OPENBARENDE
Veele lang verfwegen en nooitgehoorde Wereldlijke en Kerkelyke lt;
Zaken,rakende de Grensfcheydingc, groote, en gelegenheid der
Vereenigde Landfchappen; derzelver Steden »Dórpen, enGe-
hugcen, Hooge en Laage Regenten, Hoven vanjufticie,
Raadhuyfen, Rechtbanken?, Kerken , Hooge Schoo-
ien , Weeshuyfen en andere Geffichten, met de Lyften
van ProfelToren , die de Waardigheid van Reélor
Magnificus op de refpeélive Acaderaien bekleed
hebben, en de Lyften van de Predicanten, zoo
Nederduytfche, Franfche alsEngelfche, wel-
ke zedert de Reformatie in de Steden en
en op de Dorpen, geflaan hebben,
w A A R B Y

Men nog zal befchreven vinden,de gefteldheid van Orgels en Klokken -
fpellen, met de namen der Meefters,^4ie dezelvÄ^g^maakc hebben,

Traclementen; Hoogtens van xoorens, Schilderftukken in
Kerkglafen, Tombes, Wapens, aanmerkelykeOpfchrif-
ten en Gedichten, en veele andere dingen meer,
teveel om-hier verder uic te breyden,

S een gebrek, den meeften Men-
fchen gemeen; V geen wy dagelijks
ko7inen weeten, weet en wy zelden.
Want hoe wijtiuftig gaat een P\\ey-
figer of Leefer van grond, in de
byzonderheden van de Gemeene-
beften der Venettanen-iGenueefen^
Zwitzers , en andere; hoe net
redeneerd iemant van de Rijksvergadering te Regens*\'
burg , en van de zaïnenftel van de Keur- en HoogVOr-

ftelijke Leden aldaar, met de Rijks-Steden? En hoe
verlegen is deBetw^eeter,indien hy op zyneygenLand-
fchap komt» De Kabinetgeheymen van Uitlandfche
Mogentheden, en de Bedryven hunner Krijgsvolken
weet men hier, en van ONSE REPüBLYK is men
onkundiger, als een \'Dommedarts. Wat kan ons tot
nut komen, als de noodzakelyke kennis van zulke za-
ken , die de Ziel en \'t Lichaam dienft doen V By de
.gezegende tijd, van Godt en zyn Zaligmakende gena-

de te kennen, voegt wel eenigebegeerte en bezigheid,
tot de regte kennis van Staat en Kerke, en hoe Wel
men in die beyde huyshoud.

Alle begeerte tot Weetenfchap, v;in de gantfche
Weereld in \'t gemeen, of van yder Deel in \'t byzon-
der, loopt hier op uit, dat men gewoon is werk te
maken , van haar gefchapenheid, wat wy Menfchen
daar in doen^ en watwy in doen moeten. Om ons
in deefen met geen Buytenlandfche zaken op te hou-
den, zal ons \'t Gemeenebeft der onfe zeven verbon-
den Landfchappen, zoo veele nuttige oude en nieuwe
zaken aan de hand geven, dat wy niet nodig zullen
hebben, die van andere Uitlandfche by een te rapen;
want CiQ gekgentheid en groote van onfe Steden en
Dorpen , de meenigte Huyfen, en getal van Inwoon^
ders, zal onfe eerfte befchryving zyn , zonder te ver-
geten, welke daar in de Hooftneeringeu geacht wor-
den» Heeren en Vrouwen van Steden en Dorpen,
zyn \'er in de Republyk veel, en daar van zal gemeld
worden , hoe verre zig het Jus Tatronatushy hQW uit-

ftrekt; en de Rechtbank met dQ Regenten ^X\'M.^Qn
kortelyk aangetekent. Kerken en Toorens met de
hoogte van deefe laatfte, en Orgels^ en Klokkenfpellen^
wie die gemaakt, en door welke Konftmeefters, voor-
heen , en nog heden getraéteert worden; Nieuwe
Kerkbouwingen zal men befchreven vinden, en van
\'vervallen Kerken en Toorens worden gefproken,waar van
de Gemeentens onder andere ingelyft zyn, om datze
niet vermogten dezelve op te bouwen: gelyk wy ook
hare rampn door Onweer van Toonder Qn Blixemt

Storm, Brand, en die van den Oorlog daar by zul-
len voegen. Trächtige Tombes en Begraafplaatfen
van zroote Terfonaghn, en \\ getal van Wapenborden
in de Kerken te toon gehangen, zal mengedenken,
en Schiläerßukken in de Glafen, en elders, daar moet
de Geheym-Schrijver mede vereerd worden; waar by
ook geene gedenkwaardige Opfchriften, Qn Oude en
Nieuwe raare Gedichten eh Verfen, niet zullen agter
gehouden blijven» Legaten aan Armen, en tot Gods.
dienftize Geflieht en g^m^^kt, zal men aangetekent vin-
den Gewoontens QW plechtigheden, by t gebruyk der
H. \'sacramenten, als mede die by het begraven der
Sooden, met de ongelyke Onkoß^enmmenJ^^m: van,
kan veelen dienft doen. Een L^// van Trofefloren, die
het Hoogwaardig Ampt van Re5ior Magnificus ^ op de
rej}e£five \'Vmverßteiten hélQQdi hebben, zedert hare
eerfte oprechting; als mede de Lyßen derTredican-
ten van \'t begin der Reformatie, kunnen wy met an-
ders denken , of zal een ieder aangenaam zyn : en
waarom zou men hunnen ^r^i/M^^/, en gewoone
CatechiraticTt verfwygen? Is het toenam en mnbsp;\'van

Ledematen by hunne oemeentens, en in de kennis
der waarheid die na de godzaligheid is, gepaart en be-
wefen in een godvruchtig leven en wandel, hun Eer-
waardens niet tot Lof en Eere ? Wat aangaat het Arbeyds.
loon dier Arbeiders, in den geeßel^jken Wyngaard des
Heeren, het valt in de Vereenigde Landfchappen niet
gelyk groot; ja is op zommige Dorpen zoo veel niet,
of men mag dat hun Eerwaardens wel gunnen. Het
aetal der Studenten op de Hooge Schooien^ zullen wy

ook plaafö geven, en daar benevens die vm éQmindere
Schooien t als Latynjche ^ Franfcbe^ en Nederduytfihe
ook niet verfwygen, waar by de Leermeejters in dezel-
ve , gemeld zullen worden.

Indien wy nog verder wiften, onfen Leefer dienft
te mogen doen , wy zouden ook de Geleerde Schrift
ten, door vermaarde Godgeleerden in t licht gebragt,
in ons Werk kunnen voegen, de Schryvers m^tnamen
aantekenen, en alfoo melden op wat tyd, en door wie
gefchreven Hier by kan mede niet ongevoeglyk zyn,
om V getal der Ledematen der GerefornieerdeGemeenr
tens in de kleine Steden^ en ten platten Lande op de
T)orpen, aan te tekenen. En waarom zou men ook
V getal der Scholieren, in alle Schooien niet meiden,
en de Maandgelden^ zoo als aan dezelve moeten te koft
gelegt worden , om tot veele beicwaamheden, en by-
zonderlyk tot een Chriflelyk leven geleyd te worden ?
Zyn ook de Jaar- Taarden- en Beeflemarkten , met
de Schepen- en Schuytevaarten , afgaande en aanko-
mende Toßen, vertrek en te rug komende Koopmans
Boodens^ met die der Tofiwagens en Karren^ zoowel
bekent, dat men op de tyd der zelve vaft kan ftaat
maken? De bevinding heeftal veelmaal geleert, dat de
RQyswy/ers daar by groote misflagen hebben begaan,
en daarom wel mogen vermeerdert en verbetert wor-
den. Wy zullen in deefe de zekerheid trachten op te
geven»

Wat vreemder Ontwerp is dit, hooren wy hier veel-
len zeggen: Het is niet mogelyk, alle deefe dingen te
befchryven, en nog veel minder te bekomen. Maar,

al zacht Leefer, die zulks niet nïögelyk houden, zul-
Jen wel de meefte Schryvers , of Boekhandelaars zyn,
die op- hun gemitk in \'t midden van groote Bibliothee-
ken zitten, en niet anders gewoon zyn, als uit veele
Boeken één Boek te maken, of in \'t hoekje van den
.Haait een geeffig Romannetje te verzinnen, en verko-
pen de Menfchen doorgaans Out-Nieuws, door \'t be.
drog van een andere Styl. Dit heeft men van ons geen-
zins te wagten» Wy moeten de dingen die wy belibry-
ven met onfe eygen Oogen zien, met onfe oorenhoe-
ren, of ten minfte uit geloofwaardige Mannen ver-
ftaan. Op deefen grond, is ons Werk den Leefer ver-
zekert, en wy laten die luft heeft, om onfen yver en
neerftigheid te benyden, en te belagen , zig zeiven
daar op te bariïen te knagen, wy zullen daarom ech-
ter met de zaak getrouwelyk trachten voort te gaan,
en mets agterhouden dat den Lief hebber der Geheym-
Schryver, genoegen kan geven. Dat wy eenige ge.
leerde Schrijvers, tot onfe Leydsmannen genomen,
en daar mede geraadpleegt hebben, hou men ons ten
goede, dewyl dat nu zelden van iemant anders ge-
daan word.

Dient hier nog eyndelijk voor den Leefer t^n na
richt, dat wy ons Werk in Quarte hebbenquot;^ doen
drukken, niet zoo zeer om van de gewoone Vorm
en Wyfe in Oftavo af te wyken, maar wel byzon-
derlyk hierom, wanneer de zaken van de Provincie
Utrecht zullen afgefchreven zyn, de Liefhebbers dan alle
ae Stukjes, tot een bekwaam Boekdeel by een kunnen
doen bmden, op datze die tot gemak ineen Band

ten hebben. Hier mede laten wy onfe Penne, de
gunft der Liefhebbers van den Geheym - Schryver
bevoolen, en tekene ons met deefen Zegen-wenfch,
welke is

E Provincie van Utrecht is van ouds hei
Sticht genaamE , in Opper - en Neder-
Sticht eertyds onderfcheyden ; men noemt
dat fchoone Landfchap, zonder eenig byhang-
zel, byna alom hec Sticht \\ zijnde dat deel
van \\ Gemeenebeft der zeven Verbonden
Landen, welk in het imdden legr, met Stand
en Rang, en hébbende de vierde Stem in de
Generaliteit der Unie.
len Noorden grenn die I^andlchap gedeelteJijk aan de Zuyder-

Zee, gedeekelyk aan het Hollands Gooiland; ten Weften aan Am-
Heiland, en met eene uitfpringende hoek, aan een kleyn gedeelte
vanKennemerland, en voorts aan Rhijnland en het Waterfchap van
Woerden. Aan de Zuidweftzijde paald de Landfcheydino-, mee
veele bochten in- en uicwaarts aan \'t Rechtsgebied van de Stad
Oudewater en Baronnye Yflelfteyn. TenZuyden fcheyd de Rhijn en
Lek haar van Gelderland en Holland i leggende alleenlijk de Heerlijk-
heden Langerak en Hageftein, aan de overzijde van de Lek, en
de Marfch by de Stad Rheenen over den Rhijnftroom. Ooftwaarts
grenft deefe Provincie, van de, Zuyder-zee af tot aan den Rhi|n

Van alle de Provinciën is die van Uitrecht de kieynfle; zijnde de
detete van de Mond der Eem, tot aan hetuitterfte van tLand
van Hageftein over de Lek, niet meer dan ruym acht «quot;ren gaans

de breette van omtrent Aalsmeer tot aan de Grebbe een uur
Sve^RSeZ vijftien uuren. ^e. amtrek^^^^^^^^^
men op omtrent veertig begrooten^ Men teld daar m de Sleden
Utrechu Amersfoort, Rheenen, Wijk te Duurftede, en ^Vlonc
W waar van Utrecht de Hooftftadt is, alwaar de H. H. S aa,
erdefeTLandfchap gewoon zyn te vergaderen: Nog zyn daar
rtrv ndaa-ovér de ^zeventig Dorpen , onder welke eemge zeer

en buitin , toe heden toe met groote begeerte en «ootwend^
eebrüykt vvordc. De Ooftzijde der Vechtftroom onder de Juris-
l^tP van Maarfleveen, Tienhoven, Breukeleveen , Kortehoef, en
ïSeveen lar by nog behoort die van \'c Reenfcheveen, zijn hier
t de Soo^^ \'Aan de Ooftzijde M ^echr, ^
ïe Zuydzijde, en na die van Montfoort, bevmd men daaren-
te..en?eei fwaar , taai en vet Kleyland , ;^aar uxt veellerleye

GÏaanen, met namen Tarwe, Rogge, Garft, Haver, Boonen,
Erweten en Aardappelen weelig waffen en overvloedig voorrge-
feek ^rden! Noord- en Noord^Ooflwaarts aan, na de zijde van
Ho^^ is de grond meeft hoog en met^Heyde bev^^^^^
fen, welke geftekheid zy behoud tot boven aan de Stad Rh^nen-
S de Veluwekant ziet men veele Boekweit-Landen, -op welke dat
zeer vruchtbaar is: Ook zijn daar omftreeks de meefteTe-
Sks-Planteryen, en inzonderheid by Amersfoort , welke eenen
ruym™^nbsp;^^^ Gewas voor den Koopman voortbrengen.

DlTuvder-Zee in \'t Noorden, en de Rivieren van de Landfchap,
SrfiaSS^nbsp;Vifch\', om de luft der\' Inwoonderen te

boomte, waar by de heuvelige Heygronden, de weelige Graan-
Akkers,, hec waterig Veenland, heldere en ruifchende Beekjes,
en veeierley Dorpen, Buurten, Adelijke floten en Landhoeven,
het oog verrukken, en een geduurigen bevallig verfehlet maken.

Wat aangaat de Lucht, dezelve werd hier voor gezonder gehou-
den dan die van Holland en Zeeland, om dat de grond die hier
hooger is, minder zoutige en vochtige dampen uitwaaflemt, daar
toe ook veel te weeg brengt, dat men in deefe Landfchap geene
brakke en ftilftande, maar meeft ftroraende zoete wateren vind.

De Hooft-Rivieren, waar door defe Provincie werd bewatert
en doorfneden, zijn de Rhijn, de Lek, de kromme en Oude Rhijn,
de Vecht, den YlTel, en de Eem; dog behalven deefe, zoude
nog wel eenige Stroomtjes en Beekjes, welke hier en daar van de
hoogtens, omtrent Amersfoort en de Reenfche Veenen afvlieten,
kunnen aangetekent werden , maar wy gaan die om niet wijt-loo-
pig-te zijn voorby; wijfende den geenen, welke eene breedvoerige
béfchrijving der Rivieren deefer Landfchap begeeren, tot verfchey-
de Schrijvers, die zulks aireede befchreven hebben.

Het Wapen der Landfchap, was oudtijds onder den BilTchop,
een Zilver Kruys op een root Schild, zoo als men dat nog ziet,
in de VERGADER-KAMER van\'s LANDS STAATEN, en
de groote Gehoorzaal van \'s LANDS UNIVERSITEIT, alwaar
de drie Leden der Staaten plagten zaamen te komen. Op dé
eerfte plaats leeft men daar by : LIBERI EPISCOPI FEU-
n AT.IS\'t wil zeggen i F^rye Leenmannendes Biffchops\'. Op de an quot;

dere DIE LEENMANNEN DES STICHTS VAN
UTRECHT. Dog Keyzer Karei de V, na dat hy in \'t Jaar
1528. het wereldlijk gebied over dit Landfchap verkregen hebbende,
het zelve met Holland in 1534- onder eenen Stadthouder gebragc
liad, wierd de roode Leeuw op een gouden Veld uit het Hollands
^apenfchild, benevens het Wapen der Stad Utrecht, gevoegd by
^ec zilvere Kruys op het roode Veld. Hier na zag men het Wa-
pen der Provincie in vier Quartieren, voerende het eerfteen vierde
zilver kruis op een rood, en het tweedeen derde ,den rooden Leeuw
op een gouden Veld; zijnde de vier Quartieren door een middel-
fchild met hec Wapen van Utrecht gedekt, dat boven zilver en on-

der rood, «it de rechterhoek fchuyns was doorfneden. In dit
Wapen is in of omtrent het Jaar 167a eenige verandering geko-
men, dog is het zelve volgens eene Refolutie van \'s Lands Staa-
ten van den ss- November 1705. in vorige befchreven gedaante
weder herftelc.

Nu hebben wy de gelegentheid der Provincie aangemerkt, wy
laten daar op eerftelïjk die van de Stad Utrecht, zoo als wy de*
zelve tot ons beftek en oogmerk dienftig oordeelen, hier op vol-
gen i en zullen als dan tot de overige vier Steden Amersfoort,
Rheenen, Wijk te Duurftede, en Montfoort overgaan, en voorts
tot de Dorpen zoo als de drie ClafTen der Kerken, daar toe ons
den weg baanen.

De Srad UTRECHT dan, zy legt bynain \'tmidden derLand-
fchap, in delTelfs bevalligfte Oord, omringt van Boomrijke Buy-
ten Cingels, vrucTitbaare Zaailanden, grasrijke Weyden, en .lufti-
ge Hoflieden en Thuynen De Rivieren, bevorens gemeld, ge»
ven eenen aan defe Stadt overvloedigen Scheep-en Schuytenvaart,
langs den Rijhn en Lek na boven, gelijk benederwaarts langs de
Vecht naar elders. Van twee kanten door de Sluys aan de F aart
(Vreeswijk,) en door de Schutting of Duyker in den Dijk van
de Lek by Wijk te - Duurftede, en uit de Zeyfter- en Biltfche
Grift, kan de Stad voor haare Brouweryen, uit de oude Graft, die
byna midden door dezelve loopt, altijd genoegzaam Water beko -

men. De Min^ het Swarte water^ en nog meer andere, welke
\'c Water uit de Hoogfte landen oncfangen , en zig in de Rivier de
de Vecht ontladen, zijn tot het voeren van Waaren naar, en van de-
fe Stad zeer gemakkelyk. De Stad ontlaft zig van alle overvloedig
Water, door de groote Sluys buyten de Weertpoort in de Vecht,
waar uit zy het by laag Zeewater, zig door de Muyderfluys uitftort.

De gedaante der Stad, welke niet ongelijk is aan een nederge-
legenTafel-Harpi deToorns, Wallen, en Bolwerken, by andere
zeer breedvoerig befchreven, (nademaal deefe van zeer weynig de-
fenfie zijn,) gaan wy voorby, en zeggen, dat de Stadt, heeftvyf
Poortenj namentlijk de 1\'oUefleeg-Poort het Zuydeinde van de
Stad, uit welke men na \'t Gerecht gaat j de Catharijne-Poort,
daar nog eenige Stads Privilegien werden bewaart j d.^ JVaard- of

f^eert-Pöort\\ ée Witte-Frowwen-Poort(p\\idistYamp;s êie Gelder/ehequot;
Poort,\') en êiQ Maliebaam-Poort na welke men uitgaat na de Ma-
liebaan. Voorts, zijn \'er nog twee Water Poortjes, op plaatfen,
daar de groote Poorten wat verre van elkander ftaan. De Malie-
baan is tweehondert Roeden lang, en heeft drie wandelingen, en
ter wederzyde een Ry-weg, die met acht Reyen hooge Lindebo-
men bezet, en met luftige Thuynen rondom zoorad zijn. Burgers
en Studenten vermaken zig hier dagelijks met wandelen en Bal-
flaan.

_Aangaande de Oudheid en Naams-oorfprong van Utrecht, dit
zijn niet de zaken, daar wy ons inlaten willen} want het een en
\'t ander komt ons by de Gefchied-Schrijvers genoeg te voren j daar
den Leefer van mag oordeelen , en gelooven dat hem zekerfte
dunkt te zijn. De Wandeling ineen\' uure tijds om de Stad, on-
der \'t lommerijkfte geboomte, zal een yder in de Zomertijd wat meer
können behagen. Hierom ook heeft de uitgeftrektheyd der Voor-
fteden, voortijds meer dan eens aanleyding gegeven, om op hec
vefgrooten van Utrecht te raadplegen , tot datter op het ernffig
vertoog, van den Heere Hendrik Moreelfe Burgemeefter der Stad,
in de Jaaren 1662. en 1663, een begin aan de Weftzijde, van
eene uitlegginge wierd gemaakt, en drie Graften zoo lang als de
Stad zelve gegraven zijn, werdende de zoomen met geboomten be-
plant, die nu ook nog tot aangename Wandelwegen dienen. Dog

die werk der Vergrooting bleef fteken, én Virel voornamentlijk,
zoo \'t fchijnt , om dat die Burgermeefter, welke zulks \'t meeft had
voortgezet, in \'t Jaar 1664. Raad in \'t Hof van Juftitie wierd,
en twee Jaaren daar na overleedt: Ook is de ramp door de Fran-
fchen 167a. geleden, wel de voornaamfte oorzaak geweeft, datdit
goede Werk is achtergebleven. Zommige oordeelen, en mifTchien
niet zeer verftandig, dat zulks nu fchadelijk voor de Stad zou
zijn.

Men teld binnen Utrecht deefe volgende Marktplaatfen, als de
Neude, ook wel hage Koornmarkt genoemt, in onderfcheyding
van de hooge^ die op de oude Graft, by het Weeshuys word ge-
houden. Het Vreeburg by de Katharyne-Poort, tot een Markte
veld voor de Paarden en Koeyen; de Groenmarkt tuflchen de Vie-

lenBakkerbruggen; de Ganjenmarkt, nevens de Stads Waag, voor
\'I \'t Gevogelte; de Marienplaats of nieuwe Markt, insgelijk voor
Gevogelte, Oude-Klederen en gebruykt Huysraad, by de Kerk van
St Marie- denbsp;tuifchen het Stadhuis en de Maartens-

^^quot;oof zijn nog in deefe Stad twee Graften, namelijk, de Oude en
Nieuwe Graft; de eerde gegraven in de twaalfde Eeuw, en de an-
dere begonnen in of omtrent de veertiende, dog zoo \'t fchijnt,
niet eer dan in de vijftiende voltrokken. Zy zijn beyde met hooge
Wallen opgehaald. van wegens de hooge grond der Stad. Huy-
fen en Werkplaatfen, fteken met hunne Schoorfteenen, maar even
boven de borftweering langs de ftraat uit-, onder welke Kelders en
Kluyfen zijn, daar de Scraaten op ruilen. Eenentwintig fteenen Brug-
gen leggen over deefe Graften, en men telt m Utrecht ruymhon.

Onder de openbare Gebouwen der Stad, verdient daar van de eerile
plaats het Gebouw, daar de HEEREN STAATEN der Provincie
Wandere Hooge m« hunne

den; draagende dat de naam van STAATEN - KAMER, en te
-aan het St. Jans Kerkhof, in den Zuydweftelijken hoek. Men
treed van die Kerk afkomende , langs breede fteene Trappen, na
\'c Gebouw. Den Ingang is een fraaije Hartfteenen Poort, met
eene cierlïjke Fronte-fpke gedéia, waar in het.Staaten Waapen,
door twee Leeuwen vaftgehouden , verbeeld is. Door defen In-
gang , komt men op een ruyme Voor-Zaal, ^aar^uit men weder
Nederwaarts gaan kan, in de Hoogtoaat. Uk deefe Voorzaal,
komt men door eene aanzienlijke Poort, msgelijksmet het Wapen
der Provincie vercierd, in de byzondere Vertrekken der Heeren
Staaten Recht over defe Poort, is de Vertrek-Kamer^ zijnde
een ruvme Zaal, waaruit men in der Staaten Thuyn ziet. In de-
fe Kamer houden de Heeren Geëligeerden hunne gewoone Verga-
dering. Hier naaft is de Groote Zaal, alwaar de Staaten by een
komen, en ook de ordinaris Gedeputeerden in Vergaderen. In
deelè en in de Ridderfchap-Kamer , ftaat een prachtige Armftoel
voor den Prinfe Stadhouder. Tegen over deefe Kamers ontmoet

men de Re-jifie-Kamer, in welke ook de meefte Heêmraadfchappen
vergaderingen houden Naafl: deeTe Remfte-Kamer , is \'t Comp-
l^ir der Saaien Klerken. Voorts, ziet men verder voortgaande,
in een dwarsgang de Secretarie^ en de Zegel-Kamer, ^ijde
de Secretarie, is de Mnamie Kamer, en daar agter de Reken-
Kamerwaar na dat volgt denbsp;in welke hun

Edelen hare byzondere Vergaderingen houden. Eyndelijk, voor-
aan agter de Voorzaal, is het Comptoir van den Gommis der Miquot;
htaire Zaken. Boven alle de genoemde Vertrekken, dieyder na
de Perfoonen, welke zy ontfangen, gefchikt en geftofFeerd zijn j
worden de oude Rekeningen , Papieren, en Boeken , in byzon^
dere Kamers bewaarr.

Het HOF PROVINCIAAL bezuyden de Domkerk , is een ge»
deelte der beroemde Abtdye van St. Paulus, waarin de Monnikken
by nacht, in \'t Jaar 1580. geplondert, en daar uit verjaagt zijn o-e.
worden, hunne Goederen aangeflagen , en derzelver Inkomfte^ \'
toe Godsdienffige eynden gefchikt. In \\ Jaar 1596, wierd de Kerk
en een groot gedeelte van de Abtdye bekwaam gemaakt voor \'t Ca-
pittel van Oude Munfter, en gedeeltelijk gefchikt ten gebruyke
van het Provinciaal Gerechts-Hof. Het tegenwoordige Hof.gebouw,
vertoont nog eenige tekenen van zijnen ouden ftand. Het beeft
drie Ingangen: een in de Rodenburgerftraat, een op de Nieuwe
Graft, en een in de korte Nieuwftraat. Door den Ingang op ae
Nieuwe Graft, gaat men door een aanzienlijke Poort na het Ca-
pittelhuys van Oude Munfter. Voorts, feomc men van agtercH

door den Trans der Abtdye, in het Hof Door den tweeden In-
gang komt men over een Pleyn, met hoogeBoomen bezet aan
het Hof zelf, dat nu met Schuyfraamen vercierd is; en men klimt
langs eenige Trappen naar een Voorportaal, waar doormen toe-
gang krijgt tot de Griffie , de Vertrek^Kamer, en de Raad Ka-
mer, die boven alle lutmunt. In deefe Raad-Kamer, die met
Goudleer is behangen, «aat ook een fraaije vergulde Armftoel voor
den Stadhouder geplaatft. Verder heeft men de Rolle , daar de
Stoelen en Banken met groen Laaken zijn bekleed. Aan het boven
eynde van \'t Vertrek, en m \'t midden van \'t Gefloelte der Raa-
den, ftaat ook een prachtige vergulde Zetel, of als een Throon

voor den Prinfe Stadhouder], op welks verhemelte de Gerechtig-
heid, by het Wapen van zijn Hoogheid, afgebeeld is.

De MUNT, een zeer groot Gebouw, ftaat aan de Oude
Graft, tulTchen de Vee- en Sc. Jansbruggen. Het droeg eertijds
de naam van St. Ciciliaas Kloofter. Het is geflieht in \'t Jaar 1397.
en diende voor Adelijke Maagden, die na den Regel van St. Fran-
ciscus leefden. Na de verandering der Regeering, is het tot een
Provinciaal Munthuys bekwaam gemaakt. Het tegenwoordige
Munthuys, heeft een\'zeer deftigen Ingang, met een fraaije Archi-
trave , die met hec Wapen der Provincie verciert is , en op twee
Colomnen ruft.

Nu komt ons eerft voor het STADHUYS, dat eene der aan-
zienlijkfte Gebouwen der Stad is, en byna gelegen in \'t midden der
zelve, op de oude Graft, aan de Plaatfe oï PUatsbrugge, Hec
beftaat uit twee byzondere Huyfingen, nevens eikanderen, die van
ouds verfterkte Wooningen waren, van twee aanzienelijke Fami-
lien de Haafe en Ligtenberg, na welke zy Haafenberg en Ligten-
berg genaaint werden. Zy zijn zeer fwaar en vaft van Muurwerk,
welk op grove Verwelfzels ruft, onder welken zeer diepe Kluy-
fen zijn. Beyde deefe genoemde Huyfen, die het Raadhuys uit-
maaken, zijn niet regelmatig. Haafenberg is cierlijk van witten Ar-
duynfteen opgehaalt, zoo als vermoedelijk is gefchied in \'t Jaar 1547.
welk Jaartal in de Gevel ftaat. Van vooren is dit Gebouw; drie
verdiepingen hoog, die van eikanderen onderfcheyden zijn, door
een cierlijke Kroonlijft, en door drie Reyen, yder van zes Joni-
fche Piiafters, konftiglijk met Lofwerk omgeven. In de laagfte
verdieping zijn vijf bogen , in welk middelfte den Ingang is. De
tweede en derde verdieping, hebben yder vijf groote Kruysramen,
die met net verdeelde 4gt;itle toogen gedekt zijn. Uit het leggend
Dak, rijft, boven een cierlijk Dakvenfter , van ronde Colom-
nen onderfteunt, een doorluchtig achtkant Toorentje, dat twee
Omgangen heeft, en ook met Lofwerk vercierd is. Het is met
een doorluchtige uitgebogen Appel gedekt, heeft vier Uurwijfers
en een Slag-klok, en plagt van een niet onaangenaam Speelwerk
voorzien te zijn; dog dat is in\'t Jaar 1663. vernietigt by gelegent-
heid, dat men dat van den Dom verbeterde. Hec beftond uit 19.

Klokken, Het ander gedeelte van\'t Stadhuys, vanouds Lichtenberg
genaamt, is zoo prachtig niet. De Voorgevel is van gebakken fteen
opgemetfeld, en flechts metKalk aangepleyftert. \'t Gebouw is maar
twee verdiepingen hoog, dog byna zoo hoog üs Bafenberg. Op\'t
ziiydelykfte gedeelte, ig een hoog vierkant Bovenftuk gemetzeld,
Welk byna gelijk is, aan een ouderwetfche Burgtooren, waar in
twee verdiepingen zijn. In dit gedeelte desGebouws, is de voor-
naamfte en algemeene Ingang van \'c Stadthuys, zijnde een groote
deftige witte ArduynfteenePoort, die ter wederzijde met twee Pi-
Mers, en van boven met een fraaije Kroonlyft vercierd is, waar
op de Gerechtigheid keurlijk ftaat afgebeeld Boven dezelve,
ziet men een uitftekende Balcon, en nog hoger het Stads Wapen
van Sreen, dat door twee Leeuwen vaftgehouden worde. Het Stad-
huys\'is voorts zeer welvoorzien van uitftekende Vertrekken; als
van het Pofl-Compoir, de Secretarie van V Gerecht, de Momboir-
of Wees-Kamer, de Raadkamer daar de Vroedfchapin vergadert,
dë Krijisraads-^n Burgerwacht-Kamer ^ de Fierfchaaréo Secre-
tarien^^Q. Stads Finantie - Kamer^ de Fergader-Kamer van ^t
Gerecht^ de Schouts-Kamer, en nog meer andere, die alle zéér
wel en deftig gefchikt zijn, na de zaken welken daar in te verrich-
ten zijn ; ons voor ons kleyn beftek te wijtloopig, om ons daar
verder in te laten,.

De Stads WAAGE, een oud gebouw ftaat hier naby, en op de
hoek van de oude Graft en Ganfenmarkt. Het AMMUNITIE-
HUYS , heeft zijn ftandplaats agter de Staaten^Katner ^ mec welke
dat a;emeenfchap heeft; deifelfs ingang by de Ganfenmarkt is, door
eene fraaiie Steene Poort met een yfer Hek, en daar boven, met
Stads Wapen en allerhande Oorlogs-tuyg, vercierd. Het AM-
MUNITIE-HUYS van de Staaten, is op de nieuwe Grafc, by
de Latijnfche School, nu gemeenlijk het Compagnies-huys ge-
noemt Alhier werd nu de Provinciale Lotery getrokken.

De academie of HOOGE SCHOOL, is een der ver-
maardfte in de Vereenigde Landfchappen. Men. vind haar geplaarft,
in het Pand van de Domkerke, de Gaanderye der Academie ge-
noemt. Zy heeft twee ingangen, eene op het Domskerkhof, en
eene op het Kerkhof van Oude-Munfter. Den 16, Maart Ao.

is deefe Academie ingewijd, in tegenwoordigheid van den Prinfe
Joan Maurits van Naflauw, de Prinfen Eduard en Philips, Zoo-
nendes Konings van Boheemen, Johan Lodewijk Paltzgrave aan
den Rhijn, Hertog van Beijeren en Tweebruggen, en veelmeer
andere Hooge voorname Perfonagien. By de Inwyding wierden
twee Redenvoeringen in den Domkerke gedaan, eene van Stads
wege, door den Secretaris, Johan van derNypoort, en eene van
wege de Academie, door de Hoog-Leeraar Antonius iErailius.
De Wethouderfchap der Stad, had by die gelegentheid eene Maal-
tijd doen vervaardigen, onder welke de gemelde Vorftelijke Perfo-
nagien, de Geëligeerden, de Ridderfchap, en hec Hof Provinci-
aal genodigt waren. Des avonds, waar degantfche Stad geillmni-
neerd. In het Jaar 1736, is het eerfte Jubilteum deefer Acade-
mie, met veele plechtigheden geviert; doende den ProfefTor Ar-
noldus Drakenborg, eene Redenvoering, waar in die Hoog-Lee-
raar aanmerkte , dat \'er in de eerde Eeuw der Hooge Schoole ,
reeds meer dan drieduyfent Studenten tot Meefters in verfcheyden
Weetenfchappen bevordert waren, onder welke eenige zeer be-
beroemd zijn geweeft

BERNARDUS SCHOTANUS, Prof. in het Burgerlykc Recht, de eerfte
liie tot Rector Magnificus der Utrechtfche Hooge Schoole verklaard werd op
den dag van de Inftelling der Academie zelf, zynde den 16. Maart lö^ö en
hield ter zelver tyd eene Redenvoering, welke hy Amfprnak, of Aanmminr
noemde. Die waardighcyd werd op hem verlengt in de Jaaren 1637, igis\',
1639. en 1040.

GYSBERTUS VOETIUS, Prof. in de H. Godgeleertheid, Reftor eewor-
den den 16. Maart 1641-nbsp;.nbsp;amp; ^

antonius MATTHiEUS, Prof. der lurgerlyke Rechten, Reaor gewor-
den 16. Maart 164a,

WILHELMUS STRATENÜS, Prof. in ^e Geneeskonft, Reftor verkoren
den 16. Maart 1643.

ARNOLDüS SENGUERT, Prof. inde Philofophie, Redor gemaakt den
«7- Maart 1645-.nbsp;^

HEKRicus MOREELSE, Prof. in de Rechten, Reftor verklaart, den lö.
quot;aart 1646.

, CAROLUS DE MAATS, Prof. in de H. Godgeieertheyd,,Re£tor gewor-
i6. Maart 1647.

JOHANNES HOORNBEEK, Prof. ia de H. Godgeleertheyd , tot Redor
aangefleld den ij-. Maart ly^o.

CYPRIANUS REGNERI VAN OOSTERGA, Prof.in de Rechten, Rec-
tor gemaakt den 18. Maart ló^i.

ANTONIUS MAtTHEUSj Prof. in de Rechten, voor de tweedemaal Ree-
tot geworden den ij-. Maart 16^3. Onder deefen Reäor hebben de Heeren
Schoolbeftierders op den 31. January goedgevonden, dat de aanftelling van een\'
nieuwen Reöor, niet zou gefchieden op de verjaardag der Academie den 16.
Maart, maar den ji. January, en die Eer is op Mattheus in \'t volgende Jaar
verlengt, die tegens \'t uitgaan van dezelve overleedt,

ANDREAS ESSENIUS,. Prof. in de H. Godgeleertheyd, Reftor geworden
den 1. Febr, i6j6. welke Eer mede op hem in \'t volgende Jaar verlengt word.

CYPRIANUS REGNERI VAN OOSTERGA. Prof. in de Rechten, an-
dermaal Re£i:or gemaakt, den 16. Maart ió/8.
ANTONIUS ^MILIUS. Prof. in de Hiftorien en Staatkunde , voor de

verklaart, den 16. Maart 16fg.
GYSBERTUS V©ET. Prof. da H. Godgele^tlieyd .nbsp;Rcßor,

HENRICUS REGIUS, e^ues aurnttis. Prof, in de Geneeskonft, voor de
tweedemaal Redtor, den 18. Maart lóói.

FRaNCISCUS BURMANNUS , Prof. ia de H, Godgeleertheid, word
Reöor den 16, Maart 1664.

, REGNERUS VAN MANSVELDT, Prof. inde Philofophie, Reßor ver-
klaart den 16, Maart

ANTONIUS MATTHEUS, Antoni zoon. Prof. in de Rechten, tot Rec-
tor aangeftelï den i6. Maart 1666.

\\Si3RANDUS VAN DIEMERBROEK, Prof. in de Genees-en Ontleed-
kunde, word andermaal Reftor, den ló. Maart i\'óóS.

CYPRIANUS REGNERI van OOSTERGA, Prof. in de Rechten, ten
derdemaal Reótor, den 17. Maart 1669.

FRANCISCUS BURMANNUS, Prof. ia de H, Godgeleertheyd, wordan-
dermaal Reftor, den 15. Maart 1670.

GYSBERTUS VOET, Prof, in de H. Godgeleertheyd, yoor de derde rey-
fe Reélor geworden, den 11. Maart 1671.

JOHANNES DE BRUYN, Prof. in de Philofophie, is voor de tweede reyfe
tot Reótor aangeftelt, den ilt;5. Maart 167z. Welk Eerampt hv in \'t volgende Jaar
behouden heeft.nbsp;_nbsp;_ ,

ANDREAS ESSENlUS, Prof. in de H. Godgeleertheyd, voor de tweede-
maal Re£tor den 24. April 1074.

JOHANNES LEUSDEN, Prof. in de HebreeuwfcheTaaie, andermaal Ree-
tor gemaakt, den ló. Maart 1676.

CYPRIANUS; REGNERI VAN OOSTERGA , Prof. in de Rechten,
word voor de vierde reys Reftor veaklaart, den 16. Maart 1677.

GERARDUS de VRIES, Prof. inde Philofophie, tot Rector aangeftelt
den 16. Maart 1678.

1680.nbsp;naar Leyden vertrokken was , heeft xyn Voorzaat GERARDUS de
VRIES, dien poll volgens befluyt der Eurgermeefteren, onder den titd van
TrcreBor vervult.

JOHANNES GEORIGUS GR^VIUS, Prof. in de Staatkunde, Hiftorien
en Welfprekentheid, voor de tweedemaal Reftor gev/orden, den ij. Maart 1680.

LUCAS VAN DE POLL, Prof, in dc Rechten, tot Recior aangeftelt,
den ly. Maart 1681.

PETRUS VAN MAASTRICHT, Prof. in de H. Godgeleertheid, Reöor
gemaakt, den ló. Maart 1682.

JACObuS VALLAN, Prof. in de Pra£tyk ender Geneeskonft,
Reöor verklaart, den 16. Maart 1683.

melchior leyDEKKER, Prof. in de h. Godgeleertheid, tot Reétor
aangeftelt den ,16. Maart 1684.

JOHANNES MUNNIKs, Prof. in de Genees- Ontleed-en Kruydkunde,
word Reftor, den ló. Maart i68j.

HERMANNUS WIT^IUS, Prof. inde H, Godgeleertheid; Reöor gewor-
den 17. Maart 1686. Onder deefe zyn Reftorfchap hebben de Heeren Bur-
germeefteren befloten, dat de afgaande Refter eene Redenvoering zou houden.
Dus heeft hy by \'t overgeven van den Scepter aan zyn Opvolger, eene Reden-
Yoering gehouden, -vm de Codfregerin^ ér tiibreeHwen,

^^^ MUYDEN, Prof. in de Rechten verkoren den ij.Maart
tiy-nbsp;Redoraat een Redenvoering, mm de Ket-

JOHANNES LUYTS, Prof, in de PhÜofophie, tot Reftor aangeftelt den
IT, Maart ,688. H.dd by \'t afgaan eene Red.nvoering ,nbsp;tX\'

\' \'O\' ^^ Eeur» van Vtolomeus toe.
HERMANNÜä VAN HAlEN , Prof. inde H. Godgeleertheld, word Ree
den Maart ,.89. Afgaande: doet hy eene Redenvoering, de

■WpIW^!, I. •, GEOKGIUS GR.^VIUS, Prof. inde Staaakunde, Hiftorien en
Srn een Rnbsp;derdemalen Reöor, den ,4. Maart 1690. Doet by \'t af-

Vn ^ val LAN , Prof. in de Pracäyk en Jnßimm van de Geneeskonft
V oor cte fwcede reyfe Reftor geworden den 16. Maart 1Ó91. Afgaande houd
ny eene Redenvoering, waar by hy aantoont, dat het gmeem zeggen j m den
^^quot;^e^kpnfi te leven, is ellendig leven, vdfih x.y.
Mnbsp;DE VRIES, Prof. inde Philolbphie , andermaal fleftor den

17. Maart lópj, Hield by \'t afgaan eene Redenyoering vm de Aurdkvlm in dp
Nederlanden, gevoelt dm 8. Sep. lópz.nbsp;^^

JOHANNES LEUSDEN, Prof. inde Hebreeuwfche Taaie de
Reaor geworden den .6. Maart 1693. Houd eene Redenvoering//irr«
^orfyrong en annwas van de lllußre Schoole en Academie te Utrecht

HERMANNUS WÏTZIUS P-f. 1Ä h. ooageiee.heid, voor de .wee-
demaal deftor verkoren aea lö. Maart 1697. Deed by \'t nederlego-en
waardigheid eene Redenvoering, over den aanwas der Letterbmnh 1 -

iSalGUS PONTANUS, Prof. in de k. Godgeleertheid . word Rector
den I7. Maart 1701. By \'t afgaan hieldgt;y eene Redenvoenng, over h» ^^Ht

quot;\'\'pItRUsTuRMANNUS, Prof. in de Staatkunde, Hiftorien en Wejfpre-
kentheid, Rector verkoren den ap- Maart 1703. Houd by \'t afleggen deefer
waardigheid eene Rede, ef het wenfchelyker in eenlipningriji, cf tn^mGemem-

^\'\'■^roSyUUS VAN ECK, Prof. ia de Rechten, word andermaal Rector den
Z7 Maart 1704 Afgaande doet hy eene Redenvoerinp waar by hy betoogde.
dit dToorfalklm dcmjdlotigheidderVroceJfcn, t onrechs d^B^meinfch, mhtsg,-

^\'turï.T/N D? ïSfi, Prof.in de Rechten, ten derdemaal Rector den.ö.
Maart i7oj-. By \'t afleggen van die waardigheid, houd hy eene redenvoering

\'^\'h^RmInUS ALEXANDER ROEL. Prof m de H Godgeleertheid.
word R^r den 16. Maart 1706. Afgaande houd hy eene Rede Chrtfim

\'^\'rUDOLMUS LEUSDEN, Prof. in de Genees-Ontleed-en Wondheelkonft,
tot Rector verMaart den ,3. Maart 1707. Houd by \'t afgaan eene Redenvoermg.

Prof. in de Oofterfche Taaien Rector ge-
vi^orden den i6. Maart 1708. Heeft by \'t nederleggen dier waardigheid cenc
Redenvoering gehouden, ever kt gekraay van dm Haan te Jemfdem-

\'tolkrneslïus^kt SndeGenec. Ontleed, en Kruydkunde, voor
de derdemll tot Rector verkoren den 3.7 Maart .7.0. hield by t afgaan eene

kentheid, andeimaal Rector gemaakt den 27. Maait 1711.
«ene Redenvoermg, van de Vrye r^onfim, eemjds het eemgjïe

Bec?oquot;veXren den zy- Maart ,7gt;3- By \'t afgaan houd hy eene Reaenvoe-
fintrwlrry hy onderzocht. cf de Jooden ter. üjde van Chrtftm kt halsrecht

^\'^?0ANNES TACOBUS VITRIARIUS, Prof.in \'t Roonafche enDuytfchc
Recht, tot Rector aangeftelt den iJ- Maart .714. Deefe w^dighad nederkg-
gendehoud hy ecae Redenvoering, sver 4e wfchendbaarheid vm t hffOgfle op-
éiedt.nbsp;me.

kIZ^T. .^ MUYDEN, Prof. in de Refhten quot;vocr deUrdemaaï
30.. Maart 1719. Deed by \'t nederleggen van deefe waardigheid
RTm^^o^oS\'nbsp;^ijsgeerene» Ceneesamp;„.nbsp;^

DAVID MILLIUS, Prof. in de Oofterfche Taale^ , word Rerto ^
Maart x-jx^. Die waardigheid nederleggende houd hy eene red^nJ • quot;
def^\\gt;elt» der Ö.fierfche y olierok, e» met ^at todJ en wSTfjquot;^\'
fchrijven en f^rceken in gehu^l^ gekpmen

FRIDERICUS ADOLPH LAMPE, Prof. in de H anArr.}
ïor aangeftekden Maart ijió. Afgaande hield hv eet S \'

PETRUS VAN MUSSCHENBROEK. Prof. inde Philofophie enWiskunft.
word Rector den 28. Maart .729. P^^dt by \'t afgaan eene redevoering,
de vijzje om Ndtumkundtge hefroevtngm te doen.nbsp;■ • j^r^^j

geleertheid. Rector geworden den 27. Maart .730. Afgaande
foering. ever de Jtmrlijte rhlofophe va» Job e» ^ne Frf»dm, ja van God

Rector den 2. April .731. By \'t afleggen van \'t Rectorfchap , doet hy eene re-
devoering l Kjrk^Hjkf GeféuaentJTennbsp;-voor eeuGoageUerden ,

quot;T^HANNES OOSTERDYK SCHACHT, Prof. in de Geneeskunde, Rec-
tor geworden den 3.. Maart 1732. Afgaande houd hy

HIERONYMUS VAN ALPHEN, Prof. in de H.Godgeleertheid, tentwee-
demale Rector, den 23. Maart ln^. Hield afgaande eene redenvöenng,
dt» Drteemgen Cod^dm Opperde» Feldheer va» \'t hetrleger IfraeU

JACOBÜS VOORDA, Sof. in\'t Roomfche Recht, Rector geworden den
29. Maart 1734. Deedt zyne redevoering by \'t afgaan, vcordeeie vm ds

ARNOLDUS DRAKENBQRCH, Prof. in de Hiftorie en Welfprekentheid,
andermaal Rector verkoren den 28, Maart i73f, Het Rectoraat nederlcggende.
hielt hy eene plechtige Redevoering, op den dag van\'t hondertjarige
der Akademie, volgews het goedvinden der Heeren Burgemeefteren en
fchap over den hondertiarigergt; Cehtortedag der ^cademte.nbsp;,

PETRUS WESSELING, Prof. in de Hiftorien, Welfprekentheid, enGriek.
frhe TaSen, tot Rector verklaart den 27. Maart 1736. Deed afgaande eene
Redenvoering van den toeflatid van het Gcmméejt, ofidn de Rtgeowg van

ALBERTUS VOGET , Prof. in de H. Godgeleertheid. tot Rector verklaart
den Maart 1727. Hield afgaande eene redenvpenng, o^er het gefichte

verklaart den ^aart 1738. Deed bv het afgaan eene redenvoering
«cod,^akelijkhe,d, Ua, Ocdsdeerde m de Taalm , O^dheaen, Geich,edkunde,
Wiisheieerte, enz., geoeffcKf moet xm.nbsp;. n jnbsp;,

geerte en Wiskunde, ten derdemaal tot Rector v rkoren den_ 19- Maart 1739.
poet by het nederleggen deezer waardigheid eenej Redenvöenng , van de Ge-
neesitt^fi^i de veremg\'ng der Rede met de Tievtndsng ontjhten e» bevat-

abraham wieling 5 Prof. ia\'t Burgerlyke en Leenrecht, tot Rector
ycrhevendcn 18. Maart 1740. Afgaande doet hy eene redenvoering , van
i\'ragmatiqite SanBie vet» Keyfernbsp;de VI. Hoogl- Geducht.

CHR15XIAAN BERNARDUS ALBINUS, Prof. in de Genees. Ontleed-en
Heelkunde , als ook in de Beoeffening der Geneeskunde , ten tweedemaal tot
Reftor verklaart den i7- Maart 1741. Hidd afgaande cenc Redevoering, van
«f« Menfch in zij» beßam nu Ziel en Lichmm, en de onderlinge betrek^ng van dkbeide
DAVID MILL, Prof. in de H. Godgeleertheid, byzonder ia de Verklarende
Godgeleertheld, als ook in de Oofterfche Taaien en Joodfche Oudheden, tot
Rector ten tweedemaal verheven, den 9. April 1741. Afgaande, deed hy eene
Redenvoenng van de noodvendige Vereeniginge der Godvruchtigheid, met eene bondive
Kennis m weetenfchap,

ODE, Prof, in de Wysbegeerte, Proefnemende Natuurkunde,
Wiskunde en Sterrekunde , tot Reftor andermaal verklaart den 24.. Maart 174,^,
Doet by het atgaan van het Redoraat eene Redevoering van de hedmdmgfcke
Vordering in de Natmr^nde door Waarnemingen.

JOHANNES HORTHEMELS, Prof. in de Wy.sbegeerte, totReftor ver-
klaart den 23. Maart 1744. Afgaande doet eene Rederivoering , van het on~
ßheidbaar Verband der Zedelijke Godsregeermg, m der quot;jerf lichting van de redeliUe
fchepfelen daar aan, uit hoofde -van htt ongetwyffeld aanweßn eener Opperße CnAuJj
GYSbERTUS MATTHEUS ELSNERUS, Prof. inde H. Godieleeithdd
tot Relt;äor verklaart den zi. Maart 174^, Hield afgaande eene Redenvoerin?\'

Chriflus en de [{_erke door geene On;,eveillin ooitteverbre^f»
FRANCISCUS BÜRMANNUS, ProfJ in de H.GodWth I tÄ^^^
verklaart den 28. Maart ,746. Doet by het afgaan, eene Redenvoering van ^
rechte vi]fe vm Godt te kennen en te dienen.

EVERHARDUS JAGOBUS VAN WACHENDORFF, Prof. in de Genees-
^niyd- en Scheykunde, tot Rector verkoren den 20. Maart 1747. Hield af-
gaande eene Redenvoering, van de uitnementkeid van een Ceneei-Heer, die in de
^^f\'ifnäe ervaren is.

FREDRIK GODFRIED HOUK , Prof. in het Burgerlyke Recht tot Ree
tor verheven den aSnbsp;Hield afgaande e.nf RLcnvoer^g,

PETRUS WESSELING, Prof. in het openbare Rooiïjièh-Keyferlvt^
Natuurlyke Recht, als ook in de GerchiedenifTen, Wclfprekenheid en aïi.trl^
Taal, tot Reftor verkoren ten tweedenmaal den 26. Maart 1749nbsp;i

hy eene Redenvoering, dat een braaf urger, tefjens ^quot;odza^lyi^gijj g^^j e» eerlyk

ToT/aN FREDRIK REITZ, Prof. in de GefchiedenilTen en wewt.«
tód, tot Reftor verklaart den «9. Maart 17^0. Hieldnbsp;cenc K\'ïï:

JACORUS GISBERTUS WOERTMAN, Prof. in de Genees-Ontleed-en
Heelkunde, tot Rector verheven den 29. Maarr i?^-,. Hield afgaande é?ne Re.

TOHANNES OOSTERDYK schacht. Prof. in de Geneeskunde, der-
.elVer Beginzelen, en BeoeffeningJ t^n tweedemaal tot Rcdor verklaart den zo.
Maart 17/2. Doet afgaande eene Redenvoering, daar m hy aantoonde, dat de
Ce^ees-HeBrm hnme hfoquot;derenbsp;-va» HuLpmddelm. met mocte» ^^kejm

\'SFRATDUS RAVIÜS, Prof- de Oofterfche Taaien, tot Reftor verko-
ren den .6, Maart i7f 3- Hield afgaande eene Redenvoering, over

tot Reftor verbaart ten tweedemaal den af . Maart 175-4. Hield afgaande eene
fj jnbsp;•nbsp;py het Wetboek naa yulita/aan

Kcdeiw^rmg, o^^ HAHN, Prof.in de Wysbegeerte, en Proefnemende Na-
tui- en Sterrekunde, tot Re^or aangeftelt den zo. Maartnbsp;Hield afgaan-

SeRTUS VOGKT, Prof. in de H. Godgeleertheid, tot Reaor andermaal
verklaart den zy. Maartnbsp;By \'t afgaan van die waardigheid, doet hy eene

\'^\'\'chSsTIAAN HENRIfC TROTZ , Prof. in het Burgerlyke-Leen-en
Openbaar Nederlands Recht , tot Rector verklaart den Maannbsp;Af-

TOHANNES CASTILIOnWs , Prof. in de Wysbegeerfe en Wiskunde,
tot Reftor aangeftelt den 3. April, 17ƒ8. Doet afgaande eene Redenvoermg, over
het waarenbsp;van, en lienfe m de

GUIL lELMUS VAN IRHOVEN, Prof. m de H.Godgelemhe.d en Ker-
kci?£ ifchiedeniffen, ten tweedemaal tot Reftor Magmficus verkoren den
iö. Maart

Ten dienfte der Hooge School, is ook aangelegt eene Hortus
Medicus Anatomie^ Okfer-vatorium, Bibliotheek, en Ry-

en Schermfchaol De Academie-7hüyn, vind men tegenwoordig
Snhet eynde der nieuwe Graft, by St. Servaas Hek. Zy isn.ec veele

foorten van in-en uidandfch Gewas beplant en met een Winter-
huys, Kagchels en Broeybakken, om dezelve te doen voortkomen

Nieuwftraat, agter deefe Academie Thnyn Hier is ook een be-
kwaam Stookhuys , en men doet daar de nodige Natuurkundigejroe-
ven. Op eene der bovenvertrekken, ziet men geplaaft de rcmpel
Sahmons, door denProfeiïbr Dvüid Milh ^^^^^^

denten in de H. Oudheden, van hout opgemaakt, en door deflelfs
Weduwe aande Stadt overgegeeven, vooreen vereering van twee
hondert Dacaten. THEATRUM ACADEMICUM . leeft ^nen
boven de ingang van deefe Ontleedplaats, met goude letters.

Het Obfer\'oatorum^ gefchikt tot het doen der Sterrekundige
Waarnemingen^ ftaat aan het Wellen der Stads wal, op den Smee-
toorn. Op het bovenplat met leuningen omzet ziet men in hec
midden een achtkant verheven koepeltje, rondom met glafen,

\\)QBibUothe.ek Stad, welke ook ten gebruyk der Academie
gefchikt is, ftaat in een- geboufif, weleer het Choor van de Sc.
Jans Kerke, en\'t getal en hoedanigheid der Boeken is zeer aan-
zienlijk, Verfcheyde gefchreven en gedrukte Boeken, zijn hier
na de Hervorming uit de Klooilers by een gebragc, waar onder
die van \'t Karthuyfer Kloofter aan de Vecht, uitmunten. De
HeerEverhard van de Pol in\'t Jaar i^^os, en meer atidere, hebben
daar tot gemeen gebruyk haar Boeken aan gemaakt.

De ie^-/ciamp;ooHn \'t Jaar 1705, ten dienfte der Studenten en
anderen, welke zig te Utrecht ophouden, is in een oud Blokhuys,
Schaffenhurg genaamt, by\'t Vreeburg aande Stads Wal aangelegt,
en werd door een Pi^ueur ofRy-Meefter, die welvoorzien is,van
de vereyfchte Paarden, waargenomen. De Scherm-School^ is te
zien in hét Stads\'Ammunitie-huys by de Ganfenmarkt, en zoo wel
tot dienft der Studenten aangelegt, als de Ry-fchool en de Ma-

De l\'often tot onderhoud der Hooge Schoole, worden meeren-
deels door de Stad gedragen, en dan ook gevonden uit de inkomften

by de verdeeling der Geeftely^ce Goederen, onder de Leden van
dL Staat, aan de.Stad werden afgeftaan. De twee Regeerende
Burgermeefteren en achtien Vroedlghappen, zijn tot bezorging der
zaaken, de Academie betrettende. By ieder Examen, en Promotie

Burgermeefter gecommitteerd, en zijn dezelve dus aan te merken als
Curatoren der Hooge Schoole. Zy ftellen echter de ProfefToren
niet aan, maar dragenze alleen voor aan de Wethouderfchap der
Stad» die dezelve eygemlijk aantleld, en dus allenthalven over de
\'nbsp;Canbsp;Hocquot;

Hooge Schoole, het Opperbeftier aän zig behoudt. Men rekent
thans het lichaam, deefer Plooge Schoole, op een getal van drie-
hondert en dertig Perfoonen, zoo Hoog-Le^raars, Studenten, en
Bedienden, en beftaat de Academifche Senaat uit,alle de ProfelTo-
ren , waar van , den Reftor Magnificus het hooft is, en de eerfte
Secretaris der Stad, Secretaris van de Hooge Schoole. Alleenlijk
heeft de Senaat hier geene Jurisdiélie , zoo als elders; maar de
Hooge-School ftaat geheellyk onder die van de Stade: Ook komen
de Voorrechten deefer Utrechtfe Academie, in\'t algemeen , overeen
met die van andere Hooge-Schoolen Het Wapen ^ dat deefe Hoo-
ge-Schoole is toegevoegd, en op hare Zegels gebruikt word, is
eene Zon, hare ftraalen uitfchietende, met dit Omfchrift: SOL
jUSTITJiE-lLLüSTRA NOS, dat is, \'Lon der Gerechtigheid^
verlicht ons,

Verfcheyde byzondere Perfoonen , hebben ter bevordering der
Studien, hier ook goede Geldfommen toegemaakt. De Heer /ró^®
Lucas van Frankendale ^ gehuuwd met VrouweP^//, maak-
te den 8 Juny des Jaars 164a, dertigduyfent guldens ten behoeve
van eenige Jongelingen, welke in de Theologie wilden Studeeren;
ftellende tot Executeurs van zijn Teftament, in opzicht van dit Le-
gaat, de twee eerfte Profeflbren in de Theologie te Utrecht, en
twee van zijne en zijner Huysvrouwe naafte Maagfchap. Ten dee-
feneynde, heeft P^/m van Maaßricht^ Doftor en Profeffbr in
de Theologie te Utrecht vierentwincigduyfent guldens gelegateerd ,
onder bcftiering van twee Profeflbren en twee Predikanten. Ook maak-
te Ixxïïxoxm Everwijn te Arnhem twinrigduyrenc guldens, totonder-

fteuning der Zevenbergfche en Hongarifche Studenten , die te Utrecht
zouden keinen Studeeren. Ten behoeve defer Hongarifche Studenten,
worden ook van Staaten en van Stadswegen , en door andere by»
zondere Perfoonen, jaarlijks merkelijke Giften gedaan. De Heer
Jan David van den Enden., Raad in de Vroedfchap der Stad
maakte by uiterfte Wille van den 28. February 1735 5 dertigduy-
fent guldens tot onderfteunmgvan Studenten inde Theologie. O-
ver deefe Maaking ftaat het bewind aan den Oudften Profeffbr in
de Rechten , en den Oudften Predikant. Eyndelijk heeft den
Oud-Burgermeefter JohanBreyer, z^n^ gantfche nalatenfchap, in

\'tjaar 17481 ten zeiven eyiide gefchikt, ftaande de Beftiering
daar van onder alle de ProfefToren in Theologie.

Het Latijnfche School der Stad, ftaat op de nieuwe Graft, en
is in het Kloofter van St. Hieronymus, waar na zy de naam van
Hieronymus-School heeft gekregen. Het Klooiler gebouw dient
gedeeltelijk, tot een wooning voor den Reftor- De School is te-
genwoordig in vyf Clalfen verdeeld, die door een Reftor,. een
Con-Rector , en drie Prsceptoren worden waargenomen. Twee-
maal \'s laars, worden de Leerlingen in deefe Schooien onderzocht,
tenoverftaan der Scholarchen, en na verdienften,\'tzy metot zonder
Pryfen, bevordert. De Redenvoeringen van de zulken, die bekwaam
verklaart worden, om tot de Hooge Schoole over te gaan, en de uit-
deeling der Prijzen, gefchied met veel plegtigheid, en onder een
«rroote toevloed vanquot;Aanfchouweren, inde St. Pieters Kerke.
Behalven deefe Latijnfche School, zijn \'er in Utrecht, nog vier ge-
meene Stads Schooien, en tvi^ee Schooien van de Gereformeerde
Diaconie. Daar zijn ook nog Franfche en meer andere mindere
Schooien, dog hoe veel in \'t getal kunnen wy niet na waarheid op-

niet zeker melden ; dog voornaame Rekenaars, houden \'t daar
voor, dat \'er nu terwijl wy dit fchrijven, in deefe Stad Utrecht bin-
nen hare Muuren, ^oaa Huysgezinnen zijn j in de Vrijheid om-
trent 150®? aldus te zamen 8500 j welke dan tegen 42000

Menfchen te zamen (vijfvoor een Huysgezin gerekent,) mogen
serelt worden , dat hare Inwooners zijn- De Inboorlingen defer
Stad en Provincie hebben, in aart en zeden, veel, overeenkomll:,
met de Gelderfchen en Hollanders, en wel te meer na dat zy of
aan Gelderland, of Hólland naaft grenfen.quot;

De Kerken deefer Stad, van de Gereformeerde Nederduytfche
Gemeente, zijn zeven, met een Franfche en een Engelfche, te za-
men negen. Behalven deefe, zijn \'er ook eene Luterfche, eene
Remonftrantfche, eene Doopsgezinde en veertien van de Room-
fchen; van welke laatften wy niet byzonders willen aantekenen, dan
alleen hier ter plaats, dat de Luterfbhe Kerk flaat in deRodenbur-
gerftraat, op de plaats, daar het Kloofter derUrfelinen eertijds plagt

te ftaat}, of anders genaamt, dat van de Elfduyfent Maagden. Het
Erf waar op zy gebouwt is , is de Luterfche door de Regeering
gefchonken» de Remonftranfche Kerk ftaat in de Rietfteeg, by
de Wittevrouwen Poort, en die der Doopsgezinden in de Juffrou-
wen Straat, by de Geerten Kerk. Zy worden yder door twee
Predikanten bedient. De Roomfchc hebben\'er in de Stad twaalf,
en eene buyten de Wittevrouwen-Poort, en eene buyten de Waard
Poort. Inde Stad zijn \'er thans twee die door Dominicanen, eene die
dooreen Auguftijn, twee die door ongeordende of Wereldfche Prie-

fters, en vijf, die door zogenaamde Janfeniften bedient worden,
In de Kerk buyten de Witten vrouwen-Poort, word den dienft door
een geordend Priefter, en in die buyten de Waard-poort, door ee-
ne der zoogenaamde Janfeniften waargenomen.

In den eerften, komt ons nu voor de DOMKERK, voortijds aan
den H. Martinus toegewijd, en munt uit onder de voornaamfte Ge-
bouwen der Stad. Allereerft wil men dat zy gefticht is door Bif-
fchpp Willebrordus, op het Fundamant van eene Kerk, wèlkè
door Dagobert, Eerfte Koning der Franken, aangelegt, eh door
de ongeloovige Vriefen, verwoeft was, Dus was zy omtrent de
achfte eeuw in wefen; dog wierd in den beginne van de Elfde,
door BilTchop Adelbold hej-bouwt, gelijk naderhand , ,na dat zy
door brand, ftorm, en andere rampen, fwaarlijk was befchadigc
geworden, meermaals gefchied is. In \'t Jaar 1321, begon.men
dien fvvaaren , hooge en prachtigen Donistoorente bouwen, welke
zeftig jaaren daar na voltrokken werd, en dus in \'c Jaar 1381. De
Kerk heeft hare aanzieneljke gedaante tot in \'t Jaar 1^74. behouden,
wanneer een fchrik- en vreefTelijk Onweer, dat den 16. Auguftus op-
fl:ak, het gantfche Lichaam der Kerke, tuffchen denToorenen het
Kruysgebouw, deed ter neder ftorten, werdende alle de fraaye ge-
fchilderde Kerkglazen, insgelijks te morfelen geflagen. Het gemel-
de Kruyswerk, dat nog ftaan bleef, wierd ook zeer befchadigt. en
de puynhoopen op eenige groote brokken na, weg-geruymd zijnde,
is de plaats waar op het Onweêr gevallen was, zedert met eenen
iaager Muur omringd gebleven. De Krnyspanden en het Choor,
gebruykt men na dien tijd tot den Openbaren Godsdienft.

de meefte BifTchoppen van hec Ucrechtfe Bisdom, als mede eenige
Keyzers des DuycfchenRijks; onder anderen zijn de Ingewanden
van Keyzer ( onradus den IL en het Lijk van Keyzer Henricus
de V., in deefe Kerke begraven. Men ziet daar tegenwoordig op
het Choor, de uitmuntende Graf Tombe van den Lt Admiraal
Willem Jofeph , Baron van Gent, gefneuveldop deny.Juny 1672.
in den Zeeflag tegen de Franfche en Engelfche Vlooten. De Tom-
be van de Hoog Welgeboren Heer Nellefteyn, aan de zuydzijde van
de Academie is niet minder de betrachting van een ieder waardig.
Ook de Capelle, waar in de Gravinne geboren Falkenflein, We-
duwe van den Grave van Solms. bygezet is; dat van den Heere
Biirgermeefter B W. Ploos van Amftel, en daar nevens nog eene
andere voor diverfche Familien Voorts, de Begraafplaats van C*
S. van Stoutenburg, laatfte Kerkvoogt van Utrecht, alwaar dien
Biifchop in Steen, met welke men goud en zilver kan beproeven,
legt uitgehouwen. Ik fwijge van de Gedenk-Zarken, als byna in
geene deefer Vereenigde Nederlanden, \'t zy in groote, zoo wel
als in konfi: van Beeldhouwery, gezien worden; en welke voor het
afgeftorven deeL van veele i Jeugtrijke Zielen, aldaar tot een\' Me^
mento Mort gelegt zijn, om daar onder tot den Jongften dage te
mogen ruften.nbsp;,

Deefe nog als oudtijds genoemde Domkerk, (offchodn maar in
het Kruyswerk en C.hoor beftaat, ) is byzonder wel gefchikt voor
t Gehoor en Oeffening van den openbaren Gódsdiénft. De Pre-
dikftoel en de Geftoeltens voor Hooge en Mindere-Staats-Perfoo-
nen, Zitbanken, en fboelen zijn zodanig daar in gereguleert, dat
mogelijk in geene Kerk deefer Provincie zoo bekwaam zal gevon-
den worden. Daar hangen zes fwaare kopere Kroonen in,\' om de
Gemeente met Kaarslicht, by winter avond, onderden Openba-
ren Godsdienft te lichten, door groote en machtige Deurfen, de
Kerke ten gebruyk gefchonken. Veertien Colomnen onderfchra-
gen dit Godshuys, in zijn zeer hoog Gewelf, en eene meenigte an-
deren 2iet men in de Muuren , (dog maar als halve ) tot cieraat en ver-
werking, zoo als van buyten de meenigte fware. Dommers doen,
vafthouden. Zy zijn van eene byzonder Uitvinding, maar geene
na eene der vijf zoogenaamde Bouwordens opgetrokken gt; echter

verdient hunne cierlijkheid, van den Aanfchouwer geadmireert te
worden. In deefe Kerk ziet men geene Glafen befchildert, maar
alleen bemerkt men , dat zulks oudtijds zoo geweefl: zy. Wae
aangaat de Wapen-Schilden, men ziet \'er 127 hangen, waar on-
der zeer veele van Adelijke Familien zijn. De lengte van dit alom
vermaarde Godshuys, is lang van de voet van den Dom, tot aan
heteyndevan het Choor 107, en breed 54 treden; dog in hec
Kruys wat meer.

Aan deefe Kerke is vaftgemuurt de Confiftorie zoo als aan alle Ker-
ken\', een zeer en aanzienelijk vertrek j geciert met een Schilder-Stuk
dooi\' den beroemden Konft-Schilder F, Lent 1758. verbeel-
dende Mofes op den Berg Sinai, daar hy de Wet der Tien Woor-
den ontfangt, in\'t graauw gefchildert: Een Stuk niet alleen de Con-
fiftorie dienende, maar daar beneven de befchouwing van een ie-
der waardig, om Gods H. Geboden altijd te betrachten, en nim-
mer te vergeten.

De Teftamentaire difpofitien, beftaande in Legaten, Donatien,
enz. zijn te Utrecht zedert de Hervorming zeer Gedenk-, en Lof-
waerdig , en wel inzonderheid van de tijden der oprechting van de
Diaconie. Tot het Jaar 1699. ingefloten bedroeg de Ontfangft

Tn de Dom-Kerk word des Zondags het geheele jaar door,
driemaal gepredikt, des Zomers morgens ten halfzeven, negen,
en des namiddags ten half twee uuren ^ dog des Winters word de
morgenbeurt verandert in des avonds ten half vijf uuren; Woens-
dag , winter en Zomer altijd ten half vijf. Ook word nog des Win-
ters, des Vrydags avond ordinair gepredikt. Nog werd \'er ook
alle Jaar eenmaal ter gedachtenis van de Begraaffenis J. C. een
Predicatie gedaan des Vrydags voor PaaïTchen. Catechifatien wor-
den daar in niet gehouden, maar nevens de Domstooren is een Ca-
pelof Vertrek daar des Maandags door een ProfefTor word gecate-

Nu kmnen wy tot de Befchrijving van het Orgel, en hebben dat
bevonden gedifponeert te zijn :

Preftant 8 Voet.
Octaaf 4 V.
Holpyp 8 V.
Fluyt 4 V.
Gemshoorn z V.
Fkgolct I V.
Tértian. ...
Voxhumana. . ^
Trompets V.

\'t Clavier begint on-
der met C. dog kort
Clavier , en boven
gaat het maar tot A.

\'t Clavier begint
! met F onder, ge-
lyk in\'t groot Ma-
nuaal; maar bo-
ven gaat het tot
C.

Het Pedaal
is aan het
groot Ma-
nuaal aan-
gehangen ,
en begint
met F. on-
der, en is
twee Oc-
taaven.

Dit Orgel, waar van men de Schilderftukken van wegens de hoog-
te, en ouderdom niet onderfcheydentlijkmeer kan bekennen, en geen
Jaartal daar aan vinden, nog minder wat Meefter dat het gemaakt
Iié\'èfc, houde ik ten minften twee hondert Jaaren Oud te zijn. Hangt
teri Noorden zeer hoog, in het Kruyswerkj dog indien het zelve
bbvfen de Predikftoel geplaatft waar, \'t is zeker dat het zijn geluyd
veel meer na het Choor, en rondom zoude verfpreyden, en de
Kerk meer Cieraat veroorzaken.

De Organiften, die te gelijk het Klokkenfpelop den Dom waar-
nemen , zijn geweeft

I . \' . . Han de Vader van de volgende gefuccedeeert
door Jacobus Han. «nbsp;. • .nbsp;1723-
Jan Han. . • . • • • 1733*
......ten Hengel, van het Orgel van de Buur-
kerk afgevallen , en aanftonds overleden, den i8. Odob. i73?\'-

j. p.\' A. Fifdi^r^ aangeftelt den 18. November d^s zeiven Jaars ^
welke die Plaats nog met Lof, zoo in konft ais in jver op een
Traftement van ƒ 900-0-0. bekleed.

Laat ons nu het merkwaardige van. dien iwaaren, hoogen-, en
prachtigen Doms-Tooren befchryven. Hy komt voor eerft uit zijn
Fundament gerefen, twee en zeventig voet Rijnlands, op zijne
vlakke zy den breed , en hoog tot ^an den top van St. Mar-
tinus 354 dier voeten. Hy is van onderen tot boven geheel van
üeen opgenretzeidj en heeft drie met Ballufter omzette Transfen,
of Ommegangen. Een laagen Kap dekt deefen Toeren van bo-
ven, en of fchoon dezelve van beneden wat laag fchijnt, echter mag
men Vel denken dat die meer dan vyftig voeten hoog is. Deefep
Tooren i? voorzien van zeer fwaare \'Luy-Klokken , en hangen\'ê^r
zeven by malkander , waar van men zegt, dat de grootfte genaamt

Waarfchijnelijk zijn deefe Klokken, zoo niet alle, ev£nwel,eeiii\'
ge daar van , na de gewoonte der oude Roomfche tijden
doopt. Van het Dooien der Klokken, zie daar vm breederin
de p\'erhandeling -van het Klokbfpel^ door J. P. ji. Fifcher-,
Klokke- en Organifl van den Dom en Kerke te Utrecht. , -Ge^
drukt hy iViïlem Kroon,nbsp;tI-^

Boven deefe fwaare Luy-Klokken , hangt tuffchen de tweede
en derde Trans een fwaar, dog niet min aangenaam Klokkea-
fpel, op welke driemaal ter Week, door den Campanift konftig
gefpeelt werd. Wy zullen den Leefer van dit ipókkenfpel me-
de een Befchrijving geven. Dit Klokkenfpel \'in Dom,
200 als men dat heden ziet, is zoo oud niet, als veele wel mee-
nen ; -tequot; minften zoo oud\' nier . als dat van hetquot; Stadhuys, en
van de Mkolai - Tooreu, ads blijki uic een Opfchiift, op een

Pylaar by de Ton , welk aldus luyd, Willem Sprakel p^g^^
En op \'t Huy^\'e onder de Klokken ftaat; R, Tinthof Camp;mermr
iÖÖ6. \'Z00 äac na alle apparentie \'t zelve met een nieuwe Ton
onverdere toebehoren te dier tijd voorzien is; blijkende zulks ce
ineer, uit de Opfchriften van eenige Klokken, die door
monor daar by gegoten zijn. Althans fchijnt \'er op den Dom in\'c
Jaar 14^7- »ög geen Klokkenfpel geweeft te zijn, of den Orga-
nift moet te gelyk geen Campanift zijn geweeft , gelijk af te ne-
men\'is uit een, Graffchrift, in de\'Gaandery van dè Academie, al-
waar men leeft ; In. \'t Jaar ans Heeren mCCCClM^^VH. op
Sinte Egidius avoat, flerf bUjnde Jannes Orgamfit deefer Ker-
ken. ^De Ton toe dit Klokkenfpel heeft 125 Maaten, Damelijk,
voor \'t heele uur 75, voor \'t half uur 40 , en voor ejk kwartier
met de Voorflagen 5 Maaten. Dezelve is van yfêre Staven, die
zeer wel naaft malkanderen liggen, zoo dat het fchijnt, als ofze
gegoten was. Alle de Klokken in de twee bovenfte Octaven Jieb-
ben twee Hamers, by gevolg elke Toon twee gaÊen óp dc Ton
Van de onderfte Octaaf, hebben de volgende Letters maar eene
Hamer, alsde C.D,E.F.F^G^Bb., als ook de Contra H.A. G.
toelke Luyklokken zijnde, echter gaten op de Ton hebben. Elke
Hamer kan in de^tuffchenwijtte van eene Maat, niet meer als twee-
maal flaan. De geheele Ton heeft 8250 Gaaten.

genaamc het ^ijcèops Hof , daar in voorkden
tijden de Biffchoppen, en naderhand de Stadhouders bunnen in-
trek namen. Het wierd door de Staaten, ten tijde van Prins Wil-
lem de III, aan 4e Weduwe Gravinne van Solras ter bewonino-e
gegeeven, en naderhand aan de Gravinne van Altenburg in \'t Taar
»707. verkocht;^na wier dood, dat door koop weder eygen ge-
worden is , Jr. Johan Daniel d Ablamg, Vrijheer van Gieff?n-
burg, die het nog bewoondt.

de Elfde^Eeuw. Hy zelf m deefe Kerk begraven, en men heeft
er zijn Graf noggezien, in \'t Jaar 1675. In \'e voorgaande Jaar,

ae Kerk door Storm en Onweêr van Donder en Blixeni, zeer fwaar
befchadigt, en van hare twee Toorentjes beroofd, zoo moeftmen
by die gelegentheid zijn Graf ruymen , waar in te dier tijd nóg
de Staf des BiiTcbops, ee;? Ring ^ en een Beker zijn gevonden.
De Kerk die met een Koepeltoorentje pronkt, waar m eene Klok
hangt word gebruykt van de Walfche Gemeente, welke tweePre-
dicanten hebben die haar bedient. Driemaal ter Week werd daar
in sepredikt, namentlyk tweemaal des Zondags voor- en namiddag,
en Tioff- eens des donderdags namiddags ten vijf uuren. De Catechi-
fatien worden gedaan tweemaal ter Week, des Zondags namiddag ten
Vier uren , en Dingdags in de Week. Het Predicanten Tractemenc
is 130-0 Guldens; dog den Oudften Predicant heejt nog ^oo gul-
den meer, of anders vrye JVooning.

De Wapens alhier ten toon gehangen beftaanm een getal van 76,
waar van een groot getal Adelijken zijn. De Predikftoe en die van
den Kerkenraad, en der Gemeente, is hier wel gefchikt en gere-
guleert, zoo voör den Predicant, als voor de Gemeente, om te
fpreekenen te hooren.

Schilderftukken in de Glazen, ziet men hier zeer wemig; dan
alleen de geene die boven in \'t verwulft, en mogelijk van het
Caüittel afkomftip: zijn. Dog niemant wegens de Schilderkonft ee-
nise aandacht waardig, ora daar by ffil te ftaan. Maar men ziet
beneden verfcheyden groote Grafkelders, met fraaye uitgehouwen
Zarken gedekt, zoo na de oude konft der Beeldhouwery, dat men
zig daar over moet verwonderen, en nog meer over deffelfs groot-
heid. In deefe Pieters - Kerk ftaan tien Colomnen, die het Gods-
huys onderfchragen , dog zijn niet na eenige Bouworden gefchikt.

Het Orgel, gemaakt in het Jaar 1729. ^oor den vermaarden
Mr. Wichlebm, is een Fraay Stuk van Refonnantie dog is mee
creen Kas bekleed , maar men ziet daar boven op de Konmg Da-
vid met de Harp afgebeek, en een weinig lager , twee zittende
iongelingen al« blafende de Bafuyn, en lager nevens en boven hec
Pofitif twee Kindertjes, als Engelen afgebeeld, welke zfg over het
-eluid fchijnen te vervrolijken.

Het heeft twee Ciavieren en een Pedaal, dat aangehangen is aan
het Manuaal; als mede een Koppehng, die gèhalveertis, en een
Tramblant.

Van het Jaar 173°\' ^ot 1744. Piet er Bellanger Opgevokt
door Da\'üid mn A/ö^^/ö/^, op eenTrademenc van ƒ120 - • - .
welke nog heden dit Orgel konftig trafteert.

Op deefe volgt de St JANS KERK, zijnde een tamelijk groot
Gebouw, ftaande opeen zeer wijtuitgeftrekt Pleyn , Jans Kerkhof
genaamt, dat met veele Reyen hooge Lindebomen beplant, eene der
bevalligfteWandelplaatfen van geheel Utrecht is. Omtrent de tjjddat
Bisfchop Bernulphus de Pieters Kerk liet Bouwen, heeft hy ook
deefe gefticht. Brand heeft haar meer dan eens verteert, dog is
geduurig weder herbouwt geworden. Daar zijn nog veele te-

kenen van Oudheid: aan te vinden, dog de Voor-gevel is meer dan
eens vernieuwd. Thans ziet men nog het Jaar van 168a. in de-
zelve , ten bewijs,-dat dit^ Iaatfte. vernieiwnig^weeftK. Het

Choor fteekt zeer hoog boven de Kerk uit. Een Coupell oorenc-
ie met eene Klok, daar pronkt de Kerk mede van boven, en in het
Choor beneden, met de Stads Bibliotheek i welke ten gebruyk der
Hooc^e Schoole gefchikt is. \'t Getal en de Hoedanigheid der Boe-
ken lijn zeer aanzienelijk. Men vind\'er zeef veele Oude gefchre-

ven en gedrukte Boeken, die na.de Hervorming uit de Kloofters,
van hier en van daar by een gebragt zijn; inzonderheid munten de
Boeken van het CarthuyferKloofteraan de Vecht^daar in mt. Andere
hebben ook hunne Boekerijen daar aan gemaakt,zoo als onder anderea
in \'t laar 1602. de Heer Everard van de Poll, ( als, reeds gezegt is)
zyne Boeken ten gemeenen gebruyk fchikte. Men ziet daar ook eenige
gefchilderde Afbeeldzels van vermaarde Mannea, en Borft-ftukken
?an Profeflbren , door Crescant gebootzeerd. Tweemaal ter
Week ftaat deefe Boekerye^voor brave Lieden open, namelijk des
Woensdags en Zaterdags na de middag, om zig daar in te verlus-
tigen. Gewoonlijkquot;is den Oudften Profeflbr in de Talen en Welfpre-
kentheid BM-otèecanr!, en heefc een Boekery-Bewaarder onder
zig. Men teld de Boeken op ruym 8000 in alle taculteyten en

Zy is voor\'t gehoor zeer wel gefchikt, zijnaede Zitplaatfenook
zoo Jieresuleert, dat niemant dit beter kan uitvinden. Predikftoel,
en die van den Kerkenraad, hebben alle wenfchelijke hoedanighe-
den. De Leden van de Regeering verfamelen m deefe Kerk zeer
veel. Men ziet hier ook groote Grafzarken, welke te kennen ge-
ven dat daaronder Kelders zgn voor FamiUen der Grooten en aan-
zienelijken - welker Stoffelijke lichamen , hier tot den Jongften dag
bewaart als dan weder te voorfchijn kamen zullen, net Gewelf
deefer Kerk ruft op Zes vierkante Pilaaren,

Aan de Weftzifde vertoont zig een verheven Tombe, bevattende
het tot wederkerende Stof, van THEODORUSi WASSENAAR,

bad bewogen tot een Gelofte, om eenedieS/l^^ hei^j
^ van een grootfehe Goaikhe bouworde en hÏL^nbsp;^y

Schdderd,er tijd, en Cannonik J^ff fquot; vermaard Konft!
deefer Vertelling, op die Pilaar tennbsp;heeft ter gedachtenis

Ie in Latijn daar onder; den Leefer kan \'er van gelooven wat hem
de gezonden Reden leert. Het zelve luyd aldus:

Jccipe, pofierimf q^od per tuafecuU narres;
rmrinus cultibus fundo folidata columna efi.

na \'t Noorden omver geraakte, en de Zuydehjkrte ten val ney üe.
Sen biak deefe laatfte inde voorgaande Eeuw voorzichtigheids hal-
^raf:?n vernoegde zig mer h. ^^^^^nbsp;^^^^^^^

Kerk ten b Leve der lid af te breken; dog het C^.\'^/./ daarved
ï^\'enhebbende, en de Prins van Oranje daar voor fprekende, om
zulks Jet ter uitvoer te brengen, is het daar by gebleven. Het
r.Dktelhuys van deefe Kerke, is grooterdan eene van alle de an-
ÏT^téleh^de^^^^^nbsp;gevonden wordt. Men ziet

Hei ol nos eenige honderden van oude Choor-Boeken en ande^
^ ^ dï^wSnderlijke -genaamde Eenhoc^s^ori^ -

te Kerk te oepen, en eenige oude kleyne Huys^Godetjes daar fta
VoS Itracht hebbendi? in eygendom te ^^^^^^
fchen in \'tTaar l 672. de Stad machtig zynde, hebben zig-em

deefe Hoornin (zoo men wil ) ook veel moeite gegeven, doghün-
ne pogingen zijn altijd vruchteloos geweeft.

van de Schoorfteen ziet afgefchildert. In het midden deefer Zaal
hangt een Kopere Kaarskroon, daar by de Konft van Gietery tri
Koper, zoodaning uitmunt, dat men miffchien geene diergelyke
in onfe Nederhmden zal vinden. Deefe Kerk is van een zoodani-
gen Echo, dat alle geluyd\'t geen daar in gemaakt werd, ten min-
ften tweemaal weder te rug gehoort werd Zy is ten eenemaal in
haar Muurwerk, van Tras-fteen opgemetfelt. Op de Nok van het
Choor-Dak, ftaat gemelde Keyfer ook levensgroote afgebeeld.

Deefe Maria Kerk is, van het Weften tot het Ooften 96 treden,
lang 28, en in het Kruys 44quot;treden. Hierin hangen 66 Wapens,
waar onder veele van Voorname Adelijke Familien. Men ziet daar
in ook veele bovenmaten groote Grafzarken, meeft alle met ouder-
wets beeldwerk vercierd; waaronder, en in welkers Kelders veele
voorname Perfonagien , inzonderheid Canoniken deefer Ker-
ke, begraven -jijn. Oude Opfchriften zijn meeft vergaan, of door
de Kalk verbeten, of door het witte der Muuren buiten gezicht
geraakt} derhalven können wy daar niets van opgeven. Ook zijn
in de Glafennog elders (onzes weetens) geene Schilderftukken te
vinden. Eene Klok hangt in het Toorentje deefer Kerk.

Deefe nu befchreven vier Kerken, die alle nog door de Capit-
telen moeten onderhouden worden, en de afgebroken Kerk van
St, Sahator anders Oude MunfieVy welke plagt te ftaan tot hec
Jaar 1587, tuffchen de Domkerken St.Paulus Abdije , maakten te
zamen de vijf Collegiale Kerken te Utrecht uit Van deefe laat-
fte, is flechts haar naam in \'t Oude jMunfter-Kerkhqf, bezuyden
de Domkerk j overgebleven. Nu komen wy tot de vier Parochie-\'
of Kerspelkerken en waar onder de eerfte plaats verdient,

De buurkerk, een zeer oud en ruym Gebouw, met ee-
nenfwaaren. dog geenen zeer hoogen Tooren; nadien dezelve
niet boven de 19^ voet bereyken kan. Zy is buyten twyftel, de
oudfte der Parochie Kerken, en fchijnt de naam van Buurkerk
gekregen te hebben, om dat de Buuren of Burgers aldaar hunnen
Godsdienft openbaar platen te oeffenen. Deefe Kerk is eertijds
nog veel grooter geweeft, dan tegenwoordig ; dog is goedgevon\'
den het Choor, tot aan de kruyspand af te breken, en aldaar een

het bouwen van Huyfen. Deefe ftraat word hier door, de naam
Choorftraat gegeven , welke zy ook nog heden genaamt wordt.
Wanneer in oude tyden, een nieuwen BilTchop te Utrecht was ver-
koren , begaf hy zig terftond op zijn verkiezing na deeze Buurkerk,
om zijne gewoone kleeding in die van de Biffchoppelijke te verwif-
felen. De Stads Banier word alhier bewaard.

Wa; de fchikkinge aangaat die men tegenwoordig in deefe Kerk
ziet, om \'er den Openbaren Godsdienft te plegen, de Predikftoel
en die voor den Kerkenraad, en Gemeente, vertoonen zig zeer
wel gereguleert gt; dog die van de voornaamfte Perfonagien, mun-
ten daar by uit, en kan een ieder waar men ook zitten of ftaan mag,
het Woord Gods dat verkondigt word, zeer gemakkelijk hooren.

Het getal der Wapens, die men hier de meefte ziet van alle de
Kerken t\'Utrecht, beloopt in \'tgeheelop 583; daaronder een zeer
groot getal van Adelijke Familien zijn. Schilderftukken in Glafen
zijn hier niet te vinden. Grafkelders, daarvan is de Buur-Kerk
in meenigte voorzien, en worden ook veele dooden daar in begra-
ven. Ueefe Grafkelders pronken hier even zeer als in andere Ker-
ken , met hare Beeldhouwery op de Zarken.

Deefe Kerk, werd haar Dak onderfchraagt, door 26 Colom-
nen , welke geene van alle, na eene der vijf bewufte Ordens ge-
bouwt zijn; dog echter daarom een zeer goed aanzien daar aan
geven , en dezelve boven veele anderen doet uitmunten. Eertijds
plagt de Kerk met een fraay Orgel te pronken, maar dar cieraat en
gebruyk voor de Gemeente, is al voor lang weggenomen en ver-
vallen. door dien dat door Ouderdom niet langer konde belpeeld
worden.

