|
■
|
||||
|
KLAUDIUS CIVILIS.
|
||||
|
■ ■ . - ■ -., ;. . :■ ■
|
|||||||
|
INHOUD DER TYTELPLAAT.
D e dierbre Vryheid kroont* in 't.land der Batavierfn?
Civilis , die haar recht herfteld heeft, met lamvrkren;
En, door zyn trouw verlost van Romes heerfchappy, Ontfangt de huldc en vrucbt dcr nyvre Zeevaardy* |
|||||||
|
■ ■ ■ ■ ■■: ■■ '■
|
||||||||||||
|
■
|
||||||||||
|
KLAUDIUS CIVILIS,
|
||||||||||
|
IN Z E S T I E N Z A N G E N9
|
||||||||||
|
DOOR
|
||||||||||
|
FRANS VAN STEENWYK.
|
||||||||||
|
<i^£i.t;-y;aie,ej,i/i>:ftfceit~j.r^
|
||||||||||
|
Te AMSTELDAM,
By P i E t e r Meijer, op den Dam, mdcclxxiv.
|
||||||||||
|
Bladz. i
KLAUDIUS CIVILIS.
E E R S T E Z\A N O.
■
6 Dichtkuflst! zing den held, die, na veel tegenheden,
Door 't vry Batavisch volk van Romes dwang geleden, De wreede fchenders van een diergeftaafd verbond In 't hachlyk oorlogsveld uit hoogen nood weerftond; Die door de Vryheid wierd gemoedigd om te ftryden; Den overouden vvrok der Staatzucht had te myden; En, vreemd van blinkende eer, aan 't hoofd van heir en raad, Zyn ware glori zocht in 't welzyn van den ftaat- De kronkelende Ryn, uit Rhetisch nat gewasfeni9
Zyn kil ontlastende in Germanjes pekelplasfen, Omving, ten westen in twee -airmen aangeftroomd, Een eiland, aan de zee door 't zandig duin bezoomd r De naam van Waal was reeds den linker arm gegeven, Maar-d'oude naam van Ryn den rechter bygebleven- De welige natuur, die ware goedren teslt, Had deze Rynfche ftreek met gaven mild bedeeld: Het oord, een aangenaam, fchoon laag en moerig eiland, Was woud- en houtryk, wild- en vischryk, vet van weiland, Een overftrooming had dit eiland zo ontnist, En aan de Waalzy' mede een ftrook der vaste.kust, A Dat
|
||||
|
4 KLAUDIUS CIVILIS,
Dat yllings al het volk der ingezwolgen ftreken
Den vaderlandfchen grond voor eeuwig was ontweken.
Niet lang na hun vertrek verdween het flrooragevaar,
En 't ledig land ontfing een' nieuwen eigenaar.
In 't groot Germanje woonde een wakker volk, de Batten,
Naby 't Herfinisch woud> een talryk deel der Katten,
Dat, in een tweefpalt met hunn' eigen landgenoot^
De dreigende overmagt, eer ze aanviel, wys ontvlood:
Door hen, op vaste kust en eiland aangekomen,
Wierd al d'ontruimdc grond in eigendom genomen.
Zy noemden, wisllende van naam als van gewest,
Zich Batavieren, in dit nieuw gemeenebest. Zy waren kloek van lyf, gewoon aan wind en weder, Ten oorlog traag, ter jagt op \ wild gediert' gereeder, Gulhartig, gastvry, kuisch, heldhaftig, trouw, geducht. Zy wierden fcl beftookt door Romes glorizucht; Nochtans door Cczar zelv' hun vryheid waard' bevonden; Aan Romes raad en volk by vrecverdrag verbonden; En leden eindlyk, van d'uitheemfche heerfchappy En kwade trouw, een lange en harde flaverny: Men dorst, na dienst op dienst, tirannig hen beflieren: ■ De Roomfche ondankbaarheid was 't loon der Batavieren* Een volk, in oorfprong, aart, en zeden hen gelyk;
06k vry geboren, en niet fynsbaar aan het ryk; Met
|
||||
|
E E R S T E Z A N G.
Met hen, by Cezars komst, in 't oud verdrag befloten;
En wreed mishandeld, als hun medebondgenooten; Bewoonde in minder tal 'tBatavifche eiland mee: Hun erfgrond, in het west, by 't ryzig duin aan zee, Was kleen van omtrek, en hun naam Kaninefaten. Zo deelde 't eiland zich in twee verfcheide ftaten, Vitellius regeerde op Romes waereldtroon;
En tegen 't oud verbond was 't woelend ryk gewoon Dat heldeneiland door bezetting t' onderdrukken, En jaarlyks 't vrye volk ten oorlog weg te rukken. Die Roomfche presfing was de hatelykfte dwang, En wreedfte onmenschlykheid: het lage zelf belang Verkoor, en dwong, en floeg, belust op knevleryen. Den Iomen ouderdom, onmagtig om te ftryen; Terwyl d'onkuifche drift, tot misbraik der natuur, De jonglingfehap onttrok ton 't eerbaar minnevuur. Die ramp was weer naby, en 't eiland droef te moede. Civilis, Batavier van koninklyken bloede,.
En in zyn vaderland by kleen en groot geachty Was nu, uit wyze zorg,, in 't holfte van de nacht, Uit zynen burg, uit een der meestbewoonde ftreken* Naar 's eilands eenzaam duin in ftilte *t volk ontweken, Dat, driftig faamgevloeid, hem jamrend' had gebeen Den Roomfchen oorlogsraad tot zagtheid t'overreSru A '2
|
||||
|
4. KLAUDIUS CIVILIS.
Hy hoopte 't kwynend land aan wreeden dwang t'onttrekken$
En vond het raadzaam voor verfpieders zich te dekken: De llaatsdeugd van den prins was Rome veel te groot; En 't keurvolk eischte korts oproerig hem ter dood: Hy, naauwlyks toen bevryd van dat baldadig woeden, Moest nu, zo veel als ooit, voor achterdocht zich hoeden. Die trouwe vader van den felverdrukten ftaat Reed naar de duinhut van een' gtyz' Kaninefaat, Verfcheen 'er 's morgens vroeg, en wierd 'er gul ontfangen: Hy kon geen ftiller oord, geen veiliger verlangen. De fchoone Vredegond, zyn deugdryke echtvriendin, Het waardig voorwerp van zyn tedre huwlyksmin, Had [zich met haar' gemaal niet duinwaarts heen begeven, Maar was by 't jonge kroost op 't aadlyk flot gebleven, Opdat het goed beleid der vorstelyke vrouw, Dat niet verdacht kon zyn, op 't jamren letten zou. Nu dacht hy ongeftoord aan d'algemeene elenden, En op de midlen om die plagen af te wenden: Maar om den bangen ftaat van alien dwang t'ontflaan, Was 't noodig tegen Rome een' oorlog aan te gaan. Hy wikte, fchoon vol moeds, de zwarigheen voorzichtig: Een aanflag, die het ryk moest gelden, was gewigtig: Hy wenschte vurig, dat men 't heldenftuk beftond, En echter niets befloot, dan op een'wisfengrond: Nu
|
|||||||||
|
*
|
|||||||||
|
.
|
|||||
|
E E R S T E Z A N G. 5
Nu dacht hy, dat de kryg den Batavier zou flagen;
Dan, dat hy 5t vaderland niet tegen 't ryk moest wagen.
Dus overwoog de held, in d'afgelegen hut,'
Of op het ftille duin, der Batavieren nut,
Het groot gevaar des krygs, en 't prangend leed der vrede.
De tweede nacht omving Civilis legerflede,
Die in een hutvertrek, naar 's lands eenvouwdigheid, Van flechte varen, vrucht der duinen, was bereid; Toen meer dan ooit de prins op uitkomst durfde hopen, En d'yver in hem groeide om 't land ten kryg te nopen. Hy was door diep gepeins en zorgen afgemat, Nadat hy d'eerfte nacht geen oog geloken had: Een zagte flaap begon in 't einde op hem te werken; Een rust, genoeg van duur, om rt heldcnhart te fterken. De Vryheid, lang vergeefs befchermgeest van dit oord,
Hem altoos gade flaande, en door zyn deugd bekoord, Befloot het dwingend ryk, in krachten afgenomen, Ten leste door dien held in 't krygsveld op te komen. 6 Staatzucht! (dacht ze,) moet uw trotfe dwinglandy, Als binnen Rome, hier noch heerfchen over my? Neen, vyandin; ik voed, in myn getergde zinnen, De blyde hoop van hier myn glori weer te winnen. Verdrukt Batavisch volk! myn uitverkoren held Geleide u tegen Rome in 't wettig oorlogsveld! A 3 Het
|
|||||
|
6 KLAUDIUS CIVILia
Ilct lust me hem terftond *s lands waar belang t'ontvouwen*
Wien kan ik veiliger den aanflag toebetrouwen?
Die dappre Batavier, die wys myn' invloed eert,
Zich aan geen drift verflaaft, en in zichzelv* regeert;
Civilis, lang beproefd, en waarlyk vry te heeten,
Zal nooit op 't Roomfche fpoor heerszuchtig my vergeten*
Hoe verre munt hy uit in moed en kloek verftand!
Hy wapen' zich voor 't heil van *t lieve vaderland-
De nacht was reeds gedaald beneen de wester kimmen;.
De zon zou binnen 't uur door d'ooster luchtpoort klimmen; Civilis fliep; de mst van zynen geest verdween; Wanneer de Vryheid aan zyn werkend brein verfcheen; Niet als een magtelooze, uit hoog bewint verdreven, Maar als een flaatsvorstin, gewoon de wet te geven. Zy was omfchenen door een glansryk hemellicht; Een achtbre majesteit blonk uit in haar gezicht; Haarfchoon gelaat, bekwaam om eerbied op tewekken* Vereende minzame en ontzagchelyke trekken. Civilis, (zegt ze,) hoor de taal der Vryheid aan. \ Is tyd om tegen Rome in 't krygsveld op te ftaan: Laat uw voorzichtigheid u langer niet beletten, Dien flap te wagen voor myn oude en nutte wetten. 't Noopt alles u ten kryg> het bitterfle ongelyk, Het gimstig tydgewricht, de zwakke flaat van 't ryk, |
|||||
|
♦
|
|||||
|
...,,. ._ . . ,. ■ - ■ -. , .v. ■ . -,
|
|||||
|
EERSTEZANG. 7
De wensch van menig volk, him hulp die gy moogt wachten,
En bovenal de wil der opperhemelmagten:
De goon begunstigcn de vaderlandfche wraak,
Door 't geven vari de kans; uw zaak is hunne zaak;
't Vertreen van 't wettig recht heeft hun gezag ontheiligd;
Uw volk 5 uw fchreijend volk word nu of nook beveiligd.
Beweeg'den wakkren raad van uw verdrukt gewest,
Naar d'eer te dingen van een vry gemeenebest,
En eenmaal 't flaaffche juk ftoutmoedig af te rukken;
Geniet met hen de vrucht der fchoonfte heldenftukken;
En zie 't Batavisch en Germanisch heil volmaakt.
^,Zy zwygt; haar hemelglans beftraalt hem; hy ontwaakt.
6 Wonderlyke droom! (zo denkt hy.) Kan ik dolen, Nu my de Vryhcid zelf den oorlog heeft bevolen? Zy moet door 't godendom tot my gezonden zyn: De goede hemel waakt voor 't eiland aan den Ryn. 6 Vaderlandfche goon! aanfchouwers onzer plagen, Die d'onfchuld mint, aan wie geen gruwelen behagen! Kiest gy Civilis tot uw werktuig gunstig uit? 'k Erken die hooge gunst; uw wil zy myn befluit. 'k Vertrouw, dat ge aan het hoofd van onze magt zult ftryden, En 't bang Batavie van 't ryksgeweld bevryden. , Dus wacht hy van de goon het eind' der burgerfmart:
De godsvruchc werkt altoos in held Civilis hart. |
|||||
|
8 KLAUDIUS C I V I L I S.
Dc prins, van blyde hoop op wenschlyke uitkomst zwanger,
Denkt rustig op 't ontwerp, ontziet geen Rome langer, Gelyk de zeeman, die in florin op florm verviel, .In 't fleigrend nat gefchokt op d'afgewerkte kiel, Gedreigd door blikfemvuur en huilende onweerwinden., Daar fchip en manfchap zich op 't uiterfte bcvinden, Zich vol van hoop gevoelt, wanneer het brekend zwerk Een' zonneflraal vertoont; hy vliegt met lust aan 9t werk,, En worflelt onvermoeid met al de zeegevaren,. Terwyl de ftormen reeds in 't moedig hart bedaren., Civilis vind en kiest, na kort en goed beraad,.
Bekwamo midlen tot verlosfing van den ftaat: Hy, dig te voren peinsde ont't ftaatsjuk af te werpen, Heeft op die midlen nu 't vernuft niet lang te fcherpen,, Daar hem.de Vryhcid moed, en hoop* en doorzicht geeft*. En hy de zwarigheen. met haar te boven ftreeft* De held, van vreugd verrukt, verlaat zyn legerfledej.
En, ziende dat de zon uit d'ochtendkim alreedc Het nevlig duin beftraalt, zend eenen vluggen bo* Naar 't naastgelegen vlek, naar jongen Brinio, Een' flout' Kaninefaat, uit edel bloed gefproten, Die 't meest in achting is by volk en medegrootcn, En in- het oefenperk reeds glori heeft verdicnd. D'ervaren Ba,tavier kiest hein tot boezemvriend, |
||||||
|
EERSTEZANG. 9
Op wiens bekende deugd hy veilig kan betrouwen.
Hy wacht hem, met befluit om hem 't geheim t'ontvouwen,
Al wandlende op het duin, naby de Jage hut,
Die op dees hoogte voor de vloeden ftaat bcfchut,
De zon ryst lagchende, en met koesterende ftralen;
De vroege lente flooft in d'omgelegen dalen
Het bladenloos geboomt% dat in zyn knoppen zvvelt;
De flaauwe voorzang van 't gevogelt' flreelt den held;
D'eenvouwdige natuur, met hem bedrukt te voren,
Kan nu, met hem verheugd, op 't lieflykst hem bekoren.
Hy treed met deftigheid: zyn kleed, een leeutvenhuid,
Die zonder plooi of tooi om 't ryzig ligchaam fluit,
Maar arm noch been bedekt; zyn vaste en llerke ipieren;
Het blond en krullend haar, 't fieraad der Batavieren;
De moed, die uitblinkt in zyn vriendelyk gelaat;
Dit alles took hem meer, dan 't keurig feestgewaad
Den prachtigen Romein, ontfierd door dartle zeden.
De vlugge Brinio genaakt met fnelle fchreden:
Hy heeft zich driftig uit het naafte vlek gehaast, In 't knellend leed des lands ten uiterfte verbaasd, Omdat Civilis, uit zyn vorstlyk Hot geweken, \rroegmorgens heimlyk hem op 't eenzaam duin vvil (preken: Het hart des jonglings is met brandend ongeduld, En vaderlandfche fmart, en flaauwe hoop vervuld; B Het
|
||||||
|
16 KLAUDIUS C I V I L I S.
Het vleit in 9t ftaatswee zich al vreezend' met verzagting.
Men houd Civilis, op al 't eiland, hoog in achting: Zo wel Kaninefaat, als Batavier, beftreen Door felle rampen, oogt op dezen held alleen: Die beide volken, die, hoe moedig, reeds bezwyken Voor zwaren flag op flag van 't Roomsch geweld, gelyken Een enkel huisgezin, dat in een' bangen ftaat De fchreijende oogen op den achtbren vader flaat. Civilis, toegetreen, kan duidlyk uit de trekken Van Brinioos gelaat het ongeduld ontdekken, Waarvan het jeugdig hart zo fterk is aangedaan. Hy vat hem by de hand, en fpreekt hem vrindlyk aan: 6 Jong Kaninefaat, wiens vader my voordezen Een halsvrind is geweest! voortaan zult gy het wezen, Die my noch onlangs zo gulhartig hebt ontvouwd Met welk een vryheidzucht gy Romes dwang aanfchouwt: Uw hooge heldendeugd heeft my aan u verbonden: Myn hart heeft in den zoon den vader weergevonden. Myn vrindfchap, toen voor ons gevaarlyk, borst niet ira; Maar nu is 't raadzaam, dat myn boezem zich ontfluit'. Kom, waarde jongling! kom in myn geheimen deelen. Zo fpreekt hy. Brink), wien deze woorden ftreelen, Betuigtj vol yver voor zyn bang gemeenebest, Wat groot betrouwen hy op held Civilis vest, |
||||
|
EERSTEZAtfG. u
Op 't waardig nakroost van een' vaderlandfchen koning.
Zy nadren onderwyl des gryzaarts houten woning,
Die, fchoon ze eenvouwdig is, en flechts met riet gedekt, Geen prins van dit gewest tot eenige oneer ftrekt. Zy treden langs een vverf, die haar omringt, naar binnen. Hier lokt geen weidfche pronk him lichtvernoegde zinnen: Een eedler voorwerp, dat hen meer behagen kan, Ontmoeten ze in de hut; een' wyz' en achtbaar' man, Den gryzen eigenaar, die Volkaart is geheeten; Kaninefaat, die in den ftaatsraad heeft gezeten, Veel rampen heeft geleen, en in deze eenzaamheid Het jammcrlyk verval des vryen volks befchreit. Civilis wil 't befluit den gryzaart 66k ontdekken, Die, kcerende in den raad, daar kan tot nut verftrekken 9 't Kaninefaatsch geluk bevordren, en meteen Aan 't krygsbelang voldoen, tot heil van *t algcmecn. D'ecrwaarde man, verheugd door Brinio t'aanfchouwen, Nood; hem om 't ochtendmaal, hier vaardig, mee te houen. Straks plaatst dit drietal, naar gewoonte, zich op d'aard': Elk, rustende op een vacht, heeft, aan den ruimen haard, Een tafel, laag en kleen, naar d'ouderlyke wyze. D'eenvouwdigheid der hut, d'eenvouwdigheid der fpyze5 En al d'omftandigheen van 't vaderlandsch ontbyt, Vereeuwigen hier noch des aardryks eerilen tyd t B 2 Dc
|
|||||
|
&.
|
|||||
|
is K L A U D I U S CIVILTS.
| De liefde voor den ftaat is hier de glans der grooten.
D'onmuchtring, kort van duur, was naauwelyks genoten*
Of d'eedle Batavier ontfloot zyn heldenhart: Het lyden, dat my treft in d'algemeene fmart, (Die, als myn gastheer weet, my ftil op hier dee' trekken, Om my voor 't klagend volk en d'achterdocht te dekken;). Bewoog my reeds voorlang om peinzend' na te gaan Of't mooglyk was den ftaat van wreeden dwang t'ontflaan t Staag fmeekte ik 't hoofd der goon, den land- en krygsbehoederi, Ik heb aan niemant ooit, dan aan myn oude moeder*. En aan mya wederhelft, myn zielgeheim gemeld: 't Zyn vrouwen, maar zo groot als d'allerwysfte held, 'k Heb jaar op jaar gefchroomd, den ftaatsraad voor te dragen Zich tegen 't magtig Rome in 't oorlogsveld te wagen;, Totdezen ochtend, toen de Vryheid my verfcheen: Zy fprak in mynen droorn, en al myn fchroom verdween, Ja, 't grievende onrecht, dat wy 't vaderland zien lyden. By d'aangegroeide kans om gloriryk te ftryden,. Verpligt ons beider volk hun rechten voor te ftaan, Geen Rome meer t'ontzien* van 't ryksjuk zich t'ontflaan:. 't Uitheemsch geweld, voorlang in hoogen top gerezen, Nu meer dan ooit verdeeld, nu min dan ooit te vreezen, Door tweedragt veel verzwakt, door eendragt licht herfleld, Roept ons, en volk by volk met ons, in 't oorlogsveld: Wy
|
|||||
|
.
|
|||||
|
■ ■
EERSTEZANG. 13
Wy hebben 't wettigst recht om 't flaaffche juk te breken.
'k Heb moed den Batavier in oorlogslust t'ontfteken: Gy9 noopt uw vrinden; 'k weet wat elk van u vermag. Te lang, te fel getergd door 't wetteloos gezag, Moet nu Kaninefaat met Batavier befluiten Om met vereende magt de dwinglandy te ftuiten. 6 Volkaart, wien ons leed zo te£r aan 't harte gaatt Zoud gy me weigeren te keeren in den raad? Gy, Brink), zoud gy niet yvrig medewerkenr Om door uw' landgenoot den Batavier te fterken? Ik weigren? en aan u? (zo fpreekt de gryze man,-
Die, door de vreugd verrast, zich naauwlyks uiten kan.) Ik ken uw goed beleid; ik hoop, met vast vertrouwen, Noch in myn' ouden dag ons vry vaa dwang faanfchouwen*. Zo fpreekt hy. Brinio* zo wel als Volkaart, meld
In ftomme tjial zyn vreugd niet minder aan den held;. Zy beiden toonen, door gebaren, glinstrende oogen, En gloeijend wezen, op het krachtigst zich bewogen. Zo word een moeder, om haar lieve huwlyksvrucht,* Haar' kranken zuigeling, voor wien ze ontroostlyk zucht,. Wiens dood zy reeds befchreit,. door blydfchap aangedreven^ Wanneer ze op wisfen grond mag hopen op zyn leven. Verheugde Brinio uit zich in deze taal :
6 Ja, geliefde. prins, die door uw roemryk flaal B 3. Het
|
||||
|
H KLAUDIUS CIVILIS.
Het onderdrukte land uw' byfhnd wilt verleenen!
Zie zich Kaninefaat en Batavier vercenen.
Civilis kiest in my een' trouwen boezemvrind:
Uvv Brinio ftemt toe al wat gy raadzaam vind.
'k Verfoei met u 't verraad der wreede bondgenooten,
Der fchenders van 't verdrag, weleer met ons gefloten;
Ik weet dat Rome lang zyn trouw meineedig fchond:
Maar 'k hoor d' omflandigheen best uit Civilis mond:
Men dorst de waarheid nooit rondborstig my doen hooren.
Ik, die te vroeg, helaas! myn' vader heb verloren,
En uit zyn* waarden mond geen flaatsgeheimen weet,
Zal, eer ik iets verricht% zo gy zyn plaats bekleed,
Verflaan op welk eon' grond wy ons op Rome wreken:
Leer my voor *t billyk recht, daar 5t noodig is, te fpreken. . .
Tot zulk een' top (hervat Civilis,) fteeg de dwang,
Dat niemant vry zich uit Voor 't hooge flaatsbelang: Men laat voorzichtig, na de droevigfte ondervinding, Omtrcnt ons wettig recht de jonkheid in verblinding. De waarheid flraal' nu door* in fpyt der dwinglandy: Ze is lang genoeg bedekt; verneem ze in 't einde uit my. De bron van *t leed welde op, nu fuim een eeuw geleden*
Toen 't Belgisch Gallie door Cezar wierd beftreden;
Toen Rome, zelf noch vry, dat oord in ketens floeg,
En 't nadrend krygsgevaar ons in de wapens joeg.
Myn
|
||||
|
EERSTEZANG. 15
Myn flamheer Kattenwald, der Batavieren koning,
Was hoeder van den flaat, de vryheid zyn belooning: Die brave vorst, wiens naam een eeuwige eer verdient, I Had Cezar tegen, maar het godendom te vriend. D' uitheemfche legermagt had reeds de veldbanieren Geplant in 't vaste land der vrye Batavieren; Wanneer myn landaart, van den uwen flechts verzeld, Op 't eiland, langs de Waal, zich nederfloeg in 't veld. Hier weerde Kattenwald, met deze heldenfcharen, Schoon in de krygskunst der Romeinen onervaren , Des vyands overtogt, en toonde, dag aan dag, Hoe veel de liefde tot het vaderland vermag. 6 Helden van dien tyd! hoe moet uw deugd ons nopen Om met een zelfde deugd op uwen roem te hopen! De dapperile Romein, die 't air verfchrikken kon; Die zo bedreven was; en kwam, en zag, en won; Sloegbruggen, maar vergeefs; wierd telkcns, onder 't bouwen, Van d' overzyde, en zelfs door zwemmers, wederhouen. Maar ondanks *t groot geluk, waarmee Kaninefaat
En Batavier in *t eerst zich kweten voor den flaat* Had Cezar zich welhaast, 6 Brinio ! gewroken, Indien zyn heerszucht zelf die wraak niet had weerfproken : Hy zocht, in *t llout ontwerp, tot Romes ramp gefmeed, Der beider volken moed, die roemryk hem beflreed, Door
|
||||||
|
i6 KLAUDIUS CIVILIS.
Door gunstbewyzen tot zyn eigen hulp t' erlangen,
In plaats van hen door't flaal in 't flaaffche juk te prangen.
Men trad, op zyn begeerte, in onderhandeling:
Hy roemde, naar verdienst', de ftaatsverdediging;
Gaf hoop op nieuwen lof; en wist, met looze zinnen,
De vrye harten van ons beider volk te winnen.
*t Wierd by't verdrag, dat hy al vleijend' met ons floot,
Door't fiere Rome erkend als vrind en bondgenoot;
't Zou geen bezetting, 't zou geen fchatting immer lyden,
Maar zonder flaaffchen dwang in Romes heiren ftryden:
Het hulptal wierd bepaald, ook't eerlyk oorlogsloon.
Dus wist hy, vlammende op een konlnklyke kroon,
Zich met den byfland van ons moedig volk te fterken, Om Romes plagen, en ook d' onzen uit te werken. Niet dat ooit Cezar zelf ons recht meineedig fchond; 6 Neen; hy hield getrouw het plcgtig vreeverbond: Maar door 't gezag van Rome in 't krygsveld uit te breiden, Wrocht hy den rampfpoed, dien we in later tyd befchreiden. *t Verheugde ons vaderland, noch vry, geen wingewest, Den glorirykften held van 't Roomsch gemeenebest Alom te fterken, en in vreemden kryg te leeren Hoe best, in tyd van nood, uitheemsch geweld te keeren. Door't krygsgeluk, dat zo veel rampen heeft geteeld, Door Cezars vrindfchap , en door eigen roem geftreeld; |
||||
|
BERSTEZAtfG. 17
Zyn wy, flandvastig in 't gedurig oorelogen,
Met hem van ftaat tot ftaat, van ryk tot ryk getogen: Zo was hy zege op zege aan onzen moed verpligt: Zo heeft die looze held een euveldaad verricht> En by zyn volk de magt van koning aangenomen, Schoon die ftaatzuchtige den naam niet heeft bekomen: Zo wierd. hy door 't bederf van Romes vryheid groot. Wat was zyn billyk loon ? Een eerelooze dood: Hy, die voor 't vaderland met roera had kunnen leven, Moest als een ftaatstiran door burgershanden fheven. Zie daar wat vreeverdrag hier d'eerfte Cezar floot, De tweede drukte reeds den trouwen bondgenoot: Augustas, d'eerfte van des eilands dwingclanden, Had naauw', in naara en daad, 't gezag te Rome in handen, Of hy, die lofflyk daar van wreedheid afliet, fchond Door krygsbezetting hier 't bezworen ftaatsverbond. Doch eer men 't wettig recht zo trouwioos zag verminderd, Wierd onze tegenweer door looze gunst verhinderd: Hy koos ons beider volk tot vorstelyke wacht, Na 't moedig flryden voor zyn groeijende oppermagt- Dit eiland was de plaats, van waar 't den keurelingen Gelukt is 't Noordgermanje in 't oorlogsveld te dwingen: Die ramp, die vrinden trof van onzer beider ftaat, Drukt bei' de Friezen noch? drukt noch den Marezaat. C De
|
||||||
|
18 KLAUDIUS CIVTLI S.
De dwang, die voor een' tyd, met Roomfche legervanen*
In 't ovrig vry Germanje een fpoor zich wist te banen,
Sloeg, toen men ftaat by ftaat in ramp gedompeld had,
't Kaninefaatfche volk, met ontrouw valsch beklad:
De Roomfche hoogmoed, flout in 't Roomsch bedryf te roemen >
Hceft d'onfchuld aangetoond, door nooit de fchuld te noemen.
Tot zo verr' zyn we, by Augustus hoog gezag,
Maar verder niet, verkort in 't recht van 't vreeverdrag.
Zo ik u alles zou van ftuk tot ftuk ontleden,
Hoe ieder Cezar dat verbond heeft overtreden, De vryhejd ondermynd, en 'twreed geweld verzwaard;
De dag viel my te kort, de tyd is my te waard\
Tiberius heeft ons verpligt zyn legervanen
;Te fterken tegen 't land van vrinden, van Germanen; Hiertoe de manfchap van ons vaderland geprest;
En \ eiland aangemerkt, gelyk een wiiigewest.
't Is waar, dat hier te Iande alree' de jongelingen
Een daaglyks onderwys van Romes zorg ontfingen;
Maar 9t was uit ftaatsbelang, opdatonze eelfte jeugd
In kennis toenam, tot verval van onze deugd.
Kaligula, een dwaas, in 't ryksbewint getreden,
Bedreef in dit gewest dc laffle uitzinnigheden,
Waarin ons beider volk uit nooddwang heeft gedeeld.
Uw vader fprak toen ftout, maar 't wierd den vorst geheeld..
|
||||||
|
EERSTEZANG. i$
Een ander dwaas, die, toen 't bewint hem was befchoren,
Zich liet door vrouwen, ja door flaven ringelooren, Vorst Klaudius, gehengde een nieuwe dwinglandy, Die ons noch jaarlyks drukt, des presfers knevlery En gruwelyk. geweld, de fnoodfle fpoorloosheden, Zo ftrydig met ons recht, en onze kuifche zeden. Dus kwynde ons vaderland, dat zich voOr Rome kweet,
Myn waarde Brinio, in 't onverdiende leed; Das was, van tyd tot tyd, door 't wetteloos vermogen, De vryheid ons ontrukt, en onze hoop vervlogen; Toen Neroos tiranny dat onverdraaglyk juk Verzwaarde, door het eene op 't andre gruwel/hik. Die dwingland, Romes fchrik, des aardryks rustverfloorder, D'ontmenschte broederbeul en gade- en moedermoorder, Dat monfter der natuur heeft hier al vroeg gewoed, En heimlyk zich gedrenkt met ons onfchuldig bloed. Zyn blinde wraak is 't eerst aan mynen flam gebleken: Myn vader, die voor 9t recht der vryheid durfde fpreken; De trouwe Sievert, die, ten dienst van 't Roomsch gezag * Van jongs af had geflreen, wierd in zyn* ouden dag By Wodans boschaltaar door my vermoord gevonden; Daar vloeide 't heldenbloed nit doodelyke wonden. Hy fprak, zieltogend', dus: Civilis, waarde zoon! Men griefde op Neroos last uw* vader; zie myn loon. C 2 Hoe
|
||||||
|
so KLAUDIUS CIVIL IS-
Hoe vreest myn teder hart voor u, en voor uw' broeder!'
Bedek wiens haat my trof; en troost uw droeve moeder. Hy zwygt, en llerft. Ons huis, voorzichtig in den druk, I Iield zich onkundig van dat Roomfche gruwelftuk* 'k Moest fints,, na *t presfen van myn' zusters zoon, gedoogen > Dat hy van jongs af als Romein wierd opgetogen. Gyweet hoe Nero, ruim een jaar geleen, het bloed
Van Julius vergoot; van Julius, wiens mocd, In Romes oorlogsdienst,. my tot een voorbeeld ftrekte*; Van mynen broeder, die zyn glori nooit bevlekte* En Nero ten geval met ontromv wierd beklad. Dat heldenbloed is hier ter halswonde uitgefpat, Vcor 't oog des Bataviers, die zwygend' moest verdragem. Tot nu toe mogt ik niet, dan met myn maagfchap klagen. Ik derfde in 't eerst dien troost, ik^ na myn* broeders dood. Gerukt uit d'armen van myn zwymende echtgenoot, Te Rome wreed geboeid, van alle hoop verfteken, Totdat men Nero d'aarde op Nero zelv' zag wreken. De gryze Galba, toen begroet met vorstlyke eer,
Gaf my, uit zelfbelang, terflond de vryheid weerr Hy vreesde door myn dood. den Batavierte tergen, Dicn hy de vryheidzucht noch zwygend' zag verbergeir. Zyn vrekheid deed ons haast een tergend ongelyk. Hoe kort.was zyn gebie^J! hoe vluchtig Othoos rykt |
||||||
|
E E R S T E Z A N G. *i
ViteHiits, aan 't hoofd der Nederrynfche troepen,
Toen Galba noch regeerde, als ryksvorst uitgeroepen, Is aan ons beider volk het Roomsch gezag verpligt. Wie weet niet wat voor hem ons eiland heeft verricht? Thans heerscht die dartle vorst, in dronkenfchap verzopen,. Door drift op drift vervoerd;. de vryheid is te hopen; 't Is nu de tyd ora ons van 't vreemde juk t'ontflaan. Reeds beeft die dwingeland; hy vreest Vespaziaan, Den opperveldheer, die het Joodfche land herovert,- En 66k, door d'ydle praal der heerfchappy betooverd? In zyn verwinnend heir tot ryksvorst is verklaard. Vitellius, hierdoor met fellen angst bezwaard, Beducht dat velen voor zyn* vyand heimlyk werken, Geneigd zyn legermagt, zo veel hy kan, te fterken; D'ondankbre, die ons volk met ondcrdrukking loont, Heeft ons, by 't krygsbefluit, van prcsfing niet verfchoond; Een' dwang, voor oud en jong, voor vrind en maag te vreezen; Die, niet geftuit, op nieuw onze ergfte plaag zal wezen; Die jaarlyks 't eiland ftort in d'yfelykfte fmart;- Die Gallie en Germanje, als ons, op 't vinnigst fart;- Die volk by volk, ontrast door Roomfche onmenschlykheden,, In 't eind* verpligt om faam? in 't oorlogsveld te treden. Zie daar, myn Brinio, hoe Rome 't vreeverbond,-
Door Cezar aangegaan, allengs meineedig fchond; C 3 Zie
|
||||||
|
aa KLAUDIUS CIVILIS.
Zie daar hoe 't vaderland rechtvaardig zich mag wreken*
Gy kunt voor 't wettig recht, daar 't noodig is, nu ipreketi. Meld beiden heimlyk elk'voornaam' Kaninefaat,
Van welk een blyde hoop hun halsvrind zwanger gaat; Dat ik geen groot beftaan op losfen grond zal bouwen. En u den raadflag van rayn' landaart haast ontvouwen. Ik wacht de flem uws volks, den byftand van alom , Van elk mishandeld land, en dien van 't godendom* Hoe zal de valfche pen der wrokkende Romeinen De ware grootheid van ons beider volk verkleinen! Gewis beticht ze eerlang uit bitfe wraaklust my Met heerszucht, fnoode list, en ryksverradery. Ik vrees haar niet; zy moet, in dat lafhartig wreken, Terwyl ze. onwaarheid fpreekt, zichzelve tegenfpreken ; En 't nageflacht zal zien, zelfs in haar eigen fchrift, Dat ze onze trouw beklad uit loosbedekte drift. Laat 6ns dan, onbekwaam om eigen lof te fchryven* Haar valsheid toonen door lofwaardige bedryven; Laat ons, door Rome zelf in togt op togt geleerd Hoe best de tiranny in t krygsveld word geweerd, Ten leste een nut gebruik van deze kennis maken, En eens *t onfchatbaar heil der ware vryheid fmaken. Hy fpreekt; en't heldenoog vertoontden ftaat van 9t hart,
Een onverwrikbre hoopj na vaderlandfche finartt |
||||
|
EERSTEZJNG. 2
Hy wekt die driften, daar ze in hem den voorrang winnen,
In jongen Brinioos en gryzen Volkaarts zinnen: Hy is de zon gelyk, die door de wolken fchynt, En achter 't groeijend zwerk allengs geheel verdwynt, Maar eindlyk bloem en vrucht, na droevig fchemerduister, Op 't lagchend veld verheugt met doorgebroken luister. By Brinioos verlangst om in het oorlogsveld
Zyn eerfte proef te doen, en tegen 't ryksgeweld, Op held Civilis fpoor, het vaderland te hoeden; Klaagt Volkaart, hoogbcjaard, verzwakt door tegenfpoeden y Dat hy geen wapentuig kan voeren, dan de tong: Zyn leden zyn verftramd; zyn hart is echter jong. De Batavier , door wien hun yver word geprezen ,
Wenscht nu, tot 's lands geluk, op zynen burg te wezen.
*k Weet niets, (voleind hy,} dat tot blyven my verbind:
Het is de derde dag, dat ik my hier bevind :
/ Myn egae zend geetf bo'; dit toont, dat*s landzaats klagten
' Reeds zyn geftild: dus zal ze op 't middagmaal my wachten*
*t Word fpae: waartoe de tyd, my dierbaar, dan gerekt?
!| Vaart wel. Civilis ryst, omhelst hen, en vertrekt. * * *
|
|||||
|
KLAU,
|
|||||
|
24
|
|||||
|
KLAUDIUS CIVILIS.
T W E E D E Z A N G.
i^ivilis heeft zo ras de duinhut iiiet verlaten,
Of hy ontryd het oog der twee Kaninefaten.
Tcrwyl zegt Brinio: Het lofflyk ongeduld,
Dat in don hoogen nood dien grooten held vervult>
Moet ons, 6 Volkaartl tot een' zelfdcn yver dringen*
Belaag terftond met my de wreede keurelingen;
Ontwyk in aller yl de ledige eenzaamheid:
Ons vaderland vereischt uw fpoedig ftaatsbeleid.
Gy (antwoord Volkaart,) zyt Civilis achting waardig,
Vernoeg uw' yver; ken den mynen; zie my vaardig.
Maar wees voorzichtig: geen Romein zie ons byeen:
Werk ftil, uit mve plaats, door onze zuidzy' heen.
Ik zal den toeleg my ter noordzy' onderwinden.
Ons land moet tegen Rome op 't heimlykst zich verbinden.
De wakkre Brinio bewilligt in die taal.
Des gryzaarts duinhut ftond niet verre van de Waal; Een weinig zeewaarts was des jonglings vlek gclegen, Die, fluks van 't hobblig duin op 't zandpad afgeflegen, In 't vlek getreden, door zyn vaderlandfche deugd Der helden angst en fmart verkeerde in hoop en vreugd. Hy
|
|||||
|
TWEEDEZANG. 25
Hy werkte zo geheim, dat hy geen' argwaan baarde.
JNa Brinioos vertrek fteeg d'oude man tc paarde.
Hy borst in blydfchap uit: Vaar wel, 6 flillc hut, Die tegen Romes dwang zo lang my hebt befchut! Vaar wcl, 6 eenzaam duin! vaart wel, 6 barre ftreken! 't Is elders my vergund myn hart vryiiit te fpreken. Ik zocht myn heul by u, in myn' bedrukten ftand; Ik tchei, in blyde hoop voor 't lieve vaderland. Hy ryd, op deze taal, naar 's duinlands noordzy' henen; Waarop hy, onverwacht by zyn geflacht verfchenen, Hen door zyn komst verkwikt, en hunnen bittren druk Terftond verwisfelt in een' voorfcnaak van geluk. Hy heeft met Brinio zich haast naar eisch gekweten; En d'oorlog is beftemd, fchoon't geen Romeinen weten: Men heeft vertrouwen, dat Civilis 't groot getal Bataaffche helden 66k ten kryg ontvonken zal. Die prins, die reeds in hoop zyn vaderland behoedde,
Toen hy van 't eenzaam duin naar 't aadlyk flot zich fpoedde, Reed, in 't Bataaffche land, aan 's eilands zuider zy', Op zynen naaften weg, de heerlykheen voorby, ■Die zich in vlek by vlek naby de Waal ontdekten, En aan den vreemdeling tot zeldzaamheden ftrekten: Het oog vernam 'er, dat nooit elders was aanfchouwd, Ontelbre hutten, op haar heuveltjes gebouwd. D Elk
|
||||
|
26 KLAUDIUS C I V I L I S.
Elk aadlyk ftamheer had, van ouds af, tot zyn woning
Een' burg, wel ruim, maar van geen prachtige vertooning; Celyk een vlekhut, naar de bouworde onvolmaakt; Van ruwe planken; ja fomtyds met riet gedaakt; En ieder burg befloeg, zo wel als elk der hutten, Een opgeworpen hoogte, om watervloen te fchutten, Daar 's winters menigmaal, by woedend ftormgeweld, liet Waalnat ftuivend' zwol, en flroomde op 't lage veld.' De held gevoelt op weg door huwlyksmin zich ftreelen :
Nu zal zyn lieve,gade in9 zyn genoegen declen. Bewust van 't bitter leed, dat ze in zyn afzyn 1yd;, Niet meer geflingerd door zyn' fellen boezemftrydj Een troostlyk open ziende in al de zwarigheden; Spoed hy zich ftaag, belust zyn' toeleg haar t'ontleden, Zyn ademfchcppend hart is aan een' ftroom gelyk, Die, door den wind geperst, geftuit door fluis en dyk, By zagte kalmte weer een' doortogt heeft gevondcn, En welig voortvloeit langs de kwynende akkergronden. Terwyl Civilis fnelt, en d'eelfte vreugd hem vleit,
Betreurt zyn Vredegond de Roomfche onmenschlykheid. Zy heeft, dewyl haar held zo lang is uitgebleven, Om hem t'ontmoeten, op den landweg zich begeven. Die weg liep door een bosch, by 't flot van haar' gemaal, Dat noordlyk derwaarts zag, en zuidlyk naar de Waal, |
||||
|
TWEEDEZANG. 27
En in het oost en west, zo verr' het oog kon ftrekken,
Naar menig aadlyk flot, belend door fchakels vlekken. De zon was over 't zuid vry lang naar 't west gedaald;
Civilis driftig ros had weinig aem gehaald, Dat op zo lang een' togt, na 't rennen, na *t vermoeijen, En eene korte rust, zich weer had moeten fpoeijen; Wanneer de blyde prins omtrent zyn' erfgrond kwam, En met een ftarend oog zyn Vredegond vernam. Zy ziet hem niet; zy heeft, vry verre voortgetreden, Alree' zich omgewend, en keert met zagte fchreden. Zy voed' in d'eenzaamheid, haar vaderlandfche (mart. Met eene flaauwe ftem ontlast ze in 't eind' haar hart: 6 Staatzucht! Czegc ze0 bron der bitterfte ongelukken! Ach! moet ge 't bange volk dan onophoudlyk drukken ? Algoede goden, die de kwade trouw verfoeit, En weet hoe 't ryksgeweld de vrye zielen boeit! Vermurwt de zinnen der tirannen, die ons plagen; Of geeft ons nieuwe kracht, om 't knellend juk te dragen. Terwyl ze al wcenend' dus haar kwynend hart ontlast,
E n flotwaarts wederkeert, genaakt Civilis vast. Zy kan in 't eerst van verr' zyn rennend paard niet hooren: Het nadrend trappelen treft plotfeling haar ooren: De prins, door haar befpeurd, is yllings aangefneld. 't Verrasfend Byzyn van haar' kortsbedrukten held,' D 2 Uit
|
||||
|
28 KLAUDIUS C I V I L I S.
Uit wiens gelaat zy nu een ftille vreugd kan lezen,
Verfpreid een' blyden glans op haar beneveld wezen.
De drift, die haar verrukt, ontfluit haar fluks den mond:
Civilis! waard gemaal! bedriegt u\v Vredegond
Zich niet? zyt gy getroost? komt gy myn tranen ftuiten?
Wat hoop..? Haar tedre ziel kan zich niet verder uitem
Hy flygt van 't ros, omhelst het voorwerp van zyn min,
En boezemt door zyn taal haar nieuwe blydfchap in.
Ik durf, 6 Vredegond! (zo fpreekt hy,) nu vertrouwen,-
Dat ge eenmaal 't vadcrland in voorfpoed zult aanfchouwen.
Ik zal, geliefde gade, u myn geheim ontleen,
In 't nadren tot den burg. Zy treden derwaarts heen*
De fehoone Vredegond, het puik der vrouwenfcharen,
Bevind zieh in de kracht, niet in den bloei der jaren: Haar armen, wit als fneeuw, en neerwaarts uitgeftrekt, Zyn met den blanken hals en fchouder ongedekt: Een vuur llraalt uit de kuifche en hemelvervvige oogenr Het Mond en golvend haar, door zagten wind bewogen,. De linnen tabbert, wit, doorwerkt met purpren draen, En zulk een hulfel, zyn haar enkle pronkfieraen. De held, ontdekt haar hoe de Vryheid hem van kwelling
In zynen droom onthief, door hoop op 's lands herflelling; Hoe zy hem aandrong om den Itaatsraad voor te flaan In 't gunstig tydgewxicht een' oorlog aan te. gaan; |
||||
|
TWEEDEZANG. 29
En hoe reeds Brinio met Volkaart heeft beflotea
.Tot heimelyke hulp by hunne landgenooten. Al heb ik (vaart hy voort,) u menigmaal gemeld
Met welk een' ernst ik dacht op 't weeren van 't geweld; Tot noch toe zweeg ik ur dat twee gewaande vrinden Van vorst Vitellius, Vespaziaansgezinden', Te Rome Primus, die by 't volk in achting leeft, Hier Flakkus, die 't beflier van Romes Rynmagt heeft, D'een door behendig fchrift, en d'ander door gelprekken, My heimlyk poogden in him eedverbond te trekken. 'k Heb Flakkus, toen hy fprak, gevleid in zyne drift; En Primus waagde flnts zyn eigenhandig fchrift. 'k Heb echter niets beloofd; 'k had toen noch niets befloten,, Vitellius verdient die ontrouw zyner grooten, Daar hy zyn hof ontrust door blinde dwingfcrndy:. Doch is 't verraad in hen, 't is geen verraad in my. Die grooten willen ons, om dien tiran t'onttronea, Geheimen byftand bien, als we ons in 't veld vertoonen, Zo rust myn flout beftaan op geenen losfen grond. \ Men flryde in fchyn voor Rome, in ernst voor 't oud verbond:: Laat ons Vitellius bevechten in deze oorden, En held Vespaziaan, noch verr' van 's Tibers boorden, Noch zwak zo lang het ryk geen' adem fcheppen kan, Als bondgenoot ontzien, niet dulden als tiran: * D 3 Laat- |
||||
|
8o KLAUDIUS C1VILIS.
Laat ons den byftand van verdrukte volken winnen,
En hopen op de go6n, die 't heilig recht beminnea, Civilis echtgenoot, door zulk een taal bekoord,
Spant al haar aandacht in, vangt gretig ieder woord, En toont in 't fprekende oog wat driften haar bewegen. Zo vangt de dorstige aarde een' frisfchen zomerregen; Al drinkende vertoont ze in 't iiiterlyk gelaat Een fchets der fchoone vrucht, waarvan zy zwanger gaat. De blyde gae meld dus den toefland van haar harte: 6 Weergaclooze held! wat troost in bittre finarte! Ik roem uw grootsch befluit, al dreigt u veel gevaar. De min heeft oris vereend; wy leven voor elkaer: Maar nooit zou Vredegond met u gelukkig leven, Indien gy vreesde voor het vaderland te fneven. Uw egae fpelt zich 't eind' van Romes dwinglandy: De kans is fchoon, uw moed van roekeloosheid vry, Ons angstig volk geftild, uw hoofd voor argwaan veilig, En uw ervaren trouw den Batavieren heilig. Ja, myn Civilis! gy5 des grooten Sicverts zoon, Aan 't bang Batavie gefchonken door de goon, Zult eindlyk, met hun hulp, onze overheerfchers trefFen, En 't onderdrukte volk ten top van eer verheffen. Zo fpreekt ze, zq verbant ze all' haar' geleden druk, De liefelyke hoop op 't vaderlandsch geluk; Da
|
||||
|
- . . .
|
|||||
|
TWEEDEZANG. c$i
De reine huwlyksmin, waarin dit echtpaar blaakte;
Het eerfte veldgroen, daar natuur alJengs ontwaakte; De fchoonheid van den dag, in 't vroege jaargety; Dit alles zette hen een waar genoegen by. Terwyl het moedig ros, dat haast by 's vyands benden
Zyn' meester voeren moet, om flaatsdwang af te wenden, Hem by den teugel volgt, genaken ze, uit het woud, Den vorstelyken burg, naby de Waal gebouwd. Civilis, niet geheel in bouworde onbedreven; Gewoon eenvouwdig, maar met goed beleid te leven; Bewoonde een' fleenen burg, vanduur, maar zonder pracht: Hy had alleen op 't nut, niet op den zwier gedacht. In dezen ruimen burg met Vredegond getreden,
Daar zich, by blyk op blyk van d'ouderlyke zeden, Geen pronk vertoont, dan door een kunstelooze hand r Met zekre blinkende aard' gefchilderd op den wand;
Geniet Civilis haast, op zyn gewone wyze, Met echtgenoote en kroost, de vaderlandfche fpyze. ^Hy heeft by Vredegond twee zonen voortgebragt, Reeds in hun teere jeugd de hoop van hun geflacht: De jongfte zoon heeft vyf, en d'oudfte negen jareru Dit kroost begint alree' zyn ouders t'evenaren: Geen vreemde melk ontaarde in hen het heldenbloed; De moederlyke borst heeft zelve hen gevoed: Het
|
|||||
|
.......
|
|||||
|
32 KLAUDIUS C I V I L I S.
Het onderwys, dat hier by 't voorbeeld altoos werkte,
Gaf vroeg hun harden deugd, hun ligchaamsleden Ilerkte. Deze ouders aemen nu, aan 't hoofd van 't jong gezin, By 't nuttigen der fpyze, een guile blydfchap in. Zo vrolyk drinkt een hart, den nood der jagt ontkomen, Met hinde en hupplend kroost uit frisfche waterflroomen, Maar held Civilis, by zyn waard gezin verheugd,
Veripilt zyn uren niet in zorgelooze vreugd: Hy zend, den zelfden dag, aan d'achtbre Batavieren, Die onder 't Roomfche juk het zuchtend volk beflieren, Veel vlugge ruiters, om in krygsgod Wodans woud, Waarin men menigwerf een aadlyk jaarty' houd, Op 't zyne, nu naby, die overheen te nooden. In dit gewyde bosch des grootflen zyner goden, Daar, volgens 't oud gebruik, in elken loop der maan, De ftaten onderling zich wegens 't land beraen, Vleit hy met reden zich, hun aller heldenzinnen Op 't vrindlyk gastmaal tot den kryg te zullen winnen: Hy kent hun vryheidzucht; de zyne is hoog geacht: Ook is een plegtig feest by geen' Romein verdacht: Hy kon geen' beter' tyd, geen beter plaats verkiezen. D'uitheemfche magt had mee de groote en kleene Friezen,
Twee volken, fynsbaar aan het albegeerend ryk, Tot felle wraak getergd, door 't bitterfte ongelyk: 't
|
|||||
|
TfPEEDEZA-NQ. 33
*t Geweld had meer dan eens tot opftand hen gedrongen,
En Romes overmagt hen mear dan eens bedwongen. Die dappre volken, door d'aanflaande presfing weer Op 't jammerlykst gedreigd in goed, in bloed y en eer, Begeerden zich t'ontflaan van d'algem£ene plagen, Indien 't Bataaffche volk den kryg met hen dorst wagen. Civilis, des bewust, gaf nu, in heimlyk fchrift, Hen tot den oorlog hoop; verzekerd dat hun drift Om eens, na harden dienst, het vryheidsheil te finaken , Hen fpoedig, in die hoop, ten ftryd' zou vaardig maken. De fchryfkunst was een gift van Rome aan 't vaderland; Zy wicrd een wapejntuig in held Civilis hand. Vellede, uit Bruktersch bloed; een maagd, door kloeke zinnen
Bekwaam een diep ontzag by groot en kleen te winnen; De hoogfte priesteres van al 't Germaanfche volk; By hen onfeilbaar, als een wyze hemeltolk; Had, in een eenzaam bosch, op eenen hoogen toren, Naby den Lippeflroom, haar vast verblyf verkoren. Hier had Civilis aan d'ontzagchelyke maagd Omtrent het vaderland eerbiedig raad gevraagd, Maar in een duistre taal een kort befcheid ontfangen, In ftaat om 't heldenhart met felle fmart te prangeii; Een sntwoord, dat zyn1 moed genoopt had, en geftuit: In deze woorden had Vellede zich geuit: *: i |
||||
|
34 KLAUDIUS CIVILIS.
55 Of Rome of t vaderland heeft ramp op ramp te fchroomen."
Nu fchreef hy haar zyn' droom, voor godlyk opgenomen; Zyn oogmerk; wat hy reeds voorzichtig had beftaan; De hulp waarmee, de wyz* waarop hy voort zou gaan; En dat, fchoon 't godertdom 't gewigtig ftuk begeerde, Hy echter, tot zyn hulp, haar uitfpraak noch ontbeerde. Zo ras de morgenzon het eiland weer befcheen,
Reed hy naar 't aadlyk flot van gryze Walburg heen, Des grooten Sieverts weeuw, en held Civilis moeder. Hy meld haar zyn belluit. Zy noemt hem 's lands behoeder, Wiens deugd haar in den druk de hoogfte blydfchap baart. Haar ziel, haar groote ziel is zyn vertrouwen waard*. Tot zynent weergekeerd, toetst hy zyn braaffte helden;
En zonder een' van hen zyn ftout beftaan te melden, Befpeurt hy, dag aan dag, de grootheid van hunn' moed, Die niets dan vryheid aemt, en hem op 't hoogst voldoet 't Gelukt hem, van Vellede een gunstig fchrift t'erlangen: Zy noopt den Batavier, een' oorlog aan te vangen. Ook fchryft hem Brinio wat hy met onderftand Van Volkaart heeft verricht voor 't lieVe vaderland; En 't fchrift der Friezen meld wat deugden in hen wonen. Die fchriften wil de prins den grooten raad vertoonen. De nacht had zesmaal nu haar' juisten loop verricht;
'i Was weinige uren voor het zevende avondlicht; Sints
|
||||
|
TJVEEDEZANG. 35
Sints hy van 't aadlyk flot zyn vlugge ruiterboden
Had afgezonden ora al d'overheen te nooden;
En op 't geboortemaal wierd reeds, d'aanftaande nacht,
In Wodans heilig woud de gantfche raad verwacht.
't Is (fprak CiviKs tot zyn gade,) tyd van fcheien.
De hoop, waarmede ik my voor 't kwynend land mag vleijen,
En die myn echtgenoot niet min aan 't harte gaat,
Is oorzaak dat ik u met ware vreugd verlaat.
Dit afzyn (zegt zeO ^an **w Vredegond niet deeren:
Ik zal op morgen u met biydfchap weer zien keeren. Voltrek uw opzet vry; bedien u van den tyd; Beweeg den raad; en voer den Batavier ten ftryd*- Hoe wensch ik, by 't gewoel der kinderen en vrouweii, En met ons eigen kroost, het ftrydend heir t'aanfchouwen! Ik zie alreede in hoop, by 's vyands zwichtend ftaal, 't Geluk van 't vaderland, en d'eer van myn' gemaal. Zy leid haar' lieven held naar buiten; kust hem teder;
Oogt hem, die afryd, na; en keert naar 't veldflot weder. Intusfchen ftreelt haar ftaag een lieflyk voorgenot, De welgegronde hoop op 's lands gelukkig lot; Gelyk het geurig ooft, dat door de groene blaeren Een lagchend wezen toont in 't oog der vvandelaren. En druipt van frisfchen dauw na heeten zonnegloed, Den reuk verkwikkend' ftreelt, eer zich de fmaak voldoet. E 2 De
|
||||||
|
36 KLAUDIUS CIVILTS.
De lichtbol daalde naar de blozende avondkimmen;
De hutten dekten \ veld met uitgebreide fchimmen; Wanneer Civilis, door een zelfde hoop gevleid, De plaats genaakte, daar het gastmaal wierd bereid, Het groote en hooge bosch, aan Wodan toegeheiligd, En onder fchyn van 't feest voor achterdocht beveiligd. De vrye raad, die nook als raad gelyk verfcheen,
Kwam nu als gasten in een' zelfden ftond byeen: De voornacht was niet lang gevolgd op d'avondftralen ? Toen, naar 't gewoon gebruik op adelyke malen, Al wie verfchynen zou zich reeds byeen beyond. 's Lands overheid, genood op 't jaargety', beflond In helden, adelyke en Jburgerlyke leden, Hier, naar d'aeloude wyz1 , gewapend aangereden* D'uitmuntcnde adeldom, voor wien al d'andre week,. Beftond in rechters-, elk van eene ruime ftreek, Daar ieder hunner, met zyn wakkre honderdmannen, Met honderd raden-, mogt de nutte vierfchaar' Ipannen,. Met burgers, onder hem in krygsdfenst aangefteld, Wier ampt hem luister gaf in vlek en oorlogsveld. Een flaatslid moest voor 't minst in hoogen krygsrang wezen. Elk burger, tot een lid der flaten uitgelezen, Was een der eerften, die een vlek tot woning had, ; Of 't volkryk Batenburg, der Batavieren Had. Gfeen.
|
||||
|
'->,':s"7',,"J>; ■.>■■.;'■ '^ ■■ ■■'.■.!.-:,>..■;.■!■,.■,,.-.■■.■.,,..■!■.,■..■..-. ,vl
|
|||||||||
|
■
|
|||||||||
|
T W E E D E Z A N G. \ 37
Geen praalkleen dekten hier der helden fterke leden;
Zy onderhielden fleeds de vaderlyke zeden;
Een leeuwen- tygers- of een andre dierenvacht,
Die vast om 't ligchaam floot, was hun voornaamfte dragt.
Al hunne praal beftond in fterkgekleurde fchilden,
En korte iperen, die met flikkrende yzers drilden
By 't fakkellieht in 't bosch, terwyl de hemelboog
Het maan- en ftarrenliclit vertoonde aan 't fcheemrende oog.
Men noemde d'opperften der geestlykheid drui'den: .^
Door niemant anders mogt het offer en gefchieden. Een deel der oudften van dien geestelyken flaat Had zitting, maar geen ftem, in 's lands doorluchten raad^ En geen vermogen in de ftaatsvergaderingen, Dan om een' driftigen het zwygen op te dringen.. Men zag die oudften der drui'den 66k op 't feest. De ftrafheid van hun oog vertoonde een' ftrafFen geest, Die outerfchenders geen genade zou verleenen: De witte mantel zwaaide om d'ongedekte beenen: De zware en gryze baard hing tot den middel neer. Alom, by groot en kleen, was 't wichlaarsampt in eer- , De raad begaf welhaast, op vachten neergezeten,
Elk aan een? lagen disch, zich naar gewoonte aan 't etenr Nadat een wigchelaar, eer hy noch nederzat, De goon met luider itemme om heil gebeden had.. ; E 3 Men
|
|||||||||
|
38 KLAUDIUS CIVIL IS;
Men nuttigde, om dit feest op 't luisterrykst te vieren,
Gevogelt', keur van visch, en wilde en tamrae dieren,
Doch naar de wyz* des lands onkunstig toebereid.
Gezondheid is de faus, die best den eetlust vleit.
De disch vvierd ook gevuld met room, en kaas, en boter,
En boomvrucht van den herfst. Geen fier was ooit hier grooter:
De prins onthaalde nu zo veel zyn ftaat vermogt.
De gasten dronken wel geen lieflyk druivenvocht,
Maar ftreelden hunnen fmaak met oude en fterke bieren,
Dien wyn van 't oud Germanje, en ook der Batavieren:
Hy zette, door zyn kracht, hen vuur en leven by.
Men dronk op '$ gastheers heil; men wenschte op 't jaargety*,
Dat die voornaamfte der Batavifche overheden
Noch lang, tot's lands geluk, zyn eerampt mogt bekleeden.
Men haalde, by dien wensch, Civilis daden op;
Men hief een' oorlogsroem, dien hy verdiende, in top.
Ach! (riep men eindlyk uit;) wat luister zou 't hem geven,
Had hy die groote daen voor 't vaderland bedreven!
Op ziilk een taal volvoerfc Civilis zyn befluit
Zyn volk wykt, op zyn' wenk, ter vvyde feestplaatfe uit. De zoon van Sievert ryst, en fpreekt: Bataaffche helden! Waartoe myn krygsbedryf met zo veel roem te melden? Wat mannen ftreden niet, in 's eerften Cezars tyd, Wier krygsverrichtingen Civilis hart benyd, |
||||
|
TfFEEDEZANG. 39
En die voor 't vaderland zich zo gelukkig kweten,
Dat zelfs het trotfe Rome ons broeders heeft geheeten! Wat mannen telt men niet, vvier moedige oorlogsdaen, Naar eisch van 't oud verbond, met Cezar aangegaan, Tot nu toe Rome zege op zege hielpen winnen! Uw eigen heldenmoed verrukte flaag myn zinnen: Ik heb geen enkle daad in 't oorlogsveld verricht, Dan die ik 't voorbeeld van uw oudften ben verpligt. Maar zonder diensten, 't ryk bewezen, op te tellen,
Befeft hoe Rome ons loont, en 't leed datwe ons voorlpellen. De Batavier is vry van 't oude flaatsverbond, Sints Rome d'eerile maal zyn' eed ondankbaar fchond, Het vrye vaderland bezettingen deed lyen, En 't Ipoor zich baande tot de wreedfle dwinglandyen. Men handelt ons, 6 fpyt! niet meer, gelyk voorheen , Met liefde als broeders, of als bondgenooten; neen; Na zo veel blyk van trouw als we onophoudlyk gaven, Mishandelt ons 't geweld noch erger zelfs dan flaven, Daar Romes overften zich mesten met ons bloed. De ftedehouders, trots, omfingeld van hunn' ftoet* Verfchynen zelden hier, zyn mede 's lands tirannen; 't Is alles tegen ons roofgierig aangefpannen; Men fpaart hier goed noch bloed; en klagt noch rsden geld. De presfing nadert wefir, dat openbaar geweld, Waar-
|
||||
|
4o KLAUDIUS CIVIL IS.
Waarby de jongeling erbarmlyk van zyn moeder,
De vader van zyn' zoon, de broeder van zyn' broeder, En ieder dierbaar pand van ons word afgefcheurd; AVaarby de kuifche jeugd, 6 gruwel! word gekeurd, Niet om met Romes heir in 't krygsveld op te trekken, Maar om ten fnooden prooif der dartelheid te ftrekken; Waarby de gierigheid den tragen oudcrdom, Ten oorlog onbekwaam, door 't pak der jaren krom, AIs dieren flaat en dryft, om 't kcrmend kroost te nopen Die gryzaarts uit den kryg ten dierfte vry te koopen. Door welk een magt word ons dit onrecht aangedaan?
Gy zult, behaagt het u, myn vrinden, 't oog te flaan Op Romes burgerkryg, dien ingevreten kanker, De zwakheid zien van 't ryk; nooit, nooit was Rome kranker. Wat winter! eegring der Romeinen is t'ontzien? Men vind 'er naauwlyks iets, dan buit, en oude lien. Is 't fiere ryk in ftaat om 't moedigst volk te dwingen, Door d'ydle namen van Romeinfche keurelingen? 't Uitheemsch vermogen is van tyd tot tyd geknakt. Maar is ons vaderland in kracht of moed verzwakt ?
't Geweld, dat ons verdrukt, heeft meer dan wy geleden: Wy zyn de zelfden noch, in zo veel tegenheden: 't Rechtvaardig godendom, dat Romes ontrouw kent> Heeft ons gezegend in de grootfle llaatselend': |
||||
|
T W E E D E Z A N G. 41
Wy zien 't Bataaffche land in dappre mannen bloeijen,
Ons vruchtbaar heldenvolk in vryheidsyver gloeijen, En in dit tydgewricht onze oorlogsmagt in ftaat Om rustig 't hoofd te bien aan onrecht en verraad. Zal d'eelfte ruitery, zal 't puik der legerknechten Niet beter voor zichzelf, dan ooit voor Rome vechten? De wreedfte dwinglandy verdrukt niet ons alleen,
Maar treft ook volk by volk, en woed rondom ons heen. 9t Vermaard Germanje, ryk in helden, onze magen, Wenscht, neffens't Gallisch volk, een oorlogskans te wagen: 9t Hangc alles aan 't befluit van dezen achtbren raad. Drie nageburen, vol van moed, Kaninefaat, En groote en kleene Fries, die heimlyk reeds zich ui.en, Zyn vaardig, als gy fpreekt, met ons 't geweld te ftuiten: Ziet hier hunn' hoogften wensch bevestigd in hun fcarift. Voldoet hen; dient u van hun loffelyke drift. Gy zult den onderiland niet enkel by uw vrinden,
Maar ook een nutte hulp by uw tirannen vinden: Vitellius is reeds, door weelde en overdaad, By vele grooten van zyn* landaart fel gehaat: Wat al Romeinen, op dien vadzigen gebeten; Die met den mond hem vorst, in't hart hem dwingland heeten; Zult gy niet vaardig zien ons heimlyk byte ftaan, In 't ftryden voor 't belang van held Vespaziaan! F Ik
|
||||
|
42 KLAUDIUS CIVILIS.
Ik kan verzekering van Flakkus byftand geven;
En ziet hier Primus fchrift, uit Rome my gefchreven.
Men help' Vespaziaan, eer deze kans verdwyn':
De kryg, mislukt ons die, zal hem geweten zyn. Zo wy in tegendeel voor hem gelukkig ftryden, En deze dienst ons niet van 't ftaatsjuk kan bevryden; Men eifche dan door 't ftaal het recht van 't oud verdrag, Eer hy zich vestige in het opperfle gezag. Maar, helden, kan 't geluk uw wapens tcgenloopen,
Wanneer de goden zelf u tot den oorlog nopen ? De Vryheid, die vol glans my in den droom verfcheen, Vertoonde my den eisch der hemelmogendheen: Zy willen, dat we in 't eind' den Roomfchen dwang weerftrcven. Hetblyft niet by dien droom; Vellede heeft gefchreven: Ziet hier een klaar bewys; ziet hier haar eigen hand; Verneemt wat zy vooripelt aan 't moedig vaderland: 6 Batavier! befluit de dwinglandy te weeren: 95 Gy zult de vreemde magt in uw gewest verheeren." Zo fpreekt Vellede zelve, en 't godendom door haar. \ Noopt alles u ten ftryde, uw eer, het flaatsgevaar; De presfing, die geen volk, als *t onze3 kan gedoogen; De Roomfche burgerkryg; het wanklend ryksvcrmogen; Der Batavieren mbed, aan lyfsgevaar gewoon; Ons onbetwistbaar recht, de Vryheid, en de goon. |
||||
|
TWEEDEZANG. 43
Civilis ziet den raad, die deze taal voelt klemmen,
Naar 't vaderlyk gebruik in zynen voorflag fcemmen: Elk fchud zyn taaije fpeer; en daar geen mond zich uit» Vertoont zich aan het oog hun algemeen befluit. De raad, bezield met moed en yver, maar voorzichtig In 't ondernemen van een' aanflag, zo gewigtig Als die van Romes dwang in 't veld te wederftaan, Had zonder klemtaal nooit den oorlog aangegaan: Zo traag zyn tot den kryg de dappre Batavieren. Gelyk de zeeman, hoe de felle ftormen gieren, Den zwaren mast niet kapt, dan in den hoogften nood, Daar hy dat groot verlies moet kiezen, of de dood; Zo word het krygsbefluit niet door den raad genomen, Dan nu de vrede meer dan d'oorlog is te fchroomen. De ftoute Batavier bemint de heldeneer, Maar 't onwaardeerbaar heil van 't vaderland noch meer* Zo dra men 't groot beftaan eenparig heeft befloten, X Ryst brave Heereman, van d'eerften uit de grooten; Een gryzaart, vol van vuur. Hy fpreekt: Doorluchte raad! Getrouwe vaders van den langgetergden ftaat! Hoe lofflyk toont ge in 't einde een algemeen verlangen Om tegen 't Roomsch geweld een' oorlog aan te vangen! Zo kan men 't bange volk, en anders nooit behoen. Hoort my, den ftaat ten nutte, een'nieuvven voorfla^ doen. F 2 CU
|
||||
|
44 KLAUDIUS C I V I L I S.
Civilis toonde zich in 't ftryden lang ervaren;
Die held bezit het hart van onze legerfcharen;
Zyn moed bezielt het onze, in dit gelukkig uur:
Dat hy de hertog zy, die dezen kryg beftuur'.
Noch meer. Dit eiland, dat zyn rechten moest verliezen,.
Neem' ze alien eindlyk weer: laat ons een' koning kiezen;
Ceen' dwingland, die, geflerkt met meer dan flaatsgezag.,.
Als in 't Romeinfche ryk, meer dan de wet vermag;.
Maar zulk een' koning, die* verr' van de wet te fchaden^.
Een achtbaarheid bezitte in heilzaam ons te raden;,
Een' hoogen eerrang, die zyn deugden luister geev'*
Zyn trouwe diensten loone, en duur' zo lang hy leev\
Zo eerde 't vrye volk, met afkeer van tirannen,
Tot algemeen geluk, voorheen zyn grootfle mannen;;
Zo zag, in vroeger eeuw> 't voorouderlyke bloed.
Van held Civilis zich met vorstlyke eer begroet;:
Zo moet.ctns dankbaar hart Civilis diensten loonen,,
Die aan onze oogen reeds zo heilzaam zich vertoonen..
D.us tut zich Heereman. Elk fchud op nieuw 2;yn fpeer,
Ten teeken van zyn ftem. Civilis, die deze eer Aan eigen deugden, niet aan laagheenis verfchuldigd, Word op dit oogenblik naar d'oude wyz' gehuldigd: Men ziet den ftaanden prins eerbiedig in een fchild Door tweepaar eedlen op de fchouderen getild, |
||||
|
TWEEDEZANG. 45
En in dien ftand gezwenkt, daar hy word uitgeroepen
Als koning in den raad, als hertog by de troepen.
Hoe krachtig werkt de vreugd, na troostelooze fmart,
Hoe fcerk de hoop op wraak in ieders heldenhart I
Die hoop, die blydfchap perst de tranen uit him oogen.
D'een, wien zyn eenig kroost op 't grievendst wierd onttogen;
En d'ander, die zyn' vrind of breeder heeft befchreid,
Of zynen vader zag ten prooij' der gierigheid;,
De gantfche raad barst uit, door eenen geest gedreven:
Civilis leve in eer, opdat we in vryheid leven!
Na 't plegtig huldigen verricht een wigchelaar
Den dienst aan 't godendom by 't blakend boschaltaar;, Waarna al d'overheen, met faamgevoegde fperen. En boven 't heilig vuur, den dieren landeed zweeren;. De prins, als legerhoofd, zo lang men 't ryk beftryd, Als koning, zelfs in vree, zyn' gantfchen levenstyd;, Eri d'andre leen des raads, als ware bnrgervaders: Men zweert elkander trouw; men vloekt de landverraders.^ Men vlyt zich neer; en drinkt, daar 't hart van yver brand, Met zuivre heldenvreugd, op 't heil van 't vaderland. Thans meld, met kracht van taal, Civilis zyn gedachten y
Hoe best een wenschlyk eind' des oorlogs zy te wachten. De ftaatsvergaering ftemt al wat de koning raadr En. vaandigt eedlen af, uit wie Kaninefaat, F 3 Eh
|
||||
|
4<5 KLAUDIUS C I V I L I S.
En groote en kleene Fries den raadflag zullen hooren.
's Lands vaders zien terwyl den dageraad herboren. Zy fcheiden, vol van moed, wanneer de bron van 't licht Hen ryzend' toelacht aan den einder van 't gezicht. * * *
|
|||||
|
KLAU-
|
|||||
|
KLAUDIUS CIVILIS.
D E R D E Z A N G.
D e kleene Fries had naauw' de blyde maar' vernomen,
Dat held Civilis zelf 't geweld dacht op te komen, Of dat verdrukte volk, dat niets dan vryheid zocht, Beftond, op 's hertogs eisch, een' flillen watertogt. De zon was vyfmaal aan de morgenkim verfchenen,
En vyfmaal was in 't west haar avondlicht verdwenen, Nadat de ftaatsraad, op 't Bataaffche feest vergaerd, Zich voor den ftouten kryg eenparig had verklaard; En niemant was verdacht by Romes dwingelanden; Wanneer de kleene Fries, de Marezaatfche ftranden Te fchepe op 't onvoorzienst alree* voorby gefpoed, Het eiland naderde op Germanjes zilten vloed, Het duinoord, daar hy 6en van Romes legeringen, Het llerke Britburg by verrasfing moest befpringen: 't Kasteel lag, daar de Ryn, langs 't eiland voortgefneld, Zich by de Kattenwyk ontlastte in 't pekelveld. Die trouwe nabuur zeilt voor Britburgs vaste wallen, En laat 'er d'ankers uit zyn driepaar fchepen vallen: Hy zwemt en waad aan land, en heeft de nacht te baat, De wacht word hemgewaar, en roept Verraad! verraad!
»Op,
|
||||
|
48 KLAUDIUS C I V I L I S.
Op, keurelingen! opl 't kasteel word overrompeld."
De krygsbezetting, reeds in diepe rust gedompeld, En yllings opgewekt, verneemt op 't oogenblik Het nadrende oorlogsvolk, en is vervuld met fchrik: Geen enkel ryksfoidaat, die tegenftand durft bieden; Elk keurling is bedacht om zyn gevaar t'ontvlieden. Aquilius alleen is door gecn vrees bekneld, Aquilius, het hoofd van 't vreemde krygsgeweld Waarmee men 't eiland dvvingt: hy moedigt hier de zynen, En poogt door deze taal den angst te doen verdwynen: Romeinfche helden, hoe! bevlekt ge Romes eer? Behoud uw legering, door dappre tegenweer; Bewyst roemruchtig, hoe de moed der keurelingen Ontzinde muiters weet tot hunnen pligt te dwingen; Beneemt, door 't Roomfche ftaal, op eenmaal all* den lust Tot oproer aan het volk van dees barbaarfche kust. Hyroept, maar niemant hoort; hy kan den fchrik niet ftuiten; Hy moet, mi alles vlied, tot vlieden zelf befluiten; Hy volgt de menigte, en verlaat de leegring mee, Drie voorraadhuizen der Romeinen, 66k aan zee, Beveelt men, uit zyn' naam, terflond in brand te fteken. Hyzelf, van drift vervuld om 't Roomfche ryk te wreken, Verzeld van Britburgs volk, een ruiterbende, rent, Den noorder landweg op, naar 's eilands bovenend': Daar
|
||||
|
* VERDE ZANG. 4$
Daar wil 't bedreven hoofd zyn vliende ruiterfcharen,
De watermagt, en 't volk uit elke vest vergaeren. Zo ziet de kleene Fries, tot fchand' des ryksfoldaats,
Zich meester, zonder ftryd, van Romes nestelplaats, Daar is de krygsknecht om den grooten buit verwonderd; Daar vind hy fchatten, door d'uitheemfchen wreed geplonderd, Het deerlyk zweet en bloed van 't uitgemergeld land. De blyde Friezen, ryk beladen, fpoen naar ftrand
En kielen zwoegend' heen, om op Germanjes baren Naar *s vyands voorraad langs des eilands kust te varen. Maar fchielyk word de hoop op nieuwen roof gefluit: De vlammen bars ten fnel de voorraadhuizen uit: Drie vuren, kort byeen, naar 't hooge zwerk gevlogen, Verdryven onvoorziens de duistre nacht uit d'oogen. De kleene Fries, die naauw' zyn ankers heeft gelicht, Keert weder landwaarts, op dat akelig gezicht; Laat fchip en fchat terftond naar zyn gewest vertrekken, En ylt naar .Brinio, om hem tot hulp te ftrekken. 't Kaninefaatfche volk was reeds, in nacht op nacht,
Door hem, 't verkoren hoofd van hunne legermagt, In zeker vlek aan duin naby den Ryn vergaderd; Wist ras wat trouwe hulp het eiland was genaderd; En trok naar Roomburg, een Romeinfche legerftee, Gelegen aan den Ryn, en d'eerfte vest van zee; G Een
|
||||||
|
SO KLAUDIUS CIVILIS.
