\'Jc,-

ENIGE ONDERZOEKINGEN
OMTRENT DE REACTIE VAN
WILDBOLZ

firn

: .v;

• •iAVMieS

EENIGE ONDERZOEKINGEN
OMTRENT DE REACTIE VAN
WILDBOLZ

ACADEMISCH PROEFSCHRIFT

TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD
VAN DOCTOR IN DE GENEESKUNDE AAN
DE RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT, OP
GEZAG VAN DEN RECTOR-MAGNIFICUS
MR J. C NABER, HOOGLEERAAR IN DE
FACULTEIT DER RECHTSGELEERDHEID,
VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT DER
UNIVERSITEIT TEGEN DE BEDENKINGEN
VAN DE FACULTEIT DER GENEESKUNDE
TE VERDEDIGEN OP DINSDAG
20 MAART 1923, DES NAMIDDAGS
TE 3 UUR, DOOR

ADRIANUS JACOBUS HENNEMAN

GEBOREN TE ALKMAAR

BOEK- BN KUNSTDRUKKERIJ P. A. GEURTS, NIJMEGEN

m

< -

A

AAN MIJN OUDERS.

mê

ii - -- ■■

^ist;.- :

Al is Het eenige jaren geleden, dat ik te Amsterdam tot arts
bevorderd werd, maak ik tocü gaarne van deze gelegenheid
gebruik, om een woord van dank te uiten aan allen, die tot
tnijn academische vorming hebben bijgedragen.

U, Hooggeleerde Hij mans van denBergh, Hooggeachte
Promotor, die mij bij de samenstelling van dit proefschrift ten
allen tijde behulpzaam waart, kan ik niet dankbaar genoeg
^(jn voor den steun en de belangstelling, die ik van U mocht
ondervinden.

Mijn dank betuig ik ook aan U, Zeergeleerde Jong mans,
en aan U, Zeergeleerde Bon, die met bereidwilligheid mij
in staat gesteld hebt, dit onderzoek in Uwe inrichtingen te
kunnen doen.

Zeergeleerde Kramers, S. J. en Zeergeleerde Quanjer, ooj^
^ &eg ik hartelijk dank voor Uwe groote hulpvaardigheid.

Eindelijk mijn dank aan allen, die mij, in welken vorm ook,
hun hulp verleenden bij de vervaardiging van dit proefschrift..

-■l-i \'■ V ■
- -

Ü

■ \'S

INHOUD.

inleiding en Litteratuur............ 1

Eigen onderzoeh................17

HOOFDSTUK I.................. 17

A Hel coneentreeren der urine.
B. Het inspuiten der urine.
C Het beoordeelen der reactie,

HOOFDSTUK II.................24

De eigenurinereactie van Wildbolz,

HOOFDSTUK III.................107

Modificaties der methode van Wildbolz.
Samenvatting.................119

EENIGE ONDERZOEKINGEN OMTRENT DE REACTIE
VAN WILDBOLZ.

INLEIDING EN LITTERATUUR.

Dr. Hans Wildbolzchirurg te Bern, schreef in N®. 22 van
het Correspondenz-Blatt für SchweiHer Aerzte 1919 een artihel
onder den titel van: Der biologische Nachweis ahtiver Tuber-
buloseherde des menschlichen Körpers durch die intrakutane
Eigenharnreaktion. De schrijver geeft hierin een methode aan,
volgens welke het mogelijk zou zijn, uit te maken, of een
tuberculeuse haard actief is of niet. Tot dusverre hebben de
tot nu toe gebruikelijke biologische onderzoekingsmethoden
(t7. Pirquet, Mantoux, Moro, Wolff-Bsner e. a.) door een posi-
tieven uitslag alleen aangetoond, dat het onderzochte organisme
eens met tuberkelbacillen besmet geworden is en zijne cellen
daardoor een overgevoeligheid tegenover tuberculine verworven
hebben. Zij bewijzen echter hierdoor niet, dat er een nog actieve
tuberculosehaard aanwezig moet zijn.

De overgevoeligheid tegenover tuberculine en waarschijnlijk
ook tegenover de antilichamen van het tuberculosegift blijft,
wanneer de infectiehaard geheel tot rust gekomen is en genezen
is, nog langen tijd bestaan.

Een methode echter, die ons, niet zooals de tot nu toe ge-
bruikelijke methoden, een overgevoeligheid van het lichaam
tegenover tuberculine of de aanwezigheid van specifieke anti-
lichamen van het tuberculosegift in het organisme bewijst, maar
het tuberculosegift zelf, de stofwisselings- of afbraakproducten
der tuberkelbacillen in het lichaam of in diens secreten aantoont,
Hal veel meer waarde hebben en ons iets omtrent de activieteit
van den tuberculosehaard kunnen leeren. Het vinden van tuber-
culosegiften in het organisme, hetzij in het serum, hetzij in de
secreten, moet wel als bewijs gelden, dat in het organisme ergens
een actieve tuberculosehaard aanwezig is, van waaruit steeds
stofwisselings- of afbraakproducten van tuberkelbacillen in den
bloedsomloop geraken.

Het idee, om in de lichaamsvochten de tuberculose-antigenen
in plaats van de tuberculose-antilichamen te soeben, is reeds
geruimen tijd een onderwerp van veelvuldige studie en uit-
gebreid onderzoek geweest,

Mara^liano gelukte het, in het serum van koortsende tuber-
culeuse menschen vergiften aan te toonen, welke in dat van
gezonde menschen niet aanwezig waren, Versch bloed van
febriciteerende tuberculoselijders of glYcerine-extract daarvan,
bij muizen en cavia\'s ingespoten, doodde deze dieren, ongeacht
of zij tuberculeus waren of niet. Bloed van gezonden, op de-
zelfde wijze ingespoten, heeft bij muizen en cavia\'s geen nadeelig
gevolg, m/dèo/z merkt hierbij terecht op, dat deze proefnemingen
de vraag opengelaten hebben, of de giftigheid van het serum
van tuberculoselijders veroorzaakt werd door specifieke tuber-
culosegiften of door andere stoffen, die voor die dieren giftig zijn.

Lüdke deed de proeven van Maragliano na, maar kwam
tot andere resultaten, misschien omdat hij patiënten, die geen
koorts hadden, hierop onderzocht had,

Marmorektoonde door middel van de complementbindings-
reactie in het serum van tuberculoselijders tuberculose-antigenen
aan: analoge resultaten verkreeg Marmorek ook met de urine
van lijders aan actieve tuberculose, waarin hij ook door middel
van de complementbindingsreactie tuberculose-antigenen meende
te kunnen aantoonen, Bauer deed de proefnemingen van
Marmorek na, maar vond in het serum van tuberculeuse hinderen
geen specifieke antigenen; de urine onderzocht hij op aan-
wezigheid van antigenen niet.

Debré cn Paraf^) deelden in 1911 mede, dat zij er in geslaagd
waren, in urine van menschen, die aan tuberculose van het
uropoëtisch systeem leden, tuberculose-antigenen door middel
van de complementbindingsreactie aan te toonen. Zij meenden
langs dezen weg de diagnose van niertuberculose te kunnen
vaststellen. WildboU wijst er op, dat Debré en Para/nagelaten
hebben te bewijzen, dat het niet mogelijk is, bij phthisici zonder
niertuberculose met de complementbindingsreactie antigenen in
de urine aan te toonen. Zou dit wel het geval zijn, dan zou
natuuriijk de methode van Debré en Paraf voor de diagnose-

stelling van niertuberculose geen waarde hebben. Er doet zich
trouwens een zeer groote moeilijkheid voor, een moeilijhheid,
die misschien de uiteenloopende resultaten van de verschillende
onderzoekers verhlaart. De urine van gezonde en zieke menschen
schijnt namelijh zeer dikwijls haemolYsine en ook antihaemo-
l^sine te bevatten. Hierdoor wordt het zeer moeilijk, of liever
gpegd practisch onmogelijk, door middel van de complement-
bmdingsreactie antigenen in de urine aan te toonen. De mis-
lukking, om langs dezen weg specifieke stoffen in de urine te
vinden, heeft echter niet bewezen, dat deze specifieke stoffen
bij actieve tuberculosie niet uitgescheiden worden. De gekozen
weg echter was een verkeerde. Een nieuwen en beteren weg
meent Wildboh gevonden te hebben. Hij kwam op het denkbeeld,
oni de allergie tegenover tuberculose-antigenen voor zijne nieuwe
methode te benutten. Een geïnfecteerd organisme reargeert op
de betreffende antigenen anders, dan een normaal organisme.
Urine, die deze antigenen bevat, zal, als deze in voldoende
mate aanwezig zijn, in de huid een allergische reactie te voor-
schijn kunnen roepen.

Een positieve reaktie met deze urine zou dan, in tegenstelling
met de positieve tuberculinereacties, aantoonen, dat er in het
^chaam een actieve tuberculosehaard is, n.1. een haard waarvan
de antigenen, die zich in de urine bevinden, afkomstig moeten zijn.

t Was de vraag, of de tuberculose-antigenen wel in voldoende
concentratie in de urine aanwezig waren. Eenige inspuitingen
met versch geloosde en steriel opgevangen urine gaven geen
reactie. Wildboh besloot daaruit, dat, wanneer er al tuberculose-
anhgenen met de urine door tuberculoselijders uitgescheiden
worden, deze slechts in zeer sterke verdunning aanwezig moeten
zijn. Indampen der urine lag nu voor de hand. De poging
van Wildboh, om door vochtbeperfcing eenige uren voor het
urineeren een meerdere concentratie der antigenen te verkrijgen,
Was vruchteloos.

De in te spuiten urine maakte hij op de volgende wijze voor
mtracutane injectie gereed: 150 gr. versch geloosde urine, bij
vrouwen door middel van een katheter, bij mannen na reiniging
van het orificium urethrae, steriel opgevangen, wordt in vacuo
pij 65—70\'^ Celsius tot Vio van het oorspronkelijke vokimen
mgedampt. Uit deze sterk ingedikte urine scheiden zich tijdens
net afkoelen vele zouten af. Wildboln filtreert nu de troebele
unne door een papieren filter, hetwelk met een 2 % carbol-

oplossing nat gemaakt is. De urine is nu helder, en, volgens
talrijke controleëntingen, volkomen steriel.

Wildboh verkiest, met het oog op de groote gevoeligheid,
de intracutane methode van Mantoux boven de cutane reactie
van tr. Pirquet Hij spuit 1—2 druppels van deze zoo bereide
urine in het corium van de huid. Men injicieert dus urine van
een patiënt bij den patiënt zelf in de huid, vandaar de naam
van eigenurinereactie.

Wildboh noemt de reactie positief, wanneer zich op de in-
spuitingsplaats een scherpbegrensd infiltraat in de huid vormt,
dikwijls, maar niet altijd, begeleid door roodheid der huid.
De omvang van het infütraat is wisselend. Meestal zijn roodheid
en infiltratie na 24 uur of reeds eerder waar te nemen. De
reactie bereikt haar maximum na 48 uur, zelden na 3 tot 4 dagen.
Om vast te stellen, of de te onderzoeken persoon allergisch
reargeerde, welke allergie onontbeeriijk is voor het waardeeren
der reactie van Wildbolst, verrichtte hij in de nabijheid van de
eigenurinereactie 2 intracutane injecties met een tuberculine-
oplossing Viooo en Vioooo-

Wildbolst paste zijn methode toe bij 200 menschen, waarvan
er 50 niet actief tuberculeus waren en 150 aan actieve tuber-
culose leden. Allen reargeerden op de reactie van Mantaux
positief. Yan de 150 tuberculeuse personen hadden er 30 een
actief tuberculeus longproces, de overigen leden aan active
tuberculose van beenderen, klieren, peritoneum of urogenitaal-
stelsel. Het resultaat dezer inspuitingen met ingedampte urine
was het volgende: De niet tuberculeuse menschen reageerden
allen, zonder uitzondering, niet; zij hadden dus allen een negatieve
eigenurinereactie. Bij de 150 wel tuberculeuse menschen was de
reactie 148 maal positief.

De 2 personen, die, ofschoon zij leden aan een actief tuber-
culeus proces, een negatieve reactie van Wildbolst hadden, waren
lijders aan een voorischrijdende dubbelzijdige niertuberculose,
met sterke insufficientie van de nierfunctie. WildboU meende,
dat de tuberculose-antigenen niet meer in voldoende mate door
de sterk aangedane nieren afgescheiden werden, om nog een
positieve eigenurinereactie te kunnen geven.

Wildbolst meent, op grond van zijn waarneming, het volgende
te mogen vaststellen: Urine van menschen, die aan geen infectie-
ziekte lijden, op Vio van haar volumen ingedampt, veroorzaakt,
als zij in zeer kleine hoeveelheid intracutaan ingespoten wordt,

op de plaats van inspuiting noch infiltratie, noch roodheid. De
op Vio van haar volumen ingedampte urine van tuberculose-
lijders verwefet, intracutaan geïnjicieerd. constant een omschre-
ven infiltraat in de huid, hetwelh in zijn vorm, optreden en
verdwijnen overeenkomt met de intracutane tuberculinereactie.
Andere infectieniekten, zooals banale infecties der urinewegen,
influenza, sYphilis, geven een dusdanige intracutane urinereactie
niet, uitgezonderd wanneer de urine van patiënt zeer veel sta-
phylococcen bevat.

Talrijk zijn de onderzoekingen, die na deze mededeelingen
van Wildboh verricht werden, om de waarde van zijn reactie
na te gaan. Warme voorstanders en heftige tegenstanders publi-
ceerden hunne resultaten. Prof. Hijmans v. d. Becgfi n^d mij aan,
de reactie van WildboU bij de patiënten van „Dekkerswald" te
verrichten en den verkregen uitslag met dien van Wildboh en
van zijn talrijke navolgers te vergelijken.

Voordat ik met de mededeeling van mijn onderzoek begin,
laat ik de tot nu toe verschenen publicaties, kort samen-
gevat, volgen:

Micfievindt de techniek van Wildbolst te ingewikkeld en
onnoodig. daar hij meent, dat het antigeen thermostablel is.
nij dampt derhalve de urine in bij ongeveer 100*^ tot Vio van
naar volumen of wel totdat er een strooperig residu verkregen
IS, waarbij dan weer zooveel gedestilleerd water gevoegd wordt
dat men V,o van het oorspronkelijke volumen der urine ver-
krijgt. De resultaten van zijn onderzoek kloppen met die van
Wüdboh; hij vindt, dat de reacties, verkregen met de volgens
de methode van Wildboh Ingedampte urine, cn die met de vol-
gens zijn eigen methode Ingedikte urine, volkomen dezelfde zijn.

lans: 8) (Montana) komt tot hetzelfde resultaat als Wildbolst.
niJ echter verhit, om de aanwezige antigenen niet te schaden,
ae urine slechts tot 50-55" C. Hij bestudeerde in het bijzonder
aen invloed der zouten, die In de gefiltreerde urine opgelost
2Un en vond, dat deze nu en dan den Indruk van een specifieke
^n igcenreactle wekten. De phosphaten en oxalaten vooral
oelenen een prikkelende werking op het weefsel uit. Hij beveelt
erhalve aan, geconcentreerde urine slechts tot % van het
o\'umen in te dampen en de ingedampte urine pas na 24 uren
e filtreeren, opdat er zooveel mogelijk zouten neerslaan.

Lansi vindt, evenals WildboU, dat de sterkte van de reactie
parallel gaat met de activiteit van het proces. Alle gevallen van
actieve tuberculose gaven een positieve reactie; 14 niet tuber-

culeusen reargeerden negatief.

Yan zeer veel gevs^icht schijnt het hem toe, dat ook bij klinisch
en röntgenologisch genezen gevallen dikwijls nog een positieve
eigenurinereactie gevonden v^ordt. Dit moet tot buitengewone
voorzichtigheid in de beoordeeling van het geval voeren, daar
men bij een positieve reactie van Wildboh nog niet van genezen
zijn mag spreken. Wildbolst heeft dit ook in verschillende ge-
vallen waargenomen.

Volgens Lanst wijst een negatieve eigenurinereactie bij aller-
gisch reargeerende patiënten met zekerheid op volkomen ge-
nezing. Deze negatieve reactie treedt dikwijls pas zeer lang na
klinische genezing op.

Immßof^) (Bern) is zeer enthousiast over de reactie van
Wildboh. Hij verrichtte bij circa 100 gevallen naast de eigen-
urinereactie tevens een eigenbloedserumreactie. Over het alge-
meen gaan beide reacties parallel; de eigenbloedserumreactie
is iets zwakker, dan de eigenurinereactie. De resultaten van beide
reacties komen met de opvattingen van WildboU overeen.

Gramén ") paste de reactie van Wildboh bij 50 gevallen van
tuberculose en bij eenige gezonden toe. Bij actieve tuberculose
bleek de reactie positief te zijn, bij genezende been- en gewrichts-
tuberculose was zij voor de helft zwak positief, voor de helft
negatief, bij eenige herstelden en gezonden positief.

Bressen^) komt tot de volgende conclusies: De positieve
eigenurinereactie blijkt een zeker teeken van een actieve long-
tuberculose te zijn. Een negatieve reactie geeft het recht, om
aan te nemen, dat er geen actief proces aanwezig is, behalve
wanneer er geen allergie tegenover tuberculine bestaat.

De intensiteit der eigenurinereactie neemt in \'t algemeen toe
met de uitbreiding van het tuberculeuse longproces; uitzonde-
ringen hierop bomen voor.

De eigenurinereactie treedt bij beginnende longaandoeningen
reeds vroegtijdig op, zoodat zij, bij twijfelachtige gevallen, waar-
schijnlijk als een gewichtig hulpmiddel voor de vaststelling van
een vroegtijdige diagnose kan worden beschouwd.

EUasberg en Scfiiff onderzochten 40 kinderen met de eigen-
urinereactie. De kinderen, die volkomen gezond waren en een
negatieve reactie van von P/rc^we/hadden, vertoonden allen een
negatieve eigenurinereactie. Kinderen, die overgevoelig voor
tuberculine waren, reargeerden niet op urine van de volkomen
gezonde kinderen. Urine van tuberculeuse kinderen verwekte
geen reactie bij de anergische gezonde kinderen. Eliasbecg. en
Scfïiff besluiten hieruit tot de specificiteit van de eigenurinereactie.
De urine van kinderen, die wel overgevoelig zijn tegenover
tuberculine, maar niet aan tuberculose lijden, bevat heel weinig
of geen antigeen. Deze kinderen reargeeren wel op antigeen-
bevattende urine. Bijna alle tuberculeuse kinderen vertoonden
een positieve reactie van Wildboh. Toch kan de reactie bij
vaststaande tuberculose ontbreken. De reactie geeft ons geen
inzicht in de meer of mindere activiteit van het proces.

Offenbacfier^^) (Beriijn) vond onder 20 gevallen van actieve
tuberculose slechts 3 gevallen met een positieve reactie van
WildboU. De negatieve reactie houdt hij voor onvoldoende, om
hierop tot het niet aanwezig zijn van een actieve tuberculose
te besluiten.

Reinecke(Bremen) houdt de reactie van Wildbolsi als
diagnosticum voor onbruikbaar, daar hij zoowel bij zieken als
bij gezonden reactieverschijnseien aantrof. De zeer hooge zout-
concentratie der ingedampte urine is de bron van vele fouten,
Hoodat de reactie van Wildbols. eerst dan waarde zou kunnen
hebben, wanneer de storende invloed der zouten uitgeschakeld
\'s en de specifieke allergische huidreactie duidelijk, en door
§een bijwerkingen beïnvloed, voor den dag kan komen.

König (Koningsbergen) komt naar aanleiding van zijn
onderzoek tot de volgende gevolgtrekking:

De eigenurinereactie van Wildbols. is niet specifiek.

Een positieve reactie is geen bewijs voor een actieve tuber-
culose, een negatieve reactie sluit een actieve tuberculose
niet uit.

Het onderzoek heeft geen zeker bewijs geleverd, dat er
tuberculineachtige stoffen met de urine uitgescheiden worden.

Bosch (Zürich) onderzocht 220 personen met tuberculeuse

aandoeningen van verschillenden aard. Beginstadia vertoonen
zeer dikwijls een sterk positieve reactie, chronische gevallen
vaak een zwakkere reactie. Parallelisme tussehen activiteit en
antigeengehalte der urine kon hij niet waarnemen.

De reactie heeft volgens hem slechts zoover prognostische
waarde, dat zij kan uitmaken of een tuberculeus proces actief
of genezen is.

Alexander(Agra) komt tot de volgende slotsom: Een
negatieve eigenurinereactie sluit actieve tuberculose niet uit
(15 gevallen van absoluut zeker actieve tuberculose gaven een
negatieve reactie van Wildboh). Een positieve eigenurinereactie
pleit met groote waarschijnlijkheid voor een actieve tuberculose.
Parallelisme tussehen de intracutane tuberculinereactie en de
eigenurinereactie kan niet worden vastgesteld, Oningedampte
urine geeft nooit een positieve eigenurinereactie. Urine, op Vio
van haar volumen bij ongeveer 100° C. ingedampt, geeft een
zwakkere reactie, dan urine, ingedampt volgens de methode
van Wildbolst.

Kolstulla komt naar aanleiding van zijn onderzoek tot
de volgende slotsom:

De reactie van Wildbolst is specifiek voor actieve tuberculose
(behalve bij sommige gevallen van nephritis en bij staphylo-
coccurie.)

De reactie, goed toegepast, stelt ons in staat, een beginnende
progressieve tuberculose bij kinderen eerder vast te stellen, dan
met onze physisch-klinische en eenvoudige biologische onder-
zoekingsmethoden. Want de overgang van antigenen uit een
prolifereerenden klinisch nog niet aantoonbaren tuberculose-
haard in het bloed (en daardoor in de lichaamssecreten) zal
eerder aangetoond kunnen worden, dan het optreden van de
zich ontwikkelende patholisch-anatomische haardveranderingen.
De toepassing van de eigenurinereactie van Wildbolz is derhalve
een goede aanwinst van onze diagnostische hulpmiddelen, om
de activiteit van een tuberculose te juistertijd te erkennen.

Orlianski^^) (Koningsbergen) stelde vast, dat in \'t algemeen
zieken met een actieve tuberculose vaker en sterker reargeerden
op de eigenurinereactie, dan niet tuberculeuzen. De schrijver
kon echter niet uitmaken, of dit vaker en sterker reargeeren
veroorzaakt werd, of eenerzijds door niet specifieke eiwit-

lichamen, die zich nu en dan in de urine van koortsende
tuberculosehjders voordoen, of anderzijds door het eventueel
hoogere zoutgehalte der morgenurine van aan nachtzweet
lijdende tuberculeusen. Het is hem niet mogen gelukken, de
aanwezigheid van tuberculose-antigeen in urine van aan actieve
tuberculose lijdende menschen aan te toonen. Volgens hem is
de eigenurinereactie voorloopig niet te gebruiken als een be-
trouwbaar diagnostisch hulpmiddel tot het vaststellen van actieve
tuberculose.

