|
OiPV
|
|||||||||||||||||||
|
ARCHIEF
|
|||||||||||||||||||
|
EERKEL1JKK EN WERELDSCHE GESCH1EDEN1SSEN,
|
|||||||||||||||||||
|
lNZONDERHEID VAN
|
|||||||||||||||||||
|
UTRECHT
|
|||||||||||||||||||
|
UITGEGEVEN
|
|||||||||||||||||||
|
ONDER BEUUNSTNilNG VAN ZIJNE MAJESTEIT DEW KONING
|
|||||||||||||||||||
|
DOOR W IJ L E S
|
|||||||||||||||||||
|
.1. J, HOOT VAfV I IC^KI H<-
|
|||||||||||||||||||
|
M E T EENE VOOKREDE
VAN
HERM. J OH. ROYAARDS,
THEOL DOCT. EN HOOGLEERAAR TE UTRECHT.
ZEVENDE DEEl.
|
|||||||||||||||||||
|
UTRECHT,
L. E. BOSCH en ZOON. 1848.
|
|||||||||||||||||||
|
l/e bouwstoffen, die dit zevende en laatste deel bevat, zijn nog bij het leven
van wijlen den verdienstelijken uitgever door hem voor den druk gereed gemaakt. Hoe- wel toen reeds in ziekelijke orastandigheden verkeerende, bleef hij echter nog eenigen tijd den gewonen loop zijner werkzaamheden volhouden, tot dat eene sleepende ziekte hem ter nederwicrp waaraan de dood den 25 Augustus 18-47 een einde maakte. De groote hoeveelheid der door hem gemaakte afschriften ait de onderscheidene
archieven berustende in deze stad, en in openbare veiling verkocht, hebben genoeg- zaam aangetoond, welk ecne schat van zaVen hij voor de toelichting en verbetering der geschiedenis, gedurende een groot gedeelte zijns levens, met onvermoeiden ijver en opoffering van vele genoegens had bijeen verzameld, en waaruit, volgens zijne eigene verklaring, zeer moeijelijk was eene bepaalde keuze te doen, ten cinde, zooveel mo- gelijk, vooral dezulken algemeen te maken, die wegens hunnen belangrijken inhoud in de eerste plaats behoorden in aanmerking te komen. Hieraan is dan welligt toe te schrijven, waarom sommige reeksen van mededeelingen in het eene of andere dee! zijn afgebroken, zonder in een volgend wederom te zijn hervat of vervolgd; of ook dat de dagelijksche vermeerdering der collectie hiertoe heeft bijgedragen. |
||||
|
Ik kom vervolgens tot den inhoud van het deel, en bevat:
I. Extracten uit de Resolutien der Generale Staten gedurende
de XVII eeuw............... bladz. 1-98.
II. Aanteekeningen uit het Raads-dagelijksch boek der stad
Utrecht, over de jaren 1519-1542........ . 99-194.
III. Missive van den Gouverneur-Generaal van Indie, Jan Pie-
terss. Koen, aan de Admiraliteit te Amsterdam. ... » 195-231.
IV. Aflaten der Domkerk............. « 232-233.
V. Geschiedkundige brieveri over de Jaren 1590-1600. ... » 234-326.
VI. Informatie genomen op zekeren aanslag bij zekere soldaten
binnen Utrecht, voor de poorte van dien leggende, op dezelve stadt ende burgers van dien gemaakt, den 27 April 1577................ * 327-365. VII. Stukken betrekkelijk de Hieronymusschool over de jaren
1553-1576 en 1630-1648. ............ . 366-392.
De onderscheidene bronnen waaruit deze stukken geput zijn, zijn in de vorige dee-
len herhaalde malen gekeuraerkt, zoodat men gemakkelijk naar den inhoud dier stukken kan beoordeelen, uit welke archieven dezelve gesuppediteerd zijn. Echter volt hierbij te vermelden dat de stukken ohder No. Ill, IV, VI en VII zijn gegeven, de drie eerst- geraelde naar afschriften in het Archief der Oud R.-Katholyken( de laatste over de jaren 1553-1576 naar de gelijktijdige acten in het Hypotheken-Archief voorhanden. Ook valt bij de Geschiedkundige brieven in het oog te worden gehouden, hetgeen daar- omtrent in de voorrede van het IV , V en VI deel gezegd is. Wat de tekst der alhier medegedee lde stukken betreft, ik heb mij moeten bedienen
van de gemaakte afschriften, zooals dezel ve mij ter hand gesteld waren, doch welke alien de blijken droegen van naauwkeurig gecollationeerd te zijn. Alleen ben ik in de {jelegenheid geweest, de stukken onder No. Ill en VI vermeld, met de daarvan ge- maakte afschriften te vergelijken, die dan ook getrouwelijk na spelling en inhoud zijn overgebragt, zoodat men hieromtrent wel k an berusten. |
||||
|
Tea slotte blijft mij nog overig openbarc dankerkentenis toe te brengen aan alien,
die tot de bekendmaking dier oorkonden min of raeer hebben bijgedragen; doch de on- geveinsde hartelijkheid, waarmede dit in ieder deel is te kennen gegeven, noopt mij te verzoekcn, hetaelre hier te houden voor herhaald. Geschreyoii in Augustas 1818.
|
|||||
|
----r»t<ft
|
|||||
|
TIJDREKENKUNDIGE OPGAVE
|
||||||||
|
V A K DEN
|
||||||||
|
I N H 0 U D.
|
||||||||
|
1519-15-42, Aanteekeningea uit het Raads-dagelijksch boek der stad Utrecht
Helft derXVI6 eeuw. Aflaten der Domkerk.
1553-1576. Stukken betrekkelijk de Hieronyraus school.
1577. Verbaal van den aanslag op de stad Utrecht.
1590-1600. Geschiedkundige brieven.
1617-1619. Extracten uit de resolutien der Generale Staten.
1619. Missive van denGouverneur-Generaal van Indie, Jan Pieterss. Koen.
1630-1648. Stukken betrekkelijk de Hieronymus school.
|
||||||||
|
w » E ~... ^B
|
||||||||
|
RESOLUTIEN
D E R
GENERALS STATE N,
HIT OE XVII. BEUW.
MEER ONMIDDELIJK BETREFFENDE DE GESCHIEDENIS HER
BESCHAVING.
(Yervolg van 'tArchief, VI. bladz. 394.)
|
||||||||
|
ratie geaccordeert in de continuatie van
den voors. tweeden predicant, op ten voergaenden voet voornoch een jaer naest- commende na de expiratie van de voor- gaende concession, mils dat die supplian- ten gehouden sullen syn te suppleren de resterende twee hondert guldens, ende daerentusscben aen haere Ho. Mo. over te senden pertinenten autentycken staet van de voors. geestelycke goederen tot Aerden- burch. (Eod.) Waterleydingen. Is Pieter Mybos inge-
nieur, ende Joseph Scelton, geaccordeert octroy tot syne invention van verscheyden manieren van waterleydingen, moelenwer- cken, ende verdiepingen van grachten, die hy by drie requesten specialyck heeft ge- distingueert ende verdeylt ende daerop octroyen versocht, noyt in dese landen gesien, by Pieter van Rhee subreptivelyck ende sinisterlyck onlancx op zynen eygen naera geimpetreert, omme voor dese tyt van seven jaren naestcommende alle de- selve invention in de Vereenichde provin- cien alleene te mogen maecken ende int werck stellen. Verbiedende enz. (Jan. 2.) Gebroken geschut weder te maken. Is
Daniel Noot, seepsieder woonende totMid- 1
|
||||||||
|
1617.
Vriesche Hist, van Emmius. Xs geac-
cordeert, dat Hillebrant Jacobsz voor elcken van de heeren gecommitteerde van de pro- vincien te deser vergaderinge sal leveren eenen gebonden boeck, geintituleert: Re- rura Frisicarum historiae, auctore Ubbone Enimio; Frisla distincta in decades sex., ten pryse gelyck van wegen de provincie van Hollandt voor elck boeck betaelt is. (Jan. 2.) Predicant te Aerdenhurch, Opte requeste
van burgermrn. ende scbepenen der stadt van Aerdenburch in Vlaenderen , mitsga- ders den ontfanger van de geestelycke goe- deren aldaer, versoeckende omme redenen daerinne verhaelt, dat haere Ho. Mo. ge- lieve alnoch voor drie eerstcomende jaeren te continueren aldaer den tweeden predi- cant Mr. Seger Pith, ende denselven laten betalen vuytte generale middelen in Vlaen- deren op ten voorgaenden voeth vier hon- dert guldens tsiaers, verkoopende daeren- tusschen de geestelycke goederen, sulcx te benificieren, dat den voors. tweeden predi- cant vuytte selve kerckelycke incompsten na de expiratie van de voors. drie jaeren sal kunnen betaelt worden. Is nae delibe- yii.
|
||||||||
|
2
|
|||||||
|
tich guldens eens, voor dat hy hare Ho. Mo.
gedediceert ende gepresenteert heeft see- cker bouck, geintituleert Petri Bertii, Ger- mania, inferior, id est, XVJI provinciarum novae et exactae tabulae geographicae cum luculentis singularium descriptionibus additis a Petro Montano Amstelodami ira- pensis Petri Kerii 1617, welck bouck haere Ho. Mo. hebben geaccepteert. (Jan. 24.) Walerwerck. Is Claes Stevesen Wittens
ende Jan Isaacxsz. Eyloffs geaccordeert oc- troy, omme voor den tyt van vyff jaeren naestcommende alleene in de Vereenichde Nederlanden te moegen maecken, doen maecken ende practiseren seecker inventie, daerby sy alle water-, wint-, vol-, coo- per-, loot-, papier- ende olymolens sullen doen gaen sonder peert oft wint, ende dat deselve soo veel wercks sullen doen als eenige rnolens, die jegenwoordich met groot gewelt van peerden ende wint moeten ge- bruyckt worden, sonder dat deselve sullen ophouden dach ende nacht, ende soo lange ommegaan als men sal begeeren, ende dat door seecker nyeuwe geinventeerde rader- ende pompwercken, soo dat door 't gewelt van 'tpompwerck seer veel waters gebracht sal werden in eenen back, vuyt welcken back betselve gepompte water sal vallen van boven op eenen radt, waerdoor het voors. gewelt van water de voors. rnolens sullen kunnen ommegaan ende gebruyckt worden, als te sien is by het gefigureerde model. Verbiedende enz. (Jan. 24.) Uitgeweeckene van Aaken. On t fan gen ende
gelesen eenen brieff van Borgermrn., sche- penen ende raedt der stadt Nymegen, ge- dateert den 9. deses ten faveure van de vuytgeweecken van Aaken, heure borgeren, daer benevens dat oock gelesen is de re- queste van deselve vuytgeweecken, ver- souckende, omme redenen daerinne verhaelt, dat haere Ho. Mo. gelieve hun tc doen restitueren, alsulcke vyer duysent gul- dens als die Magistraet der voors. stadt Aaken op hun ende tot haren last heeft gelicht, tot betaling van de twintich duy- |
|||||||
|
delburch in Seelandt, geaccordeert octroy
orarae voor den tjt van zeven naestcom- mende jaeren alleene in de Vereenichde Nederlanden te maecken zyne geinventeer- de konste ende wetenschap, omme d'ysere gebroken stucken geschuts, geborsten ca- cbel ovens ende andere diergelycke gegoten yseren, principalyck de seepsieders ketels, zoo wanneer deselve gebersten, gebroken ofte vuytgebrant zyn, met staende werck sulcx te belpen ende repareren, dat se van 'tleck, borstinge ende openinge gebolpen zynde, tegens 'tvier dueracbticb ende tot den gebruycke wederora soo bequaem zyn, als oft men een heel nyeuw inde plaetse hadde gestelt ende inderdaad veel beter als een nyeuw ketel. Verbiedende, enz. (Jan. 6.) G. A. Bredero's werken. Opte requesten
van Cornells Lodewijcxz. van der Plasse, bouckvercooper tot Amstelredam ende van Cornelis Fransz. oock boeckdrucker aldaer, versouckende octroyen respective, om te mogen drucken seeckere rhetoricale wercken ende stucken in rym gestelt door Ger- brant Adriaensz. Bredero, ende den intrede ende speelen binnen Vlaerdingen den voor- leden somer gedaen, zyn de versochte oc- troyeii afgeslagen. (Jan. 11.) Molenwerck. Opte requeste van Claes
Stevesen Wittens ende Jan Isaacsz, Eyloffs versoeckende octroy tot haere inventie, daerby sy sullen doen gaen alle water-, wint-, vol-, cooper-, loot-, pampier- ende oliemolens, sonder peert ofte wint, ende dat evenwel deselve soo veel wercx sullen doen als eenige rnolens, die jegenwoordich met groot gewelt van peerden ende wint moeten gebruyckt werden, sonder dat de- selve sullen ophouden dach ofte nacbt. Is verstaen alvooren daerop te disponeeren dat men de supplianten sal lasten eerst over te leggen het model van syne voors. inventie. (Jan. 21.) Germania Inferior van Kaevius. Is
Petro Kerio, plaetsnydcr ende drucker tot Amstelredam, toegeleit hondert ende vyf- |
|||||||
|
'
|
|||||||
|
P. Bor. h gelesen de requeste van P.
Bor Christiaensz., versoeckende octroy, om te mogen doen drucken ende alleene vuyt- geven seecker liedekens by hem gedicht, maer is den suppliant zyn versoeck afgc- slagen. (Febr. 3.) Ja. Farem, Opte requeste van Mr.
Jacques Farem, dienaer des Goddelycken woorts, predickende voor de Engelsche natie in den lande van Gulick, is geaccor- deert, dat men den suppliant sal toeleggen drye hondert guldens eens voor twee jae- ren dienst, te weeten t'elken jaere hondert daelders, daervan hem een jaer gereet sal worden betaelt, ende d'andere jaer binnen een jaer naestcommende. (Febr. 3.) Godefroy Boot. Opte requeste van Go-
defroy Boot, eertyts ontfanger der con- voyen ende licenten binnen Gorinchem, versoeckende betalinge van syn gebesoig- neerde, gedaen costen ende verschote pen- ningen, door last van de generaels van de munte, daervan de declaratie bedraegt om- trent drye hondert guldens. Item voldoe- ninge ofte recompense voor syne gedaene translatie int Nederduytsch van Batavia Junii, daervan hy aen haere Ho. Mo. gele- vert soude hebben 184 exemplaren, ende tenderden, dat eenige onpartydige persoo- nen ofte reenters gecommitteert souden worden, voor de welcke hy suppliant soude mogen procederen tot recolement van zyne reeckeninge ende staet van zyne admini- strate, als ontfanger voors. Hierop gede- libereert synde, is goetgevonden, dat men den suppliant de versochte betalinge van oncosten sal affslaen. Op het 2e poinct, dat men sal ondersoucken, wat boucken hy aen haere Ho. Mo. gelevert heeft. Ende voor soo veel raeckt het versochte recole- ment, is verstaen, dat den suppliant ierst sal exhiberen by geschrifte, de poincten, daerby hy hem vindt gegraveerd, (Eod.) Caspar Panten, Beeldhouwer. Is Caspar
Panten, beelthouwer, borger tot Amstel- redam, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van neegen jaeren alleene in de 1*
|
|||||||
|
sent guldens, die haere Ho. Mo. den voer-
gaende Magistraet hadden geleent, ende haer die soo lange te latent, tot dat Godt sal gelieven hun vuyt haere elendige staet te trecken ende in haren voorgaanden we- derom te restitueren, onder schriftelycke belofte van de voors. somme van vyer duy- sent guldens alsdan weder op te leggen. Is nae deliberatie verstaen, dat die suppli- anten eerst sullen verclaren, wat een yege- lyck van hun in de voors. vyer duysent guldens gecontribueert hebben. (Jan. 30.) Johan Jacobsz. Corenhert, boekdr. Opte
requeste van Johan Jacobsz. Corenhert, borger ende bouckdrucker, woonende tot Utrecht, versoeckende octroy, orarae in druck te mogen laten vuytgeven seecker bouxken , geintituleert: Vierderlye dage- lycxsche oefFeningen der Godtsalicheyt t vuyte Latynsche spraecke in de Nederlant- sche spraecke overgeset, is het versouck des suppliants affgeslagen. (Jan. 31.) Uitgoweeckene van Aaken. Ontfangen ende
gelesen eenen brieflf van den raedt van state, van den laesten der voorleden maent, daerby gevoegt was, de requeste van see- ckere vuytgeweecken der stadt Aaken, aen hun E. gepresenteert, verclarende dat sy nyet en hadden kunnen laten, haere Ho. Mo. toe te schicken, copie van seeckere missive, by haer E. voor eenige dagen ont- fangen van de contrerolleur Nicolaes van der Myl tot bewys, van dat de 20,000 gl. by de suppl. voor desen van haer Ho. Mo. opgenomen aen denselven van der Myl ge- telt ende sulcx tot behoeff van haere Ho. Mo. gerestitueert zyn. Hierop is nae delibe- ratie geresolveert ende geaccordeert in con- formite van de voorgaende resolutie , dat soo wanneer die voors. supplianten sullen over- brcngen haere obligatie volgende de voors. resolutie, behoorlyck by deselve geteeckent, ende yemandt van hun gecommitteert ende gequalificeert, om de vyer duysent guldens te ontvangen, dit men hun alsdan de vyer duysent guldens by leeninge sal doen ver- strecken. (Febr, 1.) |
|||||||
|
4
|
|||||||
|
Vereenichde provintien te mogen maecken
ofte doen maecken, seecker instrument by hem geinventeert, daermede men metten eersten eene groote quantiteyt -waters kan vuytmalen, sonder meer molens als dese te behoeven, die den anderen toemalen, als voor desen is geschiet, ende nocb by ge- breecke van dese inventie moet gedaen wor- den, seer nut ende bequaem, omme meeren ende andere binnenwateren, oock eenige grachten, ende anders lichtelick drooch te maecken. Verbiedende, enz. (Febr. 6.) Wed. Floris Balthasar. Is de weduwe
van wylen Floris Balthasar loegeleit der- tich guldens voor seecker caerte van Ryn- landt, aflgemeten ende gemaekt by Floris Balthasar saliger, ende aen baere ilo. Mo. gepresenteert. (Eod.) Samuel Veron's Inventie. Opte requeste
van Samuel Veron ende Jeremias Toenis, poorters der stadt Middelburch in Seelandr, doende meest haeren coophandel in alle soorten van wynen, versoeckende octroy tot seecker instrument by haer geinven- teert, dat men sal mogen gebruycken aen de vaten, pypen ende oxhooffden, tot ver- raydinge van de lacaige van de wynen. Is goetgevonden, alvooren daerop te dispone- ren, dat men daerop sal verstaen de col- legie'n ter admiraliteyt binnen Rotterdam, Amstelredam ende Middelborch. (Febr. 10.) Godefroy Boot. Is Godefroy Boot toege- leit hondert gulden, die hem door den agent Valckenhurch sullen werden betaelt sonder ordonnantie, ter cause dat by in Januario 1609 aen haere Ho. Mo. heeft ge- dediceert ende gepresenteert bet translaet by hem gedaen Van Batavia Junii, mits- gaders in consideratie van synen soberen staet. (Febr. 10.) Caspar Panten. Op het naerder verthoon
gedaen by Caspar Panten, beelthouwer tot Amstelredam, (gehoort het rapport van de heeren Pyeck ende Magnus, die bet model van des suppliants inventie hebben ge- sien) , is des suppliants octroy hem geac- cordeert den 6. deses voor vyff jaeren, ver- |
|||||||
|
lengt tot negen jaeren, op de voergaende
condiiien ende restrictien. (Febr. 11.) Vulmolen. Is Isbrant Jansz. ende Claes
Cornelisz., timmerluyden , poorteren der stede Alckmaer, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van tbien jaeren naestcom- mende, alleene in de Vereenichde provin- tien te mogen maecken ofte doen maecken eene nyeuwe maniere van volmolens by hun geinventeert, die soo met de wint als met paerden, met hetselve gaende 'werck, gebruyckt sullen kunnen worden , oock met de wint ende paerden teffens, sonderlinge oock nut ende dienstich voor de neeringe vande drapperye ende laeckenmakerye in dese landen, Verbiedende, enz. (Febr. 13.) Fra. Balocchi. Is gelesen bet advys by den raedt van state geformcert op ten ; . . . . deses, opte requeste van Franchois Baloc- chi, ende nae deliberatie is geaccordeert in consideratie van des suppleants voer- gaende diensten, deszelfs ouderdom ende jegenwoordigesobere gelegentheyt, dat men den suppleant sal toeleggen twee hondert guldens eens, te betaelen de hondert gul- dens daervan gereet ende d'andere hondert guldens te bamisse naestcommende. (15 Febr) Samuel Veron. Ontfangen ende gelesen
eenen brieff van de gecommitteerde raden ter admiraliteyt binnen Rotterdam den 18. deses, inhoudende haerlyder advys opte requeste, gepresenteert by Samuel Veron ende Jeremias Toenys, poorteren der stadt Middelburch, ten eynde haer soude ver- ieent worden octroy voor seeckere jaeren tot het maecken van seecker instrument by hun geinventeert tot verhoedinge van de van de excessive lacaige, die geleden wert in het brengen over see van de wynen vuyt Franckryck ende Spaigne. (Febr. 21.) Kerch te Steenbergen. Opte remonstrantie
van den magistraat ende kerkenraedt der stadt ende landen van Steenbergen (sic) daerby sy versoucken tot reparatie van de vervallen kercke binnen de voors. stadt, dewelcke door oorloge soo seer is ontrara- |
|||||||
|
5
|
|||||||
|
poneert ende bedorven, ende in soo groo-
ten achterstal ende belastinge van schulden gevallen, dat hen supplianten onmogelick is, de voWS. kercke langer ende ten dienste Godts te onderhouden, alsoo dat die al- thans sonder glasen, vloer, ende andere nootwendicheyt moel blyven leggen, ende daerenboven net dack, eenige gevels ende andere swaere wercken geheei staen te vervallen, sonder dat van wegen de voors. kercke ofte gemeente aldaer eenich middel is ofte gevonden kan worden, om die nae behooren te repareren ende onderhouden ; dat haere Ho. Mo. souden gelieven hun ten selven eynde te consenteeren ende accor- deeren, dat sy op elcke tonne biers , die by den tapper in hare stadt sal werden gesleten, mogen stellen, lichten ende ont- fangen twaelff stuyvers, boven de lasten jegenwoordich daerop staende, ende dat men opte aenstaende ende navolgende ver- pachtingen van de gemeene landtsmidde- ien , de rantsoenen van deselve verpach- tingen sal mogen augmenteeren met eenen stuyver ; hebben (consideralie nemende op te redenen voors.) ende begeerende daer- inne de voors. remonstanten te gratificeren ende subsidieren in haer versoeck deselve remonstranten gegunt ende geaccordeert, gunnen ende accordeeren mits desen , dat zy geduyrende den tyt van het loopende bestant, op elcke tonne biers, die by den tapper in haere stadt sal mogen werden gesleten, sullen mogen stellen, lichten ende ontfangen twaelff stuyvers boven de lasten jegenwoordich daerop staende, mette aenstaende verpachtinge van de gemeene middelen , ende dat men op de aenstaende ende navolgende verpachtinge van deselve middelen, den voors. tyt van het loopende bestant geduyrende de rantsoenen van de- selve verpachtingen sal augmenteeren met eenen stuyver ende denselven stuyver de supplianten oock lalen volgen alles totte reparatie van de voors. kercke, ordonne- rende over sulcx alien ende een yegelyck die dit aengaen sal, 'tselve alsoo te gedoo- |
|||||||
|
gen sonder eenige oppositie, retardement
ofte verhinderinge daerinne te veroorsae- cken. (Febr. 22.) Elias Trip. Syn Ellas Trip geaccordeert
brieven van voorschriften aen den ambas- sadeur Caron, ten eynde om by zyne Mat. te bevorderen licentie voor den suppliant, om te mogen vuyt Engelandt herwaerls transporteeren, alsulcke drye hondert yse- ren stucken geschuts , als hy eenigen tyt geleden aldaer heeft doen gieten tot deser landen dienst, daerop dat hy alrede eene groote somme gelts heeft betaelt. (Maart 14.) Adam van Breen. Is Adam van Breen, met advys van syn Exc. affgeset hebbende de posturen van de exercitien met schilt, sweert ende spies, die onder syn Exc's guarde nil geuseert wert, ende deselve la- ten snyden in coopcren platen, geaccor- deert octroy, omme voor den tyt van sess jaeren naestcommende alleene in de Veree- nichde provincien dc voors. /iguren te doen drucken, int werck stellen ende vercoopen. Verbiedende enz. (Maart 14.) Uitgewceckene van Aken. Is gelesen de re-
queste van de vuytgeweecken borgers der steden Dordrecht, Anistelredam, Nymegen ende elders , versQeckende omme redenen daerinne verhaell, dat noch eenmael ernste- lyck aan de regeerders van de voors. stadt soude werden geschreven ende deselve vermaent tot moderatie van alsulcke onbil- licke proceduyren ende supersederinge van de gecommineerde executie, met voorstel- linge van den onheyl, dien andersints hemluyden ende de gantsche raedt namaels daerover souden mogen overcominen. Ende nae deliberate zyn de supplianten geaccor- deert, voorschriften aen de voors. stadt in* optima forma, ten fijne voors. (Maart 21.) Nieuwe wijse van.saayen. Is Jan Gil- lisz,, woonende tot Middelburch in Seelandt geaccordeert octroy, omme voor den tyt van veerthien naestcommende jaeren in de Vereenichde provintien te mogen maecken, seeckere instrumenten hy hem geinven- teert voor den lantman proffijtelyck, omme |
|||||||
|
6
|
|||||||
|
tractement ende denselven alhier te hou-
den, off de Franchoisen souden moeten ver- trecken ; dan alsoo den voors. de la Croix is den eenigen mineur, die haere Ho. Mo. in haeren dienst hebben, dat zyne Exc. milsdien aen haere Ho.Mo. stelt, daerop te disponeren gelyck deselve sullen goet vin- den. Hierop gedelibereert synde, hebbeu hare Ho. Mo. het verlaten van de voors. de la Croix geremitleert ter discretie van zyn Exc. (Maart 28.) Spierinck. Ontfangen eenen brieff van
de stadt Danzyck, gedateert den 28. Fe- bruary lestleden, houdende antwoort op haere Ho. Mo. brieff aen deselve stadt ge- schreven, ten faveure van Spierinck, ta- pissier tot Delft, ende is nae de lecture desselfs, goetgevonden, dat men deselve partyen sal communiceeren ende in handen stellen. (Maart 29.) Andries Hunteriis. Is aen den Schotschen
predicant Andries Hunterus geaccordeert, dat hy wederom by anticipatie sal ontfan- gen, die eerste hondert guldens van de twee hondert guldens, die hem tsiaers.ex- traordinaris syn toegeleit, van het loopende jaer 1617, by soo verre als dat nyet en is ontfangen ende hem vry compt. (Maart 29.) Sueton vertaald. Is Adriaen Gerritsz.
bouckvercooper ende borger der stadt Delft geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende, alleene in de Vereenichde Nederlanden te mogen drucken ende vuvtgeven de historien van Suetonius by hem in de Nederlantsche tale overgeset. Verbiedende etc. (Apr. 1.) Johannes Lampadius. Is Joanni Lam-
padio, sacrae theologiae et historiarum pro- fessori Bremae , toegeleit twee hondert guldens voor de dedicatie van seecker bouck geintituleert: Calvinus Redivivus, i. e. etc. , authore Christofero Pezelio et Jo- anne Lampadio, etc., te betalen aen des- selfs gecommitteerden. (Apr, 5.) Drost van Breda. Is gelesen eenen brieff
van Jehan Aerssen , drossaert van de stadt |
|||||||
|
te sayen of te pooten terwe, rogge, gerst
ende alderhande greynen, met groote ge- spaersaemheyt van het greyn, jae tot de heli'tvan de quantiteit, die men tot nu toe gewoon is geweest te sayen* Verbiedende enz. (Maart 21.) Jo. Lamotius, predicant. Is Johanni
Lamotio, predicant alhier in den llage, toegeleit tot eene vereeringe de sorame van hondert guldens voor de dedicatie en- de presentatie bj hem gedaen van seecker bouck aen haere Ho.Mo., by hem getrans- lateert vuyte Latynsche in de Nederlandt- sche spraecke, geiniituleert: eerste deel der Historische betrachtingen Pliilippi Came- rarii, rechtsgeleerde ende raetsheere der keyserlycke stadt Nuremburg. (Maart 21.) Jac. Spierinck. Opte requeste van Jacob
Spierinck is verstaen, dat den suppliant hem sal adresseren aen synen ordinaris reenter, gelyck hy te rade ende goet sal vinden. (Maart 23.) Andries de la Croix. Opte requeste van
Andries de la Croix , versoeckende omme redenen daerinne verhaelt verloff voor vier ofte vyffmaenden, omme hem daerenbin- nen te mogen begeven in den dienst des Conincx van Sweden, die hern advanta- gieuse conditien presenteert; is goetgevon- den, alvooren hyerop te disponeren, dat den greffier dese requeste syn Exc. sal communiceren, omme daerop te verstaen desselfs meeninge ende goetbeduncken. (Maart 25.) Idem. Den greffier rapporteert, dat
syn Exc. hem verclaert heeft, op het ver- loff versocht by den capt. Andries de la Croix, mineur, omme hem voor eenige maenden te mogen begeven in den dienst des Conincx van Sweden, die hem advan- tagieuse conditien presenteert, dat hy wel weet, dat den suppliant arm is, ende over sulex te min swaericheyt soude maken int voors. verloff, by soo verre alst haere Ho. Mo. gelieffden in haren dienst aen te ne- men, eenen capt. Jehan , lieutenant van eeu franchoische comp., op een matelyck |
|||||||
|
coopluyden, welck instrument de suppli-
anten sullen leveren aen alle coopluyden , facteurs ende schippers deser Vereenichde
provincien op haerluyder eygen costen, ende by vuytstellen van alle billetten in alle steden de coopluyden ende schippers daervan verwittigen. Verbiedende, enz. (Apr. 20.) Fra. Lansberg, predicant* Is Francisco
Lansbergio, oudt kerckendienaer binnen Rotterdam , geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende, alleene in de Vereenichde provintien te mogen drucken ende vuytgeven door Ma- thys Bastiaensz., bouckdrucker binnen Rot- terdam, in de Nederlandtsche, Francoysche ende Latynsche spraecke, seecker tractaet, geintituleert; Christelycke overdenckinge desdoots, tot beteringe des levens, twelck by den voors. remonstrant van nyeuws is oversien ende heyde in substantie ende nieuwe verhandelinge vermeerdert. Ver- biedende, enz. (Apr. 22.) Joa. Ortels erfgenaemen. Opte requeste
van de erffgenamen van wylen Joachim Ortel, in syn le.ven agent van haere Ho. Mo. in Engelandt ende van Jouffr. Elisabeth van Daelhem, syn huysvrouw, aen de- welcke haere Ho. Mo. geaccordeert hadden een pensioen van twee hondert guldens tsiaers. Is nae deliberate, omme redenen in de voors. requeste verhaelt, geaccordeert, dat den ontfanger generael aen de suppli- anten sal mogen betalen het halff jaer vant voors. pensioen, daerinne dat de voors. Jouffrouw Elisabeth Daelhem is gestorven. (April 24.) Kerh te Xanten. Op te requ es t e van
Theodorus, scriba, hedienaer des Goddelyc- ken Woorts, ende Marten vanden Grave, ouderlinge van de bedruckte gemeente der gereformeerde kercke tot Xanten , is vuyt commiseratie die supplianten, ten eynde die voors. gemeente in dese benauden tyd geconserveert mach blyven , toegeleit vyf- tich guldens eens. (April 24.) Wed. Groenevelt. Opte requeste van
|
||||||||
|
ende den lande van Breda, gedateert den
23. February laestleden, inhoudende de gelegentheyt van de saecken, verhaelt in de requeste aen haere Ho. Mo. gepresen- teert by Jan Claesz. Backers ende syne consorten als gecommitteerde van wegen de gemeente der vryheyt van Oosterhout, ende aen hem Drossaert overgesonden, omme daerop te verstaen desselfs advys in den voors. brieff verhaelt. (Apr. 5.) Predicant tot Rhees. Is Johanni Bruchero
hedienaer des Goddelycken Woorts tot Rhees, toegeleit voor den dienst by hem aldaer gedaen, hondert vyftich guldens. (Apr. 7.) Jan Danckaert. Is gelesen de requeste
van Johannes Danckaert mette gevoegde syne declaratie van de extraordinaris cos- ten by hem gedaen op syne reyse van Sweden naer Moscovien, ende van daer we- derom naer Nederlandt, ende geordonneert deselve te stellen in handen van de heeren amhassaders in Sweden geweest hebbende, omme haere Ho. Mo. te adverteeren van de gelegentheyt der saecken daerinne ver- haelt, met derselver advys. (Apr. 7.) Journael van Mooy Lambert, Is gele-
sen het Journael van de reyse van den commandeur Lambrecht Hendricxz. by hem. gedaen tot Argil ende Thunis. (Apr. 11.) Uitvinding van S. Veron. Is Samuel Veron ende Jeremias Toenis, poorters der stadt Middelburch in Seelandt, doende haeiluyden coophandel meest in alle soor- ten van wynen, geaccordeert octroy omme voor den tyt van acht jaeren naeslcom- mende, alleene in de Vereenichde Neder- landen te mogen maecken, doen maecken ende gebruycken seecker instrument, by hun geinventeert; dat men sal gebruycken aen de vaeten, pypen ende oxhoofden, daermede dat men sal kunnen weren ende salveren de meeste helft, jae de drievierde paerten van de lacaige, die gedoogt ende geleden wort op alle wynen, comraende vuytter see vuyt Franckryck ende Spaigne tot groot verderff ende ruine van eenige |
||||||||
|
8
|
|||||||
|
vrouwe Jozijne van Millcbrecht, weduwe
van wylen den oversten Jonckcr Arnoult van Groenevcldt, is geaccordeert, dat den ontfanger generael de supplianten sal be- talen het halff jaer pensioens van den voors. oversten, verschenen den iersten deses. (Apr. 28.) Caspar Sibtly. Opte requeste van Cas-
paro Sibtly, dienaer des Goddelycken Woorts totGulich, versoeckende, om rede- nen van syne ordinaris ende extraordinaris diensten, een redelyck jaerlycx tractement, is goetgevonden daerop te verstaen bet ad- vys van den raedt van state. (Eod.) Fomuisen. Is Daniel Noot, seepsieder,
woonende tot Middelburcb in Seelandt ge- accordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende, alleene in de Vereenicbde provincien te mogen maec- ken ende stellen sekere fornuysen by hem geinventeert, dienstich voor debrouwers, verwers ende andere, die groote vueren moeten gebruycken , die welcke op een derdendeell soo veel brants niet van doen en sullen hebben als sy jegenwoordich doen. Verbiedende, etc. (Eod.) Straetcn te reynigen. Item seeckere an-
dere inventie, daerdoor vele straten in de steden sullen werden gereynicht van alle vuilicheyt, door vvelcke inventie ook vele oorsaecken ende occasien van brant sullen werden wechgenomen, ende sunderlinge dienstich, soo wanneer den brant in eenige huysen ofte steden soude mogen syn, den- selven brant te slissen ende vuyt te blus- schen, ende dit alles door seecker wagen sleed ende waterwerck, nooyt in dese lan- den gesien , nochte geinventeert. Verbie- dende, etc. (Eod.) Fermilioen. Is Isaac Lievers , Fermelioen-
maecker, woonende tot Amstelredam op het voorschryven van Borgermeesters ende regeerders derselver stadt Amstelredam, gedaleert den 25. January lestleden , ende d'attestatien van verscheyden van de prin- cipaelste coopluyden aldaer gedateert den 25. Novembris oock lestleden, van dat den |
|||||||
|
suppliant is een expert meester vanferme-
lioen te maecken , hebbende de nyeuwe in- ventie van fonnelioenen te maecken binnen dese landen gebracht, tot eere ende repu- tatie van deselve, geaccordeert consent ende octroy, omme voor den tyt van negen jaeren naestcommende alleene in de Ver- eenichde provintien te mogen maecken , doen ende laten maecken de kunste ende wetenschap , die hy heeft van 't maecken van de fermelioen, sonder dat ooyt soowel in Brabant als in dese Vereenichde pro- vintien yemant is geweest, die tselve heeft nagemaeckt. Verbiedende, etc. (Mey 5.) Yuytgeiveeckene van Aaken. Opte requeste vande gerefugieerde van Aacken, woonende binnen Nymegen, Dordrecht, Amstelredam ende elders in dese Vereenichde JVederlan- den , is omme redenen daerinne verhaelt, geaccordeert anderwerff, serieuselyck vau wegen haere Ho. Mo. te schryven aen de stadt Aaken, ten eynde eenen eerbaren raedt bewogen mach werden haere voor- genomen executie tegen ende opte goederen van de supplianten binnen ende omtrent Aaken gelegen, in te stellen. (Mey 10.) Guido Lauryn. Is gelesen de requeste
van Joncker Guido Lauryn, voor hemsel- vcn ende als by procuratie volmachticbt van Vromre Francoise Lauryn, Vrouwe van Watervliet ende consorten , alle erffge- namen van wylen Mr. Jcronimus Lauryn . ridder, Heere van "Watervliet, versouc- kende, omme redenen daerinne verhaelt, dat in achtervolgh van het dertiende arti- cle van den trefues, mitsgaders van het 6. en 7, article van het naerder verdrach, dat den ontfanger van de gemeene saecke geor- donneert soude worden, syne handen van de schorren in questien te trecken,ende de supplianten daermede te laten gewerden, als met haere eygene goederen. Ende ge- ordonneert de voors. requeste te stellen in handen van de heeren gecommitteerde van Seelandt, omme haere llo. Mo. te advertee* ren van de gelegentheyt dersaecken daerin- ne verhaelt, met derselver advys. (Mey 24.) |
|||||||
|
den Griekschen int Nederlandtsch overge-
seth, mittet Psalmboek, neerstelick nu oversien na de beste oversettingen ende van veel druckfaulteu gesuyvert, met nyeu- we sommarien ende aU'deelingen der capit- tulen , mitsgaders annotatien aen den cant tot verclaringe van den text. Verbiedende, etc. (Juny 12.) Cabeliau's boeclc. Ople requeste van
Abraham Cabeliau, hem vanteerende ge- vonden te hebben door syne reeckenconst van de groote seevaert, dat men op alle streecken vant compas, soo wel de lengte oost ende west kan vinden, als de breedte suyt ende noort. Versoeckende daerom , dat haere Ho. Mo. gelieven te ordonneren, eenige schepen van oorloge met eenige er- varen stierluyden ofte alsulcke persoonen , als hare Ho. Mo. sullen goetvinden, omme metten selven te vaeren in sulcke qualiteyt, als haer sal believen , van hfer naer Cabo linis terrae, d'eylanden van Tercera, Ca- uarien, Cabo de St. Vincent, ende anders- sints, de see te cruysen, daer de meeste onseeckerheyt van de seevaert valt, omme de voors. kunste aldaer te doen proberen : ende de kunst geproheert ende goetgevon- den synde, den suppliant te laten genie- ten ende volgen de premie ende vereeringe, den vinder by haer Ho. Mo. toegeleyt. Is geaccordeert, dat men de voors. requeste sal senden in handen van het collegie ter admiraliteyt binnen Amstelredam, omme sccretelyck te concipieren seeckere instruc- tie, hoedat men ten besten ende bequaem- sten de voors. proeve sal mogen doen, ende deselve aen haere Ho. Mo. over te senden met haer voorder advys. (Juny 13.) Clyn Castelyntgen. Is den Greffier gelast
in te stellen d'octroyen ,• geaccordeert aen Pieter Cornelisz. Lem ende Carel van Swal- me, met haere consorten, tot het bedycken van seeckere landen, gelegen in Ysendyck- ambacht, met namen: Gaternesse, Oude Yve, Nieuwe Yve, etc., mitsgaders het octroy , geaccordeert aen den capiteyn Grenu cum suis, totte bedvckinge van 2
|
||||||
|
D. de Solempne. Syn Davidt de Solem-
pae, geaccordeert syne versochte brieven van voorschriften aen den heere ambassa- deur Caron, ten eynde hy den suppliant wil dirigeren ende recomniandeeren by den secretary's van den Prince van Groot-Brit- tannien, Sr. Thomas More, dat hy syne drie modellen door hem aen syne hoocheyt mach verthoonen ende presenteeren. (Mey 26.)
Elias Trip. Opte requeste van Elias
Trip, coopman tot Dordrecht, wordt den- selven geaccordeert syne versochte pasport, omme mette eerste schepen, die in Junio naestcommende sullen vuytvaeren naerMos- covien, derwaerts te mogen brengen de quantiteyt van vyff en twintich duysent ponden pulvers, mits betalende het con- voy daertopistaende, (Mey 27.) Johan Goel. Is Johanni Goel, Harle-
mensi Batavo Juris Consulto, toegeleet tot eene vereeringe, de somma van 75 guldens, voor de dedicatie by hem aen haere Ho. Mo. gedaen van seecker bouck, geintitu- Icert: Tractatus novus et brevis de testa- mentis seu ultimis voluntatibus et jure co- dicillorum. (Mey 30.) Cabeliau's bouck. Js Abraham Cabeliau,
loegeleet hondert daelders voor de dedicatie ende presentatie , die hy aen haere Ho. Mo. gedaen heeft van syn bouck, geintituleert: Rekenconst van de groote seevaert, waer- door men op alle streecken vant com- pas, soo wel de lengte oost ende west kan vinden, als de breete suyt ende noort. (Juny 1.) t Joh. Meursius. Is geaccordeert, dat men
voor Joanni Meursio, historieschryver, sal depescheren ordonnantie, als hem 't voor- leden jaer is gegunt geworden, (Juny 6.) Nieuw testament en psalmen. Is Adriaen
van de Riviere, bouckvercooper tot Middel- horch, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van drie jaeren naestcommende , alleene in de Vereenichde provintien te mogen drucken ofte laten drucken , het Testament onses Heeren Jesu Christi, vuyt VU. J |
||||||
|
Cabeliaut Opte requeste van Abraham
Cabeliau , woonende tot Amstelredam , is geordonneert deselve te stellen in handen van de gecommitteerde raden ter admira- liteyt binnen Rotterdam, omme haere Ho. Mo. te adverteeren, de gelegentheyt van dese saecke met derselver advys. (Eod.) Pasehasius Baers. Opte requeste van
Paschasius Baers, bedienaer des Goddely- cken Woorls tot Bergen opten Soom, ver- souckende mits zynen ouderdom ende van syne huysvrouwe (daerover hy synen dienst langer nyet en kan continueren) een rede- lyck jaerlycx tractement. Is geappoincteert advys aen den raedt van State. (July 1.) Jan Jans%, Stampioen, Opte requeste
van Jan Jansz. Stampioen, borger tot Rot- terdam , versouckende (alsoo hy by expe- rientie heeft bevonden), dat de varende luyden de see dagelycx sullen kunnen ge- bruycken sonder eenige instrumenten, tsy graetboogen, quadranten ofte ringen te besigen, door alle plaetsen des werelts, oock aent lant synde, die alleenlyck door het aensien ende aenmercken des hemel- schen firmaments souden kunnen seggen , hoe hooch den polus boven den horizont verheven is, ende de seevarende luyden, eenich verstant hebbende in corten tyt van hem suppliant daeraff volcomentlyck on- derricht souden kunnen werden; dat haere Ho. Mo. gelieve, (considererende dat aen de voors. nyeuwe geinventeerde conste de seevarende luyden ten hoochsten tot groot proffyt is gelegen), hem te verleenen acle van octroy, omme alleene met seclusie van alle andere de voors. conste (de conste be- geerende) te mogen wyseu ende leeren, hetsy met eenige onderrichtinge die hy hem doen sal, als met eenige gedruckte exemplaren, ende dat een ygelyck verboo- den sal werden , deselve sonder des sup- pliants consent nae te drucken ofte nage- druckt in dese Vereenichde provintien te mogen vercoopen op seeckere groote peneu daartoe te stellen, ende dit alles voor den tyt van twaelf jaeren. Is nae delibeiatie |
||||||
|
seecker cleyn polderken, genaemt: Cleyu
Castelyntgen, in Vlaenderen gelegen, groot omtrent drie hondert gemeten, volgende d'advysen van syn Exc. ende des raedts van State \ respective daarop geformeert. (Juny 14.) Verlenging van octroy. Is het octroy den
12. deses geaccordeert aen Adriaen van Riviere, omme voor den tyt van drie jaeren naestkommende, alleene te mogen drucken ofte laten, het testament onses Heeren Jesu Christi, vuyten Griekschen int Ne- derlandtsch overgeseth, geprolongeert tot vyffjaeren. (Eod.) Waterwerck, Is Arent van Herwynen ,
wacht ende ammunitiemeester opt fort van Wercken in den lande van Althena, ende Cornelis van Herwynen , syn soone , die- nende onder de compaignie van den capi- teyn Calslagen, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaren naestcom- mende, alleene te mogen maecken ofte doen maecken in de Vereenichde Nederlan- den, seecker conste, by hem gevonden ende geprobeert, by dewelcke het water met een instrument van cleynder weerde, in ongelooffelycke menichte soo hooch ge- dreven can worden als men eenichsints in dese landen van doen heeft, sonder daer- toe peerden ofte yet anders als water te gebruycken. Verbiedende, enz. (Eod.) Gysbert Hogendorp. Is Gbysbert Hogen-
dorp, toegeleet een pont vlaems meer als hy gehadt heeft van den Raedt van State, voor de exemplaren, die hy haere Ho. Mo. heeft gepresenteert van de tragedie by hem gemaeckt, van de moort aen syne princelyckeExc. hoochloffelycker memorien. (Juny 22.) Adam van Breen, schilder. Is Adam van
Breen, schilder alhier in den Hage, toe- geleet hondert guldens eens, voor de dedi- cate ende presentatie by hem hare Ho. Mo. gedaen van syn bouck , houdende d'exercitie ende wapenhandelinge van de schilt, spies, rappier ende targes, by syne Exc. nieuwelycx geinventeert. (Juny 29.) |
||||||
|
verstaen, alvooren hyerop te disponeren ,
dat Mr. Stevin den suppliant eerst sal hoo- ren ende examineeren in presenile van een ofte twee vuyt dese vergaderinge, opte redenen, die hy sal weten te geven van syne inventie, (July 27.) George Robberts conststuck., Is gelesen
de requeste van George Robbert vanPfeilff- wergh, daerby te kennen geeft, dat hy na veele groote moeyten ende costen een seer boochnuttelyck arcanum ende const- stuck becomen heeft, met welck een gansch landt boochlyck gedient, ende met groot proffyt int werck gestelt can werden, als namentlyck in een gantsch landt eenen voorslag te maecken, dat eene hooge ove- richeyt hun regalien ende incommen son- der eenige beswaernisse der onderdanen , alle jaer noch soo hooch, jae oin veel duy- sent daelers hooger ende meerder brengen ende verheffen kan, 'twelk nyet alleen met derselver onderdanen , maer oock met des landts eeuwigen grooten proffyte ende nut geschiet, werdende den voorslach ge- maeckt door den ackerbouw, gelyck vuyt byleggende natuurlycke conste ende bewys te sien is, namentlyck alsoo, dat een gantsch magere sandige acker, door pre- paratie des sacts alle jaer treffelycke vruch- ten dragen sal, alsoff men den acker met de allerbeste mist toegemaeckt hadde, welcke inventie die suppliant haere Ho. Mo, is presenterende, vertrouwende dat deselve sullen gelieven hem in synen vuytersten noot, wederom met eene genadige veree- ringe, hulp ende secours by te staen ende le hulp te commen, opdat hy mette syne te beter moge voortcommen. Hierop ge- delibereert synde, is geaccordeert by soo- verre als den suppliant hem in dese landen dienst begeert te begeven onder eene com- paignie, dat men denselven boven syn ordinairis soldie maentlycks extraordinaris onder deselve compaignie sal doen tracte- ren met vyff ofte ses guldens de lange maent, daerentusschen dat hy sal mogen sien, zyne voors. inventie goet te maecken, |
||||||
|
dan daer hy soude begeeren te vertrec-
ken, lis geconsenteert, dat men hem sal mogen verstrecken totte costen van sync reyse, met veertich ofte vyftich guldens. (July 27.) Henricus Pontamontius Strombergh. Is
Henrico Pontamontio Strombergh toegeleet achtien guldens voor seecker boucxken , dat hy haere Ho. Mo. heeft gepresenteert. geintituleert: Bella, victoriae et triumphi piorum in veteri instrumento adversus im- pios. (July 28.) Stampioen. Is Jan Jansz. Stampioen ,
borger tot Rotterdam, geaccordeert octroy . omme voor den tyt van acht jaeren naest- commende, alleene in de Vereenichde pro- vintien te mogen wysen (de konst begerende) de konste by hem geinventeert, hoedat de varende luyden, de see dagelycx sullen kunnen gebruycken sonder eenige instru- menten, tsy van graetbogen, quadranten ofte ringen te besigen, in alle plaetsen des werelts, oock te lant zynde, die alleen- lyck door het aensien ende aenmercken des hemelschen firmaments souden kunnen seg- gen, hoe hooch den polus boven den ho- rizont verheven is, ende dat de seevarende luyden eenich verstant hebbende, in corten tyt van hem suppliant daeraff volcoment- lyck onderricht souden kunnen worden , hetsy met eenige onderrichtinge, die hy hun doen sal, ofte met eenige gedruckte exemplaren. Verbiedende, enz. (July 29.) Geestelyck compas. Is Jan de Keyser ,
bouckvercooper tot Ziericzee, geaccordeert octroy voor den tyt van vyff jaeren naest- commende, om alleene in de Vereenichde provintien te mogen doen drucken ende vuytgeven een boucxken, geintituleert: Geestelyck compas, dat is, nut ende noot- wendich bericht voor alle seevarende end<> reysende luyden, met namen, de Vissche- rie, om te ontgaen de steenclippen ende sandtplaten der sonde ende des torens Godts, ende te vercrygen eenen saligen gewensch- len segen over hare neeringe, gestelt door Godefridum Vedemans, bedienaer des Hey- 2*
|
||||||
|
12
iigen Evangelic tot Ziericzee. Verbiedende,
etc. (Aug. 3.) Geschut gieten, Gelesen eenen briefF van
het collegie ter admiraliteyt binnen Rot- terdam , gedateert den 3. deses, daerby sy alnoch versoecken, dat eenige van de spyse ofle cooperen alhier in overvloedic- heyt wesende , tot Rotterdam in de geschut- gieterye gebracht soude mogen werden > om daervan alsulcke stucken geschuts ge- goten te werden als bare Ho. Mo. ten dienste van de generaliteyt souden gelieven te ordonneren. omme daermede de busgie- ter aldaer, zyne huyshuyre ende tractement eenigerwyse te doen verdienen, maer is voor alsnoch vuytgestelt daerop te resol- veren. (Aug, 4.) Abraham Costwus. Opte requeste van
Abraham Costerus, bedienaer des Heyligen Evangelii tot Ossendrecht ende Woensdrecht ressorterende onder het marquisaet van Bergen op ten Soom , versoeckende een subsidium tot het opbouwcn van haer ver- vallen kercke, is geappoincteert advys aen den Raedt van State. (Aug. 5.) Tiete Jellema. Ontfangen eenen brieff
van de gedeputeerde slaten van Vrieslandt, . geschreven tot Leeuwaerden , den 31. der voorleder maent, ten faveure van Tiele Jellema, gewesen proviant ende ammunitie- meester der schants op de Soltkampen , ten eynde deselve om redenen, daerinne verhaelt, op den staet van oorloge soude werden gestelt ende goet gedaen, tsy in plaetse van eenige pensioenen, die in re- rum natura nyet betaelt werden ofte an- derssints , soo ende als hare Ho. Mo. voor hem oirboorlycxst sullen bevinden, ende is goetgevonden alvooren te disponeren, daerop te verstaen, het advys van den Raedt van State. (Aug. 9.) Floris Gerritsz. Is gelesen de requeste
van Floris Gerritsz. , versouckende octroy , omme alleene te mogen drucken op Mos- covisch glas , maer opgehouden daerop te resolverenr (Eod.) Van den Spiegel. Opte requeste van
|
||||||
|
de weduwe van wylen Mr. Adriaen van
den Spiegel, is geappoincteert advis aen den Raedt van State. (Aug. 15.) Benedetto Salviani. Opte requeste van
Benedetto Salviani van Milanen, Italiaens doctor , is het octroy hem geaccordeert den 21. Decembris 1615, noch voor twee jae- ren geprolongeert, omme alleene in de Vereenichde provintien oft door syne sub- stituyten te vercoopen ende doen vercopen, seeckere oprechten balsem, in het octroy gementionneert, ingaende ter expiratie van de voors. concessie, (Aug. 15.) Molenwerck, Is Jehan Brunei, borger
der stede van Audigne in Langedoc, geac- cordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende , alleene in de Vereenichde provintien te mogen maec- ken ende oprechten, seeckere molens, by hem geinventeert, die welcke sonder be- hulp van wint ofte loop van wateren sul- len dienen , omme cooren te malen, bus- polver te slaen, scorsse te malen, papier te maecken, te vollen, enz. Verbiedende enz. (Eod.) S. Frisius, Opte requeste van Simon
Frisius, woonende alhyer in den Haege , versouckende octroy voor Jan Jansz. van Aernhem , bouckvercooper tot Amstelre- dam, omme voor den tyt van thien jaeren alleene in de Vereenichde provintien te mogen drucken ende vuytgeven de stadt van Sevilla, by hem in platen gesneden, is het versouck des suppliants afgeslagen. (Aug. 18.) Idem. Is ten versoecke van Simon Fri-
sius, woonende alhyer in den Haege. Jan Jansz. van Aernhem, bouckvercooper tot Amstelredamtne, geaccordeert octroy, om- me voor den tyt van seven jaeren naest- commende, alleene in de Vereenichde pro- vintien te mogen drucken ende vuytgeven de stadt van Sevilla, by den voors. Simon in platen gesneden. Verbiedende, enz. (Aug. 19.) Balcancqual. Opte requeste van Alexan-
der Balcancqual , gewesen chirurgyn van |
||||||
|
13
enz. , geaccordeert zyne versochte brie-
ven van voorschriften aen den grooten raedt van Mechelen, ten eynde hem soude werden geadministreert goet cort ende on- vertogen recht ende expeditie van justitie in seecker proces, dat hy voor denselven raedt heeft hangende, tegen de nagela- ten weduwe van wylen Mr. Charles d'Ap- peltern, in syn leven rekenmr. tot Ryssel. (Aug. 31.) ' Casparus Sibelius. Is gelesen het advys
by den Raedt van State geformeert opte requeste van Casparus Sibelius, dienaer des Goddelycken Woorts tot Gulich, den 25. Meye lestleden , houdende, dat haer Ed. bedunckt, dat den suppliant soude mogen gegunt werden eene soldaets paye onder de compaignie van den commandeur Pithan, liever dan het landt met een or- dinaris tractement te belasten. Hiermede hebben hare Ho. Mo. hun geconformeert. (Sept. 9.) Weduwe Gistelles, Ontfangen ende gele-
sen eenen briefF van den cheurfurst van Trier, geschreven binnen Trier den 29. July Jestleden , responsive op ten brieff van hare Ho. Mo. van den 15. Juny lestle- den, geschreven ten faveure van de wedm van wylen den heere van Gistelles, ende is goetgevonden dat men den voors. briefF sal stellen in handen van den heere van Sweten, hy sooverre als hy, ofte zyn huysvrouwe dat begeeren. (Sept. 12.) M. 7. Wagenaer, cromme bogen. Is
Maerten Joosten Wagenaer, meesttfr kiste- maecker binnen Enchuysen, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van thien naestcommende jaren alleene in de Veree- nichde Nederlanden te maecken ofte doen maecken seecker instrument, by hem gein- venteert, genaemt die cromme bogen, voor de seevaert ende particuJierlyck voor dese landen onderdanen ende ingesetenen , sonder -hetwelcke tot noch toe, soo cruys- boogen , rincxboogh, quadranten, astrola- ben ofte eenige andere instrumenten ter see, voor desen altyt gebruyckt, geen |
||||||
|
het regiment van wylen den Colonel Bach-
louch, versoeckende dat hem in recognitie van syne diensten tot syne reyse naer Schotlandt toegeleet soude werden, eene somme van penningen , is geappoincteert nihil. (Eod.) Caspar Panten. Opte requeste van Cas-
par Panten, beeltsnyder, borger tot Ara- stelredam, versouckende octroy totte inven- tien, by hem alrede gevonden, ende die hy noch vindensal, syn leven lanck geduy- rende, van seeckere conste van steengieten ende boetseren van posten, colommen, figuren, schoorsteenen, schoorsteenman- telen, enz. Js verstaen, dat alvooren hierop te disponeren, den suppliant hare Ho. Mo. eerst sal presenteeren, ende laeten sien d'inventien in de voors. requeste ver- haelt. (Aug. 21.) Idem. Caspar Panten, beeltsnyder bor-
ger ende inwoonder der stede van Amstel- redam , heeft hare Ho. Mo. gepresenteert ende laten sien eenige van syne inventien ende conste van steengieten, boetseren van posten, colommen ende figuyren in schoorsteenen, omme te mogen obtineren syn versocht octroy, maer is 'tselve syn versouck affgeslagen. (Aug. 25.) Contrefeytsel van de princesse van Groot-
Britannien. Is Roelandt Sweerts de Weert, geaccordeert paspoort, te mogen vuytvoe- ren een groote houten casse, lanck om- trent seven voeten, breet seven voeten ende dick vyer vingeren, daerinne besloten is, het contrefeytsel van de vrouwe prin- cesse van Groot-Brittannien , naer Coelen , om van daer voorts aen den Cheurfurst Paltzgraeff bestelt te worden. (Aug. 29.) C. Panten. Is Caspar Panten, geaccor- deert oclroy, omme voor den tyt van drye jaeren naestcommende, al]eene te mogen maecken ende gieten, bet werck ende pa- tronen by hem daerentusschen te inven- teren ende boutseren. (Aug. 30.) Gerbode. Syn Nicolaes de Gerbode, soone
van Joncker Philips de Gerbode, in syn leven heere vanllooge, Eechoute, Belacke, |
||||||
|
14
|
|||||||
|
volcomen seeckerheyt ende bequaeniheyt
principalick daerde sonne hooch gaet, heb- ben kunnen geven. Verbiedende, enz. (Sept. 13.) Ertzbisschop van Spalaten. Is ontfangen
ende gelesen eenen brieff van den Eerwaer- diehsten Ertzbisschop van Spalaten, Mar- cus Antonius de Dominis, gedateert tot Louden den 17. Augusty laestleden, daer- raede zyn Ed. hare Ho. Mo. oversendt ende presenteert den bouckby hem vuytgegeven, houdende het eerste deel van syn arbejt met synen groet ende dienst, biddende dat haere Ho. Mo. gelieve dien in danck aen te nemen. (Sept. 16.) Idem. Is gelesen ende gearresteerl bet
concept van de antwoort van bare Ho. Mo. op ten brieff van den Ertzbisschop van Spalaten aen hare Ho. Mo. geschreven , daermede hy het eerste deel van syne boucken aen hare Ho. Mo. heeft gesonden ende gepresenteert. (Sept. 19.) Wolle en saye woven. Is Philips Brug-
man geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende, al- leene inde Vereenichde provincien te mo- gen perssen, doen perssen ende opinaecken wolle ende saye waeren ende sloffen, prin- cipalyck de perpetuanen, volgende syne inventie. Verbiedende, enz. (Sept. 23.) Jo. Drusius. Gelesen de requeste van
Abelus Curiander, als swager ende schoon- soon van Johannes Drusius saliger, eertyts professor in de Universiteyt tot Franeker, versouckende dat men hem by ordonnantie sonde laten trecken de acht hondert gul- dens , die noeh van de duysent guldens resteren , die den voors. Drusio toegeleet zyn by eene resolutie van den 27. Juny 1614, maer alvooren hyerop te disponeren is geordonneert op te soucken de retroacten. (Sept. 27.) Maantafcl. Is Carel van Wychuys,
stadts francoysche schoolmeester der stede vanden Brielle, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vyff jaeren naestcom- mende , alleene in de Vereenichde provintien |
te mogen drucken, doen drucken ende
vuytgeven, een nyeuwe by hem gevonden konstige gecalculeerde maentafel, gestelt onder jaartafelen ende ordre, in des sup- pliants gepresenteerde requeste gemencion- neert. Verbiedende, enz. (Sept. 27.) Molemverck. Is gelesen de requeste,
gepresenteert by State Philipsz. ende Hu- bert Philipsz. Clapmole , gebroeders, beyde meester timmerluyden, woonende tot Schagen, gepractiseert bebbeiide seec- keren fraayen ende constigen moelen , gaende metten winde, met welcken moelen men can maecken de spreyssels ofte voede- ringen onder de solders, als oock de ve- deren ofte veren, dienstich om de ingevoerde solders ende deelen aen den anderen te hechten, ende deselve dicht ende vast te maecken, daertoe die supplianten versouc- ken octroy voor den tyt van sesthien jae- ren, maer goetgevonden, alvooren daerop te disponeren, dat men de supplianten eerst sal belasten een model te thoonen van haere inventie. (Oct. 3.) Maerten Joosten Wagenaer. Is Maerten
Joosten Wagenaer, kistemaecker tot Enc- huysen, vereert met tsestich gulden voor syne inventie, die hy hare Ho. Mo. heeft gepresenteert, genoemt de ronde graetboge daertoe hem is geaccordeert octroy. (Eod.) Bijlandt, predicant. Is geexamineert de
declaratie van Bylandt, predicant van den heere van Langeracq, van de reyse die hy gedaen heeft van Parys alhier, met eenen brieff van den heere van Langeracq, jn Maerte lestleden , maer goetgevonden , al- vooren daerop te disponeeren, dat men sal sien wat brieff dat hy gebracht heeft, ende off dien is van sulcke importantie, dat hy heeft gemeriteert het senden expres van den suppliant. (Oct. 3.) Idem. Anderwerff geleth synde op te
declaratie van Jason Bylandt, predicant van den heere van Langeracq, ambassadeur in Vranckryck, naedat geresumeert ende geexamineert was de depesche, by hem expres overgebracht den 7. Meerte lestle- |
||||||
|
15
sisteert by de resolutie, genomen den 27.
Juny 1614. (Oct. 6.) Predicanten. Opte requeste van de he-
dienaren des Goddelycken Woorts , repre- senterende de classis van Walcheren, ver- souckende dat Salomon Tennul, die tot een predicant in de stede van Oostburch beroepen is in deplaetsse Franciscus Ophey, tractement soude worden toegevoecht. Is geordonneert, dat men dese requeste sai stellen in handen van den Raedt van State, omme daerop te disponeren, gelyck haere E. sullen bevinden te behooren. (Oct. 10.) M, de Moucheron. Opte requeste van Mel-
chior de Moucheron , escuier, syn gecom- mitteert een vuyt Hollandt ende een vuyt Seelant, namentlyck die heeren Dussen ende loachimi, omme van den suppliant te verstaen, 'tgene by presenteert aen te geven tot dienst van den lande , ende daerop metten selven te commen ter con- ference ende daernae daervan rapport te doen. (Oct. 10.) Geschut voor Embden. Is geaccordeert aen
eenen eerbaeren raedt der stadt Embden, paspoort, omme vuyt de Vereenichde Neder- landen te mogen doen transporteren naer Embden, veertich yserestucken geschuts, tot haren behoeve, in Engelandt gegoten, met- tet wapen van deselve stadt Embden, ende dat vry van convoy ende licent. (Oct. 12.) Jesuyten. Is gclesen het concept van
seeckere acte, die seecker persoon versoeckt sonder synen naem te exprimeren , omme in dese Vereenichde provincien de jesuyten ende andere papen ende monnicken te mo- gen achterhalen ende doen straffen , maer syn versoeck affgeslagen, ende verstaen , dat den suppliant hem sal reguleren vol- gende het placcaet, tegen de jesuyten geemaneert, daervoren hy sal genyeten het aenpaert, den aenbrengers toegeleet. (Oct. 12.) M. de Moucheron. Melchior de Moucheron
versoeckt tot recompense voor syn voorge- ven ende advys, alvooren daervan openinge te willen doen , te weten, by sooverre als |
||||||
|
den, is hem voor alle syne presentien van
de voors. reyse van posten, gedaen oncos- ten, verteeringe, moeyten ende arbeyt, toegeleet tsamen ende vooral de somme van drye hondert gulden. (Oct. 4.) Molenwerck, Is State Philipsz. ende Hu-
bert Philipsz. Clapmole, gebroeders, beyde meester timraerluyden, wooncnde totScha- gen, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende , al- leene in de Vereenichde Nederlanden te raogen maecken, stellen ende gebruycken, doen maecken, stellen ende laten gebruyc- ken, seeckeren constigen molen , by hun geinventeert, gaende metten1 winde, met welcken moelen men kan maecken de spreyssels ofte voederingen onder de sol- ders, als oock de vederen ofte veren, dien- stich omme de ongevoerde solders ende deelen aen den anderen te hechten ende deselve dicht ende vast te maecken , we- sende dselve molen een werck, dat dierge- lycke noyt hier te lande en is gezien ofte gepractiseert geweest, ende werden de voors. spreysels ende veeren metten selven molen ongelyck veel netter ende beter ge- maeckt als diegene, die mette handt ge- wrocht ofte gesocht werden, jae syn ver- seeckert, dat het onmogelick is, met de hant deselve soo net te kunnen maecken, dat men tot gerieff van de timmerluyden oock veel spoediger ende licbtelycker eene groote menichte van deselve spreyssels en veeren mette voors. molen can maecken als anders. Verbiedende, enz. (Oct. 5.) Joh, Drushts. Is Abelo Curiander, scnpon-
soone Jobannis-Drusii saliger, toegeleet de somme van hondert Carolus guldens , voor de dedicatie by hem gedaen aan hare Ho. Mo. van seecker bouck, geintituleert: CI. H. Johannis Drusii ad loca difficiliora Pentateuchi, id est, quinque librorum Mosis commentarium, boven de boucken by hem aen de heeren gepresenteert, die hem sul- len betaelt worden, gelyck die vercocht worden. Maer wat belangt d'anticipatie by den suppliant versocht wordt, geper- |
||||||
|
16
|
|||||||
|
Francisco Broeckerio, bedienaer des God-
delycken "Woorts tot Binnenwysent ende Westwoude, toegeleet tot eene vereeringe, de somme van hondert vyftich guldens voor seecker bouck, by bem laten vuytgeven ende aen hare Ho. Mo. gedediceert ende gepresenteert tot seecker getal, geinscri- beert: Corpus theologiae ofte de somma der Christelycke religie onder stichtelycke ende vreetsamige predicanten. (Oct. 18.) Ileere van Famars. Is gedelibereert opte
requeste, gepresenteert by Philips de Le- vin, heere van Famars, lieutenant colonel van het Walsche regiment, versouckende dat hare Ho.' Mo. souden gelieven hem te vereeren mette plaetse ende 7t commande- ment van colonel over 't voors. Walsche regiment, dat is te komen vaceren door het overlyden van den Welgebooren heere grave Johan Ernst van Nassau goeder me- morien, gisteren door den greffier aen syne Exc, doen communiceren ende d'inclinatie van de meerendeel van de provincien te verclaren , omme desselfs advys daerop te verstaen ; ende by hare Ho. Mo. in consi- derate genomen ende bewogen synde, de goede lange en getrouwe diensten by des suppliants vader saliger, den lande gedaen, daerinne, dat by voor den vyant is gestor- ven ende dat oock die suppliant daerinne heeft gecontinueert, hebbende de voors. regiment beleyt den tyt van acht jaeren ; hehben dselve bare Ho. Mo, desen aange- merckt ende omme andere goede considera- tion, den suppliant het voors. vacerende colonelschap over 'tvoors, Walsch regiment gegunt ende denselven mettet commande- ment daerovcr als colonnel veereert, mits conditie, dat hy daerover geen tractenient en sal genyeten, voor dat hy te velde mettet voors. regiment sal gebruyckt worden. (Oct. 19.) Frittema. Ontfangen eenen brief! van den
priveen raedt van de Ertzhartogen, ge- schreven tot Bruyssel den 6. deses, daerby gevoegt wesende, de requeste aen haere Hoocheyden gepresenteert by de erffgena. |
|||||||
|
baere Ho. Mo. 'tselve syn voorgeven aanne-
men ende in executie stellen, namentlyck eene recompense ofte sorame van gelt van vyfthien duysent guldens off alsulcke somme als liberalyck vergunt sal werden , ende ten tweede, den dertichsten penninck van het innecommen van de penningen van de voors. saecke, voor den tyt van vyfthien jaeren, d'een naer d'andere geduyrende, welcke resolutie liy oock remitteert ter discretie, versoeckende van alles bescheden ende brieven. Hyerop zyn die heeren gecommitteerde om met den suppliant te spreecken, versocht, den voors. aengever aen te seggen, dat baere Ho. Mo. begeren, dat by van syne inventie openinge wil doen, ende vertrouwen dat baere Ho. Mo. deselve aennemen ende practiseren, dat sy favorabelyck op syn versoeck sullen dispo- seren ende bem recognosceren. (Eod.) W. Snellius. Is Willebrordo Snellio,
toegeleet de somme van twee hondert gul- dens eens, tot eene vereeringe voor de dedicatie ende presentatie- van seecker bouck, by bem in druek vuytgegeven, boudende d'inscriptie van deselven : Erasto- thenesBatavus de terrae ambitus veraquan- iitate, etc., de boucken dacrinne begrepen. (Oct. 14.) Marcus ab Halle. Gelesen de requeste
van Marcus ab Halle, bedienaer des God- delycken Woorts in den eylande van Cadt- zandt, versoeckende eene eerlycke erkente- nisse ende vergeldinge voor de dienst, by bem oock gedaen in den tyt van acht jaren in de heerlyckheyt van Nyeuvliet, maergoetgevonnen, alvooren te disponeren daerop te verstaen bet advys van denRaedt van State. (Oct. 14.) Wed. Bornstra. Opte requeste van Maria
Ileerman, wed. van capiteyn Jorien Bornstra, versouckende dat men op haer soude con- linueren, het pensioen van bondert guldens dat haren gestorven man saliger was toe- geleit zyn leven geduerende, is dit versouck afFgeslagen. (Oct. 16.) Franciscus Broeckerius, predicant. Is
|
|||||||
|
17
|
|||||||||
|
goetvinden daerby te roepen, omme dat
gedaen ende het rapport van deselve ge- hoort, voorder op des suppliants versouck gedisponeert te werden, gelyck haere Ho. Mo. sullen bevinden te behooren, zyn hiertoe gecommitteert d'heeren Meerman, Magnus ende Burmania. (Oct. 28.) Jan Wolfaerts. Is Jan Wolfaertsz. van
Schiedam, haere Ho. Mo. gedediceert ende gepresenteert hebbende zeecker bouck, ge- intituleert: den vorstelycken lustbofF ende morgenwecker der Princen, begrepen in drye deelen, door Anthonium de Guebara, vuytte. hoochduytsche in de nederlandtsche spraecke overgeset door D. M. 0, toegeleet 36 guldens eens. (Eod.) Ertzbisschop van Spalaten. Is geaccor-
deert, dat men aen de aenwesende heeren gedeputeerden van de provincien sal dis- tribueren, zeecker bouck, geinscribeert: de Republica Ecclesiastica libri decern , auctore Marco Antonio de Dominis, archi- piscopo Spalentensi cum suis indicibus, ende dat men voor elck bouck sooveel sal betaelen , als den Raedt van State bedon- gen heeft. (Eod.) M. Moucheron. D'heeren van der Dussen
ende Meerman rapporteeren, dat sy naer- der gesproocken hebben met Moucheron , ende dat deselve synen eysch sooverre ge- modereert heeft, dat by tevreden is, ope- ninge te doen van syn voorgeven, hebbende toesage, dat men hem sal geven tot eene vereeringe, soo tselve is aengenomen ende goet bevonden wordt, vuyt het suyvere innecommen ses duysent guldens, ende voor thien achtereenvolgende jaeren van de zuyvere proffijten anderhalff ten hondert. Versouckende die heeren rapporteurs hyerop te verstaen het goet believen van haere Ho. Mo. Is nae deliberatie verstaen ende geaccordeert, dat die heeren rapporteurs metten voors. Moucheron sullen mogen handelen ende sluyten, gelyck sy mette minste beswaernisse vant landt sullen cun- nen nacommcn, (Oct. 31.) J. II. Jarichs. Is geaccordeert alhver
3
|
|||||||||
|
men van wylen Feyco van Frittema in syn
leven Co. Ma. rentmeester generael van Groeningen ende Drenthe, hare Ho. Mo. bid- dende, oock te wilien schryven ende de hant daeraen houden by de Magistraat ende Ommelanden van Groeninghen, ten eynde de voors. erfFgenamen betaelt werden van de particuliere penningen by hunnen va- der gefurneert int jaer 1577, tot betalinge van de Walsche soldaten, die alsdoen ge- meutineert waren , gelyck aen alien ande- ren is gedaen, ten selven effecte gecontri- bueert hebbende, ende dat haer van ge- lycken equivalent recompense werde gedaen van den prys van haer groot buys tot Groeningen , vercocht voor actien van de confiscatien sonder eenighe redenen naer breder inhouden van den voors. briefF. Is nae deliberatie goetgevonden, dat men den voors. briefF ende requeste sal senden aen den magistraet der stadt Groeningen, ten eynde haer L. op alles willen letten, ende die supplianten administreeren goet recht ende expeditie van justitie in conformite van het tractaet des Bestants, ^Oct. 24.) J. II. Jarichs. Gelesen de requeste van Jan Henrick Jarichs, ontfanger generael van het collegie ter adrairaliteyt in Vries- landt, versouckende octroy van hare Ho. Mo. op synen gevonden generalen regul, genaempt; het Gerichte des grooten See- vaerts, in conformite als eenen Abraham Cabeljau, voor hem ende syne erffgenamen verleent is, blyckende by de resolutie van date den- 12. Novembris 1616, ende dat haere Ho. Mo. gelieven, eenige vuyt heure vergaderinge te committeeren, voor wyen by remonstrant syn wedervaeren van syn goet debvoir ende recht machrapporteeren, ende oock de gevouchlycxste middelen aenwysen, omme bequaemlyck eene proeve van den regul int werck te stellen ; ende daerop gedelibereert zynde, syn gecom- mitteert een vuyt Hollandt, Seelandt ende Vrieslandt, omme den suppliant te hooren op syn aengeven, ten overstaen van sulcke persoonen, hun de saeck verstaende, alssv VII. |
|||||||||
|
18
|
|||||||
|
accordeert haere versochte voorschrifteu
aen de republcyque van Yenetien, ten eyndo zy supplianten omme redenen inde requesle verhaelt, souden mogen betaelt werden van de somme van vyffenveertich duysent, twee hondert sessentzeventich guldens derthyen stuyvers, over geleverde wapenen aen den grave van Leeuwen- steyn tot wapeninghe van syn regement, ten dienste van de republieck van Vene- tian , vuytte penningen , die dcselve aen de voors. Grave sal moeten verstrecken. (Nov. 16.) J. H. Jarichs. Gelesen de requeste van
Jan Hendricxz. Jaricx, ontfanger-generael van het collegie ter admiraliteyt tot Doc- cum, ende omme redenen, soo daerinne als in de advysen van verscheyden Mathe- maticis over de generale regul des Gesichts des grooten Seevaerts van den suppliant begrepen, houdende dat den voors. regul subtyl ende op goede regulen van Geome- tric gefundeert is, ende dat oock de prac- tizyns nyet alleen deselve mede voor eenen generalen regul verclaren ende volgen sul- len, maer oock, dat sy deur den voors. regul sien, dat sy te voeren blint waeren, ende volgens dien mette selve veele peri- culen ontgaen sullen, de bedoelden haven vinden ende dat men door deselve oock eene generale reformatie over de groote seevaert sal cunnen maecken. Is den sup- pliant geaccordeert octroy, voor hem ende syne naeomelingen, voor den t) t van twintich jaeren naestcommende , tot het bouck des suppliants van 't voors. gesichte des grooten Seevaerts, benevens syne platte pascaerte volgende syn versouck, Verhou- dende voor alsnoch te disponeren op des- selfs suppliants verder versouck van recom- pense ende anderssints, totdat by het experiment van syne inventie deselve goet- gevonden sal zyn, als wanneer daerop favorabelyck gedisponeert sal worden. Ac- corderende by provisie den suppliant sess hondert guldens eens, voor de costen by hem alrede tot ondersouck van zyne in* |
|||||||
|
le schryven tegen vrydage naestcommende,
des niorgens, de clock acht vuyren voor de earner van de vergaderinge , tot costen van Jan Hendricxz. Jarichs, ontfanger-ge- jieraal van de convoyen in Vrieslandt, den doctor ende professeur Snellium , Mr. Simon Stevin, Jan Pietersz. Dou, Melchior van Kerckhove , Jan Cornelis Kunst ende Mr. Joris Joosten, omrae ter presentie van de heeren Meerman, Magnus ende Burmania te exaraineren ende visiteren, den generalen regul van het gesichte des grooten seevaerts van den voors. Jan Hendricksz. Jarichs. (Nov. 1.) Ertsb. van Spalalen. Is geaccordeert
te depescheren ordonnantie voor Dirck Laeckemans , in de vergulde druyve, van de somme van vyer hondert vyfthien gul- dens thien stuyvers, in betalinge van twee vergulden coppen mette wapenen der se- ven provintien rontsom gegraveert, by hem gelevert aen de heeren van der Dussen ende Teylingen, desen 8 Novembris 1617, om daermede te vereeren den Ertsbisschop vanSpalaten, volgende de resolutie daerop genomen voor de presentatie by hem aen haere Ho, Mo. gedaen van den bouck, by hem in drucke vuytgegeven, wegende beyde voors. coppen tachtentich oncen, d'once tot vyfF guldens, beloopende vyer hondert drye guldens thien stuyvers ende twee custodien, daertoe twaelff guldens, (Nov. 8.) M. Moucheron. D'heeren van der Dus-
sen ende Joachimi doen wederom rapport van de leste communicatie, die zy gehadt ende gehouden hebben met Moucheron op syn aengeven , ende hoeverre dat sy het geschil tusschen beyden gebleven, gebracht hebben, daerop dat de voors. heeren rap- porteurs gelast ende geauthoriseert zyn, omrae metten voors. Moucheron finalyck off te handelen ende sluyten op ten voet van haerl. rapport. (Nov, 9.) E. Trip en L. de Geer. Syn Elias Trip
ende Louys de Geer, ingesetenen ende coopluyden der stede van Amsterdam, ge- |
|||||||
|
10
|
|||||||
|
ventie gedaen, te betaelen by het eollegie
ter admiraliteit binnen Doccom, ende is oock geaccordeert te schryven aen het eol- legie ter admiraliteyt binnen Rotterdam , dat sy terstont een jacht van veerticli las- ten willen doen toerusten , omme de voors. inventie te doen experimenteeren by erva- ren schippers ende stierluyden, ende haere Ho. Mo, adverteeren, wanneer deselve gereet sal wesen om vuyt te loopen, daer- entusschen dat aen alle de collegien ge- sclxreven sal werden, ten eynde dat sy tegen denselven tyt elck een openbaeren stierman vuytmaecken ende tot Rotterdam senden mette voors, jacht in see te loopen, **nde 't voors. experiment te doen, volgende bet advys van de voors. Mathematiquen. (Nov. 17.) M. de Moucheron. Die heeren van der
Dussen ende Joachimi, rapporteeren de openinghe , die welcke Moucheron hun gedaen heeft van syne inventie, bestaende in het oprechten van eene camere van asseurantie te water ende te lande, gelyck hy dat naerder by libel daertoe dienende , by geschrifte hervat heeft, daervan de gecommitteerde van de provintien hebben aengenomen, aen haere principalen rapport te doen. (Dec. 1.) Abraham Cabeliau. Ontfangen ende ge-
lesen eenen brieff van de gecommitteerde raden ter admiraliteyt binnen Amsterdam, gedateert den 18. Novembris lestleden . houdende rescriptie op haere Ho. Mo. brieff van den 14. Juny lestleden, ende de ge- vouchde requeste van Abraham Cabeljau , verclaerende dat sy omme haer advys opte voors. requeste te formeeren, goetgevon- den hebben eenige persoonen hun op des suppliants aengeven verstaende, in haer- beyder collegien te hooren, ende dat de- selve verclaert hebben, dat het voorstel des suppliants is frivool, ende dat tselve hem tot twee reysen aengeseet synde, hy dat nyet en heeft kunnen gedebatteren , ende hebbende de voors. verclaringe doen stellen by geschrifte, sy deselve mette re- |
queste ende den bouck van den suppliant
wederom senden , daerinne dat eenige syne dolingen werden aangewesen. (Dec. 6.) Gillis du Come. Is geaccordeert dat men
de declaratie van coslen gedaen, maken ende overgegeven by Joncker Johan Gillis, tegen Bartholomeum du Corne, wonende tot Sluys, sal stellen in handen van par- tlre ofte van desselfs procureur, omme daertegens te diminueren binnen een maent na de insinuatie deses. (Dec. 7.) Auleander, stuckgieter. Opte requeste van
Pauli Auleander, woonende binnen Amstel- redam, meester van de lichte stucken te gieten, versouckende octroy tot syne inven- tie van seecker schroeff tonnenwerck, daer- door men alderley molenwerck mettet water sal kunnen doen gaen, alsmede omme meeren ende landen drooch te maecken met cleyne costen ende in corten tyt, is verstaen dat de suppliant eerst sal exhiberen het model van de voors. inventie. (Eod.) A. Cabeliau. Opte requeste van Abra-
ham Cabeljau is geaccordeert, dat men den suppliant wederom sal behandigen svn vuytgegeven bouck, geintituleert: Reken- bouck van de groote Seevaert, mette te- genberichten daerinne gemargineert. (Eod ) Crispian van de Pas. Opte requeste van
Crispian van de Pas, woonende tot Utrecht, versouckende octroy, ommetemogen vuyt- geven seecker boucxken , geintituleert: ThronusCupidinis sive emblemata amatoria, inhoudende verscheyden figuren, by hem gesneden, is den suppliant zyn versouck affgeslagen. (Eod ) Syon Luz. Opte requeste van Syon Luz,
taeflfelhouder tot Breda, is geaccordeert , dat men de seurete' de corps aen den sup pliant gegunt, alsnog sal prolongeren den tyt van sess maenden na de expiratie van de loopende concessie. Dec. 8.) Doctor Schinckel. Opte requeste van
Mr. Antonius Schinckel, doctor in de Me- dicynen, versoeckende alsoo hy van mee- ninge is , metter woon te vertrecken naer Rpermonde, alwaer hem een goede condi- 3*
|
||||||
|
20
|
|||||||
|
tie wert gepresenteert, dat hem soude
werden geaccordeert syne meublen vuyt te voeren , vry van thol ende licent, is dit versouck a%eslagen om de concequen- tie. (Dec, 19.) Nicolaes de (Hereto. Is Nicolaes de Clerck,
woonende tot Delft, toegeleet 72 guldens voor seeckeren bouck, by hem haere Ho. Mo. gedediceert, geintituleert: Toneel der beroemderHartogen, Princen, Graven ende Crychshelden vant Christenrycke, binnen dese leste drie eeuwen, vervattende oock hare beeltenissen, affcompsten ende voor- naemste daeden, mitsgaders den huydigen staet der vermaerde republycquen van Ve- netien, Genua, Switserlandt ende Geneve. (Dec. 10.) Jan Jansz. Slampioen. Opte requeste
van Jan Jansz. Stampioen, borger tot Rot- terdam, is geaccordeert, dat die gecom- mitteerde raden ter admiraliteyt binnen Rotterdam, eenige persoonen, hun de con- ste ende inventie des suppliants verstaende sullen mogen verwittigen, die den suppli- ant daerop sullen examineeren, ende van hunne bevindinge aen deselve rapport doen , omme haere Ho. Mo. daervan te ad- verteeren, welverstaende, dat alles sal ge- schieden sonder costen vant landt. (Dec. 29) Udeman's tractaet. Is Jan Janss. Keyser
bouckvercooper tot Siericzee, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van sess jaeren naestcommende, alleene in de Vereenichde provincien te mogen drucken, doen druc- ken ende vuytgeven, twee stichtelycke tractaetgens , eerst gemaeckt ende nu we- derom geaugmenteert ende oversien door den eerbaren Godefridum CorneliiUdemans, bedienaer des heyligen Evangeli tot Sie- riczee, het eene geintituleert: Christelycke overdenckingen, die eene geloovige siele da- gelicx behoort tebetrachten, gestelt op elc- ken dach van de weecke, ende op het ander de leeder van Jacob, dat is, cortte ende naecte affbeeldinge van den rechten wech naer denHemel, in seecker trappen onder- scheyden. Verbiedende, enz. (Dec. 30.) |
|||||||
|
1618.
Jan Gerritsz. Oosterlingh. Is den Agent
Falckenburch geauthoriseert, omme met Johan Gerritsz. Oosterlingh aiT te handelen den prys van seeckere silveren vergulden dose, by hem gemaeckt ende aen haere Ho. Mo. gelevert, wegende sesthien oncen vier engelschen, daerinne dat aen den Co- ninck van Sweden gesonden is, het trac- taet van alliantie tusschen syne Maj. ende hare Ho. Mo. gemaect. (Jan. 2.) Idem. Gehoort het rapport van den
agent Falckenburg, is geaccordeert te de- pescheren ordonnantie voor Jean Gerritsz. Oosterlingh, goutsmit, woonende in den Haghe, van de somme van hondert gul- dens voor een silveren vergulden doose, wegende sesthien oncen vier engelschen , daerinne dat aen syne Co. Ma. van Swee- den, drie jaren geleden by ordre van hare Ho. Mo. gesonden is geweest, het tractaet van alleantie by hare Ho. Mo. met syn Maj. gemaect, die hy te voerens noch eens van silver hadde gemaect ende hem gela- ten wiert. (Jan. 4.) Johan Sem, lantmeter. Opte requeste
van de gedeputeerde van de Lantschap Drenthe, is geaccordeert te schryven aen Isaac Pietersz,, Commissaris van hare Ho. Mo. in Denemarcken, ten eynde hy al- daer wil bevorderen, dat Mr. Johan Sems, lantmeter ende ingenieur, jegenwoordich wesende in diensle van den Coninck van Denemarcken, mach werden gehoort ende geexamineert by sulcke ende ter plaetse daer dat behoort, opte interrogatorien van de remonstranten hem toe te senden, als getuyge, omme geemployeert te werden, in den processe, dat de Landtschap van Drenthe heeft uytstaende voor haere Ho. Mo. tegen den Heere Prince, Grave van Arenberge, als heere van Wedde ende Westwoldingerlandt, nopende de landt- scheydinge tusschen de landtschap Drentc ende deselve heerlicheden, raits dat party e |
|||||||
|
21
|
|||||||
|
het placcaet tegen het seditieux boucxken,
geintituleert, de weegschale, alnoch niet en hehben gepubliceert, dat zy dat willen doen ende ordre geven, dat deselve boucx- kens worden ingetrocken, ende voorne- mentlyck dat sulcx geschiede in de pro- vincie Utrecht, alwaer 'tvoors. boucxken originelyck is gedruckt ende herdruckt, ende alsoo versch in de winckels vercocht, dat men den druck heeft kunnen vuytwis- schen, ende dat mette occasie van het senden van den brieff van den coninck aen de heeren Staten van Utrecht, raeckende de clachten van den voors. heere generaei Cecil. Op beyde voors. poincten gedeli- bereert synde, is geresolveert, dat men copie van de voors. propositie, raeckende de clachte van den voors. generaei Cecil sal senden aen de heeren Staten van Utrecht ende haer E. serieuselyck versoecken ende recommandeeren, dat haer gelieve met alle goede consideratien te letten opte redenen in den brieff van syne Ma. inde de voors. propositie verhaelt, ende eenich middet ende expedient te adviseren, daerraede het genomen miscontentement geaccommoJeert ende syne Ma. en den Colonel Cecil con- tentement gegeven mach werden, ende dat men oock haer E. Mo. sal adverteren van de instantie,# die dvoors. heere ambassa- deur wederom heeft gedaen, ten eynde het placcaet tegen het sedieuse boucxken geintituleert, de weegschale, soude wer- den gepubliceert inde provincien, daer dat noch niet en is gedaen, voornementlyck in de provincie van Utrecht, alwaer tselve boucxken originelyck soude syn gedruckt ende herdruckt, oock soo versch gelyck hiervoren geseyt is. Ende mitsdien haer E. versoecken 'tvoors. placcaet te willen doen publiceren, ende dienvolgende de boucxkens doen intrecken ende verbiedeu deselve meer vuyt te geven ende vercoo- pen op de pene hy het placcaet gestatueert, ten eynde syne Ma. ende die voors, heere ambassadeur moegen hebben contentement. (Jan. 26.) |
|||||||
|
hiervan sal werden geadverteert, omrae
jnsgelycx interrogatorien te formeeren ende daerop getuygen te doen verhooren, indien zy dat begeeren. (Jan, 6.) Mr. Hendrick de Keyser. Opte requeste
van Mr. Hendrick de Keyser, architect der stadt Amstelredam, versoeckende by ad* vance noch geassisteert te werden mette sonime van negen dusent gulden op syn aengenomen werck van de sepulture van syn Exc, die heere Prince van Orangien , ho. lof. mem. Is verstaen dat, alvooren hierop te disponeeren, eerst sal sien de conventie ende tractaet metten suppliant gemaeckt, mitsgaders wat hem daerop is betaelt. (Jan. 16.) Claes Claess. de Koyer. Opte requeste
vanClaesClaess. de Koyer, molenmaecker, poorter der stede Alckmaer, versoeckende octroy voor veerthien jaeren, omme al- Jeene in de Vereenichde provincien te mo- gen maecken een neuywe maniere van een schepradt te gebruycken aen de waterrao- lens. Is verstaen, dat den suppliant hem sal adresseren aen de provintien, daer hy syne inventie sal willen te werck stel- len. (Eod.) Mr. Ilenrick de Keyser. Is Mr. Henrick
de Keyser , architect van Amstelredam , noch toegeleet ses duysent guldens eens , op affcortinge van syn aengenomen werck van de generaliteyt, mits dat hy gehouden sal syn, tvoors. werck volcommelyck ge- maect op te leveren binnen dit loopende jaer 1618, te betalen de voors. somme by het collegie ter admiraliteyt binnen Am- stelredam. (Jan. 22.) Weegschael. Die heere Ambassadeur
Carleton heeft wederom seer serieuselyck gerecommandeert ende versocht ten dienste ende voer de conservatie van het respect van syneMaj., mitsgaders van de eere van hem heer ambassadeur, ten dienste selfs van dese landen, omme verscheyden rede- nen ende consideratien hy syn E. int lange verhaelt, dat hare Ho.Mo. zooveele souden gelieven te doen by de provincien, die |
|||||||
|
22
|
|||||||
|
Hessel Gerritsz., caertmaker. Is Hesse!
Gerritss. caertmaker tot Amstelredam, ge-
accordeert een open brieff van octroy , daerby -verboden wert des suppliants caer- ten, beschryvingen van landen ende mo- dellen van caerten , soo gescbreven als gedruct op eenigerley wyse na te maken , te copieren ofte divulgeren, by verbuerte van de pene van diie hondert carolus gul- dens, tot beboeff gelyck dat gebruyckelvck is. (Jan. 27.) Jan Janss. Stampioen. Is gelesen de
requeste van Jan Janss. Stampioen, borger tot Rotterdam , geinventeert hebbende de konste, hoe dat alle menschen tzy te wa- ter of te lande, haer polus boochte sullen kunnen nemen, alleene door 't gesichte , sunder na de sterren te schieten met graet- Logen, ofte eenige andere instrumenten , daeraen gepaert syn vier nieuwe manieren om de polus boochte te weten , die voor desen noyt en syn bekent geweest , seer dienstich voor alle zeevaerende luyden , ende licht voor den gemeenen man te ver- staen, volgende dattestatie van David Da- vidtsz. , leermeester van de conste der zcevaei't, Jan Cornelisz. Kunst, geexperi- menteert schipper op lange reysen; ende geleth synde opte recommandatie van de gecommitteerden van het collegie ter ad- miraliteyt binnen Rotterdam, hebben hare Ho. Mo. geaccordeert, dat die gecommit- teerden van het collegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam, aen den voors. suppli- ant by provisien sullen mogen doen ver- strecken voer de costen , moeyten ende verleth by hem gedaen int ondersoecken van de voors. syne inventie vier hondert carolus guldens eens, ende als de voors. inventie naerder sal wesen ondersocht ende goetgevonden, sal alsdan naerder op des suppliants versoeck gedisponeert werden , gelyck bevonden sal werden te behooren. (Bod.) Sweedts coper. Is gelesen het advis van
den raedt van state, geformeert den laesten der voorleder maent opte memorie van de |
gedeputeerden van het collegie ter admira-
liteit, resideerende tot Iloorn ofte Enchuy- sen, daerby zy verclaeren, dat bun bedunct, dat men tvoors. collegie van het Sweedts cooper soude mogen laten volgen de quan- titeit van tusscben seventeen ende achtien duysent ponden voer de vier halve canons, die zy de generaliteit gedaen bebben ten dienste ran de possideerende fursten, ende goetgevonden alvooren daerop te dispone- ren , dat men eerst sal hooren het advys van syn Exc. (Febr. 2.) Idem. Gehoort het rapport van het ad-
vis van syn Exc, ingebracht by den grif- fier op het advis van den raedt van state, geformeert den lesten der voerlfider maent opte memorie van de gedeputeerde van bet collegie ter admiraliteyt, residerende tot Iloorn, houdende dat haer E. bedunct, dat men tvoors, collegie souden laten vol- gen van het Sweedts cooper (daervan in 'slandts gietery alnoch in voerraedt is de quantiteyt van hondert tnegentich dusent ponden) de quantiteyt van tusschen de se- venthien ende achtien dusent ponden, die men ghist dat de vier halve canons vant voors. collegie ter admiraliteyt gelevert heeft vuyt haer magasyn ten dienste van de possiderende fursten, ten hoochsten soude hebben gewogen, dat syn Exc. goet vindfr, dat men tvoors. collegie soude mo- gen laten volgen twintich dusent ponden vant voors. cooper, mils dat tselve by d'andere collegien niet en sal getrocken worden in consequentie. (Febr, 5.) Ertsbisschop van Spalaten* Ontfangen
ende gelesen eenen brieff van den Ertzbis- schop van Spalaten, Marcus de Dominis , geschreven totLonden, primo die nascentis anni praesentis, houdende bedanckinge van de vereeringe by hare Ho. Mo. syn E. ge- daen , voer de presentatie van synen bouck by hem aen deselve gesonden ende doen presenteeren, met vermaninge van de pro- vincien tot eenicheyt ende liefde onder malcanderen. (Febr. 7.) iV. de Clercq, Toneel, enz. Is den agent
|
||||||
|
Valckenburg gelast te spreken met Nico-
laes de Clercq, omme van den selven te verstaen, waervooren hy begeert te vercoo- pen syn tweede bouck geintituleert: Too- neel der vermaerde Hartqgen , Princen, enz. (Eod.) Pieter GUlisz., Lantmeter. Is Pieter Gil-
lesz. , geswooren lantmeter, geaccordeert commissie, omme in Vlaenderen onder de Vereenichde provincien gehoorende, te be- dienen bet lantmeterschap, mits dat by gehouden sal syn dese syne commissie in den raedt van Vlaenderen te doen regis- tfeeren, ende aldaer daerop eedt te doen, dan wort opgebouden te disponeren op des suppliants versocbte octroy. (Eod.) Daniel Noot. Is Daniel Noot, zeepsie-
der, woonende tot Middelburch in Zeelandt, bet octroy hem verleent den 28, Aprilis 1617 geprolongeert van zeven tot twaelff jaeren, mits dat by gebouden sal syn syne inventie int cleene te maecken ende aen bare Ho. Mo. te presenteeren binnen sess maenden naestcommende, ende dselve int groote ende perfecle te maecken binnen sjaers, by pene van te verliesen bet effect vant voors, octroy. (Febr. 16.) P. Everaerts. Js geexamineert de decla-
ratie van de translaten by Pieter Everaerts, gedaen vuyt de Italiaensche in de Neder- lantsche spraecke, ten dienste van baere Mo. Mo., door last van den griffier, he- draegende dertich guldens thien st. ende geaccordeert daervan te depescheren or- donnantie. (Febr. 21.) deKoyer, Molenmaecker. Js Claes Claess.
deKoyer, molenmaecker, poorter der stede Alckrnaer, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van thien jaren naestcommende , alleene in de Vereenichde provincien te inogen maecken ofte doen maecken eene nieuwe maniere van een scbepradt, te ge- bruycken aen de watermolens, omme met veel minder moeyten ende costen in corten tyt alle lage landen van 1t water, daer zy mede verlegen syn, te ontlasten, van welcke inventie hy in presenile van de Borgemrn. |
||||||||
|
der voors. stadt, ende noch daernae in
twee andere, distincte proeven beeft doen blycken, dat hy met syn voors. schepradt driemael soo veel waters kan vuytwerpen als met gewoonelycke schepraden sonde kunnen worden gedaen. Verbiedende , enz. (Eod.) Platte daken. Opte requeste van Adri-
aen van der Meer ende Adriaen Leenderss. timmermans compaignons, beyde borgers ende inwoonders van 's Gravenbage, ver- soeckende octroy om alleene in de Veree- nichde provincien baere inventie te moegen practizeren ende maecken van platte daec- ken met seecker bequaem boutwerck, dat bemselven kan beschermfen, mitsgaders met seeckere smeringe dicht te maecken. Is goetgevonden alvooren te disponeeren, dat, men doer den agent Valckenburg , het werck by de supplianten gemaeckt in den huyse van Doubleth, secretaris van den Hage, in de requeste gementionneert, sal doen visiteren. (Febr. 24.) Salpeter te malcen. Opte requeste van
Jacques de Cagnioncle, coopman tot Dor- drecht, versoeckende octroy voor den tyt van derttich jaren tot het maecken van salpeter in dese Vereenichde JVederlanden. Is geordonneert, dat men deselve requeste soude stellen in handen van syn Exc. ende des raedts van state, omme hare Ho. Mo. daerop te adverteren van derselver advis. (Maart 2.) Ertzbtsschop van Macedonien, Is Josepho
Ertzbisschop van Macedonien, toegeleet ten aensien van synen jegenwoordigen soberer] staet, by compassie vyfftich guldens eens, voer eene subventie tot betalinge van syn belooffde rantsoen by den Turck. (Eod.) Lamotio , predicant, h Joanni Lamotid
bedienaer des Goddelycken Woorts alhier in den Hage, toegeleet vyfltich guldens, overgeset hebbende in de Nederlandtsche spraecke, een bouck, geintituleert: seven- daegbsche conferentie, daervan hy eenige exemplaren aen hare Mo. Mo. heef't gepre- senteert. (Eod.) |
||||||||
|
24
|
|||||||
|
affreeckeninge van de diensten van wylen
den capiteyn George Gilpin, den lande gedaen, ende goetgevonden te hooren het rapport van den commis Verhaer, die dese saecke heeft onderhouden. (Eod.) Salpeter. Is Jacques de Cagnioncle,
coopman, wonende tot Dordrecht, geac- cordeert octroy ende consent, omme voor den tyt van twintich jaren naestcommende alleene in de Vereenichde provincien te mogen trecken ende maecken, doen tree- ken ende maecken salpeter, verbiedende, etc. ; mits dat die voors, Jacques de Cag- nioncle gehouden zal zyn binnen den tyt van thien ofte twaelff weecken naestcom- mende, aen haere Ho. Mo. te leveren van zyne inventie, eene behoorlycke proeve alhier te lande by zyne inventie gemaakt, ende dat hy nyet en sal vermogen in schuren, stallen ofte koyen der goede luy- den te vallen, omme het salpeter daervuyt te haelen tegen heuren danck, ende son- der alvooren met bun in de redelycheyt geaccordeert te zyn. (Maert 10.) Henr. Janss., steenhouwer. Is op het
schryven van de eerste ende andere veror- dente van de reeckeninge in Gelderlandt, gedateert den 25. February lestleden, ge- accordeert te depescheren pasport op den persoon van Mr. Henrick Janss,, steenhou- wer, omme den Rhynstroom afftot Aern- hem te mogen brengen, vry van convoy ende licent, twee duysent voet Menneger- steen, een schip calex, drye duysent pon- den staven ysers, ende ongevaerlyck voor twee hondert guldens negels in manden gepackt, tot vertymmeringe ende repa- reren van het furstelyck hofF tot Arnhem. lEod.) Kerch te Groede. Ontfangen ende gele-
sen eenen brieff van borgemeesteren ende schepenen 's landts van den Vryen, ge- dateert den lesten der voorleder maent, raeekende den opbouw van de kercke, een wooninge voor den predicant ende schole in de dyckaige van de Groede; ende goetgevonden daerop, mitsgaeders opte |
|||||||
|
A. Hunterus, predicant. Opte requeste
van Andreas Hunterus, predicant van de Schotsche regementen, is geaccordeert dat men sal sien, wat den suppliant van syn tractement is competerende, ende desel- ven noch voor dese reyse tracteren by an- ticipate, gelyck int voorleden jaer. (Eod.) Bereyden van baleinen. Is Jan Osborn ,
woonende binnen Amstelredam, geaccor- deert octroy, orame voor den tyt van thien jaeren naestcommende, alleene in de Yer- eenichde Nederlanden te mogen maecken ende int werck stellen syne nyeuwe ge- vonden practicque van het bereyden ofte prepareren van de walvisch baleinen, omme deselve recht, effen, bert ende plat te maecken ende prepareren, in dier voe- gen dat men die sal kunnen gebruycken , alsoff het een specie van ebben off dierge- lyck hert botit ware, lot spiegelcassen, lystgens, ronde regels ende alle andere drayeryen ende hantwerckeryc, scboonder int gesiclite als ebbenhout. Verbiedende , enz. (Maert 3.) Delcorne, tafelhouder te Sluis. Opte
requeste van Johan Gillis , is geaccordeert dat men dese requeste sal stellen in ban- den van Dirck Boot, als procureur van Bartholomeus Delcorne, taeffelhouder tot Sluys, ende denselvcn ordonneren, tegen d'overgegeven declaratie van costen des suppliants te diminueren binnen den tyt van acht dagen, na de insinuatie precis, oft dat hare Ho. Mo. andersins ende by gebreecke van dien, de voors. declaratie van costen sullen taxeren, ongediminu- eert, gelyck bevonden sal worden te be* hooren. (Maert 5.) Jo. Bruckerus, predicant. Opte requeste
van Johannes Bruckerus, predicant tot Rhees, versoeckende dat hem syn onder- lioudt soude werden toegeleit, is geordon- neert daerop eerst te verstaen het advys van den raedt van state. (Eod.) Wed. Gilpin. Gelesen de requeste van
Jouffrouwe Maria Poents, weduwe van wylen den heere Gilpin, versoeckende |
|||||||
|
•!
|
|||||||||
|
25
|
|||||||||
|
gevoechde requeste van de kerckendienaers,
kerckmeesteren ende gemeente van de Groede sal stellen in handen van den raedt van state oin advis. (Maert 12.) Platte daken. Is Adriaen van der Meer
ende Adriaen Leendertss., tymraerluyden, beyde borgers ende inwoonders van 'sGra- venhage, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende , alleene in de Vereenichde Nederlanden te mogen raaecken ende doen maecken zeec- ker bequaem houtwerck, by bun geinven- teert, dat hetzelve can beschermen, ende met een smeeringe daerover tot meerder verseeckertbeyt suffisant ende bestant is, om plat te decken, sonder eenich mangel ofte gebreck van de sonne oft water. Ver- biedende, enz. (Maart 13.) Delcorne. Is den tyt, Bartholomew
Delcorne, taeffelhouder totSluys, geaccor- deert omme te diminueren tegen de decla- ratie van costen tegen hem overgegeven by Joncker Johan Gillis, vuyt sunderlinge gratie voer delay geprolongeert veerthien daegen." (Maert 14.) Johanna de Sille. Opte requeste van
Jouffrouwe Johanna de Sille, eenige doch- ter van wylen doctor Nicasius de Sille, iu zynen tydt pensionaris der stadtAmstel- redam, versoeckende in recognitie van haers vaders diensten saliger, een jaerlycx pensioen tot haer onderhoudt, is geap- poincteert nihil. (Maert 14.) Joh. Bruckerius, predicant.. Is gelesen
het advys by den raedt van state, gefor- meert den 12. dezes, opte requeste van Johannes Bruckerius, predicant tot Rhees, houdende dat haer E. zouden goetvinden dat den suppliant wederom soude werden toegeleit 250 guldens eens, gelyck geschiet is int jaer 1615, daermede haere Ho, Mo. hen hebben geconformeert. (Eod.) Jan Hendricxz* Jarichs. Is gelesen de
requeste van Jan Hendricxz. Jarichs, ont- fanger van het collegie ter admiraliteyt binnen Doccum, versoeckende om redenen daerinne verhaelt, dat tot het experiment VII. l |
|||||||||
|
van zyne inventie, van den generalen re-
gul vantgesicbt des grooten seevaerts, ge- employeert souden mogen worden, nament- lyck Card Nys, provoost generael vant leger in qualiteit van capiteyn van de ge- accordeerde jacht, a Is-op diversche zeeex- peditien met commandement geweest, ende oversulcx tot desen last buyten twyffel zeer bequaem zynde, item Mr. Joris Cards, leermeester ende styerman van de groote zeevaert binnen Enchuysen, in qualiteit als schipper ende opperstierman , overmits zyne veel bekende experience ende Johan Buys, exploicteur ordinaris 's hoofs van Hollandt, in qualiteyt als commis, als op de caerten ende boucbouden tot genoegen geverseert zynde, ten fyne omme de penne te voeren. Is nae deliberatie geresolveert, dat men de voors. requeste sal senden aen het collegie ter admiraliteyt binnen Rot- terdam, ende deselve aanscryven, alsoo hare Ho. Mo. verstaen ende begeren, dat bet experiment van de voors. inventie des suppliants exactelyck ende getrouwelyck , overmits d'importantie ende aengelegent- heyt van dezelve voor den dienst van den lande ende zeevaert wierde gedaen ende verricht, dat zy daertoe de voors. gcno mineerde persoonen zullen employeren, tenzy dat zy bebben eenige redenen ter contrarien , daervan dat zy haere Ho. Mo. sullen hebben metten eersten te ad- verteeren omme geenen tyt te verliesen. (Maert 17.) Kerck te Groede. Is gelesen het advys
by den raedt van state, geformeert den 17 deser, opte requeste van de kerckmeeste- ren ende ontfanger van de kercke van der Groede, houdende dat haer E. bevinden , dat de supplianten in baer versouck gefun- deert zyn, namentlyck dat de kercke van de Groede behoort te volgen ende geresti- tueert te werden de achtentwinticb geme- ten landts, gelegen int landt van Waes , die haer eerst by den Nuncius van den Paus, ende daernae wederom by den Ertzhertoge tegen de sententie van den, 4
|
|||||||||
|
26
|
|||||||
|
datter een accordt opte redemptie van de
voors: opbouwinge van de kercke, woo- ninge van den predicant ende schole ge- maeckt mach werden, gelyck in Cazandt oock is geschiet, oft dat anders diesaen- gaende sal werden versien gelyck bevonden zal werden te behooren; ende sal voorts van wegen hare Ho. Mo. gescreven werden aen de Ertzhertogen, ten eynde zy aen de voors. kercke van de Groede willen laten volgen de 28 gemeten landts, gelegen int Jandt van Waes, die derselver kercke zyn affgenomen, tegen de sententie van den raedt van Vlaenderen, off dat andersints haere Ho. Mo. die supplianten anders sul- len moeten versien om haer daertegen te vergoeden. (Maert 20.) Jarichs* Ontvangen eenen brieff van
het collegie ter admiraliteyt binnen Rot- terdam, gedateert den 22. deser, houdende antwoort opten brieff van haere Ho. Mo. , raeckende de requeste gepresenteert by Jan Henricxz. Jarichs, ten eynde de persoonen by hem genomineert, tot het experiment van zyne inventie gebruyckt zoude mogen werden, daerop hare Ho. Mo. by derselver advys van den 17. deses haer advys heb- ben versocht, dat zy nyet quaet en vinden dat de voors. persoonen tot het voors. ex- periment werden geemployeert; dan alsoo zy onderricht zyn, dat het experiment tzeeckerste ende best genomen can werden om de noort, ende haere Ho. Mo. goetge- vonden hebben op hare repartitie te accor- deren een schip van oorloge tot convooy van de geoctroyeerde compaignie op de walvischvanck, welck schip, nyet grooter als tusschen tseventich ende tachtentich lasten zyn sal, dat hun dunckt dat de voors. persoonen tot het doen vant voors. experiment bequamelyck op hetzelve zou- den kunnen worden gestelt, twelck dienst zoude cunnen doen aen de compaignie ende oock tot het experiment geemployeert wer- den, omme alsoo het landt te subleveren van costen. Hiermede hebben haere Ho. Mo. hun geconformeert ende dienvolgende |
|||||||
|
raedt van Vlaenderen zyn afgenomen ende
den nonnen tot Damme gegeven, stellende aen hare Ho. Mo. descretie off het nyet beter en ware, den supplianten te ver- gunnen, haere Ho. Mo. favorabel voor- schryven aen de Ertzherlogen, derselver versoeckende de voors. gemeten landts aen de voors. kercke van de Groede weder te laten volgen, liever dan den supplianten haer versouck te accorderen, om heur ver- hael te nemen op de goederen van eenige geestelycke collegien aen de andere zyde toebehoorende, ender onder haere Ho. Mo. gebiedt leggende. Ende wat belanght der supplianten
tweede versouck van het opbouwen van haere kercke ende een "woninge voor den predicant ende school, dat haer E. hun alnoch souden conformeren mettet advys van Burgemeesteren ende schepenen 'slandts van den Vryen tot twee reysen overge- schreven,naementlyck, dat de thiende hef- fers in de Groede wesende, de abten van sinte Baeffs ende sunte Pieters tot Gendt, ofte de admodiateurs derselver thienden van wegen de voors. abten tot dese op- bouwinge gehouden zyn, aengesien dat be- vonden werdt, dat tot heuren last staet het opmaecken van den hoogen choor, het stofferen van den hoogen altaer ende het hangen van de clocke, doch dat men dient- halven by communicatie vant voors. colle- gie vant Vrye mette voors. abten ofte heure volmachten zoude moegen accordee- ren op de redemptie van dien, tot een behoorlycke somme van penningen, zoo in gelycken zaecken van wegen de kercke van Cadsant geschiet is. Ilierraede hebben haere Ho. Mo. nae deliberate hun gecon- formeert ende verstaen, dat men het colle- gie vant Vrye zal authoriseren, gelyck de- selve geauthoriseert -worden midts desen f omme raetten alderiersten, mette voors. heeren abten oft derselver volmachten oft admodiateurs, ten overstaen van de kerck- meesteren van de voors. kercke van de Groede soovele te doen ende bemiddelen, |
|||||||
|
27
|
|||||||
|
geresolveert, dat men 't voors. collegie sal
aenschryven, dat haere Ho. Mo. alles stel- len tot haerluyder discretie, midts dat het experiment ten besten werde gedaen zon- der relardement. (Maart 23) Spilsluysen. Is Simon Stevin van Brugge,
legermeter, van haere Ho. Mo. toegeleit de sorarae van twee hondert carolus guldens eens, voor de dedicatie by hem aen haere Ho. Mo, gedaen van twee boucken by hem vuytgegeven, den eenen geintituleert: Cas- trametatio, dat is, legermetinge nae d'or- deninge ende 'tgebruyck van zyn Exc., ende den anderen, nyeuwe maniere van stercte bouw door spilsluysen, mits dat hy gehouden zal zyn, elck van de presente heeren te leveren een exemplaer van de voors. twee boucken. (Eod.) Anthonis de Wilte, lantmeter. Is Jan
Anthony de Witte, geswooren landtmeter, gecommitteert tot een landtmeter in de quartieren van Brabant ende Vlaenderen , onder haere Ho. Mo. gehoorsaemheyt be- hoorende, ende geauthoriseert omme dese zyne commissie aldaer te bedienen , ende exerceren ter requisitie van alle diegenen, die hem daertoe tot haeren costen sullen begeeren te gebruycken; mits dat hy ge- houden zal zyn, alvoren dese zyne com- missie, in de griffien van de raden van Brabant ende Vlaenderen in 's Gravenhage ende binnen Middelburch residerende, te doen registreeren ende in deselve raden eedt te doen, van hem int selve officie wel ende getrouwelyck te quyten. (Maert 28.) Jarichs. Ontfangen eenen brief! vant
voors. collegie ter admiraliteyt binnen Rot- terdam, gedateeert den 29. deses, daerby sy omme redenen daerinne verhaelt, hun excuseeren te doen d'equippage van de jacht ofte eenich ander schip, om daermede te doen het experiment van de inventie van Jan Henricss. Jarichs, ontfanger van het collegie ter admiraliteyt binnen Doc- cum, gelyck hun dat belast is geweest, al van in Novembre lestleden ; daerop ge- ordonneert is t'antwoorden, dat haere Ho. |
|||||||
|
Mo, wel bekennen, dat de gemoveerde-
difficulteyten consideratien meriteeren, als streckende ten olrbaer van de menage ende sparinge van costen, dan dat nochtans , diewyle nae behoorlyck ondersoeck van de voors. inventie, (daerop gehoort het advys van de verstandige hun bekent) haere Ho. Mo. deselve bevinden van sulcke apparen- tie, dat die wel meriteert de costen van het experiment daervan te doen, gelyck hare Ho. Mo. den suppliant hebben toege- seit, voornementlyck ten regarde van de importantie ende consequentie van de zaecke voor den dienst vant landt ende verseeckeringe van de zeevaert, by soo- verre als deselve tot perfectie ende effect gebracht mach werden; daertoe dat ten selven eynde soovele costen geleden ende by den suppliant gedaen zyn, dat hy syn geheel welvaeren daeraen genoech gehan- gen ende geconsumeert heeft, derhalven haere Ho. Mo. seer ernstig versouck ende begeren alnoch is, dat zy, indien 't eenich- sints doenelyck is ende kan geschieden , sulcke equippage willen by der handt ne- men ende datelyck in diligentie doen ef- fectueren, daermede sonder langer vuytstel het voors. experiment in het jegenwoor- dige saisoen noch mach gedaen werden , daeraen dat zy den lande dienst ende haere Ho. Mo. eene aengenaeme zaecke sullen doen, alsoo deselve vastelyck vertrouwen op het rapport van de voors. verstandigen , dat die voors. inventie ende experiment met Godes hulpe sullen gelucken, tot 'slandts eere ende voordeel. {Maert 31.) Idem. Opte requeste van Jan Hendricxz. Jarichs, ontfanger van het collegie ter ad- miraliteyt binnen Doccum, is geaccordeert te schryven aen het collegie ter admirali- teyt binnen Rotterdam, al ist soo, dat haere Ho. Mo. nyet en twyffelen off haer L. en zyn in alle diligentie doende omme toete- rustende geordonneerde jacht, gedestineert omme te doen het experiment van de in- ventie van den suppliant van den genera- len regul vant gesichte des grooten zee- 4'
|
|||||||
|
28
|
|||||||
|
Beyers, dochter van den ouden Wilhem
Beyer, tot Utrecht, ende huysfrou van Francois Ballochi, ghewesen commissaris van monsteringe, vuyt commiseratie over haeren jegenwoordigen soberen staet, noch eens loegeleit hondert guldens, mits dat zy haere Ho. Mo. nyet meer en sal moeye- lyck wesen. (Eod.) Jarichs. Ontfangen eenen brieff van het
collegie ter admiraliteyt binnen Rotter- dam , gedateert den 10. deses, daerby zy adverteren, dat zoo haest als zy haere Ho. Mo. lestvoergaenden briefF van naerder last, omme een expresse jacht metten al- dereersten toe te rusten tot het experi- ment van de inventie van den ontfanger Jan Hendricss. Jarichs ontfangen hadden , dat zy oock datelyck ordre gestelt hebben dat sulcx opt allerspoedichste mochte ach- tervolcht worden, sunderlinge innesiende, hoe serieuselyck dat t'voors. experiment haere Ho. Mo. was gerecommandeert met ingenomen oordeel van dat van tselve oock den dienst van 't landt ende de voorde- rmge van de zeevaert ten alderhoochsten soude gelegen wesen, ende daeromme mette twee persoonen lerstont genomineert ende aen zyn Exc. doen presenteeren hebben , te weeten den ouden capiteyn Jan Roomer ende capiteyn Pieter Claes Rochusz., omme een van beyde geeligeert te werden tot capiteyn opte voors. jachte, gelyck zy oock verstaen, dat de voors. Pieter Claes Ro- chusz. by syne Exc. daerinne geprefereert is, een man die het stuck van de zeevaert hem seer wel verstaet, twelck zy versouc- ken dat haere Ho. Mo. favorabelyck zullen gelieven te verstaen tot antwoort op haere missive van den 7. deser. Opt inhouden van den voors. brieff gedelibereert zynde , zyn gecommitteert dheeren Grotius ende Joachimi, omme opt gemoveerde van den voors. brieff den voors. Carel Nys eerst te hooren, ende daernae daervan alhier rap- port doen. (April 12.) Trip. Syn aen Jan Janss. Trip, geac-
cordeert brieven van voorschriften aen den |
|||||||
|
vaerts, dat evenwel haere Ho. Mo. nyet
en moghen laeten ten regarde van de seer groote importance ende gelegentheyt van de zaecke voor den dienst vant landt ende de zeevaert, hun serieuselyck alnoch te vermaenen, dewyle het bequaeraste saisoen tot het voors. experiment jegenwoordich hyer is, ende dient dat zy dese saecke willen beharttigen , gelyck hare Ho. Mo. hun dat toevertrouwen; ernstelyck daer- benevens begerende, dat zy den persoon van Carel Nys, als capiteyn opte voors. jachte mette twee andere genomineerde willen gebruycken, omme het voors. expe- riment te doen, gelyck hun dat by haere Ho. Mo. toebetrouwt wordt ende sy aen deselve sullen hebben te verantwoorden. (April 7.) Seecker gevangen. De heere Kinschot,
fiscael van Hollandt, verclaert eenighe particulariteyten vant geene hy verstaen heeft van zeeckeren persoon, ghenaempt .....van den Abeele, desen mor-
ghen opte voorpoorte van den Hage ghe-
vangen gebracht by Carel Nys, geweldige provoost, die qualycken van syn Exc. ge- sproocken ende denselve gedreycht met zyn mes te zullen steecken, verclaerende dat die van Hollandt, hem fiscael, belast hadden den ghevangen te examineren, het- welcke hy oock soude naecommen ende haere Ho. Mo. rapporteren 't geene hy van den gevanghen naerder sal verstaen. (April 9.)
Jan Janss. Stampioen. Is Jan Janss.
Stampioen, borger tot Rotterdam, toege- leit de somme van hondert vyftich guldens voor de dedicatie ende presentatie by hem aen haere Ho. Mo. gedaen van zeecker bouckj geintituleert: Nyeuwe taeffelen der Polus hoochte, inhoudende vier nyeuwe manieren, die voor desen noyt gehoort noch gesien en syn geweest. hoe men op alle plaetsen ter werelt de Polus hoochte sal kunnen vinden by het gesichte der sterren. (April 10.) Huysvrouw van Ballochi. Is Juliana
|
|||||||
|
20
|
|||||||
|
coninck van Groot Brittannien, ten eynde
om met syner maj .consent ende permissie vuyt Engelandt in dese landen te moghen transporteeren drye hondert yseren stucken geschuls, als Elias Trip, tot dienste van de collegien ter admiraliteyt in dese lan- den, in Engelandt heeft doen maecken ende gietcn. (April 13.) Idem. Item van gelycken oock brie-
ven van voorschriften aen den heer ara- bassadeur Caron, ten eynde omme met alle mogelycke middelen tvoors. versoeck by zyne maj. te hulpen secondeeren ende beherttigen , sulcx dat d'admiraliteyten daermede mogen werden geaccomodeert. (Eod.) Joh. Jleursius. Is Joanni Meursio, pro-
fessor tot Leyden, wederom toegeleet drie hondert guldens op ten selven voet, als dat geschiet is tvoorleden jaer. (Eod.) J. Canter. Ontfangen eenen brieff van
de gedeputeerde der stadt Groeningen ende ommelanden, gedateert binnen Groeningen den 19. Marty lestleden, houdende die nominatie van Joachim Canter, insgelycx raedt int voors. collegie tot Doccom, ten eynde hem daertoe soude werden gedepe- scheert commissie in forma, daerinne dat bewillicht is. (April 17.) Siieni Alcibiades. Is Jan vander Kellen,
bouckdrucker totMiddelburch, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van sess jaeren naestcommende, alleene in de Vereenichde Nederlanden te mogen drucken, doen drucken ende vuytgeven seecker bouck, geintituleert: Siieni Alcibiades, sive Proteus humanae vitae imaginum emblemata etc., behelsende Officium Puellarum in amoribus, alles gestelt in gedichten van drye taelep, te weten, Nederlandts, Latyn ende Fran- coys. Verbiedende, etc. (Eod.) Jarichs. Is gelesen de requeste van Jan
Hendrickss. Jarichs , ontfanger van het collegie ter admiraliteyt binnen Doccum , ten eynde het rapport van de heeren in syne zaecke gecommitteert, gehoort, (beroe- rende het experiment te doen van zyne |
inventie by Carel Nys, Mr. Joris Carelsz.
ende Johan Buys) haere Ho Mo. gelieven willen alsulcke ordre te arresteeren ende datelyck doen effectueren als deselve tot verseeckeringhe vant voors. experiment, ende 'tgunt daeraen eleven mach, oordee- len sullen ten dienste ende voordeel van den lande alderbest ende oirboirlycxst te wesen; ende goetgevonden alvooren hyer- inne te treden, dat men het rapport van de voors. heeren gecommitteerden eerst sal hooren. (April 26.) Molemoerk. Is noch gelesen de requeste
van Jean Brunei, Francoys, versoeckende octroy tot zyne geinventeerde moelens in de requeste ghemencionneert, die sonder behulp van wint, loop van wateren, noch behulp van peerden, dienen sullen om cooren te maelen, yser ende cooper te slaen etc., maer goetgevonden alvooren daerop te disponeren, dat den suppliant haere Ho. Mo. eerst sal presenteeren een model van zvne voors. inventie int cleyn. (Eod.) Jarichs. Syn gecommitteert de heeren
Joachimi ende Burmannia, omme syn Exc. te refereeren vrat alhyer ter vergaederinge gebesoigneert, geresolveert ende aen het collegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam geschreven ende geordonneert is, raeckende de toerustinge van een jachte, omme daer- mede te doen het experiment van de in- ventie van Jan Henricxz. Jarichs , ontfanger generael van de convoyen tot Doccum, by Carel Nys als capiteyn, den Sleltman als stierman, ende Buys, leermeester ende theo- reticus; ende daerop met syne Exc. te com- municeren, ten eynde het goetvinden van hare Ho. Mo. dienvolgende mach werden geeffectueert, (April 27.) Jacob Zwerius, ontfanger. Op het ver-
tooch gedaen by Jacob Zwerius, ontfanger generael van de extraordinaris middelen van Brabant, geaccordeert tot betalinghe van de rentieren van deser zyden, renten hebbende opte beden van Brabant, van dat Gerrit de Pelgrum , ende Rutger Ja- cobsz., ontfangers ende collecteurs parti- |
||||||
|
30
|
|||||||
|
vant landt sal vereysschen. (April 30.)
Idem. Ontfangen ende gelesen eenen briefT van de gecommitteerde raden ter admiraliteyt binnen Rotterdam, gedateert den lesten Aprilis, daerby zy adverteeren, dat het schipken, dat haere Ho. Mo. hun geordonneert hebben te equipperen, om te doen het experiment van de inventie van Jan Hendricxz. Jarichs, noopende het stuck van de zeevaert, by hun gereet is doen niaecken ende daerover ten voors. daghe den capiteyn daerop by zyn Exc, op haere nominatie gestelt, voor hun ontbo- den hebben, die hun seyde van volck ende provisie gereet te zyn, sulcx dat hy over acht ofte thien daeghen gereet zal zyn om met gelegen wint in zee te loopen, daer- van zy haere Ho. Mo. wel hebben begeren te adverteeren, opdat door ordre van de- selve die mogen ontboden werden, ende teghens de voors. tydt hyer syn , welcke tot het nemen vant voors. experiment ge- ordonneert zullen wrorden, zynde goetge- vonden, dat men zal ophouden hyerop yet te rescriberen tot dat men sal sien, wat die vant voors. collegie sullen andtwoor- den op ten lesten brief!* van haere Ho. Mo. aen hun geschreven, daerby den dienst van den voors. gestelden capiteyn by zyn Exc is opgeschreven. (Mey 2.) Idem. Is gelesen de requeste van Johan
Hendricxz. Jarichs, ontfanger vant collegie ter admiraliteyt binnen Doccum, ten eynde om redenen daerinne verhaelt, haere Ho. Mo. gelieve neffens Mr. Joris Carels, leer- meester ende stierman van de groote zee- vaert tot Enchuysen, als schipper ende opperstierman voor vuyt te committeeren ; Caspar van Donderen, mede leermeester ende stuyrman van de groote zeevaert binnen Doccum, omme te doen het expe- riment van de inventie van den voors. sup- pliant , overmits zyne welbekende expe- rience ende kennisse soo van den ouden als nyeuwen regel, als daerinne zelfs by den suppliant geinstrueert zynde. Is voorts geordonneert te schryven aen
|
|||||||
|
culief van de penningen van de redemptie
van den vyflfden penninck van Brabant on- der de Vereenichde provincien in de quar- tieren van Breda, Steenbergen ende Bergen op ten Zoom behoorende, haer met en hebben gereguleert in achtervolch van haere Bo. Mo. resolutie van den eersten Novembris leslleden, nyettegenstaende dat hy hen daertoe behoorlyck heeft doen in- sinueeren , hebben haere Ho. Mo. in con- lormite van dezelve resolutie den voors. ontfanger generael Jacob Swerius geautho- riseert ende anthoriseeren inits desen , orame immediately cken te mogen doen constrin- geren tot belaelinge de dorpen in Brabant in de voors. quartieren onder hare Ho.Mo. behoorende gelegen, vant gene dat deselve len achteren zyn tot het jaer 1617 incluys. (April 28.) Jarichs, Te schryven aen het collegie
ter admiraliteyt binnen Rotterdam, alsoo nae voorgaende communicatie met zyn Exc. nlnoch goetgevonden is, in conformite van liaere Ho. Mo. voorgaande resolutie, dat het experiment van de inventie van Jan llendricxz. Jarichs, best zal kunnen geschie- den melte jacht die haer L. is gelast toe te rusten,*by de drye persoonen daertoe genomineert, ende dat tot dien eynde na- mentlyck den persoon van Carel Nys opt voors. jacht als capiteyn sal dienen ende geemployeert werden, diewyle zy tsamen vant voors. experiment hebben te verandt- woorden, dat hare Ho. Mo. goetgevonden hebben , hun daervan te adverteeren, be- geerende dat deselve de handt daeraen willen houden, dat de toerustinghe van de voors. jacht in diligentie roach werden beherticht ende gevordert, ten eynde het daertoe dienende saisoen tydelyck mach werden voorgenomen, ende dat zy den ca- piteyn die syn Exc. op haere nominatie heeft geordonneert, willen aenseggen de voors. resolutie, opdat hy geen provision ofte andere costen totte reyse en doe, dan dat zy den voors. capiteyn elders toe sul- len mogen employeren , naedat den dienst |
|||||||
|
31
|
|||||||
|
de tsaementlycke collegien ter admiraliteyt
alsoo het schipken dat by het collegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam toegerust werdt, om daermede te doen het experi- ment van de nyeuwe inventie van Jan Hendricxz. Jarichs, ontfanger vant collegie ter admiraliteyt binnen Doccura, van den nyeuwe regul vant gesicht des grooten zeevaerts, binnen acht ofte tbien daeghen gereet sal zyn, omme met gelegen wint in zee te loopen, ende dat by de resolutie opt selve experiment genomen, goetgevon- den is , dat by elck collegie ter admirali- teyt een gequalificeert ende ervaren stierman zoude werden gestelt ende tot Rotterdam gesonden, omme opt voors. schipken vuyt te loopen ende zee te nemen, ende tvoors. experiment, benevens d'andere daertoe by ons ende de collegien gecommitteert, te effectueren , dat haere Ho. Mo. daerom be- geren dat zy elck een bequaem ende erva- ren stierman tot Rotterdam aen het collegie aldaer, ten fyne voors., binnen acht ofte vuyterlyck thien daegen naestcommende Yvillen senden. (Eod.) Idem. Is gelesen de requeste, gepresen-
teert by Carel Nys , Johan Buys ende Mr. Jooris Carels, gecommitteerde, ommemette stierluyden vuyt te maecken by de colle- gien ter admiraliteyt, omme mette jacht ofte schipken, dat tot Rotterdam expres wordt toegerust, te doen het experiment van de inventie van Johan Hendricxz. Ja- richs vant gesicht des grooten zeevaerts , daertoe streckende, datvooreerst voorgaige aen Carel Nys soude werden toeghevoecht tnegentich guldens ter maent, gelyck by vantlandt wert gegaegeert als provoost ge- nerael; Johan Buys tsestich ende Mr. Jooris Carels van gelycken tsestich guldens ter maent, ende nun supplianten van de re- touren, die zy verhoopen te vercryghen van eenighe eylanden, die noyt voor desen vuyt dese landen beseylt en zyn geweest te laeten volghen de gerechte helft, ofte an- dersins ter discretie van haere Ho. Mo. Ende naedat daerop was gedelibereert, is |
|||||||
|
verstaen ende geresolveert, dat men die
supplianten nyet hooger en can tracteeren, als volgende cTordre. van 'tlandt ende men gewoon is te doen; maer wat belangt de retouren die zy verhoopen van de voors. eylanden te becommen ende over te bren- ghen in de plaetse van haeren ballast, consenteeren hare Ho. Mo. dat die suppli- anten daervan zullen proffiteren ende ge- nieten een derde part, blyvende de reste- rende twee derde paerten tot prouflfyt vant landt. (Eod.) Idem. Ontfangen eenen briefF van het
collegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam, gedateert den 2. deses, houdende rescriptie op haere Ho. Mo. briefF van den lesten der voorleder maent Aprilis, daerby zy alnoch contradiceren . ende daertegen wrevelen , dat Carel Nys, volgende haere Ho. Mo, or- dre als capiteyn, soude commandeeren op het schipken dat zy toemaken om te doen het experiment van de inventie van Jan Hendricxz. Jarichs, maer begeren om re- denen in de voors. rescriptie verhaelt, dat daerop als capiteyn sal werden gebruyckt den persoon, die op haere nominatie by zyn Exc. daertoe is geordonneert ende ge- stelt; daerop nae deliberatie geordonneert is tandtwoorden, dat hare Ho. Mo. ver- wondert syn, vuyte voors. haere missive van gisteren, responsive op haren briefF van den lesten Aprilis te sien ende verstaen dat zy alnoch soo hart wrevelen ende be- stryden de resolutie by haere Ho. Mo. ge- nomen, (dewelcke haer L. tot meer reysen aengeschreven is) dat Carel Nys alleene tot capiteyn gebruyckt soude werden op het schipken, dat by bun geequipeert werdt by haere Ho. Mo. ordre, tot het doen van het experiment van de inventie van Jan Hendricsz. Jarichs, dewyle de redenen ende consideratien , die haere Ho. Mo. daer- toe hebben bewogen, ende noch doen, sulcke zyn, dat deselve daerinne nyet en willen veranderen, ende oversulcx bege- ren ende hun ordonneren, dat zy haere Ho. Mo. ordre va n den voors. laesten Apri- |
|||||||
|
32
|
|||||||
|
morgen passerende, by sooverre als hem
daertegen yets voorcompt van wegen het collegie ter adiniraliteyt aldaer, dat hem gelieve, deselve van de adiniraliteyt daer- toe te disponeren, dat haere Ho. Mo. re- solutie hierop genomen ende hun aange- schreven den 2.deses, effect mach sorteren. (Mey 4.) J. de la Haye, predicant. Is Jan de la
Have, bedienaer des Goddelycken Woordts alhyer in den Hage, toegeleet de sorame van 250 guldens eens, tot eene vereerin- ghe, voor dat by haere Ho. Mo. gedediceert ende gepresenteert beeft. het bouck van Emanuel de Meteren, dat by vuytteNeder- landtsche in de Francoische spraecke over- geset ende getranslateert beeft. (Eod.) Schip gcinvenleert. Is Laurens Block ,
schipper, woonende tot Schevelingen, ge- accordeert octroy, omme voor den tydt van vyffjaeren naestcommende, alleene in de Vereenichde provincien te moghen ma- ken ofte doen maecken een schip , omme met twee besanen langs de stranden seer bequaem ende extraordinaris snel sonder eenich peryckel te seylen, sulex hyer te vooren noyt en is gesien ofte alhier ge- bruyckt, volgende het model daervan over- gegeven. Verbiedende, enz. (Eod.) Hillebrants Jacobsz. Opte requeste van
Ilillebrant Jacobss. vanWou , versoeckende overmits zyne indispositie ende andere re- denen daerinne verhaelt, dat haere Ho. Mo. gelieven, gunstelyck van alsnu te con- senteren, dat indien hy suppliant zoude commen aftly vich te worden, dat zyne druckerye mette leverantie dien annex sal moghen bedient werden voor haere Ho. Mo. ende de generaliteyt by zyne naegela- ten weduwe ende erffgenamen, ten minsten voor den tydt van sess off seven jaeren , ofte by provisie ende tot wederseggens toe; is nae deliberatie gheconsenteert ende geaccordeert in consideratie van de redenen in de requeste des suppliants verhaelt, in- dien de suppliant compt afflyvich te wer- den , dat zyne nae te laten weduwe ende |
|||||||
|
lis (hun aengeschreven met advis van syn
Exc. sullen naecomen ende effectueren,) ende dienvolgende den voors. Carel Njs tot ca- piteyn opt voors. schipken admittere-n f sonder des langher te zyn in gebreecke. (Mey 3.) Weeshuys tot Slays. Gelesen de requeste
van Bailluw, borgeraeesteren ende sehepe- nen der stede van Sluys, versoeckende dat baer soude werden geconsenleert ende ge- octroyeert te mogen doen eene generale collecte in de Vereenichde Nederlandtsche provincien met brieven van adresse ende iaveur aen alle collegien , plaetsen ende vlecken tot oprichtinge van een weeshuys binnen de voors. stadt, gelyck haere Ho. Mo. andere stedeu ende plaetsen vergunt liebben, omme.alsoo alle jonge weesen, die tot noch toe mette gemeyne arme borde liebben moeten onderhouden werden) door vrome ende godtsalige regeerders gevoedt, geleert ende te saemen in alle Godtsa- licheyt, goede zeden ende tucht opge- bracht moegen werden. Ende nae delibe- ratie, omme redenen daerinne verhaelt, liebben haere Ho. Mo. de remonstranten ten fyne by baer versocht, geaccordeert open brieven van voorschriften aen de tsaementlycke Vereenichde provincien, daer- by die gecommitteeide raden ende gedepu- teerde staten van dezelve serieuselvck ver- socht ende gerecommandeert werden, dat zy de gedepuleerde van de supplianten willen gunnen ende accorderen, dat zy de versoclite collecte in de provincien respec- tive moghen doen , ende deselve tot dien eynde verleenen alsulcke brieven van adresse, als zy noodich sullen hebben. (Eod.) Carel Nys. Opte requeste van Carel
Nys, by haere Ho, Mo. geordonneert, omme als capiteyn te commanderen opte jacht, die tot Rotterdam werdt toegerust tot het experiment van de inventie van Johan Hendricxz. Jarichs, is den greffier gelast zvn Exc. te versoecken den voorn. Carel Mys daertoe te willen doen depescheren eommissie, ende dat zyn Exc. lot Rotterdam |
|||||||
|
83
|
|||||||
|
soude gelieven goet te vinden, dat den
voors. Rochussen de reyse soude mogen doen, mits dat hy Carel Nys over hem ende alles anders het commandement ende principale directie soude hebben, daervan zyn Exc. goetgevonden heeft haere Ho. Mo. te adverteeren, met versouck dat om redenen voors., deselve desen voorslach mede ghelieven goet te vinden , ende die vant voors collegie daervan te verwitti- gen, mitsgaders alsoo die voors. Carel Nys hem algereets met eenen schipper ende stierman versien heeft, dat haere Ho. Mo. gelieve goet te vinden, dat deselve voor dese haere aengenomen reyse betaelt moe- ghen werden. Hierop gedelibereert zynde is geaccordeert, dat men aent voors. col- legie tot Rotterdam sal rescriberen, dat haere Ho. Mo. approberen, tgene syn Exc. met hun gehandelt heeft ende verdraghen is, ende oversulcx verstaen, dat zy hun daernae sullen reguleren ende betaelen de schipper ende stierman (daervan Carel Nys hem aireets versien hadde) van haere aen- genomen reyse, volgende het versoeck van syn Exc. (Mey 1J.) Perp, Mobile. Is Ghysbert Doncker,
alias den Philosooph, toegeleet de somme van vyfF ende tseventich guldens; den 12. Mey 1618 is dese vereeringe geaugmeuteert tot hondert guldens, voor dat hy haere Ho. Mo. vereert ende gepresenteert heeft seecker stuck wercx by hem onlancx gein* venteert, genaempt: Perpetuum mobile, twelck van selfs werckende ende gaende is. (Eod.) West-Indieii. Opte requeste van Willem
Jacobsz. Melcknap van Hoorn, ende Cor- nell's Adriaensz. Akersloot, woonende tot Amstelredam, yersoeckende omme redenen daerinne verhaelt, dat haere Ho. Mo. ge- lieven hun te assisteren tot haere weder voorgenomen reyse naer West-lndien, met alsulcke penningen, als by reeckeninge bevonden werdt, dat het landt vuyt haere eerste equippage genoten heeft, is goet- gevonden alvooreu hyerop te disponeren , 5
|
|||||||
|
erffgehaeruen by provisie ende tot weder-
seggens toe zyne druckerye mette leverantie dien annex, sullen moghen bedienen voor liaere Ho. Mo. ende de generaliteyt, mits dat zy onweygerlyck sullen moeten druc- ken tgene hun by haere Ho. Mo. sal werden belast. (Eod.) Copermolens. Opte requeste van Andries
Jansz. , borger der stadt Zutphen ende Lodewick Jansz., gebroederen, die in het furstendom Geldre in de Veluwe, op het nyeuwe met groote costen ende swaricheyt hebben doen oprichten ende timmeren, twee sware copermolens tot proffyt ende neringlie deser landen ; hebben haere Ho. Mo. nae rype deliberate gheaccordeert ende accorderen midts desen, dat de supplian- ten voor den tydt van vyffjaeren over het cooper ende calmis, dat zy alreede tot het werck haerder voors. moelens int landt hebben gebracht ende ontfangen ende noch sullen ontfangen ende brengen, ten adve- naute van vyfltich duysent ponden rou cooper ende vyfftich duysent ponden cal- mis int jaer, sullen van tselve cooper ende calmis genieten den vrydoni van convoy ende licent; ordonnerende over sulcx die collecteurs ende andere officieren van de convoyen haer hiernae te reguleren ende daerop te letten, dat het landt in desselfs gerechticheyt nyet en werde gedefraudeert. (Eod.) Jarichs. Ontfangen eenen brieff van den
J>. deses van zyn Exc., geschreven binnen Rotterdam, daerby syn Exc. adverteert, dat hy tot Rotterdam gecommen wesende, eenighe van het collegie ter admiraliteyt aldaer hem te kennen gegeven hebben, dat den capileyn Pieter Claess. Rochussen, algereets alle de oncosten van zyne vivres hadde aengewendt ende te scheep gedaen, mitsgaders dat tenzelven dage zyn boots- volck soude monsteren, daerover dat zy seer considerabei vindende, dat den voors. Roch ussen nlsoo daervuyt soude moeten scheyden ende alles aen Carel Nys alsoo overgeven, versochten , dat haere Ho. Mo. m
|
|||||||
|
34
|
|||||||
|
comportementen van de stede van Aerden-
burch , gecreeert notaris, omme tselve ampt in Viaenderen in de quartieren onder de generaliteyt behoorende, te moghen exerceeren, naer voorgaende examinatie ende admissie van den raedt van Vlaen- deren , binnen Middelborch resideerende. (Mey 15.) Daniel Carter, predicant. Opte requeste
van Daniel Carter, engelsman, bedienaer des Goddelycken Woorts binnen Nyroegen, tot behoeff van de Engelsche natie aldaer, versoeckende te mogen genieten hetselve beneficie, dat zynen voorsate genoten heeft, is geappoincteert advys aen den raedt van state. (Eod.) Jarichs. Is gelesen het concept van de
instructie voor Carel Nys, capiteyn op het schipken by het collegie ter admirali- teyt binnen Rotterdam, by ordre vanhaere Ho. Mo. toegerust, omme daermede te doen liet experiment van de inventie van Jan Henricxz. Jarichs, ontfanger generael van de convoyen ende licenten tot Doccom , ende gearresteert gelyck dat leet, ende goetgevonden dat men tselve sal senden aen het collegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam, ten eynde zy den voors. capi- teyn de voors. instructie in handen stellen om hem daernae te reguleeren, ten waere dat zy hadden eenige merckelycke redenen ter contrarien, daervan zy haere Ho. Mo. terstonts sullen hebben te adverteeren t om daerop gedisponeert te werden nae behooren, tot voorderinge van de reyse ende vant voors. experiment. (Mey 17.) Daniel Carter. Is gelesen het advys by
den raedt van state, geforraeert opte re- queste van Daniel Carter, engelsch predi- cant, gedateert denl6.deses, inhoudende: dat sy nyet en kunnen bevinden dat tver- soeck van den suppliant soude mogen ge- accordeert worden sonder prejuditie vant landt ende sware consequentie, diewyle het landt twee Engelsche predicanten is onderhoudende, die beyde gehouden zyn te vaceren tot dienste ende leeringe vande |
|||||||
|
dat men sal doen opsoecken ende alhyer
resumeeren de retroacten van dese zaecke gehouden in Januario lestleden, op zeec- kere rescriptie ran het collegie ter admi- raliteyt binnen Rotterdam. (Eod.) Herman van Dulmen. Is noch gelesen
de requeste van Herman van Dulmen, ver- ordonneert geweest zynde omme die heeren gesanten naer Denemarcken mette penne te dienen, versoeckende alsoo hy in dese reyse verhindert wordt, overmits d'indis- positie van zyn huysfrou mette welcke liy 38 jaeren in houwelycken staet geleeft heeft, dat zynen zoon Pompejus van Dul- men, in de hoochduytsche taele wel er- varen ende oock tanderen tyden in gelycke (jualiteyt noch gebruyckt, zyn plaetse sal mogen betreden ende daerinne gebruyckt werden, omme in de voors. legatie die heeren gesanten mette penne te dienen. (Me j 14.) Mr. Segerus Pith, predicant. Opte re-
queste van Mr. Segerus Pith, bedienaer des Goddelycken Woorts binnen der stede van Aerdenburch in Vlaenderen, ten.ach- teren wesende vyff vierendeelen jaers van zyn tractement aen den ontfanger van Sinte Marien kercke, versoeckende daerover op eenen anderen ontfanger geassigneert te werden, ten eynde hy betaelt mach wer- den in gelycheyt benevens andere predi- canten aldaer. (Eod.) Mennonisten te Aerdenburch. Opte re-
queste van Bailly, borgermeesteren ende schepenen der stede van Aerdenburch, by deselve gepresenteert tegen de Mennonis- ten in deselve stadt, is goetgevonden daerop te verstaen het advys van den raedt van state, naedat sy nun eerst opte gelegent- heyt van de zaecke sullen geinformeert hebben van de heeren gedeputeerde vuyte voors. Raedt, die lest de gemeene midde- len tot Aaerdenburch verpacht hebben. (Eod.) Joh. Matthci Vogelius. Is Mr, Johannes
Matthei Vogelius; opte recommandatie ende attestatie van desselfs suppliants goede |
|||||||
|
35
|
|||||||
|
garnisoenen, inplaetse, daer nochtans den
eenen hem continuelyck alhyer in den Hage is onthoudende. Ende nae deliberatie heb- ben baere Ho. Mo. hun meltet voors. advys geconformeert, ende dienvolgende bet ver- souck des suppliants afFgeslagen. (Eod.) Saye stoffen. Is Jacob Verstegen Ste-
vensz. ende Aert Duyfkens, wonende bin- nen der stede Amstelredam, geaccordeert octroy, omme voor den tydt van seeven jaeren naestcommende, alleene in de Ver- eenicbde provincien te moegben wellen ofte drucken, doen weilen ofte drucken alder- handesaye stoften, als: Leytsche, Goutsche ende Oudewatersche bombasynen, Ley tse Turcxscbe groffreynen, Arasterdamsche sa- yen, item Rysselscbe canjanten, Rysselscbe en Turcksche grofgreynen , bouratten , sattynen, armosynen, ffuweelen, trypen ende alle andere stoffen daertoe bequaem zynde ; op alle coleuren te drucken alder- bande loofF ende fignerwerck, item de Turcxscbe, Rysselscbe ende Leytse grof- greynen te wateren ende camelotten gelyck in Turckien gedaen werdt, bj ben gein- venteert, noyt in dese landen gedaen, ge- lyck te sien vuytte monsteren van de gepresenteerde stucken vant voors. druck- werck ende camelotten. Verbiedende, etc. (Mey 19.) Mr. Wilhelm Knyff. Is Mr. Willem Knyff
der medicynen doctor tot Naerden , toege- leet tsestich guldens eens tot eene veree- ringe voor zeecker boucxken, by hem baere Ho, Mo. gedediceert ende gepresenteert, ge- intituleert: Guilielmi Knyff, doctoris medici apud Nerdenos ordinarii vivendi ratio re- creativa, enz. (Mey 21.) Wilhelm van By far > ysersnyder. Is ge-
lesen de requeste van Wilhelm van Byler, ysersnyder van de generaliteyt, versoec- kende voor eene redelycke recompense de afFgeslagen ende vergaen stempels van de leggelden weder te vernyeuwen ende op te rechten, ende voorts deselve jaerlycx voor een gering tractement ten dienste ende eere vant landt te onderhouden; ende |
|||||||
|
goetgevonden alvooren tedisponeren, daerop
te verstaen het ad vis van den tresorier generael de Bie. (Mey 23.) Elias Trip. Opte requeste van Elias
Trip zyn den suppliant geaccordeert ge- lycke voorschriften aen den raedt des Co- nincx van Groot-Brittannien, omme vuyt Engelandt te mogen transporteren nae dese landen, ten dienste van de collegien ter admiraliteyt, de quantiteyt van drye hon- dert yseren stucken gescbuts, gelyck op ten 13. Aprilis lestleden aen zyne Maj. van wegen hare Ho. Mo. syn geschreven, ende voorts goetgevonden dat men den heere ambassadeur Caron sal lasten dese saecke met ernst te recommandeeren ende vervol- ghen daer dat behoort; dan daernae is dese resolutie noch opgehouden ter begeerte van die van Hollandt, (Mey 26.) Lodewyck de Knibberch. Is gelesen de
requeste van Lodewyck de Knibberch, presenterende door expresse last van Doc- tor Pieter van Brederode, zynen swager, haere Ho. Mo. agent in Duytslandt, zynen staet van residentie ende declaratie van vuytgeeff, versouckende dat haere Ho. Mo. gelieven denselven te examineren ende over bet sloth van dien verleenen ordonnantie in forma, opdat hy zyn ordinaris tracte- ment ende voorder verschoten ende gede- boursseerde penningen, vry ende sonder syne costen mach by vrissel trecken ; ende goetgevonden, dat men den voors. staet sal stellen in handen van den Tresorier ge- nerael de Bie, omme denselven te exami- neren ende haere Ho. Mo. daervan rapport te doen. (Mey 31.) Gerefugieerde van Aaken. Is gelesen de
remonstrantie van de gerefugieerde alhyer te lande van Aken, jegenwoordich borgers ende inwoonders der steden Amstelredam, Dordrecht, Nyemegen ende andere plaet- sen onder dese provincien ressorterende, maer vuytgestelt daerop te resolveren tot dat de voorgaende brieven desen aengaende geschreven, in faveur van de supplian- ten alhyer wesen geresumeert. (Juny 2.) 5*
|
|||||||
|
06
|
|||||||
|
Guido Lauryn. Syn Guido Lauryn voor
hemselven ende als by procuratie gemach- ticht over vrouwe Francoyse Lauryn , vrou- we van Watervliet ende consorten, geac- cordeert brieven aende heeren geconimit* teerde raden van Seelandt, ten eynde haer E. haere lio. Mo. willen adverteeren, de gelegentheyt van de saecke in de voors. requeste verhaelt met derselver advys. (Juny 6.) Marie Lconore Junius. Opte requeste
van Vrouwe Marie Leonore Junius, de jonge, weduwe van wylen den ritmeester ia Sale, versoeckende voorschriften aen den heere van Langeracq, ten eynde hy aen den coninck van Vranckryck zoude re- coramanderen de betalinge van haere pre- tensien, is het versouck van de suppliante affgeslagen. (Eod.) M. A. de Dominis. Js Jan Janss. Star-
ter, bouckdrucker tot Leeuwarden, toe- geleet twintich guldens eens, voor dat hy haere Ho. Mo. gedediceert heeft, het trans- laet by hem doen doen vuyt het Italiaens in de Latynsche spraecke, van de eerste predikatie van den hoochgeleerden ende Eerwaerdigen vader Marcus Anthonius de Dominis , Ertsbisschop van Spalaten, in Engelandt gedaen, mitsgaders voor de pre- sentatie van eenige exemplaren vant voors. translaet. (Juny 11.) Gerefugieerde van Aken. Syn aen de ge-
refugieerde van Aken in dese landen, woo- nende totNyemegen, Dordrecht, Aernhem ende elders, ende borgers aldaer, geaccor- deert haere versochte voorschriften aen den eerbaeren raedt der voors. stadt Aken, ten eynde zy nyet en souden willen ge- doogen ofte toestaen het vercopen van der supplianten goederen onder Aken gelegen , vuyt crachte van eenich decreet des key- sers oft andersints, opten voet gelyck noch hyer te vooren aen den voors. eerbaeren raedt is geschreven. (Juny 15.) Famars. Is gelesen de requeste van
Joncker Philips de Lievin, heere van Fa- mars , versoeckende betaelinge van zyn |
|||||||
|
tractement, verschenen tzeedert den 19.
Octobris lestleden; maer alsoo die van Hollandt hebben aengenomen dese saecke te refereren aen haere principalen, die be- taalsheeren syn vant voors. tractement, is dese saecke gehouden in advys. (Juny 27.) Tapitsserien. Opte requeste van Guil-
laume Colwal , hooffmr. van den heere Carleton, ambassadeur des Conincx van Groot-Brittannien , is geaccordeert dat hy ten dienste van den voors. heere ambassa- deur naer Engelandt sal mogen senden vuyt dese landen, vry van convoy ende licent , een kiste ofte kasse met vier stuc- ken tapitsserien ende sess patroonen met haere borden, omme die aen haere Maj. te thoonen. (July 3.) Synode Nalionael. Is verstaen ende ge-
resolveert dat men van wegen dese verga- deringe sal schryven brieven van he- danckinge aen de stadt Dordrecht, voor dat deselve aengenaem ende toegestaen heeft, dat het Synode nationael in haere stadt zal worden gehouden, verhoopende dat dese actie tot Godes eere, ruste van de kercke ende den landen d^enst, begeert ende wel geeyndicht sal werden. (July 9.) Mennonisten tot Aerdenburch. Opte re-
queste van de Mennoniten te Aerdenburch, clagende over behinderinge van haeren Godtsdienst ende apprehentie van Antboni Puers, by den baillu ende magislraet t'Aerdenburch gedaen. Is goetgevonden die resolutie voor desen in deselve saecke genomen, op te soucken ende midde- lerwyle den baillu ende magistraat de- selve requeste in handen te stellen, om haer bericht daerop te doen binnen den tyt van thien daegen naestcommende. (July 14.) Defroyementen. Is geresolveert op te
soucken d'advysen van den raedt van state mette genomene resolutien opt defroyeren ende tracteren, soo van vuytheemsche am- bassadeurs als van de gene, die by dese landen werden vuytgesonden, om die te resumeren ende soodaene ordre te stellen. |
|||||||
|
37
|
|||||||
|
te willen accorderen ende daervan die be-
taeling te laeten volgen. (July 23.) A. Hunterus, predicant. Is AndriesHun-
terus predicant van de Schotsche regimen- ten, geaccordeert het advancement van een halffjaer van zyn extraordinaris trac- tement van twee hondert guldens sjaers , gelyck hy dat nu eenige jaeren achter den anderen voor desen ontfangen heeft. (July 27.) Ulrich Doloy. Gelesen de requeste van
Ulrich Doloy , inventeur van seeckere iii- ventie van sparinge van vier ende torff in de careeloovens, enz. Versoeckende daer- toe te hebben octroy voor den tyt van vyfthien jaeren; maer goetgevonden alvoo- ren daerop te disponeren, dat den suppli- ant eerst naerder de heere president van dese vergaderinge van de apparentie van de waerheyt van zyn inventie sal onder- richten met alie circumstantien, omme haere Ho. Mo. daervan rapport te doen. (Eod.) Defroyementen. Is goetgevonden , dat
men toecommenden maendach sal voorne- men het besoigne op het reglement van de vereeringen, die geschieden tot last van de generaliteyt aen de gesanten van coningen ende andere vuytheemsche hee- ren ende princen, die alhyer gesondeu werden. (July 28,) Arnoult Vygh, Ontfangen ende gelesen
eenen brieff van borgenneesteren, schepe- nen ende raedt van Tiel, ten faveure van Arnoult Vygh, bastaertsoon, ten eynde denselven gegunt soude worden het vace- rende sergeant majorschap binnen Thiel, omme redenen in den voors. brieff verhaelt. Is nae deliberatie ende gedaen omvrage goetgevonden, dat den greffier desen brieff soude stelien in handen van den raedt van state, ende haer E. aenseggen, dat haere' Ho. Mo. daertoe inclineren, dat men den voors. Vych 't voors. arapt soude toe- staeti ende gunnen, ten waere dat de raedt: eenige redenen hadde ter contra- ri'e i , in gevalle nyet dat haer E. hem |
|||||||
|
als den dienst vant landt sal vereyschen.
(July 14.) ; v
X Voorschriften. Opt advys van syne Exc.
ende raedt van state, dat het nyet en sonde kunnen schaden die versochte brie- ven van recommandatie voor die religions verwanten onder de steden Haselunue, Vecht ende Cloppenburch ressorterende, aen den Cheurfurst van Coelen ende Dom-capittel tot Munster te verleenen, syn by haere Ho. Mo. dieselve geaccor- deert. (Eod.
Akm. Gelesen eenen brieff van borger-
meesteren, schepenen ende raedt der stadt Aaken, in dato den 10. July, wesende rescriptie opte missive van haere Ho. Mo. van den 15. Juny lestleden, in faveur van de vuytgeweeckenen borgeren, legenwoor- dich binnen Nyemegen, Dordrecht, Am- sterdam ende elders vvoonende, aen haer- luyden geschreven. (July 21.) Idem, Item eenen brieff van de chur-
ende furstelycke Brandenborchsche hinter- lassene stadthouder ende geheime raeden , gedateert binnen Cleve den 25. Juny lest* leden , in faveur van de bedruckte borgers van Aaken , alnoch binnen deselve stadt woonende, geschreven. Ende is goetge- vonden aen deselve heeren stadthouder ende raeden te senden, copie van den voors. brieff van de magistraet van Aaken, omme die texamineren ende haere Ho. Mo. te advyseren off oock die saecke alsoo ge- schapen is ende van de verdere gelegent- heyt, ten eynde by voorder vervolch van de voors. borgeren daerop te beter tot haer faveur moge worden geleth. (Eod.) Famars. Opte requeste van Joncker
Philips de Lievin, heere van Famars, ver- souckende het tractement, staende tot het colonnelschap vant Walsche regiment, waermede hy op ten 19. Octobris lestleden vereert is geweest, te mogen gen^eten; is den suppliant toegestaen die somme van dryehondert guldens ter maent, innegaende op den dach van huyden, ende syn die heeren van Hollandt versocht, tselve mede |
|||||||
|
38
|
|||||||
|
sullen gelieven te doen depescheren com-
missie daertoe dienende. (July 31.) Walschen predicant. Is geaccordeert te
depescheren ordonnantie van vyff hondert guldens, voor een jaer tractements van den Walschen predicant, predickende on- der 'tcruys in de Walsche provincien, verschenen na de laatste concessie op den voorgaenden voet. (Eod. Jan Lanninck, Is JanLanninck, bouck-
drucker ordinaris van de heeren staten van Vrieslandt, geaccordeert octroy, omrae voor den tyt van sess jaeren naestcommende , alleene in de Vereenichde Nederlanden te mogen drucken ende vuytgeven zeecker bouck, geintituleert: Commentarius Si- brandi Lubberti in cathechism. Palatin. Belgic. Verbiedende, enz. (Eod.) Ulrich d'Oloy. D'heere Schaffer rappor-
leert de communicatie die hy gehadt heeft metten solliciteur Ulrich d'Oloy suppliant, op het stuck van des suppliants inventie, omme den careelsteen ende tegelen in de ovens met minder quantiteyt van turff te backen als gemeenlyck geschiet, ende daer- toe verdaen wordt, verclarende dat den suppliant nyet en was by der handt, maer is vuytgestelt daerop te resolveren tot niorgen. (Aug. 2.) Idem, Is d'heere Schaffer versocht te
willen visiteren de brieven ende stucken aen hare Ho. Mo. gepresenteert van we- gen Ulrich d'Oloy, suppliant inventeur, omme met minder quantiteyt van brant, careel ende tegelen te backen als ordinaris geschiet, ende daervan rapport te doen. (Aug. 4.) Barth. du Come, taeffelhouder. Opte
requeste van Joncker Johan Gillis, daerby de suppliant versoeckt, dat een ofte twee vuyt haere Ho. Mo. vergaderinge gecom- mitteert souden werden, die des suppliants eosten by hem overgegeven tegens Bartho- lomeus du Come, taeffelhouder tot Sluys, souden taxeren, is geordonneert deselve requeste te stellen in handen van de gede- legueerde rechters tusschen partyen, omme |
de voors. eosten te doen taxeren ende mo-
dereren, gelyck in discretie sal bevonden worden te behooren. (Aug. 9.) Davidt Herman Nieman, oculist. Is we-
derom gelesen de requeste van David Her- man Nieman, oculist, gerecommandeert by borgermeesters ende regeerders der stadt Amstelredam, ten eynde hem syn versochte octroy gegunt soude worden totte prac- tycque by hem gevonden van moelens, om de blocken ende rechten toetsteen, item marmersteen ende andere specien van steen die hardt zyn, ende daerom nyet en kunnen gebruyckt worden sulex te berey- den, dat men daervan sal kunnen maecken sonder yet te loor te gaen, tafels, colura- men, enz. Maer goetgevonden alvoren daerop te disponeren, dat den suppliant eerst aen haere Ho. Mo. sal thoonen by een proeve, wat zyn werck is. (Eod.) Wilhem Janss. Is Wilhem Janss., bor-
ger tot Amstelredam, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van sess jaeren alleene in de Vereenichde Nederlanden te mogen doen drucken ende vuytgeven bet derde deel van syn bouck, genaempt, het licht der Zeevaert, innehoudende de beschry- vinge der zeecusten van de Middelandlsche zee. Verbiedende, etc. (Aug. 13.) Defroyementen. Syn gecommitteert om
te advyseeren ende concipieren een regle- ment opte vereeringen ende defroyementen van de heeren ambassadeurs, agenten ende andere, die van wegen eenige coningen , princen ende heeren, aen haere Ho. Mo. voortaen gesonden sullen worden, ende van den genen die by haere Ho. Mo. ten dienste van de generaliteyt vuytgesonden sullen werden aen eenige coningen, prin- cen, republicquen ofte heeren, ende daer- van rapport te doen, om daernae daerop geresolveert te worden, die heeren Voocht, Dussen, Joachimi, Burmania, Slooth,Eus- sum. (Aug. 14.) Moucheron* Gelesen de requeste van
MelchiordeMoucheron, escuyer, raeckende de oprechtinge van eene earner van ver- |
||||||
|
30
6
|
||||||||
|
seeckeringe in dese landen, volgende zyne
inventie, versoeckende dat daervan een eyndt gemaeckt soude worden; ende is "oetgevonden dat men dese saecke alnoch sal houden in bedencken, maer dat onder- tusschen de voorgaende gecornmitteerde metten suppliant op zyne inventie gebe- soigneert hebbende, tselve haer besoigne sullen resumeren, omme daernae daervan rapport te doen. (Aug. 15.) Weduwe van den Spiegel. Gelesen bet
advys by den raedt van state, geformeert den 29, Septembris 1617, opte requeste van de weduwe van wylen Mr. Adriaen van den Spiegel, chirurgyn, houdende dat baer E. bevinden, dat deselve van den Spiegel geduyrende het belegb van Ant- werpen als chirurgyn vant leger beeft ge- dient, docb dat daernae mette aencompste van den graeve van Leycester, zyne com- missie heeft gecesseert, ende nyet wederom aengenomen is geweest dan van den 1. December 1588, van alle welcke diensten soo lange hy commissie gehadt heeft, be- vonden wordt dat hy betaelt is. Ende want by van den tyt tusschen beyde geen commissie vant landt en beeft gehadt, dat hun daerom bedenckt, dat de suppliante in haer versoeck nyet en is gefondeerl, gelyck hare Ho. Mo. dat oock alsoo by hare apostille van den 22. Septembris 1608 hebben verstaen, daermede dat haere Ho. Mo. (nae voorgaende gedaen omvrage) hun hebben geconformeert. (Aug. 15.) Mennonisten tot Aerdenburch. Is noch
gelesen bet advys by den raedt van state geformeert den 6. deses, opte requeste van Bailluw, borgermeesteren ende schepenen van Aerdenburch, houdende dat haer E. bedunct, nademael haere Ho. Mo. emmers heeft gelieft den wederdooperen ofte Men- nonisten tot Aerdenburch, den vrydom van haere vergaderinge ende exercitie van heure relegie toe te laten, dat sy deselve heure vergaderinge ende exercitie, volgens haere Ho. Mo. scbryvers sullen gehouden syn te doen met alle stillicheyit ende mo- |
||||||||
|
destie, naedat de ordinarise gereformeerde
predicatien soo int Duytsch als int Fran- coys ten gewoonelycken tyde sullen gedaen syn, ende nyet eer, sonder groote ofte openbare vercondinge by vuyterlyck ge- laet ofte ostendatie 's daechs voor dese vergaderinge ofte predicatien; soo wanneer deselve extraordinarie geschieden, den com- mandeur ende magistraet daervan verwit- tigende, om alsoo alle goede opsicht by bun daerop genomen te werden, ende dat tot deselve vergaderingen toegelaten wer- den die geene, die binnen de voors. stadt ende ten platten lande van den Vryen / onder het gebiet van haere Ho. Mo. woo- nen; opt voors. advys gedelibereert synde, hebben haere Ho. Mo. hun daermede ge- conformeert, bebalve dat zy verstaen, dat de voors. Mennonisten op het reglement int voors. advys van den raedt verclaert, hare vergaderingen ende exercitien sullen moeten doen voor ofte nae dat de ordi- naris gereformeerde predikatien, soo int Duytsch als int Francois ten gewoonlycken ^ tyde sullen gedaen zyn, ende dat totte voors. vergaderingen toegelaten ende ge- admitteert sullen werden nyet alleene die gene, die binnen Aerdenburch ende ten platten lande van den Vrye onder het ge- biet van deser zyden woonen, maer oock die gene, die van andere quartieren aldaer zullen begeeren te commen, omme haere exercitien te doen. (Eod.) Ulrich d'Oloy. Is het octroy by Ulrich
d'Oloy, bourgoignon, versocht op syne in- ventie van fournaisen tot het backen van careelsteenen tot sparinge van brant, aff- geslagen. (Eod.) J. Bylandt, predicant. Is gelesen de
declaratie van oncosten, overgegeven by J. Bylandt, predicant van den heere van Langeracq, in poste gecommen van Parys met brieven aen haere Ho. Mo., sob door versoeck ende last van de heeren gedeputeerde van de religie ii Vranckryck, als oock met tydinge van liet furnissement van do dirye hondert duyseit guldens tot |
||||||||
|
40
|
|||||||
|
reyse hondert vyftich guldens eens. Ende"
geordonneert te schryven aen den voors, heere van Langerack, dat hy het landt wil verschoonen van de costen van ex- presse sendingen van posten ofte boden , daertoe hy voor desen noch is vermaent, dan by noot der saecken, die expresse sendingen souden vereyschen. (Aug. 23.) Bombasynmaeckers. Ontfangen ende ge-
lesen eenen brieff van het collegie ter ad- miraliteyt binnen Amsterdam, gedateert den 3. deses, daermede sy oversenden seec- ker requeste, aen hun gepresenteert by de bombasynmaeckers ende bereyders, poorters van Amsterdam, recommanderende dat op het versoeck van de supplianten soodanige voorsieninge soude werden gedaen, als haere Ho. Mo. sullen verstaen tot conser- vatie van de neringe, in dese landen te behooren, diewyle sy van haeren ontfan- ger verstaen, datter veel bombasynen vuyt Engelandt alhj er gebracht werden. Is nae deliberatie goetgevonden, alvooren hyerop te disponeren , dat men copie van den voors. brieff mette gevoechde requeste sal senden aen de tsamentlycke collegien ter adrairaliteyt, omme daerop te verstaen derselver advys. (Aug. 25.) Corenmolens. Is Jacob van de Banck ,
borger van Aken, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van thien naevolgende jaeren, alleene in de Vereenichde provin- cien te mogen maecken ende doen oprech- ten seeckere corenmolens, by hem gein- venteert, diewelcke met twee paer steenen sonder menschen , wint, water ofte peer- den arbeyt, bequaemelyck sullen cunnen gebruyckt werden ende daermede gemaelen soveel meer als met eenige corenmolens ordinaris werdt gedaen, welcke molens oock souden kunnen gebruyckt werden tot alle tgunt, dat met wint ofte molens ende met peerden gedaen wordt, tzy tot olie, ce- ment, vollen ofte andere dierghelycke mo- lens. Verbiedende, etc. (Aug. 29.) Weegschael. D'heere Schaffer, preside-
rende, refereert dat d'heere Carleton, am- |
|||||||
|
subsidie van de betaelinge van de Fran-
coische regimenten ende ruvtcren, gelyck hy secht. Maer is goetgevonden alvooren daerop te disponeren, dat men eerst sal resumeren den brieff, die den voors. By- landt heeft gebracht, daermede hy affge- sonden is geweest, om te sien wat dien innehoudt. (Aug. 16) Paschasias Baers, predicant. Is gelesen
het advys by den raedt van state, gefor- meert den 24. July 1617, opte requeste van Pascbasius Baers, kerckendienaer tot Bergen op ten Zoom, ende dienvolgende mitsgaders van het advys van den magi- straet van Bergen op ten Zoom verstaen , dat den suppliant s\n versoeck van verla- tinge voor zynen dienst, mits zyncn ouder- dom behoort te doen met kennisse van den magistraet ende kerckenraedt aldaer, daernae dat hy haere Ho, Mo. op het ver- soeck des suppliants sal worden gedispo- neert, gelyck bevonden sal werden te be- hooren. (Aug. 17,) Jan Ptelersz. van der Venne. Is Jan
Pieteisz. van der Venne, woonende tot Middelburch, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van sess naestcommende jaren in de Vereenichde provincien alleenelyck te mogen drucken, doen drucken ende vuytgeven de stadt "Vlissingen ende het aencommen aldaer van haere Hoocheyden die Cheurfurst PaltzgraefF ende Paltzgra- vinne hy Rhyn, daerby gevoecht het Co- nincklycke schip van Engelandt; van ge- lycken mede naer 't leven de persoonen van zyne princelycke Exc. ende zyn Exc. Prince Hendrick Frederick van Nassau, hy hem tot zyne costen geheel constich op koopere platen gesneden. Verbiedende, etc. (Aug. 18) J, Bilandt, predicant. Is Bilandt, pre-
dicant van den heere van Langeracq, am- bassadeur van hare Ho. Mo. in Vranckryck, overgebracht hebbende de depesche van denselven heere van Langeracq, van den 22. July lestleden, raeckende de Synode Nationael, toegeleet voor syne geheele |
|||||||
|
41
|
|||||||
|
te Amsterdam, geaccordeert octroy, omme
voor den tydt van seven jaeren naestcom- mende in de Vereenichde Nederlanden al- leene te mogen maecken zyne inventie en- de conste, omme den toets ende niarmer- steen door d'inventie van eenen molen ende sonderlinghe practycke soo bequaemelyck te bereyden, dat men daervan kan maec- ken sonder yet te loor te gaen, colummen, taeffels ende alderhande diversche fraaye dingen, met opgeheven vergulde ende ver- silverde letteren, historien ende memorable geschiedenissen, tot groot vermaeckvan een ygelycken, jae al wat men op papier kan prenten, ende dat soo suyver ende schoon, dat het eenen glans heeft als een spiegel. Verbiedende, etc. (Eod.) Weechschael. Ontfangen ende gelesen
eenen brieff van de gedeputeerde staten 7s landts van Utrecht, gedateert den 2. deses, daerby haer E. adverteren dat den drucker van net diffamator boucksken, ge- intituleert: Weechschale, hem selfs in persoon heeft commen aenbrengen ende met eenen verclaert, dat den autheur daer- van is den predicant Jacobus Taurinus , tot waerteecken vant weJck den drucker geexhibeert hadde seecker minute, by den selven Taurinus geschreven ; daerop gere- solveert is, dat men die voors. heeren ge- deputeerde voor antwoordt sal bedancken vant voors. advys, ende versoecken , dat zy de voors. minute off het manuscriptum alhier willen oversenden, ende tegen den autheur procederen nae behooren ende vereysch der saecken , anderen ten exeni- pel. (Sept. 14 ) Andries Jacobss. Stock, plaetsnyder. Is
Andries Jacobss. Stock, plaetsnyder, geac- cordeert vier en twintich guldens, voor dat hy haere Ho. Mo. gepresenteert heeft eenige exemplaren van het contrefeytsel van zyneF. Dt. die beere prince van Oraig- nen," daerinne alle voorgaende faultm by andere begaen, verbetert ende gecorr igeert zyn. (Eod.) JanLamsinck. Is Jan Lamsinck, bouck-
|
|||||||
|
bassadeur des Conincx van Groot-Brittan-
nien, by last van zyne Maj. versoeckt, dat haere Ho. Mo. souden gelieven te doen publiceren, haer placcaet tegen deWeech- schael in de provincien endc steden, daer tselve voor desen nyet en is gepubliceert, naementX)ck ooch binnen Utrecbt, daer* inne dat bewillicbt is, ende dat men tot dien eynde sal schryven aen de provincien van Hollandt, Utrecht ende Overyssel. (Sept. 4.) Hillebrant Jacobss. Wort Hillebrant Ja-
cobss., bouckdrucker, van de generaliteyt gecommitteert ende gelast, omme hem te informeren tot costen vant landt, wie den drucker is, die de verclaringe opt appre- henderen van de drye persqnen, vervalscht naegedruckt heeft, ordonnerende den offi- cier van de plaetse, daer by denselven valschen naedrucker sal acbterhalen , den- selven te assisteren dat hy inach werden verseeckert, omme daernae tegen hem geprocedeert te worden naer behooren. (Sept. 7.) A. Knibberch. Is Adriaen Knibberch f
secretaris van den heere Carleton, ambas- sadeur van den coninck van Groot-Brit- tannien, toegeleet dertich guldens voor het overdragen van twee hare Ho. Mo. de- peschen in Engelandt aen den heere am- bassadeur Caron, raeckende de synode nationael, by haere Ho. Mo. geconvoceert tegen den eersten November naestcom- mende. (Sept. 12) Tombe van den Prince van Oraingnen.
Te sommeren Davidt Hermanni, steenhou- wer tot Amsterdam, aengenomen hebbende te maecken de tombe van de begraeffenisse van zyne princelycke Exc. van Orangien hoochl. memorie, binnen de stede van Delft, dat hy tselve syn werck will corn- men voltrecken , diewyle den tydt lange is overstreecken ende hy syn loon daervoor ontfangen heeft, sonder dat langer te di- layeren. (Sept. 13.) David Hermansz. Niman, oculist. Is
David Hermansz.Niman, oculist, woonende VII. |
|||||||
|
orame op het versoeck des suppliants ge-
disponeert te werden, gelyck bevonden sal werden te behooren. (Eod.) Weechschael, Ontfangen eenen brieff van
de heeren gedeputeerde van de staten 'slandts van Utrecht, van den 9. deses , daermede haer E. oversenden de minute ofte manuscriptum des autheurs vant dif- famatoir boucxken, geintituleert: Weech- schael, achtervolgende haer Ho. Mo. ver- soeck. Advyserende voorts, voor sooveele belangt om tegens denselven autheur nae behooren te procederen, naementlyck vol- gens d'intentie vant placcael, daertegens geemaneert, dat haer E, ordre stellen sul- len dat soodanige proceduyren eerstdaechs werden geeffectueert. Is goetgevonden ende verstaen, dat men de voors. minute sal stellen in handen van de heeren gedepu- teerde nevens zyn Exc, om die naerder te visiteren ende examineeren, ende werden die voors. heeren gedeputeerde van Utrecht ondertusschen bedanckt voor het oversen- den van deselve minute. (Sept. 21.) Bilant. Opte requeste van Jason By-
lant, intendant ende secretaris van den heere van Langerack, versoeckende ver- beeteringe van de hondert daelders, hem toegeleet voor zyne gedaen reyse expres nae Parys, by last ende ordre van haere Ho. Mo. Is gepersisteert by haere Ho. Mo. resolutie van hondert daelders, hyerop genomen. (Sept. 21.) Justo Hurnio. Is Justo Hurnio, Johan-
nis filio, toegeleet tot eene vereeringe, hondert guldens, voor de dedicatie ende presentatie by hem aen haere Ho. Mo. ge- daen van zeecker boucxken, by hem vuyt- gegeven , geintituleert: de LegationeEvan- gelica ad Indos capessenda admonitio. (Sept. 25.) Pierio Winsemio, Is Pierio Winsemio,
illustrium Frisiae ordinum historico, toe* geleet tot eene vereeringe vyftich carolus guldens, voor de dedicatie ende presentatie by hem aen haere Ho. Mo. gedaen van zeecker boucxken, by hem vuytgegeven , |
||||||
|
drucker ordinaris van de heeren staten
van Yrieslandt, toegeleet voor vier ende twintich boucken die hy haere Ho. Mo. heeft gepresenteert, geintituleert; Sibrandi Lubberti, corauientarius in Cathechismi palat. Belgic, de SQmme van 75 gulden. (Sept. 15.) Hans Thomasz., meldenmaecker. Hans
Thomasz,, naeldemaecker, heeft versocbt oc- troy op het marck van zyne naelden, maer is desselfs versouck affgeslagen. (Sept. 17.) Episcopius, Die van Hollandt syn ver-
socht hun te willen inforraeren opte waere gelegentheyt van de predicatie, dwelcke Episcopius voorleden sondach alhyer in de groote kercke gedaen heeft, hetwelck haer E. aengenomen.hebben te doen, ende haere Ho. Mo. daervan te sullen doen rapport. (Eod.) Bilant, Is Jason Bilant, secretaris (sic)
van den heere van Langerack, ambassadeur in Yranckryck, toegeleet de somme van hondert vyftich guldens voor alle zyne pretensien van costen ende moeyten hy hem gedaen, op ende in zyne reyse naer Parys expres met eenen brieff van haere Ho. Mo. aen den coninck gesonden, by denweicken zyne Maj. advys wordt gegeven van de apprehentie off arresteeren van de persoonen van de heeren van Oldenbarne- velt, Hoogerheets ende Grotins. (Sept. 20.) Jacob Medenbach, predicant. Syn Ja-
cob Medenbach, bedienaer des Godde- Jyckeri Woordts tot Ermel, als man ende voocht van Maria Elysabeth, zyne huys- vrouwe, geaccordeert zyne versochte voor- schriften aen de Cleeffsche ende Branden- hurgsche raeden, ten eynde dat hem sup- pliant tegens Joncker Jan van Gummich goet, peremptoir ende hillick recht ende bevorderinge soude mogen werden gedaen. • (Eod.) Stakenbroeck. Is gelesen de requeste
van den heere van Stakenbroeck, rilmees- ter ende gouverneur der stadt Grave, ende geordonneert deselve te stellen in handen van syn Exc. ende des raedts van state, |
||||||
|
43
|
|||||||
|
dat Hans Casimir du Jon aen haere Ho.
Mo. heeft doen presenteeren, wesende een antwoordt op de Weechschael, omme daer- nae het rapport daervan gehoort, geresol- veert te werden off men tvoors, boucxken sal accepteren ofte nyet. (Oct. 4.) Hermann Arnoldi, predicant. Is Her-
manno Arnoldi Rhenano, eertyts geweest synde predicant tot Coevorden ende jegen- woordelyck tot Middelsum in de Orame- landen, omme eenige goede consideratien in voldoeninge van verscheyden zyne pre- tensien, soo van diensten als anderssints , toegeleet de somme van vyff honderd caro- lus guldens eens, te betaelen by den ont- fanger generael. Satynen te drucken. Opte requeste van
Louwys Lorrel, woonende alhyer in den Hage, daerby hy debatleert het octroy, dat Aert Duyfkens ende Steven Versteech, woonende tot Amsterdam, den 19. Mey 1618 van haere Ho. Mo, hebben vercregen op haer onwarachtich te kennen geven, omme op satynen, fluweelen ende andere soorten van manufacturen te drucken, seeckere iiguren ende blommen, ten eynde dat omme redenen in de voors. requeste verhaelt, tvoors. octroy soude werden te nyet gedaen ende hem* ende andere dese konste te vooren gehadt hebbende, toege- laten deselve opentlyck voorts te exercee- ren. Is verstaen, by sooverre als den sup- pliant verboth werdt gedaen int exerceren van de voors. konste, dat hy hem daerte- gen met rechte sal mogen opponeren voor zynen competenten rechter. (Oct. 9.) Moucheron. Opte requeste van Mclchior
de Moucheron, is geaccordeert dat men den suppliant sal betaelen clrye hondert guldens, op affbor tinge vaat geeue dat hem is it jegeseet, by soov jne ills zyne aengegiv >(t in veil tie werdl \\i\\\ ciomen ende ii t i«ni gurftiilfc [Eo 11 Fc'g r Htmria. Op \\ w: j ihi MM Fol-
ger ll< o: ci, inn'l"*! HiStn I i sri loddu- lyell;< n PI Ijifji^l lilt! fl n| an i i; ! i'tatatli 1*11)1 in ?« m\ | j It i iij nil f linnr, |
|||||||
|
geintituleert: de statu unitarian provin-
ciarum oratio. (Eod.)
Weechschael Te schryven aen de heeren
gedeputeerde van de staten van Utrecht, alsoo het libel geintituleert Weechschaele, vuytdeDuytsche in de Francoische spraecke is getranslateert ende in drucke vuytgege- ven, dat liaer E. hun willen doen infor- meren op ten oversetter ende drucker van deselve translatie, om die te achterhalen ende becommen, ende te straffen naer be- hooren. (Sept. 27.) Wed. Vygh. Is Joffrouwe Theodore
Pyecks, weduwe van wylen Joncker Die- derichVygh, heere van Soelen ende ampt- raan der stadt Thiel, geaccordeert ordon- nantie, tot betaelinge van twee jaeren pensioens van vyff hondert guldens tsjaers, den voors. heere van Soelen saliger geac- cordeert, verschenen van de jaren 1614 en 1615. (Oct. 1.) Festus Hommius. Is Festo Hommio bedie-
naer des Goddelycken Woorts binnen Ley- den, toegeleet hondert vyftich guldens voor seecker bouck, by hem aen haere Ho. Mo. gedediceert ende gepresenteert, geintitu- leert : Specimen controversiarum Belgica- rum. (Eod.) Bombasynmaeckers. Ontfangen eenen
brieff van het collegie ter admiraliteyt bin- nen Hoorn ofte Enchuysen, gedateert den 13. der voorleder maent September, hou- dende voor antwoordt op ten brieff van haere Ho. Mo. aen hun geschreven, raec- kende de requeste, gepresenteert by de bombasynmaeckers ende bereyders binnen Amsterdam, dat zy in haer quartier egeen clachten en hebben verstaen ende geen bombasynmaeckers en zyn woonende, dat hun nochtans bedunckt, dat de neeringe in dese landen by alle gelegenthevt dient ende behoort gebeneficieert te werden, is vuytgestelt hyerop te resolveren tot dat d'advysen van de andere collegien zullen wesen ontfangen. (Oct. 3.) Weechschael. Is gecommitteert d'heere
Porrenaer, om te visiteren het boucxken, |
|||||||
|
44
|
|||||||
|
nyet en zai naelaten metier daet alle tgene
datter noch resteert, gereet te maeeken, om in de toecommende Meerte met Godes hulpe alles te Delft te commen stellen, al- waer hy alreede twee damloopers met een pont, vol geladen heeft gesonden. (Eod.) Hans Casymir du Jon. Is Hans Casymir du Jon, soone D. Francisci Junii, in zyn leven gewesen professeur in de Theologie tot Leyden , in consideratie van de goede diensten by denselven des suppliants va- der, de gemeene sake gedaen, toegeleet de somme van vyf en tzeventich guldens, (Eod.) Wed. Malderee. Opte requeste van
vrouwe Margaretha van Berchem, weduwe van wylen den heere Jacques de la Mal- deree , in zyn leven ridder, heere van Hayes, etc., voor haer selven ende van wegen de naegelaten weesen van de over- leden dochter van den voors. heere (erffge- naemen van deselve), ende Mr. Johan Huyssen van Cattendycke, gecommitteerde raedt van de heeren staten van Seelandt, by deselve gepresenteert tegen die heeren gecommitteerde raden vant selve collegie; ende daerop gedelibereert zynde, is ver~ staen ende geresolveert, dat men partyen sal ordonneren haer proces te institueren ende behoorlyck te inslrueren voor den hoogen raedt van Hollandt, diewelcke haere Ho. Mo. authoriseren mits desen, omme daernaer daerinne te sententieren, gelyck haer L. nae rechten in goeder conscientie sullen bevinden te behooren. (Oct. 24.) Andrew Hcwes, predicant. Opte requeste
van Andrew Hewes, dienaer des Godde- lycken Woorts van den regiinente van den heer generael Cecil, versoeckende dat hem een jaerlycx tractement soude werden toe- geleet tot zyn onderhoudt opten selven voet, gelyck anderen is geschiet, is goet- gevonden daerop te verstaen het advys van den raedt van state. (Eod.) Wed. Trello. Is Jouffrouwe Clara van
Persyn, weduwe van wylen Joncker Char- les de Trello, voor de leste reyse noch ge- |
|||||||
|
overmits hy geen hooger stipendium en
heeft, als van twee hondert guldens tsiaers, is het versouck des suppliants afFgeslagen. (Oct, 11.) Paschasius Baers. Is gelesen de requeste
gepresenteert by Paschasius Baers, dienaer des Goddelycken Woorts binnen Bergen op ten Zoom, versoeckende overmits zynen hoogen ouderdom ende andere gebreeeken denzelven volgende, mitsgaders zyne Ian- ghe diensten ende andere redenen, in de voors. requeste verhaelt, van zynen dienst te mogen werden verlaten met een redelyck tractement, daerop hy hem met zyn huys- vrouwe voortane moge onderhouden; daer- nae zyn oock gelesen de brieven van voor- schriften , daertoe dienende van zyn Exc. ende de Magistraet van Bergen op ten Zoom, mitsgaders van den kerckenraedt aldaer. Ende daerop gedelibereert synde, is in consideratie van de redenen voors. ende van de voors. voorschriften geaccor- deert, dat men de voors. requeste ende stucken sal stellen in handen van den raedt van state ende haer E. authorise- ren, gelyck deselve geauthoriseeert wer- den mits desen , omme den suppliant al sulck tractement voor zyn leven te mogen toeleggen , als zy in de redelyckheyt sullen bevinden te behooren, te betalen vuyte geestelycke ofte andere goederen ende in- compsten tot gelycke saecken gedestineert ofte anders gelyck dat gebruyckelyck is. (Oct. 22.) Tombe van zyn Pr. Exc. Ontfangen
ende gelesen eenen brieff van Henrick de Keyser, architect der stadt Amstelredam , van Jiaere Ho. Mo. aengenomen hebbende te maecken, de tombe van zyne princelycke Exc. hoochloffelycker memorien binnen Delft, gedateert tot Amstelredam den 20. deses, houdende voor andtwoordt op haere Ho. Mo. brieff van den 9. deses, (daermede hy gesommeert is zyn werck op te leve- ren, overmits den langen overstryck van den tyt) verscheyden oorsaecken ende ex- cusen van dit delay, verclaerende dat hy |
|||||||
|
45
|
|||||||
|
dorpe van Maurick eenen gequetst heeft,
daervan hy daernae is gestorven naer bree- der inhouden van de voors. requeste ; daerop geordonneert is, dat men deselve requeste soude stellen in handen van den advocaet hscael van de generaliteyt, omme die te visiteren ende hare Ho. Mo. te advertee- ren de gelegentheyt der saecken, daerinne verhaelt met syn advys. (Oct. 30.) Idem. Js gelesen het advys by den
fiscael van de generaliteyt geformeert opte requeste van Arnoult Vygh, by ordre van haere Ho. Mo. ende daerop gedelibereert zynde is verstaen, dat partyen eerst het proces sullen volschryven, daerinne den suppliant heeft te dupliceren. (Nov. 1.) Synode NationaeL Is goetgevonden die
van Dordrecht alhyer ter vergaderinge pre- sent wesende, te vermanen, diewyle zy daervuyt verstaen, datter meer theologen commen alsser beschreven zyn, dat sy de plaetse van vergaederinge daernae willeu acccommoderen ende meer logementen dis- picieren om die te logeren. (Nov. 2) Andrew Hewes. Is gelesen een naerder
requeste, gepresenteert by Andrew Hewes, dienaer des Goddelycken Woorts, versoec- kende, nademael haere Ho. Mo. syn ver- sochte tractement hebben affgeslagen, dat sy hem vnllen betaelen van den dienst, die hy omtrent twee jaeren ende een half gedaen heeft, maer is hem oock dit ver- soeck afgeslaegen. (Eod.) Guilhelmus Verhoeven, predicant. Is ge-
lesen de requeste van Guilhelmus Verhoe- ven, dienaer van de Christelycke gemeenle totSundertin deBaronnie van Breda, ende derselver ouderlingen die hun beclagen , dat den Magistraet ende schoolmeester al- daer difficulteren, dat de kinderen van de gemeente aldaer souden mogen leeren, boucken van de gereformeerde religie; ver- soeckende-daerom, dat men hen soude la- ten genyeten gelycke faveur als genyeten die van Oosterhout ende RosendaeL Maer goetgevonden alvooren hyerinne te dispo- neren, de voors. requests ti stellen in |
|||||||
|
accordeert vier hondert guldens, die zy
by gratie eenige jaren voor deesen heeft genoten, nyettegenstaende de voorgaende resolutie, van dat zy haere Ho. Mo nyet meer moeyelyck en soude vallen. (Oct. 26.) Pompejus van Dulmen. Is Pompeio van
Dulmen, ordinaris clerck ter secretarie van den raede van state, gedient hebbende die beeren gecommitteerde van haere Ho. Mo. neffens zyne Exc. geweest hebbende tot Utrecht mette penne; van den 24. July lestleden totten 13. Augusti daernae, beyde incluis, bedragende 21 dagen , loe- geleet vyftich stuyvers 'sdaechs, beloo- pende twee ende vyftich gulden thien stuyvers, te betaelen by den ontfanger generael. (Oct. 27.) Andrew Hewes. Is gelesen het advys by
den raedt van state geformeert den 25. deses, opte requeste van Andrew Hewes , engels predicant, houdende dat haer E. soude beduncken, diewyle onder elcke van alle de natien alleenlyck maer twee pre- dicanten tot 's landts costen gehouden wor- den, dattet van consequentie soude syn ten aensien van de andere nacien ende strecken tot merckelycke beswaeringe van den staet van oorloge, sooverre desen sup- pliant noch tot eenen derden predicant over d'Engelsche regimen ten aengenomen soude werden, hoewel nochtans het getal der Engelschen al veel grooter is als van d'andere natien. Hyermede hebben haere Ho. Mo. hun geconlbrmeert ende dienvol- gende het versouck des suppliants affge- slagen. (Oct. 29.) Wed. Hondius. De naegelaten weduwe
van wylen Jodocus Hondius heeft haere Ho. Mo. gepresenteert het caertbouck, by haer doen drucken van Ptholomeus, geil- lustreert ende verbetert by Petrum Berti- um, maer en is nyet geaccepteert. (Eod.) Arnoult Vygh. Gelesen de requeste van
Arnoult Vygh, gevangen op de Voorpoorte alhyer in den Hage, versoeckende pardoen van dat hy daerby is geweest daer den Lieutenant Colonel Hendersson binmm den |
|||||||
|
46
|
|||||||
|
handen van den raedt van state, omme
daerop gecommuniceert hebbende, met die van den raedt van syn Exc,, haere Ho. Mo. daerop te adverteeren van haer E. advys. (Nov. 3.) Predicanten der Walsche gemeente. Is
noch gelesen de requeste van Joannes Po- ]yander ende Daniel Colonius, vuyt last van de Walsche kercken deser Vereenichde Nederlanden , versoeckende dat die Walen die in de Groede zyn nedergeslagen, alreede sterck wesende over de tacbtentich fami- lien, ende noch meerder getal verwacht werden , die gereetschap maecken int Walschlandt op te breecken om Godts woordt te volgen , souden raogen versien werden met een predicant, welcke saecke de heeve van Haultain, Gouverneur van Sluys, mitsgaders die van het Collegie van den Vrye , aldaer oock ernstelyck recom- manderen by derselver brieven, respective van den 5. en 6. October lestleden. Is goetgevonden alvooren hyerinne te dispo- neren, dat men de voors. requeste ende brieven sal stellen in handen van den raedt van state, om haere Ho. Mo. te ad- vyseren vuyt wat middelen dat men den versochten predicant sal mogen onderhou- den. (Eod.) Kinderdoopen nyet te accepteren. Is een-
parichlyck verstaen ende geresolveert, dat men voortaen nyet en sal accepteren de noodingen, tot den doop van de kinderen van eenige colonnellen ende andere offi- (ieren in deser lande dienste van oorloge wesende, om de consequentie daerinne gelegen, ende het landt met sulcke onnoo- iiige costen nyet te beswaeren. (Nov. 5.) P. Everardi. Gelesen de specificatie van
Pieter Everardi, van verscheyden translaten by hem gedaen vuyt het Italiaensch in de Nederduytsche spraecke, bedragende vyf- thien guldens ende . . , stuyvers, daerby by betaelinge versoeckt. (Nov. 6.) Idem. Gesien de declaratie van Pieter
Everaerts, vant gene hy verdient heeft soo int translateeren als copieren van Ita- |
|||||||
|
liaensche brieven ende andere stucken ende
advysen, by last ende ten dienste van haere Ho. Mo., bedragende derthien gul- dens thien stuyvers, is geaccordeert van deselve somme te depescheren ordonnan- tie. (Nov. 7.) Anna Walcke. Is Anna Walcke, ge-
naempt de prophetesse, toegeleet nyette- genstaende voorgaende resolutie, twaelfF guldens tot haer vertreck, mits dat sy nyet "vveder en keere om haere Ho. Mo. moeyelyck te vallen. (Nov. 8.) Joh, Wtenbogaert. Ontfangen ende ge-
lesen eenen brieff van Johanni Wtenbogaert, bedienaer des Goddelycken Woorts, hou- dende aen haere Ho. Mo. ende zyn Exc. die heere Prince van Oraignen, sonder date ofte nominatie van de plaetse daer densel- ven brieflP is geschreven, daerby gevoecht synde seecker deductie int latyn , op het boucxken, onlangs vuytgegeven by Festum Hommium, geintituleert: Specimen con- troversiarum Belgicarum. Ende op ten voors. brieff gedelibereert zynde, is ver- staen, dat den remonstrant hem sal hebben te adresseren aen de Synode nationael; maer evenwel hebben die van Hollandt be- geert, den voors. brieff ende deductie te communiceren aen heure principalen, die jegenwoordich alhyer in den Hage verga- dert zyn, omme deselve daerop naerder te verstaen. (Nov. 8.) Gedeputeerden der kercke van Gen&oe.