Men ziet hier ook het een en \'t andere Gildebord, ter eere van
Broederfchappen alhier ten toon gefteit. Zeer fraay en vernuftig
vinden wy dat van het Smits-Gilde, waarom wy \'t zelve den Lee-
fer mededeelen, en luyd aldus:

JVat heeft der Snierden Konft . op welgegronden gronden^
En juyft gepafte :viaat, al vonden uitgevonden,
1\'en goeden van den Menfch, hefteed den Fingsrhoed^
Hoe modig is by H Folk dat NMn hruyken moet.

ïn \'t Jaar 1534- «et alhier de Broederfchap van hec Kuvner.
Qlde, ook dit volgende gediehe ten toon ftellen.nbsp;^

Geniet den armen Menfco^ met recht van Godt verfchoven.
Melk, Olit, Bter, en Wtjn, ander goedigheyt,
Daar med\' ons fptffl en drenkt, Gods overvïoedigheit

Dat niet die milde Godt uit ßjnfch at kamer haelt,
En o\'oer om uitflort zeer ivijt en onheneU^
Dan om zijn gaven \'weert, tot nut en dienfi te fpaeren,
ot Sv^oUchtigheyt tot Foorraat te henvaeren,
� Godtien Menk H^f ... fonderlinge gunfi ^

h... flpn eyfch , goê Faten na de kunfl
teTt een Zen ^fchept, in V ander floLnen Wijnen.
^ % Ziriit mn p/der Kranken Medicijnen,
l V Tnferi\'ert men Melk. in V ander don n.en Bier,
T I Tder pakt men V Brood, en zend het gms en bier^
t banier iout men Flees , V ander Jel ofHeenng,
mk een na dat hem dunkt, te eyjchen ztjnen Neermg,.
Waar in V i^^rnuft foo groot, foo -wijt n en verfpreytr
Vate kna fijne Waar, hem een fip Vat hereyt
OZelenrye Godt ! Geeft dat -wy onfe Faten,

, -vervult fien fonßr haten
Met Oly die om Geeft, in V eerften her -verblijd,
En -voorts ons fchulden al, om Chrifli -wil maakt quyt.

W S d^top d ^ voeten. OP deefe Tooren a|ke„
honl Ie Stads-Trompetter de Wacht, over de gantlche Stad: OpH
Ïvord i^Selve des Wns en des -«quot;^^^loUtnÄr S

de Stadspoorten te openen en te fluyten. De ^lokken^ ciie daa^^^^^^^
hangen zyn vyf in getal. Laten wy nu zien t geene ons voor-

De St. JACOBS-KERK , welk ftaat in de Noord-Wefthoek
,,, ctad, tuffchen de Waard- en Catharijnepoorc. Zy is een ruyni
Gebouw, ruftende in Än op twee Reyen^an

zellien Pilaareii, en heeft een groot getal Vehfter-lichten. Wan-
neer deefe Kerk geftichc zy, is ons nog niet gebleken. Men houd
haar evenwel al zeer oud te zijn. De beroemde Huybrechtjacobs-
zoon Duyfiiuys in het Jaar 1581. overleden, is Paftor van deefe
Kerke ge weeft; eerft van de Roomfchgezinde, dog naderhand de
Rèformarie toegedaan, en veel tegenftandt van driftige Kerke-
lyken ontmoetende, heeft hy echter getoond, hoe gematigd een
Reformateur dient te zijn, zal hy in zyn Werk reuifeeren.

Een fchoon Koper Hek fcheyd het Choor van de Kerk, of
het Kruyswerkj Kroonen vercieren haar, en dienen by avond
de Gemeente met hare Kaarslichten. Alleen ftaat de Predikftoel
daar laan een Pilaar tegen \'t, zuyden, dog belet echter niet veel
aan \'t gehoor, om dat de Pilaren niet dik zijn.

In de Glafen, zijn geen Schilderftukken meer te vinden, dan
alleen nog een bewijs daar van, aan \'c eynde van \'t Choor;
dog zulks werd weder vergoed , door 230 Wapens, waar
van \'er veele van Adelijke Farailien zijn, die de Pilaren wel ont-
eieren, maar de Muuren tot een pronk dienen. Beneden zien-
de, heeft men de uitgehouwen zarken in \'t oog, welke de Lij-
ken van veele voorname Perfonagien bedekken. De begraaf Ca-
pellen, eene ten Noorden, voor de Familie van de Heer de
Leeuw, en eene ten Zuyden voor die van den Heer van der
waardig\'nbsp;^^ inhangende Wapens , aanmerkens

Het Orgel dat hier tegen den Tooren hangt, is van eene ta-
melijke goede Refonnantie. De Pijptn zijn op de monden ver-
guit, zoo als ook een groot deel van de Ornamenten; dog de
Kas dié de Pijpen omvangt ^ is mee eene lichtroode Verwe zuy-
verlijk beftrekea.;

De Organiften , welke dk Orgel zedert hét Jaar 1Ö40 bedient ,
en elkander fuccefllvÄ gevolgt hebben, zijn:
1540. Tohan van Glabbeek, ■nbsp;\'

Door den laatften Konftmeefter, word du Orgel met veel yver
waargenomen. Het Jaarlyks Tfaftement is f i^o—o-j o

Om den Leefer hier een out Gedicht, betrekkelijk op dc uit-
deeling aan de Armen , op te geven, zoo als wy dat na de
eenvoudigheid dier tyden , genoteert hebben; het is met ante
als wy dat vonden ter Rechter en Linkerhand, van ^en gefchil-
jprt Tafereel waar op afgebeeld is, hoe men den iNoodlydenden
en behoeftigen behoort te helpen, en hangt tegen de Zuydzyde
van den Tooren.nbsp;^^^

1685. Dirk van^t-een!nbsp;^

1717.\' Vincent \'Donfeiaar. ^
1717. Goris Gillig.
1729. Paulus van Monsjouw.
1745. jacobus de Graaf.

gfef Weïmiffen foßt / litiir iou fnEiEÏiiiie mit/
gaur bit ^\'dmifft-n boit üan See fteïfrljE um^ /

f mt omniejeeft aïtrjt benm-nicn anjißc na brrmaeit/
fliS/ Enbe intöepïTs EUaiigeïifiaatöetanWquot;^\'

^y« LMi lignt nyeÈÏnea-gefoEft Hat h.jn /
quot;©an tiat göP geeft/oni öie nitnuE lian nm.

^at laii tat ^alfi\'göeut/ en beu mrnoßenbc (êobt öe^uame,
Ter Rechterhandt.
ÖQß fbaai* enbe gaüöt xüï öat fcftpnhpn /

g^ant alff bau bob moeft gSÖ meöEy Ret ié fou Hefr off iut
^ibu^ senamen Uon tm lefleii jaet/nbsp;^ ^ ^^

a^ant niet fcgoone luoetoSff S0T0 ^^nJ^fi^Jen /
€n macï) men lt;iBnöt öen teere nmt fiebiicapn
EßbEl CMlfteniffiSßnfcöen/ f^at bat tun bit taiïïcn

Het Weve..^Gilde liet in \'t Jaar 1600 die volgen v!\'
mede ten toon hangen, en luyd aldu^
Snnbsp;tgben obr? niceKiöe jaacEtr/

nccl^pe/ ïïpfijn-raat tot ücn toon/
friionf ßreöEren/ en öie te UoïumSen/
In uSnia-^obt üeüaï Uad? aHe safißn.

i?oö S taat 500 tol? ßlaac fiebinben/, ^
tß iSii/ taant öy be fionfi: öeminben;
itr ^y aröEUben / na jü» fieUceï /

éLf nVßonfte Ijïpc» fiïnnen u beuren/ ^
?|am?u D^^erüe^enrit/sooßornt syniEt intreureii.

De Mandemakers-Gilde vertoonde in ^aar ^^^^^^^^^^^ deefe
lacobi-Kerk ook een Bord, waai ^en ait

toetierrpb seip men toa? te 55aïi6onftjnaeHt,
Sn toa^ \'t^BEboflcït\' öaat aan P^wM^i?nbsp;,

g\'e (trom \'t 5cin taeï sius) geeft beracten Bet liecmacii/
^at lofEjiö in ben MttUx. aan Ö^ö seEtaen.

Sfoüöen Daar taaonacötig/Bfeïöen 3P fiEfaamöe
\'t 2aam een raaö/ om gem te öooben in 0et ent/

toicröen fiare lagen ^aulo aï öeftent /
g^eïngle öe ^ooiten Boebcn bao en nacgte/
^iet öe ^lifcipBien öe^ nacöt^ met ftllïe toacgte
ïfem in een ^Manbeboa? be 3a§uui-en «eten af;
^oe ioonberïnri öem a5abt aïbaar betïoffing ga^

€en ïtinb gab in b/en ttjö geïaen tiijf (ï5arjlen ^^B^ooben/
..€n l^iffcöen ttace/ na bat bu^ Hefu^ö gab geiamp;obm/
.i^itï^^nt Uijf buufent 3©amien te boen sitten nttt/
Km ie aï benabigt/ siet/ öae tuoniici: t^ öe
Ctuaaif fta^ijcn fi^oöïfEïinflen öaac nacö ottecBïBben /

macgt en taö^öeyö moet Jjoagïgïj 30« berllieUen /
^ot 3Cüf en Cece ban be «anbemarferg/nbsp;\'

Deefe Jacobi-Kerk, heeft een vry aanzienelijken Tooren, ftaan-
de niet als alle andere Toorens, tegen bet Weften daar buyten;
maar. dezelven ftaat midden in de Kerk na binnen, omtrent twin-
ög^voeten van de Muur, aan het Wefteynde. Hy had voor hec
jaar 1674., eenen hoogen Spits, dog in dat zelve jaar een fwaar
Onweer opgefteken, verloor hy dezelve, en is zedert met een la--
ge Kap gedekt, en aan de hoeken van het Ballufterwerk met vier
kleyne Toorentjes vercierd. Hy is hoog 150 voeten, en daar in
hangen 5 Klokken.

DeSt. CATHARYNE-KERK, ftond oudtijds by de Poort
van die naam, en behoorde tot het St. Catharijne-Kloofter Te-
genwoordig ziet men haar geplaatft, tulTchen de Nieuwe Graft en
de Lange Nieuwftraac, daar weleer het Carmeliten-Kloofter pWc

bouw op zig zelf, is een zeer aanzienelijk Kruj\'sgebouw , met vier
fraaye Gevels , en een net doorluchtig Toorenqe, alwaar in twee
Klokken hangen , om de Gemeente, tot de Oeffening van den
openbaren Godsdienft, te zamen te roepen.

Zy is binnen in de verdeeling der zitplaacfen, zoo wel geregu-
leert, dat men overal zeer wel kan hooren, \'t geene gepredikt
wordt, en zulksdes Zondags tweemaal, en des Dingsdag \'s morgens
gefchied. Catechifatien werden daar drie of viermaal ter Week
gehouden. De Wapenborden, welke in deefe Kerke hangen , zijn
78 in getal, waar onder een goed getal die van Adelijke Familien
zijn. Vier fraaye kopere Kroonen, dienen de Gemeente met hare
Kaarslichten, en dit Godshuys tot cieraadt; dog wat de Colom-
nen betreft, men zalze na geene der vijf Ordens gebouwt vmden«

Ten noorden van de Kerk, ziet men nog eenig overblijfzel van
Schilderwerk in de Glafen, en boven in \'t Verwulft eenige kleyne
Wapens overgebleven , welke vermoedelijk van de geene zijn, die
deefe Kerk gefticht hebben. Aan groote Grafzarken, die de Kel-
ders der Lijken van groote Perfonagien, dekken, kan zig hetoog
genoeg verzadigen. Deefe Kerk is lang 78 , en breed 29 treden:
\'t Choor breed 14, en lang 32 treden.

Aan de \'Zuydzyde der Stad, naby de Tolfteegspoort, ftaat de Sc,
ÏSIICOLAAS-KERK , een ruym lang Gebouw van 35 treden breed ,
en 85 lang; dog het Choor is zeer fmal. Het gantfche Kapwéi\'fe dat:;
zeer laag is, ziet men met pannen bedekt- Van haar ouderdom ert
tijd der ftichting hebben wy nergens gevonden , maar uit hec èen eiï
ander blijkt, dat deefe Kerk al mede oud is.

Zy heeft in haren Buyk twee Reyen Pilaren, waar op de Kruyä-
bogen van \'t Verwulf ruften; tuffchen welke in \'t midden, zeven
fraaye kopere Kaarskroohen hangen, om de Gemeente te lichten;
dog terwijl hier maar eens ter Week, zijnde de zondags voonnid-
dag gepredikt werd, dienen dezelve tot cieraad, en tot erkentenis
der Gefchenken, van milde Geevers.

Men ziet in deefe Kerk 82 Wapens aangehecht, waar van \'er
een groot getal, van Adelijke Familien zijn. Schilderftukken in
de Glafen en gedenkwaamige Opfchrifcen, zijn \'er niet te vinden.
Ook zijn de Grafzarken hier met die van d\'andere Kerken niet te

vergelijken. Daar hebben evenwel beroemde Famlhen hunne Cap-
pelien. Eene ten Noorden nevens de laagen Tooren, waar in de
Genenial Major la Nouë, en meerandere zijner Familie zijnbyge-
zet; en de andere ten Zuyden, behorende aan de Baron van Fal-
kenhayn. In beyde werden de vergankelyke Stoffen deeièr Ge-
flachten tot een\' zalige Yerryfeniffe bewaart.

Het Cj-gel aangaande, het hangt aan hec Wefteynde, en ruft met
zyn midden op een fware houte Ballufter of Pilaar. De Kas is
van rondomme , met hoog- en diep Olijfgroen befchildert, en de
Ornamenten onderen boven, met Goudverwe aangeftreken.

Sexquiaker . . .
Mixtuur ....
Quihtadeen . .
Preftant 8 v.

Oaaï.f.....

Fluyt . . 4 V.

Het Clavier begint
©nder met F. man.-
queert C. C^ D. D^
E.F^ G^,inheton-
derfte Oc1:aaf, maar
boven gaathet tot C.

De Organiften, welke in deefe Kerk geßaan hebben, daar van
kennen wy dett Leefer geen bericht geven; alleen is onsbekentge-
worden dat het Orgelhed^ bedient word, doot den Mufijk MeeL
Gemt Vierkaat, op een Iraftenientvan f s Taars.

Deefe Nicolaikerk heeft twee Toorens, welke meer in de Repu-
blijk gevonden worden, en ftaan beyde na gewoonte tegen \'t Wes-
ten. In de laagfte aan de noordzijde, bangt nu maar een\' Klok,

daarmendc Gemeente mede ter Kerke nodigt, zijnde de andere
itgevallen, en nog niet weder in gebruykt gebragt. Deefe
Toren is loi voeten hoog, tot aan zijn mterfte top gemeegn.
De andere ten Zuyden, bereykt de hoogte van 127 moeten. J^en
K^peltje dat boven de Omloop uitfteekt, is behangen met een
Klokkenfpel, dat ten minden tweehondert jaaren^oud i^^fet ze -
ve beftaat uitwee oaaaven; dog daar m ontbreekt de CJ D m
dquot;\'onderfte Oétaaf. De Klokken zijn voor een gedeelte, door den
Verïïrden ^^^^nbsp;Fr. Hemona in \'t Jaar 1663. daar by ge-

lor De Toon\\A op d\'onderfte C. De Ton heeft 70 Maaten
Ï^S nog volgens d\'oude trant: Elke Maat is een Yfere Staaf,met
de NooTgaten daar in, en tujchen beyde eene

aan de Weftzijde der Stad, digt onder de Wal. ^ ^
aanzienelijk gebouwt, daar by ook laag, en haar Kap is drievoii-
ag Zy plagt eertijds buyten de Stad te ftaan, aan de Weftzijde
van \'E oude Kerkhof, dog wierd, ter gelegentheid dat aldaar een
Kloofter van de Duytfche Orde getimmerd werd, in de Stad over-
gebiast. De tijd van hare Stichting, valtniet zeker,dog quot;t iswaar-
IhijSk, clatiyal voor \'t Jaar 1231, moet gebouwt gev.eeft:

deefe Kerk hangen 71 Wapens, waar onder veele die van A-
deliike Geflachten zijn: Ook hangen daar in zeveii kopere Kaars-
kroonen, welke van diverfe Collegien, aan de Kerke vereert zijn.
S^Glaf^n hebben geene andere befchildering als de Wapens van
de viif Capictelen en die van de Gravinne van Sohns, in hetChoor,
behalven nog eenige Wapensin de Kerkglafen zelf ^ In deefeKerk
fcbijnen de niinfte Kelders tot begraafplaatfen te zijn, vermits er
zoo veele erooten zarken, als in andere Kerken, niet werden ge-
vonden. Voorts, de fchikking van\'t geftoelten voor Hooge en Laa-
ge , Groote en Kleyne, Geeftelijkeen Wereldlijke Perfoonen, ifier
{jv uitmuntentheid zeer wel gedaan. Zyis lang 60, en op haar wijd-
^Q in \'t Kruyspand 30 treden. De Tooren van beneden tot aan den
top der Haan, is hoog 158 voeten. In dezelve hangen drie Klok-
ken, van tamelijke groote.

Onder de Godsdienftige Geftichten te Utrecht, welke ons aldaar
nog voorkomen, geven wy de eerfte plaats aan dievanhetDUYT-
SCHE HUYS; een oud, deftig, ruym Gebouw, ftaande aan de
Weftzijde der Stad op de Springweg, digt by de Marienplaats, ftrek-
kendezigmetdeffelfsThuyiien totaande Wal. Eenegroote Poort,
die met de Wapenfchilden der Duytfche Ridder-Ordre vercierd is..

zijn Doorluchtige Hoogheydt de Priil Erfftadhouder Willem de
IV , op den 26. July 1747. aan een Tafel van meer dan 80
Borden , heerlijk ter Maaltijd hebben onthaald. Belangende
de oorfprong der Ridderen van de Duytfche _Orde, het fchijnt
dat dezelve opgerecht is in \'t Jaar. 1190, ten tijde Van de belege-
ring van Ptolomaïs in Egypten, op fterk aanhouden van Frederik,
Hertogin Swaben, die dit Beleg bywoonde , en eenige Duytfche
eiiNederlandfche Vörden bewoog, om de handen met hem in één te

flaatï, tot het oprechten eener nieuwe Ridder-Orde, by die der Tem-
pelieren en der Hofpitalieren van St Jan te Jerufaiem j die daar reeds
iWaren , en van welker Regels men zig bediende , om de nieuwe Or-
de naardezelven te vormen. De eerfte Land-Commandeur van deefe
Ridder-Orde te Utrecht, is geweefl: Antonis van Lader fake van
Prinshagen, die omtrent het Jaar 1230, het eerfteDuytfeheHuys
fliehte buyten Utrecht aande Weftzyde, op een ftukgronds,quot; welk
door Snveder van Ringenberg^^n de Orde gefchonken was ; dowdit
•Huys wierd door die van Utrecht zeiven, terwyl de Stad in \\
Jaar 1345, door Willem den _1V. Grave van Holland, beWert
waar, voor \'t grootfte gedeelte m brand geltoken In \'t volgen-
de Jaar, verkocht Biflchop Jan van Arkel de grond binnen de
Muuren aan die Ridderen, waar op zy zedert het tegenwoordig

Het Genootfchap der Ridderen van den Duytfchen Huyfe te
Utrecht, beftaat tegenwoordig uit een Land-Commandeur, en tien
quot;-ommandeurs, van welke qqu Cuadjutor, gemeenivk te Di rm
op de Veluwe\' is; De negen andere Ridders zyn Commandeurs
te Thiel, te.Maafl5.nd, te Rheenen, te Leyden en Katwijk op

den Rliijn, te Schooten in Vriesland, te Doesburg, te Schelluy-
nen , te Middelburg in Zeeland, en te Schoonhoven. Veel voor.
mme Perfonagien, hebben zig in deefe Orde Infchrijven laten,
die nimmer Ridder geworden zijn, \'t welk onder andere geble^n
heeft wijlen zijn Hoogheid den Prms Erfiladhouder Willem de IV. ,
die reeds in het Jaar 4 iquot; derde jaar zijns ouderdom^
tant of Opvolger wierd, dog nooit Ridder geworden is. Die meer
van deefe Duytfchen Ridder-Orde begeert te weeten, mag de

Van de Hooft gamp;fihuyjen , waar van \'erdrie zijn, komt nu eerft
voor bet BArUfa-tw Lamntm-Güßhup. een ruym en aanzie-
nelijk gebouw, op dè Oude Graft by é^ Kraan; alwaar het ^ynen
voornaamfteni\'ttgang heeft, en van agtereri ftrekt tot aan de Neu-
de Het werd in \'t Jaar 1359^ gefticht, door ir^sèert Bakkér,
In de Smeeftraat , digt by de St. Geertfuyd Kerk, ftaat het
thohmem Gaflhuys, waarfchijnelijk ook inde 14deEeuwe gefticht
voor oude Mans en Vrouwen, en in \'t Jaar 1407. door Wiüem,
Heer van Abcoude merkelijk begiftigd. Nu volgen de mindere
« Gafthüyfen. WtzSt. Jntvni-Gafthuys ^z\'si x^mi het eynde van k
Gerecht van Pijiswaard , buiten dé Waard-poorr, op\'den Oever van
de Vecht, en is een langwerpig gebouw met een hoog Dak en een
klevn fpits Toorentje. Van de tijd der Stichtinge weet men nergëns te
vinden. Het Gaßhup van Martini, ftaat cok buyten de Waardpoorr,
in de Éemuurde Waard, Het heeft een Spits Toorentje, Uur-
wvfer én Slagklok , en wierd gefticht in \'t Jaar 1454., door
Korflyn, Huysvrouw van Peter Geelen. Jan de Wolf en Mech-

Wtt EUßbeths-Gafthuys, ^^i hierop m ordre volgt, wierd
ivefticht in \'t Jaar 149t., door Heer Everhard Zoudenbakh Ca-
Sonik enThefaurier ten Dom, en Heer van Urk en Emmekord.
»t Gefticht is ruym en aanzienelyk, en ftrekt zig tot aan de oude
Graft- Oudtyds\'werd het gebruykt voor arme verlatene Kinde-
j-eti, en ftohd töen niet verre van \'t Catharyne-Veld, zedert het
Vreeburg genaamt ^ dog na de verandering van de Regeering in \'t
Sticht, wierden de Weefen uit dit Elifabeths-Gaßhuys, ^^t doov
ie Spaanfche» wit Vreedeubwg zeer befchadigc was, overgebragt

mhet KlooSer der Regulieren op de Sprin^w^ ,
^ een ^^Weeshuys wierd verbouwde. Wde Ga^^ ^cie
Weeskinderen en hec begraven der dooden , werd dr^ „och
heden gebruykc. De Advocaat Mr. ^^m iVj^^./^, Seft bv
K prfo™\'quot;\'nbsp;14. July des Jaars 1660. die

„ eeiïs vytag ^ als zy twee Jäareii in Htiwelyk Godvreefpnd Z
yverig hadden doorgebragc, en nog té Utrecht wS -
dog tó katfe vyftignbsp;Werdei? .edert eenL^

mmechter hoopt en voorzilt;;e d^do^/ Inkamften , die
nemen.nbsp;voorzwe, dat door den tyd weder zullen toe-

den daar in Ou^. Manfen Ä
in \'t zelve: worden. De tijd- Ser i^^^
kerj doch fchynt niet lange voor \'t Jaar icnS r ^ «ietze^
ïn H\'30, was dit Gafthuys zeer behoeftip. jnbsp;te zyn^

alömme moeit Collefteren: Naderhrnd tL ^^^
rcn ftaat. In \'ü Jaar 1577. wierd hier fn J nfnbsp;™

KeS aafde Stadswal In \'t Jaar 1675- wierd het bekwaam ge-
f %Ät?ct Änfö^ Dfaconen, en doSr de.^K

en TVedu-we wijlen Frederik Jdriaan, Baron
InRensivoudl.^riZ. . Haar Teftament is met de doodbekrach-
dennbsp;1754, en behelsd, dat dit Kmderhuys te

Tfrecht, voor eenquot;^ derde, tot haar eenige en algemeene Erfge-
- oünp-efteld; mits

ger dan vyfden jaaren zyn, om te laten onderwyfen in de Wiskonft
leiten- en Schilderkonft, Beeldhouwery, Dykwerk, en andere
vrye Konften. Ook moeten deefe Jongens op eene byzondere
wyfe gekleed , en van de Erffenis waar uit zulks moet gefchieden
afzonderlyk boek gehouden worden, door iemant daar toe van Execu\'
teurs van dat Teftament gefteit, namelykde Heeren Mr. Fran^ van
Limhorch^ Advocaat Fiscaal der Graaffelykheids Domeynen van Hol-
land, Mr. Dirk IVoertman., Raad in de Vroedfchap der Stad Utrecht
en Mr. Eberhard vanfVacbendorff, Oud-Raad in dezelve Vroed-
fchap. Deefe aanzienelyke Erffenis beloopt een Capitaal van meer
dan vyf maal honderc duyfent guldens, en \'t Gebouw is uit de
Inkomften van dit Capitaal bekoftigt. In \'t Jaar 1756. is vaftge-
iteld, dat onder de Vrye Konften, die men aan deefe Jon-
gens zal leeren, zal begrepen worden, de Schilderkonft, Beeld
houwery, Steenhouwen, Scheepstimmeren, Moolenmaken Bur-
ger- en\'\' Krygsbouwkunde, Stuurmanskonft, Heelkonft en her
maken.van Aftronomifthe en Mechanifche Werktuigen , \'{a zelfs
T^nnmeren en Metzelen, en allerhande voorname HandierÏÏn
De Kleedmg deefer Jongens, beftaat in een Rok, Kamifoolen
Broek, van blaauw Laken, fwarte Kouffen, en de Rok van bo-
ven met een fwart Fluweele of Trype Kraagje, met rood Saav
gewert, en met witte Metaale knoopen.

gen over de Nieuwftraat dit volgende Vers.
Der DUTStENlaatfte Telg Rensuuoudens Edele Vroi
Schonk Utrechts Kinderhuys, dit treffelyk gebouwnbsp;\'

Om d\'Ouderloofe Jeugt, in Kunften f onderwyfen\' \'
die de Deugt bemtnd, moet niet het ooiw^l^ ^^ r
gie mefen 4 ^erjcbaft .erd^^^^ ,, «
Met% erkentems haar fapenfchild ten toon.
Laatnbsp;*nbsp;^^^ Rede en Zorl reieeren

bruyk gefchikt, ftaacaan de Weftzyde van de St Nicolaas Kerk,
Tn behfc^^ geheel aan de Stad, dog de Provincie di-aagt
infS hiidder koaen .duyfent guldens. Het/T^r^Mj/, ftaat
Z ^ir Tnrhthuvs De Heer Evert vm de Poh fchikte in dea
i^ï^\'gantfche Nalatif^ap,.totnbsp;^Werkr

fZ om de 0 en arme Lieden van Vbe-del^n af te houdenj
S diem daar toe\'niet meer, maar word door 4e Executeurs van
zyn Teftamrm v^^^^^nbsp;de fokmnften van het zelve aannooL-

quot;toSkSriio^ weleer een H- Ge.ßhms.ge-
fchikt om aan behoeftige enhuyszittende Armep, mt te deekn,_ en
IT^IZ in\'t Jaar 1307, door Heernbsp;^

aient voorn^yki^e^m ^
behoeftige en huyszittende Armen uit te deelpn» Zy ftaa. by de

By het jimbacbts-Kinderhuys .ftaat Dolhujs^ op d© hoetc
van deNieuwftraat. In \'t: Jaar 1461.; is ^le?gefticht,injevolge ^
eener Legaat van WiUem. Jrentzm , ep nad^r- door de Wethou-
derfchapvan Utrecht in \'e Jaar is^Ss-^ bevefttcht.^ : _
. T^ \'r laar l ciÓT- wierd het Margeriten.

\' Jp ^te gL^mt, gefticht: door Heer Q^^f^^ ^^ WaJe^
U^ i^ rCarSnik ten Dom. Het zelve te PP ^et S^. Jansveld

huyt\\nmm de Tollafteeg tn. Wittevrouwen^ten,
Delk^Stnbsp;buyten de.ToU^nbsp;\'De

Kloofters. • die te Utrecht in merkelijken geta^l^ep tft gp. d^
zelve zijn of afgebroken of vertimmerd-, f»
andere eyndens g^fdiikt. Daar waren «PK Oudtijds
: voor Adelijkejongvrou^^en, ^Is da^Afaij
Coiiw^o biuneo, enoudwijk, Mariendaal, en \'t Vrouwen Kloo«

fter even buyten Utrecht,■welke alle voorlang verdweenen zijn;
«iog de Goederen, aan deefe behoord hebbende, zijn na de Ver-
andering der Regeering aan de Ridderfchap afgeftaan, om gedeel-
telijk tot onderhoud van Adelijke Jongvrouwen te dienen. Ook
2ijn hec grootfte gedeelte der andere Kloofteren, als daar zijn ge*
weelV dat van Jerufaleto, Bethlehem, Bramdole, St. Cecilia, Sc.
Brigitta, Sc. i^^gdalena, het Geyn, en het Bagijnhof, coc gebrüyk
van het Gemeen gefchikt geworden,

Daar zijn nog al meer Stichtingen enMaakingenbinnen Utrecht ,
tot huysvefting of onderfteuning van Oude en behoeftige; als die
van den Heer Thomas van Nykerken Jonkhr. Huyhert Edmondsz
van Büchel^ Aleid Jansdochtêr de Bruyn^Wuyswmnw vmJdri\'
aan Boy er, en van de Heer Dirk van Zuylen Canonik van Sc.
Pieter, waar by ook den Heer Burgermeefter Johan Brey er geen-
zins moet vergeten vi^orden. Wy zouden nog veele andere kön-
nen optellen, maar zouden dan buyten ons bellek loopen.

Te Utrecht zijn ook nog verfcheyde voorname oude Huyfen, welke
des.Leefers aanmerking verdienen ; als daar zyn de zoogenaamde
Pam-Buy[eng^^\\z\\it doof Paus Adriaan de VI. een Inboorling van
deefe Stad,welkers Gebouwen groot eii prachtig, en in die s^zngroote
eh kleine Paus-Huyfen werden onderfcheiden De grootCjheefteenen
verw^onderlijken Gevel, te zien van de Nieuwe Graft, alwaar men
met ziet Czoo anders veelen ineenen) Paus Adriaan zijn afbeeld-
zel, maar een ó^.óW-ud/ör, die daar geplaatft fchynt, om dat Adri-
aan te dier tyd Prooft van St. Salvator, of Oud-Munfter geweefl is. Dit
voornaanifte is thans de Wooning van den Heer Hooft-Officier Tr Tan
Floris, Graaf van Naffiiuw la Le^nbsp;nog binnen

Utrecht fware Oud-Adelijke fterke Gebouwen als kleyne Kaftee-
len, met fterke dikke Muuren, en diepe Oilderaardfche Kelders en
Kluyfen} dog die al in het Jaar 1352. by den Raad der Stad ver-
t^oden zijn geworden. Onder de voornaaffifteH tdd men te recht
oie nog zijn ove\'rgebleVen, de twee zamengevoegde Haafenherg en
J^uhtenherg, \'t Stadhuys;\'tnbsp;. „y de Stads-Waag; Ou.

^^an op de Oude-Graft, tulTchen de Vie-en St. Jacobsbrug;
^rakenburg, „iet verre hier van daan, op dezelve Graft; Freefen.
insgelijks op de oude Graft, by de Bakkerbrugj Refiden-

tie van den Heere .... Pichaud, Agent des Konings van Groot-
brittanje: ^/^ï^^te^^^r^, niet verre van daar; Put-Ruwiel, tegen
over dit Blankenburg; Groeneivoude, een geweldig fterk Huys,
aan de Weftzyde van de oude Graft, over de Beyerbrug} ter
Hart oï Laar, by de Jacobibrug, en Lepelenburg aan de Malie-
poort. Daar zyn \'er nogal meer anderen, welkegenoegfaam van
buyten keanelyk zyn^ quot;laar wy gaan die wegens ons kort Bellek
voorby; dog zy verdienen echter hare opmerking, omdatzezeer
zeldzaam in de fereenigde Nederlanden , dan alleene in de Pro-
vinciën Gelderland, Overyffel, Friesland, en Groningen, zoo
gevonden worden.

De Geleerde en vermaarde Mannen, waar op Utrecht mag roe-
men en waar onder deefe Stad bloeijende kan genoemt worden ,
zyn in vorige tyden geweeft, Cafpar Burman , de Bilfchoppen
Adelhold ^Xi Conrad, Paus Adriaan de VI. Melis Stokeenjan
Veldenaar, Johannes de Beka oïjanvander Betke, PieterChrt-
fiaanszoon Bor, Heribertus Ropweydus, Arnoldus Buchlius of
van Büchel, Willem Cantor, Jobannes Cuykius, of van Kuyk,
Johannes Leusden, Lambertus Feldhuyjen, Gerard de Fries,
Jöhannes Utenhogaart, en mag men hier ook een geleerde Juf-
frouw byvoegen, zoomoet Anna Maria Schuurmans niet verge-
ten worden, die hoewel te Keulen geboren, echter in deefe Stad
bet meeftedeel hares leeftijds heeft doorgebragt. Dit zy alleen maar
o-ezegt van Geleerden van voorledenen tijden.
^ Wat aangaat de Koophandel en Handwerken, dezelve plagten
te Utrecht meer als nu te bloeyen. De Lakenhandel bragten \'er
de Engelfchen omtrent het Jaar 1450, en dreven daar benevens ook
handel in Linnens, tot welken eynde hun tot zekeren bepaalden
tijd, werd toegeftaan, van hunnen Waaren Vrije Markt te houden.
Het Weeven van Lakenen, en andere ?ijden en wollen ftolFen, heeft
ce Utrecht ook naderhand gebloeit; dog thans is \'er minder van
de Wevery te doen, dan voor heen. Men reed \'er echter nog aan
veele Lakens, die elders geweeven worden. De Swartverweiy is
hier daarentegen zeer vermaart) ook heeft men onlangs opgerecht
eene Suykerraffineerdery, en wie iffer, die de Utrechtfche Koek,
zal verfmaden ? Het Bier word hier ook zeer geprefen. Van de

Maatfchappy van Commercie en AfTurantie, in den jaare 1720 onbe-
recht, en \'t graven eener Vaart van de Stad tot in de Rivier de
J^em, om, de Koophandel te doen floreeren, zal ik niet melden •
als mede van het oprechten eener WilTelbank, als zijnde een ieder
genoeg bekent, hoe deefe dingen te niet zijn geraakt. Voorts
zijn er duniet tegenftaandenog meer dan zeventig Gilden van Koop!
ïnflnbsp;en Handwerken te Utrecht in wefen, over welke

€eii|e Gemachtigden uit de Vroedfchap, het Oppergezag voeren.
Hik lnbsp;der Burgers, waren hiervan ouds zeer aanzien-

i jK,enzylchijnen aangemerktgeweeft te zijn,als een foortvan Ede-
len van den Lande ; waarom zy de naam droegen, van Dienßman-
neu van St Maarten^ en als zodanige waren zy toe de Jagt ge-
R^ d ^ wogten van hunne dagelijkfchen Rechter, zijndeden
g-aad, als Overheer der Burgeren, niet af-en voor eenen vreemden
Recntergetrokken vvorden \'t Stond niemant vry, hen binnen deou-
oel^imiten van hetNeder Stigt, dat is in dpnbsp;d • -

pen waren. Alle Molenaars van Graanen, die de Stad 1 ieri
demiffen, wierden als Binnenburgers aano-emerkr W
tijds de Regeering, door de Gilden plague verkoren
wierd vaftgeftelt, dat niemant Burger kSn worden l
vorens \'t ëen oft ander Gilde had Rewonnpn • \'
dat veele Edelen genootzaakt wareh , om in
nen komen, zig in een Gilde te bedreven If. f\'quot;f
voordeel, en aanzien te weeg bra^r n\'^^^^

zoeken. Gereformeerde Predicanten en ProfefToren, werd hier
het Burgerfchap vereerd. M^ iemant verzoeke Burger te mogen
worden, dan oordeek de Vroedfchap, of hy ,behoord aangeno-
men , of afgewefen te zip- Aan Roomfchgezmden die bmnefl
de Provincie geboren zyn, werd ook het Burgerfchap verleend,
dog aan die van buyten komen, gaat men zeer omzichtig te
werk.\' Die zonder in \'s. Lands dienll te zyn, jaar en dag uit de
Stad blyfc, verlieft zyn Burgerfchap, ten waar hy vuur en licht in
de Stad hield, en wekere laften bleef betalen. Nog genieten de
Burgers van Utrecht de vryheid van verfcheiden Tollen, en
andere Voorrechten, waarom dat het Burgerfchap alhier van ouds
zeer begeert is geweeft , zoo dat zelfs Edelen, tot Burgers zyn
\' fi-eworden. Paus Adriaan de VI, rekende het zig een eer, dat hy
Scn Utrechts Burger geboren was; en ook Willem de 11. Graaf van
Holland en RooSfch Koning^ zelf, heeft als ,Burger Zig te Utrecht

Belangende het Gilde, of liever het Genootfchap der Schutte-
ryen \'t geen van ouds veel veranderingen heeft gehad ^ Ons Beftek
lyd niet, dat wy daar van handelen , als zynde van andere breed-
voerig gedaan. Wy merken maar alleen £ian , dat het Genood-
fchap of Gilde der Schutteren , tot op den tyd van de verandering
der Regeering hier te Lande, is m ftand gebleven. In t Jaar
I ^78. vind men gemeld, van Acht Burger-Hoplieden, die waarfchy-
näyk gefteld zyn over zoo veel Compagnien Schutters. Daar is
toen ter tyd ook gekeurd , dat alle Mansperfoonen boven de
ï8. en onder de 60 jaaren, gehouden zouden zyn, de Stad te be-
waken; waar uit te vermoeden is, dat het Schutter-Gilde te dier
tyd zalafgefchaftzyn. Dog in \'t Jaar 161 o. beval de Raad van Staate,
dat \'er vier Burger-Vaandels of Schutteryen in Utrecht zouden zyn,
^yder van 150 koppen, en genaamt van de Voetboog, van de
.Haaks, van de Handboog, en van de Calibres of Colveniers,
welke nogthansniet met zulke Wapenen maar met Wapenen, die
■toen in gebruik waren, gewapent moeften zyn. De Collonel daar
,van zou zyn , een der Burgermeefters, en de vierKapiteynen zouden
\'uit de Wethouderfehap van Utrecht worden genomen. In\'t. volgende
Jaar 1619^ wierden deefe vier Vaandels,nog met vierandere, yder van

450 Man, vermeerdert. Op den ouden voet, ftond de Schuttery totin \'c
Jaar 1702, wanneer de Vroedfchap den 21 December verldaardejdat
de Burgery voorts zoude beftaan , verdeelt na de acht Kwartieren der ■
Stad, en genaamt zijn Turkye, Paapenveniel Fortuyn ^ Bloedkuyl,
Swarte Knegten, Oranje Stam, Pekfiokken^^wHandi^oetboag.\'De
tweede Burgermeefter in der tijd, werd toen vaftgefteld, dat altoos
Collonel van de Schuttery, en

Tehap zouden zijn Aldus beftaat heden nog de Schuttery te Utrecht.
Deefe acht Kapiteynen zullen altijd de jongfte Led^m der Vroed-
fchap zijn, zoo als op den 20. December i/só.bepaaltis. Voorts,
heeft ieder Compagnie Schutters, behalven de Kapiteyn, een Luy-
tënant,een Vendrich, vier Sergeanten, en een Schrijver. De Collonel
en \'Kapiteynen, is totSecretaris, de tweede Secretaris vatrde Politie
tdégevoegt, en hebben ook een Bode tot hun dienft: Ook heeft
d^urgerwacht een Majóf, als mede een Drilmeefter, om hun in
de Wapenhandel te exerceeren.

Zedert veele jaaren herwaarts, is deefe Stad ook van Krijgsvolk
bezet geweeft-, beftaande dè meeften tijd in een Regiment te voet
CH een te Paardt. -Een of twee Compagnien van het Voetvolk wer-
den daar van gemeenlijk in Amersfoort gelegt, en zomtijds is ook
een Compagnie te Paard, in Wijk te Duurftede, of ook wel naar
Montfoort gezonden geweeft. De Hooftwacht is hier nevens de
St. Jans-Kerk, tegen over de Kamer alwaar de Staaten der Pro-
vincie vergaderen. Het Paról, werd van den eerften Burgermee-
fter uitgegeven , wanneer hier geen byzonderen Gouverneur is.

De oude gefteltheid der Regeering onder de Biffchoppen, wel-
ke waarlchijnelijk te dier tijd groot gezach zullen gehad hebben,
is by de Hiftorie-Schrijvers te Vmden- Wy houden ons aan de te-
genwoordige, en zeggen, dat de Regeering van Utrecht nu be-
ftaat, uit eene Vroedfchap van veertig Rtiaden, en de Wethouder-
fchap uit den Hooft-Officierj twee Burgermeefters, en twaalf Sche-
penen , die alle ook Raaden zijn. De Stadhouder fteld nu op den
twaalfden Oélober, wanneer dq gewoone titd is, om de Regee-
ring te veranderen, of in dienft te houden j\'na zijn goedvinden,
zoo als ook by \'t openvallen van eene der Raaden, aanj mits dat

dezelve belijdenis hebben gedaan, van de Gereformeerde Religie.
Vader en Zoon, mogen in deefen Raad niet zitten of ftemmen, en
te gelijk Raaden zijn: Ook geen andere, dan een Neef en Oom,
of Oud- Oom gelijk in meeft alle Steden van de Republyk in ge-
brüyk is. Zy moeten vanEchten-bedde, geen doodflagers, Overfpeel\'
ders, en niet in vreemden Eed of dienftzijn; ja zelfs niet tot eene der
twee andere Leden van den Staat behooren. Zy mogen geene Ca-
nonifyen nog Vicaryen bezitten. volgens eene Refolutie van den
30 Maart 1711. Zy vergadert het geheele jaar door, alle Maan-
dag des morgéns ten negen uuren. Twee Minifters Secretariffen
zijn hun toegevoegt, die twee Klerken onder zig hebben.

Hier mede maken wy een eynde van ons Eerße Deels eerfte
Stukje. In \'t volgende Tweede , zullen wy den Leefer nog eenige
byzonderheden van de Stad Utrecht, welke overgebleven zijn,op7j
geven; en dan tot Montfoort, en de Dorpen die onder het Claïlis;
van Utrecht behoren, overgaan; in welke men de waare gefcha-
penheid der Landen, Steden , Dorpen, enz. zeer nauwkeurig
fchreven zal vinden, en de Lief hebbers van nutte Weetenfchap-
pen opengelegt worden. Verwacht dan den aanvang van ons twee-
de Stukje, met de aanftelling, zoo van ouds als tegenwoordig,van
den Heer tlooft-Officier.

laken rfk\'en^^^^^^ nooitgelioorde Wereldlyke en Kerkelyke
Wntf?^nbsp;Sroote, en gelegenheid der

Kaadhuylen, ^ Refchcbankerf, Kerken , Hooge amp;hóo \'
len, Weeshuyfen en andere Geffichten, inet de Lvften
van ProfefToren , die dé Waardigheid van ReÄof \'
Magnificus bp de^eftive Academien Hekleed:

ke zedert de Reformatie in de Stede^èiï -
en op de Doi-pen geftaän hébhen. -\' ^ .

\'als mede de Lyften van Organillen eS\'tt^^Slel
Traftementen; Hoogtens van Toorens, SchilderSr
Kerkglafen Tombes, Wapens, aanmWke

tenen Gedichten en veele andere dingen meS
teveel om hier verder uit te brevde \'
EERSTE DEEL
Tweede Stukje,

Dewyl in ons Eerfie Stukje ^ wegens geen goed bericht, eenig
misflag is begaan, en te gelyk by den Drukingefloopen, zoo gelieven
den Leefer die als in \'t volgende naricht te verbeteren:
Pag. SS. Lin. isftaat: geordent Priefter, Lees: Roomfch Werelds
Priefter.

Pag. 32.Lin. 4.Tanrinus cultibus, Lees : Taurinus cutibus.
ï*ag. 49. Lin. i.in \'t Gedicht; Renswoudens, Lees: Rens-

lAn.\'j.fiaat: met rede en zorg. Lees: met tedre zorg.
Lin. 10.ftaat: huysvermeerend, Lees: kunftbeminnend,
Lin, II. fiaat: Johan, Lm: Joan.

|Y beginnen dit ons Tweede Stukje^ volgens belofte,
met den; Heer Hooft-Officier te Utrecht, Hy wierd
oudtijds doorden BiflTchop aangeftek, die \'er echter
niemant toe mögt verkiefen, of hy moeft een geboren
Burger van Utrecht wefen. Daar zijn zelfs Edelie-
den toe verkoren geworden. Na de verandering der Regeering,
ten tijde van Philips de II, hebben de Staaten den Hooft-Officier
aangefte]d voorzijn Wn, uic eenen Nominatie van drie Perfoo-
nen, door de Vroedfchap gemaakt, tot op\'c jaar 1659 gt; wanneer
de Stad, by overeenkomft met de twee andere Leden, de aanftel-
ling bekwam. In \'t Jaar 1674. wierd den Hooft-Oiücier, door
den Stadhouder aangefteld, zonder eenige voorafgaande Nomina-
tie. Na \'t overlijden van Konmg William in \'t Jaar 170^5 ftelde
menvaft, dat een Lidt van dc^Vroedfchap Hooft-Officier zoude
zijn, en daar na drie jaaren puften; dog in \'t Jaar 1747, is we-
derom den Hooft-Officier, door Prins Willem de IV. langefteld,
zonder eenige voorgaande Nommatie. Hy heeft een Subfituit on-
onder zig. Hy komt nu met, als voorheen, in de Vroedfchap,
d^i op den dag van de verandering der Regeering , of als \'ertuf-
fchen tijds een Regents plaats vervult wordt, wanneer hy de nieu-

quot;\'\'Cetk van ouds, zoo zijn nog ^etwee in ge
tal d e altoos by de naam van mfie of Schepen-Burgermeeßer,
entiveedeoï Raad ^Burgermeefter plagten genoemt, en nog ge-
Toe^ worden. Door den Stadhouder , worden zy jaarlijks, uit
r^omTnade van een dubbel getal verkoren, gemaakt door Bur-
Srmeefteren en Raaden. Zy mogen niet langer dan twee jaaren
feop-ppren waar na zy weder-twee-jaarea .moeten ftilzitten: dee-
^ fe ld is in het Jaar 1674 bepaalt. Zy moeten geboren Burgers,
of ten n^ïiften ien Jaaren Burgers geweeft zijn. De Dekens der
Än, werden te^nwoordig\'door den Schout en Burgermeefters -
aafoefteld T dog alleen deefe laatfte, begeven de Commiffien ter
Wels of tobe»^- enFinantie Kainer; de Vroedfchap enBurge-
mcefteren begeven de Secretaris en Deurwaarders-plaats by dezel-
AlTrn^^^^ Bedieningen ftaati alleen ter begeevingevan
WermeeftTi^n, dog de Bedinge van Zakkedragers, Kmn-
S™ Serdra^ersTurfvulfters . enz. ftaatt- ^*mge^an
hun Wel Ed. Groot Achtbare en den Heer-Hooft-Officier. Wan-
neer het Schout-ampt vacant\'is, neemr deli feerften Burgermeefter
dat Ampt waan In de Vroedfchap omvraag ^s^fch^
de tweede Burgermeefter eerft, de eerfte Burgeimeeiter iaatlt,

rretal nu zynze twaalf, om dat waarfchynelyk naderhand m de vyf,
lende Eeuw de Hoofd-Gilden twaalf waren, en yder dier Gi den
tw fRaSren een Schepen benoemden. De Stadhouder kieft
t^enwoordig, uit een dubbel getal, gemaakt by Burgenneefteren,
SctTenL en Raaden, de geene. die \'t volgende Jaar weder Re-
geeren zullen. Die aan malkanderen vermaagtfchapt. zyn . als na-
lelyk. Vader en Zoon, en Broeders, mogen niecte gelyk m^de
Bank zitten: Zy moeten ook als de Burgermeefters Burgers gebo-
den, of ten minften tien jaaren Burgei-s geweeft zyn. De kleyne
Tl olie, nemen drie van hun Week om Week, de zaken als Com-
miftariffen waar, en w^t aangaat het Collegie van den Gerechte,
du werd door twee Segrecarilfen als Minifters bedient.

Uit deefe Collegien, zijn eenige van de Vroedfchap en van den
Gerechten, de Regeering en RechtsoefFening in de Stad en Vryheid,
toevertrouwt , en deefe zyn de Collegien van de Gecommitteer-
den tot de Wees-of Momber-Kamer, tot de Satds Financie, tot
het waarnemen der Pofterye, tot den ontfangft der Gemeene Mid-
delen, tot het Bewind van de Dyken, enz. aan de Stad beho-
rende.

In \'t Jaar 1623. wierd door de Vroedfchap, de Wees- of Mom-
hoiuKamer opgerecht. Zy beftaat uit vier Gecommitteerden,
daar van de jongde afgegaane Burgermeefter altoos Prefident is,
öf hy moeO: anders tot Staats of Stadsdienft verkoren zyn gewor-
.den; Een Secretaris, Adminiftrateur, en een Deurwaarder, die-
nen dit Collegie. Die hier meer van begeert te weeten, mag hec
Utrechtfe PlacaathoekwÜQQ^cn, op bladz. 234 van heti^r^/^D^e/
te wnden.

• Ykt \'Gecommitteerdens tot de heft tering van Stads Finantie z^Ti
ingefteldin \'c Jaar 1655. Zy dienen een Jaar, worden doorBur-
gèrmeefteren verkoren, en hebben een Secretaris, Thefaurier, en
een Kameraar tot hunne Minifters^ Hun opzicht geauthorifeerd
door de Vroedfchap der Stad, is, over Stads Goederen en Inkom-
ften der oude Kloofter-Goederen , die aan de Stad getrokken zyn;
\'t inkoopen van Turf, Brandhout, Kaarflen, en veel meer ander®
no^wéndigbeden. Zy vergaderen des Dingsdags en Vrydags.

Be-wind der Pofteryen , daar van trokken VOOrtyds twee
-Poftmeefters de voordeelen ; dog zedert hec Jaar 1710. be/?oot de
Vroedfchap, na\'c overlydeti der Poftmeefteren, de Pofterye voor
•Rekening van de Stad, door hunne Gecommitteerden, op eene
vafte Wedde, te laten waarnemen, en die niet langer dan twee jaa-
ren dienen zouden. Zy zyn als nog twee in getal, en nemen dat
war, zedert den 12. Oftoberdesjaars 1755.
■ Tot den Ontfangfi \'van de gemeene Middelen, hinnen de Stad
geheven ivordende, zyn de UommilFarilIèn zeven in g^tal, name-
lyk, vier over den Impoft van \'t Gemaal en \'t Bierj d^t is, twee
uic de Vroedfchap , en twee uit de Burgeryej en drie over den
Impoft van de Wyn, \'c Geflacht, Zout en Zeep; dat is, twee uit
de Vroedfchap, en eene uit de Burgerye.

Buyten de Stad heeft de Regiering van Utrecht nog een Rechts-
gebied, \'t geen men doorgaans de Vryheid noemt. In deefe lege
de Hoon m Laage Wey de, welker eygendom weleer aan de Stad
behoorde, en de gemeene Weyde der Burgery plagt te zyn; dogdie zy
omtrent het Jaar 143O\' by perceelen hebben verkocht} houdende
de Ambachsbeerlykheid aan zig ,zoo als ook nog bezitten. Uverdee-
fe Hooge en Laage Weyde fteld de Vroedfchap een Wey-Graaf
aan wdk door den Schout van Utrecht werd bekleed, hebbende
drie\'Heemraden nevens hem, twee uit de Stad en eene van buy-
Zv hebben een Kameraar, Gadermeefter, en Secretaris in
LnPerfoon, en een Bodein hunnen dienft. DeefeHooge enLaa-
\'rWeyde , met de Stads ondiepten , beftaat ruym 8ao Mor^n
te zamen. De Schout van Utrecht, is ook Dyk-en Water(xraaf
van de Dyken en Rivieren, inde Vryheid der Stad\', en.mdeeie
hoedanigheid worden hem toegevoegd, Gecommitteeerden
Vroedfchap der Stad, welke nevens hem de jaarlyklche Schouwe

Vier aanzienelyke Voorfteden, leggen buyten de vier voortiaam-
fte Poorten der Stad, en zyn die, welke aan de Ooft- en Weftzy-
de buyten de Witte-Vrouwen en Catharyne-Poort gelegen zyn,
de\'minfte, dog die evenwel in Volkrykheid, als Dorpen fchynea
te wefen. De derde Voorftad, buiten de Tollefteeg Poort, daar
in dat verwonderlyk Rots-Oort gelegen is,^bevat nog meei^-\\?,oik
en betimmering als de twee anderen j maar die buyten de Waard-
Poort, welke in verfcheyde Gerechten verdeelt is. gaat de drie an-
deren bv een genomen, in getal van Huyfen en Inwoonderen te
boven Een Iroot gedeelte defer Voorfteden zyn Gerechten eft
Ambachts-Heedykhcden der Stad Utrecht; als die van deTollefteeg,
of kleyne Covelswade, groot 220 Morgen 150 Roeden. Hoog
ende Laag Ooftraven, groot 300 Morgen. Weftraven, 317 Mor-
O-en. Buyten de Catharynen, en \'tLynpadt, groot 400 Morgen.
De Hooge en Laage Weyde, met der Stads Ondiepten , groot
t20 Morgen. Over alle deefe, fteld de Regeering der Stad, m
vder der byzondere Gerechten, deia Schout, Schepenen , en Se-
cretaris. De Ambachts Heerlykheden, \'t Lynpad, buyten de Ca-
tharynen , e» de kleyne Covelswade buyten de Tolfteeg-Poort,

van weedüyfenn gulden. De andere Gerechten en AmbSf
Heerlykheden zuUen wy den Leefer hier kortelyk opgeven
^Groot^Kovels^JVade, of de Voorfiad huyten de Wile^rouwen

beflaat met Mftede 3.6 Morgen Lands. Deefe AmbS/tf
Heerlykheyd , of het Gerech? behoort thans aan Mevrouw Chm]
.nbsp;Linfchoten, Weduwe van wylen den Heere

Ouden-Oord, den Nyen^Oor\\
Onf rfquot;quot; jnbsp;gt; en d^tNieuwe Waard. Pylswaard, of den

^rnnr T^\'l^getmeer dan 30 Morgen, 6 Hond en 30 Roeden
gioot. in dit Gerecht, legt de alom vermaarde Hofftede de S^vJ»

is echter boven de voorgemewrdfSSre™ykTt?de®r\'\'^quot;\'
Gerechten, Zy had van ouds de gedaan^van eers.fd
ren aan dezelve twee Poorten. Zy vervat nu noe epn ƒquot;
Huyren,,die genoegzaam alle van Winkeliers rd ® ^erf
Gortmakerszyn,) en Ambachtslieden bewnn,!^^
Bemuurde wLrd ftrekt zig uit van denbsp;^eeze

mari.Po^r,; geflkigt; in\'t Jaar
14 ? P ï e» nader vaßgeßelt ï» 1 f I f*
Dk Huys heeft de Heeren Hooft-Oßicier, en de twee Burger-

meefterenin dertyd, tot Superintendenten onder welke nog acht Re-
genten zyn, die de Huyszorg waarnemen, hebbende een Secretaris
tot hun dienft. Dit Huys dient voor arme, en afgeleefde Luyden
te Huysveften; ook kan men daar in zyn Koft koopen. Men telt
\'er thans Elf zoo Mannen als Vrouwen en zes Proveniers.
Martini Gafthuys, in de Bemuurde TVaard^ Gefimdeert hy
Korflyn, Huyswöu-iüvan Peter Geelen^Jan de fFolf en
Mechtelt zyn Huysvroww in den Jare I4f4.
Hiervan zyn mede de HeerenHooft-Officier, enBurgermeefte-
ren in der tyd Superintendenten-, die nog twaalf Regenten onder
hun hebben. Twaalf oude Mannen worden in dit huys onderhou-
den.

Elifabeths Gafthuys, of JVeeshuys. Gefundeert by E-verard
van Zoudenhalch, Canonik en thefaurier ten Dom, 1491.
Het heeft drie Bewindhebbers , en daar beneven nog tweeën-
dertig Regenten, welke een Rentmeefter hebben. In dit Huys be-
vinden zig weinig minder als hondert Kinderen.

Het Dol^ of Krankzinnigen Huys^ gefundeert hy Willem
Arentjcfen 1461» en geconfrmeert hy de Magiflraat
der Stad Utrecht ifSj.
De Heeren Hooft-Officier, en Burgermeefteren in der tyd, zyn
hier van Superintendenten ; welke nog twaaif Regenten nevens
en onder hun hebben. Hierin zyn tegenwoordig vyfenveertig
Krankzinnigen opgeflocen.

mt töCl W finn^quot; 5pt/ taanneer m tjiecaanfcöoht/
^eïlEntiiö ^uiiooi« min/ fiet öat g^p giei-fgoent fchQjjt /
^ot taiiüüacrljciit aan eoüt/ öie U lija finnen hobr.
Jobs Gafihuys. Hier van ts de Br oederfchap imeßelt in

den Jaare ifoö. met lang na de Fundatie^\'
Hiervan zyn ook de Heeren Hooft-Officier, en Burgermeefte-
ren in der tyd , Supermtendenten, die nog achtien Regenten tot
het beftier nevens en onder hun hebben. Dit Collegie heeft ook
een Rentmeefter: Hier m worden twaalf Mansperfoonen onder-
houden, en een Koftkoper woont daar heden in als Provenier.

Leeuwenbergs Gafthuys, of Pefthuys- Geflieht hy eene
Uitterfie ivil^ door Agnes van Leeuwenberg^
\'in den Jaare ifö4.

Dit Hiiys heeft twintig Regenten, welke een Rentemeefter heb^
ben die ook te gelyk Secretaris is. Nadien dit Huys voor Pefti-
lentiale Ziektens gefchikt is, en men (Godt zy dank) van die
Landplage niet verneemt, heeft men derhalven ook niemant te
huysveften. Tot dit Huys behoren nog zeventien vrye Woonin-

Jpofiel Gaßhuysy Gefundeert hy Heere Jacob Uyt
den Eng^ in V Jaar ifó^. en de Broederfchap
opgerecht 1^75.

Het heeft een Superintendent, en acht Regenten, welke een
Rentemeeller ten dienft hebben. In dit Huys werden twaalf ou-
de Mannen onderhouden, naar \'t getal der twaalf Apoftelen.
Collegium milebrordii^ en \'t Domus Pauperum,

Hier van zijn drie Superintendenten, en vyftien Regenten, met
een Sub-Regent , die ook te gelyk Rentmeefter is. Zes Jonge-
lingen worden daar in onderhouden ^ ter tyd toe datze op de La-
tynfche Schoole gaan.

Dit heeft twaalf Regenten, zes uit de Vroedfchap, en zes uic
de Burgerye, meteen Secretaris en Deurwaarder. Hierin wer-
den tegenwoordig, omtrent driehondert Kinderen gefpyft en ge-
kleed.°

Haare Inkomften werden heftiert ^ zoo als den zq, January
1688. is vaftgefteït, door den tweeden Burgermeefter ^ die Super-
intendent is, benevens nog een Superintendent over de Noothulp^
of uitreyking aan de Armen. Hier h komen nog twee Commif-
jarift[en uit de Vroedfchap^ en drie Noothulpen uit de vier Hooft-
Gafthuyfen^ een van ieder Gafthuys, en nog acht Conmifjarijeti
uit de Burgerye.

Deeïe AalmoelTeniers-Kamer, doet uitdeelmg aan alle Prote-
tantfchen , die geene Ledematen van de Gereformeerde Kerke

zoon en Juffrouw Sophia zyn Wyf-gt; ^^ \'tjaar 1307.
De drie Bevelhebbers over de Inkofflften deefer Fundatie zyn,
^en Dom-Deeken , en de Burgermeeileren in der tyd , wel-
ke een Rentraeefter onder zig hebben , die de uitdeeling der
Proven doet, en Jaarlyks omtrent twaalf hondert guldens be.
loopen.nbsp;,nbsp;^

Het l^efiament -vm Heer nomas m, Nyker^en
Hier van zyn vier Executeurs, welke een Rentmeeiler is toege-
voegt. Zy doen uit dien hoofde uitdeeling aan oude, arme, enge-
brekkelyke Luyden.

Het teftament van Heer Huyhert Edmond van BucheL
De twee Burgermeefters in der tyd, de twee oudfte Schepenen,
en de Paftor van St. Jacob, of nu liever de Predicant van die
Wyk, zyn hier van Executeurs. De Rentmeefter van dit Tefta-
ment, betaalt aan ieder Provenier, die hondert in getal moeten
zyn, twee gulden vyftien Stuyvers ten zynen huyfe.

Het Tefiament van de Heer Evert van de Pol.
Heeft vier Executeurs en een Rentineeil:er, welke verplicht zyn,
by aldien zoo veel van de Legaten overfchiet, daar van een Werk-
huys aan te leggen , en om de jeugt en arme luyden van het bede-
len af te houden.

Teftament van de Heer Johan Lucas van Frankendale,
Dit heeft mede Vier Executeurs eij Adminiflraceurs , als twee uic
de Ecclefiaftique, en twee uit de Politie- Zy moeten van de 30000.
gulden , die zy adminiftreeren, behoorlyke alimentatie aan eenige
Jongelingen geven , welke in de Theologie willen ftudeeren.

Hier zijn drie Heeren Adminiftrateurs over een Hofje van twaalf,
dog nu veertien Kameren (gewoonlyk Beyers Kameren genoemt),
in welke bejaarde Luyden, t zy getrouwde of ongetrouwde, Mans
ofte Vrouwsperfoonen gehuyft worden. De bewoonders krygen
Jaarlyks ieder een Mudde roode Tarw, twintig ponden Boter, twin-
tig pond Kaas, en tien Zakken Turf,

Breyers Kameren.
De Oud-Burgermeefter johan Breyer, in \'t Jaar 1748. over\'
leden, heeft by\'zyn leven, ook achtien Kameren geflieht buyten

de Witte-Vrouwen-Poort; en \'t beftier over dezelven, na zyn dood
geftelt, aan de Nederduytfche Gereformeerde Diaconie, welkers
Boekhouder de plaatfen aan Ledemaaten, begeven moet. Tot on-
derhoud deefer Kameren, zyn eenige Warmoeslanden en Huyfen
daar omtrent, en daar en boven nog eenige andere Goederen ge-
fchikt. De Bewoonders genieten niet anders, dan de Vrye Woo-

^^^^^fiament van de Heer Dïrk vm Zuylen , Canonik -van
St. Pieter te Utrecht ^ gemaakt demi. Jffil
Hy heeft Gefticht negenentwintig alzulke Kameren, en tot Exe-
cuteurs van dit zyn Teftament geftelt, den Decanus van St. Pie-
ter in der tyd, en den Superintendent van de Noothulpen
der Hooft-Gafthuyzen , welke de begevinge deefer Kameren heb-
ben.

Het Margariten Hof., gefundeert hy Heer G^sbrecht van
M^alenburg., Canonik ten Dom., in\'\'t Jaar 13^7.

Over dit Hof is Bewaarder , de tv^^eede of Raad Burgermeefter
in der tijd, welke een Rentmeefter onder zig heeft. Hier genie-
ten twintig Huysgezinnen Vrye wooning.
Tefiamsnt van den Heer Johan Lucas van FrankendaJe, ge-
\' trowwt aan Vrouzve Johanna Pels, van dato de 8. Juni i Ö42,.

Het Legaat van dertig duyfent guldens , dat hy gernaakt heeft,
tot alimentievan eenige Jongelingen , die in de Theologie willen
ftudeeren; daar over zyn. Executeurs en Admmiftrateurs, twee uit
deEcclefiaftike, zynde de twee eerfte Profefloren in dc Theologie
te Utrecht; en twee uit de Politie, beyde van des l^eftateurs, of
zynes Huysvrouwe naafte Maagfchap, ende Vrienden.
Teftament -urn de Heer Petrus van Maaftricht ^ Pfof\' in de //.
Godsgeleertheid in de Univerfiteit te Utrecht, waar by hy
gene Summa ^uan vierentwintig duyfent guldens Legateert,
tot Alimentatie van eenige Studenten in de H Theologie.
De Adminiftrateurs van dit Legaat, zyn tegenwoordig twee Pro-
fes-

felToren, één in de Rechcsgeleertheid, en ééne in de Godgeieert-
neid, benevens twee Predicanten.

tefiament van den Heer David van den Enden , ^y.^ jg.
ven Raad in de Vrosdfchap der Stad Utrecht, van dato
Fehruary ijif. waar hy hy insgelyks gelegateert heeft , eene
Summa van dertig duyfent guldens, tDt alimentatie van ee-
nige Studenten , die in de H. Theologie %villen fiudeeren.
De Executeurs en Adminiftrateurs, van dit zyn Teftament, is
den Oudften Prof. in de H. Godgeleertheid, ende oudfte in de
Rechtsgcleerthcid, met den oudften Predicant.

Tot beiluytvan de Godshuyfen te Utrecht, beftaande in Gaft-
huyfen, Godsdienftige Geftichten, en Lofwaardige Teftamenten,
gaat bier een korte Befchryving van het Oude Mannen-en Vrou-
wenhuys. Het zelve ftaac aan de Weftzyde, tuffchen de St. Jans - en
de Veebrugge, op de oude Graft, en is eertyds genaamt gewor-
den, het Huys van Oudaan. Hier in weerden nu honderten zes-
tig Oude Mannen en Vrouwen, Litmaaten van de Gereformeerde
Godsdienft, door de Diaconie onderhouden. Dit Huys, voor welk
een oude Man en Vrouw, boven den ingang aan de Oude Graft,
in blaauwe Arduynfteen ftaan afgebeeld, is hoog aan de voorzyde
96, breed omtrent 76, en lang 175 voetenj waar agter, eene
fraaye Thuyn, en een Bleekveld voor het Linnen aangelegt is. Aan
de zuydzyde agter den Thuyn is de Bakkery, het Washuys en de
Linne-Naaywmkel. Beneden, e„ ter linkerhand byhet inkomen,
heett men de betzaal voor de Vrouv^ren, en daar agter die der Man-
nen j tegen over welke men de Keuken heeft, daar de Spyfen in
bereyd worden. Hier agter zyn twee Kamers voor de Zieken ne
vens de plaats in een nieuw Gebouw van 86 voeten lano- welkequot;
ruym en breed is, om daar over te wandelen. Aan de redi\'terhand
van deefe plaats is äe^^^^^er, een zeer aaninetyt v^^^^^
trek. Tot A^Ï^^S^Vnnbsp;^^^nbsp;de

Ir^rZt quot;p Tt \' l^\'m^ouken. Welk voorbeeld van an-
dere liefrykenbsp;voornamelvk den Wel Ed.

fchap en Prefident Schepen der Stad Utrecht, geenzins moet ver^
geten worden^ nadien het zyn Wel Ed.Groot Achtbare msgelyks
om den ouden ftok te voên, bewogen heeft, aan dit Huys de eer-
fte vyf jaaren loo, en dan vervolgens alle jaaren tot het^yndezy-
nes levens 50 Tonnen Bier, totdne gulden de Ion, milddadig te
zullen doen^hreiken. Door zulke milde Gevers is \'er hoop, d
meer andere vermogende Lieden, deeze mtmuntende VoorDeelden
„iet zullen nalaten, te volgen. Den 10 ^pnldeefes Jaars 1759,^yquot; de

pprfte Oude Mannen en Vrouwenin dit Huys mgetiomen , en is daar
ntde voortoegaan tot het volle getal van 160.

Wac aangJat de Reglementen , van dit Oude Mannen-en Vrouw-
vvenhuys, de Eerfte is betreffende, de Beftiering vanbetHuysm tal-
gemeenVen beftaat in in 19 Art. Het Tweede is van de Regen-
f^n hnn imftellina- en Dienft, en heeft 11 Leden. Het Derde
aai d Bnbsp;Moedei^en beloopt op .. Ai., Het ^er-

de is betreffende de Regulen waar naar zig de Oude Lieden zullen
hebben te gedragen , en behelft 12 Art. Eyndelyk ziet men ook
in hetzelve Huys, ten toon hangen, een zeker Huys-Reglemmt %
waar na de Gealimentecrd wordende Ledemaaten van de Neder-
duytfche Gereformeerde Gemeente binnen Utrecht, in het Oude
Mannen-en Vrouwen-huys, zig gedragen moeten, vervat m 20

quot;^\'TlfuTis dat groote en nuttige Werk tot ftaiid gebragt; door
onvermoeide neerftigheid en zorge der Heeren Regenten, daartoe
uit het midden van het Collegie der Diaconen vericoren, welker
getal wel eerftemaal op zes, behalven den Heer Boekhouder der
Sonie in der tyd, bepaalt i^^; dog echter om de vee
het werk by den Aanleg, met drie vermeerdert is. Z e hiei de Na-
men der Heeren Regenten , zoo als daar eerftemaal toe verko-

quot;quot;^De Heer Mr. david REGULETH, Boekhouder der Dia-
conie, en Voorzittend Regent.
Procr. NICOLAAS de GRAAF. Scriba.

HUYBERT VAN EE.
ANTONY VAN ROYEN.
HENDRIK VAN HEUVEN-
WILLEM BROUWER, en
ANTONY VAN GOUDOEVER.

Ter gelegentheid, wanneer men die Gefticht, plechtig inwey-
\'nbsp;byzonderen Zegen des Allerhoogfte beval, deed den

üpo\' Hooggeleerde , en Godvruchtigen Heer GIS-
BElviUS MATTHIAS ELSNERUS,Hoogleeraar der H.God-
geleertheid en zeer geacht Predicant te Utrecht, op een\' allerge-
^Ire wyfe, des Dingsdags den 24. April deefes Jaars 1759. eene
«. Redenvoering in dat Hixys j zynde den toevloed van Menfchen
op die tyd zoo groot, dat de ruyrae Zaaien die nauwelyks konden
bevatten. Het Onderwerp van des Hoogleeraars RedeDVoerinquot;quot;,
was genomen uit Jefaias Godspraken Cap. 46. vers 3, 4, alwaar
de Jehovah zegt :

Vers Hoort na my Ó Huys Jacohs^ ende. het gantfche Over-
blyfzeldes Huys Ifraéls-, die gy (van my) gedragen zyt^
\'van dm Buyk aan (ende) opgenomen van de Baarmoequot;
der af.

Vers 4. Ende tot den ouderdom\' toe, zal ik dezelve zyn, ja tot
de gryfigheid toe zal ik ( ulieden ) dragen: ik behbe het
^deVeddeT^^ ^^^^^ ^^^nbsp;ende ik zal dragenen-

Tot opwekking en betamelyke eerbied, zong men voor deefe
Godsdienftige verrichting, uit den, 132, 134. en 135 Pf^h^. „
na het eyndigen van de Predicatie, was de Slotzang; het eerfie
van den ï27fle.nbsp;uc^us

Het heeft dit Huys, ook aan geen Kunftryken Dichi-^r onrbm
ken, om eenige Vertrekken daar mede te lerciere quot;MefS
er vier, als eenej;. de Kamer der Eerwaarde Heeren IZ-
y« ,.eene in de Eetzaal, eene in de Slaap-Kamer, en eenfin

Gv die hier voor het heil van d^Guden Stok vergaart,
En t hm lut geen tyd, geen vlytnoch moeite fpaart.
Daar gy voor 4gryß deel van ^brtfius arme Leden,
Niet Jeygert onvermoe^t . uw zorgen te hefteden
En daar ge\'t lichaam kleed, en fysd tn overvloed.
Ook voor^k Ziel verfchaft, het bovenhemefh goed.
n. Alzefrenaar wil zelfs uw arbeid nnld beloonen,
De Mzegenaar r f ^lyt met luifler kroonen\'^

al dfuw handenmrk en uwe huyfen neèr;
% � en Eendracht met de Godsvrucht tn H muuren.
Hm wooning veftigen, dan kunt gy V werk hefiuur n ,
Toï mt des Ouderdoms; worde uw fwaaren laft

Zult dan vooral den glanfch van s fj\'^
Z.. doe milddadigheid, eenftroom van zegen vlieten,

houd door ruyme gift, dit pryftyk werk tnftant.
Zoo moo?\' WW beße deel in \'t eeuivtg yaderlanüT ,
Van\'t zondig ßof ontheft, daar niets uw rufi ^al fiooren ,
/enprys van ChriftenUefde, eens deefe horgtaal hooren:
Koomiy gezegend Folk, beërft myn Konmgpkf

O Grysaarts! die de Zon van uwenY!^d^
Langs V levenspad ter Wefterkim ziet
En hier van zorg en ongemak bevryd.

JVord gy hier mild met aardfche Spys gevoed.
Laat dit uw hart tot dankbaarheid heweegen,
Om d\'Opper-Heer ^ de Bron van alle goed^
Te loven voor dien onverdienden zegen.
Zoekt langs het fpoor dat u het fchepzel leert,
Den Schepper zelf te kennen^ om V vermogen
Fan Hem die V Jl op zynen wenk regeert^
Met Lof gejuich eerbiedig te verhogen,
^0 zult gy eensy wanneer gy hier Gods raad
Hebt uit gedient, zyn TFetten niet vergeten,
In V eeuwig licht, en een volmaakter ftaat ^
Het hemels Mann\' aan hemehtafels eet en ^
Ln zingen ft eeds: O allerzalig ft Lotf
Het Feeftgezang, voor een Drieëenig Godt,

Toe hier toe hebben wy den Liefhebberen van Staat en Kert^»
deefer Vereenigde Nederlanden, een korte Schets opgegeven in
t algemeen^van de Provincie, en in het byzonder van de StS
Utrecht. Nu la^n wy daar op volgen een NaamlyH van 1 Ire-
dicanten, die zedert de Reformatie, de Nederduytfche Gerefor-
meerde Gemeente, bedient hebben, als^

1579.nbsp;Wernerus Helmichius. Hy heeft te Utrecht ook vnn. j
Waalfche Gemeente gepredikt. Fertrokken icl^

1580.nbsp;Hermannus Modetus, ofStryker. Heeft h;.^ .. j ■ r
Waalfche gemeente gepredikt.

ïrst Martini Rodenburg. Fertr. ifgo
5B4, Johannes Uitenbogaart Fert i ^
1^85. Simon Hebelenius.......^

1590. Henricus Caifarius. ferir. 16 ip.
1590- Johannes Gerobulus. OverL 1606.
1590. Johannes Andelius. Vertr, ifpi.
1592. Gerardus Blochoven. Fertr. 1601.

i^QA. Johannes Urfmus. Fertr. ifpp.,
1594. Henricus Conchardus. Ovfrl. 160O.
1600. Johannes Bergerus. Jfgezet 160f.

1602 Everhardus Booth Candid. OverL léio. oud Jaaren.
160± Gideon van Sonnevek. Fertr,
i(5oï Johannes Speenhovius. vertr. 1619.
1605. Jacobus Taurinus, wr/r. 1618. en Overl. 1619 oud 42
Jaaren.

1607 Jacobus Bruno. Overl. löoS.
1609. Carolus Rykewaart. Fertr. 1619.
1612. Ifaäcus Frederici. Fertr. i6ip.
1612. Rudolphus van Zyl. Fertr. 1619.

i6s3. Andreas Suavius. Emer. 1647. OverL 1(54?.
1725. Johannes Brejerus. Overl. itSff.
1637. Meynardus Schotanus. Prof. Overl. 1644.
1640. Carolus Dematius. Prof. OverL 16f4.
1640. Cornelius Johannes Heycopius, Overl. 1645?»
1644. Libertus Spruyt. OverL löfr-
1644. Gualtherus de Bruyn. Prof. OverL
1645- Johannes Hoornbeek. Prof Beroepen i6y\'4-.na - - - -
31648. Daniel van Henghel. OverL 166% oud 70. jaaren.
,649. Cornelius van der Lingen. O-y^f/. löyi•
1651. Andreas Effemus. ï\'rof. OverLnbsp;^t jdann.

i6lt;i\' Abraham van den Velde. Ber» na - ■ quot; - ïf^öö.
1653. Jodocus van Lodeftéin, OverL 16^7^ Öml fj jaaren.

JohannesTeelling. i66o. - - - na - - - Overl,
* ^55\'Johannes Theodorus van der Wenden. Ouerl, 1664,
1656. Johannes van Heymenberg. OverL 1677.
1661. Johannes Thiens. Overl, i66i. oud 57 jaaren.
1661. Gualtherus van Nelleftein. OverU löjpS, üud 67 jaaren
\' Francifcus Burmannus. Prof, OverU 167p. oud ƒ1.

Hermanus van Halen. Prof. Overl. ty01, oud 68 jaaren
Cornells van Vliet. Overl. 1683, oud ff jaaren.
Petrus Montanus. Emer. en Overl. 1679- oud 48 jaaren.
Lambertus Sanderus. Overl. 1671.
Petrus van Ereen. O\'uerL 1-709. oud f8 jaaren.
Henricus van Ryp- Overl. 168f. Oud f^ jaaren.
Nicolaas Voet. Overl. löjp. oud jaaren.
Johannes Laftdrager. Overl. l68f. md fo jaaren.
Hermannus Witzius. Prof. her, i6p8. Overl, 1708
Jacobus Triglandus.Pr./. her. na - - ^ 16^1.overliJof.
iNicolaas Haring. Overl. 1708. oud7f jaaren.
Theodoras Smith. Overl, 1689. oud f^ jaaren.
Gerardus Douius. Overl. I70f. oud 60 jaaren-
David van Crombrugge. Overl. 170^. oud ft. mären.
Henocus Brinknbsp;oud yljaareJ ^

Ädrianus Beukelaar, her. \' ^ na 1696. Overl 17,7 •
Julius Gerkema. overl. 1714. oud 61 jaaren. \'
Hermannus de Moor overL 1744. Qud 72, jaaren
Nicolaas van Wingen. cverl, 17a,. \' ^nbsp;\'

Abraham Jofua Brakonier. overl. 1736. oud \\f jaaren.
Johannes van Noorden, o-yg^/ „fgnbsp;^ y^we«.

1664.
1664.
1664.
1054.
1667.
1674.

1Ö78.
2680.
i58o.
i68i.
1681.

1684.

1686.

1687.
1690.

Egidius van de Put. overl. I74§.
Cornelius Ruyter. overl. \\y 10, oud j^^^sn,
Simon Stratenus. overl 174^. oud jâaren.
Antonius Driefîen. her* na ~ . . 1717. overh 1748.
Bartholdus Tolling. overUnbsp;oud fi jmren. ^

Henricus Vos. her. na - - • 1716. overL ijft\'î
Johannus Regnerus Kelderman, overkd. 1743. cud yi

Ludolphus de With, overl 175Ö. oud 4p jaaren.
Johannes Ens. Prof. overl. 1732.. oud 47 jaaren.
Johannes Vos. emrU 174Î. oud jaaren.
TacobusFerdinand van Daverveld.ö-y^r/. I7fp. oud. y jaar en.
\\ Johan Sibing vänHermkhuyfen. TheoL Doft. overl.i7ù,o.

oud fo. jaaren.
. Jacobus Schermer. overJ. ifS^\'
Johannes Plantinus. her\'fna - - - l\']%6.
PetrusLaan.nbsp;- - 1758.öi;lt;?r/. 5743.0«^..

Jacobus Oofterdyk. overl. 1734. oud )aaren.
Theodorus Feltman de Beveren.
Gisbertus Matthias Elfenerus, Prof, TheoJ.
Jacobus de Groot. Overl Î7f0.
Johannes Boskoop. Ber. - - - - 1746.
Johannes van Yffeldyk.
Francifcus Burmannus. Prof. Theol
Dionifius du Toiéf.
Matthias Daniel Römer.
. Wilhelmus Jacobus Grommée. overl, Ï7f8«
. Wilhelmus Geysweyt.
. quot;Wilhelmus van Rees,
Jacobus Engel.nbsp;^nbsp;/ r ;

î7O8.

1709.

1710.

1711.
1711.

371a.
1714.

1716,
Î/16,

Ï717.

1720.
1722.
1722.

1724.

I7a5

1725.
1727.
Î732.
1736»

1737-
1738.

1740.
1742.
Î743-

1743-
Ï744.

1745-
1746\'

De Predicanten van de Waalfche Gemeente binnen Utrecht ze-
dert de Reformatie, zyn geweeft tot heden toe:nbsp;\'\'

Crêtien de La ^ueillerie. iDoor het Synode der Waalfche K erk
gehouden te Gent den 5. Oél. 1583. is hy na Utrecht afgezonden,
en in\'t Jaar 15S6 Veld-Prediker beroepen, onder het Regiment
van de Graaf Philip van NafTauw.

_ Hermanus Modet of Stryker. Hywas eerft Monnik, daarna Pre-
dikant onder \'r Kruys 1544. en is mede een Opfteller geweeft van
de Belydenisdes Geloofs, nevens Guido de Brestn Godefndus Win^
gius, gedrukt 1553. Was Predicant te Oudenaarde 1560. en Pre-
dikt op den weg van Gent den 14 Juny voor omtrent 7000. Men-
fchen, en by Gent zelfs op een StelJagie denss July, Predicani: te
Antwerpen zynde, word te Zirikzeeberoepen 1572. Daar na Hof-
Prediker van de Prins 157^\' en voorts alhier te Utrecht 1580.
Hier na is hy nevens zyn Amptgenoten uit den dienft o-ezet, den ïo
No^mb. if^P. en fterft buyten Lands. Hy heeft hier beyde m
de Nederüuytfche en Waalfche Kerken gepredikt.

^srnerus Helmichius. Komt alhier als Predicant in Augufty in de
Nederduytfche Kerk 1578. by leening. Men predikte te dier tyd te
Utrecht nog ineen Schuur by de Nicolaas Kerk, daar na nam men den
Uom,waar in deefe Wernerus Helmichius de eerfte Predicatie heeft

ven^geij-ps word te Delft beroepen in April ifoo, en kort
daai na toe Profeflbr te Leyden, dat geen voortgang hadde,

om dat de Kerke van Delft hem niet ontilaan wilde. Hy predikte
eerft ter leen te Amfterdam 1602. en werd hier op aldaar beroe-
pen. Overl. den 29. Aug. If5ö8. Oud 57 jaaren.

\'Jean üitenbogaard, word als Predicant der Waalfche Gemeen-
te van Utrecht gedeputeert, op de Synode gehouden te Delft den
bept ifSy. Hy heeft te,Utrecht ook in \'t Nederduyts gepre-
dikt, en is\'in het jaar 1Ö9I. van hier naar den Haag beroepen.
Na deffelfs vertrek is de Utrechtfe Waalfche Gemeente, door de
Predicanten van Leyden, Haarlem j Amfterdam, en Delft bedient

^^quot;Veanlkafelot. Eerft by provifie alhier als Predicant gezonden,
van t Synode gehouden te Rotterdam den ï? Sept. ^ifpf. en in.
\'t jaar l f p«. ordinair Predicant geworden. Overl. in \'t \'Jaar 16 j O.

Job du Rieu, Tot Predicant alhier beroepen ilt;Joz. Gefufpen*
deert door \'t Synode gehouden t\'Amfterdam den 21 Aug 1603.
doo- weder geadmitteert door \'c Synode gehouden te Amfterdam
den as Sept. 1604. uitgezondert in de Provincie Utrecht,

Charles des Nielles. beroepen van Geulen 1604. en door \'t Sy-
node gehouden te Delft den iz Sept. |öi8. onbequaam geoor-^
deelt, den Predikdienfl langer waar te nemen.

Pierre Jmche, door \'t Synode iu \'t jaar löiS. den 12 Sept. ge-
houden te Delft, als Predicant by provifie gezonden, en m t jaar
ilt;Sip ordinair Predicant geworden. Overl. in ï(Ji4. Na deffelfs

dood is den dienft waargenomen, door de Predicanten vanLeyden,
Amfterdam en \'s Gravenhagc,

^^ Lmis mitogen, beroepen van Middelburg ilt;Slt;54. vertrokken
naar Amfterdam.
Ëlie Saurin. beroepen van Delft - - ^ - - -
Michel janiion. beroepen van Blois inVrankryk Overl,

jnthoine d\'Arbujjy, beroepen van Fratiequer 1707. en van hier
naar Amfterdam.nbsp;^^^^

Jean Louis Bonvouft. beroepen van Yperen 1714. Einer, ge-
worden I7fî. Overl. den is. Aug.

Anthoine Clarion, ber. van Dordrecht I7ff. Deefe twee
laatfte, zyn hier nog Zeer geachte Predicanten.nbsp;^

Wat aangaat de Engelfche Kerke, daar , van wy in ons Eerfte I
Stukje pag, gemeld hebben, en in \'t midden van de Maria {
Kerk plaats heeft ; wy zullen den Leefer van deffelfs oorfprong
hier volgende, als niet ondienftig mededeelen j te wéecen:

Dat voor den Jaare 1622. geene vafte Kerkvergadering dier Natie,
binnen de Stad Utrecht geweeft is, als enkel en voor zoo verre \'t
Guarnifoen betrof, \'t welk meeftentyd in Schotfe Regimenten be-
ftond j derhalven wanneer dan binnen deefe Stad geèn Bezetting
van Krygsvolk lag, waren alfoo de Burgers en Inwoonders, van de
Engelfche en Schotfche Natie, behorende tot den openbaren Gods-
dienft , daar van ontzee. Om welke reden die Burgers en Inwoon-
ders der Stad, en van gemelde ÏSTaue zynde, ten getale van ruyni
120. Familien, hen in gemelden jaare 16-22, by Requefte hebben
geaddreiTeert, zoo aan de Ed. Mog, Heeren Staaten deefer Pro-
vincie, als aan de Magiftraat der Stad Utrecht , waar by die Ge-
meente verzocht , niet alleen ^n de permiffie te mogen hebben,
een bekwame plaats tot hunne Kerkvergadering, maar daar bene-
vens ook, dat by Hun Ed. Mog. en de Ed. Achtb. Magiftraatze-
ïïere Somme werde toegeftaan, tot onderhoud van eene Ordinaris
Engelfeh Predikant; tot welkers onderhoud en beftaan, eenige voor-
name Burgers van gemelde Natie, hen onderling verbonden had-
den,^ om benevens het Jaarlyks Traifiement, \'t geen de Souverainen
gunftig zouden gelieven te accordeeren, ook eene merkelyke Som-

Omtrent welk verzoek, by gemelden Heeren Staaten en Magi-
ftraat, in den beginne der maand Mey 1622- gcedgunftig is gedis\'
poneert; in diervoegen, dat de Bm-gers en Inwoonders der Stad,
die van de Engelfche en Schotfclie Natie waren, Jaarlyks met ze-
kere Summa by de Staaten en Magiftraat, (ieder evenveel) tot
\\ onderhouden van een Ordinaris Predicant, zouden werden ge-
fubdieert i als wanneer ook te gelyk aan hun tot verrichting van
den Openbaren Godsdienft, is toegewefen , de St. Catharyne
Kerk: Dog is kort daar na , op verzoek van gemelde Engelfche
Natie, aan hun de St. Bieters Kerk, als beter tot hun gebruyk
gefchikt zynde, geaccordeert; van waarde verrichting hunner open-
baren Godsdienft, eenige jaaren daar na is overgebragt, in de St.
Maria Kerk, alwaar dezelve nog hedtn gefchied.