Sc6oenborn Op grond van zijn uitkomsten moet schrijver
Hoowel aan de eigenurinereactie, als aan de eigenserumreactie,
bij longtuberculose alle specifiteit ontzeggen.

Scfimid^^) vond bij 60 gevallen, waar de diagnose van
actieve longtuberculose absoluut vaststond, 49 maal een posi-
tieve en 11 maal een negatieve reactie. Bij deze 11 gevallen
was de reactie van Mantoux positief. Bij 91 gevallen, waar
de diagnose van actieve tuberculose niet met zekerheid vast
te stellen was, trof hij 46 maal een positieve en 45 maal een
negatieve reactie van Wüdbolsi aan.

Scfimid meent op grond van zijn resultaat, dat de zouten
der urine een infiltraat veroorzaken kunnen, hetwelk niet van
een specifiek infiltraat te onderscheiden is,

Liebfiacdt\'^\'^) vond bij 19 gevallen van actieve tuberculose
15 maal een positieve reactie; 3 latente gevallen reargeerden
negatief; 15 personen, die niet tuberculeus waren, vertoonden
een negatieve reactie van Wildbolst. Lieb6ardt komt tot de
volgende conclusie: De eigenurinereactie is specifiek voor
menschen, die aan tuberculose lijden. De reactie Is van te
geringe intensiteit en te Inconstant, om in haar tegenwoordigen
vorm van groote practische waarde te zijn.

Cepulic vond bij 52 tuberculoselijders zonder uitzondering
een positieve eigenurinereactie. Bij 13 gezonden was de reactie
11 maal negatief en 2 maal positief. Cepulic acht het niet uit-
gesloten, dat gezonde menschen, die In de gelegenheid zijn,
om een flinke hoeveelheid tuberculose-antigenen In zich op te
nemen, deze In de urine uitscheiden (omtrent de modificaties
later).

TrenM^") (Arosa) vindt de methode van Wildbolz onbruih-
baar, daar ze bij gezonden bijna even vaafe als bij ziehen
een positief resultaat geeft. Hij beschouwt de reactie niet als
een specifieke, maar als een zuiver chemische ontsteking, die
geheel van de concentratie der in de urine opgeloste zouten
afhangt. Een zoutoplossing van een concentratie, ongeveer
gelijk aan die van normale urine, gaf, tot Vio van haar volumen
ingedampt en intracutaan ingespoten, een zelfde reactie, als
die van WildbotsL

fara^o en Randtmeenen, dat de eigenurinereactie ver-
oorzaakt wordt door traumatische en chemische werkingen
van de ingespotene geconcentreerde urine. De ingedampte urine
van 28 personen, die aan actieve tuberculose leden en die
allen allergisch reargeerden, veroorzaakte bij 27 ervan een
positieve reactie; éénmaal was de reactie negatief. Bij 41 ge-
zonde personen vonden zij 37 maal een positieve eigenurine-
reactie en 4 maal een negatieve.

Zij injicieerden bij 29 gevallen èn urine afkomstig van ge-
zonden èn urine afkomstig van aan actieve tuberculose lijdenden
naast elkaar op denzelfden bovenarm. In een reeks van ge-
vallen vertoonde de reactie der urine van tuberculoselijders
een grootere en langer durende infiltratie en roodheid, dan de
reactie van de urine der gezonden; maar bij ongeveer de helft
der gevallen was het juist omgekeerd. Zij houden dan ook de
reactie van Wildboh voor absoluut onbruikbaar.

LandgraP^) komt naar aanleiding van zijn onderzoek tot
de volgende conclusie: Bij menschen, die aan tuberculose lijden,
valt de reactie van Wildbolst in \'t algemeen positief uit (10 7o
van hen gaven een negatieve reactie). Niet tuberculeusen rear-
geerden allen negatief. Bij lijders, bij wie de diagnose long-
tuberculose nog niet vaststond, vond hij 44 °/o een positieve
en bij 56 % een negatieve reactie. De negatieve reactie bij
menschen, vrij van tuberculose, pleit voor de diagnostische
waarde der reactie van Wildbolst.

Stabbe\'\'\'\') stelt als resultaat van zijn onderzoekingen het
volgende vast: Met de urine van lijders aan actieve tuberculose
worden specifieke antigenen uitgescheiden. De eigenurinereactie
moet als specifiek voor tuberculose gehouden worden. De

positieve reactie wijst tevens op een actief proces, daar de
eigenurinereactie bij tot genezing neigende processen aanzienlijk
zwakker wordt en bij niet tuberculeusen, ondanks een positieve
tuberculinereactie, negatief is. Algemeene reacties en haard-
reacties ontbreken, hetgeen de reactie van Wildbols. boven de
subcutane tuberculinereactie voor heeft. Als nadeelen van de
eigenurinereactie zijn te noemen de tijdroovende voorberei-
dingen en technische moeilijkheden, waardoor de methode niet
voor de algemeene praktijk in aanmerking komt.

Grosjean (Lepsin). Het principe van de methode van Wild-
bols schijnt hem juist toe. De techniek van Wildbols ter be-
reiding van de in te spuiten urine, lijkt hem in \'t algemeen de
beste. De specificiteit der reactie staat volgens schrijver vast. De
klinische waarde van de methode is volgens hem de volgende :

A. Pour le diagnostic de foyers actifs, cette méthode est
très precieuse, et rendra de grands services dans le diagnostic
différentiel; cela d\'autant plus que l\'urine de tuberculeux aner-
giques donne une réaction positive si on l\'inocule à des sujets
allergiques.

B. La valeur pronostique de la méthode est encore incertaine
et devra faire le sujet d\'etudes plus nombreuses (inoculations
en séries, etc.). Dans certaines formes du moins (formes abor-
tives, états bacillaires chroniques, par exemple), l\'intensité de
la réaction peut donner des renseignements precieux sur le
degré de gravité de la maladie.

C Cette méthode est encore très précieuse pour établir la
certitude de la guérison réelle des foyers tuberculeux. Etant
donnés les différents modes anatomiques de guérison suivant
le siège de la lésion, nous serons moins vite renseignés sur le
sort des foyers pulmonaires que sur celui des foyers extra-
pulmonaires.

Aan het slot van zijn werk zegt Grosjean: La méthode n\'est
pas destinée à supplanter les réactions tuberculiniques locales,
mais à les compléter.

GrassHet onderzoek, dat Grass deed, viel ten ongunste
van de reactie van Wildbols uit. Grass beschouwt de door
hem waargenomen reacties niet als specifiek, maar van chemisch
traumatischen aard (over zijn modificatie later).

Aider paste de reactie van Wildbols toe bij 32 zuigelingen.

8 Meine hinderen onder de 2 jaar en bij een 1 O-Jarig hind.
Van de 26 gezonde zuigelingen vertoonden er 22, dus 85
een positieve reactie. De tuberculinereactie volgens Mantoux
was bij 20 kinderen negatief en bij 6 onzeker. In geen enkel
geval, waar de reactie van Wildbolst positief was, vond hij
een positieve reactie van Mantoux. 2 tuberculeuse zuigelingen
reargeerden sterk èn op tuberculine èn op de eigenurine. De
8 kinderen onder de 2 jaar vertoonden hetzelfde beeld. Alder
zegt dan ook: Zelfs wanneer ik de onzekere reactie als negatief
beschouw, kwamen er bij 36 niet tuberculeuse kinderen, in de
eerste 2 levensjaren verkeerend, 29 positieve reacties voor,
d.w.z. 80 7o. Hier kan nu toch geen kwestie meer zijn van een
specifieke reactie voor tuberculose; de methode is voor zuige-
Kngen absoluut niet te gebruiken.

Boemingßaus De reactie van Wildbolst valt bij personen,
die geen tuberculose hebben, dikwijls positief uit (35°/o), vooral
bij zwangeren, zoodat de methode voor de herkenning van
actieve tuberculose niet bruikbaar is.

Georgi^"^) vond bij 34 gevallen, waar geen actieve tuber-
culose aanwezig was, nooit op den 3cn dag een infiltraat. Bij
2o gevallen, waar de diagnose van actieve tuberculose vast
stond, zag hij 18 maal een positieve reactie. De 2 negatieve
reacties kwamen voor bij personen, die volkomen uitgeput
waren.

Bij een reeks van tuberculeusen van alle stadia, bij niet
tuberculeusen en bij gezonden verrichtte hij 2 injecties en wel
1 met urine van een of anderen tuberculoselijder en de 2de
met normale urine. Den uitslag ging hij na drie maal 24 uur
na. De urine van actieve tuberculoselijders verwekte bij actieve
tuberculose een infiltraat, dat in sterkte wel wat wisselde naar
gelang de huid gevoelig was, maar toch duidelijk van de niet
actieve en normale gevallen te onderscheiden was. Normale
urine veroorzaakte bij tuberculeusen ook infiltraten, die echter
geringer waren, dan die, welke verwekt werden door urine,
die afkomstig was van lijders aan tuberculose. Gezonden en
personen met niet actieve tuberculose reageerden op normale
urine van anderen minimaal, dikwijls heelemaal niet. Oeorgi
verrichtte de eigen-urineactie nog bij 7 gravidae en 4 carci-
noomlijders; de reactie was bij allen negatief. Bij 13 paralytici

was de eigen-urinereactie zonder uitzondering sterk positief.
Hij meent daaruit te mogen besluiten, dat bij paralyse dezelfde
verhoudingen met betrekking tot de reacties van Wildbolst
aanwezig zijn, als bij tuberculose.

Enklaar vond:
I. Reactie van v. Pirquet positief, die van M/c/óo/^ positief:

14 maal.

II. Reactie van v. Pirquet positief, die van negatief:

6 maal.

III. Reactie van tr, A\'rc^üe/negatief, die van IW/c/óo/^; negatief:

4 maal.

IV. Reactie van v. Pirquet negatief, die van Wildbolst negatief:

4 maal.

Bij de personen van groep I, 14 in getal, waren er 13 die
tuberculose hadden. Één van hen had geen tuberculose; hier
was de reactie van li^/Zt/Zjo/^ zwak positief, zoodat het mogelijk
\'s, meent Enklaar, dat wij hier te doen hebben niet met een
specifieke reactie, maar met een reactie ten gevolge van de
hooge zoutconcentratie der ingespotene urine.

Bij de 6 gevallen van groep II bevonden zich 3 personen,
bij wie de diagnose van tuberculose vaststond (2 ervan hadden
pos. sputum en de 3^ had een pleuritis tuberculosa; de overige
3 waren gezond). De 2 personen van groep III vertoonden
beide een zwak positieve reactie van Wildbolst. De schrijver
meent, dat deze fouten veroorzaakt werden door het hooge
Houtgehalte der geinjicieerde urine. Zijn conclusie naar aan-
leiding van zijn onderzoek luidt:

De urine van aan actieve tuberculose lijdende personen bevat
ongetwijfeld stoffen, die, geconcentreerd volgens de methode
van Wildbolst, een intracutane reactie geven.

Een sterk positieve reactie pleit zeer zeker voor een actief
proces; een negatieve reactie met positieve reactie van v. Pirquet
pleit tegen actieve tuberculose; een zwak positieve reactie van
Wildbolst brengt de diagnose niet nader.

Schippers en de Vries Robles verrichtten een zeer nauw-
keurig onderzoek over de waarde van de reactie van Wildbolst.
Verschillende modificaties gingen zij na en onderzochten de
gevoeligheid der huid tegenover verschillende zoutoplossingen.

De eerste reeks van hun waarnemingen verdeelden zij in

4 groepen n.1.:

Groep I. Reactie van Mantoux positief, die van Wildbolst

positief: 46 maal.
Groep IL Reactie van Mantoux positief, die van Witdboh

negatief: 7 maal.
Groep III. Reactie van Mantoux negatief, die van Wildbolst

positief: 6 maal.
Groep lY. Reactie van Mantoux negatjef, die van Wildbolst

negatief: 10 maal.
Groep I bestond uit: 95 gevallen van actieve tuberculose;

5 gevallen, die sterk vooruitgingen;
11 gevallen van inactieve tuberculose.
Bij 16 van deze 41 kinderen werd de reactie herhaald en
kregen Hij 11 maal beide keeren dezelfde uitkomsten. In de

5 gevallen, waar de uitkomsten niet precies dezelfde waren,
was de reactie van Wildbolst 4 maal sterker bij het tweede
onderzoek en 1 maal zwakker.

Groep II bestond uit: 4 gevallen van actieve tuberculose;

1 geval, dat flink vooruitging;

2 gevallen, die als gezond beschouwd
moeten worden.

Groep III bestond uit: 6 gevallen, die vrij waren van

tuberculose.
Groep lY behoeft geen nadere toelichting,
Schippers en de Vries Robles komen tot de volgende conclusie:
Wij komen tot de slotsom, dat de reactie van Wildbolst, in
den door von Bergen gewijzigden vorm, bij kinderen in \'t alge-
meen wel specifiek is. Dat zij ons in staat zou stellen, het al
of niet actief zijn van een tuberculeusen haard aan te toonen,
moet ontkennend worden beantwoord,

(Op hun oordeel omtrent verschillende modificaties komen
wij later terug).

\'t Yoorgaande samenvattend kunnen wij zeggen: Min of
meer eens met de reactie van Wildboh zijn:

Micfie, Lanst, Immfiof, Bvessel, Gramén, Biasberg en Scßiff,
Boscß, Alexander, Oclianski, Liebßardt, Cepulic, lanngvaf, Stubbe,
Grosjean, Aldev (alleen bij volwassenen), Georgi, Enklaar en
ten slotte Scßippers en de Vries Robles.
Elke waarde aan de reactie van Wildbolst wordt ontzegd

door: Offenbacfier, Reinecke, König, Kofzulla, Scfioenborn,
Scfimid, Tcenkel, Farago en Randt, Grass, Alder (bij kinderen)
en ten laatste Boemingüaus.

Litteratuur.

1. H. Wildbols, Korr. Bl. f. Schweiz. Aerzte, 1919, N^. 22.

2. Maragliano, Exp. Beitrage z. Kenntnis der tuberculösen
Toxaemie, Zeitschr. f. tuberkul., IY, 287.

3. ludke, Tuberkulin und Antituberkulin, Münch, med. Weh.
sehr., N°. 15, 1908.

4. Marmorek, Diagnostique de la tuberculose par la methode de
la deviation du complement, Presse médical, 6 janvier, 1909.

5. Bauer, Ueber den Nachweis der Antigene bei der Kom-
plement-Ablenkung der Tuberkulose, Münch, med. Weh.
sehr., 2, 1909.

6. Debréoxi Paraf, Comptes rendus de la société de biologie Paris,
8, 22, 19 juillet, 28 Oct. 1911, ibid, 31 janvier, 28 fevr. 1914.

7. Micûe, Revue méd. de la Suisse romande, dec. 1919, 12.

8. Lans, Schweiz, med. Weh. sehr., N". 17, 1920.

9. Immßof, Schweiz, med. Weh. sehr. N°. 56, 1920.

10. Gramen, Hygiea. 1920, Bd. 82.

11. Bressel, Deutsch, med. Weh. sehr., N®. 50, 1920.

12. Eliasberg en Scfiiff, Monatschr. f. Kinderheilk., Bd. 19, blz. 5,
1921.

13. Offenbacfier, Zeitschr. f. Tuberkul., Bd. 32, H. 6, 1920.

14. Reinecke, Münch, med. Weh. sehr., 42, 1920.

15. König, Deutsch. Zeitschr. f. Chir., 1921, S. 162.

16. Bascß, Münch, med. Weh. sehr., N". 24, 1991.

17. Alexander, Zeitschr. f. Tuberkul., Bd. 32, H. 6, 1920.

18. Kotsulla, Zeitschr. f. Kinderheilk., 1—2 H., Bd. 29, blz. 93.

19. Orlianski, Med. Klin., N®. 45, 1921.

20. Scßoenborn, Deutsch, med. Weh. sehr.. N®. 45, T921.

21. Scßmid, Schweiz, med. Weh. sehr., jg. 51, N". 43, S. 996—998.

22. Liebfiardt, Zeitschr. f. Tuberkul. Bd. 34, H. ,1921.

23. Cepulic, Beitr. z. klin. d. Tuberk., Bd. 46, H. 3.

24. Trenkel, Beitr. z. klin. d. Tuberk., Bd. 47, H. 2.

25. Farago en Randt, Deutsch, med. Weh. sehr., N®. 32, 1921.

26. Landgraf, Beitr. z. Klin. d. Tuberk., Bd. 50, blz. 258.

27. Stubbe, Beitr. z. Klin. d. Tuberk., Bd. 50, blz. 262.

28. Qrosjean, Études sur la Tuberculose. Cinquième Serie. Station
Climatérique de Leysin, blz. 439.

29. erass, Beitr. e. Klin. d. Tuberh., Bd. 51, H. 2.

30. Alder, Klin. Wch. sehr., 1922, 4, blz. 170.

31. Boemingßaus, Münch, med. Wch. sehr,, 1922, N®. 16.

32. 6eorgi, Münch, med, Wch, sehr., 1922, N®, 32, blz, 1182,

33. Enklaar, Ned, Tijdschr. v, gen, jg. 66, le helft, N°. 19.

34. Schippers en de Vries Robles, Ned, Tijdschr, v, gen., jg. 66,
le helft, N®, 19.

35. Lanst, Schweiz, med. Wch. sehr., 1922, jg. 52, N°. 1, blz. 15.

EIGEN ONDERZOEK.

HOOFDSTUK 1.

Het concentreeren der urine.

Het indampen van urine in vacuo gaf in den beginne aan-
leiding tot eenige moeilijkheden. De druk in de waterleiding
van het laboratorium, dat op den beganen grond gelegen is,
bedraagt op zijn hoogst 2,2 atmosfeer. Een waterstraallucht-
Pomp, systeem Geissler, hierop aangesloten, geeft bij dezen druk
Wel een voldoend vacuum, om urine bij 50—55° Celsius te doen
hoken, maar het bezwaar is gelegen in het feit, dat deze druk
niet steeds constant is, integendeel zeer sterk wisselt.

Wordt er op een gegeven oogenblik een vrij groote hoeveel-
heid water in korten tijd uit de leiding gebruikt, bijv. voor het
spoelen in de keuken, het vol laten loopen van een paar bad-
kuipen, enz., dan daalt de druk in de leiding zeer snel. De
inrichting van de waterinstallatie op „Dekkerswald" is zóó, dat
eerst wanneer de druk in het buizenstelsel in den pompkelder
onder 1,2 atmosfeer geraakt, een pomp automatisch in werking
gesteld wordt, om den druk weer tot 2,2 atmosfeer te brengen.
Heeft men nu door middel van een waterstraalluchtpomp een
bepaald vacuum verkregen op een oogenblik, dat de druk in
de leiding hoog was, en daalt nu de druk, dan houdt het
zuigen op, en bij verder dalen van den druk loopt het pompje
vol en stroomt het water in het toestel.

Wil men urine bij 50—55° C. koken en het daarvoor noodige
vacuum (140—160 m.M. Hg) door middel van een waterstraal-
^chtpomp, op de leiding in het laboratorium aangesloten, ver-
krijgen, dan moet men de lucht uit de kookkolf zuigen op een
"jdstip, dat de druk in de leiding hoog is. Ziet men nu op een
manometer, die met dit vacuum in verbinding staat, dat de
druk afneemt en lager wordt, dan 160 m.M. kwik, dan ver-
breekt men door middel van het dichtdraaien van een kraan
de communicatie tusschen luchtpomp en kookkolf. Men moet

2

nu wachten, soms uren lang, tot de druk in de waterleiding
weer zoo hoog geworden is, dat de waterstraalluchtpomp den
kwikmanometer tot 160 m.M. brengt; daarna kan men de kraan
weer openen, om de urine verder bij 55° te koken. Het is dus
wel mogelijk, om op deze manier de urine in te dampen, maar,
practisch gesproken, gaat dit zeer bezwaariijk.

Yan zeer welwillende zijde kreeg ik de beschikking over een
e^ry^e-olieluchtpomp, die een sterke luchtverdunning kan be-
werkstelligen. De opstelling (zie nevenstaande plaat) is nu aldus:

Een electromotor brengt de olieluchtpomp in werking; deze
zuigt de lucht uit de driehalzige Woulffsc6e flesch, welke in
verbinding staat met een glazen buisje met 2 veriakkingen.
Elke vertakking kan door middel van een glazen kraan afge-
sloten worden.

In een waterbad is geplaatst een kolf voor gefractionneerde
destillatie, waarvan de inhoud 500 c.c. bedraagt. De kolf is
van boven afgesloten door een doorboorde caoutchouc stop,
waarin een glazen buisje is aangebracht, waarvan het eene
einde tot een capillair is uitgetrokken, dat tot den bodem van
de kolf reikt; aan het andere einde is een caoutchouc slangetje
bevestigd, waaraan zich een knijpkraantje volgens Mofir be-
vindt. Als de door het koken der urine ontstane damp de kolf
verlaat, komt hij in een i:/ró/?-koelapparaat, met ingesmolten
spiraalkoelbuis. waarin hij condenseert. Het condensatiewater
wordt opgevangen in een gegradueerde tweehalzige Woulffscfie
flesch, die in verbinding staat met een der drie vertakkingen,
welke op haar beurt weer uitkomen in de driehalzige Woulffscfie
flesch. De middelste hals dezer flesch is afgesloten door een
doorboorde caoutchoucstop, waarin een buisje met aan het
einde een slangetje met knijpkraan is aangebracht. Door dit
kraantje te openen kan men lucht in de flesch toelaten.

Ik beschikte over twee waterbaden en twee koelapparaten,
zoodat ik, zooals op de teekening duidelijk te zien is, tegelijker-
tijd twee indampingen kon verrichten.

Men brengt 150 c.c. der te concentreeren urine in de kolf, en
water van 55^ C. in het waterbad, op welke temperatuur dit
water gemakkelijk door een spirituslampje te houden is. Heeft
de kolf eenigen tijd in dit warme water gestaan, en mag men
aannemen, dat de temperatuur der urine ongeveer 55° C. is,
dan zet men den motor aan. De oliepomp begint te werken

Toestel voor fiet indampen onder verminderden druk tot een bepaald volumen

en zuigt de lucht achtereenvolgens uit de groote Woulffscfïe
flesch, uit het hleine Woulffscüe fleschje (waarin het geconden-
seerde water druppelt), uit de hoelapparaten en ten slotte uit
de kolf. In het begin laat men nog wat lucht in de groote
Woulffscfïe flesch toe, doordat men de hnijpkraan aan het
slangetje nog niet sluit. Geleidelijk aan knijpt men het slangetje
toe, zoodat de luchttoevoer meer en meer afneemt. Klemt men
te snel het slangetje af, dan begint de urine, vooral in het begin,
zoo heftig te schuimen en te koken, dat zij hoog opspat en
daardoor in den koeler terecht komt.

Men regelt het nu zoo, dat de urine flink kookt en het con-
densatiewater regelmatig uit de koelers in de Woulffscfïe fleschjes
druppelt. Het onrustig koken en vooral \'t plotseling opspringen
der kokende urine kan men gemakkelijk tegengaan door\'n weinig
lucht door de capillair, welke tot op den bodem van de kolf
reikt, toe te laten. Kleine luchtbelletjes ziet men uit de capillair
door de urine naar boven komen, en deze kookt nu heel rustig.