Wordt den agent Falckenhurg gelast, de kerckelycke gedeputeerde van Geneve op de synt)de tot Dordrecht, van wegen hare Ho. Mo. te gaen begroeten , ende deselve aen te seggen dat zy vertreckende naer Dordrecht, aldaer commende sullen wer- den ontfangen, gelogeert ende gedefroyeert, mitsgaders gerembousseert van de vertee- ringen, hy hen alhyer in den Hage ge- daen. (Nov. 10.) Tombe van zyne Pr. Exc. Te schryven
aen den professorem Heynsium, by soo verre als hy van wegen zyn Exc. d'heere prince van Orangien ofte mevrouwe de |
|||||||
|
47
|
|||||||||
|
princesse vanOrangien ofte yemandt anders
gesproocken is, ora te maecken een epita- phiuin opte sepulture van zyn Exc. die heere prince van Orangien hoochl. me* morien, Henrick de Keyser aenbesteet, te maecken binnen Delft, dat bare Ho. Mo. begeeren dat hy dat metten eersten wil doen ende aen haere Ho. Mo. senden. (Nov. 17.) Anthonis Zegers van Wassenhoven. Syn
Joncker Anthonis Zegers van Wassenhoven, geaccordeert zyne versoehte voorschriften aen de republique van Yenetien, sitnpe- " lyck sonder daerby eenigen last te geven aen den consul Gilles Ouwericx. (Eod.) D. Bucenius. Is goetgevonden dat men
vuyte instructie (voor de gesanten naer Engelandt) sal laten bet poinct, raeckende het boucxken dat D. Bucenius, kerckendic- naer binnen der stede van den Vere, ge- intituleert: de Regimine Eccl. vuytgegeven heeft, daerinne syne Co. Ma. van Groot- Brittannien is gemiscontenteert, soo wert verstaen ende goetgevonden dat die heeren affgesanten, daer dat sail geraecken te die- nen ende te pas commen, dese saecken mette beste redenen sullen hebben te ex- cuseren, ten eynde syne Maj. bewogen mach werden tot contentement. (Nov. 21.) Weduwe Knippinck. Syn Joffrouwe Jo-
sinaSuetings, weduwe van wylen Jo. Coen- raedt Knippinck, in syn leven heere tot Levendael, woonende tot Rhenen, geac- cordeert haere versoehte brieven van voor- schriften aen het furstelyck hoffgerichte tot Cleve, ten eynde haere E. die suppli- ante soude administreren, goet cort recht ende justitie tegen haers mans saligerbroe- der, Joncker Alart Knippinck, heere te Heyden. (Nov. 21.) Pieler Gerritss. Douwe, assayeur. Ont-
fangen eenen brief! van Pieter Gerritss. Douwe, assayeur van de generaliteyt, ge- schreven in Dordrecht den 18. deses, daer- mede hy oversendt het assaye by hem ge- daen van den geheelen ende halven Dene- marckschen daler, volgende de cornetten |
by hem daervan metten voors. brieff over-
gesonden, houdende het gehalt ende tge- wicht van de voors. penningen. Hiernaer is oock gelesen de remonstrantie, ingege- ven by Jan Claess. Engelen, ontfanger ende essayeur in de wisselbancke tot Am- sterdam , daerby hy insgelycx adverteert het gewicht ende gehalt van de voors. penningen; ende daerop gedelibereert synde, is geordonneert dat men de voors. advysen mette cornetten van de gedaen essayen van de penningen sal stellen in handen van de aenwesende generaelmeeslers van de munte, ten eynde sy de voors. pennin- gen brengen ende stellen op haeren op- rechten prys iraer hun weerde, ende aen haere Ho. Mo. presenteren, omdat by plac- cate te vercondigen. (Eod,) Matthys van den Hove. Opte requeste
van Mathys van den Hove, licentiaet in de rechten, woonende tot Bergen op ten Zoom , vergadert ende gecompilleert heb- bende seven ofte acht duysent verscheyden placcaten, zoo by haere Ho: Mo. als voor- gaende princen van dese landen ende der- selver gouverneurs vuytgegeven ; versoec- kende dat haere Ho. Mo. gelieve eenige vuyt haere vergaderinge te committeeren om die te visiteren, ende daervan rapport gedaen zynde, daerop te disponeren naer behooren , ende dienstich bevonden synde hem te verleenen octroy, om die alleene te mogen drucken ofte doen drucken ende vuyt te geven voor den tyt van twintich jaren; is goetgevonden dat men desen volgende eenige vuyt dese vergaderinge totte voors. visitatie sal committeeren. (Nov. 23.) Francois Schellemans. Is Franchois Schel-
lemans, ingeboren borger der stadt Middel- burch, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vier jaren naestcommeride al- leene in de Vereenichde provintien te mo- gen drucken de schetse, modelle ofte teyc- keninge, by hem tot Dordrecht gemaeckt van de celebre vergaderinge aldaer, we- sende van de Synode nationael, om die |
||||||||
|
48
|
|||||||
|
curieuselyck uit coper te snyden. Verbie-
dende, etc. (Nov. 26.) Dominico Vcncemio, predicant. Is Dominio
Vencemio, predicant tot Schiedam, toege- leet hondert twintich guldens voor seecker boeck, by hem haere Ho. Mo. gedediceert ende gepresenteert, geintituleert: eene eleine heldere ende clare spiegel der Theo- logie, mils dat hy aen elcken van de heeren sal geven een van de voorschrevene bouc- ken. (Eod.) Placcaet tegen fameuse libellen. Is goet-
gevonden dat men het placcaet, geemaneert int jaer 1615, tegen het drucken ende vuytgeven van fameuse libellen ende pas- quillen sal resumeren ende tselve ver- anderen, verminderen ofte augmentee- ren, gelyck naer vereysch des tyts ende saecken sal bevonden worden te behooren. (Nov. 27.) Moticheron. Die van Ilollandt werden
versocht haer advvs te vvillen inbrengen , ende verclaren ople inventie van Mouche- ron, raeckende bet oprechten van een ea- rner van assurantie in de Vereenichde Ne- derlanden. (Dec. 3.) Jarichs, Is gelesen de requeste van Carel
Nys, Johan Buys ende Mr. Joost Carels , superintendenten by comnaissie van haere Ho. Mo. vant experiment by hem gedaen van den regul van Johan llendricksz. Ja- richs, versoeckende om redenen in de re- queste verhaelt, dat haere Ho. Mo. gelieve de stuyrluyden, over het voors, experi- ment gestaen hebbende, alhier in den Hage gecommen zynde , te ordonneren alhier te blyven , om haere besoigne te vcrantwoor- den totte compste alhier van den voors. Johan llendricksz., die daertoe ontboden is, ende nootelyck by het rapport moet wesen. (Dec. 8.) Weduwe Doubleth. Is gelesen de requeste
van de weduwe ende erffgenaemen van wylen den ontfanger generael Philips Dou- blet , daerby sy versoecken omme redenen daerinne verhaelt, dat haere Ho. Mo. ge- lieven van nu voortaen (de supplianten |
van de continuatie ontslaende) tvoors. ampt
van generael ontfanger op Johan Doubleth, (die dat den tyt van sess jaeren bedient heeft) absolutelyck te confereren; ende al ist dat haere Ho. Mo. in consideratie van de diensten by den vader ende soon den lande gedaen, hun genoech genegen vin- den, om den voors. Johan Doubleth tvoors. ampt te confereren, soo is nochtans goet- gevonden, dat men de voors. requeste eerst sal stellen in handen van des generaliteyts rekencamer, ten eynde haer L. haere Ho. Mo. onderrichten, hoe het staet met des suppliants reeckeninge. (Dec, 11.) Oratio Episcopius. Op het aengediende
by den heere Manmaecker, van dat die heere van Boisize, geerne sonde hebben lecture van de oratie die D, Episcopius in de synode gedaen heeft, is daerinne geac- cordeert, mitsgaders dat men zyn E. daer- van oock sal geven copie, des begeerende. (Eod.) Daniel TreseL Is geresolveert dat men
den agent Falckenburch sail lasten ende authoriseren, gelyck deseive gelast ende geauthoriseert wert roits desen, hem te vervougen ten huyse van Daniel Tresel , omme aldaer by inventaris over te nemen de stucken ende papieren, die aldaer ma- gen syn den lande aengaende, onder syne recepisse, ende deseive ten comptoire van de generaliteyt over te brengen, (Eod.) Speldemaeckers. Ontfangen eenen brief?
van Borgemrn. ende regeerders der stadt Dordrecht, gedateert aldaer den 10. deses, daermede sy oversenden de requeste aen hun gepresenteert by de coopluyden, de- kens ende achtmannen van de spelde- maeckers binnen Dordrecht woonende , recommandeerende dat haere Ho. Mo. met goeden ernst opt inhouden van deseive souden gelieven te letten. De voors. re- queste- gelesen synde, is nae gedaen om- vrage verstaen ende gheaccordeert, dat men deseive requeste metten voors. brier! sail senden aen de heeren haere Ho. Mo. gedeputeerdens, jegenwoordich in Enge- |
||||||
|
49
|
|||||||
|
soecken het provisionneel verdrach ofte ac*
coord metten suppliant gemacckt. (Dec. 21.) Horlogieii geinventeert. Is Attellius Za-
nobius de Nerbis, italiaen, geaccordeert octroy, orarae voor den tyt van zess jaren naestcotnmende alleene in de Vereenichde provintien te mogen maecken ende ver- coopen, zeecker nyeuw horlogie, by hem geinventeert, dat van plaetse tot plaetse can verdragen worden; hebbende annex een fbnteynken dat met seecker weynich water gestadich vloeyt, met nyeuwe orna- menten ende bewegelycke figuyren, die de vuyren ende derselver distantien op ver- scheyden manieren aenwysen. Verbiedende, etc. (Dec. 22.) Jarichs. Te schryven aen den professor
tot Leyden Willebrord, ende Johan Pie- tersz Dou, geometer aldaer, alsoo baere Ho. Mo. voorgenomen hebben met Godes hulpe morgen te hooren het rapport van de stierluyden ende andere, gedaen heb- bende het experiment ter zee van de in- ventie van Jan Hendricksz. Jarichs, ont- fanger generael van de convoyen in Vries- landt, daertoe haere Ho. Mo. derselver presentie noodich achten, benevens andere, dat daerom haere Ho. Mo. begeeren , om het landt van costen te ontledigen, dat sy hem tot dien eynde alhier in den Hage willen laten vinden tegen morgen, voor de clocke negen vuyren, als wanneer de hesoigne sail by der handt genomen wor- den. (Dec. 28.) Idem. Die heeren Santen, Magnus ende
Nanningh, gecommitteert om te hooren die stierluyden ende andere, die vuytge- sonden syn geweest, omme te doen het experiment ter zee van de inventie van Jan Hendricxz. Jarichs, syn versocht mor- gen te willen hooren het rapport van haer wedervaeren , sonder dat langer te dilaye- ren, om het landt te subleveren van costen, ende daervan daernae alhier rapport te doen, om daerop geresolveert te worden gelyck bevonden sail worden te behooren. (Eod.) 7
|
|||||||
|
landt wesende, ende deselve serieuselyck
recommandeeren alle goede debvoiren by syne Co. Ma. te willen doen, dat het ver- bot in Engelandt gedaen, op het innebren- gen ende vercoopen van de spelden , an- ders als aen die van de compaignie ofte gilde van de speldemaeckers binnen Louden, soude mogen cesseren, tot advancement van deser landen neeringe. (Dec. 13.) Jarichs. Syn binnen gestaen die slier-
luyden by de tsamentlycke collegien ter admiraliteyt vuytgesonden, om te doen het experiment van de inventie van Jan Hen- dricxz. Jarichs, hebben eenige openinge gedaen van heure teeckeningen ende ge- daen werck opt voors. experiment, ende versocht te mogen vertrecken, diewyle dat den voors. Jarichs op haere beschryvinge hem gedaen, nyet en verschynt, ende sy al- hierleggen op groote oncosten ; maer is hun aengeseyt dat sy noch eenen dach ofte twee alhier souden blyven , ende den voors, Jarichs daerentusschen verwachten. (Eod.) Idem. Gelesen de requeste van Jan
Hendricxz. Jarichs, ontfanger generael van de convoyen ende licenten binnen Doccum, versoeckende dat haere' Ho. Mo. gelieven te hooren het rapport van bet experiment, gedaen van syne inventie by de superin- tendenten ende stierluyden daertoe geor- donneert; ende syn daertoe gecommitteert d'heeren Santen, Magnus ende Nanningh , met alsulcke andere heeren vuyt dese ver- gaderinge, als daerby sullen begeeren te wesen, mitsgaders Mr. Stevin endeMarlois. (Dec. 18.) Placcaet tegen de libellen. Is goetgevon-
den dat men sal resumeren het placcaet, geemaneert int jaer 1615 tegen het quaet- spreecken, drucken ende vuytgeven van fameuse libellen, pasquillen, enz. orame daernae de publicatie daervan te doen vernyeuwen , gelyck bevonden sail worden te behooren. (Eod.) Moncheron. Gelesen de requeste van
Melchior de Moucheron , ende om daerop te disponeren, is geordonneert te doen op- |
|||||||
|
50
|
|||||||
|
tyt van twintich jaren, geprolongeert tot
25 jaren naestcomende. (Jan. 2.) Jan Doublet. Johan Doublet heeft ge -
daen den eedt als ontfanger generaei van de Vereenichde Nederlanden, in handen van d'heere Magnus, president, (Eod.) Moucheron. Opte requeste van Mouche-
ron, is gepersisteert by haere Ho. Mo. voorgaende resolutie, op deszelfs voor- gaende requeste genomen. (Jan. 3.) Idem. Opte naerder requeste, gepresen-
teert by Melcbior de Moucheron, belan- gende het aengeven van syne nyenwe gein- venteerde ende aengegeven earner van ver- seeckeringe, is verstaen dat deselve nyet en is practyckabel, ende dat men hem over sulex sail absolutelyck affseggen syn versoeck: maer dat men in consideratie van syne affectie ten dienste van den lande, ende syne lange sollicitatien hem noch sail toeleggen hondert daelders , boven de drye hondert guldens, die hem voor desen zyn geaccordeert. (Jan. 4.) Jarichs. Syn ter vergaderinge beschey-
den ende gecompareert Mr. Simon Stevin , Willebrordius Snellius, Samuel Marlois ende Jan Pieterss. Dou, hebben haere Ho. Mo. gepresenteert by geschrifte, haere ver- claringe over het experiment van de in- ventie van Jan Hendrickss. Jarichs, be- langende het passen op de zeecaerlen, gedaen by Mr. Joris Carolis opperstierman van Enckhuysen, Caspar van Donderen tot Doccom , Cornelis Janss. van Amstelredam, Aernt Janss. van Rotterdam , Jan Janss. ende Dionys Janss. van Middelburch, ge- lyck die hiernae volcht geinsereert, welcke voors. verclaringe ter presentie van de voors. Jan Hendrickss. Jarichs gelesen zynde, is goetgevonden dat men daerop naerder sail letten , ende syn d'heeren ge- committeerde over dese besoigne geweest hebbende, als namentlyck Santen, Magnus ende Nanning versocht soovele te doen , dat die stierluyden ende derselver voors. gevoechden, vuyter herberge mogen ge- raecken mette minste costen vant landt. |
|||||||
|
JVieuwe schepen. Is Herman ende Dirck
Warnerss. , gebroeders, ende Hendrick Frits, alle drie poorteren ende ingesetenen der stede Amstelredani, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vyffende twintich jaeren naestcommende, alleene in de Ver- eenichde provintien te naogen maecken ende practiseren ofte doen maecken ende prac- tiseren, seeckere maniere ran timmeringe ende werckinge by hun geinventeert, die voor desen noch in de Vereenichde Neder- landen, noch in andere landen ofte con- trayen (huns wetens) noyt en is gehoort ofte gesien; te weeten; van scheepen, scbuyten, jachten ende clialouppen, ende alle tgene daer men te water mede vaert, tsy wat naem tselve soude mogen hebben toe te maecken , als men met anderen ge- woon is te doen, ende omme met deselve te doen eene extraordinaire ende onge- hoorde cracht ende snelte, zoo in zee, loopende rivieren, stille binnenwateren , ende deselve scheepen te doenkeeren, wen- den ende drayen soo cort als men wil, dienende met wint in de wint, stilte ende sonder wint, stroomzeyl, tegenstroom ende sonder zey], oock bequaem voor gaten om schepen op alle de voorgenoemde saisoe- nen vuyt ende inne te brengen met bouch- seeren, mitsgaders om te doen vliegende tochten ende volck te landen; om alle vreempde en vuytheemsche custen, rivie- ren , bayen ende droochten op te soecken ende te ontdecken, dienende mede om over ys tegen wint met ongelooffelycke snelheyt voorts te comen, gelyck de supplianten int wyt ende breet, tselve met zyn Exc. hebben gecommuniceert ende geopenbaert. Verbiedende, etc. (Eod.) 1619.
Prolongate van octroy. Is omme eenige
goede consideratien het octroy den 29. der voorleder maent Decembris geaccordeert aan Herman ende Derek Warnaerss., ge- broeders, ende Hendrick Fritz 5 voor den |
|||||||
|
m
|
|||||||
|
inventie, maer het oude gebruyck te we-
sen, hetwelck de voorn. vier gecommit- teerden verstaen hebben , de waerheyt ge- lyckformich te weesen. Daer beneffens mede, dat men op te
zee geen soo nauwe hoochmetinge can doen, ofte die sail tusschen twee ofte meer persoonen (die gedaen hebbende) wel vyf, zes, thien j ja twaelfF ende meer rainuten verschillen, vuyt oorsaecke van de bewe- ginge der zee ende andere reeden, als vuyt deser stierluyden experience blyckt, ende dat men over sulcx die passinge voor de bequaemste moet houden , waerin door al- sulcken verschil van polus hoochte, de minste differentie in de longitudine ont- staet, waerin des inventeurs passinge (we- sende het eerste lidt van zyn voorgeven ende inventie) in veel voorvallen, mercke- lyck verschill sail worden bevonden. IJierenboven wert noch een enonne dif-
ferentie bevonden int gissen der courssen , als door de journalen van de stierluyden openbaer is, waerin de gecommitteerde bevinden, dat deselve stierluyden op ten 8. July a°. J618, tusschen Hidtlandt ende IJslandt, d'een tegens d'andere wel een halve, jae mede anderhalve streeck in haer vertroude courssen 2yn verschillende, op welcke vertroude courssen, nochtans des ontfangers eerste lidt van syn inventie , als grondt gebout is, waeromme de gecom- mitteerde niet sonder oorsaeck over de on- seckerheyt der coursseji int voorleden jaer hebben gedifficulteert. Maer wat aengaet hel tweede lidt van
des ontfangers voorgeven ende inventie , te weeten, syn vuyfgegeven caertgens, als leggers, ende de doorschyninge lopers met haere cromstreken ende 'tgebrucyk van dien int teyckenen, passen ende alle de gelegentheden van haere voyage daerop te bemerken, bevinden alle de voornoemde stierluyden zeer nut ende dienstich tot groote verseeckertheyt van de zeevaert, gelyck als de vier gecommitteerde mede Yerstaen, sulcx in vaste redenen gegrondt 7*
|
|||||||
|
Verclaringe aen de Ed. Hoochmogende
Heeren Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, gedaen door haere Hooch- mogende bevel by Simon Stevin, Wil- lebrordus Snellius, Samuel Marlois ende Jan Pieterss. Dou , over 't experiment van de inventie van Jarichs , ontfanger generael van de convoyen ende licenten in Vrieslandt, belangende het passen op de zeecaerten, gedaen hy Mr. Jorfs Ca- rolis opperstierman van Enchuysen, Casper van Donderen tot Docknm, Cor- nells Janss. van Amsterdam, Arent Jansz. van Rotterdam, Jan Janss, van Enchuy- sen ende Denys Jansz, van Middelburch, als volcbt: Yolgens het rapport, gedaen by de bo-
vengenoemde stierluyden, soo hebben zy alle te samen int passen gebruyct de maniere des voornoemden inventeurs, ende daer beneffens heeft Cornell's Janss. voorn., op hemselven mede gebruyckt de oude ma- niere, te weeten, de maniere vant stuck ende de caerte, zuit ofte noort, naer de geobserveerde bevonden hoochte te verstel- len. Ende is by de overgebrachte pas- singe , tusschen twee stierluyden, als Mr. Joris ende Caspar van Donderen, beyde des inventeurs maniere gebruyckt hebbende, gemeent, dat merckelycke graden verschils in longitudine bevonden worde; twelck den inventeur outkennende, soo is dit oor- saek geweest, dat hy met Cornells Jansz. de saecke naerder ondersocht heeft, waerin comende totte examinatie van een flaeuwe cours bynae oost aenlopende, soo hadde Cornell's Janss. aldaer mede gedaen naer den regel des inventeurs, maer den inven- teur aldaer synen regel verlaten hebbende, heeft in plaets van dien gebruyckt de otide maniere, seggende, dat men in snlcke flaeuwe courssen het zeemanschap roost ge- bruycken, dat is het stuck zuyt ofte noort aen te stellen, tot de geobserveerde ende bevonden hoochte; waerop de voors. Cor- nell's Janss., Aernt Jansft., Jan Janss. ende Denys Janss. seyden, dat geen nyeuwe |
|||||||
|
52
|
|||||||
|
te wesen, Ende alhoewel des ontfangers
inventie int voors. eerste lidt vant passen door de beweechlyckheyt der zee ende de voor verclaerde oorsaecken (onses oordeels) in de practyck van de zeevaert geen zoo- danich effect can hebben als hy voorgeeft, soo is nochtans daervuyt ontstaen ende onses vermoedens noch meerder volgen sail, een wytluftige bedenckinge ende son- deriinge opmerkinge onder veel zeevarende stierluyden, op de omstandicheden van alle voorvallende swaricheden in de zee- vaert ontmoetende, omme de ongefondeerde middelen, gebruycken ende regelen die in gewoonte mogen zyn geweest, te verwer- pen ende de beste te gebruycken, waertoe de vier gecommitteerde vuyt sonderlinge consideratien vermoeden, dat de gedaen voyage ende experiment van soo een merc- kelcyk getal van bevaren stierluyden met- ten anderen gedaen, die haere differenten d'een jegens d'andere daerin hebben be- merckt, geene cleine vrucht jegenwoordich ende in toecommenden tyt sal geven. Dit is cortelyck tgeene de vier gecom-
mitteerde , naer dat sy de bovengenoemde stierluyden jegens den anderen, ende elcx besonder, soo over het gedaen experiment als oyer alle gelegentheden, de zeevaert betreffende, hebben int lange gehoort, milsgaders de remonstrantie van den in- venteur wel oversien, ende alle saecken , soowel elcx by hem zelven als collegiali- ter grondich overwogen , reden jegens re- den overleyt, goet gedacht hebben Uwe Ho. Mo. over de saecken van de inventie ende voorgeven van den voorn. ontfanger, ten meesten dienst van den laude te rap- porteeren ende verclaren. Actum in 's Gravenhage desen vyfden
January a0. 1619. Ende was onderteyckent. Simon Stevin.
Willebrordus Snellius.
Samuel Marlois.
Jan Pieterss. Dou.
Jo. Jac. van Chatraine, diet Broucsault. Opte requeste van Joffr. Johanna Sobs, |
|||||||
|
wed. wylen Jo. Jacob van Chatraine, diet
Broucsault, in syn leven capiteyn van een comp. voetvolck , in den dienst deser lan- den wesende; is in consideratie van de lange en getrouwe diensten by den voors. wylen Jo. Jacob den lande gedaen , in groot gevaer ende peryckel van syn leven , dat men zyn nagelaten zoon Filips van Chatraine, diet Broucqsault, sal toeleggen, gelyck hem toegeleyt wordt mits desen , een soldaets paeye van twaelff guldens ter maent van 42 dagen, onder de nagelaten comp. van wylen synen vader, ordonnee- rende de monstercommissaris ende alien anderen die dit aengaen sal, hem hiernae te reguleren. (Jan. 5.) Jarichs. D'heere Magnus ende Nanning
rapporteeren, dat sy gevisiteert endegeexa- mineert hebben, de reeckeninge van de verteerde costcn van de stuerluyden van Rotterdam, Amstelredam, Enckhuysen ende Middelburch, gedaen hebbende het experi- ment van de inventie van Jan Hendrickss. Jarichs, van den 4.Decembris leslleden tot- ten sesden deses, ende te bevinden dat die bedraecht, daertegen sy niet weten te seggen, 742 carolus guldens, 4 stuyvers , daervan geordonneert is le depescheren ordonnantie , om betaelt te worden by het collegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam. Is oock by de voors. heeren gee'xami-
neert de declaratie van Willebrordus Snel- lius , Marlois ende Jan Pieterss. Dou, ge- committeerde by haere Ho. Mo. totte exa- minatie vant voors. experiment, daerinne zy gevaceert hebben elck acht dagen, be- draegende met derselver vacatien ende ver- schoten wagenvrachten , te sanien 165 gulden eenen stuyver. Is geordonneert daervan te depescheren ordonnantie als voren. (Jan. 7.) D. Bogerman. Op het aengediende dat
Ds. Boogermannus, preses in de Synode nationael, ondertusschen eenige extraordi- naris costen heeft te dragen van visiten ende andersins, die hy op syn tractement ordinaris niet en can ofte behoort te ver- |
|||||||
|
5;}
|
|||||||
|
verft werden, te raogen verwen , ende is
verslaen alvooren daerop te disponeren , dat men eerst sal verstaen het advys van de borgermrn. ende regeerders der stadt Amstelredam. (Jan. 16.) Merten Reynhouts, tapyhvercker. Gelesen
de requeste van Merten Reynbouts, geboo- ren tot Brussel, . tapytwercker van syn liandtwerck, vuyt goeden yver alhier ge- comen omme vry te oeffenen d'exercitie van de ware Christelycke gereformeerde religie, ende tot dien eynde alhier in den Hage metier woon neder te slaen, ende hem met syn handtwerck te generen , tot welcken eynde die Magistraet van den Hage hem alreede eenige voordeelen gegunt heeft f versoeckende dat haere Ho. Mo. souden gelieven, hem gracieuselyck te ac- cepteren, (doch sonder laste van denlande) tot haeien dienaer int maecken van nyeuwe tapyten ende schoonmaken ende onderhou- den van de oude, ende hem daertoe te verleenen acte in forma, opdat hy daer- door ende tgeene anders alhier voorder hem suppliant soude mogen toevallen , alsdan middel moge hebben om hem eer- lyck alhyer te lande te onderhouden, ende haere Ho. Mo. in alien voorvallen mette minste costen van den lande, gehoorsame ende getrouwe diensten te bewysen, die wyl haere Ho, Mo. metter daet sullen be- vinden een goet bequaem ende well expert meester in dat handtwerck gevaforiseert te hebben. (Jan. 17.) F. Schillemans. Item de requeste van
Francois Schillemans, versoeckende octroy, waerby een yeder op te pene van duysent gulden soude werden geinterdiceert de schelse, modelle ofte teyckeninge van de gedenckweerdige actie van de vergaderinge van de Synode binnen Dordrecht, by hem geprepareert, om die datelyck by hem cu- rieuselyck int coper te snyden, ten eyude om soo gewichtige ende alhyer te lande noyt gesien actie, haere Ho. Mo, ende alle liefhebberen der waerheyt ende heminders des Yaderlants met alien haren gevolge |
|||||||
|
valien, omvrage gedaen zynde, is verslaen
ende geordonneert te schryven aeii de hee- ren politicque gedeputeerde van haere Ho. Mo. dat &y den voors. D, Bogennannus daertoe willen doen verstrecken drie ofte vier hondert guldens by provisie, sulcx dat hy buyten schade inach blyven ende gehouden worden. (Jan. 9.) Mr. Joris Carolus. Gelesen de requesle
van Mr. Jooris Carolus, leermeester ende stierman van de groote zeevaert binnen Enckhuisen, benevens andere, gedaen heb- bende bet experiment van de inventie van Johan Ilendricss. Jarichs, ende geordon- neert deselve le stellen in handen van de gecommitteerde raden ter admiraliteyt bin- nen Rotterdam, ten eynde sy den suppli- ant betalen, gelyck andere die tot tvoor- sehreven experiment geemployeert zyn ge- weest. (Jan, 10.) Petrus Berlins. Gelesen de requeste
Petry Bertii, professor theologie in de uni- versiteyt van Ley den, contre D. Jodocum Hondium tot Amstelredam, Is geordonneert deselve requeste te communiceren partye, orame daerop te doen ofte seggen wes zyn raedt sal gedragen. (Eod.) Casper van Donderen. Is geleesen de
requests van Casper van Donderen. leer- meester ende styerman van de groote zee- vaert binnen Doccum, gedaen hebbende benevens anderen, het experiment van de inventie van Johan Ilendricss. Jarichs, ende geordonneert dat men deselve requesle sail stellen in handen van de gecommilteerde raden ter admiraliteyt binnen Doccum , ten eynde sy den suppliant betalen . ge- lyck andere stierluyden insgelycx tvoors. experiment gedaen hebbende, getracteert zyn. (Jan. 15.) ^ Perpetuanenteverwen. Opte requeste van
Thomas Backer, engelsman, verwer, woonen- de tot Amstelredam, versoeckende octroy voor tyvaelff jaeren , omine alleene in de Vereenichde provincien , perpetuanen van alderhande lichte couleuren op de Engelsche maniere ende gelyck die in Engelandt ge- |
|||||||
|
54
|
|||||||
|
ende aencleven levendich te verthoonen
na de kunst. Is den suppliant geaccordeert octroy Yoor syn werck, met interdictie dat tselve niemant en sal raogen naemaecken, maer nyet privative dat anderen nyet sul- len haer eygcn werck mogen drucken ende ruytgeven. (Eod.) Francois van den Cruyse. Is Francoys
van den Cruyce drucker tot Middelburch, geaccordeert ende toegeleet achtien guldens voor zeecker boucxken, by hem haere Ho. Mo, gepresenteert, houdende de beduidinge van de coniete die haer onlancx verthoont heeft/ (Jan. 18.) Mr. Joris Carelsz* Ontfangen eenen brieil
van het collegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam van den 17. deses, houdende rescriptie op haere Ho. Mo. apostille, ge- stelt opte requeste van Mr. Jooris Carelss. die als schipper ende opperstierman ge- bruyckt is geweest op het schipken, gee- quipeert tot het nemen van het experiment van den nyeuwen regul van de zeevaert van Jan Hendricxz. Jarichs, houdende dat sy bevinden int examineeren van de voors. requeste, dat den suppliant haere Ho. Mo. heeft gesocht te bedriegen, ora redenen in de voors. rescriptie naerder verhaelt, daerby dat is gebleven, sonder naerder resolutie. (Eod.) Gerardt IVoot, chirurgyn. Gelesen de re-
queste van Gerardt Noot, chirurgyn , ver- soeckende ten regarde van. zyne diensten in de requeste verhaelt, geadvanceert te worden tot chirurgyn vant landt in de plaetse van wylen Mr. Adriaen Sara Roma, maer opgehouden daerop te disponeren. (Jan. 26.) Abraham Vos, chirurgyn, Gelesen de
requeste van Abraham Vos , chirurgyn, wonende opSaerdam, versoeckende octroy lot syne inventie, om met twee raannen meer walvischspek le cappen, als!6offl8 inatrosen nu doen. Maer goetgevonden al- vooren daerop te disponeren, te verstaen het advys van de bewinthebbers vandeNoort- sohe compaignie ofte walvischvanck. (Eod.) |
Thomas van Staeckenbroeck. Gelesen de
requeste van Joncker Thomas van Staken- broeck, commissaris generael van de caval- lerie ende Gouverneur van de Grave, ver- soeckende een maentlyck tractement als Gouverneur, om redenen in de requeste verhaelt; maer nyet anders daerop geap- poincteert ofte geresolveert, dan dat men aengaende dese ende diergelycke pretensien sal spreecken metten rade van state, hoe- dat men het landt van deselve sail mogen ontslaen. (Eod.) Elias Trip. Syn Elias Trip coopman ,
woonende tot Amstelredam, geaccordeert brieven van voorschrif'ten aen den coninck van Groot-Erittannien, van gelycke teneur als syne voorige brieven syn geweest, over- mits die van ouden date zyn, om van syne Maj. te vercrygen licentie om vuyt Engelandt ten dienste vant landt te mogen herwaerts transporteren , driehondert ysere stucken geschuts, die den suppliant in Engelandt heeft doen gieten, ten dienste van de admiraliteyten. Item oock aen de heeren gesanten van haere Ho. Mo. in En- gelandt, ten eynde haer E. dese licentie willen helpen favoriseeren met haere in- tercessie by zyne Maj. Syn den suppliant voors. ende Louys de Geer, insgelycx coop- man binnen Amstelredam, oock geaccor- deert haere versochte voorschriften aen de serenissime republycque van Venetien, ten eynde zy de supplianten willen betalen van de wapenen, die zy aen den grave van Leeuwensteyn vercocht ende gelevert hebben, tot wapeninge van syn regiment soldaten, dat dvoors. heere grave de voors. republycque heeft ten dienste toegevoert, om redenen in de voors. requeste verhaelt, (Jan. 29.) Merten Reynbouts. Is Merten Reynbouts,
gebooren tot Rrussel , tapytwercker van syn handtwerck, toegeleet om eenige goede consideratien twaelff guldens eens, voor dat hy haere Ho. Mo. gepresenteert te vereeren , met een tapytblat by hem ge- maeckt tot een cussen, voerende het wa- |
||||||
|
55
|
|||||||
|
pen van syn Exc., zeer schoon verciert
met goude ende andere syden wercken naer vereysch, hetwelck haere Ho. Mo. nyet en hebben aengenoraen maer bem doen restitueren, om daermede zyn proffyt te doen. (Feb. 1.) Nyemv tafelcleet. Is den greffier geor-
donneert haere Ho. Mo. taeffel te besorgen met een nyeuw taeffelcleet van groen la- ken. (Febr. 6.) Mr. Joris Carolus. Gelesen de requeste
van Mr. Joris Carolus, ende geordonneert deselve te stellen in banden van het col- legie ter admiraliteyt binnen Rotterdam, oin op het versoeck des suppliants te dis- poneren, gelyck zyluyden bevinden sullen te behooren. (Febr. 15.) Abraham Vos, chirurgyn. Is Abraham
Yos, chirurgyn, woonende op Saenredam, mede hebbende gedaen een voyage voor chirurgyn, inette groenlandtsvaerders, vae- rende om walvisschen te vangen, geaccor- deert octroy, om voor den tyt van seven jaeren naestcommende, alleene in de Ver- eenichde provincien te mogen maecken , doen maecken ende vercoopen, een instru- ment , by hem geinventeert, daervan hy een model heeft getoont, daermede men soovele walvischspek sal cunnen cappen, ais anders nu doen 16 ofte 18 matrosen met groote moeyten, kunnende noch bo- vendien merckelvck proflyteren aent ge- reetschap van backen. Yerbiedende, etc. (Eod.) * Richardt Willemsz. Fouler. Is Richardt Willemsz. Fouler, borger der stadt Delft, met syne consorten , geaccordeert octroy , om voor den tyt van twaelff jaeren naest- commende alleene in de Vereenichde pro- vincien te mogen maecken ende doen maecken, seecker conste ende inventie, om binnen 's buys te dempen ende behou- den het stoff ende vuylicheyt, dat voor- compt van de gebrande Schotse ende alle andere steen- ende smedecolen, twelck metten roock gedreven wordt ende vliecht vuyte walmgaten, smissen ende schoorstee- |
|||||||
|
nen ofte roockgaters van de brouwers,
smeden ende andere, die deselve in haere neeringe consumeren tot groote oncieringe van de steden ende plaetsen, mitsgaders descommoditeyt, ongerieflf ende quellinge van de inwoonders, d~er deselve werden gebrant, sulcx dat het voors. stoff ende vuylicheyt noch binnen, noch buyten 'shuys int minste yet soude besmetten ofte ontreynigen , maer gehouden ende gesmoort worden ter plaetse, die hy suppliant naer elcx gelegentheyt die nyet en zal cunnen onthreecken, daertoe met weynich costen sail doen maecken ende sal het stoff ende vuylicheyt ontvangen, om binnen eenen tyt van sess ofte meerder maenden gerey- nicht ende schoongemaeckt kunnen worden met cleyne costen ende moeyten. Verbie- dende, etc. (Febr. 15.) Zweetsch cooper. Die gedeputeerde van
het collegie ter admiraliteyt binnen Rot- terdam , hebben wederom versocht, dat haere Ho. Mo. gelieve tvoors. collegie ter handen alnoch te doen stellen, eene quan- titeyt zweets cooper om door haeren ge- schutgieter daervan geschut telaten gieten, hetwelcke zy daertegen aen degeneralitej t wederom sullen leveren, daer haere Ho. Mo. dat sullen ordonneren. Is goetgevon- den alvooren te disponeren, te verstaen zyn Exc. advys. (Febr. 16.) Jan Janss. Stampioen. Gelesen de re-
queste van Jan Janss. Stampioen, ver- soeckende octroy om alleene te mogen vuytgeven , twee zeecaerten, by hem ge- maeckt, maer is goetgevonden alvooren te disponeren, dat men daerop eerst verstaeu sal het advys van zyne Exc. (Eod.) Nyeuwe oorlochschepen. Is geaccordeert
tot verseeckeringe van den staet van dese landen in conformite van het advys van syn Exc., dat de collegien ter admirali- teyt in Hollandt, Zeelandt ende VVest- Frieslandt sullen mos;hen doen bouwen ende timmeren, thien nyeuwe schepen van oorloge, te weeten: tot Rotterdam twee, tot Amsterdam vier, tot Middelburch twee. |
|||||||
|
5G
|
|||||||
|
Carlier, coopman tot Rotterdam, ende Jean
de Harduyn, coopman tot Amsterdam aen- geslagen hadden, den geheelen boedel van svnvader, onder pretext van dat zjlujden cautionarissen waren geweest voor deszelfs Joost de Harduyns administratie, ende dat de voorn. soon ernstel) ck gehoort zynde , sy sooveel ontdeckt hadden, dat onder Jean Carlier voornoemt ende syn oom Johan de Harduyn wel soo veel in penningen , obligatien ende andere documenten berus- tende waren, als 'tslot van syn vaders sal. was bedragende, ende dat die onder eenige curateurs van Joh. Carlier (insolvent ge- storven) berustende zyn; ende nadien men jegenswoordich binnen Rotterdam dispu- teerde op de preferentie van deszelfs Carliers nagelatene goederen, dat sy remonstranten met advis van den tresorier generael de Bye (als hebbende van wegen Ulandt hy- potecam legalem) gelast ende geauthoriseert hebben gehadt, den advocaet fiscael van het collegie ter admiraliteyt tot Rotterdam, om uit handen van de voorn. curateurs te lichten al soodanige obligatien, penningen ende andere monumenten , als tot suyve- ringe vant voorn. sloth noodich is , onder hun zyn berustende; versoeckende mits- dien de voorn. verthoonders , die wylen die voorn. curateurs hierinne consenteren ende tevreden zyn te condescenderen, mits hebbende van wegen 'tgemeene lant acte van indempniteyt, dat haere Ho. Mo. ge- lieve sulcke acte van indempniteyt te doen depescheren ofte hun daertoe te authori- seeren. Hierop gedelibereert synde is geac- cordeert dat men de voorn, remonstranten tot het depescheren van de voorn. acte van indempniteyt sal authoriseeren , gelyck haere Ho. Mo. deselve daerinne authorise- ren mits desen. (Maert 7.) - Georgius Fabrilius. Ontfangen ende ge-
lesen .eenen brieff van de Wetterawische correspondentz, aenschryvende ende adjunc- tia, gedateert tot Budingen den 2. Feb. lestleden, geteekent Wolffgang Ernst, grave zu Ysenburch ende Johan, grave zu Nas- |
|||||||
|
ende tot Hoorn ofte EnchuyseD twee.
(Febr. 19.) 4. Hunterus. Gelesen de requeste van
den Schotsen predicant Hunterus, versoec- kende betalinge by anticipatie van de twee hondert guldens, die hy voor desen eenige jaren setter den anderen genoten heeft, maer is goetgevonden alvooren daerop te disponeren, dat men eerst sal resutneren de lest voorgaende resolutie. (Maert 1.) Versochte octroy. Opte requeste van
Bartholoineus Bilt ende Ilermannus van Westerhuysen, woonende totLeyden, ver- soeckende octroy, om voor den tyt van twintig jaeren naestcorainende alleene te mogen doen drucken ende vuytgeven seec- ker boeck, geintituleert: L. Aen. Seneca philosophus. Is geappoincteertdat den sup- pliant eerst sal exhibeeren een exemplaer vant voors. bouck. (Maert 2.) Joost de Harduyn. Is gelesen de me-
morie, ingegeven van wegen de rekenmees- ter van de generaliteyts rekencamer, hou- dende, dat Joost de Harduyn, insynleven commis totten ontfanck van de wederhelft van den innecomen der convoyen ende li- centen in de vloote voor Lillo, by sloth syner laetste rekeninge, beginnende primo January 1608 ende geeyndicht met den laetsten May daeraenvolgende , de genera- liteyt scliuldich gebleven is , de somme van 2148 ponden, 9 schell. 7 penn. ende dat die remonstranten om dese pennigen te innen, extracte vant voorn. sloth gesonden hadde ten comptoire van den ontfanger- generael Houbleth, die welcke gedaen heb- ben alle mogelyck debvoir, verclaerde geen middel te vinden; waerover dat sy Re- monstranten vernomen hebbende , dat tot Rotterdam was, eene van de zonen van den voorn. de Harduyn, denselven hebben ontboden gehadt, om te vveten, wat d'por- sake was , dat de penningen niet en wer- den ten comptoire gebracht, hy daerop geantwoordt heeft, dat, ten tyde zyn va- der overleet, hy buyten 'slandts was, ende thnys comende, bevondt dat een Jean |
|||||||
|
57
|
|||||||
|
sau, daerby haer L. adverteeren, dat zy
in de plaetse van D. Johannis Bisterveldii, pastoren ende inspectooren tot Siegem, (deeser werelt binnen Dordrecht overleden) gesurrogeert hebben in de Synode natio- nael binnen Dordrecht vergadert, D. Geor- gium Fabritium Hanawarschen Inspectoren ende Pfarhern zu Wendick. Ende nae de- liberatie is geresolveert ende geaccordeert dat men hiervan sal adverteeren die heeren haere Ho. Mo. politicque gedeputeerde op de Synode, ten eynde haer L. de voors. D, Georgium willen doen ontfangen ende accommoderen ende in de Synode accepte- ren ende sessie vergnnnen , na de ordre daerop genomen, oinme de voortane reste- rende besoignen te assisteren ende hulpen voorderen. (Eod,) Defroyementen. Syn versocht ende ver-
jnaent die heeren, die gecommitteert syn, omme te concipieren een reglement op te vereeringe ende de defroyementen van de vuytheemsche gesanten endeanderssints, in deselve besoigne te willen treden, wel verstaende, ofter eenige van de voors. ge- committeerden mochten absent zyn, dat men anderen in derselver plaetse sal com- mitteren. (Eod.) Joh. Drusii. Is Johan Janss. bouckver-
cooper tot Aemhem, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van thien jaeren naest- commende alleene in de Vereenichde pro- vincien te mogen drucken, doen drucken wide vuytgeven zeecker bouck, geintitu- leert; Johannis Drusii annotationes in Genesin , in quibus editiones, tarn antiquae quem recentes, exaroinantur expenduntur et corriguntur, Yerbiedende, etc. (Eod.) Idem. Is voorts geaccordeert te schry-
ven aen Abelium Curiandrum, schoonsoone van wylen den wytberoemden hoochge- leerden Johannis Drusii, dat hy Jan Janss. boeckvercooper tot Aernhem, zyns swae- gers, in handen stelle bet origineel vant voors. bouck, om dat te drucken. (Eod.) Bedyck van St. Mary polder. Opte requeste
van Wilhem Brasser, woonende tot Delft, |
|||||||
|
soo voor hemselven als voor Huych Spierinck
tot Rotterdam, ende Adryaen van Ylen, woo- nende in den Hage, van de Ertzhertogen ge- obtineert hebbende octroy tot indyckinge van zeecker polderken, genaemt St. Marga- reta, gelegen int quartier van Tsendyck, bin- nen de palen ende limiten van haere Door- luchticheeden, daerby den suppliant ende zyne medestanders onder anderen vryheden is vergunt, ingevaJle (dat Godt verhoede) datter wederom oorloge opstonde, dat de landen van den voors. polder in sulcken gevalle, te dyer oersaecke nyet confiscabel en sullen wesen ; dat oyck de eygenaers van de voors. landen ende desselfs bedry- vers, soo jegenwoordich als toecomende , vuyt de Vereenichde provintien ofte van derwaerts over, voor den tyt van 24 jaren sullen vermogen te passeren ende repasse- ren te water ende te lande met hun be- dryf ende vruchten , sonder dienaengaende eenich peryckel der oorloge onderworpen te zyn ende te onderstaen ; behoudens dat de bedyckers insgelycx van haere Ho. Mo. souden procureren, gelycke vrydom van confiscate, versoeckende mitsdien dat haere Ho. Mo. vuyt haere souvereine macht hem suppliant ende syne voors. medestanders in de voors. dyckinge, gelycken vrydom van confiscate voor de landen van de voors. polder souden willen vergunnen voor den tyt van 24 jaeren , gelyck namentlyck by haere Ho. Mo. vergunt was aen de bedyc- kers vant Princenlandt, Nieugastel, de Heeren, mitsgaders van de polders van den Doel ende St. Anne in Vlaenderen ende anderen; hebben hare Ho. Mo. na rype deliberatie den voorsz. suppliant ende zyne medestanders gegundt ende geaccor- deert , gunnen ende accordeeren mits de- sen oft het geviel (dat Godt verhoede) dat de landen vant voorschreve polderken van St. Margareta , de voors. bedyckers, haers actie hebbende, ofte hiernaemaels te cry- gen , haere vrbuwen, kinderen, familien ende pachters, mitsgaders derselve moeu- blen, goederen ende de bestialen die zy 8
|
|||||||
|
58
|
|||||||
|
te seven uyren, de leste oordeelen over
den lesten artickel gelesen zyn, ende dat de zaecke met een zeer gewenschte ende ongeloovige overeenstemminge besloten is; zynde den voors. 22. deses vuyt elck col- legie een gedeputeert, omme de canones , alsoo deselve eerst beworpen zyn, van den praesede te schryven ende examineren; ad- viserende voorts dat men op de eene zyde van den gouden medaille, die voorgesla- gen is te slaen voor de vuytheemsche theologanten tot eene eeuwige memorie, vercleeht sail mogen setten het Synode, ende op de andere zyde den berch Sion , bestormt aen alle canten van de winden , daervan het schrift aen de eene zyde sail houden, restaurata religion., ende aen de andere: Enmt sicut mons Ston in Psalmo 125, gevende perseverantiam sanctorum van de remonstranten seer bevochten. Hierop gedelibereert zynde, hebben haere Ho. Mo. de voorschreve settinge ende beraempde circumscriptie van de voors. medaille goetgevonden, ende geaccordeert dat men de stempels daervan wel ende perfect sal laten teyckenen, daertoe dat de heeren politicque gecommitteerde versocht ende geauthoriseert werden. (Maert 24.) J. J. Stampioen. Is gelesen de requeste
van Jan Janss. Stampioen, borger tot Rot- terdam , ende goetgevonden dat men de- selve sal stellen in handen van Jan Hen- dricxz. Jarichs, omme daerop ofte tegen te doen ofte seggen, wes zynen raedt sail gedraegen, binnen den tyt van 14 dagen nae de insinuatie deses. (Maert 25.) Jacques Albaut. Opte requeste van Jac-
ques Albaut, commanderende op het fort van St. Andries, mette ouderlinge ende diaconen, representeerende den kerckenraedt aldaer, is geordonneert daerop te verstaen het advis van den raedt van state. (Eod.) Luntius. Is Luntio toegeleet om eenige
goede consideratien twaelff ponden vlaems. Sigerum Guilhelnii, predicant, Naerder
gedelibereert zynde opte requeste van Jac- ques Albaut, commandeur op het fort van |
|||||||
|
aldaer tot de culture ende anders sullen
gebruycken ende hebben, bevrydt sullen blyven van confiscatie, ter oorsaecke van den oorloge voor den tyt van 24 jaeren naestcommende. (Eod.) Jacobus Fairmerus. Is gelesen het ad-
vys by den raedt Yan state geformeert den 9. deses, opte requeste vandenSchot- sen predicant Jacobus Fairmerus, houdende dat hun bedunct om redenen erfde consi- deratien int voors. advis verhaelt, dat men den suppliant wederom sonde mogen gunnen ordonnantie van twee jaeren, (al- soo tmeerendeel vant tweede jaer alreets is verloopen) op hondert daelders sonder roeer. Hiermede hebben haere Ho. Mo. hun geconformeert. (Maert .15.) Sweets cooper. Dheere Manmaecker ter
begeerte van het collegie ter admiraliteyt binnen Middelburch, heeft voor tselve collegie versocht by leeninge geassisteert te werden mette quantiteyt van 24, 25 of 26000 ponden sweets cooper, de genera- liteyt toecomende, tot gietinge van ge- schut, onder belofle van restitutie off be- talinge in geld offgeschut. Is goetgevonden alvoren te disponeren, daerop te verstaen het advys van zyn Exc. (Maert 19.) Pasquillen. Is geresolveert ende geac-
cordeert, dat men de provincien serieuse- lyck by missive sal versoecken ende ver- manen, alle doenlycke debvoiren aen te wenden ende te doen , om te achterhalen de vuytstroyers ende vuytgevers van pasquil- len ende fameuse libeJlen. Verbiedende de eerste vinders van sulcke pasquillen ofte fameuse libellen, die voorder te com- municeren ofte vuyt te geven , maer die terstonts te scheuren ofte verbranden, by pene als voor den autheur van dien ge- houden ende gestraft te worden , anderen ten exempel. (Maert 20.) Medaille voor de Synode. Die heer Schout
Muys, ridder, etc., heeft haere Ho. Mo. gecommuniceert, seecker schryven by hem ontfangen van Dordrecht van den 22. de- ses , houdende dat daegs te voren omtrent |
|||||||
|
59
|
||||||
|
St. Andries, mitsgaders van de ouderlingen
ende diaconen, representeerende den kero kenraedt aldaer; is verstaen ende geaccor- deert, dat men den predicant Sigerum Guilhelmi sal continneren het voorgaende tractement. (Eod.) Petrus Lucanus Plessius. Opte requeste
van Petrus Lucanus Plessius, gewesen dienaer des Goddelycken Woorts tot Gulich, versoec- kende subsidie tot dat hy geholpen sail wesen, is geappoincteert nihil. (Maert 27.) Watermolens. Is Marcus Janss. , borger tot Amstelredam, geaccordeert octroy, om voor den tyt van seven jaeren naestcom- mende alleene in de Vereenichde provin- cien te mogen maecken ende doen stellen ende allomme aentevoeren zeecker practyc- que by hem geinventeert, omme-watermo- lens te stellen ende allomme aentevoeren, mette welcke men bequaemelyck groote meeren ende binnenlandtsche wateren kan vuytmalen ende droochmaecken door 't tree- ken van osschen, met eene groote quantiteyt tseffens, soodat men in corten tyt, hoewel de wateren mochten groot syn, deselve sal kunnen vuytmalen ende ledigen. (Eod.) Mr. Joris Carelss* Is Mr. .loris Carels,
leermeester ende stierman van de groote zeevaert binnen Enckhuysen , toegeleet in voile voldoeninge van alle zyne pretensien van diensten by hem aen den lande ge- daen, de somme van 100 guldens eens, sonder prejuditie ende tselve te trecken in consequentie. (Maert 29.) Hillebrant Jacobss. ende Aert Meurs. Syn
gelesen twee requesten, d'een van Hillebrant Jacobss. vanWou, gesworen drucker van haere Ho. Mo., ende d'ander van Aert Meurs, drucker ende boeckvercooper, beyde woo- nende in den Hage , versoeckende elc octroy om te mogen drucken ende alleene vuytge- ven, alle de acten, detfreten, decisienende conclusien , die by het Synode nationael sul- len worden gedecreteert ende gearresteert. (Eod.) D. Bogerman. Is geaccordeert te schry-
ven aen de heeren politicque gedeputeerde |
||||||
|
van hare Ho. Mo, op het Synode binnen
Dordrecht, ordre te willen geven, dat aen den heere Bogermannum, presiderende int voors. Synode, om de voorgaende conside- ratien van de extraordinaris arbeyt ende costen, die hy ondertusschen ter eeren vant landt moet doen, alnoch verstreckt worde andere vier hondert guldens boven diegheene, die hy voor desen heeft ont- vangen. (April 3.) Raetsheer Junius. Te beschryven den
raetsheer Junius, jegenwoordich wesende binnen Dordrecht, dat hy alle zaecken ende excusen geportponneert, hem alhier in den Hage toecommenden sondach precis will latenvinden, om des anderen daechs mette andere rechters in de zaecken van de ge- vangens, de begonnen besoignes te conti- nueren, die langer nyet en cunnen vuyt- gestelt worden, sonder nadeel ende groot prejuditie. (April 12.) Afb. v. Z. Exc. en Prince Henrick van Nas-
sau, Opte requeste van Jan ende Adryaen van der Venne, gebroeders, wonende tot Mid* delburch, daerby zy haere Ho. Mo. presen- teeren, de affbeeldinge van zyne Exc. die heere prince van Oraignien ende van zyne Exc. prince Henrick van Nassau, int coper costelyck gesneden, biddende dat haere Ho. Mo. gelieve, deselve danckelyck aen te nemen; is nae deliberate geaccordeert dat men de voors. presentatie sail aenne- men ende den heere president geauthori- seert, om mette supplianten te accorderen opte prys van de voors. affbeeldinge op het satyn , gelyck die gepresenteert zyn tot 25 paeren toe in getal, voor de heeren gedeputeerde van de provincien, op dese resolutie present geweest zynde. (April 13.) Aert Meurs. Gelesen de requeste van
Aert Meurs, versoeckende octroy voor den tyt van acht ofte thien jaeren, omme al- leene van de legatie, gedaen in do jaeren 1615 ende 1616 affgesonden aen dc conin- gen van Sweden ende Denemarcken; gh;s- gaders den grootvorst van Moscovi;n , int Latyn, Francois ende Nederduyts ti :no- lliJ*
|
||||||
|
CO
|
|||||||
|
gen drucken ende vuytgeven; maer goet-
gevonden alvooren daerop te disponeren , dat men dese requeste eerst sal stellen in handen van de lieeren, die in dese legatie zyn geemployeert geweest, om derzelver advis daerop te verstaen. (Eod.) Speldemaeckers gild. Syn aen de deec-
kens, achtraannen ende gemeene gildebroe- ders van de speldemaeckers gilde binnen Dordrecht, opte ernstige recommandatie van schont, borgermeesters ende regeerders derselver stadt, geaccordeert nyeuwe voor- schriften aen de heeren haere Ho. Mo. ge- santen in Engelant, ten eynde de mono- polie binnen Londen, tegen de supplianten vercregen ende ingevoert tot haerlieder totale ruyne, datelyck sonde mogen wer- den affgeschaft. (Eod.) Windtmolens. Opte requeste van Nycolaes
van Steenwinckel, wonende tot Middel- burch inZeelandtj ende Frans Janss. Pieck, woonende tot Rotterdam, versoeckende prolongate van haer vercregen octroy tot het maecken van zeeckere vvindtmolen op ten 21. Aprilis 1612, om redenen in de requeste verhaelt. Is het versoeck der supplianten affgeslagen. (Eod.) D. de Soletnpne. Is Davidt de Solempne
quartiermeester over de troupen ende 't re- giment van den welgebooren heere Graeff Ernst van Nassau, toegeleet hondert dael- ders, voor de presentatie die hy haere Ho. Mo. heeft gedaen van seven modellen, van de geheele ordre van een gansch lee- ger, in consideratie van des suppliants goeden yver ende inventie. Is voorts geaccordeert dat men den sup-
pliant, des begeerende, sail depescheeren een brieff aen den heere van Langeracq , dienende tot desselfs directie, by sooverre als hy goetvindt tvoors. zyn werck aen den coninck van Vranckryck te presentee- ren. (Eod.) Mr. Hans Gusle, vuerwercker. Gelesen
de requeste van Mr. Hans Gusle, vier- wercker, versoeckende dat haere Ho. Mo. gelieve aan te nemen de dedicatie van |
|||||||
|
syne inventien, die hy voor heeft in
druck vuyt te geven, maer des suppliants versoeck affgeslagen. (Eod.) Leeninge van geschut. Opte requeste
van Bruyn Wilhelmss. Dedel ende Bruyn Dirckss. van der Dussen met hun compaig- nie, coopluyden binnen Delft, hebhende te Delffshaven liggende een groot schip , genaempt den Waterhont, groot 180 las- ten , by hem gecocht van de Groenlantsche compaignie, welck schip gedestineert is primo May naestconimende wederom Groen- lant te bezeylen , wesende by de ver- coopers geheelick van zyn geschut ont- bloot, sonder dat zy supplianten tegen- woordich weeten geschut te coop te crygen. Yersoeckende mitsdien dat men haer voor vier ofte vyff maenden soude leenen vuyt het magazyn tot Delft, veertien yseren stucken geschuts van omtrent 20 ofte 2300 pondenmette cogels daertoe noodich. Is nae deliberatie int voors. versouck van de supplianten geaccordeert, mits by de- selve steilende solvente cautie ten con- tentemenle van den raedt van state, dat de voors. reyse gedaen zynde, zy de voors. veerthien ysere stucken geschuts geheel ende ongesehent, costeloos ende schade- loos, wederom int voors. magasyn binnen Delft sullen leveren mette voors. cogels ofte de weerde van deselve, mitsgaders vant voors. geschut, tot -welcken eynde alles behoorlyck sail worden gewogenende gepriseert, ende werden de heeren van den raedt van state versocht ende geau- thoriseert, dese resolutie te doen effec- tueren vuyt het magazyn van de genera- liteyt binnen Delft, by sooverre als daertoe commoditeyt is. (Eod) Meursins. Syn de heeren Schaffer ende
Gockinga geconnnitteert om te visiteeren het geschreeven boticxken, die Meursius , professor tot Leyden , haere Ho. Mo. we- derom heeft gepresenteert. (Eod.) Johan Agileus. Opte requeste van Jan
Agileus, versoeckende in recognitie van de diecsten van zynen vader zaliger, doc- |
|||||||
|
61
r
|
||||||||
|
in allerhande spraecke int groot ofte cleyn,
het journael van de legatie, gedaen in de jaeren 1615 ende 1616, van wegen haere Ho. Mo. aen de coningen vanSweeden ende Denemercken, mitsgaders aen den groot- furst van Moscovien, totten vredehandel tusschen den hoochstgemelten coninck van Sweeden ter eenre ende den grootfurst van Moscovien ter andere zyde. Verbiedende, etc. (April 25.) B. du Come, taeffelhouder. Opte re-
queste van Bartholomens du Corne, taef- felhouder der stadt Sluys, versoeckende continuatie van zyn octroy, is. verstaen alvooren hierop te disponeren, dat den suppliant eerst gehouden sail syn te doen pertinente reeckeninge, hewys ende reliqua vant geene hem by zyn octroy te last is geleet, (Eod.) Anna Pots, Opte requeste van Anna
Pots, weduwe van wylen den capiteyn Andries Vreder, is geordonneert deselve parthye te communiceren, om daertegeu te doen ofte seggen, wes syn raedt sal ge- draegen. (Eod.) Weduwe Vacquerie en Embyse. Is geac-
cordeert, dat men noch voor dese reyse aen Joffrouw Anthoinette de Hennin , we- duwe van wylen den heere la Vacquerie ende jouffrouw Anna d'Embise sal betalen respective, hondert guldens ende tsestich guldens, gelyck 't voorleden jaer geschiet is. (Eod.) Acta Synodalia. Is by den hcere schout
Muys aengedient, dat burgemeesters ende regeerders der stadt Dordrecht versoecken ende recommanderen, dat de acta Syno- dalia binnen Dordrecht souden mogen wor- den gedruckt, overmits sulcx zeer correct ende met grooten aendacht moet geschie- den, onder de correctien ende inspectien van de secretarissen, die tot Dordrecht zyn; maer is opgehouden daerop te dispo- neren, diewyle verstaen wordt, dat men de voors. acta alhier voor het drucken eerst sal visiteeren. (April 29.) Penningen voor de Synode. Is gtaccor-
|
||||||||
|
tor Hendrick Agileus, milsgaders van des-
selfs verschoten penningen ten dienste van den lande een eerlyck tractement opte pro- ■vincie van Utrecht. Is des suppliants versouck affgeslagen om de consequentie. (April 16.)
Medaille op de Synode. Is voorgeslagen
dat men om te vervallen de costen totte geordonneerde goude medaille voor de ver- eeringe tot eene memorie voor de vuyt- heemsche theologanten, ende de veraff- scheydinge van deselve, over deprovincien soude mogen ommeslaen 25 ofte 30 duysent guldens ; maer goetgevonden alvoren daerop te resolveren, dat men aen Mr. Jacob Wittssen, geadministreert hebbende de hondert duysent guldens by de provincien geaccordeert tot vervallinge van de synode sail scryven ende denselven lasten, in diligentie over te senden pertinenten staet van het employ van de voors, pen- ningen. (April 18.) Melchior de Kerckhoven. Syn Elisabeth
de Kerckhoven , weduwe van wylen Mel- chior de Kerckhoven, geaccordeert haere versochte voorschriften aen de republicque van Yenetien, met oversendinge van de requeste van de suppliante, ten eynde de republicque opte selve gelieve te dispo- neren, volgende de commissie van den voors. Kerckhoven, ende gelyck deselve voorts in reden, equiteyt ende billicheyt sullen bevinden te behooren. (April 20.) Hendrick le Maire. Is gelesen de re- queste van Mr. Hendrick le Maire, ver- soeckende om redenen daerinne verhaelt, dat het octroy, verleent aen Richard Fou- ler, soude worden gerevoceert; ende geor- donneert, deselve te stellen in handen van borgermeesters ende regeerders der stadt Delft, om daerop te verstaen derselver advis. (Eod.) Aert Meurs. Is Aert Meurs, boeckdruc-
ker in 'sGravenhage, geaccortdeert octroy, omnie voor den tyt van v}er jaeren naest- commende, alleene in de Vereenichde pro- vincien te mogen drucken ende vuytgeven |
||||||||
|
02
|
|||||||
|
deert dat den raedt van state sal mogen
maecken decharge opte provincien, mette ordonnancien daertoe dienende, van noch de somme van dertich duysent guldens om geemployeert te werden aen de oncosten van het Synode nationael, boven de voor- gaende hondert duysent guldens daertoe voor desen geconsenteert, ende by de pro- vincien elcke voor haere quote gefurneert den 4. Mey 1619; heeft d'heere Ploos hierinne insgelycx geaccordeert, opt wel- behagen van zyne principalen. (Eod.) Speilbergen. Is Joris van Speilbergen ,
toegeleet de somme van drye hondert ca- rolus guldens tot eene vereeringe, voor de dedicatie ende presentatie by hem aen haeve Uo. Mo. gedaen van zyn bouck , geintituleert: Oost- ende Westindische Compaignie, Spiegel der nyeuwe naviga- tien, daerinne verthoont werdt de leste reyse, gedaen door Jooris van Speilbergen, admirael van de vlote, in wat manieren by de weerelt rontsom geseylt heeft; dies wert hy gehouden aen elcke van de pre- sente heeren een bouck te geven. (Eod.) Nyeuwe watermolen. Marcus Janss. woo-
nende tot Herderwyck, heeft haere Ho. Mo, gepresenteert het model van den nyeu- wen watermolen, hy hem geinventeert ende gepractizeert, dewelcken van ossen sail werden getrocken, daermede haere Ho. Mo. hem hebben belast voor Paes- schen lestleden, accordeerende zyn ver- sochte octroy voor den tyt van zeven jaren naestcommende, ende is mitsdien geaccordeert dat den greffier hetselve oc- troy sail mogen depescberen, volgende de voorgaende resolutie daerop genomen. (April 30.) Copermolens. Gelesen de requeste van
Andries Janss., borger der stadt Sutpben ende Loduwick Janss., gebroederen, die int furstendomb Gelre, in de Veluwe tot Apeldoren hebben doen maecken ende op- rechten, twee nyeuwe zware copermolens, met groote costen ende zwaericheyden, versoeckende ten selven regarde ende om |
|||||||
|
andere redenen in de voors. requeste ver-
haelt, te mogen genieten soodanigen octroy ende vrvdoinme van convoy ende licent van rouw cooper ende calmis int jaer, als andere voorheen ende daernae gegunt is, gelycke molens gemaeckt hebbende, die den vrydom gegunt is, elck van hondert duysent ponden rouw copers ende sooveel calmis, in de plaetse dat hun supplianten alleenlyck gegunt is, de helft van sulcken vrydom; maer is verstaen alvooren hierop te disponeren, dat men eerst sal sien de voorgaende resolutie, daerby den suppli- anten haere octroyen tot het oprechten van de voors. molens zyn geaccordeert. (Eod.) Idem. Naerder gedelibereert zynde opte
requeste, gepresenteert by Andries Janss. ende Lodewyck Janss., gebroeders , heb- bende in de Veluwe tot Apeldooren doen maecken ende oprechten, twee nyeuwe zwaere coopermolens met groote costen ende zwaericheyt, versoeckende nyette- genstaende voorgaende resolutie van haere Ho. Mo. van den 4. Mey 1618, daerby hun voor den tyt van vyffjaeren alleen- lyck gegunt is den vrydom van convoy ende licent, ten advenante van vyftich duysent ponden rouw coopers ende vyftich duysent ponden calmis int jaer, zynde voor yeder molen maer vyff ende twintich duysent ponden siaers, te mogen genieten voor elcken molen vrydom van convoy ende licent, tsiaers den voors, tyt van vyff jaeren, van hondert duysent ponden rouw coopers ende hondert duysent ponden cal- mis, gelyck aen Pieter Simonsz., Caspar van Thienen , Dierck Hooft, Bartholomeus Munter ende anderen is voor desen geac- cordeert, in consideratie dat het werck van de supplianten nyet minder tot proffyt ende neeringe van dese landen en is streckende, als de wercken van de voors. andere molens; eerst gesiensynde de voors. geaccordeerde voorgaende octroyen metten vrydom van convoy ende licent, voor den tyt van vyffjaeren, van hondert duysent |
|||||||
|
63
|
|||||||
|
ponden rouw cooper ende hondert duysent
ponden calmis; is geresolveert ende ge- accordeert in consideratien van de redenen voors., dat de supplianten elek voor zy- nen molen sail genieten, gelycken vrydom. voor den tyt als die voors. anderen zyn genietende ofte genooten hebben, te wee- ten, van hondert duysent ponden rouw coopers ende hondert duysent ponden cal- mis, ingaende den 4, Meye 1618, behalven dat daerinne corten sal den vrydom, die de supplianten tzeedert genooten hebben van het rouw cooper ende calmis, by hun ontfangen, volgende haer octroy. Ordon- neren over sulcx die collecteurs ende an- dere officieren van de convoyen ende li- centen, hun hyernae te reguleren, ende opte expiratie van den tyt van de voors. vyff jaeren vrydoms te letten, opdat het landt in zyne gerechticheyt nyet en werde gedefraudeert. (Mey 7.) Mr, Adriaen Stride, Is geleesen de com-
missie by den coninck van Denemarcken, verleent ende gegeven den eersten der voorleder maent April, tot Coppenhagen aen den Erentfesten ende hoochgeleerden Mr. Adryaen Strick, als zyner Maj. dienaer ende commissaris in Hollandt, tot verrich- tinge van zyner Co. Ma. rycken, landen ende luyden zaecken, ende derselver scha- den te hulpen affweeren voor soovele in hem is, ende zyne Maj. ende derselver onderdanen met raet te hulpen ende be- vorderlyck te syn; ende daerop daernae gedelibereert zynde, is nae gedaen om- vrage verstaen, geaccordeert ende geresol- veert, dat men den voors. Mr. Adriaen Strick in de voors. qualiteyt als dienaer ende commissaris van zyne Co. Ma. van Denemercken sail admitteren, volgende de voors. commissie van zyne Co. Ma, (Mey 10.) Spilbergen. Is de vereeringe van drye hondert guldens, Jooris van Spilbergen toegeleet, verhoocht met hondert guldens, om daervan te mogen doen maecken een gouden kettinge, ende die te dragen iter eere vant landt, (Eod.) |
Mr, Nicolaes Berck. Ontfangen ende
geleesen eenen brieflf van de heeren staten van den lande van Utrecht, van den 21. Meerte lestleden, houdende de nominatie van den persoon des Erontfeste ende hoochgeleerden Mr. Nicolaes Berck, cano- nick van St. Jan aldaer, omme van wegen de provincie van Utrecht te compareren ende resideeren in den raet van -state, ende metten selven te besoigneren ende resolveren opte instructie daertoe gedres- seert op alle voorvallende saecken; ver- soeckende dat hem daertoe commissie ge- depescheert ende nae gedaene eedt, sessie soude worden vergunt, daerinne dat nae gedaen omvrage is bewillicht; ende heeft dienvolgende de voors. heere Nicolaes Berck gedaen den eedt, daertoe staende. Dlieere Ploos heeft verclaert dat die van Utrecht verstaen geheel te blyven, om noch een in den raedt van state van heurentwegen te nomineren , als hun "dat goetduncken sail (Mey 14.) Diderick van Beest. Ontfangen ende ge-
lesen eenen brieff van de heeren gedepu- teerden des quartiers vanNymegen, van den 19. der voorleder maent Aprilis, in- houdende derselver nominatie van den persoon van Joncker Diderick van Beest, totte bedieninge van het officie van raon- stercommissaris, jegenwoordich ^acerende by doode van wylen Johan Ghysberts, met serieux versoeck, dat haere He, Mo. ge- lieve, denselven van Beest tot het fjemelte officie van monstercommissaris in c e plaetze van den voors. wylen Johan (Jhrsberts saliger, sonder eenige difficultey: j.iip te nemen, ende hem volgens met :or:i lisfie ende instructie te doen version. ]j[ erop behoorlyck gedelibereert ende m: n\\\ » {;i» daen zynde, hebbe n haere til :i 1th J ij 11\ mette voors. gedaejie nominiiitir v\\\ \\\\\ gedeputeerde des voors. quart i Vi !| ■■ megen geconformeeit, ende i\ \ !;|l| ' '' I den persoon van Diderick nil . Ml M: bedieninge vant voi)]-s. iri-iiii i i in ris ampt geaccepite* rt, ttUlr, |
||||||
|
64
|
|||||||
|
van de Ho. ende Mo. heeren Staten-Gene-
rael ende van de Ed. Mo. heeren Staten van Hollant int particulier, omme voor gelycken tyd de voors. sententie alleene te mogen drucken ende vuytgeven in de Ne- deilantsche spraecke, ende aen Loys Else- vier, om de voors. sententie alleene te mo- gen drucken ende vuytgeven voor gelycken tyt van twee jaeren, in de Francoische spraecke. Verbiedende , etc. (Eod.) Drucken der Synodale acten. Is aen de
scriba's politicam ende ecclesiasticam van het Synode nationael binnen Dordrecht, geconsenteert ende geoctroyeert, dat zy voor den tyt van seven jaeren naestcom- mende, alleene sullen mogen doen druc- ken ende vuytgeven in de Latynsche, Ne- derlantsche ende Francoische spraecke, alle de acta Synodalia in de beste letter ende opt best papier, mils houdende die druckers binnen Dordrecht ceteris paribus voor anderen daertoe gerecommandeert, ende dat zy oock de voors. acta Synodalia nyet en sullen doen noch laten drucken , oock dye andersints nyet vuytgeven, son- der naerder ordre ende consent van haere Ho. Mo. Verbiedende , etc. Den 4. July 1619 hebben haere Ho. Mo.
geaccordeert, dat men dit octroy sail mo- gen depescheren op ten naem van Isaack Janss. Canin met syn consorten, bouck- druckers tot Dordrecht, ende dat opten date van den 14. Meye lestleden, als wan- neer tvoors. octroy geaccordeert ware aen de scriba's politicam ende ecclesiasticam van het Synode nationael binnen Dordrecht. (Mey 14) Walvischvangers Ontfangen ende gelee-
sen eenen brieff van het collegie ter admi- raliteyt binnen Hoorn ofte Enchuysen, ge- dateert binnen Enchuysen den 10. deses , daerby zy adverteeren, dat tenselven dage in haere vergaderinge waeren verscheenen eenige matroosen, gedient hebbende in den voorleden jaere opte w'alvischvangers van Spitsbergen, te kennen gevende dat de matroosen in denselven dienst geweest |
|||||||
|
dat den raet van state hem daertoe sail
doen depescheren commissie in gewoonlycke forme ende den eedt daertoe staende aff- neraen, (Mey 14.) Acta Synodalia. Te scliryven aen de
scriba's van het Synode nationael tot Dor- drecht, alsoo haere Ho. Mo. is aengegeven, dat zy binnen Dordrecht voor haere Ho. Mo. ende de seven Vereenichde provincien hebben doen schryven acht copien van de Synodale acten, dat daerom by haere Ho. Mo. dienstich geacht is, hun te vermanen, te willen hevorderen, dat de voors. copien werden gediligentieert ende in hare Ho. Mo. handen gesonden, sonder die in de provincien te beschicken, ofte oock elders te distribueren, diewyle zy dat op haer nemen, ende voorts meer te bevorderen dat den dienst vant landt sail vereyschen. (Mey 15.)
Afbeelding van de Synode nationael. Is
Francois Schillemans borger der stede van Middelburch in Zeelant, tot eene vereeringe toegeleet vyfftich guldens eens, voor de de- dicate ende presentatie die hy aen haere Ho. Mo. heeft gedaen, van de affbeeldinge van de vergaderinge van het Synode nationael bin- lien Dordrecht met alle haere omstandiche- densooverre deconstekan affreycken, ende geaccordeert hem daervan te depescheren ordonnantie. (Eod.) Drukken der sententie van Bameveld. Is
gelesen de sententie, gepronuncieert aen de geexecuteeide in den persoon van Mr. Johan van Oldenbarnevelt, geweesen ad- vocaet van de provincie van Hollandt; ende nae deliberatie verstaen ende gere- solveert, dat men deselve sal doen druc- ken ende vuytgeven in de Latynsche, Ne- derlantsche ende Francoische spraecke. Is dienvolgende geaccordeert consent ende octroy aen Aert Meurs, bouckverkooper in den Dage , omrne voor den tyt van twee jaeren naestcommende de voors. sen- tentie alleene te mogen drucken ende vuyt- geven in de Latynsche spraecke. Item aen Hillebrants Jacobss. , geswooren drucker |
|||||||
|
05
|
|||||||
|
hebbende, van Rotterdam elck een maent
soldie genoten hadden tot eene vereeringe voor de veroveringe van den traen ende baleynen , den Engelscben omtrent Spits- bergen ontnomen , volgende de copie van de overgesonden acte. Versoeckende ge- lycke vereeringe te raogen genieten; daerop die voors. gecommitteerde raden versocht bebben te verstaen, het goet gelieven van haere Ho, Mo., wat sy daerop sullen beb- ben te doen ; nae deliberatie is goetgevon- den ende geresolveert, ten aensien van den jegenwoordigen toestand der zaecken in Engelant, alwaer de noortvaerders reparatie van den ontnoomen traen aen den Engel- schen versoecken, datmen den voors. brieff onbeantwoordt sail laten, ende den bode alleene recepisse verleenen van het ontfan- gen des brieffs vant voors. collegie. (Mey 15.) Inventarisatie der papieren van Barneveld.
Die van Hollandt hebben aengedient by den beere van Duvenvoorde , dat sy doende zyn int inventarieren van de cbartres ende papieren, die bevonden werden onder de papieren van Mr. Jan van Oldenbarnevelt, gewesen advocaet van den lande van Hol- landt, ten eynde off haere Ho. Mo. gelie- ven mochte, yemand van wegen de gene- raliteyt daerby te voegen, om acht te mogen nemen, off daeronder eenige papie- ren mochten bevonden worden, de gene- raliteyt aengaende , dat sy dat moegen doen. Waerop gedelibereert zynde, zyn gecommitteert ten fyne voors., vuyt dese. vergaderinge de heeren Appelteren, Mag- nus ende Nannings, ende werden deselve belast de papieren, die bevonden sullen worden de generaliteyt aen te gaen, die oock te doen inventariseren, die naer hun te nemen, ende ten comptoire van de ge- neraliteyt te doen brengen, (Eod.) Hans Ghool. Is Mr. Hans Ghool, vuer-
wercker ende bussemeester alhyer aenge- commen ende gepresenteert hebbende zynen dienst aent landt, (gehoort hebbende het advis van zyne Exc. die getuycht, dat hy is een goet ende geexperimenteert meester |
in de konste van vuerwercken) toegeleet
voor syne gedaen oncosten in syn over- compste ende sollicitatien, bondert guldens eens, ende denselven geaccordeert brieven van voorschriften aen de Stenden van Bo- hemen, ten eynde zy hem tot haeren dienst wilden houden gerecommandeert. (Mey 17.) Hendrick de Keyser. Is Hendrick de
Keyser, beelt- ende steenhouder der stede Amstelredam, noch geaccordeert de somme van drye duysent guldens eens ter goeder reeckeninge op zyn aengenomen werck van de sepulture van wylen den heer Prince van Oraignen hoochl. memorien, denselven te betaelen in den tyt van drye maenden naestcommende, mits dat hy gehouden wert daerentusschen zyn voors. aengeno- men werck volcomelyck te stellen voJgens de conventie. (Eod.) Pieter Rubbens. Opte requeste van Pieter
Rubbens, woonende tot Antwerpen, schil- der, versoeckende octroy op syne wercken met interdictie van dye nae te maecken in de vereenichde provincien, is des suppli- ants versoeck affgeslagen. (Eod.) Papieren van Barnevelt. Gehoort het
rapport van de heeren Appelteren . Mag- nus ende Nannings, geweest hebbende volgende de commissie, hun by haere Ho. Mo. opgeleet ten huyse van Mr. Johan van Oldenbarnevelt, om te assisteren de in- ventarisatie van desselfs papieren, raec- kende de generaliteyt, van dat zy de voors. papieren hebben gevonden in soo groote menichte ende confusie, dat de inventari- satie in eenige maenden nyet en sail cun- nen gedaen werden. Is nat; deliberatie verstaen ende geresolveert, dat iiiffit alle de voors. papieren by den anceen Bi.H brengen ende sluyten in kisnen ler ipr5- sentie van de voors. heeren gecou mttcer- den, ende deselve toesegelei in X ciicib.et- teeren, ende brengen in een TBI A\ i Er ;rcck- camers van de heeren geco nr.ii e st:[e n- den van de heeren StJtten vi in H il.ltnil'jj ende dit alien in aiisenie ^ a i iii ;::. ! i;, |
||||||
|
66
|
|||||||
|
goudt- ende silversmeden ofte anderen in
eeniger manieren, bebalven alleene by Willem van Byler, ysersnyder van de graeffelyckheyt van Hollandts munte bin- nen Dordrecht, denwelcken haere Ho. Mo. consenteeren ende octroyeren mits desen voor den tyt van drye jaeren naestcom- mende, alleene in dese vereenicbde provin- cien te mogen maecken, snyden, gieten ende vercoopen den nieuwen penninck, dien haere Ho. Mo. hem bebben doen maec- ken van bet Synode nationael. Verbie- dende, etc. (Eod.) Papieren van Barnevelt. Die beeren
.Appelteren, Magnus ende Nannings , ge- weest bebbende ten huyse van Mr. Johan van Oldenbarnevelt, om te effectueren de commissie die bun gisteren is opgeleyt, om de papieren in kisten te doen sluyten , cachetteeren ende brengen in de vertreck- camer van de gecommitteerde raden van de Ed. Mog. heeren Staten van Hollandt, hebben gerapporteert de difficulteyten die bun daerinne syn bejegent, sulex dat zy de papieren aldaer noch bebben gelaten, tot dat zy souden hebben daerop verstaen, baere Ho. Mo. goet believen ende resolu- tie, namentlyck ten regarde dat de sonen ende den president d'heere van Veenhuy- sen pretendeeren ende sustineren, dat de particuliere brieven ende missiven, bet sterffhuys raeckende, by bun bebooren te blyven; daerop dat nae deliberate ver- staen ende geresolveert is, dat niettegen* staende de voors. oppositie, die voors. beeren rapporteurs haere commissien voor den dienst vant landt sullen effectueren. (Eod.) Heinsius. Syn geleesen zeecker raemo-
rien van de heeren politicque gecom- mitteerde, overgesonden by den scribam Heinsium, aen den heere Muys, om daerop te verstaen het goet believen van haere Ho. Mo. Maer alsoo op bet merendeel van deselve memorien voor desen is geresol- veert, is goetgevonden dat men datdaerby sail laten ende dat het rapport van de |
|||||||
|
huyse des voors. van Oldenbarnevelt. (Eod.)
Oldenbarnevelt, D'heeren gecommitteerde reenters over de gevangens zyn versocht te yvillen instellen den brieff, dien zy die- nelyck achten, dat van wegen haere Ho. Mo. soude geschreven werden aen de pro- vincien , raeckende de semi proeve die er is, van dat Mr. Jan van Oldenbarnevelt gehadt beeft correspondentie metten vyant, omme die daernae alhier ter vergaderinge te resumeeren ende arresteeren. (Eod.) Willem van Byler > yzersnyder. Die sta-
ten generael etc. onderricht zynde, dat veele goud- ende silversmeden, ende an- deren in de voors. Vereenichde JVederlan- den, bun van over veele jaeren vervor- dert hebben, ende nocb doen, na te gieten ende doen naegieten ende vercoopen van slecbt gout ende slecbt silver, de groote triumpb ende memorie penningen, die sy soo geduerende d'oorloge als daernae in de trefues bebben doen maecken ende slaen van goet fyn gout ende goet fyn silver, die welcke sy alsoo openbaer in de silvere cassen aen alle man vercoopen tot groote oneere ende cleynicheyt van baere Ho. Mo., ende bedrocb van deser landen ingesetenen, die meynen dat bet is goet fyn gout ende goet fyn silver, gelyck de voors. penningen daervan zyn doen maec- ken ende slaen by zekeren persoon in den dienst deser landen wesende, daertoe ge- ordonneert. Soo ist dat die boochgemelte beeren staten generael, begeerende hyer- tegen te versien tot maintenement van de eere vant landt, verboden ende geinterdi- ceert bebben, verbieden ende interdiceren raits desen alle ende een yegelyck ingese- ten van dese Janden, eenige van haere Ho, Mo. triumphpenningen nae te gieten ofte doen naegieten ofte vercoopen int cleyn ofte int groot van goet ofte slecht gout ende van goet ofte fyn silver, alwaeren die oock schoon in andere coninckrycken ofte republiquen naegegoten ofte gemaect in dese landen gebracbt, int beymelick ofte openbaer in cassen ende winckels van |
|||||||
|
67
|
|||||||
|
besoigne der Synode, om costen te sparen,
alhyer sail gedaen worden by eenige ge- deputeerde van het Synode. (Mey 19.) Papieren van Barneveld. Die heeren
gecommitteert tot het opnemen ende in- ventarieren van de papieren van Mr. Jo- han van Oldenbarnevelt, rapporteren dat zy haere commissie hebben geeffectueert ende de tsamentlycke pampieren doen sluy- ten in kofferen ,- ende deselve brengen in de vertrekcaraer van de heeren gecommit- teerde raden van Hollant, daervan die voors. heeren rapporteurs zyn bedanckt, ende voorts versocht te continueren in de inventarisatie van de voors. papieren, ende worden gecommitteert van wegen haere Ho, Mo. daerby te wesen, vuyt elcke pro- vincie een metten iiscael de Sylla, sonder dat gedisponeert is van den tyt dat men de voorsz. inventarisatie sail voornemen. (Eod.) Elsevier, Meurs, Hillebrant Jacohss.
Gelesen de requeste gepresenteert by Else- vier ende Aert Meurs, tegen Ilillebrant Jacobss., bouckdrucker in den Ilage, ende goetgevonden dat den heere president par- tyen voor hem sail bescheyden ende de- selve lasten, hun metten anderen te ver- dragen. (May 21.) Pieter Spierinck- Opte requeste van
Pieter Spierinck, sone van Francois Spie- rinck, Mr. tapitssier tot Delft, is den sup- pliant geaccordeert paspoort, om vuyt dese Vereenichde Nederlanden met eenige tapyten, daervan hy de partyen specifice- ren moet, hem te transporteren naer Zwe- den, om die aen syne Maj, te leveren , vry sonder eenich convoy ofte licent te betalen, mits stellende solvente cautie, dat hy binnen den tyt van vier maenden naestcommende sail brengen attestatie by zyne Maj. geteekent, dat hy de voors. stucken tapitsserien tot zynen dienst ende behoeff heeft ontfangen. (Mey 23.) Maerten Janss. Brant. Gelesen de re-
queste van Marten Janss. Brant, bouck- drucker tot Amstelredam, versouckende |
|||||||
|
octroy om te mogen drucken de sententieu
gepronuncieert tegen Hogerbeets ende Gro- tius; inaer alsoo de suppliant dit versouck te spade heeft gedaen en is daerop nyet gedisponeert, maer verstaen dat men hem hyernae sail houden gerecominandeert by voorvallende occasie. (Eod.) Papieren van Barnevelt. Is wederom
geproponeert de inventarisatie van de pam- pieren vau Mr. Johan van Oldenbarnevelt, maer vuytgestelt daerop te resolveren ter begeerte van de heeren gecommitteerde van de provincie Ilollandt. (Eod.) Pasquillen. Te schryven aen Borgermrs.
ende regeerders der stadt Amstelredam , alsoo aen haere Ho. Mo. aengegeven is, dat binnen Amstelredam gedruckt, vuytgege- ven ende vercocht werden eenige libellen, geintituleert: Spiegel der bedructe hert- ten; item d'ontdeckinge van de valsheyt des Dortschen Synode ; item wegens d'on- wettige inluydinge Johannes Vuytenbo- gaert ende manifeste tegen de sententie van Barnevelt; daertegen by tyts dient versien, dat haere Ho. Mo. daerom ver- soucken ende begeeren, dat haer L. hun in diligentie daerop willen doen informe- ren ende ondersoucken, wie van de voors. libellen de autheurs zyn, deselve gedruckt ofte doen doen drucken, vuytgeven ende vercoopen hebben, om daertegen te pro- cederen, volgende haere Ho. Mo. placca- ten; hebbende haere Ho. Mo. die heere borgemeester Pauw, die naer Amstelredam vertreckt versocht, dese saecke aldaer te willen helpen vorderen. (May 25.) Lamotius, predicant. Is Johanni Lamotio
dienaer des Heyligen Evangely in den Hage, toegeleet 72 carolus guldens, zoo voor seecker boucxken by hem aen haere Ho. Mo. gepresenteert, geintituleert: nwee prouffytelycke ende Gcddelyoke tract fcft&l, tot troost der bedruckten, \t\ wee t em : via de Hemelsche wooningen ti\i$ lol SSbp jib- cientie; alsdat hy Mr. Jolu rt v-aia (Hdei- barnevelt, in den njtcti; ids }..mi ;y] liti- ven aengessght -rfiui, vsi'i'ifriiiiJHHi ft ImwhIi ' ii<
|
|||||||
|
68
|
|||||||
|
by geweest tot syn sterffuyre toe. (Eod.)
Papieren van Barnevelt. Gelesen een requeste van de weduwe van Mr. Johan van Oldenbarnevelt, mitsgaders van hare kinderen ende kintskinderen, daerby de- ceive versoucken, dat haere Ho. Mo. ge- lieve, soodanige ordre te stellen, dat de visitatie ende separatie van de pampieren, by den voors. Barnevelt nagelaten, mach werden geaccellereert, admitterende den heere van Wesenborch, off yeniant van haere soonen over deselve besoignen mede te mogen staen ende jegenwoordich zyn , niaer is daerop nyet eyntelyck geresol- veert, dan eenparich verstaen, dat men die voors., ofte yeniant anders van den huyse by de inrentarisatie sail toelaten. (May 28.) Philips Coels. Is Philips Coets, wagen-
meester van zyn Exc., loegeleet twaelff ponden vlaems voor de extraordinaris dien- sten ende reysen, die hem belast zyn ge- weest te doen, soowel by nachte als by dage, geduerende den loopende toestant van de zwevende oneenicheyden. (Eod.) Geemailleert Lakwerck. Is Wilhem Kick
borger tot Amstelredam, geaccordeert oc- troy voor den tyt van twaelffjaeren naest- commende, alleene .met seclusie van alle andere in de Yereenichde Nederlanden te mogen maecken ofte doen maecken, eene seker nyeuwe konste van geemailleert lack- werck op thin, speaulter, cooper, blick ende diergelycke substantien, in dese lan- den hier te voorens noyt gepractizeert, veel netter, schoonder ende vaster als alle wercken die van Japan ende China mogen commen. Verbiedende, etc. (May 31.) Rad- en Schepbalcken. Is Gideon de
Jonge, sone van den overleden muntmees- ter van Hollant, Jacob Janss. de Jonge, woonende tot Herderwyck, geaccordeert octroy, om voor den tyt van thien jaeren naestcommende, alleene in de Vereenichde provincien te mogen maecken ofte doen maecken zeecker instrument by hem geinven- teert, bestaende in raden ende schepbalc- |
|||||||
|
ken, door zeecker subtylheyt op ende neder-
gaende , door hetwelcke by in een stilstaend water, 'twelck van sich selfs gansch geen bewegingh heeft, een sneldryvende loop ende strooin van water kan veroorsaecken, be- quaem om door middel desselfs, alderhande molens lot alderhande behoefFticheyden dienstig daerop te stellen ende daerdoor crachtelyck te doen gaen, sonder dat tot de- selve eenigen wint verwacht off andere ge- woonelycke behulpselen van water, peerden off menschen daertoe van noden zyn, ende dwelcke eens bewogen zynde, gestadelyck ende sonder ophouden gaende sullen bly- ven, synde in effecte het perpetuum mobile, daer sooveele van voor desen ge- sproocken ende by verscheyden nae ge- socht is, sonder dat men tot noch toe yet ofte ten minsten eenich vruchtschaffende effect daervan gesien heeft. Verbiedende, etc. (Eod.) Nyetrwe molen. Opte requeste van Phi-
lips Scabaile, molenaer in den lande van Casant, versouckende aldaer eenen nyeu- wen molen te mogen setten, is geappoinc- teert nihil. (Eod.) Famars. Wederom gelesen ende naer-
der gedelibereert vynde opte requeste van Joncker Philips de Lievin, heere van Fa- mars , colonnel van het Walsche regiment, is omme sunderlinge goede consideratien ende namentlyck oyck van de goede ge- trouwe diensten, by hem den lande ge- daen, verstaen, geresolveert ende geac- cordeert, dat men hem sail betaelen de somme van sestien hondert guldens eens, voor synen dienst gedaen als colonnel vant voors. regiment, tzedert den 19. Octpbris 1617 , dat hem zyne commis- sie als colonnel is gegunt ende verleent. (Juny 1.) Ds. Bogerman. Is opte recommandatie
van zyn Exc. ende volgende desselfs ad- vys, geaccordeert te schry ven aen de Magistraet der stede van Leeuwarden ende deselve te versoucken, dat zy goet willen vinden, dat men voor den tyt van veer- |
|||||||
|
CD
|
|||||||
|
mogen naesnyden op seeckere peyne, is
verstaen dat den suppliant eerst sail aen haere Ho. Mo. presenteeren, van elcke plaete een affdruckxel die hy van raee- ninge is te laten vuytgaen, om dat gedaen ende gesien, daernae op des suppliants voors. versoeck ende recommandatie van den voors. heere ambassadeur gedisponeert te werden nae behooren. (Juny 8.) Joh. Meursius. Opte requeste Joannes
Meursii, professor tot Leyden, versoec- kende betalinge van drye hondert guldens, die hy seyt hem toegeleet te syn siaers, voor het schryven van de historie vant geene sich voorgedragen heeft naer het besluyten van den trefues. Is geappoinc- teert dat den suppliant eerst sal gehouden syn te voltrecken de voorgaende resolutien. (Juny 11.) Papieren van Barnevelt. Gelesen de re-
queste van Jan Gerritss., coffermaecker alhier in den Hage , versouckende betae- linge van seven geleverde coffers, daerinne de pampieren van Mr. Johan van Olden- barnevelt syn gesloten, bedragende 82 gulden. Is geaccordeert daervan te depe- scheren ordonnantie. (Juny 14.) Elias Trip. Geleesen de requeste van
Elias Trip, versouckende vqorschriften aen den graeff van Waldeck ende andere vors- ten, om eenige ysere stucken geschuts van boven hyer te lande mogen doen affbren- gen, is opgehouden daerop te resolveren. (Eod.) Johannes Bisterfeldius. Is Johanni Hen-
rico Bisterfeldio, sone wylen Johannis Bisterveldio, in zyn leven pastor van de kercke van Sigem ende opsiender van de andere omliggende kercken van de Wedde- ravische graeffschappen van Nassau, de- welcke by de corresponclerende graven al- daer gesonden zynde, opte vergaderinge van hetSynode nalionae! binnen Dordrecht in deselve stat is gestorv^n, omrne eeni»e goede consideratien, toi voordeiingj van syne aengevangen studien, toeeolert de somme van honder; dael:ers eens , slider |
|||||||
|
tliien dagen ofte drye weecken voor het
gemeene beste ende den dienst der kercken alhier noch ophoude, den persoon van D. Bogermannus, om te mogen dienen by voorvallende occasien die haer daertoe sullen geraecken te presenteeren. (Juny 3.) Canones. Ontfangen eenen brieff van den heere schout Muys, van Dordrecht gedateert den 3. deses , daermede hy over- sendt tsestich exemplaren van de Canones ende veertich exemplaren van de Kercken- ordeninge, volgende d'ordre van baere Ho. Mo. (Eod.) Hendrick Hondius. Is Hendrick Hondius
toegeleet 24 guldens eens, tot eene er- kentenisse, van dat by haere Ho. Mo. heeft gepresenteert een tafereel-caerte van den vvelstant der Vereenichde Nederlanden, (Juny 7.) Hillebrant Jacobss. Is Hillebrant Ja-
cobss. j geswooren drucker van de genera- liteyt, gelast alhier ter vergaderinge over te brengen, tgeene Caesteecker in zyne druckerye sonder des voors. Hillebrant Ja- cobss. weeten beeft doen drucken , mette acht exemplaren die den voors. Caesteec- ker vuyte voors. druckerye gelicht heeft, ende denselven voorts gewaerschouwt ordre te stellen, dat gelycken nyet meer en ge- schiede, sonder voorgaende consent van haere Ho. Mo. Wort oock denselven Caesteecker geor-
donneert datelyck te recouvreren ende al- hyer ter vergaderinge over te brengen de exemplaren, die hy vuyte druckerye van den voors. Hillebrant Jacobss. heeft gelicht. (Juny 7.) Pieler Rubbens, Opt octroy dat Pieter
Rubbens, residerende binnen Antwerpen , versoeckt ende by den heere Carleton, ambassadeur des conincx van Brittannien gerecommandeert wordt, om te mogen la- ten vuytgaen de plaeten ofte prenten, ge- mencionneert in de lyste by hem overge.- geven, innehoudende verboth van deselve in de Vereenichde Nederlanden binnen den tyt van thien jaeren naestcommende te |
|||||||
|
70
|
|||||||
|
prejuditie ende tselve te trecken in conse-
quentie. (Juny 19.) Jr. Philips Soete, Hr. van Villers, Is gelesen
de requeste van PhilibertLogier, hoffmees- ter van den hoochgeboren furst Hendrick Frederick, grave van Nassau, als acte ende transport hebbende van Joncker Philips Soete, heere van Tillers, als man ende voocht van vrouwe Beatrice Hoffman zyn huysfrouwe^versoeckende Yoorschriften aen de stadt Antwerpen , ten eynde sy hem be- talen over desselfs pietensien in de voors. requeste verhaelt , maer is opgehouden daerop te resolveren. (Juny 20.) Johan Livien. Geleesen de requeste van
Johan Livien, majoor tot Aerdenburch, ende geordonneert deselve te stellen in handen van den raedt van state, omme daerop te disponeren, gelyck baer E. sul- len bevinden te behooren. (Juny 21.) Isadcus Frederici en Samuel Neranus.
Ontfangen eene requeste van Isaacus Fre- derici ende Samuel Neranus, oock ver- soeckende om redenen daerinne verhaelt, dat hare Ho. Mo. gelieve het arrest, tot Dordrecht op haere persoonen gedaen, te ontslaen, ende hun het recht van haere deputatien soowel als alle de anderen ge- deputeerden naer eysch van alle vrye Sy- noden te laten genieten; op beyde de voors. requesten gedelibereert zynde, is verstaen dat men deselve voor alsnoch sail laten berusten ende doen bevvaren. (Eod.) Carel Nys. Gelesen zynde de declaratie
van oncosten, overgegeven by Carel Nys, provoost generael tot executie van de sen- tence, gepronuncieeft tegen Lederberch, is verstaen dat men den declarant sail doen separeren de costen die gedaen syn voor de justitie van dieghene, die gedaen zyn na de justitie. Is geexamineert de declaratie van oncosten, gedaen ende gesupporteert by Carel Nys, geweldige provoost generael door ordre van haere Ho. Mo., na de exe- cutie van de sententie, gepronunchieert ende geexecuteert in het doode lichaem van Gillis van Ledenbereh; ende nae de- |
|||||||
|
liberate verstaen ende geresolveert, dat
den declarant hem sail hebben te adressee- ren aen de weduwe, kinderen ende vrien- den van Gillis van Lederberch, die welcke hem van dese versochte oncosten sullen hebben te betalen, volgende haere presen- tatie. (Eod.) Canones. Is geaccordeert te depesche-
ren ordonnantie opten ontfanger generael, te betalen vuyte penningen, geordonneert tot vervallinge van de costen van het Sy- node nationael aen Isaack Janss. Canin, 65 ponden, 1 schell., 8 den. van veertich grooten tstuck, over 75 gedrukte exem- plaren van de canones tot 17 schellingen tstuck ende oncosten gevallen op het pakken van deselven; aen Sacharias Joa- chiinss. ende Francois Boels, de somme van 57 ponden, 12 sch., over 't binden in parquement van 72 Ex. van de voors. canones tot 16 sch, tstuck; item aen Johan Andriessen, de somme van 25 ponden over vyftich geleverde kerckelycke ordren, ende aen Daniel Waterey ende Louwys van Berchem, cum sociis, de somme van 55 ponden, 4 schell., over 'tresumeren ende corrigeren van 46 Ex. van de Kerckelycke ordren tot 24 sch., beloopende alle de voors. partyen te samen de somme van 203 ponden, 7 sch., 8 den., volgens de declaratie. (Eod.) Geschut, Is gelesen de requeste van Jan
ende Andries Moerbeeck met zyne cora- paignie, coopluyden, woonende tot Am- stelredam, versoeckende octroy omme al- leene in dese Vereenichde provincien te mogen gieten ysere stucken ofte gotelin- gen, voor den tyt van 25 jaeren, van de materialen die zy sullen innebrengen , mits dat hun tselve werde toegelaten met- ten vrydom van convoy; maer goetgevonden alvooren te disponeren, daerop te cornmu- niceeren met zyn Exc., om te verstaen desselfs advis opt voors. versoeck. (Eod.) Canones. Is verstaen ende geresolveert dat men de canones synodi in diligentie sail doen drucken int Latyn, Duytschende |
|||||||
|
71
|
||||||||||
|
-
|
||||||||||
|
dolphei- Graphei zaliger, na te drucken ,
etc. (Eod.) Francois Spierinck. Opte requeste van
Francois Spierinck hebben haere Ho. Mo. geconsenteert ende geaccordeert, dat den suppliant vuyt dese Vereenichde Neder- landen naer Engelant sail mogen transpor- teren ende van daer wederom in deselve brengen binnen den tyt van drye maenden naestcommende, vry van convoy ende Ji- cent, drye proeff off monsterstucken ta- pitsserye, die syne Co. Maj. van Groot- Brittannien begeerich is te sien, ordonne- rende over sulcx de convoymeesters ende alle andere dien dit aengaen sail, hem hiernae te reguleren. (Juny 28.) Ds. Bogerman. Is Ds. Boogermanni preses
in het Synode nationael binnen Dordrecht gehouden, met advis van zyn Exc. ende den welgebooren heere grave Wilhem Lo- duwich, grave van Nassau, stadtholder , etc., voor de goede diensten, debvoiren, neersticheyt ende groote oncosten by den- selven gesupporteert, noch loegeleet de somme van seventhien hondert guldens eens, boven de achthondert guldens by hem voor desen ontfangen, te betaelen vuyte penningen, gedestineert tot betalinge van de oncosten vant voors. Synode, ende goetgevonden dat men hem daermede sail bedancken. (Eod.) Anna Pots. Geleesen de requeste van
Anna Pots, gewesen weduwe van wylen den capiteyn Andries Breder, ende geor- donneert deselve te communiceren Ulrich van den Hove, omme binnen den tydt van drye weecken naestcommende, na de com- municatie opte principale requeste van de suppliante tantwoorden, volgende haere Ho, Mo. apostille van den 25. April lestle- den, off dat andersints haere Ho. Sfo. daerop sullen disponeren, gelyck deselve sullen bevinden te behooren. (Juny 29.) Ds, Bogerman, Is Ds. Bogermanno, ge-
wesen preses in het Synode nationael bin- nen Dordrecht gehouden, tot eene veree- ringe ende memorie, geaccordeert een gou- |
||||||||||
|
Francoys, maex dye nyet vuytgeven voor
dat de approbatie van deselve gedaen ende by de Canones gedruckt sal syn. (Juny 24.) Elias Trip, Syn Elias Trip, coopman
tot Amstelredam, geaccordeert brieves van voorschrifteu ofle opene patenten aen alle fursten, ten eynde zy doir hare landen ende jurisdictie te water ende te lande vry vvillen laten passeeren voorby haere tollen nae dese landen, alsulcke drye hon- dert ysere stucken geschuts als hy tot deser landen dienst beeft doen ghieten in de graeffschap Waldeck, die hy meynt dat eerstdaechs veerdich sullen zyn. (Eod.) Predicanten. Gesien de reeckeninge vant
geene de theologanten ende predicanten Johan Diodati, Theodore Frouchem, Daniel Frouchem, Caesar Calendryn, Alexander Deodati, Jacques Frouchem, met heure knechten verteert hebben ten huyse van Willem van Veenendael, weert in den ver- gulden leeuw alhier in 's Gravenhage, ende by haere Ho. Mo. is doen affspreecken , bedraegende ter somrae van 117 guldens. Is geaccordeert daervan te depescheren or- donnantie. (Juny 26.) Joh. Meursius, Is d1heere Voocht ver-
socht ende gecommitteert om te visiteeren het boucxken, gepresenteert aen haere Ho. Mo. by Johannem Meursium, daertoe hy versoeckt continuatie van de betaelinge van de drye bondert guldens, die hy in eenige jaren heeft ontvangen, ende daervan rap- port te doen. (Eod.) Devenler Almanak. Is Sebastiaen Warm-
bouts, ordinaris boeckdrucker van de stadt Deventer, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van twaelff jaeren naestcommende alleene in de Vereenichde Nederlanden te mogen drucken, doen drucken, vuytgeven ende vercoopen den Deventer almanak, gemaeckt, gecalculeert ende gepractizeert by Anthonis van der Grave, der medicy- nen ende astronomiae doctor. Verbiedende, etc. den voors. Deventers almanak van An- thonis van de Grave, ende oock van Ru- |
||||||||||
|
\.
|
||||||||||
|
72
|
|||||||
|
deselve naer haer genomen, om daerop
beure principalen te verstaen. (Eod.) Vermeerderden Nassauschen Laurencrans.
Is Jan Orlers., boeckvercooper ende borger der stadt Leyden, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van sess jaeren naest- commende, alleene in de Vereenichde Ne- derlantsche provincien te mogen drucken , vuytgeven ende vercoopen zeecker bouck, voerende desen titel: de daden van den doorluchtichster forsten Maurits van Nas- sau , ofte den nieuwen vermeerden Nassau- schen Laurencrans. Verbiedende, etc. Walscke predicant. Is geaccordeert or-
donnantie op den voorgaenden voet voor den Walschen predicant, die in de Wael- sche provincien onder het cruys is die- nende, van vyfF hondert guldens, gelyck dat zeedert eenige herwaerts is geconti- nueert geweest. (July 1.) Canones. Syn ter vergaderinge gecom-
pareert zyn Exc. ende den welgebooren heere grave Wilhelm Loduwick van Nas- sau, stadtholder, etc., ende in derselver presentie geleesen ende geresumeert zynde het concept van de acte van agreatie van de canones, ende sententie der Synode nationalis tot Dordrecht gehouden. Item van de acte van beloften, die men
op morgen alhier ter vergaderinge sal voor- bouden de geciteerde remonstranten ende derselver by gevouchde, alhier bescheyden van Dordrecht, om deselve beloften te doen ende te teeckenen; ende van het concept van het placcaet, te emaneren te- gen alle secreete vergaderingen ende con- venticulen van de remonstranten; zyn de voors. drye concepten, nae behoorlycke deliberatie op alles wel geleth zynde, met zyn Exc. ende den welgemelte heere grave advis eenparichlyck gearrestecrt; alleen- lyck hebben die van Hollandt versocht, dat men hun de voors. concepten in han- den soude laten, om die morgen noch eens die heeren staten van Hollandt voor te leesen, daerinne dat bewillicht is, |
|||||||
|
den medaille, van gelycken prys ende
weerde, als zyn geweest de goude medail- len, daermede dat de vuytheemsche theo loganten van de voors, Synode vereert ende gedemitteert zyn geweest. (Eod.) Papiercn van Barnevelt Die gecommit-
teerde ter deser vergaderinge van die van Hollandt, hebben aengegeven dat die Ed. Mo. heeren staten van Hollandt, eenige gecommitteerde vuyten heuren , omme te inventariseren ende visiteren de papieren , die vuyten huyse van Bernevelt gebracht ende gestelt syn, by ordre van haere Ho. Mo. in de vertreck-kamer van de beeren gecommitteerde raden van Hollandt, met ordre om te separeren de papieren van Hollandt van diegbeene, die de generali- teyt ende andere provincien sullen raecken mitsgaders van particuliere, om die te restitueren ofte anders daermede te doen , gelyck haere Ho. Mo. sullen gelieven te or- donneren; maer den meerderen deel van de andere provintien hebben gesustineert, diewyle de sententie tegen den voors. 01- denbarnevelt gepronuntieert, ende bet sai- sissement van zyne papieren is geschiet van wegen de generaliteyt, dat by de voors. inventarisatie ende visitatie van de voors. papieren, oock behooren te wesen present, vuyt elcke provincie een, by touren; ende eenige van de provintien hebben die van Hollandt daerinne toegegeven, mits ge- vende acte, dat zy de papieren van de ge- neraliteyt ende van de andere particuliere provincien sullen separeren, ende elcke de keure laten volgen naedat verstaen ende geordonneert sail worden; dan is voor als noch opgehouden finalyck hierop te resol- veren. (Eod.) Geschut. Is anderwerff gedelibereert opte
requeste van Andries van Moerbeeck , coopman tot Ainstelredam, versouckende octroy om alleene te mogen gieten in de Vereenichde provincien, yser geschut van de materialen; die hy alhyer te lande sal brengen; maer die van Hollandt hebben |
|||||||
|
73
|
|||||||
|
Is yoorts goetgevonden dat men morgen
voor den middach de geciteerde remon- stranten ende derselver bygevoechde van Dordrecht ontboden, ter vergaderinge sail doen bescheyden ende deselve ter presen- tie van zyn Exc. ende den welgemelten heere grave voorhouden, te wilien vercla- ren ende belooven, dat zy elck bet inhou- den van de voors, acte van nu voortaen sullen naecommen, onderhouden ende hun daernae reguleren, ende daerop deselve ■vvillen teeckenen. Is voorgeslagen ende geaccordeert dat
men aen diegheene van de geciteerde re- monstranten, die de voors. acte sullen on- derteeckenen ende beloven hun voortaen daernae te reguleren tot vervallinge van haere oncosten sail laten volgen een half jaer van haer tractement, ende aenwysen een plaetse daer zy bun daerentusschen sullen mogen onderhouden ende dat men diegheene, die de voors. teyckeninghe ende beloften sullen weygeren te doen, als per- turbateurs ende ongehoorsaeme vuyteVer- eenichde Nederlanden sail bannen ende straffen volgende de placcaten; dan en sail hun respective dese resolutie nyet wer- den aangeseet, voor dat de voors. belofte ende signature sal zyn gedaen ofte gewey- gert te doen. (July 2.) Canones. Ontfangen ende geleesen eenen
brieff van de gedeputeerde der stadtGroe- ningen ende Oinmelanden, gedateert binnen Groningen den 19. Juny lestleden, hou- dende voor antwoordt opten brieff van haere IJo. Mo. van den 24. derselver maent, nopende de resolutie van de voors. pro- vincie int aggreeren van de canones Synodi nationalis, dat haer E. alles wel hehben geleesen ende beherticht, dan alsoo de heere Schaffer metten eersten herwaerts commen sail, om in haere Ho. Mo. verga- deringe goet rapport te doen, dat zy niet noodick geacht hebben , voor dese instan- ce met prolixer antwoort hiervan te ad- verteeren. (July 4.) Acte van agreatie der canones. Is gelesen
|
|||||||
|
een nieuw concept van acte van agreatie van
de canones ende sententie des Synodi natio- nalis, ende naer gedaen omvrage gearres- teert, gelyck die hiernae volcht geinsereert: Die staten generael der Yereenichde JVe-
derlanden, alien den ghenen die deesen sullen sien off hooren leesen, salut, doen te weeten ; Alsoo wy tot wechneminge van de droe-
vige ende schadelycke geschillen ende mis- verstanden, zedert eenige jaren herwaerts tot grooten ondienst vant landt ende onrust van de kercke, gereesen over die vyff bekende hooftstucken der Christelycke leere ende het aencleeven van dien, vol- gende d'ordre in Godes kercke ende selfs in de Nederlanden voor desen gebruycke- lyck, goetgevonden hebben binnen de stadt Dordrecht te convoceren een nationael Sy- node van alle de kercken deser landen; ende omme de voors Synode tot der lan- den meesten dienst te doen celebreren, tot deselve met groote moeyte ende oncosten versocht ende vercreegen veele voortref- felycke, hoochgeleerde ende vermaerde vuytheemsche theologanten van de gere- formeerde kercken, als vuyt de onderteec- keninge der decreten achter yder hooftstuck vant voors, Synode is te sien. Hebbende daerenboven tot goede directie onse gede- puteerden vuyt de respective provincien gecommitteert, om de gemelte vergade- ringe van den beginne tot den einde toe te assisteren, opdat alles aldaer in Godes vrese ende met goede ordre alleen nae den regel van Godes heylige woort, volgende onse goede meeninge mochte werden ver- handelt; ende de voors. Synode nu door Godts genadigen segen met soo groote een- stemmicheyt van alien ende een yegelycken soowel vuytlandtsche als inlantsche, van de voors. vyff leerpoincten ende de leeraers van dien, heeft geoordeelt ende met onsen voorweten ende consent op den 6. May lestleden, gepromulgeert de decreeten ende sententie, hiervoren staende. Soo ist , dat wy om de vruchten van dit groot ende 10-
|
|||||||
|
74
|
|||||||
|
Synode voornoemt, met het achtervolgb
van dien te mainteneren ende doen main- teneren, sonder dienaengaende eenige ver- anderinge te doen ofte gedoogen by yemand gedaen te werden in eenige manieren; want wy sulcx tot voorderinge van Godes eere, welstandt van den staet deser landen, mitsgaders rust ende vreede der kercken, verstaen te behooren. Gegeven onder onse cachetle, paraphure ende signature van onsen greffier, in 's Gravenhage den 4. July, anno 1619. Canones. Is geordonneert dat men d'acte
van agreatie van de canones ende de sen- tentie Synode nationalis sal senden aen Isaack Canin Janss., cum suis, om die te drucken achter de voors. canones ende sententie, ende hem voorls lasten den druck van de canones mette sententie ende acte van aggreatie te diligentieren. Is geresolveert ende geaccordeert, dat
men het octroy, den 14. Meye lestleden geaccordeert aen de scriba's politicam van ds Synode nationael, om de acten Syno- dalia alleene te mogen doen drucken ende vuytgeven in de Vereenichde Nederlanden voor den tyt van seven jaren in de Latyn- sche, Duytsche ende Fransche spraecke, sail doen depescheren op ten naem van Jacob Janss. Canin met syne consorten, ende tselve octroy dateren ende vuytgeven opten voors, dach van 14 Meye lestleden. (Eod.) Henricus Leo. Is geaccordeert dat men
den geweesen predicant tot Bommel, Hen- ricum Leo, gedaen hebbende ende geteec- kent de belofte in de acte van haere Ho. Mo. hem voorgehouden, begreepen, sail laten vertrecken daer hy dat sal begeeren, opt vast vertrouwen dat haere Ho. Mo. hebben, dat hy hem na deselve syne be- lofte sal reguleren, zynde denselven toe- geleet tot vervallinge van syne oncosten ende teringen vyftich guldens eens. fJuly 5.) Idem. Te schryven aen de stadt Bom-
mel, dat haere Ho. Mo. van Dordrecht alhier hebben doen bescheyden de geci- |
|||||||
|
hey licit werck, diergelycken noyt voor de-
sen van den aenfanck der reformatie is gesien, de kercken deser landen te doen genieten, ende nyets meer ter herten ne- mende als de eere van Godts heyligen naem, de behoudenisse ende voortplantinge van de waere gereformeerde Christelycke religie, {wesende het fundament van den welstandt ende den bandt van de eenicheyt der Vereenichde Nederlanden), mitsgaders de eenicheyt, ruste ende vrede der kerc- ken , alsmede de behoudenisse van de eenicheyt der kercken deser landen, met alle de gereformeerde kercken, van dewelc- ken wy ons niet en hebben connen nocbte mogen affsonderen, het voors. oordeel ende sententie des Synodi gesien, rypelyck ver- staen, geexamineert ende overwogen heb- bende, deselven in alles volcommentlyck hebben geapprobeert, geconformeert ende geratificeert, approberen, conformeeren ende ratificeren deselve mits desen; wil- lende ende statuerende, dat geene andere leere aengaende de voors. leerpoincten in de kercken deser landen sail werden geleert ofte gedreven, als dewelcke het voorn. oordeel conform is. Ordonnerende ende hevelende dienvolgende alle kerckelycke vergaderingen, kerckendienaers, professo- ren ende doctoren in de heylige theologie, regenten van collegien, ende voorts alien ende een yegelicken dien dit eenichsints conserneeren ofte aengaen mach, haer int exerceeren van haere diensten ende bedie- ningen getrouwelyck ende oprechtelyck in alles hiernae te reguleren ende gedragen , ten einde onse goede intentie in desen volcommentlyck allomme mach werden naegecomen. Ontbieden ende beveelen wy die staten, stadthouderen, gecommitteerde raden ende gedeputeerde staten van de provincien, respective van Gelderlant ende graeffschap Zutphen, Hollandt ende West- Vrieslandt, Zeelandt, Utrecht, Vrieslant, Overyssel, stadt Groeningen ende Orame- landen, ende alien anderen officieren, rechteren ende justicieren, het oordeel der |
|||||||
|
75
|
|||||||
|
teerde remonstranten ende diegheene, die
hen by deselve hebben gevoecht, om hun voor te houden te willen doen ende teec- kenen de verclaeringe ende belofte, begre- pen in de acte, daertoe geresolveert; ende alsoo Henricus Leo de voors. belofle gedaen ende geteeckent heeft, dat haere Ho. Mo. goetgevonden hebben haer L, daervan te adverteeren, ende dat sy hem geconsen- teert hebben van hier te mogen vertrecken ende onthouden daer hy dat sail begee- ren, met vast vertrouwen, dat hy zyne voors. beloften ende teeckeninge sal nae- commen ende hem daernae reguleeren, opdat zy geen swaricheyt en willen maec- ken den voors. Henricus Leo binnenBommel tontfangen, by sooverre als by in deselve stadt zich begeert neder te slaen. (Eod.) Festum Hommium. Is geordonneert dat
men sal schryven aen Festum Ilommium , dienaer des Goddelycken Woorts tot Ley- den , dat hy hem terstonts naer het ont- fangen van desen briefF herwaerts vervouge noch desen avont, ende hem addresseeren by den heere Vervou presideerende, die hem synen last van wegen haere Ho. Mo. sal aenseggen, te weeten, dat hy hem in diligentie transporteere naer Dordrecht , ende besorgen dat de canones van het Sy- node , gehouden tot Dordrecht, inette sententie, gedruckt alhier gesonden wor- den, tusschen dit ende Woensdach naest- commende incluys, off dat men anders by gebreecke van dien, de provincien sail consenteeren , die elcx in den heuren te mogen drucken. (July 8.) Barth. van der Bilt. Geleesen de regueste
van Bartholomeus van der Bilt, bouckver- cooper tot Leyden , die aen haere Ho. Mo. gedediceert heeft in Latynsche spraecke, zeecker bouck, geintituleert; Origo et historia Belgicorum tumultuum, ende aen haere Ho, Mo. gepresenteert, ten eynde haere Ho. Mo. souden gelieven, de voors. dedicatie te accepteren ende zynen gewil- ligen arbeydt naer heure discretie te re- compenseren. (July 10.) |
|||||||
|
Anna Walcke. Is Anna Walcke noch
voor dese reyse, nyettegenstaende voor- gaende resolutie, geaccordeert ende toege- leet twaelff guldens eens, mits dat zy haere Ho. Mo, nyet meer en sail moeyelyck val- len. (Eod.) Goud en Silverdraet. Gelesen de requeste
van Jehan Carpentier, cum suis, versoec- kende octroy tot het maecken in dese landen van goutdraet ende silverdraet, oock cantille, maer opgehouden daerop te disponeren. (Eod.) Canones, Is geordonneert te schryven
aen Isaac Janss. Canin, bouckdrucker tot Dordrecht, dat hy niet en late alhier aen haere Ho. Mo., tusschen dit ende morgen avont precis te senden ende bestellen de gedruckte canones mette sententie van het Synode nationael, binnen Dordrecht ge- houden, in de Nederlantsche spraecke, ge- lyck die zyn , gebonden ofte ongebonden, alsoo haere Ho. Mo. anders ende by ge- breecke van dien, hem van alsnu opseggen haer octroy tot het drucken van de voors. canones ende sententie in de Latynsche ende Francoysche spraecke, daervan hy hem sail houden geinsinueert mits deesen. (July 12.) Erffgen. Drusy. Gelesen de requeste
van de erffgenamen D. Drusy, maer is gepersisteert by de voorgaende resolutie , op gelycke voorgaende requeste genomen. (Eod.) Geschut. Opte requeste van Jehan An-
driess. Moerbeeck, versoeckende octroy om alleene hier te lande ysere stucken geschuts te mogen gieten van alsulcke ma- terialen als hy alhier te lande sail brengen, mits vrydom van incommende convoy ende licent, mitsgaders van den brandt, die hy daertoe sail moeten gebruycken; is goet- gevonden daerop te verstaen het advis van het collegie ter admiraliteyt binnen Am- stelredam. (Eod.) Capiteyn licit. Opte requeste van Sara,
Hendrick ende Mauritius Helt, achtergela- ten kinderen van wylen den Capitein Helt, 10*
|
|||||||
|
7G
|
|||||||
|
versoeckende alsoo haere nioeder deser
wereltis overledea int laeste van de maent van Meye des jaers 1618, dat het jaer pensioens van vyftich guldens daerinne zy gestorven is, aen hun supplianten mach betaelt -\vorden in recognitie van huns va- ders saliger dienste den lande gedaen. Is daerinne geaccordeert sonder tselve te tree- ken in consequentie. (July 13.) Geschut. Is Johan Andriess. Moerbeeck,
cum suis, coopluyden van Amstelredam , geaccordeert haere versochte octroy, omme in de Vereenichde provincien voor den tyt van twaelff jaeren naestcommende, alleene te niogen gieten ysere stucken geschut van de materialen, die zy daertoe int landt sullen brengen, mits betaelende het convoy daertoe staende, volgens de lyste. Verbie- dende, etc. Papieren van Barnevelt. Worden gecom-
mitteert d'heeren Yooght, Magnus, PIoos, Haersolte, SchafTer, om met die gedepu- teerde vuyte provincie van Hollandt by touren te vaceren totte examinatie van de papieren van Mr. Jan van Oldenbarnevelt, gebracht by ordre van haere Ho. Mo, in de vertreckcamer van de heeren gecommit- teerde raden van deselve. Maer die van Hollandt verclaren , dat die Ed. Mog. hee- ren staten van Hollandt staetswyse voor desen ordre gestelt hebben op de visitatie ende inventarisatie van de voors. papieren, versouckende mitsdien, dat d'andere pro- vincien haer dese saecken gelieven te ver- trouwen. (Eod.) Gout en xilver borduerwerckery. Is Jan
de Carpentier endeServaesHellincx, beyde borgers der stadt van Dordrecht, geaccor- deert octroy , omme voor den tyt van negen jaeren naestcommende, alleene in de Vereenigde provincien te mogen int ■werck te stellen, haere inventie ende we- tenscbap van te kunnen verarbeyden lot alle gout ende silver borduerwerckerye, geallieert silver, waervan het werck en schoonheyt als oock op de toets int vier ende andere preuven, by alle kenders alsoo |
|||||||
|
hequaem ende waerdich vverdt bevonden ,
als 'tgene men tot deser tyt toe vanltalien ende andere landen genootsaeckt is geweest te ontbieden, ende dat opten voet ende in conformite sulex als het besegelde bj- gaende doosken van haere preuve daerinne besloten, mede is brengende. Verbiedende, etc. (July 15.) Johannes Teracolio , predicant. Is Jo-
hanni Teracolio, predicant op Maeslandt- sluys, tot eene vereeringe toegeleet voor de dedicatie die hy haere Ho. Mo. gedaen heeft van syne translatie: JSuetony Tran- quillii, in de iNederlantsche vuyte Latynsche spraecke, hondert carolus guldens, te be- talen by den onti'anger generael. (July 16.) Robbert Robbertss. Is aengedient, dat
Robbei t Kobbertss., een schandeleux boucx- ken soude hebben laten vuytgaen voor de Arminianen, ten eynde dat haere Ho. Mo. daerop souden gelieven te letten, diewyle hy verscheyden tractementen jaerlicx is genietende van wegen het landt, off men hem die niet soude behooren op te seggen; maer is goetgevonden alvooren daerop finalyck te resolveeren , dat men eerst sal behoeven het voors. vuytgegeven bouexken te sien. (July 17.) Papieren van Barnevelt. Is geproponeert
dat die heeren van weegen dese vergade- ring gecomrnitteert totte visitatie van de nage'latene papieren van Mr. Johan van Oldenbarnevelt, daertoe by die van Hol- landt souden mogen werden geadmitteert, benevens die gedeputeerde van Hollandt. Die van Hollandt hebben tselve alnoch geexcuseert by de redenen van haere voorgaende excusen, maer alsoo d'andere provincien daerop serieuselyck hebben ge- insisteert, hebben die van Hollandt aenge- nomen dese zaecke te rapporteeren. (Eod.) J, Polyander en D. Colonius. Is gelesen
het advys by den raedt van state geformeert den 28. Juny lestleden, opte requeste van Johannes Polyander ende Daniel Colonius, vuyt last van de Walsche gemeente ler Groede , houdende dat haer E. bedunckt, |
|||||||
|
77
|
|||||||
|
van Jacques de Cagnioncle, coopman tot
Dordrecht, versouckende dat men hem van 's landts wegen in handen soude stellen thien duysent guldens eens, omme int werck te mogen stellen zyn inventie, daerbj het landt alle jaren soude mogen trecken ende proffyteren hondert duysent ponden salpeter, is des suppliants versoeck affgeslagen. (July 19.) Papieren van Barnevelt, Anderwerff ge-
delibereert zynde op het different, geresen opte visitatie ende inventarisatie van de naegelalen pampieren van Mr. Jan van 01- denbarnevelt, is goetgevonden te commit- teren d'heeren Yooght ende PIoos, om de redenen vant voors. different, nae de dis- positie van de naerder unie d'heeren stadt- holders voor te dragen, om hetselve diffe- rent neder te leggen by vuytspraecke ofte accommodatie; hebben die van Hollandt aengenomen van heurentwegen insgelycx deselve heereri stadtholders te onderrichten van de gelegenlheyt deser zaecke, mitsga- ders van de redenen, waerom dat dese visitatie ende inventarisatie haer alleen toecompt, alnoch tevreden zynde getrou- welyck alhier ter vergaderinge over te brengen de pampieren, die zy sullen bevinden de geueraliteyt toe te comen. (Eod.) D. de Solempne. Is Daniel "de Solempne
quartiermr. van de troupen ende tregiment van den welgebooren heere grave Ernst van Nassau, geaccordeert verloff, omme voor den tyt van vier maenden naestcom- mende hem te mogen vervoegen naer Duytschlandt, omme aldaer zyne particu- liere affairen te mogen verrichten. (July 20.) Petri Lucani. Gelesen de requeste Petri
Lucani, gewesen dienaer des Goddelycken Woorts, opt casteel van Gulick, versoec- kende gesubsidieert te zyn in zynen noot, maer is des suppliants versoeck affgeslagen. (July 22.) Bastin Lynard. Geleesen de requeste
van Bastin Lynard, Mr. forgeur de canon, de harquebouses, versoeckende brieven |
|||||||
|
Jat by provisie in de plaetse van den Ne-
derlandtschen predicant, jegenwoordich tot Groede staende, sonde mogen aengenomen werden eenen die in heyde, de Nederlandt- sche ende Walsche talen conde predicken, dye dan hiervooren soude mogen toegeleet werden een advantage van liondert guldens tsjaers, boven zyn ordinaris tractement. Hiermede hebben haere Ho. Mo. bun ge- eonformeert, mils dat den raedt van state ordre stelle , dat den jegenwoordigen pre- dicant tot Groede, met eene andere be- quame plaetse werde versien. (July 18) Canones, Is geexamineert de declaratie
van verscheyden bouckvercoopers van ver- scbeyden boucken, hy hem gebonden ende gelevert aen den heere Hugo Muys van Holy, ridder, gecommitteerde ter verga- deringe van de Ho. Mo. lieeren staten generael, ten dienste van deselve haere Ho. Mo., bedragende 39 car. guldens 12 St., ende geaccordeert daervan te depesche- ren ordonnantie. (Eod.) Wilhemvan Byler. Is noch geexamineert
de specificatie van Wilhelm van Byler, yzersnyder, van twee fyne gouden pen- ningen, by hem gemaeckt, hy ordre van haere Ho. Mo., van de Synode, den eenen voor den heere Carleton, ambassadeur van syne Maj. van Groot Brittannien, "vvegende vier oncen drye Engelschen, tot 36 guldens thien stuvers d^once, ende den anderen wegende vier oncen, tot gelycken prys , voor den heere president van de voors. Synode D. Bogermauno, beloopende te samen mettet fatsoen 357 guldens thien stuyvers.
Item noch 58 fyne silvere penningen
van de voors. Synode, gedistribueert aen de predicanten ende ouderlingen van de Synode, wegende elcken penninck twee oncen thien Engelschen, tot drye guldens twee stuyvers d'once, ende voor het fat- soen van elcken penninck 36 st., beloo- pende 104 gulden 8 st. ende alsoo te samen 551 gulden. (Eod.) Jacques de Cagnioncle. Opte requeste
|
|||||||
|
78
|
||||||
|
ninck van Polen gebruyckt te werden -
(Eod.) Thomas Grammaye. Is wederom gede-
libereert opte requeste van Thomas Gram- maye, ende syn versocht octroy op syne inventie van viersparinge, affgeslagen. (July 27.) Johan Philips, steenhouwer. Is oock aff-
geslagen het versouck by Johan Philips, steenhouder, by requeste gedaen , te mogen vuvtvoeren manner ende andere steenen , ten dienste van den Coninck van Poolen , vry van convoy, omdat zyne Maj. dat van hare Ho. Mo. nyet en heeft begeert by missive, gelyck dat gebruyckelyck is, ende zyne Maj. oock gewoon is te doen, om te mogen vuytvoeren zyne ordinares provisie van Rynsche wyn. (Eod.) Heere van Caslrichom. Opte requeste
van den soon van den heere Castrichom saliger, is gcaccordeert te schryven aen den heere van Langeracq, dat hy densel- ven, commende in Vranckryck, soude wil- len doen alle adress. ende faveur, in ge- neralibus termini's. (Eod.) Thomas Grammaye. Is Thomas Gram-
maye geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende, al- leene in de Vereenichde Nederlanden te mogen maecken ofte doen maecken , zeecker fatsoen off forme van ketels, ende van verscheyden instrumenten, soo van yser als van andere stoffen, zeer bequaem tot het ambacht van de brouwers, oock zeec- ker forme van collocatie ofte plantinge van deselve ketels ende instrumenten, dienende tot sparinge van hout, turff, steencolen ofte andere stoffaige van brandinge. Ver- biedende , etc. (July 29.) Bastiaen Lenard. Syn Bastiaen Lenard,
geschutgieter , woonende alhier in den Hage, geaccordeert brieven van voorschrif- ten aen den secrelen raedt van den Prince van Luydick, ten eynde zy hem doen ad- ministreren goet recht ende expeditie van justitie , tegen die van het dorp van Des- soubs Moine la Moine, sulcx dat hy mach |
||||||
|
van recomroandalie acn het dorp van Sou-
maye in de landen van Luydick, ten eynde sy hem souden betaelen sess hondert guldens, die den suppliant voor het voors. dorp heeft verschoten, maer opgehoudcn daerop te dlsponeren. (Eod.) Mr. Claude Lurlillicr. Geleesen de re-
queste van Mr. Claude Lartillier, versoec- kende eenige suhsidie tot zyn onderhout om hem te mogen onderhouden in zyn ballincxschap; als verlaten hebbende zyn clooster , vaderlandt ende vrienden om de religie; maer is opgehouden daerop te re- solveren. (Eod.) Baslin Lynard. Opte requeste van Bas-
tin Lynard, Mr. forgeur de canon, d'arc- quebouses, zyn hem gcaccordeert brieven van voorschriften tot co'mpliment van jus- titie, daermede hy roach becommen be- taelinge van sess hondert guldens, die men hem by sloth van reeckening schuldich gebleven is. (July 24.) Thomas Grammaye, Opte requeste van
Thomas Grammaye is verstaen, alvooren daerop te disponeeren, dat den suppliant eerst naerder openinge sail doen van zyne inventie aen den heere Santen. Eod.) Carel Nys, Is gelesen de declaratie van
Carel Nys, geweldige provoost vant hoff, van de oncosten by hem verschooten int execuleren van de sententien , gestreecken tegen Mr. Jan van Oldenbarnevelt, ende het doode lichaem van Ledenberch ; ende goetgevonden deselve te stellen in handen van den agent Valckenburch ende den procureur Pots, om die te doorsien ende examineren off daerinne geen exces en is, ende wat daerop betaelt mach syn, ende hem soude moegen toegeleet werden voor zyn extraordinaris. (July 26.) Johan Philips, steenhouwer. Is geaccor-
deert dat Johan Philips, steenhouvyer, vuyt dese Janden sail mogen transporteren naer Polen, vyfflhien duysent voet marmoren- steen van allerley coleuren ende v ffthien duysent swarte ende wilte voetsteenen , omme aldaer tot het paleys van den Co- |
||||||
|
79
|
|||||||
|
consequeren beiaelinge van sess hondert
gulden, die sy hem by slote van reecke- ninge schuldich gebleeven zyn. (Eod.) Mr. Evert van der Maes, schilder. Is
Mr. Evert van der Maes, schilder alhier in denHage, toegeleet tnegentich gulden voor het copieren ende schilderen van zeeckere groote caerte van de riviere van de Elve , by ordre van haere Ho. Mo. (July 30.) Henrici Rosey en la Motio. Is geordon-
neert dat men zeecker boucxken daertoe octroy versocht wordt om te mogen doen drucken, geintituleert: Theorematum sive divinarum considerationem omnis generis selectissimarum, etc. collecta proponitur studio ac labore Bemardii Bey em a Fri- sii Leuwardiensis, sal stellen in han- den Henrici Rosey et Lamotii, omdat te visiteren ende daervan rapport te doen, om derselver advys gehoort, op het ver- sochte octroy, gedisponeert te werden nae behooren. (Eod.) Gerefugeerde van Aken. Syn Arnoult
Doppengieler voor hemselven ende in den naem van alle zyne interesserende bor- geren van Aaken in dese landen gerefu- geert, geaccordeert haere versochte voor- schriften aen den Cheurfurst PaltzgraefF. (July 31.) Elias Trip. Syn Elias Trip geaccordeert
brieven van recommandatie aen zyne furstel. hoocheyt van Ceulen , ten eynde syne cheurf, hoocheyt gelieve, aen den suppli- ant te consenteeren ende accordeeren, dat hy in syne alrede opgestelde hutten zoo- vele geschuts sal mogen doen ghieten als hem tselve oorbaerlyck sail duncken, ende dat hy deselve in dese landen vry ende onverhindert ten dienste van dien, sail mogen brengen ende leveren. (Eod.) Joncker Ydo Grammaye. Geleesen de
requeste van Joncker Ydo Grammaye, raedt ende landt-rentmeester generael van de Ertzhertogen in de quartieren van Gel- derlandt tot Roermonde, versouckende de lalificatie van haere Ho, Mo. van een re- , |
|||||||
|
signatie, gedaen van een canonicx prebende
binnen Bergen opten Zoom, lot behoeff van Reynier Pives ; maer is goetgevonden al- vooren hierop te disponeren, dat men eerst sail sien de fundatie van de voors, cano* nicx prebende. (Aug. 1.) Jan Janss. Stampioen, Is Jan Janss.
Stampioen, borger binnen Rotterdam, ge- accordeert omme voor den tyt van vyfi jaeren naestcommende, alleene in de Ver- eenichde Nederlanden te mogen doen sny- den ende drucken eenen Coelestum planum, by hem geinventeert ende gemaeckt, waer- inne de sterren des hemels naer haere si- tuatie, gelyck se in den hemel gesien werden op haere lengte ende breedte per- fectelyck gestelt zyn, waerdoor elck een de sterren des hemels lichtelyck sail Jeeren kennen, met een cleyn boucxken, geinti- tuleert: Coelestum planum, tot eene on- derwysinge van dien. Verbiedende, etc. (Eod.) Wilhem Kick. Is Wilhem Kick, borger
binnen Amstelredam, ende inventeur van de geemailleerde lackwerck, toegeleet tot eene vereeringe, voor de dedicatie van deselve zyne inventie aen haere Ho. Mo. in recognitie van de costen ende arbeyt, by hem aen deselve inventie tot dienste vant landt geemployeert, de somme van 320 carolus guldens. (Aug. 2.) Matthys van der Houve. Geleesen de
requeste van Matthys van der Houve, li- centiaet in de rechten, residerende tot Bergen op ten Zoom , versoeckende octroy voor den tyt van twintich jaren, omme daerentusschen in de Vereenichde Neder- landen alleene te mogen drucken ofte doen drucken, ende in deselve vercoopen de placcaten die hy heeft gecompileert tot seven ofte acht duysent stucken, soo by haere Ho. Mo. als de voorgaeude princen van dese landen vuytgegeven, maer is goetgevonden alvooren hierop te dispone- ren , te committeren den heere Bruynincx, om de voors. gecompileerde placcaten, met |
|||||||
|
80
|
|||||||
|
doen drucken ende vuytgeven, zeecker
houexken hy hem gemaeckt, geintituleert: Danielis Heinsii, Homilia in locum Johan- nis Cap. XXII. vs. 9, in qua de electione et quae ab ea pendet, quinque articulorum doctrina, de qua ejusque in ecclesiis recepta est, usu ac edificatione agitur, Verhie- dende, etc. (Aug. 10.) Baecken. Te schryven aen den arabas-
sadeur Caron, alsoo haere Ho. Mo. van goeder handt hericht zyn, dat zyne Co. Maj. van Groot Brittannien aen sir Eduart Howardt, ridder, een van syne schaeldrae- gers ofte montschenckers opten 28.Augusti, in den XIJI jare zynder rycken over Enge- landt , Vranckryck ende Yerlandt, ende van Schotlant het negen en veertichste, octroy geaccordeert heeft, om te mogen maecken een bequaem lichthuys ende haecke in de dangereuse passagie by zeeckere plaetse , geheeten , Dungenesse opte kust van Kent, op zeecker last van contributie, daeronder dat men soude verstaen te sub- jecteren deser landen schepen ende goede- ren, daerinne geladen, tegen de opgerechte entrecourssen; dat haere Ho. Mo. daerom hegeeren , dat hy alle goede debvoiren hy syne Maj. sail helpen hevoorderen, dat de voors. suhjectie ten respect van deser lan- den ondersaten ende derselver schepen ende goederen mach werden aifgedaen ende cesseren. (Aug. 13.) Grevius, predicant. De monstercommis-
saris Francois Doubleth , heeft overgebracht eenige informatie van de comportementen van Grevius, geweesen predicant tot Ileus- den , diewelcke goetgevonden is te stellen in handen van de heeren gecommitteerde van Hollandt in haere Ho. Mo, vergade- ringe. (Aug. 14.) Nieuwe molen. Is Mr. David Wynants
van Oudewater, Adriaen Bastiaensz,, hor- germeester aldaer ende Pieter Bachellort, coopman tot Amstelredam, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jae- ren naestcommende alleene in de Veree- nichde provincien te maecken ofte doen |
|||||||
|
dat daervan depenteert te visiteren, ende
van syn goet beduncken rapport te doen. (Eod.) Meursius. Is geleesen de requeste Jo-
hannisMeursy, professor in de universiteyt tot Leyden, daerby hy haere Ho. Mo. pre- senteert zeecker zyn werck, geintituleert: Graecia feriala , sive de festis Graecorum ; versoeekende om hem te nieer in zyne studien te encourageeren, dat haere Ho. Mo. gelieve zyn werck aengenaem te heb- hen, ende met eenen oock favorahelyck te disponeren op zyne requeste, gepresen- teert den 26. July lestleden, hierby we- derom gevoecht; maer naer deliheratie zyn heyde voors. versoucken affgeslagen, ende dienvolgende de voors, exemplaren vuyt- gegeven , om die den suppliant te resti- tueren. (Aug. 3 ) J. R. Danckaerts. Geleesen de requeste
van Johan Rheynhoutss. Danckaerts, ende goetgevonden deselve te stellen in handen van den heere Bruynincx, om die te exa- mineren ende daervan rapport te doen met zyn advys. (Aug. 5.) Nassauschen Laurencrans. Is Jan Or!era
tot eene vereeringe toegeleet voor zyne gedaen dedicatie aen haere Ho. Mo. van den houck hy hem vuytgegeven, geintitu- leert : de oorlogsdaden van den Doorluch- tigen Vorst Mauritius van Nassau, off den nyeuwen vennaerden (sic) JNassauschen Laurencrans, mette presentatie van derthien derselver houcken, de somme van twee hondert carolus guldens. (Aug. 7.) Elias Trip. Opte requeste van Elias
Trip , coopman tot Amstelredam, versoee- kende nyeuwe hrieven aen den Coninck van Groot Brittannien, om te mogen vuyt Engelandt nae dese landen te transportee- ren drye hondert stucken geschuts, ten dienste van deselve, is voor alsnoch op- gehouden te disponeren. (Aug. 8.) Daniel Heinsii. Is Danielii Heinsii, ge-
accordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende, alleene in de Yereenichde Nederlanden te mogen |
|||||||
|
i
de requeste van Everardus Voscuyl, gevve-
sen predicant tot Campen, versouckende om redenen daerinne verhaelt, dat hem gegundt soude werden den tyt van sess maenden, om hem binnen middelen tyt te beraden opte teeckeninge van de acte hem voorgehouden, ende hem oock vuyt de stadt Campen in dese provincie van Hol- landt, in een plaetse in aller stillicheyt ende gehoorsaemheyt te begeven, houden ende dragen als een gehoorsaem onderdaen ende privaet persoon tot haere Ho. Mo. genoegen ; maer is nae deliberate tvoors. versouck affgeslagen ende verstaen , dat men den suppliant morgen voor den mid- dach alhier ter vergaederinge sail doen bescheyden ende hem den geresolveerden eedt ende beloften voor te houden, gelyck dat andere gedeporteerde predicanten ge- schiet is, ende aff te vraegen, oft hy dien begeert datelyck te presteren. (Aug. 22.) Ponten. Geleesen de requeste van Her-
mannes Fligerius, om te vercrygen octroy tot zyne inventie, om met ponten ende anders over alle rivieren, hoe wyt die oock zyn, met een man, peerden, ruyte- ren, soldaten ende bagagie soo snei te kunnen overvaeren, dat hy tweemael tegen eens kan overcommen ende soo rechten cours nemen, dat hy op een treede weegs sal aencomen daer 't hem gelieft, ende oock wederom cominende van gelycken , tzy wat onweeder ende zware stroomen datter can coomen ofte vallen; maer goet- gevonden alvooren te disponeren, dat den suppliant eerst sail maecken ende aen haere Ho. Mo. presenteeren een model van zyn inventie. (Eod.) Vuerbaecken. Ontfangen eenen brieff van
het collegie tcr admiraliteyt tot Hoorn ofte Enchuysen , gedateert den 21. deses, hou- dende voor advis opte gevoechde declara- tie van de oncosten, gedaen over het re- pareeren van den tooren, staende opten eylande van Eus, hun toegesonden, om daerop te verstaen derselver advis; dat zy nae de examinatie van de voors. declaratie 11
|
||||||
|
maecken, stellen ende te werck brengen,
een nyeuw water instrument ofte molen , gaende met drye raeden, sonder cammen ofte staven daertoe te gebruycken, waer- mede men sonder wint ofte menschen arbeydt, doch met behulp van een paerts werck sooveel water can vuytwerpen vier voeten hoog, als twee van de beste acht- cante watermolens met voile zeylen, ende bequaeme wint vuyt ende opwerpen connen, Verbiedende, etc. (Aug. 16.) Daniel Tresel. Is ontvangen ende ge-
leesen eenen brieff van Daniel Tresel , geschreven t'Antwerpen , den laesten July lestleden, versouckende om redenen daer- inne verhaelt, dat de sententie, tegen hem gestreecken , int geheel te niet soude werden gedaen, ofte dat men immers by provisie hem van de betaelinge soude excuseren, ofte ten minsten die voor zeec- keren tyt te surceeren. Maer daerop ge- delibereert synde , ist voors. versouck aff- geslagen. (Eod.) Predicant tot Rhees. Is geleesen de re-
queste van den predicant tot Rhees, om te hebben verbeeteringe van zyn tracte- ment, ende goetgevonden daerop te ver- staen het advys van den raedt van state. (Aug. 17.) Regiments predicant. Alsoo verstaen
wert, dat onder het regiment van den generael Cecil een predicant soude zyn, die om seeckere redenen tot zyn ampt onbequaem zoude weesen; is goetgevon- den dat men den raedt van state hiervan sail adverteren , om daerop te willen let- ten ende disponeren, gelyck haer E. sullen bevinden te behooren. (Aug. 19.) Daniel Tresel. Gelesen de requeste van
de huysvrouwe van Daniel Tresel, is geor- donneert deselve te stellen in handen van Johan Hailing, curateur ende ontfanger van de geconfisqueerde meuble goederen van de geexecuteerde endegecondemneerde gevangens, orame haere Ho. Mo. hiervan te adverteeren van zyn advis (Aug. 20.) Everardus Voscuyl, predicant. Gelesen
VII. |
||||||
|
82
|
|||||||
|
bevinden, die oncosten daerinne gestelt,
geschiedt te zyn tot eeu vierbaecke opten voors. eylande, ten dienste ende gerieff van de schepen by nacht ende by ontyden daeromtrent passeerende, opdat deselve voor alle ongeluck sooveele mogelyck be- schermpt mogen zyn, zvnde de meeste penningen daervan vuyte incompsten van de coinptoiren der convoy en van Deventer ende Swol betaelt, als geschiet zynde ten dienste van den lande ende verseeckeringe van alle passeerende schepen; te meer mede dat zy verstaen hebben, dat de oncosten van de vierbaecken opten eylande van Wick, door haere Ho. Mo. ordre be- taelt zyn, by de heeren van de admira- liteyt tot Amslelredam ; daerom dat hun bedunckt, onder verbeeteringe, dat deselve penningen voor dese reyse, ende sonder tselve te tiecken in consequentie, well ten laste van den lande behooren gebracht te werden , mils dat het onderbout ende re- parei*en van alle vordere oncosten nyet meer en sail commen ten laste van de generaliteyt, maer sail sulcx moeten ende behooren gedaen te werden tot laste van de provintie van Overyssel ; slellende niet te min alles tot haere Ho. Mo. discretie. Opt voors. advys gedelibereeit zynde, hebben haere Ho. Mo., omine redenen ende consideratien daerinne verhaelt, hun daer- mede geconformeert ende dienvolgende geaccordeert ende accorderen mits desen , dat die voors. gecommitteerde raden ter admiraliteyt biunen Hoorn ofte Enchuysen, vnyte incompsten van haerl. comptoiren , de voors. declaratie vant gene de lanteerne ende het planckwerck tegens het affslaen van de zee opt eylandt Eus gemaeckt, heeft gecost, sullen betalen voor dese reyse lot laste van de generaliteyt, mits dat het onderhout ende repareren van alle andere oncosten, voortaen sail moeten gedaen werden tot laste van de provincie van Overyssel. (Aug. 23.) Ponten. Opte requesle van Hermanus
Vligerius is verclaert, dat den suppliant |
|||||||
|
zyne inventie sail proberen met kennisse
van eenige gedeputeerde vuyt het coliegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam, ende deselve goetgevonden werdende, sail de suppliant zyn versochte octroy, voor zeec- keren tyt geaccordeert worden. (Eod.) West Indteri. Opte requeste van Hierck
Ruyter, schipper van Mitldelburch , ende Franchois du Chesne, van Leyden, is ge- consenteert int depescheren van de ver- sochte commissie volgende het concept, te dienen in West-Indien , mits dat nyet en werde gedaen tegen het bestant. (Eod.) Everardus Voscuyl Hie staten generael
der Vereenichde JVederlanden, gelioort heb- bende de mondelinge verclaringe by Ever- ardo Voscuyl, gewesen predicant tot Cam- pen, in haere Ho. Mo. vergaderinge tot verscheyden reysen ende lestleden op he- den gedaen, opt geene hern voorgehouden is van dat hy in qualiteyt als van alle kerckelycke diensten ontslagen , ende over sulcx particulier synde, soude willen be- looven ende by syne onderteyckeninge verclaringe doen in goeder conscience, ende oprechtelyck van nu aff ende voor- taen hem te sullen onlhouden van alle kerckelycke diensten ende bedieningen , ende wat daervan dependeren inach int heymelick ofte int openbaer, directelyck ofte indirectelyck, ende dat hy Voscuylius voorn., tselve gedifficnlteert ende gewey- gert heeft, nyettegenstaende alle serieuse vermaningen gebruyckt om hem daertoe te persuaderen ; hebben haere Ho. Mo. ver- claert ende geordonneert, verclaeren ende ordonneren mits desen, dat de voors. Everardus Voscuylius door zeeckere boden by haere Ho. Mo. te ordonneren, gebracht ende geconduiseert sail worden vuyte Ver- eenichde provincien ende het souverain re- sort derselver, sonder daerinne wederomme te mogen commen ofte keeren voor ende alleer haere Ho. Mo. genoechsaem gebleec- ken sail weesen, dat hy willich ende be- reyt is, de voorgestelde acte te onderteec- kenen, ende daernae van haere Ho. Mo. |
|||||||
|
■
|
|||||||||
|
/
|
|||||||||
|
\
|
|||||||||
|
speciael consent daertoe vercregen sail
hebben, oppene ter contrarie doende, van daerover als een perturbatur van de ge- ineyne ruste, andere ten exemple, arbi- tralyck gestraft te werden. Gedaen, etc., op ten 23. Augusti 1619. Johannes Brucherus. Is geleesen het ad-
vys by den raedt van state geformeert opten 18. deses, opte requeste van Johan- nes Brucherus, predicant tot Rhees, hou- dende dat men den suppliant tot behuip van syn onderhout noch soude mogen toe- seggen ende vergunt werden de somme van twee hondert gulden, ende dat niet- temin de magistraet der stadt Rhees, by het schryven van haereHo.Mo., ernstelyck sal vermaent werden , zelfs op het volco- men onderhout des suppliants te voorsien als die soowell is dienende heure borgeren ende ingesetenen als het garmsoen. Hier- mede hebben haere Ho. Mo. hun geconfor- meert ende den raedt van state versocht, dese resolulie te doen eflectueren. (Eod.) Robbert Robbrechtss. Te schryven aen
het collegie ter admiralileyt tot Jloorn ofte Enchuysen , alsoo Robbrecht Rob- brechtss. verscheyden fameuse libellen by hem gemaeckt, heeft vuytgegeven, onder de gemeenten , tegen deser landen placca- ten, mits welcken hy vervallen is in de boeten daerby gestatueert, dat haere Ho. Mo. hen daeroni lasten ende ordonueren , de voors. Robbrecht Robbrechtss. tracte- menten , die hy op haere comptoiren heeft nyet meer te betalen; ende werden die van Hollandt versocht te schryven aen den officier der stede van Hoorn, dat hy tegen den voors. Robbrecht Robbrechtss. proce- deert achtervolgende de placcaten , als overtreder van deselve, anderen ten exem- pel. (Aug. 26.) Marbersteenen. Geleesen de requeste
van schipper Pouwels Corneliss. van Wy- denes, versoeckende vuyt dese landen naer Poolen te moegen transporteeren tot dien- ste van syne Maj. drie en twintich rouwe stucken marmersteen, daermede den groo- |
ten hertoge van Toscanen zyne Maj. van
Poolen doet vereeren , raaer ist voors. vcrsouck afFgeslagen, door 'tgebreck van eenich bewys vant voors. voorgeven, van wegen de'n Coninck van Poolen. (Augf 28.) Namursche steen. Ontfangen eenen brieff
van den Coninck van Poolen , geschreven tot Versau (Warschau ?) den 18. July lest- leden , ten eynde Gilliaume van Mertten , borger ende steenhouder tot Elbingen, toegelaten soude werden alhier te lande te coopen ende nae Poolen te brengen, eenige duysende viercantige ende van andere forme van Naemsche steen, tot zynes Majs. fa- brycke, vry van convoy ende licent, daer- inne dat geaccordeert is. (Aug. 30.) Joncker Staeckenbrouck. Is geleesen de
requeste van Joncker Thomas van Staec- kenbroeck, commissaris generael van de cavallerie, commandeerende binnen der stadt Grave, versouckende een maentlyck tractement, gelyck als Joncker Pieter van Sedelnisky zyne voorsate gehadt heeft , ende goetgevonden daerop te verstaen het advis van den raedt van state. (Aug. 31.) Wed. Trello. Andermael gedelibereert
zynde opte requeste van Joffrouwe Clara van Persyn, weduwe van wylen heere Charles van Trello, is omme goede con- sideratien, nyettegenstaende heure Ho. Mo. resolutie van den 26. Octobris lestleden, de suppliante alnoch toegeleet vier hondert carolus guldens eens tot haer onderhout, ten regarde van haeren hoogen ouderdom, te betaelen in twee naestcommende jaren , innegaende nae de expiratie van de voor- gaende concessie, telcken jaere twee hon- dert car. guldens. (Aug. 31.) Caret Vermander. Is Carel Vermander
geaccordeert paspoort, omme vuyt de Ver- eenichde Nederlanden nae Denemarcken te mogen transporteren achtien stucken ta- pitsseryen , by hem opgemaeckt door last ende ten behouve van den coninck van Denemarcken , gepact in drye cassen , vry van convoy ende licent, onder suffisante cautie, dat hy binnen den tyt van vier 11*
|
||||||||
|
S4
|
|||||||
|
zyne inventie, daervan hem octroy is ge-
accordeert, toegeleet twaelff guldens eens. (Sept. 5.) Joncker Staeckenbroek. Is geleesen het
advys by den raedt van state gefonneert, opte requeste van Joncker Thomas van Staeckenbroeck, commanderende tot Grave, opten vierden deses, ende nae deliberate verstaen, dat men den raedt van state sail versoucken, haere Ho. Mo. naerder opte voors. requeste te willen adviseeren. (Sept. 6.) Idem. Is geleesen den brieff, ontfangen
van den raedt van state, gedateert den 7. deses , inhoudende dat haerE. volgens haere Ho. Mo. apostille wederom ernstelyck geresu- meert hebben de requeste Joncker Thomas van Staeckenbrouck, ende wes daervan de- pendeert; ende op alles volcomentlyck we- derom geleth, maer dat haer E. haere Ho. Mo. njel naerder noch anders op zyn ver- souck kunnen adviseeren als zy by haeren voors. brieff gedaen hebben; ende daerop gedelibereert zynde, hebben haere Ho. Mo. het versouck des suppliants affgeslagen. (Eod.) Samuel Weiss. Is by Samuel Weiss van
Berne in Switserlandt, haere Ho. Mo. ge- dediceert ende gepresenteert hebbende zeec- ker boucxken, geintituleert: Apologie ou declaration, pour lesquelles les trois estats du ftoyaulme de Boheme subatraque, ont este contraints de prendre les armes pour leur defense et conservation, versouckende dat haere Ho. Mo. gclieve tselve in danck aen te nemen. Ende alsoo bevonden wordt, dat tvoors. boucxken is gedruckt sonder voorgaende visitalie, sonder den naem van den drucker ende expressie van de plaetse daer tselve gedruct is, ende alsoo tegen deser landen placcaten onlancx geemaneert, is de heere van Bouchorst versocht, tvoors. boucxken tot hem te nemen , ende aen de heeren gecommitteerde raden van Hollandt te behandigen, om hem daerop te infor- meeren, ende tegen den drucker te doen procederen voor de conservatie van het |
|||||||
|
maenden sail overbrengen, altestatie by
zyne Maj. geteeckent, dat hy de voors. achtieu slucken tapitsseryen tot zynen dienst ende gebruyck heeft ontfangen. (Eod.) Andreas^ Crebs. Geleesen de recjueste
van Andreas Crebs, geweesen professor juris in de universiteyt van Conincxbergen, versouckende voorschriften aen den Coninck van Poleu, ten eynde by in syne professie weder aengenonien soude mogen werden; maer in bedencken gehouden daerop te re- solveren. (Eod.) Hermanni Fligery. Geleesen de requeste
Hermanni Fligery , versoeckende , diewyle hy de preuve van zyn inventie tot Rot- terdam gedaen heeft, dat hem sjn ver- sochte octroy soude werden geaccordeert, maer de heere Witssen heeft dese requeste tot hem genoomen, om daerop eerst te spreecken mette gecommitteerde raedcn van Hollandt ende deselve daerop te ver- staen. (Eod) Hermannus Fligerius, Is meester Her-
mannus Fligerius, inwoonder ende borger totSwoll, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van sess jaeren naestcommende , alleene in de Vereenichde provincien te mogen maecken ofte doen maecken zyne inventie, omme met ponten ende andere diergelycke schepen op alle rivieren ende stroomen , hoe sterck die oock zjn, over te vaeren , met ruyteren , voetvolck , ge- schut ofte andere munitie van oorloge, ende dat sonder seylen , riemen, boomen, stuyren ofte eenige hulpe van menschen, als alleene een die de ponte los ende vast maeckt, werdende door seecker instrument gedwongen soo recht over te vaeren, dat bet nyet een handtbreet sail missen aen te comen daer men begeert te wesen, al- waer 'toock soo dat den stroom ende wint tsainen hert ende starck affdringen, ende men soude dencken dat het onmogelyck ware syn cours te houden. Verbiedende , etc. (Sept. 3.) Idem. Is Hermanno Vligerio om eenige
gocde consideratien ende naementlyck van |
|||||||
|
85
|
|||||||
|
recbt van de hooge overicheyt. (Sept. 10)
Ettas Trip. Ontfangen eenen brieff van de bewinthebberen van de 0. I. compaignie binnen Amstelredam , aldaer geschreven den 14. deses, daerby zy versoucken, alsoo Sr. Elias Trip, mede bewinthebber van de 0. 1. compaignie, vercoft heeft drye hon- dert stucken yseren gotelingen, die hy in Engelandt veerdich is hebbende, dathaere Ho. Mo. gelieve, favorabelyck aen zyne Co. Maj. van GrootBrittannien te schryven, dat derselver zyne Maj. gelieve, hem te permitteeren, de voors, drye hondert stuc- ken geschuls vuyt Engelant herwaerts te transporteeren, ende aen den heere am- bassadeur Caron te lasten, de goede handt met alle debvoiren daeraen te houden; zynde voorts goetgevonden dat men den heere Carleton van dese resolutie sail on- derrichten , ende syn E. versoecken, de goede ende behoorlycke hant te bieden , dat zyne Maj. egeen swaricheyt en wil maecken , den voors. vuytvoer te permit- teeren, (Sept. 17.) Pad tusschen Utrecht en Holland. Is ver-
socht dat men eenige vuyt dese vergade- ringe soude willen committeeren, om te maecken een besteck van het pat, dat voorgeslagen wordt te maecken tusschen Utrecht ende Hollandt, ende te overslaen wat tselve soude costen, maer is opgehou- den daerop te resolveren. (Eod.) Isaac Elsevier. Opte requeste van Isaac
Elsevier, bouckdrucker tot Leyden, is ge- ordonneert dat men deseve sal senden aen borgermeesteren ende regeerders der stadt Leyden, ten eynde zy haere Ho. Mo. ad- verteeren van de gelegentheyt der zaecken daerinne verhaelt. (Sept. 19.) Francois Schillemans. Is Francois Schil-
lemans , plaetsnyder tot Middelburch, ge- accordeert ordonnantie van de sonime van 214 gulden 10 st., voor dat hy tot Dor- drecht gelevert heeft door last van de heeren hare Ho. Mo. gedeputeerden aldaer, 83 parapiere exemplaren . representerende naer het leven het Synode aldaer gehou- |
|||||||
|
den, tot 30 st het stuck, mitsgaders al-
hier (door ordre) ses sathyne gelycke exem- plaeren tot vyfthien guldens tstuck, opten ontfangergenerael, te betaelen vuytte pen- ningen geaccordeert tot vervallinge van de costen van de voors. Synode. (Eod.) Bogermannns. Is geaccordeert te depe-
scheren ordonnantie voor den procureur Pots, van de somme van hondert daelders, over verteerde costen tzynen huyse gedaen byD. Bogermannus, in den lyt dat hy van wegen haere Ho. Mo. versocht is, alhier in den Hage ten dienste van den lande te verblyven , te betaelen vuytte penningen , geaccordeert tot vervallinge van de oncos- ten van de Synode tot Dordrecht gehou- den. (Eod.) Elias Trip, Is Elias Trip, geaccordeert
opene patenten, omme vuyt Zuytlandt in dese landen te mogen brengen de quanti- teyt van twaelff duysent schippont yseren cogels, ten dienste van de collegien ter admiraliteyt mitsgaders van de 0. L compaignie, voorby de thollen opten We- ser, vry van de betaelinge van deselve. (Sept. 20.) J. A. van Warmenhuysen. Gelesen de
specificatie van Johan Adryaenss. van War- menhuysen , alhier in den Hage van zynen verdienden salaris int inventariseren van de goederen van de geexecuteerde ende gecondemneerde persoonen, door last van de heeren rechteren by haere Ho. Mo. ge- committeert, over de voors. geexecuteerde ende gecondempneerde persoonen, bedrae- gende ter somme van 314 gulden 14 st. Is geaccordeert daervan te depescheren or- donnantie, te betaelen vuyte incompsten van de voors. geconfisqueerde goederen. (Eod.) Daniel Tresel. Geleesen de requeste van
de huysvrouwe van Daniel Tresel, versoec- kende dat haer soude werden geaccordeert in voldoeninge van de tvvee duysent gul- dens, daerinne haeren man is gecondemp- neert mette costen , te mogen gestaen mette betaelinge van twaelff hondert carolus guN |
|||||||
|
8(3
|
|||||||
|
dens, binnen den lyt van twee ofte drye
maenden, maer is dit versouck aflgeslagen ende gepersisteert by de voorgaende reso- lutie. (Sept. 21.) Wed. Adryaen van den Spiegel. Is de
weduwe van Mr. Adryaen van den Spiegel saliger, in syn leven geweest zynde chi- rurgyn generael vant leger, vnyt commi- seratie van haren jegenwoordigen soberen staet, toegeleet vyftich guldens eens, son- der tselve te trecken in consequentie. (Eod.) Vrouwe Francoise Lauryn. Is geaccor-
deert te schryven aen de gecommitteerde raden van de heeren staten van Zeelnndt; diewyle zy adverleeren voor baer advys opt inhouden van de requeste aen haere Ho. Mo., gepresenteert by Joncker Guido van Lauryn, voor hemselven ende als pro- curatie bebbende van vrouwe Francoise Lauryn, cum suis, als erffgenaemen van wylen Mr. Jeronimus Lauryn, ridder, dat van wegen de graefflyckheyt ende partyen by commissarissen van haere Ho. Mo. daertoe te committeeren, wel be- hoort accord getroffen te werden , daer- mede baere Ho. Mo. hun bebben gecbn- J'ormeert, dat zy haere Ho. Mo. naerder willen adviseren, hoe ende in wat ma- nieren dat men sulcken accord best soude kunnen ende mogen treflen. (Sept. 25.) Louys de Gear. Opte requeste van Lou*
wys de Geer, coopman van wapenen tot Amstelredam,- versoeckende acte van con- sent , omme voor twee duysent mannen wapenen, vry vuyt dese landen naer Oost- landt te mogen doen schepen ende salpeter daertegen wederom in dese landen te bren- gen. Is goelgevonden daerop te verstaen net advys van zyn Exc. ende des raels van state. (Sept. 27.) Oudemannenhuys te Zierickzee. Geleesen
de requeste van de regenten vant Oude- manhuys derstadt Zierickzee, versoeckende ordonnantie opten ontfanger generael van de beden van Brabant , onder het gebiet van de Vereenichde Nederlanden, Swerius , |
|||||||
|
van een rente van sess ponden groote
vlaems, vermogens de brieven daervan zynde, ende geordonneert deselve requeste te stellen in handen van de superinten- denten ende ontfanger van de middelen van Brabant, gedestineert tot betaelinge van de rentieren van deser zyden, renten hebbende opte beden van Brabant, om daerop te verstaen derselver advys. (Oct. 2.) Hillebrant Jacohsz. Opte requeste van
Hillebrant .lacobsz., drucker ordinaris van de generaliteyt, versoeckende consent om te mogen drucken zeecker bouck, hem in handen gestelt, geintituleert: Inaugurales sive jurate conditiones quibus Philippus secundus Hispaniarem rex populo Braban- tiae ceterisque provincy , juramente se ob- strincxit, per Henricum Agisleum , curiae Ultrajectensis, etc. Is goetgevonden al- voren te disponeren, daerop te verstaen het advis van den raedt van Braban't. (Oct. 3.) Philips Brugman. Is gelesen ende gede-
libereert opte requeste van Philips Brug- man , borger tot Amsterdam, daerby hy versoeckt, dat haere Ho. Mo. gclieven hem te mainteneren by het octroy , dat dselve hem hebben gegunt den 23. Septembris 1617 , tot bet perssen ende opmaecken van wolle ende saye waren , ende princi- pal ick in de persinge ende opmaeckinge van de perpetuanen ende sayen, doordien dat hem tot Leyden empeschement gedaen wert zyne invenlie ende octrov e int werck te stellen ; ende gehoort zynde het rapport van de gelegentheyt der saecken in de voors. requeste verhaelt, is verstaen dat den suppliant egeen redenen en heeft van clagen, diewyle nyet en blyckt, dat hem binnen Leyden zyne voors, inventie wert nagemaect tegen het voors. octroy, ende dat daertoe geen redenen staet, dat men yemandt constringere tegen zynen danck des suppliants inventie aen te nemen. (Oct. 5.) D. Heinsius. Daniel Heinsins heeft haere
Ho. Mo gesonden ende laten presenteeren |
|||||||
|
87
|
|||||||||
|
zyn homiliuin in locum Johannes, Cap.
XVil vers IX etc., maer nyet daerop ge- disponeert. (Eod.) Geschut. Is anderwerff gedelibereert op
het octroy, versocht by Cornells van den Bogaert, Elias van Geei ende compagnie , borgers van de stadt Amsterdam, ten eynde zy alleene met seclusie van alie anderen , voor eenen t> t van twaelff jaeren in het furstendom van Westphalen, omtrent de stadt Marsbergen ende het graeflschap van Waldeck soude mogen gieten ysere gote- lingen, geschut ende cogels, ende die in dese landen brengen , maer alsnoch opge- houden daerop te disponeren. (Eod,) Elias Trip. Geleesen de requeste van
Elias Trip, coopman tot Arastelredam , gepresenteert tegen Cornelis van den Bo- gaert, Elias Geel ende compagnie, borgers van de voors. stadt, ende geordonneert deselve te stellen in banden van partyen , omme daertegen te doen ofte seggen wes haeren raedt sal gedragen. (Oct. 7.) Groot Martelaers bouck. Is gelesen een
naerder requeste, gepresenteert by den autheur van het groot Martelaers bouck, daertoe strekkende, dat men hem de bouc- ken soude affneemen, die hy voor deheeren gecommilteerde ter vergaderinge heeft doen binden, om die aen elcken van deselve te presenteeren voor den prys, gelyck hem die costen, opdat hy niet voorts teenemael met zyne familie in ruine en comme, maer gepersisteert by de voorgaende resolutie , te weeten, dat men een bouck sal aenne- men voor de vergaderinge ende den voors. autheur daervoor vereeren met twee hon- dert guldens eens. (Eod.) Idem. Opte naerder requeste, gepresen-
teert by den autheur van het groot Marte- laers bouck, by hem aen haere Ho. Mo. gedediceert ende gepresenteert, is om ver- scheyde goede consideratien ende redenen geaccordeert, dat men denselven autheur daervoor sail vereeren mette somme van drie hondert gulden, in de plaetse van |
de geaccordeerde twee hondert guldens.
(Oct. 8.) Weduwe Sedelnitsky. Geleesen de re-
queste van vrouwe Christiana Similyngs, weduwe, ende de nagelalen kinderen van den heere Pieter Sedeluitsk/, ende geor- donneert daerop te verstaen het advis van den raedt van state. (Eod.) Willebrordo Snellius. Is Willebrordo
Snellius, toegeleet hondert guldens eens voor zeecker zyn bouck, by hem aen haere Ho. Mo. gepresenteert, geintitu- leert: Ludolphi a Ceulen de circulo , etc. (Eod.) J, J. Stampioen* Is Jan Janss. Stam-
pioen, haere Ho. Mo. gepresenteert heb- bende zyne geinventeerde Coelestum pla- num, ende in drucke by hem vuytgegeven met een bouexken, oock alsoo geintituleert, toegeleeth tot eene vereeringe vyftich gul- dens eens, (Eod) Idem. Geleesen de naerder requeste van
Jan Janss. Stampioen, om te hebben meerder vereeringe van zyne inventie van Coelestum planum, maer gepersisteert by de voorgaende resolutie. (Oct. 12.) Schilderyen. Gesien de declaratie van
de partyen van schilderyen, die Daniel Coppens vuyt dese landen versoeckt te transporteeren, ten dienste ende behouve van zyne Co. Maj. van Poolen, vry van convoy ende licent, is in deselve vuytvoer geaccordeert, onder solvente cautie , dat die facteurs van zyne Maj. binnen sess maenden naestcommende gehouden zullen zyn over* te brengen behoorlycke attesta- tie by zyne Maj. geteekent, dat deselve de voors. partyen van pourtraiten ende schilderyen tot zynen dienst heeft ontfan- gen. (Oct. 15.) Geschut. Syn geleesen de requesten van
Cornelis van den Bogaert, Elias van Geel ende compaignie, alle coopluyden tot Am- sterdam, mitsgaders van Elias Trip, ins- gelycx coopman tot Amsterdam, ende alsoo verstaen wort, dat het innebrengen van |
||||||||
|
ss
|
|||||||
|
ende vuytgeven zeecker boeck, geintitu-
leerl: Historie des Consiliums van Trente, ontdeckende alle de artificien ofte behen- dicheyden des Roomschen hoffs, waerby gesocht wort te beletten, dat nochte de waerheyt van de leere aen den dach en come, nochte oock reformatie des Paus- doms ende der kercken voor de handt ge- nomen en werde; eerst bescreven in de Italiaensche tale door Petrum Srave Pola- rum, ende jegenwoordich overgeset in de Nederduytsche spraecke. Verbiedende, etc. (Eod.) Trip en de Geer. Geleesen de requeste
van Elias Trip ende Louys de Geer, ver- soeckende brieven van voorschrii'ten aen de republycque van Venetien, ingevolge van haere pretensien op ten grave van Leeuwensteyn. Is goetgevonden dat men deselve sal stellen in handen van de hee- ren haere Ho. Mo. gecommitteerden , be- soignerende metlen heereSuriano, resident van de republycque van Venetien, om desselfs advis opt voors. versoeck te ver- staen. (Oct. 24) Wed, Sedelnitslcy. Geleesen de requeste
van de nagelaten weduwe ende kinderen van den heere Sedelnitsky saliger, mitsga- ders het advis by den raet van state daerop geformeert opten 22. deses, hou- dende dat men nyet en kan ontkennen , off die heere Sedelnitsky saliger heeft den lande Jang ende wel gedient, ende oock groot verlies hy zyne gevanckenissen ende andersints gehat; doch dat haer E. meen- den , dat zyne weduwe ende kinderen hen daerdoor souden hebben gecontenteert ge- houden , mettet pensioen van sess hondert guldens Isiaers, dat hun by haere Ho- Mo. is gegunt; zoo nochtans haere Ho. Mo. op derselver requeste souden mogen bewogen werden, haer noch eenige grativiteyt loe te leggen , dat zy hun gedragen tot der- selver goede geliefte ende dispositie; maer is opgehouden daerop te disponeren. (Eod.) Gomes van Trier. Gelesen de requeste
van Gomes van Trier, maer alvooreu |
|||||||
|
geschut van buyten is coopmanschap,
wort het octroy by den voors, Cornells van den Bogaert, cum suis versocht, ge- difficulteert. (Eod.) Loys de Geer. Is gelesen het advis by
den raedt van state geformeert den 11. deses, opte requeste van Loys de Geer, inhoudende dat haer E. deselve requeste hebben doen comrauniceren met zyneExc. (Jewelcke nyet alleene goet, maer oock noodich vindt, den suppliant zyn versoeck toe te staen, by sooverre men deseneringe van wapenen begeerde int landt te hou- den, daermede zy hun oock souden con- formeren. Ende naedat bierop was gede- libereert, hebben hare Ho. Mo. hun insgelycx daermede geconformeert ende dienvoigende geconsenteert, dat den voors. Loys de Geer, vry vuvt dese landen naer Oost- Vrieslant sal mogen schepen twee duysent mannen wapenen , ende den salpeter we- der in dese landen brengen. (Oct. 16.) Jasonem By landt. Geleesen zeecker ge-
scrifte, ingegeven van wegen de Zuj t- Hollandtsche Synodus, voor weinige dagen gehouden binnen Leyden, daerby zy ver- soecken, dat haere Ho. Mo. gelieven op Jasonem Bylandt te letten ende ordre te slellen, dat hy van de professoren der heyliger theologie, ten overstaen van de gedeputeerde des Zuyt-Hollandtschen Sy- node geexamineert, ende indien hy onsui- ver in de leere bevonden werdt, hem van den kerckendienst te doen deporteren, ende de acte van haere Ho. Mo. te doen teec- kenen. (Oct. 17.) Gomes van Trier. Is gelesen eenen brieff
by Gomes van Trier, aen haere Ho. Mo. geschreven den 21. deses, versoeckende commissie, volgende het formulier by den brieff gevoecht, maer zyn versoeck aflfge- slagen. (Oct. 23.) Consilie van Trente. Is ArnoldusMeurs ,
bouckvercooper alhyer in den Hage, geac- cordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende alleene in de Vereenichde provincien te mogen drucken |
|||||||
|
89
|
|||||||
|
eylancle altyts geweest waren drie coren -
wintmolens., tot gerieff van de gemeen te aldaer, waervan den eenen genaempt was de westmeulen, welckers plaetse met ver- loop van tyde eenen gestelt is ter hoff- steede; den tweeden moelen op Luytzande, ende de derde genaempt d'oostmoelen , by denwelcken die voors. heerlickheyt van Nyeuvelt, van ouden tyden gedient zyn geweest; ende dat het nu sulcx was dat de voorn. oostmoeleu, overmits d'oorloge tot ruine waere gecommen , gelyck oock de twee voorn. andere moelens , by welck verlies van de voors. oostmoelen de sup- plianten ten hoochsten waeren gediscom- modeert, eerstelyck doordien de twee an- dere moelens wel een cleyn mylken van de kercke van Cadzant gelegen waren ende by winterdage nyet mogelyck de wegen te gebruycken; ten andere door groote stormwinden ende stihe dickwils te ver- geefs twee, driemalen op eenen dach moesten gaen. Versoeckende ten selven regarde, dat haere Ho. Mo. souden gelie- ven, hun supplianten te accordeeren oc- troy in gewoonlycke manieren, om den voors. derden molen, genaempt den oost- molen, te raogen stellen ende oprichten ; welcken aengeraerct, soe ist, dat haere Ho. Mo. de redenen voors. overgemerct, ende hun ter beede van de voors. snppli- anten genegen vindende, met voorgaende advis van den raedt van state van de voors. Vereenichde Nederlanden geleth zynde opte voorschriften van Borgermeesteren ende' schepenen 'slants van de Vryen, mitsga- ders d^ttestatie ende advis van van der Borcht, ontfanger van de oude domeynen int quartier van Sluys in Vlaenderen, ende de verclaringe van diversche nabueren int voors. eylant, molens hebbende , de voors. hooftmannen van den eylande van Cat- zandt, supplianten vuyten naem ende van weegen de gemeene ingesetenen aldaer, geconsenteert, geaccordeert ende geoc- troyeert hebben, consenteeren, accordee- ren ende octroyeren mits desen, dat zy 12
|
|||||||
|
daerop te disponeren, is gelast op te zoec-
kea het voorgaende advis van het collegie ter admiraliteyt van Amsterdam, daerop geadverteert. (Eod.) Idem. Gelesen de requeste van Gomes
van Trier, versoeckende augmentatie van zyn traclement; ende nae deliberatie ge- ordonneert ende geaccordeert, dat men deselve sal senden aen het collegie ter admiraliteyt binnen Amsterdam , omme daerop te disponeren voor den tyt van twee jaeren naestcommende, gelyck zy zul- len bevinden te behooren, mits Hat zy nyet en sullen excedeeien hondert guldens siaers. (Eod.) Robbert Robbrechtss. Opte requeste van
Robbert Robbrechtss. is geappoincteert nihil. (Eod.) Jason Bylandt, Is voorgenomen de de-
claratie van oncosten gedaen by Jason van Bylandt, op zyne reyse te post naer Pans ende Tours, door laste van haere Ho. Mo. den 11. Augusty lestleden, maer opgehouden daerop te resolveren tot raaen- dage naestcommende. (Oct. 26.) Robbert Robbrechtss. Is gelesen de re-
queste van Robbert Robbertss., ende den suppliant gerenvoyeert aen zyn Excellen- cie. (Eod.) Gomes van Trier Is gelesen de requeste
van Gomes van Trier, ten eynde den gref- fier geordonneert soude were! en de missive die hy in last heeft te schryven tot zynen faveur aen het collegie ter admiraliteyt binnen Amsterdam, te veranderen ende te scryven d'opschrift daervan, aen het col- legie ter admiraliteyt van Noort-Hollandt, maer gepersisteert by de voorgaende reso- lutie. (Oct. 29.) Coorenwintmolen. Die staten generael der
Vereenichde Nederlanden, gehoort heb~ bende de lecture van de requeste, aen haere Ho. Mo. gepresenteert van wegen de hooftmannen van den eylande van Ca- sandt, vuyten naem van de gemeene in- gesetenen aldaer, daerby verthoont werdt, hoedat van alien ouden tyden in den voorn. VU. |
|||||||
|
90
|
|||||||
|
muyden, dat haer E. hen tusschen beyden
willen interponeren , dat alles in der vrientschap gevonden ende richtich ge- maeckt mach werden. (Nov, 2.) Trip en de Geer, Is wederom gelesen
de requeste van Elias Trip ende Loys de Geer, maer alnoch verstaen dat haere Ho. Mo. gedeputeerde, handelende metten heere resident Suriano, het versoeck van de sup- plianten aen den selven heere resident se- rieuselyck sullen recommandeeren. (Eod.) Kerch te Onna. Gelesen de requeste van die van Onna, versoeckende dat ge- schreven soude werden aen den capiteyn , commandeerende over het garnisoeu aldaer, dat deselve hun soude accoinmoderen mette gasthuyskercke, tot dienste ende gerieff van die van de gereformeerde religie; maer goetgevouden alvooren te disponeeren , dat die supplianten eerst sullen exhiberen den brieff, die den marckgrave van Bran- denburch soude gescreven hebben ofte co- pie van denselven. (Eod.) Joh. Lamotius. Is Johanni Lamotio ,
bedienaer des Goddelycken Woorts alhier in den Hage, toegeleet tsestich guldens voor seecker bouexken, by hem vuyt de Engelsche in Nederlandtsche spraecke over- gesedt, geintituleert: een formelier der ge- sonde woorden, dal is, der fondamentale waerheden , noodich gelooft te syn ter za- licheyt, etc., eerst vuytgegeven by N. Byfelt, dienaer des Goddelycken Woorts tot Islenwoortz in Middelsex. (Nov. 5.) Kerch te Onna. Is anderwerff gelesen
de requeste van die van de gereformeerde relegie binnen Onna, maer goetgevouden dese zaecke te iaten verblyven, by het voors, gedaene by zyn Exc. (Eod.) Nieuwe molen. Gelesen de requeste van
Jan Albertsz. Cloppenburch , timmerman , woonende tot Enchuysen, versoeckende octroy, om alleene voor den tyt van veer- ticb jaeren te mogen maecken ofte doen maecken in de Vereenichde provincien , eenen molen , by hem geinventeert, die- nende tot vuytmalinge van water vuyt het |
|||||||
|
den voors. versochten derden molen sul-
len mogen stellen ende doen rechten, tweehondert roeden na den kerckenthoorn van Cadsant, op soodanige zyde ofte streecke, als de voors. hooftmannen tselve sullen goetvindeu, ten meesten gerieve van de prochianen , wonende omtrent dselve kercke, mils datdeselve hooftmannen schul- dich ende gehouden zullen zyn, tot eene recognitie voor den wint, jaerlicx aen de generaliteyt te betalen sess carolus gul- dens , daervooren dat den voors. molen , eeuwelyck ende erffelyck sal blyven ver- bonden, ingaende op heden date deses, daer-van d'eerste jaer sail verschynen den 29. Octobris 1620, ende alsoo voertaene van jaere tot jaere; ordonnerende dat tot dien eynde dese jegenwoordige acte van octroy in de earner van de Tresorie van de generaliteyt sal werden geregistreert ende van de voors. recognitie nota gehou- den, Ontbieden ende bevelen daerom alle ende een eygelyck officieren van den ey- lande van Cadzandt, ende voorts alle an- deren, die dit aengaen sal, dat zy de voors. hooftmannen requiranten van het jegenwoordige octroy, rustelyck ende vree- delyck doen ende laten genieten ende ge- bruycken, diewyle wy dat alsoo voor den dienst ende welvaren van den eylande van Catzandt hebben bevonden te bebooren. (Eod.)
J, J. Stampioen. Is Jan Jansz. Stam-
pioen, toegeleeth tot eene vereeringe voor dat hy haere Ho. Mo. gepresenleert heeft zyn geinventeerde Coelestum planum, by hem in drucke vuytgegeven met een boucx- ken, alsoo oock geintituleert, de somme van 75 guldens. (Oct. 31.) Henr. Jo/i. Benthemensus, predicant.
Gelesen de requeste van Henricus Johannes Benthemensus , bedienaer des Heyligen Kvangely. Is geordonneert deselve te sen- den aen de heeren gecommitteerde raden van Overyssel, ende hacr E. te versoec- ken, indien datter noch eenige oneffenheyt is tusschen den suppliant ende de stadtGel- |
|||||||
|
91
|
|||||||
|
landt ende oock omme met groote geras-
sicheyt heele meeren drooch te maecken , alles sonder wint, paert, mensch, noch eenige andere creaturen toedoen; maer is goetgevonden alvooreu te disponeren, dat men de voors. inventie sail stellen in han- den van den ingenieur Stevin , om daerop te verstaen desselfs advis. (Eod.) Schepradt aen de Watermolens. Is Jan
Pietersz., timmerman , woonende tot Isel* steyn, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van thien jaeren naestcommende alleene in de Vereenichde provincien te mogen maecken ende doen maecken, zeec- ker forme en maniere van e§n schepradt, om te gebruycken aen de Watermolens , by hem geinventeert, ongelyck dienstelyc- ker ende wel meer water vuytwerpende als de schepraders, die voor desen ge- bruyckt zyn geworden ende noch gebruyckt werden, van welcke inventie het model opt papier is mette requeste gepresenteert. Verbiedende , etc. (Nov. 7.) Robberts Robbertss. Gelesen een vierde
requeste vanRobbrechtRobbrechtss., maer is syn versoeck wederom aflfgeslagen. (Nov. 9.) Slyckmake, predicant. Die gecommit-
teerde van Hollandt ter deser vergaderinge communiceeren den brieff, by bun ontfan- gen van den predikant Styckmake, gestaen hebbende tot Nieupoort, gedateert binnen Leyden den 11. deses, daerby hy om re* denen, daerinne int lange verhaaelt, recla- meert ende wederroupt, d'acte by hem belooft ende geteeckent, die de Remon- slrantsche predicanten wert voorgehouden ; dan is voor alsnoch in bedencken gehou- den te resolveren, wat desen aengaende sal dienen gedaen. (Nov. 11,) Bernard Beyema. Is Bernard Beyema ,
vriese van Leeuwarden, geaccordeert oc- troy, omme voor den tyt van sess jaeren naestcommende alleene in de Vereenichde provintien te mogen doen drucken ende vuytgeven zeecker bouexken, geintituleert: |
|||||||
|
Theorematum sive divinarum consideratio-
num omniis generis selectissimarum per aphonsmos digestarum , etc. Verbiedende , etc. (Eod.) Sopinus, predicant. Is by den magistraet
der stadt ^ymegen, by haeren brieff van den tweeden deses, geadverteert aen den heere Lalffken, borgermeester derselver |>tadt, dat. Sopinus, een vuytgeseeghde predicant, gestaen hebbende tot Warmont gepredikt soude hebben een myl van de stadt Nyemegen opten bodem vant landt vanCleve, alwaer dat wel hondert vyftich borgeren van Nyemegen desselfs predicate gehoort hebben , daervan datter een groot deel opgeteeckent zyn. Ende alsoo de gemeente van deselve stadt daerdoor wort in onruste gehouden, ende dese procedu- re^ zyn streckende tegen deser landen placcaten, is geproponeert wat daertegen soude dienen gedaen. Ende nae delib«ra- tie is verstaen ende geresolveert, dat men sal schryven aen den stadtholder ende ge- heyme raden desfursten van Brandenburch, ende haer E. vant geene voors. is adver- teren, ende haer E. versoecken, dat zy tot conservatie van de ruste ende vreese van dese landen, den voors. Sopinum vuyt het voors furstendom willen doen vertrecken, sonder daerihne weder te kee- ren. (Eod) Elardus van Meenen, predicant. Ge-
leesen de requeste van Elardus van Mee- nen, predicant tot Harderwyck, ende verstaen, dat hy hem sal hebben teadres- seren aen de provincie van Gelderlandt. (Nov. 13,) Isaac Janss. Byl. h Isaac Janss. Byl,
borger der stadt Rotterdam, aen haere Ho. Mo. gepresenteert ende gedediceert hebbende zeecker tractaetgen, getransla- teert vuyte Spaensche in de Nederlandtsche spraecke, geintituleert: historiale beschry- vinge der goudtrycke landen in Chili ende Aranco, ende andere provincien in Chili gelegen, mitsgaders d'oorlogen die d'in- 12*
|
|||||||
|
92
|
|||||||
|
dat hy zyn Exc. gecommuniceert heeft den
brieff van Godefridus Paludanus, predicant tot Grave, aen haere Ho. Mo. geschreven , gisteren ontfangen . daerby hy revoceert zyne gedaen belofte ende teeckeninge, ende dat syn Exc. terselver tyt ontfonck eenen gelycken brieff van den voors. Paludanus ; daerop dat zyn Exc. geordonneert hadde, dat men deselven by den cop soude ne- men, by sooverre als hy noch binnen de Grave is; om daernae daerop voorts gedis- poneert te werden, gelyck bevonden sail worden te behooren. (Eod.) Petto Lucano Plessio> predicant. Is den
predicant Petro Lucano Plessio , toege- leet tot zyn vertreck ende reyse in den dienst van den prince van Brandenburch (alhyer eenen tyt lanck gesolliciteert heb- bende) , vier en twintich guldens eens. (Nov. 15) Mennonyten te Aerdenburch. Gelesen de
requeste van de gemeene lidtinaten, die genaempt worden Mennonyten ofte Doops- gezinden, residerende binnen Aerdenburch, versoeckende gemainteneert te werden in de vrye exercitie van haerluyder religie in deselve stadt, daerinne den raagistraet hun turbatie doet, overmids het geema- neerde placcaet van haere Ho. Mo. van den derden July lestleden, daerinne zy supplianten verstaen nyet begrepen te syn. Ende nae deliberate is geordonneert, dat men de voors. requeste mette gevoechde stucken sal senden in handen van den heere vanHaultain, gouverneur van Sluys ende de quartieren aldaer, mitsgaders aen den bailluw ende magistraet van Aerden- burch, ende deselve by missive verclaren, dat haere Ho. Mo. nyet en verstaen , dat die supplianten zyn begrepen in haer geemancerde placcaet van den 3. July , maer dat de supplianten sullen behouden, genieten ende continueren denselven vry- dom ende exercitie van haerluyder religie binnen Aerdenburch, gelyck zy dien te voren gehadt ende genooten hebben , or- donneerende haere Ho, Mo. daerom den |
|||||||
|
woonders aldaer gehadt hebben tegens de
Spaignaerden, int spaens gemaeckt by Don Alonso de Ereilla endeGumaga, ridder van St. Jacobsorden, Edelman van de Causer der Keyserlycke Maj. Carolus de vyffde , hoochloffelvcker gedachten. Is den sup- pliant toegeleet voor eene recognitie vyff- tich guldens eens. (Eod.) Godefridus Paludanus. Ontfangen ende
gelesen eenen brieff van Godefridus Palu- danus , predicant, gestaen bebbende tot Grave, gedateert den 3. deses, daerby hy wederroupt zyne gedane belofte ende sig- nature van de acte, de affgesette pre- dicanten voorgehouden, om redenen in denselven brieff verhaelt. Ende nae deli- beratie goetgevonden, dat men bierop sal communiceren met syn Exc. , ende ad- viseren , wat hierop sal dienen gedaen. (Eod.) Dammanus, predicant. Sebastianus Dam-
manus , predicant ende gewesen scriba Sy- nodi nationalis, is ter vergaderinge binnen gestaen, beeft overgelevert twee boecken vant voors. Synodi by der bandt geschre- ven inde Latynsche spraecke, den eenen vervattende, d'advisen van de vuytheem- scbe theologanten over de vyff poincten, ende den anderen verscheyden acten van resolutien , missiven, credentien ende an- dere actitaten van de Synode, ende alsoo hy mede overgelevert hadde een derde bouck, nyet compleet, houdende tgevoelen van de remonstranten over de voors vyff poincten, sonder dat haere defensien ende redenen daerby waeren gevoecbt, is den voorscbreven Dammano geordonneert, die int selve bouck mede te vervatten, daer- voor dat die Dammannus, tselve gedaen synde, sal genieten drye hondert gulden; houdende baere Ho. Mo. voor alsnoch in bedencken te resolveren ende disponeren opte jecognitie van den voors. Dammanni, dan is hem by provisie toegeleet tvvee hondert gulden, daervan hy ordonnantie hceft ontfangen. (Nov. 14.) Paludanus. Dheere Goch rapporteert
|
|||||||
|
i>;j
|
|||||||
|
voors. heere van Haultain, mitsgaders den
baillu ende Magistraet van Aerdenburch hun hiernae te reguleren, sonder die sup- plianten vorder te beswaren, als met het naecommen van haere Ho. Mo. voorgaende concessie ende resolutie. (Nov. 16.) Waterrnolens. Js Marcus Jansz., borger
binnen de stadt van Amstelredam, geac- cordeert octroy, orame voor den tjt van twaelff jaeren naestcommende, alleene in de Vereenicbde provintien te mogen maec- ken ende doen maecken zyne nyeuwe in- ventie, omrae zyne geinventeerde water- rnolens ende instrumenten te doen gaen ende wercken sonder ossen ofte andere beesten, anders dan alleene als aen stilstaende wateren, alles volgende het geannexeerde model. Verbiedende, etc. (Eod.) Petry Molineus. Is van wegen Petry
Molinaei, pastoris ecclesiae Parisienses, aen haere Ho. Mo. gepresenteert zeecker bouck , by heni vuytgegeven, geintituleert: Anatome Arminianismi, etc. Ende gere* solveert, dat men tselve bouck sail aen- nemen, ende op morgen disponeren op des autheurs vereeringe. (Nov. 18.) Paulus van Lyender. Opte requeste van
Paulus van Lyender, borger tot Utrecht, is goetgevonden te verstaen het advis van den raedt van state. (Nov. 19.) Petrus Molmaeus. Is in deliberatie ge-
leet, waermede dat men sal mogen veree- ren Petrnm Molineum, bedienaer des God- delycken Woorts van de kercke vanParys, voor de presentatie ende dedicatie by hem aen haere Ho. Mo. gedaen van zyn bouck, ende geresolveert ende geaccordeert, dat men hem daervooren sal toeleggen, om sunderlinge goede consideratien, twee hon- dert sonne fransche croonen in specie, met eenen gouden penninck van het Synode nationael, gehouden binnen Dordrecht tot eene memorie. (Eod) Johan Bax, Syne Exc. presenteert ende
recommandeert zeecker requeste van den |
gewesen ritmeester Johan Bax, dese landen
langen tyt gedient hebbende, ten eynde by haere Ho. Mo. daerop favprabelyck soude werden gedisponeert. (Nov. 20.) Theophilus Ryckwaert. Gelesen de re-
queste van Theophilus Ryckewaert, gewe- sen predicant ten Uriel, ende vuyten lande doen voeren, omdat hy heeft geweygert te teeckenen d'acte; versoeckende dat hem eenige geringen tyt soude worden gegundt om wederom int landt te mogen commen , om zyne huysfrouwe te assisteren ende ordre in zyne huyshoudinge te stellen , onder belol'te, dat hy hem middelertyt sail dragen in alle stillicheyt ende sedic- heyt, maer het voors. versouck affgeslagen. (Eod.) Mr, Simon Stevin. Gelesen de requeste
van Mr. Simon Stevin, versoeckende re- cognitie voor zyne gedaen diensten aen den lande, in deselve requeste verhaelt, ende goetgevonden daerop te verstaen het ad- vys van den raedt van state. (Nov. 23.) Olio van Zuylen. Is noch gelesen de requeste van Otto van Zuylen, soone van wylen Ghysbrecht van Zuylen, in zyn le- ven secretaris van den raedt van state, versoeckende te worden geappoincteert, tot dat hy van syne quetsuren genesen ende weder bequaem sal wesen dienst te doen; maer oock opgehouden daerop te disponeren. (Eod) Loys de Geer. Gelesen de requeste van
Loys de Geer, coopman tot Amsterdam , versoeckende te mogen vuytvoeren voor drye duysent man wapenen met eene quan- titeyt polvers. Maer goetgevonden alvoo- ren te disponeren, daerop te verstaen het advys van zyn Exc. (Nov. 26.) Ilobbert Robbertss. Is gelesen de naerder
requeste, gepresenteert by Robbert Rob- bertss., maer wederom het versoeck des suppliants affgeslagen. (Eod.) Huysfrouwe van BallocM. Gelesen de
requeste van Juliana Beyers, dochter van den ouden Beyer tot Utrecht, huysfrouwe |
||||||
|
94
|
|||||||
|
van Francois Ballochi, versoeckende ten
i cgarde van haers mans diensten den lande ^edaen, ende desselfs ouderdora ende van haer suppliante, dat hun wederom soude werden toegeleeth soodanige soixime van penningen , als ha ere Ho. Mo. in goeder (iiscretie sullen goetvinden; is gelast op te soecken , wat de supplianten ten leste is gegunt geweest. (Eod.) J oh. Lappio de Waveren. Is J ohan n i
Lappio de Waveren ende Abcoude, geac- <ordeert octroy, omrae voor den tyt van sess jaeren naestcommende, alleene in de Vereenichde Nederlanden te mogen laten d ruck en ende vuytgeven zeecker bouck van wylen den hooggeleerden Bernardi Beyema f'risy Leovardiensis, geintituleert: Theore- matum sive divinarum consideralionem omnis generis selectissimarum per aphori- sinos digestarum centuriae IX. Terbie- dende, etc. (Eod.) Sepulture van syne Exc. Is geaccordeert
dat men Mr. Henrick de Keyser, beeltsny- der ende steenhouder, wonende tot Am- sterdam , aengenomen hebbende te maecken ende stellen de sepulture, binnen de stadt Delft, van zyne Exc. den prince van Oraignen hoochloffelycker memorien, noch sal verstrecken de somme van drye duy- sent carolus guldens , op affcortinge vant voors. zyn aengenomen werck. (Eod.) Otto van Zuylen, Is Otto van Zuylen ,
soone van wylen Gbysbrecbt van Zuylen , in zyn leven geweesen secretaris van den raedt van state, gequetst commende vuyt den crych in Bohemen, toegeleeth om eenige consideration 36 guldens eens. (Nov. 28.) Loys de Geer. Is Loys de Geer, coop-
man tot Amstelredam , geconsenteert vuyt dese landen te mogen transporteeren naer Hamburch, voor drye duysent mannen wapenen ende hondert duysent ponden lonten, ende noch andere duysent mannen wapenen naer Vranckryck, mits betae- lende het recht van convoy daertoe staende. (Eod.) ffennip te cloppen. Opte requeste van
|
Anthony de Plowys, borger der stede van
Enckhuysen, versoeckende octroy tot zyne inventie , voor desen in dese landen nyet bekent, omme hennip ende garen te clop- pen, daermede dat men met drye jongens alleene van 12 ofte 13 jaren oudt, bequae- melyck twee hondert ponden hennip op eenen dach can cloppen. Is het versoeck des suppliants affgeslagen, online dat tselve prejudiciabel bevonden wert voor den dienst vant landt. (Eod ) Jor, Jan Bax. Is gelesen het advis by
den raedt van state geformeert den 27, deses, opte requeste van Joncker Johan Bax, houdende alsoo haer E. nyet en kon- nen bevinden , dat sulcke diensten, als in de voors. requeste staen verhaelt van over soo lange jaeren geschiet, die jegenwoor- dige generaliteyt der provincien is raec- kende, maer wel de voorgaende regieringe ende andere particuliere provincien; dat haer E. daerover bedunckt, dat het van te zwaeren gevolge syn zoude, ten waere dat haere Ho. Mo. gelieffden naer baere wysheyt ende discretie anders te dispone- ren. Maer in bedencken gehouden daerop te disponeren. (Eod.) Jan Trip. Ontfangen eenen brieff van
schepenen , borgerm. ende raedt der stadt Salt-Bommel, gedateert den 17 deses, inhoudende, alsoo hun by Jan Trip, in- woonende borger binnen Bommel, te ken- nen is gegeven, dat eenige officieren onder d'admiraliteyt, residerende binnen Rotter- dam affgestelt ende andere in derselver offitien, ampten ofte bedieningen gestelt ende gesurrogeert souden werden, dat zy versoecken , dat haere Ho. Mo. den voors. Jan Trip, wesende een eersaem end« vroom persoon ende een eerlyck borgers soon, voor alien anderen in de voorn. ampten , offitien ofte bedieningen , soodanige als hy sal versoecken, te willen houden gere- commandeert ende advanceren. Is in be- dencken gehouden hierop te resolveren. (Nov. 30.) Commandeur op Madera. Syn Adriaen
|
||||||
|
5
opt voors. drucken gedisponeert te werden
naer behooren. (Eod.) Idem. Is Hillebrant Jacobss., gesworen
drucker van de generaliteyt, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven naestcommende jaren alleene in de Veree- nichde Nederlanden te mogen drucken, de Chronycke van Emanuel de Metre , gelyck die nae voorgaende revisie ende examina- tie daervan te doen, bevonden sal werden gedruckt te mogen werden. (Verbiedende, etc. (Eod.) Loys de Geer. Is gelesen de naerder
requeste, gepresenteert hy Loys de Geer, versoeckende te mogen vuytvoeren voer vier duysent mannen wapenen, vry van convoy, om redenen in de requeste ver- haelt, ende goetgevonden deselve requeste te stellen in handen van de heeren ge- committeerden van Hollandt in dese ver* gaderinge, om heure principalen op dit versoeck naerder te verstaen, ende daernae het rapport daervan gehoort, daerop ge- resolveert te werden, gelyck voor den dienst vant landt sal bevonden wordeu te behooren. (Dec. 3.) A. Hunterus. Is Andreas Hunterus,
Schots predicant, geaccordeert een halfF jaer betaelinge, by anticipate van de twee hondert guldens tsiaers, die hem extraor- dinaris zyn toegeleeth, gelyck dat voor desen eenige jaren achter den anderen is geschiet. (Eod,) Acta Synodalia. h anderwerff gepropo-
neert het drucken van de acta contracta Synodi nationalis , daerinne dat wel een- parichlyck werdt bewillicht, maer ver- staen, dat men deselve acta ierst sal doen examineeren by deheeren, daertoe gecom- mitteert vuyt elcke provincie een, om der- selver rapport gehoort, verder daerop gedisponeert te worden nae behooren. (Dec. 5.) Soppinum, predicant. Ontfangen ende
gelesen eenen brieff van den cheurf. ende furstel. Brandenburgische Hiuterlassen Stat holder ende geheyme raden, geschre- |
||||||
|
van Veen ende compaignie, coopluyden
tot Amsterdam, haere versochte brieven van voorschriften geaccordeert, aen den commandeur op Madera, ten eynde zy sup- plianten mogen commen tot recouvre van haer schip ende goederen, tot Madera aengehouden , onder pretext dat tselve schip soude weesen een roover ofte vry- bueter; zynde goetgevonden dat men de- selve voorschriften sal senden aen het col- legie ter admiraliteyt binnen Amsterdam , ten eynde zy denselven op Madera aen den voors. Gouverneur doen bestellen by de schepen van dese landen vuytvaerende na de strate, als zy aldaer sullen passee- ren, by sooverre als dat zal cunnen ge- schieden sonder ondienst vant landt, (Eod.J Robbert Robbertss. Gelesen de requeste
van Robbert Robbertss. le Camu, maer des suppliants versoeck wederom affgesla- gen. (Eod.) Acta Synodalia. Die van Hollandt rap-
porteren dat zy hebben doen visiteeren de acta contracta Synodi nationalis, ende dat zy hen deselve laten gevallen om die te laten drucken, doch dat haer E. remit- teren aen haere Ho. Mo., om die naerder te doen revideeren ende examineren , het- welcke alsoo goetgevonden is; ende zyn daertoe gecommitteert vuyt elcke provin- cie een, namentlyck deheeren Feyt, Bruy- nincx, Joachimi, Geresteyn , Lyeklama , van der Marck ende Schaffer. (Eod.) Chronyk van van Meteren. Opte requeste
van Hillebrant Jacobsz. , geswooren druc- ker van haere Ho. Mo., versoeckende alsoo hy verstaen heeft, dat die gedeputeerde op de Synode tot Leyden goetgevonden hebben, dat in de Chronycke van Emanuel deMetere, belangende de kerckelycke zaec- ken, wel eenige correctie behoorden te werden gedaen, dat hy dselve Cronycke mette correclien sal moghen drucken; maer verstaen, alvooren daerop te disponeren, dat den suppliant eerst sal sien te becom- men de voors. correctien, ende die aen hare Ho. Mo. te presenteeren, om daernae |
||||||
|
96
|
|||||||
|
vliet eenen wintcoornmolen sal mogen doen
oprecbten ende stellen, mits dat deselve Joncker Jooris schuldich ende gebouden sal syn, tot eene recognitie voor denwint, jaerlycx aen de generaliteyt te betaelen acht carolus gulden , daervoor dat den voors, molen eeuyvichlyck ende erffelyck sal blyven verbonden , innegaende op he- den date deses, daervan d'eerste jaer sal verschynen den 7. Decembris 1620, ende alsoo voortane van jaer tot jaer. Ordon- nerende dat tot dien eynde dese jegenwoor- dige acte van octroy in de earner van de tresorye van de generaliteyt sal werden geregistreert, ende van de voors. recog- nitie notitie gehouden. Ontbieden ende bevelen daerom alien ende een yegelick officieren van den eylande van Cadsant, ende voorts alle andere dien dit aengaen sal, dat zy den voors. heere van Nyeu- vliet, remonstrant, van het jegenwoordich octroy, rustelyck ende vredelyck doen ende laten genieten ende gebruycken, cesserende alle empescbementen ter contrarien , die- wyle wy dat alsoo voor den dienst ende welvaren van den eylande van Cadsant hebben bevonden te behooren. Gegeven, etc. (Dec. 7.) Wed. van den Spiegel. Is de nagelaten
weduwe van wylen Mr. Adriaen van den Spiegel, in zyn leven ehirurgyn generael vant leger, vuyt commiseratie ten aensien van haeren jegenwoordigen soberen staet, toegeleeth vyftich guldens eens. (Dec. 13.) Lisselius, predicant. Te scbryven aen
Cantzler ende raden van Gelre, ende graeflschap Zutphen, dat die heeren ge- committeerde van deselve provincie, in dese vergaderinge haere Ho. Mo. gecom- municeert hebben, haer E. missive, aen deselve geschreven den 2. deses na den ouden style, inhoudende, alsoo Severus Lisselius, gewesen predikant tot Hoeve- laecken, zyn voor desen gedaene teecke- ninge van de polyticque acte by zyne brieven aen haer E, geschreven , is revo- cerende, ende dat haer E. hem daerop |
|||||||
|
ven tot Cleve den 24. Novembris, hou-
dende voor antwoort op haere Ho. Mo. missive van den II. derselver maent, na- mentlyck in wat voegen dat zy den pre- dicant Soppinum vuyt Hessen ende den lande van Cleve hebben doen vertrecken op hooge straffe. (Eod.) Wintcoornmolen te Nyeuvliet. Die staten-
generael der Vereenichde Nederlanden , ge-
hoort ende geexamineert hebbende de re-
qiieste, aen haere Ho. Mo. gepresenteert
Ijy Joncker Jooris Lambrecbt Adourne,
soone van wylen Jo. Anceltnus Opitius,
beere van Nyeuwenhoven , Marquillier,
Rousele, Nyeuvliet, etc., versoeckende om
redenen ende consideratien daerinne int
lange verbaelt, onder de voors. heerlicheyt
van Nyeuvliet te mogen doen recbten ,
oenen vryen wintmolen , ten dienste van
<le gemeente aldaer; ende daerop verstaen
bet ad vis van den raedt van state der
voors. Vereenichde Nederlanden, naedat
baer E. ierst opt voors. versoeck gehoort
badden bet advis van borgermrn. ende
scbepenen 'slants van de Vryen, mitsga-
ders van den ontfanger van de domeynen
tot Sluys, ende gesien de verclaringe van
de inwoonderen ende parocbiaenen van den
dorpe van Cadsant; verclarende ende at-
testerende, alsdat den moelen die Philips
Schabaeiller vuyten naem ende van wegen
den voors. beeren van Nyeuvliet op zyne
heerlycheyt by de kercke van Nyeuvliet
soude oprecbten, geensints den dorpe ende
parocbie van Cadsant, hinderlyck ofte scha-
delyck, maer vee\ meer dienstelyck is,
ende dat zy derhalven wel te vreeden zyn
ende badden geerne, dat deselve moelen
tot dienste van de gemeente haest ende
sonder beleth mocbte opgerecbt worden.
