GLUCOSE.

INSULINE

EVENWICHT

K. L. E. LAMERS

■M

if.

GLUCOSE. INSULINE EVENWICHT

r

I:--

fe:

d fji, I^LL

GLUCOSE.INSULINE EVENWICHT

PROEFSCHRIFT TER VERKRIJGING VAN DEN
GRAAD VAN DOCTOR IN DE GENEESKUNDE
AAN DE RIJKS-UNIVERSITEIT TE UTRECHT, OP
GEZAG VAN DEN RECTOR MAGNIFICUS
Dr. A. NOORDTZIJ, HOOGLEERAAR IN DE
FACULTEIT DER GODGELEERDHEID, VOLGENS
BESLUIT VAN DEN SENAAT DER UNIVERSITEIT
IN HET OPENBAAR te VERDEDIGEN op DINSDAG
26 OCTOBER 1926. DES NAMIDDAGS TEN 5 URE

DOOR

KAREL. LAMBERT. ERNEST LAMERS
ARTS. GEBOREN TE \'S HERTOGENBOSCH.

leuven. - Drukkerij Jos. MEULEMANS. - 1926.

BIBLIOTHEEK DER
RIJKSUNIVERSITEIT
UTRECHT.

BIBLIOTHEEK DER

RIJKSUNIVERSITEIT!
UTRECHT.

AAN MIJNE OUDERS

^ X

Bij het voltooien van dit proefschrift maak ik gaarne van de mij geboden
gelegenheid gebruik, U mijne Heeren Oud-Hoogleeraren, Hoogleeraren en Lectoren
van de Utrechtsche Medische en Philosophische Facalteiten dank te zeggen voor het
van U genoten onderwijs.

In de eerste plaats geldt deze dank U. Hooggeleerde zwaardemaker. Hoog-
geachte Promotor, die door Uwe lessen mijne interesse in de Physiologie hebt opgewekt
en die mij later met Uwe gewaardeerde raadgevingen en vriendelijke belangstelling
terzijde hebt gestaan. De groote vrijheid, die gij mij gelaten hebt, bij het kiezen van
een onderwerp cn bij het bewerken hiervan in het Physiologisch Instituut tc Leuven,
waar ik op Uwe aanbeveling assistent werd. heeft mij in hooge mate aan U verplicht.

Het is mij een voorrecht geweest. Hooggeleerde Noyons, onder Uwe leiding in
Uw prachtig laboratorium, de in deze dissertatie besproken onderzoekingen te hebben
mogen verrichten. Dc dagelijksche practische aanwijzingen bij mijne e.xpcrimcntcn, tot
het doen waarvan gij mij zoo ruim in de gelegenheid gesteld hebt. zijn voor mij i»an
groot nat geweest. Het Jaar, als Uw assistent in Leuven doorgebracht, hebt gij en
Mevrouw NOYONS. door de hartelijke ontvangst, die mij steeds in Uwe woning ten
deel viel. tot een zeer aangenamen tijd gemaakt.

Door de vriendschap, waarmede de ASSISTENTEN van het Physiologisch Instituut
te Leuven mij omringden, heb ik mij daar nimmer In den vreemde gevoeld.

U. Zeergeleerde bouckabrt, dank ik bovendien voor menige goede raadgeving
l^lj mijn werk.

De xorgvuldigheid. waarmede gij. Mejuffrouw CappelLKN. de gasanalyses voor dit
onderzoek verrichtte, heb Ik op grooten prijs gesteld.

Tenslotte een woord van dank nan het technisch personeel.

INLEIDING

Op het einde der IZ\'^\' eeuw beschrijft Brunner (1) dc symptomen,
die hij vindt bij honden, aan welke hij het pancreas exstirpecrt :
verhoogde eetlust, dorst en vermagering, symptomen, die zonder
twijfel diabetische geweest zijn.

Klinisch was diabetes toen echter nog niet bekend. Wel had
Thomas Willis in 1675 opgemerkt, dat de urine van sommige
patiënten was :

« wonderfully sweet, as if containing honey or sugar »,
maar eerst 100 jaar later werd dit als suiker herkend : Dobson (1775),
Cawley (1788), Chevreuil (1815).

Het verband tusschen pancreas en diabetes bleef duister tot in 1889
dc Dominicis (2) in Italië en von Mering en Minkowski (3) in
Duitschland aantoonden, dat volledige verwijdering van het pancreas
bij honden een intensieve diabetes geeft.

Dc beide laatste onderzoekers, wier publicaties veel meer bekend-
heid verwierven dan die van de Dominicis, die in een weinig gelezen
Italiaansche revue zijn eerste mededeeling deed, komen tot de conclusie,
dat er in het pancreas " iets aanwezig is, dat essentieel is voor de
koolhydraatstofwisscling en waarvan dc afwezigheid, rcsp. verwijdering
het symptomen-complex der suikerziekte veroorzaakt.

Lépine (•}) is de eerste, die aan interne secretie van het pancreas
denkt :

* A l\'état normal le pancréas et le loie formeraient donc A eux deux
» l\'appareil d\'élaboration du glucose normal ; le pancréas ne serait pas
» seulement une «lande déversant son suc dans l\'intestin, mais une sorte dc
» plande vasculaire sanguine cédant A ses veines qui sont une portion des
racines de la veine porte, le ferment nécessaire au foie.

» La destruction dc sept-huitièmes du pancréas ne mettrait pas un
» obstacle absolu à la fonclion vasculaire sanguine dc cet organe ; la
» destruction totale empêcherait l\'élaboration du sucre hépatique. »

Daar het echter nimmer gelukte door een pancreas-extract de
diabetes-symptomen te bestrijden, spraken velen de theorie der interne
secretie tegen: anderen, en zooals later zou blijken terecht, meenden,
dat het actieve bestanddeel tijdens de bereiding afgebroken was.

Reeds in 1869 beschreef Langerhans (5) de naar hem genoemde
eilandjes als celhoopjes te midden der acini van het pancreas.

Laguesse (6) meende hieraan de eventueele intern-secretoire functie
te moeten toeschrijven.

Verschillende vondsten pleitten voor deze interne secretie.

Gelijktijdig en onafhankelijk van elkaar toonden Minkowski (7)
en Hédon (8) aan, dat men het geheele pancreas kon verwijderen
zonder diabetes-symptomen op te wekken, wanneer men een klein
gedeelte van het pancreas onder de huid transplanteerde.

Schultze (9) en Ssobolew (10) vonden, eveneens onafhankelijk van
elkaar, dat afsluiting der afvoergangen tenslotte degeneratie geeft van
alle kliercellen van het pancreas, behalve der eilandjes van Langerhans,
zonder bovengenoemde symptomen.

Zunz en Mayer (11) bevestigden dit na een groote serie experi-
menten op het Physiologen congres in 1904 te Brussel.

En tenslotte beschreven patholoog-anatomen o. a. Weichselbaum
(12) en Opie (13) histologische veranderingen aan de eilandjes bij
Patienten overleden aan suikerziekte.

Heiberg (H) en later Bensley (15) met een verbeterde techniek,
telden in preparaten der alvleeschkller van lijders aan diabetes een
geringer aantal eilandjes dan in normale contróle-preparaten.

Hoe dringend al deze argumenten ook waren, het bewijs der
intern-secretoire functie was nog niet overtuigend geleverd door de
bereiding van een extract, dat het hormon bevatte noodig voor dc
koolhydraatstofwisseling, hormon, waaraan de Meyer (16) en
Schäfer (17) reeds bij voorbaat den naam „ insuline " hadden gegeven.

De eerste succesvolle pogingen in deze richting werden geleverd
door Zulzer (18). die in 1908 aantoonde, dat subcutane injectie van ccn
alcoholisch extract van het pancreas, waarvan tevoren de venen waren

afgebonden, in staat was de stijging der bloedsuiker en de glycosurie,
veroorzaakt door epinephrine-injectie, te verhinderen.

Pogingen om het preparaat therapeutisch bij patienten toe te
passen moesten helaas spoedig gestaakt worden wegens de ernstige
toxische werking, die men nu achteraf misschien ten deele aan een te
sterke hypoglycaemie mag toeschrijven.

Zeer dicht bij de oplossing van het vraagstuk zijn ook Knowlton
en Stading (19) geweest in 1912. die een waterig zuur extract maakten,
dat even vóór de inspuiting geneutraliseerd werd. De vermindering der
glycosurie hierdoor veroorzaakt werd door hen echter onjuist geïnter-
preteerd, o. a. omdat zij geen verhoog ing van het respiratie-quotient
vonden. Hun techniek echter in 1923 door Best en Scott (20) herhaald,
bleek bruikbaar voor insuline-bereiding.

Reeds in 1905 had Gley met extracten van een pancreas, dat
gedegenereerd was door voorafgaande olie-injectie in dc afvoergangen.
de glycosurie van gcdepancreatiseerde honden kunnen doen afnemen.
Deze resultaten, die in dat jaar onder zegel bij de Société de Biologie
gedeponeerd waren, zijn echter eerst in 1922 gepubliceerd (21).

Ook vele andere onderzoekers (Scott, Murlin, Kramer, Kleiner, enz.)
was het niet gelukt ccn preparaat tc bereiden, dat constante resultaten gaf.

Totdat Banting in 1921 zijn onderzoek begint. Hij ging van het
idee uit, dat. wanneer het actieve pancreas-hormon door dc tegelijk
aanwezige proteolytische enzymen tijdens de bereiding werd vernield,
de werking hiervan kon worden voorkomen door dc cellen, die deze
enzymen bereiden, tevoren tc laten degencrcercn door ligatuur der
secretie-gangen. In samenwerking met C. H. Best (22) verwijderde hij
bij honden, die deze operatic hadden ondergaan, ongeveer 10 weken
later, na ze met chloroform gedood te hebben, snel de gedegenereerde
rest van het pancreas cn extraheerde dit door het in ccn mortier met
zand in ijskoude Ringer fijn tc wrijven.

Na filtratie spoot hij dit extract intraveneus in bfj gedcpancrcati-
seerde dieren cn kreeg aldus constant een verlaging der blocdsuikcr cn
vermindering der glycosurie zonder verandering van het haimoglobinc-
gehalte van het bloed.

Dat het dier weer koolhydraten kon gebruiken toonden zij aan

uit de suikerbalans na suikertoediening.

Het preparaat had geen werking per os of per rectum toegediend.

Tezamen gebracht met trypsine werd de hypoglycaemische werking
opgeheven, zooals hij tevoren verondersteld had.

Om dit moeilijke en kostbare procédé te vermijden, dus de vooraf-
gaande ligatuur der uitvoergangen onnoodig te maken, beproefden zij
eerst de externe secretie van het pancreas op te heffen door langdurige
prikkeling van den nervus vagus of door injectie van secretine.

Toen ook dit praktisch niet toe te passen bleek, maakten ze met
succes gebruik van een vondst van Ibrahim, later door Carlton en
Drennan bevestigd, dat de interne secretie van het pancreas in het
foetale leven veel vroeger begint dan de externe secretie. Preparaten
van foetale kalveren in de eerste vier maanden bleken zeer actief te zijn.

Aldus echter waren uit den aard der zaak eveneens geen groote
hoeveelheden van het kostbare hormon tc bereiden. Daarvoor moest
men het normale volwassen pancreas kunnen gebruiken, zooals dat in
groote hoeveelheden door de abattoirs geleverd kon worden. Zij zijn
toen op de methode van Zülzer, de alcohol-extractie teruggekomen
in de hoop, dat de alcohol, maar nu in zuur milieu, de proteolytische

enzymen onschadelijk zou maken.

Toen deze pogingen met succes bekroond werden cn nu grootere
hoeveelheden „ insuline " ter beschikking stonden, slaagden zij erin
gedepancreatiseerde honden gedurende meer dan 2 maanden in het

leven te houden. (*)

Ze wendden zich toen tot een chemicus, J. B. Collip, die in korten
tijd een methode uitwerkte (23) om door gefractionneerde precipitatie
met alcohol een neerslag te maken, dat het antidiabetisch hormon in
hooge concentratie bevatte. In waterige oplossing gaf dit bij den
mensch geen onaangename bijwerkingen.

(") Prof. Hédon deelde ons onlangs mede, dat bij hem ccn gcdcpancrcaUsecrde hond
reeds gedurende meer dan twee cn een half jaar in het leven gehouden wordt door
insuline-lnjccties 2 maal daags. Wordt dc insulinc-tocdiening gestaakt, dan is het dier na
5 a 6 dagen in een zwaar diabetisch koma, waaruit het door bicarbonaat cn insuline weer
spoedig bijkomt.

Als insuline-eenheid werd oorspronkelijk aangenomen de hoeveel-
heid, die in staat was de bloedsuiker van een konijn, dat 24 uur honger
geleden heeft, tot de krampgrens te verlagen in den tijd van 4 uur
(Physiologische eenheid van Toronto).

Om praktische redenen, daar men namelijk soms reeds met kleinere
doses een effect bij den mensch kon waarnemen, is daarna als „ klinische
eenheid " ingevoerd \'/a van bovengenoemde dosis (24). Als verder van
„ eenheden " zonder meer gesproken wordt, is deze laatste bedoeld.

De zuiverste preparaten, die men tenslotte heeft kunnen bereiden,
bevatten 8 a 12 klinische eenheden per milligram droge stof (Lilly).

Hiervan uitgaande schijnt Abel er onlangs in geslaagd tc zijn
kristallijne insuline te bereiden.

In een voorloopige publicatie (25) waren Abel en Geiling tot de
conclusie gekomen :

a) Dat het door eenvoudige en weinig ingrijpende methoden
mogelijk is door scheiding van kristallijne aminozuren van wisselend
zwavel- en laag phosphorus-gehaltc cn andere van gemiddeld of
laag zwavel- en hoog P-gehalte de sterkte van het preparaat op te
voeren in „ Fraction IV " tot ±40 eenheden per milligram.

b) Korten tijd koken met 0.1 N, NajCOj maakt Fraction IV
physiologisch onwerkzaam, gepaard met verandering der zwavel-
verbinding in het hormon. Dc werking van het preparaat schijnt even-
redig te zijn met deze labiele S, die zc noemen „ sodium-carbonatc-
sulphur ".

c) Phosphor is in zuivere insuline niet aanwezig.

Zooals Abel in ccn rcccntc publicatie meedeelt (26), moet het hem
gelukt zijn uit deze Fraction IV ccn kristallijn product tc bereiden, dat
± 150 klinische eenheden per milligram bevat, ccn hoeveelheid dus
voldoende om 50 konijnen in hypoglycaimischc krampen tc brengen I

Eén gram Fraction IV (40.000 eenheden) loste hij op in \'/o N.
azijnzuur cn verdunde tot 60 ccm. Daaraan voegde hij ccn 6 °/q brucine
oplossing toe, eveneens in \'/a N. azijnzuur opgelost, waardoor .. alles "
neerslaat behalve insuline. Nadat dit afgcccntrifugecrd was, kreeg hij

door aan deze oplossing \'/e N. pyridine toe te voegen een neerslag van
zeer regelmatige en gelijkvormige kristalletjes, die bovengenoemde

enorme werkzaamheid hebben.

Ook dit preparaat wordt volkomen onwerkzaam door 15 minuten

koken met VioN.NaaCOa. ^ u j J

De scheikundige samensteUing van dit product wordt bestudeerd.
Hij deelt hieromtrent o. a. reeds mede. dat de reacties van Millon en

Pauly en de biureetreactie positief zijn.