Is men eenmaal zoover (na eenige oefeningen duurt dit in-
stellen maar kort), dan kan men de zaak rustig aan zich zelf
overlaten. Na ongeveer 1 uur bevindt zich 135 c.c. geconden-
seerd water in de tweehalzige Woulffscfïe flesch en in de kolf
is dan nog 15 c.c. urine over. De enkele druppels, die in de
Liebigscfïe koelers aanwezig zijn, en de nog niet gecondenseerde
damp kunnen hierbij buiten beschouwing blijven.

Van de te concentreeren urine bepaalde ik eerst het soortelijk
gewicht en dampte ze daarna volgens het indampingsschema
van V. Bergen in:

Bij S.G.<1010: ur. indampen tot V20 v. h. vol., dus v. 300 c.c.
tot 15 c.c.

Bij S.G. 1011 — 1015: ur. indampen tot Vi5 v. h. vol., dus v.
225 c.c. tot 15 c.c.

Bij S.G. 1016—1023: ur. indampen tot Vio v. h. vol., dus v.
150 c.c. tot 15 c.c.

Bij S.G.> 1024: ur. indampen tot Vs v. h. vol., dus v. 120 c.c.
tot 15 c.c.

De geconcentreerde urine liet ik een nacht over staan, en
filtreerde ze \'s ochtends, om ze daarna in te spuiten. In \'t begin
gebruikte ik. evenals Wildbolx, papieren filters, die met een 2 ®/o
carboloplossing nat gemaakt waren; maar later, toen de ge-
dachte bij mij opkwam, of de carboloplossing misschien eenigen

invloed kon hebben op den aard der reactie, bezigde ik filters,
die door hooge temperatuur gesteriliseerd waren. Parallelinjecties
met op beide manieren gefiltreerde urine gaven precies dezelfde
resultaten.

B. Het inspuiten der urine.

De, door een- of tweemaal filtreeren, helder geworden urine
wordt nu in de huid ingespoten. De huid der bovenarmen,
waar ik de injecties verrichtte, werd niet gedesinfecteerd. Geen
enkele maal heb ik bij de meer dan 1000 intracutane injecties
(met tuberculine, urine, zoutoplossingen, enz.) infectie gezien. Ik
gebruikte zeer dunne platinairidium naalden met korten bek.
Om den naald steriel te maken, gloeide ik hem uit en doopte
hem terstond daarna in steriel water. De naald wordt dan,
niettegenstaande het veelvuldig uitgloeien, niet te slap. Voor
roesten behoeft men bij deze naalden niet bang te zijn. De
naald moet dun zijn, anders prikt men bij personen met dunne
huid dadelijk door de huid heen. Het best beviel mij, om bij
het inspuiten niet de huid in een plooi op te nemen, maar haar
met mijn linkerhand flink te spannen. Als de bek, met de opening
naar boven gekeerd, in de huid verdwenen is, moet men er
voor zorgen, dat de punt van den naald meer naar boven
(epidermis), dan naar beneden (hypodermis) gericht is. Eenige
druppels urine worden nu in het corium gespoten. Men ziet
terstond een bleeke papel ontstaan van 3—5 m.M. doorsnede.
Deze papel verdwijnt spoedig. Vrij vaak zag ik daarna op
haar plaats een roode plek ter grootte van een kwartje ont-
staan, welke meestal eenige uren zichtbaar bleef. De inspuiting
geeft den patiënten een onaangename sensatie n.1. een gevoel
van brandende pijn. Deze duurt meestal kort, maar in enkele
gevallen heette ze eenige uren daarna nog aanwezig te zijn.

De techniek van het injicieeren is vrij gemakkelijk, het gevaar
voor necrose naar mijn ondervinding vrij gering. Bij ongeveer
460 intracutane urineinjecties zag ik slechts 9 maal op de
injectieplaats een klein necrotisch plekje ontstaan, waarvan de
patiënt echter geen noemenswaardigen last ondervond.

C Het beoordeelen der reactie.

Er vormt zich op de injectieplaats een scherp omschreven
inflltraat in de huid, meestal ter grootte van een kleine erwt,
nu en dan met een rood vlekje er boven. Dikwijls is dit

infiltraatje al na 24 uur waar te nemen, na tweemaal 24 uur
echter heeft het zijn maximum bereikt en neemt gedurende de
volgende dagen weer af. Ter beoordeling der reactie geeft een
eventueel infiltraat den doorslag, de roodheid is maar bijzaak.

Wildboh zegt: De intracutane eigenurinereactie was, als
patiënt positief reageerde, in haar intensiteit dikwijls onge-
veer gelijk aan de reactie van de tegelijkertijd verrichte intra-
cutane tuberculineoplossing 1:10.000; soms was zij zwakker
dan deze, zelden bereikte zij de uitgebreidheid van het infiltraat
eener intracutane tuberculineinjectie 1 : 1000, nog zeldzamer
overtrof ze deze in sterkte.

Trenkel en Scßippers en de Vries Robles hebben in hunne
publicaties erop gewezen, dat er weinig overeenkomst bestaat
tusschen de reactie van Mantoux en de reactie van Wildbolst.
Bij Mantoux ziet men een flinke, roode, scherp begrensde papel,
bij de reactie van Wildbolst voelt men in de diepte een infiltraat
en ziet men daarboven vaak een klein rood vlekje.

Dit infiltraatje voelt men, zooals gezegd is, vaak na 24 uur,
na 48 uur echter is het gemakkelijker en duidelijker waar te
nemen. Men doet het beste, als men de reactie wil nagaan,
om met den vinger over de injectieplaats te strijken. De raad
van Immßof, om hierbij de oogen te sluiten, is zeer verstandig,
daar men zich dan niet van de wijs laat brengen door een
eventueel aanwezige roodheid, die op zichzelf voor de reactie
niet van waarde is. Vrij vaak gebeurde het, dat ik na 24 uur
op de plaats van injectie een kleine verdikking in de huid
voelde, welke echter na 48 uur geheel verdwenen was.

Dergelijke vluchtige inflltraatjes zijn voor de beoordeeling
der reactie van geen beteekenis. Ik voor mij heb mij bij het
vaststellen der reactie gehouden aan datgene, wat ik na 2 X 24
uur vond.

De opvatting van Liebßardt omtrent het beoordeelen der
reactie schijnt mij de juiste. Hij zegt: Wir haben zweifellos an
unseren aktiven Lungentuberkulosen positive Reaktionen erzielt,
jedoch handelte es sich bei vielen dieser positiven Ergebnisse
nicht um „deutliche scharf umschriebene Inflltrationen", sondern
sehr oft um geringfügige, manchmal nur stecknadelkopfgrosze
Verdickungen, die als „positiv" erst unter Zuhilfenahme des
Tastgefühls bezeichnet werden konnten und bezeichnet wurden.
Die Reaktion ist also nur von geringer Intensität.

Voor de juistheid van deze opvatting pleit het volgende,

hetgeen ook door mij waargenomen is: „Andererseits musz
betont werden, dasz die Reaktion an nicht tuberkulösen Kranken
ausgeführt, bei uns fast immer einen absolut negativen Ausschlag
gegeben hat d. h. es ist weder die geringste Rötung noch die
geringste Infiltration aufgetreten."

Offenbacfier onderscheidt 3 groepen bij het nagaan der
injectieplaatsen,

I. Solche, die an der Impfstelle eine deutliche Infiltration und
deutliche Infiltration und Rötung, d. h. eine positiv Reaktion
aufwiesen.

II. Eine Gruppe, deren Verireter an den Impfstellen keine
Reaktion zeigten,

Over de waardeering dezer twee groepen ben ik het vol-
komen met hem eens, maar over die der derde groep niet. Hij
noemt als derde groep:

III. Die Fälle, bei denen ein etwa stecknadelkopfgroszes
Knötchen entstand, wie man es bei negativem Ausfal der
Mantouxscßen Intracutanreaktion beobachtet. Diese Knötchen
als Ausdruck einer positiven Reaktion anzusprechen, erscheint
uns aber nicht angängig, stellen sie doch so geringfügige, nur
auf die Injektionsstelle beschänkte Veränderungen dar, dasz sie
nur bei genauester Inspektion, z, T, nur durch Palpation wahr-
nehmbar waren. Wir können daher diese letzte Erscheinung
nicht als spezifische Reaktion ansehen, besonders auch mit
Rücksicht darauf, das die Fälle, die das Phänomen darboten,
sich in keiner Weise weder klinisch noch biologisch, von den
anderen unterschieden oder sonst irgend eine Gruppe bildeten.
Wir nehmen vielmehr an, dasz diese Knötchenbildung eine
unspezifische, durch irgendeine von der Tuberkulose als solcher
unabhängigen Eigenschaft des Urins oder der Haut bedingte
Erscheinung ist.

Naar mijn meening is het feit, dat de verandering op de
injectieplaats zoo gering is, dat men ze slechts bij de meest
nauwkeurige inspectie ziet, en gedeeltelijk slechts door palpatie
waarneemt, geen reden, om deze reactie maar negatief te
noemen. De reactie van Wildbols moet immers juist door
palpatie nagegaan en beoordeeld worden.

De beschreven veranderingen van groep III van Offenbacfier
heb ik meermalen aangetroffen, maar dan in de eerste 24 uur
na de injectie. Na 2 X 24 uur was er of een infiltraat te voelen,
öf heelemaal niets meer.

In gevallen van twijfel werd de reactie nog eens herhaald,
of, 200 dit om de eene of andere reden niet mogelijk was,
als dubieus genoteerd.

Bij necrose of sterke haemorrhagie deed ik de reactie met
de grootste voorzichtigheid over en injicieerde dan vooral
een zoo klein mogelijke hoeveelheid urine.

HOOFDSTUK IL

Eigenurinereactie.

Bij 118 personen (tuberculoselijders, lijders aan andere ziekten
en gezonden) heb ik de volgens het schema van von Bergen
ingedampte eigen urine intracutaan ingespoten.

Op den rechterbovenarm verrichtte ik de reactie van Mantoux
Viooo en Vio 000, op den linkerbovenarm de eigenurinereactie.
Voor beide tuberculineinjecties en voor de urineinspuiting ge-
bruikte ik een afzonderlijk spuitje.

Hieronder volgt een en ander omtrent de ingespoten personen
en het resultaat der injecties.

Ter verkorting en vergemakkelijking het volgende:

Een negatieve reactie van Wildbolz stellen wij voor als: —.

Een dubieuze reactie van Wildbolz stellen wij voor als:( ).

Een zwakke reactie van Wildbolz stellen wij voor als: •

Een duidelijke reactie van M/c/^o/^ stellen wij voor als: .

Een zeer duidelijke reactie van Wildbolz stellen wij voor
als:H- .

N». 1. 28-III-\'22.

Vrouw van 24 jaar.

Anamnese:

Vader gezond. Moeder gestorven aan kanker. Een broer
overleden aan t.b.c. puim. Een zuster en een broer lijden aan
t.b.c. puim. Een jaar geleden heeft patiënte een pleuritis exud. sin.
doorgemaakt.

Status praesens:
Gewicht: 63.2 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 92.
Gevoelt zich: vrij goed. Eetlust: slecht. Ontl.: geregeld.
Kortademigheid: geen. Vermoeidheidigeen, Menses: geregeld,
Nachtzweet: geen. Hoest: geen. Sputum: g,n.o.

(geeft niet op).

Klinische afwijkingen:

Beide toppen licht gedempt. Zeer lichte demping van linher-
thoraxhelft. Enhele fijne vochtige reutels in 1. top.

Complicaties: geen. Diagnose: licht geval van long-

Eigenurinereactie: tuberculose.

Na 1 X 24 uur:  Reactie van tr. Pirquet: pos.

Na 2 X 24 uur: -}- • Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3 X 24 uur: -j-- Reactie van Mantoux Vio ooo: pos.

Na 4X24 uur: ( ). Urine: geen afw.; S. G. 1016, zum.

N". 2. 22-III-\'22.

Vrouw van 19 jaar, dienstbode.

Anamnese:

Ouders gezond. Broers en zusters gezond. Twee jaar geleden
heeft patiënte caries van metatarsalia II en III van r. voet gehad
(X-Foto), hiervoor gipsverband, later zonbehandeling.

Status praesens:

Gewicht: 61.3 K.G. Temp.: normaal. Pols: 88.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Menses: geregeld.

Nachtzweet: geen. Hoest: geen. Sputum: g. n. o.

Klinische afwijkingen:

Lichte demping van 1. top. Enkele knakken in 1. top te hooren.
De r. voet is ter plaatse van metatarsalia II en III niet meer
pijnlijk.

Complicaties: Geen. Diagnose: licht geval van long-
Eigenurinereactie: tuberculose.
Na lX24 uur: ( ). Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: — Reactie van Mantoux Viooo- pos.
Na 3X24 uur: — Reactie van Mantoux Vi0000: pos.

Na 4X24 uur: — Urine: geen afw.; S. G. 1015, zuur.

N". 3. l-IV-\'22.

Meisje van 14 jaar, dienstbode.
Anamnese:

Vader overleden aan kanker. Moeder gezond. Een zuster lijdt
aan t.b.c. puim. Ongeveer een jaar geleden begon patiënte te
vermageren, te hoesten en op te geven; wegens groote ver-
moeidheid moest zij haar dienst verlaten.

Status praesens:

Gewicht: 52.7 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 120.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: vrij sterk. Vermoeidh.: geen. Menses: geregeld.

Nachtzweet: geen. Hoesten: vrij veel. Sputum: pos.

Klinische afwijkingen:

R. top is sterk gedempt, het ademgeruisch klinkt bronchiaal
met amphorisch karakter. Wintrichsche Schallwechsel duidelijk
waar te nemen, talrijke grove vochtige reutels daar ter plaatse
te hooren.

Complicaties: Laryngitis t.b.c. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longtuberculose.

Na 1 X24 uur: . Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: . Reactie van Mantoux Vwooo: pos.
Na 4X24 uur: . Urine: geen afw.; S. G. 1012, zuur.

4. l-IV-\'22.
Vrouw van 19 jaar, dienstbode.
Anamnese:

Vader gestorven aan t.b.c. puim. Moeder gezond. Broers en
zusters gezond. Twee jaar geleden kreeg patiënte een pleuritis
exsud. dextra. Patiënte werd zeer vaak gepuncteerd, het vroe-
ger sereuse vocht werd langzamerhand meer cellulair; den
laatsten tijd verkregen wij door punctie den typischen tuber-
culeusen etter.

Status praesens:
Gewicht: 58.9 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 108.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.
Kortademigheid: vrij veel. Vermoeidheid: sterk. Menses: geregeld.
Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig. Sputum: g.n.o.

Klinische afwijkingen:

Demping van r. long, naar beneden toe sterker wordend,
van af de punt van het schouderblad absolute matheid. Fijne
vochtige reutelgeruischen hoort men in r. top vóór tot aan de
2e rib, achter tot aan de spina scapulae. Over het overige ge-
deelte der longen is het ademgeruisch absoluut opgeheven.

Complicaties: EmpYema t.b.c. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longtuberculose.

Na 1X24 uur: . Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: Necrose. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Herhaling: Reactie van Mantoux Vio000: pos.

Na 1X24 uur: Urine: geen afw.; S.G. 1011, zuur.

Na 2X24 uur: 4- .
Na 3X24 uur: .
Na 4X24 uur: 4- .

N®. 5. 5-IV-\'22.

Vrouw van 21 jaar, hantoorbediende.
Anamnese:

Ouders gezond. Broers en zusters gezond. Ongeveer een half
jaar geleden begon patiënte zich spoedig vermoeid te gevoelen,
te vermageren, hoesten, opgeven en kortademig te worden. Nu
en dan was het sputum sanguineus.

Status praesens:
Gewicht: 62.8 K.G. Temp.: febriel. Pols: 116.
Gevoelt zich: matig goed. Eetlust: slecht. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: vrij Vermoeidheid: geen. Menses: om de

groot. 6 weken.

Nachtzweet: niet meer. Hoesten: veel. Sputum: pos.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top matig gedempt. Vóór klinkt het respirium hier
wat ruw, achter hoort men vesicobronchiaal in- en exspirium.
Boven het sleutelbeen en in de interscapulairruimte tot drie
vingers boven de punt van het schouderblad zijn talrijke vochtige
reutels. Links: long geheel gedempt. In den top klinkt het adem-
geruisch vrij sterk bronchiaal, terwijl het in de onderkwab
verscherpt is. Fijne en minder fijne ronchi over de geheele
long te hooren.

Complicaties: Haemoptoë. Diagnose: zwaar geval van long-
Eigenurinereactie: tuberculose.

Na 1X24 uur: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: H—|—h- Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: -}-• Reactie van Mantoux Vio000: pos.
Na 4X24 uur: -l--f. Urine: geen afw.; S.G. 1019, zuur.

N« 6. 6-IV-\'22.

Vrouw van 38 Jaar, in de huishouding.
Anamnese:

Ouders gezond. Een broer overleden en een broer lijdt aan
t.b.c. puim. Zeven jaar geleden heeft patiënte een ernstige
haemoptoë gehad, twee jaar geleden nogmaals, een jaar ge-
leden heeft deze zich herhaald.

Status praesens:
Gewicht: 55.7 K.G. Temp: subfebriel. Pols: 96.
Gevoelt zich: matig goed. Eetlust: slecht. Ontl.: geregeld.
Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: vrij Sputum: neg.
Nachtzweet: geen. sterh. Menses:geregeld.

Hoesten: veel.

Klinische afwijhingen:

Rechts: sterhe demping van den top; verscherpt gesaccadeerd
ademgeruisch; enhele vochtige reutels boven het sleutelbeen
na krachtig hoesten te hooren. Links: sterke demping van den
top en matige demping van het overige gedeelte der long.
Vóór verscherpt ademgeruisch, achter vesicobronchiaal inspirium
en licht vesicobronchiaal exspirium. In den top vrij veel fijne
reutelgeruischen, alsook in de geheele interscapulairruimte.

Complicaties: t.b.clarYngis. Diagnose: zwaar geval van long-
Eigenurinereactie: tuberculose.

Na 1 X 24 uur: -[-. Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: . Reactie van Mantoux Vtooo: pos.
Na 3X24 uur: . Reactie van Mantoux Vio000: neg.
Na 4X24 uur: . Urine: geen afw.; S. G. 1016,alkalisch.

N°. 7. 6-IV-\'22.

Vrouw van 30 jaar, dienstbode.
Anamnese:

Ouders gestorven, niet aan t.b.c. Broers en zusters gezond.
Een jaar geleden begon patiënte te hoesten, gaf nu en dan
bloedige fluimen op, zweette \'s nachts en vermagerde zeer
sterk. Een half jaar geleden haemoptoë.

Status praesens:

Gewicht: 52,8 K,G. Temp.: subfebriel.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: slecht.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Menses: geregeld.

Nachtzweet:;geen. Hoesten: geen. Sputum: neg.

Klinische afwijkingen:

Rechts: percussiegeluid sterk verkort en gedempt, over de
geheele long talrijke minder fijne vochtige ronchi te hooren.
Links: top sterk gedempt, enkele fijne vochtige reutels boven
het sleutelbeen waar te nemen.

Complicaties: struma, insufficientia mitralis.
Diagnose: zwaar geval van longtuberculose.
Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 1 X 24 uur: -\\—h- Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 2X24 uur: -j—h- Reactie van Mantoux Vioooo:
Na 3X24 uur: . Urine: geen afw.; 5.G. 1021, zuur.
Na 4X24 uur: .

8. 8-IV-\'22.
Meisje van 17 jaar, dienstbode.
Anamnese:

Moeder overleden aan t.b.c. puim. Zeven maanden geleden
heeft patiënte een lichte haemoptoë gehad.

Status praesens:
Gewicht: 64 K.G. Temp.: normaal. Pols: 92.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: weinig. Sputum: g. n. o.
Nachtzweet: geen. Hoesten: af en toe. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: behalve iets verscherpt ademgeruisch in den top,
geen duidelijke afwijkingen. Links: top vrij sterk gedempt, het
respirium [zoowel vóór als achter duidelijk verscherpt. Boven
en even onder de clavicula enkele vochtige reutelgeruischen,
in de interscapulairruimte fijne en minder fijne vochtige ronchi.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van long-
Eigenurinereactie: tuberculose.

Na 1X24 uur: H—h- Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: -j—Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: -j—}-. Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 4X24 uur: . Urine: geen afw.; S.G. 1022, zuur.

N". 9. 9-IV-\'22.

Vrouw van 20 jaar, dienstbode.
Anamnese:

Ouders gezond. Een broer lijdt aan t.b.c. puim. Twee jaar

geleden begon patiënte te hoesten, op te geven en er slecht
uit te 2ien, deed echter even goed haar werh, nu en dan was
het sputum sanguineus. Twee wehen geleden gaf patiënte nog
vrij veel sanguineus sputum op. Sputum was vroeger positief.

Status praesens:
Gewicht: 68.9 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 108.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.
Kortademigheid: weinig. Vermoeidheid: vrij Sputum: g. n. o.
Nachtzweet: geen. veel. Menses: geregeld.

Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top matig gedempt, vóór klinkt het ademgeruisch
wat verscherpt, achter ruw. Boven het sleutelbeen en in de
interscapulairruimte ter hoogte van de spina scapulae zijn
enkele fijne vochtige ronchi te hooren. Links: geen duidelijke
afwijkingen.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval van
Eigenurinereactie: longtuberculose.

Na lX24 uur: . Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: • Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: . Reactie van Mantoux Vio ooo: pos.
Na 4X24 uur: Urine: geen afw.; S. G. 1022. zuur.

N«: 10. ll-IV-\'22.

Meisje van 18 jaar, leerling naaister.
Anamnese:

Ouders overleden niet aan t.b.c. Broers en zusters gezond.
Twee jaar geleden sanguineus sputum gehad; hiervan werd
weinig of geen notitie] genomen. Een jaar geleden wegens
hardnekkigen hoest naar Consultatie-Bureau gestuurd, waar
men een sanatorium-opname noodzakelijk vond.

Status praesens:

Gewicht: 66.1 KG. Temp.: subfebriel Pols: 92.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g, n, o.

Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: lichte demping v. d. top, ruw inspirium metvesico-
bronchiaal ^ exspirium. Links: matige demping, ruw inspirium

met verlengd vesicobronchiaal exspirium. In de interscapulair-
ruimte zijn enkele fljne vochtige reutels te hooren.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval van
Eigenurinereactie: longtuberculose.

Na 1 X 24 uur: -\\—1—h- Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: necrose. Reactie van Mantoux Viooo: Pos.

Reactie van Mantoux Vio 000= neg.
Herhaling: Urine: geen afw.; S.G. 1021, alkal.

Na 1 X24 uur: -f •
Na 2X24 unr: -f-f-f.
Na 3X24 uur: -f-j-.
Na 4 X 24 uur: -j- -f-

N» 11. ll-IV-\'22.