Een vaste legerplaats, voorzien van fteenen muren.
Die, als een fterke flad, een' vyand kon verduren: Geen huizen waren hier 't verblyf der dwinglandy, Maar tenten, woonbaar zelfs in 't guurfte jaargety'. Het duinvolk moest 'er zich, gelyk hun Friefche vrinden Op Britburg, deze nacht een' toeleg onderwinden. Dit volk van Brink), dat in de duisterheid Door dezen jongen held voor Roomburg word geleid, Begint vol vuur terftond de leegring aan te vallen: Men recht de ladders op, beklimt de hooge wallen, En fpringt al juichende in de fterke vesting neer, Maar vind, fchoon voortgetreen, noch geene tegenweer, En door den keureling de legerftee verlaten. Niet verre ftond een hut, door drie Kaninefaten
Ten akkerbouw bewoond: dit drietal volgde dra Humf vluggen landgenoot in Roomburgs wallen na. Doorluchte Brinio! (kit een uit hen zich hooren;) Vernecm iiit ons wat weg het ryksvolk heeft verkoren. Wy vlogen, opgewekt door 't naderend geluid Van trapplend paardevolk, de hut verwonderd uit. Wy konden fchielyk by dees vesting ons verfteken, En hoorden een' Romein dus tot de wachters fpreken: Aquilius, die zelf naar 's eilands oostend' fnelt, Wacht ras uw bende daar, op Arenakums veld. |
||||
|
DERDEZANG. 51
Verzuimt geen oogenblik; trekt uit; laat alles varen:
Wy zyn aan ftrand verrast door muitende barbaren. Gy kent Silaan, die fpreekt; gehoorzaamt op zyn woord. Hy fpoedde, na die taal, zich neffens d'andren voort. Wy hoorden toen 't rumoer van Roomburgs ruiterbende: Zy volgde Aquilius naar 's eilands bovenende, En ylde fpoorflags heen, van doodfchrik overmand. d Schutsheer Brinio! verlos het vaderland. Die maar' was fluks verfpreid by d'ingeklommen fcharea.
De vyand (riep men ,) durft zyn vesten niet bewaren : 't Onlydlyk fiaatsgeweld, zo lang door ons betreurd, Veriluift op onze komst, en fiddert op zyn beurt. Verheugt u, helden! in de vyandlyke elenden. Zo luid de blyde taal der vaderlandfche benden. Men plondert onderwyl de ryke legerftee, En voert naar 't naafte vlek den buit al juichend* mee. De vreugd dier troepen, verr' by ftille nacht te hooren,
Klinkt yllings 't rustend volk der gantfche ilreek in d'ooren. Dit duinvolk, dat noch niets van d'ondervvinding weet. En op geen uitkomst hoopt in 't vaderlandfche leed, Durft, nu de Iandzaat juicht, zyn ooren niet betrouwen: De vlekken loopen leeg; de gryzaarts, kinders, vrouwen, 't Is alles in dit oord gewekt, en op de been; 't Vlie^t alles, vol van drift, naar 't juichend irygsvolkheen, G 2 En
|
||||
|
52 KLAUDIUS CIVIL I Sv
En hoort 'er deze maar': Weest bly, Kaninefaten!
De dwinglandy heeft Brit- en Roomburg reeds verlaten: De Jdeene Fries heeft ons met krygsmagt bygeftaan. Al wie de vryheid mint, moet nu te velde gaan. De blyde menigte, uit de vlekken toegefchoten 3 Barst op die woorden uit: 6 Brave landgenootenI Wat onverwachte troost 9 in onzen fellen druk! Wat fchande voor het ryk! wat lofflyk heldenftuk!. Zo moet men Romes dwang uit deze landen barmen*. Rechtvaardig godendom! verplet de ftaatstiranncn. Maar vlugge Brinio wil zonder tydverlies
Zyn magt vereenen met.de magt des kleenen Fries, En leid zyn benden met dit opzet ftrandwaartsi hencn.. De nanacht is noch niet uit dit gewest verdwencn, En deze duinmagt heeft niet verre zich gefpoed, Als 't eene 't andre volk met groot gejuich ontmoet. De hoofden melden ras elkaer hun wedervaren. Men is verwittigd, van den weg der zoetelaren? Die met veel voorraad, op hun karren zwaar gelaen,. Den nood met tragen Ipoed uit Britburg zyn ontgaan: Men jaagt ze na. De zon is naauw' uit zee geklommen v Of Britburgs zoetlaar word verrast van d'oorlogsdrommen., Hyzelf ontwykt de dood wel in 't Bataaffche land, Doch red de goedren niet.uit zyn' vervolgers hand, |
||||
|
j-
|
|||||||
|
DERDEZANG. 53
De benden voeren ze in de bygelegen vlekken.
Maar op der hoofden last van niet weer uit te trekken,
Barst Fries, barst duinvolk dus in een dier vlekken uit: Misgunt men ons, 6 fpyt! een' nieuwen oorlogsbuit ? Is Romes handelaar naby dit duinland veilig, En op Bataaffchen grond des vyands rykdom heilig? Komt, Ipitsbroers! tast'erfluks den Roomfchen koopfchataan; Dwingt dus den Batavier naar vryheid 66k te flaan. Wat wederhoud zyn hulp? vreest hy de krygsgevaren ? Die taal vcrfpreid zich ras. Men meld terwyl die fcharen, Dat zich 't Bataaffche volk welhaast ter hulp zal fpoen; Dat held Civilis^ om geen achterdacht te voen, Etr't ftuk voor eigen volk en vyand wys te dekken, Geen' bylland uit zyn land op hier heeft laten trekken: Maar 't fhzit Kaninefaat, noch kleencn Fries; zy treen, In fpyt der hoofden, uit het vlek terfiond byeen, En naar Bataaffchen grond, naby des duinvolks landen. Zo valt den krygsknecht weer een groote buit in handen : De benden plondren daar een groot en ryk gehucht, Waar Britburgs zoetelaars in doodsangst zyn gevlucht, En Romes kooplien zich gewonelyk onthouen, Dit fchouwipel ftrekt tot vreugd aan veel Bataaffche vrouwen, i
Wier maagfchap, oud en jong, voordezen was geprest. Getrouwe wrekers van- 't verdrukt gemeenebesti G 3 (Barst
|
|||||||
|
5£ KLAUDIUS CIVILIS.
(Barst een dier vrouwen uit;) die koopinan, die verrader
Verkocht, tot fchande en fmaad, myn' magteloozen vader. En deze zoetelaar verried, tot zwaarder fchand', (Zo roept een andre vrouw;) myn' zoon, myn dierbaar pand. Men roofde (roept een derde,) op d'eigenwyz' myn'broeder. Wreekt my, een zuster; wreekt die docliter; wreekt die moeder: Red ons, red al het land, 6 helden! uit den nood: Ontziet geen fchuldig bloed; flaat die verfpieders dood. Ja, (zegt een JonS f°^aat? die naauw' van drift kan fpreken;) Laat ons die vrouwen op onze eigen dwingcrs wreken. Hy fpreekt; en velt meteen, door 't werpen van zyn fpeer, Schoon 't hem verboden word, een' dier Romeinen neer. Men volgt zyn voorbeeld na; geen nieuw verbod kan baten: Men ylt van huis in huis, en treft: Kaninefatea En kleene Friezen, lang mishandeld, zyn vervvoed: Zyfchreeiiwen, waarzyflaan: SpaartgeenRomeinschgebroed. 't Is 't beste middel om Civilis volk te dwingen, Terwyl hyzelf noch veinst, ons moedig by te fpringen. Zo onvoorzichtig vvoelt hun blinde drift, en meld In dit Romeinsch gehucht het oogmerk van dien held, Zy laten zoetelaar noch koopman in het leven, Die zich niet heimlyk naar de bosfchen kan begeven: Niets wederhoud hun drift. Met zulk een woede berst Het bang en broeijend zwerk* te lang door vuur geperst: Het
|
||||
|
DERDEZANG. 55
Het flort al klettrend' neer in zware regenvlagen,
En fpat in blikfems uit, met fchorre donderflagen. Ten leste, nu dit volk zyn woede heeft voldaan, En denkt dat geen Romein de dood hier is ontgaan, Befluit men dieper in 't Bataaffche land te treden, En daar de troepen tot den oorlog t'overreden. I Maar Brinio verfchynt, verfoeit dit woest gedrag, Beflraft den legerknecht, en ieder toont ontzag. Men keert gedvvee terug, om faam' den buit te deelen, En af te vvachten wat Civilis zal bevelen. Die hertog, die zich ftaag op zynen burg bevond,
Vernam van tyd tot tyd hoe 't met den toeleg flond. Nu kon, nu moest hy haast als vyand zich ontdekken: 't Verdeeld Batavisch volk moest eindlyk famentrekken, Maar 's lands getrouwe held hierin voorzichtig zyn; De ryksmagt woelde noch ter zyde van den Ryn. Zo Waalzyde als vast land was vry van Roomfche benden : Daar vond hy -t raadzaam ftraks tot optogt last te zenden: Hy llelde een' juisten tyd, waarop, tot 's lands behoud, Zyn volk vergadren moest in Tuiskoos heilig woud: Hy zond den zelfden last aan al die Rynfche ftreken> Waaruit de vyand reeds naar boven was geweken: \ Kaninefaatfche volk wierd 66k door Sieverts zoon, Met hunne Friefche hulp> naar 't eigen woud ontboon. Die
|
||||
|
$6 KLAUDIUS CIVIL IS.
Die vader van den ftaat, wien hoop en echtmin flreelen,
Wil zyn genocgen weer zyn gade mededeelen. Verheug u, Vredegond! (zo fpreekt hy;) 't vaderland Mag waarlyk hopen op zyn' ouden gloriftand. De fchandelyke vlucht der llaatsgeweldenaren; Hun fnelle fpoed, die fchat en vestingen laat varen; I Inn voorraad aan de zee, door fellen brand vernield; Dit alles toont ons klaar wat doodfchrik hen bezielt. Ik ben gelukkig in myn heimlyke onderwinding; Zy kennen my noch niet als vyand; him verblinding Laat myn verdeelde magt van alien krygsnood vry. In him onzekerheid mistrouwen ze echter my; Zy alien fpoeden zich naar Arenakum henen: Maar laat him vloot en heir zich tydig daar vereenen, En zich verzekercn van 't veld en van den Ryn; Myn gantfche magt zal 66k vvelhaast vereenigd zyn, En 't voordeel van de plaats den vyand weinig baten* De goden hebben ons voor eeuwig niet verlaten: Zy weten met wat recht -al 'tland om uitkomst fchreit; En redden, vroeg of fpae, verdrukte onnoozelheid. Uw hoop verrukt myn hart (laat Vredegond zich hooren). ■
Hoe wensch ik dat ons land de vryheid zie herboren! Hoe zal uw gade, die de Roomfche onmenschlykheen, Met air den bangen ftaat, zo bitter heeft geleen,. « - ; Zich
|
||||
|
■
|
|||||
|
DERDEZANG. 57
Zich met al *t juichend volk, met u, 6 held! verblyden,
Wanneer gy 't bang gewest van ryksdwang zult bevryden! Wat wacht uw Vredegond al ftaats- en huisgeluk! Hoe heuglyk zal» na 't e6ne op 't andre heldenftuk, Myn tedre huwlyksmin 's lands toeverlaat ontmoeten, En 't heilig feestgezang der barden u begroeten! Gy ziet, dat my de hoop alree' gelukkig maakt: Wat heil9 wanneer al 't land de vryheid waarlyk fmaakt! Zo ftreelde een eedle vreugd de vorstlyke echtgenooten,
Die voor elkander, naar gewoonte, 't hart ontfloten* De vale nacht had lang dit waerelddeel bedekt,
En liep ten einde, toen CiviJis wierd gewekt: Van 's eilands Rynzy' was een bode op hier gereden, Om 't oproer van een deel des landzaats hem t'ontleden. De naafle Rynfche ftreek (zo fprak tot hem de bo',) Rot faam*, en wapent zich, ter hulp van Brinio: Die gantfche ftreek, verheugd omdat de ryksfoldaten De vestenin ons land als aan het duin verlaten; Al dat Bataaffche volk, te veel door vreugd gevleid, Spoort woest elkander aan, fpat uit tot roekloosheid : Zy willen 't vluchtend heir, de Roomfche krygsbanieren Vervolgen, en op weg hun mede-Batavieren Bewegen om met hen dien toeleg t'onderftaan: Zy willen 't leger der Romeinen nederflaan. H Men
|
|||||
|
58 KLAUDIUS CIVILIS.
Men zond my herwaarts, om dit onheil u t'ontvouwen.
De hoofden konden 't volk tot noch toe wederhouen: Ze ontdekten hen, uitnood, dat gy de hertog zyt, Die haast al 't vaderland zal voeren tot den flryd; Maar vinden naauw'geloof; waarom ze u ernstigfmeeken, Om zelf op 't fpoedigst met dat driftig volk te fpreken. Civilis, niet ontrust op 't hooren van die maar\
Neemt yllings onder zich een kleine ruiterfchaar'; Vermaant zyn Vredegond, voor hem geen leed te vreezen; Bepaalt een' tyd, waarin hy weder denkt te wezen; En ryd van 't Waalfpoor dwars door *t eiland Rynwaarts heen. Doch eer de wakkre vorst aan d'overzy' verfcheen,
Had reeds de landzaat ? door zyn krygsdrift aangeprikkeld > Veel onderhoofden in het roekloos ftuk gewikkeld, En, zonder eenige acht op d'overften te flaan, Uit meer dan eene ftreek den optogt onderitaan: Die menigte was verr' den vyand nagetogen. De vorst, door deernis met dat dolend volk bewogen * En vol van yver in dien ftaatsnood, rent terftond Die Batavieren na; maar zend aan Vredegond, Die hy zo fpoedig nu op 't flot niet kan verzellen, Een' ruiter, met bevel om haar gemst te ftellen- Hy heeft zich oostwaarts heen alreede lang gefpoed,
Wanneer hy 't roekloos volk? daar't aemloos rust? ontmoet. Zyn
|
||||
|
D E R D E Z A N G.
Zyn onvervvachte komst ontroert, verftomt die benden.
Verdrukten! (luid zyn taal;) gy moogt, in uw elenden, U vry verheugen om de nieuwverkregen kans; Toont vry de ftoutheid des Bataaffchen oorlogsmans; Verhoopt de vryheid der aeloude Batavieren: Maar laat geen blinde drift uw heldenhart beftieren. -* *t Gaat all' in arbeid, om van 't ftaatsjuk u t'ontllaan; Uw vaderlandfche raad durft mee den kryg beftaan; Wy willen waarlyk u van wreeden dwang bevryden; Ons heir zal onder my den vyand haast beftryden. Maar, onbedachten, die uw overilen veracht! Gering gedeelte der Bataaffche Jegermagt! Soldaten zonder hoofd! kunt gy , met vvoeste zinnen, 't Vereenigd leger der Romeinen overwinnen? Gy vliegt, volvoert ge uw' togt, in uw gewisfe dood, En ftort al 't vaderland in jammerlyken nood. Ik zie een eqdle fchaamte op uwe kaken gloeijen, En d'oude heldendeugd weer in uw' boezem groeijen. Ja, Batavieren! kent uw dwaling; red uw eer; En flaat op 't zegerykst de dwinglandy ter neSr. Dus werkt de held met vrucht op hun verblinde harten:
Die krygslien, die zo woest hun hoofden dorsten tarten, Betoonen hem ontzag, en roepen juichende uit: >, Civilis, brave held! volvoer uw groot befluit; |
||||
|
6o KLAUDIUS CIVILIS.
Gy zult verwinnaar zyn, aan 't hoofd der legerfcharen. "
Zo fluit hy d'oorlogsdrifc dier fpoorlooze yveraren; Een baak aan ftrand gelyk, die op het pekelveld Een dwalend fchip weerhoud, dat naar d'ondiepte fiiek. 't Gevaar is niet voorby; veel onbezonnen miters,
Hun fpitsbroers langvooruit, verwekken nieinve muiters. Civilis volgt hun fpoor, en dooft, van uur tot uur, In 't opgeriiide volk 't ontftoken oproervuur. Terwyl de drift in 't hart van- 't volk ter Rynzy1 gloeide,.
Wierd 's hertogs ruiter, die naar \ aadlyk flot zichfpoeide,. En aan geen' vyand dacht, op 't onvoorzienst verrast. En in een paadloos bosch verraadlings aangetast. Hy trekt zyn kling te fpae; de moorders zyn gereeder; De miter met zyn paard, ter dood gewond, ftort neder- De Roomfche zoetelaars en kooplien, met verlies Van goedren heimelyk Kaninefaat en Fries In bosch by bosch ontvlucht, in klein getal behouderr, Verdoolden wyd en zyd in 's eilands middenwouden. Een zestal zoetelaars was, aan de zuider zy% In dicht geboomte alree' Civilis flot voorby,. Toen die verbitterden den ruiterbode ontmoetten: Zy waren't, die uit wraak aan hem hunn' bloeddorst boetten* Zy kenden nu den weg; en, door den zoeten fmaak
Van 't wreken aangefpoord, bedoelden nieuwe wraak.. EeB
|
||||||
|
DERDEZANG. 61
Een grimmig zoetelaar barst uit in deze woorden:
Romeinen, ftraft noch meer het muiten, plondren , moorden r Befpied Civilis flot; het is niet verr' van hier:. Verfchuilt u naderby; belaagt dien Batavier: Hyzelf belaagde, met zyn' broeder, 't ryksvermogen; Hy heeft zich listig toen aan Romes wraak onttogen; En wy befpeurden klaar, uit '$ wreeden duinvolks mond, Dat hy zich heimelyk met Brinio verftond: Kaninefaat en Fries zyn door hem aangefchonnen r. Hy wil voleinden wat die moordenaars begonnen. Men ziet, naby zyn' burg, hem menigmaal alleen, Of met zyn egae: ach! dat hy,. dat zy verfcheenl Komt, ftraft, zo 't mooglyk is, dien vyand, dien verrader.. Zo fpreekt hy; enzy treen terftond vol wraakzucht nader. By 't ipoor des landwegs, zo aan d'eene als d'andre zy'
Des eilands uitgeftrekt, vertoonden, op een ry, Niet verre van een deel der adelyke floten, Zich vele graven van d'aanzienelykfte grooten- Die graven, opgehaald met zooden, rezcn hoog^ En lokten langs den, weg by 's hertogs burg het oog. Daarachter blyven, vol van drift om zich te wreken,. De zes Romeinen zich met ongeduld verfteken. Civilis echtgenoot, die d'uren had geteld,
Verwachtte,. maar vergeefs* de weerkomstvan den held:: H 3 Haar
|
||||||
|
6% KLAUDIUS CIVILIS.
Haar hart, haar moedig hart begon in 't eind' te vreezen.
Ach! (treurt ze;) zou den vorst een ramp bejegend wezen?
Hy heeft een' tyd bepaald; die tyd is lang voorby:
Hy keert niet, zend geen' bo': vergeet Civiiis my?
6 Neen; zyn liefde waar' myn angsten voorgekomen*
Had hem geen zware ramp de magt daartoe benomen.
Ach! is de vyand aan de Rynzy' hem ontmoet ?
Ach! heeft een dolle wraak op myn' gemaal gewoed ?
Kon hem de zwakke hulp van honderd ruiters baten,
Verrast door d'overmagt der bittre ryksfoldaten ?
6 Snelverdwenen hoop! 6 rasgekeerde fmart!
Zo klaagt ze by zichzelve, en fmoort den angst in 't hart: Zelfspoogtze'tgrievendleed, zoveelzykan, teftuiten, En roept, in deze hoop, haar teergeliefde fpruiten, Maar koestert meer en meer de vrees die haar ontrust, Daar zy haar' Bato nu, en dan haar' Katmeer kust.
De dag verloopt allengs j en fchynt met fchuiner ftraien; Zyn vuur moet binnen 't tiur in d'avondkimmen dalen; Wanneer de groeijende angst Civiiis tedre gaS Naar buiten yllings dryft. Haar Bato volgt haar na. Zy, met deze oudfte fpruit in 't veld voor 't flot getreden,
Gevoelt haar bange ziel noch meer door fmart beftreden, Terwyl zy d'oogen flaat en vest op 't fpoor van 't woud, Daar onlangs haar de held zyn' toeleg heeft ontVouwd. |
||||
|
■ .
|
|||||
|
DERDEZANG* 6$
Zy nadert; en de vrees doet haar al weenend' zuchten.
Zy weet niet wat gevaar zy voor zichzelf moet duchten: Des vyands krygsmagt heeft zich Waalwaarts niet gewend; Haar is noch zoetelaars noch koopmans vlucht bekend. Ach, moeder! is uw vreugd (zegtBato,) reeds verdwenen? Wat kwelling deert u? fpreek; en laat my mede weenen. Ja, lieve Bato! (luid haar antwoord;) ween met my: Het is uw vader zelf, om wiens gevaar ik ly: Het was zyn oogmerk, hier niet fpade weer te komen; En echter heb ik hem, noch bo' van hem, vernomen. Waar is myn vader dan? (vraagt Bato.) Daar zyn pligt (Hervat ze,) een' trouwen dienst voor 't vaderland verricht. Zy fpreekt, en treed vast voort. Haar Bato is bewogen;
't Woord vaderland perst hem een' tranenvloed uit d'oogen. , u Geen Batavier, hoe jong, die in zyn teer verfland
Alree' geen zucht gevoeit voor 't heil van 't vaderland. Neen, moeder, (zegtdezoon;) wy hebben niets te vreezen; Hy zorgt voor 't vaderland; hy zal gelukkig wezen. Door deze woorden ftreelt de kinderlyke mond Het ongeruste hart van moeder Vredegond: Met veel genoegen ziet ze een* zoon van negen jaren Zo leerzaam ware deugd met heldenyver paren. Dus vind ze een' zoeten troost in haar angstvaliigheSn. Maar oostwaarts op den weg niet verre voortgetreen,
Ont-
|
|||||
|
64 KLAUDIUS CIVILIS.
Ontroert haar 't aklig graf van onderftutte zooden, , ;
Het naar verblyf der asch eens wreedontzielden dooden,
Het graf van Julius, Civilis broeders graf:
Zy ziet het onverhoeds, en treed 'er deinzende af:
Een voorwerp, dat haar oog reeds is gewoon t'aanfchouwen,
Ontftelt nu, meer dan ooit, die moedigfle aller vrouwen.
Zo fchrikt, wanneer de lucht een donderbui voorfpelt,
De ftoutfte landman zelfs, daar hy op 't eenzaam veld
I let overlchot ontmoet van zyn verloren fchuren,
In vroeger tyd vernield door felle blikfemvuren.
't Gevluchte Roomfche volk, dat noch, door wraak bezield,
Zich by den landweg hier in 't bosch verholen hield, Had naauw', toen 't Vredegond met Bato had vernomen, Gedulds genoeg om hen naby te laten komen: 't Vernam nu niemant op den weg, dan hen alleen. Intusfchen had men twist hoe zich te wreken; d'een Zocht hen gevangen tot Aquilius te brengen, En d'ander was vol drift om 't vorstlyk bloed te plengen. Men moest zich kort beraen; en fpoedig wierd de twist Door 't kiezen van de langfle en nutfte wraak beilist. Civilis gade en zoon zien yllings zich benepen
By 't graf van Julius, en fmaadlyk aangegrepen. Verwoeden! (zegt ze?) hoe! befeft ge wat gy doet? Wie vangt, wie hoont ge? 't Is Civilis vorstlyk bloed, |
||||
|
DERDEZANG. 6$
Zyn zoon, zyn echtgenoot. Wat durft ge u onderwinden ?
De Batavieren zyn bekend voor Homes vrinden, Voor fterke zuilen van 't ontzachlyk ryksgebied. Zyt gy Romeinen? gy, die trouwloos niets ontziet? Maakt gy de wegen in 't Bataaffche land onveilig? Aquilius zal u5 is hem de vrede heilig, Uw' moedwil dier doen ftaan. Laat los: wat houd ge my? Wy kennen (luid hun taal,) Civilis veinzery. Bedekt ge wat wy reeds van Fries en duinvolk weten? Civilis heeft zyn trouw voor Rome lang vergeten. Waarmee befchuldigt ge ons? wat fpreekt ge noch van vre&, Die by zo eerloos breekt? Romeinen, fleept ze mee: Zy moeten dienen tot een fchouwfpel voor de troepen. Zo grimmig uit men zich. Men rukt ze voort. Zy roepen Ora byftand, maar vergeefs; en 't opgeheven ftaal, Dat zoon en moeder dreigt, belet hen andermaal Te roepen, daar ze elkaer in doodsgevaar aanfchouwen. Zy hebben echter noch him heldendeugd behouen: Zo Ipruit als egae van den grootften Batavier, 't Gevangen vorstlyk paar, op d'eelfte wyze fier, Vertoont zich voor het oog zyns vyands niet rampfpoedig: De wraakzucht ziet met fpyt een vrouw, een kind zo moedig. Men ftreeft naar 't woud terug, en voert, met fnelle fchreen, Civilis gade en kroost naar 's eilands oostend' heen. I Het
|
||||||
|
66 KLAUDIUS C I V I L I &
Het fomber avondiiur was eindelyk vervlogen;
Een drang van wolken had het flargewelf betogen; De fchaduw van de nacht, in 't luchtruim uitgebreid, Bedekte 't aardryk met een nare duisterheid; En op Civilis burg, daar 't all' was faamgekomcn, Had niemant Vredegond met Bato noch vernomen. Men reed met fakkellicht fluks boschwaarts over 't veld; Vond in 5t geboomte 't lyk des miters van den held;. En vreesde dat hyzelf, met zyn geliefdfte pandcn, Niet min vervallen was in vyandlyke handen. Men reed meer oostwaarts op, en toog 't gemeene ipoorr Nu tusfchen dicht geboomt', dan tusfchen beemden door* En zocht ter wederzyde, in velden, en in wouden, In hoop dat 9$ vyands volk zich daar noch mogt onthouden;, Vergeefs; de vluchteling toog nader aan den Ryn. Civilis moeders ilot lag oostwaarts af van 't zyn', Mee by den oever van den Waalvloed, en bezyden? 't Gemeene fpoor; de weg was fpoedig af te rydenr Tot op die hoogte zocht de hopelooze fchaar': Daar bragt ze op 't oude Hot de jammerlyke maar' Dat nergens Vredegond noch Bato was vernomen,, Civilis mooglyk aan de Rynzy' omgekomen, Voor 't minst een ruiter van den hertog wreed vermoord, En 't bloedig lyk van dien ontzielden opgefpoord. |
||||
|
DERDEZANG. 67
De gryze Walburg, die, na zware tegenfpoeden,
Zich vleide dat haar zoon de vryheid zou behoeden, Was doodelyk ontroerd, toen 't onheil wierd gemeld. Op 't Hot verzelden haar de zusters van den held; Haar dochters, nefFens hem uit Sievert voortgcfproten; Twee moeders, vveduwen van vaderlandfche grooten. De zuster Adelgond bezat een dierbaar kroost: De deugd van Verax, en van Viktor, was haar troost In ramp op ramp geweest: zy zag die beide zonen Door d'eelfte blyken zich hun afkomst waardig toonen. De zuster Heldewyn had eene fpruit, voorlang Haar' arm ontrukt, geprest door Neroos wreeden dwang; Brigantikus, vol moed, maar onder Romes ftander, \Tan 't maagfchap verre, en meer Romein dan vaderlandcr.^ Decs zusters deelen in haar moeders bittre fmart: Dit leed grieft mede op 't feist haar beider teder hart. Wat maar' voor moederlyke en zusterlyke zinncn, Die zoon en broeder, die de vryheid vurig minnen! De droeve Walburg fchreit: Erbarmlyk ongeluk! Myn dochrers! is 'er nooit een einde aan onzen druk? Wie vreesde hier de komst van Roomfche vliichtelingen? Wie, dat men iemant aan de zuidzy' zou beipringen? Wie dacht, Civilis! dat uw gade, dat uw zoon Het offer wezen zou?.. Verflerkt my, goede goon!.. I 2 Zyn
|
||||
|
68 KLAUDIUS CIVILIS.
Zyn ipruit ? zyn egae moet voor 't minst gevangen wezen -,.
En t bange vaderland voor myn' Civilis vreezen. Wie troost my, wie den ftaat, zo hy gefneuveld is? Wie vind zyn gade en zoon, in deze duisternis ? Men heeft, de bosfchen door, reeds verr' de vlucht genomes* Met bei' diepanden, of hun dierbaar bloed doen ftroomen. 't Is noodig, dat ik ras. naar 't flot myns zoons vertrekk'r En zelf, indien hy leeft, zyn' huisramp hem ontdekk':. Hy moet, keert hy terug, zich derwaarts been begeven- Ach! mogt Civilis noch tot heil der vryheid leven! Myn waarde dochters! laat ons fpoeden naar dat flot. 6 Vaderlandfche goon! hebt deernis met ons lot. Een wagen, wel verzeld van krygsvolkr voert behouem
Op 't hertoglyk kasteel de vorstelyke vrouwen; In dit verblyf van druk word haar niets meer gemeld- Van Bato> Vredegond, of's lands getromven held. Hoe droevig mist men hier die teergeliefde panden! Hoe deerlyk fchreit men hier! hoe wringt men hier de handeni. Wy zyn, (kermt Adelgond,) 6 broeder! alles kwyt, Ja derven alle hoop, zo gy gefneuveld zyt. Hy ftrekte> 6 moeder! *t land tot toevlucht; u, te gader Tot fleun* en boezemvrind; ons, tot gemaal en vader. En zo de held verfchynt, (dus jammert Heldewyn;) Hoe wreed zal hem 't verlies van zoon en gade zyn! |
||||
|
■
|
|||||
|
DERDEZANG. 6?
Zo droef hoort Walburg ftaag haar beide dochters klageir,
Terwyl zyzelve in 't hart het zwaarfle leed moet dragen- De tyd verloopt, en noch verfchynt Civilis nietr Elk fleepend oogenblik vergroot het zielverdriet, Den angst der vrouwen, in deze akligfte aller nachten. Ten leste, nu de hoop, na lang en droevig wachten, Geheel bezweken is , herleeft ze fluks: men hoort Den blyden roep van 't volk, dat uitziet aan de poortr En hem en 't paardevolk met toortfen ziet genaken. Wat vreugdetranen langs de vrouwelyke kaken!. Een blydfchap, ras geftuit: in 't oogenblik van troost,- Befeft men 9t ongeiuk van- 's hertogs gade en kroost i Een' man op zee gelyk,, naby de fcherpe klippen Wanhopig dat de kiel by duister door zal glippen; Wanneer hy, fchielyk door een' blikfemffcraal verlicht, Een veilig open ziet, en mist uit zyn gezicht:: Hy vind, na korte vreugd, in nieuwe angstvalligheden-,, Dat hy zyir ongeval noch niet is doorgeftreden. De vorst, intusfchen van zyn' huisramp niet bewust.,
En flechts verwittigd dat zyn moeder, ongerust Om zyn vertoeven, en bekommerd voor zyn leven. Met bei' zyn zusteren zich herwaarts heeft begevenr En hem op 't flot verwacht, vind, fchielyk toege£re&nr Haar zonder Vredegond en Bato hier byeeru I 3 Hy
|
|||||
|
■ ■
|
|||||
|
^6 KLAUDIUS CIVILIS.
Hy ziet de blyken van ontroering op haar wezen,
En zegt: Ik zond een' bo'; wat rampen doen u vreezen?
Waar is myn egae? waar myn oudfte huwlykspand?
6 Held! (fpreekt Walburg, met zyn' Katmeer by de hand;)
Gy zyt (den goon zy dank!) voor 't vaderland behouen,
En moogt vier panden, u zo dierbaar, hier aanfchouwen.
Uvv renbode is ontzield; en ach! uw Vredegond,
Om haar' getnaal ontrust, heeft voor den avondftond
Met uwen Bato naar den landweg zich begeven.
Men heeft vergeefs gezocht... Hoop echter dat zy leven:
De dood uws ruiters bleek; men vond zyn bloedig lyk:
Uw zoon, uw gade Ieeft; men vond van hen geen blyk.
De hertog flaat verflomd; hy wil, maar kan niet fpreken;
D'ontroerde vrouwen zien hem doodelyk verbleeken; Dit groot, dit grievend leed verfchrikt den wysllen held; Hier lyden kinderliefde en huwlyksmin geweld; En deze ramp vernieuwt al d'oude .tegcnheden, Door 't vorstelyk geflacht van Romes dwang geleden. Civilis tranen, eerst door 't hevig wee gefluit, Ontlasten haast zyn hart; en eindlyk barst hy uit: Myn zoon, myn gade ontzield! of in Romeinfche handen! 6 Nieuwe en felle flag van Romes dwingelanden!. Myn vader wierd door hen in 't laauwe bloed gefmoord, Brigantikus geprest, myn broeder wreed vermoord- |
|||||
|
■
|
|||||
|
D E R D E Z A N G.
In fchyn van wettig recht, en 't hart van onze magen,
Ja 't lieve vaderland in wanhoop neergeflagen; En nu de blydfte hoop een uitkomst my belooft. Word yllings Vredegond met Bato my ontroofd, Meedoogend godendom! verzagt myn bitter lyden; Laat my? is 't niet te fpae, myn gade en zoon bevryden: Doch, hoe 't gevveld myn huis met rampen overlaad', Geef my ten minfte kracht, tot redding van den ftaat. Zo weent de held, gelyk 't Civilis past te weenen: De zucht voor 't vaderland ftraalt door zyn droef heid henen. Hy geeft terftond bevel aan 't naafte vlek; hy zend
Veel ruiterfcharen uit, om by het oosterend', In 't afgelegen veld, of tusfchen dichte boomen, Indien het mooglyk is ? de roovers voor te komen. De vorst* allengs bedaard; in 't fchreijend heldenhart7
Hoe jammerlyk gegriefd* verwinnaar van zyn finart;, Verhaalt de vrouvven nu,. die neffens hem bedaren, Wat hem by 't krygsvolk aan de Rynzy' is weervaren;, Dat hy de woeste drift, de ftreken door verfpreidr Ten leste heeft verkeerd in ftille buigzaamheid; En dat hem alles weer tot blydfchap aan zou Ipooren ? Indien hy Vredegond noch Bato had verloren. Hy toont zyn' angst voor 't eene en 't andre waarde pand Gedurig, maar niet min zyahoop voor 't vaderland. |
|||||
|
7a KLAUDIUS CIVILIS.
In dezen toefland was de naafte dag verdwenen,
De morgenzon op nieuw aan d'ooster kim verfchenen ^ En 't lot van 's hertogs gade en zoon bleef onbekend: Men had vergeefs gezocht, niet verr' van 't bovenend* En 's vyands leger, in de bosfchen, in de velden: . De miters wisten niets tot 's vorsten troost te melden. Wat ly ik (borst hy uit,) een' fellen boezemftryd! Ik ben myn Vredegond, myn' Bato eeuwig kwyt. Maar 't lofflyk heldenvuur, dat's hertogs hart doet blaken,
Beweegt hem van den tyd een nut gebruik te maken: Dus volgt hy, wien met recht's lands vryheid word betrouwd, Zyn moedige oorlogsmagt naar Tuiskoos heilig woud. * * *
|
|||||||
|
KLAU-
|
|||||||
|
KLAUDIUS CIVILIS.
V I E R D E Z A N G.
't Verzameld ryksheir zag, uit Arenakums muren,
Den Ryn aan 's eilands oost den oever kabblend' fchuren,
Naby die legerplaats vertoonde zich in 't west
Een bosch, zich krommende om de zuider zy' der vest.
Aan d'andre zyde wierd een open veld vernomen:
*t Lieptusfchen'tRynlpoor heen,en wouden,dichtvan boomen,
Tot aan het heilig bosch van Tuisko, Gomers zoon,___
Den ftarnheer des Germaans, en oudflen aller goon :
Men zag die vlakte, breed by Arenakums wallen, Op zekren affland door 't geboomte veel verfmallen. De ryksvloot, op den Ryn tot byftand aangefneld,
Lag nu, aan 's eilands boord, ten anker by dat veld. Een deel van 't waterheir beftond uit Batavieren, Voorlang geprest, met fpyt by Romes krygsbanieren: De Vryheid had hun hart, verzuchtende onder 't juk, Vervuld met blyde hoop op vaderlandsch geluk. Door hoofden op de vloot, Vespaziaansgezinden, ,, f Romeinen, loos in zich een' toeleg t'ondenvinden,
Was menig keureling, de bloem dier watermagt, ( Den nieuwen aanhang der uitheemfchen toegebragt, K De
|
||||||||
|
74 KLAUDIUS CIVILIS.
De Batavier getoetst, en heet op wraak bevonden:
Dus had men heimlyk zich in eedgefpan verbonden. Met Romes leger lag, in Arenakiims wal,
Een Tongerfche oorlogsbende, een flout vyf honderdtal, Waarop Aquilius zich dorst gerust verlaten: Dat uitgelezen deel der Gallifche foldaten Bedoelde d'eerfte kans om 't eiland by te ftaan: De Vryheid fpoorde ook 't hart dier dappre Tongren aan. De nanacht was allengs verdwenen met haar fchimmen ;
De voorbo' van de zon verrees aan d'ochtendkimmen; Het waakzaam opperhoofd van Romes oorlogsmagt Was in zyn vesting op zyn' vyands komst verdacht; En op zyn Itreng bevel, (geen krygstiicht hield men ftrakker,) Was alles op de vloot, en in de wallen wakker; Toen zich in 't flaauw verfchiet, by 't pasherboren licht, Niet verr' van Tuiskoos woud, een ftofwolk in 't gezicht Der buitemvacht vertoonde, een blyk dat's hertogs fcharen Reeds tegen 't Roomfche heir in vollen aantogt waren. Dit wierd Aquilius op 't oogenblik gemeld. De vlugge hoofdman brengt zyn troepen fluks te veld.
Hy dient zich van de plaats, en weet gevaar te myen: De gantfche legermagt fchaart hy in breede ryen: Zy heeft, ter rechter zy', d'ontruimde vesting, daar De boschengte is bezet: ter linker zy' dekt haar 'tGe-
|
||||
|
F I E R D E Z A N G.
't Geboomc', waardoor het veld vcel breedte heeft vcrloren;
Van achtren woud aan woud: zy heeft de vloot van voren,
Die tegen 't eiland ras in flagorde is gebragt:
Het veld is open tusfchen land- en watermagt
Zo poogt Aquilius Civilis haast te dwingen,
Die niet dan tusfchen heir en vloot hem kan befpringen.
*t Romeinfche legerhoofd, een loos en kundig held,
Gevaarlyk in den kryg, maar die van hoogmoed zwelt, Voert deze trotfe taal, na 't fcharen zyner benden: 6 Helden! weest verheugd; gy zult den kryg volenden, Op dit voordeelig veld, in eenen enklen flryd, Indien gy roemryk u naar myn verwachting kwyt: Civilis, 't opperhoofd der woeste muitelingen, Die zich in hoog gezag door oproer poogt te dringen, Vliegt in 't gewis bederf, met zyn' verleiden ftoet, Indien gy moed behoud, en aan uw' pligt voldoet. Laat ons hun woeste drift in haar geboorte fluiten. 't Bataafsch onmagtig volk, dat roekeloos durft muiten, Te voren wys beftierd door 't kundig Roomsch beleid, Won glori, in den dienst van 's aardryks mogendheid; Maar 't zal, als rosfen, die geen' meester meer erkennen, Nu 't zonder breidel rent, zich blind te barsten rennen* Zo fpreekt hy, vol van hoop op nieuwe dwinglandy. Civilis voert terwyl zyn helden naderby. r
K 2
|
||||
|
76 KLAUDIUS CIVIL IS.
Hy heeft, met hen in 9t woud van Tuisko faamgekomen,.
Van daar op 't finalle veld den optogt ondernomen. Zyn heir houd Hand, niet verr' van daar d'uitheemfche magt Op Ryn en wyde vlakte een wisfe zege wacht; En ?t nadeel van de plaats doet hem geen' moed verliezen.. Fluks fchaart hy Batavier, Kaninefaat, en Friezen. (De groote Fries heeft 66k alreede volk verleend, En deze hulp zich met den bondgenoot vereend.) De wakkre hertog fpreekt voor zyner'benden ooren: 6 Volken, flaafsch vertreen, fchoon waarlyk vry geboren! Vervult, vervult met moed Velledes blyde taal; Verheert de vreemde magt door uw zeeghaftig ftaal, Door uw ervarenheid, in 's vyands dienst verkregen:: %De hemel is voor ons; de goon zyn Rome tegen. De dvvinglandy ontruime ons aller bang gewest! Elk volk zy, els weleer, een vry gemeenebest!" Zoud gy des vyands magt by d'uwe vergelyken? Wie zyn de krygslien, voor wier flaal gy zoud bezwyken? Veel Roomfehe gryzaarts, hier en ginds een fluks Romeim Kan 't ryksheir, groot in tal, maar in vermogen klein,. Zich op 't gedwongen volk uit onderdrukte flaten. Op Batavieren, of op Galliers verlaten? De zege lacht ons toe. Stryd echter met beleid;* Ik fpoor u aan tot. moed ? niet tot vermetelheid;. |
||||
|
VIERDEZANG. 7;
Zo gy den flag verliest, heeft Rome 't all' gewonnen;
Zo gy dien wint, is 5t uur der vryheid reeds begonnen.. Die woorden van een' held,, wien aJ de legermagt Voor toeverlaat. erkent, zyn van een groote kracht: Hy ziet een eedle vreugd door al de ryen zweeven. Zo ras hy aanvalt, word 's lands krygslied aangeheven>.'X
De vorst, door Romes vloot en legerfpits bekneld, Recht oorlogswondren uit,. op zyn bekrompen veld:. Hy weet 'er bloedig en voorfpoedig in te dringen, In weerwil van den moed der fluksfte keurelingen. Straks velt het Tongersch volkr dat flout vyfhonderdtal,. Een deel van 't ryksvolk neer, met juichend kiygsgefchal*. *t Woord vryheid, telkens door de Tongren uitgeroepen.,, % Word ftaag vervangen door de vaderlandfche troepen.. Civilis, bly verrast door zulk een heldenftuk, Bedient zich lofflyk van zyn Ipoedig krygsgelukr Hy baant den Tongren't fpoor, vereent hen met zynleger ,> f En is door wys bevel een kunstig heirbeweger.. Nu word dekrygskans der ontflelde keurmagt kleen; Nu dringt Civilis door den vyand verder heen;, Nu vind'Aquilius zich in zyn hoop bedrogen;. i Nu moet die trotfe held met ydlen fpyt gedoogen T Dat volken, die hy eerst als roekloos heeft veracht, Ontelbren vellen van zyn. welgefchaarde magt;, K 3 Nu;
|
||||||
|
73 KLAUDIUS C I V I L I S.
Nu word zyn leger door die volken fel benepen.
Intusfchen gaat de vloot van tweemaal twalef fchepen,
Waarvan Aquilius geen' opitand vreezen kan, Alrce' verloren, door 't verrasfende eedgefpan. Men heefi: ze,opdat ze alom haar' krygsdienst moog' verrichten, Voor 't aangaan van den ftryd haar ankers laten lichten, *t Bataaffche fcheepsvolk is van oorlogseer ontbloot, Tot roeijers aangefteld, verlpreid op al de vloot: Dit wisten, onder fchyn van veiligst hen te dwingen, De haters des tirans van Rome door te dringen» Romeinen, opperften des loozen eedgeipans. Dit flout Batavisch volk, dat, loerende op de kans, In 't eerst, zich veinzende in het roeijen onervaren, Den dienst van't bootsvolk, en 't gevecht der oorlogsfcharen Belemmerde op de vloot, durft yllings meer beftaan: *t Werpt tegen d'overzy' al d'achterftevens aan; Berooft, met Roomfche hulp, de ftierlien van het leven; En valt al d'andren aan, die 't eedgefpan vveerflreven. Gelyk een fterke leeuw van 't Afrikaanfche ftrand, In zyne kooi getergd door zynen dwingeland, Zo hy een open vind, terflond met muil en klaauwen Hen alien doodlyk treft, die roekloos hem benaauwen; Zo voert, na fellen dwang, 't Bataaffche volk der vloot, Nu 't op de vryheid hoopt, met zich een wisfe dood. Het
|
||||
|
V I E R D E Z J N G. 79
Het treffende eedgefpan, dat lyken hoopt op lyken,
Ziet 's dwinglands aanhang op de kielen haast bezwyken: Elk vlootling word geveld, die zich wanhopig weert. Men roept op Ryn en land: De vloot is overheerd. Die vreefelyke roep, de ryen doorgevlogen
In al 't Romeinfche heir, alree' van fchrik bewogen, Nadat het Tongersch volk zich vyand heeft verklaard; Die onverwachte maar', dat treffende onheil baart Een groote wanorde in de felbeftreden benden, Waaruit zich velen naar de dichte bosfchen wenden, Terwyl het Gallisch volk den meeflen weerftand bied. x Aquilius , wiens bloed van fpyt in d'adren zied, Rent fnel zyn benden door, en tracht zyn keurelingen In 't vlien te ftuiten, en tot tegenweer te dwingen: Hy fchreeuwt, hy fcheld, hy dreigt; maar niemant geeft gehoor: De fchrik baant overal den vluchteling een fpoor; En Romes legermagt word meer en meer geflagen. Noch durft haar hoofdman veel met weinig miters wagen, De ftoutften uit zyn heir: hy zoekt, van hen verzeld, En nadert, met gevaar, den vaderlandfchen held, In wien hy alF den flaat een doodwond poogt te geven. Een fcherpe fchicht, met kracht Civilis toegedreven Door *S hoofdmans fikfe vuist, is vrachteloos gefpild: Het werpftaal fhort en finoort in 's hertogs teenen fchild. De
|
||||
|
So KLAUDIUS C I V I L I S.
De vorst,. die tydig zyn' beflryder heeft vernomen,
En met bedaardheid, om het trefFen voor te komen,
Den fchicht heeft afgewacht, werpt, met zyn korte fpeer,
Dat Roomfche legerhoofd op 't bloedig flagveld neer.
Straks ziet Aquilius, met halfgefloten oogen,
Zich door 't Bataaffche volk de hulp van 't zyne onttogen;
Verneemt, aan zyne zy% den hoeder van den ftaat;
Vertoont zyn trotsheid noch, in 't ftervende gelaat;
Herroept zyn kracht; en fpreekt, door wraakzucht aangedreven:
Ik fneef met oorlogseer; gy zult met fchande fneven.
Een Batavier, vol drift, op 't hooren van die taal,
Berooft op 't oogenblik hem door het grievend ftaal
Van 't ovrig levenslicht. Civilis docmt die woede,
En neemt zyn' vyands lyk grootmoedig in zyn hoede.
Een deel van 't paardevolk, dat Romes oorlogshoofd
Zo moedig had verzeld, was nuvan 5t licht beroofd: Hun ftrydbaar overfchot, dat vele vluchtelingen Byeen vergaerde, zocht wanhopig door te dringen In Arenakums wal, d'ontruimde vest, waarheen Op 's hertogs last alree' hen 't Ipoor was afgefneen: Civilis had dien last aan bef zyn jonge neven, Zyn zusters zonen, 't kroost van Adelgond, gegeven, Hun onderwezen moed had zich met heldeneer Gekweten in den ftryd, en kweet zich lofflyk weer. |
||||
|
riERDEZANG. 81
Zy leden by de vest ontelbre krygsgevaren,
Door 't hopeloos beftaan der ftoutfle Roomfche fcharen, Wier uitroep telkens was De vesting! of de dood! " En zagen reis op reis de Roomfche magt vergroot; Tot zy, met byfland, door Civilis hen gezonden, Na menig heldendaad, zich overwinnaars vonden, Daar elk Romein in 't woen des landzaats wierd geveld. De blyde Batavier, de leegring ingefneld, Vertoont 'er op den wal, door d'opgeftoken vanen, Hoe verre hy zich 't Ipoor ter zege wist te ban-en. Fluks ftevent herwaarts heen de juichende eedgenoot, Van d'overzy* des Ryns, en ankert hier de vloot. Zo dra de keurling by de vesting was verflagen, Toen geen Romein zich voor Vitellius dorst wagen, Liet ook de Gallier van alien weerftand af; Waarop dit dapper volk zichzelf gevangen gaf. 9t Gezag des hertogs dwong de woedende oorlogsfcharen Die helden? met een deel van 't Roomfche volk, te fparen. Maar verre van hem af, floeg 't wrekend krygsgeweer Den bangen keureling by gantfche drommen neer: Men treft, met eigen ilaal, of met geroofde klingen, De zwaargewapende en vermoeide vluchtelingen ; Op 't aklig ilagveld ilroomt en rookt een purpren vloed: De bosfchen rooken mee van 't uitgeftorte bloed: L Men
|
||||
|
U KLAUDIUS CIVILIS.
Men roept: Dit fchuldig bloed, de vryheid toegeheiligd,
Is 't eeni* middel, dat ons vaderland beveiligt. Op last des hertogs, die 't Bataaffche volk weerhoud,
Het nare flagveld met meedoogendheid befchouwt, En 't oorlogslot beklaagt der jamrende gewonden; Word Fries, Kaninefaat, en Batavier verbonden. Intusfchen toont de vorst, daar 't Gallisch krygsvolk kermt, Hoe edelmoedig zich een groote ziel ontfermt; Hy uit zyn deernis dus: Zeeghafte Batavieren! Verbant een' ydlen haat; verdient uw krygslauwrieren; Verzorgt een' vyand, die u moedig heeft weerftaan; Verpligt hem om getrouw voor u ten ftryd' te gaan. Gy vveert de tiranny; weest zelf dan geen tirannen; Verbind, ververscht, verkwikt, geneestdie dappre mannen. Dat zielfs het Roomfche volk uw' byftand ras geniet\ Hy fpreekt; men roemt zyn deugd; en's hertogs wil gefchied. Hy had voor 't vaderland op 't heilrykst zich gekweten,
Maar in die vreugd zyn gade en echtvrucht niet vergeten: 't Kon zyn, dat 's vyands wal 't verblyf dier panden waar\ Men had vergeefs gezocht, en bragt die droeve maar'. Een Gallisch opperhoofd, zorgvuldig van zyn wonden, In "s hertogs byzyn, op het flagveld nu verbonden, En dankbaar voor een gunst, zo groot, zo onvexwacht, Verneemt wat tyding aan Civilis word gebragt, |
||||
|
VIERDEZANG. 83
En fpreekt: Grootmoedig held! uw fpruit en gade leven,
Zyn in de vest geweest, en daar niet Jang gebleven;
Men voerde ze yllings weg. 't Geheim der plaats waarheen,
Behield Aquilius in 't heir voor zich alleen.
Op deze taal, gevoelt de tedre vorst te gader
De vreugd en droefheid van een' echtgenoot en vader.
Zy leven (zegt hy); doch waar zyn ze? en in wat hand?
Myn hoop heeft uit voor 't eene en 't andre waarde pand.
Maar held Civilis hart, hoe fel door fmart bewogen,
Bedwingt ze in 't ftaatsgeluk voor zyner benden oogen. Het Tongersch krygsvolk keert van't flaan des vyands weer, En d'andren volgen hen; *t gewoel groeit meer en meer, De hertog laat al 't volk in Arenakum trekken; Die Roomfche legerftee moet nu de zjrne flrekken. Hy, die zo zegeryk de lieve vryheid hoed, Word hicr als redder van het vaderland begroet. Tervvyl de ruiine lucht geftaag aan alle kanten
Weergalmde op 't vreugdgeroep van 't heir der bondverwanten, Ontfing ter zyde elk held, bekleed met hoog gezag, Uit's hertogs mond den roem, verdiend in dezen flag, Civilis had met lust zyn zusters beide zonen Hunn' vaderlandfchen pligt in 't ftryden zien betoonen; Den jongen Verax, en noch jonger Viktor; flout, Doch met beleid; aan wie hy veel had toebetrouwd* L % Gy,
|
||||
|
84 KLAUDIUS C I V I L 1 &
Gy, (fprak hy,) waardig elk een Batavier te heeten;
Gy, Brinio, die u niet minder hebt gekweten; Manhafcig drietal! deel in d'eer van 't krygsgeluk: U\v eerfte proefftuk is een zeldzaam meesterfluk.. Deze overwinning van Civilis was doorluchtig;. Geen enkel vloteling, dan in Germanje vluchtig; Des vyands ovrig volk, te lande en op de vioot,, In dezen eenen flag gevangen, of gedood; D'ukheemfche grootheid uit Batavie verdreven ; Van 't heir des bondgenoots een klein gedeelte om 't leven;; Van dezen weinig, veel van 's vyands volk gewond; Een bende Tongren in Civilis krygsverbond; Een gantfche vioot ontrukt aan vreemde dwingelanden; En 't noodig oorlogsftaal ia *s overwinnaars handen>. Zo viel hier Romes magt, ontbloot van-trouw en eer, Gclyk een vesting op een' zwakken grondflag neer. Intusfchen. was het veld door 't nachtfloers overtogen,.
Haast look een zagte flaap der blyde benden oogen. Maar eer de hertog zelf tot rusten zich begaf, Zond hy naar landzaat en Germanjer boden af, Met last om overal zyn krygsgeluk te melden, By 't aanzoek om de. hulp der Overrynfche helden. De tedre vorst, die ftaag aan zoon en egae dacht,, Weerhield zyn tranen niet, in d'eenzaamheid der nacht* |
||||
|
FIERDEZANG. 85
En fmaakte weinig rust; doch wist, in 't angstig treuren,
Door 's lands geluk zyn hart heldhaftig op te beuren, Daar 't voor zyn' Bato hoopte, en voor zyn Vredegond. By 't vrolyk ryzen van den purpren morgenflond,
Liet 's hertogs groote ziel weer d'eelfte goedheid blykenr - Hy reed het leger door, en nam, in al de wyken, Getrouwe toezicht of 't gekwetste volk van vriend En vyand,, naar zyn' last, zorgvuldig wierd gediend. Hy hoorde, waar hy reed, der nageburen fcharen En eigen volk op nieuw hun vreugd r zyn deugd verklaren : Daar zien we (borst men uit,) den weergaeloozen held, Die 't bange land verlost van 't Roomfche ftaatsgeweld; Daar zien we elendigen zyn trouw bezoek verwerven: Wie zou voor zulk een' held niet dankbaar willen flerven? Zo fprak 't gezonde volk- 't Gewonde, vol van pyn y Bewees, waar 't hem vernam* niet min verrukt ce zyn, Nu bragt een landzaat, met de doodverw op de lippen,. Daar met den laatften zucht hem d'ademftond t'ontglippea, En d'onvermydbre dood in 't woedea fcheen geftuit, Vol liefde en dankbaarheid. Civilis naam noch uit:, Dan fprak een keurling: Wist ge uw' vyand- t'overwinnen,. 6 Held! gy overwint meteen uw' vyands zinnen. Hier toonde Batavier, Kaninefaat, of Fries, Om 't Ilaatsheil meer verheugd, dan droevig om 't verlies L 3 Van
|
||||
|
86 KLAUDIUS CIVILIS.
Van leden, hunne zucht den grooten vaderlander:
Daar prezen kermenden zyn deugden aan elkander. Zo fmaakt Civilis, in de liefde des foldaats, De vrucht van 't weldoen, by de vreugd om 't heil des ftaats. 't Zyn dwazen, (denkt hy,) die de volken immer boeijen. Ik hoor de fchoonfte hulde uit alle monden vloeijen, Ik, die in waar gezag den vorst van Rome tart: Hy heerscht in naam alleen; ik heersch in ieders hart. Civilis liet dien dag zyn heir de laatfte pligten
Omtrent de dooden by de legerplaats verrichten. Men rechtte een houtmyt op voor elk' uitmuntend' held, Alree' voorlang vermaard, en nu met roem geveld: De vlam verteerde en lyk en wapens, tot een teeken Dat aller tong tot lof dier dappren had te fpreken. Der zulken lykasch, in de looden bus vergaerd, Wierd, onder 't zooden dak, in 't heldengraf bewaard. D'onfterflyke eer, aan die doorluchtigen befchoren, Kon 't maagfchap, in den druk, op 't heugelykst bekoren: Een vader fpoorde een' zoon, en dees zyn' broeder aan, Om naar d'onfterflykheid by d'eerfle kans te ftaan: Zie, (fprak men,) zie wat roem die braven word gegeven; Zie eeuwig hunnen naam op alle tongen leven: Wy treuren om hun dood; raaar helden, zo vermaard, Zyn eer een' eedlen nyd, dan ydel treuren waard\ Dus
|
||||
|
FIERDEZANG. 87
Dus iprak men: 't vlammend vuur, ten hemel opgerezen»
Verteerde 't ligchaam; maar de glori bleef in wezen. Zo loonden, naar verdienst', de land- en bondgenoot Op d'oude wyze hier de deugden na de dood: Zo was die lykeer, door in wys gebruik te blyven, Een fcherpe prikkel tot roemwaardige bedryven: Zo muntte ftaat aan ftaat, door tyd noch leed geftuit, Byz yn ee nvouwdigheid in groote mannen uit. Nadat de dag in die verrichting was verdwenen,
En, na de ftille nacht, de dag op nieuw verfchenen; Bood held Civilis hen, wier moed hem had weerftaan, 't Gevangen Gallisch volk, een' goeden krygsdienst aan. Zelfs elk, die echter koos naar Gallie te keeren, Zou hy in al 't geroofde een zeker deel vereeren: Een grooter aandeel wierd aan d'andren toegezeid. Zo won hy krygsvolk aan, en elks genegenheid. Noch won hy, door welhaast aan hen zyn woord te hou&i, By elk naburig volk een welgegrond betrouwen. Zo word een ftaatsgebouw op vasten grond gevest. Terwyl de fchutsheer van 't verheugd gemeenebest
Dat Gallisch volk met vrucht tot zynen dienst liet nooden, Sprak hy hun grooten, in zyn legertent ontboden. 6 Helden! £was zyn taal, in dit geheim gefprek;) Weest zonder losgeld vry; 'k vervaardig uw vertrek. Maar
|
||||
|
38 KLAUDIU.S CIVILIS.
Maardenkt, datge, in een* poel van dienstbaarheid verflooten,
De ware vrede nooit van Rome hebt genoten;
Dat ons, voor vry verklaard, en echter fel verdrukt.
In 't hoeden van den ftaat een eerfte llryd gelukt.
Wat magt zal d'ontrouw in Italie overfchieten,
Zo Gallie met ons de vryheid wil genieten?
Zo *t zich met ons vereent, is Rome dan geducht?
Nu kent, nu houd men hier de Roomfche legertucht;
Nu fteunen we op den moed van die Bataaffche helden,
Die Othoos legermagt noch onlangs nedervelden.
Dat Sine, Azie, al het vergelegen oost,
Aan koningen gewoon, der flaverny zich troost';
In Gallie zy 't volk van edeler bevatting;
Daar leven velen noch, geboren voor de fchatting.
Hoe! zou de vryheidzucht, ook eigen aan 't gediert%
In 't menschdom door beleid en dapperheid beftierd,
En dus begunstigd door den onderftand der goden,
Uw Gallie vergeefs in 't bondverwantfchap nooden ?
Dit wacht Civilis niet. Keert naar uw vaderland;
Noopt al uw helden; ftryd met ons gelykerhand.
Wy hebben een belang; wy alien zyn beleedigd.
Gewis, nu d'een Romein Vitellius verdedigt,
En d'ander heimelyk Vespaziaan verfterkt,
Word in het einde best ons aller heil bewerkt
Laat
|
||||
|
FIERDEZANG. 89
Laat ons, in krachten versch, en met vereende zinncn,
't Vermoeid en twistend Rome in 't Ryngewest verwinncn; Grypt 60k voorzichtig daar Vitellius eerst aan, En, zo 't de vryheid eischt, na hem, Vespaziaan. De wakkre hertog ziet met blydfchap, onder 't fpreken,
Dat elk dier hoofden wenscht op Rome zich te wreken; Hen ftraalt de vryheidzucht ten heldenoogen uit. Zo werkt de zonneglans, door 't fomber zwerk gefluit. By opgeklaarden dag, in zuivere juweelen; Men ziet ze in 't nieuwe licht met blyder luister fpelen. Elk Gallisch hoofd Ipoeit heen, waar hy Civilis dient* Dien hy voor vyand hield, maar nu bemint als vriend. De zon was noch niet hoog, toen d'overflen der troepen
Van al 't vereenigd heir, door hunnen held beroepen, D'aanzienlyke opperften van Fries, Kaninefaat, En Batavier, vol vreugd vergaerden in den raad, En zelfs het opperhoofd der Tongerfche oorlogsfcharen. Die tegen 't ryksgeweld hen bygeiprongen waren. Tot dezen krygsraad, die in 's hertogs tent verfcheen, Sprak held Civilis dus: Doorluchte en achtbre leen Van 't bondgenootfchap, dat zo roemryk heeft vervvonnen! 't Geluk, het groot geluk der vryheid is begonnen. Nu Romes hoogmoed op dit eiland is vergaan, Zou 't nut zyn 't vreemd geweld daarbuiten neer te flaan, M En
|
||||
|
S>o KLAUDIUS C I V I L I S.
En aan den Nederryn de zwakbemande wallen
Van Vetera, dat zo naby is, t'overvallen: Maar gy, 6 helden! kent den listigen Romein: Wy zyn op 't eiland groot, daarbuiten noch te klein: Ik raoet myn vaderland noch van geen volk ontblootcn, Eer 't leger is gefterkt met nieuwe bondgenooten. Gy weet hoe 't groot Germanje in vryheidsyver blaakt: Daar word ons krygsgeluk alom bekend gemaakt; Daar nood ik ieder volk om ons verbond te fchragen; Van daar zult ge yllings hier de helden op zien dagen. Men wachte op It eiland dan die hulp voorzichtig af, En heilige aan de goon, wier gunst de zege gaf, Een plegtig dankfeest, om op nieuw geluk te hopen: Zo lang zy voor ons zyn, zal niets ons tegenloopen. Men trekk', na 't ofFerfeest, met onze magt, zo dra De nieuwe hulp verfchynt, naar 't Roomfche Vetera. Civilis voorflag word geflemd. Kaninefaten
En Batavieren zyn het eens, om in hun ftaten Een dankfeest, plegtiger dan ooit het eiland zag, Den goon te wyen op den eerflen wodansdag. By 't liaafte morgenlicht, zyn d'achtbre bondgenooten,
De meeften der Bataaffche en verdre legergrooten, Atree' naar flot of vlek ter vesting uitgereen. De hutten loopen leeg; al 't land is op de been. |
||||
|
FIERDEZANG. 9i
De hertog, mede op weg, word telkens opgehouen
Door Yfamenvloeijend volk, begeerig hem t'aanfchouwcn, Daar alles t'hemwaarts fnelt, daar alles hem ontmoet, En als den vader van het vaderland begroct. De moeders, met haar kroost, de jonge maagdenreijcn, De bevende ouden, ziet hy vreugdetranen fchreijen. Staag barst de menigte uit Wees welkom, groote held! Behoeder van den ftaat! verwinnaar van 't geweld!" 't Eerwaardig priesterdom begroet Civilis mede. De dag was reeds voorby; de nacht begon alrecde,
Toen die verwinnaar op zyn vorstlyk flot verfcheen- Hier vond hy Walburg met haar dochters noch byeen; Hier zweefde, als op den weg, 's lands heil op alle tongen; Hier zag hy d'eelfle vreugd zyn moeder frisch verjongen, Zyn beider zustren hart niet minder bly te moe', En al 't gezin verrukt, tot kleenen Katmeer toe. 6 Vader! (fprak dit wicht, daar hem zyn oogjes teder Toelachten;) zien we nu niet haast myn moeder weder? Die vraag, die onvoorziens Civilis hart bewoog, Joeg hem, by't vreugdevocht, een traan van fmart in 't oog. Een diepe ftilte volgt, op 't juichen zyner magen; Hy ziet de harten dezer vrouwen neergeflagen. 6 Moeder! zusters! Quid zyn troosteiyke taal;) De goden zegenen het vaderlandfche ftaal; M 2 Zy
|
||||
|
9s KLAUD'lUS C I V I L I S.
Zy toonen, dat ze in gunst aan onze rampen denken;
Zy kunnen ons myn fpruit en gade wederfchenken. Hy Ipreekt; wist d'oogen af; en vol van 't ftaatsgeluk, Blyft die verheven held verwinnaar van zyn' druk. De maar' der zege, ras Germanje doorgeklonken,
Was magtig aller ziel in heldenvuur t'ontvonken: De volken juichten daar> om 's hertogs groot beftaan: Civilis zag zyn hoop, op hen gevest, voldaan; Zy zonden, dag aan dag, den vorst, van alle kanten> Verzekering van hulp, door boden en gezanten- Intusfchen word de vreugd des driftigen foldaats
Verdubbeld door den roof uit elke Roomfche plaats: Twee benden ruitery, die uit het leger trekken, Vervoeren fpoedig naar de burgen, naar de vlekken, Der helden oorlogsbuit, naar ieders rang bepaald: Het deel der Friezen word met fchepen afgehaald; En elk van 't krygsvolk weet 5 in Arenakums wallen, En op de vloot, dat hem zyn buit ten deel moet vallen* Het woelend llroomheir neemt uit elke Roomfche vest Het krygstuig in, zo nut voor 't volk van dit gewest; En alles word bereid, met toezicht van de grooten, Voor 't land- en waterheir der ftrydbre bondgenooten-, Om kort na 't ofFerfeest, met nieuwen onderftand, Den kryg te voeren in het Neergermaanfche land* |
||||
|
FIERDEZANG. 93
De nacht voor 't plegtig feest bedekte noch de velden,
Toen man, en vrouw, en kind, in deze landen, fnelden Uit burg, en hut, en ftad, naar 't naafte heilig woud: Men had 'er velen, in een oord, zo ryk van hout. Men liet, uit heir en vloot, de land- en waterbenden, Tot viering van het feest, zich naar de bosfchen wenden> Den goden toegewyd by Arenakums veld. Naar Wodans heilig woud toog 's lands geliefde held, Verzeld van moeder, zoon, en zusters, en de grooten Der Batavieren, en der Friefche bondgenooten. De ryzende ochtendzon verlpreidde een' gouden gloed ,. By d'aankomst van den vorst en zyn' doorluchten floet. De geestlykheid beflond in drie byzondre fcharen
Geachte gryzaarts; in drui'den, offeraren; In harden, zangeren van ware heldendaen; En in eubagen, die 't natuurnut gade flaan: Hun reinheid wierd vertoond door hagelwitte kleedren. Dit ftatig priesterdom, in zulke drie geledren, Uit elke priesterwyk naar 't naafte woud getreen* Verrichtte in al 't gewest de zelfde plegtigheen. Men zag, in ieder bosch, 't altaar van groene zooden> Aan Wodan toegewyd, en d'outers aller goden, (By elk altaar een beeld,) ten toon gefleld voor 't volk. By Wodans outer ftond een kundig wigcheltolk; M 3 Ea
|
||||
|
94 KLAUDIUS C I V I L I S.
En d'overige ftoet van woelende ofFeraren
Bragt al 9t gereedfchap en het flachtvee naar d'altaren. Nu vloeide en rookte hier het bloed van fchaap en geit, Dan ginds van os en koe, gekeeld met plegtigheid. De gryzc wichlaar let op ieder ofFerteeken, Begint met feestgebaar de menigte aan te fpreken* Voorfpelt der goden gunst aan 't lieve vaderland, Ontfteekt het heilig vuur, en 't ofFer fmcokt en brand.. Hy knielt eerbiedig neer, en al de feestrei mede. 6 Vaderlandfche goon! (zo luid des priesters bede;) Behoeders! necmt in gunst onzc ofFerhanden aan. \ Is ons naar wensch gelukt den vyand neer te flaan: Wy danken u voor d'eer, in 't eerst gevecht verkregen. Wy fmeeken vurig u om nieuwen oorlogszegen: Vergunt ons heil op heil, een gloriryke vree, En duurzaam flaatsgeluk, zo groot als 't oude wee. Laat onzen moed dit land ten nutten voorbecld llrekken, Indien men 't immer weer de vryheid durft onttrekken; Vervvekt Civilisfen in ieder ftaatsgevaar; Verjaagt door hen de magt van elk* geweldenaar; Laat lleeds de dwinglandy haar wreede hoop verliezen, In 't erf van Batavier, Kanincfaat, en Friezen; En d'eendragt legg' den grond der grootheid van den ftaat. Hy fineekt j en d'e&fle hoop blinkt uit op elks gelaat. ■ ■■■■ - . i
|
||||
|
r I E R D E Z A N G.
Zo wierd de dienst verricht der plegtige druiden.
Door geen eubagen moest op feesten dienst gefchieden: Die kenners der natuur veriirekten daar alleen Tot grooter luister, by de hooge plegtigheen. Eer d'onbewolkte zon om 't middagpunt zich wendde,
Liep in elk heilig bosch al d'offerpligt ten ende. De harden hieven toen htm beurtgezangen aan. Deze achtbren zongen eerst d'aeloude heldendaen Van grooten Kattenwald, dien vorst der Batavieren, In Cezars tyd ontzien by Romes veldbanieren; En voorts de glori van elk' vaderlandfchen held, Door d'overlevering van ouds met eer vermeld. Men fchreef de zangen op, die, als historibladen, Den roem vereeuwigden van loffelyke daden. Men zong wel zonder zwier, doch mydde vleijery, En zette wien men prees een' waren luister by. In 't heuglyk zingen wierd Civilis met vergeten, Noch elk die zich met hem uitmuntend' had gekwetea. Civilis (zong men van dien dappren hertog,} fproot Uit koning Kattenwald, en is niet minder groot: Hy is door 't godendom den Batavier gegeven, Opdat de vryheid aan den Rynftroom zou herleven. Hy heeft, met kloek beleid, uit nood, Kaninefaat, En bei' de Friezen, aan zyn' vaderlandfchen ftaat |
||||||
|
p6 KLAUDIUS CIVILIS.
Verbonden tot den kryg: men volgde zyn bevelen,
Die hy, aan 't hoofd van 't heir, met roem wist uit te deelen.
Hy heeft zich tegen dwang gelukkig aangekant,
Romein Aquilius geveld met eigen hand,
Den Roomfchen hoogmoed uit zyn vaderland verdreven,
En 't eiland aan den Ryn van dvvinglandy ontheven.
6 Goden! flaat alom door hem den vyand neer;
En duld in 't Ryngewest het dwangjuk nimmer weer.
Zo zong der harden floet. Elk krygsman, in verrukking,
In vreugd om 's lands geluk, in affchrik van verdrukking, En door een' eedlen nyd op 't krachtigst aangedaan, Befloot, nu meer dan ooit, naar heldenlof te llaan. Na 't zingen in elk woud, begeven mannen, vrouwen.
En kinders zich ter zyde, om 't offermaal te houen. Elk plaatst, naar zynen rang, zich neder op den grond: Men fpyst by drom aan drom: de beker zwiert in Jt rond: Men drinkt tot eer der goon; men drinkt op 't heil der grooten, Op 't heil van 't vaderland, op 't heil der bondgenooten. De tongen fpringen los, en melden niets dan vreugd; Elk uit zich hoe zyn hart inwendig is verheugd: Een moedig ros gelyk, dat, in 't gareel geflagen, I let fnerpen van de zvveep al trekkend' moest verdragen, En, in den groenen beemd van 't pyftlyk werk verfchoond, In vryen fprong op fprong zyn vreugd al briefchend' toont. Ci-
|
||||
|
y I E R D E Z A N G.
Civilis, van 't gewoel, zo ras hy kon, ontflagen,
Was voor den avond, met zyn vorstelyke magen, Op 't flot terug gekeerd, daar hy een' vreemdling vond; Dees gaf hem heimelyk-een' brief van Vredegond. ^ De tedere gemaal en vader, vol verlangen Om eenmaal tyding van zyn gade en zoon t' ontfangen, Verneemt, ontfangt, en leest, met ongemeene drift, In zyn onzekerheid, dit kort, maar dierbaar fchrift; Civilis, waard gemaal! uw fpruit en gade leven, In d'Agrippyner Had tot nu in rust gebleven, Indien ik rusten kan in onzen huwJyksdruk- Ik weet £dit troost me,) uw zege, en 's vaderlands geluk. Wy zyn gevangen, maar by d'Ubien in achting, En vol van hoop; dit zy uw droefheid tot verzagting. Ach! dat het godendom al 't ftaatsgeluk herftelf! Men duld uw antwoord niet. Gy kent myn hart. Vaar we!, Hy las; en drift op drift verflond hem, onder 't lezen.
De brenger van dien brief vernam 't op 't heldenwezen, En fprak: Ik deel, 6 vorst! in uwen tegenfpoed. Zie 't Nervisch hoofd, door u voor doodsgevaar behoed, Toen wy in 't Britfche land ten dienst van Nero flreden; Herken uw' Albrik. Denk wat fmart ik heb geleden, Wanneer ik Vrcdegonds en Batcos ongeval Op 't onverwaclitst vernam in Agrippynes wal. N
|
||||||
|
98 KLAUDIUS CIVIL IS.
Ik dorst niet hopen hen te fpreken: maar ik kende
Den Ubier, die hen, met zyne kleene betide9 Verzeld hadnaar die vest, en fprak hem heimlyk aan. Die brave krygsman, met him deerlyk lot begaan, Had veel vertrouwen by uw droeve gae bekomcn, En uit haar' eigen mond d'omftandigheen vernomen Van hunn' gedwongen togt naar Romes legermagt, En heeft ze my gemeld, bewust hoe ik u acht. Zes Roomfche zoetlaars, die, door wraakzucht fel bewogcn, Niet verre van uw' burg hen woest verrasten, togen Met hen, die bange nacht, door eenzaam bosch en land, Al dreigend' met de kling, naar 's eilands bovenkant. De nacht was lang van duur, in 't lyden dier elende: De dag, niet minder traag, liep na de nacht ten ende, Wanneer uw egae, met uw fpruit, vermoeid, verfmaad, In 't rykshcir wierd gebragt: befef hunn' droeven ftaat. De moed begaf hen niet; zy hoopten, in het lyden, Dat held Civilis leefde, en voor zyn land zou ftryden. Het Ubisch hoofd, dat my hun rampen wist t'ontleen, Was by Aquilius, toen 't vorstlyk paar verfcheen. Noch zoon, noch moeder fprak; maar d'opflag hunner oogen Hield dien Romein, hoe trots, in eerbied opgetogen. Die fiere hoofdman, die 't ontveinsde, gaf terftond Den Ubier bevel, om heimlyk Vredegond |
||||
|
V I E R D E Z A N G. . ^9
Te feiden, met haar' zoon, nit uw beroerd geweste.