Op alles naer behooren geleth zynde, ende
baer mette voors. advysen conformerende,
hebben haere Ho. Mo. geconsenteert, ge-
accordeert ende geoctroyeert, consenteren,
accorderen ende octroyeren mits desen, dat
den voors. Joncker Jooris Lambrecbt Ad~
ourne in zyne voors. beerlicheyt van Nyeu-
|
|||||||
|
97
|
|||||||
|
vuyten furstendomb Gelre ende graeffschap
hebben doen vertrecken sonder daerinne weder le keeren, op pene van als een per- turbatur van de gemeene ruste gestraft te werden. Dan alsoo baer E. meenen bun last ende authorisatie aen haer E. gedaen sooverre nyet te strecken , om hem vuyt alle de provincien te bannen , als spreec- kende alleene van degeene die sich wey- gerich stellen, deselve te teeckenen, dat daerom haer E. de voors. heeren gedepu- teerde daervan wel hebben willen versten- digen, ten eynde deselve sulcx in dese vergaderinge souden willen proponeren, om daerinne voorder by haere Ho. Mo., tzy alhier ofte aldaer, met last aen haer E. ofte anders gedaen te werden, daer- mede dat by Lisselius in andere provin- cien, tegens haere IIo.Mo. goede meeninge ende intentie nyet voorgenomen ende gein- tentcert moge worden; daerop haere Ho. Mo. goetgevonden hebben haer E. te ad- verteeren, gclvck geresolveert is, dat de- selve verstaen ende heure meeninge ende intentie is, dat de provincien even tselve recht mogen gebruycken ten regarde van de predicanten die revoceren, als zy vermogen te doen tegen de predicanten die weygeren te teeckenen, versoeckende hare IJo. Mo. mitsdien, dat haer E. gelieve hun daernae te reguleren, deselve voor soovele noot doet, daertoe authoriserende mits desen. (Dec. 16.) Vuerbaeck opt cylant Urck. Geleesen
de requeste van verscheyden coopluyden , rheeders ende schippers, woonende binnen Amsterdam ende andere zeesteden in Hol- landt, voor desen by andere reqneste ver- thoont hebbende, hoe noodich ende dien- stich dattet sonde wesen voor de navigatie in dese landen van de Oostersche vaert, dat in plaetse van den lanteern, die ge- maeckt is op ten Brontaris opt eylandt van de Schellingh, geordonneert mocht werden een vierbaeck, gelyck op eenige plaetsen op de seestrant, alsmede opt eylandt van Urck in de Zuyderzee alreede gestelt zyn ; VII. |
|||||||
|
versoeckende om redenen in deselve re-
queste verhaelt, dat haere Ho. Mo. gelieve, daerinne alsnoch alsulcke ordre te stellen , ten eynde tvoors. vierbaeck in plaetse van de voors. lanteern opt voors, eylandt moge werden verandert ende gestelt. Is goet- gevonden alvooren hierop te disponeren, dat men ierst sal opsoecken ende resume- ren de voorgaende resolutie, desen aen- gaende genomen. (Dec. 17.) Predicant van Oraignen. Is eenparichlyck
geaccordeert opte recornmandatie van syn Exc., dat men den francoischen predicant alhier gecommen van Oraignen, sal toeleg- gen ende versien mettet tractement van den predicant, datter jegenwoordich vaceert onder bet francoische regement van den colonnel Haulterive. (Dec. 18.) Sepulture van den prince van Oraignen.
Op bet voorgeven by den heere Joachimi, van dat tot het monument, dat tot Delft gemaect wert van zyne princelycke Exc. hoochl. meniorien, nootelyck wel soude dienen gemaeckt een bevoeghsel van acht coperen beelden tot een geheel ende vol- commen ciraet vant voors. werck, gelyck hy dat by het model daervan geexhibeert, heeft verthoont, begrootende dat tvoors. bevoeghsel sal commen te costen vyfFduy- sent guldens, recommandeerende dat haere Ho. Mo. gelieven daerop te resolveren. Ende daerop gedelibereert zynde, is geac- cordeert , dat men den voors heere Joachimi ende met hem den heere SchafFer sal autho- riseren, gelyck deselve geauthoriseert wer- den mits desen, om het voors. byvoechsel mette beste menage ende minste costen te besteden opt welbehagen van haere Ho. Mo. (Dec. 21.) Anatome Arminianismi. Opte requeste
van Jan Claess. van Dorp, boeckdrucker totLeyden, versoeckende octroy voor seven jaren, om te mogen drucken het translaet by hem doen doen in de Nederlandtsche spraecke van het Anatome Arminianismi Petri Molinei Maer verstaen- dat den suppliant tvoors. translaet eerst sal doen 13
|
|||||||
|
98
|
|||||||
|
eynde den voors, Vuytenbogaert met alle
zyne couleuren; synde voorts goetgevon- den dat men den arabassadeur Caron vant geene des voors. is, oock sal adverteren ende lasten, gel\ck debvoir ten fync voors, aldaer te doen. (Dec. 23.) Francois Spierinck, tapUssier. Opte re-
queste van Francois Spierinck, tapitssier lot Del ft, versoeckende te mogen vuytvoe- ren naer Engelandt elff stucken tapitsse- ryen , voor den tyt van drie maenden , sonder daervan convoy te betaleu. Is omme consideratien by dese gelegentheyt gedif- ficulteert hierinne te accorderen. (Dec. 31.) Trip en de Geer. Gelesen de reqneste
van Elias Trip ende Louys de Geer, ver- soeckende voorschriftcn aen de republicque van Venetien, ten eynde zy mogen betaelt worden van haer achterwesen nen den grave van Leeuwensteyn , ende alnoch goet- gevonden , dat men dese saecke sal recom- mandeeren aan den heere resident Suriano. (Eod.) |
|||||||
|
visiteren ende examineren by de faculteyl
van Leyden. Ende sal daernae op het versochte octroy des suppliants favorabe- lyck gedisponeert werden. (Eod.) Joh. Wtenbogaert. De beere Goch refe-
reert dat d'heere arabassadeur Carleton hem heeft laten weeten dat d'heere Trom- mel, agent van zyne Co, Ma. van Groot- Brittannien, residerende binnen Brusselby de Ertshertogen, hem heeft geadverteert, dat Vuytenbogaert hem hadde aen geweest ende versocht zyne intercessie by zyne Co. Ma., ten eynde zyne maj. hem soude ge- lieven te pennitteeren in Engelandt te mogen coalmen, omme hem by zyne maj. te moghen justificeren vant geene dat hem wert opgeleet; daerop dat d'heere Goch versocht is, den voors. heere Carleton van ■wegen haere Ho. Mo. vant voors. advis te bedancken, ende voorts zyn E. te versoec- ken by zyne maj. te willen bemiddelen , dat den voors. Vuytenbogaert zyn versoeck -werde affgeslagen , decifererende tenselven |
|||||||
|
AANTEEKENINGEN
BIT BE
BESLIITEN DES RAABS,
GENOMEN GEDURENDE DE JAREN 1519—1542.
■
—
Sancti spiritus assit nobis gratia.
Anno xvc xix des Dynsdaghes op onser lie veil vrouwen avont purificationes. |
||||||||||
|
Attelrye. By den scutmeesters ora die
attelfye ende anders te leveren, zyn ge- schickt Tonls Beeflant ende Dire van Dolre. Poortwachten. Overcomen biden rade,
dat men op drie poorten, als Wittevrou- wen, Tollesteghe ende Sinte Katrynen heck sitters setten, ende die 3 poerten 's raid- daechs slueten sel een tyt lancx tottes raets goetduncken , ende die oversten sellen die niacht hebben die clincetten op ende toe te sluten laten nae horen goetduncken. Statsweert. Die raet heeft aengenomen
Aert Aerntsz. van Scoonhoven die harnas- veger, der statsweert te bewaeren ende scoen te maken opten gewoenlycke pensie, ende sel der stat covel ende oock wyn op stacien hebben, gelyckalsJan die harnas- veger plach te hebben. Hr. Cornells de capellaen, Bot.procureur
te Mechelen. Bussescutter. Overcomen by scepenen ,
rade ende oudermans, dat Mr. Jan bus- sescut hebben sel syn gewoonlycke pensie ende daertoe syn rasoen , gelyck die leghe dienres, int vercopen van den maentsysen ende andere diensten, ende voert jaerlycx enen tabbert. Des sel hy synen eedt |
doen, die stadt van Wtrecht ende gemeen
burgeren hout ende trou te wesen, haer beste te raden, ende quaetste te waernen v jare lanck, ende alle maent die bussen te gaen visiteren, dat daer geen gebreck en come oil gevalle. Ende bynnen dese v jaren naestcommende, buy ten consent van den raet, ons nyet te begeven ofte te ontgane. Ende hierop heeft hy sinen eedt gedaen , des manendaechs nae Oculi. St, Katrynenpoort. Scepenen, raede en
oudermans, hebben belieft ende geconsen- teert inde bestadinge van S. Catrynenpoort te reformeren aen Gisbert Paulsz. ende Aernt Loefsz., twelck belopen sel omtrent 265 gl. current , ende alsulcke lofte als die overste daervan gedaen hebben aen handen voorn., heeft hun die raet belooft scadeloos off te houden ende daeraff te vryen ende te quyten. Idem. Belieft ende ghesleten by sce-
penen , rade ende oudermans, des macht hebbende van den ouden rade, dat die cameraer van de penningen betaelt, scri- ven of wtreicken sel die scutmeester 800 ryns gl. current, om mede te timmeren ende St, Katrvnenpoort te reformeren, 13*
|
|||||||||
|
!
|
||||||||||
|
v
|
||||||||||
|
100
|
|||||||
|
de bussen, salpeter ende zwevel, te we-
ten , Geryt Slerck , tot Antwerpen, zegel ende brief van losrenten, den penninck negenthien tot synre sommen toe, geven sel, met overcomen van den rade out ende nJe > °P gisteren geschiet. Met begeerten dat men se lossen sell, met vercopinge van lyfrenten bynnen onser stat, soe men alreyerst mach, om den borgeren buyten nyet te beset te worden. Voirt is den gilden belooft hoer segel
ende brief, die sy van den bussen hebben te amplieren, soe dat men geen bussen noch salpeter, zwevel noch cruyt, cloeten noch tgene totten bussen behoirt, wech- geven, wtleenen noch weerloes werden en sel in enigherwys, bujten belieftenisse , wil ende consent van den gemeynen gil- den der stadt van Utrecht. Dit is aldus geschiet ende in elcke gilde enen nyen briefF metter stadt groote segel besegelt, gegeven. Hasenherch. Belieft by schepenen, rade
ende oudermans in der bestadinghe van Hasenborch, te weten te reformeeren van heel nyuw houten leydack ende heel nye leyen, soe veer als men se sien mach ende voert thoutwerck van den cap te reforme- ren, tgeen datter quaet is, met arbeit, negelen ende alt loot mede te leveren, wtgesondert groete bande ende groote ne- gelen, tsamen om 172 gouden gulden, die hem die vier overste elex een vooral toe- seggen moegen te betalen, ende die raet sel den oversten weder scadeloes houden. St. Quintyns gaslhuys. Ter saecke van
S. Quintyns gasthuys, om hoer begonnen capel voort te mogen opmaken ende tgast- huys tot een sieckhuys te laten, etc., syn gesciet wten ouden, Goeyert van Royen- borch ende wt den nyen rade Dire Knoop. Hasenherch. Des soe sellen dese toeco-
mende sysmeesters van den hoppensys, GysbertPau tot reparatie van Haesenberch, 170 gouden gulden, etc., betalen, etc. St.Quiryns sccren. Sleten scepenen, rade
ende oudermans, want negen bedelaers, te |
|||||||
|
ende "want die scutmeester gcen penningen
voor aire heyligen wten sysen nyet wel en sal kunnen crygen , soe is belieft, dat hy soeveel gelts op een halffjaer renten sel moeghen opbrengen. Ende oft veerder of langer verliep , sel al wesen op der stadt cost. Lichte herberghen. Overcomen biden ra-
de j dat men Marie van Tessel sel bevelen dat sy ruyme wter Gortstege terstont, alle daghe by vL, ende men sel haer terstont 5 L afhalen nae wtwisinghe van voirsli- tinghen daeraf gemaeckt van de lichte herbergben. Oude Scutten. Belieft by scepenen, rade
ende oudermans, dat men den toecomen- den coninck van den ouden scutten in den buydel geven sel dese reyse xlv gl. Idem. Belieft by scepenen, rade ende
oudermans, dat men Mathys Huygensz., coninck van den ouden scutten noch scene- ken sel tot syn oncosten beboeff XX r. gl. Hantbusscutten. Scepenen, rade ende
oudermans bebben den hantbusscutten dese reyse belieft ora haer oncosten mede te doen, soe sy den Papegay nue scieten sel- len, xx r, gl. current. Busscn en Cruyt. Overcomen by den
rade out ende nye, opt behagen van den gemeenen gilden, alsoe van der stat we- gen gecoft syn een halff cortouwe , een nootslang ende noch twee slangen , wegende te samen xniH mc 6? , elck hondert pont om xnigl. Holl., noch xi» iiig-lxxvii t# sal- peters, elck hondert voor ix gl. Holl.; ende noch hi* lri« lxxxvi t£ spaens zwevels, dat hondert om v scellingen groet, twelck ons altesaraen nu bynnen onser stat gelevert is, dat men daeromme den coopman be- hoerlicke segele ende brief van losrenten den penninck xix daervan geven sel, waer- van dat men der gilden believen ende consent vrientlick begeert te bebben. Idem. Doer aenbrengen van den ge-
meenen gilden, die op huden mergen- spracck gehouden bebben, is belieft ende geconsenleert, dat men den coopman van |
|||||||
|
101
|
|||||||
|
weten, Jan Petersz. van Campen, etc., spe-
lende bevonden syn opter stat toorn, alse dat daeromme die gesonde, die van sinte cruiryns seeren nyet sieck ende van den pocken nyet zeer verleemt en syn, male- kander geselen sellen opter oudermans huys, ende dat gedaen sel men elcken een wegge in der hant geven, ende ter poorten wt- leiden, ende sellen een jaer lanck wter stat wesen ende een myl daeraf bliven op eweliek wter stadt te bliven, ende sel- len behoirlicke oirvede doen. Toverie. Tot live Luyt Blancks wyff,
een toovenaerster syn gescict, Willero die Wael van Vronesteyn, etc. Sleten scepenen, rade ende oudermans ,
dat men Luyt Jan Blancks wyff overleveren sel den scout, gefroent als een tovenaer- ster, ende die scepenen sellen rechtwysen. Nota, Hoeren vrundt ofte boel was ghe- heten Sarreyn, als zy onder meer beleden heeft. Beeltsnyder. Elyas van Hamelenbergb in Henr. JNeerhorsterstede, by Jan van Malsen, is momber over Joost Jacobss., die beeltsnyders onmundige kynderen. Toverie. Agniese Huygh Gerritsz. wyff,
contra Henr. den Hollander, ruerende, dat Henrick geroepen ende geseyt soude heb- ben, dat zy een notholl ende toveneerster wesen soude, hy antwoerde, dat hy haer nyet genoemt en hat, zy vermat haer be- wys. Ende want sy noch nyet bewesen heeft, als sy hoer verwaeten heeft, soe is sy boven in vangenisse doen gaen. Glas te Brigitten. Belieft by scepenen ,
rade ende oudermans, dat men te sunte Brigitten t'Utrecht, een glas in hoer kerc- ken , van der stat wegen, scencken sell. Moerdenaer, Sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat men Evert de Vries over- leveren sel den scout, gefroent als een excellent menichvoudich moerdenaer, ende die scepenen sellen recht wysen, Silveren beelden van Yselsteyn. Overco-
men by scepenen , rade ende oudermans, dat die silvere beelden, toebehorende die |
kerck ofte capittel van Yselsteyn, ontsle-
gen sellen wesen van de besettinge by Ger- rit Sas gedaen. Scoemakers huysgen. Sleten scepenen ,
rade ende oudermans, dat Andries Petersz. die backers , dat scoemakers huysgen op ten hoeck van de corte louwerstraet, daer die bueren over geclaecht hebben, ruymen ende wechdoen sel, soedat nymant van de bueren gebreck of hynder daerby en hebben , alle daghe by v L. Jonge Scutlen. Sleten scepenen, rade
ende oudermans tusschen die jonge scutten ter eenre, ende der stat trompers ter an- dere syden, also dat die jonge scuts den trompers voors. geven sellen van wt der stadt ende weder daerinne te brengen, als sy die papegayen scieten, jaerlicx sess stu- vers elcken tromper. Ende wes men hem van verleden jaren schuldich is, sel men hem daernae betalen. Ende sy sellen voor- taen gehouden wesen, den jongen scutten jaeelicx daervoor te dienen, int wt ende inbrengen, als sy die papegay scieten, soe verre die scutten des begheren. Steenwech, Belieft by den rade, out
ende nye, dat men dat stryckambt, nu by ,Gerrit Petersz. van Merenborch verstorven, vercoopen sel, om den steenwech by Jan van Doeyenborch ende Gerrit Cluetinck als gescicten van 's raets wegen, te doen maken. Aryaen den cardinael. Die raet heeft
bevolen Jan van Doeyenborch ende Ghis- bert Cluetinck, te effenen ende te rekenen tusschen meyster Aryaen den cardinael, ende der stadt, beruerende sekeren steen, etc. 1520.
Barbaeren antaer in de Buerkerck. Over-
comen by scepenen, rade ende oudermans, dat men der babieren outaer in de Buer- kerck staende, afbreken ende rumen sel, om der kercken orber, ende twerck van der nyer capellen te bet voorts te moghen gaen. |
||||||
|
>
|
||||||||
|
J 02
|
||||||||
|
te scieten , ende oncosten mede te mogen
doen, geven ae\ xx ryns. gl. current, ende daertoe XL quaerten wyns. Henxten voor den graef van Nassou. Die
twe supplicatien van den secretaris, d'een in den Ilage, om metten deurweerder twe henxten den greef van Nassau te presen- teren, ende d'ander te Mechelen, in der saecke van Brederode geschiet, zj n buy- den in den rade openlyck gelesen ende belieft. Steenwech. Alsoe die stat van Utrecht
merckelicke cost gedaen heeft ende noch doende is, om die steenstrate buy ten Wit- tevrouwen poert te reformeren, ende die gereformeert wesende, onderhouden sel moeten wesen, soe sleten scepenen, rade ende oudermans, dat een ygelick buyten wittevrouwen aen den steenwech ten bei- den syden geerft wesende, tusscben die Wittevrouwen poerte ende die Giltbrug syn erve leggen sel een half roede van der steenstrate, enen voet leger dan die lysten vau der sleenstraten, ende soe over ver- volgende leger tot horen huysen ende erven werl, soe daltet water synen seoet hebben ende bouden mach van derselver steenstra- ten te velt wert in na behooren, by ver- boeren alle daghe, naedat hem die weet gedaen sel wesen van 1 L. , die men hem sonder verdrach sel doen afhalen, half tot- ter gescitten daertoe van den rade en d'an- der helft totter stadtdienaers behoeff, Voirt clat nyemant opter statwech tusschen Wit- tevrouwen ende dieBilt, messen sel mogen leggen byt verboeren van der messen ende daertoe 2 L. tot behoeff als voors, staet. Verkens. Overcomen by den rade, dat
men de vleyshouwers, die hoer verkens leggende hebben omtrent die Louwerstraet, dieselve verkens van daer te brengen ende op andere plaetsen leggen sellen, soe dat- ter niemant over en clage, tusschen dit ende een sonnendaghe naestcomende, alle daghe by v pont. Scerprechter. Die scepenen, rade ende
oudermans hebben meyster Jacob, scerp- |
||||||||
|
Henxt voor den graaf van Nassau. Die
met out ende nye heeft belieft dat men <ien greve van Nassau scenkcn sel enen henxt ofte twee, tot goetduncken van den oversten, soe datter die stat eere of heb- ben niach , voor sekeren dienst sv n Edel- lieyden der stadt voertyts gedaen beeft ende nocb doen mach. St. Qaintyns gasthuys. Die raet out ende
nye belieft dat men die capelle van S. Ouintyns gasthuys , die nu staet after aen de muer, ende tgasthuis voor den ouder vrouwen, die men aldaer te Joseeren ende te herbergen plach, naer hoire oude fun* dacie sel niogen verslellen ende versetten optenhoec vanScalckwyckssteeghe, daerdat begounen is , twelck men voort opmaken sel mogen by twee gescieten wten rade 3 ten besten oirber; behoudeJick oock dat men dat oude gaslhuis voern. bouden ende \oort toemaken sel, om den borgeren ende borgers kynderen van de pestelencie sieck wesende , in te mogen brengen ende on- derhouden nae vermogen des raets slitin- ghe; ende oock by tyden des noots we- sende, die wecken (!) aldaer te mogen leggen , op alsulck loen ende proufyt als die wecken (!) anders waere gegheven. Statsmit. Willem Henricx van Overrot
is aengenomen in de stede van meyster Henryck van Overrot synen vader, onser stat sinit te wesen, gelyck syn vader te wesen plach. jScerprechter. Overcomen by scepenen,
rade ende oudermannen , dat mr. Henrick, scerprechter, oirlof hebben sel, soe hy dat selver van den rade begeert heeft, ende dat hy by sonnenschyn van desen daghe wter stat ende stat vryheyt gaen , ende nyet weder incommen sel. Frans Aryaenz. is op huden aengenomen
tot een scerprechter ende heeft synen cedt gedaen der stadt ende gemeen borgeren , houdt ende trou te wesen , etc. Hantbusscutten. Belieft by scepenen ,
rade ende oudermans, dat men den hant- busscutten op dese tyt om horen papegay |
||||||||
|
.1
103
|
||||||||
|
die lecghe Weydc opten toorn wedermoct
teten ende te drincken gegeven heeft 38 weecken lanck, 'sdaechs tot nu toe 3 stu- vers, ende voortaen 'sdaechs 2\ stuver ; des sal hy se over den anderden dach be- soecken ende aenrichten ; ende dit totter tyt toe, dat sy die pot heeft, ende wes hem betaelt is, sel afslach wesen. Hantbusscutten. Belieft by scepenen ,
rade ende oudermans, dat men die hant- busscutten op korsavont naestcomende , mede gelyck den ouden scutten op dese tyt wyn geven sel. 1521.
Vroetwyff. Scepenen, rade ende ouder-
mans , hebben Katryn 't vroetwyff toege- voccht om haere trouwen dienst wil, zy de vrouwen in arbeyde van kynde gedaen heeft ende noch doen sel in elcken toecomende sysoen , een vat biex^s zysvry, ende bierop sel men die zys vant bier mede vercopen. Waskeersen. Sleten raden out ende nye, dat men voertaen geen waskeersen noch hantschoen op lichtmisdach te S. Marien in de kerck geven en sel, mer dat men alle jaer een cedel maken sel, gelyck als nu in den rade out ende nye gelesen ende nabescreve*, is, die men den keers- maker leveren sel ; ende men sel elck in der cedel benoemt, die weet doen, dat se hoer keersen ende hantschoen doen halen ende die stadt in de statien op lichtmis- dach mede eeren willen. Indyen oock ye- mant sulcx versuymde, die en soude geene keersen noch hantschoen hebben. Dese naebescreven sel men waskeersen
laten halen op lichtmisse, a0. XXI, ende soe voert van gelyck, nae overcomen 'sraeta out ende nye. Ordinarii.
Die scout van der stat.
Die acht oversten out ende nye.
Die cameraers out ende nye.
Die ses hoechdienaers.
Die twee pastoren van Buerkerc.
|
||||||||
|
reenter, geleide gegeven van synen neder-
slach, by, Godt betert, gedaeD heeft aen Frans Jansz., tot Ziericxzee, behoudelyck dat hy den nederslach soenen sel by den rade als hy daerom versocht wordt. Jan Jansz., boeckbynder, Jan Jansz. die
boeckbynders onmundige kynderen. Sitting he. Sleten scepenen, rade ende
oudermans want Thys die Wever, sit by eens mans wyff ende die fame over hem gaet, hy een mes soude hebben laten ma- ken, daer by des een mede doit nemen woude , so sel hy wter stadt van Utrecht wesen ende vyfF mylen wegs ronlsomme van der stat bliven op syn lyff ende sel behoirlycke oirvede doen in brieven. Heck voor de nedcrste Mersscgast. Over-
comen by scepenen , rade ende oudermans, dat men een heck maken sel voor die stege, gaende optcr graften, tegen die ne- derste merssegast over, twelck men sluyten sel, daerbeyde de hoichuysen die sloetelen of hebben , ende oick haer panden weder hebben sellen. Hanlbusscullen. Belieft by scepenen ,
rade ende oudermans , dat die hantbus- scutten op St. Meertyns avont naestcomende wyn hebben sellen , gelyok die oude scut- ten op dese tyt, Ryndyck. Overcomen by scepenen, rade
ende oudermans, dat die luyden wler Tol- lenstcge ende oick van de Vaert, die den Ryndyck met hoeren peerden, die schuyten ende bockposte scepen trecken ende ryden, hoer slagen sy elcx na ouder gewoenten ende heercomen schuldich syn ende beho- ren le maken, voertaen maken sellen, alle daghe, naedat sy vermaent "werden by drie pont, die daeratfin gebreke waren, etc. Scerprechter. Sleten scepenen, rade ende
oudermannen, dat men Mr. Jacob, scerp- rechter alhier geweest is , overleveren sel den scout, gefroent als een gewelder, ende die scepenen sellen regt wysen. Thomas Jansz., stcemvecrder. Belieft by
den rade, dat Thomas Janss. steenweer- der, hebben sel van dat hy Nysgen wt |
||||||||
|
104
|
|||||||
|
Fred, van Ghent.
Alfer van der fforst. Splinter van Nyenrode.
Ja. van Mynden.
Aryaen van Pallaes.
Jan van Wulven, maerscalc.
Henr. Valckenaer.
Gysb. van Herdenbroeck.
Jan van Zulen van Blasenborch.
Bartho. van Eck, castelleyn.
Dire van Ryn ende van Jutphaes.
Louwenrecht. Sleten scepenen, rade ende
oudermans van den ouden ende nyen rade, dat men Eerst van Wyck, Dircxz. ende Jan van Wyck, Willemsz. ende hoer na- comelingen, jaerlicx geven sel wter rol xv loot sulvers ende xv hoenen, nae der gewoente van Louwenrecht, hercomende vant erff hem oil hoer ouders voirtyts a0. XVcxii lestleden afgegreven in Louwenrecht totter stat graft en, muren ende wallen , ende voor een erff bynnen der muren opter graft, daer men een brug legmen mach, ende een erff buyten der muren opter graften , twelck dan totter stat profyt leg- gen sel bliven, soe sulex te geschieden eer dat affgegreven, met Dire ende Willem van Wyck sa. g^ed. overcomen ende ge- noech versproken was, Ende van den voors. renten, sel men hem segele ende brief ge- ven, soedat se die renten vast ende seker syn. Voert sel men se vryen van den Dom- proi'st, ende oick in hoer heerlicheyt hou- den, soevere als die slreckt van oudts tot naest Ev. Soudenbalch zyn heerlicheyt. Scerprechter. Relieft by den rade, den
scerprechter, van den drie personen, eer hy aengenomen was te rechten, noch bo- ven tgene hy gehadt heeft 9 R. gl. current. Pastoor van Rhenen. Overcomen by den rade out ende nye, dat men met den an- deren staten ter schriftelycker begeerten ons Gen. Heeren van Utrecht assistentie doen sel der kercken van Rhenen, tegens de citation van den pastoor van Rhenen , hem gcdaen, beruerende den offer van SunteCuneer. Ende om dit in den besten |
|||||||
|
Ons lieve vrouwe.
Twee engelen. Twe scepenboden, die meysters ende
andere officianten tot XX toe. Extraordinari voor de Heeren ende
Ridderschap bjnnen Utrecht. Hr. Jan van Zulen van Nyevelt, ridder.
Hr. Jan van Renesse van Wulven, ridder.
Hr. Jans, voors. outste zoon.
Reernt wten Enge.
Beernt van der Ilaer.
Melis wten Ende. (!)
Geryt van Eck.
Jan van Wyck, Dircxz.
Eerst van Wyck.
Jan van Wyck, Willemsz.
Jonge Jan van Renesse van Wulven.
Jan van Reness van Baernsz.
Cornelis van Mynden.
Tyman die Wael.
Jan van Huchtenbroeck.
Laurens van Beesdt.
Jan van Oestrum.
Willem van Oestrum.
Frans van Nyenrode.
Antoiiis die bastaert van Brederode.
Floris van Jutphaes.
Berthol. van Jutphaes.
Symon van Tei]inghen.
De oude Gvsb. van Herdenbroeck,
Aernt van Wulven.
0t van Derlliusen.
Die heeren aen de Plaets , etc.
Ritterschap van buyten offbynnen quaeiue. Myn genedighe IJeer van Utrecht met
zyn genedighe hofluden. Mynheer van Montfoort met syn E. hof-
luden. Steven van Zulen van der Haer.
Gysbert van Zulen.
Dire van Zulen, te Hermelen.
Fre. Wtenham , maerscalc.
Zweer van Zulen, Dircxz.
Gysbert ver A(!) te Maersen.
Jan van Vyanen van Rysenborch.
Larens (!) van Beesten soen.
|
|||||||
|
105
|
|||||||
|
te mogen geschieden, syn gescict wten
ouden Hedrick Verborch ende wten nyen rade Peter van Merenborch. Toverie. Die oude raet heeft den nyen
raet die moderatie van Nysgen vter leghe Weyde te onderhouden, bevolen. Toverie. Overcomen by den rade dat
men voirtaen Nysgen Yvte leeghe Weyde op wedermoet leggende, die met toveryen berufticht is, van der stat wegen nyet meer geven en sel, dan water off sterck bjer ende broet. Scerprechter. Die raet heeft aengenomen
meyster Frederic tot enen scerprechter op der gewoenlicke pensie ende loon. Ende heeft synen geboirlicken eedt gedaen, hout ende trou te wesen, die saken te helen ende nyet wter stadt te rysen, buyten consent van den oversten, ende al te doen, dat een goet meyster schuldich is te doen. Ende die raet heeft meyster Frederic
voors. geleyde gegeven van den nederslach, hy, God betert, aen enen priester te Haer- lem ofte daeromtrent gedaen heeft, behou- den dat hy den nederslach soenen sel hj den rade, indien hy daerop vervolcht wert. Greefmeester. Ja. Luytkensz. is aenge-
nomen tot onser stadt greefmeester, ende heeft synen geboirlicken eedt daertoe ge- daen. Bedelen. Want Dire van Eyngen, met
quader dreygelycker manieren eten ge- beden ofte begeert heeft te Brigitten, ende naedat hem een goede aelmisse gegeven was, daer nyet mede en was tevreden, meer begerende met quaden, ondeuchde- licken woirden, ende oock met eens mans wyff achter lande heeft gaen troggelen , soe sleten schepenen, rade ende ouder- mans, dat hy een saterdaghe naestcomende opte kaeck staen sel met eenen tytelbrief voor syn borst, ende men sel hem geven een paer gherden, ende sel tien jaer lanck naestcomende wt onser stat wesen ende een myl weges rontsomme daervan bliven, TIL |
|||||||
|
ende sel voirts behoirlicke oirvede doen
in brieven. Idem. Want Ja. Philipsz., met een be-
wonden been, daer men nochtans gheen ghebreck aen en sach, ende oock met een beseghelden brief, daer synen naem nyet in bescreven staet, bedriechlicken heeft gaen bidden, soe sleten scenenen . rade ende oudermans, dat Jacob voors., pynx- ter avont naestcomende opte kaeck sel staen met eenen tytelbrieff voor syn borst, ende men sel hem geven twee paer garden, ende hy sel etc. ut supra. Oude sctUten. Overcomen by scepenen,
rade ende oudermans, dat men den toeco- menden coninck van den ouden scutten in den buydel geven sel om syn costen mede te* mogen doen 50 R. gl. , totten 15 gl. die hy noch daerenboven vry in den scut- ten buydel hebben ende behouden sel. Bcdelen. Want Ilenrick Gheertsz., Henr.
Janss. ende Gheert Sluyser, gesont ende machtich wesende, hebben gaen bidden ende sich int gasthuys in de Cropelstraet by den lichten luyden beholpen, soe sleten scepenen, rade ende oudermannen, dat men se brenghen ende tuyeren sel aen wichten off anders op die Noede, ende sel- len malcanderen naeel zynde gheselen, ende die scerprechter sal hem helpen, ende sel- len voirt wter stadt wesen ende een myl daervan vyff jaeren lanck bliven , ende sellen voert behoirlicke oirvede doen op hore liven. Stadts Cirurgyn. Mr. Herman van den
Anxter, cyrurgyn der stadt van Utrecht heeft, des gevraecht wesende van Henric die Jonghe ende Jacob van Dorselen, van 's raets wegen geantwoort, dat de wonde, diewelcke Jacob, Jan Aelbertsz. heeft af- ter in syn schouweren nedergaende (ge- gheven) geen doetwonde en is, ende dat hy se hem wel vermaet te genesen, by der hulpe Goids, indien hy- synen raet doen, ende hemselven wachten wil. Item Wou- ter Gysbertsz. is ter selver tyde overbodich geweest, den Mr, wel te loon en, ende 14
|
|||||||
|
106
|
|||||||
|
den, des hy daervoor te uorge gestelt
heeft Jan van Zweeten, alse voor een mans lyff ende hondert oude scilden nader ge- woenten. Ende want dan die scerprechter daerenboven aldaer ter doet toe gewont is worden, soe sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Jan van Zweeten als borge voors,, der stadt te beteringe geven sell 100 goude oude scilden ofFdie rechte weerde daervoir, te bctalen die eene helfte Vic- toris ende de andere helfte te S. Martyns- daghe in den wynter daernaestvolgende, ende sell die raet voorsz. Jan van Zweeten bystant ende behulp doen, om hem weder te mogen verhalen aen die van Renen, als recht is. Britsen voor de trompers, Overcomen
ende belieft by den rade, dat men vier vergulde britsen voor den trompers sel laten maken, ten minsten coste. Des sel- len dieselve britsen altyt nae dode ofte wandel van den trompers weder aen de stadt comen ende bliven. Gildegelt. Belieft by den rade, dat
die caraeraer betaelen sel den ouderman- nen van der Bylhouwers gilde, III gou- den guldens, beruerende den werckman in den Dom zyn gildegelt, ter begeerte ons genedighen heeren ende des capittels van Utrecht. Overspel. Want Dire den Ellert, be-
faemt is geweest met veel quader wercken ende ondaften, die hy nyet en heeft willen beleyden , anders dat hy een lange tyt in overspel met een ander vrou persoon ge- loepen ende zyns wyfs goet onnuttelycken verbragt heeft, ende dat hy oeck eerlyts opt zwerte water in een herberghe, by een misdadich man, die de vive sochten , geseten ende geleden heeft dat deselve vive wten huyse gehouden ende die dore gesloten worde , soe sleten scepenen , rade ende oudermannen, dat hy ter naester clocken, daervoor comen sel in hemde ende in broeke, bloetshoofts ende bervoets met een bloet zweert in zyn hant, biddende om gracie ende genade, ende sel voortaen |
|||||||
|
heeft begeert dat by hem helpen ende gee-
«en cost aen sparen wil, ende oft hem belieft, noch enen meyster of twee tot hem nemen mochte op synen cost, op datter gheen vcrsuym in en geschiede, S. Meertmi Schuddekorfsdag, 0 ver-
comen ende gesleten by den scepenen , rade ende oudermannen, dat men op S. Meerten schuddecorfsdach, elck armen mensch voor of in derWittevrouwen poort, geven sell een oirt stuvers in de stede van der wegghen, die men alsdan te gheven pleecht. Ende der stadt dienres daerco- mende ende dienst doende sel men hoir rasoen geven aen gelde nae der gewoenten. Wichelrye. Want Heylwich, meyster Lievens weduwe, hoir meysterens van me- decinen onderwonden heeft, ende naedat sy Egbert Jacobsz. wyff, Neelken, medi- an ingegeven had, die nyet en holp , liaer oni den hals gehangen heeft een noet- scael, daerin was een levende spinne ende een soeghe, wesende een maniere van wychelryen, soe sleten scepenen, rade ende oudermannen, dat Heylwich voorn. den rade bidden sel om vergiffenisse, ende sal voortaen geen vrynael wthangen, ende sel der stadt te beteringhe geven 25 R. gl. current, ende Egbert Jacobsz. voors. ... gouden gulden van gewichte voor synmeys- tergelt by hoir gegeven, ende die onlede by ende syn -wyff gehadt hebben, te be- talen binnen 14 daghen naestcomende, of sy sel daer en thenden op die kaeck staen. Kinderen vercoft. Want Alyt Ghysbert Roesten, wed. twe kynderen in overspel ge- worven, ende dieselve kynderen daerenbo- ven vercoft heeft gehadt, soe sleten scepe- nen , rade ende oudermannen, dat si op te kaeck staen sel een uyr lanck terstont, ende sel den steen dragen bynnen rontsom der stadt graft, ende sel voirt behoirlycke oirvede doen. Scerpregter. Want die scout van Renen
anderen daghes begeert heeft gehadt onser stadt scerprechter, om justitie tot Rhenen te doen, die welcke hem gegunt is wor- |
|||||||
|
107
|
|||||||
|
gheen mes meer draghen dan een broot,
jong sonder aert; ende voort sel hy be- hoirlicke oirvede doen in brieven, gelo- vende geen onstanthaftige saken meer te bedrieven op syn lyf. Moord. Want Willem Pousz., Hansken
der stat bode genoech stilswygende oft moerdadelicken gesteken, dat by oock Aert Loefsz., omdat hy sunte Katryne poort van der stat te maken , aengenomen had , gedreicbt ende meer ondaften ende on- stanthaftige saken bedreven heeft, soe sle- ten scepenen , etc. uts. Rydende bode. Die raet heeft belieft,
dat Meerten van Scerpenseel, stryp ende pensie hebben sel als een rydende bode, dit jaer op een besoecken. Des sel hy oick een goet peert houden, daer hy mede over wech ende der stat dienen mach, opt verboeren van zyn pensie. Actum des Vrydaghes na Willebrordi. 1522.
Scoulen omganck. Alsoe die scout op
gisteren synen omganck gemaect heeft ge- hadt, twelk ongewoenlicken gesciede, want het noch voor den versworen maendach is, soe is by den rade overdragen, dat men gheen recht daer voert op procederen en sel, mer dat den omganck aff, doet ende te nyet wesen sel, gelyck off hy nyet geschiet en ware. Stats gek, Belieft by scepenen , rade
ende oudermans, dat Pierken die bonnet- maker , van der stat wegen sal worden met een tabbert, een gekscovel ende een paer hosen, wit ende roet, met een stryp daerover off sinte Meerten daerop gebor- duert. Vergiftiging. Tot \i\e van Geerken Cuy-
pers, die zekere personen met rottecruyt vergeven heeft, tot 8 personen toe, daer der vier aff gestorven souden syn, Goeyert die Coninck, Jan van Colenburch, Hen- rick Verborch, CI. Willemsz. ende Aelb. Foeck. |
|||||||
|
Sleten scepenen, rade ende oudermans,
dat men Geertkyn Kuypers overleveren sel den scout, gefroent als een moerdenaerster, die drye personen vergeven heeft met rot- tecruyt, daer sy aen gestorven syn, ende noch vier ander'e die nyet gestorven syn , nae hoers selfs belydinghe, ende die sce- penen sellen wysen dat recht is. Stuckgteter. Die leveringe van een half
slanghe by meyster Henrick Verborch ge- goten, wegende Xiu t# , is op huyden by den gescicten, als Jan van Royenborch ende Gysbert van Wede den rade aengebracht. Scerprechter. Belieft by den rade, dat
men den scerprechter enen tabbert van root ende wit, van der stadt wegen ghe- ven sel. Scoutencovel. Belieft by den rade, dat
ment maken van Jan van Raephorst des scouten covel mede betalen sell. Steenstraet. Scepenen, rade ende ouder-
mans hebben aengenomen Aernt Sproncsz. ende Cornells Henricxz., straetmakers, om der stadt steenwech van de Wittevrouwen poort aff tot in de hoel Bilt toe , metten somerwegen aen beide syden te onderhou- den, hoer beider leven lanck, ende den lesten levende van hem beyden opte or- donnancye ende voerwaerde daeraff ge- maect by den rade out ende nye, anno xivc lxx. , op aire heylighen avont, met voider conditien, dat elex enen covel heb- ben sel, gelyck die greefmeyster, ende sy sellen tsamentlyck mer een rasoen heb- ben , gelyck een leech dienre. Yoert sal hem onser stadt scutmeyster vier dreyboo- men setteu , op ten somerweghen eens , die sy, alst noot is, sellen moeghen sluyten ende ontsluyten, ende voort onderhouden haer leven Janck, opten voorwaerden voors. Voirt sel men hem geven enen wagen met een man, poeyen opten somerweghen nu eens op ter stat cost te mogen brenghen ses daghen lanck. Ende hiervoor sellen sy onderhem beyden hebben jaerlycx voor een pensye 130 pont, nae wtwisinghe zegele ende brief! daeraff gemaect. Ende 14*
|
|||||||
|
103
|
|||||||
|
kierop hebben sy nu horen eedt ge-
daen. Jan Splinter^ schilder. Claes van Hynder-
steyn ende Gerrit Claesz. zyn mombers over Jan Splintersz., die schilder, syn onmun- dige kynderen by Alyt, zyn voorwyf was. Scerprechter, Mr. Henrick Jacobsz. van
Ekeren, scerprechter, heeft nu synen eedt gedaen, die stadt ende gemeyne borgeren van Utrecht, hout ende trou te wesen , der stadt ende des raets saken te helen, ende wter stat nyet te rysen buten consent van den oversten, ende al te doen, dat een goet meyster schuldich is te doen. Greefmeysters pensie. Men sel den greef-
meyster geven 's daechs voor syn arbeyt een pont, als men syn voorsaet oock ge- daen heeft. Jonge scutten. Overcomen by scepenen,
rade ende oudermans, opt behagen van den rade out ende nye, dat men die jonge scutten nemen ende leggen sel onder die oudescutten , by rade ende goetduncken van den oversten ende overhomans van den scutten , diewelcke sulcke personen daerwt nemen ende in elcke homanscap leggen sellen mogen, daerendesoet hem best goetdunckt. Oudescutten. Belieft by scepenen, rade
ende oudermans, dat men den ouden scut- ten in dit jaer geven sel om hore oncos- ten ende sculden mede te betalen 24 R. gl. current. Idem. Voirt hebben scepenen , rade
ende oudermans belieft, dat men den toe- comenden coninck van den ouden scutten in den buydel met die 10 gl. die men pleecht te geven, tsamen geven sel 50 R. gl. current in desen jare, behalve sulcke penningen, als die scutten onderlinge daer- toe wtmaken ende inleggen moegen. Hantbusscutten. Belieft oick by den ou-
den rade, ende hebben bevolen den nyen rade den oirber te doen in de jonge ende oock die hantbusscutten te trecken ende te leggen onder die oude scutten, ende in horen homanscappen, tot goetduncken van den oversten ende overhomans van den |
scutten, ende mede tot ^.^u doelen.
Voirt sel men hem seker oncosten by hem bewyselyck gehadt, betalen. Steenstraet. Aernt, straetmaker, heeft
voor den rade beleden ende bekent, dat der stadt scutmeyster den straetwech ende somerwech buyten Wittevrouwen gemaect ende hem opgelevert heeft, om soe voert te onderhouden, dat hy daer wel mede te- vreden is. Wanthuys. Die raet heeft bevolen den
scutmeyster dat wanthuys te reformeren , ende mitten yersten aentetasten om de te- gelen aff te breecken. Idem. Die raet heeft belieft in de be-
stadinghe vant wanthuys by den scutmeys- ter gedaen , een nye cappe van ykenhout te laten maken. Adriaen VI. Totter processien die men
doen sel ter eeren van onsen alreheilich- sten vader den Paus van Romen, Adrianus sectus, geboren borger van onser stadt van Utrecht, dat hy te Romen gecroent is worden; ende want men doen, of om Gods wil geven sel, ende of men synre tytel, er op ende de naem voer der poerten in blaauwen steen setten sel, etc., is den oversten bevolen den orber te doen, etc. Vereerinye aen den proost van Coten.
Belieft by scepenen , rade ende oudermans, dat den vorst van Sassen, domproest van Kolen, canonick ten Dom tUtrecht, etc., een gescenck van een peert by den over- sten doen sell voir alsulcke diensten, syn genade der stadt eertyts gedaen hebben ende noch doen mogen, te weten van lxxxii gl. xi st. x^ wit current. Adriaen VI. Belieft by den rade Ven-
roys dienre, die de eerste tydinghe brocht dat die Paus, meyster Aryaen van Utrecht te Romen gecroent was, vyf keysers gl. Geboomte in den Weerde en Toltesteeg.
Overcomen by scepenen, rade ende ouder- mans, dat men allet geboemte in den Weerde ende in Tollesteghe ten beyden zyden der graften staende, afhouden sel ter eerde toe, bynnen acht daghen naestcomende, |
||||||
|
109
|
|||||||
|
alle dagen daernae by v L. ende nyet we-
der te bepoten, Troggelaer. Sleten^scepenen, rade ende
oudermans, dat men Beernt Prange wten Dam geboren, een troggelaer, overleveren sel den scout, gefroent als een gewelder ende die scepenen sellen recht wysen. Kynt te vundeling. Want een vrou per-
soon, genoemt Janneken van Wourichem,
gecregen hebbende een kynt, dat sy by
baer ongebavent begeert heeft te houden,
twelck sy selven opten derden dach , soe
onnatuerlyck voor Sunt Jacobs kerck te
vundelinge, oick ongecorstent gebracht ende
geleyt heeft, soe sleten scepenen, rade
ende oudermans, dat si een saturdage naest-
comende sel staen optie kaeck, met een
pop , in maniere van een kynt in horen
erm hebbende, twee uren lanck, ende
daernae wter stadt wesen ende drie mylen
daeraff bliven sel, ewelick op haer lyff,
ende sy sel hoer selfs costen betalen.
Valsche beschuldiging. Want Cornelia,
Aryaen Koenen wyff, aengetegen heeft Claercken, Goert Jacobsz. wyff, dat si haer een pont vlas gestolen hadde, twelck sy nyet bewesen en heeft, soe sleten sce- penen, rade ende oudermans, dat Cornelia voors. een sonnendaghe naestcomende ko- men sel te Buerkerc, met een bernende waskeers van een pont, ende daer dan mede gaen bloets hoofts, sonder hoeyck ende kovel, voert cruys in der processien, omt kerckhoff, tusschen twee stadtdienres ende sell die keers selve setten voor ons lieff vrou ter noot Gods opt autaer. Ende des sonnendaghes daernae sel sy desgelyx met een bernende waskeers van een pont gaen voor der processien tsint Jacob, die sy oick aldaer opt autaer ter noet Gods setten en laten sel. Ende ten naesten sit- teldaghe daernae sel sie komen voor den rade, ende bidden den raede ende Claerc- ken voorn. om vergiffenisse, off itfdyen sy dit al nyet en doet, soe sel sy wter stat wesen ende vyff mylen daeraff bliven, thien jaer lanck naestcomende. Zy heeft |
|||||||
|
ghebeden, des Donredaghes nae xin dach,
mer des soe heeft hoir die raet verdraghen opten sonnendaghe voors., te sunt Jacob voir der processien te gaen, behouden zy een waskeers daer seynden sel, ge- schiet ter bede van vele goeder vrouwen , des manendaghes nae sunt Thomas dach apostel. Boeckbynders. Dire Taets, Jan Beerntsz.
ende Jan Jansz. , boeckbynders onder den toirn, syn borge geworden voor Goeyert Verhagen, boeckbynder, tot Antwerpen be- set wesende. 1523.
Leckendyck. Overcomen by scepenen,
rade ende oudermans , dat Eerst van Ame- rongen, cameraer van den Leckendyck, sel moeghen syn goet versetten ende pen- ningen werven tottet maecken van den Leckdyck, die nu, God betert, doorgebro- ken is ; des sel men hem met den anderen staten weder schadeloos houden. Waker, Belieft by scepenen, rade ende
oudermans, dat Jan Jansz., scoenmaker, voor syn broecken daerinne hy gesleten is, sel moegen arbeyden ende waken in afkor- tinge van syn broecken. Aenspraeek in der scepenbanck. Belieft
by scepenen, rade ende oudermans, dat Corn. Goesensz. dienre, voorspraeck in der scepen banck sel inoghen wesen ende stadt diener bliven tottes raets wederseg- gen , behouden als hy voor der schepen- banck staet, soe en sel hy gheen stryp aen hebben, ende dat hy voor de scepenen nyet voirder jychten en sel, dan andere syn medegesellen. Huys op de Maertensbrug* Belieft by
den rade, dat men die pastoren ende he- ren van Buerkerc, drie jaren verleden pach- ten, die sy hebben wter huysinghe ende hoffstede op S. Meertynsbrugh, die nu ge- ruymt is , by der stadt cameraer betaelen sel. Steven van Zuylen, Overcomen by den
rade out ende nye, dat (achtervolgende |
|||||||
|
110
|
|||||||
|
die leste schriften, die de raet out ende
nye doen scriven hebben, saturdaechs na inventio S. Crucis lestleden aen Steven van Zuylen, beruerende Emma, Ghysbert Pau- wen dochter, by Steven voorn. gehulict ende affhendich gemaect buyten consent van Geryt Zas, haer oem ende syn magen) die raet out ende nye, synre noch nyet te- vreden en is, ende bynnen Utrecht gheen gheleide hebben en sel voor den tyt hy zyn saeck voor den raet out ende nye der stadt van Utrecht verantwoert sel hebben. Lambert Snoey. Alsoo Geryt Zas bele-
den heeft, genoten te hebben wten boedel van Gysbert Pau, 184 gl. 6 St., na ver- nioegen Jan Jacobsz. certificatie, soe is die raet out ende nye overcomen, dat hy die opleggen sel in handen van Peter van Merenborch, tusschen dit ende een satur- dach naestcomende, die welcke Lambert Snoey daenvt verborgen sel mogen. Ende kan Lambert bewysen, als recht is , dat Geryt voors. meer genoten heeft wten boe- del voors., des zal hy dat oock gehouden wesen op te leggen als voors. Item na- derhant is toegelaten ende den hertoge van Gelre toegeschreveu, dat Lambert voors. die penningen voors. boren ende na hem nemen mach, sonder die te moeten ver- borgen. Busmaker. Overcomen by scepenen ,
rade ende oudermans, dat men Willem Henricxz. , busmaker, die weet doen sel, dat hy syn stryp sel laten leggen ter tyt toe hy syn sake, aengaende dat hy onma- nierlyck met syn moeder omgaen soude , voor den rade verantwoort sal hebben )Vals recht is, bynnen 14 daghen naestcomende, of daer en tenden, en sel hy die stryp nyet weder hebben. Muni. Die raet heeft doen gebieden dat
men geen deutkens meer cloppen noch munten en sel, achter ons hoech vrou naestkomende, ter tyt toe die raet breder consent daeraf geven sel. Idem. Aernt Wernersz. ende Aryaen
Pietersz. van Delf, als muntmeysters van |
|||||||
|
de deutgens, hebben die muntyseren opter
stat kyst gelevert ende gebrocht, ende die raet heeft hoer van hoire officien verlaten, behoudelyck dat sy nog sellen moegen munten, sekere geclopte deutgen, die zy opte kyst huyden leverden, welcke die camerer ontfangen sel, soe verre zy hoir gewicht hebben. Portiers, Belieft by den rade den twe
portiers van de Weertpoort voor horen dienst, voor de vterste Weertpoortenhec- ken ende bomen , op ende toe te sluyten te hebben voir horen diensten , die sy ge- daen hebben ende noch doen sellen tot lichtmis toe, elcx x L. Straetschendery. Want een vrou per-
soon , geheyten Pelsgen, met steenen ge- smact heeft nae Goert van Coten, in hoers zelfs huys, soe sleten scepenen, rade ende oudermannen , dat Pelsgen voorn. een sa- terdaghe naestcomende optie kaec staen sel. Mr. Aryaen , chiritrgyn. Mr. Aryaen in
Twystraet, is op huyden gevangen geleyt ora sekere actie, die de stat op hem heeft, als dat hy enen siecken man die hy onder hem hadt te meysteren, ende by hem ge- storven soude syn, by nacht heimelick in enen sack ofte slaeplaecken begraven soude hebben. Ende die raet heeft zyn stryp , also by stat nieyster was, opte kyst doen leveren. Item hy is naderhant om derselver saec-
ken wil gerecht aen den live. Statsmit, Die raet out ende nye heeft
Willem Henricksz., onser stat smit geweest is, synen dienst verdragen, want hy die stat verlaten ende in den crych sich bege- ven heeft. Ende die raet out ende nye heeft Jan Jansz., die smit, weder in zyne stede aengenomen. W, Schimmelpenninek, Want Mergriet
Doets , horen echten man, genoemt Wil- lem Schimmelpenninck, voir den rade be- claecht heeft gehadt van dieveryen, om hem soe ter doet te hebben mogen bren- gen, twelck sy nyet bewesen heeft als |
|||||||
|
I
|
||||||||
|
111
|
||||||||
|
als recht is, dat hy terve after syn huys
van der heeren ende der stadt gecoft heeft. Ende voert, soe wye anders enighe scut- ten , off nye getimmert, in der aefdocht voorn, geset off gemaect heeft, selt mede rumen binnen 14 daghen naestcomende, na vermogen dat overcomen gemaect, anno 1500, des Dynsd. na Petri et Pauli app. Scerpregter. Belieft by den rade, dat
den scerpreghter enen tabbert hebben sel nader gewoenten. Stadtsgeck. Desgelycx heeft die raet be-
lieft Pierken , der stadtgek , enen tabbert en geckskovel als hy gehadt heeft. Kleine kalander. Belieft by scepenen ,
rade ende oudermans, dat men een pont erffrenten sjaers, behorende die brueder- scap van de minre kalander tUtrecht ende wten boeck gelaten is geweest. anno 1491 lestleden, weder te boeck setten ende af- terstallige renten te weten van 32 jaren verleden, elcx jares 1 pont, by Jacob van Schroeyensteyn cameraer, van der ouder scult, mitten pen betalen sell. Roedenborch. Sleten scepenen, rade
ende oudermans, dat die bylhouwers hoer stroodack by den Roedenborch afbreken sellen tusschen dit ende een saterdaghe naestcomende, alle daghe daerna by x L. te verboeren. Verbod tegen rottecruyt* Sleten scepe-
nen, rade ende oudermans, overmits ge- breck, dat met vergeven vant rottencruyt gevallen is, ende noch meer vallen mocht, dat voirtaen niemant bynnen der stadt nochte statvryheyt van Utrecht rottecruyt te weten; arcenicum of mercuriuni hebben oft veyl houden en sel, dan een man die dat by synen eede vercopen sel in deser manieren, te weten: wye des behoeft, sel comen met twe van syn naburen, ende die gesworen voors. sel dan oock twe van syn naburen daerby nemen, daer hy 'them by vercopen ende leveren sel, ende dat sel die gesworen met al den tuygen daerby teyckenen in een boeck ; ende wye anders rottecruyt voors. hadde vercoft ofte van |
||||||||
|
recht is, soe sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat Mergriet voorn. staen sel ter naester merckdaghe opte kaec, met eeu tytelbriefF voor liaer horst, ende sel den steen draghen rontsomnae der stat graft, ende sel voirt wter stat wesen ende ewe- licken een myl "weghes daeraff bliven op hoir lyff. Coerwackters, Die raet heeft weder aen-
genomen Peter van Nyraegen , te coeren ende te waken 'snachts op buerkercktoirn, ende hy sel die namiddernacht waken ende altyt blasen telcker uren ende vuytop (!) Des sel Henric syn vennoet hem alle nacht wecken t'eenre nren. Ende waert dat Henric hem nyet en wecte, soe sel Peter syn loen hebben dien nacht, ende waer 'toick sake, dat Peter ter goeder tyt voor een ure na middernacht nyet ter waeck en koemt, soe sel Henrick syn loen hebben dien nacht. Noch sel Peter hebben vier ellen groff swerts laken tot enen tabbert, indien hy hem verdient, als hy twe jaren verleden gehadt heeft. Ende hierop heeft Peter smen eedt gedaen, troulick te die- nen ende nyet wech te gaen, sonder oer- loff van den rade. Ende die camerer sel hem geven dat oude loen, alse elck nachts enen stuver, Aefdocht. Sleten scepenen, rade ende
oudermans, in der sake tusschen die heere van Sunte Marien off heer Jacob Croll, canunnick aldaer ten eenre, ende Jan Wey- man ter andere zyden, beruerende die aef- docht ofte goet, tusschen heren Jacob Crollen, ende Jan Weymans erven gelegen, welcke aefdocht allanghes half de voorn. heeren ende half der stat toebehoirt; want JanWeyman voorsz. een traly in de voorn. aefdocht geset, ende voirt andersins met een hoelken belet heeft, soe sel Jan "Wey- man voors. rumen syn scutten ende an- ders, soe 3at die goet te midde wegen gaen ende loepen sel als sy van outs plach te gaen op Jans 'cost bynen 14 daghen naestcomende, alle daghe daernae by v L, of Jan voors. sel hierenbinnen bewysen , |
||||||||
|
112
|
|||||||||
|
buyten brochte, dat sel wesen op syn
\y&.
Scerprechter. Sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat den scerprechter der stadt stryp nyet meer dragen, noch de misdadi- ghe die hy recht nyet bloten, noch heel schenden en sel. Leckendyck. Die rekeninge, die Eerst
Taets van Amerongen gedaen heeft van den ingebroken Leckendyck te maken, anno xvG xxiii, is huiden in den rade out ende nye gelesen, beloeft ende belieft. 1524.
Valsche eedt. Ende want Cornells Ary-
aensz. , myn joncker, genaempt, beleden heeft, dat hy hem heeft laten koopen van Jan die Wit , om een paer scoen, oin eenen quaden eedt te doen, tegens Franck Bouwensz., daerdoor Franck in een dub- belde kost gesleten is, soe sel hy opte kaeck staen ende men sel hem drie paer garden geven, ende sel iOjaren wter stadt wesen, ende nyet weder incomen dan met slytinge van den rade, ende sel behoirlycke oirvede doen. Valsch spel. Sleten scepenen, rade ende
ondermannen, want Aert Aryaensz., backer van Huesden, veel luyden hoir gelt met botteryen ende bedriechlic listich spul aff- gewonnen heeft, dat hy daeromme op de kaeck staen sel met een quaertspel om syn hals, ende sel een teycken in syn wange hebben als een hotter, ende sel behoir- licke oirvede doen. Trap voor de Merssegast. Sleten sce-
penen, rade ende oudermannen tusschen Aernt van Leeuwen ende Anto. van Kuyck, ter eenre, ende die buren van de leghe Merssegast ter andere syden, alse dat alle dieghene, die hoir water leyden door die steghe tusschen Aernt van Leeuwens ende Antonis van Kuyks huysinge ter graften waert in, mede houden ende maken sellen die trappe ende steyger over derselver ste- ghen,'paert paerts gelyck bynnen een |
|||||||||
|
maent naestcomende, alle daghe daernae
by v pont. Bussescutten hide Weerd. Belieft dat
men een seker getal van bussescutten voor- taen in den Weerde scicken sel, om die te bewaren. Gruene strypen, Goesen van Scayck ,
cameraer was a0, xxi, heeft optie kyst ge- levert xliv gruen strypen, hy in s_yn jaer te boven gerekent heeft gehadt ter stat behoeff, hebben weder ontfangen Wauter Schay ende Dire Ritsert lege dienres, een vrydach naestcomende aengenomen by den rade. Aanspraak voor den rade. Jan van Mal-
sen als gemachticht van syn swager off zuster, Willem van Assen 's wyff heeft Dire van Sulen verdragen die aensprake , die hy hem eertyts voor den rade gemach- ticht, gedaen heeft, behouden dat indien Jans suster voorn. hier komt tusschen dit ende paesschen naestcomende, soeselDerc van Zuylen syn saecken bliven aen den oversten nu ter tyt, ende desgelycx sal syn suster oick doen ; ende soe lange sel Derc van Zulen vertueven met zyn eygen- schap. Ende Jan noch syn swager off suster en sellen Dire van Zuylen voorn. gheen molestatie voor den raet meer doen. Strypen. Belieft by scepenen, rade ende oudermans, dat men Wauter Scaey die stryp weder geven sel als een leghe dienaer. Bussescutten. Scepenen , rade ende ou-
dermans hebben den oversten bevolen , noch vier goede bussescutten aen te mo- ghen nemen, daer se mede overcomen sel- len mogen, omme alst noot is, die poir- ten ende anders met scut te bewaren, Craenmeysters. Totten craenmeysters by
geloent te werden dat scroeden ofte werc- ken van der Heren winen van den Doem ende sunte Peters syn geschicc*, die geset sellen worden tottet oversien van de wes- tersche wynen. Bussescutten, Dire Cornelisz. ende Ary-
aen Jansz. den oesterling, syn op huiden |
|||||||||
|
113
|
|||||||
|
aengenomen voor onser stat busscutten te
wesen, des sy ter maenl hebben sellen , elcx enen Holl. gulden; ende als sy in on- ser stat dienst sellen wesen , sellen sy hebben een pont, ende sellen te Paescben toecomende cledinge hebben, ende voirt oick jaerlicx gecleet worden ende hoer ra~ soen hebben ende in der stat stacien gaen, gelyck andere leech dienres, ende sellen horen behoorlicken eedt doen, ende nyet wter stat reysen moegen sonder consent van onse scepen-burgemeester ende over- sten. Zy hebben hierop horen eedt ge- daen. Behoudenis van de weerd. Cornells Lam-
bertsz., Gysbert van Wede ende Mr. Hen- rick , clockgieter, zyn volcomen macht gegeven by scepenen, rade ende ouder- mans, om mettle weerdenaers tot behou- denis ende nutscap van die AVeert te ver- spreken, ende wes sy daerin doen sellen, dat sel die raet van weerden houden ende believen. West-tollesteghe poort. Belieft by den
rade, dat men 'tclincket van de West-tol- lesteghe poort aen sunt Gertruden syde daghelycx mede openen sel, als de andere poort een tire te voren op geweest sel heb- ben , ende men sel die poort mede hewa- ren na ouder gewoenten, om die buren after twystraet mede te behelpen. Vermindering van Wakers. Die raet heeft
volcomen macht gegeven den oversten met- ten viven, die weckers ende wakers van der stat te verminderen totter stat orber, ende die vyff die poirten te visiteren , off die raetsheeren ende scutten daer oock syn. Poortwachten. Overcomen by den rade
out ende nye, dat men geen poirten op doen sel smorgens noch smiddaechs, die gescicte van den rade ende scutten en syn daerby ; ende wat geschicte die de poirten nyet bewaren na behooren sellen die vive panden, ende indien die overste bevyn- den, dat die gescicten in der poerten nyet geweest noch gepant en syn, soe sel VII |
|||||||
|
men die vive sly ten opt vleyshuys ene
nacht te leggen, ende een pont opte kyst te brengen. Reparatie aan de Singelmuer. Scepenen,
raden ende oudermans, macht ende beveel hebbende van den rade out ende nye, heb- ben den scutmeester toegevoecht ende ge- sleten, omine die vaert ende oick den singelmuer te repareren, 1000 R. gl. cur- rent, wt Jacob van Scroyesteyns des ca- meraers earner, van den reetsten penningen te betalen. Wedde buten S. Katryne. Den scutmeis-
ter is bevolen dat wedde buten S. Katryne te maken, behouden den buren te bevelen die graft te diepen na behooren. Lulerye. Overcomen by scepenen, rade
ende oudermans, dat men Jan Zevertsz. die prenter syn borgerscap opseggen ende by sonnescyn wter der stat ende stalvry- heyt te reysen, gebieden sel, als geschiet is in tegenwoordicheyt van den rade, ende niet weder in te comen, beruerende, want hy mettet werck van Lutheryen besmet is. Tolsteegpoorten te openen. Belieft by den
rade, dat men die tollesteghe poorten aen beyde z) den der graften dagelycx sel mo- gen openen. Onbeh, herberge. Want Marie van Tea-
sel, onbehoirlicke herberge gehouden heeft in eerbaere buerten ende boven verbot van den rade is bliven silten, soe sleten scepe- nen , rade ende oudermans , dat se wter stat wesen ende Y mylen daeroff bliven sel ewelick op hoir lyfif. Molenwerf in de weert. Belieft by sce-
penen , rade ende oudermans, dat die scutmeysters vander stadt wegen dat eind muren after den molenwerffin den weerde aent singel doen maecken sel, behouden indien men bevynt ymandt anders daertoe gerechticht is te maken, dattet die betalen ende voirt onderhouden sel. Lutherye. Ter begeerte van de eccle-
sien om die ketterye van Luyter ende an- ders te vermeyden, syn gescict Henrick van der Borch, raets burgermeyster, Evert 15
|
|||||||
|
114
|
|||||||
|
levert heeft, te weten elcke cloet 4i- stu-
ver, facit 140 gl. 8 st. Holl. Luterye. Sleten scepenen, rade ende
ouderrnans, dat Willem Dircxz, der stat cuyper, van der sekerheyt in syn huys, hy in gesekert geweest heeft ter cause van de luterye, ontslegen sel wesen ter tyt toe hy schuldiger gevonden sel worden. Doeren ende veynsteren afhangen. Sle-
ten scepenen, rade ende ouderrnans, dat Dire van Zulen zyn renten, hy ingewon- nen heeft met eygenen opten omloep van sunte Marien tUtrecht, voirt inwynnen ende wtpanden sel moghen met doren ende veyn- steren aff te hangen, na der ouder gewoen- ten, ende als die heren van sunte Marien te Utrecht hoir wederhelft den renten voorn. doen mogen. Ketterye. Want Feltyn, die goitslager,
speelman, een geprofesside nonne ofte zus- ter, met scriften ende anders hoir wys makende, dat hy se te echte netnen soude, twelck ketterye is, wt hoer cloester ver- leyt ende gevioleert heeft, na syns selfs belydinge, soe sleten scepenen, rade ende ouderrnans, dat hy mergen twe uren lanck optie kaeck staen sel met een tytelbrieff voor syn hooft, ende voort wter stat ende statvryheyt wesen sel ewelick op syn lyff, ende doen behoirlycke oirvede in brieven. Eenoogige zwaen. Sleten scepenen, rade
ende ouderrnans, tusschen myn Joffr. Beernts wed. van derHaer ter eenre, ende Florys van Jutphaes ter andere syden, be- ruerende een zwaen met eenre oegen , ge- teyckent metter ruyf in twee kerven aen de luchter ende een kerf aen de regterzyde, daer se om getwyst hebben , alse dat de voorn. zwaen toebehoirt myn Joffr. voorn. met al hetgene daer voirt af komen sel , sonder becroon van Florys voorn, 1525.
Dire de Cuyper. Overcomen by scepe-
nen, rade ende ouderrnans, dat Dire die Cuyper off zyn borgen die plechte by Corn. |
|||||||
|
Soudenbalch, Goeyert de Conink ende Wil-
lem Jansz. van Araersfoort. Bysinnich. Die raet wfgegaen hebbende
by horen gescicten, hebben gekent, dat Marie Jan Ilermansz. dochter nyet dwaes en is, ende hebben daeromme gesleten, dat si horen oirber ende vrye wil met hoer goeden sel mogen doen. Ommeloep van S. Marie. Mr. Franck
Knobberch ende Jan van Malsen, als ge- machticht van Willem van Asche ende Joffr. Joanna van Malsen syn wyff, ende Mr. Franck voorsz. mede voor hemselven ter eenre, ende Dire van Zuylen ter an- dere zyden, zyn hoir saken ende questien , berurende een eygenschap by Dire van Zuylen geworven op ten ommeloep van sunte Marien tUtrecht, mit dat daer aen eleven mach eendrachteliken voor den raet out ende nye gebleven aen den oversten out ende nye, nu in der tytwesende, om te eynden tusschen dit ende S. Victoris naestcomende. Die overste out e^nde nye voorn. hebben eendrachtelicken wtgespro- ken ende getermineert, dat sy nyet en wisten noch bevynden konden, na 'tbe- scyt aen beyden syden gesien ende ge- hoort, dan dat die eygenschap by Dire van Zuylen als voors.geworven, doechtelic ende goet is. Actum int cleyn capittel huys ten Dom tUtrecht, anno xvc xxim des sonnendaghes na Egidy. Leckendyck, Die raet out ende nye heeft
belieft in der settinge by den anderen staten geschiet, om te vervallen die oncos- ten van den Leckendyck, ende dat men die brieve van der wtsettingen oick van der stadt wegen besegelen sell. Bysinnich man. Belieft by den rade dat
die cellebrueders enen bysinnigen man, Peter genoemt, in een Ghyoel, dat hy nyemant en misdoe , scllen mogen houden ende bewaren. Blau stenen cloten. Belieft by scepenen,
raden ende oudermannen, dat menMatheus Kelderman betalen sel 624 blau stenen cloten, die hy annoxvxv ende xv xvi ge- |
|||||||
|
115
|
||||||||
|
•
|
||||||||
|
Lambertsz. opte kysten gelevert des
maendags na S. Katrinen dach lestleden , wederora in Ts raets handen leveren sellen ende daernae mogen partyen regts opten anderen vorderen als recht is. Eedt der scepenen. Item nadat yerst die
oudennannen wten gemeynen gilden, daer- nae die ovejste oudermannen wten gemey- nen oudermannen , daernae die rade by den ouderman , ende oick daernae die xu scepenen by den rade, ende die raets borgermeyster by den scepenen , ende die scepenborgermeyster by den rade na ouder gewoenten gecomen ende op ten raethuse geset waren , soe hebben die oude overste ende oude scepenen, den nyen oversten ende nyen scepenen gepresenteert den vice- doemdeken Mr. Bernt van Haerlem ende meer andere praelaten ende heren van de ecclesien , die den vice-deken voors. had doen laden ende vergaderen op ons Gen. Heren hoff; aldaer gevraecht worde van den ouden scepenborgermeyster , off daer yemant volmachlicht waere, den eedt van den nywen scepenen teontfangen, na ver- mogen een privilegium van den Roemschen coninck Wenceslaus, die slat eeityts ver- leent. Doe antwoerde den vice-domdeken dat hy macht hadde, soe lange van de confirmatie ons gened. heren des Elects van Utrecht nyet en bleke, ende was be- reyt den gewoenlyken eedt van hem te ontfangen , tot behoif der kerck van Utrecht nae vermogen tselve privilegium voorn. , twelcke doe aldaer doen lesen worde by den stadts-secretaris Valentyn van der Voort, wter stadt besloten copieboeck, fol. cxven clvi. Ende dat gedaen wesende, worde hem den gewoenlicken eedt van wegen der kercke voorn. voorgelesen , diewelcke die voorn. nye scepenen, vier ende vier tef- fens daer deden, in aire raanieren die sce- penen onser genedighe heren voir-biscop- pen te doen plegen. Stats chirurgyn. Scepenen, rade ende
oudermans, hebben Mr. Geryt Mercelisz. van Vyanen, barbier aen der Plaetse, aen- |
||||||||
|
genomen tot onser stadt chirurgyn, ende
dat hy die stryp ende cledinge van onser stadt, gelyck andere stadt meysters heb- ben, ende der stadt in stacien ende anders bystaen ende wederom alle genot, gelyck andere meysters hebben sel. Backersteeg te straten. Overcomen by
scepenen, rade ende oudermans, dat men den scutmeyster bevelen sel, dat hy die Backersteghe by die buren aldaer sel doen straten ten besten oirber. • Scullers doelen after S. Jacob. Overco-
men ende belieft by scepenen, rade ende oudermans , dat men Thomas Croen enen lyfrentebrieff geven ende besegelen sel van 80 L. sjaers, tot synre lyve , voor alsulcke recht ende toeseggen als hy hadde, aent erff van der stat busscutterdoelen after sunt Jacob, bynnen onser stadt gelegen , waervan die yerste termyn off wesen sel te Paeschen nu naestcommende, ende al- soe voert jaerhcx , syn leven lanck. Dit voirscreven is naderhant verandert
wantet dus nyet geschieden en mach, ende hy is met penningen betaelt. Item dat Thomas Croen voors, sel nae
hem mogen nemen alsulck gelt, als daer- van int recht geleyt is. Ende dat den cameraers van onser slat
sellen betalen jaerlicx de heren van S. Marien alsulck anderhalff pont, als sy wt dat voorn. erff jaerlicx hebben. Ende voirts soe sel die cameraer geven ende
betaelen den busscutten voir hoir tymme- ringe, twelck sy opt selve erff getymerf hebben, 100 Holl. gl., te betalen tot drie termynen , te weten: dat yerste deel te Pynxteren naestcomende, dat ander der- dendeel te S. Victoris ende 'tleste derden- deell te kersmisse daer naestvolgende. Jan Zeversz., printer. Die raet is le-
vreden dat Jan Zeversz., die printer, we- der in der stat sel moegen comen, des sel hy een yegelick te recht slaen ende daer borge voor stellen, soo hy dat in synre supplicatien overbodich is geweest. Scullers doelen after S. Jacob. Slelen
15*
|
||||||||
|
116
|
|||||||
|
ende beliefde die rade out ende nye, also
die stadt een ander erve bynnen der stat after sunt Jacob gecoft heeft, om boir scuttersdoelen dair te setten , alse dat daer- omme die cordewaniers die stede, daer die Doelen nil staen, van outs toebehoirt, hoir slach weder sellen moghen aentasten ende gebruken, als andere gilden hoir slagen gebruken, sonder eenige calckcuy- pen daer te zetten, des sellen die scutten dat slach nocb gebruken dit jaer, ende ter lyt toe sy haer doelen binuen Utrecht rede geraaeckt sellen hebben. Ende die scutten sellen hoir getimmert van doelen ende anders moegen naer hem nemen ende die stat selt geboemte bouden, hoir wil mede te mogen doen ; des en sel men daer geen poten meer steken. Ende desgehks sellen die oude corde-
wanniers hoir slach daer teynden aen ge- legen , mogen aentasten ende gebruycken. Loterye. Ende om een nye loterye te
ordineren ende te maecken by Joost van Eyck. Ende die raet beeft belieft dat Joost van Eyck sel opbrengen dese gantse loterye op synen cost, behoudelick dat men hem weder betalen sel van de yerste penningen , die men daeraff weder ontfan- gen sel; bygescict Joost vanScroeyesteyn , Peter Robbertsz., Peter van Merenborcb, Huyg Foeyt Jansz. Stadts twimerman. Die raet heeft aen-
genomen Evert Wyersz. voor ons stadts- timmerman, gelyck syn voirvaeders ge- weest syn. Loterye. Belieft by scepenen, raden ,
oudermannen ende meentemannen, een nye loterye wt te zetten op xvc goudgl. na vermogen eene ordonnancye, die men daer- van ordineren ende maken sel, die vvelcke sel wtgaen 's daechs na Lamberti, ende 'tlot ii stuvers Holl., ende dat die borge- ren die lyflrenten hebben, sellen mogen betalen voir elck lot een pont. Silveren covets. Sleten scepenen, rade
ende oudermans, dat die overste , die nu lest afgeset syn, alse Goeyert van Roeyen- |
|||||||
|
borch, Gerrit Lem , Dire van Dolre ende
Matys Block, hoir silveren covels overge- ven sellen. Bedevaert te Romen. Sleten scepenen ,
rade, oudermannen ende meentemannen van alle gilden, want Goeyert vanVoerde, den scepenborgermeyster by sittenden rade, na- dat hy gesworen bat in syn buys te bliven ter tyt toe syn saecken tegen Adam van Die- men geeynt souden syn, dreygelike woerden toegesproken heeft, alsdat die burgermeys- ter hem die woerden hem aengeseyt, ge- stant doen soude, of hy woude't in syn ghilde te kennen geven, alse dat hy daer- omme een bedevaert te Roonren doen sel, daer hy toe wtgaen sel by sonnescyn van desen daghe, ende nyet weder binnen der stat comen sel, dan by consent des raets , out ende nye; ende biervan sel hy behoir- licke oirvede doen in segele ende brieff byt verboeren syns lyffs. Dese bedevaert is hem naderhant verdragen ende syn oir- vede brieff weder gegeven by den rade ende meentemannen , des woensdach op Ascensionis avont. Olymolen in de Weerd, Belieft hy sce-
penen, raden ende oudermans, dat Vranck Bouwensz. sel mogen tymeren in de Weerde, opten boic by de Weertpoort opt ledighe erff hy daer gecoft heeft, ende dat hy een olymolen daerafter aen sel moghen setten , behoudelick, dat hy met herden dake dec- ken sel, ende geen tappers tot gheenen tyde daerin setten noch woenen en sellen. Munt. Belieft by scepenen , rade ende
oudermans, dat men Aryaen Pietersz., van Delft, sel laten munten op een besoick , een half pont deutken, elex weghendedrie fierlinck , daer hy die yseren toe maken sel, ende sel se pletten ende ronden ende wel gemunt leveren. Ende daernae sel meu met hem overcomen , indien die stat daer nyet aen en' genuecht, soe sel men hem die yseren ende syn arbeyt betalen. Ordonnantie voor de Muntmeysters. Aryaen
Pietersz. ende Aernt Wernersz., goutsme- den, onse borgeren, hebben aengenomen |
|||||||
|
117
|
|||||||||
|
lieft by scepenen, rade ende oudcrmans ,
dattet convent van sunte Jheronymus, die cromme steghe hy hoir convent gelegen , sellen moegen aen beiden einden toesluy- ten ende beheynden met rasters, om boren calck, steen ende anders te bewaren, du- rende ter tyt toe, dat se getimmert sellen hebben, ende dan weder te openen. Lichte deutkens gemunt. Want Willem
Bonert, sekere deulgens op syn selfs hant buyten oirloff ende consent van den rade, ende oick naedat die kercmeysters van Buerkerc, die consent van den rade, om deulgens te mogen munten, hadden, hoir ysers na hem ghenomen hebben ghehadt, gemunt heeft, waervan veel deutgens aensiender oogen veel lichter syn dan ene engels , een troeyken off een deutken daer- onder nae der ordonnancie daer voirtyts affgemaect, daerdoor dat veel verloops ende andere quade deutken in der stat ge- comen syn, tot groot achterdeel van den armen luiden, soe sleten scepenen , rade ende oudermannen, dat Willem Bonert voors. daer qualiken aen gedaen heeft, ende dat hy opt behagen van den rade out ende nye, d'yerste die op ten huyse komen sellen wten rade ewelick geleyt worden sell ende oick voir den rade fco- men sel, ende bidden den rade om ver- giffenisse. Die raet out ende nye heeft die voors. slytinghe wel behaecht ende gheapprobeert, ende Willem voors. heeft daerop gebeden om vergiffenisse voir den raet out ende nye. Actum 's daghes hier- nae alse vrydags nae crucis inventio. Lichte vronwen. Die burgermeyster van
den vive met zynen vennoten, zyn ge- scict die lichte vronwen wt sunte Katry- nenstraet te zelten. In welcke Icerclc capitlel te houden. Ben
twyst, nu, Godt betert, wesende, tusschen 'tcapittel van den Dom ten eenre, ende d'andere vier capittelen ter andere syden, berurende, waer men capittel schuldich is te houden, alst in enich van den anderen vier kercken stacye is, waerdoir dat meys- |
|||||||||
|
van den rade te munten nye deutkens van
coper, elcx wegende drie fierlinck ende nyet lichter, ende wes deutken men be- vynt min wegende int ontfangen, sel men an stucken snyden ende hem weder leve- ren om te vermunten. Item, telcken als sy een pont of 5 pont
off daerover gemunt hebben sellen, soe sellen sy se leveren in banden van den cameraer, ende die sel hem groet gelt daer- voir geven, ende die cameraer sel se we- gen off die de raet daertoe scicken sel. Item sy en sellen selver gheen nye deut-
kens wtgeven noch wisselen, dan der ca- meraer als voorn. leveren. Item sy sellen die deutken pletten, ron-
den ende wel gemunt, ende oick die yseren ende stoff daertoe leveren. Item naderhant des woensdags naLetare
heeft die raet toegelaten, dat se die deut- kens sellen moghen cloppen, om die veer- dicheyts wil; behouden anders alle punten voir ende nae bescreven, in weerden te bliven. Item of der eenighe vreemde gecontre-
feyte deutkens quamen, daer sellen sy den raet aff waerscouwen ter goeder tyt. Item sy en sellen nyet meer mnnten
dan der stadt belieft, ende sy sellen telc- ken munten als die raet hem dat beveelt. Item telcken als die muntyseren versle- ten syn , soe sellen sy se in 'sraets handen opter kyslen leveren. Des sel die raet elcken van den twe
muntmeysteren voors. scencken een pont groet vleems Ende als sy gelevert sellen hebben tot c gouden gulden toe, soe sel- len sy dyerste pont groot hebben. Ende als sy noch c goude gulden weer gelevert sellen hebben, soe sellen syt leste pont groot hebben. Ende om dese voorn. ordonnantie te on-
derhouden, hebben d'een voir d'anderen beloift tot correctie van den rade, tottes raedts goetduncken. Ende sy hebben ho- ren eedt hierop gedaen. Cromme steghe by St, Jheronymus, Be-
|
|||||||||
|
118
|
||||||||
|
den , dat die belieftenisse ander daghes
JanZeversz., printer, by den rade gedaen, doot ende te nyet wesen sel, ende dat by met alle syne dienres, die met hem priu - ten wter stadt wesen, ende een myl weges rontsom van der stat bliven sel ewelieken, om des wille hj van der zaken van Lute- ryen gecorrigeert is geweest. Bedevaert te Romen. Ende Aelbert Cloe-
tinck is zyn bedevaert te Romen verdra- ghen , ende sel een vrydaghe naestcomende ten heyligen cruys gaen , voir die bede- vaert voors. Scutters coninck. Sleten die rade ende
meentemannen, dat die scutten in den buy- del nn geven sellen elcx 15 wit, twelck 12 wit te wesen plach, ende die stadt sel den coninck scencken een silveren overdect cruysen van 25 onchen, dat men voor den coninck dragen sel metten boge, voort gelt dat se pleghen te gheven. Dat bver- decte crujse woech 24 onchen ende 11 engelschen , ende wert gewoegen opten scietdach van der papegayen hy Jan van Boesichem, Peter Robbertsz. ende den Ca- meraer Jacob in Luttekenhuis. Ende den lesten avont sel hem die stat
scencken 12 stat kannen wyns. Ende die trompers sellen eerlyck dienen
ende hebben van den coninck elcx enen R. gl. current ende die tromslagers ende pyper elck 15 stuvers van drie dagen ende nachten te dienen ; des sel oick die coninck eerliken maken alst best wesen sell. Wayenluyden. Sleten de rade ende meen-
temannen, dat geen wagen of kerluiden hynnen der stat wesende, opten wagen of'te kerren en sellen mogen bliven sitten byt verboeren diet dede van v L, daer koermeisters off wesen sellen alle rade out ende nye, ende alle dienres hoghe ende leghe , ende die panden an wagen, kerren ofte peerden terstont le mogen nemen, ende dit is terstont ter clocken gekun- dicht. Lolerye. Sleten ende overquamen rade
ende meentemannen , dat men alhier hou- |
||||||||
|
ter Anthonis Buyser, canonick ende sco-
laster te sinte Marien gewont is worden van Christoffel van Wese, in den besten te mogen sceyden ende verlycken ; heeft die raet out ende nye bevolen den over- sten out ende nye. St. Meerten ScJmddecorfsdach. Overco-
men by scepenen, rade ende ouderman- nen, dat men op sunt Meerten scuddecorfs oiF translationisdach naestcomende , den armen geven sel elcx een wittebroot van 3 witgens, die men daertoe sel laten backen. Moert. Sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat men Comen Derek, over- leveren sel den scout, gefroent als een die met opzet gbecomen is , met een ge- spannen boge, bedeot onder syn cleder voer Willem Goeitsz, buys tot Honswyck, ende hem gheweechlaecht ende met verre- derlicke woorden gesproecken heeft, seg- gende op Willem Goertsz., u byen zwermen, ende Willem voors. daerenboven soe ver- reellicken door syn lyff gestoten heeft, ende die scepenen sellen recht wysen , in sulcken scyne dat ment rechten sel mitten sweerde aen syn lyff, ende syn lichaem voert op een radt legghen als een verreet- lick moerdadich feyt. Straet te repareren byt Begynhof. Sleten
scepenen. rade ende oudermans, dat die bueren byt Beghynhoff, daert Begynhoff mede in gerekent sel wesen , van de put off totte Wittevrouvvenbrugh toe, hoer steenstraet voir hoir huysen ende erven maken sellen, totter stadt erve toe, byt verboeren alle daghe van 5 L., die in ghe- breck ware. Ende men sel die straetmaec- kers gebieden int werck te koinen ende daer nyet wt te scheyden, ten zy vol- maect; voert soe en sel nyemant der stat erve aldaer mit hout of anders mogen be- letten noch becommeren buyten consent van den rade, byt verboeren oick alle daghe van 5 L. Luterye. Sleten scepenen, rade, ouder-
mannen ende meentemannen van alle gil- |
||||||||
|
►
|
||||||||
|
119
|
|||||||
|
der in der stat handen leveren sellen oft
dat se selve in de stede gaen sitten sellen, ende oick den scade beteren sellen, elex eenvoorall; borge Huych Gerritsz. haer man , Henr. Jordensz. raymaker , . Gerrit Dircxz,, leydecker in de Struys, Jan Ger- ritsz. in Papendorp ende Jacob Gerritsz. in Papendorp 5 samentlick ende een voorall. Item dese voors. vrouwe met hore doch-
ter is naderhant anno xxvi, omtrent as- sumptio Marie, doir beclach van haer ge- meen bueren aen die lege weide, wederom gevangen. Henwten voor den bisschop. Belieft by
den rade ende meentemannen , dat die ca- meraer van den zj smeesters van den hop- penzys, van de reetste penningen nemen sel, omrae twee henxten tot ons genedige heren behoeff van den gemeenen gilden wegen te coepen, ende oick tottie reyse aen den greve van Buren, contra den scout van Noirdeloes. Scutters doelen. Sleten de rade ende
meentemannen wt alien gilden, dat die cordewanniers hebben sellen tot hoir gilde behoeff, alle geboemte ende gewas dat nn in die scuttersdoelen staet ende voirt was- sen sell, behoudeJick dat die scutten die doelen gebruycken sellen ter tyt toe , dat haere Doelen bynnen Utrecht rede zyn. Ende alle getimmert van hout ende steen sellen die scutten moghen na hem nemen. Bussescutler. Item Mr.Hans, bussescut,
en sel voirtaen voir syn pensye dit jaer op een besouck nyet meer hebben dan xx r. gl. current. Bysinnkh. "Willem Loefsz. in der stede
van Cornell's die Jonghe by Eelgis van Hamelenbergh, gescict tot Corn. Pieck , die bysinnich is, ora syn goet by te re- geeren, ende oft noet sy, by tevercoepen. Wech byt Gein, Die raet heeft bevolen
den scutmeyster den wech te maken byt Gheyn, soe die van outs geweest is. Verbod om lange messen te dragen, Sle-
ten scepenen, rade ende oudermans, want Jan Zoudenbalch met Evert Souden- |
|||||||
|
den sel een loterye na wtwisinge der caer-
ten ende ordonnancie daeraf geprent we- sende, ende huiden voor den rade ghe- toont, des soe syn die rade ende meente- mannen overcomen met Joost van Eyck , ouderman in der tyt, dat hy allet silver- werck leveren of doen leveren sel gemaect op syn behooren , bynnen der stadt van Utrecht op synen cost, omtrent drie we- ken na pynxteren naestcomende, te weten elck onche voer 37 stuversBrab. of Holl., te betalen van den aldergereetste pen- ningen, die inder voorn. loterye komen sellen. Ende ofter soeveel penningen nyet inne en ifuamen, soe sel men hem dat rest, wter stat excysen doen betalen voir Bannisse naestco., sonder langer ver- treck. Dam ter A. Belieft by den rade, dat
men scicken sel enen dam te slaen ter A , by de kerck, op protestatien, indien men enen anderen Dam , die best dient, slaet, ofte ongehouden daer in is, dan men dan desen weder openen sel. Scencken in de cloosters en cramen. Item
dat men voirtaen vermydensel, inde does- teren ofte conventen van der stat wegen te gaen scencken, tsy in kermisse, paters, maters, priors off priorinnen , etc. Dat men nyet meer sel gaen scencken
voir enige cramen van den oversten came- raer oft anderen. Stats geek. Item dat men die dienres
ende Pierken den geek nyet meer cleden en sel. Tovery. Sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat Nysgen, Huvgh Gerrits wyff, die lange gevangen geseten heeft opter stat toirn, soe se beruft was met to- veryen, offgaen sel mogen ; des sel Huygh Gerritsz. hoer cost aen Thomas Jansz. die hem noch onbetaelt syn, betalen, ende dat sy behoirlicke oirvede doen sel in brie- ven, ende dat se borge setten sel, die mede in segele ende brief loven sellen , indien enich gebreck tot enigher tyt aen haer gevonden worde , dat sy se dan we- |
|||||||
|
120
|
|||||||||||||
|
balch zyn vader wt is geweest, dan nyet
daerby gebleven is, als hy syt, mer syn mess bynneu Utrecht, boven verbot gedra- gcn hecft, daer hy opseyt, dat byt gebot nyet gehooit en hadde, soe sel hy syn mess opter stat kysten brengen, eude geen iang mess meer dragen buyten consent van den rade , ende zynen eedt doen , als die adherenten gedaen hebben, Ende want Aryaen van Ryn, syn lang mes boven ver- both mitter clocken ende oick hem van den borgermeyster selver gedaen off doen doen, gedragen heeft, dat hy daerom syn lang mes opter stat kyst brengen sel, ende bidde den rade om vergiffenisse, ende oock geen mes meer dragen buyten consent van den rade , ende sel mede syuen eedt doen, als andere adherenten gedaen heb- ben. Zy hebben beiden horen eedt ge- daen als boven. Ende Aryaen heeft mede vergiffenisse gebeden ende hoer messen op ter kyst gebrocht. Ende die raet heeft se hem weder gescenct. Ende dat nyemant voortaen , tsygeestlic
ofte weerlic, binnen onser stat lange mes- sen dragen en sellen, dan onse oversten , scepenen, rade, oudermans ende meente- mannen, dienres hooghe endeleghe, ende oversten homans van den scutten, ende ons Gen. heren dienres ende anders nye- mant. Ende waert by alsoe, dat yemant bier en boven dede, soet mitter clocken verboden is, die soude raet out ende nye, dienres hoghe ende leege , denselven, die lange messen draecht, bieden voor den raet ende brengent dan opter kyst, ende gaen 'savonts optie poert ende biiven den nachi daer, ende 's mergens opter kyst xx L. Ende waert by alsoe dat yemandt soe geboden wesende, nyet en quaem , soude staen tottes raets correctie. Voert waert by alsoe, dat yemant. twaer vant ridderscap ofte borgeren daer oorsaeck ofle anders onsen oversten aensochten ende te kennen geven hore saeck, soe souden die- selve oversten denselven consenteeren mo- gen lange messen te dragen. |
|||||||||||||
|
Voert dat diepoirters, alien edelen ende
onedelen van buyten bynnen comende , hoir lange messen afnemen sellen ende be- velent in hoir herberge te laten , ter tyt toe sy weder wtreysen , opt verboren van boren dienst, ende sellen X L opter kyst brengen. Henxten voor den bisschop. Omme myn
gen. heere twee henxten te presenteeren van der gilden wegen, zyn gescickt wter meentemannen , Claes Jan Fouwelsz. etc. Stat smit. Sleten scepenen , rade ende
meentemannen wt alien gilden, dat Wil- lem Henricxz., die busmaker, der stat smit voirtaen wesen ende den covel van der stat weder hebben sel , gelyck hy voirtyts gehadt heeft, des hy synen behoirlicken eedt daertoe doen sell. Luterye. Die raet contra Willen Diercxz.
den royen cuper genoemt, alse dat hy met Luyters werck oft leringen omgaen ende hem behelpen soude, dat bewyselick ware by der kettermeysters, diewelcke be- geert hadden, dat men hem seker wesen soude. Willem voirs. antwoerde, dat hy nyet geseyt noch gesproken had, hy en wou 't mettet heil. Evangely ende sunte Pouwels bewysen, ende dat men hem con- trarie nyet bewysen soude. Hy is gesleten op Joncker Peters earner, daer hem die kettermeysters examinieren sellen, is hy onsculdich dat hyt genyten sel, ende is hy sculdich, dat hy gestraft worde als recht is. Loterye. Die loetmeysteren syn gescict
also: |
|||||||||||||
|
Eelgis van Hainelenberghe
|
raden.
|
||||||||||||
|
Dire Morre
|
|||||||||||||
|
Willem Goeyertsz. ) ,
t ti i ) oudermannen.
Joest van .Lyck S
Peter Robbertsz. ;
, « ? meentemannen.
Jan Aweersz. \
Ende hebben op huyden alle sess voors.
horen eedt gedaen, in manieren nabe- screven: »Dat zweer ick , dat ick rechtveerdelick
in dese loterye voirtgaen sel, ende nyet |
|||||||||||||
|
121
|
|||||||
|
min voer elc loet dan 2 Holt, stuvers ofte
die weerde aen renten daervoer ontfangen en sel , »dat my God soe helpe ende syne heyligen." Ende is voirt overcomen ende verclaert
by scepenen, raden ende oudermans, dat niemant van bnyten enigen ponden byn- nen coepen en sell, die hy inneleggen will, dan moegen met gelde inleggen, ten vvare, off si selver op hoer off horen kyn- deren enige ponden staende hadden , die sellen si oick mogen inleggen. Item, ende men sell moegen inleggen
alle verscenen renten ofte ponden in den boecken van Jacob Willemsz. van Scroye- steyn, cameraer anno xxm ende Goesen van Scayck, cameraer xxv, ende Jacob van Liesfelt, cameraer anno xxnn, ende elcx die inleggen wil sel een hantsciift van den cameraer in de loetmesyters handen mede brengen, welcke hantscriften die Joet- meysters verwaren sellen ora met des ca- meraers boicken weder te collatieren. Rydende bode. De raet ende meente -
mannen hebben op buiden aengenomen Willem Daelsz. van Vyanen, tot enen ry- dende bode in de stede van Hermen Scol, ende beeft op huiden synen geboirlicken eedt, ten yersten als een nye borgher ende daernae als een rydende bode gedaen. Luterye. Sleten scepenen, rade, ouder-
mans ende meentemannen , dat Werner , die maelre om des willen hy befaeint is van Luteryen ende blasfemeren, in syn buys ende daeromtrent voir syn doer bliven sel, ter tyt toe syn saken wlgegaen sellen wesen. Viscopersgilt. Die scepenen, rade, ouder-
mannen ende meentemannen van alien gil- den hebben toegelaten ende verclaert opt viscopers gilde in manieren nabescreven. In den yersten dat die visluden op Calis aen de visbrugge aldaer met vis ter merct komende, horen vis teffens tot enen mael oft op enen dach wtvercopen oft weder thuys wter stat varen sellen , om die hor- gers goeden coep te hebben, sonder eni- VII. |
|||||||
|
ghen vis in corven te setten, ende opt
duerst te onderhouden, ende die luden al- soe wt te monigen. Ende laeten sy daer- enboven enige corven bangen, daer sy visch in houden willen om te monigen , dat der viscopers gilde die sel mogen of doen snyden ende ontlossen sonder ver- boeren, soe dick ende menichwerve alst geschiede. Voirt dat alle rechte viscopers wive ver-
sterven ende nedergaen sellen tot XL vis- copers wive toe, soe datter dan dagelicx XL echte viscopers wive bliven sellen ende nyet meer, Ende alst tot dien XL perso- nen toe verstorven is ende enich van die XL die dan sterft, sel die stede erven op dat outste rechte gildebrueders wyff, die langste giltbrueder geweest heeft, ende soe voirt te erven opten outsten persoen als voors. is; behoudelick waert sake , dat een recht giltbrueder zyn wyff storve ende by een ander wyff name, dat wyf soude op de vismerGt moegen staen, alse syn voirwyff dede; iner of een man die recht giltbrueder was, storve, dat syn wyf, die hoir man gestorven waer, dat gilde byn- nens jaers weder wynnen ende daer mogen staen soude, gelyck off hoir man noch leefde, soe langhe sy weder geen wettelick huwelick en dede. Ende behoudelick anders die verclarin-
ghe opt viscopers gilde anno xvc xxi lest- leden gernaect, in weerden te bliven. Valsche agnus Dei. Sleten scepenen ,
rade ende oudermans, want Frans, gebo- ren wt Safoyen, Jan die molenaer ende Claes wt Safoyen, den luyden bedrogen hebben met gecontrefeyte ryngen, Agnus Dei ende oick penningen, ende oick mede loengen ofte seeren op hore borsten ende armen bedriechlicken gernaect hebben, om mede te broden , also dat se daeromme op tie kaeck staen ende ewelick wter stat we- sen sellen op behoirlicke oirvede te doen. Ende Jacob Lam, wt Safoyen, een speel- man, sel vry ofgaen , op behoirlicke oir- vede te doen. 16
|
|||||||
|
122
|
|||||||
|
na advenant, van den tyt zj gedient beb-
ben , als den yersten oversten 't gebuext is t alse Goeyert van Rodenborch met zyn vennoten. Loterye. Overcomen by den rade, dat
Peter van den Berge, opbrengen sel van sysen, orat silver totte loterye mede te betalen 225 gl. current, of dat by by sonnescyn opter poirt gaen sel. Idem, Overcomen by scepenen, rade
ende oudermans, dat een ygelye van by$- nen ende van buyten syn principael lyf*- rentebrief, soe wel als die lopende renten in die loterye sel mogen leggen, te weten, die hooftsom den penninck vii, Stat cirurgyn. Sleten scepenen, rade
ende oudermans, tusschen Mr. Gerrit van Vyanen, der stat cyrurgyn ten eenre, ende sekere syn gildebruederen van der barbier gilde ter andere syde, beruerende een jychtingbe Mr. Gerrit voorn. gedaen soude hebben, voer heren Willem Symonsz., priester za. ged., alse dat Mr. Gerrit voirs. daer wel in gejudiceert beeft na sekere tuychnissen, daeraff gehoort, alse dat die priester voorn. gestorven was aen een groote zwellinge ende verheffenisse, die hy after aen syn booft onder syn cruyn hadde, die- welcke van de raaterye, die vervuylt ende vuerich, ende alom bol ende open was, die welcke Mr. Gerrit in tegenwoordicbeyt van den viven getoent beeft, ende die materye stinckende was, als Mr. Gerrit voors. gejicbt heeft. Ende hiermede heeft die raet die voir teyckeninghe, desWoens- dach den vi Sept. lestleden gesciet, ver- claert, ende dat die barbyers den voors. Mr. Gerrit zyn becken, die sy hem afge- pant hebben, weder geven sellen, ende indien sy wes op hem te zeggen hebbeB , soe mogen sy hem met recht bespreken. Loterye. Die raet heeft die loterye ver-
claert als intLudeboeck breder beschreven staet. Idem. Overcomen by scepenen, rade
ende oudermans, dat men den loetmeys- teren scadeloes houden sel van der loften, |
|||||||
|
Anno xvc xxv des vryd. na assumptio
Marie, den 18 Aug., worde de nye raet die derde reyse in desen jare verset. Loterye. Overcomen biden raden dat
die lolerye voirtgaen sel, ende dat die oude gescickte bliven sellen. Luterye, Overcomen biden rade, dat
men Dire de Cuper leveren sel voor de kettermeysters in den Dom, een sonnenda- ghe naestcomende, orame te ontfangen sen- tentie, soe die by de kettermeysters ende geleerden geformeert is. Idem. Sleten scepenen, rade ende ouder-
mans , dat Wernaer Beerntsz. weder vry op te straet (als by voirtyts gegaen heeft, eer by in syn huys gesekert was) gaen sel. Succentoers, Belieft by den rade, den
5 succentoers, die de processie vrydach naestcomende houden sellen, te hebben dese reyse elex een quaert wyns. Borgerrecht, Sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat Cornells Evertsz. als ge- boren borger, opten roden toorn sel mo- gen gaen , om te voldoen den nederslach , by, God beetert, gedaen heeft aen een vreemt gesel, na borgerrecbt. Loterye. Overcomen by scepenen, rade
ende oudermans, dat men 200 L. groot vlaems om mede te loten , omtrent die helft van het silver alhier in de loteryen van Anfwerpen gelevert, wter stat zysen sel mogen nemen, na vermogen der slitin- ghe by den voerrade ende meentemannen , des maendages voer Pynxteren laestleden gemaeckt, soe als in de loterye nocb soe- veel penningen nyet gecomen en syn. Ende tot wat tyden soeveel penningben in der lotery gecomen sellen wesen, dat men die* dan weder in der stat kyste van de sysen brengen sel. Covels. Overcomen by scepenen, rade
ende oudermans, dat die overste hoir sil- veren covels sellen bebben, gelyck de vier overste toegesleten is, ende men sel die covels van den voeroversten doen balen by der stat dienres, bebouden boir pensie |
|||||||
|
123
|
|||||||
|
dw sy gedaen hebben of doen sellen voirt
silverwerck ons geleverr, f-e betaelen het- gene daeraen rest te sunt Katrynendaghe naestcomende, voor S. Andries dach wel be uteri t te syn. Idem. Belieft by den rade, dat Hector
Wtenleen zyn beliefde endeonbetaelde sup- plicate aen der sta* mede Jfi de loterye sel mogen leggen. Vuercfoeten. Belieft by den rade, d&t(
Mr. Hans van Co$en , statdienrc* eUttebus- sescttt', voir alsulcke reescap van1 vuerclo- ten of baltert, nief efcrtyts tot trittmph'e' tegeti der incompsttf van heren If enrich Palsgreve1 by Ryn, Hertoge! in Bfeyeren , Elect tUtrecfht, ter begeerte V^aii den over- stein op syn cost getaaecrkt ende daeraen verdient heeft ix golden gl. Van gewiehte" facit1 currents gelts' 17 gl.- 8 st 9 Wit, tseive" sel moegen leggen rr* die' loterye" , behouden dat hy dieselve reeseap Weder in" der stat) handett opte poirt leveren" Se#. Tromper. Jheronymus van Raveswaey
ende Cors JWnsz. zyn momboirs over Ja« Peters^., die1 Trompers kynderen by Neelt- genj zyn wyff. Stadt geek. Overcomen by den rade, dat
Willem Goeyertsz. die' dfenres Vatf der stat wegen sel laten volgen, wrgenomen die drie', die lest aengenomen syn ende gecleet, sel- len met die eledinge op dese tyt tevreden wesen, ende desgelyeX sel men Pierken der stat geek zyn cledinge op dese ryt oirt der loeteryen will wedergheren. Staciewyn. Overcomen ende belieft by
den rade , dat der stat drie gesworen vrerck- luden, hoer statiewyn hebben sellen ge- lyck die statmeysters ende andere werc- luden. Scerprechter. Overcomen by den rade,
dat men dfen* scerpregte? mede wyn> geven sel1 ak die stat wyn geeft, gelyck eett leech dienaer; Onnatuyrlycke wercken. Want een ge-
noemt Jan Rutger van Antwerpen', bele- den beeft onttaluyrlicke wercken, Dyet wel noernelick gedaen te hebben, soe sleten |
|||||||
|
scepeneil, raldd ende* duderrnans , dat men
dat recfttCn Sel* itietteta bran'rfe aen syn lyff-
Loletyg. Overcomen' by de scepetiert ,
rade ende oudermans , dat die weckers dese aenstaende lotery waken sellen, ende datelc selver inpersoon, di^ bynnen syn jaren is, waken sel, byt verboeren van een pont. Mem. Die rtfet is leVretferi met detn-
ghetien', die by1 dell loetmeysteis geha'erf zjn, om wt te trecketf', te lesen, te rygen ende te teyckenen na vermogen der cedu- le*n' voor den raet g'etevert ende gelesen. Hospitael vxinS.KaWyneri. .fan Matheu's^.
scepenbode, jychte dat hy Arent Virick syn voile weten gedaen heeft, om te voldoen, of goet te Wyseri' d'ett Hospitaelme'yster tsynte Ratrynen , eride liem is een dienrd gegeven voirt aentasten. Luterye. Want Keyer1 Slory aengeseyt
heeft Cornells Wyman, dat hy t'otten hxiise van Mr. flenrick, clockegieter, geseytsbude hebben, dat als die loterye gedaen was, dat men dan, die van horen sect nye't en ware, opte kop slaen woude, daer Corne- lls voors. nyet aen en lytt mer syn lyff bysetten wil, nyet gedacht noch gespro- ken te hebben , waerop Reyer voors. gracie begeert, ende die saeck aen den raet ge- keert heeft, soe sleten scepen'6h, rade ende oudermans, dat hy 14 daghe in syn hu^s bliven sel gesekert ende daertfa6 voor den rade komen, cfndS bidden deri raet orn vet- giffenisse. Dit heeft Reyer voors. geswoo- ren te doen. Ende heeft nae gebeden. Scerprechter. Belieft by den rade, dat
den scerprechter zyn cledinghe op dese tyt hebben sel, behoudelick dat hy syrieft eedt doen sell, die stat riyet te ontgaen , sonder consent vail den oversteh. Loterye. Belieft by den rade, dat men
die' scrivers van de loterye sel mbgen be- talen wter kyste Van de loteryeti , soe alse met hem overcomen is. Statsmit. Belieft by den rade, dat Jan
Jansz., statsmit, der stat stryp hebben sel als hy pleGch. 16*
|
|||||||
|
124
|
|||||||
|
Statcyskyste. Belieft by scepenen , rade
ende oudermans, dat men Jan die Jager, syn rest vant silver nae vermogen der stat scultbrief wter stat cyskyste terstout be- talen sel, tot syn dage over syn. 1526.
Hantbussenscutten. Item die scuttery e
van den hantbussenscutten sel men doen berusten tot sunt Jan te midsomer naest- comende. Choralen. Belieft by den rade den cbo-
raels van den Dom tUtrecht, een vat biers te hebben, sysvry van den jare 1525. Henrick die beeltsnyder. Sleten scepe-
nen, rade ende oudermans, dat Marie van Voern in de nye straete naest de fonteyn , dat verkenscot staende aen Henrick, die beeltsnyders buy singe, bynnen 8 daghen naestco. ruymen ende affbreken sel, alle daghe by v L. Munt. Overcomen by scepenen, rade
ende oudermans, dat een yegelyc die Gel- rescbe snaphanen , soe wel die mette scil- deke als de andere ontfangen sel moeten , by correctie van den rade, ter tyt toe onse gen. heere met den anderen staten daer anders inne ordineren sellen. Den Hulck. Sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat Willem Bonert beteren sel Katryn Harnasvegers , 3 boernken gulden, berurende die 9 R. gl., een paer lavender bosen ende enen kese, die Katryn den voorn. Willem Bonert, als cameraer van den viven eertyts geweest, gegeven heeft, omdat se weder vryelick in der stat, die hoer milter clocken verboden was comen ende verbliven soude mogen, ende dat Willem voors. daermede volstaen sel voor syn deel; ende gemerkt Willem voors. die* selve penningen gekeert heeft in betalinge van der viven teringe in den Hullick, soe sel sy hoer rest op ten anderen viven oick mogen versoecken, als recht is. Scullers doelen. Belieft by scepenen,
|
rade ende oudermans, dat Goesen van
Scayck, cameraer van der stat wegen, wt- reycken sel Thomas Croen ixmi R. gl. current, heercommende van de scuttersdoe- len, nae vermogen der slitinghe op sunte Petersavont ad vincula lestleden daeraff gesleten. Jan Beerntsz., printer. Belieft dat Jan
Beerntsz. van elcken duysent carten in der loteryente printen, twe Boll, gulden. Loterye te St. Job, . Belieft by scepe-
nen, rade ende oudermans, opt behagen van den gilden , dat die brueders van sint Job, ter armer behoeff sellen moegen hou- den ende ordineren een loterye van tynne- werck, buyten voirt selve gasthuys. Tolrecht in Holland. Scepenen, rade
ende oudermans, hebben belieft dat men Peter die wisselaer wter stadtsyskist laten volgen sel 400 floll. gl. ende wat meer, soevele die stat van der pensye van der tolrecht in Hollandt, te paeschen naestco- mende sculdich werden sel an alrehande gelt, met voirwaerden denselven termyn van der pensye der stat op synen cost af- houden, ende selven met Holl. gelt betalen sel ter goeder tyt. Silveren of yseren hant. Belieft hy den
rade out ende nye, dat , alsoe Aelbert Clutinck in den jare verleden syn luchter- hant, God betert, verloren heeft, alse dat hy daeromme sel mogen doen maken enen silveren op yseren hant, ora syn broet mede te moghen wynnen ende hemselven te mogen behelpen. Gescicten wten gilden op sunt Janskerk-
hofF, om alle statrekeningen van den jare XI all te visiteeren. Zy volgen nominative. Dolhuys, Overcomen by den rade out
ende nye, dat men een vrouwpersoen, by de vrouwenbrueders, die overraits kranc™ sinnicheyt dagelycx dreicht die husen te branden, brengen ende bewaren sel int Dolhuys. Geschenek aen Jr. W. Torek. Ende dat
men oick Joncker Willem Torek een sil- veren overdect cruysen off cop tot een |
||||||
|
125
|
|||||||
|
danckbaerheyt scencken sel, soe hy dat
in der saken van den scout van Noirdeloes wel verdient heeft. Idem* Belieft hy scepenen, rade ende
oudermans, dat men Joncker Willem Torek den silveren cop , hem ter begeerte van de geschickten wten gilden gescenct, tot Yselsteyn nu sejnden sel, diewyle den greve van Buren tYselsteyn is. Idem, Belieft by den rade dat die sys-
meysters betalen sellen van den silveren cop, die Jr. Willem Torek, doer begeerte van de geschicte wten gilden gescenct is, wegende drie mere een Ioet, aen gelde mettet maecken lxx gl. xvui st. IX wit, current. * Tapisserie voir den deken van St. Pieter.
Belieft by den rade out ende nye ende ge- scicte, dat men Goeyert van Roeyenborch copie geven sel van al syn vorderinge, ende wil hy houden met zynen ede, dat het tapisserye cleet totten Deken van sunte Peter, in zyn tyt nyet gegeven en is, soe sel ment op een ander setten, die 't gege- ven heeft. Lotery van S. Job. Belieft by den rade ,
dat sunt Jobs bruderscap hoir tinnewerck van hoir loterye opte Plaetse setten sellen mogen voir Hasenberch. Rekening van den Ysselsteinschen oorlog.
Die visitatie der rekeninge van Henr. Jansz. scutmeyster vant Ysselsteynsche oirloge, anno xvc xi lestleden by den gescicten van den staten gesciet, is gisteren ende huy- den in den rade out ende nye van punt tot punt gelesen ende gepostilleert. Ende is overcomen dat men dieselve visitatie der gilden gescicte oick voirgeven sel. Gat boven by Tho. Jansz, Belieft by
den rade out ende nye, dat Dire Evertsz. wtetgat, boven by Thomas Jansz. sel mo- ghen comen, ter tyt toe syn saken gesle- ten sellen syn , behouden dat hy oirvede doen ende borge stellen sel, daer soe lange te bhven ende hem hoischelicken te dra- gen, oft weder int gat te gaen. ScuUersdoelen. Overcomen ende belieft
|
|||||||
|
by den rade, dat men Evert Speyertsz,
betalen sel, dat rest van 100 g!. diewelcke den bussescutten voirtyts anno xxv, des Donredaghes na Oculi, by overcomen ende belieftenisse van scepenen , rade ende ou- dermans voir die tiuuneringe in der bus- scutterhofF toegesceyden ende helieft zyn geweest, ende soe Jacob van Voerde op affcortinge hiervan belieft ende betaelt syn by den cameraer J.Jacob in Luttekenhuys, anno xxv lestleden, lv gl. current, zoo reste nogh lxx gl. current, die welcke Evert voors. onder meer van der busse- scutten wegen verleyt heeft gehadt, alshy den rade aengebrocht heeft. Bedevaert ten heylighen bloede. Scepe-
nen , rade ende oudermans hebben Peter Noest, ley decker, ter begeerte van den pastoer ende kerckmeysters van S. Jacob , wtstel gedaen tot S. Meertyns toe naestco- rnende, syn bedevaert ten heylighen bloede te doen, daer hy op gesleten is, oin hier en bynnen S. Jacobs toorn ende kerck te moegen decken , behondelick anders die voors. slitinge in weerde te bliven. Vacerende vicarie in des Paeus maent.
Belieft by den rade out ende nye, dat men alsulcke collacie als die Deken ende capittel van Oudemunster, nu doir begeerte, des raets out ende nye overbodich zyn te doen, van heer Wouter Grauwerts vicarie, nu verstorven by Mr. Jan Pels van Recke- linchuysen, door die deken van Oudemun- ster in der tyt, ende die scout van der stat in der tyt, na vermogen der funda- cien daeraff wesende, collatores afF zyn , aensieude, dat die vicarie nu in des paeus maent gevaceert is, waeromme die pre- sentatie daeraff nu competeerende is Gerit Knyff, als een scepenborgermeyster ende schout in der tyt, overmits vacatien des stoels van den bisscop , etc. Die collatie geadmitteert synde , sel teyckenen in der stat boecken ofte registeren lot een toeco- li)ende memorie , dat die scout in der tyt oick daertoe gerechticht is, als die vacatie in des paeus maent geboirt. |
|||||||
|
126
|
|||||||
|
tie was om die reeckenboucken van der slat
weyden, hoeghe ende keghe , die vercoft worden anno XIV0 xxxii , welcke boecken voir lx jaren verleden vermist waren , soe worden nochtans die secretaris Yalentyn ende oick Goeyert van Boeyenborch, daer- om opte poirt hey ten gaen. Item den secretaris ginc daerop ende
lach daer twe daghen ende twee nachten ; ende Goeyert van Boeyenborch gjesocht wesende, worde voirtvlugtich. Ende om- dat Valentyn secretaris gehoirsaem had ge- weest , soe wert hy op borchtocht af la- ten gaen. Beswycktheyd. Wfnt een bedelaer hem
gevenst heeft besujAt te wesen ende be- driechlicken heeft gaen bidden ende tgelt onnuttelicken verteert, soe sleten' scepe- nen , rade ende oudermans, dat hy op de kaeck staen sel met een tytelbrieff, ende1 men sel hem geven een paer gerden, Stadts melselaer. Scepenen , rade ende
oudermans hebben Willem Jansz, aenge- nomen tot onser stat meyster van metsel- ryen, soe langhe hy der stat trouwelicken ende wel dient, ende dat hy die stryp ende syn wyn mede hebben, ende die stat in stacyen dienen sel, als syn voirvaders gehadt ende gedaen hebben. 1527.
Trap voor groot Eelgis steegh, Sleten
scepenen, rade ende oudenmans , dat tot die trap voor groot Eelgis steegh gelden sellen dese nabescreven: huysen1, in den yerslen nae sunte Geertruden bruggeMeeus die brouwer, beginnende. Item nae Vol- rebrugh', toe Ifuyg Foyt Jansz. met twe huysen. Item groet Eelgisteeghe, metten afterwech nae sunter Claeskerck. Item in die Nyestraet naet dolhuys, tot Aertgen Scouten opten andren hoick van groot Eelgistege tot Daem Jansz. Silveren covets. Sleten scepenen, rade
ende oudermans, dat die overste end^ die scout hoir silveren covels hekben sellen |
|||||||
|
Loterye. Sleten die rade out ende nye ,
dat alle diegene die in die loterye noch sculdich syn ponden te setten ende nu op desen dach te sn uren nyet geset hebben, dat die voer elck pont betalen sellen n^ stuver an gelde bynen viii daghen naest- comende. Desgelycx oick Thonis Beeflant die xn gl. Holl., die hy oick sculdich is, off men sel elck daerna wthalen als stat scult. Die rekeninge van de loterye byHilbrant
Scaey ende Jan Loefsz., huyden. in den raet out ende nye aengebracht, is beloeft ende belieft. Vicarie van die stadt. Belieft by scepe-
nen, rade ende oudermans, dat die came- raer Goesen van Scayck beteren sel heer Symon Mertensz., vice-curyt te Buerkerc , voir elck pont 4 stuvers, als die voirca- meraers gedaen hebben, heercomende van de vicarie ofte officiura hy van der stat wegen bedient. Craenschip. Belieft by scepenen, rade
ende oudermans, dat die craenmeyster be^ talen sel Jan die Mild, vant onderhouden dat craenscip, na vermogen synre brieff, ende die craenmeyster mach 'tdie stat we- der corten. Geschenck aen den Hertog van Gehe.
Belieft by den rade out ende nye, opt be- hagen van den anderen staten, dat men die vorst van Gelre scencken sel, drie gulden bekers off coppen, bedragende omtrent 1200 gl. Holl., tot een danckbaerheyt, dat syn genade ons die knechten wt den lande gehouden hebben, ende soe syn gen. dat voortyts belooft is geweest, ende dat men die pennyngen wter stat kyst voir 'teerste sell mogen nemen, ende dat deselve pen- ningen by wtsettinge opte mergentalen, of anders by consent ons gen. heeren we- der ingebracht sellen worden, daer men der kystsittenden een hantscrift onderteyc- kent met handen 'sDomsdekens, heer Jans van Beness ende des scbepenborgermeys- ters of sel mogen geven. Rekenbouckenvermist. Item soe daer ques-
|
|||||||
|
•
|
|||||||
|
127
|
|||||||
|
nae der gewoenten tegen Palme naestco-
mende. Ende tgelt daertoe sel die came- raer halen of boeren wten torfcys. Ende die covels van den ouden oversten , die af zyn, sel men laten halen ende hem nae advenant van den tyt betalen. Toverye. Sleten scepenen, rade ende
oudermans, want Beatris, Ot Dircks wyf genoecb. beleden heeft toverye gedaen te hebben, dat men hoer overleveren sel den scout, gefroent als een toveneerster ende die scepenen sellen recti wysen. Idem. Sleten scepenen, rade ende ou-
dermans, alsoe Lysbet, Gerrit dieRoeyen, wed. befaemt is geweest met toveryen ende sy beleden heeft segeninge gedaen te heb- ben , waerdoir die gebreken van broode ende anders gebetert syn, dat kenlicken is, alse dat men se daeromme leveren sel den scout, gefroent als een tooveneerster , ende die scepenen sellen recht wysen. Idem. Sleten scepenen, rade ende ou-
dermans, want Agnes, Huygh Gerrits wyff, voortyts merckelyck befaemt is geweest van toveryen, waeromme sy langen tyt gevan- gen is geweest, ende daerenboven verborcht is geweest, ende geloeft heeft by verboe- ren boers lyfs, dat sy sutcx nyet meer doen en soude, ende die raet daerenboven ter waerheyt wtgegaen heeft, dat sy in meer gebreken van toveryen gevallen ende oick hoir dochter dat voirt geleert heeft nae hears dochters belydingbe, alse dat men se daerom overleveren sel den scout, gefroent als een toveneerster, ende die scepenen sellen recht wysen. Lykschouw van Steven van Zuylen van
Nyevelt. Die vyff gescicte totten dode heren Steven van Zuylen van Nyevelt, lant commandeur van der balyen van Utrecht duytschen ordens, sa. ged,, hebben den rade aengebracht, dat heren Steven voorsz. gestorven was aen den wonden hy hadde, te weten, een in syn hooft, hem gescoten met enen knypbusse, ende die andere in zyn hals, die hem byna affgehouden was |
|||||||
|
op syn huys tot Maersen, na tychtinghe
van den gesworen statmeyster. Aennemen van Waechers. Overcomen ende
belieft by den rade, dat de burgermeester van de vive sel moegen aennemen xxuu goeder fynre (!) borgeren, om die waeck mede te strecken, die men loenen sel ter tyt toe die raet anders te rade wordt. Dootgrever van de Buerkere. Scepenen,
rade ende oudermans syn tevreden, dat de pastoren ende kerckmeesteisvan Buerkere sellen moegen aennemen ende houden Ary- aen den Oosterling tot een dootgrever, ende dat hy mede opten toern die waeck bewaren sel. Scerpreghter. Die raet out ende nye
heeft op huyden voir tyerst een jaer Con- raet voor een scerprechter te wesen, aen- genomen, op alsulck profyten ende voir- waerden, als die verleden scerpreghter tselve bedient heeft gehadt ende noch daer- toe jaerlicx te hebben een scou torfs; ende hierop heeft hy synen eedt gedaen. Wynsys. Belieft hy den rade out ende
nye, dat men minrebroers alsulcke 1 \ aem rynwyns, als hem gesconcken is, inslaen moegen sellen sonder enige sys daeraff te gheven. Loterye. Belieft by den rade out ende
nye, dat men een loterye ordineren sel, ter somme toe van xvQ Holl. gl., ende dat het inleggen van de voors. loterye sel we- sen een pont of 3 groet Holl. aen gelde, na vermoegen die ordonnantie, die men daervan ordineren ende maken sell. Idem. Item die penningen biertoe sel
men nemen wter syskvste, ende daer weder inbrengen van der stat erven, die men vercopen of beswaren sel totter somme toe. Statstimmerman. Belieft by den rade
out ende nye, dat Cornelis Claesz. als statstimmerman een covel hebben sel als syn voirvaders gehadt hebben. Nye siuys. Dat concept van den nyen
sluys is in den rade out ende nye op buy- |
|||||||
|
128
|
|||||||||
|
den gelesen ende belieft in den rade van
Hollant ter anfwoerde le scriven. Duytgens te munten. Belieft by den
rade out ende nye, dat Joest van Eyck sel moegen munten duytgens van der stat wegen, elcx wegende drie vierlinck scaers, ende die sel hy telckens leveren in handen van der stat cameraer van den sack , ende daervan sel hy geloent werden tot discre- te van den rade, duerende tot des raets weder seggen. Wisselaer. Scepenen, rade ende ouder-
mans, macht ende beveel hebbende van den rade out ende nye, hebben aengeno- men tot enen wisselaer Aelbert Cluetinck, behouden dat hy synen eedt doen sel, die ordinanty opt wisselen gemaect, anno xuni; xciiii des vryd. nae Pauli conversio, ende oick anno xv^ des woensd. na Martini Transl, te onderhouden, ende daertoe borge stellen sel als recht is, ende syn voirva- ders gedaen hebben gehadt, Het is gesciedt vrydach na Judica. Covets, Sleten scepenen, rade ende ou-
dermans, dat voirtaen Hlaken, daer de overste hoir covels off hebben sellen , we- sen sel een outerfyn, desgelycx die trora- pers off speelluden. Ende die dienres sel- len hebben van een besegelt cruys. Ende der stat sel betalen voir elc elle drie stu- vers Uoll. meer, <Jant int incopen gegoudeu heeft. Aennemen van waeckers. Tot sekere
mannen wten borgeren aen te mogen ne- men by den anderen staten ende opter staten cost. daer men op staen sel moegen in last ende noide ende int waken , etc. , zyn gescict die 4 overste, ende by hem, Adam van Diemen ende Cornelis van Meerten. Wisselaer. Aelbert Cluetinck, wisselaer,
heeft synen behoirlicken eedt gedaen optie ordinancy , gemaect xivc xcini, des vryd. na Pauli conversio ende oick anno xvc des woensd. na Martini Transl. Zyn borge zyn geworden 'sdaghes hierna Gysbert Clue- tinck ende Cornelis Ottensz. |
|||||||||
|
Silverwerch voir de lotery. Scepenen,
rade ende oudermans, hebben dat silver- werck van de lotene , die men alhier ende God wil houden selMagdalena naest- comende, aenbestaet Joest van Eyck ende Geryt Hubertsz. te leveren, gemaect elcx op syn behoren, tusschen dit ende 6ns liefs Heeren Hemelvaertsdach , enen of enen halven dach voir off na onhegrepen , elcke onche gemaect silvers, soe alst te beloken Paeschen naestcomende tot Antwerpen gel- den sel, ende enen halven Uoll. stuver daerenboven op elcke onche voir hare rey- sen ende onlede, ten waer of syt silver- werck ten tyde voors. nyet en leverden , soe en soude men hem dien i stuver nyet geven derven, des soe sellen sy int yerste in betalinge hierop ontfangen viG enkel Phil, gulden van der Carthusers gecomen van der stat erven by hem beswaert. Item noch HiXv Phil, gulden van de tiende van de leghe weyde vercoft, ende voorts dat rasoen van den erven lest verhuert. Ende wes hem dan rest sel men hem wter stadt sysen by de leveringe van het leste silver betalen. Stadlmit. Mr. Jacob Jacobsz. de smit ,
is aengenomen tot onser stadt smit voir- taen te wesen , ende heeft synen eedt ge- daen. Ordinancy te schryven voor de lege dien-
res. Overcomen by den rade, dat men een tafel in francyn tot Vredendael, be- rurende de ordinancy van de leghe dien- res, ora in de scepencamer oft opt raet- huis le hangen, sel laten scriven. Jlunt. Overcomen by scepenen , rade
ende oudermans , dat men Joest van Eyck die weet laten sell, gheen duytgens meer te munten. Koerer op Buerkerctoern, Scepenen, rade
ende oudermans, hebben Peter, die koerer op Buerkerctoren syn loon verbetert, te weten , dat hy elcx nachts hebben sel drie cromstert. Schutters doelen ende hoff (sic in mar •
gine). Die raet out ende nye, heeft den |
|||||||||
|
129
|
|||||||
|
coep van Agniese, Jan Comans dochters
huysinge ende hofstede, tegen sunte Ser- vaes over, totten scutten behoeff aengeno- nien , nae wtwising ende vermoegen der cedulen by die huysmeesters mettie be- waeres van den armen noethulp van de gasthuisen van sunte Barbaren, sunte Bar- telmeus bynnen, ende ten heiligen cruys buyten Utrecbt wtgescreven , te weten , die beterschap omxcholl. gl, alse xx brab. stuvers off xx badensche braspenningen ge- niunt, a0, xcm off ander goet payement lioer weerden voir den gulden. Des soe hebben die rade out ende nye gesleten , dat men den huysmeesters ende bewaerders voirn, totten armen behoeff laten boeren sel, alle die proffyten die van der wage, boven alle oncosten komen sellen. Des sel die raet jaerlicx tottie wage scicken om te bewaren ende die profyten wt te reycken , aengaende te Licbtmisse naestco- mende, durende ter tyt toe die xG Doll, gl. vol ende all betaelt sellen wesen. Ende die cedel voors. is sprekende van woorde te woorde aldus; Die huysmeesters mettie bewarers, van
den armen noothulp van sunte Barbaren , etc. tot Utrecht, willen van wegen die- selve gasthuisen tot behoef der noetarmen vercopen die huisinge, hofstede ende boom- gaert, met een poortwech wtgaende in de nystrate, gelegen neffens St. Servaes cloes- ter over, daer Agniese, Jan Comans doch- ter int laetste .van hoiren leven inne te wonen plach, op alsulcke drie goude Vranckrycksche scilde ende drie capoen sjaers, ende op alsulcke voercoepe alse die heren van Oudemunster tUtrecht daerwt ende aen hebben, na wtwisingesegeleende brieve daeraff wesende. Ende voirt meer opt ghene dat daer meer wt ditselve goet voors. gaen mach, alse die scout van Ou- demunster seyt, twelck die huysmeysters nu ter tyt int seker nyet en weten , noch die brieff zy hebben daer nyet van en begrypen , anders, dan die renten die voors. staen , behoudelic Elisabet ende VII. |
|||||||
|
Lucye Agnies Comans meecht was, hoir
lyftocht elcx aen een earner, daer zy nu ter tyt inne woent. Dire Coornhert, stadtsbussescut. Scepe-
nen, rade ende oudermans, hebben aen- genomen Dirck Coornhert, tot onser stat bussescut, ende sel ter weeck hebben voir syn pensye x stuvers, aen den cameraer wekelycx te halen. Ende sel enen tabbert met een stryp, ende als hy in der stat dienst is, bynnen off buyten, sel hy ge- loent worden nader gewoenten ende sel syn verval oick hebben nader gewoenten. Munt. Scepenen, rade ende ondermans
hebben Joest van Eyck aenbestaet te mun- ten ofte laten munten, twee duytgens t witgens ende muttertgens, op der ordon- nancy by hem voir den rade overgelevert , mit conditien, dat hy die ordinanty nyet lichten en sel by swaere correctie des raets tottes raets goetduncken. Des soe sel Joest voors. der stat te baten geven op elck marck fyns, enen ryns gulden current. Ende op elck gulden current aen duitgen,s, nae der ordinancy daeraff wesende, drie cromsteert. Dit naebescreven is die ordinancie.
In den yersten die ?nj witgens maken
enen halven stuver Holl., ende tmerck sel daer van houden enen pennynck fyns, ende inde onche sel der gaen xxxn, alsoe dat- ter int merck gaen sellen ii^-c, Ende soe maecken wt een merck silvers xx gl. hol- lants ix£ stuvers die troys merck. Item die de vyftien enen stuver maec-
ken, sellen houden xix greyn , ende in de onche sel der gaen liii derselver pennin- gen, ende in bet merck iiii,; xxini, ende soe maeckt wt een merck xxl gl. vii st. Holl. Item voirt soe sel men se mitte merck
optrecken ; ende waertsaecke dat int merck in, iv off v min off meer waer, daer sel die muntmeyster onbehaelt inne wesen , want men dat cleyngelt int gewicht nyet houden en kan op een stuck II off in, want hem gaet weer aff int arbeyden ende int 17
|
|||||||
|
130
|
|||||||
|
dat compromis daerop ontworpen, ende
hebben daerinne geconsenteert. Silverwerck voor de loterye. Alsoe Joest
van Eyck ende Gerit Hubertsz. dat silver- werck totter loeterye, twelck zy aengeno- men hebben, ter goeder tyt gelevert heb- ben , te weten: hondert merck, tien onchen ende sestiendalve engels silvers wegende , elcke onche gerekent ende by den rade alsnu belieft, xxxvi Holl. stuvers, beloept elck merck xmi gl. vni st. Holl., te samen xinic lxiiii gl. x st. Holl. , waerop sy ont- fangen hebben Xa xii gl. x st. Holl., soe rest noch te betalen illlG lii gl. Holl., soe hebben scepenen, rade ende oudermans gesleten, dat se dat gelt van de rasoenen van de erven die in den Enge verhuert syn, boeren sellen. Ende wes dan hem daerenboven rest, sel men wtie syskyste betalen. Doelen achter. S. Jacob, Belieft by den
gemeinen gilden, doer aenbrengen van de gemeyne oudermannen , dat men dat erve achter S. Jacob, daer die hantbusscutters doelen gestaen hebben, vercopen ende ves- tigen sel moegen. Scerprechter. Belieft by scepenen , rade
ende oudermans, dat men den scerprech- ter enen roeyen tabbert met een witte lyste ende een wit zweert op syn erm be- duert, geven sel. Die ScinckelL Gesleten by scepenen,
rade ende oudermans, dat Joest van Eyck betalen sel Nelleken die olyslagers, vnil gl. current, voir alsulcke oncost van eeren ende saeyen als sy gedaen heeft op xmi hont landts, gheheyten die Scinckefl, die Joest van der stat nu gehuert heeft, ende die voors. penningen sel Joest der stat we* der corten aen den yersten termyn van de huren des lants voors. Scerprechter. Belieft by den rade, dat
men om den scerpregter van zyn gebreken te mogen helpen, geven sel ses Holl. gl. ende d'een helft reet. Omryders. Sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat die omryders, die nu aen- |
|||||||
|
ghieten. Ende off sake ware datter eeu
troeyken off een deutken swaerer waer , daer en sel die muntmeyster oick nyet inne behaelt syn, wantet d'een tyt te licht is , dat mach d'ander tyt te zwaerder zyn. Item voert soe sel men die platen laeten
maecken tot Nymmegen, altemael veer- dich , gegoten , gearbeit, geslecht ende wit geiuaect, ende men sel den muntmeys- ter geven voir zyn loen, die dat maken sel voor die v merck, enen gouden gul- den. Item nocli soe moet men hebben een
gesell, die de penningen bier munt tot Utrecbt, ende die sel men moeten gheven twe gouden gulden ende oick den cost, ofte tbyen merck op syn selfs cost. Item soe sellen die yseren van den mun-
ters van den witgens ende van den dub- belden deutgens, die yerste reyse costen xii gouden gulden, want die yerste reyse dat men die beeft laten maken off dat die yser- snider die gemaect beeft voer die pan- soenen (!), mer daer en tendens en sel men voir elcke paer nyet meer gbeven dan een Hoirnscben gulden. Item een paer yseren is een voet ende
twee oversten. Ende voirt den smit buyten off betaelt,
als te weten van een voet 1111H0IL stuvers, ende voir een overst n Holl. stuvers, ende dier moeten wesen liu paer. Item soe is Joest van Eyck wtgeweest
Tin daghen, om te vernemen ende weten- scap te hebben, vant ghene voirs. is, daer hy moeyenis ende cost over gebadt heeft, daer hy wel aen verdient heeft 'sdaechs x st. facit IV gl. Silverwerck voor de loterye. Dat silver-
werck totter loteryen is op huyden voir den rade opter kyste gebuert. Veenen ende watergangen. Dat rapport
van de gedeputeerde der drier staten, die ten hoghen hove geweest hebben, beru- rende tgeschil van de veenen, watergan- gen ende anders, is schriftelick buiden in den raet out ende nye gehoirt, mitsgaders |
|||||||
|
131
|
|||||||
|
genomen zyn, soeveel ter weeck hebben
sellen als d'ander ter week, xxi stuvers. Volbeyert. Belieft by scepenen, rade
ende oudermans, dat Folpert Foeyt ende Claes Ysbrantsz. hoer huysinge van Vol- beyert sellen raogen openen ende den or- ber daermede doen, behouden't goet daerin wesende, ende Henr. den olifant toebe- hoirt, in bewaerder hant te bliven. Waersegger, Sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat Goeyert Jansz. van Nuys , die waersegger, ende Josyne van Ghent, vry offgaen ende zeven mylen wegs van der stat wesen ende bliven sellen op ho- ren liven, daer sy oirvede op doen sellen in brieff. Statsmit. Sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat men alle yser ende colen, ten huyse van Jan Jansz., die smit, die onser stat balling is ende hem toebehoirt, vercopen sel by twe gescicten van den rade, ende die penningen daeraff comende, sel men brengen voir den rade opte kyste ter stat ofte scutmeyslers behoeff. Moertbrander van het sweert ontkomen.
Sleten scepenen, rade ende oudermans , dat men Michel van Emerick overleveren sel gefroent, den scout off zyn stedehouder als een moertbrander, ende die scepenen sellen recht wysen. Scepenen, rade ende oudermans hebben
die scepenen die macht gegeven, den voors. Michiell dat zweert te ghunnen. Item dese voors. Michel en wert nyet
gerecht, want nadat hy al verwezen was ende onder 't zweert sat, by vertreck des scerprechters , hy van ruyteren ende knech- ten ontdrongen worde, ende is soe ont- komen. Gildentorens. Sleten scepenen, rade ende
oudermans, dat die gilden hoir toornen scoen ende ledich maken sellen, soedat men se besigen mach; ende dat men se openen sel alst van node is, ende dat der gilden oudermannen ende hoir boden slue- telen daeroff hebben sellen tusschen dit ende saterdach naestcomende, byt verboe- |
|||||||
|
ren van xL, die men den ouderman af-
halen sel, soe dicke alst gebuert. Muntyseven. Joest van Eyck heeft die
muntyseren van die muttertgens, witgens , tweeduytgens, ende duitgens, huiden voor den rade opter kysten gelevert, als ter clocken huyden oick gepubliceert is. Scerprechter. Sleten scepenen, rade
ende oudermans, dat men Mr. Coenraet, scerpregter, syn saken, waeromme hy ge- vangen is, op dese tyt vergeven sel, ende soe wy op dese tyt genen scerpregter ge- crygen en connen, sel hy geloven der stat voirt te dienen indien hy bequaem daer- toe is, of anders sel hy wter stat wesen. Silver vergulden covel. Sleten scepenen ,
rade ende oudermans, dat men enen sil- veren covel vergult, na syn behoren doen maken sel voor heer Jan van Huchtenbroick, ritter, als scepenborgermeyster op deser lyl» tegen Mertini naestcomende, ende tgelt hieraff sel Joest van Eyck boren van Jan Loefsz., hercoraende van kees ende hotter hy van der stat wegen vercopen sel mogen. Dire Coornhert, bussescutter. Sleten sce-
penen, rade ende oudermans, dat die stat gheven.sel Dire Coornhert, stat bussescut, voor den tabbert die hem die stat scul- dich is, aen gelde 8 R. gl. current. Scutters doelen. Die minute van de
macht, die de raet out ende nye gedaen heeft Cornell's die Jonge, als caineraer van den scutten, omme voir den here deken ende capittel van S. Marien over te geven Ja. Lam, die beterscap van twee hofste- den mittet getimmert daerop staende af- ter sunt Jacob, daer die hantbusscutter doelen te staen plegen, is in den rade out ende nye "op huiden gelesen ende toege- laten. Scerprechter. Belieft by den rade out
ende nye, dat men den scerprechter syn weeckgelt voirtaen gheven doen sel by der stat cameraer, Olymolens. Sleten die rade out ende
nye, dat Jan Jansz. ende andere , olymoe- 17*
|
|||||||
|
'
|
||||||||
|
132
|
||||||||
|
Jens sellen moegen setten bynnen Utrecht
after sunt Jacob, over die Coeystraet, tusschen die Santstege ende Bollaertstoorn ande noortwestsyde ter stat muren wert, daer die raemten gestaen hebben in dien driecanten hoeck, ende anders^nergens bin- nen der stat. Scutten. Overcomen by scepenen, rade
ende oudermans, dat men den scutten, rade ende oudermans ende dienres, wyn geven sel na ouder gewoenten. Pensie van Hollant. Desgelycx gesleten
by den rade out ende nye, dat Dire Berntsz., cameraer, die penningen van der pensie in Hollant sel moegen leveren in handen van Venroy ende Jan van Wael, om die knech- ten mede te betalen, beboudelyck dat Venroy ende Jan van Wael geloven ende hoir hantscrift geven sellen elex een voor al, die penningen, bynnen 14 dagen we- derom op te brengen ende der stat scade- loes te bouden van der pensyen voorsz. Scerprechter. Belieft by den rade, dat
men den scerprecbter op dese tyt gheven sel enen tabbert als syn voirsaete gehadt heeft. Wyntmoelen by Tollesteech. Overcomen
ende ghesleten by scepenen, rade ende oudermans, dat die lantcommendeur syn wyntmoelen buyten Tollestegbe, genckaf- ticb maken sel, soe datter die ondersaten van der stat doir gedient mogen werden bynnen acbt dagen naestcomende, off die stat sel se selver aentasten ende verhueren totter stat beboeff. Munlbepaling. Die raet out ende nye
heeft geset die muttertgens by Joest van Eyck gemunt op vi duitgens, ende die witgens op 3 duitgens, niettegenstaende dat se soo goet syn , als die ordonnancie vermach daer se op aengenomen syn, als Joest voors. jygt. 1528.
Coeres op Buerkerctoirn. Belieft by den
rade . dat Peter , die koerer op Buerkerc- |
||||||||
|
toirn , elex nacbts twe stuvers current te
hebben, den onlede gedurende. Statsilver, Scepenen, rade ende ouder-
mans hebben der stat silver, dat men der stat van pacht of renten sculdich is , op dese tyt geset, elck loet op tien stuvers Hollants. Waeckers en cruypers. Overcomen by
den rade out ende nye, dat Dire Beerntsz. cameraer, die waeckers van 22 toornen geven sel, elcke toorn nil stuvers des nacbts, van S. Mertynsmisse aff, ende XXIIII cruypers elc i\\ stuvers snachts, den tyt voirn. der onlede gedurende. Wisselaer. Die raet out ende nye heeft
op buiden gesleten, dat Aelbert Cluetinck hebben sel voor syn scade, berurende den wissel, etc., na vermogen syner supplica- tie overgelevert, XL phil. gulden. Wyntmolen by Tollesteech. Overcomen
by scepenen, rade ende oudermans, dat die gescicte totles lantcommendeurs molen ganckaftich te maken ter stat behoeff, etc. scadeloes, vry ende <juyt daeraff bliven sellen, vant ghene sy van der statweghen daeraen te cost sullen leggen, Viscys op Calls. Overcomen by den rade
out ende nye, dat men op dese tyt mette viszys op Calis, patientie hebben sel sonder enighen sys op te nemen. Versterking der stad. Die raet out ende
nye heeft den oversten volcomen bevel ende macht gegeven , die stat te sterken mit wallen ende mits affbrekinge van hui- sen , die de stat te na staen ende. ander- sins alst best dienen sal. Cloisters afdoen. Overcomen by den rade
out ende nye , indien dat men een clois- ter buyten der stat afdoet, dat men alsdan d'ander mede gelyck den anderen afdoen sel, sonder yemant te versconen. Scerpregter. Belieft by scepenen , rade
ende oudermans, dat men den scerprech- ter omsynre armoeden wil, voortaen geven sel ter weeck anderhalve gulden current, twelck mer enen gulden en pleech te we- scn, tottes raets wederseggen. |
||||||||
|
133
|
||||||||
|
Wyntmoelen by Tollesteech. Overcoinen
by scepenen, rade ende oudermans, dat men terstont luydeu scicken sel om die lantcommenduers inoelen ende moelenwerff af te breken ende te ruineeren, dat men der stat daeraff niet crencken en mach. Wallen. Sleten die rade out ende nye,
dat men mergen sel beginnen te wallen, after sunter Nyclaes, opter ordonnancy by den oversten gemaect, of die men noch daerop maken sel. Desgelycx after die Louwers, ende den orber daerin doen. Yseren of metalen hant. Scepenen, rade
ende oudermans hebben Aert van Moerse- laer, soe hy syn hant in een vechtelic te- gen Jan van Arnhem verloren heeft, gegunt ende belieft een yseren ofte metalen hant weder te mogen doen maken enle te dra- gen, hem mede te moegen behelpen. Houten glinten. Die auditoers ende
reenters bynnen Utrecht hebben geconsen- teert, dat Joffr. Diever van Hoeff, ora die gemeene vuilnisse van horen werfF voir hoer doeren an de Gaertbrugghe teynden die lynmerct te mogen keeren, houten glinten boven aen der straten ende oick besyden die trap opten werff sel mogen doen maken, gelyck sy daer eertyts ge- hadt heeft ende alnoch voir Groenewou staen. Busselaeyen. Belieft by den audiloers
ende rechters bynnen Utrecht, dat men Cornelis Jansz. die raymaker, voor alle al- sulcke witboemen hout, alsHenrick, clock- gieter, der stat scutmeyster wesende, van hem gehadt ende in der stat orber tot bus- selaeyen ende anders gebesicht heeft, be- talen sel xvm Holl. guldens. Bollaerts toorn. Aelbert van Leeuwen
ende GeerlofF die Wit, zyn mede geschict by Willem van Oestrum ende Peter Ruysch, totten erven by Bollerts toern, om die stercte van 'skeysers wegen dair te ma- ken. Eedt aan-de K. Maj. Hebben dese na-
bescr. der K. Mat. ende myn gened. heere |
||||||||
|
Elect ende Confirmeert tUtrecht, eedt ende
oirvede gedaen, in forme hier nabescreveu in myn gen. heere van Hoichstraten , stat- hooders hoff, tot meyster Jan Wterwycks huys, in presentie van myn genad. heere van Hoechstraten ende Murander, zyn ge- nad. adjuncte, ambassatoers ende commis- sarisse van de K. M. , oick lieutenant, schout, borgermeysteren , scepenen ende secretaris van der stadt van Utrecht. Sehalen en wichten yker. Willem Roe-
lofsz. die scilder, heeft van wegen Frans Rycoutss. zynen eedt gedaen, dat ampt van de maten ende wichten te yken, trou- welicken te bewaeren na der ordonnan- tie , etc. Spoeye optie vaert. Tottie spoeye optie
vaert te reformeren ende weder te maken, etc. , zyn gesciet meyster Cornelis van Scoenhoven, secret, van de K. Maj. ende der stat cameraer. Idem, Belieft by den raide, meyster
Jan, tynnenmeyster te Vyanen, voer zyn arbeyt vant ontwerp van de spoeye optie vaert te maken, twee carolus gl. Injurie. Want Aernt van Wulven aen-
geseyt ende beclaecht heeft Willem Bonert, dat hy, Willem voirs. hem .Aernt voirs. te gemoet gecomen was , onder sunte Meer- tyns toern , ende dat Willem hem toege- sproken had, seggende, ghy vogel, weet ghy wel dattet buyden jarich is, dat ghy myn leden braect mit pynen, twelck hy hem vermat te bewysen , wairop Willem voirs. eer die aensprake voer den stadt- houder, scout ende scepenen geschiede , aengetast ende gevangen is geweest, welke aensprake Willem voirs., ter antwoerde voir der wet voirs., in presentie van Aernt voirs. komende, hoerende ende beleet daer nyet an, dan seyde , kan Aernt van Wul- ven my dat over bewysen , mit enen goe- den man, ick wil myn hals verliesen, mer bekende wel geseyt te hebben, het is huy- den jarich dat myn leden gebroken wor- den, dan dat hy Aernt voirs. nyet ge- |
||||||||
|
-■
|
||||||||
|
134
|
|||||||
|
Dese voirs. slytinge is van wegen die
K. M. geextendeert ende verclaert worden, ende van den scepenhuyse in tegenwoir- dicheyt van scout, borgemeysteren, scepe- nen ende die partye in de vierscaer staende, oick voir den gemeynen volke openbaer- lick gepubliceert, aldus als hier na volget: Alsoe onlanges verleden een Dirck Hen-
ricss., bevonden bynnen den huyse ofte vryheyt hy nachte geclommen van hee- ren Tomas van Nykercken, Deken van Sunt Janskercke tUtrecht, gevangen is geweest, ende gehoert zyn confessie ende belydinge daer by bevonden wort, dat die voirs. Dirck Henricss. tot diversche tyden dyeve- ryen int beroeven van kercken ende Godshuysen, ende anders gedaen ende ge- perpetreert heeft, is dairomme by den scout versocht justicie, ende verclaert by den borgemeysteren ende scepenen, in den naem ende van wegen der K. M., als her- toge van Brabant ende greve van Hollant, heer van der stadt, steden ende lande van Utrecht, dat die voirs. Dirck Henricss. ge- condempneert ende veroerdelt sel wesen, gecondetnpneert ende veroerdelt wort mits desen, ter doet gehangen ende geworcht te worden mittie lynde. Aldus gedaen by den borgemeysters ende scepenen bynnen der stadt van Utrecht, den xil Decembris xvG xxviii. Jnjurie. Want Geertruyt, Beernt Janss.
diemolennaers wyff inLouwenrecht, beroe- pen heeft op ter straten Herman Lub- bertss., ende gesejt te wesen een verre- der, transenierre ende boeve, als Hermen voirs. bewesen heeft, als recht is. Soe sleten die scout, borgemeysteren ende sce- penen, dat Geertruyt voirs. der K. M. ende Hermen voirs. bidden sel op hoer knyen om verghifnisse ende begeeren gracie ende genade, wederroepende tgene zy Hermen voirs. overgeseyt heeft, bekennende daer *jualicken an geseyt ende over gelogen ende versiert te hebben. Zy heeftet gedaen. |
|||||||
|
iioemt, noch anders aengesproken en had.
Ende alsoe dan Aernt voirs. nyet bewesen en heeft, als hy hem vermeten heeft, soe sleten die stadthouder, schout, borgemeys- teren ende scepenen, dat Willera Bonert voirs. vry ende quyt wesen zel, ende dat Aernt van Wulven voirs. voer eerlicke bete- ringe, en sonnendage naestkomende comen selin denDoem, ende gaen achterdie pro- cessie met een bernende toertse van vier pont was, tottes heylichs sacraments be- hoeff; ende die processie om komende, sel hy terstont gaen voer den stathouder, scout, borgermeysteren ende scepenen, ende bidden op zyn knyen der K. Maj. om gracie ende genade. Ende voir profyte- licke beteringe sel hy gheven Willem Bo- nert, tot revensie van zyn scande ende smerte by hem geleden, vyftich Phs. gul- den van Oestenryck. Ende Aernt sel voirt gebannen wesen wter stadt ende lant van Utrecht, ende in Brabant off Hollant te bliven twee jaer lanck, ende nyet weder bynnen Vtrecht te komen sonder consent van den stathouder , scout ende scepenen voirs. Pensie van Hollant. Belieftby den scout,
borgemeysteren ende scepenen, dat die cameraers wtie zyskyste sellen moegen ne- men soeveel penningen, daerse die pensye te Holl. ende anderen geleende penningen voir den dienres int hoff mede moegen be- talen. Ende dat ghelt te verwisselen ende tot Holl. gelt te maken ten besten oirber ende der minster scade. St. Beihanie £ Amsterdam. Die vyff ge-
scicte totten doeden heeren Huge Wil- lemss. van Abcoude, pater te Betanyen t1 Amsterdam, brachten den stathouder, scout, borgemeysteren ende scepenen aen, dat hy int water gestorven ende verdrenct was, sonder enige quetsuer te hebbcn, na jychtinge van den geswoeren statmeyster. Dievery. Sleten die scepenen, dat men Dirck Henricss. overleveren sel den scout, gcfroent als een dieff, ende die scepenen sellen recht wysen. |
|||||||
|
135
|
|||||||
|
huysinge voirs. bynnen dier tyt verscenen
is. Ende die stat sel wederom boeren alle profyten van der wage voirs., ende die voertan vercoepen oft bewaeren laten, na ouder gewoenten. Wisselaer. Andries van den Berge heeft
synen geboirlicken eedt gedaen tot verma- ninge van den generael van der Munte , een wisselaer alhier te wesen. Ifijurie. Henrick Sanderss. geswoeren
dienre, jychte by synen eede, dat hy van wegen Goeyert van Roeyenborch ende zyn vennoten, Lubbert van Alenderp ende Symon van Teylingen, gescicte scepenen after opt raethuys, opte Gansmerct een weet gedaen heeft Peter van den Berge, dat hy betalen soude sulke broecken, als hy eerlyts by den oversten ende gemey- nen oudermannen op gesleten was. Doe heeft hem Peter gevraecht wye hem sulcx bevolen had, ende hy seyde Goeyert van Roeyenborch ende die busmeyster. Doe antwoirde hy, segget Goeyert van Roeyen- borch dat hy syn moeder bruyt, in pre- sentie van meer anderen die 'thoerden. Dievery. Want Mergriet, Jan Gerrytss,
dochter van Putten, in meyninge is ge- weest seker eetwaer te stelen, daerover zy gevangen is, soe sleten borgemeysters ende scepenen, dat zy comen sel voir den scout, borgemeysters ende scepenen, ende bidden om vergiffenisse, zy heeft gebeden. Haegmunten. Overcomen hy myn hee-
ren die stathouder, borgemeysteren, sce- penen ende raet der stadt van Utrecht, dat men van der stat wegen den wisse- laers Gillis Janss. ende Meerten Janss. al- hier van Aemstelredam om den wissel hieraen te nemen, verscreven , scadeloes houden sel, oft hem int overbrengen ofte seynden van enigen hoeren penningen ofte bilioenen, wes tusschen wegen genomen worden, duerende tot 'sraets wederseggen. Voert is overcomen, dat men alsulcke
haechmunten als die zysmeysters ofte ca- meraers van der stat hebben, den voirs. wisselaers ter minster scaide sel moegen |
|||||||
|
1529.
Scerpregter, Die raet heeft in den en-
gen raet aengenomen tot enen scerprechter Donaes Cruysinck, ende heeft op huyden synen eedt gedaen. Oude scutten. Alsoe die raet out ende
nye des Donredages den 9 dach in Meye anno xvc xxvn lestleden, ten vervolge van den ouden scutten tUtrecht, den coep van Agniese Comans hoer huysinge ende hof- stede tegen sunte Servaes over, aengeno- men hebben die beterscap om xG boll. gl. van den huysraeysters ende bewaerders van den armen noethulp van den gasthuysen van sunte Barbaeren, sunte Bertohneeus by nnen ende ten heyligen Grays buy ten Utrecht, alse goede gifte ende make heb«- bende van Jan Comen ende Agniese syn snster, des die raede out ende nye gesle- ten hebben, dat men den huysmeysters ende bewaerres voirs. laeten boeren sou- den, die profyte jairlicx comende van der stat wage, boven alien oncosten totten armen behoeff, ter tyt toe die x<= boll. gl. voirs. betaelt souden zyn. Ende gemerct dan die huysmeysters van der wage voirs. noch nyet geboert en hebben, ende die arme groetelicken daerby veraftert zyn, ende die huysmeysters die coep voirs. in manieren voirs. nyet gherne aengegaen en hadden, ende oick op dese tyt nyet nut noch oirber en is die scutler doelen al- daer te staen , soe sleten die stadtholder, scout, borgemeysteren , scepenen ende rade der stat van Utrecht, dat die buysmrs. voirs. die voirg, huysinge, hofstede ende cameren, met alien hoeren toebehooren ende oick alle alsulcke tymmeringe ofte muraedse alse daer nu op staet, totten armen behoeff, wederom van stonden aen antasten ende hoeren oirber ende profyt mede doen sellen moegen. Ende want die huysmeysters noch nyet geboert en heb- ben bynnen den lesten drie jaren, soe sel die stat betaelen alle out eygen dat wter |
|||||||
|
136
|
|||||||
|
ondergeven (!) om den luyden te bate te
moegen geryeven, Wisselaers. Belieft by den scout, bor-
gemeysteren, scepenen ende raidc, dat die cameraer Joest van Scroeyenstejn alsulcke penningen , hy van stats wegen onder heeft, sel moegen den wisselaers over doen, die van deselve penningen een as- saeye sellen maken, ende die stat weder- omme hoer weerde daeraff gheven. Stat (rompers. Overcomen by den schout,
borgemeysteren . scepenen ende raet, dat die cameraer wekelicx betalen sel der stat- trompers ofte speelluden, elcx xx st. als nn loep hebben, na vermoegen boeren aen- nemingen tot hoere sommen toe van vyf- tich gulden siaers, verstrecken. Wisselaers. Alsoe men om den wisselaers
der gemeenten met wisselen te moegen ge- ryeven, noetlicken met penningen te lenen behelpen sel moeten , soe overdroegen scout, borgemeysteren, scepenen ende raede, soe wye van den coopluyden, borgeren ende ondersaten , enige penningen gevaluweert oft ongevalueert opbracbt ende leent, dien sel men die weerde vant gene zy leenen an gevalueert Holl. of Brabants gelt weder- gheven bynnen drie weken na paeschen naeslkomende. Ende sulke scaide ofte ver- los als int vergieten off smelten van de voirs. penningen komen sel, die sel die stat dragen. Ende alsoe die oversten ende cameraer enen yegelicken voer zyn pen- ningen loven ende staen sellen, soe sel bem die gemeen raet scadeloes daeraff houden. In die clock. Willem Goeyert Willemss.
in die clock, heeft die helft van den bran- denwynsys by hem gecoft, gelyft op Mechtelt zyndochter, out omtrent elff jae- ren, heffer Willem ende Joestgen, zyn Wjffj ende behouden Willem voirs. dienst- vry te wesen zyn leven lanck. Keysets tcapcn. Want Theeus ende Cryn,
die backere in de weerde, yerstPeter van Merenborch ende daernae flenrick van der Boich, borgemeyster. met onmanierlicken |
|||||||
|
woerden en sonnendage lestleden in de
beylige kerck onder die gelyden aengegaen bebben, clagende over die rydinge van den broede, daermede dat hoer giltbrue- ders by den gescicten wten raide totter rydinge levreden syn geweest, twelck zy voer den raide hoerden te doen , als hem genoech geantwoert worde, dair zy nyet mede tevreden en waeren noch en wauden wesen. Soe sleten borgemeysteren, sce- penen ende raet, dat Theeus ende Cryn voirs., ter beteringe geven sellen tot be- hoeff des Key. Maj. wapen voir 't scepen- huys ende statpoerten in steen te setten off maken xxv karolus gulden , ende sellen beyde neringloes sitten ter tyt toe, die penningen vol ende al betaelt sellen zyn, ende dat gedaen wesende, sellen zy beyde komen bloetsboefts wtie Buerkerck voir den raet, ende bidden den raide om ver- giffnisse. Theeus voirs. heeft zyn helft van de penningen voer den raet in 's ca- meraers handen betaelt smanendages den lesten in Meye, ende voert geloeft als borge voer Cryn zyn broeder, dat hy be- taelen sel tusschen dit ende sunt Jacobs- dach naestcomende, des sel Cryn zyn brue- der Theeus voirs. weder pande daervoer leveren ende scadeloes houden. Ende hierop hebben se den raide vergifnisse gebeden. Vreborch wcrt begonnen* Die stadthol-
der, myn heeren van Bourgnival ende meyster Joest Zasbout, raide van de Key. Maj., hebben gethoent credentie brieven van myn gened. vrouwe vanSavoeyen, etc. regente, etc., by denwelken geopent ende te kennen gegeven is, hoedat by die K. M. ende raide van den meesten gesloten was, een stercte bynnen Utrecht te maken van suntJanshuys by sunteKatrynen poert. Ende hebben begeert assistentie ende luden van den raide , om een inventaris van se- ker goeden by te maken, gescict te wer- den , des gescict zyn, Willem Janss. van Amersfoert, Eelgis Jacobss., scepenen , Geryt Zem, Anlhonis Beeflant, raide. S. Catryne* Myn heeren van Bourgni-
|
|||||||
|
137
|
|||||||
|
val, stadthouder, ende meyster Vincent
Corneliss. , raet ende yerste rekenmeyster, hebben op huyden getoent een credencie brieff van myn gen. vrou, ende daerby verclaert, dat men om den Balyer end,e convent mittet gasthuys van sunte Katry- nen, ter bede van den gansen rait byn- nen Utrecht te moegen houden, hen een ander stede wysen ende aen helpen soude, alse ten vrouwenbrueders in de Nystraet, daer sunt Aechtengasthuys pleech te staen, daertoe gescict zyn by den stathouder ende meyster Vincent, beyde die borgemeysters Aelbert van Leeuwen, Eelgis Jacobss., scepe- nen, Jan vanVoerde en Anthonis Beeflant, om dit den vrouwenbrueders voer te hou- den, etc. Costerye van de Buerkerk. Henrick van
der Borch ende Peter van Merenborch, borgermeysters , Henrick van Moerendael, Melis Wtenenge ende Eelgis Jacobss., ge- scicte scepenen totten oudermannen in der tyt, Jacob Pot, ende Michiel Ram, outste van den raide nu in der tyt, Aryaen van Brevoerde ende Jacob Jacobss. in Luttekenhuys, als kerckmeysters van de buerkerck tUtrecht, hebben samentlick ge- geven die overste costerye van de buer- kerck Meerten Henrick van der Borchs na- tuerlicke soen, clerck, soe die open gewor- den is, overmits Jan Geryt Knyfsz., die de leste besitter dair off geweest is, nu der werelt gestorven ende tot Loeven int minrebrueder cloester geprofessyt is. Statstryp. Belieft ende overcomen by
den raede, dat men Henrick Gerrytss., die de scepencamer verwaert een stat stryp op een mouwe van zyn tabbert geven sel. Scerprechter. Belieft ende overcomen
by den raide, dat men den scerprechter enen tabbert van roet ende wit, gelyck zyn voervader geven sell, Loetery. Een loeterye hier bynnen Utrecht
te moegen houden, na vermoegen die sup- plicatie in den raide gelesen, is op huyden by den scout, borgemeysteren, scepenen ende raet geconsenteert ende belieft. VH. |
|||||||
|
Verbofen spel. Want Adam van Colen,
Geryt Lambertss., genoemt scranckert, van Utrecht, ende Jan Beernts. van Eemden , beleden hebben met hotter/e ende speelen omgegaen, ende veel luyden daermede, alse oick met quaerten, valschen dobbel- steenen, dat ryemken te steken omgegaen ende bedrogen te hebben, soe sleten bor- gemeysters ende scepenen, des van den scout vermaent wesende, dat se op tie kaeck staen sellen mit quaertspuelen ende dobbelsteenen behangen, met een tytel- brieff voer hoer borst, ende sellen voert eweliek wter stat ende tnedersticht van Utrecht wesen. Ende sellen oick behoir- licke oirvede doen, geen onstantaftige saec- ken meer te doen opt verboeren van hoe- ren liven. Processie. Overcomen by borgemeyste-
ren, scepenen ende raide, dat men die processie nader gewoenten houden sel, te weten, dat die raetsheeren elck een toertse voert heylich sacrament dragen sellen. Carmeliten convent. Dat begheren van
onse gened. vrouwe vanSavoeyen, regente, etc., alse dat men den carmeliten gunnen soude haer convent te maken tsunter Ny- claes by die kerck , soedat se goidsdienst ende hoir getyden in de kerck aldaer sou- den moegen singen ende houden na hoers convents ordonnantie, tot contemplatie van de K. M. ende myn gened. vrouw voirs., is huyden in den raide opten raethuyse , overmits credentie sprekende op myn bee- ren die stathouder ende meyster Joest Sas- bout, doctoer, raet ordinaris van de K. M. etc., geopent ende tkennen gegeven. Ende is oick aldaer die begeerte voirs. by den borgemeysters, scepenen ende raide der stadt van Utrecht belieft ende geconsen- teert , soe men dat opt gadelicste ende ter minster quetse van den kerspel buerluy- den ordineren ende maken sel moegen. Carmeliten, Die Carmelyten is gegunt
een bede ofte peticie bynnen der stat ende statvryheyt, opt behaigen van myn heere die stadthouder. 18
|
|||||||
|
■>
|
|||||||||
|
138
|
|||||||||
|
is , by correctie tottes scouten ende scepe-
nen goetduncken. Rethorykers. Belieft by den raide, dat
die gesellen van der violetten, batementen sellen moegen spelen na vermoegen hoeren cedulen voer den raet gelevert. Loeterye, Overcomen by borgemren.,
scepenen ende raide, dat nyemant van den borgeren off ondersaten eenige ljffrente- brieff in der loterye, om enige prysen te wjnnen , sel moegen leggen, waervan die luyden in hoer sacramenten oft heyligen olye leggen. Yseren tralien. Overcomen by den raide,
dat men setten sel yseren tralyen op bey- den hoeken van de Noede, alse Jan Dircss. van Hensbeeck ende dat panser, ende noch vier optie Cruystraet op elken hoeck een, ende noch vier off zess van de Cruysstraet tot sunt Jans roester wert, daert best dienen sal, ende al tot discretie van de gescicten tot costen van deghenen, die daerdoer wateren, Loterye. Die raet heeft belieft meyster
Beinbout thyen karolus gl., ende meyster Willem vyff karolus gl. voer hoeren dienst zy der stadt aen de Vaert ende anderssins gedaen hebben, om in de loeterye te moe- gen leggen. Buerkerk. Sleten ende beliefden schout,
borgemren., scepenen ende raide , alsoe die gemeen heeren ende vicarien van de buer- kerek gerent synde in de presentie van outs gehadt hebbende wtie huysinge, die noch onlange jaeren gestaen heeft op sunte Meertyns brug, neffens der trappen van die Sadelstraet, vyff gouden rynsche gulden siaers erffrenten, welke huysinge by der stat om der stat straette afgebroken ende die profyten daeraff in der stat oirber ge- keert zyn, mits belovende den voirs. hee- ren, dat men hair voirs. renten van vyff gouden gulden siaers weder by der stadt renten , die men jaerlicx by der stadt ca- meraer wter rolle betalen moet, stellen ende mede betalen soude, twelck dus lange van den jaere xvc xx lestleden verbleven |
|||||||||
|
Loeterye. Die loeterye na vermoegen
dat octroey, in den raede huyden gelesen, voert te vervolgen ende den oirber in als te doen , is bevolen by den ganssen raide den twee borgemren. mitten twee cameraers ende twee van den raide, alse Matheus Block ende Dirck de Goeyer. Idem. Die overste ende gescicte tottie
loeterye hebben den raede aengebracht, dat se opt bebagen van den raide overco- men waren mit Geryt Hubertss. die gout- smit, ende hem aenbestaet hebben alle dat silverwerck tottie loeterye te leveren byn- nen Utrecht, op synen cost ende anxt, ende sel al wesen Antwerpens ny teyken; alse alle die sess groete prysen tusschen dit ende sunte Maria Magdalenen dach, ende die anderhynnen een maent daernae, twee off drie daigen voir off na onbegre- pen, elke onche vant silverwerck voirs. voer 33 stuvers, des soe sel die stat Geryt voirs. gheven opte hant, als hy wtreysen sel omt yerste silverwerck te halen vmc ka- rolus gulden, ende bynnen xim daigen nae dattet leste silverwerck gelevert sel zyn noch vine karolus gulden, ende tleste gelt bynnen zess weken dairna. Ende dit hebben scout, borgemeysters, scepenen ende rait geadmitteert, bekost ende beloeft te achtervolghen. Idem. Henrick Wilgerss. is gescict tottet
pont ofte renteboeck, ende der rekeninge van Geryt van Zwoll, omme dat voert te reyen ende die ponden in de loeterye over te scrieven, etc., in de stede van Goesen van Scawyck ende Anthonis die Man. Greefmeester. Belieft by den borgemren.,
scepenen ende raide, dat die greeffmeyster mede stryp hebben sell als hy plach na ouder gewoenten. Deutgens. Overcomen by den schout,
borgem., scepenen ende raide, dat men die deutgen na vermoegen dat octroey van Key. Maj. sel moegen ontfangen, dair men een weet off doen sal by den scouten dien- res optie Backerbrug, int vleyshuys, visch- merct ende anderssints daert van noede |
|||||||||
|
►
|
|||||||||
|
139
|
|||||||
|
ende mer drye jaeren van Jan Aertss. van
Boesichem, cameraer anno xvcxxru op be- taelt zyn geworden, alse dat men daerora nu die voirs. renten in der stat rolle set- ten ende jaerlicx voertaen dairwt betalen ende met zegele ende brieff in behoirlicker formen vestigen, oick die afterstallige ren- ten betalen sel, te weten sess jairen, dair den lesten termyn off verscynen sell op sunte victoirs dach annoxvc xxx nu naestk. dess sellen se boer zegele ende brieff we- der in der stat handen leveren, by der vestenisse voirs. Ende hiervan zyn zegele ende brieff in beboirlicker formen gepas- seert. Loeterye. Den oversten is die macht
gegeven te scicken wten scepenen ende raide, om by die loeterye te sitten by ge- boerten. Insgelycx die officianten van te lesen, wt te trecken ende te rygen, etc. Scerprechter. Belieft by den raide, dat
men den scerprechter telken als hy yemant alhier van der stat wegen recht, tsy mit- ten zweerde ofte der lynde, geven sel tel- ken vi L. Loterye. Geconsenteert dat die loetmeys-
ters eiken zyn pry sen hem gevallen, zellen moegen laten volgen na vermoegen der carten. Luterye. Want Dirck Taets sich onwy-
selicke gehadt ende gedragen heeft int werck van luteryen, daerinne sprekende ende arguerende tegens dat heylige chris- ten geloeve, die sacramenten ende ordon- nantien der heyliger kercken als genoech betuycht is, soe sleten borgemren. ende sce- penen , dat hy voer dese yerste reyse ter beteringe geven sel xx karolus gulden , na vermoegen die placaten van de Key. Maj. alhier gepubliceert. Statsmetselaer. Overcomen by den raide,
dat die cameraer ende scutmeyster sel oir- loff geven Dirck Dircss., statmetselaer, ende enen anderen bequamen meyster in zyn stede scicken. Rethorykers. Die raet heeft belieft die
retorykers voer hoeren dienst van een scoen |
personagie ende battement, gedaen tot
triumphe van den pays, etc., x kar. gl. opten kersavont. Scerpregter. Belieft by den raide, dat
die cameraer wtreycken sel wekelicx xstu- vers, den scerprechter meyster Henrick tot 's raets wederseggen. Loeterye, Overcomen by den raide , dat
die loeterymeysters bynnen vin daegen naestk. hoer rekeninge van der loeteryen ende die brieff dair ingeleyt, in een cedel opter kysten brengen sellen. Ende die dair ponde in sculdich zyn die namen ende die restanten oick in scrift leveren sellen. Ende alsdan sel men hoer loen wederom slyten ende believen. Idem. Belieft by den schout, borgemren.,
scepenen ende raide, dat die officianten , die in de leste loeterye gedient hebben , alse die naemlesers, wttreckers, nyetlesers ende rygers, hebben sellen, te weten , die naemlesers ende wttreckers elcx vn st., die nyetlesers elcx vi st., ende die rygers elcx vyff st., onder dach ende nacht den tyt van vyftien daigen lanck, Ende dat die scrivers sellen hebben van elcken duysent namen, prosen ofte divisen te scriven, veertien stuvers. 1530.
Luterye. Overcomen by borgemren. ende
scepenen, dat die schout sel moegen laeten verborgen Dirck Weyman, die gevangen is ter saecken beruerende luterye voer duy- sent karolus gl., scepenen wysinge te ver- wachten, off die man weder te leveren. Buerkerktoorn. Belieft hj den raide ,
dat die cameraer bestaden sel den toern te buerkerck ten besten oirber. Dievery. Die schout, etc., Nyes, Jan
van Remunden dochter, hoer aenseg- gende, dat se seker perselen gestolen soude hebben, dat zy beleden heeft voer den scepenen, hoer voergelesen wesende opt raethuys, ende dat men dat hoerde te rech- ten an hoer lyff, off soe die scepenen dat 18*
|
||||||
|
140
|
|||||||
|
kennen offwysen souden, etc. Zy bat om
genade ende geen recht, bestaet an Ael- bert van Leeuwen; gewesen by scepenen , soe alst in ruteryen gesciet is, ende die perselen cleyn syn dair men billicx geen lyff om verboeren en soude, dat die scout daermede begaen sel moegen. Van Scaycki schilder. Anthonis de Man
ende Aryaen van Helsdingen, zyn mom- boers gesciet over Evert van Scaeyks die scilders onmundige dochter Nelleken. In .den roden salm. Cornells die Jonge
ende Rutger Cluetinck, zyn gesciet by de momboers van Aryaen in den roeden zalins onmundige kynt, om te overcomen by den pantvercoepers tbeste te doen voirt kynt. Juwelen vanBucrkerk. Scout, borgemren.,
scepenen ende raide, hebben die kerck van Buerkerck toegevoecbt ende belieft te hebben alle alsulcke gouden ryngen, ta- pisserycleden, die in de loeterye geleyt waeren. Ende dat op rekeninge van al- sulcke sculden , als die stat vermoegens zegele ende brieve daervan wesende s die kerck voirs. van sekeren gouden kelcken ende andere hoire kerckjuwelen sculdich zyn gebleven, geestimeert dese voirs. rin- gen ende tapisseryecleden voir c gouden gulden. Scerprechter\ Meyster Coenraet, scerp-
rechter, heeft op huyden zynen behoirlic- ken eedt gedaen, de Key. Maj. ende scout van Utrecht houdt ende getrou te wesen, etc. Oirvedebraak. Want Michiel Egbertss.,
die backer, hem ontgaen ende misdaen heeft tegens zynen eedt, hy int lest incomen van dese stat met meer balliri- gen gedaen heeft, die Key, Maj. ende oick den Elect ende Confirmeert van Utrecht, ende voirt tegen tbevel hem van Key. Maj. wegen gedaen by synen eede, dat hy nyemant geesllicken noch weerlicken , met afdragende woerden ofte wercken in gheenrewys misdoen en soude, twelck hy aen Reyer Janss. onlangs leden misbruyct heeft, als genoech bewesenis, waerover hy by den scout van Key. Maj. wegen be- |
|||||||
|
sproken ende te recht voir borgemren.
ende scepenen gestelt is worden. Soe sleten ende wesen'borgemren. ende scepenen by advyse van myn heeren die stathouder van Key. Maj. wegen voer recht, dat men Michiel voirs. optie vierscaer voert scepen- huis zyn twee vorste vingeren int anderde lyt, an zyn rechterhant af houden sel. Condempnerende hem voert in de somme van ilia karolus gl,, daervan die n deelen komen sellen tot profyt van den keyser ende dat derdendeel tot reparatie van de wittevrouen poert. Ende bannen oick den selven Michiel voirs. drie jaeren Ianckbyn- nen der stat van Utrechts poerten ende mueren te blyven opt verboeren van zyn lyff. Actum ten daige voirs. int poirthuys- gen ofte brug van Vredeborch aen de zuytsyde. S. Willebrorts kynderen. Overcomen ende
belieft by den scout, borgemren. ende sce- penen, dat men tot versueke van sunte Wilboerts kynderen enen nyen brieff ma- ken sel moegen naert ontwerp wter sce- penenboeck, beruerende een ghifte ende maicke van meyster Henrick van Eyck , notaris, etc., van de datexvcxxv des don- redages na sunte victoers dach, soe die principael brieff by ongeval vermist is. Behoudelick oft die principael brieff voirs. tot eniger tyt te voerscyn quame ongecan- seleert, dat dan desen tegenwoirdigen brieff van geenre weerden wesen sel. Keizerl. wapen. Belieft by den raide
Jan Block, op rekeninge van de wapenen van de Key. Maj. te stofferen lx phs. guld. Dienst van 'terfhuys. Gerbrant van der
Duyst heeft den dyenst van erfhuys over- geset op Willem Boenert, ende Willem Bonert heeft hem verborcht te betalen vM vic L, by Hermen van Ravesway ende Lubbert Flopsen, ende Willem voirs. heeft zynen behoirlicken eedt gedaen. Ende Gerbrant heeft llM L by Dirck van Bree- velt. Scerpregter. Belieft by den raide, dat
die scerprechter hebben sel enen palsrock |
|||||||
|
141
|
|||||||
|
halff roet ende halff wit van Keinpens la-
ken mittet voeyerlaken. Kerkroof. Wat Cornells Rutgerss. van
Delft, genoemt die smets, besproken we- sende van den scout van Key. Maj. wegen van diversche dieveryen, voert gerecht ongehecht ende ongebonden wesende, ope- lick beleden ende bekent heeft tot diver- schen stonden ende plaetsen, wt kercken ende goidtshuysen , ende oick anders waer gestolen ende dieverye gedaen te hebben, dat men geboirlick boert te straffen. Soe sleten ende wesen borgemren. ende scepenen voir recht, dat men sulcx rechten sel mit- ter lynde an zyn lyff als een kerckdyeff. Herman van der Goude. Op huyden lieeft
die borgernr. Henrick van der Borch , die gedeputeert is geweest met Mr. Hermen van der Goude, van -wegen den ecclesien ende Gysbert van der Voert ten boegen hove, omme prorogatie te werven van der bede des keysers, zyn repoert voir scout ende scepenen opt raethuys gedaen, ende getoent missive aen de drie staten, gescre- ven van myn gen. heeren van Hoechstra- ten , vermeldende seker prorogatie aldaer verworven. 1531.
Statsscriver. Cornells Hermenss. van
Vyanen, scriver , heeft op huyden synen behoirlicken eedt gedaen, des raits saicken te belen ende al te doen dat hy in de stede van Valentyn, zyn wyfs vader, scul- dicb is te doen. Waeckers, omryders, etc. Alle die om-
ryders, cruypers ende wakers, hebben op huyden dit nabescr. punt van wegen myn heeren die stadthouder, scout, borgemren. ende scepenen, mede voert scepenhuys af- ter der ordonnantie aen de mueren te we- sen , etc. , geschreven wtgehangen, te achtervolgen, beswoeren. Cruypers. Voert soe gebiet men noch
alien omryders, wakers ende cruypers, om der stadt ende opten toernen ende mueren bynnen ende buyten ommerydende ende |
|||||||
|
wakende, dat se noch voertan trouwelick
ende wel scerpelicken toesien ende waken, ende hoer waichuysgen, nadat sy opter waken syn, open laten ende nyet toe en sluyten. Ende oick nyet van der waick gaen en sellen eer dat men den hoern lest- werfF geblasen heeft des morgens, byt ver- boeren die hier inne broekich bevonden werd van zyn weeckloen, ende noch dair benevens op ter kaken te staen ende wter stat gebannen te wesen ten ewigen dae- gen , oft anders arbitralick gecorrigeert te worden nae gelegentheyt der saicken ende die broecken voirs., mits noch dairtoe twee pont van de statpaey sel hebben ende we- sen tot profyte van de scouten ende stadt- dienres ofte omgangers, die se becoeren ende in gebreke bevynden sellen. Raetscapel. Belieft by den raide, dat
men die raetscapel in de buerkerck sel moegen, vermoegens een ontwerp dairvan gemaict, voert yerst dat houtwerk , dan die metalen pylres sellen moegen berusten tot op een ander jaer, die stat des best macht bebbende. Jan Beemtss., printer, Jan Beerntss,,
boekeprynter, ende Jan Bruyn, zyn mom- bers gescict over Aryaengen, Rohbert Pe- terss, beduerwerckers dochjer, by Janne- gen Aernt Kemerlincks dochter, zyn wyft was. Geryt, die orgelmaker. Matheeus Block
ende Jacob Aertss., zyn momboers over Beernt van Zolms vier onmundige kynde- ren by Joffr. Alyt, meyster Geryt die orgelmakers dochter zyn wyff was, alse Lodewyck, Janna, Alyt ende Marigen. Craen. Overcomen by den scout, bor-
gemren., scepenen ende raet, dat Jacob van Leeuwens erfgenamen, die gebroken muer voer hoer huysinge van Keyseryck, dese reyse maken oflf doen maken sellen als re- delicst ende doenlicst. Ende wes voertan daer ineer an gebroken sel werden, byt wercken van die Craen, sellen die craen- kynderen doen maecken, dair men die craen voertan op verpachten sel. |
|||||||
|
142
|
|||||||
|
ende tgewysde te voldoen [of weder in
vangenisse te gaen, soe wesen borgemren. ende scepenen voer recht, dat die schout voirs. gehouden sel wesen den voirs, Goert Aertss. op cautie ende borchtocht als voirrs. te onlslaen, ende voert te recht te stellen als recht is voir scepenen; biervan soe heeft die subsituyt van den scout voirs. terstont geappelleert. Trap tegenover het wanthuys. Overco-
men by den raide , dat die cameraer laten maken sel die trap tegen 't wanthuys over, soe die bueren daerop bescout zyn. Retorykers. Belieft by den raide, den
relorikers voir zekeren hoeren dienst den zys van 6 vaten byers, te corten in Leeu- wens boeck, alse 4 vaten tot Willem Claess. ende n vaten tot die wed. Clue- tincks, dair n teyckeninge off gegeven zyn. Statmetselaer. Floris Roelofsz. van
Wyck, onse borger, is op huyden by den scout, borgemren. ende scepenen, inde sce- pencamer na den middach aengenomen totter stadt geswoeren metselaer in de stede van Dire Dircss., metselaer, ende heeft zynen eedt gedaen als een geswoeren. Vuilnis op de bruggen te ruymen. Over-
comen by den raide, dat men alle die bruggen over die stat graften gaende, ruy- men sel van hout, steen , calck ende an- der poenen, eerde ende vuylnisse, bynnen via dagen naestk., ende datter oick geen houtsagers op staen en sellen, byt verboe- ren van enen kar. gl. alle dage, daer koer- meyster off* wesen sellen alle des scouten ende statdienres. Ende oft hier gebreck in geviel , dat by den dienres voirs. toe- quame, soe sellen die dienres elex den selven koer voirs. verboeren. Peei'denmerct. Dat ontwerp van den erf-
pacbt vant erve, daer die peertmerct nu gemaect ende geleyt is after sunt Jacob by Bollaerts toern, overgegeveh voir den Ba- lyer ende convent van sunte Katrynen van Agnyese, Claes brouwers dochter, met Cornelis Dedel, hoers mans , ende weder- |
|||||||
|
Muni. Overcomen by den raide, dat se
bliven willen by den octroye van de Key. Maj., van de date duysent vyff liondert ende dertich, den xxv dach February, den staten van Utrecht geoctroyeert, alsse dat 't groetgen op elcken ouden scilt geset, niede een voertganck hebbe gelyck die drie groeten op elck vat byers bynnen Utrecht, ende tselve gelyck gepubliceert te werden ofte dattet gelyck sel aen bliven staen ter tyt toe, die gecommitteerde van de Key. Maj. bier gecommen sellen wesen endehier anders inne, by ende met hem luyden ge- ordonneert sel werden. Pensie van Hollant. Overcomen by den
raide, dat Goesen vanScawyck, cameraer, be- taelen sel den heeren van sunt Jan, boer verscenenhaver naegeset, etc., wten lesten wynsys van desen dage. Ende die pensye van Boll, te paescben verscenen, sel men voirt die rest betalen wten eersten wynsys. Peertmerct. Belieft by den raide, dat
der stadt cameraer Goesen van Scawyck , den ouden steen optie peertmerct, leveren eel moegen soeveel anderen nyen steen op den steenoven. Hinderdam. Overcomen by den raide ,
opt behagen van den anderden staten, dat men den hynderdam sel laeten leggen ter plaetsen, dair se nuleyt, ende dat men die gebreken alien doen raaken ende repa- reren sel ten besten oirber op ten minsten cost. Goutsmeden. Jacob van Noerde ende
Dominicus van de Vecht Abelss., beyde goutsmeden, zyn momboers gestelt over Cornells, Aryaen Corneliss. onmundige soen, goulsmit. Meyneedt, Alsoe als die scout van Key.
Maj. wegen enen Goert Aertss. heeft doen vangen ende pynnegen, seggende dat hy meynedich wesen soude, aleer die scepe- nen vonnislick gekent ofte gewesen heb- , ben dat hy meynedich waere. Ende ge merct dan Goert voirs. overbodich geweest heeft ende noch is den scout goede suf- ficien te borge te stellen, rechts te plegen |
|||||||
|
\
|
|||||||
|
143
|
|||||||
|
omme den reversbrieff by der stat daeraff
gemaict, waerinne die renten van drie goede gouden Davids Biscops gl. van Utrecht off pay , etc., versegelt ende geloeft wor- den te betalen wter stadtrolle, op ver- suym etc. , zyn op huyden in den raide gelesen ende belieft te expedieren. Idem, Item insgelycx van anderde hof-
steden dair omtrent gelegen, die mede totter peertraerct genomen ende die renten in der stadt-rolle gestelt zyn, ende brieve te maken in behoirlicker formen belieft zyn worden. Erff totter peertmerct. Overcomen by
den raide, alsoe als Mathys van Alblas , als borge voir Jan die Cryter, zyn zwa- ger, vleyshouwer, heercomende van de huer van de vleysbanck, anno XTC XXX, sculdich is XLI kar. gl., elke kar. gl. met x L aen den cameraer van der stat te moe- ten betalen, wantan Mathys voers. sculdich was, d'een helft in Joest van Scroeyen- steyns boeck in syn naejaer te setten.ende doe die ponden nyet soe goet en waeren alse in Aelbert van Leeuwens boeck, zynde in syn voer halffjaer, alse dat daeromme Ma- thys voirs. zyn voile somme van XLI kar. gl. ten vollen betaelen sel in Aelberts van Leeuwens boeck, des soe sel men den coep van synen hoff by Bollaerts toern aen die peertmerct getogen , by Aelbert van Leeu- wen voirs. van wegen ende tot behoeff der stadt van Utrecht gecoft, verhoegen vyff kar. gl., soedat hem daer nu off toe- comen sel, twelck men deen tegen dander offslaen ende compenseeren sail. Boeken van de Buerkerck. Die gescicte
van 'sraets wegen, alse Joest van Scroeyen- steyn ende MatheeusBlock, scepenen, tot- ten rekeninge ende boecken wesende onder heeren Joest Claess., vicarius te Buerkerck, aengaende zyn medebrueders van de buer- kerck , hebben den raide weder by gebracht, ten huyse daer heeren Joest voirs. ge- storven is, ontfangen te hebben een beslo- ten register in francyn gescreven, daer |
|||||||
|
der vicarissen goeden inne gescreven staen,
houdende LXXim bladen scrifts. Item noch een manuael van opboeren
ende wtgeven vant jaer xxix, beginnende Mertini in den wynter, houdende vn blay scrifts , ende van 't seste blat was een stuck beneden afgesneden. Jtem noch drie cjuytancien, daerin ge-
steken een van her Dirck van Wely van xil gl., een van meyster Jacob Stoep, van xlviii st. ende die leste van de heeren van den Doem van 10 gulden. Item noch een manuael van opboeren
ende wtgeven vant jaer xxx, beginnende Mertini anno XXX, houdende vill bladen scrifts. Item noch een lapken sequntur defalcata
ende an dander zyde recepta reddit. eccl. civilis , van twee blaeygen , heeft ontfan- gen meyster Geryt van Westrenen ende her Rever Janss. dair oick by wesende, meys- ter Joest van Neerden, vicecureyt te Buerkerck, etc. Peerdemerct. Belieft by den raide, dat
Lubbert Zass, zynen muer gelegen besy- den aen de peertmerct, lyndrecht van den enen hoeck totten anderen sel moegen doen maken. Waeck. Alsoe twee wakers, alse . . .