De Engelfche Kerk nu als voorfchreve by aanvang gefticht zyn-
de, hebben Hun Ed. Mog. de Heeren Staaten der Provincie,, en
de Magiftraat der Stad Utrecht, ook verder getoont, dat dit werk
Hun zeer aangenaam was, en dierhalven als rechte Voedfter-Hee-
ren der Kerke, zoodanige edelmoedige difpofitien genomen, als
waar door de Gemeente binnen weynig jaaren, van hun onderling
engagement , tot Subfidie van den Predieant ontheven was, en
hen niet alleen een genoegfaam Traftement voor den Predicant,
maar ook voor den Voorleefer, toegeftaan. Aldus kan een ieder
hier uit ligt opmaken, dat de Engelfche Kerk te Utrecht, niet is
een Guarnifoens Kerk ( gelyk zommige verkeerdelyk onderrecht,
wel eens en meermalen hebben willen ftaande houden) maar is de-
zelve een Burger-Kerk, welke als nu gezegt is, haren oorfprong heeft.

Na dat dan het bovengemelde verzoek verkregen was , hebben
de Burgers en Inwoonders der Stad Utrecht, zoo veele daar van
de Engelfche Natie tot de Gemeente behoorde, tot het beroepen
van een Predicant geprocedeert, en is by hun met eenparige Stem-
men en genoegen, mitsgaders de daar op gevolgde Goedkeuringe
zoo van de Heeren Staaten der Provincie, als van de Magiftraat
der Stad, tot hunnen Eerfte Predicant beroepen Thomas Scott-,
Guarnifoen Prediker onder de Engelfche Natie te Gornichem, wel-
ke deefe beroepinge aangenomen hebbende, kort hier na, te wee-
ten

ten, op den ao Mey 1622, in den H. dienft, \'door John Forhes
Prediker voor de Engelfche Kooplieden in de Stad Delft, is be-
veftigt gewordert, welke Predicant Thomas Scott, tot den 8 Juny
1626. met alle liefde, neerftigheid, en getrouwheid, de Gemeen-
te ftichtende, zeer onverwacht van hunnen Herder Wierd berooft,
door de moorddadige hand van een Soldaat, genaamt John Laml
hert, onder de Compagnie van den Burggraaf Wimbelfton. Den
Moorder deefer Predicant, die ter verrichtinge van den H. dienft
naar de Kerke gaande, benam zyn Eerw. aldaar het leven in\'t open-
baar op \'s Heeren Straate.

Deefe fataliteit by de Gemeente betreurt zynde, om het gemis van
hare getrouwen Leeraar, hebben zy vervolgens tot eene tweede beroe-
pinge gepïocedeert; welke uitviel op Jeremias Elborough^VtediiQm.
voor het Guarnifoen te Montfoortj die , na \'c zelve beroep ge-
heel en volledig was, op Dingsdag denn Jan. 1627. door de
hier voorgenoemde ^ohn Forbes Engelsch Predicant te Delft, in
den H. Dienft is ingezegent geworden.nbsp;\'

is alhier de Engelfche Kerke by haar zelve, geweeft, en geregeeVt
geworden ; maar door eenige opgerefene verfchillen, vonden Hun
Ed. Mog, en de Magiftraat der Stad goed, haar te reduceren, en tot
een Lid der Claflis van Utrecht te maken; dan heeft deefe Gemeente
by haar zelve gecontinueert, tot dat Ds. Elborough is verroepen

reert zynde, aldaar is naar toe vertrokken. Waarop de Gemeen-
te na de Claflicale Ordres hen regulerende, vervolgens in dat zelve
jaar 1629. tot Predicant hebben beroepen Alexander Leichton
Med, Doft. en Schots Predicant; die ook vervolgens by den aan-
vang van zyn dienft, hem na de Clafficale Regulen moetende fchik-

ken, de eerfte geweeft is die wegens de Engelfche Gemeente, en
^Iks in dat zelve jaar, als een Lid der Claffis van Utrecht, in die
Vergadering heeft Ceffie genomen. Onderwylen waren omtrent

ten eynde zig van deefe te ontdoen, liever verkofen heeft, deefe
Plaats en Gemeente te doen vaceren.

Ter vervullinge van welke Vacature , nog in het voorgenoemde
jaar 1629. tot Predicant is benoemt geworden Raphael Clayton.
die wegens de opgerefen defenfien met de Gemeente, een kort
verblyf binnen Utrecht heeft gehad , en daarom op den 29 Sept.
1630. in zyne piaatfe tot Succefleur is verkoren, den Eerw. Heer
IfaM Forterinus, die zoo \'t fchynt, te voren Guarnifoen-Predi-
cant te deefer piaatfe is geweeft. Hy was hier Leeraar der Engei-
fche Gemeente tot in den jaare 1637. wanneer hy om zyne priva-
te bezigheden in Engeland vereyfcht wotdende, daarom op zyn
verzoek den 29 Juny des zelven jaars, van de Kerkenraad zyn Di-
miffie bekwam ^ dewelke ook door de Heeren Staaten , de Magi-
ftraat, en de Claffis van Utrecht vervolgens is geaccordeert ge-
worden. Waar na de Confiftorie tot eene beroepinge getreden
zynde, werd dat zelve allereerft uitgebragt, op de Heer Samuel

Ward, Predicant te Ipswich in Engeland} dog excufeerde hy zig
deefe beroepinge te kunnen aannemen: waarom gemelde Kerken-
raad op den 14 Sept. 1637. tot Predieant verkolen Paulas /jMèquot;
raut Predicant in \'t Leger, als toen voor de Stad Bteda leggen-
de ; die dan ook deefe beroepinge aangenomen hebbende, den i a
jSIov. 1637. in een H. dienil is beveiligt geworden

Maar het mogte de Engelfche Gemeente al wederom niet gebeu-
ren , het genot van deefen Leeraar lange te hebben; dewyl hy
geene Ceffie inde Claffis van Utrecht willende nemen, daar op
in Augufty van \'t vólgende jaar 1638. diefwegens de gemelde Ver-
gaderino-wierd ter reden geftelt i verklarende voornoemden Hm
^meraut, zig in Confcientie befwaardte vinden; ora de ordre
deefer Kerke te ondertekenen; weygerende daarom met alleen Cef-
fie te nemen, i^aar verkoos liever zyn dimiffie te verzoeken j oret
het welke tulTcheti de Heer Ameraut, en de ClalTis van Utrecht,
een-en andermaal Onderhandelingen zonder effea: zyti geweeft j
dog hy bekwam\'beyde van de Kerkenraad en de Claffis, nog. in

ring-, dewelke om byzondere redenen in Atigufty des jaars \\ 64Zf
zyne demiffie verzocht hebbende, dat zelve zoo door de Ciaflis van
Utrecht , ais de Kerkenraad deefer Gemeente , geaccordeert
wierdt*

Op deefe volgde de Heer MaUchißs ^ff/x, Predicant by dep
Heer Ambaffadeur van het Engelfche Hof by den Keyfer y dog
had zyn ftandplaats hier niet lange, want hy in het begin v^
beyeftigt zynde, werd hy in de maand Mey 1644. by zyn Hoog-
heid den Heere Prinfe van Oranje benoemt, tot Predicant bylVïe.
vrouwe de Princefle Royal van Grootbrittanien. Aldus deefei Plaats
weder vacant zynde, viel de verkiefing van eenen nieewen Predi»
cant den 6 Nov. 1644. op de Heer Richard Maden, Predicai^c
te Dordrecht, die op den 5. January 1.645. beveftigt ^nde, in \'t
laatft van Nov. 1647. te Amfterdam beroepen wierd, en ia IVïagrt
des volgenden jaars 1647. daarna tae vertroMcen is.

In de plaats van deefe is wederom verkofen geworden Gual-
therus Bowye, Predicant van een Schots Regimöït te Gornichem
die twee Maanden nazyne verkiefing, te weeten op den 12. S^pj^
1647. een aanvang van zyn dienft maakte, en daar by ge^rau-
welyk volharde tot op \'t laatfte vim 1.650. wanneer hy het tydelyke
met het eeuwige verwiffeide; en welk ftsrfgeval gelegentheid gaf,
tot de beroepinge van Ds. Thomas Potts , Predi(;ant in de Enquot;
gelfche Genaeentete Vlijmgen don 14. Febr^-iÓ-^i. Hy is vervoj-

duytfche Gemeente te . . , t, ^beroepen; doende te Utrecht op
den I. April 1655. zyn Affcheyds-Preadicatie.

De Engelfche Kerke, dus van den beginne af aan, in veele
moeyelykheden gebragt, door geduurige veranderingen , ;en hec
korte verblyf hunner Predicanten, wierd zulks nu verzoet door
beroepen van Ds, Johannes Beft gt; Predicant .te Groot-Schefmer-
\'t welk op den rs. February 1655. gefchiedde, en zyn Eerw. óp
den 29. April deirdven jaars, een aanvang van zyn Dienft maak-
te , die tot in bet Jaar 1Ö95. heeft geduurt , wanneer hy
door fwakfeeid buyjïen ftaat geraakt zynde, het Pr^dikampt langer
te bedienen, aan to een Proponent geaccordeert is geworden j
öo^ t wdk niet lang duurde , ^door ókm^n Eamp;m op den 13.

Sept. 1696. het tydélyke niet het eeuwige verwiffelde , en ƒ00
yPredikdienft vacant raakte, ter-vervulhngevan welke openftaan-
deplaatfe, op dennbsp;1696 is beroepen JmesdeUFay^

Med Doa.en Predicant onder de Presbyterianen ui Engeland,
le teduurende déindifpofitie van voornoémde Ds BeJi. vyfvie-
den Predikdienft by deefe Gemeente had waargeno-
tnen- welke beroepinge va amphffima forma volvoert zynde , is
Sr Wp^^r dp la, F^ye den eerften dag van het Nieuwejaar 1697. be-

Gemeeite bekleed, den tyd van een- en vyfug jaarep, is.hy m
S »748. godzalig in den Heere ontflapen, en a foo m hoogen
oiSa Jm t; UtrechtWnbsp;Aldus is de Engellche Gemeen-

te deefer Stad door deefe twee laatftgemelde Predicanten, ruym
negentig jaaren gefticht geworden, waar van mogelykweynig voor-

ftonds tot ;het beroepen van een Predicant:getreden, te wee^en, op
den 17. July 1748. en by defelve gedifpicieert geworden 14 u-
liam Broivn. Predicant van Cortarby in Noord-Bi-ittamen. Hy
xA/ierd OP den 9. Augufty 1756. tot Profeflbr in de Theologie en
KprkelvkeGefchiedenilfen, op de Academie te St. AnarewmSchot-

W beroèpen, waar na hy in het volgende jaar 1757. vertrok ;
tobbende genoegen nog dvorens^ mogefl genieten, zyn Broe-

ülLfe te zien gefteit zoo als ,zulks met eenparige :ftemme%
^ a I Tnlv TTlt;7 o-efchiede, in welken Leeraar de Gemeen-
X tVlUenbsp;- uit zyn geleerde Mond de

Zie daarde Lyften der Predicanten van de Nederduytfche, Fran-
fche, en Engelfche Kérken, zoo als men defelve.ons ter hand
heeft gefteit. De Nederduytfche werd alhier door drie Proleiïoren,
^aar van de tweejons;fte te zamen . nevens de ordinaire elfPredi-
canteti; één Predikbeurt waarnemen, bedient, op een Jaarlyks
inkomen van\' 1500 gulden. De Leeraars, van de Franfche Gemeen-
te zyn twee , en wordea beloont voor huAWen amp;rbeyd in, den gee-

ftelyken Wyngaard des Heeren niec 1300 gulden i dog heeft den
eerften Predicant jaarlyks nog 300, gulden daar boven, of anders
vrye wooning- Wat voorts aangaat de Engelfche Gemeente,de-
zelve werd te Utrecht door één Predicant bedient, op een jaarlyks
Traéliement van 1000 guldens, welke penningen, op dat die de
Gemeente niet te fwaar zoude vallen. Hun Ed. Mog. en de Ma-
giftraat der Stad Utrecht, uit eene Chriftelyke Edelmoedigheid op
zig genomen hebben j om die ieder voorde helfte, den Predicant
te laten ontfangen.

In ons Eerjie Stukje pag. 9. en 10., hebben wy gemeld de
ftandplaats van de Academie te Utrecht; en de tyd wanneer de-
Zelve eerftemaal is ingeweyd, te weeten, op den 16. Maart 16^6,
Het zal, meenen wy\'den Leefer niet onaangenaam zyn, datwyhieir
een weynig bericht geven van hare Vertrekken, zoo alsdie zig ieder
afzonderlyk van binnen vertoonen. Tot dezelve behooren drie Ge.
hoorzaaien, waar in de openbare Leffen gegeven, en publieke
Difputen gehouden worden Daar zyn ,\'er twee beneden, en een
derde boven, in welke laatfte de Heeren Profeflbren in de Medï-
cynen, Wysbegeerte, enz. openbare LelTen den Studenten prse-
lefteren. In deefe Gehoorzaal is het ook, alvyaar door de Hungarifche
Studenten, des Zondags van elf tot twaalf uuren, in hunne Taaie
werd gepredikt. De Senaat-Kamer, waar in de Academie-raad
vergadert, en ook de Promotien gefchieden, is een ruymefchoone
welgefchikte Zaal, in welkers midden een lange Tafel Haat, met
groen Laken bekleed , omzet met fraaije Stoelen. Zy is voorts
vercierd met de Af beeldzeis van tweënzeventig Heeren ProfefToren,
die het Hoogwaardig Ampt van RECTOR MAGNIFICUS, op
de Academie bekleed hebben, meerendeels door den beroemden
Mr,Jan Maurits ^uinkhard gefchilderd, en in twee Reyen bo-
ven malkander geplaatft. Voor de Schoorftéen vertoonen zig
ook de Af beeldzeis, van de twee Burgermeefteren, onder wel-
kers Regeering de Academie is opgericht, namelyk de Heeren
GYSBERT JANSE van DERHOOLK, enDIRK JACOB-
SE VAN VELDHUYSE, ih het graaüw gefchildert met eenLa-
tyns Opfchrift, \'t geen te kennen geeft de tyd der ftigtinge.

gaat, is een zeer fpatieus langwerpig vierkant Gebouw; van bo-
ven konftig verwulft, en voorzien met de nodige Geftoeltens voor
de Heeren Curatoren, Profeflbren , en Studenten; hebbende aan
Wefteynde een verheven Stoel in \'t midden voor den Hoog-
Leeraar, van welke hy de Leflenden Studenten Iaat hooren. Voor
deefe is nog een lager plaats, ten gebruyk gefchikt , wanneer
één of meer Studenten zullen promoveren, en alvorens hun voor-
genomen Difpuit, van deefe plaats, onder de Voorzitting van de
ProfefTor, en een mcenigte van Toehoorderen , dat uitfpreken.
Boven deefe gemelde verheven Stoel, ziet men de volgende Wa-
oens voortyds op de Italiaanfche wyfe JIV Frefco gefchildert, na-
Llyk: UTRECHT, BRABAND, HOLLAND, GELDER-
LAND, (NB. Hier heeft den Schilder een misflag begaan, met
Holland en Gelderland; want onder het V^apen Holland moet
Gelderland, en onder dat van Gelderland Holland ftaan,) CLEEF,
KUYK, en GOER, Hier onder deefe Wapens leeft men: DIE
EDELE MANNEN DES STICHT VAN UTRECHT. Aan
de ov-erzyde en alfoo ten Ooftcn, heeft men een fraay Bakon, op
welk een Orgeltje geplaatft is , daar op men ten tyde, wan-
neer een ProfelFar Ordinair zyn Intr^-Redenvoering houd, of een
Student onder de Kap promoveert , ais dan met verfcheyde
Mufyk-Inftrumenten, konltig gefpeelt werdt.

Van dit gemelde Balcon, ziet men ten toon hangen de Vaan-
dels, in \'t Jaar 1747. door de Heeren Studentengebruykt, ter ge*
iegentheid, wanneer door de zeiven Zyn Doorluchtige Hoogheid
WILHEM DE IV. te Utrecht, ais Erfftadhouder, Kapitein-en
Admiraal Generaal, is ingehaalt geworden. Deefe Vaandels van
dat Geleertheidzoekent Corps waren, en vertoonen 2ag nog te
zyn, van blinkende Oranje-Zyde, metkoftbareQuaften van dezelve
couleur vercierd. Op het eene ^dai ter rechterhand van hun Gezel-
fchap te dier tyd is gedragen, lieeft men in \'t Latyn , eerft de I^aam
en de Eere-van Zyne Doorluchtige Hoogheid, cn is j

Der Nederlanderen hopk en Lust.
Der Helden Telg. Der Vaderen Stamme waardig.
Hier onder in een cieriyk Loofwerk, boven door een Roos\'ea
Schulp, en onder mec een Krans, die \'t Jaaar 1747. bevat
Principium Optimum pacis opulentijE et
Litterarum statori felissimo.

Aan den besten der Vorsten.
Van de Vrede, van d\'Overvloed, en van de Geleert-
heid , d\'Aldergelukkigste Handhaver.

der Utrechtsche Hooge Schoole.
Op het tweede Vaandel, dat ter bovengemelde tyd, nevens het
eerfte ter flinkerhand is gedragen, ziet men eerft de Wapenfchil-
den van den Prins en zyner Gemalinne, hare Koninglyke Hoog-
heid, de Kroonprincefle van Grootbrittanien, binnen het Ordens-
cieraad der Ridderen van de KoufTeband, waar op de Franfche
woorden: HONY SOIT QUl MAL Y PENSü.: Dat zeggen
wil: öCmnde zy, dte er quaafuan denkt. De Wapenfchilden aan eei
gebonden door een band, die in een Koninglyke Kroon boven dezelve
vaftgehecht is, en gehouden door den Eenhoorn en den Leeuw
laten tulfchen beyde een band neder, waar aan de ftralende Aca-
demie-Zon hangt, met het Wapenfchild der Stad Utrecht opzvn
fchyf Onder deeze ftaat, op een purpere band, de Zinfprek
der Hooge Schoole van Utrechtj die haar licht van boven wach-
tende, door dezelve wil zeggen : ZONNK DiiR G^ RFCH
TIGHtLiD, VERLICHT ONS! Alles i. omgeven en verderquot;,
met een zig van eenffreydende Oranjetak , waar aan zeven goude
Oranje-Appelen, drie ter eender en vier ter andere zyde geheeld
ftaan. Boven het Balcon en Orgeltje, ziet meu ook nog dé Wa-

penen van Hunne Vorftelyke Hoogheden, welke mede tot eene
der Decoratien, door de Heeren Studenten zyn gebruykt geweeft;
zoo als men dat geene, welken men binnen, en boven de Ingang deefer
Gehoorzaal geplaatft vind, de Wapenen van den Prins en zyne
Gemalinne, met bovengemelde Oranjetakken vercierd. In de
Raad-Kamer der Academie willende treden, ziquot; «len boven^den
Ingang het Wapen der Academie, en daar onder, SLlNAiub
ACADEMICUS. In deefe Gehoorzaal, geven inzonderheid, de
Heeren Hoog-Leeraaren in de Godgeleertheid en in de Rechten, ^

De tweede Gehoorzaal of Auditorium, is hier naaft ten Ooften,
zynde de eerfte in de fchikking van \'t Geftoelte zeer gelyk, maar
een weynig kleynder. Dezelve is niet min vercierd , met de De-
coratien, die ten tyde van de Inftallatie van zyn Doorluchtige
Hoogheyd, als Erfftadhouder deefer Provincie, van de Heeren Stu-
denten by de Illuminatien zyn gebruykt geweeft. Het eerlTe Zm-

Hollandfche Maagt, in haren Thuyn gezeten, met zeven verbonden
Pylen op haar Borft, en in de linkerhand de Speer en Hoed der
Vryheid houdende, dog dreygende van befwyking neder te zygen;

terwyl een hand van om hoog uit de wolken , haar het Oranje-
Ooft toewerpt, waar na zy de rechterhand, zoo veel zy immers
w™ag uX\'kt. Men leeft daarzonder: AUXIUUM VENIT.
De Hulpe of \'Herfielling komt. . Het tweede Zmnebeeld, dat hier
neven aan de Muur gehecht is, vertoont de Zonne, en den Zo-
riiics-Circul, met deffelfs twaalf Hemelstekenen, door welke zy
Tn maand tot maand haren loop Volbrengt. Als de Zonne m
den Kreeft is, houd men haar hier op zyn hoogft, maar aan de
Leeuw komende, begint zy weder te^dalen. Hierop ziet dat
Zinnebeeld, dat van de Zon nu tot aan de Leeuw gekomen, zegt:
DECResCèT; Dat is: Zy zd.afnemen. De meemg was, dat
Vrankryk, \'t geen zig by de Zon vergelykt, en metheete Oor-
logftralen ons beaion te fteken, nu aan de Leeuw, of Nederlands
Grenfen Geklommen, van daar (zoo het God behaagde, en elk
Vaderlander hoopte, ) zou moeten te rug keeren en daalen. Hec
derdè Minnebeeld i vertoont de Wapenfchilden der Zeven Veree-

\'i\'gde Landfchappen, drculwyfe naar hunnen rang opgehan-
gen. De band waar aan deefe Wapens hangen, is geflingerc
om een vruchtbare Oranjetak, die omze te befchermen, zig als
met opene armen verfpreyd. Aan \'t oppereynde is de band ge-
flrikt, en werd hy, als\'t ware, in eene Vorftelyke Kroon vaft-
gehouden , en zietmen met reden daar onder gefchreven •
CADERENT SOLUTA: \'t Betekent: Zy zouden\'vallen, inl
dien zy los of ontbonden waren. Het Paard van Troye maakt het
vierde Zinnebeeld, getekent met de drie Lelien van Vrankryks
quot;Wapenen op dc zydcjcn boven den bedekten Ingang, van den
Oorlogsvollen Buyk, na ons gezicht gekeert, hejc vi\'oord FAX
of Frede. Het heeft tot een Onderfchrift: NE CREDITE
TEUCRT. Dat h: Betrouw het niet Troyanen f Het vyfde, ver-
toont den Prins op een moedig Paard gezeten, daar hem de ge-
wapende Mars een uitgetrokken Degen, dien hy by de punt
houd, aanbied. Onder dit Zinnebeeld ftaat: Tü GULIEL-
MUS ERl^S. Dat is: Gj zult Wilhm zyn. Het zesde verbeeld
Hercules, de Zoon van Jupiter en Alkmene, met de Nemeefche
Leeuwenhiiyd omhangen, flaande met zyn Knods, in de Hel-
denvuyften gevat, een Slang door midden, en trappende met den
dapperen rechtervoet, zoodanig op de Staart des Haans, dat

non DOLUS AT VIRTUS. \'T Avelkzegt: Geen hedrog,
maar Dapperheid of Krygsdeugt. Hec zevende deefer grootere
Zinnebeelden, is een Oorlogsfchip met Pringevlaggen, en de
Nederlandfche Leeuw op de Voorfteng, wordende geflingert
door de Baaren} terwyl dat daar tegen Opzeylt en de Golven
te boven worftelt. Het Onderfchrifcisdit: JACTATA EMER-

GIT. De zin is: Door de Baaren gejlingert, komt het die te ho-
^en. De meening van de Heeren Studenten, van dit Zinne-
beeld, dunkt ons geweeft te zyn, dat, of fchoon Nederlands

van onfpoed eenigen tyd geflmgert was 5 het echter onder de
onkreukbare Pr.ngevlag, met dS moedigevoomitzielit defstaa-

In deefe Gehoorzaal, zyquot; nog zeven andere Decoratien, dog
welke zoo groot niet zyn, en evenwel waarfchynelyk alhier voor
\'t oog den Liefhebbers van \'t Vaderland voor eene nage-
dachtenis bewaard worden, tot dc tyd die zal verlieten hebben.
De vier eerfte beelden de Wetenfchappen uit, welke ter Hooge
Schoole Geleeraart worden gt; te weeten , de Godgeleertheid,
Rechtsgeleertheid , Geneeskunde, Wysbegeerte, Gefchied- en
Taalkunde enz. De drie laaifte vertoonen het Wapen van Zyn
Hoogheid, met de Nederlandfche Leeuw, en luffchen beyde
als daar van befchut, het Wapen der Academie.

Op het eerfte Zinnebeeld deefer C erftukken, ziet men alhier
afgebeeld de Koninginne der Wetenfchappen, de H. Godge-
leertheid , door de Godvruchtigheid afgemaald ; houdende in de
rechterhand het opene Boek der Goddelyke Schriften, waarop
zy het ooge flaat-, terwyl de rechterhand uit den rykcn hoorn
harer overvloeyende erkentenifle, haar van hooger hand vereert,
in \'t vuur haarer Liefde, op \'t Altaar haares Geloofs, de Olie
van Hemelverlangen , door dagelykfche Oeffeningen giet. On-
der dit Zinnebeeld van echte Godgeleertheid en ware Godsdienft,

keft men: SACRA SUOSQÜE DUCl COMMENDAT
BELGA PENATES. Dat is . De Nederlander beveelt zyn
Godsdienfl en H. Dingen aan den Vorfl. Het tweede deefer Zin-
nebeelden vertoont het Beeld der Gerechtigheid, in een reyn
en deftig gewaad j houdende het fwaard des Rechts in de rech-
ter» en de Weegfchaal der Biltikheid in dc linkerhand, om
elk,\' het zyne toe te meten. On^r haar leeft men: DAN-
TEMQUE VIDEBIS JURA CATONEM. Gdyk, of ge-
zeyd werd: En gy zult Cato zien, -zoo als hy de Wet en het Recht
handhaaft Het derde kleinder Zinnebeeld, is dat van Apollo
met zyn Slangenftaf in de rechterhand-, ter beduydinge van de
Geneeskundige Faculteit, zoo als zy wyfe Lelfen geeft, om
met alle voorwchtigheid te herftellen. Men leeft daar onder:
pATRliE NAMQUE APOLLO SÜBVENIT. Dat is:
IVani ook Apollo komt het Vaderland te hulps. Het vierde der
geleerde Faculteiten is de Wysbegeerte, verbeeld onder de ge-
daante van Minerva» of anders Pallasj ftaande onder een Oranje-
boom,

boom , en van dezelve overdelït. Met ditOnderfchrlft: TUTA
EST TEGMJNE. \'T wil zeggen: Onder deefe bclommering
« z.y veylig. Het vyfde Zinnebeeld, is het gekroonde Wapen-
fchild van den Doorkichtigen Vorft Wtikyn Karei Hendrik
Frifo,, Prins van Oranje en Naflbuw, onfen Stadhouder. On-
der het zelve Üaat: HING RERUM NASCITUR ORDO.
Dat is: Hier uit word eene reeks vm groote zaken geboren. Het
zesde Vercierftuk, is het Wapen van Utrechts Algemeene Wys-
heids-Schoole, met haar gewoone Zinfpreuk daar boven, en
met dit Onderfchrift ; PRINCEPS HiEC OTIA FECIT.
\'T geen beduyd: De Prins heeft ons deefe ruft verfchaft. Het
zevende en laatfte der kleyndere Zinnebeelden , vertoont een
Leeuw, houdende in zyn rechter klaauween uitgetogen Swaard,
en in de linker de zeven vereende Pylen van Nederland wel
flyf vafthoudende. Het Onderfchrift is: EX UNGUE LEO-
KEM. Dat is: Men kend de Leeuw aan zyn klaauw. Het wil
«eggen dat men de Grootmoedigheid en^ Sterkte des Leeuws,
in \'t oog der geene die hem van naby niet kennen , kleen acht,
dog ondervind als hy te lang gefart, zyne klaauwen uitflaat,
en den verachters doet zien, dat zy Nederland wel lang können
tergen, maar dat het eyndelyk met Gods hulpetoonen zal, dac
het weet zyne Vryheid en Godsdienft te handhaven, en om deefe
Geleertheid en Konft te befchutten, en te verdedigen. Zie
daar deefe veertien Cierftukkcn, (^Decoratien) alhier in de twee-
de Gehoorzaal, zoo als dezelve in den Geillumineerden Tem-
?el, en by het afgeftoken Vuurwerk ter eere van Zyn Door-
ugtige Hoogheid, door de Heeren Studenten op de Neude op-
gericht, in \'t Jaar i747 zig vertoonden, en voor de Nakome-
lingen , om die tyd te herdenken bewaard Worden.

^u komen wy tot de befchryving der Kerke, van onfe Pro.
teftantfche Broederen , ik meene die van de Onveranderde
Augsburgfche Gonfeffie toegedaan} w^ar van wy in ons Eerße
Stukje pag, ii.zeyden, dat aan de Rodenburgerftraat geplaatft
js : dog dat nu voorby-gaande, zeggen wy hier, dat deefe
fchoone gebouwde Kerke, van agter de Predikftoel, tot voor
aan den ingang lang treden, en van beneden onder de

Balcon, waar op hec Orgel ftaac, cot onder die daar \'t Uur-
werk gezien werd, even zoo breet, ftrekkende zig deefe breete
op 12 treden langte, waar na de Kerke zoo veel breete met meer
bevattende, raec 14 treden het Portail, of gewoonen Inpng
bereykt. Boven deefe Intrede naar binnen, is een fraayBalcon,
gefchikt totZitplaatfen voor de Gemeente, boven welke drie
Ideyne Kopere Kaarskroonen hangen j zoo als \'er vier zeer
fwaar beneden, in \'t midden der Kerke zyn, om de Gemeente
by Winteravonden te lichten. Nevens het Horologie ter lin-
kerzyde van den Predikftoel op de Balcon ofte Gaanderye, zyn
mede Zitplaatfen voor de Gemeentej dog aan de overzyde al-
waar hec Orgel ftaac, is de gelegentheid daar toe weggenomen.
Voorts is alle het Geftoelce deefer Kerke, zoo voor Mannen als
Vrouwen gantfch netjes gefchikt en gereguleert j wordende daar
en boven zeer reyn en zinnelyk onderhouden. De Predikftoel,
met die der Kerkenraad, zyn mede deftig getimmert, en mag
van de eerfte,het H. Euangelium daC vandaar door de Predican-
ten verkondigt word, wel met aandacht en eerbied gehoorc wor-
den. Boven het Dekzel van de Predikftoel, tegens de Sneeuw-
witte Muur, ziet men afgebeeld het Wapen van CHRISTIA-
NUS DE V. Koning van Denemarken en Noorwegen, enz.
enz. enz. , zynde dat aldaar zyne Majefteits Chriftelyke Edel-
moedigheid , in \'c betoonen van een goeden mildadig Gefchenk,
tot den Opbouw deefer Kerke, en alfoo ook coc voortplanrmge
der Proteftantfche Luterfche Gemeentens deefer Landen, dien
Grootmoedigen Vorft,toC dankbare erkentenifp plaats gegeven.
Ter linkerhand van den l^redikftoel, ten Zuydeynde der Kerke,
gaat men door een aanzienlyk Portail, m den Kerkenraads-
Kamer, die een welgefchikc Vercrek is, en van al hec nodige
zeer wel voorzien. Voor, en in het Frone van de Schoorfteen,
ziet men afgebeeld, den Hooggeleerden MARTINUigt; LU-
THERUS, zittende in een Armftoel, en een Tafel voor hem
ftaao, met zyn gewoon Byte-ken, de Swaanj hebbende in zyn
rechterhand de Penne, en een Papiere of Pergamente Rolle,
voor zie op de Tafel leggen, waarop gefchreven ftaat: VER-
BUM DOMINI MANET in ^TERNUM. Dat is:

TFoorä des Heeren blyft in der Eeuwigheid. Zynde die fraaye
ftuk gefchildert, door den beroemden Konftenaar J. p. Blen-
dinger. Nu ftaat ons den Leefer nog mede te deelen , de fpreu-
ke onfes Zaligmakers, zoo als die onder het Uurwerk in de Kerk
werd gevondeni die zegt: WAAKT ende BIDDET. Welke
woorden zeer gepaft by de Tydwyfer gevocgt ftaan, en Leeraa-
ren en Gemeinte wel in \'t oog mogen houden, om niet t\'eeni-
ger tyd in verzoekinge te raken.

Wat nu aangaat de Gemeente, welke door twee Predicanten
bedient word, en een* in Nederduytfeh en de ander in \'t Hoog-
duy tfch Predikt j men verzekert ons, dat dezelve in omtrent 6fo
Leden beftaat, die de Communie mogen ontfangen. Laten wy
nu hier de Leeraars deefer Gemeente te Utrecht» die zedert den
Jare de Kerke bedient hebben byvoegen:
Gekomen.

1678.nbsp;Johannes Herrn. Adolphi. Overl. idSj.
1785. Petr. Arn. Scheiblerus. Overl. i6h4.
1691. Enno Ewen. Overl. i7°T-

Het Jaarlyks Tradement deefer Predicanten is , zoo men
ons bericht heeft 700 Gulden i waar boven den Oudften Lee-
raar nog de vrye Wooning heeft.

Preftant - -
Quint - -
Odaaf - •
Mixtuur - -
Holpyp - -
Cornet - -
Fluyt •• -
Sexquialter -
Trompet - -

\'T Clavier is vier Odaaven, en aldus genaarat lang Gkvier ,
boven met het Onderwerk gekoppelt,en met een aan \'t Bovèn-
v/erk gehangen Pedaal.

Tot den zt Mey van liet Jaar ijif was Organift j G. Rich-
ter. Op deefe is gevolgt Ji P. A. Fifcher, dewelke den 18 if^o-
vember dit Orgel verliet, en tot Organift en Campanift vanden
Dom is aangeftelt} waar na in defTelfs plaats is gefucGedeert,
Lodewyk BattilUe, die dat zelve heden nog konftig trafteert,
op een Jaarlyks Tradement van een hondert Guldens*

Heeft nu deefe Oude Volkryke Hooftftad der Provincie, hare
getrouwe Zielzorgers (gelyk wy zoo even gemeld hebben) ge-
had, zedert den aanvang der Reformatie, en zyn \'er ook nog
^vyfe en geleerde Mannen, die geduurig en all\' den dag uit
Gods Woord, de Gemeente toeroepen: Dit is de Weg wan-
delt indenzelven. Den dienft der Geneesheeren te Utrecht ^ is
daar ook niet min wakker en bekwaam , om den Burger en In-
woonder in gezontheid te onderhouden, of wanneer die verlo-
ren is, onder den Zegen des Almachtige, weder te geven Daar
zyn ten minften binnen deefe Stad if Dodoren in de Medicy-
nen, aan welke men zig geruft ter Geneezinge van alle (gaa-
ien , Ziektens en Krankheden maï; overgeven, en die döorhun-

m Geleerthéid laten blyken , datze te Utrecht de Leflen der
Hooge-Schooi Leeraaren niet te vergeefs aan zig genomen heb-
ben:

Hier op laten wy de befchry ving van het Orgel in deefe Ker-
Ice volgen; en beltaan de Regifters van dat zelve, als wy die
hier befchryven ;

IN \'T BOVENWERK.

4nbsp;voet.

5nbsp;-
z, -

4 dik.

8 voet.

5 -
4 -

Hölpyp - gt; -nbsp;S voet.

Sexquialter - -nbsp;5 -

Fluyt - - -nbsp;4 -

Oétaaf . , .nbsp;z .

Vox humana - -nbsp;8 -
Met een Tremulant door \'t
geheele Werk.

ben: g^lyk hct mede deefe Stad niét ontbreekt nmy Apothe-
quers en voorzichtige en ervaren Wondheelders, waar van een getal
van ruym 40 bekwaamheid genoeg bezitten, om Utrechts Burgery
en Inwoonders, met hunne konft tehulpete kómen. Maar, wig
kan hier nevens ook de Advocaten ofte Rechtsgeleerden verfwy-
gen, door welke Parthyen hun Récht in de ProcelTen, klaar
en duydelyk werd opengelegt? welke als ter liefde van de Ge-
rechtigheid te zoeken en te vinden, alhier tot een getal van ruym
po zyn toegenomen, en zig alom vérniaard hebben weeten te
maken. Indien men te Utrecht Notarrflèn vereyfcht, men kan
\'er meer dan fo bekomen, om Openbare en Verborgene Inftru^
inenten te Noteeren, waar aan men zig verbonden behoord te
houden. Aan bekwame Procureurs, behoeft het ook niemant
te ontbreken , nademaal \'er meer dan 30 in dc Stad woonachtig
tig zyn, die Proceszuchtige Lieden niet verlegen zullen laten.
Door een gelyk getal van Makelaars kunnen de Kooplieden te
Utrecht ook bedient worden.

Hier gaat nu eene Lyft van de Onkoftpenningen, wegens \'c
begraven der dooden in de Kerken te Utrecht. Wy zullen de-
zelve den Leezer opgeven, zoo als ons die ter hand geftek is $
zynde het gewoone Kerkenrecht daar van in de Dom-Kerke,

In de Jans- Pietefó- en Maria-Kerk, vallen evenveel Onkos-
ten voor de Kelders. Wanneer de Kift fwart is, betaalt mta

In de Catharyne Kerk in een Keider, als het een fwartc
Kift isnbsp;-nbsp;-nbsp;f i6 - --

i In de vier Parochie Kerken, namelyk de Buur-Kerk, Jacobi-
Kerk, Geerte-Kerk en Nicolaas-Kerk, vak een en het zelve
Kerkenrecht.

Het gewoone gebruyk van\'t Rouwlaken, dat meeften tyd
in acht Ellen beftaat, te fcheuren, dat komt voor de eene helft
te Utrecht aan het Kinderhuys , en de andere helfte aan het
Sterfhuysj mits dat het Lyk in de Parochie blyfc: maar wan-
jneer dat van de eene in de andere Parochie werd ovcrgebragt,
dan krygt het Kinderhuys twee derde, en het Sterf huys behoud
éénderde.

Op de Baar, met een fwarte Kift v ƒ i8 - --
Met een witte Kift en twaalf Dragersnbsp;ƒ lt;5- -

8
6

5
z

3
z

Op dat den Leefer ook moge weeten , hoe veele Brouwe-
ryen te Utrecht zyn, zoo tekene wy hier aan, dat dezelve vier
in getal zyn-, namelyk,de ßoog.het Jnker., de Kroon en den
Eenhoorn, waar van de eerfte de grootfte is. Men brouwt in
alle zeer goed Bier, dat daarom ook te Utrecht zeer begeert is,
en oud zynde wat veel gedronken, het hooft der Liefhebbers
haaft van verwe doet veranderen. Koorn-Molens teld men te
Utrecht zes, waar van \'er drie binnen en drie buiten de Stad
ftaan, die genoeg te Maaien hebben, zullenze Bakkers en Brou-
wersmet gebroken Graan en Meel onderhouden.

Aangaande de Schooien te Utrecht, (waar van wy m ons ^er, h
ße Stukje PM. 21. gemeld hebben, dog te dier tyd den Leeferquot;^
geen ander bericht konden geven 3) zy zyn deefe volgende; na-
melyk i Latynfche, 7 Franfche, 4 Nederduytfche Stads-Schoo-
ien , en 2 van de Gereformeerde Diaconie. Benevens deefe
teld men, binnen de Stad, nog omtrent zo anderen, waar van
de Meefters zig meerendeels, in Lees- Schryf- en Rekenkonft,
door hunne Gaven beroemd hebben gemaakt, en welgeleer-
de Difcipulen van hunne Schooien doen zien.

De Vrye Markten, die men te Utrecht gewoon is te houden,
en door de gantfche Republiek vermaart zyn, laten wy hier op
volgen: De eerfte is de Vaftenavonds Paarden-Markt, devs\'elke
men houd des Maandags na Vaftenavond. De tweede word ge-
naamt Palm-Paarden-Markt, welke zyn aanvang neemt op Palm-

Daar is nog een Vrye-Markt, op den eerften Woensdag in
July, beginnende des morgens om 10 uuren.

De Kermis of jaarmarkt, neemt zyn begin op den tweeden
Maandag in July, en duurt drie weeken5 dog de Kramers van
buyten blyven niet langer dan veertien dagen. Deefe Jaarmarkt
is alom zeer vermaert door de meenigerlye Koopmanfchappen,

die men alhier dan voorgeftcld zietj- ja men kan nauwelyks iets
bedenken, of het is \'er te bdcomen.

De Laurentie Paarden-Markt neemt zyn aanvang des Maan-
dags voor Laurentie-dag, en als St. Laurens op een Maandag
komt, neemt ten zelven dage de Markt zyn beginj maar St.
Laurens op een Zondag komende, dan heeït men Markt den
dag daar aan.nbsp;,

Michiels Paarden-Markt, begmt des Maandags voor Gt. Mi-
chiel, en wanneer die op een Zondag komt, dan gaat de Markt
daags daar\'na inj dog zoo St. Michiel op een Maandag komt,
dan neemt de Markt dien zelven dag zyn begin.

De OlTen-Markt begint de tweede Zaturdag na St. Vicloris,
en duurt drie Zaterdagen agter den anderen.

Zie hier ook de Ordre van Schepen en Schuyten,
2,00 als die gewoon zyn van Utrecht op haar
beurt af te varen.

Vaaren alle dagen drie Schuyten dss Zomers , van den if
Maart tot den if September, des morgens ten 7, des namid-
dags ten I , en des avonds ten 8 uuren.

Van den if September tot den if Maart, des morgens ten 8,
en des avonds ten p uuren.

Daar vaart ook alle dagen een Schietfchuyt, voor Koopmans
Goederen, ten 4 uuren van Utrecht op Amfterdam, behalven
des Zondagss dog by befloten water ryd des Maandags en Don-
derdags een Vrachtwagen, dewelke Dingsdag en Vrydag we-
der te rug keeren.

Vaaren van den if April tot den if Oftober alle dagen drie
Schuyten, des morgens ten 7 , \'s middags ten 12 en des avonds
jen 8 uuren.

Van den if Oftober tot den if April,alle dagen twee Schuy-
ten , des morgens ten 7, en des avonds ten 8 uuren.

Op V Gravenhaie.
Vaart alle Donderdag en Zaterdag een\' Schuyt, des namiddags
ten 4 uuren.

Alle Maandag en Woensdag, Vaart een Schip ten 3 uuren
van de Gaardbrug, en tets 4 uuren van buyten de loilefteeg-
poort i en voor de PaOägiers des Dingsdags en Donderdags ten
10 uuren van de Vaart. Des Zaterdags, vaart nog een Schip
ten 10 uuren van binnen dc Stad,ten 12 uuren van buyten, en

Op Middelburg in Zeeland.
Vaart om de 14 dagen op Donderdag des namiddags een Schip,
ten 3 üüren vanbinnen, en ten 4 uuren van buyten de Tolle-

Alle 14 dagen op Woensdag een Schip, ten 3 uuren vanbin-
nen , ten 4 uuren van buyten en des Donderdags ten i o uuren
van de Vaart.

Vaart alle 14 dagen op Dingsdag ten 3 uuren van binnen en
ten 4 uuren van buyten.

Alle Zaterdag een Schip ten lo uuren van binnen,ten iz van
van buyten, en des namiddags ten 4 uuren van de Vaart.

Vaart alle Woensdag en Zaterdag een Schuyt, ten z uuren
vanbinnen,en ten 3 uuren van buyten.

Van den if Maart tot den if September, alle dagen/Schuy-
ten, des morgens ten 6, 8, loen li uuren, nademiddags ten
2, 4 en ten lt;5 uuren de laatfte Schuyt voor Paflagiers, die op
den Bongenaar , Wierft, of nog op de Vaart moeten zyn.

Van den if September tot den if Maart, des morgens ten 7,
8, IO en 11 uuren 5 en \'s namiddags tem, 4 en f uuren.

Nog zäl van den i f Maart tot den 1 j- September, ook een
Schuyt moeten vaaren, des morgens ten 7 uuren, des namid-
dags ten I uuren, en des avonds ten f uuren. En van den ij-
September tot den if Maart des namiddags ten i uur, mits
dat één PalTagier voor drie, en twee voor vier de vragt be-
tale.

Het gehecle Jaar door , ryd tweemaal ter week een Poft-
wagen op Deventerj als een des Dingsdag, en een des V^ry-
dalt;?s morgens ten half 6 uuren , van den i April tot dtn
laatften September toe. In Odober en Maart ryden zy ten
7 uuren van buyten de Wittevrouwen-Poort al, en in de
Maanden November, December, January en February,aldaar
ten 9 uuren,

Alle dagen \'t geheele Jaar door, ryden des morgens vroeg,
na dat de Nachtfchuyten van Leyden en Amfterdam zyn aange-
komen insgelyks Wagens, van buyten de Wittevrouwen-poort.

Van den ij- April dc geheele Zomer door, ryd alle dagen een
Wagen over Gorinchem, des morgens ten f uuren.

Tv^eemaal ter week, des Woensdags en Zaterdags een Wa-
gen omtrent den middag.nbsp;^^

Ryd des Zondags, Woensdag, Vrydag en Zaterdags morgens
ten 7 en des namiddags ten 4 uuren, een Wagen vife verfaj als
mede alle dagen een Tour-Kar, insgelyks namiddags ten 4uuren.

Dewyl het vertrekken cn aankomen der Poften, uit- en in
de Stad Utrecht, by een ieder genoeg bekent is, en ook geen-
zins tot ons oogmerk is dienende, zoo gaan wy die hier voorbyj
alleen merken wy nog aan, dat men tot dienft der Reyfigers^
binnen deefe Stad vyf voorname Heeren Logementen heeft, waar-
in men aanzienelyke Heeren en Dames, en andere diftinétc
Lieden magnifïcq, tot een civiele prys tradcert. Dezève zyn
genaamt} Het Oude Kafieel van Jniwerpen, aan de Oude Grait
by deBakkerbrugi Het Nieuwe Kafteel van Antwerpen, op de
Ganfemarkt; De Plaats Royal, in de Minnebroederftraat j De
Qoude Leeuw, op het Oude Kerkhof, en Het Kejferlyke JVapen^
by den Dom. In eene mindere hoedanigheid, zyn te Utrecht
nog verfcheyden andere Herbergen, waar in Vreemdelingen die
haar nodig hebben, ook zeer wel behandelt worden.

Nademaal wy op ernftig aanhoudenc verzoek, eeniger Lief^
hebbers der Nederduytfche Dichtkunde, ons verplicht hebben
de nog twee overige GeeftrykeVerfen, (welke mentc Utrecht in
het Diaconie Oude Mannen- cn Vrouwenhuysziet,) den Dichtlie-
venden Leelêr mede te dcelenj zoo gaan dezelve hier onder ,
en zyn aldus:nbsp;\'

Hoe V lichaam in den fchoot
Der aarde, ontbloot van macht, en kennis eens zal ruften^

Igt;e Ziel zig z.al verluften,
En vry van nietig ßofver boven Zon en Maan,
By Qodt ten reye gaan ;

Zig nooit ter ruß begeeft.
Voor hy de algoedheids Bron., de Schuts-Heer van het leven.,

Laat dit u, Grysaarts leer en.
Uw Levens-Zon duykt reeds ter Weßkuft van het Graf.,

Legt dan de vuylheid af:
Bid fteeds om zuyvering, door V bloed van \'s Heylands Wonden.,

Zoo zult gy reyn bevonden,
Eens rußen vry van zorg en aardfche kommernis,
Daar eeuwig blydfchap is.

foen Mams Appelbeet zyn nazaat bragt in nood.
Deed de Oppermajefteit \'üan \'t leven en de dood.
Een reeks van rampen, moeite, zorgen, pp en kwaaien.,
Tot een gerechte ftraf, op \'/ Menfcbdom nederdaälen,
Als zekere trappen, tot mg pynelyker fiaat.
De Algoedheids Oorfprong, die den fiervUing gade fiaat,
-E» met hun rampfpoed en gebreken werd bewogen,
Zag neder van zyn Throon, en floeg ontfermend\' oogen,
Op U afgedwaalt geflacht, gedrukt door flraf enfchuld.
Lgt;e groote Zoenborg heeft den vloek der Wet vervuld-.
Dog \'s lighaams krankheid bleef, om ons geßaäg te leeren^
Jn nood en dood alken, om hulp tot hem te keeren-, ^
Die wel met \'monden flaat, dog echter weêr verbind.
Laat dü ô Zieke» ! die hier hulp en byßamp;nd vind
Uw\' troofty uw* Leydßar zoo zal u Godt geneefen,
Zoekt gy hem door \'t Geloof, Hy zal uw\' helper weef en.

Door licht van Zyn genade in eeuuoighcid verblydt,
Wanneer gy V fw*kke vleefcb, het zondig lyf onttogen.^
Met eeuwig vreugd gejuych ww Heyhnd zult verhogen.

zoo als in de Graven tyden aan verfcheyden gebleken is 5 byzon-
derlyk aan dien Heer, welkè Purmerend, Purmerland, en den
aanhang verkreeg. De Plaats is door Jan van Montfoort eerft
wel gelterkt tot een Burcht, en na zekere Heerlykheid in het
Landfchap Henegouwen vernoemt. Zy heeft oudtyds veel ge-
leden van Holland, Gelderland, Arkel, en den Utrechtfen Bis-
fchop zelfs i maar boven al een fwaren brand op den 28 Maart
ï6ip. ontftaan door eenOnweêr van Donder en Biixemj v/aar
door in korten tyd de Kerk en Tooren, de Klokken en Klok-
kenfpel, \'t Uurwerk, \'t Dak, de Balken, Orgel, Stoelen en
Banken, met de kopere Kroonen verbrand, verfmolten en ver-
nielt zyn geworden } met nog twee-en-zeventig Burgerhuyfcn
en Wooningen , dertig Graan- en HoOy-bergen, zes Bouw-
huyfen en 200 veel Schuuren, met nog vier Oly-Moolens, die
alle door de vlamme in Kooien geleyd wierden. \'T is nu nog
een fraay Stedeken, en is de laatfte der Stichtfe Steden. In voor-
leden tyden, omtrent het Jaar 11Ö5. is zy door Biflchop Gode-
fridus zeer geveft, en met Toornen, tegen den aanloop der Hol-
landers, verfterkt geworden. De Stad, die door den Inval der
Franfchen, voor nu omtrent 8h Jaaren zeer veel te lyden had,
legt opeen Driefprong, met omtrent gelyke afftand van Yflèl-
ftein, Oudewater en Woerden aan de Rivier den Yflel, die daar
vry fmal is,en baar ten Noorden bewaterd. Het Kafteel\'t geen
de Franfchen \'t Jaar 1675. hebben doen fpringen, toont nog in
zyn overfchot der Oudheid en Oorlogen, hoe machtig dat ge-
weeft

vveefl: is. Het zelve word thans bewoond, door den Heer Bur-
germeefter Hendrik Gohius, die ter pkatfe daar \'t gemelde Kas-
teel geftaan heeft, een zeer vermakelyke vruchtbare Thuyn ge-
niet. De Burgers zyn te Montfoort als Heerfchappen,en te ge-
lyk Bouwlieden van het omleggende Land, dat in twyfFel laat,
of het fchoonder, vermakelyker of vruchtbaarder zy.

Montfoort, gceti mede de naam aan eene der vier Maarfchalk-
fchappen van het Sticht, eertyds van den BifTchop wel verko-
ren, maarnooitin zyn Ampt werkdyk erkent, als na dat de
Staaten des Lands van Utrecht, zyn Ban getekent hadden, en
hem de bediening der Juftitie aanbevolen. De Stad Montfoort,
is langer dan eene der andere kleyne Steden der Provincie, een
Heerlykheid gebleven i dog die echter leenroerig was vm\'t Sticht,
Den Heer voerde den Titul van Burggraaf. Hy beloofde in \'t
Jaar I3f3. het Hoog Gerecht van Montfoort, niet te zullen on-
derwinden, dan by beveelinge des Biftchops, en zelfs met goed-
dunken van de Stad Utrecht. Ook onderwierpen zig Schout,
Scheepenen en gemeene Buuren van Montfoort ten zeiven tyde,
aan \'t Gezach van den Biflchop en dezelve Stad Utrecht j bele-
vende zy de Plaats nimmer te zullen Herken, dan by wille des
Biftchops, en goeddunken der Stad. Waar uit l?lykr, dat Mont-
foort te dier tyd nog geen Stads recht heeft gehad. In \'t Jaar
1Ö48. is het Burggraaffchap door dc Staaten der Landfchap aan-
gekocht, dog de Stad is evenwel aleerder, en wel onder ande-
ren in de Jaaren ifjo —-nbsp;cn vervolgens, als dc laatfte
der kleyne Steden, ter Dagvaart befchreven geworden.

Deefe Stad Montfoort, heeft drie Capitale Poorten, en zes
Waterpoortjes, die gedeeltelyk naar den Yflel en gedeeltelyk
naar de Stads Graft leyden j zynde deeze drie eerfte genaamt de
Yflel- Heeswykfche- en Williskopfche-Poorten, naar welke de-
zelve haren uitgang hebben. Aan de Yflêlkant tuflchen deefe
Water-Poorten, vertoont zig de Stadsmuur vaft en fterk, dog
jTCicn kan ligt zien, dat die al zeer oud is In tegendeel, heefr
de Stadsmuur langs dc Graft aan de Landzyde, al voor lange
haar fchoonheid en ftcrkte door ouderdom verloren, dat men
echter des Zomers wanneer \'t Geboomte met Groen loof is be-
laden ,

laden niet zeer merkelyk zien kan, door de menigte vanvrucht-
jyke Appel-Peerc-Noote-Queen- en Mifpel-boomen; waar
by wy de aangename Wynftokken met hare fmakclyke\'öruyf-
troflen niet vergeten moeten, die aldaar de Oude Muur der Stad
Wel onzigtbaar maken, maar het oog der Aanfchouwers zeer
verluftigd. Men teld in Montfoort 20 ftraaten, waar onder de
Hoogftraat foudtyds en ook nog tegenwoordig den Yfleldyk ge-
naamt geenede roinfteis,j 228 Huyfen en 1300 Inwoonders,
waaronder de geene, die buyten de Stad in de vryheid woonach-
tig zyn, mede begrepen moeten worden. Eene Graft, komen-
de uit den Yflel, bewaterd de Stad voor een kleyn gedeelte naar
binnen.

Nu komen wy tot de Openbare Gefliehten en Gebouwen,
waaronder ons eerftelyk voorkomt het Stadhuys, ftaande op een
zeer aangename plaats naaft de Yflllpoort, alwaar de Rivier den
YfTel voor by vliet, cn men Ebbe en Vloet in verneemt, tot
boven Yflelftyn, ja zomtyds tot aan de Geynbrug toe. Wan-
neer het zelve gebouwt is, kunnen wy den Leefer niet zeker
berichten. Het breyd zig op zyn Fundament niet zeer wytuyt,
maar is echter eene der hoogfte Gebouwen van de Stad} van
vooren met een vierkant Merkt-Plein, daar des Dingsdags veel
Koopmanfchappen te voorfchyn worden gebragt, dog daar de-
zelve niet lange onverkocht verblyven. Van vooren aan den
ingang vertoont het dat geene wel te zyn, waar toe het Ge-
Iticht is. Men gaat \'er over negen Arduynfteene trappen na bo-
ven, welke met drie witte Pilaaren op harezyde pronken. Op
de twee grootfte zitten twee Leeuwen, houdende ieder met hun-
ne klaauwen hetWapen der Stad, zynde een Burcht en ter we-
derzyde een Ryn, dat is een zeker Yfer, by de Koorn-Mole-
naars zeer wel bekent, en omtrent de Molenfteenen geplaatft:
Boven den ingang aan deszelfs Front vertoont zig eene accurate
Zonnewyfer, en nog wat hoger beneden het Dak, de Uurwy-

fer van het Uurwerk , m het Jaar 17p aldaar gemaakt, of ver-
nieuwt. Uit het midden van het Dak ryft een fraay Torentje,
met een helderklinkende Klok daar in, om , op Bevel der Re-
gcering, gebruykt te kennen worden. Dit Stadhuys heeft van

binnen een ruyme Audientie, daar ter rechterhand de Fiérfchmr
is, en, daartegenover, ter linkerhand een breede Schoorfteen,
om by Wintertyd te yuuren} voor welke men een Oud envoor-
trefFelyk Schilderftük ^ziet, gedaan door den eertyds beroemde
Mu/Hmdrik\' H^^nbsp;Na boven gaande komt men als dan

in de Raad-Kamer^ en uit deefein de Krygsraad-Kamer, beyde
zeer welgefchikte Vertrekken, hebbende haren uitzicht over den
YlTel, en d\'uit- en ingangen der Poort.

Aangaande de Regeering der Stad, dezelve beftaat in den Heer
Maarfchalk van den Lande van Montfoort, als Hooft-Officier,
twee Burgermeefters, zeven Schepenen en twaalf Vroedfchappen
of Raden, Ook heeft men daar twee Vaandelen Burgers, waar
over den tweeden Burgemeeller Collonel is.

De Kerk ter defer plaats, aan den Euangeli ft Johannes eertyds
toegeweyd, en maar één in getal, heeft een goed aanzien van
buyten en ook van binnen. Zy is van de Tooren tot aan het
einde van \'t Choor (5(5 treden lang, de breete van de Töoren
tot aan \'t Kruyswerk iö, en die van het Kruyswerk Zelve 4*5
treden. Zy heeft 17 Pilaaren, konftig opgetrokken van Met-
zelfteen , gevormt na de Corintifche Bouworde, en die het kons-
tige Kapwerk, na de oude wyfe, onderfchragen. Zy werd zeer
reyn en zuy verlyk ( zo als alle Kerken behoorden gedaan te wor-
den ) onderhouden. Twee groote kopere Kaarskroonen hangen
in \'t midden, om de Gemeente by Winteravonden te lichten.
De Wapens, welke men aan de Muuren en Pilaren ziet gehecht,
zyn 16 in getal: Schilderftukken in de Glafen zyn voortyds daar
in zeer fraay geweeft j dog nu door den tyd zoodanig buyten
baar eerfte fchoonheid geraakt, dat men daar niets af kan zeg-
dan alleen dat vèele aanzienelyke en brave Familien,- dre
met hunne Wapens hebben gelieven te véreeren, en waarfchy-
nclyk het geheele Glas zullen bekoftigt hebben. Graf kelders
zyn daar m ook verfchydene, die aan de Eerfte Geflachten der
Stad én andere eygen zyn dog men ziet die daar 200 niet met
groote en door de konft gehouv/eneGrafzarken, als te Utrecht,
bedekt. In \'t gepaflcerde jaar 175-8 heeft men aan den Bodem
der Kerke zeer veel verbetering gedaan,waartoe meer dan 6q,o

nieuwe blauwe Arduynfteenen gebmykt ïy^i en te gelyk dien
Bodem is verhoogd geworden j welke nu nevens meer andere
Kerken deefer Republyk, het oog wel .naag gegunt worden.
Voorts is daar in de fchikking van Geftoehens, na een ieders
Rang en Hoedanigheid, zo wél gereguleert, \' dat niemand daar
eenige verbetering aan zou kiirsnen tóevoegên.

In het jaar 1644 werd door het Timmer-Gilde tot een Cie-
raad en altydduurendc aandenken van dat nodige werk, op een
konftig Tafereel ten toon gehangen dit volgende Vers:

j^ls Jdam na dßn val uH Eden noas gedreven,
En d\' 4ard van Godt vervloekt met kmmer wmße geven
waf den Menfch behoef t doe -wérd de Wereld vroed
Hoe nodig V /Imbacht zj», dat ons Gezelfcbap doet.

Daar was van doen een Hut., een Huys om in te woonen
■ Om tegen Weêr en fVind het Ughaöm ie verfchooncn,
Voor d\'Akker nog veel meer \', %root wai het ongemak,
\' Zoo lang den armen Menfch het Timmertuyg gehrak.
Om deefm hoogen noody dit-ongeryf te weeren,
Heeft Godt den dommen Menfch., ons Ambacht willen leeren:
Nu gaat het Schrynwerk voort y de Buy f er maakt een F3/,
De Timmerman een Huys^ een ander \'t IV■jgen^rad.
Ziet Noach i$getuy£ ^ihy zelf het handwerk déde
Door ßuur en lafl van Godt, zyn eygen. hand maakt rede
Het wonderlik gebouw, dat tegen Zondvloeds kragt.
Hem en zyn Huysgezin ten lande veylig bragt.

Doe Hy het BeyUgdom en rgcen \'Ér was aan deefim ,
Heeft konßig toegericht: Ahaiiab en meer , ;
Met hem, die aan dit Huyi behaalden Lof en Eer i /
Zydonïérs U naam, U roem zal altoos weefen,
Zoolang van\'t Cedren-huys en-Tempel zullen leefen
Gods kindren in zyn woord, beycV hyU geßicht,
Eer iy den grooten Godt ^ wiens Geeft JJ had verlicht. ; r
Die dan de Timmerkunß met Jofeph exerceeren,
Dat zy met hert en hand. God als haar Mteßer eer en.

iry, Hy h om\' Patroon^ om tenig Opperhooft,
Om Gild kent anders geen, dan die hier uuerdgeïoojt.

Op het Kerkhof ftaat een Capelletje, oudtyds gefchikt en
gebruyktgeweeft, ten dienste van Canoniken. Aan de Comman-
dery is insgelyks nog een Capel, toegeweyd aan Johannes den
Dooper, op welke Capel een Toorentje heeft geftaan. Men
vind nog boven dc Deur, in fteea uytgchouwen, het Hoofd
van Johannes in eene fchotcl. De Toeren van deefe fchoonegroote
Kerk is hoog iplt;5 voeten, en vercierd met drie Tranffen of Om-
megangen. Hy ryft uit zyn fundament, tot iz voeten breed, op
zyn vlakke zyde. In dezelve hangen drie Klokken van middel-
matige fwaarte, waarvan eene gefcheurtis,en alfoo een onaan-
genaam geluyd veroorzakende, wel mögt herfteld worden.

Van \'t getal der Ledematen, die tot deefe Gereformeerde Ker-
ke te Montfoort behoren, \'t geen wy den Leefer wel hadden
Willen mededeelen hebben wy geen bericht} maar tot vergoe-
ding laten wy hier de Naamlyft van alle de Predicanten, welke
de Kerke aldaar zedert de Reformatie bedient hebben volgen}
zynde de eerfte geweeft:

JOHANNES ALARTIUS. Ber. van Lopik 1616. Hy was
in \'t Jaar i(5i8, mede een Lid van de Utrechtfche Synode. Eme-
ritus in Sept. 16fl. Overl 27 Maart KTfj.

JOHANNES VAN HEYMENBERG. Ber. van Bergam-
bacht en Aramers-Tol, in Febr. en beveftigtden 22 dito. Vertr.
naar Utrecht in Sept. 16f6.

MATTHIAS NEER Ber. van Renswoude alhier Bev.
23 Novemb. Overl. den 22 Nov. 1Ö82.

IOHANNEs VAN kuylenburg. Werd van Veld-
prediker alhier ber. 1683, en zf Maart beveftigt. OverL i6
ióqS^

RUDOLPHUS VAN NELLESTEIN. Gualth. Fi], ber
alhier van de Bilt. Bev. den 21 Mey 1700. Zyn Eerw. wierd
den 21 Juny te Utrecht beroepen, dog fchreef het zelve af
Overl. den 30 Sept. 1754.

HENRICUS VAN SYPESTEIN. Adria. Fil. ber. alhier
van Thamen 170p.bev. den 50 Juny. Emer.geworden löMaarc
1741, en Overleden den ip dito.

MARTINUS VAN DOELEN. Joh. Fil. Proponent zynde,
alhier als Adjunét voor Ds. van Nelleftein beroepen den i f De-
cember 1733. Bev. 1734. in Mey. Succedeert na \'t Overlyden
van R. van Nelleftein, als Ord. Predicant den 30 Sept. 1734.
en is vertrokken naar Deventer 174^-

JAN VAN,DER VOORT. Ber. alhier van Zuylen den 4
April, en bev. den z July 1741.nbsp;^

HARMANNUS VAN ALPHEN. Ber. alhier van Afperen
den I Oetob. en bev. den 18 Nov. 174z. Vertr. naar Hanau
ijff.

JACOB ALBERT VOS. Joh. Fil. Beroepen alhier van EI-
ourg, en bev. den z Nov. i^ff.

Deefe twee laatfte Predicanten, zyn te Montfoort beyde nog
in leven, en dienen de Gemeinte J.C. aldaar, met veel wakke^
heid en yver, op een Jaarlyks Traktement vanpooGulden, waar
boven den Oudften in dienft nog vrye wooning heeft. /

Daar is binnen de Stad ook een Roomfche Vergadering, wel-
ke haren Godsdienft oeffent, in dè ftraat genaamt den Ouden
Boomgaart; zynde dezelve veel talryker als in de grote Kerk
der Gereformeerden, door dien alomme van de Dorpen veele
Roomfchgezinden aldaar komen toevloeyen.

Het Oud Mannenhuis is te Montfoort gefticht voor 12 Per-
foonen, dog wanner IS ons niet bekent. Het v/ord geregeerd
door Superintendenten^ de twee Regeerende Burgemeefters

is een Cape!, op welke een Toorentje beeft geftaan. Het is
lange tyd tot een Franfche Kerk gebruykt geweeft, maar van
van tyd tot\'tyd de Gemeinte in ^ta] vgh Perfoonen verminder
rende, en alfoo geen Frédidant langer ^kennende onderhouden,
is de zevende en laatfte van daar beroepéri\'na^r Hardew
dus is die Gemeente dan deels na d\'eén en deels na d\'ander plaats
vertrokken. Thans werd die Gapel gebruykt tot een Catechi-
fatie-plaats, daar weekelyks over een Çàpittel uit den H. Byhdj
gecatechilbert Word. \'nbsp;\\nbsp;, \'

bróVen geh\'gèeft, e,n-hëefë öqïc^fcvens zig een Capeï ftaan; Daar
plagt Voor eenige tyd \'herwaafrts thede in gepredikt rewqrden,
dog is thans van geen gebruyk,\' \' Men kan in dit Oude Vrou-
wen-, Zoo als\'oijk ihquot; hetquot; bovengemelde Manften-huys, tot eene
redelyke Prys zyn kqft^koppep.nbsp;^ \' / \' ■

■ \'Hevtjâèphkfï, dar^öp ^de Baïîts ffaat, dient tcgenwobrdig
tot eeri Wèeïhuys; en is\'daar toe géföhikt iti \'t Jaar 16^.8. in
het zelve zyn x)u maar drie kinderen, \'t Werd geregeert door
Supèrintendênm tn drie Regenten, daar jaarlyks een Van afgaat,
eif door-de Vroedfchap eéti anderin deCdfs plaats word verkdren.
\'t Heeft een.Voorhuys, eert fegentettiK^mer,, een ; Verblyf,
Ectvertrek-\'éti\'Sla3|5pkâts voor de Kirfderen, met nog byzon-
dere vertrekken.nbsp;\' \'nbsp;\'nbsp;■

De\' \' Stms Waag ftaat aan den Inväart van de zoogenaamde
Haven, en rs\'gebouwt in \'t Jaar i.6if. Hier nevens heeft men
de Bromvery, utt welke zig\'de^ Burgers en inwoonders van
Montfoorx génObg voorzien kôririèn., •

Jaars i^j-pn^aï^ggJ^gV; bèWofd veel ^oeds, nadien defTelfs Mees-
ter deugtiièvende Huysvrouw, Lieden vàîi ongemeene be-
kwaamheid bevonden worden óm de Jeugt door hunne Leflen
n iet,alï,een in de Franfche Taal j Schry ven, Rekenen, Boek h ou-
in eilälliJrleye^\'Häniiwerken , maar obk in burgerlyke zedenen
manieren te ondcjri^yfen, en de ware Gereformeerde Godïdienft
in te planten. Men teld in dat School reeds negen Koftkinde-

ren, behalven de,Kimlepen .van aanzienlyke ,en .pt^mame Bur-
gers, die daar in bndérwefen worden. \' y -^

Men teld in deefe Stad 13 Lynbaanen, waar in meer dan 170
Arbeydslieden werkzaam zyn, om die Hooftneering voo?T te
zetten. Het Touw, dat aldaar gemaakt werd, rZent| mesn rnee-
rendeelsnaar Amfterdam. \' De KäashanM is \'er;bl^eyende, eh
werden jaarlyks veele Schipponden insgelfks naar\'Amftjamp;rdamen
elders verzonden. Ook heeft men te Montfoort een Fabryk
van Beene Knoopjes, die alommd zeer begeert zyn. Deefe din-
gen te zamen gevoegt by de Land-, Vee- en Graanbouw, daar
de meefte In woanders deefer SMrih«» beftaan vannbsp;kan

Om de gezontheid te conférvécren, of, wanneer die een-
maal verboren is, weder te bekomen, heeft menite Montfoort
I Med. Doa., I Apothequer, en a Ghirurgyns, welke wy al-
Je vier te bewyfen geven, waarom de Burgers en Inwoonders
der Staden Lande van Montfoort, meer met witachtig Hair
op hun Hooft gezien^vor4ensals de MenJchen op andere Plaat-
fen?

Opdat wy de Heeren Reyfigers ook eenige dienft mógen doèn,
zoo ftaaat een ieder te weeten, dat men. hier drie voorname
Herbergen heeft, nameptlyk; \'t Gememe Lands Wapen, \'t\'Sta-
ten Wapen, ti^\'t Fßr^ldenbsp;Äaac iniïien de\'Liéden rede-
Jyk traéteert. \' \'nbsp;r ; , . •

Door eede Kpornmoolen \\terden te Montfoort .alle de Bak-
kers en den Brouwer j mitsgaders de Burgers en Inwoonders
gedient.

\' Nu laten wy de Vrye-Markten der Stad ^ tot dienft en narigt
3er Kooplieden volgenv

Kermis, of Jaar-markt Zondags voor Maria Geboorte.
Paarden-Markt twee dagen voor die te Woerden.
Beeften-markt des daags voor die van Woerden.

Vaart tweemaal ter week een Schuyt, des Woensdags mor-
gens ten 4, en des Zaterdags morgens ten 2 uuren, dog des
Winters wat later.nbsp;\' °

Van Utrecht dezelve weder te rug, des namiddags ten 2 uu-
ren van binnen, en ten 3 uuren van buyten de Tollefteeg-

Vaart Zaterdag middag ten 12 uuren een Schuyt, en vertrekt
■weder van daar, des maandags agtermiddag ten 4 uuren.

Alle Woensdagen een Schuyt, en des Donderdags weder tc
rug, na gelegentheid van de Ebbe en Vloed.

Vaart des Maandags en Vrydags morgen een Schuyt, die des
avonds weder te rug keert.

Hier mede eyndigen wy ons Eerße Deels tweede Stukje, in
hoope, dat het zelve den Leefer genoegen zal geven, en onlc
luft en yver daar door meer en meer aanmoedigen, voor hec
Derde^agj.nbsp;zullen overgaan, tot de Befchryving van

rericheydene Dorpen, cn meer andere langverfwegen dingen,
weiKe ons onder de Claffis van Utrecht zullen voorkoinen.

OPENBARENDE
Veele lang verfwegen en nooitgehoorde Wereldlyke en KerkelyKe
Zaken, rakende deGrensfcheydinge, groote en gelegenhe^der
Vereenigde Landfchappen gt; derzelver Steden, Dorpen en Ge-
hugten, Hooge en Laage Regenten, Hoven van Juftitie,
Raadhuyfen, Rechtbanken, Kerken, Hooge Schoo-
ien, Weeshuyfen en andere Geftichten, met de Lylten
van ProfefToren, die de Waardigheid van Reetor
Magnificus op de refpedive Academien bekleed
hébben, en de Ly ften van de Predicanten, zoo
^ Nederduytfche, Franfche als Engelfche,
Avelke zedert de Reformatie in dé Steden
en op de Dorpen geftaan hebben.
W A A R B y
Men nog Zal befchreeven vinden, de gefteldheid van Orgels en
Klokkenfpellen, met de namen der Meefters die dezelve gemaakt:
hebben, als mede de Ly ften van Organiften en Campaniften,
met hunne Traftementen} Hoogtens van Toorens, Schil-
derftukken in Kerkglafen, Tombes,Wapens, aanmer-
kelyke Opfchriften en Gedichten, en veele andere din-
gen meer, teveel om hier verder uit te breyden.
EERSTE DEEL.
Derde Stukje.

lier koomt nu, volgens belofte, onfe Gehcymfchryvcr
weder te voorfchyn, met een gedeelte van Dorpen,
onder de Ciaflis van Utrecht behorende. Daar zul-
------— len wel veele zyner Leefers gevonden werden, de-
welke verwackc hadden dat hy de Steden der Provincie cerft
had afgefchreven en daar op de Dorpen volgen laten. Dog
deefe dienen te weeten, dat \'er veele Dorpen worden gevon-
den van welkers STAAT cn KERKE, Riddermatige en A-
delvkeLandhuyfen, die binnen der zeiver Jurisdiaien gelegen
zvn men ook veele byzondere merkwaardigheden kan opleve-
ren \' en den Leefer by verandering met onaangenaam zyn. Wy
gaan in dezelve verwachtmgtot hare Befchryving over, en ma-
ken daar mede een begin met

De HOOGE en VRYE HEERLYKHEID van de
STAD UTRECHT, genaamt VREESWYK
anders DE VAART.

Dit Dorp is gelegen *an de Rivier de Lek, twee uuren gaans
van de Stad Utrecht en tegen over Vianen, na welke Plaats cn te

rug eene gedurige overtocht is. De\'Jurisdt6fcie deefer Vrye
Heerlykheid ftrekt zig niet zeer wytj want Ooftwaarts paalt
het niet boven een kwartier uur gaans ver, en Weftwaarts kan
men, in omtrent dezelve tyd, de Limiten betreden j dog Noord-
waarts, langs den Rhyn naar de Stad Utrecht, heeft men meer
dan een half uur nodig. Rondom Vreeswyk tot tegens de Lek
legt 87z Mergen Lands, dat zeer vruchtbaar is in Granen, al-
lerleye Boomvruchten, Grasryke Weylanden, Wilde Houtge-
waflen en Griendlanden. Hec Vee aart hier zeer wel en men heeft
daar van genoeg om de Opgezetenen vergenoegt te doen leven.

In het Jaar if88 zag men Vreeswyk met een Fort verfterkt,
daar de Franfchen in \'t Jaar 1Ö71 ook hun gebruyk van hadden,
zoo lang zy de Provincie overheerde; dog by derzelver vertrek
dat Fort lieten, zoo als het zig thans in zyn overblyfzel ver-
toont. Daar zyn nog getekende fchetzen van deefe fterk te,
zoo als die zig in gemelde jaaren liet zien, in Vreeswyk voor
de hand, die de Schans zeer natuurlyk afbeelden.

Het Dorp zelve beftaat in omtrent hondert Huylen, waar on-
der verfcheyde zeer aanzienelyk zyn, en van voorname Ampte-
naars, welke door de Heeren van de Vroedfchap der Stad U-
trecht, als Affibachts-hceren der Plaats, aangeftelt, bewoond
werden. Het getal der Ingezetenen werd gelooft weynig min-
der dan vyf hondert te zyn, welke indienze hun beroep vlytig
en getrouw waarnemen, te Vreeswyk een goed beftaan können
hebben. Veele genieten alhier de vruchten van haren arbeyd
door de bovenkndfche Schippery, anderen door de Schuyte-
vaart op de Stad Utrecht j nog weer anderen door de Vaart op
de Lek. Winkeliers en Ambachtslieden können de bewoonders
deefer Plaats genoeg bedienen. Deefe allen gevoegd by de gee-
nen, welke te Vreeswyk de Bouwneering hanteeren, maakt
dat\'men alhier wel woönen kan. In den Omtrek van Vreeswyk
teld men nog zesentwintig zoo Luftplaatfen als Boerewoonin-
gen, onder welke eerfte, die van de Heer van LAUWEN-
RECHT, en die van de Heer Bufgèrmeefter VERBORCHT,
beyde aan den Rhyn gelegen, vermaart zyn.

zoo pp ruym hondert en dertig perfonen, welke gevoegd by de
Inwoonders van het Dorp zelve, een getal van omtrent (S30
uitmaken.

In het jaar 173P was de Stad Utrecht genoodzaakt, wegens
gebrek aan de Schutfluyfen, een fware kolt? te doen om die te
herftellen j en werd alles te diertyd zoo ftcrk gemaakt, dat men
daar niet Toor vreeft, dat die geweldige Rivier de Lek daar ligt
«enige fchade aan zal toebrengen. Onderwylen hoeveel vruch-
ten en voordeden ook de Stad Utrecht en dit Dorp zelve daar
door genieten mag, zy zullen echter altyd een fware laft blyven
om te dragen.

Vreeswyk werd geregeert door een DrofTaart, Schout, twee
Buurmeefters, vyf Schepenen, welke een Secretaris is toege-
voegt i en werd het Gerecht door een Bode bedient. Deeze
Regeerders der Plaats werden, zo als reeds gezeyd is, door de
Vroedfchap der Stad Utrecht aangefteld. Dc Ontfanger van
de Convoyen en Licenten, de Contrarolleur , de Commifen ter
recherche, die twee in getal zyn, benevens nog een derde ry-
dende Gommis, werdén by het Ed. Mog. Collegie ter Admira-
liteit te Amfterdam aangeftelt. Ook ftellen Haar Ed. Mog. de
Heeren Staten \'s Lands van Utrecht te Vreeswyk een Ontfan-
ger van den Tol hunner Domeynen. Den Dy^raaf enHeem-
raaden van den Lekkcndyk Bovendams, begeven alhier het Ampt
van Dykmeefter.

Het Rechtfjun ten Ooften vaft de Sluys , op of een weynig
beneden de hoogte van den Dyk ftaande, is kleyn en niet zeer
aanzienlyk, zoo van buyten als van binnen. Het wierd ten tyde,
toen de Franfchen in het Jaar lö^z hier huys hielden, zoo men
ons heeft verhaalt, tot een plaats gebruykt van Kruyd en Loot,
en fpreckt cn wyft men hier m Recht, tuflchen Burger en Zyn
Evennaaften, in zaken, die geen hooger Bank vereyflchen. Om
de Gerechtigheid niet uit het oog te verliefen, ziet men hier
dezelve, na de gewoone wyfe der Schilders, blind afgemaalt,
met de Weegfchaal;in de linker- en het Zwaard in de rechter-
hand. Voorts is dit Rechthuys met de gewoone noodwendig-
heden voorzien j dog niet Zoo cierlyk en na de gelykcniiTevau

Wat aangaat het Wapen van Vrees wyk, waar mede openba-
re Inftrumenten alhier bezegelt worden, het werd m zyn mid-
den gezien, met een kantige blaauwe\' Balk, boven en beneden
tuffchen twee roode banden, welke den zelven als vafthouden.

Nu komen wy tot de befchry ving der Kerke. Zy is geplaatft
aan de Weftzvde der Sluys, en gebouwtin het Jaar i68i, tóen
rUtrechtS^^^^^^^nbsp;VAN BENTHEM

en PAULUS VOET VAN WINSSEN. Deeze Kerk is een
regt vierkant, aan de vier hoeken een weynig binnenwaarts ge-
trokken , en dus in zyn grootfte lengteen breette, met boven de
drie-en-twintig treden. 0e Muuren met het Dak houden wy te
zyn 70 voeten hoog-, en uit het midden van dit laatfte ryft een
cierlyk Toorentjej waar in eene Klok hangt, welk Toorentje
met de hoogte der Kerk te zamen aldus py voeten mag gerekent
Avorden. Deeze Kerk is van binnen voor de Openbare Gods-
dienft zoo wel gefchikt,dat men daar aan geen verbetering zou-»
de konnen maken. Behalven den Predikftoel en die van de Ker-
kenraad, zyn de Zitplaatfen voor de Gemeente na een ieders rang
I eert. Eene kopere Kaarskroon hangt in \'t
e Kerke lofweerdig gefchonken, door de
ocuipu^.»,nbsp;het Veer van Vreeswyk over de Lek naar

Vianen, die tien in getal zyn. Het Wapenfchild, dat ook de
Kerk tot een cieraad-dient, is dat van de Heer van Leenen.
Voorts heeft men aande Zuydzyde van dit Godshuys,een ruyme
Confiftorie. De Kerk die hier voor deefe te Vreeswyk geftaan
heeft, wil men dat door de Franfchcn,in het Jaar iC-jz mede
verdeftrueertis.

De Gereformeerde Gemeente deefer Plaats, beftaat thans uit
ïoo Ledematen, die men hoopt, dat hoe langer hoe meer zul-
len toenemen.nbsp;\'

Op dat wy den Leefer ook zouden mededelen de Naamlyft
van de Predicanten, welke hier zedert den aanvang der Re-
formatie geftaan hebben, zoo laten wy die nu volgen.

JOHANNES PASSCHASIUS BMRS. Ber. ilt;5ip. in den
dienft van de Weft-Indifche Maatfchappy getreden by leening
1619. Na zyn wederkom ft is hy van zyn dienft ontflagen
IÖ3T. Na Zoeft Ber. 1532.

MATTHIAS VAN TONGEREN. Ber. van Mülheim
1680. in Juny. Overl. in den Legerdienft te Namen löSp.
den If November.

JOHANNES POST. Ber. 1691- Bev. den 22 Febr. Emer.
3.A. Oftob. 1735. Overl. zz Dec. 173Ö.

ARNOLDUS KUYS. Prop. zynde alhier Ber. Overl. den
6 November i7fp. Hy werd ziek op een Dingsdag, fterft
op een Dingsdag en is op een Dingsdag begraven, oud 4S
Jaaren en omtrent drie Maanden. Hy heeft alfoo de Predi-
^antsplaats ledig gelaten, hopende de Gemeente, dat die haalt
«door een geleert en Godvruchtig Opvolger , mag vervult wor-
•den.nbsp;■ • - :t -i \'

Het Traéfccmcnt van dén Predicaßt is te Vreeswyk 730 Gul-
den j waar onder begrepea:j\'o Oulden -voor den Aanloop van Ker-
Jtelyke, en 80 vöor zyn vrye wöoning.

Het Nederduytfche School (andere zyn hier niet j) werd alhier
door een zeer bekwaam Meefter gehouden,en men bevind daar
in des Zomers onhtrent^o Schèliereffi dogjdes Wintej% wel 70,
80 en meer. Men betaalt hier yder Maand Schoolgelt voor die
\'Spellen en Leezen ieenen 4 gt; Schryveri daar beneven ri eii nog
daar boven voor die Rekenen leeren ï ó ftayvers. Het ftaande
Traétement, dat den Schoolmeefter, voor zyn Kerkendien ft;
heeft, bedraagt twee,hondert Gulden, welke fumma hem door
£ wee handen, jaarlyks yder de helfte voldaan worden. Wat no^
zyne verdêrC Emolumenten ^yn^ wy kunnen den Leefer\'geen
seker bericht daar af geven.nbsp;\' \' n

De Jaarmarkt ■ (gezegt Kermis) werd \' te Vreeswyk, gehouden
in de Maand September, des Zondags aanvang nemende na St.
Mattheus.

6,nbsp;8, 10 en uurenen \'s namiddags ten z, 4 en 6 uuren.
De laatfte-voor Paftagiers ,die óp de Wierft\'of op den Bongenaar
moeten zyn\', of ook wel te Utrecht.nbsp;_ ; gt;

7,nbsp;8, 10 en 1 z uuren, en \'s namiddags ten 2, ƒ uuren.
De laatfte voor Paflagiers als boven.nbsp;^

Zal van den if Maart tót den if September, ook een Schuyt
moeten varen, des morgens ten7, namiddagsten i en des avonds
ten 5 uuren En van den\' if Sepcember tot den i j- Maart, na-^
middags ten i uuren 5 mits dat een Man voor drie, en twee voor

Tot dienft der Reyfendè, tekene wy hier nog aan, de voor-
naam fte Logementen of Herbergen ; daar in\'men tot Vreeswyk
wel kan;bedient worden, en dëèfe zynj; den Domstoom, Gor-
kum en het Schippershuysj alle drie aan de Weftzyde van de
Sluys. Hier mede Vreeswyk verlatende, treden wy over tot

ût Dorp isgelegen vyf quartier uur gaans van de Stad Utrecht
^ en drie quartier van Vreeswyk, naby of aan den Vaart-
fchen Ryn. Deflelfs Jurisdidie ftrekt zig Zuydwaards omtrent
ter halver weg Vreeswyk} Noordwaarts ruym half weg Utrecht,
Ooftw-iarts aan de Heerlykheid Heemftedeen Weft waarts meer
dan een uuï gaans. Het is verdeelt in \\ Overend en \'t I^der-
end. Het Nederend is verre boven \'t O verend het grootfte, cn

begrypt 1453 Mergen, leenroerig aan den Gefticlite vanU-
trecht. \'t Uverend, dat 6f4 Mergen en 400 Roeden bevat,
behoort te Leen aan den huyfe van Loenrefloot. Van beyde
het Over- en Nederend, is Louis de Malapert in \'t jaar 1738 op
den II Auguftus Heer geworden, en met de Heerlykheid van
Jutphaas beleent.nbsp;\'nbsp;\' :

De Riddermatige Landhuyfen envoörnatiie Bnytenp^aatferi,
in de Heerlykheid van Jutphaas gelegsn, zyn zeer merkv^aardig.
In het Overend koomt ons eerft voor het Huys ie Jutphaas, nu
genaamt Rynhuyfen, gr ooi if Mergen, leenroerig aan den Ge- .
Jtichte van ütrecl\'it, en waarmede de Baron Jan JacoU de Geer
in\'t jaar 1751 op den 4 November is beleent geworden. Deefen
Heer heeft het Recht van Collatie tot benoemen van één Predi-
cant tc Jutphaas. Zyn Huys en Hofflede zyn beyde groot en
zeer vermakelyk aan den Rhyn gelegen. Het tweede Landhuys
hier naaft, genaamt Pleftenburg , bezit d^ Heer Louis de Mala-
fert. Heer van de Heerlykheid, die des zomers aldaar een aan-
genaam buytenleven geniet. Een weynig verder, na de kant van
Heemftcde, ftaat de Roomfche Kerk, waar van die Gemeente
al vry talryk is. De Priefter, diefde Gemeente aldaar bedient,
is een ongeordende, geboortig van Rees, en waar mede men
zeer wel te vrede is. Noordwaarts naar de Stad Utrecht langs
den Rhyn zyn de Hofftedcn niet zeer veel;alleen is daar \'tHuys
de Geer boven alle andere voortrefïclyk. Weftwaarts komt ons

voor het Riddermatige Landhuys Reynenftcin,\\tQmotng\'g,^n den
Huyfe van Vianen; waar mede den Yittxt Reynhard Adriaan Wil-
lem Carel, Baron de Heyde, in \'t Jaar r7f8 is beleent geworden.
Niet verr\'van daar, vertoont zig insgelyks de Riddermatige Hof-
ftede Rynenhorg, ttnjès leenroerig aaii de Graaffelykheid van
Holland ,maar nu vry eygen Goedj waar van Vrouwe Gtertruyd
Gcrnelia Bartholottivan den Heuvel totBüchling, in den Jaare I73f,
bezitfter is geworden. Indien\'er nog eenige andere Riddermatige
Hoffteden zyn mochten, wy verklaren ons dezelve niet te we-
ten, dat in de Heerlykheid van Jutphaas gelegen zyn. Wat nu
aangaat \'t Geyn, of nu Oude-Geyn, een Riddermatig Huys,
en Leenroerig aan den Gcftichte. van Utrecht, daar mede i^: den
\'nbsp;dnbsp;\'nbsp;Heere

Heere FndYtk IFillem joßpb Heereman, in de\'n J«re 174^. op
ï 8 December beleent geworden. Dit Huysjiceft zyn eygcn Ge-
recht, dat door een Schout (die te gelyk Secretaris is,) en twee
Schepenen waargenomen word j die een Bode tot hun dienft
hebben.

Nu komén wy tot de Befchryving van het Dorp Jutphaas zcl^
ve. Het beftaat in owtrent %oo Huyfen, welke men teld rer
wederzyde van de Kerkftraat, en langs den Vaartfchen Rhyn.
Hier by nog f7 Huyfen gerekent, welke in den Omloop van
Jutphaas te tellen zyn, maakt tc zamen ifj. Dus de Inwoon-
ders, met de Opgezetenen f voor één Huysgezin genomen , een
getal van ySf Perfoonen, van de Oudftc tot de Jongfte, bedra-
gen können.