Mochten deze mededelingen bevestigd worden en later de
samenstelhng der .. kristallijne insuline" misschien bekend worden, dan
behoort wellicht synthetische insuline in de toekomst met tot • de
onmogehjkheden.

HOOFDSTUK I

BEPALING VAN HET
GLUCOSE-INSULINE EVENWICHT

A. Vroegere onderzoekingen*

Critische Litteratuur-bespreking*

Zooals we in de inleiding zagen, is de invloed op de koolhydraat-
stofwisseling reeds van den beginne af als het essentieele der insuline-
werking beschouwd. Het zou daarom van groot belang zijn, indien
men in cijfers zou kunnen uitdrukken hoeveel grammen koolhydraat,
speciaal glucose, met één eenheid insuline overeenkwam.

Dc beteekenis hiervan drukt Choay in zijn boek over : „ La sécré-
tion interne du pancréas et l\'insuline " (27) aldus uit (bl. 260) :

« Équivalent glucose-insuline. Nous n\'avons pas jusqu\'ici envisagé
de rapports quantitatifs entre la masse du sucre disparu du sang sous l\'action
de l\'insuline et la dose d\'insuline employée à cet effet. Celte question, en
plus de son intérêt théorique, présente un inlérét pratique considérable : au
clinicien, qui traite un diabétique par l\'insuline, il importe en effet de
connaître l\'augmentation de regime auquel peut correspondre une dose
donnée d\'insuline, sans que la glycémie s\'élève. Des tables donnent les
équivalents en glucose de différents aliments hydrocarbonés et même des
aliments albuminoTdes susceptibles de fournir des hydrates de carbone par
hydrolyse. La question se ramène donc à la détermination de l\'équivalent
glucose-insuline. »

Hieraan zou ik nog twee dingen toe willen voegen.

Op de eerste plaats zou een methode, die ons in staat stelde groote
hoeveelheden glucose en insuline in het dierlijk organisme te brengen,
die elkaar volkomen neutrahseerden, o. a. dus de bloedsuiker op het
normale niveau hielden, theoretisch de ideale manier zijn om insuline te
standariseeren, aldus zou men als het ware de insuhne tegenover
glucose titreeren met als indicator het levende organisme. Immers,
wanneer men b. v. een verschil van één eenheid kan aantoonen, dan
maakt dit bij de gewone wijze van ijking. waarbij men ongeveer
3 eenheden inspuit, een fout van meer dan 30 °/o ; bij toediening echter
van b. V. 12 eenheden een fout van ruim 8 °/o.

En op de tweede plaats zou men aldus in staat zijn de werking van
groote doses insuline te bestudeeren, die zonder glucose ingespoten het
dier binnen weinige uren zouden dooden en vooral om na te gaan.
wat met de daarmee correspondeerende hoeveelheid glucose, die in
het lichaam verdwijnt, gebeurt.

Om het glucose-insuline evenwicht te bepalen moet men, daar
insuline in vitro de glycolyse niet verandert (28, 29), zich tot het
levende organisme wenden en staan er daarvoor drie wegen open :
1° diabetes-patienten,
2° diabetisch gemaakte dieren en
3° normale dieren.

1° Het principe der eerste methode, die door vele clinici is toege-
past, is het volgende :

Men geeft aan suikerzieken, van wie de tolerantie nauwkeurig
bekend is. een onderhuidsche inspuiting van insuline en gaat dan na

hoeveel meer glucose er verdwijnt

óf door vermindering der glycosurie per 24 uur vergeleken met de
voorafgaande 24 uur bij gelijk blijvend dieet (Woodyatt; hij zoekt
hiervoor patienten uit. die 20 ó 25 gram glucose per dag met de urine
uitscheiden).

óf door bij lichte glycosurie 100 è 120 gram glucose aan het ove-
rigens gelijk blijvend dieet toe te voegen en te trachten door insuline de
glycosurie van dezelfde orde te houden (Wilder, c. s.)

In het eerste geval berekent men dus uit de verminderde glyco-
surie, in het tweede geval uit de hoeveelheid koolhydraten in het
voedsel toegediend, verminderd met de bekende tolerantie (bij negatieve
tolerantie natuurlijk ermee vermeerderd) de hoeveelheid koolhydraten,
die de ingespoten hoeveelheid insuline heeft doen verdwijnen. Deze
hoeveelheid, in grammen glucose uitgedrukt en gedeeld door het aantal
eenheden gebruikte insuline, is dan het glucose-insuline aequivalent.

Priesel en Wagner (30). Vooral den nadruk leggend op het belang
der klinische ijking van insuline-preparaten (zooals ook Laqueur (31)
steeds verdedigde), meenen dat vooral kinderen met ernstige diabetes
hiervoor zeer geschikt zijn. Zij geven echter niet aan, hoeveel gram
glucose bij hun methode overeenkomt met één eenheid insuline.

De onderzoekers, die bij suikerzieken het glucose-insuline equi-
valent bepaalden, komen tot zeer verschillende uitkomsten :
Woodyatt (32) vindt 1 ó 1 \'/z gram glucose per eenheid insuline.
Wilder c.s. (33) geeft als gemiddelde I.-IS gr. met als grenzen 0.9 en 3.1;
in een latere publicatie (34) gemiddeld 1.7 gram voor één oude
klinische eenheid en 2 gram voor een nieuwer Lilly-pteparaat.
Mac Phédran en Banting (35) 2.5 gram

Lefever (36) 2

Russel, Bowen, Pucher (37) 2^3

Mac Cann, Hannen en Dood (38) 0.5 & 3.6
Olmsted en Kahn (39) 1 ü 2

Campbell en Fletcher (40) 2 ü 2.5

2® Nog grooter verschillen vindt Allan (41), die van de tweede
methode gebruik maakt. Aan 2 gedepancreatiseerde honden werd een
constant dieet van 500 ü 600 gram vleesch en 100 gram rietsuiker per
^ag gegeven.

De hoeveelheid suiker per dag toegediend, verminderd met
hetgeen daarvan in de 24-uurs urine verschijnt en gedeeld door het
aantal eenheden insuline dagelijks ingespoten, geeft ons het equivalent.
Hij vindt hiervoor hoeveelheden, die wisselen van 3 tot 20 gram
glucose per eenheid insuline.

Allan komt tot de conclusie, dat bij constante dosis insuline het
glucose-aequivalent stijgt, naarmate men meer glucose toedient en dat
omgekeerd bij constant koolhydraat-dieet het evenwicht per eenheid
vermindert bij het geven van grootere doses insuline.

Door zijn cijfers in kromme te zetten komt hij tot de formule :

— 0.85
log g = 1.86 log u.

waarin g het aantal grammen glucose is en

u de dosis insuline in eenheden.

Aan dengene, die weet aan hoe groote schommelingen de bloed-
suiker van den hond onderhevig is, zegt Aubertin (42) :
« 11 apparaît clairement qu\'il est particulièrement dirfioile d\'obtenir avec
des doses égales d\'insuline des chutes de glycémie constantes. Les
mêmes variations observées chez les animaux normaux se retrouvent,
accrues, chez le chien dépancréaté. Et c\'est pourquoi Allan, essayant
d\'établir la quantité de glucose, qu\'une unité d\'insuline peut permettre
de métaboliser à un chien dépancréaté, est arrivé à des valeurs pouvant
aller de 3 à 20 ! »

Bovendien geeft Allan zelf toe, dat het niet onmogelijk is, dat bij
de belangrijke stoornis in de eiwit-assimilatie van den gedepancreati-
seerden hond, een gedeelte der suiker langs het darmkanaal verdwijnt.
Immers ook von Mering en Minkowski (l.c.) zeggen reeds in hun eerste
artikel over gedepancreatiseerde honden :

« dass die diabetischen Thiere Neigung zu Erbrechen und Durchfällen
zeigten, namentlich auch nach der Zufuhr von Kohlehydraten in der
Nahrung. »

3» De derde methode, op normale dieren dus, is het eerst door
Eadic cn Mac Leod (43) toegepast.

Eadie had aangetoond, dat onderhuidsche inspuiting van 1 gram
glucose per Kgr. lichaamsgewicht bij konijnen een stijging der bloed-
suiker geeft, die na een half uur maximaal is, maar na ongeveer 3 uur
weer verdwenen. Bij verdubbeling van deze dosis is de stijging grooter
en daalt eerst weer na 3 à 5 uur.

De invloed van insuline op deze bloedsuiker-krommen is toen
bestudeerd door tegelijk met de glucose of \'/a ^ 1 V2 "ur tevoren
insuline in te spuiten. Schrijvers zien dan een effect, zoowel op de
hoogte als op den duur der hyperglycaemie, en wel het sterkst bij
gelijktijdige inspuiting\'van glucose cn insuline.

Ze stellen hun methode voor ter standariseering van insuline en
wel aldus toegepast :

« As ene unit might then be considered the amount of insulin capable
of preventing a rise of blood sugar to above the normal level of 0.115 "/o
within half an hour after the injection subcutaneously of 2 grams glucose
per kilo body weight; the insulin being injected one hour prior to the
glucose. »

Men kan hiertegen belangrijke bezwaren aanvoeren :

De ingespoten hoeveelheid glucose is veel te klein. De hypergly-
caemie stijgt, wanneer daarbij geen insuline wordt gegeven, tot hoog-
stens 2.30 °/oo en is \'/z 3 1 uur na de inspuiting alweer aan het dalen.
Het is dus een hoeveelheid, die gemakkelijk door de interne secretie
van het dier zelf kan overwonnen worden. En dan wat vooral noodig
is om insuline en glucose te compcnseeren : de maximale werkingen
van beide moeten ongeveer samenvallen. Het maximum effect der
insuline komt echter veel later : bij kleine doses na ongeveer 4 uur; bij
grootere, zooals in dergelijke experimenten na nog längeren tijd.

Een inspuiting van glucose ineens is dus niet bruikbaar.

Minder om het evenwicht tusschen glucose cn insuline te bepalen,
dan wel om den invloed van groote doses insuline op de bloedsuiker te
bestudeeren en deze eventueel voor toepassing in de kliniek geschikt tc
maken, hebben de Jongh en Laqueur (45) in een serie van 15 experi-
menten een onderhuidsche inspuiting van 3 ö 12 eenheden insuline laten
volgen door herhaalde toediening van glucose per os of subcutaan in
totale hoeveelheid van 6 ä 12 gram bij konijnen.

Hier blijkt duidelijk, dat de werking van groote doses insuline
langer duurt dan enkele uren : krampen treden op na 6\'/2 ^ H
Bij één konijn is dan het bloedsuiker-gehalte reeds weer boven de

krampgrens (0.45). waarop het eenige uren gebleven was. gestegen tot

dit konijn schijnt het, dat de voortgezette toestand van glucose-

armoede de oorzaak der krampen was. »

Door deze herhaalde glucose-toediening (b. v. 4 maal om het uur
10 ccm glucose-oplossing 20°/o onderhuids) gelukt het reeds veel beter
omdebloedsuikerindebuurtvan de normale waarde te houden De
laatste bloedsuiker-waarden zijn echter slechts 6 uur na de msuhne-

Een^Sid!"inV915 door Woodyatt uitgewerkt om met behulp
;an een electrisch gedreven pompje een vloeistof gedurende uren met
constant debiet in te spuiten, is verleden jaar door Boyd. H.nes en
Leese (46) gebruikt om groote hoeveelheden glucose m de bloedbaan

te intraveneus een oplossing van 30 «/o glucose

in Locke of Ringer gedurende 2 è 4 uur in met een constant debiet van

4 gram per kilo per uur.

De bloedsuiker stijgt onmiddellijk, blijft dan gedurende de geheele
inspuiting op een niveau van 3 a 6 o/.. maar daalt terstond na het
einde der inspuiting tot de normale glycaemie. Het haemoglobme-
gehalte blijft vrij constant. De invloed van insuline op deze hypergly-

caemische curve is echter niet bestudeerd.

De moeilijkheid bij het glucose-insuline vraagstuk was dus. dat men
geen methode bezat om een constante langdurige hyperglycaemic bij

het dier te bereiken.

Deze moeihjkheid werd in 1924 door Bouckaert en Stricker (48)

opgelost, die op het idee kwamen om door een langdurige subcutane

inspuiting van glucose-oplossing de reactie van het pancreas tc over-

winnen en aldus tevens een glucose-depót onder de huid achter tc laten.

Uit de curven, die ik uit hun publicatie overneem (fig. 1) blijkt
duidelijk, dat dit eerst gelukt bij toediening van 4 gram glucose per Kg.
konijn per uur gedurende 2 uur ingespoten :

Gïurbc dc la glycémlc du Lapln aprts in|cctlon permanente dc glucose.
//ƒ///////ƒƒ/ Pur^ dc rinlcction.

.................... Effet de rinjcction dc 3 qr. par kqr. ct par heure, conccntrnlion A 6 p. 100.

_Effet de rinlcction dc i qr. par kqr. ct par heure, conccntrntlon A 10 p. 100.

Absct.-isc : Temps cn heures.

Ordonnée : Taux dc qlucosc du sanq p. 1.000.

Inaar Bouckiïcrt cn Stricker, 48)

A. Inspuiting van 3 gram per Kg. per uur gedurende 2 uur geven
als maximum ccn hypcrglycacmie tusschen 1.8 "/oo cn 2.5 ®/e<. op
het einde der inspuiting, die na ±6 uur weer tot dc normale waarde
gedaald is ;

B. Inspuiting op gelijke wijze van 4 gram glucose per Kg. per uur
brengt de bloedsuiker na de injectie tot een maximum van 4 à 5 °/oo,
welk niveau zéér lang behouden wordt : de daling naar de normale
glycaemie komt eerst na ± 12 uur.

De stijging begint vooral nà het eerste uur der inspuiting, waaruit
Bouckaert en Stricker besluiten :

„ L\'organisme réagit donc également pendant le début de l\'injection,
après quoi sa résistance est vaincue et l\'hyperglycémie monte graduellement
continuant son ascension après la fin de l\'injection. "

Laat ik tenslotte nog de meening van autoriteiten op insuline-
gebied als Laqueur en Grevenstuk (l.c. bl. 184) over deze methode
aanhalen :

,, In ingeniöser Weise haben Bouckaert und Stricker wenigstens einen
der Faktoren konstant gemacht. Durch ununterbrochene Glukose-infusion
bewirkten Sie eine sehr gleichmässige, bis 12 Stunden dauernde Hyper-
glykaemie. "

Deze methode hebben Bouckaert en Stricker vervolgens gebruikt
om het glucose-insuline-evenwicht te bestudeeren en wel door dc
glucose-oplossing te mengen met insuline (49).

Een hoeveelheid van 2 \'/j eenheid insuline (Connaught Labora-
tories, University of Toronto N" 266-267, 16 Jan. 1924) met 4 gram
glucose per uur gedurende 2 uur met constant debiet ingespoten op
aseptische wijze geeft aan het einde der inspuiting een verhooging van
77 à 120 °/o der bloedsuiker.

Vermeerdert men de hoeveelheid insuline tot 3 eenheden, dan
vinden zij constant een bloedsuiker-daling gevolgd door crisis na 4
à 7uuT(ßg.2).

4 4

Volgens schrijvers ligt dus het aequivalent tusschen ~ en —

dus tusschen 1.33 en 1.60. Zij besluiten aldus :

« En somme les variations individuelles disparaissent avec notre
méthode. Elle présente l\'avantage de se servir d\'animaux normaux. Elle
paraît donc pouvoir être employée pour doser pratiquement l\'unité
d\'insuline. »

FIG. 2.