Deze Ubiiir, die hen in Agrippynes veste Bewaakt, heeft aan uw gae myn deerenis gemeld, En my haar fchrift betrouwd voor haar1 gelidfden held; Verzekerd dat een prins, beroemd door brave daden, Geen' vyand, die hem dient, lafhartig zal verraden. De vorst, door echtliefde en natuur op 't feist beftre&i,
Lyd al de rampen, door zyn gade en zoon geleen. Ach, Albrik! (barst hy uit, terwyl zyn tranen vloeijen;) Myn vorig echtgeluk, dat nimmer aan kon groeijen, En myne gade en fpruit zyn niet by u bekend; Gy weet de grootheid niet van myne huiselend'. In zo veel tegenfpoen van vaderland en magen, Was Vredegond myn heul, myn troost, myn welbehagen; En jonge Bato was de hoop reeds van 't geflacht. Zy leven, zyn gceerd... maar ach! in 's vyands magt, By d'Ubien, verknocht aan Romcs dwingclanden: Hoe ducht myn teder hart voor die geliefde panden! 6 Redders van den ftaat! 6 vaderlandfche goon! Befchermt Civilis huis; befchermt zyn gade en zoon. Zy leven door uw gunst; gy zult ze verder hoeden. 'k Smaak reeds een ware vreugd, in zware tegenfpoeden. Zofpreekthy; 't kruid gelyk, dat, door de fneeuw vermast, De groene kruin verheft, en in die barheid wast. N 2 De
|
||||
|
ioo KLAUDIUS CIVILIS.
De vorst loont Albrik mild, die fpoedig zal vertrekken,
Om 't Nervisch volk, kan 't zyn, ten oorlog op te wekken; Deelt voorts d'ontfangen mare aan d'achtbre vrouwen mee; En denkt op 't itaatsbelang, in hoop op 't heil der vree... |
||||||
|
* * *
|
||||||
|
KLAU-
|
||||||
|
lot
KLAUDIUS CIVILIS.
V T F D E Z A N G.
Naby den wester zoom des Rynvloeds, daar zyn plasfen
Door 't vallend nat der Mein van d'overzyde wasfen,
Had Flakkus, op een' zwaai van 't wagglend ryk bedacht*
In Romes vesting Mentz den oorlog afgewacht.
Hy had Civilis tot een' opfland aangeprikkeld.
Hyzelf, door Primus in een eedgefpan gewikkeld;
Min ftout dan lis tig; diende, als veldheer aan den Rynr
p. Vespaziaan. in ernst, Vitellius in fchyn<;
Verdeelde, waar hy kon, *t uitheemfche krygsvermogen^ En w?s hier onlangs, verr' van 't eiland, hecngetogen- De veinzende Romein, ver/laande in deze ftady
Toen d'opgekomen kryg gerucht veroorzaakt had y Hoe bloedig Romes magt op 't eiland was verflagen, Vond zich verpligt dat oord als vyand op te dagen. Hy had den opitand in den aanvang reeds gehoord, Den bo' door goud verftomd, en deze maar' gefmoord;. Maar nu Tt onmooglyk was 't verbreid gerucht te weeren,.
Dacht hy op 't middel om Civilis minst te deeren, Hy dagvaarde en ontfing den krygsraad in een zaal*. Bouwkundig uitgewrocht met vorstelyke ,praal; N 3. Daat
|
|||||||||
|
|
|||||||||
|
toi KLAUDIUS C I V I L I S.
Daar 't hoog en ryk gewelf5 de marmeren pilaren,
't Penfeel- en bytelwerk van eerfle kunstenaren; Daar bow- en huisfieraen, en d'ongemeene pracht, In fpyt van 't Roomsch verval op 't kostbaarfte uitgedacht; Zo ftrydig met Bataaffche en met Germaanfche zeden; Gelyk de glans van 't hof, den kiefchen fmaak voldeden. Gy hoofden, (Tprak hy,) weet Civilis flout beftaan; Gy weet hoe onvoorziens hy Rome heeft verraen, Aan 't hoofd van Batavier, Kaninefaat, en Friezen, En ons, in eenen ftryd, al 't eiland deed verliezen. Ziet ras hem fterker: gantsch Gemanje juicht alree*: 't Vereent zich haast met hem: d'Sen fleept den ander' meS. Die trotfe Batavier, door loos verraad voorfpoedig, Zal, op dien voorfpoed en zyn'grooten aanhang moedig. Den kryg verplaatfen uk zyn trouwloos vaderland. Ik ducht voor Vetera; die flerkte is zwak bemand, Niet verr' van 't eiland af, en wyd van ons gelegen. Wat fledehouder trekt den Batavier best tegen? Dat held Luperkus zich, uit Agrippynes vest, Met zyn Romeinen fpoeij' naar 't vyandlyk gewest; Dat hy, met vreemde hulp, op *t muitende eiland Iette, En Vetera behoede, en *s vyands magt verplette. Ziet daar myn krygsbefluit, zo gy *l geraden vind. Neen, (antwoord Vokula, Vitelliaansgezind;) Laat
|
||||
|
VYFDEZANG. 103
Laat ons gelykerhand, met al de keurelingen,
■ ■*
Naar 't eiland fnellen, en d'oproerigen bedwing&i: Wy kunnen, faam' vereend, hen best ter neder flaan:
Luperkus is te zwak tot zulk een groot beftaan.
Hoe, Vokula! (zegt edn van Flakkus eedgenooten;)
Wilt ge al de vesten van 9t Romeinfche volk ontblooten? 6 Krygsraad! geef geen kans aan *t vyandlyk geweld; Verlaat de wallen niet voor 9t open oorlogsveld. Maar Vokula hervat: Die taal moet ras vervallen.
Wie meester is van 't veld, is meester van de wallen. Denk, Flakkus, dat gy hier Vitellius verbeeld. Zo 9i keurvolk hier en ginds inHerkten blyft verdeeld, Zal 't voor vereende magt en honger moeten zwichten. Civilis dorst reeds veel, en zal noch meer verrichten: Door al de keurmagt zy die muiteling beftreen. Romeinen, overwint Cermanje in hem alleen. Laat Vokula, (zo fpreekt noch den uit Flakkus vrinden;)
6 Veldheer! door zyn' moed uw oogen niet verblinden. In 't gantfche Rynoord is Civilis meest voor 't ryk Te duchten; in dit fluk heeft Vokula gelyk: Maar hoe die vyand meer voor Rome zy te vreezen, Hoe Romes moedig heir voorzichtiger moet wezen. Zie, zie, 6 Flakkus! waagt ge al 't keurvolk in het veld, Uw fterke wallen fluks in 't Overrynsch geweld, 9t Ver-
|
||||
|
ato4 KLAUDIUS C I V I L I S.
't Verraad noch flouter by 't bezetten uwer vesten,
De muitvaan opgerecht in al de wingewesten, Den loozen Batavier door Gallie verfterkt, En onzen wisfen val door uwe fchuld bewerkt. Wy zyn Romeinen, maar geen roekelooze helden. Bewaar de vesten dan, en laat uw' voorflag gelden; Of ducht den weerfpoed hier, ten hove d'ongenae. Zo veinst hy. Al de raad ftemt tegen Vokula. Luperkus word gelast het onheil af te wenden,
Met trouwe hulp, gevoegd by zyn Romeinfche benden. Die fledehouder in het Nederrynsch gewest Ontfangt het krygsbevel in Agrippynes vest. Een dappre legervlerk Bataaffche ruiterfcharen
Lag by die Had, in dienst der ftaatsgeweldenaren. Haar hoofdman Labeo, door menig heldeniluk Alom in achting, maar te flout op zyn geluk, Had, met een afgunst, die hy naauwiyks kon betoomen, Civilis. hoogen rang en nieuwen roem vernomen- Hy was eens broeders zoon des gryzaarts, op wiens raad Civilis was gefteld aan 't hoofd van heir en ftaat; < Des braven Heeremans, wiens yver hem voordezen In ware heldendeugd volmaakt had onderwezen. Zyn krygsroem had allengs hem van die deugd ontaard, Maar noch niet t'eenemaal; de vryheid was hem waard: |
||||
|
■
|
||||||||||
|
V T F D E Z A N G. 105
Hy kon zyn' landgenoot in 't hoog bewint niet lyden,
En brandde in yver om voor 't vaderland te ftryden: Een' akkergrond gelyk, daar 't veldgroen welig ipruit, \\ Maar die het nuttig moes vermengt met giftig kruid. "^ Hy had zyn oorlogsvolk vol vryheidzucht bevonden, En aan zyn' gryzen 00m in flilte een' bo' gezonden, Met tyding dat zyn vlerk, aan Rome in fchyn getrouw, Haast onder hem den ftaat met glori dienen zou. Hy dekte, met zyn volk, dit vast befluit zorgvuldig; Zy noemden zelfs hun land aan roekloos oproer fchuldig. Luperkus bragt, toen hem de krygslast wierd gemeld,
Terllond den keureling en Ubier te veld'; Vereende met dees Roomfche en inlandfche banieren, Voor Agrippynes vest, dien vleugel Batavieren, En Trierfche ruitery, die zich5 naby de flad, Gelyk 't Bataaffche volk, in 't veld gelegerd had; Toog, over heuvelen en pasherboren weiland, Voorby Novezium en Gelduba, naar 't eiland. Civilis, onderwyl verfchenen met zyn' ftoet
In Arenakums wal, word juichende begroet. Zyn landaart en het volk van Brinio aanfchouwen Met ongemeene vrcugd hun kinders met hun vrouwen, Door bei' de zustren van den vaderlandfchen held, Door jongen Katmcer, en door Walburg zelf vexzeld; O En
|
||||||||||
|
io6 KLAUDIUS C I V I L I S.
En al de benden zien, met opgetogen zinnen,
Dit blyde teeken, dat de veldtogt zal beginnen. De hertog leid zyn heir, by d'eerfte morgenpraal,
^ Naar 't Rynoord, daar die llroom den naam ontfangt van Waal; Daar d'oude landrivier in tween begint te vlieten, En in haar' linker tak langs 't eiland uit te fchieten* Terwyl de wyze held den byftand hier verbeid , Hem door de Brukteren en Tenktren toegezeid, Ontfangt hy, tot een blyk van hunne trouw en achting, Ecr nocfi hun krygsmagt kan voldoen aan zyn verwachting» Uit elk dier volkeren een' aadlyk? gyzelaar. Een vluggc renbo' brengt in 't einde hem de maar1,
Dat Homes gantfche magt zich niet in 't veld vergadert, Maar flcchts Luperkus met zyn ryks- en hulpvolk nadert. De vyand, dus verdeeld, wierd zekerst overmand; En dappre Labeo was reeds voor 't vaderland: Nu was het ftrydens tyd voor 't heir der bondgenooten; Nu wierd de veldtogt in den oorlogsraad befloten. Straks woelt het driftig volk, daar elk zich vaardig maakt,.
Daar al de legermagt in heldenyver blaakt, En man en vrouw, vol vreugd, naar d'overwonnen fchepen,. Van 't Rynnat hier verplaatst, de legertrosfcn fleepen, Al't heir bevind zich ras ter zuidzy' van den llroom; En 't rust, de naafte nacht, aan Overwaalfchen zoom.
Al-
|
||||
|
VTFDEZANG. 107
Alree1 was *t middag, toen dc weerzydfche oorlogsfcharen ,
Een' marsch van 't eiland af, elkaer genaderd waren. Elk leger ftond welhaast, op 't heuvelachtig veld, Niet verr' van 't Rynfpoor af, gefchaard door zynen held. De zon, die 's morgens noch Civilis gloeide in d'oogen, Was mi, tot zyn geluk, door 't bruine zwerk betogen. Hy had naar 's vyands heir zyn heir gefchikt, minst fterk Ter zy' van Labeoos Bataaffche ruitervlerk, Daar 't Roomfche leger min dan elders was te fchroomen. De vreemde ftanders , in den eerflen ftryd bckomen, Had hy, ten prikkel van der bondgenooten magt, Ten fchrik van 's vyands heir, met zich te veld' gebragt. Men zag, tot glori van dien grooten llaatsbehoeder, Zyn naafte en waardfte bloed, zyn oude en achtbre moeder, Zyn bcide zusters, met zyn' zoon en huwlykstroost, Omfingeld door een heir van vrouwen met haar kroost, Tot moediging zyns volks, naar d'ouderlyke zeden, Niet verr' van d' achterhoede op 't flagveld plaats bekleeden. D' eenvouwdige achtbaarheid van Walburg praalde hier, Gelyk de heldre maan, omringd van 't ftarrenvier. Zo dra men voorttrekt, om van wederzy' te treffen,
Begint de bondgenoot den krygszang aan te hcffen: By 't manlyk ftrydlied klinkt de ftem van vrouw en kind. De vyand antwoord niet; en 't veldgevecht begint. . ,. , ; v . . O 2 Maar
|
||||
|
108 KLAUD1US C I V I L I &
Maar Labeo, in plaats dat hy voor Rome ftryde,
Treft Romes hulpling door zyn heirvlerk in de zyde; Verflaat veel Ubisch volk, dat hier geen' aanval wacht;; En voegt zich tydig by Civilis legermagt. 't Romeinsch beleid herftelt d' ontfchaarde hulpelingen; Belet's lands heir in 't eerst, naar't ryksvolk door te dringen;: En houd door orde lang de kans in evenwigt. Maar 's hertogs kloek beleid, waarvoor 't uitheemfche zwichtr - Baant-zich een'doortogt, door de Trierfche ruiterfcharen.. Luperkus kan in't eind* geen orde meer bewaren , Daar hy, in 't middenheir beftierder van *t gevecht, Een groot gedeelte van zyn hulpvolk,. legerknecht En ruiter, uit de fpits voor 't flaande ftaal ziet vluchteir,. En 't zclfde krygslot voor zyn. keurvolk heeft te duchteir, Dat veel te lyden heeft in 't voorfte legioen: Hy zie; geen uitkomst meer, dan vluchtend' zich te hoen>. En poogt zich achter afr met zyn Romeinfche benden, Ear alle hoop verdwyn', naar Vetera te wenden. By 't heuglyk ftryden zorgt der vrouvven wakkre floet
Voor broeder, zoon, gemaal, en vader, in him bloed Op 't flagveld uitgeftrekt,. en in gevaar van fterven; Doet hen, in hunnen ramp, de trouwfte hulp verwerven;. En trekt het werpgeweer ter diepe wonden uit. Schoon hier een, moeder fcljreit by hajr ontzielde fpruit>, ; , Een.
|
||||
|
V r F D E Z A N a 109
Een gae by haar' gemaal, op 't jammerlykst doorregen;
De vreugd om 't nieuw geluk, met zo veel fpoeds verkregen > Dringt door de droef heid heen, op 't vrouwelyk gelaat. Zo ziet de veldeling een' blyden dageraad, By't wyken van de nacht, met luisterryke ftralen, Door 't brekend kimzwerk heen, in 't blozende oosten pralen- Luperkus red, daar zich de keurmagt moedig kwyt,
Het voorfte legioen door 't achterfle uit den ftryd. Hoe veel Romeinen zyn op 't flagveld neergevallen! Hy bergt dien keurling in de Veterafche wallen. Zyn hulpmagt > die, verllrooid, naar Gallie angstig fiieltr Word voor het meefte deel gevangen, of geveld. De hoeder van den ftaat, met zo veel voorfpoed weden .
Verwinnaar, flaat zyn heir naby het flagveld neder*. Zyn leger barst geftaag in zegeklanken uitr Deruime lucht weergalmt van't rollend vreugdgeluid r De naam van Labeo word door de blyde troepen*, Met held Civilis naam, gedurig uitgeroepen:: Das eert al 't krygsvolk een', die met geheimen fpyt Des hertogs hoogen rang en heldenroem benyd^ Verhaal, oDichtkunst! hoe, tot afbreuk van's lands vader>
s\ 't Eerzuchtig vleugelhoofd zich opdeed als verrader.. De fehaduw van^de nacht bedekte 't ftille veld;-
Of vreugd of Jlaap verkwikte elk' vaderlandfchen £eldr O a Be-
|
||||
|
no KLAUDIUS CIVILIS.
Behalve Labeo, die, verr' van rust te finaken9
Zyn redelooze fmart verdubbelde onder 't waken. Moet ik (ontrust hy zich,) Civilis voorrang zien? Ik ftryden onder hem? hy Labeo gebien? Is die Civilis dan de bloem der Batavieren? Ontfiert myn oorlogsroera niet al zyn krygslauwrieren ? Zou ik, als hy geplaatst aan 't hoofd van heir en raad, Niet ftouter ftryden voor de rechten van den ftaat? Zou 't my onmooglyk zyn der Batavieren zinnen, In fpyt des trotfen reads, op myne zy* te winnen?.. Vergeefmy, Heercman; uwdeugd... Maar *t vaderland Verheft Civilis, en verkleent uw' bloedverwant. Zo wrokt hy: 't ondenvys, hem in zyn jeugd gegeven, Is eindlyk tot zo verre uit zyn gemoed verdreven. D1 oneedle Staatzucht, die alom onrustig zweeft,
Die meest al 't aardryk door haar fiere helden heeft, Befpiedde, met een' lloet van wreede zieltirannen, Het leger, dat haar magt van't eiland had verbannen; Met valfche Staatkunde, en verlokkend Zelfbelang, En ydle Glori, en meedoogenloozen Dvvang, En Nyd, en Tweedragt, die, om 't menschlyk hart te kwellen, Van 't een naar 't ander oord gewoonlyk haar verzellen. Heb ik, (zo Iprak ze tot haar' hofftoet;) toen voorheen De floute Kattenwald myn helden had beftreen, |
||||
|
V T F D E Z A N G. in
Al 't recht zyns vryen volks niet door den tyd verbroken?
Niet op zyn afkomst my door leed op Iecd gewroken?
En zou ifc zwichten, nu ik Labeo, misleid
Door Nyd en Glori, tot myn hulde heb bereid?
Neen; 't lust me in 't einde zelf te werken op zyn zinnen:
'k Heb reeds genoeg verricht, om hem geheel te winnen.
Zo moogt ge, 6 Tweedragt! haast zyn vry gemeenebest
Herfcheppen voor altoos in Romes wingewest.
Zy fnelde, op deze taal, in 't heir der bondgenooten.
Vermoeido Labeo had eindlyk 't oog gefloten,
Maar fliep onrustig, toen de nanacht reeds verdween,' En in geleenden fchyn de Staatzucht hem verfcheen: Zy had, om 't vleugelhoofd beminlyk voor te komen* Den uiterlyken zweem der Vryheid aangenomen: Haar eigen valfche glans, die't oog bedrieglyk vleit, Geleek dien Batavier een achtbre majesteit. Hoor, (zegtze,) 6 Labeo, wiens deugden my bekoren! Wat glori u door my, de Vryheid, is befchoren. Civilis traag beleid is tegen 't Roomsch geweld Een kranke toeverlaat; u kies ik tot myn' held. Gy moet Civilis zelv* haast onder u aanfchouwen; Geen fchroom, geen Heereman moet Labeo weerhouen: Verbs uw vaderland; zo ftaat u alles vry: Bedoel het veldheerfchap; bedoel de heerfchappy: Wees
|
||||
|
ri2 KLAUDIUS CIVILIS.
Wees hertog inderdaad; wees koning in vermogen.
Wat baat het, dat uvv volk het dwangjuk zy onttogen, Zo 't eene lid des raads des andren voorflel wraakt, Den ftaat door tweedragt zwak, en Rome magtig maakt? Men kent de Vryheid niet: 't is waarlykvry te wezen, In dienst eens ryksmonarchs geen burgerleed te vreezen. Zy fpreekt; en fchenkt hem, op een' koninklyken troon, Den ryks- en legerftaf, en fiert hem met de kroon. Een Iporelooze vreugd, die dwingelanden fmaken, Verrukt hem uit zichzelv': die vreugd doet hem ontwakeiv Nu voed zyn driftig hart de minfte deugd niet meer;
Nu ftort hy in den ftrik der looze Staatzucht ne£r: Een' hoogen boom gelyk, die, reeds aan 't overhellen, Door ftorm op ftorm verzwakt, terftond is neer te vellen. De Vryheid (Ttreelt hy zich,) betrouwt aan my den ftaat; Zy fchenkt my't hoog gezag in legerveld en raad: 't Is mi geeri misdaad op Civilis my te wreken. Indien ik listig veins, zal 't leger voor my fpreken: Al 't krygsvolk heeft alree' zyn' eerbied my betuigd; *t Heeft my niet minder dan Civilis toegejuicht: Ik wil, door't volk gefterkt, eerst naar den veldftafdingen, En eindlyk, langs dien weg, in d' oppermagt my dringen. . Zo vleit d' ontrouwe zich, die zelf, met waren moed, 's Lands rechten tegen dwang noch gistren heeft tehded: Nu
|
||||
|
V T F D E Z A N G. i
Nti durft thy 't gruwzaam fcuk zich r oekloos onderwinden.
Hoe weet de Staatzucht loos d'eerzuchtigen te blinden! 't Ontwaakte heir vernam de vroege morgenzon,
Toen hy, na diep gepeins, zyn hoog verraad begon. Hy vierde, om groot te zyn, voorlang den vryen teugeJ. Aan al de driften van zyn' flouten legervleugel, By wien zyn woeste moed voor krygsdeugd wierd erkend. De grooten dezer vlerk , ontboden in zyn tent, Sprak hy arglistig aan: Myn waardfte Iandgenooten! Voor u, voor u alleen, durft zich myn hart ontblooten. Ik acht Civilis, als behoeder van den ilaat; En echter ducht ik hem, aan 't hoofd van heir en raad: Zyn lieve Vredegond en Bato zyn gevangen; En 't ryk ontziet zich niet, onnoozlen wreed te prangen; Wie kan de kracht van bloed en huwlyksmin weerftaan? Hy heeft, om gade en zoon, zyn eer noch niet verraen; Zyn ziel, zyn groote ziel is noch getrouw gebleven: Maar zal die hertog voor de vryheid langer leven, Wanneer zyn huwlyksvrucht, wanneer zyn echtgenoot, Noch uit belang gelpaard, gedreigd word met de dood? Hy houde, aan 't hoofd des raads, zyn deagden tot belooning Den hoogen luister en 't bepaald gezag van koning; Maar, mint hy 't vaderland, hy fta den Jegerftaf, Opdat hy 'f nopit verra.erjdan edelmoedig af. |
||||
|
114 KLAUDIUS CIVILIS.
Het voegt aan 't vrye volk een' hertog uit te kiezen,
Die zoon noch egae door getrouwheid kan verliezen. En, niet begeerig naar dien zorgclyken rang, Dien last aanvaarde door een' vriendelyken dvvang, Gy moogt, doch met beleid, eerst op myn ruiters werken, En vooits het nut beftaan met verdren aanhang iterken; Opdat in 't einde al 't heir den oorlogsraad verftomm*: Zo zy de item van 't volk de item van 't godendom! Ziet daar vvat heldenfluk ik u durf toebetrouwen. Voldoet me; toont beleid; en ziet den ftaat behou&n. Zo fpreekt de veinzer; zo gelukt het aan 't verraad,
In uiterlyken fchyn van yver voor den ftaat, Getrouwe hoofden van hunn' waren pligt te leien, Door loos de driften van hun woelziek hart te vleijen; Den fterken drank gelyk, die lieflyk binnen vloeit, Maar ook het brein bedvvelmt, en d'ingewanden fchroeit. Elk dezer hoofden zweert, geen vlyt te zullen fparen; En Labeo ftelt vast, dat, met zyn ruiterfcharen, De gantfche legermagt, na zyn beroemde daen, Geen' ander' held dan hem tot hertog voor zal flaan. De middagluister blonk het vryheidsheir in d'oogen;
De benden, door de vreugd der zege noch bewogen, En neergezeten, voor de tenten, op het veld, Verhieven, onder 't maal9 den vaderlandfchen held. |
||||
|
V T F D E Z A N G. 115
Het volk van Labeo, dat nu ten deele alreede
Bedekt was aangefpoord, verhief den hertog mede,
Maar hunnen held niet min, wiens trouwen onderftand
Men roemde als 't waar behoud van "t lieve vaderland.
Dit krygsvolk, dat hun drift zo veel als immer vierde,
Sprak momplend' tot elkaer, terwyl de beker zwierde:
Befeft ge, helden, dat Civilis eedle trouw,
Indien hy hertog bleef, welhaast bezwyken zou?
Hoe licht, hoe zeker word een teer gemaal en vader,
Gedreigd in gade en zoon, uit nood een landverrader!
Wie kent de kracht van ft bloed, wie d'echtmin meer dan wy ?
Het geld uwvryheid: waakt; voorkomt verradery.
Laat zyn bepaald gezag den vryen ftaat beftieren;
Maar eischt een' ander' held aan 't hoofd der krygsbanicrcn,
Den grooten Labco, die door zyn' trouwen moed,
Gelyk Civilis-zelf, het vaderland behoed:
Toont heimlyk 't groot gevaar aan al de legertroeperi;
En noopt ze, Labeo voor hertog uit te roepen.
Zo blies het vleugelvolk elkaer bedekt in 't oor
Een voorgefproken taal: men vond alom gehoor.
Het fterke bier begint die Hike ras te breken:
De harsfens zyn verhit; men vreest niet, luid te fpreken,
Ja brengt elkaer op 't heil des nieuwen hertogs toe:
Men durft verraad beftaan, en overweegt niet hoe.
P 2 Een
|
||||
|
ii6 KLAUDIUS CIVILI&
Een onderhoofdman uit de naafte legerfcharen,
Een waakzaam Batavier, getuige dier gevaren, Begaf zich fpoedig naar Civilis oorlogstent, En maakte 't ongeval den hertog zelv' bekend, Die daar met Heereman de ftaatsbelangen wikte. 's Verraders achtbare oom, die op dees tyding fchrikte> Borst uit, in deze taal: Wat onvoorziene druk! Nu ken ik Labeo; hy fmeed een gruwelftuk: Zyn peinzend wezen, zyn verftrooidheid van gedachten;, Zyn ongerustheid , daar zyn blydfchap was te wachten; De drift? waardoor ik hem deez' morgen zag bezicld, Die hy, op myne vraag, voor my verholen hield;. Zyn taal, waarvan ik nu den waren zin kan vinden; Zyn eerzucht, lang gewoon te veel zich t'onderwinden; En 't volk, zyn eigen volk, dat driftig voor hem woelt; Dit alles toont me, dat hy 't veldheerfchap bedoelt. Dedroeve.gryzaart zwygt; en treed, om 't kvvaad te ftuiten,. **> Eer 't verder veld winn', met den hertog ttraks naar buiten.. Intusfchen groeit de drift der blinde legervlerk:
Nu kent het hollend brein, door drank verhit, geen perk; Nu barst men fchreeuwende uit Verr', verr' van ons d,elendei>! Voor Labeo 't bewint van al de legerbenden! " Nu vliegt men naar zyn tent; hier fchreeuwt de woeste fchaar' u Treed uit, 6 Labeo! wees hertog; ftuit gevaar; ^Be-
|
||||
|
■
|
|||||
|
V r F D E Z A N G. fri?
Behoed het vaderland, door uw manhafte daden:
Civilis zou den ftaat om gade en.zoon verraden."
Zo fnel, zo hevig fpat d'onzinnige yver uit;
Zo hoort d'ontrouwe, die dat volk heeft opgeruid.
Met fellen fpyt, zich reeds voor hertog uitgeroepen,
Eer 't oproer is verfpreid by d'andre legertroepen.
Hy moet op 't oogenblik den muiteling weerftaan, - <
Dat oproer dempen, zich van achterdocht ontflaan,
En voor altoos de hoop op 't veldheerfchap verliezen;
Of alles wagen;, en het laatfte durft hy kiezen.
Hoe is de Staatzucht nu, daar zy met bitfen Nyd
En ydle Ciorf werkt, om haar* triomf verblydl
Fluks treed hy uit; en fpreekt,daar 't oproer naauw* kan zwygen;
Moet ik, d yveraars! u roemen, of betygen?
Neen, ik betyg u niet; uw trouw is pryzens vvaard':
Maar, in den naam der goon! bepaalt uw' heldenaart.
Uw vrees is welgegrond; Civilis kan bezwyken;
Zyn deugd moet voor natuur en huwlyksliefde wyken:
Dat dan het vrye volk een nutter hoofd begeer':
Maar overtuigt gezwind zyn benden; kiest niet eer.
Dringt my den last niet op des oorlogs; eischt een' ander'£ .
Noemt, met dit gantfche heir, den grootften vaderlander,,
Den ftoutften Batavier, den glorirykften held;
En overwint, met hem* 't uitheemfche ftaatsgewekL
P 3 Nee»,.
|
|||||
|
iiB KLAUDIUS CIVILIS.
Neen, (Yoeptde dolle drift;) laat ons geen' tyd verliezen: ,
?? Gy zyt de grootfte held; a! 't ieger moet u kiezen." De booswicht fpreekt op nieuw: 'tgefchreeuwverdooftzynftem; Men duld geen tegenfpraak; men dwingt, men huldigt hem. De naafle drommen uit Civilis benden fchoten,
Verwonderd, fchielyk toe, met hun Bataaffche grooten. Een open middenveld liep dwars door 't leger been: Hier Was des makers vvyk; hier vloeide 't heir byeen, Tenvyl tie woelende en ontzinde vleugelruiter Zyn1 afgod Labeo, den dwazen oppermuiter, Reeds op een fchild verhief, en hem, met woest getier, Voor hertog uitriep, als den grootften Batavier. Men ziet den opperflen der vaderlandfche vadren Straks met den gryzen oom des hoofdverraders nadren: Hun beider komst verfchrikt een deel van 't muitgefpan; Men vreest Civilis wraak, en die van Heereman. Des hertogs achtbaarheid kan ras gehoor verkrygen; Hy wenkt om ftilte, fpreekt, en al de muiters zwygen: Verblinde landgenoot! verdoolde ruitery! Schept gy behagen in de Roomfche tiranny? Poogt ge in 't vereenigd heir verdeeldheid uit te werken I Kunt ge ooit op wisfer grond uw dwingelanden fterken? Gy krabt myn huiswonde op, 6 fchenders van myn eer! V Ik min myn gade en-zoon > maar 't vaderland noch meer. Dit
|
||||
|
VTFDEZANG. in
Dit heb ik reeds getoond; dit zal ik Heeds bewyzen.
Schoon Romes dwinglandy (dit denkbeeld doet my yzen;) Zich 't wreedfle gruwelftuk iiit weerwraak ondenvond, En baadde in Batoos bloed, in 't bloed van Vredegond, Noch zou ik 't Roomsch geweld ftandvastig wederftreven. Zelfs kan ik *t veldheerfchap een' ander' overgeven, Indien hy wettig word verkoren door den raad; Maar geen' wien 't volk verkiest, waaraan de keur niet flaat Geen driftig krygsvolk, maar de wetten moeten kiezen: De vryheid moet haar recht, waar'toproer heerscht, verliezen. Wacht dan het wys befluit van uwen krygsraad af; Of ducht, 6 muitgefpanf uw welverdiende flraf. 6 Samenvloeijend volk! (laat Heereman zich hooren;)
6 Batavieren! zou dit oproer U bekoren? De rang van veldheer is een zorgelyke last, Die aan uw' grootflen held en wysften vader past. Is Labeo die held? is Labeo die vader? Wie heeft hier 't volk verleid? wie is die landverrader? Wie vlamt op 't veldheerfchap ? wie brouwt u 't bitterst leed ? Een die de lesfen van zyn' gryzen oom vergeet. Civilis, groot genoeg ora bitfen hoon te lyden; Civilis, best bekwaam om voor den flaat te ftryden; Die tot het minst gezag geen' flap ooit heeft gedaan; Wiens huis aan 't Roomsch geweld zo lang ten doel moest flaan; Die
|
||||
|
iao KLAUDIUS C I V I L I S,
Die all1 den ramp voorziet, voor gade en zoon te vreezen;
Die reeds verrader ware, indien hy 't ooit kon wezen; Die u verpligt door 't eene op 't andre heldenftuk; Die d' eerfte gronden lei' tot 's vaderlands geluk; Pie al het zyne ftelt, in 't uwe voort te zetten; Die held befcherme op nieuw uw vryheid, en uw wetten! Dus uit zich d' achtbare oom van't fchuldig vleugelhoofd.
De roem van Labeo is t' eenemaal verdoofd. Men hoort met Juider ftemme al d' aangevloeide fcharen De teerfte liefde voor hun wettig hoofd verklaren: 6 Hertog! (roept 'er een;) verlosfer van den ftaat! >9 Beveel aan ons uw wraak; ftraf, flraf dit hoog verraad. * Fluks barst demenigte uit dier brave Batavieren: ,, Civilis hertog! gy, 6 held! moet ons beftieren." Het blyft 'er noch niet by: de neef van Heereman, D'ontaarde Labeo 9 de hoop van 't muitgelpan, Word zelfs befchuldigd door de hoofden van zyn ruiters: Wy (roepen ze yvrig uit,} beroerden deze muiters: Wyzyn door Labeo misleid in fchyn van trouw, Befpeuren zyn verraad, en topnon waar berouw. Civilis, laat ons weer met u de vryheid hoeden, En onze misdaad door gehoorzaamheid vergoeden. Zy roepen, dringen door, en werpen zich ter aard\ De vorst, die hen beflraft, acht hen genade wiarcT. |
||||
|
V T F D E Z A N G. :
Al 't fchuldig vleugelvolk, misleid in zyn verwachting,
Nu voor Civilis, die hen mede fpaart, vol achting, Betoont om 't oproer zich befchaamd, en is gedwee. 't Verleide krygsvolk zwicht, gelyk de vvoeste zee, Die uit zichzelve nooit zal woeden op de dyken, Maar, als de wind bezwykt, niet minder moet bezwyken. De hoofdverrader poogt te fpreken, word veracht,
Terflond gevangcn in Civilis tent gebragt, En in den vollen raad van zyne landgenooten Op nieuw befchuldigd door zyn eigen vleugelgrooten. Hoc barsten Heereman de zilte tranen uit! Verharde Labeo, door pligt noch eer geftuit, Durfc zich in trotfe taal op *t misdryf noch beroemen, En 's hertogs eedle trouw een broze toevlucht noemenr Het fchuldig vleugelhoofd, wel lyfsgenade omvaard', Maar om zyn krygshulp, om zyn' braven oom gefpaard, En om zyn fmeekend volk, nu tot hunn' pligt verbonden; Word naar den grooten Fries in hechtenis gezonden. Zo wint men 't fchreijend hart der nutte legervlerk; Zo vind Civilis zich door eendragt weder fterk. Na weinig dagen, toen de vroege morgenluister
Het veld gezuiverd had van 't nevlig fchemerduister, Genaakte pen Brukterfche en een Tenkterfche oorlogsmagt, Door 't vurig heldenvelk. met ongeduld verwacht Q
|
||||
|
im KLAUDIUS CIVILIS.
Op dezen zelfden dag genoot de vaderlander , ' 4
Met ongemeene vreugd, by dit geluk een ander:
Een nieuwe en dierbre hulp, den Roomfchen dienst ontfneld,
Verfterkte 't leger van der bondgenooten held:
't Was dappre Kazimier, met moedige foldaten,
Meest Batavieren, en een deel Kaninefaten. .
Nu had.de bondverwant een talryk heir byeen.
Toen zich die nieuwe hulp noch legerde, verfcheen
Montaan, een Trierenaar, in Roomfchen dienst verbondcn. En aan Civilis uit de vesting Mentz gezonden. De hertog vond het goed, als vader van den ftaat, Des vyands afgezant te hooren in den raad. Terftond vergaerden in zyn legertent de grooten
Der Batavieren, en der andre bondgenooten. In dezen krygsraad fprak de wakkre Batavier, Het hoofd der laatfte hulp, de trouwe Kazimier: Vergunt me, eer d'afgezant gehoor erlange, 6 helden! Vitellius gevaar, en mynen togt te melden. Wy trokken onlangs uit de vorstelyke Had, Daar looze Primus 't oor des rykstirans bezat, En kort voor ons vertrek zich dus aan my verklaarde: Ik acht den Batavier; ik hou zyn' moed in waarde: Het lust me uw vaderland en 't tyk ten dienst te ftaan: Ik vloek Vitellius; ik eer Vespaziaan: |
||||
|
FrFDEZANG* 1*1
Wy zien den eenen 't ryk door blind geweld verkleinen,
Den andren magtig tot herilelling der Romeinen.
Ik heb, 6 Kazimier! myn hoop op u gevest:
De dwingland zend u, op myn' raad, naar *t Ryngewest,
Opdat ge 'er 't groot gevaar van opfland af moogt wenden:
Sterk daar Vespaziaan, met uw manhafte benden.
Civilis geev', met u, myn' grooten toeleg klem:
Hy heeft my niets beloofd; 'k vvacht echter veel van hem.
'k Verlaat me op uwe trouw; gy moogt, noch zult me fchaden:
Gy zoud Civilis en uw vaderland verraden.
Ga; dien uw' bangen ftaat; vernoeg dien held, en my;
Befcherm d'onnoozelheid; bevecht de tiranny.
Dus uitte Primus zich. 'k Liet hem tot antwoord hooren,
Dat, zo die toeleg aan Civilis kon bekoren,
De hulp des wyzen helds my zou tot richtfnoer zyn.
Wy togen fpoedig uit Itaalje naar den Ryn.
'k Heb, met myn benden voor*t Romeinfche Mentz gekomen* Uit veldheer Flakkus naam noch blyder nieuws vernomen: Een zyner vrinden kwam my melden, in myn tent, Hoe 't eiland was verlost van d'oude ftaatselend'; Dat Flakkus, heimlyk aan Vespaziaan verbonden, Luperkus magt alleen ten ftryde had gezonden; Dat Primus 't masker in Itaalje had gelicht, En reeds, aan 't hoofd eens heirs, Vitellius verpligt Q 2 r Om
|
||||
|
124 KLAUDIUS CIVIL! S.
Om met myn benden my te Rome weer t'ontbieden*
Dat die geweldenaar den nood niet kon ontvlieden; Dat held Vespaziaan welhaast regeeren zou; In 't ehkT, dat Flakkus aaii myn vaderlandfche trouw Den togt naar 't eiland ried* en, verr' van dien te weeren, Zou zorgcn, dat op reis my geen gevaar zou deeren. Ik heb, van vrcugd verrukt, dien aftogt fluks beftaan.
Wy kwamen, onvervolgd, by Bon in \ Ubifche aan. Door veldheer FJakkus was, gelyk wy haast verflondca. Reeds in die legerplaats aan Ga-llus last gezonden, Geen kans te vvagen met myn trekkende oorlogsmagt. Maar dees Romeip, fchoon das op 't ftryden onverdacht, Niet vaardig om in 't veld myn benden op te dagen, Vind zich genoodzaakt die verboden kans te wagen; Zyn keurmagt dwingt hem tot een roekeloos befluit. Straks ylt ze fchreeuwende al de poorten teffens uit: Een hulpmagt Ubisch volk verzelt die keurelingen: Men denkt, door 't groot getal, een minder tal t'omringen. Myn krygsvolk fluit terftond op 't kundigst zich ineen, Breekt door de dunne ipits des vyands moedig heen > En ziet op 't oogenblik. die menigte bezwyken: 't Geluk is gantseh voor ons: de hulpfoldaten wykcn: De keurling, zelf ontfchaard, en hooploos, neemt de vlueht: 5t Gekerm der vallenden vervult de ruime luchti |
||||
|
FTFDEZANG. \25
Ontelbreri', die'elkaer belemren, moeten fneven:
D'ontftelde vluchteling word naar de vest gedreven: Een deel van/t fnellend volk ftort in de grachten neer, En fterft verpletterd, of door eigen krygsgeweer. Zo word een ranke kiel, die d'opgerezen golven Met voile zeilen tart, in 't woedend zout bedolven. Myn benden trekken weer, door dit begin bekoord,
In hoop van nefFens u te ftryden, rustig voort, En d'Agrippyner ftad, en d'andre legerwallen Der vyanden voorby, door niemant aangevallen* Zo kwamen we eindlyk, door de goden bygeftaan, Ten dienst der vryheid, by dit heldenleger aan* Zie daar, 6 krygsraad! u door *s dwinglands nood gezegend;,
Zie daar den voorfpoed, die op reis my is bejegend. Wat blydfchap, nu ik hi.er uw groot geluk bemerkl 't Verdeelde ryk is zwak, *t vereende ftaatsheir ilerk. Die taal van Kazimier klinkt liefelyk in d'ooren
Van all' den krygsraad, wien 't nu lust Montaan te hooren* Des vyands eisch* de last van dezen afgezant, Was van het grootst belang voor 't vrye vaderland- * * *
|
|||||||
|
Q3 KLAU-
|
|||||||
|
126
KLAUDIUS CIVILIS.
Z E S D E Z A N G.
In Romes vesting Mentz was fpoedig veel bedreven,
Toen d'afgezant van daar zich xrioest op reis begeven.
Daar had het eedgefpan van vorst Vespaziaati
Een blyde tyding uit Italie verftaan:
Een veldflag was voor hem , naby Kremonaas wallen,
Waarlangs de Padus vloeit, gelukkig uitgeVallen,
't Vitelliaanfche heir vernield door Primus magt,
En Romes meester tot het uiterfte gebragt.
De tyd voor Flakkus tot een' omzwaai was geboren:
Voor vorst Vespaziaan wierd fluks te Mentz gezworent
Eerst zwoer de hulpmagt; en op 't voorbeeld, dat zy gaf,
Viel 't keurvolk, velen traag, den veegen heerfcher af.
Men hoorde naauwlyks van den tegenfpoed gewagen,
Dien Gallus talryk volk, door Kazimier geflagen,
In 't bloedig veld van Bon zo fchandlyk had geleSn,
Of 't heir vloog binnen Mentz oproerig op de been:
Men noemde Flakkus toen een* omgekocht' verrader;
Men eischte Vokula, die als der benden vader
Door 't ryksvolk wierd geroemd, tot opperlegerhoofd;
En Flakkus, fei gedreigd, van 's volks ontzag beroofd,
-" - - £ > On-
|
||||
|
Z E S D E Z A N G.
Onmagtig 't grimmig hart der menigte te dwingenr.
Voldeed terftond den eisch der bittre keurelingen* Nu eerde Vokula vol drifts d'opgaande zon,
Den nieuwen Cezar, die door Primus hulp verwon; En yoerde deze taal tot zyn vergaerde raden: Romeinen, 't noodlot fpreekt, en eischt uw oorlogsdaden Voor held Vespaziaan, in 't groote Ryngewest: Het nieuw gezag zy ras op vasten grond gevest, En Romes magt alom herfleld in vollen luister. Civilis, lang verdacht, verbrak den Roomfchen kluister: In fchyn van 't ryksbelang trouwhartig voor te ftaan, Weert hy Vitellius, vloekt hy Vespaziaan: Hy doelt op vryheid, met zyn fchuldig eedv^rwantfchap* Laat my dien muiteling beproeven door gezantfchapj Laat my bevelen, dat hy 't bloedig krygsgeweer Opfteke, en hulde doe aan zynen opperheer. Men wreek' Vespaziaan, door onze legerfchareny Wanneer d'ontrouwe zich als rauiter zal verklaren. Het voorflel vind gehoor. De Trierenaar Montaan y
Uit wien de ryksftad Mentz de tyding heeft verftaan Der ztfate ne£rlaag, door Vitellius geleden, En die voor 't veeg gezag met weerzin heeft geflreden. Word fluks door Vokula tot afgezant benoemd; Montaan, die in zyn hart den last des veldheers doemt; |
||||
|
ia8 KLAUDIUS C I V I L I S.
Die opentlyk betoont Vitellius te haten; : ;;;
Beklager, doch bedekt, der onderdrukte ftaten;
En tegen 't ryksgeweld met zulk een' haat bezield, Dae hy met moeite dien tot nu toe heimlyk hield. Die Trierenaar, gefpoed naar 't heir der bondgenooten,
Verfchynt nu in den raad der dappre legergrooten. Hy meld, in korte taal, den Itaaljaanfchen flag, Die vorst Vespaziaan verzekert van *t gezag; Den nieuwcn krygseed, in 't Romeinfche Mentz gezworen; En dat men Vokula tot veldheer heeft verkoren. Hoor wat dit Iegerhoofd, dat Cezar hier verbeeld, (Zo vaart Montanus voort;) Civilis, u beveelt: Stry tegen Rome niet; leg fluks de wapens neder; Zoek nu geen' glimp ten kryg; en ondervverp u weder, Uw oogmerk is bereikt, zo gy Vespaziaan, Als uwen opperheer, getrouw zocht by te ftaan. Montanus zwygt; en wacht, dat zich de vorst verklare,
Opdat hyzelf dan 66k zyn meaning openbare. 't Scheelt echter weinig, of zyn drift, te Iang gefluit, Barst op dit oogenblik haar' engen kerker uit. Kan ik de wapens (Tprcekt de hertog,) nederleggen?
Moet Vokula zyn' wil my door Montanus zeggen? ,6 Trierenaar! kent gy de Batavieren niet? Ik eer, gelyk 't my voegt, Vespaziaans gcbied. Ik
|
||||
|
ZESDEZANG. uj
Ik heb (hervat Montaan,) als afgezant gefproken.
De zucht voor 't vaderland heeft 66k myn hart ontfloken; Ik zie d' onbillykheid van 's veldheers trotfen last; En wacht van u, 6 held! geen antwoord, dan u past. Civilis durft zich nu in deze woorden uiten:
Ik hielp Vespaziaan, om dwinglandy te ftuiten, Maar niet opdat die vorst, gelyk zyn voorzaat, my Met al myn vrinden knelle in 't juk der flaverny: 'k Wil hem als bondgenoot, maar niet als meester eeren, En turn het dwingend ryk d' ondankbaarheid verleeren. Dcnk wat myn vaderland, getrouw aan 't oud verbond, Suits d'eerfle Cezar't floot, tot Romes dienst beftond. Ikzclf heb jaar op jaar voor 't woelziek ryk geflreden, Een vierde van ccn eeuvv het oorlogswee geleden In Romes legers, moeite en krygsgevaar veracht, En all1 dien tyd myn' pligt als bondgenoot betracht. Wat loon ontfing myn dienst ? De dood van mynen brocder, D* ontroostelyke fmart van myn bejaarde moeder, Myn eigen kerkcring, en 't roepen om myn dood Door'tleger aan den Ryn; verlies, en fmaad, en nood, Waarvan ik nu, daar elk het ftaatsjuk wenscht te breken, Naar 't onbetvvistbaar recht der volken my wil wreken. En wat begeer ik toch, na zo veel leed en fmaad, Dan trouw, naar't oud verbond? dan 't heil van ftaat by float? Jl 6 Dap-
|
||||||
|
13o KLAUDIUS CIVILIS.
6 Dappre Trierenaars! 6 andre heldenzielen !
Gy, die gedwongen word voor Rome flaafsch te knielen,
En tegen vrinden u te dienen van uw' moed!
Wat loon verwacht gy 66k, voor uw vergoten bloed, ■
Dan fchatting, roede en byl, verlies van waardc panden,
En wreede ondankbaarheid van uwe dwingelanden?
Hun hoogmoed is verneerd in myn verdrukt gewest:
Ik, overfte eener bende in 't klein gemeenebest,
't Kaninefaatsch geweer, en 't ftaal der Bataviercn,
Verheerden in ons land de Roomfche veldbanicren,
Met hnlp der Friezen; en ons heir is aangegroeid.
Ten deele is aan den Ryn de keurmagt uitgerocid:
Is 't overige deel in flaat om ons te prangen?
Wy zullen, hebt ge moed, het vryheidsheil erlangen.
Mislukt die blyde hoop ons tegen alien fchyn,
Ons lot zal flechts het zelfde als voor den oorlog zyn.
6 Krygsraad van Bataaffche en verdre bondgenooten!
Om 't recht van't oud verbond hebt gy den kryg befloten; Aan dat gefchonden recht hangt aller ftaatsgeluk: Zou zich Batavie weer buigen onder 't juk ? Zou zich Germanje weer door Rome zien beftoken ? Ons eiland heeft vergeefs dat dwangjuk dan verbroken. Gy kiest een brave dood voor Romes tiranny. Doch, hoe geducht uw moed, hoe groot ons leger zy, Laat
|
||||
|
Z E S D E Z A N G. 131
Laat ons den vorst ontzien, dien \vy niet fchandlyk vreezen.
Vespaziaan zal haast in *t ryk bevestigd vvezen;
Daar word hy fpoedig, met een fterke legermagt,
Als overwinnaar van het Jodendom verwacht;
En Rome, nu noch zwak, zal wasfen in vermogen,
Zo dra 't zichzelf niet krenkt door burgeroorelogen.
6 Helden! zweert dan faam' ('t is nu de rechte tyd,)
Voor vorst Vespaziaan, zo verre uw eer het 1yd;
Bewyst, om hem tot vrede en vrindfchap t' overreden,
Dat gy den dwingeland, maar 't ryk niet hebt beftreden;
Eert hem als Homes vorst, by 't zweeren van den eed,
Dien voormaals Kattenwald den eerften Cezar deed;
Laat ons hun vreeverdrag, hoe wreed gefchonden, ftaven,
Als bondgenooten der Romeinen, niet als flaven.
Gy zyt (ik ken uw hart,) tot zulk een' eed bereid:
Ik geef, uit aller naam, den afgezant befcheid.
Montaan, (vervolgt hy;) gy verneemt wat wy befluiten*
Zeg Vokula, die my zyn trots bevel durft uiten, Dat ik, met all' den raad, den nieuwen Cezar eer, Als onzen vrind, maar niet als onzen opperheer; Dat zich Kaninefaat en Batavier verbinden Aan 't oud verbond, en zelfs al myn Germaanfche vrinden; Dat wy, verzekerd dat de nieuwe vorst ons niet Wil onderwerpen aan een wetteloos gebied, R 2 Op
|
||||
|
i32 KLAUDIUS C I V I L I S.
Op morgen plegtig hem getrouwheid zullen zweeren,
Naar eisch van dat verbond; dat wy de vree begeeren;, Maar ook dat Rome zich verbinde aan 't oud verdrag. Zo blyke, indien geen trouw by Vokula vermag, Dat wy, door nood geperst, en niet als muitelingen 9 Door 't vvettig krygsgeweer naar onze vryheid dingcn. Nu zwygt hy. Ieder woord, uit zynen mond gevloeid ;-
't Ontzachlyk hcldenvuur, dat in zyn oogen glocit; Die blyken zyner trouw zyn hier van groot vermogen, En houden, in den raad, de zinnen opgetogen.. Zo werkt een frisfche dauw, gevloeid in 't morgeniiur, By 't oogverbazend fchoon van 't ryzend zonnevuur, Inhoomgaard, hof, en veld, invruchten, kruiden, ftruiken* Terwyl de bloemen met een' nieuwen glans ontluiken. Montaan roemt, met den raad, Civilis heldendeugd: Hy zweert, uit vryheidzucht, in eedle hoop en vreugd > Den moed te nopen in zyn vaderlandfche helden, Indien het heilig recht by Rome niet kan gelden. De dag is onderwyl aan 't .wyken. D' afgezant Verlaat het leger van deadappren bondverwant, Om fpoedig weer te Mentz by Vokula te wezen. De.zon was naauwlyks weer ter oostkimme uitgerezen,
Wanneer, op 't middenveld, de legerwigchelaar Het heilig vuur ontftak op Wodans krygsaltaar.. |
||||
|
Z E S D E Z\ A N G; 133
1 Civilis, toegetreen met zyn Bataaffche grooten,
I j Zwoer, nefFens hen, den eed, als Romes bondgenootea: Zy zwoeren, in een' kring, om Wodans outer heen3 En 't ftaal der fperen boven 't offervuur byeen. Voorts zwoeren d'overften der hulpmagt, toegetreden, By 't eigen outer, met de zelfde plegtigheden. Intusfchen woelde 't volk, op 't ruime middenveld, Om d' outers henen, op een ry ter neer gefteld: Daardeden, beurtom beurt, de vveemlende oorlogsfchareii. Den flaatseed, boven 't vuur, gevvyd door d'ofFeraren: Al 't volk, zo bondgenoot als Batavier, voldeed GewiUig 't wys bevel, en zvvoer met lust den eed. Na 't plegtig zweeren van. de hoofden, van him drommen >' Dee' d' opperwichlaar, op een hooge plaats geklommen,, By 't oiFren van een geit, een korte. en fterke bee, Om zegen op den eed, om vryheid, en om vre&. Straks lieten &' overften der Overrynfche heldea Het zweeren van dien eed aan hunne ftaten melden. Men vaardigt's andrendaags, eer 't leger iets befta,
Een groot gezantfehap af naar 't Roomfche Vetera; Men zend een aadlyk hoofd uit elk der bondverwanten*. Op gyzelaars gerust, betrouwen d5 afgezanten Zich binnen 's vyands vest, daar hen de krygsraad hoorfc. Hier voerde Kazimier op deze wyze 't woord;. R % Re*
|
|||||
|
♦
|
|||||
|
i34 KLAUDIUS CIVILIS.
Romeinfche helden! word geen prooi van ftaal of honger.
De groote en kleene Fries, een bende van den Tonger,
De Brukter, Tenkter, en 'c Batavifche eiland doen
Een' voorflag hoe gy eer en ieven kunt behoen.
Past u het uiterst voor Vitellius te wagen?
Wy bondgenooten, moe' het flaaffche juk te dragen,
Ons door 't ondankbaar Rome onwettig opgeleid;
Wy 9 echter tot den dienst des Roomfchen ryks bereid,
Bezwoeren 't oud verdrag, en hem getrouw te wezen,
Wien 't waakzaamst deel van 't ryk tot vorst heeft uitgelezen:
Wy dienen Rome zelf in held Vespaziaan.
Zweert neffens ons voor hem; neemt onze vrindfchap aan.
Gy weet hoe onze magt reeds is in top geftegen;
Gy weet wat nieuwe hulp ons leger heeft verkregen;
Gy kunt voorzien wat hulp ons noch te wachten ftaat;
Gy kent ons wettig recht, verduisterd door verraad;
Gy kent Civilis moed, en dien van onze benden;
Gy kent uw1 pligt: verkiest, of glori, of elenden.
Luperkus antwoord fluks: Men heeft die taal verwacht;
*k Weet reeds't befluit des raads, die zynen pligt betracht. Zegt aan den oorfprong van uw aller euveldaden, Dat ons geen vyand,' geen verleider heeft te raden. Vitellius is onze en Romes opperheer: In hem getrouw te zyn, beftaat alleen onze eer: Ons
|
||||
|
ZESDEZANG. r
Ons leven is vqor hem, zo lang wy adem fcheppen.
Het voegt Civilis met, van onzen pligt te reppen: Hy zorg' voor Rome niet: hy, nimmer onze vriend, Ontfangt welhaast het loon, door muitery verdiend. Zo fpreekt Luperkus, die naar Vokulaas begeeren
9t Gezantfchap afwyst, maar Vitellius blyft eeren, Voor Romes rykstiran een fterke drift behoud, En noch den voorfpoed van den nieuwen vorst mistrouwt. Dat vinnig antwoord klonk Civilis haast in d' ooren.
Moet ik (dus uit hy zich,) dit van Luperkus hooren? Is hy, die, neffens elk der zynen, met ons bloed En zweet zich heeft gemest, zo teder van gemoed, Dat hy, in hoogen nood, door blinde krygsbedryven, Den Roomfchen dwingeland getrouw begeert te blyven? Weerllaat hy 't Roomsch belang, uit achting voor een' eed, Dien hy Vitellius veel min dan Rome deed? Wat noopt Luperkus zich in 't wis bederf te flooten ? De zucht tot heldeneer, uit ware deugd gefproten? Neen, d' ondeugd, die zo veel op dien Romein vermag, De hoogmoed, die zich kwyt voor 't wagglend ryksgezag. Zo fprak hy, nu gezind Luperkus op te komen.
Dit opzet wierd met vreugd door't grimmig heir vernomen. Men flelde zich in flaat, om met de gantfche magt In 't oog der vest te zyn voor 't vallen van de nacht. |
||||
|
i36 KLAUDIUS CIVILIS.
De vloot, waarin en krygs- en mondbehoeften waren,
Alree' tot neffens 't heir den Rynvloed opgevaren, Toog verder tegen itrooni in 't bogtig waterfpoor. De veldmagt trok terwyl de groene beemden door. Staag riepen vloot en heir Nu gaan we al't land bevryen." Hun yver was gelyk aan dien der honigbyen, Wanneer een hommelzwerm, den bykorf ingefnord, In wintervoorraad, en in vryheid haar verkort: 't Vereenigd byenheir, van grimmigheid aan't woeden, Rukt op den roover aan, om 't eigendom te hoeden. Het ftralend zonnevuur veripreidde voor 't gezicht, Van onder d'coster kirn, het kriekend morgenlicht; I Men zag de duisternis allengs op 't veld verdwynen, En door het nachtfloers heen elk voorwerp weer verfchynen; Toen 't Veterafche volk, dat voor de nacht alree' Huntf vyand had ontdekt uit hunne legerftee, En met de hoofden op de wallen was vergaderd, Hem weer zag trekken, en de vesting meer genaderd. In 't midden van het heir vcrtoonde zich op 't veld 't Batavifche oorlogsvolk, met zyn' geduchten held: Langs beide d' oevers van den breeden landllroom togen Veel benden voetvolk van 't Germaanfche hulpvermogen: Germanjes ruiter draafde aan dezer benden zy': De roeivloot zelve was de vesting reeds naby. |
||||
|
Z E S D E Z A N G. 137
De leg£rteekens dier Batavifche oorlogsfcharen,
Die Rome tegen Rome onlangs een hulpmagt waren, Doch wier getergde moed zich 't juk onttrokken had, En voor het vaderland de wapens opgevat; En d' oude beelden van verfcheide wilde dieren, Gehaald uit menig woud, inlandfche veldbanieren; Vertoonden Vetera, met voordacht, te gelyk Den burgeroorlog en uitheemfchen kryg van 't ryk. Men zag met angst die magt den Roomfchen naam verkleinen: De vrees, niet eigen aan hoogmoedige Romeinen; De vrees, in 't fiere ryk op 't fmadelykst veracht, Gelyk een fchandlyk wee van 't ovrig aardsch geflacht; Trof zelfs Luperkus hart, minst vatbaar voor dit euvel. De fterkte lag ten deele in 't opgaan van een' heuvel,
Ten deele op 't effen veld, en was van omtrek groot; Ter leegring meer gefchikt, dan voor een' oorlogsnood. Luperkus had, zo veel de tyd het hem vergunde, De plaats verbeterd, naar de Roomfche vestbouwkunde J En 00k een vlek verbrand, naby de legerllee, Dat aan den zoetelaar in ongeftoorde vree Tot wyk geflrekt had, maar in oorlog was te vreezen; "t Had voor Civilis heir een fchuilplaats kunnen wezen. De nutte lyftogt, in dit legervlek bewaard, Was voor een lang beleg der vesting niet gelpaard» S Maar
|
||||
|
igS KLAUDIUS CIVIL.IS.
Maar aan het gulzig volk uit dwang ten prooij' gegeven;
*t Wierd haast verteerd, waarvan men lang had kunnen leven. Door hoop op bly ontzet wierd alle vrees vergoed: De kunst had oorlogstuig; en Vetera greep moed. Men ziet den bondgenoot den tyd niet loom verliezen:
Bataafsch, Kaninefaatsch, en Tongersch volk, en Friezen, Met Brukter, Tenkter, vol van blakend heldenvuur, Elk volk afzonderlyk , genaderd aan den muur Der wyde ryksvest, nu omringd aan alle kanten; De vloot en 't leger der gehoonde bondverwanten Beginnen fluks den ftryd met fchichten, 't grootfte deel Vergeefs, daar 't word geftuit in toren en kanteel; Terwyl de fteenen, meest van ongemeene zwaarte, 's Lands helden trefFen uit het fpelend fchutgevaarte. Men word niet afgefchrikt door zulk een ongeval, Te voren reeds verwacht; beftormt den fteenen wal; En tart, by 't krygsgezang van al de legerfcharen, En dat van vrouw en kind, de hoogfte lyfsgevaren. Men ziet door velen ras de ladders opgerecht, En, met het fchild omhoog, den ftouten legerknecht Zich klimmend' wagen, onder pletterende fteenen. Men ziet een ander deel zich bukkend' dicht vereenen: Langwerpig fchild by fchild verftrekt, op rug by rug Van ryen bukkend volk, den klimmer tot eenbrug: |
||||
|
ZESDEZANG. i39
Hy flaat, hoe ftout men klimme op ladders, hier noch flouter,
De handen op den muur, opdat hy dien beklouter\
De ftormer, afgeweerd door fteen, en fchicht, en zwaard,
Beklimt noch tans, op rug, en ladder, onvervaard
Denmuurtrans; ftryd, entreft; ftort van devesting neder;
Vervult des vallers plaats; klimt even moedig weder
Tot op den wal; en ftort, door 't Roomfche krygsgeweld,
Al ftrydende andermaal op ftapels doon in 't veld.
Een groot gevaarte wierd op wielen voortgefchoven
Naar 's vyands lecgring: 't had twee zolderingen: boven Vertoonde, als op een brug, de moedige oorlogsknecht Zich dreigend9 vaardig tot een vreefelyk gevecht: Op d' ondcrzoldering, flechts voor en achter open, Stond krygsvolk, om den muur van onderen te floopen. Straks fpringt de Batavier* geftuit door fchicht noch kling, Van 't ftormtuig op den wal; velt menig' keureling; Maakt plaats voor velen, op den wal hem nageiprongen; Word haast door d'overmagt des Roomfchen volks bedwongen; Krygt telkens onderftand , dewyl van 't lage veld De dappre landzaat op de hooge ftormbrtig fnelt; Ziet in zyn voordeel ftaag de wufte kans verkeerenj j En denkt elk oogenblik de vesting t' overheeren.
Op zekren afftand was der bondgenooten magt,
Waaruit de byftand wierd op -t ftormtuig toegebragt ^ S a In
|
||||
|
i4o KLAUDIUS CIVILIS.
In 't eerst beveiligd voor de fchichten uit de veste;
Die magt ftond achter horde en rysbos: maar ten leste, Toen't Roomfche volk hierin't vernielend kimstvuur fchoot, Vond zich de bondverwant van dit befchut ontbloot. Civilis had gezorgd, dat, verre van de blyden, De flormbrug geen gevaar van fteenen had te lyden; En 't krygsvolk, dat niet ftreed> hoe groot ook in getal, Op 't veld zo wel geplaatst, dat hen van 's vyands wal 't Steenwerpend kunstgevaart' befchoot met weinig fchade:: 5t Verplaatst gefchut kwam nu den vyand meer te ftade. Dit had niet lang geduurd? wanneer een zware fteen Op 't flormtuig nederviel, door d'opperzoldring heent Dit rank geftel, dat korts de vaderlander maakte Met onbedreven hulp van ryksvolk, fchudde en kraakte. Civilis wierd van verr' dit ongeval gewaar; En d'aftogt,. fluks geboon, voorkWam in tyds 't gevaar. Men zag dit groot gebouw, door fteen op fteen getroffen, Niet eer op 't bloedig veld inftortend' nederploffen, Dan toen het meefte volk (ten aftogt ree\ zo ras De hertog dien beval;) 't gevaar ontvveken was. Men had met treffend ftaal niet zonder vrucht. geftreden,
En zulk een talryk heir geen zwaar verlies geleden: De Brukter, Tenkter, en de groote en kleene Fries, Aan krygstucht minst gewoon, gevoelden 't meest verlies. |
||||
|
ZESDEZANG. 141
De ftorra was vroeg geftaakt, de krygsdrift wys weerhouen.
Hoe te£r omhelzen nu de vaderlandfche vroiiwen
En kinders echtgenoot, en zoon, en naverwant,
Met heldenroem gefpaard voor 't lieve vaderlandi
Die vrouwen zorgen voor de kermende gewonden,
Op 't veld met lyfsgevaar voor *$ vyands oog gevonden*
Een aadlyke egae ziet haar' dapperen gemaal
By ftervenden en doon, daar 't Veterafche flaal
Hem heeft ter neer geveld. Hoe doet haar d'echtmin beven t
Zy neemt hem op-, en vind (vvat blydfchap!) hem in't leven.
Haar treft een fnelle fchicht: zy hergt haar lieve vracht
Nochtans met mannenmoed by 's hertogs legermagt.
Veel andren durfden, 66k gegriefd door Roomfche fchichten,
Aan echt- of bloedverwant een' zelfden dienst verrichten.
Maar 't Overrynfche volk* om zyi> verlies vol fpyt9,
Begeerde van den vorst op nieuw verlof ten ftryd\ Hy toonde hen *t gevaar, doch kan hun drift niet weerenj Hun moedr te vurig, moest door d'ondervinding leeren: De bede wierd herhaald, en eindlyk toegeftaan: Hun menigte was groot^ geen korte proef kon fchaerr: Hy wilde al 't vurig heir in hen een voorbeeld geven. Zy vielen woedende aan; niet den ontzag zyn leven. Nu waren handgeweer en lpelend kunstgefchut Den keurling^ meer, dan in den eerfcen ftorm van nutr |
||||
|
i4i KLAUDIUS CIVILIS.
Hy flreed ter rechter plaats; wierp Haven, zwaar beflagen
Met yzren punten, waar de flornier op kwam dagen; Stiet menig' klimmer met de fchildpen van den wal; Joeg hem een' werpfchicht na; en trof hem in den val. In die gevaren wist een talryk deel Germanen Al juichend' zich een' weg tot in de vest te banen; En 't ingeklommen volk flreed hier een poos verwoed, Maar viel voor d'overmagt, doch in 't Romeinfche bloed- De vyand dorst terwyl een' ftouten uitval wagen: Hy wierd met fchande naar zyn' wal terug geflagen; Als yllings 't ryksvolk daar met zeker wiptuig flreed, En menig' held van 't veld in Romes heirwal fmeet. Men flaakt den ftorm: de vest waar' lang vergeefs befprongen, Had 's hertogs hoog bevel die ftoutheid niet bedwongen* Terftond na 't eindigen des tweeden ftryds, befloot
De vorst in ruimer kring de plaats door heir en vloot. Hy liet des andrendaags den breeden raad vergaeren. Hier hoort men hem zich dus tot aller heil verklaren: Gy hebt, 6 helden! al wat mooglyk was, verricht, En in het ftoutst beftaan met vollen roem gezwicht: Gy had verwonnen, zo de legerftee kon buigen Door dapperheid, ontbloot van noodige oorlogstuigen. Bepaalt dan uwen moed; weest waakzaam voor uw eer; Behoud uw' oorlogsroem; beproeft den flryd niet meer; |
||||
|
Z E S D E Z A N G. 143
Verfpilt geen dierbaar bloed; blyft deze vest omringen;
En poogt 'er 't Roomfche volk door hongersnood te dvvingen. Befeft, dat gantsch Germanje op ons zyn oogen heeft; Een deel, dat hulp belooft, dien byftand noch niet geeft; En elk dier volken, op wier vrindfchap wy betrouwen, Zo onze magt verdwynt, de zyne zal weerhouen. Germanje is gantsch voor ons, zo 't ons niet magtloos ziet. Blyft dan vermogend'; en onttrekt u 't ryksgebied. De hertog oveftuigt den raad der bondgenooten, En wint dus niet alleen de ftem der legergrooten, Maar ftuit en fpaart niet min der oorlogsbenden moed. Zo bergt men onder d'asch een' overheeten gloed, Opdat het blakend vuur niet vruchteloos verteere, Maar haast, met nieuwe kracht, in nutter gloed verkeere. Thans wacht Civilis, voor 't omringde Vetera,
Beflisfend antwoord af van veldheer Vokula. Hy moest, als held des lands, Vitellius beflryden; Hy wenscht, als bondgenoot, Vespaziaan te myden. Een halsvrind van Montaan, een rustig Trierenaar, Vermomd naar 't heir gefpoed, brengt ras hem deze maar': Verneem, 6 toeverlaat van onderdrukte helden! Hoe weinig 't heilig recht by Vokula kon gelden, Toen die tiran uw' eisch, gevest op 't oiKfc verbond, Uit afgezant Montaan in 't Roomfche Mentz verftond, Ci*
|
||||
|
i44 KLAUDIUS CIVILIS.
Civilis (borst hy uit,) toont zich aan oproer fchuldig.
Geen vrede, eer't vioekgelpan den waereldheerfcher huldig*.
Vespaziaan, in roem Augustus reeds gelyk,
Zy groot in dit gewest, als in 't Romeinfche ryk!
Geen langverouderd recht van overheerde ftaten,
Geen uitgediend verdrag kan muitelingen baten.
Zo fier fprak Vokula. Toen was 't zyn eerloos doel*
U op te dagen; Mentz was yllings vol gewoel.
Maar Flakkus zou, aan 't hoofd der zwakfte legerfcharen,
Voor 't Overrynfche ftaal de ryke ftad bewaren.
De meefte heirmagt van die fterkbezette plaats,
Bedreven volk, de bloem des ryks- en hulpfoldaats,
Trok uit, met Vokula, om u, 6 held! te dwingen.
Die veldheer zal op weg zich met de keurelingen
Uit elke Roomfche vest verfterken; en hy wacht
Vaskonsch en ander volk by zyne legermagt.
Hy heeft Montaan en my om hulp naar Trier gezonden.
Ach! bleef ons heldenland niet mecr aan 't ryk verbonden!
Ach! mogt het eenmaal zich van 't Roomfche juk ontflaan!
Wy beiden zyn op reis naar ons gewest gegaan.
Ik toog, nadat we elkaer een' korten tyd verzelden,
Bedekt en fnel op hier, om alles u te melden,
Belust om met Montaan ons dierbaar vaderland
Te nopen tot den kryg, en tot uw' onderftand.
't Ver-
|
||||
|
ZESDEZANG. 14$
't Verbond, (uit zich de vorst;) vveleer door 't ryk bezworen,
Is weer door 't ryk vertreen: de goden zien en hooren. Ik ben, 6 Trierenaar! weSr van den rykseed vry. Ga naar uw moedig volk, en ftuit de dwinglandy. Zo fpreekt de hertog; en de vreemdling, vol verlangen, Verzuimt niet, dezen togt op 9t fpoedigst aan te vangen. Met kennis van den raad, doet nu de wakkre held
Een noodige afbreuk aan 't meineedig Roomsch geweld. Al *t Overrynsch Germanje, in 't eind' tot hulp verbonden, Had, op Civilis eisch, hem gyzelaars gezonden; Waarop hy reeds van Kauch, en Uzipeet, en Kit, Een' fterken onderfcand van volk ontfangen had. Hy liet deze oorlogsmagt fluks over 't Maasnat trekken, Om zyn gewest en heir voor Gallie te dekken: Zo kon geen nabuur 't land der Batavieren fchaen, En 't onbelemmerd heir de ryksmagt best weerftaan. Ten leste klonk de maar' in 's hertogs legerftede,
Dat Romes veldheer met zyn benden zich alreede Te Gelduba bevond, een heirplaats aan den Ryn, Van waar die vyand haast voor Vetera kon zyn. Een Batavier, die lang in Roomfchen dienst moest zuchten, En eindlyk kans vend om de ryksbanier t'ontvJuchten, Ontdekte, op hier gefneld, den vorst, dat Vokula Een Gallifche oorlogshuip verbeidde in Gelduba, T Maar
|
||||||
|
*4$ KLAUDIUS CIVIL! S.
Maar weinigtoezicht hield in d' onverfterkte wallen.
De raad befloot die vest by duister t' overvallen
Door Fries, en Brukter, en het volk van Kazimier.
Dees held, met's her togs neef, prins Viktor, kreeg't beftier.
Zy togen 't leger uit, vol hoop op 't fnel verrasfen
Eens vyands, die verzuimde op nutte wacht te pasfen.
Een vleugel Belgen wierd op reis door hen vernield.
Civilis wist het ras, die zich in 't heir onthield. Die vorst kon naauwelyks de groote tyding weten,
Hoe zich te Gelduba zyn krygsvolk had gekweten, Of hy ontfing een' bo', van daar op hier gefneld. Verneem, (zo luid de maar1,) 6 vaderlandfche held! Hoe blQedig 's vyands magt door ons wierd overrompeld. De nacht had veld en vest in 't aklig zwart gedompeld, En 't Geldubafche heir, van geen gevaar bewust, Lag, met zyn oppcrhoofd, in zorgelooze rust; Toen ons v?rrasfend volk, ten leger ingevlogen, De zwakke vestwacht, die haar post met fluimrende oogen Bekleedde, doodlyk velde, eer ze onraad had beftft; Een' blikfemfchicht gelyk, die teffens dreigt en treft. Terftond wierd, by 't rumoer der flaande bondgenooten, Den vyand overal het oog met fchrik ontfloten. Wy lieten hem geen' tyd tot orde en tegenweer; Wy floegen, weigefchaard, zyn keur- en bulpvolk neer. |
||||
|
ZESDEZAtfG. U7
De nare duisternis had eerst ons dienst bewezen;
Het fchemerlicht der maan, in 't einde allengs verrezen,
Veriichtte meer en meer Germaan en Batavief.
De keurling wierd beroofd van menig krygsbaniei*:
Wy deden reis op reis geheele ryen val-len:
Een zee van 's vyands bloed vloeide in zyn eigen wallen.
Maar yllings borst by uit 9, Romeinen! ftaat; fchept moed:
Verneemt een talryk heir; *t is Flakkus die u hoed." Wy moesten deze maar% hoe vreemd zy fcheen, gelooven; Ons trof een fchreeuwend volk , de wallen ingeftoven. Wy voerden, wykende uit de Roomfche legerflee, Veel krygsgevangenen en ryksbanieren meS. Gaat, (Yoept ons Gallus toe;) 6 vlugge vryheidshelden! Civilis 't zwaar verlies van uwe benden melden; Draagt roem op 't groot getal Romeinen, hier geflacht: Uw ftcrkften vielen, by de zwakften onzer magt. Hoogmoedige Romein! (roept Viktor;) fchoon wy wykefl,1 Uw logeritaal zal haast uit onzen krygsbuit blyken. Hyroept; en werpt een' fchicht, die* Gallus borst voorby, Een' onderhoofdman treft van Romes ruitery. Ons wykend heir, welhaast aan 't fchyngevaar onttogen, Bevond zich, doch te fpae, door *i vyands list bedrogen: Geen talryk leger, maar 't Vaskonfche volk, verwacht Door Vokula, was hem tot byftand toegebragt, T 2 "iVew
|
||||
|
I48 KLAUDIUS C I V I L I S.
*t Verlies, door ons geleen, toen we uit de vesting fnelden ^
Is weinig, by't getal* dat wy ter neder velden;
En 't vyandlyk verlies zo groot, dat Vokula
Uw benden niet vervolgde > en bleef te Geldnba.
Zy trekken, zwaar vermoeid, met trage fchreden nader..
Zo fprak de bode tot den vaderlandfchen vader.
Plet leger zag met vreugd de togtgenooten weer. Civilis roemde hen. Gy keert met krygsmans eer, 6 HekJen I Quid zyn taal 0- uw moed heeft veel bcdreven> En zal, met Homes fchande, op alle tongen zweeven. Nu trok, op '& hertogs last, al 't heir de tenten uit>
En voerde in *s vyands oog den nieuwverkregen buit. Met fchrik zag Vetera de Roomfche veldbanieren* Te Gelduba verheerd, rondom zyn vesten zwieren; 't Gevangen oorlogsvolk, geboeid ten toon geleid J, En 't groote krygsverlies van Romes mogendheid. Ach! (fchreit men op den wal;) ons- leger is verflagen; 't Is uit met onze hoop; waartoe ons bloed te wagen? Men zweeg,. op 't roepen eens gevangen ryksfoldaats: Hy borst op 't veld dus uit w Hou moed, a legerplaats! 5, De bloem van 's vyands volk is in den ftryd gebleven. 't Germaanfche ftaal, hem fluks ten boezem ingedreven,, Gaf aan die logen klem. De vorst, vol eedlen fpyt, Verfoeide deze daad j maar 't was geen ftraffens tyd. |
||||
|
Z E S D E Z A N G. 149
Terwyl had Vokula veel onderftand ontfangen
Van Gallisch volk, uit vrees noch in de ryksbelangen: Hy voerde 't heir in 't eind' naar Vetera te veld' ; Dit wierd verkondigd aan den vaderlandfchen held. Ras meldde hoef by hoef, daar 't vuur vernielend' blaakte, Dat Romes legermagt tot hulp der vest genaakte* De vroege morgenzon brak door de kimmen heen, Wanneer die krygsmagt op de heuvelen verfcheen* Daar Vokula beval, ten trots der bondverwanten, Zyn oorlogsteekens voor Luperkus oog te planten ,- En fpoedig gracht en wal om 't ryksheir heen te fiaan. Neen, (riep zyn keurvolk uit;} 6 neen .l val aan! val aan I" Een deel vloog fchreeuwend'voort, daar't zich naar eisch niet fehaar- In meening dat zyn drift den bondgenoot vervaarde^ (dey Houd Hand! (riep Vokulaj) 't is noch geen vechtens tyd.'*; Maar, ondanks zyn verbod, men liep vervroed ten ftryd'- Civilis had alree' zyn moedige oorlogsbenden
Op 't veld, gefchaard, in flaat zyn' vyand af te wenden- Dit heldenleger wacht, van eedle drift vervuld>. Den aanval roerloos af, bedwingt zyn ongeduld,. Gehoorzaamt blindelings zyn' waarden held en wreker,. En acht, door hem beflierd, het heiJ der vryheid zeker^ Een huisgezin gelyk, dat, buigzaam, zonderdwang, Zyn' vrind en; vader eert r uit liefde- ea waar belang, T 3, U mtej
|
||||||
|
i5o KLAUDIUS C I V I L I S.