.......nadat se angesproken worden
terstont nyet geantwoert en hebben, hoe-
wel dat se voer ende nae opten selven nacht wel gewaect hadden, sleten daer- omme borgemren. ende scepenen, dat ze van der waeck voertan verlaten sellen zyn, ende van haer weeckloen nyet hebben en sellen. Ende sellen komen voer den gerechte ende bidden om vergifnisse. Zy hebben gebe- den 2 Gctobris. Denemarken. Den 1 Octobris compa-
reerden opten raethuyse van dese stat die edele ende vermoegende heeren, heere van Bourgnyval, stathouder, meyster Jasper Lievenss. van Hoegenlande, yerste \an den raede provinciaei bynnen Utrecht, ende die scout van Utrecht, mitgaders oick |
|||||||
|
144
|
|||||||
|
dat selver overcomen behoeren ende ge-
pant zyn omme tot anderen branttrappen mede te gelden ende te betalen , hoer pande weder hebben sellen. Waeckstoornis. Want Jan Henricss., we-
ver, een waker, besproken wesende van den scout van Key. Maj. wegen, dat hy hem tegen die ordonnantie opter waken gemaict ende by hem beswoeren, mercke- lick ontgaen ende misdaen heeft, gemerct die onderscout opter waken komende ende hem aenroepende , dat waichuysgen toege- houden, qualick gesproken heeft, seggende, quelt u moeyer, oft desgelycx , dreygende hem oick met steen van boven neder te werpen , twelck hy Yoer scepenen beleden ende nyet versaict en heeft. Soe sleten ende wesen borgemren. ende scepenen, des van den scout voers. vermaent'wesende , voer recht, dat die waker voers. gepriveert sel wesen van zyn weeckloen, ende daer benefi'ens optie kaeck staen ende wter stat gebannen wesen sel ten ewigen dagen, al- let na wtwysinge ende vermoegen der or- dinancy van der waken voirs. Hy heeft optie kaeck gestaen. Want Herman Janss., wever, een wa-
ker, besproken wesende van den scout van Key. Maj. wegen, dat hy hem tegen der ordonnancie opter waken gemaict ende by hem mede beswoeren, ontgaen ende misdaen heeft, gemerct die onderscout op- ter waken komende ende hem aenroepende, dat waickhuysgen heeft helpen toehouden, twelck hy voir scepenen beleden ende nyet versaict heeft. Soe sleten ende wesen borgemren. ende scepenen voer recht, des van den scout vermaent wesende, dat die waker voers. gepriveert sel zyn van zyn weeckloen ende der wake, soedat hy nyet meer sel moegen waken, ende sel daer bene- ven reysen bedevaert tot Amersfoerttot ons liefF vrou ende dair betoen off brengen , ende dairna sel hy komen voer den scout, borgemren. ende scepenen, ende bidden om vergifnisse. Heeft gebeden. Katryn in de IwL Overcomen by den
|
|||||||
|
borgemeysters, scepenen ende raide der
stadt van Utrecht, aldaer geroepen we- sende. Alwaer die yerste raet oft presi- dent voirs. van Key. Maj. wegen opende ende tkennen gaf, dat die Key. Maj. ge- committeert hadde omme den raet bynnen deser stat te ordineren ende setten, mynen heere van Assendelft, yerste raet in Hoi- lant, mjn heere vanBourgnyval, stathou- der ende yerste raet bynnen Utrecht, mer want myn heere van Assendelft optie tyt nyet gelegen en was alhier te comparee- ren, overmits die Coninck van Denemer- ken met zyn volck die in Hollant laegen , soe worden dese tegenwoerdige borge- nieysteren, scepenen ende raet, geconti- nueert ende bevolen, recht en justicie te doen op hoeren ouden eedt na behoeren , ter tyt toe men hem anders van Key. Maj. wegen soude laten weten. Craenscip. Sleien horgemeysters, scepe-
nen ende raet, dat Aelbert van Leeuwen als cameraer, betalen sel Reyer die Milde tgene hy ten afteren is vant craenscip, by sonnescyn van desen daige, byt verboeren van enen kar. gl. alle daige dairnae. Leckendyck. Die regeerders der stadt
van Utrecht begeeren guetlick opten dyck- greeff ende heemraiden, datzyt overleggen willen, soedat men die settinge opten Lec- kendyck verlichten mach soe veer 'tmoge- lick is, ist nyet moegelick, soe consentee- ren sy gelyck anderen staten. Ende zyn by gescict wten raide Jan van Voerde ende Henrick Wilgerss. Ende dat men die set- tinge opten Hynderdam modereren soude moegen op een blanck den raergen, des soude men den cameraer executie doen , dat hy geen restanten overleveren en soude inoeten. Branlirap voor Sownenburg by S. Hiero.
Overcomen by den raide, dat se bliven willen by overcomen van den raide, anno xvc VII des maenend. den XIX July geschiet, beruerende die branttrap voir Sonnenberch by sunte Jheronimus. Ende dat die gene die onder dieselve branttrap, vermogens |
|||||||
|
145
|
|||||||
|
scepenen, dat men Arnoldus die consistorie
clerck met zyn wyff ende meyster Aelbert berbyer, onder den toern, sekeren sel in hoer huysen , om des willen zy geseyt hebben dat die scout becoert soude heb- ben Katryn in de bel, om des willen dat si een scottel moes om Goids willen gege- ven soude bebben, ter tyt toe sy sculdi- ger luden gewesen, oft dat die scepenen die saick getermineert sellen hebben. Scerpregter. Belieft by den raide , dat
men meyster Coenraet, scerprechter, scene- ken sel wt gratien enen tabbert, gesca- keert roet ende wit van redelicken pryse nader gewoenten. Eedt op te munten, Op huden den xxmi
Novemb. hebben die scepenen solempnelen eedt gedaen in.handen van den schoutvan Key. Maj. wegen, die ordinancie van de munlen te onderhouden na inhout ende vermoegen des mandements, daeraff gepu- bliceert. Katryn in de hel. Overcomen by bor-
gemren. ende scepenen, dat Aernoldus van Bueld, Bely zyn wyff, ende meyster Ael- bert barbyer, onder den toern, die tot noch toe versekert geweest zyn in hoeren huysen, om des willen sy voert geseyl hebben , dat die scout gecorrigeert soude hebben Katryn in de hel, omdat se om Goidswil gegeven soude hebben, twelck nyet waer en is, alse dat se daerom ko- men sellen voir scout ende scepenen ende bidden om vergiffnisse. H. Henrickss., beeltsn. Tomas Janss.
ende Aryaen van Helsdingen, zyn mom- boers gescict over Cornelia, Henrick Hen- rickss* die beeltsnyders dochter, die by hadde by Brecht zyn huysfrou. Vlas hekelen, Overcomen ende belieft
by scout, borgemeysters, scepenen ende raide, dat die ghene die vlas swyngen ende hekelen willen, dat doen sellen moe- gen openbaerlicken voer in hoiren huysen by lichten daige, oft van des mergens te vyff uren tot des avonts tot acht uren toe by keersen in lanteernen, hangende voer VII. |
|||||||
|
hair huysen, aen de straet, aen die loeyffen
onder den blauwen hemel, off staende buy- ten shuys op haer vynsteren, oft in kelres off cluysen , dair geen perikel in gelegen is oft anders, byt verboeren in de ordon- nantien benoemt ende ter clocken vercun- dicht, anno xvc drie des woensdages na Egidy. Claes van Nest priestei\ Heer Claes van
Ness, priester van Campen, heeft synen eedt gedaen die Key. Maj. getrou te wesen ende is gelogieert naest her Symon, tottie snyer. Jan Gerritss., beeltsnyder. Jan Yerborch
ende Jan Gerrytss., beeltsnyders, zyn mom- boers gescict over Jacob die beeltsnyders onmundige kynderen. 1532.
Waeckstoringe. Want een genoemt Touis
Aelbertss., optie waick gevochten heeft, daer hem die scout van Key. Maj. wegen voir scepenen op besproken ende tot be- hoerlicke correctie geconcludeert heeft, soe hebben die borgemren, ende scepenen tselve genoech gebleken wesende, gesleten ende gewesen, slyten ende wysen voer recht, dat Tonis voirs. mergen voir middage staen sel optie kaeck voir Hasenberch, ende dat men hem dapperlick ende wel gheselen sel mit roeden, ende gebannen wesen sel wter stat ende lande van Utrecht ewelick. Compostel buyten die Giltpoert. Heer Gys-
bertss., der stat geswoeren dienre, jychte bj synen eede, dat hy mitten zysmeysler Dire van Breevelt is gecomen geweest een lange tyt verleden buyten die giltpoert op Compostel, ende heeft aldaer gevonden onder een deel hoppestaken ende die ruychte van der hop versteken, een vol halff vat byers, ende dat hy sanderen daege, als hy daer weder quam, tselver halff vat gevonden heeft byna leech tot omtrent een kyntgen bjers. Ende tselve byer hoirden toe Lambert op Compostell. Aefdocht by S. Marie. Overcomen by
10
|
|||||||
|
146
|
|||||||
|
lecker ende diefleyder gesconden] soude
hebben, seggende, u ryck ende somluy- den ryck en sel nyet lange dueren , etc. , waerop Henrick voirs. begeert heeft, na borgerrecht die aenspraecke in scrifte, omme daertegen te moegen weder antwoir- den, ende dat hy hemselven mochte ver- borgen. Waerop borgemren. ende scepenen overcomen zyn ende gesleten hebben, die scout hem die aenspraeck in scrift leveren ende in heften bliven sel, ter tyt toe an- ders gekent sel werden; dan dat hy borge stellen sel moegen boven in der gevange- nisse, by Tomas Janss. stockweerder te bliven, ter tyt toe die saick getermineert sel wesen, ende dat hy sulex inede zwe- ren ende loven sell; hy heeft geswoeren ende deze nabescr. borge, gestelt, alse Reyer Aertss., Cornelis Scay, Geryt die Coster, Aryaen van Oestrum, Aernt Loefsz., Jan Loefsz. ende Lambert Templaer, en- de elex een voer all, welke borgen geloeft hebben alse voirs. is, voer die somme van Xiliic kar. gl. 'tHuys van Rutenberch. Overcomen by
den raide, dat Fermyn van Moudwyck in Rutenberch, betalen sel dat achterwesen van den wynsys dair voer gesegelt is byn- nen acht daegen naestk., off dat raent huys van Ruytenberch daerna antasten, opset- ten ende vercoepen sel als recht is. Reparatie van de Vaert. Den scultbrieff
houdende vrnc kar. gl. , die ons die Key. Maj tot reparatie van de Vaert geleent had, van de date 1529 op ten 4e dach in Junio, is huyden op ter kysten voer den raide gebracht by Goesen van Scawyck, cameraer, ende gescoert ofte gecanseleert. Ende alsoe Aelbert van Leeuwen ende Joest van Scroeyensteyn, cameraers, elckuncgl. daeroff betaelt hebben, soe sellen hem sulke penn. in hoire rekeninge tot betalinge ver- strecken. Snydersgilt, Overcomen by den scout,
borgemren. ende scepenen in der saicke van de snydersgilde, hoer dekens die welke sekeren snyders gesellen gepant hadden, |
|||||||
|
scout, borgemren., scepenen ende raide, dat
men den genen die in de aefdocht by sunte Marien getimmert off wes gemaict off ge- poot hebben opter stat erve, soe die aef- doeht halff der stadt ende halff der heeren van sunte Marien toebehoirt, bevelen sel sulke timmeraige oft impediment off te doen ende te ruvmen bynnen acht daegen, telken by Tyff pont. Ende dat nyemant voertaen enige vulnisse dair inne en werpe off leggen late, telkens oick byt verboeren van vyff pont. Bruggen van blau steen. Overcomen by
den scout, borgemren., scepenen ende raide, dat die cameraer Jacob Aertss., die Plaetse, die smebrug, vyebrug ende andere brug- gen, daert van noede is, mitten blauwen steen die daertoe gecoft is , maken sel ten besten oirber, ende dat men oick sunte Servaes heck boven wulven ende dicht maken sell. Dire Coornhert. Overcomen by den scout,
borgemren., scepenen ende raide, dat Her- nien van Munster vry wesen, betalen ende volstaen sel, mittet gene hy bewesen heeft betaelt te hebben Gerry t van Zwol, be- loepende an Aryaen Willemss. xii gl. v St., noch an Belve, Ewout Dircss. wyff XXV st. Holl., noch an Dirck Coernhert vii^ lichte gulden, noch an Haes, Henrick Wil- lemss. die backers wyff vi guld. Ende voert sel Hermen voirs. die,reste selver betalen. Loterye. Overcomen by den scout, bor-
gem., scepenen ende raide, dat Herman Lubbertss. betalen sel sulke ponden, alsdie gescicte van de loeterye, anno 27, Hen- rick Wilgerss. overgelevert hebben. Pluympot aen de Vaert, Die raet heeft
bevolen Jacob Aertss. , cameraer, den pluympot aen de Vaert, die open is ge- weest ende noch is, toe te doen palen ende maicken met palen ende plancken ten bes- ten oirber ende opten minsten cost. Injurie. Die scout, etc. Henrick Loefsz. die
glaesmaker, beruerende dat Henrick Loefsz., Cornelis Scey, scoutendienre, verclicker , |
|||||||
|
eyscher, etc. Gehoert ende gesien allet
gene dat partyen ten beyden syden scrift- lick ende anderssints hebben willen over- leveren, scriven ende seggen. Ende aen- gemerct dat den gerechte nyet gebleken en is, enich bewys nochte juditien suffi- sant, omme den verweerder ter torture te moegen leggen, soe hebben borgemren. ende scepenen, nadat se rypelick ende wel over- ley t ende overwegen hebben alle tgene datter te overwegen ende te overleggen was, gesleten ende gewesen, des van den scout van Key. Maj. vermaent wesende, slyten ende wysen voer recht mits desen, dat die verweerder Henrick Loefsz. vry geabsolveert sal zyn van den eysch, aen- sprake ende conclusie des eyschers op hem genomen. Ende dat die eyscher gehouden sal zyn den verweerder Henrick Loefsz. voirs. vry wter gevangenisse te ontslaen. Die subsituyt van den scout van Key. Maj. wegen heeft nader sententie gepronontieert wesende, gelyck voirs. geappelleert vant gene, dat Henrick Loefsz. vry wter gevan- genisse ontslegen zoude zyn, sonder zyn costen selfs te betalen. S. Jhero. en Sonnenberch te steenstra-
ten. Overcomes hy den scout, borgemren., scepenen ende raide, dat die pater ende convent van sunte Jheronimushuys aen d'een, ende dat hoichuys after sunte Peter staende tegen sonnenberch over, steen- straten sellen die straet gaende tusschen beyden den husen voers. ter stat mueren wert verby die scole, halff ende halff. Steghen te sluyten. Ende dat oick tcon-
vent voers. opt behagen van myn gened. heere van Hoechstraten, stadthouder, etc., houden sellen moegen die stege daerby, die hem eertyts gegunt is geweest te sluyten , soe als die nu gelegen is. Ende dat se voer die houten poerte stenen poerten stellen sellen moegen. Des selt convent voirs. der stat overste ende cameraer leveren sloete- len van de poerten voer der stegen, after ende voer, om die stegen tallen tyden te moegen bruycken alst der stadt belieft. 19*
|
||||||
|
omme dat se seker nye werck gemaict soude
hebben sonder tsnydergilde gewonnen te hebben gehadt, alse dat die dekens die selve snyders gesellen hoer panden weder restitueren sellen, alsoe als zy 'tnyet be- wesen en hebben als recht is. Injurie. In der saicken tusschen Jan
van Cnlenborch, scout van Key. Maj. we- gen, aenlegger ter eenre, ende Henrick Loefsz,, borger tUtrecht, verweerder ter andere syden, beruerende dat men densel- ven Henrick Loefss. ter examen ende tor- tueren leggen soude, overmits dat hy ge- sproken soude hebben tegen Cornelis Scey , scoutendienre, in effecte dese woerden : »ghy verclicker, ghy lecker, ghy dieffley- der, weest soe forts nyet, u ryck ende somluyden ryck, en sel nyet langedueren. Ick hoep hier lange te woenen dan u ryck dueren sal." Ende dat de woerden smaken souden moeyterye, waerwt seditie verraet, oploep ende anders gescapen ivaer te ry- sen, etc. Concluderende daerom d'eyscher, dat by vonnisse van scepenen verclaert sal zyn , dat die voirg. gevangen ter examen ende tortuere geleyt soude werden, omme voerts na tgene hy belyden soude, by den scepenen geconderapneert te werden cri- minelick an syn lyl!', ofte anders nae gele- gentheytvan syn misdaet. Waertegens die verweerder Henrick Loefsz. geantwoer.t ende geseyt heeft, dat hy ontkent sulke woer- den gesproken te hebben als deyscher hem aenwyt, noch en soude nimmerraeer doen blycken, dat hy enige woerden gesproken hadde, seditie ofte inoeytery smakende, etc. Concluderende daeromme die verweerder ten fyne, dat by sententie van scepenen van Utrecht verclaert soude zyn, den ver- weerder by deyscher tonrecht ende sonder redenen gevangen ende geapprehendeert te zyn. Ende dat die pretense juditie ofte informatie, die deyscher hebben mochle , nyet suffisant noch genoegsaem en waeren omme den verweerder ter toturre te leg- gen , ende dat hy voerts geabsolveert soude zyn van den eysch ende conclusie van den |
||||||
|
148
|
|||||||
|
Ende tconvent voers. sel oick die houten
trap, gaende opten wal Ly den hanen toern, maken ende voertaen houden als re- delicken ende moegelicken is. Ondaften. Want Lodewyck die scilder ,
in der wanderinge genoemtdolle loeychen, beclaecht is geweest van ondaften bedre- ven te hebben, twelck hy selfs eensdeels beleden heeft, wairvan die scout van Key. Maj. wegenbera voer borgemren. ende scepe- nen te recht gestelt ende besproken heeft, dat men sulcx corrigeren soude aen syn lyff off anders na gelegentheyt van de saic- ken. Soe sleten borgem. ende scepenen, des van den scout van K. M. wegen ver- maent wesende voer recht, sly ten ende wysen voir recht mits desen, dat Lode- wyck voirs. wter stat ende statvryheyt van Utrecht gebannen wesen ende blyven sel ewelick op zyn lyff. Vredenboreh. Die borgemeysters , scepe-
nen ende raide hebben ter begeerte van de Key. Maj. belieft ende geconsenteert in der borchtochten van de penn., heerco- raende van de gecoften erven ende huy- singen van wegen Key. Maj. gecoft, gele- gen wesende omtrent die straite an Vre- denboreh , so als den regente voirs. van wegen Key. Maj. wederomme scadeloes- brieff gegeven ende gepasseert is worden ter somme toe van 9394 ponden 16 st. tot 40 groot vleems tpont. Stat cledinghe. Die scout ende scepenen
hebben Rykout Spies der stat cledinghe weder gegunt aen te doen om zyn pan- dinge van der waeck te vervolgen bynnen 14 dagen, indien hyt nyet en doet, sel twesen by 'tverboeren van zyn dienst. Wyn voor dm heere van Hoogstraten.
Overcomen by den raide, dat men myn gened. heere van Hoechstraten, etc. tot zyn willecom scencken sel een goet voeder rynswyns. Loterye. Overcomen by den raide, in-
dien Goeyert van Gelre daer toe doen wil met synen eede, dat hy Willem van Lyes- felt gene beveel gedaen heeft die c L na |
|||||||
|
vermoegen zyn hantscrift te setten optie
loeterye, dat alsdan Willem van Lyesfelt die c L selven betaelen sel Goeyert van Gelre voirs. Goeyert voirs. heeft zynen eedt gedaen opt gene voirs. is. Strypen, Overcomen by den raide,}dat
Jacob Aertss., cameraer, doen maken sel die strypen voer den dienres , hoege ende lege tegens victoris naestk. ten besten oirber ende profyt. Carthusers. Overcomen by den raide, dat
men der stat silver in den Enge by de Carthusers, aen beyden syden van der Vecht ende lest by den gilden weder aen der stat gelost is, manen ende ontfangen sel ter stat behoeff, na vermoegen zegele ende brieff, die de luyde daervan hebben, des sel men die oude rekeningen besien, wes men van outs voert silver voirs. betaelt heeft gehadt, om nyemant te vercorten. Wyntmoelen. Overcomen by den raide,
overmits ordonnantie van myn gened. heere van Hoechstraten, enz,, dat men een fon- dament tot een wyntmolen opte peert- merct nu van stonden aen maken ende leg- gen sel, om die eerde tot een molenwerfl daer op ende aen te moegen vueren. Dievery. Want Willem Janss., alias
halff gewassen, geboeren van Aemstelredam, beleden heeft menigerley percelen van goe- den bynnen ende buy ten Utrecht tot di- verschen tyden ende platsen, soe by daige ende nachte gestolen te hebben, waer- omme hy by den scout van Key Maj. wegen aengesproken, geaccuseert ende ge- concludeert is worden, dat men sulcx mitter lynde an zyn lyff behoirde te justi- tieeren, soe wesen daeromme borgemeys- ters ende scepenen, des van den scout vermaent' wesende voer recht, dat men sulcx rechten sell mitter lynde an zyn lyff. Troggelen. Want een genoemt Stees Marien, van Brugge, alhier bevonden is met panserharnasch an zyn lyfl, bec- keneel op zyn hoeft ende ander geweer inde hant, gaende troggelen ende bidden zyn broet, waeromme hy gevangen ende |
|||||||
|
149
|
||||||||
|
by den scout van K. M. wegen geaccu-
seert, aengesproken ende concludeert is worden, dat men sulcx an hem straffen ende justicieeren soude, achtervolgende tplaccaet van den keyser off anders na gelegentheyt van zyn misdaet. Ende alsoe hy dan sich selven in deels ontsculdich ende zeker redenen tot zynre defensien ge- allegeert heeft, deshalven die scout scrift- lick die sake tot Brugge doen vernemen ende ondertasten heeft; gemerct dan die borgemren. ende scepenen wt wederscrifte van Brugge verstaen hebben, by aldaer in den ambocht van den Valre voir een goet man geacht ende gereputeert is geweest, soe sleten ende wesen daeromme borge- mren. ende scepenen , want hy omtrent zess weken gevangen is geweest ende van den scout vermaent wesende voer recht, dat hy wter vangenisse ontslegen wesen sel, condempnerende hem in den costen om seker redenen wille den gerechte daertoe moverende. Buidelsnyders. Want Henrick, die pa-
ternostermaker, een vondelinch van den Bosch, doer goede informatie bevonden is enen man in synen buydel al heymelick getast te hebben. Ende gemejct hy dan geborsten is, soe dat men hem nyet en heeft moegen antasten, soe wesen dair- omme borgemren. ende scepenen voer recht, dat hy gebannen wesen sel wt dese stadt ende statvryheyt ewelick op zyn lyff. Doerweerders. In der saicken tusschen
Jan van Culenborch, schout van Key. Maj. wegen aenlegger ten eenre , ende Gerbrant van der Duyst, doerweerder der stat van Utrecht, verweerder ter ander syden, be- ruerende dat die schout den voirs. Ger- brant aengeseyt heeft, dat hy synen dienst van 't doerweertscap die hy beswoeren heeft na vermoegen zegele ende brieff van der stadt, oneerlick ende ondoechtlick gebruyct ende bedient heeft. Concluderende dair- omme dat by deu scepenen verclaert soude werden die voirs. Gerbrant, overmitstgunt dat voirs. is verboert te hebben zyn twee |
||||||||
|
voerste vingeren van zyn rechterhant ende
daerenboven gepriveert te worden van sy- nen dyenst vant doerweertscap, ende voerts verclaert inabil omme tselve off ander officien te exerceren, ende voerts gebannen te wesen wter stadt van Utrecht, opte verboerte van zyn lyff ende voerts by peyne, etc. Aengesien dao Gerbrant voirs. 't recht versmadende, nyetgecompareert ende voert- vluchtich is, noch sich verantwoort en heeft, ende dat die scout zyn vermeten genoch bewesen ende exercitie van rechte begeert ende versocht heeft, soe hebben borgemren. ende scepenen gewesen voer recht, alse dat Gerbrant voirs. inabil sel wesen dit off ander officien alhier meer te bedienen tot eniger tyt, dan hy sel zyn officien by consent sraets hy enen die de raet bequaem daertoe dunct, moegen be- dienen laeten zyn leven lanck. Ende hy sel ter beteringe geven den scout van 's Keysers wegen c Ear. gl. ende der stadt vyftich kar. gL Ende sel daerenboven ge- bannen wesen wter stadt ende stadtvryheyt een jair lang naestk. op zyn lyff. Wdntsnydersgilt. Peter yaxi Merenborch
bracht opter kysten tsegel van der want- snydergilde, seggende, datter nyet meer mecle besegelt en was dan Geryt Knyfs saicke alleen. Ende tselve zegel is voert voir den raide gelevert die dekenen van der wantsnydergilde in d6r tyt. Wanthuis en Oudermanshuis. Overcomen
by scout, borgemren., scepenen ende raide, dat men dat wanthuys ende der ouder- manhuys, twelck nu ledich staet, maken sel moegen om die ledige steden in de toe- comende sunte Ponciaens merct ende voirt anderssins ter stadt behoeff te moegen ver- hueren, all ten besten oirber ende profyt van de stat. Beeldervmaker. Alsoe der steenbicker-
gilde hem onderwonden hebben enen, ge- noemt Colyn, die beeldemaker, in hoer gilde te trecken om des willen zy hem be* vonden souden hebben, beelden in steen te maken, waertegen die dekenen van de |
||||||||
|
/
|
||||||||
|
150
|
|||||||
|
zadelaersgilde geseyt hebben ende seggen,
dat na overdracbten ende slytingen, yerst van den oudsten ende gemeynen ouder- inannen ende na van den raide out ende nye soe nyet en behoert, mer dat Colyn voirs. na vermoegen densehen overcomen, slytingen ende oude heercomen behoert te wesen ende te dienen in der zadelaer- gilde, etc. Gesien ende gehoert 't besceyt ten beyden syden, wesen borgemren. ende scepenen , des van den scout van Key. Maj. wegen vermaent wesende voer recht, dat Colyn voers. wesen ende dienen sel in der zadelaergilde. Ende alsulck gelt als die steenbickers genomen bebben, sellen hem die steenbickers weder moeten gbeven. Petou tcynt Overcomen by den raide dat men die petouwen nyet duerder tap- pen en sel die quaert dan drie groet, ter tyt toe, dattet open weer is. Ende dat se die tappers nyet opsetten en sellen buy- ten consent van den raide, byt verboeren vant vat metten wyn. 1533.
Leprosen. Roeloff de Leeuw, gecom-
mitteert wesende van den scout ende bor- gemren. , ten onfange van de jaerlixen renten , pachten ende goeden, toebehoo- rende den Leprosen ofte melaten buten die wittevrouwen poert van dese stat van Utrecht, ende voerts totten regimente van dies, soe als hemluyden van wegen K. Maj. bevolen is totten selven goeden ende renten goede toesicht te dragen van den selven melaten ende gouvernemente van dien, ende dairtoe eenen te commitleeren, heeft op buyden zyn commissie hem dair- van gepasseert ende verleent van den scout ende borgemren. voers., beswoeren ende borge gestelt, alse Jacob Lam ende Corne- lls den Haen. Visdief. Want Floris Florisz. , viscoe-
per, merckelyck befaemt is geweest ander luyden levende visch wf hoeren korven ende karren gestolen ende genomen te heb- |
|||||||
|
ben by nacht ende ontyde, twelck hem
die scout van Key. Maj. wegen aengeseyt ende daerop voir borgemren. ende scepe- nen besproken ende geconcludeert heeft, dat men zulcx behoerde te justicieren an zyn lyff, oft anders arbitralick tot wysinge van borgermren. ende scepenen, ende na gelegentheyt der saicken te corrigeren. Ende aengemerct dan by degelicken ende genoechsameninformatie procederende, ende oick by syn selffs confessie al eer hy tot eeniger tortuere geleyt is geweest, genoech gebleken heeft, dat hy der saicken voirs. sculdich is, dan want den scepenen be- docht heeft, die saicke nyet genoech en was aen den hoechsten mede te gaen , soe wesen daerom borgemren. ende scepenen , des van den scout van Key. Maj. wegen vermaent wesende, ende wysen mits desen voer recht, dat Floris voirs. en sonnendage op onser liever vrouwen lichtmis dach naestk., gaen sel bloets hoefts voir der pro- cessien mit een bernende wassen toertse van vier pont, rechtop in zyn hant wt die kerck van sunte Marien tot in den Doem , ende aldaer wesende sal hy komen voer den scout, borgemeysters ende scepenen ende bidden op zyn knjen God van he- melryck ende die Key. Maj. ora vergifnisse, en dairna sel hy die voirs. toertse bren- gen ende laten voert heylich sacrament in de buerkerck, bynnen dese stadt van Utrecht. Overspel, Want Lambert Templaer be-
vonden is in overspel, daer hy op bespro- ken is, soe wesen borgemren. ende sce- penen , des van den scouten wegen ver- maent wesende voir recht, dat hy ter beteringe geven sel vyffkar. gl. Getapt binn. 1000 Roeden, WantHenrick
Buys die weert in Loevenhout, getapt heeft bynnen die duysent roeyen tegen die ordonnantie van Key. Maj. , soe we- sen borgermren. ende scepenen, des van den scout van K. M. wegen vermaent wesende voer recht, dat Henrick . voirs. oft zyn borge, woenende tegen Aerrh- |
|||||||
|
151
|
|||||||
|
boirsteyn over, ter beteringe gheven sel
25 kar, gh na vermoegen der ordinantien. Overspel. Want Lambert Templaer, des scoutendienre Symon van Worcum, yerst voert raethuys voer den rade geboden we- sende oftgecoinen zynde, ende dairna opte Plaetse verwect heeft tot vechtelick, mits zyn mes vuysteren ende ten halven wttrec- kende met veell kyflicker ende dreychlic- ken oft affdragende woerden. Waeromme die scout van K. M. wegen den voirs, Lam- bert ten rechte betogen ende aengeseyt heeft, dat by sulcx onbehoirlick gedaen hadde, wt oirsaicke dat hem des scouten- dienres op onbehoirlicken platsen verdect hadden, dairomme hy in broeken van over- spel gesleten ofte gewesen was. Conclu- derende dairomme, dat men sulcx corri- geren soude criminelick an zyn lyff, oft anders civilick na gelegentheyt synre mis- daet, etc. Daer Lambert Templaer voirs. wederom op geantwoert heeft, hy sulcx wt dier oirsaicke voirs. ny-et, dan om an- dere saicken gedaen hadde, etc.; soe an* sprake ende antwoirde met alle verlficatien ten beyden syden ontfangen ende wel overwegen hebbende, wesen borgemren. ende scepenen , des van den scout van K. M. wegen vermaent zynde , ende wy- sen mits desen voer recht, dat Lambert voirs. ter beteringe geven sell 25 kar. gl. voer zyn broeck, ende noch twee kar. gl. voer den geleerden hierop geconsuleert, ende dat Lambert voers. om zyn quaets ende ondoechtelicx regiments ende over- speels wille, hierenboven noch gebannen sel wesen een jaer lanck binnen der stadt van Utrecht in synen huyse by zyn echte wyff, daer hy nyet wt en sel moegen gaen, dan ten vier hoechtyden, op onse liever vrouwendagen, des sonnendages, ende op der heyliger apostel daegen ende andere dubbelde hoechtyden dagen, dat hy dan wel sel moegen gaen voer den middach in syn kerspelkerck tsunte Geertruden byn- nen dese stadt van Utrecht, om misse, sermoenen ende die heylige getyden te hoi- |
|||||||
|
ren ende dairna weder in syn buys te gaen.
ende anders nergens byt verboeren indien hy anders dede, ende daerop bevonden worde van 50 kar. gl., soe dicke alst ge- sciede. Gepronunchieert des manendages nae Remiuissere den 10 in Meerte. Idem. Want Marie van Neerden meer-
maelen vervolcht heeft Lambert Templaer, ende in overspel by geweest, ende oick zyn wyff te slaen off steken gedreycht heeft, seggende, dattet hoer man was, daerse by den scout van K. M. wegen op besproken is, met conclusie, dat men se hoerde te bannen wter stadt ende stat vryheyt, etc. Soe den eysch ende hoer antwoerde, ende oick goede verificatien hierop gesien ende gehoert hebben, wesen borgemren. ende scepenen voer recht, dat Marie voirs. gebannen sel wesen wt dese stadt ende statvryheyt theyn jaeren lanck naestk., ende by sonnescyn wter stat te gaen opt verboeren van hoer een oer. G. en V. v. d. Voert. Schout, borge-
mren, , scepenen ende raide der stadt van Utrecht hebben gecommitteert ende bevo- len Ghysbert van der Voert, Valentyns ons secretaris soen, omtne met anderen gescicte wten raide wekelicx te gaen in de off by de griffie van den hove bynnen Utrecht, by den anderen gescicte van den staten. Ende aldair te teyckenen, te zien, ende te hoiren, tgene aldaer getracteert ende gesloten sel werden ter stadt behoeff, gelyck als Wilhelmus van Maestricht doet ofte doen sel ter ecclesien behoeff, des men hem jaerlicx tot redelicheyt by den raide loenen sell. Omryder. Want Henrick Verhaer, die
omryder, hem den 23. in Meert lestleden, des avonts tusschen acht ende negen uren optie breetstraet, byt begynhoff, daer hy quam ryden van der stat mueren, doert cleyn steechen voer Jan van Renessen, daer merckelick mit lelick spytingen woerden ontgaen heeft tegens Dirck Boll, die daer was komen gaen van de stadt mueren mit Antonis Henricss. die Jynnenwever, ende |
|||||||
|
152
|
|||||||
|
vaneen vierdel pont, die hyvoert heylich
sacrament leveren sel. Ende hy sel voert gepriveert wesen van der waick. Echtscheyding. Overcomen by scout,
borgemren. ende gerechte der stadt van Utrecht, doer aenbrengen van Ghysbert van Wede ende Jan Regelinck, gescicte scepenen tusschen Reyer Dircss. van Maer- sen, een melaetse ten eenre, ende Marie Meeus dochter van Groeningen, zyn wyff, ter andere syden, soe zy versocht hebben van van malcanderen gesceyden te worden by den gerechte, overmits syn melaets- heyt. Alse dat daeromme partyen voirs. in manieren nabescreven gesceyden sellen wesen ende bliven van bedde ende goede. Te weten, dat Reyer voers., soe hy, God betert, melaets is, hebben sel een bedde met een paer slaeplaken, soe goet ende quaet alst in den boedel is, een oircus- sen, een deken ende een hoeffpolu. Item noch vier off vyftalf ell grau lakens tot een mantel. Item enen tinnen pispot, een tinnen sleepgen. Item noch vier gulden aen gelde, te belalen bynnen jaers. Item noch een paer witter hosen. Des soe sel Marie weder hebben een paer lavender hosen, die hy by hem leggen heeft. Ende indient God met hoer ten besten versiet, soe sel zy dat melaten huys te bet goet doen. Ende wes goets dair meer in den boedel is, sel Marie voirs. hebben ende behouden. Ende dairmede sellen zy aen bey den seyden van bedde ende goede ge- sceiden wesen ende bliven, soedat deen den anderen, zy, noch hoer erffgenamen geen vervollich meer doen, noch doen doen, noch genyeten en sellen. Alle dinck Bonder argelist. Scerprechter. Aryaen Huygess,, wten
Hage, aengenomen wesende van Jan van Culenborch, scout van Key. Maj. wegen , tot enen scerprechter tUtrecht te wesen , heeft op huyden zynen geboirlicken eedt gedaen voer scout ende tgerechte, alse die Key. Maj. ende zyn Maj. scout bynnen Utrecht houdt ende getrou te wesen, tgene |
|||||||
|
hadde van wegen Goert Bol, borgemr. ,
zyns brueders enen omganck allanges der mueren gedaen, om toesicht te hebben om des willen dat Dirck Boll den voirs. Henrick versprack, seggende, ghy en be- boert alhier nyet te ryden, gy sout allan- ges die mueren ryden, daer Henrick voirs. op antwoerde: Ick ben u altyt in de wege, men kent u bollinger wel, quelt u moeder overborgemeyster overall, met meer veel scentlicken woerden. Twelck bem die scout van Key. Maj. wegen aengeseyt ende ge- noech over bewesen heeft. Concluderende men sulks behoirde te straffen na gele- gentheyt der saicken, etc. Twelck Henrick voirs. indeels versaicte, soe aengesien dje verificatien van der saicken voers., we- sen borgemren. ende scepenen, des van den scout van Key. Maj. wegen vermaent wesende voer recbt, dat Henrick Verhaer voirs. acht daegen lanck, aengaende den 24 in Meerte lestleden, bliven selinhech- tenisse ende eten byer ende broet. Ende dairnae sel by komen voir schout, bor- gemeysteren ende scepenen, ende bidden tgerechte wten naem van den Keyser om vergiiinisse op ten raethuyse, ende hy sel voirt gepriveert zyn van zyn officie vant omryden , ter tyt toe hem sulex van Key. Maj. wegen weder gegeven sel werden. Hy heeft gebeden. Bedevaert. Want Gysbert Janss., be-
vonden is qualick gewaict te hebben con- trarie zynen eedt, soe hebben borgermren. ende scepenen overcomen, dat hy tot ver- maninge van den scout van Key. Maj. we- gen gaen sel wollen ende bervoets tAmers- ibert bedevaert, ende van der waeck ge- priveert wesen sell. Idem. Want Goert Jacobss. van Kalker
bevonden is qualick gewaict te hebben contrarie zynen eedt, soe is by borgemren. ende scepenen tot vermaninge van den scout van Key. Maj. wegen overcomen, dat hy en sonnendage naestk. gaen sel wollen ende bervoets, voer der processien in zyn kerspel met een bernende waskaers |
|||||||
|
Processie. Alsoe alser twist ende ^escil
verresen was tusschen den heeren ende capittel van den Doem tUtrecht ten eenre, ende den heere ende capittel van Oude- munster mitten anderen vier Goidshuysen • ter andere syden, beruerende waer men behoiren sonde dat eerweerdige heylige sa- crament wt te dragen ende die processie te houden, overmits des heylichs sacra- ments dach nu op sunte Odulphus dach komeride is. Soe is hiervan tusschen bey- den partyen voirs. by myn heeren die stat- houder dyerste ende andere Ro. Key. Maj. raide provinciael bynnen Utrecht, een decysie gemaict ende hem ende oick den raet der stadt van Utrecht scrii'telicken vercundicht hy een doerweerder van der earner. Twelck achtervolgende, men dat eerweerdige heylige sacrament mitter pro- cessien wter Doemkercken ende soe voert om die oude graft bynnen der stat van Utrecht gedragen heeft, mitsgaders oick die casse van sunte Odulphus by den hee- ren van Oudemunster ende andere Goidts- huysen, etc. Bueren van Tollestee'ch. Die schout van
Key. Maj. wegen heeft voer borgemren. ende scepenen op huyden doen comparee- ren ende verscynen die bueren van Tol- lenstege, woenende optie westzyde, hem aldaer aenseggende, dat zy des heeren ende der gemeenten hoiren wech elex after hoir erff off betuynt ende bepoet hadden, soe dat men denselven wech nyet en mochte beryden nochte begaen als men van outs plach te doen. Concluderende dairomme dat se der Key. Maj, corrigibel vervallen waeren, ende dat zy elex den wech after hoer erf! aen dien borchwal ruymen sou- den, Waerop die bueren voirs. geallegeert ende bekent hebben, dat dair van outs te leggen plach een gemeen voetpat, wyt ofte breet wesende omtrent zeven voet, dan genen wagenwech dair men mochte gaen op ende om dien borchwal, als men dair plach te waken, ende anderssins, weJk voetpat zy gerne rnymen wouden, 20
|
||||||
|
hy in examinatie anders verhoert te helen,
den scout gehoersaem ende onderdanich te syn, ende nergens te reysen noch te vertrecken sonder oirloff wil ende con- sent van myn heere den scout. Ende al te doen dat een goet getroue scerprechter sculdich is ende behoert te doen, dat hem God, etc. Dievery. Want Jan Corneliss., die leer-
touwer van Brussel, beleden ende bekent heeft sekere gewelden, ende oick diverse dyeveryen gedaen te hebben, waerop hy van den scout van Key. Maj. wegen be- sproken ende geconcludeert is worden, dat men sulcx behoirde te rechten mitten zweerde oft mitter lynde an zyn lyff, soe aensiende dan zyn confessie, wesen bor- gemeysters ende scepenen ende wysen mits desen voer recht, des van den scout van Key. Maj. vvegen vermaent wesende , dat men sulcx rechten sel mitten zweerde an zyn lyff" als een gewelder. Scerpregter. Belieft by den raide, dat
Meyster Aryaen, scerprechter, gecleet sal worden mit enen palsrock, gequartiert roet ende wit. Ende dat die toecomende cameraer daer mittie ander cledingen re- keninge off doen sel. Verdieping der graften. Overcomen by
den scout, borgemren., scepenen ende raide, dat elck buys tot verdiepinge der graften gelden sel enen stuver, twee came- ren voer een huys gerekent. Die inwoen- res van de huysen ende cameren sellen die penn. verleggen ende die huerluden sellen 'tden grontheer halff weder corten. Ende hier en sel nyemant wtgesondert worden. Stat strypen. Overcomen by den scout,
borgemren., scepenen ende raide, dat Ja- cob Aertss., cameraer, doen maken sel der stat strypen ten besten oirber, ende dat men den wynsys toecomende van de derde drie maenden vercopen sel, dat die coep die penn, daeraff verleggen ende we- der corten sel tegen bannis merct Michaelis naestk., om diestryp daermede te betaelen. VII. |
||||||
|
154
|
|||||||
|
de gilden. Ende byt opleveren van elck
wercke sell die cameraer van der stat voirs, hebben vier st. Leerkinderen. Overcomen by scout, bor-
gemren., scepenen ende raide, dat een geboeren giltbrueders kynt dat die vader leert, geen leerkynts gelt sculdich en is, indien dat kynt een geboeren borger is ende anders nyet. Dievery. Want Frans Gerrytss. van Leeu-
werden beleden heeft diversche dieverye gedaen te hebben, soe wesen daeromme borgemren. ende scepenen, des van den scout van Key. Maj. wegen vermaent we- sende voir recht, dat men Frans voirs. aensiende zyn joncheyt, setten sel optie kaeck ende ghceselen hem wel ende bet. Ende sel voirt gebannen wesen wter stat ende stadtvryheyt van Utrecht, ewelicken op zyn 1) ff. Regtszaken, In der saken tusschen Jan
van Culenb. als scout van Key. Maj. we- gen aenlegger ten eenre, ende Willem Bo- nerts echte wyfF Joff. Alfer van Pallaes, van wegen hoirs mans, verweerster ter ander zyden, beruerende alsoe die scout heeft laten bieden gerecbtlick Willem Bonert voirs. tot zyne woen ofte woen- stat ene wete aldaer ende den naesten bueren heeft laten doen, selver in per- soene voir den gerechte te komen, ver- hoerende den eysch van criminele saecken. Soe dan Joffr. Alfer van Pallaes voirs., Willem Bonert haeren man voirs, begeert heeft te vernoetsinnen, ende by hoiren cede te seggen , dat hoer man nyet te huis noch in dese stat van Utrecht en was, seggende dairby, dat hy dairomme te recht vernoetsint wesen sonde, soedat die scout op hem nyet behoeren soude mitten recht te procederen na recht ende gewoente der stadt van Utrecht ende ze- ker ordonnantie van Key. Maj. wegen des- halven gemaict wesende, etc. Die scout voirs. allegeerde ende seyde die contrarie, ende dat hy selve in persoene behoerde te compareren, aftervolgende dat gebot |
|||||||
|
omme die noch te moegen laten gebruyc-
ken voir enen yegelicken, waerop dat bor- gemrn. ende scepenen, naedat se partyen voirs. hoer woerden ende redenen gehoirt hebben gehadt, overconuen ende gesleten zyn, dat men die bueren van Tollestege, woenende optie westzyde voirs. die weet doen sel, dat se aldaer after hoir erven elcx den wech ruymen ende maken, we- sende soe breet alse van outs geweest ende gelegen beeft bynnen 14 daegen naestko- mende by arbitrale correctie. Huys Foeytenberch. Ot Gerrytss. van Eck
beeft geloeft ende is borge geworden voer JanLambertss. zyn zwager, aen bandenjan van Zwol, voer alle alsulcken wynexcys als Jan Lambertss. voirs. getapt beeft ende noch tappen sel in Foeytenberch , toebe- hoirende Jan van Zwol voirs. gelyck oftse Ot voirs. selver getapt had. Mit conditien indien Jan van Zwol tot eniger tyt voer- der off meerder borge begeerde, dat Jan Lambertss. hem die stellen sel moeten tot zynre vermaninge. Presentib. Kuyck, Wede scepenen. Branttrap in de Nye Graft. Overcomen
by scout, borgemeysters, scepenen ende raide, dat die Balyer ende convent van sunte Katrynen in de nystraet, die helft van der branttrappen optie nyegraft met hoer toebehoiren van leeren ende haicken, sellen helpen houden ende becostigen, soe als hoir voersaten totter selver branttrap van outs een derdendeel te betalen pla- gen , ende sy flu meer huysingen aen de selven convente betimmert hebben, soe- dat se nu wel meer dan die helft wtma- ken ende hoer nabueren die wederhelfte. Overcomen by scout, borgemren., scepe- nen ende raide, dat men voirtan die straetmakers van elke roede te steenstra- ten, geven sel zeven st. ende nyet meer. Ende den opperknecbt 'sdags drie st. so- mers, ende swynters 2\ st. Ende dat voir- tan die straetmakers geen straten bynnen der stat opbreken noch opleveren en sellen dan by den cameraer van der stat van |
|||||||
|
155
|
|||||||
|
ende die wete tsyoen huyse ende zynen
nabueren voirs. gedaen, soe als hy voert- vluchtich ende die saicke van geen sculde off scaide , mer criminele saicken berue- rende, etc. Waerop pertyen ten beyden syden voirs. verhoert wesende, borgemeys- teren ende scepenen van den scout van Key. Maj. wegen des vermaent wesende, verclaert hebben ende verclaren mits de- sen , dat Willem Bonert voirs. selve in persoene sel behoeren te komen ende hem te verscynen voir den gerecht alhier, te- gens deft scout voirs., oft dat die scout zyn recht op hem sel moegen vorderen als recht is. Idem. Ediclum van der sententie, ge-
pronuncieert by den scepenen van Utrecht opt interdit van den scout van Key. Maj. wegen, ende noch opt, interess van den bor- gemeysters als gevoichden van de voirs. stadt Utrecht, tegens Willem Bonert ge- daechde in persoen ende deffaillant. Die voirs. scepenen, met rype delibe-
ratie van raide doirgesien ende gevisiteert tvoers. interdit ende interess by den ey- schers overgeleyt, mitsgaders die citacien , exploicten, diffaulten , informatien ende munimenten dairby gevoecbt. Ende ge- considereert aldat ter materien dienende was, doende recht in den naem ende van wegen der Key. Maj. als hertoge van Bra- bant, grave van Hollant ende erffheer der stadt, steden ende landen van Utrecht, etc., des van zynre Maj. schout alhier vermaent wesende, versteken de gedaechde ende deffaillant van alien exceptien, decli- natoire, dilatoire, peremptoire, weeren ende defensien, die hy eenichsins in dese saicke soude hebben moigen doen , hebben den- selven gebannen ende bannen mits desen wt der stadt ende statvryheyt van Utrecht den tyt van drie jaeren lanck naestk. ge- duerende, daer nyet inne te comen opt verboeren van zyn lyff, verclarende hem voert inabil te zyn ende voert inabil te wesen dat ampt van den erffhuyse deser stat by hem gecoft ende beswoeren meer |
te bedienen. Ende voert condempneeren
hem in die somme van hondert vyff ende tnegentich karolus guld. deen helfte tot profyte van de Key. Maj. ende dander helfte tot profyte der stadt van Utrecht voir hoi* ren interess. Ende hierenboven sel hy noch restitueren den erfnamen van Geryt Borchertss., een pont groet by hem tegen zyn ordonnantie tonrecht affgenoinen. Con- dempnerende hem mede in den gerecht- licken costen tot taxatie van den gerechte. Actum opten 16, Septembris anno 1533, Tovery. Want Mergriet van Essen ge-
noemt, vanCampen, geboeren vanZwolle, by goeder informatien ende merckelicke suspicie van toeveryen aengetast ende ge- vangen, ende daerop te recht gestelt is geweest by den scout van Key. Maj. we- gen , ende zy nyet en heeft willen bely- den, seggende, zy nyet daeromme gevan- gen en waer geweest ende indien men dat vername , dat men hoer bernen mochte. Ende gemerct dan tgerecht beter besceyt vernomen heeft, overmits scriflen ende certification der stadt Campen, daerse ge- vangen ende versocht is geweest van toe- veryen , daerse doe oick mede berufticht was, ende oick nyet lyden en woude. Soe concludeerde die scout van Key. Maj. wegen, als hertoge van Brabant, greve van Hollant ende erffheer der landen van Utrecht, etc., dat men se bannen soude wter stat ende statvryheyt van Utrecht, etc., ende dat se hoer cost hoerde te be- talen tot taxatie, etc. off anders na gele- gentheyt van dersaecken. Soe borgeraren., ende scepenen , tgene voirs. staet ter waerheyt ondervonden hebben , wesen ende wysen mits desen tot vermaninge van den scout voirs. voer recht, dat Mergriet voirs. wt deser stat ende statvryheyt gebannen wesen sel ewelick op hoer lyff, ende voirt gecondempneert sel zyn in de costen tot taxatie ende moderatie van den gerechte. Mwnt. Die scout van K, M. wegen heeft
den borgemren. ende scepenen, ende el- ken bysonder bevolen by hoeren eeden , 20*
|
||||||
|
156
|
||||||||
|
boven noch een ander vrou persoen ge-
liantrout ende in openbaer overspel daerby geseten ende geconverseert heeft bynnen der stat van Utrecht, wairomme die scout van Key. Maj. wegen hem te recht ge- stelt, besproken ende geconcludeert heeft, dat hy tot discretie van de scepenen daer- aff gecorrigeert soude worden. Soe aen- gesien zyn confessie, ende oick dat die scout om inforraatie van syn persoen ende zyn handelinge tot ter Veer heeft moeten scriven , wesen borgemren. ende scepe- nen , ende wysen mits desen voer recht, des van den scout van Key. Maj. wegen, etc. vermaent wesende, dat Rembout voers. ter beteringe geven sel die Key. Maj. x kar. gl. ende daertoe zyn costen betalen. Ende sel voert der Key. Maj., scout, bor- gemren. ende scepenen om vergifnisse bid- den , ende gebannen wesen wt dese stadt ende statvryheyt van Utrecht ewelick,byt verboeren van optie kaeck te staen. Ende sel voert reysen wederom tot Helsenoer by zyn w^ff, oft daer hy se yerst sel konnen gevynden. Overspel en bedelen. Want Hans van
Overwesel, deser stadt scerprechter be- faemt heeft, dat hy zyn vader ende brue- der gerecht soude hebben, etc., twelck hy •gelogen heeft, ende in overspel geleeft ende oick contrarie des Key. Maj. mande- ments alhier gaen bedelen heeft. Waer- omme hy by den scout van Key. Maj. wegen besproken ende geconcludeert is worden, dat men hem behoerden te cor- rigeren tot wysinge van de scepenen. Soe wesen dairom ende wysen mits desen bor- gemren. en scepenen tot verraaninge van den scout van Key. Maj. wegen, dat men den voirs. Hans op mergen setten sel optie kaeck ende gheeselen hem. Ende dat hy voert gebannen sel wesen wt dese stat ende statvryheyt, Ziechuys. Overcomen by den raide, dat
men een siechuys voir der gemeenten or- dineeren ende fondeeren sel moegen tus- |
||||||||
|
zy die Key. Maj. gedaen hebben int ac-
cepteren van hoeren officien, die ordonnan- tie van der munten te onderhouden. Visschery verpacht. Belieft ende over-
comen by den raide, die camcraer van der stadt verpachten ende verhueren sel die visscherye tusschen die Waeycuyl ende den roeden toern by de Tollestege poert, ten besten oirber ende profyt der stadt van Utre*cht by enige gescicte van den raide, mits sulcx wtscryvende voir den stat poerten, wanneer men dat doen wil. Toertsen. Overcomen by den raide, dat
men mynen heere die stadthouder ende den president elex twee toertsen op sunte Meertynsavont thuys seynden sell om die stade mede te houden, ende nyemant an- ders van den hove nieer. Scerprechter. Beernt van Iloppenem
beeft zynen geboerlicken eedt op huyden gedaen als een scerprechter. Idem. Want Aryaen Huygenss., scerp-
rechter, beleden ende bekent heeft veel diversche gewelden ende meer ander diver- sche quade feyten ende excessen bynnen der stadt van Utrecht gedaen te hebben , waeromme die scout van Key. Maj. wegen hem te recht gestelt, besproken ende ge- concludeert heeft zyn lyfF daeran verboert te hebben, ende dat men sulcx behoerde te rechten mitlen zweerde an zyn lyff. Soe aengesien zyn confessie, die hy ge- noich willichlicke buyten banden van ysere voert gerecht gedaen heeft, wesen dair- omborgemren, ende.scepenen, ende wysen mits desen voer recht, van den scout wten naem van de Key. Maj. als hertoge van Brabant ende greve van Hollant ende eriFheer van der stadt, steden ende lan- den van Utrecht, etc., des vermaent we- sende, dat men sulcx rechten, sel mitten zweerde an zyn lyff. Polygynie. Want Rembout Peterss. van
JIaerlem, woenende tElsenoer, beleden ende bekent heeft dat hy hebbende een echie wyff, woenende tElsennoer, daeren- |
||||||||
|
157
|
|||||||
|
schen den stegen by den bekeerden suste-
ren ende Scalkwyckstege aen de westzyde der nyer graften ter stat mueren wert. Greefmeyster. Belieft by den raide , dat
Jacob Luytgenss., greefmeyster, die stryp van der stadt wederom hebben sel rait alsulcke profyten als dairtoe staen, etc, 1534.
Hasenberch. Overcomen by borgemren,,
scepenen ende raide, dat men ter begeerte van myn gen. beere van Hoechstraten coe- pen sel drie huysen after Hasenberch, oint raethuys daer te ordineeren, ter eeren, nut, oirber ende profyt van dese stadt, dair men toe scicken sel om te coepen als men naest mach. Cramen. Overcomen by den raide, dat
voertan geen cramen in de mercten op te Plaets staen sellen. Erffkuys. Floris Janss. wtie Goey beeft
zynen eedt gedaen dat erflbuis van wegen Willem Bonert ende zyn buysfr. Irouwe- licken ende wel te bewaeren opter ordi- nantien daervan zynde. Ordonnantie op de cram. In den yer-
sten soe sel tot coste van der stadt den- genen die de craen verpachten sell, ge- levert ende onderhouden werden alle ree- scap, datt men totten craen behoeven sel, welke reetscap sel dieselve craen verpach- tere, teynden siaers den nyewen craen- meyster weder overleveren soe a)s hy 't ontfangen sel hebben. Wat wynen dat die coepman op ter
craenscuyt sel willen oprecht geleyt heb- ben, sel sulcx zonder weygeren gedaen worden, ende daervan hebben van elck stuck cleyn ofte groet, een oert stuvers boven hoer loen daertoe staende. Waert saicke, dat die craenmeyster ver-
socht worde te wercken by avonde ofte op heylige daigen, sel hy daertoe bereyt wesen, ende hebben daeroff boven zyn loen voirs. van elke stuck groet off cleyn enen halven stuver. |
|||||||
|
Ende oft daer twee ofte drie scepen ge-
lyck onder den craen lagen die alle loss begeerden te syn, soe sel diegene, die yerst onder den crane gecomen sel wesen voer gewrocht worden, ten waere dat wttie ander scepen seker wynen vercoft waeren, die men gerne tappen soude onder den borgeren, sel sulke wynen voer gewrocht werden, omdat de stat in hoe- ren excys nyet vercort ende veraftert en werde. Ende soe sel oick die craenmeyster ofte
wynscroeyers tot alien tyden reede zyn den coepman ende borgeren, tot hoer ver- maninge sonder vertreck ofte weygeren te gerieven ende behelpen, byt verboeren van enen kar. gl. tot behoeff van de Key. Maj., der stadt ende den aenbrenger elcx een derdendeel, soe verre daer clachten van gedaen worden. Jurisdictie v. d. Dom, In der saicke
tusschen die scout van Key. Maj. wegen ter eenre, ende Willem Wiliemss. Backer, roeydrager in den Doem ende scout in de Cokenstege bynnen Utrecht, in der heeren gerecht van den Doem als nu geapprehen- deert wesende van den scbout voirs., ter ander zyden, beruerende dat die scout voirs. den voirs. Willem Wiliemss. voer tgerecht aengeseyt heeft, dat hy als scout van der heeren wegen van den Doem voirs., by hemselven sonder scepenen off enige gerechtsluden daerover te roepen off by te nemen, daerover gestaen oick segel ende brieff waerinne Jacob Lam Wouterss. ende Marie zyn wyff, zestien cameren overge- geven ofte gemaictsouden hebben die kerck van sunter Nyclaes ende den armen noet~ hulp aldaer, ende dat voer hem als scout ende gemeen bueren ende daeraff onder gebeden segel van heer Vrederick die Co- ninck, na voerder luydens derselver brieff, aff soude hebben laten passeeren ende van hem gegeven buy ten enige forme off wege van rechte. Concluderende dairomme die scout voirs. , dat men die zegele ende brieff voirs. behoirde te casseeren ende |
|||||||
|
158
|
|||||||
|
hem voert in den oncosten tot taxatie
ende moderatie van den gerechte. Huys de Vleermiiys. Die coep gemaictby
den gescicten van den raide van de vleer- muys ende thuysgen daernaest after Hasen- berch naest Francken huys, heeft die raet an hoer genomen ter stadt behoeff om 'traet- huys daer te setten, etc. Te weten die vleermuys voernic phs. gl. op vyftien Dort- sche placken ende thien scell. stat paey out eygen siaers, te betalen Mey deen helft ende Mertiny in den wynter dander helft. Ende dander huysgen voer ni« kar. gl. vry gelts op ten termynen voirs. Straetschendery en moord. Want Dirck
Goeyert Vermasen soen, geboeren wten lande van Kuyck, beleden heeft diversche gewelden ende straeten schenden , mit oeck enen doetslach noch ongesoent wesende van den heeren ende partyen , ende veel diversche dieveryen gedaen te hebben, waerop hy by den scout van Key. Maj. wegen besproken ende geconcludeert is worden, dat men sulcx behoerde te rech- ten mitten zweerde an zyn lyff, ende zyn lyff te leggen op een rat ende zyn hoeft te setten op een staeck als een straten- schender ende gewelder ende een galge te richten boven 't rat als een dieff. Soe aengemerct zyn confessie buyten banden van ysere willichlicken gesciet, wesen dairomme borgemren. ende scepenen ende wysen mits desen voer recht, des van den sellout van Key. Maj. wegen, etc., ver- maent wesende, dat men sulcx rechten sel mitten zweerde an zyn lyff, zyn lig- chaem leggende op een rat ende zyn hoeft stellende op een staick als een straten- scender ende gewelder, ende dat men een galge rechten sel boven 't rat als een dieff. Tappen binnen 1000 roeden. Want Claes
Janss. Tiechelaer, Dirck die snyer, Meys- ter Jan syndaelsnyer , Bouwen Willemss., Jacob die Cujper ende AndriesSpeelman, beleden hebben in de proestye van sunt Jans t'Utrecht, bynnen die duysent roeyen |
|||||||
|
den voirs. Willem Willerass. als een val-
scher, criminelicken mitten ketel an zyn lyff te justicieren, off anders criminelicken off civilicken na gelegenthej t van der saic- ken ende zynre misdaet. Waerop "Willem "Willemss. voirs. zyn confessie verhoertis, daerinne hy belyt daerover gestaen te heb- ben, sonder enige gerechtsluden dair over te roepen, ten versoecke ende vervolge van Jacob Lam voirs., dan dat hy sulcx wt onnoselheyt, onwetende, sonder enich gelt off goet dairaff te nemen off te genie- ten gedaen badde, na breder luydens zynre confessie, etc., verhopende dairomme nyet misdaen te hebben. Alsoe dan aengesien ende rypelicken overwegen bj borgemren. ende scepenen, die aenspraeke van den scout ende daertegen die confessie ende excusatie van Willem Willemss. voirs. , ende voert alle stucken ende munimenten tgene dat by partyen voirs. overgelevert ende daervan te overwegen was. Soe we- sen daeromme borgemeysteren ende scepe- nen , des van den scout van Key. Maj. wegen vermaent wesende voer recht ende wysen voer recht mits desen, aengemerct dat Willem voirs. dit selve gedaen heeft wt groet arroer ende grovicheyt sonder enich profyt dair aff te hebben , alse dat dairomme alsulke brieve daeraff wesende , voer den gerechte in synre presentien ge- cancelleert sellen werden, ende voertan nul ende van onweerden gehouden wesen. Ende dat hy komen sel voert gerecht van scout ende scepenen tUtrecht, ende bid- den der Key. Maj. ende zyn Maj. justitie om vergifnisse, ende en sel tselve officie nyet meer moegen bedienen tot gheenre tyt. Voert sel hy des sonnendages te groet vastelavont naestk. gaen voer die proces- sien te Buerkerck, bloetshoefts, met een barnende wassen.toerlse in zyn hant, die hy nader processien offeren sel voer they- lige sacrament aldaer, ende voerts geban- nen wesen bynnen der stadt van Utrecht te bliven een heel jaer lanck naestk., by tverboeren zyns lyfs. Condempnerende |
|||||||
|
■
159
|
||||||||
|
na der stadt van Utrecht gedronckcn te
' hebben tegens tverbot mittcr stadt clock gedaen op sunte Blasius dach, anno 1533 lestleden. Soe sleten ende wesen borge- mren. ende scepenen, des van den scout van Key. Maj. wegen vermaent wesende, slyten ende wysen mits desen, dat elcx van elker reyse daeraen verboert beeft vier kar. gl,, deen belft tottes Key. Maj. ende der stadt, ende dander belft tottes aen- brengers behoeff. Te weten, Dirck die snyer, Meyster Jan syndaelsnyer ende An- dries die Speelman elcx 4 gl. Ende Bou- wen Willemss. ende Jacob die Cuyper, elcx van twee reysen acbt gl., ende Claes Janss. Tychelaer oick van elker reyse hy aldaer gedroncken heeft 4 kar. gl. Troggelen. Want Cornells Symon Ma-
tbyss. , geboeren van Zoeterwoude, ge- noemt Coelrnans Henrick van den Dam , ReyndieVoss ende Miebiel van Luyck,een wael, zekere jaeren hebben gaen troggelen ende den gemeynen huysluyden lastich ge- weest tegen die mandementen ende tverbot van de Key. Maj., wairop zy van den scout van Key. Maj. wegen gevangen ende voer borgemren. ende scepenen te recht gestelt ende geconcludeert is worden, dat men sulcx behoerde an hem te straffen na vermogen des mandements voirs. ende wter stadt ende statvryheyt te bannen ewelick opt verboeren van een oere. We- sen dairomme borgemren. ende scepenen, des van den scout van Key. Maj. wegen vermaent wesende ende wysen mits desen voer recht, dat men hem luyden voers. opte kaeck setten ende gheeselen sel, te weten, dat se malcanderen in enen vier- canten rinck opte Plaetse, paer ende paer gebonden wesende, gegeselt hebben, ende dat se die scerprechter mede geholpen ende gegeselt heeft. Ende worden voert geban- nen wt dese stat ende statvryheyt ewelick ende daer nyet weder in te komen byt verboeren van hoer oeren. Hinderdam. Claes Ysbrantss. heeft den
™de te kennen gegeven, hoedat hy over- |
mits tvolmaken van den hyoderdam, daer
hy borge voer gewordcn is, merckelicke vecl sculden heeft moeten maken, vermits denwelken hy die straten nyet houden en mach, tensy die drie staten hem betalen ende volgen willen laten die iiiic guld., die daer noch resten, waertoe wten staten gescict soude zyn om te sien tot wyens coste die iiif guld. voirs. wesen souden. Biddende daeromme oetmoedelicke, soe hy den hynderdam volmaict had, dat men den selven dam opnemen, zyn goeden daervoir gearresteert ontslaen, ende hem die 1MC gulden voirs. laten volgen wilde, om zyn sculden daermede te moegen be- talen. Oft anders, soe protesteerde hy, dat hy alhier nyet langer wiste te ont- houden, ende dat hy hem anderssins voir- der soude moeten versien, etc. Waerop hem die raet van dese stadt voertyts ende oick nu ter antwoerde gegeven heeft, soe wanneer die questie ofte saicke van de HIIG gulden voirs. gedecideert waer, soe daertoe gescict was om te sien tot wyens lasle sulcx wesen soude, soe wouden zy hem alle hoirs vermoegens gheenre vorde- ren, mer en kenden hem nyet sculdich te wesen. Daer Claes weder op antwoerde ende repliceerde, dat hem sulcx te lang verloepen soude, begeerende noch zyn goeden wten arrest ontslagen te hebben om hem selven te moegen behelpen , etc. met protestatien als voeren. Proves tegen Brederode. Belieft by den
raide dat men den twee boden, die de scriftelicke tydinge brachten van der wyn- ninge des processes dat lange gehangen heeft voer den groeten raet des Key. Maj. tot Mechelen tegen den heere van Brede- rode, scencken sel elken vyff kar. guld. In den Eersbill. Belieft by den raide,
dat men die dyck aen der Leek geheten den eersbill, laten maken sel mit protesta- tien , te gelden die daertoe gerechticht is, Strypen. Overcomen by den raide, dat
Jacob Aertss., cameraer, coepen sel die strypen ende oick den turff tegens die |
|||||||
|
160
|
|||||||
|
alle ander brode van oertgens ende halve
stuvers nae advenant, nae vermoegen der ordonnantie daervan gemaict, by provisie ende ter tyt toe die raet eens anders te rade wert. Trap aen de Backerbrug. Overcomen by
den rayde, dat alle huysingen ende came- ren, behoerende onder die branttrap by de backerbrug , doen maken ende onder- houden zellen beyde die trappen an bey- den zyden van de backerbrug, aen de westzyde der graften , paerts paerts gelyck. Ende aisoe die scutmeyster, anno 1521 , tot reparatie van de trap tegen die Joerye over verscoten heeft 40 utrechtsche gnld. 9 st. ende 3 oert, soe sellen de gebueren totlen trappen voirs. behoerende, die penn. voirs. weder gehouden wesen te restitueeren desen stat cameraer nu in der tyt na be- hoeren. Dit nabescreven is die bepalinge van
den huysingen ende cameren tot desen voirs. twee branttrappen behoirende. Pe- ter van Doeyenborchs huys boven oestwerts an die graft, ende heer Jan van Huch- tenbroecks ritters huys, beneden westwerts aen die graft. Item die steenwech an bey- den zyden van Pauwels van Maseyckshuys off tot aen die oude eleermeret toe, te weten tot sunte Maryenplaets toe mit Laurens stege ende joerye , ende die bac- kerstege die moelenstege tot sunte Lys- betten huys toe, ende soe voert by Claren- borch om. In Armborsteyn, Mr. Henryck Zymonss.
ende Willem Aelbertss. , in Armborsteyn , zyn momboers over Arent Zymonss. on- mundige dochter, by Hillegen zyn wyff was. Keldergat te stoppen. Overcomen by den
rayde, dat Claes Ysbrantss. dat keldergat, hy gemaict heeft op des heerenstraet, voer zynre huysinge by de Beyerbrug, weder stoppen ende maken zel alst te voeren was bynnen 8 dagen , alle daege daernae by eenen kar. gl. oft dat hy hier en byn- nen koine voir den raide ende segge reden waerom neen. |
|||||||
|
tyt, behoudende dat die toecomende ca-
meraer die betaelen sel "wt zyn earner. Kelck van Buerkerck. Overcomen by
scout, borgemren. ende scepenen op ten raethuyse, dat Cornells Ottess., Cornelis Scay en.....als borge voer Cornelis
Kennewech , cosier te Buerkerck, "voldoeu
sellen den kerckmeysters te Buerkerck van de kelck hy wtgeleent heeft ende verloe- ren is. Nederslag. Want Ot Janss., geboeren
te Velthuysen int sticht van Bremen, buy- ten banden Tan ysere beleden ende bekent heeft voer 't gerecht, dat by den scerp- rechter, genoeuit Beernt van Iloppenem , die onlanges des saterdaichs den 30. dach in Meye lestleden van leven ter doet ge- bracbt worde bynnen dese stadt in te- ghenwoerdicheyt des gerechls, nadat by van Key. Maj. wegen, overmits wysing des gerechts, justicie mitten zweerde gedaen hadde aen eenen, genoemt onder den knechten , Jan Willem Huygenss. , alias jonge streng , Steven van Zuylen vervolcbt ende mit een eynde van een sperre gesta- gen heeft, dat by ter neder op zyn knyen vyel, waeromme dat die schout van Key. Maj. wegen hem te recht gestelt ende in rechte geconcludeert heeft, dat by zyn lyff dairan verboert hadde, ende dat men hem beboerde te recbten mitten zweerde an zyn lyfF. Soe aengesien zyn voirs. be- lydinge , wesen dairomme borgemren. ende scepenen, ende wysen mits desen voer recht, des van den scout wten naem van de Key.Maj. als hertoge van Brabant, greve van Uollandt, ende erffheere van de stadt steden ende landen van Utrecht, etc., ver- maent wesende , dat men zulex rechten zel mitten zweerde an zyn lyff. Act. anno 1534 den 8. Augusty. Bydinge van den broede. Overcomen ende
belieft by den* ray de, dat men voertan zel moeghen backen doeyts ende pennincks scoen gebuedelde broede in de stede van milters ende witgens schoen broede , ende insgelycx van groven weyten broede, ende |
|||||||
|
161
|
|||||||
|
Scerprechter. Belieft by den rayde, dat
die scerprechter een cledinghe van de stadt hebben zel van sulck laken ende van zulc- ker verwen, als men hem by den cameraer doen leveren zell. Percelen vanZilver. Belieft by den rayde
in de coep van alsulcke brieven, ruerende van seker percelen van silver, ende ge- coft wesende van Wauter van Wee mitten zynen, als erfg. van Hannichgen Joesten , omme 40 guld., ende dat men hemluyden dairvan by den cameraer wtreycken ende geven zel 9 gl. 5 st. Des zellen zy boeren van Willem Knyff 20 guld,, ende de stadt quam van afterstallige pacht 10 guld. ende 15 st. die se van de 40 guld. voirs. van de coep inhouden ende corten zel. 1535.
Medicus ende Cyrurgicus. Mychiel van
Pragen, medicus ende cyrurgicus, heeft zyn eedt gedaen als een ondersaet van den Keyser ende desen stadt. Craen. Overcomen by den rayde, dat
die craen voertaen pachten zel nemen moe- gen van een pack lakens van 16 lakenen dat men wercken zelmitte craen, 4 stuvers, van een pack van 20 lakenen 6 stuvers , van een moelensteen 6 stuvers, die men van deen scip in de ander setten zel mitte craen of! opte werff, dan die men boven wynden zell om op wagens te setten 12 stuvers, van een sercksteen van 6 voet 3 stuvers, van 7 voet 4 stuvers, van 8 voet 6 stuvers, van 9 off thien voeten 9 stu- vers, ende watter boven is nae advenant. Relorykers. Belieft by den rayde, dat
men den retoryckers geven sel voer hoer verleyde ende verscoeten penn, die zy op Hasenberch aen de trap ende aen de earner te cost geleyt hebben 12 kar. gl., te be- talen aen handen die de penn. verscoeten hebben, ende hiertoe noch 6 kar. gl. voer de gemeen retoryckers, voer hoer bate- menten ende andere diensten, die zy tot m
|
|||||||
|
hiertoe gedaen hebben gehadt. te betalen
Jacobi naestkomende. Boomen by Bethlehem. Belieft by den
rayde, dat men twee dreeboemen ora- trent Bethlehem ende noch op een ander bequaem plaetse, byden cameraer stellen zel moegen. Van Vianen, schilder. Aryaen van Voert
ende Peter Heynrickss, van Vyanen, die scilder, zyn momboers gescict over Evert, Lysbert ende Alyt, Cornells van Voerts onmundige kynderen by Lysbert zyn wyff was, zaliger ged. Graauwerkersgilt. In der saicken tusschen
Geryt van Hairlera, Davidtsz., aenlegger ten eenre, ende die dekens van der grau- werckersgilde verweerres ter ander zyden, beruerende 10 romenysche vellen, die Ge- ryt van Hairlem voirs., om te vercoepen by een wtdraechster geleyt hadde, welcke die dekens by een scoutendienre doen pan- den ende na hem genomen hebben, pre- tendeerende dat hy gebroect had, overmits een punt in hoer gildenboeck bescreven , beruerende dat men gheen lammer werck offknyne werck, oiF gheen nyewe pelterye tot gheen wtdraegers oft wtdraechsters ver- coepen en soude moegen, etc. Wairop dat Geryt van Hairlem voirs. geantwoert heeft, dattet zyn zelfs goet was, ende ge- merct hy een borger wesende, men hem nyet ^erbieden en mochte zyn selfs goet te doen vercoepen, etc. Aengesien aen- spraeck ende antwoerde, ende dat punt in hoer gildenboeck voirs. gescreven, twelck by den raet out ende nye nyet geappro- beert en is, alst genoech blyct, wesen dairomme borgemren. ende scepenen, des van den schout wten naem van de Key. Maj. als hertoge van Brabant, greve van Ilollant' ende erilheer van de stadt ende landen van Utrecht, etc., vermaent we- sende ende wysen mits desen voer recht, dat die dekens voirs. sculdich zyn den voirs. Geryt, zyn 10 vellen voirs. weder te le* veren costeloes ende scadeloes. 21
|
|||||||
|
162
|
|||||||
|
rappoert gedaen hebben aen de voirs. ge-
rechte, dat die voers. stadthouder van de advysen was, dat men se behoerden te destitueeren ende daer benevens wel tecor- rigeeren, soe zy tegen tgebot van den schout gedaen hadden. Ende op ten 26 Aprilis., anno uts, , zyn schout, borger- mren. ende scepenen overcoemen, dat men die voirs. poertiers, den een genoemt Wil- lem, vuyt Benscop, ende den anderen Joris van Gorichem destitueren soude ende andere in hoir plaetse stellen, daertoe nut ende bequaem synde, ende dat die schout zyn actie, die hy vorder opten selven soude moegen hebben, verhaelen soude moegen ende hemluyden met recht bespreecken. Steenhmwer, Mercelis Keldermans van
Mechelen heeft zynen eedt gedaen, dat Jan Machielss., steenhouwer, onder nyemant en wercket tenzy onder een giltbrueder oft onder die Key, Maj., ende dat om een scamel dachhuere oft hoepwerck, soedat hy selver gheen meyster en is, twelk hem die schout geconsenteert heeft. Nye loom. Overcomen by den rayde ,
dat die cameraer Hermen van Leeuwen , die werckluyde aen den nyen loern ende der mueren after Henryck van Hoesden, wekelicx betalen zel na eenre rollen ofte cedulen, die men telcken daeraff maken zel ende gevereficeert sel werden van Ghysbert van der Voert, die telken by der betalinge wesen zel, twelck den cameraer volcomen quytancie ende betalinge ver- strecken zel in zyn rekeninghe. Scoelmeyster. Cornelis Claess. van
Leyden , scoelmeyster in Loeffberchmaker- straet, heeft zynen eedt gedaen als een ondersaet. P. P, Buys. Overcomen hy den rayde,
dat die stadt den coep van 20 L siaers , staende Paeschen victoris, tot live van Peter Pouwelss. Buys, in de viscopergilde in tween brieven, die Peter Buys vercoft had Antonis van der Lip om zes phs. guld. mit een jaer renten lest verleden ver- sceenen, gelye se beyde by hoeren eeden |
|||||||
|
Melatmi, Rabbauwm, etc. Opten 6. Aprilis
anno 1535, heeft die schout deser stadt Utrecht den borgemren. ende scepenen tkennen gegeven, lioedat hy alle die poir- tiers der voirs. stadt doen verbieden hadde op grote correctie ende by hoeren eede dat zy gheen melaten , rabbauwen , noch rebelsteren binnen dese stadt en soude lae- ten coemen noch ingaen , des nyettegen- staende soe hadden die poirtiers van de wittevrouwen poirte , diversche rabbau- wen, rebelsters ende melaeten, ingelaten ende bynnen dese stadt laeten konien, ver- smadende 'tgebot dat hemluyden gedaen "was, etc. Ende heeft die voirs. schout die voirs. poirtiers van de wittevrouwen poerte voer hem ende den gerechte doen komen, hemluyden vragende, wairom dat zy opten witten donredach lestleden ach- thien melaetsche luyden tefFens in lieten gaen , boven tverbot hy hemluyden hadde gedaen , dair die voirn. poirtiers op ant- woerden, bekennende dat hemluyden by Jan van Cluften, scoutendienaer, vuyten name van de schout gedaen was, ende dat zy die voirs. achtien melaetsche luyden op ten voirs. witten donredach bynnen der stadt gelaten hadde, mer zoe zy sulcx altyd van ouder gewoenten gedaen hadden, hadden zyt desen tyt oick gedaen , niet wetende , dat zy daer qualick aen gedaen hadden. Ende naedat die voirs. poirtiers bekent hadden tegen tgebot van den schout gedaen ihebben, als voeren verhaelt, zyn die borgermren. ende scepenen deser stadt Utrecht, opt behagen van den heere van Borgnival, stadthouder, etc. overcomen , dat men die voirs. poirtiers om tgunt dat voirs. is, behoerden t'destitueeren ende an- dere bequame in hoer plaetse stellen, ende reserveerde die schout vuyten name Key. Maj. zyn actie tegen die voirs. poirters etc. Daernae heeft die schout zvn substi- tuyt ende llcnrick van den Borcn, scepen, gescict aen den voirs. stadthouder, omhem desen voirs. materye te communiceeren ende zyn advys dairop te hebben, diehoir |
|||||||
|
163
|
|||||||
|
geaffirmeert hebben, aennemen zel ter stadt
behoeff, Schermer. Michiel Antoniss. van Axel,
die schermer, heeft zynen eedt gedaen als een ondersaet. Scerprechter. Mr. Fop Aryaenss,, heeft
zynen behoirlicken eedt die Key. Maj. als hertoge van Brabant, greve van Hollant ende erffheer der stadt, steden ende landen van Utrecht, gedaen als een scerprechter, een jaer lang, ingaende op Donredach lest- leden ende op alsulcke wedden als daer toestaen, etc. Muur after S, Peter. Belieft hy den
rayde, dat men den muer aen der straeten voir den ouden Henryck van Ghent, nu myn Joffr. van Briebergen, daer die wed. van Claes van Zyl boven ende her Goert Bolen beneden naest gelegen zyn, after sunte peter, van beyde eynden lyndrecht sel moegen maken , gelyck die bueren an bey den zyden dat oick belieft hebben. Vervalschen van Documenten. Want Hen-
ryck Buys beleden heeft buyten banden van ysere, dat hy een stadt transficxbrieff van Utrecht, by eenen geheten Mr. Cor- nells, wt een cedel, die Heynrick met zyn selfshant gescreven hadde in francyn doen scryven heeft, geleden omtrent drie jaeren, ende dat hy doer denselven brieff een stert gesteken ende voert mit valsheyt een an- der stadt groele segel van eenen anderen brieff daeraen gedaen hadde, ende dat hy mede drie daten in den transficxbrieven , dair hy den stert off gebroken hadde, ge- valst ende geraseert heeft int woerdeken achte, een ende vyftich , ende oick mede ander schout ende scepenen inde voirs. valsche brieff* geset heeft. Wairom dat hem die schout van Key. Maj. wegen te recht gestelt ende geconcludeert heeft, dat men zulcx behoerde te rechten aen den zelven Henryck voirs. in een ketel te zie- den ter doet toe als een valscher, alien anderen ten exempei. Soe wesen dairomme borgemren. ende scepenen, ende wysen mils desen voer recht van den schout wten |
|||||||
|
naem van de Key. Maj. als hertoghe van
Brabant, greve van Hollant ende erffheer van der stadt, steden ende lande van Utrecht, etc., vermaent wesende, dat men sulcx rechten sel aen denselven Henryck voirs., in een ketel te sieden ter doet toe als een valscher, alien anderen ten exempei. Raetscapel. Belieft by den rayde, dat men her Symon Mertenss., vicecureyt was te Buerkerck tUtrecht, off zyn testamen- toirs betalen zel van zyn officie in 'sraets- eapel van driejaeren af'terstals, eicx tsiaers 54 L, elck L eenen braspenn., alse vic- tory 31, pascen 32 van Scawyck, ende noch twee jaeren by Ravezwaey, came- raer, sculdich gebleeven dair naestvol- gende. Berch opten N. Gracht. Alsoe van we-
gen heerJanReaell, canonick in denDoem tUtrecht, ende enige van zyn buerluyde , woenende in de Oudel aen de westzyde der graften, bearbeyt ende vervolcht is worden voer schout, borgermren. ende scepenen van dese stadt, omme te belet- ten een berch, die Joff. Janna van Over de Vecht, wedue van Beernt Wten Enge in meymnge is op hoir hofsteden after hoire huysingen met eenre poerten ter syden wt- gaende optie nye graft te setten, besyden der huyss. ende hofsteden van heer Jan Reael voirs. Des van wegen heer Jan Reaels ende zynre bueren voirs, voer den rayde overgelevert zyn sekere scriftueren van sly tingen , beluydingen ende ordinan- tien, oick verificatien van beyden zyden, ende gemerct dan tgerecht tot desen saicke gescict heeft wten gerecht, die de plaetse ende gelegentheyt wel doersien ende allet besceyt wel ende rypelicken overwegen hebben, ende bevynden ter waerheyt dat- ter voertyts noch onlange jaren geleden een berch plach te staen, ende dat se con- trane nyet gesien noch bevonden hebben by enigen slytingen noch anders, dat men aldair geenen berch weder setten en mach. Aengesien oick heer Jans voirs. huysinge mit weecken daicke gedect is, ende wel 21*
|
|||||||
|
164
|
|||||||
|
soe lichtelicken van zynre zyden als van
andere gebreck van brande (daer God voir zy) komen mochte, soe hebben dairomme schout, borgermren. ende scepenen van dese stadt Utrecht geconsenteert, dat myn Joffr. Wten Enge voirs. eenen anderen berch t'eser tyt, gelyck se daervoer tyts staende gebadt heeft, op boer erve weder sel moe- gen doen setten. Den Brabander, stuk lant. Joffr. Marie ,
Evert die Ridders wed., ende bekende ter antwoerde ende vragen van Antonis vanEde, hoiren brueder, dat zy van boiren voirs. brueder gecoft had eenen boegert, geheten den brabander, gelegen in den Enge, ende dattet in den coep bedongen was, dat zy alle commer ende afterstallige pachten, die de stadt van Utrecht oft yemant anders daerwt hadden ende daervan ten afteren wairen, betalen ende hem daervan afhou- den soude op hoeren cost, ende buten cost ende scayde van Antonis, hoeren brueder voirs., ende seyde voerder, dat zy dien boegert soe voert vercoft hadde Geryt Hu- bertss., den goutsmit. Reabilitalie van eene styling. Willem
Willemss., die backer, roeydrager in den doem, heeft den schout op huyden getoent zyn zegel ende brief! van octroeye, berue- rende reabilitatie van der slytinge by bor- germren. ende scepenen, hem den 10 February anno 1534 overgesleten ende gewesen, ende is alsoe voertan geconsen- teert ende belieft "nae hoer forme geregis- treert te worden , ende is luydende van woerde te woerde aldus: »Kaerle, by der gracien Goids, Keyser van Roomen, altyt vermeerer 'srycx , coninck van Germanien, van Castillien , van Leon, van Grenada , van Arragon, van Navarre , van Naples , van Cecillien, van Maillorque, van Sar- dinie, van den eylanden van Indien ende vaster eerde, der zee oceane, Eertzhar- toge van Oistenryck, hertoge van Rour- goingnen, van Lothric, van Rrabant, van Limborch, van Luxembourch, etc., grave van Vlaenderen, van Artois, van Rour- |
|||||||
|
goingnen, van Henegouwe, van Hollant ,
van Zeelant, van Ferrette, van Hague- nault, van Namen, etc., marcgrave des heylichs rycx, heere van Vrieslant, van Zalms , van Mechelen, der stadt, steden ende landen van Utrecht ende van Over- yssel, ende Dominateur in Asie, in Af- fricke, onsen lieven getrouwen stadthou- der , eerste raedt ende luyden onser camere van den rade tUtrecht, schout ende ge- rechte onser stadt Utrecht, ende alien an- deren onser rechteren , justiciren ende officieren, hueren stedehouderen ende elc- ken van hun besundere, soe hem dat an- gaen mach, salut ende delectie. Wy heb- ben ontfanghen die oitmoedige supplicatie van "Willem Willemss., backer ende roey- drager onser kercken ten Dom tUtrecht, inhoudende hoedat die domdeken ende ca- pittel van den Dom voirs. seeckere schout- ampt ende lege jurisdictie hebben, over een deel huysen ende straten bynnen onsen stadt Utrecht, dairover zy den suppliant eertyts hueren schout geordonneert hebben. Soe es by hem gecomen eenen Jacob Lam Wouterss. met Marie zyn huysvrouwe, be- gerende dat hy daer over staen wilde als schout, daer zy sekere cameren onder zyn schoutampt gelegen, overgeven soudenwtl- len, dairop hy suppliant hunl. geantwoerdt heeft, dat hy hebben most sekere bueren onder zynen schoutampte geseten, die daer kennisse van behoerde te dragen, dus zyn den suppliant sekere bueren gehaelt, die daerover staen souden. Re suppliant nyet wetende hoe verre zyn jurisdictie strecte, soe hy selden daer jurisdictie exerceert hadde, ende dexecutie van de voirs. juris- dictie meest consisteert in overgevinge van huysen ende diergelycke, heeft dair-* over gestaen, dat de voirgen. overgifte geschiet is, mitten voirn. bueren ende zyn daer brieven afi* gemaict, inhoudende dat voer hem als schout mit sulcke ende sulcke bueren van de heeren gerechte van den Dom, sulcke overgifte van sulcke cameren geschiet was, ende is den voirn. briefF ter |
|||||||
|
bede van den suppliant, soe hy gheen
segel en hadde, besegelt by wylen heeren Frederick de Conine, in zynre tyt canonic onser voirs. kercken ten dom, sonder dat die suppliant hier yet meer op gedocht ofte geweten heeft, datter enich gebreck in den brieff wesen mocht. Nochtans es duer eenige oirsake 'tinhouden van de voirn. brieff gecomen tot kennisse van den schout onser stadt van Utrecht, want die erffge- namen van den voirn, Jacop Lam Wou- terss., de voerscr. make naer zyn doot nyet volgen en wilden, seggende, dat den brieff valsch was ende dat overmits dien die bueren in den brieff genaemt, in der heeren gerecht van den Dom nyet en woen- den, maer int gerecht van de heeren van Oudemunster, dat daer vast aen gelegen is, dat mitsdien die voirgen. overgifte nyet gerechtelicken geschiet ende dairom van geenre weerden en was, dairover onse voirn. schout van Utrecht den suppliant geapprehendeert heeft gehadt, ende hoe- wel hy suppliant versochte te rechte ge- stelt ende in justicie ontfangen te moe- gen werden , nochtans en heeft hy daertoe nyet connen geraken , maer hebben de burgemren. ende scepenen onser voirs. stadt Utrecht, kennende by huerl. sententie van den 10 February anno 34 , stilo Trajectensi, dat de suppliant sulex gedaen hadde vuyt erreure ende grovicheyt sonder enich pro- fyt daeraff the hebben , verclaert, dat de voirg. brieven voir den gerecbte in zynre presentie gecancelleert ende voertaen van geenre weerden gehouden souden werden , daer benevens dat hy komen soude voer tselve gerecbte ende bidden ons ende onse justicie om vergifnisse, dat hy oick tvoirs. officie niet meer bedienen en soude mo- gen, ende dat hy des sonnendages te groet vastellavont daeraenvolgende ghaen soude voer die processie te Buerkercke, bloets hoefts, met een barnende wassen toertse in zyn hant, die hy nae der processien offeren soude voer 'tweerdighe heylige sa- crament aldaer, ende voerts gebannen we- |
sen een jaer lang bynnen onse voirs. stadt
Utrecht te blyven byt verbueren van zyn lyff, condempneerende hem voerts in den oncosten tot taxacie van de voirs, gerechte, welcker sententie de suppliant naederhant voldaen heeft. Doch zoe hy daer duer grotelicken gediffameert ende dit by erreure ende sonder enige fraude gebuert es, als voirs. staet, heeit, hy ons om gracie ge- beden ende hem daerop te verleenen onse opeuebrieven, dairtoe dienende, Soe eest, dat wy de saicken voirs. overmerckende genegen wesende ter hede van den voorn. suppliant, ende willende hem in desen gracie prefereren voor riguer van justitien sunderlincx in consideratie, dat tgebreck hierinne gevallen, toegecomen is by erreure ende sonder enige fraude, denselven sup- pliant hebben in den gevalle als boven geoctroeyeert, geoirloft ende geconsenteert, octroyeren, oirloven ende consenteeren vuyt onser sunderlinger gracie by desen , dat nyettegenstaende de voirscr. erreur ende faulte, noch oick de condempnatie daer- nae gevolcht, hy van nu voertaen ontfan- gen ende geadmitteert werde tot zynen voirscr. schoutampte ende alle andere of- ficien daer hy toe gecoeren ende gepromo- veert zal werden, ende hebben hem daer- toe gereabiliteert ende reabiliteren by desen, restituerende ende stellende hem wederom tzynre goede fame, name ende vermaert- heyt, in aller manieren als hy was voer derselver condempnatie. Ontbieden u dair- om ende bevelen, dat ghy den voirn. sup- pliant van desen onsen tegenwoerdiger gra- cie ende reabiiitatie ende van al den in- houden van desen doet, laet ende gedoocht rustelick ende vredelick genyeten ende ge- bruycken, sonder hem te doen oft te laten geschien enich hynder, letsel ofte moeye- nis ter contrarien, want ons alsoe gelieft. Gegeven in onsen stadt van Bruesel den 14 dach van Junio, int jaer ons heeren duysent vyff hondert vyff endedertich, van onsen keyserrveke 'tl6, ende van onsen anderen rycken van Germanien, Castillien, |
|||||
|
166
|
|||||||
|
etc. 't 20. Ende was aldus ondergescre-
ven, by den Keyser in zynen rade, ende onderteyckent Herdinck. Doirweerders. Want die doerweerders
hoeren dienst op huyden nyet waergeno- men noch hem opten raethuys ter goeder tyt nyet verscenen hebben, soe sleten ende wesen borgemren. ende scepenen voer recht, dat zy- off dieghene diet zyn buerte is den dienst op huyden te verwaeren , den gerecht ter beteringe geven sel als zy yerst vergaderen, soe veel wyns alst gerecht ende die dienres selver mede drincken moegen. Ondaften bedreven. Want Cornelis Ale-
wynss. beleden heeft zekere ondaften byu- nen der stede van Haerlem, op alresielen dach leslleden bedreven gehadt te hebben. In den yersten Aelbert Claess., secretaris der stede van Hairlem, denwelcken hy by avonde after in zyn coliere van zvn tab- bert greep ende qualicken aensprack, soe dat hy hem ontlopen most. Item terselver tyt heeft hy noch een vrou persoen, ge- noemt Anna Ydts dochter, gaende om een kanne byers aengeveert, voert hoeft gesle- gen ende qualick toegesproken onder meer andere fey ten, daer in formen tot Hairlem op verhoert zynde. Ende dal hy oick daerenboven zyn selfs vader vant kerckhoff tot Haerlem met een bloet mes in zyn hant hebbende, zekere jaeren geleden, geeyscht ende gedreycht heeft gehadt te slaen, wair- omme hy tot Hairlem gevangen wesende , aldaer wtgebroken ende ontcoemen is, ende alhier weder gevangen ende terjus- ticie gestelt is worden, alsoe dat die schout wten naem van de Key. Maj. geconclu- deert heeft, dat men sulcx justiceeren soude an zyn lyff, criminelicken off anders na wysing van scepenen. Soe ist, dat bor- germren. ende scepenen, des van den schout wten naem van de Key. Maj. ver- maent wesende, gewesen hebben ende wy- sen mits desen voer recht, dat Cornelis Alewynss. voirs. gaen sel en sonnendage naestk. voer der processien te Buerkerck, |
mit een bernende waskeers in zyn hant,
ende omkoemende, int middel van der kercken zel hy die keers offeren voert eer- weerdige heylige sacrament. Ende en ma- nendage naestk. sel Cornelis voirs. komen voer den schout ende scepenen ende bid- den om vergifnisse. Ende en Dynsdach daer naestkoemende zel Cornelis voirs. be- devaert gaen tot ons lieff vrou tAmersfoert ende bethoen daeraff brengen den schout van Utrecht, dat hy zyn bedevaert aldaer gedaen zel hebben. Ondaften der waters. Want Sebastiaen
Peterss., Job Jan van Heusde, die mesma- kersz., Michiel Henryckss., die scoelapper, Gerryt Hermenss. ende Peter van Campen , beleden ende bekent hebben den goeden luyden , borgeren ende ondersaten derstadt van Utrecht by nachte ende ontyden, hoer stoepen , stylen , turven , houteren , rysen ende anders genoemen ende in hoerwaeck- steden gebrocht ende verbrant te hebben , v/aerop zy van de schout, wten naem van de Key. Maj. geapprehendeert, besproken ende geconcludeert zyn worden, dat men se dairomme overmits ende by sententie van borgemren. ende scepenen, tot verma- ning van den schout, als mergen brengen zel opter Oudermanhuys ende doensedair mit garden malcanderen corrigeeren int bywesen van den scerprechter die mede ondertusschen slaen sel, ende dat se voert en sonnendage naestcoemende gaen sellen voer der processien te Buerkerck bloets hoefts, ende omkoemende gaen sellen voert eerweerdige heylige sacrament, ende bid- den dair God van Hemelryck ophoerknyen om vergiffenissen, ende dan Yoert komen en manendage naestcoemende voer den raide op ten raethuyse, ende bidden schout, bor- germren. ende scepenen , wten naeme van de Key. Maj. voert om gracie ende vergif- fenisse. Soe est dat dairomme tvoirs. aen- gemerct, borgemren. ende scepenen, des van de schout wten naem van de Key. Maj., etc., vermaent wesende, gewesen hebben ende wysen mits desen voer recht, |
||||||
|
167
|
|||||||
|
dat die voirg, gevangenen gejusticeert zel-
len worden, ende zoo doen zellen in aire manieren als die schout wten naem van de Key. Maj. hiervoir geconcludeert heeft. Tier van dese voirg. vyff personen heb-
ben voir de processie te Buerkerck gegaen, ende om vergiffenisse den gerechte ge- beden. Want Gysbert Janss., wever, beleden
heeft dat hy den anderen wakers, die der goeder lude hout ende anders genomen had den, gevolcht ende hem byt genomen hout niede gewermt heeft, wairop hy by den schout, wten naem van de Key. Maj. geapprehendeert, te recht gestelt ende ge- concludeert is worden , dat hy dairomme by sententie van den gerechte bedevaert reysen zal tot onse liever vrouwe tAmers- foert, bynnen 8 dagen naestk. ende betoen dairoff brengen dat hy die bedevaert ge- daen zel hebben, soe ist dat borgemren. ende scepenen , des van den schout wten naem van de Key. Maj. etc., vermaent wesende, gewesen hebben ende wysen mils desen voer recht, dat hy die bede- vaert tot onse liever vrouwen tAmersfoert als voirs. doen ende betoen dairoff bren- gen zei. Ende sel komen voirdt alsdan voer den gerechte voirs, opten raethuyse ende toenen zyn betoen, ende bidden dair- enboven noch den schout, borgermren. ende scepenen van wegen Key. Maj. om gracie ende vergiffenisse. Heeft des vrydags den 26 November betoen gebrocht ende den gerechte getoent ende oick den gerechte om vergiffenisse gebeden. Joest ende Geryt van 'Eyck. Peter Foe-
king ende Thys van Alblas zyn moinboers gescict over die onmundighe kynderen van Joest van Eyck ende Geryt van Eyck, ge- brueders , haer beyder onmundige kynde- ren , te weten Jan, Cornelis ende Aernt, Joest van Eycken drie onmundige zoenen, dair moeder off is Engel, Jacob Janss. doch- ter, Joesten wyff was, Bertelmeeus ende Joest, Geryt van Eyken twee onmundige soenen, daer moeder off is, By gen Jan |
|||||||
|
Bruyness. dochter, Geryts voirs. wyff was,
saliger gedachten. Ondaften der wakers. Want Heynrick
Peterss, beleden heeft ende bekent den goeden luyden, borgeren ende ondersaten van desen stadt, by nacht ende ontyde, hoer stoepen, stylen ende ander berninge genomen ende in zyn waickstede gebracht ende verbernt te hebben, wairop hy van den schout wten naem van de Key. Maj. geapprehendeert, besproken ende gecon- cludeert is worden, Dat men hem by sen- tentie van borgemren. ende scepenen tot vermaning van den schout, brengen sel int scepenenhuys ende doen hem aldaer met garden hy den scerprechter corrigee- ren int bywesen van scepenen, ende dat hy en sonnendage naestk. gaen sel voer der processien te Buerkerck, bloets hoefts, ende omkomende voert gaen zel voert eer* weerdige heylige sacrament ende bidden God op zyn knyen om vergiffnisse. Ende dan voert en manendage naestk. komen voer den rayde op ten raythuyse ende bidden den schout, borgermren. ende scepenen in de naem van de Key. Maj. voert om gracie ende vergiffnisse. Soe ist dat dairomme tvoirs. aengemerct, borgermren. ende sce- penen , des van den schout wten naem van de Key. Maj. etc., vermaent wesende, gewesen hebben ende wysen mits desen voer recht, dat Henrick Peterss. voirs. ge- justiceert sel werden ende zoe doen zel in manieren voirs. als die schout wten naem van de Key. Maj. geconcludeert heeft. Heeft gebeden den 20 dach Decembris. 1536.
Clercampt. Item op huyden opten 13
avont den 5 January, zoe heeft Gerbrand van der Duyst, gecoemen zynde opten raythuyse, ende gehoert hebbendeintopen- bair voir den volcke lesen ende publicee- ren die ordonnantie van den clerckampt, van de oudermannen om die dairop te slaen ende te vercoepen, etc,, geseyt, her schout |
|||||||
|
168
|
|||||||
|
ende borgermr. ick protesteer dairoff want
hierop soe en heb ick mynen dienst nyet gecoft, inede seggende tegen den volcke opten buyse present wesende: Ick Deem u hier mede off tot oirkonde, ende beeft oick den secretaris dairop gegeven zyn sallaris om geteyckent te willen bebben in de stadt boick dese zyn protestatie. Idem. Gysbert van der Yoert Valen-
tynss. beeft op huyden zynen geboirlicken eedt gedaen, dat clerckampt van den ouder- rnannen recht, vermoegens der ordonnan- tie dairvan wtgehangen , trouwelicken ende wel te bedienen ende te bewaeren, ende heeft geset tot zynen lyve. Molen in de weert. In der saicken ende
gescil tusscben Jan van Lexmonde ter eenre ende Geryt Zass ter andere zyden, berue- rende dat Geryt Zass lange jaeren dat erve beboerende Jan van Lecxmonde voirs., ge- legen in de weerde by de leslen steene brugge, met zyn moelen ende moelenwerff eensdeels dairoff betymmert heeft, ende oick een huysinge dair opgeset ende doen bewoenen, voirts dat voers. erff mitte moe- len kerre dairover te doen ryden ende mit pueyn doen beladen, ende tot zyn scoensten ende besten oirber doen gebruyc- ken ende besigen heeft, dairdoir Jan van Lecxmonde geen profyt van zyn erff voirs. beeft gehadt oft genoeten, dan heeft die renten wtet voirs. erff gaende altyts ter goeder tyt moeten betaelen ende van alle rechtvorderinge vryen ende quyten. Dese voirs. saicke aengemerct, heeft Geryt Zass mit zynen vryen moetwille dese zyne saicke voirs. gestelt ende gebleven aen den raet van dese stadt, soe beeft die raet daerinne verclaert ende geordineert, ver- claren ende ordineren mits desen, dat Ge- ryt Zass voirs. Jan van Lecxmonde voirs. geven sel eens vyff ende twyntich kar. gl., ende dat voir de scade ende interest dat Jan voirs. daerby gehadt ende voir dat deel erffs, dair Geryt Zassen voers. moe- lenwerff off den omganck van den moelen -op staetj twelck Geryt Zass ende den zy- |
|||||||
|
nen ten ewyge daigen hebben ende ge-
bruycken moegen, onbecroent van Jan van Lecxmonde voirs. off zyn erffg. Dan dat huys dat Geryt Zas op Jans voirs. erff als voirs. getymmert heeft, zel hy nae hem nemen off Jans voirs, gemoede dairoff heb- ben tot koere van Jan voirs. , ende voirts sel Jan van Lecxmonde voirs. zyn erve hebben gebruycken, wtgesceyden dat deel erfs dair die moelenwerff als voirs. opstaet, nae vermoegen zyn segel ende brieff, als by voirtyts plach te doen. Ende indien Jan voirs. hem vermeten wil noch meer aen dese stadt ten afteren te wesen, dair mach hy supplicatie off maicken voer den rayde, die men hem tot redelickheyt be- lieven zel. Greefmeyster. Jacob Luytgenss. is by
den rayde toegelaten, weder zynen dienst van 't greeffmeysterscap aen te veerden ende te hebben, ende dat die cameraer hem voirtaen de stryp laten volgen ende leveren zel. Cruyper. Gysbert Claess., sackdrager ,
beeft zyn eedt gedaen als cruyper, ende zel cruypen omtrent Vredenborch. Dire van Oey, schilder. Dire van Oey,
scilder, ende Michiel Bertelmeeuss. , lyn- newever, zyn momboers gescict over Jan Gerrytss. dekenmakers onmundige zoen , die hy hadde by Willemtgen zynen wyve, borge voir de momboers Cornelia, Jan de Milden , wedue. Corn. Jacobss. van Mabuge. Dirck de
Goeyer ende Jan Foeyt, zyn momboers gescict over die drie onmundige kynderen van salige Huych* Jan Zymonss,, die hy hadde by Emmigen zynen wyve. Borge voir de momboers Cornelis Jacobss. van Mabuge. Scoelgelt. Overcomen by den rayde ,
dat die stadt duerweerders die weet doen zellen alien dengheenen, die scoelgelt sunt Jeronimus van boir kynderen sculdich zyn, tselve te betalen bynnen veerthien daigen naestkoemende off daer en tenden sel raent hoer moegen wtpanden. |
|||||||
|
169
|
||||||||
|
Verhuren der vleysbanken* Belieft by
den rayde , dat men Willem Dirckss., die 't raethuys bewaert, ende die de clock be- wairt, mede in de rasoen cedel als men die vleysbancken verhuert, setten sel. Dievery. Want Neel van Leyen befaemt
is geweest seker percelen van gaeden ge- stolen te hebben, als zy oick voirt gerecht genoech beleden heeft, wairomme zy ge- vangen ende by den Schout wten naem van de Key. Maj. geaccuseert es geweest ende geconcludeert, dat men se dairom behoirde te rechten an hoir Jyff off anders criminelick na wysinge van borgemren. ende scepenen. Soe aengemerct dan hoir con- fess ie, wesen dairomme borgemren. ende scepenen ende wysen mits desen voer recht des van den schout wten naem van de Key. Maj. als hertoge van Brabant, grave van Hollant ende erffheer van der stadt, steden ende landen van Utrecht, etc., ver- maent wesende, dat men se mergen op saterdach naestk. setten zel optie kaick ende snyden hoir reenter oir aff, ende wort dairenboven gebannen, te reysen wter stadt ende stadtvryheyt ewelick dairaff te bly- ven op hoir iyff. Ende want Katryn van Amstelredam,
Neel van Leyens zuster, oick befaemt is geweest met dieven ende diefeggen om- gegaen te hebben ende van dien te genie- ten , alse zy voirt gerecht genoich beleden heeft, daerse by den schout van Key. Maj. wegen op gevangen ende geaccuseert is worden. Soe aengesien dat zy 'tvoirs. mer niet anders van dieverie beleden heeft, wesen dairomme borgemren. ende scepenen ende wysen mits desen voer recht, dat se mit Neel hoir zuster gaen zel wt deser stadt ende slatvryheyt ende daer wtblyven zel ewelick opt verboeren van hoer reen- ter oer. Steenen brug in de Weerde. Overcomen
by den schout, borgemren., scepenen ende rayde , dat men Jan van Lecxmonde van der stadt wegen geven zel voer alsulcke actie, als hy heeft op dese stadt ende over YII. |
||||||||
|
lange jaeren geclaicht heeft, heercomende
van zyn erve ende der huysinge dair hy op begonnen had te tymmeren , gelegen in de Weerde by der veerster steenen brugge aen de westzyde der graften, die sorarae van negen ende twyntich kar. gl,, te beta- len sunt Victoer naestkoemende deen helft ende te kersmisse dair naestvolgende dander helft, des sel Jan voirs. zynen oirber ende profyt met zyn erve voertaen moegen doen. Ende behouden die sly tinge oft overdracht by den rayde lusschen Jan voirs. ende Geryt Zass , beruerende Geryt voirs. moe- len ende moelenwerff, etc., in hoer weer- den te blyven. Cyrurgicus. Meyster Claes Tyelmanss.
an sunt Jansvelt is aengenomen tot dezer stat cirurgyn in de stede van Mr. Aelbert die Rover, saliger gedachten , ende hy heeft op huyden zynen behoirlycken eedt gedaen. Tien buren ondfir S, Meert. loom. Die
thien bueren onder sunte Meertyns loern is bevolen te laeten maeken een leer mit een haick ende noch een cleyn leer. Straetmakers. Overcomen by schout,
borgemren. ende scepenen, dat die twee duerweerders die weet doen zellen den straetmakers, dat se den yersten manen- dach nae Pancraty naestk. hier binnen Utrecht wesen ende die straten daer gaten in zyn gebroken terstont maken sellen byt verboeren van een kar. gl. alle dage, ende zy zellen den borgeren ende ondersaten die hoir straten zyn gebroicken, die weet doen, dat se steen ende sant rede hebben ora hoir straten te laten maicken byt verboeren van een kar. gulden. Backers en moel. slagen. Henryck Dirckss.
wten name van de bueren ende geerffden, gelegen in de backer ende moelemans sla- gen aen der stadt cingel, heeft geprotes- teert, dat zy overbodich zyn tot vermaning van der stadt altoos wederwerck te wil- len doen mitten halven sloet. In den Lap. Want Loeych Willerass.
in den lap, wtgetapt heeft bynnen die 22
|
||||||||
|
*
|
||||||||
|
170
|
|||||||
|
dat men die pael die by Alyt Hasen op
hoir erff, gelegen by de regulierbrug voer aent eynt van hoir muer geset is, oflcor- ten zel op drie voet hoichte nae boven die muer, ende Dirck Janss. voirs. zel een pael daerby setten van gelycker hoichten, ende waert dat Dirck voirs. Alyt voirs. tot eniger tyt aen hoir erff ende muer voirs. scade dede, dat zel hy hoir verstoeren by den gerechte. Cordewaniers gilde, Overcomen by den
raide, dat Jan Gerrytss. de Ridder, ende Dirck Heynrickss. Buermans, als dekens in der tyt van de cordewanier gilde , tottes gilde behoeff voirs. zellen coepen van Pe- ter van Doejenborch, Joffr. Mergriet, Jans wedue van Doeyenborch ende die nagela- ten kynderen van Jan van Doeyenboch , alsulcke erve als hem toebehoerende ende gelegen is after sunt Jacob opt Sant, omme alle die gemeen gildebrueders ende elck bysonder aldair te stellen ende te ordine- ren hoir cuypen ende calcken voer hoir ende hoir nacomelinghen dat gildebrueders zyn vant voirs. gilde. Wairomme die raydt overcoemen heeft
dat nyemant voirtan loeyen noch calcken sellen dan optie voirs. plaetse dat corde- waniers zyn, opt verboeren van twee kar. guld., soe dicke yemant daerop bekuert wert, halff tot 'sKeysers ende halff ter stadt behoeff, wtgesceyden diegheenen die nu op dese tyt selve eygen erve dairtoe hebben ende zelfs gebruycken sonder ye- mant anders vreemders by hem te hebben off te verhueren, ende dat tot gheen af- terdeel van de graften ende diepten deser stadt en is. Eedt van Zuylens dienre. Zweer Her-
menss. heeft zynen eedt gedaen tsecreet van de scepenen earner te helen, die scrif- tueren nyet wt te scryven ofte te openen buyten consent van den gerechte ofte zyn meyster, ende voirts den schout ende ge- rechte mit zyn meyster gehoersaem te we- sen , «tc. Wakers. Want Ysbrant Henrickss. snyer
|
|||||||
|
duysent roeyen na der stadt van Utrecht,
contrarie die placaten der Key. Maj. dat kenlyk is, wesen dairomme borgemren. ende scepenen, des van den schout wten naetn van de Key. Maj. vermaent wesende ende wysen mits desen voirrecht, dat hy ter beteringe geven zel vyff ende twyntich kar. gl. nae vermoegen der placaten dairaff wesende. Byerdraeger. Claes Janss., alias danser,
lieeft zynen eedt gedaen opte dragerie vant byer. Greefhieester. Belieft by den rayde dat
men Jacob Luytgenss. den greeffmeyster voirtan geven sel voer zyn dachueren 's daicbs vier stuvers, tot wederseggen van den rayde. Stats speelluden. Overcoinen by den
raide, dat men desen stadt speelluyden tot boer instrumenten behoeff, die se nu vernyet ende cost om gedaen hebben, scencken zel eens drie pont groit, mitcon- ditien oft dieselve speelluyden oft enich van hem. van hier vertrecken souden wil- len ende dinstrumenten mede nemen wau- den, die soude zyn aenpairt van dien drie pont groet voirs. der stadt weder betalen, oft sterftyemant van den speelluyden, den erflg. zellen dan oick cloen als voirs. Statsrmiren te rcformeren. Overcomen
by den rayde, dat men van der stadt we- gen goede luyden mannen ende vrouwen aenspreken ende willigen zel om elcx ze- kere penn. te lenen omme der stadt mueren after die lauwers mede te reformeren, ende dat die borgermrs. ende Herman vanLeeu- wen , cameraer, wten naem van de stadt elcken geloeven zellen die geleende penn. weder te betalen off doen betalen als hoir eygen scult, te kersmisse naestk. Des heb- ben die gemeen scepenen ende rayde we- derom beloeft den borgermren. ende den cameraer voirs. te oniheffen ende scadeloes te houden op ter stadt cost. Pael by Regul. brug. In der saicken
tusschen Dirck Janss., houtcoper, ende Alyt Hasen, is overcomen by den gerechte |
|||||||
|
171
|
|||||||
|
voir hemselven gewaict, Jan Jan Hertkerss.
scoemaker, ende Rutger Pauwelss. van Neerden , Iynnewever, voir ander luyden gewaict hebbende, bevonden zyn en vry- daichs snachts op te waick slapende, ver- moegens informatien daervan zynde, wair op dat se den schout van Key. Maj. wegen te recht gestelt heeft ende geconcludeert, dat men se daeromme behoirde te corrige- ren nae vermoegen d'ordonnantie daeraff zynde, wairop die voirs, waickers hem hneslicken verantwoirdende, sulcx genoich beleden hebben, biddende om gracie, soe ist dat borgermren. ende scepenen , des wten naem van de Key. Maj. als greve van Hpllant ende erffheer slants van Utrecht, etc., vermaent wesende, gewesen hebben ende wysen mils desen voer recht, dal se alle drie mergen bedevaert reysen zellen tot onse liever vrouwen tAmersfoirt ende betoen dairoff brengen, ende comen dien dach wederom ende gaen op Woensdaichs smergens opt vleyshuys in de vangenisse , ende sitten aldair te water ende te broet f alse Ysbrant voirs. twee daigen ende die ander twee drie daigen, ende dat se daer en tenden coemen zellen op ten raythuyse ende bidden den gerechte van Key. Maj. wegen om vergiffenisse, Hebben gebeden des manend. den 4 Septembris ende betoen gebracht. Louwers gilde, Schout, borgemren., sce-
penen ende rayde der stadt van Utrecht, zyn overcoemen ende zyn des tevreden ten versoecke van de louwergilde bynnen Utrecht, dat se zellen moegen verwerven off coipen een stuck erfs, gelegen buyten aen de oestzyde van de Weerde, toebehoe- rende die Weerde, twelck zy van den dom- proesten tUtrecht in erffpacht houden off gehouden hebben, ende dat se tselve erve sellen moegen bewerfbalcken ende om hoir vellen in de graft van de Weerde te ha- venen ende scoenmaken moegen, oirbaeren ende gebruycken tot hoeren scoensten on- becroent van dese stadt van Utrecht. Be- |
|||||||
|
houdelick den wagenwech dairby gelegen
aldair te blyven nae behoeren. Waickers. Want Geryt Evertss., upper- .
knecht ende Tonis Heynrickss., lyndreyer, ondersaten voer hemselven gewaict heb- bende, bevonden zyn slapende, daerdoer zy hemselven besculdicht ende om gracie gebeden hebben, wairop die schout van Key. Maj. wegen hem te recht gestelt ende geconcludeert heeft, dat zy dairomme op mergen gaen sellen bevert tot onsen liever vrouwen tAmersfoirt ende brengen daeroff betoen, ende komen en manendaich naest- komende ende bidden den schout ende ge- rechte in den naem van de Key. Maj. om vergifnisse, wesen dairomme borgemren. ende scepenen, des van den schout wten naem van de Key. Maj. als greve van Hol- lant ende erffheer slants van Utrecht ver- maent wesende, dat zy doen sullen als die schout voirs. geconcludeert heeft. Heb- ben betoen gebracht ende om vergiffenisse gebeden des manendaichs den XI Septem- bris. Kelnaer onder Hasenberch. Belieft by
den raide in de coep van den kelnaer on- der Hasenberch ende anders als van stadts wegen gecoft ende op gisteren voer schout ende scepenen tUtrecht int gerecht ontfan- gen is van Jeronimus de' Rovelesca de Brebia ende Joffer Janna Jans dochter van Valckendael, zyn wyff. Idem. Belieft by den rayde, dat Heyn-
rick van Ravezwaey , cameraer, van stadts, wegen betalen zel Jeronimus de Rove- lesca de Brebia, als man ende voicht van Joff. Janna Jans dochter van Valcken- dael, zyn huysfrou, alsulcke vier ponden stadt erffrenten alse gaende zyn wter huy- singe, geheeten Hasenberch, te weten van dese nabescr. jaeren, alse van de jaeren 1527 ende 29, van elcke j-air 4 pont stadt- pay, elcke pont van vier licfite stuvers * facit 32 lichte stuvers, facit aen Hollants gelt, 25 stuvers twee oirt, ende noch van de jaeren 30, 31, 32, 33, 34, 35 ende 22*
|
|||||||
|
172
|
|||||||
|
van Hoichstraten als stadthouder generael,
etc., ende geexecuteert des donredages den vyften dach Octobris. Scerprechter, Meyster Jan Dirckss. van
Appelborn in den lande van Munster, heeft zynen eedt gedaen als scerprechter ende voirt tsecreet van de justicie, etc., nyet te reveleeren, ende oick nyet wter stadt te reysen buyten consent van den schout. Stadsbeer. Belieft by den rayde, dat
Hermen van Leeuwen, cameraer, betalen zcl Tonis Dirckss. buyten Tollestege poirt, thien gulden achtien dalve stuver, heer- comende van de coip van den beer die van stadtswegen van hem gecoft is op sunte Mertyns avont lestleden, ende voirts ge- sconcken geweest den stadthouder op Vre- denborch, diewelcke yerst by den besienre gans gescouwt wesende, nae by den slager ongans bevonden is, beheltelicken dat den cameraer voirs. dese voirs. penningen aen de besienre weder nae de zess weken innen ende doen wtmanen zell. 1537.
Coster te Buerkercke. Ariaen Floriss.
wtie Nyepoort, coster te Buerkercke, heeft tot borge gestelt Jan van Wely, Goeyert van Gelre ende Reyer van Lutsemborch , omme alle dat geen dat hy by inventaris van de kercke wegen by de kerckmeysters ontfangen, wel bewaeren ende weder leve- ren zell nae behoiren, als een goet getrou coster sculdich is te doen , ende die bor- gen voirs. hebben elex een voerall daer- voer geloift. Claes Meertenss., scitder. Aert Tyel-
manss. ende Aert Willemss, zyn momboers gescict. over Cornelia, salige Claes Meer- tenss. die scilders onmundige dochter , die hy hadde by Gerborch zynen wyve, borge Frans Boegert, Jan de Bruyn. Stadsbeer. Belieft by den rayde, dat
Hermen van Leeuwen, als cameraer van stadts wegen ontfangen zell van Goeyert Peterss., verckenscouwer, die somine van |
|||||||
|
36 paeschens wtgaende, van elckejair vier
pont stadt paey ende elck pont van stu- vers Holl. facit, vyff guld. ende 12 stu- vers, beloept te samen zess gulden, zeven stuvers, 2 oirt. Blasfemeringen. Want Hermen Peterss.,
woenende in Tollestege, onse lieve vrouwe Maria, die ruoeder ons heeren Jesu Christi geblasphameert heeft, seggende , dat se een vrouwe geweest was gelyck als twee andere lichte vrouwen, die daermede mit- ten voirs. Hermen in een lichte herberge int gelach saten, ende dat se mede by- geslapen hadde gelyck die voirs, lichte vrouwen gedaen hadden , waerop hem die sellout vuyten name Key. Maj. onsen alder genedichsten heere geinformeert, denselven geapprehendeert ende hem voir borger- mren. ende scepenen te recht gestelt ende geconcludeert heeft, dat men tselve be- hoirden te corrigeeren criminelick aen zvn lyff ofte anders criminelick off" civilick nae gelegenthey t zynder misdaet, ende gemerct dan Hermen voirs. dese blasphemie beleden ende bekent heeft, wysen dairomme bor- germeysteren ende scepenen voer recht, des van den schout vuyten name Key, Maj. als grave van Hollant ende erffheer 'slants van Utrecht, etc., vermaent we* sende, dat men den voirs. Hermen stellen sail een ure lang op ter kake met een tytel op zyn borst ende hem dan een gloeyende yser doer zyn tonge gesteken zal werden, ende bannen hem dairenboven drie jaeren na den anderen bynnen dese stadt, ende bynnen duysent roeden van dese stadt, ende dair nyet buyten te gaen byt ver- boeren van zynen lyve ende goeden, ende die voirs. drie jaeren overstreken zynde , sal hy gaen tonser lieven vrouwen tAmers- foirt bedevaert; ende brengen alsdan be- toen opten raythuyse ende bidden dair God van Hemelryck, zyn lieff moeder onser lie- ver vrouwe, voirts den schout wten naem van de Key. Maj,, borgermren, ende ge- rechte ora vergiffenisse. Dese voirs. sen- tence is geapprobeert by myn gen, heere |
|||||||
|
173
|
||||||
|
acht gulden, in betalinge van thien gul-
den ende achtiendalve stuver, diewelcke van stadts wegen wtgegeven waeren in de coep van eenen beer, die op sunte Meer- tyns avont lestleden gecoft was van Tonis Dirckss., buyten tollesteech, ende voirt den stadthouder op Yredenborch voir gans ende goet voir den knoep gescout wesende gesconcken, dan die selve beer is nader- hant by de slagers op Vredenborch voir den knoep int bereyden ende scoenmaicken ongans bevonden. Ende voirt hebben die selve slagers den beer voirs. met bernen ende in den rugge ende elders te snyden zeer verdorven ende mismaict gemaict om voert te vercoepen ende voert die dermen ende ingewant, ende is den scouwer int leveren van den beer nyet te bande ge- coemen, wairdoer die scouwer afterdeel ende verlies gehadt heeft, alsdat die rayt genoich kenlicken gemaict is. Soe ist, dat den raet belieft heeft, dat hy twee gulden achtiendalve stuver corten, ende mits ge- vende die voirg. acht gulden van de res- titutie van de voirs. beer volstaen zel. S. Hiero. hofstede, Overcomen by den
gerechte, dat die excysmeysters van de torffzys nu in der tyt, zellen moegen voirt- vaeren op ten torffende scouwen , by hem den 8 dach in Meert als gisteren by Leeuw, der stadtdienre beset ende aengehaelt als verboert, after by sunte Jeronimus hoff- stede omtrent die gildbrugge, alsoe Willem Evert Hollen zoon daermede om den zys te ontfeeren sonder wetenscap van den excys- meysters ofte hoer bewaere te doen, al- dair wten rechten wege gevaeren was con- trarie des raets slytingen, ordinancien, beluydingen ende anders daervan wesende. Koerer op Buerkerck toern* Vrederic Bruynsz. van Moers, snyer ende borger van dese stadt, h,eeft zynen eedt gedaen op huyden alse koerrer op buerkercktoirn, te weten , dat hy die Ro. Key. Maj. als erffheer deser stadt ende landen van Utrecht, etc., die stadthouder, schout, borgemren., scepenen , [rayde , borgeren ende ondersa- |
||||||
|
ten deser stadt van Utrecht, gehoirsaem ,
hout ende getrou zal zyn, ende wel te waken ende al te doen dat een goet ge- trouwe koerre sculdich is ende behoirt te doen, etc. Peter die koerrer. Want Peter die koe-
rer hem ontgaen heeft tegens zynen eedt ende ordonnnantie vant koeren, alsoe hy dese stadt waick op geblasen hadde, aleer op Vredenborch den waick opgeblasen was, wairomme hy by den schout van Key. Maj. wegen geapprehendeert, te recht ge- stelt ende geconcludeert is worden, dat men hem van zyn officie priveren ende 10 jaeren lang wter stadt ende stadtvryheyt van Utrecht bannen soude opt verboeren van zyn twee vorste rechter vingeren, soe aengesien zyn confessie ende des schouten voirs. conclusie, wesen borgemren. ende scepenen ende wysen mits desen voir recht des van den schout wten naem van de Key. Maj. als grave van Hollant ende erff- heer slants van Utrecht, etc., vermaent wesende, dat hy ewelichen van zyn officie gepriveert ende 10 jaer lang wter stadt ende stadtvryheyt gebannen wesen zel ende bannen hem mits desen opt verboeren van zyn twee voirste rechter vingeren. Leprosen. Want Jan Willemss. van de
Veer, Jan Reyerss. van Utrecht tot Wyck int sieckhuys woenende, ende Jan Matyss. vanColen, alle drie leprosen, boven verbot mit desen stadt clocken ende oick beveel den poirtiers van desen stadt gedaen, hoir habyt verwandelt ende alsoe steelsgewys bynnen deser stadt gekoemen zyn, wairop zy van den schout van Key. Maj. wegen geapprehendeert, te recht gestelt ende ge- concludeert is worden, dat men se be* hoirde te bannen wt dese stadt ende stat- vryheyt ewelicken op hoer JvfF. Soe aen- gesien die ongehoirsaemheyt ende verwan- delnisse des habyts van de drien leprosen voirs. mitte conclusie van den schout voirs., wesen daeromme borgermeysteien ende scepenen, des van den schout wten name van de Ro. Key. Maj. als erffheer slants |
||||||
|
174
|
|||||||
|
van Herff zynre huysfrouwen tot dese stadt
behoeff, den rayt die daerop geladen was aengegeven, voirgelesen ende gepresen- teert, welcke coep die rayt aengenomen , belooft ende geaccepteert heeft. Lanteerndragers. Want Aert Heynrickss.
ende Heynrick Willemss., geswoeren lan- teerndraegers der stadt van Utrecht, be- vonden zyn opte waick in een toirn, daer zy hem in neder geslegen hadden, gesla- pen te hebben als sy selfs genoich beleden hebben, twelck al tegens hoeren eedt ende ordonuancie van myn gen. heere die grave van Hoechstraten, sladthouder generael, etc., die zy bezwoeren hebben , geschiet ende gedaen is, waerop zy by den schout van Key. Maj. weghen geapprehendeert ende te recht gestelt zyn, ende heeft die voirn. schout geconcludeert, dat men hoir daeromme behoirde als meynedich sonder gratie te straffen, achtervolgende die or- donnantie voirg. oft anders criminelick ofte arbitralick nae gelegentheyt van de mis- daet. Aengemerct hoer selfs confessie ende informatie, dairvan den gerechte genoich gebleken zynde, wesen dairorame bor- germren. ende scepenen, des van den schout van Key. Maj. wegen onsen alregen. heere als grave van Holiant ende erffheer slants van Utrecht vermaent wesende ende wysen mits desen voer recht, dat men hem beyden openhaerlicken opte kaeck setten ende geselen zel met roeyen , ende bannen hoer noch daer en boven bynnen dese stadt te moeten blyven twee jaeren lang naestcomende geduerende, sonder aen desen stadt mueren ofte waick te moegen komen, opt verboeren van elcx hoeren twee voerste vingeren ende dairnae ewelicken wt dese stadt ende stadtvryheyt gebannen the wesen, ende verclaeren hoir voirts ina- bel om dese voifg. officie off diergelycke officie ummermeer te moegen bedienen. Visitatie der rekeningen, Mr. Gery t Renoy,
auditeur, heeft op huyden zyn rapport van de zwaricheyden die in Heynrick van Rave- swaeys ende Hermen vanLeeuwens, came- |
|||||||
|
van Utrecht, etc. , vermaent wesende ,
ende wysen mits desen voer recht, dat se iehoiren gebannen te wesen wt dese stadt ende statvryheit, ende bannen hoerdaerwt mits desen ewelicken op hoer lyff. Dievery* Want Coen Jacobss., alias
slaeblas, qualicken geleeft heeft met zyn ouders ende zyn suster dat eten afgedwon- gen ende geslagen heeft, voirts seker stroe ten huyse van myn vrou van Keness., twelck daer over die muer geworpen ende gestolen worde, wecbgedragen heeft, wair op hy gevangen is geweest. Eude die schout geconcludeert heeft, dat men hem dairornrae behoerde opte kaeck te setten ende te geeselen, ende voirt te bannen wter stadt ende stadtvryheyt twyntich jae- ren lang, byt verboeren van zyn lyff. Soe aengesien zyn quade ibey ten voirs. ende oick zyn quaet leven, dat den gerechte genoech kenlicken gemaict is, wesen dair- omme borgemren. ende scepenen ende wy- sen mits desen voer recht, des van den schout vvten naem van de Key. Maj. als erffheer slants van Utrecht, etc., vermaent wesende, dat men hem bannen zel ende bannen hem mits desen wter stadt ende stadtvryheyt van Utrecht twyntich jaeren lang naestkomende geduerende, byt ver- boeren van gegeselt te worden opte kaeck, ende daernae gebannen te wesen wter stadt ende stadtvryheyt ewelick op zyn ljff. Vkecur, van Jutfaes, Jan Spruyt ende
Jan Mateuss. , zyn momboers by schout ende borgemren. geset, over Anna onraun- dige dochter van salige her Lambert Janss. van Turnout, vicecureyt van Jutfaes was, die hy hadde by Agnies Hermens dochter. Groot en cleyn Lichtenberch. Op huyden
is by den yersten borgermr. Goeyert Bol, den coepcedel ende voerwairden van den coep van de alinge huysinge ende woe- ningen van groet ende cleyn Lichtenberch mitte after ende sydelwoeningen ende al- ien hoeren toebehoeren, gemaict wesende van dese stadts wegen met Joncker Wil- lem van Rossmynen, jonckfrouwe Anna |
|||||||
|
175
|
|||||||
|
raers rekening waeren, geopent, ende dairvan
mit andere zwaricheyden der stadt zyssen aengaende, gedebateert ende vercalt, ende naedat alle zyne saicken gedebateert wae- ren , heeft hy die rekening van beyden die cameraeren voirs. opte kist geleidt ende ongesloten gelaten, ter tyt hy die andere navolgende cameraeren hoer rekening ge- hoort sel hebben, etc. Waker op Vredeborch. Dirck Dirckss. ,
upperknecht, borger deser stadt, heeft zynen eedt gedaen als waker op Vreden- borch toirn, in de stede van Cornells de porter. Lanteertidragers. Jan Stael, mesmaker,
ende Tonis Willemss., lynnewever, heb- ben hoeren eedt gedaen als lanteerndragers in de stede van Aert Henrickss. ende Hen- rick Willemss. Rabbauwerien. Alzoe Claes Corneliss.,
alias kynt van Leyen, ende Claes Janss. van Oesterhout, geapprehendeert zyn by den schout van Key. Maj. wegen, dairop hy hem geinformeert ende hoer te recht gestelt heeft, doir welcke informatie be- vonden is als zy oick selfs genoech bele- den hebben, dat zy die goede luyden byn- nen dese stadt als zy hoer doeren open gedaen hadden, hebben zy die voirt open gedrongen ende voir de dueren ofte in huys wesende, begeert dat men hem eten ge- ven soude, eten hebbende wouden zy drinc- ken ofte gelt hebben ende hoir gedreycht te slaen, oft dat men thoer geven soude, ende voert den luyden qualick toegespro- ken, hoir vaders werck heten doen, ende voirt andere rahbauwerien ende quade fey- t«n geperpetreert ende gedaen hebben, wairomme die voern. schout geconcludeert heeft dat men hem dairomme wel en bet behairde te doen corrigeeren, criminelick oft arbitralick nae gelegentheyt van hoer misdaet. Aengemerct hoer confessie ende informatie voirs., daervan den gerechte genoich gebleken zynde, wesen daeromme borgermren. ende scepenen, des van den schout van Key. Maj. wegen onsen alre- |
|||||||
|
gen. beere als grave van Hollant ende
erfFheer slants van Utrecht vermaent we- sende ende wysen mits desen voir recht, dat men hem beyden opte kaeck setten ende wel ende bet geselen zel mit roeyen ende bannen hem noch daer en boven ewelicken wt desen stadt ende statvryheyt op hoer lyven. Henrick die clockegieter. Willem van
Liesfelt heeft op huyden den schout, bor- germren., scepenen ende rayde aengege- ven, hoe hy gemolesteert wordt van Dirck Wte Weert, ende heeft sekere copie van sly tinge ende quitancie van Henrick die clockegieter, als scutmeyster der stadt van Utrecht den rayde ovegelevert, begerende dairop appoinctemente ende dat die rayt hem daervan gaerandeeren ende scadeloes houden woude, waerop die rayt hoir delay ende beraet namen, ende dairnae protes- teerde hy daervan dat hy 't den rayde aengegeven hadde. Oostersch koim. Verclaert by den rayde
dat nyeinant woenende boven opte coirn- merct ende beneden opte Nuede, in de limiten van de rechte mercte geen oesters- koirn ofte koirn dat van over zee comt en zelien moegen vercoepen opte weeck merct- dach in hoeren huysen ofte voir hoeren cteuTen met sacken ofte staelen , anders dan opte regulierbrugge ende tusschen dat vrouwen huysgen, staende aen de Nuede ende dat vleyshuys, opt verhoeren vant selve koirn nae vermoegen dordonnantie, daervan gepubliceert anno 1534 des dyns- dages den 21 July lestleden. Huys 'tLam. Overcomen by den rayde
in der saicke tusschen Heynrick Eelgiss. , aenlegger ter eenre, ende Willem Bonert, erffhuysmeyster, verweerder ter andere zyden, beruerende die vercoepinge van die helft van de huysinge van Heynrick Eel- giss. voirs., staende oistwert by de weert- poert daer 'tlain voir staet, alse dat Willem Bonert voirs. ongehouden zel wesen van Heynrick Eelgiss. voirs. , tgelt daer die helft van der huysinge voirs. om vercoft |
|||||||
|
176
|
|||||||
|
is, te moeten leveren, alsoe zy pertjen
voirs. tsamen voirwairden gemaict bebben gehadt ende zulcx in hoeren voerwaerden nyet begrepen en is, ende die brieve van de erffhuysmr. zulcx nyet en vermelt, dan is belieft by den rayde, dat Heynrick Eelgiss. voirs. opten coper van de helft van de huysinge voifs. alsulck recbt zel moegen vervorderen gelyk Willem Bonert als erflbuysmr. soude moegen doen. Toverie, Overcomen by den scbout ende
gerechte, dat Mergriet, Pous van Rossums huysfrau, die geaccuseert is geweest van toeverien, ende dairop gevangen sittende is, op borchtochte suffisante , sel ofFgaen wter vangenisse. Beheltelicken dat hoer borgen altoes gehouden zellen wesen tot vermaninge boer wederomme te leveren ter plaetse daer zy nu is, ende tgewysde van de scepenen te voldoen opt verboe- ren van 's beeren boechste boeten, Magdalene wyn. Op huyden is by schout,
borgermren., scepenen ende raide over- coemen ende belieft, dat die rayt voirtan opte stacie van Magdalene, wyn bebben zellen.
1538.
OverspeL Nellegen, Jacob Beyndoks
wyff, beeft Fychgen, Aert van Scoenho- vens dochter aengeseyt, dat Fycbgen voirs. boer toegeseyt beeft, dat zy by den scho- laster tot Oudemunster , Mr. Aert Buyser , boeleerde ende geslapen hadde, twelck zy boir verraat den recbte genoecb zynde te bevvy sen.
Craenkynderen. Peter Arryss., Cors Heyn-
rickss., Dirck Gysbertss. ende Heynrick Willemss., bebben die ordonnantie van den wynzys als craenkynderen bezwoeren, oranie die te onderhouden. 'tOude raethuys. Goeyert Bol, yerste
borgermr., heeft den rayde tkennen gege- ven, dattet grotelick van noede waer den gevel vant oude raylhuys voer buerkerck staende, off te breecken ende te vernyeu- wen, alsoet in grote sorghe stont, datter |
huysen ende menschen dairaff gescadicbt
souden worden, indien die gevell storten. Ende heeft die rayt belieft te vermaicken. Lanteemdrager. Beyer Wouterss., lyn-
newever, beeft voir den onderscout zynen eedt gedaen als lanteemdrager in de stede, Brantsteech. Overcomen by den rayde ,
dat die bueren ende buysingen, zy zyn verbrant ofte nyet behoerende onder die brantlrap gelegen over die brantstege, teser tyt gelden ende betalen zellen don- costen van de baecken ende lederen ende leeren emmers, die tot beboeff van de voirs. branttrap gemaect zyn. Dire Willemss. van Abcou, past, van S.
Geertr. Her Dirck Willemss. van Apcou, pastoir van sunte Geertruyden parocbie tUtrecbt, beeft op huyden schout, bor- germren. , scepenen ende rayde te kennen gegeven, op ten raythuyse vergadert we- sende, dat hy aen de melaten ende siecken buy ten wittevrouwen poerte ten afteren was twee jaeren verscenen renten, alse elex tsiaers eenen gouden gulden die zyn pastorie erfflicken alle jaer boerende is wt een stuck lants, gelegen in Galecoep, toe- behoerende den melaten ende siecken voirs. welcke die renten die pastorie voirs, lan- ger dan menschen memorie wte voirs. Ian- den gehadt heeft, vermoegens die oude registeren van de melaten voirs. Endebe- geerde dat men hem voertan in de registe- ren van de melaten jaerlicx setten ende den rcntmr. aldaer ordineeren, dat men hem jaerlicx betalinge laten volgen zoude, ende zoe dan den schout ende borgermren. voirs. genoich blyckt wt diversche registeren van de melaten voirs. dat die voirs. pastorie die voirg. renthen van de melaten voirs, ontfangen hebben, hebben daeromme geor- dineert ende ordineeren mits desen die rentmeyster in der tyt van de voers. me- laten , dat hy die voirs. pastoer van after- stal voers. betalinge doeh ende voertan in zyn rekening alle jaers stellen ende betaelinghedaervan laeten volgen sel, ende tselve zel hem, mits hebbende behoirlicke |
||||||
|
177
|
|||||||
|
quytancie, in rekening gepasseert worden
nae behoeren. Van de 2 trappen voor de Reguliers.
Overcomen by den rayde, dat tconvent van de reguliers die twee steenen trappen voir hoer convent gelegen, onderhouden zul- len alsoet trappen van gemack zyn, ende zellen daer en boven noch gelden in de on- costen van de branttrap, gelegen over die Zwaenslege. 1539.
Heck by den Duytschen huyse, Belieft
by den rayde, dat men theck by den Duytschen huyse besluyten sel raoegen tot costen van dengeenen die daer clagen by de vulnisse veraftert te wesen, mits dat zy tselve heck dagelicx ongesloten zellen laten ende twee sluetelen te bestellen daeraff in de papcamer ende twee sluete- len op ten hoeckhuysen naest theck staen- de, ende dit al tot wederseggen van den rayde. Leengoederen. Dirck van Oestrum heeft
op huyden geloift in scouten handen dat hy alsulcke scriftueren, die Aryaen van Zuytoirt, scepen , als momboer van de onmundige kynderen van Willem van Oes- trum onder heeft gehadt, ende hem op huyden overgelevert heeft, weder tot ver- maninge te leveren teynden hy zyn recht daermede gevordert sel hebben, mit con- ditien hy zyn recht beneerstigen zal ende dat telcken by 'sheeren hoechste boeten , welcke scriftueren gecopieert ende hier- nae van woerde te woerde gescreven zyn. Copie: In desen manieren ende voerwaerden
hiernae bescreven, soe heeft Geryt van Oestrum vercoft Willem van Oestrum sy- nen brueder, een buy singe ende hotbtede met alien zynen toebehoeren, gelegen int Goey, ende men te leen hout van den ge- sticht van Utrecht, nae vermoegen segelen ende leenbrieff off myns heeren beleninge , die Geryt voirs. daeroff ontfangen heeft, daer Gheryt voirs. Willem zynen brueder VII. |
|||||||
|
alsoe in vestigen zal tot alien tyden hy
off zyn erffnamen hem des vermanen ende hem alsoe vestigeu voer deu leenheer, dat Willem voirs. dit voirs. goet seker ende vast wesen zal, ende hem daermede te loven voir hem ende voir zynen erffnae- men, daer nyet nae staen noch talen en zellen tot geenre tyt, voir welcke voirs. huysinge, hoffstede ende goet, Willem voergen. geven ende versekeren zal, Geryt zynen brueder voirscr. vyftich rynsche gul- den siaers tot zynre rechter lyftochtinge, sulcke rynsche gulden als bynnen der stadt van Utrecht gancbaer wesen zal, daer den eenen coepman van den anderen mede scryven mach, te weten, twyntich stuvers voir den gulden, twaelff wit voir den stu- ver, inelcken tyt der betalinge, te betalen alle jaer die een helfte van den voirscre- ven renten op sunte Meertynsdach in den wynter, ende die ander helfte daeroff op sunte Petersdach ad cathedram daer naest- comende. Ende alsoe voert jaerlicx ende alle jaer, alsoe lange duerende Geryt van Oestrum voirgenoemt in levende lyve we- sen zall ende nyet langer, dair den yersten dach van betalinge off wesen zall sunte Meertynsdach, anno vier ende twyntich. Item, noch soe zall Willem van Oestrum voirs. Gheryt zynen brueder voirg. geven boven dese voirscr. renthen, drye hondert rynsche gulden payments voirscr., the be- talen die een helfte daeroff bynnen jaers naestcomende ende die ander helfte daeroff bynnenjaersnaestvolgende,mitsulcken voer- wairden, dat Willem van Oestrum voirg. dit voirscr, huys ende hofstede van stonden aen sal aentasten moegen, behoudelicken dat Ge- ryt van Oestrum voirs. dit toecomende jaer bruycken zall, all sulck lant als daer meer toebehoert dan voirs. is, des en sel Wil- lem voirs, wederom geen pacht sculdich wesen te betalen , dan daer verscynen zall Martiny vier ende twyntich, ende Petry ad cathedram vyfl ende twyntich. Ende wairt saicke dat daer enyghe twyst ofte gescheel geviele tusschen Willem ende 23
|
|||||||
|
178
|
||||||
|
Sententie van eenen die hem selfs ver-
worget hadde. Alsoe Jan Peterss., geboe- ren van Wyck, hem, God betert, overgege- ven ende vau de rechte wech des waerheyts ende geloeff gegaen is , alsoe dat hy wt onstantaftycheyt des geloofs ende doer tjua- den raydt ofte suggestie des bosen vyants van de hellen hem zelfs aen een coerd ofte lynd verhangen ende verdaen heeft, allet welcke quade wercken zyn des Cryssten geloifs, ende daeromme nyet weerdich en is voer een crysten menscb geacht ende gehouden te worden dan als een hont ende ongelovich, heeft daeromme die schout van wegen ende wten name van de Key. Maj. geconcludeert, det die voirs. Jan Peterss. nyet weerdich en is gebracht te worden doer den doere ende inganck van des huys daer hy inne gegaen ende ge- coemen is, dan dat men maicken sal een gat. in den want des huys voirs. ende sle- pen hem daerdoer als een hont, ende voirts geleyt te worden op een hordde , ende daermede hem sleepen onder tgerecht ende bedecken hem aldaer onder die aerde als een hont, ende die goeden geconfis- queert te worden tot behoeff van de Key. Maj.; borgermeysteren ende scepenen der stadt van Utrecht tvoers. aengemerct ende mede den conclusie van de schout van Key, Maj. wegen als hertoge van Brabant, greve van Hollant ende erffheer slants van Utrecht vermaent wesende ende wysen mits desen voir recht, dat die voirs. Jan Peterss. gesleepen zel worden doer een gat van den want des huys, ende dan geleyt op een hordde, ende soe gebrocht te wor- den onder tgerecht van de galch, ende be- decken hem in een kuyl onder die aerde als een hont, ende die goeden geconfis- queert te zyn tot behoeff van de Key. Maj. Thomas Persoels. Belieft by den rayde,
doer aenbrengen van Jan van Kuyck ende Goesen van Scawyck, scepenen, als daer toe gescict, dat heer Tomas Persoels , vi- carius ten dom tUtrecht, zyn besyden ge- |
||||||
|
Geryt voirs. in den voirscr. punten ende
voirwairden, dat houden wy Jan van Doeyeuborch overst ouderman ende Eerst van Amerongen , als dedinxluden tot on- ser verclaringe, behoudelicke nochtans alle voirscr. punten ende voirwaerden in weer- den te blyven, alle dinck sonder argelist. In kennisse der waerheyt hieroff, soe zyn deser cedulen twee alleenssprekende, die een wter ander gesneden ende geteyckent met A. B. C, daer Willem van Oestrum voerscr. die bovenste, ende Gheryt van Oestrum voirg. die nederste cedulen off hebben. Ende om die meerre sekerheyt ende vesticheyt, soe hebben wy Jan van Doeyenborch ende Eerst van Amerongen voirscr., dese cedulen elcx met zyns selves hant onderteyckent. Gegeven int jaer ons heeren dusent vyff hondert twee ende twyn- tich, op ten twaleften dach in September, ende was aldus buten opte rugge gescre- ven: dese voirs. coepcedel is by Aryaen van Zuytoert, scepen , als inomboer van de onmundige kynderen van "Willem van Oestrum overgelevert. Actum den xvil Ja- nuary anno 1539 , in kennisse van my ende onderteyckent Ja. van der Voert, in jsib- sentie sst. S. Brigitten in de wyngaert. Belieft by
den rayde in de coep die Willem van Hyndersteyn, yerste cameraer, van stadts weghen gedaen ende gemaict heeft by con- sent van de oversten, mitte mater ende pater ende gemeen convent van Brigitten in de wyngaert, van 54 groot tsiaers die dese stadt van Utrecht erfflick jaerlicx scul- dich was tconvent voirs. van wegen Jacob Sloeyers erffg., heercomende van renten wtgaende in de Jacopyne straet ende plach betaelt the worden wt capittel, genaemt renten wte roll mit 14 stuvers , alse vier stuvers voer xv groet gerekent, welcke coep beloept twyntich karolus gulden, waermede inne gerekent zyn 6 jaren after- stals die tconvent voirs. sedert Remigy, anno 1532 ingaende, tot desen tyt toe ten af- teren ende onbetaelt gebleven is geweest. |
||||||
|
179
|
|||||||
|
vel muer van zynre huysinge ende hof-
stede, gelegen ende staende voir aen der straten, geheten die Camp, daer boven her Jan Hagen ende beneden die stege, gehe- ten Bidders hofstede naestgelegen zyn , omtrent twee voeten ter voers. steegen wert geheeten Ridders hofstede, alsnu Me- denblicks stege, zel moegen wtsetten ende opmetselen , gelyck die muer van zyn af- terhofF ende soe voerts lyndtrecht wt ter voers. straten van de Camp toe gaende, nae eysch van de voirs. huysinge. Omryders en waeckers. Belieft hy den
rayde, dat men van stadtswegen een licht- veerdich heck zel moegen maicken voer der stegen, gelegen tusschen voirborcht van Vredenborch ende terff van Jan van Doeyen- borchs wedue , welcke heck men 's daichs open ende tsavonts gesloten houden zall, ende hiervan zel men voer de omryders ende waickers snachts sluetelen doen maic- ken om alsoe telcken daerdoir te moegen komen. Brant. In der saicke hangende voir den
schout, borgermren. ende scepenen der stadt van Utrecht, tusschen Louwerens Willemss. ende Aryaen van Rossum, eys- schers ter eenre, ende Meeus Gerrytss., verweerder ter anderen zyden, beruerende nae deysschers zeggen, dat die verweerder off zyn huysgezinne zyn vuer ende keer- sen alzoe nyet behoert noch bewaert, noch doen bewaeren en heeft gelyck hy behoirdt ende sculdich geweest had te doen, soedat overmits qualick bewaringe zyns vuers ofte keersen, nyettegenstaende dat die verweerder van zyn vuer te bewaren wel te voercn geaviseert soude geweest hebben, soe is zyn afterhuys ontsteken ende groten brant, God betert, voert off ge- comen als notoir ende openbaer is, van welcken brant deyschers alhier, zoe zy aen beyden zyden uaeste naebueren zyn, hoer bey der huysinge gansselick ende geheel mede verbrant zyn tot hoeren onverwint- licken ende verderfflicken scade, hebben daeromme die voirs. eyschers geconcludeert |
|||||||
|
dat wt cracht der ordonnancie by myn hee-
ren den grave van Hoecbstraten, stadthou- der, etc., gemaict ende geordonneert om geprovideert te zyn van den brant, die verweerder gehouden ende sculdich soude wesen , deyschers als zyn mede gebranden nabueren alle hoir last, hynder, scade ende interest zy van den braude des ver- weerders gehadt ende geleden souden heb- ben , tot moderatie ende goetduncken van den gerechte voirs. op te rechten, te ver- goeden ende te verstoeren, ende maeckende eysch van costen, etc. Waerop die voirs. verweerder geantwoitt ende geseyt heeft, dat hy ontkent den eysch ende conclusie van de eyschers voirs., ende dat nimmer- meer blycken soude moegen den gerechte genoich zynde, datter enyge brant duer quade bewaringe zyns vuers wt zynen huyse gecomen is, dan soude blycken alst noot waere, datter in twee jaeren te voeren noeyt vuer in zyn afterhuys geweest is ofte gecoict ofte gestoickt is geweest, waer duer enigen brant soude hebben moegen comen, ende mede, dat die brant nyet en cost gecomen wesen by qualick bewaeren der kaersen ofte licht des verweerders, ofte zyn huysfrouwe ofte huysgesinne , aengemerct die brant eerst geschiet ende opgegaen waer omtrent negen ofte thien urenscoen daichs, oick soude die verweer- der doen blycken , dat ten tyde van den brande in des verweerders oven in 14 da- gen te voren nyet gebacken, mer gans coudt was. Voerts allegerende ende seg- gende, dat die brant wt zyn buys ende cuecken by zyne ende zyn huysgesins sculde nyet gecomen en was, noch oick wt zyn afterhuys, dan mochte mogelick zyn dat die brant gecomen was by toedoen van quade menschen, van poppenlegginge, etc. ontkennende voerts dat hy geaviseert was van zyn vuer the bewaeren meer dan an- dere zyn nabueren, ende dat also nura- mermeer blycken soude den gerechte ge- noich zynde, dat enygen brant wt des verweerders buys gecomen is, alse dat dair- 23*
|
|||||||
|
180
|
|||||||
|
omme dordonnantie by den eyschers geal-
legeert, alhier geen plaetse grypen ende den verweerder prejudiciabel soude zyn. Concluderende voorts, dat by sententie van den gerechte voirs. deyschers in hoeren eysch ende conclusie nyet ontfanckelick te zyn, ende oft zy all ontfanckelick mochten zyn als neen, dat doende recht by oirdene die verweerder van den eysch ende con- clusie des eyschers op hem genomen, vry ende quyt geabsolveert zel zyn, off anders tot zulcken fynen ende conclusien als den gerechte voirs. bevynden zullen recht ter materyen dienende, ende den verweerder oirbairlicste zynde; makende eysch van costen , etc. Gesien ende gehoort eysch , aensprake, replj eke additie, ordonnantie , verificatien ende wrakinge van de voirs. aenleggers, ende daertegens dantwoirde, duplycke acte van additie, verificatien ende wrakingen van den verweerdere, ende voirt allet gene dat partyen ten bevden zyden hebben willen overleveren , dairvan wesende. Ende mede hierop gesien die scnftlicke advise van myn heere die grave van Hoichstraten , stadthouder generael, etc. hierop gehadt ende genomen, soe wesen daeromme borgemren. ende scepenen voirs. , des van den schout wlen naem ende van wegen die Key. Maj. als hertoge van Brabant, grave van Hollant ende erff- heere van der stadt, stetfen ende landen van Utrecht vermaent wesende ende wy- sen mits desen voer recht, dat die ver- weerder voers, van den eysch ende con- clusie van de eyschers voirs. geabsolveert ende vry sail wesen, mits betalende de ingesette boete, aftervolgende dordonnan- cie voirg., absoheeren ende vry en hem dairvan mit desen ende compenseren don- coslen ten bey den zyden om redenen will. Westersche ivynexcys. Overcomen ende belieft by den raide, dat men den wyn- zys, beruerendc van alle westersche wy- nen verpachten zel, dat men nyet meer van de westersche wyncn te zys geven zall dan hiernae op elcke soerte van de |
|||||||
|
wynen voer geruert ende nabescr. geordon-
neert ende getaxeert is. In den yersten, muscatel ende bastaert
malevezey , wyngrieck , asoey , beaven, die ame drie kar. guld. X stuvers, die take een stuver xn penn. Item die romeiiienwyn , zeck, ende dier-
gelycke , die ame derdalve kar. guld., die take eenen stuver een oirt. Item wyn dorleans, anseroeys, etc., die
ame twee kar. guld., die take eenen stu- ver. Item petau , pylget quascoenjaert, beoey,
conjack, etc., die ame xxv stuvers die take x penningen. Dienres cledinge. Overcomen ende be-
lieft hj den rayde, alsoe die rnaniere van de strypen te dragen voertan off wesen sell, dat men in manieren nabescr. die dienres hoege ende lege wederom doen cle- den zell. In den yersten der stadt capellaen met
zwert laken tot zyn covel mit een tynnep nae ouder gewoenten van stonden aen. Item die vier stadttrompers van stonden
aen te doen cleden, ende dat zy in coeloe- ren accorderen zellen mitten anderen dien- res , welcke cledinge dese stadt becostigen zall na ouder gewoenten. Item die leechdienairs van stonden aen
ende voirt alle jairs zel men by dese stadt cameraer van stadtswegen off doen spre- ken ende te baten coemen negen kar. gl. daervan zy hem cleden zullen onder ende boven , welcke cledinge, die rock daeroff zel wesen roet laken, ende opter rechter mouwe een leverey, dairop geordonneert, Utrecht, in silveren letteren, zulex als die rayt goetduncken zall. Item die hoich dienairs zellen gecleet
worden elex alle twee jaeren met een tab- bert, dairvan nu teerste die verwe dair- van zell wesen tanney ende mit twoert Utrecht in zilveren letteren optie mouwe, ende hiertoe zell desen stadt hem elex tegens Martini toecomende off doen spre- ken ende te baten coemen zes karolus |
|||||||
|
181
|
||||||
|
gulden ende soe voir* alle twee jaeren ver-
volgende. Item die andere dienres alse stadtmeys-
ters ende geswoeren stadt werckluyden zellen desgelycx gecleet worden elcx a]]e twee jaeren mit een tabbaert van gelycke verwe ende silveren letteren optie mouwe als voeren. Ende hiertoe zell desen stadt hem elcx oick tegens Martini voirs. aff doen srreecken ende te baten coemen vyff kar. guld. ende soe voirt als voeren. Item desen stadt lopende boden zellen
alle drie jaeren eens gecleet worden met een rock van gelycke coluere van tenney , ende hiertoe zel desen stadt hem elcx te- gens Martini off doen spreken ende te ba- ten komen zess karolus guld. Metconditien ende wel verstaende, wairt
dat yemant van de dienres voirs., naedat zy een jair lang nae Martini gedient had- den ende int anderde jair offlivich worde voer Martini, soe soude diegene die in de dode plaetse quaem nyet meer boeren tot zyne cledinge dan dat toecomende termyn ende jaer van Mertini, te weten, deen helft van der pensie totte cledinge ende des doden erffg. dander helft. Ende dessgelicx is te verstaen nae adve-
nant van de lopende boden. Mede zoe sellen dese dienres ende boden
voirs. gehouden zyn hem te voirsien van goet laken tot hoire profyt, dair die stadt eer off hebben zel, ende dat by den ge- scicten vandenrayde, die men telcken daer toe scickenzall, twelck die stadt doen be- talen zal elcx op zyn taucxe voirs., opt verboeren die hem hierinne weerwillich gave van een jair cledingens off tgelt dair off, ende mede van alle trasoen van tzelve jair. Item alle dese zilveren letteren zel deser
stadt tot haeren cost doen niaken, ende nae dode van enich van dese voirs. dien- res , soe zell die zelve dese stadt weder- omme gelevert ende gerestitueert worden nae behoeren. Sententie van de herdopers. Alsoe Glaudy
|
Centurio, geboeren van Noyelles by Ca-
merick, poirter van Bruysel, Jan van den Velde, geboeren omtrent Antwerpen, scol- der, Claes Jan Nachtegaelsz. , geboeren van Dulmen, Cornells Everts van Deven- ter geboeren , scoenmaker, Aert Glaudy Centurio, geboeren tot Bruyssel, by den schout deser stadt van Utrecht van wegen Key. Maj. geapprehendeert ende daernae in presentie van borgermren. ende scepe- nen geexamineert zyn, aldaer sy sonder eenyge pyne ende buyten banden van ysere opelicken beleden ende bekent hebben dat zy herdoopt waeren , ende alsoe Cor- toys, geboeren in Henegouwen, scrynwerc- ker, mede by den voirg. schout van Key. Maj. wegen geapprehendeert ende in pre- sentie van borgermren. ende scepenen te recht gestelt is, aldair hy sonder enyge p3 ne ende buyten banden van ysere, ope- licken beleden ende bekent heeft, dat hy een fauteur ende medepleger geweest is van de herdopers, mede bekennende , dat hy wel gesocht heeft omme herdoopt te worden, ende voirls hoire quade opinien , leeringe en voernemen gedaen ende naege- gaen heeft, allet welcke voirs, is, contra* rieert tgelooff der heyliger kercken ende alle Godlycke ende Keyserlycke bescreven rechten, etc. Wairomme die voirs. schout van Key. Maj. wegen hoir alien ende elcx bysonder te recht gestelt ende geconclu- deert heeft, dat men hoir omme tguendt voirs. is, behoirde te rechten mitten zweerde aen boeren ly ven, ende hoire lichaemen gestelt te werden op raden ende hoer goe- dereu geconflsceert te zyn tot behoeff van de Key. Maj. andere ten exemple, achter- volgende Key. Maj. placcate, hebben dair- onime borgermren. ende scepenen, des van den schout van wegen der Key. Maj. als hertoge van Brabant, grave van Hollant ende erffheere slants van Utrecht vermaent wesende, gewesen ende wysen mits desen voer recht, dat men zulcx als voirs. aen de voirg. personen rechten sal mitten zweer- de aen hoeren lyven, ende hoeren lichae- |
|||||
|
182
|
|||||||
|
aen hoeren lyven, te weten , el ex ver-
droncken te worden ter doot toe, ende voirts geconfisceert te weesen van hoiren goeden tot behoeff van de Key. Maj. , al- let achtervolgende tplaccate van de Key. Maj. daervan wesende, hebben dairomme borgermren. ende scepenen, des van den schout van wegen der Key. Maj. als her- toge van Brabant, grave van Hollant ende erffheer. slants van Utrecht verm aen t we- sende , gewesen ende wysen mits desen voer recht, dat men zulex als voirs. aen de voirs. personen rechten zal an hoiren lyven, te weten, verdroncken te worden ter doot toe, ende reserveren mits desen dactie, die dofficier van 'sKeysers wegen op hoeren goeden pretendeert heeft, tot ver- claringe van den gerechte. Die reservatie van de actie die de schout
der stadt van Utrecht van wegen Key. Maj. gepretendeert heeft opte goeden van de gecondempneerden voirs., is op huyden by borgermren. ende scepenen der stadt van Utrecht voirs., tot vermaninge van den schout van Key. Maj. wegen als ber- toge van Brabant, grave van Hollant ende ertfheere slants van Utrecht verclaert, dat die gereserveerde goeden voirs. vermoe* gens tplaccate van de Key. Maj. geconfis- queert zullen wesen tot profyte van de keysere. Actum anno 1500 ende veertich, des manend. den yersten Marty. Herdoperye. Alzoe Dirckgen, David Jo-
riss. huysfrou van Delft, by den schout van Key. Maj. wegen der stadt van Utrecht geapprehendeert is, overmits zy bevonden worde by eenigen, wesende van der secte der herdoperye, die eensdeels alhier mit- ten zweerde ende oick mitten watere geex- cuteert zyn, waerop die voirs schout hem geinformeert ende die voirg. Dirckgen by den gerechte ende andere tot diverschen tydeji ende stonden well ende scerpelicken doen examineeren heeft, dan en heeft nyet kunnen vernemen ende bevynden dat zy herdoopt was, noch dat zy die secte van de herdoperye aengehangen hadde ofte |
|||||||
|
men gestelt te werden op raderen, anderen
ten exempele, reserverende die conliscatie omme redenen den gerechte daertoe mo- re rende. Sententw van de herdoopsters, Alzoe
Anna, Matys van Doncks dr., geboeren van Loeven, JanLaurenss.vanBergens huysfr., Mergriet Horstmans, Antonis van Alden- berchs wed., geboeren wten Stichle van Munster, Anna Baeckhors, geboeren van Halteren , oick wtet Sticbt van Munster, Lysbet van Dulmen, oick geboeren wtet Sticht van Munster, Anna, Geryt Roggen liuysfrou , geboeren van Groeningen, Mary, Oth te Haerten wedue, geboeren te Rees int lant van Cleve, Margriet Jan Heus- kens dr., Steffen van Halterens huysfr., geboeren van Hollhuysen in den Jande van Munster, by den schout deser stadt van Utrecht van wegen Key. Maj, geapprehen- deert ende daernae in presentie van bor- germren. ende scepenen geexamineert zyn, aldair zy zonder eenige pyne ende buyten banden van ysere, opelicken beleden ende bekent hebben , dat zy herdoopt waren, ende alsoe Aecht, Jan Middelborchs dr., geboeren van Zwoll, mede.by den voirg. schout van Key. Maj. wegen geapprehen- deert ende in presentie van borgermren. ende scepenen te recht gestelt is, aldaer zy sonder eenige pynen ende buyten ban- den van ysere opelicken beleden ende be- kent hceft, dat zy een fauteurse ende me- depleechster geweest is van de herdopers, mede bekennende , dat zy wel gesocht heeft omme herdoopt te werden, ende noch begeert heeft indien zy herdoopt mogt werden, dat zy sulex wel begeren soude ende voorts hoere quade opinien , leringe ende voernemen gedaen ende nagegaen beeft, allet welcke voirs. is, contrarieert tgeloeff dcr heyliger kercken ende alle God- lycke ende Keyserlycke bescreven rechten, etc. Wairomme die voirs. schout van Key. Maj. wegen hoir alien te recht gestelt ende geconcludeert heeft, dat men hoir, omme sulex als voirs. is, behoerde te rechten |
|||||||
|
1S3
|
|||||||
|
eenige faveur ende gunste dieselve secte
toe dragende was, wairomrae die schout voirs. die voirg. Dirckgen voir borgermeys- teren ende scepenen deser stadt voirs. te recht gestelt heeft, hebben dairomme die voirs. borgermren. ende scepenen, met rype deliberatie van rayde opte informatie by den schout voirs. tegens hoir genomen, ende die confessie by Dirckgen voirs. ge- daen, wel gelet ende geconsidereert heb- bende, des van den schout van Key. Maj. wegen als hertoge van Brabant, grave van Holiant ende erffheere slants van Utrecht vermaent wesende, gewesen ende wysen mits desen voer recht, dat die voirs. Dirckgen geabsolveert ende wter vancke- nisse ontslagen ende gelaten zel worden. Idem. Alzoe Jan Hermenss., geboeren van Campen, oick genoemt Jan Taet, woenachtich tot Alckmair, een boirsmaker van zyn ambocht, by den schout van Key. Maj. wegen der stadt van Utrecht geap- prehendeert is, alsoe hy bevonden worde by eenygen wesende van de secte der her- dopers, die eensdeels alhier mitten zweerde ende oick mitten watere geexecuteert zyn, wairop diezelve Jan geexamineert is, die- welcke nyet en heeft willen belyden her- doopt te zyn ofte die secte van de herdo- perye aengehangen te hebben, soe ist dat die voirs. schout, omme breder ende ten vollen geinformeert te zyn, daervan ge- screven ende geadverteert heeft den schout van Alckmaer, op dat justicie zynen ge- boerlicken voirtganck hebben ende nye- mant vercort en soude mogen worden. Ende die voirs. schout deser stadt die serif- telicke antwoirde gesien ende gevisiteert hebbende van de voirs. schout van Alck- mair, met enigen puncten van de confes- sien die aldair by sommigen die geexecu- teert zyn ende anderen noch gefenckelick sittende, geconfesseert souden zyn van de voirs. Jan Hermenss., heeft die voirs. schout van Utrecht hem andermael in presentie van borgermren. ende scepenen deser stadt, soe mit woirden ende oick mit dreygemente |
|||||||
|
van pynen opter bancken wel scerpelicken
geexamineert opt stuck van de herdoperie ende andere puncten van de confessien by den schout van Alckmaer overgeson- den, welcke Jan Hermenss. nyet anders en heeft willen belyden dan hy te voeren beleden hadde, ende geensins lydende aen tgeenen den schout deser stadt voirs. als voeren overgescrevec was, dan heeft altyt gepersisteert ende volstandich gebleven by zyn voerbelydinge ende woirden, sonder daerinne te faelgeeren, wairorame die schout deser stadt hem voir borgermren. ende sce- penen deser stadt voirs, te recht gestelt heeft, versoeckende ende vermanende van Key. Maj. weghen recht ende justicie, heb- ben dairomme die voirs. borgermren. ende scepenen, des van den schout van Key. Maj. wegen als hertoge van Brabant, grave van Holiant ende erffheere slants van Utrecht vermaent wesende, gewesen ende wysen mits desen voer recht, dat die voirs. Jan Hermenss. vry ende costeloes wter vanckenisse ontslagen ende gelaten zel worden. Ketterye. Alzoe Elsken, Jorien Ketels
huysfrau, geboiren van Hoirn, buyten pyn ende bande van ysere voir schout, bor- germren. ende scepenen deser stadt van Utrecht bekent ende beleden heeft ver- doopt te zyn, sustinerende diversche er- reuren ende dwalinge tegens dat heylige Crysten gelove, daerinne persererende con* trarie dordonnancie van de heylige kercke ende die placcaeten van de Key. Maj., soe ist dat burgemren. ende scepenen voirs., tot vermaninge van den schout voirs. van wegen Key. Maj. als hertoge van Brabant, grave van Holiant ende erffheere slants van Utrecht, die voirs, Elsken gecondem- neert hebben ende condemneeren mits de- sen verdrinckt te worden, verclarende hair goeden geconfisqueert te wesen tot pro- fyte van de keysere. |
|||||||
|
>
|
||||||||||
|
184
|
||||||||||
|
wysen mits desen voer recht, dat Reynier
voirs. en saturdage naestcomende comen sal voir den gerechte opten raydthuyse ende bidden God almachtich ende dairnae den schoudt, burgermren. ende scepenen voirs. om vergiffenisse, ende voirts aldaer belo- vende zulcx nyet meer te doen ofte tsynen huyse te gescien laten, op groter ende zwae- rer puncten aen synen lyve. Steenweerder. Jan Bolck van Aernhem
heeft syn eedt gedaen als geswoeren steen- weerder van deser stadt van Utrecht, die Key. Maj. etc., deser stadt voirs., schout borgermren. ende gerechte getrouwe ende gehoirsaem te syn, alle secreten van dese schoudt ende gerechte te helen ende voirt goede bewairnisse totten gevangenbuyse , ende die gevangen ende die sloeten van den gevangen wel te bewairen ende toe- sicht op hebben, ende voert al te doen dat een goet steenweerder sculdich is ende behoirt te doen. Omryder. Frans Janssz. heeft syn eedt
gedaen in de stede van salige Cornells Aertssz., als gezwoeren omryder, die Key. Maj., schout ende burgermren. ende die raydt van der stadt van Utrecht houdt ende getrouwe te syn , goede toesicht ende waicke totte stadt van Utrecht te hebben ende te dragen, ende voirt all te doen dat een goet omryder schuldich is ende behoirt te doen, achtervolgende d'ordon- nantie van de waicke, daerop gemaeckt. /Silver cleinodien. Floris Foeyt heeft hem
te borch gestelt voir alsulcke sess silveren cruyssens ende ander silver ende cleyno- dien, die Jan Bor, scepen, als daertoe gescicte van tgerechts wegen onder hem ontfangen heeft vuyten boedel van Marye van Nyevelt saliger gedachten, dair Evert Scay ende Jan van Wael rechts toe heb- ben, beheltelicken dat Floris Foeyt voirs. die voirs. cruyssens, silver ende cleynodien in syne handen ontfangen sel, ter tyt hy van Evert ende Jan voirs. daeroff scade- loes borge heeft, ende dit voirdeactie van de lyftocht die Emmichgen, Jan Borreu |
||||||||||
|
1540.
Jan Tolhuys* Meyster Jan Tolhuys heeft
syn eedt gedaen als Mr, busscutter der stadt van Utrecht, die Key.Maj., voordts schout burgermren., scepenen, raydt ende ge- ineen burgeren ende ondersaten deser stadt voirs. tot alien tyden als Mr. busscut, trouwelicken te dienen*, gehoirsaem te zyn ende voirts all te doen dat een goet Mr. busscut sculdicb is ende behoirt te doen. Kettersche boeken. Alsoe Reynier Pou- wellsz., die bouckbynder, duer informatie van de schout van Key. Maj. wegen der stadt van Utrecht geapprehendeert isy vuyt saecke dat hy tzynen huyse een boucx- ken van den sermonen, twelcke geprobeert ende verboden was by Key. Maj. placca- ten ende mandameuten , gebonden ende tzynen huyse vercoft heeft, ende heeft dvoors, schoudt dairomme die voirs. Rey- nier voor borgemren. ende schepenen der stadt voirs. te recht gestelt ende geconclu- deert, dat men hem dairomme behoirde te corrigeren, criminelicken ofte civilicken , achtervolgende die Key, Maj. ordonnantie, lest daeroff gepubliceert ende verkundicht synde j naedat burgermren. ende scepe- nen voirs. bevynden souden nae rechte te behooren. Aengesien dan burgemren, ende scepenen voirs. soe claerlicken nyet ge- bleecken is, dat Reynier tvoirs. boucxken wetens vercoft heeft, dan dat sulcx by syn soenken geschiet soude syn nae syn seggen, ende mede alsoe die Key. Maj. pla- caten int lest onder meer inhouden , dat men dieselve ordonnantie alle ses maenden nae datum van dien behoirde te vernyen dat welcke nyet achtervolcht en is, ende oick aenmerckende, dat hy noyt van eenige quade ofte gelycke diffamie berufticht is geweest , hebben dairomme burgermren. ende schepenen voirs., des van de schoudt van Key. Maj. wegen als hertoche van Brabant, grave van Holiandt ende erffheer van der stadt, steden ende landen van Utrecht vermaent wesende, gewesen ende |
||||||||||
|
185
|
|||||||
|
huysfrouwe Mary van Nyevelts voirs, zus-
ter dairop pretendeerl te hebben. Maeltyden. Overcomen ende belieft by
den rayde, dat alle burgeren ende borgers kynderen van deser stadt, die in enigh van den gilden van deser stadt, proeve voirtaen doen sail willen, den proeffmrs. ofte j em ant anders, nyet gehouden noch sculdich sail wesen eenige maeltyde ofte gelagen te gheven , dan sal alleen, als by zyn piueff gedaen sal hebben, gheven voir zyn prueve een karolus gulden ende nyet meer tot beboeff der geenre die dairtoe in elcken gilde gerechticht syn. Adriaen Jacobsz. , beeltsnyder. Gysbert
van Zuylen ende Heynrick Evertss., syn momboirs by schoudt ende burgermren. gestelt, over die drie onmundige kynderen van Adriaen Jacobss., die beeltsn^er, die by hadde by Elysabeth zyn wyfl* was, borge Bartolmeus van Wede, Willem van Reenen. 1541.
Barth. van Blyenborch, medicynen doctor.
Meyster Baltasar van Bleyenburch , doctor in medicynen, als voocht ende mornboir van Willemtgen, Cornelis Splyntersz. we- duwe synre huysfrouwe, ende inede als gecoeren voicht van Katryn, Cornelis Splyn- terssz. dochter, huysfrouwe van Gysbert van der Voirt, maickt machtich HeynricV Dirckssz. ende Frans die Hase, elcx byson- der in alle boir saicken voir die rayde. Oude wanthmjs. Belieft by den rayde,
dat die coopluyden, die int toecomende jaer staen sellen wellen in deser stadt huy- sen in der mercte van Pontiany geven sul- len, te weten, in deser oude wanthuyse , etc., vyfF stuvers van elcken voet, ende in Lichtenberch van elcke voet vier stu- vers , ende bierop is belieft dat ment die coopluyden alsnu voir toecomende jaer al- leen, tselve verwittigen ende tkennen ge- ven sal. Budelsnydery. AlsoeHeynrick Beerntssz.
van Greveningen, beleden ende bekent VIJ. |
|||||||
|
heeft dat hy mit een vrouwe, weseude
een dieffeck, twee dagen geconveuseert ende gesien heeft, dat sy een den buydel off gesneden, daer hy off gedej It heeft 5J- stuvers, ende voiTt gaen troggelen ende bidden heeft bjnnen deser stadt contrarie Key. Maj. ordonn., waeromine die schout van Key. Maj. wegen henl. te rechte ge- stelt ende geconcludeert heeft, dat men hem om tselve behoirde criminelicken te corrigeren aen synen lyve, ofte anders soe burgermren. ende scepenen bevynden souden nae rechte te behoiren. Hebben dairomme borgermren. ende scepenen, soe sy van den schoudt van Key. Maj. wegen als hertoge van Brabant, etc., dairtoe vermaent wae- ren, gewesen ende wysen mits desen voir recht, dat men die voirs. Heynrick, omine tgundt dat voirs. is, setten sal openbair- licken optekaecke, omine aldair well scer- pelicken gegeselt te worden, ende bannen hem dairenboven vuyt deser stadt ende statvryheyt ewelicken, opt verboeren van syn reenter oir, andere ten exempele. Dieveryen. Alsoe Egbert Tomassz. van
Hatert, alias Kolebacker, out omtrent 14 jaeren, ende Dirck van Tweern, Heynrick van Erckelenssz. , alias elifvinger , out elff jairen, beleden ende bekent hebben opelycken, buyten pyne ende bande van ysere, dat sy verscheyden ende menicher- ley dieveryen geperpetreert ende gedaen hebben, wairomme die schout van Key. Maj. wegen boir te recht gestelt ende ge- concludeert heeft, dat men hoir om tselve behoirden criminelicken te corrigeren aen hoiren lyve, ofte anders soe borgermren. ende scepenen bevynden souden nae rechte te behoiren, hebben dairomme borgermren. ende scepenen voirs., soe sy van den schout van Key. Maj. wegen als hertoge van Bra- bant, etc., daertoe vermaent waeren , ge- wesen ende wysen mits desen voir recht, dat men die voirs. Egbert ende Dirrck, overmits hoer jonckhejt, setten sal open- baerlicken opte kaick, omme aldaer wel scerpelicken gegeeselt te werden, van 24
|
|||||||
|
186
|
|||||||
|
den scerprechter, andere ten exempele,
ende bannen hoir voerts dairenboven vuyt deser stadt ende stadt vryheden, ewelicken opt verboren van elcx hoir rechter oire. Lichtenberch. Belieft by den rayde, dat
die oversten van stadts wegen zullen off- lossen tleech erff, toebehoirende aen de huysingen ende erve van Lichtenberch , dat Beernt Beerntss. voirtyts beleent heeft van de possessoirs van de huysingen van Lichtenberch, gelegen after die huysinge denWitten haen ende dair naest, streckende aen Ifuych Potten besyden muer van synre huysinge aen de gansraerct, twelek ter los- singe slaet met vier ende twynlich gouden geldersche ryders, tstuck van 24 stuvers Hollants, onime tselve erff te betymmeren tot comnjoditeyt van der huysinge die ge- ordonneert is bewoent te werden van deser stadt pensionarien ende secretarien. Muur omtrent Bollaerts loom. Burger-
mren. ende scepenen hebben verclaert ende gewesen soe zy daertoe van den schout van Key. Maj. wegen, etc. vermaent wae- ren , dat dieselven scapen, die bevonden syn gaen weydenen opte nyeuwe wall in- der stadt borchwall gelegen onder deser stadt muyr omtrent Bollaerts toirn, conira- rie deser stadt clockluydinge verboert syn, achtervolgende deser stadt clockluydinge. Toverie. Alsoe Mergriet van der Broec-
ken, Adriaen Eelgissz, huysfrouwe , ge- boeren te Loenen, out omtrent 32 jaeren , by den schout van Key. Maj. wegen geap- prehendeert ende voir borgermren. ende scepenen der stadt van Utrecht te recht gestelt wesende , opentlicken voir den ge- rechte voirs. buyten bande van isere bele- den ende bekent heeft dat se toeveren konde, God ende Maria zyn lieve moeder ende hoir Christen geloove versaeckt ende by den duyvel van der hellen die hair daertoe geraeden hadde, hoir crysdom vuyt hoir voerhoeft doen benemen, die zy geloeif gegeven heeft; voirts heeft sy beleden dat sy omtrent 14 jaeren heeft konnen toeveren ende bynnen dier tyt menschen dootgetoe- |
|||||||
|
vert ende betoevert, ende oick desgelycken
beesten doot getoevert hadde, ende dat sy mitten duyvel veel oncrystelicke ende on- menschelicker dingen die men nyet en be- hoirt te noemeu, gepleecht heeft. Wairomme die schout vuyten naeme van de Key. Maj. geconcludeert heeft, dat men die voirs. Mergriet, onnne tgunt dat voirs. is, behoirde van rechtswegen tejusticieren mitten brande ter asschen toe, andere ten exempele, ende voirts hoer goet geconfisqueert te werden totter Key. Maj. behoeff. Wesen dairomme borgermren. ende scepenen voirn., ende wysen mils desen voer recht, des van den schout van Key. Maj. wegen als hertoge van Brabant, etc., vermaent wesende, dat men die voirn, Mergriet recbten sal mitten brande aen een staeck aen hoer lyfF ter as- schen toe, ende hoir goet geconfisqueert te werden totter Key. Maj. behoeff. Ordonnantie voor de stads - Tyncuper.
Augustum Lievenss. van Camp, cuyper, is toegelaten deser stadt tyncuper te we- sen in der stede van salige Lieven Dircss. syn vader was , ende heeft syn eedt ge- daen opte ordonnantie nabescreven; ende hy sal alsulcke wedden hebben oick van deser stadt gecleet te werden ende oick wyn ende rasoen hebben als tottet tyn- cupers ampt staet. Dit naebeschreven is die ordonnantie
voirgenoemt. Item die voirs. tynmr. zel soe lange byt
voirs. ampt bedient tot alien t) den goede toesicht hebben totte branttonneu , bomen ende emmers, dairvan 12 tonnen , 12 bo- men ende 24 houte emmers , daegelicx staen opt boveneynt van deser stadt, ende oick noch 12 tonnen, 12 bomen ende 24 houte emmers, daegelycx siaen int benedeneyndt van deser stadt in de saeckedraegers huy- singen daertoe geordonneert, ende die- selve tonnen ende emmers altyt dicht hou- den , dat men in tyde van noede twaeter daerinne houden mach ende sel oick in lyde van brant by de voirs. tonnen ende emmers gaen, ende oick een opt ander eyndt |
|||||||
|
187
lingen versegelen sal onder deser stadt sig-
net segele, alsulcke puncten ende verac- cordennge, alse die oversten van stadtwe- gen aengegaen ende overcomen hebben met Huych Pott, voir hem ende syn naecom- lingen, beruerende van seecker tymme- raedgie ende toelegginge van lucht, die deser stadt sel moegen aen de erve ende huysinge van Huych Pot voirs. besyden ende after der huysinge van Lichtenberch ende weder Huych Pot voirs. aen de erve ende huysinge van Lichtenberch voirs. doen maicken ende tymmeren , allet breder ach- tervolgende tconcept dairvan op huyden in den rayde gelesen wesende, dairvan men twee brieven alleens spreeckende scry- ven ende besegelen sal tot deser stadt, ende d'ander tot Huych Potten behouff voirs. Eycken van de biertonnen Schout, bur-
germren., scepenen ende raydt der stadt van Utrecht hebben op huy den gevisileert den sandtbrieff vant eycken van de bier- lonnen ende van den olytonnen die Jan Vermey heeft tot lyve van Albert zynsoen, te wetene, tartickel luydende: Item sell dese gesworen teyckenen alle biertonnen milter stadt brandtteycken ende dairoffheb- ben van elcke tonnen heel oft halfF, groff of small, dat vierendeel van een oirt stuy- vers, etc. In welcke woirden vant vie- rendeel van een oort stuvers vertast ende gescreven is , als bevonden is , vermogens d'onde ordonn. waerinne gescreven staet, tvierendeel van een hollantsche leeuwe, twelck beloept een oort stuvers, hebben daeromme belieft, dat men tselve versuym in de principael briefF by raseringe corri- geren sal, tweeten te stellcn in de stede vant vierendeel van een oort stuvers, te stellen tvierendeel van eenen stuyver. Officie van de Scepenen earner, Jan Jansz.
van Vianen is toegelaten t'offitie van de scepenen earner bynnen deser stadt te be- waeren , ende heeft synen behoirlycken eedt dairvan gedaen. opte ordonn naebe- schreven. 24*
|
||||||
|
daer hy nyet en gaet, scicken met reels-
cap, offline ofter gebreck wair ofte viel tselve te helpen ende doen helpen, ende dit all op syne cost voir syn wedden, ele- dinge ende rasoen ende wyn voirs. Yoirts soe sel dese voirs tyncuper oick
toesicht hebben op alle deser sladt maten ende selve maicken ende onderhouden op boir behoirlickc ycke, ende dairvan sel hy geloent word en van deselve die de maten aengaen. Ende wes werck dat hy voirt doet in
ander ssicken deser stadt aengaende opter stadt wercken, daer sel hy redelick loen off eyschen ende hebben moegen. Ende voirt soe sel dese tyncuper all doen
. dat een goet ende getrou cuyper sculdich is ende behoirt te doen Dat hem God soe belpt ende alle syn he\ ligen. Ermgaert, Ger. van Rysenb., vrouw. Op
huyden zyn gecompareert voir schout, bor- germren. ende scepenen der stadt van Utrecht, Joffrouwe Ermgaert, huysl'rou van Gerrit van Rysenborch, den jongen , ey- scherse, ende Heynrick Dirckssz. voirspraick als gemachticht van Gerrit van Culem- borch , heer tot Rysenborch, den ouden, verweerder, etc. Allwair Frans die Hase voirspraecke van wegen JoutTVouwe Erm- gairt voirs , die saecke van de eyscherse int lange genouch verhaelt hebbende voir dengerechte, soe heeft Henrick Dirckssz., als gemachlichde voirs. onder meer dairop geseyt, dat hy behoudelick zyn exceptie declinatoir, begeerde den eysch in geschrifte, dairop Frans die Hase van wegen Jouf- irouwe Ermgaert voirs. protesteerde, dat Heynrick Dirckssz. voirs. den eysch voirs. in gescrifte begeerde, waertegens Heynrick Dirckssz. voirs. weder protesteerde, dat hy voerall behoudelick syn exceptie declinatoir den eysch in gescrifte begeert hadde ende begeerden pertyen voirs. daervan acte. Huysinge Lichtenburg. Belieft by den
rayde, dat men vuyten naeme van de schout, burgermren., scepenen ende raydt der stadt van Utrecht, voir hoir ende hoir nacome- |
||||||
|
188
|
|||||||
|
Item die bewaerder van de scepenen
earner sal altyts trouwelicken dienen, die schout, borgermren,, scepenen ende rayde der sladt van Utrecht gehoirsaem sjn, ende zeer secretelicken by hem houden ende nyet reveleren alle tgeeue dat secretelick by hem in de scepenen earner gehoirt, ge- sien ende bevolen wordt. Ende sal oick die schout, burgermren. ende gerechte by daige ende tot die waicke geordonneert zyn off werden sullen , by nachte, vroech ende laet, alle gereetscap doen van de ea- rner voirs., op ende toe te sluyten, vuer alst tyts is aenleggen, keersen ende an- ders administreren. Oick sal hy die ge- vanckenisse ende die gevangenen, die hem by den schout van Key. Maj. wegen oft synen substituyt ende beveelhebbers bevo- len zellen werden wel ende vast bewaren, ende van de sloten besorgen, eten ende drincken die gevangenen overbrengen ende leveren, ende denselven nyet aff noch aen brengen , ende voirt all doen dat een ge- trou dienre ende oflicier voirs. schuldich is ende behoirt te doene, ende voer dese diensten ende tbewaren vant offitie voers. sal dese bewaerder hebben alle daigen mitten nachte twee stuvers, ende dairtoe gecleet werden met alsulcke cleedinge ge- lick deser stadt leege dienres jaerlicx ge- cleet worden, ende voirt sal hy zyn rasoen ende wyn hebben als van oudts daertoe staet. Onredelyke beh an deling. Alsoe Faes de
Snyder, by den duerweerder der stadt van Utrecht, vuyten name van de schout van Key. Maj. wegen der stadt voirs. beveel ende die weet gedaen is geweest, alse dat hy syn huysfrouwe mit quaeden woirden, werc- ken ende dreygementen nyet misdoen en soude opt verboeren van 25 karolus gul- den. Ende want hy dairenboven hem on- derwonden heeft syn huysfr. voirs. in qua- den moede, hoir huyck ende kovel van hoir hoeft te trecken openbaerlicken opter straten voir die predicaren kerckdoerre, ten aensien van vele luyden ende voirts |
|||||||
|
hoir getogen heeft, omme dat sy met hem
gaen soude, twelck zy hem weygerende was, alsoe dat zy ten laesten in die voirs. kercke heeft ontkomen. VVairomme die schout voirs. hem daerop geinformeert ende die voirs. Faes doen apprehenderen ende voirts voir borgermren. ende scepenen der sladt voirs. te recht gestelt ende gecon- cludeert heeft, dat die voirs. Faes, om tgundt voirs. is, gebroict ende verboert hadde die somme van 25 kar. guld. voirs. tottes Key. Maj behouff. Burgermren. ende scepenen voirs, gesien ende gehoirt heb- bende die conclusie van den schout voirs. niitsgaders die jvchtinge van den duerweer- der Jan de Bruyn ende oick die informatie van den schout voirg. etc., wesen dair- omme, des van den schout van Key. Maj. wegen, etc., vermaent wesende ende wy- sen mits desen voer recht, dat die voirs. Faes, omme tgundt voirs. is, gebroict heeft, die voirs. somme van vyff ende twyntich karolus gulden ende condemp- neeren hem daerinne mits desen. Hoochlantsche, mi de roode brugge*
Overcomen ende belieft by den rayde, dat men by provisie ende tot des raydts we- derseggen, alse deser stadt groete costen gedaen heeft omme de nyeuwe hoichlant- sche brugge opten Oort te leggen ende maicken, omme te wagen, te peert ende te voet dairover te comen ende noch cos- ten sal tonderhouden, dat een yegehek die daerover mitte wagenen ryden sal wil- len, geven sal van eicke wagen een oirt stuvers, ende als yemant begeert den boom opengedaen te hebben omme beesten, lut- tel off veel dairover te dryven , die sal dair geven een oirt stuvers. Hierinne sel alien dat convent van den Cathusers mit hoeren pachteren vry wesen soe sy d'on- costen mede helpen dragen hebben mitter stadt, ende die proffiten vant voirs. sel dese stadt jaerlicx verpachten. Ewe achter S. Jacob. Overcomen ende
belieft by den rayde, dat men Ljsbet, Ilermen die jongen weduwe, betalen |
|||||||
|
189
|
||||||||
|
ende geven sal voir de erve , die sy leg-
gende heeft after sint Jacob, twelck met een bouhuys, put ende heynmuer in calck betymmert was, ende voir hoir scaede ende actie die sy op deser stadt gepreten- deert heeft te weten, dat van deser stadts wegen in den jaere 1533 seker erve daeroff getogen is, omme ruymte aen der stadt muer te wynnen:ende een wal opgeleyt is, ende voirts noch. in toecomende tyden breder leggen, ende d'erve voirs. behoe- ven sal moeten, etc., eens hondert ende v\ff ende twyntich karolus gulden, over- mits deser stadt ..tselve] erve orame die tymmeringe van de stadt muer in toeco- mende tyden ontbeeren soude moegen, des sel alle geboemt, steen ende anders dat nu noch opt voirs. erve staet ende is, daerop blyven. Ende Lysbet voirs. sel deser stadt tvoirs. erve met alle toebehoe- ren overgeven ende geloeven vry te be- waeren naer behoiren, tot vermaninge van der stadt ende alle^; voercommer aff te doen. P. en J. Lauwerman. Peter Lauwerman
heeft eertyts gemachticlit gehadt Jan Lau- werman ende Robbert Reyersz., tsament- licken ende elcken van hem besonder in alle syne saecken voir den rayde, welcke macht hy op huyden wederroepen heeft ende wederroept by desen. 1542.
Petr. de Sancto Petto, Die rayt der
stadt van Utrecht op huyden gehoert heb- bende trapport van Andries vanSuytoort, anderde burgermr,, Adam Ram, Heynrick van Raveswaey, scepenen, ende die pen- sionarius als rayts gescicten, aengaende dat die van der Eccl. ende ritterscap be- geerden genomineert te hebben die men scicken soude aen de Maj. van de Co. omme te vercngen die redemptie van de goede- ren verset ende geinpignoreert in den landen van Gelre etc, heeft overcomen dat se blyven by hoer voergaende antwoir- |
||||||||
|
den ende resolutien daerop gegeven ende
daertoe nomineren Mr. Peter de Sancto. Pe- tro, omme van der staten wegen die voirs. redemptie aen de Maj. van den Co. te sol* liciteren ende die oncosten dairvan te be- taelen by elcx van den staten voer hoer portie, daervan deser stadt hoir vieren- deel altoes goet sel maken ende opbrengen. Claeskerk. Cornelis den Haen ende Da- niel Pauwelss. zyn tot kerckmrs. geset ende gecontinueert van sincte claes kercke tot Utrecht. Scerpregter. Meyster Hans van Franck-
foirt is toegelaten scerprechter te wesen van deser stadt, ende heeft zyn behoirlic- ken eedt gedaen als naebescreven. Dat sweer ick, dat ick die Key. Maj. ende myn lieere die schout van Key. Maj. wegen, die stadt ende gerechte van Utrecht hout ende getrou ende oick gehoirsaen sal syn ende tgene ick int secreet in den examen van den gerechte voirs. hoire ende my bevolen sal werden nyet reveleren ende voirt seg- gen sal ende oick nyet vuyter stadt van Utrecht vertrecken noch reysen en sal dan yerst hebbende consent van myn heere die schout voirs. Ende voert all doen sel dat een goet scerprechter schuldich is ende be- hoirt te doen; dat myn God, etc. Dievery. Alsoe Adriaen Jacobss., ge-
boeren van Ley den, buyten pyn ende banden van ysere, beleden ende bekent heeft diversche dieveryen, geperpetreert ende gedaen te hebben, wairop die schout van Key. Maj. wegen hem voer borger- mren. ende scepenen der stadt van Utrecht te recht gestelt ende voirts geconcludeert heeft, dat men hem dairomme, omme tgene voirs. is, behoirde te rechten mitter lynde als een dieff andere ten exempele ofte an- ders criminelicken nae gelegentheyt van syn misdaet, wesen daeromme burgermrn. ende scepenen voirs., soe sy van den schout van Key. Maj. wegen, etc., daertoe ver- maent waeren ende wysen mits desen voer recht, dat men die voirs. Adriaen, omme tgunt voirs, is setten sail openbaerlicken |
||||||||
|
'
|
||||||||
|
190
|
|||||||
|
opte kaeck, ende aldaer wel scerpelicken
gegeselt te worden, Dat gedaen wesende noch daerenboven offgesneden te worden syn reenter oir ende daerenboven noch ge- bannen te wesen vuyt deser stadt ende stadt vryheyt ten ewigen daegen, opt ver- boeren "van syn lyffende bannen hem daer- vuyt mils desen, anderen ten exempele. Ordonnantie op de coeres van de Buer-
kercke toirn.. In den yersten soe seilen dair wesen twee koeres opte Buerkerck toirn , d'een die coeren ende waicken sel die "voir middernacht tot een uren, ende dander die nae de middernacht. Ende die coerer die voer middernachls waickt, die sel tsavonts op syn behoirlicken tyt die waickclock luyden een halff ure lanck, ende oick als men van Key. Maj. ende de- ser stadt wegen offroepen sal tweemael luyden als men hem des yerst beveelt, ende voert als men van stadts wegen jus- titie doen ende oick deser stadt zys ver- pachten sel, driemael luyden nae der ge- woenten ende behoeren van doen. Ende die coerer, die de naemiddernacht waict, die sel des morgens suyt off blasen, nae datter opten huyse van Vredcnborch yerst geblasen sel wesen ende nyet voer hem. Voerts sal dese coeres alle ure van thien
uren oflf tot vier uren toe blasen tot alien 3 houcken van den toirn vuyt, naer ge- woenten van doen, ende altyt goede toe- sicht hebben ofTter nergents in der stadt ofl' om der stadt brandt vallen ende opry~ sen mochte, ende soe geringe by hem brant gesien wordt, alsdan brant te blasen sonder ophoudinge, met verposen, ende en seilen die clock nyet rueren noch slaen, dan die nerstelick bewaeren , ten waer dat hem by den scbout off burgermren. als overste dat omboden ende bevolen worde dair sy op well scerpelicken regardt ende kennisse nemen ende dragen sullen. Ende die de ban ende die waickclock
luyt, die sel die selve clocken ende repen van dien bewaeren ende smeren naer ge- woenten |
Ende hieroff sel elex geloent worden
ende die proffyten daertoe staende, genie- ten alsdat gewoenlicken is. Item voert soe seilen sy die stadthou^
der, scbout, burgermren., scepenen, raydt ende die gemeente van deser stadt ge- hoersaem, hout ende getrou syn, ende goede wachte houden, ende voirts all doen dat goede koeres elex int syn schuldich syn te doen, daervan staende tot des raydt correxie. Dat hem God, etc. Coerer. Jan Jorifaes is toegelaten coerer
te wesen by provisie opte Buerkerck toirn in der stede van Heynrick van Outhnysen, ende heeft syn eedt daerop gedaen opte ordonn. voirg. Huts van Drakenborch. Belieft by den
rayde, dat die burgermrs. voir minute ofte copie seilen geven Jan van Wyck ende doctor Cantert syn swager ende susterman, vuyte brieven rustende int secreet der stadt Utrecht, spreeckende van den huysc van Drakenborch, soe sy sulex te hebben aen den rayde versocht hebben. Oisters bier. Belieft by den rayde, dat
sekere brouwers hj provisie nu in de vas- ten tot een ofte twee reysen sullen mogen brouwen een maniere van Oisters bier ende die vercoopen ten pryse alst gelden mach, tottes rayts wederseggen. Onmanierlycheyden. Alsoe Lambert Joes-
tensz., schoutendienre, doer informatie van den schout over bewesen is, dat hy op saterdach voer den sonnendach vastellavent veel onmanierlyckheyt bedreven heeft in den, ende voer den huyse in den herden- boll, te weten, dat hy in deselve huy- singe mit een bloeten degen geslegen ende gewont heeft eenen, genaemt Jasper Aertss. Yinck, waervan hy gesceyden ende vuy- ten voirs. huyse gebrocht worde. Ende daervuyt wesendc, heeft weder voer den huyse voirs. gecomen ende daervoer mit syn vuysten geclopt ende geroepen, omnie hem daerinne te laten , twelck hem gc- wevgert worde. Ende heeft oich tot twee off drie versceyden reysen droncken we- |
||||||
|
191
|
|||||||
|
sendc opte stat tvaick onder Lichtenbcrch
gecocnien ende mette waickers onmanier- lickheyt van syn mess te vuysten half vuy t te trecken gehadt ende oiek raitte waic- kers quaden woorden , dreygementen ende anders d'een tegen dander gesproken ende oick mit hem gespuelt opter waicke , allet breder nae vermogen die informatie, daer- van synde, waerop die schout van Key. Mai. wegen hem geapprehendeert heeft ende voer burgermren. ende scepenen te recht gestelt ende geconcludeert heeft, dat men hem, omme tgnndt voirs. is, be- hoerde criminelicken te rechten aen syne* lyve ofTte anders, soedat myn heeren voirs. bevynden souden te behoeren nae gele- gentheyt van syn misdaet, wesen daer- omme burgermren. ende scepenen voirs., soe sy van den schout van Key. Maj. we- gen, etc., daertoe vermaent waeren, ende wysen voer recht, dat Lambert voirs., omme tgunt voirs. is, coemen sal voer den gerechte ende bidden den schout van Key. Maj. wegen ende den gerechte voirs. omme gratie, ende sel daerenboven noch gaen bedevaert tot Amersfort, tot vermaninge van de schout van Key. Maj. wegen voirs. ende daervan weder betoen brengen. Heeft gebeden. Overste Merssegast. Belieft by den rayde
dat die oversten deser stadt Utrecht van deser stadts wegen ende behouff sullen moegen coopen ofte doen coopen die huy- sin^e , toebehoerende Mary Boden ende hoir kynderen, gelegen in de overste nier- segast, naest tleech erfF van deser stadt, streckende aent oude raythuys , soe tselve erff deser stadt groetelicx dienen soude. Gedeputeerde tot Brussei. Adriaen van
Zuytoirt, borgermr., ende Jan van Kuyck Anthonissz., scepen, mit deser stadt pen- sionarius en secretarius als gescickten van deser stadt van seeckere saicken aen de Maj. van de Co. tot Bruesel, vermoegens der instructie hem mede gegeven, hebben op huyden in den rayde haer rapport |
|||||||
|
daeroflf gedaen, daervan sy van srayts we-
gen bedanckt syn geweest. Crancksinnkh. Schout, burgermren. ende
scepenen hebben geconsenteert ten ver- soecke van de vrienden ende magen van Nyesgen Jans dr. van Amsterdam , te we- ten, Reyer Gerritssz. van Amsterdam, als voicht ende momboer van Lysbet, syn huysfrouwe, daer Neysgen voirs. oudemoe- der off is , ende Jan SaeJ, die jonge , als teslamentoir van Nyesgen voirs. van de ar- men wegen, alse dat men die voirs. Nyes- gen, overmits sy nu crancksinnich gewor- den is, sell moegen bestellen in eenige convente bynnen Utrecht, omme hoir al- daer tonderhouden van hoeren goeden, die sy noch heeft hoir leven lanck. Grauwerckers gilt. In der saecke tus-
schen Jan Bruynessz., Cornell's Dirckssz. , Gerrit Janssz. ende Jacob van CleefF, ere- mers, gepanden van de dekens van de grauwercker gilde ter eenre, ende dieselve dekens van de grauwercker gilde ter an- dere syden , beruerende dat die voirs. ge- panden gepant syn van de dekens voirs. , overmits dat die gepanden gemaicte ende geverwde bonte borstlappen veyl gehou- den hebben ende veyl houdende syn, sus- tinerende dieselve gepanden tselve wel te mogen doen achtervolgende die ordonn. die de mersluydengilde daerop belieft ende toegelaten is by den raydt der stadt van Utrecht ende dattet een onrechte pan- dinge is, die de voirs. dekens van de grau- wercker gilde aen hem gedaen hebben , etc. Waerop die voirs. dekens ter contra- rie gesustineert ende geseyt hebben , dat sulex achtervolgende hoere voers. gilde ordonn. nyet en mocht by de voirs. ge- panden veylgehouden ende vercoft worden etc. Gesien die instructie van den voirs. gepanden , oick die ordonn. van de voirs, mersluyde gilde, met alsulcke verificatien ende getuychnyssen by den gepanden voirs. overgelevert, ende daertegens die instructie ende onderwys mitte ordonn. van de voirs. |
|||||||
|
192
|
|||||||
|
grauwerckergilde by de voers. dekeHs over-
gelevert ende voertfl allet ghene dat par- Men voirs. ten beyden syden hebben wil- Icd overleveren, ende mede met rype deli- berate van rayde daerop gelet. Soe hebben borgermren. ende scepenen, des van den schout van Key. Maj. vvegen, etc., daertoe vermaent wesende, verelaert ende gewe- sen , verclaeren ende w} sen mits desen voer recht, daltet een onrechte pandinge is, die de dekens van de grauvvercker gilde voers. den gepanden voers. gedaen hebben ende daeromme haer affgehaelde panden elex costeloes ende scadeloes res- titueren ende wedergeven sellen. Ende compenseren voerls d'oncosten ten beyden syden, omme redenen vville. Deventer koek. Overcomen bj den rayde
dat gheen backers voertaen die broet wil- len backen ende met open veynsteren ver- coopen, daerby ofte tot hoeren huyse eenige Deventer ofte andere koecken ende oick olykoecken backen ende vercoopen sellen , off zy sellen tselve moeten verzysen als ander meeh Peter de Sancto Pelro. Op huyden com-
pareerde opten raylhuyse den Hoechgeleer- den ende wysen Mr. Hector van Ocksvoyer, president ende yerste raydt van den hove van Utrecht, aldaer syn E. den schout, burgermren., scepenen ende rayt van we- gen ende vuyten naeme van de Maj. van de Co. gerapporteert ende aengegeven heeft, tgene by niitte geeslelicheyt ende die van de ritterscap alse twee staten van de- sen lande gecommuniceert hadde, ruerende die redemplie van de goeden verset in den lande van Gelre, vermoegens sekere diie concepten die de Maj. van de Co. syn E. overgesonden hadde, welcke concepten , meester Gerrit van Renoy ende Peter de Saincto Pelro geconcipieert hadden, omme bequamelicx daernae manieren te vynden , omme die voirs. redemptie van de versetle landen te doen, mede rapporterende tgene die van de geestlickheyt ende ritterscap syn E, daerop ter antwoert gegeven had- |
|||||||
|
den ende tselve in lang verhalende, etc. ,
versoeckende ende begeerende daerop die van der stadt als een derde staet hoer ad- vys oeck daerop souden willen geven totte beste welvaeren ende proffyt van der siadt ende die scamele medeluyden ende borge- ren die hoer goeden in den lande van Gelre voirs. verset syn. Ende naedat myn E. heer president voirs. int lange syn rap- poert gedaen hadde ende d'antwoert van die van der stadt daerop begeerende was, heeft die raydt hem daerop vertogen ende mitten anderen gecommuniceert ende nae hoer communicatie syn die van den rayde weder gecompareert voer myn heer die president voers. ende syn E. ter antwoerde gegeven, dat overmits Willent Goertssz. , yerste burgermr., sieck was, ende die van den rayde in cleyne getalen gecompareert waren ende die voirs. saecke een swaere saecke was , omme wel daerop te delibe- reren, begeerden daervan vuytsel van vier daegen ofte daeromtrent, omme daer en bynnen metten anderen breder op te voirs. saecke te communiceren ende te delibe- reren. Moord en dieverijen. Alsoe Jan Janssz.