L\'ordonnée marque le taux du sucre du sang cn o/oo.
L\'abscissc donne le temps cn heures et la durée dc l\'injcction.

I. Sucre du sang chez un Lapin injecté pendant 2 heures, avec 4 gr. dc glucose par kgr.

et par heure ;

II. Sucrc du sang cher un Lapin injecté pendant 2 heures, avec 4 gr. dc glucose par kgr.

et par heure, mélangés avec 2 \'/l unités d\'insuline par kgr. et par heure ;
m. Sucre du sang chez un Lapin Injecté pendant 2 heures, avec 4 gr. dc glucose par kgr.
et par heure, mélangés avec 3 unltéi d\'insuline par kgr. et par heure,
(naar Bouckacrt cn Strickcr, 49)

Toen ik met Bouckaert over deze onderzoekingen sprak, deelde
hij mij mede, dat het herhaaldelijk gebeurd was, dat het gebruikte
konijn den volgenden dag dood gevonden werd. Oorspronkelijk werd
dit aan infectie of andere bijkomstige omstandigheden toegeschreven,
maar toen er eens toevallig (nadat hunne publicaties reeds verschenen
waren) op den tweeden dag ccn bepaling volgens Folin cn Wu gedaan
werd, bleek er een niet onbelangrijke hypoglycaemie ontstaan tc zijn.

ofschoon het dier slechts 2 \'/2 eenheid insuline met 4 gram glucose per
Kg. per uur gehad had en dus den eersten dag na een lichte hypergly-
caemie tot de normale bloedsuiker was teruggekeerd. Verder onder-
zoek is toen hierover door toevallige omstandigheden niet meer
gedaan.

B* Eigen onderzoek*

Deze mededeeling was voor mij de aanleiding dit onderzoek weer
op tc vatten :

1° om na te gaan of dc insuline-werking zooveel langer kan duren,
dan men oorspronkelijk meende,

2° om te trachten een methode te vinden, die dc bloedsuiker blij-
vend op het normale niveau hield na glucose-insulinc-tocdicning en
daarbij dus minstens gedurende 24 uur de glycaemie te vervolgen en

3° om, wanneer dit mogelijk zou blijken daarbij het lot der ver-
dwenen suiker te bestudeercn onder den invloed der insuline.

Ik heb daarom bij een groot aantal konijnen met verschillende
methoden van glucose-insuline toediening gedurende 24 uur bestu-
deerd :

a. dc bloedsuiker-kromme cn dc glycosurie,

b. de stofwisseling langs gas-analytischen weg :

CO 2 — afgave, O 2 — opname en rcspiratie-quoticnt,
calorie-afgave,

koolhydraat en vetverbranding,

c. de alcalische reserve van het bloed cn

de aciditeit der urine in 24-uurs porties vóór cn na dc
inspuiting.

Alvorens echter tot de bespreking hiervan over tc gaan wil ik dc
bezwaren weerleggen, die Choay (1. c. bl. 262) heeft tegen het gebruik
van normale dieren bij de studie der werking van glucose cn insuline :

« Le principe même de cette méthode appelle certaines objections. Au
moins deux facteurs étrangers aux termes du rapport peuvent intervenir pour
le fausser : d\'une part l\'état des réserves hydrocarbonés du foie que l\'insu-
line peut mobiliser en partie si la glycémie tend à tomber au-dessous de
la normale, d\'autre part, l\'existence et l\'activité de la sécrétion interne
du propre pancréas de l\'animal normal en expérience ; or, l\'activité
endocrine du pancréas est mise en jeu par l\'hyperglycémie provoquée. »

Schrijver geeft dus toe, dat wanneer de bloedsuiker gedurende het
experiment aan dezelfde zijde van de normale lijn blijft, slechts één van
de beide mechanismen in werking komt. Welnu, als wc de resultaten
van Bouckaert en Strickcr in dit licht nog eens beschouwen, dan zien
we, dat bij een aequivalent van 1.60 er een hyperglycaemie ontstaat :
het organisme zal dus zelf wat insuline cr bij voegen, het aequivalent is
dus in werkelijkheid iets lager.

Bij een aequivalent van 1.33 echter daalt de bloedsuiker terstond
cn blijft onder den norm : het dier zal dan dus het tegenovergestelde
doen, n. 1. zijn koolhydraat-reserve aanspreken om zijn bloedsuiker cn
zijn leven te redden. In dat geval moet dus het evenwicht ccn getal zijn,
iets grooter dan 1.33. Hieruit volgt dus dat, hetgeen Choay als
bezwaar noemt, de methode juist gevoeliger maakt : ccn bepaalde
hyper- of hypoglycazmic is dichter bij dc normale blocdsuikcr-waardcn
dan met de werkehjkhcid overeenkomt. Tusschen deze belde waarden
moet dus het evenwicht liggen.

Verder vcrgcte men niet, dat in tegenstelling met vroegere onder-
zoekingen bij deze methode zéér groote hoeveelheden glucose
(8 gr. p. Kg.) cn insuline (5 â 6 ccnh. p. Kg.) ingespoten worden,
hoeveelheden, die het lichaam slechts voor een klein gedeelte zou
kunnen compcnsccrcn en die ik In een serie experimenten (XXXIII-
^^XXIX) nog verdubbeld en verdrievoudigd heb.

1° TECHNIEK

Bloedsuiker - bepaling.

Alle bloedsuiker-bepalingen werden gedaan volgens Folin cn Wu.
Het bloed werd met enkele uitzonderingen, waar hartpunctie noodig
was. genomen uit de vena marginalis van het oor van het konijn. In de
gevallen, waarin de glucose of insuline intraveneus toegediend werd,
waarbij eveneens van dit bloedvat gebruik gemaakt werd, kwam
natuurlijk alleen het andere oor in aanmerking. Na het wegknippen
der haren en nadat de oorvenen voldoende verwijd waren door
verwarming met een lOO-kaars lamp of in sommige gevallen met xylol,
werd met een scheermes een sneedje gegeven en ruim één ccm. bloed
opgevangen in een klein glazen bakje, waarin een paar milligram
neutraal, zeer fijn gepoederd kalium-oxalaat aanwezig was. Door het
mengen hiermee wordt de stolling voorkomen: men mag echter niet
te veel oxalaat (2 mgr. p. ccm.) en in het geheel geen citraat gebruiken,
omdat dit het onteiwitten zou kunnen belemmeren.

De techniek van Folin en Wu werd gevolgd, zooals aangegeven
in Abderhaldens handboek (51) op bl. 852 en 879.

Ineen gecahbreerd reageerbuisje van 10 ccm. (te voren geijkt!)
wordt aan 7 ccm. gedestilleerd water met een pipet 1 ccm. van het
opgevangen bloed toegevoegd en gemengd.

Na volledige haemolyse voegt men 1 ccm 10 °/o oplossing van
natrium-wolframaat (pro analyse " Merck ,.) en 1 ccm ^/g N. zwa-
velzuur toe. Het buisje wordt met een gummi stop gesloten, enkele
malen geschud cn gefiltreerd.

Slechts 2 of 3 maal op de ruim 500 bloedsuiker-bepalingen. die ik
deed. was het fikraat niet volkomen helder en kleurloos. Men filtreere
dan opnieuw na nog enkele druppels 2/3 N. HzSO^ toegevoegd te
hebben.

In dit onteiwitte fikraat is het bloed dus 10 maal verdund.

Voor de bloedsuikerbepaling heeft men de volgende oplossingen
noodig :

OPL. A. Alcalische koperoplossing :

40 gram zuiver watervrij Na-carbonaat oplossen in
400 ccm gedest. water in een hter-maatkolf. Toevoegen :
7,5 gram wijnsteenzuur en na volledige oplossing hiervan
4.5 gram kopersulfaat.

Nadat ook dit opgelost en gemengd is wordt aqua dest. toe-
gevoegd tot een volume van één hter bereikt is.
2 ccm moeten bijna geheel ontkleurd worden door 2 ccm van
oplossing B (afwezigheid van koper-oxydule).

OPL. B. 20 gram zuiver natriumhydroxyde oplossen in
400 ccm aqua dest. Daarna toevoegen :
35 gram molybdeenzuur en
5 gram natriumwolframaat.

Daarna 20 è 40 minuten krachtig koken tot alle NHj ver-
dreven is, afkoelen en verdunnen tot ±350 ccm.
125 ccm phosphorzuur 85 "/o worden nu hiermee gemengd en
daarna gedest. water toegevoegd tot een volume van
500 ccm.

OPL. C. Een 1 "/o oplossing van volkomen zuivere glucose wordt als
standaard-oplossing bewaard onder ccn dikke laag toluol of
xylol cn is onbeperkt houdbaar.

Dc vcrgclijkingsoplossingcn worden hiervan gemaakt door
verdunning van :

1 ccm op 50 ccm water (2 mgr. p. 10 ccm) cn
1 ccm op 100 „ ,. (1 mgr. p. 10 ccm)
Deze beide laatste oplossingen maakte ik minstens éénmaal
per weck vcrsch, ofschoon aangegeven wordt, dat zc ccn
maand houdbaar zijn.

Als standaard-oplossing heb ik voor het gchcclc onderzoek, dat
6 /j maand duurde, steeds dezelfde vloeistof gebruikt.

Alle aebruikte pipetten rijn nauwkeurig geiikt met Sedestllleerd
water b, 15\'O Da\'dit noodig is blijkt hieruit dat men soms fouten

r rs ^/i Vindt bij P\'P-- -aer stan-

TOe\'ns het geheele onderhoek zijn alle pipetten slechts voor het-
.el JdXebru^kt en is er geen enkele gebroken, .oodat alle waarden

dus onderling vergelijkbaar zijn.

Voor de koperreductie gebruikt men specale bmzen. door

de auieurs aangegeven zijn. Deze hebben een vernauwing op zoodan.ge
hooat TatTccm in de L gebracht, juist zijn oppervlak m deze ver-
nauwtag brengt. De bedoeling hiervan is de reoxydatie van het ontstane
"ydule tijdens de verwarming zoo g^ing mogel„k te doen z„n

re^«;;" kunnen doen zond«

een koperen plaat, waarm m een krmg W ^ ^

waarvan een koP"- ^uj ^^ nb^Lven buizen gemak-

v^h^ee^^^^^^ v. cm

lengte m haakvormig gebogen uiteinde aangebracht. Het voorde 1

X rntafeVdS boven het ^»elbad. als naast den coloH^^^^^^
op tafel kan zetten ; daar de koperen buis,es van voldoende hoogte zl,n.
kunnen dc reageerbuizen niet omvallen.

De bepaling wordt aldus uitgevoerd : in elke buis worden aan
2 ccm van het onteiwitte fikraat of van de vergelijkingsvloeistof 2 ccm
van Opl. A toegevoegd. Het geheel wordt gedurende 6 minuten in
kokend water geplaatst. Daarna hangt men ze gedurende 2 a 3 min. in
een koud waterbad. Vervolgens laat men bij elk 2 ccm Opl. B drup-
pelen, echter juist boven de vernauwing van de buis, daar anders deze
zware vloeistof langs den wand naar onder zakt. Het opborrelende
CO 2 zorgt nu voor voldoende menging. Nadat alle koperoxydule
opgelost is, wordt water toegevoegd tot 25 ccm (op de buis aange-
geven).

Ik gaf er echter de voorkeur aan met een pipet 20 ccm toe te voe-
gen (dus tot 26 ccm aan te vullen), omdat dit sneller gaat en bovendien
nauwkeuriger is, daar in de vrij wijde reageerbuis de vloeistof-meniscus
lastig af te lezen is. De fout gemaakt door de verdamping tijdens de
verwarming mag men verwaarloozen, omdat het verdampende opper-
vlak zeer klein is en bij alle buizen ongeveer even groot.

Na mengen kunnen de vloeistoffen in den colorimeter vergeleken
worden.

Wij maakten gebruik van ccn colorimeter volgens Duboscq en wel
uitsluitend in de donkere kamer. Dc verlichting geschlcdde met een
400-kaars Argenta lamp cn werd gefiltreerd door blauw glas tot onge-
veer de kleur van daglicht.

Aldus is men onafhankelijk van de wisselende sterkte van het
daglicht cn bovendien is het instellen in het donker na adaptatie veel
zuiverder.

Oorspronkelijk werd de bloedsuiker berekend, alsof dc dikte van
de beide vloeistofiagen na instelling op gelijke kleur direct omgekeerd
evenredig is met de concentratie. Spoedig bleek mij echter, dat men
aldus enkele factoren verwaarloost :

1" bij instelling rechts cn links op een gelijk cijfer is de afstand van
den onderkant der glazen staafjes tot den bodem der vloeistof bakjes niet
precies gelijk.

2° er is een klein verschil in kleur links cn rechts, misschien wel
onvermijdelijk in een Duboscq, waar men door een glaslaag van ±10

cM. dikte kijkt. , , , i. ,

3° blijft de vraag of de intensiteit der blauwe kleur werkelijk direct

evenredig is met de glucose-concentratie der vloeistof.

Na de eerste serie konijnen heb ik daarom een paar dagen eraan
besteed een aantal glucose-oplossingen volgens Folin en Wu te bepalen.
Iedere oplossing werd 3 maal uit de standaard-oplossing gemaakt,
waarvan elk weer 3 maal afgelezen werd. Uit deze 9 cijfers werd dan

telkens het gemiddelde genomen.

De vergelijkingsvloeistof werd steeds op 20 mM. dikte met een
loupe ingesteld, zoodat men steeds dezelfde kleurintensiteit heeft. De
gevonden cijfers werden op millimeterpapier uitgezet en aldus verkregen
we 2 geheel regelmatig verloopende krommen, één bij vergelijking met
0.1 °/oo glucose-oplossing en één voor 0.2 °/oo. Verder werd nog een
kromme gemaakt voor de zéér lage waarden door de 0.1 °/oo oplossing
niet op 20, maar op 10 mM in te stellen.

Men kan dus iedere bloedsuiker nu volgens 2 krommen bepalen en
het gemiddelde nemen. De afwijkingen bleken nu zeer gering.

Daar verschillende waarnemers bij een gering kleurverschil links
en rechts niet op dezelfde wijze instellen, hebben dergelijke curven
de meeste waarde voor dengene, die ze gemaakt heeft.

Onderzoek der urine op glucose en aceton»

De urine werd steeds, ook vóór de inspuiting, onderzocht op de
aanwezigheid van glucose volgens Benedict (52).

De 24-uurs urine werd verzameld in een \'/j L. Erlemeyerkolf,
geplaatst onder de afvoerbuis van de kooi. In de eerste serie werd uit-
sluitend thymol als conserveeringsmiddel hieraan toegevoegd, later
een fijn gepoederd mengsel van 90 °/o fluornatrium en 10 °/o thymol en
wel 1 gram per 24 uur. (*)

(*) Dit mengsel is het eerst door Sanders aanbevolen (53) om bloed gedurende
eenige dagen onveranderd te bewaren, en wel door 10 mgr. per ccm toe te voegen.

Was de qualitatieve reactie van Benedict positief, dan werd ook
volgens zijn quantitatieve methode de uitgescheiden hoeveelheid glucose
per 24 uur bepaald.

A. Qualitatieve methode

173 gram natriumcitraat en

100 gram watervrij natriumcarbonaat worden opgelost in
600 ccm gedestilleerd water.

17.3 gram kopersulfaat wordt opgelost in
150 ccm aqua dest. en daarna bij de eerste oplossing gevoegd,
die nu tot 1000 ccm verdund wordt.