De Inwoonders ctj Opgezetenen, binnen bet Gebied van Jut-
phaas, hebben hun beftaan genoegzaam van de Vee-, Veld- en
Vruchtbouw. Arme Lieden zyn hier daarom zeer weynig te zien,
dewyl den arbeyd Hen zeer vrolyk en vergenoegt kan doen Leven:
Opk is dit Etorp van de nodige Winkeliers cn Ambachtslieden
voorzien, zoo dat men niet behoeft bedacht te zyn, daar toe
andere van buyten in te roepen, om te hulp te kojcnen.

Het Rechthuys van Jutphaas, ftaat aan de Vaartfchen Rhyn,
daar in zoo wel de Rechtdagen van het Overend,iL\\s die van het
JlVederend gehouden worden. De Bode vaji dc ibeyde lt;jercchten,
is in -het zelve woongchtig. Béyd« deefe gemelde Gerechten
hebben een\' en dezelve Schaut en\'Secretaris} dog yder heeft
zynetyzonderc Schepenen ,hetOwerend vieren het Nedcrend vyf.
Hecbtdagen werden te Jutphaas op geen vafte gezette tyd gehou-
^n, maar als dezelve v^reyfcht: wérden, doet den Heer vaa de
Plaats, of zynen Schout \'t Gerccht te zamen roepen. Men heeft
hier ook twee Heemraaden, Qn zoo veel Eygen-Erfden, tot het
doen der Schouwe van Dyken .en Wateren. Het Wapen, waar
mede het Gerecht te Jutphaas alle bezegelingen doet, is van
het Nederend, een wit Kruys, op een rood Veld, cn dat van
het O verend een blaauw V^ld, cn in het midden een kleyn vqoz
§eWldfc} beyde zynze na den Jaare alfoo bevonden.

is een zeer oitd Gebouw fchynende van Trafteen gentetzek. Wan-
neer haar fundament gelegt is, hebben wy nergens befchreeven ge-
vonden} dbg dit nietti^enftaaRde Js 2ry;zeer bekwaam voor den
openbaren Gc^ïsdienfl;, zynde de Predikfloel^. lt;sn die Voor de
Kerkenraad, als mede dÏK voor dé Gemeente^ na ieders rang,
zeer wel voor \'t gehoor gefchikt en gereguleert. De Gemeente
is niet ïcer groot, en beftaat maar in omtrent lt;50 ledematen,
door dien in Je Heerlykheid van Jutphaas veelie Roomsgezindien
woonachtig zyn. In deefe Kerk ziet men 34 Wàpëiïfchilden
ten toon gehangen, welke meeresdeels van Adelyke Familien
zyn. Twéé Grafzarken iö- het Choor dékkeil nog het overge-
bleven ftof, de eene dat van den Heer Nicolaas Malapert, Heer
van Plettenberg en Jutphaas, Overleden den B December i6ij,
en de andere, dat van dé Yü^amp;c Mrimn ie IVaal^ Heer van Vro-
neftein. . — -

Aan de Weft^yde jn gemclte Choor, ziet nrêh op een groot
Tafereel, deefe vdlgende Te^mentaire Difpofitic. Wy hebben
het aldaar gevonden, als een\'Rymery der Oudci dbgmag ech-
ter om de liefde tot den Armen, welke voormaals deAmbachts-
Vrouwe deefer Plaats heeft getoont, den Leefer hier wei ge-
meld ysrorden, en luyd dat zeirr aldus

Sfille ^êonöaccöS^/ «i» UötöciKnge üiaag tôôaJîf öcrfoonrnt
lt;ei{t fe^ f^Jctä^ aatt (amp;m toiltöaßc nawafist ècloonm.
Mittit cbbige ï^mdfcljc bjcucöt In ^bja^aai^i fföoots

lt;Ê16 SöwHcrcen pm INctien isclîoerim/ om ôeljoèten ljîaotî
^t. HtclaasS tfâcl ßfgtben. ^ttft oofe hftt gestw bcboot /
i^ilèaöeïp t^maflftt/. Ö^t fefccttvnbsp;^efti m temi

a^oo? De MtiOttm I die ne0en dineren niet obet pnfTeeccti.
mt öet bbtetlïe öeöeeccn / ban öeefe lt;Sö. Sfuff^ob baojfcDjcben.
öen %mm goet 0oct/fal ^oUtteebbioe leben geben.

Sn be tilt bat gfyi leeft/ milbelicft geeft/ boet caritaet;
i^etNit niet op \'t lefï/bjant albei;be|t/itcf)t een ifóaeriijbiebooa^
gaet.

aiIjSmen fc03eef iöo? alöiec perfect/
J^eeft be €0. ^uffcob Sobanna ban iSiin enbe
goeöertiec/ tot lt;0oDe^ €ere gefonbeett/ biec
Ibamerenmbtinbsp;■

^taanbe tot Swtpöaa^s mffcnsi aait \'t €öoo? |»tec op lebt:
lt;0m betooont te üJ0?Den alDaec/ bp peïfoonen out/ bie uualfcft
feonnen öaet b?oot toinnen; b\'^Ewtocöe bót omticftt.
toe sullen 5p oofi scmmn alle tot elft geboubt/ zf
^uiDcn bit tuel ontöouDt.
toelamp;e 5p alle bierenDeel ^m^ füllen bntfattgcii Mtf
q^at recïjte bierbepatt ban benenn, öet m\\ ontöoubt/ batt

ben Sfibminiffcatêui: eerbaec, \' ,
jSocÖ beeft öaac lt;Êb/gefonbeett/\'ti^ópcriöaaï/
^t f IKameren/ aan be ^uptspbe baat bmebeni
Cot een ^cboolbupsê/ om be fleucöt boojtoaec/
Sin goebe bifcipline aïbacc/
ï©oen in lt;5obe3S bjcefe leben.

\'©te baat felben begenen/
lt;©m toil te gaen / en beucbt ooiBoren /
ai^ie fai bp om loon itmn l op bat$e niet en gaan berfoten.
• j^og beeft bafat lt;0. gefonbcm /tot tepatatie goet/

bat \'t gpbouDt niet cn fou bcrballcn/ maat too?öen bcgorr.
^fcft nocö öaa*^ öÉfontJCCrt alle %att tot bel)oef/ ban bm
nootiJ3mtiict)ten ^rmen metfpoet/

Sutpïjaa^ foft/
bm ftouamp;en üBpimr alDaat/
en bp öm llDminiftratcurbcrjïcd ^aï tuojtjcn / \'t openöaat
0att cl^ qiialite cnDc De noottürntgt;ic^(!e ooh t^ gcbaect /
€ot if lt;©ulDcn famcn ömoot cpfcftt Ijct claec.
i^fift nocft öe ^luffcob Sobantia onüeföjacct/
Bm öcïpen gcfontccct / \'t toert Ijrec berclaert;
Cet eeren Die f$, böff ïl^onDen toot /
€ot bel^oef ban f anö^re fcöameie i?«foomrt gejaert/

q^tc fuJlen geDccIt üjojöni opten lt;0oeDcn l^jpDtlö \'t noot/
«ibicfnbsp;tolt linnen Haften/ \'t l^anc befp^olun.

öfn IBDmimUratcur/ om alle be fonöatie gpotl
5^\'pcnninöcn/ Die Daac toe (ifn geDelt;!ineect onbecBjohen/
^mplopceren en bbtcepcften/ aljS beüJö^ ontloBen.
Wo^t ooft gegunjl en niet bergeten boo? ffm moeten bcftoaes

ren/ alle jlaec tr «©uIDen/ bJtït Daec niet op cjoofte/
^en ^rmen oprecht te Dienen / t^ boo^ «0oD een foete roofte.

Op dat wy den Leefer hier mede ook een\' befchryving vaa
de gropte der Kerke eu hoogte van haar Tooren zouden opge-
ven, dient hy te weten dat de Buyk,deefer Kerke is lang zf ^
het Kruys lang p en breed 24 treden. Het Choor 7 treden,
en is dus byna even 200 breed als de Buyk van de Kerk lang is.
Pe Tooren is hoog een weynig meer als 100 voeten. In dezel-
ve hangt eene Klok, die zoo wel dient voor het uurwerk om
te flaan, als om de Gemeente tot den Openbaren Godsdienft te
roepen, en een yder aan de dood te doen gedenken. Op de
Klok in deefen Tooren, leeft men dit volgende, waaruit waar»
fchynelyk blyken kan, dat dezelve eertyds gedoopt is:

JefusS üBarraijtf miinen naam/
jErjn geïupD booj «aoDe befttuaam /
^e mnt^t torn ife/ tn De Dooïie I)efc|[j3fpi jft»

Hierop laten wy nu volgen de Naamlyft der Predicanten j
welke zedert de Reformatie de Kerk te Jutphaas bedient heb-
ben. De eefte is geweeft

JAN TEÜNISSE. Beroepen 15-87. Geweert in dat zelve
jaar; dog andere willen dat hy in 15-88 nog Predicant was. Hy
is van hier beroepen naar Korfendylc en Piershil i jpo.

GERASIUS DUEL. Ber. 15-90 den 17 July. Overleden ;
CORNELIUS DUNGANUS, of VAN DONGEN. Ber.
161 . Van de Staten afgezet i6iz, dog in dat zelve jaar te
Ooft- en Weftzaandara beroepen.

JOHANNES VAN RAVENSWAY. Ber.idr^. Hieldzig
neutraal ilt;5i8. Werd te Breukelen beroepen, maar floeg dat af
ïöip. Vertr. naar Cuylenburg 1620.

ADRIANUS RADEUS, (DE RAAT.) Lev. Fil.Ber. van
l^naart den ztSNov. Bev. den ïlt;$ Jan. röij. Vertr. naar Thiel
lÖ2f.

ADQLPHÜS BURMANNUS. Petr. Fif. Frandf. Fi-ar.
Ber. van Tienhoven löjf. Overl. aan de Peft 16

BRIGIDIüS HERMANN! ä VIANER^Ber. in Maart
1057. Berlin-Maart Bev. den 24Meyf^v\'ertr. naar Ab-
botftok in de Provincie van Dorfeth in Engeland i (547.

JOHANNES TEKMAN. Arn. Fil. Joh. Nep. Ber. lö^y.
Bev. den 20 Juny. Vertr. naar Amersfoort I 4.

- HENIilGUS VANRHEENEN. Ber. den 28 Maart tlt;Jlt;Jr.
Bev. den lp Mey. Overl. den 18 April ijof.

ARNOLDUS van DER MEER ä STULÏNG. Ber.
jyof.Bev, den 6 Sept. Vertr. na Uitgeeft 1707 in juny.

abraham van DER STEEG. Ber. vaa Driebergen
1707. Bev. den zj Nov. Overl; 28 Aug. 17^6.

herman van der horst. Ber. . dea2lt;5 Mey.
Bev. den 20 fuly^ Vertr. naan Schoonhoven

GERARDUS KUYPERS. Franc. FiLProp. zynde alhier
Ber.^Bev. den j- December ij^f, Vertr. näar Nieuwkerfc op
de Veluwe 1749.

GABRIEL DE NORMANDIE. Prop, zynde alhier Ber.
Bev. den 30 Sept. Vertr. naar Aalfmeer 17«-z.

DANIEL VAN FERNY. Prop, zynde alhier ber. Gecxam.
Gen 6 Dec. en voor zyn bevediging overleden

CORNELIUS VAN BOSVELT. Prop, zynde alhier ber.
Bev. den 24 Juny I7f3. Welkc heden nog in leven,en by dee-
fe Gemeente zeer geacht Predicant is.

Het jaarlyks Traaement van den Predicant is hier lt;5oo gui-
de« en ecu Huys, daar wel.in tcwonen is met een fraaye Thuyn
daar agter.nbsp;^

In\'t Jaar 1^-87 op den 28 July deden Haar Ed. Mog. volgens
een Refolutie van den 22 April, de Gemeente alhier aanfchry-
ven, dat dc Paftoren van de RoomfcheKerk waren afgezet, éa
alfoo onder anderen ook de Paftorye van Jutphaas was vacant
geworden, men derhalven een Gereformeert Predicant had aan

Het School deefer Plaats, waar in de Jeugd in Leefen, Schry-
ven en Rekenen, mitsgaders in de fundamenten van de Gere-
formeerde Godsdienft werd onderwefen, is aan den Vaartfchea
Rhyn gelegen. In het zelve teld men des zomers ruym 30,01
des winters tuflchen de fo en 60 Scholieren , welke door een
bekwaam Meefter geoefiènd worden. De Predicant komt ia
dit School op gezette tyden Catechifatie doen. Wat aangaat

dc wkomAen vnn den Schoolmeetter, hy heeft ico suldem
paars van het Dorp voor zyn Kerkendienft en School, buyten
die van de Scholieren. Een Scholier, die Spellen en Leefen
eert, betaalt ter Maand 4 üuyvcrs, die LeeVen en Schryvcm

den, betalen lo ftuyversjderhalven maakt teJutpbaasdat Ampt
eene goede Koftwinning, waar na een yder zyn betrachting
behoort te zyn, om dezelve te verbeteren.

Een Brouwery getekent met de Zeven Sterren daar werden
de Ingezetenen te Jutphaas en de Opgezetenen van rondomme
zeer wel van gedient gt; als zynde het Bier daar in gebrouwen,

De Jaarmarkt of Kermis werd op dit Dorp gehouden in dc
maand van Juny, des Zondags voor St.Jan.nbsp;gt;

Men heeft hier ook een Schuytenvaart op de Stad Utrecht.
Des Zomers en Winters varen van hier drie fchuyten naar ge-
melde ftad , in de Zomertyd \'s morgens ten 8 en des Winters teo

^ De\'^voornaamfte Logementen of Herbergen, die te Jutphaas
zyn, werden genaamt De Witie Swaan, H Huys Welgelegen tn
het Bonte Paart. De overige zyn daar voor met zeer bekent,

cnvoor de geene, die tc Jutphaas overnachten wil, niet zeer
vermaart. Hier mede nemen wy van het Dorp Jutphaas af-
fcheyd en gaan over tot dat van de

Dit Dorp is gelegen, Ooftwaart van de Stad UtiTcht, een
kleyn uur gaans. Het ftrekt zig met zyn Jur^diftie Weft-
waarts,langs de Straatweg, een groot kwartier; Opwaarts naar
de kam vaS het Dorp Zeyft een half uur j Zuyd-en Zuydweft

In het eygentlyke Dorp zelve teld men omtrent 60 Huyzen
ofte Huysaezinnen, waaronder begrepen moeten worden S Ka-
meren van de Diaconie, in welke Luyden woonachtig zyn,die
door dezelve onderfteunt worden. Omtrent lö voorname Heeren
Hoffteden, en weynig minder dan 60 Boeren-plaatfen werden
onder het Gebied van de Bilt gevonden. De oude Abdye van
Ooftbroek, waar van de Gerechtigheid door een Schout, twee

Schepenen, een Secretaris en een Bode bedient word, als mede
t ymaarde Vrouwen-Kloofler, het eerfie ten Zuyden en het
laatfle ten Noorden de Biltfche Straatweg gelegen, zyn daar in
vermaart. De Vingerhoedmakery, zoo £mig als leerLm, dat

Winkeliers, nodige Am-
bachtsheden en andere, die door de Land-, Vee-, Graan- en
Vruchtbouw alhier een vrolyk en vergenoegt leven genieten,
befiaande, zyn op omtrent 300 te tellengt; wel te verlfaan, van
üen oudften tot den jongften toe. Deefe gevoegt by de Opge-
zetenen van rondomme, binnen de Jurisdidie, en op jd Huvs
gezmnen gerekent, (vyf Perfoonen voor één Huysgezin \'^eno-
men,) kan alfoo te zamen een getal van öSo uitbrenjfen ^

enl)^, eerft begonnen; naderhand in\'r Jaar 1122, door de KtvkZ
Machnldt^ van goede Inkomften voorzien, en door den Biffchop GoiS

beveiligt geweeft, 200 als blykt üit de volgende Brief van den
Biffchop, luydende aldus:nbsp;\'nbsp;^^ van den zelven

I^Z^^lr Aoox een Schout , zeven Schepenen en een Se-
werd geo ffent door eenbsp;, ^^^^^^ ^^^ Rechthuys

? innden fen huyfe van yllbertus de Waal, in de Herberg
werd gehouden, en ^nbsp;^^^ Ooftbroek, de Bilt, cum

^dTt meTtde iSrke en^in \'t Rechthuys ziet, daar mede
ae ese^ De twee Roofters betekent dat van Ooft-
wit, dat van de Bilt, en het Middel-

Surt Deffè Kerk h cerftma®al geopent, volgens
\'fnbsp;van de Ed. Mog. Heeren Staaten \'s Lands van

rquot; • 7 ^^rra^ Ufit toékotnende
^OOT Gods genade te he^orderen , en omnbsp;^^^ ^^^^^^^^

ARNOLDUS HEYCOPIUS. Corn.Fil. Ber.in Aug. 1667.
Bev. den 11 Sept. Overleden 1672, den 8 Odober.

ARNOLDUS BOSCHMAN. Alhierber Bev. in 1675 den
2.3 Nov. Vertr. naar Wyk te Duurftede i68(5.

. DAVID VAN HENGEL. Dan. Fil. alhier ber. Bev. in
168(5. Vertr. naar Zevenhuyfen 1689.

RUDOLF VAN NELLESTEIN. Gualth. Fil. Ber. in
April i68p, Bev. den ii Mey. Vertr. naar Montfoort 1700.

JACOBUS DE REUS. Ber. in Sept. 1700. Bev. den 20
Odob. Vertr. naar Hamburg 1714 den 19 Auguftus.

JOHANNES BELLAART. Ber. 1722 den p oa. Bev. den
3 Jan. 1723. Overl. den 10 Juny 1729- „ . , „ ,

DiDERICUS TROULJA. Prop.zynde alhierber. Bev.den
2f Juny 1730. Emeritus verklaart orntrent Feb. I7f8. By de
Claiïls als dusdanig ontflagen den 7 Maart I7f8. Overl. in dat
zelve Jaar.

JACOBUS KLUGTEN. Prop. zynde, beroepen om als
vaft Proponent, den Dienft der Kerke alhier waar te nemen
den 4 February, zyn Dienft aanvaard den 6 Maart lyf^. Ber.
tot Adjunè: Predicant den 23 Maart j fuccedeert voor die be-
veftiging als ordinair Predicant den 23 April. Bev. den 2f Juny
I7f8. JDeefen Leeraat is heden nog in leven, en zeer yverig
in den H. Dienft. Het Arbcydsloon van den Arbeyder in den
Geeftelyken Wyngaard, is alhier 600 Gulden, en een goede
vrye en luftige wooning. De Ledematen van de Gereformeerde
Gemeente alhier, zyn weynig minder als hondert in getal.

Het School is alhier te vinden, agter de Paftory j en zyn
beyde alfoo gelegen, nevens het KeHdiof Weftwaarts, Het Jaar-
lyks (nkomen van den Schoolmeefter bericht men ons te zyn,
met\'de Kerkendienft ruym 200 Gulden. Des Zomers beloopeii
de Scholieren met veel over de 40, dog des Winters is \'t getal
vry hooger. Het Maandelyks Leergelt, voor de geene die Spel-
len en Leefen is 4, daarenboven Schryven öf, en voorts in de
Rekenkonft onderwefen worden, is 10 ftüyvers.

De Kermis of des Dorps Jaarmarkt, werd hier gewoonélyk
op een zelve tyd, als ce Doorn, Tienhoven en aan de Vaart
gehouden, te weeten, des Zondags na St. Mattheus.

Een Meefter Ghirurgyn, dient de In-en Opgezetenen van
de Bilt met zyn Konft, en maakt zig vermaart door ook ver-
fcheyden ziektens te genezen.

De Schuytenvaart van de Bilt op de Stad Utrecht, gefchied
tweemaal ter week, des Vi^oensdags en Zaterdags.

De voornaamfte Herbergen in het Dorp zyn, het Staaten Wu\'
pen, waar in \'t Gerecht zyn Kamer heeft; het Roode Hart,
Schotland en de Sivaan. Hier mede laten wy onfen Geheym-Schry-
ver overgaan, tot het Dorp

De gelegentheid van dit Dorp, ftrekt zig naar de Stad U-
trecht Noord- Noordoo\'ft en Noordooft, omtrent een
kleyn kwartier uur gaans} naar de zyde van Martensdyk een
half uur, na de kant van Achtienhoven een kwartier, en na
die van het Dorp de Bilt Ooftwaarts, een kleyn half uur.

In het eygentlyke Dorp zelve, zyn ten minften zo Huyfen,
of Huysgezinnen te tellen. De Heeren Hoffteden bepalen wy
op p, en gaan hier de overige, welke maar voor Zomer uitvlug-
ten kunnen aangemerkt worden, voorby. Onderwylen werd
ons verzekert, dat men het getal van Huyfênen Huysgezinnen,
rondom het Dorp zelfs gelegen, wel ruym op f7 mag begrooten.
Aldus zyn dan de Inwoonders van de Blaauwe Kapel, met de
Opgezetenen rondorame, na onfe meergemelde bepalinge 430
Perfoonen.

De gewoone Inkomften, waar van de Inwoonders en Opge-
zetenen alhier hun beftaan hebben, is voornamentlyk de Vee-
en Graan-Bouw, van welke alle de geene, die deefe wel be-
neerftïgen en beai^cyden, een goed cn vergenoegt Jeven genie-
ten konnen.

\'T Gerecht alhier, is dat van den Hoogwelgeboren Heer
.Igt;anitl d\'Ablmg^ Frfhecr van Giejfenburg, Pr ooft van den Dom

u Utrecht. Het werd bedient door een Schout, zes Schepens,
c«n Secretaris en een Bode. Tot dit Gerecht beiioort ook Ooß-
veen, V Voordorp, Oudeweteringe, St. Martemdyk, met tierven-
al te zamen groot 2700 Mergen.

De Kerk, eertyds een Capelle aan St. Jacob geweyd, is niet zeer
groot, en kan nauwelyks 24 treden met Kruys en C\'boor, en 8 tre-
den in haren Buyk breed gemeten worden. De Tooren daar in
een Klok hangt, dog geen Uurwerk heeft, is niet boven de 70
voeten hoog. Om de bovenrand van deelè gemelde Tooren-Kloic
leeft men : SoUDeo Gloria, tnwoomjohannes Dop ME FECIT5
waarom men hier ter plaats wil, dat deefe Johannes Dop de Va-
der of Oom van de vyfde Predicant alhier geweeft zy. Aandeeiê
Kerk is geen Confiftorie^ maar werd daartoe gebruykt het Choor
agter de Predikftoel. Deefe Kerk behoorde voor deefen onder
de Parochie van St. Jacob te Utrecht, en wierd een Combina-
tie met Martensdyk. Daar na is deefe Capelle geopent, op goed-
vinden van Haar Ed. Mog. 1Ö40, en gebragt onder deefe Clas-
fis. Daar zyn van dit gemelde Jaar, tot Predicanten der Gere-
formeerde Gemeente alhier beroepen, als volgt:

LIBERTUS SPRUYT. Beroepen den 11 Augufty i;?4o.
Beveftigt den 31 dito. Vertrokken naar Utrecht 1544.

CORNELIUS VAN DER LINGEN. Ber. van Bunnik
en Vechten 1044. Vertr. naar Sluys in Vlaanderen 1647.

JOHANNES PETRI SCHELTERIUS. Ber. in Sept.
i5f2. Bev. den 06t. Overl. 1661 den 24 July.

THEODORUS DOP. Ber. in Febr. 1662.. Bev. den 23
Maart. Vertr. naar Abcoude 1684. Emer. 1711. Overl. 171p.

JOHANNES VAN RODENBURG. Abrah. Fil. Ber.
ilt;58f. Bev. den 23 Maart. Overl. 1733.

JACobUS DE JONGE. Prop. zynde alhier ber. den 15»
Jan. Bev. den 4 July 1734- Vertr. naar Nieuwerkerk aan den
Yffel, en aldaar bev. den 13 Nov. 173 f.

PETRUS VAN GILST. Prop. zynde alhier ber. den if
Jan. Bev. den 13 Mey 1736. Ber. naar de Klundert 1737.

HENRICUS DE ROO. Prop. zynde alhier ber. den 2lt;S.
Mey, en bev. den 31 Augufty 1738. Deefen Herder van J C.
geeftelyke Schaapskudde, is hier nog in leven, en daar by zeer
geacht. Het Jaarlyks Traftement van den Paftoor is alhier, zoo
als ook op meer andere Dorpen doo Gulden, en daar benevens
de vrye Wooning, met een fraaye Thuyn voor het Oog, en

De Leden-deefer Gemeente te Blaauw Kapel, zyn met zeer
tairyk, en kunnen nauwelyks 40 bedragen.

Het ftaande Tradement voor den Schoolmeefter, die te ge-
lyk het Ampt van Voorleefer in de Kerk waarneemt i ro
Gulden ; waar boven denzelve nog Verfcheyde andere Emdu-
menten heeft, gelyk men op de Dorpen gewoon is. Des Zo-
mers zyn de Scholieren omtrent 2f, en des Winters met ver
boven de 40 te tellen. De Maandgelden voor Spellen en Leefen,
zyn 4, Schryven daär by 6, en het Rekenen nog daarboven icr
ftuyvers. Voorts werden de Scholieren hier zeer wei onderwe^
fen, \'200 in \'t eene als in ^t andere; bponderlyk in de gronden
van de waare Godsdienft, en een Chriftelyke wandel.

quot;Van den tyd der Kermis alhier, kunnen wy den Leefer geen_
vaft bericht geven, of zy tnoeft met die van Martensdyk in de
Maand Augufty, des Zondags na Maria Hemelvaart, te gelyk
gehouden worden. Ook bekennen wy niet te weeten, van dit
Dorbs Schuytenvaart, op de Stad Utrecht, veel mm dat Wy
van het Wapen deefer Plaats, den Leefer eenig bericht kunnen-
c^ëven. Al-dus fcheyden wy van het Dorp Blaauw Kapel ,
maken hier een befchryving van het Dorp Maarflen aan de Re-
^ vier de Vecht gelegen.nbsp;.

feit Dorp is gelegen li uur gaans van de Stad Utrecht,
I i tuffchen de Dorpen Zuylen en Breukelen; en ftrekt zig
jTzya midden langs de Vechtftroom, tot een half «ur aan ^
Weftzyde , nevens dë Koorn-Moolen van het Dorp f V/u®,\'
Aan de OoIlzyÜe ftoot deffelfs Territoir tegen de Heerly^™

Ooßwaardt \'y eu van daar te rug keerende aan die zelve zyde,
fcheyd zig MaarJJeniegen de Heerlykheid van Nieuw- Maarjj\'eveen,
(dat met Maaröen gemeenlyk voor het eygentlyke Dorp werd
gehouden, fchoon in twee Heerlykheden onderfcheyden;) die
een weynig langs de Vecht, voorby deffelfs Rechthuys het
Swarte Varken, een half uur uit het midden van Maarflen ge-
rekent, tegen het Gebied van Breukelen Noordwaarts aangrenft.
Weftwaarts, kan men \'t Gebied van Maarflen, niet boven een
kwartier uur gaans houden.

Wanneer men Maarffen op zig zelve neemt, bevind men die
Heerlykheid groot te zyn400 , Maarjffiveen Oud- en Nieuw 1039,
Mmrjfenbnek f54 en Ooftwaardt iii Mergen. Het Gerecht
van MaarJJen, is dat van jonkvrouw Johanna Maria van Look-
hor fi, tot ter Meer-, dat van Maarfeyeen den Heere Jan Elias
Muydekoper-, Maarjfenbroek, \\ztx\\xotng aan den Gefliehte van
Utrecht, behoort aan den Heere Mr. Jofeph Elias van der Mue-
len, txi dat van Ooßwaardt, is het Gerecht van den Abra-
ham Cr 00 k.

Maarflen werd begroot op 200, en Oud- en Nieuw-Maarfle-
veen insgelyks op 200 Huyfen ; dus zullen dan f Perfoonen voor
één Huysgezin gerekent, de In- en Opgezetenen deefer beyde
Heerlykheden, een getal van 2000 bedragen. In Maarfl:enbroefc
tela men ly Huyfen of fiuysgezinnen, die daar lt;)f Perfoonen

uitmaken. De Heerlykheid van Ooftwaardt, bevat 9 Huyfen,
daaronder een Steenbakker^y moet begrepen worden, en dus ten
minften 4f bewoonders.

Het Gerecht van Maarßn, werd geoefFentdoor een Schout,
vyf Schepenen en een Secretaris, dewelke een Bode tot hun
dienft hebben. Het houd hunne Rechtbank in de Herberg de
Swaan, aan het Zuydeynde van Maarflen, by de Vecht. Het
Gerecht van Oud- en Nieuw-Maarjfeveen, met den Neer-
dyk, werd gehandhaaft, door een Schout, acht Schepenenen
een Secretaris, welke hunne Bodens hebben. Dit Gerecht houd
hunne Bank in de Herberg Swarte Varken, aan het Noord-
eynde van Nieuw-Maarfleveen,medeaande Vechtftroom. Maars-
(enbroek heeft een Schout, yyf Schepenen,, een Secretaris,, ®et

een Bode die dat Gerecht bedient. Van deefe Heerlykheid zyn
de Schepenen veeltyds en meerendeeJs koomfchgezint, zoo als
mede de Gerechts-Bode, die deefes Heerlykheids Rechishuys, in
het Dorp Maarflen , en genaamt de Prins, bewoond. Wat
aangaat de Heerlykheid Oaßwaardr., dezelve heeft een Schout en
Secretaris in één Perfoon, tWee Schepenen, dog of daar een
Bode zy, is ons niet bekent.

Betreffende de Wapens deefer bovengemelde Gerechten; dat van
Maarjfen is een wit Schild, met twee roode Lelien boven, en drie be-
neden : In het zelve ziet men een kleyn root Schildje, waar in drie
witte Ruyten; twee boven en één beneden gezien worden. De
Letter M, vertoont zig in \'t midden boven het groote Wapen,
om daar mede Maarpn te betekenen. Het Wapenfchild van
\'t Gerecht van NieuwMaarßveen, heeft alleen een wit effen
Veld, cn in defïèlfs midden een S\'wart Varken. Voorts, wat
aangaat de Gerechts-Wapens van Maarjfenbroek en van Ooft-
-waardig zy zyn ons nog niet bekent geworden, om den Leefer
daar van eenige befchryving te geven

Dit Dorp MaarfTen, (waar van wy Nieuw-MaarfTeveen niet
geheel kunnen aficheyden , om dat het te zamen eene der aan-
genaam fte Oorden aan de Fecbtftroom, in de Provincie Utrecht
uitmaakti) heeft al voor veele jaaren herwaarts, in brave en ver-
mogende Lieden de luft aangeprikkelt,om hier en daar omtrent,
hunne Wooninge te verkielen, Befchouwt men de Gebouwen
se Maarffen, daar zyn verfcheydene Steden in onfe Republiek
. in welke men die zoo aanzienelyk en prachtig niet zal vinden,
en daar men zoo veele dingen als te deefer plaatfe genieten kan.
Wat ontbreekt hier de inwoonders, van alles te kunnen beko-
men, dat hun vergenoegt kan doen leven.\' Zyn te Maarffen niet
alle levensniiddeien by de Winkeliers in overvloet te vinden, en
kan men hier van de noodige Ambachten en Handwerken geen
geduung gtbruyk hebben.» Ja, dit Dorp is byna als een Stad,
in vergeiykmg van eenige Stedekens, die Dorpswyfe bewoont
worden. Dit a.les hebben dejooden zelfs,al voorlang geweten,
dat Maarffen voor hen eene pkatfe waar, daar men goede en
veylige Schuylplaatfe verleende, aan dat rondom den Aardbodem

tekenei, befchZen, me^z\'al ha° ^b. voornaamfte aan-
Konft omtrent Maarffin^el 1 f ïquot;quot;\'\'/quot;\' ^at Natuur en
Deefe volgendenbsp;quot;^v\'LÏ J

derhalven blyft voor de lengte van den buyk der Kerke 14 tre-
den Zy is voor den openbaren Godsdienft zeer wel gefchikt
en gereguleert. De Predikftoel en die van d\'Eerwaarde Ker-
kenraad, als mede alle andere Geftoeltens, na een yders rang en
Wdanigheid, geven aan dc Kerk een luftig aanzien, om het
Woo^dïods\'afdaar te hooren. De Wapenborden maken daar
in \'t eetal van 41, waar van de meefte van aloude Adelyke Ge-
flarhffn 7vn, en onder dezelve eene van \'^obannes Fredmmivan
Sr^Iere^ Bergefiein, zynde Predicant geweeft aan het
Hof van de Vorftinne Gouvernante van Vriefland en alhier te
Maarffen beroepen in Aug. i67r. Overl den .fMey 1707. Oud
co laaren. Drie fraaye Kopere Kaarskroonen, hangen in t
Sdden der Kerke. Verhevene Graf-Tombes ziet men hier nier,

toonen nog den aanfchouwer, dat men daar mede de Kerk te
Maarffen,eertyds heeft willen vereeren! De meefte van dezelve,
zyn reeds buyten haar eerfte weefen geraakt; dog in het Ghoor
ziet men \'er nog twee byna in haar geheel,^de eene getekent
MrZmrnimefdonk, en de andere Raymondt de Smeth htydc
fr\'ffaar i6rr. Aan de Noordzyde van het Kruys ter linker-
end Sï iïï/\'er nog eene van dat zelve Jaar, getekent W
Imdhchot, ende voorts dat van Grietje Pieters Ravens i66z.
De overige zyn alle zoodanig gefchonden, dat men daar geen

maal van Trasfteen gebouwt. Daar in hangt eene Klok om de
Gemeente ten Godsdienft te roepen, en voorts alle ^nenfchen aan
h^n eynde te doen denken, wanneer leniant overleden of ter
aarde Li beftdt worden. Des Toorens hoogte is 96 voeten,
en aan dezelve van buyten, vertoont zig wel een Uurwyfer,
maar het Uurwerk (zoo ons bericht is) heeft ook al voor lan^
den Meefter nodig gehad. Men heeft zedert eenige Jaarenh^-
waarts, in o.erljgjgenomen, om ^e» geheele nieuwe
aan detfe fchoone Kerk te bouwen, dog zulks is tot heden ver-
bleven.nbsp;pg.

Dewyl wy nu van de geftekheid der Kerke en Tooren te
MaarfTen gefproken hebben, 200 laten wy gevoegelyk ook hier
de Naamlyft der Predicanten, welke de Gereformeerde Gemeen-
te zedert den Jaare if88 bedient hebben, volgen, en is de eer-
fte aldaar ge wee ft :

GERARDUS PETRI SCHEPENS. Predicant te Heynen-
oort zynde, werd Anno i ƒ 8(5 aldaar van zyn dienft ontflagen, en al-
hier beroepen iy88. Vertrokken naar Ransdorp, Holifloot en
Zunderdorp ifpo; dog heeft van daar moeten trekken, in de
Maand Oftober van dat zelve Jaar.

FRANCISCUS TAURINÜS. Petr. Fil. Ber. alhier van
Ryfoort en Strevelshoek 1613. Uit den Dienft gezet 1619.

LUDOVICUS GERARDUS VAN RENESSE. Ber.iözo.
Was Veld-Prediker 1631 en 1Ö37. Opziendcr van de Over-
zettinge des N. T. 1Ö34. Vertr. naar Breda 1638 in Juny.

JACOBUS KAMERBEEK. Ber. alhier van Odyk ï6x% in
Aug. Was Véld-Prediker 1^43. Overl. i(5f2

JOHANNES FREDERICUS VAN EDEN, HEERE
VAN BERGESTEIN. Was Hof-Prediker van de Vorftinne

JEREMIAS FRESCARODE. A. L. M. Phil. Dod. Ber.
1708. Bev. den if April. Vertr. naar Rotterdam tot Predicant
in de Waalfche Kerk 1710.

THEODORUS BOGAART. Ber. alhier van Opdam 1711;
Bev. den z6 April. Overl. 1719 den 19 Mey.

BARTHOLDUS VAN WESEL. Henr. Fil. Ber. den 21
•Aug. 1719. Bev. den if Oftober Overl. den 6 Maart 1720

ADRIANUS van DER KOLF. Prop.zynde alhier ber.
den 22 Jan. Bev. 173t- Vertr. naar Almkerk 1744.

ANTONIUS KIST. Joh.Frat. Prop. zynde alhier ber.den
140^.1744. Bev.den 10Jan. 1745-. Vert. naar Woerden ijfz.

SÏMON BOITET. Prop. zynde alhier ber. den 16 Nov.
I7f2. i5ev. den /8 Febr. I7f3* Vertr. naar Middelburg in Zee-
land ijfö.

Argt;RIANUS DEN HENGST. Prop. zynde alhier ber. in
Mey. Bev. den 4 Sep. i7f7- l^eefen Leeraar is te Maarfen nog
in leven, en verkondigt het Woord Gods met veel genoegen.

Betreffende het getal der Ledematen deefer Gemeente, men
begroot dezelve op omtrent 2,00, en hun Predicant werd jaar-
lyks voor den H. Dienft beloont, met 600 Gulden en vrye
Wooning.

Het Kofter, Voorleefer en Schoolmeefters-Ampt, maakt te
Maarflen eene gejtoegelyke Koftwinning. Men heeft ons be-
richt, dat deefe Bediening met de Emolumenten, ten minften
jaarlyks poo Guldens kan opbrengen. De Maandgelden van de
Scholieren zyn hier van die Spellen en Leefen leeren 4, Schry-
ven daar beneven ö, en die daarenboven ook Rekenen leeren 8
ftuyvers. \'T getal der Leerlingen is des Zomers tuflchen de 60
en 70 , en des Winters beloopt dat omtrent po.

De Roomfche Gemeente die in \'c gepafleerde jaar, een quar-
tier gaans beweften dit Dorp MaarflTen , eene nieuwe Kerk heeft
verkregen, is zeer talryk, door dien niet alleen bier veele Fami-
lien woonachtig zyn, maar ook van alomme veele daar na tot-
,vloeyen, Zy werd bedient door een Roomfch Werelds Pries-
ter, geboortig van Rees, welke een Capellaan onder zig heeft,
genaamt . . . Tromp., in den Bofch geboren.

Wegens de\'Geleerden, die menfchen gezont en ziek kunnen
maken, en andere die Proceflèn kunnen doen beginnen en weder
quot; helpen ophouden, wy hebben daar van geen bericht, ora den
Leefer mede te deelen: dog tot vervulling van deefe beyde, zeg-
gen wy, dat men te Maarflen een\' Brouwery heeft, genaamt
den Eenhoorn, in welke zeer gezont en fmakelyk Bier werd ge-
brouwen , daar men niet ligt een roode Neus van zal krygen.
Voorts, devvyi ook hier de fnwoonders van eene vredelievende
en zachtzinnigen aart bevonden worden, is niet te gclooven dat
de Plcytbezorgers te Maarflen veel in gebruyk zyn.

dus gelegen: Daar varen twee Schippers op Utrecht, en drie
op Amfterdam, waar van ééne der tv;ee op Utrecht, ooic de
beurt op Amfterdam waarneemt wanneer dan de andere drie-
maal agtereen op Utrecht vaart. Des Zondags vaart geen Schuyt
op Utrecht, maar anders ialle dagen na de tyd des jaars \'s mor-
gens ten 4, f en 6 uuren. Op Amfterdam van Mey af tot No-
vember alle dagen mede een Schuyt, des *s morgens ten 8, p,
lo en n uuren, na de tyd des jaars, en in de Wintertyd als
daar vracht is. Elk Schipper vaart voor eygen rekening , en
niet voor de gemeene beurs. De Perfonele Vracht ,op Utrecht
is in \'t ruym eeh Braspenning, en in de Roef 2 ftiiyversj dog
op Amfterdam ons niet bekent.

Wat aangaat de Jaarmarkt (gezegt Kermis) dezelve werd te
Maarflen begonnen, acht dagen voor die van Amfterdam in de
Maand September , en duurt gewoonlyk drie dagen.

De voornaamfte Herbergen te Maarffen, en in Nieuw-Maars-
feveen zynde volgende: Be Swaa^j\'t Rechthuys van Maarffenj
t Swmtc Farken , Rechthuys van Nieuw-Maarfleveen , De
Prins, Rechthuys van Maarffenbroek, Het Staaten Wapn, De
Reyfende Man, Den Overtoom en Het Heeren Logement, Hier
mede van Maarffen fcheydende, gaan wy over tot het Dorp

Loenen, mede aan de Rivier de Vecht. Dit eygentlyke Dorp
Breukelen ftrekt zig geheel aan de Weftzyde deder Stroom, en
werd begroot op ruym 200 Huyfen j dog die doorgaans tegen
die van Maarffen en Loenen, in fraaiheid en groote van Gebou-
wen niet overeen komen. Het zelve is evenwel een welgefchikt
Dorp te noemen , door dien het met verfcheyde Straaten en
Steegen is doorfnedenj want men heeft daar in een Heereftraat,
(nu van wegen de verbetering der Huyfen aldus genaamt, maar
bevorens de Klapftraat geheeteni)de Kerkßraat ,Fechtbrugßraat.
u^gterßraat^ Breukelewaartjche Kerkißjeg^ JSiewwe-UitJeg, Water-

gang, TVyeßeeg, Nawmefieeg en Bag\'^mßeeg. Vit^i^ alle vercieren
Breukelen, en maken het voorde Bewoonders gemakkelyk ten
eynde een yder zyn beroep na genoegen kan verrichten.

Breukelen is eerftelyk verdeelt in twee byzondere Gerechten,
te zamen groot 3fö Mergen z Hond 44 Roeden; waar van
beyde Heer is, Johm Ort Heere vm Nienrode. Ten andere
heeft het Capittelvan St. Pieter te Utrecht, te Breukelen ook
een Gerecht, groot 4fo Mergen; enten derde, is hier nog het
Gerecht van Brcukeler-weerd., groot 19Ö Mergen f Hond, dat den
Heer • R^^\'^ynbsp;Heer van die Heerlykheid erkent. Nog

voegen wy hier by de Breukelfche Veenen of Breukeïerveen,groot
8f4 Mergen; behorende het Gerecht daar van aan htvCapittel
van St. Pieter. Indxtn men nu als boven zöo Huyfen voor het
eygentlyke Dorp, ennbsp;vier gemelde Gerechten nog zoo

ftelt, zoo die wel ruym daar in te vinden zyn, zal dan dus te
zamen 400 maken, en zoog In- en Opgezeten bmnen deefe

Betreffende de Wapcns, deefer bovengemelde Heerlykheden
en Gerechten; wy willen daar liever van fwygen, dan den Lee-
fer daar van geen zeker bericht geven. Ook houden wy af van
de Rechtbanken, om dat ons \'t getal der Schepenen, van deefe

Dit Dorp Breukelen, al zedert ondenkclyke Jaaren, de luft
tot deffelfs gelegentheid, gezonde lucht, en geduurige door-
vaart van Schuyten en Schepen, als mede het vluchtig rennen,
heen en weder, met allerlyeRytuygen, (welke laatfte hier met
zelden halte houden, om zig eens te verkwikken;) doet de In-
woonders alhier, een zoet en vermakelyk leven genieten, en
daarenboven redeiyk en genoeglyk beftaan. De meelte Zomer-
UitvkiRten van Amfterdammers, \'t is al naar Loenen, Breuke-
len, Maarffen; ja veekyds geheel tot Utrecht toe, om^niet al-
leen eens van lucht ce veranderen, maar daar benevens die ver-
liiakelyke Vechtftroom te genieten. Die deefe Dorpen met hare
plaifaïiteen na de konft welaangelcgde Buytenplaatfen, als dan
niet gezien heeft, \'t is gelyk of hy uit die Stad niet geweeltis:
en in der waarheid, waar kan men in ons Gemenebeft, dierge-

lykenOord vinden? De Inwoonders van dit Dorp zelve, zyn
niet alleen bekwaam, om een yder na hun ftaat wel te ontfan-
gen, en alle behoorlyke Eer en Vriendelykheid te betoonen-,
maar daar beneven ook te bewyfen, datze de welvaart van Breu-
kelen , en alle Vreemde, die hun met haar. bezoek vereeren, ge-
dienftig en ais befcheydene Eieden weten te gemoet te komen ,
en te bejegenen.

Aldus zal men insgelyks de Opgezetenen rondom Breukelen,
die zig de Landbouw en Veehoederye, tot hunne koftwinninge
verkofen hebben, bevinden; datze veel liever den arbeyd be-
minnen, dan zig door ledigheid ^ als onverftandige en onnutte
vleesklompen , deefe behaagelyke Landftreek onwaardig te
maken.

Breukelen op zig zelfs genomen, ontbreekt geen Winkeliers
Bog Ambachtslieden, en daar is een Koophandel na Dorpswylè
geduurig, die tezamen de Inwoonders doet beftaan, en door
hare Vruchten doet bloejen; invoegen men zelden ziet, dat de
geene welke hier eenmaal geveftigt zyn, verlangen van daar
naar elders heen te trekken. Maar wie iflèr, die dit Sticht^
fche Paradys ook zou verlatsn kunnen, welkers fchoonheid zoo
aanlokkelyk is, in het aanfchouwen van zoo veele heerlyke
en uitmuntende Buytenplaatfen, die onder het Rechts-Gebied

van Breukelen gelegen zyn ? Laat ons die hier eens aantekenen,
zoo als dezelve uit onle Penne vloejen, van hec Rechts-Gebied
van Maarflen, tot aan dat van Loenen tóe, en daar zullen deefe
volgende te vinden zyn; Fr erkvecht ^ Reynevecht ^ Slangen^
vecht ^ Nyenrode., am de Weftzyde der Vecht, een zeer oud
Riddermatig Huys, leenro\'erig aan de GraafFdykheid van Hol-
land; Vreden-OortBoombofchzeer vermaart; Oudaan., aande
Ooftzyde der Rivier, leenroerig aan den Geftichte van Utrecht,
een zeer oud Riddermatig Huys; Boomryk, Gunterftein^ leen-
roerig aan de Graafïelykheid van Holland, mede een oud Rid-
dermatig Huys; IVateryonr., Vechten-HofKweekhoven., Groe-*
nevecht^ Voortwyk., eenige jaaren herwaarts, de verblyfplaats ea
Wooning, van de bewufte gevluchte Carthuyfers uit Vrankryk,
Boomoort ^ Vschtßroom y Vechtvikt ^ Hof mrk en meer andere ;

die wy hier voorby gaan. Twee vermaarde Steenbakkeryen,
aan de zyde van Maarflen aan de Vecht, daar op mag Breuke-
len ook met reden roemen.

Nu gaan wy tot de befchryving der Kerke aldaar over. Zy
is geplaatft aan de Weftkant van het Dorp, In het Jaar 1702-
ilorte den ouden Tooren van de voor deele aloude Kerk, door
een geweldige Stormwind uit den Zuydweften , tuflchen de
Kerk en des Predicants Huys, met zyn fpits zeer diep in de
grond, op het Kerkhof ter neder. De Kerkenraad en die der
Gemeente, niet kunnende goedvinden, deefen ouden Tooren
weder te doen herbouwen, dewyl ook zelfs de oude Kerk veele
verbeteringen nodig had ,. en daar van de koften vry hoog fton-
den te loopen, befloot evenwel te dier tyd, op het wys advys
van de Hoog Welgeborene Vrouwe van Nyenrode en andere, die
om het bouwen van een nieuwe Tooren en Kerke fterk aanhiel-
den, dat rnen deefe hoognodige zaak niet wilde nalaten, maar
hoe eer hoe liever in \'t werk ftellen. Hier op die zaak in Over-
leg genomen, en de koften daar vari gevonden, brak men ter
zeiver tyd Kerk en Tooren,die geheel van Trasfteen opgebouvvt
waren, in hare fundamenten af, tot aan het Kruyswerk, en men
begon daar op de nieuwe Kerk en Tooren aan te vangen, die
in het jaar 170; voltooit werd. Onderwyien dat men met dee-
fen Boüwbezig waar, verrichte menden Openbaren Godsdienft
in het Kruyswerk en het Choor. Ter gedachtenifle van deefe
Kerk- en Tooren-Bouw,en het leggen van de Eerfte Steen daar
aan, zoo lofFelyk als luyfterryk gedaan door de Hoog Welge-
borene Vrouwe van Nyenrode, leeft men ten Weften van de
Tooren, in witte Arduynfteen, bovenden Ingang van het Por-
tail, dit volgende :

Vrouw PERGENS ywj\' voor Gods Kerk,
Ley hier de Eerfte Steen aan \'/ PVerk:
^y die dit nieuw Gebouw aanfchouwt,
Ver gaap u niet aan Steen of Hout y
M^^ar tré met een Godvruchten zin,
Verniewwt van Geeft dees 1\'empel in ,

De Tfd die allesßoopt, die velde d^Oude Tooren,
Dees^ Nie uwe is voederom^ als üit zyn Pum herhren.

De Kerk te Breukelen lang 2f, \'t Kruys ii en \'t Choor
se zamen f4 tredeni Kerk en Choor, breed 10 cn \'t Kruys zö
treden, alle binnenswerks. \'T Verwulf der Kerk is wit Ge-
pleiftert, dog dat van het Kruys en Choor van Hout.

In het Choor gaande, ziet men aldaar in \'t midden de prach-
tige Graf-Tombe van den Heere Jan van Ortt, Heer van Nyett\'
rode cn Breukelen, welkers Kelder is dienende voor zyn Hoog
Edele Familie, om by aflyvigheid daar in bygezet te worden,
ten eynde\'van daar ten Jongften Dage heerlyk te mogen verry-
fen. Aan de Zuydzyde ter linkerhand , agter de Predikftoel
ziet men ook een fraay MEMENTO MORI, opgerecht ter
Nagedachtenifte, van de Gemalinne van den Heer Willem ter
welke daar onder in den Jare lyy i begraven is. De
Grafkelder van den Eerwaarden Leohardus Beels, eertyäs Ge-
trouw Leeraar deefer Gemeente, daar na te Gouda en laatftelyfc
te Amfterdam, Overleden den f en alhier bygezet den iz No-
vember i7fö, Itan een yder, die zyn Godvruchtigheid en God-
zaligen wandel gekent hebben, nog lange daar aan doen denken.
Maar wie kan nog dien GudaDus Adolphus Pechlin, die hier Be-
neden voor de Tombe van Nyenrode, in een Kelder ondergezet
is, vergeten, daar hy in zyn leven een Man was, die door zyne
wonderlyke nooitgehoorde Fantafyen en Snakeryen, zig alomme
zeer berucht had weten temaken. Daar is aan het eynde van
het Choor recht in\'t midden-nog een Grafkelder, met fraaye
Kopere Ornamenten op de Zark , getekent Daniel Ferhatck,
Overleden den 26 Juny 1734. Eynd^elyk, cm van alle de Be-

graafplaatfen die de Kerke te Breukelen een deraat, en alle Kerk-
gangers hun eynde behoorde indachtig te maken , niet meer te
zeggen, dc Graf-Capelle ten Zuy len van de Kerke naaft de
Tooren, daar in verfcheydene Wapens ten toon hangen, en
van vooren met een konftig Yfer Hek afgefloten it:, moet een
yders verwondering na zig trekken, Zy behoort aan den Wel
Ed. Groot Achtb. Heer F. van Collen, Heer van Gunterfl:em en
Tien hoven , en dient als een Familie-Kelder aangemerkt te
worden.

Wapenborden ziet men \'er in het Choor f en in de Kerk 4.
Schilderftukken in de Glafen werden hier niet gevonden j dog
zulks ziet men vergoed, door vier fraaye Kopere Kaarskroonen,
om dc Gemeente by Wintertyd, wanneer eenige Woensdag-
avonden na den andere gepredikt word, te ligten. Voorts is de
Kerk zeer wel gefchikt en gereguleert, zoo in ftandplaats van
den Predikftoel, en die van de Kerkenraad, als de Geftoèltens
voor Perfoonen van Rang en Regeering, en voor het gantfche
lighaam der Gemeente. Oeefe Kerk alhier , wcrd ook zeer zuy-
verlyk onderhouden.

Nu fliaat ons nog de Gedichten op twee Tafereelen, door dc
Breukelfche Jongmans en jonge Maagden, diein de Jaaren itr/z,
€n 1673, voor der Franfchen grouwelen, baldadighed^, rove-
veryen en fchenderyen , naar elders ontweken waren , en na
hun vertrek uit de Provincie terug gekeert, hiertoe te voe-
gen. Aan de Zuydzyde van het Kruys der Kerke, leeft men
dat van de Jongmans, en luyd aldus:

geben €arfcmlsS/cn lt;©Iafcn m öe ï^etft /
^00 öaatt be Sfcanfe raacöt t)ab Itttccftt titgenomen/

^tt öeftbctit biet bcrUïoed/ bcci bnpfen mtt gebeït;
^a feff0 ftups?/ gebocJt baar g?ciot getoeït.

en niÉt becfcboont ban\'t crecn öaae Decft eeffaan/
aiafrn beöbcn oofe baacnbsp;ontgaan 5

giôngttîânjcâ fpn getcct Ijet tocrB t\'öcrjïdfcn /
licfDe iß aeöÉCöt/ «»ft aoöDclöfec banDtn/
^feft on^ Soncïwans\' berplicijt tt Doen Dfc^ü
ïJpt licföe tot eobt^ ßcnegcn tot lijn Woo^t/ \'

öït ban on^ aUfaam gcbjagbt nu beöe« boojt.
^iet bi« be liefoe blmitl in tber tot bee^ Cempel/
25ctoaect on^s boet boßb ^otiîl al^ top op beefe
•©fhomen (!|n/ mijn teec/ 500 toilt onjS binnen leppen/
Eaet utoen goeben »©eeff/ bogb ntmmec ban on^ fcbepben/
t®ilt ooft onjef ^onge Sleugbt/ top Die ongs boo? u fetten/
«©eben bet cecbt beclîant/ en lieföe tot u ï©etten:
t^cïfïcrht onjS in \'t Oeioof / \'t toelcfl biec toert bao^gefïeït/
2amp;eboct ons« boo? ontjepl/ en bpantjES wkcc getoeit,-
lt;0eeft bat upt üeföe giec/ ban onsf t faem i^ gebaen/
J»agb eenen langen tbt/ in uium ï^ooning (laen/
bat bintgi ftinöcr^ef onjef/ baec bp mogen gebencften/
top upt licfbe rijn / bit guacmen boen te febencamp;en.
3lt;lnna iö7f.nbsp;K. VAN

^tet bïec beejeï jiBaegbben tfaem/ooft «©obesï bnpjsf gebenelieiV
fpet CaefercdjS en lt;©laé/ baec bomen in t\' fcbenchen.

^aeffi^ben ftfn bcrfjeusljt; bcefjIHt in OMfen Iömiï/
me onö foo gnnfïig 10/ m do« onThfetlïiwlequot;,
mp bie onjS boojieplaet^ t\'faem bebben moeten berben/
lt;0n een getupmen töt/ elenbtgb moeten ftoecben/
b\'ogen biet/ cn b\'anbec baee/ bfb?oeft en feec berßaeflcn/

JPâaec onfe goebe lt;^Sobt/ bïe alle bingb booÉct/
geeft onfe longe f eugbt/ geret upt fulcft becbjiet j
S^aa beeft oniS foo beïjoet/ ben bpant ingebonben/
goo bat onsf teere (îaet/ ban öaet niet ijS gefcbonbmi
^eeft on-È tocbec Qtbmmf baet top t\'tooone nleegen/

toert ban onjS eröent/ te firn in ntoen fcegenj
55ees6 toelbaet toillen top in bancfebaerbeib bdoonen/
lt;lt;5eröamp; 0P ï)«ben |ïet/ Ö0« b)p onjS bier betoonen/

m na langfjen töt öan nogö ssis^fm ïmtuïm/
m ban onö al t fami wpnbsp;mc m imtnl

llîît licföe tot âoïJt^ ôupss Ö^ööcu gcfcftcncft ^icocejîcni
^CinfcUout on$s öi« nu acn 3IIcnrct)ouü3ct0 Die gp fût/
met on^ in lt;©oöt/ ban öatteo nu beïbîôt/
^um îjat bî? üjeDctom ôiee bjceDig moogen feewn :
mi\\t boaî) 0 cjoote ^oDt/ on^ ïangö öoc mm ûefttccen !

onö een Dancftbaee ôa«/ «« ^^^^ on^ tTaem gdepDcn/
Cn tuiït in «ttï»iöÖquot;t onbsp;fcöepocn.

De Tooren van deefe nu befchreven Kerfc te Breukelen, hou-
den wy te zyn tot den top der Haan i^f. voeten. In dezelve
hangen twee Klokken, waar van de eene gefcheurt is, en daar
door geen aangenaam geluyd geeft. Vier Uur wy fers, op yder
•vlakke zyde éèn, vercieren deefen Tooren, boven welke men
eene Ommegang ziet, omzet mct eCHC fterke Yfere Leuning,
daar uit zyn fpits dan in \'t midden na boven ryll:, en zeer wel
geproportioneert met het lighaam, aan het oog van Bouwkon-
Henaars voldoet. Het Kerkhof is hier groot, ruym en hoog.
Het placht nog onlangs met fware groote Neutebomen bezet te
zyn, nu ziet men dat met Ipen Telgen beplant, daar men eene
goede wasdom af verwacht.

Laat ons nu de Naamlyft van de Predicanten opgeven 5 welke
te Breukelen zedert den aanvang der Reformatie geftaan hebben.
Zy zyn deefe volgende :

ERASMUS BAKKER. Kwam alhier van Utrecht uit de
Jacobi Kerk ifSp, dog is kort daar aan overleden.

GERARDUS PUPPIUS. Wilh. Fil. Ber. alhier van Wog-
genum 1622. Vertr. naar Hoorn lözf. „ , „

OTTO GLIMMERUS. Ber. van Schalkwyk. Bev. alhier
ï(Ï2f. Vertr. naar Thiel I lt;534-

JOHANNES KNYF. Ber. alhier van Lmfchoten, Bev.
Aue. ÏÓU- Vert, naar Alkmaar 1639.nbsp;„ n. o *

alhier van Eek in Maart. Bev. in April 1640. Was Veld-Predi-
ker 1*543. Vertr. naar Hoorn in Od. 1646.

DOMINICUS BLESIUS Ber. alhier van SchoorI in Sept.
1649. Overl. iöi)2. den 18 November.

JOHANNES BEST. Joh. Fil. Ber. alhier van Hermeien
15^3- in Juny. Vertr. naar Ooft-Zaandam in Jan. 1^99.

LEONARDUS BEELS. Theod. Fil. Prop. ^ynde alhier
ber. löpp. Bev. in April. Vertr. naar Gouda 1708.

JOHANNES BUSSCHOF. Ber. alhier van Ankeveen 1705$,
Vertr. naar Nymegen 1710.nbsp;■ t

PETRUS KAAR. Ber. alhier van den Burg op Teiïel injan.
1710. Bev. den 2f Jan. 1711. Overl. in Dec.

HERMANNUS ALTIUS. Prop. zyquot;de alhier ber. den 12
Sept. 1740. Bev. den if Jan. 1741-nbsp;laatfte is nog in le-

Wat aangaat het getal der Ledematen, men houd voorzeker,
dat omtrent 2fo bedragen zal. Het Jaarlyks Tra^ement van
den Predicant is hier als op meer andere Dorpen 600 Gulden en
Vrye Wooriing: Dog dewyl zyn Eerwaarde gelyk zyn Voor-
gangers, eenige weeken des Woensdags avonds in de Wintertyd
Predija, gelooft men dat de Kerkenraad dien arbeyd niet onbe-
loont laat, maar aa?i zyn Eerw. benevens de Vrye Wooning, ook
deThuyn daar by behorende, de Jaarlykfchc onkoften van on-
derhoud voldoet. De Predikftoel alhier door het Overlyden van
den Predicant, of door een Beroep naar elders vacant zynde,
werd de Beroepinge van een Opvolger beurtelings gedaan 5
dan by den Huyfe Nyenrode, en dan by de Kerkenraad dee-
fer Gemeente.nbsp;o 1 1 «nbsp;\'

Het Kofter, Voorleefer en Schoolmeefters-Ampt, met nog
andere Bedieningen, die gewoonlyk op de Dorpen daar onder
begrepen zyn, willen zommige ons doen gelooven, dat alhier
nog meer opbrengt, als te Maarffen. Onderwylen bekennen
wy zeer geerne, dat ons niets moeyelyker voorkomt, als
zulks zeker te weten en te bepalen. De Maandgelden van
de Scholieren zyn omtrent als die te Maarflen, maar de Leerlin-
gen zyn te Breukelen talryker, want des Zomers belopen die

Een Medicynen Doétor is (onfes wetens) te Breukelen niet
woonachtig, maar dat gebrek werd den Inwoonders vergoed,
door een bekwaam Apothequer, welke.door drie ervaren Wond-
heelders, die te gelyk ook als Geneesmeefters zyn, inde Konft
\'onderfteurtt worden.

Men heeft hier een Brouwery, genaamt de Fyfhoek, waar
in zeer fmakelyk en goed Bier werd gebrouwen.

Zes Schippers varen van hier op Utrecht en Amfterdam, na-
raelyk twee op de eerfte, en vier op de andere Stad. In de
Wintertyd als \'t nog open water is, vaart alle dagen tot Paas.-
fchen toe, op Amfterdam, des morgens ten i o uuren, een Schuyt,
dan tot de Maand Mey ten 11, en voorts in de Zomer des mid-
dags ten 12 uuren. Zondag avond vaart ook een Schuyt pp
Amfterdam, ten eynde daarmede Kooplieden met \\\\\\xnm Waaren,
ter bekwamer tyd op de Markten konnen iyn. By befloten
water, ryd in Je Wintertyd, wanneet ccnige Pakgoederen op
Amfterdam moeten overgebragt worden, een Wagen, een Chaife,
cn gaat als dan ook wel een Schipper of zyn Knecht te voet ,
om Brieven over te brengen, op dat een yder van de Schippers
te Breukelen, na genoegen gedient zouden worden. DeSchuyt-
vracht voor yderPerfoon is op Amfterdam in \'t Ruym 6 Stuyvers
s Duyt, en in de Roef 8 en i Duyt.

Op Utrecht vaart alle dagen het geheele Jaar door, als^\'t
open water is, des morgens ten 8 uuren een Schuyt, en de
twee Schippers doen zulks beurtelings; dog des Zaterdags va-
ren zy beyde, den eene een uur voor den andere, namelyk m
de Zomer, des morgens ten y en lt;5, en in de Winter ten lt;5 en7
uuren. By befloten water , ryd men ook als op Amfterdam
met Wagen of Chaife; maar geen Pakgoederen van hiernaar
Utrecht aan te voeren zynde, gaat ook als dan wel den Schipper
óf zyn knecht te voet, om Brieven over te brengen Schuyt-
vracht voor yder Perfoon op deefe Stad in \'t Ruym 10 Duyten,
cn in de Roef 2 Stuyvers.nbsp;1 l

i:gt;e voornaamfte Herbergen, zyn hier maar twee in getal-
de eene gena^nt tonbsp;van Breukelen én Breukekr^\'

AA Weftwaarts, rondom een kleyn Stroomtje, aldaar
de AA genaamt, waar na het na aller gedachten, den Naam
heeft gekregen^ Dit AA-Stroomtje water?uit de Vecht tuftchen
de vermaarde Hoffteden* Ü-y^^^^^/W en ^Sterren-Schans in, maak-
m het Dorp als een Elleboog, en van daar Zuydwaarts aan lóo-

^riet eygentlyke Dorp Ter AA, begroot men op 28 Huvfen
Cf ^tanbsp;Inwoonders. Zl helft o

Huyfen, en Kertryk 7, te zamen 16, daar wy voor de4 ^vde
^o inwoonders h,er aantekenen. Wat aangaat de HeertykSen

Deefe Heerlykheid van Ter AA is niet zeer groot, bedragen-
de alleen 87 Mergen. Zy leenroerig a»n den Gedichte van

het maken van Boter en Comyne Kaas, welke hier zeer zuy-
ver en fmakelyk bevonden, en veel naar Utrecht en Amfter-
dam verzonden werd.

Het Gerecht v.m Ter AA, beftaat in een Schout (die te ge-
lyk Secretaris is,) en drie Schepenen; welke een Bode ten
dienft is toegevoegt. Het Rechthuys werd gehouden ten
huyfe van de Gerechrs-Bode Pieter Steen: ■ Wat aangaat het
Isafen van dit Dorp, het zyn (zoo men wil) drie fwarte Balken
in een goud geborduurt Veldt.

Nu komen wy tot de befchryving der Kerke; dezelve ftaat
byna midden in het Dorp. Zy is met haar Kruys en Choor 34
treden lang, behalven de Tooren, die if voeten op zyn vlakke
zyde breed is. In het Choor ziet men f Wapenborden, van
oude vermaarde Adelyke Geflachten- Ook zyn daar in de Gla-
fen Schilderftukken van Wapens , welke in de Kerken van ee-
nige Dorpen deefer Provincie, zelden zoo fraay gezien wordenj
dog is te beklagen, dat die dooc verloop des tyds, en de fchen-
ding door de Franfchen in \'tJaar 1675, en nog andere baldadige ^
moedwilh\'gers, zoo buyten hareeerfte fchoonfeeid zyn geraakt, dat
men daar van niets kan aantekenen, ten zy men zig aan misfla-
gen wilde bloot ftellen. In het midden van dit Choor, ontdekt
men daar ook de Familie Gafkelder vanden Heere RenelTe^ Heer
van Te/AA. De Bouwkonft m de Oude wyfe van Kerkbou-;;
wen, bïykt hier byzonderm bet Kap werk. Voorts, wat ajiri-
gaat de Kerk, tot den openbaren Godsdienft gefchikt, zy is .
zeer bekwaam voor \'t gehoor van Gods Woord, en de Predik-
ftoel met die der Kerkenraad, daar in zeer wel gereguleert. Twee
Kopere Kaarskroonen vefcieren den Buyk der;^erke, die met
eene platte Zoldering onder de; Kap overkleed is. Verder is
daar in niets byzonders aan te merken. De Tooren betrefiènde,
wy houden denzelve 110 voeten hoog te zyn. Een Uurwyfer
2-iet men daar aan tegen het Zuyden: ook hangt daar in eene
Klok, o.Ti welkers rand men dit volgende leeft:

;©ocï)ift b!«f Hangen öoo^gdnH: ifß«.
I^u ben öoo? \'t f canfcö cetoeiö aan ftuR
«j^Éöjoïien ti^r?) fn Uóo? lï}£pnia ^ftö

^tCtfemCCjïf^^Tban TertAA.. Peter Kfarmenfe.^ Haaof
•jen Dwk. ^acobfè-r5é)iout,) ^Eljftfn ftip öoai üetgtetöi.

Uit wdk \'ÓpfchTift deefer Klok blykt, dat de Spanjaarden in
\'t Jaar lyöS, en de Franfchen in ilt;573nbsp;Ter AA, ook

zeer vuyl huys gehouden hebben, metrooven, moorden, bran-
den, en alles te verv/oerten. Wy mogen hier nog wel by voe-
gen het in= brand fteken van het Huys Ter AA j door de Fran-
fchen in \'t laatfte gemelde Jaar, waar van de Ruine nog tot aan
het Jaar 1741 is te zien geweeft j dog kort daar na,.op ordre
van den Ambachts-Heer deefer Heerlykheid, tot in de onderfte
Fundamenten is afgebroken, en met de Puyn de weg langs de
AA is verbetert geworden; invoegen men dezelve nu vry beter,
dan te voren, kan gebruyken.

welke alhier de Gemeente J.C. van de tyd der Reformatie bedient
hebben. Deefe zyn geweeft:

JOHANNES PORCELÏUS. Ber. van Alfen onder Nyme-
gen löif.quot; Word in de Remontftrantfche tyd, na drie Maan-
den op(chortens, wederom m den Dienft herftelt. Was Veld-
Prediker 1634, Overl. in September.

S A LO MO NBrgt;R., Reporte Rees en Proponent. Ber. 1573.
Bev. den Z2. Maart 1674. Vertr. naar Zeyft 1688. .

JOHANNES LANOY. Joh. Fil. Ber. 1(588 in Mey. Bev.
den 15 July. Overl. ijtf den t Mey.

HERMAN GIDEON CLEMENS. Prop. zynde alhier ber.
in July, en bev. den t Sept. lyi^. Vertr. naar Tholen 1727.

MATTHIAS DANIEL ROMER. Prop. zynde alhier ber.
Bev. den 14 Decemb. 1717. Vertr. naar Amersfoort 175^.

WILHELMUS VAN REES. Prop. zynde alhier ber. Bev.
den 30 Auguft. 1735- Vertr. naar Amersfoort 1743.

JACOBUS ALBERTUS VOS. Prop. zynde alhier ber. 1743.
Bev. den f Jan. 1744. Vertr. naar Elburg 1751.

JOHANNES HERMANNUS SCHACHT. Prop. zynde
alhier ber. in Mey 17^2 en bev. den zy Juny des zelven Jaars.

Deelè laatfte is nog inleven, en neemt den H. Dienft in de Ge-
meente J. C. alhier met veel yver waar, op het ordinaire Traóte-
ment van öoo Gulden en Vrye Wooning. Voorts , wat aangaat
het getal der Ledematen, men houd d^at te zyn niet boven de
vyftig, ter oorzake dat in- en omtrent deefe Heerlykheid zeer
veele Roomsgezlnden woonachtig zyn. Onder de Kérk van
Ter AA , behoren ook de Opgezetenen van Demmerik., Porten-
gen, Kortryk en Oukoop. De dooden van deefe Plaatfen, werden
gewoonlyk ook hier ter Aarde beftek.

Het Kofter, Voorleefer en Schoolmeefters-Ampt, daar by
gewoonlyk nog meer andere bedieningen, (de Dorpen gemeen)
jehooren, is alhier niet zeer profitabel i zynde het ftaandeTraéte-
ment, behalven de verdere Emolumenten flechts 114 Gulden.
De Scholieren, die hier door een bekwaam Meefter, in Leefen,
Schryven, Rekenen en in de eerfte beginzelen der Goddelyke
Waarheden onderwezen worden, zyn des Zomers omtrent 2f,
dog loopt dat getal des Winters wel 10140 toe. De Maandgelden
voor de geene die Spellen en Leezen leeren is 4, Schry ven daar be-
neven fi, en die nog daarenboven in de Rekenkonft onderwe-
fen Worden, 8 ftuyvers.

De Kermis werd Ter AA gehouden, na den eerfte Zondag ia
de Maand Odtober, en duurt maar twee dagen.

Van hier Vaart alle Vrydag avond ten 10 uuren, by open water,
len Schuyt op Utrecht.

Dit Dorp lieeft maar één Herberg, daar in de geene, die in de-
îieîve willen Spyfen en Overnachten, zeer wel getrafteert worden,
en geen reden werd gegeven om daar over te klagen. IMu kee-
ren wy wederom van Ter AA, naar die aangename en aanlokke-
Ïyke Vcchtftroom, daar ons eerftelyk voorkomt, het Fort van
Niewwerßuys^ wylfelyk en voorzichtig doen aanleggen, door de
HEEREN STAATEN VAN HOLLAND EN WEST-
VRIESLAND, ten deele op Hollandfche entendeele op Sticht*
fche bodem. Het was in den Jaare 1744, dat men met dit prys-
felyk werk aanvang maakte, cn vervolgens tot volkómenheid
bragt, in de tyd van omtrent twee Jaaren $ wanneer men dat
voltooit zag, zoo als \'t nog heden bevonden word. \'T is zeker,
dat den machtigen KONING van VRx^N KR YK, tot het aan-
leggen van deefe Sterkte^ door eenen Inval zyner Leegers in de
GeneraliteitS\'Landen^ aanleyding gaf. In het Jaar 1673 VOnden
de Franfchen hier ook welcen Fort ^ dog dat zeivete kleyn en te
fwak,om hun geweld te wederilaan, werd van hun ligt vermees-
tert; waar na zy \'t voor hun vertrek lieten fpringen. Aan de
Stichtfche zyde, of op den Bodem van de Utrechtfche Landfchap,
aan de Weftkant van de Vecht, zyn de Huyfen tot 24 te tellen 5
aan de Ooft of Overzyde onder Holland gelegen, heeft men
ofh^dubbeld daarvan genomen io Barakken, ten eebruvk van
een Commando of Bezetting, voor een Sergeahr, Corporaal en
twaalfGemeenen,uit de Hof-Guardem. den Haag^ van de STAA-
TEN VAN HQLLAND; dog die hier wegens de Vrede en
Ruft in den Lande niet meer gezien worden. Dus blykt, dat dc
Inwoonders van deefe Fortrep., nu op omtrent i zo moeten getelt
worden. Hier placht men zedert veele Jaaren herwaarts een zeer
vermaart School te hebben, waar in men de Franfche Taal vol-
maakt konde leeren; dog is dat voor omtrent anderhalfjaar her-
waarts niet meer in wefen, dewyl deftelfs Monfieur of Meefter
^g daar van heeft ontdaan, en Zyn gewefen Ondermeefter .
Kroonenhurg, Zoon van de Kofteren Schoolmeefter tot Ter AA,
X^Mmtfoon een FranfchKoft-School heeft opgerecht, d.iarveele
Scholieren na toe vloejen.nbsp;10 j

onder de Heerlykheid van Loenen gelegen, bier eens
opgeven , en zyn die , beginnende aan de Scichtrche- Weft-
of\'^Kleywsgzyde, Fyverhof, Over holland ^ Sterre-Schans en Ru\'
pelmmde-j en op die van het Territoir van Holland, aan de
(Joftzyde : tVeerefiein, Overjlicht, Lifpzhon of Lixhoa, JngoJa
en Sluysna, welke aan de Hollandfche zyde ofxhet Zandpad,
de vermaardlle zyn. Of fchoon wy nu wel voorgenomen heb-
ben de Staat van fVereldlyke en Kerkehke Zaken der Provincie
Utrecht in \'t licht ts geveoi zoo kunnen wy echter daar bene-
vens niet nalaten, om de Vechtftroom met have uitmuntende
Buytenplaatfen, den Leefer indachtig te maken. Het Dorp

De Kerk hier van, met de minde Huyfen deefer Hooge Heer-
lykheid, ftaan op den Bodem van Holland dog de meefte
onder het Gebied der Hooge Overheid van de Provincie Utrecht.
Te zamen maken zy het Dorp uit. Het is gelegen aan de Weft-
zyde der Vecht, Noordwaarts van het Dorp Breukelen vyfquar-
tier uur gaans, (leggende het Fort Nieuwerfluys tufTchen beydej)
cn Zuydweftwaarts van de Stede Fredeland of Freiand, omtrent
een half uurwegs. Ooftwaarts fcheyd de Vechtftroom het zel-
ve van de Heerlykheid Loosdrecht. Noord weftwaarts, kan men
het Slot Loenrefloot, in een groot half uur begaan. ; ^

In dit eygentlyke Dorp telt men in \'t geheel ten minften IZ7
Huyfen, waar van \'er op \'t gedeelte van het Sticht omtrent 80
en op dat van Holland 47 bevonden worden. Acht Straaten door-
Inyden deefe Plaats, tot gemak der Inwoonders. In den omtrek
van \'t Stichtfche gedeelte, bevind men \'er nog 30 en in die van
\'t Hollandfche deel 44. Dus te zamen in deefe Hooge Heerlyk-
heid 201 Huyfen. Hier uit maken wy op, dat de In en Op-
gezetenen 1005-Perfoonen bedragen.nbsp;,

Na de zyde van het Dorp Breukelen langs de VechtftrooBvltreKt
sig \'t Gerecht vannbsp;tot voorby d,e vermaarde Hofftede / y»

Ooft. of Overzvde dier Rivier, van de Weerfluys af aan, om-
^ent halfweg Vrèland ,behoort hec onder de Prov.ncte Holland.

Af Nioordweltzyde van Loenen paaW zig Hooge Hcer-
fvkhS na« Locnrcnoot, omtrent een half uur gaans tot voorby
Smede Nom Gedacht; hebbende ter wederzyde van de Heere-
teg aldaar zeer vruchtbare Graan- en Weyde-Landen, d.e men

\'quot;XZr/Z Ä- fchynen in Aart en Zedendied
Holkndersmeer, dandievan \'t Sticht Utrechtm tevoren Men
vind hen doorgaans zeer vriendelyke, b^^^cheyde yke en beleelde
Menfchen tc zyn; veellicht ontftaan uit oorzaak, nu de oeyae
Heedykheden van Loenen, onder één Hooft zyn gebragt, m
quot;efk/men zoo veel genoegen vind , ƒ« J L.e^\' H ^

Heerlykheden van beyde de Gerechten , als rechtfchapen Kinde-
ren van een goed Vader, na te volgen. Men woont te Loenen
als op een Dorp en men leeft en wint \'er de Koft als in een Stad.
Wi4eliers, allerhande Neeringen en Handteeringen werden
daar bedreven, en aan Ambachtslieden van wat naam die ook\'
mogen zyn, heeft Loenen geen gebrek. Heeft men daar be-
nevSn groote Koop-Steden nodig, men kan Utrecht en
dam van waar Loenen byna in gelyke affband legt, haalt belco-
om zvn begeerte vervult te zien. Kortom: Loenen isdat
fchoone en door gantfch Nederland beroemde Dorp, naar welke
S zlers inzonderheid eene meenigte Uitvluchten gedaan
wLden en van alle plaatfen de Lieden toevloeyen, om aldaar
im trmaak te nemeif, en verandering van lucht te fcheppen:
Maar deefe dingen zyn \'t nog alleen met, de Vechtfche delicate
Boter-Baarsnbsp;omgekeerde Arminianen, zyn te Loe-

neii te fmakelyk, om die in de Zomeityd niet te gaan proeven:
Ik fvvyge hier van allerleye Goden-dranken, die byna onuitput-
baar uit de Kelders van de drie voorname Herbergen, daar het
Ify\'apen van yder byzonder Gfwfo van Loenen, boven den In-
gane eezien word, en die van de Gekroonde Boter-Baar/en, op-
eehaalt worden, welke niet zelden de Liefhebbers van dat aan-

gename vocht, al vrolyk zingende ,iiaar de plaatfe hunner aftocht
laat te rug keeren.

De Bezitter van de beyde Heerlykheden te Loenen, en die
men aldaar wenfcht en hoopt, dat zulks nog veele Jaaren blyven
mag , is den Heere YSBRAND KlEJfiT BAALDE. Zyn
Hoog Edele Gefirenge, heeft als zoodanig hier de Hooge \'Jm-hdiUie
cn *t Patronatus, over dat gedeelte van Loenen, behorende
onder de Provincie Holland j dog aan de andere kant, wat aan-
gaat het gedeelte van Loenen, onder de Provincie Utrecht ge-
legen, is welgemelte Heer, alleen Arnbachts Heer, en llrekt
zig zyn Gerechtigheid zoo verre niet uit,ais in die van Hollands
Loenen: In beyde deefe Heerlykheden, heeft echter zyn Hoog
Edele Geftrenge het verkiefen cn aanftellen van Amptenaren,
van wat naam dezelve ook zyn mogen, uitgenomen die van de
College.

Betreffende deefe beyde Gerechten te Loenen , dat van het
Stichtfche gedeelte, werd bedient doot een Schout, een Burger-
nieefter, zeven Schepenen en een Secretaris, dat een Bode tot
hun dienft heeft. Het Gerecht van dat van Kroonenburg en
Loenen, of het Hollandfche deel, heeft een Baillieu, een Bur-
germeefter, zeven Schepenen, een Secretaris en een Bode, die
daar van Dienaar is. Beyde deefe Gerechten houden geen vaft-
geftelde Rechtdagen, maar werden op bevel van den Heer, zyn
Baillieu of Schout, wanneer zulks vereyfcht werd, te zamen
geroepen, om op gezette dag en uur, in het Raad of Recht-
huys te vergaderen. Van de Wapens deefer Gerechten, zullen
wy niet fpreken, om daarin geen misflag te begaan.

Nu komen wy tot de befchryvinge van Loenens fchoone Kerk
en alom vermaarde Tooren. Men houd denzelven al oud te zyn,
zoo als voornamentlyk blykt aan het Choor, dat nog heden mee-
rendeels van Trasfteen gezien word: ook kan de Tooren, die
ten deele van deefe Steenen en ten deele van gebakken Metzel-
fieen, tot s^ynen eer ften Trans opgebouwt is, van de grootsheid
zyner eerfte bouwing getuygen. Deefe Kerk te Loenen is in \'t
geheel fO treden lang, te weten den Buyk 20, het Kruys \\z
5ïn het Choor iB treden j de breetc van haren Buyk io, die van

het Kruys 31 en van het Choor 12 treden. Zy is rondom met
fware Bommen^ welke de Muuren rterken, omzet. Een na de
oude Timmer-konft gemaakte Kap, is geveftigt op hare Muu-
ren, die zeer netjes met Leyen overdekt is. Deefe Kap werd
binnen onderfteunt door 10 Pylaaren, opgehaalt na de Toscaan-
fche Bouw-Orden. Het Choor heeft een\' na de oude gewoonte
zeer konftig gemaakt Verwulft. Een Kopere Kaarskroon hangt
in \'t midden, en de Muuren zyn vercierd met de Adelyke Wa-
penfchilden, wylen de Heeren van Kroonenburg en Loenen; waar
onder de geene van den Heere Grave van Moem in cierlykheid
uitmunten j gelyk ook in het midden van het Choor beneden,
eene prachtige groote Grafkelder gezien werd, overdekt met
een cierlyke en meer als gemeene dikke, na de konft uitgehou-
weneGrafzark, onder welke ruften en bygezet zyn, den Heere
jJntonii van Amftel^ Heere van Kroonenburg en Loenen den if
Jan. in \'t Jaar 1494. In het Jaar ifij deflelfs Gemnlime op den
8 Augufty, en in \'t Jaar 1^38 den 8 July y^meHs van Jmftelmii
Mrnden., mede in zyn leven Heer van Kroonenburg en Loenen.
Aldus moet men deefe verhevene Grafkelder van voorgaande
Heeren in der tyd, aldaar aanmerken. Een Glas-Wapen ziet
men aan de Ooftzyde van het Kruys, zeer wel bezorgt voor \'c
breken, van den Heere Grave van Mochs, laatft gewefeneHeer
van Kroonenburg en Loenen, enz. De overige zoo in het Choor,
Kruys als Buyk deefer Kerke, zy zyn zoodanig buyten haar eer-
fle wefen en fchoonheid geraakt, dat wy hier van niets kunnen
berichten. Vyf Kopere Kaarskroonen vercieren voorts deefe
fchoone Kerk, en dienen by Wintertyd om de Gemeente te lig-
ten, wanneer des Woensdags-avonds eenige weeken na den an-
deren gepredikt word, en daar voor den Predicant, boven zyn
ordinaris Traétement van 600 Gulden, nog j-q Gulden voor die
Dienft voldaan word.

Betreffende de fchikking en ftandplaats van de Predikftoel en
die van de Kerkenraad; wy houden dat die niet te verbeteren
zyn, en zoo mede de geene welke gefchikt zyn voor de Gemeen-
te, alle na yders rang en hoedanigheid. Drie hondert Ledema-
ten, daar in beftaat het Lighaam deefer Gemeente, en indien

de Roomfchgezinde Huysgezinnen , welke meeft rondom en
minft in dit Dorp woonen, de Gereformeerde Godsdienft bele-
den, men zou te Loenen haaft een getal van 400 Ledematen,
ter Kerke zien gaan. Nu zouden wy de Naamlyft der Predi-
canten, welke hier zedert de Reformkie geftaan hebben, laten
volgen, maar alfoo die onder de Ckftis van Amfterdam behoort,
zal te zyner tyd en plaats, daar van gefproken worden.

De Tooren van deefe fchoone Kerke, wiens wêerga op geene
Dorpen (zoo wy mecnen) in de Vereenigde Nederlanden gevonden
word is tot den top der Haan zii voeten hoog, en 30 voeten
beneden op yder vlakke zyde breed,heeft tweeTranfTen ofOm-
meganeen, beyde met fteene ilalluftrades omzet, uit welker
hooete eene fraaye fpits ryft, het oog van een opmerkend be-
fchouwer dubbel waardig. In het Jaar ijif op \'s Heeren He-
melvaartsdag , des namiddags omtrent drie uuren, ontftak in
deefen Tooren eene geweldige Vlam, ontftaan door Onweer van
Donder en Blixem, waar door alle de Dorpelingen niet anders
dachten, of dat ongeluk zoude ook tot de Kerk en ommeftaan-
de Huyfen overgegaan zyn j dog de Almogende Voorzienigheid
hadde dezelve niet verder bepaalt. De Eerwaarde Heer Kony-
mnherglt dier tyd in de Loosdrecht Predikende, en van deefe
onvertvachte ramp, door een gefwinde Bode bericht hebbende
gekregen, en gewaarfchouwt, dewyl het Huys van zyn Eerw.
maft den Tooren ftond,om zyne Goederen te laten bergen,ant-
woorde aan gemelde Bode: Keer weder te rugge, daar is niemant
die keft, die de Almachtige en Jïaandehand Gods ontwyken kan: Laat
fnyne Goederen aan haar plaats: De Heere zal ons mogelyk genadig
Of fchoon dat deefe Onwêers-ramp m den beginne zeer
groot waar, en alle de Inwoonders in de uitterfte verlegentheid
ftelde, de Heere toonde hier, dat Hy ook de Heere van dit On-
weder was, en de Gebieder van zoo verre met te gaan, als de
Ingezetenen van Loenen verwacht hadden. In het Jaar 1747
jjreygde deefen Tooren nog een grootere ramp, door verrotting
van de toppen der Paaien, door welke hy omtrent elf voeten uit
zyn Centrum^ naar \'t Weften overgeweken was, eerlang ftond
omverre te ftorten, en veele Menfchen en Huyfen te verplette-
ren.

ren. Raad en daad was in deefen nog meer als te voorèn nodig.
Men onderzocht en ondervraagde, byna alle van verr\' gekome-
ne voorname Toorenbouwers, dog niemant kon of wilde deefen
Tooren weder recht zetten,ten zy eenige duyfent Guldens, daar
voor geaccordeert wierden. Maar na dat alle deefe gehoort wa-
ren, bied zig den rechten Konft-Bouwmeefter aan , en herfielt
deefen Tooren weder in zyn Centrum., voor veel minder hondert
Guldens, als andere duyfenden daar voor geëyfcht hadden. Wy
zouden hier wel byvoegen, op wat wyfe deefe te rechtzetting
is toegegaan} dog zulks laat ons beftek niet toe. Wy hoopen
onfen Leefer genoegen tc geven, met te zeggen dat zy gedaan
is, door eenen Gerrit van der Paaww., Mr. Tiniinerman te dee-
fer plaats, en zulks binnen zeer korten tyd, zoodanig dat zig
alle Bouwmeefters , daar zelfs over verwonderden , en zyne
Konft met toejuychende Eer- en Lof-Dichten,hebben bekroont
gezien. Onder verfcheydene op \'s Mans wcrk te dier tyd ge-
zongen , behaagt ons de volgende;

liees \'Tooren ivel gehotmt, praalt hoven veele Dorpen,
In hoogte, fierkte en Jchoon, is nogthans onderworpen,
Gelyk als alle ding, die metter tyd vergaan.
Zyn Grondßag was verrot, en kondquot;quot; niet langer ftaan\',
JVas ui^ zyn Middelpunt, ruym Ellef voet geweken ,
Bragt vreefe aan den Menfch, door Huyfen te quot;jerbreken-.
Den Hemel dit voorziet, geeft middel aan de hand.
Zend Gerrit van der Paauw, die brengt hem wêer tot ftand-.
Die zet hem als voorheen, regt op zyn oude palen,
Jn alles wel bezorgt, dat hy niet ligt zal dalen.

Die Eer komt van der Paauw, maar Vaderlyk bezorg,
Aan zyn Hoog Edelheid, den Heer van Kroonenhorg.