D' uitfpattende Romein befpringt die heldenryen,
In waan dat al zyn heir in d' eigen drift zal ftryen; Wordbloedigwederftaan, verneemt geen'byfland, ducht Het treffend leger, keert zich om, en neemt de vlucht; Maar door dit heir in bei' de vleugelen befloten, Is hy op nieuvv ten doel aan 't ftaal der bondgenooten* Terwyl poogt Vokula zyn krygsvolk by te ftaan:
Zyn gantfche legermagt voert hy in flagorde aan. Civilis geeft terftond, om hem naar eisch te weeren, Aan elke heirvlerk last weer op haar plaats te keeren. Dit baat den vluchteling; wanneer een ftout Romein Dus uitbarst: Vlien we nu? is onze moed zo klein? 6 Keurelingen! weest u\v verfche zege indachtig: De veldheer nadert; acht uw wraak niet twyfelachtig. Hy roept; en ftuit de vlucht der meeflen, die, vol Ipyt Om Vvlieden, onder hem zich fcharen tot den ftryd, Elkander moedigen om 't groot verlies te wreken, En naar de vest om hulp de handen opwaarts iteken. Het Veterafche volk, ter poorten uitgefneld, Vereent en fchaart zich haast op 't ruime tnsfchenveld: 't Valt aan? daar Brink), met eigen oorlogsbenden, En hulp des kleenen Fries, 't gevaar weet af te wenden, Civilis, onderwyl beflreen door Vokula,
Stuit dien Romein, hoe veel verfterkt te Gelduba; |
||||
|
ZESDEZANG. i$r
Ja weet, met Heereman, en 't kundigst deel Germanen
En Batavieren, zich een roemryk fpoor te banen Door d' eerfte ryen des vervvoeden vyands heen, Die fchandlyk word geveld, en in zyn bloed vertreen. De Roomfche veldheer kan zyn wanhoop naauw' ontveinzen. Hy laat, in dezen nood, zyn talryk leger deinzen. Nu lacht de blydfle hoop al 't bondgenootfchap aan;
Nu heeft het kans al 't heir des vyands neer te flaan: Maar d\ onbeftendigheid des oorlogs toont zich weder, En werpt dien voorlpoed in een oogenblik ter neder. Terwyl de vyand deinst, verfchynt een ftoute fchaar* Romeinen, die zich waagt in 't uiterfle gevaar: Dit hopelooze volk9 door Callus aangedreven, Dringt naar Civilis door, bedoelt Civilis leven: Hun mindrend overfchot troost zich een wisfe dood, Zo 't zich mag wreken aan dien opperbondgenoot. Zy nadren; en welhaast verfchynt hy voor hun oogen. Een Roomfche werpfchicht, met veel andren aangevlogen 9 Treft's hertogs ros in 't hoofd: het ftort in 9t bloedig zand, En, met dit moedig dier, de hoop van *t vaderland. |
|||||
|
KLAU-
|
|||||
|
KLAUDIUS CIVILIS.
Z E V E N D E Z A N G.
van Civilis voik den hertog neer ziet ploffen,
Is door den felften fchrik en wreedften angst getroffen. Houd ftand; Civilis valt; gy zult den vorst vertreen: Zo roept de Batavier, en fchaart zich om hem heen. Men nadert bevende, om dien waarden held te helpen; Vind hem aan 't hoofd gekwetst; kan 't gudzend bloednietfcelpen; En gilt dat onheil uit? daar 't fnelt van mond tot mond: Civilis (kermt het volk,) is jammerlyk gewond: *t Is met Civilis, met de vryheid omgekomen. Dat hooploos kermen word in 's vyands heir vernomen*
RomeinenJ (roept men hier;) Civilis is geveld, Zyn overmoed geftuit, zyn legermagt ontfteld: Zyn volk-j dat hem verliest, heeft ook den moed verloren. Ontrukt hen 't ligchaam; ftryd; de zege is ons befchoren. Zo fpoort 'er d' 66n Romein den ander' driftig aan. t Geweken ryksheir keert, daar't Jofflyk word weerftaan; 't Bataaffche heldenftaal belet den keurelingen, Hoe ftout, hoe talryk, tot den hertog door te dringen: Het vaderlandfche volk is niet van moed ontbloot; Zyn krachten groeijen, by het groeijen van den nood, Ter-
|
||||
|
Z E V E N B E Z A N' G. 153
Terwyl om 't Hgchaam van Civilis word geftreden.
Men flelt een rosbaar toe van takken, afgefneden
Van 't naast geboomte, en draagt den fprakeloozen held, De droeve benden door, uit 's vyands krygsgeweld. De dood vertoont ha'ar verw op 's hertogs bloedig wczen: Men heeft elk oogenblik den laatften fnifc te vreezen. Wie hem aanfchouwt, barst uit in bittre tranen. Ach! 55 (Zo klaagt een Batavier;) wat doodelyke flag!" (Eenander,),5Wee!6wee!" (eenander,) Ach!'s lands vader!1' (Een ander,) Met dien held fterft al ons heil te gader!" Dus boezemt ieder, door 't beklemde hart geftuit, Niet dan in korte taal zyn felle droefheid uit. Terwyl geeft Heereman, nu 't hoofd der troepen 9 blyken
Van wysheid, daar hy 't heir, 't mistroostig heir laat wyken, De zwakfle benden llerkt, en veel gevaar vermyd: Dit heldenleger wykt, maar wykt in orde, en flryd. Wie meld de dapperheid van 's hertogs zusters zonen? Den moed, dien Kazimier en Brinio betoonen? En zo veel heldendaen, verricht in ry aan ry ? Dit deinzend flryden zet de neerlaag glori by: & 't Vervolgde heir is noch 't verwinnend heir te duchten.
Zo wykt een fiere leeuw, te mocdig om te vluchten; Hy treed uit nood tcrug, zict om, houd telkens Hand, En wreekt, op wie hem volgt, zyn leed met klaauw en tand. V 'c Be-
|
||||
|
154 K-L AUDIUS CIVIL IS.
't Bebloed en hygend heir der ftaatsgeweldenaren, ,
Hoe grimmig, volgt niet lang de vaderlandfche fcharen:* Het voert in Vetera met alien fpoed zyn' buit Van legertrosfenr blyft 'er voor, en rust 'er uit. Der bondgenooten heir, door wanhoop ftaag bewogen ,.
Met zyn' gekwetsten held langs 't Rynnat voortgetogen, Sloeg, eilandwaarts, een' marsch van 's vyands legerftee,. Zich veilig neder, daar een deel der vloot alreeV Voor ftroom was aangefneld, en, bezig met het losfenr 't Gebrek vervulde der verloren legertrosfen; Terwyl het andre dcel den landflroom hield bezetr. Opdat aan Vetera de toevoer wierd belet. ■ 's Lands held wierd eindlyk in een ruiiiie tent gedragen,.
By d' aankomst van zyn heir voor hem reeds opgeflagen.. De vrouwen hadden hem. op weg niet mogen zien: 'tKon zonder wanorde eerst voor zyne tent gefchien: Hier wierd het haar vergund.; hier droeg zyn volk hem binnen-,. Door 't vrouwenleger heen. Hoe treurden die heldinnen! De moeder hief haar kind, eerst hupplende aan haar hand, Omhoog, en toonde aan 't wicht den ramp van 't vaderland. Hier kon een tedre vrouw haar fmart een' doortogt banen, Haar hart ontlasten door haar woorden, door haar tranen; Daar hield een feller fmart het vrouwlyk hart bekneld. tlet bange maagfchap van den zwaargewon den held
|
||||
|
Z M V E N D E Z A N V.
Bevond zich, nu men hem op 't rustbed leide, alreede
In d'opgeflagen tent, veel andre grooten mede. Zyn fchreijende echtvrucht valt, in dezen droeven ftand, Op 't vorstlyk ligchaam neer, en kust de bleeke hand. Zyn zusters helpen, daar ze in 't leed haar kracht herroepen, Den eerften wigchelaar en wondarts zyner troepen, Opdat men 't gulpend bloed, is 't mooglyk, tydig Unit'; Maar 't barst noch even veel ter wyde hoofdwonde uit. Dees wigchelaar, die met Romeinen lang verkeerde, En Romes heelkunst van ervaren meesters leerde, Bevind zich radeloos om 't groot verlies van bloed, En geeft aan vrind en maag tot opkomst weinig moed. De wyze Walburg, hoe gefterkt in tegenheden,
Lyd zo veel fmart, als ooit een moeder heeft geleden. Die gryze en achtbre vrouw, die onlangs zo bedaard Den zwaren huisramp aan Civilis heeft verklaard, Poogtnu, maar vruchteloos, haar droefheid t'o verwinnen: De hiris- en ftaatsramp, die nu treft, verheert haar zinnen. Zy toont, door ftomme taal, daar zy zichzelf beftryd, Daar zy noch klaagt, noch weent, wat hevig wee zy lyd* Nu ftaart ze roereloos op 't waardfte van haar panden; Dan treed ze ginds en weer, en wringt ze hare handen* En flaat ze, met een' zucht, het oog, het pynlyk oogj By beurten naar beneen, bybeurten naar omhoog. V 2
|
||||
|
i$6 KLAUDIUS CIVILIS.
Tn 't einde erlangt ze lucht; de zilte tranen vloeijen;
Het hart fchept ruimer aem; d'ontverwde kaken gloeijen; En 't fpraaklid word niet meer door 't knellend leed gcftuit. Zy barst, na zucht op zucht, in deze klagten uit; Onlydelyke fmart! elendigfte aller dagen! Afgryfelyke flag, na zo veel wreede flagen! Civilis fterft: ik mis, door myn' Civilis dood, Op nieuw myn' Sievert, myn' vermoorden echtgenoot; Op nieuw rayn' oudftcn zoon, beklad met gruwelftukkcn,. Myn' Julius, die voor de Roomfchc byl moest bukken;. Ik mis myn Vredegond, ik mis myn' Bato weer: Civilis fterft, en 't heil der vryheid neemt een' keen 6 Kleene Katmeer! ach! hoe fterk gy zyt bewogenr Al perst mv' vaders ramp de tranen uit uw oogen, Onnoozel wieht! gy kcnt uw zwaar verlies noch niet*. Erbarmelyke wees! wat gruwzaam leed voorziet - Myn droeve ervarenis voor u, voor ons te gader!' 6 Verax! Viktor! elk van u ftrekk' hem tot vader : Weest beiden, naast de goon, ons aller toeverlaat: 6 Helden! weent niet; wreekt Civilis; red den ftaat. Terwyi men Walburg dus haar bittre fmart hoort uiten,
Geluks het aan den arts het gudzend bloed te ftuiten. Bepaal, 6 Walburg! Quid zyn taal,) uw zielverdriet.. Be. hemel zy gedankt! Civilis fterft noch niet:. |
||||
|
ZEVENDEZANG. 157
De goden kunnen 't fpoor tot zyn herflelling banen.
Dus uk de priester zich. 't Smelt all* in vreugdetrancn: De hoop werkt nu op elk, gelyk het lentevuur, Jtfa wintervlagen, op de kwynende natuur. De- menigte, om den vorst in 't rusten niet te ftooren,
Vertrekt, en laat in 't heir des priesters troosttaal hooren. Elk hoofdman, elk foldaat, al 't leger is verheugd; Men- acht geen krygsverlies, in d'onverwachte vreugcL De gryze moeder, en het zusterpaar^ gebleven
In 's hertogs legertent, zien hem allengs herleven: De heilzame artfeny verfterkt hem meer en meer; Het doodlyk bleek verdwynt; hy fpreekt in 't einde weer.. Waar zyn we?- (vraagt hy:) heeft de vryheid niets te vreezen?- Zy kan (luid Walburgs- taal,) op nieuw voorfpoedig wczem Uw helden- weken llechts een' marsch naar 't ciland heen; En 't vyandlyke heir heeft meer dan wy geleem Neem rust, geliefde zoont verban de zorg en kwdltng* Wy hopen voor den flaat, in hoop op- uw herflelling* Intusfchen- is de dag verdwenen; en de nacht
Word hier in diepe flilte al peinzend* doorgebragt, En in 't onzekere of de wondarts,. by 't verbinden, Den toefland van den vorst niet doodelyk zal vinden: Het vrouwlyfc hart is hier met brandend ongeduld-, Met blyde hoop-, maar 00k met nare'vre.es vervukL V 3 Hoe
|
||||
|
i58 KLAUDIUS C I V I L I S.
Hoe lang valt Walburg en haar dochters *t aklig duister!
Met wit genoegen zien ze in 't eind' den morgenluister,
En in het tentvertrek den wyzen wichlaar treen!
Maar wat ontroering, in haar bange onzekerheen,
Daar zy dien achtbren man de vvond weer zien befchouwen!
Hoe driftig kloppen nu de harten dezer vrouwen!
Wat angst verwt haar gelaat, dat reis op reis verbleekt!
Maar welk cen nieuwe drift, wanneer de priester fpreekt!
Civilis (uit zich d'arts,} is voor den ftaat herboren: Schoon hy een oog verliest, hyzelf gaat niet verloren: Ik vind het waakzaam oog van 't lieve vaderland, Ons aller hoop, in geen' gevarelyken Hand; Het magtig godendom heeft deernis met ons lyden: De held zal haast op nieuw voor 't heil der vryheid flryden. Zo fpreekt de wondarts; zo verdwynen angst en fmart: De blydfchap overftelpt der vrouwen teder hart. In 't eind' barst Walburg uit Myn zoon my weergegeven! De goden laten hem we3r voor de vryheid leven! Zy fchenken u my wefir, 6 myn gezegend kroost! Zo groot myn droef held was, zo groot is nu myn troost." De vreugd der dochteren vervangt de vreugd der moeder: Hoe blinkt de zucht hier idt, voor vryheid, zoon, en broeder! Civilis toefland klinkt door al de heirmagt heen:
De blydfchap om dit heil is yllings algemeen. |
||||
|
Z E F E N D E Z A If G. . rj
En werkt met kracht op 't hart van land- en bondgenooten,
Luidruchtig in het volk,. bedaarder in de grooten. By 't minderen der drift van 't uitgelaten volk, Verfchynen d'outers, daar de legerwigcheltolk En dovrige offeraars het heilig vuur ontftekcn, En telkens 't godendom voor held en vryheid fraeeken- Veel krygslien woelen hier op 't rookende offerveldr En daar veel vrouwea, van. haar kindcren verzeld: Elk wenscht op 't vurigst, dat 's lands vadcr zy behouen*. Men ziet 'er, in een' ftoet van adelyke vrouwen En kindren, Walburg, en haar beide dochters, mee* Met kleenen Katmeer,. in 't gehoor der offerbee.. De benden zien met lust, door 's hertogs naafte mageny De wenfchen voor dien held den goden opgedragen. w 6 Spitsbroers! word ge ginds (zo fpreekt men tot elkaerO- w De gryze moeder van Civilis niet gewaar ? w Ziet gy zyn zusters niet, met zynen jongstgeboren?^ De goden zullen haar, zy zullen ons verhooren." t Fluks galmen flem by ftem, niet met een woest getier?
I Maar als het ruifchen van een ftroomende rivier.
Civilis betert flaag; zyn bloed en krachten groeijen;
Men ziet van dag tot dag de vreugdetranen vloeijen* Hy word door Walburg en haar dochtren fleeds gediend,- En door zyn' zoon bezocht, of door een' teder' vriend: |
||||
|
i<5o K L A U D I U S CIVILIS.
Nu ziet hy eenen van zyn beide waarde neven,
Of trouwen Brinio, hem blyk van vrindfchap geven;
Dan wyzen Heereman, of braven Kazimier:
Hy hoort Kaninefaat, Germaan, of Batavier,
Hem dikmaals beurt om beurt , in ftreelende gefprekken,
Den toeftand en de hoop des vaderlands ontdekken:
't Werkt alles mee: hy weet, dat veldheer Vokula,
Die voor de wallen van *t ontzette Vetera
Noch met zyn heir vertoeft, om lyftogt is verlegen,
En over land flechts heeft een weinig graans verkregen;
Dat 's ryks verwonnen vloot den Rynftroom houd bezet,
De toevoer nu te land' den vyand word belet,
Een groote voorraad reeds door Viktor is verdreven,
En 't ryksheir Vetera haast moet uit nood begeven.
Civilis beterfchap, door heelzalf, artfeny,
En blyde hoop verwekt; het lagchend jaargety';
De zagte westewind, die uit de groene dalen
En bosfchen balfem blaast; de zoele zonneftralen;
En 't groeijende ongeduld der talryke oorlogslien *
Om hunn' geliefden held en vader vveer te zien;
Bevvegen in het eind' den wondarts, door 't vervroegen
Van 's hertogs komst by 't volk, al 't heir te vergenoegen.
Den naaften dag verfchynt de vaderlandfche held,
By 't koestrend zonnelicht, in 't openbaar, vcrzeld , Van
|
||||
|
Z E V E N D E Z A N G, 161
Van jongen Katmeer, en de vorstelyke vrouwen:
Hy treed, opdat naar wensch de benden hem aanfchouwen,
Voorby de tenten heen, de legervvyken door*
Wat vrolyk handgeklap klinkt telkens hem in 't oor!
Hoe jiiichen man en vrouw, tenvyl de wezenstrekken,
Niet minder dan de tong, de vreugd van 't hart ontdekken!
De vorst, op 't offerveld verfchenen, word begroet
Door d'opperhoofden, door den priesterlyken ftoet,
En door een nieuw gejuich van talryke oorlogsfcharen.
Men dankt op 't plegtigst, by den dienst der offeraren,
Om menig outer heen, geplaatst op 't ruime veld,
Het gunstig godendom, voor d'opkomst van den held,
En fmeekt om verdre gunst. Voor 't gantfche heir verrichten
De priesters all' den dag de heilige offerpligten.
In 't einde klinkt de mare in 's hertogs legerflee,
Dat veldheer V7okula, geprangd door hongerswee, Verzeld van 't Roomfche heir, en duizend ryksfoldaten, Uit Vetera gelicht, de vesting heeft verlaten, En met die benden langs den Rynboord hooger trekt. Wat nieuwe blydfchap, door zo groot een maar' verwekt! 't Gewenschte teeken tot den optogt word gegeven: Al 't leger, man en vromv, door yver aangedreven, Door heldendrift verrukt, is yllings op de been: Men neemt de tenten op; men woelt 'er ondereen, X Op
|
||||
|
i<fe KLAUDIUS CIVILIS.
Op 't weaken van elk hoafd, en draaft 'er ginds en weder/
En werpt alreede in hoop de Roomfche vesting neder. De benden fcharen zich,, en trekken, langs den boord Der kronkelende kil, op veld en heuvel voort, Met 's lands behoeder, die, als uit het graf herboren, Noch hooger in elks hart gevierd word? dan te voren. Wat glori voor dien held! Al 't heir vertoont zich dra, En flaat op nieuw zich neer, in 't veld voor Vetera. In deze flerkte had, op Vokulaas begeeren,
Luperkus > met zyn volk > getrouwheid moeten zweeren Aan eenen andren heer, aan vorst Vespaziaan, Zo ras het Roomfche heir de plaats had bygeflaan. De vreugd, gekoesterd toen die byfland was verfchenen, Was by 't vertrek dier magt voor nieuwen angst verdwenen: Men had te vreezen, dat het ryksheir wierd belet In 't ondernemen van een fpoedig tweede ontzet: 't Was uit met Vetera, bleef dat ontzet verhinderd: De kleene voorraad, hier van dag toe dag verminderd,. Kon weinig baten; en Luperkus hooge nood Wierd by 't hervat beleg door 't morrend volk vergroot: Tot zulk een hoogte was 't gevaar der vest geklommen r Zo leed die dwingland, met zyn fiddrende oorlogsdrommen, Alree' 't rechtvaardig loon van hun onmenschlykheen. Toen 's hertogs leger weer voor Vetera verfcheen,
We&v
|
||||
|
Z E V E N D E Z A N G. 163
WeSrhield de wyze vorst, in zyner helden zinnen,
Den yver om de plaats door 't krygsgeweer te winnen:
Hy fprak; en groot en kleen, met diep ontzag vervuld,
Verbanden d'ydle drift, en kozen 't nut geduld.
Men floot de vest we£r in, om haar bezettelingen,
Naar *t vorig raadsbefluit, door 't hongerszwaard te dwingen.
Den andren dag verfchynt in 's hertogs legerveld
Een Gallisch oorlogsman, te paarde op hier gefneld: Hy wenscht geheimen aan Civilis t' openbaren. De vorst, die hem ontbied, hoort hem zich dus verklaren: Bataaffche held, zie hier een Tongersch onderhoofd, Uw' vyand korts, nu waard' dat gy zyn taal gelooft; 'k Vertrouvv my in uw magt; gy kunt op 't felfte u wreken, Indien ik roekloos durf tot u onwaarheid fpreken. Ik toog, vol blydfchap om den nood van Vokula, Met Romes wykend heir van hier naar Gelduba: Daar heb ik d'eerlle kans gelukkig waargenomen, Om hier 't uitheemfche ftaats- en oorlogsjuk t'ontkomen. Ten dienste'van een' held, die zich 't geweld ontrukt# En van myn vaderland, dat noch voor Rome bukt. De veldheer Vokula moet, in zyn legerwallen Te Gelduba, welhaast tot nieuw gebrek vervallen; De voorraad is 'er fchaars, de hoop op toevoer kleea. Ook heeft in 't laatst gevecht de ryksmagt veel gele3n; X 2 En
|
||||
|
164 KLAUDIUS CIVILIS.
En 't krygsvolk, flecht betaald, met naren angst beladen,.
Begint te morren, dat de hoofden hen verraden. Germanjes helden, die gy zond in 't Galiisch land, Weerhouden daar, 6 vorst! niet flechts den onderfland Voor *s ryks verzwakte magt; neen; door verfcheide Ilaten. Der Gallien is reeds de Roomfche dienst verlaten; Die ilaten weigren volk en fchatting; en alree' Is 't ruchtbaar onder 9t volk, in 's veldheers legerflee: Hy kan zyn hulpmagt, noch den keureling betrouwen.. Gy zult, vervolgt ge hem, de waarheid ras aanfchouwesu Op dez;e mare is fluks de breede raad vergaerd,.
Die voor 't vervolgen van den vyand zich verklaart;. En dit befluit, terftond in 't leger uitgeroepen, Vernoegt het moedig hart der vaderlandfche troepen* Den overigen dag befleed men tot de rust. Maar naauwlyks heeft de nacht het daglicht uitgebluscht >
Of 't grootfle deel van 't heir bevind zich, vol verlangen,, Gereed om met zyn' held den optogt aan te vangen. De Tonger, die den ramp des vyands heeft gemeld,. Blyft, tot verzekering, bewaard in 't legerveld, Daar wakkre Heereman.* met vele bondgenooten, Vertoeft, en Vetera genoegzaam houd befloten> Terwyl al d'andre magt, met haren toeverlaat, Den optogt naar het heir van Vokula beflaat.. "a Lands
|
||||
|
Z'EFENDEZANG. 165
Ts Lands vurig oorlogsvolk, door blyde hoop bewogen,
Was fnel, by nacht en dag,, langs 't Rynnat voortgetogen; De middag vormde nu de bruine fchaduw kleen; Toen 't Roomfche Gelduba in 't flaauw verfchiet verfcheen. Hoe blonk weer d'yver uit, in 's hertogs dappre fcharen! Maar toen zy 's vyands wal noch meer genaderd waren, Vertoonde duidlyk zich* op 't Geldubafche veld, 't Verwittigd ryksheir, uit de legerplaats gefneld, Niet om 's lands helden 'tpunt van 't krygsgeweer te bieden, Maar om angstvallig in Novezium te vlieden: Die vesting lag niet verr', was wel voorzien van gram, Door Flakkus korts bezet* en Icon geweld weerflaan.. Civilis leger volgt het leger vluehtelingeny
Die, om zich ras te fpoen, elkander wocst verdringen,. En dus, dooreen verward, hoe meer zy pooging doen Om fnel 't gevaar t'ontvlien,. hoe minder fnel zich fpoen* ys Lands wrekers nadren vast; de vluchtelingen beven, 't Romeinfche paardevolk, flaag achteraan gebleven, Met veldheer Vokula, is minst in 't vlien verward;, Dat legerhoofd. verdryft. de fiddring uit him hart- 's Lands held, vooruit gefpoed met zyne ruiterbenden,. Valt, by Novezium,- den. vyand in de lenden- D'uitheemfche veldheer, vol van wanhoop,. woede, en fpytr
Houd.met zyn ruiters ftand, en waagt uit nood den ftryd., X 3 H$
|
||||
|
i66 KLAUDIUS CIVILIS
Hy word zo bloedig door den hertog aangegrepen,
En in een oogenblik met zo veel kunst benepen,
Dat hy niet twyflen kan door wiens ervaren moed
Het volk bezield word, dat zich baad in 't Roomfche bloed.
Romeinen! (barst hy uit;) Civilis is verrezen:
Treft nu Civilis wis; gy zult verwinnaars wezen:
6 Helden! zoekt met my dien grooten muiter op."
Zie hem (zo roept 'er een,) op gindfchen heuveitop."
Terflond groeit weer de moed in menig' Roomfchen ruiter:
De ftoutften fchreeuwen Treft en ftraft den oppermuiter."
Al wie van hen niet valt, rukt naar Civilis heen.
Het deerlyk toeval, door den hertog korts geleSn,
Verdubbelt nu de trouw der vaderlandiche fcharen: Elk ruiter wil den vorst hehoeden voor gevaren. Deze yver is in 't hart des dappren volks te groot: De held, door hen geliefd, geraakt door hen in nood: 't Wanhopig ryksvolk, met zyn opperhoofd, wel moedig Maar niet bedaard weerftaan, genaakt Civilis fpoedig. Een muur van fchilden dekt voor *t vliegend krygsgevveer Den hertog: menig held, die hem befchut, ftort ne£r: Men ducht geen lyfsgevaar, dan voor dien vryheidshoeder: Men dekt Civilis, met de teerheid van een moeder, Die, in de wallen daar de vyand binnen ftreeft, Zich op haar' zuigling werpt, flechts voor haar' zuigling beeft. a-
|
||||
|
t
ZEVENDEZANG. 167
Civilis 9 best bekwaam om rampen af te wenden,
Herflelt de krygsorde in d'ontfchaarde ruiterbenden; En 't groot gevaar verdwynt terftond rondom hem heen. Nu word, naby den vorst, op nieuw bedaard geftreen; Nu ziet hy Kaziraier, nu ziet hy bef zyn neven Weer 't eene op 't andre blyk van moed en oordeel geven; Nu word zyn wys beleid, dat verre en verder werkt, Door dappren Brinio, door elke ry gefterkt; Nu moet de keurling, verr' van bly te triomferen, Zichzelv' met zwaar verlies op 't bloedig veld verweeren, Terwyl roept Kazimier, en al zyn volk hem na: 6 Helden! zoekt en treft den dwingland Vokula." Dit vreeslyk roepen klinkt het ryksvolk ftaag in d' ooren, Daar 's lands behoeders door den vyand henen booren, Het Roomfche legerhoofd geen' weerftand meer kan bien, Met al zyn ruiters naar Novezium moet vlien, En neffens hen, vervolgd met doodelyke flagen, Zich fchandlyk over 't veld als weerloos wild laat jagen* Meest al zyn voetvolk is het trefFende oorlogslot Ontvloden in de vest: een angstig overfchot Ziet nu zich alle hoop op uitkomst afgefneden Door 't vluditend paardevolk, en word van hen vertreden. D'ontftelde ruitery bergt, met zyn' trotfen held, Zich naauwiyks in den wal voor 't wrekend krygsgeweld. Het
|
||||
|
168 KLAUDIUS CIVILIS.
Het voetvolk van den vorst toog ondertusfchen nader.
Vernam den voorfpoed van dien vaderlandfchen vader, En hield van verre (land. De ftryd is naauvv' voorby, Of naar die ftandplaats leid de held zyn ruitery, En voet- en paardevolk vereenigen zich weder. Daar flaat zyn krygsmagt zich by d'avondfcheemring neder. Men rustte noch in 't heir; de duisternis verdween;
De vroege morgen brak door 't blozend kimzwerk heen; Toen yllings een Romein, Novezium ontweken, Zich aan de wacht vertoonde, om met den vorst te fpreken. Hy wierd, op hoogen last, geleid in 's hertogs tent, En maakte dus zichzelv\ en 's vyands ftaat bekend: 6 Held, wien eertyds zo veel rampfpoeds is bejegend!
6 Staatsbehoeder, nu door 't godendom gezegend! Aanfchouw, herken in my den hopman Flaviaan, Voorheen getuige van uw roemryke oorlogsdaen, Wanneer gy Nero noch uw heldentrouw betoonde, Eer hy, na dienst op dienst, met leed op leed u loonde. Ik heb, ('t is u bekend,) in dit verdrukt gewest, My met het zweet en bloed der onfchuld nooit gemest, Maar zonder eigenbaat altoos, naar myn vermogen, Verdrukten onderfteund, aan 't wreed geweld onttogen, En als een vvaar Romein, ten dienst der oppermagt, Niet dan myn' dieren eed en trouwen pligt betracht. |
||||
|
Z E V E N D E Z A N G. 169
Ik acht in 't einde my van 't Roomsch gezag ontflagen:
Verneem hoe 't my betaamt myn' dienst u op te dragen. Toen we uit Novezium op gistren moesten zien
Hoe gy de Roomfche magt voor uwe magt deed vlien, En Flakkus uit den wal niet dorst tot byftand trekken, Begon 'er 't oorlogsvolk zyn' felien fpyt t'ontdekken Om d'oniiitwischbre fchand1, door 't vluchtend heir "geleen* Het volk der vest beftond allengs baldadigheen; Toen 't voetvolk binnen vlood, en voorts de ruiterbenden Met bloedig krygsverlies zich derwaarts moesten vvenden. Hoe vond zich Flakkus, by 't wanhopig binnenfpoen Van veldheer Vokula, ten doel aan *t hevig woen Van eigen legermagt, en van de vluchtelingen! Zelfs dorst men Vokula nu 66k naar 't leven dingen. Spitsbroeders! (borst men uit;) wreekt, wreekt uw* tegenfpoed Terftond in Vokulaas en Flakkus eerloos bloed. Kan aan Vitellius een grooter dienst gefchieden? Zy zyn 't, die hem, die u, die *t veege ryk verrieden. Zo fchreeuwde 't Roomfche volk, met uitgetogen ftaal. Een deel was min verwoed, en voerde een zagter taal; Die deel van 't muitgefpan riep enkel om foldye. Men doofde, voor een poos, het vuur der muiterye; Plet keurvolk wierd door geld tot in de nacht geftuit. Doch 't ruktc Flakkus toen verwoed ter rustplaatfe uit, Y En
|
||||
|
17o KLAUDIUS CIVILIS.
En fleepte en fleurde hem, daar 't all' hem zocht te deeren*
("Met volk, van geld voorzien, en dus aan 't banketteeren, Had weer tot woest gevveld elkander aangefpoord.) Welhaast wierd Flakkus door dat grimmig heir vermoord; En 't poogde, maar vergeefs, den krygsramp 66k te wreken Op Vokula, den nood in flaafsch gewaad ontweken. Myn bende, voormaals door myn' haat tot dwinglandy In onmeedoogend woen weerhouden, poogde ook my, Als vyand van het ryk, het ftaal in 't hart te drukken. 9t Wierd tydig my gemeld; 'k wist my 't gevaar t'ontrukken. Ik bied, nu 't Roomfche volk my durft naar 't levcn ftaanr U met een vry gemoed, 6 held! myn' krygsdienst aan; U, die door Rome tot den oorlog wierd gedwongen, Uw volk aan 't perfend juk rechtvaardig hebt ontwrongcn,. En trouw afvordert van myn fchuldig vaderland; U3 gcenen muiter, maar beleedigd' bondvervvant. Dus uit de hopman zich, Hy word, naar zyn veriangen »
Door held Civilis in Bataaffchen dienst ontfangen: Zyn deugden zyn bekend: de brave Flaviaan Is veel t'oprecht, dan dat hy iemant zou verraen. Nadat de vorst den raad te kennen heeft gegeven
Wat in Noveziutn door 't ryksvolk is bedreven* Vervolgt hy: 't Roomfche heir, van opperhoofd ontbloot, Verwekt door 't oproer zich den hoogflen oorlogsnood: Dat
|
||||
|
ZEFENDEZANG. \7x
Dat leger zal, zo lang de muitdrift noch blyft wocden,
Zelfs in zyn' flerken muur zich weinig kunnen hoeden. Laat ons dan voordeel doen met *$ vyands muitery: 't Verwinnend leger trekk' de vesting naderby. De zege fpoort ons aan tot verdre krygsbedryven.
't Verveelt Germanjes heir in Gallie te blyven, Daar 't buit en glori won, maar nu geen' dienst kan doen: Laat die Germanen ter belegering zich fpoen Naar 't vergelegen Mentz: met zwakbemande muren, Bewaard door hulpmagt, kan 't geen lang beleg verduren. Ten minfte lokt men dus de ryksmagt tot ontzet Dier vesting derwaarts, zo de keurling hier zich red, De held der vryheid ziet zyn' goeden voorflag klemmcn,
Daar elke fpeer zich roert, daar al de hoofden ftemmen. Men zend naar Gallic, aan den vurigen Germaan, Bevelcn tot het nut en loffelyk beflaan; En 't bondgenootfehap trekt, met zyn' geliefden vader9 Vol vreugd Novezium en Romes miiiters nader. Uit deze vesting, daar d' oproerige oorlogsmagt
Ten leste door de vrees tot flilfland was gebragt, Wierd naar de Galliers om onderlland gezonden: Zo bouwde 't fchuldig volk zyn heul op zwakke gronden. Met welk een' doodfehen fchrik vernam de keureling, Op gistercn verjaagd, Civilis nadering! Y 2 Fluks
|
||||
|
17* KLAUDIUS CIVILTS
Fluks riep een onderhoofd, de leidsman dezer blindenr
Romeinen! hebt ge moed, gy zult nu uitkomst vinden: Nu deert geen Vokula,. nu leeft geen Flakkus meer. Te velde! volgt me;., ftryd; en wint onllerflyke eer.. Hy Ipreekt,.. en't volk trekt uit: 't is buigzaam, of baldadig ,. Nu angstig, dan weer flout, gedurig ongeftadig; Een voorjaarslucht gelyk, die't groen tot fchade ontfluit, Daar zy, nu zoel, dan guurr den nutten wasdom ftuit.. Civilis trok tenvyl, met zyn getrouvve benden,.
Die met de teerfte zucht haar opperhoofd erkcnden,.. Bedaard en langzaam op zyn' woesten vyand aan, In welgegronde hoop van 't muitziek volk te flaau. Dat hoofdelooze heir, uit zyn gefterkte wallen Met dreigend fchreeuwen hem onzinnig aangevallen. Door 't heldenheir geftiiit, en zwemmende in zyn bloed,. Is, na den eerften fchok, ontbloot van alien moed: Het vlueht, werpt zyn geweer in't angstig vluchten neder,. En kcert, met groot verlies, in zyne vesting weder. 't Bebloede Roomfche heir, door tegenfpoed geleerd,
Befeft zyn onmagt, nu 'tzyn opperhoofd ontbeert, Ach! had geen blinde hoop ons uit den wal gedreven! Ach I mogt ons Vokula weer krygsbevelen geven! (Zo fprak het muitgelpanO de dappre keurling zou. Niet fchandelyk vergaai», in vruchteloos berouw* Rfa&r
|
||||
|
ZEVENDEZANG. 173
Maar laat ons dezen ramp op onzen Ieidsman wreken:
Had hy den kryg verilaan, ons heir waar* niet bezweken:.
Hy heefc met oorlogseer en voorlpoed ons gevleidy,
En door zyn kwaad beftier ons in 't bederf geleid.
Op deze taal wierd hy, diehunne muitdrift voedde,
En dus hun achting won, het voorwerp van hun woede:-
Het hoofd: der muiters wierd door't muitgefpan ontzield..
D'ontfnapte Vokula, die heimlyk zich onthield
In 't bang Novezium, dorst nu te voorfchyn komen. /
Hoe driftig wierd hy weer voor veldheer aangenomenl
Hoe viel de keureling zyn opperhoofd te voet!
Hoe wierd het oproer door de fchuldigften geboet!
Intusfchen>had men 't heir der wakkre. bondverwanten-
De zegevanen voor Novezium zien plan ten. Veel Gallisch hulpvolk,- kortstot Romes dienst geprest, t En vol van yver voor hun vaderlyk gewest, Had, onder 't woest rumoer, het duister waargenomen;-, 't Was uit Novezium den Roomfchen dwang. ontkomen u Uit hen verflond men* in Civilis legerveld, Dat Vokulaas gezag, in 't ryksheir was herileld.. Nu vind de vorst niet goed zich ianger hier t'onthouen:
Zyn heirmagt keert terflond: eflc toont een vast betrouwen. 0p zyn ervarenheid, die nu verfcheidemaal De.kracht verbroken heeft van 't vyandlyke ftaaL Y 3, Mem
|
||||
|
i74 KLAUDIUS CIVILIS.
Men rust te Gelduba, door Vokula verlaten,
En fpoed zich verder voort, maar laat een deel foldaten, Tot krygsbezetting, in den Roomfchen legerwal, Daar hen geen nooddruft, als den vyand, deeren zal. Al d'andre troepen, die langs 't bogtig Rynfpoor trekken, Verkorten hunnen weg, door vrolyke gefprekken: Zy roemen d'oorlogsdaen van Sieverts grooten zoon, En danken voor htm heil de vaderlandfche go6n. In 't eind', met dat geluk gedurig ingenomen, Is 't heldenheir terug voor Vetera gekomen. Hoe bly verneemt men hier den Roomfchen tegenfpoed! Met wat verrukking word Civilis hier begroet Door 't vorstelyk geflacht, en door de legergrooten! Hoe groet 'er 't volk dien held, en al de togtgenooten! De gantfche krygsmagt juicht; en 't rollend vreugdgefchal Verfchrikt den vyand, in den Veterafchen wal. Terwyl men dag aan dag de vesting blyft omringen,
Verzekerd dat men haar door hongersnood zal dwingen, Befleen de helden met genoegen hunnen tyd By d'offerplegtigheen, of in een' oefenftryd. * * *
|
|||||||
|
KLAU-
|
|||||||
|
*75
KLAUDIUS CIVILIS.
A C H T S T E Z A N G.
De Trierenaar, met fmart in Romes dienst verbonden;
Montaan, door Vokula Civilis korts gezouden,
En fints, otn nieuwe hulp, naar zyn mishandeld land;
Verfcheen op zekren dag, als Gallifche afgezant,
Omzichtig en vermomd, in 't heir der bondgenooten,
Daar 't bange Vetera door hen was ingefloten.
Men hoorde, op zyn verzoek,, hem in den vollen raad.
Getrouwe vaders van verdrukten ftaat by flaat!
(Zo fprak Montaan;) verneemt het doel van myn gezantfchap. Lingoon en Trierenaar, in heimlyk eedverwantfchap Getreden met elkaer, vereenigd door 't belangT Befloten zich t'ontflaan van Romes wreeden dwang, En d'andre Galliers ten ogrlog aan te fpooren. Men heeft drie hoofden van dit eedverbond verkoren; Den Trierfchen Klasfikus, van koninklyk geflacht; Den Trierfchen Tutor, mede op *t hoogst by ons geachtf Twee dappre mannen, die, by Romes veldbanieren, En onder Vokula, het Trierfche volk beftieren; En held Sabinus, dien doorluchtigen Lingoon, Die 9t krygsvolk van zyn land in 't ryksheir heeft geboon, En
|
||||
|
i76 KLAUDIUS C I V I L I S.
En zich om flerkcr hulp, op Vokulaas "begeeren,
Naar zyn gewest begaf, maar niet denkt weer te keeren, Gezind elk Gallisch volk, dat Rome by zal flaan > Door zyn Lingonen uit het oorlogsveld te flaan. Alree' heeft Vokula 't begeerde volk ontfangen Van 't veinzend Trier, uit dwang noch in de ryksbelangen. Die byfland baat hem niet; het moedig eedgefpan Heeft dus te wisfer kans by zynen ftaatstiran. Ik bied, met kennis van de Gallifche eedgenooten, En uit den naam der drie verkoren oorlogsgrooten, U, die voor 't vryheidsheil zo veel u onderwond, Het deelgenootfchap aan van him geheim verbond. Zo moog' Civilis, vvien de dwingelanden vreezen, Een achtbaar medehoofd van 't eedgenootfchap wezen. *k Heb weer, als afgezant, aan mynen last voldaan: 6 Heldcn! hoort my weer als vrind der vryheid aan: Zy noopt me een fnood geheim u, die haar hoed, t'ontdekken: Gy kunt de Gallien aan groot gevaar onttrekken. Verneemt, dat Klasfikus, dat Tutor, en Sabyn Bedekte vyanden der ware vryheid zyn, Door ftaatzucht blind, bekwaam om, listig faamgefpannen, Tirannen ne6r te flaan, met oogmerk van tirannen. Een myner vrinden, wien 't geheim is toebetrouwd, Verfoeit het in zyn hart, en heeft het my ontvouwd. |
||||
|
ACHTSTEZANG. 177
Sabinus , die zo fier zich Cezars bloed durft noemen,
En zich dier afkomst, vrucht van overfpel, beroemen, Heeft, vlammende op een' troon, dien ramplpoed ons bereid: Door hem zyn Klasfikus en Tutor fnood verleid Om 't fchreijend Gallisch volk met fchyngeluk te ftreelen. En famen d'oppermagt der Gallien te deelen. Gevaarlyk drietal! Achi hun looze veinzery r Belooft de vryheid, en bedoelt de heerfchappy. Zo hunne ftaatzucht ooit de Gallien kon dwingen, Zo ze onze landen won, zy zou naar d'uwen dingen. Op deze ronde taal, laat zich Civilis uit:
Doorluchtige oorlogsraad, die Romes onrecht ftuit! Zeeghafte haters van 't onwettige regeeren! Betaamt het u den eed dier Galiiers te zweeren? Zoud gy befluitcn in verbond met hen te treen, Die loos hun vaderland verraden? Neen, 6 neen! Laat ons, die 't heilloos doel dier trouvveloozen wraken, Ons dienen van »'t verraad, maar ons niet fchuldig maken: Laat ons, in 't oorlogsveld, den Roomfchen flaatstiran ^Eerst met hun hulp weerftaan, en dan huii vloekgefpan. Zo fpreekt hy; en die taal behaagt de raadsvergaering- Montaan, (hervat de vorst;) de tydige openbaring
Van 't Gallifche verraad is ons van groot gevvigt: Wy achten 9 brave held! ons dier aan u verpligt; Z Wy,
|
||||
|
178 K L A U D I U S C I V I L IS.
Wy, die den zwaren kryg voor onze vryheid wagen»
Beloven u, kan 't zyn, voor d'uwe zorg te dragen* Dat niemant ons befluit verneme uit uwen mond. Ga; meld, als afgezant van 't heimlyk eedverbond, 't Genoegen der Bataaffche en vecdre bondgenooten, Omdat uw helden mee den Roomfchen kryg befloten; Dat wy befchermen wie de vryheid durft behoen, Maar 't ons niet voegen zou hunn' oorlogseed te doen, Ons, reeds gelukkig in den wreeden dwang te ftuiten, Eer een der Gallien den oorlog dorst befluiten.' Wy wachten haast de vrucht van hunne dapperheid. Hy zwygt; Montaan vertrekt; de raadsvergaering fcheid. In dezen toeftand wierd de groote maar' vernomen,
Dat Rome 't eerloos bloed zyns dwinglands had doen flroomen, En held Vespaziaan als zynen vorst geeerd, Schoon uit het Joodfche land noch niet terug gekeerd. Nu was 't ontzachlyk ryk van burgerkryg ontflagen; Nu dorst geen Gallisch volk den ftouten oorlog wagen* Sabyns en Klasfikus en Tutors aanhang wist Dien fchroom uit Gallie te bannen door hiin list; Verfpreidde daar alom verfcheide valfche maren, Alsof zich yllings \ ryk door nieuwe krygsgevaren In kranken ftaat bevond; en bragt 'er 't volk in waan, Dat Romes waereldmagt welhaast te niet zou gaan. . Hier-
|
||||
|
A C H T S T E Z A N G. i79
Hieronder werkten fluks veel Gallifche driri'den,
Die, omgekocht, hun land al zingende verrieden. Den volken, -(was hun zang,) die noch aan deze zy* Der Alpen kwynen in de Roomfche flaverny, Is *t ware vryheidsheil, veel meer dan ooit te voren, Ja waereldheerfchappy, door 't godendom befchoren>" Zo wierd, voor Klasfikus, voor Tutor, en Sabyn, Hec hart van 't Gallisch volk misleid door loozen fchyn; En, daar men't noopte om zich den Roomfchen dwang t'ontrukken, Arglistig voorbereid om eenmaal blind te bukken Voor nieuwe heerfchappy, voor inlandsch ftaatsgeweld, Tn fchyn van vryheid, als door 't godendom voorfpeld. Hoe fpoedig weet men't hart des dommen volks te winnen, Daar looze huichelaars orakeltaal verzinnen! De meefte Gallien vernoegden 't woest gemeen; Men zag ze in 't krygsverbond der drie tirannen treen. Zo wierd de held gefterkt, die met zyn bondverwanten De ware vryheid zocht grootmoedig voort te planten. Na ging 't hem alles mee: GermanJes oorlogsmagt, Uit Gallie gerukt, had ras zyn' wil volbragt, Door Ynut beleg van Mentz: 't Romeinfche krygsvermogen Was onder Vokula die Had te hulp getogen: De Nederryn was vry van 't ryksheir,- en 't ontzet Van 't veege Vetera dien vyand dus belet. *: - - Z 2 'tGer-
|
||||
|
i8q KLAUDIUS CIVILIS.
\ Germaanfche heir voor Mentz had, op het fnel genakei*
Van Romes fterker heir,, 't beleg wel moeten flaken; Maar 't was, met grooten buit, gewonnen by die vest, Den nood ontzwommen naar het Oosterrynsch gewest;. En fchoon 't getogen was naar zyn byzondre llaten, Nochtans dorst Vokula die Rynflad niet verlaten. In dezen voorfpoed wierd den vaderlandfchen held
Door zekren Sigibert dees blyde maar' gemeld: Doorluchte vorst, gy kent me als Trierenaar, verbondca Aan Klasfikus: hy heeft me op hier bedekt gezonden* Door hem* door Tutor,, en ons, Gallisch eedgefpan,, Is in de vesting Mentz duitheesnfche flaatstiran, De wre^de Vokula, die. om 't misbruikt vermogen Geen trouw meer waardig is, tot zya verderf bedrogen- Veel Roomfche hoplien en foldaten, flechts uit dwang. Voor vorst Vespaziaan,, zyn reeds in ons belang. Men heeft> door loos, beleid, al d'andre keurelingen Ontvonkt ia heete drift, om Vokula te dwingen Zich met zya kranke, magt naar dit gewest te fpoen,, Weer pooging tot ontzet van Vetera te doen;. En hy* die 't grimmig heir onraooglyk kon weerflreven> Heeft met zyn leger zich alreede op hier begeven. Ons Gallisch eedverbond, dat in dien oorlogsflrik Hem poogt te vangejn, wacht op 't gunstig oogenblik Om
|
||||
|
ACHTSTEZANG. 181
Om zich als vyand der Romeinen t'openbaren;
En *t zal dat ftuk beftaan naby uw dappre fcharen.
Gy hebt het ryksheir, toen 't u deeren kon, belet
Te keeren naar dit oord, tot Veteraas ontzet;
Wy hebben 't aangefpoord om weer op hier te trekken-,
Nu 't Roomfche legerhoofd de wraak ten prooij' moet ftrekkcn.
Na 't melden van die maar', keert Sigibert terflond;
En d'oorlogsraad verneemt ze uit held Civilis mond. Het lust den hertog aan de vorstelyke vrouwen,
In Walburgs. tent, den nood des vyands 66k t'ontvouwen. Befeft (zo vaart hy voort ?) den zegenryken fland Van onze legermagt, van 't lieve vaderland: Nu zien we ons Ipoedig vry van d'oude Roomfche benden,. En eer het dwingend ryk een nieuwe magt kan zenden; Het volk van Vetera heeft niemant die hen red^ 's Ryks andre fterkten zyn met Galliers bezet; En 't Agrippyner volk moet Romes zy' verlaten.,, Als tegen d'overmagt geen tegenweer kan baten* Zo brekei* we eenmaal voor altoos 't ukheemfehe juk- Verheugt U, neffens my, om, 't vaderlandsch geluk- Hoe ftreelt me een blyde hoop voor myn geliefde paoden>E Ziet hen: welhaast gered uit 's Agrippyners handen! o Echtgenoote! 6 zoon! zult gy 't gevaar ontvlien?; Zal ik myn Vredegond. en Bato wederzien^ Z 3 Em
|
||||
|
m KL AUDIDS G I V I L IS.
En teer omhelzen? zal ons d'eelfte blydfchap ftreelen?
Zult gy, myn gade en fpruit I in 't heil der vryheid deelen? 6 Moeder! zusters! mogt ge ooit hopen, hoopt nu vry Op huis- en flaatsgeluk; verheugt u, nefFens my, -i Zo laid Civilis taal. Hun aller kaken gloeijen
Van zuivre blydfchap, en hun vreugdetranen vloeijen. Wat voorfmaak van geluk! (barst achtbre Walburg uit:) De goden hoeden dan de lieve gade en fpruit Van myn' doorluchten zoon, daar zy de vryheid hoeden! Dit nieuwe heil is meer, dan d'oude tegenfpoeden. ., Begunstig onze hoop, 6 magtig godendom!
Geef ons die panden met de vryheid wederom. Zo ipreekt en fmeekt ze in vreugd. Zy heft, by deze bede» En oog en hart omhoog; haar zoon en dochters mede. Haar kleenzoon Verax, met zyn' broeder Viktor, deelt
Welhaast in 't groot geluk, dat hunne magen ftreelt:
Zy treden binnen, door de drie verheugde vrouwen
Genood om met 's lands held hier 't middagmaal te houSn.
*t Genoegen van het hart, de faus van 't vrindenmaal;
De vaste hoop, gemeld in heugelyke taal;
De groote gunst der goon, den bangen flaat bewezen;
En 't heil der vryheid, naar gewoonte hoog geprezen;
VerfchafFen alien hier het eelfte dischvermaak:
- 't Eenvouwdigfle gerecht heeft hier een' zoeten fmaak:
"i Geen
|
||||||
|
A C H T S T E Z A N G. 183
Geen lekkernyen, die op ryke disfchen pralen,
Vernoegen dus het hart in opgepronkte zalen: Hier zyn de grooten in een zagte kalmte bly. Nu vloeijen uur op uur en dag op dag voorby, Als fiielle beken, daar geen holle golven br.uifchen, Maar efFen wateren langs grazige oevers ruifchen. Intusfchen wierd geftaag den vaderlandfchen held
De nadring, elke marsch van V7okuIa gemeld, Op Agrippyner grond nu langzaam aangekomen, Dan by de wallen van Novezium vernomen, Dan yllings voortgerukt naar 't veld van Gelduba. Maar toen het ryksheir zich een' marsch van Vetera, Zo dicht by 't vryheidsheir, ter neder had geflagen, En toonde dat het ras een' aanval wilde vvagen, Toog 's hertogs meefte magt, van dezen vorst verzeld> Uit haren- legerwal, terftond in 't open veld, Daar zy met ongeduld de Roomfche benden wachtte, En zelfs, doch vruchteloos, in flagorde overnachtte. De dag brak weder aan, toen Sigibert verfcheen, De Trierenaar, die korts van 's vyands tegenheen Den vorst verwittigd had, en nu dees maar' deed hooren: Het noodlot heeft, 6 held! ons veel geluk befchoren.
De Roomfche veldheer, die zyn volk niet kon weerftaan > Geleidde hen van Mentz met weerzin herwaarts aan: |
||||
|
184 KLAUD1US C I V I L I S.
Hy zocht, van dag tot dag, door trage vorderingen,
De drift te mafcigen in ft hart der keurelingen, En hoopte dat die drift, met fmartelyk berouw, Op hunn' vermeetlen togt welhaast verdwynen zou. Hun granifchap, dus getergd, begon vveer uit te breken; Men dreigde in 't einde op nieuw zich in zyn bloed te wreken; En 't heir toog fpoedig voort, totdat de ryksbanier Ten leste wierd geplant een* eaklen marsch van hier, Daar Vokula beloofde, om lyfsgevaar te myden, Dat hy den naaften dag uw benden zou beftryden. Toen was *t voor *t eedgefpan het gunstig oogenblik
Om dwingland Vokula te vangen in den ftrik; Toen dorsten Klasfikus en Tutor, met hun benden En 't ovrig Gallisch volk, de veinzery volenden; Toen fcheidden zy zich af van Romes legermagt. De veldheer wierd terfcond in 't ryksheir omgebragt; En Gallus ftreng geboeid, met Rufus, eerfte grooten En ftedehouders; door Romeinen, eedgenooten, Wier moed by 't ovrig heir een' fnellen ingang vond, Daar zich de keurling eer voor 't Gallifche eedverbond, Dan voor den nieuwen vorst van Rome wilde wagen, Ja zich met blydfchap zag van Roomfchen dienst ontflagen. Ons Gallisch leger ftond niet verr' van 't ryksheir af, Waarheen zich Klasfikus op 't oogenblik begaf |
||||
|
ACHTSTEZANG. 18$
Dat hy dien omkeer wist. Daar wicrd hy, door de troepen
Van Rome, eenparig voor hunn' veldheer uitgeroepen; Daar bood al 't volk ten dienst der Gallien zich aan. Zo dra de krygseed door die benden was gedaan»
Sprak Klasfikus tot my: Ga nu Civilis melden, Dat Romes leger zich vereent met onze helden; Dat Vredegond haast zal met Bato veilig zyn, En 't Roomsch gezag verdclgd aan Neer- en Bovenryn; Dat wy verlangen, om, voor zo veel vrindfchapsblyken , Het volk van Vetera, dat fpoedig moet bezwyken, In onzen eed te zien, en vorst Vespaziaan, Wiens nieuw gebied ons dreigt, met vrucht te wederflaan. Civilis zal gewis, by d'andre ryksfcldaten, Ons 't Veterafche volk gewillig overlaten. Gy, neem den eed hen af, myn Sigibert; en keer, Met dat Romeinfche volk, tot uwen halsvrind weer. Ik zal my fpoeden, hier niet weder overnachten, Maar in Novezium, of elders, u verwachten. Das uitte zich myn vrind. Nu heb ik u, 6 held! Den voorfpoed en 't verzoek der Galliers gemeld. Civilis, zeker dat geen vyand hem zal deeren,
Laat d'uitgetogen magt fluks in den heirwal keeren; En meld den leden van den faamvergaerden raad Wat groote tyding hy uit Sigibert verftaat. A a Gy
|
||||||
|
186 KLAUDIUS C I V I L I S.
Gy ziet (vervolgt hy,) 't rccht, dat ons de goon verfchaffen,
Die dwingland Vokula door zyn Romeinen ftraffen;
Gy ziet ten deele uw' wensch door 's veldheers dood vervuld;
Gy fmaakt de vracht van *1 kwaad, maar deck niet in de fchuld.
De nood moet Vetera tot overgaaf reeds dwingen:
Zoud gc u belemren met gcvangen keurelingen?
De wensch der Gallicrs ontflaat u van dien last:
Vergunt hun eedgefpan een* byftand, die hen past;
Laat zich hun magt door 't volk van Vetera vermeeren;
Laat hun tirannen vry heerszuchtig famenzweercn:
Zo 't land zich veiligt voor het dwingend Roomsch gebied >
6 Helden! hindert u d'inlandfche heerszucht niet:
*
Gy zyt in 't oorlogsveld den Gallien te magtig:
De trouw vereenigt u, maar d'ontrouw is tvveedragtig. Zo fprak Civilis; en die vader van den ftaat Verkreeg op 't oogenblik de Hem van all' den raad. De vest, verwittigd dat hy \ bange volk wil iparen 9
Zend hem een' fier' Romein, durft hem deez' eisch verldaren : Gantsch Vetera begeert het leven niet alleen, Maar ook met krygsgeweer en goedren uit te treen Naar Romes heirmagt, om naar nieuwen roem te ftreven: 't Wil zich met glori aan zyn' vyand overgeven. Uw eiscli (dit antwoord gaf de vorst dien afgezant;)
Betaamt geen vesting in een' hopeloozen Hand. |
||||
|
A C H T S T E Z A N G. 187
Uw krygsraad zal gewis zo veel zich niet vermeten 9
Als hy den waren ftaat van Romes heir zal weten. Gy ziet, dat my de vrind van Klasfikus verzelt; Gy kent hem: dat hy u den grooten omkeer meld*. De Trierenaar laat nu het nieuws uit Rome hooren;
En 't Jot, aan Flakkus, en aan Vokula befchoren; En hoe de keurmagt in 't voorfpoedig eedverbond Der ftoute Trierfchen en Lingoonfchen zich bevond. Dees helden, 6 Romein! (voegt hy 'er by,) verlangen Ook 't Veterafche volk in dat verbond t'ontfangen. Al wie ons dient, Romein niet minder dan Lingoon En Trierenaar, geniet een ryklyk oorlogsloon. Gy hoort een vrind, noch korts in dienst van Rome, fprekcn* Zo ik dc vest bedrieg, dat haar de goden wreken! Nu uit Civilis zich: Het hongrend Vetera
Verneme mynen eisch, en winne lyfsgenae. Die ryksvest volge 't fpoor van hare landgenooten* Die tot den oorlogseed der Gallien befloten: Verkiest haar felle haat tot vorst Vespaziaan Niet liever *t GaJIisch volk, dan hem ten dienst te ftaan? Myn bondgenootfchap moet Luperkus als gevangen, En al uvv krygsgeweer en goed tot buit erlangen. Dat Vetera nu kiez', zich tydig overgeev', En 't hooploos Ieven redde, of, in d'elende fneev*. A a 2 Zo
|
||||
|
188 KLAUDIUS CIVILTS
Zo Ipreekt hy. D* afgezant gaat dezen. voorflag meldein.
Elk lid van 's hertogs raad had onderwyl zyn helden,
De groote en fnelle hulp der Galliers ontdekt; Hoe al 't Romeinfche heir tot byftand was verwekt; Hoe nut die omkeer was van zo veel oorlogsbenden, Nu Rome eerlang op hier een nieuwe magt zou zenden;;, En dat men Veteraas bezetting 66k misfchien Haast tegen 't ryk in dienst der Gallien zou zien. Zo wierd het driftig hart, der vaderlandfche fcharen Orazichtig voorbereid om 't volk der vest te fparen- De gantfche dag verliep, en d'achtbre vorst ontfing
Geen kennis van 't befluit der Roomfche legering. De morgenzon beftraalde op nieuw de Rynfche velden,. Eer Veteraas gezant hem dat befluit kwam melden. Die hopman uitte zich in deze fiere taal: ?t Is veel, zo onze raad, 6 vyand! aan 't verhaal, Op uw bevel gedaan, een vast geloof wil geven; "t Is veel, zo heldei*, die niet vreezen voor hun leven.,, 't Verdrag aanvaarden, dat u. lust hen voor te flaaa, Niet weigren vest, geweer, en goedren af te ffoan, En tegen 't magtig ryk en vaderlandfche vrinden In dienst der Gallien zich 't ftryden t'ondenvinden;. *t Is veel, 6 Batavier! zo onze heldenraad I>e langverweerde vest tot zulk een' prys verlaaty- |
||||
|
A C H T S T E Z A N G. 189
Terwyl Luperkus zelf, wien raad en benden eeren,
De flerkfle pooging doet om d'overgaaf te weeren:
Maar d'omzwaai in het ryk, daar 't wettig opperhoofdr
Daar vorst Vitellius van 't leven is beroofd;
En 't voorbeeld van ons heir y dat zich van Flakkus treken.
En Vokulaas verzuim zo loffiyk wist te wrekenr
En 't nieuw gebied beftryd, tot wraak van 't osd gezag;,
Zyn oorzaak, dat men flemt in 't voorgefleld verdrag.
Zie daar wat ons bevveegt de vesting op te geven:
Wy kunnen flerven, maar onze eer niet overleven*-
Op zulk een. trotfe. wyz' geeft cfafgezant befcheid-
Civilis y niet gebelgd om die vernretelheid, Voegt hem geen antwoord toe, dat op die taal zou pasfen,. Zo hoort een fterke leeuw een' kleenen huishond baafen- De Here hopman keert naar 's vyands legerftee^
En Sigibert, gerust op gyzelaars, gaat meo. Dees hoofdman eischt 'er?. dat da Roomfche legergrooten En benden zweeren, naar 't verdrag, met hen gefloten->. Het Gallisch krygsverbond getrouw ten dienst te ftaan. Die eed word fluks aan-hem in Vetera gedaan: Men zweertr 'er,. groot en kleen, Luperkus uitgezonderd^ Hoe is de Trierenaar om 't Roomfche wee verwonderd! Hoe vreemd is't, dat een volk, door hongersnood verteerd, Van alle hoop* ontzet, zo fpae zich heeft verneerdl Aa 3, Bit
|
||||
|
190 KLAUDIUS CIVILIS.
Dit volk, dat andren dwong door zyn onmenschlykheden,
Iieeft zelf in zynen wal den zwaarften ramp geleden. Na 't zweeren van den eed dier kwynende oorlogsmagt,
Word noodig voedfel binnen Vetera gebragt. Men hoort 'er den Romein van dollen honger gieren; Men ziet 'er fpoedig hem den eetlust gretig vieren: Doch menig keurling, in zyn' blinden lust te graag, En overladende d'alleftgsverzwakte maag, Verzwelgt, in diel-bre fpyz% die hy niet meer kan derven, Die 't leven hem belooft, een gif dat hem doet flerven; Een ranke kiel gelyk, die ftorm heeft doorgeftaan, En door een barstcnd lek in kalmte moet vergaan. De krygsbezetting trekt, op 's hertogs last, ten leste,
Verftoken van geweer en goedren, uit de veste; En toont, om dat verlies, eer ze uit den heirwal fcheid, Schoon van de dood gered, een trotfe grimmigheid. Zy moet door 't leger van Civilis henen trekken: Hier durft haar woeste drift zich roekloos weer ontdekken. Wat fpyt voor 't heldenvolk, dat haar zo billyk haati Die felle fpyt van 't hart vertoont zich op t gelaat. Een Batavier barst uit: Ziet daar de zelfde benden. Die oorzaak zyn geweest van onze ftaatselenden; Die onderdrukkers van oils vaderlandsch gewest, Door wie uit vrekheid, en uit ontucht wierd gcprest. |
||||
|
;
|
|||||
|
ACHTSTEZANG. i9x
Nu zien we ons fel gehoond door die gevveldenaren.
6 Spitsbroers! welk een fmaad! wat monfters moet ge fparen J Hy roept, en 't heir laat zich in zorglyk momplen uit, Dat yllings door 't gezag des hertogs word geiluit. De keurling bind zich in, ziet wel *t gevaar verdwenen, Maar ducht een nieuw gevaar, en Ipoed door 't leger henen. Hy rukt langs *% Rynnat voort, op 't heuvelachtig veld, Daar hem al 't paardevolk des grooten Fries verzelt, Om hem, die wapenloos naar Klasfikus moet trekken, Tot aan Novezium tot goede wacht te ftrekken: 't Is raadzaam", dat men dus een blinde wraak belett' Aan 't vaderlandfche volk, dat Gelduba bezet. De Trierfche Sigibert verzelt het ryksvolk mede. Luperkus toont terwyl, in 's hertogs legerftede,
Aan zyn Bataaffche wacht een1 hoogmoed, die haar fart: Ja hy, die 't vaderland gedompeld heeft in fmart, Durft van die wreedheid by haar' hoofdman zich beroemen, Als van rechtvaardigheid, en wrekers mniters noemen. Civilis, wien men 't meld, begeeft zich derwaarts heen, Om 't krygsvolk, dat weleer onfchuldig heeft geleen, Nu voor een euveldaad, nu voor oproerig woeden. En dus Luperkus voor Luperkus zelv' te hoeden. Hy naakt de tent, daar die gevangen word bewaard; Hy ziet 'er met de wacht een menigte vergaerd; En
|
|||||
|
19* KLAUDIUS C I V I L I S.
En hoort van hoon en wraak dat volk luidruchtig fpreken.
'k Wil aan Luperkus (luid zyn taal,) op 't felfte u wreken:
'k Heb hem ten krygsbuit aan Vellede toegedacht,
Die gy op 't hoogst waardeert, die hy op 't laagst veracht,
Kunt ge ooit op dien Romein een fchooner wraak verwerven?
Zou die hoogmoedige niet liever willen fterven?
De wakkre hertog ziet hoe veel die taal vermag:
Al 't morren is geftild; elk toont een diep ontzag:
't Vernoegt hen, dat hun held den hoogmoed der Romeinan,
In 's lands verdrukker, zo gevoelig zal verkleinen.
Het morgenrood verdreef de fchaduw van de nacht,
Wanneer Luperkus uit het leger wierd gebragt. Die fiere zat gebocid op eenen Roomfchen vvagen, Met oorlogsbuit belaen, daar 't vele benden zagen. Wat vreugd voor *t krygsvolk, hem zo laag te zien verneerd! Hy ziet hen fmaadlyk aan, als een die triornfeert. Een bende Bruktren, die ter wederzyde trekken, Moet, tot Vellede toe, hem tot geleide ftrekken. De krygskiel, die de vorst uit al de vloot verkoor, Om over *t Rynnat heen, en door het Lippefpoor, Met dat gevangen hoofd der flaatsgeweldenaren, En d'andre gaven, naar Velledes woud te varen, Lag zuidwaarts af van 't heir, en aan den linker boord Der vaderlandfche kil: daarhenen toog men voort. |
||||
|
ACHTSTEZANG. 193
De «zon was noch niet Jang ter oostkimme uitgeklommen,
Toen 't Friefche paardevolk, dat aan de Roomfche drommen Tot wachters had verftrekt, in 's hertogs legerveld Ontydig wederkwam. Hun hoofd fprak tot den held; Gy zyt met reden van verwondring ingenomen, 6 Vorst! maar hoor wat ramp ons over is gekomen. Naby den Rynfchen boord, flechts anderhalven ftond Van uwe krygsmagt, op een ruime vlakte, vond De Roomfche keureling, verzeld van ons geleide, Terwyl de nacht op 't veld haar zomerfchaduw fpreidde, Een goede plaats tot rust: men vlyde hicr zich neer, En 't uitgehongerd volk ververschte zich nu weer. 't Getroosttc zich, naar 't fcheen, 't verlies, door hen geleden; 't Had dier gezworen in den oorlogsdienst te treden Van 9t Gallifche eedgefpan; 't was van geweer beroofd, Door hongersnood verzwakt, en zonder opperhoofd; Myn racefte kiygsvolk fliep; wie zou gevaar verwachten? Maar't ryksvolk greep verwoed, hoe uitgeput in krachten, Op 't onvoorzienst een deel van onze benden aan, En dorst door 't Friesch geweer de Friezen nederflaan. Romeinen! (riepen ze uit;J) u\v goedren zyn verloren: Laat ons dees roovers, nu de krygskans is geboren, Ontzielcn door hun ftaal, en op hun paarden vlien: Wy kcnnen Galliich volk, dat ras ons hulp zal bien." Bb 'tllu.
|
||||
|
194 KLAUDIUS CIVIL IS,
't Rumoer, alom ontftaan, wekt yllings al myn Friezen,
Die in dien hoogen nood geen* nutten tyd verliezen: Zy weeren zich vol raoeds, zyn fpoedig weer te paard, En tegen 't flout verraad op myn bevel gefchaard. Die Ipoed was ons behoud: ontelbre fnooden vielen , Eer d'ontrouw velen van myn miters kon ontzielen; En *t angstig overfchot, ftraks op de vlucht gefneld, Wierd door myn paardevolk vervolgd en neergeveld. De Trierfche Sigibert, die verder wilde trekken, Kan Klasfikus uw trouw en 't Roomsch verraad ontdekken. Ik gaf hem tot geleide een kleine bende mee, En keerde, met myn volk, naar deze legerftee. Wy zyn den meeften weg reeds herwaarts voortgetogen;
Het morgenlicht toont klaar elk voorwerp aan onze oogen; Wanneer Luperkus op een' wagen ons ontmoet. Myn krygsvolk, noch vol drift, op dat gezicht verwoed, Begint te fchreeuwen; 't wil op hem zich mede wreken: Het is niet mogelyk een woord tot hen te fpreken: Wie kon dat tierend volk bewegen tot hunn' pligt? Ik zie op 't oogenblik him woeste wraak verricht, Hun treffend werpgeweer Luperkus toegedreven, En 't lyk van dien Romein den Ryn ten prooij' gegeven. Het Brukterfche gelei', verrast, verbaasd, verfchrikt, Ontdekt in 't einde hen wie hy was toegefchikt: |
||||
|
ACHTSTEZANG. 195
Zo *t vroeger waar' gelukt by hen gchoor t'erlangen,
Men had Vellede niet beroofd van haar' gevangen. De Bruktren togen toen met d'andre giften voort. 6 Vorst! gy hebt dees wraak, maar d'oorzaak 66k gehoord.
Myn volk heeft roekloos op Luperkus zich gewroken, En, voor bevelen doof, het krygsverdrag verbroken: Maar was hy gistren noch het hoofd dier benden niet, Wier yslyke ontrouw eerst dat krygsverdrag verried? Heeft hy geen redenen tot bitterheid gegeven? Heeft hy geen gruweldaen in 't Fricsch gewest bedreven? Is hy myn ruiters niet ontmoet, wanneer hun haat Op 't feist was aangefard door 's keurelings verraad? Zoud gy, naar eisch van 't recht, de fchuldigften verwyzen? 't Zyn helden, die alree' van hun verwoedheid yzen. Geloof niet, dat him ftraf tot voorbeeld ftrekken moet: Hun onbedachte wraak zy door berouw geboet: Zy willcn zelf aan 't heir hun blinde drift belyden, Zo gy hen weer vergunt voor 't vaderland te ftryden. 'k Weet (zegt Civilis,) wat uw landaart heeft geleen :
Ik doem Luperkus moord, maar weeg d'omflandigheen. Uvv ruiters hebben trouw zich reis op reis gekweten; Ik wil het woest vergryp in 't ftaatsgeluk vergeten. Verzeker al dat volk, dat ik hun fchuld verfchoon; Maar 'k eisch, dat hun berouw zich fluks in 't heir vertoon\ ! Bb 9 Zo
|
||||
|
iy6 KLAUDIUS CIVILIS.
Zo ipreekt hy. 't Fricfche hoofd gaat aan zyn ruiterfchareir
Die gunstige uitfpraak van Civilis openbaren; Waarop zy., vol van vreugd, het roekloos ftuk ten zoen, Aan 't hertoglyk bevel in 't gantfche heir voldoen. Wy hebben (zegt dat volk,) uit blinde wraak misdreven, En vorst Civilis- heeft genadig ons vergeven* Dit noopt ons om voortaan, gerust op zyn beleid,, De vryheid voor te ftaan met meer bezadigdheid, En op zyn' minflen wenk de driften t'overwinnen*. Wie zou dien vader van zyn benden met beminnen? Intusfchen deelt de vorst den Veterafchen buit,
Van d'eene in d'andre wyk, aan 't heldenleger uit, Tot groot genoegen van die talryke oorlogsbenden. De fchatten, 't valk ontroofd in d'oude ftaatselenden> Zyn weergewonnen in het nieuwe ftaatsgeluk: Wat ongemeene vreugd, na hopeloozen druk! Zo droevig ramp op ramp de helden heeft bejegend,. Zo blyde- zien zy zich met heil op heil gezegend. Dit Vetera, vvaaruit men gruwlen heeft verricht, Was onlangs hunne plaag; nil ftreelt het hun gezicht: Zy alien juichen- nu, mat onbeklemde harten, Gelyk de kranken, na d'onlydelyke fmarten, Wanneer de mime borst eexi vryen aemtogt heeft,. En al w.at zioh vertoont ee.n vrolyk denkbeeld geeft,. |
||||
|
ACHTSTEZANGs 197
Een feest, na d'overgaaf van Vetera befloten,
Wierd 's andrendaags gevierd in 't heir der bondgenooten. De grooten vloeiden op het offerveld byeen, Zo dra de zonneglans aan cLochtendkim verfcheen: Reeds woelde op 't ruime veld veel volks der Batavierem Men zag de priesters met de witte mantels zwieren Rondoni d'altaren heen, met plegtig feestgebaar^ En d'opperpriester ftond by 't zooden veldaltaar,. Waarop Civilis mi, by d'eerfle zonneflralen, Aan krygsgod Wodan een gelofte zou betalen: Zyn blond en krullend haar, de pronk van 't vorstlyk hoofd> Was 't offer, dat de held aan Wodan had beloofd, Zo van 't uitheemfche volk de Ryn wierd vrygeftreden;, Een dierbaar offer, naar de vaderlyke zeden. Hy knielt, gewapend-met zyn zwaard en fchild en fpeer, In diepen eerbied by het blakende outer neer. Daar houd de menigte het oog op hem geflagen; Daar worden* by den lloet van zyn doorluchte. magenv Door *s opperwichlaars hand, met achtbre plegtigheen,. De blonde Iokken hem van,'t heldenhoofd gefneen, En in het vlammend vuur aan Wodan toegeheiligd. 6 Gy, die^ 't Ryngewest van ryksvolk hebt geveiligd-F Gy, krygsgod Wodan, hoofd der vaderlandfche goonf. Ontfang deze offerhand' van Sieverts brayen zoon.. B b 3 Zm
|
||||
|
i98 KLAUDIUS CIVILIS.
Zo fpreekt de primer. Voorts werpt hy, werpt elk zich neder,
Die zich op 't veld bevind; en d'ofFeraar fpreekt weder: Gy alien, goede goon, befchermers! hoort myn be£: Bevestigt ons geluk; en geeft een blyde vree. Dat onze tranen nooit om nieuwen ftaatsramp vloeijen! Dat vorst Civilis huis, en al uw volken bloeijen! De wichlaar zwygt, en ryst; en yllings, met den held, Ryst al de menigte op het woelende outerveld. Nu word, door't gantfche heir, door mannen, kindren, vrouwen*
By beurten aangetreen, een plegtig feest gehouen. De priesters offeren het flachtvee keer op keer: 't Gezang der harden ftreelt der helden ooren weer. Ten leste worden, door de blyde feestgenooten, Die plegtigheden met het offermaal befloten In elke legerwyk, en dus, tot middernacht, De fnellende uren in verrukking doorgebragt.