Loentgens off Deckers, geboeren van Block- z) 1, beleden heeft buyten banden van yseie, dat hy diversche moorden, oeck een moortbrant ende voerts vele ende ver- sceyden die very en gedaen ende helpen doen heeft met syn hulpers, waeromme die schout vuyten naem van de Key. Maj. hem voer burgermien. ende scepenen der stadt van Utrecht te recht gestelt ende gecon- cludeert heeft, dat men sulex behoerde te justicieren mitten viere aen syn lyf ter doot toe, ende daernae tlichaem op een radt geset te werden met een galge over syn hooft, ende met vii cluppelen aent radt gehangen als een moorder, moort- brander ende diefl toebehoert, andere ten exempele, ofte anders soe burgermren. ende scepenen bevinden souden nae rechte te behoeren, Soe aengesien dan die con- frssie, wesen daeromme burgermren. ende |
|||||||
|
193
|
|||||||
|
mitsgaders anderen ofEcieren tsaenien in een
maeltyt plagen te vergaderen j ende alsoe tselve schynt nyet seer looffelicken ofte behoerlicken te wesen, omme redenen als doen by den voirs. rekenmr. breder ver- haelt, soe is by den voirs. rekenmr. ge- proponeert van wegen der Key. Maj., als dat die heeren van den rayde der stadt Utrecht daertoe verstaen wilden, alsdat men die voirs. maeltyt aboleren souden ende den heeren van den rayde der stadt Utrecht in recompense van de voirs. mael- tyt eenen yegelicken toevoegen souden, telcken reyse als men jnsticie dede sekeren sallaris, waerop schout, burgermren, ende scepenen deser stadt alsdoen voir antwoirdt gaven, alsdat sy in derselver voirs. pro- positien genoechsaem condescendeerden, beheltelicken dat men de burgermrs., sce- penen, rayde, met den secretarius ende duerweerders eenen scelling voer die mael- tyt vuytreycken soude ende andere dienres nae advenant. Waerop alsdoen den voers. Zeger van Alvaro antwoerden, dat by sulcx aen de rekenmrs. in den Hage rap- porteren soude. Vrouwen vercracht en kerckroof. Alsoe
Christiaen van den Berge, geboeren van Antwerpen, alias organist, beleden heeft buyten banden van ysere, dat hy diversche morderien met een vrouwencracht, oeck sekere kercke beroevinge ende onbehoer- licke handelingen meltet weerdighe heyli- ghe sacrament des outaers, ende voerts meniche dieveryen ende andere quade werc- ken gedaen ende helpen doen heeft met syn hulpers, waeromme die schout vuyten name van de Key. Maj. hem geapprehen- deert ende voer burgermren. ende scepe- nen der stadt van Utrecht te recht gestelt ende geconcludeert heeft, dat men hem behoerde te justicieren, te weten, dat men die voers. Christiaen bynden sal op een leer, ende voerts op een horde ende sle- pen hem alsoe opte Nuede, ende werpen hem aldaer alsoe int vier ende verbarnen hem ter doot toe, ende dat gedaen we- 25
|
|||||||
|
scepenen voirs., des van den schout van
Key. Maj. wegen, etc., vermaent wesende ende wysen mits desen voer recht, dat men die voirs. Jan Janssz. bynden sal op een leer, ende voerts thorde, ende slepen hem alsoe voert gerechte ende van daer voert opte Nuede, ende werpen hem dan int vier ende verbarnen hem ter doot toe, ende dat gedaen wesende voerts gesleept te werden onder die galge, ende setten aldaer tlichaem op een rat met een galge over syn hooft ende vn cluppelen gehan- gen aent ratt, als een moorder, moort- brander ende dieff, andere ten exempele. Leermevct opte Neude. Belieft by den
rayde tot nutscap ende gemeyn proffyt van de gemeente van deser stadt Utrecht, dat men voertaen op alle deser stadt pecrde- mercten ende oick opte oyemerct mede inluyden sal, omme alhier alreley coep- manscap van leer te moegen vercoepen 'sdaegs na elcke peerdtmerct op de Nuede onbecroent van eenige gilden deser stadt, ende datselve in manieren naebescreven onder die voirs. clockluydinge. Ende nyemant en sel moegen coepen
noch vercoepen voer en woensdach naest- comende by twee karolus gulden. Oick sal een yegelick alhier ter merct mogen comen met alreley coopmanscap van leer, omme daermede op Donredaech naestco- mende te mercten op de Nuede, onbecroent van eenige gilden van deser stadt. Ende die tollenaer en sal oick nyet mogen ver- tollen. voer en vrydage daer naestcoemende by twee karolus gulden. Maaltijden hij teregtstellingen afgeschaft.
Op huyden den 2. dach Juny is gecom- pareert voer den rayde der stadt Utrecht, Mr. Zeger van Alvaro, rekenmr. in den Hage, ende heeft van wegen der Key. Maj. geproponeert ende begeerdt alsdat, aenge- merct alhier tUtrecht een oude usantie ende costume van doen overlange geweest is, dat men soe wanneer eenige misdadi- ghen geexecuteert werden, dat alsdan nae der executien die heeren van den gerechte, VII. |
|||||||
|
194
|
|||||||
|
sende voerts alsoe gesleept te worden on-
der die galge, ende setten aldaer tlichaem op een rat met een galge over syn hooft ende dri« kercken besyden hem, ende ses cluppelen omt rat gehangen te worden als een moorder, vrouwecrachter, kercke- scender ende dieff toebehoirt, andere ten exempele, ofte anders soe burgermren. ende scepenen voirs, bevinden souden nae rechten te behoiren. Soe aengesien syne confessie, wesen daeromme burgermren. ende scepenen voers., des van den schout van Key. Maj. wegen , etc., vermaent we- sende ende "wysen mits desen "voer recbt, dat men den voers. Christiaen bynden sal op een leer, ende voerts op een horde ende slepen hem alsoe opten Nuede ende werpen hem aldaer alsoe int vier, ende verbarnen hem ter doodt toe; ende dat gedaen wesende voert alsoe gesleept te werden onder die galge ende setten aldaer tlichaem op een rat met een galge over syn hooft, drie kercken besiden hem ende ses cluppelen omt rat gehangen, als een moorder, vrouwecrachter , kerckescender ende dieff, anderen ten exempele. Moord en kerkroof. Alsoe Michiel van
Breda, genoemt in de wanderinge sceel off leepooch ? beleden heeft huyten banden van ysere, dat hy diversche moorderyen met een moortbrant ende een kerckroevinge ende voerts menige dieveryen ende an- dere quade wercken gedaen ende belpen doen heeft met syn hulpers, waeromme |
|||||||
|
die schout vuyten name van de Key. Maj.
hem geapprehendeert ende voer burger- mren. ende scepenen der stadt van Utrecht te recht gestelt ende geconcludeert heeft, dat men sulcx behoerde te justicieren, te weten, dat men die voers. Michiel bynden sal op een leer ende voerts op een horde, ende slepen hem alsoe opte Nuede ende werpen hem aldaer alsoe int vier ende verbarnen ter doot toe, ende dat gedaen wesende voerts alsoe gesleept te worden onder die galge, ende setten aldaer tlichaem op een rat met een galge over syn hooft, een kercke besiden hem ende voerts te hangen vjff cluppelen aent ratt als een moorder, moortbrander, kerckscender ende dieff toebehoert, anderen ten exempele, ofte anders soe burgermren ende scepenen voers. bevynden souden nae rechte te be- hoeren. Soe aengesien dan syne confessie, wesen daeromme btlrgermren. ende scepe- nen voers., etc., dat men die voirs. Mi- chiel bynden sal op een leer ende voerts op een horde ende slepen hem alsoe opte Nuede, ende werpen hem aldaer alsoe int vier ende verbarnen ter doot toe. Ende dat gedaen wesende, voerts alsoe gesleept te worden onder die galge , ende setten aldaer tlichaem op een rat met een galge over syn hooft, een kercke besiden hem ende voerts te hangen vyff cluppelen aent rat, als een moorder, moortbrander, kerc- kescender ende dieff, andere ten exempele. |
|||||||
|
MISSIVE
VAN DEN GOUVERNEUR GENERAAL VAN INDIE,
JAN PIETERSS. KOEN,
AAN DE ADMIRALITEYT TE AMSTERDAM. (1619.;
|
|||||||
|
|
|||||||
|
Ed. Erentfeste, wyse, voorsienige, seer discrete Heeren.
Met tschip Delft, welck d'Almogende in salvo geleyde , is onse jongste van dato den
15. January gesonden, daervan nevens dese weder copye gaet. UEd. sullen daerdoor verstaen, het boos ende groot voornemen van de Engelschen, die van Eantham ende Jacatra; hoe wy genoetsaeckt wierden met onse cleyne macht naer Amboina te loopen, ons fort Jacatra te water ende te lande belegert laetende, eude hoe d'Engelschen voor die tyt op de cust van Java meester gehleven waeren van de zee, wat zedert toege- dragen zy, ende hoe het verder atfgeloopen is, sullende in desen verhaelen. Naer oris vertreck met de vloote van Mandalicque, hehben wy naer Jortan gesonden
tJacht de Valck, nae Solor de Jager, ende naer Banda de Bergerboot, omme verver- schinge voor de vloot te halen, ende d'onse in Solor ordre te geven, dat den Arent ende de groene Leeuw op het spoedichste nae Jortan by onse vloote gesonden werde; daernae den 16. Januarye vant schip DelfF gescheyden wesende, syn wy den 4. February met de resterende 4 schepen, d'oude Sonne, de Gouden Leeuw, den Engel ende twapen van Amsterdam in Amboina (Godt lofF,) wel aengecoinen, aldaer vin- dende de schepen de Trouw, de Zuyder Eendracht ende tJacht cleyn Hollandia ; den 6. ditto quam daer by ons den Neptunus van Banda, met advysen hoe het schip ouwt (!) lloorn, volgens ordre door den raet van Amboyna gegeven int Sonnegatt aen den wal geleyt soude werden, ende datter onder de soldaten eenige alteratie geresen was, ter cause aldaer geruchte ginck, datter dit jaer geen verlossinge geschieden, noch geen andere schepen in Banda commen souden. Hierover vonden wy goet het schip den Engel, dadelycken met eenich nieuw volck nae Banda te senden, de commandeur Willem Janss. ende Francquo van der Meer zyn daermede den 8. naer Banda gesonden , oemme de verlossinge van d'onse te doen, ende voor te commen datter cause van dien geen muyterie noch revoke ontstaen zoude, oock gelast dat tschip Hooren daetelyck weder claer gemaeckt werde , ende opt alderspoedichste met den Engel by de vloote weder in Amboyna te keeren. In Amboyna hehben wy (Godt loff) alles in een seer goeden stant gevonden door de goede couraegie ende goeden yver van den Lieutenant 25*
|
|||||||
|
I
|
|||||
|
196
*
Gouverneur van Speult, waervan de rebellen van Outtemory met gewelt tondergebracht
ende die van alle d'oraleggende landen , eylanden , steden ende plaetsen tot haer deb- voir, ruste ende vrede. Outemory is een plaetse gelegen aent oosteinde van Ainboina, boven opt hoochste van een onaccessibel geberchte, de plaetse is uyt der natuyre seer sterck ende int climmen vant geberchte, is het pat met verscheyden sterckten beset, sulcx dat de plaetse met Europesche natie beset wes^nde, genouchsaem onwinbaer is, d'inwoonderen syn van outs hercommen, de moetwillichste ende muytniste vant lant, die haer veel met rooven geneert hebben, daerdoor oock seer gedeclineert syn, sy syn voor dese tyt noyt met gewelt gedwongen geweest, dese luyden syn lange voor desen gerebelleert (gelyck UE. geadviseert is, ter cause, soo geseyt wiert) dat zy het quaertwerck begeerden affgeschaft te hebben, ende geen volck meer tot den arbeyt vant casteel "wilden contribueien, waerinne zyluyden door die van flittoe Louhoe, Cambelle ende andere tegen d'onse seer gestyft wierden; ende alsoo sv het lant ront- somme het casteel zeer onvry maeckten , heeft den voors. Gouverneur Speult, den 28. Septembris 1618, van des casteels ondersaeten bveen gebracht omtrent 1000 mannen , daeronder 60 blancque soldaten , by heeft hiermede Outemory met gewelt aengetast, ende 5 stormen op haer buyienwercken, leggende int cliramen vant geberchte ge- daen ; d'eeiste twee wierden couragieuselyck affgeslagen, maer onder haer voornaempste sterckle gecommen wesende, hebben sy haer op lyffsgenade opgegeven ; de plaetse is geraseert, ende daer syn omtrent 400 sielen, (daeronder 150 weerbaer mannen) van daer aent casteel gebracht, ende onder verscheyden hooffden van des casteels ondersa- len verdeylt, naedat elck man thien ende de hooffden elck hondert realen tot boete betaelt hadde, welck alles nelfens hare goederen ende bagaegie onder tvolck soo witte als swarte tot buyt verdeylt is. Daer naer heeft dvoors. Lieutenant Gouverneur versamelt soo van onse ondersaten
als bontgenooten in dese omleggende landen ende eylanden gelegen mooren, 3500 mannen, waeronder 60 Nederlantsche soldaten, eenige syn hiertoe vyt lieffde ende goede adectie gecommen, andere op hope van goeden buyt te becommen ende andere als in schyn soude syluyden geen vrienden van de Nederlantsche welstant waren. Met dese armade heeft den voors. Speult in September a0. 1618 de ronde gedaen ende ver- scheyden omleggende plaetsen bezocht omme d'inwoonderen in devotie, onderdanieheyt ende goede alfectie te houden. Ende also die vant eylant Bouro ende Hassahoudie, (twelck uyt de natuyre de grootste rovers van dese quartieren syn) veel op onse on- dersaten ende bontgenooten gerooft hadden, was de meeninge haerlieden mede met ge- welt aen te tasten (niet jegenstaende sylieden gerekent wierden onder den Coninck van Ternate te staen) doch de voors. inwoonderen de groote macht ziende, ende d'over- winninge van Outemory verstaen hebbende ende d'onse by de wercke comende siende bet eylant rontsomme met een creupelbos omcingelt, het lant zeer defensiff ende de plaetse seer sterck , den voors. Lieutenant Gouverneur met d'inwoonderen van Bouro ende Ilassehoudie verdragende, heeft haerlieden pardon gegeven , mits dat betalen sou- den gelyck oock gedaen hebben de waerdye van omtrent 1100 stucken van 8ten , ende dat naer desen niet meer op onse ondersaten off bontgenooten rooven sullen; die van de Manipe ende Keelangh hebben mede tot boete van haer faute opgebracht de waerdye van omtrent 300 realen , alien twelcke onder tvolck van de voors. armade tot buyt verdeylt is, gelyck mede tgene verder becommen hebben. Alsoo de plaetse van Oute- mory van ouls voor de steickste vant lant ende voor onwinbaer gehouden is, ende dat hieromtrent noyt soo grooten macht van Corrocoren byeen versamelt zy, heeft de ver- |
|||||
|
197
|
|||||
|
overinge van dvoors. plaetse, de weyffelachtige plaetsen groote vreese ende ontsach
veroorsaeekt, apparent synde, dat men alsoo continuerende (gelyck sonder comp. costen can geschieden) alle omleggende plaetsen in goede devotie sal connen onderhouden; het gewas van nagelen is dit jaer op eenige plaetsen seer wel geluekt. Wy hebben met de vloote van daer gebracht 376568 ttf , ende gissen dat noch omtrent 1 a 200 bharen becommen sonde werden. Alsoo veel Joncken met alderley nootsaeckelicheden op Bouro ende Blau loopen, daer
die van Hittoe, Lonhoe, Cambello, Lucyde ende veel andere met haer gaen han- delen ende veel nagelen brengen, gelyck mede eenige Bandaneesen noten ende foulie, hadden wy voorgenomen de voors. plaetsen te stooren ende alle de Joncken aen te tasten, docb ten aensien d'Engeische vloote dagelycx verwachtende waren, is eyndelic- ken voor best geoordeelt, d'uytterste remedie voor dees tyt niet te gebruycken , ten aensien gevreest wiert, hetzelve in dese conjucture meer quaets soude mogen veroor- saecken, dan voordeel gedaen can worden; hierover bebben gesocht de Jonquen van daer naer Hittou, Lonhoe ende Cambella te doen gaen, om voor te commen datter geen nagelen mede vervoert werden. Wy hebben Quimalaha, Sabadyn ende andere daervan geinsinueert, gelieten huu oock dat mede niet anders wensten, ende soo de voors. Joncquen binnen seeckeren tyt van daer niet quamen, dat men se vry verbran- den soude, doch den tyt is verloopen ende wy syn interum vertrocken sonder datter yets van gevallen sy, dan opt jongste vant Mousson zal door de voors. Lieutenant Gouverneur Speult, een jacht ofte meer in de Bougerons op de wacht gesonden wer- den , oerarae alle de voors. ende andere Joncquen waer te nemen, ende daeruyt te lichten alle de nagelen, noten ende foulie die men bevinden sal, tegens ordre verover* te wesen, gelyck verleden jaer mede onderleyt is. In plaetse vant verbrande huis is weder een treffelyck huys int voors. casteel Am-
boina met hulpe van de inwoonders gebout, doch het was al weder een voncxkeu vier onderworpen, synde niet dan met riet bedeckt, daeromme groote partie nagelen, groot peryckel liepen, doch wy hebben die sonderlinge by provisie met aerde doen decken , ende last gelaeten, dat de huysen met tichelen ende pannen gedeckt werden, twelck hope eerlange gedaen wesen zal. Daer syn eenige Chineesen besich om tichelen te bac- ken, ende ick hope dat eerlange groote quantiteyt seer goede steenpannen ende tiche- len in Amboina gebackt sullen wesen, d'eerde is daertoe seer bequaeni, het schort maer aen volck , die wy verhopen eerlange van China te becommen. Op Hittoe, Louhoe ende Cambello, zyn mede verscheyden Joncquen aengecommen
ende ODder andere eene van Bantham, dewelcke uytgesfrooyt heeft, hoe de Spaeng- naerden , Portugesen, Engelsen, Fransen, die van Bantam, Jacatra ende de Bandane- sen , met den anderen tegen de Nederlanders verdragen waren , om haer teenemale te vernielen, ende alsse die vernielt hebben, dat dan de Spaingnaerden ende de Portuge- sen voor haer portie van de victorie souden hebben, den handel van de Molucques ende die van Hittoe; de Engelschen die van Banda, Louhoe ende Cambella ende die Franschen den handel van Bantam, daermede Capt. Hitto seyt door die van Louhoe ge- socht wort, hem tegens ons opte royen, doch ick achte dat den Pangoran van Bantam, sulcx heeft laten uytgeven om die van Amboina tegens ons op te royen, ende aldaer ons de handen vol te doen geven ; dese lieden meenden dat het alreede met ons by- kans gedaen was. In Amboyna gecommen synde, hebben wy datelyck als voren geseyt is, het schip
den Engel, met de noodige ordre naer Banda gesonden, ende voorgedragen, om selffs |
|||||
|
198
|
|||||
|
personelick naar de Molucques te vaeren, terwyle onse schepen interum geprepareert
wierden, alsoo voor my in Amboina gantsch niet te doen was; den raet verstont dat het wel goet ende noodich was, maer dewyle gepresumeert wiert, dat dEngelsehe vloote "van dage te dage in Amboina soude mogen commen, is dagelicx door die van Louhoe, Cambelle ende haire consoorten uutgestroyt dat se voor tlant, dan hier, dan daer gesien waeren, waarover niet eer dan den 20. February tot myn vertreck naer de Molucques hebben connen resolveren, doch interum hebbe ick 2 expresse prauwen met advysen nae de Molucques gesonden, met expresse ordre dat men daetelicken alle de schepen, soo veel volck, geschut ende cruyt als gemist cost werden naer Amboina sen- den zoude, doch hebbe my om goede redenen op dese ordre niet gerust connen hou- den, daeromme siende , datter geen Engelschen en verschenen, soo ben den20.February met het schip de Trouwe in de wint op , met eenighe raeden, verselschapt wesende naer de Molucques gevaren, hebbende in Amboyna aen den Commandeur Arent Maer- tenss. ende de Lieutenant Gouverneur Speult ordre gelaten, alle de schepen tegen primo April veerdich te maecken, met last soo ick voor die tyt in Amboyna niet weder quam, dat de Commandeur alsdan met de vloot aent westeynde van Madera by Mallemans eylandt, omtrent Grecy soude loopen, ende dat aldaer (gelyck raede alle ander sche- pen) by den anderen souden commen, om voort gesaementlyck nae Banthain ende Ja- catra te seylen. Met tvoors. schip de Trouwe omtrent de eylanden Oby coinmende, hebbe met de boot vooruyt naer Batchian gesonden , Pieter de Carpentier ende Pieter Pieterss., beyde coopluyden, omme van daer nae de Molucques te vaeren; daernae syn wy met ditto schip de Trouw, den 9. Maert in Batchian (Godt loff) wel gearriveert, aldaer op de wedercompste vindende een van de advysprauwen van Amboyna nae de Molucques gesonden , waermede advys bequaemen , hoe de Heere Generael Reael ende Admirael Verhagen op Mackjan sieck lagen, dat het schip St. Michiel dateljck naer Amboyna gedepescheert soude werden, maer van meyninge waeren de Morgensterre tot in Maye off Juny opte houden, omme daerinne te doen schepen goede parlie naegelen, die men tegen dien tyt verhoopt te ontfangen, doch hare Ed. hebben naerderhant an- der ordre gegeven ende syn den 15. met het schip St. Michiel in Batchian by ons ge- commen; ick achte dat wy de Molucques mede wel beseylt souden hebben, maer de- wyle alreede veel tyt verloopen was, noch meer verfoopen soud1 eer in de Molucquen quamen, ende dan weinich ofte geen tyt cost resteren om aldaer yets te verrichten , off zouden het principaelste versuymt hebben, resolveerden niet verder te seylen ent cargasoen in Batchian te lossen ende van daer weder naer Amboina te keeren, my verlatende dat de Morgensterre door onse gecommitteerde van de Molucquen wel ge- Bracht soude werden; ende soo nu gereet waren om te vertrecken, quam tvoors. schip St. Michiel met de Heeren Geneael Reael ende Admirael Verhagen, als vooren is geseyt by ons. Wy zyn datelyck met den anderen van Batjan vertrocken, ende den 20. Martio (Godt loff) in Amboyna wel aengecommen. Tvoors. schip St. Michiel heeft van de Molucques mede gebracht 182 bahre 71 catty
nagelen, ende daer was naer men seyt een seer groot en schoon gewas ophanden, daer- van omtrent 800 bharen verhoopt wierden, doch alsoo op Ternate ende Mothor eenige nagelpluckers van de Tydorosen dootgeslagen waren, wierd daar het plucken weder gestaeckt; op Marqu-Jan is de stadt Noffacquia geheel verbrant met omtrent 30 bharen van des corops, naegelen, ende alsoo dese lieden weder nieuwe huysen sullen moeten maecken ende de kost int bos daer beneffens sullen moeten soucken, wort gevreest dat hierdoor interum mede veel nagelen op Marqui-Jan verlooren sullen gaen, waerover d'onse voorgenomen hadden haer met wat rys te assisteren. |
|||||
|
199
|
|||||
|
De Ternatanen syn weder met de Tydoresen in oorloch geraeckt, van de voorgeno-
men verraderye hoort men niet meer; op de groote vergaederinge die den Coninck van Ternate beroepen hadde, is niemant verschenen, noch niet gevolght Met fregatten, corrocoren ende cleyn vaertuych dommineren de Spaegnaerden ende Tydoresen, de ge- heele zee is voor ons, ende Ternatanen gansch onvry; sy vreesen de Tydoresen uyt der maeten seer; van rys ende sagu isser onder de Ternatanen groot gebreck, soo daerom yets over hadden, souden daervooren (nadat d'onse seggen) menichte van naegelen be- commen. Alsoo de Tydoresen (nae geseyt wort) voorgenomen hadden een fort op Calmatte le
leggen, omme d'onse van Marreto te benouwen, hebben haer de Ternatanen met ad- vys van den Heer Generael Reael geprevenieert, ende aldaer zelfs een fort begost, waerop vant garnisoen van Malaye 40 coppen geleyt zyn; men zeyt dat dit gedaen sy, omdat de Ternatanen te beter haer nagelen souden mogen plucken , ende wy te meer becommen, dan ick achte dat de voorneemste redenen vant bouweu van dit nieuwe fort een doorsteecken werck der Tarnatanen sy om te meer een veyliger plaetse tot haer hoven (daermede zy haer geneeren) te becommen, wenste wel dat net noyt begost ware, also in de Molucquen forten genouch syn, ende Maleye seer ontbloot is; groote instantie ende neersticheyt isser van de Ternatanen gedaen, om de Morgensterre in de Molucques te houden, twas oock wel noodich, want bet niewe fort op Calmatte, an- ders qualick voltrocken, ende misschien verlaten sal werden , dan het swaerste heeft meest gewogen; ick hadde oock last gegeven voor de vloote een goede partye vant metaele geschut van Maleye te lichten, dan 'ten is door cortheyt van tyt niet gedaen, alsoo de Ternatanen daertegen oock stelden , vragende off hun verlaten wilden, dese lieden syn oock al mede gelyck veel andere met ons becommert geweest, nae de wint bangt elck een in dese landen de huyck, de sterckste is haar beste vrient, derhalven maeckt UEd. over al de sterckste blyft, soo sullen de Nederlanders de beste vrienden, segge lieden, van de werelt wesen ende geen vyanden vinden , daer ter contrarie an* ders de grootste vrienden, de quaetste vyanden sullen worden, gelyck (Godt betert verscheyden reysen ervaren hebbe. Den vyant hadde in de Molucques van Manilha gecregen vyff navetten met allerley
secours, dewelcke tydinge brachten, datter in de Manilhas aen Witters eylant zes van onse schepen laegen, ende dat den gouverneur van Manilha daertegen armeerde, omme uyt te loopen, ende d'onse aen te tasten, tgevolch sal den tyt leeren. In Batchian was mede een seer groot gewas naegelen, dan also daer geen volck is
gaet alles meest verlooren; d'onse gisten omlrent 30 bharen te becommen; dien coninck heeft Bastiaen de Castro met drie corrocoren naer d'eylanden achter Amboyna geson- den, om seeckere menichte van volck (die al over 30 jaren vertrocken syn) aldaer we- der te trecken. Bastiaen seyt, dat veele hem tselve belooft hebben, watter op volgen wil sal den tyt leeren. Hadden wy menichte van volck het waere een eerlicke plaetse om ons gerieff van hout ende veel nagelen van daer te becommen, tlant is mede sehoon ende vruchtbaer ende de zee visrycker. Den 16. February arriveerde in Amboyna by onse vloote tJacht Nassau met een Por-
tugees fregat in de Baye van Sapy (leggende op Byma) verovert; dit jacht hadden wy voor de Trouwe van Jacatra na Balunbuan ende Byma gesonden, omme finantie van rys op te soucken, dan hebben niet verricht, want Balambuan nae haer seggen niet beseylen costen, door vreese dat door tgat van Baly in zee om de zuyt souden dryven, ende dan niet weder opcommen souden; daernae in Byma commende bevonden hoe Gerrit Velincx aldaer door tJacht den Arent gelaten was, dan alsoo de stadt door de |
|||||
|
200
|
|||||
|
Macassaren verdestrueert ende het volck int geberchte gevlucht was, en wasser nu geen
rys te becommen ; de verckens, buflels ende peerden die daer abondant zyn, waeren mede int geberchte, soodat Nassau niet dan tvoors. fregat met omtrent 7 Jasten rys ende eenige verckens mede brenght, bebbende soovele niet gedacht, dat aen Byma niet gevonden waren, ende op andere plaetsen behoort hadden rys te soucken, daer wort geseyt datter op Byma jaerlicx wel 4 a 500 lasten rys te becommen zal wesen (als alles wel sy ,) den tyt zal tgevolgh leeren. Naert vertreck van Nassau is de Ber- gerboot mede op Byma geweest,. ende beeft van daer in Amboyna tot ververscbinge voor de vloote gebracbt een goede partie verckens maer anders niet. Tjacbt de Jager is in Solor met onse advysen geweest ende in Amboyna by de vloote
wel gekeert. In Solor was alles (Godt loff) wel. Den Arent, de groene Leeuw ende tJacht Jortan waeren aen de zuytsyde van Tymor handelende, ende souden haer opt spoedichste aen de rendevous aent westeynde van Madura vervoegen. Vooren is geseyt, boe bet Jacht de Valck nae Grecy ende Jortan gesonden hadden , ende alsoo niet wel wisten hoe welcom daer souden zyn , hebben ordre gegeven om yewers op Java vrientschap te honden, goet acces ende alle nootlicheden te becommen, dat men den Coninck van Sarabaya een stuck geschut, (twelcke hy te vooren schryftelyck ver- socht badde te coopen) vereeren zoude, gelyck met eenige andere cleynicheden gedaen is, d'onse waren daer seer welcom ende hebben ontrent 130 hoorenbeesten tot redelic- ken pryse becommen, daervan door den Valck den 23. Maerte omtrent 100 voor de vloot in Amboyna gebracht zyn, Dese Coninck heeft d'onse nu d'eere gedaen, dat by persoonelyck in de Valck gegaen is. Bit schip is corts daernae in de baye van Am- boyna door versuymenis ofte moetwille op de wal geseylt, ende in de gront gestoten ; naer ick versta soude het nocb wel een jaar hebben connen vaeren, dan also 'tselve van alles gebieck ende wy seer swack van volck waren, syn te vooren in deliberate geweest ora tselvige aen de wal te leggen, ende in deser voegen van de moeylen ont- last geworden. Neffens de .voors. Valck arriveerde in Amboyna tfregat Seylon in de straet Sonda van de schepen Haerlem, tllert ende de prys van Haerlem versteecken, ende den 28. ditto quam daer oock van de Molucques het schip de Morgensterre met onse ghecommitteerde, die wy derrewaerts gesonden hadden. Ende alsoo de ampten van raden van Indien , meest vacant waren, hebben wy vol-
gens LEd. order met advys van de Heeren Generael Beael ende Admirael Verhagen , tot onse raden van Indien vercooren ende geauthoriseert Pieter de Carpentier, Arent Maer- tenss., Willem Janss,, Andries Soury ende den tyt van Herman van Speult geexpireert synde, denselven weder op nieuws aengenomen als raet van Indien, Lieutenant Gouver- neur ende direkteur van Amboyna, vertrouwende dat UEd. van alle dese personen wel gedient worden sal. By den raet gelet synde opt affront ende d'offentie door de Engelsche gedaen , als
namentlycken , hoe sy onderleyt hebben de generaele comp. teenemael te vernielen, is den 21. Maart 1619 in Amboyna by den raet van Indien gearresteert ende goetgevon- den, dat met de macht die opt spoedichst by een versaemelen connen, transporteren sullen ter plaetse daer dEngelsche vloote soude mogen wesen , ende dat trachten sullen ons meester te maecken van dselvige ende van alle d'Engelsche schepen die hier ende daer ofte yewers waer het soude mogen wesen becommen connen, mits ende alles on- der behoorlicke inventaris aengenomen ende ten besten gebeneficieert werde, omme daervan reeckeninge te doen daert behoort, alsoo den raet geen ander middel nochte raet weet te bedencken omme den Indischen handel te mainteneren, ende die tegens d'attentaten van d'Engelschen te verseeckeren, want anders teenemael verlooren gaen |
|||||
|
201
|
|||||
|
soude. Dese resolutie is den 30. ditto door alle de breede raden, oppercoopluyden ,
schippers ende chrjchsofficieren geconfirmeert, welcke dien volgende den 18. Meert met solemnelen eede belooft ende geswooren hebben onse o'dre tegen d'Engelsehen naer te com men ende haer beste te doen om hun meesters van deselve te maecken ; voor dese eer het desseyn van dEngelschen volcommelick ontdeckt was, is by velen altoos scrupule geweest om gewelt tegen dEngelschen te gebruycken, hetvvelcke ons groole swaricheyt causeerde, want dEngelschen tselve seer wel wetende , hebben daerop te meer geson- dicht; syn dies te insolenter, stouter ende trotser, tegen d'een , ende lieiFtalliger te- gen d'ander geweest; raaer nu (Godt sy loff) wort er geen schrupuie vernomen, ende is de voors. resolutie met eenparige stemme ende goetgevonden van alle raden van Indien, breede ende crychsraeden genomen ende bevesticht. Ick dancke Godt Almach- tich soo verre gecommen is, niet dattet tusschen ons ende d'Engelschen alhier open- bare oorlooch is, oft sy (want het moet Godt geclaecht wesen, dat het daertoe ge- commen is) maer om nu de valscheyt ende het boos voornemen van de Engelsehen alle de werelt so wel ontdeckt ende condich is, als ick hetselvige over lange bespeurt hebbe; d'Almogende Godt geve dat de saecke in Europa ten besten bevrediget ende een goet accoort getroflen niach werden. Om d'onse tot Jacatra tydelycken te seconderen ende voortecommen datter geen
schepen meer in handen van d'Engelschen vervallen souden, so die van nieuws vant pat ri a souden mogen commen , als alle andere, hebben wy groote neersticheyt om yder te waerschouwen ende de schepen met alle haest byeen te versamelen, gedaen, Ceylon bebben in de straet Sunda gesonden , de Jager naer Solor, den Engel in Banda, naer de Molucquen ben ick selver gevaren, de Yos hebbe van Amboyna over de Mo- lucquen naer Japan gedestineert omrae onse vloote van Manilha te waerschouwen, maer sonder de hulpe Gods soud alles weinich geholpen hebben ; halff Martius ofte primo April ten langste hadde ick voorgenomen met de vloote van Amboyna weder naer Ja- catra te keeren, van daer syn noch eenige daegen meer verloopen eer de schepen claer conden worden, ende noch syn wy al te vroech sonder de schepen van Banda verlrocken. Op primo April is by ons in Amboyna (God loff) wel aengecommen het Jacht den
Tyger, coraende van Andrieguery , Jamby ende Jacatra, geladen met peper R 69 V. (sic) in Japans silver ende eenige diamanten, waerdoor verstonden watter in die quartieren omginck ; ende hoewel ick gaerne a Timproviste met de vloote tot Jacatra gecommen soude hebben, heeft de tydinge van Jacatra die niet jegenstaende doen resolveren, het Jacht Ceylon met eenige van onse raeden vooruyt nae Jacatra te senden. Den 5. April zyn wy in Godes naeme met de vloote (die tot dier toe hebben con-
nen versnemelen) van Amboyna naer de geraemde rendevous, als te weten aen Malle- mans ejlant, liggende aent westeynde van Madura omtrent Grecy vertrocken, be- staende in elff schepen ende 2saloupen, naementlyck, de Trouwe, d'oude Son, den gouden Leeuw, de zuyder Eendracbt, de Bergerboot, de Morgensterre, St. Michiel, de Wapen van Amsterdam, de Neptunes, Nassau ende de Jager, met cleen Hollandia ende Ceylon, hebbende in Amboyna gelaeten, tJacht de Vos, om van daer met advysen nae Japan gesonden te werden, den Tyger om sago naer Exula ende Bangaya voor de Mo- lucques te haelen, tfregat Taffasoho om van Amboyna met advysen aen ons nae geson- den te werden ende in de Bougeronis waer te nemen de Joncquen, die daer met nage- len, noten ende foulie (gelyck vooren aengeroert is) souden mogen passeren. De Neplunis ende de Jager hebben wy langhs het hooge landt van Grecy gezonden ,
omme te zien off daer souden rescontreren eenige van onse nieuwe schepen, die met VII. 26 |
|||||
|
202
groote devotie ttjt de straet Sunda verwachtende waeren ende wy syn met d'andere
naer de Bougeronnis geloopen, elck syn beste doende omme te spoediger voert te raec- ken; tot den 20. April niet dan westelicke wint hebbende, is weynich gevordert, doch alsdoen begon de wint oostelyck te loopen , "waermede eyndelyck voort geraeckt syn, om in passant te sien off oiutrent Macassar geen advantagie souden connen becommen, hebben wy den commandeur Arent Maertenss. geordonneert de plaets aen te doen , met de schepen de suyder Eendracht, St, Michiel, de Bergerboot ende t.Jacht cleen Hoi* landia. Doch alsoo syn Ed. den 25. April overleden is, ende de Bergerboot niet voort wilde, hebben daernae den Ed, Generael Reael met het schip de Sonne in plaetse van de Bergerboot daertoe gecommitteert. UEd. hebben aen den voorschreven Arent Maer- tenss. een goet getrou ende yverich dienaer, ende wy een goede hulpe verlooren , d'Almogende sy de siele genadich. Siende dat "wy met de vloote niet wel voort costen ende door missive uyt Jacatra geschreven, verstaen hebbende, dat d'overhooffden, son- der eenige noot ofte redenen disperaet off herseloos wesende niet en sochten dan de plaetse over te geven ende haer buyten peryckel te stellen (als UEd. aen neffensgaende copie van hare missive sien connen) hebben wy Let fregat Ceylon met Pieter Carpen- tier, ende Andries Soury raden van Indien den 9. April voor uyt naer Jacatra geson- den (niet jegenstaende daer geerne met de vloote op syn onversieus gecommen hadde) doch door contrarie windt cost dit fregat mede niet voort raecken , voor dat de goede wrint bequamen, waermede eyndelicken den 10. Mayo tot Jacatra wel aengecomen zyn, ons fort (Gode sy loff) alsdoen in goeden stant vindende, Maer hoe schandelick het daer naer niyn vertreck gegaen is, sal in dese vervolgens verhaelt werden. In Bouton syn wy aengeweest met de schepen de Trouwe, de goude Leeuw, Nassau,
de Son, de zuyder Eendracht, St. Michiel, cleen Hollandia ende Ceylon, op onse aen- compste rescontreerden aldaer een Tydoreesche corrocore met twee cleyne joncquen vol rys van Macassar comende, de joncquen hebben wy met omtrent 20 lasten rys becom- men, maer de Tydoresen ende Spaignaerden syn met de courocore ontcommen ; siet doch eens, hoe ende waer de Tydoresen ende Spaingnaerden de cost gaen zoucken, daer de Ternatanen ter contrarie niet een neus durven uytsteecken. Met de courocoren verstaen wy eenige ambassaten door den Conine van Tydor nae Macassar gesonden syn, omme de dochter van den Coninck van Macassar voor de jonge Coninck van Tydor ten huwelyck te versoucken. Met welgevalle van den Coninck van Bouton zyn de voors. 2 joncquen aen zyn
straude genomen, doch de beste buyt bestaende in eenige cleeden die aen lant gebracht waeren , heeft hy met de syne becommen. Wy syn alhier wellecom geweest, hebben eenige ververschinge ende water voor de vloote becommen, doch den coninck ongewoon synde sooveel schepen byeen te sien, wierd vry wat bevreest, waerover wy bedende (sic) goede wint crygende , dies te eerder om vrientschap te onderhouden ende occasie van questie (die sich begonst te verthoonen) te schouwen, vertrocken syn. Aen de voors. rendevous, te weten aent westeynde van Madura by Mallemans eylant
zyn eerst gecommen, te weeten: Den 2. May de schepen tWapen van Amsterdam ende de Morgensterre ; 4 ditto de
schepen de Trouwe , goude Leeuw ende Nassau ; 7 ditto de schepen de Sonne, de zuyder Eendracht, St. Michiel ende Jacht cleen Hollandia ; 9 ditto de schepen Haer- lem, tHert ende Zeewolff, welck naer ons vertreck van Amboyna den 21. April aldaer gecommen ende 26 ditto van daer weder vertrocken waeren, hebbende de prys door Haerlem verovert in Amboyna gelaeten, ora met den Tyger naer Xula ende Pangaya sagou voor de Molucques te haelen; 13 ditto Neptunus ende Jager, welcke langhs het |
||||
|
203
hooge lant door contrariestroom dus lange getardeert hebben; 14 ditto de schepen den
Engel , Hoorn ende Bergerboot. Synde teamen 16 schepen ende een jacht, dat alreede (Godt sy loff) meer macht is
dan selffs verhoopt hadden byeen te brengen ; derhalven resolveerden met de vloote naer Jacatra ende Bantham te vertrecken, soo haest de schepen zeylreet conden wesen, zonder naer den Arent ende groene Leeuw, die van Tymor te verwachten hebben te vertoeven. Geleth. synde wat ordre int aentasten van de Engelsche vloote houden sullen is goet-
gevonden dat de generael Coene, met de Trouw ende Moigensterre aentasten ofte abor- deren.sal, d'eerste Admirael van dEngelsohen, wesende den grooten Jeams, die 52 stucken geschut op heeft; d'oude Sonne ende de Neptunus den tweeden admirael; Haerlem ende out Hoorn, d'eerste vice admirael; de zuyder Eendracht ende Nassau den tweeden vice admirael; de Bergerboot ende tHert, d'eerste schout hy nacht; den Engel ende de Jager de tweede schout hy nacht; tot achterhoede ende om op de resterende Engelsche schepen te passen , werl geordonneert, de schepen de gouwe Leeuw, St. Mi- chiel, tWapen van Amsterdam ende ZeewolfF, mits dat syluyden om andere tassisteren (des noodich wesende) haer by de wercke zouden vervoegen sonder taborderen, maer anders niet; ende alsoo in de vloote hadden een cargasoen voort patria dienstich , al- daer waerdich wesende omtrent 20 tonnen gout ofte twee millioenen guldens. Item 184 v, realen in spetie ende 151 v. realen in Japans silver, is goetgevonden dat dit cargasoen ende capitael tot meerder verseeckeringe, ende om de minste periculen te loopeu, over de voors. vier schepen die tot achterhoede geordonneert syn verdeylen sullen. Soe haest dit gedaen was,- hebben wy voor uyt naer Japara gesonden, te weeten
den 19. Mayo de schepen de zuyder Eendracht, JVassauw, de Bergerboot, tllert ende tJacht cleen Hollandia, omme te sien off daer par avontuyre eenige Engelsche rescon- treren souden, ende eenige rys becommen connen; met de resterende 12 schepen syn wy den 21. ditto voor dach mede van de rende vous vertrocken; den 22. ditto ancker- den by Mandalicque (daer eenige schepen wat water ende ballast gehaelt hebben) ende den 23. is de geheele vloote voor Japare weder by den anderen gecommen , hebben datelycken omtrent 400 niannen tegen den avont gelant, de plaetse met gewelt aen- getast, vechtenderhant ingenomen ende voor de tweedemael verbrant; de plaetse was vry wat versterckt ende daer wierde goede resistentie gedaen, maer de couragie van de Nederlanders heeft die licht overwonnen; een van d'onse isser doot gebleven, des vyants dooden weeten niet seecker, d'onse seggen 20 a 30, maer nadat naederhajit van seecker Chineesen verstonden , souden der omtrent 50 off 60 gebleven syn. Negen Javaensche joncquen zynder verbrant; rys hebben niet becommen dan omtrent 20 las- ten uyt een Chineese jonck gecocht ende betaelt. Tot Japare commende, rescontreerde aldaer het fregat Ceylon, commende weder met
advysen van ons fort Jacatra, doer de gelegentheyt van daer verstonden, hoe d'Engel- schen met 11 schepen aen Poulo Besy in de straet Sonda waeren leggende, preparatie maeckende omme van daer te vertrecken ende door te gaen, soo haest onse compste met de vloote vernemen souden. Ceylon hebben wy met advysen nae Grecy ende Suc- cadana voort gesonden, ende syn den 24. Mayo met de voors. 16 schepen ende jacht cleen Hollandia nae Jacatra vertrocken, inedeslepende een Chineesche jonccr die voor Japara lach om van daer by ons tot Jacatra te trecken. Sanderen daechs hebbe den raet voorgedragen soo men goet vont de plaetse van Jacatra in te houden ende tot een generale rcndevous tapproprieren, dattet van noode Tresen zal de stadt Jacatra met *
|
||||
|
204
|
|||||
|
gewelt aen te tasten ende een tocht int lant te doen, omme een vrye ruyme possessie
ende jurisdictie int lant te becommen, ende soe dit goetvonden dat het dan daedelicken (d'Engelsche vloote vertrocken of'te absent wesende) gedaen dient; hierover hebben dae- delicken 13 compaignien, elcx van ontrent 70 coppen geraemt, d'officieren gemaecki ende alle behoorlicke ordre gestelt, opdat alles tonser compste tot Jacatra veerdich , sy, om de vyauden soo te water als te lande aen te mogen tasten, naedat dan goet- vinden snllen. Den 28. Mayo syn wy (Godt loff) met de vloote tot Jacatra wel aen- gecommen , ons fort (door Godes genade) in redelicken stant vindende. Ende alsoo d'Engelschen met 11 schepen aen dEylandenin de straet Sunda laegen, vaerdich synde, omme soo hart voor, als wy naer te loopen, hebben daedelyck goetgevonden de plaetse van Jacatra tot een generael rendevous te approprieren, ende den 30. deser een gene- rael tocht op de stadt ende int lant van Jacatra te doen. Doch eer de stadt met ge- welt aentasten, sullen Uwe Ed. dewyle de preparaten gedaen worden , verhaelen wat tsedert ons vertreck van en tot Jacatra gepasseerl sy. Item de gelegentheyt van Banda , wat in Macassar gepasseert is, ende tgene de schepen Haerlem met syn geselschap als oock den Engel ende Iloorn wedervaren sy. Alsoe de plaetse van den gouverneur in Banda vacant was, is derrewaert in Novem-
bris passato door de generael Reael van de Molucques met hot jacht de Vos, als vice gouverneur naer Banda gesonden den Ed. VVillem van Autzen , welcke door contrarie stroom achler Ceram vervallen wesende, is noch eynllyck met groot peryckel ende miserie in Banda geraeckt, naedat 2\ maent gedoolt hadden. Het schip den Engel den 8. February door ons van Amboyna gesonden wesende, is
daer wel aengecommen, ende naedat den commandeur Will em Janss. verlost hadde, de gene die haer tyt ginck expireren ende met den nieuwen gouverneur alle voordre goede ordre gestelt hadden, is ditto schip den Engel den 6. February ende het schip Hoorn , den 8. Martio van Banda naer Amboina vertrocken, dan sy syn elck bysonder by oosten Banda door veel eylanden beneden Ceram gedreven , by noorden dat lant weder opge- commen ende niet eer dan den 14. Mayo (gelyck vooren geseyt is) by ons gecommen , by oosten Banda hebben sy diversche eylanden aengedaen , syn aen eenighe van d'in- woonderen wel onthaelt geweest, ende hebben veel Bandanesen vernomen , die naert scheynt van de eylanden Banda gevlucht zyn, alsoo d'Engelschen haer int eerste voor den oorlooch gelielen, alsoff sy met al haer macht nae de Bandaneesen souden loopen , om d'onse van Pouleway te verdryven ; hebben wy ons volck daervan verwitticht , waerop sy luyden van Pouloway met vrouwen ende kinderen aent werck gevallen syn, ende hebben haer alsoo gesterckt, dat in de compste van d'Engelschen wel getroost waeren, ende om haer gewenst hebben, opdat de passagie in de straet Sunda voor de nieuwe aencomende schepen te veyler soude mogen wesen. Den 7. February is op Pouloron een Engels jacht aengecommen met advysen dat hae-
ren nieu gecommen admirael 19 seylen omtrent Bantham sterck wesende, den swarlen Leeuw genomen, de Nederlantsche vloote op de vlucht geslagen ende een van haer grootste sterckten tot Jacatra haer mede haest gelevert, ofte met gewelt gedwongen soude werden , en dat sy dan de gevangene by de onse wesende, souden gaen verlos- sen. Hierover hebben d'Engelschen op Pouloron veel schooten met geschut geschoten , even alsoff ons al geheel overwonnen hadden. By de Bandanesen hebben syt niet cleender gemaeckt, tgeene wel geerne wenschen. Die \an Salamme hebben haer tot noch toe met haere consorten , de vreede met d'onse onderhouden ende die van Sonior met de haere den oorlooch, dan ten aensien der groote geruchten door d'Engelschen uytgestroyt, zyn die van Salamme alsnu haer vruchten ophoudende, om d'uytcomste |
|||||
|
205
|
|||||
|
van de saecke te sien, ende dan daermede met de sterckste de vrede te maeken; di«
willen sy niet wel bekenneu, alsoo diverse excusen doen, dan tis seecker datter veel vruchten onder hun syn; met de schepen den Engel, Hoorn ende Neptunes hebben wy van Banda gecregen 327 soekelsfoulie (sic) ende 35524 Caty Banda noten, (iek achte datter voor verloop van ooste Mouson, noch wel een groote quantiteyt noten ende foulie sal becomen werden) dan sullen tegent naeste jaer over moeten blyven, alsoo wy daeromme geen schepen mogen achter laeten , op Pouloway stont Let gewas seer schoon. De pestelentiale sieckte ende sterffte van Banda was (God loll) opgehoudeu ende alles in redelicken doen. Aen Pouloron waren eenige joncquen gecommen, welcke te duchten is, vry wat nooten ende foulie vervoeren sullen alsoo d'onse geen vaertuycb hadden , oin daerop te passen. Den E. heere generael Reael is met de schepen d'oude Sonne, de Zuyder Eendracht ,
St. Michiel ende tjacht cleen Hollandia voor Macassar geweest, dan hebben door gebreck van rescontre niets sonders verricht; een portugesche joncke met eenrge nooten ende sappon hebben van daer mede gebracht; daer lagen vier Jedige javaansche joncken op de reede, welcke niet beschadicht zyn. T landen hebben de Macassaren een geslooten fort gemaeokt, waeronder een portugese fregatte aen de wal gehaelt was, ons volck is on- der het fort daeraen gheweest, om tselve van de wal te haelen, maer bevonden dat het in de gront geboort was, waerover tselve niet .aff crygen conden; daer wiert van den vyant seer geweldich op d'onse geschoten, dan daer is (Godt toff) niemant geraeckt. Par tschip Delff is U Ed. geadviseert hoe wy den 3. Januario 1619 met acht schepen
van Jacatra vertrocken syn; corts daerna (terwyle dEngelschen met alle haer maeht voor Jacatra laegen) syn (Godt loff) voor Bantam wel aengecommen, te weten den 14. January het schip Haerlem met een prys door tselve verovert. Ons volck die genouch- saem in de logie tot Bantham gevangen waren, ziende dese schepen ontrent Poulo Panjangh meenden dat het van onse oude schepen waren, sy sonden secretelyck een chiuees met een missive aen boort. daerover den chinees van den Pan«oran niet wei- nich gestratlt is. Dese schepen tydinge becommende datter onraet was, zyn vandaer weer nae de straet Sonda geloopen, 2 dagen daernae arriveerde mede voor Bantam tjacht tHert, welcke met syn schuyt naer lant voer, niet tegenstaende dat sy van d'onse wechgewesen wierden; aen lant commende vernamen hoe het daer stont, den Pan^oran heeft haer geexamineert ende wederomme naer boort laeten vaeren, ende verstaende hoe d'Engelschen met ses schepen van Jacatra opcommende wech waren , heeft het Hert dadelyck zyn ancker gelicht ende is mede naer de straet Sunda geloopen alwaer het schip Haerlem met syn prys gerencontreert heeft gelyck oock het fregat Ceylon, welcke wy met den oppercoopman Jaques le Febre aldaer gezonden hadden (gelyck vooren is geseyt) omme d'onse voor dEngelschen te waerschouwen, met ordre wat voorder gedaen hadden. Dese schepen veel siecken hebbende, hebben haer aen de waterplaetse ver- verscht, ende terwyle daer laegen, zyn dEngelschen met 6 cloecke schepen by haer gecommen, waerover d'onse tzeewaert om de west geloopen syn, doch also tfregat Cey- lon de holle zee niet bouwen cost, wiert hy genootsaeckt voor de wint nae dEngelsche vloote te loopen, ende also dEngelschen boven d'eylanden (in de straet liggende) niet seylen costen, hebben syt bij de selvige (siende Ceylon naer haer toecomen) geset, (Cey- lon onder dEngelscbe schepen wesende heefter in plaetse van strycken syn seylen by- geset ende is voor de wint doorgeloopen , ons in Ainboyna dese tydinge brengende. DEn- gelschen liepen hem daedehck met alle man nae, diversche schoten schietende, doch niemant cost hem achter haelen, en hy is oock niet geraeckt geworden. Haerlem, tllart ende voors. prys, hebben haer in de voors. straet omtrent het Reysers eylant ecri |
|||||
|
206
tyt lanck gehouden ende naer dat dEngelschen van de waterplaets vertrocken waren
syn sy daer weder gekeert, onse schepen van de custe Ticco ende Priaman verwach- tende. Den 21. February is in de straet van Ticco by haer gecommen het schip den Zeewolff, met omtrent 50 lasten peper, ende alsoo dat den 10. Maert geen ander sche- pen vernaemen , syn sy met malcanderen omtrent Bantbam geloopen, ende htbben verscheyden advisen aen lant gesonden , daerop geen bescheit becommen costen, also d'advisen by den Pangoran opgehouden wierden , inaer daer syn vier treffelycke engel- sche schepen by haer gecommen weleke d'onse te gemoet geloopen syn; by den anderen commende isser van onse zyde eerst geschoten , daerop van dEngelschen wel haest ge- antwoerdt wiert, doch sochten den anderen niet zeer ; van hier sjn d'onse naer Jacatra eeloopen omme te zien hoe bet met d'onse vant fort stout, omme haer lieden doenelyck wesende met raet en daet te assisteren. dEngelschen quamen met 10 schepen naer haer toe eeloopen waerover d'onse geen cans siende den 23. Martio van d'eylauden Jacatra yertrocken ende den 21. April in Amboyna wel aengecommen syn, hebbende ons onder den wech gemist. Den 26. dito zyn de drie schepen Haerlem, tllert ende Zeewolfi van Amboyna weder vertrocken, ende den 9. Mayo aen d'geordonneerde rendevous by ons gecommen. De compste van dese nieuwe schepen heeft d'onse vry wat verheucht. In drie maen-
den wasser in onse vloote geen rantsoen van wyn, noch arack gegeven , ende alsoo Haerlem een goede partie wynen verovert hadden is de vloote daerdoor voor een tyt lanck versien seworden , twelk insonderheyt in dese conjucture wel gepast heeft, want onse natie drincken of sterven moeten. Naer ons vertreck van Jacatra, is het daer in ons fort seer schandelycken gegaen.
Deere van de natie wiert vry wat gecrenct, dan (Godt loff) hebbent weder gewonnen, ende de schande gedreven daer die (gelyck het behoert) van daen quam. Jck hebbe nieuwers voer gevreest gehadt dan dat d'onse vant fort cruyt soude mogen gebreecken, ofte dat de riviere verle\ t mochte werden. doch tegen de verlegginge trooste myn selven dat sulcx in de regentyt (gelyk het doen was) nyet gedaen cost werden; cruyt hoe weinich datter oock was, heefter niet gebroocken, want op onse wedercompste weinich min binnen tfort gevonden hebbe, dan daer gelaten hadde, synde de hartste oorlooch naer myn vertreck meest met praetjeus gevoert. JVae dat wy den 3. Januario 1619 met de vloot van Jacatra gescheyden waren, zyn d'onse tot den 14. ditto in oor- looch gebleeven, sonder malcanderen te spreecken, soo nu soo dan een schoot met groff gescbut tegen malcanderen schietende. Somtyts schoot den vyant 12 schoten in een etmael, drie des morgens, drie des middachs ende drie tsavonds ende drie des midder- Bachts. Ons vertreck naer Amboyna hiel den commandeur van den Broucke secreet; D'Engelschen bleven met elf schepen voort fort leggen, totdat sy de compste van Haer- lem ende tHert voor Bantham verstonden, als wanneer ses schepen derrewaerts geson- den hebben. Men wist binnen tfort van geen swaericheyt; den vyant den inoet verlie- sende om met gewelt yets te verrichten, zoo heeft den Coninck van Jacatra weder met valsche listen begonst, seeckere brieven in Javaens geschreven ende die snachts niet verde vant fort aen stocxkens laeten binden ; ende alsoo den 4, Januario seeckere Ja- panders buyten tfort gaende, dese brieven vonden ende te voorschyn brachten, hebben d'onse den inhout niet connende verstaen, weder een ander brieffken in plaets geleyt, ende daerinne in chinees aen den Coninck van Jacatra geschreven, datter niemant int fort Javaens conde lesen, soo hy yets te seggen hadde, dat hy in Chinees soude schry- ven off yemant senden ende mondelinge ontbieden wat hy begeerde. Hierop syn san- deren daechs zeecker Javanen met een wit vaentjen aent fort gecommen, van wegen de |
||||
|
207
|
|||||
|
Coninck van Jacatra, aendienende dat zyne Maj. wel begeerde, met d'onsen in vreede
te leven, volgens de contracte door de generaelen Both ende Reynst met hem ge- maeckt, daeromme soo daertoe gesinl waeren, dat sy yeraant te hove souden senden omme met den Coninck te spreecken, daer souden hostagiers in haer plaetse binnen tfort gesonden werdenl Hierop syn met malcanderen in handelinge van vreede getre- den , ende is het fort daerdoor in duysent peryckelen geraeckt; d'onse seer genegen tot vrede wesende, ende dat ora verscheyden redenen die goet zyn, ende in haer resolutie verhaelt worden, heeft den vyant tzeive lichtelycken bespeurt ende groote advantagie daerdoor becommen. Naer veel bespreck ende handelinge syn eyndelicken den 19. January met malcanderen geaccordeert, dat d'onsen aen den Coninck van Jacatra souden vereeren 5000 Realen van 8ten in specie, ende duysent in cleeden; hiertegen belooffde den Coninck van Jacatra het voorgaende contract met de generalen Both ende Reynst gemaeckt, in alles tonderhouden ende naercommen. Item dat het fort (twelcke hy seyt tegens tcontract gemaeckt te wesen) in essen soude blyven staen, gelyck het doen was, tot de wedercompste van den generaeJ, sonder daeraen yets meer te timmeren , dat d'Engelschen soo na het fort niet souden bouwen als haer voorige lo°"ie geweest vvas, dat de nieuwe huusen die de Javanen ende Chinesen souden bouwen ten minsten- 20 vademen van de heyningh mosten blyven, ende hieimede soude alle de voorgaende questien doot ende ter neder geleyt wesen, gelyck par nevensgaende contrackt blyckt. Dock het principaelse daeromme het d'onse te doen was, schynt op mondelin^e accoort gelaeten te wesen, namentlick dat den Coninck de Nederlanders in rnste ende vrede soude laeten, ende dat sy de vrymerctganck souden genieten, handeleude ende wandelende als voor desen. Dit accoort van den Coninck van Jacatra voors., zyn hem 5000 Realen in spetie ende 1000 in cleeden datelicken gegeven, ende daer is int fort groote blyscap geweest, maer ten duyrde niet lange. Een groote faute isser in dit stuck begaen , dat men datelyck op een bort soo grooten somme gelt ende goederen ter goeden trouwen aen trouweloose mooren gegeven heeft, in plaetse dat men haer daermede hadde behoo- ren te treyneren ende de betalinge met termynen te doen. Dit aldus gedaen synde, hebben d'Orangkays verscheyden schenckagien van fruyt ende ander cleenicheden int fort gesonden, seer vriendelick met groote instantie versouckende, dattet den comman- deur van de Brouck soude believen by den coninck.te gast te comraen, ende de rivier op spelen te vaeren , omme daermede den vreede te bevestigen ; want de gemeeue man sulcxsiende, zoude een yder te geruster wesen, daer anders noch lange scrupuleus souden blyven. De groote genegentheyt, welcke d'onse tot de vrede hadden, heeft haer soo onbedacht gemaeckt, dat gants vergeten hebben de groote verraderyen, listen ende laegen, die, voor den oorlooch, eer uyt questie hadden eer het fort begost wiert; ende terwyl daermede besich waren tegen die van de generaele comp. ende insonderheyt tegen myn persoon geleyt waren, daerop den raet vant fort alsdoen goet vont ende hielp resolveren, dat ick den Coninck hoe groote instantie oock gedaen wierd, noch niewers by syn Orangcays soude gaen. Ick heb haer selffs van Jacatra vertreckende, schriftelyck gewaerschout, so sy in onderhandelinge van vrede off accoort met de Java- nen quamen, dat dan insonderheyt op haer hoede souden wesen, want in die staet meer peryckel liepen dan in openbare oorloge. Dit alles niettegenstaende, is by den raet vant fort goetgevonden, dat den commandeur Pieter van den Broucke int hoff by den Coninck soude gaen , doch den predicant Hulsebos, die van haer in den raedt ge- noomen was, is daertegen geweest, ende heeft dese resolutie niet willen teyckenen Den 22, J anuary is Pieter van den Broucke dienvolgende met een suyte van 7 personen ende goede schenckagie int hoff by den Coninck gegaen. |
|||||
|
208
|
|||||
|
; Soe haest binnen waeren, wiert daedelyck gevat, ter aerde geworpen, gestoten, ge-
stagen, de schenckagie genomen, de cleeren vant lyff getTOcken, naeckt int slyck ge- sineten , ende soo yemant op keeck met voelen int aensicht geslolen, en soo vast ge- vleugelt, dat selfs geen handen aen de raorit costen crygen. Den botlelier die gelaen was met goede partye gelt om veel hoenderen te coopen, wierden een jongen naert fort gesonden. Die vant fort sulcx verneraende syn seer bedroeft ende verslagen ge- worden , hebbende de poorten geslooten, ende brachten de packen ter defentie weder tot de borstweeringe op de bolwercken. Met schynt dat den Coninck van Jacalra hier- mede bet fort off weder een goede somrae gelt ineende te becommen, dan tis hem beyde gemisl; bet heeft wel groote disordre int fort veroorsaeckt, en is wel opt uytterste ge- commen, maer bet quaet tractement aen die voors. gevangenen gedaen is die vant fort soo goeden exempel geweest, dat sy (Godt loff) daerdoor behouden syn. Den Coninck van Jacatra dede het fort opeysschen, off dat d'onse de bolwercken affbreecken , het geschut nederleggen ende als voor desen woonen ofte met een schip (dwelcke hy pre- senteerde van d'Engelschen te doen bestellen) van Jacatra vertrecken souden, veel eroote injurien ende groote dreygementen doende. Des Conings schoonvader Faogoran Padde^earan eyschte twee stucken geschut met haer toebehooren ende 500 realen te leen soude dan alles met syn soon ten besten beraden. Tot rantsoen van de gevan- genen wierden thien duvsent realen geeyscht ; daerop lange niet geantwoort wert, doch ten laetsten twee duvsent gepresenteert, waer niet op gevolcht is. Groote raiserie heb- ben de gevangenen geleden , alle vyleinie deden dEngelschen haer oock aen. Den Co- ninck raedende haer te pynigen, om alle gelegentheyt vant fort te beter te verstaen. Naedat van den Brouck gevangen was, is Pieter van Ray als commandeur in syn plaetse gestelt, een persoon die wel bethoonde wat hy was. Gednyrende de voors. onderhandelinge van vrede, ende terwyle het bestant duyrde ,
hebben d'Engelsche (met den Coninck van Jacatra eens synde) een nieuwe batterie (op de plaetse daer de logie geweest was) begost, ende daerop 8 stucken geschut geplant. Doude batlerien wierden van de Javaenen ende Engelschen mede gerepareert ende ver- sterckt, alle hetwelcke d'onse met goede oogen aensagen, sonder daerop te durven schieten , want also daegelyckx voor haer gelt alderley provisie ende ververschinge be- quamen , ende hun cruyt, veel schietende , haest voort soude wesen , hebben sv onge- raden gevonden het beslant te breecken , eensdeels om de ververschinge niet te derven , ende ten anderen opdat haer conditien niet erger souden maecken. De batteryen van d'En°elschen ende Javanen naer behooren geprepareert ende gemaeckt wesende, met 30 a 35&stucken geschut versien , ende d'Engelse vendelen geplant synde, hebben d'Engel- schen met pylen verscheyden briefkens int fort geschoten, daer mede haer overste Thomas Dael het fort opeyschte, waerop int eerste niet geantwoordt wierd, doch d'En- gelschen ende den Coninck van Jacatra, van den Broucke ende andere gevangenen, op de sladts muyren brengende , hebben haer aent fort doen roepen, datter 60 stucken geschut geplant ende 2 a 300 stormladders gereet waeren , dat d'onse geensins tegens tgroot gewelt van de Engelschen ende Javanen bestaen costen, derhalven dat het op- ^even souden, terwyle noch een goede conditie becommen conden, dat dadelyck resol- veren mosten , off datter met omtrent 6000 mannen geslormt soude werden, alsoo alles daertoe gereet was. DEngelschen admirael Thomas Dael ende den Conink van Jacatra, hebben oock een brieffken door haer beyde met eygen hant geleeckent int fort gesonden ende daermede opgeeyscht, met. belofte het leven te schencken, een ieder vry geleyt te • even, ende die in haer dienst begeerden te treden , souden haer oude maentgelt be- houden, ende 2 maanden gagie daerboven in de hant ontfangen, ende soo daertoe nyet |
|||||
|
209
verstaen wilden, dat dadelick haer batteryen souden beginnen te spelen. Met dese
dreygementen hebben soovele te wege gebracht, dat daer door by de ouse sonder eenich gebreck oil* noot en sonder een schoot, slach offstoot, storm noch aprocbe, geresolveert is, het fort aen dEngelsen ende Javanen over te geven, lualcanderen wys maeckende , dat sy geensins drie maenden tegens beyder gewelt van d'Engelsen ende Javanen bestaen cfosten , ende doch eyndelycken tfort verliesen souden. Dat te vooren by den generael Coen geresolveert was geweest, bet volck ende goet te lichten , ende tfort te veriaten , ende dat sulcx geschiet soude hebben soo noch een dach respyt hadden gehadt (twelck niet waer en is als naer dese verhaelt sal werden). Item dat syn E, verlreckende gead- viseert hadde, soo in uytterste noot geraeckten ende de plaetse niet houden costen , dat het dan beter waere tfort aen de Engelschen dan aen de Javanen over te geven. Hierover dachte haer tbeste te wesen, de plaetse hoe eerder hoe beter over te geven, terwyle noch goede conditie bedingen costen, waerop op primo February met d'Engel- schen ende den Coninck van Jacatra, (als blyckt par nevensgaende contract) volcomrae- lycken geaccordeert zyn , dat de Neerlanders het fort Jacatra, volck, aramunitie van oorloge, sullen overgeven aen de Engelsen, ende het gelt, coopmanschappen, juweelen ende andere comp. goederen aen den Coninck van Jacatra, waertegen d'Engelschen aen de Nederlanders binnen 10 off 15 dagen bestellen zullen een schip met zyn toebehoo- ren , daervooren van de comp, comptante penningen int fort wesende, 2000 realen conip- tant betaelt sullen werden, versien met vier stucken geschut, 50 musquetten, 25 pyc- quen ende 6 vaeten cruyts, voor ses maenden gevictalieert, daermede met vry geleyde vaeren nae de cust van Coromandel ofte elders , uytgesondert Amboyna ofte de Molucquen dat elck syn particulier goederen mede sal mogen nemen, ende daerenboven te saeuien 6200 realen van 8ten in spetie , dat haer aen deylanden transporteren sullen, terwyle het voors. schip (twelck een out ende onbequaem wrack was,) tot de reyse nae de custe geprepareert wierd , zonder van de Javanen off andere beschadicht te werden , tot welcken eynde d'Engelsen haer met twee schepen bewaren sullen, dat de Nederlanders een dach naer de onderteeckeninge uyt het fort souden vertrecken , ende die ongedoopt waren (uytgesondert Japandersl binnen mosten blyven ; dat niemant van nu aff tot November 1619 tegen d'Engelsche naiie geen wapen soude voeren, datler 12 van de voornaemste vantfort tot ostagiers in d'Engelsche schepen sulJen gaen tot dat het fort als voors. over- gegeven sy , mits datter geen Javanen int fort sullen commen, soo lange de Nederlan- ders daer binnen syn, dan de gene die den Coninck soude mogen senden , ende dat niet boven de 8 persoonen ; mondelinge is noch geaccordeert dat d'Engelschen Pieter van den Broeck ende d'ander gevangenen voor d'overleveringe vant fort daer binnen op haer vrye voeten souden bestellen; datter tegen. de 12 voornaemste officieren , die een dach voort ander volck aen boort souden vaeren vier Javaensche orangkays ende vier Engelsche coopluyden tot ostagiers binnen tfort sullen commen, twelcke d'Engelsche boots aldaer brengen souden, ende dat d'Engelschen haer soldaten de. riviere langs int geweer zouden houden ende voor de Javaenen bevryden , alle die uyt het fort ver- trocken , ende om te meer faveur by d'Engelschen te becommen wiert datelyck het sil- verwerck van onse taefel aen haer vereert. Tot noch toe en is de principaelste autheur ende acteur vant werck niet genoemt,
ende opdat U Ed. cond sy hoe voorsichtich en clouck de vreese (welcke die van Ban- tham voor ons hebben) haer doet handelen, opdat zy altoos ontschuldich ende de schoone personagie de saecke misluckende ofte anders qualick uytvallende souden bly- ven , sullen de saecke wat verder verhalen, hoe lange jaeren door die van Bantham met groote onredelickheyt seer geplaecht, qualick getracteert ende seer geschoren syn VII. 27 |
||||
|
4
210
geweest, als oock hoe daer door van Jacques I'Hermite ende den raet een contract
met den Comnck van Jacatra gemaeckt ende daer een bays gebout wiert , om alsoo de plagen van Bantham te ontgaen, een yder wel bekent, den Pangoran van Bantham seer we] verstaende, ende a en'den loop van saecken noch beter bevindende, waertoe dese uytvlucht streckte, hoe Jacatra aenwies ende Bantam ailnam, ende wat haer voer- der aenstaende was, heeft gepractiseert ende middel gesocht, om ons van Jacatra te crygen; schoone praetgens ende dre; gementen syn daertoe niet gespaert geworden, ende om ons over een ander boech noch meer te scheeren ende voor te commen dat de macht ende middelen van de generale comp. Bantham niet over off boven thooft en wiesse, heeft den Pangoran selve met de peper een groote monopolie begost; ende also ick my daertegen seer heftich gestelt ende op andere plaetse andere finantie gesocht hebbe, is by den raet van Bantam veel dagen lanck gedelibereert geweest ende eyndelick voorgenomen my te doen vermoorden; dan om Bantham met soo Jeelicken vleck met te besmetten is my onder schyn van vriendelicke waerschouwinge, door toedoen van den Pangoran (soo ick meene) seer behendelick aengeraedeu door verschyeden lieden en tot verscheyden tyden, dat het goet waere om ongeluck voor te commen , dat ick tot Jacatra ginck resideren ende my aldaer onthielde, alsoo alles van daer wel bestieren cost, ende int hoff van Bantham seer secretelick wat vreemts omginck. Int eerste is tusschen die van Bantam ende Jacatra een grooten haet ende "wantrouwen geweest, maer nae dat den Coninck van Jacatra die van Bantam gecommuniceert hadde, hoe door my een plaetse tot een fort te coop versocht was, zyn sy (nae d'uytcomste wyst) secre- telyck verdragen, ende hebben met malcanderen voergenomen ons te prevenieren ende de huysen tot Jacatra aff te loopen, dan den aenslach is (God loff) dan 20. Augustus 1618 gemist. Ick weet dat den coninck van Jacatra een tyt lanck seer suspens is ge- weest, want onse vyantschap ommers zoo zeer als die van Bantam vreesde; op d'een zyde bekende hy wel dat wy machtich genouch waeren om hem tegen die van Bantham ende andere Javaensche coningen te beschermeu , dan gy lieden (seyde hj) zyt vreemde- lingen. Wy syn nu metten anderen goede vrienden, maer tavont off m org en corapt er een nieuw opperhooft, daer mach dan questie vallen, wie sal onsscheyden, gaet het qualyck, gylieden keert weder ter plaetse daer gy van daen gecommen syt, ende als ick dan blyve sitten met den haet van al de Javaensche Coningen op den hals, hoe sail het dan met my gaen. Dese redenen heeft den coninck (in onderhandelinge vant rendevous wesende) my selve geallegeert, doch het gewin heeft hem hiertegen lange in balance gehouden. Ende alsoo de Javaensche coninck tot antwoort gegeven heeft, hoe soude ick dese lieden quaet doen, myne welvaert hebbe van haer, ende soo hun mishandelde, soe ist onmogelyck dat ick groot worden can: waerover d'voors. coninck door alle de grooten van Java voor een heyden (gelyck sy ons achten) geschol- den ende voor een die Mahomet niet vertroude f ende gedrongen is geworden, de wille van Bantam te doen , ende in haer boos voornemen te verdragen. Nae dat alle de ver- raderyen by die van Bantam, Jacatra ende dEngelschen ons gesmeet door Godes genade misluckt waeren , hebben deese drie met malcanderen voergenomeu ons met openbaer gewelt te dwingen ; de preparation siende, hebbe ick daertegen ter defentie een fort begost, ende de dootslach den 23. December 1618 mede geprevenieert. Bantham, de fynste van alle wesende, heeft een dubble aenslach gemaeckt, ende de guyterie met eenige deuchden becleet, doch elck is eyndelicken van daer gedrongen ge- worden ende bedroogen gebleven. Die van Bantam syn saecken wel beleyt hebbende ende goede executeurs hebbende, is door dEngelschen eerst begost, met het nemen vant schip den swarten Leeuw, om haer bontgenoten vol te doen, hebben die van |
|||||
|
■
|
|||||
|
211
Bantham veel volcx. tot assistentie nae Jacatra gesondeii, ende dat tot ontrent 3 a
5000 mannen, ende om d'onse te abuseren een goet onderpant te houden, ende schoone personage te blyven, heeft hy ons volck tot Bantam voor dEngelschen beschermt, haer aengeraden daer te blyven , ende oock gewaerschout, wat tot Jacatra voerhanden was. De saeck nu door dEngelschen ende op den naeme van den coninck van Jacatra so verde gebracht wesende, dat d'onse op dvoors. articulen accorderen net fort aen haer over te geven , heeft den Pangoran van Bantam tzelve d'onse die hy tot Bantham gevangen hadde aengedieut, voerdragende off sy het fort niet liever aen hem dan aen den coninck van Jacatra ende dEngelschen overleveren wilde, ende wat raet daertoe wisten. De gevangen seyden dat daertoe wel gesint waeren ende goeden raet was, hy soude yemant van haer naer Jacatra senden, ende ran den Broecke met d'andere gevangeus van daer ontbieden, sy belooffden het fort aen hem ende niet aen dEngelschen, uoch den coninck van Jacatra te doen overgeven. Hierop is dadelick volck nae Jacatra geson- den, dat d'overleveringe vant fort aen dEngelschen belette, ende van den Broecke met de andere gevangenen van de banden ontlast ende hun na Bantam gesonden. De belegerde vant fort Jacatra prjmo February volcommelyck geaccordeert ende gere-
solveert synde, het fort aen d'Engelscheu ende den Coninck van Jacatra over te geven, gelyck vooren is geseyt, heeft elck (het packhuys open synde) van de comp. goederen soo veel genomen als hy begeerde ende bergen conde. Myn kiste als oock die van de coopluyden, die met my vertrocken waren syn open gebroocken ende open ontsloten, elck heeft daeruyt genomen wat hy becorarnen conde, even alsoif het van haer vyanden genomen hadden , een goede somme gelts isser onder het volck uytgedeelt. De diaman- ten syn onder de hooffden gereparteert, drie besaeltgens syn daervan aen van den Broecke in de gevangenisse gesonden. Alle myne voornaemste schriften ende painpieren syn verhrant, gelyck mede de diievoudighe commissien van de Ho. Mo. heeren staten generael, syn Exc. ende U Ed. ons verleent. De Engelschen sanderen daeghs den 2. February met haer boots aeut fort commende omme de goederen te inventariseren ende de 12 voornaemste hooffden aen haer schepen te brengen , gelyck geaccordeert was, waeren dese hoofFden veerdich ende fray opgepronckt om aen boort te vaeren, maer siende dat d'Engelsen van den Broucke ende d'andere gevangens noch de genoemde os- tagiers niet medebracliten, vreesden zy datter weder bedroch onder schu)lde, te meer dewyie de Javaenen haer zoo sterck omtrent de mont van de riviere vertoonden,. waer- over sy lieden weygerden uyt het fort te gaen. De Engelschen hierover met die van Bantham in questie geraeckende, omdat aldus verhindert wierden, selffs mede vreesende verraderyen, braken op; ende sonden datelyck vyff stucken geschut voorby net fort, doch met toestemminge van d'onse aen haer boort. De gevangenen van Bantham, als oock van den Broeck rieden die vant fort aen, dat het beter waere de plaetse aen den Coninck van Bantam, dan aen de Engelschen ofte den Coninck van Jacatra over te geven , de goedertierenheyt van den Pangoran seer prysende, ende d'ontrouwe van d'Engelschen aen die van den swarten Leeu zeer laeckendef Item dat de Engelschen haer beloften niethouden, noch voor deJavanen beschermen costen, sy mosten doch in handen van de Javanen vallen; waerop die vant fort Jacatra docht best te wesen met hun niet te ac* coorderen ende de plaetse aen den Pangoran van Bantham (die syn beloften houden cost) over te geven. Hierover hebben sy d'Engelschen den 6. February schriftelicken aflfge- seyt, dan alsoo tgemeene volck hun daertegen stelde, begeerende dat de plaetse aen d'Engelsen ende niet aen de Mooren gelevert werde, sochten de belegerde sanderen daechs weder occasie om d'overleveringe aen d'Engelsen te doen; doch interim, eer de Engelsen ter bestemder tyt compareerden, is Uendrick Janss., directenr van Patana van 27*
|
||||
|
212
4k
Bantham int fort gecoramen met een missive door den Pangoran selffs geteeckent, inhou- deude, dat hy de groote noot van die vant fort verstaen liadde ende dew) le niet geerne het verderff van de JNederlanders sonde sien, soo was hy gesint haer te hnlpe te corn- men ende in syn protextie te nemeu tot de compste van den generael, mits dat het fort aen hem soude gelevert worden. Op deeze ende veel andere schoone redenen meer , wierden d'Engelschen weder aflfgeseyt ende by den raedt geresolveert het fort aen den Pangoran van Bantham over te geveu, mils dat hy sonde genieten het vierde part van des comp. goedereu, de helft vant geschut, ende dat sooveel joncquen bestellen soude als tot enibarqueren van de rest ende al het volck van noode was , gelyck mede een vrypas van d'Engelschen om door haer niet beschadicht te werden. Deze conditien ge- vielen den Pangoran wel, uytgesondert dat van de Engelsen (die hy bedrogen hadde) geen vrypas voor d'onse wilde eysschen . seggende d'Engelsche logie in handen hadde, ende haer genouchsaem soude connen dwingen d'onse niet schadelyck te wesen ; dan al- soo die vant fort haer daermede niet geconlenteert hidden, persisterende eerst een vry- pas van d'Engelschen te begeeren, is ondertnsschen veel tyts verloopen ende de plaetse seer verslerckt. Den Pangoran den 25. February Hendrick Janss, ende van Uffelen met veel joncquen ende prouwen andermael tot jacatra gesonden ende ontboden hebbende , dat hun embarqueren, de plaetse verlaten, de sterckte affbreecken, het geschut aen hem senden ende dan in simpele huysen mochten blyven woonen, off dat datelyck zyn ende d'Engelsen macht weder te verwachten hadden, alsoo niet gesint was het fort in essen te laeten, het mocht hem costen wat het woude; is daerop den 27. February by den raet geresolveert de plaetse in te houden so lange het Godt gelieven sal, ende syn Hendrick Janss. met van Uffelen binnen het fort gebleven, die van Bantham een praet- jen ontbiedende. Terwylen de Pangoran meende dat hy tfort genonch gewonnen hadde, heeft hy syn
tweedeu aenslach te wercke gestelt ende tot Jacatra de sterckste wesende den Coninck van Jacatra den 15. February doen aenseggen, dat hy datelvck u) t syn ryck, van syn volck ende middelen soude scheyden, off die cris (welcke door den Tommagon van Bantham gepresenteert wierd, (dat is te zeggen de doot) verkiesen soude; hieruyt ont- stont een seer groot geschrey ende getier, daerover d'onse vant fort in de waepen lie- pen , doch die van Bantham ontboden dat haer gerust souden houden, het was om die van Jacatra, door die van Bantam uyt syn ryck, goederen, eer ende digniteyt geseyt, ende die van Bantam weder voor die tyt Coninck van Jacatra te worden, is met syn broeder den Tammagon met omtrent 50 persoonen, soo mans als vrouwen ende kinderen int geberchte boven Tanara gesonden, alwaer wel bewaert worden ende hun gelyck pri- vate lieden generen moeten. Nae wy verstaen synder omtrent 30 v. R, in specie by den Coninck gevonden, welcke die van Bantam als alle t'ander nae hun genomen hebben, ende soo haast sy luyden meester waren, hebben (om d'onse te beter te abuseren), de merckt voor tfort laten houden, soodat het eer een boerekermis dan oorlooch scheen. D'Engelschen siende geen voordeel meer tot Jacatra te doen syn met hun schepen
alle van daer naer Bantam vertrocken ende interim syn den 3. Marlio des nachts voort fort wel aengecommen de jachten Delft ende den Tyger, commende van Arigiery ende Jamb^ vol peper geladen, niewers van wetende ; het jacht den Tyger hebben d'onse dadelicken met advysen naerAmboyna gesonden ende daerinne gescheept 69 v. R. japans silver met 12 besaeltjens diamanten, maer alsoo tjacht Belff soo leek was, dat geen moet hadden daermede tot in Amboyna te vaeren is hetselve aen de wal geleyt. D'En- gelsen tot Bantham de compste van dese jachten verstaende, hebben datelyck vyif sche- pen naer Jacatra gesonden, maer den T} ger was al wech eer sy daer quamen. Deze |
||||
|
213
|
|||||
|
Engelsche schepen by de wercken commende iiebben d'onse den brant int voors. jacbt
Delff gesteecken , soodat het met syn last wesendc 1995 picol peper verbrant is, synde niet meer daeruyt dan 10025 catty gelost, waerop de Engelsen datelick weder naer Bantam verlrocken. De Javanen het atlschepen vant gelt ende dese resolutie ziende , verlooren vry wat moet en hoope. Naederhant is door die van Bantham uytgestroyt een groote geruchte, dat den Mat-
taran op handen was. Hierover naemen sy voor, een bolwerek ende groote vasticheyt dicht by ons fort te maecken, oinme de Maltaran te mogen resisteren , als oock de ge- nerael Coen (te zyner compste yets quaeis willende), dan die vant fort overdenckende wat swaericheyt daervan weder te verwachten hadden, resol\eerden alsulcken werck te verhinderen ende de drie vervallen bolwercken buyten de stadt door d'Engelsen ende Javanen gemaeckt te verbranden ende raseren. Hierover syn die vant fort den 9. April met 30 musquettiers ende eenige byloopeis uytgetrocken (de vredevaen ingehaelt hebbende), byt eerste bolwerek op de westhouck van de rivier commende, als oock het tweede, liepen de Javanen daeruyt. Eenige vragende, wat d'onse doen wilden, (wiert geantwoort) den brant hierinne steecken; tis wel seyde Java, ende liepen deur, soo dat dese twee vervallen bolwercken sonder wederstant tot op de gront verbrant zyn. Nae de middach by het derde commende , hebben die van binnen met musquetten op d'onse gescholen ende geweldich met steenen geworpen ; daerop met haer piq.uen uytcommende wierden d'onse genootsaeckt een weynich te retireeren; dan also d'onse weder chargeer- den ende aenvielen de plaetse enterende, syn de Javanen daeruyt gevlucht ende is de plaetse alsoo mede ingenomen ende verbrant, daer beneven vier Javanen doot, waeron- der twee treflelycke oranckays van Bantam, vader ende sone, welcker lichaemen aldaer gebracht, ende met grooten staet begraven zyn. Van d'onse wierd er een met een picque in de borst gesteecken ende 15 van voer.angels gequetst. Na dit exploict naemen d'onse de bloetvlaggen in ende lieten als vooren de vredevaen weder wayen. De Javanen hun hierover beclagende wierd geantwoordt, dat de vredevaen ingehaelt was geweest, ende de Javanen gewaerschout hadden uyt de batteryen te gaen; hierop gaven sy d'onse (ver- staen hebbende dat het alsoo geschiet was) gelyck, ende lieten mede de vredevaen we- der wayen, twelck tot onser compste -duyrde, sonder datter eenige conditien oft ac- coorden gemaeckt zyn; tgene d'ouse dagelicx van doen hadden, lieten sy door een jongen op de merckt coopen, waertegen de Javanen weder vry uyt ende in de riviere voeren. tSedert den 14, Jannario tot onser compste den 28. Mayo isser van wedersyden niet een schoot met groffgeschut geschoten. Op de voors. batteryen hebben int eerste gelegen, te weten, op d'eerste 12 stucken, op de tweede 8 stucken, op de derde 7, soo van het geschut der Engelsen als Javanen. Daerenboven hebben noch verscheyden andere stucken meer op de batteryen van de stadt gelegen, maer nu wasser niet meer dan 3 stucken ende twee bussen, welcke de Javanen drie daegen daernae met consent van d'onse gehaelt hebben. DEngelsen in voors. manieren van die van Bantham bedrogen wesende zyn hem niet
lange schuldich gebleven. Sy hebben haer goet ende volck van Bantam gescheept, niet meer dan 3 ofte 4 personen aldaer laetende. Van China syn hier dit jaer drie Chinee- sche joncquen aengecommen, de twee haddent naer Bantham gemunt, ende derde (welcke veel rouwe zyde ende schoone syde laeckenen in hadde,) nae Jacatra om aldaer met ons te bandelen. Dese drie hebben d'Engelschen genomen in de straet Sunda, aen Poulo Bessy gebracht, ende aldaer van alles heel berooft ( geen ander redenen van haer doen gevende, dan dat sulex deden omdat de Chinesen met de Nederlanders (daerrnede sy in oorlooch waren) gingen handelen. Door gebreck van rys hebben sy mede verscheyden |
|||||
|
*
|
|||||
|
214
Javaensche joncken aengehaelt, door alsoo Sr. Druyff 117 lasten rys met een patanesche
joncque van Sangora sont, hebben d'Engelse deselve gecregen ende syn daer mede van rys wel versien gewordeu. Ons volck, twelrke d'Engelsen met de swarten Leeuvf, ende van den Bergerboot becommen hadden , zyn haer tot Bantam meest outslopen ende de resterende bebben daer aen lant geseth, waerdoor den Pangoran tot een ondeipant om- trent 100 mannen van d"onse becomen heel't, daeronder over de 80 Nederlanders wae- ren , dwelcke by so nauwe heeft doen bewaren (als bun geweer aflhemende,) dat dese in veel meerder gevaer dan de belegerde van Jacatra geweest syn. Bit is het voor- naempste welcke geduyrende onse absentie tot Jacatra gepasseert is; meer beeft des vyants dreygementen, dan baer gewelt tegens d'onse vermogen, veei andere desordren ende ongeregeltheden meer synder binnen tfort gepleecht, hoe die verdediget ende by den raet verstaen worden, connen UEd. par nevengaende informatien ende sententien zien, waertoe ons gedraegen. "Wat goederen datter op de bolwercken bedurven syn, watter gegasteert , geschoncken, verteert ende gerooft is, connen alsnoch niet weten , ende sal DE. daervan naer dese notitie becommen. Jacatra den 28. May in voors. staet vindende, hebben wy volgens de voors. resolutie
des avonts op den 28. en 29. bet volck van de schepen int fort gelandt. Den 30. ditto met den daeh syn met 13 compaegnien ende vliegende vendelen , sterck wesendeontrent 1000 mannen daer uyt getrocken, hebben de stadt Jacatra met gewelt aengetast, die van Bantam daer uyt gedreven ende door Godts genade seer geluckelyck vermeestert; ontrent 3000 mannen sterck syn dievanBantam daer binnen geweest, behalven het volck van Jacatra; de Javanen siende dat daechs te vooren soo veel volck in ons fort gelant wierd, is meest al het volck van Jacatra gevlucht; terwyl d'onse in de wapenen naer de stadt toetrocken, synder groote menichte van prauwen vol volck voorby het fort tusscben de boots door (die de soldaten over de rivier settende) gevaeren. Wy bebben se oock laten passeren, sonder hun te beschadigen. De stadt Jacatra is gelegen op de westzyde van de riviere; aen de oostsyde hebben met een comp. soldaten een loose alarm laeten maecken op de sterckten die daer gelegen waeren ende de stadt interim aen de noortzyde op twee verscheyden plaejtsen aengetast; een steenen bollewerk isser met ladderen beclommen ende op een ander plaetse door een houten schuttingh van dicke swalpen gemaeckt, gebroocken. Die van Bantham deden eenige resistentie, maer soo haest ons volck in de stadt was, begaven haer op de loop op de marct voor des Conincx hoff, deden weder een bravade met 100 mannen, dan de d'onse oost aentrec- kende, liepen de Javanen door. Int innemen van de stadt isser een van d'onse geble- ven , met eenige gequetsten. De dooden van den vyant weeten niet seecker also eenige mede gesleept bebben , ende niet meer als 9 dooden van haer gevonden zyn , drie man- nen en een kint wierdeu int vluchten achterhaelt, welcke wel getracteert ende daerna by de haeren gesonden zyn. De stadt is heel verbrant, ende de voornaemste muyren zyn gerazeert. Op ditto des avonts hebben een prauwe nae Bantham gesonden ende aen d'onse geadviseert den' Pangoran aen te dienen, hoe wy met de vloote aengecommen ■waeren, Japara ende Jacatra ingenomen ende verdistrueert hadden, omdat die van Ja- para eenige van d'onse vermoort ende andere noch gevangen hielden; ende Jacatra om- dat syluyden onderstaen hadden onse huysen all te loopen, de generael ende het volck te vermoorden ende alles te becommen datter was, van meeninge zyndeeen tocht int lant te doen, ende dan nae Bantham te seylen, versouckende dat het den Pangoran gelieve , d'onse die hy gevangen hield vry aen boort te seynden, om questie te voor- •commen. Op primo Juny hebben met ontrent 600 mannen een tocht int lant gedaen, bevonden
|
|||||
|
215
dat de Jav?cnen haer weder op twee verscheyden plaetsen versterckthadden, uytd'eer-
ste zyn sy daedelicken gevlucht ende de twcede hebben daernae selffs verlaeteh. Op dese tocht isser een tamboryn van d'onse gebleven, ende eenige gequest. De comp. van capt. Hendrick Brawstens, onbedachtelicken legen ordre wat van de haut getrocken vvesende, wiert met groote disordre op de vlucht gedreven, ende soude bykans (door dongeregeltheyt van eenmaetroos) een generaele route veroorsaeckt hebben, doch de vy- anden vverden vveder op de vlucht gestagen ende zyn d'onse (God loIFj meester vant veit gebleven, De huusen ontrent een baltF myle weechs op wedersyden langhs de riviere staende in brant gesteecken hebbende zyn weder victorieus aent i'ort gekeert. In Jaca- tra hebben wy gevonden, 18 stucken geschut, 11 falcoenen , 11 bussed , ende ontrent 6 vaeten cruyt, niet meer dan driestucken waren dergepiant daermede niet een schoot ge~ schooten is. Sy waeren besich om beddingen te maecken ende veel geschut3 langs de riviere te planten, dan hebben haer geprevemeert, soo wy noch 8 dagen gewacht had- den, souden Jacatra zoo licht niet becommen hebben. Den Pangoran van Bantham, deese tydinge ende voors. missive verstaen hebbende
beclaechde insunderheyt seer dat haren tempel door d'ongelovighe (gelyck sy ons noe- men) alsoo verbrant was; hy heeft datelyck alle syn voick van Jacatra ontboden, oock veel volck vant geberchte, ende uyt de straet Sunda. Bantham was geheel vol vreese, nacht ende dach hebben zy gevrocht om de stadt te verstercken ende haer geschut te planten, tgheele Chineesche quartier is affgebroocken ende Bantham rontsomme vol volck beseth. Ick houde voorseecker soo de plaetse metre voors. macht dadelyck aangetast hadden , dat die soo wel als Jacatra vermeestert soude hebben dant en is daer niet cemeent ende de peer is noch niet ryp geweest. Seekere'Orangcays van Bantam die tot Jacatra noch resideren, syn met een'deel van haer volck te lande nae Bantam gevlucht ende die van Jacatra zyn soo verstooyt dat qualick geloolilyck is, tgene door eenige bekende van de haere daeryan geseyt wert; tsedert de voors. tocht hebben tot noch toe geene rescontre int lant gevonden. Wat noch volgen wil, sal den tyt leeren. In deser voege hebben wy die van Bantham uyt Jacatra geslagen, voet ende dominie
int lant van Java becommen ; haere boosheyt is redelicken gestraft, Tis seecker dat dese victorie ende het vluchten van de hoochmoedige Engelschen door gansch Indien een groote schrick sal maecken; deere ende repututie van de Nederlandsche natie sal hierdoor seer vermeerderen. Nu sal elk een soecken onse vrient te wesen. Het fon- dament van de soo lange gewenste rendevous is nu geleyt. Een goet deel vant vruchl- baerste lantschap ende de visrycke zee van Indien is nu uwe. Hierover bid ick UEd. sent ons nu doch groote menichte van volck met alle nootlycheden, op dat een royael fort ende stadt (gelyck de Heeren ontworpen hebben) bouwen mogen. Wees doch niet meer onbedacht noch onaehtsaem, denckende dat ons hier wel redden zullen. Wilt doch in aller manieren voorcommen, dat men de Javanen niet leere oorloogen en ont- siet noch en vreest het gewelt van uwe Ed. vyanden niet; d'ontrouwe van de Mooren noch ondercruypinge van geveynsde vrienden. Siet ende considereert doch wat een goede couragie vermach, ende hoe d'Almogende voor ons gestreden ende UEd. gesegent heeft, op ons alderswackste ende teegen opinie van alle menschen, jae van onsen raet selve hebben wy door Godes genaede de groote macht van drie groote vyanden ende die machtich waeren wederslaen, plaetse gehouden , ende haer alle drie, als namentlyck dEn- gelsen, die van Bantham ende Jacatra verdreeven; onse geheele vloote was eerst niet meer dan ontrent 4 a 500 coppen, ende nu 1220 sterck, waermede alles verricht is. Maer en verlaet u daerop int minste niet; beschickt ons jaerlicx een redelicke somrae «elts, veel schepep. ende menichte van volck, met alle nootlycheden, ten sal dan jae r- |
||||
|
216
|
|||||
|
lyckx aen geen groote rycke retouren gebreecken. Wilt doch eens ghedachtich wesen
de groote hope die ick UEd. over eenighe jaeren gegeveu hebbe, ende maeckt dat het soo verre comme, datter jaerlycx groote rycke retouren naert patria overgesonden wer- den zonder eenich gelt ofte weyiiich uyt de vereenichde JVederlanden te senden ; de saecken connen daertoe seer wel gebracht werden. Waeraen het feylt, dat sulcx tot noch toe niet gedaen sy, ende dat noch al jaerlycx groot gelt e^yschen , hope UEd. (soo voor myn vertreck daervan geen deel metier daet gethoont wert) bet seivige tmyner compste met goede redenen te bewysen. Den 6, Juny zyn wy met de geheele vloote naer Bantam gevaeren ende den 7. aldaer
(God loff) wel aengecommen. Die van Bantham waeren met alle man op de been. Deen was besich met fortificeren ende d'ander stond in de wapenen. Een tocht gelyck wy tot Jacatra gedaen hadden, waeren zy mede verwachtende, gelyck die van Jacatra (zevde den Pangoran Gouverneur sullen wy niet deur loopen ?) ende alsoo met gewelt gedwongen werden de plaetse te verlaeten, zal ick dan de peperbomen affdoenhouwen; also wy ons stille hidden sonder yemant acn lant te senden, beeft den Pangoran sande- ren daechs een van de gevangenen aen boort gesonden , ontbiedende dat hy ons volck soude laeten gaen soo haest als maer yemant by hem sont. Dit den 8. gedaen synde , cregen ten antwoordt dat hy die soo langhe ophouden soude tot dat naerder verseecke- ringe bequam dat wy daernae op Bantam niets quaets attenteren souden. Hierop heb- ben de volgende nacht aen den Pangoran weder schriftelicken ontboden , dat hy alle d'onse die tot Bantham niet bescheyden waren binnen 24 uyren aen boort soude senden, ofte dat wy by gebreecke int werck souden stellen , tgene alrede by den raet gearresteert was. Dese tydinge maeckte de gevangenen veel perplexter dan te vooren de destructie van Jacatra gedaen hadde, alsoo sy dickwils met de doot gedreycht wierden, ende niet dan de doot verwachtende, soo Bantham met geweldt aengetast wierdt; doch den Pan- goran Gouverneur heeft ons volck voor d'expiratie van den voors. termyn, lyber en vry aen boord gesonden, ende aldus hebben wy oratrent 100 persoonen uyt een droevige gevangenisse verlost. Den Pangoran beclaechde hem seer , dat hy alweder onder onse voeten hadde moeten buygen, wenschende dat voor de groote deucht, die (hy seyde) d'onse gedaen hadde, maer danck (ende anders niet becommen mocht). Om naerder zeeckerheyt vant \ertreck van d'Engelschen te becommen ende werwaerts
mochten wesen gevaren, hebben wy den 11. Juny nae de straet van Sonda gesonden, tjacht tHert, met ordre d'eylanden ende de custen rontsomme wel te doorsoecken; aen de waterplaets vonden noch 4 man vant volck van den swarten Leeuw, die dEngelsen daer ontloopen waeren, ende door tvolck van de waterplaetse wel getracteert zyn ge- weest. Door dat volck werd andermael geconfirmeert, hoe dEngelse vloote, bestaende in 11 schepen, den 2. Juny van Poulo Bessy vertrocken ende om de west tzeewaert ge- loopen waeren. Soo baest sy lieden door een prau de compste van onse vloote tot Ja- catra verstaen hadden, datter twee nae de cust van Cormandel zouden loopen ende alle dandere naer het eylant Gujaina, omme te sien off noch )ets becommen costen van haer verloren scbip de Sonne, van daer naer Ticquo, Priaman ende Atchyn. Item dat te vooren een schip naer Engeland ende 2 na Jaraby ende Patana gesonden hadden , zyn te saemen 14 schepen die van 19 in esse waeren. Het schip den swarten Leeuw is seer corts naer ons vertreck van Jacatra met de voile last geheel verbrant, toegecommen synde door drie man vant Engelse volck, die steelwys int ruym met een keerse arack gingen tappen ende alsoo den brant daerinne geraeckte, is alles daerdoor verbrant; an- dere 4 schepen die out ende affgevaren waeren, hebben d'Engelschen gesloopt ende ver- brant. Doen sylieden ons met elff schepen quaemen besoucken, hadden daervan twee |
|||||
|
217
|
|||||
|
tot branders geprepareert, meenende onse schepen daermede onder t'eylandt Onrust te
verbranden ende alsoo met gemack meester te werden. Dan alsoo wy onse schepen van daer hadden doen varen ende dEngelsen in ruyme zee tegen liepen, was haer desseyn te niet, ende waren sy niet weynich verslagen , insonderheyt doen wy haer vloote primo Januario van haer ancker dreven, gelyck met Delff geadviseert is. Terwyl het Ilert als vooren nae de straet Sonda was, hebben wy eenige daegen met
de vloote voor Bantham vertoeft, omme te sien hoe het met den anderen zouden heb- ben. Den Pangoran sprack zeer schoon, seyde niet anders dan vrede ende vrientschap met ons te begeeren, ende dat als voor desen handelen, gelt endegoederen aen lant brengen souden, opdat hy mocht sien wy het wel men hem meenden, waerop een kiste gelt aen lant hebbe doen brengen ; dan alsoo niemant in de logie commen noch d'onse spreecken mochte dan met expres consent, bywesen ende aenhooren van seeckere Javanen , is den handel in dier vougen beleth, twelck geexcuseert wierd op de groote vreese, die door geheel Bantham was ende continueren soude zoo lange daer met de vloot bleyen liggen. Het verlies van Jacatra verdriet den Pangoran uyt der inaeten seer, dan evenwel heeit daervan niet durven spreecken. Van 1700 packen peper die verleden jaer in handen van seeckere Chineesen gebleven waeren, synder by haer 500 vermindert, de 1200 hebben gescheept ende zyn den 22 Juny met de vloot weder van Bantham nae Jacatra vertrocken ende den 24 aldaer wel aengecommen , hebbende tot Bantam gelae- ten de schepen de Zuyder Eendracht, de Neptunes ende Nassauw, omme daer opt voor- vallende te passen. Men seyt datter noch omtrent 10000 sacken oude peper int lant soude wesen ; niet eenen sack isser dit jaer door dEngelschen gecocht. Ende alsoo daer oock geen andere coopers zyn, is de sack van 6£ R, tot op 2 gedaelt, doch hoe wel geerne een partye hadde, soo en connen evenwel daeraen niet commen, ineene oock dat se weder opgejaecht sal worden , soo haest aent coopen geraecken , te meer, dewyle de Jambysche peper door de Chineesen in Jortan ende Japare gecocht is, a 12 ende 14 R. tpicol; het nieuw gewas staet uyttermaeten schoon ende sal naer gissinge wel 100000 zacken opbrengen. Veel Chineesen ende ander synder in Bantam, die geerne tot Jacatra by ons waeren, dan alsoo den Pangoran daerop uyttermaeten doet passen, can niemant van daer by ons commen. Ende alsoo den handel gelyck voor en inede beleth wort, hebben wy de Chineesche joncquen daertegen geinsinueert, geen peper te laeden voor dat ons den handel neffens haer vergunt wort ende naer China niet te vaeren voor dat ons elcke joncque hondert man tot Jacatra bestelle. Ende alsoo hier een tyt lanck een goede vloote gehouden sal inoeten worden, zoo
omme den handel tot Bantam als omme onse ende de Engelsche schepen waer te nemen, gelyck mede de Francen ende alle andere, hebben wy goetgevonden de schepen aen deylanden van Jacatra te verdeylen ende interim calc te laeten branden opdat geen tyt verliesen , hiermede syn eenige schepen besich. Den 18 Juny zyn tot Jacatra (God loff) van Solor en Tymor wel aengecommen de
jachten den Arent ende de groene Leeu , hebbende tjacht Jortan in Solor tot versterc- kinge van d'onse ende onse bontgenooten gelaeten, brengende nu mede een schoone partie sandelhout, te weeten 1815 picol, welcke a 30 R. tpicol tegen Chineesche waeren wel verhandelt soude hebben geworden , so de Chinesen van alles door d'Engelschen niet be- rooft waeren. In Solor was alles (God lof) wel, dan in Byma is ons volck (Godt betert) door de Portugeesen vermoort, ende alles berooft datter was, off de inwoonders mede schuldich zyn, weeten wy niet; dit schynt gedaen te wesen door de Portugeesen vant fregat in de baye van Sapy, door tjacht Nassau genomen, alsoo daervan veel volcx aent lant gevlucht waeren. Int gaen ende keeren zyn de voors. jachten op Bayly mede aen VI J. 28 |
|||||
|
218
geweest ende daer seer wel onthaelt, hoornbeesten, verckens ende andere ververschinge
zyn daer seer goeden coop te becommen. Den Coninck heeft ons een present van snuys- terie nae Amboyna toegesonden, versouckende dat in syn lant souden commen handelen. Aen de noortsyde van Tyraor waren 5 portugese embarcasons handelende, daer d'onse door gebreck van cleen vaertuych niet by commen costen ; willen de heeren de Portugesen van daer ende dien bandel in reputatie houden, soo moeten ons veel cleyne jachten toe- gesonden werden, gelyck soo dickwils geadviseert hebbe, laet het doch niet naer, want menichte van sloupen overal hooch noodich zyn, ende sy sullen ryckelyck haer oncosten verdienen. Voor onse compste tot Jacatra is daer oock op den 22 April aengecommen een joncq
van Jamby, met 675 picol peper, door van Bree op vracht daerinne gescheept, met advys hoe hy noch 500 picol peper met een ander joncq senden soude, dan sy is niet te voorschyn gecommen ; de voors, joncq hadde oock een partye peper te coop. Dan alsoo d'onse vant fort haer gelt aen den Coninck van Jacatra vereert ende geconsumeert hadden, conden sy de peper niet coopen. Voor desen hebben U Ed. geadviseert, datter tusschen d'onsen ende d'Engelschen in Jamby questie geresen wesende, de Bergerboot vreesende van twee Engelsche schepen die daer waren aengetast te worden, daerover seer subyt vertrock sonder eenige brieven bestelt te hebben. Nu hebben wy de saecke naerder verstaen. D'engelse coopman op syn vertreck van Jamby staende, is door d'onse te gast genoot, ende naedat met den anderen wel soet waren, reesser door trots van den engelsman questie. Hierop den bottelier met een swart boven commende, hebben dvoors. Engelsen coopman schandelicken gedoot. D'Engelschen hierop dreygden onse logie aff te loopen, heeft den coopman van Bree de voors. bottelier ende den swart doen rechten. De Nederlander is doorschoten ende de swart gehangen. Hadde den Berger- boot daer mogen blyven soude vol peper geladen hebben geworden. De Manicabers ende Guamers die veel jaren achter gebleven zyn , begonsten nu met menichte van peper aff te commen. T'en schorte nu niet dan aen scheepen, gelt en goederen , daer waeren ver- scheyden patanische ende siamsche joncquen, welcke veel peper vervoeren sullen, waer- over de prys niet meer gedaelt was, dan van 8} op 7 realen tpicol. Alsoo den coop- man beschnldicht is geweest by een van des jongen Conincx vrouwen geweest te zyn, is hy daerover drie daegen voor alle man gebonden geweest. Men dreygde hem te doo- den, ende om denselffden te lossen, hebben d'onse vant jacht Delft twee stucken geschuts gegeven , ende alsoo dese stucken den Coninck niet wel aen en stonden, derff den coop- man van Bree noch wel twee andere, elck van 2000 t£ van ons eysschen. Die van Jamby doen groote neersticheyt om vreede met die van Malacca te maecken, waerover d'onse vry wat vreesen van de Portugesen aengetast te werden, omdat den Coninck haer gunstiger dan ons ofte d'Engelsen is. Doch U Ed. mogen wel versekert wesen, dat de sterckste den handel van Jamby behouden zal. Hierover bidde U Ed. andermael, laet doch niet naer menichte van jachten te senden want die overal noodich ende dienstich zyn, ende sy sullen ryckelyck haer oncosten verdienen. Tjacht den Tyger heeft van Arigiery gebracht 229 picol peper; op de goede apparentie
die gesien wierd, is Symon Michielsz. met 4 a 5 mannen ende een cleen cargasoentgen aldaer gebleven, dan alsoo wy door gebreck van jachten tot noch toe derwaerts niet hebben connen senden, ende naer apparentie in lange niet gesonden sal connen worden, sullen d'onse haer capitael verteeren ende U Ed. de peper moeten derven, ende dat segge ick andermael door gebreck van jachten, daer soo lange om geschreven hebbe ende die soo wel, beter dan realen van 8ten int Nederlant te becommen zyn. De Vos ende de Tyger syn tot dien eynde by U Ed. eens gesonden, maer wat mogen doch sulcke twee |
||||
|
219
jachten helpen? Tisser bycant mede gespot, op veel andere plaetsen syn se noodich ,
dat men se niet eens op Jamby om peper te haelen, gebruycken mogen, ende soo derre- waerts schoon gebruyckt raogten werden. Wat souden sulcke twee saloupen mogen helpen ? Omdat ick zie U Ed. altyt van d'een extreme in dander loopen , ben genoot- saeckt hierby te voegen, als de Heeren een deel jachten ofte saloupen senden , groot 30 a 100 lasten, dat men dan het getal van schepen daeromme niet vermindere, ende te min schepen niet senden, want anders salt beter weesen dat de cleene jachten naergela- ten werden, ende soo men die naer laet, sullen de groote schepen op veel plaetsen van Indicn, weder als doode lichaemen sonder handen wesen. Vooren is geseyt hoe de Zeewolff omtrent 80 lasten peper van Ticco gebracht heeft;
door versuymenisse van d'onse is het schip niet vollaeden, daer was peper genouch te becommen. Maer alsoo deygenaers 24 k 25 Realen voor de bhaer begeerden ende d'onse niet meer dan 20 a 22 wilden geven, niet jegenstaende haer volcommen last gegeven hadde, ende wel 30 in Atchyn gevoert, die dEngelschen daer voor de goederen uyt de chineesche joncquen gestolen, wel becommen sellen, want derrewaerts een schip ofte twee niet mogen senden, ten waere dat men se dEngelse in den mondt wilde stieren. Met goede verbeteringe hadde ick Coomans op nieuws aengenomen, ende dese ondienst heeft hy UEd. daervooren gedaen, welck my vry wat verdriet, hj claecht seer overt quaet tractement van d'Atchynders, maer nae verstae ist syn eygen schult, want wint die man, (sonder last), indient heeft, can UEd. per nevensgaende copye van syne mis- sive sien, Tis te duchten (dewyle door gebreck van schepen nae Suratte mede niet sen- den mogen}, datde twee jaeren welke de Coninck van Atchyn ons vergunt heeft in Ticco te handelen, expireren sullen eer.yets gedaen can worden. Den 2 Juny hebben vooruyt met advysen ende R. 24 V. nae Patana gesonden, het
jacht cleen Hollandia. Daernae geconsidereert wesende hoe noodich ende dienstich het zy, dat den handel waergenomen werde, hebben wy goetgevonden naer Jamby te sen- den het jacht den Jager, met een cargasoen van R. 44412, nae Patana de Berger- boot ende de Morgensterre met R. 120 V. in Japans silver ende Realen met eenige goe- deren, ende naer Japan met allerley noodtlickheden het schip den Engel; alsoo evenwel (naeonse opinie) macht genouch behouden, om dEngelsen, op syn onversiens commende slach te leveren. Sy syn alle 4 den 4 Julio vertrocken, om Jamby ghesaementlyk aen te doen; daernae sullen de drie Patana eendrachtelyck aendoen, omme te sien off de twee Engelsche schepen die men seyt nae Jamby ende Patana te wesen sullen bejegenen, hebben haer last gegeven, soo die off andere commen te rescontreren, dat trachten sullen haer te vermeesteren, tsy met behendicheyt off gewelt. Godt geve d'onse geluck ende behouden reyse. Wat voordere ordre derrewaerts gegeven hebben, sullen UEd. verstaen par nevensgaende copie, nae Jamby gesonden hebbende Adriaen Jacobss van der Dussen ende Abraham van Bree van daer ontboden ter cause van de disordre in Jamby gepasseert. Den 6 Julio is (Godt loff) tot Bantam wel aengecommen het schip de Eenhoorn ende
den 16 ditto tot Jacatra het wapen van Zeelant, commende van Zeelant ofte recht door zee, sonder eenige landen aengedaen te hebben, ende dat met redelyck gesont volck. Den Eenhoorn heeft 3 man verlooren ende twapen van Zeelant 6. Door de schepen hebben seer gaerne verstaen de behouden overcompste intpatria van thien sche- pen, verhoopen dat de volgende daernae mede wel gearriveert sullen zyn, twelcke geerne hooren sullen. Van Succadana is hier den 8 Julio wel gekeert het fregat Ceylon, met 731 caratten
diaraanten, goede partye besarsteenen, was, ende sisicq. (sic) De coopman Heindrick de Jonge was in Succadana overleden, ende alles is daer (Godt loff) wel, daer syn noch 28*
|
||||
|
220
|
|||||
|
eenige Engelse residerende, maer in een jaer is daer geen van haer jachten geweest; sy
en hebben gants geen capitael ende haer hoeren moeten vercoopen om de cost te cry- gen ende haer huys op te houden; in Jamby, Macasser, Patana, Japon ende Japara is het van gelycken. Tot Bantam is door haer in een jaer oock niet gehandelt, waeraen het schynt dat haer groote vloote van 9 schepen, sonder gelt uytgevaren is, ende aen haer doen soud men oordeelen, dat sylieden voor gehadt hebben, haer schepen met U Ed. middelen te laeden, want nu dat gemist is, de Chineesen thare genomen hebben, gelyck vooren geseyt is; wy hebben nu by den anderen een partie met dese gaende , d'andere sullen met andere schepen volgen. Alsoo verstaen hebben datter eenige joncquen van Japara ende Damma veerdich ende
vol rys gelaeden waeren omme naer Malacca te vaeren, hebben wy het schip Hoorn ende tfregat Ceylon nae de stad Balemban by Lucipara gesonden, omme deselvige waar te nemen, met ordre geen vrye luyden noch vrienden te beschadigen, ende soo eenige joncquen met rys van eenige vrye plaetse bejegenen, dat haer die tot contentement be- taelensullen, hebben haer mede gegeven r. 16 v. in spetie, omme daermede nae Jamby voort te vaeren, soo ^een rys hecommen. Met de voors. schepen verstaen hebbende, hoe het schip Eockhuysen met een ryck
cargasoen recht door naer de cust van Cormandel gesonden was, hebben wy goetgevon- den tjacht tHert in alier yle derwaerts te senden, omme d'onse ende het schip Enck- huizen, soe doenlick is, voor d'Engelsen te waerschouwen ende voor te commen dat in handen van d'Engelschen niet vervallen. Den 20 is het selvige derrewaerts vertroc- ken met een cargasoen van 111115 R. 19 st. daeronder 40 v. realen in spetie. De Heere wil tselve ende alle gaende ende commende §chepen in salvo geleyden. Ende also de heere de Haese geadviseert heeft, dat hy niet gesint was langer te continue* ren , maer van daer recht deur naert patria keeren soude, sonder tot Bantam te com- men , gissen wy dat hy met den Beer vertrocken wesen sal, derhalven hebben weder als vice Gouverneur ende Directeur in syn plaetse gestelt ende geauthoriseert den E. Andries Soury ende als secunda persona Franco van der Meer, welcke met het voors. jacht tHert naer de custe vertrocken zyn , den Heer wil haer geleyden. Uadden wy schepen genoich, souden derrewaerts 2 a 3 schepen gesonden hebben, opdat voor d'En- gelsen niet souden behoeven te wycken , dan moeten nu patientie hebben. Om voor te coramen datter geen volck van Bantam tot Jacatra by ons comme, heeft
den Pangoran van Bantham eenige Chineesen ende Javanen (die sulcx onderstaen had- den) doen dooden, ende daermede het volck sulcken schrick aengejaecht, dat niemant onderstaen derff te vertrecken, niet jegenstaende groote miserie in Bantem lyden, ende alsoo d'onse tot geen handel commen connen, vermits even sterck bewaert wierden ende met niemant (dan in presentie van de Javanen daertoe gestelt) spreecken mochten, hebben wy goetgevonden den Pangoran te dringen ons den voorigen handel ende vryheyt toe te laten, waerover dien volgende ordre gegeven hebbe, dat men hehendelicken het gelt en goedt van landt schepen soude, ende oock het volck tot op 5 mannen nae, mitsnahet vertreck de rneeningeeerst te kennen te geven, namentlyck dat soo den Pan- goran ons den handel niet toe en laet, ende onse gerechticheyt niet en voldoet, dat wy oock niet toestaen zullen, datter yemant in off uyt Bantham vaere. Den raet van de schepen de zuyder Eendracht, de Neptunes ende Nassau die hiertoe gecommitteert wae- ren, hebben hierinne, meenende wel te doen, een groote faute (naer myn opinie) begaen ende de voorneempste trap overgetreden, want de goederen hebben sy doen schepen ende oock een deel vant volck, sonder de saecke te kennen te geven, ende daernaer eenige cleyne joncxgens aengehaelt eer den Pangoran geinsinueert is geweest, twelck |
|||||
|
221
tot Bantham weder een groote schrick gemaeckt heeft; tegenwoordichlyck zyn der 8
van d'onse met eenige packen cleeden aen lant, ende anders niet, om dese executie te doen ; liggen tegenwoordelicken voor Bantam de schepen den Arent, Nassau, de groene Leeuw ende de Zeewolff, ende in de straet Sunda voor Angier, om waer te nemen ende aen te haelen de twee Engelsche schepen, die aen de Cabo by den Eenhoorn geweest 2yn, ende dagelycx verwacht worden, de schepen d'oude Sonne, de zuyder Eendracht ende de Neptunes; Godt geve dat een goede uytcompste becommen mogen. Met dese schepen hebben wy verscheyden missiven van U Ed. ontfanghen , nae-
mentlyck: Par tschip Haerlem 4, van dato den 10, 11 , 18 April ende 3 May 1618.
Par tjacht tHert eene van dato den 17 May 1618. Par twapen van Zeelant 6, te weeten van datum ultimo May 2, 24 October, 13
December, 15 ende 16 January 1619. Ende per tschip den Eenhoorn twee, van dato den 23 ende 26 December 1618. Op alle welcke antwoort volcht, voor sooveel int voors. gebreeckt; ons is wel ken- nelyck hoe gevoechelyck de lichte jambische peper met een muelen van de sware ge- scheyden can worden, ende dat die in Siam soo wel als de sware begeert sy , dan dat sulcx soo pertinentelyck niet gedaen wort als het behoort ende wy wel wenschten , ge- lieve U Ed. ten goede te nemen, overmits sulcx door cortheyt van tyt ende gebreck van volck, tot noch toe niet en heeft connen geschieden, off sou den de schepen daer- omme hebben moeten lange ophouden ende de bequaemste tyt, (om naert patria te keeren) versuymen, twelcke ons voor de compaignie noch schadelicker docht, ende de schepen met peper soo die van Jamby quamen vertrecken. Van de goederen in Manilha verovert, is voor dese pertinente getaxeerde geteeckende
staet overgesonden; van andere cleynicheden hadden ons opt register vant generael bouck gerefereert, sullen ordre geven dat daervan voortaen mede getaxeerde staet ge- sonden werde. Witten candy suycker tot redelicken prys becommen connende, sal U Ed. gesonden
werden, Camphora hebben goede partie van Japan becommen, ende derrewaerts om 50 a 60
v. pont geschreven. Salpeter sal van Japan niet meer gesonden worden, doch den noot heeft ons hondert
vaten cruyts van daer doen eyschen. 600 a 1000 © sanguis dracony becommen connende sal U Ed. toeghesonden wer-
den, met dese gomme wort hier veel geverwt, waerover daeronder groote vervalscjiinge geschiet, alsoo die evenwel elck nae zyn prys vercocht wert. Dat de schepen wel gestout ende vollaeden waeren hebben wy altoos seer gerecom-
mandeert, doch het schynt dat d'eene daerop beter dand'andere gepast heeft; niettegen- staende alle diligentie die daertoe gedaen wert en is het evenwel niet vreemt dat het eene schip wanlaediger dan het ander overcompt, doordien sommige schepen een langen tyt een goet deel van de last in hebben eer van hier vertrecken, soodat de goederen die van langer hant geladen werden in zee weynich sacken, daer andere die op een sprong metter haest vollaeden ende affgevaerdicht worden, de goederen in zee eerst sacken ende daerdoor wanlaeden overcommen, (niettegenstaende soo vol als andere ge- laedenzyn geweest.) Pieter Dfericxz., oppercoopman, met de Zeewolff int lant gecommen, hebben wy ge-
committeert te letten, dat de rekeningh vant volck overal wel gehouden ende de bouc- ken van de aencommende schepen gelicht worden. |
||||
|
222
|
|||||
|
Sullen ordre geven dat voor de wapenen, die de soldaten affgenoraen warden, elck
op syn rekeninge sooveel goet gedaen wert als die waerdich zyn. De wapenen van de overleden ende overvarende soldaten worden in d'amunitiehuysen op voordeel wel be- waert, dan meest ofte veel vergaet er op de schepen ende op de forten door gebreck van goede repareerders ofte wapenmaeckers, ende veel wort er oock uit de scheepen gestoolen ende door tvolck secretelicken vercocht. Laet doch niet naer, bidden wy UEd. andermael, een goede quantiteyt lichle roers te senden, omrae op tochten int. landt ende oock voor jonge aencomraelingen te gebruycken. In Amboyna, Banda ende tot Jacatra syn dese insonderheyt noodich. Tis waer dat UEd. soo wel jae somtyts meer geabuseert werden met de gene die
groote gaegie bedongen hebben, ende somtyts daervan min dienst dan van ongeacbte genieten, maer laet daerom niet, (willende wel doch) ryckelyck ende liberalyck te loo- nen de deucht ende goede diensten die UEd. van ongeacbte aengedaen worden, sonder daerop te staen dat se niet meer dan sooveel bedongen hebben, onaengesien dat UEd. gedrongen worden onnutte menschen te hetaelen, dat niet weerdich syn noch geensins Verdient hebben, soo sullen UEd. goede geesten verwecken ende animeeren, daer het anders elck op een ander laet staen, de grootsheyt ende onwetenheyt ende de cleyne , omdat d'andere dickwils d'eere en loon van haeren dienst genieten ; ora de beste hier te verkiesen, doen wy ons beste, dan worden soo wel als UEd. bedrogen, want het is quaet vancjuaetmaterie yetgoets temaecken; ongelyck meerder keure isser in Nederlandt dan hier. Wy worden somtyts genootsaeckt te gebruycken lieden, daer selffs te voo- ren cleene hope van hebben. Dan wat sullen wy hier in doen. De noot breeckt wet. Tis waer ende Lillick dat UEd. baer goederen vertronwen mogen die het haer ge-
liefft, maer een mensche die vervallen is, ende geerne opstaen soude, sal men die onder houden? die gebaucheert syn geweest connen met de penne wel gebruyckt wor- den , sonder dat men haer daeromme UEd. middelen betrouwe. Tis ons kennelicken ende niet lieff geweest, datter veel vuylicheyt ende steelen on-
der de nagelen (met West-Vrieslant overgesonden) loopen, dan het moeste doen soo voort, ende hebben ordre gegeven datter op d'ontfanck beter geletb worde, doch som- tyts moet men om redene niet nauwe zien. De groote schepen sullen soo veel doenelyck is met retouren overgesonden worden.
Int oversenden van de retouren sullen maecken dat elcke respective earner met der tyt syne proportie hecomme, want niet mogelyck en is, dat elck alle jare het syne toege- sonden can worden, off de generale comp. soude daerby grootelicx geinteresseert wor- den ; het gemeene best moet voorgaen als was het recht soo, en waer het oock niet wel doenlick dat men de schepen van de earner vau Amsterdam ende d'ander cameren vant noorder quartier eer dan d'andere affvaerdige, alsoo den eysch van saecken niet versaymen mogen, om tot dien eynde schepen op te houden, ende als het dan tyt van laeden wort, moeten wy laeden de gereetste die voorhanden zyn. De valscheden die onder de syde laeckenen ende rouwe syde gepleecht wort, sal soo
veele voorcoramen als mogelycken is; tgene voor dese van Bantham gesonden is, heeft niet anders mogen wesen, aldaer puyck ende suyver goet begeerende, sal een ander prys betaelt moeten worden. Tis apparent dat tot Bantam daeromme geen meer questie sullen hebben. Dat UEd. gelieffde de middelen te beschicken, wy souden wel raet vinden om den Cbineesen handel soo wel en schoon als de Portugesen ende Spagnaerden te becommen, want de vereenichde Nederlanden door Godes genade de beste ghele- gentheyt van de werelt dae'rtoe hebben. D'originele contracten van Amboyna zyn daer verbrant, sullen ordre geven datter
|
|||||
|
223
|
|||||
|
behoorlicke getu)chuisse van de accoorden geinaeckt ende UEd. neffens de geeyschte
contracten behoorlicken geteeckent overgesonden werden. Dordre welcke de Heeren nu tegens d'Engelsen geven, hebbe geern gesien; tbeeft
weynich gescheelt, off sy souden de generaele comp. teenmael geruyneert hebben. Wonderbaerlyck is bet tegen opinie van alle menschen verhoet, om eerbaerbeyt sal ick bet swygen ende andere laeten seggen. Eer wy.weder gewelt gebruyckt hebben, bebbe ick d'Engelschen tot twee verscheyden maelen geinsinueert, in maniere als UEd. par nevengaende resolutie connen sien j de copien van missiven haerlieden geschreven waren in ons bouck (dat d'onse tot Jacatra verbrant hebben) geregistreert, soodat dierhalven niet gesonden can werden. Tis nu soo verre dat wy off sy eerlange meester sullen we- sen off UEd. moeten aldaer met den anderen accorderen. Tgene UEd. toucherende de Cbineese joncque ende bet scbip St. Michiel adviseren ,
sal hare vyanden, soo sy bet commen te weeten, niet weynich animeeren ende is eeii goede prickel om my van kant te helpen. Dat ick selve geschreeven hebbe, veele het aenhaelen der Chineese joncque ende uytlichtinge van haer peper vreemt duncken soude, is geschiet ten aensien door UEd, wej expresselicken geordonneert was, dat men om geenderhande saecken metten Pangoran van Bantam twisten soude. Nu s'iende dat dese ordre geschreven tegen de goede meeninge van de gene die de selvige onderteec- kent hadden, ten ruyne van de generaele comp. streckte, ende soo die naerquaemen, dan door den Pangoran van Bantam bedwongen ende geruyneert souden worden. Ick hebbe my aen de letteren niet willen binden , veel min naevolgen de naelatenheyt van de groote, die soowel als ick wiste hoet behoerde, maer den oirboer ten besten van de comp. niet gedaen hebben, om tegen UEd. letterlycke ordre niet te doen, ende al- soo seer wel wiste hoe grooten swaericheyt wy selffs tegen de Pangoran van Bantham ende UEd. letterlycke ordre handelende onderwierpen ; hebben daerover geschreven dat vele vreemt duncken soude het aenhaelen der Chinesche joncq, uytlichten van hare pe- per ende dat het rechte verstandt daervan het schut zal syn. Dit verstant is dat ick op de jaloursheyt off nydicheyt van jalousie off uit deselve met een passe laten staen hoeveel men op de nyt ende jalousie van confraters, UEd. dienaers, die lange voor my de hant aen den ploech hadden behooren te slaen. Item dat ick oock geensints ontsach het peryckel daerinne my stelde om tot Bantam vermoort te worden, niettegenstaende wel weete veele daeromme gelacht souden hebben, want seer wel geresolveert was voor de gemeene welstant te sterven, ende opdat het niet schynen soude alsoff ick yets tegen recht ende redenen gedaen hadde ofte pretendeerde te doen , zoo hebbe ick drie weecken lanck tot Bantam vertoeft, om voor recht te compareren, terwyle int hoff by den Coninck in plaetse dat se my neffens myne partyen souden hooren ende recht doen, gedelibereerd wierd om my (nae der mooren aert) te doen vermoorden. My ver- wondert zeer dat UEd. nu soo precis, ample ende breet, redenen vant recht eysschen dewyle d'ongerechticheyt, het gewelt ende d'overlast, welcke die van Bantam soo lange jaeren gepleecht bebben, soo dickwyls geschreven is, jae selffs voor myn tyt. De re- denen die my gegeven zyn, hebhen UEd. mede ampel ende breet geschreven, naement- lycken datter door toedoen van den Pangoran selffs de groote monopolie met de peper door de Chineesen beleyt, gemaeckt ende met ons eygen gelt onderhouden wierd. In November 1617 had ick 20 v. sacken peper, a 25 realen de 10 sacken gecocht hebbende, dreven daernae de peper selffs tot 35 op, daernae met ons eygen gelt tot dien prys coopende, gingen sy ontrent 2 a 3000 realen verliesen, doende ons ontrent 10 v. sac- ken tegen 35, hoewel om 25 gecocht hadden, wel 10000 realen meer beliep, daertegen de monopolis ontrent 2 a 3000 uyt de hant geworpen hadden. Hoe claer ick doen de |
|||||
|
224
waerheyt aen den Pangoran verthoonde ende wat swaericheyt de saecke in hadde, wat
instantie ora recht oock dede, ende niet jegenstaende hemselven persoonelicken insi- nueerde, zoo geen recht gedaen wierd, dat genootsaeckt wesen soude rayn selven te rechten , so conden geensints recht becommen, maer hebbe daernae bevonden , dat de monopolie weder hervat ende door de hooffsche negocianten gecontinueert wierde , doch op een ander maniere. Dit syn de voorneemste redenen van het aenhaelen der Chine- sche joncquen, waerby noch gevoecht can worden d'actie van 27199 sakken peper ende R. 14572-J uytstaende schulden daerop niet eenen sack becommen connen , ende dat meest door tverleth Van den Pangoran. Dat daernae met dit recht van Bantham tot Jamby geloopen zjn, is ter oorsaecke van Bantam gheen recht tegen de Chinesen, noch aldaer geen bestant verhael van haer becommen cost, ende alsoo de Chinesen die tot Jamby ende Bantam waeren van een plaetse commen, wierd goetgevonden die van Jamby haer peper over te nemen ende die naer merctganck comptant te betaelen , ge- lyck gedaen wierd, opdat die van Jamby haere clachte over d'andere van Bantham in Chinchou, daer sy alle van daen zyn souden doen ende haer recht aldaer tegen hun vervolgen, om daer door de monopolie van Bantham te breecken ende door haer niet gedwongen te worden. Yooren is geseyt, hoe wy nu met de vloot van Japara herre- waerls commende een Chineese joncque, van daer hier gesleept hebben ; hoewel de sack tot Bantham maer 2 realen gelt, ende dit is gedaen omdat des comp. volck tot Japara vennoort ende hare goederen beroofts^n. Waeren dese Chineesen te vooren geinsinueert geweest, "wy souden alles op rekeninge vant gerooffde geconfisqueert heb- ben , daer nu ter contrarie gesiviliceert is ; soo UEd. nu begeeren dat wy alle schrif- telicke ofte letterlycke ordre precys naercommen sonder min ofte meer te doen, na den rael dunckt de welstant soude mogen vereyscben recht en billick te syn ; item begee- ren de Heeren dat geen gewelt tegen gewelt noch tegen fraude gebruycken sullen, dat men de Chineesen met haere valscheyt ende boosheyt sal laeten geworden, dat ons met geen repressaille (als geen recht becommen connen) failleren sullen ; item dat tegen venyn geen contravenyn gebruyckt worde, gelyck de mennonyten de saecken verstaen , laet het ons weeten ende geeft maer claere ordre, wy sullen die naercom- men soo billick ende recht sy , doch eer in dese landen de behoerlicke contra remedie naergelaten worde, moet men hier rechtveerdige rechters soecken om onder haer be- scherminge te mogen leven, handelen ende wandelen, gelyck de mennonyten in i\eder- lant seer wel hebben weten te doen ; can yemant die in Orienten vinden (ick segge) dalhet welgesocht zal zyn. Souder geen rechtveerdige rechters in Indien wezen , mocht yemant seggen , hoe can de werelt aldaer bestaen; hiertegen repliccere ick, en mach een heere in Europa met syn vee niet doen wat hy wil, alsoo doet oock hier den Co- ninck met syne ondersaeten ; want die overal met alle het hare lyffs eygen van haeren heere zyn, even gelyck het onredelyck vee in Nederlant; trecht is hier de wille des Conincx, Connickishier die de sterckste is, ende gelyck wy in d'usurpatie haere boos- heyt niet willen volgen, also souden (als libere vrye luyden) haere ongerechticheyt niet geerne gedoogen. Tis my leet dat met dese praetjens (alsoo de saecke haerselven over lange verdediget beeft) soo veel pampier hebbe moeten becladden. Met de boosheyt van onse landen, can op Pouloway off elders soo qualick yets goets
gedaen werden , daerommc is goetgevonden, die ongeschikte ende ongeregelde vrouwen over te senden. Wy hebben dienvolgende van Amhoyna gelicht ende sullen met de schepen naer huys gesonden werden, doch UEd. gelieve daeromme niet naer te laeten, eerlicke vrouwen met haer mans, off jonge onvolwassen meyskens herrewaerts te sen- den. Tis my lielF dat UEd. my cruyt senden , hadde d\Almogende ons niet geholpen, |
||||
|
225
het soude UEd. vyanden wel te passe gecommen hebben, doch tis beter wat laet dan
nimmermeer te bekeeren. Op de custe is wel poeder ende salpeter te becommen, even- wel hebben noch min dan vant patria connen crygen. In Amboyna is noch noyt nieuw cruyt gemaeckl; een van de twee molens wasser int werck ende die heeft soo goeden dienst gedaen int vermaecken vant oude bedorven cruyt, dat onse vloote aldaer met 154 vaeten cruyt versterckt wiert Laet doch niet successivelyck eenige cruytmaeckers te senden, alsoo verhoopen van de cust salpeter genouch te becommen, dan laet niet nae cruyt te senden, totdat UEd. verseeckert zyt ons hier behelpen connen. Soo ick dit jaer met een redelicke getal volck nae Banda (als verhope) vaeren raach,
hoope Lontor met gewelt te beeommeu, Pouloron dienvolgende te dwingen ende een eynde van den oorlooch in Banda te maecken. UEd. mogen haer wel verseeckert hou- den, dat wel doen onderhouden sullen d'Engelsche ende alle andere van de verbonden plaetsen geweert worden. In Siam, Sumatra ende Borneo is wel gout te becommen, dan twyffelen off soo grooten somme soude connen becommen als op de custe van noode hebben. Baet souden wy wel weeten dat UEd. maer middele geschickte, want soo van de voors. plaetsen soo veel als begeeren niet crygen en costen, van China can men met groote advance genouch becommen. De middelen die wy van UEd, eysschen is onse oude thema, als naementlyck menichte van schepen, treffelycke oorloch scheepen om int lant te blyven ende alle vyanden thooft te mogen bieden , schepen die heen en weder retouren naert patria voeren, middelmatige schepen tot den inlantschen handel van Indien, slechte schepen ofFiluyten (sonder off weinich geschut) om volck ende al- lerley nootlickheden in Indien te brengen, ende dan int lant gebruyckt te worden, om rys ende anderssins te laeden ende voeren daert behoort, opdat de treffelycke schepen, die r>u haer dienst versuymen, daermede niet langer belemmert ende versleten, maer beter geemployeert mogen werden, ende dan menichte van cleene jachten ende fregat- ten Dit doende sullen wy niet alleene gout voor de cust becommen, maer oock realen tot den peperhandel ende silver voor den handel van China, sonder dat men sulcx van Nederlant sal behoeven te senden. Doch vooreerst mach daervan geensins opge- houden werden, want daer moet soo lange gelt van Nederlant neffens menichte van schepen gesonden worden , tot dat den inlantschen handel wel gestabileert zy, met gouseratsche cleden moet de peper ende tgout op de custe van Sumatra geruylt wor- den; met realen ende cleeden van de custe den peper tot Bantam: met sandelhout, pe- per ende realen moeten de chineese waren ende het gout van de chinesen geruylt werden, silver sal men in Japan voor chinesche waeren haelen. De cleeden van de cust van Cormandel voor speceryen, chineesche waeren ende gout van China, de clee- den van Suratte voor speceryen , eenige ander coopmanschappen ende realen van 8ten; de realen van 8ten van Arabien voor speceryen, ende eenige andere cleenicheden, in voegen dattet een aent ander hanght, ende sonder gelt van Nederlant met schepen ge- daen can worden., De voorneemste speceryen hebben UEd. waeraen feylt het dan? Niet dan aen schepen ende een weynich waeter om de pomp te doen slaen; synder meer schepen in de werelt dan int Nederlant? Gebreeckt daer water om de pomp te doen slaen. Ick wil daermede seggen sooveel gelt tot dat den treffelicken inlantschen handel geformeert sy, ergo ten schort niet dan aen UEd. ende goede administrateurs , dat d'overtreffelickste handel van de gantsche werelt, de generale comp. der Vereenichde Nederlanden geworde. Dat UEd. nemen de treffelicxste handel van de werelt, tegen alle de werelt met 30, 40 ofte 50 schepen ende jachten die int vaerwater houden voor haer te besetten ende waer te nemen , is een groot abuys. Tis my lieff te verstaen dat de heeren een vloot van 11 schepen ende een goede
VII. 29 |
|||||
|
>
|
|||||
|
226
|
||||||
|
somme gelts met veel volcx herwaerts gesonden hadden, van meeninge wesende, daer-
enboven inlet voorjaer a0.1619nocheenigeandere treffelicke schepen te senden, wenste wel dat daerby noch 25 soo slechte schepen , jachten als fiuyten ende saloupen waeren vol volcx ende alle nootlicke provisie, soo soude de comp. treffelicken dienst geschie- den. Ick bidde UEd. en ontsiet dock d'oncosten niet, sy sullen ryckelyck gewonnen worden; voor 4 a 5 tonnen gout connen UEd. veel slechte schepen, fiuyten, jachten ende saloupen senden. "Waeren se hier te coop, wy en souden ons niet ontsien een goet stuck gelt daervoor te geven. De Heere wil al de voors. schepen in salvo geley- den, ende ons vant noodige versien. Dat de peper noch 44 ende 44* groot gouw» is noch een redelicke prys, ten sal UEd. aen geen peper, hoope ick, gebreecken , doch en weest met geen peper verlegen, want die hier soo lange op hooge prys blyven sal tot dat in China affslach comme. De copie van de brieven van commandement van den Turcxschen keyser voor Mocha
hebben gesien ende sal d'originale seer dienstich wesen. Tis jammer dat door gebreck van schepen derrewaerts niet senden mogen, alsoo daer een treffelicken handel te doen ende groot gelt van daer te haelen is. D'Eugelsen zyn derrewaerts geweest, wat ver- richt hebben is noch onbekent. In Suratten is een goet capitael aen cleeden ende indigo besteet, welck daer blylf
leggen. Die plaets is een van de treffelicxste van Indien, Beclaechlicken isset voor de generaele comp. dien handel door gebreck van schepen moet derven, insonderheyt dewyl men in dees tyt nue wy verslaen, qualick wech met de scheepen in de Veree- nichde Nederlanden weet; ons volck is immer soo wel in Suratten als d'Engelsen ge- sien ende souden (waren wy daer gelyck het behoort) voor haer geprefereert worden ; by dese gaet copy van missive van Suratten becommen. Naer Japan sullen ordre geven, dat men geen muscus van de fijne a 5 gulden d'once
ende geen gember dan a 5 of 6 stuvers het pd. en sende. Geheele rouwezyde, damas- ten met groote bloemen becommen connende, zullen UE. toegesonden worden, ende naelaten satynen, taffa, gout ende silverdraet, poyersuycker , caneel, ambregrys , vreemt ebbenhout, slechte zyde laeckenen ende armoesyntjens te senden. De schepen naert patria vaerende, sullen belasten Mauritius noch Madagascar niet
aen te doen, gelyck mede geenige havenen noch reedeu van Engelandt. Houtman ende Dedel, raeden vanlndien, sullen ons wellecom wesen, als oock d'advocaet fiscael, alsoo dese lieden hier hooch, noodich syn, gelyck mede een equipagemeester, die geerne overlange gemaeckt badden, dan conden daertoe niet wel commen. De drie schippers door UEd. daertoe voorgestelt, zyn al bequame persoonen, ende sullen eene van die (soo daertoe accoorderen) gebruycken. Ten conipt niet wel dat UEd. d'heer Houtman expres aengenomen hebt ora het gouvernement van Amboyna te bedienen, dewyle daer tegenwoordelicken een seer bequaem persoon is, daermede wy meenen het gouvernement wel bewaert le zyn, doc-h daer sal geen plaetse voor goede luyden gebreecken. In November passato syn de soldaten door d'heer Generael Reael in de Molucquen
weder op des comp. costen ende haer oude gagie gestelt, gelyck mede daernae in Am- boyna ende Banda, ende dat om redenen, dat met de betalinge groot gelt geconsu- meert ende tselvige door haer verquist wierd, alsoo de Ternataenen hun daermede meest geneerden, ende het nagelplucken lieten vaeren. UEd. gelieve ons tadviseren wat nageJen, nooten, foulie, jaerlicx inEuropa verteeren connen, opdat ons hier daer- nae in de versamelinge ende consumptie van Indien, reguleren mogen. |
||||||
|
9
|
||||||
|
227
De reeckeninge van degene die tot Jhoor gevangen zyn, conncn niet gesonden wor-
den, alsoo de boucken met haer gebleven ende gene voorbanden zyn. Overlange bebbe de reekeninge van d'heer Lodensteyns zone geschreven, meene dat
die voor desen gesonden is; voor deze bebbe geadviseert, hoe dat getwyffelt wort off by nocb int leven is. Theeft my al vreemt gedocbt dat de zyde van Japan soo qualick gepackt is geweest;
door gebreck van paropier heeft ment bier niet connen beteren, hoope int toecom- mende daerinne te versien. Dat UEd, dunckt, wat te verde gegaen zyn int aenvaerden vant scbip St. Micbiel,
met de last buyten d'ordre ende intentie van de Hooge Mo. Heeren Staten Generael, ende dat bet genoucb waere geweest de Nederlanders gelicht te hebben, is voor UEd. welgeseyt, orame aldaer geen molestie van de boosbeyt der quaetwille Francen te ly- den, maer niet om het recbt ende den staet van de generaele comp. in Indien te main- teneren; buyten ordre ende intentie van de Ho. Mo. Heeren Staten Generael, hebben oock niet gedaen hoewel de placcaeten tegen bare ondersaten met vreemde potentaten in Indien vaerende, soo wyt niet extenderen, want haere Hooch Mogende meninge, ordre ende intentie, gelyck oock die van syn Exc, ende UEd. is, dat wy ons sullen diffen- deren tegen degene die ons in onse rechtveerdige handelinghe soucken te vercorten , dat d'eere ende reputatie van onse booge overicbeyt ende trecht van de generale comp. sullen verdedigen ende^mainteneeren, sooveel in ons vermogen sy, sonder Fransen, Engelschen, d'eene ofte d'andere daervan texempteren; genomen dat int minste opt schip St. Michiel niet te seggen en hadden gehadt, ick hidde UEd. wat souden wy doen, doe de Pangoran door haer comste, door toedoen van haer ende van d'Engel- schen onderstont ons met de peper te dwingen , ende nae synen boosen wille te scbee- ren, hadde het hem geluckt soude hy de roede int vier gesmeten hebben ? gelyck nu gebeurt is, dat hy d'Engelschen (meenende ons fort Jacatra genouchsaem in handen te hebben) affgeseyt ende van Jacatra heeft doen vertrecken. De verborgen boosheden van UEd. geveynsde vrienden, syn (Godt loff) geopenbaert. Naedat den Pangoran van Bantam den Coninck van Jacatra gedrongen hadde ons te verraeden , ende den oor- looch tegen ons aen te nemen, heeft hy daernae, meenende van alles genouchsaem meester te wesen, dese coninck uyt syn ryck gestooten ende tselve geusurpeert sonder andere redenen te hebben, dan dat den voors. coninck van Jacatra te vooren seer lange goede vrientschap met ons gehouden, verbont ende accoort gemaeckt hadde, ten eynde dat ons te beter soude mogen dwingen ende te onderbrenghen, doch het is (Godt loflf) misluckt ende wy hebben die van Bantham door Godes genade uyt Jacatra geslagen, syn trots gewelt ende d'Engelschen zyn voor ons gevlucht, in voegen dat Bantham selflfs niet en weet wat te doen, ende genouchsaem onder de sweep is. Soo bier nu weder op dit pas, eer de questie geeyndicht sy, eenige andere Fransen ofte Deenen commen, wat sullen wy doch doen ? Tis waer dat wy op haer gants niet te preten- deren hebben, dan de Nederlanders onder de gehoorsaembeyt van de Hooge Mog. Hee- ren Staten Generael staende, die met haer souden mogen commen, maer soo wy de Nederlanders becommen hebbende, haer dan staten geworden, ende vry acces tot Ban- tham gedoogen, sal de Pangoran van Bantham daerdoor niet alleene middel be- commen omme thooft weder op te steecken, maer oock omme ons sonder slach off stoot teenemael te vernielen. Sullen wy nu om d'eere ende respect, welcke de Maj. van Vranckeryck, Engelandt ende Denemarcken toecomt ende bereyt syn naer behoo- ren haer aen te doen, alsulcke respect aen haere ondersaten dragen, haer trots ende moetwille soo verschonen ende ontsien, dat wy daerdoor van den Pangoran tot Bantam 29*
|
||||
|
228
|
|||||
|
teeneraael geruyneert werden, voorwaer, wy en konnen dit alles met verstaen. Tis
oock recht noch redelyck, derhalveu hebben hierover geresolveert, elck eeu soo langc van Bantbam te houden tot dat met Bantham verdragen syn ende ons recht becom- men, docb sullen niet laeten de schepen van Vranckryck ende Deneuiarcken, eenige commende, met alder beleefftheyt te adverteren wat onse pretensie, intentie ende recht zy, ende dat het haer gelieve van Bantam te blyven totdat verdragen zyn ende recht becommen , met vaste toesegginge tot Bantham neflfens handelen sullen , soo haest wy den handel becommen. Maer soo dese lieden als een trotse superbe natie wesende , niet willen desisteren, moeten wy dan geen gewelt gebruycken ? off selffs niet ver- gaen ? Der volckeren rechte ende crychsgebruyck moet ons in desen helpen, ende ick hope dat daermede soo wel als alle andere natie verdedigent connen werden, dewyle den oorlooch gevoert mach werden; groot is de insolentie, trots ende vilipendie ge- weest, welcke d'Engelschen lange tegen ons vry stondt, waerdoor baerselven van Ban- tam gedreven hebben ende met een zeerovers stanck doorgeloopen syn. In dit stuck bebben haer de Fransen vry wat gevolcht, gelyck UEd. gesieh sullen hebben door de certificatie met het schip den Beer ende andere overgesonden. De rooverie vant schip St. Michiel ende St. Louys op de cust van Arabie gedaen, blyckt insonderheyt aen haer journael, UEd. met voors. schip de Beer toegesonden; die vant schip St. Michiel mogen UEd. wel hoochlyck bedancken ende ryckelyck loonen, dat wy het selvige met" de last onder behoorlicken inventaris aengenomen hebben, want dat schip off St. Louys door gebreck van volck souden bebben moeten verlaeten, ende om dat se beyde de schepen niet machtich waeren , bebben haer volck selve met gewelt daeruyt gedreven , ende bet schip in onse handen verlaeten, ende actie formerende, even alsoff wy het genomen hadden. Het schip St. Louys waeren sy oock niet machtich, daeromme heb- ben mede groote valsche listen gebruyckt om ons hetselvige oock aen te hangen, haer volck behendelick aent schip St. Michiel ende aen onse schepen sendende, onder pretext alsoff deselve door quaet tractement van haer meesters geloopen waeren, ten einde dat actie souden mogen formeren, wy het schip St. Louys van haer volck ontbloot bad- den ; andere valsche practicquen hebben sy meer gebruyckt. Doch alsoo tot haer des- seyn niet commen costen syn noch eyndelicken door onse hulpe ende assistentie aen haer gedaen, met voors. schip St. Louys vertrocken eenige Chinesen ende Gouseratteu lot hulpe mede genomen hebbende. Die vaut schip Mommerency in Diepe overgecom- men , hebben mede van haer volck uytgemaeckt gehadt omme ons te doen aenhouden ende actie te formeren, dan tis haer oock misluckt; de schande , oneere ende vilipen- die, die svluyden in deese quartieren de staet van de Vereenichde Nederlanden naege- / geven hebben, is uyttermaten groot. Ick hope dat UEd. met d'overgesonden document ten haer tegen de Francen sowel als tegens d'Engelsen verdedigen sullen; voor dees
tyt connen geen acten meer senden , alsoo die bier int fort op myn vertreck gelaeten hadde , met myn andere pampiereu verstrbeyt ende verbrant zyn. By den raet geleth synde opt gene toucherende de Nederlanders met de Deenen vae-
rende, als in verscheyden missiven geschreven wort, is goetgevonden dat volgensd'ordre van de Ilo. Mo. Ileeren Staten Generael lichten sullen dewelcke haer van hare Ho. Mo. gehoorsaemheyt in dienst der Deenen begeven hebben, ende dat soo behendelick als doeuelicken is. Uwe scheeps ende logie boucken zyn UEd. voor dese gesonden, de geevschte van de
Molucques hebbe noch niet connen becommen. Die van Jacatra ende Bantam gaen nell'ens dese. D'Oraignebooin syn neflens d'andere schepen verwachtende met devotie, ende sal
volgens UEd, ordre met den eersten weder overgesonden worden. |
|||||
|
229
|
|||||
|
Dese gaet nu met het schip den Eenhoorn, welcke goetgevonden hebben vooruyt aff
te vaerdigen, orame UEd. tydelicken te adviseren, wat naet vertreck vant schip Delft gepasseert sy, hoe de kans gekeert is, en door Gods genade met cleyne inacht, tegen opinie van alle menschen, de victorie becommen hebben. D'Almogende sy daervan hoochlicken gelooft ende wil UEd. handel ten besten van de Vereenichde Nederlanden meer ende meer segenen, gelyck ick vertrouwe geschieden sal. Yoort cargasoen in dit schip gescheept, gelieve UEd. de generale rekeninge te crediteren ter somme van R. 87712—2—15 als par nevensgaende factuyre. Het schip den Gouden Leeuw is overlange met een rycke last gelaeden geweest, ende hebben tselvige opgehouden, eens- deels om ons niet te verswacken, en ten anderen opdat het op de quaetste tyt vant jaer op onse landen niet commen souden. Wy hoopen <Jat UEd. int jaer 1619 wederomrae een goede vloote schepen uytgeson-
den suit hebben , is het niet gedaen, wilt doch niet naerlaeten, zulcx daernaer te verbeteren ende jaerlicx groote menichte van schepen te senden, van allerley soorten , gelyck boven geseyt is; eenige royale treffelycke oorloochschepen, andere tot het over- vaeren van de last, veel fluyten ofte andere slechte schepen eude cleyne jachten. De treffelycke oorloochschepen wilt die oock wel versien met geheel swaer groff geschut , sonder malcanderen wys te maecken dat hier overvloet van geschut is , want daer niet een stuck over is, zynde in Manilha veel geschut gebleven ende een goede partye opt fort Jacatra geleyt, daervan geen gemist can worden, dit doende sullen UEd. geen rycke retouren gebreecken. UEd. recommandeert seer voort te vaeren met het stabileren van de generaele rende-
vous ende vrede te houden met de Coningen van Jacatra ende Bantham, welcke in- conpativelycke saecken syn, doch d'Alniogende heeft daerin voorsieri. De midcTelen ende gereetschappen die tot bouwen vereyscht worden senden de heeren oock niet, daer en is niet een byle, schop noch spade te becommen, tgene tot defentie in haeste opgeworpen is, hebben gedaen met eenige schoppen ende spaden die hier een tyt lanck in voorraet gelegen hebben, ende al geconsumeert syn. De heeren gebieden ons geenige dingen van Japan tontbieden ende senden selfs niet, wat daermede voor hebben geve andere te bedencken , zeer vriendelicken versouckende dat het UEd, gelieve met den eersten herwaerts te senden groote menichte van goede bylen maer geen dosyn, werckschoppen met yser beslagen, spaden, houweelen, instrumenten om wortelen van boomen ujt te haelen, baggernetten om modder op te haelen, allerley gereetschap voor smits ende timmerluyden. In gants Indien en syn geen smeecoolen , ende by gebreck van lont heeft men tot
Jacatra van cottoene gaeren lont geslagen; als het gaeren voort is, sullen ons met fyne cleeden in plaetse van lont behelpen moeten. Siet doch eens wat schade, hetsy datter versuymt wiert, dat men ons geen lont en sent, ick bidde UEd. om de ghemeene wel- stants wille en wacht niet meer met allerley nootlyckheden te senden, tot dat men van hier ongeschicktelyck daeromme schryve, want het comt dan te laat, ende by UEd. can sowel als hier affgemeten worden watter van noode is. By deese gaet ontwerp vant fort Jacatra, doch UEd. sullen gelieven te verstaen dat
ons met-dit werck gants niet behelpen connen ; ende alsoo tselvige in haeste ter de- fentie opgeworpen is, en isser gants niet dat tot een goet werck te stae commen sal , daeromme zal een geheel nieuw fort ende huysinge gemaeckt moeten worden. Het oude groote huys is in den oorlooch halff affgebroocken (om de val voor te commen) ende nn met een seyl gedeckt, waerin ons behelpen ende UEd. goederen bewaeren moeten; de rest staet mede om te vallen ; ende alsoo aen de eynden vant nieuwe huys |
|||||
|
230
|
|||||
|
twee bolwercken gemaeckt zyii, syn beyde eynden ontrent 3 voeten neder gesoncken
ende het midden is staen gebleven als het was, soodat de muyren uyttermaten van malcander gescheurt syn. Het fort is te cleyn om de behoorlicke huysinge daer binnen te niaecken; van de vier bollewercken leggen de drye op de hoecken van een rechtsy- dich vierkant, maer bet vierde is (nae myn vertreck uyt bet fort) dicht aent oude buys dat scheefF stont gemaeckt, in voegen dat de voorneempste lantpnnct niet ge- flancqueert cost worden, daerover is tusscben de twee lant bollewercken nocb een cleen werck gemaeckt. Het nieuwe buys staet zoo dicbt aen de riviere datter geen spatie resteert om een walle daer tusscben te maecken. Hierover badden geresolveert op de westzyde van de riviere, daer de stadt Jacatra gelegen beeft, een nieuw fort te maecken, groot 46 viercante roeden , met een gracbt rontsomme, dan dewyle geen volck nocb gereetschappen daertoe en hebben, vreese datter niet van vallen en zal, ende datter nocb veel verlooren wercken om ons te behelpen sullen moeten maecken. Ons gebreeckt niet dan alle dinck om de negotie waer te nemen, ende op den vyandt te passen hebben alle man de bandel vol. De Chineesen bout den Pangoran van Ban- tam aldaer op; wie sal dan een casteel ende stadt tot Jacatra bouwen ; drie van onse scbepen liggen voor Bantam, drie voor Angier, vyif synder doende om calck te bran- den, ende de resterende drie hebben met baer eygen werck de handen vol, seven scbe- pen synder in Manzlha , vyff nae Jamby , Patana ende Japan, een nae de custe van Cormandel, ende 3 jacbten in de Molucques ende Amboyna. Bit is al de navale macht welcke UEd. in Indien beeft ende de forten ende casteelen te landt zyn van volck seer qualick versien dat bet scbande is , ende sulcx qualick schryven derff, doch bet moet evenwel geseyt wesen. Op thien forten die d'heeren in de Molucques bouden, zyn niet meer dan 448 coppen, soo cooplieden als soldaten, daeronder gereeckent alle de Neerlanders, swarten, overgeloopen Spaingnaerden in dienste van de comp. wesende , ende vrye lieden. Op alle de forten ende comptoiren van Amboyna niet meer dan 194 coppen, in Banda 100, in Solor 31 , tot Jacatra 340 ende op de cust van Cormandel ontrent 150, welcke alle de macbt van gants Indien is. Joost Marcelis ende Verwers sullen volgens UEd. ordre passage verleenen.
Tot noch toe hebben noyt in dese quartieren eenige notabele cruyden off planten ge-
sien , met bollen ofte wortelen die men in Nederlandt soude connen voerbrengen. Yets voorcommende sullen UEd. toegesonden worden. Van d'onse by den Mattaram gevangen, bebben verscbeyden gecregen, clagen seer
dat haer nootdruft van rys niet becommen connen ; den 18. Majo waren sy noch 7 per- soonen int leven. Ick hebbe voor desen aen den coninck van Cbierebon omme haere verlossinge gescbreven, daerop by gheantwoort beeft syn beste doen zal. Wy verhoo- pen baer baest te becommen, alsoo de vreese door geheel Java is. Verscbeyden jonc- quen ende prauwen commen bier daegelicx van Chierebon met alle nootlickheden aen , ende meer hebben wy te verwacbten, soodat apparent is ons gerieff tot Jacatra selffs wel becommen sullen. De Mattaram ende die van Japara badden geerne vrede met ons, maer'thertis te groot om ons aen te soucken, ende wy en mogent niet doen (hoe- wel den noot sulcx wel vereyscbt) omdat de vrede najaegende alle dagen noch meer geplaecht ende veracht souden werden, daerom ist best, dat wat lyden ende ons wat behelpen om een stabile vrede te maecken, want ons volck tot Japara vermoort ende alles berooft is, doordien de roovers ende moorders haer voor lieten staen, dat wy Japara niet mochten derven ende noch grooten offer gegeven souden hebben, om vrede, alles ende hare goede gunste te becommen, gelyck sylieden aen de duvelen doen, dan het is (God loff) buyten haer gissinge gegaen. Wy versoucken andermael dat het UEd. |
|||||
|
231
|
|||||
|
doch gelieve eenige godvruchtige, eerwaerdige, cloecke, verstandige predicanten her-
waerts te senden ende geen hovaerdige, ongeschickte, onwetende idiotten, gelyck eenige dienaers geweest syn. Tis beclaechlick ende jammer dat de godsdienst niet beter waergenomen noch gehanthaeft worde. In Batchian syn verscheyden christenen, maer men weet daer van kercke, leere noch oeffeningh. In Ainboyna gaet de christelicke re- legie door gebreck van leeraeren mede aff, ende de moorsche is toenemende. Geschickte jonge lieden, die van goet leven, van goeden aert, goeden geest ende volcommentlick geresolveert ende gesint zyn, langhejaeren int landt te blyven, dienen bier gesonden te werden, off tis beter dat achter blyven, want anders haer tyt uyt is, eer de taele connen leeren, ende eenige dienst doen, Het inoeten rechte herders ende geen huyr- lingen wesen, die niet naer Indien en vaeren om gelt te verdienen ende dan datelick weder te keeren, maer om den Heere te dienen, ende dlndianen tot het christen ge- love te bekeeren; alle die tot noch toe in Indien geweest zyn, hebben soovele niet gedaen dat de christenen int christen gelove souden onderhouden, ick laete staen dan andere bekeeren souden, ten schort aen de materie niet maer aen de meester. Van domine Hulsebos ende Danckaert hebben goede hope, maer twee persoonen connen maer twee plaetsen becleeden ende bedienen. Nevens dese gaet memorie van verscheyden nootlickheden, die hier hooch nodich
syn, UEd. gelieve ons van alles te versien. Alsoo den Pangoran van Bantham nae de gedaene insinuatie ende binnen den geset-
ten termyn sich vrient noch vvant heeft willen verclaren, maer tot syn verderff per- sisterende blyft, om ons langer te treyneren , hebben d'onse voor Bantam leggende , volgens voorige resolutie ende onse ordre den 2. deser de visschers aengetast, ende de- wy le anders recht noch reden van Bantham te becommen is, maer sy lieden ons geerne met den peper souden dwingen, Jacatra te verlaeten ende haren wille te doen, sullen wy vervolgen Bantham na vermogen te benauwen, d'in ende uytvaert te beletten, tot dat recht becommen ende de questie door d'een ofte d'ander middel geejndicht zy. Tis apparent dat de crych winnen sal, die het langhst harden kan, hierover zyn van meeninge (alsoo wel weeten anders niet te recht comen souden) de saecke met Godes hulpe ten uyttersten uyt te voeren. Wy hopen dat het niet lange duyren zal, doch soo tgeviele dat het den Pangoran langer harde dan ons lieffzy, zullen UEd. interim haer dienen te behelpen met de peper die noch op voorraet hebben, ende van andere quartieren becommen sullen, daervan als noch geen seecker advys geven connen. In ons fort Jacatra den 5 Angusty a0 1619.
|
|||||
|
AFLATEN DER DOMKERK.
|
|||||||
|
Dit zyn alzulcke gratien ende aflaten als der kercken
den Dom tUtrecht, uyt den heyligen stoel van Romen verleent zjn, van veele Pausen, Cardi- nalen, Eertsbisschoppen, Bisschoppen, Patriarchen ende andere geestelicke prelaten. In den eersten alien kersten gelovigen menschen staende in den staet der gracien ,
die haer aelmisse geven, ende haere behulpelicke handreycken totter tymmeringhe der kercke voorsz. wert verleent van onzen H. vader de Paus uyt den stoel van Romen , twee jaren ende C ende LXXX dagen aflaets. Item noch uyt denzelven stoel van Romen III jaren ende III karenen.
Item noch van Cardinalen , Legaten, Eertsbisschoppen ende Bisschoppen VII jaer
MCCCLXX dagen aflaets ende XII karenen. Item Paus Clemens die \ierde geeft van gezetten penitentie , alien den genen die op
den Kersmisse dach ende op Sint Martyns dach, ende zeven aaghen na elcken hoochtyt voorsz. die kercke den Dom met haere aelmissen ende gebeden versoeken , elcke elck sdaechs C daghen aflaet. Item Paus Nicolaus den vierden geeft alien den genen, die op die vier hoochtyden
van onzen lieven Yrouwen, van Sinte Martyn, van Sinte Pontiaen, ende van Sinte Maria Magdalene, ende acht dagen na elcker hoochtyt voorsz. die kercke ten Dom voorgen. mit haren aelmissen ende gebeden versoecken , elck sdaechs een jaer ende XL daghen aflaets van gezette penitentie. Item geeft noch Paus Bonifacius die achte, op alle onze Here Vrouwendach, Kers-
dach, Sint Meertensdach, onzen lieven Hemelvaertsdach, Pinxterdach, Kerckmisdach, ende acht dagen na elcken hoochtyt voorsz., elck sdaechs een jaer ende XL dagen aflaets van gezette penitentie. Item Bonifacius die negende Paus, geeft dry jaren ende dry quadrenen alien den
genen die haer aelmissen geven tot hulpe van tymmeragie. Item Paus Eugenius die vierden geeft vier jaren ende vier quadrenen, item diezelfde
paus gehiet, dat men geen aflaten, ofte eenige andere gratien in den hisdom van .Utrecht vercundichen en moet, sy en sullen eerst deurzien ende toegelaten worden van de heeren Decken ende Capittel ten Dom voorsz. Item gehiet die paus voorgen. alle Cureyten ende Kerspelpapen, dat zy haren onder-
saten in haren siecten en andere in den hiechten ende op ten preekstoel vermanen zul- len, dat zy van haren goeden den tymmeringe der kercke voorsz, te hulpe comen, ende alle onrechtvaerdige ende asper goeden, die men nyet en weet wy zy toebehoren derzelver timmeringe geven ende se} nden zullen. |
|||||||
|
233
Item werden van denzelven stoel van Romen voorgen. alien den voorzeiden menschen
quyt gegeven ende verlaten alle vergeten zonden, vergeten penitentien, gebroyken ende ongehouden geloofden, ist zaecke dat zy daernae die zelve geloofden wederhouden ende nagaen, vader ende moeder vertoornt ende misdaen te hebben sonder geweldige hant daer aen te slaen, baestige ofte in boerte gesworen eede, werden bun lieden uytten barmbarticheyt Godls oock vergeven. Item Bonifacius die negende paus die gebiet dat men alien ontbouden thienden ,
gestolen goederen , woeker goedt, ende alle andere onrechte goeden die qualycken ver- cregen zyn , ende aesper goeden die men nyet en weet wien dat zy met rechte beho- ren, geven zal totten timmeringbe der kercken voorgesz. ende daer zullen zy van ab- solveert wezen. Item Bisschop Jan van Diest beeft gegeven den kercke ten Dom voorsz. dat alle de
priesteren die van wegen der kercken ten Dom voorgen. daertoe geschict worden, dat zy den menscben die baer aelmissen geven totten tymeringbe voorsz. , by raide der priesteren voirgen., alle bevaerde ende andere gelooften die zy gelooft hebben, af mogen nemen,.ende in andere deucbdelycke wercken vervvandelen mogen ende daervan absol- veren, alsoo verre als sy die nyet wel gedoen en konnen , wtgenomen die bevaerden tot Jerusalem ende tot Romen. Item beeft hy geboden alien priesteren, geestelick ende weerlick, die in den stadt ende
in den crysdom van Utrecht geseten zyn, dat een ygelick priester alle maent een misse lezen zal voor den levenden, ende een ander voor den dooden die baer aelmissen tot ter tymmeringhe voorsz. gegeven bebben. Item wert nocb verleent uyt den beylichen stoel van Romen, dat alle menschen die
in de Bruerschap ofte Zusterschap van Sinte Martyn die patroon is van den gemeenen crysdom van Utrecht ontfangen werden , ende haer aelmissen jaerlicx geven totten tym- meringhe voorsz., dat zy deelachtich zyn alle den missen ende andere getyden gebe- den, ende alle den deuchdelycke wercken, die dagelicx gedaen werden in den stadt ende in den ganschen crysdom van Utrecht van alien priesteren ende van alle andere geeste- Jycken personen by daghe ende by nachte tot alien tyde. |
||||||||
|
Naer copy uit de eerste helft der xvi ceuw.
|
||||||||
|
VII.
|
||||||||
|
30
|
||||||||
|
STAATKUNDIGE BRIEVEN
.HIT OE JABEN
1590 —15 99. |
||||||
|
L
Erentfeste frome Hoochgeleerde.
Alsoo corts naer toverlyden van zyn G. van Nyeunaer h. m. noodich bevonden es te
procederen tot electie van eenen anderen stadthonder, alhoewel tselve om raerckelicke redenen voor eenen tyt opgehouden es, ende dat yvy middelre tyt om die saecke te prepareren, deur eenige onse gecommitteerden hebben doen concipieren dinstructie met tgheen daervan dependeert, daerop men metten toecommenden gouverneur soude mogen handelen , welcke concepten "wy in onse vergaderinge gelesen ende bevonden hebben mette voorgaende weynich te discreperen, sonder nochtans dselve te besluyten, maer allvoorens goetgevonden, die gemeene staten van desen lande daerop specialick te beschryven, omine dselve concepten te hooren leesen ende voorts vuyterlick te ar- resteren. Item alsoo hooch noodich is te verkysen een persoon, die men tot stadthou- der soude mogen aennemen, ende dat daerop in onse vergaderinge gecommuniceert, ende veele heeren tegenwoordich in dese landen wesende, voorgeslagen synde , well schynt dat veele geneycht souden syn te handelen metten hooch ende welgebooren graeff Maurits van Nassauw, stadthouder ende gouverneur van Hollandt, Zeelandt ende Westfrieslandt, omme vuyterlick daerop, ofte eenige van de andere heeren te advise- ren ende resolveren. Hebben wy die gemeene staten van den lande van Utrecht doen beschryven tegens Don-
derdach den v February toecommende, des voornoens te negen uren in der staten ca- mere, UEd. versouckende mede aldaer ten daghe, ureendefyne voirs. tewillen erschynen. Hiermede zyt Gode bevolen.
Geschreven tUtrecht den xxx. January 1590.
Ter ordonnantie van de staten van de lande van Utrecht,
(get.) Gillis de Ledenberch.
Opschrift: Erentf. Hoocbgel. fromen Mr. Floris Thin,
Advocaet van de staten van de landen van Naar bet origineel.
Utrecht.
|
||||||
|
235
|
|||||
|
II.
Myn Heeren.
Desen voornoen es alhier tydinghe gecomen, dat zyn Excell. van Nassauw, de stadt ende castele van Breda op saterdach lestleden innegenomen heeft; maer alsoo deselve tydinghe alleen quam deur seeckeren huysman , hebben ons daerop nyet dorven ver- trouwen, om DE. de tydinghe over te schriven, dan alsoe desen nanoen dezelve ty- dinge, soo door boden als andersins gecontinueert wordt, in der voegen, dattet alhier voor waerachtich gehouden wordt, hebben niet willen laten UE. daervan by desen expressen te adverteren. De particulariteyten en accorderen noch overall nyet. Dan men seyt, dat syn Excellence binnen de stadt oft casteel personelyck soude syn ge- weest ende aldaer goede chier geraaeckt soude hebben. Hier syn brieven gecomen, die men seyt wt het leger voor Breda geschreven te syn by denghenen, die 'texploict hebben helpen beleyden, deselve gesien hebbende, sullen u een naerder bescheyt ende meerder particulariteyt overschriven, middelre tyt sullen UE. met ons den heere Godt Almachtich loven ende dancken van syn genade, hembiddende, dat syn Goddelyke wille sy, daerinne te continueren Ende anders op dit pas nyet hebbende, sal neffens myn dienstige eerbiedinge tot u Edele , Erentfeste, etc. Gescreven in 's Gravenhage desen 23 February 1590. Stilo veteri.
UE. ghoetwillige vrunden en medebroeders,
NlCLAES VAN BERCKj FtORTS ThIJV.
Hiernaer syn verscheyden brieven gecomen vuyt de Cluynder gescreven, ende onder
anderen een aen den griffier Aerssens, daer van copie by desen gaet, confirmerende de voorn. tydinge, daer oock noch veel meer toegeseyt wort, te lang te schriven. Hier- naer hebben noch brieven gelesen by Jacob Pauls, gisteren wt Dortrecht gescreven aen den president v. d, Myle, die deselve tydinge confirmeert met eenige particulariteyten, ende daeromtrent allomme gevyert is. Naar het origincd. III.
Myn Heer.
Dezen morgen zyn alhier aengecomen de huysvrouw van Lubbert Hessels ende Lau- rens van Everding, die aen ons versocht hebben, dat wy, soeveel mogelyk waere , soude willen bevoirderen de verlossinge van heurl. mans, ende hebben ons des naer- noen verthoont de requeste hierinne gesloten, die sy van meeninge waeren de heeren raeden van staeten te presenteeren; ende naerdat wy d'saecke onder ons ende met de heere Barck in deliberatie geleyt hadden, hebben nyet geradeh gevonden dat de voorsz. requeste den voorsz. heeren raeden gepresenteert zouden werden, maer dat zoe zy haer mans wislen onder de conditie ende restrictien in de voorsz. requeste vervat, loss te crygen, dat zyt selve aen UE. zouden versoucken, die wy nyet en twyffelen, ofte souden heurl. begeerte gheerne bevorderen, gelyck wy ons oock laeten duncken dat de raeden van staten aldaer hem oock geerne bevorderen sullen, mits vooral versekert zynde, aleer de soldaten los gelaten worden , dat de voorsz. gevangenen los ende vry syn ende op redelyck ransoen losgelaten sullen worden, ende hebben oversulcx goet- gevonden, dat wy de voorsz. vrouwen weder aen UE. souden renvoyeeren, ende daerby vougen onsen advyse, te weeten , dat wv sooveel ons aengaet goet souden vynden , doch onder correctie van UE., dat de supplianten haerl. versoeck souden verleenen 30*
|
|||||
|
236
|
|||||
|
ende de acte daertoe dieuende, alhoewel wy ons laeten duncken, dat de viant naer
luyt syns scrivens, tot sulck nyet en zal verstaen, dan schynt dat de vervoer deses ofte geene toesegginge gedaen souden syn ; alhier syn by de raden van staten brieven gedecerneert aen alien capiteynen, colonellen, etc., die eenige gevangenen borgheren van den vyandt souden mogen hebben oft naemaels crygen, dat se die niet en relaxee- ren , maer in strikte gevangenisse houden, totdat by die van den rade anders daerop geresolveert soude wesen, om te besien of men by sulcken middel soude cunnen maecken, dat de gevangenen soe van Utrecht als Amersfoort ten rainsten op redelyck ransoen los souden cunnen geraecken; die van den rade souden copie van de voorsz. brieven aen UE. oversenden; soe verre sulcx niet gedaen en is, sullen die melten eer- sten schicken off zelfs medebrengen ; de generaele staeten hadden gheerne gesien, dat de raeden van staten aen den grave van den Berge gescbreven badde, dat by soude maecken de gevangenen wel te tracteeren en op redelyck ransoen ben te setten, of dae zy geoorsaeckt souden wezen die gevangenen van 'svyants zyde in gelycke manie- ren te tracteeren, maer en hebben zulcx nyet goetgevonden, laetende haer beduncken' dat UE. sulcx behoren te scriven, ende soe sulcx scrivens gheen vrucht soude mogen doen, dat zyluyden alsdan zouden schryven, welck advys wyluyden nyet goet en vin- den, soe overniits willende ons wel versekert houden, dat het gansch geen profyt soude doen, als oock dat het te lanckwylich werck soude wezen, sullen daeromrae aenbouden, ten eynde die van den rade selver scriven ende oock naerder adviseeren , of daer eenige andere becjuaeme middelen bevonden soude mogen worden, omme de borgeren van Utrecht ende Amersfoort te mogen helpen, daeromme wy de vrouwen geseyt hebben, dat wy goet souden vinden, dat si de brieven ofte stucken van UE. soude ophouden tot onze wedercompste, ofte tot dat wy ander bescheyt geschreven sullen hebben; wy worden seer geurgeert dat UE. haer rekeninge opten eersten gelie- ven gereet te maecken ende over te schicken omme metten eersten gedaen, gehoort ende gesloten te worden. UE. sullen daeromme sulcx metten eersten moeten doen , soe die van Hollandt haer rekeninge van vier jaeren al overgelevert hebben, waervan de II. all gehoort ende gesloten zyn, waer naer die van Zeelant sullen volgen ende dan UE., dewelcke soe nyet gereet en souden mogen wezen, sail seer over UE. geroepen worden, alsoiF de gemeene zaecke daerdoor grootel^cks verachtert worden; wy hebben communicative geseyt, dat UE. nyet en verstaen, verder reeckeninge te doen dan van October 88 tot April toecommende incluys, ende zoeveel de voorgaende jaeren aengaet te mogen volstaen met sulcke reeckeninge, alst jaer voorleden omtrent deze tyt UE. met de raden van staten ende generaele staten geaccordeert syn geweest; indien UE. metten eersten aen den heere Heermale conde oversenden staet van onze consenten ende uytghaven soude zeer goet zyn, mits dat by den uytghaven gespecificeert waeren aen wie die gedaen waeren ; ende dye tot geen ander eynde dienende , sullen neffens onse dienstige eerbiedinge UE. Myn heeren Godt almachtich bidden deselve te sparen in voorspoedige regieringe.
Geschreven in 'sGiavenhage desen xvi. Marty 1590, stiio veteri. UE. goetwillige vrunden ende medebroederen,
JOHAN VAN DuVENVOORDE , NlCLAES VAN ZtlTXEN,
Gerardt de Renesse , Dirck Canter ,
Bernt Steil, Fioris Thin.
Opschr.: Myn heeren, myn heeren staten 'slandts van
Utrecht ofte haeren gedeputeerden tot Utrecht. Naar het origin eel.
Recep. 8 Marty 1590.
|
|||||
|
237
IV. Edele,: Erentfeste, wyze, hoochgeleerde, zeer voorsieniche heeren , ick hebbe UE.
missive van den xiin dezer den xvi daeraenvolgende ontfangen , nopende onsen borge- ren ende van Amersfoort in beswaerlicke gevanckenisse tot Deventer leggende, waer van UE. verhoopt hadden , dat nu al eenige vruchtbare resolutie, soe by die Generale Staten als Raden van Staten genomen soude hebben geweest, tot vertroestinge van de arme gevangen ende tot ontlastinge van de importuniteyten ende moite, die UE. dage- licx aengedaen worden by die van Amersfoort ende de huysvronwen van onze gevan- genen medeborgeren, twelk oock niet door versuym ofte vergetenheyt noch van myn heere Heermale, noch van myn tot nocbtoe gedelayeert is geweest, zoe CJE. sal gelieven hier nae te verstaen. Want zoe baest myn heer Heermale UE. scryven van den nn dezes ontfangen hadde, heeft hy terstont aan de raeden versocbt, dat bun E. soude gelieven te scryven, aen graef Herman opdat die borgeren van Utrecht ende Amersfoort mochte gestelt worden op een temmelick ende lydelick rantsoen, ende dat die borgers niet te verlycken en waeren tegens sulcke moordtbranders ende straetschenders als tot Utrecht in gevanckenisse gehouden worden in conformite van UE. scryvens , waertoe myn heeren van den raede voir dese reyse niet en hebben kunnen verstaen tot onsen grooten leetwezen, alsoe sy haer verseeckert bidden dat graef Herman niet meer op haer scryvens achten en souden, als hy opt scryven van de Staelen van Utrecht ee- daen badde, twelck haer authoriteyt zeer prejudiciabel soude syn, ende den vyant deselve doen dispecteeren ; daernae is by den Generaele Staten goetgevonden wt bege- ren van myn heer Heermale ons versoeck te laeten resumeeren bij Haer E. Griffier Aers- sen ende den Rade van State andermael voirdragen, als dat zy bevonden 't aengeven van de Staten van Utrecht, tot vertroostinge van haere gevangen borgers in goede redenen te bestaen, ende dat daeromme die versochte brieven aen graef Herman by den raede niet en behoorde geweygert le worden, waerop de raide andermael verclaer- den te persisteeren bij haer voorgaende resolutie, ter presentie van zyn Excel!, die mede van gelycke van sulcke opinie was, hoe wel ick geerne gesien hadde, dat sy ten regarde van de generale staten ende onze provincie in onzen versoeck bewillicht ende geconsenteert hadde gehadt; niettemin zo hebbe myne heeren van den rade brie- ven doen depecheren aen alle gouverneurs en capiteynen van Bergen op den Zoom, Breda , Worckum, Heusden, Thiel ende andere plaetsen, denselven ernstelyck belas- tende, dat zy geen borgeren uyt vyanden lande, by haer tegenwoordich gevangen, ofte die als noch gevangen sullen mogen worden , op ranson sullen loslaten ofte in eeniger wyze met denselven landelen, sonder voorweten ende believen van den rade, op dat die selve getracteert worde ende sitten blyven gelyck onze borgeren, twelk graef Herman eer ende raeer tot compassie ende bevrydinge van ons borgeren brengen sal, dan alle scryvens, tsy oock van wye het zy. Ende zoe wy gisteren avont oock ver- staen hebben uyt seekere requeste gepresenteert van wegen die weduwe van capiteyn Tie], mede gevanckelick sittende binnen Nymegen, in gelycke gestelt als onze borgers, dat tot Arnhem veel borgeren ende soldaten van Nymegen gevanckelick inne gebrocht syn , hebben terstonts aen cancelier ende raden in alderyl een poste afgeveerdicht ende den zelven scerpelick vermaent, dat zy den gevangenen geen ransoen en sullen accor- deeren of haer loslaeten, ten zy die burgers van Utrecht ende Amersfoort eerst op behoorlick ransoen nae haer qualite gestelt sullen syn, ende dat zy wyders daerinne niet en handelen sonder onsen voorweten ende consente, ende ick en soude niet onge- raden vinden, dat UE. mede an die van Aernem tot desen fyne in alderyl scriven ende |
||||
|
238
|
|||||
|
versochte, dat sy die gevangen van Nymegen wilde ophouden ende tracteren als men
ons borgers doet, twelck ick verhopen soude, dat onse borgers tot soulagement ende verlossinge strecken ende sonderlinge profiteeren sal: wyders en is albier van deze zaecke niet te verwaehten, soe HE, breder verstaen sullen van de gedeputeerden alhier tegenwoordich zynde, die UE. naerdere middelen zullen ontdecken, duer die welke onse borgers sullen geholpen kunnen worden , tot dewelcke ick myn referere. Voorts sal UE. gelieven te verstaen, dat zyn Excell. by den Generaele Staten geconsenteert zyn vim L. toteen vereeringe ende recompense den capitainen ende soldaten te doene tot Lxxvithoe, die int turfscip geweest zyn, deur welcke het casteel tot Breda ingenomen is geweest, waerthoe die staten van Hollandt baer quote alrede gefurneert hebben, ende dandere provintien gelooft van gelycke te zullen doen; syn Excell. beeft myn gister avont vermaent, dat ick UE. sulcx mede aenscryven sonde niet verhopende, dat by ons daerinne swaricheyt gemaect soude worden, twelck ick onsen anderen beeren gedeputeerden gecommuniceert hebbe, die mede geen swaericheyt daerinne en maec- ken; onze quote bedraecht in de vi* L. ter somme van drie hondert acbt en tnegenticb L. veertbien schellingen; ons sal UE. daerinne gelieven mede te consenteeren , ende die penningen veerdich doen maecken ende deselve opt aenstaende scryven van myn beer Heermale ende het overseynden van die dechargie die hem alrede gelevert is, alhier te bestellen. Aengaende dobligatie van den beere van Rysoir sel ick metten ontfanger van Hol-
lant spreken, ende sal UE. myn wedervaren daernae laeten weeten. Edele Erentfeste, wyze, hoochgeleerde. zeer voorsienige heeren, ick gebiede my zeer
dienstelick in UE. goede gratie, biddende Godt Almachticb UE. te willen sparen in een lang, gesont, geluckzalich leven ende voorspoedige regieringe. Wt s'Gravenhage dezen xvii. Marty stylo novo. UE. Dienstwillige vrunt ende medebroeder
NlCLAES VAN BERCK.
Myn beeren gedeputeerde tot de delatie van den gouvernemente syn als nocb wel-
vaerende, sy syn gisteren avont by syn Excell. ten eeten geweest. Opschr.: Den Edelen Erentfesten, vromen ende zeer
voorsienige heeren staten van Utrecht ofte haeren gedeputeerden, myne besundere gun- stige goede vrunden ende medebroeders tot Naar het origineel.
Utrecht.
Recep. den xvih. Marty anno 1590.
V.
Myne heeren, ick heb UE. dese voorleden dagen gescreven, dat zyn Exc. was aen-
houdende om te bebben een extraordinaris vereeringe voor de 76 soldaeten, die hem hebben laeten gebruycken tot het heerlick ende dangereux exploict van Breda, oick tgene by de heeren raeden van staten, by maniere van raminghe, daertoe voorgeschla- gen was, mitsgaders die communicatien in de generaele staten daerop gehouden, zee- dert als op zaterdach lestleden 'savonts, is eyntelyck geresolveert te maecken een repartitie, ten eynde voorsz. van VI* L. over die nil contribueerende provintien, ende dat opt welbebagen van onze respective principalen, docb mit vast vertrouwen , dat dezelfde geen zwaricheyt maecken zoude die aen te nemen ende te betaelen, zoe ten respecte van een zoo vroom ende onvertsaegd stuck by heml. mit soo groote perickel |
|||||
|
239
gelucklich te wege gebrocht, als om anderen t'animeeren om diergelycke aenschlagen
voor te wenden, te bestaen ende uyt te voeren; ick heb tselve met onse aenwesende heeren UE. gedeputeerde gecommuniceert, die verstaen dat ze ontwyffelick wel een extraordinaris vereeringhe waert zyn, ende verdienen te hebben, ende daeromme te minder swaricheyt bierinne beboort gemaeckt te worden, UE. sal gelieven daerop te resolveeren mitten iersten; die drye duysent gulden zollen verdeylt worden by zyn Excell. nae meriten ran een yegelick, ende sullen daerenboven vereert worden elcx met een medaille van xxmi L,, maeckende over die 76, xviii" xxmi L., die principale scbipper xnG L., waervan het derde part comen zel tot laste van de provincien, facit hier iinG L, die reste uyt brabantsche contributie te betalen op twee half jaeren, die twee jonge schippers elcx tot iaste van de provintien HF L. compt hier vnG L. ende noch fit0 L. uytte brantschatten ende op termynen als vooren. De vierde schipper zal hebben die resteerende penn. van viH L.
Die lyffpensie voor de voorsz. schippers zullen gebrocht worden op den staet van
der oorloge. Voorts heb ick huyden ontfangen UE. brieven, belangende die gevangen borgererr
die ick mitten aenwezende heeren UE. gedeputeerden gecommuniceert hebbe, gelyck ick deselfde mede verthoont hadde tgene in die zaecke gedaen was, mitte schriftelycke resolutien van den raede van staten daerop genomen, ende hebben ons die huysfrou- wen van de voorsz, gevangen huyden zeer aengehouden om eenige vruchtbarige reso- lutie, ende is na eenige communicatie hier onder die aenwezende heeren goetgevonden , ghelyck UE. uyt de brieven van den advocaet Thin, den voorsz. huysvrouwen aen UE. mede gegeven zyn, zullen verstaen, waertoe ick my referere, mitsgaders tghene die voorsz. aenwezende heeren thaerder wedercompste aldaer zullen weten te rapporteren. Nyemaer uyt Vranckryck loopen hier verscheydelick, doch die meeste, dat de Co.
een grote slach gewonnen heeft tegens die Ligeurs, alwaer de grave van Egmont ge- vangen soude wezen ende continueert deze tydinge, zoe over Brabant als over zee uyt Vranckryck, alwaer in de zeesteeden zeer geviert ende triumphe bedreven is, dat den vyant zich versterckt tot Duffelen ende die Spaegnaerden noch muyteneren tot Cortryck ende daeromtrent, continueert noch; Ste Aldegonde die in Engelandt gesonden was mitte gedecifreerde brieven van de Co. van Spangien, gaet van daer by advise van hare maj. aen den Co. van Vranckryck, gelyck oock hare niaj. sendt hare gedeputeerden nae Duytslant, als UE. uytte bygaende copie zullen connen verstaen, waermede ick my gebiede aen UE. denselven den Almachtigen beveelende. Gegeven in den Hage de- sen 26 Marty 1590, stilo novo. UE, dienstwillige medebroeder,
Floris Heermalb.
Opschr,: Aen myn heeren, heeren die staten 's lants
van Utrecht oft haeren gedeputeerden tot Naar het origineel.
Utrecht.
Recep. 18 January 1590.
VI.