Wat aangaat het Kofter, Schoolmeefter enVoorleefers-Ampr,
het werd alhier waargenomen op een Tradement van 142 Gul-
den des Jaars, behalven de Emolumenten, en bygevoegde Col-
Icéten van \'s Lands Inkomften, die dat Ampt zeer goed maakt.

De Scholieren zyn des Zomers hier omtrent 60, en des WintcrS
kan men \'er tulTchen de 80 en po tellen. Het Maandgeld is,
voor die Spellen en Leefen 4, Schry ven daar boven lt;51,
en dan voorts rekenen leeren 1 o ftuyvers. Die dan nog in de
Avondfchool Pfalmen leeren zingen n ftuyvers.

Dit vermaarde Dorp Loenen heeft twee Brouweryen, beyde
onder het StichtfchegedeeltedeererPlaats,aandeRivierde Vecht
te vinden j d\'eene genaamt de Gekroonde A en d\'ander het
HOEFYSER. Het Bier dat men daar in brouwt, is zeer wel
bekent, en werd alom geprefen, wegens deffelfs aangename
fmaak, en nog meer, om° dat zulks zeer bekwaam werd bevon-
den, de gezontheid te onderhouden.

Een Geneesheer en drie ervaren PVondheelders kunnen de In-
woonders en Opgezetenen van rondomme, te Loenen vinden,
om zig daar van te laten dienen, en de verloren gezontheid we-
der te verkrygen.

Men heeftliier ook een Kmrnmoolen, zoo als te Breukelen ea
Maarflen, daar zeer goed Meel op v/erd Gemalen, en Bakkers,
Brouwers en alle Lieden die deefe benodigt zyn, geholpen kun-
nen worden.

Tweemaal des Jaars, werd te Loenen Paarde-Markt gehou-
den j de eerfte is Woensdag en Donderdag voor de Palm-Puarde-
Markt te Utrecht: de andere des daags voor die van Abcoude
in de Maand Augufty, waar op dan de Jaarmarkt of Kermis des
Zondags daar aan volgt, en duurt drie dagen.

BetreiFende de Schippery van deefe Plaats, hier zyn vier Schip-
pers, v»?aar van eene tweemaal ter week, namelyk des Dingsdags
en Zaterdags des morgens vroeg van Loenen op Utrecht affteekt, en
deffdven daags weder te rug keert. Deefe vier Schippers volgen el-
kander alfoo in de beurt, dat de geene die dc Reys op Utrecht
gedaan heeft, als dan weder in de beurt op Amaerdam vaart.
De Vracht voor yder Perfoon in.hecRuym is 2^5 en in de Roef
4 ftuyvers. Op Amfterdam vaart alle dagen een Schuyt af ten
jo, II en 11 uuren, na den tyd des jaars, van de Maand Mey
af tot de Maand November. Ook des Zondags avond eene ten*
^ uuren. Alls \'vveeksn des Dingsdags esn Schuyt over de Stad

Wecsp, maar de andere dagen over Nieuwejfluys. De Perfo*
neele Vracht is over de Nieuwerfluys 6 ftuyvers i Duyt, en
over Weesp 8 ftuyvers i Duyc. By befloten water ryd van hier
als dan een Wagen , zoo daar Vracht isj anders gaat den Beurt-

Zie hier nu de namen, van de vermaardfte Buytenplaatfen. Van
Nieuwerftuys ziende, en voorts met de Vechtftrooni afg^nde, heeft
men Ouder hoek, Beereveld, Fredenhof, Middenhoek, tlooger^erf,
Ruygenhof, Nieuwerhoek, KROONENBURG, eene der Oudfte
Adelyke Huyfen van Holland, waar van onder
meer gezegt moet worden. Voorts na de zyde van VREi-A WU .
\'t Huys te Loenen, iValleßein, de Reßdentie van den HELI^vai^
KROONENBURG en LOENEN, enx. enz-. en\'z-^\'fl^\'^\'
klip, en dan nog verfcheydeneaan de Ooft- of HoUandfche-zyde
van de Vechtftroom, die\' wy niet «nbsp;Alleen

komt ons hier in gedachten de Hofftede Nooit Gedachtaan de
Heereweg tuffchen Loenen en Loenreüoot, daar van niet verre
de Roomjche Kerk ftaat, die van een Roomfch Werelds of On-
geordent Priefter werd bedient genaamt Cornelis van Feen, ge-
boortig van het Dorp Meeren by Utrecht. Hier mede de Vecht-
ftroom voor een korte tyd verlatende, komen wy te

Deefe Heerlykheid is gelegen aan het Riviertje \'t Geyn, al-
waar dagelyks veele Schuy ten, heen en weaer, voorby
varen. Een gfoot half uur gaans heeft men van hier nodig tot
Loenen, en even zoo veel tot Bambrugge.nbsp;. ,

Na de kant van Bambrugge, kan men de Gremfcheydmg met
weynig treden begaan gt; dog na penen Zuydooil waart aan is die
meer dan zesmaal verder te zoeken. Aan de zyae van bei Slot
ftrekken zig de Landeryen van deefe Heerlykheid, tot onder die
van Ter AA en Oucoof\', makende te zamen 70f Mergen. In \'t
Jaar 1744 is I^ariaJg^es, Baronnefe van Stepraad, hier mede
beleend.

daar van hebben wy geen zeker bericht. Wy zullen evenwel
dezelve, zoo te Loenrefloot en daar rondom gelegen, op omtrent
30 bepalen, en aldus de Inwoonders tot ifo tellen.

Wat aangaat het Slot zelve, \\ geen de Franfchen in \'c Jaar
iCji in haar macht kregen, en van daar met weynig moeite,
langs de Geufefloat en de Oemmerikfche Zwwe op Wmeren en Boti\'
hol los gingen, is genoeg uit de Gefchied-Schryvers bekent, hoe
zy aldaar gerooft, geplondert en gebrand hebben. Het zelve
ftaat rondom in een wyde Gragt, en vertoont zig nog heden zoo
fterk, d;;t men wel gelooven k m zoo Lnge te kennen ftaan j
ja nog langer als het reeds geftaan heeft en duuren kan. Binnen
dit aloude Slot ziet men verfcheyden Portraitten van de Heeren
van Loenrefloot in der tyd, zedert deflelfs eerfte bouwing. De
Thuyn hier van legt ten Weften, en is vermakelyk en vrucht-
baar genoeg om een Heerlyk Huysgezin te onderhouden Voor
het Jaar 1400 was dat Slot zeer machtig, en men pleegde van
daar veel kwaat tegen de Stad Utrecht; dog meh voorzag te
dier tyd door den Biflchop FLORENS van WEVELING-
HOVEN, en den Raad der Stad, waar toe gelegentheid gaf
dit volgende voorval, zoo als het ons verhaak den Heere Mr.
Gasper ßurmm, in zyn Eerfte Deels Utrechtfche Jamh. Bladz.
66 en 67. „ Onder de Ridders en Edelluyden, (zegf hy) die
„ ten dienfte van den Heer van Arkel tegen Holland en het
,, Sticht Opgezeten en de Wapenen opgevat hadden, was//^7/-
„ lern van Yfèndoorn. By deefen had zig de Jonkvrouwe van
„ Loenrefloot begeven, en zoo gezegt wierd was zy met hem
„ getrouwt, fchoon zy door den Biflchop en den Raad der
5, Stad Utrecht was gefteit onder de Voogdye van Huge vm-
5, Loenrefloot. Waarom den Raad Vrydags na dertienden dag
5, verftaan heeft, Heer Huge voorfchreve te fterken , in het
„ bezit van den Huyfe en de Qoederen van Loenrefloot, tot dat
5, de Jonkvrouwe aan Heer Huge voldaan hadde 800 en i zoo
„ Oude Schilden ; en Dingsdag na Pauli Converßo, dat alle
j, Renten en Goederen van de voornoemde Jonkvrouwe, ge-
„ legen in den Geftichte van Utrecht, zoude opgebeurt en
5, geheft worden, ten behoeve van den Biflchop, de Stad en

Heer Euie van Loenrcßoot. En voorts verklaart, dat Heer
Huge, woonende op Loertreßoot , zyn Borgerfchap niet ver-
loren haddej maar Borger bleef. En in \'t volgende Jaar
1407 Dingsdags voor Sr. Jansdag te middezomer verftaanj
dat tVillem vm Tfendoorn , nog zyn Vrouw, nog iemant
harentwegen, op den huyfe Laenreßoot komen zoude, ten
zy by wilie en toeftemminge van den BilTchop en Raad
der Stad. Deefe Jonkvrouwe was genaamt Ifabella, en de
eenige Erfgenaam van Splinter van Loenrcßoot tn Elifaheth
van Ztiylen, en zyn door dit Huwelyk de Goederen van
Loenrcßoot, overgegaan in het Geflacht van Tfendoorn^ en
in \'t vervolg gekomen aan de Myndens van Amßel. Zeer
,, wyslyk hadde den Raad begrepen , gemelde- fVillem van
„ Tjendoorn, die een openbare vyand van het Sticht en de
„ Stlt;id Utrecht was, op den Huyfe Loenreßoot met te laten
„ komen, zonder bovengemelde toeftemminge. Vermits hun
„ nog niet vergeten v/as, het kwaat en nadeel \'t welk Heer
„ Splinter uit dat fterk huys, het Sticht hadde aangedaan. Wel-
„ ke niet dan door kracht van Wapenen genoodzaakt is ge-
5, weeft, zig te verzoenen \'met Biftchop Florens\'van Weve-
5, linckhoven, en de beteringe die hy fchuldig was, wegens ge-
„ pleegde geweldenaryen , over te laten aan d\'Uitfpraak van
de Eccleßen en Raad der Stad Utrecht.quot;

Wy zoude hier gaarne den Leefer een\' Naamlyft van dc
Heeren en Vrouwen, zoo als dezelve elkander fucccffivelyk op
den Huyfe Loenreßoot gsvolgt zyn, zedert de laatfte uit hec
Geflacht der Myndens van Amßel, tot op de tegenwoordige
Baronnejfe van Stepraad (bevorens gemeld) opgeven gt; dog de-
zelve niet volkomen machtig zynde, moeten wy zulks hier

Wat aangaat de Landeryen binnen de Grenfen deefer Heerlyk-
heid gelegen, zy zyn te laag voor Graanen, maar zeer goed en
bekwaam voor allerley Vee, waar door men hier ook goede Bo-
ter en Comyne Kaas maakt, die meerendeels naar de Steden U-
trecht en Amfterdam verzonden word.

fis in één Perfoon, en vyf Schepenen 5 waar van ééne Roomfch-
gezind is, gelyk ook de Gerechts-Bode. Het fFapen van Loen-nbsp;^

refloot is een rood Kruys, uit de bovenfte hoeken tot de onder-
fte nedergaande, in een goud Veld. Het Rechthuys werd al-
daar gehouden, ten Huyfe van den Gerechts-Bode Jan van dernbsp;\'
Kroon, alwaar het Wapen van Loenrefloot uithangt.

Vereenigde Landfchappen j derzelver Steden, Dorpen en ue
hugten, Hooge en Laage Regenten, Hoven van Juftit^,
R^aadhuyfenT Rechtbanken, Kerken, ^^ocgc Schoo-
ien, Weeshuyfen en andere Gefliehten met de Ly ße«
\'nbsp;van Profeflbren, die de Waard,gheid van Reaor

Magnificus op derefpeaive Academien bekleed
hebben, en de Ly ften van de Predicanten, zoo
Nederduytfche, Franfche als Engelfche,
welke zedert de Reformatie inde Steden
en op de Dorpen geftaan hebben,
Inbsp;W A A R B Y

Men nóg zal befchreeven vinden, de gefteldheid van Orgels en
Klokk?nfpellen, met de namen der Meefters die dezelve gemaakt
hebben, als mede de Lyften van Organiften en Campaniften ,
met hunne Traaementen; Hoogtens van Toorens, Schil-
\' derftukken in Kerkglafen, Tombes, Wapens aanmer-
kelvke Opfchriften en Gedichten, en veele andere din-

|n ons voorgaande Derde Stukje, eene Befchryving van
9 de Dorpen en Vh^ifen Freeswyk, (de Vaart)
pbaas, de Bilt, BlaauwKapel, Maarjfen, Breukelm^
Ter AA, Nieuwerfluys, Loenen en Loenreßoot, 200
kort als zakelyk opgegeven hebbende; maken wy in dit Vier^
de weder een begin, metnbsp;- uit^ïe?

Hier van is Arnbach ts -Heer Conftantinus le Leu de Wilhem quot;
cn V Capittel vanSt. Pieter te Utrecht daar ook hun Gerecht
van Prooftdye ende Aasdom j zynde het eerfte groot 1818, en het
andere 1718: en aldus te zamen Mergen. Waar uit te ver-
Itaan is, dat deefe beyde Heerlykheden zig al wyt uitftrekken,
en omtrent twee uuren gaans in de lengte, en ook byna twee uu-
ren m hare breette, met uit. en ingaande hoeken, begrepen zyn.

lykheid, behoorende tot aan het Jaar 1445, Jonker \'jacoh -oan Gaai^
beek -, die ook te gelyk Heer van de Stad ïFyktn het Slot

I4j\'p, waar door de gemelde drie eerflgenoemde heerlykheden aan
het Sticht zyn geraakt, en te dier tyd door óx:-Staat en aan den
Biflchop Dqvid van Bourgondien zyn overgegeven, onder verband,
van dezelve nooit van het Sticht te vervreemden, of iets mee .
dezelve te doen, dan met toefliemminge van de Staaten. Hier
door is Abcoude zedert dien tyd aan het Sticht gebleven.

Wat nu aangaat de twee bovengemelde Dorpen Abcoude en
Baanhrugge op zig zelve, het eerfte is gelegen aan de Ooftzyde
van \'t Riviertje V Geyn , dat gewoonlyk vanOuwerkerk tot aan
Nieuwerfluys aldus genaamt word, en ook met een arm uit het
midden wm^ Abcoude ipt zm de Geynbrug met de naam van \'tGeyn
doorgaans werd genoemt. Het Dorp Baanhrugge, legt omtrent
drie quartier uur gaans na binnen de Provincie Utrecht, en is
ten eenemaal aan de Weftzyde van bovengemelde Riviertje gele-
gen. Beyde deefe Dorpen aan een zeer luftig Oord, hebben een
geduurige doortocht van Scheep- en Schuyt-vaart, en des Zo-
mers fiiet minder van allerhande Rytuygen, welke daar doorheen
vliegen , bm hare Opgezetenen de vermakelykheden van deFecht-
ßroom te doen genieten.

\'T Gerecht van de Ambachts-Heerlykheid, van Abcoude en
-Baanbrugge te zamen gevoegt , beftaat in een Schout, zeven
Schepenen, te weeten vier van Abcoude en drie van Baanljrugge,
met een Secretaris (die te gelyk ook Secretaris van\'t Gerecht van
St. Piéier isj) welke een Bode tot hun dienft heeft. Wanneer
den Ambachtsheer goedvind, de Schepenen van zyn Gerecht tc
Veranderen, laat zig zyn Hoog Edele Geftrenge van de nog
in Regeeririg zynde, een dubbel getal ter hand ftellen; waar uit
JHy dan de verkiefing doet, om anderen weder van hun poft te
loflen, of ook wel te laten continueren. \'T Gerecht van St.
Pieter, Prooftdye en Aasdom, heeft één Schout, acht Schepe-
nen, te weten vyf van de Prooftdye, twee wegens Aasdom en
nog eene wegens Aasdom in \'t Veen; met een Secretaris, (die
ook Geheym-Schrijver van \'t Gerecht van Abcoude en Baan-
hrugge is) en een Gerechtsbode, -welke het zelve bedient. MeC
het veranderen van Schepenen, doen de Heeren van St, Bieter

als bóven gezegt is. De Wapens van dc Gerechten defer twee
Heerlykheden, zyn te Abcoude voor het Rechthuys beyde te
zien, derhalven wy hier niets van zeggen zullen.

In de eygentlyke Dorpen Abcoude en Baankugge te zamen,
telt men jegenwoordig ruym loo Huyfen, en omtrent zoo veele
Boerderyen, daar rondom gelegen; behalven de Heeren Buy.
tenplaatfen, welke in de beyde Heerlykheden en onder de bo-
vengenoemde Gerechten gelegen zyn. Aldus zullen dan t getal
der Inwoonderen, op ruym looo mogen begroot worden.

De Buvtenplaatfen,binnen de nu meergemelde Heerlykheden
van den Heere Conßantinus Ie Leu de IVïlhem en de Proofidye -van
St, Pieter selegen, (onder welke eerfte men ook hec Slot van
Loenrefloo? met zyn fraaye Thuyn moet rekenen, als zynde on-
der die Heerlykheid gelegen) heeft men van daar tot aan Baan-
brug deefe volgende; namentlyk: Valkenhßymng. Den Haring^
l/eldhoen,Kerkkroon.ièmntvemeen fchoone Plaats zonder Naam
legt, Landluft, Middehaart, (by deefe is men half weg Utrecht
en Amfterdam) Sloofwyk, Donkervliet, Geynwenfch, Paddenburg,
MeehaaU Baffenhof, Patiëntie, Poeleflein, Zorgvry tn meet
dere Van Baanbrugge tot in- en door Abcoude de Hofftedeo
Berzzicbt, Oud-Geyn, De Koppel, Bergvliet, Frederyk,Poftwyky
Jpenburg^ Lindenhof, Eïfenbofch , Meerlevelt en meer andere.
Voorts heeft men \'er nog drie of vier boven Abcoude naar de
r/nbsp;en tivee of drie naar de kant van de Geynhrug tot

Ä G ondgèbied van de Stad Weesp-, alle welke Hoffteden
Tefe Heerlykheden geen kleyne luyfter byzetten, des Zomers
haar zeer volkryk doet zyn, en de Inwoonders als dan wel 200

Maar in den aanvang van het Jaar 1673 5 ^^^g het m deefe Land-
ftreek zoo vrolyk en vermakelyk met uit, toen de Franfchen de
geheele Provincie verovert hadden, waar van \'t verhaal hunner
gepleegde Moedwilligheid en goddeloofe Grouweldaden , nog
een fchrik in de Kinderen kan veroorzaken, wanneer zy herden-
ken *t geene van hunne Ouders,in dat gemelde Jaar,is geleden.
Zie hier eens hoe wreed en verwoed zy in dit fchoone Jbcoude
huvs hielden: ^^en Detachement van omtrent yoo Franfchen,
^nbsp;Y ?nbsp;uit

uit de Stad Utrecht trekkende, begaven zig na dit Dorp, en
het Slot van Abcoude genadert zynde, deed den Bevelhebber fo
Man door het Water en \'t Ys heenen trekken, tot voorby het
Slot naar het Dorp, terwyl de andere zig tuflchen Baanbrug en
\'t Slot ter neder leyden. Deefe f o Mannen in de Nanacht tot
het Dorp invallende, fchoten met den eerften aanval twee In-
woonders ter neder, en maakten daar op zoo een fchrikkelyk
geroep en gefchreeuw, dat de Dorpwacht \'t zelve horende, en
niet weetende hoe groot het getal der Franfchen was, zig inet
de meefte Inwoonders, benevens hare Wyven en Kinderen, op
\'t Veld en elders hier en daar verfchuylden, die orn het woeden
van hunne Vyanden t\'ontgaan, meeftendeel tot aan de knyen in
\'t water ftaan moeften. Ondertuflchen ftaken de Franfchen den
brand in de voornaamfte en fchoonfte Huyfen; en in de Na-
nacht van 3 tot 6uuren, wierden meer dan loo Gebouwen,zoo
Huyfen, Schuuren als Paardeftallen, door de brand vernielt. De
fchoone Kerk zelve, geraakte aan twee plaatfen in den brand ,
welke door den yver der Inwoonderen, die uit het Dorp gewe-
ken waren, en op \'t luyden der Klok wederkeerde (\'t geen zy
zoo befteld hadden) met hulp van eenige Soldaten uit de Stad
IFecsf nog geblufcht wierd 5 anders zou buyten twyfFel het ge-
heele Dorp, waar van maar omtrent een derdendeel der Huyfen
ftaan bleef, gantfchelyk in de Aflche geraakt zyn. Aldus wierd
Abcoude verwoeft en vernielt door de Franfchen, dat men na
hun vertrek Abcoude in Abcoude moeft zoeken, en hun Vuur
en Staal nog merktekenen hebben nagelaten, welke men mis-
fchien in deefe Eeuv/e nog niet zal uitgewifcht zien. Mannen
en Wyven, die deefe Franfchen bekomen konden, rukten zy te
Abcoude uit hare Huyfen, ten deelen aan Staarten der Paarden,
ten deelen by het Hair aan de Voeten der Ruyters gebonden, en
aldus naar de plaatfen gefleept daar zy in Bezetting waren, zyn
ter dood gemartelt, door \'t geweld \'t geen men haar aandeed.

Nu ga^ wy over tot de befchryving der Kerke. Zy is ge-
lieel van Gebakken Steen opgemetzelt, dog van haar ouderdom
kunnen wy bier geen bericht geven j alleen is het waarfchyne-
lyk, dat zy.al lange voor de tyden der Reformatie, yan de Roomfch-

witniuntende Geftucadoort, en ter behoor]yker nlaarfe r!.. r
Beeldwerk, aan een Lyk-Capelle

\'t midden, eetuvet dar d^w l i\' een\'groote Zark in
Eer,als InL/Kg^^^nbsp;daar aan lieer ophunne

den Ambachts-Heer en zvn rL.r ^^\'^«»fen. Beyde
waarvan hunneWap^s dcL^Tu quot;quot;\'nbsp;^^gezet,

getuygen zullen koten\'.y\'^ Tltfe
coude ICO Guldens van wvlen de oi^L / ^^ Diaconie te Ab-
voor zy verplicht zyn. dTefe Beg^^^^^^^
^oude.f,en \'op dat z\'ulks na die

jngt;dden Van dezelve, die hier van L^n LTnni \'\'^^^^^^^
lommen „a de Corintifche BouIf!dën^£-^ \'^^^en Co-

^Ivken, als voor de L ke Llv^^^f i «quot;m achting laten
«c i^erive zelve, dewyl zv h^^r

Sn ,\'.00 dat te verwondden \'Vebrtgt, Ito openbaren
gangbaar en m g^ruyk ^ t? befinnen en alfoo te eyn-

, Haan m ®Ä\'Äreed voeten. Hy heeft eenen
rende, aan yder v\'f ke ^platte vierkan-

Bi^„\'efenH=!fo?Miyf-!daatnadercbeyding .«.P- E\'
meritus I«55gt; Overleden 163«.nbsp;Eq.

JOHANNES VAN WESTERBURG. Ber. alhier van
Tienhoven i6zf. Vertr. in April naar Dordrecht. Overl
aan de Peft 163(5.

PETRUS DEYLIUS. Ber, alhier van Bunnik in Aug. i(J2lt;J.
Blyft na de fcheyding te Baanbrug 1033. Overl. 1639.

JOHANNES VAN KESTEREN. Ber. alhier van Tien-
hoven lóóf. Bev. in Nov. 1(555. Emcr. 1684. Overl. 1687 in
January.

THEODORUS DOP. Ber. alhier van de Blaauv^e Kapel
1684. Was Veld-Prediker i57f. Emer. 1711 in Jan. Overl. 171p
in September.

HENRICUS VAN HARLINGEN. Ber. 1711. Bev. den
zz Maart. Emer. geworden 17f^. Overl. den 24 April I7f4.

PETRUS SCHOLS VAN ASPEREN. Prop. zynde al-
hier beroepen den p Oét. 1755- Bev. den 3 Fcb. lyf^- Ber. in
^t Gafthuys te Delft den 2f Juny i7fp.

\' OLIVIER PORJEERE. Prop. zynde alhier ber. den 16 Oa.
i7fp. Bev. den 27 Jan. 1760. Van deefen jongen Leeraar belooft
zig de Gemeente alhier veel goedsj dog v\'reeft van nu af aan al,
datze dien geeftryken Weg-myfer door de Enge-poorte, niet lang
houden zullen.

Het ordinaire Traftement van den Predicant is, als op veele
en de meefte andere Dorpen deefer Provincie 5oo Gulden en dc
Vrye Wooning. Betreffende de Ledematen alhier, men teld
die tegenwoordig op 148, welke het H. Nachtmaal des Heeren
gebruyken mogen. Het School waar in de Jeugt onderwefen

word, is hier t\'Abeoude niet 200 groot als te Loenen, Breuke-
len cn Maarflen, en \'t fchynt vreemd, dat het getal der Schoo-
lleren des Zomers hooger loopt als des Winters: maar wie weet
niet,dat de wegen op zommige plaatfen des Winters na dit Dorp
zeer befwaarlyk voor dat jonge gefelfchap tegebruyken zyn. Hier
door is \'t dat het getal der Schoolieren in Wintertyd maar ruym
Zf zyn; dog mogen des Zomers wel ten minften op fo gerekent
worden. Van hunne Maandgelden hebben wy hier geen bericht,
maar daarentegen de goede verzekering, dat alle Schoolieren het
Leefen, Schryven , Rekenen en de eerfte beginzelen van den
waaren Godsdienft, na de korfte weg door den Meefter geleert
word; welke een jaarlyksftaande TraÊtementheeft van 175gul-
den, behalven de Emolumenten.

De Inwoonders van Abcoude trekken hare meefte Inkomften
uit- en door de Veehoedery. Beter en Melk hebben van hier
en uit de beyde Landen deefer Heerlykheden, akyd goede aftrek.
Kaas werd in deefe Landftreken niet veel gemaakt.

Dit Dorp zend, nevens andere, ook een Reernrmiy tot de
zaken van den Zeedyk , tuflchen Amfl:erdam en Muyden gelegen;
nemende aan den Huyfe Zeeburg met de Heeren Dykgraaf en
Mede-Heem raden SelTiejom te raaden en te befluytcn,wat na
tyds omftandighedendiende gedaan,en nodig geoordcelt word.

Dewyl de Roomfchgezindenjin de beyde Heerlykheden hier
veel zyn,en rondom Abcoude woonachtig, hebben zy aan het
Oofteynde van dit Dorp een bekwame Vergaderplaats, alwaar zy
de Godsdienft op hare wyfe in alle ftilte verrichten können.

Men heeft alhier ook een DoUor Medicina en drie ff^ondbeel-
ders, over welkers bekwaamheden Abcoude niet ligt reden zal
werden gegeven te klagen , en om beter naar elders te gaan

Tv/ee Bierßekeryen (om dat hier geen Brouwery is) hebben hier
genoeg te doen , om de Kelders der Inwoonders met goed Loen-
der Bier te voorzien.

De jaa.rlykfche Paarden-Markt werd hier gewoonlyk gehoti-
dcn , dc laatfte Donderdag en Vrydag in Augufly; waar op dan
^e Kermis des Zondags daar aan volgt, en duurt drie dagen.

/jlle Vrydag avond, in de Zomertyd, vaart van hier een Schuyt
op Utrecht, die des Zaterdags weder te rug keert; dog by de
Wintertyd niaar alle veertien dagen. Op Amfterdam alle Maan-
dag morgen heel vroeg, en keert mede ten zei ven dage we-
derom.

De voornaamfte Herbergen zyn tc Abcoude v/er , als na-
melyk V Fortuyn, in welke de beyde Gerechten alhier hunne
Rechtbank houden ; De Eendracht , In Utrecht en de \'jonge
Prins: de andere hebben zoo veel niet te beduyden. Laat
ons nu kortelyk opgeven de zaken van Stadt en Kerke van
liet Dorp

Dit Dorp legt niet min iuftfg en vermakelyk als dat van Jh-
coMde, aan de Weftzyde van \'t Riviertje V Geyn, byna in
gelyke afftand met Loenrefiuot. Scheep- en Schuytenvaart en
de veele Rytuygen, die het zelve, inzonderheid in de Zomer^
palTeeren, alsmede de naby gelegen Buytenplaatfen, maakt het
alhier zoodanig aangenaam, dat men daar zeer genoegelyk leven
kan.

De Inwoonders deefer Plaats, hebben hun beftaan op deefe
driederley wyfe, namentlyk; zy zyn of Winkeliers, Ambachts-
lieden, of die door de Veehoedery Jeven. Het getal der Huy^
fen, die niet zoo veele zyn als zommige wel meenen zouden,
en \'t getal der Inwoonderen, daar van hebben wy hier boveti
onder Abcoude gefproken; derhalven is niet nodig zulks weder
te herhalen. Wy zullen hierom maar van eenige byzonderhe-
den, de Kerkelyke zaken betreffende, fpreken.

Wat dan voor eerft de Kerk te Baanbrugge aangaat, zy fchynt
eertyds gedient te hebben tot een Bid\'Capelle der Roomfchge-
zinden; dog met de verandering der Regeering, de Beelden uit
Kerken en Capellen weggeruyfflt zynde, heeft men deefe ook
met voorby gegaan, om dezelve van dien onnodigen opfchik
te zuyveren, en goedgevoiiden het zuyvere Woord Gods daar
in te Prediken. Al voor het Jaar ly^o , had alhier den Her-

vormde openbaren Predikdienft een aanvang genomen, en moed
den Predicant van Abcoude den H. Dienft waarnemen ; dog
wanneer de Belyderen deefer in meenigte toenamen,maakte men
een betere fchikking, en werd deefe Kerk ook eeneygen Predi-
cant toege wefen.

De Kerk alhier te Baanbrugge is lang 24 en breed 8 treden.
De Schilderyen in de Glafen, alle van \'t Jaar 16fo zyn genoeg-
zaam buyten haar eerfte fchoonheid geraakt 5 alleen ziet men nog
byna volkomen het Wapen der Stad Utrecht, aan hetOofteyn-
de der Kerke. Voorts de ft:hikking van den Predikftoel en die
der Kerkenraad, als mede de verdere Geftoeltens voor de Ge-
meente, na een ieders rang en hoedanigheid, zyn niet te verbe-
teren. De Tooren die deefe Kerk met zyn eene Klok en drie
Uurwyfers Iaat hooren en zien, is efièn hoog 100 voeten. Hy
ftaat ten halven uit- en inwaarts de Kerk, waar tegen den Pre-
dikftoel geplaatft is. Aan het Oofteynde der Kerke, boven den
ingang van \'t Portail, ziet men twee byzondere Jaargetallen,
namelyk ifof onder,en Kïfo boven malkander geftelt, diemis-
fchien te kennen geven, het onderfte de tyd der bouv/inge van
de Capelle, en het bovenfte een verbetering of vergrooting, om
alfoo tot een bekwame Kerk voor de Gemeente, by haren aanwas
te dienen.

Hier op laten wy nu de Naamlyft der Predicanten, zedert de
Scheyding van Abcoude in \'t Jaar i(gt;ij volgen, en bleef by die
gelegenheid alhier,

HENRICUS MALECOTIUS. Ber. alhier [van Hageftein
lözp in Aug. Vertr. naar Deventer

GERARDUS HALMA. Reg. Fil. Ber. in Maart Bev.
den zz Maart. Overl. den zp Nov. 1702.

NICOLAUS van WYK. Ber. 1705-, den p Maarr. Bev.
ien ip April. Vertr. naar Weesp 1708.

ERNESTUS PHILIPPUS GERARDUS VAN ESSEN.
Dan, Theod. Erat. Prop. zynde alhier ber. den iz Oa.
Bev. den 6 Mey 1736. Vertr. naar Hattem 1743-

HENRICUS VOS, Henr. Fil. Prop. zynde alhier ber. den
P Dec. 1743. Bev. den 29 Maart 1744. Deefe laatfte is nog ia
leven, en neemt den PI. Dienft by de Gemeente J. C. alhier, in
allen yver en getrouwheid waar, op ordinair Traö:ement, dat is
600 Guldens Jaarlyks, en vrye Wooning. De Ledematen deefer
Gemeente, zyn op omtrent So te tellen.

Men heeft te Baanbrugge één Chirurgyn-, die men hier om zyne
geleertheid, ervarentheid en goede bekv/aamheden, ook wel ge-
bruykt om inwendige Ziektens en Kwaaien te geneefen, daar by
veelen zig niet ongelukkig bevinden.

Van hier vaart des Vrydags avond een Schuyt op Utrecht,
daar van de Inwoonders te Loenrefloot ook bedient worden.

De Jaarmarkt of Kermis, werd alhier gehouden in de Maand
September, des Zondags na Kruysverhefiing,en duurt maar twee
dagen.

Eene Herhrg, genaamt de Oude Prins, is te Baanbrugge;
waar in de Reyfigers en andere zeer wel behandelt en genoegen
werd gegeven. Nu flappen wy over en komen tot de

Raad der Stad Flißngen in Zeeland. Deefe Prooftdye is in \'n
geheel groot f448 Mergen en 473 Roeden, waar van gelegen
is onder Mydrecbt cumjuis 183Ö Mergen Roeden; onder
Thamen 387 Mergen pi Roeden; Wilnis, Weftveen, 167f Mer-
gen i ijKocdcmei^ Uithoorn,Cudelßeert,Blokland en dcCromme-
Mydrecht lyyo Mergen. Achtienhoven, groot Mergen, be-
hoort mede onder \'t Gerecht van de Prooftdye van St. Jan. Deefe
Prooftdye omtrent de Rivier den Amftel, paald aan Holland tc

gen de Gerechtigheden van de Dorpen Waveren, Amflelveenj,
Aalfmeer, Zevenhoven, enz. En verder ftrekt zy haar na bin-
nen de Provincie Utrecht j zynde een Landllreek, daar in de
Bewoonders zig niet kunnen beklagen, hierinnegeborente zyn.

Om nu tot de byzondere Befchry ving van de Dorpen, in deefe
Prooftdye gelegen over te gaan, zoo geven wy eerftelykde voor-
rang aan

^et zelve is gelegen in gelyke afftand van Thamen en Wilnh,
^^ en is een fchoon, vermakelyk en luftig Dorp, doortim-
mert met veele fraaye en aanzienelyke Huyfen j tuflchen welke,
voor omtrent vier Jaaren geleden, een lange rechte ftraat, zoo
lange als het Dorp zelve is, gezien werd; allemaal van geeleen
roode Klinkerfteen, op haar kant gezet. Eertyds was hier
een voornaam Kafteel, genaamt Giesdorp, met fchoone Laanen
en Landeryen wel voorzien j en twee Bruggen om tot dat zelve
te komen, nu behorende Jonkhr. D. C, -van de Kapelle, HEER
VAN MYDRECHT; dog is nu maar als eene Ruine aan te zien.

Dit Dorp Mydrecht begint men met de Buytengrenfen, by
Waverveen aan Holland , en gaat met eene Buurt langs den Am-
ftel, tot aan de Uithoornfche Tol-brug , en van daar verder met

tot aan de Driehuyfer Moolen, onder Wilnis. Verder is ook
een Weg, of liever Zuwe, van den Uithoornfche Brug tot aan
dit Dorp, alwaar een ophalende Brugge is, cn men daar over
op de bovengemelde fchoone Straat komende, de Plaats door
gaat, en alfoo langs een vermakelyke weg Wilnis kan naderen.
Aan de zyde van Waverveen, tot den Amftel, ziet men om dit
Dorp meeft Water, en aan de Velde zyde, tuflchen den Amftel
cn Mydrechts-Dyk, meeft nog geheel Land ; uitgezondert eene
Poel of Veenpias in de Hoflandfche Polder, langs de Mydrecht-
fche Zuwcheen-, waar door die Zuwe veel te lyden heeft, en
jaarlyks veel van onderhoud, tegen het geweld van die Water-
pkflcHj door het geduurig verfterken van Paaien, Takkenryfen

€11 het Bepuynen deefer Ziiwe, komt te koften. Derhalven
veelen, niet onvcrftandig oordeelen, dat men die Polder behoor-
de droog te maken j te meer nog, dewyl in den tyd van ruym
fo jaaren herwaarts, dit Dorp aan de Noordzyde buyten de
Brugge, in Huyfen zeer is vervallen, door dien daar byna
alles vt\'eggeveent is, en de bewoonders dier Huyfen, zoo niet
meer als te vooren konnen beftaan.

De Regeering deefer Plaats, beftaat in een Ballieu, (die tef-
fens zulks over de geheele Prooftdye is) Schout, (die dat ook
van Wilnis en Weftveen is) vyf Schepenen en een Secreta-
ris, (welke dat Ampt ook bedient te Thamen, Wilnis cn
Weftveen) en een Bode. Het Wapen van Mydrecht is een
quot;vvit Lam of gekroont Agnus Dei. Mydrecht heeft binnen
en buyten ruym Zjf Huyfen, en ten minften iijf Inwoon-
ders en Opgezetenen , die van de Veehoederye, het Turf
maken en verkopen, en van de Vifleryen hun beftaan heb-
ben.

De Prooftdye heeft Hooge,Laage,en Middelbare Jurisdiftie,
alsmede de approbatie en improbatie van Predicanten,

De Rechtdagen werden alhier van Maand tot Maand , de
eerfte Dingsdag in de Maand gehouden, en moeten de Inwoon-
ders van Thamen alhier te Mydrecht te recht ftaan, in Civiele Za-
ken gt; als wanneer Schout en Schepenen van Thamen, mede in
de Rechtbank zitten. In Criminele Zaken , worden de Ingeze-
tenen van Mydrecht, Thamen, Wilnis en den Uithoorn, te
recht geftelt tot Mydrecht i in welke Rechtbank dan zitten
Schout en Schepenen van Mydrecht, met den Schout en twee
Schepenen van Wilnis. De fuccumberende in Civiele Zaken,
voor een Rechtbank, onder deefe Prooftdye van St.Jan, kan
appelleren aan de Rechtbank van Mydrecht, of aan \'t Hof tc
Utrecht. Onder de Prooftdye zyn «5 Notarifl\'en en z Procureurs.

Nu komen wy tot de befchryving der Kerke: zy is in haar
geheele lengte met den Tooren, die meeft binnenwaarts ftaat,
46 treden, namelyk den Buyk 18,buyten den Tooren, breed
£55 \'t Kruys lang 10, en breed 20 treden 5 en \'t Choor lang
ao treden. Tien Pylarcn j na de Toscaanfche Bouworden, on-

derfteuncn na de oude manier van Kerkbouwen , het Kapwerk.
Den Tooren is hoog 187 voeten,daar in hangen twee Klokken,
en heeft een fchoone wel geproportioneerde gedaante. Wat nu
ook verder de Kerke in haren opfchik aangaat, men ziet in ha-
ren Buyk, twee fraaye Kopere Kaarskroonen hangen, en hier
zyn weleer, ook uitmuntende Schilderftukken in de Glafen ge-
weeft, zoo als uit eenige overblyfzels blyken kan, dog die zyn
al mede gelyk andere, door de Franfchen, wanneer zy de Pro-
vincie overweldigden, in de Jaaren van 167z en 1573, vernielt
creworden. Drie Wapens hangen in dit Godshuys, en in het
Choor ziet men de verheven Grafkelder, van den voorgaande
Prooft deefer Prooftdye, den Heere . . . Beernink, aldaar by-
«^rezet in het Jaar 1717. Voorts is deefe Kerk in haar Geftoelte,
zeer wel gefchikt en gereguleert. De Predikftoel en die der
Kerkenraad, zyn zeer proper gemaakt, daar boven echter die
van den Prooft zeer verre uitmunt, en met het Wapen van Zyn
aan\'t voorhooft praalt.

Laat ons nu hier de Naamlyft van de Predicanten wederom op-
geven , zoo als die op de befchryving der Kerke, zeer wel voegen
zal, en onfen Leefer na gewoonte verwacht j dog wy hebben
geene andere van Mydrecht onder de hand, dan die begint met het
Jaar 1014, wanneer deefe Gemeente met die van Thamen, een
fcheydinge maaktej en is dezelve Naamlyft aldus:

JOHANNES OUCOPIUS. Blyft hier 1614 na de fchey-
dinge. Overl. 1(548 in \'t Najaar.

JOHANNES VAN ALMELOVEEN. Ber. alhier i6fi.
Bev. den zi Maart. Overl. 1678 in Oótober.

BARTHOLOMEUS GROUWELS. Ber. 167p. in Aug.
Bev.den xi dito. Vertr. naar Ooft-Indien 1680.

RUTHGERUS VAN BEMMEL. Ber. iö8i. Bev. den
30 April. Was Veld-Prediker i68p. Overl. 1692. den i z Au-
gufty.

ELEAZAR VAN EYNDHOVEN. Petr. Fil. Ber. na veel
Stribbeling ^ev. .den Z7 Dec. Overl. den Aug-

NICOLAUS VAN ECHTEREN. Prop. zynde alhicrber.
S7ff. Bev. den 14 September. Deefe laatftgenoemdc Dienaar
3. C. is hier nog de Gemeente een getrouw voorganger, om dc
regte weg te leyden, en alfoo door de Enge Poorte in te gaan.
Het Traétement van den Predicant is hier als na gewoonte, en
daar benevens de Vrye Wooning. Men telt hier omtrent zyo
Ledematen.

Dewyl wy voorgenomen hebben, ook van Kerken en Ge-
lïieentens van andere Gezintheden te melden, zoo dient denLee^.
fer tc wectcnj dat in de Cromme Mydrecht, in de zoogenaam-
de Mennoniten-buurt, geplaatft is een Doopsgezinde Kerk,
welke tot Leeraar heeft Ds. van Dam; dog daar van de Ge-
meente niet groot is, en eer af als toeneemt: ook ftaät\'er onder
Mydrecht aan de weg na Wilnis, een Roomfchgezinde Kerk 5
waar van Paftoor is Nicolaus GcAiani, een Roomfch Werelds
Priefter, geboortig van Utrecht. Hy is volgens Conventie ver-
bonden, twee maal ter week, nog een andere Kerk, ftaande
niet verr\' van dc voorgemelde, binnen de Jurisdidie van Wilnis,
te bedienen.

Mydrecht heeft cén Medicina Do^or en dneGhirurgyns, waar
van alle Inwoonders, van Ziektens en Wonden bezocht, kunnen
gedient worden, en ook niet zelden gelukkig de gezontheid die
verloren is, weder krygen.

Wat aangaat het ó\'cóoo/, het beloopt zelden meer als joSchooI-
licren , Winter en Zomer doorgaans gerekent. Het Maande-
lyks Schoolgelt is voor Spellen en Leefen 5, Schryven f en Cyf-
feren daar boven 7 ftuyvers. Het Jaarlyks ftaande Tradement
van den Schoolmeefter, die, zoo als op meeft alle Dorpen, te
gelyk Kofter en Voorleefer is, beloopt niet meer als p Guldengt;
waarby nog komt 6 ftuyvers voor yder ftoelte zetten in de Kerk,
cn f ftuyvers van yder Huysgezin. De nevensgaande Emolu-
menten, moeten wy als niet wetende, vooiby gaan.

Nadien van Mydrecht, ook een Schuytenvaart op Utrecht
en Amfterdam is, zoo zeggen wy» dat die beyde door eene
Schipper bedient word j varende des Vrydags avond ten 6 uu-
ren op Utrecht, en men betaalt voor perfonele Vracht in het

Ruym f, en in de Roef 6 ftuyvers. Op Amfterdam werd
gevaren des Zondags avond, en ieder Paflagier betaalt voor
yracht in het Ruym 3I:, en in de Roef f ftuyvers.

De Jaarmarkt (gezegt Kermis) werd hier gewoonlyk ge-
woonlyk gehouden, des Zondags na St. Petri banden, in de
Maand Augufty; dog als dien dag op een Zondag valt, dan
is \'t dien zelven dag.

Eyndelyk daar zyn drie voorname Logementen of Herbergen
te Mydrecht; als de eerfte de Prins van Friesland, daar inne
ook het RECHTHUYS werd gehouden, de tweede het
Wapen van Amfierdam en de derde genaamt het Rad van A-
vonture. Hier mede fcheyden wy van Mydrecht, en treden
over tot in

Eyt Dorp, mede behorende onder de Prooftdye van Sl
/Jan, is zeer luftig en vermakelyk gelegen aan de Scheep-
en Schuytenryke Rivier den Amftel, en heeft dezelve Ooft-
waarts voorby vlietende. Eertyds lag Thamen (\'t geen men nu
nog Oud-Thamen noemt) byna een kwartier uur gaans Weft-
waarts van den Amftel, zoo als men daar nog heden de funda-
menten der Oude Kerke met het Kerkhof zien kan, en veekyds
by laag water, de Doodsbeenderen bloot leggen van Lyken,
welke aldaar voorheen met genoegzame aarde bedekt geweeft
2yn. Het nieuwe Thamen, dat uit het oude is voortgekomen,
cn aan de Weftzyde langs den Amftel gezien werd, paalt nu te-
gen den Uithoorn, en fchynt wel alfoo één Dorp te zyn, om dat
die van den Uithoorn daar ook te Kerk gaan ; dog wat de Ge-
ïechten aangaat, moet men Thamen en den Uithoorn van een
fcheyden. Thamen heeft zyn Dorps Jurisdi^ie langs den Am-
itel, tegen den Uithoorn aan en begrypt omtrent r^o Huysge-
jnbsp;Uithoorn of fchoon men dc Zoogenoemde

^akel daar al by neemt, is zoo talryk niet in Huyftn; want
.den Uithoorn met de gemelde Quakel, en andere welke onder
\'4en Gerechte van den Uithoorn behooren , daar in teW men al-

ieen \\if Huyfen, dus te zamen zfy.Huyfen, en tijf
ders. Den Omtrek der Landen van Thamen, bedragen (als bdquot;-
ven gezegt is) 387 Mergen en t)i Roeden j dog hoe veele Mer-
gens onder den Uithoorn, Cudelfteert , Blokland en nog onder
de Cromme-Mydrecht gelegen zyn, is ons niet onderfcheydent-
lyk bekent, alleen werden deefe laatfte op irfö Mergen te za-
men begroot.

Het Gerecht van Thamen, beftaat in een Schout, (die te ge-
lyk ook Schout van den Uithoorn, Cudelfteert, Blokland,Crom-
me-Mydrecht enz. is) twee Schepenen, een Secretaris, (die tè
gelyk Secretaris is van Mydrecht,Wilms en Weftveen,) en een
Bode. Dat van den Uithoorn, CudeJfteert, Blokland, Cromme-
Mydrecht, enz. Beftaat in een Schout, (die te gelyk Schout
van Tharaen is) vyf Schepenen j en een Secretaris, \'t seen ins-
gelyks een Bode tot hun dienft heeft. Het bovengemelde Gerecht
vanThamen, al voor lange gezien hebbende, en vernomen de
lalt en moeyelykheid, om wegens Civiele Zaken , die on-
der hun E. Gerechte ligt af te doen waren , en nogthans Verplicht
om daar over altyd te Mydrecht te moeten compareeren,-heeft
al meer dan eenmaal getracht,hun eygen Rechtbank in Thamen
op te rechten en te plaatfen, zoo als welvoegelyk zoude fchv-
nen i dóg.töt hier toe, die zaak nog niet hebbende verkreserf,
IS men echter te Thamen niet zonder hoop, dat den Heer
als zynde een zeer befcheyden Heer, dit aan het gemelde Gerecht
gunftig zal aecordeeren, \'t welk anders miftchien zig aan Haar
Ed. Mog. wel mochte addreffeeren, dewyl men te Thamen\'na
een eygen Rechtbank in Civiele Zaken, hoe langer hoe meer be-
gint te rykhalfen, om eygen Huyshouding te mogen dóen.

Thamen is gantfch bloeyende in allerhande bedryven en d\'e
Hooftneeringen, doen een ieder hier een vrolyk en verMnoegt lé-
ven genieten. Twee Zaagmolens in Thamen en een 01yaagers?Mo-
len onderden Uithoorn, met de Turf-Negotie, Veehoederye,
ryen en de meen,gvuldige Jagers, om Schepen en Schüytèn her-
waart en derwaart heen te jagen , maakt het hier alles livendig^,
öm gewillig en neerftig tot dé Broodwinning te zyn. Van deefe
laatfte teld men hierrüymj-o, welke met hunne magérè\'Roii-

cinantcn de weg pafleren, en meenig een doet twyffelen, wie
de meefte honger en dorft heeft, de Jager of het Paard. Een
Koorn-Molen hebben de Inwoonders hier tot gebruyk.

Nu gaan wy over tot de Befchryving der Kerke. Dezelve is
Gebouwt in \'t Jaar i66l, zoo als aan het Wefteynde te zien is,
en ftaat byna midden in het Dorp aan den Amftel. Zy is een
langwerpig vierkant Gebouw, van zz treden lang cn 12 breed.
Op dezelve ftaat een cicrlyk Toorentje met twee Uurwyfers,
cn waar in eene Klok hangt, om de Gemeente den Openbaren
Godsdienft indachtig te maken, en alle Menfchen aan hun eynde
te doen gedenken. Boven gemelde Toorentje, daar men anders
meeft op de Toorens een Haan plaat ft, is alhier een Fama gQZtv,
«iet alleen om de Geweften en Winden aan te wyfen, maar mis-
fchien ook, om dat men in dat Godshuys zulk een Godsdienft
verricht, die wel geboorten gezien mag worden.

In deefe Kerk hangen drie Kopere Kaars-Kroonen, om dc
Gemeente onder den openbaren Godsdienft, in de Wintertyd ,
■wanneer hier door den Predicant, eenige Woensdagavonden na
den anderen gepredikt word, tc lichten. De Predikftoel en die
van de Kerkenraad, als mede het Geftoelte na ieders rang en
lioedanigheid, ziet men hier zeer netjes gefchikt en gereguleert.
Inzonderheid is de Stoel van den Prooft, boven alle in voortref-
felykheid te admireren. Deefe Kerk heeft 117 Grafkelders of
Graven, welke de meefte hare Eygenaars hebben.

Laat ons nu de Naamlyft opgeven van de Predicanten, welke
alhier te Thamen, zedert de Scheyding van Mydrecht inden Jare
3(5z4 geftaan hebben i namelyk:

JOHANNES de GYS of GYSIUS. Gewefene Monnik
te Mechelen, beroepen na genoegzame beproevinge 162.4. O-
yerl. 1635-.

JACOBUS MUYLAART. Ber. in Febr. 1636. Bev. den
z6 Juny. Overl. 1038 in \'t Voorjaar.

\' REGNERUS de vries. Joh. Fil. Ber. alhier van Ofte-
tóflè Ber. inOft. Overl in Sept. 1671.

jacobus TRIGLANDUS. Jac. Fil. Jac. Nep. Ber. in
Oft. 1676. Bev. den zf Maart ilt;57ö. Vertr. naar Breda 1678.

LAMBERTUS ZEGERS Ber. in Aug. 1^79. Bev. den
EO Sept. Vertr. naar Uitgeeft röSz.

HENRICUS VAN SYPESTEIN. Adr. Fil. Ber. alhier
van Doorn in Maart 168é. Vertr. naar Montfoort 170p.

PETRUS KALDEN. Te voren Predicant op Stellenbofch
aan de Caap de Goede Hoop, alhier ber. 1710. Bev. den 2.7 A-
pril. Vertr. naar Ooft-Indien 1720.

PHILIPPUS BREDIUS. Ber. alhier van Schalkvvyk lyii,
Bev. den 7 Dec. Overl. den 10 April 17^2.

HENRICUS VAN HERWERDEN. Prop. zynde alhier
ber. den......tyff- Bev. den 23 Nov. 175-5\'. Deefe laat-
fte is nog in leven, en neemt den H. Dienft met veel yver waar,
op een Jaarlyks Traktement van 6jf Gulden, en Vrye Wooning
aan de Rivier den Amftel. De Leden deefer Gemeente zyn hier
cot een getal van ruym 150 toegenomen.

Wat nu ook aangaat het School, daar zyn Winter en Zomer
200 meer als min fo Schoollieren tc tellen, welke alle na haar
vcrftand en jaaren zeer wel geleert worden, ZOO in Spellen, Lee-
fen, Schryven , CyfFeren , als in de eerfte beginzelen van de
Goddelyke Waarheden. Des Meefters Jaarlyks ftaande Traétc-
ment voor zyn Kerkendienft, beloopt hier op 80 Gulden, buy-
ten alle andere Inkomften.nbsp;a n ,

Met de Schuytenvaart van hier op Amfterdam, is het aldus
gelegen. Alle dagen vaart van Thamen en den Uithoorn een
Schuyt, des morgens ten f 5 of 7 uuren, naden tyd des Jaars,
cn keert van Amlterdam weder te rug ten 3 uuren. Des Zon-
dags Zomers nademiddags ten 4 uuren, vaart mede een Schuyc
tot Amfterdamfche Kermis to§. De Perfonele Vracht is zoo wel
in de Roef als in \'t Ruym 4 ftuyvers. In de Wintertyd, wan-
neer \'t befloten water is, ryd tweemaal ter week ook een Wa-
gen, daar van dan die van den Uithoorn zoo wel als de Thamcrs
isunnen gcdiens worden. Wat aangaat de Vaart op ütrechr ^

de Schipper van Mydrecht, haalt en brengt ook al v^^at men van
cn naar Utrecht wil getransporteert hebben.

Van de Jaarmarkt of Kermis van Thamen en den Uithoorn,
kunnen wy den Leefer de tyd niet zeker opgeven.

De voornaanifte Herbergen of Logementen in Thamen, zyn
de Fergulde JVagen, en de Prim Maurits j dog het Rechthuys
aan de Brug onder dea Uithoorn,, overtreft deefe beyde meer,
als Goud het Yfcrj want dit aanzienlyk Logement heeft alle
goede hoedanigheden, als zynde eerftelyk ongemeen luftig en
vermakelyk aan den Amftel by de Brug gelegen, cn voorzien
van fchoone welgemeubileerde Vertrekken,die alle op die Scheep-
en Schuytryke Rivier uitzicht hebben, en het oog nauwelyks
kunnen verzadigen \\ daar beneven kan men daar delicaat en civiel
gefpyft worden, en op alle wyfe van Ry tuygen en Paarden ge-
dient, waar by ook eene bekwaame Stalling niet te verfmaden is.

vït Dorp al mede tot de Prooftdye van St. Jan behorende,is
^ J gelegen een uur gaans boven Thamen en den Uithoorn j be-
grenft ten Noorden Aalsmeer Holland, en ten Zuyden Zevenho-
ven^ insgeyks Hollandfchen bodem. Het is in zyn omtrek niet
groot, en bevat binnen deffelfs Jurisdidie onïtrent 80 Huyfen,
welke meerendeels aan de Noordzyde gevonden worden: aldus
mag men de Inwoonders aldaar byna op 400 rekenen, zoo in het
Dorp zelve, als in deflèlfs ommetrek.

E)e Hooftneering,wm door de Inwoonders alhier beftaan,kan
iï5en nauwelyks een Hooftneering noemen, door dien m.en maar
van yder zoo weynig ziet exerceren,dat men die geen naam kan
geven. Een weynig Veenerye, een weynig VifTerye , een wey-
jvig Veehoederye, en dc Doortochten met Rytuygen, ook te
Paard en te voet, doen dit Dorp beftaan, en de Inwoonders
een genoegelyke Koftwinninge hebben. Men heeft aan dekanc
van de Haarlemracrmeer-zyde, hier nog eenige Boomkweeke-
ryen ; dog die vm Aahmeer zyn daar in vermaart. Voorts wee-
sen wy van de Gelegentheid deefes 0or.ps,, en. ds Neeringen eji

Handteering en aldaar, niet meer te zeggen j alleen no» maaraan-
ïnerkende, dat hier de Inwoonders, zoo wel als dievSi Thamen
en den l^ithoorn, zig zeer we! en meeft ichikken, na den aart
en zeden der Hollanders, om dat zy daar naaft aan gelegen zyn,
en veel geraeenfchap daar mede hebben.

Laat ons nu een befchryving van de Kerke, Tooren, en van de
Leden der Gemeente alhier opgeven. De Kerke .te Kudelfteert
ftaat omtrent zoo treden,aan degemeene weg na den Uithoorn,
buyten het eygentlyke Dorp, en daar nevens heeft men het Schooi
voor de jonge Leerlingen. Men gaat uit het Dorp naar deefe
beyde , langs een fchoon hard pad, tuflchen twee fraaye Heggen.
De Kerk alhier is lang zo, en \'t Choor lang li treden j d\'eerfte
breed iz, en de andere lo treden. Deefe Kerk bereikt al veele
jaaren, zoo ons gebleken heeft aan het Choor, dat niet gelyk
eertyds de Tooren van Loenen, boven van zyn Kerk afweek
maar hier met zyn fundament onder van de Kerke afwykt- wel-
ke afwyking echter nog zoo gevaarlyk niet fchynt,dat men daar
voor eerft nog eenige hulpmiddelen toe, zal behoeven te ge-
bruyken.nbsp;°

Zy is van birmen (als een Kerk behoort te wefen) zeer wel m
hare Geftoeltens, zoo Predikftoel, Kerkenraads, als alle andere,
na een yders Rang en Hoedanigheid, gefchikt en gereguleert.
Twee Koopere Kaarskroonen hangen in den Buyk der Kerke,
en m t Choorgewelf, ziec men nog afgebeelc de iz Apoftelcn\'
200 als voor de verandering van Religie in deefe Lande gewoonte
was, de Kerken met Schilderftukken te vercieren , om aldus
aan haren H. wandel te können gedenken. Andere byzonder-
heden levert ons de Kerk van Kudelfteert niet op. Haar Too-
ren is pö voet tot den top der Haan hoog, en heeft een Klok
om tot de meergemelde tweederleye dienft te gebruyken. \'
Hier gaat nu de Naamlyft der Predicanten, van KudelfteerC
en den Uithoorn, welke zedert de Reformatie de Kerke alhier
bedient hebben. De Gemeentens waren in die eerfte tyden één
Iighaam, dog die van den Uithoorn de Kerke veel nader te Tha-
men hebbende , zyn die van den Uithoorn de Gemeente der
Kerke te Thamen ingelyft, en zyn alfoo de Ledernsten te Tha-

^ÏÏ^ÏrÏrÏ^s\'^GERARDI valken a ar. Ber. alhier
^ lambertus ger^ Gafthuys-Kerk

■^L\'ùDOvicûS DUBOIS. Ber.rW- WaSynelyk v^r-
quot;iBsdróKl\'MONT. Ber. .5.0. Wa, een Lid van de

van doesburg. Joh. Frat. Ber. door
het Lot lÖTyïn Aog. Bev. den 18 Nov., Vertr. naar Goes .67p.
WILHELMUS ^AN ZEVENHOVEN. Ber. .080. Bev.

, ^\'âXZ quot;jÏ Venr. naar ce Duurftede
quot;rÈGNERUS SOREAU. Ber. idSj. Bev. den 1. Oa.

? ^ i7f4- Bev. den 23 reor. \'7))\' ^ , rr^^ren
fn leven, en arbeyd in den Geeftelyken Wyngaart des Heeren
11% wakkerheid en getrouwheid, op het ord.nans loon ^
Gulden, en de Vry^e Wooning. De Ledematen dee^. Ge^

raeente, dewyl hier omftreeks veele Roomfchgezinden woonen,
en eene hunner Kerken aan de Quakel, en eene onder Zeven-
hoven ftaac, zyn niet zeer talryk; want die\'er dertig zal willen
optellen zal \'er niet veel meer bevinden, of fchoon hy \'er ook
de geene, Wellie van de Hollandfche bodem alhier komen Nacht-
maai houden, by voegt. V^oorts, dewyl wy van Kudelfteert niets
meer te berichten hebben, gaan wy verder, en koméh tot de
befchryving van

Dit Dorp begint aan Mydrecht , aan den Dyk of Weg van
Driehuys af, en ftrekt zig uit tot aan de Heerlykheid vari
Oudhuyfen, en Wilnhze Zwwe-, welke Zuwe v^quot;^ \'t Dorp af, tot
aan de zoogenaamde Helhj Kamerik een uur gaans is: En aan
\'t water aan den Amftel of Drecbt, van de Driehuyfer fVatermo*
len, \\ot aan het PFoerdfche Ferlaat, Weflvceny Qn^Qt tVil-
nis horende, begint weder aan \'t Woerdfchê.gt;\'Ferlaat, aan en
langs den Amftel, en ftrekt zig uit tot aan Noorden. IVilnis en
Weßvcen, is te zamen groot 167f Mergen 117 Roeden.

In deefe geheele Parochie, ftaan eamp;n pp Huyfen, en in de
Heerlykheid van Oudhuyfen, (waarin de Kerk en Paftorie ftaat)
werden \'er 40 bevonden. De Inwoonders: deefer voorgenoemde
Plaatfen, geneeren haar meerendeels met de Veehoedery, en hec
maken en verkopen van Turf, daar toe hier ook eenige Schip-
pers woonachtig zyn, welke de Turf naar elders heen voeren.
Aan nodige Winkeliers en Ambachtslieden heeft men hier geen
gebrek, en \'t geen men dagelyks om te leven nodig heeft, kan

Men heeft alhier dezelve Regeering, die wy onder Mydrecht
befchreven hebben, voor zoo verre zyraaktj maar wat
aangaat de Heerlykheid van Oudhuyfen^, waar van den Prooft ook
Heer is, en dezelve op de Nakomelingen van Zyn IVel U
Geßrenge moet komen, wy denken dat de Schepenen en Secrett.-
ris, daar niet dezelve zullen zyn, maar dat aldaar wel een afge-
zonderde Rechtbank zal wefen; dog wat aangaat den Schout van

dat Gerecht,die is dezelve welke te Mydrecht, Wilnis en Welb
veen, dat Ampt bedient. Wy zouden alhier ook de Heerlyk-
iieid van Denemarken (gezegt) Demmeriken Vinkeveen befcifry-
ven, maar alfoo die nog heden open ftaat, door aflyvigheid van
den Heere JAN DE CERF de JONGE , Heer van Oud-
Beyerland, en by de Erfgenamen van Zyn Wel Edele Geflrcnge,
nog geen befliflïn^ is gemaakt (immers zoo veel wy weeten) zullen
dat in petto houden, ter tyd toe, wanneer wy ook van meer
andere Heerlykheden en Gerechten , eai Aanhangzel van ons
Werk, by het eynde der befchry ving deefer Landfchap , den
Leefer zullen mededeelen.

Nu komen wy tot de befchryving der Kerke. De oude Kerk,
welke hier voor deefe ftond, is Gebouwt geweeft omtrent het
Jaar 1567, en de nieuwe die nu ftaat in het Jaar 1741; ter wel-
ker tyd ook des Predicants Huys of Paftorie is vernieuwt gewor-
den. Deefe Kerk is in allen deelen, een zeer fchoon en welge-
ordineert Gebouw, zynde haar Choor lang lö en breed lotreden}
*£ Kruys lang 8 en,breed 16, en den Buyk lang 12 treden, tot
aan den Tooren. Aan de Kerk is geen Confiftorie , maar werd
Kerkenraad in het Choor gehouden. De Predikftoel en die van
de Kerkenraad is zeer netjes getimmert, geplaatft agterwaarts
in \'t Choor 4 treden, en beftaat alfoo dat Geftoelte, de geheele
breete van het zelve: ook zyn de overige Geftoekens voor de
Gemeente zeer wel gefchikt en ger^uleert, na een ieders Rang
en Hoedanigheid, om het Woord Gods te hooren, waar onder
de Stoel van den Prooß, bovenalle in cierlykheid uitmunt. Het
Verwulft dat van hout is gebogen, is met eene lichte zuyvere
blaauwe Hemelverwe gefchildert. Schilderftukken in de Glafen
2yn hier niet, zoo min als eenige Graf-Tombes} maar twee Ko-
pere Kaarskroonen, verftrekken de Kerke tot een gewoonlyk
Gieraat, zoo als ook het Gedenk-Schrift het leggen der Eer-
fte Steen aan dit Gebouw, aan de Muur van de Tooren te zien
js, en werd daar aldus geleefen ;

CORNELIS MATTHEUS HENDRIKSEN, Zoon van
Dom^ HENRICUS HENDRIKSEN, Predicant tot Wilms,
heeft aan deefe Nieuw-Gebouwde Kerk, den Eerllen Steen ge-
legt, op Woensdag den Auguftus 173p.

Dc Heerlykheid deefes laai ften Hüffes, -ial- grooter worden y dan
des Eer ften, zeid de Heere der Heyrjchareny ende in deefe Plaatfe
zal ik Freede ge^en, fprsskt de Heere der Heyrfcharen, Hagg. 2.
vers 10.

Hier boven vertoont een üurwyfer,. met de Letteren A.
p.p. 1742.\'En ter wederzyde een Tafereel, waar op men aan
de eene zyde gefehreven vind, de Twaalf Articdlen dts Chriftely^
ken Geloops, gefchonken aan de Kerke door ÏV. van Schalkwyk,
Schout van Oudhuyfen, A°. 16^9, en aan de andere zyde; De
Itriumphe der Heyligen., mede daar aan vereert, Jamechkii
Beer ent S Lepeltak, Muysvrou^ van M. KI^^s f^roe^oiti^\'aän tVés-

mer, i66f. Welke beyde al veele jaaren, in deotófe Kerke
ten toon hadden gehangen.

Wat nu betreft den Tooren, waar in ééne Kbk hangt, van
zeer zuyver geluyd, dezelve is hoog ip voeten. Hy heefteen
Ommegang op zyn muur boven, alwaar de fpits uitryily méc
een dubbelde Yfere Leuning , met 8 ftaande en konfïige ge-
maakte Yfére Pylafters, die wel fterk, maar niet aeer dik zyn;
Hy fchynt met de oude vorige Kerk niet gelyk, maar naderhand
Gebouwt te zyn , door dien men beneden aande Weftkaiu, bo-
ven het Poftail-, op twee nevens malkanderen ingemetzeldè Ar-
duynfteenen , dit volgende leeft:

5500? lt;BoW itiacöt fïctfi /
lt;en \'t fanöameiitfttJaH/
manmftmttHi
ï^n Cooten afamp;^a^.

5^00? 0crectins niet fia^tj
a^aii €. Staaten en
^IjEÉ luebcc opgewcöt/
^ee^ €ooten^ muuren.

Laat ons nu overgaan, tot de Naamlyft van de Predicanten,
welke de Gemeente J, G. alhier en te Vinkeveen, zedert den
Jaare I J\'98 bedient hebbencn is de eerfte geweeft,

HENRïCÜS TEN BRINK. Ber. ifp8. Was een Lid van
de Utrechtfche Synode i6i8. Emer.nbsp;Overl. i6fi. Oud

HENRICUS TEN BRINK. Henr. Fil. Ber. 1^34. Bev.
den 28 Nov. Overl. 1554 den 8 Maart.

HENRICUS TEN BRINK. Henr. Fil. Henr. Nep. Ber.
in July 1664. Bev. den 28 Aug. Overl. 1705 den 21 Maart.

HENRICUS TEN BRINK. Henr. Fil. Henr.Nep. Henr.
Pronep, Ber. 1704. Bev. den 31 Aug. Overl. 173Ö.

NB^. Uit deefe vier agtereen volgende Predicanten, en ten Erin\',
ken blykt, dat zy de Kerken van Wilnis en Vinkeveen,
een tyd van 138 Jaaren, dat miirchien nooit nieer ge-
hoort is, bedient hebben.
henricus HENDRIKSEN. Prop. zynde alhier ber. den
^ April. Bev. den 28 July r737. Vertr.,naar,St. Crux in Ame-
rica, en aldaar Overl. 1743.nbsp;\'jn \'

henricus GOCKINGA. Prop. zynde alhier ber. den i6
Junj. Bev. den If Nov. 1741. Deefe laatfte is nog m leven,

cn Verkondigt hec Woord Gods voor de Gemeente, als een ge-
trouw Dienaar J. C. mer veei genoegen, op een jaarlyks Trac-
tement (zoo wy raeenen) van 700 Gulden, en de Vrye Woo-
ning, waar by een zeer fchoone Thuyn is, daar ineen Predicanr,
zomtyds afgeflooft door veel Studeeren, xig eens weder kan
verkwikken, of door een gematigde arbeyd in de onnofele Ho-
venierkonft, het lighaam in gezontheid onderhouden. Wat
nu voorts de Ledematen deefer Gemeente aangaat, daar zyn er
omtrent 100, die het H. Nachtmaal des Heeren mogen ge-
bruyken. Het Nachtmaal werd altyd in de Hooftkerk te Wilms
gehouden, en nooit te Vinkeveen, of fchoon de Predicant daar
zeventienmaal in een Jaar Predikt.

kenen, als mede in de eerfte beginzelen van de Gereformeerde
Goddelyke Waarheden, door een zeer bekwaam Meefter, al-
hier werd onderwefen, daar teld men des Winters omtrent 60,
en des Zomers ruym 30 Schoollieren j dog wy hebben van
•hare Maandgelden geen bericht, om den Leefer te kunnen
mededeelen. Het jaarlyks Tra6lement van den Schoolmeefter
is alhier, als Kofter en Voorleefer voor zyn Kerkendienft, be-
halven de Emolumentén 104 Gulden.

- Men heeft hier woonachtig één Notaris en Procureur, om-
de Inwoonders in alle goede burgerlyke Rechten en Wetten be-
hülpzaam te zyn, en hen ondervindelyk te doen zien, hoe no-
dig en billyk het zy, dat men omtrent zyn Evennaaften recht-
veerdig leve; en twee Mrs. Chirurgyns, van welkers bekwaam-
heden, men zoo verre overtuygt is, dat men veelmaals aan hun
ook de inwendige Ziektens en Quaalen vertrouwt,en de Patien-
tm geen reden kunnen hebben, om over hunne voorzichtige
Genees wyfe te klagen.

Van de Schuytenvaart, hebben wy onder Mydrecht eenig
bericht gegeven; dog op dat den Leefer weete mochte, hoe
veel het Perfonele Vrachtgeld van Wilnis op Utrecht is, zeggen
wy die te zyn in \'t Ruym 41^, en in de Roef 6 ftuyvers.

Eyndelyk de voornaamfte Herbergen of Logementen onder
Wilnis, zyn de Graaf van Solms of het Rechthuys, en dan nog
eene zonder naam aan \'t Driehuys-, cn onder de Heerlykheid
Ouclbuyfen, de Admiraal Tromp, alwaar het Rechthuys is, en
dan eene by de hooge Brug, dog mede zender naam. Hier
mede wenfchen wy aaa Wilnis en Oudhnyfen vaarwel, en gaan
over tot het Dorp

At Dorp is gelegen omtrent een uur gaans, aan de Weftzy-
de van de Stad Utrecht, en een groot hall uur van de
Leydfche Vaart, alwaar het Dorp Meern legt , en met dit
neuten te zamen onder de Prooftdye van Oud-Munfter behoort.
Zy zyn beyde in hare fehoone en vruchtbare Landeryen groot
1779 Mergen, en begrypen te zamen 67 Huyfen binnen de ey-
gentlyke Dorpen , en Boerderyen daar buyten j makende in
\'t geheel 113, en aldus fBewoonders of Ingezetenen J alle
welke in deefe Landftreek zeer luftig en vermakelyk de Vruch-
ten van hun Land en hand genieten.nbsp;^

Het omgelegen Land deefer twee Dorpen, is zeer Hoomryk,
zoo wel in goede zoort van Vruchtbomen, als in wilde Hout-
ge waflèn, nevens en tuflchen welke, men de veele ryke Graan-
gewaflên ziet voortkomen, en te gelyk allerley Vee in meenigte,
dewelke wegens dc weelige Grasryke Weyden, de Zegen aan
den Eygenaar belooven, en in hoop verwachten.

Over de Inwoonders van deefe Dorpen, om hare zaken by
goed recht en in alle billikheid en eere, en te gelyk in fchuld-
P^ichtïge onderdanigheid te houden r ^let Capittel van Oude-
Munfter de Regeering aan, en beftaat dezelve in een Schout, zes
Schepens, vier wcgem Vleuten, twee van Meern, en een Secre-
t^r-ïs, irsèt een Bode tot hun dienft. Het Rechthuys ftaat in \'t\'
tóiiddën vati het dorp, voor welke men tuflchen twee korte
Muuren , met vier pyiaftets op de eynden,daar ;op vier Leeuwen
zitten; houdende/met hare voorklaauwen het Wapen van t

Deefe Heerlykheid, of deel van de Prooftdye van Oude-Mun
Iter, IS eene van de befte, welke dezelve bezit j en heeft onder
haar gelegen verfcheydene Riddermatige Huyfen, welke wy niet
kunnen nalaten alhier te noemen, en iets daar van te doen geden-
ken. Dus komt ons onder den Gerechte deefer Prooftdye eer-
ftelyk voor het Riddermatig Huys te F teuten, niet verre van dit
Dorp, tufTchen de Huyfen den Eng, den Ham,m \'t Huys Her.
fnejen, Weftwaart van Utrecht gelegen. Het is heden alleen een
\'Vierkante Tooren, die bewoonbaar is, en leenroerig aan den Heer
yan den Eng. In het Jaar 17^8 is Jonkheer Jan van Tuyll van
SerooskerkeJ^^T mede beleend, en te gelyk ook met de Heerlyk-
fieid van Vleuten. Tegen over dit Riddermatig Huys, of dee-
len Tooren ten Noorden, ftaat het Huys den Eng.^ mede om-
trent Weftwaart gelegen van de Stad Utrecht,daar vanwv niets
merkwaardigs kuiken aantekenen, dan alleen dat het zelve leen-
roerig IS aan den Geftichte van Utrecht, en dat den HeeJ
Leonard van Ewjk, Heere van Themaa , n dentar^ 74/op
den 3 July hier mede beleend is. Het Huysnbsp;Wen

onlT^r\'quot;;^\' Graaffelykheid van HolLd, en wL lede
op den 1(5 Augufty 1714 de Welgeboorne Vrouwe, Maria Cor-

ook al Weftwaarts van Utrecht. Dit zelve Huys is door die van
Utrecht in den Jaare 1481 belegerd, gewonnen, uiteeplondert
en verbrand} en hoewel zulks te dier tyd gefchied is! echter is
Het nu aanzienlyk genoeg, om een Riddermatig Huys te moeen

ËvTrZquot;\'^\'quot;- ^n\'T^d TrV \'^\'ê te zien! veelL^de
i^ryg^Geweeren, welke by de befchouwers een kraetie PeW

behoort alhier owLdeHeerlv^^d ^^n^^^^ .
fter het Huvs te^Lr« v ^nbsp;Prooftdye van Oud-Mun-

roerig is, en waar mede in den Jaare i7f5 verlyd is geworden
Jonkvrouwe Johanna Maria van Lockhorfi tot ter Meer. Deefe
laatfte Riddermatige Plaats is wegens haar lommerryk Geboomte,
en luftige Allées om te bewandelen, betoog van den b^chou-
wer dubbel waardig, en diende daarom ook veelmaals den ge-
wefene Heer Hooft-Ofticier van Utrecht, om van menigvuldige
bezigheden, een weynig ontlaft, de genietinge te hebben van
een Buytenleven, daar de werking der Natuur zomtyds beeter
Leeraaren kan, als de befte Philofophen. Maar boven deefe alle is
de Riddermatige Hofftad Botteftein aanzienlyk, en hier ook te
vinden, geene de minftej en mag van wegen de bezittinge
van de Hoog Mogende Heer Jacob van Utenhove, Gecommit-
teerde ter Vergadering van de Heeren Staaten Generaal, gepre-
fen wordeni als zynde aan een Oord gelegen,, daar de Natuur
in hare verfcheydene werkingen, alles wel wil voortbrengen, \'t
geen men van haar kan verwachten. Eyndelyk ziet men nog on-
der deefe Oude-Munfters Gerechten van Vleuten cn Meern, het
Hsf ter fVeyde^ wel eer zynde geweeft het Kloofter van St. Ca\'
tharine *, dog nu een alom bekende groote Boerderye.

Laat ons nu komen tot de befchryving der Kerke. Zy is in
het geheel lang 46 treden , omzet met 18 Dommers, welke de
Mumen vaft houden. Acht treden is haar Choor breed , en 13
lang. Deefe 13 van de 46 afgenomen, blyft 33 voor de lengte
van den Buyk der Kerke, die zo treden breed is, en haar Kap-
werk onderfteunt word door 12 Pylaaren. Men ziet daar aan
veel Duyf- of Trasfteen, waar door gelooflyk fchynt, dat zy al
zeer oud is. De Tooren, die tot den top der Haan 102 voe-
ten hooe is, ftaat geheel binnenwaarts de Kerk: hy had voor
het Jaar I lt;574 een zeer hooge fpits, dog is in het fware Onweer
van dat gemelde jaar, toen de Domkerk te Utrecht inftortede,
op dezelve tyd omver gewaait. In dezelve hangt eene Klok , en
heeft van buyten tegen \'t Zuyden een Uurwyfer, en een Zon-
newyfer.

Wat nu betreft de Kerk van binnen, Schilderftukken in de
Glafen ziet men daar in niet j maar 19 Wapenborden vercieren
de Muur in \'t Choor,die wy meenen alle van Adelyke Gellacft^

ten te zyn, en twee groote Grafkelders, dog beyde zonderee-
nig Opfchrift, werden daar in gevonden. Van een oud Orgel
gemaakt in het Jaar i f pp, ziet men nog eenig overblyfzel van
de Kas, maar zonder de minfte Pyp daar in. De Predik(toel,
en die van de Kerkenraad, zyn zeer net gemaakt, en in den
Jaare 1614 nam men daar van het eerfte gebruyk; dog van het
Jaar 1671 vertoont men in de Predikftoel nog eenige gaten, door
de Franfchen ingefchoten, toen den Predicant daar op ftond tc
Prediken. Voorts ziet men het Geftoelte voor de Gerneaite,
die niet zeer talryk is, gantfch wel gereguleert. Aan deefe Kerk
is een Confiftorie, \'t geen wy alhier aantekenen, om dat deeie
by alle Kerken niet gevonden worden.

Hier op laten wy nu de Naamlyft der Predicanten, welke al-
hier zedert den Jaare i;88 geftaan hebben, volgen; zynde dc

^^\'goswInus piCARDUS. Hy was hier Predicant if88.
Ber. naar Wyk te Duurftede ifp .

FLORIS GERRLTSZ VAN ES. Ber. ifp. Overl. 160.
DIRK RAPHAELSZ VAN KAMPHUYSEN. Ber. lörf,
is (geciteert zynde by exprefle Miftive, van de Ed. Mog. Hee-
ren Gedeputeerden, en niet comparerendeuit deo Dienft ge-
zet i6ip. Overl. te Dokkum in Vriesland den p July 1616.

NB. In het Jaar 1628, is de Meern met Vleuten gecombi-
neert geweeft , maar ts in 1044 weder van een ge-
fcheyden.

THOMAS SLOSIUS. Ber. \\6zo. Emer. in Dec. 1670. O-
vcrl te Purmerent 1672. in \'t Najaar.

BARTHOLDUS van HATTEM. Ber. in Maart 1671,
Bev den 2f Juny. Overl. den 20 Oa. 1711.

BERNHARDUS KEPPEL. Bernh Nep. Ber. 1712. Vertr.
naar Monnikkendam, en aldaar bev den 30 Maart 1727.

JACOBUS VLAAR. Prop. ^ynde alhier ber. Bev. den ip
Juny 1727. Deefe laatfte is nog in leven, en by de Gemeente
zeer bemind, welke alhier beftaat in 30 Ledematen. Het jaar-
lyks Traaement van den Predicant is hier 600 Gulden, en de
Vrye Wooning, met een fchoone vruchtbare Thuyn daar agter

gelegen. Het Capittel van Oud-Munfier heeft alhier dê Colk-
lie tot het verkiefen van een Predicant, op de nominatie van dc
Kerkenraad} dog deefe zaak wil men dat in verfchil ftaat enbv
gelegentheid, wanneer eens weder een Predicant zal beroepen
worden, zulks nader zal dienen gedecideert te worden.

Om alhier ook van eenige byzonderheden te melden, ftaat
te weten, dat in den Jaare 1471, in de Capelle van den Ham,
in de Kerk van Onle L, Vrouwe te Vleuten, een Broederfchap iJ
opgerecht; beftaande dezelve nog heden uit zo Perfoonen wel-
ke de begevinge hebben van 8 Kameren, ter bewooninamp;e van
onvermogende, en Lieden die niet langer bekwaam zynjhamkoft
te winnen; en word ook van de Inkomften deefer Broederfchap,
aan den Armen uitgedeelt. Tot de Kerk van Vleuten, hebben
pok wel eer behoort twee Vicaryen 5 als eene in de Capelle van
Onfe L. Vrouwe, en de andere in de Capelle van St. Ni-
colaas.

Hier is een Brouwery, waar in men zeer fmakelyk en ge-
zont Bier brouwd, dat zeer veel naar elders werd verzonden.
Het gewoon Teken deefer Brouwery is, een Kuypers Dim.
en daar boven een Ryn.nbsp;^^nbsp;\'

Wat aangaat het School, men teld daar in doorgaans des Win-
ters omtrent 100, en des Zomers ten minften 70 Schoollieren,
De Maandgelden zyn voor Spellen en Leefen 4, Schryven
en Cyfferen daar boven 8 ftuyvers. Het ftaande Traftement van
den Schoolmeefter, als Kofter en Voorleefer der Kerke is, be-
halven de Emolumenten, jaarlyks 11 z Gulden. Hier beneVen,
alfoo de Jeugt in alles zeer wel, en na de kortfte methode werd
geinftrueert, en behoorlyk gedifciplineert, heeft men in dit School
te Vleuten ook doorgaans 8, 10, iz, ja meer Koftkinderen;
^aar uit klaar blykelyk is, dat \'er niets aan de Jeugt verzuymt
^erd, om aan dezelve alles in te planten \'t geen tot nutte we-
tenf^appen, en wel inzonderheid tot de gronden van d-n wa-
Godsdienft vereyfcht werd. Wanneer alhier de Kofter- en
Doodgravers-plaats vacant werd, heeft het Huys den Ham, of
ha Capittel vanOud-Munfter (zoowymeenen) het recht,beur-
telings «en ander aan te ftelfcn.nbsp;.nbsp;\'

Tot dienft en hulp, van allerhande Patientea , kannen te
yleuEen ook bekomen een verftandig, ervaren, en voorzichtr\'a
Meefter Chirurgyn, welke aldaar niet zelden gebruykt werd
om mede de mwendige Ziektens en Kwaaien, van den Lyderen

De Jaarmarkt of Kermis, begint de tweede Zondag na Pinx-
teren, en duurt daar op twee dagen.

Alhier is maar een bekwame Herberg, waar in \'t Gerecht van
Vleuten en Meern, hare Rechtbank houd.

Dit Dorp is zeer luftig en vermakelyk Weftwaart, gelegen,
aan den Ouden Rhyn of Leydfche Vaart, een u^ £ns
van de Stad Utrecht, en beftaat in omtrent iz HuylÉn, behat-
ycn de Boerderyen, onder de Prooftdye van Oud-Munfter, en
in de befchryving van Vleuten, hier boven gemeld. Het heeft
voornamelyk de Landbouw en Veehoederye, tot een Hooftnee-
nng, daar by de Inwoonders een vergenoegt leven Genieten

Tegen over dit Meern aan de Zuydzyde Ier Vuar^Tpegcn
Felahuyfin, Byleveld, Rosweyde, Reyerskop , en Lichïenhrn
groot 701 Mergen 300 Roeden, leenroerig aan den Geftichtè
van Utrecht, en Heerlykheid van den Hoogwelgeboren Hf»
Gphert Franco Baron de Milan Visconti, Secretaris van Haa? Fd\'
Mog. de Heeren Staaten \'s Lands van Utrecht Amk/^w\'
Hee. v,„ den G«..«nbsp;me: de B^rfch^pl\'^ d^Ä

Bouw- en Weydelanden, en dan nog eenige waarop men wee-
lige Hennip ziet waflên. Tot dienft ^er Ingezetenen is hier ook
e?n Koornmolen , daar op de geene van rondomme ook hun
Graan gebroken kunnen krygpi. Het Gerecht van de Heerlyk-
heid beftaat in een Schout (die te gelyk Secretaris is) vyf Sche-
penen, waar onder ook Roomfchgezindcn zyn, en een Bode.
In het Wapen van dit Gerecht ziet men een halve Lee-aw, en
twee Buraen Het Rechthuys werd gewoonlyk gehouden, aan
de Leydfihequot;Vaart, aan de Brug hy Meern, in \'t Wapen van

^Nugal^^ overtot de befchryving der Kerke alhier te Meern.
Hoe oud dezelve zy, weeten wy den Leefer niet te berichten.
Men ziet aan de Tooren wel het Jaartal lójf, maar dat dit Gods-
huys al ouder moet wefen, is voornamelyk af te nemen, uit dc
zamenvoeging der Gemeente met die van Vleuten, welke al met
Meern in i6zS gecombineert wasj dog in \'t Jaar 1544 weder
van een eefcheyden: ook ziet men aan Kerk en Tooren, nog
veele zeer groote Moppen, of oude Metzelfteenen, dewelke al
lang voor het Jaar Idjf in ongebruyk waren D^efe Kerkis
ani Ks, en breed 10 tredenj \'t Choor8treden lang en 4 breed.
Li de Glafen van de Kerk, ziet men in die alle Wapens gefehlt
dert, cn ingezet in \'t Jaar 1670 , maar zyn zeer gefchonden,
daar buyten twyfièl de Franfchen in 1Ö7Z en iöt^ , haar ver-
maak aan getoont zullen hebben i dog die in de Glafen van t
Choor, fchynen wat meer verfchoont geweeft te zyn. Men
2iet dezelve aldaar nog byna in haar geheel, en zyn vyf in getal i
als namelyk eene, het Wapen van Amersfoort, eene dat van de Rid-
tóchapfeene van deHeeren Staaten, eene van de Stad Utecht,
en ten lauften het Wapen van Oud-Munfter en Meern j de vier
eerfte mede van \'t Jaar 1Ö70 als in de Kerk, maar deele laatfte
is van \'t Jaar 1671, en denkelyk alle aan de Kerk gefchonken.
Betreffende de Tooren, dezelve is tot den top der Haan, maar
74 voeten hoog, heeft in hem hangen ééne Klok, en van buy-
ten naar de zyde van de Leydfche Vaart, vertoont ztg een Uur-,
■u/vfrr vin het Uurwerk.

roeente alhier, zedert dat die van Vleuten, in den jaare 1544
Sefchevden, bedient hebben, en deefe zyn geweeft,

lOHANNES GOSTERUS. Dan. Fil. Ber. door de Claffis
lölr Bev. den 24 Juny. Vertr. naar Ooft-Indien in Dec. iC^j.

ABRAHAMUS van RODENBURG. Ber. doorde Clas-
üs 1647. den 7 Nov. Bev. den zy dito. Vertr. naar Heefe by
Leende 1648.

^ADRIANUS VAN SYPESTEIN. Ber. door de Claflïs
16f ^ den p Aug. Bev. den 30 dito. Overl. 170 a den 20 Aug.

^quot;iAcVbUsquot;\'lEUSDEN. Joh. Fil. Phil. Doft Ber. 170^
den 12 Maart. Bev. den 12 July. Overl. den 9 Odober ....

JOHANNES VAN LOON. Corn. Fil. Leger-Predicant.
Ber. 1708. Bev. den 18 Nov. Overl. 1750.

EDÜARDUS ARENTSZ. Prop. zynde tc Grootegaft in
Ooft-Vriefland, alhier ber. Bev. den 30 Sept. 1742. Vertr.
naar Caap de Goede Hoop te Stellenbofch 1740.

JOHANNES WILHELMUS BUSSING. Prop. zynde
alhier ber. den IP Juny. Bev.\'den z6 Nov. »747. Vertr. mar

^SaNNES petrus VAN GOUWEN BERG. Prop.
zyiide alhier ber. den 28 Nov. I7f4. Bev^ den 13 April lyyj-,
Deefe laatfte is nog in leven, en dient de Gemeente alhier, mee
deH. Leeredes Euangeliums, en met zyn Godvruchtig voorbeeld^
in allen yver, op het ordinaire Traktement van 600 Gulden, en
Vrye Wooning, De Ledematen deefer Gemeente zyn z6 a 27 in
getal. Wat aangaat de beroepinge alhier van een Predicant, da
donr dp Kerkenraad 1 docr het Canittel vai

zelve werd gedaan door de Kerkenraad; dog het Capittel van
Oud-Munfter, heeft daar over de approbatie of improbatie.