Reactie :

5 ccm van deze oplossing worden gedurende anderhalve

minuut krachtig gekookt met
8 druppels urine.

Bij aanwezigheid van glucose krijgt men een rood neerslag ;
is er minder dan 0.3 %, dan komt dit eerst na eenigen tijd

staan (enkele minuten).
Bij negatieve reactie blijft de vloeistof helder of licht troebel
blauw.

B. Quantitatieve methode

18 gram kopersulfaat (zéér zuiver)
100 gram watervrij natriumcarbonaat
200 gram kalium- of natriumcitraat
125 gram kaliumsulfocyanuur

5 ccm 5 °/o ferrocyaankali-oplossing
aqua dest. ad 1000 ccm.
Bereiding als A, dus het opgeloste CUSO4 het laatst toevoegen.
Bepaling : De gefiltreerde urine wordt in een buret gebracht.
25 ccm van deze oplossing B worden in een
150 ccm Jena-kolfje met
5 a 10 gram natriumcarbonaat en een
mespunt puimsteenpoeder of talk
op een asbest-gaasje boven een Bunsen-brander aan de kook gebracht.

Men laat dan vrij snel urine bijloopen tot er een wit kalkachtig
praecipitaat ontstaat en kookt door tot de blauwe kleur niet meer
lichter wordt.

Nu laat men al kokende langzaam urine bijdruppelen tot de blauwe
kleur geheel verdwenen is. De omslag is veel scherper dan bij
titreeren met Fehling of met de qualitatieve oplossing van Benedict.
De gebruikte hoeveelheid urine bevatte 50 mgr. glucose.
Wanneer men niet geheel zeker is. dat het gebruikte kopersulfaat
100 °/o CUSO4 is en men wel over zuivere glucose beschikt, kan men

beter de vloeistof daarmee ijken.

Meerdere urines heb ik volledigheidshalve op aceton onderzocht.
Daar deze reactie echter steeds negatief was. heb ik dit niet in de
tabellen opgenomen, om ze niet onnoodig gecompliceerd te maken.
Gebruikt werd de reactie van Legal:

In enkele ccm urine wordt een weinig gepoederd nitroprussidna-
trium zonder verwarmen opgelost en daaraan een gelijk aantal ccm

10 °/o NaOH toegevoegd.

De roode kleur (kreatinine) van de vloeistof, aldus verkregen, ver-
dwijnt bij toevoegen van ijsazijn.

Was er echter aceton aanwezig, dan wordt de roode kleur daar-
door juist intensiever en krijgt een fraaie Bourgogne-tint.

DicrmatcriaaL

Als proefdieren zijn konijnen gebruikt van beiderlei geslacht en

ongeveer 2 Kg gewicht.

Alle 45 dieren werden slechts voor één experiment gebezigd en
waren tevoren nooit voor andere onderzoekingen gebruikt.

Met uitzondering van de eerste paar experimenten werden ze aan
de volgende constante voorwaarden onderworpen :

Het dier was minstens reeds een week in de stallen van het Insti-
tuut en kreeg daar een vrij constante, gemengde voeding.

Daarna werd het, na gewogen te zijn, 24 uur vóór de inspuiting in
een kooi met glazen wanden overgebracht, die bij mij in het laborato-
rium stond. De bodem daarvan was bedekt met een fijn rooster, zoodat
de urine in de eronder geplaatste Erlemeyer kon afvloeien. Als voedsel
kreeg het dan 150 gram bieten per Kg lichaamsgewicht, welke gewoon-
lijk na enkele uren opgegeten waren, zoodat de dieren 18 ä 20 uren
vóór de inspuiting niet gegeten hadden (54).

Na de inspuiting werd alleen water tot hun beschikking gesteld
gedurende de eerste 24 uur. Eerst daarna kregen ze weer 150 gram
bieten per kilo.

Aldus waren de dieren gedurende het geheele experiment bij
kamertemperatuur (17 ä 20° C.).

Zoogenaamde Russische " konijnen zijn niet gebruikt, omdat ze
zeer onrustig zijn.

Gebruikte glucose en insuline«

Als glucose is uitsluitend gebruikt: Glucose pur anhydre
Poulenc ". Dit preparaat bleek, toen men bij de indertijd in het Physio-
logisch Instituut te Leuven gedane onderzoekingen over het „ glucose-
hart " zeer zuivere druivensuiker noodig had, aan hooge eischen te
voldoen.

In het proefschrift van Verrijp (55) lees ik, dat prof. Schoorl een
aschgehalte vond van slechts 0.02 °/o, terwijl een 5 «/o oplossing gaf :
K,8 = 1.2 X 10-5.

Verrijp vindt met Na-oxalaat volgens methode Boehm minder dan
5 mgr. Ca per 100 gram ; terwijl kalium met de zeer gevoelige methode
van de Koninck-Bousser niet aan te toonen is.

Dr. Putzeys te Leuven, die zoo vriendelijk was eveneens deze
glucose te onderzoeken, vond ;

bij verbranding van 10 gram geen zichtbaar aschgehalte;

bij onderzoek op chloriden met AgNOg geen troebehng ;

bij de smeltpuntbcpaling in een capillair buisje volgens Roth en op
het blok van Maquenne: hetzelfde cijfer dat Beilstein geeft voor zuivere

watervrije glucose (146° C.)

Daar ik de glucose in een exsiccator boven zwavelzuur bewaarde,
mocht ik dus veilig aannemen, dat een hiervan afgewogen hoeveelheid
practisch inderdaad 100 °/o glucose was. wat vooral bij de bereiding der
standaard-oplossing voor de bloedsuikerbepaling van groot belang is.

Met uitzondering van de eerste serie experimenten werd steeds een
20 "lo -oplossing gebruikt en wel als volgt bereid :

20 gram (of een veelvoud hiervan) werd afgewogen en vervolgens
in een iets te geringe hoeveelheid, versch, over tin gedestilleerd water
in een Erlemeyer onder verwarming opgelost. Na afkoeling werd deze
oplossing overgebracht in een maatkolf van 100 ccm (of een veelvoud),
de Erlemeyer 3 maal nagewasschen met een kleine hoeveelheid water
en de maatkolf daarna bijgevuld tot de streep.

Als insuline werden twee preparaten gebruikt:
AlLAN-HANBURY. Ampullen van 5 ccm bevattende 20 eenheden

per ccm en wel:

3 fleschjes van Batch n° 334 (geldig tot Nov. \'26) en
1 fleschje van Batch n" 331 (geldig tot Juni \'26).
In de hierbijgaande tabel n° 1 zijn deze aangeduid als AB 1 - 4.
Tevens vindt men daarin de nummers der konijnen waarvoor elk fleschje
gebruikt werd en de data dezer experimenten. , , ,,

insulinum-neerlandicum. Als tweede preparaat had ikhet voor-
recht sedert Februari te kunnen beschikken over het standaardpreparaat
in poedervorm, dus zeer houdbaar, der Nederlandsche insuhne ; .. Orga-

non 331 " (*). j xi i

Dit preparaat dient als standaard bij de ijkmg van de Neder-
landsche insuline. De sterkte hiervan is dus nauwkeurig bekend en
behalve door Laqueur te Amsterdam, ook door Dale te Londen
bepaald :

0.36 mgr. = één internationale eenheid (= 0.9 oude kramgrensdosis)

-Voor de welwillendheid, waarmede Prof. Laqueur een belangrijke hoeveelheid

van dit waardevolle preparaat tot onze beschikking stelde, betuig ik hier gaarne mijnen
hartelijken dank. ^^

TABEL I
GEBRUIKTE INSULINE

De gebruikte insuline zal verder alleen worden aangegeven met de teekens
in de laatste kolom vermeld.

Het poeder werd na afwegen opgelost (volgens opgave van
Laqueur) in V,oo N. HCL, waaraan als antisepticum 0.3 °/o tricresol is
toegevoegd.

Daar ik het van belang achtte telkens een zoo groot mogelijke
hoeveelheid tegelijk op te lossen, om bij eene groote serie proeven
dezelfde oplossing te kunnen gebruiken, heb ik een speciaal fleschje van
ruim 25 ccm inhoud laten maken {fig. 3). waarin het mogelijk is de
oplossing steriel, ook bij geregeld openen, en vrij van verdampen te
bewaren.

Het fleschje met het glazen dekseltje worden
in filtreerpapier gedraaid en droog gesteriliseerd.

Op een chemische balans wordt het nu nauwkeurig
getarreerd; ±90 mgr. droog insuline (in den exsiccator
bewaard) erin geschud en daarna op \'/lo nauw-
keurig gewogen.

Vindt men b.v. 91.7 mgr.. dan bevat deze hoe-
veelheid 91.7. gedeeld door 0,36 = 254.7 eenheden.
Lost men deze nu op in 25.47 ccm steriel Vioo N.
HCL 0.3 °/o tricresol, dan bevat iedere ccm 10 een-
heden.

Giet men nu in den rand om den hals van het
fleschje een weinig ± \'/2 "l" tricresol-oplossing en
vult dit bij verdamping steeds weer bij. dan kan men
het fleschje herhaaldelijk steriel openen en sluiten,
zonder gevaar dat er stof. zooals bij watten-sluiting,
lossing. invalt of dat er verdamping plaats vindt.

Het werd in het donker onder een omgekeerd bekerglas bewaard.
In tabel I ziet men. dat het voor een groote serie experimenten slechts
2 maal noodig was deze oplossing te bereiden.

De benoodigde hoeveelheid insuline werd met een steriele geca-
libreerde 1 of 2 ccm pipet eruit genomen en dan overgebracht óf in de
glucose-oplossing (Serie A), óf in een steriel bakje met enkele ccm

physiologische zout-oplossing. Hieruit dan opgezogen met een 5 of
10 ccm injectiespuit, waarna het bakje nog 2 maal met een weinig pk
werd nagespoeld, totdat de spuit 5 a 6 ccm bevatte, waarin dus de ver-
langde hoeveelheid insuline aanwezig was.

Wijze van inspuiten.

Aan een buret, die van onder tot een dun buisje is uitgetrokken,
wordt een dunne caoutchouc slang van 40 a 50 cM. lengte (ventielslang
uit den rijwielhandel) bevestigd.

Van een gewone, roestvrije injectienaald wordt de kop zoover
afgedraaid tot ze in het andere einde van deze ventielslang past.

Het geheel wordt tezamen met een gecalibreerde pipet van 1 of 2
ccm in een lang, smal, hnnen zakje geschoven en dan het onderste
boven in een stoomsterilisator geplaatst.

Daarbij worden dan gevoegd :

a. de 20 % glucose oplossing in de maatkolf met een glazen kapje
bedekt (oorspronkelijk werd met een prop watten afgesloten, maar dit
geeft vezels in de vloeistof, die het systeem kunnen verstoppen). Om
den hals hangt aan een draad een passend gummi stopje.

b. een uit elkaar genomen injectiespuit van 5 of 10 ccm eveneens
in een linnen zakje.

c. een paar glazen bakjes tusschen 2 glazen deksels.

d. eventueel nog een hoeveelheid glucose-oplossing met een groote
injectiespuit om wanneer noodig bij crisis in te spuiten.

Er wordt gesteriliseerd gedurende ongeveer één uur in stoom
zonder overdruk. Daarna wordt alles er uit genomen.

Na afkoeling blijkt, dat er van de glucose oplossing in de maatkolf
geen waarneembare hoeveelheid verdampt is. omdat deze voortdurend
in een verzadigde waterdamp-atmospheer is geweest en daarna vrij snel
afgekoeld.

De hals wordt dan met een gummi stopje gesloten.

De verlangde hoeveelheid
insuhne wordt met de pipet, die
men voorzichtig zonder de buret
aan te raken uit het zakje schuift,
al naar de bedoeling overgebracht
in de maatkolf met dc glucose-
oplossing en daarmee gemengd,
of zooals reeds eerder beschreven
in een g/azen bakje en daarna in de
injectiespuit opgezogen.

De glucose-oplossing wordt
dan in een buret gegoten en deze
kan nu, omdat ze boven een wei-
nig vernauwd is. zooals men in
bijgaande teekening ziet. door een
stukje wijde caoutchouc slang ver-
bonden worden met het mano-
meter systeem.

De injectiesnelheid wordt uit-
sluitend geregeld door vermeer-
dering of vermindering van den
druk op de vloeistof.

Hiervoor maakte ik gebruik
van de opstelling, zooals in fig. 4
aangegeven. Vier glazen buisjes
komen in één punt in kruisvorm
samen.

De onderste is via een met
steriele watten opgevulde ver-
wijding met een stukje caoutchouc
slang met de buret verbonden.

FIG. 4. Buret voor het gedurende langen tijd met constant debiet inspuiten van glucose-
oplossing.

De linksche is verbonden met een manometer, die tot 25 cM posi-
tieven en 5 cM negatieven kwikdruk aangeeft.

De rechtsche is door een kraan met een gummislang en -ballon
(zooals door kappers gebruikt) verbonden, waarmee men het systeem
onder druk kan brengen.

De bovenste geeft langs een kraan verbinding met de buitenlucht,
waardoor men lucht kan doen ontsnappen of binnenlaten.

Aldus kan de snelheid der injectie naar believen geregeld worden.
Gaat de injectie te langzaam, dan geeft men wat overdruk : de watten-
prop belet het infecteeren der vloeistof. Gaat de inspuiting te snel, dan
sluit men beide kranen, de druk vermindert geleidelijk en wordt nega-
tief, tenslotte daalt het debiet tot nul.

I

Om tijdens de inspuiting voortdurend te weten, hoeveel ccm men
bij aflezing der buret moet vinden, wordt tevoren op millimeterpapier
op de abscis de tijd der inspuiting in minuten, op de ordinaat de in te
spuiten hoeveelheid vloeistof in ccm uitgezet. Door het begin- (= o)
en het eindpunt (b.v. 85 ccm.) der inspuiting door een rechte lijn te
verbinden, kan men b. v. elke 5 minuten aflezen, hoever de injectie
gevorderd moet zijn.

Gewoonlijk werd slechts zeer weinig van dit ideaal verloop der
injectie afgeweken ; is er een klein verschil, dan is dit echter door veran-
dering van den druk in enkele minuten weer ingehaald.

Als onderlaag om het dier te bevestigen is een gewone platte ope-
ratietafel af te raden, omdat het konijn tijdens een langdurige inspuiting
daarop wegens de ongemakkelijke houding niet rustig blijft liggen, wat
ook invloed heeft op de bloedsuiker.

Als operatietafel gebruikten we daarom een zeer praktisch bankje,
zooals in het Leuvensche Instituut in gebruik :

Een dikke lap caoutchouc is op een rechthoekig houten rekje uitge-
spannen, dat op 4 vrij hooge pooten op tafel staat. In de caoutchouc
zijn 4 gaten aangebracht om de pooten van het konijn door te schuiven
en deze daarna op de gewone wijze aan de pooten van het bankje te
bevestigen.

Tusschen de achterpooten is in den gummilap nog een driehoekige
opening geknipt, waardoor urine in een eronder staand bakje kan
afvloeien.

Het voordeel van deze wijze van opbinden is, dat het konijn in een
gemakkelijke houding op een veerende onderlaag ligt en geen steun
heeft voor zijn pooten. Het gebeurde slechts zelden, dat het dier zich
tijdens de inspuiting ernstig verweerde, niettegenstaande deze gewoon-
lijk 2 uur duurde.