Vrouw van 24 jaar, in de huishouding.
Anamnese:

Moeder en zuster overleden aan t.b.c. puim. Twee jaar ge-
leden begon patiënte te hoesten, op te geven en te vermageren.
Vier maanden geleden gaf patiënte wat bloederig sputum op.

Status praesens:
Gewicht: 52.4 K.G. Temp.: normaal. Pols: 84
Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.
Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.
Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top vrij sterk gedempt, licht vesicobronchiaal adem-
geruisch zoowel vóór als achter; in den top vrij talrijke fijne
vochtige ronchi. Links: zeer lichte demping v, d. top en iets
verscherpt ademgeruisch.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c,

Eigenurinereactie: Reactie van r, Pirquet: pos.

Na 1 X 24 uur: H—h- Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: . Reactie van Mantoux Vio000: pos.
Na 3X24 uur: H—Urine: geen afw,; S.G, 1023, zuur.
Na 4X24 uur: .

N", 12, 12-IV-\'22.

Meisje van 20 jaar, in de huishouding.
Anamnese:

Ouders overleden, waarschijnlijk niet aan t.b.c. Broers en

zusters gezond. Twee jaar geleden heeft patiënte een haemoptoë
gehad, daarna altijd zwah gebleven.

Status praesens:

Gewicht: 55.7 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 92.

Gevoelt zich : goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: neg.

Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: geen duidelijke afwijkingen te constateeren. Links:
thoraxhelft licht gedempt, top iets sterker. Over de geheele
long is het ademgeruisch verzwakt en hoort men zeer talrijke
vrij fijne vochtige reutelgeruischen.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet-. pos.

Na 1 X 24 uur: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: 4-, Reactie van Mantoux Vio000: pos.

Na 3X24 uur: , Urine: geen afw,; S,G, 1023, zuur.
Na 4 X 24 uur: .

N«. 13, 13-IV-\'22,

Man van 20 jaar, kantoorbediende.
Anamnese:

Vader lijdt aan t.b.c, puim. Patiënt heeft drie jaar geleden
een pleuritis exsud, sin., twee jaar geleden een pleuritis exsud.
dext, doorgemaakt.

Status praesens:

Gewicht: 81.3 K.G, Temp,: subfebriel, Pols: 116,

Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: neg.

Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: de geheele thoraxhelft klinkt verkort bij percussie.
Het ademgeruisch vrij zwak. Nergens reutels te hooren. Links:
thoraxhelft is matig gedempt. Over de geheele bovenkwab
hoort men vrij talrijke fijne vochtige reutelgeruischen.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt,b,c.
Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet-. pos.

Na 1X24 uur: -]—[-. Reactie van Manteux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: H—Reactie van Manteux Vio000= pos.
Na 3X24 uur: -\\--i-- Urine: geen afw.; S.G. 1024, alhal.
Na 4X24 uur: .

N°. 14. 14-IV-\'22.

Man van 19 jaar, electricien.

Anamnese:

Ouders, broers en susters gezond. Vier jaar geleden heeft
patiënt \'n enkele maal bloederige fluimen opgegeven, driejaar
geleden heeft hij een pleuritis exsud. dext. doorgemaakt, twee
jaar geleden heeft hij een ernstige haemoptoë gehad, welke
zich een jaar geleden herhaalde.

Status praesens:
Gewicht: 68.7 K.G. Temp.: normaal. Pols: 104.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: weinig. Vermoeidheid: matig. Sputum: neg.
Nachtzweet: geen. Hoesten: niet veel.

Klinische afwijkingen:

Rechts: sterke demping van de geheele long, zwaar bronchiaal
ademgeruisch met amphorisch karakter in de bovenste helft
aanwezig. Talrijke minder fijne en grove vochtige ronchi over
de geheele thoraxhelft te hooren. Links: matige demping, v. d.
lop, licht bronchiaal ademgeruisch en vrij veel vochtige ronchi
te hooren.

Complicaties: fistula ani. Diagnose: zwaar geval van

Eigenurinereactie: longtb.c.

Na 1X24 uur: —h- Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: -j—1—h- Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: . Reactie van Mantoux V10000: neg.
Na 4X24 uur: 4". Urine: geen afw.; S. G. 1013, zuur.

N°. 15. 14-IV-\'22.

Man van 23 jaar, schoenmaker.

Anamnese:

Vader overieden aan, een broer lijdt aan t.b.c. puim. Een
jaar geleden begon patiënt te hoesten, op te geven (nu en dan
bloederige fluimen) en te vermageren. Patiënt had last van
nachtzweet en de temperatuur was dikwijls zeer hoog.

3

Status praesens:

Gewicht: 68 K.G. Temp.: hectisch. Pols: 136.

Gevoelt zich: vrij slecht. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: sterh. Vermoeidheid:groot. Sputum: neg.

Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: vrij sterke demping vóór tot onderrand van het
manubrium sterni, achter tot twee vingers boven de punt van
het schouderblad. Zwaar bronchiaal ademgeruisch met ampho-
risch karakter in den top. Over de geheele long hoort men
talrijke minder fijne en grove vochtige reutelgeruischen. Links:
top matig gedempt, licht bronchiaal ademgeruisch, talrijke
vochtige reutels in den top en over de geheele onderkwab.

Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longtb.c.

Na 1 X24 uur: ( ). Reactie van r. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: . Reactie van Montaux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: -f. Reactie van Montaux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: { ). Urine: geen afw.; S. G. 1020, zuur.

N». 16. 15-IV-\'22.

Man van 27 jaar, arbeider.

Anamnese:

Een broer en zuster overleden aan t.b.c. puim. Een half jaar
geleden kreeg patiënt plotseling onder zijn werk een haemoptoë.

Status praesens:

Gewicht: 91.3 K.G. Temp.: normaal. Pols: 84.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

Nachtzweet: geen. Hoesten: bijna niet.

Klinische afwijkingen:

Rechts: geen duidelijke afwijkingen waar te nemen. Links:
lichte demping der geheele thoraxhelft. Het ademgeruisch in
den top klinkt wat ruw, meer naar beneden toe licht ver-
scherpt. Talrijke fijne vochtige ronchi over beide kwabben
te hooren.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.

Eigenurinereactie: Reactie van r. Pirquet-. neg.

Na 1X24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: 4--1- - Reactie van Mantoux Vio000: neg.
Na 3X24 uur: ^—Urine: geen afw.; S.G. 1022, zuur.
Na 4X24 uur:

N". 17. 18-IY-\'22.

Man van 31 jaar, schoenmaker.

Anamnese:

Een broer en een zuster overleden aan, en een zuster lijdt
aan t.b.c. puim. Zeven jaar geleden heeft patiënt een ernstige
haemoptoë gehad, vijf jaar geleden heeft hij een pleuritis exsud.
sin. doorgemaakt en een jaar geleden wederom wat bloed
opgegeven.

Status praesens:

Gewicht: 79.8 K.G. Temp.: normaal. Pols: 88.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigh.: weinig. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping van top, met vesicobronchiaal
in- en exspirium. Vóór boven en even onder het sleutelbeen,
achter ter hoogte van de spina scapulae zijn vrij talrijke fijne
Vochtige ronchi te hooren. Links: lichte demping van den
top met zwak vesicobronchiaal in- en exspirium. Behalve
naast het cor, waar men enkele vochtige reutels hoort, zijner
nergens reutelgeruischen waar te nemen.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.
Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: neg.
Na 1X24 uur: -f. Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 2X24 uur: necrose. Reactie van Mantoux Vio000: neg.

Urine: geen afw.; S.G. 1019, zuur.

Herhaling:

Na 1X24 uur: .

Na 2X24 uur: .
Na 3X24 uur: .
Na 4X24 uur: .

N". 18. 18-IV-22.

Man van 20 jaar, handelsreiziger.

Anamnese:

Een jaar geleden begon patiënt te vermageren, hoesten en
op te geven. Sputum bleek positief te zijn.

Status praesens:
Gewicht: 73.8 K.G, Temp.: hectisch. Pols: 132.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld,
Kortademigh.: vrij groot, Vermoeidh.: groot. Sputum : pos.
Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top sterk gedempt, zwaar bronchiaal ademgeruisch
met amphorisch karakter; Wintrichsche Schallwechsel, Talrijke
grove klinkende vochtige reutelgeruischen vóór tot aan de
3e rib, achter tot twee vingers onder de spina scapulae te
hooren. Links: geheele thoraxhelft matig gedempt, bronchiaal
ademgeruisch in den top en over beide kwabben grove voch-
tige reutels waar te nemen.

Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van
fistula ani, longt,b.c.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1 X 24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: , Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: Urine: geen afw,, S.G, 1027, zuur.
Na 4 X 24 uur: -f,

N". 19. 19-IV-\'22,

Man van 27 jaar, bankwerker.

Anamnese:

Zes maanden geleden begon patiënt te hoesten, te vermageren
en op te geven. Sputum bevatte tuberkelbacillen.

Status praesens:
Gewicht: 73,2 K,G, Temp,: normaal. Pols: 88,
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl,: geregeld.

Kortademigheid : geen. Vermoeidheid: geen. Sputum : pos,
Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: sterke demping van de geheele thoraxhelft, bronchiaal

ademgeruisch in den top, grove, vochtige ronchi over de ge-
heele bovenhwab te hooren. Linhs: lichte demping van den
top, ruw ademgeruisch, nergens reutels waar te nemen.

Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: -|—h- Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: -j—Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: • Reactie van Mantoux Vio000: pos.\'
Na 4X24 uur: . Urine: geen afw.; S.G. 1023, albal.

N°. 20. 19-IY-\'22.

Man van 26 jaar, politieagent.

Anamnese:

Twee broers overleden, en een broer lijdt aan t.b.c. puim.
Drie maanden geleden begon patiënt te hoesten en gaf nu en
dan bloederige fluimen op. Sputum bleeh positief te zijn.

Status praesens:

Gewicht: 93.9 K,G, Temp,: normaal. Pols: 76.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos,

Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: demping v, d, top, verscherpt ademgeruisch en enkele
fijne vochtige reutels zoowel vóór als achter daar ter plaatse.
Links: matige demping v. d. top, verscherpt inspirium met
vesicobronchiaal exspirium en enkele fijne vochtige ronchi
Ikoven het sleutelbeen.

Complicaties: fistula ani, . Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b,c.

Na 1X24 uur: H—h. Reactie van v. Pirquet: neg.
Na 2X24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 5X24 uur: H—j—h- Reactie van Mantoux Vio000: neg.
Na 4X24 uur: -j—j-. Urine: geen afw.; S.G, 1012, zuur,

21, 23-IV-\'22.
Man van 26 jaar, schoenmaker.
Anamnese:

Een broer en een zuster overleden aan t,b.c. puim. Een jongere

broer van patiënt heeft een haemoptoë gehad. Vijf jaar ge-
leden gaf patiënt wat bloed op, een half jaar geleden nogmaals.

Status praesens:

Gewicht: 77.1 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 76.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d. top. Links: vrij sterke demping
V. d. top, fijne vochtige reutelgeruischen boven en even onder
het sleutelbeen en enkele ter hoogte van de spina scapulae
te hooren.

Complicaties: fistula ani. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: H—h. Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: H—[-• Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: . Urine: geen afw.; S.G. 1018, zuur.

N°. 22. 23-IV-\'22.

Man van 41 jaar, kettingboomer op weverij.
Anamnese:

Twee maanden geleden begon patiënt te vermageren, \'s nachts
sterk te zweeten en erg te hoesten. Nu en dan gaf hij bloe-
derige fluimen op.

Status praesens:
Gewicht: 71 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 80.

Gevoelt zich: redelijk. Eetlust: goed. Ontl.:geregeld.

Kortademigheid: weinig. Vermoeidheid: weinig. Sputum: pos.
Nachtzweet: sterk. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: zware demping v. d. top, bronchiaal ademgeruisch
en talrijke grove vochtige reutels daar ter plaatse. Lichte
Wintrichsche Schallwechsel. Links: matige demping v. d. top,
verscherpt ademgeruisch en enkele fijne vochtige reutels vóór
boven het sleutelbeen, achter in de interscapulairruimte te
hooren.

Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: • Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: -1-4- . Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: 4" . Reactie van Mantoux Vio000: pos.
Na 4X24 uur: 4-4-. Urine: geen afw.; S.G. 1022, zuur.

N". 23. 25-IV-\'22.

longen van 14 jaar, winkelbediende.
Anamnese:

Sinds j\'aar moet patiënt veel hoesten en opgeven. Hij
vermagerde zeer sterk, zweette \'s nachts nu en dan en kon
slecht eten. Het sputum was positief.

Status praesens:

Gewicht: 55.8 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 84.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.

Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: lichte demping v. d. top, ruw respirium en enkele
vochtige reutels, zoowel vóór als achter, daar ter plaatse.
Links: matige demping, verscherpt ademgeruisch en vrij veel
vochtige reutels in den top. Tijdens verblijf van patiënt breidt
het locale proces zich vrij sterk uit.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van

Eigenurinereactie: longib.c.

Na 1X24 uur: H—Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: —|—Reactie van Mantoux V1OO0: pos.

Na 3X24 uur: 4-4-. Reactie van Mantoux Vio000: pos.

Na 4X24 uur: , Urine: geen afw,; S,G. 1024, zuur.

N». 24, 25-IV-\'22,

longen van 15 jaar, leeriing op scheepstimmerwerf.
Anamnese:

Sedert vier maanden vermagert patiënt, hoest veel en geeft
ook op. Nu en dan voelt patiënt zich koortsig. Sputum bleek
positief te zijn.

Status praesens:

Gewicht: 48.3 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 100.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid:geen. Sputum: thans

Nachtzweet: geen. Hoesten: niet veel. g. n. o.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top matig gedempt, verscherpt ademgeruisch en enkele
vochtige reutels. Links: Hchte demping v. d. top met ruw adem-
geruisch en geen ronchi.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1 X24 uur: • Reactie van f. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: • Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: • Reactie van Mantoux Viom: pos.

Na 4X 24 uur: H-- Urine: geen afw.; S. G. 1013, alkalisch.

N". 25. 27-IV-\'22.

Jongen van 16 jaar, smidsleerling.

Anamnese:

Een zuster lijdt aan t.b.c. peritonei, een zuster aan t.b.c. puim.
Sedert vier maanden hoest patiënt, geeft op en vermagert.

Status praesens:

Gewicht: 71.1 K.G. Temp.: normaal. Pols: 74.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid:geen. Sputum: thans

Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig, neg.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v, d, top, fijne vochtige reutels vóór,
boven en onder het sleutelbeen tot aan de 2^ rib, achter tot
aan de spina scapulae. Links: top iets sterker gedempt, dan
rechts. Vóór zijn alleen boven het sleutelbeen, achter in de
interscapulairruimte tot twee vingers boven de punt van het
schouderblad fijne vochtige reutels waar te nemen.

Complicaties: geen. Diagnose: meergevorderd geval van
Eigenurinereactie: longt,b,c.

Na 1X24 uur: • Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: • Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: 4-H- . Reactie van Mantoux Viom: pos.

Na 4X24 uur: . Urine: geen afw.; S.G. 1021, zuur.

N«. 26. 27-IV-\'22.

Man van 24 jaar, fabriehsarbeider.

Anamnese:

Een jaar geleden heeft patiënt een lichte haemoptoë gehad;
eenige maanden geleden gaf hij sanguineus sputum op, moest
veel hoesten, zweette \'s nachts sterk en vermagerde belangrijk.

Status praesens:

Gewicht: 75.5 K.G. Temp.: normaal. Pols: 88.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

Nachtzweet: weinig. Hoesten: vrij veel.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top matig gedempt, enkele vochtige reutels m de
interscapulairruimte. Links: de geheele thoraxhelft vrij sterk
gedempt, het ademgeJuisch verzwakt en over beide kwabben
talrijke minder fijne vochtige reutels.
Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: ver gevorderd geval
Eigenurinereactie: van longt.b.c.

Na lX24 uur: . Reactie van v. Pirquet-, pos.
Na 2X24 uur: 4-. Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: ■ Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 4X24 uur: -1-. Urine: geen afw.; S.G. 1020, zuur.

N°. 27. 28-IV-\'22.

Man van 20 jaar, opperman.

Anamnese:

Een broer lijdt aan t.b.c. puim. Een half jaar geleden begon
patiënt te hoesten en op te geven, te vermageren en \'s nachts
te zweeten. Nu en dan voelde hij zich koortsig.

Status praesens:
Gewicht: 64.9 K.G. Temp.: normaal. Pols: 80.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: neg.
Nachtzweet: niet meer. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d. top, waar vóór het adem-
geruisch verscherpt is en men achter ruw inspirium met vesico-
bronchaal exspirium en vrij talrijke fijne en minder fijne vochtige
reutels waarneemt. Links: geheele thoraxhelft klinkt wat ver-

hort; boven het sleutelbeen en ter hoogte van de spina scapulae
hoort men enkele vochtige reutelgeruischen.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet:\'pos.

Na 1 X24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: -f. Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 3X24 uur: . Urine: geen afw.; S.G. 1025, zuur.
Na 4 X 24 uur: ( ).

N°. 28. 28-IY-\'22.

Jongeling van 19 jaar, leerling-electricien.
Anamnese:

Anderhalf jaar geleden heeft patiënt een haemoptoë gehad.
Toen patënt een jaar geleden in het sanatorium opgenomen
werd, vonden wij enkele vochtige reutels in den r. top, welke
tevens vrij sterk gedempt was. Zijn sputum was vroeger
positief.

Status praesens:
Gewicht: 81.2 K.G. Temp.: normaal. Pols: 75.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.
Nachtzweet: geen. Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Thans vinden wij den r. top nog matig gedempt. Wij hooren
sedert negen maanden geen enkelen reutel daar ter plaatse.

Complicaties: geen. Diagnose: licht geval van longt.b.c.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1023, zuur.
Na 4X24 uur: —.

N®. 29. 29-IV\'22.

Jongeling van 18 jaar, telegrambesteller.
Anamnese:

Twee jaar geleden begon patiënt te hoesten, gaf nu en dan
iets op, was spoedig vermoeid en begon er zeer slecht uit te
zien. Een jaar geleden is patiënt hier opgenomen. Ik vond toen
matige demping van r. top en enkele weinig vochtige reutels

boven het sleutelbeen. De 1. top v^as licht gedempt, reutels
waren hier niet te hooren.

Status praesens:
Gewicht: 68.1 K.G.
Gevoelt zich: goed.
Kortademigheid: geen.
Nachtzweet: geen.

Temp.: normaal. Pols: 80.

Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.
Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d. top en wat ruwklinhend adem-
geruisch. Links: de top is licht gedempt.

Complicaties: geen. Diagnose: licht geval van longt.b.c.

Reactie van v. Pirquet: pos.
Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Urine: geen afw.; S.G. 1021, zuur.

N°. 30. 29-IV-\'22.

Man van 25 jaar, marechaussée.

Anamnese:

Tien maanden geleden heeft patiënt wat bloederig sputum
opgegeven; hij is toen dadelijk rust gaan nemen. Negen maanden
geleden is patiënt hier opgenomen. Ik hoorde toen in den 1. top
na krachtig hoesten enkele vrij droge ronchi.

Status praesens:
Gewicht: 89.3 K.G.
Gevoelt zich: goed.
Kortademigheid: geen.
Nachtzweet: geen.

Klinische afwijkingen:
Geen.

Complicaties: geen.
Eigenurinereactie:
Na 1X24 uur:
Na 2X24 uur: .
Na 3X24 uur: ( ).
Na 4X24 uur: —.

Temp.: normaal. Pols: 84.

Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.
Hoesten: geen.

Diagnose: licht geval van longt.b.c.
Reactie van v. Pirquet: pos.
Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Urine: geen afw.; S.G. 1022, zuur.

N". 31. 30-IV-\'22.

Man van 21 jaar, kantoorbediende.
Anamnese:

Twee jaar geleden begon patiënt wat te hoesten, op te geven
en te vermageren. Eenmaal heeft hij wat bloed opgegeven.
Een jaar geleden is patiënt hier opgenomen. Bij onderzoek
vonden wij toen lichte demping van de 1. thoraxhelft en enkele
verspreide vochtige ronchi in de onderkwab.

Status praesens:
Gewicht: 89.5 K.G. Temp.: normaal. Pols: 84.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.
Nachtzweet: geen. Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Behalve lichte demping van de 1. thoraxhelft en enkele vrij
droge ronchi in de onderkwab, geen duidelijke afwijkingen
waar te nemen.

Complicaties: geen. Diagnose: licht geval van longt.b.c.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: neg.

Na 1 X24 uur: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: -. Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1023, zuur.
Na 4X24 uur: —.

N°. 32. 30-IV-\'22.
Jongeling van 18 jaar, koetsier.
Anamnese:

Anderhalf jaar geleden begon patiënt te hoesten, op te geven,
zich spoedig vermoeid te gevoelen en te vermageren. Ik vond
toen beide toppen gedempt, rechts iets minder dan links, en
enkele droge ronchi in den 1. top.

Status praesens:

Gewicht: 90.7 K.G. Temp.: normaal. Pols: 76.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.

Nachtzweet: geen. Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top licht gedempt. Links: top matig gedempt, adem-
geruisch klinkt wat ruw. Nergens reutelgeruischen te hooren.

Complicaties: geen. Diagnose: licht geval van longt.b.c.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1X24 uur: • Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: H—[-• Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 3X24 uur: H—Urine: geen afw.; S.G. 1020, zuur.
Na 4X24 uur: ( ).

N°. 33. 2-V-\'22.

longeling van 17 jaar, bouwhundig teekenaar.
Anamnese:

Vader overleden aan t.b.c. puim. Vijf maanden geleden heeft
patiënt haemoptoë gehad, begon daarna te vermageren en
had nu en dan lichte temperatuursverhooging.

Status praesens:

Gewicht: 63,2 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 92.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl: geregeld.

Nachtzweet: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.

Kortademigheid: geen. Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top matig gedempt, vesicobronchaal in- en exspirium,
vrij talrijke fijne vochtige reutelgeruischen boven de clavicula
en in de interscapulairruimte ter hoogte van de spina scapulae.
Links: lichte demping v. d. top en wat ruw klinkend respirium.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1 X24 uur: Reactie van r. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: -|—h- Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: ( )• Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4 X 24 uur: —. Urine: geen afw.; S. G. 1023, alkalisch.

N". 34. 2-V-\'22.

Jongeling van 17 jaar, leerling-drukker.
Anamnese:

Patiënt heeft de laatste jaren veel gehoest, gaf op, viel sterk
af en zag er slecht uit. Nu en dan zweette hij \'s nachts en
voelde zich dikwerf koortsig. Het sputum bevatte tuberkel-
bacillen.

Status praesens:
Gewicht: 65.7 K.G. Temp.: febriel, Pols: 104.

Gevoelt sich: vrij goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidh.: vrij groot Sputum: thans
Nachtzweet: soms. Hoesten: ja. g. n. o.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top matig gedempt, ruw ademgeruisch, enkele voch-
tige reutelgeruischen ter hoogte van de spina scapulae. Links:
lichte demping v. d. top met ruw ademgeruisch.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1 X 24 uur: ( ). Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2 X 24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1020, zuur.

N«. 35. 3-V~\'22.

Vrouw van 34 jaar, in de huishouding.
Anamnese:

Een jaar geleden, na de geboorte van haar tweede kind,
is patiënte begonnen te klagen over moeheid en duizeligheid.
Nu en dan kuchte patiënte.