Van het getal der Schoollieren, hebben wy in het 5\'f/-\'öö/alhieE
geen bericht, maar wel van de Maandgelden, en deefe zyn van
de geene die leeren Leefen 4, Schryven 6, en daar boven CyfFe-

ren 8 ftuvvers; dog wegens dit laatfte heeft de Meefter niet veel
werk,nadiende Ouders vati de Jeugt hier meenen, dat hunne Kin-
deren de Schoolfche Rekenkonft niet nodig hebben, wanneer zy
haar zelfs, maarniet een Boere krycje, dat weeten te leeren. Het
llaandcjaarlyks Traaement van den Schoolmeefter, voor zyn
Kerkendienft, is alhier foi Gulden, behaWende Emolumenten.

Van Meern vaart alle Zaterdag morgen , des Zomers een
Schuyt op Utrecht, ten j- uuren, dog des Winters wat

^\'\'Se Jaarmarkt of Kermis, werd alhier gehouden de eerfte
Zondag na Petri en Pauli in\'t begin vandeMaand July, en duurt

quot;quot;\'\'LnTeefftf^^r^ maar één Herberg, genaamt het Fortuyn,
daar men wel te eeten en te drinken kan krygen, dog of men daar
ook menfchen wel Logeert, bekennen wy niet te weeten.

r^it fchoon en aanzienlyk Dorp is gelegen, |uur gaans van
O d ï van minh. een uur van Hermeien i van éc Haar
m quot;^vmFleuten. Het is zeer luftig en yermakelyk in zig zel-
ve,\' en niet min het omgelegen land, wegens een gezonde ruy-
me lucht, en de verfcheydentheid van Vruchten, daar mede de
ingezetenen van dit Dorp en Heedykheid , gezegent worden
De Veehoedery, het maken van Kaas, de Hennipbouw , de
Griendlanden, en het buygen van Hoepels,nbsp;de Nee-

rina en Handteering, en doende Inwoonders een goed beftaan
Lbbeni daar benevens moet ook de Brouwery, genaamt de
éde Akers., van wegen het fmakelyk en gezont Bier, dat daar
in Gebrouwen, en alomme verzonden word,met vergeten zynj
met noa twee Honingzoete Mee-Brouwery en, die alhier gevon-
den, en aan veele plaatfen deefe Drank zeer begeert is. Het ge-
tal der Huyfen, onder het Carspel en Gerecht van Cockengen
behorende, teld men op omtrent loo, en die der Buyten-Buur-
ten zoo verre die mede onder het Ctirspel gelegen zyn, en te
Coc\'kengen de Doode moeten begraven , op omtrent 40. Aldus

te zamen 140, welke al weder volgens onfe Rckcnhcr rp
foonen voor een Huysgezin genomen, een getal vfj
woonders kunnen uitmakennbsp;^oo In-

Choor, en is in deefe drie deefen re\'ÏSmen
Achtien Dommers onderfchragen en verSfn^k^\'^\'^\'^\'quot;\'\'^quot;^^\'quot;\'
buyten,en van binnen ziet zy%r zeer nefeïInrrquot;quot;quot;quot;\'quot;quot;
in alles wel onderhouden, e,i is verciert met vLr r^
Kaarskroonen, om de Gemeente by Winr^^r/
^vanneer in het midden van de wei, door d
woonlyk, over eene voorgaande PredicatiX. Predicant ge^
en door Vragen en Antwoorden als dan n IT?

Infnydingen, t S^^quot; ^ hangen daar in, waar van de fwaartfte
vonden. Twee Klok^ na gnbsp;^^^^ ^^nbsp;be-

^r.TT^THQ Petr Fil. Ber.,1654. Zieboven.
IPÄufcÄ Ber\'^4\' .n Nov. Bev. .«4. ^en

Met deefen Gysberius Cocq, heeft den Prëdikdienft in de Kerke
van de //^^jr (die aldaar om de drie weeken gefchiede) in den
aanvang van deefe achtiende Eeuwe een einde genomen, en
zulks door het verval der Gemeente. Waar na deefen ou-
den Eerw. Heer blind wordende, te Cockengen nog om-
trent acht jaaren den H. Dienit heeft waargenomen, en
(als reeds gezegt is) in 1708 op den 12 Mey,in hoogen ou-
derdom overleden.

WILHELMUS LOBE. Phil.-Doft. Ber. 170p. Bev. den
12 Mey. Vertr. naar Elburg 1711 in July.

FREDERICUS BRINK. Henr. Fil. Ber. 1721 den 27Jan.
Bev. den 30 Maarr. Overl. den 16 April ïji6.

ISAACÜS VAN VIANEN. Dan. Fil. Ber. van Uitdam.
Bev. den 16 Sept. 1726. Overl. den 10 Maart 174p.

JACOBUS SAPPIUS. Prop. zynde alhier ber. den . . . Bev.
den f July 17fo. Vertrokken naar Oud-Beyerland in December
17fP.

I7fp. Deefe laatfte is hier nog niet beveftïgt, maar ftaat in de
Maand July of Auguftus te gefchieden. Men is te Cockengen
zeer verlangende, na deefen nieuwen Leeraar, en de Gemeente
bdooft zig by zyn komft, door zyn Geleertheid en Godvruch-
tigen wandel, al het geene men van een getrouw Zielzorger en
Voorganger kan verwachten. Het Predicants Tia6tement is
hier 700 Gulden, hebbende zulks eertyds begonnen voldaan te
V7orden, aan Dom®. Johannes Valkms, by \'t openen van de Kerk
aan de Haar in \'t Jaar 1034, alwaar zyn Eerw. om de drie wee-
ken éénmaal beeft moeten Prediken, en is zulks ook door zyn
Opvolgers gedaan tot omtrent \'t quot;Jaar 1700. Üf fchoon nu ze-
dert den aanvang van deefe Eeuw, wegens \'t verval der Gemeen-
te aan de Haar niet meer door de Predicanten van Cockengen is
Gepredikt geworden, echter is het Jaarlyks Traclement van de

Predicanten alhier op gemelde 700 Gulden gebleven. Het ge-
tal der Ledematen is tuflchen de 90 en 100.

Betreffende het\' Beroepen alhier van een Predicant , den Am-
bachts-Heer heeft de Collatie, -en werd door Zyn IVel EdeleGe-
ßrenge een Predicant of Proponent voorgeftelt, die als dan door
de Eerw. Kerkenraad werd beroepen.

Wat nu betreft het School, het getal der Schooliieren is ons
niet bekent en ook niet de Meefter die hen onderwyft, derhal-
ven moeten wyzyng^^^quot;^quot; bekwaamheden verfwygen, en kun-
nen die den Leefer niet aanpryfen: wy weten flechts maar alleen,
dat de Maandgelden niet hoog loopen, en dat voor het Leefen 3,
Schryven f, en CyfFeren 7 ftüyvers betaalt word. Het ftaande
Tradement voor de Kerkendienft, en gewoonlyk op de Dorpen
den Schoolmeefter waarneemt, dat werd by den zeiven zeer ge-,
heym gehouden, \'t welk miflchien hier van daan is, dat hem
dat Ampt jaarlyks te veel, of te weynig opbrengt.
. De Meefters Chirurgyns te Cockengen zyn twee m getal, van
welkers bekwaamheid in de Wondheel- en Geneeskunde zoo
inwendig als uitwendig men overtuvgt genoeg is, om hun de
lof te geven, datze geleertheid bezitten, en ervarentheid genoeg
hebben, om zig daar op te mogen vertrouwen.

Van hier varen twee Schuyten ter week op Utrecht, en een
tjp Amfterdam, waar van onsde Perfonele Vrachtgelden met recht

De Jaarmarkt of Kermis, werd te Cockengen gehouden m
de Maand Augufty, de eerfte Zondag na Maria Hemelvaart en

Hier zyn twee voorname Herber gen,Swaan,
en de andere hetj alwaar in men zeerwel getradeert,
en zeer vriendelyk bejegend word. Laten wy nu overgaan tot
het naaftgelegen Dorp.

Dit Dorp is gelegen, tuflchen dat vm Vleuten en Cockengen-»
dog meeft na de zyde van het eerfte. De Landeryen hier
•onderhorig bedfSgenzj-A Mergen, en wat de Heerlykbeid\\gt;tXxtïi,

tj is leenroerig aan den Huyfe van Vianen, die dezelve van den
Gefliehte van Utrecht te leen houdende is, en met welke d\'»
Hoogwelgeboren HeerCAREL de STEMBOR, in den Jaare
1736 op den 23 Jüly is beleent.

De Dorpelingen alhier woonachtig, met alle de geene welke
om de ./f^^ïr gezeten zyn, hebben hare Koiiwinninge door de
Graan-, Vrucht- en Veebouw, uit welker vruchten zy zoo
wel als die van Vleuten beftaan, en daar by eerlyk kunnen leven.
Dit Dorpje is zeer luftig en vermakelyk gelegen, voor de geene,
welke de eenzaamheid gewend zyn, en die dezelve liever verkie-
fen, dan zulke Plaatfen, daar men in een geduurige onruft moet
leven, van veele ydele nietige wereldfche befïgheden en bekom-
meringen, die gewoonlyk Ziel en Lighaam verderven, en een
berouw nalaten, waar van zeer weynige de vertroofting krygen,
d^tze hoope kunnen hebben tot een beter leven.

Onder dit Dorpen Heerlykheid behoren 22 Huyfen, waar
onder het Riddermatige Ruyi, of Slot van de Hmr, mede moet
geteld worden: daar ftaan \'erioin het eygentlyke Dorp, en drie
daar buyten, welkers Lnvoonders meeft alle Bouwlieden zyn.

Het Slot of Riddermatige Huys van dit Dorp tiaar, is gele-
gen aan de Noord weftzyde van de oude vervallen Kerk, en is
eene der grootfte Gebouwen, van de nog in wefen zynde Rid-
dermatige Landhuyfen, in dc Provincie Utrecht ^ rondoai. waterd
met een breede Gragt, en een zeer fmalle Brug daarover aan de
Noordzyde, om tot het zelve in te komen. Drie ronde en een
vierkante Tooren, verdedigden voornamelyk in voorgaande ty-
den, die van binnen j dog in het Jaar 1482 is het zelve doorden
Stedehouder (hoe fterk het zelve te dier tyd ook mögt wefen)
belegerd , befchoten , en gewonnen, na het innemen en ver-
branden van het Huys te Bermelen. Van binnen toont nog dit
blot in zyn Outheid, hoe fterk het plagt te zyn, door veele
diepe Kluyfen, die den Bezichtiger in eene diepe verwondering
laat, over de manier en gewoonte van de oude Sterktebouwins.
Op dit 7^ive Slot ziet men nog allerhande oude Oorbgïtuygen,
en Zyd-Geweeren , daar over men zig niet genoeg verwoRderen
^^n, van wegen deffelfs groote en fwaartej gelyk mea oçjc nog

verbaaft moet ftaan, over de oude konft van Naaldewerk, inde
verciering van een Tapytzery en Bshangzel, welkers wêerga,
men miffchien in onfe geheele Vereenigde Landen, met vinden
zal. Wat eyndelyk betreft de Muuren van dit aloude Slot, zy
zyn vaa eene ongemeene dikte, en zommige tot ö, 8 en lo voe-
ten, daar in voorgaande tyden al veel vrerk aan plagt te wefen,

Het Gerecht van de Haar, beftaatin een Schout, drie Sche-
penen en een Secretaris, welke een Bode tot hun dienft heeft.
Indien het geene men ons bericht waar is, zoo zyn de Schepenen
van dit Gerecht van de Roomfchgezinde Religie, nadien maar
alleen ééne Gereformeerde Vrouw onder deefen Gerechte woon-
achtie is. Het Gerecht word hier gezet en verandert op goed-
vinden van de Heer van de H^ar, welke de geene verkieft, die

Laat ons hier nu ook een weinig van de oude vervallene Kerk
fpreken. Wanneer zy is gebouwt, vinden wy nergens aangete-
kent. Zy dient heden tot een Schuur, even als de Capelle van
Loenrefloot. Den Herbergier en Hospes in het Rechthuys van
de Haar, bergt daar in zyn Hooi enStrooi voorde Beeften,Turf
en Hout en wat dies meer is. Zy moet voortyds nog zoo ge-
ring niet geweeft zyn, als zommige wel zouden denkengt; want
wat aangaat deflelfs groote, haren Buyk is i8 treden lang en 9
breedi \'c Kruys 6 treden lang, 18 breed, en t Choor heeft de
breette van de Kerk, en is 18 treden lang. Daar is niets merk-
waardigs meer aan te zien, en haar geheele vertooning fchynt een
Ruine? alleen ziet men nog in het Choor (wa^^e Kap al voor
veele Jaaren is ingeftort,en het meerder deel der Muur,) Graf-
kelders, van de voorgaande Heeren van de Haar, zoo als uit de
Opfchriften en Wapens, op de Zarken ingehouwen klaar te

geftaan heeft, of met voordacht is uitgeOepen. Een Opfchrifi
tegen de Kruysmuur aan\'t Choor , daar leeft men aldus:

% V Jaar 15-9^. den if OSlohris, is Heer Hendrik Hermansz
Miierinck, Vimts van Oud-Mmßer cn Capellaan ende Caßelctnvan
den Hayfe ter Bm geftorvsn, en hkr in de Heer van Zuyïens Graf

van voren na de zyde van \'t Weften, is zy zoo breed niet. Vyf-
tien Dommers verfterken hare Muur, cn houden die vaft. Aan
het Oofteynde heeft zy een welgefchikte Confiftoric. Een vier-
kant Toorentje ryft ageer de Voorgevel uit haar Dak, dat zeer
fraay met Leyen gedekt is , en kan van beneden het Kerkhof tot
den top der Haan, omtrent voeten hoog gemeeten worden.
In de V^oorgevel ziet men (als reets gezegt is) het Wapen van het
Dorp of Gerecht, en daar onder ló^j, tot een bewys dat het
zelve in dat-jaar daar in de Muur is gemetzelt. Een fchoon en
zuyver Pleyn, dat het Kerkhof is, gaat meerendeels aan de Weft-
en Noordzyde der zelve Kerk, dog daar op werd zeer zelden,
maar meeft in de Kerke begraven. Het Predicants Huys of
Paftorie, ftaat aan de Zuydzyde.

Binnen het groote Portail ten Weften der Kerke, hangt een
Tafereel, verciert en befchreven met eenige H. Spreuken uit
Gods Woord, gegeven en vereert, door Johannis van Keßeren,
Predicant, en tViliem Pauwelsz van Lichtenberg, Aart Jansz,
Peter Meertens, Ouderlingen j ende Gysbert Jartsz , Hendrik
Jansz Bojch, en Peter Jansz Bofch, Diaconen in de Kerk te
Tienhoven 1660. Hier naby hangt tot een ieders naricht, een
Reglement, beftaande in 12 Art. rakende het begraven der doo-
den, en wat verder aan de Zuydzyde een klyn Tafereeltje j ge-
fchonken aan de Kerke, van een ongeveynft vroom Schoolmeefter,
genaamt Ber ent Berenlsz \'van Avensdorpnbsp;Voorts, nog een

Tafereel naaft de Predikftoel,gegeven door twee Kerkmeefters
Vyf Kopere Kaars-Kroonen hangen in dit Godshuys,
meer tot cieraat als tot. gebruyk. Daar zyn in de Glafen ook ver-
fcheydene Wapens te zien, dog zyn meeft gefchondengt; alleen is
dat van \'t Capittel van St. Pieter nog byna in zyn geheel, ge-
fchonken aan de Kerke in \'t Jaar 1660. Dat van de Stad Utrecht
is\'er mede te zien, en dan nog eenige andere, welke men niet
meer kan kennen.

Hier op laten wy nu volgen de Naamlyft van de Predikanten,\'
welke de Kerke, na dat zy voor de Gereformeerde in den Jare
idz4 IS geopent gewordenj en deefe zyn geweeft,

Deefe Heer van Zuylens Grafkelder, (tiie ook te gelyk Heer van
Zevender is ge weeil) ziet men midden in het Choor, by de Kruys-
muur van de Kerk, en daar tegens nog twee andere, na de zyde
van het Ooften j dog die van wegen het overgewaften Gras op
de Zarken, niet duydelyk en klaar meer te kennen zyn.

Van hier vaart geen Schuyt op Utrecht, maar worden de In-
en Opgezetenen _deefer Heerlykheid, bedient door de Vracht-
Schipper van Thernaat.

De \'Jaarmarkt of Kermis, houd men hier te gelyk met die te
Baanbrugge, des Zondags na Kruysverheffing, in de Maand van
September.

Eyndelyk hier is een zeer aanzienlyke Berherg, waar in ook \'t
Gerecht hare Rechtbank gewoon is te houden.

Dit Dorp is gelegen, tulTchen Maarjfeveen en Breukeleveen,
en ftrekt zig alfoo Noordwaarts aan de laatfte, en Zuyd-
waarts aan de eerftgemelde Heerlykheid. Het is bewoont aan de
Ooft- en Weftzyde, van eene regte Wegen Watering, ruym
een half uur gaans. Ooftwaarts, ftrekt het zig met zyn Veenen
en Landeryen, tc^amp;n Loosdrecht Holland een i, en WeftwaartS
tot aan de Vechtftroom byhet Kraayen-Neji ^ uur gaans, insge-
lyks met zyne Veenen en Landeryen. Het is groot 800 Mergen
met de Veenen, en behoort aan \'t Capittel van Si. Pieter te U-
trecht. Den Ambachts-Heer van dit Dorp is, den Wel Edelen
Groot Achtbaren Heer FERDINAND VAN COLLEN,
Heer van Gunterflein, Burgermeefter der Stad Amßerdam, enz.
Men teld in Tienhoven 87 Huysgezinnen, 66 in Maarfleveen ,
cn 108 in Breukeleveen,-welke twee laatfte, zoo veele daar Ge-
reformeert zyn, ook tot de Gemeente en Kerke deefer Plaatfe
behoren gt; dog wat aangaat het begraven der Lyken van MaarfTe-
veen en Neerdyk, zulks gefchied te Maarjfen, en zoo al eens
gebeurt, dat men dezelve te Tienhoven wil begraven, het Ker*
kenrecht daar van moet alvorens te Maarflen voldaan zyn,

De Inwomtders hebben alhier hun bellaan, door de Veehoe-
rye, en het maken en Verkopen van Turf, welke meeft in de
Provincie van Utrecht verbrand werd j dog hoe veel men echter
hier maakt, het Veen dat in Tienhoven zeer goed is,{gelykook
Maarfleveen en Breukeleveen) kan nog veele en meenigte jaaren
duuren, eer men daar van het eynde zal kunnen zien. De Huy-
fen derhalven die men hier ziet, zyn gefchikt en gebouwt na de
Ncering, dat is, zy zyn genoegzaam alle, als Boerenhuyfenaan
te zien en komen zeer wel met de aart, zeden, en manieren
der Inwoonders overeen, welke te Tienhoven 43f, te MaarfTe-
veen en te Breukeleveen f40 in getal bevonden worden j
te zamen gerekent 1305-. Voorts, zoo is dit Dorp Tienhoven,
van alle nodige Winkeliers en Handwerkslieden, zeer wel voor-
zien, zoo dat men die van andere plaatfen niet behoeft te ont-
bieden.nbsp;^

Wat aangaat het Gerecht van Tienhoven, het zelve werd geoet-
fent door een Schout, (die te gelyk Secretaris is) en vyt Schepe-
nen, dat een Bode tot hun dienft heeft, en werd de Rechthank ge-
woonlyk gehouden, ten huyfe van /intbony van Nieumkerk, om-
trent in \'t midden van het Dorp, al waar men ook Herberg houd.
Wanneer den Ambachts-Heer goedvind de Regeenng te veran-
deren, laat zig zyn Wel Edele Groot Achtbare, dan een dubbel
getal door oude Schepenen, om nieuwe te ktefen ter hand Ik -
len, waar uit hy dan de geene, welke het volgende Jaar Regee-
ren züllen, benoemt. Het Wapen van \'t Gerecht, ziet men te
Tienhoven tenWeften boven aan\'t Frontefpits der Kerke, en dan
nog eens op eene derPylaaren van \'t Hek, door welke men over

Nu komen wy tot de befchryving der Kerke Zy heeft wel-
oer gedient tot een Bid-Capelle voor de Roomfchgezinden, dog
met de verandering der Regeering, dezelve gefloten wordende,
en de Gereformeerde Btlyderen meer en meer aanwaffende, is
2y omtrent het Jaar 1624 tot den openbaren Godsdienft vooHe-
zelve bekwaam gemaakt j maar te kleyn wordende voor de Ge-
meente, heeft men haar meer dan eenmaal moeten vergrooten.
Zv heeft nu in hare lengte 30, en in brieste agter 18 treden, dog

JOHANNES PISTORIUS. Eer. i6if. Vertr. naar\'s Her-
togenbofch, tot de Bedieninge van het Proredoraat 1(530.

ADOLPHUS BURMANNUS. Petr. Fil. Ber. ló^r. Bev.
den 16 jan. Vertr. naar Jutphaa^ 16^f.

GERARDUS SCHUYLENBURG. Ber. (zoo wy meenen)
van Molenaarsgraaf 1716. Bev. den lo Mey. Deefe laatfte Ver-
kondigt nog alhier, het Woord Gods onder de Gemeente met
veel vruchtj en onderw^fi haar van de Genade Gods, dis alle Men-
fchen verfchenen is, dat zy de Godloosheid, en dewereldfche begeerlyk-
heden verzakende, matiglyk ende rechtveerdelyk^ ende Godzaliglyk
leven zouden in deefe tegenwoordige wereld: verwachtende de zalige
hope, ende nerfthyninge der Heerlykheid des Grooten Gods, ende on-
fe s Zaligmakers Jcfu Chrißi. Die hem zeiven voor ons gegeven
foeeft, op dat hy ons zoude verlojen van alle ongerechtigheid, en-
de hem zelvcn een cygcn volk zoude reynigen,yverig in goede wer-
ken. Hier in houd deefen Leeraar aan, tydig ennbsp;zoo
in \'t Openbaar ah by de Huyfei., in Leeren, Vermanen, Beftraf-
fen, Opwekken, en Vertrooftenj zynde dit al voor veele Jaa-
ren, van dat gevolg geweeft, dat de Heere door zyn Geeft, op
den arbeid van deefen zynen Kneclot, eenen ryken Zegen heeft
üitgeftort; en niet alleen Zondaren overtuygt zyn geworden,
datze dood waren in zonden en misdaden, maar daarenboven
begaaft met een tvaarachiiggehove fm den eenigen Zaligmaker en
cn Middelaar Jefus Chrijius^ zoo als men dat te Tienhoven, by

veele door de Liefde werkzaam, fchynbaarlyk ziet uitlichten. Im-
mers wy durven nog mogen na den aart der Liefde, van onfen
Evennaaften niet anders gevoelen nog oordeelen, als weetende ,
dat God alleen, de kenner der herten is.

Deefe bloeyende en vruchtdragende Gemeente 5 (daar toe ook
behoren de Leden van Maarfleveen en Breukeleveen, zoo als bo-
ven gezegt is) beftaat heden uit omtrent 300 Perfoonen, weikc
het H. Nachtmaal des Heeren mogen gebruyken j derhalven al
zeer fwaar voor eenen Herder, om deefe Geeftelyke Kudde al-
hier te leyden en te weyden. Maar daar zyn ook niet onnofelc
Schapen onder dezelve, die vs^eder andere welke de befte wey-
den niet weeten nog kennen, geduurig lokken en Voedzel aan-
wyfen, tot een Nagerecht op deSpyfe, aan alle Schapen, vari
den Herder opgedifcht. Deefe niet onnofcle, houden gewoonlyk
hare Byeenkomft met de andere, recht tegen over de Kerk, die
eygentlyk gefchikt en gebouwt is, om aldaar d^n Openbaren
Godsdienft in te plegen, en waar in de Predicant wel zoo veele
H. Redenvoeringen doet, dat by zoo verre men de gehoorzaam-
heid des Geloofs wil betrachten, de Hoorders en Liefhebbers van
het Woord Gods, daar genoegen in kunnen nemen, en alfoo geen
Onder-Predicanten, die zeer ligt in de regelmate des Geloofs ende
der Leere dwaalen, nodig zyn. Maar genoeg hier van Wy
befluyten dit, met het jaarlyks Traétement van den Predicant,
dat hier ordinair is öoo Gulden en de Vrye Wooning, waar by
Zyn Eerw. wel een betere Thuyn mögt hebben.

Betreffende het beroepen vaneen Predicant, dat doet alhier
de Kerkenraad, welke, wanneer haar keu Ie op een bekwaam
Leeraar gevallen is, zy denzelven aan Haar Ed. Mog. voorftelr,
en gewoonlyk daar op genoegen neemt : gelyk zulks dan ook
vervolgens gedaan werd, aan den Ambachts-Heer, en de beroe-
pinge ook van Zyn Vi^el Ed Geßrenge goedgekeurt zynde, is de-
zelve in volle kracht j en volgen daar op dan de drie Kerkelyke
Voorftellingen aan de Gemeente, waar na de beveftiging van een
nieuwen Leeraar werd voltrokken.

DePredikant doet hier des Winters gewoonlyk des Woensdags-
avond, eene repetitie van naaftvoorgaande Predicatie, wanneet

hy door Vragen cn Antwoorden, de Gemeente van den Inhoud
der Woorden, bevorens verklaart, nog helderder licht tracht te
geven, om den rechten zin des H. Geeftes in het Woord, wel
te leeren verftaan j ten eynde een ieder daar na vromelyk mochte
wandelen, en alfoo het Woord Chrifti rykelyk onder haarwoone.
Behalven ditloftèlyke en prys waardige werk, werd alhier ook des
Zondags-avond, het geheele Jaar door, des avonds om 6 uuren,
eene OefFeninge over eenige ftukken uit Gods Woord gehouden,
by welke gelegenheid dan in de Gehoorzaal, daar de Liefheb-
bers deefer Oeffèning byeenkomen, alles gelyk een Avond-
Predicatie kan aangemerkt worden j zynde de toeloop van
Groote en Kleyne, Vuyle en Reyne, Jonge en Oude, Vrye
en Getrouwde, gewoonlyk zoo groot, dat hen het Vertrek
nauwelyks kan bevatten.

Nu kome ik tot het School en zyn Meefter, van welken ik
meende niets te zeggen, door dien daar niet veel aan is, dat men
meefterachtig kan noemen, nadien men hem nauwelyks kan hoo-
ren fpreken, of men zal terftond bevinden, dat zyn Halfeerw.
het vcrftand al voor lang moet bedurveri geweeft zynj \'t geeri
miflchien veroorzaakt kan wefen , door een verkeert begrip van de
Leere der rechtzinnige Onder-Predicanten, of door de verruk-
king van een gladhairig Boerinnetje, dat veeltyds fchoonder, ge-
zonder, en bevalliger werd bevonden, in een Sargie Jak en Rok,
als de fwarte Princes van Bengale, verciert met hare befte Ju-
weelen. Maar wat kunnen ook de Jongens een Meefter niet aan-
doen, ^en zomtyds buyten zyn zinnen brengen? Een kwade Jon-
gen is genoeg, om meer als een douzyn andere te vervoeren, en
een kwaat Meefter is te veel, om de Jeugt de Deugt te leeren^
cn aan deefe moet men dat Ampt niet vertrouwen, maar aan
zulke, die eerft hare eygen driften weeten te meefteren, en dan
die van hare Schoollieren. Wy zouden deefe dingen met voor-
beelden kunnen bewaarheden, maar gaan die voorby, om nog
een weynig van den Kofter met zyn uitgeftreke Tronie te mel-
den, daar toe de volgende gebeurtenis, zyn glorie niet weynig
zal kunnen verheften , \'en is hy daar kwaat om, wy können \'t
f?.iet keeren^ dpg kwaat te blyven, daar zou men te Tienhoveiï

Biet wel over tc vrede zyn j want daar is Meefter boven Meefter
en Kofter te vinden. Men moet nitt al te zeer den Baas
fpeelen. Nu dan tot de gebeurtenis, en dan kan W. B. die
nog lang na deefen onthouwen, doorze alle week maar eens
na te leefen:

Zeker Perfoon, op Zondag den 50 Maart des namiddags te
Tienhoven, onder een aandachtig gehoor van Dom\'. Schuy-
knburg zynde, en na het uitgaan der Gemeente uit de Kerke,
op de allervriendelykfte en bcleeffte wyfe, aan het voorfz. Kos-
tertje, een man veel minder als een kind, en zonder gebruyk
van eenige de minfte redelykheid, verzoekende, wanneer het zyn
Haifeerw. mogt believen, de Kerke eens met opmerking van
bmnen te mogen befchouwen , wierd door dien E . . . ter-
ftond met een bars Wefen zulks afgeflagen , en onder het
weggaan met zyn volle verftand gezegt, (merk eens hoe wys)
dat zulks niet anders, als .maar SUPERSTITIE zou 7yn
waar na hy zig in zyn gewoone Academie, \'t School be-af!
zonder zig weder te laten zien. Den volgende-morgen, het
voorgemelde verzoek weder hervat, en in de voorgaande termen
aan \'t School, dezelfde inftantie gedaan, werd ten laatften, on-
der den aanblik van een gantfch verfmadent en onbedachtzaam
Wefen, geaccordeert, en den Suppliant met een nooifche of
norfche Taal, toegegrainvt, dat hy zyn Jongen dan met de Sleu-
te van de Kerk zou mede zenden, en die doen openen. waar-
fchouwende met eene daar by aan den Suppliant, dat het be-
zichtigen van die H. Plaats, maar als ter loop moeft gdcbie-
den, of dat hy anders haaftelyk ftond te volgen, om het Gods-
huys zelve weder te komen fluyten. Nauwelyks waren drie mi-
nuten verlopen, of de yervojgcr (denkende miffchien dat hy een
Kerkverrader, of een Vcrfpieder in de Kerk \'had ingelaten , die
by Dag kwam zien, wat hy by Nacht daar uit zou kimnen
fteelen) zat den Suppliant al kort op de hielen j en vin ler
hem eemge merkwaardigheden, in een Memoric-bnekie .arte
kenen, vraagc^e, wie hem daar toe geauthorifeert had? Deï p-
phant verbaaft, en 10 verwondering over derfe .r^ ?

da L nu uit dien hoofdl, maar een weyn^ Chnüelyk geduk
aai ny nu quot; ^nbsp;, „ kort zoude gemaakt worden,

Ta^op een ^eni^e van Mannen en Vrouwen Ouden en Jon-
tn, e^al wat mL lopen kon byeen j geleydende die m zyn
Halfeerw. Perfoon zelfs, gedeeltelyk in de Kerk, en gedeeltelyk

quot; «oont ™nde, e„ den Kofter .yn RoUc, met
tg eVnige andere , die met hem confonant ageerden, en als
rertte befchermers \'v.n de Kerk^, op den eenvoudigen Suppliant
verbittert, nam dit fpel nog een gelukk.g eynde, \'c geen «1 zeer

Swat wyt van Jnllkander laten zetten, met oogmerk, n-
zeivewat wy vVel-Halfeerw. niet mocht behagen, daar

Een Gr avemaker, die niet miß.
Tie Kerk verrykt met meenig Kiß ^
Een Klokkenluyder op den tyd.
Een Hondeßager dte bèvryd,
T)e Kerk van Honden naar gehaf.
En geeffelt. haar met fweef en flraf
Is zelden in zyn Am^t veracht:
- Maar maakt zodn Man zig zelfs verdacht,

Te zyn een Waterloofe Bak,
\'t Gerucht vernielt zyn Eere ßrak.
„ Eeft ^uur gedicht , en onhefcheyd,
„ Is altoos kwaat y voor goed hereydt.

Schilders, Scribenten en Toeeten , moet Miet ver-^
toornen. Dit aldus ä gouverno.

\' Het ftaande Tradement van deefe quaftige Schoolmeefter , en
getrouwe bewaarder der Kerke is, als Kofter en Voorleefer 13«$
Gulden, behalven de Emolumenten. Hoe groot het getal zyner
Schooliieren is, daar van hebben wy geen bericht, maar wel
dat de Maandgelden zyn % voor Leefen, y voor Schryven en 7

Twee Chirurgym %jx\\ te Tjenhoven woonachtig, van welke
de Ingezetenen zeer wel bedient worden, \'t zy in heelen van
Wonden, oft zy in geneefen van veele inwendige Ziektens en
kwaaien.nbsp;,nbsp;.

De Koornmolen, waar op de Inwoonders alhier hun Graan
laten maaien, ftaat onder Breukeleveen.

Wat aangaat de Faart met Schouwen, (want met Schuyten
Vaart men niet van hier op ^UtrechtI dezelve gefcliied tweemaal
ter week des Dingsdags ^en Vrydags-avond, gewoonlyk ten lo
of I r uuren na den tyd des Jaars , daar dan een yder van gedient
kan zyn, om zig-inTpeitfcJon, of zyrié ^Goederen, van hier naar
Utrechten terug, te kunnen laten transporteeren.

De Jaarmarkt of -Ketmis,- begint des:2kgt;ndags na Margriet,
en duurt maar twee dagen.

De Herhergemyn hier maar drie Atoorname-in-geti^lj^maar Jieb-
ben geen Uithangbord, waar aan zy te kennen zyn, miflchien
om dat daar niemant ingelokt tcpude worden, of alfoo tot .eenige
buytenfporigheden verleyd\', en een kwaat leven afgetrokken. Ee-
ten en drinken kunnen de Inwoonders-des Zondags niet tekoop
krygen, dog eenen Vreemden werd dat niet onthouden.

Lees Bev.den24.Mey 1637.
Leef Snaephburg.
Lees Johannes Hondius.
Lees genoegelyke.
Lees K. van der Ryp.
Lees K. van der Ryp.

124 Lin.
Lin.

xag. J35 Lin.
Pag. 137 Lin,
Pag.-138 Lin.

Pag. 145 Lin.

Pag.nbsp;1^6 Lin.

Pag.nbsp;155 Lin.

^ag-nbsp;157 Lin.

Lin.
quot; r Lin.

15\' ftaat Tynaart.
22 ftaat Bev. in Maart 1(^37.
25 ftaat Snoephburg.
18 ftaat Johannes Houdius.
12 ftaat gevoegelyke.
18 ftaat K. van der Pyp.
11 ftaat K. van der Pyp.

OPENBARENDE
Veele lang verfwegen en nooitgehoorde Werddlyke en Kerkelyke
Zaken, rakende de Grensfcheydinge, groote en gelegenheid der
Vereenigde Landfchappen j derzelver Steden, Dorpen en Gc-
hugten,Hooge en Laage Regenten, Hoven van Juftitie,
Raadhuyfen, Rechtbanken, Kerken, Hooge Schoo-
ien, Weeshuyfen en andere Gedichten, met de Lyften
van Profeflbren, die de Waardigheid van Reftot
Magnificus op de refpedive Academien bekleed
hebben, en de Lyften van de Predicanten, zoo
Nederduytfche, Franfche als Engelfche,
welke zedert de Reformatie inde Steden
en op de Dorpen geftaan hebben.
WAARBY
Men nog aal befchreeven vinden, de gefteldheid van Orgels en
Klokkenfpellen, met de namen der Meefters die dezelve gemaakt
hebben, als mede de Lyften van Organiften en Campaniften,
met hunne Traótementen j Hoogtens van Toorens, Schil-
derftukken in Kerkglafen, Tombes, Wapens, aanmer-
kelyke Opfchriften en Gedichten, en veele andere din-
gen meer, teveel om hier verder uit te breyden.
EERSTE DEEL.
Fy/de Stukje.

et voorgaande Vierde Stukje, behelsde eene korte en
zakelyke befchryving , van de Dorpen //beoade en
Baanbrugge, de gantfche PROOSTDYE van St.
JAN, en de STAAT en KERKE vande Dorpen
en Plaatfen Mydrecht^ Thamen, Kudelfteert, lVilnis,Atn Uithoorn^
enz. Waar op ^y Vleuten, Meern, Cockengen en de Haar^ en
voorts Tienhoven hebben volgen laten. Thans gaan wy over tot
de overgeblevene Dorpen en Plaatfen, welke verder onder dc
Claffis van Utrecht behoren, en maken daar mede hier weder een
aanvang met het Dorp

Het zelve is gelegen ter Wederzyde van eene rechte Watering,
en ftrekt zig daar langs heen omtrent Noordweft en Zuydooft,
tot byna een uur gaans. Met het Zegvelderbroek en de Polder,
maakt het te zamen, eene ruyme,luchtige en luftige Landftreek,
waar in de Opgezetenen genoegelyk leven können. Zegveldr
legt omtrent Noord weftwaarts van de Stad fVüerden Holland,

een uur gaans, en van het Dorp Kamerik in gelyke diftantie.
Meeft alle de Inwoonders deefer Plaats,generen ^ig van de Vee-
hoederye, en het Zoetemelks Kaasmaken mag meadaar wel voor
de Hooftneering houden. Zy werd alhier ook zoi goeden fma-
kelyk als elders gevonden} waarom deefe dan ook alomme zeer
begeert werd.

In dit Zegveldt en onderhorige Zegvelderbroek, telt men m
\'t geheel 80 Huysgezinnen, en 400 Inwoonders van welke f(5
Boerderyen zyn, die haren Bouwmeefter, indien hy verftand ge-
noeg heeft, en neerftig is, een genoegzaam beftaan kunnen geven.

Dit Dorp is in Landeryen groot 1770 Mergen, en Kamerik
Myzyde pp6 Mergen en 2f 5 Roeden. Beyde zyn \'t Gerechten
van \'t Capittel van St. Marie te Utrecht,die daarvan de Regee-
ring aanfteld j en beftaat te Zegveldt in een Schout, zeven Sche-
penen, een Secretaris, en een Bode \'t Gerecht ten dienft. Men
heeft hier ook zes Poldermeefters,en daar beneven twee Waarts-
lieden of Heemraden, tot de Schouwe over het V^aterfchapvan
Woerden, waar in Zegveldt ook deel heeft. Den Schout houd

hier \'s Dorps Rechtbank ten zynen Huyfe, \'t geen anders op
de Dorpen niet zeer gemeen is, maar gewoonlyk \'t Gerecht in

d\'een of ander voorname Herberg, werd te zamen geroepen. Hec
Gerechts-Wapen heeft tot een teken, fwee roode Poßboorns.

Nu komen wy tot de befchryving der Kerke. Zy is eenlang-
-«rerpig vierkant Gebouw, van omtrent 30 treden lang en 16 breed.
Van binnen aan de Weftkant gaat een vierkant Muurwerk als
die van een Toorn na boven, op welke buyten het Dak een zeer
fraay Coupel-Toorentje ryft, waar in eene Klok hangt, met drie
rondom nodige Uurwyfersj en of fchoon men dat voor geen ey-
gentlyke Tooren kan houden, hy is evenwel tot den top der
Haan van beneden, ruym 90 voeten hoog, en kan, om dat men
daar omtrent geen hoog geboomte ziet, al van zeer verre \'t ge-
zicht nodigen, daar naby te willen zyn. W^at aangaat de Kerke
van binnen, zy is in het Jaar 1742, zoo als dat Jaartal ter ge-
dachtenis van de verbetering, aan het Wefteynde daar te zienis,
in zodanigen ftaat gebragt, dat men de netheid en fchikking,die
daar by is waargenomen niet genoeg kan pryfen. Een tweeder-

ky bkauwe Vérwe, met witte en geele doortogen Biefen, aan-
gedreken tegen een nieuw Verwulf, maken dat Godshuys zeer
aanzienlyki daar beneven mag de welgereguleerde fchikking van
\'-t Ge ftoelte, zoo die van de Kerkenraad, als van de Regeei-ing,
ook van een ieder wel geadmireert worden, nadien men zulks
nergens beter Zal vinden. Een genoegzame vernieuwde Vloer,
geeft deefe Kerk ook niet weynig aanzien.

in \'t Voorjaar van 1741 ,(zoo wy meenen) de oude Tooren in
zyn fundament zeer verfwakt, en byna op dezelve wyfe als die
van Loenen, van zyn Kerk afgefcheurt zynde j dog hier alleen maar f
voeten, zoo gebeurde \'t, dat men de nodige middelen om hem
weder rechtte zétten, by der hand nemende, en onder dat werlc
de goede voorzicht niet gebruykende, om dat Gebouw ftaande
te houden, en voorts weder in zyn vorige ftand te brengen, hy
onder den arbeyd der Bouwlieden, Weftwaarts over ftorte, tot
inde Watering-, \'t geen by de bewoonders van dit Dorp , te dier
tyd, zeer groote ontfteltenis veroorzaakte. Maar wat raad toen?
Om de aan veele ftukken geValien Tooren in een te lappen, en
weder op te rechten, waar onmogelyk, en een groote nieuwe
te bouwen, moeft groot geld kofteni derhalven befloot mende
Kerk met een nieuwe Voorgevel te vercieren, en liever een fraay
Coupeltje uit het Dak te laten pronken, en de Kerk van binnen
■wat te verbeteren, als een fwaren Tooren te bouwen j ZOO sls
dan ook gefchied is, en den Leefer dit na onfe befchryving al«
daar zoo zal bevinden.

Hier op laten wy nu volgen de Naamlyft der Predicanten,
welke zedert den aanvang van de Reformatie alhier geftaan heb-
ben, en zyn dezelve geweeft

ABRAHAMÜS VAN RODENBURG- Ber. ilt;jj-i in Aug.\'
Was Veld\'Prediker 15/8. Emer. 1094. Overl. te Kamerik ijoj.
Oud 80 Jaaren.

jOHANiNES PAUW. Prop. zynde alhierber. 1728. Bev,
den 13 Febr. 1719. Overl. den 4 Nov. 17^9.

JOHANNES GRAMBOSCH. Prop. zyndelalhier ber. den
1 April. Bev. 1730- Vertr. naar Venlo als Adjun£t Predicanten
Reétor der Latynfche Schoole aldaar.

WILHELMUS VAN OUDHEUSDEN. Wilh. Fil. Prop.
zynde alhier ber. Bev. den 4 July 1734. Deefe laatite neemt den
H. Dienft nog met veel yver waar, en is by de Gemeentezeer
geagt en bemind, beftaande omtrent in i zo Leden, die het H.
Nachtmaal des Heeren gebruyken mogen. Het jaarlyks ftaande
Tradement van den Predicant is hier als ordinair 600 Gulden en

maakt alhier een Nominatie, cn werd deefe aan \'c Capittel van
St. Marie overgelevert, om daar uit een bekwaam Leeraar tc
verkiefen , en zulks gedaan zynde, werd die dan aan Haar Ed.
Mog. voorgeftelt ter Approbatie, en zulks gefchied zynde, is
die beroepinge in volle kracht, om tot de Beveftiging voort te
gaan.

Het School alhier te Zegveldt, is niet zeer tairyk in School-
lieren} want indien men die Zomer en Winter door een wil tel-
len, zal men niet veel boven de jobevinden. Men leert hier
de Jeugt niet by de Maand , maar yder Schoollier brengt den
Meefter alle Weeken i ftuyver, zonder eenig aanzien van Spel-
len, Leefen, Schryven of CyfFeren, \'t geen men alles voor i
ftuyver ter week leeren kan; dog met die laatfte heeft den Mee-
fter niet veel werk, aangezien de Ouders van de Jeugt meenen,
hunne kinderen al wys genoeg tc zyn, wanneer zy flechts een
wcyfiig Leefen en Schryven geleert hebben, en dan braaf met
licï Boerennbsp;weeten ce fpeelen. Het ftaande Tradement

van den Schoolmeefter is, als Kofter en Voorleefer der Kerke 4.S
Gulden Jaarlyks, buyten de Emolumenten.

Van hier Vaart by open Water, alle Weeken des Vrydass
avond ten 8 uuren een Schuyt op Utrecht, en is het perfonclc
Vrachtgeld daar van ftuyvers.

De Jaarmarkt of Kermis werd alhier gehouden, in de Maand
September, te gelyk met die van Amfterdam, en duurt maar
twee dagen.

Eyndelyk, men heeft hier ook een voorname Herberg, aan
de Weftzyde van de Watering recht tegen over de Kerk ge-
naamt de Swaan, waar in woonachtig is de Gerechtsbode Jr^?«-
ham Oppeïa, waar by men zeer wel kan getraéteert worden, en
met genoegen daar op van daan fcheyden. Denzelven heeft hier
ook een Bierftekery, en bedient de Lieden met Bier uit deBrou-
Wcry van Cockengen, dat zeer goed is.

Dit Dorp is mede niet ongelyk als dat van ZcgveUt,a-^n eene
Watermg gelegen, en beftaat in twee Heerlykheden cn
Gerechten. KAMERIK met de HOUDYKEN is de Heer-
lykheid en \'t Gerecht van den Heere Mr. Jan mn Teylinzen.
groot 1540 Mergen. KAMERIK MYZYDE ie h/ «Lr
lykheid en \'t Gerecht van \'t Capittel van St. MaHc L Utrcchc
groot pp5 Mergen if^ Roeden. De eerfte ftrekt zig aan dc
Ooftzyde van gemelde Watering, en heeft de Kerk op zyn bo-
dem in \'t hert van het Dorp. De andere is gelegen daar tegen
over aan de Weftzyde. Kmerik met de Houdyken, bevat (Slt;J
Burger en Boere Huysgezinnen , en Kamerik Myzyde begroot
men op 48, te zamen 114, en dus f70 Inwoonders, die door
de V eehoederye hun beftaan hebben. Men maakt hier zeer veel
Kaas, en derhalven wat minder Boter; dog de fmakelyke vette
Kalvers zyn,uit deefe Landftreek van daan, ook niet te verfma-
den. De Watering die omtrent Zuyden cn Noorden ftrekt,
loopt door dit Dorp, en ftort zig uit in den Rhyn naby mer-
ken, In de Nabuurfchap van deefe Heerlykheden, heeft men

no^y de Heerlykheid van Gravenfloot,groot280 Mergen,welke
leenroerig is aan den Gedichte van Utrecht, wegens het Burg-
Graaffchtp van Montfoort, waar mede den Heere yJlbert Koe-
^i\' in de^n Jaare 17^r op.den i. Oébober, is beleent ^
den. Wy zullen hiér van, zoo.ais ook van meer andere Heer-
lykheden en Gerechten, by \'t eynde der befchryving deefer Land-
fchap nader opening trachten te geven.nbsp;,

Nu tot de Regeenng. KameriK met de Houdyken, heeft een
Schout zeven Schepenen en een Secretaris, met een Bode tot
hSn dienft, genaamtnbsp;woonachtig m het Rechthuys

Myzyde heeft een Schout, vyf Schepehs en een Secretaris
me^t len Gerechtsbode, op Kamerik Myzyde, m de Herbergde
Goude Leeuw woonachtige die aldaar ook een zeer goede Bier-
ftekerye houd , en de InWoonders mer goed Bier bedient, in
deefe gemelde Herbergquot;de Goude Leeuw, werd ook van oe
Regeeïing \'t Rechthuys gehouden. Het Wapen van Kame-
ri^c met de Houdyken zyn èu. roode Kruyßen m een Goud
Teld Dat van KaLrik Myzyde, is ons met bekent.

toe wy moeten overgaan. Zy is in haren Buyk lang 17, t
Kruys 12.,.breed 54 treden. 1t Ghoorlang 14, en 10 breed
Zy is in haar lighaam 16 treden breed, waar m, en m het
Kruys de Gemeente vergadert. Het Kapwerk ziet men daar
zeer fterk, nog na de oude wyfe van Kerkbouwing,.en de
Geftoekens zo? van Predicant als Kerkenraat , en die van de
Regeering zeer wel gefchikt en gereguleert : ook hebben de
Leden der Gemeentezeer bekwame zitplaatfen, om t Woord
Gods aandachtig te kunnen hooren i \'t geen m alle Kerken
deefer Landen niet zoo gelukkig is, zoo van wegen het Gods-
huys zelfs, of van wegen de middelen die tot een bekwame
fchikkinge behoren. Hier is een Confiftoiie ten Zuyden van
het Choor, \'t geen by alle Kerken niet gev^^^TJA
Drie kopere Kroonen vercieren de Kerke, en verfcheydene Op-

Schrift, maken een goed aandenk 7
aan dephchten, weJke een rechtfchapen Chriften Kerklquot;ntj
behoort tc betrachten. Men ziet hier ook een Regiem^
op het begraven der dooden, beftaande in 14 Art., en waarby
«og gevoegt IS het loon van den Gravemaker in f Art., ZZZ
gravcTnbsp;° reguleeren , om hare dooden te be-

zyn opgemetzelt, van gebakken fteen, en geordineert X f
gely kenis van denbsp;Botiw-Orde/dog zfn niequot; volkoLa

na aie vmamg geexecuteert. Het Muurwe/k van dit Gods-
Aüys vertoont zig van buyten zeerfwak, n.ategen ftaande dac
dezelve door 25 Dommers wcrd vaftgehouden cn gefteunt \'
Veele fcheuren in de Muurcn Wyfen nmnbsp;i ^\'^quot;cunc.

Ä^erk bovef; ftaat efn\' r\'^.rÄÄr^ feü
plaatft m \'t Jaar 1717, wanneer men daar boven een nieiuve
Jjits deed uitryfeni zynde de oude door dc Franfchen, inden
Jaare of 1573 , by hun vertrek uit dit Landfchap en
ook de Kerk m brand geftoken. De Kan d^^r , quot;^P.» ^^
de oude wyfe der Kerkkappen

ven fterk genoeg om een\' Eeuw tc können ftaan^ Twee
Klokken hangen in den Tooren,die 8 in verfchquot; zyn Eene
Uurwyfer z,et men aan den zeiven, mede van \'t

wanneer hy met een nieuwe Omgang cn fpits, als boven seZt
IS, verciert is geworden.nbsp;^ \' wwvcn gezegt

GehejmfchriJ\'ver van Staat, m Kerke
mcente J. C.^ van de tyd dpr Reformatie , tot heden toe bedient

TOHANNES BORNIUS. Gelooflyk Predicant geweeft in
Overlangbroek. Was elders ber. 1608 dog gt;veder getotieert
% Alhierber. i624den8 Aug. OverL opPaas-Maandag 16 6.

ARNOLDUS BORNIUS. Joh. Fil. Ber. m Aug.
Bev. den x Sept. Vertr. naar Schagen 1543.nbsp;,

quot;^^THEODORUS SCHORRENBERG Prop. zynde alHer
ber den lo Febr. 1758, Bev. den iP Juny. Deefe Gods-
GexarverLndigt hie? nog zyn H. Woord , onder de Ge-
Seme m r veel vryraoedifheid , en is by .11e zeer bemind,
Tgens deffelfs God^ruchtilen wandel, en meer ;nd«e fed«

coop HcïlXmede begrepen zyn, dog de laatfte zeer weynige
in getal zynde geworden , wegens den aanwas aldaar van de
Roomfchgezinden, ziet men van deefe leden te Kamenk £,eene

«^e Kerkenraad te zitten , en doen gewoonlyk ook hare dooden
te Kamerik begraven. Teccoop draagt een Roomfche Kerk •
Waar na veele die Religie toegedaan, eene verre Kerkgang moe-
ten afleggen.

Nu komen wy tot het School en zyn Meefter. Het ftaande
Traélremcnt, dat hy Jaarlyks als Kofter en Voorleefer der Ker-
ke ontfangt, is iio Gulden; behalven de Emolumenten daar
annex. Wat aangaat de Schooliieren ^ dezelve bedragen Zo-
mer en Winter doorgaans vyftig; en met de Leergelden is het
hier gelegen als te Zegveldt, dat is; ieder Schoollier betaalt
den Meefter alle weeken i ftuyver, daarvoor dan onderwefen
werd m Leefen en Schryven. Het CyfFeren, daar van wercj
Hier mede met veel werk gemaakt, om dat men miffchien
meent, wanneer men maar lo tellen kan, dat zulks al wel ge-
leert is. Voorts betreffende de eerfte beginzelen, om de JeUfiC
een denkbeeld van den waren Godt en zyn Dienft in te pren-
ten } wy vertrouwen dat te Kamerik en Zegveldt, daar veel
werk van gemaakt werd , aangezien wy de Leermeefters
ontmoet hebben, als Mannen die Godt vreefen , en daarom
met zullen nalaten , ook de vreefe des Heeren , die \'t be-
gnzel der wysheid is, met allen ernft de Jeugt in te plan-

Twee Chirurgps, é^^t van kan een ieder hier bedient wor-
den, en bezitten beyde geleertheid en ervarentheid eenoee om
niet alleen allerleye Wonden, maar zelfs ook verfcheyde inwen-
dige Ziektens en verborgene Kwaaien te geneefen ; dog die
zullen wel zoo veel ten platten Lande, als in de groote Steden
met voorvallen.

Van hier varen alle weeken des Vrydags avonds ten lo uuren
Schuyten op Utrecht. De Perfonele Vracht is in \'t Ruvm 2\'
Stuy ver.nbsp;. ^ ^

De Jaarmarkt of Kermis, werd alhier gehouden de eerfte
/lt;ondag m de Maand September.

Eyndelyk, de vóornaamfte Herbergen, zyn de .J™«,Recht-
huys van Kamerik met de Houdyken , en de Goude Leeuw,
Rechthuys van Kamerik Myzyde,in welke beyde men na Dorps-
wyfe zeer wel getradeert word. Laat ons nu overgaan tot hec
Dorp

Dit eygentlyke Dorp is gelegen aan den Rhyn of Leydfcho
Vaart, ruym twfe uuren gaans van Utrecht, en u vaa
Woerden. Het is gedeelt in \'t Sticht van UTRECHT, en m
de Provincie van HOLLAND. Onder het Sticht of de Heer-
lykheid van Hermeien, merken wy aan dat woonachtig zyn dce^
volgende Huysgezinnen,alsi ff in ofonder
wyken 14 in Hermelerweert, te zamen 80 Huysgezinnen. «gin-
der Holland en Heerlykheid den Indyk z8, Ger-verskop 4, J^reu-
dyk II Qn Reyer shopt, te zamen 47 Huysgezinnen. L\'eeie47

ten Buytendyk die ons hier ontbreken, zullen wy trac^ ^ m
hetnbsp;//«^V, van^de Befchryving deefer Provincie den Lee-

De Heerlykheid van Hermeien, Haanwyk en Hermelerweert,
is groot te zamen 8 r4 Mergen. De Ambachts-Heer van deefe
Hierlykheid is, den Wel Ed. Geftr. Heer Ludolph Jan Beufe-
ehem. Van de Hollandfche Heerlykheid den Indyk enz., boven
gemeld, is Ambachts.Vrouw, Mevrouwe de Weduwe vand^
Heere . . Swartendyk. Beyde deefe welgemelde Heer en Vrouw,
Helt ieder in deffelfs Heerlykheid de Regeering en alle andere.
Amptenaren aän. De Regeering, of \'t Gerecht van de Heer-
lykheid Hermeien, Hermelerweert en Haanwyk, beftaat meen
Schout die ook Secretaris is, en zeven Schepenen, met een Bode
tot hun dienft. Die van den Indyk enz.,bellaat in een Schout,
die inseelyks Secretaris h, en vyf Schepenen, met hun Bode.
Wat nu aangaat de Hooftneering, men kan die in dcete Heer-

heden naauwelyks bepalen, nadien zig de Inwoonders tôt zoo
veele byzondere zaken fchikken , en op meenigerleye Handei
toeleggen} want wanneer men eens agc geeft, op de Veeryke
Velden, en daar door het maken van Boter en Kaas, vette Kal-
vers, en een meenigte van hardgebilde fmakelyke Verkens; dc
weelige öraangewaflen,Hennip-Akkers, vruchtryke Boomgaar-
den, Griendlanden, om allerley foorten van Hoepels van tebuy-
gen, en daar benevens nog zoo veele andere wilde Bosfchagien ;
men zal haaft overtuygt zyn, dat hier de Bewoonders deefer
Landftreek, aan een gezegent Oord gezeten, zeer genoegelyk
en vermakelyk leven konnen.

Hier beneven vergroot ook niet Weynig, de verfcheydene
Xuftplaatfen langs den Rhyn, de eer van het Dorp Hermelen,
waar onder het Riddermatige Huys, nauwelyks een half kwar-
tier uur gaans, aan de Ooftzyde, benoorden den Rhyn, of Leyd-
fche Vaart te zien, de voorrang verdient, en men zW daar by
nog wel eens mag errinneren, hoe dat dit Huys te Hel-melen in
den Jaare 1481, door die van Utrecht belegert, door HeerGy^-
krt van Zulen, op den zei ven dag dat het Huys den Ham was
opgegeven, aan haar is overgclevert: ook mag nog wel in ge-
heugen blyven, het in brand fteken door de Franfchen, in \'t
Jaar 1^72, na datze dat alvorens van de befte Meubilen berooft
badden Dit Huys is leenroerig aan den Heer van de Haar^
die dat houdende IS van den Geftichte van Utrecht, wegens de
Abtdye van St. Paulus aldaar j en is in \'t Jaar 1718, den Heerc
Ludolph Jan Beufechem, hier mede beleend. Het zelve werd
des Zomers door zyn Wel Ed. Geftrenge met veel vermaak bc-»
woond.

Nu komen wy tot de befchryving der Kerke. Zy ftaat aan
de Weftzyde van den Rhyn, en aldaar in het midden van \'t Dorp,
heeft 40 treden in hare lengte, en 14 in de breettej \'t Kruys
lang 8, en breed 50 tredenj \'t Choor lang 17, en breed 10 tre-
den Men ziet daar in twee konftig gemetzelde Colommen,en
heeft boven een Kap na de manier der Ouden, fterk genoeg,
om nog een meenigte Jaaren te konnen duuren. Twee kope%
Kaarskroonen, dienen de Kerke meer tot cieraat als tot gebruyk,

zoo als ook de 17 Wapens daar in ten toon gehangen, waar
onder die van de Familie van den Heere Biirman, een fchoon
Aanzien hebben. Daar zyn mede nog eenige overblyfzels van
Wapens, in de Glafen te befchouwen, dog de Franfchen in \'t
Jaar 1672, en de alvernielende Tyd, waar door haar eerfte We-
fen is verloren, laat maar alleen over te zien, dat zy nog van \'t
Jaar 1Ö3Ö zyn. Buvten, tegen de Muur der Kerke, teld men
z6 Dommers, die hét Godshuys onderfteunen.

Betreffende den Tooren, hy ftaat geheel binnen de Kerke, is
I voeten hoog, en is een Gebouw niet zeer gemeen en heeft
(dat zeldzaam aan Toorens werd gezien) zyn Ommegang oni-
trent 14 voeten beneden de Spits. Op de Weftkant is, ter hal-
ver hoogte van het Muurwerk, het Jaartal te zien van 1548,
waar mede (zoo aldaar gezegt word) te kennen zou werden ge-
geven, dat te dier tyd, door een gat ter zeiver plaatfe uitgebro-
ken, een nieuwe Klok is ingehaalt, om de Gemeente de tyd
der openbaren Godsdienft bekent te maken, en alle anderen aan
hun eynde te doen gedenken. Dc Franfchen in het Jaar l6y2.
of 157?, hun verdervende Oorlogs-Rafernyen, de lofle teugel
willende vieren, moeft deefen Tooren ook van hun baWadige en
fiodloofe handeling proeven. Zy daken eerft de Tooren in
brand, aan zyn Spits, en onderwylen de Kerke berovende,
moeft die mede van hun verwoeftende hand proeven. Thans
hangt maar eene Klok in deefen Tooren, die daar, en op alle
Dorpen genoeg is, om aan die zaken te voldoen, waar toe zy

Laten wy ons nu begeven tot de Naamlyft der Predicanten,
die de Gemeente inde Kerke te Hermeien, zedert de verande-
ring der Regeering,en den aanvang der Reformatie bedient heb-
ben; en deefe zyn geweeftnbsp;„

JOHANNES BEST. Joh. Fil. Ber. 1681. Bev. den 2 Jan.
iö8z. Vertr. naar Breukelen 1693.

GEORGIUS COCQ. Gisb. Fil. Ber, 169^. Bev. den 27
Aug. Emer. geworden 1726. Overl. 17 Dec, 172.^.
^ ADRIANUS DE RIDDER. Prop. zynde alhier ber. Bev.
den 24 Nov. 1725. Vertr. naar Emmerik 1738,

MATTHIAS WILHELM ADAM DE RHOER. Prop.
zynde alhier ber. 1738. Bev. den 4 Mey 173p. Vertr. naar
Gouda i74f.

ISAACUS TER BRUGGEN. Theod. Fil. Phil. Doét.
Prop. zynde alhier ber. i74f. Bev. den 6 Febr. 1746. Van dee-
fen Gods-Gezant werd de Gemeente J. C. alhier nog met veel
yver gedient, en word met alle liefde en achting, van een ieder
Lid, na recht Chriflelykewyfe beantwoort. Hier bevinden zig,
ruym 100 Ledematen, die het Nachtmaal des Heeren gebruy-
ken mogen. Het Traftement van den Predicant is, als ordinair
lt;5oo Gulden en Vrye Wooning.

Wegens het Beroepen van een Predicant alhier, ftaat te wee-
ten , dat de Kerkenraad de Nominatie maakt, en dezelve alsdan
aan den Ambachts-Heer ter Approbatie overlevert waar na den-
zelven die aan Haar Ed. Mog. prefenteert, welke dan daar in
gewoonlyk genoegen nemen, en de Verkiefinge toeftemmen.

Met het School is het te Hermeien aldus gelegen: De School-
lieren zyn hier tuflchen de 60 ä 70 des Winters, cn des Zomers
ruym op 40 te tellen. Het Maandelyks Schoolgelt, werd be-
taald voor Spellen en Leefen 4, Schryven 6} en Cyfferen 10
fluyvers. Hier werd ook voor bejaarde Avondfchool gehouden,
dog meeft voor de geene die Pfalmen begeeren te leeren zingen.
Het ftaande jaarlyks Traftement van den Schoolmeefter is, be-
halven zyn gewoone Emolumenten 100 Gulden.

Een Bierßekery, voorziet hier de Plaats van zeer goed ge-
zont Bier, \'t geen wy meenen, dat tc Vleuten word Gebrou-
wen i

wen ; cn een Mee-Browmery , zoo fmakelyk als elders kan
gevonden worden, daar mag Hermeien op roemen.
Men vind hier ook een voornaam C^/rar^)\'« woonachtig, met

goede gaven en bekwaamheden, in de Wondheelkunde voor-
zien , \'t geneefen van inwendige Ziektens en Kwaaien, ais mede
een uitmuntend Meefter, om kwaade Tanden, zonder eenige
pyn uit de Kakebeenen te rukken. Hy is in allen deefen een y-
veraar, te Hermeien zeer geëftimeert, en onvermoeid om zyn
Konft nog verder in achting te doen zyn, blykende zulks hier
aan, dat hy geduurig de Geleerde nog te Utrechc aanloopt,
om daar in meer en meer in geleertheid gevordert te worden.

Aangaande de Schupenvmrt van Hermeien, het is daar mede
aldus gelegen: Des Zondags vaart men van hier met een Schuyt
op Amfterdam, des morgens ten (5 ä 7 uuren na den tyd des
jaars, en komt dezelve weder van daar te rug tuflchen Maan-
dag en Dingsdag. Vaart Dingsdag morgen op Utrecht, des
Zomers ten 8 en des Winters ten p uuren. Woensdag op Gouda,
en Donderdag weder te rug. Vrydag morgen op Utrecht, er»
des avonds ook van daar. Zaturdag morgen ten lt;5 k j uuren

wederom op Utrecht, en des avonds weder te Hermeien.
Op Woerden vaart den Schipper ook des Zaterdags, als op Am-
fterdam eens ter week. Dit alles werd verricht door maar één
Schipper, die daar toe de genoegzame Knechts heeft, en ten
minften drie Schuyten j derhalven den Koopman Van deefe zeer
wel, en op alle deefe Plaatfen gedient kan worden. De Perfo-
neele Vracht op Utrecht is in \'t Ruym en in de Roef en op
Amfterdam 7 ftuyvers.

Te Hermeien heeft men tweemaal des jaars Kermis of Jaar-
markt } zynde de eerfte op Hemelvaartsdag, en de andere de
eerfte Zondag in Oétober. Zy duurt gewoonlyk maar twee
dagen.

Twee voorname Herbergen zyn in dit Dorp, de eene op
Stichtfche Grondgebied, genaamt de Prins van Oranje, waar
in de Rechtbank van Hermeien gehouden word, daar de Ge-
rechts-Bode Luhbertus Otterling woonachtig isj cn de andere op
Holland, genaamt V Kafleel vm Woerden^ dat ook het Recht-

is , van de Hollandfche Heerlykheid. Beyde gynge dc
geene, waar voormen haar moet houden, namelyk twee aan-
Zienelyke Huyfen, daar m men zeer wel getrafteert kan worden,
en civiliteit zal bevinden. Hier mede maken wy een eynde, niec
de befchryving van Hermelen, en gaan over tot die van

^it Dorp, of deefe Heerlykheid is gelegen , omtrent eesï
__kleyn half uur Weftwaart van de Stede Nieuwpoort Hol-
land, en lirekt zig byna drie quartier uur gaans Ooll waart langs
deLekkendyk, tot aan de AlblafTerweert of Langerakfche Kade.
Noordwaarts legt het eygentlyke Dorp tegen den Dyk aan, en
Zuydwaarts, zal men ook drie quartier uur gaans werk hebben ^
om aan de Grenspalen van deflelfs Jurisdiftie te komen. Men
begroot Langerak over Lek op looo Mergen, in zyn fchoone3
vermakelyke en vruchtbare Landeryen ; beftaande dezelve ia
Weydelanden voor \'t Vee, Graanlanden, Griendlanden, Hen-
nip-Akkers, en wat dies meer is, alle van goede en bequamc
gronden, om »de Landlieden deefer Heerlykheid, te zyner tyd
aangename vruchten te doen genieten. Men teld hier pj Huy-
fen, welkers Inwoonders zoo Burgers als Bouwlieden, na onfe
gewoone rekening een getal van 4(5f uitmaken. Onder deefe
tyn ook verfcheyde Viffers,die hunne koftwinning van de Zaltn
en Elftvangft hebben. Met deefe aanzienelyke Heerlykheid is,
Mevrouwe MARIA LA SEUTRE, Weduwe van den Heer
Mr. LMcas frip.\'m zyn leven Vryheer van Oud-en NieuwGou-
driaan, in den |aare ijSh op den 23 September beleent.

Langerak over Lek heeft de Hooge JurisdiUie ^^x^ het Gereét
yan deefe Plaats beftaat in\'een Droft, die te gelyk ook Schout
is, zeven Schepenen, (waarvan twee Buurt of Burgermeefters
genaamt worden) en een Secretaris, met een Bode tot hu«
dienft, woonachtig in het Rechthuys, alwaar in men ook als
een Herberg zynde, wel gedient kan worden. Indien de Ara-
bachts-Vrouw goedvind de Regeering ofte eenige Leden derzelve
te veranderen, kat zig Haar Hoog Ed. eene nominatie van dub-

belt getal ter hand ftellen, en verkieft dan daar uit de geene,die
zy begeert dat regeeren zullen. Het Wapen van het Dorp of \'t
Gerecht, is een roode Leeuw, en daarboven een blaauwe Balk,
in een goud Veld.

Het eygentlyke Dorp begrypt nauwelyks zo Huyfen, dog heb-
ben alle een aanzien, waar uit men gelooven kan, dat die zoo
wel van binnen als van buyten onderhouden worden, en haar
Bewoonders thans wel beftaan. Onder deefe is dat van de Pafio\'
rie zeer uitmuntende, en miflchien op zeer veele Dorpen zoo
aanzienlyk niet te vinden. Het ftaat in \'t hangen van den Dyk,
en geeft een luftig uitzicht van de Boven-Kamers, over de Ri-
vier de Lek. Eenen Jacoh Infen, in zyn leven, voornaam Mr.
Metzelaaren Makelaar te Amfterdam, legateerde voor weynig
Jaaren een fumma van fcoo Guldens tot den Opbouw van deefe
nieuwe Paftorie, en de penningen die te kort fchoten, daar by
gevonden zynde, werd dat zelve voor ruym vier jaaren geleden,
200 als het heden gezien word, voltooit. Den voornoemden

Guldens ten behoeve van de Diaconie-Armen alhier, voor welke
beyde gefchenken, zyn Naam tcLangerak over Lek, nooit uit
geheugén zal geraken , cn men \'s Mans liefde altoos blyven
gedenken.

Nauwelyks drié hondert fchreden van dit Dorp vertoont zig
Bet aloude Kafteél en Adelyk Huys te Langerak, ten Weften
na de zyde der Stede Nieuwpoort. Het is rondom gelegen in \'t
ïHidden van eene breede Graft, opgebouwt van fwarè en dikke
ïnuurén, na de Zuydzyde gefterkt met twee vierkante Toorens,
cn heeft Cen fpatieus Voorpleyn, van welke men over eenigö
Arduynfteenen Trappen ten Huyfe intreed, en voorts zoo boten
als beneden, veele ruyme Zaaien, Kamers en andere nodige Ver-
«rékken ziet, welke alle in hare oudheid aanwyfen, dat dit Huys
eertyds zeer ontzagchelyk geweeft is, en in de Oorlogen, dié
voor twee, drie en vier hondert jaaren, in deefe Landen zeef
gemeen waren, de Vyand wel heeft können wederftand bieden.
De KeldéVs en Klayfen onder dit Huys, zyn ook zeer aanmer-
felykj cn \'Ê is zekér, dat men deefe wel tot getuygen mag ne«

^en, dat hier zeer gevaarlyk aan te komen was. Nevens de
Trap tot den Ingang van het Kafteel, heeft men twee fware en
fterke Deuren, waarfchyneNk eertyds gedient tot Gevangenis-
fen, of om onverhoeds van daar op Vyanden te kunnen aanval-
Jen. AandeOoftzyde;in den hoek, ziet men ruym Mans hoogte,
een Wapen, zeercierlyjc ip witte Arduynfteen uitgeho»wen,^erE
daar onder eenige zeer oude Letteren, waar door men verftgan
jnoet: LANGERAK VAN TEYLINGEN i ^t geen mis-
ichien te kennen wil geven, dat dit Kafteels eerfte Stichter Heer
wn quot;Teylingm, ook Heer van dit Huys te Langerak is geweeft.
Daar zouden aog wel veele weecenswecrdjge dingen uit.de Oud-
heid kunnen nagevorfcht ca opgefpeurt worden , maar nadien
Jaargetallen byna overal, en alfoo ook hier onder dit Wapen ont-
breken , moet men daar van afziet). Wanneer men van het Dorp
tot dit Kafteel wil gaan, doet men dat door een zeer hooge
.fterke, en aanzienlyke Poort, daar binnen een zeer groot Pievn
is, waartegen over de Staliingen voorde Paarden, en plaatfen
voorde Koetfen en andere Rytuygen gevonden worden. Ter
Jinkertand tegen \'t Zuyden op de uitterfte hoeken, ftgan twee
Wacht-Toorens na de oude wyfe, en die ook dienlyk zyn go^
ye^ om Uit te fchieten. Eene van deefe is ter halverwegen in

Baftecour van\'t Kafteel. Voorts, wy hebben van dit Huys geen
Hiftorie, zouden die anders hebben volgen laten; befluyten der-
hal ven dan hier mede, dat den Hoogwelgeboren Heer PHIT tP
JACOB GRAVE van den BOEïZELAAR, Heere vande
Stad en Baronye van Js peren enz., in den Jaare 1727 op den ïa
Auguflus, met dit Huys verlyd is, en dat het zelve is Leenropt
Tig aan de Graaflykheid van Holland.

Wat nu betreft de Kerk van Langerak over Lek, zy is in ha-
ren Buyk lang 13, breed ly; \'t Kruys lang 6, breed z8 5 en \\
Choor lang ly, en breed p treden. Een effen ongeverwt Ver-
\'wulft heeft zy boven, en een gelyke bkauwe Zarken Vloer be-
neden, gegraveert met veele Graffehriften en Gedenfctekens, op

de Kelders en Graven: is ook in de fchikking van de Geftoekens,
in aUerdeelen, na de hoedanigheid der Perfoonen, die opko-
menTorhet Woord Gods te hooren, zeer wel gereguleert.
V er kopere Kaarskroonen dienen de Kerke meer tot cieraat, als
tot gebruyk. De Wapenborden m het Choor ten toon gehangen
/ in j. in de Kerke, tezamen Daar zyn ook f Wa-
penfchi derftukken ten Zuyden m de Kerk^afen, nog meeren-
Leis in haar volkomenheid te zien, waar onder twee van Predi-
can en dog ongelyk van jaaren, wanneer de Kerke daar mede
TeSert\'is: men liet \'er eene vannbsp;eene van K^yi, en eene

van i6pp,van de andere twee zyn geen Jaargetallen meer tezien.
Deefe Kerk heeft geen byzondere Confiftorie, maar werd diege-
Ltn i™^^^^nbsp;Vertrek, aan de Zuydzyde van het

^Men ziet alhier in het Choor, een ongemeene groote dog
gantfch geene prachtige Graf-Tombe, omtrent drie voeten bo-
. ven de gemeene Vloer verheven. Zy fchynt opgehaalt te zyn
van eemeene Metzelfteen, en daar na met vvitte Pleyfterkalkbe-
ftrelfen. Om dezelve nog een droevig aandenken te geven, van
de genen die van daar eeLaal weder zullen verryfen, ziet men
ÄSntfch elFen fwart geverwt. Wie de geenen zyn, die
men in deeze eenvoudige Tombe bygezet heeft, kunnen wy
den Leefer niet zeker berichten: waarfchynelykft zouden wy ra-
den, zeker Heer of Vrouw van het Dorp, of van t Huys te
Langerak, die deefe Graf-Tombe alfoo heeft willen voor hun,
als vlor hun Nagedacht uit kiefen. Hoe t ook hier mede zy,
\'t is gelooftyk da? by den Aanlegger deefer Begraafplaats, de Eer
de^ Wereld , veel min de Ydelheid (zoo zommige nog na hun
dood doen blyken) gezocht, en nagevolgt is.

Wat aangaat de Tooren, die uit zyn Centrum een weynig na
de Zuydzyde begint over te hellen, hy is, 100 voeten tot zyn
yitterfte top hooi, en is aan zyn Muurwerk zo voeten op yder
vlakke zyde breed, heeft eene Klok met een Uurwerk, en maar
rrne Uurwyfer naar buyten tegen \'t Oofteo. Tot een Wind-
wyfer, ftaat op zyn Top geen Haan of iets anders, maar fees

Nu komen wy tot de Naamlyft der Predicanten, die wy zoo
füllen opseven moeten, als dezelve ons is ter hand gekomen,
dos die den Leefer veellicht gebrekkelyk zal voorkomen, tet
oofzaak dat hier in eenige Predicanten niet gemeld vyorden, die
evenwel te Langerak over Lek geftaan hebben , als blykt uit drie
Grafzerken in de Kerke, waar op wy gègraveert^gezie\'i hebben;
ten eerften, FRANCISCUS emanuel DE MORAAZ,
Overl. 7 April 1673, ten tweeden JACOBUS L^SEC Predi-
cant te Langerak den 7 Jan. 1683, en ten derde ADRIAAH
BROUWER, Bev. if July 169^. Overl, 13 Sept. ijz^

PETRUS VALKIUS. Ber. i(5i . . Hy is na drie Maanden
opfchortens, en het ondertekenen der formulieren \'quot;\'f kt
naar Zegvelt in Nov. iöiß. Emer. geworden 1638 m t Na-

Willige Langerak wierd Ao. lófo met Langerak over Lek
gecLbineert, dog in löfinbsp;gefcheyden.

GOSUINUS \'T GILDE. Abrah. Fil Prop. zynde alhier
ber. feev. den 24 Juny lyif» dog,wegens \'t verlaten van zyn

^en 27 Apiil 172.7. Gedeporteert zynde door de Ckffis, is zulks
geconfirmeert door de Sypode 1737. Naderhand J. ü. D. ge-
worden.

WILHELMUS KOQ^^HAAS. Prop. zynde alhier ber. Bev.
den 1 Decemb. .1737. Ber. naar Amfterdam tot Prof. Ling. Sc
Antiq. Orient.,in Nov. lyr?\'

WILHELMUS VAN DER BURCHT. Als Prop. eeni-
gen tyd den H. Dienft waargenomen hebbende te Yfleimonde,
bev. in deClaflis van Rotterdam, om éenzdvcumenïiadmterim
wsiar te nemen den 6 Febr. 1753. Wegens \'t herftellen van den
Predicant aldaar buyten vaile bediening gekomen. Alhier ,ber.
Bev. lt;ien 31 \'Manrt i7fit.., Deefe laatfte is nog in l?ven , enwer-
fcondigt onder de Gemeente J. C. het Woord Gods met veelvry-
inoed^heid, quot;Op het ordinaire Jaarlyks Tradement van lt;Soo Gul-
den, en de V^rye Woning di/e (als boven gezegt) zeer aanzienlyk
is. Hetigetal der Ledematen beloopt ruym 120 Perfoonen, die
op hunne goede Belydenifle, het H. Nachtmaal des Heerei?
gebruy-ken mo^n.. Waaneer dc P^redikftoel afhier vacant
word, heeft den Heer of de Ambachts-Vrouwe in der tyd dc
Collatie, om die weder met een bekwaam Leeraar te ver-

Betreiïende het SM, het zelve beftaat des Winters in
tuftchen dc (5o ä 70 SchoolHeren, en des Zomers zyn die op
omtrent 30 te tellen. De Maandgelden zyn yopr die leeren Spel-
len en Leefen 3» Schryven cn Cyfferen 8 ftuyvers. Het
laarlyks Tradement van den Schoolmeefter , als Kofter en
Voorleefer der Kerke is 140 Gulden.

Hier is ook een bekwaam Chirurgyn Nyopnaditig, daarvan
de Inwoonders van Langerak over Lek zeer wel bedient wor-
den j invoegen geen ander behoeft geroepen te worden, om
deefe zyn Konft tc verbeteren: ook kan een ieder hier van
cen Koornmolen gedient worden, om alle Graan daar op gC\'«
broken te krygen, cn tot goed Mèel gemaalen.

Van Langerak over Lek, vaart geen Schip of Schuyt op U-
trccht, maar werden dé Inwoonders deefer Plaats bedient, door
de Schipper van Schoonhoven , zoo voor de geene vsreike in Per-
^nbsp;foon

föon daar mede varen witten , al? dok oïïï alle Koopgoederen vice
verfa te transporteeren.

De tyd der Jaarmarkt of Kermis is ons niet -bekent,
tvel dat men hier een welgelegen mrbetg vind, daar in de
Bode van \'r Gerecht deefer Plaats , woonachtig is , en men
2eer wel van getradeert kan worden. Hier mede fcheydeti
wy van Langerak over Lek, en lïeken die Rivier over tot
hunne ongelukkige Nabuuren van

Dit Dorp en Heerlykheid is gelegen, aan de Noordzyde van
de Rivier de Lek, en aldus byna recht tegen over Lange-
rak over de Lek, dat zig ten Zuyden deefer Stroom laat zien.
Dit Willige Langerak, ftrekt zig van het Wellen tot het Oos^
ten tenedeö den Dyk, dat is, van byna tegen de Cingel der
Stad Mnonhoven, tot aan de Jaarsveltfchen Dyk Holland! in de
lengte ómtrent een uur gaans, en in de breette kan het voor \\
tneefte, geen half uur gerekent worden j ftrekkende zig aldaar
ten Noorden tegen Hollands Zevender en Cabauw,

Wanneer op den 16 January deefes jaars 1750 de Lekkendyk
by Berg floep,ttx lengte van. 28 Roeden door-
A \\\\Ay Fnbsp;L^nd« onder water zette, krcL

\'t was kort daar na, dat de Inwoonderen Van dit Dorp hunne
Landen ziende ondervloeyen, haaftelyk beflöten hunne Goede-
ren, en het Vee op de Winter-Stallen ftaande, te bergen. De
nood leerde hun wat weg te moeten inflaan, om door het water
dat vervolgens 4 voeten hoog in de huyfen kwam, met hun Vee
jiiet te gelyk verftonden te worden: een ieder \'t gevaar ken-
nende, en wat men daar uit ftond te verwachten, vluchten m
de hoop^ vindende de behoudenifTe, daar hun de

«geleydde : men droeg Huyscieraad enMeubilen na verzeker»
de plaatfen, t Vee dreef meii na den Dyk, Vrouw en Kinde-
jenxvaren voorafgezonden, en Mannen en Vaders volgden of
laatft, om al wat hun liefen ^aa« was^y eidersis ^ ^ quot;quot;

^iT^V^diromÏezete^^^ ^«^ï^ïen hunne toevlucht, daarze
Jl^pi:\'CrS^nbsp;- -yhg-

^^ThSn?quot;\'terwyl wy dit fchryven, beginnen zig de Oppervlak-
Ihans,nbsp;jy^ ^veder gunibyk te vertoonen, en

fr dl Ma^fté halen, hét hooft, zpmmge een andere tv,ee,
^et\'n erni weer andere die de allerla.gfte gelegen zyn,.,og
Iner LSer^ondertuflchen leeft\'men alhier n,et zonder hoop,

torenende Landbouw waardoor een ieder m deefe Landen
Szakelyk leven moet, zal kunnen vervolgen, en als na ge-
WOO^^^^^nbsp;™ bedryven. Het is hier j»,nmer yk,

zal mllquot; de Inwoonderen deefer L^ndftreek wede^^^^^^^^
bloeyen, en met een vrolyk en vergenoegt herte d^n leven
daar alleen Godt de Eer en Dankzeggmge voor moet gegeven

lykheid, Leenroerig aan den Geftichte van Utrecht, is Ambachts-
Heer zyn Wel Ed. Geftr. den Heere JAN LOUIS DE GA-
SEMBllOODT, die daar mede is beleent geworden, in deo
jaare £720 op den 6 April. De Landeryen in deefe Heerlykheid
gelegen, werden begroot op 672 Mergen 3 Hond. Men teld
daar op fi Huyfen, en dus 160 Inwoonders, behalven eenige
Hutten, waar in geringe Lieden woonachtig zyn. De opper-
grond is hier zoodanig gefteld, datze genoegzaam alles opgeeft,
wat men daar van verwachten kan. Grasryke Weyden voor \'t
Vee, waar door ook te deefer Plaatfe Boter en Kaas gemaakt
werd. Vruchtdragende Boomgaarden, Hennip-Akkers, en wil-
^de BofTchagien, deele zyn \'c, waar uit hier de Ingezetenen hu«
beftaan moeten bearbeyden, en leveren Jaar op Jaar doorgaans
zoo veel op, waar door een dankbaar gemoed altyd ftoife kan
vinden, om den Gever van alles goeds , te loven en te dan-
ken.

Betreffende de Regeering, of het Gerecht van deefe Plaats, het
beftaat in een Schout, (die te gelyk Secretaris is) twee Burger-
meefteren, of Buurtmeefteren gezegt, en vyf Schepenen 5 heb-
bende een Bode tot hun dienft. De Rechtbank waar die
gehouden werd, als mede het W^apen van Willige Langerak,
is ons niet bekent.

Nu komen wy tot de befchryving der Kerke, by welke men
de huyfen haaft tellen kan,dev/yl alle de Inwoonders deefer Heer-
lykheid zeer verfpreyd woonen, en daar door geen eygentlyk
Dorp (daar mede wy de Huyfen die rondom en naby de Kerke
ftaan begrypen) hier te befchryven is. Deefe Kerke is een lang-
werpig vierkant Gebouw, van 22 treden in de lengte, en 10in
de breette. Wanneer dezelve gebouwt is, valt met geen zeker-
heid te zeggen, maar de Confiftorie aan het Oofteynde, fchynt
gebouwt te zyn in het Jaar i lt;5f o, zoo als dat aan de Agter- Gevel
gezien word. Twee kopere Kaarskroonen, en zes Wapens ex-
tra fraay gefchildert in de Kerkglafen, alle van Kerkenraden in
\'t Jaar 165-2 vereert, dienen de Kerke tot een cieraad j en voorts,
mag men de fraaye Stoel van den Ambachts- Heer niet vergeten,
gelyk ook de Predikftoel, en die van de Kerkenraad 3 mnsga-

ders die van de Regeering deeC^r Plaats, welke alle het oog wel
mag gegunt worden. Een effen Hem l biaauw geverwt Ver-
wuift, geeft dit Godshuys boven, een goed aanzieni dog de
Vloer beneden,heeft door het water,dat van onderen opkwam,
zeer veel verwoefting aangerecht 5 zynde dezelve daar door in
die ftaat gebragt, dat deefen Zomer zal dienen herftelt te wor-
den, en te gelyk de grond verhoogt. Daar zyn in deefe Kerke
veele Kocyen voor het water bewaart geworden: ook ziet men
buyten aan de Zuydzyde daar tegen, nog heden twee Koeftal-
len,in de nood van Riet en Strooi gemaakt,en nu van de Bees-
ten weder ontruymt.

De Xooren van deefe Kerke is hoog tot zyn Vaantje, of
Windwyfer 84 voeten. Hy heeft wel in hem eene Klok, maar
geen Uurwerk, derhalven ook geen Uurwyfer nodig. Ten Zuy-
den tegen deefen Tooren voor het Knekelhuys, leeft men ter we-
derzyde van het gewoone MEMENTO MORI, afgebeeld met
een Bekkeneel, waar agter twee gekruyfte Beenfchenkels gezien
worden:

_ Nu komen wy tot de Naamlyft der Predicanten, die de Ge-
meente alhier te Willige Langerak, (waar toe ook de Leden van
\'t naby gelegen Hollands Zevender behoren) zedert het jaar 16
bedient hebben. De Kerk alhier is wel al in den Jaare 1535
geopent, maar werd den H. Dienft door den Predicant van Lan-
gerak over Lek, tot in het Jaar 16fO waargenomen j wanneer
alhier een eygen Predicant verzocht zynde, dit werd verkregen
in 1I. Dus Zyn dan Predicanten zedert dit Jaar geweeft, en
hebben hier geftaan :

Matthias STOCHIUS. Nicol. Fil. Ber. tot eerfte Pre-
dicant löj-i. Beveftigt den zy Jan. i6fz^ Overleden den 7 July
i6j6.

johannes van DER HORST. Ber. in Maart 1677,
Vertr. mar Oudewater, en aldaar bev. löSs,

JOHANNES JANSONIUS. Egbert. Fil, Ber. t^Bz Bev
aen 3 Mey. Vertr. mar Moordrecht lóSz in September

HERMANNUS SPECHT. Phil. Fil. Ber. i68j. Bev. dea
2f Maart 1684. Vertrokken naar Brouwershaven lóoi
Oaober.

PETRUS BOES. Prop. zynde alhier ber. 1728. Bev. ijzj^j
Deefe laatfte is nog in leven, en bedient de Gemeente met het
Woord Gods en de H. Sacramenten, in alle volveerdigheid,
op het ordinair Traaement van 600 Gulden j dog dewyl het
Dorp geen Paftorie heeft, en de Predicant vergunt is in deStad
Schoonhoven te woonen , geniet daarenboven nog 100 Guldeïi
ïaarlyks voor de Vrye Wooning. Het getal der Ledematen
beloopt hier ruym 60, die ter Tafel des Heeren mogen aan-
zitten.nbsp;®

Wat aangaat het SM, dat heden nog byna een voet diep
met water bezet is, wy hebben geen bericht van \'t getal der
Schoolheren, maar wel dat men daar in verleert voor Spellea
en Leefen ter Maand 4, voor Schryven öi, en voor CyfFercKs
10 ftüyvers. Het ftaande Tra^eraent van den Schoolmeefter
als Kofter e-n Voorleefer der Kerke 160 Gülden, voor welke
penningen hy ook verplichc is , alle Kinderen wdTe Joa!
ders door de Diaconie onderfteunt worden, voor Jcï te on-
der wyfen.