Nadat het dier aldus opgebonden is, wordt eerst op de beschreven
wijze bloed afgenomen ter analyse en daarna de injectienaald in de
oorvene of onder de huid gebracht. Is er geen insuline aan de glucose
toegevoegd, dan wordt onmiddellijk hierna de insuhne met de injectie-
spuit intraveneus of subcutaan ingespoten.

Bij de intraveneuse glucose-injecties is het noodzakelijk den kop van
het konijn in een stevige klem vast te maken en het gebruikte oor en
ook het slangetje, dat naar de naald gaat, aan een statief te bevestigen.

In fig. 5 en 6 ziet men foto\'s van een dergelijke inspuiting van 2
verschillende afstanden genomen.

Op de tweede foto ziet men duidelijk hoe de naald in de tevoren
door verwarming of xylol verwijde vena marginalis van het oor is
gebracht.

Bij vele experimenten is tijdens de inspuiting een thermometer a
demeure in het rectum aangebracht. (Bij een konijn moet men, om een
betrouwbare temperatuur te krijgen, deze 8 a 10 cM in het rectum
schuiven.)

Om voortdurend de temperatuur te kunnen volgen werd geen
maximaal-, maar een gewone thermometer gebruikt.

Om afkoeling van het dier te voorkomen werd tijdens de inspuiting
steeds een electrisch verwarmd matje over zijn rug gelegd. Ook de rus-
tigheid van het konijn wordt hierdoor ten zeerste bevorderd.

LANGZAME

INTRAVENEUSE

INJECTIE

VAN EEN

MENGSEL

GLUCOSE EN

INSULINE.

2° Normale bloedsuikers» Contrôle-experimenten*

In tabel II zijn opgegeven de resultaten der bloedsuikerbepalingen
van alle konijnen vóór de inspuiting, dus de normale waarden.

Het gemiddelde der eerste tien experimenten is misschien wat
hooger, omdat bij deze bepalingen nog geen gebruik gemaakt werd van
de eerst hierna vervaardigde nauwkeurige ijkingskrommen, zooals
boven beschreven is.

^ TABEL II
NORMALE BLOEDSUIKERS

Gemiddelde van alle cijfers : 1.32®.
Gemiddelde van N° XI-XLV : 1.27«.

Bij weglaten van deze cijfers vinden we als gemiddelde 1.27® ;

Bij meetellen ervan 1.32®.

Men ziet dus ook vrij groote verschillen bij konijnen, die onder
zooveel mogelijk dezelfde voorwaarden van voeding gehouden zijn.

Het laagste cijfer is 1.07, het hoogste 1.83 : bij weglaten van de
eerste serie echter is het hoogste cijfer slechts 1.52.

Eadie (44) vindt als grenzen onder 157 waarden (bij ±40 konijnen)
0.83 en 1.54, met als gemiddelde 1.16. Hij bepaalde de bloedsuiker
volgens de methode van Hartmann en Schaffer.

Scott en Ford (56) geven als gemiddelde van 85 bepalingen bij 27

konijnen : 1.18 °/oo. r. ex j i u

De bloedsuikers der controle-experimenten (Serie F), dieik op het

einde van het onderzoek deed, wil ik liever hier mededeelen om den
invloed van andere factoren dan de inspuiting te vermelden.

Deze dieren werden op geheel dezelfde wijze behandeld. Gedurende
denzelfden tijd, dat de andere dieren een injectie kregen (\'s morgens van
10 tot 12 uur), werden deze konijnen op de caoutchouc tafel gebonden
met als bedekking het electrisch verwarmde matje. Bloedsuiker-bepa-
lingen werden op dezelfde uren gedaan, n. 1. om 10, 11, 12, 13, 15, 19
uur, middernacht en den volgenden morgen ±10 uur.

Als eerste controle-dier werd een gewoon tam konijn(XLIII)geno-
men, zooals voor bijna alle inspuitingen gebruikt is.

In tabel Hl ziet men, dat de glycaemie op constant niveau blijft.

Het dier bleef rustig op het bankje hggen.

Voor de beide andere controle-experimenten werden uit de stallen
een paar zgn. „ haaskonijnen " uitgezocht{¹). Deze dieren, waarvan voor
de andere experimenten er slechts enkele gebruikt zijn, zijn onrustig en
schrikachtig, ofschoon niet zoo erg als de zgn. Russen " (die in het
geheel niet gebezigd zijn, zooals reeds vermeld is).

1  Ook vermeld door Riebet (57) bij de opsomming der konijnen-rassen :
" Vlll. LièvreAapin. Certains lapins domestiques ont une coloration rappelant celle du
lièvre i ils tiennent le milieu entre les deux espèces, n\'ont pas de caractères nets : les extré-
mités postérieures sont développées.

TABEL III
SERIE R
CONTROLE - EXPERIMENTEN

KONIJNEN VAN 10 U. TOT 12 U. V. M. OP DE CAOUTCHOUC TAFEL GEBONDEN

TABEL IV
HAEMOGLOBINE-BEPALINGEN VOLGENS SAHLI

Beide dieren waren gedurende de twee uren, die ze op het bankje
gebonden waren, zeer onrustig en trachtten zich telkens door wilde
bewegingen los te rukken. Het gevolg op de bloedsuiker bleef niet uit:

er komt een duidelijke stijging.

N° XLIV stijgt van 1.23 na 1 uur tot 1.49 en is na 2 uur op 1.43 ;
N° XLV van 1.28 op 1.31 na één uur en 1.62 nog een uur later.
Dit dier was tijdens het eerste uur vrij rustig.

Bij beide dieren volgt hierop een daling tot even onder den norm,
zooals we dat gewoon zijn na een hyperglycaemie. (¹)

Zooals men in tabel III ziet, blijven echter alle cijfers binnen nor-
male grenzen. Laat ik hier echter nog aan toevoegen, dat deze twee
konijnen de onrustigste waren van alle gebezigde proefdieren. Ook bij
andere experimenten kwam het voor. dat het dier zich trachtte te
bevrijden, maar dan slechts 2 of 3 maal tijdens de geheele inspuiting.

Bij 4 dieren heb ik haemoglobine-bepalingen gedaan volgens de
methode van Sahli (donkere vergelijkingsvloeistof), om na te gaan of
het herhaaldelijk afnemen van 1 ccm bloed hierop invloed kon uit-
oefenen. .

Uit tabel IV blijkt, dat het gehalte aan bloedkleurstof wemig ot

niet daalt. Konijn XLIV echter had \'s avonds in de respiratiekamer het
klemmetje, dat altijd op de oorvene gezet werd ter stelping der bloeding,
afgeschud en aldus naar schatting 15 ä 20 ccm bloed extra verloren.
Misschien is hieraan de lichte daUng van het haemoglobine-cijfer

te danken.

1  Ook bij den mensch ziet men bij de .. belastingsproef dwz. na toediening
van een groote hoeveelheid glucose per os. dat. na afloop der hyperglycaemie, de bloed-
suiker onder de normale waarde daalt (57a).

3° Verloop der glycaemie bij verschillende wijzen
van glucose- en insuline toediening¹

Serie A* (zie tabel V.)

Bij deze groep werd een mengsel van glucose en insuline op de
bovenbeschreven wijze intraveneus ingespoten.

4-12-\'25. Konijn I. 8 gram gluc. 5 eenh. ins. AB\' p. K° gedu-
rende 2 uur. (*) Sterke stijging der bloedsuiker. 3 uur na het einde der
inspuiting weer belangrijk gedaald. 8 uur erna weer aan de normale lijn.
Van de 26.8 gram ingespoten glucose verschijnt 5,7 gram in de urine.

7-12-\'25. Konijn II. 8 gram gluc. 6 eenh. ins. AB\' p. K^» gedu-
rende 2 uur. Bloedsuiker stijgt iets minder.

Van de 18.2 gram ingespoten glucose verschijnt ± 1 gram in de urine

9-12-\'25, Konijn III. 8 gram gluc. 8 eenh. ins. AB\' p. K° gedu-
rende 2 uur. Sterke bloedsuikerstijging, 3 uur na de inspuiting echter
onder zijn normale waarde en blijft tot den volgenden dag op dit lage
niveau. In de urine 4 gram van de 19.2 gram glucose.

Daar met de in de eerste experimenten gebruikte hoeveelheid
glucose intraveneus geen evenwicht te bereiken was. werd het met
kleinere doses geprobeerd :

ll-12-\'25. Konijn V. 3 gram gluc. 3 eenh. ins AB^ p. K° gedu-
rende 2 uur. Minder sterke hyperglycaemie. 3 uur later normaal,
na 8 uur nog verder gedaald, daarna weer stijging.

In de urine 1.2 gr. van de ingespoten 9.1 gram.

Ter controle werd nu een experiment gedaan, waarbij op geheel
dezelfde wijze, insuhne, opgelost in vloeistof volgens Locke, ingespoten
werd :

1  Omdat er later ook inspuitingen gedaan zijn, die korter dan 2 uur duurden, is
glucose en insuline steeds per Ko uitgedrukt en niet zooals door Bouckaert-Stricker per
Ko-uur.

8 gr. gluc. -f- 5 eenh. ins. p, Ko gedurende 2 uur beteekent dus :
4 gr. gluc. -j- 21/2 eenheid p. Ko per uur gedurende 2 uur.
Wanneer verder gezegd wordt bloedsuiker na a: uur, wil dit zeggen : at uur na
het einde der inspuiting.

TABEL V
SERIE A

H-12-\'25. Konijn VI. O gr. gluc. 4 eenh. ins. AB^ p. K° gedu-
rende 2 uur. De glycaemie daalt en is één uur na het einde der inspui-
ting aan het laagste punt, n. 1. ongeveer de helft van de beginwaarde.
Daarna weer een langzame stijging, blijft echter na 24 uur nog onder
zijn normale cijfer.

De 10 eenheden, die hier langzaam intraveneus ingespoten zijn,
waren dus niet in staat de bloedsuiker tot de krampgrens te doen dalen.
Ik meende daarom, dat de insuline Allan-Hanbury niet de opgegeven
sterkte vertegenwoordigde.

In het volgende experiment werd de verhouding tusschen insuline
en glucose verdubbeld:

17-12-\'25. Konijn VII. 2 gr. gluc. 4 eenh. ins. AB^ p. K° gedu-
rende 2 uur. Gedurende de inspuiting geringe stijging der Woedsuiker,
die \'/2 uur later echter tot ver onder den norm gedaald is, en ook na 24
uur nog niet tot zijn uitgangswaarde is teruggekeerd.

De urine geeft geen reductie van de oplossing van Benedict.

Vermeerdering der hoeveelheid glucose geeft echter weer een ver-
sterkte hyperglycaemie, eveneens gevolgd door een scherpe daling :

18-12-\'25. Konijn VIII. 3 gr. gluc. 4 eenh. ins. AB^ p. K° gedu-
rende 2 uur. Urine bevat geen aantoonbare glucose.

21-12-\'25. Konijn IX. 4 gr. gluc. 4 eenh. ins. ab^ p. K° gedu-
rende 2 uur. Hyperglycaemie nog hooger, daling daarna minder.

Als we nu tabel V nog eens bezien, blijkt duidelijk, dat met deze
methode de bloedsuiker niet in de buurt van haar uitgangswaarde is
te houden.

Dit was eigenlijk wel te verwachten geweest.

Immers een intraveneuse glucose-toediening brengt de bloedsuiker
vrijwel onmiddellijk op een zeer hoog niveau, waarop deze gedurende
de geheele inspuiting blijft om bijna terstond daarna weer te dalen,
zooals blijkt uit het reeds geciteerde werk van Boyd, Hines en Leese.

De insuline echter werkt veel later, temeer daar tot het laatste
oogenbhk der inspuiting nog steeds insuhne het organisme binnenge-
voerd wordt.

Serie B cn C*

Ik was dus verplicht terug te komen op de subcutane inspuitingen,
zooals door Bouckaert en Stricker toegepast. Het maximum der wer-
king der insuhne ten opzichte van het maximum der glucose-werking
werd echter door mij vervroegd. In het ideale geval zouden de bloed-
suikerkrommen, die elk dezer stofFen alleen zou geven, eikaars spiegel-
beeld moeten zijn.

Op de eerste plaats moest dus de insuline (in plaats van met de
glucose gemengd langzaam gedurende 2 uur subcutaan ingespoten te
worden) ineens onmiddellijk vóór dc langzame glucose-injectie gegeven
worden.

Op de tweede plaats kon de werking nog meer vervroegd worden
door de insuline ineens intraveneus te geven, eveneens terstond
gevolgd door een langzame onderhuidsche glucose-toediening. Immers
vele auteurs hebben aangetoond (litteratuur-opgave bij Laqueur op bl.
152), dat na intraveneuse injectie de bloedsuikerdaling vroeger optreedt
en eerder zijn maximum bereikt en aan den anderen kant weer spoe-
diger tot de normale glycaemie stijgt dan na subcutane injectie. Volgens
de meesten is de diepte der daling in beide gevallen ongeveer even
\' groot; volgens Sordelli c. s. (58) sterker na intraveneuse toediening.

En op de derde plaats zou tenslotte de duur der onderhuidsche
glucose-inspuiting van 2 uur op 3 of meer gebracht kunnen worden.
Dit laatste is echter nooit noodzakelijk gebleken, integendeel, na mtra-
veneuse insuline-toediening is de duur der injectie vaak verkort op één
of anderhalf uur.

In de tabellen VI en VU zijn de resultaten gerangschikt volgens
deze beide methoden ; met uitzondering van N° X en N° XI is steeds

8 gram glucose per K° gegeven :

Serie B (13 experimenten): Intraveneuse insuline-injectic, onmid-
dellijk gevolgd door een subcutane glucose-injectie gedurende 1. 1 V2
of 2 uur.

TABEL VI
SERIE B

Intraveneose inanline-injectie, onmiddellijk gevolgd door een langzame onderhuidsche glucose-toediening

TABEL VII

SERIE C

Subcutane insaUne-injectie, onmiddellijk gevolgd door een onderhuidsche glucose^toediening gedurende 2 uren

GLYCAEMIE:

19 u.

na het einde der injectie

C\'. Subcutane injectie van mengsel glucose-insuline gedurende 2 uren

\'Is - 1.33

Serie C (12 experimenten) : Subcutane insuline injectie, onmiddel-
lijk gevolgd door een subcutane glucose-injectie gedurende 2 uur.

Hier echter zal ik de experimenten in volgorde bespreken, daar
bij het zoeken naar het evenwicht, dus in het ideale geval de rechte lijn
der bloedsuiker-curve gedurende 24 uur, beide methoden herhaaldelijk
afgewisseld werden.

Daar bij deze methoden van inspuiten nooit meer quantitatief te
bepalen hoeveelheden glucose in de urine verschenen, niettegenstaande
de bloedsuiker herhaaldelijk boven de 2 °/oo komt en slechts enkele
malen de urine een weinig reduceerde, is verder hiervan geen melding
gemaakt. Steeds echter werd de urine vóór de inspuiting en de beide
daarop volgende dagen volgens Benedict op reductie onderzocht.

De verhouding tusschen glucose en insuline wordt weer aangegeven
in grammen glucose per K°, gedeeld door eenheden insuline eveneens
per K°, b. V. G/I = 3/4 = 0.75.

Nog steeds in de meening verkeerend een zwak insuline-preparaat
te gebruiken, heb ik het eerste konijn van deze serie te veel insuline
toegediend.

22-12-\'25. Konijn X. Ins. AB\' subcut. G/I = ^U = 0.75.

Bloedsuiker 3 uur na het einde der inspuiting onder de krampgrens
(0.40), gevolgd door crisis en dood onder heftige krampen.