Klinische afwijkingen:

Geen duidelijke afwijkingen (ook niet röntgenologisch) in
de longen te constateeren. Behalve een lichte secundaire
anaemie kunnen wij bij patiënte niets pathologisch vinden,

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1 X 24 uur: ( ), Reactie van Mantoux Vi9oo: pos.

Na 2X24 uur: —, Reactie van Mantoux Vwooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1016, zuur.
Na 4X24 uur: —,

N". 36. 4-V-\'22,

Man van 22 jaar, sergeant infanterie.
Anamnese:

Moeder en zuster lijden aan t.b.c. puim. Acht maanden ge-
leden heeft patiënt een lichte haemoptoë gehad, welke zich
vier maanden geleden herhaald heeft. Sputum was toen positief.

Status praesens:
Gewicht: 74 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 84.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl,: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum : neg,
Nachtzweet: geen. Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Rechts: geen duidelijke afwijkingen. Links: top matig ge-
dempt, ruw respirium. In de interscapulairruimte zijn ter hoogte
van de spina scapulae vrij talrijke vochtige reutels waar te
nemen.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: —1- - Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: necrose. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Herhaling: Urine: geen afw.; S.G. 1020, zuur.

Na 1 X 24 uur: •
Na 2X24 uur: 4-.
Na 3 X 24 uur: .
Na 4X24 uur:

N°. 37. 5-V-\'22.

Meisje van 13 jaar, op school.

Anamnese:

Een zusje van patente lijdt aan t.b.c. puim. Anderhalf jaar
geleden heeft patiënte een acute bronchitis doorgemaakt. Hierna
bleef de temperatuur subfebriel en waren er enkele ronchi in
den r. top te hooren. Een jaar geleden vond ik behalve lichte
demping in den top geen afwijkingen. Bij het verrichten der
reactie van Wildbolz waren er, behaive lichte demping der
toppen, geen duidelijke afwijkingen in de longen te vinden,
De temperatuur is sedert acht maanden, ook na vrij groote
vermoeiende wandelingen, absoluut normaal.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 1X24 uur: — Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 2X24 uur: — Urine: geen afw.; S,G, 1016, zuur.

Na 3X24 uur: —
Na 4X24 uur: —

38 5-V-\'22.

Man van 22 jaar, sergeant.

Anamnese:

Anderhalf jaar geleden heeft patiënt een pleuritis exsud. sin.
doorgemaaht, Eenige maanden daarna heeft hij den dienst
weer hervat tot een half jaar geleden. Patiënt voelde zich toen
zoo spoedig vermoeid, dat hij den dienst niet meer kon doen.

Status praesens:

Gewicht: 66.2 K.G. Temp,: normaal. Pols: 76,

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed, Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g,n.o,

Nachtzweet: geen. Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d, top met verscherpt adem-
geruisch, Links: matige demping der geheele thoraxhelft; 1, o, a,
hoort men enkele weinig vochtige reutelgeruischen.

Complicaties: geen. Diagnose: licht geval van

Eigenurinereactie: longt,b,c.

Na 1X24 uur: ( ), Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: —, Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G, 1017, zuur.

Na 4X24 uur: —.

»

No. 39. 5-V-\'22,

Man van 21 jaar, kantoorbediende.

Anamnese:

Een jaar geleden begon patiënt te hoesten, er slecht uit te
zien en had hij last van nachtzweet. Ik vond toen den 1. top
licht gedempt en boven het sleutelbeen enkele fijne vochtige
reutelgeruischen. Patiënt heeft een jaar gekuurd en sedert acht
maanden is de temperatuur absoluut normaal en hooren wij
geen reutelgeruischen meer. De pols is rustig, aequaal, regulair
en goed gevuld, de frequentie bedraagt 84. Patiënt wandelt
uren per dag zonder eenig bezwaar.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Vim: pos.

Na 1X24 uur: —h- Reactie van Mantoux Vioooo: ?.
Na 2X24 uur: -f4- . Urine: geen afw.; S.G. 1017, zuur.
Na 3X24 uur: -j--!--}-.
Na 4X24 uur:

N«. 40. 7-V-\'22.

Man van 24 jaar, stoker op „Dekkerswald".

Hij voelt Eich volkomen gezond. Bij onderzoek geen afvs^ij-
hingen aan de longen of aan andere organen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Vim: pos.

Na 1X24 uur: ( )• Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1017, zuur.
Na 3X24 uur: —.
Na 4X24 uur:—.

N«. 41. 7-.V-\'22.

Man van 32 jaar, huisknecht, werkzaam op een der afd.
van het San.

Hij voelt zich volkomen gezond; bij onderzoek werden noch
in de longen, noch elders afwijkingen geconstateerd.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Reactie van Mantoux Vioooo: neg.
Urine: geen afw.; S. G. 1009, alkalisch.

N°. 42. 8-V-\'22.

Man van 32 jaar, huisknecht op een der afd. van het San.

Hij voelt zich spoedig vermoeid, is den laatsten tijd vermagerd
en ziet er slecht uit. Nu en dan heeft hij last van nachtzweet.
Bij onderzoek vond ik den 1. top licht gedempt, het adem-
geruisch hier ter plaatse wat verscherpt en enkele vrij vochtige
reutels boven het sleutelbeen.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantaux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: . Urine: geen afw.; S.G. 1017, zuur.
Na 3X24 uur: ( ).
Na 4X24 uur: —.

N°. 43. 8-V-\'22.

Man van 65 jaar, huisknecht op een der afd. van het San.

Hij voelt zich volkomen gezond. Bij onderzoek werden noch
in de longen, noch elders duidelijke afwijkingen gevonden.

4

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: —. Reactie van Mantoux ^10000-. neg.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1008, zuur.
Na 3X24 uur: —.
Na 4X24 uur: —.

N". 44. 16-V-\'22.

Man van 43 jaar, timmerman van het San.

Hij voelt zich volkomen gezond en bij onderzoek werd niets
afwijkends gevonden.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1 X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: ?.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1010, zuur.
Na 3X24 uur: —.
Na 4X24 uur: —.

N^ 45. 16-V-\'22.

Jongeling van 19 jaar, magazijnbediende.
Anamnese:

Anderhalf jaar geleden begon patiënt wat te hoesten en had
nu en dan last van nachtzweet. Hij gaf niet op, vermagerde
niet en voelde zich gezond. Een jaar geleden heb ik patiënt
onderzocht, toen hij hier werd opgenomen, en vond beide
toppen matig gedempt, rechts iets meer dan links. Het adem-
geruisch klonk beiderzijds wat scherp en in den r. top ter
hoogte van de spina scapulae was er na hoesten een enkele
knak te hooren. Temperatuur was volkomen normaal, de pols 80,
regulair, aequaal en goed gevuld.

Status praesens:

Gewicht: 72.6 K.G. Temp.: normaal. Pols: 84.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g.n.o.

Nachtzweet: niet meer. Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Beide toppen matig gedempt; het respirium is daar ter plaatse
iets verscherpt.

Complicaties: geen. Diagnose: licht geval van

Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: —. Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Reactie van Mantoux yiom-. pos.

Na 4X24 uur: —, Urine: geen afw,; S.G. 1013, zuur,

N», 46, 17-V-.\'22,

Meisje van 14 jaar, op school.

Anamnese:

Een zuster overleden en een broer lijdt aan t,b.c. puim. Twee
jaar geleden is patiënte begonnen te huchen en te blagen over
moeheid. Een jaar geleden is patiënte hier opgenomen; ihvond
toen vrij sterke demping v, d. linker top, verscherpt adem-
geruisch en enkele fijne vochtige reutels boven het sleutelbeen.

Status praesens:
Gewicht: 59,8 K,G, Temp,: normaal. Pols: 76,
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed, Ontl,: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o,
Nachtzweet: geen. Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Rechts: geen afwijkingen. Links: matige demping met ver-
scherpt ademgeruisch v. d. top.

Complicaties: geen. Diagnose: licht geval van longt,b,c,

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 1 X 24 uur: —, Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw,: S,G. 1014, zuur.
Na 4X24 uur: —,

47. 17-V-\'22.

Man van 22 jaar, milicien.

Anamnese:

Sedert zes weken hoest patiënt, geeft op, zweet \'s nachts en
heeft subfebriele temperatuur.

Status praesens:
Gewicht: 68,4 K,G, Temp,: subfebriel. Pols: 84.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed, Ontl,: vrij gere-

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen, geld,
Nachtzweet: nu en dan. Hoesten: nu en dan. Sputum : neg.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top gedempt, vóór ruw ademgeruisch, achter vesico-
bronchiaal in- en exspirium. In de interscapulairruimte zijn vrij
talrijke, fijne, vochtige reutels waar te nemen. Links: matige
demping v. d. top. verscherpt ademgeruisch en ter hoogte van
de spina scapulae enkele vochtige reutels.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval

Eigenurinereactie: van longt.b.c.

Na 1X24 uur: , Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: , Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: H—f-. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: . Urine: geen afw,; S,G. 1027, zuur.

N". 46. 18-V-\'22,

Vrouw van 28 jaar, in de huishouding.

Anamnese:

Moeder overleden aan t,b,c, puim. Sedert een jaar klaagt
patiënte over moeheid, zweet \'s nachts, moet veel hoesten en
is vermagerd.

Status praesens:
Gewicht: 55,9 K,G, Temp,: subfebriel, Pols: 82,
Gevoelt zich: vrij goed. Eetlust: matig, Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidh.: vrij groot Sputum : g. n. o.
Nachtzweet: geen. Hoesten: vrij veel, (vroeger pos.).

Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top licht gedempt; vóór is het respirium wat ruw,
achter heeft het een vesicobronchaal karakter. In de inter-
scapulairruimte vrij talrijke vochtige reutelgeruischen. Links:
matige demping v. d, top, verscherpt ademgeruisch en ter
hoogte van de spina scapulae enkele fijne vochtige reutels.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval

Eigenurinereactie: van longt,b,c.

Na 1X24 uur: , Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: -!-. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: • Reactie van Mantoux ^hom: pos.

Na 4 X 24 uur: , Urine: geen afw.; S.G, 1014, alkalisch,

N". 49, 18-V-\'22.

Vrouw van 30 jaar, dienstbode.

Anamnese:

Ongeveer negen maanden geleden begon patiënte te hoesten
en op te geven. Nu en dan was het sputum sanguineus.
Patiënte had veel last van nachtzweet en voelde zich spoedig
vermoeid.

Status praesens:
Gewicht: 60.8 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 88.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl: geregeld.
Kortademigh.: \'n weinig. Vermoeidheid: vrij Sputum: thans neg.
Nachtzweet: nu en dan. groot. Menses: geregeld.

Hoesten: geen.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d. top met verscherpt respirium
zoowel vóór als achter. Boven en vlak onder de clavicula
Hijn enkele fijne vochtige reutels waar te nemen. Links: matige
demping v. d. top met iets verscherpt inspirium hier ter plaatse.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval
Eigenurinereactie: van longt.b.c.

Na 1X24 uur: . Reactie van v. Pirquet-. pos.

Na 2 X 24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: . Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: ( ). Urine: geen afw.; S.G. 1008, zuur.

N". 50. 21-V-\'22.

Vrouw van 24 jaar, in de huishouding.
Anamnese:

Moeder en broer van patiënte overleden aan t.b.c. puim. Drie
jaar geleden heeft patiënte een pleuritis exsud. sin. doorgemaakt,
twee jaar geleden een pleuritis exsud. dextra, een half jaar
geleden nogmaals een pleuritis exsud. dextra.

Status praesens:

Gewicht: 72.6 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 88.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: vrij Vermoeidheid: geen. Sputum: neg.

sterk. Hoesten: nu en dan. Menses: geregeld.
Nachtzweet: geen.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d. top met vesicobronchiaal in-
en exspirium. Van de punt van het schouderblad tot beneden

toe sterbe demping tot matiieid met 200 goed als opgeheven
ademgeruisch. In de interscapulairruimte Bijn talrijke fijne en
minder fijne vochtige reutels te hooren. Linhs: matige demping
V. d. top, ruw respirium met enkele vochtige reutels ter hoogte
van de spina scapulae. Van de punt van het schouderblad tot
beneden matige demping met verzwakt ademgeruisch.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.
Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Urine: geen afw.; S.G. 1010, zuur.

N°. 51. 21-V-\'22.

Vrouw van 28 jaar, in de huishouding.
Anamnese:

Vadenoverleden aan t.b.c. puim. Anderhalf jaar geleden begon
patiënte te hoesten en nu en dan had zij last van nachtzweet.
Een jaar geleden is patiënte hier opgenomen en vond ik bij
onderzoek lichte demping beider toppen en beiderzijds enkele
vrij droge reutels daar ter plaatse. De temperatuur was vol-
volkomen normaal en de algemeene toestand was zeer goed
te noemen.

Status praesens:
Gewicht: 78 K.G. Temp.: normaal. Pols: 80.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g.n.o.
Nachtzweet: geen. Hoesten: geen. Menses: vrij ge-

regeld.

Klinische afwijkingen:

Behalve lichte demping beider toppen en ruw respirium
beiderzijds, geen duidelijke afwijkingen in de longen te con-
stateeren.

Complicaties: geen. Diagnose: licht geval van longt.b.c.
Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1 X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1018, zuur-

Na 4X24 uur: —.

N". 52. 23-Y-\'22.

Man van 23 jaar, militair.

Patiënt wordt wegens lues in het hospitaal behandeld. Aan
cor en pulmones geen afwijkingen te constateeren. Wasser-
mannsche reactie ^Ao pos.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1020, zuur.
Na 3X24 uur: —.

N». 53. 23-Y-\'22.
Man van 21 jaar, militair.

Patiënt lijdt aan epileptische aanvallen. Aan cor. en pulmones
§een afwijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux ^km: neg.

Na 1X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1016, zuur.
Na 3X24 uur: —.

N«. 54. 23-Y-\'22.
Jongeling van 18 jaar, militair.

Wegens contusio ossis ilei in het hospitaal verpleegd. Aan
cor en pulmones geen afwijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1020, zuur.
Na 3X24 uur: —.

55. 23-Y-\'22.
Jongeling van 18 jaar, militair.

Eenige weken geleden is bij patiënt tonsillotomie verricht.
Aan cor en pulmones geen afwijkingen.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: oos.

Na 1X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1018, zuur.
Na 3X24 uur: —.

56. 23-V-\'22.
Man van 30 jaar, militair.
Anamnese:

Patiënt lijdt aan dysenteria amoebica. Aan cor en pulmones
geen afwijkingen.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1 X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1021, Huur.
Na 3X24 uur:—.

N". 57. 24-V-\'22.

Meisje van 18 jaar, dienstbode.

Anamnese:

Moeder lijdt aan t.b.c. puim. Een jaar geleden is patiënte
begonnen te hoesten, op te geven (nu en dan sanguineus
sputum) en te vermageren. Patiënte had veel last van nacht-
zweet en voelde zich dikwerf koortsig.

Status praesens:

Gewicht: 64.6 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 100.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: Vermoeidheid: geen. Sputum: thans neg.

\'n weinig. Hoesten: nu en dan. Menses: geregeld.
Nachtzweet: niet meer.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top matig gedempt, vóór is het ademgeruisch ver-
scherpt en achter klinkt het inspirium wat ruw en heeft het
exspirium een vesicobronchiaal karakter. In de interscapulair-
ruimte zijn enkele fijne vochtige reutelgeruischen te hooren.
Links: top licht gedempt, ademgeruisch verzwakt en talrijke
fijne en minder fijne reutels in de interscapulairruimte te hooren.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.bc.

Na 1X24 uur: (-}-). Reactie van v. Pinquet: pos.

Na 2X24 uur: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: . Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4 X 24 uur: . Urine: geen afw.; S. G. 1026, alkalisch.

N». 58. 24-V-\'22.

Man van 27 jaar, hulpcommies.

Anamnese:

Vader overleden aan t.b.c, puim. Drie jaar geleden is patiënt
begonnen te hoesten en gaf nu en dan wat bloed op. Sputum
bleeh positief te zijn. Twee jaar geleden heeft patiënt een heftige
haemoptoë gehad, welke zich een jaar daarna herhaalde.

Status praesens:
Gewicht: 97.5 K.G. Temp.: subfebriel. \'Pols: 104.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: vrij Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

groot. Hoesten: vrij veel.

Nachtzweet: geen.
Klinische afwijkingen:

Rechts: top licht gedempt, het ademgeruisch klinkt hier wat
fuw en boven en even onder de clavicula zijn enkele fijne
vochtige ronchi te hooren. Links: geheele thorax matig gedempt;
de top heeft lYmpanitischen bijklank; duidelijke Wintrichsche
Schallwechsel, zwaar amphorisch ademgeruisch. Over beide
kwabben hoort men talrijke fijne en minder fijne, in den top
grove en klinkende, vochtige ronchi.

Complicaties: t.bc. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.
laryngis. Reactie van v. Pirquet-: pos.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: Urine: geen afw,; S.G. 1027, zuur.

Exitus letalis e causa haemoptysis.

N". 59. 25-V-\'22.

Vrouw van 24 jaar, werkster.

Anamnese:

Moeder is overleden, een broer en een zuster lijden aan
t.b.c. puim. Negen maanden geleden heeft patiënte zich over-
werkt en moest daarvoor een paar maanden rusten. Twee
maanden geleden begon zij wederom te lijden aan zenuwach-
tigheid en moest nogmaals een rustkuur maken.
Klinische afwijkingen: geen.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1030, zuur.

Na 3X24 uur: —.
Na 4X24 uur: —.

N". 60. 25-V-\'22.

Vrouw van 24 jaar, werkvrouw.

Patiënte lijdt aan de Eiehte van Basedow. In de longen geen
duidelijke afwijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van tr. Pirquet: pos.
Na lX24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Urine: geen afw.; S. G. 1030, alkalisch.

N". 61. 26-V-\'22.

Meisje van 19 jaar, dienstbode.

Anamnese:

Vader en een zuster overleden en een Euster lijdt aan t.b.c.
puim. Anderhalf jaar geleden heeft patiënte plotseling een
haemoptoë gehad. Een half jaar geleden begon patiënte te ver-
mageren, hoesten en op te geven. Sputum was positief.

Status praesens:
Gewicht: 69.5 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 112.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigh.:\'nweinig. Vermoeidheid:geen. Sputum: g.n.o.
Nachtzweet: geen. Hoesten: niet meer. Menses: geregeld.
Klinische afwijkingen:

Rechts: top is vrij sterk gedempt; men hoort verscherpt
inspirium met vesicobronchiaal exspirium en talrijke fijne en
minder fijne vochtige ronchi vóór tot aan de 3e rib, achter tot
twee vingers onder de spina scapulae. Links: matige demping
V. d. top met verscherpt respirium. Boven de clavicula zijn
enkele fijne vochtige reutels te hooren.

Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: —. Urine: geen afw.; S. G. 1031, zuur.

N°. 62. 26-V-\'22.

Meisje van ,16 jaar, dienstmeisje.

Anamnese:

Anderhalf jaar geleden is patiënte begonnen te hoesten, op
te geven, zich spoedig vermoeid te gevoelen en sterh te ver-
slageren, Sputum bleek positief te zijn.

Status praesens:

Gewicht: 49.5 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 112.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid:geen. Vermoeidheid:geen. Sputum: pos.

Nachtzweet: geen. Hoesten: vrij veel. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: sterke demping v. d. top, vesicobronchiaal in- en
exspirium, enkele fijne vochtige reutels boven het sleutelbeen.
Links: geheele thoraxhelft klinkt wat gedempt. In de onderkwab
van de punt van het schouderblad tot beneden klinkt het adem-
geruisch wat verscherpt en hoort men vrij talrijke fijne en minder
fijne vochtige ronchi.

Complicaties: ib.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van

Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Reactie van Mantoux ^/lom: pos.

Na 4X24 uur: —. Urine: geen afw.; S. G. 1014, zuur.

N". 63. 27-V-\'22.

Man van 24 jaar, telegrafist.

Anamnese:

Vader overleden aan t.b.c. puim. Een jaar geleden kreeg
patiënt plotseling een ernstige haemoptoë. Hij is toen een half
jaar in het ziekenhuis verpleegd en daarna hier opgenomen.

Status praesens:

Gewicht: 70.5 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 108.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

Nachtzweet: geen. Hoesten: \'n weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d. top; ruw ademen en talrijke
fijne vochtige reutels vóór tot aan de 4e rib, achter in de
interscapulairruimte tot twee vingerbreedten beneden de spina
scapulae. Links: geheele thoraxhelft vrij sterk gedempt. In den

top hlïnkt het ademgeruisch vóór wat ruw, terwijl het achter
vrij sterk verzwakt is. Boven het sleutelbeen en in de inter-
scapulairruimte ter hoogte van de spina scapulae zijn enkele
fijne vochtige reutelgeruischen waar te nemen.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van

Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1016, alkalisch.

N". 64. 27-V-\'22.

Vrouw van 34 jaar, dienstbode.

Anamnese:

Moeder overleden aan t.b.c. puim. Sedert een jaar hoest
patiënte, geeft veel op en is sterk vermagerd; nu en dan heeft
zij last van nachtzweet. Een enkele maal was het sputum
sanguineus. Patiënte klaagde over pijn in den buik en is een
half jaar geleden voor appendicitis geopereerd, er bleek toen
een t.b.c. peritonei te bestaan.

Status praesens:
Gewicht: 60 K.G. Temp.: febriel. Pols: 128.

Gevoelt zich: slap. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: groot. Sputum: pos.
Nachtzweet: vrij veel. Hoesten: weinig. Menses: geregeld.
Klinische afwijkingen:

Rechts: lichte demping v. d. top, verzwakt ademgeruisch en
talrijke vochtige reutels boven en even onder het sleutelbeen.
Links: geheele thoraxhelft licht gedempt; verzwakt ademgeruisch
en vrij talrijke fijne vochtige ronchi over den geheelen pulmo
te hooren.

Complicaties: t.b.c. peritonei. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: H—Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: necrose. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Herhaling: Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 1 X24 uur: . Urine: geen afw.; S. G. 1014, zuur.

Na 2X24 uur: -|--f.
Na 3X24 uur: -f.
Na 4X24 uur: .

N". 65. 27-.V-\'22.

Meisje van 19 jaar, in de huishouding.
Anamnese:

Sedert acht maanden moet patiënte veel hoesten en opgeven.
Hiermede heeft zij doorgeloopen tot voor twee maanden en
heeft zich toen laten onderzoeken. Wij vonden toen een vrij
ernstige longafwijking en het sputum bleek positief te zijn.

Status praesees:
Gewicht: 49.4 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 112.
Gevoelt zich: best. Eetlust: slecht. Ontl.: geregeld.
Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.
Nachtzweet: nu en dan. Hoesten: weinig. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: vrij sterke demping vóór tot aan de rib, achter
tot twee vingers onder de spina scapulae, vrij sterk bronchiaal
ademgeruisch en talrijke grove vochtige reutels op de plaats
der demping te hooren. Links: matige demping v. d. top met
verscherpt respirium, enkele fijne vochtige ronchi.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1 X 24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: Reactie van Mantoux ^hom: pos.