Van hier vaart geen Scèayt op Utrecht, maar van Zevender
alle Vrydag avond, daar een ieder zig in Perfoon, of met Goe-
deren en Koopmanfchappen van bedienen kan. De Perfoneele
Vracht is 3 ftüyvers.

De tyd der Jaarmarkt of Kermis, is ons niet bekent, maar
de Herberg daar men zig hier van bedienen kan, ftaat benevens
de Itruyn van den Dyk, op de hoek van de Kerkftraat, en is
to in woonachtig de Gerechts-Bode deefer Plaats. Hier mede
Willige Eangerak yaar wei zeggende, gaan wy over tot de be-
fchryvinge vannbsp;^nbsp;^

Dit Dorp, dat omtrent drie uuren in de lengte, en niet meer
in breette heeft als een halfuur, is in zyn Jurisdidrie gele-
gen Zliydwaarts tegen Holland y namelyk tegen de Gerechtighe-
den van de Dorpen Jaarsvelt en Zeyender, en ten Noorden te-
gen die van Eenfcbop en Polsbroek, msgelyks Holland, en Baron-
iiye van IfTelftein: Ooftwaarts ftoot het tegen de Heerlykheid
Zevenhoven, en ten Weften fcheyd het zig by het eynde van
Polsbroek, aan de Boerenpas Het begrypt in zyne Landeryen
2100 Mergen, en behoort aan \'t Capittel van St. Marie tc ü-
trecht.

De Produüen die deefe lange Landftreek oplevert, zyn Bo-
ter en Kaas, Graanen, Boom- en Aardvruchten, Hennip- en
Hoepelhout} welke de veele Grasryke Weyden voor de Beeften,
de vette Graan^Akkers, de luchtige en welgefchikte Boomgaar-
den, en vette gronden voor èe \' Hennip, als ook de waterachtige
Landen voor de Griend-bojfchenovertuygende genoeg aanwy-
fen. Dog hoe zeer men ook deefe Landftreek, mag voortrefFe-
lyk en de Inwoonderen gelukkig roemen, daar kunnen even-
wel\'tyden komen, dat het\'er wel eens droevig uitziet. Dit
laatfte heeft ook dit Dorp Loplk , in de gepafleerde Winter,
nevens andere mede bevonden j wanneer het Lekwater tot f
en tot fes voeten hoog de Landeryen onder zette, en de
Menfchen met hun Vee de hoogtens zoeken moeften , om
van het leven niet berooft te worden; vluchtende daar hee-
nen een veylige Schuylplaatfe te vinden was. Zy dre^\'en met
iiun Vee in alleryl naar de Binnendyken , en van daar na
hooger plaatfen , terwyl de Dyk van Lopik ni^st zeker ge-
ïïoeg waar, om aldaar te verblyven, door dien deefe ook om-
trent drie voeten overvloeyende , alfoo veele gaten in dezelve
ï^sroorzaakte, en men van daar na eene veyliger plaatfe moeft
ïjitzien, tot welker hoogte het water niet ryfen konde. Veele
Hüyfen in dit Dorp i, z en 3 voeten water in gekregen heb-
bende, moeft daar een ieder Huysgezin de Wooning na bo-
nemen, en alles daar heen dragen, om van het water niet

verdorven te worden: de hoogfte gelegene, waren hier vervult
niet Menfchen en Meubilen uit de laagfte,en om alles in dee-
fen nood te redden , toonde men aan malkanderen, dat de
Liefde, de Barmhertigheid, en het Medelyden, om voor de
behoudeniflè van ellendige de hand uit te fteken, het herte niet
altyd gefloten kan blyven j maar dat zelfs ook onverwacht, geo-
pent worden. Het Vee, daar over heeft men hier de meefte
verlegentheid gehad, en zelfs is de Kerk hier ter plaatfe, daar van
niet bevryd geweeft, om een aantal daar van te bergen.

De fchade die deefe Waternood deed te gemoet zien, zoo als
wy van geloofweerdige getuygen verftaan hebben, zyn niet zoo
groot als men gemeent had; want daar is geen Menfch nog Beeft,
door het water omgekomen, of \'t zou van deefe laatfte een zieke
moeten zyn, die niet na de hoogte heeft kunnen gedreven wor-
den. De Huyfen zyn nog in haar geheel gebleven, aan Schnu-
ren en Hooi mag ligt wel eenige ramp en verlies geleden zyn,
en hier en daar wat Hout weggedreven; maar voor \'t overige
heeft de woede des waters, de Inwoonders van Lopik, zeerge-
nadig geweeft, en zyn dezelve thans niet zonder hoop, nu de
Watermolens dat beginnen uit te werpen , alle hunne Lande-
ryen in \'t kort droogte zien, en dit loopende jaar nog goede
vruchten daar af te genieten; dog \'t zal den Zegen des Heeren
zyn, waar af zulks te hoopen en te verwachten is. Men Ziec
ter deefer ftoffe dienende , een zeer Zielroerend Gedicht
konftryk gemaakt door eenen Arie Kuyk, ervaren en zeer be-
roemd Dykbaas te IVerkmdam, \'t geen by uitnementheid, op
deefe Watersnood toepaßelyk is, en waardig om geleefen te
worden. Het is vooreenigen tyd gedrukt te Schoonhoven by den
Boekverkoper Sterizenbacb en nog alomme te bekomen. Wy
zouden het zelve ter leen hier wei ingevoegt hebben, maar na-
dien \'t zeer wydloopig is, en ons beftek dat niet toelaat, gaan
dat voorby, en genoegen ons alleen, met dat een ieder aan te
pryfen.

In dit eygentlyke Dorp, en omgelegen Landftreek, Heerlyk-
^id en Gerecht van \'t Capittel van St. Marie,teld men 130zoo\'
Biirgcrhuysgezinnen als Boerderyen, en aldus dyo inwoonders,

welke de nodige Winkeliers en Ansbachtslieden niet ontbreken,
om daar van gedient te kunnen worden. Daar zyn ook verfchey-
den Hoepemakers woonachtig, dog de meelle zyn gezeten aan
de overzyde, of tegen *t Zuyden van de Watering, onder de Ju-
risdiftie van Jaarsvelt Holland, De Regeering van Lopik beftaat
in een Schout, twee Burgermeefters, of Buurtmeefters, vyf
Schepenen, en een Secretaris, hebbende een Bode tot hun
dienft.

Op \'t eynde deefer Heerlykheid van \'t Capittel van St. Marie,
tegen de Heerlykheid van Zevenhoven, is gelegen het Ridder-
matige Huys te Vliet, zeer luftig en heerlyk in aanzien, en ni,eC
min vermakelyk voor den Bezitter j als zynde een Huys in allen,
deelen zeer wel geordineert, en met de vereyfchte Gemakken,
en fraaye Uitzichten voorzien, rondom met fchoone Wandelin-
gen, en een Hof beplant met aangename Vruchtdragende Ge-
boomtens, begeerlyk om daar van te eeten. Visryke Vyvers,
en Wildgeboomte voor de Jagt, kunnen daar een recht Adelyk
leven verfchaffen , \'t zy dac men ook de Eenzaamheid wil zoe-
ken, \'t zy dat men zig met zoete en brave Gezelfchappen wil
vermaken, daar toe den aantred om dit Huys en Hof, en nog,
meer deffelfs vriendelyke Bewoonder, met zyn geëerde Familie
akyd en alzins Gaftvry zyn bevonden. Dit gemelde Ridder-
matige Huys is Leenroerig aan den Geftichte van Utrecht, en is
in den Jaare 1747 op den 2 December, den Heere Jan Hen-
drik van Panhuys hier mede verlyd.

Nu komen wy tot de befchryving der Kerke. Zy is in haren
Buyk lang zS tot den Tooren, en 14 treden breedj \'t Kruys 8
lang, 16 breed, en \'t Choor if lang en 10 breed, waar nevens
de Confiftorie ftaat ten Zuyden. Een fraai Timmerkonftig Ver-
wulft, heeft de Kerke boTen, waarfchynelyk daar in gemaakt
of vernieuwt in den Jaare 1649, zoo als aan de Ooftzyde op dc
hoek van het Kruys, in \'t Verwulft zelve te zien is. Wat aan-
gaat de Vloer, dezelve legt heden zeer oneffen in Zarken v en
of fchoon wel in de Watersnood geen Water in de Kerk is ge-
komen, \'t is zeker, dat echter de aandrang van beneden door de
Graven zulks heeft veroorzaakt. De fchikking van de .Geftoel-

tens in dit Godshuys is zeer net en wel gereguleert,en moet die
van de Predikftoel en Kerkenraad, als mede die van de Regee-
ring, en voorts alle, na een ieders rang en hoedanigheid genre-
len worden.

Wegens de Cïeragten der Kerke valt niet veel te berichten;
alleen ziet men ten Ooften in het Kruys, een zeer konftig ge-
fchildert Glas, gefchonken door het Collegie van St. Marie, die
van Lopik Ambachtsheeren zyn. De overige zyn niet aanmer-
kensvvaardig. Ten Ooften van den Buyk vind men ook een
Opfchrift, luydende aldus: Johan van Rietvelt Schout, enGouje-
lis van Baren, Kerkmeeflers, hebben PreiUkfioel, Floer, enz, ver-
meuwt en verbetert 1701. Hier boven ziet men hunne Wapens,
en nog daar boven het bekende Kroon-Wapen, van \'c Capittel
van St. Marie.

Betreffende de Tooren., hy is hoog 178 voeten. De Omme^-
gang bezet meteen Yfere Leuning, waar uiteen achtkantige
Spits ryft , en hy daarom eene Balluftrade van Hout fchynt te
hebben, zal wel eerlang dienen herftelt te worden , wi\'l men
een ongeluk daar van voorkomen. In dezelve hangen twee
Klokken, van een tamelyke fwaarte. Hy heeft een Uurwerk
binnen , en daar van de wyfing der tyd na buyten. Uit een
Opfchrift, \'t geen men leeft ten Weften boven den Ingang,
Wykt dat de Spitfe van deefen Tooren eens is verbrand geweeft
Het ftaat daar in een blaauwe Arduynfteen gehouwen aldus:

Spitfe/ bmt bt ^panfaaïtj^ bcctats/
mmt gcb^acftt tn mfrn (tanöi
- m^ men fdj^fff ^-Sf^?? faten/
gian longen/mS^afiiaan ^oa^^/lmftmffffcc^ toarm.

Laat ons nu overgaan tot de Naamlyft der Predicanten die
de Gemeente J. C. zedert den Jaare 1/94 alhier bedient hebben
cn deefe zyn geweeft:nbsp;\'nbsp;\'

DANIEL SCHAGEN. Gerbr, Fil. Ber.\'iötp. Vertr. met
verlof naar Phernambucq in Odober, wordende onderwyl de
Plaatfe voor hem waargenomen} keert 1637 weder in zyndienlt,

i/^ro Bev. den i Sept. Overl. den 23 Jan. lo\'bo.
THEODORUS WYNHUYS. Ber. ilt;58i. Emer. 1712,

GERARD VAN OOSTRUM. Ber. van t Waal 1712.
Bev. in luly. Ber. naar Araerongen 17gt;3-nbsp;„ j

aWhAM ARNOUT van toll. Theod.Fil. J.U.D.
Ber 17115. Bev. den lt;5 September. Deelen ouden Leeraar is nog
in leven , maar bevind zig ihans zeer fwak moetende zyne
Amptaenoten uit de Claffis van Utrecht, alhier den H. Dienil
voor zyn Eerw. waarnemen, in hoope dat^de Heere geve hy
Live erlang den Predikftoel weder mag beklimmen , en de Ge-
beente daar men ruym 60 Ledematen onder teld, met de Leere
des Euangeliums dienen. Het gewoone Traftement van den
Predicant, is öoo Gulden en de Vrye Wooning wegens Lonik,
enfo Gulden wegens de Capelle CjW¹ waar v\'oor zyn Eenv.
jildaar viermaal des Jaars moet Prediken Deefe Capelle te Ca-
bauw IS by uitnememheidkleyn, als zynde met boven de 12 voe-
ten of vier treden breed, en geen 8 treden, of 24 voeten m de
lengte. Alle de geene die onder Cabauw komen te Overlyden,
tnotten te Lopik begraven worden, en behoren ook die Lede-
maten zyn, tot de Gemeente te Lopik. Daar werd gewoonlyk

1nbsp; C^kï^o;,eertyds cen kleyne Roorafche Bid-Capelle op den HoUand-
fcben Bodera, is mee J^o^k in den Jare 1^28 vereent geworden.

door een Meefterße in deefe Capelle School gehouden, dog of
men daar al weder een begin mede heeft gemaakt, zedert haar
bodem onder water ftond, is ons niet bekent.

Men heeft hier een Koornmolen tot dienft der Ingezetenen, .
Dezelve ftaat omtrent een half uur gaans van het Dorp, na dc
zyde van Schoonhoven.

Hier zyn nu twee Mrs. Chirurgyns woonachtig, van welken
oudfte men hier verfcheyden jaaren agtereen zeer wel is gedient,
zoo in \'t heeien van Wonden, als \'c geneefen van inwendige
Ziektens en Kwaaien. De jongfte die hier nog maar omtrent
een Jaar heeft gewoont, geeft thans mede goede hoope en ver-
wachting, dat zyn Konft ten gemeenen nutte zal gebruykt wor-
den, dog heeft nog weynig gelegentheid gehad, om zulks tc
kunnen toonen , daar de bewoonders deefer Plaats zeer blyde
over zyn.

Van dit Dorp Lopik vaart, alle Vrydag avond ten 10 uuren,
een Schuyt op Utrecht. De Perfonele Vracht is 3 ftuyvers.

Dc Jaarmarkt of Kermis, werd alhier gehouden des Zon-
dags na den 7 Auguftus; dog als den 7 Auguftus op Zondag
komt, dan begint dien dag de Kermis, en duurt gewoonlyk drie
dagen.

Hier is een zoogenaamde Herberg, zonder Uithangbord niet
ongelyk meer andere, beter bekwaam, en meer in gebruyk , om
zig daar vol cn dol in te zuypen, dan brave ecrlyke Lieden te
logeeren. Weg met de Prullen! Een Lopikker Chirurgyn Is
beter Herbergier, als een Dozyn Kamermotjes-Houders. Laat
ons nu overgaan tot de Heerlykheid van

Deefe Heerlykheid, of ook het Dorp Lopikker Capel, zoo
als dat meeftentyd genaamt werd, legt aan het Oofteynde
der Heerlykheid van \'t Capittel van St, Marie, die wy hier vo-

ren befchreveti hebben, én waar in het Dorp Lopik gelegen zy,
gelyk wy de Lopikker Capel, nu hier ook in de Heerlykheid
Zevenhoven gelegen, zullen aanmerken» en daar onfe gedach-
ten mede bezig moeten houden. Men begroot de Landeryen in
deefe op til Mergen, en f Hondi beftaande dezelve mee-
mideels^ in Weydelanden, Bouwakkers, Boomgaarden, en ee-
nige Griendlanden, waar toe de Gronden in haren aart bekwaam
genoeg zyn, om de Bewoonders deefer Heerlykheid, een goed
beftaan daar van te doen hebben. Deefe Landen, maken inharé
gedaante en gelegentheid, een figure, niet ongelyk aan een lang-
werpig vierkant, dog met in- en uitgebogcne hoeken, van vo-
ren tegen de watering, en agter-aan de fmalfte eynden vertoo»
nende.

Hoewel deefe Heerlykheid Zevenhoven , van de wateren dié
de Landen deefen Winter deeden ondervloeyen niet vry is ge-
weeft, door den Inbraak van den Lekkendyk by Bergßoep^heek
dat hier échter zeer weynig fchade veroorzaakt. Het kwam wel
in eenige Huylen, Schuuren en Hooybergen, zoo dat men daaf
toof veele dingen bergen moefte, maar Itond niet lange tot die
hoogte, of men kreeg hoope, dat de bezoekinge deefer wateren,
hier van zoo een lange duur niet zouden kunnen zyn, als by de
Nabuuren j dewyl de Landen hier wat hooger gelegen, hét wa-
ter ook eerft weder ftonden kwyt te worden. Thans is van on-
der het water weder allés te voorfchyn gekomen, ên \'t fchynt of
de Landeryen de Bewoonders deeler Heerlykheid belooven wil-
len, dit Jaar nog góede vruchten daar ran te zullen gerieten.

Van voren heeft dit Dorp, óf zyn Bewoonders, een aange-
naam uitzicht, over de Hollandfche JaanveUfcbe Landen (wel-
ke hier naby een eynde nemen) op de lekkendyk, en zelfs op de
Stad ytaneny waar toe men binnen eefi uur tyds naderen kan,
cn daar in komen. De Huyfen of Huysgezinnen, die de Heer-
lykheid bevat, en die men ook voor het eygentlyke Dorp moet
rekenen, zyn acht in getal , en dus 40 inwoonderen, welke
hrCr van de Produaen deefes Lands leven kunnen.

Deefe Heerlykheid van Zevenhoven is. Leenroerig aan den
Huyfe van Vianen, cn in \'t Jaar 174Ö is den Wel Ed. GeÜr.

Heer Mr. JUSTUS ORMEA, MaarfM van \\t Overquartisr
deefer Provincie, enz. daar mede beleent. De Regeering die
hier van den Ambachts-Heer werd aangefteld, beftaat in ee»
Schout, die ook Secretaris is, twee Schepenen, en een Gerechs-
Bode, genaamt Laurent van Leen, die alhier het Ampt van Kos-
ter, Schoolmeefter, enz. bedient.

De Kerk, eertyds en nog heden Lopikker Capelle gm^\'^mt^
buyten twyffel, om dat dezelve in voorleden tyden, als een
Bid-Capeile, verciert met de nodige Beelden en andere H. Cie-
ragien, voor de Roomfchgezinden in gebruyk is geweeil, zoo
als nog eenige Niftèn niet onduyfter aantoonen, is, in hare lengte
en hare breette iz treden. Zy is zeer laag van Muuren,
zynde dezelve niet boven de 16 voeten hoog, dog de Kap zal
ten minften tweemaal hooger bevonden worden. De Predikftoel,
een zeer konftig Getimmer, is geplaatft ten eynde van het Choor,
dat zeer zelden werd gezien, cn heeft met het Geftoelte van de
Kerkenraad, een goede ordonnantie en bekwaam gebruyk, zoo
als die van alle andere van Rang en Hoedanigheid, daar wel
gereguleert gezien werden. Zy heeft een Confiftorie teo
Zuyden.

Men teld hier in de Kerkglafen ii Schilderfiukken Wa-
pens, aan deefe Kerke vereert, waar onder de ]aargetallen van
eenige nog m haar geheel zyn; als van 1674, 1687, i^fSS dn
1697. De geene die van dezelve allermeeft, de befchouwing van
de Lief hebbers der Konft verdienen, zyn het STATEN WA-
PEN , dat van de STAD UTRECHT, en dat van wylen een
Decanus van St. Marie: de overige vertoonen nog wel, dat die
mede van voorname Collegien, of van andere voortfeffelyké
Perfoonen gegeven zyn, maar is de gedaante daar van zoodanig
verlooren, dat niet meer te kennen zyn | wie de Kerke daar
mede heeft willen vereieren. Èen IV^penbordhmgt aan de Noord-
zyde van \'t Choor, daar men ook de Grafkelder ziet, van den
ÜeereGoyert Willem fe van Goch, Ambachts-Heer van Zeven-
ïhoven, die in den Heere geruft is^ den i% September 1617.

Wat aangaat den Tooren, die hierbinnen de Kerk ftaat, hy
is tot den top der Haan maar 71 voeten hoog; heeft ééne Klok

io hem hangen, en is voorzien mee een Uurwerk, dat twee
Wyfers naar buyten heeft, eene tegen de Noord- en eene tegen
de Zuydzyde.

Hier op laten wy nu volgen de Naamlyft der Predicanten,
welke alhier zedert het Jaar löii de Gemeente J. C. bedient
hebbeni zynde voor die tyd van den beginne, dat deefe Kerke
voor de Gereformeerde geopent is, den H. Dienft beurtelings
om de 14 dagen waargenomen, door de Predicanten van Lopik^
de Vaart., Jutphaai en Langerak., tot in \'t Jaar 1620-, dog na
verkregen confent van HAAR ED. MOG. 1621, zyn alhier be-
roepen als volgt:

WERNERUS AB ENSCHEDE. Ber. den 5 Juny 1538.
Bev. den 24 Juny. Vertr. naar Amersfoort i6i\\6.

BERNHARDUS DE MOOR. A. L. M.Phil.Dod. Ber.
in Maart 1647. Bev. den p Sept. Vertr. naar Benfchop i(5fo.

REGNERUS BRANDOLPHUS. Joh. Fil. Ber. iófgt;,
Ber. in Jan. Overl. den if Mey 1690.

DANIEL BROUSSARD. Ber. van Montfoort uit de Fran-
fche Kerk 1693. Bev. den 2 April. Overl. den 31 Dec. 1726.

en verkondigt het Woord Gods te deefer Plaatfe, met veel ge-
noegen aan de Gemeente, op het gewoone Traftement van 6co
Gulden en de Vrye Wooning. Dog nademaal eenige Inwoon-
deren van Lopik en van Jaarsvelt, deefe Kerke zeer naby gele-
gen, en meer dan een uure gaans, van hunne Kerken af zyn,
ontfangen dezelve hier het Nachtmaal, en gaan gewoonlyk ook
hier ter Kerke j waarom (zoo men ons bericht heeft) de Predi-
cant deefer Plaatfe, nog fo gulden daar boven ontfangt, cn al-
dus een arbeydsloon voor het werk in den geeftelyken W^yngaard
des Heeren van ófo Gulden. De Gemeente beftaat hier in om-
trent fO Ledematen, die op hunne Belydeniffe gerechtigt zyü
het Nachtmaal des Heeren te mogen gebruyken.

zelve teld men des Winters tuflchen de fo ä 60 Schoollieren,
en des Zomers ruym 50. Voor het leeren Spellen en Leefen
Werd maandelyks aan den Meefter betaalt 5, Schryven 4, en
Cyfferen, indien de Ouders ofte Voogden hunne Kinderen, 200
hoog willen geleert hebben, 7 ftuyvers. Het jaarlyks Trade-
ment van den Schoolmeefter, als Kofter en Voorleefer der Kerke
is 130 Gulden. Hy betoont zig zeer yverig, de Jeugt na de befte
en kortfte Leerwyfe, te informeeren, en byzonderlyk de eerfte
beginzelen van de waarheden der Chriftelyke Religie in te plan-
ten , en by alle gelegentheden van een Burgerlyk leven te onder-
wylen.

Of van Lopikker Capel een Schuyt op Utrecht vaart, be-
kennen wy niet te weten: Ook niet wanneer, en of\'er wel cen
zogenaamde Kermis werd gehouden.

De Herberg die hier ftaat, is genaamt de Prins, daarin de
Regeering de gewoone Rechtbank houd. Nu komen wy tot
de befchryving van dc Heerlykheid en het Dorp

Deefe Heerlykheid groot Szp Mergen, yoo Roeden met die
van Polunen., groot 119 Mergen, te zamen P48 Mergen
en fOO Roeden, is gelegen in den Lande van Montfoort, om-
trent ^ van die Stad, | van fi^^oerden, en uur gaans van Ou-
dewater, beyde Steden van de Provincie Holland. Het eygent-
lyke Dorp Linfchoten legt aan het Riviertje of Watering de Lin-
Jchoot,é2i^x dat tuflchen tFoerden en Oudewater een groote bocht
maakt, omtrent de Nieuwe Vaart. Dc Landeryen van deefe
Heerlykheid beftaan meeft en voornamelyk in Weydelanden,
Henniplanden, Boomgaarden, Koornakkers en eenige Griend-
landen, en doet alle de Inwoonders, daar van een goed beftaan
hebben.^ Men teld in, en om dit Dorp Linfchoten 5-4 Huyfen,
van welke 24 tot de Bouwerye van de dingen hier gemeld ge-
bruykt, ten minften op 270 Inwoonders mogen gerekent wor-
den.

ADRÏANUS STRIK van LINSCHOTEN , welke daar
mede in den Jaare 175-9 is beleent. Utt Gerecht deefer Plaats
beftaat, in een Schout die ook Secretaris is, en vyf Schepenen,
met een Bode tot hun dienft. Het houd hun Rechtbank m
eene der Herbergen by de Brug. Wanneer den Ambachts-He^
goedvind, de Rfgeering te veranderen, laat zyn Wel Ed. Geftr.
Se een dubbeld getal ter hand ftcUen j waar mt hy dan de geene
vis Te \'t iXende Jaar de Rechtbank zullen bekleeden.
H^ Wapen van Linfchotln is, een witte Balk, van de rceh-
t^yde boven, tot de linkerzyde onder doorfneden, op een root

Heerlykheden, die in den Lande van Montfoort veele zyn,
zonder Kerk, en derhalven de Inwoonders, de naaftgelegene
moet doen gaan , is Linfchoten de eenigfte Gereformeerde diC
men daar viSd-, om welke reden, wy van de Dorpen onder dc
Claflis van Utrecht behorende, affcheyd moeten nemen, ech^
ter nog niet van de overige Heerlykheden daar m gelegen j zyn*
de dezelven de Lange Kuyge ITeyde, groot 1171 Mergen. Hom-
cop, groot lt;$84 Mergen. Heeiwyk, gxoox. 169 Merg^ Mj-

cle^n Heere ADRIANUS
STRIK VAN LINSCHOTEN, groot 300 Mergen. Papen-
cop en Diemerbroek, groot 8olt;5 Mergen. f\'loos\'wyk, groot pr,
OoHivyk en Cromwyk, gtoot ^69 tc zamen 460 Mergen Wuh
Tenho jl, Cromwyk en de Haar, groot te zamen 387 Mergen
Oucooi, groot Mergen. Dykvelt cn Ratelen te zamen groot
lUMerlen. miltscopcn kort Heeswyk. groot 8z8 Mergen j
e^^katfteik Blokland f groot 66^ Mergen. Deefe alle zyn ni
den Lande\\an Montfoorlgc\\cgcn, en bcgrjjen te zamen jizo^
Mergen, buyten dc Landeryen onder de Vrybeul vm die Stad
gelegen. In ons laatfie Stukje over deefe Provincie, zullen wy
den Leefer trachten op te geven, de Namen der Heeren en Vrou-
wen. deefer gemelde Heerlykheden 5 als mede ée Regeering
Ir ohatfeni en niet nalaten, het getal der Huyfen cn Inwoonders
Sn c ekensn , en voorts zoo nauwkeurig ahdoenlyk befchry-

ven, welke PmluUen de Landeryen,ifl yder der byzondere Heer-
lykheden, opleveren.

Nauwelyks een half kwartier uur gaans van dit Dorp, legc
aan de overzyde van \'t Riviertje de Linfcboot, een aanzienjyfc
Huys, nadeefe Plaats genaamt, htt Huys tt Linfchoten, en daar
aan een Hof, die beyde in alle hare hoedanigheden, het oog en
de verwondering van een ieder waardig zyn. De Bezitter daar
van is,Zj« Wel Ed. Gefir, den Heere deefer Heerlykheid, wiens
luft en vermaak het is, hier in ftilte by \'t aangename Zomer-
2aifoen, de genietinge te hebben, die men van een Buytenle-
ven wenfchen kan,en in alle manieren, dat van die der befte
Steden , zeer verre te boven gaar.

Of fchoon men alhier, en in deefe omgelegen Landftreek zeer
bevreeft, en in verlegentheid is geweeft,tentyde der Docwbraak
van de Lekkendyk boven Schoonhoven j echter hebben de In-
woonderen deefer Plaats, met meer anderen hunne Nabuuren
te zamen het gevaar te gemoet ziende, van ook deefe Landen
onder water gezet te zullen worden, en om veele rampen en on-
gelukken voor te komen , de voorzichtigheid gebruykt den
YfTeldyk in allen fpoed , en by tyds te verhogen, waar door
men dan alfoo \'t geluk gehad heeft, de aanbruyfende wateren,

door dat middel te keeren, en de Landftreek hier, en hier om-
heen daar van bcvryd.

WIS hier hm laat ons werk beginmn,
Linfcboters op! gy moet het zyn.
En aile die haar Land beminnen,

De Nabuur is al op de Dycken^
Hy wacht u: ut ook voet by Stik,
En laat aan u geen vreefe blykm:
\'/ b tyd, de nood die roept u daar,

ren buvk lane z\\ en breed 14 treden , het Choor lang 14, en
breeH leden. Heeft een fraye welgefchikte Con^lone aan
de OoLyde: de Muuren, die\'door 14 Dommers gefterkt zyn

beginnen door den Tyd die alles verflyt, aan ^e wyfen , dat zy
al lange moeten geftaan, en eerlang wat reparatie nodig zullen
V , t °nbsp;K-^rlf nk Frou\'W,z\\^ over haar Man denToo-

Amhirhts-Heer, in haar getimmerte voor een icnoon uuK werK
fanzicf, en ?aa by die vfn den Gerechte met vergeten. Voorts
zyn de\'zitplaatfen, na een ieders Rang en Hoedanigheid, m

De Schildcr%kken, aan dit Godshuys in de Glafen , t^ een
rieraad vereert, daar onder komt ons eerftelyk voor, de Wape-
ncn nn Wvlen een Heer en f^rouz^^e van deefe Plaars, gegeven

in \'tjaar 1649, zynde een fraay ftuk, met fchoone, zuyvere ea
gantfch gloeyende Verwen gedaan. Men vind het aan de Noord-
zyde der Kerke, boven het Geftoelte van den Ambachts-Heer,
daar dezelve een uithoek heeft, by wyfe als een half Kruys. Hier
tegen over vertoont zig het Wapm van de Stad Möwfföcr?, mede
zeer wel gefchildert, raet het Jaar 1628. Ook pronkt de Kerke
nog met een derde Wapenfchilderftuk, namelyk dat van .Ify-
drecht, en \'t Jaar insgelyks van iöi8. De overige m de Glafea
van den Buyk der Kerke, zyn onkenbaar geworden. In het
Choor ziet men in de Glafen het Staaten Wapm, en die van de
Collegien der vyf Capittelen te Utrecht,met dat van Langerak over
Lek, en dan nog eene ons onbekent , alle in \'t Jaar i6ib aan
dit Godshuys gefchonken. Voorts, leeft men hier en daar Op-
fchriften, en H. Spreuken uit Gods V^oord, dienende voor den
Xeefer, tot eene heylige aandacht en opmerkmge, die ons m dc
Kerken beter gevallen, dan ons nu doen zoude, al de koftbaar-
heden en Vercierzelen , van dien allerprachtigfte Tempel van
Zalomon,

De Tooren op de vlakke zyde van zyn Muur breed 14,
is if6 voeten hoog, cn heeft ter plaatfe alwaar zyn acht-
kante Spits uitryft, eene niet zeer dikke Yfere Leuning. Hy
is van binnen behangen met twee Klokken, en voorzien met
een Uurwerk, dat drie Wyfers van buyten heeft , die in \'c
Jaar I7f3j of geheel Nieuw, of vernieuwt daar aan gehan-
gen zyn. Hy vertoont zig nog zeer fterk van Gebouw te
zyn, dog is omtrent f voeten uit zyn Centrum gezakt, waar
uitaf te nemen is, dat, of de fwakheid van zyn Fundament,
of de fwaarte van \'t Gebouw, op eene niet vafte grond, daar
van de oorzaak moet zyn. \'t Is zeker, dat men al voor eenige
Eeuwen, zeer hovaardig is geweeft om de Kerken met fwaare,
hooge en cierlyke Toorens te doen pronken j maar veeltyds te
onvoorzichtig, in het onderzoek na de Gronden, of die bekwaam
wären, om alzulke Gebouwen te dragen. Dit leert ons genoeg-
zaam de ervarentheid ,byzonderlyk aan de Toorens inde Veen-
gronden, die, of fchoonfe al met fwaar Paalwerk, tot op \'t
vafte Zand, zyn onderheyt, echter doorde beweeging tnfchud-

ding, die de Toorens door \'t palTeeren van fware Rytuygen,
met hare Paarden, zeer veel te lyden hebben, zoo lange niet zul-
len ftaan, als ofze op vafte Zandgrond en Steenklippen gebouwt
waren. Het is derhalven dan te raden, Op lojfe gronden, Uage
Toorens. Op deefen Tooren ftaat, ter linkerhand van \'t Portail
ten Weften 1535-; waarfchynelyk dat hy met zyn Kerk, in dat
Jaar gebouwt is.

Zie hier nu de Naamlyft der Predicanten, welke de Gemeente
J. G. zedert den Jare idzf alhier bedient hebben. Voor dit ge-
melde Jaar, had de Gemeente nog geen ordinaris Predicant, maar
hebben van \'t Jaar 1Ö20 de Predicanten van Hermeien, Vleuten,
Kamerik en Zegvelt ter derder weeke, alhier den H. Dienft
waargenomen, wanneer daar na door Haar Ed Mog. is toege-
ftaan , een eygen Predicant te beroepen, en is alft)o de eerfte ge-
weeft,

GASPARUS BOEKHOVEN. Beroepen als eerfte Predicant
door de Claffis lözy in de Maand Juny. Overl. 1618 den z
November.

JOHANNES KNYF. Ber. door de Claffis iö^p in Maart.
Bev. den zp dito. Vertr. naar Breukelen 1034.

WILHELMUS VAN ELLTNKHUYSEN. Alhier ber.
Bev. den z8 Nov. 1728. Overl. den 27 of 28 Aug. 174;^.

HUBERTUS VAN KORTENHOEF. Prop. zynde alhier
ber. Bev. den 27 Aug. 1747. Deefe laatfte is nog in leven, en
by de Gemeente zeer bemind, van wegen zyn gezonde Leere,
ch voorbeeldelyk leven. Het ftaande Tradement van zyn Eerw.

Betreffende het School, men teld daar in des Winters omtrent
ïoo, en des Zomers tuflchen de fo ä öo Schoollieren, die wee-
kelyks betalen voor Spellen en Leefen /, Schryven z, en voor
CyfFeren 3 ftuyvers. Zy werden van den Meefter,^eer wel langs
de kortfte weg in deefe nodige Dingen onderwefen, en daar bo-
ven m eene gematigde Tucht geoefend; byzonderlyk ma^ men
hier het Onderwys van den Meefter, om de Jeugt de eerfte be-
ginzelen van den waren Godsdienft in te planten, met reden roe-
men en \'s Mans voorbeeld en leerwyfe, tot een burgerlyke Op-
weding, in alle manieren pryfen. Zyn ftaande Tradement, als

Voorleefer der Kerke is jaarlyks So Gulden. Het Kofteramnt
werd hier door een Mr. Broodbakker bedient, 4 gelfaXs
zelden op de Dorpen bevonden werd, dat deefe Ampten van
cen gefcheyden zyn

Men heeft hier één Chirurgyn, thans nog woonachtig, of
Commenfaalin \'t Rechthuys, die, hoewel hier ter plaatfe nog
niet lange gerefideert, echter genoegzame blyken geeft, dat hy
Konft en bekwaamheid bezit j die de Inwoonderen deefer Plaats

Van hier vaart alle Vrydag avond, by open Water,een
^ft^yTets \' \'nbsp;\'\' perfonele vracht

gelyk met die van Lofik , op den lo Auguftus, en duurt 5
dagen, waar in de menfchen zomtyds meer kwaat doen , dan

De Herbergen zyn hier twee m getal, zynde de eene het
Rechthuys doorgaans genaamt, en de andere de Swaan, in welke
beyde, men zeer wel getrafteert kan worden.

Laat ons nu tot befluit van dit Vyfde Stukje , een merk-
waardige Gefchiedenis voegen , waarfchynlyker alhier te Lin-
fchoten , als (zoo zommige willen,)nbsp;voorgevallen.
Het was in den Jaare if4f, wanneer KEYSLR KAREL de
VYFDE, Hoogl. Ged., de Regeering over zyne Ryken en
Staaten willende nederleggen , zynen Zoone PHILIPS deefe
Nederlanden beval, om daar over de Heerfchappye te voeren,
en Zyne Majefteit zig van Zeeland in if4(5, onder \'t geleyde
van eenige Oorlogs-Schepen , naar Spanjen liet transporteeren.
Dog voor dat dien Vorft deefe Landen verliet, door dit of dat
Dorp (zoo men meent) zullende pafteeren, geviel \'t, dat men
aldaar zekere Vrou-uj , op valfch aangeven by den Rechter,
van toveryen te hebben bedreven, in hechtenis had gebracht,
daarna verhoort, en zy zulks ontkennende, daar op vervolgens
tot de Pynbank werd verwefen. Dit rorment zelden een Man,
veel min een Vrouw könnende uitftaan , öeed haar haaft alles
bekennen, \'t geenze nooit gekent of gedaan hadde, en dev/yl zy
zeer wellevend, en daar benevens ook nog met goede middelen
was voorzien, (zulks veekyds de Nyt van kwade Nabuuren prik-
kelt, om aaiv zoodanige Lieden niet alleen alles kwaats te gun-
nen, maar zelfs op alle wyfe te helpen toe brengen 5 waar haar
vonnis haaft opgemaakt, om levendig-oerbrand te woxden, en alle

De das tot de Executie gekomen, en alles daar toe m gereet-
heidgebi?gt, de WYSE MONARCH, van verre uit zyn Ca-
ros, een grooten hoop volks daar by een vergadert ziende, be-
veelt aan eenen van zyn Gevolg, in allen haaft daar heen te ren-
i^en, en te vernemen wat dit mogt beduyden, die terftond als
m eenen fprong rapporteerde, dat men aldaar eene Vrouwe tot

De Keyfer zond andermaal den Gezant te rug, met bevel aan
de Rechters,, zoo lange met de Executie te wachten, tot dat Zyne
Majefteit daar tegenwoordig zoude zyn. Maar, wat een op-
Zien by alle, welke deefen MONARCH hier zoo onverwacht
zagen verfchynen! De Keyfer niet onbekent, hoe men al veele
Jaaren in Duytsland, by de Rechtbanken fchandelyk te werk had
gegaan, cn veele onfchuldige door gierige en godloofe AmptUe.
den., Richters, Schouten, enz. op valfch aanbrengen, en omge-
kochte Getuygen, door de vlamme van het lieve Leven waren
berooft, deed hier terftond de Rechters van deefe Vrouwe voor
zig komen, hen vragende; wat misdaad dezelve begaan hadde ?
De Rechters een weynig verlegen, en wac ontroert van wegen
Zyne Majefteit hier zoo onverwacht te zien, zeyde den Monarch;
dat deefe Vrouwe eene foverrejfe was, en dclVet daar tegenge-
llatueert,wildenze het H.Recht niet in Onrecht verkeeren, daar-
om ook verplicht waren, dat heylig te onderhouden j hadden
derhalven in deefe Zaak geprocedeert, als na behoren, en de
Vrouwe gecondemneert, om levendig aan een Paal gebonden,
en met den Vuure verbrand te worden.

De WYSE MONARCH wel wetende, hoe veele onnofele
Menfchen in den tyd zyner Regeering, door argliftige praóty-
ken, en duyvelfche konftenaryen, zoo door het Vuur als door
hec Water, hun leven verlooren hadden, onfe Nederlanderen een
beter denkbeeld in \'t verftand willende brengen, en alle kwaat-
aardige Eerroveryen , uit de Wereld helpen; vraagde voorts
aan de Rechters, ofze de Vrouwe, voor datze haar de Sententie
des Dooch hadden gegeven, wel gewogen hadden? De Rechters
over die vrage niec weynig verlegen, en niet verftaande \'t
geen Zyne Majefteit daar mede zeggen wilde, zeyden : wy heb-
ben op ons Dorp geen Balance. Gi, gd dan onvoorzichtige Rech-
ters ^ (herhaalde de Keyfer) naar de Stad Oudewater daar kund
gy eene rechte IVeegfchaale vinden, zet de V^ouwe daar Moe-
dernaakt opmet ontvlocht e Hair en ^ de Schaamdeelen wel ge-
dekt , en gy zult aldaar zien en bevinden , dat deefe Vrouwe
ten onrechte door Vlieden is veroordeelt-, en dit zal u het Waar-
tsken zyn y ^OJanneer zy weer als zf ponden zal na h^ven halen.

Dog men zal evenwel beter doen, te gelooven, dat het Ge-»\'
wigt met de natuurlyke gefchapenheid van het Lighaam deefer
Vrouwe maar had overeen te komen.

Hier op de Dorp-Rechters terftond, de Vrouwe naer Oudewa-
ter overbrengende, en \'t Gerecht aldaar, om, van deefe vreem-
de manier van Rechtspleging Oog-getuygen te wefen, te zamen
verzocht zynde, werd gedaan, zoo als de Keyfer bevolen had,
en de Vrouwe, (welke meer (leunde op de reeds bekomen Uit-
fiag van Zyne Majefteit ^ als wanhopende aan de Balance van de
Stads-Waag) die al in de uure des doods vfSiS geweefl., is alfoo on-
fchuldig bevonden, en weder in haar Eere herftelt j dienze zoo
fchendig fcheen verlooren te hebben, door eene meenigte van
Eerdieven, Leugenaars, Lafteraars, valfche Getuygen, Mein-
Eedigers, en meer zulken duyvels zaad , die zig niet ontzien
hadden, de Vrouwe maar uit den weg te ruymen, om door hare
fchande, hunne eygene grouwelyke bedryven en vuyligheden te
^dekken. Wie de waarheid [preekt (zégt Zalomon) die open-
taart de Gerechtigheid: maar de valfche Getuygen bedriegt. Spreuk.
12 VS. 17.

Nu was de onnofele en onfchuldige Vrouwe, door de Hooge
JVysheid des Keyfers, wel van eene allerwreedfte dood verloft,
maar Zyn Majefteits tegenwoordigheid, konde hier van geen
duur zyn, om op onvoorzichtige Rechters een wakent oog te
houden; en derhalven wel voorziende, dat diergelyke onrecht-
matige Proceduren, hier mede nog niet geheel een eynde zoude
nemen, befchonk (zoo men wil) voor zyn vertrek uit de Neder-
landen, de Stad Oudewater met een Pravilegium, hier in be-^
ftaande; dat alle de geenen, \'t zy van verre zoo wel als naby,
zig aldaar op de Stads-Waage, tegen dien allerfchrikkelykften
Lafter van Toverye , konden laten wegen , ten eynde daar
door gezuyvert, en alle Lafteraars den mond mochten geftopt
worden,nbsp;° ^

Maar zal hier iemant vragen, hoe is dat mogelyk, dat een
BaUnce ofte Weegfchaal, die kracht en dat vermogen kan heb-
oen, om aan te kunnen wyfen , Schuld ofte Onfchuld? Hoor
eens Leeier: Het is de Baki^^e v^el niet mogelyk zulks te doen,

maar dewyl die een zeer wel gemik Zinneheeld van de Gerprhtiit
to^/werd gelleld, heeft Keyfer Karei, buyten twyffd nTet If
ders beoogt gehad, als door dat middel van Lighamen te we«quot;
gen, de Herten cn Zielen die door Bygeloof, als in de ftrikkeu
des Zatans mogten verward en gevangen zyn, door deefe een-
voudige weg te redden.nbsp;o j i

Voor deefe tyden plagt men andere proeven, by \'t onderzoe-
ken van Toverye te gebruyken, en daar door zyn \'er duyfenden
om een luch)e geraakt. Men deed eerft de Beklaagde drie dagen
^ften, dan leyde de Priefter een Yfere Bout met Wy water be-
Jrengt in \'t Vuur, zong het Lied van de drie Jongelingen in

en bad God, de Zaak door een teken te willen ontdekken. Ne-
gen voetftappen verre moeft dan de Beklaagde gaan, en de in \\
Vuur gelegene gloeyende Bout dragen, en zoo hy dat doen kon
bleek zyn onfchuld klaar. Hier op omwond de Priefter dpvpr\'
zengde hand en verzegelde dezelve. Maar ten derden dage, nk^
gaaf en gezont zynde, wierd hv in een papiere Kleed, vol wc
Duyvels en afgryflelyke Monfters befchildert, tot polver ver-
brand. Daar was ook nog een ander manier, wanneer een Be^
fnbsp;u voor onfchuldig gehouden worden, zyn Arm

maar waarze verzengt, door het kookende water, dTn moeft hv
door het Vuur verbrand worden. Nog heeft men eertyds in
Engeland, een proef weeten te neemen, door kout Water. De
Priefter befwoer daar het Water, en bond dan den Aangeklaagd
den, de Duymen aan de groote Teenen kruyswyfe over malkan-
deren: wanneer hy nu alfoo in \'r water gefmeten zynde zonk,
(let wel) dan ging hy vry, maar bleef hy driftig, werd hy zon-
der genade ten Vuure verwefen. Waarlyk het voorfz. Frouwtie
kwam er beter afj want de Duymen Kruyswyfe aan de Tee-
nen gebonden, veroorzaakte de dood even zoo zeker als of
men Gedreven hadde.nbsp;^^^

Omtrent deefe tyd, dat Keyfer Karei door het wegen van deefe
Vroowe.öe Balance der Stad Oudswater vermaart had gemaakt,

en men verftond, dat men daar zoo licht Iconde gczuyvert
werden, van dien grouwelyken Lafter van Toverye, verfprey-
den men daar van wel haaft een Gerucht in de Roomfche
Landen, Paterhorn^ Mmßer^ Keulen en meer anderen^ terwyl
men ook van naby Perfoonen van Toverye befchuldigt of be-
rucht vernam, uit noodzake van de proef der Waag van O«-
dewater te moeten ondergaan, en zig aldaar plechtig te laten
wegen, om zig van dien opgelegden Lafter, te zuyveren. Wy
zullen hier voor den Leefer openleggen een Lyft van Perfoncn ,
welker Namen in de Regifters van de Judiciele en Dagelyk-
fche Afäen deefer Stede gevonden v/orden, en zyn dezelve als
volgt :

MARIA KONINGS, Dochter van Gerard Heffeling, an-
ders genaamt Konings, en Anneke ter Brugge, woonende te
Konings in Zurik , in den Kerspel van Boekholt , in den
Geftichte van Munfter, Gewoogen den 24 February Anno
1044.

LEENTJE WILLEMS, Huysvrouw van Jan Aartsz, woo-
ßcnde in de Lange Linfchoten, onder de Parochie van Oude-
water, Gewoogen Ao. 1647.

NB. In dit Jaar r,yH nog drie Perfoonen Gewoogen ,hlykende uit
dc Certificatie, die hier na volgen zal.

JACOBYE PAULUS, Huysvrouw van Steven Willems,
woonende in de Boerfchap van Wapenvelt, onder het Schout-
ampt van Heerde, gelegen in de Provincie van Gelderland, Ge-
v^/oogen den 2 Mey Ao. 1077.

MARRITJE CQRNELIS, Huysvrouw van Thomas Bas-
tiaanfe, woonende over Lek in Langerak, Gewoogen den 13
January Ao. 1081.

SYBÏLLA ESSERS, Dochter van Jacob Eflèrs en Geer
truyd Weyers, woonende in den Dorne van Kleynenbroek on
der Zutphen, omtrent twee uuren van Nuiths, Gewoogen\'den
Z3 Mey Ao. 1694.nbsp;^

rcn^n\'^\'f^J^\'^f^^\' Huysvrouw van Jan Aartfz , gebo»
Tennbsp;Vaart over\'v^ia-

HENDRFKSZ VAN BEEK, Weduwe
van ChriilofFcl Klads, woonende op\'t Zand te U^^ echt rl
woogen den 23 Maart Ao. 1711. ^nbsp;utrecht, Ge-

NEELTJE PAULUS POLS, geboortig van Berg.Am.
1728^\'nbsp;Honcop, Gewoogen den 31 Mey Anno

tJg van Lakerveld, Man en Vrouw, woonachtig op den Dooi
onder Meerkerk, Gewoogen den 21 Juny Ao. 17%. \'

Dus ziet men aan deefe weynige Perfoonen, hoe zv zii? van
ajle kanten na de Waage vannbsp;hebben Tegeven^ om

van dien aldervuyitften Lafter gezuivert te mogen ^TölX
yo buyten allen twyffel, zedert het midden van de feftiende

dTReX? van de Judiciële en Dagelykfche Aften.,
Ä O^SÄquot;änwyfen, denbsp;d,e dcnG jo-

Wj^ Burgemeeßere», Schepenen en Rade» der Sum
Oudewater in HoUandt, doen cont en Certificeeren ee-,
nen iegeiyken mits deefin, ten-verzoeke van MARIA
KONINGS, oud, amp;00 ■zy zeyt, omtrent zes en t-win-
tig jaaren. Dochter van Geeraart Hefeling, anders
nede genaamt Geeraart Konings, ende Anneken ter
Brugge, woonende hy Barent Kouings haren Broeder,
te Koninkx in Surik, in den Karspel van Boékholt,
in den Gefliehte -van Munfler, 0/ een Hofßede toebe.
horende Zyn Hoogheyd.. den Heere Trince van Oran-
gien, weßnde -van deylbaren ßature, mt een vratjen
aan de rechterzyde van haar Kinne, ons voorgeßelt
iy Johan Duyß Burgemeeßer der voorfchreve Stad

der Tr ovine te van Dtrecht.
gerne eß er en en Schepenen van Boekholt, ons vertocra
ende gebleken -, dat oj^ httyden voor ons compareerden
de E. Willem Pieterfz Tromper en Johan van Roden-^

penen in dienße, mitsgaders Cornelis Gysbertfz Bode-
graven gefroren bedienaar deefer Stads Waage, welke
ter inßantie en verzoeke van de voorfiJoreven MARIA
KONINGS verklaarden, hoe \'waar is, dat de voor^
noemde Cornelis Gysbertfz Bodegrave de voorfchreven
MARIA KONINGS, ten haren ernßigen verzoeke
en requißtie, in tegenwoordigheid van hun Comparan-
ten ^ ende meer andere Perßonen.na dat zy by Jannetje
Barents or dinar is Vroedwouive dee/èr Stede, met\'voor-
gmnde onderzoek jat de gemelde MARIA KONINGS
tot hare onder klederen ontkleed, ende de Schoenen uit-
getogen, niet, van eenige fuuaarte of gewigte hy haar
was hebbende-, met de Balance in de or dinar is Waage
deejer Stede Oudewater Gewoogen, ende dat,hun Corn-
far Anten m aHen evidentelyken gebleken is, dat de

Geheymjchrify^ van Staat en Kerke
voornoemde MARIA KONINGS y alleenlyk gekleed
en onderzocht zynde als voren , was wegende hondert
vier en dertig ponden , zoodanige oprechte Troyfche
JVigte als men ordinaris in de voorfchreven Waage is
gebriiykende, zulks dat isjy mede by deefen Certißeee-
ren, daf dezelve Wigte met de natuurlyke proportie
hares lighaams is. accordeerende, Ende alfoo de voor-
fchreven MARIA KONINGS aan ons verzocht onfe
opene Brieven va7t Certificatie van de voorgenoemde

wylen , daar ende wanneer haar zulks nodig en te
7^aden wefen zal, ende men gehouden is de waarheid
te getuygen, inzonderheid daar toe verzocht zynde:
Zoo hebben Wy haar V zelve verzoek niet kunnen
nog willen weygeren, zonder bedrog, ^es V oirconde
hebben wy deefer Stede Zegel hier onder aan gehm*
ge^^, ende By onfen Secretaris doen onderteykenen. In
den Jare onßs Heeren ende Zaligmakers duyfent zes
hondert Vter ende -veertig, op dennbsp;February,

\'t Voorfchreven geëxtraheerde by my ondergefchrevea
Secretaris der Stede Oudewater aceördeerende bevon-ä
den, naec de vordere Verklaringe 5 dat ill mynen voor-
fchreven dienfte veele Perfoonen invoegen voorzeyd in
de Waage alhier zyn Gewoogen, met gelyke Verkla-
ringe mutatis mutandis als voren ; en fpecialyken nog in
den left voorleden Jaare 1Ö47. drie verfcheyden Perfoo-
nen ; onder anderen eene LEENTJE WILLEMS
Huysvrouwe van Jan Aartsz, woonende in de Lange
Linfchoten onder de Parochie van Oudewater, \'t Oir-
eonde getekent deefen vii. January 1648.

Zie hier op nu ook de LEGES, te betalen by die
geene. die in der Stede Waag, uit befchuldiging vaa
Toverye Gewoogen worden:

Schepenen

Secretaris

Bode

Waagmeefter
Vroedvrouw

ƒ I

fx -

ƒ
ƒ

Eyndelyk is aanmerkelyk, dat men nog nooit gehoon of
gezien heeft, dat een Perfoon meer dan éénmaal is Gewoo-
sen geweeft, maar dat men zig altyd daar mede heeft tc Vre-
den gehouden. Wy denken, dat dit daar van wel de reden zal
zynfdat den Rechter de Perfoonen die Gewoogen, onfchuldig
gevonden hebbende, en daar van door cen Certificatie getoont,
dat by hun de vereyfchte ponden Gewigts zyn opgehaalt, hen
niemant daar na zal durven blameeren 5 aangezien den Lafteraar
«iet de Gewoogene, maar den Rechter zelve, die den Perfoon
HU voor eerlyk kent, in zyn Ampt zoude kwetzen; en derhalven
die tot een tegenparty krygen , voor welken by zig niet zoude
können verantwoorden.

OPENBARENDE
Veele lang verfwegen en nooitgehoorde Wereldlyke en Kerkelyke
Zaken, rakende de Grensfcheydinge, groote en gelegenheid der
Vereenigde Laadfchappen gt; derzelver Steden, Dorpen en Ge-
hugten, Hooge en Laage Regenten, Hoven van Juftitie,
Raadhuyfen, Rechtbanken, Kerken, Hooge Schoo-
ien, Weeshuyfen en andere Geftichten, mct de Lyften
van ProfefToren, die de Waardigheid van Redor
Magnificus op de refpedive Academien bekleed
hebben, en de Lyften van de Predicanten, zoo
Nederduytfche, Franfche als Engelfche,
welke zedert de Reformatie in de Steden
en op de Dorpen geftaan hebben.
WAAR B Y
Men nog zal befchreeven vinden, de gefteldheid van Orgels ca
Klokkenfpellen, met de namen der Meefters die dezelve gemaakt
hebben, als mede de Lyften van Organiften en Campaniften,
met hunne Tradementen i Hoogtens van Toorens, Schil-
derftukken in Kerkglafen, Tombes, Wapens, aanmer-
kelyke Opfchriften en Gedichten, en veele andere din-
gen meer, teveel om hier verder uit te breyden.
EERSTE DEEL.
Zesde Stukje.

|n onfe voorgaande Stukjes, hebben Vs^y den Leefer
vertoont, eene generale korte befchryving van de
PROVINCIE , en daar na in het byzonder, die
van de Steden Utrecht en Montfoort, met verfchey-
den Dorpen. In dit Zesde komen wy nu tot de

Zy is gelegen in EemJand, daar de Rivier de Eem, die uit
verfcheyden Beekjes en afwateringen, van de hooge Hey landen
boven de Stad, cn het Gelderfche Gebergte te zamen vloeit,
en van daar met verfcheydene bochten, ter lengte van omtrent
vier uuren gaans. Noordwaarts aan loopt, tot de Haven van
Spakenburg, in de Zuyderzee. Hare naaflgelegene Steden, zyn
Utrecht en Naar den,ée eerfte vier, en de andere vyf uuren gaans.
De omtrek van Landen zyn by uitnementheid plaifant te zien ,
beftaande dezelve in zeer fchoone en vermakelyke Thuynen,
Graanlanden , Tabaksplanteryen , Eyken Hakhout, Boiichen

en Grasryke Weydelanden voor de. Beeften j tuflchen welke
men, door aangename Dreven en Wandelwegen, de luft wel
kan voldoen, en het oog met al wat aangenaam is, verzadigen.
Hier by komt nog het alom vermaarde Eentland, meeft tuflchen
de Stad en de Zuyderzee gelegen, en een\' der vier Maarfchalk-
fchappen van de Provincie gt; begrypende de Heerlykheden en
Dorpen Zoeft, Baren, Eemenes binnen en buytendyks, fFoudenberg,
Renswoude, Bunfchoten, Eembrugge, Leusden, Hoogïande, enz,
waar in men mede alles genieten kan, wat men daar billyk van
zou wenfchen mogen.

De oudheid dezer Stad werd gemeenlyk van een Adelyke Fa-
milie afgeleyd, Heeren van Amersfoort, die haar Hofflot cn Vy-
ver hadden, ter piaatfe daar nu het Stadhuys ftaat, en de ge-
woone Koornmarkt werd gehouden. Men noemde haar eertyds
Emisfort, van de Hofftad of overtocht de Eemfe, welke Rivier
buyten de groote Coppelpoort, doorgaans zeer Scheepryk gezien
werd, en door geduurig af en aan varen, van en na veele Plaat-
fen rondom de Zuyderzee, dat aldaar aan die Voorftad, zeer le-
vendig maakt.

Amersfoort is de tweede der Steden van het Sticht, of liever
die van de Provincie in Stem en Rang. Zy is onder de fterke
Steden van de Landfchap, in de Jaarboeken al bekent omtrent
het Jaar looö, hoewel echter den cerften Bouwer en de tyd der
bouwinge niet zeker bekent zyn , en flechts daar na geraden
word. Zy heeft geleden veele Oorlogsrampen,mcx. de Wapenen
zynde aangetaft door de Hollanders in \'t Jaar 1180, wanneer de
Stad , met de Kennemers en Waterlanders gevallen , tegen den
Biflchop, onder Gysbrecht vzn /Imjiel, uitdryvende den Adel j
gefchiedende zulks meeft uit wrok, om dat zyn broeder Goosivyn
Dan Amftel,hti mislukte Biflchop te worden j dog datbekochtze
duur van Jan van Najfauw Biflchop, door welke zy wierd
tot haar plicht gedwongen. In \'t Jaar i^py trok Willem van
èeyeren. Graaf van Holland, de Stad door veele Gunftbrieven
aan zyn zyde, en vielen daar op voort te zamen in de Feluwe.
Heer \'Jan vsn Arkel, bouwde in \'t Jaar 1411 om haar in te teu-
gelcn,een Blokhuys en Sterkte //(?e//ö/è^3,maardc Amersfoorders

floegen de Zynen, en verwceften de Blokhuyren, waar op eeni-
ge Ballingen met de Gelderfchen, de Stad meenden te overrom-
pelen, maar zy wierden met groot verlies afgeflagen. in \'t Jaar
1427 floegen de Burgers van Amersfoort Philips vm Bourgondien
heerlyk af, dreven de Cabeljaufchen uit haar Stad, en gelukkig
voortgaande , beroofden de Stad Naarden. Zeker Hiftorie-
Schryver verhaalt, dat gemelde Hertog hen onverwachts op \'t
lyf gevallen is, zoo de Amersfoordenaars nog niet genoegzaam
gewapent, zig echter kloekmoedig hebben verweert, en op dc
beklimmers der Muuren kokentheet Bier gegooit hebben, endaar

In \'t Jaar 1444, verfcheyden oneenigheden tuflchen den Bis-
fchop en de Stad, ontftaan zynde, om dat de laatfte veele In-
woonders van Eemland, met het Burgerfehap voorzag, welke
beweerden dezelve voorrechten, alsde Amersfoortfche Burgers
hadden, te moeten genieten, en dus niet door des Bilfchops
Maarfchalk in Rechten konden betrokken worden, zyn dezelve
te deefer tyd door een minnelyk vergelyk vereffent; waar by
men overeen kwam, voortaan niemant voor een Amersfoortfchen
Burger te erkennen, dan die in de Stad zyne Wooning hadde.

In \'t Jaar 144C hadden de Amersfoorders weder een ander ver-
fchil met den Biflchop, en weygerden de uitfpraak van bevredi-
ging aan de Staaten, maar vonden goed, die van den Raad der Stad
XJti^cht aan te nemen.

In \'t Jaar 1449 tuflchen de Biflchoppelyke,en de Burgers der
Stad Utrecht, een fcherp Gevecht voorvallende, by welk de
Biflchop zelf fwaar gekwetft wierd j de Amersfoorders den Kerk-
voogt tc hulp komende, en door de Minnebroeders-ftraat inge-
trokken zynde, vielen dus fterk op de Utrechtfche aan, dat zy
een gedeelte des Volks op de Ganfenmarkt ftaande,in wanorden
bragten, en de Utrechtfche noodzaakten te wyken, en te ver-
laten die geenen, dewelke in de Schoutefteeg dapper vochten.
De BiiTchop, tot erkentenis van den goeden dienft en byftand ,
die de Amersfoorders in het behalen der overwinninge hadden
toegcbragt, heeft hen daar door vergeven alle Breuken en Mis-
^nbsp;N n 3nbsp;daden.

daden, die in vorige tyden hadden verbeurt en bedreven,
en hen daar van volkomen kwyt gefcholden.

In dit zelve Jaar, heeft Jacob van Lichtenberg, Prooft van St.
Pieter, aan die van Amersfoort uitgelevert een Vidimus van ee-
nen Brief, van Hertog Willem quot;jan Beyer en, gegeven in \'t Jaar
1413 wegens hare Tolvryheid.

In \'t Jaar I4ff kwamen die van Utrecht te Amersfoort, buy-
ten de Utrechtfche Poort in de Voorftad, en verbranden daar
eenige huyfen, gebelgt zynde op de Amersfoorders, over het
innemen hunner Ballingen, dog zy keerden op de komft van
den Biflchop te rug.

In \'t volgende Jaar hadden de Amersfoorders, cen Aanßag
gemaakt om het Blokhuys Ter Eem, in het Voorjaar door die
van Utrecht, ter beteugeling der Amersfoorders gefteld, ftor-
menderhand te vermeefteren, en af te breken: ook hebben zy
getracht het Slot Ter Hor ft, in hunne handen te krygen, maar
dit hun gedrag werd zeer fwaar by de Regeerden van Utrecht
opgenomen. Dog eyndelyk wierden de beyde Steden, door
tuffchenkomft van den Biffchop DaiJtd lian Bourgondien, ver-
zoent.

In \'t Jaar 1450 maakt de Stad Amersfoort cen Verbond
met den Hertog Arnout mn Gelder.

In \'t volgende Jaar hadden die van Amersfoort,de Utrecht-
fche met veel trotsheid behandelt, en den Domprooft in zyn
Rechtsgebied te kort gedaani vervolgens ftout geworden zyn-
de op de gunft van den Biflchop David,en zig verbeeldende
hen alles geoorloft te zyn,hadden zy veele onbehoorlyke din-
gen uitgerecht, in zoo verre zelfs, dat zy den Biflchop tot
nadenken bragten, als of zy zig meer aanmatigden, als hen
toekwam. De Biflchop zeer oplopende van aart, hadde hen
nu en dan onvriendelyke, ja harde bejegeningen gegeven, en
nadrukkelyk zyn ongenoegen getoont, zoo dat hy zyne gram-
fchap niet verzetten liet, dan door het opbrengen van opgeleyde
Geldboetens. Dit dede de liefde tot hunnen Kerkvoogt, die
zeer benodigt waar om Geld ,grootelyks by hen verflaauwen, en
dus begonden zy te begrypen, dat wilden zy het hooft boven

houden, het niet raadzaam voor hen was, langer in onmin en
vyandfchap met de Stad Utrecht televen, maar dat zy hunne
Verfchillen met die Stad vereffenen moeften. Weshalven de
handel ter Vereeniging, met ernft voortgezet wierd , en wel
met die uitwerking,dat een Befiand getroffen werd,voor den
tyd van acht dagen, \'t welk van tyd tot tyd verlengd, en m het
volgende Jaar in een beftendige Vrede is verandert, en is ook
voolt daar op de Stad Amersfoort, door tuffchenkomft van de
Steden Deventer y Campen en Swoïle, met den BilTchop verzoent

^^^a of vier fware Peft-tyden, is den Rhyntuffchen Rhee-
nen tXilVaiemngen, in\'t Jaar 1477, zoo overftelpende m de vlak-
tens van de Veluwe geftort, datze de muuren der Stad floopte,en
twee Poorten om verre wierp, blyvende de ftraaten langen tyd
vaarbaar. In \'t Jaar 15-45 is de Stad byna verraden geweeft, en
na vyf afgeflagen Stormen, tegen dien beruchten Krygs-Overfte
Marten van Rojfum^ boven \'t Verdrag geplundert en mishandelt.
In *t Jaar ifpf, had de Slykpoort, het ongeluk van nog een\'
overvloeying van den Rhyn, en nam een groot gedeelte ^ar
van weg, in welke tyd de Stad zeer ten agteren raakte. Die
Poort ziet men nog daarom met een Gedenkfchrift getekent, en
luyd aldus:

nsfi» f nBeett öoo? feratet m fcïjm ooct /
Dit fup^ tn foert toctbnllen ijoo? oie 0pn Woct.

Hier boven ftaat het Wapen der Stad, en daar onder het Jaar-
tal I fPf, ter rechterhand by het inkomen der Poort.

Met de Hollandfche Oorlogen zyn de Amersfoorders ook
weleer zeer befchadigt geworden. De Amfterdammers hadden
een opgeboeit Galjoot, van zyn Stormhoogte genaamt de Kat^^
voor den Eems gehouden, alles nemende en alles verwoeftendei
zoo dat de Stad twee Blokhuyfen aan die Rivier daar tegen n^oeft
maken, om \'er zig van te bevryden, tot het Ys en het Schiet-en
daar uit, de iv^ïrverdelgde. De Bloedraad van Ma^
den Oorlog tegen Spanjen,al des Stads Handveften weg-

na wierd de Stad voor de Vryheid gewonnen, dog wederom
aan Alba overgegaan, en eyndelyk door den Grave \'Jan van Nas-
fauiv aan den STAAT gebragt, en in \'t Verbond der Unie in \'t
Jaar 1629:bloeide in alle wehtand,tot datze MontecucuU ^n den
Grave van den Berg innamen, die daar flecht huyshielden, maar
veel flechter verhuysden, hals over kop over den Tffel te rug
vluchtende, na het overrompelen van fVefel. Tot het Jaar 1672
bleef Amersfoort veylig, (zomtyds eens van Overigheid verande-
rende,) wanneer de Franfchen een inval in deefe Provincie dee-
den, dezelve in hunne macht kregen, en in 1673 ^veder daaruit
vertrokken} waar na de Stad tegens alle geweld gefterkt is, van
buyten en van binnen. Dus verre kortelyk hare gefchiedeniften.

De Stad in platte grond, maakt omtrent een ronde Figure,
om watert met eene diepe Gragt, tuflchen welke, en de Stads
Walmuuren; zeer veele fraaye Thuynen zyn, byzonderlyk van
de Utrechtfchc-poort,totaande Camp-poprt toe j dog van deefe
weder tot de Utrechtlche, hebben de Thuynen niet veel te be-
duyden, om dat die tegen het Ooften, Noorden en Noordwes-
ten, niet veel zouden kunnen opbrengen. Die tegen \'t Zuyd-
wcften, Zuyden en Zuydooft, geven de Vruchten op , die
men daar van kan wenfchenj zynde (behalven de Keukenvruch-
ten) de Stadsmuuren in de Maand Oktober aldaar, zoodanig met
allerley fmakelyke foorten van Druyftrofren voorzien, dat men
byna niet weet welke te verkiefen, om de fmaak daar mede te
verluftigen.

De Poorten deefer Stad, waar door nie«i uit- en inryden kan,
zyn vyf in getal, namelyk j dc Utrechtfche-poort ^ dit Slyk-poort
de Heere-poort, de Bloemendaaïfche-poort, en de Coppel-poort. De
eerfte is nieuw gebouwt in \'t Jaar I7f2.j zoo als aan het Op-
fchrift blykt, ten Ooftzyde van de Steene-brug, in blaauwe Ar-
duynfteen ingehouwen j heeft ccne Bi riere of affluyting van vo-
ren, met een cierlyk en na de konft gewerkt Yfer Hek} han-
gende tuffchen de twee groote vierkante Pylafters, op welkers
Capiteelen , leggende Leeuwen gezien worden , houdende in
hare klaauwen het Wapen der Stad. De twee kleyndere Py-
lafters na buyten, bcvleugelen de Poort ter wederzyden Zooda-
nig,

^gj dat men daar, gefloten zynde, niet uit of inkcmen kan
ye tweede de Slyk-poort, is herbouwt in \'t Jaar lypj-. jj^
derde genaamt Sc. Andries-poort doorgaans Driesjes-poort, is
hier naaft ftaande, en gebouwt in \'t Jaar 1646. Het Heere-
poortje ifpi. De Camp-poort in \'t Jaar lyóS, en de Bloe-
mendaalfche-poort in iy8(S. De Coppel-poort aan de Rivier
dc Eem,daar aan vind men wel het Jaartal vin 1645; dog dae
voldoet met, die Poort kan veel ouder aangezien worden. Uit alle
eeele Poorten kan men met Rytuygen uit- en invaren, uitgeno-
men die van \'t Heere-poortje. Daar zyn evenwel behalven deefe
nog eenige kleyne Poortjes, zoo voor den Voetganger, als voor
den geenen,die het water uit de Stads-Buyten-Cingel nodig heb-
ben, die wy nu hier met namen niet zullen opgeven.

De Muuren der Stad, hebben heden nog twintig Toorens,
waar in men eertyds, niet alleen tegen overrompeling van vyan-
den plagt de wacht te houden, maar daar uit ook dapper konde
ftrydeni zynde dezelve niet zoo verre van malkander, of men
feon met het Oude Krygs-Geweer, malkanders Toorens berev-
iJnbsp;Vyand, tuflchen deefe Toorens, de Stad wil-

Jende Beftormen, het vreeflèlyk moefte zyn, om die te naderen,
1 oen de Stad eertyds zoo florifant met haar Brouweryen was,
cn derhalven zeer veel Moolens daar toe vereyfcht wierden, om
t Mout daar op te maaien, waren de Wallen rondom met Moo-
lens bezet, daar van men de plaats, waar dezelve geftaan hebben
nog meent te kunnen aanwyfen, en die men nu met Boomen
2iet beplant. Dit is wel gelooflyk, maar dat binnen de Stad
eertyds 3yo Brouweryen zouden geweeft zyn, (want dan moeft
het zesde huys, zoo veele \'er in de Stad ftonden, ten minften
een Brouwerye geweeft zyn) dat zal wel by niemant gelooft wor-
den, of men zoude de Vryheid der Stad, daar mede ondermoe-
ten begrypen. Het zy hier mede geweeft 200 \'t wil, wy laten
een ieder daar over zyn gevoelen, en zoo veel rüymte ak Vr
tuflchen Amersfoort en Conftantinopolen is.nbsp;\'

De voornoemde twintig Wack Toorens , zyn dc Stad nos he-
|eyot ecn aandenken der oude Oorlogen en cieraad vandaar
^teriic Wallen roemens waardig, als werdende dezelve aan ey-

Mauren der Steden onzer Vereenigde LanJichippen alfoo ge-
vonden. Daar is evenwel nog iets, daar de Krygskundige der
oude Veftingbouw, dit volgende van zeggen, en waarlyk op
KrvKskundise gronden, weeten aan te toonen. Zy zeggen een-
ftemmig, dat Belegerden zig moeten trachten te detendeeren,
tegen de Belegeraars, recht voorwaarts en rechts en hnks. 1 oc
zulker Vyanden aanvallen, was deefe Stad, met haare Muurep
door deelb Toorens zeer fterk, en maakte de Aanvallers m vori-
ge tyden zeer oplettende, op wat wyfe men haar voordeeligft
konde aan taften.nbsp;, , ^ , . j o j u-

Nu gaan wy voort, tot de befchryvinge der Stad na binnen,
dog zullen eerft opgeven haar oude grootheid, die weleer om-
ringt was met de nuzoogenaamde Binnen-Cingel, waar langs nog
veele aanzienlyke huyfen ftaan, genaamt Muur huyfen, van
welke de Straat ook haar naam heeft. Den bloey der Inwoon=.
deren, cn de voortzetting der brave Burgeren, met langer kun-
nende lyden, zoo nauw bepaalt te woonen, gaf daar door aan-
leydine, om de Stad te vergrooten , en is voorts dezelve zooda-
nig uitgelegt geworden, gelyk men haar nu heden zietj en
mfg dairom wel met reden, voor de tweede Stad van de Pro-
V ncie zoo in grootheid als in Koophandel, en welgegoede In-
woonders gehouden worden. Daar is i uur tyds nodig, om
de Stad rond te gaan. Zy is van binnen met meer dan f o ftraa-
ten doorfneden, die alle zeer zuyverlyk onderhouden wordp.
Daar zyn wel aan de Noord- en Noordweftzyde nog eenige
plaatfen die met geene huyfen bezet zyn jdog die men hier geen-
zins Steril en onvruchtbaar wil laten leggen, maar jaarlyks als
buyten de Stad met Tabak beplant worden. De Huyfen in deefe
Stad ftaande,teld men doorgaans te zyn ru^ iooo,en derhal-
ven loooo Menfchen die daar in leven. Onder de eerfte rang
van Huyfen,zyn de geene, welke men te Amersfoort ziet,langs
de Binnen- en Buyten-Cingel ftaande, en gemeenlyk yder na \'t
Erf groot is, met ruyme lucht en zeer vermakelyke Thuynen
daar achter voorzien, die meerendeels door Heeren van de Re-
oeering,. en andere, van de eerfte Rang der Inwoonders, be-
woont worden. Wy zouden hier van wel een groot getal kun-

nen aantekenen, maar nadien men daar in zeer ligt zouden kun -
nen overtreden, om die niet na Rangen waarde op te geven,
gaan wy die voorby j onfen Gehejm-Schnver zig hever bezig
houdende met dingen, die niemant eenige aanftoot nog erger-
nis kunnen geven.nbsp;j- . j c. j j

Na die van de Heeren van Regeering, dient de Stad ook tot
een naam en aanzien, de Huyfen van de voornaamfte Kooplie-
den, welkers Wooning men byna door alle Üraaten vind, waar
in het ook aan Winkeliers niet ontbreekt, die tot de dingen
welke men dagelyks nodig heeft, in overvloet vervult zyn, om
de benodigde van hunne inhebbende waaren, te kunnen voor-
zien. In de Stad ontbreken ook de vereyfchte Ambachten niet,
om al wat men daar door begeert gedaan te hebben, volkomen
kan gemaakt krygen. Ook is dezelve, in overvloet bewoont
van Daglooners, en wat aangaat beho^tige Iuyden, t is te ge-
looven dat Amersfoort , daar van mede een groot deel nevens
andere Steden, binnen hare Muuren heeft. De Vryheid der
Stad begrypt 1151 Mergen, alle het befte Land dat men in de
Provincie vinden kan, om inzonderheid Tabak op te doen was-
fen,en waarom men daar tuflchen cn omtrent, ook veele Vrucht-
bare fraaye Thuynen heeft aangelegt, die de liefhebbers hetSo-
merfaifoen luftig en vermakelyk doen doorbrengen. In ons vol-
gende ze-vemle Stukje, zullen wy van de Vryheid der Stad, wat
nader bericht geven. ^ , ^^ , „ \'

Men heeft hier in de Stad verfcheyden Rederyen, als die van
de Bombazyde, Zyde, Lakenen en meer andere, daar van ech-
ter, hoe veel voordeel deefe ook aan de Stad en hare Inwoon-
ders toebrengen, geene te vergelyken is, met de Handel van
Tabak i die alle overtreft, en veele honderden Menichen hun
beftaan kan geven. Zy werd hier zoo hoog gewaardeert, dat
zommige zig al eens niet ontzien hebben, om Huys, Huyscie-
raat en Meubilen, gedeeltelyk te verkoopen , en dan met die
Penningen, in den Tabak winften te doen.

Nu komen wy tot de openbare Gebouwen der Stad, waar
onder ons eerftelyk voorkomt het Raadbuys of Stadhuys, ftaande
aan de Weftzyde van den Hof of Koornmarkt, byde Sr-

Kerk. Het heeft zyn aanzien zeer wel ., waar toe het ge-
bouwt is. Van vooren en aan de Zuydzyde , vertoonen
zig de Muuren, als van witten Arduynfteen geblokt. Aan de
linkerhand van vooren pronkt het met Engelfche Glasramen, en
aan de rechterhand in \'c raidden, heeft men den Ingang langs
Sap treden, te wederzyde opgaande; van vooren met twee
groote en twee kleyne Pylafters, waar op yder is zittende een
Leeuw, houdende met de voorklaauwen het Wapen der Stad.
De Pylafters zyn bewerkt met fraaye Ornamenten na de oude
Tekenkonft, die aan de Opgang tot het Stadhuys een heerlyk
aanzien maken. Op deefe Vleugel van \'t Stadhuys is een hoo-
ge Kap,-zeer net met Leyen gedekt, uit welkers midden eene
fraaye Tooren ryft, waar in een\' Klok hangt om ten dienfte der
Regeering gebruykt te kunnen worden. Op de Spits draait een
Vergulde St. Joris tot een Windwyfer. Op de andere Vleugel
is geen Kap van vooren te zien.

Wanneer men over de Trappen ten Raadhuyfe wil intreden,
doet men dat door een aanzienlyk Portail, daar de Audiëntie
13, zynde ruym genoeg, om aldaar onverdrongen plaats te hou-
den, tot het Haar Edele Grootachtbaarheden, of eenige andere
Collegien behaagt, om ter gehoor geadmitteert te worden. In-
deefe gemelde Audientie, ziet men regt voorwaarts een\' zeer
groote Mappe-Monde, v/iens weêrga men in groote en netheid,
niet veel zal vinden, en daar boven omtrent 40 Spiegelgladde
Pieken; tuffen welke, en de Mappe-Monde, een vreemd ftuk
Schietgeweer is gehangen, dat milTchien oudstyds, van de Ro-
meynfchs Krygshelden in gebruyk is geweeft, en door de Ba-
tavieren van haar is verovert geworden; alcharis wy meenen niet,
dat nu alzulk Geweer, onder de Europiaanfche Krygsvolken,
in gebruyk is. Ter linkerhand nevens den Ingang ziet men
Kamertje voor de Deurwaarders of Bodens, om naby de
band te zyn, wanneer hun dienft\'vereyfcht werd.

Achter de Audientie , treed men in de Raadkamer, anders
die van de Heeren Vroedfchappen; zynde een zeer Achtbaar en
i^aozienelyke Zaal, van wegen het groote lighaam der Regee-
ring, die (iaat in Zitting houd, en over \'t welzyn der Stad ea

Burgers, enz, raadpleegt. Men gaat \'er over 4 of ? trede
m boven in, en valt gewoonlyk \'t gezicht aldaar eerft op de
Tafel, bekleed met allerbefl: groen Laken, omzet met de nodi-
ge Stoelen, allernet Kuflèns en \'t Stads Wapen daar op ver!
cierd, en zoo net in orden gefchikt, dat men zig daar over bil-
]yk moet verwonderen.

Boven de Zitting van deefe Grootachtbaren Raad, ziet men
de Sneeuwitte Muur behangen, met een voortrefFelyk Schilder-
Ituk, verbeeldende de Stad .«iifefn/oör?, zeer konftig in perfpeq-
tive gefchildert. Hier nevens ter zyde de Schoorfteen, het Por-
trait vm WILLEM DE DERDE, Koning van Engeland,
btadhouder, enz. Aan de andere zyde,. werd daar vertoont een
na het leven gefchildert Landfchapje, gedaan (zoo men wil) door
de V\'^rouw van den eertyds alom beroemden Konft- en Bouw-
meefter Jacohvan Kampen,.die \'t Stadhuys te Amfterdam heefc
gebouwt, en in de St. Joris-Kerke alhier is beeraven Ao lófT
den 3 September. By den Ingang van dit Heerlvk Vertrek
^et men nog een Schilderftuk, verbeeldende den Hcydenfcheiï
Opper Godt Juptter m dc Lucht, omringt met veele Bafuyn-
blaafers, ten eynde voor zyti hoogfte Rechtbank te verfchynen.
Een zeer toepaflelyk Zinnebeeld, op deefe Raadkamer. Eynde-
iyk liaat hier nog aan te merken dit volgende Jaarvers, zc o air-
keft, ^nTs^aldus?^nbsp;voor de Schoorfteei..

Op den vyfde Maart heeft den Rhyn door deeze Landen ?
^yn heklagelyke weg genomen.

De Jußtie-Kamer, ofdie van \'t Gerecht, nevens-deefe voor-^
ggande, IS mede een zeer fchoon Vertrek5 dog zoo met gpene

Schilderftukken voorzien, als de Raad-Kamer. Zy is met een
fraaye Tafel, bekleed met groenverwig Laken, en daarom de
nodige Stoelen met Kuftens, niet ongelyk die van de Raad- Ka-
mer voorzien. Boven dezelve hangt tegen de Muur, dat met
donkergroen Behangzel bekleed is, een uitmuntend blaauwjchy-
nend Spiegel, van het allerfynfte Glas, dat men elders vmden
kan. Schilderftukken, daar mede is dit Vertrek niet vercierd,
dan alleen met het Wapen der Stadj zynde een Recht opßaande
rood Kruys op een -mt Feld, dat door twee vergulde Leeuwen,
werd vaftgehouden.

Aan de rechterzyde van de Audientie, gaat men met 3 of 4
treden af, en komt daar in de Kamer van Commiflariffen van
kleyne Zaken , anders genaamt de Kleyne Rolleopgecierd en
voorzien met de nodige Tafel en Stoelen voor de Heeren Com-
miflariflen, en rondom aan de Muuren bekleed met getekende
Landkaarten , van de onderhorige Landen van Amersfoort,
Naainlyften van Heeren van Regeering, en op de Kaften en Pul-
trums belegt, met gedrukte en dagelyks nodige Boeken, welke
in deeze Kamer veel in gebruyk, en van goeden dienft zyn.

Uit dit Vertrek, gaat men weder rnet eenige treden af, in die
van de Secretarie, waar in alle de Protocollen der Stad bewaard
werden, en alles wat dagelyks ten Raadhuyfe verhandelt werd,
geënrolleert: ook kunnen de geene welke Affchriften benodigt
hebben, die aldaar ter plaatfe bekomen, en van Authentycke
Copien van Inftrumenten voorzien worden. ^ . , „ ,

Eyndelyk, wanneer hier den Heer Hooft-Ofticief het Recht
zoo verre heeft gevordert, om dat aan misdadige te doen execu-
teren , en men voor het Raadhuys openbaarlyk Juftitie doet,daar
toe ziet men eene welgefchikte Gaanderye, boven de Ingang van
de Audientie, alwaar zig als dan de Heeren Rechters op yervoe-

zyde van het Raadhuys beneden, daar zyn de gewoone Gcvan-
geniflen. Wy vinden niet wanneer dit Stadhuys gebouwt is.

den de St. Joris-Kerke. Zy is al een zeer oud Getimmer, maar
aan ons niet bekent, wanneer gebouwt is: men vind daar wel
het Jaartal van iözö boven het Portailsm de Hooft wacht, maar
\'t is zeker, dat het Gebouw der Waag veel ouder is, zoo als
meeft aan de oude Muuren blyken kan- De Hooftwacht van.
het Guarnifoen, werd daar in een Vertrek aan \'t Wefteynde ge-,
houden.

Nu komen wy tot de GodsdienftigeGeftichten, daar van ons
eerftelyk voorkomt het Burger-lVeesbuysy ftaande aan deBinnen-
Gingel, aan de Zuydooftzyde der Stad. Het is een oud, zeer
groot en ruym Gebouw,en was eertyds onder de Biftchoppelyke
Regeering een Mannen-Kloofter-, dog naderhand, toen men dat
Kloofterleven in deefe Landen niet\'Iangcr dulden wilde, door de
wyfe Regeering in een Weeshuys verandert, in \'t Jaar löfo.
Het getal der Weefen, welke daar tegenwoordig in opgevoed
en onderhouden worden, zyn Jongens en Meysjes te zamen 14
in getal,\'t welk weleer wat grooter plagt te weefen. Dit Huys
werd geregeert, door zes Regenten en zes Regentinnen, die een
Binnevader en Moeder onder zig hebben, welke in het Huys op-
zicht hebben over de Kinderen, en wat \'er verder tot de Huys-
houding behoort. In dit Huys is nog te zien een Kerk, eertyds
geweeft vol met Beelden vercierd, zoo als nog de veele Nifteo;
die men daar in ziet, aanwyfen. Aan dit Huys, zyn zeer veele
Maakingen , zedert haar eerfte gebruyk gedaan j en men ziet daar in
een Naamlyft van alle de geenen, welke by hunne Uitterfte Wille
de Ouderloofe Weefen rykelyk bedacht hebben, en wel waar-
dig ter navolging te worden aangeprefen 5 zynde de geheele fomme
eenige duyfenden bedragende. Men verhaalt van dit gewefen
Kloofter, de volgende Gefchiedenis: zeker Munnik, zynde een
Ceylbuys in alle manieren, in een nabuurig Vrouwen-Kloofter,,
door ongeoorlofde minnebrandende oogen, waar mede hy een
Schoonheid door wederzyds Venfterlicht, eenigen tyd bcfchcuwt
hebbende, en nu kans meende te zien, om die na zyn luft te ge-
nieten, begaf zig op zekere nacht aan de waterkant uit zyn CelU
in een kleyn Vaartuyg, niet ongelyk aan een groote U^ aytohbe,.

rinne, (men wil dat zyn avontuurlyke Scheepvaart, maar zoude
gedeftmeerr zyn geweeft, tot aan het Gafthuys, dat toen ter
tyd een Vrouwen-Kloofter was;)het ongeluk had, van op deefe
nooitgehoorde watertocht met zyn Vaartuyg om te flaan, en te
verdrmken. Dat komt van ongeoorlofde dingen, zoo driftig te
begeeren! Hy heeft zekerlyk te dier tyd, de bezoldinge zyner
zonde met geweeten, anders had hy wel in zyn Celle gebleven,
en zig na deefe wiskundige regelen van voorzichtigheid gedragen,
dieleeren; dat een nieuwsgierig aanzien, denbsp;verwekt•

dat men van de begeerte, tot de daad komt; dat de daad, een
gewoonte word; dat de gewoonte, een noodzakelijkheid maakt.;
dat op de noodz\'üéLdykhdA^\'üertwjffeUng volgt; en op de ver-
twyffeling, de eeuwige verdoemenijfe. Maar al genoeg hier van.

Het St. Pieten Gafihuys, ftaat aan de Binnen-Cingel by \'t
Spuy. Het was ook eertyds een Kloofter, met een Kerk daar
aan, daar na in een Gafthuys verandert, zoo als fchynt te bly-
ken uit een Opfchrift, boven de Mannen-Zaal by den Ingang,
dat aldus luyd :

Sn \'t on0 f^em i r? i / üji\'crb aan ött tup^ mt-
bmi m tme Sööï öaac na lua^ ïjoliooit.

Dog in het faar Ilt;S22, dat by den Ingang gevonden werd,
en op meer andere plaatfen binnen dit Huys, heeft de Regeering
verftaan, dat hier Oude Mannen en Vrouwen, van de Gerefor-
meerde Religie in zouden onderhouden worden, en is dat Huvs
daar ook nog heden, maar niet zeer tairyk van Difchgenoten
voorzien. Voor de Vrouwen-Zaal, ziet men iz Wapens in de
Glafen, alle van \'t Jaar i6zz. Des Zondags voor de Middag,
werd hier Godsdienft oeffening gehouden, voor de geene die te
Iwak zyn, om ter Kerke te kunnen gaan. Het werd geregeert
Ianbsp;^ Regentinnen, die hunne Binnen-Vader

Hier op laten wy volgen, het Bloklands Gafthuys, eertydsbe-
kent by de nas^ra van \'t H. Sacraments Gafthuys; ftaande in de

Langeftraat over de Zcvenhuyfen, omtrent in het midden der
Stad. (n het zelve werden iz.Oude Mannen onderhouden. Voor
het zelve leeß men:

Het St. Agatha Klooßer van ouds zoo genaamt, ftaat aan de
Binnen-Cingel by het Spuy, en is al voor lange Jaaren verandert,
in een Magazyn van Stads Goederen en Noodwendigheden.