Wegens te lang wachten was het dier niet meer te redden door
intraveneuse glucose- en intracardiale adrenaline-injectie.

19-1-\'26. Konijn XI. Ins. AB^ intraven. G/I = = 1.26.

Na een stijging tijdens de inspuiting blijft de bloedsuiker verder
binnen normale grenzen.

Om nu de cijfers beter vergelijkbaar te maken met die van Bouc-
kaert en Stricker is verder steeds eveneens 8 gram glucose per K°
lichaamsgewicht ingespoten.

22-1-\'26. Konijn XII. Ins. AB^ subcut. G/I = = 1.33.

Geringe daling, blijft gemiddeld onder het punt van uitgang ; na
24 uur echter lichte stijging er boven. Dus iets te veel insuline.

25-1-26. Konijn XIII. Ins. AB^ intraven. G/I = 1.33.

Dezelfde verhouding dus als de vorige, maar nu de insuline intra-
veneus in plaats van subcutaan. De bloedsuiker blijft gedurende 24 uur
steeds boven den norm : te weinig insuline dus.

27-1-\'26. Konijn XIV is nu ter controle met dezelfde verhouding,
maar gemengd, subcutaan gedurende 2 uur ingespoten, dus de tech-
niek van Bouckaert en Stricker nauwkeurig herhaald.

Resultaat hetzelfde als zij vinden : na een aanvankelijke stijging
daalt de bloedsuiker na 7 uur tot den norm en sterft het dier na
i 24 uur in typische hypoglycaemische crisis.

Herhaling der inspuiting, zooals op konijn XII toegepast, geeft bij
het volgende konijn weer dezelfde bloedsuiker-kromme.

29-l-\'26. Konijn XV. Ins. AB^ subcut, G/I = = 1-33.

Weer iets te veel insuline dus.

Vermindering der insuline-dosis met 0,5 eenheid per K° (slechts
ruim 8°/o verschil) geeft een duidelijk hoogere bloedsuiker-curve :
l-2-\'26. Konijn xvi. Ins. AB^ subcut. G/I = «/s.s = 1.^5.

In dit geval mag men dus zeggen, dat het evenwicht ongeveer
bereikt is.

Tot zoover klopt dus alles, met uitzondering van Konijn XIII. dat
intraveneus ingespoten een hoogere bloedsuiker houdt dan de dieren,
die subcutaan zelfs met een kleinere dosis insuline geïnjecteerd zijn.

De vraag was dus of werkelijk intraveneus een grootere dosis
insuline gegeven moest worden dan subcutaan om hetzelfde effect te
bereiken.

De volgende experimenten geven hierop een volkomen bevestigend
antwoord.

3-2-\'26. Konijn XVII. Ins. AB^ intraven. G/I = »/e = 1-33.

Ook hier ongeveer een evenwicht met een hoeveelheid insuline,
grooter dan in exp. xvi en waarschijnlijk zelfs iets sterker insuline, daar
het een nieuw fleschje was, direct van de fabriek gekregen op ons ver-
zoek een groote hoeveelheid insuline (1000 eenh.) van nauwkeurig
dezelfde sterkte te sturen.

Op hetzelfde tijdstip kregen we echter de beschikking over het
Nederlandsche gedroogde standaard-preparaat, waaraan we de voor-
keur gaven o.a. omdat hiervan een groote hoeveelheid tegelijk kon
worden opgelost, reden waarom in de volgende experimenten hiervan
uitsluitend gebruik gemaakt is.

4-2-\'26. Konijn XVIII. Ins. IN\' intraven. G/I = »/g = 1.60.

Veel te weinig insuline : stijging tot 2.67 °/oo.

9-2-\'26. Konijn XIX. Ins. IN\' intraven. G/I = «/g = 1.33.

Tijdens de inspuiting aanduiding van een daling der bloedsuiker.
daarna verhooging tot 2 °/oo na 7 uur.

We krijgen daarom den indruk, dat de werking der insuline te
vroeg komt ten opzichte van het maximum-effect der glucose, het tegen-
overgestelde dus als in de proefnemingen van Bouckaert en Stricker.

De duur der glucose-inspuiting wordt daarom verkort tot l\'/a uur.

ll-2-\'26. Konijn XX. Ins IN\' intraven. G/I = = 1,33.

Ook hier nog een lichte daling tijdens de inspuiting, die bij verkor-
ting tot één uur verdwijnt:

16-2-\'26. Konijn XXI. Ins. IN\' intraven. G/I = «/g = 1.33.

Duur 1 uur.

18-2-\'26. Konijn XXII. Ins. IN\' intraven. G/I = 8/7 = 1.14.

Duur 1 uur.

22-2-\'26. Konijn XXIII. Ins IN\' intraven. G/I = Vg = 1.00.

Duur 1 uur.

In deze drie experimenten is de hoeveelheid insuline telkens ver-
meerderd. De hyperglycaemische top, één uur na het einde der inspui-
ting, wordt er wel lager door (resp. 2.55, 2.37 en 2.26) maar een even-
wicht is nog niet bereikt.

In de volgende 3 experimenten is de duur der glucose-inspuiting
weer op anderhalf uur gebracht en de insuhne-dosis nog geleidelijk
vermeerderd.

24-2-\'26. Konijn xxiv. Ins. IN\' intraven. G/I = »/g = 1.00.

Duur 1 \'/a uur.\'

l-3-\'26. Konijn XXV. Ins. IN\' intraven. G/I = »/lo.s = 0.77.

Duur 1 \'/a uur.

3-3-\'26. Konijn XXVI. Ins IN\' intraven G/I = V13.5 — 0.59.
Duur 1 \'/z uur.

De curve der glycaemie komt steeds dichter bij de rechte hjn.
N° XXVI heeft al iets te veel insuline gehad.
Het volgende konijn krijgt nu iets minder :
5-3-\'26. Konijn XXVII. Ins. IN\' intraven. G/I = «/jg = 0.67.
Duur 2 uur.

De bloedsuiker blijft nu vrijwel op een rechte lijn. De kleine top
1 uur na het einde der inspuiting is weg, maar aan den anderen kant is

er een lichte verhooging na 24 uur.

In de beide laatste experimenten echter blijven alle bloedsuiker-
waarden binnen de normale variaties (zie controle-experimenten).

Het evenwicht ligt hier dus tusschen 0.59 en 0.67 en zou ik willen

schatten op 0.65.

Ik heb natuurlijk, na in deze serie de insuline steeds te hebben
moeten vermeerderen en tenslotte een 200 laag cijfer als aequivalent tc
hebben bereikt, gemeend, dat de insuhne sterk in werkzaamheid was

^^^^ D^Uoedsuiker daalde echter terstond, toen ik dezelfde verhouding
als bij het laatste experiment, maar nu subcutaan, inspoot^

8-3-\'26. Konijn xxviii. Ins. IN\' subcut. G/I = In- O-o/-

Duur 2 uur. .

7 uur na de injectie is er een hypoglycaemie van 0.64, terwijl het
dier ongeveer 19 uur na het einde der injectie in crisis gevonden wordt.
Het is volkomen atonisch ; rectaaltcmp. 27,5°C, bloedsuiker 0.35. Of-
schoon het bijna dood is, wordt nog 20 ccm 20°/o glucose intraveneus
en dezelfde hoeveelheid subcutaan gegeven, benevens 0.25 ccm adrena-
Unc \'/,ooo intracardiaal. daar het hart nog slechts zeer onregelmatig en
flauw klopt Verder wordt het konijn in een electrisch verwarmd matje
gerold. De temp. stijgt na 30 min. tot 29.3 ; na 45 min. tot 30.1 ; na
1 uur : 31.4 ; na 2 uur : 33.8 en is na 5 uur weer aan 37.5. De verwar-
ming wordt dan opgeheven ; de bloedsuiker is aan 1.90 en het dier lijkt

weer geheel normaal.

Bij de beide volgende experimenten wordt de dosis insuline daarom
verminderd :

10-3-\'26. Konijn xxix. Ins. IN\' subcut. G/I = «/g = 1.00,
Duur 2 uur.

12-3-\'26. Konijn xxx. Ins. IN\' subcut. G/I = 77 = 1.14.
Duur 2 uur.

Uit de laatste drie experimenten blijkt wel heel duidelijk het verschil
tusschen intraveneuse en subcutane inspuiting :

We komen nu met dezelfde insuline en later gebruikt (dus eerder
in werking afgenomen dan versterkt) tot een glucose-insuline evenwicht
van i 1.15 bij subcutane toediening der insuline.

We zullen hierop nog uitvoeriger terugkomen, wanneer we meer
cijfers met elkaar zullen kunnen vergelijken.

Daar het eerste fleschje Insul. Neerl. nu opgebruikt was, moest er
een nieuwe oplossing gemaakt worden, die voor alle verdere proeven
gebruikt is (IN^).

30-4-\'26. Konijn xxxi. Ins. IN^ subcut. G/I = 76.95 = 1.15.
Duur 2 uur.

De bloedsuiker-kromme geeft aan, dat er ongeveer een evenwicht is.

Even na de inspuiting kwam ik echter tot de onaangename ontdek-
king, dat er een gedeelte der insuhne niet opgelost was, maar onder
tegen den hals van het fleschje kleefde(*). Het effect van deze hoeveel-
heid bleek duidelijk bij de volgende inspuiting (het fleschje was nu
nauwkeurig met een loupe bekeken en er was nergens meer een spoor
vaste stof zichtbaar), waarbij dezelfde verhouding gegeven werd :
3-5-\'26. Konijn xxxii. Ins. IN^ subcut. G/I = 70,95 = 1.15.
Duur 2 uur.

Dadelijk inzettende bloedsuiker-dahng met dood in crisis ± 19 uur
na het einde der inspuiting.

{*) Deze vergissing kan geen waarneembaren invloed op de volgende experimenten
hebben. Het aequivalent immers nemende op 1.40 is aan konijn XXXI inaespoten :
1.15 / 1.40 = 10.7 eenheden in plaats van 13.

In de overblijvende vloeistof in het fleschje Is dus 13 - 10,7 = 2.3 eenh. te veel.
Dit maakt op de daarin aanwezige 260 eenheden een fout van minder dan 1 o/o. welke
fout, als zijnde onaantoonbaar, verder verwaarloosd is.

Zelfs door de verhouding op 1.30 te brengen, kwam het volgende
konijn in crisis :

26-5-\'26. Konijn XL. Ins. IN^ subcut. G/I = »/g.is = 1-30.

Duur 2 uur.

Eerst door nog verdere vermindering der insuline-dosis was een
goed evenwicht te bereiken :

28-5-\'26. Konijn xli. Ins. IN^ subcut. G/I = V5.52 = 1-45.

Duur 2 uur, en

31-5-\'26. Konijn XLII. Ins. IN^ subcut. G/I = = 1-45.

Duur 2 uur.

In beide gevallen is ongeveer een evenwicht bereikt, misschien is
hier de ingespoten hoeveelheid insuline reeds iets te klein.

Ook hier zien we weer de gevoeligheid der methode, vooral,
wanneer we de cijfers in kromme zetten.

In alle gevallen hebben we steeds gezien, dat een verandering van
10 °/o in de insuline-dosis een duidelijken invloed op de bloedsuiker-
kromme heeft. Het schijnt alsof individueele factoren vrijwel geheel
wegvallen, waardoor dus de methode misschien bruikbaar zou zijn voor
standaardisatie.

In fig, 7 ziet men de bloedsuiker-krommen der 4 laatst genoemde
experimenten. De cijfers geven op de gewone wijze de verhouding
glucose-insuhne aan. De curve, aangeduid met 1.45, is de gemiddelde
bloedsuiker-kromme van exp. XLI en XLII.

(Als uitgangspunt is de gemiddelde bloedsuiker van deze 4 experi-
menten genomen, de overige punten der kromme zijn vervolgens even-
veel omhoog of omlaag geschoven als hun beginpunt).

Een overzicht van de met de verschillende toegepaste methoden ver-
kregen resultaten meen ik het best te kunnen geven aan de hand van
een in fig. 8 weergegeven schema (59).

In I is een voorstelling gegeven van het verloop der glycaemie
tijdens en na inspuiting van een mengsel glucose-insuline onder de huid
volgens de methode Bouckaert-Stricker. De stippellijn geeft (ook in de
andere 3 schema\'s) het effect van een grootere hoeveelheid insuline aan
dan de getrokken lijn. In beide gevallen komt het dus tot hypoglycae-
mie en wel eerder, naarmate er meer insuline gegeven wordt.

In II ziet men het efiect van een dergelijk mengsel bij intraveneuse
inspuiting op de bloedsuiker. Steeds, ook bij groote hoeveelheden insu-
line is er een zeer sterke stijging der bloedsuiker tijdens de inspuiting,
gevolgd door een steilen val, dieper naarmate er meer insuline aan de
vloeistof was toegevoegd. Volgens deze methode kan men zich dus nog
minder een oordeel vormen over het aequivalent.

In het met IV aangeduide schema zien we de resultaten in Serie C
bereikt: subcutane injectie dus van de geheele hoeveelheid insuhne
ineens, gevolgd door een onderhuidsche inspuiting van 8 gram glucose
per K" gedurende 2 uur, namelijk een geringe stijging aan het einde der

FIG. 8

Schematische voorstelling van het verloop der glycaemie bij verschillende methoden van
glucose-insuline toediening.

I. Mengsel gluc.-ins. subcut. gedurende 2 uur.
II. „ „ intraven.

IV. Ins. subcut., gluc. subcut.

V. Ins. intraven., gluc. subcut

De gestippelde lijn geeft de werking aan van een grootere hoeveelheid insuline dan de

volle lijn. Cijfers als in fig. 7.

inspuiting gevolgd door een lichte daling der bloedsuiker, die 9 a 10 uur
later maximaal is. Met deze methode is het echter mogelijk deze schom-
mehngen binnen normale waarden te houden.

Nog dichter bij de ideale lijn kwamen we in Serie B, voorgesteld
door schema n° V. We zien hier dus het effect der toediening der
geheele dosis insuline ineens intraveneus, onmiddellijk gevolgd door een
onderhuidsche glucose-inspuiting van 8 gram per K° gedurende 2 uur.
De gestippelde lijn, dus de grootere hoeveelheid insuline, is hier het
dichtst bij het evenwicht. De stijging, die we in de vorige curve aan het
einde der inspuiting zagen, komt nu later, b. v. na 10 uur, omdat het

maximum der insuline-werking hierbij vervroegd is. We hebben
gezien, dat we dezen top nog kunnen wegkrijgen door den duur der
inspuiting te verkorten tot anderhalf uur.

De beste methode om glucose en insuline ten opzichte van elkaar
te compenseeren is dus : intraveneuse inspuiting van de totale dosis
insuline, onmiddellijk gevolgd door een onderhuidsche toediening van
een glucose-oplossing met constant debiet gedurende IV2 uur.

Natuurlijk is een absoluut gelijk blijven der bloedsuiker niet te
bereiken ; ook bij de niet ingespoten contróle-dieren vinden we niet
onbelangrijke schommehngen.

Om de proeven onderling vergelijkbaar te maken, heb ik de vol-
gende werkwijze toegepast (60) :

De gevonden bloedsuiker-waarden worden nauwkeurig op milli-
meter-papier uitgezet en wel op de ordinaat is 5 cM een bloedsuiker-
verschil van 1 °/oo. op de abscis is één cM één uur. De punten worden
door rechte lijnen verbonden en vanuit de beginwaarde, dus de voor
dat bepaalde dier normale bloedsuiker, wordt een horizontale lijn ge-
trokken. Een hyperglycaemie van 1 °/oo boven den norm gedurende
5 uur geeft dus een oppervlak van 5 X 5 = 25 cM^; 1 cM^ komt dus
overeen met een verhooging of verlaging der bloedsuiker van 0.2 °/oo
gedurende 1 uur.