■
* * * |
|||||||
|
i»
|
|||||||
|
KLAU-
|
|||||||
|
199
KLAUDIUS CIVILIS.
N E G E N D E Z A N G.
*s J_-/ands held gaf Vetera, tot nut van 't Ryngeweste,
Aan 't floopend yzer en vernielend vuiir ten beste; En 's vyands nestelplaats, die Iangzaam was verheerd, Wierd fpoedig door het heir in fraookend puin verkeerd. Thans wist men, dat een deel van 't Gallisch krygsvermogen Naar 't Bovenrynsch gewest met Tutor was getogen, Om 't hulpvolk, dat zich daar in Roomfchen dienst bevond, Te laten zweeren voor het Gallifche eedverbond; Dat in Novezium het volk was toegevallen Aan Klasfikus; en dat dit opperhoofd de wallen Dier plaats geflecht, en reeds naar d'Agrippyner ftad Zich met zyn oorlogsmagt op weg begeven had* In hoop van ras den flaat der Agrippynelingen, Nu hulploos, tot den eed der Gallien te dwingen. Civilis leidde, van 't verwoeste Vetera,
Zyn juichend leger naar 't Romeinfche Gelduba. Hier floopten fpoedig 66k zyn talryke oorlogsfcharen D'ontruimde nestelplaats der ftaatsgeweldenaren. Intusfchen dacht hy ftaag aan echtgenoote en kroost : Dit denkbeeld was noch karts zyn kwelling, nu zyn troost: Hy
|
||||
|
aoo KLAUDIUS CIVILIS.
Hy hoopte Vredegond en Baco weer t'ontfangen,
.En deze zoete hoop verwekte een fterk verlangen.
Hier, buiten 't leger, *)p het heuvelachtig veld-,
Van moeder Walburg en het zusterpaar verzeld,
Sprak hy met yver tot die vorstelyke vrouwen:
Kunt gy, by 't helder weer, dien toren niet aanfchouwen?
Het is de hoogfte fpits der Agrippyner Had,
Der vesting, die myn gade en oudften zoon oinvat.
Hoe ipoedig kan ikzelf hen tot behoeder flrekken!
Ik wil, na 't floopen, met myn leger derwaarts trekken.
Zo fpreekt hy. Walburg, met haar beide dochtren, ziet
Die torenfpits terftond in 't ruim en flaauw verfchiet:
Zy zyn met hem verrukt: hun aller kaken blozen,
Als by den morgenglans de verschontloken rozen.
Zy flaren op die fpits: zy melden, door gebaar
En woorden, hunne vreugd op 't krachtigfte aan elkaer:
Hun teder hart, zo veel als immer opgetogen,
Toont niets dan Vredegond en Bato voor hun ooge-n;
Zy denken langer niet aan d'uitgeftane fmart:
Zy zyn by Vredegond en Bato met hun hart.
Terwyl ze elkander hun verrukking dus bevvyzen,
Zien ze onverhoeds van verre op 't veld een ftofwolk ryzen. Wat ftreelend voorgevoel! (barst gryze Walburg uit:) Km 't zyn, Civilis! dat uw lieve gade en fpruit Reeds
|
|||||
|
I
|
|||||
|
NEGENDEZANG. aot
Reeds hervvaarts trekken, uit de plaats van haar verdrukking ?
Ja, (antwoord haar de vorst, in nieuwe zielverrukking;)
't Is mooglyk, dat die plaats? aan Rome zo getrouw,
Geen' ftouten weerftand waagt, dewyl 't niet baten zou;
*t Is mooglyk, dat myn zoon en gade herwaarts trekken;
Zy kunnen 't waarlyk zyh: wy zullen 't haast ontdekken;
Ik kan befpeuren, dat men trekt met fnelle fchreen...
Daar zie ik ruiters door de ftofwolk duidlyk heen. -.
Is dat geen wagen, dien zy herwaarts aan geleien ? .
Ja... met een vrouw en kind!.. Gewis, ik mag my vleijen, -;j
Dat waarlyk Vredegond met Bato ons genaakt.
Befeft wat blydfchap een gemaal en vader finaakt...
Zy zyn 't; 6 ja, zy zyn 't; ik moet myn oog betrouwen:
Ik zal myn Vredegond, myn' Bato weer aanfchouwen,
Civilis, op die taal verfcomd van blydfchap, fnelt
Ten hoogen heuvel af, en ftreeft, op 't lage veld, Naar die verloren, naar die weergevonderi panden. Zy zien hem; toonen hem, met uitgeftrekte handen, Hun groote blydfchap; en omhelzen hem in 't hart: Zy fchreijen nu zo veel van vreugd, als ooit van fmart. Zy fpoen ten wagen af, daar 't vorstlyk paar te gader Den held in d'armen vliegt. 6 Vader! waarde vader! 'k Zie u dan eindlyk weer! en Romes dwang heeft uit!.." 6 Dierbrc gemalin! 6 veelgeliefde fpruit!.." Cc 55Ge-
|
||||
|
202 KLAUDIUS CIVIL1&
Gezegende gcmaal! doorluchte ftaatsbehoeder!.."
Das uiten zich de zoon, de vader, en dc moeder: Civilis, noch zyn gae, noch Batoos vlugge jeugd Heeft kracht tot verdre taal, in d'overraaat van vreugd. Zy houden zich omarmd, door drift bykans bezweken, Daar blyde tranen meer dan tedre woorden fprekcn. Maar yllings barst de mond van vader en gemaal, Van gade en zoon weer uit in afgebroken taal; Totdat ze, meer bedaard, zich beter kunnen uiten. De jonge Bato kan zyn' boezem 't eerst ontfluiten: 6 Lieve vader! Quid zyn taal;J) wat groot geluk, Na moeders bittre fmart, en Batoos fellen druk! Gy leeft! de vryheid leeft! Nu zult ge uw* Bato leeren Hoe Sieverts heldenbloed de vryheid raoet verweeren. Myn waarde zoon! (zo fpreekt de vaderlandfche held;) Hoe ftreelt me uw vroege jeugd, die veel van u voorfpelt! Mogt ge eenmaal myne plaats tot's lands geluk bekleeden ! En gy, myn egae, die hem flerkt in onze zeden! Batavifche heldin, zo lang door my befchreid! Beminde Vredegond! gy 66k in veiligheid! En gy, doorluchte held! (laat Vredegond zich hooren;) Gy, korts in 't heir beweend, zyt voor den ftaat herboren: Men heeft me uw' ramp gemeld, en op den zelfden tyd My door de groote maar1 van uw behoud verblyd. |
||||
|
N E G E N D E Z A N G.
Gy mist een oog, doch vvfnt een roemryk heldenteeken.
Civilis, tot wiens lof de volken moeten fpreken]
Gy, die om gade en zoon uw eer niet hebt verzaakt,
Die reeds het vaderland en ons gelukkig maakt;
Gy, brave vrind der goon! zult noch ons heil vermeeren;
Gy zult den zwaren kryg in ware vreS verkeeren;
Gy zult, met Wodans hulp, het lieve vaderland
Gewis herftellen in zyn' ouden glorifland.
Zo fpreekt ze; en, wat gevaar de ftaat ook hebb* te loopen,
De vorst verzekert haar, dat ze op dat heil mag hopen.
De gryze Walbnrg, en haar dochters, toegetreen,
Betoonden fprakeloos haar zielgenegenhe£n Aan *i hertogs gade en zoon, omarmden beiden teder, Ontfingen blyk op blyk van zuivre liefde weder. De tong betuigde haast hoe bly zich ft hart bevond. De taal van Walburg luid: Wees welkom, Vredegond, Civilis wyze gae, waarop die held mag roernen, En die ik juichend' mag myn waarde dochter noemen! Wees welkom, dierbre fpruit en waardig heldenbloed Des grooten Bataviers, die 't vaderland behoed! Hoopt beiden voor den ftaat: de goden zyn rechtvaardig: Uw deugd en 't recht dcs lands zyn hun befcherming waardig. Dus uit zich Walburg, daar ze in vreugdetranen fmelt. Na d'eerfte en teerfte drift, geleid de blyde held
Cc 2
|
||||
|
204 KLAUDIUS CIVIL IS.
Die achtbre vrouwen, met zyn' zoon, ten leger binnem
De benden groeten hier, met opgetogen zinn-en, Civilis gade en zoon, die, door de wyken heenr Met Walburg en haar kroost, naar 's hertogs veldtent tre&n: Men hoort een fterk gejuich door al de legerftede. De grooten fchieten toe";, die hoofden groeten mede Het weSrverkregen paar, en wenfchen, bly te moe% Civilis, by dit heil, een fnelle vrede toe. Maar welk een nieuwe vreugd verrukt hier Katmeers moeder!
Zy hoort het dierbaar wight, daar't uitroept Moeder! broeder! ** En 't fnelt haar in den arm. Hoe kusfen eerst elkaer De moeder en de zoon, en dan het broederpaar! Het vorstlyk maagfehap is in 't eind', met trage fchreden,,
Door d'oorlogsgrooten heen, in 's hertogs tent getreden. Hoe bly herdenkt hier, in het huis- en flaatsgeluk, De held, met ga^e en bloed, den doorgeftanen druk! Befef, 6 Vredegond! (laat zich Civilis hooren,) Myn droiofheid, toen ik u en Bato had verlorenr Befef myn blydfchap nu: 't geluk van 't vaderland Behoed myn echtgenoote en oudfte huwlykspand. 6 Myn Civilis! (zegt ze;) ik oordeel vatt uw fmarte,. En van uw vreugde, naar den toeftand van myn harte. Wat hceft myn bange ziel een' bittren angst geleen, Toen myn genual* 's lands held, niet weer op 't. flot verfcheen! Toes,
|
||||
|
NEGENDEZANG. $05
Toen Roomfche zoetelaars ons, yllings aangegrepen,
Onkundig van uw lot, naar 't ryksheir dorsten fleepen!. Wy, zonder hoop op hulp, mishandeld, afgemat, Gevangen weg gevoerd naar d'Agrippyner Had, Gevoelden, waarde held! in 't lyden geen verzagting, Dan toen de brave raad aan my verklaarde,f uit achting, Dat gy de Roomfche magt op 't eiland had verhecrd- Die kwelling is voorby,. de ramp in heil verkcerd* Door 't Agrippynsch gewest de Gallifche eed gezworen,. Het vaderland vol hoop, ons echtgeluk herborenr En d'overdenking dier verdwenen ongeneugt% In ons gezegend lot, een ware ftof tot vreugd. Men ziet, deez' blyden dag, de plegtigfte offerhanden
Op 't heilig veld tot eer van al de goden brandent Het vorstlyk maagfchap, hier eerbiedig neergeknield, Betoont wat dankbaarheid hun juichend hart bezielt.. De held erkent,. beloont, aan d'Agrippynelingen ^ De heusheid, die zyn gade en zoon van hen ontfingem. Den naaften dag verfcheen, by 's hertogs legermagty
Een bo?r die deze mare uit 's eilands westend' bragt: Verneem,- Civilise, wie ons duinland dorst befpringen: 't Was Labeo, dien gy naar 't krygsbeftier zaagt dingen^: D'ontrouwe Batavier, in 't heldenheir gefpaard-, En by den grqoten Fries niet trouw genoeg bewaard* Cc 3, Met
|
||||||
|
%o6 KLAUDIUS C I V I L I S.
Met hulp van Romes goud, was d'eerlooze onrustwerker,
Door heimlyk Friesch verraad, gevloden uit zyn' kerker. Noch leefde Vokula: dien veldheer bood hy aan, Indien hy fpoedig wierd met krygsvolk bygeftaan, En onder 't ryk uw votk en 9t onze mogt regeeren, Earst veler harten, voorts at *t eiland t'overheeren. *t Vond ingang. Hy ontfing die hulp in 't Nervisch land> Toog yllings naar de zee , en zeilde naar ons ftrand Hy landde flil by nacht: zyn volk wierd ras vernomen:
Wy vonden hen te zwak, om moedloos hen te fchroomen. De gryze Volkaart, die, in 's eilands ouden nood, U op het dnin ontfing, daar gy den kryg befloot; Wierd nu verwittigd, was gereed om mee te ftryden, En dacht het nadrend volk van *t vaartuig af te fnyden. De nacht was licht; men wierd te fpoedig ons gewaar. We omringden echter noch de voorfle kleene fchaar\ 't Gelukte aan d'andren, naar hun kiel terug geweken, iVlet Labco terftond in voile zee te fteken. Toen wierd ons alles door 't gevangen volk ontdekt: Zyn wacht was omgekocht, en 't ftuk niet uitgelekt: Hy had zich ftout gevleid, dat hy door list de zinnen Van 's eilands magtloos vblk met zo veel fpoed zou winnen, Als hy den opfcand by zyn ruiters had verfpreid; Geen hinderpaal gevreesd, in uw afwezendheid; Maar
|
||||
|
NEGENDEZANG. &0?
Maar nu met ipyt befpeurd hoe veel de moed kon gelden
Van onze hoogbejaarde en onvohvasfen helden. D'ontaarde zeilde ftraks naar 't Marezaatfche land:
Daar vond hy 't volk alree' gewapend op het ftrand: Door ons gewaarfchuwd» dwong't hem fpoedig zee te kiezen. We ontdekten ook terftond den flaat der groote Friezen,
Dat Labeo bedekt zyn' kerker was ontfnapt. Reeds vlood d'ontrouwe wacht: zy wierd in 't vlien betrapt, Van 't misdryf overtuigd, en tot de dood verwezen. Wy zagen haast, dat niets voor 't eiland was te vreezen;
En Volkaart zond my toen, 6 hertog! herwaarts heen, Om 't nieuwe landverraad en d'uitkomst u t'ontleen. De vader van den flaat poogt nu 't verblyf fontdekken
Van zwakken Labeo ? die krygsnood kan verwekken. Zo baarde menigmaal, daar 't oog geen toezicht nam, Een enkle fprenkel vuur een fchadelyke vlam. Maar yllings wierd de mare in dit gewest vernomen,
Dat Romes nieuwe magt het land haast op zou komen; Dat Cerialis tot haar' veldheer was verklaard, En in Itaalje vlyt noch kosten wierd gelpaard. Nu vond Civilis goed noch hooger op te trekken, Om, drong de vyand door, in tyds tot nut te flrekken. Na 't fpoedig iloopen van de Geldubafche vest, Sloeg hy zyn leger neSr in 't Ubifche gewest, Daar
|
||||
|
*o8 KLAUDIUS CIVIL 15.
Daar Bon wierd uitgerooid door Klasfikus foldaten.
Intusfchen klonk 't gerucht in d'Overrynfche ftaten,
Hoe 't Vokulafche heir, ja d'Agrippyner ftad Aan 't Gallifche eedgelpan reeds trouw gezworen had. Die ftad der Ubien was ryk, haar burger magtig, Haar voorfpoed Romes werk; haar hulp fcheen twyfelachtig; En haar vermogen liep den Tenkter *t meest in 't oog. 6 Dichtkunst! meld de drift, die's Tenkters hart bewoog;
Een drift, die, ingevolgd als yver voor 's lands beste, Zo wel de vryheid dreigde als d'Agrippyner veste. De Staatzucht wierd gevloekt in't hart van elk' 'Germaan.
Haar gunstling, 't Zelfbelang, was min te wcderftaan. Dit woelziek monfter had het Tenktersch land verkoren, Om volk by volk, van daar, tot tweelpalt aan te Ipooren. *t Verborg zyn wangeftalte, en nam den fchoonen fchyn Der ware Staatkunde aan, om wis verhoord te zyn. Toen fprak het, in een' droom, tot een' der eerfte grooten: De ftad der Ubien verraad de bondgenooten; Haar byftand is geveinsd; haar on trouw zy geftuit: Haar aanwas fcerkt het ryk; haar magt hebbe eenmaal uit. Het fprak; en liet terftond, met hulp van fnelle Droomen, Die groote bouwfcad in haar1 bloei te voorfchyn komen. Zo werkte 't Zelfbelang op d'andre grooten mee : 't Vertoonde, in 't fluimren op de logge legerftee, Aan
|
||||
|
N E G E N D E Z A N G. sop
Aan dezen, d'akkers, daar de Tenkter 't koren zaaide,
Maar d'Ubier vol vreugd de rype vmchten maaide; Aan dien, 't Germaanfche volk, bevryd van 't Roomsch geweld9 Maar fliiks door't Ubisch ftaal in 't ryksjuk weer bekneld. De drift verzaamde ras de Tenkterfche overheden.
De bouwftad aan den Ryn (iprak een der eerfte leden,) Benadeelt, fints voorlang, door haar' geftagen bloei, Elk volk van 't ruim Germanje in zyn' gewenschten groei; Verzaakt, in weelde en pracht, de deugd van vrye zielen; En wacht de kans om weer voor Rome flaafsch te knielen: 't Ukheemfche ftaatsgeweld word vruchteloos geweerd, Indien die fiere vest niet tydig word verneerd. Laat ons, in ftoute taal, by d'Ubien ons uiten, En, hoort men naar geen' eisch, tot krygsgeweld befluiten. Hoe haat hen Klasfikus! Geen Gallier, Germaan, En licht geen Batavier, die ons niet by zal ftaan. De raadsheer, die dus fprak, won aller grooten ftemmen;
Elk wilde 't Ubisch volk door overmagt beklemmen* Een groot gezantfchap toog naar 's landftrooms wester zy', En d'Agrippyner ftad. De vesting lag naby. *t Verfcheen 'er naauwlyks, of de breede raad vergaerde,
Daar een der Tenktrcn dus den eisch zyns volks verklaarde: Den goon zy dank, vooral zy d'oorlogsgod geeerd, Dat gc eindlyk tot den naam en 't ligchaam wederkeert ' D d Van
|
||||
|
sio KLAUDIUS C I V I L I S.
Van 't oud en vry Gerroanje, en mede vry moogt wezen!
Het Roomseh geweld was Jang in hoogen top gerezen: Het floot de ftroomen, d'aarde, en *t vrye luchtgewest, Voor uwen ftaat, voor eHc Germaansch gemeenebest, Om onze famenkotrrst, en ons gefprek te weeren; Of (kon men dieper ons, die krygslien zyn, verneeren?) Opdat wy wapenloos, doorzocht, genoegzaam naakt, Van Roomfche wacht verzeld, uit argwaan naauw bewaakt, En voor een' hoogen prys, elkander mogten fpreken* Hoe voegt het u, fchoon fpade, u op het ryk te wrekenl Maar onze vrihdfchap zy van eindeloozen cfcwl
Voldoet dan onzen eisch. Ontrukt uw Had haar' muur, Die u gekerkerd houd: weest vrye bondgenooten; Geen wild gediert' gelyk, dat, in zyn kooi befloten, In 't einde ontbloot word van zyn' aangeboren moed. Duld geen Romeinen in uw grenzen; flort hun bloed*
Nooit moeten vryen op tirannen zich betrouwen. Laat ons, gelyk weleer, elkanders oevers bouwen.
Gelyk natuur alom het daglicht en de nacht Verleent ten nutte van al 't menfchelyk geflacht, Zo flelt ze ook ieder land voor alle dappren open. Hoe! zou men vruchteloos tot eeuwige eer a nopen?
Neen, Agrippyners, neen! hervat, gelykerhand, D'aeloude zeden van 't beroemde vaderland: Ver-
|
||||
|
NEGENDEZANG. an
Verzaakt, gelyk 9t u past, de dartle pracht en weelde,
Waarmee het dwingend ryk te Iang u\v zinnen ftreelde; Waardoor 't verwyfde Rome ontelbre flaven meer In 't fchandlyk juk beknelt, dan door het krygsgevveer. Dus zult ge, oprecht, getrouw, van fchande endwang ontheven, Zo veel als andren zyn, of hen te boven flreven. Die eisch der Tenktren was onmooglyk toe te ftaan.
De raad, die 's lands verderf behendig zocht t'ontgaan, Beried zich onderling, en liet dit antwoord hooren: De vryheid is door ons, 6 Tenkteren ! verkoren Met meer begeerte, dan voorzichtig flaatsbeleid: Wy namen ze yvrig aan, by <feerfte mooglykheid, Met oogmerk om een' weg tot vrindfchap ons te banen By onze broeders, by de dappere Germanen. Stort ons in geen gevaar; bedenkt wat oorlogsmagt
In 't ryk verzameld is, en fpoedig word verwacht. Is 't ons, op wie zich Rome eeriang zal willen wreken, Niet nutter onzen muur te flerken, dan te breken? Elk vyandlyk Romein, die onlangs zich onthield
In onze grenzen, is in 't oorlogsveld ontzield, Of ons ontweken: geen Romein word hier gevonden, Dan reeds voorlang met ons door huwelyk verbonden; En heeft hy kroost, 't is by een vaderlandfche vrouw: Men duld geen' vreemdling hier, dan onzenilaat getrouw. D d 2 Uw
|
||||
|
sia KLAUDIUS CIVILIS.
Uw raad eischt immers met, 6 Tenkterfche afgezanten!"
Het wreed ontzielen van onze eigen bloedvenvanten. Trekt over in ons land, en zonder tol en wacht;
. Verkeert met ons, maar niet gewapend, niet by nacht: Men denke naderhand op m te flellen rechten. Doch laat onszelf de zaak, 6 Tenktren! niet beilechten:
Zo gy Civilis en Vellede in achting houd, Zy hen*, als middelaars, 't beilisfen toebetrouwd. Kunt gy van hem, of haar, ooit eenig onrecht vreezen? Neen; 't zou- ondankbaarheid, of heiligfchennis wezen* Zofprakmen, metbeleid: men wist, dat geen Germaan
Civilis en Vellede als midlaars af mogt flaan; En dat de Tenkter nu niet flout zou durven dwingen,. Verr' dat hem volk by volk in opftand by zou fpringen. De raad der Ubien gelykt een' worftelaar, Die, door den flouten greep eens andren in gevaar, Zyn' tegenftander, die hem neder poogt te drukken,. Het evenwigt beneemt, en zich weet los te rukken. De Tenksren keeren, met datantwoord, naar hunn' ftaaft.
Straks kiezen d'Ubien gezanten uit den raad, Die yllings trekken naar Civilis en Vellede. Men voert voor d'outermaagd veel offergaven mede. Sints oude tyden groeide in 5t Overrynfche land
Eenfomber bosch, tot eer van al de goon geplant: |
||||
|
N E G E N D E Z A N G. 213
jb 't noorden zag't de Lippe al kronklend' Rynwaarts vloeijen,
En haar de bovengrens der Brukteren befproeijen; In 't zuiden was 't door 't land des Uzipeets bepaald; En *t wierd uit Teutoburg door d'ochtendzon beflraald Uit zyn geboomte rees een hooge en fterke toren, ft
Die tot verblyfplaats door Vellede was verkoren,
En altoos bleef bezet door Bmkterfche oorlogsmagt:-
Rondom dien toren liep een wyde en diepe gracht:
By in- of uitgang, wierd een valbrug neergelaten.
Aan eene fcherpe wacht van Brukterfche foldaten.
Was elke toegang tot Velledes bosch betrouwd.
't Gezantfchap nadert met. ontzag dat heilig woud:.
Men leid, door fombre paen, deze Ubien daarbinnenr
Een heilige yzing werkt in d'opgetogen zinnen.
Deesgrooten treen, naby den toren, in een tent;
En hunne komst is aan Vellede ftraks bekend.
't Gezag, dier boschnon was ten hoogften top gefteigerd:'
't Geluk van haar te zien wierd meest, 00k nu geweigerd--
Zy worden fpoedig door een achtbre maagd begroet,
In hagelwit gewaad, en van Velledes bloed; En zien hun gaven op het gunstigst aangenomen. Zy melden wat gevaar hunn' flaat dreigt op te komen. Wyzyn, (zo vaart men voort,) met Batavier, Germaan,-* En Gallier, bereid de vryheid vodr. te ftaan: Dd 3. Maar*
|
||||
|
si4- KLAUDIUS CIVILIS.
Maar mag de Tenkter zich met Ubisch nadeel vleijen,
En Batavier, Germaan, en Gallier verleien? Indien hy tweedragt zaait, is 't met de vryheid uit: 't Is noodig, dat zyn drift op 't fpoedigst word' gefiuit. Ons volk moet geen gevaar van vryheidhoeders vreezen, En 't middel, dat ons redde, een krachtig middel wezen* Men fla de bouwftad dan drie dierbre gyzlaars toe: Dat Klasfikus, dat zelfs Civilis ons voldoe; Dat ze ons, tot veiligheid, hun waardfte panden geven, Totdat wy, na den kryg, in voile vryheid leven: Zo dreige ons geen gcweld van hunne legermagt. Wy zyn, indien men dus.'t gemeene nut betracht, En ons de gyzlaars zend, bereid onze oorlogsbenden, Naar eisch van ons verbond, den Galliers te zenden: Maar word ons recht ontzeid, zyn wy voor Rome weer; Wy gaan rechtvaardig dan d'onbillykheid te keer. Wy fmeeken, dat Vellede ons voor gedreigde woede, En dus de vryheid zelf voor ondergang behoede. De priesteres wierd haast den nood en eisch gewaar.
Toen trad ze, met haar' floet, een achtbre maagdenfchaar', Uit haren toren, naar 't altaar van groene zooden, Aan krygsgod Wodan, aan den opperflen der goden, Niet verr* van haar verblyf, in 't eenzaam bosch gevvyd: Zorgvuldig wierd door haar het Ubisch oog vermyd. Haar
|
||||
|
N E G E N D E Z A N G. ai5
Haar floet was, nefFens haar, gedost in witte kleeden:
Zy was reeds hoog bejaard, en echter frisch van leden: Haar geest blonk uit tear oog; en door haar majesteit Hield ze al haar maagden. in een diepe eerbiedigheid. Nu flacht ze, by 't altaat, met haar gewyde handen, Een jonge en witte geit: de rookende ingewanden Slaat zy ftilzwygend' gae; waarop zy 't offerdier Op Wodans boschaltaar verbrand met heilig vier. Zy bid intusfchen, met haar maagden neergebogen, Om eendragt en geluk, in 't wettig oorelogen. Vellede ryst in 't einde, en al de floet met haar. Zy keert in haar verblyf, met deze maagdenfchaar';
En zend, om tegen drift en onrecht zich te kanten, Dit antwoord, in gefehrift, aan d'Ubifche afgezantenr De bouwftad aan den Ryn, die Romes wreeden dvvang Ten algemeenen nutt' te keer moet gaan, erlang' Van d'opperften des krygs drie vorstlyke onderpanden: Civilis geve haar, tot veiligheid, in handen Zyn oudfte zuster, met zyn gade> en Klasfikm Sta haar zyn dochter toe. De rust herfteH' zich dus. Met die beflisfing toog het Ubifche gezantfchap
Door't grenzend Uzipeetsch ijaar't woelziekTenktersch landfchap* 't Vertosnde in dit gewest den raad het heilig fchrift. De Tenkter morde wel, maar overwon zyn drift. |
||||
|
%i6 KLAUDIUS CIVILIS.
Civilis, die vooraf aan d'uitfpraak van Vellede
Den ftaatstwist had geileld, was, in zyn legerftede, Ten nutt' van 't Rynfche volk, met Klasfikus byeen, Wanneer 't gezantfchap met die uitfpraak daar verfcheen. Straks zag men Klasfikus van fellen fpyt verbleeken: Maar d'achtbre boschnon Iprak; wie dorst haar tegenfpreken? De hertog gaf zyn woord, uit vaderlandfche trouw, Dat hy welhaast zyn gade en zuster zenden zou; En 't Gallifche opperhoofd, door ftaatkunde aangedreven, Vond raadzaam dok zyn woord omtrent zyn kroost te geven. 't Gezantfchap toog vernoegd weer naar zyn vesting heen. Civilis bleef terwyl met Klasfikus alleen.
Toen fprak dit Gallisch hoofd, van gramfchap ingenomen: De ftad der Ubien ware ons niet voorgekomen, Indien onze overmagt haar fluks had uitgerooid, . En al haar oorlogsvolk door 't onze heen verftrooid. Die ftad berooft ons nu van onze waardfte panden; Wy gevcn, tegen ons, haar 't zorglyk ftaal in handen;. Wy bannen Hit ons land de Roomfche dwinglandy, En worden flaven van Velledes huichlery: Dees moet men eeren, fchoon men ziende word bedrogen, De blindheid van het volk is 't pries terlyk vermogen. De hertog antwoord hem: Verzwyg wat gy gevoelt,
Zo gy den ondergang van 't mcnschdom niet bedoelt. |
||||
|
*
|
|||||
|
N E G E N D E Z A N G. 217
Ik ml voor d'outerleer' met u niet vruchtloos twisten,
Al fpreekt myn hart haar vry van fchandelyke listen:- Bedenk flechts, dat zy klem aan burgerwetten geeft: Wat land kan ooit beftaan, indien 't geen' godsdienst heeft? De bouwftad is gefpaard; dit moet ons niet berouwen:
Zy vreesde ons; ze is gemst; men mag haar hulp vertrouvven. Waar' zy verdelgd, vergeefs wierd Romes dvvang beftreen: Elk magtig nabuur kon zyn mindren dan vertre£n; Wy alien zouden d'een den ander' angstig vreezen, Welhaast verwonnen zyn, en 't onheil waardig wezen. Zo fpreekt hy. Klasfikus, niet overtuigd, bedekt
Zyn' vruchteloozen fpyt uit nooddvvang, en vertrekt. Civilis > in zyn tent geheel alleen gebleven,
Gevoelt zyn vlotte ziel door eedle Ihiart gedreven. Zyn oog had Vredegond en Bato lang befchreid; Hun blyde wederkomst vermkt zyn tederheid; Zyn boezem is noch fterk door verfche vreugd bewogen; En yllings worden gade en zuster hem onttogen. 't Verrasfend huisvvee treft dien echt- en bloedverwant, Die gade en zuster mint, maar 00k het vaderland. Hoe hard hem't fcheiden vail', hy denkt aan zyn verpligting, Poogt zich te troosten, en zyn droefheid vind verlichting. Hy heft het heldenoog naar boven; hy ontiluit Den mond in 't cinde, en barst in deze woorden uit: E e 6 Guns-
|
|||||
|
<u8 K L A U D I U S C I V I L I S.
6 Gunstig :godendom! ft moet u dankbaar loven:
Het groeijcnd llaatsheil gaat myn' huisramp verr' te boven: 'k Zie door Velledes fchrift het vuur van twist geweerd, Het dreigend ftaatsgevaar in ydlen rook verkeerd, Ons vry van 's Tenkters drift en Gallifche tirannen, En magtig om op nieuw het Roomsch geweld te bannen. 'k Heb lieve panden, gade en raster, toegezeid; Maar aan het Ubisch volk, dat uit den ryksdienst fcheid; Aan hen, by wie myn gade en echtvrucht achting vonden, Zelfs toen de bouwftad noch aan Rome was verbonden. 6 Myn gevoelig hart! bepaal uw tederheen: Uw hoogfle heil beftaat in 't heil van 't algemeen: 't Is troostelyk het uwe aan 't llaatsgeluk te wyden, En, zo gy lyden moet, voor 't algemeen te lyden. Terwyl was Walburg in haar legertent verzeld
Door echtgenoote, kroost, en zustren van den held. Zy wisten niets van 't leed; zy waren bly te moede; Zy dankten 't godendom, dat 's hertogs panden hoedde; Zy hoopten op 5t behoud van 't algemeene pand, D'aeloude vryheid van het lieve vaderland. De vorst verfchynt welhaast. Op 't ernstig heldenwezen Zyn teffens nare zorg en ware moed te lezen. Zyn egae ryst: eerst fpreekt ze een vrindelyke taal Door d'oogen; en de tong vervolgt: 6 Myn gemaal! Ver
|
||||
|
NEGENDEZANG. 2
Verpoos u\v zorgen; laat de liefde en 't bloed 11 ftreelen:
Zoud gy, die ons bemint, in onze vreugd niet deelen? Na zulk een tedre taal plaatst Vredegond zich wefir: Civilis vlyt zich aan haar zyde zwygend' neer. Ik heb (zegt hy ten teste,) u, myn geliefde magen,
En u, myn Vredegond, iets fmartlyks vo'or te dragen. 'k Hoop echter voor den flaat, zo veel als ooit voorheen; Het ongeval treft ons en Klasfikus alleen. De groote boschnon vvaakt voor d'eendragt dezer landen, En eischt voor 't Ubisch volk drie vorstlyke onderpanden, De dochter van dat hoofd van 't GalJifche eedverbond, En u, myn gade, en u, myn zuster Adelgond. Deze eisch, die d'onlust ftuit, is door haarzelf gefchreven: Ik heb haar fchrift gezien, en reeds myn woord gegeven. Vertrekt op morgen naar de bouwftad aan den Ryn: Vertoeft 'er, tot de nood dier vest voorby zal zyn. Geen broeder, geen gemaal kan ooit met teerder zinnen, Dan ik, een zuster en een echtgenoote minnen: Gy word myn hart ontrukt... maar niet in 's vyands hand; En uwe gyzling ftrekt tot heil van 't vaderiand. Op 't hooren van die taal is alle vreugd vervlogen:
De tranen vloeijen uit de neergeflagen oogen: Men zwygt een lange poos, uit overmaat van fmart. Een onheil, minst voorzien, werkt altoos meest op 't hart Ee 2
|
||||
|
.
|
||||||||||
|
k
|
||||||||||
|
"■
|
||||||||||
|
220 K L AUDIUS CIVILE.
In 't eind* fpreekt Adelgond: Ik ben bereid te fcheiden,
Daar my de vrindfchap, 't bloed, en zo veel blydfchap vleiden r. Hoe bitter 't zy, 6 held! uw zuster ondergaat Gewillig dezen ramp* tot welzyn van den ftaat, Maar ach! uw egae, korts van groot gevaar ontheven, En onlangs aan gemaal en maagfchap weergegeven,..- 6 Adelgond!: (zo luid Civilis egaes taal;) De vryheid is noch meer, dan maagfchap en gemaal. Straks laat zich Heldewyn, de jongfte zuster, hooren:
Ach.! mogt myn zoon, met my, in uwe plaats verkoren,. En Romes oorlogsdienst verfoeijende, getrouw Myn medegyzlaar zyn, in vaderlandsch berouw! Zolpreektze. Bato toont* hoe.jong, zich 66k grootmoedig., Wy zyn ("zegt Walburg,) in dit zielwee niet rampfpoedig:.
De tranen, hier geftort, zyn tot onze oneer niet: Wy alien zyn getroost wat tot 's- lands nut gefchied. 'k Zal licht, 6 dochters! haast uw byzyn weer verwerven:. Hoe 't zy, voor 't.vaderland kan ifc uw byzyn derven. Ik ware ontroostlyk,, zo gy wankelde in uw deugd: Ik fchrei van droefheid, maar ik fchrei niet rain van vreugd. Zo moedig fpreken die Batavifche heldinnen:
Zy weten, met den held, uit rampen roem te winnen. Dus kwynt een weiige eik, in 't gure jaarfaizoen: Hy ftaat de vlagen door* bot. uit in jeugdig groen; |
||||||||||
|
N E G E N D E Z A N G+ **i
En verre dat hy lets der fappen hebb* verloren*
Breid hy zyn takken uit, zo fchoon als ooit te voren* Na 't fpoedig wyken van de korte zomernachty
In hoop voor 't vaderland niet rustloos doorgebragt; Na wyze troostreen, aan den ochtenddisch gefproken; Door fmart gegriefd, doch meer door heldenvuur ontftoken; Treen moeder, zusters, gade, en kinders, en gemaal, En *t kroost van Adelgond, gelyk in zegepraal, Door al de tenten heen, om buiten 't heir te fcheien* De benden roemen hen, en juichen*, ander *t fchreijen. Men fcheid in 't einde-, daar een fterk geleide wacht* Hoe droevig 't affcheid zyv de moed behoud zyn kracht* 't Heidinnenpaar vertrekt, gevolgd van ftarende oogen, Doch haast door 't rosgelpan aan 't fcherp gezichtonttogen7 En eer de heete zon haar hinderlyk kan zyny Reeds aangekomen in de bouwftad aan den Ryn*. Toen-'t vluchtend hemelvuur zyn laatfte vonken ipreidde,
Vernam Civilis r uit het weergekeerd geleide y Dat Klasfikus 66k reeds aan d'Agrippyner ftad* Zyn kroost , de vest aan hem haar hulp gezonden had.* Nu was geen woeste drift des Tenkters meer te fchroomen*,
En alle zucht voor 't ryk den Ubier benomen;. Nu was de hertog, naar *t eenparig krygsbefluit y. Op *t heilzaam winnen van verfcheide volken uit.. Ee 3 Hy-
|
||||
|
aaa KLAUDIUS C1VILIS.
Hy, wien men nooit den tyd, hem dierbaar, zag verliezen,
Koos fluks, uit Batavier, Kaninefaat, en Friezen, Een heir ten krygstogt uit, gaf d'overige magt Aan Heeremans beftier, en rustte een deel der nacht. Hem ftreelde een zagte flaap; hy hoopte op blyde dagen. Niet minder was de hoop van zyn geliefde magen, Van moeder Walburg, kroost, en zuster Heldewyn. Dit maagfchap wenschte nu op 't eiland weer te zyn. Noch was al *t vrouwenheir in 't heldenheir gebleven: Maar 't zou op morgen zich weer eilandwaarts begeven, Opdat het land, by nood, te wisfer wierd behoed: Dit vrouwenleger was bezield met mannenmoed. De nuchtre zon was naauw' uit d'oostkim opgeklomraen,
Langs onbewolkt azuur; toen die heldinnendrommen Al woelend', met haar kroost, zich uit de legerplaats Begaven, door den drang des blyvenden foldaats. De vorst had v66r den dag zyn' togt alree' begonnen,
En op zyn zyde haast de Sunicen gewonnen* Hun jonge manfchap, om Civilis heldendaen Voor hem vol eerbied, nam zyn' dienst gewillig aan. Dit vurig volk, dat hy tot nieuwe benden vlyde, Toog neffens *t leger naar de Tongeren ten ftryde. Maar ftoute Labeo, fteeds loerende op verraad,
Weerflond Civilis weer in 't hoeden van den ftaat; Had
|
||||
|
NEGENDEZANG. <
Had Tongersch, Nervisch, en Betazisch volk vergaderd;
En was den wester zoom der Maze fnel genaderd, Daar hy de fiandpkats voor die magt verkoren had. Hier, by het Tongersch land, kg over *t kronklend nat Der Maze een hooge brug, waarvan zyn oorlogsfcharen* Toen 's hertogs heir dit oord genaakte, meesters waren. 't Batavifche opperhoofd was magtiger dan hy, Maar 't voordeel van de plaats aan 's landverraders zy\ De hoeder van den itaat, tot hiertoe aangetogen, By tegenheen altoos door nieuwen moed bewogen, Viel, op de ileile brug, zyn' vyand heftig aan , Om door deze engte heen naar d'overzy' te flaan. 't Hing lang in twyfel hoe de krygskans zich zou wenden; Tot hy, op 't onvoorzienst, met zyn Bataaffche benden, Met voet- en paardevolk, den Maasflroom overzwom, En onverhinderd op den andren oever klom: De vloed kon d'eedle drift van 't moedig volk niet flremmen: De ftoute Batavier was meester in het zwemmen: Hy had voordezen, door de zwemkunst, menigmaal Geen' mindren roem verdiend, dan door het treffend ftaal. De vyand zag zich nu van achtren aangegrepen,
En was, op land en brug, door fellen fchrik benepen: Zyn eene legerfchaar' joeg d'andre driftig voort. Maar Labeo, door fpyt en wanhoop aangelpoord, |
||||
|
224 KLAUDIUS C I V I L I S.
Den weg affnydende aan een' flroom van vluchtelingen,
Wist hen door dreigen ftraks tot tegenftand te dwingen. 't Bataaffche volk, te vroeg door d'oorlogskans gevleid, Had in *t vervolgen zich op 't ruime veld verfpreid, In weerwil van zyn' vorst, die nu, by 's vyands keeren, Zich tegen yelen moest met weinigen verweeren. 't Bevel van Labeo verdubbelde dien nood; Men riep-. De zege is ons, maar door Civilis dood. De Vryheid ziet haar' held ten doel aan fchichten, flagen;
Befluit, in 't hoogst gevaar, het uiterfte te wagen; Schiet yllings, voor zyn oog, een' heldren lichtllraal neer; En wyst hem 't hachlyk fpoor tot nieuwe heldeneer. Hoel (denkt hy j) zou ik hier in 't itryden vruchtloos fneven? Ik kan een beter proef van vryheidsyver geven." Straks toont hy zyn befluit, daar hy zyn volk weerhoud, Zelf by de Tongren fnelt, zich onder hen betrouwt, En roept: 6 Volken, hoort! Ik wensch u niet te deeren: U moet geen Batavier, geen Trierenaar regeeren! Ontrukt u 't ryksgeweld; word elk een vrye ftaat. Ik kom tot u; kiest my tot veldheer, of foldaat. Dit ftout bedryf eens helds, dien zo veel volken roemen;
De Roomfchc dwinglandy, die zelfs de Tongren doemen; En hun getroffen hart, dat 66k naar vryheid tracht; Beveiligen den vorst by 's vyands oorlogsmagt. De
|
||||
|
N E G E N D E Z A N G. 225
De Tongren, blyde, en van venvondring opgetogen,
Bewyzen fpraakloos hem hun achting door hun oogen, En fteken, eensgezind, de zwaarden in de fchee. Twee hoofden van dit volk bien hem de hand van vree, Kampaan en Juvenaal, uit al hun landgenooten De dapperfle, edelile, en aanzienelykfle grooten. Huh krygsvolk galmt eeri' kreet van blydfchap uit Kampaan Spreekt dus9 uit aller naam, hierop Civilis aan: Men zag, 6 hertog! u de ryksmagt korts verwinnen; Nu dwingt ge uw' vyand zelv' als hoeder u te minnen. Wy weerden u met fmart; we ontzagen 't Roomsch gebied; Wy eeren eindlyk u, en vreezen Rome niet. Op uw beleid en moed betrouwt het Tongersch Iandfchap: Wy treen met blydfchap in 't Bataaffche bopdverwantfchap. Hy fpreekt; en 't krygsvolk barst noch eens in juichen uit. Zo ziet de held den nood door 't hachlyk ftuk gefluit; Een' kundig' arts gelyk, die 't leven van de kranken In 't eind' moet wagen door gevarelyke dranken; Die met voorzichtigheid vergeeffchen byftand bood, Maar 't hooploos leven red, door 't nadren tot de dood. Men zoekt naar Labeo, om zich op hem te wreken: Men vind dien fnooden niet; hy is 't gevaar ontweken. Hy (zegt Civilis,) kan een wyl ons oog ontvlien, Doch nergens wyken, daar de goden hem niet zien. F f Straks
|
||||||
|
Qllifc
|
|||||||||
|
k
|
|||||||||
|
226v< KLAUDIUS CIVILIS.
Straks volgt, zo Nervisch als Betazisch volk, gedreven
Door achting meer dan fchrik, het voorbeeld, hen gegeven; En ftaaft, na 's Tongers eed, noch op den zelfden dag, Op 't plegtigst met den held het heuglyk ftaatsverdrag. * * *
|
|||||||||
|
KLAU-
|
|||||||||
|
*
|
|||||||||
|
227
KLAUDIUS CIVILIS.
T I E N D E Z A N G.
De lange zomerdag had eindlyk uitgefchenen;
Het gloeijende avondrood was in de kim verdwenen;
Een heldre voornacht praalde op 't flaauwbefchaduvvd veld;
Wanneer, na nutte rust, de vaderlandfche held,
Gewoon elk oogenblik tot voordeel aan te wenden,
Ten leger uittoog, met Bataaffche ruiterbenden.
Hy wist dat Labeo, in 't vluchten, met een' ftodt
Misleide Nervien ten noorden was gefpoed;
Bevroedde waar d'ontrouwe een fchuilplaats had verkoren;
En zocht op 't onvoorzienst dien vyand op te fporen.
Ten noorden lag niet verr' het Eburoonfche land:
Daar had men Labeo noch korts den onderfland.
Ten dienst van 't ryk geeischt, al dreigende afgeflagen;
By d'Eburonen zou zich Labeo niet wagen:
Hy had ontwyfelbaar, door fellen angst geprest,
Welhaast zyn vlucht gewend naar't woest gebergte in \ west,
Daar hy het zekerst voor vervolging zich Icon dekken,
En loeren op de kans om hulp tot zich te trekken.
De zon brak naauwlyks weer de morgenkimmen door,
Of d'onvermoeide vorst was by 't gebergt' hem voor. F f 2 D'ont-
|
||||
|
uCjstotafJ&i* fimjq&f.
|
|||||||
|
-
|
|||||||
|
.
|
|||||||
|
sa8 KLAUDIUS C I V I L I &
D ontftelde vluchteling had, om gevaar te myden,
Een' omweg langs de grens der Tongren moeten ryden; Gebrek aan voedfel voor 't verflaauwde lyf geleen; Zyn paarden, reeds vermoeid, al fpoedig afgereen; En, onvoorzien van voer, te lang, in fchrale weiden, Na elkcn korten marsch, die paarden moeten leiden. De zon had hem een wyl gefchenen op den rug, Toen hy eerst naderde aan de hooge Geetftroombrug, Daar hy zyn rosfen vveidde aan bef de groene zoomen * En, onverwittigd dat hy reeds was voorgekomen, Van alien aogst ontlast, door nieuwe hoop bezield, Met voorraad, nu geroofd, eetf blyden maaltyd hield... Verrader Labeo, weer ftout na lyfsverkwikking,
En meer dan ooit vol drift tot fnoode flaatsverfchrikking r Geleid zyn miters in 't gebergte; 't is naby. Hier acht hy, volgt men hem, den uittogt altoos vry, Den toegang overal met weinig volks te weeren, En 't bondgenootfchap niet in ftaat om hem te deeren. Hy is van voorraad voor een' ruimea tyd voorzien; Hy wacht, dat Gallie hem fpoedig hulp zal bien; Hy denkt een talryk heir in 't kort tot zich te trekken-,, En held Civilis zelv' in 't veld ten fchrik te ftrekken.. Intusfchen had die vorst, met zyn Bataaffche magt,
\n d'engtcu van 'tgebergt' hem heimlyk afgewacht; |
||||
|
T I E N D E Z A N G, 529
En zo zyn volk geplaatst, dat hy, na 't binnenryden
Zyns vyands, hem den weg tot keeren af kon fnyden.
Terflond is Labeo in zyn' verdienden ftrik.
Dehertog toont het hem, en roept op 't oogenblik;
6 Nervien! geeft my den flouten landverrader
Slechts levende over; geeft uw' vyand aan mv' vader*
Hy eischt, en word voldaan, en 't Nervisch bloed gefpaard.
De booswicht word geboeid, en tot de ftraf bewaard.
Zo vind hy, die den flaat in 't ryksjuk zoekt te prangen,
Die 't bondgenootfchap tart, zich zonder flryd gevangen;
Den weeken worm gelyk, die in het ftevig heut
Eens grooten, zeeflots boort, op 't onftandvastig zout;,
In flaat om 't vlot kasteel gevarelyk te knagen;.
Maar die geen drukking van den vinger kan verdragen..
De vorst is dezen dag reeds in het Tongersch veld
By 't bondgenootfchap, tot hun vreugd, terug gefheld. 't Gevloden Nervisch volk,. nu trouw,. verfchynt 'er mede. Men kerkert Labeo in 's- hertogs legerftedei Den eerflen morgen^ iprak Civilis in den raad
Der Batavicren dus: Het welzyn van den flaat Eischt fpoed met Labeo:. hy kan ons licht ontvlieden: Wat eennaaal is gefchied, kan andermaal gefchieden: Hy is, zo lang hy leeft, geducht voor 't vaderland. Mm ftrafT hem ia dit oord; zo zal zyn bloedverwant, Ff3 De
|
|||||
|
*
|
|||||
|
a3o KLAUDIUS C I V I L I S.
De gryze Heereman, wiens nieuwe finart wy vreezen,
Geen ooggetuige van 's verraders fchande wezen.
D' ontrouwe, die zyn' pligt in 't krygsveld heeft vertre&n,
Zy door myn' wigchelaar, met offerplegtigheSn,
In 't naafte heilig bosch den krygsgod opgedragen:
Geen offerhand* kan ooit den goden meer behagen,
Dan die van 't fchuldig bloed, dat naar hunn' wil geftort,
En door het wrekend recht hen opgedragen word.
Die taal behaagt. Men leid den landverrader binnen.
Dees poogt, hoe fchuldig, noch door fierheid roem te winnen: Zyn hart vind heimlyk zich door wroegingen bekneld; Zyn oog toont uiterlyk de deugden van een' held, Fluks laat Civilis hem dit billyk vonnis hooren: Ontrouwe Labeo, fchoon Batavier geboren! Ontaarde voedflerling van braven Heereman! Gy, die het ryk beftreed, om zelf, als ftaatstiran, Op 't Roomfche gruwelfpoor, de vryheid t'onderdrukken; Die d'oude fchuld hcrroept, door nieuwe gruwelftukken; Gy, die het ryk weer dient, uit eerlooze eigenbaat; Zult fchandlyk fterven, als verrader van den flaat: Het heilig offerfcaal zal dezen dag u flachten. Zie my Czegt Labeo,) die fchande ftout verachten: Zy word onwettig my door muiters aangedaan, Die tot hunn' wisfen val het magtig ryk verracn. Straf-
|
||||
|
TIENDEZANG. 231
Straflchuldigen! vaart voort met uwe trouw te breken:
Maar beeft; het heir genaakt, dat Rome en my zal wreken. Zo barst hy fchaamteloos, door eer noch pligt geftuit. In trotfe lastertaal en ydel dreigen uit. Maar d'achtbre krygsraad, die de vryheid zo rechtvaardig Verdedigt tegen 't ryk, acht hem geen antwoord waardig. Het was noch morgen, toen Civilis wigchelaar,
Gevolgd in ftaatfi door een zingende ofFerfchaar* , Die Labeo, bekranst, naar 't heilig bosch geleidde; Te veld' verfcheen, daar hem 't Bataaffche heir verbeidde. Die plegtige outerfcoet trad* met gepaste fchreen, En ftagen ofFerzang, door 't fcarend Ieger heen, Daar fnoode Labeo zyn fierheid weer vertoonde, En met een fmaadlyk oog zyn landgenooten hoonde. 't Bataaffche leger> dat met affchrik hem aanfchouwt, Staat uit, in ryen, tot op 't middenplein van 't wood. Hier leid men Labeo by krygsgod Wodans outer. Hy word ontboeid, en fpreekt (geen hooswichtwas oaitftouter5-) In deze trotfe taal zyn landgenooten aan: Baldadig vloekgefpan, dat Rome durft verraen! Verachte flaven, die uw' meester durft onteeren! Ziet, ziet uw' moedwil haast in yslyk wee verkeeren: Ziet uw' Civilis, die de vryheid u belooft, Met gade en maagfchap van het levenslicht beroofd; |
||||
|
23* KLAUDIUS CIVIIU
Zyn glori en gezag in fchande en vloek vervlogen;
Uzelf het bloedig doel van 't wrekend ryksvermogen; En 't Roomfche juk zo zwaar, en uw elend' zo groot, Dat wie de dood ontkomt, zal vvenfchen om de dood. Dus uit zich Labeo. D* ontrouwe voelt inwendig,
Tervvyl hy andren vloekt, zichzelv' op 't hoogst elendig t De fierheid, die hem noopt; de wanhoop, die hy 1yd; De wroeging, die hem grieft; de felfte boezemflryd, Die ooit verrader leed, verfcheurt zyn ingewanden. Dit lyden burst nu uit: de draaijende oogen branden; Op 't pynelyk gelaat vertoont zich 't klamme zweet; Hy zucht, hy hygt, hy gilt, in 't knagend harteleed- De helden zien die finart, met d'uiterfte verachting. Hy word by 't outer, als een os, gefchikt ter flachting,
Omverr' gerukt, daar hem, geploft in 't heilig zand, De fcrot word afgefneen door 's opperpriesters hand. Hy worftelt met de dood; zyn leden krimpen, rekken. Men vangt het rookend bloed in 't blinkend ofFerbekken; En 't hoofd der priestren ftort het uit, met feestgebaar, Tot eer van Wodan, op het hooge krygsaltaar. Men ziet 'er d'offervlam het fisfend bloed haast florpen. Het zielloos ligchaam word in 't outervuur geworpen. Het priesterlyke hoofd knielt mi eerbiedig ne£r, , Daar alles met hem knielt. 6 Krygsgod, opperheer |
||||
|
T1ENDEZANG. 233
Van *t magtig godendom! befchermer aller oorden
Daar 't recht gehandhaafd word! Czoluiden'spriesters woorden;) Gy, door wiens trouwe hulp wy d'ontrouw zien vergaan, Geduchte Wodan! neem dit offer gunstig aan: Beziel, aan 't hoofd der wet, de vaderlandfche vaders; En fluit in eeuwigheid de krygs- en ftaatsverraders. Hy zwygt; en ieder blyft in 't heilig ftof verneerd, Tocdat het hevig vuur het ligchaam heeft verteerd. Hy ryst, en elk met hem. Nu ziet men d'offerfcharen
Des landverraders asch op 't outer wel vergaeren, Maar tot verfmading: 't hoofd der priestren /Irooit gezwind Dit gruwzaam overfchot des booswichts in den wind; En fpreekt: Gevloekt zy hy, die't ftaatsrecht dorst verradenl Men vloeke Labeo! men vloek' zyn oorlogsdaden! Men vloek' den moed, in hem voordezen hoog geacht! Men vloeke hem van 't eene in 't andre nageflacht! Gevloekt zy Labeo by zyne landgenooten! Gevloekt van oord tot oord, by kleenen en by grooten! Elk landverrader zy op 't fchandlykst uitgerooid, En met een' zelfden vloek zyn eerlooze asch verftrooid! Dus cindigt d'outerpligt. Het hoofd der ofFeraren
Keert ftatig, met zyn' floet, door d'open oorlogsfcharen. Ten leste roept dit heir, eer 't naar zyn tenten keert: Gevloekt zy Labeo, en wie de vryheid deert! Gg De
|
|||||||
|
/
|
|||||||
|
234 KIAUDIUS CIVIL IS.
De hoeder van den flaat, gedurig vol verlangen
Om eenmaal tyding van 't Lingoonfche volk t'ontfangen; Die van Sabinus, hun hoogmoedig opperhoofd, Met Cezars naam genoemd? zich weinig had beloofd, En fchriftlyk hem geraen, met onbedreven vanen Niet aan te vallen op de kundige Seqnanen, Maar flechts in flaat te zyn tot weering van gevaar; Ontfing op dezen dag van hem een droeve maar'. Een welbekend Lingoon, met fpoed naar 't heir gereden> Civilis aangediend, in 's hertogs tent getrcden, En heimelyk gehoord, borst uit in deze taal: 't Lingoonfche ftaal, 6 vorst! zwichtvoor't Sequaahfche ftaal: Wy zagen 't krygsgeluk van flaven der Romeinen De heldenglori van ons vaderland verkleinen, En Rome fchragen in de waerelddwinglandy: Dat volk, met flouter, maar bedrevener dan wy, De lisrige Sequaan is, uit beftormde wallen, Zyn grensvest by ons land, met vrucht ons aangevallen. Gy hebt voor Vetera de Roomfche kunst verduurd; Maar held Sabinus heeft zyn floutheid droef bezuurd. Wy ? hevig afgeweerd, en zelf op 't feist beftreden, Hem zie.nde met een deel der onzen afgefneden; Wy, hopeloos, verward, en op de vlucht gefheld*, Bedekten met ons bloed. het mime legerveld. Een
|
|||||
|
■ ■..
|
|||||
|
T I E N D E Z A N G. 235
Een talryk deel is naar den Bovenryn gevloden;
't Heeft Tutor reeds zyn' dienst waarfchynlyk aangeboden:
Een grooter deel, met my ten doel aan 't woedend zwaard,
Heeft in dien hoogen nood voor Rome zich verklaard:
Het kleinfte deel, dat by Sabinns was gebleven,
Heeft zich, om hem te hoen, getroost met roem te fiieveij.
Verbeeld u onze fmart, op 't jammerlyk gemcht,
Dat hy, het ftaal op een Lingoonfche hoeve ontvlucht,
By 's vyands nadering die hoef had aangeftoken,
En, fmoorende, op zichzelv' zyn nederlaag gewroken*
Verbeeld u bovenal zyn Eponines druk:
Haar hart, haar moedig hart bezweek in 't ongeluk:
Het grievend denkbeeld van haar' echtvrind dus te derven,
Bragt fluks die tedre gae zelfs in gevaar van fterven.
De^vyand, meester van ons weereloos gewest,
Nam juichend' zyn verblyf in onze naafte vest.
Op dezen bangen dag een poos 't gewoel ontweken,
Ontmoet ik onvoorziens, in akelige ftreken, By d'afgebrande hoeve, op 't onbewoonde veld, Een' vrygemaakten Jlaaf van 's lands betreurden held. Sabinus (zegt hy,) leeft; hy leeft, tot 's lands herftelling: Door zyn gewaande dood, en Eponines kwelling, Word, daar de huwlyksmin hem ongeveinsd befchreit, De dwingende overmagt tot zyn behoud misleid. Gg 2 Ga;
|
||||
|
'
|
||||||||
|
23<S KL AUDIUS C I V I L I S.
Ga; troost het fchreijend hart der hopelooze gader
Maar dat zy veinze; dat haar vreugd hem niet verrade. 9t Gevarelyk geheim word u gerust betrouwd: Ken zelfs de fchuilplaats, daar Sabinus zich onthoud: Hier, onder d'aarde, is hy den hoogen nood ontweken. Gy, die hem nut kunt zyn, kom hem by duister fpreken. By 't uiten dezer taal, wees hy die plaats my aan:
't Verbrande veldgebouw had naast het hoi geftaan. Hoe gaarne wenschte ik toen myn' waarden prins t'aanfchouweni Maar door het daglicht en 't gevaar des halds weerhoucn^ Bedwong ik myne drift tot in d'aanftaande nacht. Ik fpoeide intusfchen my naar Eponine, en bragt
Die kwynende vorstin de tyding van zyn leven. Zy weigerde in het eerst myn taal geloof te geven:- Necn, (borstze fchreijendeuit,J) Sabinus leeft niet meer; Bedrieg zyn egae niet; ik zie hem nimmer weer: Gy zoud*, gelukte 't u my deze finart t'onttrekken, Na korte blydfchap my te wreeder dood verwekken. Zo fprak ze. Maar myn vreugd am 't lot van haar' gemaal y Myn ongeveinsde vreugd bewees in 't end' myn taal; En m een oogenblik was al haar druk vervlogen: Door wat ontroering wierd haar tedre ziel bewogen! Zy gaf, zo dra zy min door blydfchap was ontjfteld, Aan my bevelen hoe te fpreken tot haar' held. |
||||||||
|
T I E N D E Z A N G. s37
Ik keerde naar het hoi by 't eerile duister weder,
Hoorde antwoord op de leuze, en fteeg met byftand neder, Daar ik, by *t fakkellicht, gebrand by nacht en dag, Myn' prins Sabinus met twee vrygemaakten zag. Wat nieuwe blydfchap, toen fkzelf hem vond behouen! Wat bittre droefheid, in dien toefland hem t'aanfchouwen! De held myns vaderlands, een prins, noch korts zo groot, Was nu in 't akligst hoi begraven voor zyn dood, Ik meldde hem den ftaat der hopende Eponine, Reeds buiten doodsgevaar, door 't heuglyke onvoorziene; Gaf hem verzekring, dat ze in uiterlyken rouwr Schoon innerlyk verblyd, gefiaag volharden zou; En kreeg voor haar verlof, om, r;a herwonnen krachten r Hem telkens heimlykr by de duisternis der nachten, Te komen troosten in zyn deerlyk ongeluk. Hy, door de goon gefpaard; zich vleijende in zyn' druk,
Dat Romes nieuwe magt, naar 't Ryngewest.getogen, Zal bukken voor 't Germaansch en Gallisch krygsvermogen; En dat zyn eigen volk, om zich van dwang t'ontflaan, Noch eenmaal onder hem volmoeds te ve!4' zal gaan; Heeft my als bode aan u en Klasfikus gezonden. 'k Heb u> doorluchte held! gelukkig hier gevonden; En geef u fpoedig deel in die geheimenis, WaarvarLd'ontdekking u misfchieo reeds noodig is.. Gg 3 Stel
|
||||
|
s38 KLAUDIUS CIVILIS.
Stel hem, kan't zyn, in ftaat cm weSr zyn' moed te toonen.
Zo meld Sabinus bo' den rampfpoed der Lingonen.
Civilis uit zich dus: My deert dit ongeval, Dat Rome in dit gewest tot nut gedyen zal- Sabinus, zo hy 't ryk ook wil tot nadeel ftrekken, Moet zyn behoudenis met alle zorg bedekken, En niets beftaan, dan met de grootfce omzichtigheid: Zyn toeleg eischt wel moed, doch minder dan beleid. Hy vreeze Romes wraak; hy dorst zich Cezar noemen. Het ryk heefc veel belang in hem ter dood te doemen. Hy vreeze bovenal zyn Eponines min: Hoe weinig binden zich verliefde harten in! Ik zal Sabinus heil, tot heil des lands, bedoelen. Keer weder naar uw1 prins; en meld hem myn gevoelen. De bo1 vertrok, toen zich Civilis had verklaard. De krygsraad was welhaast in 's hertogs tent vergaerd:
De held had niet alleen den ouden raad beroepen, Maar teffens d'overften der nieuwgewonnen troepen. Hy deed hen opening van d'oorlogstegenheen En overheering, door 't Lingoonfche volk geleen; Maar vond niet raadzaam hen meteen *$ geheim t'ontvouwen, Dat prins Sabinus uit den hoef brand was behbuen: De losfe tong van een' uit dezen breeden raad Waar' doodlyk voor dien prins, .nadeelig voor den.Itaat. , |
||||
|
TIENDEZANG. 239
Het voegt ons (yaart hy voort,) geen ydle fraart te voeden:
Wy kunnen 't groot gevolg dier neerlaag wel bevroeden; Zy zal wel, fpoedig door de Gallien verbreid, Voor velen 't voetfpoor zyn ter oude dienstbaarheid, En andren, die uit vrees tot hulp van Rome werken. In deze landen met een? grooten aanhang fterken: Maar zyn die Galliers in ftaat om ons te fchaen, Indien men Romes magt gelukkig kan weerftaan? 6 Volken van dit oord, myn nieuwe bondgenooten,
Die tot myn' byftand zo grootmoedig hebt befloten, Toen looze Labeo zich aan uw hoofd bevond, En gy, door hem raisleid, de vryheid wederfcond! 6 Galliers, die my, op *t fpoor van myn Germanen, Vrywillig hebt gefterkt met moedige oorlogsvanen! Ik wil vertrouwen, dat Sabinus ondergang Uw harten niet vervreemd van 't algemeen belang, Maar al myn vrinden in ftandvasten yver blaken Om zich van 't ryksgeweld voor eeiiwig vry te maken. Beroepen oorlogsraad! gy alien, die my hoort!
Zoekt, na Sabinus ramp, geen' kryg meer in dit oord; Zo ftort de vryheid met dien hoofdman niet ter neder* Nu roept de nutte tyd by 't ovrig heir my weder. 6 Helden! ftemt dan tot den weertogt naar den Ryn, Daar onze benden meer dan. elders aoodig zynj Daai
|
||||
|
■
|
|||||
|
240 KLAUDlUS CIVILIS.
Daar Romes leger wenscht ons alien t'overheeren.
Licht moet men Klasfikus en Tutors magt vermeeren: Door hen zyn dra gebergte en Bovenryn bezet; Maar word de doortogt daar met zekerheid belet? Weest vroeg in ftaat om tot hunn* byfland op te dagen, Indien gy d'oorlogskans met hen gelyk moet wagen. Zo fpreekt de hertog; en de krygsraad ftemt den eisch.
De bondgenooten gaan den naaften dag op reis. "Elk volk van dit gewest, getreen in 't bondverwantfchap, Houd benden ovrig, tot verweering van zyn landfchap, Terwyl zyn veldtnagt met Civilis leger trekt. ' Sabinus nederlaag was wyd en zyd ontdekt, En menig Gallisch volk met fchrik in 't 'hart geflagen, Toen 's lands befchenner, na zyn' togt van weinig dagen, Zich weer in 't veld van Bon by 't ovrig heir bevond, Daar hy de ledigheid van Klasfikus verftond. Deze onbedachte was hier zorgeloos gebleven, In plaats van fpoedig naar den Bovenryn te fcreven: Hy, fchender van zyn woord, als van zyn' burgerpligt, Had in het afzyn van Civilis niets verricht, Dan uit zyn legerfcede al zyn Romeinfche benden, Tot hulp van Tutor, naar den Bovenryn te zenden: Hy hield zich zeker van d'aanftaande heerfchnppy, Nam zyn vermaak, en liet de kans aan Rome vry. i
|
|||||
|
TIENDEZANG. 241
Zo vleit een dronkaart zich met ydle harfenfchimmen ,
En waant ten hoogften top van zyn geluk te klimmen, Daar hy zich blindelings in doodsgevaren ftort, En, zo hem niemant red, zieh 't Ieven lagchend' kort. *s Lands wyze held, verpligt met Gallifche tirannen
In oorlog tegen 't ryk eendragtig aan te ipannen, Reed fluks naar Klasfikus, en Iprak dit krygshoofd aan: Zal Tutors volk alleen 9t Romeinfche heir weerftaan ? Waartoe zo lang gemard met uit dit oord te trekken? Begeert ge uw Triersch gewest tot hoeder niet te flrekken? Die ftaat loopt eerst gevaar. Volvoer dan ons befluit: Zo gy te fpae verfchynt, is 't met uw' landaart uit. Hoe! (^antwoord Klasfikus;) moet held Civilis vreezen ?
Zou 's vyends heir alree' zo verr' genaderd wezen ? Hebt gy, die kundig zyt, niet duidelyk bemerkt Hoe traag een opperhoofd van Romes benden werkt? In burgeroorlog was 9t Romeinfche flaatsheil hachlyk
(Hervat die Batavier); nil is het ryk ontzachlyk: 't Is Cerialis, die met Annius genaakt; Geen Flakkus, door wiens list wy magtig zyn gemaakt: Nu zal geen opperhoofd der nadrende Romeinen Des vyands oorlogskans uit zelf belang verkleinen. Erken een dwaling, die u doodelyk zou zyn; Begeef op 't oogenblik u naar den Bovenryn; H h En
|
||||
|
242 KLAUDIUS CIVILFS.
En acht het zeker, dat ik haast u by zal fpringen,
Zo 't Romes heir gelukt in 't Ryngewest te dringen. Ik ga, (zegt K]asfikus,J nu gy't begeert, my fpoen,
En aan uw* eisch veeleer, dan aan myn' pligt voldoen: Ik weet, dat ik te vroeg by Tutor aan zal komen: Ik had, fchoon niet geprest, den tyd wel waargenomen. Hy fprak, en zwol van fpyt, maar hield in 't end' zyn woord* Waartoe hem Heereman vergeefs had aangefpoord. Intnsfchen wierd in 't heir der Rynfche bondgenooten
Dien braven gryzen man, door een' der legergrooten, Door hoofdman Kazimier, door dien bedaarden heldr Het lot van Labeo in zagte taal gemeld. D'eerwaardige oom beweent den naaften zyner magen* Helaas! (zo barst hy uit;J moest in myn oude dagen Dit onheil myn geftacht weervaren? bittre fmart! Wat heb ik Labeo, van jongs af, met het hart Eens tedren vaders, in zyn pligten onderwezen I Wat was hy dapper! hoe beminde ik hem voordezen f Hoe hoopte ik, dat hy eens, door vaderlandfche trouw, De glori van zyn' flam en landaart wezen zou! Hoe naar, hoe jammerlyk is al die hoop vervlogen! Ik heb hem vruchteloos in deugden opgetogen: Hy ftrekt zyn maagfchap en zyn roemryk vaderland, Door heerszucht en verraad, ter oniiitwischbre fchand*; |
||||
|
TIENDEZANG. 243
Hy ftrekt ten gruwel aan de menfchen, aan de goden;
Hy isgeftraft, gevloekt, ten voorbeeld aller fnooden. Maar hoe! onteert ons dan zyn euveldaad, zyn ftraf? 6 Neen! (vervolgt hy, en hy wischt zyn tranen af;^) Nooit word het maagfchap, nooit het vaderland gelasterd, Om eenen Batavier, van 6er en pligt verbasterd. U dank ik, goede goon! gy fchenkt ons eeuwige eer: 'k Verlies een ydle hoop, en win oneindig meer. Dus uit zich Heereman. Geen vaderlandfche vader
Komt held Civilis in al 't Rynfche leger nader. De hertog, weergekeerd van Klasfikus, befchouwt Met vreugd den moed eens mans, dien hy in waarde houd, Civilis, die zich nu niet verder moet begeven
Van 't heldeneiland af, dan door den nood gedreven; Die, om in 't groot gevaar te meer befcand te zyn, Germaanfchen ftaat by ftaat, aan d'oostzy' van den Ryn, Te voren heeft verzocht hunn' byftand af te zenden > En nu zyn krygsmagt vind gefterkt met Kauchfche benden; Houd zich in 't Ubisch land gelegerd; en verwacht, Dat van den Bovenryn hem tyding word' gebragt. 't Gerucht was onderwyl van oord tot oord vernomen,
Dat Romes nieuwe magt in 't kort ftond op te komen; 't Gemeen was nergens van haar' aantogt onbewust. De fchrik had meer*en meer die Galliers entrust, Hh 2 Die
|
||||||||
|
644 KLAUDIUS CIVILFS.
Die om 't Lingoonsch verlies zich moedeloos bevonden:
Him drift, die tegen 't ryk hen onlangs had verbonden, Was nu verdwenen; en om Romes wraak t'ontgaan, Was elk van hen bedacht om Cezar by te ftaan. Zy werkten fpoedig, door vergaderde afgezanten, En zwoeren vveer voor't ryk; hun Trierfche bondvervvanten,, Wier hoop zich op den moed van velen had gevest, Behielden weinig hulp in 't Gallifche gevvest. Tervvyl dit ongeval de vryheid wierd befchoreny.
Was door de Trierenaars de nutte tyd verloren: 't Vermaak had Tutor in 't bekoorlyk Mentz verlet; Door hem was 't Alpifche gebergte niet bezet; En Klasfikus had by de Moezel, in vertrouwen- Dat hem geen tyd ontbrak, zich roekloos opgehoueh. In vorst Civilis heir verfcheen een Trierenaar,. Die tot den hertog fprak: Ik breng een droeve maar': Met onverwachten fpoed is 't Roomfche krygsvermogen, 6 Vorst J door Rhetie op Germaanfchen grond getogen. Uw neef Brigantikus, zo verre ontaard, dat hy Zich tegen u verklaart-voor Romes dwinglandy, Gebied een heirvlerk by de ftaatsgeweldenaren,. En Cerialis al de vyandlyke fcharen. Die doortogt wierd terftond ons binnen Mentz gemeld; En Tutor nam 't befluit om zelf in 't oorlogsveld |
||||
|
■
|
|||||
|
T I E N D E Z A N G. 245
Het dringend ftaatsgevaar ftoutmoedig af .te wenden.
Hy liet in Mentz een deel van zyn Romeinfche benden:
Ons leger, uit de Had door hem te veld1 gebragt,
Beflond in 't andre deel van die Romeinfche magt;
In Trierenaars, heldhafte en kundige foldaten;.
In Gallisch hulpvolk, uit verfcheide burgerftaten;
En in den fterken r doch onkundigen Lingoon,
Die uit Sabinus heir den krygsnood was ontvloon.
Hiermee trekt Tutor naar den vyand rustig henen.
Hy ziet het Roomfche volk zyns legers haast verdwenen::
Dit wufte volk onttrok zich korts het ryksgezag;
Het breekt, by d'eerfte kans, het Gallisch krygsverdrag*-
We ontmoeten by de Nave een' voortogt keurelingen,
Dien wy tot afval van 9t Romeinfche .leger dwingen,
Maar die den zelfden dag ons naar dat heir ontvlied.*
Straks vlucht ons hulpvolk mee, alteen 't Lingoonfche niet;,
En Tutor ziet de hoop der blyvenden bezweken.
Dus, over 't Navefpoor uit hoogen nood geweken,
Sloopthy de brug, en aeht, nu die rivier hem fcheid:
Van 's vyands nadrend heir, het onze in veiligheid.
In die gedachte vind hy fpoedig zich bedrogen,,
Daar Roomfche Felix, door een ondiepte aangetogen,
En met Brigantikus by c!uister opgedaagd,
Ons rustend leger treft, ter neerflaat, en verjaagt.
Hh 3 Mon-
|
|||||
|
246 KLAUDIUS C I V I L I S.
Montaan, die hopeloos den vyand dorst weerftreven,
Is in dien tegenftand met raenig' held gebleven, Terwyl hy uitriep Stryd, 6 Trierenaars! verwerft Een blyde zege, en red uw vaderland, of fterft." Toen zag ik Tutor, vol van fpyt, na d'e&fte blyken Van moed, daar alles week, ten leste mede wyken. Ons weerloos overfchot, verflrooid op 't bloedig veld, Is, kundig van den weg, d'uitheemfche magt ontfneld; En, aan den boord des Ryns by 't morgenlicht vergaderd, Is 't langs den vloed het heir van Klasfikus genaderd. De beide legers, aan den noorder Moezelkant Vereend, zyn tegen 't heir des vyands niet beftand. De hoofden fmeeken u hen fpoedig by te fpringen, In hoop van 't vaderland aan 't groot gevaar t'ontwringen. 's Lands held leed, op die maar', om 't zorgloos wanbeleid
Der Trierfchen, bittre fmart, doch met ftandvastigheid: Een' wakker1 man gelyk, die in de naafte daken, Tot groot gevaar van 't zyne, een hevig vuur ziet blaken; Die 't blind verzuim voorzag, en met bedaarden moed, Met oordeel, is bedacht op 't lesfchen van den gloed. Vooraf was in den raad der Rynfche boiadgenooten,
Op 's hertogs eisch, tot hulp der Trierenaars befloten, Zo 't ryksheir doordrong in 't gedreigd Germaansch gewest. Civilis leger, door den held nu voortgeprest, |
||||
|
TIENDEZANG. a^T
Spoed zich met hem op weg; betoont een fterk verlangen
Om tegen Roraes magt een' veldflag aan te vangen; En trekt, met vveinig rust, gedurig langs den zoom Des Ryns, op berg en veld, tot aan den Moezelftroom. Hier, daar de Trierenaars hem als hunn' fchutsheer groeten, Vertoont hy hen 't verzuim, dat zy zo deerlyk boeten. Hy flaat zyn oorlogsmagt by hunne benden neer, Houd waakzaam zich in ftaat tot fnelle tegenweer, Ea zend verfpieders, die zich wyd en zyd begeven. De vlugge vyand had intusfchen veel bedreven:
Den Roomfchen veldheer Cerialis, aangerakt, Door Annius verzeld, was 't zonder ftryd gelukt Het ryke en groote Mentz, die vaste ftad, te winnenr Het wufte keurvolk* haar bezetting, liet hem binnen,- En was op nieuw bereid om 't ryk ten dienst te ftaan.. Het lustte hem terftond naar Trier te veld' te gaan, Met deze en 't grootfte deel der andre Roomfche fcharen,. ITerwyl hy Annius de vesting liet bewaren.