Myn heeren, alzoe die continuatie van den raede van staten, gedecreteert den vi
December lestleden, stilo novo, op gisteren den xn Aprilis expireerde, ende dat eenige van de aenwezende provincien nyet gelast en waren om eenighe veranderinge daerinne te doen , is dezelfde noch wederom andermael gecontinueert tot den eersten Juny naest- |
||||
|
240
|
|||||
|
comende, stilo novo, ende zal midlertyt aen de respective provincien gescreven
worden , ten eynde haer gelieve te resolveren op de veranderinghe van eenighe per- soonen(zoe zy zulcx verstaen zouden te doen,) nae inhout van de originele instellirige van de voorsz. raeden ofte continuatie van deselve, haerl. respective gecommitteerde raeden van staten, mitsgaders opte resumptie ende ampliatie ofte restrictie van haerl. instructie, ende deselve tylelyck inne te brengen tegens den voorsz, iersten Juny ierst- comende; ende alhoewel DE. voor myn vertreck daerop genouch geresolveert ware , zal deselve gelieven my te doen oversenden die geresuraeerde instructie, daer ick my zal hebben na te reguleren, mitsgaders vant gene UE. noch geiieven sal mogen daer of ofte by gedaen te hebben. Voorls zoe is ons gister by die van Hollandt alsnu presideerende afgevraecht, of wy
gelast waeren opt versouck van die van Geneven in den winter gedaen , ende de res- pective provincien aengeschreven , zoe zy , te weeten die van Hollandt verclaerden be- reyt te wezen , beneffens d'andere provintien haer resolutie dienhalven tVpenens ende zoe d'andere verclaerden gheen resolutie daerop sonderling gevordert te hebben by hun principalen, ovenmts de goede tydinge vant ontset der voorsz. stadt wordt ver- socht, dat w) t als noch doen wilde, sonder nochtans dat men ons seyde, dat die ge- Jegenheidt van de voorsz. stadt zulcx was vereysschende, hebben daeromme nyet wil- len laten UE. daervan tadverteeren, en zal desnyettemin (ist doenlick) verneemen , wat resolutie die van Hollant daerop genomen mogen hebben, ende wat redenen hem moveeren om tselve te provaneeren , etc. Noch hadde UE. by haer missive gerecommandeert het versouck ende presentatie
van de oversten Alardt Clandt te doen aen de generaele staten deur zynen Agent Hans Hicckel, waerop gisteren mede geadviseert wesende, is tzelve offgeslagen, alzoe die consenten van de contributien extraordinaris noch nyet innegebrocht syn, ende men nyet en verstaet eenich volck int landt te doen comen zonder dat ierst op hun onder- houdt gedisponeert zal wesen ; hier worde wel verstaen dattet voordeel wezen zoude welgewapende cryschvolck aen tehouden ten respecte van anderen die men noch soude van nyeus gaen lichten ende wapenen, ick heb daerinne gedaen gelyck UE. my belast hebben, dan tis om redenen oft immers pretext voorsz. afgeschlagen geweest, oft noch wederom vervat zal worden en weet ick nyet. Yoorts myn heeren, alzoe die generaele staten in de voorleden somer genouch over-
comen zyn, mitte heere grave van Sohns opte somme van ixm Vc L. in voldoeninge van alle zyne G. pretensien ende van gelycke mitten grave van Valckensteyn opte somme van niiM Hic L. ende geraempt is dieselve tassigneren opte contributien ende verdingen van Brabant, ende van de voorsz. heeren wegen zeer sterck nu aengehouden wordt om promte betalinge van de voorsz. penningen, off immers dat (alzoe zy gemolesteert worden van hun respective crediteurs) ende dieselve mitte assignatie voorsz. nyet te- vreeden willen wezen, myn heeren de generaele staten hun credit als borgen voor de voorsz. somme sonde willen strecken eenen yegelyck nae hun quote, om zoe hun crediteurs beter daermede te stillen , ende ick my daertoe nyet gelast vinden zal UE. my gelieven tadverteeren wat zy verstaen, dat ick van harentwegen hierinne sal heb- ben te doen; van gelycke versouckt de heere van Dorth betalinge van zes maenden gaige tot hondert daelders smaents, dat hy als gouverneur binnen Rhynberck ge- commandeert heeft zeedert het overly den van den oversten Scheinck, waertoe schynt dat die van Hollandt wel verstaen zoude egeen repartitie van ixc L. consenteeren zoo die andere provincien daertoe zoude willen verstaen. UE. oft immers eenige van hem). is kenneljck dattet een treffelick edelman is, die alle zyne goederen by de gemeene |
|||||
|
241
|
|||||
|
zaecken opgeseth heeft, ende thans oock zeer by my als UE. gecommitteerde aenhou-
dende is, ten eynde voorsz., zulcx dat ick nyet en heb connen afweren derhalven aen UE. te scriven, om haer goede geliefte hierop te verstaen; van gelycken versouckt den oversten Groenevelt, als verlaten bebbende om den dienst van den lande meest alle zyne goederen, eenicb maentel. onderhout, ende alsoe by hem acht genoucb een inge- seten of gesproten uytten lande van Utrecht, laet hem voorstaen, dat UE. hem in desen gunstelick toegedaen soude mogen wezen, ende zoe UE. my daertoe nyet geau- thoriseert en hebben , zoude my aengenaem wezen UE. meeninge derhalven te verstaen, te weten, of ingevalle die heeren generaele staten hem eenich maentel. tractement tot laste van de generaliteit toeleyden, off ick van wegen UE. daerinne zoude mogen con- senteeren. Belangende die tydinge van Vranclsryck, conlinueert die victorie, die zyne maj. te-
gens die liguers gehadt heeft den xiiii. Maert, hoewel hier noch gheen scriven uyt Vranckryck gecomen is, overmits den contrarie windt, dan ick sende beneffens dezen zeeckere copien deselve betreffende, waervan eenige uyt Engelandt gezonden zyn, mit brieven van den xvi. ende xxvm.; van daer wordt mede verscheydelyck gescreven van de armade van Spaengen, enige achtende dat ze desen jaere nyet uytrechten, dan al- leen die frontieren van Spangien ende navigatie van Indien bevryen sal, zoet nyet subject wezen zoude de loi salique, aengesien anderen dat ze op Brittanien gaen zal soe den coninck van Spangien daertoe recht pretendeeren zoude van wegen zyne dochter, dat tselve van eene dochter aen die van Vallois gecomen soude wezen; andere zeggen, dat de voorsz. armade op Engelandt oft lerlandt zoude comen , ende heeft sulcx hare maj. op alles ordre doen stellen, ende oock den oversten Morreys gesonden naer ler- landt , immers geresolveert hem derwaerts te zenden , hoewel die resolutien daer alle daecbs verandert worden nae d'advisen ende occurentien der saecken. Oriel schryft mede datter een jonck engelschman wesende van de kelder van haere
maj. gevangen was, omdat hy haere maj. meynde te vergeven in haren dranck, hy worde ten zelvendage, als hy, Ortel, schreef, zeer gepynicht om zyn complices topen- baeren, ende by wye hy tot dit feyt geinstrigeert was geweest, scryft mede dat doctor Clercq overleden is, oick Burchgraeff. Yan hier te lande hebben wy anders nyet, dan wordt geseyt, dat den vyant zich
sterckt van volck voor Breda, ende dat hy noch verwacht twee regimenten knechten , die onitrent Carpen gelegen hebben, men seyt oock dat by een brugge omtrent tot Hey- den over twater geslagen soude hebben ende poogen die vaert toe te paelen, maer tis qualick te gelooven dat hy hem voor Breda vast leggen zal; ten aenzien van de vic- torie des Co. van Vranckryck, oock veel min zoe twaer is dat de Co. van Spangien aengenomen soude hebben de protectie van de croon van Vranckryck opte conditien , vervat int sommier accoort, waervan copie hy desen gaet, tot allet welcke ick my refe- reere, UE. den Almachtigen bevelende. Geschreven in den Hage. desen xiiii. April 1590. Stilo novo. UE. dienstwillige medebroeder,
Floris Heermale. Belangende die reqneste van Neeltjen Jasp. Pouss. die grofsmits weduwe ende Cor-
nells Jan van Doom, en weet ick UE. nyet te rescribeeren, overmits d'absentie van van der Does die noch in Overyssel is, alhoewel ick anders weynich apparentie seye van yet vruchtbaerlick t'obtineeren. (Jvtte brieven van de heeren generaele staten ende de copie daerby gaende, sullen
VII. * 31 |
|||||
|
242
|
|||||
|
UE. vernonien hebben de clachten van die van Gelderlandt, belangende het schanssen
tot Wbudenberch; my dunckt dat ze nyet alleen den vyant nyet keeren en willen, maer oock nyet lyden mogen dat die by anderen gekeert wordt ende insgelycx hem nyet alleen en excuseeren van nyet te contribueren, maer oock dispositie willen heb- ben van temploy van hun naegebueren penningen, doch die heeren staten en connen nyet min doen, dan bun clachten over te zenden aen UE. ter instantie van hun gede- puteerden tot deser vergaderinge; UE. sullen die mit goede gefundeerde redenen mogen beantwoorden aen de heeren staten generael zoet denzelven gelieft. Opschr.: Aen myn heeren de heeren staten 's landts van
Utrecht oft haer gedeputeerden tot Utrecht. Naar het origineel.
VII.
Myn heeren, gyster heb ik UE. geschreven ende verstaen hebbende, dat de post
n'och hier is, heb niet -willen laten UE. te verwittigen, dat de heere Oldenbarnevelt my desen morgen geseyt heeft, dat zyn Excell. wel van meeninge soude "vvezen , hem int eynde van deze of beginsel van de naestvolgende weecke aldaer te comen, alhoewel tzelve noch nyet en was gearresteert, als ick nader zekerheyt zal hebben, zal van ge- lycke UE. daer van adverteeren, die midlertyt mogen achten dattet nyet lange aenlo- pen zal, off zyn Excell. zal hem derwaerts vervouchen ende moegen verdacht wezen om dezelve behoirlicken te ontfangen etc. Huyden heb ick gesprocken den burgemeester ende pensionaris van Middelburch ;
stracx van daer comende, seggen alle beyde, datter in Zeelandt verscheyde tydinge ge- strooyt is geweest, zoe vant overgaen als oock vant overvallen van Paris, maer datter ghans nyet sekers van en is, ende dat die tydinge ghans verflaeuwen, zoe men zeedert ende nae die victorieuse bataille wyders nyet zekers gehad en heeft vant geene datter nae gevolcht machsyn, datter wel spraeck was, dat die van Parys versocht hadden hem over te geven aen den Coninck onder zeekere conditien, dan dat zyne maj. nyet goet- gevonden hadde die zelfde t'accepteeren, wat er van is en weet ik nyet, ende UE. zullen my vergeven, dat ik dusdanige onzekere nyeumaer overscrive den eenen brief mit den anderen discorderende, twelck ick in voorleden tyden zoe lichtveerdelick nyet en plach te doen, dan zoe eenige onder UE. my t'andere tyden geseyt hebben, dat ick alle nyeumare behoirde over te scriven, ende toirdeel daer van aen andere stellen, achte dat deze myne gehoorsaemheyt my ten besten afgenomen zal werden, te meer zoe ick tanderen tyde geprotesteert hebbe, dat ick dan die logenen nyet en begeerde te ver- antwoorden. Die heere van St. Aldegonde zoe uyt Zeelant gescreven wordt, is weder uyt Vranck-
ryck in Engelant gecomen , ende voor desen tyt anders nyet hebbende, bevele UE. in de hoede des almogende. Geschreven in den Hage desen iersten May 1590. UE. Dienstwillige medebroeder
Flohis Heejoulb.
Naar het origineel.
VIII. Myn Heeren, eergister heb ick UE. vuyt monde van den here Bernevelt gescreven ,
dat zyn Excellency voergenomen badt int eynde van dese weeke of int beginsel van de navolgende aldaer te comen, twelek die heere van Sonsfelt my mede con£rmeerde ten zelven dagc; maer alsoo ick doen screeff, dattet noch nyet gearresteert en yyas |
|||||
|
243
|
|||||
|
soo heeft die voorn. Heer Bernevelt my wederom huyden geseyt, dat de voorn. reise
aff is, off immers noch soo geringe nyet wesen sal, waervan ick UE. wel heb willen adverteren, gelyck ick noch doen sal, indien tzelve verandert wordet; nyeus en heb- ben wy hier ghans nyet. Waermede desen besluytende met myn recommandatie ende UE. wil denselven den alraoghenden bevelen. Gescreven inden Hage desen 3 Mey 1590.
UE. dienstwillige medebroeder,
Floris Heermale.
Naar het origineel.
TX. Myn heeren, dezen morgen heel vroech is zyn Excell. nae Gorichera vertrocken ,
hadde my "van te vooren geseyt, dat hy van daer op Utrecht meynde te commen, ende zoe ick geerne den dach geweten hadde, maer seyde my dat hy in die quartieren van Gorichem wat te doen hadde, zulcx dat zyn Excell. selver den dach noch nyet en wiste, heb daerom de heere van Zonsvelt ende hooftmeester van der Aa gebeden, dat UE., den heere schoudt ofte magistraet daervan geadverteert mochte worden, zoe geringe den dach gearresteert zal zyn, twelk zy my alle beyde belooft hebben te zullen doen. Zaterdach is in onze vergaderinge gecommuniceert van noch U" duytsche soldaten
onder thien vendelen int landt te doen comen, maer zoe die van Zeelant noch nyet uyterlyck geresolveert en zyn op te contribution en worde nyet gearresteert, hoewel eenighe gaerne gesyen hadden, dat men daer mede voortgevaeren hadde, ende dat men boven dyen alle die vendelen die thans in 'slants dienste zyn, hadde doen suppleeren tot hun voile getal, ende eenighe van dyen noch wat verhoocht; UE. zullen nyet ver- wondert zyn dat ick zoo weynich overscrive van de besoignes hier by ons, want men nyet en doet dan particuliere zaecken zoe dandere nyet en verstaen die gemeen zaec- ken (ten waere yet voor compt dat gbeen uytstel lyden mach) ter handt te nemen, voor dat absolute op de contributie verdragen zal zyn, doch zoo midlertyt yet voor- compt van importance, zullen UE, daer van verwitticht worden. Die versochte assi- stentie voor die van Geneven is hier genouch afgeslagen, dan schynt weJ, dat men heml. toe zonde mogen laeten de collecte deur alle die steden ten behouve van hun armen die zy zeggen menichfuldich te wezen, maer't selve en is noch nyet geresolveert; ook worde voorgeslagen dat-men eenighe buerssen voor sludenten van deze landen teenemael zoude mogen fondeeren te Geneven ende hem luyden thans die hooftpennin- gengeven, mitte verseeckertheyt van jaerlycx zeeckere penningen uyt te reycken ten be- houve als boven, maer is mede zoe blyven staen. UE. mogen daer naerder op advi- seeren ende my van haere meyninge adverteeren tegens datter wederom van gesprocken zal worden, Gister syn brieven gecomen van St. Aldegonde ende de la Pree, uyt het leger van
zyn maj. gescreven aen den agent Ortel den x. Aprilis, twelck is die zekerste tydin- ghe die ick UE. soude connen gescriven, sende daeromme die copie daervan by dezen, oock een extract uyt zeeckere brief van den heere Vosbergen aen den pensionaris van des Warcke, waer uyt UE. mede sullen connen verstaen, dat des Conincx saecken in Vranckryck alle daghen meer en meer prospereeren. Tan Breda is tydinghe, dat den vyant eenich van zyn volck aldaer leggende nae Antwerpen geschickt heeft, zonder dat men noch weet tot wat eynde, maer die reste blyft voor Breda noch leggen ; off 31*
|
|||||
|
244
|
||||||||
|
die compste van zyn Excell. in de quartieren van Gorichem eenige veranderinge voor
Breda zal maecken, wil de tydt leeren, Godt wil zyn Excell. ende onsen bewaeren ende zvn voornemen prospereeren tzynder glorie ende des lants dienste, waermede lck de- sen sal besluyten, UE. denzelven Heere bevelen. Geschreven in den Hage desen vn. May 1590. Stilo novo. UE. Dienstwillige medebroeder
Fioris IIbermale.
Die brieven die de la Pree scbryft, aen de staten generael gesonden te hebben en zyn nocb nyet gecommen. Opschr.: Edele, Erentfeste, wyze, voorzienigheheeren, .
heeren die staten s'landts van Utrecht off Naar het ongineel.
haer gedeputeerden tot Utrecht.
|
||||||||
|
X.
|
||||||||
|
Myn heer, ick heh Donderdach lestleden ontfangen UE. brief den xix. Mey aldaer
eeschreven, 'ende volgende den inhoude derselver aen verscheyde heeren van de staten van Holland!, ende oock in de vergadering van de staten generael gevraecht of men (om redenen in UE. missive aengetogen, die uytgewekene borgers van Deventer hem onthouden ende resideerende in de geunieerde provintien) laet genyeten die vrydom op de tollen die de borgeren van Deventer voort overgaen van de stadt plegen te genye- ten maer en beb tot noch toe daervan nyet connen onderricht worden, zoe men nyet en weet datter ooyt by de generale staten eenige resolutie op genomen is geweest, ende zvn nu diversche consideratien op dat stuck ten wederzijden voortgebraecht, ende eyntelick geordonneert, dat men van die van de reckenkamer albier vernemen zal, wat vrydom ende op wat tollen die voorsz. borgeren hebben ende plegen te genyeten, om daernaer vorder ende naerder op alles te letten. Ende zoe veel belangt die reckeninge van die van Hollandt, waervan UE. copie versoucken, die worden aen de raedt van staten gedaen, ende verstaen datter twee als de annis 1586 ende 87 al gesloten zyn, ende zal daervan copie doen maeken, maer worde bericht, dat eenige acquyten op de- selve rekening dienende al wat confuselyck over gelyet worden, maer dat die van Zeelant ende Vrieslandt wel zoe pertinentelyck ende claerlick gerekent hebben; mdient UE eelieft zal daeromme van dezelfde, te weeten van Zeelandt ende Vrieslandt, mede wel copie doen maken, opdat Utl. reekeninge daernaer te beter gedresseert zoude con- nen worden, doch zal hierop ierst verwachten UE rescnptie. Sedert myn laetste scriven is bier in de vergadennge van de staten generael zeer
wevnich gebesoigneert, overraits d'absentie van de gedeputeerden van de staten van Hollandt, die baere parttculiere vergaderinge gehadt hebben ende nu genoch geschey- ^oTnveumare zende ick UE. zeeker extract uytten brief van den raetsheere Yalcke
den H dezer uyt Middelburch gescreven, sonder dat ick die vorder wil amrmeren, oock is buyden tydinge gecommen, dat het gamisoen van Breda voor gisteren ge- schlagen sonde hebben die compaignien van den marquis del Guasto ende van Neuze ende gebrocbt binnen Breda wel vyff hondert hoornbeesten, die zy gehaelt hebben opt landt van Luyck; noch sende ick copie van een geintercipieerden brief van die van Nimmegen aen den hertoch van Parma, waeruyt UE sullen connen verstaen hoe zy verslagenzyngeweest, door aencompste van d'onzen. Uyt Engelandt wordt geseyt, dat hare maj alle haer bootsvolck afgedanckt heeft, twelk een teycken sonde wezen, |
||||||||
|
245
|
|||||
|
datter gheen apparensie is van groote toerustinge ter zee in Spaengen, maer wordt
geseyt, dat eenich crychsvolk *an wegen den Coninck van Spaengien zich zoude ver- samelen in Italien ende namentl. in Montferrat, maer ick en wilt oock nyet affirmeeren, tot dat ick er nader bescheyt van gesien sal hebben, ende sal midlertyt UE. den al- mogende bevelen. Geschreven in den Hage desen in. Juny 1590. Stilo novo. UE. Dienstwillige medebroeder
FLORIS HfiERMALE.
Opschr.: Aen myne heeren, heeren die staten van Utrecht oft haeren gedeputeerden tot Utrecht. Naar het origineel.
XI.
Maurits, geboren Prince van Oraengien, Grave van Nassau ende Marquis van der
Veer, etc. Edele, Erentfeste, Hooggeleerde, wyse ende discrete bisondere goede vrienden , wy
hebben den Erentfesten onsen lieven besonderen Reinier Cant, gecommitteerde raet neffens ons, last gegeven UL. eenige zaeken te kennen te geven, waeraen den lande merckelycken is gelegen, waeromme wy UL. biermede ernstelyk versoeken, hem int gene hy UL. op ditmael sal verclaeren, als ons selfs geloove te willen geven, ende UL. voorts daerop verclaeren als der landen welstant is vereysschende, ende wy UL. toebetrouwen, ende hiermeede Edele, Erentfeste, Hooggeleerde, wyze ende discrete bezondere goede vrienden, zyt
Godt bevolen. Int leger voor Nimmegen den 5 Juny 1590. UL. goetwillige vrunt,
Maurice de Nassau. Naar het origineel.
XII. Myn heeren.
Ick en heb nyet willen naelaeten UE. te adverteeren, dat zyn Exc. gisteren gewisse
advertentie beeft gecregen, dat de reste van des viants leger, die baer duer vreesen surgende opgeslagen te worden , in de voorstadt van de Grave geretrancheert hadden , mede nae Brabant eergisteren zyn vertrocken , om voorts nae Yranckryck mit het leger te marcheeren; gelycke advertentie heb ick verstaen wt hopman Lennip, dewelcke had geweest op seeker exploit omtrext des viants leger, ende wederkeerende passeerde het huys te Blyenbeck, alwaer se doende waeren om de wall en te raseeren vant voorsz. huys; syn Excell. merckende de swacheyt vant fort te 's Gravenweert, heeft goetgevon- den hetselfde doen vermaecken achtervolgende sekere project, (twelcke ick myn heeren ter eerster gelegenheyt zal overseynden), ende heeft het voor&z. fort op gisteren bestaet, twelk by raminge sal costen sesthien duyzent guldens, behalven de contre- charpe die noch nyet bestaet en is. Ick had zoe veel horen seggen van dit fort ende van zyn sterckte, maer ick was verwondert tselfde te vynden in sulcken soberen staet ende soe sobere defensie, dan het is van alles seer wel versien; de heeren Losen ende Valcke synde mede gevreest, ende syn alhier int leger, ende wy sullen met syn Exc. (ten waere daer yet anders voorquam) van daghe naer Arnhem vertrecken, alwaer ge- resolveert sal worden opt employ vant leger, sal over sulex seer goet syn dat UE. believe yemant neffens myn te deputeeren, om op het voorsz. employ te helpen ad- viseeren, waert saecke dat Mr. Floris Thin daertoe mocht vaceren, ende UE. hem |
|||||
|
246
|
|||||
|
voor een corten tyt missen, sonde myn bedunckens seer goet syn, dat UE. hem commit-
teerden, niettemin UE. sullen daerin believen te resolveeren, als UE. sullen goetvinden ende den dienst van den lande vereysschen; hoe grotelicken aen deze resolutie onze provincie gelegen is, vyndt ick nodeloos UE. te scryven alssynde UE. genouch bewust; nae die discourssen die ick van verscheyden heb gehoort, soe soude veel swaricheyts worden gemaeckt waer het leger geemployeert sal worden, ic sorge dat degenen die meest contribueeren tot haere meyninge sullen coemen, tenzy wy ons daer hartelicken jegens opposeeren. Den veendrich die het huys te Doddendael heeft opgegeven, is een donderdach aen een boom int leger gehangen tusschen twee coopluyden van Geertruy- denberch, die daernae als verraders ende schelmen met die benen omhooch worden gehangen, maer de veendrich nyet. Daer wordt mede geseyt dat graeff Willem een groote victorie soude hebben jegens
Verdugo ende wordt getwyffelt dat graef Herman daer gebleven soude syn, deze tydinge brocht een van Emmerick, watter of sy sal de tyt leeren, ende indien UE. daer yet sekers af hebben, soude daervan wel veradverteert begeren te syn, ende sonderlinge nuwes nyet hebbende ora UE. te scryven , sal (myn hebbende wel hartelicken aen UE. gerecommandeert) desen hiermede eynden, biddende myn heer de Almogende UE. te willen nemen in syne heylige protectie. Geschreven int leger voor Nymegen desen 26 July 1590. UE. dienstwillige
Gerardt de Renesse. Naar het origin eel.
XIII.
Myn Heer.
Ick hebbe met droufheyt verstaen het overlyden van Mr. Floris Thin, advocaet van
myn heeren de staten van Utrecht, om de sorchvuldicheyt ende ghetrouwicheyt, die hy altyts tot het ghemeene beste met eenen sonderlingen yver bewesen heeft; dan dewyle ons leven in Godts handen staet ende dat hy daervan disponeert naer zyn wel- gevallen, soo moeten wy des Heeren wille den onsen onderwerpen, ende betrouwen dat hy onse sake ghehanthaeft hebbende in alle voorgevallen zwaricheden ende tegen- spoet, totten huydigen dach, ons nyet verlaten en zal, al ist schoen dat hy ons eeni- ghe leden afneemt die bun wel ghequeten hebben, maer dat hy andere verwecken zal, deur dewelcke hy zyn werck voorts sal dirigeren ende wtvoeren. Voorders dient dese om UE. te verversschen de memorie van de twee hondert gul-
dens, die myn heeren de staten van Utrecht noch resterende waren ende syn aen hare E. quote van de penn. gheconsenteert tot de bau eener kercke voor hare Maj. garni- soen, ligghende binnen dese stede, als ick ende mynheer Thin daernae UE. hebben verclaert ende ghebeden, dat UE. de voors. somme ontfanghen hebbende van myn heere Thin, voorts zoude beliefven te beschicken, dat se my ter handt mochten commen. Ick verhaelde UE. mede dat ick myn quytantie in myn heer Thins handen gelaten hadde. Nu is myn versouck dat UE. believe daervan indachtich te blyven ende de goede handt daeraen te houden, dat ick tot de betalinghe mach com- men, also daer desen dach acht weken gepasseert zyn, dat my mynheer Thin voors. belooffde binnen veerthien daghen oft daeromtrent de penn. zelve te besorghen, waerop |
|||||
|
247
|
||||||
|
ick inyn quictantie daerliet. Voorts beloofde hy favorabelick te recommandeeren de
glaseveynster, die myn heeren van Utrecht tot de voors. kercke te schencken naert exempel van myn heeren van Hollandt, by my versocht waren. UE. zal deselve mede beliefven voor gherecommandeert te houden, ende in desen believen favorabelick de plaetse van de voors. heer Thin te suppleren, opdat ick ter eerster ghelegentheyt het effect daervan mach ghenieten ende de saecke deur lancheden van tyde nyet en ver- duysteren, twelck op my soude meugen eyndelingh redunderen, ende desen tot ghee- nen anderen eynde dienende, bidde ick God Almachtich UE. mynheer in zyn heylighe hoede ende bescherminghe te nemen. Wt VJissynghen desen 17 Septembris 1590.
UE. dienstwillighe
Jan van der Beke.
Opschr.: Aan myn heer, myn heer Heermael,
gedeputeerde van de staten van Utrecht in 's Gravenhaghe. Rec. 25 Septemb. Stilo novo 1590. Naar het origineel.
XIV.
Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, wyse, voorsienige ende seer discrete heeren.
Myn heeren. Op huyden morgen te negen uhren comende int hof van zyn Excell. ,
is ons bejegent myn heere de grave vanHohenloo, ons vraegende ofte wy gheen tydinge en hadden ofte de heere ambassadeur van Vranckryck tot Utrecht gearriveert was „ ende ofte wy gheen tydinge en hadden van de wedercompste van de grave van Valc- kensteyn met zyn volck, daer zyn gen. mede uytgetogen is, waerop wy antwoorden neen, ende daernaer verclaerden syn voorsz. gen, 5 dat zyn Excell, hadde doen ver- schryven seeckere compaegnyen ruyteren tot Uytrecht, opdat myn heeren dieselvige souden accommodeeren voir een dach ofte twee, waerop wy gegaen zyn terstont by zyn Excell. om die gelegentheyt van dien te verstaen, diewelcke ons zeyde alreede ettelycke compagnyen, soe van Bergen op Zoom als Breda voorsz. te hehben in de Be- tuwe, om de voorsz. heere ambassadeur te convoyeren, waerom wy versochten, dat zyn Excell. zoude believen tordonneeren ende bevelen, dat dieselvige ruyteren van Breda ende Bergen op den Zoom soude mogen blyven in die Betuwe totter tyt toe, dat de voirsz. heer ambassadeur soude mogen van Utrecht vertrecken ende marcheeren, twelck zyn Excell, ons heeft belooft dat sulcx geeflectucert zoude worden, ende soe verre wy hier van ietwes eer hadden vernomen, souden nyet naegelaten hebben, dat selvige UE. eer verwitticht gehadt te hebben; aengaende nieuwe tydinge is hier gantze- lyck nyet, hiermede willen wy U. Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, wyse, voorsienige, zeer discrete heeren, een ge-
luckige ende zalige regieringe tot welstant vant landt. Geschreven in 'sGravenhage den mi, January nae d'oude styll 1591. UE. dienstwilligers,
Maximiliaan tan Bajexbn.
GUSBBRT TAN HlRDENBROEK.
|
||||||
|
Naar het origineel.
|
||||||
|
248
|
|||||
|
Opichr.t Edelen, Erentfesten, hoochgeleerden, wyie, i- i
voorsienige, zeer discrete heeren, myn hee-
ren die staten 'slandts van Utrecht ofte baer gedeputeerden, Rec. v January 1591.
XV.
Edele, etc., heeren, etc.
UE. missive van den 10 hebbe ick den 12, deses, voor den dach doer Merten den
bode ontfangen ende om deselve te beantwoorden sal UE. believen te verstaen, dat Moyalle onse voerluyden van Utrecht heeft twee leningen, een yeder van 2 pont groot gegeven, ende tselve saJ continueren. Ende alsoo die heren raden van state , overmits de contrarie wynt, als noch nyet en syn in bet leger gearriveert, soe heb ic dat point haer E. nyet cunnen communiceeren, dan sal haer E. ter eerster aencompste coromuniceren ende UE. haer antwoort verwittigen, ende sal van gelyke doen nopende de wagen die de capiteyn Brog by hem heeft behouden, maer alsoe ick den voerman Goudt alhier nyet verneme, vermoede ick, dat by met de wagen weder aldaer moet gearriveert syn. Zyn Excell. is den 16 deses met het legher voor Delfsiel gearriveert ende hebben
gemarcbeert van 'smorgens te drie uren tot 'savonts te negen uren, ende den hinder- tocht overmits de grote vermoeyte der soldaten bleef by een ure gaens noch vant le- gher. Men estimeert de soldaten die binnen Delfsiel syn op drie hondert boofden. Verdugo heeft de borgerye van Grueningen vertroost, dat hy Delfsiel zal ontsetten ,
maer daer is, met de hulpe Godes, weynich apparentie toe, want hy maer 200 peer- den ende 2000 soldaten te velt can hrengen, gelyck wy wt geintercipieerde brieven aen den prince van Parma, geschreven by Verdugo, hebben verstaen. Schryft onder anderen aen den prince van Parma, dat hy syn pas sal nemen myt zyn legher op An- halt ende voorts op Oldenseel, ende van daer op Coeverden, ende dat by hem moet hacsten overmits de moetwillicheyt van quaden binnen Grueningen alle dach vermeer- dert, dan nyet te min hy verhoopt dat de goede de meesten sullen syn ende d'over- handt houden, ende om des princen leger te versien van wagens ende vivres, scryft, dat hy de wagens wt de Twente, Trent, ende daer corts om sal cunnen crygen ende wt Westphalen ende graefschap van Benthem ende sticht van Munster, ende die van Grueningen beloven hem voer gelt vivres te bestellen tot Coeverden toe, indien sy nyet belegert en vvorden , ofte dat ons legher op de passe tusschen bey den nyet en leyt, maer raedt de prins van Parma dat hy 'tnyet Hchteliken en sal waghen ende syn persoon hasarderen, alsoe syn eer ende reputatie daeraen hangt, ende dat het beter ware, dat dit quartier ende syn persoon verlooren ging, dan de auctoriteit ende re- putatie te pericliteren. Dit is tgene ik wt de missive heb connen onthouden. Alhier en is noch geen meerder advertentie, dan dat den vyant noch omtrent den
Rbynstroom leyt. Syn Excell. is wel genioeyt ende getroost hem te verwachten. De fleer wil ons een victorieuse wtcompste verleenen. De approches om het geschut te planten syn van dese nacht begost te maken, dan om die contrarye wynt en can nyet wel noch aencomen , maer ick heb gesien een groote gelal sejlen in zee, alsoe dat ick verhope, dat se mergen, wil God, alhier sellen syn. Graef Willem van Nassau heeft hy de acht veendelen van zyn regiment nae den opslach gesonden, om te verhinderen, |
|||||
|
249
|
|||||
|
ofte Verdugo enigen inval in Vrieslant wilde doen. Ende sonderling anders nyet heb-
bende, etc. Geschreven int leger voor Delfsiel desen 18 Juny 1591.
UEd. dienstw. vrundt ende medebrueder, ,i
Gherardt de Renesse. Naar het origineel.
Mynheer. Ick heb goetgevonden desen by eene andere te depescheren ende Merten noch een dach op te holden, om UE. te verwittigen, off het geschut noch mergen mocht geplant werden, hoe 'tmet Delfsiel sal gaen. XVI.
Edele etc., heeren.
Desen sal dienen om UE. te veradverteren, dat syn Excell. het fort van Ymctil
heeftdoen opeyschen , nadien daer drie volen (sic) met twaelf grove stucken waren opge- schoten, ende haer aenseggen, dat se ymant van de haren souden deputeren aen syn Excell., om te horen, tgeen deselve hare soude presenteeren, ende hebben tot dien fine wtgesonden een lieutenant ende veendrich, ende syn van onse syde 2 capeteynen in het fort wedergegaen. Syn Excell. heeft haer aengeseyt, dat se het fort in syn handen souden stellen, ende daer -wtgaen sonder geweer ende bagagie, dat hare capiteyn Hessels, van Gendt geboren , wiens vader den heer van Ryven aen een boom heeft doen ophangen, gevangen soude blyven , dat se belooven souden alle de gevan- gens binnen Grueningen sittende, te doen relaxeren ende ooc den voerman van Utrecht, ende is een van beide weder in die schanse gekeert, om de soldaten dit voor te hou- den, twelck synde gescbiet is wedergekeert, ende nae veel debatten , is eyntelyck geresolveert, dat de capiteynen ende bevelhebberen haer geweer souden behouden ende de bagagie, de soldaten haer geweer daer laten ende haer bagagie behouden , ende dat den lieutenant hier soude blyven ter tyt dat alle de gevangens gerelaxeert souden syn ende ooc den voerman. Wyders opt emploi vant leger is geresolveert, maer belast secreet te houden. Ver-
hope UE. hetselve binnen 4 dagen over te scryven. Die overloopers waren int accoord nyet begrepen ende synder enighe achterhaelt. De veendels waeren in de schanse nyet, souden anders oock hebben moeten overgeven. Ende sonderling anders nyet hebbende. Mitter haest int leger voor Ymctil desen 1 July 1591.
UE. dienstw. vrundt ende medebrueder,
Gherardt de Renessb.
Naar het origineel.
Daer waren in het fort over 200 soldaten, XVII.
Myn heeren.
Desen sal dienen, om UE. te veradverteren, dat syn Excell. van daege nae vier uren
VII. 32 |
|||||
|
250
geadverteert es geweest, dat de viant in het vertrecken was, ende dat hy den heelea
dachbesich was geweest om syn volck over te schepen; ende om denselven een afbreuck te doen , soe is syn Exccll. dadelyk opgetogen, met ongeveerlick 800 peerden ende 3000 soldaten, dan is van denselven avont weder met het volck in het leger gekeert. Ic hadde een postelion inede gesonden, opdat hy my seeckere tydinghe mede soude brengen , dewelcke te 10 uhren snachts noch binnen quam ende seyde , dat den viant vertoich, maer dat hy hadde noch volk leggen om de overvaert te beschermen, ende dat daer een wt die schanse was gecomen , die oock verclaerde, dat de viant vertoech, ende dat er wel drie hondert op verdroncken waren. Hiermede, mynheer, etc. Mitter haest wt Arnhem, den 6 July 1591.
UE. dienstwillighe
Ghkrardt de Renesse. Naar het origin eel.
XVIU.
Myn heeren.
UE. missive van den 5 hebbe ic den 7 deses binnen Hasselt ontfangen, ende daerwt
verstaen des prince van Parma overcompste in de Betuwe, waeroff syn Excell. alvo- rens geadverteert was, gelyck ic nyet en twyfei ofte UE. sullent wt myn voorgaende scryvens wt Stapharst (duer den dienaer van monsr. Grnnevelt overgesonden) verstaen hebben. Syn Excell. is met de heren raden van state ende gedeputeerden van de pro- vincien alhier tot Arnhem omtrent te middach gearriveert, ende ons leger sal merghen oock alhier aencomen. Van dese nademiddach hebben onse ruyteren een gevangen soldaet van den viant hier aengebrocht, dewelcke, gevraecht synde, hoe sterck dat den viant in de Betuwe was, seyt sterck te syn te voet ende te peerde by de 7000 man, datter noch geen geschut geplant en was voor Knodsenburch , seyt oock, dat se grooten hongher lyden , ende waert dat hy syn huysfrouw hier hadde, dat hy liever aen onse sjde soude dienen als den viant, want hy hadt in drie daghen geen broot ge- geten, dan garst, ende worden over 'tdorsen van de garst gevanghen. De prince van Parma is daechs meest in Nymwegen ende snachts in het leger. Conte Octavio, graeve van Mansvelt's broeder is doot gebleven, ende syn overste lutenant la Barlotte is den arm ontwe geschoten , ende seyt, datter alle daghen veel doot bliven van den viant, ende dat die van Knodsenburch haer dragen als vrome soldaten. Dit is, hetgene ick hem heb hooren seggen voor dese reyse. Ick verhope met de hulpe Gods, dat het voornemen van den prince van Parma, deur d'aencompste van onsen leger wel belet sal worden. Van daghe ofte mergen sal men resolveren, waer ons leger geordonneert sal worden seckerlick te leggen ende waer de brugge over den Ryu geleyt sal worden. Ende sonderlyck anders nyet hebbende, etc.
Geschreven t'Arnhem desen 9 July 1591.
UE. dienstwiliige, etc.
Gherardt de Renessb.
Naar het originecl.
|
||||
|
251
XIX. |
||||||||||||
|
Myn heeren.
Desen sal dienen om UE. te veradverteren, dat drie soldaten alhier wt het fort van Knodsenborch, die daerin waren gesonden geweest, den 12 deses savonts syn gearri- veert ende verclaren, dat de soldaten seer wel gemoet waren ende van alles noch wel versien, dat den viant hem dicht onder de schanse begraven hadden, raaer dat se de graft noch nyet en begosten te vuellen mit rysbossen, soe men te voiren seyde. Gerryt de Jonge schryft, dat den viant hem in het punt van de conterscharpe van de syde van Oosterhout gelogeert heeft, ende dat hy van meeninge es de grafft te stoppen metrys ende eerde ende haer soo te overvallen, ende dat se negen stucken van baterye gestelt hebben ende dat se wel gemoet syn ende dat se de schanse totten uytersten sullen holden. Ickverhope, dat de Almognende hen maer zal bystaen ende beschermen. Hiermede, etc. Wt Arnhem desen xim July, smorgens te II uren 1591.
UE. dienstwillige,
Gherardt dk Renesse.
Naar het origineel.
|
||||||||||||
|
XX.
|
||||||||||||
|
jfdele
|
||||||||||||
|
etc.
|
||||||||||||
|
Myn heeren, desen sal dienen om U te adverteren, dat ick alhier , den heere sy ge-
danckt, met goede gesondtueid ben gearriveert ende soude UE. al van gisteren de eelegenheyt van het leger hebben overgescreven, ten ware geweest dat hopman Berinck my seyde, dat hy alle de gelegenheyt van denselven daghe van ons leger aen de sche- pen Spruyt hadde overgeschreven, ende hebbe oversulcx geraden gevonden, Merten den bode denselven daghe noch op te houden, verhopende UE. eenighe nadere tydin- een over te schryven. Syn Excell. ende graeff Willem van Nassau syn noch wel te passe ende hebben seer goede hope, datse deur d'eene ofte andere middelen Steenwyck wel haest sullen veroveren. De trencheen worden seer geavaneert nae< de stat ende syn seer dicht daeronder,
maer noch nyet in de graften. - De batteryen syn al meest veerdich ende ooc al een deel cortouwen geplant, daer
sullen in de vyftich stucken voor gesJelt worden. Daer wordt een platte forme ofte latte voor gemaeckt, die is aenbestaet voor 16,00 gl. Ic verhope, dat se morgen ofte overmorgen volmaeckt sal syn. Sy soude al voltoogen hebbe geweest van daghe, maer syn Excell. heeft geordonneert, dat men se vier voet hoogher sal maecken als het eerst geordonneert was. Daer sullen drie opte vier cartouwen op gestelt worden, om die van binnen van de defensie te houden. Mons. Veer is in syn been geschoten ende syn broeder deur syn arm. Maer ick ver-
hoope, dat se buyten perickel syn. m Die van Steenwyck doen daechs gheen uytvallen, somtyts by nacht mit cleyn getal,
maer en hebben voor als noch nyet een gevangen van deselve cunnen becomen. Sy vangen somtyts wel van de onsen, dewelcken sy wel tracteren ende voor een maent 9M
|
||||||||||||
|
252
betaling loslaten, behalven enen, denwelcken sy gisteren nacbt boven aen een molen
hebben opgehangen. Men weet d'oorsaecke nyet, dan daer wort geseyt, dat het een overlooper was. Men hoort nyet, dat er enich ontset voorhanden es. Verdugo is te Coeverden gear-
riveert, maer sonder volck, hebbende maer convoy by hem. Men seyt, dat hy aen alle syn steden schryft, dat se goede moet souden hebben, ende vertroost haer, dat de graeff van Mansfelt met enich volck herwerts sal coinen, maer ick hope, dat het de van Steenwyck te laet sal comen , maer soe veelick van sommige can verstaen, soo is er weinich apparentie van syn compste voor als noch, overmits faute van gelt ende weinicb volcx, dat hy willich heeft, om te marcheeren, Daer wordt oock een mine gemaeckt, maer overmits datter sooveel waters inquam ,
soo heeft men de mine op een ander plaets moeten beginnen. Ick verstae dat men overmergen ofte daechs daerna Steenwyck sal beschieten. De
Heer Aimachtich wil ons een goede uitcompste verleenen. De stat schynt, sooveel men van buy ten can sien, sterck te wesen , ende om beter daeraff bericht te wesen , soe vraechde ick noch gisteren avont heel laet aen den beer van Famars, wat synder edele van dese fortse van Steenwyck hielt, ende ofte synder edele dieselfde oock voor een stercke plaetse hielt, waerop hy myn antwoorde, dat sy soo sterck nyet en es als men se wel meende, ende meende, datse wel beter coop sullen geven, als het geschut sal beginnen te speelen. De Heer Aimachtich verhoope ick, sal syn Excell. goede victorie verleenen. Dit is, hetgene dat ick UE. voor dese reyse weet te scryven , ende sal dese neffens
myn seer gedienstige gebiedenisse aen UE. bier mede eynden, biddende. Myn heeren, etc. Geschreven int leger voor Steenwyck desen 28 Mey, stilo novo 1592.
UE. seer dienstwillige vrundt ende medebrueder,
GlIERARDT DE RENESSE.
Opschr.: Aen myn hcercn de staten slants van
Utrecht, etc., tot Utrecht. Rec. 30 May 1592. Naar het origineel.
XXI.
Edele, etc.
Myn heeren. Ic en heb nyet en willen naelaten UE. te veradverteren, dat syn
Excell. op gisteren de stadt van Steenwyck heeft doen beschieten, ende is deselve een wyl tyts seer furieuselicken beschoten. Maer omtrent den middach is de batterye wat vermindert, ende dat overmits den viant sich geretrancheert had in de graften, die genoech droech syn, ende dat men dier oirsaecken halve niet sonder groot verlies van volck van deselve graften qualicken meester soude hebben cunnen geworden, twelcke by syn Excell. overwogen , heeft raedsaem gevonden, eenige andere middelen by de handt te nemen , om de viant de graften te doen quitteren , maer is te beduchten , dat het langer sal aenlopen, als men wel verhoopt hadde; des niet niin ic en twyfel nyet, ofte de Heer Aimachtich sal syn genade verleenen, dat Steenwyck onder de gehoor- saemheyt der generaliteyt (duer het goet beleyt van syn Excell.) gereduceert sal wor- den in corten tydt; de batterye en wordt van daghe nyet gecontinueert, dan somtyts |
||||
|
253
etlycke scheuten gedaen, opdat sy nyet en souden opmaecken tgene men ofgeschooten
heeft. Men begint in de grafte te comen, om een punt van een ravelyn in te nemen ende oock haer te benemen een mine, waerdeur sy in de graften comen. UE. sullen wt brenger deses, Obyn, alles tgene hier gepasseert is op gisteren particulierlycker cunnen verstaen. Een stuck van het instrument van den hopman Corput, hetwelcke de.....heten
scroefenburch is voor Steenwyck opgericht ende sal meerder opereren dan soramige
vermoeden, ende bysonders hier, overmits sy qualicken van geschut ende scherp voor- sien syn. Nieus en es hier sonderling nyet, dan dat graef Carel van Mansfelt een casteelken in
Brabant, onlancx by de onse verovert, by compositie heeft ingecregen ende dat hy syn crychsvolck nae Vlaenderen schickt. Men vermoeyt, dat hyt hooft naer Hulst heeft. Wt Vrankryk verstaet men, dat den coninc Neuschatel belegert heeft. Verdugo is
noch te Coeverden geaccompagneert met vier vendelen soldaten. Dit is hetgene dat ic UE. voor dese reyse weet te scriven. Ic en sal nyet naelaten
UE, alle occurentien te adverteren , ende sal dese, neffens myn seer gedienstige gebie- denisse aen UE. hiermede eynden, biddende Myn heeren, etc. Geschreven int leger voor Steenwyck desen xmi Juny stilo novo
59^' UE. dienstw. vrundt ende medebrueder,
GHERARDT BE Be.VESSE,
Opschr.: Aen myn heeren, etc., de staten slants
van Utrecht, etc. tot Utrecht. Rep. vi Juny 1592. Naar het origineel.
XXII.
Myn heeren.
Dese sal dienen om UE. voor goede nieuwmaren te veradverteren, dat syn Excell.
de stadt van Steenwyck heeft onder de gehoorsaemheyt der generaliteyt gereduceert onder conditien, dat den gouverneur, cappeteynen ende soldaten met hare bagagien sullen vry ende onbeschadicht wt Steenwyck trecken, stellende haer geweer ende veen- delen in handen van syn Excell., met beloften , datse in ses maenden aen dese syde van den Rhyn den coninc van Spaengien onder geen pretext en sullen dienen , ende men sal hun hondert wagens doen, om haere bagagie tot Coeverden te brengen; ic sal UE. met den eersten d'articulen oversenden. Wat by de raden van state is gedaen op myn versoek, nopende de voerluyden sullen UE. wt haer scryvens aen UE. cunnen verstaen. Hiermede UE. etc.
Myn heeren, d'almoghende bevelende, etc. Met grooten haest int leger voor Steen-
wyck desen im July 1592. Stilo novo. UE. dienstwillige medebrueder,
Gherardt de Renessb.
Op$chr.: Aen myn heeren, etc, de staten slants van Utrecht, etc., tot Utrecht. Rec. xxv. Juny 1592.
|
|||||
|
>
|
|||||
|
254
|
|||||
|
XXIII.
Maurits, geboren Prince van Orangien, Grave van Nassau, Marquis van de Veere.
Edele, Erentfeste, eersame, hoochgeleerde, wyze ende discrete besondere goede vrun-
den ; UL. is sonder twyffel wel bekent, welcker gestalt den heer van Gistelles onlancx naer syne quetsuer voor Steenwyck tot Deutecom in guarnisoen is gesonden, omme hem aldaer te doen curreeren , ende dat hie aldaer wesende deur ongeluck dicht voor de poorte by den vyant gevangen genoraen ende binnen Groll gevuert ende aldaer op vier dusent guldens geranconneert isgeweest, omrae d'welcke te betaelen hie zeer swaer- lick middel kan gevinden , ende daeromrae so hi ons geremonstreert heeft wel gehoopt hadde, dat hi by de capiteynen vant regiment van Utrecht, achtervolgende haer luyder contract, dat ze onder malcanderen gemaeckt ende geteeckent hebben, soude geholpen vvorden, twelck hem nochtans jegens zyne toeversicht by den voorsz. capiteynen ge- refuseert is, waerdeur hie genootdruckt is geweest tzelve den crichsraede voor te dra- ghen, denwelcken insiende der zaecke gelegentheyt, de voorsz. capiteynen gecondem- neert hebben tot voldoeninghe van haerluyder beloften, blyckende by sekere sententie ende uytspracke by den voorsz. cryschraet daer over gewesen, dewelcke sententie wy ter instantie van de voorsz. heer van Gistelles aen den commissaris Slooten gesonden hebben, ende hem belastet, dat hie dieselve soude achtervolgen ende den capitainen desomme, waerinne se gecondemneert syn, achterhouden tot profyte van de voorsz. van Gistelles; twelcke alle niet jegenstaende vvorden vvy onderrichtet, dat het eenige van de voorsz. capitainen gelieft heeft, den voorsz. commissaris te scryven ende te lasten , dat hi hem soude onthouden den voorsz. van Gistelles eenighe penningen te verschieten, alwaert oock dat hem tselve by ons ofte den crychsraet belast worde, tot dat ze alle tsamen haer consent daertoe gegeven hadden. Ende alsoe den voorsz. van Gistelles als geintresseerdens ons andermael is clachtich gevallen ende versocht, wy wilden hem tot zynen rechten verhelpen , soe hebben wy niet willen nalaeten UE, hiermede vrien- delyck ende ernstich te versoecken, den voorsz. Gistelles in goede ende favorable recom- mandatie te willen houden, ende met behoorlycke kennisse van zaecken alsulcken order stellen , dat hie tot zyne rechtmatige pretensie mach geraecken ende de voorsz. capitai- nen daertoe te vermaenen ende te houden, dat se haer van haere beloften sulcx quyten, als ghy 'tsult met redelicheyt bevinden te behooren, ende hiermede Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, wyze ende discrete besondere goede vrunden ,
zyet Gode bevolen. Tot Wye desen 2 Octobris 1592. UE. goetwillige vrundt,
Maurice de Nassau.
Opschr,: Den Edelen, Erentfeslen, hoochgeleerden, vyzen ende zeer discreten, ons betunde- ren goede frunden, den staten ofte haer gecommilteerde raeden. Naar het origineel. Reccp. xxvn Septemb 1592.
XXIV.
Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, zeer wyse, voorsienige, bezundere goede heeren
ende vrunden. Wy en twyffelen nyet UL. sullen uyt 'trapport van hunne gedeputeer- |
|||||
|
255
|
|||||
|
den ter lester vergaderinge van de generaele staten dezer Vereenichde landen alhier in
'sGravenhage geweest zynde, verstaen hebben, in wat grooter zwaericheyt net sterf- huis onzes heeren ende vaders hoochloff. gedachtenisse, hem desbevindende, ter zaecke van de zwaere lasten ende schulden , daerinne tzelve is slreekende, uyt oorsaecken van de geweldige heertochten ende verscheyden andere feyten van oorloge, aenslagen ende veltlegers by S. V. G. tot wederstant der Spaensche inquisitie, hanthoudinge van 's landts privilegien in den aenvanck ende bevoorderinghe der gemeyne zaecke, met sticbtinge der waere christelycke religie te wege gebracht, ende insonderbeyt de grote bekommernisse ende perplexiteyt den voorsz. sterfbuyse alsnu meer dan te voorens opvallende, uyt dyen de welgeboren onse vrienthcke lieve respective zwager ende oom graeff Johan van Nassau Catzenellenbogen, etc. d'oude, (die hem met zyne aflyvicbe broeders in veele manieren tot onderstant van S. V. G. hoochl. gedachtenis, uyt broe- derlycke afFectie, verschreven ende verbonden heeft) nyet langer de commeren ende 't achterheyden, denwelcken zyne G. onderworpen blyft en can redden, zonder mer- ckelycke peryckel van vervreemdinghe van zyne beste heerlicheden, landen ende luy- den, jae onderganck van zynen huyze, ende datter ander zyde de cleyne middelen ende sobere gelegenheyt der voorsz. sterfhuyse nocb voor noch naer bet beclaechlyck afsterven van S. V. G. boochl. gedachtenis nyet toegelaten en hebben , welgemelte zyne G. daerinne te mogen steunen ende te hulpe comen, emraers nyet zoe de menicbte der voorsz. lasten ende commeren des welvaeren ende al noch zyn vereysschende, ende syne G. broederlick gemoet ende liefde aen S. V. G. bewesen , sulcx wel meriteerdet gelyck al tzelve hj de verthoningen van weghen des hoochgemehen sterfhuys ende syne G. respectivelyck , dyenthalven aen myn voorn. heeren generaele staten overgege- ven ende aen UL. ende dander geunieerde provincien byt leste afscheyt van den xvili December deur hnnne respective gedeputeerden overgebracht, breder vervat is ende te hevinden. Ende hoewel d'oude gewoonlicke goede afFectie, genegentheyt ende voorsorge die UL. altyts tot welstant van onzen huyze gedragen ende gethoont hebben, mitsga- ders de goede kennisse, die wy weeten dat UL. zyn hebbende van S. V. G. onses hee- ren ende vaders boochl. gedachtenis getrouwen dienst desen landen totter doot toe bewesen, ende daer beneffens de heerlycke beloften ende toesegginge daerover aen S. V. G. in dootsnoot liggende van zyne eerste moordadige quetsure binnen der stadt van Antwerpen , ende tzedert zyne bedroefde aflyvicheyt aen ons zyne desolaete we- duwe ende kynderen tonser vertroostinge gedaen, ons zeer vastelyck doen verhopen dat UE. de voorsz, remonstrancien rypelyck innesien ende behartigen sullen , ende ons tot boochgedachter beswaerden sterfhuyses ende syner G. verlichtinge, met eene rede- lycke vruchtbarige resolutie bejegenen, hebben nochtans soe noots als schuldige plichts- halven, daertoe ons de natuere ende loffelycke memorie onzes heeren ende vaders is verbindende (behalven tgene ons daerane int particulier gelegen is,) nyet mogen nae- laeten UL. hiermede aen S. Y. G. trouw gemoet totten vaderlande, aen den bezwaer- lycken staet van zynen princelycken sterfhuyse ende aen ons alien, zynder weduwe, kynderen ende weezen ten hoochsten te doen gedencken, ende zeer vrientel. te begeeren UL. deliberalien ende resolutien daerinne sulcx te richten, dat "wy mogen speuren UL. voorgaende gunste ende goede affectie tot S. V. G. ende den zynen nyet vermindert te zyne, soe UL. in betrachtinge der voorsz. vertroostinge ende toeseggingen ende anders- sints in der billycheyt sullen vinden te behoorene, zynde een saeeke , waermede wy achten , dat een yegelyck, de vryheyt des vaderlants ende waere christelycke religie beminnende, in zyn gemoet overtuycht ende tot gevuchelicheyt ende gunste bewogen can worden, namentlyck dat zoedanich trouwhartige diensten by S. V. G. hoochl. ge- |
|||||
|
256
|
|||||
|
dachtenis, naer opsettinge aller tydelicke middelen met synen ende dry zynder broede-
ren bloede boven de slavernye ende geduerige gevanckenisse zyns oudtsten zoons be- vestigt, by alien vromen groote consideratfen zyn meriteerende, behalven dat yder een van de moeyten, costen ende beschadicheden tot eens anders dienst, nut ende oirbaer gedaen ende geleden, met alle redenen wel behoort schadeloos geliouden ende vergoedet te worden, gelyck UL. al tzelve nae hunne wysheyt, ervaerentheyt, rechtmatighe discretie ende gestadige liefde totter loffelycke gedachtenisse van S. V. G. onzen heere ende vader, ende achtervolgende hunne gewoonlicke gunste ende voorsorge tot zynen doorluchtigen huyse ende naecomelingen wel sullen connen afnemen, des wy denselven alnoch (voor d'eynde dezes) wel vrientel. willen gebeden hebben, ende insunderheyt dat UL. gelooven mogen (zoe het in der waerheyt tis) dat deze zaecke tvoorsz. sterf- huys, welgedachte heere grave Johan van Nassau, Catzenellenbogen, etc. d'oude , on- zen vrientlycken lieven zwager ende oom ende ons zoo hart is druckende, ende met onvermydelycke inconvenienten dreygende, dat ze geen langer uytsel en can lyden , maer opt spoedichste verrichtet moet worden, zoe men by der nassauwsche huysen van Breda ende DilJenborch irreparabel verderf, (Godt verhoede geheelen onderganck) wil voorcomen, gelyck dan UL. dit ons jegenwoordich aenhouden ende ernstich ver- sueck, mede tot een gewis waerteecken des aenwasschenden uyttersten noots zal gelieven te duyden, nademael wy altyts vermydt hehben UL. ende andere geunieerde provin- cien, neffens hunne opliggende oorlochslasten, met onzeparticuliere gelegentheyt te he- swaeren, zoe wy al noch geerne doen zouden, indyen ons 't vervolch ende importuni- teyt van de crediteuren ende scherpe verbautbrieven henlieden voertyts verleden, eenich voorder verdrach waer gevende, oversulcx UL. de voorsz. saecke ende ons alien noch- maels zeer hartelyck recommaudeerende, met onze gedienstige ende zeer vrientelycke ge- biedenisse. Ende hiermede Edele , Erentfeste, hoochgeleerde , zeer wyze , voorsienighe besundere goede heeren ende vrienden, z) t Gode almachtich in geduerige welstant ende gesontheyt bevolen. In 'sGravenhage den vin Marty 1593. Onder stont geschreven: UL. dienst ende vrientwillige , ende on-
derteeckent, Louyse de Colligny, Maurice de Nassau, Maria de Nassau, Henry de Nassau, Louyse de Nassau. Naar copy.
XXV.
Maurits, etc.
Edele, etc.
Desen thoonder soldaet onder capt. Ghysb. van Berck heeft den landen van aenbegin
der oorloghe wel ende vromelyck gedient, zulcx, dat hy daerover byde zyne handen heeft verloren, zooals UE. by syne hier benevensgaende requeste breeder moghen ver- nemen, Ende also hy voortaen onbequam is, om op tochten ende in legers te volgen, ende hy geen middelen en heeft om hem te mogen onderhouden, zoo versoecken wy UE. hiermede ernstelyck tselve te willen insien, ende hem op een van de huysen in UL. provincie, tsy te Duurstede, ter Eem, ofte elders te bestellen, met alsulck tractement als UL. tot syn onderhout sullen nodich vinden , ende beneffens, dat andere soldaten |
|||||
|
257
|
|||||
|
daerby oirsake sal gegeven worden, om her in heur debvoir des te beter te quyten ,
sal ons tselve aengenaem wesen, ende hiermede, etc. Tot Hedel, den 16 July 1593. UE. goetwillige vrint,
Maurice de Nassau.
Opschr.; De Edele Heeren Staten van
Utrecht, etc. Naar hct origiaeel.
XXVI.
Myn Heeren. Wat hier gepasseert is, dewyle de heere Canter alhier geassisteert
heeft ter vergadering van de staten generael, zullen UwE. uytte zelve nu al verstaen hebben ende daeruyt connen spueren , hoe zyne geringe wedercompste alhier dienlyck is; daechs naer zyn vertreck hebben die gedeputeerden van de respective provincien openinge gedaen van de contributie, by heure principalen over dit loopende jaer 94 innegewillicht, bedragende tsamen over die vier provincien, zoe ordinaris als extraordi- naris xxxvm^ L van XL grooten; die van Zeelandt ende Vrieslandt zouden geerne eenighe conditien besprecken , ende zyn anders genouch conform in de somrae ende alien allegader vrydage toecomende die gedragen consenten respectivelyck by geschrifte overgeven, zal daeromme zoe lange supercedeeren van yet meer daervan te zeggen , maer zoe geringe doenlyck copie van alles oversenden, midlertyt moge Uw E. die voorsienige doen, datter soe veel gerede penninghen by den anderen gereet versamelt ende gehouden worden, als eenichsins doenlyck zal wezen, tot het furnissement vanhet extraordinaris, opdat taencompste van het nye cryschvolck gheen disordre en verryse, die van Hollant ende Vrieslant hebben alrede eene merckel. somme verschoten, gelyck Uwe E. van den heer Canter zullen connen verstaen. Die tydinge die wy hier uyt Franckryck hebben, zullen Uwe E. uyt bygaende
copie connen lesen. Onze guarnisoenen van Berghen op den Zoom, Breda, Heusden, ende anderen daer-
omtrent tzamen gebrocht, hebbende ongeveerlick tusschen die vn ende vine ruyteren ende zoe veel voetknechten, zyn met twee halve kortauwen getogen om het huis te Thournout den vyant af te nemen, maeckten hun reckeninge van voorleden Zaturdach daer te wezen, maer en hebben van hun exploict of waer sy anders getoghen moghen wezen gheen tydinge. Hier loopt spraecke, dat in Engelant eene groote verraderie ontdekt zoude wezen,
maer en hebben als noch daervan gheen scriven, twelcke verwachtende. Myn heeren , ick bidde den Almogenden Uwe E. te spaeren in voorspoedige gezondt-
heyt. Geschreven in den Hage desen xxih February 1594. UE. dienstwillige medebroeder
Floris Heerualb.
Den casteleyn tot Antwerpen, Mondragon, is aldaer overleden.
Naar het origineel.
VII. 33 |
|||||
|
258
|
|||||
|
XXVII
Myn Heeren.
Ick heb over eenighe dagen UE. geadverteert, dat myn vrouwe de princesse Doua-
giere van Orainge van meninge was, met believen van myne heeren de staten generael, voor een tyt van vier ofte vyff maenden te gaen in Vranckryck, zoe om hafir particuliere affaire, oock omme die jonghe jonckvrouwen voordochteren van myn heere den prince h. m. te insinueeren in de kennisse ende goede gracie van haere moederlicke afcompste ende bloedverwante , twelck by de heeren staten nyet onredelick bevonden wesende, is gestelt aen haere Exc. goede beliefte, mit versouck, dat haer believen soude, de saecken deser landen, zoe by zyne Maj. als andere heeren van zynen rycke nae occurentie ende gelegentheyt te favoriseeren ende recommandeeren etc,, oock had ick myn heeren ge- screven, dat tot zoodanighe voyage wel notelik dienen soude eenige vereeringe of sub- sidie extraordinaris tot vervallinge van de costen, begerende geadverteert te wezen hoe ick my daerinne soude hebben te dragen van wege Uwe E. sonder dat ick als noch eenich antwoort daerop becomen heb; ick heb gister verstaen, dat die van Hollant tzelve begroot souden hebben tot XII* L over die vier cuntribueerende provincien off in gevalle dandere daertoe nyet en zoude connen verstaen , dat zy dan al evenwel het equipollent van hoer quote in de voorsz. somme, te weeten vinm L. haere Exc. sullen presenteeren int particulier van haere provintie, waervan ick UE. heb willen advertee- ren , mit versueck, dat Uw E. believe my te adverteeren hoe ick my hierinne sal heb- ben te draghen ende dat mitten allereersten, soe haer Excell. staet maeck om binnen vi, acht ofte ten langsten X dagen te vertreckeu. Belangende tversouck van die van Bretaigne schynt dat die van Zeelant wel souden
beweecht connen worden, om heml. tassisteeren met leeninge van lc V° L dan kan nyet vernemen dat die van Hollant tot noch toe yet daer op geresolveert hebben, UE. heb ick de copie van de propositie overgesonden, ende verwachte daer op UE. believen. "Wy zyn hier alle gader ten hoochsten verblyt deur het ontset van Coeverden deur
het vertreck van den vyant, verwachten naeder bescheyt, waer hy hem begeven mach hebben of naer apparentie begeven zal; deur de dilegentie van de secretaris Leden- berch , hebbe ick die goede tydinge hier gedivulgeert wel vyff uure, voor alle anderen. Hier is zekere advertentie, dat graef Kaerel, wederom in Vranckryck getrocken is,
ende belegert heeft la Chapelle in Thyras, tselve confirmeeren de brieven van Calvart van den xxzx Aprilis, die ons noch confirmeert die Constance van zyne Maj. in tvoorge- nomen exploict UE. bekent, ende sal van deze zyde sorge gedragen worden, achtervol- gende de belofte; den heere wilt saligen. Van de reconciliatie van de hertoge van Meyne ende Guise ende of men die toelaten zal ofte niet, zoe daer diverse redenen zyn ten wederzyden , zoe zyn mede die advysen van 'sconincx raeden in dat stuck verschevden, doch was noch nyet geresolveert; den hertoch van Guise was in heftige propooste geweest met monsr. de St. Pol, gouverneur van Reyms ende eenige andere omleggende plaetzen ende zyn zoe gewassen dat den voorsz. heer Guize hem, St. Pol, doersteken heeft, in presentie van den hertoge van Meyne zynen oom ; 'teenighe ver- moeden dattet is geweest om dat St. Poll was tracteerende mitten Coninck op toverge- Ten van de steden van zyn gouvernement, waermede |
|||||
|
259
|
|||||
|
Myn heeren dezen besluytende Lidde den almogenden UE. te houden in zyn protec-
tie. Gescreven in 's Graveuhage desen x Aprilis 1594. Uwer E. dienstwillige medebroeder
Flows IIeekmalk. Opschr.: Aen myn heeren de heeren staten *s lants van Utrecht oft haer gedeputeerden. Naar het origineel.
Recept. xi May 94.
XXVIII.
Myn heeren.
Gister voor den uoen syn myn behantreyckt UE. brieven aen de staten generael, be-
langende die promte betaelinge van UE. quote zoe in de mGM als de helfte in de iirb L. die ick stracx hier overgelevert heb ende voorts daerop anders nyet geseyt dan, dat- tet geen reden wesen soude dat men Uwe E. mit alle beyde, te weten , mit bet op- brengen van haer voorsz, quote "ende betalinge van de voerluyden teffens soude be- swaeren , maer worden geordonneert, dat men den brief stellen soude in handen van den tresorier ende dat hy een sommiere staet soude dresseren van UE. consenten van bet voorleden ende desen jaere,mit tgheene daerop betaelt was of moste worden, watter verder nae volgen sal mach ick hooren. Voorts myn heeren heefl den advokaat Oldenbarnevelt my gister geseyt, dat by de
staten van Hollant seer grote clachten gedaen waeren over den predicant tot Zegvelt, die dese dagen met overmatige toeloop van volck uytten landen van Hollant gepredickt hadde; offer yet meer gedaen was en seyde hy nyet, maer begeerde dat ick UE. daervan adverteeren souden, gelyck ick by desen wel heb willen doen, Uwe E. sullen my ten besten afnemen ende doen naer sy bevinden sullen te behooren. Belangende d'aencompste van ons duytsch crychsvolck sullen UE. wel verstaen bebben, dat den tegentocht van zyn Excell. verhindert is geweest door die grote opwateren, waerdoor zyn Excell. genootsaeckt is geweest zyn byhebbende crychsvolck op de frontieren ten besten doenl. t'accommodeeren, seyndende de raetsheeren Hell ende Witte met eenighe schepen ende oock samoureusen naer Wesel, alwaer sy eyntelick gearriveert syn ende int seker bericht waeren, (zoe sy scriven uyt Wesel van den xi deser) dat omtrent nM vant voorsz. crychsvolck tot Essen aengecomen waeren ende hem daeromtrent op seeckere gelegene plaetsen beschantzt, dat se hem van den vyant versekert hebben, dat ze den overste met die reste vant cryschvolck soe te voet als te peerde binnen twee dagen als doen waeren verwachlende om voorts te trecken, ende zoe die voorsz. heeren Hell ende AVitte alien provisie totten vorderen aftocht tot Wesel by haer hadden houden wy voor seker, dat se thans al op de frontieren van Gelderlant aengecomen sullen we- zen, immers het voetvolck, zoe mogelyck die ruyter een ander pas souden nemen, al 't welck ick uwe L. tot overvloet wel aen heb willen schriven, hoewel ick anders achte dat deselve als nader geseten mogelick beter wetenschap daervan sullen hebben. Nae het bericht dat syn Excell. schynt te hebben, zoe is den vyant omtrent Coeverden wel soe sterck als men heeft laten verluyden, ende was noch den heere van Arrenberch met twee regimenten verwachtende, ick achte dat wy corts nadere tydinge daervan sullen hebben. Uyt Vranckryck is spraeck geweest, dat den Co. deurschoten was, doch is maer
33*
|
|||||
|
260
|
|||||
|
een uytsteeck geweest, want brieven van den vi deser uyt Diepen en maecken daer
geen raentie van, maer brieven van den xxix der voorleden maent uyt Paris gescreven, Louden dat den coninck twee dagen van te vooren die van de bastille gereduceert hadde met zeekere duysent croonen, zoe alle 'tprincipaelste geschut ende munitie van Paris daerop was, sulcx dat zyne maj. nu geheel Paris onder zyn obedientie he eft, van Rouaen en is noch gheen versekertheyt dat 'sconincx volck daer binnen is, hoewel men aent accoordt nyet en twvffelt. Van de gevangen die alhier is sullen Uwe E. alle gelegenheid van den heer Canter
verstaen hebben, waertoe ick my refereere, oock is by sedert ter scherper examinatie nyet geweest. Van den vyant schynt dat hy veel volck op de frontieren van Franckryck by den an-
deren heeft, oock versterckt hy hem in Brabant, ende hoewel hy die maere laet lopen van Breda, zoe is meerder apparentie dat hy yet op Bergen op den Zoom soude willen tenteeren ende schynt dat hy den xi ende XII deser eenighe van de synen om die stadt aen seker oirt te besichtigen, gehadt heeft, oock heeft hy sekere quantiteyt van crychs- volck hy den anderen in Vlaenderen, mogelick dattet anders nyet en is, dan om on- der dexel van eenighe enterprinse d'onse te diverteeren vant onseth van Coevorden , dan hoop dat op alles goet regard genomen sal Worden, de heere wilt genadelick diri- geeren , dien ick biddemyn heeren te houden in syn protectie. Gescreven met haest in den llage desen xvi Aprilis 1594. UE. dienstwillige medebroeder
Floris Heermale.
Naar het origineel.
Uyt Duytschlandt wordt gescreven dat die churfursten tot onderstant van den oor- loch tegens den Turck innegewillicht soude hebben t'onderhouden mim voetknechten ende duyzent ruyter, den tyt van een geheel jaer. Opschr.-, Aen myn heeren, heeren die staten 'slandts
van Utrecht oft haere gedeputeerden. Recp. vn Aprillis 94.
XXIX.
Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, frome, wyse ende zeer voorsienighe heeren.
Alsoe wy alhier gearriveert syn den 23 Aprillis verleden, hebben alle mogelicke deb-
voirgedaen om onze eere tot 'slants dienst te mainteneeren, ende met alle neersticheyt laeten ondersoucken wat den vyant soude moeghen willen uytrechten, daer wy niet anders en connen van vernemen f dan dat zy sterck in de garnisoenen outrent Antwer- pen zyn geweest, ende eergisteren van daer marcheerden om wederom te trecken over de Schelde in Vlaenderen , niet wetende of het eenige decimulatie mocht wezen , dan sul- len met de hulpe van Godt alle neersticheyt doen om voorder tydinghe te mogen ver- cryghen ende UE. adverteeren ; den eertshertoch verwacht dagelicx zyn groote stal- meester uyt Spaengien, men soude tot zynder compste wel eenighe breeder tydinghe moegen vernemen vant gene den vyant soude moegen vooren hebben, de cornetten ruyteren van den Bosch zyn omtrent Brussele verwachtende haere gecomraitteerden om die te convoyeeren, die men dagelicx ten Bosch voorsz. verwacht, want zy ver- tooghen zyn geweest aleer wy bier quamen. |
|||||
|
261
|
|||||
|
Den almachtighen Godt zy gelooft van de goede tydinghe die wy van zyn ExcelL
vernomen hebben , wel contrarie jegens de nieyninghe van die van den Bosch, want zy alreede over zeecker daeghen op eenen St. Jacobsdach die zy perticulierlyck heb- ben een groote processie omdroughen, meenende dat zyn Excel], omtrent Coeverden zyn gotsalich voornemen gefailleert was, welcke faute door de stercke handt Godts op haer is gevallen ende voorsz. tot haer schande gedaen. Voorder bidde UE. heeren ge- lieven te letten op myn laetste overgevenen requeste van de Wiltcamer, ligghende by "Wyck, ende metten eersten goede favorable appostilJe, verhopende dat de E. heeren met goede consideratie daerin sullen handelen, lettende niet alleen op de redelicke oorsaecke, maer oock op den goeden dienst getrouwelick den lande langen tyt ge- daen , daerin ick hope te continueeren door de gratie van Godt almachtich, die U Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, fronie, wyze ende zeer voorsienighe heeren, ge-
lieve te verleenen gotsalich ende lanchduerige regieringe met myn gantz freuntlicken gebiedenis aen UE. Te fledel desen eersten Meye 1594 stilo veteri. UE. dienstwillige frundt, dienaer des vaderlants
in als bereyt wat ick vermach, Arnholt van Gruneveix
Opschr,: Edelmogende, hoochgeleerde, frome ende
zeer voorsienighe heeren, myne heeren staten 's lants van Utrecht oft haer ge- committeerden. - ftaar het origineel. Rec. 11 May 94.
XXX.
Myn heeren. Alsoe wy maendach nae het afveerdigen van myne brieven geadver-
teert worden dat het Engelsch guarnisoen van Ostende zeekere schansse omtrent andere half myll van de stadt gelegen den vyant afgenomen, ende wel vi of Til" Yan de zynen zoe gevangen als doot geschJagen hadden, schreef ick tzelfde by een post dato aen de secretaris Ledenberch, ten eynde hy UE. tselfde aendienen soude, oick dat haer maj. belieft hadden te commandeeren dat zeker getal van cryschvolck uyt Ostende hem ver- vougen zoude in ons leger omtrent Coeverden , om de landen tassisteeren int voorgeno- men ontseth van die forteresse, etc., ende zoe ick nyet en twyffel of den voorsz. Ledenberch zal UE. tzelve medegedeelt hebben, achte nodeloos sulex hier te repetee- ren. Zedert zyn hier gecommen drye ambassadeurs uyt Bretaigne , waervan eene is een Chevalier van de ordre van St. Michiel, comende stracx uyt Engelandt, alwaer sy aen hare Maj. versocht hadden assistentie tegens dc Spaengaerden, die in hun provincien al te zeer prospereren, wat zy aldaer geobtineert hebben mogen wy hooren, oock wat zy hier versoucken sullen, waervan ick UE. sal adverteeren ; zedert myne laetsten scri- ven en is hier nyet gecomen , weerdich om 'tpampier mede te vullen. Onze gedepu- teerden die omtrent half Mey naer Denemarcken gaen zouden (gelyck myne heeren van den heere Canter verstaen sullen hebben) beginnen hem totte reyse gereet te maecken , gelyck mede doet myne vrouwe de princesse douagiere van Oraigne, om oick eens gins ende weder in Vranckryck te reysen ende naer haer eygen affaires uit te sien . gelyck haer Excell. tselve den staten generael aengedient heeft, ende oorlof daertoe gesocht; myne heeren connen van hun zelven genoch verstaen, dat sulcken voyage ionder cost nyet en can geschieden, achten dat die staten van Holiandt dezelve by |
|||||
|
262
|
|||||
|
voorslach op deze hare vergaderinge begrooten zullen; zoe geringe tselfde tmynder ken-
nisse commen sal, sal ick nyet laten UE. daervan tadverteeren om haer goede geliefte daerop te verstaen , ende hiermede dese besluvtende Myn heeren , ick bidde den Almogenden Uwe E. te houden in syne heylige be-
hoede. Datum 'sGravenhage dezen nix Mey 1594. Uwer E. dienstwillige medebroeder
Floris Heermale.
Naar hct origineei.
XXXI.
Myn heeren. Huyden hebben die gedeputeerden van Bretaigne audientie gehadt
ende oeck hun propositie gedaen , oock ten bywezen van den heere ambassadeur Bu- zanval, hestaende principalick mit vertboonen van den soberen staet haerL provincie voor 'tmeerendeel by den vyant geoccupeert, t'ander was versoeck van assistentie ende leeninge van seeckere somme van gereede gelden , ende alzoe zy versocht zyn geweest hun versouck by geschrifte over te geven , sal ick, zulcx gedaen zynde, Uwe E. copie daervan senden. Gister zyn brieven gecoraraen van den raedt van staten beneffens zyn Excell., inhoudende in effect tgheen UE. uytten bygaenden brief van den heer Foeck aen my geschreven, zullen connen verstaen, uytgesondert alleenlick d'eendrachtelicke resolutie die by den onsen genomen was, in wat manieren zy zouden procedeeren , twelck myn heeren wel connen verstaen, nyet behoorlick is de penne te betrou- wen off anderssints te divulgeeren, maer wel den heere te bidden dat zyn Godlicke wille zy alles ten beste te dirigeren; van hier zal nyet versuympt worden dat de saecke eenichsins sal mogen advancheeren. Huyden syn brieven gecomen van mons. Calvart van den xvi van de voorleden maent uyt Paris, sonderlinge anders nyet mede- brengende, dan continuatie van zyne maj. prosperiteyt, ende datter noch alle daghen commen verscheyde gesanten van steden ende provincien, die hem hegeven onder syne gehoorsaemheyt, scryft mede, dat zyne maj. nyet recht wel te passe en was, dat die medicynen raeden, dat zyne maj. een diete te doen van twee ofte drye weecken , ende zoe lange te vertrecken uyt alle besoignes , maer dat zyne maj. tot tzelfde zeer qualick wilde verstaen, overmitsjdie menichfuldicheyt van de affairen van grooter importantie, die hem dagelicx van alien oirte overquamen , scryft noch, dat zyne maj. al even constant blyft by het voorgenomen exploict, etc., Godt geve dat alles ten besten mach comen, ende wil Myn heeren houden in zyn heylige hoede. Datum in 'sGravenhage desen v Mey 1594.
UE. dienstwillige medebroeder
Floris Heermale. Naar het origineei.
XXXII.
Myn Heeren.
Zedert het vertreck van den raet van staten ende het crychsvolck uyt dese quartie-
ren, hehben wy hier sonderlinge nyet gebesoigneert, die van den raede wesende tot |
|||||
|
263
|
|||||
|
Aenholt by zyneExcell. hebben hier geadverteert, dat het nyeuwe aengecomene duytsch
crychsvolck gemonstert was II" v« xcu coppen , voetknechten , ende over die nG IXX ruyter, datter dagelicx iioch aenquamen, dattet zeer goet volck was, achte dat den commissaris Sloot Uwe E. alles pertinentelick geadverteert sal hebben; zyn Excell. scryft, dat hy mit allet cryschvolck aldaer wesende om gebruyckt te worden voor Coevorden, den laetsten Aprilis stilo novo meende (mit Gods hulpe) te weezen tot Zwolle, van gelycke scbryft mede graef Willem uyt Vrieslandt, zulcx dat men nu van dage tot dage naeder tydinge zal hooren van bet voorgenomen exploict, ende wat ten wederzyden aengewendt ende geexecuteerdt zal worden, oock of den vyant den onsen sal hebben te verwachten ende hongersnoot connen verdueren , ende alsoe UE, naeder als wy by die quartieren gelegen zyn, zullen dezelve aldaer die gelegentheyt van alles eer ende best verstaen. Uyt Vranckryck verstaen wy int generael, dat die zaecken voor den coninck zeer wel gaen , ende schynt, dat zyne maj. met die van Lorraine tractee- rende is, mit boope van accoordt, zoe hem], zeer wel gepresenteert wordt, zyne maj. weet waerom ; het parlement van Normandien is wederom tot Rouan gecommen, ge- lyck UE. uyt bygaende copie sullen connen verstaea. Die besoignes alhier vallen sober, oick beginnen de staten van Hollant huyden int particulier te vergaderen, achte dattet meeste is om gelt te furneren, waervan wy verstaen dat de vyant zeer qualick versien is, hy heeft zekere rujteren verdeylt binnen Herenthals, Turnbout ende Leeuwen, hun nyeuwen gouverneur Ernestus vindt hem zeer perplex als men seyt ende oock wel te geloven is, tis te verhoopen , dat men corts wat nyeus zal hooren, twelck den heere ons wil gunnen tzynder glorie ende UE. myn heeren houden in zyn heylich be- hoede. Datum 's Gravenhage dezen 11 Mey 1594. UE. dienstwillige medebroeder
Floris Heermale.
Opschr.: Aen myn heeren heeren staten van
Utrecht of haere gedeputeerden. Naar bet origineel.
Uecep. xxiu April A0. 1594.
xxxm.
Myn heeren.
Naer inhoudt des lesten scriven van den beere Caron uyt Engdandt van den XT July
stilo veteri, schynt, dat hare maj. nader overgeleyt hebbende d'importantie der saec- ken van Bretaigne ende tot wat eynde de Spaengaert souckt hem aldaer meester te maecken, ende die havenen van Blavet ende Brest is fortificerende, nu met ernst was delibererende, om derzelver voornemen in alle manieren te verhynderen ende tot dyen eynde naer Bretaigne te schicken, acht duyzent soldaten van bare natie, te weten ym ye om te velde gebruyct te worden onder bet gebied van de grave van Essex ende nm vG op XX schepen van oorloghe oock onder het personneelick gebiedt van deo grooten admirael van Engelandt, ende noch daerby voegen zekere andere schepen voor- sien mit vivres, amunitie ende andere bebouften ter oorloge voor den tyt van drye maenden, ende de staten generael te versoucken dat ze daerby van de heuren souden willen voeghen thien schepen van oorloghe, wel bemant ende voorsien van alle be- houften voor gelycke tyt van drye maenden, ende bovendien noch vivres voor II* man ende xxh pont cruyt, waerinne schynt, dat hare maj. (ingevalle als voren) wel be- |
|||||
|
264
|
||||||
|
trout j dat by de heeren staten generael gheen zwaericheyt en soude behoren gemaeckt
te worden , nyet ten respecte van eenige voorgaende accoorden ofte beloften by ons den coninck van Vranckryck gedaen, maer alleen om haer maj. wille ende dat deze entreprinse van haer zoude spruyten, ende omdat wy daennede aen alle de werelt soude bethoonen, dat tusschen haere maj. ende ons een zoo goet ende vast verbont is, dat wy in alien entreprisen van importantie onderlinge den anderen trouwelick willen seconderen, oick scbynt het wel uyt het voorsz. schriven van Caron , dat hare maj. van meninge zoude wezen tvoorsz. exploict subyts ende zeer corts aen te van- gen , etc.; ende alzoe den heere Bodley voor eergister alhier ter vergaderinge erschy- nende, genouch tzelfde in effect aengedient heeft, is hier preparatoiie geresolveert ende geschreven aen de respective collegien van de admiraliteyt zoo in Hollandt als in Zeelandt, dat se in der yle zoude dresseren een pertinente lyste van alle die oor- lochschepen onder bun respective bedryff wezende , ende van de qualiteyt derselver oock waer die jegenwoordich zyn ende onder heml. collegialiter een ygelyck int zyne adviseeren, wat ende hoedanige scbepen men tot dit exploict alderbequaemste zoude mogen imployeeren ende dat ze tegens zaterdach eerstcomende deselve lyste met hun advis deur eenighe uytten heure bier soude senden, om op all.es nader te communi- ceeren; of nu hare maj. deze hare deliberate besluyten ende ten effecte sal brengen, schynt noch onseker te wezen en vant geen wy daervan vorder zullen vernemen ende oock hier gedaen zal worden, zal ick (wil Godt) UE. adverteeren, dyen ick thans wel mach verzeeckeren dat deze zaecke (als streckende tot grondige destructie ofte conser- vatie van de zeeveylinge et per consequens der geheele negotiatie dezer landen) hier ten hoogsten gepondereert ende ter herten genomen wordt. Voorts myne heeren hebben onze gedeputeerden nae Denemarcken uyt Coppenhagen
geschreven , dat zyl. den vi July by zyne maj. goede audientie gehadt hadden ende na alle apparentie zeer corts een favorabel antwoort waren verwachtende, dat zy den TX by zyne maj. te bancquet zeer vriendelyck ende mit coninckl. magnificentie getrac- teert waren geweest, dat de gedeputeerden van den ertzhertoch Ernestus daer noch nyet en waren erschenen , ende nu verstaen wy int zeker, dat dvoorsz. onze gedepu- teerden van daer wedergekeert ende lot Groningen by zyn Excell. aengecomen zouden zyn, wat zy medebrengen mogen wy verwachten. Van Duynckerken zyn wy int zeker geadverteert, dat wesende hun gouverneur mit
zyn huysvrouw tot Nyeupoort ter feeste, het spaensch garnisoen ende het scheeps- volck aldaer gemutineert synde ende alle hunne overicheyt uytgejaecht oock den heere van Wackene; doccasie van desen wordt waergenomen omme te syen off men hieron- der yet goets soude connen gedoen. flier is goetgevonden vernyeuwinge te doen van de publicatie vant placcaet opt stuck van de navigatie, en wordden tot dyen eynde eenige exemplaria van dyen aen UE. gesonden, als dezelve uytte bygaende brieven zul- len connen vernemen. Uyt Vranckryck verstaen wy dat den coninck noch voor Laon leyt, ende voor de-
zen tyt anders sonderling nyet hebbende, zal nae myn gebiedenisse desen besluyten ende U Myn heeren, den Almachtigen bevelen. Uyt 'sGravechage desen 11 Augusty 1594.
UE. dienstwillige medebroeder
Fioris Ueekiule. Naar het originccl.
|
||||||
|
>
|
||||||
|
265
XXXIV. Myn heeren, huyden hebben die van den raedt van staten met zyn Excell. in cora-
municatie geweest, op eenige voirder exploicten van oorloghe, die men nocb in dit saisoen met hope van vruchten zouden mogen voornemen , waertoe zyne Excell. ver- claerde willich te syn, mits dat men hem die middelen daertoe nodich, wiste te furne- ren , van alle *t welk dezen morgen rapport gedaen wesende in de vergaderinge van de generale staten, ende overgeslagen wesende de resterende penn. onder de respective provincien van hun gedragen cousenten over dat lopende 1594, souden verhoopen, dat die ten naesten by daertoe bestant sullen wesen, ingevalle men soude willen verstaen daertoe mede te laelen employeren die tweemael hondert duysent gulden tot adsistentie van zyne Maj. van Vranckryck belooft, waertoe schynen die andere provincien genouch geinclineert te syn, jae eenige gantsch genegen , overmits die cleyne apparentie, die er is, dat van den aenslach van zyne Maj. voor ditjaer yet vallen sal, aengemerct syne Maj. over lang geadverteert wesende van Jiet overgeven van Groeningen ende genoch verwitticht, dattet crychsvolck 't synder assist, gedestineert, genouch daertoe gereedt ge- houden worde, ende becosticht uytte penn. daertoe gedestineert, noyt eyt tot noch toe daer op heeft laete,n weeten of doen rescribeeren etc. ; ende hoe wel ick ten hoochsten versocht ben geweest omme uytten naeme van UE. mede daerinne te willen consentee- ren, te weeten, dat die voorsz. n°« L tot secours van Vranckryck gedestineert, tottet voorsz. nye aen te vangen binnenlantsche exploict soude mogen geemployeert worden, zoe en heb ick dat nochtans over my nyet willen nemen , maer verclaert, dat ick Uwe E. terstont daervan soude adverteeren ende verhoopte binnen drey ofte vier daegen ten langsten antwoordt te becomen, ende hoe wel noch de heren generale staten noch raet van staet, aen soe weynich uytstels 't beste benuegen nyet en hadden, zoe en heb ick nochtans van de consenten by UE. elders gedestineert nyet begeren te veranderen, son- der UE. last ende bevelen, hoewel ick 't anders nyet ongeraden vinden soude, te meer, zoe 'tmogelick tot naerder bevrydinge van onsen quartieren zoude tendeeren be- geerende daeromme, dat UE. believe my van haere goede meninge in desen quam citissime te willen adverteeren deur brenger deses , specialicken daertoe afgeveerdicht. Voorts myn heeren, sal UE. believen ordre te stellen dat alle die penn., noch restee-
rende te betalen van UE. gedragen consenten, opt spoedichste gefurneert worden twelck ick UE. ten hoochsten wil recommandeeren. Zyn Excel], is gisteren heel qualick gedisponneert geweest van seecker campernouillien
die hy gegeten hadde ende die de beste nyet en waeren, sulcx dat hem het ligchaem begon te swellen, dat, ten ware hy die nyet overgegeven hadde, by toedoen van medicyn, neyt sonder peryckel ware geweest ende heeft duer die ongesteltenisse een coortse van XV ueren gehadt, doch huyden gepurgeert zynde, gevoelt hem zyn Excell. tamelicken wel, Godt wil denselven bewaeren , en U Myn heeren houden in syn heilich bchoede. Geschreven 'sGravenhage desen xxm
September 1594. UE. dienstwillige medebroeder
Floris Heermale. Opschr.: Aen myn heeren, myn heeren die staten van
Utrecht offhaeren gedeputeerden tot Utrecht. Naar het origineel.
Rec. xvi Septr. 94.
VII. 34 |
||||
|
266
|
|||||
|
XXXV.
Myn heere, gister nae de noene hebbe ick ontfangen Uwer Ed. schryvens ran den
xxil dezes, stilo novo, met de ingelacbte tydinge uyt Brabant, die Godt geve dat waer moeten zyn ; de predikanten die UE. meynt van hier aldaer gezien te hebben , en hebbe ick van hier noyt gemist, en can oock nyet vernemen dat ze van hier ge- weest zyn, sulcx dat ick myn laet duncken, dat UE. haers gelycken maer nyet de- zelfde gesien heeft; 't advys van UE. ende goede vrunden aengaende de nyeuwe pre- dicanten vinde ick zeer goet, ende zal daeromme besien hoe dzelve gevolcht sal willen worden, dan men verlangt wel te weeten, hoe de aencompste van deselve predicanten aldaer geinterpreteert ende sunderlinge by Uytenbogaert ende Helmichius geduydt worde, indien 'tmogelick is, daer yet van te verstaen, so sal UE. believen myn een weynich mede te deylen. Zyn Excell. is een dach ofte twee lot Bheenen ge- weest, ende wy en hebben nocb geen tydinge van zyn vertrecken, ick seynde UE. beneffens desen copie van de bescryvinge, die dynsdach toecomende dienen sal, opt v point, van dewelcke UE, met goede vrunden dan believen sal te adviseeren; 't concept UE. bekent achte ick, dat met den heer van Zuylen (die reeckeninge maeckt binnen een dach off twee daer te wezen) volgen sal; voorts myn heer, vallen hier grote mis- verstanden opt ontfangen ende uytgeven van de Henricus nobel, sunderlinge dien tot Culenburch geschlagen, gelyck UE. uyt 't schryvens van die van Amersfoort hier by- gevoucht, oock sal connen mercken, sal UE. daerom believen, ons een weynich dien- aengaende te adviseeren ; vele van myn heeren souden oock wel geerne eens weten , hoeveele die generaliteyt belooft heeft te subvenieeren tot de dikagie tusschen Maes en Wael, daert water van Culenborch ontfanger of is, ende uyt wat comptoir die penningen betaelt sullen worden, ingevalle het UE. gelegen ware ons een weynich daervan te adverteeren. Hiermede myn heeren deze besluytende, bidde Godt ahnachtich UE, te spaeren lange welvaerende in voorspoet. Met haest, Utrecht desen xviOctobris 94 UE. dienstwillige,
GlLLES VAN LEDENBERCH.
Naar het origineel.
XXXVI.
Myn heer. Ick hebbe ten deele aen moil's. Anthonis van Cuyck geschreven, tgene
ick thans te schryven hebbe , sedert dat ick ontfangen hebbe UE. missive van den 24 deses, stilo novo, ende is alhier nyet voorgevallen, weerdich om te schryven. Doctor Junius is hier eenighe daghen geweest omme te concileeren de opinien van
seeckere predicanten alhier, nyet eens wesende in 't stuck van de predestinatie, maer heeft, naer ick verstaen kan, voor als noch qualick vallen. Hier is desen avont door gepasseert eenen ruyter van de compagnie van Wermelo,
met brieven aen mons. Barnevelt, inhoudende de wedercompste van onse ruyterye over Duytschlant (soe hy my seyde). Ick hebbe hem met een schuyte doen accommoderen op Leyden, omme ylents voort te moghen comen. Indien daer iet seeckers is, twelck men weten roach, 't zal UE. believen ons tselve mede te deelen. |
|||||
|
267
Belangende de decharge van de xix^ xv L. xix sc. vi d. zyne Excell. by de generate
staten toegeleyt, achte ick dat in sulcker forme, als ick uyt de copie gesien hebbe gestelt is, uyt oorsaecke dat tgeen zyn G. graef Willem toegeleyt is by die van Vries- lant alleen betaelt sal worden, ende dewyle den ontfanger generael in 'teynde van de selve decharge bekent, de voorn. xix« etc., L. ontfangen te hebben in minderinge van onse extraordinaris contributien , zoe dunckt royn, dat wy deselve desemael wel soe moghen aennemen, etc. Geschreven tUtrecht den xvi Nov. 1594.
UE. dienstwillige,
GlU.ES VAN LeDENBERCH.
Opschr.: Aen mynheer, etc., Floris Heermale, etc. te 'sHage. Naar het orjgjnecjg
Rec. 28 Nov. stilo novo 94.
XXXVII.
Edele Erentfeste, hoochgeleerde, zeer wyze ende voorsienige heeren.
Wy hebben achtervolgende uwer E. missive van den xv deses lopende'maents Novem-
ber, op huyden ons vervoucht by den heere advocaet Oldenbarnevelt, ende uyt den- selven verstaen datter we! eenige boucken, stucken ende pampieren, concerneerende die van Utrecht onder die heeren van Hollant soude berusten, maer dat deselve zeer oudt zoude wezen, ende qualicken geconserveert jegens die vochticheyt ende an- dere ongevallen die de plaetzen subject syn geweest, daer de voorsz. brieven ende stucken waeren gedeponeert, ende schynt dat over het vereysschen van de restitutie van dyen apparentel. niet vruchtbaerlicke en zoude cunuen worden gedisponeert, anders als op eene vergaderinge van de heeren staten van Hollant die men verstaet te zullen wezen jegens huyden over veerthien dagen, niettemin zoe wy int particulier zoude be- geeren te versoucken die handtvesten van Bisschop Guido, beroerende des Bisschops taefelgoederen in Segvelderbrouck, dat tot d'exhibitie, ofte van copie, ofte van extract van dyen, egeene swaericheyt en zal worden gemaeckt zoe verre dezelve alhier zal we- sen te vynden. Voorts heeft ons den voorsz. heeren advocaat aengesprocken beroerende de saecke
van Goylandt, ende aangeseyt als dat de heeren van Hollant van meeninge waeren aen heure syde te committeeren, eenen uyt heur L collegie ofte van den gecommitteerden raeden van dyen , een uyt den hove provinciael van Hollant, nomineerende daertoe de raetsheer Leeuwen ende een uyt de camere van reeckeninge van Hollandt, noemende Paulus van Loo geassisteert met Mr. Symon van Veen, advocaet alhier, omme met al- sulcke persoonen als Uwer E. sal believen van heur E. zyde te committeeren, vruntlick te procedeeren tot vernieuwinge van de oude limiten tusschen de landen van Hollandt ende Utrecht eertyts geleydt, ende soe wy verhopen, dat daerdeur veele zwaricheyden ende inconvenienten zullen mogen worden verhoedt, zoe hebben wy aengenomen tgeene voorsz. is uwer UE. aen te dienen, niet twyffelende of dezelve en zullen niet naelaeten hun in alle redelicheyt te laten vynden. Item op huyden zyn in de vergaderinge van de heeren staten generael gelezen ge-
weest, de commissie van den comiick van Vranckryck op den heeren ducq de Bouillon beroerende den oorloge jegens den coninck van Hispanien, mitsgaders een missive van 34*
|
||||
|
268
|
|||||
|
denzelven hertoge, daerby onder anderen gescreven werdt, met wat courage dzaecke
van den voorsz. oorloge aengenomen is, dan alzoo denzelven heere hertoge doleert dat ons volck int getal zeer zwak is, ende verre nae by niet en respondeert op die nom- bre zyne maj. van Vranckryck toegeseydt, zoe wordt versocht dat die vendelen vant voorsz. volck compleet mocht worden gemaect, ende dat men de voorn. soldaeten ter distributie van de pagador generael, mitsgaders den soldaeten als noch tot egheene particuliere repartitie staende tot negentbien vendelen toe, nocb een maent soldye op die nieuwe aenstaende consenten zoude bebben te bestellen, ende dat den ontfanger Doublet soude worden geauthoriseert omme dselve penn, op credit telicbten, ende al- hoewel wy nae onze opinie verstonden redelyck te zyn, dat men de maj. van Vranck- ryck soude behoiren te presteren tgetal van soldaten zyn maj. toegeseyt, dat myn E. beeren beur vendelen wapenen belaelende nae vermogen heur leste monsterrolle , ende dat Uwer E. in regardt vant consent, beroerende de verstreckiuge van eene maents soldye bun apparentel. in alle billicheyt gevouchlicke zuJlen laeten vynden , zoo en hebben wy nocbtans niet begeert daerinne te consenteeren , dan hebben aenge- nomen tselve Uwer E. aen te dienen, ende bet antwoort van deselve Uwer E. binnen corte daghen wederomrae inne te brengen ; ende geconsidereert dat het voorsz. oor- loge van den coninck van Vranckryck, het oorloge van desen landen diverteert, zoe zal UE. believen de voorsz. saecke te bouden in favorable recommandatie, daerinne ons bedunckens, des te min swaricheyts is te maecken , deur dyen 'tversocbte consent streckende is in verminderinge van de aenstaende consenten, bedraegende ordinarie llCSI L. ter maendt, nocb ix,J!tt L. ende vua L. extraordinarie eens, ende noch by raeminge iicm L. tot secours van Vranckryck, dan overmits dvoirs. saecke, te weeten van de voorsz. propositie alhier voor alsnoch niet finalick afgehandelt en is, zoe en cunnen wy oick voor alsnoch daervan niet absolutelick scryven, ende begeerende dat Uwer E. be- lieve opt spoedelicxt ons van haere goede meeninge tadverteeren, bidden wy Edele, Erentfeste, vrome, hoochgeieerde, zeer wyze ende voorsienighe heeren, on-
zen heere almachtich, Uwer E. te conserveeren in voorspoedige regieringe, ons aen deselve. seer dienstelyck recommandeerende. Wt 's Gravenhage den xvnt November xvc vier ende tnegentich. Uwer E. dienstwillige Floris Heermale,
F. VAN ZlJTXLEN VAN NlEVELT ,
Anthonis van Kuyck.
Opschr,: Edele, Erentfesten, hoochgelecrden, zeer ende voorsienige heeren staten 'slants van Utrecht ofte heure E. gedeputeerde tot Utrecht. Naar het origineel. XXXVIII.
Myn heer, hebbende UE. schryven by brenger dezer, Aert Hellingh, ontfangen, hebbe
ick niet willen naelaeten UE. voor antwoorde te adverteeren, dat den vyant syn leger noch tot Turnhoudt heeft leggende, starck soe syne Excell. van alle oorden geadver- teert is, van omtrent vier duyzent mannen soo te peerde als te voete, gelyck oock die gealtereerde Italianen noch tot Sprang zyn leggende, ende hebbende zeeckeren Italiaenschen graef, die aldaer tot diversche reysen geweest was, orarae het tot accoort te bewegen, over drie oft vier dagen in arreste gestelt, die alsnoch in bewaeringe |
|||||
|
2GS
|
|||||
|
■wort gehouden, hebbende voorts den secretaris van denzelven grave voor de leste
reyse naer Bruessel gesonden , omme finalick metten eertzhertoghe af te handelen ende eenige heeren tot heurer verseeckeringe te voorderen, te weelen, een uyt dese landen ende eenen Spaenjaert, hebbende daertoe genomineert don Diego Pimentel, don Juan deMendosa, de grave van Bossu ende de heere van Barbancon, omme daeruyt de voorsz. twee ostagiers genomen te worden, totdat ze betaelt souden wezen ende heur passeporten hebben, want het alreede soeverre gecomen is, dat ze niet en schynen meer te bewegen te sullen wezen, omme den coninck meer te dienen; de Iersche ende Schotse geadsisteert hebbende int overleveren van de Deventer schantze voor Zutphen ende Gelder hadden heur pardon versocht, twelck bun by de heeren generaele staten is vergunt ende toegesonden. Voorts is xyne Excell. in deze quartieren aerbeydende , omme het ys te doen breecken, dwelcke van Dordrecht af tot over Thiel gebyt wordt, dwelcke is tzelve daervan ick LIE, jegenswoordelick zoude connen adverteeren, hier naer eenige anderc tydingen hebbende, sullen seer gaerne UE. daeraf verwittighen, my , hiermede sluytende, UE. gebiedende, etc. Wt Gorichem den ix January 1595. UE. dienstwillige vrunt,
JOHAN MtLANDER.
Naar copy.
XXXIX.
Myn heeren, huyden is Gerardt ter Stege hier gecomen mitten gelde in UE. brief
gespecificeert , hebbe hem geaddresseert achtervolgende UE. scriven ten besten my doenlick is geweest, my refererende tot zyn rapport, ende zoe hy deze nanoen de voorsz. penn. tot 12114 L. 11 sch. ten comptoire van den ontfanger generael Philips Dou- blet, ende deur zyn bevel aen zynen neve principael clercq; vant voorsz. comptoir onder deszelfs recepisse aengetelt heeft, ende die decharge ten alder geringste nyet voor maanendach nae den noen gedepecheert soude connen worden, zoe ende heeft hem niet te rade gedocbt daernae langer te vertoeven maer my onder te laeten de voorsz. recepisse, omme achtervolgende den inhoude van dien, de decharge te doen depecheren, gelyck ick aengenomen heb , ende mit Godes hulpe zal doen effectueerefn mitten aldereersten. Voorts soe heeft den ontfanger generael voorsz., swaricheyt gemaeckt opt inhouden
van den hondersten penn. , aengemerckt hy gehouden is, daervan te reeckenen, over- mits die penn. aen zyn handen getelt worden, om de soldaten daermede te^doen be- talen, gelijck de voorsz. ter Stege nader zal connen verclaeren. T'inneneemen vant casteel te Hoey houden wy hier voor seker ende van de stadt en
hebben wy noch. gheen nader tydinghe. Dat zynExcell. van Bouillon elf compaignien ruyteren van den viant gestagen heeft ,
zullen UE. uyt bygaende copie connen verstaen , wy verstaen oock dat den viant hem daernae is comen presenteren bj Chauvanchy int landt van Luxemburch, ende heeft bylmbuschade gevangen de ritmren. Smeltzinck ende Cantelaer, ende den capt. Boetze- laer. Den heere graef Philips van Nassau is wonderbaerlick ontkomen ende verlost deur zyn page ende zekere ruyteren, hebbende daer den hoet ende mantel moeten verlaten ; men verwacht int leger van zyn Excell. meer volcx die hem in twee gedeelt heeft omme te beletten alle surprise van den vyant, want een deel by Chauvanchy |
|||||
|
270
|
|||||
|
blyft, ende dander (waeronder zyn G. van Nassau is) by la Fere; ick zoude van deze
leste nyemaere mede copie gesonden hebben, maer waeren uyt het comptoir gedraegen, zal die mitten iersten senden, ende lhans anders nyet hebbende, weerdich om te schryven , zal U Myn heeren, hiermede den almogende beveelen. Uyt 's Graventage desen si Fe-
bruary 1595. * ^E* dienstwillige medebroeder, Floris Heermale.
Naar het origineel.
Hyerby gaen noch twee brieven van de heeren generaele staten, d'eene concernee-
rende de noodinghe ter bruyloftsfeeste van de heere grave van Solms mit jouffrouwe Sabine van Egmont, ende beneffens d'andere wordt gesonden een project van seecker placcaet, belangende de studenten ende jesuiten, oock den reysende man op neutrale plaetsen'ende elders; UE. zal believen tzelve t'examineeren ende my t'adverteeren van haer goede meeninge ende hoe ick my daerinne sal bebben te dragen, XL.
Myn heer. Ick seynde UE. beneffens desen de deductie by den beer van Braecke!,
in plaetse van reeckeninge doen overleveren met de verificatien, sulcx by die daerby doen vougen heeft, UE, versouckende , die (gelyck eenighe van myn beeren gedaen hebben) eens te visiteeren, om daernaer met dies te meerderen verstande opt vordere te mogen delibereren ende adviseren, daerby bebbe ick voor UE. gevoucbt een exem- plaar van het eerste deel van de chronyque van Peter Bor. De heer Nyvelt is gisteren alhier in de vergaderinge gecoinen, heeft overgelevert de stucken hem medegegeven, daeraen noch enighe ontbreccken , die wy mitten eersten verwachten. De ordinaris scbipper heeft myn oeck behandigt UE. missive van den xxvm deses, stilo novo, sal volgende UE. begeerte myner heeren meyninge verstaen ende UE. daervan adverteren. Belangende de schade by de wateren gedaen, en can ick noch niet perfectelick infor- meren, alsoe de geinundeerde landen noch onder water staen ende een ygelyck besich is hem'daervan t'ontlasten, sulcx dat de doleancien ende informatien nyet en comen. By provisie seynde ick UE. copie van de requeste by de veengenooten van de Renen- sche veenen gepresenteert, daerwt UE. de beginselen sal cunnen verstaen. Door de inbreuck by Langerac syn alle de landen beneden Montfoort aen d'een syde van der Tsele tot voor de stadt onder water; 'tlant van Vyanen heeft geen schade geleden, soe het water aen den diefdyck gesteyt is. De reste sal ick, vermits haeste van den schipper, reserveren tot den naesten ende middeler tyt UE. Myn heer, etc. Met haest t'Utrecht den xx Marty 1595.
UE. dienstwillige
Gums van Ledenberch.
Opschr.: Aen mvn heere, etc., Floris Heermale,
gecommitt., etc., in 's Hage. Naar het origineel.
Rec. ult. Marly stylo novo 1595.
|
|||||
|
271
|
||||||||
|
XLI.
Monsieur le secretaire, tsedert myne leste syn wy op ten xvih dezer binnen Does-
Lurch gecommen ende geadverteert, dat zyn Excell. met het leger was coiumen logee- ren tot Borch, een myle boven Deudecom, een plaetse van nature beqnaem om in verseckertheyt te raogen blyven, men kan van hier deur d'ouden Yssel de vivres te water daer ter plaetse brengen, daerover men ten deele doende is, syn Excell. hadde thien stucken van batterye tot Sutphen doen brengen, die metten ponten herwaerts sullen worden gebrocht, ende zes halve canons mede gecomen, die noch int leger syn, neffens eenige veltstucken van hier doen haelen; men seyt dat den vyant vry wat sterck is, ende tot Wynterswyck gelogeert is soe men seyt, ende soe men hadde blyven leggen ten minste de victaille naer ons leger gecoupeert hebben, doch hadde hy eenige weynige dagen later gecommen , soude sonder twyffel de stadt geimporteert hebben; zyn Excell. ende wy van gelycken hebben myne heeren generaele staeten gead- verteert, van wien wy alle ure wederom antwoordt zyn verwachtende, ende sien wat men beste doen zal; tretardeeren van 'tinbrengen van de consenten van eenige pro- vincien heeft veroorsaeckt men soe laet te velde is gecommen, ende in dusdanige in- convenienten geraden, die doch noch sulcx niet en syn oft sullen metter hulp van Godt almachtich cunnen gedresseert worden, die ick bidde UL. te willen spaeren in een lanchduerich gesoodt leven, met myn gebiedenisse aen alle myne E. heeren ende UL, selve. Geschreven binnen Doesburch den xx July 1595. Stilo veteri. Onderstont UL. gantzwillige goede vrunt ende was onderteeckent A. Foeck.
Naar copy.
Post datum. Hebben schryvens uyt het leger gecregen als dat het leyt tot Selwolden
ende Borge in goede ordre ende verseeckertheyt, ende bequaem om te water ende te lande te victailleren, den viant leyt tot Rhee omtrent twee mylen van onze leger, zoe men seydt, daer zyn van hier desen dach in ons leger noch gesonden zes veltstuc- ken , waermede neffens d'andere sy genouch versien sullen wezen, Dezen naemiddach syn alhier noch innegecommen vyff zeeuse comp., die op morgen mede nae't leger sullen marcheeren, daer zyn veel geintercipieerde brieven van Montdragon, graeff Harman ende anderen van den 26 dezer aen Fuentes ende den raedt tot Brussel gescre- ven, daerinne zy discoureren van de saecke van Groll ende schynt oock groot gebreck aen gelt hebben, ende dat Montdragon met de spanjaerts wederom over den Rhyn wil trecken, ende en hebben noch soeveel niet gewonnen als sy wel meenden, zoesoramige selve discoureren. Datum xx July tegens den avont. XLII.
Myn heeren. Dwer E. brieven van den 1 Aprillis, stilo novo, hebbe ick gisteren
avont ontfangen met de Ceulsche tydingen, wat uytcompste Godt almachtich van het belegh van la Fere verleenen sal, mogen wy verwachten ende Godt bidden alles te schicken tsynder glorie ende onser salicheyt, hoe d'antwoorde den ambassadeur Bodley te geven hem smaecken sal, verlangt myn wel te verstaen, de naerder antwoorde nopende het overseynden van onse geprepareerde reeckeningen sal ick verwachten; be- |
||||||||
|
272
|
||||||
|
-
|
||||||
|
langende de vier duysent lie lxxiih L. gedestineert tot betaelinge van de ongerepar-
tieerde soldaeten, etc., hebbe ick myn E. heeren geliefte gevraecht, ende en wordt by dselve geen swaricheyt gemaeckt in mindering van de lopende consenten aen de voer- luyden te betaelen die somme van imn L. sonder daermede eenige repartitie vorder te agnosceren dan lestemael staetsgewyse geresolveert is, ende daervan de resolutien on- der UE. berusten. Beneffens desen seynde ick UE. twee missiven ende eene remon- strantie alhier by die van Vrieslandt gesondeif, aengaende de saecken van David van Goorle. UE. sullen deselve believen te visiteren ende mede op de replycke wat te dencken, myns bedunckens en dient daer nyet geheel op geswegen. De voorsz. mis- siven ende remonstrantie, alsoe ick §een dubbelt noch copie daervan en hebbe, sullen UE. believen myn weder te seynden; brenger deses wordt afgesonden met een brief aen Trillo, om te seynden syne reeckeningen van den schoutampte van de jaeren 87 ende 88. De beer van Suylen beeft tot die tyt gereckent ende soude syne resteerende geerne voort afdoen, sulex dat wy de reckeningen van Trillo nu dienen te hebben , hoewel ick gelove, dat men hem dese reyse sal moeten quylschelden ende wachten van meer te burgen ; d'inhoude van de missive is, als UE. uyt de copie hierby ge- voecht sullen mogen sien. Tndien UE. daerinne yet bevynden dienlycken verandert te worden, soe sullen UE. den brief wel soo lange mogen ophouden, tot ick daervan ge- adverteert sal syn. De missive aen den heere van Braeckel nopende de meermaels versochte rekeningen, is myn belast te concipieeren ; de beer burgermr. Baexen betert allenskens meer; de heere wil hem voort stercken ende UE. Myn heeren spaeren lange welvaerende in voorspoet. Met haest. Utrecht desen
xxiih Marty 1596. UE. seer dienstwillige
GlLLIS VAN LeDENBERCH.
Naar het origineel,
XLIII.
Myn heer. De heer van Zuylen heeft myn zondage lestleden gecommuniceert UE.
schryvens van den in deses, stilo novo, houdende aen syn E. oft in absentie, aen myn, met een extract getogen uyt sekeren brief van den agent Calvaert, van de overseyn- dinge derwelcke de voorn, heer van Suylen ende anderen heeren dien 't gecommuniceert is, UE. bedancken, ende alsoe UE. by de voorsz. missive begeert 't voorn. extract hem vfederomme gesonden te worden, zoe heb ick naercomende UE. begeerte tselve hierby gevoucht. Uyt mynen lesten schryvens heeft UE. eenichsins connen verstaen de proceduyren, gevallen tusschen die van Amersfoort ende Eemlant, willende die van Amersfoort den quartiere van Eemlant voor een servituyt opdringen , dat sy tallen tyden gehouden syn, die van Amersfoort int verdiepen van den Eem te assisteren met een man tegens twee man uyt Amersfoort, verclaerende die van Eemlandt wel te vre- den te wesen, haer te reguleren nae het bevel van de staten , dan ontkennen dat die van Amersfoort sulcken servituyt over haer hebben, ende versoucken daeromme dat die staten in dese saecke sulex willen disponeren , dat sy van die van Amersfoort bo- ven recht en reden nyet beswaert en worden, hebbende tot desen fyne haere stucken ende verclaeringen, die sy achten tot hun sustien dienlycken, overgelevert, omme daer op regard genomen te worden, twelck die van Amersfoort nyet en willen gedogen, |
||||||
|
273
gelyck ick UE. geschreven hebbe, daeruyt UE. lichtelyck can speuren hoe lichtelycken
ende buyten redenen sy eene querelle nyet alleene jegens particulieren, maer oock jegens d'overicheyt (die sy alle respect schuldich syn) opnemen; doch ten is van hem- luyden nyet nyeus noch d'eerste reyse; dan 'tware goet, dat sy by sommigen in soo- danigen voornemen wat meer voor het hooft gestoten worden, dan het schynt dat het geschiet; doch dit schryve ick tot UE. onderrechtinge alleene; de heere van Braeckel is op Sterckenburch , alwaer hem de bode gevonden ende de missive behandicht heeft, ende nae harde aenhouding (soe de bode myn refereert) gerapporteert recepisse, inhou- dende als UE. uyt bygaende copie sal mogen sien ; myn heeren die staten gisleren vergadert synde op de beschryving die vast allejaerenjegens Mey uytgeschreven wordt, omme te committeeren tot schouwen ende cameraerschappen van dycken ende wate- ringen , hebben geordonneert aen den heer Cuyck gescreven te worden , ten eynde syne E. jegens woensdag ten langsten voor eenen tyt t'huys come, ingevalle de gelegenheyt der saecke aldaer sulcx eenichsins lyden mach, ende gaet de missive tot dien fyne dienende beneffens desen. Robrecht van Honthorst by die van Oude munster genomi- neert, is gemaeckt cameraer van den Leckendyck ende Hynderdam; de missive aen die' van Vrieslandt nopende de saeck van Goorle te schryven is genouchsaem conform 't concept gearresteert, ende sal alsulcx noch van daeg afgesonden worden; ende sun- derlinge op dit pas anders nyet hebbende, sal ick myn hiermede in UE. goede gracie recommandeerende, Godt almachtich bidden HE. Myn heeren te spaeren lange welvaerende in voorspoet. Met haest te Utrecht de-
sen I May 1596. UE. seer dienstwillige GlLLIS VAN LEDENBERCH,
Naar het origineel.
Myn groetenisse aen den heer Cuyck ende aen de heer Foock, by occasie.
Opschr.: Aen myn heere, myn heere Floris
Heermale, Thesauricr ende gedepu- leerde van de staten van Utrecht ter vergadering van do heeren sta- ten generael in 's Gravenhage. Rec. 12 May stilo novo 1596.
XLIV.
Myn heer. Desen nanoen ontfangen hebbende uwer E. schryvens van den ix en x
July, stilo novo, soe aen myn heeren de staten als myn geschreven hebben, de- selve met de tydingen daerby gevoucht gecommuniceert myne heeren die by de hant waeren te becomen, die uwe E. van syne goede diligentie ende debvoir in alles bedancken ; de resolutien op de leste beschryvinge genoraen , heeft den heere Cuyck , soe ick UE. hebbe geadverteert by hem, daer beneffens is noch geresolveert, dat men den heere van Braeckel soude aenschryven, dat hy syne reeckeninge als noch over- seynde binnen zes weecken op de verbeurte van I* car. guldens, tot welcken fyne mvn belast is de missive te excipieeren , dewelcke ick gedaen ende goetgevonden hebbe tselve concept beneffens desen aen UE. eens over te seynden , UE. versoeckende tselve te visiteeren ende corrigeeren naer syn goetduncken, oft myn andersins van syn goet advys adverteeren, opdat ick tselve gesien, myne heeren voorts vant expedieeren ende VII. 35 |
||||||
|
274
|
|||||
|
afsejnden der voorsz. missive mach spreecken naer behoeren; den heere van Rysenburch
lieeft een dach vier of vyff geleden een accident aen syn been gecregen, daertoe een rose geslagen is ende hem sulcken pyne causeert, dat hy niet vant bedde gaen en mach; ick hope die rose verdreven synde, dat die pyne minderen sal, doch sorge, dat wy den goeden ouden heere in de vergaderinge nyet veel meer crygen en sullen. Myn verlangt te sien de copie van den brief van syne maj. aen Calvaert geschreven, nyet een extract, maer van den geheelen brief indien 'twesen mach, anders vrillen wy ons lyden met 'tgeen wy crygen mogen, ende middelre tyt sal ick nae myne dienstwillige recommandatie, Godt almachtich bidden UE. Myn heer te houden in syne heylige hoede. Geschr. tUtrecht den I July 1596.
UE. seer dienstwillige
Giujs van Ledenberch.
Naar bet origineel.
Myn heer. AJsoe den schipper noch onseker is wanneer hy vertrecken sal, hebbe ick ten respecte van de saecke van den heere van Braeckel goetgevonden, desen hier- mede af te veerdigen, omme UE. advys dies te spoediger te mogen becommen. Myn heeren die staten alle doen UE. groeten. XLV.
Myn heeren. Alhier wordt zeer verlangt nae de redenen, daermede zyn G. van
Solms sal hebben mogen geexcuseert de precipitante overleveringe van de stadt Hulst met de schansse Nassau, tot so groten schade ende disreputatie van den lande, behal- ven de dangereuse consequentien. De quote in de lest versochte hondert duyzent ponden en is noch nyet innegewillicht, dan vertrouwen wel, dat myn heeren alhier aen haer nyet en sullen laten gebreecken tgeen tot voordeel ofte verseeckeringe van de staet van den lande dienen zal, middeiertyt (soe ick sorge) worden de fortificatien van Sutphen, Doesburch, etc., zeer slappelicken ter handen genomen ende gevordert, twelck ons soude gelden, daer den Heere ons voor beschermen wil; wat den here van Braeckel aldaer versoucken ende obtineren sal, mogen wy verwachten, UL. weten de saecken ende proceduren ter oirsaecke van dien gevallen, sulcx dat ick onnodich achte uwer E. eenicn bericht dienaengaende te doen; den capt. Loon is al omtreat hondert sterck, verhoopt hem dese aenstaende weeke te sullen laten monsteren, soe de oplich- ting in Hollant voortgaet, ende wat tractement aldaer gegeven wordt en can ick nyet seckerlyck vernemen ; UE. sullen believen myn een weynich daervan te adverteeren indien dzelve yet van verneme; 't overseynden van onze reckeningen soude ons, oock den heere Berck die daermede toe gecommitteert is, nu nyet quaelick te passe comen , zullen diesnyettemin uwer E. naerder advys verwachten ende middelretyt, etc. Myn heeren bevelen in de beschermenisse van Godt almachtich. Geschreven tUtrecht
den xix Augusti 1596. UE. seer dienstwillighe
Giixis van Ledenberch.
Naar het origineel.
Indien het besoigne op de convoyen nyet voort en gaet, souden wy den heer sche-
pen Someren op de dagelyckse comparitien alhier, vermits dezelve thans wat swack vallen, wel van doen hebben, |
|||||
|
275
|
|||||
|
XLVI.
Myn heeren. Ik heb met leetwezen verstaen uyt brieven ran myn G. heeren ende
medebroeders deeken ende capmele van Oude munster aldaer, dat onze meTebroeder Evert van Schonenburch overvallenvvezende van zyn oude passie van krancksinn chey zeeckere msolentie bedreven sonde hebben in de kercke tot Zeyst, waerover UIffift heeft gehadt de mnecome van zyn prebende tot Oude munster voorsz. doen annotee ren etc., ende dat de moeder ende andere bloetverwanten van de voorsz Sehoonen- burch bem daerdoor bezwaert vindende, om veel verscheyde pregnante redenen die zj m request* vervat, van meeninge waeren UE. reverentelyck te verthoonen ende rn.tsd.en versoucken afdoemnge van de voorsz. provisioned annotatie, etc."ende zoe zyl. bem hadden laten persuadeeren, dat myn intercessie aen UE. bem in dezen eenicb- s.ns behulpel.ck sonde mogen wezen, hebben my doer de voorsz. mmEheen deecken ende cap.ttele daertoe zoe ernstel. doen versoucken, dat ick ft zoe ten re?. pecte van baer eerw. als myn ongevallige gepassioneerde medebroeder ende zyne be- droufde olde moeder ende andere bloetverwanten, nyet heb connen weygeren nwe E by dezen d.enstel.ck te verzoucken ende nyt ganscher herten zeer vrienddyckt" bfdde7 dat de sup. ,n d.t haer verdr.etich ongeluck met een favorable apostille getroost mo- gen worden, ende my d.t demoedich versouck ende bidden ten besten af te nem^n waerop my verlaetende zal den almachtigen bidden UE ' M} n heeren te houden in zyn behoede. Uyt 's Gravenhage desen xaa October 96.
UE. dienstwillige medebroeder
Floris Heerjiale. Naar het originecl.
XLVJI.
Copie.
Ick en can nyet laten UE. by deze te adverteren op tghene alhier passeerende is te weten dat de pr.nce van Parma b.nnen Rouaenen geweest zynde, met zyne armee getrocken .s voor Condebeeck ende zyne maj. meestendeel van' zyne force'vergaTert hebbende ende van Pont de Larche vertrocken, is op gister nacht gecommen tot Zes mylen omtrent deze stadt, wesende de helfte van de"passage van Rouanen by hem hebbende volgende d.e monster.nge op eergisteren by den coninck gedaenu* 7fraT co.se cuyrasse, weezende meest fransche edelluyden ende volonteren, alles yvel lemon teert ende gevvapent zynde; in- to duytsche ruyteren ende xim voetvolck sulcx dat zynemaj. vastelyck geresolveert .s, de prince van Parma slach te leveren ende oock gestadehck nae den pr.nce van Parma is treckende; op gisteren morgen zyn hier uyt D.eppe noch na den leger gereden soe van de curassen van Picardyen als van deze quart.eren omtrent Vc peerden, iffi fransche soldaten, cxx van onze soldaten omtrent viiidagen te voeren seecker convoy doende, alhier gecommen , dwelcke Wy meynen dat gister event hem gevoucht hebben by den leger van den coninck. Naer alle deTd- vertent.en d.e men h.er heeft, zoo van zyne maj. selven als alle anderen, es zyne maj gedel.bereert geyveest op g.steren noen, den vyant met eenige schermutzelinge^ te bl zoecken, ende desen dach ist een.chsins mogelyck slach te leveren; zyne maj heeft |
|||||
|
276
|
|||||
|
onder anderen mede in zyn leger x metaele stucken die hy stadich mede is voerende,
God almachtich wil het succes alsulcx verleenen, als wy alles zyn wenschende, alsoo het in deze staet nyet lange en sal connen blyven, overmits de prince van Parma tegenwoordich is leggende tusschen 't leger van de coninck ende de stadt Condebeeck ende met zeer cleyne provisie; zyne maj. doet alhier binnen Dieppe backen tot pro- visie van zyn leger cm tarwe brooden, waervan het coorn van den coopluyden solderen alhier gecollecteert wordt ende dat volgende den taxt daervan gemaeckt. Men seyt, dat de prince van Parma comende voor Condebeeck, syn soon uyt de stadt door den arm geschoten ,* doch eenige willen seggen, dat het de prince van Parma selver is, over- mits dat d'een soowel als d'ander prince van Parma genoempt wordt, ende dat de soon met een grof geschut uyt de stadt dootgeschoten is. Den xxvni April 1597. XLVIII.
Myn heer. De heer Cuyck is maendach smorgens alhier gesont weder gecomen ,
heeft gisteren rapport gedaen. Eergister avont hebbe ick ontfangen uwer E. schryvens van den xi deses, daerhy OE. schryft derselver intentie te syn, omme geinformeert te wesen uyt wat moeder ende oorsake *t miscontentement in uwer E. voorgaende ver- haelt, gesproten mach wesen; daerop UE. van myn sal believen te verstaen ende geloven, dat ick daervan met alien nyet en wete , anders dan UE. myn geschreven heeft, ende ingevalle UE. belieft myn te laten weten, in wat vougen ende door wyen die miscontentement UE. te kennen gegeven ofte ingebeelt is, zoe sal ick myn seer geerne by denselven vervougen , omme de oorsaecke ende moeder van de voors. mis- contentemente van denselven soe nae mogelicke te vernemen ende UE. daervan adver- teeren. Ick hebbe desen aengaende met den heere Cuyck gecommuniceert sonder dat ick voor als noch yet vorder daerinne hebbe weten te doen, dewyle ick nyet en wete , aen wyen ick myn behore te adresseeren. Ick vertrouwe oock myn heeren die staten wel toe, soe ick haer eenige redenen van miscontentement gave, dat sy myn 'tselve wel soude seggen oft emraers doen seggen, daer beneffens weet ick wel, dat het nye- mant mogelyck en is so te maecken dat het alle man te passe sy ; van onbehoorlicheyt te plegen ofte yemant redenen van miscontentement te geven verhope ick myn door Godes gncie te wachten, de reste wil ick den Heere bevelen dien ick bidde UE. Myn heer te conserveeren lange welvaerende in voorspoet. Met haest desen mi
May 1597. UE. seer dienstwilHge
GlLUS TAN L.EDENBERCH.
Naar net originecl.
XLIX.
Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, wyze, zeer voorsienige heeren.
D'Eerwaerdige heeren decken ende capittele van Oude munster, hebben my aen
doen schryven, hoe dat zyl. hy uwe E. geerne zoude promoveeren haeren coster Cornelis Henricksz. Cuylman, ten eynde hy mit een cleyn woninge, staende in den hoff ran St. Pauwels, omtrent die poorte van de kercke, responderende op die Runne- »
|
|||||
|
277
baen, voorsyen mochte wordden, ende dat tvoors. capittele in dyen gevalle wel gene-
gen zoude wezen tot haere costen een weinich meer gemack daeraen te doen timnieren, etc., vriendelyck versouckende, dat ick dit haer begheren aen uwe E. soude willen recommandeeren, 'twelck ick als mede litmaet van de voorsz. capittele nyet alleen nyet heb connen geweygeren , maer my schuldich geacht uwe E. daeromme zeer ern- stelick te bidden ende te kennen geven, hoedat de voorsz. Cornells Cuylman rayn dienaer continuelick geweest is den tyt van xim jaeren ende midlertyt soe int beginzel van deze troublen, 'tvervolgen vant proces de heeren staten deser provincie voor den bloetraet gemoveert, als oock stracx nae de pacificatie tot Gendt gemaeckt, in verschev- den, oock dangereuse voyages, (my by uwe E, voorsaten opgeleyt) trouwelyck gedient heeft, ende in alien zaecke die ick hem (in de qualite voorsz.) den dienste dezer pro- vincie concernerende bevolen mach hebben, hem altyts zeer neerstich ende vlietich heeft laeten gebruycken , zulcx dat hy oock ten respecte van dien verstaen soude mo- gen worden, wel eenige faveur by UE. te meriteeren, op welck betrouwen ick uwe E. dienstel. versoucke ende vriendelicken bidde, de voorsz. heeren decken ende capittele haer begeeren ten respecte van de voorsz. Cuylman gedaen, te willen accordeeren ende my des te meer aen uwe E. dienste te verbinden ; ende zoe dezen tot gheenen an- deren fine is dienende, zal den almogende bidden Edele , Erentfeste, hoochgeleerde, wyze, zeer voorsienige heeren, uw E. te houden
in zyn heylich behoede. Datum 'sGravenhage dezen xxm July 1597. Stilo novo. UE. dienstwillige medebroeder
Flows Heersule. Naar het origincel.
L.
Messieurs. M'asseurant de la bonne volonte , qu'il vous plaist de porter a nostre
maison et du bien, que luy voulez, y ayaut quelque apparence d'un manage pour mademoyselle de Nassau, ma seur, je penseroy faillir a mon debvoir, ne vous en ad- vertir, comme ceux, sans Tadvis et aggreation desquels ne voulant rien passer de con- sequence, je vous diray comme monsieur de la Tremoille a prie* mon mary d'en sentir les volontez de ceux, qui y ont pouvoir. II est seigneur de telle qualite et merite , que raadame, ma belle mere vous saura bien representer, qui me gardera vous en faire redite . sinon messieurs, que le party estant beau et principallement en ce qu1il est de la religion , je m'ose promettre qu'en ce qui pourroit estre requis a ceste fin de vos faveurs et bienvueillances, vous ne la Vouldrez moins liberalement tesmoigner en ceste endroit, que vous avez faict es aultres, comme aussy vous devez croire toute nostre ambition et desir estre vostre conservation et prosperite, pour laquelle je fay tous les jours priere a Dieu de pareille affection , que je vous supplie Messieurs, me tenir toujours pour
Votre bien humble a vous faire affectione service,
IsaBELLE DE NaSSAU.
A Turenne cc 25 de Juitlet 1597. La superscript.
A Mess, etc., les cstats gen. des prov. unies des Pays-Bas. Rec. 25 Aug. 1597.
|
||||
|
278
|
|||||
|
LI.
Heer Secretaris. Wy syn neffens syn Excell. dyngsdach namiddach alhier aengeco-
men ende overmits den winde ende regen 'tvolck van Yrieslandt ende die quartteren van Overyssel ende graefscbap Zutphen met moeyten ende tytverlies hebben overge- schept. Hier is tusschen dese scbans ende Cleefse syde een brugge geslagen, daerover jegenswoordich de ruyteren duer de Betuwe gecomen, met alle de wagens van 't Sticht zyn marcheerende, ende sullen tavont, wilt Godt, mit allet volck tot Marienboom omtrent Moerderbercb logieren ende soe voorts ter gedestineerde plaetse , daer men hoopt, wil Godt, morgen avont te wesen, alwaer men seyde, dat daeroff vier vende- len noch binnen gecomen soude zyn, doch en is nyet seker vant getal; men verhoopte van goet succes, twelck Godt almacbticb gunne, die UK. wil sparen, etc. In grooten haest op 'sGravenweert Donderdacb den vn Augusti 1597. Stilo novo.
UE. gans willigbe ende goede vrundt
A. Foeck. Ik gebiede myn seer an alle mynEd. beeren ende sal nyet onderlaten by alle occasien
van den vorderen successe t'adverteren. Opschr.: Erentfesten, etc., Gillis van T.edenberch,
secretaris der heeren staten van Utrecht, etc., wonende omtrent het Janskerkhof tot Utrecht. Rec. 30 July 1597. LII.
Copie.
Erentfeste, gunstige swager, bopende UE. ende alle vrunden gesontbeyt, danck ick Godt almachtich. Ick can niet laeten UE. te doen verstaen , dat ick den v met zyn Excell. van-Arnhera op 'sGravenweert gecommen ben, ende dat ick deur bevel van zyn Excell. den sesten 'savonts van 's Gravenweert gevaren ende den sevenden savondts met twee oorlochscbepen gecommen ben tot Wezel, aldaer ick terstont heb doen ma- len ende backen tot onderhout van onze leger; den vin is capt. Benting, gouverneur van Alpen, mit omtrent hondert vyftich man van Alpen binnen Berck gecommen, la- tende opt buys tot Alpen omtrent xx man, twelck zyn Excell. verstaende, is int pas- seeren nae Berck tot Alpen aengetogen, ende terstont het huys ende de stadt Alpen ingenomen, ende voorts van daer voor Berck, ende denselven avondt Berck besloten ; die van Berck bebben binnen omtrent 800 man, dan zyn alle seer gemutineert, ende dat door gebreck van gelt, daer is niemant besunder binnen dan capt. Sunter ende capt. Benting, daer lagen voor de stadt seeckere uytleggers ofte schepen van oorloge , die soe men seyt, baer gescbut van de schepen binnen Berck gebrocht hebben, ende haer schepen in den gront gesoncken hebben ; syn Excell. i$ op gisteren met ruyters ende knechten daervoor gecommen ende de stadt gesloten, die van de stadt hebben op een toorn vier stucken geschuts gebrocht, ende schieten daermede heel geweldich doch sonder onse schade. Op huyden is byer seeckere tydinghe gecommen, dat de viant |
|||||
|
279
|
|||||
|
van de Twent voorhanden is met omtrent 500 peerden ende omtrent 900 man te voet
meenende te Doersten over de Lyp te passeeren, hebbende op de peerden seeckere sacken met pulver, die hy van meeninghe is binnen Berck te brengen, dan soe ick verstae is zyn Excell. daer genouch van verwittichtt, soe dat ick hoop, dat hem zyn meninge sal failleren; desen dach heeft zyn Excell. alle preparatien doen maecken onit geschut voor de stadt te brengen, twelck desen dach alhier voorby de stadt opwaerts gevaeren is, hopende dat op morgen in onze leger gecommen zal syn, ende denselven nacht geplant ende voort beschoten, soe dat ick hoop, dat wy 'tniet lang hyer en sullen maecken, off" zyn Excell. sal meester van de stadt Berck zyn; ick houde my a binnen Wesel ende is geschapen daer te blyven, soe lange de belegeringe der stadt Berck dueren sal; anders en is hier nyet bezonders dan dat Fredrick Uyttenham ende Jan van Lamzweert noch binnen Berck syn, Godt almachtich wil gonnen, dat wy de stadt met liefmogen verwinnen, ende Fredrick Uyttenham ende Lamzweert mogen beschaempt zyn. Hyermede Erentfeste, insonder gunstich swager, gebiede ick myn seer dienste- lyck aen UE. ende lieve huysfr., mits Godt almachtich biddende, etc. Met haest uvt Wesell den 9 Aug. 1597 stilo novo. Onderstont UE. dienstwillige swager, onderteeckent Marten van Sypesteyn.
Opschr.: Erentfeste, etc., Mr. Johan van Schade, Naef C°Py"
in de Domsteeg tot Utrecht.
liii.
Myn heer.
Beneffens uwe E. schryvens, soe aen myne heeren als aen myn van den 22 en 25
deses, stilo novo, hebbe ick ontfanghen de stucken daerin gementioneert. Ick hebbe oock uyt het voorn. uwer E. schryvens verstaen, dat den assayeur Jacob Fo'eck aen UE ende den heer Cuyck gerecommereert was, omme gepromoveert te worden tot den generaelschap van der munten, ende alsoe ick noch door den heer Cuyck noch yinant anders daervan geadverteert ben geweest, zoe hebbe ick my door goede vrunden die ick 'tqualick mochte weygeren laten bewegen UE. eenen anderen te recommanderen nyet jegenstaende ick alhier moveerde de swaricheydt van d'alliantien by UE gemen- tioneert; dan wil UE. wel verseeckeren, zoe ick van de intentie van mons. Foeck ee- adverteert hadde geweest, dat ick geensins voor ymant anders geschreven of gesproken soude hebben, soe ick hem van goeder herten wel geerne nae syne intentie geavan- cheert saege. Belangende de saecke van Gavez (sic), die sal wat swaricheyts hebben vermits synen persone alhier nyet wel geacht noch aengenaem en is, doch ick sal met Dompselaer spreecken om te besien, off men die saeck sal connen hervatten ende de heeren tot naerder resolutie bewegen. Dat Camilles schanse des nachts tusschen saterdach ende sondach lestleden hv den
onsen ingenomen is, sal UE. ongetwyfelt nu all verstaen hebben. Zedert en hebben wy alhier met alle egheene tydinghe ontfanghen. Ende van hier en hebbe ick sunder- ling nyet weerdich om schryven. Myn heeren, alhier syn vast besich omme eenighe ordre te stellen teghen het verco-
pen ende uitvoeren van het coorn, verhopende dat de exessive rysinghe ende duerte van den greynen daerraede een weynich te stuyten. Ick vrese jegens den wynter |
|||||
|
280
|
|||||
|
Doch Godt can net alles versien, alst synen Goddelyken wille is, 'tis eene saecke ,
daerop generalyck wel dient geleth, waermede, etc. Geschreven tUtrecht desen 17 August. 1597. UE. seer dienstwillighe
GlIXIS VAN LeDENBERCH.
L1V.
Madame.
Nous avons veu les lettres de monsieur le due de Bouillon, vostre mary et 3es vostres touchant la recherche, que monsieur de la Tremouille desire faire de mademoyselle de Nassau votre soeur, laquelle nous aggre'e, tant plus, que son Excellence y consent, et que mon diet sieur de Bouillon nous Je recommande pour les bonnes qualites dudict Sr., desirant fort, que ceste alliance se puisse faire a la gloire de Dieu et contente- ment desd. Sr. et damoyselle , vous asseurans, qu'y apporterons tousjours de nostre part lout ce, qui pourra servir au hien et avancement de la raaison de Nassau, et recognoistrons particulierement Taffection , que raond. Sr. de Bouillon, et vous portez a la prosperite de ceste estat, laquelle vous prions de continuer, et sur ce supplions le createur Madame, quil vous octroy e en sante longue et heureuse vie. De la Haye le 25
d'Aougst. 1597. Paraphe, Egb. Alberda. Vt.
La superscript. c u A Madame la duchesse de Bouillon. oouDscnpt
De vostre Excell.
bien affectionnez amis Les estats generaux des provinces unies des Pays-Bas, par ordonnance desd. estats Aerssen. LV,
Edele, gestrenge, Erentfeste, hoochgeleerde, wyze ende discrete heeren, besundere
poede vrunden. Ondertusschen wy alhier syn verwachtende de resolutie van UE. opt gene wy deselve by den raetsheeren Jo. Casyn van der Hell ende Mr. Franc Duyc ver- socht hebben aen te dienen, ende bevindende dat wy ondertusschen noch alhier noch elders niet en connen uytrechten, ende dat den viant deselve middelen gelaten word- den, omme de licenten ende tollen van den Rhyn te genieten, die hy te vooren heeft genoten, ingevalle de stadt ende 'tcasteel van Moeurs in UE. handen niet en wordt gereduceert, aengesien dezelve niet naeer als een halve ure van Cammille schantze is gelegen, ende dat hy nae ons vertreck van hier altoos middel zal hebben dezelve schantze wederom tot zynen wille te krygen ende te fortifieren, ofte een ander bequa- mer op te doen maker), zoe hebben wy goetgevonden hem tzelve, ondertusschen wy de voorsz. UE. antwoorde verwachten , te beletten, ende zyn tot dien eynde gisteren van hier vertrocken met eenighe ruyteren ende knechten, omme de voors. stede ende |
|||||
|
281
|
|||||
|
casteel te besichtigen, dewelcke wy sulcx hebben gestelt gevonden, dat wy verhopen,
ingevalle de vyant dselve niet en compt secoureren, dat wy ze met Godts hulpe bin- nen weynich dagen in UE. gehoorzaemhejt zullen reduceeren, waeromme wy geresol- veert syn tegens morgen van hier op te trecken ende de voorsz. onze resolutie int werck te stellen, dwelcke wy nodich gevonden bebben UE. te adverteeren. Biddende hiermede den almogende Edele, gestrenge, erentfeste, boochgeleerde , wyze ende discrete heeren, bezundere
goede vrunden UE. te houden in zyne heylige bewaeringe. Int leger voor Rbynberck den xxvn Augusty 1597. Onderstont UE. dienstwillige vrunt
Maurice de Nassau. Naar copy. Post datum. Van de ghene die uyt de voorsz. stede gecommen zyn , zyn wy be- richt, dat omtrent acht hondert mans daer binnen zyn van alle natien ende diverscbe compaignien sonder commandeurs, wtgenomen den gouverneur ende eenen Alferez; den vyant geweest hebbende omtrent twee duyzent dry hondert mans te voet ende acht cornetten peerden in de contrye van Gelderen, is wederom te rugge over de Maze getrocken, maer en connen tot noch toe niet weeten tot wat intentie. Die superscriptie was: Den Edelen, etc., heeren generate statcn
der Vereenichde Nederlanden. LVI.
Edele, Erentfeste, boochgeleerde, vrome, wyse ende seer voorsichtige heeren,
besundere goede vrunden. Alsoo voor den dienst ende verseeckertbeyt van den staet van den lande noodich
geacht wordt de begonste fortificatie wercken van de steden Zutphen ende Doesburch te laten voltrecken, ende tot dien eynde opte ernstiche instantie van den raet van stale geconsenteert is daertoe alsnoch promptelyck te laten furneren de somme van vyff duysent guldens, daerinne dat de provincie van Gelderland soude opbrengen duysent guldens, die van Holland twee duysent op afcortinge van derzelver quote in de gedra- gen consenten totte fortificatie van de frontiersteden, soo versoecken ende begeren wy, dat UE. gelieve sonder eenighe swaricheyt dadelyck ordre te stellen, dat de voorsz. twee duysent guldens voor UE. aenpaert in de voorsz. vyf duysent guldens totte voorsz. fortificatie mogen werden opgebrocht ende verstrect, opdat hy gebreke van dien de werken niet stil en staen, gelyck sy andersints souden moeten doen, tot groot nadeel ende prejudicie van deselve. Waerop wy ons sullen verlaten ende den almogenden bidden EdeJe, etc., heren, besundere goede vrunden, UE. te houden in zyn heylighe protectie ende hoede. Uyt 'sGravenhage den 2 Sept. 1597. E. VAN DER BURCH, Vt.
UE. goede vrunden.
Die staten generael, etc. Ter ordonnantie van deselve Aerssens, Naar het origin eel.
TIL 36 |
|||||
|
282
|
|||||
|
I, VII.
Erentfeste, etc.
Wy hebben overwogen betgene uwer E. ons onlancx geadverteert bebben, belan-
gende de continuatie van den leger te velde ende vervolch van de victorie , die Godt alinachtich belieft beeft door bet goet beleyt ende neersticbeyt van zyne Excell. ende andere heeren beneffens deselve wesende te yerleenen, ende dat daertoe van de provincien versocht wordt de sorame van nocb hondert ende vyftich duysent pon- den van XL grot, vlaejns. Item 't gheene de beeren staten generael goetgevonden heb- bende, belangende het huwelyck van joffrouwe Brabantina van Nassau met den beere van Tremouille, ende dat de beeren staten generael well geneghen souden wesen tot voordeele van denselven huwelycke de voorn, joffrouwe te vereeren met eene somme van 20,000ponden, ende myn vrouwe de princesse tot vervallinge van de costen van de reyse by haer Excell. voorgenomen, om de voorn. joffrouwe in Yranckryk te conduiseren de somme van 12,000 ponden , alle van XL grot, vlaems. Ende alhoewelle wy den staet van desen lande jegenwoordich ten hoochsten ende meer als voren beswaert vyn- den, sulcx (gelyck UE. bekent is), dat wy tot furnissemente van de penningen by ons biervorens tot beleyt van den oorlog geconsenteert, genootsaeckt syn geweest , merkelycke sommen op interesten te lichten, soo bebben wy dieu niettegenstaende omme te verthoonen den grooten yver, die wy bebben tot vorderinge van de gemeene zaken ende oock van den huyse van Nassau, goetgevonden uwer E. tsamen ende elcx byson- der te authoriseren , gelyck wy deselve autboriseeren by desen, omme haer van we- gen dese provincie aengaende tgene voorsz. is, te mogben conformeeren met d'andere provincien, ende wes by deselve geresolveert sal worden, daervan sullen UE. ons tydelyk adverteeren , opdat wy, voor soovele dese provincie daerinne sal comen te gelden , sorge mogen dragen ; biermede Erentfeste, etc.
Geschreven tUtrecbt den naest lesten Septembris 1597.
Uwer E. goede vrunden
Die staten van den lande van Utrecht. Ter ordonnantie van deselve G. de Ledenberch. Opsckr.: Erentfeste, etc., Floris Heermale, thesaurier, etc., ende Antho. Cuyck, advoc., gedeput. van de staten van Utrecht, ter vergaderinge van de heeren staten Naar het origineel.
generael, etc., te 'sGravenhage,
LVIII.
Myn heeren.
Volgens myn leste schryvens zyn wy met het leger den mi dezer van voor Brede-
voort met xu stucken gescbut opgetogen ende savonts gelogeert tot Zuytloo, ende den 5 moctcn stil leggen overmits de veelvuldige regen ende quaden wech; den ti gelo- |
|||||
|
283
|
||||||
|
geert tot Wissen ende Wullen, den tii tot Cepey, den viii op de middach vcor En-
schede. Ende de stad gesommeert zynde, hebben een lieutenant, zynde een soon van Grootveldt, met noch een officier buy ten gesonden, ende seyden geen last te hebben die stadt over te geven voor 't leger ende 'tgeschut daer vur quaemen ; noopende 'tle- ger sagen sy vur oogen, ende worden omtrent een half ure gaens vant leger gebrocht, alwaer zy 'tgeschut zagen ; die redene, dat zy daeraen twyifelden was, dat de wech nyet dan veele leech ende vol water is, achtende oversulcx onmogelyck te zyn 'tge- schut daerdoor te brengen; syne ExcelL heeft haer eenige corte articulen in geschrifte medegegeven om noch van avont uyt te trecken nae den Rhyn ende over de Maes , als de voorgaende gedaen is, sonder, wagens; daer lagen biunen twee vendelen, alse van JBeymer ende Vasques, sterck omtrent hondert man; het stedeken schynt van buyten al tamely eke vast te zyn, ende hebben naer gedaene rapport in de stadt die articulen geaccepteert, ende sullen morgen vroech tot hun eygen costen uyttrecken, Wy zullen op morgen, wilt Godt, goettyts naer Oldenzael vertrecken, ende naer alle apparensie verhoopen, dat oock haest bj d'een of d'ander middel als oock Oetmaerssum aen onze zyde gebrocht sullen worden , ende sal daerom de almogende bidden Myne heeren, etc. Voor Enschede den ViH Octobris 97. Onder stont Uwer E. onderdanige dienstwillige
A. Foeck, Naar copy.
LIX.
Myn heer.
lck seynde UE. hierby ghevoucht de naemen van de nyewe magistraten alhier, Godt
biddende synen geest daerover te storten, ten eynde sy godtvruchtichlyck ende vreed- samelyck moghen regieren. Den eersten brieff dien ick sedert myn leste schryvens van den heer Foeck ghesien hebbe, is van het overgaen van Enschede, daer den Heer van ghelooft moel syn. Seynde UE. daervan copie neffens desen. Myn vrouwe de priucesse met de toecomende bruyt ende 'tjonge heercken zyn vry-
daghe lestleden van hier nae syne Excell. vertoghen, synde aihier met haer gevolghe eenen nacht gelogeert ende gedefroyeert geweest, ende voorts met sess wagens tot op Deventer geaccommodeert. De tydinghe, diealdaer wt Vrancryck van den cardinaele ende van de vloote moghen
wesen, sullen wy van uwer E. verwachten, ende middelertyt bidde ick Godt, etc. Myn heer, etc. Geschreven tUtrecht desen 11 Octobris 1597.
UE. dienstwillighe
GlLLIS VAN LkDENBERCH,
Myn groetenisse aen den heer Cuyck,
Naar het origineel.
Opschr.: Aen myn heerc Florys Heermale, thesaurier, etc., in 'sGravenhage. Rec. 22 Oct. 1597. 36*
|
||||||
|
/
|
||||||
|
284
|
|||||
|
LX.
Myn heeren. Ick heb onlancx overgesonden copie van twee staten, als een van
negen ende d'ander van drye hondert duyzent gulden, die ter presentie van zyn Excel!, by den raedt van staten overgeleyt waeren den xxviii November in de ver- gaderinge van de generaele staeten, alwaer d'selfde" naderhant geexaniineert zynde, is goetgevonden de voorsz. heeren raeden aen te doen zeggen, gelyck uwe E. naerder sullen connen syen wt het extract by dezen gaende, waervan ick behoorl. geacht hebbe uwe G. te preadviseeren, omrae daerop verdacht te wezen ingevalle denzelven derhalven yet vorder mocbte gemoeten. Den thienden dezer heeft de voorsz. raedt oock ter presentie van zyn Excell., in de
vergaderinge van de heeren staten generael baer propositie gedaen ende overgegeven by gescbrifte \ant geen zy nodich achte te wezen tot 't beleyt van d'oorloghe over dat aenstaende jaar 98, ende hoewel deselfde van weghen deze vergaderinghe (nae ouder gewoonte) aen de respective provincien overgesonden zal worden, soe heb ick noch- tans nyet willen laeten by preadvertense copie daervan by dezen te vougen. Wat hier gepasseert is ten respecte van Don Emanuel, prince van Portugal, ende
jonckvrouwe Emilia van Nassauw , zullen UE. zoe van de heeren advocaet Kuyck als anderssics verstaen hebben, ende daeromiue onnodich hier te repeteeren, anders dan dat eyntelyck de voorsz. Don Emanuel mit zyn broeder ende ander gevolch, ter be- gheerte van de heeren staten generael uyt te voorsz. vereenichde provintien vertroc- ken is, ende mogelyck aldaer gepasseert, ende is haer G. Emilia van Nassau (nae alle voorgaende remonstrantien ende vermaeninge, zoe van weghen zjner Excell. als an- derssins) uytterlick hy de staten generael, thaerder begeerte ende versoeck toegelaten off immers nyet verhindert hem te volgen, Godt wil ze beyde gelyeden, bewaeren ende verleenen dat zalich is. Voorts myn heeren kan ick nyet laten uwe E. tadverteeren , dat de president Ri-
chardot den derden deser maent de raede 's conincx van Spaengien, soe van state als prive' ende iinantie smorgens by den anderen wesende, ende des nanoens den raedt van Brabant zekere saecken van wegen den coninck van Spaingien aengedient heeft, ende zoe 'tschynt overgegeven off immers verthoont zeeckere brieven , zoe van den voorsz. Co. als de prince van Spaengien (waervan hoewel nyet anders dan credentie op den aertshertoch Albert van Oostenryck inhoudende) ick copie hierby mede sende , ende soe geseydt wordt , dat die staten van de nederlantsche provincien, onder 'sco- nincx gebiet wesende tegens den XT dezer maent tot Brussel beschreven waeren om t'aenhoren wat heml. hj de voorsz. aertshertoch in crachte van de voorsz. credentie aengedient soude worden, zoe isser middlertyt diversselick op gediscourreert, houdende veele in die quartieren voor zeker, dattet wezen zal beroerende het huwelyck van de voorsz. Eertzhertoch mitte Infante van Spaengien, waermede zyn maj. wel genegen wezen zoude (beneffens eene generaele pacificatie) als tot dote mede te geven deze nederlantsche provincien, ende dat mit consent van de prince van Spaengien, etc., watter van is zullen wy haest hooren, waer en tusschen ick uwe E. Myn heeren den almogende wil bevelen. Wt 'sGravenhage desenxn December 1597.
Uwe E. dienstwillige medebroeder
Flows Heermale. Naar het origineel.
|
|||||
|
285
|
||||||||||
|
Opschr.: Aen rayn heeren, heeren die staten
's landts van Utrecht oft haer E. gedeputeerden. Recep. vni December 1597. |
||||||||||
|
LXI.
|
||||||||||
|
Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, vrome, wyze ende zeer voorsienige heeren, be-
zundere goede vrunden. Wy hadden opt ernstich aenhouden van wegen den welgeboren heere grave Johan van Nassau den olden, mitsgaders de favorable intercessie van zvn Excell. den veerthienden Juny lestleden, opt welbehaegen van de provincien goetge- vonden ende beraempt, dat van wegen der generaliteyt geaccordeert soude mogen wordden aen te nemen, te betaelen van de liquidste ende bekende parthien van de naegelaten schulden van den oock welgeboren heere grave Philips van Nassau goeder memorien des welgemelten heere grave Johans sone, zoo in erkentnisse van desselfs grave Philips lanckduerige trouwe diensten by hem in zyn leven die landen gedaen , daerinne zyner L. vromelick ende grootmoedich voor den vvant is gebleven ende zvn leven heeft gelaten, als in voile voldoeninge van allet gene dat ter oirsaecken van de- selve zyn diensten soo over ruyteren als voetvolck van de generaliteyt eenichsins ge- pretendeert wierdt de somme van vyftien duyzent guldens eens, te repartieren over alle de geunieerde provincien ende. in drye vervolgende halve jaren te betalen opt vast vertrouwen, dat by de voorsz. provincien ten aenzien van de voorsz. rede- nen, daerinne egheen swarichheyt gemaeckt en soude wordden, maer den voorsz. voor- slach goetvindende, heure gedeputeerde ter dezer vergaderinge metten iersten authori- satie ende last gesonden souden hebbeu om de voorsz. somme absolutelyck te consen- teeren, elck voor haerlieder aenpaert ende quote; maer aldewyle tselve tot noch toe verbleven ende dat deze zaecke wederom van wegen des welgemelten heere grave Johan van Nassau den olden, door zyner L. zoon grave Johan van Nassau den jongen, die alhier gecommen is, zeer heftichlyck gevoordert wordt, sulcx dat die gedeputeer- den van de provincien aengenomen hebben de resolutie van de provincien te becomen binnen veerthien dagen oft uyterlyck drye weecken naestcomende, soe ist dat wy dien- volgende UE. ernstelyck versuecken, dat derselver gelieve de beraeminge van de voorsz. vyfthien duyzent guldens goet te vinden, ende heure gedeputeerden binnen den voorsz. tyt laste te zenden, omme derselver quote daerinne te consenteeren, opdat wy den voorsz. heere grave daermede contentement mogen geven , ende van het vervolgen van de crediteuren ontslagen zyn, waerop ons verlatende, bidden den almogenden Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, vrome, wyze ende zeer voorsienighe heeren, besundere goede vrunden, UE. in zyne heylige protectie te nemen. Dyt 's Gravenhage den 24 February 1598. Jo. Rengers tho Hellem, Vt. |
||||||||||
|
UE. goede vrunden
Die staten generael der Vereenichde nederlanden, Ter ordonnantie van dezelve Aerssen. Naar het origineel.
|
||||||||||
|
286
|
||||||||
|
Opschr.: Edele, Erentfeste, hoochgcleerde, vromc,
wyze ende zeer voorsichlige heeren die
staten slants van Utrecht of'le heure gede-
puteerden, onze besundere goede vrunden.
Recep. xxvin February 98.
|
||||||||
|
LXII
|
||||||||
|
Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, wyze, eerzame, zeer voorsienige heeren.
Myn heeren, ick en can uwe E. nyet verswygen hoe dat Kaerle van Trello tjaer voorleden by d'e heeren staten generael, hoven zyn tractement op te staet van oorloge eestelt, toegeleyt is geweest een onderhout van vyftich gulden ter maent zoe lange tleger te velde wesen soude, ende dit al nyettegenstaende die contradictie van de heeren Cuyck ende my, ende hoedat hy nae 'topbrecken vant leger zeer heftich ge- solliciteert heeft, dat hem 'tvoorsz. onderhoudt (boven zyn voorgaende tractement op den staet van den oorloghe) voortaen als ordinaris maentelicx mede betaelt soude wor- den tot laste van de generalite, daertoe gebruyckende een favorabel voorschriven van zynExcell., hoewel hem Iselve onnoodich was, diewyle Ly die gunste van genouch alle die heeren voor hem hadde, maer alsoe ick, als deur last ende bevel van uwe E. daerinne nyet en hegeerde te consenteeren, bleef die zaecke voor ditmael ongeresol- veert ■ dan den voorsz. Trello (door eenige zyner favoriten) van alles datter gepasseert was 'geadverteert synde, is een dach drye ofte vier daernae by my gecomen , ver- zouckende ende biddende, dat naedyen alle die heeren hem in zyn versouck gunstich waeren, ick hem 'tgenoth van dyen nyet en wilde verhinderen ende in desen benarden tyt in meerder verdTyet doen leven, waerop ick hem in effect antwoordde, dat ick wel verhoopte, dat denghenen die 'tbelieft hadden, (hoewel onbehoorlick) hem Trello zoe particulierlick te reveleren 'tgeen op zyn zaecke in de- vergadering gepasseert was, hem oock nyet verswegen hadde die geallegeerde redenen, waerom ick in zyn versouck nyet hadde connen consenteeren, zoe die hem doch nyet dan al te bekent waeren; ende zoe hy hierop myn propoost (hoewel anders met alle beleeftheyt) interrumpee- rende hem wilde excuseeren vant gene tot Utrecht wel eer gepasseert is, als by ende int generael geschiet, etc., gaf my oorsaeck om hem die memorie te ververschen van eenige zaecken by hemselver in persoon aengerecht, als vant gene hy in den huyse van den heere van Drakenburch, eygener authoriteyt int afhalen van zyn E. geweeren bedreven hadde, insgelycx vant apprehendeeren ende achter strate slepen van eenige heeren vant ridderschap, ten deele representeerende die staten van den lande van Ctrecht item van den schandelicken ende calmunieusen aenspraeck ende noch arger conclusie in syn libel genomen ende in juditio overgegeven, hem mitsdyen afvra- eende of zoedanigen zyn zelfs acten hem wel dochte te raenteeren rait een jaerhcx tractement gepremieert ende vereert te worden een ander ten exempele; ende zoe hy hem hierop wederom pooghde te excuseeren , seyde hem , dat hy wel beter doen soude die te bedecken ende ghans in vergeten te brengen dan te willen verschoonen , dewvledie soo leelick, vuyl ende exorbitant waeren, datter geen verbloemen aen en was dat oock myn heeren die staten van Utrecht verstonden dat die eer straf als vereeringe weerdich waeren , ende my daeromme belast int effect van zoedamge zynen versouck nyet te consenteeren, ende zoe ick my daernae moste reguleeren hadt ick 'them oick wel zoe rondelick willen verclaeren, waermede hy scheen geheel voor |
||||||||
|
287
|
|||||
|
'thooft geslagen te wezen, doch 'teen ende 'tander repliceerende, vraechde eyntelick
off hy hem dan aen de heeren staten van Utrecht zoude hebhen taddresseeren ende off hem een favorabel voorschriven van zyn Exceil. daertoe voorderlick soude wesen ende meer diergelycke, waerop ick seyde, dat hy hem mit andere zyner vrienden mochte heraden, zoe ick bereyt was my nae uwe hevelen te reguleeren; twelck aldus tusschen ons byde gepasseert synde, desnyettemin nae eenige daghen tvoorsz. zyne versouck weder voertgebrocht in de vergadering van de heeren staten generael ende hoewel iterative ende tot meerraalen geproponeert, door middel als vooren ongeresol- veert blyven leggen, Tot noch toe zoe en ist daeromme nyet al geabbandonneert off vergeten, maar wordt aleven importunliek vervolcht, oock sulcx, dattet zyn Exceil. belieft heeft my op eergister specialyck by hem t'ontbieden ende dit versouck te re- commandeeren, hoewel zyn doorluchtigheyt van tgene zoe in de vergaderinge als tus- schen Trello ende my gepasseert is, ten deele geinformeert was, gelyck ick uyt die propoosten wel conde bemereken, doch ick en iiet daeromme nyet die drye voorsz. hooftstucken hem concernerende int cort te vermaenen, ende in bedencken te stellen off zulcke vereeringe van egeen consequentie wezen zoude, versouckende reverentelick dat ick my nae uwe E. myn principalen bevelen zoude mogen reguleeren , twelck zoe 't zyn Exceil. redelyck vondt, soe verrnaende hy desnyettemin, dat men alle gepas- seerde onlusten eeuwelyck nyet en moste gedachtzch zyn of blyven, ende zoe't by avonture wel zoude mogen gebeuren, dat zyn Exceil. doer importun vervolgh hem zoude mogen laten bewegen om dezenthalven aen UE. te scriven, heeft my behoirlyck gedocht dselve van alle tvoorsz. tadverteeren, ende my fotte goede beliefte derselver te remitteeren, ende my dienstelick aen uwe E, te recommandeeren. Uyt 'sGravenhaee desen vil Marty 1598. Uwe dienstwillige medebroeder
Flows Heermalk. Naar het origineel.
Syn Exceil. is desen morgen van hier op zeecker exploict, God wil 'tlaten gelucken ende zyn Exceil. met ons cryschvolck voor ongeluck bewaeren. LXIII.
Edele, Erentfeste, zeer wyze voorsienige heeren.
Achtervolgende myn schryven van gisteren zyn onze gedeputeerden zoe na Vranck-
ryck als Engelandt, huyden in den morgenstont 'tschepe gegaen voor den Briel ende voorts mitten goeden windt uytgelopen , die welcke continueerende, hopen corts ty- dinge te hebben van haer respective goede overcompste. Ick sende by desen copie van de twee brieven van den agent Caron, op gisteren
hier ontfangen, heb daerby gevoecht, tgeen wy hier hebben van de verhandelinge tusschen die gedeputeerden van de Co. van Vranckryck ende den cardnael Albert totteu x Febr. incluys tot Vernin, watter zeedert noch gedaen mach wezen willen wy ver- wachten% Aengaende de zaecken van Trello is wel weder raentie van gemaeckt hier in de ver-
gaderinge maer nyet van gedaen, ingevalle zulcx geurgeert zoude mogen worden, zal ick ten uytersten my behelpen mit UE. bevelen van protestatie, hoewel ick 't liever verhoetsage, behoudende die eere ende verseeckeringe des landls, dewelck my voor |
|||||
|
288
|
|||||
|
alles gerecommandeert is, kenne God die uwe E. wil houden in zyn heylich behoede.
Datum 'sGravenhage den xvm Marty 1598. UE. dienstwillige medebroeder
Floris Heermale,
Naar het origineel.
LXIV.
Myn heer. Zedert myn leste schryven ten wedereompste van de heeren Sneeck, van
der Maeth ende Hopman Roswey, synde die saecken alhier tusscben storm ende wynt gepasseert, sonder dat dezelve alsnoch syn geappaiseert. waerom nu huyden goetge- vonden is te committeeren de beren Gysbert van Sulen, burgermr. Baexen ende Huch- tenbrouck ende den advocaat Cuyck, omme soe aen myne heeren die staten generael als syne Excell. te remonstreren den soberen staet van deze provincie, ende daerop te versoucken afslacb ofte vermindering van onse quote, dwelcke wel hoochelyck van nooden is; de voorn. heeren sullen geadsisteert syn met noch twee uyt de magistraet van Utrecht, als Jacob van der Maeth, schepen , ende Beernt Stell, cameraer, ende twee borger hopluyden, te weten den voorn. Roswey, ende Gysbert Gerrits van Overmeer, dewelcke verhopen morgen van hier te verlrecken, omme overmorgen we- der daer te wesen ; alsoe desen bode afgesonden wordt met een brief aen zyn Excell., inhoudende dat die staten opt versouck van zyne Excell. genomineert hebben den mi- nister Johannes Gerobulus, omme desen somer mede als predicant te velde te dienen , zoe hebbe ick met die occasie oock goetgevonden UE. hier van te adverteeren, Godt almachtich biddende UE. Myn heer te conserveeren lange welvaerende in voorspoet. Met haest tUtrecht
desen x Aprillis 1598. UE. dienstwillige
GlLLES TAN LEDENBERCH.
Naar het origineel. Den brief van de raetsheer Foeck seynde ick UE. beneffens dezen wederom, UE. van d'overseyndinge van dien bedanckende. LXV.
Den xi April xvG acht ende tnegentich zyn jonckheeren Gysbrecht van Zuylen, Maxi-
miliaen van Baexen, heer tot Conincxvry ende Heermalen, Johan van Huchtenbrouck, eerste borgermr. der stadt Utrecht ende Anthonis van Cuyck, deur last ende van we- gen de heeren staten van den lande van Utrecht, mitsgaders Jo. Jacob van der Maet, schepen, Beernt Stell, cameraer, Aelbert Egbertsz. van Rosweyde ende Gysbert Ger- ritsz. van Overmeer, borger hopluyden der stadt Utrecht, als van de regeerders der stadt Utrecht in desen gecornmitteert, uyt Utrecht gereyst naer 's Gravenhage, ende hebbende tot Bodegraven vernacht, syn daechs daernae volgende, omtrent die avont in den Hage gearriveert, vermits het ongestuymich weder daer deur sy op den wech werden beleth, hebbende niettemin dienzelven avont doen salueeren die heere proost Heermale, ende hem beteyckent die uyren van achten smorgens daeraenvolgende. |
|||||
|
289
|
|||||
|
Den xiii Aprillis smorgens ten acht uren, is den voorn. heere Heermale gecommen
in de vergaderinge der heeren gedeputeerden voornoemt, ende hebbende aldaer gere- sumeert d'instructie de gecommitteerden medegegeven, werden over de saecke in questie verscheydelick gediscoureert, ende eyntelick goetgevonden, dat de voorn. ge- committeerden heure swaericheyden eerst ende voor alle zouden hebben te communi- ceeren met zyn Excell., ende dat de heere Heermale soude believen zyne Excell. te doeu aenseggen die compste der voorn. gedeputeerden ende te vragen , wanneer het zyne Excel], gelegen soude wezen hun audientie te verleenen; ende so syn Excell. dede seggen, dat by tusscben een ende half tween ueren daertoe soude vaceeren, zyn d'voorn. gecommitteerden jegens de voorseyde uyre ten hove gegaen. Ende gecomen wezende in de voorcamer van zyne Excell. hebben d'voorn. gecom-
mitteerden van wegen haer principalen die behoorlycke gebiedenisse gedaen, ende naer d'overleveringe der brieven van credentie, geremonstreert alsdat de heeren staten van Utrecht van den aenvanck van den oorloge, zedert de pacificatie tot Ghendt ge- maeckt, hun altyts hebben geevertueert d'gemeene saeeke oock boven haerl. vermogen hy te staen, daerinne hun die couragie oock als noch nyet en failgeert, maer overmits die lange continuatie van te contribueeren, de provincie van Utrecht tot al soedanighe belastinge heeft gebracbt, dat zy genootdruckt zyn geweest diversche nieuwe middelen te practiseeren, ende die innewilligde mit renten ende andersins te bezwaeren; soe hebben d'voorn. staten van Utrecht zedert etlycke jaeren herwaerts hy heure consenten gestipuleert, hun onmogelyck te syn in heure gewoontel. quote te continueeren , ende dat dselve heure quote daeromme soude behooren vermindert te worden , daertoe d'in- gesetenen van de stadt, steden ende landen van Utrecht des te meer wierden gemo- veert, doordien men voor oogen can sien, dat den welstant, coopmanschappen ende neeringhe van de floreerende provincien van Hollant, Zeelant ende Vrieslandt, sedert weynich jaeren herwaerts sulcx sjn vermeerdert, dat Amsterdam, Rotterdam, Middel- borch ende Harlingen, deur de zeevaert op Vranckryck, Engelant, Spaengien, Italien, Oost- ende West-Indien, Peru, Denemarcken , Muscovien ende andere landen in coopmanschappen ende trafiquen, alsnu ongelyck meerder zyn als geheel Hollant, Zeelandt ende Vrieslandt in voorgaende tyden respectivel. syn geweest; dat men by 't effect van dien dagelicx siet die ampliatie ende magnificentie der steden van deselve provincien alsulcke te zyn, dat ze niet en schynen gerepareert, maer op nieuws gein- staureert te zyn, daer ter contrarie de provincie van Utrecht, sonder neeringhe sit- tende, nyet mogelyck en is int verhogen ende vermeerderen der oncosten van den oor- loghe, dvoorn. heure naebueren provincien te volgen. Ende want d'ingesetenen van de provincien van Utrecht mede voir oogen sien, dat die van Gelderlant, Overyssel ende anderen, tot costen van de generalite, ende onder dye mede te heure costen in de bevrydinge jegens den vyant grotelyckx syn gebeneficieert ende dat zy nochtans difficulteeren die contributien hun voorgedragen, soe werden die gemeene luyden ten exemple van dyen gemoveert te laten verluyden, dat de heeren van Gelrelandt heure ondersaten beter voorstaen als anderen, ende dat mede daerdeur grotelyckx werdt ge- difficulteert het invoeren van eenich nieuw middel van contributie. Ende want de provincie van Utrecht, sonder het behulp van dyen niet mogelyck en is, in de ge- woonl. quote te continueeren, dat de voorn. gecommitteerden daeromme waeren gelast met syn Excell. als heure stadhouder dvoorsz, swaericheyden te communiceeren ende met deselve te adviseeren, by wat middel de provincie van Utrecht tot afslach ende verminderinge van heure quote soude mogen geraecken, het ware dan by remonstrantie aen de heeren staten generael ofte andersins; waerop zyne princelycke Excell, vooreerst VII. 37 |
|||||
|
I
|
|||||
|
290
vragende of de verminderinge van de quote int ordinaris ofte over het extraordinaris
werden versocht, zeyde den heere borgermr. Huchtenbrouek de noot ende armoede van de inwoonders der stadt Utrecht voorsz. verminderinge te vereysschen, ende dat zyne Exeell. daeromme soude believen te dispicieeren by wat middel men tselve best soude mogen vercryghen; ende voorts zyne Exeell. verthonende een bedroeft aenschyn, verclaerde dat dvoorsz. swaricheyt in de jegenwoordige gelegentheyt seer qualicklyck te passe quain , dat men sonder contributie van de provincie alhier te lande niet en can continueeren d'exploicten van den oorloge, noch oock waernemen de goede occa- sien ende gelegentheyden die bun presenteeren in de jegenwoordige conjuncture, dat by grotelickx was beducht even verre de voorsz. saecke ter vergaderinge van*de heeren staten generael worde geproponeert, dat tselve all d'andere provincien oirsaecke soude geven omme van gelycken baere consenten te difficulteeren, ende dat consequentelick die prosperity van de gemeene zake ende veele goede occasien jegens den viant daer- deur souden worden verhindert, twelcke hem leet was dat by die van Utrecht soude worden geoccasioneert, die tot noch toe de voorsz. gemeene zaecke altoe getrouwelyck by bebben gestaen, dat zy geweest zyn tot een goet exemple voor d'andere heure mede bontgenoten, vragende of men niet en conde sporen van wien die jegenwoordige swaricheyt soude mogen procederen , ende of sulex zynen oorspronck niet en soude hebben van den viant, soe de viant bier deur singulieren dienst soude werden gedaen. Ende vermits by de gecommitteerden werden verclaert, dat men deur vrese van nieer- dere swaericheyt op dvoorsz. oorspronck tot noch toe niet en hadde dorven inquireren, dat men well opinie hadde, als datter eghene correspondence met de vyant en was, maer dat d'armoede der ondersaten die contributie in questie scheen te difficulteeren, seyde syne Exeell. dat het voorsz. werck evenwel streckende was tot sonderlingen dienst van den viant, dat men emmers by alle dusdanige maniere van doen niet en behoorde te procedeeren, ende dat hy hem nyettemin daerop naerder soude hebben te bedencken; ende tredende voorts nae de borger hopluyden, seyde dat hy ten dienste van de lan- den , nu onlancx uyt Yrieslandt verschreven hadde sommige vendelen soldaten, ende dat hy de heeren van Utrecht hadde veradverteert, als datter twee vendelen van dyen "voor een corten tyt binnen Utrecht soude worden geleyt, ende alhoewel hy int ver- anderen van zyne patenten ter begeerte van de regeerders van Utrecht terstont hadde geconsenteert, dat hy nochtans verwondert was ende hem verdochte, dat die van Utrecht int innenemen van de voorsz. twee vendelen soldaten zwaricheyt hadde ge- maeekt; daerop dvoorn. borger hopluyden antwoorden, alsdat dvoors. brieven van zyn Exeell. tUtrecht waeren gecommen terselver tydt als d'zwaricheyt was verresen opt invoeren van de contributie op de huyzen, dat die borgers beducht waeren alsdat men hun door dvoors. soldaeten tot de voorsz. contributie wilde dwingen, ende dat daerdeur het innemen van de voorseyde soldaeten was gedifficulteert, daerop syn Exc. verclaerde die minste gedachte daertoe gehadt te hebben, ende evenverre hy daertoe gesint soude syn geweest als neen, dat hy de soldaten van zooverre als uyt Vrieslandt niet en soude hebben verschreven , jae dat hy die van Utrecht daervan zoo lange te vooren nyet en soude hebben geadverteert, ende dat hem verdochte, dat die van Utrecht opinie van hem hadden, dat hy ze met soldaten soude mogen dwingen in materie van contributie, ende swaerlycke suchtende seyde, dat hy hem op alles naer- der soude bedencken, daermede de voorn. gecommitteerde gelycklicken van zyn Excel!, zyn gescheyden, verwachtende dat ze by dselve zyne Exeell. wederomme sullen wor- den ontboden. Pen xiiii April/is heeft zyne Exeell. aen de gecommitteerdens doen seggen , dat sy |
|||||
|
dacchs daeraenvolgende ten elf uren voor de noen by hem soude comen, op welcke
ure de voorn. gecommitteerden geantwoort hebben te zullen passen. Den xv Aprilis syn de voorn. gecommitteerden ter bestemder uyre by zyn Excell.
gegaen, ende nadien zy met dezelve des middaechs hadden gegeten, heeft zyn Excell. de gecommitteerden voorn. doen commen in syne voorcamer, alwaer by verclaert beeft rypelicke ende aendachtelycke gelet te bebben op de saecke van de heeren van Utrecht, ende dat hy egeensins geraetsaem en vonde dat deselve de heeren staten generael voorgedragen soude worden, want geconsidereert dat de heeren aldaer compareerende haer principalen daervan apparentelyck soude veradverteren, soe soude te beduchten staen , dat tselve den welstant van de gemeene zaeeke in deze conjuncture grotelycx soude commen te retardeeren, twelcke zyne Excell. verclaerde hem 3eet te wesen dat veroorsaeckt soude worden by de provincie van Utrecht, die haer tot noch toe ten welstant van de Vereenichde Nederlanden seer getrouwe heeft verthoont, begherende dat dheeren van Utrecht de voorsz. saecke naerder soude overwegen ende bedencken , even verre in Vranckryck eenich verdrach mochte worden gemaeckt, dat een alsoeda- nich middel (als ist middel in questie) een gering ende cleyn middel soude wezen ten regard van de gewichticheyt ende exigentie van der saecke, ende dat die defentie van den lande onmogelyck meerdere voorsieninge souden commen te vereysschen, daerby vougende, dat men in alsulcken gevalle hals ende coppen daerby soude moeten set- ten ende selfs die spiese op den hals nemen, verthoonende overal een seer droevig gelaet. Ende soe eenige van de heeren gecommitteerden daerop seyden in alsulcken gevalle bereyt te zyn , niet alleenlyck met heure goederen de gemeene saecke by te staen, maer oock zelfs die wapenen in handen te willen nemen, verclaerde zyne Excell. dat men vryelyck behoorde daerop verdacht te zyn, eude alsoe die practiquen ende aenslagen van den viant listich ende verscheyden zyn, dat men dselve met goede ordre van de overicheyt best can obrieei*en, dat hem daeromme zeer vrempt voor- stonde, dat by die van Utrecht gedifficulteert was geweest, het innemen van alleen- lyck twee vendelen soldaeten die hy uyt Vrieslandt hadde verschreven , sonder eenige gedachte ofte wetenschappe te hebben van de difficulteyt over die contributie in questie aldaer gemouveert. Ende overmits uyt de propoosten ten wederzyden aldaer gehouden zyne Excell. verstonde, alsdat by de inwoonders der stadt Utrecht de voorsz. contri- butie sonderlinge op de naem vant huysgelt gedifficulteert werde, seyde syn Excell. dat men tselve naerder zoude mogen examineeren ende overwegen ofte middel in ques- tie, sonder enich bedwanck ende by goetwillige contributie niet geeffectueert en soude connen worden voor eene reyse ende voor dit lopende jaer alleenlycken, in conside- rate , dat het oorloge by goeden eendrachte aengenomen, met willige contributie tot noch toe onderhouden is, ende voorts onderhouden moet worden, ende dat anders de viant met grote apparentie een wech zoude worden geopent omme de Tereenichde Nederlanden te brengen tot zyne discretie, daerby vougende, dat de heeren staten generael noch onlancx mede swaricheyt hebben gehadt in materie van contributie met sommige andere provincien, die door de jegenwoordige occasie lichtelycke wederomme soude mogen werden verwect, twelck voor de welstant van de Vereenichde Nederlan- den immers -niet en dient. Ende alsoe syne Excell, verclaerde goet te vynden, dat de heeren van Utrecht op alles naerder soude adviseeren tgene tot welstant ende ruste van de provincie ende stadt van Utrecht soude hebben te dienen, ende dat hy zyn dienste ende persone daertoe was presenteerende, soe hebben de voorn. gecommitteer- den daerop mit malcanderen gecommuniceert ende goetgevonden van hun wedervaeren rapport te doen, ende syne Excell. van de moeyte in desen gehadt te bedancken ende 37*
|
||||
|
292
te begeren, dat hem believe de provincie ende de stadt van Utrecht met de inwoonders
van dyen te houden in favorable recoramandatie, mits twelck doende hebben de voorsz. gecommitteerden ten zelven naemiddage van zyn Excell. heurluyder afgescheyt geno- men, hun gereet gemaeckt orame wederomme nae Utrecht te vertrecken. Ende was onderteyckent aldus: Ghysbert van Zulen, Maximiliaen van Baexen, Johan d'Huchten- BROUCK, ANTHONIS VAN CuTCK , J. VAN DER MAETH , BeERNT StELL , AeLBERT EgBERTSZ. ,
G. VAN OVERMEKR. LXVL
Erentfeste, frome, hoochgeleerde, wyze, voorsienige, tgeene den capt. Ludolph
Ryxs ons uyt Ostende adverteert, sal UE. uyt syne schryvens, dwelcke wy hierby ge- voucht hebben, connen verstaen; ende alsoe dzelve adverteerende is, raeckende ende begrjpende saecken ende personen van groter importantie, soe hebben wy dienlyck ende nodich geacht tvoorn. schryvens UE. mit desen expressen in der yle toe te schic- ken, op avonture of de heeren staten generael ende zyn Excell. daervan noch geen kennisse mochte hebben, dzelve den voorn. heeren staten generael ende zyne Excell. gecommuniceert mach worden, ten eynde by denselven op alles rypelick ende tydelick g^leth worde, zoe men nyet en weet wat uyt dusdanighe voorstellen soude mogen comen ofte volgen, *t zal UE. believen ons te adverteeren wat advertentie de heeren staten generael ofte zyne Excell. desen aengaende voor het aencomen van dezen bren- ger mogen gehadt hebben; nae onze opinie, zoe en is deze saeck nyet geheel ydel noch in den wynt te slaen. Wy bidden Godt, dat hem believe den persone van zyne Excell. ende andere heeren in dienst van den lande wezende te bewaeren ende UE. Erentfeste, frome, hoochgeleerde, wyze, voorsienige, te houden in zyne heylige
hoede, Met haest te Utrecht den xv Aprillis 1598. Recepta 26 Aprilis stilo novo 1598.
UE. goede vrunden ende medebroeders
Die gedeputeerden van de staten slandts van
Utrecht ende raeden ord. derselver, G. DE LEDENBERCH.
Naar het origineel.
Lxvir.
Myn beer. Zedert myn leste schryvens is een van de autheurs der muyteryen ont-
deckt, die onder de gemeente heeft gestroyt ende geaffirmeert, dat die staten onge- lyck hadden de burgerye te beswaeren, aengemerckt sy middelen genouch hadden, heml. doende openinge ende pogende te verwecken tot de hierinne geleyde poincten ; dan alsoe deserve alle onwaerachtich ende frivoll worden bevonden, ende dat den auctheur met naeme Corn, van Diest een persoon is, die door ongestadicheyt van zin- nen alle zyne goederen met malle coopmanschappen ende andere lichtveerdicheyden quyt geworden is, soe begint hem een yegelick daervan te trecken, uytgesondert som- mige factionisten, die het zeer leet is, dat zy deze occasie haer weder zien ontgleyen, watter voort volgen zal, mogen wy verwachten, middeler tyt bidde ick Godt almach- tich, dat hy alles ten besten wii stueren ende UE. |
||||
|
293
|
|||||
|
Myne heeren, lange welvaerende te conserveeren in voorspoet. Geschreven tUtrecht
desen xxu Aprilis 1598. UE. zeer dienstwillige
GlLLIS VAN LedENBKRCH.
Naar het origineel.
De heere van Zuyllen is van de coorts weder verlaten, sulcx dat zynE., Godt hebbe lof, nu wat beter is. De voorn. Cornells van Diest bj de magistraet ontboden zynde om op zyn voorgeven
nader geboort te worden , is geaufugeert. Opschr.: Aen mynheer Floris Heermale, thesaurier
ende gedeputeerde van de staeten van Utrecht in 'sGravenhage. Recp. 3 May, stilo novo, 1598.
LXVIII.
Edele f erentfeste, hoochgeleerde, vrome, wyze ende zeer voorsichtige heeren.
Verstaen hebbende dat myn E. vermogende heeren die generaele staten der Vereenichde
Nederlanden, ettelicke conxpagnien soldaeten van nieues laten werven, ende UE. op derselver repartitie alreede eenyghe commissien derhalven hebt doen afveerdighen, daer Jacques Laurein mynen sergeant aen een van UEd. hopluyden voor lieutenant wert gerecommandeert, hebben dienvolgende niet connen onderlaten myn heeren te verwittighen, dat ick gemelten mynen sergeant niet alleen onder myn compaignie collonelle hebbe gekent, maer ben wel versekert, dat hy van aenvanck des crychs in deze landen hem altyt wie een eerlyck soldaet in verscheyden ampten als veen- drich ende anders trouvvelicken heeft laeten gebruycken, om welcke oorsaeck ick hem liever solde behouden dan afstaen, maer considereerende dat hy voor veel jaeren zyn verbeteringhe wel heeft verdient, ende hem, zoe ik "wel solde begheren, daeraen niet en can behelpen, sal deze dienen voor een gaer vruntelick versouck, dat UE. hem gelieve te holden voor gerecommandeert, niet twyffelende of hy en sal syn voor- gaende lof dagelicx augmenteeren met de landen ende UE. met zyn uitterste vermogen goede getrouwe diensten te bewysen. Van tydinghe sullen UE. gelieven te verstaen, dat den vyant boven lancx de Wael-
cant ende in Wals BrabaDt zich sterck vergadert hebbende, mit stilligheyt een groot ge- deeltestucken vanbatteriemetten toebehoeren tot Maestricht doen brengen, ende schynt wel, gelyck wy oock zyn geadverteert, dat haer meninghe voor deze stadt te comen is, is daerom myn gaer dienstel. begheren, datUE. gedeputeerden als den heer Hermale oft anderen des schriftelicken mach werden geadverteert, opdat haer E. by myn E. vermoghende heeren generaele staeten de fortificatie deser stadt favorabelicken moghen recommandeeren, ende die goede hant houden dat sulcx ylents mach werden gedaen , want ongetwyffelt sullen UE. wel considereren, dat niet alleen 'tgantsche landt van Gelderen maer oock de stroomen Maes, Wael, Ryn ende Tssel, ende den stichte van Utrecht daeraen geleghen is; wat myns persoons aengaet, sail altyt met Godts gratie bereyt syn de landen trouwen dienst doende, met alle naersticheyt zoucken myn eer te betreffen, ende UEd. int particulier alle dienstwillicheyt te bewysen met de hulpe |
|||||
|
294
|
|||||
|
des Alraachtigen Godt, die ick bidde UE. edele, erentfeste, hoochgeleerde, vrorae ,
wyze, zeer voorsienige heeren, te verlenen godtsalige en lanckduerige regieringhe, met myn dienstige eerbiedinghe in uwe goede gracie. Desen besloten in Nymeghen den xxhii Juny 1598. Stylo veteri. UE. dienstwillige,
Arnholt van Grunevelt. Opschr.: Edele, Erentfeste, hoochgeleerde, vromc
ende zeer voorsienighe heeren, den hee- ren staten slandts van Utrecht. Rec. xxv Juny 1598. LXIX.
Edele, erentfeste, vroome, zeer wyse, voorsienige heeren.
Stracx nae de aencompste van den heere Hottinga ende wedercompste van den heere
van der A, heeft men begonnen te procedeeren tot verkiesinge van de personen, die beneffens zyn Excell. ende den heere graeff Willem souden fiesoigneren op de saecke uwe E. wel bekent, waertoe ierst genomineert zyn geweest de heeren Oldenbarneveldt ende Maelson wt Hollandt, den tresorier Valcke ende van der Warcke wt Zeelandt , ende is daernae goetgevonden noch daerby te vougen een wtte andere respective pro* vincien, te weten, de heeren Cousyn van der Hell, den heere van der Aa, Hottinga Witte ende Renghers tho Helm; Godt wil denselven wysheyt geven om die zaecken tzynder eere ende slants dienste wel te dirigeeren. Ende om hare maj. zoeveel moge'yck is noch op te houden van alle proceduren,
daertoe zy genegen schynt te wezen, is goetgevonden den ridder Veer stracx off te veerdigen mit brieven aen hare maj., ende verclaringe dat de heeren staten generael geresolveert waren binnen zekeren corten geexpresseerden tyt, haer maj. te bejegenen mit alzulcke antwoordt op de voorgedragen propositie , waennede zy verhoopten dat hare maj. een goet benuegen ende redelycke satisfactie zal hebben nae de tegenwoordige gelegentheit dezer provincien. Is oock om verscheyde consideratien raetsaem gevonden den voorsz. heere Veer te
vereeren mit aenbiedinge van meerder commandement over 't cryschvolck van zyn naetie in dienste van den lande zynde ende verhoginghe van tractement, waerover hy den heeren staten generael ten hoochsten bedanckt heeft met verclaringe van zynen goeden wille; maer zoe die was dependeerende van de goede beliefte van zyne souve- raine, dat hy daeromme die aengeboden eere ende gunste nyet en conde accepteren sonder voorgaende bewilliginge van haere maj. Vrydaghe is hier openinge gedaen van de consenten hy de respective provincien
over dit lopende jaer gedragen, waervan copien geschreven worden die wy mitten iersten overseuden zullen, mittet geen daer vorder op gebesoigneert sal wezen; mid- lertyt en willen wy nyet verswygen, dat die van uwe E. onder alle d'andere die per- tinenste ende claersten bevonden worden, uytgesondert daer uwe E. hun quote ver- verminderen naer advenant het XV paert van Hollant, twelck hier een groote ketterye geacht wordt by de andere vier gequotiseerde provincien. Saterdach is hiermede gebesoigneert geweest op de zaecke van Berck, maer om, ver-
scheydenheyt van opinie nyet geresolveert. |
|||||
|
295
Nyeus en hebben wy hier anders nyet zekers, dan dat den vyant hem alomme ten
oorloge prepareert. Is oock schryvens uyt Brabant dat den marechal de Biron oock die heeren van Be-
lievre ende van Sillery tegen den 8 ofte 10 dezer maent tot Bruessel verwacht worden om van den cardinael tontfangen den behoorlicken eedt van 't onderhouden de besloten vrede, etc. Wordt noch geschreven dat N. de Frias den xxn Juny tot Genua gearriveert was
mit alien depeschen van de overdracht van de Nederlanden ende graefschap van Bour- gognien by den coninck van Spangien, mit consent ende ten overstaen van den prince zynen zoon op de infante, mit conditien van dat ze haer zal hebben te hylicken aen den Ertzhertoch Albert van Oostenryck, twelck d'infante geaccepteert soude heb- ben mit verclaringe van des te doen bereyt te wezen ; wordt mede geschreven van zeker gelt dat te Genua gearriveert soude wezen ten behouve vant oorloge in dese landen, maer achten dat tzelve meest al tot betalinge van oude schulden verstreckt zal worden , ende jegenwoordich anders nyet hebbende Edele, erentfeste, vroome, zeer wyze, voorsienige heeren, bidden wy Godt almach-
tich UE. te houden in zyne bewaringe. Geschreven in den Hage desen xiu July 98, Uwer E. dienstwillige medebroeders,
Floris Heermale.
g her art de renesse.
Naar het origineel.
LXX. Myn heer. Uwer E. schryvens den 22 dezer aen myn heeren die staten, mitsgaders
aen my van deselve date ende oock van den 23 dezes al stile novo, hebbe ick door den ordin. schipper ontfangen met de stucken daerinne gementioneert; ick seynde UE. beneffens desen, voIgendeUE. begeerte wederom d'antwoorde graeff Johann van Nassau de jonge, belangende de restitutie van Berck gegeven, deselve antwoorde is alhier in de vergaderinge gelesen ende alien behaechelyck geweest. Van hier en hebbe ick nyet nyes te scryven, dan het oude te repeteren, te weten, dat ick zeer beducht ben voor eenige nyeuwe alteratie, als wesende alhier d'overicheyt weynich gerespecteert ende de comptoiren ten besten nyet gefurneert, sulcx dat nootsaeckelicken op d'een ende d'andere met goeden ernste ende verstande zal moeten geleth worden, ende op d'eerste sonder veel langer vertreck, ende myns bedunckens ist nu den bequaemsten tyt om op sulcx te besoigneren ende ordre te stellen eer ze van anderen met confusie geprescri- beert worden, ende wordt daerom nae de compste van UE. ende des heeren van der Aa verlangt, omrae de saecken in deliberatie geleyt te worden. Johan Strick heeft jegens verscheyden persoonen geseyt ende onder anderen mede tegens de capitteyn Thonis Buth die het voorts verswegen heeft voor degeenen dien hy nyet te spraeck en heeft con- nen comen, dat vyff off zes persoonen gecommitteert souden syn, omhet lant absolute- lycken te regeeren, enz. Ende alhoewel de voorn. Strick tot verscheyden reysen voor myne heeren ontboden is geweest om te verclaeren zynen aucteur en is noch maer nyet gecomen, zulcx dat de officier belast is hem te ontbieden ende opt geen voorzeide is te examineeren, die 'them geingereert hebbende te wezen schryver van eenen deser nyeuwe compagnie te wezen; van de capitaine Gyeborall is den capt. verboden geweest |
||||
|
296
|
|||||||
|
hem aen te nemen, ten respect van zyn leste comportementen waerover hy by requeste
aen den collegie gedoleert hebbende is binnen ontboden, ende op verscheyden articlen gevraecht ontkent het een, bekent het ander, doch soude wel begeeren pardon vant geene by mishandelt zoude mogen hebben, omme tot het voorsz. schryverampt gead- mitteert te worden, daerop hem geseyt is, dat hy de articlen, daervan hy pardon begeert soude specificeeren, -waerinne hy hem hezwaert vyndt; wat hier voort uyt volgen sal leert de tyt. Hy verclaert onder anderen, dat Coenraet Strick hem ten tyde van de leste commotie alhier gesuggereert hadde, dat hy vryelick soude seggen, dat den tyt des afscheydens van den heere van Braeckel, noch lxxxh i. in voorraet waeren, die daernaer by de heeren gedeylt soude syn, dan alsoe all deze compagnie seer lichtveer- dich is, soo ontkennen ze huyden, dat ze morgen bekennen en vice versa; myns be- dunckens sal aen yemanden een cleyn exempelcken gestatueert moeten worden tot ter- reur ran d'anderen, indien men de moetwilligen eenichsins denckt te compecheeren. De beer burgermeester Huchtenbrouck heeft myn verclaert oock desen aengaende aen den heere van der Aa gescreven te hebben, waeromme ick my desemael van aen syne E. vorder te scryven onthoude, UE. sal hem des nyet te min desen believen te com- municeeren. My is seer leet geweest uit UE. scryvens te verstaen, de sieckte van den raedsheer Foeck. De heeren van dese vergaderingh alle syn daerover oeck bedroeft. Got den Heere wil hem beternisse verleenen en ons alien dat saligh is. Graeff Johan van Nassau is gisteren avont laet hier innegecomen, ende dezen morgenstont vroech weder vertogen naer Arnhem, morgen vertrecken van hier nae zyne G. van Hohenlo te Bueren, de heeren Berck, Baexen ende Heuchtenbrouck, omme van zyne G. te ver- soucken ontlastinge van de excessive lasten, daermede die goederen ende thienden van die van St. Johans, thesaurier St. Marien ende abtdye van Oostbrouck in den graef- schappe van Bueren gelegen, beswaert worden, waermede ick desen sal besluyten ende Godt almachtich bidden zal Myn heeren te conserveeren lange welvaerende in voorspoet. Geschreven tUtrecht
des xv July 1598. UE. zeer dienstwillige
GlLLIS VAN LEDEiNBERCK.
Naar het origineel.
Myn dienstwillige gebiedenisse aen den heere van der Aa ende de raetsheer Foock,
oock aen den heere Cuyck; schryvens van den heere van der Aa van den xin dezes hebbe ick gister avont ontfangen. Opschr.: Aen myn heer, myn heeren Mr. Floris
Heermale, thesorier, aen de Gedeputeerde van de staten van Utrecht in 'sGraven- bage.
Rec. 26 July stilo novo 1598. |
|||||||
|
Edele, erentfeste, hoochgeleerde, zeer wyze, voorsienige heeren.
Wy zenden by dezen copie van den antwoort den welgeboren heere grave Johan
den joiighe van Nassau gegeven op zyn E. versoeck van weghen den deurluchtichsten heeren churfurst van Coellen gedaen, belangende die restitutie van Berck. Wy heb- |
|||||||
|
297
|
|||||
|
ben int adviseeren op deze zaecke verclaert, dat wy van uwe E. nyet gelast en wae-
ren tot het overgeven van de voorsz. stadt, watter nu nae volgen zal leert de tyt. Zaterdach in de morgenstondt omtrent drye uyren zyn onze gedeputeerden aen de
maj. van Engelant van hier nae 'thooft voor de Briel gevaeren, ende omtrent den noen de Maes uytgeloopen, hoopende dat ze mits de continuatie van de goede windt voor- spoedelick gelant zullen zyn; den heere wil haar legatie voort dirigeeren tzynder eere ende slandts dienste, ende ons corts goede tydinge daervan laten vernemen. Van den vyant ende zyne voorhebbende aenslagen en hebben wy gheen zeeckere
particulariteyt, hetwelck oirsaeck is, dat wy desen nyet langer zullen maecken, waer- nae onze behoorlycke gebiedenisse Edele , erentfeste, hoochgeleerde, zeer wyze, voorsienige heeren, uwe E. int be-
hoeden des Almacbtigen bevelen. Datum 's Gravenhage dezen xx July 1598. Uwe E, dienstwillige medebroeders
Floris Heermale, »
Gherardt van Renesse.
Naar het origineel.
LXXII.
Edele, erentfeste, hoocbgeleerde, vrome, zeer wyse, voorsienighe heeren.
Alsoe sondach lestleden eenen brief gecommen is van de gedeputeerden in Engelant,
heb nyet willen naelaeten copie daervan over te senden, hoewei daer noch nyet veel uyt te scheppen is. Zoe wy yet anders vernemen zal myn debvoir doen. Van den vyant en hoort men anders nyet, dan dat men tot Bruessel doende is met
festineren van de marechal de Biron ende andere heeren, die van weghen die maj. van Vranckryck daer gecomen zyn om de cardinael den eedt af te nemen opt onderhouden van de gemaeckte vreede, die men verstaet dat den xxv July stilo novo, wesende St. Jacobsdach , gepresteert is in de kercke van Ste; Guelen mitte gewoonlicke ceremonien , men seyt dat de voorschreeven gesanten zeer heerlyck ontfangen zyn ende onthaelt wordden, ende van alles waer zy gaen gedefroyeert ende op hun vertreck grotelicx beschoncken zullen worden; interim isser gheen gelt tot betalinghe van zyn crychs- volck, soe men ons van alien oirden adverteert, wat het eynde daervan wezen zal leert den tyt, waermede Edele, erentfeste, hoochgeleerde, vroome, zeer wyze, voorsienige heeren, zal ick
uwe E. den almogende bevelen. Wt 's Gravenhage desen V Augusti 1598. Uwe Ed. dienstwillige medebroeder
Floris Heermale. Naar het origineel.
LXXIH.
Edele, erentfeste, hoochgeleerde, zeer wyze, voorsienige heeren.
Doen ick, Heermale, in de maent Junius daer was, heb ick onder anderen uwe E.
VII 38 |
|||||
|
298
|
|||||
|
in hare vergaderinge overgegeven twee besloten brieven, als eene van de Sindicus ende
Magistraet van Geneve, ende d'andere van de heeren D. Beza superintendent aldaer, mitsgaders noch eenen derden van den heere de Sully, gesanten van de voorsz. heeren van Geneve alhier, aen deze vergaderinge alle geschreven in faveur ende recommandatie van zeckere schrH'telycke proposilie by de voorsz. de Sully hier gedaen, copielyck als doen uwe E. by my mede overgegeven, mit dienstelick versouck ende ernstelicke ver- maninge, dat uwe E. believen wilde de voorsz. brieven ende propositie mit aendacht te lezen ende nae overweginge der redenen daerinne vervat, op het versouck soe vruchtbaerlick te disponeeren als der supplianten perikel vereysche ende uwe E. gele- genheyt eenichsins soude connen toelaten; waerop my doen ter tydt voor antwoordt gegeven wordde, dattet een saecke was die staetsgewys gedaen moest worden, ende dat men ter eerster beschryvinge van de heeren staten van Utrecht, mede een poinct daervan instellen zoude, allet welck ick den voorsz. heere de Sully alsoe ter goeder antwoort gerelateert hebbe 'tmynder wedercompste alhier, die my daerover bedanckte ende zedert altemet gevraecht, off ick van uwe E. geen naerder resolutie ontfangen hadde, oock of myn heeren staten van Utrecht noch nyet beschreven hadde geweest ofte haest beschreven zouden wordden, etc. Wy achten , dat hy gelycke instantie by andere heeren van deze vergaderinge mede gedaen zal hebben sonder vruchte ende daerdoer beweecht is worden ander remonstrantie aen de heeren staten generael over te geven, die wy verstaen dat tegenwoordich van wegen deze vergaderinge aen de respective provincien overgesonden wordt, mit favorabel voorschriven om te geraecken tot eenige vruchtbarige resolutie ende liberale assistentie in haer uytersten noodt; ende hoewel wy wel connen verstaen, dat onze recommandatie weynich opereren zal, daer die eendrachtige intercessie van de heeren staten generael voorgaet, zoe en hebben wy nochtans nyet connen naelaeten uwe E, dit haer versueck ten hoochsten te recomman- deeren, die wy bidden die voorgaende propositie ende redenen daerinne geallegeert, mit ernst te examineeren ende opt gevolch van dyen te letten, nyet twyffelende of zullen daerdoor tot een liberale resolutie beweecht wordden, die wy mitten eersten zullen verwachten, Wy en twyffelen nyet of uwe E. zullen gelyck wy verwondert wesen , dat men van onze gesanten in Engelandt ghans nyet en verneempt, doch ons betrouwen, dat zoe daer yet geschreven ofte gebootschapt wordde, dat wy 'tUE. nyet verswygen zouden ; zeedert haer vertreck van hier hebben wy maer twee brieven ont- fangen , waervan dierste gescreven was thaerer aencompste onder Engelandt opt schip, ende d'ander binnen Londen den 26 July, van den inhoude derwelcken wy noodeloos achten eenich verhael, soe wy stracx nae den ontfangh uwe E. copie daervan gesonden hebben, gelyck wy vorder doen sullen of andersins adverteeren vant gheen ons bejege- nen zal. Hier wordt geseyt dat den grooten tresorier van Engelant donderdach huyden acht
dagen overleden zoude zyn, maer en hebben noch geen schriven daervan gesyen. Des vyants crychsvolck is vast allomme aen 't muytineeren zoe men ons verzekert,
die steden van Ardres ende Dorians zyn de Co. overgegeven , ende zal zyne maj. mitten iersten tot Calis commen om in die contryen op alles ordre te stellen. Den eertshertoch Albertus heeft de staten zyn gouvernement respecteerende, beschre-
ven gehadt tegens den xvii dezer, dan is uytgestelt totten xxvn, tot wat oorzaecke weet men zekerlyck noch nyet, zoe eenige willen zeggen, dattet is om assistentie van gereden gelde, anderen datter gehandelt zoude worden op de ovcrdracht van de lan- den tot behouff van de Infante, ende dat zyn hoocheyt stracx nae desen dachvaert vertrecken zal naer Spaengien om zyne bruyt te trouwen ende int Nederlandt te bren- |
|||||
|
299
|
|||||
|
gen, dat den cardinael van Oistenryck zyn gouvernement, als gesubstitueert, zal comen
bedienen; watter van is ende hoe 'tverstaen ende vergaen wil zal de tydt leeren waer en tusschen Edele, erentfeste, wyze, zeer voorsienige heeren, wy Godt bidden uwe E. te hou-
den in zyn heylich behoede. Datum 'sGravenhage, mit haest dezen xx Augusto 1598. Stilo novo. Uwe E. dienstwillige medebroeders
Floris Heermalb.