Na 3X24 uur: ( ). Urine: geen afw.; S.G. 1017, zuur.
Na 4X24 uur: —.

N». 66. 30-V-\'22.

Vrouw van 22 jaar, kantoorbediende.
Anamnese:

Sedert een half jaar voelt patiënte zich zeer spoedig ver-
moeid, heeft geen eetlust, vermagert, zweet s nachts zeer sterk,
moet nu en dan hoesten en geeft een enkele maal iets op.
Sputum bleek positief te zijn.

Status praesens:
Gewicht: 60.2 K.G. Temp.: febriel. Pols: 104.
Gevoelt zich: vrij goed. Eetlust: slecht. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: sterk. Sputum: pos.
Nachtzweet: niet meer. Hoesten: nu en dan. Menses:

ongeregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top matig gedempt met wat ruw ademgeruisch en
enkele fijne vochtige reutels boven het sleutelbeen. Links: top licht
gedempt, het ademgeruisch klinkt wat ruw en men hoort boven
en even onder het sleutelbeen spaarzame, vrij droge reutels.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval

Eigenurinereactie: van longt.b.c.

Na 1 X24 uur: ( ). Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3 X 24 uur: -. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1017, zuur.

N". 67. 30-Vs\'22.

Man van 40 jaar, ladingmeester Ned. Sp.
Anamnese:

Moeder overieden aan t.b.c. puim. Een jaar geleden heeft
patiënt \'s nachts een haemoptoë gehad. Hij is daarna blijven
sukkelen, had vooral in \'t begin last van nachtzweet, hoestte
veel en gaf nu en dan wat op.

Status praesens:
Gewicht: 71.9 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 92
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigh.: bij het Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

loopen. Hoesten: nu en dan.

Nachtzweet: niet meer.

Klinische afwijkingen:

Rechts: vrij sterke demping v. d. top, met ruw ademgeruisch
en vochtige reutels vóór tot aan de 3e rib, achter in de inter-
scapulairruimte tot twee vingers boven de punt van het
schouderblad. Links: sterke demping v. d. top met ruw
inspirium en veriengd vesicobronchiaal exspirium, vrijitalrijke
vochtige reutels vóór tot aan de 3e rib, achter enkele fijne
vochtige ronchi in de interscapulairruimte ter hoogte van de
spina scapulae.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.
Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 1 X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 2X24 uur: . Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 3X24 uur: Urine: geen afw.; S.G. 1021, zuur.

Na 4 X 24 uur: —.

N». 68. 30-V-\'22.

Vrouw van 24 jaar, dienstbode.

Patiënte iieeft tengevolge van een val op het rechterbeen
een traumatische neurose gekregen. Aan de longen geen af-
wijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1 X 24 uur: —, Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1011, zuur.
Na 3X24 uur: —.
Na 4X24 uur: —.

N°. 69. 31-V-\'22.

Man van 21 jaar, militair.

Patiënt lijdt aan haematurie. Twee maal is de urine bij een
cavia ingespoten, beide malen met negatief resultaat, In de
longen geen duidelijke afwijkingen te constateeren. Actieve
tuberculose schijnt ons toe niet aanwezig te zijn,

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: Urine: bevat een spoor eiwit, S, G
Na 3X24 uur: (—), 1025, zuur.

N°. 70, 31-V-\'22.

Man van 20 jaar, militair.

Patiënt is van een doorgemaakte diphtherie hersteld, voelt
zich echter zeer slap en is spoedig vermoeid. De pols is weinig
gespannen en frequent, In de longen zijn geen afwijkingen te
constateeren,

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: neg.
Na 1 X 24 uur: ( ), Reactie van Mantoux Vioooo: neg.
Na 2X24 uur: —, Urine: geen afw,; S,G, 1017, zuur.
Na 3X24 uur: —.

N°. 71. 31-V-\'22.

Man van 20 jaar, militair.

Patiënt heeft een angina catarrhalis doorgemaakt. Noch in
de longen, noch elders, zijn afwijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: neg.

Na 1 X 24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1021, zuur.
Na 3X24 uur: —.

N". 72. 31-V-\'22.

Man, militair.

Patiënt is van een vrij ernstige influenza hersteld, voelt zich
nog wat zwah. In de longen of elders zijn geen duidelijke
afwijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1 X 24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1019, zuur.
Na 3X24 uur: —.

N°. 73. 31-V-\'22.

Man van 27 jaar, électricien.

Anamnese:

Een half jaar geleden begon patiënt te hoesten, op te geven
en sterk te vermageren. Sputum bleek positief te zijn.

Status praesens:

Gewicht: 75.1 K.G. Temp.: normaal Pols: 120.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl,:geregeld.

Kortademigheid: sterk, Vermoeidh,: \'n weinig. Sputum: pos,

Nachtzweet: nu en dan. Hoesten: weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: thoraxhelft in haar geheel zwaar gedempt, over boven-
en onderkwab zwaar bronchiaal ademgeruisch, over midden-
kwab verscherpt ademgeruisch te hooren. Talrijke minder fijne
en grove vochtige reutels, zoowel in boven- als onderkwab,
waar te nemen. Links: top licht gedempt, vóór klinkt het
inspirium wat ruw en heeft het exspirium een vesicobronchiaal
karakter, achter in de interscapulairruimte klinkt het adem-
geruisch zwak bronchiaal. Na krachtig hoesten hoort men boven
en even onder het sleutelbeen, alsook in de interscapulairruimte
ter hoogte van de spina scapulae, enkele fijne en minder fijne
vochtige ronchi.

Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1 X24 uur: ( ). Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: —. Urine: geen afw.; S. G. 1020, zuur.

74. 3-VI-\'22.

Vrouw van 25 jaar, dienstbode.

Patiënte lijdt aan een gonitis t.b.c. Het proces is nog duide-
Hjh actief.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1X24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: -f-j-. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: . Urine: geen afw.; S. G. 1017, zuur.
Na 4X24 uur: •

N». 75. 8-VI-\'22.

Vrouw van 27 jaar, onderwijzeres.

Patiënte lijdt aan aanvallen van pyelitis acuta infectiosa door
colibacillen. In de longen zijn geen duidelijke afwijkingen te
constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: neg.
Na 1X24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: neg.
Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: neg.
Na 3 X 24 uur: —. Urine: geen afw.; S. G. 1022, alkalisch.
Na 4X24 uur: —.

N". 76. 8-VI-\'22.

Vrouw van 24 jaar, dienstbode.

Patiënte is hier eenige maanden geleden opgenomen wegens
algemeene zwakte. Redenen, om ergens een actieven tuberculose-
haard aan te nemen, zijn er niet.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1X24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1010, zuur.

Na 4X24 uur: —.

77. 9-YI-\'22.
Vrouw van 30 jaar, dienstbode.
Anamnese:

Twee jaar geleden is patiënte begonnen te vermageren, \'s nachts
te Eweeten, te hoesten en op te geven. Met rust nemen ging
dit alles weer voorbij. Een jaar geleden echter herhaalden deze
verschijnselen zich en bleek het sputum positief te zijn.

Status praesens:
Gewicht: 64.5 K.G. Temp.: subfebriel.
Gevoeh zich: vrij goed. Eetlust: matig.
Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: vrij
Nachtzweet: niet meer. groot.

Hoesten: nu en dan.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top vrij sterk gedempt, verscherpt ademgeruisch, tal-
rijke fijne vochtige ronchi boven en even onder het sleutelbeen
en in de interscapulairruimte tot aan de spina scapulae toe.
Links: matige demping v. d. top met verscherpt ademen. Sedert
haar opname hier breidt het proces zich nog steeds langzaam uit.

Complicaties: geen.
Eigenurinereactie:
Na 1 X24 uur: .
Na 2X24 uur: necrose.

Herhaling:
Na 1 X24 uur: .
Na 2X24 uur: -!- .
Na 3X24 uur: 4--
Na 4X24 uur: •

N®. 78. 9-VI-\'22.

Vrouw van 24 jaar, naaister.

Vader overleden en een zuster lijdt aan t.b.c.puim. Vijfjaar
geleden heeft patiënte veel moeten hoesten en opgeven en
voelde zich spoedig vermoeid. Nu en dan was het sputum
sanguineus. Na een jaar rust nemen waren al deze verschijnselen
verdwenen. Een jaar geleden begon patiënte weer te klagen
over moeheid, vermagerde en had nu en dan last van nacht-
zweet. Bij onderzoek vond ik toen den r. top matig gedempt,
het respirium wat ruw. De 1. top was licht gedempt, het adem-

geruisch iets verscherpt en ter hoogte van de spina scapulae
Waren enkele droge reutels te hooren. Na twee maanden waren
deze reutels verdwenen. Thans, zes maanden daarna, vind ik
de dempingen en het gemodificeerde ademgeruisch nog hetzelfde
als toen, maar ook nu nergens reutels. De algemeentoestand
laat niets te wenschen over, de temperatuur is volkomen nor-
niaal, zelfs na lange wandelingen, de pols rustig, aequaal,
regulair, goed van vulling en spanning, het gewicht normaal.
Klachten of symptomen, welke op een actief proces wijzen,
2ijn niet aanwezig.

Eigenurinereactie: Reactie van f. Pirquet: pos.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Vim: pos.

Na 2X24 uur: —h- Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 3X24 uur: H—Urine: geen afw,; S.G. 1009, zuur.
Na 4X24 uur: -f.

N«, 79, 9-YI-\'22,

Man van 28 jaar, handelsreiziger.

Anamnese:

Drie en een half jaar geleden heeft patiënt een pleuritis
sicca sin, doorgemaakt. Twee jaar geleden begon patiënt sterk
Ie vermageren, te hoesten, op te geven en \'s nachts te zweeten.
Sputum bleek positief te zijn.

Status praesens:
Gewicht: 69.2 K.G. Temperatuur: febriel. Pols: 140,
Gevoelt zich: goed. Eetlust: slecht. Ontl,: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos,
Nachtzweet: niet meer. Hoesten: vrij veel.

Klinische afwijkingen:

Rechts: vrij sterke demping v. d, top met enkele vochtige
reutels boven het sleutelbeen. Links: geheele thoraxhelft sterk ge-
dempt, het ademgeruisch over de geheele long verzwakt en zeer
talrijke grove (in den top klinkende) vochtige reutels te hooren.

Complicaties: t,b,c. Diagnose: zwaar geval van longt,b,c,
laryngis. Reactie van v. Pirquet: pos.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: —Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 2X24 uur: 4--i- . Urine: geen afw,; S.G. 1019, zuur.
Na 3X24 uur: •
Na 4X24 uur: .

N°. 80. 17-VI-\'22.

Vrouw van 27 jaar, in de huishouding.

Anamnese:

Moeder lijdt aan t.b.c. puim. Anderhalf jaar geleden is patiënte
begonnen te hoesten, op te geven, te vermageren en aan
nachtzweet te lijden. Sputum bleeh positief te zijn.

Status praesens:
Gewicht: 77 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 116.

Gevoelt zich: vrij goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.
Kortademigheid: groot. Vermoeidheid:vrij Sputum: pos.
Nachtzweet: niet meer. sterh. Menses: geregeld.

Hoesten: veel.

Klinische afwijkingen:

Rechts: lichte demping v. d, top met zeer zwak bronchiaal
ademgeruisch. Links: geheele thoraxhelft sterk gedempt, zwaar
bronchiaal ademgeruisch met amphorisch karakter in den top,
duidelijke Wintrichsche Schallwechsel onder het sleutelbeen.
Over beide kwabben zeer talrijke grove vochtige ronchi te
hooren.

Complicaties: t,b,c, laryngis. Diagnose: zwaar geval van

Eigenurinereactie: longt,b,c.

Na lX24 uur: H—Reactie van r. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: H—[- • Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: H—[- • Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 4X24 uur: -j—[-. Urine: geen afw.; S.G. 1024,zuur.

N°. 81. 18-VI-\'22.

Meisje van 18 jaar, in de huishouding.

Anamnese:

Moeder lijdt aan t,b,c. puim. Negen maanden geleden heeft
patiënte een haemoptoë gehad, welke zich na drie maanden
herhaalde. Patiënte moet den laatsten tijd veel hoesten en
geeft positief sputum op.

Status praesens:

Gewicht: 61,4 K.G. Temp,: subfebriel. Pols: 120,

Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig, Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

Nachtzweet: geen. Hoesten: nu en dan. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d. top met enkele vrij vochtige
reutels boven het sleutelbeen. Links: top sterk gedempt, Eoowel
vóór als achter vesicobronchiaal in- en exspirium. Boven het
sleutelbeen, onder het sleutelbeen tot aan de rib en in de
interscapulairruimte tot twee vingers onder de spina scapulae
talrijke vochtige reutelgeruischen.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van

Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: { ). Reactie van tr. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1014, zuur.

N°. 82. 18-YI-\'22.

Meisje van 15 jaar, winkeljuffrouw.

Anamnese:

Vader overleden aan t.b.c. puim. Vier maanden geleden
heeft patiënte \'s nachts een haemoptoë gehad. Patiënte bleef
daarna veel hoesten en opgeven. Sputum bleek positief te zijn.

Status praesens:

Gewicht: 56.6 K.G. Temp.: normaal. Pols: 96.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.

Nachtzweet: niet meer. Hoesten: nu en dan. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top matig gedempt met verscherpt ademgeruisch.
Links: sterke demping vóór tot aan de 3e rib, achter tot drie
vingers beneden de spina scapulae. In de interscapulairruimte
2ijn vrij talrijke vochtige reutels te hooren, alsook 1. o. a. van
af de punt van het schouderblad tot beneden toe.
Het proces breidt zich tot nu toe nog steeds langzaam uit.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van

Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: —. Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1011, zuur.

N". 83. 20-VI-\'22.
Man van 22 jaar, militair.

Patiënt is in het hospitaal opgenomen, omdat hij den laatsten
tijd er 200 slecht begon uit te zien, zeer sterk vermagerde, veel
moest hoesten en voortdurend lichte temperatuursverhooging
had. Patiënt heeft vroeger gonorrhoe en dysenterie gehad. Lues
wordt ontkend, reactie van Wassermann en Sachs Georgi beide
negatief. In de longen werden tot dusver noch auscultatorisch
noch percutorisch duidelijke afwijkingen geconstateerd. De
Röntgenfoto levert niet veel afwijkingen op, behalve een ver-
dachte haard in den r. top. Patiënt wordt geacht te lijden aan
een latente tuberculose.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: ( )• Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S. G. 1015, 2uur.

Na 3X24 uur: —. Sputum: neg.

N". 84. 20-YI-\'22.
Man van 26 jaar, militair.

Patiënt is lijdende aan dysenteria amoebica en aan lues II.
Wassermannsche reactie Vio positief. Aan cor en pulmones geen
afwijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1015, 2uur.
Na 3X24 uur: —.

N°. 85. 20-YI-\'22.
Man van 21 jaar, militair.

Patiënt is lijdende aan bronchitis chronica. Symptomen, welke
in de richting van een actieve tuberculose wijzen, zijn niet
aanwezig.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: neg.

Na 1X24 uur: —. Reactie van Mantoux Viom: neg.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1021, zuur.

Na 3X24 uur: —.

N". 86. 20-VI-\'22.

Vrouw van 21 jaar, hindermeisje.

Anamnese:

Een zuster lijdt aan spondylitis t.b.c. Ongeveer twee jaar ge-
leden heeft patiënte een pleuritis exsud. doorgemaakt. Na eenige
maanden is zij weer in betrekking gegaan, ofschoon zij zich
nog steeds vermoeid gevoelde, hoestte en opgaf. Sputum was
positief. Een paar maanden geleden echter voelde patiënte zich
200 vermoeid, dat zij haar werkzaamheden niet meer kon ver-
richten. Zij is toen hier opgenomen.

Status praesens:
Gewicht: 60.4 Temp.: febriel. Pols: 112.

Gevoelt zich: niet goed. Eetlust: zeer matig. Ontl.: geregeld.
Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: Sputum: thans
Nachtzweet: geen. sterk. g.n.o.

Hoesten: nu en dan. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d. top met ruw ademgeruisch en
enkele minder fijne vochtige ronchi in de interscapulairruimte
ter hoogte van de spina scapulae. Van af de punt van het
schouderblad tot beneden toe sterke demping met zoo goed
als opgeheven ademgeruisch. Links: lichte demping v. d. top,
met ruw inspirium en veHengd vesicobronchiaal exspirium,
enkele fijne vochtige reutels boven het sleutelbeen te hooren.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van

Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na lX24 uur: ( ). Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: • Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: —. Urine: geen afw.; S. G. 1016, zuur.

N°. 87. 21-VI-22.

Jongeling van 17 jaar, kappersbediende.

Anamnese:

Twee jaar geleden heeft patiënt een pleuritis exsud. dextra
doorgemaakt. Een half jaar daarna is hij weer aan zijn werk
gegaan. Een jaar geleden begon patiënt te hoesten, op te geven,
te lijden aan nachtzweet en er slecht uit te zien.

Status praesens:
Gewicht: 63.5 K.G.
Gevoelt zich: goed.
Kortademigheid: geen.
Nachtzweet: niet meer.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d. top met verscherpt adem-
geruisch en vrij veel fijne vochtige reutels boven en even onder
de clavicula. Vóór van af de 3^ rib, achter van af de spina
scapulae sterke demping welke, naar beneden toe. in matheid
overgaat. Ademgeruisch daar ter plaatse zeer verzwakt. Links:
matige demping v. d. top met licht verscherpt ademgeruisch
en enkele grove vochtige reutels boven en even onder het
sleutelbeen.

Complicaties: geen.
Eigenurinereactie:
Na lX24 uur: ( ).
Na 2X24 uur: —.
Na 3X24 uur: —.
Na 4X24 uur: —.

N"\'. 88. 21-VI-\'22.

Vrouw van 24 jaar, onderwijzeres.

Anamnese:

Zuster overleed aan t.b.c. pulmonum. Twee jaar geleden begon
patiënte te hoesten, veel op te geven en te vermageren. Sputum
bleek positief te zijn. Sedert een jaar rust patiënte.

Status praesens:

Gewicht: 72.7 K.G. Temp.: febriel. Pols: 96.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: een Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

weinig. Hoesten: een weinig. Menses: geregeld.
Nachtzweet: geen.

Klinische afwijkingen:

Rechts: top matig gedempt met ruw inspirium en vesico-
bronchiaal exspirium, enkele minder jijne vochtige ronchi in
den top te hooren. Links: geheele thoraxhelft sterk gedempt.
Over de bovenkwab hoort men zwaar bronchiaal ademgeruisch
en talrijke grove vochtige reutelgeruischen.

Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: • Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: -j—h- Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: H—Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 4X24 uur: . Urine: geen afw.; S. G. 1015, alkalisch.

N°. 89. 22-VI-\'22.

Man van 30 jaar, kantoorbediende.

Anamnese:

Een jaar geleden begon patiënt veel te hoesten, op te geven,
Hich spoedig vermoeid te gevoelen en te vermageren. Het sputum
bleek positief te zijn.

Status praesens:
Gewicht: 63.7 K.G. Temp.: normaal. Pols: 96.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: vrij groot. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.
Nachtzweet: nog aanwezig. Hoesten: een weinig.

Klinische afwijkingen:

Rechts: sterke demping v. d. top met bronchiaal ademge-
ruisch en vrij veel minder fijne vochtige reutels. Links: top
sterk gedempt, licht bronchiaal ademgeruisch en talrijke fijne
en minder fijne vochtige ronchi te hooren.

Complicaties: t.b.c. la- Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.

ryngis. Reactie van f. Pirquet: (zoowel met

Eigenurinereactie: hum. als met bov. tub. oplossing) neg.

Na 1 X 24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Viooo: neg.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1013, zuur.
Na 4X24 uur: —.

N°. 90. 22-VI-\'22.

Man van 22 jaar, sergeant-majoor.

Anamnese:

Een half jaar geleden heeft patiënt een lichte haemoptoë
gehad. Daarna is hij altijd nog blijven hoesten en opgeven.
Sputum bleek positief te zijn.

Status praesens:

Gewicht: 80.7 K.G. Temp.: normaal. Pols: 84.

Gevoelt sich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

Nachtzweet: geen. Hoesten: weinig.

Klinische afwijhingen:

Rechts: lichte demping v. d. top met iets te scherp adem-
geruisch. Links: top vrij sterk gedempt, vesicobronchiaal in-
en exspirium, enkele minder fijne vochtige reutels boven het
sleutelbeen en in de interscapulairruimte ter hoogte van de
spina scapulae. Het proces vertoont tot dusverre nog steeds
geen neiging tot stilstand.

Complicaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval

Eigenurinereactie: van longt.b.c.

Na 1 X 24 uur: -f-. Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: necrose. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Reactie van Mantoux Vio 000: pos.

Herhaling: Urine: geen afw.; S.G. 1016, zuur.
Na 1 X 24 uur: .
Na 2X24 uur: .
Na 3X24 uur: .
Na 4X24 uur:

N°. 91. 23-VI-\'22.

Meisje van 17 jaar, in de huishouding.
Anamnese:

Wegens hoesten en sterk vermageren is patiënte zes maanden
geleden hier opgenomen.

Status praesens:

Gewicht: 55.3 K.G. Temp.: meestal norm. Pols: 100.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.

Nachtzweet: geen. Hoest: een weinig. Menses: geregeld-

Klinische afwijkingen:

Rechts: geen duidelijke afwijkingen. Links: geheele thorax-
helft in haar geheel matig gedempt. In den top klinkt het
ademgeruisch vóór wat ruw, achter hoort men ruw inspirium
met vesicobronchiaal exspirium. In de interscapulairruimte zijn
talrijke minder fijne en grove vochtige reutels te hooren. Naast

het cor neemt men grof pleuritisch wrijfgeruisch waar. Het
proces vertoont nog steeds neiging tot voortschreiding.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: . Reactie van Mantoux Vioooo: POS.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1016, zuur.
Na 4X24 uur: —.

N". 92. 23-VI-\'22.

Vrouw van 26 jaar, kantoorbediende.
Anamnese:

Ongeveer anderhalf jaar geleden is patiënte begonnen te
hoesten, slecht er uit te zien, te vermageren en aan nachtzweet
te lijden. Na eenige maanden rust nemen waren deze verschijn-
selen teruggegaan. Ongeveer vier maanden geleden is patiënte
hier opgenomen, daar deze verschijnselen zich weer herhaalden.

Status praesens:

Gewicht: 57.6 K.G. Temp.: normaal. Pols: 108.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.

Nachtzweet: geen. Hoesten: geen. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Lichte demping v. d. top, ruw ademgeruisch en enkele fijne
vochtige reutels in de interscapulairruimte ter hoogte van de
spina scapulae te hooren. Links\' geheele thoraxhelft matig
gedempt; vóór klinkt het ademgeruisch ruw, terwijl men achter
in den top ruw inspirium met verlengd vesicobronchiaal
exspirium hoort. Het proces vertoont tot nog toe neiging tot
uitbreiding. Eenige dagen geleden heeft patiënte wat sanguineus
sputum opgegeven.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van

Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: ( )• Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 3X24 uur: -f- Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: ( ). Urine: geen afw.; S.G. 1014, zuur.