Hy wierd, by 't Navefpoor, gefterkt door Felix magty Die Tutor aan dien ftroom den ramp had toegebragt; En, verder op zyn' togt, door al de ryksfoldaten,. Door wie het trekkend heir der Trierfchen was verlaten- Die trotfe bloedvrind van den Rsomfchen opperheer;. Een weelderig Romein, maar heet op oorlogseer; Spoed y
|
||||
|
048 KLAUD1US CIV.ILIS.
Spoed, met zyn magtig heir, zich naar het Triersch geweste,
En vind het land gedekt door Rigols legerveste. Hy rukt, met min beleid dan voorfpoed, yllings aan; Beklimt een' fleilen berg, fchoon van den top weerftaan; , En dryft het talryk volk, dat fel word aangevallen, En onervaren is in 't flryden, uit de wallen. Nu heefc de bouwftad Trier geen hoop op uitkomst meer: Zy waagt geen' tegenftand, en bukt voor Rome weer. De droeve tyding klonk Civilis haast in d'ooren-,
Dat Mentz, dat zelfs al't land der Trierfchen was verloren; En 't Rynsch en Gallisch heir vernam terflond die maar\ Hoe werkt dat onheil op Germaan en Trierenaar! Hoe wenfchen ze onverhoeds den vyand op te komen! De Trierfche hoofden, 't meest van krygslust ingenomen, Verdubblen deze drift alom in groot en kleen. Zy brengen hunnen raad en 's hertogs raad byeen, Daar Tutor d'eerfle fpreekt: De vyand ftreed voorfpoedig, Maar niet roemruchtig; en ons oorlogsvolk is moedig. Kan hy betrouwen op die Roomfche legermagt, Die van ons afviel, en weer kans tot afval wacht? 't Ervaren Roomfche volk, dat tegen ons uit Spanje Ontboden is, en uit Italic en Britanje, Kan hier verfchynen, eer een Oosterrynsch Germaan, Uit hen wier hulp noch mart, befluit ons by te ftaan: |
||||
|
TIENDEZANG. 249
Laat dat Gerraaanfche volk door andren zich rcgeeren?
6 Helden! ftryd terftond; gy kirat die hulp ontberen. Straks uit Civilis zich: Heldhaftige oorlogsraad J
Zie toe, dat ge onbedacht uw* vyand niet verfmaad: Zyn voorfpoed gceft hem moed; zyn eendragt maakt hem magtig. Hoe vele volken zyn in Gallic neerilachtig I Dees wenscht in 't openbaar voor Rome, die bedekt; En mooglyk fchuilt by ons, die Romes zyde trekt. Van *t onvertfaagd Germanje is verfche hulp te wachten: Verniel, daarmee geflerkt, des ryks vernieuwde krachten. 't Ontboden Roomfche volk is verr*, de ftryd te vroeg. Een hopeloos befluit komt altoos tyds genoeg. De kans, Czegc Klasfikus,J) 6 helden! is geboren,
Nu Cerialis, die vervvaand ons acht verloren, En op zyn krygsgeluk zich roekeloos verlaat, Zich inbeeld dat hem niets van ons te duchten flaat. Het Trkrfche landfchap was, met onbedrevcn benden, Te zwak om 's vyands magt zeeghaftig af te wenden: Maar held Civilis, die den ryksdwang ftuiten Icon, Aan 't hoofd der helden-d'eene op d'andre zege won, En, fchuilt verraad by ons, op dat bedrog kan pasfen, Zal, nefFens ons te velde, een zorgloos heir verrasfen. Hy fpreekt; en ziet vernoegd hoe Tutors voorflag klemt,
Terftond door icder hoofd der Trierfchen toegeftemd, I i Door
|
||||||
|
a$p KLAUDIUS CIVIL IS.
Door Brukter, Tenkter, Kauch, en door de beide Friezen.
Civilis moet den ftryd by overflemming kiezen. Hy toont, nu 't noodig is, zyn ftoutheid aan den raad: Ziet my, Czo luid zyn taal;) en ziet Kaninefaat, En Batavier, nu gy den vyand wilt befpringen, 6 Driftigen! met u naar oorlogsglori dingen: Wy zullen mogelyk den vyand nederflaan. Op deze taal, toontzich de gantfche raad voldaan. In 't eene en 't andre heir dier vurige yveraren, Verneemt men ftraks't gewoel der bezige oorlogsfcharen. De legers trekken naar den zuider Moezelkant, En fpoeden, langs den vloed, zich naar het Trierfche land. * * *
|
|||||
|
KLAU-
|
|||||
|
*5*
KLAUDIUS CIVILIS.
E L F D E Z A N G.
' ■
D e groote vesting Trier, die ryke ftad, doorfneden
Van 't ruime Moezelfpoor, had veel bevalligheden: Haar was door Rome kunst en orde toegebragt: Zy wierd een wonder in 't eenvouwdig land geacht. Zelfs Cerialis vond in haar een welgevallen: Die Roomfche veldheer was gefladig in haar wallen; Terwyl het talryk heir, betrouwd aan zyn gezag, In 9t oost, aan gene zy' van 't naast gebergte lag. Intusfchen was hct Rynsch en Gallisch krygsvermogen
De vyandlyke *magt alree' naby getogen: Men was in d'eerfte nacht al verre voortgefpoed, Maar traag gevorderd in den heeten zonnegloed. De tweed e middernacht, ontbloot van alien luister, Bedekte berg en veld door 'i zwart en aklig duister; Wanneer de vyand, in zyn' legerwal verrast, En naauwelyks ontwaakt, met vrucht wierd aangetast. De Roomfche heirmagt kon in't eerst geen' weerfland bieden:
Het ingerukte volk, van wraak en woede aan 't zieden, Voldeed zyn' gragen lust, en 't zwaaijend krygsgeweer Slocg alien, wie 't ontmoette, in 't laauwe bloed ter neer. Ii 2 Ge-
|
||||
|
e52 KLAUDIUS C I V I L I &
Gelyk de (tonnes, uit hun banden losgebroken,
Een onbewaakte kiel by duistre nacht beftoken;
Daar yllings in het wand de luchtflroom giert en loeit;
De wyde en holle zee tot hooge bergen groeit;
Het ftortend pekel, op het fcheepsdek afgekletterd,
Nu 't volk in 't zeediep werpt, dan tegen 't boord verplettert;
En 't onbezonnen hoofd, dat zorgloos rust aan land,
Het fchip ten prooije laat aan weer en wind en ftrand;.
Zo vreeslyk vielen hier de flaande en vvisfe klingen
In 't hoofdqlooze heir Romeinfche keurelingen,
Tot weerftand onbereid, verfchriktr van orde ontbloot,,
Elkaer verdringende, en getrofFen door de dood.
Dit onvervvacht gevaar, waarin de ftoutften duchten,
Noopt ve!en naar de Had en 's veldheers huis te vluchten-.; Romeinen, vo.ormaals wel de plaag van dit gewest,. Maar weinig kundig in de vvegen dezer vest, Daarzy, verdoold, veripreid, zich ginds enweder wenden,. Een ander talryk deel der aangevallen benden, Dat, in den dichten drang der legerftee beklemd, In tent en tros verward., zyn' vyands doortogt ftremt;.. Verllrekt tot bohverk voor de meefte Roomfche vanen, Die 't heir tot moed en orde en tegenftand vermanen^ En zelf zich fcharen in de bange legerplaats. Straks opent zich de drang des vooriten ryksfoldaats,. |
||||
|
ELFDEZANG. 253
En d'overrompelden zyn nil bereid ten ftryde.
De nacht is hinderJyk aan d'eene en d'andre zyde. Civilis zelf ontmoet de meefce tegenweer: Die held, rondom geperst, flaat veel Romeinen neer: Hy vordert voet voor voet, en over ftapels dooden-. Een flaauwe tegenweer word verr' van hem geboden: Daar baant het grievend fcaal zichzelf een bloedig fpoor, En breekt, door 't leger heen, tot in de bouwftad door. Het voortgerukte voile* beftaande uit Trierfche fcharen^ In al de ftraten van die vesting best ervaren, Bezet de Moezelbrug, daar 't boven 't vlietend nat Den toegang meester is van 't oost naar 't west der ftad. Nadat de ryksfoldaat reeds lang was overrompeldr
Lag Cerialis noch in diepen flaap gedompeld, Zich weeldrig koestrenda op de zagte en logge koets,, In 't prachtigst huis der ftad, aan d'overzy' des vloeds, Hy had zo min gedacht, dat in de legerwallen. De landzaat, korts verftrooid-, den keurling aan zou vallen;: En onder 5t weerloos volk zo veilig zich geacht, Om 't bygelegen.heir, en zyn Romeinfche wacht; Dat hy 't gevaar vernam, toen 't was in top gerezen;. En 't minst zich had behoed, toen't meest hem ftond te vreezen. In -t zagtfte van zyn rust, wekt hem een fterk gedruis,,
Veroorzaakt door veel volks, vergaderd by zyn huis. li 3 Straks
|
||||||
|
254 KLAUDIUS CIVILIS.
Straks ziet hy uit de zaal de zwarte nacht verdwynen;,
En 't hoofd dcr wachteren met fakkellicht verfchynen. De nadrende Romein voert deze vreemde taal: ■ Uw krygsvolk word, 6 held! door *t vyandlyke ftaal, Zelfs in de legerplaats, op 't onvoorzienst geflagen. Wie, (fcuit dc veldheer hem;) vvie zou een* aanval wagen? Wat maar* verfchrikt u! Ga; bedwing de burgerfchaar': Ga, bloodaart! gryp haar aaii; zy dicht die plompe.maar*. . De vyand flaat uw heir (is ?t antwoord,) waarlyk neder: Civilis, Klasfikus ... Ga (ftuit hem 't krygshoofd wederj); Stel flechts de logencaal der burgery to loor. Vergun my (dus hervat de hoofdman,) toch gehoor. Uw benden zyn verrast; gy moogt myn woord vertrouwen: De keurling vlucht reeds hier; gyzelf kunt hem aanfchouw.en. De keurling vlucht! (zo luid nu's veldheers taal;) vlucht hy? Is dan de ryksfoldaat niet moediger dan gy? Hy fpreekt, engrypt een kleed, en, onder 't fpoedig'kleeden
Op ftraat gefneld, barst uit in nieuwe oploopendheden i. Ontaarde keureling! verwyfde ryksfoldaat, Die op het minst rumoer de legerftee verlaat, Daar u geen vyand dreigt, daar flechts uw fpitsbroers muiten! Kom, volg me derwaarts heen; 'k zal ras dat oproer ftuiten. Terwyl de veldheer fpreekt, gereed hen voor te gaan,
Vlied ylliugs troep op troep by - d'eerstgevluchten aan: |
||||
|
E L F D E Z A N G. 255
Zy vlieden angstig voor de Trierfche legerdrommen,
Die, 't ryksheir doorgerukt, de vest zyn ingeklommen;
Zy fchreeuwen hop.elQQs 55tDe keurmagt is verplet,
De vyand in de ftad, de Moezelbrug bezet."
De veldheer, die 't gevaar zich nimmer groot verbeeldde;
Zo moedig in den nood, als achtloos in de vveelde;
Houd ftraks met Hem en vuist de yluchtenden terug,
En voert hen met zyn wacht naar d'ingenomen brug,
Om 't overromplend volk dees nutte post t'ontrukken.
De Trierfche ftoutheid moet voor d'overmagt hier bukken,
Daar Cerialis, zo verbazende opgedaagd,
Tot onder 't werpgeweer zich ongeharnast waagt.
De hooge ftroombrug, door de Trierfchen fluks verlaten,
Bezet de veldheer door zyn moedigfle foldaten.
Thans, met zyn ovrig volk naar *i leger heengefneld,
Ontmoet hy op 't gebergt' , naby 't verfchanste veld, Een menigte angstig volk, in wanorde afgcweken, Verlatende adelaar, en ander oorlogsteeken- Hy fluit, vergaert, en fchaart ze, in fellen toorne en fpyt, En leid den vluchtling, met de lyfwacht, tot den flryd. Het grootfle en ftoutfte deel van 't nieuwe krygsvermogen 9
Met Cerialis uit Italie aangetogen, Ging 't flaande leger in den heirwal noch te keen Dit leger, minst geftuit door 's vyands tegenweer,. Had
|
||||
|
z56 KLA.UDIUS CIVIL IS.
Had reis op reis gedacht zeeghaftig door te breken:
Maar 's hertogs Gallisch volk was meer dan eens geweken;
En 't krygsgeluk had veel Germanen ras verleid
Tot woeste plondering en ongehoorzaamheid:
Zo was door 't aarzelen der Gallifche ongetrouwen 9
En d'Overrynfche drift, de zege meest weerhoueD.
Civilis had alree' de plondering geweerd;
't Verjaagde Trierfche volk was uit de ftad gekeerd
Met kleen verlies; *t geluktc in 't eind* de flaande klingen
Ilet moedig ryksvolk in de legerplaats t'omringen;
Toen 's vyands vluchtling, nu gedwee, en min vervaard,
Door Cerialis op 't gebergte wierd vergaerd.
De zon, gereed om aan den hemelboog te klimmen,
Befcheen dit waerelddeel van onder d'ochtendkimmen,
En toonde, daar allengs het duister had gezwicht,
Tot in het ruim verfchiet elk voorwerp aan 't gezicht:
Men zag den vluchtling op 't gebergte in orde weder
Ten ftryde gaan; en 't floeg den moed van velen neder.
Des hertogs Gallisch volk, dat kans zocht om dien held
Tontvluchten, nam ze waar, en kecrde in 't open veld:
\ Lingoonsch en Agrippynsch, derTrierfchen hulp, vlood mede,
Door d'eigen kans verleid, uit 's vyands legerftede.
De Gallifche ontrouw, die de hertog had voorzien,
gn 't-Agrippynsch verraad; dat vlien, dat fqjiandlyk vlien
Ver-
|
|||||
|
.
|
|||||
|
' i
|
||||||||||
|
ELFDEZANG. 257
Verwekte wanorde in de trouwe legerfcharen,
En ftortte 't heldenheir in d'uiterfte gevaren.
De vlucht was 't eerloos volk naar d'oostzy' naauw' gelukt,
Of Cerialis was ter westzy' ingerukt.
In dezen toefland fnelt Civilis door de ryen.
\ Gevaar (zo roept hy uit,} moet u tot roem gedyen, 6 Dappre Batavier, Kaninefaat, en Fries! Gedenkt aan 's eilands zege, en Romes krygsverlies. Germanen, die, met ons door vryheidzucht gedreven, Den vyand dikmaals voor uw heldenftaal zaagt beven, En telkens nefFens ons de keurmagt hebt gefhrit! Verdicnt de vryheid weer, en ryken oorlogsbuit. Die taal verwekt een' kreet der vaderlandfche helden: 6 Spitsbroers! kwyt u hier, als op de Rynfche velden." Ook nopen Klasfikus en Tutor, van hunn' kant, De Trierfchen tot ontzet van hun verloren land. De Roomfche veldheer ziet zyn benden fchielyk zwichten, Zwelt weer van fpyt, verricht al wat hy kan verrichten; Maar vind geen baat, en weer zyn heir in hoogen nood; Totdat zyn magt, die by zyn aankomst weerftand bood, En zich ten leste van verwarring heeft ontflagen, Het overwinnend heir in flagorde op komt dagen, Daar prins Brigantikus, Civilis zusters zoon, Weleer geprest, voorlang aan Romes dienst gewoofl., Kk Al
|
||||||||||
|
*58 KLAUDIUS C I V I L I S.
Al roepende aan zyn' oom verradery durft wyten,
Met Felix zich op nieuw voor 't ryk begint te kwyten,
In 't veege Roomfche volk den zwakken moed herftelt,
En d'overrompelaars door overmagt beknelt.
Hoe ilryden Heereman, en 's hertogs trouwe neven!
Hoe ziet men Brinio naar d'eelfte glori ftreven!
Hoe ftout waagt Kazimier uit nood zyn heldenbloed!
Hoe kvvyt Civilis zelf zich met bedaarden moed!
Ook ziet men Klasfikus en Tutors onvervaardheid:
't Zyn helden, maar ontbloot van noodige bedaardheid:
Hun onbezonnen moed gelykt het flroomend nat,
Dat, in een dondervlaag de wolken uitgefpat,
De dorstige aard' verflikt, in plaats van haar te drenken.
Civilis acht hec tyd op 's volks behoud te denken:
Hy voert met wys beleid zyn magt de heirplaats uit, Maar geeft den Trierenaars eerst kennis van 't befluit, En ftuit de krygsdrift in hun roekelooze zinnen: Hy zwicht uit nood, en weet al zwichtend1 roem te winneji. Zyn oorlogsvolk heeft veel, het Trierfche meer geleen; En'tRoomschverlies, fchoon'tmeest, is voor deryksmagtkleen. Civilis, Klasfikus, en Tutor, en hun benden,
Die, hoe vermoeid, met fpoed zich naar den Rynboord wenden, Zyn 's andrendaags, noch vroeg, weer in hun legervcld, Daar 't vlietend Rynnat door het Moezelwater zwelt. De
|
||||||||
|
ELFDEZANG*
De helden fterkeri hier hun uitgeputte krachten,
En boeten door de rust den arbeid van drie nachten. Doch eer zich d'avonddauw op 't veld had uitgeflrekt,
Wierd 's vyands nadering den wakkren vorst ontdekt. Toen liet hy Klasfikus en Tutor yllings weten, Dat hy geen' tegenfland zich roekloos zou vermeten; Ten aftogt was bereid; en dat hy raadzaam vond, Den Agrippyner ftaat tot Having van 't verbond, Door 't vluchtend volk gekrenkt, gelykerhand te nopen. 't Verinetel ftryden, dat zo tegen was geloopen, Dat hy had afgeraen; en 9i hertogs wys beleid, Dat onlangs meer vermogt dan Romes mogendheid; Verfchaften hem gezag, veel meer dan waereldgrooten, Tot nadeel van 't gemeen, door dwingen ooit genoten: De beide Trierenaars verlieten nu gedwee, En zonder morren, met dien held, de legerflee- Zy waren reeds een' marsch by duister vodrtgetogen,
Toen die verfchanfing viel in 't vyandlyk vermogen. Zy wierd, uit ydle wraak, vernield in d'eigen nacht. Het Agrippyner volk, de fchuldige oorlogsmagt,
Die in den ftryd de vlucht verraadlings had genomen; Die door oproerigheid de ftraf zocht voor ce komen; Zond, nadrende in 't gezicht van 't vaderlyk gewest, Een' fnellen bo' vooruit naar d'Agrippyner vest. Kk 2
|
||||
|
■
|
|||||
|
z6o KLAUDIUS C I V I L I S.
Hy meldde hier den raad hoe 't keurvolk in zyn walleir
Door 't faamvereenigd heir verwoed was aangevallen;
Het vleijen van de kans; het grypen naar den buit,
Waardoor 't Germaanfche volk de zege had geftuit;
En hoe de Roomfche magt, na 't angstig vlien vergaderd,
In krygsorde op 't gebergt' de heirplaats was genaderd.
De bo' vervolgde dus; In dezen hoogen nood,
Toen 's heitogs Gallisch volk, en zelfs 't Lingoonfche viood,.
Was 't voor uw manfchap tyd om nefFens hen te vluchten:.
't Vereenigd leger had de nederlaag te duchten.
Gy hebt genoeg, 6 raad! aan 't nieuw verbond voldaan,
Door u, het ryk ten hoon, uit nooddwang aangegaan:
Het is uvv hoogst belang voor 't Roomsch gezag te bukken:.
Het roekloos ftryden kan den landzaat niet gelukken.
Uw nadrend krygsvolk cert de Roomfche veldbanier,;
Het vloekt den Trierenaar, Germaan, en Batavier^
En brand van yver om de felgedreigde eienden,
In dienst van 't magtig ryk, heldhaftig af te wenden.
Zo wierd die droeve maar' den braven raad gebragt,.
Die 't krygsverraad verfoeide >. en op het middel dacht Om d'ontrouw in 't begin te ftuiten, en voor 't woeden Der trouweloozen een Germaanfche fchaar' te hoeden,. Een bende Kauchen, aan 's lands held in dit gewest Te fpae gezonden, en geplaatst in deze vest. |
|||||
|
E L F D E Z A N G* 261
Noch maakte een andre zorg dees grooten t'ongeruster:
Zy moesten waken voor Civilis gade en zuster,
En 't kroost van Klasfikus, ten dieren onderpand
Van 't verfche flaatsverbond geleverd in hun hand..
Tot welk eenn hoogen top was nu 't gevaar geflegen!
Zy hadden 't ryk, hun volk, en held Civilis tegen.
Men moesfc de muitdrift in de bouwflad eerst verhoen:
De raad vond noodig hier d'ontdekking zelf te doen
Der nieuwe tyding, die toch Ipoedig uit zou breken.
Dus wierd ze, op hoog bevel, eer ze oproer kon ootfteken,-
Gp zulk een wyz' gemeld, dat zich de fledeling
Dorst vleijen met de hoop op Romes huldiging;
Dus was de flad gedwee, toen *t vluchtend volk genaakte.
De deftige Ethelbald, die 't meest voor 'tftaatsheil waakte,
Dit achtbaar lid des raads, de wallen uitgetreen, Riep d'opperhoofden van 't genaderd volk byeen. Hy zocht ter zyde, daar de benden hem niet hoorden,.. Die hoofden t'overreen, en uitte deze woorden: Befchermers, neffens ons, van 't noodig flaatsgezag! Befeft, tot eer der wetv het nieuwgeftaafd verdrag; De zorglyke ontrouw, door uw oorlogsvolk bedreven;: De ftof tot felle wraak, 't verraden heir gegeven; De hagchelyke kans van 't Roomfche krygsgeweer; Givilis aanhang, en zyn zeldzame oorlogseer. K k 3 Laat
|
||||||||
|
262 K L A U D I U S C I V I L I S.
Laat ons dien Batavier veeleer dan Rome vreezen:
Hy zou, door ons getergd, een magtig wreker wezen; Hy zal, met ons vereend, ons van den nood ontflaan. Hy moet hier fpoedig zyn: 't noopt all' hem daartoe aan; 't Belang des Nederryns; de vorstelyke panden* Door hem en Klasfikus gefteld in onze handen; De nutheid onzer trouw, 't gevaar van ons verraad, En d'eer en vryheid van zyn' vaderlandfchen ftaat. Laat ons uw dwingend volk een' korten tyd misleien. Gy moet die krygslien, eer zy binnen treden, vleijen, Dat d'Agrippyner ftaat, om 's hertogs ongeval, Tot nieuwe huldiging van Rome ftemmen zal. Maar zorgt intusfchen, dat ze aan een der Kauchfche benden, Die zich by ons bevind, het gastvryrecht niet fchenden, En op de vrouwen, aan ons toebetrouwd, niet wg&h Uw volk, met hoop gefcreeld, zal aan zyn' pligt voldoen. 9t Is ons belang den tyd by 't woeste volk te rekken, Om by Civilis komst ons waar befluit t'ontdekken. Al d'opperhoofden zyn op deze taal bereid.
't Gevluchte krygsvolk, in zyn' wensch door hen gevleid, Toont zyn genoegen; en bevind zich, lapg voor 't vallen Der avondfchemering, in d1Agrippyner wallen. Maar zeker onderhoofd, iets boven 't laag gemeen,
Had fterk vcrmoeden van de list der overheen: 't Was
|
||||
|
$ L F D E Z A N G. 263
't Was Wolfert, loos en flout, een booswicht, die alreede
Zyn grootheid had bedoeld in '§ vyands legerflede, Daar hy zyn kleene fchaar' tot afval had vermaand, En voor zyn' landgenoot het fpoor ter vlucht gebaand. IDus ftond hem, zo hy nu zyn flraf al mogt ontkomen,
De Trierenaar, Germaan, en Batavier te fchroomen, 't En zy befloten wierd in Romes dienst te treen. Hy, met zyn krygsvolk in de vesting ftil byeen, Voert deze taal tot hen: 6 Agrippyner mannen! Men koestert onze hoop, om ze uit ons hart te bannen; Verwacht niet, dat de raad tot hulde aan 't ryk befluit': Hyzelf belooft ons niets, is op verfchalking uit, En zal, belet ge 't niet, het nut befluit vertragen, Totdat Civilis met zyn benden op koom' dagen, En gy, die d'eerften vlood, dien wreker ftrekt ten zoen: Wy kunnen Rome, maar Civilis nooit voldoen: 't Is met ons alien uit, zo wy gerust hem wachten. De fchrandre fcaatsraad zou geen uitftel noodig achten, Zo hy niet listig ons met valfche hoop bedroog. Wat heeft zyn kommer voor de Kauchen toch op 't oog, En voor de vrouwen, dan de vrindfchap der Germanen? Laat ons een' wisfen weg tot hulde aan Rome banen, Die Kauchen vleijqn, hen opoffren aan den ftaat, En dus de kans tot zoen benemen aan den raad: Dan
* |
||||
|
a64 KLAUDIUS CIVILISL
Dan zal de Roomfche magt, daar u die raad zou ftraffen,
U, vrinden van het ryk, een heerlyk loon verfchaffen. Zo uit zich Wolfert; en zyn krygsvolk is bekoord:
Zy ftemmen driftig tot dat oproer, tot dien moord. Hoe werkt de muitzucht in de lichtbewogen zinnen! ,, Wy moeten (zegt 'er een,) den opftand fluks beginnen, Den Kauch niet vleijen, maar hem rustig neder/laan: Geen Agrippynsch foldaat, die ons niet by zal ftaan." Behalve Wolfert, juicht op deze taal elk muiter; Een fchichtig paard gelyk, geprikkeld door den rafter; Men noopt hct tot den draf, daar \ zich op hoi begeeft. De hoofdverrader, hoe ftoutmoedig, fchrikt en beeft. 6 Helden! Quid zyn taal;) gy moet u\v drift bepalen, En kunstig veinzery met veinzery betalen; Gy moet den loozen raad verfchalken, en, in fchyn Van vrindfchap, meesters van der Kauchen leven zyn. Wy gaan, verkloekt men ons, op 't fchandelykst verloren; Wy zien, volgt gy myn' raad, het ftaatsgeluk herboren. Hy fpreekt, en flaagt. Men zweert, op zynen eisch, hem tromv. Op 't ruime marktveld fcond een houten ftadsgebouw,
Waarvan de Kauchen fints hun aankomst zich bedienden. De muiters groeten hen in dit gebouvv als vrienden. Wy doemen 't, (fluid hun taal,) dat onze krygsmagt vlood. d Civilis bleef misfchien verwinnaar, na den nood. N Wy
|
||||
|
■
|
|||||
|
E L F D E Z A N G. $65
Wy hopen weer met hem te firyden; wy vertrouwen ,-
Dat onze wyze raad het nieuw verbond zal houen."
Die veinzers roemen voorts Germanjes heldenda6n,
En brengen ipys en drank in groote menigte aan.
Men eet en drinkt 'er faam'; en elk der vloekgenooten
Houd listig in zyn hart het gruwelftuk befloten.
De drank, die, op 't geluk des vaderlands geftort,
Met voile teugen door den Kauch genuttigd word 9
Begint te werken, word te fneller ingefchonken,
En al die bende is haast in diepen flaap verzonken.
De muiteling, die zich van dronkenfchap onthield,
Nu van een woeste hoop en wreede vreugd bezield,
Werpt fakkels door 't gebouvv, om't in den brand te fleken;
En fluit de poort, als hy naar buiten is geweken.
De Kauch, door drank ontbloot van kennis en gevoeU
Aan opgeftopten rook en fellen gloed ten doel,
Onmagtig om zich iets tot redding t'onderwinden,
Moet flikken in den damp, daar't vuur hem moet verflinden.
De vlam, die't hout doorknaagt, woed voort; baart krak op krak
In 't groot gevaarte; en flaat terflond in 't hooge dak.
De wachters, die hunn' pligt op muur en llraat verrichten,
Zien ras een hevig vuur de duistre nacht verlichten, En, onder 't hooren van een akelig geruisch, Door vuur en wind verwekt, een'rooden gloed op huis A LI En
|
|||||
|
i66 KLAUDIUS CIVILIS.
En toren fchittren, en de vlam *t gebouw verteeren:
Zy roepen yllings brand, om verdren ramp te weeren.
De mannen, vrouwen, op hun legers uitgeftrekt,
En door het fterk rumoer uit diepen flaap gewekt,
Zien in de huizen zelfs het licht der vlam, ontfluiten
Met fchrik de deuren, en begeven zich naar buiten:
Al d'Agrippyner ftad is fpoedig op de been:
Men vloeit uit elke wyk naar 't blakend marktplein heen,
Om tegen 't hevig vuur elkander by te fpringcn.
By hen verfpreiden zich de wreede mukelingen,
En voeren deze taal: De raad, die u misleid,
6 Agrippyner volk! vloekt Romes mogendheid;
En eert Civilis, wien 't vermogen is benomen,
Zo gy Civilis dient, ftaat alles u te fchroomen:
't Belang van Rome is nu 't belang van 't vaderland.
De bende Kaiichen is gefneuveld in den brand:
Wy hebben 't ftuk beftaan, om Cezars gunst te koopen:
De raad kan nimmer op Germanjes vrindfchap hopen.
Zo Ipreekt de muiteling, op deze en gene plaats,
En roert en wint het hart des driftigen foldaats,
Des.nieuwgekeerden, en der oude ftadsbezetting:
9t Verraad van Wolfert werkt door fpoedige befmetting.
Het krygsvolk ftemt wel, maar de zinnen zyn verdeeld.
Een aangeftoven knaap, door d'ontrouw 't meest geftreeld, Barst
|
||||
|
ELFDEZANG. %6f
Barst nit: Wy moeten 't ryk noch fchooner offers wyden,
Om alle vrindfchap met zyn* vyand af te fnyden: Het kroost van Klasfikus is met Civilis gae En zuster in uw magt: komt, volgt me; treft ze dra. Neen, (roept nu Wolfert,) neen ;laat Rome op haar zich wreken: Maar dwingt terftond den raad het nieuw verbond te breken. Hy roept; en werkt met vrucht op hen die hem verflaan; Daar d'andren, driftig om die vrouwen neer te flaan9 Zich met een fterk gedrang alreede op weg begeven: Het volk vertrapt elkaer; het kost 'er velen 't leven. In zulk een misverftand gedrongen ginds en weer» Stort Wolfert zelf op do6n en kermenden ter neer: Dit listig opperhoofd der muitende foldaten Moet, in zyn bloed verftikt, hier dok het leven laten. Niet verre van de markt en *t faamgevloeid gemeen, Bevond Civilis gade en zuster zich byeen, Met jonge Radwich, 't kroost van Klasfikus: die vrouwen, Gehuisd in een der fchoonfte en luchtigfte gebouwen, Elk uit haar rustplaats in de groote zaal gefneld, Vernamen vroeg den brand, en d'oorzaak van 't geweld: D'ontzachlyke Ethelbald, de bloem der overheden, Die naar 't gevluchte volk ter ftad was uitgetreden, En daar de hoofden tot hunn' pligt bewogen had; Nu wedcr 't meest bezorgd voor 't heil van ftaat en ftad; >* ■>->' LI 2 Had |
||||
|
S6S KLAUDIUS CIVIL! S.
Had zich begeven naar die vrouwen, om voor 't woeden
Der muitelingen haar door zyn gezag te hoeden: Zy hoorden uit zyn' mond de droevige oorlogsmaar*, Den moord der Kauchen, en haar eigen lyfsgevaar. De raad, (vervolgt hy;) hoe balcjadig door dit muiten Gedwongen, zal tot niets, dan hem betaamt, befluiten. Hoe wensch ik, dat ik u van dezen nood bevry'! Eer u de blinde woede ontziele, trefF ze my! Maar jonge Radwich, 't kroost van Klasfikus, haar5 vader
In aart gelyk, barst uit: 6 Listige verrader, Die tegen 't ryk met ons geveinsde vrindfchap floot! Volvoer inv veinzery; breng vleijende ons ter dood. Nu blyken duidelyk uw vaderlandfche treken: Behaagde u ons verbond, uw krygsvolk zou 't niet breken. Maar beef; de felfte wraak ... Ach! zvvyg("zegt Vredegond); Ontzie ecu' achtbaar' man, die nooit zyn glori fchond; Die, verre dat hy ons zo gruwzaam zou verraden, Zyn hoogst behagen fchept in loffelyke daden. Zy fpreekt; en't muitend volk genaakt, met woest gedruis,
Al dreigend', meer en meer tot voor de poort van 't huis. Wy wiilen ("roept men,) Rome op's vyands vrouvven wreken. Ontfluit de deur; zo niet, wy zullen ze open breken. Wie Romes wraak belet, is fchuldig aan verraad. Zo fchreeuwt het muitgefpan, daar ?t op de huispoort llaat. D'aan-
|
||||||
|
ELFDEZANG. 269
D'aanzienlyke Ethelbald begeeft zich derwaarts henen.
Terwyl zegt Adelgond: Geen doodsangst doet my weenen;
Civilis ziister is bereid te fterven: maar, Myn Vredegond! ik fchrei om u, om 't ftaatsgevaat, En om dedroefheid van myn zuster, van myn' broeder* Van Bato, van myn kroost, en van myn gryze moeder. Uw rampfpoed, (antwoord haar Civilis echtgenoot;)
En bonne tranen zyn my wreeder dan de dood: Gy noopt uw hartvriendin en zuster 66k tot fchreijen* Maar kan het vaderland zich niet met uitkomst vleijen? En leeft de vryheid nietr met haar* getrouwen held? Gewis, zy leven noch, tot fchrik van 't Roomsch geweld* De goden, die, aan 't hoofd der vaderlandfche fcharen, Zo gunstig tegen 't woen der flaatsgeweldenaren Ons recht, ons wettig recht befchermden, zullen 't weer Befchermen, en ons land herflellen in zyn eer. Wisch uwe tranen af: wy, die de dood niet vreezenr Wy kunnen, in die hoop, niet ongelukkig wezen. Die taal, dat denkbeeld ftuit haar beider naren rouw..
Gelyk de bloemen, door de fcherpe noorder kou Van 't wufte lentfaizoen op 't open veld aan 9t kwynen, By 't zoele windje, daar de zon begint te fchynen, Weer frisch ontluiken, en de neergebogen kruin Met glans verheffen, tot fieraad van beemd en tuin; LI 3 Zo
|
||||||
|
a7a KLAUDIUS CIVILTS.
Zo ryzea uit den druk Civilis gade en zuster.
Grootmoedige Ethelbald, in 't oproer ongeruster
Dan die heldinnen, fpreekt voor 't huis de muiters aan: 6 Agrippyner volk! waartoe noch meer beflaan? Gy hebt de Kauchen door de vlammen doen verteeren; Gy weet, dat nu de raad in Romes dienst moet keeren; En gy verdenkt ons noch van loozen tegenftand! Doch voed ge in 't woelziek hart noch zucht voor 't vaderland, En lean u 't heil van gade en kinderen bekoren; Zo moord geen vrouwen, die aan Cezar toebehooren; Deze onderpanden zyn hem nutter, dan uw moed: Gy dwingt het ryk tot wraak, zo gy uw' lust voldoet. Wilt ge echter met het bloed dier vrouwen u befmetten, Ik zal, zo lang ik leef, dien toeleg u beletten, Den ingang van dit huis verdedigen, en my Nooit fchuldig maken aan uw wreede muitery. Verwoeden! zo gy hier een' toegang wilt verwerven, Ontzielt uw' vader dan, die noch voor u zou fterven; Verydelt dan myn zorg, die voor uw welzyn pleit; En voegt by uwe fchuld de grootfle ondankbaarheid. De raadsheer ziet allengs 't vermogen zyner woorden:
De driftigften des volks, die naar geen hoofden hoorden, Ontzien den achtbren man, wiens wysheid reis op reis Hunn1 welfland heeft betracht; zy ftaken hunnen eisch. i De-
|
||||
|
■
|
||||||
|
ELFDEZANG. 271
Deze onbefuisden zyn gelyk aan wilde dieren,
Die, losgebroken, blind hunn' aart den teugel vieren; Door niemant, wie 't ook zy, te fluiten in hun woen, Dan door dien eenen, die gewoon is hen te voen. De waakzame overheid, die alles heeft te fchroomen,
Belluit het^flaatsbederf, is 't mooglyk, voor te komen. Zy wil het Triersch verbond niet fchandelyk verraen; Zy wil de muitzucht met Civilis hulp weerilaan; Zy oordeelt, dat men hem niet verr' van hier zal vinden; En durft grootmoedig zich een pooging ondenvinden Om d'eedle vrouwen, in de duisternis der nacht, Bedekt te zenden 4iaar de henoglyke magt- * * *
|
||||||
|
K L A U-
|
||||||
|
1JZ
KLAUDIUS CIVILIS.
TWAALFDE Z A N G.
v^ivilis trok terwyl, met treurende oorlogsbenden,
Naar Agrippynes vest, om bondbreuk af te wenden. Dat vvykend leger was zo dra met voortgefpoeid, Van daar de Rynftroom door de Moezelplasfen groeit, Tot daar de fcharen zich ter eerfle veldrust vlyden, En 't onvervolgde heir geen' vyand had te myden; Of d'Agrippynfche vlucht, dat fchreeuwend krygsverraad Verwekte in 't fchreijend hart van hoofdman en foldaat Een flerke drift om zich van 't ongelyk te wreken: Civilis hoorde hen van ftaatsvernieling fpreken, En wilde een woeste vvraak, eer ze uitborst, tegen gaan. Hy riep den raad byeen. Gy, hoofden! ("hief hy aan;)
Gy, Trierfche en Overrynfche en eilandfche oorlogsgrooten! Doorluchte helden, maar verzwakte togtgenooten! Verliest de krygskans niet, door onvoorzichtigheid: Gy kunt het ryk weerllaan, maar niet dan met beleid. Het Agrippynfche volk heeft u by Trier verraden; 't Kan, wilt ge u wreken, op zyn* eigen grond u fchaden: 't Is wel op verre na zo magtig niet als gy; Maar 't heeft een flerke vest; en 't ryksheir is naby. De
|
||||||
|
■ j
|
||||||||
|
TPFAALFDE Z A N Q. 2?3
De bouwftad, die gy dreigt, kan noch uw zyde kiezen:
Moet gy haar nutte hulp in dezen kryg verliezen?
Meer vyanden weerftaan? en d'algemeene zaak
Verachtren, uit een drift tot nuttelooze wraak?
De fpruit van Klasfikus, en myn geliefde panden
Zyn vvapens, tegen u, in d'Agrippynfche handen:
Het zou, vergoot men't bloed dier vrouwen, (ach! ik gruw;)
Niet flechts myn teder hart beknellen, maar ook 't uw\
Ziet daar vvat ongeval uit uwe wraak kan fpruiten.
6 Helden! laat my dan uw felle gramfchap fluiten:
Met Agrippynfche volk, dat vluchtende u verried, Vergoede zyn verraad, maar tot uw onheil niet. Zyn overheid moet u een nutte wraak verfchaffen: Noopt haar een klein getal der fchuldigften te ftraffen, Tot uwe veiligheid u gyzlaars toe te ftaan, En volgens 't nieuw verbond het ryk te keer te gaan. Befeft die middelen ter noodige verzoening; Houd u te vrede met een billyke voldoening; Zoekt vrienden in den nood; ilaat Romes hoogmoed neSr; En red uw vaderland, uw vryheid, en uw eer. De raad, hoe heet op wraak, moest in die dingtaal flemmen.
Men deed ze op't oogenblik by 't grimmig krygsvolk klemmen. Met afgematte heir, noch onvervolgd, begaf, Na 't eerfte fpoeden, zich langs 't Rynfpoor trager af, M m Om
|
||||||||
|
.
|
||||||||
|
*74 KLAUDIUS CIVILIS.
Om met vernieuwde kracht dc ftroomftad op te dagen,
Vergoeding voor de vlucht der hulpmagt af te vragen, En zekerheid der trouw van *t Agrippynsch gcwest. 't Was nacht; menfloeg zichneer, niet verre van de vest;
Toen Ethelbald, met hulp der andere overheden En trouwe krygsli&i, ftil ter fcadspoorte uitgetreden, Naar 's hertogs benden zocht, de buitenwacht vernam, By hem gehoor begeerde, en in het leger kwam. De vorst, fints langen tyd voor Ethelbald vol achting, Heeft van dit vreemd bezoek een vleijende verwachting, Acht d'Agrippynfche vrees en ontrouw afgewend, Ontfangt hem als een' vrind, en hoort hem in zyn tent. 6 Held, (zegtEthelbald;) die tegen't Roomsch vermogen
Min zyt door wraakzucht dan door vryheidzucht bewogen, Den aarc des krygsvolks kent, en recht van onrecht fchift! Verneem den droeven fcaat der bouwftad; lees dit fchrift; Gy kunt de waarheid in uw egaes brief aanfchouwen. Hy zwygt. De hertog leest: Civilis, d'ongetrouwen,
Wier vlucht de Trierenaars en u verraden had, Verrieden nu den raad in d'Agrippyner Had. De wreede muitzucht deed een bende Kanchen fneven. De grooten hebben blyk van ware trouw gegeven. Door Ethelbald is veel met lyfsgevaar verricht; Hy heeft uw zuster, my, en Radwich dier verpligt; Zyn
|
||||
|
TPFAALFDE Z A N G. <i7$
Zyn deugd heeft ons befchut voor d'onbefuisde benden.
Maar. 't is den raad mislukt ons naar uw heir te zendea. Demp higr, tot Romes ipyt, de woeste muitery; En red de Trierfche fpruit, en Adelgond, en my. Civilis leest, en kan zyn tranen niet weerhouen.
De raadsheer vaart dus voort: 't Gelukte d'eedle vrouwen, Door ons geheim beftier, in deze bange nacht, Wanneer de moordlust tot bedaren was gebragt, Haar wachters, van wier hoofd we ons dienden, 6m te koopen. Met reden mogten we op een' goeden uitflag hopen; Een onzer vrinden had een poort der flad bezet. Men vlood, maar was verraen; en d'aanflag wierd belet: Een enkel wachter had voor Rome zich gekweten. De vlucht wierd 6ns niet, maar het Trierfche goud geweten. De vesting, die gy dreigt, kan mooglyk u vyeerflaan:
Doch d'Agrippynfche raad bied u zyn' byfland aan: Wy hoofden, die het volk met hulde aan Rome vleijen, En d'onbedwingbre drift der menigte misleien, Zyn magtig, en bereid, om 't voordeel onzer plaats, Onze oorlogstuigen, en 't geweer des walfoldaats U, onder 't ftryden, min gevarelyk te maken. Gy weet reeds hoe getrouw wy voor de vrouwen waken* 't Gaat vast, zo 't Rodmfche heir niet fooedig herwaarts rukt, Dat u, met onze hulp, een eerfte ftorm gelukt. Mm 2 De
|
||||
|
276 KLAUDIUS CIVILIS.
De raad betrotiwt op u; erken dit blyk van achting:
Wint gy de Had, bedwing de plonderzucht, de flachting; Weerhou de Rynfche magt; weerhou de Trierenaars; Eisch flechts de vrouwen, en voldoende gyzelaars. Dus zult ge, na de ftraf der fnoodfte muitgezinden, Al d'anderen ten dienst der vryheid vaardig vinden. De muitzucht (antwoord hem Civilis,) vveegt me zwaar:
Zy fcort de vryheid in een jammerlyk gevaar; Zy maakt gevangenen van toebetrouwde panden; En fluit ze, ontbreekt me tyd, in Roines wreede banden: Ook is de Kauchfche bende in 't oproer omgebragt. Maar d'Agrippynfche raad, die trouw en eer betracht, En 't heil der bouwftad my grootmoedig durft betrouwen; U\v deugd, de bange ftaat, en 't lyfsgevaar der vrouwen Vereifchen myne hoede: ik neem uw voorftel aan: Ik zal, gelukt de ftryd, een woeste wraak weerftaan, Myn ziel voor altoos aan uw groote ziel verbinden, En in myn' Ethelbald een' waarden broeder vinden. Befchermer van den Ryn! Cdus barst de raadsheer uk;}
Ach! dat ons 't ryksheir niet in d'eelfte vrindfchap fruit'! Doch zo ik Cezar weer als opperheer moet vreezen, Noch zal ik nooit in 't hart Civilis vyand wezen. Welhaast is Ethelbald bedekt terug gefneld
In Agrippynes wal. De vaderlandfclje held Ont-
*
|
||||
|
TWAALFDE Z A N G. 277
Ontdekt den grooten, fluks nieuwsgierig toegetreden,
Het Ubisch nieuw verraad, de trouw der overheden, Der vrouwen lyfsgevaar, en 't aanbod, hem gedaan; En dringt het voorflel, dat hy aannam, krachtig aan. Hy ziet zyn taal op 't hart der legerhoofden klemmen, Daar Radwichs vader zelfs, vol fpyt, hem toe moet ftemmen. 't Aanrukkend heir verneemt, by 't ryzend zonnevuur,.
Den Agrippyneling gevvapend op den muur; Vervaardigt zich ten llorm; dempt ras met rys de grachten; En durft het groot gevaar van fleen en fchicht verachten: Doch menig fleeting word door *t werpgeweer geveld. De ftormer is terflond de ladders opgefneld, Weet zich een open op de zwakfte plaats te banen, En toont het op den wal, door d'opgefloken vanen. De hertog werkt alom 9 terwyl met waren moed Al 't volk, ten ftorm gefchikt, den oorlogspligt voldoet. Hy denkt met kleen verlies een vesting t'overheeren, Daar woeste muiters zich met blinde drift verweeren, Der opperhoofden list den walfoldaat verwart, En d' een verweerder fcaag den anderen benart. Hoe hoopt Civilis nu zyn lieve zielvriendinnen Te redden, en de hulp der bouwftad weer te winnen! Zo ftreelc een eedle vreugd den trouwen vryheidsheld*
Wanneer een legerfpie hem deze tyding meld: Mm 3 Het
|
||||
|
278 KLAUDIUS CIVILIS.
Het ryksheir, gistren by de Moezel opgebroken,
Wil by verrasfing hier, 6 her tag! a beftoken. Naar \ woest Novezium fnelt ruitery vooruit, Opdat de vyand u in twee gevaren fluk*: Zo denkt men, als gy bier verrast zyt, en verdreven, Uw oorlogsbenden daar den laatften flag te geven* Ik heb dat paardevolkj daar hen de drift verried, Uit eenen hoogen boom voor 't kriekend licht befpied: Him Remer tongflag kionk my duidelyk in d'ooren: 'k Was hen genoeg naby, om hun geheim te hooren, Ik volgde en zag hen: 't is een fterke ruitery, En achter bosch en vlek dit leger naauw' voorby* Die jammerlyke maar' ontroert Civilis zinnen:
De held moet afzien van de veege ftad te winnen, En gade en zuster uit den hoogen nood t'ontflaan; Of Romes legermagt wanhopend' hier weerftaan, En 't fpoor naar't eiland heen, hem reeds betwist, verliezen. I let welzyn van den ftaat doet hem den aftogt kiezen: Hy geeft het teeken. Ook word fluks de maar' verfpreid. Al 't heir is vol van druk, maar toont gehoorzaamheid; En Radwichs vader zelfs, die weer zyn* fpyt laat blyken, Moet tegen wil en dank het groot gevaar ontwyken. Maar held Civilis, in zyn tent een wyl alleen,
Bedekt voor 't oog van 't heir zyn nare angstvalligheen. ; Hoe
|
||||
|
■■■.-.■■■ ■.. , ■■■■..■■ ': - ■-'■ ■ - ■■
|
|||||||
|
TWAALFDEZANG. 279
Hoe bitter heeft zyn hart om dezen ramp te lyden!
Hoe groeit zyn druk, dien hy grootmoedig wil bellryden!
Dit knellend leed, dat hem in 't eerst den boezem fluit,
Barst voorts in zuchten, en in deze klagten uit:
Myn ongelukkig lot is droever dan te voren:
Toen had ik zoon en gade op 't onvoorzienst verloren;
Toen baarden my natuur en liefde een bittre fmart:
Maar in dien tegenfpoed bevond myn fchreijend hart,
Voor zwaarder tegenheen beveiligd, zich geruster.
Nu treft me, by d'elencP van echtgenoote en zuster,
Het grievende ongeluk van 't Keve vaderland,
Eerst zegeryk, maar nu in hagchelyken Hand:
Ik moet, op eenen tyd, de jammerlykfle plagen,
Als broeder, als gemaal, als vaderlander dragen.
6 Gade! 6 zuster! 6 bedrieglyke oorlogseer!
6 Vryheid!.. Hy verftomt; zo perst de fmart hem weer.
Zyn hart, dat zich altoos zo moedig heeft bevonden,
Gelykt een hoog gebouw, gevest op flerke gronden,
Dat, fchoon't na ftorm op florm zyn kracht behouden heeft,
Een felle fchudding 1yd, wanneer het aardryk beeft.
De Vryheid, fleeds gewoon haar1 trouwen held te fterken,
Begint, gelyk voorheen, met vrucht op hem te werken: Zy fpoort, zo veel als ooit, zyn' eedlen yver aan, Om tegen Romes dwang haar ftaatsrecht voor te ftaan. De
|
|||||||
|
a8o KLAUDIUS C I V I L I S.
De Hoop, die haar verzelt, die angsten leert verwinnen,
En droevigen verheugt, verrukt allengs zyn zinnen: Die blyde troosteres vertoont, in helder licht, De groote krygskans aan zyn waakzaam zielgezicht; *t Vermogen zyner goon, die dwingelanden haten; En 's hemels dierbre gunst voor onderdrukte ftaten: Hy ziet Batavie yerlost van 't ryksgeweld, Zyn vaderlyk gewest in ouden glans herfteld, Den zcgen in zyn land uit alle landen vloeijen, En in geluk en magt de vrye ftaten groeijen. 6 Goden! (barst hy uit;) vergunt het vaderland, De dvvinglandy ten fpyt, zo groot een' gloriftand; En als het heil des volks ten toppunt is gerezen, Laat dan Civilis huis met hen gelukkig wezen. Hy kan, na deze bede, in 't feist der tegenfpoen, Weer met bedaarden moed zyn' ftrengen pligt voldoen. Al 't heir verlaat nu, met zyn' trouwen vrind en vader,
Den Agrippynfchen grond, en trekt het eiland nader. By d'eerfle rust, beiluit de raadsvergadering, Op held Civilis eisch, tot overrompeling Van 's vyands ruiters, door den legerfpie vernomen. Terftond eischt Klasfikus die benden op te komen, Met al zyn paardevolk; en 't word hem toegeftaan. Ily treft, de naafte nacht, de Remen rustende aan,
Na-
|
||||||
|
TfFAALFDE Z A N G. i%i
Naby Noveziums verwoeste legerwallen.
Dat krygsvolk, achter vlek en heuvel overvallen, Op 't fchielyk nadren van zyn' vyand onverdacht, Word yllings opgewekt, en teffens omgebragt. Het aklig donker, en het treffend ftaal vertfagen De ftoutften; weinigcn, die weerftand durven vvagen. Des Remers misverftand, dat telkens hem verblind, Dat vrind als vyand velt, dat vyand houd voor vrind, En onder 't vlieden fnelt in 't ftaal der Triercnaren, Verhaast de nederlaag der overvallen fcharen: Den veegen Remer baat noch vlucht, noch tegemveer: De gantfche ruitermagt ftort ras op \ flagveld neer. De dampkring was verkoeld door nacht en mistig duister;
Na morgennevels blonk een zagte middagluister; Wanneer de hertog, met al 't leger aangefpoed, Dit flagveld zag geverwd in 't vyandlyke bloed. Hy was by Klasfikus hier naauwlyks aangekomen. Of 't vleijend krygsgeluk was merklyk toegenomen: Zyn leger wierd gefterkt met noodige oorlogsmagt, Door d'Overrynfchen en Gugernen toegebragt. Die hulp deed uit zyn hart een nare zorg verdwynen:
De Britfche vloot kor( haast met Roomfche magt verfchynen; Zy kon een landing op 't Batavifche eiland doen; Zy kon 'er vreeslyk in de beide ftaten woen: Nn Nu
|
||||
|
232 KLA U.D I U S C I V I L I S.
Nu dacht hy, uit het heir, gefterkt met nieuwe benden,
Den dappren Brinio naar %t eiland af te zenden.
Hy hield den raad dit voor; en d'eisch wierd toegezeid.
't Kaninefaatfche volk, door Brinio geleid,
Toog heen naar 't vaderland, om 't voor gevaar te hoeden,
Nadat hun voetvolk, om als ruiters zich te fpoeden,
Van paarden was voorzien, naar 't hertoglyk bevel.
's Lands held hield zich niet op, maar leidde 't leger fnel
Naar beter oord, eer iets door 't ryksheir wierd begonnen. Hy floeg, ter plaats daar hy Luperkus had verwonnen, 't Gefloopte Vetera een' marsch voorby, zich neer; Om, door het denkbeeld van de hierbevochten eer, Den moed te fterken in de vaderlandfche helden. Tot overftrooming van de lage en wyde velden, Beval hy 't leggen van een' dwarsdam in den Ryn, Om tegen 's vyands magt te meer beftand te zyn. Dit werk ging fpoedig voort, verricht door vele handen. De ftroom, dus opgeftopt, vloeide over op de landen. Men wachtte, daar een hoogte een drooge ftandplaats gaf, Aan d' overzy' des poels, de komst des vyands af. Civilis, fteeds gewoon voor 't vryheidsheil te waken; Die nooit, om lief of leed, zyn glori zou verzaken; Die alles offerde aan het welzyn van den ftaat; Beftierde 't gantfche heir, was aller toeverlaat: |
||||
|
T W A A L FD B Z A N G. $83
Nu dorst geen Klasfikus of Tutor hem weSrftreven:
Hy fprak; en ieder was gereed zyn ftem te geven. D'ervaren veldheer was een1 wyzeft arts gelyk, Die zyn voorzichtigheid betoont door blyk op blyk : De kranke, vry van koorts, geeft aan zyn' lust zich over; Stort in; veraast zich we£r; en maakt het telkens grover; Totdat hy, reis op reis door feller fmart geleerd, Het voorfchrift van den arts gelyk een godfpraak eert. De vyand was noch niet door 't heldenheir vernomen;
*t Had reeds de kans te baat, indien hy 't op dorst komen; Toen wakkre Brinio, verzeld van al zyn magt, In 't leger wederkeerde, en deze tyding bragt: Civilis, ons gewest is door geen' roof befchadigd, De nood verdwenen, en onze oude roem verdadigd. Wy togen 't vaste land der Batavieren door, En kwamen 's vyands vloot, 6 vorst! gelukkig voor. De zwakke manfchap van ons beider landgenooten Was naar de zee geleid door d'onvertfaagde grooten: 't Kaninefaatfche volk had reeds zyn duinryk ftrand, Met hulp des Bataviers, tot tegenweer bemand: Het ftaal was niemant, zelfs geen teere kunne onthouen: Uw zuster Heldewyn beftierde een leger vrouwen: 't Was alles, oud en jong, ten ftryde toegerust: Zie daarde krygsmagt, tot befcherming onzer kust. Nn 2 De
|
||||
|
-34 KLAUDIUS CIVILI&
De Britfche vloot genaakte ons vaderland in 't ende>
Zag 5t eiland in 't verfchiet ten ftryd' gereed, en wendde Den fteven zuidwaarts heen; het Roomfche legioen Befloot geen landing op 't bezette ftrand te doen, Maar veilig aan den mond der Maze zich t' ontfchepen: Zo wierd ons erfdeel door geen krygsgeweld benepen. De keurbende, uit de vloot den landweg ingetreen* Trok naar de Nervien en Tongren yllings heen, Om deze volken \ve3r in Romes gunst t'ontfangen, (Gelyk men haast ons meldde;) en hulp van hen t'erlangen. En met dien onderfcand te ftreven naar den Ryn, Of waar de veldheer met de ryksmagt ook zou zyn. Intusfchen was 't het doel der Britfche vlotelingen,
Don Waalvloed over, naar den Rynfcroom door te dringen. Noch roeiden ze in het ruim, den mond der Maze en Waal, Toen zich myn volk vertoonde, en door 't verrasfend ftaal Den bangen vloteling belette voort te fpoeden. Daar kon het minfce deel der kielen zich behoeden: D'ontftelde Brit, van 't eene in 't andre fchip gefneld, Liet tien der kleinften door die vlucht in ons geweld; Verloor veel volk, geveld, gevangen* of verdronken; En negen fchepen, die hyzelf doorboorde, zonken: Het ovrig elleftal, de grootften uit de vloot > Terug naar zee geroeid, ontweek den hoogen nood. Wy,
1
|
||||
|
TWAALFDE Z A N G. 285
Wy> vol van vreugd op hier door 't vaste land gereden,
Verkwikten door de rust onze afgematte leden, Ter zy' des Maasftrooms, in den Batenburger muiir; De nacht was duister; 't was noch lang voor 't morgentiurj Wanneer de vestwacht op den oever volk ontdekte, En ons en al de ffod door yslyk fchreeuwen wekte. Een Nervisch paardevolk was met Bataaffchen moed, Met geen Bataafsch geluk, gezwommen door den vloed: Een deel dier krygslien was door 't vlietend nat verzwolgen *y Een deel van hunne magt dorst in den ftroom niet volgen; En 't kleine deel, dat dwars door 't Maasipoor was geiheld, Wierd nu, van 't water vry, door 't flaal myns volks geveld. Hun raad had, ora de gunst van Rome weer t'erlangen, (Gelyk wy hoorden uit een' angstig' krygsgevangen;) Uit vrees befloten tot een zeldzaam heldenftuk, En in dit tydgewricht gehoopt op krygsgeluk: Het oogmerk was geweest de Batenburger daken In vlam te zetten, en de lleelien af te maken. Dit waar' voltrokken, had de Maasftxoom 't niet belet, En d'onvoorziene hulp de vesting niet ontzet. Myn ruitery, den ftroom gelukkig doorgezwommen 9 Verraste aan d'andre zy' de Nervifche oorlogsdrommen, En voerde neffens zich alom een wisfe dood, Daar ons by duister naauw' het minfte deel ontvlood. Nn 3 Zo
|
||||||
|
*86 KLAUDIUS C I V I L I S.
Zo wierd ons vaderland voor hoogen nood beveiligd,
En 's vyands haatlyk bloed de vryheid toegeheiligd. Hy fprak. Die tyding bragt in 't heir verkwikking aan,
Gelyk een drooge wind in 't neergeregend graan. 's Ryks heir, intusfchen voor de bouwftad aangekomen,
Had 's hertogs aftogt daar met fellen Sfift vernomen. D'uitheemfche veldheer, op het plegtigst ingehaald. Had uit belang die ftad met Roomfche gunst beftraald. Hy nam den rykseed af van d' Agrippynelingen, Die hy ontfloeg van hem door benden by te fpringen. Hy liet Civilis gade en zuster, met de fpruit Van Klasfikus, by hen, als Romes oorlogsbuit: Hy wilde ift 't veld zich niet belemren met die vrouwen, En was gezind haar aan den Nederryn te houen» Twee legioenen, uit Italie verwacht,
Verfterkten by de ftad welhaast de Roomfche magt; En 't keurvolk uit Britanje, in *$ vyands legerftede 06k ras verfchenen, bragt veel Gallisch hulpvolk mede. Op zekren morgen blonk het klimmend zonnelicht
Noch naauwlyks uit de kirn 's lands hoeder in 't gezicht, Daar 't waakzaam legerhoofd zyn benden reeds verzelde; Wanneer een vlugge fpie des vyands aantogt meldde; En dat de Rynfche vloot, (^aaft 's eilands bovenkant, In 't eerst des oorlogs, door \ B&taaffche volk vermand; |
||||
|
TWAALFDE Z A N G. 287
Nu dienende om 't gewest, bezaaid met open vlekken,
By 't veld van Geldiiba voor ftroopend volk te dekken;) Door d'Eburonen, wie men 't kielheir had betrouwd, Uit vrees verraden was, en voor 't Romeinfche goud. Die ontrouw, dat verlies van tweemaal twalef kielen, Verwacht tot byftand, toen ze in 's vyands handen vielen; Die weerfpoed lloeg den moed der benden niet ter neer; Elks boezem was vervuld met hoop op wraak en eer. De middagluister fcheen Civilis volk in d'oogen,
Toen Cerialis met zyn heir was aangetogen: Maar 't water, uit den Ryn geftroomd op 't Jage veld, Verfchafte een goede kans aan 's lands doorluchten held. De heiren flaan gefchaard aan d'eene en d'andre zyde; En 't vaderlandfche wacht den vyand af ten flryde; Vergeefs; de keurling, zwaar met wapenen belaen, Befchroomd te zwemmen, durft geen' overtogt beftaan, Daar hy geen ondiep uit het diep kan onderfcheiden. Maar 's hertogs krygsmagt, moe' van uur op uur te beiden,
Wenscht, vol van yver, zelf den overtogt te doen. Dit volk is afgerecht op 't waden door de vloen, En 't ryzig ligchaam, door geen wapendragt bezweken, Blyft, wadend', zwemmend', in de poelen zelden fceken. Hy zend den Batavier, daartegen 't meest beftand, In 't einde van de hoogte op 't ingezwolgen land, Met
|
||||||
|
288 K L A U D I U S C I V I L I S.
Met last om, zonder zich in 't Roomsch bereik te wagen,
Den vyand in de laagte al tergende uit te dagen. Die last word uitgevoerd, het talryk heir ten fpyt. Het ftoutfte Roomfche volk daalt neder tot den ftryd, En hoopt door overmagt d'uitdagers t1 overheeren. De keurling lost den boog; de Batavier werpt fperen, Deinst achteruit, en lokt den vyand dieper in. 's Ryks veldheer, loos misleid door zulk een bly begin, Schikt raeer Romeinen af, die op hun ipitsbroers dringen. Terftond verzwelgt het diep de voorfte keurelingen, Door paard en wapen tot hun redding buiten ftaat. Dit voed Civilis hoop: hy zend Kaninefaat En Overryner by zyn vaderlandfche benden. Nu prangt dit vlugge volk, ter zyde en in de lenden, De naafte drommen des verfpreiden ryksfoldaats; Springt over diepten; kent meest elke ondiepe plaats; Verdiibbelt, door het ftaal, den ftroomnood der verfchrikten; En ftapelt doon op doon, doorgriefden op geftikten. Staag druischt de keurling op d'ondiepfte plaatfen aan: Men ziet Pvomemen, die het zwemmen niet verftaan, En oefenaars dier kunst, gekwetsten, ongewonden, Gemengeld ondereen, en door den vloed verflonden. Hier heft een Roomfche drom het halve lyf omhoog; En ginder fcaat een troep zyns vyands op het droog: Men
|
||||||
|
■
|
||||||||
|
TIFAALFDEZANG. 289
Men flryd 'er wederzyds, met diepten tusfchen beiden,
Als oorlogsfchepen, die op 't pekel zyn gefcheiden;
Doch 's hertogs volk met veel, 't Romeinsch met weinig vrucht.
't Gelukt den keureling ten leste, door de vlucht,
Zich uit den wyden vloed te hoen voor feller flagen. Het is niet raadzaam, in die vlucht hem na te jagen Tot aan den breeden voet des heuvels, die, bedekt Door 't Roomfche heir, hem tot beveiliging verflrekt; En d'avondfcheemring daalt reeds op de poelen neder. De helden keeren in Civilis leger weder, Waaruit de krygszang klinkt, gedurende al de nacht |
||||||||
|
t: J
|
||||||||
|
Met grimmig dreigen in 't Romeinfche doorgebrag
|
||||||||
|
Het driftig oorlogsvolk betoont, aan bei' de zyden,
Een brandende begeerte om andermaal te flryden: De heiren zyn gehard tot zeldzame oorlogsdaen; De voorfpoed fpoort het een, de fchaamce 't ander aan: Civilis hoopt, dat hem geen nieuw geluk zal misfen, En't Roomfche hoofd de fchande op 't roemrykst af te wisfchen- Verhaal, 6 Dichtkunst! hoe de vader van den ftaat
Toen, midden in zyn heir, belaagd wierd met verraad. Een Batavier, noch jong, uit Labeoos geflachte;
De dappre Baldewyn, wien zelfs Civilis achtte; Had deeds, in flag op flag, een' hoogen oorlogsrang, En eigen lof bedoeld, in plaats van 't itaatsbelang. Oo Ily
|
||||||||
|
29o KLAUDIUS C I V I L I S.
Ply had, toen Labeo ter heilzame offerhande
Geflacht wierd, zich die llraf gerekend tot een fchande; En, door zyn glorizucht tot barstens toe vervuld, Om *t vonnis fraart geleen, en geenszins om de fchuld; Maar van zyn' fpyt, die hem geftaag was bygebleven, In hoop op vordering, in *t minst geen blyk gegeven^ Door dezen jongling, die, met zulk een hoop gevleid, Noch niet tot ontrouw door 't misnoegen was verleid, Was Cerialis magt op d'overflroomde velden Zo moedig aangetast, als door de trouwfle helden. De looze Staatzucht had zyn driftig hart doorgrond,
En was verheugd, dat zy 't bekwaam tot gruwlen vond. Dit hart, waarin om ftryd de fpyt en rangzucht woelen, Moet, (dacht ze,) 't land ten val, een heerfchappy bedoelen. Zy nam dit opzet, en begon haar toovery: De nacht na 't poelgevecht was rneer dan half voorby: 't Verleidend fpook verfcheen, ter krygstente ingevlogen, In Labeoos gedaante aan 's jonglings fluimrende oogen, En in den zelfden flaat, waarin die muiteling Voor 't outer wierd geleid, daar hy zyn llraf ontfing. Manhafte bloedverwant! (fchynt Labeo te fpreken;) U voegt het mynen hoon, en ons geflacht te wreken: Sterk Rome; heersch; en wees gelukkiger dan ik. De jonge Baldewyn ontwaakt vol fpyt en fchrik:
Maar
|
||||
|
■ ■
|
|||||
|
T IV A A L F D E Z A N G. 291
Maar 't vleijend denkbeeld van een kroon te mogen winnen
Doet hem bedaren, en verheugt zyn dwaze zinnen. Ja, (denkt hy,) Labeo! ja, waarde bloedverwant! Vervvacht van my de wraak voor uwe en myne fchand': 'k Wil't ryksheir door den poel een fpoor op hier ontdekken. Het zal gevaarlyk zyn den toeleg te voltrekken; Civilis word niet licht van d'overzy' verrast, Indien de fterke vvacht op elken toegang past: Maar geen gevaar, hoe groot, kan flonte harten keeren: 'k Zal moedig flerven, of u wreken, en regeeren. 't Gelukt hem eindlyk, in de zelfde duisternis9
Schoon 't meefle krygsvolk waakt, en 't vluchten hachlyk is, Zich, achter 't leger ora, aan aller oog t'ontftelen. Noch durft hy weinig zich met zynen voorfpoed ftreelen: Hy trekt verre om, te voet, en langzaam: 't morgenlicht Stelt hem gevaarlyk bloot aan 's landzaats fcherp gezicht: , Wanneer hy volk verneemt, verbergt hy zich zorgvuldig: Hy vreest al wat hy ziet: geen wonder; hy is fchuldig. Hy was, na 't vlieden, door zyn bende ras vermist.
Men zocht vergeefs. De vorst, die fluks dit toeval wist, En dacht dat Baldewyn een' rampfpoed had geleden, Beklaagde een' krygsman, die zo moedig had geftreden. Zo toont eenvader voor zyn fnoode huwlyksvrucht, Die op het erfdeel vlamt, een onverdiende zucht, Oo % En
|
|||||
|
z9z KLAUD1US C I V I L I S.
En deelt in 't lot zyns zoons, in d'eigen oogenblikken
Dat's jonglings heimlyk ftaal op 't gunstryk hart durft mikken* By d' eerfte ftralen van den nuchtren dageraad ,
Stelt reeds het weerzydsch heir zich tot den fcryd in ftaat. 't Lust Cerialis, die den poel niet in vvil trekken, Zyn oorlogsbenden breed in flagorde uit te ftrekken: Zyn wester heirfpits is de Roornfche ruitery; Zyn ooster, 't hulpvolk, treed den boord des Ryns naby: In 't midden plaatfen zich de Roornfche legerknechten: Een uitgelezen deel, bekwaam in nood te vechten, Ervaren ryksvolk, uit de gantfche magt vergaerd, Behoud hy onder zich, word achteraan gefchaard. Tot elke keurbende is zyn aanfpraak in 't byzonder: Hy roemt elk legioen, gelyk een oorlogswonder. Civilis, die op 't lage en overftroomde veld
D'uitheemfche krygsmagt poogt op nieuw te lokken, ftelt Zyn oorlogsbenden in afzonderlyke hoopen, Om, tusfchen diepten door, het minst gevaar te loopen; Het Overrynfche volk word in de fpits gepJaatst, Ter zy' des Ryns; 't Bataafsch, 't Kaninefaatsch daarnaast: Het Triersch moet by den Ryn den achtertogt betrekken; 'tGugernschmoctnaasthetTriersch hetheir van achtren dekken. De hertog fterkt den mocd der benden, die hy fchaart: Uw ftandplaats (roept hy uit,) gctuigt uw* heldenaart* Ka-
|
||||
|
TWAALFDE Z A N G. z93
Kaninefaten! Batavieren! en Germanen!
Hier wist ge in 't eerst des krygs u 't vryheidsfpoor te banen;
Hier treed ge 't koud gebeente uws vyands met den voet;
Hier fpoort u alles aan tot onverwrikbren moed.
De keurelingen zien, waarheen zy d'oogen wenden,
Het fchandelyk bewys der neerlaag, der elenden,
In veld en vesting door hun fpitsbroers ondergaan.
Uw krygsramp, korts geleen, jage u geen fiddring aan:
Toen 't bange Trierfche land bykans was vry geflreden,
Door d'overvvinning zelfs, hebt gy dien ramp geleden,
Daar menig held, te flout op zyn verkregen eer,
Zyn heil zocht in den buit, in plaats van door 't geweer.
Thans is u alles me6, en uwen vyand tegen: y
Al wat door hoofdmans vlyt, in hoop op hemelzegen,
Verricht kon worden, in dit hachlyk tydgewricht,
6 Vaderlanders! is getrouw door my verricht:
Verdronken velden, u bekend, en diepe poelen,
Waarvan uw vyanden het nadeel reeds gevoelen,
Zyn 't flagveld, dat ik koos; nooit ftond de kans zo fchoon.
Red, in 't gezicht des Ryns, en van Germanjes goon,
En met dier goden hulp, uw gaden, huwlykspanden.
En ouders, maar vooral de vryheid uwer landen:
Zo zy dit tydftip niet gevloekt by 't nageflacht,
Maar deze groote dag uw fchoonfte dag geacht!
Oo 3 Hy
|
||||
|
294 KLAUDIUS CIVILIS.
Hy fprak; en't krygsvolk kon zich naauw' zo lang bedwingen.
Men toont, naar d'oude wyz', door blyde huppelingen En 't ramlen van 't geweer, dat 's hertogs taal behaagt: AI d'oorlogsryen zyn vol hoop, en onvertfaagd. Hy laat, by 't matigen der yverige zinnen, D'cilanders, op hun bee, den nedertogt beginnen. Zy, over diepten heen, op 't overftroomde veld, Tot zekren afftand toe, al fpringend' voortgefneld; Daar, buiten 't Roomsch bereik, met weerzin lang gebleven, Om aan den keurling lust tot nadering te geven; Na vinnig tergen door geen' vyand aangerand; En in den poel gefterkt met Friefchen onderftand; Begeven, volgens last, zich meer naar 't ryksheir henen. Fluks zyn ze in't Roomsch bereik. Deftrydbegintmetfteenen,
Met looden kogels, en met ander vverpgeweer: Aan d'eene en d'andre zy' ftort menig krygsman neer. Intusfchen wagen zich de vaderlanders dichter. Het werpgeweer verflaauwt: nu valt hen 't nadren lichter; En op den fchuincn voet des heuvels ftuit hen niets: Des eilands ryzig volk velt hier de lange fpiets, En treft van verr' de fpits der Roomfche ruiterbenden, Die in verwarring zich nu ginds en weder wenden, Daar 's veldheers byftand hen van weinig nut kan zyn. Het blyft 'er noch niet by: de Brukter, door den Ryn Naar
|
||||
|
..-■■■ ■'.,:..,.:■■::■■■■ '■
|
|||||||||
|
TWAALFDE Z A N G. 295
Naar d' overzyde van *t verdronken land gezwomraen ,
En langs de fchuinte naar den vyand opgeklommen,
Verjaagt 'er 't hulpvolk, dat, door fellen fchrik bekneld,
En voor zyn hoofden doof, naar Cerialis fnelt.
Men ziet den voetknecht der Romeinen, toegetreden,
D'ontweken ftandplaats van zyn hulpmagt ftraks bekleeden:
Die groote menigte verfchrikt den Brukter niet;
De krygskans is gelyk; noch d'een noch d'ander vlied.
De Brukter heeft in 't eind' des Tenkters hulp vernomen:
De vyand heeft alom Civilis magt te fchroomen.
Zo bly gaat alles mee; zo flerkt de Vryheid, hier
En ginds, Kaninefaat, Gerrnaan, en Batavier: Zy moedigen elkaer om in de Rynfche ftreken Den ramp, by Trier geleen, op 't glorirykst te wreken: De vaderlandfche zucht, door poel noch magt gefhut, Genoopt door 't ftaatsgevaar, recht oorlogswondren uit. Zo ziet men 't water, in zichzelf niet in te dringen, Zich door het dichtfte der metalen henen wringen. Met zulk een' voorfpoed wierp het moedig krygsgeweer
Van 's hertogs oorlogsvolk den Roomfchen hoogmoed neer, Daar 's vyands benden zich een wisfe dood voorfpelden; Wanneer zich Baldewyn in 't ryksheir aan liet melden, Welhaast gehoor verkreeg, en, heet op kroon en ftaf, Aan Cerialis hoop op d'overwinning gaf. * * * KLAU.
|
|||||||||
|
riwp
|
|||||||||
|
296
KLAUDIUS CIVILIS.
DERTIENDE Z A N G.