Gherardt van Renessb.
Naar het origineel.
LXXIV.
Edele, erentfeste, hoochgeleerde, vrome, wyze ende zeer voorsienige heeren, be-
zundere goede vrunden. Wy en twyffelen nyet oft wt verscheyden missyven ende propositien van wegen de Co. maj. van Engelandt, over vele jaeren aen ons geschre- ven ende gedaen, is uwe E. wel bewust dat hare maj. niet begeerende voorder ver- bonden te blyven aen het secours by den tractate van den jaere xn.- txxxv deze landen belooft, waervoren dezelve hare maj. tot verzeckeringe in handen gestelt syn, die stee- den van Yhssmgen met het casteel van Rammekens ende de stadt van den Rrielle mit- ten forten van dien, ende voorts geconsenteert was in elcke province een ofte twee steeden tot hare vordere versekeringe te mogen nemen, ende deselve uyt het beloofde secours tot haren contentemente te besetten; dat mede hare maj. willende haer vant voorsz. secours ontslagen houden, begeert heeft betaelinge ofte rembourssement van haere verschotene. penmngen, ende dat wy ettelicke jaeren gearbeyt hebbende omme bare maj. soe by geschnften als gezanten te verthoonen, dat zy tot het beloofde secours verbonden ende deze landen onmogelyck was het versochte rembourssement te doen eyntelick in den jaere xvc xcvi opte instantie van hare maj. doer den heere Thomas Bodley, omme alle ondiensten ende inconvenienten voor den staet van den lande te voerkommen, goetgevonden is hare maj. in hare begeerte zoeveel te believen, dat zy haer vant voorsz. beloofde secours zoude mogen ontslaen, ende dselve aen te bieden in plaetze van het versochte rembourssement, twee hondert cluyzent ponden sjaers haer leven lanck geduerende, ende bovendien haer te betaelen, naedat deur Godes ge- nade bet oorloge geeyndicht zoude wesen (vier jaeren geduerende) tsjaers hondert duy- zent ponden sterhncx; dat oock omme tzelve hare maj. aen te bieden, in denselven jaere van zes ende tnegentich zyn gecommitteert geweest, d'heeren canceller Leoni- nus, Loozen, Yalcke ende Franckna, maer dat deselve aenbiedinge is geoordeelt te mager, insouffisant ende te zeer gerestringeert, ende oversulcx by hare maj. gerefu- seert; dat daernae haere maj. is gebleven by hare vorige meeninge, ende wtterlick in den loopende jaere voergenomen hadde in handelinghen mitten gemeenen vyanden te treden, gevende mettemin hope dat hare maj. ter contrarie beweecht zoude mogen wordden zoe verre wy haer konden geven contentement opt versochte rembourssement der verschoten penn. ende haer ontlasten van alle voordere costen, zoe van haer se- cours auxiliaris als cautionaris, met verseckeringe van de assistentie te water ende te lande die haer by ons gedaen zoude worden tot defentie van hare rycken ende oock omme den vyant zoowel in Spaengien, Portugael, in de eylanden der'lndien. jae 38*
|
|||||
|
300
|
||||||
|
zelfs in de Nederlanden afbrueck te doen, ende alsoe by diversie des vyants forcen van
haer te keeren, gelyck wttet rapport van onze gedeputeerden int beginzel van desen jaere in Engelant gesonden ende in de maent van Junio lestleden wedergekeert, ende ten lesten wte propositie by last van hare maj. by de heeren generael Veer ende den raetsheere Gilpin, in de voorsz. maent van Junio in onze vergadering« gedaen, is ver- staen , ende dat ieder provintie hiervan advertentie gedaen zynde, by deselve goetge- vonden is, dat zyne Excel!. ende den welgeboren heer graeff "Wilhelm Lodewyck, grave van Nassau, stadthouder van Vrieslandt, Groeningen ende Ommelanden , ende eenige uyte respective provincien by ons souden worden gecommitteert omme de ge- wicbticheyt van de voorsz. zaecke rypelyck te examineeren, ende secretelyck te formee- ren sulcken advys ende instructie, daermede hare maj. bejegent, ende dien volgende gearbeyt zoude worden, ommet voorsz. schadelyck voernemen niet alleen te bre- cken, maer dese Janden haere maj. gunste ende faveur te conserveeren, ende dat den- zelven last, door boocbgemelte zyn Exceli. ende beer stadhouder aengenomen , ende tsa- mentlick metten gedeputeerden wten respective provincien, de voorsz. instructie ende last geformeert hebbende, by ons eenige gecommitteert zyn omme aen hare maj. te rey- sen ten eynde voorsz.; welcke gecommitteerden hen daernae reguleerende mit de groote inductien, arbeyt ende moyten aen hare maj. ende de heeren van haeren raede gedaen, eyntelick metten zelven zeker tractaet gemaeckt hebben op onsen behagen, daervan aen ons rapport gedaen zynde is goetgevonden, dat ierst tzelve tractaet zyne Exceli. ende den welgemelte heere stadhouder van Vrieslandt zoude worden gecommuniceert, ende daernae dengbenen die beneffens dselve by ons opt maecken van de voorsz. in- structie waeren gecommitteert geweest; tzelve gedaen zynde, hebben zyne Exceli. ende den welgemelten heere stadholder van Vrieslandt, mitsgaders de voorn. gecommitteerden, zoe by brieven als mondelinge rapport verclaert, volgende haere gegevene instructie ende intentie by den gecommitteerden gehandelt te zyn , ende gebalanceert zynde de diensten ende notelickheden jegens de beswaernisse des voorsz. tractaets, ist zelve by henlieden voor den landen goet ende oirbaer gevonden, waernae wy opt scryven van zyne Exceli. ende den welgemelten heere stadtfyolder, eensamentlyck het rapport van de voorsz, gecommitteerden by ons rypelyck geleth ende het voorsz. tractaet wel geexa- mineert synde, is tzelve mede by ons goet ende voor de landen nodich ende dienstich bevonden , hebben overzulcx tzelve geaggreert ende geadvoueert. Ende hoewel die voldoeninge van dien (byzonder in deze conjuncture) zeer bezwaerlick den lande zal vallen, soe moeten nochtans wysselick jegens de beswaerlycheden in balance gestelt ende overgewogen worden, eerst die onzeckerheyt daerinne die landen in de naeste jaeren deur de proceduren van hare maj. gehouden zyn geweest, die inconvenienten ende zwaricheden daerinne die landen zoude hebben mogen vallen, indien hare maj. raeerder steden tot verzekeringe hadde begeert oft eenige extraordinaris proceduren gebruyckt omme tot haere intenlie te geraecken , ende zonderlinge indien zy in deze gelegentheyt mitten gemeene vyanden hadde getracteert; ten tweeden dat de schulden van hare maj. boven alle voorgaende grote pretensien (veel hondert duysende bedra- gende) begroot zynde wten tractate van den jaere xv« ixxxv tot over de hondert en veertich hondert duyzent ponden, die. dagelicx meer ende meer incanckerde ende jaer- licx met sobere diensten ende verzeeckeringe vermeerdert waeren over acht hondert duyzent ponden ende oversulcx genouch boven betalinge, ende dat deur deze han- delinge die gunste ende faveur van hare maj, tot dese landen is vernieuwt, de schade ten naesten op te helfte gebracht, ende die dagen van de betalinge zulcx gestelt dat die nae de gelegentheyt dragelyck verstaen moeten worden; dat oock alle voirdere |
||||||
|
1
|
||||||
|
301
|
|||||
|
rysinge van de voorsz. schult cesseert, ende die oorsaeck van schadelycke inconvenien-
ten ende misverstanden daerdeur voorgecomen zyn, van allet welcke wy goetgevonden hebben UE. int lange te adverteeren ende tvoorsz. tractaet by copye over te zenden , mit ernstich versoeck dat uwe E. believe te adviseeren op goede ende bequame mid- delen, waerdeur tvoorsz, tractaet van onze zyde mach worden voldaen ende oversulcx in geen gebreck te wezen de provisionele resolutie by ons daerop genomen, mede neffens desen gaende te helpen voldoen, ende opte voordere raminge hare gecommit- teerden in dese vergaderinge wesende ofte andere by uwe E, te zenden, te scbicken met volcommen last bynnen den geraemden tyt, waerop wy ons verlatende , bidden Godt den heere , edele, erentfeste, hoochgeleerde, vrome, wyze ende zeer voorsienige heeren, UE. te bewaeren in zyne heylige hoede, Wt 's Gravenhage den xxn Sep tern- bris 1598. Jo. Rengers tho Hellen, Vt.
UE. goetgunstige vrunden
Die staten generael der Vereenichde Nederlanden.
Ter ordonnantie van dezelve
C. Aerssen , 1598.
Naar het origineel.
Post datum. Aengesien dat allet volck in den leger wesende van tyt te tyt betaelt moet worden ,
by zooverre men daervan dienst begeert te trecken ende voor te commen onwillich- heden, verloop, muyterien ende andere besorchlycke inconvenienten, soe versuecken ende begheren wy vruntlick, ingevalle UE. soo gereet baere quote in de voorsz. vier hondert vyftich duyzent guldens niet en soude cunnen opbrengen, dat dselve emmers gelieve een goede somme daervan ter goeder reckeninge te betaelen, ende insgelycx UE. aenpaert by de provincien gedragen, soo tot onderboudt van de oude ongere- partieerde compagnien in den dienst van den lande wezende, als tot vervallinge van de oncosten van den leger. Actum den 5 Octobris 1598. C. Aerssen, 1598.
Opschr.: Edele, etc., die staten slants van Utrecht, etc. Naar het origineel.
Rec. 29 Sept. 98.
LXXV.
Mynheer. Zedert 'tvertreck van den heer Cuyck derwaerts, hebbe ick van de
raetsheer Foock ontfangen tgeen ick UE. beneffens desen copielyck overseynden , wat hier vorder uyt volgen wil, is Godt bekent; 't syn vremde proceduren in neutrale landen gepleecht. De heere van derAa heeft onderanderen gerapporteert, dat de pro- positie van de raide van state genouchsaem gereet was om overgesonden te worden, ende also alhier binnen corte daghen bescreven sal moeten wesen, op de uytsetting over Leckendyck endeJHinderdam , zoe waere goet, dat wy deselve hoe eer hoe beter mochten hebben; de burgerm. Huchtenbroeck heeft huyden rapport gedaen, ende he- staet principalicken daerinne, dat de twee toelasten wyns syne Excell. gesonden, aen- genaem zyn geweest, ende dat geresolveert is het leggen van zeker hooft aen 's Graven- |
|||||
|
... ............... .
|
||||||||||||
|
302
weert daerdoor men vertioopt dat den Ryn ende Yssele met meerder waters sullen
worde'n gebenefyceert; brenger deses is capt. Loon, die derwaerts gaet om zyne toe- comende huysfrouw te besuecken, de heeren alle doen UE. groeten ende wenschen UE. eesontheit daermede
Myn heer Godt almachticb oock bidde, ende dat hem believe UE. daexinne altyts te
sparen tot salicheyt. Gescbreven tUtrecht den xm Octobns 1598. UE. seer dienstwillige
GlLLIS VAN LeDEJJBERCH.
Opschr.: Aen myn beer, myn heer Floris
Heermale, thesauner ende gede- ^aar net ongineei.
puteerde van de heeren staten van
Utrecht in 'sGravenhage. Recep. 25 Octob. 4598. In absentie aan den beer Cuyck. LXXVI.
Mynheer Uyt UE. missive van den 2 deses verneme ick, dat DE. daer beneffens
seschreven' heeft aen den heer van der Aa oft by syne absentie aen myn, dan en hebbe daervan nyet vernomen. Ende belangende UE. schryft aldaer verstaen te heb- ben als dat de burgerhopluyden nyeu gestelt jegens den burgermr, de Goyer ende anderen van de generaliteyt all wat onbedachtelycken procederen, etc., daervan en hebbe ick int minste albier nyet gehoort noch vernomen, anders dan dat Dire van Werchoven een van de hopluyden, nyet verre van Dire de Goyer wonende, begeert hadde dat deselve (dewyle hy nn in geen magistraet en was) dit jaer synen lieutenant wilde wesen, omme door den goeden raedt ende respecte van den voorn de Goyer by desen ruwen tyt syn vendel borgerye dies te betamelycker, seeckerder ende in de meeste stillicheyt en vrede te mogen geleyden, dewelcke den voorn. de Goyer (soe my geseyt is) doen qualyck nam, sonder dat ick sedert dien tyt van die of andere saecken yet meer gehoort hebbe. De leste tydinge, die wy thans hier uyt den leger hebben^ sul- len UE. uit de hierby gevoechte missiven van den raetsheer ioeck ende Aert Hellingh connen verstaen. De heer almachtich, etc. |
||||||||||||
|
Mynheer, etc. tUtrecht den 25 Octobris 1598.
|
||||||||||||
|
UE. dienstwillige
GlLLIS VAN LkDENBSRCH.
Naar net origin eel.
|
||||||||||||
|
LXXV1I.
|
||||||||||||
|
Heer Secretaris. Ic vermoede mynen brief van den 26 des avonts al zult ontfangen
hebben; naedemael den vyandt met zyn macht endegeschutnaer Deutecom vertoghenis, wort goetgevonden ons leger van hier tot op de Weert voor Doesborch te doen delogeren. Het waer te wenschen die besorcht en gefortifieert waer, als dese nu is, doch zullen de stadt voor ons hebben, die men wel van geschut versien sail, oeck den weert noch inder yl meer dan ze nu is, verstercken sail; tot bewaringhe van de opene Betuwe tusschen tolhuis ende .... zullen omtrent duysent man blyven mit enyghe vanen |
||||||||||||
|
f
|
|||||
|
303
ruyteren, ten eynde den vyandt gheen pas over Rhyn in de Betuwe en gecryge, het-
welck hem al wat moeyelyk om doen sal syn; wy sullen ten langsten, indient van dage niet en geschiet, op morghen den xxvm vertrecken, ten ware in middel van tyde andere advertentien quamen dat de vyandt 't oogh wederom herwerts hadde; het fort van 's Gravenweert wort van alles versien , ten minste voor acht of negen maenden. • Z.yn Excellencie vont goet voor een jaer gedaen mochte worden, men heeft aen den raedt gescreven om tot Aernhem een groot magazyn te maecken voor alle de steden <les graefschap Zutphen, om in yl voor de vorst daer te syn. Het water begint zeer te vallen , twelck ons qualicken te pas compt, doch Got weet hoe 'tbest is, dien ick bidde UE, te verlenen langdurighe gesontheyt. Gescreven int legher den xxtii Octobris 1598. Olden styl. UE. ganswillighe goede vrundt
A. Foeck. Naar het origineel.
Ick sal Meerten desen dach noch by my houden, overmits Wychans tot Aernhem is , die van daghe wederom kompt om de distributie van den haver te hebben. De lysten van de loeningen heb ick by my, om die zoe teffens over te seynden, te weten van alle de voerluyden die ofgedanckt syn indien ment behouft, van deghene die noch in dienst continueren zult het myn believen over te schriven ende salt percureren. Het tolhuys blyft naer behoiren beset. LXXVIII.
Edele, erentfeste, hoochgeleerde, wyze ende zeer voorsienige heeren. Die curateu-
ren van den sterfhuyse van wylen zyne princel. Excell. ho. mo., hebben ons den XliH August lestleden verthoont die staet van mevrouwe die princesse van Oraignen ende die sobere middelen die hare Excell. heeft, om haer selven met graeff Henrick Fre- derick haeren zoon t'onderhouden, uyt oorsaecke dat alle de goederen die hare Excell. in Vranckryck heeft, jegenwoordelyck zyn int gewelt van de Ligeurs, ende dat het innecomen van het sterfhuys van zyne voorsz. Excell. geheellyck vermindert is door het verlies van der stede van Geertruydenberch, daer op hare duwarie geassigneert is, ende van gelycke oock in regarde van de joffrouwen dochteren van zyne voorsz. princel. Excell. alhier te lande wesende, die hy geprocreert heeft by vrouwe Loysie de Bour- bon , ende gantsch vruntel. versocht, dat wy daerop regart nemende, ende erinne- rende die gedane diensten van zyne voorsz, princel. Excell., zyne nagelaten we- duwe vrouwe soude toeleggen een eerlyck tractement, daermede zy haer met haeren voorsz. zoon zoude mogen onderhouden naer hare digniteyt, ende daerenboven oock accordeeren eenich tamelyck onderhout voor de voorsz. jouffrouwen, ons overgevende twee brieven by hare voorsz. Excell. ende jouffrouwen aen ons tot desen eynde ge- schreven, daervan copie hierby is gevuecht. Ende hy ons alles naer behoren overwo- gen ende sonderlinge geleth wezende op de obligatien die de geunieerde provincien hebben aen de memorie van zyne voorsz. princel. Excell. ende het huys van Nassau, ten deele in die voorsz. brieven geexpresseert, en hebben nyet cunnen laeten voor de conservatie van de eere van den lande den aengegeven soberen staet van hare Excell. ende jouffrouwen op te nemen ende te beherttigen, mitsgaders jegen derselver alle danckbaerheyt te bewysen ende te benificieren zoe veele in ons is geweest; ende alsoe hare Excell. tot onderstant van haer onderhoudt met haer voorsz. soentken, opt wel- |
|||||
|
304
|
|||||
|
behagen van de provincien te accordeeren de somme van sesse duyzent, ende aen de
voorsz. jouffrouwen drie duyzent guldens eens, ons verzekerende , dat deselve provin- cien heur daermede zoude conformeeren, gelyck UE. van heure gedeputeerde te dezer vergaderinge naerdere zullen hebben vernomen ; ende alsoe die voorsz. curateuren de- sen volgende, dagelyck aen ons doen ernstige instantie , om van de quote van UE. in die voorsz. negen duyzent guldens te hebben aentellinghe, zoewel als zy gehadt hebben van de andere provintien , versuecken wy gantz vruntlick, dat UE. gelieve dieselve hare quote bedraegende vyff hondert acht en tnegentich gulden eenen sch. negen penn., metten eersten alhier over te senden, daermede die voorsz. curateuren volcom- men contentement mogen onlfangen ende wy haere vursz. Excell. oorzaecke geven van haer des te bedancken; sulcx verhopende, bidden wy den almogenden , edele, erentfeste, hoochgeleerde, wyze ende seer voorsienige heeren, UE. te verleenen lanck salich leven. Wt 's Gravenhage den xxx Octobris 1598. Martena, Vt.
Uwe E. goetgunstige vrunden Die staten generael der Yereenichde
Nederlantsche provincien, Ter ordonnantie van deselven
C. Aerssen, 1598.
Opschr,: Edele, erentfeste, hoochgeleerde, wijze Naar het origineel.
ende voorsienige heeren de staten slandts
van Utrecht ofte heur gecommitteerde raeden. Recep, xxni Octobris 1598.
LXXIX.
Myn heer. Uyt uwer E. schryvens van den xxvi ende xxix dezes, stilo novo, soo
aen myn heeren de staten als myn, hebben dselve myne heeren ende ick verstaen, waer omme uwer E. nyet dienlycken gevonden heeft den heeren staten generael voor te dragen tgeene alhier obsteert de aenneminge van de geexcipieerde staet van oorloghe, dwelck aengaende, alsoe het schynt dat noch waerheyt noch reden plaets gegeven mach worden, dan dat men dese soe hooch bezwaerde provincie souckt te overdringen, soe en valt vorder nyet te schryven noch te seggen; als de heeren Joachimi ende Duyck ofte anderen in hare plaetse comen mogen wy haer E. oock remonstreren tgeen van der zake is; belangende der staten quote in de cl« L voor hare maj. van Engelant, daervoren sullen wy sorch dragen; dan UE. is bekent dat de propositie ende consent over den jaere 1598 houden, dat de L* gevonden soude worden over Stadt ende Ommelanden, etc., daerop int betaelen van den secourse van Vranckryck nu tot Engelant geconverteert, geleth sal worden; aengaende de obligatie voor hare maj. ende de Co. van .... in solidum, en hebben de heeren, noch ick, van den heer van der Aa met alien nyet verstaen, ick achte dat zyne E. de heeren daervan met den eersten naerder sal onderrechten. Beneffens desen seynde ick UE. tgeene gistereu alhier gepu- bliceert is, ende hebben oock goetgevonden UE. te adverteeren dat de consenten in vougen die by den rade van staten versocht syn, alhier innegewillicht syn, te we ten , een jegens thien van Hollant, hoewel ick nyet sie, om vryelick te spreecken, waer wy |
|||||
|
305
|
|||||
|
vt gelt haelen sullen, nyet jegenstaende alle beswaernisse die men by de hant neempt,
men wil nyet aensien de cleynheyt van deze provincie ende dat dselve geen vordel van trafycquen ende andersints als anderen heeft, sulcx dat het hier al van hert en bloet gaen moet. Voorts myne heeren, alsoe ick nyet en twyvell of UE. heeft wt den heer Foock verstaen wat garnisoenen van ruyter ende voetvolck in deze provincie ge- deslineert zyn , de servitien van dewelcke oock eene merckel. somme sullen comen te costen, ende dat alhier sedert de reductie van de ruyteren soldye, daervoor zy gehou- den syn haer ruich voeder self te coopen, egeene ruyteren int Sticht in garnisoen ge- legen hebben, sulcx dat wy thans nyet en weten hoe hooch dat men 't servitie voor hemluyden sal hebben te betaelen, soe sal UE. believen den heer Foock te spreken , ende syn E. te versuecken opt spoedichste te recouvreren de lyste waernae men de servitie soe voor die ruyter als soldaten sal hebben te betaelen ende deselve metten eersten over te seynden, anders besorge ick dat wy met de steden haperinge sullen hebben ; ick soude oock aen zyn E. geschreven hebben , dan en hebbe tegenwoordich den tyt nyet, sal daerom desen met myne dienstwillige groetenisse besluyten ende Godt almachtich bidden UE. Myn heeren te conserveeren lange welvarende in voorspoet. Met haest tUtrecht den
xxm November 1598. UE. dienstwillige
Gitns van Ledenberch.
Naar het originecl.
Opschr,: Myn heer, myn heer Floris Heermale,
thesorier en gecommitteerde in 'sGra- venhage. Rec. 4 Decemh 1598.
LXXX.
Myn heeren. De heeren gedeputeerden van de staten hebben brenger deses expres-
selyck afgeveerdicht aen den raetsheer Foeck of by absentie aen UE., oin de lyste in myne voorgaende gementioneert; tydingen wt des vyants quartieren en hebben wy thans alhier gheene, ende de spraek gaet, dat die van Emmerick noch souden weyge- ren meer volks in te nemen. Waer den admirante hem onthout, en hoort men nyet sekerlyk. De heere van der Aa heeft gisteren sommige van de heeren, ende oock my wat verhaelt van de obligatien voor hare maj., ende vynde al te sarnen groote swa- richeyt van de clausule singul. in solidum daerinne te brengen, omme veele gewichtige oorsaken; laeten haer oock duncken, dat men oock onghehouden is den voorn. clau- sule daerinne te stellen, doch ick achte dat de saecke naerder overleyt ende UE. van haere intentie geadverteert sal worden. Oock heeft my Johan Strick nae enighe inter- pellatien gisteren ontboden, dat hy de reeckeninghe van de heren van Braeckel een dynsdach toecomende verhoopt binnen te sullen leveren, ende also de heren reken- raeesteren, schouten ende de Jonge alsdan versocht sullen worden het besoigne voorls te helpen acheveren, soe sal u gelieven haere E. daervan te preadverteeren, met ver- soucke dat haer gelieve hun affairen sulcx te richten, dat sy van de heeren staten ver- socht synde, mogen comen. Ick sal diesnvettemin aen hare E. oock selfs schryven met VII. 39 |
|||||
|
306
|
|||||
|
den eersten, derwaerts gaende soe myne occupatien myn sulcx gunnen , ende middel-
retyt UE., etc. tUtrecht 25 Nov. 1598. UE. dienstwillige
Recepta 7 Dec. 1598. Gillis van Ledenberch.
Naar het origineel.
LXXXI.
Edele, erentfeste, hoochgeleerde, vrorae, wyse ende seer voorsichtighe heeren,
besondere goede vrunden. Also wy UE. enige saecken, de verseeckertheyt van den staet van den lande betref-
fende, hebben voor te dragen die groete haeste vereyschen, ende tot dien eynde gere- solveert syn eenige gedeputeerde aen UE. af te veerdigen , versuecken oversulcx by soverre UE. staetsgewyse alnu niet en syn vergadert, dat UE. gelieve terstont ordre te stellen, dat er beschryvinge mach geschieden ende ons by den brenger deses te adver- teren van den dach, opdat die voorsz. onse gedeputeerden hun tegen alsdan tot Utrecht precise ten effecte voersz. mogen laten vinden. Voerder diewyle syne Excell. goetge- vonden heeft eenigbe Engelsche compagnien (als noch sonder repartitie wesende) voor eenen cleynen tyt in guarnisoen te leggen in de steden van het stift van Utrecht, die daerover aldaer sullen moeten worden onderhouden , bidden ende begeren mitsdien oock vriendelyck, dat UE. gelieve de gemeene saecke ten besten aen deselve Engelsche compagnien voer den voorsz. cleynen tyt te doen verstrecken enige Jeeningen, na- mentlyck ter weke aen elcke compagnie twee hondert gulden, op afcortinge van UE. quote in het consent van Vranckryk ende tot behoef van de ongerepartieerde compag- nien gedragen, ten eynde deselve compagnien middelen mogen hebben om te leven ende in beter ordre ende discipline gehouden te worden; daeromme sullen UE. der genera- liteyt sunderlingen dienst ende ons doen eene aengename saecke. Hiermede edele, etc., heeren, etc. UE. in schuts des almogenden bevelende. Uyt 's Gravenhage den xv Dec. 1598. • Jo. Rengers tho Hellem, Yt. UE. goede vrunden
De staten generael, etc. Ter ordonnantie van deselve C. Aerssen 1598. Naar bet origineel.
LXXXII.
Maurits. geb. prince van Oraengien, grave van Nassau, etc.
Edele, erentfeste, wyse, voorsienige ende discrete besundere goede vrunden, etc.
Wy hadden de heer van der Merwede patente gegeven ende belast hem met zyne
comp. cavallerie binnen Naerden te begheven, ende aldaer voor sekere cleene tyd gar- nisoen te houden ende hem te ververschen, orame in alien concurrence tegens des vy- ants attentate!! ende voornemen beneffens anderen gebruikt te worden. Maer wy ver- |
|||||
|
307
|
|||||
|
staen dat deselve compagnien alnoch buiten de poorten der voorn. stede, ten platten
lande gebiiletteert zyn, ornme nyet geinficteert te worden van de peste, dewelcke bin- nen de voorn. stede is grasserende , ende also UE. kennelyck is, dat de dienst van den lande grootel. is vereyschende, dat de cavalJerie, soo nau alst eenichsints doenelyck is, opte frontiren gehouden ende gelogeert worden, ende wy althans geene anderen plaetsen en weten omrae de voorn. conip. gelyck anderen te logeren , soo hebben wy UE. hiermede vruntlick willen versoecken, soeveel ten dienste van den lande te doen ende deselve in u luider stede inne te nemen of ten minste in eenige ander van u luider subalterne sleden, die UE. de bequaemste daertoe sullen vinden, omme voor een cleyne tyt te doen accommoderen, tot welcken eynde wy UE. de patenten bierbeneffens gaende , mede oversenden. Want in alle gevallen tselve nyet en sou inogen geschieden , souden wy genootsaeckt worden de voorn. comp. naer Brabant te seynden , 't welcke in dese gelegenheyt tot grooten ondienst van den lande soude strecken, versoecke daer- omme anderwerfF, de sake voorn, sulcks gerecommandeert te willen houden als UE. weten dat der landen dienst is vereyscbende. Ende hiermede Edele, etc. 's Gravenhage 20 Dec. 1598. UE. goetwillige vrundt,
Maurice de Nassau,
Opschr.: De Edelen, etc., de stalen van den lande van Utrecht. Naar het origineel.
LXXXIII.
Mogende, edele, erentfeste, hoochgeleerde, wyze ende seer voorsienige heeren.
Syne maj. is grotelyck verwondert geweest dat met de bequaemheyt van desen
wint UM. E. bare resolutie dus lange bebben geretardeert op de saecken, die UM. E. van hem ten minsten by conniventie hadden versocht, tot belet van des vyants wy- ders excurssien ende verseeckeringe van UM. E. voirslagen jegens het aenstaende sai- soen; dan alsoe ick bemercke dat den last van UM. E, niet sonder gewichtige conside- ratien en wert opgehouden , zoe hebbe ick dat nae myn beste gesocht t'excuseeren met wtstellinge, om hem in syne goede wille, indien UE. M. in haere eerste resolutie ftersisteeren, tonderbouden, hoopende dat UM. E. middelertyt ordre op alles sullen stel-
en, opdat de occasien waergenomen ende de cortheyt des tyts door myne diligentie alhier geprevenieert werdden , waertoe ick de middelen naerder aen myn heere van Oldenbarnevelt by myn voorgaende schryven hebbe geopent, sulcx dat van deser syde daer soe veel in gedaen is als immer mogelyck is geweest. Ick hebbe myn poursuiten begonnen , roerende de geloften van het jegenwoordich jaer, ende de beginselen schynen daerin veel te geloeven maer sy hebben haer termynen, ende al is den wille van zyne maj. daerinne goet, zoe zal den t\ t nochtans moeten verwacht worden, het en is niet sonder faveur geweest, dat in de generale besnydinge van alle schulden, de geloften aen UM. E. gedaen in haer geheel syn gebleven, ten waere dat men lette op het voorleden jaer, waervan het resteerende buyten apparentie ende hope is; syne maj. bethoont daervan wel eenich leetwesen, maer excuseert het met synen generalen regel van ne- cessiteyt, ick hope dat dien mangel de liquidatie van desen tsyner tyt sal faciliteeren, ende dat UE. M. resolutie daerop naer UM. E. begeren ende syner maj. toesegginge ge- fondeert, hem daertoe sullen obligeeren. 39*
|
|||||
|
308
|
|||||
|
De brieven van het afdoen van het recht van........ syn alsnu in het parle-
ment totRouaen geverefieert ende syn jetsonder in de rekencamer aldaer gepresenteert,
om daernae te commen tot thresor, ondertusschen soe hebbe ick die significatie doen doen aen ettelycke andere parlementen naerdat de gelegentheyt tselve heeft toegelaten om de verjaeringe te voercommen ende alles op UE. M. bevel te prepareren; ick houde my bynae verzekert dat de inwoonderen van de geunieerde provincien nyet en sullen begrepen worden int verboth van den toevoer van eenige zyde en wolle wercken, eensdeels ter consideratie van UE. M. vyanden die haer daerdoor versterckt souden vinden, ende ten anderen doer het interivement van de voorsz. brieven, alhoewel men my alreets voer antwoort heeft gegeven dat die maer en souden strecken tot testatie ende successie, nochtans geloove ick, dat dit beneficie door de redenen van staet sal doergedrongen worden, gelyck die geaffectioneerden my dat hebben toegeseydt. De conclusien tot het interivement van het edict wierden den 7 deses genomen , het
parlement is geheel daerop versamelt ende sal weinich swaricheyts voertaen daerin vallen, doerdien men van wegen die van de religie toegestaen heeft, dat haere gepre- tendeerde rechtcamer hier binnenParys achter soude blyven, met bestrydinge van veer- tich duysent croonen tot onderhout van haere garnisoenen, waervan die van de religie qualicken tevreden syn , dan het schynt dat men dies niet te min tot de publi- catie sal procedeeren , hetwelcke bynnen weynich dagen staet te geschieden ; wat die van Chastellerant daertoe voor remedie sullen vinden wert verwacht. Men gelooft dat het huwelyck van des conincx suster den 25 deser tot Fontainebleau
sal werden geconsommeert, conformelyck de leste resolutie, dan zyne maj. en wil noch uyt Parys niet trecken, voor ende aleer het edict en zy gepubliceert, ende daer- naer houdt men voor seker dat hy naer Blois sal gaen tegen maerte. Den heere van Sillery is vertrocken naer Roomen, met last om den paus te dispo-
neeren tot het arbiterschap ende faveur ende gerechticheyt van zyne maj.. Roncas secretaris van den hertoch van Savoye is mede vertrocken met alle instructien om die saecken te sien tot eenige transactie te brengen, alhoewel uytgestroyt wert dat men niet en sal compenseeren maer suverlycken concludeeren tot het marquisaetschap. De ambassadeur van Bern heeft op syn tweede audientie anders geen antwoort ge-
hadt dan dat men op haere saecken letten sal, sonder ander remedien ofte excusen op haere clachten, waervan den voorsz. gesante genouch geformaliseert is ende oor- deelt, dat syne meesteren hunne saecken alleen sullen moeten beleyden, ick hebbe oock bevonden dat die uytgegevene lichtinge van de Switsers by syne maj, ongefon- deert is, maer desniettegenstaende zoe blyft den heere van....... gewapent op de
frontieren.
De saecken van Spaignien en brengen hier noch geen veranderinge, dan wert by
ettelycke gelooft dat het houwelyck van de Jnfante metten eertshertoge niet voort en sal gaen, maer ick en vinde niet op wat redenen ende wert by syne maj. ver- scheydelyck gediscourreert oft het dienstelyck voor UE. M. staet soude wesen ofte niett daer en is noch niemant wt Spangien gecommen, soedat syne maj. de route noch niet en heeft genomen, maer werdt dagelicx hier verwacht, hiermede Mogende, edele, erentfeste , hoochgeleerde, wyse ende seer voorsienige heeren.
Bidde Godt, dat hy gelieve UE. M. te spaeren in lanckduerige ende voorspoedige
regieringe. Wt Parys den 13 January 1599. UE. M. onderdanichste ende ootmoedichste dienaer
Franchois van Aerssen.
Naar het origineel.
|
|||||
|
309
|
|||||
|
Souscr.: A messeigneurs, messeigneurs les estats gene-
reaux des provinces unies des Pays-bas. Rec. xxix January 1599.
LXXXIV.
Mogende, edele, erentfeste, hoochgeleerde, wyse ende zeer voorsienige heeren.
Ick hebbe, naervolgens UE. M. schryvens van den lesten Decembris, doen tellen aen
den facteur van Joban van der Veeken op syn begeren de somme van xxiiii duysent croonen, waervan ick goet acquit tot de versecckertheyt van de voorsz. penningen ende myne ontlastinge in handen hebbe, dan alsoe daer eenige costen waeren gedaen zoe in bet ontfangen als wisselen vant gelt, mitsgaders die afreckeningen van de saec- ken ende salaris van die haer daertoe hadden laten gebruycken, ende dat myn meninch was hem die af te trecken, mitsdien die lasten behoorde met de winste gecompenseert te worden , soe heeft men my verclaert dat UE. M hem dvoorsz. somme claer ende liquide soude hebben toegeseyt, twelck ick oock in myn acquit hebbe laten couchee- ren, om ingevalle sulcx UE. M. intentie niet en -ware UE. M. daerinne soude mogen versien, want het (onder hehoorlycke reverentie) niet redelyck en soude syn, dat UE, M. nae myn groote neersticheyt in het wisselen van het voorsz. gelt met winste, schade soude lyden. Die bygevoechde aen de heeren van Rosny ende Villeroy hebbe ick mede geaddres-
seert, zy betuygen my beyde goede genegentheyt tot de h'quidatie van syne maj. ge- lofte, ende hebben duydelick van my verstaen die redenen die UE. M, moveren tot sulcke ernstelicke instantie, ende ten anderen , zoe connen sy die genouch considere- ren wt des vyanls gelegentheyt ende de bequaemheyt van het aenstaende saisoen, door- dien sy selfs beneffens syne maj. goet ende geraetsaem vinden, dat UE. M. eene goede resolutie soude nemen, om in dese begintselen ende onsekerheyt van des vyants con- ditien een uterlyck gewelt te doen, waerdoer sy seckerlyck gelooven dat een desordre in de geunieerde Nederlanden sal commen te rysen ende dat het den eenigen ende zekerste middel is-, om UE. M. reputatie by de naebueren te conserveeren jegens die tyrannelycke invasion ende excursien des vyants op de neutralen, dan alsoe men noch niet en procedeert tot betaelinge van eenige schulden, ende dat men alleen arbeyt in de distributie van de assignatie, zoe hopen sy dat UM. E. van haer anders geen opinie en sullen hebben dan dat sy UM. E. dienaers syn ende den welstant der geunieerde Nederlanden toegedaen , helovende dat zy te gelyck op UM. E. satisfactie, conform den wille van syne maj. zullen letten ; diesniettegenstaende soe ben ick grotelycx beducht dat het noch lanck sal aenloopen, doordien het eerste quartier tot de behoeften van syne maj. gedestineert is, alhoewel ick daer in alle debvoir doen met redeu ende vrin- den , ende dat daerenboven zyne maj. selfs verclaert sulcx syne meyninge te wesen ; ick en sie noch niet wat sekerheyt daerop te maecken zy. Ick hebbe UE. M. by myne voorgaende oock aengedient hoe dat men hier geen staet en maeckt van de betalinge van de leste gelofte in October, UM. E. sullen (onder correctie) gelieven te letten , of Let niet geraden en ware dat den heere van Buzanval daervan wierde gesproken, want hy aen zyn maj. verclaert heeft dat UM. E. daermede tevreden waren, opdat dese saecke met de distinctie, gelyck sy van synentwegen UM. E. worden aengegeven , te weeten, dat die satisfactie daervan in dit jaer soude vallen, mochte gedresseert worden, alhoewel ick daertoe weynich apparentie sie, mitsdien den staet van dit jaer naer syne |
|||||
|
310
|
|||||
|
lasten gemaeckt ende besloten is, sonder dat ick de voorsz. gelofte van October daerin
hebbe connen doen begrypen, dan bet en zal noch sonder faveur ende arbeyt niet wesen, indien DE, M. tytelyck bare verwacbte vruchten van dil jaer alleen connen genieten. De saecke van Calais blyft nocb in syn geheel, ende en verstaen niet dat men
daerin yet wil veranderen; wel is waer, dat daer ter contrarien genoch wert gesollici- teert ende dat UE. M. daer stercke partye bebben , niaer ick betrouwe my op de ierste gelofte van syne raaj. aen UE. M. heeren gesanten ende de confirmatie van den beere van Yilleroy , ende en laet ondertusschen niet alle goel debvoir te doen om die te bouden staende, ende bevinde my te meer versterckt in de redenen dat de afdoeninge van de licenten by UM. E. vyanden alleen op de openinge van dese baven is gefon- deert, want zy daerdoor heuFe vivres meynen te veroveren, twelck syne maj. gelooft heeft te sullen verbinderen. De rekencamer van Rouaen en heeft de brieven van het afdoen van.....niet
willen verifieren voor aleer ick haer een lyste soude presenteeren van de provincien
ende steden der Vereenicbde Nederlanden welcker inwoonders UM. E. soude begeren te exempteeren, om de abuysen ende corruptien te eviteeren, waerop ick haer ge- schreven bebbe dat niemant my dese swaricheyt en badde gemoveert, doordien het notoirlyck was, dat syne maj. dit beneficie niet alleen en badde gegunt aen die nu onder UE. M. gehoorsaemheyt zyn, dan met alle dieghene die hier naer daer oock onder gebracht sullen worden , sulcx dat daervan geen lyste en can noch en behoort ge- maeckt te -\vorden, om jegens zyne raaj. intentie ons syne vvil te limiteeren, maer dat by de certificatie die een yeder van syne stadt sal brengen als geboren ofte residee- rende aldaer, sulcke ordre in UE. M. staet sal gegeven worden dat die abuysen daer niet en sullen staen te vreesen, tot welcken eynde ick den beere van Yilleroy ver- socbt hebbe my een declaratie te verleenen; dan ick en ben nocb niet ten gheheelen afgeslagen , maer ick can wel mercken dat daer swaricheyt in sal vallen, sulcx dat ick daer anders geen instantie doen en sal totter tyt toe dat ick sal sien , wat men my op myne brieven van Rouaen sal antwoorden, UE. M. sullen my gelieven van haere mey- ninghe te onderrichten, opdat den landen dienst daer geen nadeel in en lyt. Wat belangt die wollewercken, ick hebbe aen de principaelste heeren van den raede
verclaert hoe grotelicx dat de Vereenicbde Nederlanden daeraen is gelegen, dat sy wt bet generael verboth werden geexempieert, doordien haere meeste negotiatie in lynwaet, sarges, camelotten, grofgrynen ende bayen consisteert, ende dat het welvae- ren van den staet op den coophandel is gefondeert, die haer hier deur geheel souden afgesneden worden, zulcx dat syne maj. doer dese middei UE. M. grooter afbreuck soude commen te doen dan den Co. van Spagnien met alle syn gewelt ende beleyt, waerin dat den staet van syne maj. niet weynich interest en soude bebben, beneffens dat UE. M. seckerlycken houden dat dit niet dan listige trecken des vyants en syn, om UE. M. (twelck Godt behoede) tallen tyde t'overvallen tot versterckinge van heure am- bitie ; men heeft my voer antwoort gegeven dat syne maj. tot UM. E. zeer wel geaffec- tioneert is, maer dat hy opt welvaeren van synen staet ierst moet letten, nochtans indien men bevindt dat UE. M. daer soe grotelicx soude aen syn gelegen , als de fon- damenten ven den staet betreffende, dat men daer esgard op sal neraen ondertusschen beb ick vernomen dat die wollenwercken sullen geadmitteert worden, maer dat men de declaratie van dien noch in suspens houdt overmits die in Engelandt gevreest wordt, ende dat syne maj. geerne restitutie soude hebben van etteiycke schepen by den admirael aldaer^ ge no in en ende geconfisqueert, waertegen haere maj. van Engelandt |
|||||
|
311
|
|||||
|
haer opposeert, dan schynt te relacheeren indien men den toevoer van lakenen ende
wolle wercken wil continueeren ; men verwacht daer cortelick bescheet op, het is een hert poinct ende dapper geventileert geweest; syne maj. heeft my op huyd'en geclaecht hoe leet dat het hem is, dat UE. M. anders de occasien niet waernemen in de confusie van des vyants leger, daer hy van synen ambassadeur tot Bruessel verstaen heeft hunne saecke tot disperaeticheyt gehrocht te syn, overmits de verhiedinge van de licenten waervan de steden hun souden beclaghen ende namentlyck den Bosch, met dreygementen daerin te willen versien soe verre die voorsz. verbiedinghe niet aff en wordt gedaen, begherende van my te verstaen UE. M. resolutie oft daer gheen aen- slagen op handen waeren, bethoonende hem daerin tot UE. M. welvaeren wel gepas- sioneert; ende alsoe ick hem verclaerde dat UM. E. geenen tyt en versuimen in de be- quaemheyt van den winter, maer hoopte jegens het aenstaende saisoen, naervolgens syn advys hem sterck te velde te begeven ende den vyant het hooft te bieden, waertoe UM. E. op die middelen souden hebben geadviseert, vasten staet maeckende'op syne geloften, om die daertoe geheel te employeeren, soe heeft hy my gereitereert dat syne meyninge is, dat UM. E. daervan niet en twyffelen ende dat hy daerin naer syn uyterste verraogen sal doen, maer dat hem vrempt dunct dat naer myn heftich solli- citeeren tot de lichtinge van eenich volck, ende die vercregen hebbende, ick die nu soe verslappe, sulcx dat oock den vyant eer tot clachten soude syn gecommen dan UE. M. tot de beginselen van syne toelatinge, nochtans dat hy syn woort staende sal houden, maer soe, dat hy niet en begeert dat die Spaengaerden dat openlyck souden mercken, waerop ick hem niet anders en hebbe connen beantwoorden alsdat UE. M. by haeren eersten voorslach persisteeren ende tytelick daerin sullen versien alsoe UE. M. seer onlancx eerst daeromme syn van my geadverteert geweest, hem bedan- ckende ende biddende om continuatie van syn affectie die hy my heeft versekert. Het edict van die van de religie en is noch niet geinterimeert, ende het schynt dat die zwaricheyden alleen gemoveert worden over de articulen die by desen coninck aen het edict vant jaer 1577 zyn bygevoecht, te weten, belangende de steden van versekert- heyt ende het onderhout van hunne garnisoenen mitsgaders de toelatinge van de predi- cate in ettelycke plaetsen onbegrepen in het eerste edict, zoe gelooft men, alhoewel van tachtich stemmen de tsestich contrarie vallen, dat men noch tot de publicatie sal concludeeren deur die authoriteyt van syne maj. ende de goede genegentheyt van de presidenten, te meer, omdat sy hun eygen interest in de bestrydinghe van de rechte earner hebben gerepareert, waerover die van de religie groot misgenuegen hebben ende pretendeeren haer tot Chastelerant niet te scheyden, tenzy saecke, het edict naer geloften suyer ende heel werde gepubliceert; andere houden dat het parlement de publicatie traineert, om door dese lancheyt ende grote opposition die van de religie t'intimidee- ren om finalycken hun met het eerste edict te contenteeren, dan in desen gevalle zoe bemercke ick, dat daer licht alteratie soude rysen; die derde hebben opinie, alsdat men onder de hant naer Roomen soude hebben gedepecheert om den paus te aensoec- ken te willen een excommunicatie senden jegens dieghenen, die tot het interinement souden concludeeren, dan en can niet wel gelooft worden dat de paus jegens de wille van syne maj. soe souverainelycken ende supstilieuseljcken over syn parlement soude willen gebieden ende syn authoriteyt in hazard stellen, gelyck men over ettelycke jaeren tot Tours heeft gesien. Sondage lestleden zoe dede ick reiterativelyck de complimente van wegen UM. E.
aen de coninx suster, congratuleerende den voorspoet van haer huwelyck, met supplil catie dat gelyck 'thaer gelieft hadde aen zyne maj. het welvaren van de Vereenicade |
|||||
|
312
|
|||||
|
Nederlanden te recommandeeren, dat sy deselve affectie soude willen continueeren by
de heeren hertoch ende prins van Lorreyne, ray sterck maeckende , dat UE. M. dese obligatie gewillichlyck sullen erkennen ; zy heeft my betuycht die gelukwenschingen aengenaem te hebben, ende begheert dat ick UM. E. soude verclaeren , dat sy tot UM. E. staet anders geen gemoet dragen en sal als zy tot noch toe gedaen heeft, ho- pende dat sy UM. E. veel meet dienst sal cunnen doen in Lottringen dan off sy in Vranckryck hadde gebleven , kennende dat syne raaj. UE. M. genoech is toegedaen; men houdt dat die bruiloft op maendach tot St. Germain sal worden gehouden, want andersiuts die plaetse tot Fontaynebleau was gedesigneert, tot welcken eynde die van Parys veertich duysent croonen hebben gecontribueert ende noch wel liever souden gehadt hebben dat het in dese stad hadde mogen geschieden, dan syne maj. en heeft net met goetgevonden. Den heere van Sillery is naer syn vierde dachreyse wederom ontboden, zoe hy
meynde naer Roomen te gaen, wat d'oorsaecke daervan is en hebbe ick niet cunnen doorgronden, dan wort by sommige uytgegeven dat den hertoghe van Savoye zoude aen zyne maj., tzedert *t vertreck van Roncas, geopent hebben een middel om het diffe- rent van het marquisaetschap ter neder te leggen , te weeten , door het houwelyck van synen zoon met de dochter van z^ne maj., dan ick en vinde dit poinct niet solide ge- noech om de reyse te surceeren, maer soude veeleer geloven, dat men hem naerder heeft willen instrueeren in het aensoeck van het houwelyck van zyne maj.> waervan hy mede den last heeft, twelck te meer apparent is, doordien men de coninginne van Navarre door geene middelen van nulliteyt van haer houwelick en can induceeren , sonder dewelcke den paus geen dispensatie en kan gunnen. Santerre die naer Spaignen was verreyst tot ontslaginge van de Bretoensche goederen
en schepen aldaer, gelyck ick UM. E. geadverteert hebbe, heeft aen zyne maj. ge- schreven hoedat men in alle havens van Spaignen groote preparatiffen maeckt om jegens den aenstaende tyt eenige entreprise t'executeeren ende dat die gemeene advysen houden dat het op Irlandt soude wesen, oft op de geunieerde provincien, haer verla- tende dat zy te Duinkercken sullen werden gesecondeert, hoopende eenich secours wt dese frontiersteden. UM. E. sullen mogelyck naerder weesen onderricht wat te Duyn- kercken mag oramegaen, maer syne maj. heeft my toegeseyt dat sy wt dit ryck geen steun ende assistentie en sullen genieten. Den hertoghe van Lottaiinge heeft aen zyne maj. geschreven over die tyrannelycke
expressien ende denastatien die by de Spaignaerden in het lant van Cleef ende sticht van Munster werden gedaen , hem versouckende om syne authoriteyt daerin te gebruy- cken , opdat syn geconfedereerde naer het inhoudt van den vredehandel ongernolesteert gelaten worden ; men gelooft hier dat den voorsz. hertoch op het versouck van den vorst van Cleeff naer syn vermogen daerin sal versien, maer en staet niet te verwachten dat syne maj. daer andere ordre in schicke, hiermede Mogende, edele, erentfeste, hoochgeleerde, wyze ende zeer voorsienighe heeren
Bidde Godt, dat hy UE. M. gelieve te spaeren in langduerige ende voorspoedige re-
gieringe. Wt Parys den 21 January 1599. UE. M. onderdanichste ende ootmoedichste dienaer
Franchois van Aerssen. Naar het origincel.
Souscr.: A niesseigneurs les estats gencreaux des provinces unies des Pays-Bas. Rcc. xxu January 1599. |
|||||
|
313
|
|||||
|
LXXXV.
Copie.
Alzoe opte ernstige instantie van de staten generael der Vereenigde Nederlanden, die
sellout, borgermren. ende schepenen der stadt Utrecht geconsenteert hebben ten dienste van de geraeene saecke ende voorderinge van de voorgenoraen expeditie ter zee, der generaliteyt te leenen om op te scbepen van oorloge (geduerende deselve expeditie) ge- bruyckt te worden, twee heele canons ende twee andere grote stucken geschuts, schietende elck achtien ponden ysers, mette toebehoren van dien , onder acte van be- lofte in forma, dat men hen de voorsz. vier stucken geschuts naer gedaene expeditie metten toebehoren ofte de waerde van dien soude restitueeren, soe is 't, dat die voorsz. staten generael begeerende de voorsz. van Utrecht daerinne genoech te doen ende con- tentement te geven, belooft hebben ende beloven mits desen, dat sy die schout, bor- germren. ende schepenen der voorsz. stadt Utrecht, de voorsz. voorgenomen expeditie geeyndicht wezende, die voorsz. vier stucken geschuts metten toebehooren sullen doen restitueeren, oft daer die by ongeval oft andersints souden commen te verongelucken , daert Godt almachtich voor behoede, de waerde van dien, consenteerende oversulks in sulcken gevalle van als nu voor als dan, by soeverre aen derselver restitutie gebreck soude vallen , dat die staten van Utrecht uyt haere quote in de contributien, die haere E. aen de generaliteyt zullen schuldich zyn, de weerde van tvoorsz. geschut ende toe- behoorten aen deselve stadt Utrecht zullen mogen goet doen ende betaelen, ende dat uyt crachte van dien deze acte in plaetse van decharge de betaelinge die voorsz. staten van Utrecht in reckening sal worden geleden daer ende alsoe dat behoren sal, alles son- der argelist. Aldus gedaen ende geresolveert ter vergaderinge van de voorn. heeren staten generael in 'sGravenhage den xxv Meerte anno xvG negen ende negentich, ende was geparapheert D VAN DER Burch, Vt. Onder stont
Ter ordonnantie van de heeren staten generael, ende was ondertekent C, Aerssen. De staten slants van Utrecht, gesien de voorsz. acte ende gehoort het versoek van
de gecommitteerden der stadt Utrecht, zyn te vreden haer nae deselve acte te regulee- ren ende in conformite van dien de stad Utrecht aen de betalinge vant gene daerinne gespecificeert, te verhelpen. Actum Utrecht den xxvi Marty 1599. LXXXVI.
Copie.
Mons. secretaris. Ick hebbe ontfangen UE, schryvens by brenger dezes; het geenige
hier gepasseert is is niet bysonders, dan dat op Dynsdach lestleden den cardinael zyn broeder Marquis du Burgon, voor syn crychsvolck, als sullende weesen in plaetze van VII. 40 |
|||||
|
314
|
|||||
|
de admirante die vertoogen is, verthoont heeft, daer durcii het gantsche leger de$
vyants in roer ende op de beene was, schooten ettelycke duyzent schooten met hant- roers al oftet hadde gedondert, gaf groot getier, ick was daeromtrent ende betaelde het Zwitsersche regiment hooft voor hooft een half maent solts, dus alles staet noch in zeer goede poincten; mons. de Tempel, weesende gouverneur op de Voorn, nam op sondach lestleden een jesuyt gevangen, hadde niet besonders by hem dan wat hey- lichdoms. Mons. van den Tempel soude meer houden van ducaeten, de jesuyt quant aldaer en hadde hier binnen Bommel geweest, wesende een Schots edelman, lieget den eenen luegen over d'ander, sonder twyffel eenich quaet in zyn sin heeft; eenyghe van myne heeren gaen op huyden derwaerts ora hem ter scherper exaraen te stellen. Mons. van den Tempel verreyst eerstdaechs nae syn genade den grave van Ilohenloo , die by eencompste sal wesen tot Hamel aen de riviere van de Wesere gelegen ; den coninck van Vranckryck neemt ruyter an om op Savoyen te gaen, een lacquey coo- mende van daer is die tydinge hier gecomen, den coninck van Vranckryck is den bruydegom ende sal trouwen een dochter van den huyze van Medicis van den grooten hertoch, den naeme is myn eyntel. vergeeten, Syn Excell, heeft becommen deur onze ruyteren vele brieven des vyants, worden gegeven hondert gulden; den vyant, soe men dacruyt verstaet, heeft een aenslach op handen, wert gepresumeert op Seelandt; den vyandt beschanst het huys van den heere van Oyen, tusschen de Graef ende de Voorne gelegen, heeft een binnenwater daer durch by zyn proviande te gevoechelyc- ker uyt de Mase in syn leger can becommen, tot verdedinge van tzelve binnenwater heeft oock een schans geslagen tot Lotsenham; ick moet continueelycken het leger volgen , durch dyen ick aenteyckeninge moet doen ende register holden van alien ruy- teren ende knechten die met verlof van zyn Excell. wytryden, oock van de crancken ende gequesten; van den morgen totten avondt hebbe ick veel versoecx. Hiermede wil ick besluyten deze myne missive, etc. Datum Bommel desen xxnil Juny 1599. Stilo novo. Onderstont, UE. dienstwillige, onderteeckent Thiman Slooth.
De drie nye regimenten des vyants, daer ick uwe L, van gesGhreven hebbe, is nyet
an; uyt de brieven des vyants was by eenen brief van een commissaris, schreef aen een ander, alzoe ick sal monsteren het regiment van den jongen grave van Emden wesende noch verre van hier. Het schieten van dezen nacht heeft meest ons volck gedaen, den vyant maeckt ge-
reetschap om over te coniinen, ende hebben alien de nacht int geweer geweest, heb- ben staen op de nye batterye 25 stucken die alle de morgen gespeult hebben tegen Rossum over. Opschr.: Den Erentfesten, etc., Gillis de Leden-
nerch, secrelaris van de heeren staten slandts van Utrecht. LXXXVI1.
Mons. Secretaris, het genige hier gepasseert is zedert myn leste schryvens , en is
niet besonders, dan dat den vyant zyn schantz seer vergrotet, wel half zoo groot als deeze stadt Bommel ende seer neerstich daer doet wercken, meenende daermede die |
|||||
|
315
twee stroomen te dwingen; den jongen graeff van Solms is gisteren hier gecommen,
ende syne ruyters weseiide eene nye vane duytschen op Veluwe gelaten, men seyt sterck 80 man. Aert Hellinck is verlost uyt zyn gevanckenisse, ende hebbe hem gister gesprocken; de gouverneur van Zutphen, capt. Eerendrecht wesende verreyst van Zut- phen op Grolle, int wederom comende hadde verschreven tsestich soldaeten, van Zut- phen te midden wegen hem zouden begeven, heeft de vyandt deselvige geslegen ; hy comende met veertich man van Grolle, aldaer ter plaetze lach den vyant, ende sloecn van deselvige noch 33 doot, ende hy gevangen, weezende een ongeluck voor deselvige; den ntmeester la Sale comende van Geertruydenberge herwaerts, bejegende hem den vyant in der schuyten, scheen dat het visschers waeren, schoten hem doet ende die reste gevangen; niet meer op dit pas. Datum Bommel desen xxv Juny 99. Stilo novo Onderstont * UE. dienstwillige,
ende was onderteeckent Thtmei* Slooth.
Optchr.: Den Ercnfesten Gilles de Ledenberch, Naar C°Py'
secretaris van de heeren staten slandts
van Utrecht. LXXXVIII.
Copie.
Heer secretaris. Ick hebbe gister avondt omtrent zes uhren VL. missive ontfaneen
ende hadde geweest op de Voorn ende zyn Excell. rapport gedaen van ons gebesoi- neerde in den Hage, daennne tamelyck contentement genomen heeft; denselven dach heeft den vj ant mit zyn canon niet veel geschoten anders dan in den dageraet maer geen schade altoos gedaen, Godt heb loff; de soon van mons. de Rosne was by zyn Excel!., is een jonckman van omtrent xvm jaeren, van goede mine, verclaert datier veele volex in den aenval gebleven waeren; een Spaengaert daernae overgecoramen zynde, seyt datter zeven Spaensche capiteynen en chef mit nog vyve van andere natie op de plaets gebleven zyn, behalven een meerder nombre van geappointeerde capitey- nen, ende onder anderen die grave van Pachiolto, die in maie van ons volck eevan4n was; syn noch gebleven op de plaets, soo men seyt, twee monicken van drien die int yerste gelith vooruyt quamen, ende men verstaet h.in verlies noch meerder is dan wy hier gemeent hebben; het retranchement van Herwaerden met alle die huysen vant dorp was in genouchsame defensie, als oock die halve mane aen den Lotzenham die beyde mit onze battenen vant eylant ende 'tfort van de Voorn cunnen nae gelegenheyt gedefendeert worden, men sal der onlancx op elck eenige stneken van batterye bren- gen, men verboopt hem successivelyck de Maze ende z.n brugge infruciueus te mae- chen , ende dat wy muter tyt over aen de Brabantsche cant zullen gaen logieren; eenige vvilden zeggen dat hy een deel van zyn geschut naer de brugge doen vervoe- ren, hadde om over te brengen in Brabant, maer en is niet seker ■ wy verwachten eenige ponten van boven om een brugge tegen de halve maen van den Lotzenham ende noch een tegenover Herwaerden te slaen tusschen Thielerwaerdt ende de Voorn om- trent Ophemert leyt een brugge daerover wy passeerden , het is voor ons een groote avantagie, ende sullen nu den vyant altemets ende onversiens, zoe in Brabant als tot 40*
|
||||
|
316
|
|||||
|
Rossum ende Driel commen besoucken; hier worden vry al wat veel costen gedaen,
doch inyns bedunckens gantsch noodich; hier is oock spraeck geweest dat Labarlotte in de rencontre met capiteyn Daniel gebleven was, dan is presumptie deurdien een Spaens tromslager commende omt doot lichaein, verclaert hadde, dat by mit la Rosne gevangen was. Dezen voorleden nacbt is niet geoccureert dan ten weder altemet ge- scbooten , den vyant retrancheert zyn leger ende arbeyden noch sterck aen de schantze tot Rossum; eenige "van onze ruyteren zyn uytgetogen naer 't quartier van den vyant om avantagie te soucken, de riviere is noyt, terwyle wy hier gelegen hebben , zoo hooch geweest als tegenwoordich, dan wordt om redenen niet geraden gevonden twa- ter te laten innelopen. De heer van de Tempel is voorleden sondach van hier nae Lingen vertoogen om den grave van Hohenloo te vinden ende mit eenige duitsche troupen in deze landen te commen , men seydt al een groote partye tot Dortmondt gearriveert syn , twelck men nu alle dage gewaer sal worden, ende wort vast geleth wat men best thunder aencompste voor den meesten dienst van den lande zal ter handen nemen, twelck Godt tot zynder eeren believe te dirigeren, die ick bidde UE. te conserveeren in langdurige gesontheyt. Geschreven binnen Bornmel desen xXVH Juny 1599, naer d'oude styll. Onderstont UL. gantzwillige ende zeer goede vrundt,
ende was onderteekent A. Foock.
Suit believen myn gebiedenisse te doen aen alle myne E. heeren.
Overmits gister avondt te laet was oni dezen boode wederom te laten ryden, hebbe
goetgevocden hem tot deser ure op te houden, ende ingevalle hiernae yet van impor- tance voorvalt, zal 't myn heeren by eenen expresse adverteeren. Ick hebbe gister mons. Milander gevisiteert ende die quetsure gesien, was onder int luchterbeen op- waerts aen de cuyte maer niet deur noch gheen beenen gequest, heeft goede moet om haest te genezen ende uyt het bedde te commen, leyt in de schantze van de Voorn. Supscr.: Erentfeste, etc., Gillis van Ledenberch,
secretaris van myn heeren die staten van' Utrecht. LXXXIX.
■/
Edele, erentfeste, hoochgeleerde, vermogende, zeer wyze voorsienige heeren. Myn Ed. heeren, Naer alle ootmoedige, gedienstige, hartgrondelycke recommandatien,
hebbe verstaen dat myne vianden die lombaerden niet af en laeten soe sy altois gedaen hebben van den beginne dezer contrerolle my te diffameren, ende mit valsche leugenen my soecken voir UE. vermogende heeren verdacht te maecken , orame heure lelycke daden ontdeckt, te verduysteren dat zy niet aen den dach comen en souden , ende daertoe opmakende eenige van qualiteyt, die tot haerder devotien ende contemplatien tzelve verbreyden ende UE. mog. heeren te verstaen geven dat ick van quaeden onbehoir- lycken leven soude weezen ende van mynen huysfrouwe gescheyden , ende met haer onrustelycke soude leven, dwelcke voirwaer myne E. vermogende heeren nimmermeer |
|||||
|
317
|
|||||
|
metter waerheyt bevinden en zullen, dat ick den tyt van xl jaeren dat wy by den anderen
zyn geweest oyt inonvreden geleeft hebben, ende tot dien eynde deze hierneffens gaende certificatie, omtrent twee jaeren geleden hebbe doen beleyden; wel is waer voir den aenvanck deser contrerolle in Hollant tot Leerdam gewoondt hebbe, doende daer myns selfscosten die myne huysfrouwe my besorchden, soo 'tniet verre van Bora in el en is, mer alleenlyck ter oircaecken myne goeden tot Driel in den lande van Gelder gelegen, van den coninck toegeslagen zynde, wilde zy die schattingen van Hie l. gl. evenwel van my alle jaer ontfangen, die ick voir die confiscatie allejaer van mynen lande naer den mor- gentile most geven , ende myne huysvrouwe is binnenBommel gebleven omme verscheyde cleyne rentkens die wy daeromtrent hadden te mogen genieten ende daeraf leven; nu van wat leven (zonder jactantie gesproocken) ick my daer gedragen hebbe, sal deze ingeleyde certificatie tzelve verclaeren , die ick alle jaeren moste doen maecken omme myne renten van xx gl. jaerlicx tot Leyden te lichten ; dit nu aenlopende is de huys- frouwe van Gillis Quiva tot Bommel gecomen by myne huysfrouwe, ons te kennen ge- vende, oft wy alhier onze zaecken tegens den lombaerden wilden te werck leggen , ende zyn te zamen te raede geworden, dat ick met myne huysfrouwe ende myn doch- tere ende zy, Catharina met haer Maerte, syn in den Haege getrocken , ende aldaer een partye van eenen huyse gebuert ende ons daeromtrent 2 jaeren onthouden , aff ende aen in onze negotien reysende, ende die commissie van de contrerolle geiinpetreert, ende zoe 'tblyct te werck geleyt, bebbende my voirwaer rait gene lichtveerdicheyt gemenget, alst blyckende is deze gewicbtige zaecken mit geene lichtveerdicheyt uyt te rich ten en zyn; dat ick oock ten tyde myns beroeps (onweerdich) ten presidente ofte burgermr. der stadt van 'sHertogenbossche gedeputeert zynde by den generaele slaeten, my zoo trouwelyck totten gemeyne welvaren (doir Godts genade) gequeten hebbe, dat ick zoe aen den capiteyn Cornput voir syne soldaeten duyzent gl., aen myn heere van Loockeren omme totten gouvernemente van 'sHertogenbossche te comen iin^ gl., aen de soldaeten van Maestricht xiiu gl. ter begeerte van zyne princel. Ex cell. h. g. verscho- ten hebbe, ende noch voirder myn credit verstreckt ende verschoten aen de generali- teyt tot over de xxxvim gulden toe, vermogens den bescbeyde in den Hage onder de generaele staten van de geunieerde provintien berustende, voor den algemeenen besten verstreckt, myn Ed. heere Heermale altemaele wel bekendt; daerenboven noch niet aflaetende, gepersevereert ten dienste van de gemeyne landen ende arme desolate men* schen in de contrerolle van de lombaerden op mynen eygen costen, alsoo 't tot desen dage toe myn E. vermogende heeren bekent gebleecken is, ende daervan noyt stuver genoten, dan nu onlancx dat myne E. vermogende heeren insiende die rechtveerdige zaecke ende die beroovinge der armen doir heure debonariteyt, my mitten mynen I L. vis, ter weecken toegevoecht hebben by provisie tot onsen onderbout; alle deze con- fiscatien mynre goeden , die ick om i^ XL duyzent gl. niet en soude hebben willen ge- ven, ende alle deze verschoten penningen met het verschot van de contrerollen , nu bier in Hollant acht jaeren geduyrt, hebbende metten overganck onser stadt noyt stuver van m; ne vacatien gesien , maer op myns selfs beurse geteert: is voorwaer genouch omme my arme oude stock over rugge te werpen ende in alle calaraiteyten te bren- gen, dat ray niewarts door en geschiet dan die voorverhaelde envie der lombaerden die zy dagelicx rait crachte van gelden machinerende zyn doir huere favoriten die zy daertoe verweckt hebben , ende noch dagelycks achter rugge verweckende zyn ende voir hooft niet eens en souden derven openbaeren , soe ons noch binnen vyIF dagen ontmoet is van eenen treffelycken geleerden raan, of hy mede int wtvaert geweest is en weet ick niet, doch synder van zyne complicen geweest, die tegen Catharina sey- |
|||||
|
318
|
|||||||||
|
den vraegende, hoe staen u zaecken van den lombaerden, zy antwoorde: zeer wel ,
hy seyde haer, sy syn u te machtich van gelde ende sullen u wel verdueren, oyck en sullen myne E. heeren staten die sententie niet wysen, dit al voirts wendende, omme ons te hooren spreecken, ende verbleeffen als deze favoriten doen, och off Godt aave, dat myn accusateurs lants diensten ende die myne in eene balanche lagen. men soude sien welcke die gewichtichste zoude wezen, piesenteerende mynen persoon te verantwoorden tegens alle degheenen die my tselve te laste leggen, wtgenomen die lombaerden die myn des niet weerdich en zyn, biddende zeer ootmoedelicken omme den doot onzes heeren Jesu Cbristi, dat myne E. vermogende heeren willen inzien ende ondertasten den oorspronck ende gront deser verhaelde difiameennge ende my arme oude stock deze vercierde voirtgesochte onwaerachticheden met toe en reckenen , opdat daerdeur myne erffvianden niet tot haeren verraeten coramen ende onze recht- vaerdige decouvertementen niet vruchteloos en worden, want het tot geenen anderen eynde en is tendeerende dan my metten mynen te bederven ende haeren onrechtveer- dicen handel ende uytsuygingen der armen mogen contmueeren , noch eenmael zeer oitmoedelyck versouckende, dat myne E. vermogende heeren believen willen den voorteanck deser saecken, sonder deze delayementen langcr te gedoogen en laeten accellereren want my seeckerlyck bekent deze lombaerden alle haer uterste debvoir doende zyn' deeze zaecke noch een weynich tyts suspens te houden, wat hem daertoe moveert connen UE. vermogende heeren lichtelyck considereeren , biddende noch een- mael ootmoedelycken dit ter harte te nemen (quia latet anguis in herba) te meer dat myne E vermogende heeren (vant geenes dat toch liquide is) dit uytgeperste bloed ende goet der arme gemeente eens wederomme ten proffyte van den algemeenen beste (dat ten hans noopt) mogen bekeren , aeogenaem den almogende Gode, dien lck bidde ^Edele erentfeste , vermogende , hoochgeleerde , seer wyse , voorsienighe , discrete
heeren, lange gelucksalich victorieux gesont spaeren. Desen xxvm Juny 1599. Die alle UE. vermogende heeren dienstwillige dieuaer totter doot, Dikck Dmcxs. Artss.
|
|||||||||
|
Naar het origineel.
|
|||||||||
|
Opschr.: Edele, Erentfeste, vermogende, hoochge-
leerde, seer wyse, voorsienige, discrete heeren, myn Ed. heeren, die gedrputeer- den slatcn der stcden ende landen der provintien des stichts van Utrecht. XC.
Erentfeste, frome, hoochgeleerde, wyze, seer voorsienige, wy schicken UE. hierinne
eesloten copie van seeckere missive by sjne Excell. aen ons geschreven mitsgaders copie van seeckere requeste by Dirck van Ilalst ende Dirck van Royen , beyde cano- niers, aen syne voorschreven Excell. gepresenteert, daerby dselve syne Excell ver- souckt dat men deselve canoniers die ordinarie als anderen te velde gebruyct wordende ende nochtans niet als de anderen werden betaelt ende getracteert, mede als anderen souden willen betaelen. Ende want wy alien tselve in redenen vinden gefundeert, soe hebben wy evenwel sulex, ten eynde tselve by anderen niet en werden getogen in consequent ende alles met goede correspondentie geschiedde, by ons selven met willen |
|||||||||
|
319
|
|||||
|
doen, maer deselve aen UE. overseynden, versouckende dat UE. gelieve de heereu
staten generael sulcx te remonstreren ende ten haere E< te vorderen, ten eynde die supplianten volgende haerluyden versouck in plaets van twee en veertich dagen nio- gen betaelt worden op xxxn dagen als anderen. Hiermede erentfeste, vrome , hooch- geleerde, wyze, discrete, seer voorsienige, bevelen wy UE. in de beschermenisse van Godt almachtich. Geschreven tUtrecht den lesten Juny 1599. Uwer E. goede vrunden ende medebroeders
Die gedeputeerden van de staten slandts van Utrecht.
Ter ordonnantie derselver
G. de Ledknberch.
Naar net origineel.
Opschr.: Edele, erentfeste, fromen, hoochgeleerden, wyse, seer discrete, voorsienige Fioris Heermale, thesaurier ende gedeputeerde van de staten van Utrecht, ter vergaderinge van de heeren staten generael in 'sGra- venhage. Rec. 19 July stilo novo 1599. XCI.
Copie.
Monsieur secretaris, vant genighe hier gepasseert zedert myn lest schryvens, huy-
den morgen aen UE. geschreven hebbe, is deze: Op huyden een huysman Tan Rossum , weezende een lofweerdich man , comende
uyt 's Hertogenbosch, verclaert gesien te hebben aldaer aengecomen zynde twee plev- ten voll doode lichamen voor Herrewaerden gebleven. Yerclaert mede een zeer groote verslagentheyt te wezen binnen den Bosch, durch
dien veele burgeren gevangen sint rait goederen geladen, comende uyt Antwerpen, daer eene onder wezende, naemachtich die soone van Mr. Peter op de Lauvre , een seer rycker man; ons crychsluyden uyt Breda ende Bergen op Zoom hebben een con- voy geslagen daer se by waeren, ende een half maent solts, by die doer Antwerpen op- gebrocht voor 't leger des vyants, oock becomen. Den overloper van de vyant verclaerde op gtsteren, dat ze int leger des vyants
verwachtende waeren betaelinge van een half maent solts, solde hiermede accorderen. Laberlotte is geweest binnen de Graeff mit patenten omme te lichten deSpaengaerts
niet willende obedieeren, verhope eerst gelt te hebben ende veele ten achteren zyn', derhalve bestaen te mutineeren , hebben op yder melckcoye die hy van der stadt ge- molcken worde gestelt thien gl. ende oock op andere saecken, nemen daervan haer onderholt. Het vervolcht noch seer dat Laberlotte op gisteren naeiniddach mede geschoten
solde wezen in syn syde, den vyant is op de beene met al zyn volck, het schynt zyn leger op een ander oort te willen leggen. Het water is zeer aent wassen ende alle gereets soe hoog zoe desen huysman ver-
claert , dat de peerden aen den buyck diep durch moeten gaen, eer men aen des vyants brugge can coemen. |
|||||
|
320
In die clederen des vyants, uytgetogen wezende, werden stroppen bevonden, myn
broeder heeft die in zyn handt gehadt. Den vyant heeft dezen verleden nacht niet uytgericht, onze volck hebben dezen
nacht vorders gelicht, daer den vyant batterye voor deze stadt gestelt hadde, mits bevelens Gott. Datum Bommel desen ti July 99. Stilo novo. Onderstont UE. dienstwillige dienaer,
onderteeckent Tjman Slokt, Op gisteren is een Spaigneert noch commen overloopen, verclaert twaelf capt. voor
Herwaerden gebleven sint. Subscr.: Den Ercntfesten, etc., G. de Ledenberch,
secretaris van myn E. heeren staten slants van Utrecht. XCII.
Copie.
Maurits, gebooren prince van Oraengien, grave van Nassau, etc., Marquis van
de Veere, etc. Edele, erentfeste, wyse, voorsienige ende discrete besundere goede vrunden. Wy
hebben zeer hoochnoodich tot der landen dienst gevonden in diligentie noch eenige stucken van battery te doen prepareren ende souden oversulcx geerne sien, datter ons van Utrecht vier, te weeten, twee geheele ende twee halve canons mochten toegeson- den worden, elck stuck versien met drie hondert scerpe ende cruyt naer advenant, oinme voor den tyt van acht oft thien dagen in der landen dienst geemployeert te worden, versoucken UL. daeromme ernstelick deselve vier stucken met heure affuyten ende andere gereetschap, mitsgaders cruyt ende scherpen als boven te doen gereet houden, omme tegens dat wy ze sullen ontbieden in diligentie gesonden te worden ter plaetze die wy u sullen adverteren ende ons terstonts te adverteeren, waerop wy ons sullen hebben te verlaten, ende wy beloven UL. mits desen, dat u de oncosten daeromme te doen, by myne heeren die generaele staten sullen goet gedaen worden. Ende alsoe de landen daeraen seer hoochlyck is gelegen, vertrouwen wy ons dat ghy luyden daerinne geene swaricheyt en suit maecken, ende hiermede edele, erentfeste, wyze, voorsienighe ende discrete bezundere goede vrunden, zyt Gode bevolen. Opte Voorn den Tin July 1599. Stilo novo. Onderstont UL. goetwillige vrunt
Maurice de Nassau.
xcni.
Copie.
Maurits, geboren prince van Orangien, grave van Nassau, etc., marquis van der
Vere, etc. |
||||
|
321
|
|||||
|
Edele, erentfeste, wyse, voorsienige ende discrete hesundere goede vrunden. Wy
hadden UL. voor twee dagen versocht in diligentie te willen doen gereet maecken vier soe geheele als halve cartouwen mit heuren toebehoren, omme voor een acht off thien dagen in der landen dienst gebruyct le worden; ende alsoe wy beduchten dat ze UL. niet alle en sullen mogen furneren, soe hebben wy UL. wel ernstelyck willen versoucken, dat deselve niet naer en laten ten minsten twee derselven uyt Utrecht te laelen volgen aen den brenger deser, met heure behoorlycke affuyten ende gereetschap ende tot elck stuck drie hondert scherpen ende polver naer advenant, alles onder rece- pisse van den contrerolleur van der Does; ende wy heloven UL. hiermede andermael, dat deselve daervan by de generaliteyt zullen outlast worden, aengesien het niet mo- gelyck en is dat wy deselve stucken ende ammunitien van hier uyt 'tleger souden lichten, ende hiermede Edele, erentfeste, wyse, voorsienige ende discrete besundere goede vrunden, zyt
Gode bevolen. Tot Bommel den x July 1599. UL. goetwillige vrunt,
ende was onderteeckent Maurice de Nassau.
Supscr.: Den Edelen, erentfesten, wyse, voorsienige
ende discreten, onsen besunderen goede vrunden staten van Utrecht ofte haere E. gecommitteerde raeden. XCIV.
■
Myn heer. Ick hebbe beneffens UE. schryvens van den XV deses, stilo novo, ont-
fangen 'tingelachte advys opt concept van de missive daerinne geroert; ende hetselve seer goet bevyndende, hebbe ick tvoorsz. concept daernaer gedresseert, ende voorts myne heeren voorgelesen synde, is by dselve goetgevonden ende geordonneert afgeson- den le worden, twelck gedaen is, UE. seer bedanckende van de moeyten die het UE. belieft heeft daerinne tot goede ende rechtmatige directie der saecke te nemen ; van de drie decharges daeruyt UE. hem laet beduncken dat in toecomende tyden eenige duysterheyt soude mogen comen, seynde ick UE. de copien beneffens desen, UE. ver- souckende die te visiteeren ende myn van syn goetduncken daernaer te adverteeren; dat de heere Cuyck aldaer welvaerende is aengecomen, hebbe ick soe uyt uwer E. als syn E. schryvens seer geerne verstaen, UE. versouckende myhe gebicdenisse aen den- selven heere te doen, met excuse dat ick thans aen syne E. nyet en schryve by gebre- cke des tyts. De heere van der Aa is gister avont, vermits het overlyden van den here van Rysenburch (die eergisteren nanoen omtrent vier ueren in den heere gerust is) hier gecomen , syne beenen en zyn noch nyet all genesen, doet syne gebiedenisse aen uweE., 'tsampt den heere Cuyck; voor Hulst verhopen wy, dat Godt almachtich den vyant in syn hoochmoedich voornemen sal stuten, ende en sal nae 't geringe ver- mogen deser provincie alhier nyet nagelaten worden de generaliteyt daertoe soeveel assistentie te doene, als redelyck ende mogelyck wesen sal. Gister is alhier op uwer E. schryvens van den xvin deses geresolveert, aen alle capts. op onse repartitie staende fitrictelyck geschreven geworden nopende 'tcompleet maecken van hunne compagnien . m r r 4i
|
|||||
|
0
322
ende is oock geconsenteert soe in de betaelinge der quote deser provincie in de twee-
mael Lm L. mitsgaders in de CnL, tot oplichtinge van 2000 Schotten oft Engelschen , te weten, alles in minderinge van de gedragen consenten, ende sal sorge gedragen worden dat die penn, veerdich sullen wesen; die van Amersfoort houden seer aen omme tot laste van de staten versien te wesen met twee wachtmrs., \vy laeten ons duncken dat se op desen tyt die wel soude mogen missen, ende stellen de saecken daerop uyt dat wy den staet van den oorloge tusschentyde sonder consent van de generaliteyt nyet en mogen beswaeren, waerover sy ernstelyck begeert hebben dat ick aen UE. eens soude schryven omme te verstaen wat apparentie daer is , dat de voorsz, wachtmrs. by de generaliteyt op de jegenwoordige staet van den oorloge aen- genomen soude worden; 'tsal UE. believen dienaengaende een weynich te rescribeeren, opdat wy de goede luyden dies te beter bericht ende contentement mogen geven ; d'or- donnantie van UE. vacatien, gevallen zedert december lestleden, hadde ick aldoen expedieeren, ende nu de speciiicatie van verschoten penn. over gelycken tyt ontfangen liebbende, is op deselve mede order gedepecheert, dwelcke beyde ick UE. beneffens desen overseynt ten eynde UE, die penn. mede doen voorderen door denghenen die het hem believen sal, ende hiermede myn in uwe E. goede gracie recommandeerende, bidde ick Godt almachtich UE. Myn heere te spaeren lange welvaerende in voorspoet. Geschreven tUtrecht den
x July 1599. UE. seer dienstwillige dienaer
GlLLIS VAN LEDENBERCH.
Opschr.; Aen mynheer, mynheer Floris Heermale, Naar het origineel.
Ihesauricr ende gedeputeerde van de staten
van Utrecht te 'sGravenhage. xcv.
Heer secretaris. Hier en is tzedert myne leste nyet gepasseert, men is vast doende
over de sesse redoubten te maecken van Varick off tot den Hezelzeweert, in gelycke distantie om in tyden van noot den anderen te mogen secoureren, wordt oock geadvi- seert op een graft ofte deurvaert, die men mit cleyne costen zoude mogen maecken deur deselve weerden, ende alsoe mitte schepen zonder van den vyant beschadicht te worden nae ouder gewoonte op ende neder te vaeren, ick vermoede eene proeve daervan gedaen zal worden; den vyant is gants stil ende wy en horen nyet dat den Eertshertoch mitte infante tot Brussel aengecomen zyn; de duytschen zouden nocb van deeze weecke die stadt Rees beschieten, watter van comen zal leert de tyt; den heere grave van Hoenloo hadde noch geern de tien stucken die voor Deuticum syn ge- Weest, ende wort geremitteert aen 't goet believen van de heeren generaele staten, men begeert meer andere dingen van ons maer niet met sulcke ordre als de saecken vereysschen, men moet eerst wel op ons eygen stuck letten ende dan mit discretie een ander gerieven. Hiermede, etc. Gescreven opte Voorn dezen xxix Augusty 1599 naer d'oude styl. Onderstont UL. gantswillige goede vrunt,
onderteeckent A. Foock.
■
Naar copy.
|
||||
|
■
|
|||||||||||
|
323 v
|
|||||||||||
|
Supscr.: Erenlfeste, etc., Gillis de Ledenberch,
secrelaris van rayn heeren de staten slants van Utrecht, |
|||||||||||
|
XCVL
Myn beer. Nae myn wedercorapste uyt Noorthollant heeft rayn de heer Cuyck be-
handicht verscheyde UE. missiven by zyn E, geduerende myn absentie volgende myn versouck ontfangen, geopent ende myne E. heeren gecommuniceert. Gisteren hebbe ick door den ordinaris schipper ontvangen twee uwer E. missiven van den vin Sept. stilo novo, ende uyt deselve onder anderen seer gaerne verstaen datter eenige tydinge van onze vlote gecomen is, ende wort alhier zeer verlangt om eene seckerheyt ende particulariteyten^daervan te weten, soe het een saecke is die in dese conjuncture sun- derlinge wel te passe comen soude. De leste tydinge uyt ons leger, mitsgaders tgeen wy weeten uyt den duytschen leger, sai UE. uyt de hier ingeleyde copie gelieven te zien, vorder en hebben wy bier niet dan straetmaeren , overmits hier nyemant is die int duytsche leger eenich correspondentie houdt; die passagiers van boven comende seggen, dat die van Rees op der duytschen leger luttel passen, wat d'uytcompste we- zen zal mogen wy metter tyt gewaer worden. Brenger dezes, GerbrantZas, is by myne heeren alhier genomineert tot het capitainschap vaceerende door den overlyden van den capitain van Meerten zal ende draegt jegenwoordelyck zyne brieven van nominatie aen den rayde van slate, omme d'expeditie van zyne commissie daerop te impelreren, 't zal UE. gelieven hem, indien het nodich is, behulpelyck te wezen , opdat de nominatie van myne heeren haer effect mach sorteeren, waermede ick desen nae myne dienstwillige groetenisse sal besluyten ende Godt almachtich bidden UE. Myn heere te conserveeren lange welvaerende in voorspoet, Geschreven t'Utrecht
den xxxi .Augusty 1599. UE. zeer dienstwillige
Gillis van Ledenberch. Naar het origineel.
Opschr.: Aen myn heer, myn heer Floris Heer- malc, thesaurier ende gedeputeerde van de staten van Utrecht in 's Gravenhage. * Rec. 12 Sept. stilo novo 1599.
XCVH.
Mynheer. Hebbende de gelegentheyt van brenger dezes, hebbe ick nyet willen lae-
ten UE. te adverteeren dat ick sedert myne lest schryvens uwer E. missive van den nn ende xnn dezes, stilo novo, ontfangen hebbe, ende uyt de copyen daerby ge- vougt als oock uyt tgeene by de raetsheeren Conincx ende Buys overgesonden is, alle particulariteyten de vlote aengaende, verstaen; belangende de Spaensche vlote schynt UE. prophetie waer geworden te zyn, ende is vreempt dat d'Engelschen ende de onzen de zes galeyen hebben laeten passeren. Den duytschen crych en gaet niet wel voort, de vyant binnen Rees leggende, hadde zaturdach een uytval gedaen opt quartier van zyn G. van Zolms, ende aldaer ointrcnt nc duytsche soldaeten soe omgebrocht als ge- 41*
|
|||||||||||
|
\
|
|||||||||||
|
324
|
|||||
|
quetst, twee capiteynen dootgeslagen, een gevangen met drie vendelen binnen de stadt
gebrocht, zeven stucken geschuts vernagelt, eene in den Ryn geworpen ende een met haer in de stadt genomen, dewelck in haer leger sulcken schrick gecauseert heeft, dat 'tgeheele leger verder van de stadt gereculeert is, 'tschynt dat zy adsistentie van deze zyde versoucken; de heere van Warmont heeft alhier oock seer gesolliciteert voor syn E. neve Lennip , ende alsoe de nominatie tot het vaceerende commissarisampt myne heeren alhier competeert, zoe is den voorschreven Lennip met post positie van andere competiteurs daertoe genomineert, ende vertreckt morgen met zyne brieven van nomi- natie denvaerts, omme daerop commissie te impetreren , waerniede ick desen nae myn dienstwillige recommandatie sal besluyten. Godt almachtich bidde UE. Myn heere te conserveeren lange welvaerende in voorspoet. Met haest desen vi
Septr. 1599. UE. zeer dienstwillige
Recp. 18 Sept. stilo novo 1599. Gans van Ledenberch.
Naar het origineel.
XCVIII.
Maurits, geboren prince van Orangien, grave van Nassau, marquis van der Veere.
Edele , erentfeste, wyze , voorsienige ende discrete bezundere goede vrunden. Met
wat hoochmoet, gewelt ende tirannique proceduren die gemeene vyanden van de ware christelicke religie, eensamentlyck die vryheden ende welstant der Nederlanden ende den goeden ingesetenen derzelver, binnen sjaers meer ais te vooren getracht hebben de Vereenichde landen haere wreetheyt ende tirannie t'onderwerpeu , is eensdeels ge- bleecken uyte tirannique handelingen daermede die tegenwoordige coninck van Spaen- gien int aenvange van zyne Spaensche regieringe heeft getracteert ende noch tracteert de coopluyden, schippers ende zeevarenden luyden van dese landen, oock uyte tur- batie by den eertzhertoghe gedaen int aenvangen van de verdruckte Nederlantsche re- gieringe tegens alle handelinghen, commercien ende navigatien, zoo ter coopvaerdye als visscherye, maer sonderlinge uyt het oprichten van eenen soo geweldigen leger te voet ende te peerde als de voorsz. vyanden in de maent van September des jaers ITG acht en negentich tegen dese landen hebben te velde gebrocht, te weten van tusschen twintich ende dertich duyzent soldaeten, daermede zy hem zoo binnen als buyten slandts beroempden in weynich tyts dese landen geheel t'onder te bren- gen, ende willende dese landen verschricken ende hem thoonen haere voorgenomen wreedthe t, zoo tegens de waere christelicke religie ende wettelicke regieringe als die goede innegesetenen derselver, hebben in verscheyde rycxsteden ende plaetze de religie ende regieringe nae heure appetite verandert, vele steden ende plaetzen met gewelt geoccupeert ende met moorden, rooven , brandschatten ende andere grouwe- licke handelingen te kennen gegeven , hoe qualick zy hen tegens deze landen staet ende innegesetenen meenen te draghen; maer alsoo Godt den heere almachtich int eynde van voorleden jaer de debvoir tot vrederstant des voorsz. voornemens gedaen zulcx belieft heeft te zeghenen, dat den vyant tegens de Vereenichde landen met tzelve gewelt n. et sonderlings en heeft connen uylrechten, ende dat daernae de staten ende leden van de respective Vereenichde provincien nyet alleen loffelick geresolveert geble- ven zyn by de hanthoudinge van de ware christel. religie, ende der landen ende in- |
|||||
|
325
|
|||||
|
gesetenen welvaeren, vrjheden ende gerechticheden, maer oock (omme deur Godts
genade ende goede debvoire alle swaericheden te overwinnen) meerdere middelen van contributien hebben ingewillicht, omme sicb te water ende te landt te verstercken, den vyande het hooft te bieden ende alle mogelicken afbreuk te doen, ende dat Godt den heere almachtich deur syne goddelycke genade belieft heeft deselve loffelycke resolutie alzoo te seghenen , dat het voorsz, hoochmoedich, geweldich ende tirannyck voorne- men der vyanden nyet alleen te lande maer oock te water is opgehouden ende ten deele te schande gemaeckt, zonder dat zy opt bonderste deel haer voornemen hebben connen volbrengen, als naementlick daeruyt blyckt, dat haere geweldige armade in Spaengien toegerust, ende al in Ferel gebrocht, gereet omme haer voorgenomen exploict ten lang- sten in de maent van Augusto int werck te stellen, zulcke hooghe ende costelicke voornemen heeft moeten verlaten ende heur begeven tot vervolch van de schepen van deze landen tot breckinge des voorsz. voornemens toegerust ende naer de Spaensche landen gesonden ; dat mede des voorsz. vyants leger te lande tegens dese landen in ver- scheyden haere voirgenomene exploicten, als ierst op 's Gravenweert, daernae opte eylande van de Yore ende ten lesten opte stadt Bommel begonst, eensdeels met ge- welt nyet alleen verhindert, maer genouch opte helft tzelve leger vermindert ende in zulcke poincten gebrocht is, dat by continuatie van goede debvoire van dese zyde noch voor den aenstaenden jare de gemeene vyandt apparentelick zyne saecken in kwa- der poincten sal bevinden als oyt te vooren, dwelcke ons beneifens de welgeboren on- sen lieven broeder graeff "Willem van Nassau, etc., gouverneur van Vrieslandt, Groe- ningen ende Ommelanden, metten raede van staten beweecht heeft, omme rypelick geleth hebbende opt ghene nootelick gerequireert is tot des vyants tegenweer ende dienste der landen voor den aenstaenden jaere, zoo tot het onderhoudt des nootelicken volcx van oorloghe, met de behouften van des oorlochs munitien, de costen te velde , ende de fortificatien der principale frontiersteden ende sterckten, goet te vinden daerop ende tgene voorder in deze gelegentheyt tot der landen dienste ende omme deselve deur Godts genade buyten confusie tegens des vyandls gewelt te mogen defendeeren , nodich is, aen de heeren staten generael propositie te doen, ende aengesien voor den dienste ende welstant der landen daerop nyet alleen een goede ende vruchtbaerige , maer oock een tydtlicke resolutie seer dienstelick is, zoe hebben wy UE. deselve pro- positie ende alle poincten daerby verclaert ten besten ons mogelick wesende, ten opsiene van UE, provincie ende de steden ende leden van dyen wel willen recomman- deeren, mitsgaders het inwillighen van de middelen daertoe beraempt, met verseecke- ringe, dat wy hj alle mogelicke middelen sullen arbeyden omme die te doen strecken tot meesten dienste der Vereenichde landen ende de goede innegesetenen derselver. Voorder is onze zeer vruntlicke begeerte, dat boven een goede ende prompte resolutie opte voorsz. propositie, mede promtelick mach worden geresolveert op al tgene'tbeleyt van den oorloghe te water ende tgene daeraen cleeft aengaet, zoowel op een goede verseckerde ordre tot veylinge van de zee, wateren ende stroomen, ende oock omme eenige nyeuwe bequaeme binnenlandtsche schepen daertoe te doen macken ende equi- peeren , als omme die middelen tot het beleyt van den oorloge te water, boven het innecomen van de convoyen ende licenten nodich, mede te bewillighen, ende ons ver~ trouwende, dat by UE. hierinne gethoont sal werden die constantie, vryraoedicheyt ende resolutie, die den dienste ende behoudenisse der landen verheyscht, en willen wy nyet twyffelen of Godt den heere almachtich sal deselve ende onze goede intentie tot slandts dienste met zyne Goddelycke genade zeghenen. Ende hiermede |
|||||
|
326
|
|||||||||||||
|
Edele, erentfeste, wyze, voorsienige ende discrete besundere goede vrunden, zyt
Gode bevolen. Op te Voren den xxix October 1599. UE. goetwillige vrunt
|
|||||||||||||
|
Maurice de Nassau.
Naar het origineel.
|
|||||||||||||
|
Qpschr.: Den edelen, crentfesten, wyzen, voorsienige
ende discreten, onsen besunderen goede vrunden de staten van Utrecht ofte haer gecommitteerde raeden. |
|||||||||||||
|
XC1X.
|
|||||||||||||
|
Myn heeren. Ick hebbe eergisteren, gisteren ende buyden ontfangen uwer E. missive
van den xix, XX ende xxi dezes, ende verstaen uyt deselve dat de beeren staten van Hollandt genoecb, alsoe seer als wy , becommert syn omme die versocbte consenten te vynden ; alhier is men vast bezich omme te verwerven continuatie van de huysgelden , den oudtsch. ende schell. 't verleden jaer innegewillicbt, waer de rest gevonden zal connen worden is myn nocb onbekent; middelretyt syn wy vast versien binnen Utrecht met een coinp. ruyter ende drie te voete, Amersfoort een comp. ruyter ende twee te voete, Wyck een halve comp. ruyter van syne Excel!, ende twee te voet, Rheenen een derde deel van de comp. ruyter van zyn Excel), ende een te voete, Montfoort an- derhalve comp. voetvolck ende op de Vaert een halve comp. voetvolcx, alle ongerepar- tieerde, uytgeschreven de ruyters van zyn Excell. ende de comp. voetvolcx van den over- sten Ghistelles, daervan boven alle dandere swaricheyden de servitien ons desen wyn- ter sullen uytputten; desen avont laet ontfange ick uwer E. beyder missive van ghisteren; belangende de versochte paspoorte by den trompetter aldaer aengecomen , die ick, wil Godt, morgen vrouch met eenige van myne heeren communiceeren sal, de vermaeninge van dien vynde ick alhier op deze tyt (daer men rechts doende is int versoucken ende invoeren van middelen van oorloge) zeer periculeus ende ondienste- lycke, doch sal nyet nalaeten uwer E. van het gevolch alhier melten eersten naerder te adverteeren ende middelretyt Myn heeren, sal ick Godt almachtich bidden UE. te conserveeren lange welvaerende
in voorspoet. Met haest tUtrecht desen xxii Novembris 1599. UE. zeer dienstwillige
GlLLIS VAN LEDENBfiRCH.
Naar het origineel.
|
|||||||||||||
|
|
|||||||||||||
|
VERBAAL
VAN DEN AANSLAG OP DE
S T A D UTRECHT.
27 April 1577.
Informatie, genoraen by ons Gerrit van Ratinghen ,
raidt, ende Thomas Sozius, oock raidt ende proc, gen.
in den hove van Utrecht, uyt crachte van sekere ap-
postille van commissie, van dato den xxix Aprilis 1577,
staende in de merge van zekere requeste den hcve van
Utrecht gepresenteert op den name van den regeerders
der stadt Utrecht, by ons genomen hebbende tot advo-
caet Dierck de Gouda, secretaris in denselven hove,
by weJcke appostille wy gecommitteert syn om ons te
informeeren op zeekere aenslagen by sekere soldaten
"binnen Utrecht ende voor de poorten van dien leg-
gende, op deselve stadt ende burgers van dien gemaeckt
op den xxvii dach derselver maent Aprilis , mede opt
gevolch van dien ende dit op tvden ende stonden hier
nae volgende.
Den voorschreven xxix Aprilis 1577, tevyffuren nanoene presente den voorsz. adjoinct.
Mr. Gerrit Hey van Sevender, gebooren van der Gouwe, advocaet, althans residee-
rende ende practiseerende voor den hove van Utrecht, oudt omtrent dertich jaeren ,
«evraecht by synen eedt als advocaet gedaen volgende onse commissie voorsz., seyde
anders daervan nyet te weeten, dan, dat hy getuyge nu saterdaghe lestleden weesende
den xxvii deser jegenwoordigher maent van April, omtrent die clocke zeven uren nade-
middach gegaen is geweest verby den stadthuyse van Utrecht naer die huysinge die
Hel staende aen de stadt plaetse, omme te spreken die huysvrouwe van den apoteca-
rius aldaer wonende, mette welcke hy die spreeckt watte doen hadde, alwaer comende
is hem getuyge by een jong meysken, wesende een susterken van den huyse geseydt,
dat haer suster nyet by huys en was maer dat sy was op bet Oude Kerchof ten
huyse van haer moeder, ende dat hy getuyge hy deselve gaende, soude willen seggen
dat sy thuys quame zoe sy vast doende was om die winckel toe te sluyten, ende sach
hy getuyge dat hetselve meysken zeer verbaest was, waerdeure hy geoersaeckt wierde
tvoorsz. meysken af te vraghen wat daer te doene was, daerop hetselve meysken hem
|
||||
|
328
|
|||||
|
getuyge voor antwoorde gaff, dat zy hoorde datter groot rumoer was; hy getuyge voorts
van daer gaende nae het Oude Kerchof toe , sach dat omtrent int midden van der strate, genaemt het Oude Kerchof, seeker vendel cnechten aldaer quam trecken naer de stadt plaetse toe, ende hy getuyge voorts gaende passerende eensdeels die voorsz. cnechten, hoorde int selve doende datter eenich rumoer voor onder denselven cnechten quam, daerdeur hy getuyge omme ziende, wierde gewaar dat die cnechten by haer luyder bevelhebberen geleyt ende gebrocht wierden verby eene strate, genaempt die corte minnebroedersstrate, daerdenr die cnechten altyt geleyt ende gebrocht wierden als sy des avonts trocken op die wachte ter gewoonlicker plaetse, wesende die Neude tot na de stadt plaetse, hy getuyge overzulex voorts nae huys gaende, nyet weetende wat het beduden mochte dat die knechten gevuert wierden nae de stadt plaetse ende nyet deur de voorsz, steghe naer haerluyder gewoonlycke wachtplaetze, te weten die Neude. Seyt, dat als hy getuyge van de voorsz. stadplaetse nae het Oude Kerckhof ginck, als vooren geseyt is, eenige van den hopluyden over den burgeren der stadt Utrecht sach gaen ende staen op de stadt plaetse sonder denselven te kennen, anders dan van ansien, ende hoorde denselven jegens den anderen seggen, well wat mach dit weesen , willen dese knechten hier nae de plaetse toe, dat moeten wy sien ofte dierge- lyke woorden. Seyt dat hy getuyge voorts gaende nae huys, ende gecomen wesende op de Ganzemerckt daer hy by zyn schoonvader inwoonende is, en sach geen cnechten daer omtrent, die nochtans als zy op de wacht toghen, gewoonlick waeren daer verby te trecken, daerdeur hy getuyge vermoede dat die cnechten, die hy opt Oude Kerckhof gesien hadde, getoghen waeren opte stadplaetse voor den stadhuyse, als hy getuyge oock naderhandt verstondt dat dieselve cnechten aldaer getrocken waeren ; seyt dat hy getuyge gecomen synde op syne camere, responderende achter op de Neude, ter vensteren uyt gesien heeft gehadt, ende int selve doende sach hy getuyge dat die cnechten op de Neude weesende, op alle houcken haer wachten besetteden, wesende dieselve knechten van een ander vendel dan van het vendel dat hy op het Oude Kerc- hof als voorseyt gesien hadde, waerdoer hy getuyge seyde, geoorsaeckt geweest te syn te gaen voor syn achterpoorte op de Neude, alwaer comende heeft bevonden dat al- daer zadt de veltweyffel van hopman Swardt, daer hy getuyge goede kennisse aen hadde , denselven vragende wadt daer te doene was, die hem getuyge voor antwoorde gaf, ick en weet nyet wat duvel datter gaens is, hy getuyge daer weder op seg- gende, sullen wy den anderen nyet kunnen verstaen, wy hebben eerst metten Spaen- gaerden het spel gehadt ende hebben om duyischen geroupen, myn dnnckt dat het leste noch erger sal wesen ende diergelycke woorden, ende dese propoosten hoorende eenighe andere soldaeten die daer mede geseten waeren seyden daerop ist nyet waer, wat willen wy den burgeren doen die pays is gemaeckt, ende het loopt op een eynde, zullen wy het nu int einde qualicken maecken ofte diergelycke woorden, ende sach hy getuyge, dat by middel van tyden hopman Zwardt deur Schoutensteghe tot op die Neude quam gaen tot nae den voorsz. veltweyffel toe, ende dieselve hop- man hem getuyge wordende ziende, zeyde, ick hebbe daer by die heeren om ie- ninge geweest ende sy hebben my voor antwoordt gegeven, dat is voor u, knip- pende mitsdien op zyn duym, waerop hy getuyge denselven hopman voor antwoorde gaff, dat hy nyet en coste geloven dat die heren sulex ter antwoorde gegeven hadde , ende dat even verre sy sulex geantwoort hadden, dat het qualicken gedaen was; ende denselven hopman daerby persisterende seyde, wel laet ons zien, wy moeten an- deren raet vinden, gaende mitsdien eene trede vier ofte vyff van de plaetse daer hy getuyge stondt, vorder op de Neude, daer zyn lieutenant stondt, twelcke die voersz. lieutenant siende, quam tot synen hopman aen, ende hoorde hy getuyge als |
|||||
|
329
|
|||||
|
doen, dat die lieutenant tegens den hopman seyde, hopman, ghy seyde ray vlucx aen
die Verveert is die loopt opt kerckhof, dat steeckt my noch op myn crop, ick sal myn viant soewel onder oghen derven sien als myn hopman , myn hopman gaet my voor, ick sal hem wel volgen, maer myn hopman siedt wel dat hy het te recht inleydt ende wel maeckt, ende zach hy getuyge dat den hopman als doen den lieutenant by de mouwe nam ende leyde hem een stuck weechs verder, ende dit ten einde soe hy ge- tuige conde bemercken, opdat hy getuige nyet en soude connen hooren die vorder propoosten die tusschen hemluyden souden vallen, ende sach hy getuige oock als doen dat dieselve hopman ende lieutenant noch eenige woorden mitten anderen hadden, ende met die gang daernae hoorde hy getuige enich rumoer op den houck van de Pot- terstraet, welcke straet op een houck van de Neude uytcompt, deur welcke rumoer hy getuige hem binnen syn poorte begeven heeft gehadt, sluytende dieselve toe, gaende voorts in huys. Ende een wyle tyts daernae wedergaende nae de voorsz. achter- poorte , van meninge wesende eens uyt te siene, ende comende in de voorsz. poorte hoorde hy getuige dat voor de voorsz. poorte eenich volck was, daerdeur hy dieselve nyet en heeft derven open doen, maer bleef aen deselve poorte staen luisteren omme te vernemen wat daer gaens was ; ende in tselve doende hoorde hy getuige, dat by de genen die daer buyten voor an de poorte waeren geseydt worde, dit zal men mergen vrouch wel ses mylen verder hooren, het sal heeten datter wel hondert menschen doot gebleven syn , daerop oock eenen van denselven zeyde, hadde daer eene scheute ge- daen geweest, daer souden der al eenen dapperen hoop borgeren gebleven hebben , daerop weder by eenen andere geseydt wierde, waermede souden wy dat gedaen heb- ben, heeft die derde cnecht wel twee maten cruyts, ende eenen anderen weder daerop voor antwoordt gaff, ick hebbe cruyts genouch, ofte ick wilde datter niemant meer cruytsgebreck en hadde dan ick, hoorde hy getuige dat een ander, yemande die scheen daer versch by te comen, vracchde wel wat isser oft hoe is het al gestelt, daerop hy getuige hoorde antwoorden, ick come daer van myn logis, die straten syn overal vol burgeren ende die straten zyn rontsomme besedt als gras, wat souden wy doen , die burgeren syn thien tegens een , het ware goetdinck hadde wy ons derthien ven- delen hier binnen, ende ginck hy getuige mitsdien van daer wederomme in huys, ende heeft hy getuige des anderen daechs snuchtens wel gehoort ende verstaen dat die hopluyden gevangen waeren ende die cnechten ter stadt uyt doen gaen sonder meer te weten. Ende was onderteyckent q jj v. Sevknder. Den xxx Aprilis 1577 te zeven uren voornoene zyn
gehoort by ons commissarissen ende adjoinct voorsz. deze volgende getuygen: Joost Stevenssoen, geboren van Buyll in de meyerye van 's Hartogenbossche ende
aldaer wonende wesende een glasencoper van syne neringhe, oudt xxxvi jaeren , ge- vraecht by behoorlicke eede volgende onse commissie, seyde anders daervan nyet te weeten, dan dat hy getuige met noch een burger van Utrecht, genaempt Willem Pels, op saterdaghe lestleden gecomen is geweest van Schoonhoven omme nae Utrecht voorts te reysen ; ende tegens den avondt omtrent recht voor der sonnen onderganck gecomen synde in Tollesteech buten by Utrecht heeft gesien, dat op de Tollesteech brugge veel cnechten met roers ende andere geweer vergadert waeren , die spiesen op de vleugelen van die bruggen leggende met het scerp nae de stadt, zach hy getuige oock dat alsdoen voor de ameyde der stadtpoorte oeck eenighe cnechten stonden die af ende aen gingen VII. 42 |
|||||
|
330
|
|||||
|
hy de cnechten die op de voorsz. brugge waeren, hoorde hy getnighe oock dat die-
selve cnechten scheltwoorden riepen tegens het volck die op de bolwercken van de stadt Utrecht aldaer waeren; seydt, dat hy getuige oock sach ende hoorde dat een van de cnechten die buten de voorsz. poerte waeren, zyn roer nam ende aenleyde om daermede te schieten aen dengenen die op de voorsz. bolwercken waren, dan worde denselven cnecht sulcx by een bevelhebber verboden, sach hy getuige oock dat noch een ander cnecht, staende aen een houck van een huys, twelck staende was nyet verde van der poorte oeck wilden aenleggen omme te schieten na dengenen die op de voorsz. bolwercken waren, dan worde deselve oock sulcx by een bevelhebber belet, die tegens denselven cnecht in effecte seyde deze of diergelycke woorden; ghy wildt doch nyet schieten maer laeten syluyden (meenende daermede die binnen der stadt waeren) eerst schieten, zoe hebben wy aentael, zulcx dat hy getuige deur tvoorsz. rumoer metten voorsz. burger, hemluyden van der straten vertrocken in sekere her- berge daer die Halve mane uythangt, alwaer innecomende, hy die spreeckt, daermede vundt een coopman van Aecken die seer verbaest was overmits tvoorsz. rumoer, ende bleven aldaer samen dien nacht. Ende des anderen daechs snuchtens verstaende dat die poorten nyet open en souden gaen ende nyet wetende waer syluyden verblyven moch- ten, hebben voor goefgevonden tsamen naer Tsselsteyn te willen trecken, ende buyten den huyse comende vonden aldaer negen ofte ihien knechten over een hoop staen , diewelcke hem die spreect met syn geselschap siende, seyden jegens malcanderen, dat wy wisten dat dat burgeren van Utrecht waeren , wy wouden daer flucx op slaen, ende alsoo daeromtrent sekere vrouwspersoon stondt die tselve mede hoorde ende de voorsz. knechten daerop ter antwoordt gaf, neen, daer en syn geen burgeren van Utrecht by, sy hebben van nacht in de halve mane ter herberge geweest, is hy ge- tuige voorts met zyn voorsz. geselschap ghepasseert geweest zonder dat hemluyden yet misdaen is geweest ende syn voorts naer Ysselsteyn gereyst; seydt, dat sy nyet en soude konnen seggen oft het volck, dat hy op de bolwercken van der stadt sach waren burgeren dan cnechten, dan zach wel dat zyluyden in heur wapenen waeren ; seydt dat in de voorsz. herberge by hem die spreect ende syn geselschap een schryver van de cnechten was, denwelcken hy getuige geene onvertogen woorden ofte dreyge- menten en hoorde spreken, dan seyde dat hy verhoopte dat het wel ter ueder geleyt soude worden zoe het maer om gelt te doene was, dan riet dieselve schryver nyette- min des nuchtens tyts hem die spreect ende syn voorsz. geselschap dat sy wel souden doen ende van daer trecken by aventueren oft daer eenich rumoer onder den cnechten soude mogen comen, ende meer seyde van der saecke nyet te weten, neerstich on- dervraecht synde. Nescit scribere. Willem Ewoutssoen, wonende op de Noort buyten by Utrecht ende met moes omgaende,
oudt omtrent xtnii jaeren, by behooilicke eede gehoort volgende onse commissie, seyde anders daervan nyet te weten dan dat hem getuige kenlick is , dat die cnechten van den hopman Gerrit van Sichem eensdeels gequartiert syn geweest buyten sinte Catharyne poorte, ende anderdeels op den noort daer hy getuige woonachtich is , ende oversulcx heeft hy getuige nu een saterdaghe lestleden gesien ende gehoort des avonts als die cnechten aldaer leggende, haer wacht nae quder gewoonte omgeslegen ende beset hadden, dat corts daernae by een tromslager van Gerrit van Sichems vendel omgeslagen werde, dat alle die cnechten leggende onder den voorsz. hopman met haer geweer trecken zouden voor des veendragers logement, ende hoorde hy getuige alsdoen |
|||||
|
331
|
|||||
|
dat eenighe cnechten tegens malcanderen seyden, hey dats wel nu wilt goet wesen, nu
wilter dueghen, nu wilt hem gelden, met diergelycke woorden; seyt dat oock onlancx daernae sekere soldaet genaempt Govert, weesende geboren van den Bosch, die tot syns getuiges moeder (mette welcke hy getuige inne woont) gehilletteert was van de wacht innequam, seggende jegens hem die spreect, heer weert gy pleecht my somwylen een stuck eetens in de hant te geven, ick en wilt nu nyet meer in myn handt geste* cken hebben, ick wil mede aen den disch sitten ende selver toetasten, ten sal nyet langhe duyren, het wil tavont voor thien ofte elf ueren gedaen wesen, wy sullen als- dan in der stadt wel wesen ende aldaer ons betalinghe wel crygen, als van gelycken noch een ander soldaet, geboren van der Nykerck, genaempt wesende Herbert, ende onder de cnechten toegenaempt geel, genouch gelycke woorden alsdoen mede jegens hem getuige sprack, ende gaff" hy getuige denselven cnechten daerop voor antwoorde, dat syluyden hem nyet haesten en souden want het al menighen cop costen soude eer het daertoe quam ende dat sy den burgeren nyet en kenden, hebben dieselve cnechten daerop luttel geacht seggende, soeverre sy in der stadt quamen dat sy nye- mant sparen en souden; seydt dat hy gesien heeft na de voorsz. trommelslag als die cnechten wederomme na heur logementen quamen, dat die schutten hoeden mit cruyt • hadden, twelck hy verstondt dat haren hopman hemluyden uytgedeylt hadde, Ende hy getuige des avonts laet in der nacht omtrent elf ueren verneruende syne cnechten wederom in heur logement comen, seyde hemluyden afghevraecht te hebben, wel hoe compt dat dat ghy wederomme compt, ick zie nu wel dat ghyluyden nu in de stadt nyet en zyt, daerop die voorsz. cnechten hem die spreeckt voor antwoorde gaven dat die cnechten in der stadt leggende, die bolwercken van der stadt toegenaempt Stouten- burch ende Manenburch in gehadt hadden, maerdat die burgeren die selve daervan weder gedreven hadden ende dat haer luyder van binnen die stadt toegeroupen werde dat het binnen al gestilt was ende dat syluyden daeromme elcx nae syn logement souden willen vertrecken, zy souden smergens heure leeninge crjgen ende gingen als- doen die voorsz. cnechten nae heur luyder bedde, seyde dat tgene voorsz. is, syn ge- tuiges moeder, genaempt Annemoeder wesende een vroetmoeder, mede wel gehoort heeft, ende meer seyde nyet te weeten, neerstich ondervraecht synde. Nescit scribere. Henrick van Riet, burger tUtrecht oudt omtrent u jaeren, ghevraecht by behoor-
licke eede volgende onse voorsz. commissie, seyde anders daervan nyet te weeten dan dat waerachtich is, dat hy getuighe nu saterdaghe lestleden des nanoens omtrent vier ueren, gheweest is omtrent den stadthuyse van Utrecht ende ghesien heeft dat sekere cnechten by hem hebbende eenighe hevelhebbers, gecomen syn geweest uyt den Dom an den voorsz. stadthuyse, ende aldaer gecommen synde versochten den bur- germrs. te willen sprecken, maer dat hetselve hemluyden geweygert werde, ende gin- gen alsdoen van daer op het Oude Kerchof voor de deure van de stadt keldere soo het scheen omme daerdeur by de burgermrs. te geraecken, twelcke hemluyden oock nyet en raochte gebeuren, ende sach hy getuige als doen dat die voorsz. cnechten ende . bevelhebbers met eenige schutten die deure van de stadts keldere aldaer besetteden ende ooek van gelycke die deure van den stadthuyse, twelcke hy getuige siende, zeyde na huys gegaen te zyne omme tselve te kennen te geven zyn getuiges swager die een veendrager is onder de burgers, ten eynde hy hem by huys soude houden ende op syn vendel passen, Dan alsoe hy die spreeckt denselven nyet by huys en vondt, is wederomme van daer nae de stadt plaetse gegaen omme zynen voorsz. swager aldaer 42*
|
|||||
|
332
|
|||||
|
tesoucken, ende aldaer commende heeft liy getuigen gesien dat den hopman Tam-
bergen met syn vendel is comen trecken over het Oude Kerckhof, ende soe het scheen maeckten die bevelhebbers die maniere oft sy betselve vendel gevuert souden hebben duer sekere strate lopende nae de Gansemerct, genaempt die corte Yuylsteghe ofte betGevangen vleyshuys, deur welcke strate die bevelbebbers nu seckeren tydt lanck ge- woonlick waren geweestheur cnecbten op deNeude te vueren alwaer sy die wacbt hid- den, dan sach hy getuige dat die voorsz. bopmanTambergen mede voor 't voorsz. vendel gaende comende tegens de voorsz. strate over, wenckte met syn handt de beveelhebbe- ren dat zy voorts recbt uyt souden trecken ende die cnecbten vueren, ende sacb by getuige alsdoen dat die voorsz. hopman met syn bevelhebberen ende cnechten nae de stadtplaetse ende stadtbuyse quamen, twelcke gewaer wordende die bueren daerom- trent woonende, begonsten haer deuren ende veynsteren toe te sluyten twelcke hy getuige oock siende, zeyde wederomme na buis gegaen te syn orame tselve te adver- teeren syn buerluyden , ten eynde syluyden oock elcx op syn geweer soude passen ; ende tbuys comende heeft alsdoen svn swager te buys gevonden ende tgene voorsz. is hem te kennen gegeven, ende zacb hy getuige mette gauge daernae, dat die cnecb- ten leggende onder hopman Oesterwyck haer begonsten met heure wapenen te verga- deren opteHooghe coornmerct omtrent het huys van haerluyder veendrager nyetjegen- staende dat het haerluyder ordinaris wacht nyet en was, maer soude dien avont die ordinaris wacht nae ouder gewoonte gehadt hebben bet vendel van den hopman Tarn- bergen , soe bet vendel van den hopman Swart dien dach ende voorleden nacht die wacht op de Neude gehadt hadden ende alsdoen behoorde af te trecken. Seydt dat hy getuige ende die andere syne bueren, als sy sagen dat die cnechten van den hopman Oisterwyck met buer geweer ter plaetse voorsz. hemluyden versameldeu, an- ders nyet en wisten off die voorsz. cnechten zouden mede na die plaetse getoghen hebben, overmits die schutten met bet hooft na die plaetse toestonden, dan werden by eenighen van hueren bevelhebbers schielicken geruckt met het hooft nae Tollesteeg- poorte ende van stonden aen derwerts toegevuert, sonder eenige trommel te rueren voor ende aleer sy gecomen waeren aen de Smeebrugge, ende syn alsoe voorts nae de poorte toegetrocken sonder te weten hoe sy heniluyden aldaer aenstelden, anders dan van booren seggen; seydt dat hy getuige ende die andere syne buyren tselve siende, be- gonnen hebben hemluyden mede te wapenen jegens malcanderen seggende, dat gelt onse muren ende poorten, seyt, dat hy getuige corts daernae heeft sien comen den hopman Tambergen, by hem hebbende hopman Vinckenburch ende sekere getal van schutten, willende passeren verby syn geiuiges woonplaetse ende soe het scheen voorts nae Tollesteegh toe, ende denselven Tambergen siende dat die burgeren aldaer hemluyden in de wapenen begonsten te stellen, spreckende denselven aen, sevde te- gens denselven, ghv burgeren ten zal gheen mangel weesen, stelt u tevreden , ick sal die cnechten gaen stillen, ofte diergelycke woorden , waerop hy getuige seyde, densel- ven hopman voor antwoorde gegeven te hebben, heer hopman, het is mangels genouch die cnechten syn aldaer getrocken ter plaetze daer zy nyet verscheyden en syn ende die burgeren heur wachten plagen te houden ende dit een ure ofte twee vrougher dan sy op de wacht plagen te trecken , ick kan wel dencken dat sy sulcx van hemsel- ven nyet en doen, ende buten u bevel nyet gedaen en hebben, seggende hy die spreeckt voorts jegens denselven hopman, dieselve cnechten hebben haer oock on- derstaen ende vervordert, zoe wyluyden verstaen, die sleutelen van den poorticr te mo- gen crygen als denselven poortier gesocht hebbende op den bylhouwer toorn daer hy woonde, maer dat het hemlujden gefailgeert was, ende zoe denselven hopman, mits- |
|||||
|
333
|
|||||
|
gatlers den hopman Vinckenburch hemluyden wilden excuseeren, zeggende geen kennisse
daervan te hebben, zyn meer woorden tusschen die burgeren ende den voorsz. hop- luyden met heuren assistenten gevallen ende begonsten die burgeren den schutten die de voorsz. Tambergen by hem hadde heur geweer af te semes, ende souden oock sonder twyffel by den burgeren dootgesmeten hebben geweest ten ware dat eenighe burgeren ten besten gesprocken hadden, twelck oock siende eenen burger ( genaempt Jacob van Asch, wonende in de buerte van hem getuige, bevreest wesende oft den hopman Tambergen yet quaets soude moghen geschiet hebben, heeft syn deure opengecregen ende denselven hopman met oock den hopman Vinckenburch daerinne gebrocht ende die deure na hem toegedaen ; seydt dat daerna hy getuige met die an- dere burgeren soevele gedaen hebben gehadt, dat die voorsz. deure open gedaen is geweest, in meeninghe synde de voorsz. hopluyden te versekeren ende te bewaeren ende in huys comende bevonden dat de voorsz, hopman achter in den hof was ende gemeent hadde daerdeure te ontkomen, ende hebben denseiven hopluyden daer weder in huys gebracht ende aldaer bewaert, ende mette ganghe daervan doen adverteeren die magistraet der stadt Utrecht, hy getuige met den anderen burgeren middelretyt metten voorsz. hopman Tambergen sprekende ende veraccordeerende dat hy soeveel soude willen doen ende schicken den hopman Vinckenburch aan die cnechten die nae Tollesteech poorte ghetogen waeren, ende syluyden verstonden dat die bolwer- cken aldaer ingenomen hadden ende spraeck hielden metten cnechten die buten de voorsz. poorte laghen ende hemluyden mede in de wapenen begeven hadden om den- selven te bevelen dat zy van daer souden vertrecken ende hemluyden elcx begeven in heur logysen, hy getuige voorts seggende jegens denselven hopman Tambergen , tenzy dat sulcx geschiede, zoe is te beduchten dat het qualicken gaen wil, uyt oor- saecke van twelcke hy getuige zeyde dat die voorsz. hopman Tambergen bevolen heeft gehadt den voorsz. hopman Vinckenburch dat hy by de voorsz. cnechten soude gaen ende hemluyden bevelen uyt synen naem tgene boven verhaelt i£. Seydt dat dienvolgende hy getuige met syn zwager wesende een veendrager onder den burgeren , genaemt Henrick de Roy, milsgaders heuren hopman Anthonis de Ridder, gegaen is geweest metten voorsz, hopman Vinckenburch nae de Tollesteech poorte toe, alwaer de cnechten van Oisterwyck waren, ende volchde hem die spreeckt met syn voorsz. geselschap het vendel van den burgeren nae , ende alsoo gecomen synde aen de Tol- lesteech poorte, is den hopman Ridder met syn voorsz. vendrager ende hem die spreect, mitsgaders den hopman Vinckenburch gegaen op de wallen ende soe voorts op die bolwercken daer die voorsz. knechten waeren, ende beval als doen hopman Vinckenburch wten naem van den hopman Tambergen , dat sy hem luyden van daer vertrecken souden ende dat syluyden hem elcx in syn logement souden begeven, ende syn dieselve cnechten als doen van de voorsz. bolwercken vertrocken ende seyden alsdoen die voorsz. cnechten dat zyluyden sulcx uyt hem selven nyet gedaen en had- den , maer dat hun luyden bevelhebbers hem luyden sulcx bevolen ende aldaer gevuert hadden. Seydt dat dieselve cnechten als doen alsoe gelyckerhandt trocken deur die Nyewestraet tot voor 'tconvent van Ste. Pauwels, twelcke is het logement van den hopman Tambergen, alwaer syluyden zekeren tyt lanck stille hielden ende volchden eenige vendelen van de burgeren die grafte langes de voorsz. cnechten , om te besien of dieselve cnechten oock naer heur logement souden willen trecken dan nyet; ende gemerct dieselve cnechten als voorsz. is bleven staen voor de voorsz. abdye, hebben die burgeren eenige wten heuren an de voorsz. cnechten geschiet ende denselven doen afvraglien, of! sy wilden trecken in heure logysen dan nyet, volgende heur luy- |
|||||
|
334
|
|||||
|
der belofte, ende naerdien syluyden verclaert hadden sulcx wel te willen doen, heb-
bende heur vendel gebrocht voor het convente van de Regulieren , twelcke was 'tloge- ment van den vendrager, ende syn daernae van den anderen gescheyden ende elcx in syn logement getrocken. Seydt dat by getuige alsdoen by die van der wet der stadt Utrecht ontboden is geweest ende aldaer comende beeft hy die van de weth verclaert tgene biervoren verbaelt is, ende sach hy getuige alsdoen dat daerraede hy de weth quam den hopman Jan van Leemputten met noch eenige andere burgeren, aen de weth versouckende dat men den voorsz. Tambergen soude brengen ende bewaren op den huyse van Vredenburch, ende heeft by getuige jegens die van de weth geseydt, myn heeren, wy bebben hem daer ten huyse (menende thuys van Jacob van Asch) verzekert, ghy meugt hem bewaeren ende ondersoucken wat hy in de lever heeft, zoe ghyluyden dat verstaet; seyt dat daernae by die van de wedt gecommitteert is geweest Mr. Gerrit van Scroyesteyn, scepen, met noch een ander van de weth, om by den voorsz. Tambergen ende Vinckenburch te gaen ende denselven voor de heeren te brengen als oock geschiet is. Ende die voorsz. hopluyden voor die van der weth gebrocht synde heeft hy getuige gehoort ende gesien dat dieselve hopluyden hem vant gene by den cnechten aengericbt was wilden excuseeren, ende dat heml. weder- omme ende principalicken den hopman Tambergen daerop voor autwoorde gegeven werde, hoe wildt ghy dit excuseren, ghy hebt immers self's in persone u cnechten op de stadt plaetse gevuert ende ghy spreect thans soo bouwt als wy seyden dat wy gheen raet tot de leeninghe wisten, ghy seggende dat ghy wel raet daertoe wist, is dit den raet geweest dat ghy die stadt poorten wildet open cryghen ende die cnechten daerdeur innelaten ende alsoo het onse te benemen; ende hoorde hy getuige oock als doen dat die burgeren hopluyden uten naem van de gemeen burgeren , van dewelcke oock eenige niede daerby waeren, aen die van der weth zeer ernstelicken aenhielden dat men denselven hopluyden op Vredenburch brengen ende aldaer doen bewaren zoude , twelcke denselven burgeren geconsenteert wierde, ende werden dieselve hop- luyden als doen naer Vredenburch geleyt ende ginck die burgermr. Amerongen oock met heml. op Vredenburch, Seyt dat daernae gebeurt is, dat die burgeren gegaen syn geweest overal in de logementen daer die cnechten van Oisterwyck gelogeert waeren , (van dwelcke burgeren hy getuige mede was) ende hebben aen elck van dezelve cnech- ten besundere versocbt dat zy heurl, geweer souden willen overgeven ende dat zy onbevreest souden syn haer en soude nyet misschien, ende heur geweer en soude hemluyden oock nyet afbandich gemaeckt worden , maer dat hetselve alleen gedaen was overmits die burgeren nyet meer in sulcke vreese en wilden staen als zy geweest waren, ende dat zy tselve wel verzekert wilden wesen, seggende oock jegens densel- ven cnechten, zoe langhe als ghy by ons suit wesen, wy en sullen u van gheen hon- ger laten vergaen; se\ t dat die voorsz. cnechten goetwillichlyk zonder een onvertoghen woort te spreken heurluyder geweer overgegeven hebben gehadt, hemselven excu- seerende van het aengerichte werck, seggende, dat zyluyden daervan van te voren nyet geweten en hadden ende dat zy tselve sonder ontheet van heure overicheyt nyet en hadden begonst, verclaerende voorts dat als zyluyden voor heur vendragers loge- ment vergadert waren, dat zy nyet en wisten waer men hemluyden vueren soude. Seydt dat hy getuige verstaen heeft gehadt dat die cnechten die op het nedereynde by die burgeren ontwapent syn geweest, samen by malcanderen doen ter tyt gebrocht wierden in St. Jacobs kercke, seyt dat het geweer dat die cnechten by hem getuige ende anderen burgeren op het overeynde afgeeyscbt ende afgenomen is geweest in ma- nieren boven verhaelt, terselver tyt gebrocht wierde in sekere burgers huysen daer |
|||||
|
335
|
|||||
|
gheen cnechten geforiert en waeren ende denselven luyden bevolen dat zy het scerpe-
licken bewaeren ende toesien souden dat het hemluyden nyet afhandich gemaeckt en soude werden ; seydt dat die burgeren des anderen daechs snuchtens voorts sulcx met alle die cnechten gehandelt ende gesprocken hebben gehadt dat sy ter stadt uyt souden trecken, men soude hemluyden heur geweer wedergeven als oock gebuert is geweest, seydt dat alle 'tgene voors. is geschiet ende te wege gebrocht is sonder dat yemant \ soowel van de cnechten als burgeren doot gebleven ofte oock gequetst is geweest dat hy weet, ende meer seyde nyet te weten, neerstich ondervraecht synde. Ende nae re- petitie heeft dit onderteyckent aldus Henrick van Ryth. Den ii May 1577 te zes ueren voornoene, gehoort
by ons commissirisen ende adjoinct deze volgende getuygen: Henrick de Roy, burger tUtrecht ende vendrager van een van de burger vendelen
tUtrecht, out xxnil jaeren, gevraecht by eede volgende onse commissie , seyde sonder- lincx van dese saecke nyet te weeten dan, dat op saterdaghe Iestleden van de plaetse thuys gecomen synde zonder eenich geweer 't zy zydtgeweer ofte anders over hem ge- hadt te hebben, heeft verstaen dat het vendel van Oisterwyck getrocken was nae Tollesteech poorte, ende dat tselve die bolwercken ende sterckten, beneffens de voorsz. poorte leggende, ingenomen hadde, daerdeur hy getuige bevondt dat die burgeren in syn gebuyrte ende daeromtrent woonende, seer geperturbeert waren, Seydt dat syn getuiges hopman Anthonis de Ridder by hem getuige oock daer quain seggende, dat die cnechten van den voirsz. Oisterwyck op de bolwercken aen Tollesteech poorte waren, ende dat hy getuige daeromme syn vendel in de handt soude nemen ende comen daer mede voor hem hopmans logis, zoe den hopman zeyde dat die meeste burgeren voor syn logis (welcke omtrent de voorsz. poorte is) al vergadert waren, ende soe hy getuige daerop antwoorde dat sulcx nyet geraden was, maer dat die burgeren hoorden te vergaderen voor syn vendragers logis, dat hy oock geen trom by hem en hadde nochte oock eenich volck ende daerom tselve nyet te kunnen doen; ende de voorseyde hopman daerop seyde, dat die trommel al voor syn logis was, gaende die voorsz. hopman mitsdien nae de stadtplaetse toe ende hy die spreect nae huys om syn zydtgeweer te halen; is gebeurt t'raiddelretyt, dat hy die spreect met noch eenighe anderen zyne gebueren gewaer geworden syn, dat den hopman Tambergen by hem hebbende hopman Vinckenburch, vergeselschapt met eenige schutten gecomen is ge- weest van de stadtplaetse af nae Tollesteech poorte toe, ende dieselve hopman gecomen zynde omtrent syn getuiges logis, ende ziende dat die burgeren haer wapenden seyde (die burgeren daer wesende aenspreckende) ghy burgeren wat suit ghy in de wapenen doen, ten zall gheen mangel wesen, ick gae nae de cnechten toe omme dieselve te stillen ende te doen vertrecken, het is het werck van de gemeene cnechten, ende dier- gelycke meer woorden, ende hoorde hy getuige dat Henrick van Ryth syn schoon- vader den voorsz. hopman daerop voer antwoorde gaf datter mangels genouch was gemerct die cnechten getrocken waren ende ingenomen hadden die sterckten van de Tollesteech poorte, diewelcke waren die wachtplaetsen der burgeren, ende daer die cnechten noyt van te voren heur wacht gehouden hadden ende dat die cnechten dat gedaen hadden wel twee ueren vroeger eer die burgeren op de wacht plegen te trec- ken , ende diergelycke meer woorden, ende soude hy die spreect met noch eenige an- deren omtrent syn deure synde, den voorseiden Tambergen op de voorsz. woorden |
|||||
|
336
|
|||||
|
hebben laten gaen nae de Tollesteech poorte toe; dan alsoe daer meerder woorden
vielen by anderen burgeren daeromtrent staende, hebben den voorsz. Tambergen nyet willen laten passeren ende'ginck by getuige in huys om geweer te nemen, ende hoorde by getuige alsdoen op straet roupen, beer, beer, beer, ende andere rumoer, deur twelcke yemant van den huyse bem getuige syn vendel in de bandt wilde geven twelcke hy weygerde, maer eyschte eene spiese die by oock creecb ende daermede op de strate ginck ; ende aldaer coraende sacb hy getuige dat die burgeren mette schutten van den bopinan Tambergen doende waren, roupende, heer, beer, beer, ende zoe bet scheen zouden daerop gesmeten ende oock eenige dootgeslagen bebben, heeft hy ge- tuige geroupen dat se dieselve schutten huer geweer souden afnemen als aldoen hy de burgeren gedaen worde, somniige van de schutten tselve oock goetwillichlycken over- gevende, maer en sacb hy getuige alsdoen de voorsz. twee hopluyden nyet; ende naer- dien die'voorseyde schutten baerluyder geweer overgegeven hadden, zach hy getuige dat by den burgeren gestooten ende gesmeten wierde op de deure van Jacob van Asch, sonder dat by getuige wiste waeromme, anders dan dat hy vermoede dat die burgeren eenige van de schutten die zy haer geweer genomen hadden daerinne wouden brengen ende verzekeren, dan verstont by naderhandt dat die hopluyden daerinne geweken waeren ende dat die burgeren daerby wilden wesen ; ende mitsdien quam zyn getuyges bopman aldaer die in de voorsz. huysinge van Jacob van Asch ginck sonder te weeten wat hy aldaer'dede, overmits hy getuige daer nyet by geweest en is, dan zach naderhandt dat syn voorsz. bopman daer weder uyt quatn, by hem hebbende den hopman Vinc- kenburch, ende dede hy getuige als doen by een van syn cnechts syn vendel halen, twelcke gecregen hebbende tooch hy die spreect metten burgeren daeromtrent, synde nae de voorsz. Tollesteeg poorte toe, zoe oock een van syn trommelslagers aldaer by hemluyden quam, gaende de voorsz. hopman Vinckenburch metten hopman Ridder ende hem die spreeckt gesamenderhant derwerts mede; ende gecomen synde aen de voorsz. poorte heeft hy getuige gesien dat die voorsz. hopman Vinckenburch uten naem van den hopman Tambergen, den knechten van Oosterwyck op te sterckten van Tollesteech synde, beval dat sy van daer souden trecken elcx nae syn logement toe niet dese ofte diergelycke woorden, wel gy chryschluyden den oversten Tambergen heeft my bier geschickt ende bevolen dat ick van uluyden squde verstaen die oor- saecke waeromme ghyluyden alhyer gecoinmen seydt, die oorsaecke vermoede ick, dat ick u wel soude seggen, te weten, dat het is om gelt te hebben, daerop die vendrager, initsgaders die vuerders ende andere bevelhebbers seyden, dats waer, met meer andere woorden die hem getuigen vergeeten zyn, daerop die voorschreven Vinc- kenburch alsdoen seyde, die lieutenant, menende daermede Tambergen, beveelt u dat ehy luyden suit trecken elcx nae u logement, als hy getuige oock gesien heeft dat die voorsz. knechten corts daernae deden; seydt dat hy getuige zonderlinghe nyet meer van dese saecke en weet, overmits syn getuiges vendel daernae voorts de wacht bleef houdende op het bolwerck genaempt Maenenburch, aen d'eene zyde van de voorsz. Tollesteegpoorte staende, seyde nyettemin wel waer te wesen dat hy getuige latende zyn lieutenant by zyn vendel, eens van daer gegaen is nae buys, ende nae buys gaende ende comende oratrent den huyse van Jacob van Asch, verstondt dat den bopman Tambergen daer noch in huys was, uyt oorsake van twelcke hy getuige seyde mede daer binnen gegaen te wesen, ende comende ter plaetse daer denselven hopman was vont oeck daer veel burgeren die vcel woorden jegeos den voorsz. hop- man hadden, ende quam in middel van tyden oock daerinne Mr. Gerrit vanScroyesteyn ende Quaribbe wesende van de wedt der stadt Utrecht, die seyden by den magistraet |
|||||
|
337
|
|||||
|
aldaer gesonden te wesen om den voorsz. Tambergen voor de wedt te brengen , als
oock zyluyden deden, ende by die spreeckt mede gaende met veel meer anderen bur- geren tot in den stadthuyse daer de wedt vergadert was, heeft oock geboort dat aldaer veel "woorden ende propoosten mede vielen, sulcx dat eyntelicken denselven Tam- bergen gebrocht geweest is op. de sterckte van Vredenburch ter instantie van den burgeren ; seydt dat hem getuige daernae hy den burgemeesteren bevolen worde dat • by eens zoude gaen by de cnechten op de Neude, alwaer het vendel van den hopman Tambergen ende den hopman Swardt in heur geweer vergadert waren, om te zien boe zyluyden hem daer aenstelden, ende is hy getuige oversulcx derwerts gegaen ; ende aldaer commende heeft bevonden dat dieselve cnechten zoe bier zoe daer ront- omme die Neude voor de deuren stonden ende saten, ende gemerckt hy getuige aen veel van deselve cnechten kennisse hadde, heeft haer luyden afgevraecht waeromme syluyden soo stercke wachte hidden, ende die voorsz. cnechten wederomme jegens hem seyden waeromme die burgeren oock haer luyden zoe sterck maeckten , ende hy ge- tuige seggende, overmits syluyden cnechten die bolwercken ingenomen hadden, hebben dieselve cnechten geseydt, wy sien wat daer is, ghyluyden zyt voor ons bevreest ende wy voor u, dan wy verhopen dat wy malcanderen nyet misdoen en sullen, dan wildt ghy ons eene vane geven als wy onse schiltwacht gehouden hebben, die willen wy wel gaen verdrincken ; ende hy getuige mitsdien van daer nae huys toe- gaende ende na hy wat gegeten hadde is voorts op zyn wacht nae Tollesteech poorte toegegaen daer hy getuige voorts dien nacht bleefF. Seydt dat ten tyde als hy getuige met eenige andere metten hopman Vinckenburch aen Tollesteech poorte op de bol- wercken quam als vooren geseyt is, dat hy getuige alsdoen sach ende vernam dat die cnechten buten dieselve poorte leggende, in groote getale in heur wapenen omtrent de voorsz. poorte stonden ende waren, als hy van gelyken sach dat den hopman Losekot ende den vendrager van Vinckenburch, die voor de voorsz. poorte met heur vendelen laghen, omtrent voor de ameyde derselver poorte stonden, siende over de muyre der grafte wert inne; ende alsoe dieselve Lozekot metten voorsz. vendrager den voorsz. hopman Vinckenburch gewaer ende siende wierden op de inueren, riepen hem aen, denselven afvraghende hoe het binnen der stadt al stondt, hoorde hy getuige dat die voorsz. hopman Vinckenburch hemluyden daerop voor antwoorde gaf, dattet daer all goet was, seggende voorts, schickt uluyden van daer, ende alsoe hy getuige metten voorsz. hopman Vinckenburch als hy die cnechten op de bolwercken wesende bevolen hadde te vertrecken ende daer aff waren, ende hy die spreeckt zyn vendel op het bolwerck Manenborch gebrocht ende zynen lieutenant gelevert hadde van daer na buys ginck , en weet hy nyet hoe die knechten die buten die poorten laghen haer voorts gedragen hebben , zonder meer te weten. Ende was ondertekent Hendrick de Roy.
Anthonis de With, eertyts burgermr. der stede van Wyck ende nu resideerende
binnen Utrecht, oudt LV jaeren, ghevraecht by eede volgende onse commissie, seyt anders daervan nyet te weeten dan dat hy getuige, overmits die foullen van den Spaengaerden ende andere cnechten die binnen der stede van Wyck eenighe tyt ge- legen hebben , geoorsaeckt is geweest hem eene wyle tyts uyt dieselve stede van Wyck te begeven ende eene camere in de stadt Utrecht te huyren, te weeten op het oude Kerckhof, ten huyse van Goosen van der Voort; ende oversulcx heeft hy getuige nu VII. 43 |
|||||
|
338
|
|||||
|
op saterdaghe Iestleden die clocke seven ureu geslagen synde, gesien dat het vendel
van den hopman Tambergen is comen trecken over het oude Kerckhof, hy getuige anders nyet wetende off net soude trecken na de Neude op heure gewoonlicke wacht- plaetse, als het altyt van te voren gedaen hadde; Leeft hy getuige sittende op syn earner, staende voor aen de strate, gehoort eenich rumoer. Hy getuige nyet wetende wat hetselve beduden niochte, heeft ter veynster uytgesien ende int selve doende be- vonden dat die voorsz. knechten nyet en trocken na de Neude ende deur de straet ofte steghe daerdeur sy gewoonlick waeren te trecken maer recht uyt tot op de plaetse van den stadthuyse, sonder te weten wat syluyden aldaer deden , oft hoe sy heml, daeraen schickten , soe hy getuige op syn earner bleef, dan sach corts daernae datter een vendel burgeren raede over tvoorsz. oude Kerckhof quam treeken, vyff dick in de tochtoorde oin na de voorsz. plaetse te trecken soe sy gewoonh waren te doen ; dan overmits het vendel van Tambergen op de voorsz. plaetse doen was, ble ven die voorsz. burgeren in hare tochtoorde staende opt voorsz. oude Kerckhof, ende naedien dieselve hurgeren een weynich tydts aldaer still gehouden hadden heeft hy getuige gesien dat diezelve burgeren voorts toghen nae de voorsz. plaetse, daerdeure hy getuige vermoede dat dieselve cnechten die plaetse doen verlaten hadden, ende raeer seyde nyet te weten anders dan dat hy getuige mede noch wel sach , terwyle dat die voorsz. cnechten noch op de voorsz. plaetse waeren, datter veel burgeren met roers inliepen ten huyse van Dirck in de stadt kelder, twelcke hy getuige seyde te vermoeden hy denselven burgeren gedaen te wesen omme het stadhuys daerdeur inne te nemen ende te hesetten, soe sy deur tselve huys op den stadthuyse mochten comen. Ende was onderteeckent Anthonis de Wit.
Joncker Henrick van Abcoude ende van Merthen, heere tot Esschesteyn, oudt XXVIH
jaeren, gevraecht by eede volgende onse commissie, seyde anders hiervan nyet te wee- ten dan dat hy getuige nu saterdach Iestleden in den avondt, als die clocke seven ueren geslagen hadde, met meer anderen te weten, Willem Ruysch, Jan Robbertssoen vanDreunen, Pyll canonick St, Jans, Jacob deRyck ende Dirck van Botteyckinck gestaen heeft opt oude Kerckhof voor de herberge genaempt de Wildeman; ende aldaer staende heeft hy getuige gesien dat het vendel van den hopman Tambergen is comen trecken over** het oude Kerchof nae de stadt plaetse toe, ende sach hy getuige mette andere ommestan- ders dat die schutten huer monden vol looden hadden, hetwelck oock siende die voorsz. canonick Pyll, hoorde hy getuige dat de voors. Pyll jegens den cnechten seyde in effecte dese of diergelycke woorden, ghy bedelaers, ghy hebt u monden vol looden, het waer beter dat ghy daer een stuck specx in haddet, daerop den voorsz. Pyll by een van de voorsz. schutten voor antwoorde gegeven werdt wat het hemroerde, sy mochten in heur mondt nemen wadt het hemluyden heliefde, daerby oock seggende, wy mochten wel een stront in onze mondt nemen, wat roert u, daerop die voorsz. Pyll weder seyde, die mochte ghy daer oock wel inhouden ; seyt dat hy getuige sach, als die voorsz. cnech- ten over het oude Kerckhof quamen, dat die bevelhebbers denselven cnechten wilden leyden ter rechterhandt om deur sekere steghe nae de Ganzemerct toe, dan hoorde hy getuige als doen dat die cnechten riepen jegens dieselve heure bevelhebbers, dat se recht uyt soude trecken als sy oock alsdoen deden nae de plaetse toe, maer en sach hy getuige alsdoen den hopman Tambergen daer nyet by, ende meer seyde nyet te weten. Ende was ondertekent Henrick tan Essesteyn.
|
|||||
|
339
|
|||||
|
Joachim van Schadenbrouck, schout der kercke van sinte Marien tUtrecht, oudt
XLix jaeren, gevraecht by eede volgende onse commissie, seyde anders daervan sonder- Jincx nyet te weeten, dan dat op saterdaghe verleden des avonts omtrent seven ueren, hy getuige ter begeerte van eenige burgeren hem gevonden heeft op de stadt plaetse van Utrecht, alvvaer hy vondt staende het vendel van den hopman Tambergen , die- welcke dieselve plaetse innegenomen hadde; ende heeft hy getuige ter begheerte als boven gevraecht den lieutenant van hetselve vendel, op wadt mateu syluyden die plaetse ingenomen hadden , gemerckt het heurluyden gewoonlicke wachtplaetse nyet en was, waerop deselve lieutenant hern getuige ter antwoorde gaf, dat hy daerop gethogen was deur bevel van zyn overicheyt, hy getuige daerop weder seggende dat die burgeren begheerden dat syluyden daeraf souden trecken , heeft dieselve lieutenant doen weder geseit, dat hy nyet daeraf. en begeerde sonder bevel van syn overheit. Ende want in middel van tyden die burgeren met heur wapenen van alien canten tegens die plaetse quamen aeutrecken, heeft hy getuige den lieutenant wederomme gevraecht of hy van daer wilde trecken, diewelcke alsdoen begeerde te spreken die burgermeesters; ende terstont daeraen soe quamen by denselven lieutenant Jan Rob- bertsoen van Druenen die metten lieutenant eenighe woorden hadde, dat hy getuige ginck ter begeerte van den lieutenant by den burgeren , die omtrent die Crane ende die deure van Peter van Sypenes in heur geweer stonden , op hem luyden begeerende dat sy doch niet schieten en souden, ende stonden die cnechten ende schutten van Tambergen jegens den burgeren aen, hebbende heur roers gevelt ende op heur gaffelen geleyt in manieren oft sy schieten souden, hebbende oock heur monden gevult met looden; ende naderhant syn deselve cnechten afgetogen, latende die burgeren die plaetse besetten nae ouder gewoonte, ende dat te meer overmits binnen middel van tyden die veynsters van den stadthuyse hy eenige burgeren die in den stadthuyse gecomen waren, opengedaen ende eenighe haecken daerinne geleit werden, daer inea mede weer hadde moegen bieden, sonder meer te weten. Ende was onderteeckent Joachim van Schadenbrouck.
Gerrit Schetter, burger tUtrecht, oudt by de vyftich jaeren, gevraecht by eede
volgende onse commissie, seyde anders hiervan nyet te weten dan dat waerachtich is, dat hy getuige nu saterdaghe voorleden gecomen is met seker geselschap van der Gouwe met eene schuyte nae Utrecht, zyn voorsz. geselschap onderwegen opgaende tot Montfoort, ende hy die spreect voortvarende nae Utrecht; ende ander stadt Utrecht comende als die sonne begonst onder te gaen, heeft die schipper jegens hem die spreect geseyt, dat hy den trommel van de wacht hoorde ende daeromme beducht was, dat syluyden nyet binnen en souden kunnen geraken, ende soo voorts vaerende is hy getuige gecomen in Tollesteghe, wesende die voorstadt, ende heeft hy getuige gesien datter veel cnechten met haer geweer, soo van roers als andere lanck geweer ende harnasschen syn comen trecken uyt eene steghe aldaer staende, genaempt die Ganzesteghe tot op sekere brugge, die aldaer even hy de Tollesteghe poorte leyt, hy getuige gaende mitsdien voor een herberge daer die halve maen wthangt daeromtrent staende, alwaer staende hoorde hy getuige dat dieselve cnechten onder malcanderen seer vloucten ende martelden sonder dat hy getuige wiste wadt daer te doen was ofte die oorsaecke waerom. Ende int selve doende syn by hem getuige gecomen sekere crychsmans vrouwen tegens hem getuige seggende, fyn man, vertreckt u van hier ten is hier nyet te deughen, uyt oorsake van twelcke hy getuige seyde hem te m*gge begeven te hebben allanges die muyre van die huisingen daer staende tot aen 43*
|
|||||
|
340
|
|||||
|
seker cleyn huysken daer hy kennisse hadde, alwaer hy hem dien nacht stille gehou-
den heeft sonder uyt te comen ende daerorame nyet te weten, hoe 't die voorsz. cnech- ten daer voorts aenstelden ; seydt dat ten tyde als hy getuige in Tollesteech quani als voorn geseyt is, alsdoen op de muren ende wallen van der stadt Utrecht, neffens die voorsz. Tollesteech poorte nae Maenenburch toe, vernam cnechten daerop te wesen ende gheen burgers ; seydt des anderen daechs snuchtens voor hem genomen hebbende terngge te willen reysen nae Montfoort toe overmits die stadts poorten toe bleven, is hy hem gecomen sekere lantscnecht, genaempt Hans, wesende syn getuigens lantsman , geboren uyt die lande van Cleeff, in een stadt genaempt Emmerick, diewelcke daer huten die poorte voorsz. lach onder den hopman Vinckenburch, hem getuige afvrae- chende waer hy henen wilde, ende soe hy getuige tegens denselven verclaerde dat hy wederomme naer Montfoort wilde, zoe die poorten gesloten waeren ende soe het scheen nyet open en souden gaen, heeft die voorsz. lantscnecht (naerdien hy hem ge- tuige afgevraecht hadde waer hy dien nacht geweest, ende hy getuige hem tselve verclaert hadde) geseydt dal hy daer wadt vertouven soude want die poorte wel open soude gaen, ende dat hy hem getuige wel in zoude helpen, ende heeft dieselve lantscnecht hem getuige daernae geleit het Cingel om na sinte Catryne poorte toe daer hy getuige inne geraecte, maer en coste hy getuige yan denselven lantscnecht niet verstaen ofte vernemen wadt de oorzaecke ende -mangel van dien avont ende des nachts onder die cnechten geweest hadde, ende meer seide nyet te weten. Ende was onderteeckent Gerrit Schetter. Joost Utennes, burger tUtrecht, oudt lx of lxi jaeren, gevraecht by eede volgende
onse commissie , seyde daervan nyet te weten dan dat hy getuige nu saterdaghe lest- leden omtrent die clocke acht ueren, aen hem versouckende dat hy doch eens met hem by de heeren soude willen gaen, ende hoorde hy getuige dat die voorsz. hopman Swart onder anderen daerop seyde, dat hy sulcx niet doen en wilde ende dat hy metle heeren nyet te doene en hadde, sach hy getuige oock alsdoen dat die cnechten nyet gehengen en wouden dat den hopman Swart van hemluyden by de heeren souden gaen, maer wilden dat hy hy hemluyden soude blyven, ende hoorde hy getuige alle den avondt gedurende, dat die cnechten op die Neude wesende seer martelden ende vloecten, altyt seggende, wy sullen onse betalinghe nu wel cryghen, die papen moe- ten ons wel betalen ende diergelycke meer woorden, ende soe syn getuiges zoen op hem getuige begeerde dat hy soude willen in huis gaen ende jegens den cnechten geen meer woorden gebruycken , zoe heeft hy getuige sulcx gedaen ende en weet son- derlinge inede niet meer, soe syn getuiges soldaet tusschen elfF ende twaelf ueren in den nacht incommende jegens hem getuige zeyde dat alle dingen gestilt waeren p daerdeur hy getuige te bedde is gaen slapen ende daeromme zeide nyet meer te wee* ten. Ende was onderteeckent Joost Gtsrert Utenes. Eodem die te een uren nanoene.
Peter van Sypenes, raedt der stadt Utrecht, oudt xlvii jaeren, gevraecht by eede
volgende onse voorsz. commissie, seyde anders hiervan nyet te weeten dan dat hy getuige gesien heeft zaterdaghe lestvoorleden in den avont, staende voor syn getuiges deure op de plaetse der stadt Utrecht, dat het vendel van den hopman Tambergen op de voorsz. plaetse quam trecken van het oude Kerchof aff houdende die voorste leden van tselve vendel stille voor syn getuiges huysinge , thonende seer fier gelaet |
|||||
|
341
ende was hetselve wel een ure voor dat die burgeren aldaer met heure wacht plagen
te com men, hy getuige daerom aensprekende ter presentie van Jan Robbertsoen van Druenen, den lieutenant van den hopman Tambergen genaempt Scerpenseel, daer hy getuige kennisse aen hadde, ewel heer lieutenant Scherpenseel dit dunct my een gec- kelicke daet te wesen tgene ghy begint, want het te beduchten is dat dit de burgeren nyet en sullen willen lyden, met meer andere woorden, daerop die voorsz. lieutenant hem die spreeckt voor antwoorde gaf dat het geen noot soude doen , soe syluyden die burgeren nyet en begeerden te misdoen, dan soe die cnechten qualicken geforieert waren op den scameien borgeren, daer te eeten noch te breken en was, dat ze daerom begeerden dat men den cnechten wat verleggen soude, hy getuige daerop weder seg- gende dat sy wel toesien souden wat sy begonsten , hebben eenige van de schutten van tselve vendel in de voorste geleden staende , de voorseyde woorden hoorende ge- seyt, wy willen desen avondt in de papen keucken wesen daer wy 't wat beter hebben sullen dan wy 't tot noch toe gehadt hebben , ende sach hy getuige dat mitsdien die burgeren aen quamen trecken van de Backerbrugge aff na de plaetse toe verby die Crane, twelcke gewaer wordende die voorseyde cnechten leyden haer musquetten in haer gaffelen, d'andere vellende haer roers, die maniere maeckende oft sy hadden in de burgeren willen schieten, ^welcke hy getuige siende, seyde tegens denselven ge- seydt te hebben dat sy hemluyden nyet en souden onderstaen te schieten, ofte -eer een halft ure ten eynde quame souden sy alle gader om den hals wesen, die voorsz. burgeren even dapper tot aen de voorsz. stadtplaetse aentreckende, tot dat sy quamen genouch aen ende onder die voorsz. cnechten die op de plaetse stonden, de voorsz. bur- geren oock haer roers vellende; dan gemerckt die bevelhebbers van de voorsz. burgeren heurluyden bevalen dat sy gheen haesticheyt van schieten gebruycken en souden , syn een deel van de schutten der burgeren beneffens die huysinge allanges van den stadt- huyse ingedrongen, begevende hemluyden in den stadhuyse, hemluyden oock in de veynsleren van deselve begevende daer haecken ende andere gereetschap inne was, twelcke siende die voorsz. cnechten ende haerluyder bevelhebberen toghen van die voorsz. stadtplaetse deur de Snippevlucht over die Backerbrugh eide soo voorts tot op die Neude, dan seyde nyet gelet te hebben oft die voorsz. cnechten, comende opte stadt plaetse, looden in heure monden hadden dan nyet, ende daeromme daervan nyet sekers te kunnen seggen. Ende was onderteeckent Pbtek Jans van Sipenes.
Herman Utenes, zoen van Joest Utenes, tweede voorgaende getuige, oudt omtrent
XXIH ofte xxiiii jaren, gevraecht by eede volgende onse commissie, seyde anders daer- van nyet te weten dan dat gebuert is op saterdaghe voorleden, des nanoens tusschen vier ende vyff ueren, dat seker vier oft vyff soldaten van den hopman Swart, hou- dende dien dach die wacht op die Neude, gecomen syn leggen op het veynster van syn getuiges vaders huysinge, ende hebben aldaer begonst seer qualicken te sprecken op de burgeren seggende, dat sy dien avondt betalinghe van den burgeren wilden hebben ende met heurluyden weerden eten, ofte sy wisten wat syluyden te schaften hadden, waerop syns getuiges vader hemluyden ten antwoort gaff, wadt die burgeren hemluyden misdaen hadden ofte schuldich waeren, daerby seggende, die burgeren heb- ben uluvden alle vromicheyt gedaen ende meer als ghyluyden weerdich syt; seydt dat omtrent een uere na deselve tyt hopman Swart op de Neude was met syn bevelheb- bers ende groote neersticheyt gedaen worde om alle die houcken te besetten met on- gelycx meer volck dan sy plagen te doen, ende dat oock noch vroech wesende als men |
|||||
|
■•-
|
|||||
|
342
|
|||||
|
nvet eewoonUck en was die wacht te besetten sonder meer te weten. Ende was on-
derteyckent Herman Uytienes. Jacob de Ryck, burger tUtrecht, oud omtrent vyff en tzestich jaeren, gevraecht by
eede volgende onse commissie, seyde anders daervan nyet te weeten dan dat hy getuige op saterdaghe lestleden savonts gestaen heeft op het oude Kerchof voor die herberge daer die Wildeman uythangt, beneffens de syde van joncker Henrick van Esschesteyn, ende sach alsdoen dat het vendel van den oversten lieutenant Tambergen comen tree- ken is over het oude Kerchof voorby de voorsz. herberge die Wildeman, hy getuige anders nyet wetende oft die voorsz. cnechten nae heur oude maniere getoghen soude hebben deur sekere steege achter het stadhuys lopende na de Ganzemerckt toe, ende voorts na de Neude, ter plaetse waer sy gewoonlick waeren haer ordinaris wacht te houden maer sach ende hoorde hy getuige als die voorsz. cnechten voor de voorsz. steeehe quamen dat sy begonsten seer te fulmineren ende te vloecken, roepende, treckt nae de plaetse toe, laet ons die innemen, sy is ons, ende meer diergelycke woorden; sach hy getuige oock alsdoen dat die voorsz. hopman Tambergen vooraen ginck int midden van twee andere cryschluyden ofte bevelhebberen seer fier en fel siende, uyt oorsaecke van twelcke hy getuige seyde geseyt te heb*n tegens dengenen die by hem getuige stonden, siet wat gelaet thoont ende hoe fier ofte fel siet Tambergen daeruyt, ten is nyet te dege, ofte diergelyke woorden, ende sach hy getuige oock als die voorsz. cnechten begonsten te fulmineren ende vloucken als vooren, dat die voorsz. hopman Tambergen met syn hand wenckte dat sy recht uyt trecken souden nae de plaetse toe als die voorsz cnechten oock terselver tyt deden, ende sach hy getuige terwyle die voorsz. cnechten nae de voorsz. stadtplaetse toghen, dat sy alle gereetschappen maeckten oft sv vet vechtenre handt hadden willen aenrechten, maer oft sy haer monden vol loden hadden zeyde daerop gene reuck geslagen te hebben, dan sach wel dat sy met alle vlyt nae de voorsz. plaetse toetoghen als oft het hemluyden seer ernst geweest ware, ziende oock als dieselve cnechten op die plaetse guamen dats\luyden terstont haerroers velden op de hoiifcken ende andere plaetsen daer sy burgeren zaghen, zonder meer te weeten, neerstich ondervraecht synde. Ende was onderteeckent " * Jacob de Rtck Jansz. Ten selven daghe in de abdie van Ste. Pauwels
tUtrecht. Heer Dirck van Dael, bewaerder der abdye van Ste. Pauwels tUtrecht, oudt lvii
ofte lviii -jaren, seydt more sacerdotali, ende gevraecht synde volgende onse com- missie seyde anders daervan nyet te weten dan dat den hopman ende overste lieu- tenant'Tambergen gelogeert is in syn getuiges convente, ende dat oversulex gebeurt is nu saterdaghe lestleden nae de vespertyt, nae syn beduncken omtrent tusschen vvff ende ses ueren, dat hy getuige wesende op syne camere in heeft sien comen den voorsz overste lieutenant by hem bebbende hopman Vinckenburg , die voorsz. lieu- tenant voorts ingaende tot op der zale nae zyne camere, ende die voorsz. hopman Vinckenburch blyvende in der plaetse syn water maeckende, daernae mede voJgende den overste lieutenant; een weynich tyts daernae hy getuige hoorende dat die. voorsz. lieutenant weder uyt syn earner guam duer die zale, is hy getuige van syn earner aecomen ende comende tot voor in den inganck van het pandt ende den voorsz. lieu- tenant daer gemoetende, seyde denselven goeden avondt geboden te hebben, als van gelycken die lieutenant hem die spreeckt dede, gaende die voorsz. lieutenant een trede |
|||||
|
343
|
||||||
|
twee ofte drye voorts aen, daeroae hem ommekeerende seyde jegens hem getuige, heer
helweerder, God geve u goeden avondt, het scbynt datter wat rumoer is, die cnech- ten hebben die plaetse in ofte willen die plaetse innemen (sonder voor seker te kunnen seggen, oft hy seyde, sy hebben die plaetse in oft sy willen die innemen, maer seyde altyt een van beyden) dan seyt mynheere die prelaat dattet geen noot en sal wesen gaende mitsdien voorts uter abdye sonder dat yemant meer daerby was die de voorsz' propoosten hoorde, ende meer seyde nyet te weeten, dan sach hy getuige wel dat die schutten van Tambergen omtrent tot twee rotten toe, die de wachten savonts voor den voorschreven hopraans logement plagen te houden in de poorte van der abdve alsdoen stonden. Ende was ondertekent B. Dirck van Dryel Matthys van Mierlo, dienaer der abtdye van Ste. Pauwels tUtrecht ende suppoost
van de cleyne rolle, oudt omtrent xxxi ofte xxxn jaeren, gevraecht by eede volgende onse commissie, seyde anders hiervan nyet te weeten dan dat hy getuige wel gesien heeft gehadt nu saterdagh lestleden, dat veel hopluyden ende bevelhebbers des nuch- ten tyts by den oversten lieutenant Tambergen (die in den voorsz. convente "elogeert was) quamen ende veel raets ende communicatie met malcanderen hielden, als hy ge- tuige oock van gelycke sach nademiddach een ure ofte anderhalf van te vooren eer die cnechten op de wacht thogen, dat oock eenige beveelhebberen ende hopluyden te weten hopman Swart ende hopman Vinkenburch inede veel raets pleechden op het voor- hof van de voorsz. abdye, atf ende aen totten voorseyden lieutenant comende • sevdt dat naer die tydinge in de convente gecomen was, dat die cnechten van Tamberien die stadt plaetse ingenomen hadden ende sekere andere cnechten van den hopman Oisterwyck die bolwercken aen Tollesteegh poorte, dat hy getuige oock sach dat als- doen die voorsz. Tambergen weder in den convente quam, by hem hebbende hopman Vinckenburch, oock opt voorhof met malcanderen seckere eommunicatie houdende ende dat hj daernae metten selven Yinckenburch uytginck, by hem hebbende sekere schutten; corts daernae hoorende dat die voorsz. Tambergen by de hurgeren eeappre- hendeert was, seydt dat die voorseyde schutten al vroech in der abdye gecomen wa- ren ende dieselffe van binnen besedt hadden, twelck daer van te vooren soe noyt ee- daen en was geweest, daerdeur hy getuighe vermoeden hadde datter yets gaens inoste syn, ende meer seyde nyet te weten. Ende was onderteyckent M. V. MlERLO.
Jan van der Avest, dienaer van mynheer prelaet van sinte Pauwels tUtrecht oudt
omtrent xxxm jaeren, gevraecht by eede volgende onse commissie, seyde anders daer- van nyet te weeten dan dat een yeder kenlick is, dat den oversten lieutenant genaempt Tambergen gelogeert is geweest in dese tegenwoordige abdye van Ste. Pauwels ende dat hy getuige oversulcx nu saterdaghe lestleden met het ander huysgesin van den voorsz. prelaet wel gesien ende gemerckt hebben gehadt dat die voorsz Tambereen van dien daghe in den voorsz. convente veel communicatie ende raets gehouden ende gepleecht heeft gehadt mette hopluyden ende andere beveelhebberen van de knechten leggende binnen ende buten die stadt Utrecht, meer dan hy oyt van te vooren op andere tyden (terwylen hy aldaer in den voorseyden abdye gelegen hadde) gewoonlick was te doene, daerdeur hy getuighe ende meer andere vermoeden, daer daer het een ofte andere te doen moeste wesen, ende dat daeromme hy die spreeckt ende andere dienaren tegens malcanderen seyden, het is te heduchten dat daer wat vallen sal Seydt oock gesien te hebben dat die voorsz, lieutenant Tambergen tenselven dage te- |
||||||
|
•
|
||||||
|
344
|
||||||||
|
gens den avondt stercker van schutten in der abdye quam dan daer savonts plagen
te coinmen, dat oock dieselve schutten veel vroeger in der abdye quamen dan se daer van te vooren gewoontlick waeren, met welcke schutten hy getuighe sach dat Tam- bergen by hem hebbende hopman Vinckenburch, omtrent die clocke seven ueren uter abdye ginck, ende hoorde hy getuige terstont daernae dat die voors. Tambergen ende hopman Vinckenburch van de burgeren gevangen waren, ende quamen die voorsz. schutten terstont daernae -vvederomme in der abdye sonder geweer; ende hy getuyghe met dandere dienaers deselve afvragende hoedat het byquam, dat sy alsoo quamen , gaven daerop voor antwoorde dat haren hopman by den burgeren gevangen was , die hemluyden oock haer geweer afgenomen hadden sonder dat zy yet meer seyden , ende raeer seyde njet te weeten. Ende was onderteeckent Jan ter Avest.
Den mi May 1577, ten twee ure nanoene, gehoort
by ons commissaris ende onsen adjoinct de volgende getuygen: Stoffel Dirckssz., wonende in Abstede, wesende eene buyrschap buyten by Utrecht,
wesendeeen gardenier, oudt XLjaeren, gevraecht by synen eedt volgende onse commissie , seyde dat hy getuige op saterdach voor Meydach, als het ongemack tusschen die bur- geren ende knechten binnen Utrecht quam, in syn huys was, ende nyet voor Tollesteech poorte, ende daeromme nyet te weeten hoe die knechten in de voorsteden van Utrecht leggende haer gedragen hebben gehadt, anders dan van hooren seggen van syn buyrluyden, ende oock die Tollestegers, als te weeten dat die knechten van Lozekot ende Vincken- burch buyten Tollesteech poort leggende, geseydt ende geroepen soude hebben, als sy saegen dat die knechten binnen der stadt Utrecht leggende, die bolwercken neffens Tollesteech poorte staende inne hadden, dat is hem recht, nu sullen wy in de stadt wel comen; dat oock eenige van deselflde knechten veylden papen hoofden ende cop- pen ofte van heuren knechten, die sy seyden sanderen daechs te willen leveren; seyde oock dat in de buyrscappe daer hy getuige woont, die knechten van den hopman Lynden eensdeels geforieert waren, ende dat hy getuige des voorsz. saterdaechs savonts hoorde dat die knechten van denselven Lynden in syn getuiges buerte leggende, sey- den, sy hebben die bolwercken in, (denoteerende daermede die knechten die binnen _ Utrecht lagen) wy sullen 'tnu wel maecken, nemende mitsdien heurluyden geweer, gaende naer de Wittevrouwen poorte toe daer haerluyden vendel lach, daer hy getuige alsdoen verstondt dat het heele vendel waecken soude, hoewel sy noyt van te vooren terwylen sy daer gelegen hadden, met het heele vendel teffens gewaeckt hadden; seyde dat ditselve mede wel gehoort heeft eenen Jan Gosenssoen, woenende in Abstede, seydt dat by getuige oock verstaen heeft gehadt van de buyren in Tollesteech, dat op den sonnendach als die knechten uyt Utrecht gejaecht waeren ende het vendel van den hopman Oesterwyck, (twelck in de stadt mede gelegen hadde) buten Tollesteech quam by de andere knechten aldaer leggende, dat dieselve cnechten haer beclaecht hadden dat ten lyde als sy het bolwerck Manenburch in hadden, dat sy sinte Niclaes clooster daeromtrent staende, nyet aengestoken en hadden, seggende, hadden wy dat gedaen zoo en souden den burger daer nyet hebben derven comen overmits den roock ende srooock van den brandl ende meer diergelycke woorden; seydt dat hy getuige oock wel verstaen heeft uyt monde van de Tollestegers, dat nu op Meyavont omtrent die middach lestleden, eer die burgeren uter stadt quamen, verscheyden huysen by de •
|
||||||||
|
*
|
||||||||
|
345
|
||||||
|
knechten van Lozekot, Vinckenburch ende Oisterwjck aen brant gesteken waren , dat
oock die principale brantmeysters van dien geweest waeren een burgers soen, wesende een houtschilt, onder die cnechlen genaempt den geelen , wesende zyn rechten naem Gelis ende alsdoen lach onder Vinckenburch; noch een burgermeesters soen van Schoon- hoven , leggende onder Losekot, gaende op een stelt; dat oock Losekot selver tegen syn knechten geroepen soude hebben, steeckt aen, dats voor onse betalinge, Seyde oock, dat gemerckt seker soldaet leggende onder Losekot, genaempt Dirck, wesende van geboorte van buten die Wittevrouwepoorte, deur syn kinnebacken geschoten was ende tot syq getuiges huysinge op de voorsz. Meyavont innequam, op hem getuighe bege- rende dat hy hem soude willen brengen ende leyden int.convent van Outwyck, als hy getuighe seyde oock gedaen te hebben; ende int selve doende ende nae 't voorsz. con- vent gaende, hoorde hy getuige dat sekeie cnechten, in getale van een rot twee ofte drie, die onderwegen tusschen tvoors. convent ende syn getuiges huysinge waren ende aleer den voorsz. brant in Tollesteegh opginck seyden tegens den anderen, laet vry branden, die schelmen (denoierende daermede de burgeren der stadt Utrecht) daervoor wy I\ff ende leven op gesedt hebben, en jagen ons dus uter stadt, ende meer dier- gelyke woorden sonder meer te weeten, anders dan dat hier van die buyren van Tol- lesteech breder bescheyt sullen konnen doen, als Claes Gerritsz. ,' Bernt Willemsz. , Stoffel Aertssz., Adriaen Dircksz., Neel, die huysfrou van eenen Daen ende meer an- deren. Nescit scribere. Hiernae syn wy gegaen in de secretarie der stadt Utrecht, ende heeft Willem van
Oerle, substituyt secretaris der stadt Utrecht verclaert, dat hy op den xxix Aprilis voorleden met Cornell's van der Maeth ende Dirck Canther, schepenen der stadt Utrecht, geassisteert met meer andere personen, geweest is in de abtdye van Ste. Pauwels tUtrecht, alwaer den oversten lieutenant Tambergen gelogeert hadde geweest, omme te inventariseren zyne pampieren ende indere dinghen, ende int selve doende onder meer andere papieren aldaer bevonden te hebben sekere minute van eene missive, addresse- rende an den grave van Bossu , verthonende ons deselve minute die wy met alle syne signaturen, uyttreckselen ende anders in alien formen als die gestelt is, hebben hier doen insereren. Edeler und waelgebaeren gnediger heer, u gnaden sey unseren gantz onderdanige
und schuldige dienst. leder tyt thover, wye muege UG. underthenich met baergen die grole swaricheyt muy und arbeyt die uns dagelicx voervalt belangende die leeninge tot onderholt der kriechsluden , in somme wy gaen hier niet alse Co. Maj. hopluden liggende onder UG. regiment, dan bedelersz gewiese hinder den geistliche und welt- lichen heeren in deser stadt; van der einer leenonge tot die andere vorloepfft sich allemael een dach drye ofte vier her wy se kunnen off bekommen , daerdeur die cnechte honger und commer lieden , woewael wye alle middelen suecken om goet regi- ment tho holden , welck voortaen durch sulcken sake onmogelyck syn sel, soe die saecken anders niet gaen willen, want unsz koinmen oock foell andere saecken voor dat men jegen dat krieschvolck practisiert, jae sommige sich verlueden laeten , soo geistelichen als weltliche mit fuyl ongefundeerde.reden die kriechsluden uth der stadt Uterth tho willen jagen, und mit andere trotsige woorden spreeckende niet ein penninck tot onderholt der knechten meer tho willen lenen, soe weten UG. dasz hon- ger een scherp sweert is, und kunnen nadenken und is oock grote sorge dat durch sulcke middel und mangel der leeninge, die knecht und borger eenmal daerover tho samen in der weer komen sell. Und soe sie uns ghein onderholt verschaffen willen, alsz sie sich dagelicx mit trotsige woorden vernemen laten niet ein penninck meer VII, 44 |
||||||
|
t
|
||||||
|
346
|
||||||
|
tho willen leenen tot onderhout derknechten, soo kan UG. lichtel. nadencken wat daer
uytontstaen will, und steidt tho vermoeden dat die ein parthie oft die andere meyster
van der stadt sail werden, soo begheren wy samptliche hopluyden underthenichlich
UG. willen uns in aller eil UG. goeden raedt hierinne mit deyllen, und aldaer tho
hoeve die order laten stellen dat het kriegsvolck den onderholt verschaeft werdt, naer
vermoegen die thosaege, btiefF und seegel, alsoe wy uns als onderdenige hopluyden
allwegen tegen UG. gevonden hebben, dienstlich und in aller billichey t version, ons
niet andersz dan UG. sal ons samptliche schrivent uth angeboeren gruflichen gemuyt
behartigen , opdat wy samptlichen mogen tot einen goede einde komen, daeraen is oock
UG. niet weynich. gelegen tot erholdinge UG. reputatie als unsem obersten, Und oft
sich begeve ut voorsz. oorsaecke, dat die borger sampt andere in der wehr quaeme oft
practicquen vornemen tegen onse krigsluden, soe is gegenwehr qualicken te verbieden
und alien unraet soe daerwt ontstaen meugt, willen wy u genaden gebeden hebben
by den raet van staten tho willen protesteren als wy oock protesteren by desen, dat
men daer in onsz , noch dein regiment niet beschuldigen wil , den geschiederi kan
dorch die nichtholdinge van die duysent cronen der beloofde leninge, begeren derhai-
ven UG. raedt oft wy siegh meyster van der stadt maecken kusten oft UG. sulcx
voor geraden dunct, soo achten wy beter altyt onder correctie van UG. ein an der
tho gebieden, alsoo dat sy over onsz raeden und gebieden souden, sein ick alsoe gede-
libereert alst andersz niet sein en wil; UG, willen ons in aller eil UG. raedt und
meinung schryven, und wat voor troost voor de handt isz , soe der leninge halven
als die betalinghe und afdanckinge, opdat wy weten mogen waerna ons te lichten;
seyn sulcx alle wegen omme UG. gansz underdenich tho verschulden willich. Datum
ut Utrecht den 23 Aprill 1577.
UG. gansz underdenigher dienaeren
Wy samptlicke hopluyden onderscreven. (Volgen geene naamteekeningen.) Die superscriptie was: Dein edelen und waelgeboren heren hern Maximiliaen , Grave thoe Boussu van Uevroy, etc., und gouverneur over Hollandt, unsern gestrengen heere und oversten gansz onderdenichlich tho handen. Hiernae verelaerde FJennan van de Poll, secretaris der stadt Utrecht, dat hy op
den tweeden May voorleden metten burgermeester Rynevelt ende 't meestendeel van den gerechte geweest is by den oversten lieutenant Tambergen , ter plaetse daer hy in hechtenisse gehouden werdt, die onder anderen mede op de voorsz. minute gehoort is geweest ende dat deselve verclaert hadde dat hy met noch vyff andere hopluyden , namentlyck Vinckenburch, Swart, Snater, Sichem ende Losekot gesindt waeren ge- weest omme denselven brief an den grave van Bossu te schicken, dan ovennits daer eenighe correctien gedaen wierden is sulcx achterweghe gebleven, dan is nochtans eenen anderen brief genouch van gelycken forme geschreven ende gesonden geweest aen den voorsz. grave van Bossu, daerop alsnoch geen antwoort gecommen en is, als hy seyde dat dit al naerder soude mogen blycken by de verclaeringe van den voorsz. Tambergen. Hiernae hebben wy by ons ontboden Thoentgen Aerts, weduwe, wonende op de
iYeude, wesende een coirncoopster, oudt omtrent ivii oft lviii jaeren ende by behoor- lyken eede gehoort, seyde waerachtich te wesen dat op den saterdach als het ongemack tusschen die cnechten ende burgeren binnen Utrecht huyden acht dagen gebeurde , sy getuige sien sitten heeft omtrent seven ueren des avonts voor haer getuiges deure, |
||||||
|
\
|
||||||
|
347
twee crychsmans vrouwen ende dat daerby quam gaen eeij lantsknecht, cloppende die
eene vrouwe op haer mouw seggende, en weest niet bevreest, wy hebben die bolwer- ken ende die piaets in, die stadt is ons, seyde oock tenselven daghe van verscheyde cnechten die op de Neude de wacht hieJden tot meermael te bebben hooren seggen , wy sullen nu ons betalinge hier wel crygen, ende sy geluigen met meer andere buyr- luyden daerop seggende, wy en bebben u geen betalinglie belooft gehadt, gaet boven by de staten ende versoeckt se daer, die cnechten daerop weder voor antwoordt seg- geade, wy hebben nu de staten bier, wy sullen ons betalinglie wel crygen; die an- dere cnechten bytende op heurluyder tanden , riepen beer, heer, waeren wy daer slechts aen , ende meer diergelycke woorden die sy getuige seyde niet onthouden te hebben overmits die grote verbaestheyt ende vrese daer sy inne was, anders nyet we- tende van ogenblick tot ogenblick oft het soude'haer keeJe kosten ; ende naer repetitie heeft dit ouderteykent aldus Antonia. Maricbgen , Augustyn van Sompeyken dochter, weduwe wylen Christiaen Borren ,
sydenlaeckencoopster, wonende tUtrecbt op die Neude, by behoorlickc eede gehoort, seyde oudt te wesen omtrent ses ende veertich jaeren, seggende voorts vvaerachtich te we- sen hoedat sy getuige een earner heeft staende a'chter haer huysinge, daerinne woonde ofte logeerde een soldaet Jan genaempt, leggende onder den hopman Swart, welcke soldaet mede soetelde; ende alsnu huyden achte dagen geleden bet onverstant geweest was des avonts ende snachts tusschen die soldaten binnen der stadt Utrecht leggende ende die burgeren derselver stadt, heeft sy getuige des nuchtens daeraen den- selven soldaet, well Jan, soude ghy ons gbisleren avondt soe uytgericht ende die keel afgesneden hebben , daerop die voorsz. soldaet haer voor antwoorde gaf, ick en wete nyet met alien af ende wel soo luttel als ghy , dan ick hebbe van sommige cnechten verstaen zoeverre het werck voortganck gehadt hadde, soe soude men hier dit in brant gesteken hebben, maer ick soude u buys gevryt oft gefust hebben, overmits ick daer- inne woonde ende myn goet daerinne hadde; seyde noch wel op den voorsz. avont van eenighe cnechten (sy die spreeckt sittende binnen haeren huyse) die voorn op de straet stonden jegens malkanderen pratende, gehoort te hebben dese ofte diergelyke woorden, hoe well hadde die lieutenant van Oisterwyck ende syn volck dat inne geleyt dat sy die rondeelen ingenomen hadden , hadden wy deselfde ingehouden wy zouden wel mit leeren die andere cnechten ingecregen hebben met meer andere propoosten , ende meer seyde niet te weeten. Ende heeft naer repetitie dit onderteykent aldus: Martcken van Sojipeyken
Christiaen Borren Wed* Den 5 May 1577 ten acht uere voornoene, ge-
hoort by ons commissarissen ende adjoinct voorsz. die naevolgende getuigen: Anna, huysfrouwe van Dirck Verbeeck , bode ordinaris 'shoofs van Utrecht, oudt
zestigh jaeren, gevraecht by haren eedt volgende onse commissie, seide anders daervan nyet te weeten dan dat waerachtich is, dat tusschen den saterdach ende sonnendach als die duytsche cnechten binnen der stadt leggende sekere rumoer des avonts daervan te vooren gemaeckt hadden in deselve stadt, sy getuige des nachts omtrent twee ueren gelegen heeft gehadt voor heur veynster 't welcke nochtans toe was, omme te hooren ende te luysteren wadt die cnechten maeckten die omtrent haer getuiges huysinge die 44*
|
||||
|
348
|
|||||
|
wacht hidden, ende hoorde sy getuige als die clocke twee slouch, dat twee cnechten
sittende op de stoupe van haer getuiges deure jegens malcanderen seyden, daer slaet die clocke twee, eer die* clocke vier slaet soe hopen wy 't alsoo te maecken dat men over hondert jaeren van Utrecht sal weten te seggen; seydt dat jegens heure deure over voor de huysinge van Jan van Cronenburch mede eenighe cnechten die wacht hielden die sy getuige wel hoorde dat mede veel woorden ende praets met ten anderen hadden , maer en hadde die propoosten nyet cunnen verstaen, dan vermoedt wel dat het huis- gesin van den voorsz. Cronenburch dieselve wel verstaen heeft, ende meer zeyde niet te weeten. Nescit scribere.
-
Den vi May 1577 te acht uere voornoene ,
gehoort by ons commissarissen ende adjoinct, buiten Tollesteech poorte dese getuygen: Willem Guertssoen wonende buten Tollesteech, ondt orntrent vyftich jaeren , gevraecht
by synen eedt volgende onse commissie, zeide anders daervan nyet le weeten dan dat hy getuige gesien heeft gehadt geleden eerghisteren acht dagen, des avonts orntrent het slnyten van de poorten, dat die cnechten van den hopinan Vinckenburch, leggende buten in Tollesteech met haer vliegende vendel, pyp ende trommel in haer geweer syn comen trecken over sekere brugge gelegen in Tollesteech, tot in zekere steeghe genaemt die Ganzesteegh, dan hoeverre zj terselver steeghe wert inne toogen seyde dat niet te weeten ; seyde corts daernae gesien te hebben dat dieselve cnecjiten weder- omme uyt die Ganzesteech quamen, haerluyden begevende met heur geweer eensdeels op de brugge, nyet verre gelegen van de poorte van Tollesteech, ende voorls op'der slraten gelegen tusschen dieselve brugge ende die muyre der stadt poorte tot bjkans aen deselve muyre toe; seyde dat hy onder de voorsz. cnechten mede zach hopinan Lozekot met een vederstalT in de handt, ende oock veel cnechten van denselven Loze- kot; seydt dat hy getuige terselver tyt zekere cnechten binnen de stadt heeft zien comen op de bolwercken beneflens Tollesteech poorte leggende ende oock op de voorz. poorte, welcke cnechten haer eerst verschenen op zekere bolwerck, genaerhpt Stou- tenburch , gelegen aen de westzyde derselver poorte ende zoo voorts, eensdeels trec- kende die muyre langes tot op de voorsz. poorte, ende sach hy getuige oock dat op een ander bolwerck, genaempt Manenburch, gelegen aen de oostzyde derselver poorte mede cnechten waeren, by haer hebbende een vliegende vendel, ende hoorde hy ge- tuige dat die cnechten buten die poorte leggende seyden, dat hetselve Oisterwycx vendel was; seyt dat hy getuige alsdoen mede hoorde dat die cnechten buten die voorsz. poorte wezende ende staende waeren ter plaetse voorn verhaelt, onder mal- canderen veele onnutte woorden spraken ende onder anderen hoorde hy getuige dat eenige van dien zeiden , aenroupende die cnechten die binnen op de muyreu stonden tsa, tsa, houdt nu goede wacht, nu is die brugge geleyt. nu sullen wy well aen onse betalinghe comen van de papen ende Irippetreders van Utrecht; seydt dat hy zeer onlancx daernae heeft gesien gehadt datter eenige burgeren quamen by den cnechten die op de poorte waeren ende voorts op de bolwerken, hoorde hy getuige oock dat eenighe cnechten staende orntrent syns getuiges deure, jegens hem getuige seyden, vaer, merghen willen wy u een papencop leveren maer wy willen het gelt selver houden, ende vernam hy getuige alsdoen datter allencxkens meer burgeren op de voors. poorte ende bolwercken quamen, sulcx dat hy eyntelicken daernae die cnechten daer sach aftrecken ende dat die burgeren voorts op de voorsz. vesten ende bolwercken |
|||||
|
349
|
|||||
|
bleven , hoorde hy getuige alsdoen dat die cnechten die buten die voorsz. poorte ston-
den als voorsz. is, onder malcanderen seyden, ons dunct dat hier verdrach is , wy mogen elcx nae ons logement lopen; seydt dat daer van te voorn die cnechten buten de voorsz. poorten leggende nyet gewoontlicken en waeren geweest met haere vliegende vendels, het waere daechs ofte snachts te comen waecken inaer met etlicke rotten; seydt dat op Meyavondt daer aen oratrent op de middach hy getuige gesien ende verno* men beeft gehadt, dat veel van die cnechten leggende in Tollesteech, in heur loge- ment liepen naer huer geweer, overmits hy getuige op de vesten van binnen de stadt meer burgeren in huer geweer vernam dan daer gewoontlicke waeren die wacht te houden , ende zoe hy getuige twee rotte cnechten binnen zynen huyse hadde die by mede zach in huys gaen, is hy getuige mede in huys gegaen; ende in huys comende vernam hy dat dieselve cnechten haer geweer namen, sach oock hy getuige corts daer- nae als zyn cnechten met bun geweer uyt den huyse gegaen waeren, datter sekere cnecht van achteren in zyn getuiges huysinge innequam, Jopende voorts boven op de zolder, uyt oorsaecke van twelcke hy getuige zeyde zyne huysfrouwe bevolen te hebhen dat zy boven zoude gaen ende besien oft dieselve daer geen brant en stichtede, ende dit overmits veel cnechten dickmaels van te voorens geseydt ende gedreycht had- den die voorsteden van Utrecht in brant te steken, als seggende, crsgenwyhier onse betalinge nyet, wy zullen die voorsteden in brant steken; seyt dat hy getuige uyt die oorzaecke terstondt gegaen is geweest in zyn achterhuys om te zien oft zy daer geen brant gesticht en hadden, ende aldaer comende hoorde hy getuigen ten naesten huyse daer die cnechten haer wacht hidden wat craecken, ende uytsiende sach hy getuige dat het oock smoockte, daerdeur hy getuige gewaer worde dat die cnech- ten brant gesticht hadden, hy getuige mitsdien met zyne huysfrouwe voor op straet lo- pende, ende hy die spreeckt den burgeren aenroepende dat zy nyet en souden willen schieten, hy wilde met syn hulp water crygen ende de voorsz. brant blusschen; seydt dat die burgeren hem daerop toeriepen, wy zullen u wel beschermen, wildt gy u best doen ende gieten den brandt uyt, seydt dat hy die spreeckt mitsdien zyn huys- frouwe ende kinders gestuert heeft om water uyt die graft te haelen om den voorsz. brant uyt te gieten, diewelcke wedercomende met water, zeyden dat zekere cnechten die doen ter tyt noch waren in zekere huysinge, staende op den houck van de Gan- zesteech ende daer den Engel uythinck , ende voor welcke deure syluyden het water schepten , jegens haerluyden geseyt hadden dat zy daer geen water meer halen souden oft sy souden hemluyden schieten, waeromme hy getuige zeyde sekere touwen ofte zelen die zelve zyne huysfrouwe ende kinderen bevolen te hebben te halen, ten eynde zyluyden daermede water putten souden uyt die grafte beneffens de hameye der stadt Utrecht, als oock sulcx geschiede, ende dede hy getuige met zyn hulp zooveel dat denselven brant uytginck; seydt dat hy getuige den brant gevuyt hebbende, stracx uyt dieselve huysinge gecomen is lopende nae syn getuiges deur toe, staende alrenaest die huisinge daer hy getuige den brant uytgedaen hadde, ende int selve doende sach by gduige dat die hameyde van de stadt poorte open ginck, ende dat die burgeren met een gedrang daeruyt quamen, hy getuige mitsdien stracx in huis lopende zonder op te sien, ende hoorde hy getuige datter alsdoen geseyt wterde dat het overal achter stondt ende brande, ende is dieselve voorstadt byna altemael afgebrant; seydt dat hy voorseker niet en soude kunnen seggen als hy getuige gewaer wierde dat de voorsz. cnechten op den Meyavondt soe nae hun geweer liepen als hy voorn verclaert beeft wye eerst gescholen heeft, te weeten die burgeren oft die cnechten, maer weet well dat die burgeren noch nyet geschoten en hadden omtrent Tollesteech poorte, als die |
|||||
|
350
|
|||||
|
cnechten alsoe nae heur geweer liepen, maer leiden die burgeren balcken endc steen
boveu op de borstweeringhe omme daer deur geweer met scbieten te bieden ende beschermpt te mogen staen ; seide nyettemin wel gehoort te bebben dat ten tyde als die voorsz. cnecbten alsoe naer beur geweer liepen, datter een cnecht leggende onder Lozekot, die mede nae zyn geweer Hep, jegens den anderen cnecbten riep haest u in u geweer, daer scbieten die van der stadt in Snaters legber aen die Weertpoorte , ende meer seide niet te weeten. Ende was ondertekentby my WlXtEH GUERT.