Van de veronderstelhng uitgaande, dat men bij niet te groote
schommelingen mag spreken van een evenwicht als het totale opper-
vlak boven de normale lijn gelijk is aan het totale oppervlak daaronder
gedurende 24 uur. heb ik met een planimeter deze oppervlakken
berekend.

Ik kwam aldus het gemiddelde nemend van de in Serie B en C
gerangschikte experimenten tot de volgende cijfers voor het glucose-
insuline evenwicht :

AB intraveneus: 1.10 gram

subcutaan : 1.50 gram
IN\' intraveneus: 0.65 gram

subcutaan : 1.15 gram

IN^ subcutaan : 1.40 gram

Als we het tweede cijfer voor het Nederlandsche preparaat als
juist aannemen. (¹) zien we dat dit bij subcutane inspuiting ± 1.4 gram
glucose in het lichaam kan doen verdwijnen ; de insuline van Allan en
Hanbury 1,5 gram.

Verschil in effect tusschen intraveneuse en subcutane
insuline-injecties*

Wat het meest in het oog springt is het groote verschil in effect
naarmate de insuhne onder de huid of direct in de bloedbaan gebracht
wordt, hetgeen we bij beide preparaten opmerken.

In fig 9. ziet men b. v. het verloop der glycaemie van de konijnen
n° XXVII en XXVIII. Beide kregen dezelfde hoeveelheid glucose op
dezelfde wijze toegediend, n. 1. subcutaan 8 gram per K° gedurende
2 uur.

De hoeveelheid insuline was eveneens voor beide gelijk, n. 1. 5
eenheden per K°, echter n° XXVII kreeg het intraveneus, terwijl n° XXVIII
het subcutaan kreeg, in de curve aangeduid als „ i " en „ s ".

Beide konijnen begonnen toevallig met dezelfde bloedsuiker, n. 1.
1.24 °/oo. Uit de kromme ziet men duidelijk het verschil in werking.

Hoe dit te verklaren ?

Misschien geven de experimenten in 1924 door Fisher en Noble
(61) gepubhceerd hiervoor wel de oplossing. Bij bepaling der met de
urine uitgescheiden hoeveelheid insuline vonden zij :

1  Waarom ik voor het eerste fleschje Nederlandsche insuline een kleiner getal
vind. is mij niet duidelijk. Daar er echter nergens experimenten elkaar tegenspreken, moet
ik wel aannemen, dat de tweede oplossing sterker werkte dan de eerste.

Misschien is de volgende verklaring niet onmogelijk : De eerste maal werd in den
rand van het fleschje wat kwik gegoten i. p. v. tricresol-opl. om het verdampen der
insuline-opl. te beletten (zie fig. 3). Er is toen een druppeltje kwik in de insuline-opl.
gevallen. Deze heb ik toen echter direct aseptisch overgepipetteerd in een steriel bakje en
na schoonmaken en droog steriliseeren van het insuline-fleschje daar weer in terugge-
bracht. Waarschijnlijk hebben er zich toch sporen HgCh gevormd, omdat de insuline in
0.01 N. HCl opgelost was. Of dit zout een afbrekende werking op insuline heeft, heb ik
echter in de litteratuur niet kunnen vinden.

FIG. 9

Verschillende invloed op de bloedsuiker van gelijke doses insuline (5 eenh. per Ko)
intraveneus en subcutaan toegediend, gevolgd door een glucose-injectie onder de huid van
8 gram per Ko gedurende 2 uur.

.. i " = intraveneus. ., s " = subcutaan.

Cijfers als in fig. 7.

1° bij 2 honden, die 40 eenheden intraveneus gekregen hadden,
ongeveer 35 eenheden in de urine terug ;

2° bij 2 honden aan welke de insuline onder de huid gespoten was,
konden ze slechts ongeveer \'/e van deze hoeveelheid in de urine aan-
toonen, terwijl ook

3° een diabetes-patient, die 38 eenheden subcutaan had gehad, er
slechts ± 6 langs de nieren had uitgescheiden.

Ik acht het daarom niet onmogelijk, dat bij de konijnen hetzelfde
gebeurd is. n.1. dat, bij inspuiting althans van groote hoeveelheden
insuline, een belangrijk gedeelte hiervan met de urine verdwijnt.

Misschien is hierdoor ook de mindere gevoeligheid der intrave-
neuse methode te verklaren. Men ziet n. 1., dat een verschil, van 10%

bijvoorbeeld, in de toegediende quantiteit insuline een veel duidelijker
effect heeft op de bloedsuiker-kromme na subcutane, dan na intrave-
neuse toediening.

Ik heb daarom, ofschoon met de laatste methode een meer constante
glycaemie te verkrijgen is, de voorkeur gegeven aan de subcutane ter
bestudeering van het glucose-insuline aequivalent bij vergrooting der
toegediende hoeveelheid glucose.

Series D en E. (zie tabel VUL)

Het leek mij n.1. interessant om na te gaan of het glucose-insuline
evenwicht zich wijzigde bij vergrooting der toegediende hoeveelheden

glucose en insuline.

Ik heb daarvoor gebruikt de tweede oplossing der Nederlandsche
insuline (IN^), waarVan, wanneer het. subcutaan ingespoten, gevolgd
werd door een onderhuidsche glucose-injectie van 8 gram per K° gedu-
rende 2 uur, het glucose-aequivalent 1.40 gevonden was.

De concentratie der glucose-oplossing is dezelfde gehouden als bij
de voorafgaande proefnemingen n. 1. 20 °/o ; het toegediende volume is
verdubbeld in Serie D, verdriedubbeld in Serie E.

In Serie D is aan twee groepen van 3 konijnen gedurende 2 uur
subcutaan 16 gram glucose per K° lichaamsgewicht toegediend, vooraf-
gegaan door een onderhuidsche injectie bij de eerste groep van 13.9
eenheden insuhne per K° (verhouding G/I dus \'«/.a-s = 1-15) ; bij de
tweede groep door 12.3 eenheden per K° (G/I = \'®/i2.3 = 1-30) :

5-5-\'26. Konijn XXXIII. Ins. IN^ subcut. G/I = = 1.15.

6-5-\'26. „ XXXIV. „ G/I = >«/.3.9 = 1.15.
10-5-\'26. .. XXXV. .. G/I = •«/,3.9 = 1.15.
12-5-26. „ XXXVI. .. G/I2.3 = 1.30.
17-5-\'26. ,. XXXVIII. „ G/I = \'«/.^.a = 1.30.
19-5-\'26. .. XXXIX. „ G/I = \'«/.^-g = 1.30.

Duur 2 uur.

De compensatie is minder mooi dan bij de vorige experimenten,
maar toch worden er geen erg hooge bloedsuikers bereikt.

62

TABEL VIII

SERIE D.

Subcutane insuline-injectie,
onmiddeUijk gevolgd door een onderhuidsche glucose-toediening van 16 gr. p. K», gedurende 2 uren

N\'

INSUL.

or

Tijdens

na het einde der inspuiting

0.87

SERIE E.

Subcutane insuline-injectie.
onmiddellijk gevolgd door een onderhuidsche glucose-toediening van 24 gr. p. Ko, gedurende 2

/.8.5- 1.30

Als we van beide groepen de gemiddelde bloedsuikers op milli-
meterpapier uitzetten (pg 10), zien we, dat bij de verhouding 1.30 te
weinig insuline is toegediend, maar dat bij een verhouding van 16 gram
glucose en 13.9 eenheden insuline per K°, dus 1.15, de glycaemie niet
ver van de normale lijn blijft.

FIG. 10

Gemiddelde bloedsuiker-krommen, elk van 3 dieren, na verschillende hoeveelheden
insuline subcutaan, gevolgd door een subcutane glucose-injectie van 16 gram per Ko
gedurende 2 uur. Cijfers als in flg. 7.

Ik moet echter hier wel aan toevoegen, dat dergelijke hoeveel-
heden glucose in 20 °/o-oplossing wat al te veel van het dier vergden.
Als het dier na de inspuiting in zijn kooi gezet werd begon het onmid-
dellijk te drinken; de anurie gedurende meer dan 24 uur en ook de moei-
lijkheid om \'s avonds bloed af te nemen, waardoor vaak hartpunctie
noodig was, wijzen er naar mijn meening op, dat de aanwezigheid
dezer groote hoeveelheid hypertonische glucose-oplossing onder de
huid de waterbalans geheel uit haar evenwicht bracht: 4 van de 6 dieren
zijn dan ook na ruim 24 uur gestorven, onder welke 4, misschien niet
toevallig, de 3 waren, die de kleinste insuline-dosis gehad hadden.

In ieder geval mag men echter uit deze serie wel besluiten, dat
naarmate men meer glucose geeft het aequivalent daalt, men dus in
evenredigheid meer insuline moet geven. Dit is in overeenstemming
met de besproken resultaten van Allan bij gedepancreatiseerde honden.

Waarschijnlijk is dit nog in sterker mate het geval, dan onze cijfers
(een aequivalent van 1.40 bij 8 gr. gluc. en van 1.15 bij 16 gr. gluc.
per K°) aangeven .Immers de insuline (die steeds op een andere plaats onder
de huid gespoten werd dan de glucose) mag men gerust veronderstellen
na 24 uur reeds lang geabsorbeerd te zijn. Met de glucose is dit echter
niet het geval. Na 24 uur is er op de plaats, waar de glucose geïnjec-
teerd was. steeds nog een gering oedeem aanwezig, waaruit bij punctie
gewoonlijk zonder moeite V2 ccm vloeistof te verkrijgen was, die in
Serie B en C meestal, in Serie D steeds een positieve reactie van
Benedict gaf.

Bovendien was in de laatste serie het oedeem steeds veel sterker,
dus een grootere hoeveelheid glucose niet geabsorbeerd, waaruit volgt,\'
dat het glucose-insuline evenwicht bij grootere doses nog iets lager
moet hggen dan het gevonden getal van 1.15.

Tenslotte (Serie E) is gepoogd een evenwicht te bereiken bij
inspuiting op overigens gelijke wijze van de geweldige quantiteit van
24 gram glucose per K°.

Hiervoor geldt bovenstaand betoog natuurlijk a fortiori.
14-5-\'26. Konijn XXXVII. Ins. IN^ subcut. G/I = 24/,= 1 30.

Duur 2 uur.

De hoeveelheid insuline was veel te klein. De bloedsuiker stijgt tot
3.57 °/oo, één uur na het einde der inspuiting.

\'s Avonds om half acht (7V2 uur na het einde der insp.): 2.58 °/oo.

\'s Nachts om half drie is het onmogelijk bloed af te nemen ; ook
bij hartpunctie zijn door de groote viscositeit van het bloed slechts
enkele druppels bloed in de spuit te krijgen.

Den volgenden morgen is de bloedsuiker weer gestegen tot 4.23°/oo.

\'s Middags om 4 uur sterft het dier in sterke dyspnoe, nadat de
rectaaltemperatuur reeds uren 32 è 33° geweest is.

Deze groote hoeveelheid glucose is dus practisch onbruikbaar om
het evenwicht te bepalen. Zonder twijfel is echter de hoeveelheid insu-
line veel te klein geweest.

Ook in isotonische concentratie toedienen der glucose leek mij
onbruikbaar wegens de groote hoeveelheid vloeistof, die men daarvoor
zou moeten inspuiten.

Deze serie experimenten is daarom niet verder voortgezet.

C» Conclusies*

1. Intraveneuse glucose-toediening is practisch niet bruikbaar ter
bepahng van het glucose-insuline aequivalent.

2. Het beste evenwicht verkrijgt men bij het konijn door intrave-
neuse injectie der insuline, onmiddellijk gevolgd door een onderhuidsche
inspuiting van een glucose-oplossing en wel 8 gram per K° hchaams-
gewicht gedurende ongeveer IV2 uur met constant debiet.

3. Subcutane injectie der insuline, eveneens onmiddellijk gevolgd
door een onderhuidsche glucose-injectie van 8 gram per K° in 20°/o-
oplossing, geeft hoogere cijfers voor het glucose-insuhne evenwicht,
waarschijnlijk omdat een belangrijk deel der intraveneus toegediende
insuline met de urine verdwijnt.

De resultaten der subcutane methode hebben daarom meer waarde.

Het aequivalent aldus gevonden is ongeveer 1.40 gram.

4. Bij het gebruiken dezer methoden blijkt, dat betrekkelijk kleine
verschillen in de toegediende hoeveelheid insuline zijn aan te toonen en
dat individueele factoren weinig invloed hebben, waardoor ze misschien
voor standaardisatie bruikbaar zouden zijn.

De subcutane methode bleek het gevoeligst te zijn.

5. Bepalingen van het glucose-insuline evenwicht met glucose-
doses belangrijk kleiner dan 8 gram per K° hebben geen of weinig
waarde. Bij vergrooting der dosis daalt het glucose-aequivalent.

6. Bij inspuiting van groote hoeveelheden hypertonische glucose-
oplossing sterft het dier o. a. door indikken van het bloed.

HOOFDSTUK II

HET METABOLISME

NA TOEDIENING VAN

GLUCOSE EN INSULINE

Bij 32 van de 45 gebruikte proefdieren zijn bepalingen gedaan van
de gas- en energie-wisselingen vóór en na de inspuiting en 24 uur later,
terwijl bij het grootste deel hiervan dit ook in het tijdsverloop daar-
tusschen één of meerdere malen gedaan is.

De eerste bepaling, in de tabellen aangeduid met „ a ". geschiedde
zoo kort mogelijk vóór het begin der inspuiting. Het konijn had dan,
zooals reeds vermeld, gedurende 18 a 20 uur gevast.

De tweede bepaling „ b " gebeurde ongeveer \'/2 uur na het einde
der inspuiting (in Serie A echter ongeveer één uur na het einde der
injectie). Als n.l„ onmiddellijk na ophouden der injectie bloed ter analyse
was afgenomen, werd het dier gedurende 5 a 10 minuten in zijn kooi
gezet en vervolgens in de gaskamer overgebracht.

De volgende bepalingen, aangeduid met „ c\', c^ enz. ", werden
\'s middags, \'s avonds of \'s nachts gedaan, terwijl de „ sample " voor
de laatste gas-analyse „ d " den volgenden morgen, ongeveer 24 uur
na de inspuiting, genomen werd.

A. TECHNIEK.

Er werd gebruik gemaakt van de methode, die in 1925 beschreven
is door MejufFr. Cappellen en Prof. Noyons (62). Het groote voordeel
hiervan is, dat het dier zich in een afgesloten ruimte bevindt, waarin
het zich vrij kan bewegen en men geen gebruik behoeft te maken van
meer of minder slecht afsluitende maskers of van tracheotomie. Boven-
dien is deze methode snel en weinig kostbaar.

Het principe der methode berust hierop, dat men door de afge-
sloten ruimte, waarin zich mensch of dier bevindt, met constant debiet
een stroom buitenlucht zuigt, waarvan de door het ademhalende
levende organisme veranderde samenstelling, wanneer deze constant
geworden is. bepaald wordt volgens de methode van Haldane.