JL/oorluqhtige Romein! (laat zich d'ontrouwe hooren;)
Gy ziet hier Baldewyn, uit aadlyk bloed geboren, En uit het oud geflacht van Labeo, die blyk Van trouw aan Rome gaf, wien 't albeheerfchend ryk Een kroon beloofde, wien Batavie deed fneven. Geniet een nutter hulp, dan Labeo kon geven. Zend ruiters door den poel, doch verre van den Ryn, Langs paen, u onbekend; en laat my leidsman zyn: 'k Zal met uw paardevolk naar d'overzyde trekken; D^ heuvels zullen ons voor 't oog uws vyands dekken. Ik heb *t Gugernfche volk op mynen weg befpied; Het volgt Civilis last door fcherpe toezicht niet. Kan hy, wanneer \vy hem van achteren beftryden, Gy hem van voren treft, de nederlaag vermyden? Hoor ons triomfgeroep haast van den overkant. Verdenk my niet; gy hebt myn leven in uw hand. Zo fpreekt hy. 't Legerhoofd verzuimt niet, onder 't nypen En groeijen van den nood, de krygskans aan te grypen. Volvoer uw opzet, (luid zyn antwoord;) en verwacht Het zelfde loon, door 't ryk uw' bloedvrind toegedacht. Ter-
|
||||
|
DERTIENDE Z A N G. 297
Terftond ziet Baldewyn twee vletigels ruiterbenden
Gereed om zich met hem naar d'overzy' te wenden: De toeleg word betrouwd aan prins Brigantikus. Tot dezen hoofdman fpreekt de veldheer heimlyk dus: Civilis zusters zoon, gy zult uw land regeeren, En, ondanks Baldewyn? 't beloofde niet ontberen. Die Batavier verdient geen' koninklyken ftaat: Gy wierd een waar Romein; zyn hulp is Iandverraad. Bedien u van die hulp: maar zorg my ras t'ontheffen Van dien verrader, die ons eenmaal 66k kon treffen. Terwyl groeit ftaag de nood van Romes leger aan: De Brukter, by den Ryn door 't overtal weerftaan, Begint, met 's Tenkters hulp, voordeeliger te vechten, By 't angstig deinzen der Romeinfche legerknechten; En Cerialis zelf bevind, ter wester zy', Zich met de hulpmagt, met de Roomfche ruitery, En 't uitgelezen volk, in d'uiterfte gevaren, By 't vlien en vallen van zyn moedigfte oorlogsfcharen. Hy fnelt van plaats tot plaats: 6 Bloodaarts! ("roept hy iiit, Terwyl zyn dreigend ftaal de vluchtelingen ftuit;) Moet ik verwonnen zyn? Weest Romes roem indachtig. Uw eigen doodfchrik maakt uw' zwakken vyand magtig. Weerfcaat een' korten tyd zyn roekloos krygsgeweld, En ziet van achtren en van voren hem bekneld. Pp Hy
|
||||||
|
298 KLAUDIUS C I V I L I S.
Hy roept geftaag, datar zich zyn benden telkens weeren,
En telkens magtbos zyn *s lands helden af te keeren. Zo lacht van d'overzy' de kans Civilis aan:
Zy vleit hem, dat hy flechts de zynen by moet ftaan, Om eens vooral den ftaat aan Romes dwang t'ontwringen; En 't volk rondom hem heen kan zich niet meer bedwingen* Dit ovrig heir is haast, met 's lands doorluchten held, Van hunnen hcuvel af, de poelen ingefheld: *t Gugernfche volk alleen is op de wacht gebleven. De vyand ziet dien nood; zyn ftoutfte krygslien beven,
Daar op himn' heuveltop het ftaal gedurig woed. Van deze hoogte ftroomt het afgetapte bloed; En alien ftorten neer, die weerftand durven wagen. Zo ploffen, in den dooi, by wind- en regenvlagen, Van d'Alpen, hoog befneeuwd, de losfe korsten ne£r. Civilis nadert vast; en 't vaderlandsch geweer, Dat gantfche ryen treft, en 't all' bedekt met lyken, Laat geen1 Romein de hoop van 't lyfsgevaar t'ontwyken. Dit vleijend krygsgehxk ylt onvoorziens voorby:
Een fterk triomfgefchreeuw, gehoord van d'andre zy' Des ingezwolgen velds, bewyst den keurelingen ?t Geluk der ruiters, die hunn' vyand daar befpringen. De vluchtende Romein houd op dit teeken ftand, Keert weer, en dryft terug, naar 't overftroomde land, En
|
||||
|
DERTIENDE Z A N G. 29$
En volgt, in dezen poel, de vaderlandfche helden,
Die deinzend' weerfland bien, daar noch hun ilagen gelden:
Zy moeten wyken, eer de doortogt word geflremd,
Nu zy van achtren en van voren zyn beklemd.
Het paardevolk was met zyn' leidsman aangekomen
Aan d' overzy' des poels, en daar te fpae vernomen. Indien 'c Gugernfche volk, op d'aanbetrouwde wacht, Het ernstig krygsbevel des hertogs had betracht, En zich niet ingebeeld, dat langs de vvaadbre paden, In 't ryksheir onbekend, geen vyand hen zou fchaden, Het landverraad had daar de vryheid niet verrast. Dat onbedachtzaam volk wierd hevig aangetast, Daar dezen, 't ftaal ontfnapt, by drommen angstig vloden, En andren, vol van fchaamte en wanhoop, weerfland boden. Brigantikus nam fluks 't bevel zyns veldheers waar: Hy flelde Baldewyn behendig in gevaar; En 't ftoutst Gugerner volk, in gramfchap toegefchoten, Verlloeg die fchandvlek der verraden bondgenooten. Zo wist Brigantikus, nu d'ontrouw was beftaan, Van 't werktuig des verraads zichzelv' en 't ryk t'ontflaan. Het weer liep onderwyl dien vleugelhoofdman tegen:
Na broeijing volgde wind, en na den wind de regen: Een zee daalde yllings van 't geperste hemeldak: De blikfem gaf 'er vuur, de donder krak op krak ; Pp 2 Het
|
||||
|
«
|
|||||
|
300 KLAUDIUS CIVILI&
Het overromplend volk wierd zelf door angst beftredenr
De weg was glibberig; de paardehoeven gleden; En 't was onmogelyk wyd van zich af te zien: Zo kon 't Gugernfche volk die ruitery ontvlien, Civilis, die, bedaard in voor- en tegenfpoeden,
Weer wondren had verricht, door 't heldenheir te hoeden In 't wyken naar den poel; die, door zyn wys beleid, Den besten aftogt voor de benden had bereid; Die, verre van zich af, bevelen had gegeven; Wierd haast, door *t onweer, van vervolging 66k ontheven.. Maar in die harde vlaag was 't krygsvolk buiten flaat Te luistren naar bevel, daar hoofdman en foldaat* Vermengeid ondereen, op d'overftroomde velden Elkaer verdringende, in verwarring blindlings fneldenv Het Overrynfche volk zwom naar zyn' oever heen: Uit hen begaven groote en kleene Fries alleen, Op 't fpoor des Bataviers, zich naar de legerfleder Des eilands duinvolk en de Trierfchen deden 't mede; Het vreeslyk onweer, dat in 't eerst hen had gered, Dat voorts hen had verward, en in den poel' verlet, Bedaarde allengs: de held zag haast deze oorlogsfcharen Zich by den landftroom in de legerplaats verga^ren. 't Gugernfche volk was 66k geweken naar den Ryn.
Civilis ftraft hun hoofd. Hy hoort dat Baldewyn d
|
|||||
|
DERTIENDE Z A N G. 30
De vryheid heeft verraen, hem 't leven is benomen,
En door Brigantikus de krygsramp toegekomen.
Dier landgenooten fchuld verzwaart de felle fmart
Om 't knellend vryheidsleed in 's hertogs fchreijend hart:
Twee helden, voortgebragt om zich voor 't land te kwyten.,
Den een' zyn' naverwant, heeft hy dit leed te wyten.
De vorst bezwykt niet, in zo groot een' tegenfpoed;
Hy geeft, door deze taal, den legerhoofden moed: 6 Spitsbroers! door 't verraad, dat Rome kan bekoren,. Hebt gy de zege, maar uw glori niet verloren: De vyand houd het veld, maar door een euveldaad.. Het godendom bewees hoe veel 't de boosheid haat, Daar 't fnooden Labeo een fchandlyk loon verfchafte. En Baldewyns verraad, zo ras het uitborst, ftrafte^ Dat gunstig godendom is oorzaak, dat de vloot U niet heeft aangetast, in uwen hoogen nood; Dat zy niet herwaarts met de veldmagt is gekomen; *t Beleid was door die goon aan 't legerhoofd benomen: Zy zyn 't, wier trouwe hulp een onweer heeft verwekt 7. Dat u, in 't wyken, voor vervolging heeft gedekt: Zy zyn 't, die, na den ftryd, aan u en uw foldaten 5t Bezit van legerftede en oorlogstrosfen laten, Opdat zich 't heir verkwikk' door nutte rust en fpys 1 Zy voegen 't e^ne by het andre gunstbewys. Pp 3 Wy
|
||||
|
302 KLAODIUS C I V I L I S.
Wy zyn, zo lang de goon ons byflaan, niet rampfpoedig.
6 Vaderlanders! weest dan dankbaar; blyft kloekmoedig; Bant nooit de vryheid, die u aanfpoort, uit den zin; En boezemt uwe hoop den oorlogstroepen in. Zo fterkt en ftreelt de held, in bittre tegenheden,
Het neergeflagcn hart der hoofden door de reden. Hun moed, die 't gantfche heir met hoop op uitkomst vieit, Gelykt een' zoeten geur, die zich alom verfpreid. Het vroege fchemerlicht begon weer door te breken;
't Ontwaakte volk vernam *t gewoonlyk optogtteeken; En 't fpoeide, met den held, zich van den Rynfchen kant In voeglyke orde naar 't Bataaffche vaste land, 't Was duister, eer zy zich by Batenburg bevonden. Een ruiter, voor dien togt op kundfchap afgezonden, Was, na 't veripieden, reeds van 't Roomfche legerveld Naar die bemuurde Had des Bataviers gefneld. Civilis, (lprak hy;) 'k zag des vyands krygselenden; Zyn heuvel was bedekt met dooden uit zyn benden. Een heuvel verder was de Roomfche legerftee. Ook zag ik 't legioen^ verwacht uit Spanje, alree' Dat leger nadren, en welhaast daarbinnen trekken. Ik wist voor 's vyands oog op 't veiligst my te dekken. Een mindre magt toog uit: zy is, naar alien fchyn, Naar Mentz gezonden; zy trok zuidwaarts? langs den Ryn. . 'kHeb,
|
||||
|
DERTIENDE Z A N G. 303
'k Heb, eenige uren in myn' fchuilhoek ftil gebleven,
Toen ik niets meer vernam, my fnel op hier begeven. Zo wierd des vyands ftaat in 's hertogs heir gemeld. Dit leger flaat zich neer op 't Batenburger veld. Voor 't morgenlicht was reeds de raad byeen gekomen.
6 Helden! ("fprak de vorst;) fchoon \vy niet angstig fchroomen, En 't magtig godendom ons niet verlaten heeft; Ons echter, in wier hart de zucht tot vryheid leeft, Voegt niet, om eene flad, al Vvaderland te wagen. De Roomfche krygsmagt ftaat in 't kort ons op te dagen : Een ranke en kranke muur kan 't ryksheir niet we&vftaan: De vyand kan in 't veld ons minst ter neder flaan: Wy zullen mooglyk daar den hoogmoed weer verneeren. Laat ons dit Batenburg dan niet vergeefs verweeren; Niet ftryden om een goed, dat ons geen voordeel geeft; Geen heir verzwakken, dat zyn benden noodig heeft; En deze onnutte Had, het vaderland ten beste, Vernielen, eer zich hier het kundig ryksheir veste. Getrouwe Batavier! getroost u dit verlics. 6 Krygsraad! dat men voorts den weg naar 't eiland kiez\ Een nieuwe hulpmagt, door de Kauchen ons gezonden, Heeft zich ('t is u bekend,^) daar gistren reeds bevonden: Laat ons ? met haar gefterkt, aan 's eilands ooster kant, Naby het flagveld, daar Aquilius, vermand, |
||||
|
304 KLAUDIUSCIVILIS.
Met eigen bloed zyn fchande, uw glori, heeft gefchreven,
Toen 't land met's hemels hulp van ryksdwang wierd ontheven;
Laat ons, naby dat veld, door 't vryheidhoedend flaal,
Des vyands overtogt beletten aan de Waal:
Hy word op 't naauwst befpied; men zal't ons ras ontdekken3
Als hy beweging maakt om derwaarts heen te trekken.
Zo uit Civilis zich; en ieder krygshoofd ftemt,
Schoon 't lot der vesting 't hart des Bataviers beklemt.
Een fomber daglicht was gevolgd op 't aklig duister;
't Gefloten zwerk benam d'opgaande zon haar' luister;
Wanneer het leger, daar 't de wallen binnen trad,
De nutte flooping meldde aan d'opgewekte ftad.
Fluks woelt men ondereen, en draaft men ginds en weder:
Hier werpt een deel van 't heir de zwakke wallen neder;
Daar torst een ander deel het tilbare op het veld;
Terwyl de burgers, om 't verlies der ftad ontfteld,
By 't jammerlyk gefchrei van gryzaarts, vrouwen, kindren,
Ten deele torfen, en ten deele 't werk verhindren,
Niet uit onwilligheid, maar uit ontroerenis,
■
Daar noch hun hoogfte goed de lieve vryheid is. Civilis troost hen, werkt met vrucht op hun gemoedren,
En maakt hen ras bekwaam tot berging hunner goedren.
De goede fchikking, die hy naarstig gade flaat;
En 't groot getal van volk, zo burger als foldaat,
Voor-
|
||||
|
DERTIENDE Z A N G. 3o:
Voorzien van paarden, om naar't Waalfpoor heen te ipoeijen,
Van groote fchuiten, om naar d'andre zy' te roeijen; Verlichten''t zware werk; en dus zyn vodr de nacht De meefle goedren op het eiland reeds gebragt. Intusfchen was het werk der Hooping van de wallen,
Door talryk volk verricht, niet minder toegevallen: De zwakbemuurde ftad, geen groote en weerbre plaats, Was haast, door ongeduld en yver des foldaats, Zo verre ontmanteld, dat Civilis dorst vertrouwen,., Dat Cerialis haar niet op zou laten bouwen. Men flak haar toen in brand: de vlam, met naar geweld* By 't blazen van den wind, van dak tot dak gefheld, En in de duisternis ten hemel opgevlogen, Verwekt in 's hertogs hart een grievend mededoogen. De droeve burgery der dierbre flad vernatn, Aan d'oevers van de Waal, die vreefelyke vlam, En dvvong, door nieuw gefchrei, de krygslien mee tot weenen. Maar vorst Civilis, met al 't ovrig heir verfchenen, Verzagt de tweede maal der burgren felle fmart: Zyn troostryke aanfpraak werkt in hun wanhopend hart, Gelyk een balfera in gevarelyke wonden, Die, eens met vrucht gebruikt, weer heilzaam word bevonden. Het heldenleger, van die burgeren verzeld, Neemt rust op 't eiland, by de Waal, in 't open veld. Q q Ter-
|
||||
|
3o6 KLAUDIUS CIVILIS.
Terwyl de zwarte nacht dit bang gewest noch dekte,
Vrerfcheen een Batavier te paarde in 't heir. Men wekte Civilis yllings op, wien hy dees tyding bragt: De vyand is, 6 vorst! in flilte deze nacht Ter Waalzy*, by den Ryn, op 't eiland aangekomen: Ik, een der wachters, heb zyn droeve komst vernomen. Ik hoorde op 't onverwachtst, niet lang na 't avondlicht, Daar 't all' by duistre nacht bedekt was voor 't gezicht, Niet zonder fchrik van verre een duidelyk geklater Van zware riemen, fnel bewogen door het water. De fcheepsmagt, op de Waal, voor flroom af, van den Ry Terflond genaderd, moest de vloot des vyands zyn. Ik reed naar 't naafle vlek, daar ik den landzaat wekte, En hem de nadring van die Roomfche magt ontdekte. Het ongelukkig volk, ftraks tot de vlucht gereed, Vervulde 't vveerloos oord met fchrik, door kreet op kreet: Zo bleek alom de komst der flaatsgeweldenaren. Ik, naar de Waal gekeerd, befpeurde ruiterfcharen, Ontfcheept en woelende aan des eilands oeverkant. De vloot flak over naar 't Bataaffche vaste land. Zy, die weer krygsvolk daar gewis heeft ingenomen, Verliet de Waal, orn ons aan 't Rynfpoor op te komen. Daarhenen toog vooraf d'ontfcheepte ruitery. Verzekerd dat gy hier zoud wezen, fpoeide ik nay, |
||||
|
DERTIENDE Z A N G. 3°7
Om d'overrompeling van 't eiland u t'ontdekken.
D1 ontfrelde vluchtling uit de leeggeloopen vlekken Vertraagde in 't eerst myn' Ipoed; elk zocht den nood t'cmtgaafi: Al 't oostend' vlucht gewis reeds angstig herwaarts aan. Hoe ftond de vorst verbaasd, omdat de Roomfche fcharen,
Op zyn bevel verfpied, hem voorgekomen waren! Hoe trof hem deze ramp! Maar hy, die zynen pligt, In voor- en tegenfpoed, als veldheer had verricht, En 't min-fte krygsverzuim zichzelv' niet had te wyten, Liet nu niet na, zich vveer voor 't vaderland te kwyten. Hy gaf den hoofden, fluks by duister in zyn tent Verfchenen, kennis van de nieuwe flaatselend\ Laat ons (zo voer hy voort,) een' vasten moed behouen> Het land verweeren, en op 's hemels hulp betrouwen, Doch zonder blinde drift, die aan geen helden past. Myn heirbefpieders zyn ontwyfelbaar verrast, Door, ondanks myn bevel, te verre zich te wagen: Zo wist men onvoorziens het eiland op te dagen. Laat ons voorzichtig zyn; men wage 't uiterst niet. De legerplaatfen, die Aquilius verliet In 's eilands ooster helft, zal 't ryksvolk weer bezetten; Daar kan uw dapperheid het onheil niet beletten. Laat ons de wester helft, 6 helden! dan behoen, En naar de Rynzyde in het middeneiland fpoen; Qq 2 Men
|
||||
|
3o8 KLAUDIUS C I V I L I &
Men breek' 'er Druzus dyk: zo vloeije op 't lage weiland
De rechter arm des Ryns in 't middendeel van 't eiland; Zo fchei' men Romes magt van d'onze door dien vloed; Zo winn' men alles weer. Belluit; de nood eischt fpoed. Dus fprak hy, daar zyn taal by vveinig hoofden klemde,
En geen der anderen of voor of tegen ftemde. Ik heb (^hervatte hy tot dezen,) u verftaanj Gy blaakt van yver om den vyand neer te flaan. Kent gy zyn benden, die gy roeldoos wilt befpringen? Zou hy met weinig volk in 't eiland durven dringen, In waan dat onze magt het hem ten beste laat? En heeft hy vestingen en fchepen niet te baat? Gy toont, door 't zwygen, dat u redenen ontbreken. In 't eind' durft Tutor dus Civilis tegenfpreken:
Hy waagt, 6 hertog! niets, die altes derft, en ftryd. Wy (antwoord hem de vorst,) zyn alles noch niet kwyt; Ach! zo men tydig naar myn' raad had willen hooren, Uw landaart had de kans, wy 't oostend' niet verloren. 6 Krygsraad! hoor naar my; bedwing een' blinden moed: Geef wel de vrees geen plaats; maar leer uit tegenfpoed: Betoon een' waren moed, wanneer het tyd zal wezen; En zie de vryheid, nu aan 't zinken, dan verrezen. Die taal, met achtbaarheid gefproken door een' held,
Die door zyn wys beleid, in 't hachlyk oorlogsveld^ Tom
|
||||
|
■
|
||||||
|
BERTIENDEZANG. 309
Toen hy gehoorzaamd wierd, gelukkig heeft geftreden,
En roem op roem behaald, brengt all' den raad tot reden. Voor 't krfekend morgenlicht, was *t leger op de been.
Men zond een' fnellen bo' naar 't Kauchfche hulpvolk heen, Dat tusfchen 't veld, daar 't heir by't Waalfpoor overnachtter En tusfchen Vadaas wal, op krygsbevelen wachtte. Die Roomfche legerplaats, op 't eiland, aan den Ryn De tweede, moest gewis in 's vyands magt weer zyn. De Batenburger, die met niemven moed bekende Niet meer te lyden, dan des eilands ooster ender Began zyn goedren in de fchuiten weer te laen, Om naar het wester end' het groot gevaar t'ontgaan. Die fchuiten voerden'tgoed, deroeijers, zwakken, kindrenf Men had voor wind en flroom; niets kon den fpoed verhindren- Zo rustig is weleer de felverdrukte Bat, Voorvader van dit volk, geweken voor den Katr; . En, door de vryheid meer dan door de fmart bewogenr In fchuiten op den Ryn naar 't eiland aangetogen. De Batenburger was noch bezig op het veld«,
De maar' door bo' op bo' bevestigd aan den held, En d'ochtendzon verrees; toen 't leger, voortgedreven Door vaderlandfche zucht, zich had op weg begeven.. Hoe werkte in 't volk de moed, in 's hertogs oog aanfchouwd I: De Kauchen fterkten 't heir in zeker heilig woud> Qq 3 Daar
|
||||||
|
/-
|
||||||
|
3io KLAUDIUS CIVILIS.
Daar hen de voorzorg van dien veldheer had hefcheiden,
Om fpoedig al de raagt naar Druzus dyk te leiden, Daar 't middeneiland moest verdrinken in den vloed. Men had in korten tyd een' langen weg gefpoed;
De ftille nacht, door 't zwerk ontbloot van haren luister* Begunstigde den vorst door albedekkend duister; Wanneer zich 't matte voile by Druzus dyk bevond, Daar 't zich, na weinig rust, de doorbraak onderwond* De vyand was naby, en 'c heir wist dit alreede. Batavodurum was de vierde legerflede
Van 't oostende af; 't lag by den Ryn, in 't moerig land^ Zo verre van de zee, als van den bovenkant. Die vesting deelde, en had aan d'eene en d'andre zyde, Den dyk, die 't lage veld voor hoogen vloed bevrydde. Des vyands waterheir, voor wind en flroom gefiield, Had daags te voren reeds die plaats in zyn geweld; Een bende ontfeheept, die tot bezetting was gebleven; En voor de nacht zich weer naar 't bovenend' begeven. Al 't middeneiland was, in jammerlyke elend', Daar 't alles achter liet, gevlucht naar 9t wester end'. De held beval niet blind den ftroomdyk door te fleken;
Men ftuitte 't vlekvolk, uit de bovenhelft geweken: Hy had veel ruiters met de nutte zorg belast, Dat niemant onder 't vlien door 't water wierd verrast. Eer
|
||||
|
DERTIENDE Z A N G. 311
Eer 't Roomfche volk by nacht de dykbreuk had vernomen,
Begon de Ryn op 't veld tot aan de vest te ftroomen; En 's hertogs leger had aan 't oogmerk reeds voldaan ? Eer deze keurbende iets tot hinder kon beftaan. De Rynkil, die terftond zich dwars door 't eiland fpoeide, En Waalwaarts naar den burg van vorst Civilis vloeide, Verfpreidde zich niet verr' door 's eilands lengte heen, En fcheidde d'ooster en de wester helft vaneen. De hertog trok terwyl ten weste, met zyn helden,
En floeg zyn leger neer op d'eerfte drooge velden. Toen rees de morgenzon d'ontwolkte kimmen uit. De fterke Batavier, door 't water niet geftuis, Zo vrouw als man, toog nu, het oostlyk land ontweken, Zelfs d'onvolwasfen jeugd, door d'ingezwolgen ftreken, Naar 't leger henen, en door 't leger naar de zee, En voerde 't zwakke volk op kar en fchouder mee. Hoe was de huwlyksmin, hoe was natuur bewogen, Toen die elendigen door 't heir naar 't westend' togen! Men zag het oorlogsvolk, in zo veel ongevals Door droefheid overkropt, al weenende aan den hals Van echtgenooten, kroost, en ouderen bezweken. Civilis wist nochtans hen moed in 't hart te fpreken. 't Bataaffche vlekvolk van het vaste land bevond
Zich nu reeds veilig; 't was gevlucht op 's eilands grond, Naar
|
||||
|
3i2 KLAUDIUS CIVILISL
Naar 't hertoglyk bevel; het woelde aan *t wester ende,
En leed geen mindre fmart in d'algemeene elende. Aan Walburg was al vroeg de nieuwe ramp gemeld:
Zy, van Civilis kroost en Heldewyn verzeld, Die gryze moeder, met de vorstelyke magen, Was 66k, naby het diiin, van 't groot gevaar ontflagen. Hoe deerlyk deelden ze in het knellende oorlogslot, By 't bitter fcheiden van het moederlyke flot! Ach! (Tchreide Walburg, onder 't Jozen veler ztichten;) Moet ik dit waard verblyf in 't einde dan ontvluchten? Hier fmaakte ik, in 's lands wee, myn' Sieverts liefde en troost; Hier ftreelde ons d'eedle jeugd van ons beminlyk kroost; Hier voedde ik , toen ons huis in rampen was gedompeld, Nadat het moordend ftaal dien prins had overrompeld, En 't bloed vergoten van ons oudfle huwlykspand, Een welgegronde hoop voor 't lieve vaderland. Ik moet myn' Sieverts burg, myn dierbre woonplaats derven, En in myn' ouderdom by nageburen zwerven. Bedrukte moeder! ween; (borst Walburgs dochter uit;) En wyt dit oorlogsleed aan myn ontaarde fpruit: Brigantikus heeft ons, toen Baldewyn de benden Dcs vaderlands verried, geftort in deze elenden. Zo klaagden ze; en de druk dier vrouwen was verzeld Eh oorzaak van 't geween der zonen van den held. |
||||
|
DERTIENDE Z A N G. 3r3
In dezen bangen ftaat van vorst Civilis magen,
Vertrokken ze uit dit oord, op raoeder Walburgs wagen*.
Hen volgde op karren aJ het nutfle en tilbre goed.
Elks oog zag telkens om, en ftortte een' tranenvloed.
Hoe klaagde Bato nu, om zyn geliefde moeder!
Hoe teer omhelsde hy het fchreijend wicht, zyn' broeder!
En hoe verdubbelcfe zyn klagt de verfche fmart
Om haar en Adelgond, in 't vrouwelyke hart!
De wielen rolden voort; het flot verdween uit d'oogen;
De moed begon allengs de tranen op te droogen;
En 't weerloos volk ontfing, van Walburg en haar kroost,
Welhaast naby het duin een' moederlyken troost.
Civilis leger bleef, by d'ingetapte vloeden,
Des eilands wester helft voor overrompling hoeden. De Roomfche benden, en des vyands andre magt, Door Cerialis zelv5 op 't eiland aangebragt, Bedoelden, vol van hoop, uit vier verfcheide \vallen> Een wisfe krygskans om den hertog t'overvallen. Maar deze wester helft bevond zich buiten nood Ter zy' van Waal en Ryn; meest al de Roomfche vioot Was 't eiland verre ontroeid, om d' andre keurelingen Te dienen in den bouw van winterlegeringen. In dezen toeftand keerde in 't einde by 's lands held
Al 't oorlogsvolk, 'tgevaar na 't poelgevecht ontfheld. R r Ger-
|
||||
|
3i4 KLAUDIUS C I V I L I S.
Germanje liet het niet by d'oude hulpfoldaten;
't Zond nieuwen onderftand uit zyn getrouwe ftaten. Die hulp verkwikte 't heir, gelyk een frisfche lucht Den bangen krankens die aemechtig hygt en zucht. Zo fchept nu 't leger aem; het lyd met minder kwelling Den ramp des vaderlands, en vleit zich met herflelling. Maar 't vurig volk barst uit Behoeder van den ftaat!
Tast nu den vyand aan." De vorst beroept den raad. My deeren, neffens u, de vaderlandfche clenden, 6 Helden! (luid zyn taal;) ik zie de drift der benden; Ik ken u\v aller wensch; en wy, weer bygeftaan, Zyn mooglyk nu in ftaat de keurmagt neer te flaan: Maar kon men 't prangend leed tot in den winter lyden* Men zou met wisfer kans 't uitheemsch geweld beftryden: De1 vyand, niet als wy tot wind en weer gehard, Zou minst ons dan weerflaan, vond meest zich dan benard: 't Gebrek aan toevoer, hem door d'onzen afgefneden; De fcherpe honger, in de vestingen geleden; Die felle tegenfpoed, door 't ftreng faizoen vergroot, Zou min hem draaglyk zyn, dan ons een korte nood. Lyd uwe rampen nu, om dan hem op te dagen, Hem best te treffen, en de vryheid minst te wagen. . 6 Held! Czegt Heereman;) ik keur uw voorftel goed;
De lieve vryheid word door uitftel best behoed: Maar
|
||||||
|
DERTIENDE Z A N G. 315
Maar al de hooFden, al de benden zyn u tegen;
Ik moet, op aller bede, u tot den ftryd bewegen; Ik moet, hoe veel't my Fmart', uvv' goeden raad weerftaan: De voorllag tot den ftryd word dus door my gedaan. Hy zvvygt. Civilis ftemt, en al de hooFden volgen.
De hertog toont zich om hun krygsdriFt niet verbolgen; Maar vordert, verre van onnutte tegenfpraak, Door deze taal, het heil der algemeene zaak: Nu gy den ftryd verkiest, 6 onvertfaagde mannen! Nu niemant uwer Fchroomt, voegt my den Fchroom te bannen. 'k VerFchoon uw ongeduld: de Batavier mist veel, De Trierenaar noch meer; Cermanje heeFt zyn deel In onzen ooriogsdruk. De hoop geeFt kracht in 't lyden; En na d'ontFangen hulp, zyn wy in Ftaat te Ftryden. De RoomFche veldheer, die in 't halFverheerd gewest Zich onvoorzichtig vvaagt, en Fnelt van vest tot vest, Kan met een deel zyns volks in onze handen vallen. Beftryd de dwinglandy in 't veld en in de wallen; BeFchermt uw wettig recht; behoed uw glori. Dus Zy Cerialis haast een tweede Aquilius! Hierop beveelt hy hoe de vesten op te dagen,
En zonder kans geen' Ftorm uit blinde drift te wagen. De hoofden treen vernoegd de wyde veldtentuit; En 't gantFche leger juicht, op yt hooren van 't befluit. Rr2 Het
|
||||
|
3i6 KLAUDIUS C I V I L I &■
Het naafte licht verfcheen, toen Tutor, aangedrever*
Door blakend ongeduld, zich had op reis begeven. Hy was van Trierfche en van Germaanfche magt verzeld, En haast aan d'overzy' van 't overftroomde veld. Hy trok naar 't bovenende, om Arenakums wallen, De verfte Roomfche plaats van 't heir af, t'overvallen- Met Batavieren en Germanen, volgde ras
De wakkre hertog zelf, wiens togt naar Vada was- Die Roomfche legerftee was naderby gelegen. Toen Klasfikus vertrok, was *t zonlicht hoog geftegerr-
Hy toog, van Trierenaar verzeld, en van Germaan, Op noch een nader vest, op Grinnes heirwal aan. Prins Verax, uit den echt van Adelgond gefproten*
Civilis zusters zoon, zou, met zyn landgenooten,. En Overrynfche hulp, Batavodurunis magt Beftormen, en vertrok eerst lang na middernacht. 't Kaninefaatfche volk, met een Bataaffche bende*
Bleef hier tot veiliging van 's eilands wester ende. Hier waakten ftoute jeugd en gryze ervarenheid, De drift van Brinio, en Heeremans beleid. De dag, de groote dag was naauwlyks aangebroken,.
Waarop men 't ryksheir in zyn vesten zou beftoken* Of dappre Verax viel Batavodurum aan. Die vesting had noch niets van H hertogs doel verftaan, |
||||
|
D E R T I EN D E Z A N G. 31;
En geen beweging van het heldenvolk vernomen,
Dat achter fchakels van gehuchten, vlekken, boomen, Haar was voorby gefpoeid, den laatstverdwenen dag: Zy was verwonderd, toen zy Verax benden zag. Hoe moeilyk was 't den wal ten poele uit op te klimmen! De floutheid zag de dood haar van alom begrimmen: Het ryksvolk wierp geflaag met grievend krygsgeweer En zware fteenen op de ladderklimmers neer. De vyand echter had, in dit voordeelig flryden,, Zich wagende op den muur, 66k veel gevaar te lyden:. De keurling ftond 'er voor geworpen fperen bloot;, En daar hy andren trof, verraste hem de dood. Na fterken weerftand* was een deel der heldendrommen De* vest ter weerzyde en van voren opgeklommen: Doch eer 't 'er hulp ontfing, was reeds door d'overmagt Dat opgeklauterd volk verjaagd, of omgebragt.. Terftond gaf Verax last dien ydlen ftryd te ftaken;
Maar zag 't weerhouden volk van drift te feller blaken. 6 Hoofdman! (riep men uit;) wy zyn niet afgemat: Noch1 eens, met frisfchen moed, noch eens de ftryd hervat!. Zelfs wenschte Verax, daar de menigte gedurig Volhardde in \ roepen, met een legermagt, zo vurigr Een' tweeden ftorm te doen; en 't was met harteleed, Dat hy aan 't oogmerk van zyn' wyzen 00m voldeed- Rr 3 Zytii
|
||||
|
318 KLAUDIUS C I V I L I S.
Zyn ernstige aanfpraak tot de driftige oorlogsfcharen
Bragt Batavieren en Germanen aan 't bedaren: Doch d'onbezonnen drift was met geheel voorby. Gelyk een dondervlaag, in 't heetejaargety', By 't openen van 't zwerk gelukkig afgedreven, Zo lang de broeijing duurt, den zeeman noch doet beven; Zo vreesde Verax, dat de ftrydlust, noch aan 't bro&i, Een' woesten aanval op den legerwal zou doen. De zon was verr' gelpoed, en niet dan weinige uren
Zou in het Ryngewest haar fnelle dagvaart dnren; Wanneer, na mompeling, het roepen weer begon, En reden noch beleid de benden ftuiten kon. Men duldde 't flormen, eer zy 't hoofdloos dorsten wagen. Zy wierden van den wal noch eenraaal afgeflagen, Beklommen dien op nieuw; en mooglyk had de moed De vest gewonnen, had de nacht haar niet behoed. De llormers weken af; de nood bragt hen tot reden. Voor Arenakum was zo hachlyk niet geflreden.
Het was haast middag, toen de keureling, die \ hotit Der boomen afhakte in een bygeiegen woud, Door Tutor wierd verrast, en in 't verwarde flryden, En zonder werpgeweer, niet weinig had te lyden, Daar zelfs de hoofdman, met vyf eerfte hoplien bleef. De vrees, die velen in de legerwallen dreef, Ver-
|
||||
|
DERTIENDE Z A N G. 319
Verdween met hun gevaar; de plaats kon zich verweeren; Nu zy verwittigd was, kon Tutor haar niet deeren. Die Trierenaar, of eer de kleene kans, weerhield Den ftorm der benden, hier door krygsdrift 66k bezield. Men volgde 's her togs wil, door fpoedig weer te keeren, Nu deze verfte plaats niet licht was t'overheeren. Voor 9t zwakker Grinnes was des vyands hulpfoldaat
Door Klasfikus beftormd, die voor den dageraad Hem opgekomen was, hem dikmaals aangevallen, En na de middagzon gedrongen in de wallen. Daar wierd het moedigst volk, dat weerfcand bood, geveld, Totdat men tyding bragt van 's lands doorluchten held. * * *
|
|||||
|
KLAU-
|
|||||
|
32°
KLAUDIUS CIVILIS.
FEERTIENDE Z A N G.
I erwyl het krygsgevaar de vesten dreigde, ftreelde
Zich Cerialis hart in fchandelyke weelde. De dartle Klaudia, om haar bevallighe6n In d'Agrippyner ftad van velen aangebeen; Die zelfs den veldheer, toen hy derwaarts was getogen, Behendig had verlokt, door fchoone en lonkende oogen; Die looze vleifter had al fchreijende zyn hart By 't fcheiden dieper in den minneftrik verward. Zyn dwaze liefde had zo verre hem betooverd, Dat hy, toen d'ooster helft van 't eiland was veroverd, Zyn zielverleidfter, met vyf kielen uit de vloot, Gefchikt tot haar geleide, in dit gewest ontbood. Hy telde d'uren; en de drift om haar t'aanfchouwen Bewoog hem zich een' dag m 't open veld t'onthouen, Waar d1 aangevloeide Ryu des eilands boord ontmoet, En deze ftreek van ouds met open armen groet. De jonge minnares, van blydfchap ingenomen,
In d1 avondfcheemring op den Waalftroom aangekomen, Wierd van haar' minnaar fluks in haar galei verzeld, Terwyl een ruitermagt gelegerd was in 9t veld. By
|
||||||
|
■ ■
|
|||||
|
V E E RT I E N D E Z A N G.
By 't helder fakkellicht, blonk die galei, van binnen,
Met <al wat Romes pracht tot wellust kon verzinnen, Zo veel de tyd en plaats vergunde aan d'overdaad. 't Verliefde paar, getooid in fierlyk feestgewaad, 1 Lag aan, op 't rustdons, naar d'aeloude Roomfche wyze:
D'ahornen tafel was vervuld met keur van fpyze, Die naar uitheemfchen fmaak met kunstfaus was bereid: 't Falernen druivefap verfpreidde vrolykheid, I En kweekte, fchuimende uit den gouden kop gedronken,
In 't hart, van fchaamte ontbloot, de heete minnevonken De weeldrige Romein onthaalde, te gelyk, De tong op lekkerny, het oor op Roomsch muzyk: Het fterk trompetgefchal wierd ftaag door dartle zangen, Door lieflyk fnarenfpel, en blyden dans vervangen. De nacht v66v 't groot gevaar der vesten, al de nacht Wierd hier in dischvermaak, in wellust doorgebragt; En zelfs toen 't zonlicht lang het duister had verdreven, Kon Cerialis noch zyn fchoone niet begeven. Zo zorgloos ftreelde zich de blinde Roomfche held, Wanneer hem yllings door een' bode wierd gemeld, Dat Vada wierd beftormd, Civilis zelf de wallen Met talryk oorlogsvolk by nacht was aangevallen, D'ontruste hulpmagt hem wel onvertfaagd weerftond, Doch met de vesting zich in hoogen nood bevond. S s
|
|||||
|
322 KLAUDIUS C I V I L I S.
De veldheer is geperst van Klaudia te fcheien.
Hy zend haar zuchtend' weer, met twee der vyf galeijen; En geeft, tot veiligheid, foldaat en roeijer mee Uit d'andre drie, die naar de bange legerflee Met onvokallige en bevreesde manfchap varen. Hyzelf rent derwaarts met de vlugge ruiterfcharen, Terwyl hy vruchtloos van de trage watermagt* Door hem te veel verzwakt, een* zelfden fpoed verwacht* Civilis, onbelcwaam naar eigen drift te leven,
Die held had onderwyl te Vada veel bedreven. D'ervaren Batavier, reeds lang voor.'t morgenuur Met al zyn dapper volk genaderd aan den muur, Had aan de fterkfte zyde een' loozen ftorm begonnen, Opdat de zwakfte wierd verwaarloosd, en verwonnen. Het hoofd Brigantikus, by duister aangetast; By 't klinken van den naam zyns dappren ooms verrast; Bekommerd, fchoon men hem niet buiten flaat betrapte; Zond, met een' renbo\ die Civilis volk ontfnapte, Aan Cerialis toen de tyding van den nood. D'onfterkfte zy\ te veel van 't noodig volk ontbloot,
Wierd met den dageraad op 9t fchielykst aangegrepen, De krygsbezetting hier op *t onverhoedst bencpen, De fteenen muurtrans langs de ladders opgefiield, En d'een verweerder by den ander' neergeveld. Een
|
||||
|
VEERTIENDE Z A N G. 523
Een neef des hertogs had den vestwal mee beklommen:
't Was jonge Viktor, die, aan 't hoofd der heldendrommen,
Hier beter kans vond, dan voor d'andre legerflee
Zyn broeder Verax; en met roem zyn' pligt voldee\
Intusfchen lokte ftaag zyn 00m, aan d'andre zyde,
De krygsbezetting door den loozen florin ten flryde;
Verblindde kunstig daar den moed des walfoldaats;
En joeg hem nu naar deze, en dan naar gene plaats.
De wakkre Kazimier hielp mee tot die verblinding;
Begon en flaakte d'eene op d'andere ondervvinding;
En liet, op 's hertogs fpoor, aan deze flerkfle zy',
Geen enkel oogenblik den walverweerder vry,
Die dadr zich niet te veel van troepen dorst ontblooten.
Brigantikus, terwyl met krygsvolk toegefchoten,
Daar 't overromplend flaal de wallen reeds verwon; Die d'opgeklommen magt onmooglyk fluiten kon; Die, fchoon hy deinzen moest, zich uren lang verweerde* En onophoudelyk veel volk verloor; begeerde Gedurig onderftand van d'onverheerde zy'; En wierH zo lang gefterkt met nieuwe hulp, tot hy, Na 't uiterfte gevaar, de plaats dacht vry te ftryden, Zo die ontbloote zy' geen' toeval had te lyden. Civilis, ziende in 't einde op muur- en torentrans
Die zyde veel verzwakt, bedient zich van de kans; S s 2 Be-
|
||||
|
3»4 KLAUDIUS CIVILIS,
Begint, met Kazimier, nu waarlyk aan te vallen;
En 't heldenpaar beklimt, met al hun volk, de wallen.
Men bonst 'er 's vyands magt in gracht en heirplaats neer;
vSpringt rustig in de vest; vind ras geen tegenweer;
En volgt, met treffend ftaal, de bange vluchtelingen,
Die door de wyken heen naar d'andre zyde dringen:
De vaderlandfche wraak velt telkens troep by troep.
x Des vallers naar gefchrei, des vellers bly geroep,
Die galmen rollen hen vooruit, die angstig vlieden; Vervullen hen met fchrik, die Viktor weerfcand bieden; En geven nieuwen moed aan 't volk van dezen held. Civilis, over doon en ftervenden gefneld, Met al de zynen, treft de talryke oorlogsbendetr, Die Viktor dapper ftuit, op 't bloedigst in de lenden. De krygsbezctting is nu fpoedig omgebragt, Of gantsch omfingeld, en de zege in 's hertogs magt. Noch vvil Brigantikus zich niet gevangen geven; Hy poogt, met weinig volk, al ftrydend' door te ftrevem Die bittre vyand van zyn ouderlyk gewest,
Maar in zyn vroege jeugd door Romes dwang geprest, Vind deernis by zyn' oom, om zyn verleide zinnen: Ook wenscht Civilis hem in 't ftaatsbelang te winnen. De hertog, door de kans in dezen wensch gevleid> . Bevecht zyn' vyand nu door edelmoedigheid:
|
||||
|
FEERTIENDE Z A NG. 325
Hy roept Brigantikus! vertroost uw droeve moeder;
5, Befcherm uw vaderland; vernoeg, omheis haar' broeder." De jonge hoofdman, die, van wreede heerszucht blind, ■ Zo veel Civilis haat, als hy de kroon bemint, Werpt naar zyn' tedren 00m, in toomelooze woede, Een' pyl, die 't oogwit mist; de vorst is op zyn hoede. Een toornig Batavier ftort, met zyn werpgeweer,. Terftond Brigantikus in 't bloedig ftof ter neer. Civilis zucht, maar acht zyn' neef dit flerflot waardig; Beklaagt dien navervvant, maar noemt de goon rechtvaardig, Zo fneeft d'ontaarde zoon van brave Heldewyn,
Wiens leven voor den ftaat van nut had kunnen zyn: Een fchoone plant gelyk, die, op haar veld gebleven, Gewenschte vruchten aan den landheer had gegeven; Doch, elders opgekweekt, in haar natuur bederft, En als een misgewas word uitgerooid, en flerft. Nadat Brigantikus het leven had verloren,
Wierd 's ryands overfchot een zelfde lot befchoren* Door 't vryheidwrekend ftaal des driftigen foldaats. Voorts greep men juichend' naar den buit der legerplaats. Civilis wierd terwyl begroet van d'oorlogsgrooten, Om d'overwinning, door zyn krygsbeleid genoten. Maar hy beveelt terilond, al gaat hem alles me^
*t Voorzichtig keeren naar zyn eigen legerfte& Ss 3 Ger-
|
||||
|
»
|
|||||||
|
326 KLAUDIUS CIVILIS.
Germanen torfen hier, en ginder Batavieren,
Gehoorzaam aan 't bevel, de vreemde krygsbanieren, In *t ftryden reeds verheerd, en all' den verdren buit, Met hun gekwetsteii, door de poorten veldwaarts uit. Men voert het ligchaatn van den jongen vryheldsroover Brigantikus niet mee; men teat de lykeer over Aan Roomfche zorgen, nu dat eertydsdierbaar pand Verftrekt tot affchrik van zyn eigen vaderland* De hertog had gezorgd verfpieders af te zenden,
Om niet verrast te zyn door vyandlyke benden. Zyn torfend krygsvolk woelde en zvvoegde op Vadaas veld, Toen door een' vluggen fpie dees tyding wierd gemeld: Een fterke ruitery, in 't flaailw verfchiet vernomen, 6 Vorst! poogt onverhoeds u\v leger op te komen: Dat talryk paardevolk genaakt, met fnellen fpoed, Van daar de landrivier des eilands boord ontmoet. 's Lands held poogt, op die maar', zyn afgeilreden fcharen,
Den grooten krygsbuit, en 't gekwetste volk te fparen. Al wat belemmert, moet, eer 's vyands magt verfchyn1, Op Overrynfchen grond, is 't mooglyk, veilig zyn. Het volk begint by beurte aan 's eilands boord te werken, By beurte 't matte lyf door fpyze en drank te fterken. Men voert op 't kabblend nat, in deze en gene fchuit, 't Gewonde krygsvolk, met den zwaarften oorlogsbuit; Men
|
|||||||
|
FEERTIENDE Z A NG. 32
Men zwemt, met mindren last, terwyl naar d'overzyde;
En velen fcharen, na ververfching, zich ten ftryde. De vorst, die 't kundig oog op hun verrichting flaat, En alles wys beftiert, vind fpoedig zich in ftaat Om tegen 't nadrend volk een nieuw gevecht te wagen. De vyand, die hem fluks in 't vestveld op komt dagen,
Is Cerialis zelf, met zyne ruitermagt. De ftryd begint allengs. De held der vryheid wacht Een goede krygskans, weet zyn oogmerk loos t'ontveinzen, En perst op 't onvoorzienst dat ruiterheir te deinzen. De Roomfche veldheer blaakt van fellen toorne en ipyt: Hy ftuit zyn deinzend volk, en dwingt het tot den ftryd. Maar yllings waagt hy 't all', opdat de kans moog* wenden; Spat roekloos zylings uit, met zyn gezwindfte benden; En valt by 't Rynfpoor, met die ftoute ruitery, Zyn' vyands achterhoede op 't bloedigst in de zy\ Dit volk, het meest vermoeid van 's hertogs legerfcharen, Kan, fchoon 't zich moedig weert, geen orde meer bewaren. 't Geluk lacht onderwyl Civilis heiripits aan:
De hertog, dus in ftaat de zwakken by te ftaan, Laat Kazimier de lpits en 't middenheir beftieren; Volgt zelf, met ruiters, met de bloem der Batavieren, Het Roomfche legerhoofd; genaakt, met fnellen fpoed; En wreekt de zynen in het vyandlyke bloed. |
||||
|
328 KLAUDIUS CIVILIS.
Hy ziet een deel zyns volks het Rynfpoor ingedreven;
Stryd door; weet van naby hen nutte hulp te geven; Weerhoud den vluchteling; en roept, van plaats tot plaats: De vryheid eischt de hulp des dapperften foldaats. Die taal fterkt hier en ginds de vaderlandfche harten, Die ftraks uit hoogen nood de dood door weerftand tarten. Nu treft zyn heir alora; nu wint hy telkens veld. Maar aan zyn daden kent d'uitheemfche magt dien held:
De fchichten vliegen, uit de vyandlyke handen, Naar dien doorluchten fchrik der vreemde dwingelanden. Zyn krygslien fchreeuwen; al zyn benden zyn vc^aard. Hy dekt zich met zyn fchild; fpringt fchielyk van zyn \ ard, Om minder bloot te zyn voor d'aangefnorde fchichten; Beveelt zyn legermagt voorzichtig nu te zwichten; En geeft in 't wyken haar, door zyn ervarenheid Zo menigmaal gered, weer blyken van beleid. Zy deinst, terwyl zy ftryd, en zonder zich t'ontfcharen, Heldhaftig naar den Ryn; fpringt, ftrydende, in de baren; Zwemt naar den overkant; werpt fperen uit den vloed; En ziet, na Jcleen verlies, zich met den vorst behoed. De Roomfche veldheer kan zyn gramfchap niet betoomen,
Nu hem die heldenmagt te water is ontkomen, Daar zyn galeijen niet in tyds zyn opgedaagd: Hy vloekt de fcheepslien, door zyn eigen fchuld vertraagd. |
||||
|
VEERTIENDE Z A N G.
Hy ziet9 met nieuwen fpyt, in Vadaas legerwallen,
Brigantikus, met al de vestmagt, neergevallen. Nu vond Civilis wel, aan d'Overrynfche zy\
Zyn volk van krygsnood, maar van fellen druk niet vry. Ach! (^borst men uit;) wat heeft ons heir al tegenheden, Na d'eene op d'andre zege, in ftryd op flryd geleden! Wy zyn van oord tot oord, 6 Ipyt! terug gejaagd; D'uitheemfche dwinglandy is 't eiland opgedaagd; En nu 't ons weer gelukt met roem te triomferen, Zien wy de krygskans in een oogenblik verkeeren. 6 Spitsbroers! baat het u5 dat gy gevaren tart? Die taal klinkt voort; al 't volk barst uit in bittre fmart. Zo dra men 't lydend hart en d'afgematte leden
Genpegzaam had gefterkt, en vatbaar was voor reden, Sprak d'achtbre hertog dus de legerfcharen aan: Standvaste Batavicr! trouwhartige Germaan! 6 Vryheidsyveraars! nu is 't weer tyd te toonen Wat hooge deugden in uw aller boezem wonen. Verdient den hoogften roem; verwint den tegenlpoed; En leeft voor 't vaderland, met onbezweken moed- De Roomfche veldheer heeft meer flof dan wy tot klagen: Gy hebt zyn benden in zyn' eigen wal verflagen; De ftanders met den roof der vesting weg gevoerd; Zyn ftoute ruitery door fellen fcbrik ontroerd; Tt
|
||||
|
330 KLAUDIUS C I V I L I S.
En zyt, op ft punt der zege, eer moed en kracht bezweken »
By toeval, buiten fchuld, met glori hem ontweken.
Ik rust noch op uw' moed, die door gevaren ftreeft,
En Rome menigmaal op 't fchoonst vernederd heeft.
Lyd uwe rampen dan, met onverheerde zinnen,
Om nefFens 't vryheidsheil onfterflyke eer te winnen.
Dat eeuw op eeuw uw* roem door deze taal ontvouw':
5, Batavie en Germanje, in weerwil hunner trouw
Aan Romes dwang ten doel, verweerden zich rechtvaardig.
Die volken bloeijen nu ; zy zyn dien voorfpoed waardig."
Zo fprak de Vryheid zelf, door held Civilis mond.
Haar troost, die ingang by de droeve harten vond, Was oorzaak dat de Hoop gelukkig medewerkte, En meer en meer Germaan en Batavier verfterkte. Het teeken van 't vertrek brqgt toen hen op de been: De held geleidde hen langs 't Rynfpoor zeewaarts heen. Te Grinnes wierd de ramp, maar d1 uitkomst niet vernomen.
Een vluchtend ruiter, in die ryksplaats aangekomen, Daar 's vyands hooploos volk noch viel voor't grievend ftaal, Verfchrikte Klasfikus, door deze droeve taal: De ftorm op Vada was gelukkig uitgevallen; Wy hadden 't volk ontzield in d' overheerde wallen; Toen Cerialis met een fterke ruitermagt Op 't veld ons aanviel, en in hoogen krygsnood bragf. |
||||
|
■ ■
|
|||||
|
FEERTIENDE Z A NG. 33*
Ik wierd, met velen, haast den Rynftroom ingedreven.
Maar naauwlyks had ik my terag op 't land begeven, Of dit gefchrei ging op Civilis is in nood! " Ik week voor 's vyands magt, die my het flagveld floot. Hy zweeg; en Klasfikus, die ftaag zyn fchrander oordeel
Bedwelmde door zyn drift, verzuimde mi zyn voordeel, En baande roekloos, met verlies van menig' held, Zyn volk terftond een fpoor uit Grinnes wal naar \ veld. Hy dacht, hoe weinig hem de toefland was gebleken, Civilis by te ftaan, ten minfte hem te wreken : Ply waagde, in fellen ipyt, ontbloot van overlegy Zich tcgen 's hertogs last, en op een' verren weg. Noch meer: hy fnelde, met zyn Trierfche ruitervanen, Uit zinloos ongeduld, zyn voetvolk, zyn Germanen, Naar Vada vcrr' vooruit; verdeelde dm zyn magt; En was, in 't voortfpoen, op geen vyanden verdacht: Een' woesten beer gelyk, die aan de barre ftranden Zyn' prooi benadert met zyn klaauwen, met zyn tanden; Die, tergt men hem, geen acht op zyn gevaren flaat, En om d'onwisfe wraak den wisfen buit veriaat. Niet wyd van Vada was een aadlyk erf gelegen;
En vlekken, dicht aaneen, vervulden hier de wegen* In deze vlekken, van bewoners oil ontbloot, Vond yllings Klasfikus zich in den hoogften nood; Tt 2 Het
|
|||||
|
33^ KLAUDIUS C I V I L I &
I let Trierfche paardevolk, verfpreid, niet op zyn hoede>
Was hier 't elendig doel der yslykfte oorlogswoede. Des vyands ruitery, die tegen 's eilands held By Vada had geftreen, bevond zich weer te veld', Met Cerialis, die naar Grinnes haar liet trekken. Ze ontmoette op haren weg, in d'uitgebreide vlekken, Het Trierfche krygsvolk, dat haar fpade wierd gewaar : Zy trof, zy velde hier verfpreide fchaar' op fchaar, Die, telkens op 't gerucht van verre toegereden, By overrompling van elkaer wierd afgefneden. De ftoute Klasfikus, hoe onverhoeds beftreSn, Sloeg, met een kleine fchaar', door die gevaren heen: Een Rynfchuit voerde hen aan *s landftrooms overzyde. Al d'andren, niet in flaat, en echter heet ten ftryde; Die wydverflrooiden, ftaag by troepen aangefneld, Weerftooden vruchteloos 't vcrrasfend krygsgeweld. Een onderhoofd behield door ontrouw 't veege leven.
De Roomfche veldheer zag dien Trierfchen krygsman beven; Beiloot hem, in dien fchrik, te nopen tot verraad; En riep Verdien genae; meld my des vyands ftaat." De Trierenaar, gedreigd door opgeheven klingen, Ontdekt den aanflag op de tweepaar legeringen; En hoe 't Germaanfche volk, uit Grinnes legerwal Met Klasfikus gerukt, hier 66k verfchynen zal.. |
||||
|
VEERTIENDE Z A N G. 333
Op zulk een wyz' verraad de Trierfche krygsgevangen >
By 's vyands legerhoofd, de hooge ftaatsbelangen. Zyn fpitsbroers vallen vast door 't overromplend fcaal; En d'onweerftaanbre magt vernielt ze t'eenemaal. *t Germaanfche voetvolk , in de voornacht aangetreden ,-
Onkundig van gevaar en Trierfche trouwloosheden, ■ Vermoeid en ademloos, wierd 66k door 't ftaal verrast, En in de vlekken op het bloedigst aangetast. Dit volk was niet verfpreid, gelyk de ruiterfcharen -r Het duister ftortte hen in d'eigen krygsgevaren, Waarin- de Trierenaar zich roekloos had geftort. Hen trof het werpgeweer, in menigte aangefnord, Op 't oogenblik dat ze in de middenvlekken kwamen, En lyken, kermend volk, en ftroomen bloeds vernamen. Zy alien houden, op 't geroep der voorften, fland, En worden zylings en van voren aangerand. Terftond zyn ze overal by troepen afgefneden, En lyden 't krygslot, door de Trierenaars geleden. Een klein gedeelte breekt al flrydend' Rynwaarts door, En baant naar d'overzyde al zwemmend' zich een fpoor. Ititusfchen was de togt, van Arenakums wallen
Naar 't middeneiland heen, voor Tutor zwaar gevallen: Het krygsvolk, dat, alreede op d'uitreize afgemat, Den keurling by die vest in 't woud gellagen had, Tt 3 Was
|
|||||
|
<
|
|||||
|
334 KLAUDIUS CIVILIS.
Was door vereischte rust, en dichte en breede wouden,
By 't keeren, reis op reis in zynen fpoed weerhouden. Niet lang na middernacht begaf 't zich weer tot rust, Niet wyd van Vadaas veld; toen Tutor, onbewust Van 's hertogs oorlogslot, in hoop van 't ras t'ontdekken, Veel ruiters neffens zich op kundfchap af liet trekken. Hy kwam voor Vada flraks op 't bloedig flagveld aan, Daar held Civilis door de krygskans was verra£n; Ontmoette, rydende by duister op de lyken, Met veel verwondering des veldilags nare blyken; Maar had geen denkbeeld van een dreigend oorlogswee. Des vyands opperhoofd, nu in de legerflee,
Had met genoegen uit verfpieders reeds vernomen, Dat Tutors magt niet verr' van hier was aangekomenj Bevroedde dat dit volk hier niet voorby zou treen, Maar kennis nemen van de krygsomftandigheen; Dacht hen by duister in een' loozen ftrik te trekken; En had alreede, opdat hen niemant zou ontdekken Hoe 't met Civilis en de vesting was gefteld, 't Gekwetste volk ontzield van dien geweken held. *t Verraad loert op den wal: de Trierfche krygsgevangen.
Door dreigen en belofte in Romes ryksbelangen, Befpeurt het paardevolk, dat in onzekerheid Zich naderby begeeft, waarop hy 't fnood raisleid. Zyn
|
|||||
|
>
|
|||||
|
■
|
|||||
|
VEERTIENDE Z A N G. 335
Zyn Trierfche tongilag klinkt die ruiters naauw' in d'ooren,
Naauw' roept hy Wie genaakt?" of Tutor laat zich hooren:
Indien de vesting door Civilis is verheerd,
Zo laat ons fpoedig in; ?t is Tutor, die 't begeert.
Uw wil, 6 hoofdman! (luid het antwoord,) is my heilig:
Uw item maakt u bekend: vertoef; gy zyt hier veilig.
Zo fpreekt men. Tutor, niet verwittigd dat 's lands held
In 't herwaartstrekken door geen Trierfchen was verzeld;
Niet denkende op bedrog van eigen landgenooten;
Wacht, zonder vvantrouw, dat de poort hem worde ontfloten.
De Roomfche veldheer, tot verrasfing voorbereid,
Trekt, met zyn paardevolk, in alle vaardigheid, Door elke zypoort, uit de breede legerwallen* ?t Gelukt hem Tutor in het duister t'overvallen, Die, by 't gerucht in 't eerst door twyfeling gefluit, Terftond vol achterdocht, tot zyn vertrek befluit, En naauw' ontdekt dat hem zyn vyand op komt dagen. Of in de zyden en van achtren word geilagen. Hy ftryd wanhopig, wint met weinigen den vloed, Daar hy met fchuiten ras zich neffens hen behoed: Hy, die een menigte vervolgers heeft te duchten, Die hem bezet, kan naar zyn rustend volk niet vluchten. Een enkel ruiter vlied van 't flagveld derwaarts heen,
En brengfc al d'oorlogsmagt van Tutor op de been. Zy
|
|||||
|
336 KLAUDIUS C I V I L I S.
Zy, fluks te paard, te voet, by drommen aangevlogen,
Daar Tutor door 't verraad zo listig was bedrogen,
Lyd, hoofdeloos, verward, en bloedig aangetast,
Den zelfden rampfpoed, die haar fpitsbroers heeft verrast.
Een Trierfche drora weet zich een fpoor ter vlucht te banen;
Naar d'Overrynzy' zwemt een groot getal Germanen;
En Tutors ovrig volk word fpoedig omgebragt.
De Vryheid fiddert in deze akelige nacht:
Zy ziet den grootften held, die iramer haar verweerde; Pie Romes hoogmoed korts zo gloriryk verneerde; Civilis, wiens bevel zo blind is overtreen, Gedompeld in een' poel van oorlogsteg^nheen. Zo word de wysheid van een fcheepshoofd op de bareu Verydeld door de drift der woeste waterfcharen, De holle zee getart, het uiterfte gefwaagd, En d'afgewerkte kiel op *t klippig ftrand gejaagd. Gevluchte Klasfikus, riu aan Germanjes oever
Door d'overweging van zyn krygsverzuim te droever, Zworf raadloos ginds en weer, van moed en hoop ontbloot, Vermoeid, en zonder fpyze, en wenfchende om de dood, Daar hem de neerlaag door zyn krygsvolk wierd verweten. Hier vond hem Tutor, die, door fellen fpyt bezeten, Den fmaad vergrootte, door 9t verdubblen van 't verwyt. Al 't leed, -dat onze ftaat van 't magtig Rome lyd, ■ (Zcgt
|
||||
|
V E E RT I EN D E Z A N G. 337
(Zegt Tutor,) wyt ik u; gy hebt den kryg geraden,
En onze hoop misleid; dit zyn uvv heldendaden. Heerszuchtig lid des raads! onachtzaam oorlogshoofd! Waar is nu d'oppermagt, zo driftig my beloofd? Gy, (antwoord Klasfikus;) onwaardigfte aller vrinden! Gy, die zo vurig vvaart om 't fluk u t'onderwinden, En my uw rampen wyt, vvaart even blind als ik, Verzuimde lang de kans, en fpande uzelv' een' ftrik. Ik haat het levenslicht, en gun het u niet langer. Hy fpreekt, en gaat van toorne en woede en wanhoop zwanger-, Ontbloot op 't oogenblik zyn doodlyk zydgeweer, Grieft Tutor, grieft zichzelv', en ftort met hem ter neer. Hun krygsvolk, nu bewust dat Romes heerfchappye Door hen beflreden was uit drift tot dwinglandye, Verfoeit hun landverraad, acht hen geen deernis waard', En gunt, daar 't hen begraaft, hen naauw' een vveinig aard', Civilis, onderwyl door vryheidzucht gedreven,
Had Iangs Germaanfchen boord ten vvesten zich begeven. 't Was middag, toen de vorst zyn legerveld vernam, En met zyn benden flraks op 't eiland overkwam.
1
Hoe vond hy, by zyn komst, de helden hier bewogen!
Zy juichten om den buit, aan Vadaas volk onttogen; Zy treurden om zyn' ramp, gevolgd op zyn geluk: Wat vrcemde mengeling van blydfchap, en van druki V v Men
|
||||
|
333 KLAUDIUS C I V I L I S.
Men Hieldde hem terflond, dat Vcrax moed de wallen
Der naafle Roomfche plaats vergeefs was aangevallen, En noch den toegang tot die vesting hield bezet, Daar alle kundfchap aan den keurling wierd belet. De vaderlandfche held, door zorgen ingenomen,
Omdat van Grinnes noch goen tyding was gekomen, Zond ruiters uit het heir op kundfchap derwaarts heen. Zy keeren fpoedig weer, en fpreken hem alleen. 6 Hertog! Quid de maar';) 't is alles reeds verloren: Uit weinig paardevolk van Tutor zult gy 't hooren, Uit Trierfche ruiters, die den vyand zyn ontfneld. Verraden Tutor moest, op Vadaas aklig veld, Met al zyn volk ten prooije aan't bloedigst krygslot flrekken. D'ontfnapten vonden, in de bygelegen vlekken, Veel flervenden en doon; het was de gantfche magt Van hoofdman Klasfikus, verrast, en omgebragt* 't Gevloden overfchot van Tutors oorlogsbenden, Vermoeid en afgevast, ontdekte ons die elenden. 't Vertoeft aan d'overzy' van dees verzwolgen ftreek, In 9t naafle ontvolkte vlek, daar 't ademloos bezweek. Zo droef een tyding fmart op 't hoogst Civilis zinnen:
Maar nimmer is die held door rampen t'overwinnen. Houd moed (zo antwoord hy). Verzwygt dit oorlogsleed: 'k Zal zorgen dat het heir dit zonder wanhoop weet. Gaat
|
||||||
|
FEERTIENDE Z A N G. 339
Gaat {til van 't noodige die Trierenaars geryven,
Die eenige urea in dat vlek noch moeten blyven. Hy roept den raad byeen, wien hy te kennen geeft,
Doch op de zagtfle wyz', wat hy vernomen heeft. Onze ongelukken ("vaart hy voort,) zyn menigvuldig. Maar, helden, Klasfikus en Tutor waren fchuldig; Zy braken 't Roomfche juk, uit drift tot heerfchappy. Wy, vaders van den ftaat, zyn wel van 't misdryf vry, Doch hebben telkens met die fchuldigen geleden, Sints onze krygsmagt met hunn* byfland heeft geflreden. Nu heeft hun nederlaag ons van een hulp verlost, Die ons veel dierbaar bloed en tranen heeft gekost. Ons flaal, dat, zonder hen, de ryksmagt heeft verdreven, Kan, zonder hen, op nieuw *t uitheemsch geweld doen beven. De legerbcnden, met my uitgetogen, zyn Gelukkig 't krygsgevaar ontzwommen door den Ryn: Licht wisten andren zich een zelfde fpoor te banen: De fnelle landrivier fluit immers geen Germanen. De Roomfche toeftand zal, in 't nadrend guur faizoen, Met hulp van 't godendom, al ons verlies vergoen: De vyand, die te veel in 't Neergermaansch geweste Zyn magt verzwakte, zich op 't eiland roekloos vestte, En in den winter niet tot flryden is gehard, Vind zich, door eigen fchuld, welhaast atom benard. Vv 2 Men
|
||||
|
340 KLAUDIUS C I V I L I S
Men ruste fchepen uit; laat ons de handen reppen,
Om zynen toevoer naar het eiland t'onderfcheppen:
Zo zend hy hier gewis een fterkbemande vloot;
Zo word hy meer van volk in Neergermanje ontbloot;
Zo zal 't Germaanfche ftaal hem daar te wisfer dwingen,
En hy te minder hier zich 't krygsgevaar ontwringen.
Myn vrinden, meld uw volk den nieuwen tegenfpoed:
Maar troost hen door uw taal, en fterkt hen door uw' moed :
Vertoont hen gantsch Germanje, als trouwe vryheidshoeders;
Germaan, Kaninefaat, en Batavier, als broeders;
Ons aller vaderland, als een gemeenebest:
Verklaart hen, dat we altoos, in 't Overrynsch gewest,
By fterken onderftand, een wykplaats kunnen vinden,
En 't Roomfche ryk, van daar, aan eed en trouw verbindeni
Tervvyl Civilis fpreekt, en yvert voor den ftaat,
Bczielt zyn heldenmoed de harten van den raad; Een frisfche beek gelyk* die ondfcr 't welig vloeijen De dorstige akkers laaft, en 't nut gewas doet groeijen. Zyn voorffag word geftemd, en alles aan 't beleid Des hertogs toebetrouwd; waarop de krygsraad fcheid. Elk fpreekt omzichtig tot zyn eigen oorlogsfcharen, En troost ze in't knellend leed. Zy jamren, maar bedaren. De jonge Verax, die 's lands toeftand nu verflaat, Daar hy de'vesting by de dykbreuk gade flaat, Spreekt
|
||||
|
V E E RT I E N D E Z A N G. 341
Spreekt mede tot zyn'volk, verfterkt hen in d'elenden,
En leid hen, door den poel, terug by d'andre benden. D'ontfnapte Trierfche drom rustte in de legerplaats; De flaap verkwikte 't hart d*s droevigen foldaats; Een zagte fluimring floot der opperhoofden oogen; Het nachtfloers had niet lang de tenten overtogen; Wanneer't Germaanfche volk, in't zwemmen door den vloed Uit d'overvaUen magt van Klasfikus behoed, Hier aankwam, hun elend' tot nieuwe ontroering ftrekte, En 't fnelontftaan gedruis den hertog fpoedig wekte* Hy, die de komst vernam van dezen vluchteling, . En dat een felle druk de harten weer beving, Begaf zich uit zyn tent, en riep: Bedroefde fcharen! Wat treiirt ge? is't vaderland een nieuwe ramp weervaren? Neen, waarde fpitsbroers! neen; dit onverwacht geluk, De weerkomst van dit volk geeft u geen ftof tot druk : 't Zyn uwe vrinden, door een wonderdaad behouen: De goden troosten u; gy moogt op hen betrouwen. Zo riep hy, en met vrucht: der droeve krygsli&i hart Vond ftof tot ware hoop, in d'oorzaak hunner fmart. Elk zocht ververfching aan den vluchteling te geven. Dit volk wist naauwlyks dat Civilis was in 't leven, Wiens dogd het had beweend, of't greep een' blyden moed. Hy leeft! (zo borst het uit;) de vryheid is behoed. Vv 3 Maar
|
|||||
|
I
|
|||||
|
3^.2 KLAUDIUS CIVILIS.
Maar 't gantfche Ieger fchreide in 't einde vreugdetranen,
Wanneer, na middernacht, het groot getal Germanen, Dat Tutors oorlogsmagt naar 't oostend' had verzeld, En zwemmend' was gevlucht uit Vadaas doodlyk veld» In 't leger wederkwam; en vele fcharen dienden Met yver dees vermoeide en afgevaste vrienden. HetTriersch, het weinig volk, dat naar Germaanfchen grond
De dood ontvaren was, wierd in den morgenftond Aan d'overzyde ontdekt, en afgehaald in fchuiten. D'elende van dit volk was naauwelyks te fluiten. 't Verhaalde, in't eind' geflerkt, met affchrik aan den held Hoe Klasfikus zichzeiv' en Tutor had geveld. Zo trof hen (was de taal des vaderlandfchen vaders,) 't Verdiende flerflot van heerszuchtige verraders. De ryksmagt hield zich ftil; zy had 66k veel geleSn.
Haar veldheer toog terwyl van 't eiland zuidwaarts heen, Om zelf den arbeid aan den Nederryn t' aanfchouwen, Daar hy Novezium en Bon weer op lict bouwen. Civilis rustte fluks de tien galeijen uit,
Vermeesterd toen de vloot der Britten wierd geftuit. De Ryn, door dykbreuk meer naar Gallie gebogen, Moest langs de nederhelft van 't eiiand wel verdroogen, Maar by verloop van tyd: tot noch toe kon de Ry$ Beneen de breuk des dyks de plaats der landvloot zyn. Hoe
|
||||
|
'
|
||||||
|
VEERTIENDE Z A NG. 343
Hoe kleen was deze vloot by die der ftaatstirannen!
Men moest een groot getal roeifchuiten 66k bemannen, Waarvoor men zeilen maakte uit menig' wapenrok, Die, van verfcheide kleur, de fcheemrende oogen trok. De hertog, die den togt zyns vyands had vernomen. En voor het leger nu geen' aanval had te fchroomen, Beflierde zelf het werk der vlugge watermagt, Aan 's eilands duin, niet verr' van 't vorstelyk geflacht. Nu was't hem weer vergund aan moeder, zuster, zonen,
Tot troost in 't ongeluk, zyn trouwe zucht te toonen. Hy, teder bloedverwant, als onverfchrokken held. Had reeds op hier in fchrift zyn vaste hoop gemeld. De trauen vloeiden, toen ze elkander wederzagen. Ik zie, (zo luid zyn taal,) by myn geliefde magen, Myn eene zuster en myn echtgenoote niet; Maar myn gegronde hoop verzagt myn huisverdriet. Ik vind het weerloos volk, hier faamgevloeid, geruster: Ik merk hoe lofflyk gy, myn moeder, gy, myn zuster, Die weereloozen, door uw voorbeeld en beleid, Vertroost hebt, en verkwikt, en op myn bee bereid Om 't vaderland, des noods, voor weinig tyds t'ontwyken. Zo zal de krygsman door hun wanhoop niet bezwyken; Zo word ons aller erf, de vryheid, en haar wet, Myn zuster, en myn gade, uit *s vyands hand gered. Hy
|
||||||
|
y
|
||||||
|
■
|
|||||
|
344 KLAUDIUS C I V I L I S.
Hy fpreekt, en word omhelsd van moeder, zuster, kindren,
Uw moed Czegc Heldewyn,J) kan onzen druk vermindren. De bange flaat heeft veel, ons huis niet min geleen: Brigantikus, wiens kling de vryheid heeft beftreen; Die voor zyn vaderland met u had moeten ftryden; Die door 't Bataaffche ftaal zyn ftraf heeft moeten lyden; Myn zoon, myn eenig kroost, die fchuldige, wiens dood Zyn misdryf evenaart, heeft onze fmart vergroot. Maar (borst nu Walburg uit,^) Civilis is behouen; Ik mag Civilis vol van glori weer aanfchouwen. Gy waart, 6 lieve fpruit van 't eelfte heldenbloed! Nooit grooter in geluk, dan nu in tegenfpoed. De hoop, 6 vvaarde zoon! zal nimmer my begeven, Zo lang u 't lot vergunt voor 't vaderland te leven. De groote Sievert zelf, de glori van zyn' ftam; Die voor de vryheid fprak, wien d'ontrouw 't licht benam; Uw wyze vader zou, indien hy leefde, u roemen, En met zo groot een' zoon zichzelv' gelukkig noemen. Die taal van Walburg fterkt den moed van Heldewyn; En jonge Bato toont Civilis zoon te zyn, De vorst had hen verrast, by 't vallende avondduister;
Vertrok weer Rynwaarts, by den vroegen morgenluister; Verfcheen 'er zo bedaard, alsof men vree genoot; En troostte 't lydend hart van 't woelend volk der vloot. * * * KLAU-
|
|||||
|
345
KLAUDIUS CIVILIS.
yTFTIENDE Z A N G.
D' uitheemfche veldheer, die niet lang zich by't herbouwen
Van 't woest Novezium en Bon had opgehouen,
Keerde eilandwaarts te fcheep: een fterke mitery
Geleidde hem, en trok aan 's Rynvloeds wester zy\
Dit Roomfche paardevolk, dat geen gevaar vermoedde,
Was hier en ginds verfpreid, en weinig op zyn hoede.
Men had zich zorgeloos op veld en firoom geipoeid,
Tot daar van d'overzy' de Lippe in 't Rynfpoor vloeit,
En lag, by ftille nacht, in diepe rust gedompeld;
Toen land- en fcheepsmagt, naamv befpied, vvierd overrompeld:
Een Bruktersch oorlogsvolk, dat by de Lippe lag,
In dicht geboomte zich verfchuilende by dag,
Befprong by duister flout den trotfen vryheidsroover.
Veel Bruktren zwommen,dwars door 'tRynlpoor, heimlykover,
En drongen, eer 't gevaar den keurling Week, alree*
In 't hart der uitgebreide en open legerftee,
Daar 't hen gelukte flraks een groot getal t'ontzielen:
De tenten, door de kling ontbloot van tomven, vielen
Op menig' miter,' die, ontvvaakt in fellen fchrik,
Den nood vernam, en fheefde in 't eigen oogenblik.
Xx Al
|
||||
|
346 KLAUDIUS C I V I L I S.
A! d'andren moesten toen hun lyfsgevaar ontdekken:
De Bruktren hielpen hen door yslyk fchreeuwen wekken; En iloegen teffens, door het bloedig krygsgeweer, Den bevenden Romein by gantfche drommen neer. Een deel had onderwyl zich op de vlucht begeven: Van dezen, fnel vervolgd, verloren velen 't leven, Die, ongeharnast, niet bedacht op tegenftand, En met het bloote zwaard, doch nutloos, in de hand, En 't kleed geflingerd om den arm, met fchande ftierven, Daar weinig moedigen een brave dood verwierven. Veel Bruktersch oorlogsvolk, dat van Germaanfchen zoom
Zich mede heimlyk had begeven in den ftroom, Zocht, zwemmende, onvoorziens het driepaar Roomfche fchepen, Door touwen, uit het diep tot op het droog te Deepen. Hun ftoute pooging wierd niet vruchtloos aangewend: De hoofdgalei, die door den vvimpel was bekend, Wierd overheerd, met twee der kleenften dier galeijen: Dit volk had reden om al juichend' zich te vleijcn, Dat Cerialis zelf in hunne handen viel. Maar hy bevond zich niet op zyn genomen kiel;
D'onkuifche, lang gewoon naar eigen drift te leven, Had zich tot koestering van weelde aan land begeven, En weer, uit dwazen lust, zyn'oorlogsroem bevlekt. Dit wierd dea Brukteren op 't bloedig veld ontdekt: De
|
||||||
|
VTFTIENDE Z A N G. 347
De weinig wachters, die zy daar niet nedervelden,
Verfchoonden hun verzuim, door zyne fchand' te melden:
Hy had, op 't Rynfche veld, de halfverlopen nacht
By dartle Klaudia lichtvaardig doorgebragt,
En 't zwygen hen geboon, om ftille rust te fmaken:
Het geven van de leuze, en 't roepen onder 't waken
Had opgehouden, na dien roekeloozen last,
En \ vryheidsvolk hen dus in diepen flaap verrast,
Daar hy, gewekt, half naakt, ter vlucht, zich weerloos fpoedde,
En naauwelyks zichzelv' met Klaudia behoedde.