N". 93. 24-YI-\'22.

Man van 43 jaar, commies Ned. Spoorw.
Anamnese:

Twee zusters en een broer overleden aan t.b.c. puim. Ander-
half jaar geleden heeft patiënt een pleuritis exsud. dextra door-
gemaakt. Een half jaar geleden begon patiënt te hoesten, op
te geven, te vermageren en aan nachtzweet te lijden. Sputum
bleek positief te zijn.

Status praesens:

Gewicht: 71.8 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 104.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: een Vermoeidheid: geen. Sputum: thans

weinig. Hoesten: een weinig. neg.
Nachtzweet: niet meer.

Klinische afwijkingen:

Rechts: geheele thoraxhelft matig gedempt, welke demping
naar beneden in sterkte toeneemt. In den top klinkt het adem-
geruisch bronchiaal; vóór tot aan de 3e rib, achter in de
geheele interscapulairruimte vrij talrijke minder fijne en grove
vochtige reutels. In de middenkwab hoort men eveneens zwaar
bronchiaal ademgeruisch met vrij veel vochtige ronchi. Links:
top licht gedempt, vesicobronchiaal in- en exspirium en enkele
fijne vochtige reutels boven het sleutelbeen.

Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1 X24 uur: rl—h- Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: . Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 4X24 uur: . Urine: geen afw.; S. G. 1016, zuur.

N» 94. 25-VI-\'22.

Man van 27 jaar, arbeider.

Anamnese:

Vader lijdt aan t.b.c. puim. Een half jaar geleden is patiënt
begonnen te hoesten, op te geven en \'s nachts te zweeten.
Sputum bleek positief te zijn.

Status praesens:
Gewicht: 60.5 K.G. Temp.: febriel. Pols: 112.

Gevoelt zich: vrij goed. Eetlust: zeer matig. Ontl: traag.
Kortademigheid: sterh. Vermoeidh.: vrij groot. Sputum: pos.
Nachtzweet: nu en dan. Hoesten: veel.

Klinische afwijkingen:

Rechts: thoraxhelft sterk gedempt, zwaar bronchiaal adem-
geruisch over de geheele bovenkwab en talrijke grove vochtige
ronchi. Links: lichte demping v. d. top met verscherpt adem-
geruisch en enkele fijne reutels boven de clavicula.

Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na lX24 uur: . Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: -!-. Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: -1-4-. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 4X24 uur: -j-. Urine: geen afw.; S.G. 1011. zuur.

N°: 95. 27-VI-\'22.
Man van 28 jaar, militair.

Patiënt lijdt aan een facialisparalyse tengevolge van een
otitis media purulenta en aan lues IL Wassermannsche reactie
positief. Aan cor en pulmones geen afwijkingen te con-
stateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 1X24 uur: {-{-). Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 2X24 uur: —: Urine: geen afw.; S.G. 1033, zuur.
Na 3X24 uur: —.

N». 96. 27-VI-\'22.
Man van 24 jaar, militair.

Patiënt lijdt aan angina catarrhalis. Aan cor. en puim. geen
afwijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: neg.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1008, zuur.
Na 3X24 uur: —.

N". 97. 27-VI-\'22.

Vrouw van 22 jaar, dienstbode.

Anderhalf jaar geleden is patiënte geopereerd wegens ver-
schijnselen, weihe op appendicitis zouden wijzen. Bij operatie
bleeh patiënte te lijden aan t.b.c. peritonei.

Patiënte heeft voortdurend last van buikpijn, ziet er slecht
uit en heeft nog steeds temperatuursverhooging. Bij onderzoek
vindt men in de ileocoecaalstreek enkele vrij groote, onbe-
wegelijke, bij druk pijnlijke knobbels.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na lX24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: -f. Urine: geen afw.; S.G. 1007, zuur.
Na 4X24 uur:—.

N". 98. 27-VI-\'22.
Man van 22 jaar, militair.

Patiënt lijdt aan nephrolithiasis. Aan cor. en puim, geen
afwijkingen.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 1X24 uur: (-f). Reactie van Mantoux Vioooo: neg.
Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1016, zuur.
Na 3X24 uur: —,

N°. 99. 27-VI-\'22.
Man van 29 jaar, militair.

Patiënt lijdt aan dysenterica amoebia, lues, lepra. Aan cor,
en puim. geen afwijkingen te constateeren,

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1 X 24 uur: ( ), Reactie van Mantoux Vio 000 : pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1010, zuur.
Na 3 X 24 uur: —.

N". 100. 28-VI-\'22.

Vrouw van 38 jaar, in de huishouding.
Anamnese:

Vijf maanden geleden begon patiënte te hoesten, op te geven
en temperatuursverhoogingen te vertoonen. Sputum bleek posi-
tief te zijn.

Status praesens:
Gewicht: 65.8 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 88.
Gevoeh zich: vrij goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.
Kortademigh.: een weinig. Vermoeidheid: een Sputum: thans
Nachtzweet: geen. weinig. neg.

Hoesten: nu en dan. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: lichte demping v. d. top. In de middenkwab hoort
men grof pleuritisch wrijven en enkele vrij grove vochtige
reutels. Links: geen afwijkingen.

CompUcaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval

Eigenurinereactie: van longt.b.c.
Na lX24 uur: . Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: POS.

Na 3X24 uur: -!- • Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 4X24 uur: . Urine: geen afw.; S.G. 1011, zuur.

101. 28-VI-.\'22.
Vrouw van 26 jaar, in de huishouding.

Wegens zwakte na partus is patiënte hierheen gestuurd.
Temperatuur volkomen normaal, pols 78 per minuut, regulair,
aequaal, goed van vulling en spanning. Behalve, dat patiënte
2ich wat slap voelt, heeft zij geen klachten. Geen duidelijke
afwijkingen in de longen of elders te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1 X 24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1011, zuur.
Na 4X24 uur: —.

N". 102. 28-VI-\'22.

Vrouw van 35 jaar, werkzaam in fabriek.
Anamnese:

Sedert eenige jaren moet patiënte veel hoesten, opgeven en
gevoelt zij zich spoedig vermoeid. Nu en dan heeft patiënte
sanguineus sputum gehad en eenmaal een haemoptoë. Sputum
bleek positief te zijn. Bij opname geeft patiënte niet meer op.

Status praesens:
Gewicht: 79.6 K.G.
Gevoelt zich: goed.
Kortademigheid: vrij
sterh.

Temp.: subfebriel. Pols: 96.

Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Vermoeidheid: een Sputum: g. n. o.

weinig. Menses: geregeld.

Nachtzweet: nu en dan. Hoesten: nu en dan.

Klinische afwijkingen:

Rechts: lichte demping v. d. top met verscherpt ademge-
ruisch en enkele vochtige reutels boven het sleutelbeen. Links:
geheele thoraxhelft vrij sterk gedempt. In den top klinkt het
ademgeruisch wat scherp, over de onderkwab ruw. Talrijke
minder fijne en grove ronchi over de geheele onderkwab te
hooren.

Complicaties: geen.
Eigenurinereactie:
Na 1 X 24 uur: ( ).
Na 2X24 uur:
Na 3X24 uur: .
Na 4X24 uur: —.

Diagnose: zwaar geval van
longt.b.c.
Reactie van v. Pirquet: pos.
Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Reactie van Mantoux Viom: pos.
Urine: geen afw.; S.G. 1010, alkal.

N°. 103. 30-VI-\'22.

Jongeling van 18 jaar, leerling H.B. S.

Sedert eenige maanden klaagt patiënt over moeheid en
lusteloosheid, waarschijnlijk tengevolge van overwerking. In de
longen noch percutorisch, noch auscultatorisch, noch Röntgeno-
logisch duidelijke afwijkingen te constateeren. Behalve boven-
genoemde klachten voelt patiënt zich volkomen normaal,
Temperatuursverhooging niet aanwezig. Pols wat frequent
(96 p. m.), maar aequaal, regulair, vrij goed van vulling en
spanning.

Anamnese:

Sinds een half jaar is patiënt begonnen te hoesten, op te
geven, aan naehtEweet te lijden en te vermageren. Sinds eenige
maanden is patiënt heeseh.

Status praesens:

Gewicht: 71.1 KG. Temp.: febriel. Pols: 100.

Gevoelt zich: vrij goed. Eetlust: best. Ontl,: geregeld.

Kortademigheid: een Vermoeidheid: geen. Sputum: pos,

weinig. Hoesten: veel.
Nachtzweet: nu en dan.

Klinische afwijkingen:

Rechts: sterke demping vóór tot aan de 4e rib, achter tot
drie vingers boven de punt van het schouderblad. Over de
plaats van demping hoort men zwaar bronchiaal ademgeruisch
en talrijke grove vochtige ronchi. Links: geheele thoraxhelft
sterk gedempt, zwaar bronchiaal ademgeruisch over de geheele
long en talrijke grove vochtige reutels over beide kwabben
te hooren.

Complicaties: t.b.c, laryngis. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1 X 24 uur: • Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: , Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: • Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 4X24 uur: . Urine: geen afw.; S.G. 1014, zuur.

N°. 105. l-VII-\'22.

Jongeling van 19 jaar, banketbakker.

Wegens zwakte en sterke anaemie tengevolge van langdurige
malaria is patiënt hierheen gestuurd. Noch in de longen noch
elders werden afwijkingen gevonden, die op een aandoening
van tuberculeusen aard zouden kunnen wijzen.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1 X 24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 2X24 uur: -\\—Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 3X24 uur: —Urine: bevat vele hyaline eylinders.
Na 4X24 uur: -f, S. G. 1014, zuur.

N®. 106. l-VII-\'22.

Vrouw van 25 jaar, dienstbode.

Anamnese:

Sedert een jaar hoest patiënte veel, vermagert sterh en voelt
Eich spoedig vermoeid. Sputum bleeh bij onderEoeh positief
te Eijn. Nu en dan geeft Eij sanguineus sputum op.

Status praesens:
Gewicht: 81.3 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 88.
Gevoelt Eich: vrij goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: th. neg.
NachtEweet: geen. Hoesten: nu en dan. Menses: geregeld.

Klinische afwijhingen:

Rechts: top matig gedempt met verscherpt ademgeruisch en
vrij talrijhe minder vochtige reutels, Eoowel vóór, als achter.
Linhs: geheele thoraxhelft matig gedempt, verscherpt respirium
in den top. Naast het cor grof pleuritisch wrijven te hooren.

Comphcaties: geen. Diagnose: meer gevorderd geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.
Na 1X24 uur: • Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: . Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 4X24 uur: ( ). Urine: geen afw.; S.G. 1027, Euur.

NO. 107. 4-VII-\'22.

Man van 50 jaar, boehdruhher.

Anamnese:

Moeder overleden aan t.b.c. puim. Een half jaar geleden ïs
patiënt gaan hoesten, en Eich spoedig vermoeid te gevoelen.
Hij gaf niet op, vermagerde niet en had geen temperatuurs-
verhooging, \'s nachts Eweette hij niet. Bij Eijn aanhomst hier
vonden wij in de longen, behalve een enhelen hnah in den
linher top, geen duidelijhe afwijhing.

Status praesens:

Gewicht: 83.2 K.G. Temp.: normaal. Pols: 84.

Gevoelt Eich: goed. Eetlust: best. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o.

NachtEweet: geen. Hoesten: geen.

Patiënt wandelt uren per dag Eonder eenige objectieve of
subjectieve beEwaren.

Eigenurinereactie: Reactie van tr. Pirquet: pos.
Na 1 X 24 uur: (4"). Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 2X24 uur: H—Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 3X24 uur: -f—f- Urine: geen afw.; S.G. 1016, zuur.
Na 4X24 uur: 4".

108. 4-YII\'-\'22.
longeling van 17 jaar, leerling banhwerher.
Anamnese:

Moeder lijdt aan t.b.c. puim. Sedert een half jaar hoest
patiënt, geeft veel op en is sterh vermagerd.

Status praesens:

Gewicht: 49.7 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 100.

Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: pos.

Nachtzweet: niet meer. Hoesten: bijna niet meer.

Klinische afwijkingen:

Rechts: sterke demping v. d. top met zwaar bronchiaal
ademgeruisch met amphorisch karakter en talrijke grove en
klinkende vochtige reutels. Duidelijke Wintrichsche Schallwechsel
onder de clavicula waar te nemen. Links: matige demping
V. d. top met verscherpt respirium en vrij talrijke fijne en minder
fijne ronchi vóór en achter te hooren.

Complicaties: t.b.c. laryngis. Diagnose: zwaar geval van
Eigenurinereactie: longt.b.c.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 2X24 uur: -f-4-- Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: -f~i-- Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 4X24 uur: Urine: geen afw.; S. G. 1016, zuur.

N". 109. 4-VII-\'22.
Man van 27 jaar, militair.

Patiënt lijdt aan lues L Wassermannsche reactie positief.
Aan cor en puim. geen afwijkingen.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1018, zuur.
Na 3X24 uur: —.

110. 4-YII-\'22.
Man varl 20 jaar, militair.

Patiënt lijdt aan een uitgebreide acne. Aan cor en puim.
geen afwijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1020, alkal.
Na 3X24 uur: —.

N°. 111. 4-YII-\'\'22.
Jongeling van 18 jaar, militair.

Patiënt is wegens een groot warm abces op den rug in het
hospitaal opgenomen. Na ruime incisi en rijkelijke pusontlasting
is patiënt volkomen hersteld. Aan de longen geen duidelijke
afwijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux neg.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1026, zuur.
Na 3X24 uur: —.

m 112. 4-yii-\'22.
Man van 31 jaar, militair.

Patiënt lijdt aan lues II. Reactie van Wassermann "Ao pos.
Yerschijnselen, die op t.b.c. der longen of van andere organen
wijzen, zijn niet aanwezig.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1X24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Vioooo: neg.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S. G. 1016, zuur.
Na 3X24 uur: —.

N®. 113. 4-YIK22.
Man van 20 jaar, militair.

Patiënt lijdt aan lues I. Reactie van Wassermann pos.
Yerschijnselen, die op t.b.c. der longen wijzen of van andere
organen, zijn niet aanwezig.

N®. 114. 5-YII-\'22.

Yrouw van 31 jaar, in de huishouding.

Anamnese :

Sedert zes maanden hoest patiënte veel, geeft op, zweet
\'s nachts sterk, vermagert, en heeft nu en dan temperatuurs-
verhooging. Sputum bleeh toen positief te zijn.

Status praesens:
Gewicht: 65.5 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 116.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: matig. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid:wordt Sputum: thans
Nachtzweet: niet meer. beter. g. n. o.

Hoesten: zelden.

Klinische afwijhingen:

Rechts: matige demping v. d. top met verscherpt inspirium
en verlengd vesicabronchaal exspirium. Enhele fijne en minder
fijne vochtige reutels boven en even onder het sleutelbeen.
Links: top licht gedempt; verscherpt ademgeruisch. Vóór van
af de punt van het schouderblad tot beneden toe vrij sterke
demping en talrijke minder fijne en grove reutels over de
plaats der demping te hooren.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet: pos.

Na 1 X 24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2 X 24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1018, zzur.
Na 4X24 uur: —.

N». 113, 7-VII-\'22.

Vrouw van 23 jaar, wachteres b. d. spoorwegen.
Anamnese:

Sedert een half jaar hoest patiënte, geeft op, zweet \'s nachts
en vermagert sterk. Sputum bleek toen positief te zijn, nu en
dan is het sanguineus.

Status praesens:
Gewicht: 57.1 K.G. Temp.: subfebriel. Pols: 104.
Gevoelt zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: wordt Vermoeidheid: geen. Sputum: thans

minder. Hoesten: nu en dan. neg.

Nachtzweet: vrij dikw. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v. d. top met ruw inspirium en

verlengd vesicobronchiaal exspirium, enkele fijne vochtige reutels,
zoowel vóór als achter, te hooren. Links: geheele thoraxhelft
sterk gedempt, verscherpt ademgeruisch in den top en over
beide kwabben talrijke fijne en minder fijne vochtige reutels
waar te nemen.

Complicaties: geen. Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.

Eigenurinereactie: Reactie van v. Pirquet-, pos.

Na 1 X 24 uur: . Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: . Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: • Urine: geen afw.; S.G. 1011, zuur.
Na 4 X 24 uur: —.

N°. 116. 25-.VII-\'22,

Vrouw van 21 jaar, dienstbode.

Anamnese:

Vader overleden aan t.b.c. puim. Drie jaar geleden heeft
patiënte haemoptoë gehad, welke zich een half jaar daarna
herhaald heeft. Patiënte is daarna blijven hoesten, opgeven en
had nu en dan last van nachtzweet. Het sputum was toen
positief.

Status praesens:
Gewicht: 46.2 K.G. Temp.: meestal Pols: 128.
Gevoelt zich: goed. normaal. Ontl.: geregeld.

Kortademigh.: vrij sterk. Eetlust: goed. Sputum: pos.
Nachtzweet: niet meer. Vermoeidh.: vrij Menses: geregeld.

groot.

Hoesten: nu en dan.

Klinische afwijkingen:

Rechts: matige demping v, d. top en verscherpt ademge-
ruisch. Links: matige demping v. d. top, ruw inspirium met
vesicobronchiaal exspirium en talrijke grove vochtige reutels vóór
tot aan de 3^ rib, achter over de geheele interscapulairruimte.

Complicaties: larynx Diagnose: zwaar geval van longt.b.c.

verdacht op t.b.c. Reactie van v. Pirquet-, pos.

Eigenurinereactie: Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 1 X 24 uur: ( ). Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1010, zuur.
Na 3 X 24 uur: —.

117. 25-VII-\'22.
Vrouw van 34 jaar, in de huishouding.

Anamnese:

Moeder overleden aan t.b.c. puim. Negen maanden geleden
begon patiënte wat te hoesten en zich spoedig vermoeid te
gevoelen. Zij gaf niet op, vermagerde niet, had geen tempe-
ratuursverhooging en zweette\'s nachts niet. Bij aanhomst von-
den wij in de longen, behalve enkele knakken in den 1. top,
geen duidelijke afwijkingen. De röntgenfoto vertoonde, behalve
enkele kleine kalkhaardjes in de hilusstreek links, geen duide-
lijke afwijkingen.

Status praesens:

Gewicht: 72.4 K.G. Temp.: normaal. Pols: 88.

Gevoelt, zich: goed. Eetlust: goed. Ontl.: geregeld.

Kortademigheid: geen. Vermoeidheid: geen. Sputum: g. n. o

Nachtzweet: geen. Hoesten: geen. Menses: geregeld.

Klinische afwijkingen:

Rechts: In de longen zijn noch auscultatorisch, noch percu-
torisch duidelijke afwijkingen te constateeren.

Eigenurinereactie: Reactie van r. Pirquet: pos.

Na lX24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.

Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.

Na 3X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1019, zuur.
Na 4X24 uur: —.
N«. 118. 26-VII-\'22.

Vrouw van 25 jaar, in de huishouding.

Anamnese: ,

Vader overleden aan t.b.c. puim., een broer aan menigitis
ib.c. Patiënte is sedert haar laatsten partus, ongeveer een jaar
geleden, wat slap gebleven en nerveus, had geen eetlust en
moest nu en dan wat kuchen. Bij onderzoek, ongeveer een
half jaar geleden, vonden wij bij patiënte, behalve een vrij
sterke secundaire anaemie, noch in de longen, noch elders,
duidelijke afwijkingen. Nu is patiënte volkomen hersteld. De
reactie van Wildbols. is:

Na lX24 uur: ( ). Reactie van v. Pirquet: pos.
Na 2X24 uur: —. Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Na 3X24 uur: —. Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Na 4X24 uur: —. Urine: geen afw.; S.G. 1019, zuur.

Wanneer we de waarde van de reactie van Wildbols. willen
nagaan, komen we in de eerste plaats voor de vraag te staan:
is de ingespoten persoon tuberculeus en zoo j\'a, is hij dan
actief of inactief tuberculeus? Verstaan we onder tuberculeus:
met tuberculose besmet, dan kunnen we sonder overdrijving
de woorden van von Beßring onderschrijven: „Ein bisschen
tuberkulös ist ein jeder von uns". De bekende ondersoekingen
van Naegeli en van Burckßardt brachten aan het licht, dat
men bij 90—100% der lijken van menschen boven de 18 jaar
bij sectie duidelijke anatomische kenteekenen van een vroegere
tuberculose-infectie aantreft. Wel gaven de nasporingen van
Lubarscß, Ortß, Beitske&n Hart een geringer percentage (60—70%)
aan, wel sullen de getallen voor alle streken en onder alle
klassen der bevolking niet even groot sijn, maar dit doet aan
de waarde van het resultaat der waarnemingen van Naegeli
niets af. Tevens pleit de reactie van v. Pirquet, bij volwassenen
toegepast, sterk voor de juistheid van Naegeli\'s ondersoek.
De ondersoekingen van Frans bij uit Bosnië afkomstige recruten,
en vooral die van Hamburger en Monti hebben bewesen, dat
ongeveer 95 % der menschen boven 12 jaar tuberculeus ge-
ïnfecteerd sijn. Het spreekt vanself, dat tuberculeus geïnfecteerd
absoluut niet wil seggen, dat de geïnfecteerde daarom klinisch
Siek behoeft te sijn.

Heeft men echter de klinisch sieken op het oog, dan doet
sich direct de vraag voor, segt Deijcke in sijn leerboek: „Wie
is dan tuberculeus? Zijn het al degenen, bij wie men verande-
ringen, onverschillig welke en waar, van tuberculeusen oorsprong
aantoonen kan? En dan heeft men wederom te doen met
een ontelbaar heirleger van tuberculeuse menschen, van wie
sich in elk geval een groot gedeelte gesond en tot werken in
staat gevoelt. Of sijn slechts sij siek aan tuberculose te noemen,
die naast aantoonbare siektehaarden en -teekenen, sich ook
persoonlijk siek gevoelen of wier Symptomen op progressie
wijsen?" Ritter segt terecht: „Aus den Bemühungen, in jedem
Einselfalle Klarheit su schaffen über das Verhältnis der tuber-
kulösen Infection sum befallenen Körper, sind nun auch die
manigfachsten Bezeichnungen für den Charakter der festgestellten
Tuberkulose entstanden. Man spricht von einer latenten, inak-
tiven, stationären, „klinisch" oder „sosial" geheilten im Gegensats
sur manifesten, aktiven, fortschreitenden, anatomisch geheilten
Tuberkulose." Het vaakst gebruikt en waarmede wij in dit geval

het meest te maken hebben, zijn de begrippen actieve en in-
actieve tuberculose. Een duidelijke defmitie te geven, wat men
verstaat onder een actief en wat onder een inactief proces, is
moeilijk. Klempecer zegt in zijn leerboek, dat de activiteit van
een tuberculeus proces zich uit in objectieve en subjectieve
ziekteverschijnselen: n.1. de patiënt hoest en geeft op, heeft
koorts, zweet, valt af, enz. Kortweg hij voelt zich ziek resp. is
2iek, vandaar, dat sommige auteurs „actief" identiek met „be-
handlungsbedürftig" noemen. Trenkel antwoordt op de vraag:
wanneer noemen wij de tuberculose actief, het volgende: „Die
Aktivität eines tuberkulösen Prozesses besteht wohl, solange
von dem Erkrankungsherd, sei er nun im Körper versteckt und
nicht wahrnehmbar oder durch die uns zur Verfügung stehenden
Untersuchungsmethoden zu ermitteln, Tuberkulintoxine in den
Körper ausgeschwemmt werden. Diese im Körper zirkulierenden
Toxine verursachen des öfteren Symptome und Folgezustände,
wie Fieber, Appetitlosigkeit, Magen-Darmstörungen, Herzklopfen
U.S.W. welche uns die Aktivität der Tuberkulose bestätigen."
17. Ha^ek zegt: „aktive" Tuberkulose ist eine Tuberkulose, die
das Uebergewicht der Abwehrkräfte durchbricht oder besteh-
endes Gleichgewicht stört."