Stoffel Adt-iaenssoen , wonende in Tollesteecb gerechte, oudt omtrent veertich jae-
ren, gevraecht by cede volgende onse commissie, seide anders daervan niet te weten dan dat hy getuige, als wonende op bet Cingel buten Utrecht, recht tegens over een bolwerck der stadt genaempt Maenenburch, gesien heeft nu saterdaechs voor meydacb verleden des avonts, omtrent nae syn beduncken een half ure te voorn eer men die stadt poorte plach te sluyten, dat op het voorsz. bolwerck zekere cnecbten quamen met haer vliegende vendel, ende by getuige onder denselven siende eenige cnecbten die hy wel kende, sevde denselven aengeroepen te bebben, denselven afvragende wel hoe gaet dit dus toe, die hem getuige daerop weder voor antwoorde gaven, het zal daer noch wel anders toegaen; sejdt dat die voorsz. cnecbten laeghen onder den hop- man Oisterwyck, seide die oorsaecke geweest te hebben waeromme hy tgene voorsz. is den voorsz. cnechten sulcx afvraechde, overmits hy niet gewoonlicken en was te zien dat die cnechten heur wacht op deselve bolwercken plagen te houden Bonder vorder verclaringe te kunnen doen hoe dieselve cnechten voorls doen hem aenstelden , overmits hy in huis bleef; seyde dat hy getuige op Meyavont daeraen omtrent de middach, leggende over syn deure gesien heeft gehadt dat seker huisinge staende in de Ganzesteghe stondt en brande ende dit aleer die Tollesteecbpoorte op was, ende die burgeren daeruit vielen, ende meer zeyde niet te weeten overmits hy getuige niet en dorste uyt den huise gaen deur het schieten, ende dat die burgeren hem toeriepen dat hy niet uytzien en soude. Nescit scribere. Melis Michielssoen , gewoont hebbende in de Ganzesteeghe in een vulmuelen , oudt
tzcstich jaeren ofte daeromtrent, gevraecht by eede volgende onse commissie , seide anders daervan niet te weeten dan dat by getuige saterdaechs voor Meydacb. , des avonts tusschen vyff ende zes ueren met een croywagen, daerop hebbende een laecken gecomen is in de poorte van Tollesteech, om tselve te brengen ten huise van een bur- ger genaempt Jan Jacobssoen, wonende in de Jacopynenstraet, ende gemoetede by getuige alsdoen in Tollesteech poorte den hopman Lozekot ter poorte uytgaende; seyt dat als hy getuige tvoorsz. laecken ten huyse van denselven Jan Jacobs gebrocht hadde ende met zyn lege croywagen quam over de Neude om zoo voorts weder nae buys te gaen, zach hy getuige dat die cnechten op de Neude wesende ende die wacht hou- dcnde, opsprongen als harten zonder te weeten die oorzake van dien, ende hy getuige voorts gaende na de Ganzemarckt toe door Schoutensteeghe , hoorde alsdoen die bur- geren zeggen, dat die cnechten die stadt plaetse in badden , ende oocksekere bolwercken aen Tollesteegh poorte; seydt dat hy getuige dier oorsaecke wel bemerckende ayet uter stadt te sullen cunnen geraeken, heeft die croywagen gebrocbt in een steegjen , genaempt Roosendael, daer hy getuige een kleyn huisken heeft staen, voorts dan deurgaende nae de voorsz. bolwercken om te zien wat dat daervan ware, ende int zelve doende bevandt een vendel burgeren staen achter bet Weystraet, ende datter |
|||||
|
351
|
|||||
|
sekere knechten quamen van de Bylhouwers toorn, staende omtrent Tollesteech poortc
ende daer de poortier van deselve poor I. op woont, ende verstondt hy getuige dat dieselve cnechten op den voorsz. toorn den poortier gesocht hadden, in meninghe zynde die sleutelen van deselve poortier onder hem te vinden ende hem die af te nenien , maer dat dieselve poortier daer met en was als eene andere strate met die sleutelen omgegaen zynde naer het stadhuys toe; seidt dat hy getuige gehoort heeft uyt monde van een vrouwspersoon, genaempt Mary Pellen, die in een earner woonde buten Tollesteech staende naest die vulmeulen daer hy getuige inne wrochte, dat zy Mary op Meyavondt lestleden als Tollesteech brande, geweest was in de huysinge daer de voorsz. vulmeulen inne stont, ende dat zy gesien hadde dat zeker cnechten buten die voorsz. poorte leggende gecomen waeren in den heert, eene koole vuers daer uytnemende met een stroywisch, ende dat sy daermede , dieselve huisinghe in brant gesteken hadden; seyt dat dieselve Mary Pellen rechtevoort innewoont met hem getuige, ende meer seyde nyet te weeten , dan seyde dat Mary Pellen meer van de zake sal weten te seggen overmits hy getuige nyet buten maer binnen Utrecht was. iNescit scribere. Claes Gerritssoen, wonende buten in Tollesteech, out still jaeren, gevraecht by
eede volgende onse commissie, seyde anders hiervan niet te weten dan dat waerachtich is, dat den hopman Lozekot tot zyn getuiges huysinge gefbrieert is geweest, dat oock nu op Mavavondt lestleden omtrent te* twaelff ueren op den middach zekere lantsknecht int blauw gecleet, hebbende een lanck roer sonder denselven te kennen tot zyn ge- tuiges huisinge ingecomen is , nemende met die tange een coole vuers uyt den heert , leggende dieselve op zyn getuiges dorschvloer int stroo, daer voorts opwerpende bus- cruyt, slichtende alsoo daer den brant niet jegenstaende syn getuiges huysfrouw den- selven lantscnecht hondert gulden presenteerde te geven dat hy sulex nyet en soude willen doen , ende hy getuige tselve oock den voorsz. lantscnecht willende beletten nam dieselve lantsknecht zyn roer ende dructe dat op hem getuige af, dan zoe die steen geen vuer en gaf en is hy getuige by denselven nyet geschoten geweest, maer is zyn getuiges huizinghe oversulex afgebrant; seydt dat al tgene voorsz. is geschiede , die burgeren alsdoen ter stadt poorte al uytgevallen waren geweest ende oock tot syn getuiges huizinghe geweest waren; seydt dat als die burgeren uytyielen dat den hop- man Lozekot met syn schutten alsdoen noch op syn getuiges voordeele stont, ende op hem getuige begeerde dat hy hem eens soude tappen zoo hy dorst hadde ^ zeide dat die voorsz. hopman zonderlinghe gheen propoosten jegens hem getuige hielt, anders dan dat hy hem getuige aenspreckende, afvraechde, wel Claes oom, hoe staet u dit werck aen, ende hy getuige daerop seggende, lief^hopman, hoe sullen wy doch vae- ren, daerop dieselve hopman weder seyde, dus roost het wesen souden wy ten eynde coroen, ende soe syn cnechten hem hopman terselver tyt haelden, seggende dat die burgeren uytquamen, is hy hopman met syn cnechten achter uytgegaen zonder te drincken ; seydt dat als die voorsz. hopman alsoe vertrocken was hy getuige uytsiende zach datter in de Ganzesteegh huysen stonden en branden , ende meer seyde nyet te weeten. Ende was ondertekent Claes Gjerritse. Henricken , huysfrouwe van Goort Fransz., wonende buten Tollesteech in de Ganze-
steech, oudt xxxvi ofte xxxvil jaeren, gevraecht by eede volgende onse commissie, seyde anders daervan niet te weten dan dat waerachtich is, dat sy getuige wel gehoort heeft van de cnechten die tot haer getuige huysinghe gelogeert syn geweest, dat zy |
|||||
|
352
|
|||||||
|
luyden in meininge waren geweest saterdaechs avonts voor Meydach lestleden in de
stadt Utrecht te comen, 't ware deur die poorte deur 'tverstant dat zy hadden mette cnechten binnen wesende ofte met sekere schouwen, die sy seiden in de stadt graften tot dien eynde te hebben doen brengen, ende binnen comende dat zy 't daer qualicken gemaeckt souden hebben, sulcx dat daer out noch houdt afgeeomen zoude hebben , haddet naer haer luyden zinne mogen gaen; seyt dat manendaechs daeraen eeu van sekere cnechts tot haer getuiges hu^singhe leggende, genaempt Andries, leggende onder den hopman Lozelcot, tegen haer getuige sejde, ghy hoer, ick ben u zeven stuyvers schul- dich, dan ick en passe u daervan niet te geven, anders dan dat ik u den bals afsnyden sal, dat oock seker lantscnechts vrouwe op dynsdach daeraen , te weten Meyavondt rechts eer men begonst te scbieten tot haer getuiges huysinge inne quam ende binnen der stadt Utrecht gelegen hadde onder den hopman Oisterwyck, cloppende op heur vuysten, seer vlouckende zeide , hadden onse cnechlen een half uere langer die bol- wercken in kunnen houden, zoo soude den rooden haen daerop gegaen hebben, ende terwylen die burgeren na den brant gelopen hadden zouden ivy malcanderen inne geholpen ende al vermoerl hebben dalter was, jae die kinderen in heur moeders lichaem , met meer andere dreycheljcke woorden, daerop die andere cnechlen weder zeyden , hadde dat voort gegaen wy souden u flux die poorten van buyten aen brandt gesteken ende alsoe malcanderen geholpen hebben ; seydt dat hy getuige gesien heeft dat zekere cnecht, die gelogeert hadde geweest buten die voorsz. Tollesteech poorte in Geert Wantten buys, op Meyavondt voorsz. met een bernende stroowisch haer ge- tuiges huisinge aen brant stack ende dieychde haer getuige daerenboven met een bloot rappier te duersteken, andere cnechten roupende dat men haer soude deurschieten ; seydt dat dieselve lanscnecht oock des meulenaers huis aen brant wilde steken , maer overmits die burgers uytcommende, riepen heer, heer, is hy gaen loopen, latende de stroowisch vallen; seydt dat zy getuige gesien heeft dat dieselve cnecht noch drie an- dere huysen behalven haer getuiges huysinge aen brant stack, ende meer seyde nyet te weten. Nescit scribere. Neeltgen , Daen Hermanssoens huysfrouwe, wonende in de Ganzesteegh op den honck,
oudt xxxin ofte xxxmi jaren, gevraecht by cede voJgende onse commissie, seide anders daervan niet te weten dan dat zy getuige gesien heeft zaturdaechs avont voor Mey- dach omtrent tusschen zes ende zeven ueren, dat bet vendel van Vinckenburch voor de Tollesteech poorte leggende, met bet vliegende vendel is comen trecken op de brugge aldaer, ende hoorde zy getuige dat dieselve cnechten tegens malcanderen seyden die omtrent heur getuiges huizinge stonden, wy sullen met ons vliegende vendel in de stadt trecken, ende zy getuige daerop zeggende goede mannen, die poorte en is nyet open maer is noch toe, ende dat dieselve cnechten daerop seyden, wy hebben die sleulelen in onze mouwe, cloppende alsoo onder heur armen, ende waren die cnechten die de voorsz. woorden spraken van de dubbele soldenaers ; seyde dat de voorsz. cnechten noyt van alle den lyt dat zy buyten Tollesteech gelegen hadden met haer vliegende vendelen voor die tyt gewaeckt ofte op de wacht gecomen hadden ; seydt dat op Meyavondt lestleden omtrent den middach den brant in Tollesteech ge- comen is geweest, ende datter al huysen stonden en branden eer die burgeren ter poor- ten uytvielen, ende meer zeyde niet te weten overmits zy getuige op den voorsz. Meyavondt, terwylen dat men uytter stadt schoot ende daervan buiten in deselve stadt, haer in haer kelder begeven hadde ende haer aldaer onthielt, verveert wesende voor tselve scbieten. |
|||||||
|
t
|
|||||
|
353
Eodem die nanoene buten de voorsz. Tollesteech
poorte gehoort dese volgende getuigen: * Anna, Aert Adriaenssoens huysfrouwe , wonende buten Tollesteeghe, oudt xlvi
jaeren , gevraecht by haren eedt volgende onse commissie, seide anders daervan nyet te weeten dan dat zy getuige wel gesien heeft zaterdaehs avont voop Meydach voor- leden dat die cnechten voor Tollesteech poorte leggende, des avonts als die poorten der stadt Utrecht een weynich tyts toe geweest hadden, met haer vliegende vendel, pyp ende trom voor deselve poorte syn comen trecken, twelck zy getuige noyt van te voo- ren geweten hadde, maer tot wat meninge sy sulcx deden seide dat nyet te weeten; seydt dat die cnechten des anderen daechs, te weten sonnedaecLs ende des maenen- daechs seer rumoerden , soe voor des hopmans logys als andersints ende wilden te eeten hebben , sulcx dat die buyren vast die cnechten soeveel stilden met d'een of d'ander te geven als zy costen, ende alzoe 'tvolck voor deselve poorte woonende zeer bevreest was, is dynsdachs smorgens by haer gecomen haer getuiges broeder daer den hopman Lozekot gelogeert was, jegens heur zeggende, zuster weest wel tevreden, ick heb zoe- veel gehoort dat myn dunckt dat wy dit volck in den nacht weer quyt moghen wor- den : seydt dat zy getuige selver gesien heeft op denselven dynsdach oratrent den mid- dach , dat verscheyde cnechten aen verscheyde plaetsen huer getuiges huysinghe ende bergen in brant staken , dan oft den brant terselver tyt buten Tollesteech al opgegaen was eer die burgers uytvielen ofte daernae, seyde dat nyet voor seker te weten, dan wierde haer getuiges huysinge eerst in brant gesteken als die burgers al uytgevallen waeren, ende sonderlincx seyde meer niet te weten , dan dat yeder kenlick is dat deur denselven brant die voorstadt van Tollesteech genouch al te zamen verbrant is. Nescit scribere. Gysbertgen , Willera Aertssoens huysfrouwe, wonende in de Ganzesteech bycans by
de meulen, oudt omtrent vyftich jaeren, gevraecht by haren eedt volgende onze com- missie , seide anders daervan nyet te weeten dan dat op saturdach voor Meydach voor- leden omtrent den avondt om eene bootschap gcgaen was binnen der stadt, ende wederomme comende menende uyt te gaen nae buys, bevandt zy dat die poorte gesloten was, zy getuige nyet wetende wat het beduden mochle dat die poorten soe vroech toegedaen waren, ende zy getuige boven op de wal gaende om yemandt van kennisse die buten mocbte wesen aen te roupen dat zy ingesloten was ende dieselve daeromme bidden dat zy wat nae het huys wilde sien, sach zv getuige datter een vendel cnech- ten van binnen de stadt is comen trecken tot boven op de voorsz, walle; zach zy ge- tuige oock alsdoen datter buten de voorsz. poorte veel cnechten in haer gevveer op de brugge stonden , daervan eenighe toogen in de Ganssteeghe; seydt dat zy getuige Mey- avondt omtrent de middach gesien heeft dat de provost van den hopman Lozekot, gaende op een houten stelt ofte houten been, gins ende weder zach ende liep langs de huysen, terwylen men uv t de stadt schoot zonder te weten wat hy dede ofte seyde jegens die cnechten die daerinne waeren ; seide dat zy getuige omtrent dier tyt oock zach den hopman Lozekot, staende in een weychgen achter haer getuiges hofstede onder een deel van zyn cnechten, ende hoorde dat hy riep jegens diezelve cnechten ofte eenige van dien, beer, heer, noch een reys, ende geschiede tselve als zy getuige hoorde dat die burger gereetschap maeckten om uyt te vallen ofte int vallen waren, ende zach zy getuige mits dat de voorsz. hopman de voorverhaelde woorden sprack, datter eenighe cnechten totte huysen quamen aenlopen, ende namentlicken twee tot haer VII. 45 |
|||||
|
354
|
||||||
|
getuiges hofstede met huer blote zweerde in eene handt ende het vier in de andere
handt, daervan een menende tot haer getuiges buys te loopen ende zoe 'tscheen brant te stichten sloech zy haer deur toe, ende int selve doende sach sy getuige dat alsdoen dieselve cnecht het huys staende naest haer getuiges deure aen brant stack, ende stonden alsdoen op andere plaetsen in Tollesteech verscheyden huysen al en branden , zonder meer te weeten, dan dat men voor oogen ziet dat die voorstadt Tollesteech genouchsaem heel deur den brant vernyelt is geweest. Nescit scribere. Tenzelven daeghe zyn wy gegaen buten deWitte-
vrouwen poorte ten huyse van Thonis Thonissoen , herbergier aldaer, ende hebben terselver plaetse gehoirt die naevolgende getuigen: Anthonis Anthonissoen voorsz., out omtrent xxxv jaeren, gevraecht by eede volgende
onze commissie, zeide anders hiervan nyet te kunnen zeggen dan dat waerachtich is, dat buten die Wittevrouwenpoorte twee vendelen cnechten vant regiment van den grave van Bossu zekeren tydt lanck tot nu Mejavondt lestleden gelegen hebben ge- hadt, te weten het vendel, daer eerst hopman van geweest hadde Ginckel ende daerna Pynsen , ende nu die heere van Cruyningen, initsgaders het vendel van den hopman Lynden, ende dat dieselve cnechten nu op saterdach voor Meydach lestleden als er seker onverstant tusschen den cnechten binnen Utrecht leggende ende den burgeren was, hemluyden alle den dach ende die nacht stille gehouden hebben gehadt, zonder hemluyden int geweer te stellen ofte eenige andere wachten te houden dan zyluyden tot dien daghe toe gehouden hadden dat hy getuige gesien heeft; seyt dat oversulcx oock die scriver van tselve vendel tot zyn getuiges huysinge leggende dien nacht naeckt te bedde ginck, seydt nyettemin wel waer te wesen dat des avonts tyts als hy getuige met eenige coopluyden over tafel sadt, tot zyns getuiges huysinge over tafel ingecomen is geweest die veltweyffel van den hopman Lynden, seggende dat hem uter stadt over die mueren by eenighe cnechten toegeroupen was, dat die cnechten binnen de stadt leggende sekere bolwercken aen Tollesteech poorte ingenomen hadden, daerby seggende, lieve heere Godt, wat sal doch daer uyt comen ; seydt dat hy getuige sande- ren daechs, te weeten sondaechs snuchtens, hoorende ende verstaende dat die van Utrecht die vendelen cnechten die binnen der stadt gelegen hadden ter stadt uytgeleyt hadden, met syn koyen dreef nae Muyden ende quam eerst smaenendaechs omtrent die middach weder thuys, zulcx dat hy nyet en weet hoe die cnechten hem voorts voor de poorten aengestelt hebben; seydt waer te wesen dat op Meyavondt omtrent den middach als uter stadt Utrecht geschoten werde ende Tollesteech stont ende brande, ende datter met een veltstuckgen uter stadt geschoten werde over het velt deur de bogaer- den nae sekere huysinge genaempt die Bykorf, hy getuige gesien heeft datter sekere lantscnecht stont met noch twee andere lantscnechten in Jan van Suylens huyzinghe, daervan d'eenen zeyde al vloeckende, wilier soo gelden zoe willen wye hier maecken als het in Tollesteeghe is, oft diergelycke woorden, blaesende mitsdien zyne lonle ende die maniere maeckende oft hy tselve huys in brant hadde willen steecken, twelcke hy getuige ziende, seydedenselven gebeden te hebben dat hy sulcx doch nyet en soude doen zoe sy daerby geen proffyt en conden hebben, daerby vougende, wy mogen noch maec- ken dat ghyluyden u betalinghe crycht, soe ghyluyden u altyt stille gehouden hebt , ende spraken mitsdien die andere twee cnechten mede ten besten dat hy sulcx nyet en soude doen, waerdeur die voorsz. lantscnecht achterwegen gelaten heeft tvoorsz. huys |
||||||
|
1
|
||||||
|
355
|
|||||
|
in brant te stecken, sulcx datter van brantshalven ghene schade met alien buten de
2KSS v geschiet 1S> ende meer en zejde D*et te wet- *B£
J Ahthoms Akthonissz.
Weyntgen, Goort Janssen die menlenaers huysfrouwe, wonende buten de Witte-
vrouwen poor.e van Utrecht oudtnu in de vyftich jaeren, gevraecht by harenYedt volgendeonsecon.rn.88ie, seyde anders daervan nyet ,e weeten dan dat z/getnige ge .en heeft op Meyavondt als d.e cnechten van buten de Wittevrouwen ve^liepen8 dft- ter twee ofte drye cnechten zonder dat Zy getuige die kenden, slden n futs'elden onder d.e menlenwerfon.trenth.er getuiges huysinghe, uyt oorsaecke van twelcke zy getu.ge eeyde geseyt te hebben jegens haer meysken, dat zy sien sonden wadt S cnechten deden ende zoe tselve meysken haer voor antwoorde gaf dat zy dat met en w.ste anders dan dat zy wel zach datse by den ande.en Stondegn> is zy gender- eTtrrockeerpnndpenf tST* ^^ "^ *? SetuiSe dat dieselve c/ech.en Sonden
en trocken ende fommelden aen wat strois, ende als syluyden haer getuige ziende werden streecken van daer, ende sy getuige voorts gaenVter plaeJ daef dieselve cnechten gestaen hadden, vandt datter wat "stroys op den andeL lach ende eve aentastede, bevandt datter seker buscruj t viel of gevallen was op seker steende on- der tvoo.sz. stroo lach dan en hadde tzelve buscruyt nyet vePel te beduden seyt nyettem.n nyet ges.en te hebben dat dieselve cnechten eenich vuyr ofte Jon.en by'haer hadden, seyt dat oock d.envolgende buten de voorsz. Wittevrouwen poorte leene huy- SeSeSSe"! °°Ck °mSteken SJD geWeeSt> 6Dde meer Se^e »J« '"-eten. Henrick Franssoen, warmoesman van syn hantteeringhe, wonende buten de Witt*
vrouwenpoort oudt xxxvm of xxx.x jaeren, gevraecht by eede volgende onse com- m.ss.e, seydt dat buten de W.ttevrouwe poorte sekere twee vendelen cnechten gelegen hebben van den regemente van den grave van Bossu, te weten het vendelvan den heere van Cruyn.ngen ende van den hopman Lynden, seydt dat dieselve cnechten haer buten de voorsz. poorte ordel.ckegedragen hebben gehadt ende dat se oock op den za.erdach nu voor Meydach estleden, als tnsschen die cnechten in der stadt legLnde ende de burgeren van d.en zeker ongemak gebenrde, henluyden stille gehouden hebben gehadt zonder dat syluyden haer doen ter tyt in heur geweer gaven ofte andere wacS h.elden dan sy plagen te doen dat hy getuige gesien heeft; seydt dat hy getuigeoock op Meyavondt daernae als ute stadt gescho.en werde ende die cnechlef voorts van dese ve stadt l.epen nyet ges.en ofte gehoort en heeft dat die cnechten buten de voorsz W.ttevrouwen poorte leggende, brant aldaer gesticht souden hebben gehadt ofte oock gedreycht te w.llen st.chten , seyt dat buten dieselve poorte oock difnvolgende geene NSDscSerae °^ °DtSteken T *?**' ** *"" ^ «*»™**
Den vii dach May 1577, gehoort by ons com-
missanssen ende adjoinct voorsz., in de Weert ten huise van Cornelis Janssoen Cluetinck, de voigeude getuigen: Reyer Willemssoen, alias reyer turf, burger tUtrecht, oudt xlv oft xlvi jaeren ge-
vraecht by eede volgende onse eomm.ss.e, seide anders hiervan niet te we en dan fat hy getu.ge saterdach savonts voor Meydach, als by de cnechten binnen UtLl t leg |
|||||
|
356
|
|||||
|
gende die stadtplaetse ende oock sekere bolwercken van Tollesteech poorte ingenonien
wierde, stondt hy getuige ende mat een last weyts, ende hy getuige tselve horende seyde gegaen te "wesen nae de Weert toe omme hem aldaer te geven by 'tgeschut, ende gecomen synde alsoe op de Weertpoorte ende op de wallen aldaer, seyde gesien te hebben dat die cnechten in de Weert leggende onder den hopinan Snater, huer wacbt veel stercker opvoerden ende oock heur scbiltwachten verdubbelden meer dan sy op an- deren tyden daer van te vooren gedaen hadden ; seydt dat sonnendaechs snuchtens daer- aen omtrent die clocke vier ueren, hy getuige vernomen heeft gehadt aen de Weert- poorte hopman Snater, metsyn lieutenant ende riep die voorsz. Snater den burgeren aen die aldaer op die muyre die wacht hielden, ghy burger hoe ist binnen, isser eenighe mangel, daerop hy getuige seyde denselven voor antwoordt gegeven te hebben datter mangel was ende dat die cnechten ter poorte uyttogen, Snater daer wederom op vra- gende, wiens cnechten, ende hy getuige daer weder op seggende, die cnechten van Tambergen, ende een ander burger niet verre van daer staende riep jae , alle die cnechten, daerop die voorsz. Snater hem seer verwonderde, antwoorde al vloeckende gaet uyt, gaet uyt, wy sullen daer vvel weder innegaen , mitsdien nae syn- huys ne- mende syn slachtsweert op syn hals, soe stracx gaende voorts nae Ste. Catryne poorte toe daer die cnechten uyttoogen. Seyde gebeurt te wesen Meyavont lestleden omtrent die clocke eif ueren voor de middach, dat die burgermrs. der stadt Utrecht gaende visiteren die poorten ende die wachten, ende oock oversulcx comende aen de Weert- poorte was aldaer een inwoonder van de Weert genaempt Jan Robbertssoen, versouc- kende aen den burgermrs. oft sy wel hem souden willen gunnen dat het waterhecke van de voorsz. Weertpoorte wat open gedaen soude mogen worden, hy wilde geerne wat goets daerdeur brengen, ende dat die burgermrs. hem daerop voor antwoorde gaven, zoe verre hy dat getroost was ende hem geraden docht zyn goet daerdeur te brengen, sy wilden hem dat wel gunnen; seydt dat dienvolgende tvoors. water- beck opengedaen is geweest, ende is de voorsz. Jan Robbertssoen by hem nemende vier ofte vyff zackedragers duer tvoorsz. heck uytgevaeren ende mette selve in zyn huys gegaen , ende sach hy getuige aisdoen dat die voorsz. Jan Robbertss. mette voorsz. zackedragers ende andere hulp seker goet als van bedde ende ander gereetschap uyt syn * huis in eene schuyte brochte die voor syn deure lach, ende naerdien die schuyte van de walle gestecken was ende die voorsz. sackedragers doende waeren omme weder mette schuyten deur .tyoorsz. hecke in de stadt te varen, zach hy getuige dat daer twee ofte drie cnechten aen de voorsz. schuyte quamen lopen met heur bloote zweer* den in de handt ende oock eenen met een vederstaff, in meninghe soe 'tscheen de voorsz. schuyte aldaer te houden ende niet in der stadt te willen laten varen, maer alsoe dieselve schuyte al van lant was en hebben dieselve cnechten niet cunnen be- reycken, nemende oversulcx steen daermede werpende nae de personen die in de voors. schuyt waeren , werpende oock twee ofte drie van dien op haer borste, zulcx dat die voorsz. sackedragers gedrongen wierden uyt die schuite tot int water te sprin- gen , sach ende hoorde hy getuige oock mitsdien datter een roer los geschoten wierde in de wacht van de cnechten die buten omtrent die voorsz. poorte de wacht hielden , allet welcke ziende ende hoorende die burgeren die binnen op de poorte ende muyren die wacht hielden , hebben wederomme tot nae de voorsz. cnechten geschoten in dese manieren, te weten, eerst met twee, drye ofte vier.haecken die op de voorsz. poorte lagen, niet in de voorsz. cnechten maer daerover, ende dit overmits datter veel vrou- wen, kinderen ende oock burgeren van de Weert daeromtrent stonden ende syluyden dieselve nyet en begeerden te beschadighen. Seydt dat aisdoen elcke een van de voors. |
|||||
|
357
|
|||||
|
personen haer van de straten begaven in buys, ende dit te meer soe die burgeren op
de mueren wesende, heurluyden toeriepen, dat zy heraluyden van de straten souden begeven; seydt dat by getuige met eenige andere burgeren alsdoen gewaer wierde dat die cnechten baer wilden begeven op de solderen van de buysen omtrent de voors. poorte staende, in meninghe synde daervan in de burgeren te schieten die op de mue- ren de wacbt bielden ende dieselve daervan te jaeghen, ende boorde by getuige dat die burgeren van de voorsz. Weert die voorsz. cnechten tzelve afbaden, seggende, doet ghyluyden dat, soe syn wy al tsamen verloren luyden; seyt dat by mitsdien gesien heeft dat alse die cnechten huer begaven op beyde de seyden van sekere steenen brugge in de Weert gelegen, hemluyden aldaer stellende in der oorden, daerdeur die burgeren na deselve geschoten hebben gehadt, deurwelcke schieten zyluyden oeck van daer ver- trocken, ende voorts overmits bet schieten van de burgeren met groot geschudt als anders hebben de Weert moeten verlaten ; seyt overmits voorsz. rumoer geen reuck geslaten te hebben, oft de voorsz. cnechten in de Weert, int gene voorsz. is doende, meer na de burgeren die op de muyre stonden schooten dan nyet, maer seyde als 't voorsz. rumoer gecesseert was, bevonden ende gesien te hebben dat buten aen het spy- gat daer hy getuige stondt, versche\de scheuten stonden die van buten gedaen waren, als hy getuige zeide dat men noch tegenwoordelicken sien macb, ende meer seyde niet te weten. Rescit scnbere. » Jannichgen van Utrecht, huysfrouwe van Thonis Hermansz,, scipper, wonende in
de Weert buten Utrecht, oudt liii ofte uhi jaeren, gevraecht by eede volgende onse commissie, seyde anders daervan nyet te weten dan dat waerachtich is , dat sonnen- daechs snuchtens die cnechten uter stadt Utrecht gejaecht ende doen vertrocken waeren op denselven dach, tot haer getuiges huyse is comen logeren die vendrager van den hopman Tambergen die binnen der stadt gelegen hadde, doende uyt haer getuiges huysinge vertrecken sekere cnechten van den hopman Snater, die sekeren langen tyt daer van te voorn aldaer geforieert hadden geweest; ende oversulcx seyde sy getuige gehoort te hebben smaenendaechs daeraen als die vendrager over tafel sadt, ende eenighe cnechten van de adelborst by hem hadde, dat dieselve vendrager ende syn an- der geselschap die van Utrecht seer dreygende waren ende hemluyden onder den ande- ren beroemden hoe sy die noch souden tracteren , seggende onder andere dreygemen- ten, dat zoe wye sy van Utrecht souden cunnen becomen dat sy dieselve heel souden uyttrecken , ende alsdan noch oock deurstoten, het ware op wat stronien , wegen ofte plaelsen dat sy die souden cunnen crygen , de voorsz. vendrager seggende jegens die adelborst dat sy noch wel ontset souden worden, zoe hy seide dat die beer van Hierges met veel ruyter ende cnechten afquam, daermede hy die van Utrecht wel verleren soude; seyt dat zy uyt deser oorsaeke gegaen is geweest aen Ste. Catryne poorte, ge- vende den burgeren te kennen de voorsz. woorden, seyt dat sy oock noch gehoort heeft van denselven vendrager ende adelborst, dat syluyden haer seer beclaechden dat zy die bolwercken ende sterckten aen Tollesteech poort nyet ingehouden hadden, daer- deur sy souden Tollesteech open gedaen ende die cnechten die daer buten waren inne- gelaten hebben ende alsoe ineester van de stadt geworden , ende dat zyluyden oick daer byvouchden, hadden wy dat te weech kunnen brengen, soe hadden alle die bur- geren lyiloos ende goedeloes geweest; seydt dat de voorsz. vendrager haer getuige oock verchde ende genoech bedwongen worde dat sy met practycke cruyt uter stadt zoude halen ende hem brengen, twelck sy seyde geweygert te hebben te doen, ende dat zy oock tselve aen sinte Catharyne poorte gewaerschouwt heeft gehadt, ten eynde dat zy |
|||||
|
358
|
|||||
|
toesien soude datter geen cruyt uytgebrocht en soude worden; seyt dat sy getuige tot
meermalen van de cnechten, leggende onder Snater, gehoort heeft gehadt ende dit aleer tvoors. ongemack tusschen die cnechten ende burgeren van Utrecht gebeurde, dat zy haer beroemden hare betalinge van de burgeren van Utrecht te willen hebben ende oock daervan nyet te willen wycken voor ende aleer zy die souden hebben, met groote afgryselycke dreygementen ; seydt dat sy getuige gehoort ende gesien heeft gehadt son- nendaechs te voorn eer die cnechten uter stadt gejaecht wierden, dat savonts als die stadtpoorte toe was, datter seker gevechte viel in de "Weert an de stenenbrugge tusschen die cnechten ende eenige inwoonderen van de voorsz. Weert, ende stondt zy getuige als tselve geschiede, aen de zyde van den hopman Snater, die tselve vechtsel mede sach , ende hoorde sy getuige dat die voorsz. Snater int selve doende syn voorsz. cnechten die nioet insprack, seggende, suit ghy uluyden van de boeren laten slaen, waertoe heb ick u cruyt ende loot gedeylt dan opdat ghy daermede opslaen soudt, slaet daer vry op wy sullen se wel anders vexeren ende op heur kullen gorden dat wy onse betalinge bier tUtrecht sullen crygen, met meer diergelycke dreychelyke woorden; seyt oock waerachtich te wesen dat nu op Meydach, als die cnechten uyt de Weert verto- gen waeren , sy getuige gegaen is geweest in haer getuiges varkenschot, alwaer co- mende zy vernomen heeft gehadt dat het roocte, ende daerinne commende bevandt datter seker brandende lont lach in seker stroo twelcke al begonst te branden zonder te weten by wye die lonte aldaer geleyt was geweest, seydt dat tselve mede gesien heeft gehadt Thonis Pauwelsz. mitsgaders syne huysfrouw, dat zy den roock achter in haer getuiges varckenschot saghen; seydt wel waer te wesen, dat zy met meer andere verscheyden personen wel gehoort heeft dat die cnechten dreychden die Weert te willen branden eer zy daer uyttogen, maer sy getuige met meer andere personen biddende den vendrager van Tambergen, dat hy sulcx toch nyet toelalen en soude maer tselve den cnechten verbieden, heeft dieselve vendrager den cnechten omtrent hern staende zulcx verboden ende oversulcx en is daer geen brant geschiedt anders dan voorn ende meer seyde nyet te weten. Nescit scribere. Gysbert Ysbrandtssoen , poortier van de Weertpoorte van Utrecht, oudt xxxvin
jaeren, gevraecht by eede volgende onse commissie, seyde anders daervan niet te we- ten dan dat hy getuige wel gesien heeft op den saterdach omtrent den avondt als het ongemack tusschen den cnechten ende burgeren geviel, dat die cnechten in de Weert leggende heurluyder wacht veel stercker dien avondt besetteden ende oock vrouger dan zy van te voren gedaen hadden, ende gebeurde dit al alleer men an de voorsz. Weert- poorte hoorde ofte wiste datter in de stadt eenich ongemack was, sulcx dat hy getuige ende die andere burgeren die wacht in de voorsz. poorte hebbende , verwondert waeren ende jegens malcanderen seyden wadt mach daer te doen wesen dat die cnechten huer wacht soe sterck ende vroech besetten ; seyde op Meyavondt omtrent voor de middach, het waterhecke van de Weertpoorte opengedaen hebbende ende in syne schuyte aen tselve hecke leggende binnen onder die brugge an den boom om daerop te wachten ende denselven weder te sluyten, alsser sekere schuyten ende schouwen diebuytenhet hecke laghen binnen gecomen souden syn, gesien te hebben datter sekere cnechten buten de poorte leggende, tot twee ofte drie toe daer aen *twater cjuamen lopen , eenige met heur blote sweert in de handt ende oock een met een zwynstaff, ende sach hy getuige dat denghene die den swynstaff hadden mette selve swynstaff aen wilde houden sekere schuyte daer eenen Jan Robbertssz., burger in de Weert, eenich goet in hadde, twelcke hy binnen der stadt wilde brengen, dan zoe hy dat |
|||||
|
359
|
|||||
|
nyet en coste doen overmits die schuyte by dengeenen die daerinne waren van landt
gestoten wierde, zach ende vernam hy getuige dat met steenen na de personen to de schuyte wesende, geworpen wierden by de voorsz. cnechten, daerdeur seckere sackedragers tot twee ofte drye toe in getale in de schuyt wesende, buten boort int water sprongen, ende hoorde hy getuige oock mitsdien alsdoen eene scheute in de Weert nyet verre van daer tgene voorsz. is geschiede afgaen, dan oft die voorsz. scheute gedaen werde nae tvoorsz. waterhecke daer hy getuige onder lach dan na de voorsz. schuyte, seyde dat nyet te weten; seydt dat hy getuige stracx daernae als die voorsz. scheute gedaen was, hoorde datter sekere haecken die op de voorsz. poorte lagen afgeschoten wierden, ende vernam hy getuige alsdoen dat deur 'tschieten dat uter stadt by de burgeren gedaen werde met bussen ende ander geschut, die cnechten uyt de Weert liepen, ende meer seyde niet te weeten. Ende was onderteyckent Gysbert Ysbrantsz.
Claes Gerritssz., alias backerbrugger, zackedrager ende burger tUtrecht, oudt xxxv oft
xxxvi jaeren, gevraecht by eede volgende onse commissie, seyde anders daervan nyet te weten dan dat warachtich is , dat hy getuige op Meyavondt lestleden omtrent elff ueren voor de middach by eenen Jan Robbertssz., wonende in de Weert versocht is geweest dat hy met noch drye ofte vier sackendraegers eenichgoet, toebehoorende den voorsz. Jan Robbertssoen, uyt den voorsz. Jan Robbertssoen huizinge welcke niet verre van de Weertpoorte stondt, met een schuyte in de stadt soude willen brengen, twelcke hy getuige nyet geerne gedaen en hadde, overmits hy bevreest was dat die cnechten in de Weert leggende zulcx nyet souden willen gehengen, ende dat daerduer eenich ongemack soude comen, maer heeft nochtans eyntelicken ter begeerte van den voorsz. Jan Robbertsz. sulcx gedaen, by hem nemende tot syn hulp Adriaen Vliers Herman Adriaensz., Hubert Aertsz, ende Goort Willemsz., alie sackedragers, ende hy getuige uter stadt duer het waterheck an de werf voor die huysinge va°n den voorsz. Jan Robbertssz. gecomen ende in huys gegaen synde, heeft die huysfrouwe van den voorsz. Jan Robbertsz. hem op de camere gestuert daer seckere bedden in den anderen gecnoopt waren, hem bevelende dat hy die in de schuyte soude brengen, seydt dat hy getuige mitsdien een van de bedden op syn hals genomen heeft, daermede ten huyse wert uytgaende ende brengende tselve in de voorsz. schuyte, hoorde ende zach hy getuige dat zekere cnechten in de Weert leggende, ende die stonden voor ende omtrent die deure van den voorsz. Jan Robbertsz. ende daeromrne begonsten te murmu- reren ende rumoer onder malcanderen te maecken, uyt oorsaecke van twelcke hy ge- tuige zeyde geseyt te hebben jegens die huysfrouw van den voorsz. Jan Robbertssz. mitsgaders haer moeder, dat hy nyet en begeerde meer goets uyt den huyse te halen , maer soeverre syluyden yet meer daeruyt wilden hebben, dat zy dat daeruyt souden halen ende in de voorsz. schuyte brengen ende werpen, hy die spreect soude op de werf by de schuyte blyven staen ende daernae tselve in de stadt wel helpen brengen ■ seyt dat hy getuige alsdoen gesien heeft dat de voorsz. huysfrouwe met haer moeder seker goet in de schuyt gebrocht hebben gehadt van bedden ende anders, dat oick veel meer andere buyrluyden by hem quamen, vragende oft sy mede wel wadt in de voorsz. schuyte mochte brengen, ende off hy die spreeckt mede tselve alsdan in de stadt soude willen helpen voeren, daerop hy getuige seyde geantwoort te hebben dat het hem wel beliefde ende dat ze in deselve schuyte zoe veel souden werpen als die laden moch- te , ende zulcx seyde hy getuige gesien te hebben dat oock van de buyren het een ofte 't ander in de schuyte brochten, ende ook meer anderen te weeten die huysfrouw |
|||||
|
360
|
|||||
|
van Jacob Vianen twee vaten olyef ende die voorsz. schuyte alsoe geladen synde
ende hy getuige mette andere voorseyde sackendragers ende noch eenige andere perso- nen in de voorsz. schuyte wesende willende van lant steken , ende alsoe om alsoe in de stadt te varen, quamen tot haerlujden aenlopen eenige cnechten met heur bloot geweer in de handt nae hemluyden slaende, nyet willende hebben dat zy met die schuyte af souden vaeren, ende hy getuige met syn geselschap die voorsz. schuite even- wel afstekende, wierpen die cnechten met steenen nae hemluyden, sulcx dat hy ge- tuige oock een steen achter op zyn heupen creech, als oock die andere persoonen in de schuite wesende tot meermalen met steenen geraeckt wierden ; seyde hy getuige met die andere den cryschluyden geroupen te hebben dat sy niet werpen en souden, sy souden die schuyte aenleggen, ende want die burgeren op het bolwerck ende die wallen neffens de voorsz. poorte staende ende leggende, die wacht houdende , riepen jegens hemluyden, dat sy met de voorsz. schuite ende goet in de stadt souden comen , zyn eenige van die, in de voorsz, schuite wesende, genootdruct geweest deur het werpen van de voorsz. cnechten int water te springen ende hemluyden te salveeren, hy die spreect, ende noch een scipper uytte Weert, genaempt Lenart, in de schuit blyvende , vuerende dieselve nae de sladt toe; ende hoorde hy getuige mitsdien datter met haecken ende anders uter stadt geschoten wierde, daerdeur die vootsz. cnechten die schuite hebben moeten verlaten, sulcx dat hy getuige dieselve hinnen den boom gecregen heeft gehadt, ende binnen gecomen synde heeft hem van stonden aen uter schuite begeven tot op de mueren, ende sach hy getuige alsdoen dat overmits het schieten van de burgeren die cnechten hemluyden van de straten begaven ende in de huysen liepen, seyde niet te cunnen seggen ofter by de cnechten in die Weert ge- schoten is dan niet, overmits die verbaestheyt ende vrese daer hy inne was als hy in de schuite stondt, ende meer seyde niet te weeten. Ende was ondertekent Claes Gerritsz.
* Jan Willemssoen, zackedrager ende burgerszeon tUtrecht, oudt xix jaeren , gevraecht by eede volgende onse commissie, seyde anders hiervan niet te weeten dan dat hy ge- tuige op Meyavondt voorleden omtrent elf ueren, als die waeckclocke luyde , geweest is in der stadt aen de Weertpoorte, ende alsoe ten versoecke van eenen Jan Robberts- soen eenige zackendragers deur het waterheck van deselve poorte met eene schuyte gevaren waren om eenich goet den voorsz. Jan Willemssoen toehehoorende, te halen ende in der stadt te brengen, heeft die voorsz. Jan Robbertssz. hem getuige gebeden dat hy met een clein schuilgen mede deur tvoorsz. waterheck soude willen varen ende vermanen ende seggen dengenen die syn Jan Robbertsoons goet uyt den huis in de schuit brochten, dat zy niet vergeten souden een mud wyts twelch achter die deure stont mede met hemluyden te nemen , uyt oorsaecke van welcke hy getuige zeyde met een schuitgen uter stadt gevaeren te zyn; ende aen 'tlant gecomen ende daerop ge- eaen synde riep een van de voorsz. zackedragers aen genaempt Claes die in de schuit stont, of sjluyden oock mede die weyt in die schuit hadden, seggende dat Jan Rob- bertsz. begeerde dat sy die niet vergeten en souden, riep dieselve Claes hem getuige weder toe dat het die cnechten niet gehengen en wilden, sach hy getuige mitsdien datter eenige cnechten van de houten brugge afquamen loopen met haer bloot geweer in de handt nae de vooorsz. schuite, dat oock andere cnechten namen steenen , wer- pende daermede na de zackendragers ende de luyden die in de schuite waren , int welcke doende hy getuige sach dat zyn getuiges broeder, genaemt Goort Willemsz., met een steen op syn borste geworpen werde dat hy ute voorsz. schuite viel int water, |
|||||
|
361
|
|||||
|
twelck hy getuige siende seyde hem Legeven te hebben naersekere watertrappe , staende
nyet verre van de hameyde, der voors. poorte, loopende voorts van deselve trappe tot int water, bevreest wesende van de voorsz. cnechten geslagen ofte geworpen te worden, by getuige voorts beneiFens die brugge van de stadtpoorle deur 't water langes gaende , werde by de cnechten die de wacht buten in de Weert hielden, ointrenl nyet verre van de voorsz. brugge twee scheuten naer hem getuige gedaen, daervan d'eene quam recht voor hem int water daer hy stondt ende d'ander over syn hooft, ende hoorde hy getuige oock alsdoen datter uter stadt meer geschoten werde, maer seyde niet voor seker te kunnen seggen oft uter stadt al van te voren geschoten was eer die voorsz. twee scheuten nae hem getuige gedaen wierden dan niet, overmits die verbaestheyt ende vrese die hy getuige hadde, zonder meer te weten. Nescit scribere. Tenselven daghe nanoen in de Tollesteech
poorte gehoort dese getuigen: Gerrit Janssoen van Biepsteech, poortier in Tollesteech poort, gevraecht by eede
volgende onse commissie, seyde anders daervan niet te weten dan dat waerachtich is, dat hy getuige op saterdach avondt voor Meyavondt wesende op de Bylhouwers toorn, staende neffens Tollesteech poorte, ende by hem hebbende die sleutelen der voorsz. poorte, datter sekere duytsche cnechten biunen der stadt leggende die rondelen ende sterckten neffens die voorsz. poorte leggende, ingenomen hebben gehadt met blyden nioede, hetwelck hy getuige seyde geschiet te weesen een half vierendeel uers nae bet luyden der poortclocke, 'twelcke hy getuige siende seyde by hemselven raet geslagen te hebben ende alle neersticheyt gedaen hoe hy mette sleutelen van de voorsz. poorte wech soude geraecken, ende goetgevonden hebbende met die sleutelen hem van daer te vertrecken, heeft hem van de voorsz. Bylhouwers toorn begeven, met hem nemende die voorsz. sleutelen, gaende die wallen langes ende andere diversche straten om , tot dat hy gecomen is in den stadthuyse by den burgermren. der stadt Utrecht, denwelcken hy seyde die sleutelen gepresenteert te hebben, die oock bevolen dat men die sleutelen aldaer op soude sluyten als oock geschiet is geweest ; seyt dat hy getuige alsdoen wederomme na huys gegaen is, ende thuys comeude seyde hem zyns getuiges huys- frouwe dat die soldaten van haer die sleutelen geeischt hadden ende dat sy denselven soldaten voor antwoorde gegeven hadde, dat hy die spreect inette selve sleutelen wel een half uere wech was geweest, ende seyde voorts syn voorsz. huysfrouwe, hoewel dat sy sulcx jegens die voorsz. soldaten verclaert hadde, dat hy scerp een half vieren- deel uers wech hadde geweest als dieselve soldaten die sleutelen van haer eyschten; seydt dat syn voorsz. huysfrouwe noch tegens hem seyde dat die voorsz. soldaten, als syluyden van haer verstaen hadden dat hy getuige mette sleutelen van de poorte wech was, haer gevraecht hebbende nae de sleutelen van de toorn, menende die Byl- houwers toorn, daer hy getuige met syn huysfrouwe op wonen , ende dat sy daerop denselven soldaten voor antwoorde mede gegeven hadde dat sy dieselve sleutelen oock nyet en hadde, maer dat hy die spreeckt die oock met hem genomen hadde; seydt dat als hy getuige thuys quam als voorn geseyt is, dat hy alsdoen sach daeromtrent vyff ofte ses duytsche soldaten, stonden aen den Bylhouwers toorn daer men boven der trappenin- negaet,maer alsoe hy getuige alsdoen by hem hadde vyff ofte ses burgeren die mede in wapenen waeren, trocken die voorsz. soldaeten nederwerts van de voorsz. trappen ende voorts wechgaende; seyde dat hy getuige op den voorsz. toorn gecomen synde , int midden van denselven uytgesien te hebben nae Tollesteech, ende zach hy getuige VII. 46 |
|||||
|
362
alsdpen veel cnechten aldaer vergadert in heure wapenen ende nae syn beduncken by
raminge wel twee vendelen meer dan daer gewoonlick waren te waken , welcke cnech- ten hy seyde dat alsoe stonden voor de hameyde van dezelve poorte ende daeromtrent; seydt dat hy getuige dinsdages daeraen , namentlicken op Meyavondt, wesende op den voors. Bylnouwers toorn, gesien heeft gehadt dat buten die poorte in Tollesteech den brant opginck wel in vyff ofte ses huysen, ende dit aleer die burgeren uter stadt vie- len, soe hy getuige als den voorsz. brant eerst opghinck als vooren geseyt is, noch was op den Bylhouwers toorn voorsz,, ende daerna eerst afcpam ende die poort hielp open doen, ten einde die burgeren daeruit souden trecken, ende meer seyde niet te we ten. Tenselven daghe ten huise van my Gerrit van
Ratinghen, een van de commissarissen, gehoort
de navolgende getuigen:
Jan Willemssz. , pander van den comptoire van de domeinen slandts van Utrecht,
oudt XLVii jaeren, gevraecht by eede volgende onze commissie, seyde anders daervan niet te weeten dan dat tot zyn getuiges huysinghe mede gelegen heeft sekeren tyt lanck een lantscnecht van het vendel van den hopman Swart, ende seide oversulcx gebeurt te syn dat als die burgeren saterdaechs snachts die cnechten binnen Utrecht leggende heur geweer afgenomen was, ende sanderen daechs daeraen, wesende sonnen- dach uter stadt doen vertrecken, was syn getuiges soldaet mede by de burgeren in St. Jacobs kercke denselven nacht gebrocht geweest; ende hy getuige horende ende ver- nemende dat dieselve cnechten uter stadt souden trecken, seide hem getuige gevonden te hebben sonnendaechs snuchtens in de voorsz. sint Jacobs kercke by syn voorsz. sol- daet, ten einde hy denselven met hem soude nemen ende voorts uter stadt te bren- gen, ende oversulcx seide hy getuige synen soldaet eerst tot synen huise gebracht te hebben ende melten selven sittende ende wat ontbvtende, quam daerinne een ander lantscnecht genaempt Graeff, wesende een rotsgesel van syn getuiges soldaet, den- welcken hy getuige mede seide dat hy wat inbyten soude; ende alzoe sittende te samen ontbytende, seide hy getuige den voorsz. Graeff aengesprocken te hebben, seggende, wel Graeff, wadt haddet ghyluyden gisteren avondt in den sinne, dat ghyluyden die wachten zoe sterck uytzetteden, ghyluyden most daer al wadt mede voor hebben, daerop die voorsz. Graeff antwoordende , seide, heer weert, wadt souden wy in den zinne hebben, dat will ick u wel seggen, wy hadden gepast alle die derthien vendelen in der stadt te brengen, ende zoe hadde ick gepast te zitten daer ghy nu sidt ende met u te eeten, daerop hy getuige seide denselven voor antwoort gegeven te hebben, het is nu anders gevallen Graeff, God danck, waert dat ghy daer zadt, soe soude ghy het my reycken ende ick soude alsdan na u genade hebben moeten leven, ende meer seyde niet te weten, anders dan dat ditselve mede hoorde syn getuiges huysfrouwe ende noch twee andere coopluyden van den Bosch met hop omgaende, den eenen genaempt Lambert ende de andere Adriaen. Ende was ondertekent Jan Willemsz., Lantmeter.
Den vin May 1577, ten zeven ueren voor-
noene, gehoort by ons commissarissen ende adjoinct de volgende getuigen: Jan Gerritss., smit, eertyts wonende in Jutphaes ende naderhant gewoont hebbende in
|
||||
|
363
|
|||||
|
Tollesteech, oudt xxxtii ofte xxxvm jaeren, gevraecht by eede volgende onse commis-
si, seide anders daervan met te weten dan dat gebeurt is een saterdach savonts als de cnechten binnen Utrecht Ieggende die rondeelen beneffens Tollesteech poorte'leg- gende ingenomen hadden , dat tot zyns getuiges huysinge ingecomen zvn die vendra- gher ende vuerder van den hopman Vinckenburch, die buten in Tollesteech met heur vendel laghen , by heurluyden hebbende noch een ander cnecbt, dien hy zeyde niet gekent te hebben ; seydt dat dieselve vendrager met syn geselschap (naerdien hy die spreeckt by die van syn buis ingeroupen was, als wesende int achterhuys, dat hy voor soude comenjhem getuige gevraecht hebben gehadt oft hy geen ysere hemels ofte ysere hantbomen en hadde, daerop hy geluige seide geseit te hebben dat by daer geen en hadde; ende die voorsz. vendrager zieude in synen huyse staen sekere groot gebroken ysere in maniere van een spille, als men in de Lyntbanen besicht, heeft tselve geno- men, reyckende tsehe den anderen cnechten die syluyden by hem hadden; sevt dat als doen die voorsz. vendrager hem geluige alsnoch vraechde oft hy geen hameren meer en hadde, zoe hy seide den voorh ainer die op het aenbeelt lacb genomen te hebben ende hj getuige geseit hadde dat hy geen meer hamers en hadde, syn de voorsz' vendrager met zyn geselschap ujtten huise gegaen, dragende denselven hamer ende yser na des yendragers logement, sonder dat hy getuige alsdoen wiste wadt sy met deselve instrumenten wildeu doen, welcken hamer ende gebrocken yser hv »etuige met syn cnecht, genaempt Peter, sanderen daechs weder uyt des wndragers"logement gehaelt hebben, hy getuige dragende den hamer ende syn cnecht het ysere welcke Peter althans slaet ende werckt tot Montfoort; seyt dat als de voorsz vendrager die voorsz. instrumenten tot zynen huize haelde , dat alsdoen die cnechten van Vincken- hurch in huer geweer stonden omtrent die hameyde van de poorte ende on seckere brugge daerby Ieggende; seyt dat nu Meyavondt omtrent die middach hy getuige ge- sien heeft gehadt dat seker huis, staende buten Tollesteech omtrent die poorte van die stadt ende daer die cnechten haer wacht gehouden hadden, begonsten van binnen te bran- den twelcke hy getuige zeide te hebben helpen blusschen, ende dit al van te voorens eer die poorten opengedaen waeren ende eer die burgeren uter stadt vielen , dan hod- den brant daerinne gecomen was zeide dat niet te weten; seydt niettemin wel gehoort te hebben datter luyden buten Tollesteech wonende, gesien souden hebben wie den- selven brant int voorsz. huys gesteken hadde, daervan wel souden weten te spreec- ken Peter Gysen, wonende in Tollesteech, ende eenen Gerrit Adriaensz. uyt Jutphaes dter tyt woonachtich in de Ganzesteech , seydt dat hy getuige oock sach mits dat die burKe- ren uter stadt quamen dat den brant noch buten Tollesteech opginck all aen de Doofpoorte wesende een groot stuck weech van de poorte daer die burgeren uyt vielen ende alwaer die burgeren dier tyt noch niet geweest en hadden ; seydt niet te weten hoe 'teerst by gecomen is dat die van de stadt ende die cnechten van buiten Tollesteech op denselven Meyavondt eerst met malcanderen overstandt gecregen hebben ende meer seide met te weten. Ende was onderteykent jAN Gerkitsen. Johan van Vianen, schout in de Weert gelegen buten Utrecht, oudt xxxti ofte
XXtfVH jaeren, gevraecht by eede volgende onse commissie , seide dat hy getuisrhe sit- ten drmcken heeft in syn getuigens huisinge op een earner by hopman Snater een dach twee, dne ofte vier van te vooren eer die cnechten binnen Utrecht' lee- gende nu sonnendach voor Mey lestleden uyt dieselve stadt waren doen gaen • ende 46*
|
|||||
|
364
|
|||||
|
alsoe daer sitlende drincken vielen aldaer verscheide propoosten ende onder anderen
van de leeninghe die de hopluyden ende cnecbten van die van Utrecht wilden hebben , die voorsz. Snater onder andere raeer propoosten zeggende dat sy die leeninghe wel cryghen souden ende dat daer wel raet toe wiste, ende hy getuige daerop weder zeide dat die van Utrecht die cnechten niet belooft en hadden te belalen, ende hoedat het toch te vverck soude mogen gaen dat zy die van Utrecht haerluyden souden doen betalen ende leninghe strecken, zeide onder andere meer woorden die voorsz. Snater dat sy wel wisten in de stadt te coraen, hy getuige daerop weder seggende , waer soudt ghy doch in de stadt comen, ende die voorsz, Snater daerop weder seyde dat hy wel twee plaetsen wiste daerdeur hy in de voorsz. stadt soude weeten te geraken, ende hy getuige weder daerop zeide dat het soe niet te werck en soude gaen zoo hy meende, ende dat het veel in hadde, met diergel) ke woorden, ende dat die voorsz. Snater weder seide, dat beeft men tAntwerpen wel gesien wat costen syluyden daer- tegens doen, daerop hy getuige weder seide dat die burgeren alhier eendrachtiger waren dan ze tAntwerpen geweest waeren, met meer andere propoosten die alsdoen vie- len ; seydt dat hy getuige wel verstaen heeft van de inwoouderen van de Weert, leg- gende op den saterdach voor Mey lestleden des avonts, als het onverstandt tusschen den burgeren ende den cnecbten verrees binnen Utrecht, haer wacht veel stercker te dier tydt beset hadden dan zy van te voren gewoonlicken waren te doen, maer en heeft by getuige daerop niet geleth, anders dan dat hy getuige op denselven saterdach avondt geweest hebbende wandelen buten der poorten met eenedelman, genaempt Bernt van Nyvelt, die lot zynen huyse wat landts verhuert hadde, ende hy die spreeckt met denselven Nyvelt van wandelen weder in de Weert comende, dat hemluyden die wacht van de cnechten seer sterck tegens quam, die somrnige doende haer reverenlie die sommige oock niet, ende onder andere een jonck gesel, vuerende een musquet, die voor hem getuige quam staen vuystende syn handt, hem getuige daermede dreygende in manieren oft hy hem getuige hadde willen slaen , seer fel siende sonder nochtans te spreecken, gaende voorts hy getuige snet den voorsz. Nyvelt nae zyns getuiges huis die aldaer dien nacht bleef, overmits die poorten van Utrecht all toe waren; seyt dat hy getuige gesien beeft sanderen daechs daeraen, wesende sondach, omtrent die clocke seven uren , dat een hopman, Snater, hebbende een slachsweert, in de Weert liep van deure te deure, cloppende die cnechten op s hemluyden aenroupende dat zy met beur geweer nae de poorte soude lyden, hy hopman soude hemluyden voorgaen; seyt dat hy getuige op den saterdach avont als het voorsz. ongemack eerst in der stadt quam , wel lioorde dat die cnechten in de Weert leggende, onder den anderen veel dreyche- lycke woorden gebruyckten, seydt dat hy op Meyavondt in de Weert niet en was, maer hem binnen der stadt begeven hadde, overmits hy hem in de Weert niet langer en dorste onthouden, soe hy getuige maenendach savonts, wesende daechs voor Mey- avont, hoorde dat die cnechten van hopman Tambergen ende principalicken zyn lyff- cnechten, te weten Symon Hans ende zyn jonghen die van Utrecht met die van de Weert seer dreychden, wy en sullen van hier niet trecken, ende comen wy daerinne wy en sullen nocb wyff noch kint levendich laten, ende uluyden van de Weert mede, ende eer wy van hier trecken zullent wy in vier mylen int ronde aen brant steecken, welcke dreygelyke woorden waren van de minste die hy getuige ende syn huisfrouw boorden; seide dat Symon, den dienaer van Tambergen voorsz., op ten saterdach als het ongemack op dien avont gebeurde, met een peert gereden was nae Amersfoort ende Wyck, ende verstondt hy getuige van die cnechten dat dieselve Simon aldaer gereden |
|||||
|
365
|
|||||
|
was om dieselve vendelen aldaer leggende, mede voor ende in Utrecht te doen rucken,
dat syluyden oock in zinne waren geweest het regiment van den grave van Meghen mede by hemluyden te doen comen; seyt om redenen voorns verhaelt, niet te weten hoe die cnechten op Meyavondt in de Weert hemluyden voorts aenstelden, anders dan dat hy naderhant wel gehoort heeft van de inwoonders van de Weert, datter veel cnechten geweest waeren die de Weert aen brant wilden steecken als sy daer uyttrocken , maer dat den hopman Snater hemluyden sulcx afgebeden heeft, ende meer seyde hy niet te weeten. Ende was ondertekent JOHAN VAN VYANBN DB JaERSVBLT.
|
|||||
|
HIERONYMUS SCHOOL.
1630—1648.
|
|||||||
|
«=3*-5 ®C-3-«£=—
|
|||||||
|
Instructie, waerop den E. ende welgeleerden
Justus Liraeus is aengenomen tot rector van de schoole der stadt Utrecht, genaemt St. Hiero- uimi schoole, dewelcke hy int bedienen svns ampts ende de regeerders der voorschreve schole sal hebben te acbtervolgen. I.
Eerstelyck sal hy beneffens d'ordinaris ende speciale versorginge van syn eygen classe,
op sich nemen de generale opsicht ende sorge van de gehele schole , soowel over de raeesters als over de discipulen. II.
Sal voorts neerstelick acht nemen op het leeren, leven ende manieren van doceren
ende leeren die de meesters in de schoole gebruycken, ende tot dien einde sich dick- wyls in de classe laten vinden ende haere manieren van institueren aenhoren, ende indien yemandt bevonden wordt sich daerinne niet wel te quyten, sal denselven syne faulten mit alle discretie aenwysen ende ter beteringe vermanen. III.
Indien iemant syne vermaninge verwierp ende gene beteringe daernaer en volgde,
sal hetselve de magistraet ende scholarchen te kennen geven omme daerinne met gemeen advys gereraedieert te worden. IV.
Sal sorge dragen dat de kinderen de voorsz. schoole frequenterende, neffens de scien-
tien, om dewelcke te leeren sy in der school gestelt worden, oock in de kennisse ende vrese Godts onderwesen, ende voorts tot alle deugden goede seeden ende manieren verweckt worden, daertoe hy so door heraselven als door de meesters mit alle neerstic- heyt arbeiden sal. |
|||||||
|
367
|
|||||
|
V.
Wordt oock goetgevonden dat den rector in de voorsz. schoole by provisie leeren
ende doen leeren sal alsulcke boecken alse jegenwoordich aldaer geleert worden of alsulcke andere als de heeren burgermeesteren ende scholarchen hiernae goetvinden sullen. VI.
De straffen van de kinderen die hun yetwes tegens de schoolwetten verlopen, sal
hem rectori alleen gereserveert worden, die tot dien einde (is het mogelyck) door de classis sal gaen, omme die notas te exigeren. VII.
Sal den rector alle dagen vier uren leeren, welverstaende, dat de tyt die hem
nodigh sal syn ora de notas te exigeren ende andere ampten, de sorge der generale , schole betreffende, te betreden , daervan nae syn discretie genomen sal worden. VIII.
De examina ende promotien van de een classe in de andere sullen geschieden twee-
mael sjaers, te weeten omtrent paesschen ende victoris, ende dat ten overstaen van de scholarchen die oock hun oordeel ende advis over de promotie geven sullen indien het hun gelegen sal syn daertoe te vaceeren, tot welcken einde zy tydelyck by den rector versocht sullen worden, ende soo het hun niet gelegen is te compareren sullen hetselve mede den rectori tydelick verwittigen opdat hy evenwel voortvare. IX.
Indien den rector vermerckt dat onder de meesters eenigen twist ofte oneenicheyt
(dat Godt verhoede) begonde te ontstaen, sal arbeyden deselve terstont mit alle goede middelen ter neder te leggen, so niet, souder vertoeven de heeren scholarchen aen- dienen omme daerinne geremedieert te worden. X.
Wat swaricheyt van importantie voorder in de schole soude raogen voorvallen of
wat den rector verder soude mogen achten tot den welstant der schoole noodigh, sal hy aen de heeren scholarchen refereren ende sal mit derselver advis daerinne gedaen worden, sulcx tot nut ende profyt der schole dienstich bevonden sal worden. Ende dit alles behoudelyck de Vroetschap deser stadt de machte, omme dese in-
structie tallen tyde te mogen veranderen, vermeerderen of verminderen te haerder £. discretie. Aldus gearresteert den vn Juny 1630.
|
|||||
|
368
II.
Instructie waerop den E. en welgeleerden D. An-
thonius Aemilius is aengenomen tot professor histo- riarum in de illustre schole ende tot regens gymnasii Hieronimini binnen der stadt Utrecht. I.
Eerstelyck sal syn E. in alle digniteyten ende prerogativen geacht ende gereputeert
worden neffens de andere professoren der voorsc. illustre schoole , ende doende sweecks in deselve school vier lessen, alsulcke dagen ende uren als men sal beraraen. II.
Ende sal daerenhoven in de voorsz. trivhle schole, genaempt Hierominii schoole ,
des daechs twee lessen doen als regens, ende hebbende voorts de generale opsicht ende sorge van deselve schoole. jilt
Sal alsulck neerstelyck acht nemen op den omganck ende het leven van de respec-
tive meesters derselver schoole ende op de manieren van doceren die deselve gebruyc- ken ende tot dien einde sich dickwyis in de classe laten vinden ende haere manieren van'institueren aenhoren, ende indien yemant van deselve bevonden wordt sich daerin niet wel te quyten, sal deselve syn faulten met alle discretie aenwysen ende tot bete- ringe vermanen. , Indien yemant syne vermaninge verwierp ende geene beteringe daernae en volgde,
sal hetselve de scholarchen te kennen geven omme daerinne met gemeen advys gereme- dieert te worden. Item indien der voorsz. regens vermerckte dat onder de meeeters voorsz. eenige
twist ofte oneenicheyt (dat Godt verhoede) begonde te ontstaen, sal arbeyden den- selven terstont met alle goede raiddelen ter neder te leggen , soo niet sonder vertoe- ven den heeren scholarchen aendienen omme daerione geremedieert te worden. VI.
Sal oock sorge dragen dat de kinderen de voorsz. schoole frequenterende, neffens de
scientien, om dewelcke te leeren sy in der schoole gestelt worden, oock in de kennisse ende vrese Gods onderwesen ende voorts tot alle deugden ende goede seeden en ma- nieren verwekt worden, daertoe hy soo door hemselven als door de meesters met alle naersticheyt arbeyden zal. YII.
|
||||||
|
Wordt ook goetgevonden dat de regens in de voorsz. schoole by provisie leeren
ende doen leeren sal alsulcke boecken, als jegenwoordich aldaer geleert worden of |
||||||
|
369
|
|||||
|
alsulcke anderen als de heeren burgermeesteren ende scholarchen hiernae goetvinden
sullen. VIII.
De examinas ende promotien van de eene classe in de anderen sullen geschieden
tweemael sjaers, te weten omtrent paesschen ende victoris, ende dat ten overstaen van de scholarchen, die oock hun oordeel ende advys over die promotien geven sul- len , indien bet hun gelegen sal syn daertoe te vaceeren, tot welcken eynde sy tyde- lyck by den regens versocht sullen worden , ende soo het hun niet gelegen is te com- pareren, sullen hetselve mede den regens tydelyck verwittigen opdat hy evenwel voortvaere. IX.
Ende wat aengaet de scholastique discipline, sal den voorschreven regens alleen
virgam exerceeren, ende naer gelegentheyt van saecken straffen alle gravia delicta , oock alle levia delicta die questieus syn. X.
Alle andere delicta ofte nota sullen gestraft ende gecorrigeert worden by de respective
meesters elck in haer classe. XI.
Ende sullen deselve meesters preciese op de uere in haere respective classen moeten
wesen ende alsdan datelyck straffen de discipulen die te laet komen. XII.
Ende sal tot dien eynde den regens op de ueren als syn E. doceert, ende op de
andere ueren den conrector, voor de lessen scherpelyck daerop letten of de meesters oock in haer respective classen present syn. XIII.
Ende om te voorkomen de insolentie die voor de uere in ofte omtrent de schoole
by de scholieren gecommitteert souden mogen worden, sullen de custodis daertoe ge- houden worden, dat se die genen , die de insolentien bedryven, pertinentelyck aente- kenen, ende sullen oock (des noot synde) den regens ende in deszelfs absentie den conrector door haer presentie daerinne voorsien naer gelegentheyt ende naer haer dis- cretie. XIV.
Wat swaricheyt van importance in de schole soude mogen voorvallen ofte wat
den regens voorder soude mogen achten totten welstant der schoole noodigh, sal hy aen de heeren scholarchen refereren, ende sal mitter selver advys daerin gedaen worden sulcx tot nut ende profyte der schoole dienstelvck bevonden sal worden. ya 47
|
|||||
|
370
|
|||||||
|
Alles by provisie ende tot dat anders geordonneert zy. Actum den in Mey 1634.
III.
Instructie waerop den E. ende welgeleerden
D. Eustachius Swartius is aengenomen tot rec- tor gyinnasii Hieronimiani binnen de stadt Utrecht. I.
Eerstelyck sal hy neffens de ordinaris ende speciale versorginge van syn eygen classe,
hebben de generale opsicht ende sorge van de geheele schoole. II.
Sal alsulck neerstelick acht nemen op den omganck ende het leven van de respec-
tive meesters, op het observeeren van haere instructie, zoo in de schoole als in de leercamers, ende op de maniere van doceeren die deselve gebruycken , ende tot dien eynde sich dickwyls in de classe laten vinden ende hare manieren van institueeren aenhoren, oock hun ernstelyck vermanen dat sy hun wachten d'een scholier meer faveur toe te dragen als d'andere. m.
Ende indien yemandt van de voorsz. meesters bevonden wordt sich niet te quyten
naer behooren, soo sal hy denselven syne faulten mit alle discrelie aenwysen ende tot beteringe vermanen , ende in cas sodane meesters syns rectors vermaninge quam te verwerpen ende geen beteringe daernae en volgde, sal hy hetzelve de scholarchen te kennen geven omiue daerinne met gemeen advys geremedieert te worden. IV.
Item indien den rector vermerckte dat onder de meesters eenige twist ofte oneenic-
heyt (dat Godt verhoede) begon te ontstaen, sal hy. arbeyden hetselve terstont met alle goede middelen ter neder te leggen (is het doenlyck), soo niet, sonder vertoeven de heeren scholarchen sulcx aendienen omme daerinne geremedieert te worden. |
|||||||
|
Sal oock sorge dragen dat de kinderen de voorsz. schoole frequenteerende neffens
de scientien, om dewelcke te leeren sy in de schoole gestelt worden, oock in de ken- nisse ende vreese Godts onderwezen, ende voorts tot alien deugden, zeden ende ma- nieren verweckt worden, daertoe hy soo door hemzelven als door de meesters met alle neersticheyt arbeyden sal. VI.
Item sal den rector in de voorsz. schoole by provisie leeren ende doen leeren al-
|
|||||||
|
371
sulcke boecken, als jegenwoordigh aldaer geleert worden, of alsulcke andere als de
heeren burgermeesteren ende scholarchen hiernae goetvinden sullen. VII.
Item sal hy dagelicx drie ende des woensdaghs ende saturdaghs vier lessen in de
voorsz. schoole hebben te doen. ?in.
De examina ende promotien van de eene classe in de andere sullen geschieden twee-
raael sjaers, te weeten, omtrent paesschen ende victoris, ende dat ten overstaen van de scbolarchen die oock hun oordeel ende advys over de promotien geven sullen in- dien bet bun geiegen zal syn daertoe te vaceren, tot welcken eynde haer E. by den rector tydelicken versocht sullen worden, ende soo bet bun niet geiegen is te com- pareren, sullen hetselve mede den rector tydelicken verwittigen, opdat hy evenwel voortvaere. IX.
De ordinaris lessen sullen weder aengevangen worden sdaecbs nae de promotie der
scholieren, dewelcke geschieden sal smaendaghs nae beloocken paesschen ende den xi Octobris respective. X.
Belangende de scholastique discipline sal den rector alleen virgam exerceren ende
naer gelegentbeyt van saeken straffen alle gravia delicta, oock alle levia delicta die questieus zyn. XL
Ende sal tot dien eynde dagelycx des somers van tien tot half elf, ende des winters
van elf tot half twaelf ueren door de respective classen gaen, om te vernemen of daer gravia of questieuse delicta gecommitteert mochten wesen ende deselve te straffen als vooren. XII.
Alle andere delicta ofte nota sullen gestraft ende gecorrigeert worden by de respec-
tive meesters, elck in haer classe. XIII.
Ende sullen deselve meesters precise op de uere in haere respective classen moeten
wesen ende alsdan datelyck straffen de discipulen die te laet komen. XIV.
Ende sal tot dien eynde den rector op de ueren als zyn E. doceert, ende op d'an-
dere ueren den conrector, voor de lessen scberpelyck daerop letten of de meesters oock in hare respective classen present syn. 48*
|
||||
|
372
|
|||||
|
Ende om te voorkomen de insolentie, die voor de uere in ofte omtrent de schole
by de scholieren gecommitteert soude mogen worden , sullen die custodes daertoe ge- liouden worden dat se diegenen die de insolentien bedryven , pertinentelyken aente- kenen, ende sullen oock des noot synde, den rector ende in deszelfs absentie den con- rector door haer presentie daerinne voorsien nae gelegenheyt ende nae haer discretie. XVI.
Wat swaricheyt van importance in de schoole soude mogen voorvallen, ofte wat
den rector voorder soude mogen achten tot den welstant der schoole nodich, sal by aen de heereu scbolarcben refereren, ende sal mit derselver advys daerinne gedaen worden betgene tot nut ende profyt der schoole dienstelick bevonden sal worden. Aldus gedaen ende gearresteert by de Vroetschap der stadt Utrecht den vi Jan. 1640.
IV.
Instructie voor de lectores ofte meesters van
de schoole deser stadt, genaemt Hieronomi schoole, om voortaen int bedienen van hunne ampten by een yder in syn classe respective- lyck onderhouden te worden. 1.
Eerstelyck sullen syluyden in tegenwoordicheyt der scholarchen beloven den rector
behoorlyck te sullen respecteren «nde haeren dienst neerstelicken waer te nemen. II.
Item sullen precise op de gestelde ueren maecken in haere respective classe te we-
sen, ende niet voor dat de uere geexpireert sal syn, ende de klock geslagen sal heb- ben mogen ujtgaen, oock niet absenteren zonder consent van den rector. -
III. Ende sullen doceren op alsulcke uyren als tot noch toe gebruyckelyck is geweest,
sonder daerinne eenige de minste veranderinge te maken, uytgesondert dat de meesters octavae classis ende voorts opwaerts tot quarta incluys, in plaetse dat se dus lange gedoceert hebben van 1 November tot 1 February van tien tot elf ueren, voortaen die tyt geduerende sullen doceeren van tien tot half twaelf ueren, IV.
Wei verstaende oock dat in plaetze men tot noch toe in het laetst van elcke half jaer
gehadt heeft drie speeldagen ter weecke, voortaen doorgaens maer twee speeldagen |
|||||
|
373
|
||||||
|
ter weeke sullen wesen, alse smaendags naer twee uren ende donderdags den geheelen
namiddage.
V.
Item sullen de voorsz. meesters de arma scholastica by den aenvanck van elcke lesse
neerstelyck exigeren ende de nalatigen straffen naer behooren. VI.
Gelyck sy oock exigeren sullen lectionis expositionem in libro scriptorio et dictata
preceptoris item archetypum thematis. VII.
De scholieren die nae de uere ter schoole komen, sullen sy daerover met de placke
discretelyck ende nae gelegentheyt straffen. VIII.
Ende sullen nyemant voor oft geduerende de lessen oorlof mogen geven om naer
huys te gaen ofte absenteren , ten waer om sieckten of andere nootsaeklicheyten. IX.
Het quartier van de uere geslagen synde, sullen de absente doen annoteren ende
geannoteert wesende doen oplesen, ende sullen mede voor absenten gerekent worden die nae het quartier ter schole komen. X.
De scedulae absentiae die de scholieren gehouden sullen wesen de eerste reyse die sy
nae de absentie ter schoole komen mede te brengen op poene van met de plack ge- straft te worden, sullen by de ouders ofte opsichters behoorlyck gedateert ende ge- schreven moeten worden met uytgedruckte woorden, continerende de nombre van de versuymde lessen, ende niet met cyffers ofte duytschen getalle. XL
Ende sullen de meesters (om alle de frauden te verhoeden) curieuselyck hebben te
letten of de scedulae oock by de handt der ouders ofte opsichters geschreven zyn, ende van de suspecte by de ouders ofte opsichters hun informeren. XII.
Ende sal elcke meester in syn classe de voorsz. scedulas liasseren ende bewaeren ,
ende deselve tydelyck ten minsten alle maent mitten catalogo confereren. |
||||||
|
•
|
||||||
|
374
|
||||||
|
XIII.
Soe yemant een merckeljcken langen tyt aen malcanderen absenteerde sonder scedulam
te brengen , sal de meester hetselve de ouders ofte opsicbters te kennen geven, ende indien by sonder derselver consent langen tyt geabsenteert heeft, den rector sulcx noti- ficeren, omme by hem gestraft te worden. XIV.
De meesters sullen daerop letten dat de scbolieren geen day is spreecken, oock geen
insolentie ofte petulantie bedryven, ende indien sulcx in hare presentie geschiedt, de- selve datelyck straffen; in absentie sullen zy doen noteeren ende de notas behoorlyck exigeren, ende in cas die insolentie oft delict enorme waer, sullen sy hetselve refereren aen den rector om by denselven gestraft te worden. XV.
Notae locutionis vernaculae sullen geexigeert worden per omnes classes, soloecismi
insexta et superioribus classibus, beheltelyck dat de octavi sullen geexcuseert syn. XVL
Item sullen de voorsz. meesters geen anderen precepta ofte authores leeren of voor-
lesen dan die de scholarchen ende rector sullen goetvinden , ende sullen de precepta artium telkens maeken te eindigen voor het examen. XVII.
T'eynde elcke weecke sullen sy repetitie doen van alle de lessen in artibus.
XVIII.
De conrectoi: sal alle weecken gaen bina exercitia domestica et prosa et versu.
XIX.
De meesters zullen int maeken van de rollen dergenen die geexamineert sullen wor-
den voorsichtelyck ende onpartydelyck gaen, sonder eenige onbequame daerop te bren- gen ofte bequame daerof te laeten, waerop den rector acht sal hebben te nemen , ende oversulcx d'een ende d'ander van de scholieren in de respective classen, sonderlinge de apparenste om gepromoveert te worden, somtyts examineeren. XX.
■
Item zullen by alle occasien soeken de kinderen de kennisse ende vrese Gods in te
planten, deselve tot deucht vermaenen ende in goede zeden onderwysen , hemluyden met een goet exempel voorgaende. |
||||||
|
».
|
||||||
|
375
XXI. Ordre op de Leercamers.
Int begin van elck half jaer sal yder scholier schriftelycke verklaringe brengen van
zyn ouders ofte opsichters, of deselve begeeren dat se ter leercamer sullen gaen of niet. XXII.
Die de leercamer frequenteren sullen niet mogen absenteren dan met speciael schrif-
telyck consent van de ouders ofte opsichters, ende sullen de meestcrs altyt present moe- ten zyn , ende sullen soowel de meesters als discipelen hun voorts reguleeren naer het x, xi, xn ende xin articule van deese instructie. XXJII.
Item sullen de scholieren regelrecht uyt de schoole naer de leercamer ende weder
uyt de leercamer naer de schoole moeten gaen, sonder te divageren. XXIV.
De meesters sullen des swinters soo voor als na de middagh haer discipelen die sulcx
begeeren, een quartier voor de uere die men ter schoole gaet dimitteren, ende des somers alleen nae de middagh op het half uer voor de uere voorschreeven. XXV.
Item sullen de meesters de discipelen in de leercamer institueren in een en deselfde
lesse als in de schoole, ofte anders examineren of thema praescriberen. XXVI.
De meesters die by der scholieren Ouders tot eene dubbelde leercamer versocht wor-
den, sullen deselve niet vroeger aenvangen dan vier weecken voor het examen, ende niet sonder kennisse van den rector, die hemluyden de methode van de institutie sal praescriberen. XXVII.
Dezelfde dubbelde leercamer sal gehouden worden op de speeldagen, namentlyck
des maendaghs ten twee ueren ende des donderdags ten een uere na de middagh ende op de andere daghen van de weeke savonts ten vyf ueren, telckens een uer lane geduerende. 5 XXVIII.
De meesters sullen voor de enkelde leercamer niet meer loons mogen eysschen oft
genieten als twee gulden in het half jaer, ende voor de dubbelde leercamer niet meer als eene gulden. XXIX.
Ende sullen voortaen geen drie dubbelde of vorder leercamer mogen houden.
|
||||
|
376
XXX. Sullen oock hun wachten meer faveur toe te dragen diegeene die de leercamer fre-
quenteren als de andere. Aldus gedaen ende gearresteert by de Vroetschap der sladt Utrecht, den ti January
1640. |
||||||
|
V.
Jnstructie voor den regens collegii Willebror-
dianii, ende alle diegene die onder deszelfs op- zicht aldaer worden onderhouden ende in studiis geoeffent. I.
Eerstelyck sal den regens moeten syn een persoon Godt vreesende ende vroom van
leven , doende professie van de waere christelycke gereformeerde religie, ende voorts wel gevarieert in de heylige schriftuer, alsmede in llle sodane wetenschappen ende deelen van geleertheyt, als in de respective classen van de triviale ofte Hieroinini schoole geleert worden. II.
Ende sal voor 'taenvaerden van zyn ampt ondertekenen de acte by de synode na-
tionael a0. 1619 tot Dordrecht gehouden , de schoolmeesters geprescribeert, ende voorts onderhouden ende doen onderhouden hetgene hiernae volgt. III.
In den eersten zullen alle diegene die alrede in het voorschreve collegie syn ende
naemaels geadmitteert sullen worden, opgebracht ende onderwesen worden in de chris- telycke gereformeerde religie, opdat zy te zyner tyt de kercke ende republycke dienst mocen doen.
IV.
Sullen ten dien eynde by de regens geanimeert ende gehouden worden tot het neer-
stigh hooren ende lezen van Godts heylich woordt, ende voorts op sondagen ende ge- boden vierdagen smorgens door den regens ter predicatie geleyt worden in Nicolai kercke, uytgesondert secundani ende tertiani, die niet te min gehouden sullen wesen deselve predicatie te frequenteren, ende te staen of te sitten int gesichte van de regens op alsulcke plaetsen als dezelve haer aenwysen sal. V.
De voorschreve predicatie geeyndicht synde sullen in voegen als vooren weder geleyt
worden ende gaen in collegium, alwaer den regens soowel secundanos ende tertianos als de andere, over deselve predicatie examineeren ende deselve met haer repeteren zal. |
||||||
|
377
|
|||||
|
VI.
Snaermiddags sullen syluyden als vooren, geleyt worden ende freguenteren de predi-
catie in de Buerkerck. VII.
Na welcke predicatie zyluyden al te samen met den regens gaen sullen in de Hieru-
saleras kerck om aldaer neffens andere jongelingen gecathegiseert te worden. VIII
Ende sullen daernae voorts dien dagh doorbrengen in alle christelycke sedicheyt,
waerop de regens scherpelyck sal hebben te letten. IX.
Den regens zal alle morgen des somers ten half zes ende des winters ten half zeven
ueren wecken of doen wecken de scholieren in het voorsz. collegie zynde, die dan gehouden sullen wesen datelyck op te staen, hun te kleden ende reynigen, ende op het geluyt ran de bel die somers ten zes ende swinters ten zeven uren geluyt sal wor- den ad preces te komen , die gedaen sullen worden in duyts, ende daernae een capittel uyt de heylige schriftuer gelesen by den genen die het by de regens telckens opgeleyt sal worden. Ende zullen den overigen tyt dan voorts doorbrengen int leeren ende repeteren van
hun respective lessen ende voorts tydelick naer de schoole gaen. XL
Thuys zynde sullen syluyden haer tyt hebben te besteden in de repetitie van haer
lessen ende voorts in andere studien. XII.
Savonts een half uer nae de laetste lesse van hieronimi schoole, ende op speeldagen
terselver uere, sullen syluyden by den regens een uer langh geoeffent worden int repe- teren van de lessen die zy respectivelyck dien dagh in haer schole gehadt hebben. XIII.
Ende sal den regens haer voorts daertoe houden, dat sy dien avondt ende voorts
des anderen daegs morgens, de eerste lessen van den volgenden dach perfectelyck leeren. XIV.
Diebus feriatis sullen de scholieren mogen spelen ende haer vermaeken met eerlycke
ende geoorlofde speelen in het pleyn van het collegie, ende niet buyten shuys als VII. 48 |
|||||
|
378
|
|||||||
|
met consent ende onder opsicht van de regens ofte ander bequaem persoon , die den
regens daertoe employeren zal. XV.
Sullen voorts doorgaens uyt de schoole ofte leercamers datelyck naer huys moeten
gaen ende nyet uytgaen dan met consent van den regens , welck consent niet verleent sal worden dan om nootsaeke ende met expressie van tyt, binnen welcke sy weder te huys sullen moeten syn. XVI.
De regens sal daerop letten dat de scholieren die octavam classem gepasseert syn ,
geen duyts spreken, oock geen insolentie ofte petulantie bedryven, ende indien sulcx in syn presentie geschiet, deselve datelyck strafien ofte muleteeren; in absentie sal hy se doen noteren ende de notas behoorlyck exigeren. XVII.
Item sullen savonts niet later te bedde gaen als ten negen ueren nae het doen van
het gemeene gebedt ende het leesen van een capittel of twee in de heylige schriftuere. XVIII.
Eyntelyck sullen de scholieren gehouden ivesen nefiens de heeren superintendenten ,
huysmeesters ende broeders van dit collegie, oock behoorlyck te respecteren de voorsz. regens ende te achtervolgen de voorschreve poincten ende artikelen, op poene van by denselven regens gestraft ende gecorrigeert te worden nae exigentie van saeken, welcke regens in cas van frequentie ofte enormiteit van delicten sulcx sal communiceeren den huysmeesters van dit collegie, om by haer E. ende gemeene broeders daertegens by uytsettinge uit hetselve collegie ofte anders gedaen te worden naer behoren. Aldus gedaen ende provisioneelyck gearresteert by de Vroetschap der stadt Utrecht,
den xxvm Augusty 1640. |
|||||||
|
Instructie waerop den E. ende welgeleerden D.
Guilhelmus Suyrendonck is aengenomen tot rector Gymnasii Hieronimianii binnen de stadt Utrecht. L
Eerstelyck sal hy neffens de ordinaris ende speciale versorginge van syn eygen classe
hebben de generale opsicht ende sorge van de geheele schole, alsmede de opsicht ende discipline op de schryfschoole. II.
Sal alsulcx neerstelyck acht nemen op den omganck ende het leven van de respective
meesters, op het observftren van hare instructie, soo in de schoole als in de leerca- |
|||||||
|
1
|
|||||
|
379
mers, ende op de manieren van doceren die deselve gebruycken, ende tot dien eynde
sich dickwyls in de classen laten vynden ende haere manieren van institueren.aenhoren , ende hun ernstelick vermanen, dat sy hun wachten d'een scholier ineer faveur toe te dragen als de andere. III.
Ende indien yemandt van de voorsz. meesters bevonden wordt sich niet te quyten
naer behoren, soo sal hy deselve syne fauten mit alle discretie aenwysen ende tot be- teringe vermanen, ende in cas sodane meester syns rectors vermaninge quam te ver- werpen, ende geen beteringe daernae en volgde, sal hy hetselve de scholarchen te kennen geven omme daerinne met gemeen advys geremedieert te worden. IV.
Item indien de rector vermerckte, dat onder de meesters eenige twist ofte oneenic-
heyt (dat Godt verhoede) begon t'ontstaen, sal hy arbeyden hetselve terstont met alle goede middelen ter neder te leggen, is het doenlick, soo niet, sonder vertoeven de heeren scholarchen sulcx aendienen, omme daerinne geremedieert te worden naer be- horen. V.
Sal oock sorge dragen, dat de kinderen de voorsz. schole frequenterende , neffens
de scientien, om dewelcke te leeren sy in de schoole gestelt worden, oock in de ken- nisse ende vrese Godts onderwesen ende voorts tot alle deugden, goede seden en ma- nieren verweckt worden, daertoe hy soo door dej meesters als door hemselven mit alle neersticheyt arbeyden sal. VI.
Item sal den rector in de voorsz. schoole by provisie leeren ende doen leeren al-
sulcke boecken als jegenwoordich aldaer geleert worden, of alsulcke anderen als de heeren burgermeesteren ende scholarchen hiernae goetvinden zullen. VII.
Item sal hy dagelycx drie lessen hebben te doen, alse van zeven tot acht uren, van
een tot twee ueren ende van vier tot vyf ueren, doch van den xi October tot I Fe- bruary smorgens van acht tot negen ueren, ende snaernoens van een tot twee ueren ende van drie tot vier ueren. VIII.
Ende sullen de secundani somers van negen tot tien ueren ende swinters van tien tot
elf ueren een gemeene lesse hebben cum tertianis in secunda classe. IX.
Somers ten negen ueren ende swinters ten tien ueren sal den rector dagelicx door
alle de classen de notas exigeren. 48*
|
|||||
|
380
|
|||||
|
X.
Ende sal desen rector alleen gereserveert blyven de scholastique discipline ende
straffen der scholieren die gedelinqueert sullen hebben. XI.
Item sal de rector met bet slaen van de klocke sich laten vinden in het portael van
de school, ende met de plack straffen de scholieren, die nae het slaen van de klock aenkomen. XII.
Wei verstaende dat de secundani ende tertiani te laet komende, pecunieele mulcte
betalen, ende absenterende scedulam van hare ouders ofte opsienders brengen sullen, of sullen arbitrio rectoris anders gestraft worden. XIIL
De scedulae absentie die de scholieren gehouden sullen wesen by de eerste exactie der
noten te exhiberen op poene van met de plack gestraft te worden, sullen by de ouders of opsichters behoorlyck gedateert ende geschreven moeten worden met uytgedruckte woorden, continueerende de nombre der versuymde lessen ende nyet met cyfFers ofte duyts getal. XIV.
Ende sal den rector (om alle frauden te verhueden) curieuselyck hebben te letten of
de scedulae oock by de handt der ouders ofte opsichters geschreven zyn , ende van de suspicie by de ouders ende opsienders hem informeren. XV.
Soo yemant dickwyls absenteert ende scedulas brengt, sal den rector hetselve de
ouders ofte opsichters te kennen geven , ende indien hy sonder derselver consent lan- ger tyt geabsenteert heeft, daerover straffen naer behooren. XVI.
Den rector sal mede scherpelyck daerop letten of de respective meesters oock tyde-
lyck in haer classe zyn. XVII,
Ende om te voorkomen de insolentien, die voor de uere in ofte omtrent de schoole
by de scholieren gecommitteert souden mogen worden, sullen de custodes daertoe ge- houden worden, dat se diegene die de insolentien bedryven, pertinenteJyck aentekenen, waerin den rector voorsien sal naer gelegentheyt. |
|||||
|
-
|
|||||
|
381
XVIII,
Tot welcken eynde oock gene scholieren nae de school oft nae huys gaende, haren
wech over de wal sullen mogen nemen, of sullen genoteert worden. XIX.
Van gelycken sullen genoteert worden diegenen die baden of op het ys gaen son-
der consent van haer ouders of opsienders, item die met spooren in de school komen. XX.
Note locutionis vernaculae sullen geexigeert worden per omnes classes solecismi in
sexta et superioribus classibus, beheltelyck dat de octavi sullen geexcuseert syn. XXI.
De examina ende promotien van d'eene classe in de ander sullen geschieden twee-
mael sjaers, te weten , omtrent "paesschen ende victoris, ende dat ten overstaen van de scholarchen , daertoe konnende vaceren , die oock hun oordeel ende advys over de promotien geven sullen, tot welcken eynde haer E. by den rector tydelyck per scedu- fam versocht sullen worden het examen te assisteren. XXII.
By het examen sullen moeten present wesen alle die van de classe zyn, ende sullen
de absenten genoteert ende na expiratie van de vacantie gestraft worden. XXIII.
Ende sal den rector acht nemen , of de ineesters in het maken van de rollen der*
genen die geexamineert sullen worden, voorsichtelyck ende onpartydelick gaen, sonder onbequame daerop te brengen ende bequame daeraf te laten, ende sal oversulcx die een ende d'ander van de scholieren in de respective classen, sonderlinge de apparenste omme gepromoveert te worden somtyts examineren. XXIV.
Ende sullen voortaen de secundani mede geexamineert worden, ende de bequaemste
onder hemluyden publicum specimen exhiberen ende daerover de premio certeren. XXV,
De ordinaris lessen sullen weder aangevangen worden sdaechs na de promotie der
scholieren, dewelcke geschieden sal smaendachs nae beloken paesschen ende den xi October respective. XXVI.
Wat swaricheyt van importantie in de voorsc. schoole soude mogen voorvallen,
|
|||||
|
m
ofte wat den rector voorder soude mogen achten tot den welstant der schole nodich,
sal hy aen de heeren scholarchen refereren ende sal met derselver advys daerinne ge- daen | worden, hetgeene tot nut ende profyt der schoole dienstelyck bevonden sal worden. Aldus qedaen ende gearresteert by de Yroetschap der stadt Utrecht den vi November
1643. VII.
|
||||||||
|
Instructie voor de lectores ofte leermeesters van
de schoole deser stadt, genaemt Hieronimi schoole , om voortaen in het bedienen van hunne amp ten by een yder in syn classe respectivelyck onderhouden te worden. I.
Eerstelyck sullen syluyden in tegenwoordicheyt der scholarchen, beloven den rector
behoorlyck te sullen respecteren ende hoeren dienst neerstelicken waernemen. II.
Item sullen precies op ofte voor de gestelde ueren maeken in haere respective
classen te wesen, ende met het slaen van de klocke hunne lessen beginnen, ende sul- len niet voor dat de uere geexpireert sal syn ende de klocke geslagen sal hebben mo- gen uytgaen, oock niet absenteren zonder consent van den rector. III.
Ende sullen doceeren op alsulcke ueren als tot hoch toe gebruyckelyck is geweest,
sonder daerinne eenige de minste veranderinge te maeken, uytgesondert dat de inees- ters octavae classis, ende voorts opwaerts tot quarta incluys, in plaetse dat ze voor desen van I November tot I February plachten te doceren van tien tot elf uuren, voorstaen van den xi October tot I February sullen doceeren van tien tot half twaelf ueren,
IY.
Item sullen doorgaens maer twee speeldagen weckelycks wesen, alse maendags naer
twee ueren ende des donderdaghs den geheelen naemiddagh, V.
Item sullen de voorschreve meesters de anna scholastica by den aenvangh van elke
lesse neerstelycken exigeren ende de nalatigen noteeren, om by den rector gestraft te worden. |
||||||||
|
VI.
Gelyck sy oock exigeren sullen lectionis expositionem in libro scriptorio et dictata
preceptoris, item archetypum thematis. VII.
Ende sullen niemant voor ofte geduerende de lessen mogen oorlof geven om naer
huys te gaen ofte absenteren, ten waere om siekte of andere nootsakelycheyt. VIII.
De meesters sullen daerop letten, dat de scholieren geen duyts spreecken, oock geen
insolentie ofte petulantie bedryven, ende indien sulcx in haere presentie geschiet, deselve doen noteren. doch in cas van al te grote insolentie, sullen aenstonts om den rector mogen senden, om by hem datelyck gestraft te worden. IX.
Ende sullen de voorschreve meesters geen andere precepta ofte authoris leeren oft
voorlesen, dan die de scholarchen ende rector sullen goetvinden, ende sullen de pre- cepta artium telkens maeken te eyndigen voor het examen, ende specialyck den con- rector in tertia classe synopsim logicam. x-
Item sal den conrector alle wecken geven bina exercitia domestica, etprosa, et versu.
XI.
Ende sullen sowel den conrector als de andere meesters, drie weecken voor bet
examen lectiones repeteren per totam classem , continuerende niettemin de gewoon- lycke exercitia op de ordinaris ueren, XII.
De eerste twee weecken nae de vacantie sullen de meesters, eer sy gaen ad ordina-
rias lectiones, repeteren de artes, XIII.
Ende sullen voorts alle weecken des saterdaegs repetitie doen van alle de lessen in
artibus. XIV.
De meesters sullen acht dagen voor den aenvangh van het examen aen den rector
leveren de rollen dergeenen die geijamineert sullen worden. |
||||||
|
•■
|
||||||
|
i
|
||||||
|
384
XV.
In het maecken van welcke rollen syluyden voorsichtelyck ende onpartydelyck gaen
sullen sonder eenige onbequame daerop te brengen, ofte bequame daeraf te laten. XVI.
Item sullen by alle occasien soeken de kinderen de kennisse ende vrese Godts in te
planten, deselve tot deugt vermaenen ende in goede seden ondenvysen, hemlieden met een goet exempel voorgaende. XVII.
Sullen oock soowel d'een discipel als d'ander oeffenen met goede instructien ende
repetitien sonder sucht te dragen ofte onderscheyt te maeken. Ordre op de Leercamers.
In het begin van elcke half jaer sal yder scholier schriftelycke verclaringe brengen van
syn ouders ofte opsichters, of deselve begeeren dat se ter leercamer sullen gaen of niet. XIX.
Die de leercamer frequenteren sullen niet mogen absenteren dan met speciael schrif-
telyck consent van de ouders ofte opsichters, ende sullen de meesters altyt present moeten syn, ende sullen soowel de meesters als de discipelen hun voorts reguleren aengaende de absentien, nae de ordre van de schoole. XX.
Ende sullen de scholieren regelrecht uyt de schoole naer de leercamer, ende weder
uyt de leercamer naer de schoole moeten gaen, sonder te divageren, XXI.
De meesters sullen des -winters soo voor als nae de middagh haer discipulen, die
sulcx begeren, een quartier voor de uere die men ter schoole gaet dimitteeren , ende somers alleen naer de middagh op het half uer voor de uere voorschreeve. XXII.
Item sullen de meesters de discipulen in de leercamer institueeren in eene ende deselve
lessen als in de schoole, of anders examineren ofte thema prescriberen. XXIII.
De meesters, die by der scholieren ouders tot een dubbelde leercamer versocht wor-
den, sullen dieselve niet vroeger aenvangen dan vier weecken voor het examen, ende niet sonder kennisse van den rector, die hemluyden de methode van de instructie sal prescriberen. |
||||
|
385
|
||||||||
|
XXIV.
Deselve dubbele leercamer sal gehouden worden op de speeldagen, namentlyck des
maendaghs ten twee ueren ende des donderdaegs ten een uer nae de middagh, ende op de anderedaghen van de weecke savonts ten vyf ueren, telckens een uer langh geduerende. XXV.
De meesters sullen voor de enkele leercamer niet meer loons mogen eysschen ofte
genieten als twee guldens in het half jaar, ende voor de dubbele leercamer niet meer als eene gulden, ende voor het vuur over de geheele winter oock niet meer als eene gulden, alles op arbitraire correctie. XXVI.
Ende sullen voortaen geen driedubbelde ofte verdere leercamer mogen houden op
poene als voren. Aldus gedaen ende gearresteert by de Vroetschap der stadt Utrecht den vi No-
vember 1643. Dese instructie is op den 2 February 1665 gerenoveert, alleenlyck met verandering
van het m artyckel in deser voegen: In quinque inferioribus classibus sullen de meesters doceeren swinters voor den mid-
dagh van achten tot quartier voor elven ende somers van seven tot half elf, des nae- middags soo swinters als somers van eenen tot vier; de conrector sal in syne lessen doceren des winters smorgens van achten tot half elf, des somers van seven tot half tien, des nanoens van een uer tot half vier, zoo des somers als des swinters. |
||||||||
|
VIII
|
||||||||
|
[nstructie voor den schryfmeester van het Hieronimi
schoole den 26 Juny mocxltiii. I
Eerstelyck sal den schryfmeester den rector behoorlyck respect dragen ende synen
dienst neerstelyck waernemen, mitsgaders sulcx beleydt ende methode houden als den rector hem sal prescriberen. H.
Sal des somers twee ueren sdaegs, alsse een voor ende een naer de middagh, ende
VII. 49 |
||||||||
|
386
des winters een uer voor de middagh besteden om de jeugt te onderwysen, ende noyt
mogen achterblyven dan door onverzettelyck belet rait consent van den rector, dien by dan in tyts sulcx sal bekent maken. ;
m.
Ende sal precies op ofte voor de gestelde ueren maeken op bet schryfschool te syn,
ende zoo terstont yder discipel een verraaekte off bequaerae penne behandigen om mede te schryven, welcke penne by zelfs zal moeten bekostigen. IV.
De scbolieren, naerdat de raeester de penne sal bebben gedistribueert, eerst op de
school komende, sullen daerover worden genoteert ora by den rector gestraft te wor- den, alsof zy absent geweest waren. v.
...
Ende sal den meester nieraant voor ofte geduerende de uere oorlof mogen geven om
naer buys te gaen ofte absenteren, ten waere om siekten ofte andere nootzakelicheyten. VI.
■ ■■ ■
Soe yemant van de discipulen viermael ofte meer aen malkanderen absenteerde son-
der scedulam te brengen, sal den meester denselven den rector aenbrengen, ende tot dien eynde alle weecke van den custos ofeysschen de naraen van de absenten, om by den rector daerinne voorsien te worden, VII.
Ten eynde de discipelen den tyt wel mogen besteden in het scbryven, sal den
meester daerop letten, dat sy geen insolentie ofte petulantie en bedryven, om alsoo in alle stilbeyt bequamelyck geleert te konnen worden, ende bebalven dat de custos geducricb sal toesien, sal de meester de discipelen, die by siet delinqueren laten op- schryven, om by den rector (alsdien de discipelen alleen bevolen is) gestraft te worden. |
||||||
|
In cas ymandt van de discipelen eenige enorme insolentie quame te bedryven,
sal hy hetselve terstont aen den rector te kennen geven om by denselven gestraft te worden. IX.
De scbryfmeester sal van yder discipel bet schryfschool frequenterende, elck lopende
saisoen genieten twaelf stuyvers voor leergelt, hetwelck by zal mogen colligeren wan- neer het ordinaris minerval van de scboole wordt ingevordert. |
||||||
|
387
|
|||||||
|
X.
Ingevalle ymandt van de discipelen de schryfschoole eenige tvt gefrequenteert heb-
bende, die quame te verlaten voor de expiratie van bet halve saisoen, sal betalen ses stuyvers, ende na de expiratie van bet halve saisoen de schryfschoole verlatende, het voile schoolgelt als van oudts gebruykelyck. XI.
Sal den meester op het eynde van yder saisoen aen den-rector overleveren een rolle
dergeneiK, die ora best sullen mogen schryven acht dagen langh voor het examen, op hope van vry gemaeckt te worden van de schryfschoole, ende de preuve derselver be- handigen aen den rector, die dan alle ende alleen die bequaem zyn, van de schryfschoole sallicentieeren, doch sal in desen mede te letten staen op het goetvinden vande ouders. Aldus gearresteert by de Vroetschap der stadt Utrecht op den 26 Juny 1648.
|
|||||||
|
Johan van Doeyenborch Evertss., ende verplach voor hem ende zyn erffgenaemen
ende nacomelingen aen handen van Anthonis Foeyt, noothulpmeester ende zynen nae- comelingen noothulpmeesters in clcken tyt, tot behoeff van sesthien schamele clercken die alsnu by den pater ende rectoir van Sinte Jeroniinus in Domo pauperum , staende omtrent tconvent van Sinte Jeronimus onderhouden zyn ofte noch in toecomende tyden onderhouden zullen worden, twaelff goede gouden Hertoch PhiHppus gulden, alsse vyfF ende twintich gefalueerde stuvers voer datum 's briefs gemunt ende geslaegen voer elcke Philippus gulden voirs. gerekent, tsiaers erffelick losrenten ; te betalen die een helfte van den renten voers op Sinte Mertensdach in den wynter nu toecomende, ende d'ander helfte op ten heyliger Pinxsterdach daernaestvolgende, ende soe voorts jaerlicx erffelick ende eeuwelick; met zulcke voirwaerden, dat Johan van Doeyenborch voors. zyn erffgenaemen ende nacomelingen dese voers. 12 phs. gulden tsiaers losrenten tot aire tyt alst hem belieft op enich termyn van betalinge voorgen. zellen moegen vryen, lossen ende atfcoopen, elcken penninck daervan met seventhien derselver penningen paeyements voers., niits opleggende by der aflossinge die onbetaelde ende achterstellige renten, dan verschenen ende onbetaelt wesende. Ende dese plechte dede Johan voers. op te helfte van der huysinge ende hofstede, hoff ende canaeren, bercL ende bouhuyse met alien zynen toebehoeren, geheeten Sachtenborch, alzoe diezelfde gelegen is byn- nen Utrecht op ten zuythoeck van der stege van den Schupstoel, daer sinte Barbaren gasthuys metter huysinge, hofstede ende cameren, geheeten Croentges poort zuytwaerts ende die voors. steech van den Schupstoel noortwaerts naest gelegen zyn, ende voerts op alle zyn goet ruerende ende onruerende, dat hy nu heeft ofte namaels vercrygen mach. Ende alzoe dat hoeftgelt van den voers. renten gecomen ende ontfangen zyn van twaelff phs. gulden tsiaers losrenten, den penn. seventhien, die Gerrit van Bushaer ende zynen erffgenaemen jaerlicx schuldich waeren, ende eertyts onder zekere condi- tien ende verbanden den voers. noodthulp tot behoeff van den voors. zesthien schamele 49*
|
|||||||
|
388
|
||||||
|
clercken gegeven ende getransporteert zyn, ende in deselfde verbande geexprimeert
is, dat men thoeftgelt van den voors. renten altoes onder gelycke verbant, wederomme beleggen zal, al na vermogen der stadt brieven daervan zynde in date 1545 den der- den Decembris. Soe zynt voerwaerden, dat die noedthulpmeesters in der tyt ten eenre ende die regeerders van den voors. sesthien scbamele klercken ter andere zyden, elcx in zyn regardt int ontfangen ende administreren insgelycx int lossen ende beleggen deser jaerlicxe losrenten, hem altoes zullen reguleren na luyden ende inhouden der voers. stadtbrieven, in date als voeren. Ende dese plecht geschiede in manieren voers., ter presentien ende by consente van Georgius Macropedius, rectoir, ende heer Otte van Reeck, priester ende pater des convents van Sinte Jeronimus bynnen Utrecht, als regenten van de voors. schamele clercken, sonder arch. xxv May xvc liii. X.
|
||||||
|
Johan Roy ende toenden ons eenen openen fransynen besegelde procuratie, ongecan-
celleert ende ongeraseert, spreeckende van woorde te woorde soe biernae volcht: Wy Johan van der Vecht, domdeken, Johan van Duvenvoordt, domscholaster,
Goordt van Rheede, ritter, heer tot Saesvelt, etc., schout der stadt Utrecht, Johan Taets van Amerongen, eerste borgermr., Jan van Zwol ende Dyrck Ilenrickss., huys- meysters, all te samen regeerders in der tyt van sunte Willebrordus kynderen tUtrecht, niaecken kondt een ygelycken, dat wy geconstitueert ende machtich gemaeckt hebben, constitueren ende maecken machtich mits desen, Johan Roy als ontfanger ende rentmr. in der tyt van denselven sunte Willebrordus kynderen, omme van wegen ende vuyten name derselver te gaen voor den gerechte der stadt Utrecht, ende aldaer te transporte- ren ende over te geven Gerrit Willemss. van Woudenberch, die alinge huysinge, getim- mer, metter hoffstede ende boff daer teynden aengelegen, also tselffde staende ende gelegen is hy de Cellebroeders kercke, in der straten die men gaet van de voers. Cel- lebroeders na de Wittevrouwen poort toe, streckende van derselve strate tot aen der stadt walle, daer een gemeen ween ofte strate, streckende ter stadt wallen werdt zuytwerdt boven f ende des biscops stalle noortwerts beneden naest gelegen zyn, Ende daer voerts gemachticht off te vertyen ende claerlycken van alien rechts ende toeseg- gens, dieselve St. "Willebrordus kynderen daeraen hebben, ende mede van alien brieven die daeroff ruerende zyn tot behoeff van Gerrit Willemss. voerg. ende zyne erven. Ende mede tselve te geloven, te vryen ende te waren als erfcoep recht is, nae recht ende gewoente der stadt Utrecht op zess loot sulvers die men betaelt met drie gulden ende zeventhien stuvers erffelycke oude renten, alse die heeren van St. Jans tUtrecht, daer jaerlicx van oudts vuyt hebben, verschynende paesschen ende victoris, ende an- ders alle voercommer ende voerplechten off te doen. Ende soe wes by Jan Roy ge- machticht voers. hierinne gedaen sel worden, geloven wy in goeder trouwen vast, sta- dich ende van weerden te houden ende te achtervolgen, ende daer nyet weder noch tegens te doen noch te doen doen tot gbenen tyden ten ewygen daegen geduerende, alle dinck zonder argelist. Des toerkonde so hebben wy domdeecken, domscholaster, schout, borgermeyster
ende huysmrs., als regierders in der tyt van St. Willebrordus hayse ende collegie voerg., elcx dese procuratie brieff onderteyckent mit onser handt ende naem, ende |
||||||
|
I
|
||||||||||
|
389
daertoe soe hebben wy tsegel van sunte Willebrordus huyse ende collegie hier beneden
aen desen brieff doen hangen. Gegeven int jaer ons Heren 1561, op ten vierden dach in Januario , ende was onderteyckent aldus: Jo. van der Vecht, Doemdeken.
Johan tan Duvenvoorde, Doinscholaster.
GOERDT VAN ReEDE.
Jan Taets van Amerongen.
DlERICK ItaRlCKSS.
Jan van Zwot.
|
||||||||||
|
XI.
|
||||||||||
|
Heer Cornells Henricxz., Pater, Heer Henrick van Lienden, procurator, Heer Johan
van Nymegen ende Heer Cornells van Wyck, broeders van den convente van Sinte Jberonimus alhyer binnen Utrecht, met Jacob Nobel, haren gecoren momboer in desen daer zy, etc., ter eenre, ende meisters Peter Memmius van Herentals, Cornells Lau- werman ende Hubrecht Hastreus op ter andere zyden. Ende bekenden die een aen des anders bant seeckeren contracte ende voerwaerden tusschen hemluyden comparanten respective gemaeckt, hiernae van woorde te woorde geinsereert. In manieren ende voirwaerden hiernae bescreven, soe hebben wy Mrs. Peter Memmius van Herentals , Cornelis Lauwerman ende Huybert Hastreus, in huyrwere ontfangen van den E. Pr. procurator ende gemeen convent van St. Hieronimus binnen Utrecht, die gehele huy- singe des schoele van St. Hieronimus, doctrine ende administratie van dien, mette plaetse achter aen de voers. schoele staende, in vuge ende manieren die by den schoe- lieren gebruyckt is geweest, twaelff jaeren gedurende, te weten negen jaeren ende noch drie jaeren daernae, op welcke negende jaer syl. contrahenten malcanderen pas- seren zellen nyeuwe brieffven van de resterende drie jaeren, ingaende Paesschen toe- comende, a0. 65, omme een seecker somme van penningen, als te weten, jaerlicx voer die somme van 250 kar. keyser gulden van twyntich stuvers die gulden gereeckent, vvelverstaende dat die voerg, Pr. ende gemeen convent aen haer zelven geheel vry ende vranck zullen behouden die huysinge, staende voer aen de schoele, genaempt Sonnen- berch, die hierinne nyet en is gecomprehendeert. Te betalen die voors. twee hondert vyftich gulden jaerlicx op vier termynen , als te weten: Joannes, Victoris, Kersmisse a0. 65 voers. ende Paesschen 66 daeranvolgende, beloepende op elcken termynen voers. de somme van twee ende tzestich gulden x St., ende zoe voert jaerlicx dese voors. twaelff jaeren geduerende. Des zoe zyn 'tvorwaerden, dat die voorn. Pr. ende gemeen convent die voors. huysinge des schoele zullen boeven ende beneden geheel in raecke ende daecke houden, op des convents costen , mitsgaders zoe sullen die van den con- vente haer handen , becroen ende administratie van den voers, schoele aftrecken, die zelven (lopende die huyre voers.) egeenssins tonderwyndende ende daervan renunchie- rende. Mede zoe synt voerwaerden dat zy conducteurs tot haeren geliefte teynden die voers. twaleff jaeren noch op pryse voers., vyff off zess jaeren dselffde schoele ende administratie in dezer zelfde manieren obtineren ende behouden; mits tzelffde een jaer te voerens op off an seggende. Mede soe zyn parthyen overcoemen, dat indien dese conducteurs by groete sterffte van de peste ende anderen siecten, ofte oerlogen geheel mosten abstineren van te doceren ende die voors. schoele gebruycken, zoedat men die- |
||||||||||
|
390
|
|||||
|
zelve schoele, vermits dien noetelicken souden moeten toesluyten, dat alsdan zy con-
ducteurs die voors. pacht ongehouden zullen wesen te betalen, ende anders off larger nyet. Ende evenverre dat zy conductoers daernaer gehouden zullen wesen wederomme bestonden te doceren, denselven die aldaer coemen zullen nyet wesende in behoerlicke vollicheyt ende naennichte van schoelieren, zoe zullen parthyen alsdan te zamen ende gelyckelicken deylen tsallarys, tgeen van den schoelieren terzelver tyt residerende, coemen zal; stellende tgetal van den schoelieren by goede specificatie in justo catalogo ter tyt ende wylen toe dat zy conductoers verclaert zullen hebben den voers. voile pacht te willen betalen in manieren voers., ende anders nyet. Beheitelicken dat altyts parthyen elcanderen in hoer prouffyte voerstaen zullen, laetende mede die van den convente volgen , zeeckere offerhanden op St. Gregorius daege ende die schoelieren (die willen) by die van den convente te biechten gaen, daertoe die scholieren be- hoerl. admiterende. Noch zoe synt voerwaerden, dat indien tgetal van den scholieren zoe groot ende mennich worden, dat die voors. huysinge nyet diezelven en mochte comprehenderen, soe zullen die conventualen gehouden zyn , dese conducteurs noch een ander ende meerder plaetse ende huysinge bestellen. daertoe bequaem zynde, mits- gaders zullen die conventualen tallen tyden (des noot zynde) desen conductors laeten volgen zeeckere stellagie ende gereetschap tot een theatrum dienende, onder die voors. schoele berustende, ende des zoe sullen zy conductoers in den voors. schoele anders nyet lesen, dan goede ende geapprobeerde boecken, van welcken boecken zy gehouden zullen zyn die conventualen alleen ende nyemants anders een vierendeel jaers te voe- rens adviseren ende verkundigen, ten eynden zy conventualen haer prouffyte daermede moegen doen. Ende omme diezelven penningen te voldoen zullen zy conductoers ge- houden zyn goede suffisante cautie te stellen, hieronder verbyndende haeren persoenen ende eoederen, ruerende ende onruerende, die zelve submitterende onder heerlicke, reale executie shoefs van Utrecht ende alien anderen hoeven, rechteren ende gerechten, renunchierende van alle exeptien ter contrarie. In kennisse van desen zoe syn hiervan twee brieven alleens luydende gemaeckt, besegelt metten convents zegele, ende by perthyen voors. onderhanteyckent, in date ende actum. Ende by partyen voers. ende anderen vrunden by provisie onderhanteyckent op ten drie ende twyntichsten dach der maent van Jannuario a0. 1565, stilo communi, ende stonden onderteyckent P. Mem- mius Cornelis Laurimanus, ultrajectinus, Hubertus Hastreus, Pr. Cornelius Henricus Tyll,'Fr. Cornelis Joannis Batavodurensis, Fr. Joannis Noviomagus, M. Laurimanus, J. Laurimanus belovende zyluyden elcx aen haer zyde voer hoer ende hoeren erffge- namen ende nacomelingen, ende elcx van heml. ende hoeren erflgenamen ende naco- melingen bysonder ende een vooral, den inhouden van dien te achtervolgen, nae te <?aen ende te voldoen, Ende omme die clausule van cautie ende borchtochte in den voors. contracte begrepen ende geconditioneert, te voldoen aen de zyde van den meys- ters Peter Memmius, Cornelis Lauwerman ende Hubrecht Hastreus voerg., soe compa- reerden terzelver tyt mede voir ons in den gerechte Johan Strick, Anthonis Speyert ende Adriaen Alphertsz. , borgers tUtrecht, ende constitueerden hem tsamentlicken ende elcx een voer al, voir hoer ende hoeren erflgenamen, cautionarissen ende borgen, als principalen ende als hoer eygen schult, voer meysters Peter Memmius, Cornelis Lauwerman ende Hubert Hastreus voergen., om den voors. contracte ende alle voer- waerden daerinne begrepen by gebreck van betalinghe off voldoeninge te volcomen ende te voldoen. Ende hier beneffens hebben dvoerscr. meysters Peter Memmius, Cornelis Lauwerman ende Hubrecht Hastreus, belooft ende beloven mits desen voer hoer ende hoeren erflgenamen den voerg. pater, procuratoer ende convente van St. |
|||||
|
591
Jeronimus ende hoeren nacomelingen voer tgundt voers. is, vorder borgen te stellen
ende'versekertheyt ofte vestenisse te doen tot haeren vermaninge, daer zy wel aenge- houden, mede tevreden ende tgundt voers. is, vast ende zeker aen wesen zullen, alse zyluyden oeck belooft hebben ende beloven mits desen voer hoer ende hoeren erffge- naemen ende elcx van hemluyden ende hoeren erffgenamen bysonder ende een voerall, den voors. Jan Strick, Anthonis Speyert ende Adriaen Alphertsz., hoeren borgen van de voorsz. borchtochte te indemneren, costeloos ende schadeloos te houden. Ende omme all tgundt voorscr. is te houden ende te voldoen, hebben zyluyden comparanten te samen verbonden hoers persoens ende goederen, ruerende ende onruerende, jegen- woordich ende toecomende, egeen vuytgesondert, onder het verbant van desen ge- rechte ende alien anderen heeren, hoven , rechteren ende gerechten, renunchierende van alien exceptien, gratien, privilegien, relevamenten, reductien ende alien anderen defensien, geestelycken ende weerlick, desen enichsins contarierende; ende bysonder d'exceptien ofte beneficien van excussien, discussien ende devisien, naerdien zyluyden teffect van dien wel verstaen hadden, versouckende alle dvoors. comparanten tsament- lycken ende elcx bysonder hyerinne gecondemneert te worden. Gehoort, welcke beken ende versoeck heefl tgerecht hemluyden comparanten gecondemneert ende condemneert by desen int gundt voors. is, sonder arch. Presentibus Herman van de Vecht, Dyrk de Lewe, Gerrit Goyertsz. van der Eem. *» \
|
||||||
|
Alsoe die heeren domdeecken ende capittele metten scholaster der kercke ten Doni
binnen Utrecht, den religieusen van den convente van St. Hieronymus, oick binnen Utrecht, eertyts geconsenteert ende toegelaten hebben eene groote schoole te raoghen houden, waertoe by deselve religieusen geaccommodeert is geweest sekere huysinghe, genaempt Sonnenberch, staende byt voorschreven convent, welcke convente met alien synen toebehoren van roerende ende onroerende goederen (gelyck die voorschreven heeren verstaen) der religieusen, verlatende hare religie, discipline ende habyt, gece- deert hebben tot behoufi van dengheenen, die over ettelyke jaren by die hoochweer- dicheyt van den eertsbisschop van Utrecht gedeputeert souden syn geweest, omme volgende het concilium van Trente, te erigeren het seminarium, breder daerione ge- roert. Dat oock dese gedeputeerden, pretenderen onder dexel van die voorsz. huysin- ghe ofte edificien van der voersz. convente, mede aen hemluyden vercregen te hebben het recht van de voorsz. schole, alhoewel tselffde recht nyet en is annex der voorschr. huysinghe, ofte geensins daeraff en dependeert, maer es by den voorsz. heeren van den Dom , dit alleen als een personele privilegie gegonst ende gegeven die personen van die voorsz. religieusen ten respecte van hare religie, als mitsdien beter mogende vaceren ende meerder gecfualificeert wesende tot d'exercitie ende administratie van de voorsz. schole, sulex, dat cesserende de voorsz. religie, discipline, habyt ende geheele qualiteyt van de voorsz. religieusen, die bynaest alle verstorven syn, soo es alle het recht van de voorsz. schole gereverseert ende wederomme gecomen aen die voorsz. heeren van den Doem ende aen haerlieder kerken, sonder dat die voorsz. gedeputeer- den oft anderen hetzelfde in enigher wys moghen ofte behoren te onderwynden, waeroff die voorsz. heren expresselicken geprotesteert hebben ende protesteren by desen, mits- gaders van alle gemeene ende particuliere schaden ende interessen by yemande geleden |
||||||
|
392
|
||||||||||
|
ofte namaels noch te lyden, insonderheyt oock dat duer empescnememen van de voors.
gedeputeerden die voorschrcven schole ganschelyken verloept ende te nyete gaet, tot groot achterdeel van den inwoonders van der stat Utrecht ende van veele andere; be- velen daeromrae H. Adriaen van Schayck haeren capittels bode, dese protestatie der voorsz. gedeputeerden ende alien anderen, des noot synde, by notaris ende getuygen ofte andersins te insinueren, ende hemluyden mede te verbieden (gelyck hy oock voor dese tydt duer beveel van de voorsz. heeren van den Doem verboeden heeft) dat die voorsz. gedeputeerden ofte anderen uyt haerluyder name sich de voorsz. schole ofte exercitie van dien nyet en intromitteren ofte eenichsins onderwynden, maer deselfde heeren daermede laten bewaerden. Ende sal die voorsz. H. Adriaen van die voorsz. insinuatie ende verboth doen raaecken behoerlicke acte, ende deselfde leveren den voorsz. heeren doemdeecken ende capittele, omme hemluyden in tyden ende wylen des noot zynde, daermede te moghen behelpen, soe syluyden te rade vynden sullen. Actum desen xm Aprilis, anno txxvi. Ende was onderteykent, duer bevel:
Lamsweerde , Nts. Sbst.
Naer voorgaende collatie met zyn originele is dese
copie bevonden daermede t'accorderen by my :
Jo. Mersman, Nts. 1576.
|
||||||||||
|
XIII.
|
||||||||||
|
Opt aengeven van de gedeputeerden tot directie van een seminarium ende van de
vier godtshuysen binnen Utrecht, by monde versocht hebbende interdictie van de par- ticuliere scholen te exerceren, es geresolveert den xxviii Juny 1576, dat thoff alsnoch hierop nyet en kon disponeren ofte de voorsz. interdictie doen doen; ten ware de voers. gedeputeerden mitten vyff godtshuysen eerst ende vooral goede ordre stelden opt houden ende onderhouden van de schole van Sint Hieronymus alhier , mils aennemende bequame schoolmeesters tot competente salaris in goede getale, ende dat voer den tyt van zes jaren aen een geduyrende, assignerende den schoolmeesters elcx een weerlick persone, aen welcke zy van drye maenden tot drye maenden haer betalinghe sullen moghen halen onder beerlicke executie van desen hove. Actum ten dage ende jaere voerschreven. A. VAN DER BURCH.
|
||||||||||
|
-s3»-:««Ol*^
|
||||||||||
|
.
|
||||||||||
|
ALPHABETISCH REGISTER.
|
|||||||||
|
A.
A., dam ter, 119.
— Gijsbert v. d., 104.
Aa, v. d., hofmeester, 243, 294, 295,
301, 302, 304, sq., 321.
Aafdocht, 111, 145. Abcoude, Dire Willemss. van, 176. — van Merthen, Jr. Henrick
van, 338.
— Huge "Willemss. van, 134.
Abdij van Oostbroeck, 296. — — St. Pauwels, 333, 342, sqq.
Abeele, van den, 28. Acta Synodalia,, 61, 64, 95.
Admiraal van Engeland, 263.
Adourne, Jr., J. L., 96.
Adriaen VI, paus, 108.
Aeken. (Uitgewekcnen van) 2, 5, 8,
35, 36, 37, 79.
Aemilius, Anth., Rector, 368. Aerdenburch, 1. Aerssen, F. van, 308, 312. — griffier, 235, 237, 280, 281,
285, 301, 304, 313.
— Joh., 6.
Afbeelding van Prins Hendrik van
Nassau, 59. — vant Syn. Nat., 47, 64.
Aflaten der Domkerk, 232. Agent Ortel, 241. Agileus, Joh., 60.
Agnus Dei (valsche) 121.
Akersloot, C. A., 269.
Albaut Jacq. command., 58.
Alberda, Egbert, 280.
Albeit, Aertshertog, 284, 287, 298,
295, 308.
Alblas, Thys van, J67. Aldegonde, heere van St., 239, 242, 243.
Alenderp, Lubbert van, 135. Almanak, (Deventer), 71. Alphen, stad, 278. Alvaro, Mr. Zeger van, 193. Ambassadeur van Bern, 308. — Bodley, 271.
— uit Bretaigne, 261.
— Buzanval, 262.
— Carleton, 21.
VII.
|
|||||||||
|
Ambassadeur Caron, 5, 263.
— v. Frankr., 14, 247.
Amboina, 195, sqq. Amerongen, burgermr., 334. — Ferstvan, cameraer,109,112, 178.
Amersfoort, 235, 237, 272, 322,364. — Willem Janss. van, raad, 136,
137. Amunitie huysen, 222.
Anatome Arminianismi, 97.
Andries, St. fort, 58.
Andriessen, Johan, 70.
Andriguery, 201, sq.
Anhalt, 248, 263.
Antwerpen, 100, 243, 319, 364.
Anxter, Mr. Herm. v. d., 105.
Apeltern, Mr. Charles, 13.
Arabie, 228.
Arenberg, Prins Graaf v., 20.
Armoesyntjens, 226.
Arnhem, 237, 303.
Arnold!, Herman, pred., 43.
Artillerie, 99.
Artss., Dirck Dirckss., 318.
Asch, Jacob van, 333, sqq.
— Willem van, 112, 114.
Assendelft, heere van, 144. Astrolaben, 13. Atchyn, 216, sqq.
Auleander, P., stukgietcr, 19. Autzen, Willem van, vice-gouverneur, 204. B.
Bachellort, Pieter, 80.
Bachlonch, Colonel, 13.
Backer, Tho. inv., 53.
Backersteeg, 115.
Baecken, 80, 81, 97.
Baeyen, 310.
Baers, P. prcdikant, 10, 40, 44.
Baexen, Maximiliaen van, 247, 288,
296.
Balambuan, 199. Balcancqual, Alex., Chirurg., 12.
Baleinen, 24. Ballochi, Franc, 4, 28, 94.
Balthasar, Floris wed., 4. Banck, Jac. v. d. inv., 40. |
|||||||||
|
Banclock, 190.
Banda, 195, sq. Bantham, 195, sq. Bai'bancon, heere van, 269. Barbaren-autaer, 101. Bastiaensz., Adr., inv. 80. — Matt., boekdr., 7.
Batavia, v. Junii, 3, 4. Batchian, 198, sq. Bax, Johan, 93, 94. - Bedelen, 105. Bedevaerr, 116, 118, 125, 144, 152,
166, 171, 191.
Bedevaert tot Jerusalem, 233. — — Romen, 233.
Beeck, Otte van, 388. Beetiant, Tom's, raad, 99, 126, 136, 137.
Beelden, silveren, 101. Beeldhouwer, H. de Keyser, 21. ■— C. Panten, 3, 4, 13.
Beeltsnyder, Adriaen Jacobsz., 185. — Colyn, 149.
— Hem*. Henrickss., 124, 145.
— Jan Gerritsz., 145.
— Joost Jacobsz., 101.
— Jan Verborch, 145.
Beerntsz., Jan , Boekprenter, 109 , 124, 141.
Beerntsz., Beernt, 186. — Dirk, cameraer, 132.
Beest Jr., Diederik van, 63. — Laurens van, 104.
Begynhof, 118. Beyema, Bernard, 91, 94. Beyer, Juliana, 93, 28. — den ouden, 93, 28.
Beke, Jan v. d., 247. Belegering van Steenwyck, 252. Believre, 295. Benthem, 248.
Benthemensus, II. J., pred., 90.
Bentinck, capiteyn, 278. Berchem, Louwys van, 70. — Margaretha van , 44.
Berck, Ghysbert van, 256, 296. — Niclaes van, 63, 235, 238 , 274.
Berendrecht, gouverneur, 315. Berge, Andr. v. d., 135. — Grave van den, 236.
50
|
|||||||||
|
394
|
||||||||||||
|
Berge, Peter v. d., 122, 135.
Bergen op Zoom, 247.
Berinck, hopman, 251.
Bertius, Petro, 2, 45, 53.
Betwve, 247, 250, 278, 302.
Beurzen voor studenten, 243.
Beza, D., 298.
Bie, (de) tres.-generael, 35, 56.
Bierdrager, 170.
Byl, Is. Janss., 91.
Bylandt, J., predicant, 14, 39, 40,
42, 88, 89.
Byler, Willem v., Yzersnyder, 35,66,77. Bylhouwertoorn, 332, 351, 361. By ma, 199, sq. Bilt, Barth., boekdr., 56, 75. Biron, Marechal de, 295, 297. Bisterveldii, Joh., pred., 57, 69. Blasphemie, 172. Blavet, haven van, 263. Blyenbeck, huis te, 245. Blyenborch, Balth. van, 185. Block, Jan, schilder, 140. — Laurens, inv. 32.
— Matthys, 116, 138, 141.
Bloetvlaggen, 213. Boden, Mary, 191.
Bodley, Ambass., 264, 299. Boekbinders, zie op de namen: Jan Beerntsz.
Franc. Boels.
Jan Jansz.
Reynier Pauwelss.
Dirk Taets.
Goey. Verhagen.
Boekdrukkers, zie op de namen: Matth. Bastiaensz.
Barth. Bilt.
M. J. Brant.
J. J. Canin.
N. de Clerck.
J. J. Corenhert.
F. v. d. Cruyse.
J. C. v. Dorp.
Isaac Elsevier.
Gorn. Fransz.
Hill. Jacobss.
W. Janss.
J. v. d. Kellen.
J. Lamsinck.
Aert Meurs.
C. L. Plasse.
J. J. Starter.
Seb. Warinbouts.
II. van "Westerhuysen.
Jan Wolfaerts.
Bockprenters, zie op de namen: Jan Beerntsz.
J. Zevertss.
Boekverkoopers, zie op de namen: Barth. v. d. Bilt.
L. Elsevier*
Ad. Gerritsz.
Jan Jansz.
|
||||||||||||
|
Boekverkoopers, zie op de namen:
J. de Keyser.
J. Orlers.
Ad. v. d. Riviere.
Boeken der buerkerk, 143. Boels, Francois, boekb., 70. Boesichem, Jan van, raad, 118. Boetselaer, captn., 269. Bogaert, Corn. v. d., 87. — Frans, 172.
Bogerman, pred., 52, 59, 68, 71, 85.
Boisize, heere van, 48. Bol, Dirck, 151. — Goert, 152, 163, 174, 176.
Bollaertstoorn, 132, 133, 142, 186. Bombasynmaeckers, 40, 43. Bomen, 186. Bommel, 314, 325.
Bonert, Willem, valsche munter, 117,
124, 133, 140, 154, 157, 174.
Boot, Dirk, 24. — Godef., 3, 4.
Bor, Christiaen, 347. — Jan, schepen, 184.
— Peter, 3, 270.
Borch, Ev. v. d., burgermr., 113.
— Hendr. v. d., raad, 162.
Borgerrecht, 122. Borneo, 225.
Bornstra, J., 16.
Bossu, grave van, 269 , 345, 346 , 354.
Bot, procureur, 99.
Both, generael, 207.
Botteykinck, Dirk van, 338.
Bouillon, Due de, 267, 269, 280.
Bourbon, Louisa de, 303.
Bourgnival, heervan, 136, 143, 163.
Bouro, eiland, 196, sq.
Bouton, 202.
Braeckel, heere van, 270, 272, 273,
274, 296, 305.
Brand, 179, 345. Brandemmers, 186. Brandenburch, Cheurf. van, 91, 95. Brandstege, 176. Brandt, M. J., boeckdr., 67. Brandtteycken, 187. Branttonnen, 186. Brasser, "Willem, 57. Brawstens, Hendr., Capt., 215. Breda, drost van, 7. — ingenomen, 235.
— kasteel van, 235, 238.
Bredero, G. A. (werken van) 2. Brcderode, Ant. die bast, van, 104. — P. van, agent, 35.
— (proces gewonnen tegen), 159.
Bredevoort, 282. Bree, Abr. van, 218, 219.
Breen, Adam van, schilder, 5, 10. Breevelt, Dirk van, 140, 145. Brest, haven van, 263. Brevoerde, Ar. van, kerkmr., 137. Briel, den, 299. |
||||||||||||
|
Broecke, P. v. d., Command. 206, sq.
— Mergriet van den, 186.
Broeckerius, F., pred., 16. Broederschap van St. Martyn, 233. Brog, Capiteyn, 248. Broodrijding, 160. Brachero, Joh., pred., 7, 24, 25, 83.
Brugman, Phil, inventeur, 14, 86. Bruyn, Jau de, 172, 188. Brunei, Joh., inventeur, 12, 29. Bucenius, D., pred., 47. Bueren, graefschap van, 296. Buerkerck, 101, 126. Buerkerktoorn, 139, 173. Buffels, 200. Buidelsnydery, 149, 185.
Buys, raetsheer, 323. — Joh., 25, 29, 48.
— Peter Pamvels., 162.
Buyser, Arnt, 118, 176. Burch, A. van der, 392. — E. van der, 281, 313.
Burchgraeff, 241. Burgon, Marquis du, 313.
Burmania, 17, 18, 29, 38.
Bushaer, Gerrit van, 387.
Busselaeyen, 133.
Bussen, 3 00.
Bussescutten, 99, 112, 113, 119,
123, 124, 129, 184.
Buth, Thomas, capiteyn, 295. Buzanval, anibassadeur, 262, 309. |
||||||||||||
|
C. zie ook K.
|
||||||||||||
|
Cabeliau, Abr., 9, 10, 17, 19.
Caerte van de welstand d. V. Nederl., 69.
Cagnioncle, J. de, inv., 23, 24, 77.
Calais, 310.
Calendryn, Caesar, pred., 71.
Calmatte, 199.
Calslagen, Capt., 10.
Calvart, agent, 258, 262, 272, 274.
Cambelle, 196, sq.
Camelotten, 310.
Camerarii, Phil., 6.
Camille schans, 279, 280.
Camp, de, 179.
Camphora, 221.
Canin, J.J. boekdr., 64, 70, 74, 75.
Cant, Reinier, 245.
Cantelaer, ritmr., 269.
Canter, Dr., 190.
— heere, 236,257,260,261,345.
— Joach., 29.
Capiteynen, zie op de namen: Benting.
Boetselaer.
Brog.
Tli. Buth.
Calslagen.
Gveborall.
|
||||||||||||
|
395
|
|||||||||||
|
Coets, Philips, wagenmr., 68.
Coevorden, 43, 248, 252, 253, 258. 260, 263.
Colen, proost van, 108. — Mr. Hans van, 123.
Colenburch, Jan van, 107. Collegium Willebrordiani, 376, sq. Colligny, Louyse de, 256. Colonius, Dan., pred., 46, 76. Colwal, Guil., 36.. Comans, Agniese, 129, 135.
— Jan, 129, 135.
Compas, geestelyk, 11. Condebeeck, 275. Coninck, Fred, de, 157. — Goeyert de, 107, 114.
Coninck van Atchyn, 219. — — Bouton, 202.
— — Chierebon, 230.
— — Jacatra, 206, sq.
— — Macasser, 202.
— — Tydor, 202.
Coningen, Javaensche, 210. Conincx, raetsheer, 323. Conststuk, 11. Contracten van Amboyna verbrant, 222.
Coornhevt, Dirck, 129, 131, 146. —■ J. J., boekdr., 3.
Copermolens, 33, 62. Coper, Sweedts, 22, 55, 58. Coppens, Daniel, 87. Corenmolens, 40.' Corne, Barth. du, 19, 24, 38, 61. Cornelis, hr. Capellaen, 99. Cornelisz., Aryaen, goutsmit, 142. — Claes, 4.
Cornput, Hopman, 253, 317.
Coromandel, kust van 209, 216, sq.
Cortryck, 239.
Costerus, Abr., predikant, 12.
Covels, 107, 116, 122, 126, 128,131.
Craen, de, 141, 157, 161, 339.
Craenkynderen, 176.
Craenmeysters, 112.
Craenschip, 126, 144.
Cramen, 157.
Crancksinnich, 191.
Crebs, Andreas, prof., 84.
Croix, And. de la, mineur, 6.
Crol, Jacob, 111.
Cromme bogen, 13.
Cronenburch, Jan van, 348.
Croon, Thomas, 124.
Cruypers, 132, 141, 168.
Crnysbogen, 13.
Cruyse, P. van de, boekdr., 54.
Cruyssen, silveren, 184.
Ciruyt, 100, 221, 224, 225.
Cruytmaeckers, 225.
Cruytmolens, 225.
Cruninghen, heer van, 354.
Cuyck, Anthonisvan, 266, 268, 273,
276, 279, sqq.
Cuylman, Cornelis Henr., 27G. |
|||||||||||
|
Culemborch, Gerrit van, 187.
— Jan van, schout, 149, 152, 154,
Curiander, Ab., 14, 15, 57. |
|||||||||||
|
Capiteynen, zie op de namen:
Hessels. Loon. Sunter. Thiel. Cards, Mr. Joost, 25, 29, 30, 48, 50, 53, sqq.
Carleton, Ambass., 21, 36, 40, 41, 69, 77, 98.
Carlier, Jean, 56. Carmelieten, 137. Caron, Ambass., 5, 29, 35, 41, 98, 263, 287-
Carpentier, Joh., 75, 76. — Pieter de, 198, 200, sq.
Carter, Dan., pred., 34. Carthusers, 148. Castrametatio, 27. Castricom, heere van, 78. Castro, Bastiaen de, 199. Catherynenpoort, 330, 340. Cecil, generael, 21, 44, 82. Centurio, Aert Glaudy, 181. — Claudy, 181.
Ceram, 204. Chatraine, Jr. Jac., 52. — Phil. v., 52.
Chesne, Francois da, 82. Chili, beschr. van, 91. China, 197, sq. ■ Chirurgyns, zie op de namen: Mr. Herm. v. d. Anxter.
Mr. Aryaen.
Mr. Gerrit Mercelisz.
Ger. Noot.
Michel van Praeg.
Mr. Aelbert de Rover.
Mr. Adr. Sara Roma.
Mr. Adr. v. d. Spiegel.
Mr. Claes Tyelmanss.
Mr. Gerrit van Vianen.
Abr. Vos.
Choralen, 124. Churfurst van Coelen, 296. Claeskerk, 189, 376. Clandt, Alart, 240. Clapmole, H. P., in v., 14, 15. Cleef, 312. Cleeff, Jacob van, 191.
Cleermerckt, oude, 160. Clerck, N. de, 20, 22. Clercq, doctor, 241. Clockegieter Mr. Henrick, 123, 133, 175.
Cloppenburch, J. A., inv., 90. Cluetinck, Aelbert, 124, 128, 132. —■ Cornelis Janss., 355. — 'Gysbert, raad, 101, 128.
— Rutger, 140.
— weduwe, 142.
Cluynder, 235. Coelestum planum, 79, 87, 90.
Coerers, 190.
Coerwachters, 111, 128, 132.
|
|||||||||||
|
Daelhem, Elisabeth van, 7.
Daell, Thomas, Admirael, 208. Damasten, 226. Dammanus, Seb., pred., 92. Damme, (Nonnen te) 26. Danckaert, Joh., 7. — pred., 231.
Danckaerts, J. B., 80. Darthusen, Ot van, 104. Davidtsz., David, 22. Dedel, Bruyn Wilh,, 60. — Cornelis, 142.
—- raet van Indien, 226.
Defroyementen, 36, 37, 38, 57. Delfzyl, 248, 249. Denemarcken, 20, 144, 261, 264. Deodati, Alex., prt'd., 71. — Johan, pred., 71.
Deuren en vensteren afhangen, 114.
Deunveerders, 149, 166, 168.
Deutecom, 254, 302, 322.
Deventer, 237.
Deventer-koek, 192.
Diamahten, 201, sq.
Diefdyk, 270.
Diemen, Adam van, 116.
Dieppe, 275.
Diest, Bisschop Jan van, 233.
— Cornells van, 292.
Dievery, 134, 135, 139, 148, 150,
153, 154,169,174,185,189, 192. Dykagie tusschen Maes en Wael, 266. Dirckgen, David Joriss. huysfr., 182. Dircksz., Heynrick, 185. — Pieter, 221.
— "WiHem, 114, 120, 122.
Doddendael, huis te, 246. Doeyenborch, J.van, raad, 101, 178, 160, 170, 387.
—■ Peter van, 170.
Doelen, 115, 119, 124, 125, 128, 130, 131.
Does, van der, 241. — van der, Controllenr, 321.
Doesburg, 271, 274, 281, 302. Dolhuys, 124. Doloy, Ulr., inv., 37, 38, 39.
Dolre, Dire van, raad, 99, 116. Dom, jurisdictie van den, 157. Dominis, M. A. de, 14, 17, 22, 36. Dompselaer, muntmr., 279. Domus pauperum, 387. Doncker, Ghysb., 33. Donderen, Casp. van, stuurman, 30, 50, 53.
Doodgraver, 127. Doofpoorte, 363. Dorp, J. C. van, boekdr., 97. |
|||||||||||
|
39G
|
|||||||||||||||
|
Km mi us, Ubbo, 1.
Enge, den 164.
Engelen, J. C., assayeur, 47.
Engelsche compagnien, 306.
Enschede', 283.
Episcopius, predikant, 42, 48.
Erfhuys, 157.
Ernestus, Gouverneur, 263, 264.
Essex, grave van, 263.
Eussum, heere, 38.
Everaerts, P. trans]., 23, 46.
Everdingen, Laurens van, 235.
F.
Fabritius, Georg., pred., 56.
Falckensteyn, grave van, 240, 247. Famars, heere van, 16, 36, 37, 68, 252.
Farem, J., predikant, 3, 58. Fermilloen, 8. Fligerius, Herm., 81, 82, 84.
Fockiug, Peter, 167. Foeck, Aelb., raad, 107. — A, 262, 271, 273, 278, 283,
296, 301, 302, 305, 322.
— J., assayer, 279.
Foeyt, A., 387. — Jan, 168.
— Floris, 184.
— Folpert, 131.
— Huych, raad, 116.
Foelie, 197, 201, sq. Fontainebleau, 308, 312. Fouler, Kichard, 61. — E., W., inv., 55.
Franckna, heere 299. Fransz., Corn., boekdr., 2. Frederici, Isa., pred., 70. Frias, N. de, 295. Frisius, Simon, 12. Frits, Hendr., inv., 50.
Frittema, 16. Frontiersteden, 281. Frouchem, Daniel, pred., 71. — Jacques, pred., 71.
Theod., pred., 71. |
Gcertruidenbrug, 126, 246, 303, 315.
Geyn, wech by 't, 119. Gelder, hertog van, 126.
Gelderland, 242.
Gelre, Goeyert van, 172.
Gember, 226.
Geneve, 240, 243, 298.
Gent, Fred, van, 104.
— Hem-, van, 163.
— Josyne van, 131.
Genua, 295. Gerbode, Nicol. de, 13. —■ Philips de, 13.
Germain, St., 312. Gerobulus, Joh., pred., 288. Gerritsz., Ad., boekverk., 6. — Floris, 12.
— H., caertmaker, 22.
— Jan, beeltsnyder, 145.
Geschut, 1, 12, 15, 70, 72, 75, 76, 87.
Getuigen gehoord in de aanslag op Utrecht, (1577) 327, sqq.
Geselen, 105. Gevangenen, 235, 236, 237, 238.
Gevangen vleyschuys, 332. Ghysberts, Joh., monstercomm., 63. Gyeboral, capt., 295. Gildbrug, 102. Gildegelt, 106. Gildentorens, 131. Gildpoort, 145. Gillis Jr., Johan, 19, 24, 25, 38.
GiiHsz., Jan, inventeur, 5. — P., lantmeter, 23.
Gilpin, George, 24. — raetsheer, 300.
Ginckel, hopman, 354. Gistelles, heere van, 254, 326, — Wed., 13.
Glas te Brigitten, 101. Glasvenster, 247. Goeyertsz., Willem, raad, 120. Goel, Johan, 9. Goertsz., Willem, burgermr., 192.
Goyer, Dirk de, raad, 138, 168, 303.
Gooylant, 267. Goorle, David van, 271, 273.
Gorinchem, 243, 244. Gortstege, 100. Goud, 225. Goud en silverdraet, 75, 76, 226.
Gouda, Dierk de, 327. Goude, Herm. v. d., 141. Goudslagcr, Feltyn, 114. Goudsmeden, zie op de namen: Aryaen Cornelisz.
J. van Eyck.
Geryt Hubertss.
Jacob van Noerde.
J. G. Oosterlingh.
Aryaen Pietersz.
Dom. van de Vecht.
|
||||||||||||||
|
Dorselen, Jacob van, 105.
Dorth, van, Gouverneur, 240. Dou, J. P., 18, 49, sqq. Doubleth, Franc, 80. — Johan, 48, 50.
— Phil., 48, 268.
— Secret., 23, 48.
— Wed., 48.
Douwe, P. G., as'sayeur, 47.
Drakenburch, heer van, 286. — huis, 190.
Driebergen, Joffr. van, 163. Driel, 316. — Dirck van, 342.
Druenen, Jan Robb. van, 338, 339, 341.
Druyff, Sr., 214.
Dmsius, Jon., 14, 15, 57, 75.
Duffelen, 239.
Duyck, Mr. Franc, raetsheer, 280,
304.
Duyfkens, Aert, inv., 35, 43. Duinkerken, 264, 312. Duyst, Gerbr. v. d., 149, 167. Duitschland, 260. Duytsch leger, 323. Dulmen, H. van, 34. — Pomp, van, 34, 45.
Dussen, Adr. Jac v. d., 219. — Bruyn Dircss. v. d., 60.
— heere, 15, 18, 19, 38.
Duvenvoorde, heere van, 65." ■ Johan van, 236, 388.
|
|||||||||||||||
|
B.
|
|||||||||||||||
|
Ebbenhout, 226.
Echtscheyding, 152. Eck, Barth., v. 104. — Geryt van, 104.
Ede, Antonis van, 164. Eed, 133, 145. — valsche, 112, 142.
Eelgissteeg, 126. Eem, de 272. Eerstbill, den 159. Egmont, Grave van, 239. — Sabina van, 270.
Eyck, Arent van, 167. — Bertelmeus van, 167.
— Cornells van, 167.
— Geryt van, 167.
-&■ Mr. Hend. van, 140.
— Jan van, 167.
— Joostvan, 116, 119, 120, 128,
129, sq. 167. Eyloffs, J. J. 2.
Elsevier, Isaac, boekdr., 85.
— Lowys, 64, 67.
Emanuel, (Don) prince van Portugal,
284.
Embden, 15. — Graaf van, 314.
Embise, Anna d*, 61. Emmerik, 246, 305, 340. |
|||||||||||||||
|
Gaertbrugghe, 133.
Galecoep, 176. Galeyen, 323. Ganssteech, 339, sqq. Gansmerct, 135, 338. Garnizoen van Breda, 244. Gasthuis in de Cropelstraat, 105. — het H. Cruys, 129, 135.
— van St. Barbaren, 129, 135, 387
— v. St. Bartelmeus, 129, 135.
— van St. Quentyn, 100.
Geel, Elias van, 87. Geer, Louys de, 18, 86, 88, 90
93, 94, 95, 98. |
|||||||||||||||
|
397
|
|||||||||
|
Hamel, 314.
Hamelenbergh, Eelgis van, 119, 120.
Handtvesten van BissehopGuido, 267. Hant van yser of metael, 133. — silveren of yseren, 124.
Hardebol, huis, 190. Hardenbroek, Gysbert van, 104, 247. Harduyn, Johan de, 56. — Joost de, 56.
Hase, Alyt, 170. — Frans de, 185, 187.
— Heer de, 220.
Hasenberch, huis, 100. Hassahoudie, eiland, 196, sq. Hasselt, 250. Hastreus, Huybert, 389.
Haultain, Gouverneur, 46, 92. Haulterive, Colonel, 97. Heermale, Floris, 236,237,239, 241, 242, et passim.
Heerman, Maria, 16. Heynsium, prof. 46, 66, 80, 86. Hell, Casyn van der, 259, 280, 294. Hellincx, Casp. inv. 76. Hellink, Aert, 315. Helmichius, predikant, 266. Helsdingen, Ar. v., raad, 140, 145. Helt, capitein, 75. — Hendr., 75.
2, — Mauritius, 75. — Sara, 75.
Hendricxz., Lambert, 7. 8, — Henr., beeltsnyder, 145.
— Willem, busmaker, 110, 120.
Hengsten, 119, 120. Hennin, Anth. de, 61.
Hennip cloppen, 94. 1, Henrici, Folger, pred. 43. Hensbeeck, Jan Dircss. 138. Herbergen, lichte, 100, 113. Herdoopers, 181, sq. Herdoopsters, 182, sq. Herdoperye, 182, sq. Herman, graef, 237, 271. Hermanni, David, steenh. 41. Hermite, Jacques T, 210. Hertog van Guise ,258. — — Lotharingen, 312.
— — Meyne, 258.
Herwaerden, 315, 319. Herwynen, Arent van, inv. 10. 10, — Corn, van, inv. 10.
Hessels, capiteyn, 249. — Lubbert, 235.
Hewes, Andrew, pred. 44, 45. Hezeleweert, 322. Hierges, heere van, 357.
Hieronymus school, 168, 366, sqq. Hinckel, Hans, agent, 240. Hinderdam, 142, 159, 273, 301. Hindersson, Luit.-Colonel, 45. Hindersteyn, Claes van, 108. — "Willem van, 178.
Hitto, Capitein, 197, sq. Hittoe, 196, sq. |
|||||||||
|
Goudsmeden, zie op de namen:
Aernt Wernersz.
Grachten verdiept, 153. Graetboogen, 10, 11, 14* Grammaye, Th. 78. — Jr. Ydo, 79.
Graphei, Hud., 71. Grauwcrckersgilt, 191. Grauwert, Wouter, 125. Grave, 42, 245, 319. — Dr. Anth. v. d., 71.
Graven, zie op de namen: van den Berge.
van Bossu. — Egmont.
— Embden.
— Essex.
— Falckensteyn.
Karel. Herman. van Hohenlo.
— Mansfelt.
— Meghen.
Johan van Nassau. Philips — — Willem — — van Nieuwenaer. Pachiotto. van vSolms.
Gravenweert, fort, 245, 278, J 325.
Grecy, 198, 200, sq. Greeftneester, 105, 108, 138, 1 170.
Grenu, capt., 9. Grevius, pred., 80. Groede, Kerk te, 24, 25. Groenevelt, Jr. Arn., 8, 241, S 261, 294.
Groenlantsche comp., 60. Grofgreynen ,310. Groll, 254, 271, 315. Groningen, 248, 265. Groot, de, 42. Grootveldt, lieutenant, 283. Guasto, Marquis del, 244. Guebara, Anth. de, 17. Guilhelmi, Sig., pred., 58. Gujaina, eiland, 216. Gulick, 3. Gummich, Jr. Jan van, 42.
Gusle, Mr. Hans, vuerwercker, 65. '
H.
Haegmunten, 135.
Haer, Beernt v. d., 104, 114.
Haerlem, Mr. Bernt van, 115.
— David van, 161.
— Geryt van, 161.
Hagen, Jan, 179. Haye, J. de la, pred., 32.
Halle, Marcus ab, pred., 16. Hamburch, 94. VII. |
Hoey, casteel te, 269.
Hoeren, 220. Hoffman, Beatrice, 70. Hogendorp, Ghysb. 10. Hogenlande, Mr. Jasper Llevenss. v. 143.
Hohenlo, grave Tan, 257, 296, 314, 316, 322.
Holle bilt, 107. Hommius Festus, predic. 43, 46, 75.
Hondius, Hendr. 69. — Jodocus, 45, 53.
Honthorst, Robbr. van, 273. Hooch coornmerckt, 332. Hoochlantsche-, nu Roodc Brag, 188. Hoochstraten, heere van, 133, 146,148. Hooft, Dirck, 62. Hoogerbeets, R., 42. Hoornbeesten, 200. Hopmannen, zie op de namen: Berinck.
Cornput.
Ginckel.
Jan van Leemputten.
Lennip.
Lynden.
Lozekot.
Oostenvijk.
G. G. van Overmeer.
Pynssen.
Anth. de Ridder.
Rosweijde.
Sichem.
Snater.
Swardt.
Tambergen.
Yinckenburch.
Horologien, 49. Horst, Alfer van der, 104. Hospitael van St. Katrijnen, 123. Hottinga, raatsheer, 294. Houtman, raad van Indien, 226. Hove, Matth, van der, 47, 79. — TJlr. van der, 71.
Howardt, Sir Ed., 80. Hubertsz., Ger.,gouds., 128, 130, 138.
Huchtenbroek, Jan van, 104, 131, 160, 288, 290, 296, 301.
Huygensz., Mathijs, 100. Huys te Alphen, 278. — van Breda, 256.
— van Dillenborch, 256.
— te Duurstede, 256.
— ter Fern, 256.
— te Turnhout, 257.
Huizen en herbergen te Utrecht: Armborsteyn, 160.
de Bijkorf, 354. de Clock, 136. Compostel, 145. Drakenborch, 190. Duytschen huis, 177. den Engel, 349. Foeytenberch, 154. de Fonteyn, 124. 51
|
||||||||
|
398
|
|||||||||||||||||
|
Hnizen en herbergen te Utrecht:
Groenewou, 133.
de halve Mann, 330, 339, sqq.
de Hardebol, 190.
Hasenberch, 125, 157, 158, 161,
171. de Hel, 144, 145, 327.
de Hulck, 124.
het Keizerrijk, 141.
'tLam, 175.
in de Lap, 169.
Lichtenberch, groot en cleyn,
174, 185. Rodenborch, 111.
de roode Salm, 140.
Rutenberch, 146.
Sachtenborch, 387.
Sackendragers, 186.
Sonnenberch, 144, 391.
Sterckenburch, 273.
de Strays, 119.
de Vergulde druyve, 18.
de Vergulde leeuw, 71.
de Vleermuys, 158.
de Volbeyert, 131.
Vredenborch, 190, 337, sqq.
de Wildeman, 338, sq.
de Witten haen, 186.
iluyssen Tan Cattendijcke, Mr. Joh., 44.
Hulsebos, predicant, 207. Hulst, 321. Hunterus, And., pred., 6, 24, 37, 55, 95.
Ilurnio, Justo, 42. |
|||||||||||||||||
|
Jonge, G. de, inv., 68, 251.
— Hend. de, 105, 219.
— J. J. de, muntmr., 68.
Joosten, Joris, 18. — Hannichgen, 161.
Jorisz., David, 182. Jortan, 195 , sq. Josepho, aertsb. v. Macedonien, 23.
Journael van Mooy Lambert, 7.
Italien, 245.
Junii, Francisci, 44.
Junius , doctor,. 266.
— raetsheer, 59.
— Marie Leon., 36.
Jutphaes, Barthol. van, 104. — Floris van, 104, 114.
|
|||||||||||||||||
|
n, 201, sq.
Japara, 203, 214. Jarichs, J. H. inv., 17, 18, 25,
26, 27, 29, 30, 32, 33, 34, 48, et passim. Java, 195, sq. Jellema, Tiette, 12. Ierland, 312. Jesuyten, 15, 270. Indien, eylanden van, 299. — raet van, 200, sq.
Indigo, 226. Infante van Spagnien, 284, 295, 299, 308.
Ingenieurs, zie op de namen: Pieter Mybos.
Joseph Scelton.
J. Sem.
D. de Solempne.
Injurie, 133, 134, 135, 146, 147. Inventeurs, zie op de namen: Pieter Bachellort.
Tho. Backer.
J. van der Bank.
Adr. Bastiaensz.
Laurens Block.
Ph. Brugman.
Joh. Brunei.
J. de Cagnioncle.
Joh. Carpentier.
H. P. Clapmole.
J. A. Cloppenburch.
Ulr. Doloy.
A. Duyfkens.
Herm. Fligerius.
R. W. Fouler.
Hend. Frits.
Jan Gillisz.
Th. Grammaye.
Casp. Hellincx.
A. en C. van Herwynen.
Marcus Jansz.
J. H. Jarichs.
G. de Jonge.
W. Kik.
C C. de Koyer.
A. Leenderss.
A. van der Meer.
M. de Moucheron.
A. Zanobius de Nervis.
D. Noot.
J. Osborn.
G. R. Pfeilffwergh.
State Philipsz.
F. J. Pieck.
Jan Pietersz.
N. Steenwinckel.
J. Verstegen.
D. Warnerss.
Mi*. David Wynants.
Joachimi, heere, 15, 18, 19, 38, 97 Joachimss., Zach., boekb., 70. Joderye, 160. Jon, Hans, Casimir du, 43, 44.
Jonge, Cornelia de, 131, 140. |
|||||||||||||||||
|
K. zie ook C
Katrijnenpoort, 99, 107, 136.
Katrijnenstraat, 117. Keelangh, 196. Keyser, Mr. H. de, 21, 44, 47, 65,
94. — J. de, 11, 20.
Keyserseilant, 205. Kellen, J. van der, boekdrukker, 29.
Kerck (Engelsche) te VTissingen, 246. Kerckenordeninge, 69. Kerckhoven, Elisabeth de, 61. — M. van , 18, 61.
Kerckjuwelen, 140. Kerckroof, 141, 193, 194. Kerio, P., plaatsnyder, 2. Ketel, (rigten met de) 158. Ketterije, 183. Kettermeysters, 120. Kettersche boeken, 184. Keulsche tijdingen, 271, Kick, Wilhem, inv., 68, 79. Kinderdoopen, 46. Kind te vondeling, 109.
— vercoft, 106.
Kinschot, heere, 28. Knibberch, A, 41. — Lod. de, 35*
Knijf, Gen-it, 125, 137, 149.
— Jan Gerrit, 137.
— Mr. Willem, 35, 161.
Knippinck , Jr. Alart, 47. — Jr. Coenraedt, 47.
Knobberch, Mr. Jan, 114. Knodsenburch, fort, 250, 251. Knoop, Dire, raad, 100. Koeystraet, 132. Koen, Jan Pieterss., gouvernenr ,
195, sq.
Koenen, Aryaen, 109. Koijer, C. C. de, inv., 21 , 23. Koorn, Oostersch, 175. Korte vuylsteghe , 328 , sqq. Kroontgenspoort, 387. Kuyck, Anth. van, 112, 19K |
|||||||||||||||||
|
Jacatra, 195, sqq.
Jacobskerk, 109, 334, 362. Jacobsz., Adriaen, beeltsnyder, 185. — Eelgis, raad, 136, 137-
— Hillebr., 1, 32, 41, 59, 64,
67, 69, 86, 95. Jaertafelen, 14.
Jager, Jan de, 124.
Jamby, 201 , sq.
Janskerkhof, 124.
Janss., Aernt, stuurman, 50.
— And., 33, 62.
— Corn., stuurman, 50, 133.
— Dionys, stuurman, 50.
— Gillis, wisselaer, 135.
— Hendr., directeur, 211, 212.
— Mr. Henr., 24.
— Jan, boekbynder, 103, 109.
— Jan, boekverk., 12, 57.
— Jan, stuurman, 50.
— Jsbrant, 4.
— Lod., 33, 62.
— Marcus, inv., 59, 62, 93.
— Meerten, wisselaer, 135.
— Willem, commandeur, 195,
200, sq.
— W., boekdr., 38.
|
|||||||||||||||||
|
399
|
||||||||||||||||||||||||
|
Lyender, Faulus van, 93.
Liesfelt, Jacob van, 121. — Willem van, 148, 174.
Lievers, Isa., 8. Lievin, Ph. de, 16, 36, 37, 68. Ligeurs, 239, 241, 303. Lijnard, Bastin, stukgieter, 77, 78. Lijnden, hopman, 344, sqq. Lijnwaet, 310. Liraeus, Justus, 366. Lisselius, pred., 96. Lodesteijn, heere, 227. Loefsz., Aernt, 99, 107- Loevenhout, 150. Logieboeken, 228. Logier, Philibert, hofinr., 70. Lombaerden, 316, 318. Lontor, 225. Loo, Paulus van, 267. Loockeren, heere van, 317. Loon, capitein, 274, 302. Looze, heere, 245, 299. Lorrel, Louwijs, 43. Loterij, 116, 118, sqq. , 137, 138. 139, 146, 148.
Lotharingen, 312. Lotsenham, 314, 315. Louhoe, 196, sq. **• Louvre, Mr. Peter de, 319. Lozekot, hopman, 337, sqq. Lucani, Petri, pred., 77. Lucyde, 197. Lucipara, 220. Ludeboek, 122. Luyck, 244. Luntius, Joh., 58. Luterije, 113, 114, 118, 120, 121, 122, 123, 139.
Lutsemborch, Reijer van, 172. Luz, Syon » 19. |
||||||||||||||||||||||||
|
Magnus, heere, 4, 17, 18, 49.
Maire, Mr. Hend. le, 61.
Malacca, 218.
Malaije, 199.
Malderee, Jacques de la, 44.
Mallemans eylant, 198, sq.
Malsen, Jan van, 112, 114.
Man, Anth. de, raad, 140.
Mandalicque, 195, sq.
Maneuburch , bohverk , 331 , 337 ,
340, 344, sqq.
Manilha, 199 , sq. Manipe, 196. Manmaeckcr, heere, 48, 58.
Mansvelt, grave C. van, 250, 252.
Margareta polder, 57. Marien kerk, St., 103. Marlois, S., 49, sqq. Marmersteen, 83. Marreto, 199. Martelaars boek, 87. Martena, 304. Maseijk, Pauwel van, 160. Mattaran ,213. Mauritius, 226. Mechelen, hooge raad te, 159.
Medaille op 't innemen van Breda, 239.
Medecis, hertog van, 314. Medenbach, Jacob, pred., 42. Medenbliksteeg, 179. Meenen, El. van, pred., 91. Meer, A. van der, in., 23, 25. — Frank van der, commandant,
195 , sq. Meerman, heere, 17, 18.
Meerten, van, capt., 323. Meertenss., Claes , schilder, 172. Meghen , graef van , 365. Melaten, 162, 176. |
||||||||||||||||||||||||
|
Kuyck, Jan van, 178.
Kunst, J. C 18, 22. Labarlotte, 250, 316, 319.
Laeckemans, D., 18. Lakwerk , geemailleerd, 68. Lam, Jacob, 131, 157, 164. Lamotius, Jo., predikant, 6, 23, 79, 90.
Lampadius, Joh., 6. Lamsinck , J., boeckdr., 38. Lamsweerde, Jan van, 279. — Notaris, 392.
Langeracq, ambass., 14, 36, 39, 42.
Lansberg , Fra., predikant, 7. Lantaerndragers, 174, 175, 176. Lantmeeters, zie op de namen: P. Gillisz.
J. Sem.
Anth. de Witte.
Laon, 264. Lap de waveren, Joh., 94.
Laurijn , Francoise , 8 , 36 , 86. — Jr. Guido , 8 , 36 , 86.
— Jacques, 293.
— Jeronimus , 8, 86.
Lauwenrecht, 104. Lauwerman, Corn., 390. — Jan, 189 , 390.
— M., 390.
— Peter, 189.
Lauwerstraet, corte, 101, 102. |
||||||||||||||||||||||||
|
67,
|
||||||||||||||||||||||||
|
40,
|
||||||||||||||||||||||||
|
Leckendijck, 109, 112, 114,1
273, 301.
Ledenberch, Gillis de, 70, 78, 2 258 , 261, 266, 267, 270, et ]
|
||||||||||||||||||||||||
|
sim.
Leemputten, J. van, hopman, 334.
Leenderss., A. inv., 23 , 25. Leening van geschut, 60, 313, 320, 321.
Leerkinderen, 154. Leermerct op de Neude, 193. Leeuw, Eoelof de, 150. Leeuwen, Aelbert van, 133, 137, 140, 146. — Aernt van, 112.
— Herman van, 162, 170, 172.
— Jacob van, 141.
— raetsheer,. 267.
Leeuwensteyn, graaf van, 18, 98. Lefebre, Jacques, 205. Leycester, graaf van, 39. Lem, P. C 9.
Lennep, hopman, 245, 324.
Leo, Henr., pred., 74.
Leoninus, E., 299.
Leprozen, 150, 173.
Libellen, 48, 49, 58, 67.
Lichte w\jven, 117.
Lichtenberch, huis, 185, 186, 187,
Lyender, Henr. van, 389,
|
||||||||||||||||||||||||
|
M.
Mabuge, Corn. Jacobss. van, 168.
Macassar, 202, sq.
Macassaren, 200.
Mackjan, 198.
Macropedius, G. 388.
Madera, 198, 200 , sq.
— command, op , 95.
Maelson, raetsheer, 294. Maeltijden, 165. — bij teregtstellingeh afgeschaft,
193. Maentafel, 14.
Maertenss., Arent, command., 198,
200, sq.
Maertensbrug, 109, 138. — toern, 133, 169.
Maes, Mr. Ev. van der, schilder, 79. Maestricht, 293. — Wilh. van, 151.
Maeth, Corn, van der, 345. — Jacob van der, 288.
Magdalenenwiju, 176. |
||||||||||||||||||||||||
|
Melcknap, "W. J. 33.
Memmius, Peter, 389. Mendosa, don Juan, 269. Mennegersteen , 24. Mennonisten, 34, 36, 38, 92. Merenborch, Ger.Pet.van, 101, 136, — Peter van, 110, 116, 137,
149. Mersman, Jo., Notaris, 392.
Merssegast, 103, 112, 191.
Merwede, heere van der, 306.
Meteren, Em. de, 32, 95. Meurs, Aert, boekdv., 59, 61, 64,
67, 88. — casteel van, 280. Menrsius, Joh., 9 , 29 , 60, 69 ,
71, 80. Michielsz., Symon, 218.
Middelsum, 43. Mierlo, Mathijs van, 343.
Mijbos, Pieter, ingenieur, 1.
Mijl, Nic. van der, 3.
Mijlander, Johan, 269 , 306.
(Mule, president van der, 225. |
||||||||||||||||||||||||
|
400
|
|||||||||||||||||
|
Nassau, graef Philips van, 269, 285.
—■ schans, 274. — Willem I van, 21, 41.
Nassauschen laurencrans, 72, 80. Navarre, coninginne van, 312. Navigatie van Indien, 241. Nederslag, 160. Neerden, Mr. Joest van, 143.
— Marie van, 151.
Neranus, Sam., pred., 70. Nes, Claes van, priester, 145. Neude, 105, 138, 193, 328, 337, sqq.
Neufchatel belegert, 253. Niclacs clooster, 344. Nieman, D. H., oculist, 38, 41. Nieuwenaer, graaf van, 234. Nijenrode, Frans van, 104. — Splinter van, 104.
Nijestraet, 124, 129, 333. Nijkercken, Thomas van, 134. Nijmegen, 237, 238, 244. Nijs, Carel, 25, 28, 29, 30, 32, 33,
34, 48, 70, 78.
Nijvelt, Bernt van, 364. * — Marye van, 184, 185.
Nobel, Jacob, 389. Noey, Dirk van, schilder, 168.
Noerde, Jacob van, goutsmit, 142. Noest, Peter, leydecker, 125. Noftacquia, 198. Noordeloos, schout van, 119. Noot, Daniel, 1, 8, 23. —- Ger., chirurg., 54.
Nootslangen, 100. Noten, 197, 201, sq. Noviomagus, Joan., 390. Nuncius_van den paus, 25. |
Oostrnm, Aryaen van, 146.
— Dirck van, 177.
— Geryt van, 177.
— Jan van, 104.
— Willem van, 104, 133, 177.
Ootmarssum, 283. Ophey, Franciscus, pred., 15.
Opitius, Jr. A., 96. Orangkays, 207, 213, 215. Ordonnantie op de coerers van de buerkercktoorn, 190. — voor 't officie van de schepen-
camer, 187.
— voor de stadstyncuper, 186.
Orgelmaker, Mi*. Geryt, 141* Orlers, Jan, boekverk., 72, 80. Ortel, Joach., agent, 7, 241. , Osborn, Jan, inv., 24. Ostagiers, 269. Ottensz., Cornells, 128.
Oudermanhuys, 101, 149, 166. —' te Ziericzee, 86.
Oudkerkhof, 327, sqq. Outtimory, 196, sq. Outwycker clooster, 345. Ouwericx, Gillis, consul, 47. Over de Vecht, Janna van, 163. Overlyden van den heer van Rysen- burch, 321. — van Fl. Thin, 246.
Overmeer, Gysb. van, hopman, 288. Overspel, 106, 150, 151, 156, 176. v
P.
|
||||||||||||||||
|
Mynden, Corn, ran, 104.
—■ Ja. van, 104.
Milde, Beyer de, 144. Millebrecht, Jos. van, 8- Moerbeek, J.en A., 70, 72, 75, 76. Moerendael, Henr., raad, 137, 144. Moerselaer, Aert van, 133. Molens, 2, 59, 60, 62, 68, 89, 90, 93, 96. ^
Molenwerck, 2, 12, 14, 15, 19, 21,
29, 38, 41.
Molinaei, Petri, 93, 97. Molucques, 197, sq. Mondragon, cast, te Antwerpen, 257, 271.
Montferrat, 245. Montfoort, heer van, 104. Moord, 192, 194. Moordbrander, 131, 192. Moordenaer, 101, 107, 118, 158. More, Sir Thomas, 9. Morre, Dirk, raad, 120. Morreys, overste, 241. Moscovien, 7, 9. Moscovisch. glas, 12. Mothor, 198. Moucheron, M. de, 15, 17, 18, 19, 38, 43, 48, et passim.
MuysvanHoly, 58, 61, 66, 69, 77. Muiteryen, 292. Munster, 248, 312. Munt, 110, 116, 124, 128, 129, 132, 142, 155. — generael v. d., 135.
Hunter, Earth., 62. Muntijsers, 110, 131. Muntmeesters, zie op de namen: Joost van Eyck. A. Pietersz. A. Wernersz. Mnsqus, 226. |
|||||||||||||||||
|
Pachiotto, graaf, 315.
Paerden, 200. Paerdenmerct, 142, 143, 193.
Pallaes, Alfer van, 154. — Aryaen v., 104.
Paludanus, Godfr., pred., 92. Pangaya, 202. Panten, C, beeldhouwer, 3, 4, 13.
Papcamer, 177. Papieren van den gouverneur Koen
verbrand, 211. — van Utrecht in Hollant, 267.
Parys, 242, 260, 310, 312. Parlement van Normandie, 263. — te Rouaan, 308, 310.
Parma, hertog van, 244, 248, 250, 275.
Pas, Cr. van de, 19. Patana, 216, sq. Paulsz., Gisb., 99. — Jacob, 235.
Paus, Adriaen VI, 108. — Bonifacius, 232.
— Clemens, 232.
— Eugenius IV, 232.
— Nicolaas IV, 232.
Pauw, Gysbert, 100, 110. |
|||||||||||||||||
|
Oby, eiland, 198.
Ocksvoyer, Mr. Hector van, 192. Octavio, conte, 250. Oerle, Willem van, 345. Oyen, heere van, 314. Oldenbarnevelt, 42, 67, 242, 243, 259, 266, 267, 294, 307. — papieren van, 65, sqq.
— sententie van, 64, 67.
Oldensaal, 248, 283. Olymolen, 116, 131. Ommeloop van St. Marie, 114. Omryders, 130, 141, 151, 179, 184. Ondaften, 166, 167. Onna, kerk te, 90.
Onrust, eyland, 217.
Oort, op ten, 188, 330.
Oorvedebreuk, 140.
Oosterhout, 251.
Oosterlingh, J. G., goudsmid, 20,
Oostersch bier, f90.
Oostenvyk, hopman, 332, 334, sqq.
|
|||||||||||||||||
|
nr.
Nagelen, 197, sq.
Nagelplukkers, 198. Naraursehe steen, 83. Nassau, afb. van Z. E. Pr. Hendrik van, 59. — Brabantina van, 282.
— Emilia van, 234.
— Fred. Hend., graef van, 70.
— Henry de, 256.
— Isabella van, 277.
— graef Johan Tan, 255, 256,
285, 296. — Joh. Ernst van, 16, 56, 77.
—■ Louyse de, 256. — Will. Lod. graef van, 71, 72,
248, 251, 300.
— Mademoiselle de, 277, 280.
— Maria de , 256.
•*- Maurits van, 72, 234, 235,
238, 245, sqq. |
|||||||||||||||||
|
■*
|
|||||||||||||||||
|
»
|
|||||||||||||||||
|
401
|
||||||||||
|
Pauwelsz., Reynier, bouckb., 184.
Pels, Mr. Jan, 125. — Willem, 329. Pelterye, 161. Pensye van Hollant, 124, 132, 134 142.
Pensionaris van Middelburch, 242. Peper, 201, sq. Peperboomcn, 216. Perpetuanen, 53. Perpetuum Mobile, 33. Persyn, Clara -van, 44, 83. Persoels, Thomas, 178. Pest te Naarden, 307. Pestelencie, 102. Pezelio Christ., 6. Pfeilffwergh, G. E., inventenr, 11. Philipsz., Johan, steenhouder, 78. — State, inv., 14, 15.
Picardye ,275. Pieck, Corn., 119.
— Fr. Janss., inv., 60.
— Theodore, 43.
Pietersz., Aryaen, mnntmr., 110. — Jan, inv., 91.
— Is., comm., 20.
— Pieter, 198.
Pijll, canonick, 338. Pynsen, hopman, 354. Pimentel, don Diego, 269. Pith, Seger, pred., 1, 34. Pithan, command., 13. Plaets, de 104, 115, 125, 146, 157.
Plaetsnyders, zie op de namen: F. Balthasar.
Simon Frisius.
P. Kerio.
F. Schillemans.
A. J. Stock.
J. P. van der Venne.
Plasse, Corn., Lod., boekv., 2. Platte daken, 23, 25. Plessius, P. L., pred., 59, 92. Poents, Maria, 24. Poliander, Joannes, pred., 46, 76. Polygynie, 156. Poll, St. gouverneur, 258. — Herman van de, 346.
Pontcu, 81, 82, 315. Poorticrs, 110. Poortivachten, 99, 113. Porrenaer, heere, 43. Pot, Huych, 186, 187. — Jacob, raad, 137.
Pots, Anna, 61, 71, — procureur , 78.
Pottersti aet, 329. Pouloivay, 204, 205. Praeg, Mychiel van, chir., 161.
Predicant van Oraignen ,97. — van Segvelt, 259.
Predikanten, zie op de namen: Herman Arnoldi.
P. Baars. VII. |
Predikanten, zie op de namen:
H. J. Benthemensus. J. Bylandt. J. Bisterveldii. Bogerman. F. Broeckerius.
Joh. Bruchero. I). Bucenius. Caes. Calendryn. Dan. Carter. Daniel Colonras. Abr. Costerus. Seb. Dammanus. Danckaert. Alex. Deodati. J. Deodati. Episcopius. G. Fabritius,
J. Farem. Isa. Frederici. Dan. Frouchem, J. Frouchem. Th. Frouchem. J. Gerobulus. Grevius. S. Guilhelmi.
J. de la Haye.
M. ab Halle.
Helmichius.
Folger Henrici.
Andrew Heives.
Festus Hommius.
Hulsebos.
And. Hunterus.
J. Lamotius.
Fra. Lansberg.
Henricus Leo(
Lissclius,
Petr. Lucani.
Jacob Mcdenbach.
El. van Mcenen.
Sam. Keranus.
Franc. Ophey.
Godfr. Paludanus.
Seger Pith.
P. L. Plessius.
Joannes Polyander.
Theoph. Ryckwaert.
Casp. Sibtly.
Sopinus.
Stryckmake.
J. Taurinus.
Sal. Tennul.
Joh. Teracolio.
Theodorus.
J. Utcnbogaert.
Godfr. Uedemans,.
D. Vencemio.
Guil. Veihoeven.
Ev. Voscuyl.
Pree, de la, 243, 244. Priaman, 216. Prins van Lorraine, 312. Princesse van Oraigne, 258, 261, 303. |
|||||||||
|
Processie, 137, 153, 166, 261,
Proostdye van St. Jan, 158. Psalmen, 9. Puers, Anth., 36. |
||||||||||
|
Quadranten, 10, 11, 13.
Quaribbe, raad, 336. Quimalaha, 197, sq. Quiva, Gillis, 317. R.
Rabbauwen, 162, 175.
Raephorst, Jan van, 107. Raethuys, oude, 176. Eaetscapel, 141 , 163. Bay, Pieter van, command., 208. Ram, Adam, 189. — Michiel, raad, 137.
Rammekens, casteel van, 299. Ratingen, Gerrit van, 327, 362. Kaveswaey, Henrick, 189. — Ilerm. v., 140.
— Jhei'onymus, 123.
Reabilitatie van vonnis, 164. Reael, generael, 198, sq. — Jan, canonick, 163.
Reenen, Willem van, 185. Eees, 322, 323. Reynbouts, Merten, tapytw., 53, 54.
Reynst, generael, 207. Re~kenconst van de Seevaert, 9. Renensche veenen, 270. Renesse, Gerardt de, 236, 246, 249, 250, sqq. — Jan van, 151.
— van Bacr, Jan van, 104.
— van Wulven, Jan van, 104.
Rengers tho Ileilen, Jo., 285, 294, 301, 306.
Renoy, Mr. Gerrit, 174, 192. Rerum frisicarnm, 1. Rcthorykers, 138, 139, 142, 161. Rhee, Pieter van, 1. Rhcede, Goort van, 388, Rlieyderlant, 43. Ilichardot, president, 2S4. Bidder, Anth. de, hopman, 333, 335. — Evert de, 164.
Riet, Henrick van, 331, 335.
Rijck, Jacob de, 338, 342. Eijcks, Ludolph, 292. Rijckwaert, Theoph., pred., 93. Rijdende bode, 107, 121. Rijn, Aryaen van, 120. — van Jutphaes, Dirk van, 104.
Rijnberck, 240, 294, 295, 296. Rijndyk, 103. Rijnevelt, burgermr*, 346. Rijnlandt, caert van, 4. Rijsenburch, heere van, 321. — Gerrit van, 187.
52
|
||||||||||
|
402
|
||||||||||
|
Schalk-wyksteghe, 102.
Scheepsboeken, 228.
Schellemans, Franc., plaetsn., 47, 53,
64, 85.
Schenck, overste , 240. Schepen, nieuwe, 50, 55. Schepenhuys, 136. Sehermer Michiel Antoniss., 163. Scherpenseel, Meerten van, 107. — lieutenant, 341.
Scherpregter, Frans Aryaensz., 102. — Mr. Pop Aryaenss., 163.
— Donaes Cruysinck, 135.
— Mr. Conraet, 127, 131, 140,
145.
— Mr. Jan Dirckss., 172.
— Mr. Hans van Eranckfoort, 189.
— Mr. Erederik, 105.
— Mr. Henrick, 102, 139.
— Beernt van Hoppenem, 156,
160.
— Aryaen Iluvgenss., 152, 153,
156.
— Mr. Hend. Jacobsz., 108.
— Mr. Jacob, 102, 103.
Schetter, Gerrit, 339. Schilderij van de princesse van Gr.
Brit., 13.
Schilderyen, 87. Schilders, zie op de namen: Jan Block.
A. van Breen..
Lodewijk.
Mr. Ev. van der Maes.
Claes Meertenss.
Dirk van Noey.
Cr. van der Pas.
Willem Roelofsz.
P. P. Rubbens.
Evert van Sehayck.
Jan Splinter.
Jan van den Velde.
Carel Vermander.
Peter Henrick van Vianen.
Schimmelpenninck, W., 110. Schinkel, Mr. A., 19. — stuk lants, 130.
&chip den Arent, 195, sq. — de Beer, 220.
— de Bergerboot, 195j sq.
— Ceylon, 200, sq.
— Cleen Hollandia, 195, sq.
— Delft, 195, sq.
— de Eenhoren, 219, sq.
— den Engel, 195, sq.
— Enkhuysen, 220, sq.
— de gouden Leeuw, 195, sq.
— de groene Leeuw, 195, sq.
— den grooten Jeams 203.
— Haerlem, 200, sq.
— 'tHert, 200, sq.
— de Jager, 195, sq.
— Jortan, 200.
— St. Louys, 228.
|
||||||||||
|
Scliip St. Michiel, 198, sq.
— Momnierency, 228.
— de Morgensterre, 198, sq.
— Nassau, 199.
— den Neptunus, 195, sq.
— d'Oraigneboom, 228.
— de Oude Son, 195, sq.
— Oudt Hoorn, 195, sq.
— Taffasoho, 201.
— de Tyger, 201, sq.
— de Trouw, 195, sq.
— de Valck, 195, sq.
— de Vos, 201, sq.
■— 't Wapen v. Amsterdam, 195, sq.
— 't Wapen vanZeelant, 219, $■,.
— West-Vrieslant, 222.
— de Zeewolf, 203, sq.
— de Zuyder Eendracht, 195, sq.
— de Zwarte Deeuw, 204.
Schonenburch, Evert van, 274. Rchoolgelt, 168. Schoolmeester Corn. Claes van Lev-
den, 162.
Schoonhoven, A. A. van, 99. — Corn, van, 133.
Schouten omgang, 107. Schoutensteghe, 328, 350. Schvyftneester van liieronymusschool, 385.
Schroyesteyn, Jacob van, 113, 121. — Joost van, 116, 136, 146.
— Mr. Gerrit van, raad, 334,
336.
Schuddekorfsdag, 106, 118. Schupstoel, 387. Schutters, 100, 101, 102, sqq., 132, 135.
Sedelnetsky, Pieter, 87. Seevaert, groote, 17, 27. Segvelderbioek, 267. Sem, Gerrit, 116, 136. — Job., lantmeter, 20.
Sententie, particuliere, 178, Sepulture van den prins van Oraigne, 21, 41, 44, 46, 65, 94, 97.
Servaes clooster, 129, 135. Siam, 221. Sibtly, Casp., predikant, 8, 13.
Sichem, Gerrit van, hopman, 330, sqq.
Sypenes, Peter van, raad, 339, 340. Sypensteyn, Marten van, 279. Sille, Johanna de, 25. — Nicasius de, 25.
Sillery, 295, 308, 312. Silver, 225. — Japans, 201 , 203*
Silveren cop, 124. Similyngs, Vr. Christina, 87, 88.
Simonsz., Mr. Henrick, 160, 166. — Pieter, 62.
— Willem, priester, 122.
Synode nat., afbeelding van 't, 47. — medaille op 't, 58, 61.
|
||||||||||
|
Rijsoir, heere van, 238.
.Kijst, 199, sq. "Rijven, van, 249. Ringen, 10, 11, 13. Riviere, Ad. v. d., 9, 10. Robbertsz., Peter, raad,. 118, 120. — Robbert, stuurman, 76, 83,
89, 91, 93, 95. Rochusz., Pieter Claes, 28, 33.
Roelofez., Willem, schilder, 133. Roy, Henrick de, 333, 335, 337. — Jolum de, 388.
Royenborch, Goeyert van, raad, 100, 116, 125, 126, 135. — Jan van, 107.
Rome, 308, 310, 312. Roncas, secretaris, 308, 312. Rooden toorn, 122. Roomer, Jan, 28. Roosendael, 350. Rosmynen, Jr. "Willem van, 174.
Rosny, heere van, 309, 315.
Rossum, 316, 319.
Rosweyde, A. E. van, hopman, 288.
Rottecrnyt, verbod tegen, 111.
Rouaan, 275.
Rovelesca de Erebia, Jeronimus de,
171.
Rover, Mr. Aelbert, chir., 169. Rubbens, P. P., schilder, 65, 69. Ruysch, reter, 133. — Willem, 338.
Kuyter, Dierck, 82. Runncbaan, 276. £.
S. zie ook Z.
Sabadyn, 197, sq.
Sackedragers huysgen, 186.
Sael, Jan, 191.
Sago, 199, 201 , sq.
Sale, la, ritmr., 36, 315.
Salpeter, 23, 24, 221.
Salviani, Benedetto, 12.
Sancto Retro, Peter de, 189, 192. *
Sandelhout, 217, 225.
Santerre, 312.
Santstegc, 132.
Sapy, baai van, 199, 217.
Sara Roma, Mr. Adr., chir., 54.
Sarges, 310.
Sas, Geryt, 109, 168.
Satynen, 226.
Savove, hertog van, 308, 312.
Scabaille, Philips, 68.
Scelton, Joseph, ingenieur, 1.
Schade, Johan van, 279.
Sehadenbrouck, Joachim van, 339.
Schaffer, heere, 38, 40, 97.
Sehayck, Adr. van, 392.
— Evert van, schilder, 140, 184.
— Goesenvan, 112,121, 124, 126,
|
||||||||||
|
\
|
||||||||||
|
403
|
|||||||||
|
Stadts capellaen, 180.
— chirurgyn, 105, 115, 122.
— cleedinghc, 148, 180.
— cuyper, 114.
— deurweerder, 188.
— gek, 107, 111, 119, 123.
— kelder, 331, 338.
— metselaer, 126, 139, 142.
— pensionarius , 186, 191.
— plaats, 327, sqq.
— schryver, 141.
— secretaris, 115, 186, 191.
— silver, 132, 148.
— smit, 102, 110, 120, 123,
128, 131.
— strypen, 112, 137, 153, 159.
— sweert, 99.
—-.tyncuper, 186, 187.
— timmerman, 116, 127. -
— vicarie, 126.
Stakenbroeck, H., 42, 54, 83, 84. Stampioen, J. J., 10, 11, 20, 22, 28, 55, 58, 79, 87, 90.
Starter, J. J., boeckdr., 36. Statencamer, 234. Steenbergen, kerk te, 4. Steenhouwer, Jan Machielsz., 162. Steenwech, 101, 102, 107, 108. Steenweerder, 103, 184. Steemvyck, 251, 252, 253, 254. Steenwinckel, Nicol., inv., 60. Stell, Beernt, 236, 288. Sterck, Geryt, 100. Sterfhuis van "Willem I, 255, 303. Stevin, Mr. Simon, 11, 18, 27, 49, 93.
Stock, A. J., plaetsn., 41. Stoutenburch, bolwerk, 331, 348. Straetmakers, 107, 118, 169. Straetschendery, 110, 158. Straeten reynigen, 8. Strick, Mr. Adr., 63. — Coenraet, 296.
— Johan, 295, 305, 390.
Stryckmake, pred., 91. Strpppen in des vyants clederen, 320.
Stukgieter, 107.
Succentoers, 122.
Suetings, Josina, 47.
Suetonius, historien van, 6.
Suyrendonck, Guilh., rector, 378.
Sully, heere, 298.
Sumatra, 225.
Sunda, straet van, 201 , sq.
Sunter, capt., 278.
Suratte ,219, sqq.
Suriano, resident, 98.
Swalme, C. van, 9.
Swardt, hopman, 328,332,337, sqq.
Swartius, Eust., 370.
Sweden, 7, 20, 67.
Sweten, heer van, 13.
|
|||||||||
|
Synode nationael, 36, 45.
— penn. voor het, 61.
— Zuyt-Holl., 88.
Sloyer, Jacob, 178. Slooth, Thiman, 38, 254, 263, 314,
320.
Shtys, nieuwe, 127. Smeebrugge, 332. Smeltzink, ritmr., 269. Snater, hopman, 346, sq. Snellio, Willebr., 16, 17, 49, sqq., 87.
Snydersgilt, 146. Sobs, Johanna, 52. Soerabaya, 200. Soete, Jr., Philips, 70. Solempne, D. de, ingenieur, 9, 60, 77.
Solms, grave van, 239, 270, 274, 323.
Solor, 195 , sq. Someren, van, schepen, 274. Sompeycken, A. van, 347. Sonnegat, 195. Sonoy, Lambert, 109. Sonsfelt, heere van, 242, 243. Sopinus, pred., 91, 95. Soury, Andries, 200, sq. Sozius, Thomas, 327. Spaignaerden, 328, 337. Spalaten, Ertzbiss. van, 14, 17, 18, 22, 36.
Speceryen, 225. Speelluyden, zie trompers. Speyert, Anth., 390. Spel, valsch, 112. -r~ verboden, 137-
Speldemaeckers, 48, 60. Speult, van, Lt.-Gouvern., 196, sq. Spiegel, Mr. Adr. v. d., 12, 39, 86, 96.
Spierinck, Francois, 67, 71, 98. — Huych, 57.
— Jac, 6.
— Pieter, 67.
Spilbergen, Joris van, 62, 63. Spilsluysen, 27. Splintersz., Cornells, 185. — Jan, schilder, 108.
Spotnaam, Backerbrugger, 359. — Danser, 170.
— Dolle loeychgen, 148.
— Elff vinger, 185.
— Kotebacker, 185.
— Leepooch, 194.
r- Myn Joncker, 112.
— den Philosooph, 33.
— Reyer turf, 355.
— Eoyen cuper, 120.
— Schranckert, 137.
— Slaeblaes, 174.
Spruyt, schepen, 251. Staciewyn, 123. Stadtsbeer, 172. |
|||||||||
|
T.
Taets, Dirck, boekb., 109, 139.
Taffa, 226.
Tambergen, hopman, 332 , sqq.
Tanara, 212.
Tapitsserien, 36.
— voor den deken van St. Pieter,
125. Taurinus, Jac, pred., 41.
Teylingen, Symonvan, 18, 104, 135. Tempel, van den, gouYemeur, 314, 316.
Templaer, Lambert, 146, 150, 151. Tennul, Sal., predikant, 15. Teracolio, Joh., pred., 76. Ternate, 196, sq. Terstege, Gerardt, 269. Tessel, Marie van, 100, 113. Testament, nieuw, 9. Theodorus, predikant, 7. Theologie, spiegel der, 48. Thlel, 43. —■ capiteyn, 237.
Thienen, casp. van, 62. Thin, Mr.Eloris, 234,236,245,246. Thomasz., Hans, naeldemaker, 42. Ticquo, 216, 219, sqq. Tydor, coninc van, 202. Tyelmanss., Mr. CJaes, chir., 169. TijU, Corn. Henr., 390. Tymor, 200, sqq. Toenis, Jeremias, invent., 4, 7. Tolhuys, Mr. Jan, 184. Tollen, 244. ToUesteechbrugge, 329, 337, sq. — poort, 99, 113. 153, 337, sqq.
Tong, (yser door de), steken, 172. Toortsen, 156. Torek, Jr., Willem, 124.
Tours, 310.
Tovery, 101, 105, 106, 119, 127,
155, 176, 186.
Tragedie, 10. Trello, Kaerle van, 44, 83, 271, 286, 287.
Tremouille, Mons. de la, 277, 280, 282.
Trente, concilie van, 88. Tresel, Daniel, 48, 81, 85. Trcsorier van Engeland, 298. Trier, Gomes van, 88, 89. Trip, Elias, 5, 9, 18, 29, 35, 54, 69, 71, 79, 80, 85, 87, 88, 90, 98. — Jan, 94.
— Jan Janss., 28.
Troggelen, 109, 148, 159. Trommel, heere, agent, 98. Trompers, 106, 118, 123, 128, 136, 170, 180.
Turfschip van Breda, 238. Turnhout, 263, 268. |
|||||||||
|
404
|
|||||||||||||
|
Twente, 248, 279.
Twystraat, 110, 350. lT.
Uedemans, GodfV., pred., 11, 20.
XJffelen, van, 212.
IXtenbogaert, Joh., pred., 46, 98,
266.
TIteneng, Beernt, 104, 163. — Melis, 104, 137.
ITtenham, Fred., 104, 279. Utenleen, Hector, 123. Utennes , Joost, 340. Utenvycks, Mr. Jan, 133. Utrecht, aanslag op, 327. |
|||||||||||||
|
Vianen, Johan van, 360, 363.
— Peter Heynr. v., schilder, 161.
Vierschaar, 134. Vygh, Arnoult, 37, 45.
— Diederik, 43.
Villeroy, heere van, 309, 310. Vinck, Jasper, Aertsz., 190. Vinckenburch, hopman, 332, 337, sqq. Visbrugge , 121. Vischcopersgilt, 121.
Visscherij verpacht, 156.
Vlissingen, 299.
Vocrde, Jan van, raad, 137, 144.
Vogelius, J. M., 34.
Volrebrngh , 126.
Voocht, heere, 38.
Voorne, eyland, 325.
Voort, Alyt van, 161. m
— Aryacn van, 161.
— Cornells van, 161.
— Evert van, 161.
— Goeyert van, 116.
— Gosen van der, 337.
— Gysb. van der, 141, 151, 162,
168, 185.
— Lysbet van, 161.
— Valeutyn v. d., 115.
Vos, Abr., chir., 54, 55. Vosbergen, heere van, 243. Voscuyl, Everard, pred., 81, 82. Vredenborg, 136, 148, 168, 172, 179, 190, 334.
Vreder, Andries, 61, 71. Vredevaen, 213. Vroetwyf, 103. Arrouwenbroeders, 124, 137. Vrouwen vercracht, 193. Vuerclooten, 123. Vulmolen, 4, 350. |
|||||||||||||
|
AYassenhoven, Ant. Zeg, van, 47.
AVaterey, Daniel, 70. Waterleydingen, 1. Watersnood, 270. AVaterwerk, 2, 4, 10. AVed buten katrynen, 113. AVede, Barth. van, 185. — Gysb. van, 107, 113, 152.
— AVouter van, 161.
Weegschael, 21, 40, 41, 42, 43, AVeerd, de, 108, 113, 170,171,356. AVeerdpoort, 110, 116, 350, sq. AVeeshuis te Sluis, 32. AVeyman, Cornells, 123.
— Dirck, 139.
— Jan, 111.
AVeiss, Samuel, 84. AVely, Dirk van, 143. ■— Jan van , 172.
AVerchoven, D. van, 303. AVerken, onnatuyrlicke, 123. AVernersz., Aernt, muntmr., 110. AVese, Christiaen van, 118. AVesel, 259, 279. AVesenborch, heere van, 68. AVesterhuysen, Herman van, 56. AVest-Indien, 33, 82. Westphalen, 248. AVestrenen, Geryt van, i43. Wijchuys, Car. van, 14. AYijck by Duurstede, 337, 364. ■— Cornelis van, 389.
— Dire van, 104.
— Eernst van, 104.
— Jan van, 104, 190.
— AVillem van, 104.
AVijnants, Mr. David, inv., 80. AVijnen, ■westersche, 180. AVillebrortskynderen, 140, 388. AVillemsz., Claes, raad, 107. — AVillem, roeydrager, 157.
AViltcamer, 261. AVinsemio, Pierio, 42.
AVynterswyck, 271. AVyntmolen, 132, 133, 148, 168. AVisselaer, And. van den Berge, 135. — Alb. Cluetinck, 124.
— Gillis Jansz., 135.
■— Meerten, Jansz., 135.
AVisselbanck, 47. AVit, Geerlof de, 133. — Jan de, 112. With, Anth. de, burgermr, 337- AVitsen, Mr. Jacob, 61. Witte, Anth. de, lantmr., 27. — raetsheer, 259, 294.
Wittens, C. S., 2. AYitterseylant, 199. Witte vrouwen bi-ug, 118.
— poort, 99, 102, 106,344,8qq,
Wolfaerts, Jan, 17. Woudenberch, 242. — Gerrit Willem van, 388.
Wulven, Aernt van, 104, 133. Wulven, Jan van, 104. |
|||||||||||||
|
Vacquerie, weduwe, 61.
Vaert, de, 133, 138, 146.
Valck, raetsheer, 244, 245,294,299.
Valckenaer, Henr., 104.
Valckenburch , agent, 20 , 22 , 23,
46 , 48 , 78.
Valckendael, Jan van, 171. Vallois, 241. Varick, 322. Vecht, Dom. y. d., goutsmit, 142. — J. van der, 388.
Veen, Adr. van, 95. — Mr. Syraon van, 267.
Veenendaal, Willem van, 71. Veer, colonel, 251, 294, 300. Veken, Johan van der, 309. Velde, Jan van der, 181. Arelincx, Gerrit, 199. Veluwe, 315. Vencemio, Dominico, pred., 48.
Venne, J. P. van der, 40, 59. Venroy, 132. Verbeek, Dirck, 347. Verborch, Henr., 107, 136, 137, 141. , — Jan, beeltsnyder, 145.
Verckens, 200. Verdronken worden, 182. Verdugo, 246, 248, 249, 252, 253. Vereeringe voor het innemen van Breda, 238.
Vergeven van de coninginne van En- gelant, 241.
Vcrgiftiging, 107. Verhagen, admirael, 198. — Goeyert, boekb., 109.
Verhoeven, Guil., pred., 45. Vei-mander, Carel, schildcr, 83. Vermey, Jan, 187. Veron, Sam., inventeur ,4,7.
Verstegen , J., inv., 35 , 43. Verwey, Albert, 187. Yianen, Corn. Herm. van, 141. — Mr. Gerrit v., chir., 122.
— v. Rysenburch, J. van, 104.
— Jan Janss. van, 187.
|
|||||||||||||
|
AVacckclock, 190.
Wacckers, 109, 113, 127, 128, 132,
141 , 167, 170, 174, 179.
AYaeckstoornis, 144, 145. Wael, Jan van, 132, 184. — Tyman de, 104.
AVaelsch Braband, 293. Waersegger, 131. "Waes, land van, 25. AYagenaer, M. J., 13, 14. AValcke, Anna, prophetesse, 46. AVallen, 133. AYalvischvangers, 64. Wang, teeken in de, 112. Wanthuys, 108, 142, 149, 185. Wantsnydersgilt, 149. Wapen v. d. Keyser, 136, 140. AYarcke, v. d., pensionaris, 243, 294. Wannbouts, Seb., boekdi'., 71. Warmenhnyscn, J. A. van, 85. AVarmont, heer van, 324. Warnerss., II. en D., inv., 50. AYaskeersen, 103. |
|||||||||||||
|
-
|
|||||||||||||
|
405
|
||||||||||||
|
Zadelstraet, 138.
Zanobiua de Nervis, A*, iuv., 49.
Zas, Gerbrant, capt., 323.
— Lubbcrt,- raad , 143.
Zasbout, Mr. Joest, 136, 137. Zeecaerten, 55. Zeeland, 242.
Zeevaert, licht der, 38.
Zeyst, kerk te, 275.
Zevertss., Jan, boekprenter, 113, 115,
118.
Ziekehuis, 156. Zijde van Japan, 227. — laeckenen, 222, 226.
— rouwe, 226.
Zijl, Claes van, 163. Zilverdraad, 226. Zoudenbalch, Evert, 113, 119. — Jan, 119.
Zuytoort, Andries van, 189, 191.
— Aryaen van, 177.
Zuylen, Dire van, 104, 112. |
Zuylcn, Ghysbr. van, 93, 94, 104 ,
185, 288, 293. — Zuylen, Otto van, 93, 94.
— Jan van,
— Steven van, 109, 127.
— van Blasenborch, J. v., 104.
— van der Haar, Steven v., 104.
— Zweer van, 104.
— heer van, 266, 270, 272.
— van Nyevelt, F. van, 268.
— van — Jan v., 104,354.
— van *— Nicolaes v., 236.
Zuytloo, 282. Zusterschap van St. Martyn, 233.
Zutphen, 271, 274, 281, 315. Zwavel, spaans, 100. Zweersz., Jan, raad, 120. Zwcrius, Job., 29. Zwieten, Jan van, 106. Zwol, Geryt van, 146. — Jan van, 154, 388.
|
|||||||||||
|
X.
Xanteu, kerk to, 7.
Xula, 202. V.
Yokcu tier biertonnen, 187.
— der maten, 187.
Yker van schalen en wichten, 133. Ylen, Adriaen van, 57. Ymctil, fort, 249. Ysbrantsz., Clacs, 131. Ysendyck, 57. Yzenburch, Wolfg., Evert, graef zn, 56.
|
||||||||||||
|
Z. zie odk S.
Zackcdraegers, 356. |
||||||||||||
|
•
|
||||||||||||