De trits galeijen, door den Brukter overmand,
Bragt 's vyands trosfen naar des Rynvloeds overkant. Men zond by 't kriekend licht de hoofdgalei alreede Ten krygsbuit, langs de Lippe, aan priesteres Vellede, En d'overige twee dier pryzen, langs den Ryn, Naar Waal- en Maasmond, om 's lands held van nut te zyn. De hertog weet welhaast zyn' vyands fchande en fchade,
En 't komt aan 's eilands duin by't krygsvolk hem te flade: De blymaar', die terflond op alle tongen zweeft, Herftelt de kranke hoop, die voediel noodig heeft: Men yvert op de vloot, en woelt en arbeid wakker: Den veldeling gelyk, die, als de dorstige akker Door eene zomervlaag ten leste word gedrenkt, Nadat het droog faizoen den landbomv heeft gekrenkt; Xx 2 Zich
|
||||
|
348 KLAUDIUS CIVILIS
Zich vleit met wasdom, en, tot boeting van zyn fchade>
De handen lustig flaat aan kouter, fchup, en fpade. De vaderlandfche vloot was fpoedig uitgerust.
De benden voerden toen de kielen, langs de kust, Tot daar de Waalvloed, door den ftroom der Maas gewasfen y Van ouds zich .uitloost in Germanjes pekelplasfen; Een binnenruimte, daar de vlytige oorlogsmagt, Naby des eilands boord, die vloot ten anker bragt- Het paar galcijen, door de Brukteren genomen,. Was langs den Waalftroom hier gelukkig aangekomen: De Bruktren hadden d'eene en d'andre fterk bemand; En deze manfchap bleef, den vorst tot onderftand. Hy doet de ftroomgodin zyn bede, in deze woorden : 6 Nehalennia! vergun ons, in uw boorden, Een veilige ankerplaats; begunstig ons;. beftry, Daagt hier de ryksvloot op, met ons- de dwinglandy. Germaan en Batavier, hoe groote helden, waren
Tot noch toe weinig in den waterkryg ervaren: Zy vreesden echter niet te ftryden op den vloed; Op 't zwemmen, hunne kunst, betrouwde zich hun moed. Civilis wilde. hen, zo lang 't de tyd vergunde, Voorzichtig oefnen in de Roomfche fcheepftrydkunde; En naauwelyks verrees op nieuw de morgenzon, Wanneer een fpiegelftryd op 't golvend nat begon. |
||||
|
FTFTIENDE Z A N G. 349
Be hertog, die voorheen met Roomfche waterfcharen
In dienst van Nero naar Britanje had gevaren, En gryze Heereman, die kundig was als hy» Beflierden dit gevecht aan d'eene en d'andre zy% En zochten, met bedaarde en ingefpannen zinnen, Elkander reis op reis de fcheepskans af te winnen. Men oefende elken dag den vluggen legerknecht In d'ongewone kunst, door zulk een fpeelgevecht; En d'yver minderde 't gevoel der flaatselende. De derde fpeelftryd liep den derden dag ten ende,
Wanneer men tydxng kreeg, dat 's vyands watermagt Naby Novezium in krygsftaat wierd gebragt. Zo bleek het, dat men daar 't bemannen had vernomen Van 's hertogs vloot, en hem te water op zou komen. Hy had zyn gantfche magt met uitkomst wel gevJeid, Maar alter harten 00k tot nieuwen ramp bereid: Zyn helden wisten wie nu 't eiland moest verlaten; Dat gryzaart, vrouw, en kind, aan't ftrand der Marezaten Zich moesten bergen voor 't uitheemfche krygsgeweld; En zelfs daar blyven 9 tot de vree zou zyn heriield, 't En zy men t'eenemaal de ryksvloot kon vernielen: Zy wisten 't,* en de hoop verkwikte noch hun ziefen. De hertog zend terilond bevel naar 't eiland heen. Zo dra de duisternis voor 't morgenlicht verdweenr.
Xx 3 Was
|
||||
|
350 KLAUDIUS CIVILIS.
Was 't vrouwelyk geflacht met torfen vurig bezig
Aan 's eilands hobblig duin, daar ieder was afwezig
Die rustig flryden kon: veel ouden, flram en loom,
Veel kinders torsten mee: men woelde aan's Rynvloeds zoom:
De priesters waakten, om de gunst der go6n tferlangen,
Voor outers, beelden, en gefchreven heldenzangen:
De fchuiten wierden ftaag met goederen bevracht.
Dees landzaat, volgens last op veiligheid bedacht,
Had kort te voren, doch met treurende gemoedren,
By 't groeijen van den nood, de beste tilbre goedren,
De magteloozen, en het rund- en ander vee,
Uit ieder oord beneen 't verdronken land, alree*
Naby den Ryn gevoerd aan 's eilands wester ende.
D'eenvouwdigheid des volks, dat pracht noch weelde kende,
Met weinig was vernoegd, geen' overvloed bezat,
Was oorzaak dat men ras al 't werk voltrokken had.
Maar nu dit weerloos volk het eiland raoest ontvluchten,
Borst ieder deerlyk uit in klagen, weenen, zuchten. Hier fchreide een moeder, by haar kleene en lieve fpruit: Uvv vader is in nood; wy vluchten 't eiland uit: Gy zult uw' vader haast voox eeuwig moeten derven, En verr' van't eiland met uw moeder troostloos'zwerven." Ginds kermde een gryzaart, zwak, en met een bevend hoofd: De wreede vyand heeft van kindren my beroofd; De
|
||||||
|
■
|
|||||
|
FTFTIENDE Z A N G. 351
5, De fteun myns ouderdoms, 6 wee! heeft my begeven;
>, En ik elendig man moet deze vlucht beleven."
De wyze Volkaart zelf, wien 9s lands doorluchte held
Zyn zielgeheimen in de duinhut had gemeld,
Die achtbre gryzaart kon van weenen zich niet fpanenr
De Rynzoom wierd beiproeid met's landzaats heete trancn.
Maar Walburg, Heldewyn, met Bato, 't vorstlyk bloed
Van Kattenwald, betoonde een' onbezweken moed.
De wakkre Walburg Iprak: Myn land- en drukgenooten!
Laat ons dit ongeluk door wanhoop niet vergrooten:
We ontvvyken 't vaderland, doch voor een' korten tyd:
Ten langlle zyn we ons erf tot in den winter kwyt.
De goden Iparen noch uw' dapperen behoeder:
Hy hoopt noch; hoopt met hem, en met zyn oude moeder,
Op 't wettig eigendom, en 't eind' der dwinglandy.
Zo fpreekt ze. Heldewyn voegt haren troost hierby.
Men laat, nu meer gefchikt om uit dit oord te wyken,
Nochtans de zucht voor 't land in felle droef heid blyken: Die zucht doet, eer men fcheid, langs't Rynnat mond by mond Al kusfend kleven aan den vaderlandfchen grond; Men roept, al fchreijend', met de borst op d'aarde neder: 6 Eiland, onze fmart! wees onze blydfchap weder." Dees droeven varen naar des landflrooms overkant; Zy nemen hun verblyf in 't Marezaatfche land; En
|
|||||
|
352 KLAUDIUS CIVILIS.
En hopen dat hun ramp van korten duur zal wezen.
't Was morgen, 't zonnevuur uit d'oostkirn naauw' verrezen,
En 's hertogs fcheepsvolk nu geoefend elken dag, Wanneer men Romes vloot op 't Waalfpoor nadren zag. De vyand denkt, dat hy, met vyftien groote kielen, De twalef kleiner, en de fchuiten zal vernielen; Hy acht den landzaat in de waterkrygskunst blind. De keurling heeft voor ftroom, de Batavier voor wind. De vloten naderen, in welgeichaarde ryen, Op 't zwalpend binnenruim , elkaer van bei* de zyen. Civilis fpreekt aan boord zyn volk intusfchen aan:
6 Spitsbroers! laat uvv drift nu niet te verre gaan; Veracht niet roekeloos de Roomfche waterfcharen: Gy overtreft ze in moed 9 maar zyt noch min ervaren: 't Is met de vryheid uit, zo ons de vyand flaat: Zo 't wyken noodig is, men wyke niet te laat. Eilanders, wenscht ge niet uw ouders, kinders, vrouwen, In 't lieve vaderland gelukkig weer t'aanfchouwen, En eeuwig vry te zyn van 't prangend ryksgebied? Die voorfpoed is naby, bedriegt myn hoop my niet. Kaninefaten, Batavieren, en Germanen, Het past u, meer dan ooit, van drifcen u te fpaneia. Den vyand, hier gelokt, en van zyn oorlogsvloot En meefte en beste volk in Neergermanje ontbloot, Kunt
|
||||
|
VTFTIENDE Z A N G. j
Kunt gy door kloek beleid en taai geduld verneeren.
Zyn magt zal, wykt ge hier, al 't eiland wel verheeren:
Maar 'tguur faizoen genaakt; de fterke Rynzaat tart
Den winter; tegen koude is 't keurvolk min gehard;
De toevoer word eerlang de ryksmagt afgefneden,
En voor altooa Germanje en 't eiland vry geflreden*
'k Heb met geen ydle hoop op uitkomst u gevleid.
Wilt gy gelukkig zyn, zo toont gehoorzaamheid.
Hy ipreekt: men voert een taal, als deze, op d'afidre kielen.
Die drangreen matigen de drift der heldenzielen;
Gelyk men 9t hevig vuur in eene fmidfe ftuit;
Men mindert wel de vlam, maar bluscht den gloed niet uit.
De vloten, zonder zich te dicht byeen te wagen,
Beginnen 't werpgeweer elkander toe te jagen: Het tergend fchreeinven giert aan d'eene en d'andre zy': De flryders wagen zich nochtans niet naderby. Het lust den hertog, op de zagtbewogen baren, Zyn' vyand, dezen hem van verr' voorby te varen: Zy poogen beiden, door het kundige befpi^n, Elkander, op die wyze, een voordeel af te zien. De Roomfche held, die met hoogmoedige kleinachting 's Lands vloot is opgedaagd, vind zich in zyn verwachting . Met veel verwondring meer en meer te leur gefteld, Door d'ondervinding van den vaderlandfchen held. Yy Zy
|
||||
|
354 KLAUDIUS CIVILIS.
Zy willen, ziende elkaer geen krygskans af te winnen,
Den flaauwbegonnen flryd niet heviger beginnen;
Zy vechten flaag van verr% daar d'een en d'ander weet
Wat hy verliezen zou, zo hy de neerlaag leed.
Niet velen zyn gewond, genoegzaam alien levend'.
De vloten zyn elkaer welhaast voorby geftevend.
Zy willen fcheiden: tnaar de ryks vloot, naast aan flrandy
Verkiest niet roekeloos den aftogt naar dien leant;
Zy zou, voor 's landzaats oog beftaande in zee te loopcn r
Gewis die pooging met de nederlaag bekoopen.
Zy zvvenkt dan op den ftroom, 's lands vloot zo vvel als zy:
Men roeit de tweede maal van verre elkaer voorby;
Het werpftaal velt op nieuw een weinig krygsvolk neder;
En'tRoomfche kielheir keert naar't Waalfpoor vruchtloos weder.
Nu fpoed Civilis vloot zich onbelet in zee,
En heeft den fterken ftroom der twee rivieren mee. Zy roeit en zeilt gezwind door 't fchuimend pekel henen. Het daglicht was noch niet beneen de kim verdwenen, Toen zy, het ryzig duin van 't veege heldenland Alree' voorby gefneld, by 't Marezaatfche ftrand Den Rynftroom binnen liep, daar ze aan Germaanfche zyde In edne ry zich fchaarde, en 's eilands boord vermydde. Hier vond Kaninefaat, met Batavier, vol rouw, Zich tusfchen vaderland, en tusfchen kind en vrouw |
||||
|
VTFTIENDE Z A N G. 355
En magtlooze ouders, van die panden afgefcheien.
De hertog troostte hen, en ftuitte 't hooploos fchreijen. Men zag hier Ipoedig ook de landmagt van den held:
Dit volk, op 't eiland, in Civilis legerveld, Zo lang het raadzaam was, op hoogen last gebleven, Had nu zich herwaarts op Germaanfchen grond begeven: Al 't eiland, dus ontruimd, lag voor den vyand Moot. De Roomfche veldheer toog intusfchen, met zyn vloot,
Het kronklend Waallpoor op, met fpoed naar 't bovenende, Daar hy, den Rynftroom neer, zyn kielen noordwaarts wendde, En meer en meer ten weste aan 's eilands andre zy': Hy voer, langs bogten, Arenakums wal voorby, En Vade en Grinnes mee: dit ftroomheir zeilde en roeide, Tot daar de landrivier de velden overvloeide, Tot daar Civilis volk den dyk gebroken had, En veilig was geweest by 't ingetapte nat. Hier bleef de ryksvloot, by de Roomfche legerwallen, Daar 't keurvolk onlangs was door Verax aangevallen. Op Cerialis last, wierd Brit- en Roomburgs vest Ten fpoedigfte bemand in 't ledig duingewest. Het zonnevuur begon, uit dichtbewolkte kimmen,
Met flaauwen morgenglans ter dagvaart op te klimmen, Toen 's vyands krygsmagt toog uit elke legerplaats: De grage en woeste lust des driftigen foldaats Yy 2 Had
|
||||
|
■
|
|||||
|
356 KLAUDIUS CIVILISi
Had mi, al 't eiland door, verlof tot plonderingen.
De veldheer, zelf aan 't hoofd van vestbezettelingen,
Van 't legioen, dat korts aan Verax weerfland bood,
Wierd fchreeuwend' nagevolgd door 't krygsvolk van de vloot:
6 Veldheer! (riep 'er een, en yllings riepen velen;)
Wy deelden in 't gevaar; laat ons in 't plondren deelen.
Baldadig vlootvolk! (borst hy uit, van toorne ontfleld;,)
Onteert ge myn gezag, door openbaar geweld?
Beflaat ge oproerigheid ? durft gy myn woord mistrouwen?-
En dvvingt ge my uw deel, 6 muiters! u t' onthouen ?
Bewaar uw fchepen weer, en wisch uw misdaad nit;
Of wacht eeaflrenge wraak, in plaats van oorlogsbuit.
Hy fpreekt, maar vruchteloos, daar d'aangegroeide troepen<
Der leeggeloopen vloot op nieuw baldadig roepen.
En, dol van plonderzuchty tot dreigen overflaan.
Zo vinnig grimt een dog zyn' eigen meester aan,
En dreigt, met open muil, en bloote en fcherpe tanden,.
In blinde woede hem als vyand aan te randen,
Die, zonder flreelen, op zyn meesterfchap te flout,.
In 't nuttigen van fpys het gretig dier weerhoud.
Het Roomfche krygshoofd, dat zyn gramfchap moet bedwingen,
Vergunt het plondren aan een deel der vlotelingen,
Zo flechts een ander deel de kielen trouw bewaakt,
Den bilit geduldig wacht, en dien zicli waardig maakt;-
Waar--
|
|||||
|
■
|
|||||
|
VTFTIEND.E Z A N G. 357
Waarop de minfcen naar de fchepen wederkeeren,
En d'anderen 't getal der plonderaars vermeeren. 9t Wierd door Civilis ras nit eenen ipie verflaan.
De raad vergaderde, en de hertog hief dus aan: De vyand is op buil ter vesten uitgetogen, En 't meefte volk der vloot de landmagt nagevlogem Wat'onvoorzichtigheid! de Roomfche dwinglandy Berooft het eiland, in het late jaargety'. Befeft, myn vrienden! hoe de goden hem verblinden. De herfstlucht geeft reeds blyk van nadrende onweerwinden: De roover, ondenvyl gelegerd in het veld, Bedenkt niet wat gevaar het najaar hem vooripelt;- Dat, door de dykbreuk heen, wanneer de winden loeijen * Het zwellend Rynnat al het eiland door moet vloeijen; Dat hy, verrast hem 't weer, moet fmooren in den vloed,, Of van gebrek vergaan, 't en zy de vloot hem hoed*. Laat me onze ruitermagt naar zyne fcheepsmagt Ieien: Hy moet, by waternood, vergeefs met hulp zich vleijen. Die taal gevalt den raad; elk ftemt in 's hertogs eisch. Men geeft al 't paardevolk bevelen tot de reis. Met deze krygslien, die vol vuur zichzelven dryven^
Vertrekt Civilis fluks: zyn vloot en *t voetvolk blyven. By *t Marezaatfche land, aan Overrynfchen boord. Hy fnelt, langs dezen zoom, met lange marfchen voort,, Y y 3 En
|
|||||
|
353 KLAUDIUS C I V I L I S.
En korte rust, tot daar de Roomiche waterfcharen
Haar kielen aan de zy' des eilands trouw bewaren.
Hy neemt den toeftand waar der vyandlyke vloot,
Maar vind haar niet genoeg van oorlogsvolk ontbloot,
Om door den Rynftroom heen met vrucht haar op te dagen,
Al wenscht zyn ruitery een ftoute kans te wagen:
De ftaat van 't vaderland eischt meer beleid dan moed.
Het ruiterleger flaat zich neder, langs den vloed,
Aan d'overzy' der vloot, op 't hertoglyk begeeren:
De vorst hoopt zonder ftryd d'uitheemfche magt te deeren,
Des vyands woelend volk berooft terwyl kasteel
En hut, al't eiland door, maar vind en wint niet veel: De landzaat was, in *t vlien, de roovers voorgekomen; Hy had van 't beste goed het tilbre me6genomen, Doch minst van 't bovenend', daar ieder, op 't gerucht Van 's vyands overtogt, met fnelheid was gevlucht, En weinig had gedacht om d'adelyke floten En eigendommen der afwezende oorlogsgrooten. De kleenheid van den buit vergramt het onverfland; De drift fteekt hier en ginds kasteel en hut in brand. De hoofden ftuiten haast die wraak der woeste fcharen. 't Was Cerialis wil, Civilis goed te fparen: Van 's hertogs land en flot bleef alles ongeroerd Wat door den landzaat niet alree' was weg gevoerd; Een
|
||||
|
FTFTIENDE Z A N G. 359
Een list, te werk gefteld om 's lands getrouwften vader
Verdacht te maken, als een' heimelyk' verrader; Een veel te plompe list, die hem niet fchaden kon. By 't ftage plondren, wierd de derde morgenzon Door 't famenpakkend zwerk op 't onvoorzienst betogen: De winden loeiden, en de zwarte wolken vlogen: Het ongeftadig weer van 't heerfchend herfstfaizoen Begon op land en vloed met vlaag op vlaag te woen: Wanneer een enkel uur de dolle ftormen zwegen, Viel yllings uit de lucht een kletterende regen, Totdat een felle orkaan op nieuw was uitgefpat: Nu gierde 't windenheir, dan ftortte 't hemelnat: *t Geboomte wierd ontbloot van tak en dorrend loover. Intusfchen zwol de Ryn, en vloeide vreeslyk over, Waar Druzus hooge dyk reeds doorgeftoken was; Al 't eiland wierd welhaast een enkle waterplas. Het plonderzuchtig volk, in deze en gene vlakte Gelegerd op het laag en moerig eiland, zakte, Op meer dan eene plaats, in deze poelen neer: De dag verliep allengs; de vloed wies meer en meer: Elk zorgde voor zichzelv', liet tros en veldtent varen, En vlood door 't water; zo verfpreidden zich de fcharen. Een deel vond eindlyk, op een hoogte, in flot of hut, Of op geboomte of duin, zich voor den vloed befchutr Dock
|
||||
|
36o KLAUDIUS CIVILIS.
Doch andren bleven, in de glibberige poelen, .
Tot aan den middel toe? vergeefs om uitkomst woelen. In ziilk een' bangen ftaat was 't menschlyk boos gebroed, By 't eerfte klimmen van den grooten waereldvloed, Toen dezen op gebergte of dak of toren weken, En andren, kermende, in den modder bleven fteken. Naby de dykbreuk, vond de vyandlyke vloot,
Op d' omgeroerde kil, zich mede in hoogen nood: Deze oorlogskielen, die op d'ankers reden, waren In fchok op fchok het doel der fteigerende baren. Civilis volk leed minst in dit onftuimig weer; De winden wierpen flechts een deel der tenten neer. Dit onheil wierd geftuit, door 't ovrig deel t'ontfpannen; En 't ryzig ligchaam dier hardvochtige oorlogsmannen, Dat nooit in weelde zich te buiten had gegaan, Kon tegen wind en weer in 't open veld beftaan. De lichtbol was gedaald in kimmen zonder luister;
De nacht bedekte 't veld met zwart en aklig duister; De winden loeiden noch; d'orkanen wierden fcaag By beurten opgevolgd door regenvJaag op vlaag; Toen menig legerfpie den vorst kwam openbaren In welk een' waternood de wreede roovers waren. De laatfte, die niet lang voor 't morgeniiur verfcheen, En 't meest vernomen had van 's vyands tegenheen, |
||||
|
■■■
|
|||||
|
FTFTIENDE Z A N G. 361
Voleindde dus zyn taal: Het plondrend heir , op 't eiland,
In vlek, kasteel, of boom, of op 't verzonken weiland, Door 't fnelverrasfend weer gewis alora verftrooid, Word nu door 't heldenftaal, of nimmer uitgerooid. Dees heirfpie word verftaan van vele legergrooten* Zo Batavieren, als Civilis bondgenooten, In 't onweer, by den Ryn, in d'open lucht, op 't veld, Daar nu geen tent kan ftaan, vergaerd rondom den held. De vorst hoort, zwygende, al dees hoofden beurtlings ipreken, Die vurig wenfchen zich op 't plondrend volk te wreken. De goden (luid hun taal,J) behoeden 't veege land; Zy geven Homes magt gewis in onze hand. Laat ons, door 't wrekend ftaal, na 't bulderen der winden, In 't einde een heuglyk ipoor tot vrede en vryheid vinden.
De kans (is 9t antwoord van Civilis,} lacht ons aan; 't Is mooglyk Romes magt op 't eiland neer te flaan;
't Is denklyk dat gy haar in 't water overrompelt;
Zelfs fcheen de vyand niet zo diep in nood gedompeld,
Wanneer uw dappre vuist Aquilius verfloeg,
En uit dit fchreijende oord de dwinglandy verjoeg:
Maar zyt ge zeker, dat de krygskans niet zal wenden?
Weet gy den gantfchen flaat der Roomfche legerbenden?
Of ze eveneens alom op 't eiland zyn verfpreid?
Is 't vleijend krygsgeluk een voile zekerheid?
Zz Kan
|
|||||
|
36a K L A U D I U S C I V I L I S.
Kan *$ vyands overmagt, hoe fiks gy zyt in 't zwemmen,
Onze oorlogsbenden in de poelen niet beklemmen ? Hebt gy, te groot van moed, niet reeds te veel geleen? Bezuurt ge uw ftoutheid niet, door zware tegenheen? Zyt gy noch fterk genoeg, na 't ongelukkig ftryden, Om in den vvuften kryg een' nieuwen ramp te lyden? De goden hoeden wel het lieve vaderland, Maar geven Romes magt noch niet in onze hand. 6 Helden! laat ons dan de driften onzer zinnen, En 't ftrenge winterweer den vyand overwinnen. Bedienen we echter ons van 't buldrend herfstfaizoen; Laat ons den plonderaar een heilzame afbreuk doen; Verzwaart zyn' hongersnood; belet den vlotelingen Na 't ftormen hem te fcheep met voorraad by te Ipringen: De kielen lyden veel, in 't flingren op den vloed; De vloot is zwak van volk; zy vreest uw1 heldenmoed; En zal, by ftilte zelfs, geen' togt langs 't eiland wagen, Zo lang gy hier vertoeft, en dreigt haar op te dagen. Verbreekt, door taai geduld, voor eeuwig 't Roomfche juk; En fmaakt, met vrouw en kind, een ongefloord geluk. Die rede vond gchoor; en d'overtuigdc grooten
Bedwongen 't heldenvuur der mindre togtgenooten. Intusfchen week de nacht van 't woest en aklig veld, En met de nacht allengs het huilend ftormgeweld; Toen
|
||||
|
FrFTIENDE Z A N G. 353
Toen onophoudelyk, op land, en Ryn, en kielen,
De zware plasfen uit de dichte wolken vielen. Dien dag floeg 't ruiterheir, op nieuw, by 't betrend weer, Aan d'overzy' der vloot, zich langs den oever neer: Zo was 't onmooglyk, voor de Roomfche waterfcharen, ' Met voorraad hier en ginds langs 't eiland heen te varen. De hulpmagt des Romeins, gelyk de keureling,
Bezuurde meer en meer den lust ter plondering, Waar d'oorlogsbenden uit de driepaar legerlleden, Met vlootvolk, wyd verfpreid, een groote elende leden. Een deel dier plonderaars was voor den watervloed Tot noch toe op een hoogte in floe of hut behoed; Een ander op het duin, een ander op de boomen; Een ander, zinkende, in de poelen omgekomen; En menig roover, die 't geboomt' beklommen had, Met boom of tak geftormd in 't opgezwollen nat. De trosfen lagen diep op d' overftroomde landen Met water overdekt; geen voedfel was voorhanden, Dan 's landzaats overfchot; het deel des volks was kleen, Dat met een weinig fpys de natte en koude leen Verfterkte in vlek of flot, na lang en aklig dolen. De veldheer, in een hut den hoogen vloed ontfcholen, Bezuurde, met zyn volk, de dwaze plondering. Dit legerhoofd geleek, met heir en vloteling, Zz 2 Naar
|
||||
|
364 KLAUDIUS CIVILI&
Naar 't bloedeloos gedierf, van blinden lust bevangen>
Dat, daar 't op honig aast, al klevende blyft hangen. Zo ras de woeste wind van 9t veld verdwenen was, Begaf zich drom op drom, door 's eilands wyden plas, Voorby de diepten heen, met groot gevaar van 't leven, Daar veel Romeinen, daar veel hulpfoldaten bleven, Naar 's eilands noorder zy', door Druzus dyk bezoomd, De breuk vermydende* daar 't nat was ingeftroomd* Die drommen hoopten nu, na 't hevig woen der winden s Hier voorraadfchepen uit de Roomfche vloot te vinden. De krygslien zworven op den glibberigen dyk, En groeiden telkens aan, maar vonden nergens blyk Van toevoer uit de vloot; en ieder zocht ten leste *t Gebrek t'ontkomen in een Roomfche legerveste. ?t Was nu de tweede dag van hunnen tegenfpoed. Het duister volgde op nieuw; en weinig viel de vloed. De zon was driemaal weer in 't golvend zout gezonken;.
Een groote menigte der plonderaars verdronken; Geen minder talryk deel vergaan van hongersnood7 In vruchtelooze hoop op toevoer uit de vloot; En zulk een groot verlies door Romes magt geleden,. Alsof Civilis haar zeeghaftig had beftreden; Toen 's vyands ovrig deel, verkleumd, en afgemat, Zich in zyn vesten uit den vloed geborgen had. *& Lands
|
||||||
|
■
|
||||||
|
■
|
||||||
|
VTFTIENDE Z A N G. 3,65
*& Lands held ziet's andrendaags de ryksvloot llerk bemannen:
Hy weet uit legerfpien den toefland der tirannen: Nu acht hy 't nutloos te vertoeven in dit oord; Prest tot den aftogt fluks zyn blyde ruiters voort;, En keert, met deze magt, Germanjes oever neder, Naar zyn ontweken veld- en waterleger weder. t)e flechte wegen, door den regen nu bedekt, Zyn oorzaak dat hy traag naar vloot- en voetvolk trekt. Hy vind, op veld en Ryn, hy *t land der Marezaten,
De droefheid afgemaald op 't wezen dier fbldaten. Hy vraagt aan Heereman: Wat perferid ongeluk, Wat nieuwe tegenlpoed geeft ftof tot zulk een' druk ? Ons is Cluid 's gryzaarts taal,) geen nieuwe ramp weervaren, Dan 't bitter ongeduld der land- en waterfcharen, Dat hier, op 't naar gezicht van vrouwen, nat befchreid,. En deerlyk jamrende, in uw afzyn is verfpreid- Uw achtbre moeder, noch uw zuster, kon die vrouwen In 't Marezaatsch verblyf door wyzen troost weerhoucn. Befef, 6 vorst! hoe 't hart der mannen was bekneld, Wanneer hun gaden, van hun kinderen verzeld, In wanhoop kermden, dat zy Iiever wilden llerven, Dan altoos vaderland en echtgenooten derven. Zy keerden, op de bee der grooten; maar de finart, De wanhoop, hier ontflaan, is uit het teder hart Zz,3 Der
|
||||||
|
36<5 KLAUDIUS C I V I L I S.
Der mannen, na 't vertrek der vrouwcn, niet verdwenen:
Het troosten is onnut; men antwoord flechts door vveenen. Die wanhoop van het volk kan fpoedig verder gaan: Ze is meer dan al de ramp, in 't krygsveld uitgeftaan: Wy zagen nooit den val der vryheidshelden nader. Hoe grieft me 's volks elend'! (zegt 's lands doorluchte vader;)
Hoe deze wanhoop van myn' dierbren lotgenoot! Ja, halsvrind Heereman! 't gevaar is waarlyk groot* Vergeefs is al de hoop, zo lang ons bygebleven; Vergeefs de kans, ons noch door 't godendom gegeven; Zo 't hart van 't heldenvolk met wanhoop blyft vervuld, En noch geen' korten tyd kan lyden met geduld. Laat ons geen moeite ontzien, in dit gevaarlyk treuren, Om onzer benden moed, is 't mooglyk, op te beuren. Hy toont, na deze taal, aan 't volk van heir en vloot,
De hulp van weer en wind, der dwingelanden nood, Den goeden uitilag van 't weerhouden hunner kielen, De wisfe kans om haast den vyand te vernielen, 't Gevaar der wanhoop, en de nutheid van den moed; Hy laat niets onbeproefd, in dezen tegenfpoed; Doch zonder- vrucht; hy ziet te meer de tranen vioeijen, Zyn ruiters zclf vol druk, en aller wanhoop groeijen. Hoe 1yd Civilis na! hy wanhoopt eindlyk mee Aan 't heil der vryheid; inaar verkropt zyn hartewee. |
||||
|
3^7
KLAUDIUS CIVILIS.
ZESTIENDE Z A N G.
De Staatzucht, onderwyl van wraak en woede zwanger,
Die trotfe dwinglandes bedwong zichzelf niet langer,
Nu zy de Roomfche magt op 't eiland zag benard.
Gy, (Tprak ze,J) loos Bedrog, dat alle nooden tart,
Zult nefFens my terflond op Cerialis werken;
Gy, felle Tweedragt, haast by 't inlandsch heir my fterken.
Zy vliegt, op deze taal, naar 's veldheers legerflee:
Haar hoveling 't Bedrog begeeft zich derwaarts mee:
Batavodurums wal zyn ze yllings ingeflopen.
Fluks heeft ze 't rustloos brein van haren held bekropen,
In 't eenzaam tentvertrek, daar hy? vol toorn en ipyt,
Zyn' hoogen oorlogsnood zyn goden bits verwyt.
Ze ontwringt hem deze taal: Hoe dit gewest te dwingen?
Hoe by den nieuwen vorst van Rome in gunst te dringen?
Ik zie, nu myn geluk in ongeluk verkeert,
Welhaast door Cezar my op 't fchandelykst verneerd.
Maar (zegt hy, nu 't Bedrog zich vestigt in zyn zinnen;)
Laat ons, waar magt ontbreekt, met list onze eer herwinnen:
Men hitfe in aller yl den driftigen Germaan
En droeven Batavier op hunn' befchermer aan;
Op-
|
|||||
|
368 KLAUDIUS CIVILIS.
Opdat, eer d'oorlogsroede in onze heiren fnerpe,
Al 't Ryngewest, verfchalkt, aan 't juk zich onderwerpe!
Zo fpreekt de veldheer,. Hy begint het flaatsverraad
By Brukter, Tenkter, Kauch, en Fries, en Marezaat: Die vryheidsroover zend een heimelyk gezantfchap Aan elk dier trouwften van Civilis bondverwantfchap. Germanen, ("zegt men,) kiest een eerelyke vree, Een duurzaam ftaatsgeluk, voor 't prangende oorlogswee; De vrindfchap van het ryk, voor uwe nederlagen. De ftoute Trierenaar is in zyn land verflagen; Het Agrippynfche volk boog tydig voor den nood; De Batavieren zyn van *t vaderland ontbloot. Gyzelven, hebt gy baat by 't krygsverbond gevonden? Het kost u vlucht op vlucht, en fmartelyke wonden. Civilis, die u vleide, en nu als balling zwerft, Is met zyn volk tot last, waar hy verblyf verwerft. Verkiest; het is noch tyd: gy hebt genoeg misdreven, Die over 't Rynnat u zo dikmaals hebt begeven, Ora Romes mogendheid te tergen door 't geweer. Germanen, flerkt dan hem, die u bedroog, niet meer: By u zou 't misdryf tot den hoogften top gerezen, By ons de gunst der goon, en 't wrekend lemmer Wezen. Verhoed uw' val; gelooft, dat vorst Vespaziaan, Die brave helden acht, uw vryheid voor zal ftaan. Ger-
|
||||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 369
Germanje weigert, op die flriktaal, nieuwe benden,
Civilis toegezegd, by d'oude hulp te zenden; En raad hem, dat hy ras met Rome zich verzoen', Om 't zinkend vaderland voor ondergang te hoen. D'eilanders, in humf ramp te voren reeds mismoedig,
Nu door dien flag verrast, en meer dan ooit rampfpoedig, Verdubblen hun geween, te velde en op de vloot: 's Lands benden wenfchen nu al kermende om de dood. De Roomfche veldheer werkt intusfchen, door gezanten,
Niet min voorfpoedig hier, dan by de bondverwanten. Hy bied den burger vree, den held vergeving aan; En -Iaat, met oogmerk om in 't ryksjuk hen te flaan, 9t Wanhopend krygsvolk met beloften heimlyk vleijen. De Tweedragt weet terilond haar zielvenyn te ipreien. Een deel van 's eilands volk, dat telkens famenrot, Beklaagt zich niet alleen om hun elendig lot, Maar voed elkanders drift, door deze fcherpe woorden, Die fommigen van hen uit Roomfche monden hoorden: Uw naam, Kaninefaat, en Batavier, heeft uit, Indien uw ongeluk niet fpoedig word gefluit. Vespaziaan regeert; waartoe noch meer geflreden, Zo gy om zynentwil in 't krygsveld zyt getreden ? Of ftreelt een nietig deel van 't menfchelyk geflacht Zich met den ondergang van Romes waereldmagt? A a a Een
|
||||
|
37o KLAUDIUS CIVILIS.
Een landflreek kan al d' aarde aan 't ryksjuk niet ontvvringen.
Wat heeft men uitgewerkt, toen zo veel keurelingen Vervvoed zyn omgebragt? De bitterfle oorlogsnood; De komst van fterker magt, waarvoor de landzaat vlood; De dood van vrind en maag, van zo veel trouwe helden; 'c Vergieten van him bloed, noch rookende op de velden; Het angstig weigren van bcloofden onderftand; En 't jammerlyk verlics van 't lieve vaderland. Men vordert imraers, fchoon veel ftaten fchatting lydcn, Van u niets anders, dan voor 't magtig ryk te ftryden: Is dit geen kleine hulde aan Romes heerfchappy? Ja zyt ge, wilt ge 't flechts, in zulk een' dienst niet vry? Wie, denkt ge, moeten dan by u de voorkeur winnen? Romeinfche vorsten? of Germaanfche priesterinnen? Zo mort men onder 't volk. Maar 't blyft niet by't gemeen;
Door vloot en leger fpreid het gif zich verder heen; 't Werkt mede op 't fchreijend hart van eenigen der grooten. Onze oogen Ouid de taal dier eedlen,) zyn ontfloten. Civilis razerny heeft ons in 't veld gerukt, En, meer dan Rome ooit deed, het vaderland verdruktr Door d'ongevallen van zyn eigen huis te wreken: Hy rooit den landzaat uit, en noodzaakt ons tot fpreken. Men vloek' zyn' fieren moed! men fchuw' zyn' loozen geest! De goden zyn gewis op ons verftoord geweest, Toen
|
||||||
|
■
|
|||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 371
Toen *t krygsftaal, hem alleen noodzaaklyk, maar ons alien
Verderflyk, 't ryksgezag ontzind is aangevallen;
Toen Homes vestingen al juichend' zyn vernield,
De heiren opgeruid, en d'overftcn ontzield.
Laat ons *t verderf ontgaan, het ryk niet langer hoonen,
En door Civilis ftraf een vvaar berouw betoonen.
Zo fpooren eenigen der eedlen 't krygsvolk aan,
Om tegen 't lofflyk hoofd der benden op te ftaan. Men wil, te zwaar gedrukt door zo veel tegenfpoeden , In 't einde uitzinnig, op zyn' waarden her tog woeden; Gelyk een moeder, in een9 fellen hongersnood, Uit dolle wanhoop, zelfs de vrucht van haren fchoot, Noch korts haar blyde hoop, den wellust van haar leven, Aan haren veegen lust ten prooij' durft overgeven. De vaderlandfche held hoort fpoedig, in zyn tent,
Uit Brink), de maar' dier nieuwe ftaatselend', Hem ras bevestigd door zyn zusters beide looten, Door ouden Heereman, en d'andre trouwe grooten. Ik wist (zo fpreekt hy, met de tranen in 't gezicht;) Hoe licht het hooploos volk kon wanklen in zyn' pligt; Maar dacht niet, dat men ooit zo verr' zich zou vergeten. Dit woest, dit fnood beflaan zy niet aan u geweten, Misleide helden! 't is de vrucht van Roomsch verraad. Het fchielyk aarzlen van Germaanfchen ftaat by flaat; Aaa 2 De
|
|||||
|
37* KLAUDIUS- CIVILISi"
De fchampre hoon van my vergeving aan te bieden,
Alsof ik fchuldig waar', door dwinglandy t'ontvlieden; Het aanbod van een vree, die 't ryk aan niets verbind; En 't vuur van tweedragt, dat zo fpoedig voedfel vind; Zyn blyken, dat men ons, door geen geweld te dwingen, Het afgeworpen juk door list poogt op te dringen. 't Gezantfchap, dat in 't heir tot gistren heeft verbeid, En veel te fpae vertrok, heeft oproerzaad gefpreid. Des landaarts blinde drift baart my de wreedfte kwelling. Myn vrinden! waakt met my, tot's vaderlands herftelling, Terwyl hy fpreekt, en denkt op 't middel om-'t gevaar
Te ftuiten, word hy fluks het flout rumoer gewaar Van famenvloeijend volk: 't zyn land- en watertroepen, Door eedlen aangevoerd, en die om vrede roepen, Daar d'een des anders drift met deze taal vergroot: Ja, baant een' weg tot vree, maar door Civilis dood. Nu fpreekt hy,. in zyn tent, tot zyn beklemde vrinden*
Getrouwen! volgt me: ziet my fpoedig die verblinden,. Wier grievend ongeluk my noch aan 't harte gaat, Hun dwaling toonen, tot verlosfing van den flaat; Of, zo myn taal by hen geen' ingang kan verwerven,. Ziet my, dan 't leven moe', door hnnne handen fterven- Zo 9t volk (is 't antwoord,) durft aan.u de handen flaan, Zie ons dan, nefFens u en 't vaderland, vergaan. |
||||
|
ZEST LEND EZANG. 373
Hy treed, met zynen floet, d'ontzinden onder d'oogen.
Zyn achtbaar wezen gloeit van liefde en mededoogen; Zyn edelmoedig hart 1yd al htm tegenheen; Hy vreest niet voor zichzelv', hy vreest voor hen alleen, Zo dra de held verfchynt, om 't onheil af te wenden, Verdubbelt zich de drift der land- en waterbenden. Hier fchreit men Geef ons vree, Civilis! geef ons vree:" Daar fchreeuwt men Gy alleen zyt oorzaak van ons wee; U voegt het eindlyk ons van 't knellend leed t'ontheffen:" En elders dreigt men hem door 't ftaal in 't hart te trevfen. Met welk een' doodfchrik ziet Civilis vrindenfchaar' Den vader van den ftaat in zulk een lyfsgevaar! Die helden durven niets befluiten tot zyn hoede; Zy vreezen 't muitgefpan te tergen in de woede: Ziet (fluistren ze ondereen,) dat dreigend werpgeweer; Licht ftort op 't oogenblik de zuil der vryheid neer. De vorst, alleen bedaard, geeft reis op reis een teeken,
Dat hy begeerig is de fcharen toe te fpreken. Men hoort, na lang gefchreeuw, hem eindlyk zwygende aan? In hoop dat hy den eisch van vrede toe zal ftaan. De hertog uit zich dus: Erbarmlyke oorlogsgrooten! Beklagenswaardig volk! myn druk- en landgenooten! Myn deernis met uw lot groeit ieder oogenblik: Gy wenscht om 't vreegeluk niet vuriger dan ik: Aaa 3 De
|
||||
|
374 KLAUDIUS C I V I L I S.
De felle tegenheen van krygslien, korts zo moedig,
Nu zo verflagen, zo mistroostig, eifchen fpoedig Verlichting: denkt dan met, ttit mateloozen rouw, Dat ik, uit zucht tot wraak, 't geluk der vre6 weerhou't Gelooft veel liever, dat ik alles aan zal vangen, Wat mooglyk is, om 't heil der ware vree t'erlangen. Gy wyt uw rampen my: heb ik, uw trouwe vriend,
Dien gy zo teer beminde, uw' bittren haat verdiend? Wat heefc de vryheid toch door myn verzuim te lyden? Wat ramp verwekte ik u, door onvoorzichtig ftryden? De Trierfchen waren zelfs noch meesters van hunn' flaat, Had ieder hoofd, al 't volk, geluisterd naar myn'raad. Wat heeft de vyand ooit tot uw geluk bedreven?
Wat reden fpoort u aan, om hem geloof te geven? Erinnert u, met fchrik, de Roomfche dwinglandy; Het fchenden van 't verbond; uw harde flaverny; Het opgedrongen juk, te zwaar voor uwe fchoudren; Plet trots en wreed gezag van Romes ftedehoudren; De weelde en vrekheid, door uw meesters blind gevierd, Toen jong en oud geprest, en fnood mishandeld wierd. Zoud gy Romeinen, uw verraders, ooit betrouwen, Zo gy die rampen in geheugen had gehouen? Maar hoe gedraagt zich nu het eedenfchendend ryk?
Men voegt het eene by het andere ongelyk; " Men
|
||||||
|
^-^r,v..w^<«'-«. < *e - ■> *- . ,«w , . ^^^-Mv^^^j^^wirrri^^^-^-v^^^-^y^^,
|
|||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 375
Men bied my, 't hoofd des heirs van vrye burgerftaten,
Vergeving aan, als 't hoofd van muitende onderzaten; Men acht my fchuldig; acht men 't u dan niet te zyn? De vrede, u aangeboon, is flechts een vrede in fchyn: De zucht tot dwinglandy wil vleijende u verblinden, En zonder voorwaarde aan een droeve vree verbinden. Befeft dan 't oud geweld, de nieuwe veinzery,
En myn oprechte trouvv; kiest tusfchen Rome en my. Zo gy onzinnig noch uw* vyand wilt gelooven, Vertoeft dan niet uw' vrind van 't leven te berooven ; Grieft dan Civilis; 1yd, verdient de tegenheen, Die gy van Romes dwang onfchuldig hebt gele£n; En laat uw' vader, die u kan, en wil behouen, Den onherflelbren val der vryheid nooit aanfchouwen, U nooit gedompeld zien in eindeloozen druk, En nooit weer nefFens u zich vlyen onder 't juk:
>
Ik zal, zo gy den moord, den woesten moord durft wagen,
Ondankbren! ftervende u vergeven, u beklagen. Berust ge in tegendeel op myn genegen hart,
En zyt ge meesters van uw hopelooze fmart; Ziet dan, met vrouw en kind, met al uw waarde magen, Eilanders! dierbaar volk! u haast van 't leed ontflagen. De winter nadert vast: de moedige Germaan, Die 't guur faizoen met u in 't krygsveld dddr kan flaan, En,
|
|||||
|
376 KLAUDIUS CIVILISL
En, grypt ge moed, u weer getrouwe hulp zal zendefl,
Is nefFens u in ftaat om 't onheil af te wenden. De ryksmagt heeft in ftryd op ftryd veel meer geleen, Dan onze benden; ze is door weer en vloed beftreen; Ze is roekeloos verfpreid in verre Ryngewesten; Kan geen beleg weerftaan in d'onvolbouwde vesten; En heeft geen hoop op hulp in 't knellende oorlogswee. Ik wil intusfchen, nu men 't aanbod doet van vree, Indien het mooglyk is, met Cerialis fpreken; En word u recht ontzeid, dan zult ge op hem u wreken. Geniet de vryheid van den vaderlandfchen ftaat, De zelfde vryheid, die weleer Kaninefaat En Batavier met roem naar 't oud verbond genoten, Die helden, uit wier ftam gy helden zyt geiproten; Geniet ze zonder vrees dat Rome haar ooit weer Door dwingende overmagt in flaverny verkeer': Men zegge: 't Magtig ryk bragt alle volken t'onder, Behalve 't Rynlche volk; dees helden zyn een wonder- Zo luid Civilis taal. Elke aangevloeide fchaar'
Vertoont, terwyl hy Ipreekt, in wezen en gebaar, Wat driften werken in de felberoerde zinnen: Nu fchynt de hoop, dan weer de wanhoop, veld te winnen: Hier flaat 'er een 't gezicht met blydfchap naar omhoog; Daar weent een ander, met een neergeflagen oog: Dees
|
||||||
|
■
|
|||||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 377
■Dees blyven roereloos, daar die de handen wringen:
■Staatsyver, noch berouw, noch fmart kan zich bedwingen.
De fcharen fpreken, na zyn dingtaal, ondereen:
Dehertog, die voor ons zo roemryk heeft geflre^n;
Die gade en naafte bloed, hem waarder dan het leven,
Tot nut der vryheid zo grootmoedig heeft gegeven;
De vader van den ftaat, noch onlangs zo bemind,
Oproerig 1111 gedreigd, en echter onze vrind;
De held, die ons vergeeft; zo groot van ziel, zo teder;
Verdient geloof, verdient onze eerfle liefde weder.
Toen hy gehoorzaamd wierd, is alles hem gelukt:
Hy heeft ons heil bedoeld; maar 't ryk heeft ons verdrukt;
9, Wy gaven blind gehoor aan looze vleijeryen.
De ryksmagt is in nood; hy zal den ftaat bevryen."
De bitterfle adel zelfs befpeurt hoe blind men muit.
Een jongling, Batavier van hoogen rang, barst uit
In deze taal: 6 Held! ik moet myzelv' verfoeijen:
Ik heb uw bloed begeerd; laat vry het myne vloeijen;
Straf billyk, door myn dood, d'ontzinde muitery:
Maar hoed myn vaderland voor Romes dwinglandy.
Hy fpreekt, en werpt zich neer, aan vorst Civilis voeten*
Al d'andren zyn bereid hun flout vergryp te boeten:
De gantfche menigte fchreit tranen van berouw,
Werpt mede zich in 't ftof , en toont een nieuwe trouw.
B b b Hoe
|
|||||||
|
373 KLAUDIUS C I V I L I S.
Hoe ziet men nu van vreugd Civilis kaken gloeijen,
En uit het heldenoog de blyde tranen vloeijen. Hy vat den jorigeling op 't vrindlykst by de hand: Rys, (zegt hyO waarde zoon! en leef voor 't vaderland. Gy alien, die met hem bedrogen waart, ryst mede: Ik kende uw rampen, en ontfchuldigde u alreede. Ilervat uw* ouden moed; betrouwt aan my iiw eer, Uw vlyheid, uw geluk; en weest myn kinders we§r. Die taal vertroost, verheugt de neergeflagen zinnen; Elk mint hem meer dan ooit; elk wil zyn achdng winnen- De blydibhap is welhaast door 't,gantfche legerveld7 En door al 't waterheir, al juichend' heengefneld. Een mondgefprek, uit naam des hertogs voorgedragen
Aan 't Roomfche legerhoofd, word hem niet afgellagen: Men komt, na kort beraad, ter weerzyde overeen, Omtrent de plaats, den tyd, en al d' omftandighe&i. Nu zien de hoofden en gezanten der Cermanen, Dat warelyk de held hen poogt een fpoor te banen Tot eene langgewenschte en gloriryke vree: Zy deelen 't blyde nieuws aan hunne ftaten mee. Die tyding rolt gezwind door d'Overrynfche ftreken; En waar zy klinkt, is al 't misnoegen fluks geweken: Men roemt en eert 'er weer den vaderlandfchen held; En d'overheid neemt voor, om, zo zyn taal niet geld, |
||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 37J>
Ten fpoedigfte zyn' moed door nieuwe hulp te fterken,
En door het ftaal de vrede, is 't mooglyk, uit te werken. De groote dag, bepaald ter onderhandeling,
Was, toen Civilis in zyn heir befcheid ontfing Van *s vyands legerhoofd, alree' naby gekomen. De hertog was gereed; de reis wierd aangenomen. Zyn togtgenootfchap is de gantfche ruitery. De voetknecht, met de vloot, blyft, aan Germaanfche zy*, Het Marezaatsch gewest voor overrompling dekken. 't Hoopt all' op uitkomst, zy die blyven, zy die trekken. Het ruiterleger ryd, aan Overrynfchen boord,
Op 't onbefloten land; en zet zyn' optogt voort, Op woester veld, langs hoog gebergte en breede wouden, Naar't Ysfelftroomfpoor, daar men't mondgefprek zal houden, Dit paardevolk betoont intusfchen, keer op keer, Den vorst hun oude liefde en vast betrouwen we£r: Hy hoort, op elken marsch, by elke rust der troepen, Zyn' lof door duizenden van monden uitgeroepen, Zyn groote daden in verrukking opgeteld, Hun beden uitgegalmd voor hunn' geliefden held, En elk dier klanken ftaag door dezen klank vervangen: Door hem zal 't vaderland de ware vree erlangen. De middagzon befcheen den vastgeflelden dag,
Waarop men handlen zou van 't wenschlyk vreeverdrag; Bbb 2 En
|
||||
|
j8o KLAUDIUS C I V I L I Si
En d'Ysfelbrug was nu, door 's hertogs legerfcharen r
Nadat ze aan d'ooster zy' des vloeds getogen waren,
Reeds volgens affpraak in het midden doorgefneen;
Toen 's vyands ruitermagt ter wester zy' verfcheen.
Elk veldheer gaf welhaast van zynen kant het teeken,
Dat hy bereid was om den anderen te fpreken.
't Uitheemfche krygshoofd, en de vaderlandfche held
Begavcn, na die lens, van 't weerzydsch legerveld
Zich fluks op d'Ysfelbrug) daar d'afbreuk, tusfchen beiden,,
Deze opperhoofden van elkander hield gefcheiden.
Zy waren hier verzeld; d'inlandfche veldheer van
Den jongen Brinio, en ouden Heereman,
En van de grooten der Germaanfche bondgenooten;
En Romes veldheer van zyn eerfte legergrooten.
Elk dezer, 't zy Romein, Germaan, Kaninefaat,
Of Batavier, was door zyn' vaderlandfchen raad
Voorlang gemagtigd om een vreeverbond te fluiten ,
Indien men gloriryk het oorlogswee kon ftuiten.
Hun famenkomst gefchied gewapend, en te paard.
Aan beide d'oevers fcaat de ruitermagt gefchaard.
Civilis fpreekt: Gy hebt, 6 veldheer! my beleedigd,.
Door 't aanbod van genae: myn glori zy verdedigd, 'k Heb, zo ik fchuldig ben, Vitellius misdaan; Maar ben ik fchuldig ? 'k heb 's lands rechten voorgeftaan*; 'k Heb
|
||||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 381
'k Heb 't ryk gediend, aan 't hoofd van land- en bondgenooten,
En meegewerkt om hem van 't vvreed gezag t'ontblooten.
Maar held Vespaziaan is nooit door my gedeerd:
Ik heb, fints vroegen tyd, uit achting hem geeerd:
De naam van vrinden is met waarheid ons gegeven,
Eer hy van onderdaan tot ryksvorst wierd verheven.
Dit was aan Primus, noch aan Flakkus onbekend:
D'een heeft in brieven al zyn pooging aangewend,
En d'ander mondling, om ten kryg my t'overreden.
'k Heb dan Vitellius, maar Rome niet beflreden;
'k Heb uvv' en myn' tiran in 't Ryngewest vermand:
Romeinen deden 't zelfde in menig ander land.
Wyt my den oorlog niet, fints Romes legerbenden,
Door Vokiila belli erd, uw' opperheer erkenden: Ik heb, als bondgenoot, aan vorst Vespaziaan, Door eenen dieren eed, met al myn heir voldaan; Wy hebben 't krachtigst blyk van ware trouw gegeven: Maar Vokula heeft ras ons van dien eed ontheven; Hy heeft, als vyand, my den eisch door 't llaal ontzegd. Herflel dan zyn verzuim; herflel ons wettig recht;
Vernieuw het oud verbond, door 't ryk met ons gefloten; Befluit in dat verding myn land- en bondgenooten; Ontruim het erfdeel, dat het godendom ons gaf; Begeer geen legerplaats, dan verr' van 't eiland af; Bbb 3 Geef
|
||||
|
3$2 KLAUDIUS C I V I L I S.
Ceef dus bewyzen, dat men Rome mag betrouwen,
Dat Rome wenscht, als wy, het vreeverbond te hou6n; En-win voor 't ryk, 6 held! tot uw onfterflyke eer, Niet enkel onze hulp, maar ook onze achting weSr. Dus uit Civilis zich. Zyn grooten, opgetogen 4
In aandacht, fpreken door hun houding, door hun oogen,
Daar onbezweken trouw, met guile eenvouwdigheid En majesteit vereend, het wettigst recht bepleit. Intusfchen ftaren al de vaderlandfche helden En Roomfche benden, van de weerzydfche oevervelden, Op d'Ysfelbrug: elk hoofd, elk miter is vervuld Met ongemeene drift, met brandend ongeduld; Elk wenscht den uitflag van een mondgefprek t'ontdekken, Dat tot geluk of ramp, tot vrede of kryg moet flrekken- D'uitheemfche veldheer geeft aan 't inlandsch legerhoofd
Dit antwoord: Zo men blind uw floute taal gelooft, Dan zyt ge onfchuldig, dan heeft Vokula misdreven* Dan moet u 't Roomfche ryk de vryheid wedergeven. Maar hoe verfchoont u toch 't vernietigd flaatsverbond ? Is 't een der Cezars, of uw landaart, die het fchond? De Batavier heeft Iang als muiteling gefproken, Dat ilaatsverbond vertreen, en Rome zich gewroken- Gy zyt oproerig dan in 't krygsveld opgeflaan, Sints onze Rynmagt zwo&r voor vorst Vespaziaan. Maar
|
||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 383
Maar 'k wil door ydlen twist geen* nutten tyd verliezen.
Ik eisch van Batavier, Kaninefaat, en Friezen, En elk' Germanjer, die met Rome een vreeverdrag Begeert te fluiten, hulde aan 't hooge ryksgezag, Toeftemming ora voor Rome als onderdaan te ftryden, En krygsbezetting in zyn vaderland te lyden. Wie zulk een vrede ftemt, zal vry van fchatting zyn; Een voorrecht, dat het ryk wil fchenken aan den Ryn. Wie echter zich vermeet myn voorftel af te keuren, Zal eenmaal, doch te fpae, zyn onmagt klaar beipeuren. Bezit uw land dan weer, door 't kiezen van de vree; Behoed den Batavier; behoed zyn vrinden mee. 't Verbond (hervat de vorst,) is nooit door ons verbroken;
De Batavier heeft nooit als muiteling gefproken: Maar Romes dwinglandy, die 't wettig ftaatsrecht fchond, Ontfloot den Batavier in bittre fmart den mond: De landzaat, lang verdrukt, beklaagde zich rechtvaardig.: Hy noerade Rome wreed, en Rome was het waardig. Gy kent myn volk; gy kent zyn' haat tot dwinglandy; Gy kent Vespaziaan; ik beter noch dan gy: Het eene zal zyn recht ten einde toe verweeren, En d' ander rekenfchap van uw bedryf begeeren. Geboren onderzaat van 't heerfchend Rome! (zegt
Nu Cerialis;J) hoe verdraait ge Rqmes recht! Maar
|
||||
|
384 KLAUDIUS C I V I L I S.
Maar gy, wiens bitfe tong 't vergryp vermenigvuldigt,
Gyzelf, zyt gy den vorst geen rekenfchap verfchuldigd? Vermeetle! kent ge hem? en fchend ge dus uw' pligt? Ken, ken hem beter; vrees uw' meester; beef, en zwicht. Wy zullen morgen hier elkander nader fpreken: Dan blyke of Rome moet vergeven, of zich wreken: Kies dan genade en hulde, of terg weer 't Roomsch gezag*: Ik laat u 't kiezen vry, tot op den naaften dag, Opdat uw fchuldig hart zich voor altoos berade. Dank, denk intusfchen aan uw zuster, aan uw gade. Neen, Cerialis! (laat Civilis zich weer uit;)
Myn hart, van misdaen vry, nam reeds een vast befluit; Geen hulde, geen genae; dit dreigen zal u misfen: De reden baat hier niet; het krygsftaal moet beflisfen. Hy zwygt; en 9s vyands hoofd begeeft van d'Ysfelbrug Zich zonder antwoord, met zyn grooten, fluks terug. Naar d'andre zyde keert Civilis, met de zynen. Hy ziet op 's vyands veld de tenten ras verfchynen,
Beveelt £yn ruiters mee de tenten op te flaan, En fpreekt op deze wyz' de legergrooten aan: Nu blykt, dat 's vyands list onze oorlogsmagt misleidde, De vryheid ons beloofde, en 't ftaatsjuk ons bereidde; Nu ziet ge, helden! tot wat vrede hy befloot; Dat hy, door tweedragt by myn' land- en bondgenoot, Zich
|
||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 385
Zich zocht te flerken, om op 't wreedst ons t' onderdrukken.
Maar, 't godendom zy dank! hy ziet die list mislukken.
Hy moet vodr 't einde van 't beftand op 't eiland zyn,
Op morgen uit dit oord reeds keeren naar den Ryn,
Of zou te lang zich hier by 't Bruktersch land betrouwen:
Wy kunnen veilig ons op deze plaats onthoudn:
Men hoore hem dan weer. Gy, trouwe hoofden! meld
Uw ruiters onderwyl wat ons word voorgefteld.
Zy zullen, fterkt ge hen, op niemv hun recht verweeren,
En bonder 't vryheidsheil de vrede niet begeeren.
Zo Ipreekt hy tot den raad. De gantfche ruitery
Verneemt met eedlen fpyt den eisch der dwinglandy, Geeft nieuw bewys van moed, en toont een flerk verlangen Om na den flilfland weer den oorlog aan te vangen. Maar alter toeverlaat, nu in zyn tent alleen,
Gevoelt zyn heldenziel door felle fmart beftreen; Hy moet aan echtliefde en natuur weer tol betalen. Ach! (treurt hyO tot wat prys moet ik \ gevveld bepalen! Wat zou 't u ftreelen, 6 myn vyand! zo gy wist Hoe veel hy 1yd, die u de dwinglandy betwist! Uw d-reigen, fchoon voorzien , verfcheurt myn ingewanden. 6 Vryheid! zuster! gade! 6 teergeliefde panden! Gedreigde vrouwen! kunt ge uw ongeluk ontgaan? Ik moet u beiden, of jnyn vaderland verraen; Ccc Ik
|
||||
|
336 KLAUDIUS CIVILTS.
Ik moet, wat keur ik doe, een wreede elende kiezen;
Ik moet voor eeuwig u, of 't heil myns volks verliezen; Ik kan geen broeder zyn, geen echtgenoot,'t en zy Ik 't Ryngewest verkoope aan Roraes dwinglandy. Zo treurthy. 't Word haast nacht: maar verr' van rust te fmakcn, Lyd hy geen mindre fmart in 't fluimren, dan in 't waken: Staag ziet hy droomend', daar hy wakend' heeft getreurd, Zyn gade of zuster wreed door wild gediert' verfcheurd, Of 't heldenvolk ten doel aan 't woen der flaatstirannen; Sraag wakker, kan de vorst zyn yzing niet verbannen: Maar in zyn' boezemflryd, hoe hevig, blyft hy grodt. De Vryheid, en de Hoop, in fchyn van echtgenoot En zuster, troosten hem, in deze nare droomen: De vyand Quid haar taal,) heeft meer dan wy te fchroomen. Zo fterken ze in zyn fmart zyn zucht tot heldeneer. Zyn moedig hart gelykt een' zwemmer, die, hoe meer Geftuit door-'t flroomnat, hoe meer pooging aan zal wenden. De t^age nacht verd\vyflt; de dag verlicht de. bendeh; En 't ryzend zonnevuur toont, langs den YsfelVloed^ ] l : Aan 't weemlend ruiterheir op nieuw Civilis moed. 's Ryks veldheer had terwyl, door drift op drift beflreden.
In d*eenzaamheid der nacht, niet min dan hy geleden; En op zyn rustkoets zich in deze taal beklaagd: De trotfe Batavier, 6 fpyt! bleef onvertfaagd: |
||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 387
Vergeefs is zege op zege en 't eilaftd zelfs gewonnen,
Vergeefs de landzaat op Civilis aangefchonnen,
Zo dees hardnekkige geen hulde aan \ ryk ml doen,
Of niet verflagen word voor 't guurfle jaarfaizoen.
Ik heb myn magt verdeeld, om 't eiland op te komen;"
Myzelv' ten doel gefleld aan regens, winden, ftroomen;
Zie my 5 in rampfpoed, ras door Gallie verra6n,
Zelfs door myn volk; en moet, zo niets my red, vergaan,
Ik wil, eer hongersnood en winterkou' my treffen,
Tot welk een' prys 't 00k zy, my van 't gevaar ontheffen.
Ik zal Civilis hart op nieuw, en onverhoeds,
En fel beproeven ... Doch verduurt hy dezen toets,
Dan dwingt de nood my ... Hoe! ik zwichten voor barbaren ?
Laat my, 6 wreede goon! dat onheil nooit weervaren.
Zo had die Iegerhoofd, onrustig al de nacht,
In fmart, in toorne en ipyt, zyn' toefland overdacht.
De zon was noch niet hoog, toen 't hoofd der bondgenooten,
En 't vyandlyke hoofd, noch edns, met hunne grooten, Verfchenen op de brug, gewapend, en te paard: ,Ook ftond elks ruiterheir langs d'oevers weer gefchaard. Maar ach! Civilis moet de twee geliefde vrouwen, Zyn gade en zuster, als gevangnen, hier aanfehouwen. Hoe vind zich 't vorstlyk hart op dat gezicht bekneld! Zyn vyand merkt vernoegd d'ontroering van den held. C c c 2 Ik
|
||||||
|
33S KLAUDIUS CIVIL!*
Ik heb, (zo fpreekthet hoofdvan'tryksheirO utenbeste,-,
Deze eene en andre vrouw, uit Agrippynes veste,. Ontboon op 't eiland, en haar hervvaarts meegebragt, Om u te hoeden voor de wrekende oppermagt. Civilis, hoed uzelv'; buk voor uvv1 meester neder;. Ontfang uw vaderland, uw gade en zuster weder; Regeer met waar gezag,. wilt ge onder 't ryk gebien; Of denk, dat Rome haast haar in zyn vest zal zien. Ik kan (uit zich de vorst,). het droevig lot befeffen,.
Dat haar te Rome zal in Cezars afzyn treffen. Myn hart mint, ik beken 't, myn gade en zuster teer;, Maar niet tot nadeel van de vryheid, en myn eer.. Wy alien zyn bereid, naar onze aeloude wetten* Standvastig alles voor de vryheid op te zetten. Befchouw de grooten, die met my hier zyn vergaerd: Zy ftemmen, zwygend', wat Civilis u verklaart. JLicht denkt ge, dat de moed der benden is bezweken: Romein, bedrieg u niet; hoor al myn helden fpreken; En wees verzekerd van ons aller vast beiluit. Hy zvvygt, en wenkt; men weet wat deze wenk beduid. Fluks rukt zyn gantfche magt het lemmer uit de fchede, En roept eenparig uit: De vryheid, of geen vrede! D'uitheemfche veldheer, door zyn' vyand ftout getart,
Verwonderd om de. deugd van held Civilis hart. Be
|
||||
|
ZESTIENDE Z A N G.
Befluit, nu hy de hoop eens dwinglands moet verliezen,
Gelyk een waar Romein, een' andren weg te kiezen.
De gantfche waereld zwicht, (laid Cerialis taal,)
6 Trotfe Batavier! voor \ Roomfche heldenftaal;
De grootfte koningen vernedren zich, en beven:
En gy, met al uw volk uit uw gewest verdreven,
Gedreigd in echtgenoote en zuster; gy alleen
Wilt in een vry verbond met 's Tibers helden treenJ
Gy ziet het wrekend Rome u meer en meer verkleinen \
En fpreekt, in hoogen nood, de dingtaal der Romcinen I
Gy kunt het magrig ryk, door vorst Vespaziaan.
In burgervree beftierd, onmogelyk weerflaan;
Wy zotiden, lustte 't ons, uw fierheid diep verneeren:;
Maar Rome kan de deugd in Batavieren eeren.
Hoor dan, Civilis, hoe de waereldmonarchy
Een' vyand handlen wil,. die haar braveert als gy.
Toen d'eerfle Cezar, die al d'aarde wist te dwingen,
Gereed ftond Romes juk uw' landaart op te dringen, Erkende hy den vorst, die flout hem weerftand bood, Uw' ftamheer Kattenwald, als vryen bondgenoot Van Rome, en eerde zelfs dien dappren flaatsbehoeder, Uit achting voor de deugd, als Romes vrind en btoeder: Uit naam eens Cezars, die voor geen' der Cezars zwicht, Bewys ik u, die meer dan Kattenwald verricht, Ccc 3
|
||||
|
390 KLAUDIUS C I V I L I S.
De zelfde uitmuntende eer, die 's eilands held voordezen,
Als bondgenoot, als vrind, als broeder, wierd bevvezen; En deze gunst word ook uw vrinden toegeflaan. Vernieuw met my 't verdrag, toen heuglyk aangegaan.
Geen fchatting, presfing, of bezetting, zal men lyden; Maar 't hulptal, toen bepaald, in onze heiren ftryden Voor *t eerlyk oorlogsloon: dus zy de vre6 gegrond, Tot Romes eer en d'uwe, op 't oude ftaatsverbond. In zeven dagen zal ik 't eiland gantsch verlaten: De vrye landzaat keer' den achtfcen in zyn ftaten. Het Roomsch Novezium, zo verr' van uw gewest, Zy voor het ryksgebied de naafte legervest. Wy zullen, eer ik keer' van 't eiland met myn benden, De krygsgevangenen elkander wederzenden: Ontfang op deze plaats uw gade en zuster weer. *s Lands vryheid zy zo groot, zo roemryk, als weleer, Zo lang uw vaderlandfche en d' andre vrye helden, Door trouw, naar't oud verbond, de Roomfche gunst vergelden. Zo ftemt de veldheer in het billyk vreeverdrag,
En red zichzelv', zyn heir, en d'eer van 't Roomsch gezag. Ken, (zegt Civilis nu,) in my, in deze grooten,
In al ons volk, 6 held! 's ryks trouwe bondgenooten: Wy zyn bereid, zo verr' men 't wettig eischt, voortaaa Zo braaf de rykseer, als de vryheid, voor te ftaan. Dus
|
||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 391
Dus fpreekt 'j lands redder; en de blyde vreealtaren,
Verfchynende op de brug , met bei' de wigchelaren , Verrasfen't ruitervolk, in dit gelukkig uur. Elk wigchelaar ontfteekt het heilig offervuur. De beide helden, met hun ooflogsgrooten, zweeren; De Rynfchen, boven 't vuur, met faamgevoegde fperen; De Roomfchen, knielend', met de hand aan 't outer: dus Herftelt men 't vreeverbond van Roomfchen Julius. De Here Staatzucht en haar hoffloet knarfetanden Van ipyt en gramfchap, en ontvluchten deze landen, In wanhoop van hier 't volk ooit weer in 't juk te ilaan. Wanneer de plegtigheid van 't zweeren is voldaan, Klinkt fluks het llerk gejuich der weerzydfche oorlogsbenden , Daar ze in een oogenblik al 't perfend leed zien enden. Maar vvie befeft wat drift Civilis zelv' bevangt,
Met gade en zuster, nu hy beiden weer erlangt, Daar op de breuk der brug een toegang is geflagen? Wat teere omhelzing van gemaal, en gade, en magen! Hoe barst hun aller oog in vreugdetranen uit! 't Ontbreekt hen, dus hereend, aan woorden, aan geluid. Hoe bly begroeten hen, in dit geluk, de grooten Van elken Rynfchen flaat, van land- en bondgenooten! De ruiters roepen dus: Geluk, 6 toeverlaat Van 't vrye volk! geluk, 6 redder van den ftaat! |
||||
|
392 KLAUDIUS CIVILIS.
Gelukl uw vorstlyk huis, de vryheid is behouen*
De hertog leid terwyl de twee beminde vrouwen
In zyne legertent. Die broeder, die gemaal,
Die vrouwen fpreken daar de heugelykfle taal.
Wie, door geen zelfde vreugd inwendig aangedreven,
Kan 't ware denkbeeld ooit van him verrukking geven?
De blyde ftof, door hen verhandeld, is gelyk
Aan kunstigiiitgevoerde en treffende muzyk:
Men kan, vvaar hand en hart in 't eelst der kunst niet deelen,
De zelfde tonen wel, maar niet zo roerend' fpelen.
De flaatsverlosfer keert-, verzeld van echtgenoot
En zuster, dezen dag, naar 't voetvolk en de vloot. Hy trekt op 't woeste veld, daar al de ruitertroepen Nu fpreken van him heil, dan vrede en vryheid roepen, D'eilander houd het oog op 't eiland ftaag gevest, En ieder denkt met vreugd aan 't vaderlyk gewest. Nu juichen op den togt met hen de barre velden, Die lustryke oorden zyn voor die verheugde helden. Zo ryden groot en kleen, gedurig bly te moe', In 't Noordgermanje, tot aan vloot en leger toe, Hier worden Brinioos en 's hertogs landgenooten
Ontmoet, begroet, omhelsd, door oudren, vrouwen, looten, En naafte magen, korts in hunnen veegen ftand Van 't eiland afgevlucht naar 't Marezaatfche ftrand, Waar-
|
||||
|
ZESTIENDE Z A N G. m
Waarheen 's lands held vooruit de blymaar' heeft gezondcn.
Hoe juichen vloot en heir! hoe juichen alle monden! De moeders hefFen weer het tripplend kroost omhoog, AIs toen Civilis wond tot wan-hoop haar bewoog: Zy roepen, nu vol vreugd, by honderden te gader: *, Daar ziet ge die ons red, den vaderlandfchen vader." Wie meld d'omhelzingen van Walburg, Heldewyn, En 't vorstelyke kroost? wie hoe verrukt zy zyn? Het kriekend morgenlicht was d'achtfte maal herboren,
Nadat men 't vreeverbond by d'outers had bezworen; Germanjes hulpmagt naar elks vaderland te veld'; De blyde maar' vooruit naar elken ftaat gefneld; Den krygsgevangenen de vryheid weergegeven; En 't langverdrukt gewest van 't Roomfche heir ontheven;, Wanneer Kaninefaat en Batavier, met goed En bloed, in fchip en fchuit, reeds woelden op den vloed: De riemen ploften, langs het eiland, in het water; De ruime lucht weergalmde alom van 't vreugdgefchater. Wy (riepen gryzaarts uit,) beleven, dezen dag, Het langgewenscht geluk, dat niemant onzer zag. Wy zullen (riep de jeugd,3 nu onder vrye daken, In 't vrye vaderland, een duurzaam Itaatsheil fmaken. 't Geluk (was aller taal,} *s zonder wedergae. De kinders riepen llaag al d'andren ftaamlend' na* Ddd De
|
||||
|
394 KLAUDIUS C I V I L I S.
De Vryheid, die in 't eind' haar rechten weer mogt winnen,
Verheugde, meer dan ooit, de vaderlandfche zinnen.
Men wierp op 't eiland zich verrukt ter aarde ne£r.
6 Erfgrond! (borst men uit;) ontfang uw burgers weer.
By 't fcheiden kusten we u met doodelyke fmarte;
By 't keeren kusfen we u in d'eelfte vreugd van *t harte.
*t Gelukkig heldenvolk heeft, in zyn vry gewest,
Op eiland en vast land, zich naauwlyks weer gevest, Of elk drui'de pryst de hemelzegeningen, Daar <Touters rooken, en de harden vrolyk zingen. De zangers roemen, op het plegtig vredefeest, De helden van hunn' ftaat, maar 's lands verlosfer meest. Zy zingen nu van hem: Civilis leed, als broeder, Als vader, en gemaal; en heeft, als vryheidshoeder, Toen hy zich redden kon uit eigen tegenheen, Zyn hart zo loffelyk als ooit het ryk beflreen. Hy redde ftaat by flaat, aan 't hoofd der bondgenooten; Bedong de blydfte vree, die immer wierd gefloten; Ja fchonk voor altoos aan ons vaderlyk gewest Den grooten eernaam van een vry gemeenebest. - Zyn voorbeeld noopt dit land om elken vorst te weeren, Die 't ooit heerszuchtig in de vryheid poogt te deeren; Zyn vre£verbond Ipoort reeds den ingezeten aan, Om in dit ftaatsgeluk naar koopgeluk te ftaan. |
||||
|
;
|
||||||
|
ZESTIENDE Z A N G. 395
Zo zai, van eeuvv tot eeuw, zo lang de ftroomen vloeijen,
Dit welgelegen oord in nutten handel bloeijen; En dit gezegend land, uit zee, en Maas, en Ryn Met overvloed verrykt, een waereldwonder zyn. De feestzang ftreelde dus des vaderlanders ooren.
't Verloste volk liet ftaag elkaer zyn blydfchap hooren; En 't fmaakte, dag aan dag, na 't ftaats- en oorlogswee, De vrucht der vryheid, en der gloriryke vre§. E I N D E.
|
||||||
|
Ddd a
|
||||||
|
- f - '-*
|
|||||
|
DRUKFEILEN.
BJadz. 2 Reg- 6 Naby snoet zyn Bcneen>
------- ii ----- 4 Geen ---------- Geen'
------- 27 -----11 voecT ---------- voed,
-------ic2 -----11 Gemanje ---------- Gcrmanje
-------!59 -----1j Spitsbroers!---------- Spitsbrogrst:
-------347 ----- 9 vlucht, ---------- vlucht
--------389-----22 btoeder;----------broedert
|
|||||