Inactief is de zuiver anatomische verandering in de long,
waarvan de patiënt niets merkt, absoluut geen bezwaar heeft
en waarvan het lichaam geen schadelijke gevolgen ondervindt.
De inactieve tuberculose is een afgeloopen, een genezen tuber-
culose. Den klinisch gezonde, die een positieve reactie van
V. Pirquet vertoont, dus tuberculeus geïnfecteerd is, moet men
als inactief tuberculeus beschouwen. Zoo gemakkelijk als het
dikwijls is, om de activiteit van een proces vast te stellen, zoo
moeilijk is het vaak, om een proces voor inactief te kunnen ver-
klaren. Het physisch onderzoek brengt hieromtrent niet altijd
een beslissing. De actieve en de inactieve haard geven op
dezelfde wijze demping, kunnen op dezelfde manier het adem-
geruisch wijzigen. Vochtige reutels, die op verweeking en
secretie wijzen, komen bij actieve tuberculose voor, doch
spaarzame droge reutelgeruischen, wrijven en knakken vindt
men ook bij inactieve tuberculose. Het röntgenbeeld helpt
ons ook niet altijd uit de moeilijkheid.

Om uit te maken, of men met een actief of inactief proces
te doen heeft, dient men met het locale proces, den algemeenen
toestand en het verloop der ziekte rekening te houden. De

inactiviteit kan men niet door één onderzoek vaststellen. Men
moet vaak den patiënt in observatie houden, de temperatuur
geregeld laten opnemen, ook na beweging, en ook dan nog
is de diagnose „inactieve" tuberculose dikwijls onzeker.

Er blijven altijd gevallen, grensgevallen, over, waar men bf
doordat men den patiënt niet voldoende en lang genoeg kent,
bf doordat er naast de factoren, die voor inactiviteit pleiten,
nog gegevens zijn, die op een mogelijke aanwezigheid van
een actief proces wijzen, niet met beslistheid kan zeggen, dat
ze als inactief beschouwd moeten worden. Deze gevallen heb
ik bij de indeeling naar den aard der afwijking als dubieus
genoteerd.

Zooals vroeger medegedeeld is, heb ik het resultaat der
inspuiting na 2X24 uur voor de vaststelling der reactie ge-
bruikt. Dat dit juist was, is gebleken, doordat bij de 118 per-
sonen slechts éénmaal voorgekomen is, dat na 3X24 uur de
reactie sterker was, dan na 2 X 24 uur. Zeer vele malen echter
kwam het voor, dat na 3 X 24 uur de reactie weer aan \'t af-
nemen, soms zelfs al weer verdwenen was. Terloops nog het
volgende: Om de allergie vast te stellen, hebben we, zooals
medegedeeld is, bij de 118 personen de reactie van Mantoux
Viooo en Vioooo verricht. Bij onze sanatoriumpatiënten wordt ter
wille van de statistiek altijd de reactie van v. Pirquet gedaan,
maar om nu voor alle onderzochte personen een zelfde
criterium te hebben, heb ik dezen even goed nog intracutaan
ingespoten met een tuberculine-oplossing Viooo en Vioooo. Daar-
door zijn er bij de 118 personen 88, waarbij zoowel de cutane,
als intracutane tuberculinereactie verricht is. Bij deze 88 per-
sonen zijn er 3 (N°, 16, 17 en 31) bij wie we vonden:
Reactie van v. Pirquet: neg.
Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Reactie van Mantoux Vioooo: neg,
en 1 persoon (N", 77) bij wien vastgesteld werd:
Reactie van v. Pirquet: neg.
Reactie van Mantoux Viooo: pos.
Reactie van Mantoux Vioooo: pos.
Negatieve reactie van Mantoux en positieve reactie van
V. Pirquet kwam, wat we ook verwacht hadden, niet voor.

Eerst nog een vooronderzoek, Wildbolz zegt in zijn artikel

over de intracutane eigenurinereactie, dat onderzoehen naar
aanwezigheid van antigenen in urine door middel van injecties
in de huid slechts dan zin hebben, wanneer uitgemaaht is, dat
urine van gezonden, tot Vio van haar volumen ingedampt, in
de huid ingespoten, daar geen roodheid en infiltratie veroor-
Haaht. Hij ging dit na bij meer dan 50 mannen, vrouwen en
kinderen, die geen enkel teeken in de richting van een tuber-
culeuse aandoening vertoonden of aan andere infectieziekten
leden of in de anamnese een aanwijzing hadden, die een
vroeger doorgemaakte tuberculose zouden kunnen doen ver-
moeden. Niet éénmaal vond hij op de injectieplaats een infil-
traat in de huid, ook dan niet, wanneer de proefpersoon met
urine van een anderen niet tuberculeusen patiënt intracutaan
geïnjicieerd werd. Vele onderzoekers hebben dit nagedaan,
maar kwamen tot een geheel ander resultaat. Trenkel deed
dit ook en de uitslag ervan bracht hem er toe, om de reactie
van Wildbols als een zuiver chemische prikkeling der aanwezige
zouten op te vatten. Hij vond n.1. 6 maal een positieve en
2 maal een negatieve eigenurinereactie bij allergisch reageerende
gezonden. Vijf van deze, positieve reactie verwekkende urines
gaven bij 12 andere personen 11 maal een positieve intracutane
reactie. Twintig gezonden spoot ik onderhuids met hunne, op
Vio van haar volumen ingedampte, urine in. Niet éénmaal zag
ik, na 2X24 uur, een duidelijk infiltraat. De uitslag hiervan
komt dus met dien van Wildbols overeeh en staat bijna lijn-
recht tegenover dien van Trenkel. Nu dit onderzoek dusdanig
in tegenspraak was met dat van Trenkel, heb ik een ander
onderzoek, ook van hem, gecontroleerd. Trenkel kwam op
het denkbeeld, toen- hij meende de reactie van Wildbols als
een zuiver chemische inwerking der zouten op de weefsels te
moeten beschouwen, om een zoutsolutie te maken, die in
samenstelling ongeveer overeenkomt met de concentratie der
zouten van normale urine. Deze „kunstmatige" urine dampte
hij ook tot Vio van haar volumen in. Bij 5 verschillende per-
sonen gaf de intracutane injectie hiervan een lichte reactie.
Trenkel meende, dat deze daarom niet sterk uitgesproken was,
omdat de „kunstmatige" urine lager S. G. had, dan dat van
de morgenurine zijner patiënten. Hij dampte daarom de kunst-
matige urine niet tot Vio maar tot V12 van haar volume in,
en vond toen bij 10 gevallen, welke hiermede intracutaan
geïnjicieerd werden, 10 maal een reactie, welke absoluut niet

van een positieve eigenurinereactie te onderscheiden was. Is
dit juist, dan is de reactie van Wildbols hierom alleen al van
nul en geener waarde.

Ih loste, in navolging van Trenkel, de volgende stoffen in
1500 c.c. steriel gedestilleerd water op:

30.0 Ureum.

0.02 Oxaalzuur.

1.0 Kreatinin.

1.0 Hippuurzuur.

14.0 Natriumchloride.

2.0 Zwavelzuur.

3.0 Phosphorzuur.

5.0 Natriumcarbonaat.

0.16 Calciumcarbonaat.

2.5 Kaliumcarbonaat.

0.23 Magnesiumcarbonaat.

0.5 Urinezuur.

Er ontstond toen een niet geheel heldere, kleurlooze, reuh-
looze en zuurreageerende vloeistof met een S. G. van 1017.
Deze zoutoplossing homt ongeveer in haar chemische samen-
stelling en specifiek gewicht overeen met die van de dage-
lijksche hoeveelheid urine van een gezonde. Wij volgden ook
nu het indampingsschema van v. Bergen en dikten (om later
uiteen te zetten redenen) éénmaal wel en éénmaal niet in vacuo,
150 c.c. tot 15 c.c. in.

De intracutane injectie hiermede veroorzaakte dezelfde kort-
durende, brandende pijn als ingedampte urine.

60 personen (actief, inactief tuberculeus en tuberculosevrij)
werden intracutaan geïnjicieerd 1". met ingedampte eigenurine,
2". met niet in vacuo ingedampte „kunstmatige" urine en 3°. met
in vacuo ingedampte „kunstmatige" urine.

Na 2X24 uur werd gevonden:

Nummer.

t

11I§I1 1±IIIM!MM±11

O . ,

I M 11 1 I 1 1 I I 1 1 1 1 I M I

Nummer-

Eigen-
urinereactie.

MMMltMIMMl MlMMIl lil

I II I I M t I I I I M I I

De bi) 1 atmosfeer ingedampte „kunstmatige" urine verwekte
bij 3 personen een reactie, die niet te onderscheiden was van
een positieve eigenurinereactie (l maal een zwakke en Smaal
een duidelijke reactie); 3 maal een reactie, die denzelfden indruk
maakte als een dubieuse eigenurinereactie en 1 maal ontstond
er necrose. De bij 55° C ingedampte „kunstmatige" urine ver-
oorzaakte 3 maal een infiltraatje (3 maal een duidelijke reactie)
en 3 maal een dubieuse reactie, waarvan één geval, waar bij
denzelfden persoon een dubieuse reactie met de andere „kunst-
matige" urine aangetroffen werd en één geval waar bij denzelfden
persoon een positieve reactie met de andere „kunstmatige"
urine ontstaan was.

4 van de 60 personen hebben positief gereageerd op de
intracutane „kunstmatige" urineinjecties. Ik heb voor alle zeker-
heid bij deze 4 menschen de injecties met de zoutoplossingen
zeer voorzichtig en met een zoo klein mogelijke hoeveelheid
nogmaals verricht. Nu reageerden alleen de gevallen 22 en 27
positief; hierbij was tevens een zeer sterk uitgesprokene eigen-
urinereactie, zoodat de mogelijkheid bestaat, dat de huid dezer
personen voor anisotonische zoutoplossingen meer dan normaal
gevoelig is.

De bewering van TrenkeU dat het infiltraatje van de eigen-
urinereactie uitsluitend door de sterke concentratie der zouten
zou ontstaan, wordt door dit onderzoek gelogenstraft.

De 118 personen, bij wie ik de reactie van Wildbolz ver-
richtte, kunnen wij aldus indeelen:

Groep I. 69 personen lijden aan een actief tuberculeus proces;

hieromtrent is geen twijfel.
Groep II. 39 personen beschouwen wij als inactief tuberculeus.
Groep III. 2 personen, van wie wij meenen geen oordeel te
kunnen vormen omtrent de inactiviteit of activiteit
van hun tuberculeus proces.
Groep IV. 1 persoon, die hoogstwaarschijnlijk lijdt aan een

latente d. w. z. een actieve tuberculose.
Groep V. 7 personen, die noch actief noch inactief tuber-
culeus zijn.

Groep I wordt gevormd door de gevallen: N°, 1, 3, 4, 5, 6,
7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,20,21,22,
23, 24, 25, 26, 27, 33, 34, 36, 42, 47, 48, 49, 50, 57, 58,

61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 73, 74, 76, 77, 79, 80, 81, 82,
86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 97, 100, 102, 104, 106,

108, 114, 115 en 116.

Groep II bestaat uit de volgende gevallen: N". 2, 28, 29, 30, 32,
35, 37, 39, 40, 41, 43, 44, 45, 46, 51, 52, 54, 55, 56, 59,
60, 68, 69, 72, 78, 84, 95, 98, 99, 101, 103, 105, 107,

109, 110, 112, 113, 117 en 118.

Groep III is samengesteld uit de gevallen: N«. 31 en 38.
Groep IV waartoe 1 geval behoort n.1. 83.
Groep V waarin ondergebracht zijn N°. 53, 70, 71, 75, 85,
96 en 111.

Groep I.

Van de 69 personen, welhe deze groep vormen, lijden er 67
aan actieve longtuberculose, 1 aan actieve beentuberculose
(gonitis t.b.c.) en 1 aan een actieve t.b.c. peritonei. Alle per-
sonen, behalve één, (n.1. geval N°. 84) vertoonen een positieve
reactie van Mantoux. Geval N^ 89 reageert noch op de reactie
van 17. Pirquet (noch met humane, noch met bovine tuberculine-
oplossing) noch op de reacties van Mantoux Viooo en Vioooo.
Deze persoon is geruimen tijd behandeld met onderhuidsche
inspuitingen van groote giften tuberculine (H.B.T.O.); dit ver-
blaart wellicht zijn positieve anergie. Deze, aan actieve tuber-
culose lijdende, maar anergisch reageerende patiënt vertoonde
een negatieve reactie van Wildbols.

Vertoonen de 68 actief tuberculeuse en allergisch reageerende
personen nu allen een positieve reactie van Wildbols? Gaan
wij dit na, dan homen wij tot het volgend resultaat. De ge-
vallen 34, 50, 62, 63, 66, 73, 81, 82, 87, 102,114,116 en 117
gaven een negatieve eigenurinereactie. Men kan dus, allergisch
reageerend, aan actieve tuberculose lijden en een negatieve
reactie van Wildbols vertoonen. Een negatieve reactie van
Wildbols sluit (bij bestaande allergie) derhalve een actief tuber-
culeus proces niet uit. De reactie van Wildbols laat ons bij de
68 gevallen 13 maal in den steek, d.w.z. bij ruim 19 7o.

Groep II.

De 39 personen, die deze groep vormen, en die wij als inactief
tuberculeus beschouwen, reageeren allen allergisch. Hoe verliep
hier nu de reactie van Wildbols? Bij de gevallen 29, 30,
32, 39, 69, 78, 103, 105 en 107 troffen wij een positieve reactie
van Wildbols aan. Men kan dus inactief tuberculeus zijn en toch

een positieve eigenurinereactie vertoonen. Een positieve reactie
van Wildbolst wijst dus niet altijd op een actief tuberculeus
proces. Bij de 39 personen, waar wij een negatieve eigenurine-
reactie Eouden verwachten, deed zich 9 maal een positieve
reactie voor, d. w. z. bij ruim 29 7o der gevallen. Nu bestaat de
mogelijhheid, dat sommige gevallen, die wij voor inactief houden,
later blijhen toch niet inactief d.w.z. genezen te zijn geweest.
Uitgesloten schijnt me dit toe voor de gevallen 69,103 en 105.
Absolute zeherheid omtrent den aard van het proces der andere
gevallen hebben wij niet, ofschoon ik wel meen gerechtigd te
zijn, deze als inactief te beschouwen.

Groep III.

De toekomst alleen kan ons leeren of het negatief uitvallen
der eigenurinereactie bij deze gevallen vóór of tegen de waarde
der Wildbolzsche reactie pleiten zal. Blijkt het. dat het proces
niet inactief was, doordat er bijv. spoedig weer toxische ver-
schijnselen voor den dag komen of dat er zich een haemoptoë
voordoet of dat patiënt een pleuritis krijgt, dan mogen wij wel
aannemen, dat de reactie van Wildbolst hier gefaald heeft. Een
strikt bewijs is het wel niet, maar het schijnt mij toch geoor-
loofd, deze conclusie dan te trekken. Houden de patiënten zich
echter goed, blijkt bij herhaald onderzoek, dat er noch in den
algemeenen toestand noch plaatselijk veranderingen optreden,
dan is dit wel geen zeker bewijs, dat deze personen nu inactief
tuberculeus waren, maar toch schijnt me dit zeer aannemelijk
toe, en dan pleit de uitslag der eigenurinereactie bij deze ge-
vallen voor haar waarde.

Groep IV.

De diagnose, latente tuberculose, staat hier nog niet vast.
Blijkt het later, dat deze diagnose juist is, dan laat de reactie
ons in dit geval in den steek.

Groep V.

Een negatieve huidreactie met tuberculine kan voorkomen,
terwijl de betrokken persoon toch tuberculose, zelfs een actieve
tuberculose, heeft. Dit verschijnsel doet zich voor: l". bijper-
sonen, die tengevolge van hun algemeentoestand zeer geschaad
zijn, Eoodat er niet voldoende antistoffen kunnen gevormd
worden. DeEe personen noemt v. Hajek negatief anergisch.
2". bij enkele acute ziekten (mazelen, roodvonk, miliairtuberr

culose). 3°. bij personen, die langen tijd met groote giften
tuberculine onderhuids ingespoten zijn, 4°. bij lijders aan
chronische tuberculose, bij wie zeer langen tijd de tuberhel-
bacillenvergiften in groote hoeveelheid in de bloedcirculatie
aanwezig zijn. von Hajek noemt dergelijke personen positief
anergisch.

Bij de 7 gevallen, waar wij de reactie van Msn/owx negatief
bevonden, komt niet een of meer der 4 genoemde omstandig-
heden voor, zoodat ik meen, deze personen tuberculosevrij te
mogen beschouwen. Bij alle 7 was de reactie van Wildbolz
negatief, als ook bij geval 89, waar echter een actieve tuber-
culose, maar geen allergie, bestond. Wij mogen dus zeggen:
niet-allergisch reageerende personen vertoonen een negatieve
eigenurinereactie.

Alle 8 personen heb ik ingespoten met urine, afkomstig van
lijders aan actieve tuberculose, die zelf een positieve eigen-
urinereactie hadden en wel:

53 met urine afkomstig van 64.

n 70 „ ,, „ „ „ 67.

71 94

n \' ^ n n n » »

rt 75 „ „ „ „ „ 80.

85 79

„ V^»/ „ „ „ „ I J.

„ 89 „ „ „ „ „ 90.

96 94

V n n n n n

7/ 1 11 t! » n n n 103.

Bij allen, zonder uitzondering, was deze urinereactie negatief.
De urine van N". 89, ingespoten bij 3 allergisch reageerende
personen, gaf 3 maal een duidelijk infiltraat.

Om een positieve urinereactie te kunnen vertoonen, moet er
^en positieve reactie van Mantoux zijn of opgewekt kunnen
voorden. De reactie van Mantoux is specifiek voor tuberculose,
dus de reactie van Wildbolz is ook hiervoor specifiek.

Wildbolz trachtte dit op verschillende manieren aan te toonen
o.a. door de volgende waarneming, waarvan hij zegt: Spuit
men in de nabijheid van een bijna verdwenen eigenurinereactie
intracutaan een tuberculineoplossing Viooo, dan begint de eigen-
urinereactie weer duidelijker te worden. Dit weder opleven van
een schijnbaar reeds of bijna reeds afgeloopen huidreactie, na
opnieuw enten met den verwekker der reactie, is een welbekend
phaenomeen. Men ziet dit vaak bij tuberculineinjecties en dit

7

geldt als een onbedriegelijk bewijs voor de specifiteit der huid-
reactie. Men beschouwt het als de uitdrukking van een locale,
op de plaats der voorafgegane tuberculineinjectie in sterker
graad vermeerderde overgevoeligheid der weefselcellen. Wildbols
zegt, dat men het weder opleven van de eigenurinereactie na
intracutane tuberculineinjectie niet constant ziet, evenmin als het
weder actief worden van een afgeloopen tuberculineinjectie na
vernieuwde tuberculinedosis constant plaats heeft, maar dat hij
het toch zoo vaak waarnam, dat het voor hem als een bewijs
voor de specifiteit der eigenurinereactie geldt.

Bij de gevallen N". 10, 11, 14, 17, 21, 25, 48, 61, 86, 87 en 88
heb ook ik deze proefneming genomen, maar niet éénmaal zag
ik, na inspuiten van een tuberculineoplossing Viooo in de nabij-
heid van een bijna verdwenen infiltraatje der eigenurinereactie,
daarna een duidelijk weer opleven en actief worden der eigen-
urinereactie.

Bij de gevallen N®. 17, 19, 30, 49, 67, 91, 94, 97 en 100 spoot
ik intracutaan in de nabijheid van een bijna verdwenen reactie
van Mantoux, volgens Wildbols ingedampte eigenurine van de(n)
patiënt(e), die een positieve eigenurinereactie vertoond had. Bij
deze 10 gevallen zag ik ook nu niet éénmaal een duidelijk
weer toenemen van de bijna verdwenen reactie van Mantoux.

Mijn getal van beide soorten van waarnemingen is gering.
De mogelijkheid bestaat, dat, als wij nog een lange reeks van
dergelijke proeven nemen, er zich dan wel eens een geval
zal voordoen, waar de verdwijnende reactie, tengevolge van
een in haar nabijheid verrichtte injectie, weer teekenen van
opleving geeft. Het bewijs, dat urine van tuberculeuse menschen
specifieke, met tuberculine nauwverwante, ja misschien analoge
stoffen bevat, heb ik, in tegenstelling met Wildbols, wiens getal
van dergelijke waarnemingen wij echter niet kennen, langs dezen
weg niet kunnen leveren.

Wildbols zegt in zijn publicatie over de eigenurinereactie
o.a. het volgende: Bij phthisici en ook bij lijders aan chirur-
gische tuberculose zag men, wat voor de beoordeeling der
reactie van zeer veel gewicht is, dat urine van tuberculose-
lijders niet slechts in de huid der producenten een positieve
reactie te voorschijn riep, maar ook in de huid van andere
tuberculeuse personen, ja, überhaupt in de huid van een ieder,
gezond of ziek, die op een tuberculineoplossing Viooo intracutaan

reageert. De intracutane reactie hwam echter nooit te voorschijn,
Wanneer de ingespoten andere persoon op de tuberculine-
oplossing Viooo niet reageerde. Urine van tuberculoselijders
gedroeg zich derhalve evenzoo als een sterk verdunde tuber-
culineoplossing, Bij menschen, die tegenover tuberculine over-
gevoeligheid vertoonden, veroorzaakte de injectie van deze
urine een infiltraat in de huid, bij menschen echter, die geen
tuberculineovergevoeligheid bezaten, bleef een reactie bij urine-
injectie achterwege. Bij controleproefnemingen veroorzaakte
urine van niet tuberculeuse menschen in de huid van patiënten,
die op urine van tuberculeusen reageerden, nooit infiltratie of
roodheid. De tuberculeuse menschen zijn derhalve niet tegenover
elke urine overgevoelig, maar alleen tegenover urine van tuber-
culeusen.

Ik heb dit bij 100 van de 118 personen nagegaan en laat
de resultaten van dit onderzoek hieronder volgen,

U = urine afkomstig van lijders aan actieve tuberculose, die

een positieve eigenurinereactie vertoonen,
— U = urine van personen, die zeker niet actief tuberculeus zijn,
en negatieve eigenurinereactie hebben.