In fig. 11 zien we een schematische voorstelling der hiervoor
benoodigde opsteUing :

De gaskamer Ch bestaat uit een omgekeerden glazen bak (een
groot rechthoekig aquarium, rustend in een met kwik gevulde richel van
den geparaffineerden houten bodem. Het geheel is dus absoluut lucht-
dicht. De inhoud is ongeveer 10 X het volume van het dier.

Onder links wordt de lucht weggezogen door een over de geheele
breedte der gaskamer aangebrachte, met een groot aantal gaatjes door-
boorde, koperen buis. Aldus wordt rechts boven door een dergelijke
buis (met een grooter aantal gaatjes om geen negatieven luchtdruk te
krijgen) buitenlucht binnengezogen, die een rotameter Ro gepasseerd
heeft. C)

Nadat de buitenlucht dus in diagonale richting door de gaskamer
gestroomd is, waarvan de inhoud aldus goed gemengd wordt, passeert
ze den gasmeter G, waarop men met een chronometer nauwkeurig de
gedurende een bepaalden tijd verplaatste hoeveelheid lucht kan meten.
Het doorzuigen der lucht geschiedt met een vat van 150 L. inhoud, dat
als flesch van Mariotte is ingericht. Door de afvoerbuis hiervan hooger
of lager te plaatsen kan men het daarin aanwezige water met verschil-
lende, doch constante snelheid laten wegloopen, waardoor ook het
debiet der lucht, die men aldus in het vat zuigt, gedurende het geheele
experiment constant blijft. Daar men ongeveer 50 L. lucht per K°
lichaamsgewicht van het proefdier moet laten doorstroomen is deze
hoeveelheid water voldoende bij een konijn van 2 K° voor 1\' I2 uur.
Men kan ook in plaats van deze flesch van Mariotte een gewone water-
straalluchtpomp gebruiken (deze kan tot 400 L. lucht per uur zuigen),
maar men is dan afhankelijk van den steeds eenigszins wisselenden druk
der stadswaterleiding, waardoor het debiet niet volkomen constant is.

In de gaskamer is een, in de teekening niet aangegeven, thermo-
meter aangebracht en bovendien een lange dunne koperen buis. die
eenige malen langs de wanden rondloopt en waardoor men naar

believen warm of koud water kan laten stroomen om de temperatuur in
de kamer op 20° te houden.

Het „ sampelen " of lucht afzuigen geschiedt nu als volgt:

Het dier wordt onder de glazen klok geplaatst, welke met een riem
op den bodem wordt bevestigd. Op bovenbeschreven wijze wordt nu
het debiet der door den rotameter stroomende lucht geregeld op
100 L. per uur voor een konijn van 2 K°.

Daar de binnenstroomende lucht buitenlucht is, is de samenstelling
constant en nauwkeurig bekend. De uit de kamer stroomende lucht zal
echter door de ademhaling van het dier van samenstelling veranderen :
het koolzuur zal toenemen, het zuurstof-gehalte zal afnemen. Na eenigen
tijd zal de samenstelling der uitstroomende lucht constant geworden
zijn, omdat het dier iedere seconde dezelfde hoeveelheid COg en Og
produceert, resp. verbruikt. Om op dit oogenblik een hoeveelheid der
uitstroomende lucht ter analyse te kunnen afzonderen is tusschen gas-
kamer en gasmeter een T-buis aangebracht. De hieraan met caoutchouc
slang bevestigde sample-buis is 1.8 cM wijd en heeft ongeveer een
inhoud van 50 ccm. De uiteinden hiervan zijn afgesloten, boven door
een capillaire drieweg-kraan, onder door een gewone capillaire kraan.
Dit einde wordt met een gummibuisje op een tweeweg-kraan geschoven,
waarvan de eene weg tot een zeer nauwe capillair is uitgetrokken, de
andere door een lange gummislang met het kwikreservoir H in verbin-
ding staat. Door alle kranen te openen vult men de sample-buis met
kwik vanuit H en wel zoover, dat het oppervlak hiervan bij E de hori-
zontale buis bereikt, waariangs de lucht uit de kamer weggezogen
wordt. Aldus is er in het geheel geen schadelijke ruimte.

Nadat de temperatuur in de gaskamer en ook de barometerstand
zijn afgelezen, wordt de onderste kraan zoover gedraaid, dat het kwik
door de nauwe capillair kan wegstroomen (dus 180° verder dan den vori-
gen stand). Hierdoor wordt van de langsstroomende lucht een gedeelte
in de sample-buis gezogen. De kwik afvoerende capillair is zoo nauw
gemaakt, dat dit zéér langzaam gaat en wel ongeveer 10 minuten duurt,
voordat al het kwik in het eronder staande bakje is geloopen en dus de
geheele sample met lucht gevuld is. De kranen worden dan gesloten en de

lucht kan in het toestel van Haldane geanalyseerd worden.(*) Gedurende
den tijd van het „ sampelen " bepaalt men op den gasmeter G met een
chronometer nauwkeurig de hoeveelheid lucht gedurende dezen tijd
gepasseerd. Bovendien leest men nog enkele malen de temperatuur af
om hiervan later het gemiddelde te nemen.

Na analyse der gassen is dus bekend het percentage CO2,02 en Nj,
dat de lucht, die uit de gaskamer kwam, bevatte. Om hieruit het respi-
ratie-quotient te berekenen moet men eerst een correctie aanbrengen,
daar bij een respiratie-quotient van minder dan 1 het volume der uit-
stroomende lucht kleiner is dan dat der binnenstroomende lucht, immers
er is meer O2 opgenomen dan CO2 geproduceerd.

Voorbeeld (Konijn XLIII, Sample n° 1) :
Buitenlucht : Analyse :

CO2 = 0.03 °/o CO2 = 0.765

02 = 20.93 °/o O2 = 20.07

N2 = 79.04 "/o O2 = 79.165

Het volume der binnenstroomende lucht was dus in °/o :

X 100, deze zou dus bevatten :

20.93 X volume-deelen O2 = 79.165 X ^

= 79.165 X 0.265 (**) = 20.978.

De verbruikte hoeveelheid O2 is dus 20.978 - 20.07 = 0.908%.

TABEL IX

ZUURSTOF ^ CORRECTIE

X = CO2  O2

Y = (100 - X) X 0.265.

X Y X Y

20.60 - 21.041 20.80 - 20.988

20.61 - 21.038 20.81 - 20.985

20.62 - 21.036 20.82 - 20.982

20.63 - 21.033 20.83 - 20.980

20.64 - 21.030 20.84 - 20.977

20.65 - 21.028 20.85 - 20.975

20.66 - 21.025 20.86 - 20.972

20.67 - 21.022 20.87 - 20.969

20.68 - 21.020 20.88 - 20.967

20.69 - 21.017 20.89 - 20.964

20.70 - 21.0145 20.90 - 20.9615

20.71 - 21.012 20.91 - 20.959

20.72 - 21.009 20.92 - 20.956

20.73 - 21.006 20.93 - 20.954

20.74 - 21.004 20.94 - 20.951

20.75 - 21.001 20.95 - 20.948

20.76 - 20.999 20.96 - 20.946

20.77 - 20.996 20.97 - 20.943

20.78 - 20.993 20.98 - 20.940

20.79 - 20.991 20.99 - 20.938

Voor CO2 mag men, daar het zeer kleine percentage koolzuur in de
buitenlucht hierdoor practisch niet verandert, dit ineens zonder correctie
aftrekken van het in de sample gevonden percentage.
Het geproduceerde CO2 in dit experiment was dus: 0.765 — 0.03 = 0.735.

Het respiratie-quotient is dus : Q^^Qg = 0.809.

Het respiratie-quotient kan dus gevonden worden door eenvoudig
het ®/o CO2 door het percentage O2 te deelen. Om echter te berekenen

hoeveel COg en O2 het dier per tijdseenheid
heeft geproduceerd, resp. verbruikt en daar-
uit het metabolisme te berekenen moet men
correcties aanbrengen voor temperatuur,
barometer en waterdampspanning in de
uitstroomende lucht. d. w. z. het gedurende
een bepaalden tijd met den gasmeter gevon-
den volume reduceeren op 0° C., 760 mM
barometer-kwikdruk en op het volume van
droge lucht. Daar we aan mogen nemen,
dat deze lucht ongeveer verzadigd is met
waterdamp, omdat het dier in een kleine
ruimte zit. welke betrekkelijk langzaam ver-
verscht wordt en men vaak condensatie-
water aan de wanden ziet. kunnen we de
dampspanning aflezen uit tabel X (63).
waarin deze voor verschillende tempera-
turen is uitgedrukt in mM. kwik. De afge-
lezen barometerstand, hiermee verminderd
en gedeeld door 760, geeft dus de correctie
voor barometer en voor waterdampspan-
ning tegelijk.

Een correctie voor de temp. wordt aangebracht door vermenia-
273

Wc krijgen dus voor de gepasseerde lucht in L. per minuut:
L B-d 273
m ^ 760 ^ 273 t
L = aantal liters door het apparaat gestroomd gedurende
m = minuten (afgelezen op den gasmeter met een chronometer).
B = afgelezen barometer-stand in mM Hg.
d = waterdampspanning bij de afgelezen :
t = temperatuur.

Daar 273 in den teller en 760 in den noemer constant zijn,kan men.
om de berekening te vergemakkelijken, de formule aldus schrijven:

L,, B - d
m\'^273 t

TABEL XI.

Metabolisme
bij verschillende respiratie-quotienten.

Per liter geabsorbeerde zuurstof:

(naar Zuntz en Loewy\'s Lehrbuch
der Physiologie des Menschen, 1920.)

L X (B-d) X 0.3592
m X (273 t)
Door het getal, dat men nu
gevonden heeft, te vermenigvul-
digen met de percentages COg
en O2 weet men dus hoeveel
ccm CO2 en O2 het dier per
minuut afgestaan, resp. ver-
bruikt heeft.

Daar men het respiratie-quo-
tient kent, kan men nu het meta-
bolisme berekenen, omdat één
liter verbruikte zuurstof bij een
bepaald resp.-quotient overeen-
komt met een zeker aantal calo-
rieën (f), grammen verbrande
koolhydraten (K) en vetten (V).
Hiervoor is gebruik gemaakt
van de nieuwere cijfers uit Zuntz
en Loewy\'s Lehrbuch der Phy-

siologie (64), welke in tabel XI zijn overgenomen. Deze cijfers had ik,
evenals ook die van tabel X voor de dampspanning, uitgezet op millime-
ter-papier, zoodat ik uit de aldus verkregen geheel regelmatige curven
gemakkelijk en nauwkeurig de verlangde cijfers kon aflezen,

X f = calor. per minuut.
X K = gr. KH
X V = gr. vet

Nemen we weer Konijn XLIII, Sample n° 1 als voorbeeld. Hierbij was :
de barometerstand : 762.1 mM Hg

17.3°C.

22.5 L. in 13 min. 4 sec. (= 13.07 min.)
0.735 «/o
0.908 "lo
0.809

We vinden uit de tabellen :
Waterdampspanning bij 17.3°C.: 14.8 mM Hg.

Calorie-afgave per L. O2 bij een resp. quot. van 0.809: 4.883

KH-verbranding „ „ „ „ 0.400 gr.

" »• " tt tt tt 0.334 gr.
We krijgen dus als we deze cijfep in bovenstaande formule zetten (*) :

22.5 X (762.1 - 14.8) X 0.3592

13.07 X (273 17.3)

X 4.883 = 0.0705
X 0.400 == 0.00578
X 0.334 = 0,00482
per minuut : 11.7 ccm.

14.4 ccm.
0.070® groote cal.
5.78 mgr,
4,82 mgr.

Om de nauwkeurigheid van hun methode te onderzoeken hebben
Mej. Cappellen en Prof. Noyons een bekende hoeveelheid zuiveren
alcohol in de gaskamer laten verbranden, zooals tevoren Benedict deed.
Er werd echter om den alcohol met een zeer klein en toch constant debiet
toe te voeren gebruik gemaakt van de in de teekening (fig. 11) aange-
geven nauwe buret A, die als flesch van Mariotte is ingericht, waarbij
het verdampen van den alcohol is uitgesloten.In den bodem der gaskamer
is een klein capillair buisje aangebracht, voorzien van een asbest pitje.
Door de buret A, die ongeveer 5 ccm inhoud heeft, hooger of lager te
plaatsen, kari men het alcohol-vlammetje zeer klein regelen. Êén gram
zuivere alcohol geeft bij berekening 972.9 ccm. COg en verbruikt
H59.5 ccm O2; het „ respiratie-quotient " is dus 0.667.

Bij analyse der uit de gaskamer stroomende lucht werd gevonden :

De nauwkeurigheid van hun methode is dus zeer groot; de gemid-
delde fout is slechts 1,5 "/o.

B. RESULTATEN*

1° Normale cijfers cn contrôlc-dicrcn.

Alvorens over te gaan tot het bespreken van den invloed van
glucose-insuline inspuitingen op respiratie-quotient en metabolisme,
zal ik eerst een tabel geven der cijfers gevonden vóór de inspuiting,
dus bij normale konijnen, evenals ik dat bij de bloedsuikers deed. Daar
dit een betrekkelijk groot aantal cijfers is, alle in dezelfde omstandig-

heden van voeding, enz. met een nauwkeurige methode bepaald, heeft
deze tabel misschien eenige waarde om aan te toonen de groote indivi-
dueele verschillen, die konijnen vertoonen. (Tabel XIL)

Het respiratie-quotient wisselt van 0.737 tot 0.901. over het alge-
meen blijft het echter dicht bij het gemiddelde : 0.806.

De schommehngen in de calorie-afgave zijn echter grooter. Dat
deze lang niet uitsluitend afhankelijk zijn van de meerdere of mindere
bewegingen van het dier blijkt uit de in de tabel opgenomen kolom
getallen, waarin de mate van rust van het dier tijdens het experiment
aldus is uitgedrukt : 5 = zéér rustig ; 4 = rustig3 = vrij rustig ;
2 = onrustig ; 1 = zéér onrustig. Als we de cijfers der calorie-afgave
rangschikken volgens de mate van rust der dieren, dan vinden we als
gemiddelden :

Mate van rust tot 2 : 39.8 kleine calor.

»» t» ..

.. - . —w... „

We zien dus, dat het gemiddelde metabolisme niet daalt, naarmate
het dier rustiger is. wat natuurlijk bij ieder dier afzonderlijk wel het
geval moet zijn.

Evenmin zien we een duidelijken invloed van het gewicht of het
geslacht op de calorie-afgave per K^-minuut:

gemiddelde voor de mannelijke dieren : 45.4,
voor de vrouwelijke : 41.4.

De individueele verschillen overwegen dus in die mate, dat zelfs
de rustfactor niet meer waarneembaar is. Als minimum vonden we
0.0306, als maximum 0.061. als gemiddelde 0.043 groote calor. per
per minuut = 2.58 gr. cal. per K°-uur ; (¹) Laufberger vindt gemiddeld
2.5 cal. p. K° p. uur (65). Loewy (gecit. n. Laufberger) 3.1 cal. p. K»
per uur.

Voor COj-productie vonden we gemiddeld 7.13 ccm. voor Oj-op-
name 8.8 ccm per minuut per K° lichaamsgewicht.

1  Prof. Grijns deelde mij op het Physiologen-congres te Stockholm mede, dat hil bil
normale ratten eveneens groote verschillen vond in het metabolisme, vaak meer dan 50o/o.

77

TABEL XII
NORMALE METABOLISME - CIJFERS

00

VO

TABEL XII
NORMALE METABOLISME-CIJFERS