De oude Kloofteren van St. yfgi\'dei, jSinte lisfbiiTity en het
St. Marien-Hofyh^t eerfte dienende nu tot het Stads Gymnafum^
en de andere twee tot byzondere dingen, zyn hier nog wegens
hare oude gebruyken, zeer merkwaardig, en niet min Jiet H.
Geefthuys, thans de Luterfche Kerk. De Föïin de Potftraat,
mag men by deefen ook wel gedenken. In dit Gefticht, werd
alle weeken éénmaal Collegie gehouden , yan de voornaamfte
Liefhebbers der Mufiek, waar in den Organift der Kerken dee-
ièr Stad, de premier is.

Daar is eyndelyk nog een Gafthufs, ftaande aan de binnen-
zyde van de Cingel der oude Stad, ten Zuydooften, gefticht

voor onvermogende Zieke en BvrScnke Roomjchgezinden , Welke
geen hulp nag trooft elders kunnende vinden, in dit Huys aan^
genomen en geherbergt worden. Het heeft drie Regenten, en
tien Regentinnen, alle dertien van de Pauftèlyke Geloofsbelyde-
nis. Ondèrtuflchen is dit Huys,niet breed van Inkomilen voor-
zien, zynde daar in maar alleen vyf Bedfteden, daar op men de
Kranken kan laten ruften: waarom \'erdan tegenwoordig ook niet
ligt in aangenomen worden. ,

Wat nu betreft de Regeering der Stad, dezelve\'beftaat in een
Schout of Hooft\'Officier, twee Burger meefteren, twaalf Schepenen
cn twaalf Raaden of Froedfchappen, fhet ttix. Gehem-Schrmr
Cameraar m Thefaurier , als Minißers vm HAAR fhft F

^ekenmeefter van dQ Mans, en eene van de Vrouwen Conventen,
Een Ontfanger van \'t Huys en Heeren Redcmptiegeld, een Om-

f anger van \'t Haard ftede^eld, cn een Ontfanger van \'t Vrybfids\'
geld. Drie Heeren Weesmeefleren, met hun Secret ar ij, Een
Ordinaris Gecommitteerde, ter Vergadering van de HEEREM
STAATEN DEESER PROVINCIE. Twee Gecommitteerden,
tot de Diredie van de Slaperdyk, drie tot de Stads Plantagien,
drie tot de Schipper-Gilde, drie tot de Voer- en Karreluyden,
drie lot de Brand en Artillery, mitsgaders de Hooybergen, en
voorts nog drie Extraordinarii Gecommitteerden: ^oh zyn \'er twee
tot de Drappierderyen, twee tot de Staalen der Manufaauuren,
een tot de Bank van Leening, twee tot den Eyk en Rydinge,
twee tot de Schouwe, benevens die van de Maaien, twee tot
de Schouwe van de Bunfchoter-Weg, drie tot de Dirc6tie van
het Trekpad, Paal- en Baggerwerk, die een Cameraar is tocge-
voegt. Dë Commijfariffen Politiek in de Kerkenraad zyn twee 5
en daar is ook een Superintendent van de Looyhal der Fabrieken.
Nog heeft men te Amersfoort drie Heeren Commijfarijfen, tot
den Ontfangft der Generale Middelen, en een Superintendenty^^Xi,
de Bombazyde Rederyen. Eyndelyk, zyn \'er nog zes Gecommit-
teerden over de drie Quartieren der Stad, alsj Rloemendaal, Camp
en Sm^/, en twaalf tot het doen der College in Bloemendaal,
CampetxBreul De Regeering der Stad, werd hier door drie
Deurwaarders of Bóodens bedient. Den Heer Hooft-Ojficier heeft
zen Onder^rSchoutnbsp;benevens drie Dienaars van de Jufiitie,

Het C^w/j; is geplaatft op den Amersfoorder-Berg, Omtrent een
halfuur gaans buyten de Utrechtfchegt;poort,en is de plaats, daar
het den Heer Hooft Officier, vorderen kan.

Men heeft in deefe Stad Vaandelen Burgers, welke na
vereyfch van tyden en zaaken ,nog wel driemaal verdubbelt zou-
den kunnen worden , en alle met goed Geweer en Wapenen
voorzien. Zy houden nu hier geen wacht, om dat in tyd van
Vreede, twee Compagnien uit iet Guarnifoen van Utrecht, dc
Plaats dag en nacht bewaken. Van deefe drie Vaandelen Bur-
gers is de tweede Burgermeefter in der tyd Collonel en Opper-

Tot dienft der Kooplieden, heeft men te Amersfoort ook een
Beurs, of Vergaderplaats om Koopmanfchap te doen. Zy is ge-
bouwt

bouwt asn de Noordzyde van; den Hof, of Koornmarkt, tegen de
Zuydkant van St. Joris Kerke, en is lang 14 en 8. treden breedj
dog, wanneer gebnuwt, is ons niet bekent. Dezelve beftaat
in een ruyme Gaanderye, onderfteunt door acht ronde Colom-
nen, overdekt meteen bekwame Kap, onder welke de Koop-
lieden, doorgaans in geen groot getal daar verfchynende, tegen
alle onguurheid des tyds zig kunnen verbergen. Thans ziet men
daar op de weckelykfche Markt-dagen, van allerlye ioort van
Krameryen getafeld , en voor de benodigde veele Dingen tc
voorfchyn gebragt, die de Standplaats van die Kooplieden,
gewoonlyk zoo veel opbrengen , datze dezelve niet gaarne

zoo als die binnen Amersfoort gevonden worden 5 en komt
ons daar van eex^kéykvooK de Kmrn-oi Groote-Markt, die alle
Weeken des Vrydags voor het Stadhuys, ot op den nog Van
ouds genaamden Hof, werd gehouden. Zy is een open Plaats
van een groote ruymte, en als in het midden der Stad gelegen,
zeer bekwaam, om Kooplieden daar na toe te lokken. Zy is
ook wel het meefte met Graanen in de Herfft, Winter en Lente
vervult, en in Handeling van Boekweit , (die nergens beter
ter Markt kan gebragt worden) zeer vermaart. De Eoter en
Zuy-vel-Markte is ook op deefe, of hier naby in de Langeftraat,
agter de St. Joris Kerke.

Hier op laten wy volgen de Rundvee- en Paardemarkt. Zy
werd op het St. Jans Kerkhof gehouden, en gewoonlyk werd
daar veel meer Vee ter Markt vertoont, als daar Koopers zyn,
om van de Negotie te profitceren.

De Verken Maf kt is, ten eynde van de Langeftraat, over
de Utrechtfche ftraat, en vermaart door welgcmefte van die
Dieren, (beter na hun dood, als in haar l^en) welke men uit
het fchoone Eemland, en onder het foete Gebergte van de Ve-
luwe, door de Bouwlieden van Vee- en Vruchten, ziet van daan
gebragt. Men vind te Amersfoort,op de gewoone Slacht-tyden,
overvloedig van die rouwe Verkensbeeften j dog die zeer goed
werden bevonden, om niet alleen van gemeene Lieden, maar

zelfs van de Aanzienlykfte in den Lande, waardig geacht wer-
den, om in dc Spek-kuyp te fteken.

De Fifch\'Markt isiLm de Langeftraat, op het Verwulft van
de Kortegragt, en levert dagelyks genoegzame Vifch in foorten,
daar zig de Burgers en Inwoonders deefer Stad, van hun Vieefch-
eeten eens kunnen veranderen, en daar mede verkwikken. Zy is
met de nodige Vifchbanken voorzien,en overdekt met een fmal
langwerpig aartig Kapje, ruftende op acht Houte Pylaren, en
tot gebruyk der Vifch-Negotie aangelegt, in den Jaare i6fj.
Allerleye foorten van Zee- en Revier-Vifch, komt hier ter
Markt, uitgenomen Kreeften} daarentegen is de Bot-Vifch da-
gelyks zeer abondant, en Aal en Paahng genoeg te bekomen,
die hier zoo fmakelyk werd bevonden, als in weynig Plaatfen
van onfe Nederlanden.nbsp;\'

De turf\'Markt, vind men in de Stad aan de Binnengragt of
Cingel, by \'t St. Pieters Gafthuys, en kan den Burger en In-
woonder daar haaft kopen, om zyn Zolder daar mede, tegen de
koude Winter te voorzien. Inde Provincie Holland is, zedert
eenige Maanden herwaarts, wel groot gebrek aan Turf geweeft,
maar indien de Hollanders hier duyfent Schepen vol, hadden
willen koopen en hier ontfangen, men hadze aan haar tot een
redelyke prys konnen leveren. Immers, by aldien deefe Stad
al eens Turf ontbrak,zy is rondom zoo wel van Houtvoor-
zien, dat men veelligt de Turf zoo wel zoude konnen mis-
fen, als de geene, welke geen Turf bekent is, en daarom
altyd Hout branden.

Eyndelyk, de Appel-Mar kt, die men beter een Fruyt-Markt
noemt, is tuffchen de St. Joris Kerk en de Waag, daar op
ook veele Keuken-Frucht en te voorfchyn werden gebragt. In-
dien \'er een algemeen gezegent Vrucht jaar is, op deefe Markt
komt overvloedig, maar by aldien de Natuur eens afgeflooft
van Vrachten te dragen, en een Jaar 2. ä 3 de ruft wil ne-
men , dan brengt men hier nog zoo veele Levensmiddelen ter
Markt, als in niet veele Steden gevonden worden.

Nu komen wy tot de befchryving der Kerken, waar van die
Jer twee Gereformeerde de Voorrang moeten hebben. De eer»

fte die ons daar van voorkomt, is toegewyd san St. Joris-,
ftaande aan de Noordzyde van de zoogenaamden Hof, of
Groote-Markc by \'t Stadhuys, en ftrekkende met zyn Choor
ten Ooften, tot aan de Langeftraat. Zy is zeker een oud,
groot en prachtig Gebouw, waarom waarfchynelyk de Regce-
ring heeft goed gevonden, deefe als tot een Hooft-Kerke der
Stad te benoemen, en die van O. L. V^ tot eene tweede ca
Bykerk te laten-dienen. Deefe laatfte was wel eertyds de Hooft-
Kerke, dog die van St, Joris in het midden der Stad ftaande,
naby het Raadhuys, en alfoo de goede Burgers en Inwoonders,
even na, om by den openbaren Godsdienft te verfchynen} is
derhalven geiooflyk, dat de Regeering daarom de Kerk aan 0?}fe
Lieve trouwe eertyds geweyd, haar oude achting (inzonderheid
by de Roomfchgezinden) een weynig om goede redenen heeft
willen verminderen, en dezelve tot een tweede of Bykerk heeft
willen houden. In haren Buyk is zy lang 74, en breed 40 tre-
den j het Choor lang 26 , en breed 15 treden. Zy is verfterktj
met 44 Dommers rondom aan hare Muuren, en heeft ip zoo
ronde als vierkante Colomnen, welke haar drie Kruysgewelvige
Kappen onderfteunen, maar zyn niet na eene der bewufte Bouw*
ordens opgehaalt. Tuflchen, en by de afdeeling van Kerk en
Choor, ftaat een fneeuwitte,en na de wyfe der Ouden gemaakte
Gaandej^Cï ruftende op zeer konftig gemaakte kleyne PylafterSj
die de Gaanderye na de zyde der Kerke dragen. Men gelooft,
dat dezelve eertyds gedient heeft , tot hooge Zitplaatfen voor de
Hoofden der Geeftelyken^ of de Choor zangers, voor de tyden der
Reformatie. Betreffende de Con/tfiorie, zy werd aan de Noord-
zyde gevonden, niet verre van het Wefteynde, raaar komt met
de fchoonheid der Kerk niet wel overeen j echter zeer bekwaam,
om \'er dat geene in te verrichten, waar toe zy gefchikt is, Men
gaar door deefe in de Kamer van Kerkmeefteren, welk vertrek
wel zoo aanzienlyk vooilsomt. Hier in hangt een Schilderftu^
afbeeldende tien Kerkmcefters,gedaan door den eertyds beroem-
den Konft-Schilder G. van Stellingiverf 165-7. E)aar beneven*
ziet men ook Tafereelen met Naamlyften, van oude en
Kerkmeeftcrs , alle ma vergulde Letters. Men ziet hi^f

nog een Regifter van liefdadige Perfoonen, waar by blykt, dat
zedert den Jaare 1669 aan de Diaconie-Armen gelegateert is
^60^6 Gulden. Voorts is deefe Kamer met de nodige Tafel en
fraye Stoelen, zeer v/el gereguleert, voorzien.

In deefe Kerke hangen 9 fwaare Kopere Kaarskroonen, om
de Gemeente by Winter-avond onder den openbaren Godsdienft
te lichten, en 104 Wapenborden vercieren Kerken Choor, on-
der welke men verfcheyden van Adelyken Geflachten ziet: ook
zyn \'er op de blaauwe Zarken, waar mede de Vloer van de ge-
heele Kerk belegt is, veele Opfchriften gegraveert, waar by
men het leven der geener, die van hare werken geruft zyn, nog
lange kan gedenken. De Schilderflukken in de Glafen, zyn hier
weleer voortreft^elyk en uitmuntende geweeft, en daarom nog
heden een ieders aandacht waardig, van wegen hare overblyf-
zelen dier vermaarde Schilderkonft. Ondertuflchen kan men de
rampen die het tedere Glas, in de Kerken onderworpen zyn, en
zeer veel doet lyden, daar tegen men niet altyd, van wegen hare
uitgeftrektheid , voorzien kan, niet genoeg beklagen. Want,
hoe haaft kan een fraay Konftftuk daar door gelchonden zyn,
zoodanig dat men \'t zelve niet meer bekennen kan,\'t geene den
Konftenaar daardoor heeft willen afbeelden? Dit bevind men
doorgaans in alle Hooft-Kerken, dewelke met de Glas-Schilder-
konft, eertyds voortreflFelyk zyn vercierd geworden, en alfoo
insgelyks in deefe Hooft-Kerk. Wy zullen hier maar twee
voorname Schilderftukken aanmerken, de eene gegeven door de
* Brouwer-Gilde, de andere door de Timmer-Gilde, aan de
Kerke gefchonken. Deefe zyn beyde omtrent nog in haar ge-
heel, en van \'t Jaar 1614. De overige hebben, van haar eerfte

Uit dit Glas wil men bewyfen, dat in het Jaar 1^14 binnen de
Stad Aroersfoort 550 Brouweryen zyn geweeft; echter werd daar heden
maar 50 gelefen , zynde de Ruyt daar de 3 zoude moeten opgeitaan
hebben , niet meer in wefen. Ondertuffchen mag zig den Leefer even-
\'^el verzekert houden, dat weleer te Amersfoort meer Brouweryen ge-
weeft hebben, als in eetiige Srad deefer Nederlanden; nademaal nog eéii
Zter groot getal van aloude Huyfen, zulks fchyoen aan te wyfequot;\'

fchoonhna zoo veel verlooren, dat een Konfienaar in Piciura,
zyn verftand en oordeel werk genoeg zal moeten gevai, wil hy
de wave beduydeniflè, van die Stukken verklaren. H.er mede
zouden wy fcLydcn van de Glafen, maar terwyl wy van SchiU
nSkken^ fpreken, kunnen wy het Konftftuk tegen den Too-
ren, (die hier binnen de Kerk uit zyn fundament ryft, aan de
Zuv\'dzyde, en waarom men ruymte genoeg heeft, denzelven
aan allen zyden nauwkeurig te bezien) in \'t Graauw gedaan , niet
voorby gaan. Dat zelve verbeeld niet een Ridder van bt. Joris,
maar St Joris zelve, tegen den Draak ftrydende, waar boven
gefchreven ftaat;

Onder dit fraaye ftuk, ziet men een kleyn Antyqcs Mannetje,
met een Toorentje waar in een Klokje van een zeer zuy ver ge-
luyd hangt, en daar ophy te gelyk, door middel van het groote
TJnrwerk op zyn voor zig hangende Klokje, met een Hamer,
In bevde zvne handen vafthoudende, flaat, heele en halve uuren,
tno ab de Wyfers buyten aan de Tooren aanwyfen. Deeze zeld-
Lmheid vertoond zig daar in eene Nifle, en hier onder leeft

Waakt Menfchl ons laatfte uur, komt onverwacht Dan hoven.
Geen uur verzekering, kan ik u vaft heioven,
Myn Meefter die my fielt, op deefe Klok te werk,
Beftayt \'er onverwacht, \'j Jaars duyfent in dees\' Kerk,

Ten Ooften van dit Godshuys, naby het Choor, ziet men
ter hoogte van omtrent i i voeten tegen de Muur, eene zeer
konftige Garoupe van fchreyende Kindertjes, ter Eere en Ge-
dachtenis, van den in dien tyd beroemden Jacob van Kampen,
in zyn leven geweeft Bouwmeefter van het door gantfch Eu-
ropa vermaart Stadhuys te Amfterdam,die daar voor in een Graf-
kelder is bygezet, met dit volgende Gedenk- en Graffchrift,
luydende aldus:

tV/larts-Bouwmeefier, uit de Stam van Kampen, ruß hier onder^
Die 7 Raadhuys fJmßerdam, Gebouwt heeft, \'t achjie Wonder ..

Hier uit zou wel niet onduyfter blyken kunnen, dat deefen
Jacob van Kampen een dmersfoorder of Eemïander is geweeft en
raiflchien ook zyn Huysvrouw j dewyl wy boven hebben aan-
gemerkt, datze in de Schilderkonft zoo wel ervaren was, dat
men van haar op de Raadkamer van het Stadhuys, nog een
extra fraay Gefchildert Landfchapje ziet hangen, \'t welk waarquot;-
dig is, van Meefters en Meeftereflen in die Konft, gezien te
worden.

In deeze Kerke van St. Joris, werden door Commiflariflen,
van de zoogenaamde uitdeelinge der Pot, alle Zaterdag morgen
aan 84 behoeftige Menfchen uitgereikt, zes pond Roggenbrood
anderhalf pond Tarwbrood, en een half pond Boter j fpruytende
deefe weekelykfche Uitdeelinge, van een\' Uitterfte Wille, ge-
maakt door een ryk Priefter, genaamt Jordanus van der Maeth.
Overleden den 7 December i6z6 , en onder eene zeer groote
Gratzarfc, met zyn Wapen uitgehouwen, in deeze Kerke byge-
zet. Indien deefe weekelykfche Uitreykinge, gedaan werd van
de Intereft eener fomme tegen die van drie per cento, zoo zal

zeker dat Legaat moeten bedragen 40000 Gulden. Waarlyk
eene Gifte, waar van men zeer zelden hoort. In deefe Kerk
■werd des Zondags driemaal gepredikt , en des Vrydags gecatechi-
feert over een voorgaande Predicatie.

Hier gaat nu de Pofitk van het Orgel, \'t geen men in deefe
Kerke ziet aangehangen aan de Zuydzyde, ter rechterhand, daar
men door een fraay Portail in de Kerk komt. Het zelve beftaat
m deefe volgende Rcgiftcrs:

Trompet cn Tram-Quint,
blant, met een aan- Souflet.
gehange Pedaal Vox humana
van twee Odaven.Tramblant.

Voorts werd dit fchoone Stuk befpeeld, op drie Clavieren j
gaande het bovenfte cn onderfte, van F beneden tot A bovCn:
het middelfte is niet alleen lang Clavier maar gaat nog verder tot
A. De Maaker van dit Orgel, cn de tyd wanneer het zelve
gemaakt is, daar van kunnen wy den Leefer geen bericht geven.
Van de Organiften, die te Amersfoort het Orgel in deefe Kerk,
als mede dat van O. L. V. Kerk, met het Klokkenfpel bedient
hebben , of nog bedienen, daar van können wy maar deefe
Meefters opgeven, zoo als dezelve op elkander fucceflivclyk gc«»
volgt zyn, met namen:nbsp;° ^

Preftant.
Holpyp.
Mixtuur.
Cornet.
Sexquialter.
Oétaaf en Quintadc-
na.

Dit Orgel heeft 6
Blaasbalgen.

Door deefen laaiftgenoemden Konflmeefter, alhier beroepen
in \'c Jaar 17ZI, werden deefe voornoemde twee Orgels, en het
Klokkenfpel in de Tooren va\'i O. L V., n ig heden met veel
Lof waargenomen, op hec ordinaris Tradement van foo Gul-
den-, dog men wil dat de Regeering, overtuygt van \'s Mans
ongewoone gaven, dac Tradement zoude verhoogt hebben.

iNu wat aangaat de fchikking vande Geftoeltens m deele Kerk,
wy vinden de Predikftoel en die van de Kerkenraad, zeer neten
wel gereguleert, dog niet zoo aanzienlyk als die van dc Regee-
ring, en meer andere Perfoonen van R mg en H jedanigheid,
welke in dit Godshuys zeer veel plaats bekleeden. Twee duy-
fent Menfchen, können daarin bekwamelyk het Woord Gods
hooren, en dewyl in deefe Kerk maar alleen, des Zondags ge-
predikt werd, en de Gemeente hare drie Predikanten, de Leere
der Waarheidy met veel genoegen hooren verkondigen, zoo is
deefe Kerk altyd vol toehoorders.

De Toorendie wy hier nu volgen laten, hebben wy be-
vonden hoog te zyn ipö voeten. Hy heeft een achtkantige
fpits, om welke een gemetzelde Muur den Ommegang nrnvarigt,
In den zeiven hangen vier differente middelfware Klokken, eti
heeft een Uurwerk binnen, met twee Wyfers, na buyten, eene
tegen \'t Noorden, en eene tegen \'t Zuyden, daar de Groote
Markt is. Op deefen Tooren werd alle nachten wacht gehou-
den van een Trompetter, tegen ongeluk van Brand, Onweer,
enz. om daar van op \'t eerfte momenten by tyds kennis te ge-
ven aan alle Inwoonders der Stad, door het Steken van zyn
Trompet. Ook is hy by den dag, op het aannaderen van On-
weêr, terftond verplicht ter Tooren te klimmen, cn door de
Trompet zig aldaar te laten hooren \\ mogende van daar niet we-
der naar beneden komen, voor dat het Onweêr over en voorby
Betrokken is.

De Kerk, eertyds toegewyd aan O. L. V., ftaat aan de Zuyd-
zyde der Stad beweften de Langeftraat, by de Lieve Vrouwen-
ftraat. Zy was in de tyden voor de Reformatie de Hooft Kerke,
waar in veele H. Dingen, tot gebruyk van de pretendenten der
Oude Religie wierden aangetoont, Zy is in haren Buyk lang 30

en breet 24 treden; \'c Kruys lang 10, breed 34, \'t Choor lang
20, en 10 treden breet. Tien vierkante Pylaren heeftze, die
haar Kap onderfleunen,dog na geene Bouwordens opgetrokken,
cn 22 fterke Donimers die haren Muur van buyten verzekeren^
van niet uitwaarts te konnen wyken. Men ziet haar thans van
hare vorige Cieragien ontbloot, uitgenomen de geene die wel
voor de befte mag gehouden worden, namelyk i de zuyvere Ver-
kondiging van het Woord Gods, dat daarin alle Dingsdag mor-
gen gedaan werd, daar toe alle fchikkingen van Geftoekens, zoo
die van de Kerkenraad als der Regeering wel geplaatft en gere-
guleert , gezien worden: ook werd zy zeer zuy verlyk, niet min
als die van St. onderhouden; alleen is de vloer, waar in men
niet veel blaauwe Grafzarken vind, daar in wat onefïen; dog dit
zyn geen zaken, waar over zig dit Godshuys behoeft te fchaa-^
men, als het maar reyn is. Alle afgezonderde Plaatfen tot een
heylig gebruyk, moeten boven andere zuy verlyk onderhouden
worden, niet om datze Kerken genaamt worden, en groote
Gebouwen zyn, maar om dat aan zulke Plaatfen de Heere be-
looft heeft, met zyn Geeft en Genade daar tegenwoordig tc
quot;willen zyn, zoo is wel behoorlyk, dat men ook daar doet bly-
ken , dat zulke Huyfen geene huyfen van Koophandel, enz.
moeten gelyk welen, zoo als eertyds de boofe JoOden, mCt den
H. Tempel te Jcrufalem voor hadden 5 maar dat lijen daar in met
eerbiedigheid, zonder eenige aanftoot en ergernis kan verfchy-
ncn, cn Hert en Ziele bezig houden, in de Ooeftêning van ee-
nen redelyken Godsdienft. In deefe Kerk is, en ook in die van
St. Joris veel konftig werk van Glafemakers te zien.

Nu gaan wy over tot de isefchryving van het Orgel. Het is
geplaatft zoo hangende als ftaande, aan \'t Wefteynde van de
Kerke, recht tegen over de Predikftoel j zynde een Stuk van
een goede Refonnantie,en gemaakt m den Jaare i6z8,dog door
wie, is ons niet bekent. Het zelve is een fraay Stuk, ruftende
van vooren, op twee na de oude Konft befnedene Pvlafters,
met zeer raare Ornamenten, die voor de Liefhebbers wel be-
5.ienswaardig zyn. JDit Orgel, dat door vier Blaasl^lgen

Dulciaan. Gemshoorn.
Preftant. Oftaaf.
Souflet Scherp.
Fluyt. Mixtuur.
Trompet en Tramblant.

Het zelve heeft: twee Clavieren, loopende van F beneden tot
A boven, en werd befpeelt en waargenomen, van den Meefter
bevorens genoemt.

fwaare Dommers, en heeft een Kerkhof, daar men op begraaft
alleen X\'/eyne Doodjes, welke zoo veel middelen na hun overlyden
niet Iiebbcn nagelaten, ©m by dc Gtwfe Dooden in de Kerken, te
kunnen werden begraven. Ons kleyn beftek leyd niet, om hier
eenige aanmerkingen tc maken, rakende het begrabender Doo-
den , zoo als in Italien, Spanjen, Portugal, Duytfchland, en
ook in deefe Nederlanden, en nog meer andere in gewoonte is
geworden} daar was anders zeer veel van te verhalen, en verbe-
teringen aan die gcwoontens op te geven. Wy ftappen daar lie-
ver van af, cn zeggen, dat deefe L. V. Kerk nog heden by de
Roomfchgezindcn, in zoo een groote achting, en voor zoo een
heylige Plaats werd gehouden, dat morgens en avonds voor de
Jerkdeuren, op het Kerkhof, en waar ook maar anders plaats
kanoevonden worden, om de gewoone Gebeden, ter eere van
flC H. Patroncldè uit te ftorten, doorgaans yveraars genoeg zyn
te 2«en, aie deefe Kerk niet verlaten konnen. Wy gelooven
wel, dat dc Hoorder des Gebed^. aan alle Plaatfen de Gebeden
feooït j SOaar iunnen niet begrypen, hoe iemant zig durft ver-
flouw

ftouten, om den HEER der HEEREN aan te fpreken, op
plaatfen, aan welke Hy niet belooft heeft, de Gebeden te zul-
len beantwoorden. Immers Koningen en Vörden, zyn niet ge-
woon , de Requeßen en Remonftrantien van hunne Onderdanen,
aan alle Plaatfen te hooren cn daar op te antwoorden, maar heb-
ben in hunne Rykcn en Vorftendommen, daar toe byzondere
Jluritentten of Gehoorzaalen, alwaar zy zig om gunft en genade
laten aanfpreken. Ey lieve dog! by voorbeeld: hoe kan het
inogclyk zyn, dat, indien iemant de Koning van Vrankryk,
willende bidden om eenig Gunftbewys, en zulks doende aan cen
plaats, daar zyn Majefteit aan niemant ooit gehoor verleende, en
die daar toe van Hem niet was uitgekofen en bepaalt i zoude zoo
eenen, zeggen wy, wel hoopc kunnen hebben, dat hem zyn
verzoek genadig gehoort cn beantwoord zoude worden ? \'t Is
zeker, dat de Koning eerder in toorne zoude ontftekcn, aange-
zien men Hem aan eene plaatfe aanfpreekt, van welke Hy niet
bevoolcn heeft, aangefprokcn tc willen worden. Laat ons nu
overgaan, tot de befchryving van de Tooren deefer Kerke,

Dit uitmuntend Gebouw, houden wy zoo konftryk met drie
Tranflen of Ommegangen, opgehaalt te zyn, dat men zynsge-
lyk nauwelyks fchoonder zal vinden können. Hy bereykt tot
den top der Haan, de hoogte van 348 voeten. Acht fwaar«
Dommers ver fterken hem twee en twee op zyne hoeken, tOtcea
weynig beneden den eerften Ommegang, en acht mindere gaan
van daar omtrent tot de tweede $ zynde alle zeftien, met zeer
firaaye Kroonfpitfcn vercierd , waar by men de oude Tooren-
Bouwkonft wel mag gedenken. Boven de derde Ommegang
ryft nog eene verwonderlyke fchoone fpits, die, hoewel nietzecr
fwaar, echter een weynig uir zyn Centrum is overhellende. Het
is iets zeldzaams, dat deefe Tooren met zyn Kruysgevels niet
Jinea reSia, na de vier Geweften des Werelds zyn gebouwt\' daar
men dog anders voor eenige Eeuwen, daar zeer opoeftdt was
De Tooren ftaat hier buyten zyn Geweft, of de Kfuyseeveisj
want zy komen met hare Middelynen niet rechthoekig o?ereen.
Waar uit nu zulks ontftaan is, bekennen wy niet te fini^quot; ra-
^cn. Vier Klokken heeft hy in hem, daar mede g^oy^

worden, als mede ftaat daar in een Uurwerk, welke vier Uurwy-
fers na buyten doet omgaan. Het Klokkenfpel dat men in hem
ziet opgehangen, is alomme wegens deffelfs zuyver geluyd, zeer
vermaart. Het beftaat uit 33 Klokken,, uitmakende te zamen
drie Öélaven, en is het- onderfte Octaaf kort Clavier, Wat aan-
belangt de Ton, dezelve is van Yfer, en beftaat uit 40 Gaten in
de breette, te weten j yf Maaten voor \'t heel uur, 3f Maaten
voor het half uur, en voor elk quartier y. Dus te zamen izo
Maaten. Men kan Noord- en Zuydwaarts, tuflchen den Too-
ren en de Kerk gaan, door de Lieve Vrouwenftraat, alwaar men
aan de Kerk een zeer groot Portail ontdekt, daar boven nog ee-
nige oude Rmeyn/che Letteren gezien werden; waar uit afgeno-
men kan worden, dat deefe Kerke eertyds aan Maria is geweyd;
dog wat aangaat hec Jaarharer Bouwinge, (dat hier buyten twyf-
fel ook heeft geftaan) wy hebben dat uitgefchrapt gevonden,
\'t geen zeker niet braaf gedaan is, of men moeft de letteren
en woorden, in \'t geheel hebben weggenomen. Dit zoude
dan voor de Roomrchgezinde Nakomelingen, en alle Vreem-
delingen, welke die wyfe van Godsdienft aanhangen, door den
tyd van nut kunnen zyn, om hen te leeren, den Heere te
zoeken, daar hy zig wil laten vinden, dat niet buyten zyne
Bedehuyfen, maarvi^ii??\'^/«»e»,, alwaar hy zyn H. Woord zuy-
verlyk laat verkondigen. Een J^sö?, wanneer hy bid, is ge-
woon zyn aangezicht va fjerufalem, alwaar den Tempel voor
172.7 jaaren ftond, te keeren, maar wat vrucht heeft hy daaraf,
nadien dtn Ceremonieelen Godsdienfl, al voor haar vernieling is af-
gefchaft geworden? Alle Chriftenen, die de Leere des Apoftels
Pauli geloven willen, èxQwel lail, dat de Mannenalle. Plaat\'
fen opheffen beylige handen, bewyft geenzins, dat men verplicht
13, rondom Gods Bedehuyfen neder te knielen, maar wel, om
^f^t waare Godsdienftige Bidders daarin te gaan, en aldaar geene
^yS\'^\'^^^illige Godsdienft te verrichten, geboden van Menfchen,
olom IVlenfchen te behagen, maar die op degeopenbaarde Wille
van Gods Woord gegrond zy. Die meer doet als zyn laft is,
by de geen die men^onderdanig cn gehoorzaam moet zyn, (of
Ichooa m Natura wel gedaan) \'t gebeurt zeer zelden,dat hydaar

met dank afkomt. De Krygsdienft, die ons een\' klaare afbeel-
ding kan zyn, hoewel zeer gebrekkelyk, van de GoJsdicnft\'
lyd niet in het allerminfte, om buyten de PVetten en Hoo-gt;e Be\'*-
veeknie gaan; w^ant gaat men daar beneden, éc Spitsroeden cn
Cordons zyn voor de zulke al klaar, en gaat men op eygen goed-
dunken daar boven, daar is geen twyffcl aan, of mén zafhaaft
bevinden, dat ongenade en fware ftrafFcn voor handen zyn. Hoe
veel te meer, heeft d,an niet dien Man te verwachten, welke
in den Dienft Gods meer of minder wil doen als hem bevoolcn
is.^ Maar laat ons zulke dingen voor de Godgeleerden laten.

Zie hier nu de Naamlyft van Predicanten deefer Stad Amers-
foort, zynde van de tweede Claflis van de Provintie Utrecht,
welke zedert den beginne van de Reformatie, de Gemeente/, C.
alhier bedient hebben j en zyn geweeft als hier volgt:
RUTGERUS TOPANDER. Ber. ifjp.

EV^ERHARDUS JOHANNES LOOTTIUS Ber
. CHRISTIANUS SYNAPIUS. Was een Lid van dé S^^;!

de van Wefel ifób. Ber. alhier van Medenblik lySp. Overl.
l(5ro; zynde ifyo ter leen te Leeuwaarden geweeft

ARNOLDUS OORTCAMPIUS Ber. ffp4. Was op de
Utrechtfche Synode 1Ö18, en afgezonden naar de Nationalere

SAMUEL NERANUS. Ber. alhier van Haferwoude i6ij.
Was onder de geciteerde Remonftranten te Dordrecht ilt;5i8, en
is uit den Dienft gezet door de Synode den p Mey i6ig

PETRUS WASSENBERG. Ber. van Portugal en Hoog.
vliet idtp, en hy leeninge te Utrecht. Vertr. naar Dordrecht
in plaatfe van Balth. Lydius lózp.

ANTONIUS VAN HARINGHOEK. Ber. alhier van
ae Ryp 1618. Vertr. naar Amfterdam 1622
OTTHO ZAUNSCHLIFER. A. E M Phil. Doft.

Ber. alhier van Frankentbal löp. Was Veld-Prediker itJjf.
Vertr. naar Groningen in piaatfe van Petrus Keuchenius

JACOBUS hollebeek. Ber. alhier van Schermerhorn
léiz in Juny. Vertr. naar Amfterdam 16^6.

JOHANNES KARSKIS. Ber. alhier van Cockengen 1535.
Was Veld-Prediker ilt;558 en 1641. Overl. 1644 in Maart^
GODEFRIDU3 DE PAAUW. Ber. alhier van Bunfcho-

DE^CARPENTIER. Ber. alhier van Sly-
drecht 16Af in Aug. Vertr. naar Amfterdam löfo.

JOHANNES VALKIUS. Petr. Fil. Ber. alhier van Oude-
water ifïfo. Vertr. naar Gouda ilt;5fi.nbsp;, , ^

Dhaas i6r4. Vertr. naar Rotterdam 1671.
^ HENRICUS TECKMAN. Arn.Fil. Ber. alhier van Zuy-
len, te gelyk met D^ van Deuren 1660 in November. Vertr.

EVERHARDUS NAPPIUS. Ber. van Hof-Prediker van
den Vorft Maurits van Naffauw 167;. Vertr. nav Harlmgen

GERARDUS BLOTENBURG. Ber. alhier van Leerdam
lóSo Overl. 1709 den z8 September.

ANTONIUS VAN OOSTRUM. Ber. alhier van Diemen
\'1716. Bev. den z6 Od. Overl. 1720 den ly September.

\' GüSUINUS LUYKEN. Ber. alhier van Nieuwkerk in
Gelderland 1717. Bev. in Jan. 17.18. Overl. 1710 den ly Sep-

^^loHANNES DIDERIK VISSCHER. Ber. alhier van
Nieuwkoop i7io. Bev.den 1 Dec. Vertr. naar Amfterdam ijti,
THEODORUS TER BRUGGEN. Phil. Dod. Ber. al-
hier van Hattem 1720. Bev. den z6 ]an. 1721. Vertr. naar
Rotterdam.

JOHANNES KLUPPEL. Ber. alhier van Olft den 28 Sept.
1721. Bev. den 16 Nov. Ber. te Conftantinopelen I74f. Ge-
repatrieert »749. Aangeftelt tot Conftjl van den STAAT tc

CORNELIUS DE BRUYN. Ber. alhier van Veenendaal
1722 Bev. den 11 Oft. Vertr. naar Haarlem 173 lt;3.

WILHELMUS TEMMEN. Hitz. Fil. Ber. alhier in Nov.
1728. Bev. den 10 April 172p. Vertr. naar Arnhem 1734. .
MATTHIAS DANIEL ROMER. Ber. alhier van Ter AA

den 16 Jan. en bev. den 24 April lyjf. Vertr. naar Utrecht 1744.
PETRUS NOORDBEEK. Ber. alhier van Hattem den 14

WILHELMUS VAN REES. Ber. alhier van Ter AA den
8 Aug. Bev. den 17 Nov. 1743. Vertr. naar Utrecht den S

^ JOHANN ES HENRICUS BACHIENE. Joh. Fil. Ber.
alhier van Almelo den 31 Mey. Bev. den zo Sept. 1744.
naar Middelburg in Zeeland 17^2.

LAMBERTUS KOLF. Guakh. Fil Ber. alhier van Barne-
veldt den z8 0£): iy4f- Bev. den lt;gt; Jan. 174(5.

PAULUS BONNET. Ber. van Ingen. Bev. den i Juny 174p.
Vertr. naar Middelburg in Zeeland

V^ESSELIUS KNOK. Ant. Frar. Ber. alhier van Meden:,,
onder de Claffis van \'t Oldampt en WeiterwoldingerlanJt, den
30 July 17f 2. Bev. den 18 Maart 17f 3. Vertr. naar Leeuwaar-
den ijfó,

GISBERTUS BONNET. Prop. zynde alhier beroepen
den 5 Nov. Bev, den 30 Dec. r7f3. Vertr. naar Rotterdam\'
den 6Juny I7f

THEODORUS BRUNSVELT DE BLAU Ber. van
Oldenfchoot enz., onder de Claffis van Zevenwouden io Fries-
land. Bev. den ip Sept. i Jf(S. Vertr. naar Groningen den 3
December I7f8.

JOHAKTNES JLE.EMA1S?. Luc. FiL Petri Frat. Ber, van
Midwoud den 24 Dec. 175-8. Bev. den if April I7f9.

Van alle deefe Predicanten, zyn hier nog in leven en Dienft,,
de Eerw. Heeren-^f//, Nicolaus Guyking en Johannes
Leman, die de Kudde Gods onder haar geftelt, nog recht ley-
den en weyden,. op een jaarlyks Tradement van 1000 Gulden.
Zy moeten ook den H. Dienft, om de veertien dagen waarne-
men te Leusden, en het H. Nachtmaal uitdeden, hebbende daar
voor yder fo Gulden Jaarlyks: dus loyo Guldens. De Belyde-
ren van de Gereformeerde Godsdienft, of Ledematen, zyn om-
trent duyfent, diehet Nachtmaal des Heeren gebruyken mogen,,
cp werd dat hier viermaal des Jaars, twee Zondagen na malkan-
öeren gehouden. Men ziet daar zomtyds nauwelyks twee hon-
dert Ledematen verfchynen, dog wat hiervan de reden zy, is
ons niet bekent: boven dat kunnen wy ons in de oorzaken van
hun agterblyven, niet inlaten. Een Leeraar is vry, en kwyt zig
in zyquot; pl\'cht,wanneer hy na den Woorde Gods, met zyn Ge-
meente handelt i en een Lid der Gemeente behoort zig zelfs tc
begroeven, in het gebruyk van des Heeren Nachtmaal. Het

■onderzoek, ovev het leven en gedrag der Ledematen is by Leeraaren
een werk, dat hun Eerw. is aanbevolen, maar Zielen te benou-
wen, om daar de Meefter over te fpeelen, vinden wy in geene
Geioofs-Wetten nc| Ordonnantiën befchreven. Dit laatfte kan
zulke Zielen zeer bevreeft maken, en de toegang zomwylen ver-
hinderen, tot des Heeren H. en Hoogwaardige Avondmaal, \'t
geen een Chriften^die zig wel onderzocht en beproeft heeft, niet
mag nalaten ter behoorlyi;er tyd te houden. De tyd gebied ons,
ora den Geheyra-Schryver aldus te vervolgen.

De Kerk van onfe Proteftantfclie Broederen, toegedaan dc
j^ugsburgfche Confeffie ^üa^Lt in de Langeftraat by de Vifchmarkt,
en is, op Requeft en inftantie by de Regeering van zeker Ba-
ron, eertyds wonende buyten de ftad aan den Heyligen Berg, in
het jaar i68lt;5 tot den openbaren Godsdienft ingezegent : dog
wie daar in de eerfte Predicant is geweeft, en hoe de Leeraars
daar op elkander fucceiïivelyk gevolgt zyn, kunnen wy den Lee-
fer, tot ons leetWefcn, niet berichten, dewyl wy den Predik-
ftoel omtrent zes weeken vacant hebben bevonden, door het
overlyden van Ds. Johannes Henricus Muller, een Man waar over
de Gemeente, wegens haar verlies, zeer aangedaan is.

Deefe Kerk is een zeer bekwaam Gebouw voor deOeftèning
van den Godsdienft, en heeft omtrent 33 treden iu de lengte,
en maar 8 in de breette, Zy is zeer net en wel gereguleert in
Geftoeltens, waar by de Predikftoel ten Ooften en de Gaande»
rye ten Weften uitmunten, voor welkc een fchoon Uurwerk
gezien werd, om den tyd aftemeeten. Cieragien heeft de Kerk
anders hier zo niet, als men doorgaans by de Liefhebbers van de
yJugshurgfche Confeße m M. La/^em gewoon is, en.zulks mif-
fchien omdat de krachten der Gemeente te fwak zyn, om de
voorbeelden van hunne Geloofsgenooten aan andere plaatfen dee-
fer Nederlanden na te volgen. Twee Kaarskroonen hangen hier
,evenwel in de Kerk, en boven de Gaanderye ééne, om ge-
bruykt te kunnen worden. Ook ziet men ten Noorden nog
een fraay Glas wapen, aan de Kerke gefchonken door een.^^^»-
dammer, en nog een ander daar van wy niets berichten können.
Aan de Zuydzyde heeft deefe Kerke geene Glaslichtcn dan alleen

achter de Predikftoel. By de vacature van den Predikftoel
werd daarom alhier de Openbare Godsdienft in \'c minfte niet ver-
xuymt, doende de Voorleefer, een zeer bekwaam man, byna
alles wat men van een Predicant zoude verwachten mogen, de
Euangelien en Epiftelen, op de Zon- en H. Dagen de Gemeen-
te deftig en met nadruk voorleezende, ten eynd^e een ieder zyn
leven en wandel daar na mochte aanftellen. De Gemeente mag
hier nu denken aan het gebruyk en de gewoonte van de Gere-
formeerde Kerken in Engeland , daar zelfs de Predicant altyd zy-
ne Overdenkingen van den Predikftoel voorleeft en zyne Toe-
hoorders zeer wel mede te vrede zyn. Onderwyien verwacht
men hier eerlang weder een Predicant, door de Groote Kerkver-
gadering van Amfterdam voor deefe Gemeente uitgekofen, welke
het woord des Heeren, na zyn befte weetenfchap,mag verkon-
digen , en door zyn Leer en Leven veele zielen tot bekeering
en het waarachtig Geloove in Chrifio winnen. De voornoemde
Predicant JoJoannes Henrikus Muller is de ecnigfte, welke hier
in den dienft van deefe Gemeinte is overledenquot;^ de voorgaande
zyn altoos van Amersfoort naar elders beroepen en verplaatft ge-
worden. Het jaarlyks fr^ïtoi?«? van den Predicant beloopt yoo
gulden, tot welke fomme de Gemeente alhier opbrengt 2j-o,en
die van Atnfierdam de andere zyo toelegt. Dog of de Predicant
hier de Frye Wooning hzdt, is ons niet bekent; De Ledematen
zyn omtrent 70 in getal.

Betreffende de Tooren van deefe Kerk, hy bereykt de hoogte
van 125 voeten en is van Metzelfteen opgehaalt, en zoodanig
van buyten beworpen en geblokt dat men nauwelyks anders zien
kan of is zyn Muurwerk van blauwe en witte Arduynfteenen op
malkander gevoegt. Hy hangt ten minften, van zyn Baßs tot
toppunt, 4 voeten na de Weftkant over: en dit zal men op
meer andere plaatfen aan Toorens zien, die aan de Kerken ver-
bonden zyn, datze altyd na de Wefizyde zuilen overhellen, om
datze aan de Oofikant gemeenlyk van de Kerkmuur geftyft wor-
den, en derhalven zoo ligt niet na die zyde können overzakken,
ten minfte, een Tooren door zyn Kerk gefteunt, daar van is
2)0g geennbsp;gezien, dat hy uit zyn Centrum na de Ooft-

Icant ooit heeft overgehelt. Integendeel een Tooren op zyn ey-
ge fundament (leunende, en niets naaft zig hebbende waar door
hy geflyft word , zoo deefe uit zyn Centrum komt over te han-
gen ,zoo zullen dat de Zuydweile, V/efte en Noordwefte Win-
den moeten veroorzaaken, die gemeenlyk in deefe landen hec^
üerkße üormen, of anders zyn de gronden onbekwaam geweeil
voor zyn fundament, dan \'t fundament zelve niet wel en llerk ge-
noeg aangelegt. Dit is buyten alle tegenfpraak. Op deefen
Tooren ziet men geen Haan oi Vaan, maar qqu Swaan, het
gewoone Zinnebeeld, dat die groote Godgeleerde M. Lutherus,
den Belyderen zyner Leere heeft nagelaten. De Luterfche zyn
hier niet meer vry van Gildegeld, maar werd hun het Burger-
recht, zoo men ons bericht heeft, van Burgermee fleren gun ft ig
gefchonken.

Hier is ook een Kerk voor dé Remonftranten, ftaande agter het
Stadhuys, op de zoogenaamde Fyver, oudtyds de Vyver van de
Heeren van Emisfort of Hemisfort, die daar naby een fterk Slor
hadden, lange te vooren eer Amersfoort tot een Stad is gewor-
den. Zy is omtrent lö in de lengte, en iz treden in de breette,
die haar byna van een vierkante gedaante vertoont. Onder haar
Pannendak, is zy met ongeverwde planken, niet zeer hoog be-
fchoten, en in \'t midden yan vooren tot agteren met een Böoe-
verwulf zeer net betimmert. De Predikßoel en die van de Kir-
kenraad, zyn de geene die in deefe Kerk uitmunten: daar bene-
\'ven, mogen de Geftoeltens van rondom tegen de Muuren wel
bezien worden, en voorts alle anderen ten gebruyk voor dc Ge-
meente, die zeer netjes gefchikt en gereguleert zyn. Twee kley-
ne Kaarskroonen hangen in \'t midden, maar is ons niet bekent
of dezelve by Winteravond van gebruyk zyn. Aan de zyde van
de ftraat j ziet men in de Glafenverfcheydene kleyne Schilderßuk-
jes, betreff\'ende eenige Zinnebeelden en GefchiedenifTen, uit de
M. Schrift, en onder yder het Jaar i6zi. Daar is nog zeer wey-
nig aan befchad^t. Aan de overzyde, zyn de Glafen onbefchil-
dert gebleven. Ueeie Gemeente werd door één Predicant bedient^
^velke doorgaans by \'t Gemeen in groote achting is. Van \'t ge-
tal der Leden deefer Gemeente kunnen wy den Leefer niet be-\'

richten, nog ook niet het Jaarlyks Tratiament van den Predicant,
dog zal mogelyk elders in ons volgende Stukje v/erden opgege-
ven.

Van de Roomfche Kerken zyn *er te Amersfoort vier, en zyn
hoofd voor hoofd gerekend, te zamen wel zo tairyk in Kerk-
gangers, als de twee Gereformeerden met die van de Augsburg-
fe Confeffie en de Remonftranten. Twee van deefe Roomfche
willen hunnen Ertfladhouder de^\'msm alle zyne Geboden en Be-
veelen wei gehoorzaamen,en gelooven ook geerne dat zyn H.
niet feylen kan, maar de andere twee hebben daar geen oorea
na, houdende het veel liever met de Leer van Janfenim, die
«ooit heeft willen gelooven dat de Paus niet ftruykelen kan.
De twee eerfte Kerken werden bedient door geordende Priefters,
zynde de eene van die vermaarde Societeit Jefu, en de andere van
Monte CarmeL De Janfeniftifche Leeraars hebben een afkeer
van die Ordens, en daarom, en om meer andere koppige din-
gen, zullenze ook nooit de Aanhangers van de Roomfche Ortho-
doxe Leer lyden mogen. Maar wat gaat ons dat aan? Dat gaat

ons aan, dat wy den Leefer, hier laten leefen, dat de Paftoor
Jefuit te Amersfoort een confiderabele groote Gemeente heeft,
en daarom, buyten twyfFel, veel Geld zal nalaten, zoo dat hy
wel ligt zoo ryk zal worden, als texv^ÓA Jordanus vander Maeth
daar wy boven van gefproken hebben, die zoo goed Arms is ge-
weeft, dat hy al van het Jaar 1616, en dus 134 Jaaren, 84 be-
hoeftige Menfchen alle weeken gefpyft heeft, metjl pontBrood
en een ^ pont Boter, en veellicht wel zal blyven fpyfen, tot aan
het eynde van de Wereld: en, dat zeer opmerkelyk is, aan alle
huyszittende arme en behoeftige Ghriftenen, zonder eenig aan-
zien van Geloofsverwantfchap. De andere Roomfche Leeraars,
is haar koftwinning wel zoo groot niet, als die van den Paftoor
Jefuit , maar kunnen echter de Carmelitifche Paftoor, en de Jan-
feniftifche Herders, ook zeer wel aan den Broode komen, Alsze
maar niet gierig v/orden, wenfchen wy haar veel zegen in hun
Beroep, en dat haar den-Hemel voor den Wortel van alk kivaat
wil bewaren. quot;Oz Synagogen v^iViéQ Hoogduytfche Jooden, die hier
doorgaans wel aan de Koft kunnen komen, kan men vinden in

Het Drie-ringen-ftraatje, by de Korte-Graft, en begrypt ruvm
14 treden kngte, en even zoo veel breette. Zy heeft in haar
midden hangen, drie Kopere Kaarskroonen, twee groote en ecti
kleyne j waar nevens nog verfcheyden maflive kopere Kandelaars
en eenige van hout gelnedene Armblakers die tegen de Muuren
rondom, gezien worden. Daar is ook een Gaanderye voor de
Vrouwen, boven het inkomen, die daar afgezondert vnn de
Mannen, zoo als in alle Synagogen der jooden gcbruykelyk is,
plaats op hebben, om alfoo geen verhindering te kunnen veroor-
zaken, m den aandacht, welke een yder daar m haar Godsdienft,
behoort bezig te houden. Die Gemeente beftaat hier in omtrent
SoLedemaien die het zouden eeten mogen j maar nadien
de Jooden m deefe Landen geen genoegzaam getal van Lammeren,
of eenig ^ndtx Rundvee kunnen hebben, en zeer veele zoo arm\'
zyn, datze daar niets van machtig kunnen worden,, na den om-
keering van hunnen Tempel en Burgerftaat, daarom^ moeten die
omfwervende Nakomelingen van Vader Jacob, zig te vreden
houden, met het eeten van Ongez.uurde Brooden, leven dagen
iangi en gedenken daar by hunner V^oorvaderen verloiTing, uit
den DienfUMvfe van Egyptenland. Ondertuftchen legt evinwet
öe verplichtmg op haar, dat zy dat na de Inzettinge moeten hou^

nalaten op ftraffe, dat zulken Ziele uir
den Volke zal mt^geroe.t worden, en zoo een Man zyn zonde
zal dragen. Zie Num. VS. 13. ^tnjood ontbreekt byna al-
ies\', \'c geen tot zyn Ceremonieelcn Godsdienft behoort, en\'kan
niet verder komen, van wegen het Dekzel, dat nog op zyn ver-
ftokt herte legn en een genaamt Chriften, die uit den rykeii
Schat van Gods Genade alles kan ontfangen, ja zelfs Genade voor
Gemde, neemt met aan het geene hem den Heere, zoo mildadip^
jvil ft:henken. Men kan een Jood wel de mond ftoppen, dorS
kracht van reden en Hiftorifche Waarheden, maar w zal mli
een Jood antwoorden,die een genaamt Chriften tc ecmoetvoerr
dat hy den wille des Heeren, niet recht verftaat, of al yerS
lt;Je, j^aar niet aan gehoorzaam is, en het voorbeelt van zynen
Jhnftus met navolgt.^ Antw NihiL Wy latendeefe dingen^-
^«f varen, en blyyen hcyer by ons voorgenomen werk, dat geen.

Zielen kan doen wanhopen, maar liefhebbers aa^^^^^^^^^
Peven tot een gezonde kenniffe van ons lieve Vaderland. In
ieefenbsp;Synagoge ontmoet men by het mkomen ter rech-

Ti dient ngt;« veele zegenweofchingen over hunne Regeering,
p;Snen\'erFamilieniWnded»at by deefe M./««», dat-
LTcr getrouwe Onderdaancn willen zyn, en de
fennbsp;by hun als d\'eerfte oorzaak van \'sLands welvaren m

gen de Stad, van Begraaffenis onkoften, cn hebben hun KeiK-
hof buyten de Bloeraendaalfche-pooit.

Om deefe Stad teld men ■vyf Mokm,^ van drie Tarw,
Rogg. en Mout voor de Burgers, Bakkers en Brouwers maa-
knffn twee Eykfchellen van h« Eykenhoutvoor de Loyeryen,
(taande de drie Koornmolens met eene Eykmoolen buyten de

de,Sri^eene geduurige bewee.
Sns is Iet af en aanvaaren. Deefe Rivier isaan de Province
S LL^rrheid aan de ftad Jmenfoort, van een zoo groor nut
en dienft , dat Haar Edele Mogende de Heeren Staten\'s Lands
\'an Utrecht in\'t begin vande voorgaande Eeuw, nadat de
S?ad5 eraften aliorens verdiept waren, deefe Rivier met het Ca-
ïdftX genaaJ. h^ doen -diepen,

tA®evo\'rde?en, en daar d?or het verftoppen van de Ee™,
\'t afgefpoelde zand te beletten of voor te kootnen; dewyl m®
bevonden had, dat de Rivier door dat rfgefpoelde zand zee te
dorven wierd, tot groot nadeel van de Scheepvaart In het jaar
sCS ilelden de Heeren Staaten, tot onderhoud derfer
te verken, om de StroomeA ^n Beekjes voor verdere vervuy-

ling en verzanding te bewaren, het Watergraaffchap in, dat
macht kreeg, om de Eem, de oude Eem en eenige Beekenj
als de HejïigenhergJche Beek, de Flier, dc Modderbeek^tnz. ^xxQt
het geene daar toe behoort, jaarlyks te fchouwen en te doen
onderhouden, en ook zekere fomme, tot onderhoud van hun
Collegie, over de fchattinggevende Landen en de Stad Amers-
foort om te flaan. Door de Heeren Sraaten, of derzelver Ge-
deputeerden, worden de Watergraaf, Heemraaden en Kameraar,
op dc nominatie van het Collegie, by de Heeren Gedeputeer-
den aangefl:eld, die dezelve ook in den Eed nemen. Daar zyn
zeven Heemraaden, te weeten, drie uit de Stad en twee die
uit de Ingelanden beneden de Stad, geland zyn.

De Browwerjen deefer Stad, eertyds, zoo men wil, 3fO,\'
zyn tegenwoordig maar drie, genaamt hetden
haorn en de Lelie, van welke men de eerfl:e houd de grootfte
te zyn. De Bieren, hier gebrouwen, zyn wel zeer fmake-
lyk en goed, maar doorgaans werd het oude Bier, zoo wel als
tc Utrecht, voor het befte gehouden, en word daarom het
meefte, in cn om de Stad, gedronken. De verzending naar
elders als eertyds, daar aan hebben de Brouweryen veel verloo-
ren , en blykt nog aan zoo veele huyfen, aan welke men nog he-
den zien kan, dat Brouweryen geweeft zyn, en nu tot andere
gt;Jeeringen van de Inwoonders gebruykt worden, \'t Geen de
Stad eertyds door de Bieren zeer vermaart maakte, cn den roem
daar van heeft moeten miflen, heeftze al voor veele jaaren her-
waarts weder gekregen, door de planteryen en Negotie van den
Tabak, die de daar in handelende Kooplieden een goed beftaan
geeft.

De geene die te Amersfoort Geneesheeren, Wondhedders of
Kruydmengers nodig hebben, kunnen daar van zeer wel gedient
Worden door f van de eerfte, 8 van de tweede, en z van de
derde hoedanigheid. Aan vyf Doétoren en twee Apothequers,
kan de Stad genoeg hebben, voor der Menfchen inwendige Ziek-
tens cn kwaaien van binnen, maar wat aangaat Wonden, gebro-
ken Armen, Beenen en het Scheeren alle Weeken van omtrent
iZQO Baarden, daar hebben acht Chirurgyns dc handen vol aan,

om dat wel en tot genoegen van een ieder, zonder pyn uit te
voeren. Venus-ziekte is hier nauwelyks bekent, en daarom be-
hoeven haar de Geleerden, niec op deefe hooge Studie toe te leg-
gen , om Jmersfoort fche Beerenburgen te worden. De Oeffening
in de Anatomie, Botanie, Chemie, deComplexien der Ligha-
men, enz is vry beter. De Medicamenten tot op een hondertfte-
part van een grein en fcrupel, te wegen en te meeten, en daar
benevens alle Ingrediënten in hare krachten te kennen, en be-
hoorlyk onder een te mengen, en zynde altyd voorzichtig, dat
men de Menfchen geen Arfenicum , voor Pluym-Aluyn, Aloé
voor Drop van Soethout, en Affa Foetida voor jEgyptifche Bal-
fem in de hand ftopt; welke dingen van kwade gevolgen zouden
kunnen zyn, is veel voorzichtiger. Zalven, Pappen, Plaafters
en de befte Breukbanden, te kunnen maken, en zig oefiènen, in
*t gebruyk van Chirurgieale Inftrumenten, als j Zaagen, Tangen,
Booren, Meflen, enz. Daarenboven ook de Bloed-Pis en Drek-
kykery niet te vergeten; (want die daar een Hoogvlieger in ge-
■worden is, werd altyd voor een zeer Geleerd Man gehouden)
Deefe alle zyn dingen , daar zig de Meefters tot Gezontmaking,,
rsiet genoeg toe verledigen kunnen, aangezien zulks vry beter is
dan in de vuyligheid en ftank van \'t Marbum Gallkum te vroeten.
Wat zou zoo eenen ook niet voor Geleerd werden aangezien, die
eens op goede gronden wift te zeggen, welke de oorzaken zyn,
waarom de meefte Boeren om Amersfoort, meer dan aan andere
Plaatlèn,op hun hooft recht neerhangend Hair hebben, en dunne
Beenen, cn de Boerinnen met zoo fchoone Kuyten zyn voorzien,
datze \'er zelfs hovaardig op fchynen tc wefen, en daarom korte
Rokken dragen, niet ongelyk de Vrouwlieden op \'t Eylandje
Schokland , in de Zuyderzee, die tot maar weynig beneden de
Kniën hangen. Indien dit laatfte de Mode is, zoo is die wel tot
een ergerlyke gewoonte geworden, en had wel nodig eens fchie-
lyk verandert en verbetert te worden.

ï^n komen wy tot de Rechtsgeleerden, welke beftaan uit één
Advocaat, 4 Notariflèn, en 2 Procureurs, daar van de Notaris-
fen wel het meefte te doen hebben, dewyl de Inwoonders dee-
fer Srad zeer Vreedzaam zyn, en nu minder luft hebben, om te

?leyten, als eertyds hunne Voorvaders, om tegen hunne open-
bare Vyanden te Vechten. Want, een Notaris is meeflentyd
in Aélens en Inftrumenten arbeydende, daar by Vredelievende
Lieden om \'t geheugen te gemoet te komen, haren Wille doen
noteeren, en verbonden doen maken , om die oprecht en zuyver-
lyk na te zullen komen, en op dat men daar by zien zoude, dat
daar niet buyten gegaan werde. Hierom is een voorzichtig No-
taris die in \'s Lands goede Wetten en Rechten wel geleert en
ervaren is, zeer hoog te fchatten en te waardeeren, byzonderlyk
200 hy de meening, van dengeencn die hem te werk ftek, klaar
en duydelyk in zyn Inftrumenten weet uit te drukken, invoegen
dat over de woorden nog derzelver betekenis, nooit verfchil kan
ontftaan. Maar dat zal voor hem zekerlyk onmogelyk zyn, daar
in te kunnen voorzien, al kon hy het volmaaktfte Teftament
maken en befchryven, zoo als nog geen Notaris in dc Wereld
ooit gemaakt had: want zie zulks eens aan het Teftament van
onfen Zaligmaker, die de waarheid zelve is, en geen bedrog in
2yn Mond is geweeft, wat cen allervolmaakts Teftament hy heeft
nagelaten, wanneer hy zeyde; HET IS VOLBRAGT. En
ziet eens wat al verfchillige gevoelens en verkeerde uitleggingen,
daar over in den tyd van omtrent 17Z7 Jaaren, gereefen en ont-
ftaan zynl De Inftrumenten dan door een Notaris befchreeven,
kunnen ook in alle hare deelcn wel gemaakt cn na dc Letter Op-
gefteit zyn, maar de twiften en krakeelen , die hy niet voorzien
kan, daar uit te zullen voortkomen, moet men hem voor on-
fchuldig houden, ZOO verre hy na den wille van zyn Meefter gc-
fchreven heeft, cn dc Goddelyke en Menfchelykc Wetten en
Rechten niet heeft tegen gegaan. Een Advocaat fchynt te A-
mersfoort genoeg te zyn, om de Burgers en Inwoonders, van
Confultatien en Advyfen te dienen, maar een Zaak ten princi-
pale moetende bepleyt worden, is men genootzaakt een Advo-
caat van Utrecht of van elders te gebruyken 5 dog dat valt zeer
zelden voor, door dien de drie Procureurs in de Pradyk hier
zoo wel geoeffent zyn, datze Parthyen haaft weeten overeen
te brengen, of dat niet konnende, zyn ze ook niet zoo zeer te^
gen bun Intereftj of willen wel wat doen, al wilde hun Princi-

paal al wat hy bezat verpleyten. Het is een braaf Man, die voor
zyn Koft winning vigileert. Ondertuflchen is het evenwel ze-
ker, dat men in het verkiefen van een Beroep voorzichtig be-
hoort te werk te gaan: want het Beroep van een Hovenier is
eerlyker, als van een Oude-Kleerkoperi dat van een Boer, als
van een valfche Speelder, en dat van een Vifler veel eerlyker als

Betreffende de Schooien,deitXvc zyn alhier zeer fionfant. Men
heeft \'er een Latynfche, waar in de Jeugt in die nodige Taal,
om tot de Hooge Schooien te kunnen overgaan, zeer wel en na
de kortfte Leerwyfe, door een Redor, Conredor en Pr^ceptor,
werd onderwefen. Een Franfche en vier Nederduytfche, die,
hoewel te zamen maar zes in getal, echter de Amersfoortfche
Teugt, door bekwaame Meefters , daar in van alles mformee-
ren, \'t geen tot de Oeffquot;ening van Leefen, Schryven, Reke-
nen en Boekhouden behoort. De Tucht die de Schoollieren ,
als in andere Plaatfen onderworpen moeten zyn, werd hier voor
zeer gematigt gehouden, en geene Ouders of Voogden noorC
men klagen, dat hare Kinderen niets geleert hebben. Den yver
der Meefters, beantwoord gemeenlyk aan het oogmerk der Ou-
deren, waar toe hunne Kinderen hier ter Schoole gezonden zyn;
byzonderlyk zoo zy hun van de Schooien zien te huys gekomen,
en gevordert in de gaven van kennis te hebben gekregen, en met
bekwaamheid voorzien, om wel te kunnen Leeien, Schryven
en Rekenen, daar benevens van goede Burgerlyke Zeden zyn
onderrecht, en boven al onderwefen in de eerfte beginzelen, van
den Godsdienft. Alle Schoollieren hebben hier omtrent geen
eenderley geluk. Meefters die zig zelven met weeten te onder-
wyfen en te regeeren, zyn niet zeer bekwaam om de Jeugt daar
aan te vertrouwen: integendeel een Meefler.die Konft bezit, cn
zig zelve weet te gouverneeren, daar mag men zyne Kinderen
wel aan overgeven, en geene zullen tot hunne Ouders vruchte-
loos wederkeeren; dog een luy en niet leerfaam Schoolher, dic
alle goede Leeringen veracht, en door traagheid alles in dcwipa
flaat, (denkendemifTchien dat geleert te wefen,en dan nog quot;^et
wys, paar groote ydelheid is) daar aan kan de befte Leerzalt met

De Doortocht van Rytuygen, is door het midden deefer Stad
zeer vermakelyk, en niet min voordeelig aan de Herbergiers, die
de Reyfigers hier zeer wel tradeeren, en de nodige Stallen heb-
ben, om ook de Paarden van g^ed Voeder te voorzien. De ge-
woone doortocht van Poft wagens, welke hier door pafleeren,
zyn die van Utrecht op Deventer, van Amfterdam op Arnhem,
en van Naarden op Deventer en Osnabrug vice verfa i dog werd
deefe in Oorlogstyden zeer vermeerdert door de paffagie van Ofii-
cieren, wanneer zy met verlof uit hunne Armeen gaan, en ter
beftemder tyd daar weder moeten zyn. Ook maakt het de Stad
2eer levendig door het geduurig doorryfen van menigvuldige
Couriers, die door Brieven aan de Hoven bericht brengen van
de ware toeftand der zaken, waar na men zig in zulke zorge-«
lyke tyden kan reguleeren, en devereyfchte maatregulen nemen.
Alle de geenen, die ryfen moeten, dienen de naafte weg te
weeten, en daar toe is de Stad Amersfoort zeer wel gelegen,
om over deefe den Overtocht van Holland op Duytfchland, en
van Duytfchland op Holland te doen, ja van Engeland , en we-
der te rug.

Hier op laten wy nu volgen het Wagenveer van de Poft\'wa\'
gen op Utrecht, die van hier ryd des Zondags, Woensdags,
yrydags en Zaturdags, alle morgen ten 7 uuren, en des namid-
dags ten 4 uuren een Tourwagen vice verfa. Maandag, Dings-
dag en Donderdag ryd geen wagen op Utrecht. De Poftwa-
gens, zoo van hier als van Utrecht, ontmoeten malkander aan
het Huys ter Hey de, geven de Paflagiers daar over, en ryden dan
een ieder weder naar zyn Stad, daar hy is afgereden. Men be-
taald daaraan, voor perfonele overvoermg, 12 ftüyvers, buy-
ten 3 ftüyvers Paflägiegeld, die by het afryden worden afgevor-
dert: dus te zamen if ftüyvers, en wil iemand wat lang on-
der weg zyn, enden Voerman met een glas Jenever, Brande^

fiyn. Oud Bier, en na de Reyzigers edelmoedig zyn, metWyi*
efchenken, zy zullen zig voor de zulken zeer gedienftig
nen, en de geene, welke ter behoorlyker tyd, hunne Reyfe

gaarne zoude ten einde zien gebragt, met fcherpe bejegeningen
zoodanig tegen komen, dat men liever ftil en geduldig is, als
lt;lat men deefe Phaétom van haar plicht zoude durven vermaa-
iien, en zy zomtyds met Wagen en Paarden aan \'t hollen raa-
ken, en wegens reukeloofe ftoutheid, met de gantlche vracht^
om verr\' ftorten. In de Voerlieden heerfcht een gemeen gebrek,
en dat is, datze doorgaans al eer Honger en Dorft hebben als
hunne Paarden, die haar Haver, Hooy, Gras en Water matig
weeten te gebruyken. Maar al dit kwaat openbaart zig te A-
mersfoorr, veel minder als in andere plaatfen, daar men zomtyds
met vreefe op de wagens moet gaan zitten, en zig zeiven aan
de voorzichtigheid van de Paarden, en niet aan den Voerman.»
vertrouwen. Wy geven de lof aan de Amersfoortfche Voerlie-
den , datze boven veele van hun Beroepsverwanten uitmunten,
en door hen nooit iemand reden zal gegeven worden zonder oor-
zaak te klaagen. Het getal der geauthorifeerde Wagenaaren, die
hec Veer op Utrecht bedienen, daar van kunnen wy den Leefer

geen waar bericht geven. Deefe Poftwagens ryden af in de U«
trechtfe ftraat binnen de poort.

Boven deefe Voerlieden van de ordinaire Poftwagens zyn hier
nog 14 Karrelieden, waar van \'er alle dagen twee op Utrecht
ryden, om allerhande Pakgoederen en Koopmanfchappen over
te voeren,en daar mede zoo veel winnen als de befte Poftwage-
aaar, waaromze ook een kan Amersfoorts Oudbruyn, zoo wel
«Is de grootfte Voerman na binnen durven voeren. Deefe Karre-
lieden ryden alle morgen des zomers ten 8, en des winters ten
Sgt; uuren van Amersfoort, na dat de Poftwagen is afgereden, en
komen des avonds weder te rug. Een Pajfagier werd door hen
overgevoerd, voor een Vrachtgeld van 8 ftuyvers, en daaren-
boven 3 ftuyvers Paflagiegeld. Zy komen den weg over in de-
zelve tyd als een Voetganger, by aldienze geen grooten Dorß
hebben: anders is het rydén met karren beter vooroude als jon-
ge lieden. Zy ryden afin de Utrechtfe ftraat by de Varken-
markt.

Wat nu aangaat de Schippery, men heeft van Amersfoort u
Schipper«» die beurtelings elkander dag na dag volgen o^

ßeräam. Zy varen af des zomers morgens ten 7, en des winters
by open water, ten 8 uuren, van buyten de Coppelpoort
door de Rivier de Eem, tot by Spakenburg, daarze in de Zuy!
derzee koomen, en voorts op Amfterdam aanleggen. De ori
^mmeperfonele vracht isio ftuyvers, en 15 duyten Paftägiegeld.
Van Amfterdam is geen Veer op deefe Stad, waarom het Schipl
perfchap vanhier eengoede Koftwinning maakt, van wegen de
Koopmanfchappen, die geduurig werden overgevoert, en ook vee-
le Perfoonen, die fpoedig en met geringe onkoften reyfen wil-
len, daar mede doet overfchepen. Men vind de Schippers hiec
doorgaans zeer beleeft, en aan alles voldoende, dat men aan
hun billyk kan verzoeken. Daar mag een enkelde Steyloor on-
der loopen, maar wat oneer kan dat aan de Compagnie veroor-
zaken? een onbefcheyde Paftagier twee of drie, van deefe moet
een goed Schipper ook zomtyds genoeg verdragen.

Buyten dit Schipperveer op Amfierdam, heeft men ook nog
een zoo genaamt Kleyn-Feer, dat is, van hier op Haarlem^
Gouda^ Dordrecht, Rotterdam, Delft, Leyden en\'s Gravenhagel
\'t geen maar door éen Schipper werd waargenomen, welke |e-
jyonlyk deefe Reyfe, tot dienft der Kooplieden, binnen een
Maand heen en weer votbrengt. Dit Veer maakt voor den Schip-
per, offchoon hy veel onkoften moet dragen,ook een zeer goe-
de Koftwinning. Pafßgiers voert hy nooit mede, dan Wcl CCn»
by geval, cn niet verder als tot aan Haarlem.

De tweede, des Donderdags na Paafchen, en
De magere Beeftemarkt begint op Vrydag des daags daar aan,\',
en duurt zeven Vrydagen agter malkander, tot den laatften Vry-
dag in Mey ingefloten.nbsp;\' quot;
De derde Paardemarkt is des Maandags voor Hemelvaarts-
dag.

Dc eerfte Kermh werd gehouden en begint des Zondags yoot
Pinxteren,. en duurt tot Pinxteravond,nbsp;\'

De vyfde werd gehouden de tweede Donderdag in Oktober,quot;
dog als den Eerften Oótober op Zondag komt, dan op dender-
den Donderdag, zynde daags te vooren Lootdag, en Zondag
daar aan Kermis. Alsdan is \'t den 17 Odober weder Paarden-
markt en den iS Vette Beeftenmarkt, maar den i8 Zondag
zynde, dan op Maandag.

Betreffende de Amersfoortfe Logementen of Herbergen, de voor-
naamfte zyn de Stads Doelen, aan de Weftzyde van de Binnen-
Cingel by \'t St. Pieters Gafthuys, de Vergulde Swaan, de mt^
te Swaan, de Roode Leeuw, al e drie in de Utrechtfeftraat j de
Stads Herberg, aan \'t St. Jans Kerkhof, en Amfterdamfchs
Feerhuys, buyten de Coppelpoort j in welke alle men zeer wel.
getradeert kan worden. Daar zyn nog wel meer anderen, dog
deeze zyn daar meeft voor bekent, om brave Ryfende Lieden
te Herbergen, uitgenomen de Stads-Doelen,men gewoon
is f^erkoopingen te houden , Befledingen te doen, Comparitien te
hebben, en voorts zig met alle tydkortingen te onderhouden,
welke (zoo men wil) niemand eenige aanftoot of ergernifle ge-
yen. \'t Is zeker, dat \'er geoorloofde dingen zyn, waar mede
men een verftompte en als afgefloofde Geeft wel eens mag ver-
kwikken, maar evenwel dc geenen, welke dat by de Wp, en
de gewoone onftigtejjke Difcourfen in de Herbergen meenen tc
vinden, loopen den rechten weg wyt bezyden. De Meetkun-
de, Schilderkunft, de Dichtkunde, Hemelloopkunde,ds, Mu^
Jyck, de Redeneerkunde, de Zangkonft en een zachte Wandeling
onderwylen, aan deefe zyn de befte Tydkortingen te vinden.
Maar zal hier iemand zeggen, dit zyn merendeels de dingen van
welke men wel eens uitgefpannen wil zyn. Dit is waar , maar
behoeft men daarom altyd in de Herbergen te loopen? Is iemand
van den arbeid in de Meet konft vermoeit, wel laat hem eens hel-
der een Paftorelletje zingen j word eens \'tpenfeel droog endeoti-
derfcheydene Verwen op \'t Pallet met een vlies overtogen, uic
oorzaa kdat een Schilder, al eens zyn Stuk niet zoo voorzicbquot;g
heeft aangelegt, als hy weleer dede, wel laat hem tot uitipan-

■nrng een Veenje maken, hy ^al \'er zyn Geeft mede vcrverfrj,
cn hgt hy//pol O de eer verwerven, om nevens meer andere ^h?
ders, op de Naamrol Van veele brave Pohen gefteld te wnr? \'
Is iemand de Geeft wat verftompt,geraakt dolr zvne Te htoquot;;
vLeg.ndepdachten over den Hemelloopkunde, Wirzoo 1 nf
er Mufyck-Jnflrumenten te bekomen zyn zyn 4 ook verku^k^
kmgen en tydkortmgen te vinden, enz. Kortom Tnerb.r
gen zyn wel noodzakelyk, maar meeft voor deÄ

die daar m voor hun geld behoorlyk gedient m^ quot;rworden
maar niet voor andere, om oneeoorlnfH? tnbsp;worden,

Wy hebben gezegt, dat de Herbergei? nooäzake^k zvn
welke men de Reyfende Lieden Logeert, Comnaririn \' \\ ^
^legt VerkoopLen^gehouden ,\'ßeft^edinge^n ^ren?
Maar buyten deefe zyn \'er nog zoo veelenbsp;F

fers, Kroegifien, Fleffianers, enz. noemt daar C ^
ten cn Steegen, zoodanig in alle Siedpn\'H„„T.„ ^^^^\'
khikt ^yn.^dat men zig daar over let vêSquot;quot;^
«ogelyk kan zyn, dat zoo veele Lietofaan dlfr\'^«\'quot;\'- \'\'

honderden van Jaaren, wierd \'er al over flechte tvde tl
dog om die klachten zynze niet beter geworden m^^^ ,
er|er, dewyl zig de m\'eefte MenfchenSere^n
pndeel zig vertoonen niet ongelyk de Jongenbsp;h

langer hoe boofer worden. Indien men op beter tvden t i.
pen cn die genieten, daar zal alvoorens een beter »ed
de Menfchen moeten gezien werden, om wat goeds
Verwachten. Een vlytigen arbeyd in \'t Beroeo
tjitgekofen, of liever daar in men van den
êeftet daar benevens ftille te zyn, ende

zonder murmureeren, met eene heylifS
Pfnj de zulke zullen nooit Jeden hebben ^^ ^^^^^^
^gen, maar Zig te yreden houden en gl\'uft^^^^^^^

deLlderbeile zelfs komen kan, is reed.eenigzms bo.en aange-
mP k enblvkt klaarlyk nog meer, utt de toelatmge van Re-
roeikt,nbsp;Sceden en Dorpen, om Finamien te vm-

ierVaquot;do^ d ï\'kunnonbcftaan, \'en ftaande ^ blyven. Ten
d den opzicht, ftelde de heydenfche Keyfer (^»us. eens
toTrnpolt op de Pir, zyn Zoon dit vreemd voorkomende,
fn zv7vader na deefe nooitgehoorde Cmtübuw vragende, kreeg
Ln antlord Dat de reuk van de mnH altyd goed ^as , even-veel
^^zaak die ook voortkomt. Indien Konmgryken ^r-
ft^dLmen en Republycken haare Inkomften met hadden,
vS tSr^Ldcn ^y L haare Uitgaven ^oen zomj^^ hoc.
eer kunnen loopen, als den aüerwyften heefc kunnen voorzien.
Het ftaat dan derh.U-en aan wyfe Regeerders, d.e de vryheid

irHoooe Wysheid kan goed vinden. Hier toe zyn de Herber-
Ten en lapnelingennbsp;zyn dat te vooren toen mende-

de Ïene welke haar Onnodig bezoeken, vee tyds voor hun Koft-
wirSzeer hinderlyk zyn, en bekwame Lieden voor Negone,
Sonftel en Ambaehten, door het gebruyk van onzuyvere en
Lnr 2e vervalfehte dranken, in \'c verftand verdervenv en wel
Sfg den koftelyken tyd daar door verzuymen dat vee e
tenSft^en bevinden; hun lantfihe ^el^^r -^^e ve^j^t e
hebben. Het is evenwel eygentlyk den Herbergie quot;f j^f
Biet, die daarvan de principale oorzaak
fterker aanrifTen als een Soldaat of Matroos-Werver,
IhiMia is, of Ziel en Lighaam na de H . .nbsp;a!s hy maar

komen kan-,) maar het najagen van dingen,die neg nooit ly ver-
ftfindige Lieden gcprelcn zyn. Die de ^flpptryen cn Kroegen be-
mind, om zig by Uitfpanning van zyn gewooncn arbeyd , daar
in te verkwikken, doet niet anders als de geene, die \'t evenveel
is, of hy in de I.otery van de Wereld , v/int of verlieft. In de
Herbergen en Tapperyen, daar werd gemeenlyk alles verloeren,
of de winften die men \'er van overlegd, komen meeilentyd uit,
op een ledige Beurs en verwarde Zinnen Met de zulke gaan bra-
ve Lieden niet gaarn om, maar zyn liever de geene gunllig die
aan Venus olFerhande bewyfen, dan die Bacchus te veel eere aan
doen. De eerftgenoemde moeten \'t al zeer grof aanleggen, of
anders werdenze gemeenlyk nog al voor Lieden gehouden, die
goede hekwaan\'ibedenhehheviycn daarom meer in waarde gehouden,
als die dagelykfche Kroegloopers, welke door den tyd luy,traag
en ongezont worden: waaromze dan ook veracht, verfmaad, en
als niet waardig om Geld te hebben, by verftandige Lieden wer-
den aangemerkt. In Zeeland, plagt men voor eenige Jaaren jby
de Ryke Lieden, (zoo als ook nog in Nooul Hollandj deefe vol-
gende gewoonte te hebben, wanneei men ftilfwygende het Kroeg-
loopen wilde afraden. Zy, in \'t vermoeden geraakt zynde, dat
mogelyk d\'een of d\'ander tVetkhaas., van welkers dienil: zy ge-
bruyk maakten, de Herbergen en Tappeiyen te veel bezocht,
lieten door hunnen Knecht daar over nazoek doen, (zoo als de
Vrye Metzelaars gewoon zyn, die als fcbynenc\'e geen belang te
hebben in \'t geene daltcr omgaat, echter alles ad Not am nemen,
en zulks aan \'t Collegie, en die weder aan den Grooimeeficr over-
brieven:) welke dan te rug komende rapporteerde, wat hy van
dien timmerman, Metzclaar^ Schilder, Lm giet er ^ Smit, enz.
gehoort en gezien had. Hier volgde dan een ernftige vermaa-
ning, met een waarfchouwing die van klem wasj en waar den
K:oeglooper óm niet wys genoeg, zyn gewoone GezeUchappen
Vaar \'welx.c zeggen, dan moeft hy ook lyden te hooren, dat men
zyn Dienft niet langer nodig had.

Laar ons nu zien, van wat gebruyk de Herbergen én Tappe-
ryen al zyn, daar over zig een cerlyk Man niet behoeft te /chaa-

raen. , Beyde konnen die zyn, daar goede vrienden aan afgele-
gen plaatfen, elkander belooft hebben te zullen ontmoeten, en
den een den ander opwachten. Beyde konnen zy tot gebruyic
dienen, wanneer men door gebrek van \'Spys of Drank, genood-
zaakt werd daar in te gaan, en zoo veel te nemen als men van
nooden heeft j en daar benevens ook een weynig van vermoeit-
heid rußen kan, enby aldien men onkundig van de tVeg is, die
men te reyfen heeft, aldaar laten aanwyfen, \'t geen doorgaans
beter ten platten Lande te pas kan komen, als in de Steden, of
zy moeten al zeer groot zyn. Ook kunnen de Herbergen en
Tapperyen van goed gebruyk zyn, wanneer men reyfende is, en
met Schepen, Schuyten, JVagem of Karren zal aankomen of ver-
trekken, daar in voor Regen, Hagel, Sneeuw, en bittere koude
bevryd kan zyn. Nog kunnen de Herbergen en Tapperyen van
goed gebruyk zyn, wanneer Nabuuren Wyn, Bier, of eenig
diftilieert Water, by toeval van quot;ziekte of by andere ongelegentheden
des tyds, benodigt zynde, dat alsdan deefe daar in bekomen
können. Eyndelyk zyn de Herbergen en -zommige Tapperyen nog;
van dat gebruyk, zoo verre zy van Stalling^ Hooi\\ Gras, Haver

en goed water voor de Paarden, voorzien zyn, die Beeften ook
onder de Weg haar rufluuren, en verkwikkingen hebben kon-
nen , en men alfoo verre reyfen op een Zomerfchen dag kan
afleggen O-

Nu zal \'t met de Herbergen en allethande Tapperyen, op het
misbruyk aankomen, tot welkers befchryving ten minften hon-
dert Geheym-Schryvers zoude vereyfcht worden, indien men al\'
de misbruyken daar van gemaakt, eens maar kortelyk over den
Hekel zoude halen, \'t Is zeker, als zy \'er niet waren,daar zou
niemant om denken, om eenig misbruyk daar van te maken5
maar nu \'er die Huyfen zyn, en veele gehouden werden, als
Kweek-Schoolen, tot Dronkènjchap, Hoer ery. Vloeken, S weer en.
Vechten , Liegen , Bedriegen , Dobbelen , Speelen, Steeden, enz.
moet men dan niet zeggen, dat alzulke huyfen mishrujkt wor-
wam zy konden tot beter eyndens zyn aangelegt. Indien
\'fix 300 yeele Tapperyen niet waren y de Dronkenfchap, daar

zou ook zoo veel niec van gehoort, nog gezim worden D» ^ .
pevyen, maken veele Menfchen tol: Beejten, en zulke Beeßen
bruyken weder de Tappnyen , door hun Geld daar in te
kwtßen, met zig -ooUn dol zuypen, dohbekn en Speeien, dé
tyd onnut en als een Luyaart door te brengen, die wel iets zna
Willen, maar nooit iets tracht te doen. Zy werden noe al 00
fnbsp;misbruykt, daar de Frouwen ook van haar

Mannen ter Aroeg werden verzocht, en de baders dc KinderZ
ai vroeg leeren gewennen, hunne voetftappen na te volgen. Wie

daai men alles zoo zoet en aangenaam bevind, dat men daar wel
zou woonen w.Uen blyven inficn dc Beurs m\'aar LtTmlt
worden. Zoo werden ook veeie Herbergen en Tapperyen miï
bruykt door die mooye Meysjes ^matje. Mutje Zaartje, die-
claar alle dagen infnappen, om haar avontuur te zoeken en dat-
gevonden hebbende, de geheele Tappery door haar ontuehtl.e^
handel, zoodanig een kwaadenaam krygt, dat den Schonr S
pntfche Ne/l eens komt uitroeyen, oL^^t „ ^^
g werden aangelegt. Veele h\'ouden het daar v^r \'ïat
Herbergen open ftaan, voor het bedryven van Hoerèrvr Of
het zuypen en dronken drinken, nog ni\'et genoeg ware7en ifgl
Vrouwheden over de Vloer, het vlfeken enfweefen werd daar nog
zoodanig bypdaan, dat haafl twyfFeJen Zou of dat bv dl\'
vloekers cn fweerders, met voor een welfpreker^theid werd gehou!
den, en nogthans anders met te kennen geeft, als dat de zulken
geen Godt nog Menfchen vreefenj en daarom ook eens over
dat ydelyk gebruyken van des Heeren Naam, niet onfchuldie zn1
len gehouden worden. Alfoo m^isbruyken de Fechters en LyiL
de Herbergen en Tapperyen ook geweldig, wanneerze die Jp
Jyk men gemeenlyk zegt.) denken/choon te maken-, flaandp
nenm Glafen, Spiegels en Stoelennbsp;en laten Jen ./T

yende Kooien op den Haart, onaangeroert leggen, om-^P^r,- . !
:t Huys te Jnyten .-daarenboven ^aard en ^aa\'rd^^fZ
jagende, Wyn^ en Uqueur^Boutel]es te morlTelen flaande en a 1
foobetoonen, datze rechte misbruykers van die dh^en ^

anderen zomtyds zoo duur moeten betalen. Om de Tapperyen
ook met Liugem dagelyks te vervullen,die in de tyd van een uur
zoo groot kunnen gemaakt worden, dat \'er aan \'t geheele Ver-
haal, geen een watr Woord meer werd bevonden, is daar zoo
gemeen, als htt ^eémngnbsp;v^n Eliehogen, en het fpreken

van allerleye vune faal Indien lot ßr af e van ieder Leugen, in
de Herbergen en Tapperyen, n^aar een Dup moeft betaak wor-
den, en in da /lymhuffchen ontfangen, men mogt daar wel een
Oxhoot«- gereet hangen, om de Duyten in te verzamelen^ en
miffchien loude deefe nog te kleyn zyn. Ook al een zeer groot

Diesig zoo zeer tot L/f^^« gewennen, by dezulken zal mede
het Bedrugen niet nagelaten werden i ivant die Liegt ook Bedriegt,
\'ƒ Bedriegen in geene piaatfe geoorloft, derhalven ook niet in
de Herbergen en Tapperyen. Dat kwaat heeft daar evenwel al
zoo lange bekent geweell, als men \'er yal/che getuygenijfen hoor-
de geven, van den Evennaaften. Het is daar even zoo gemeen,
als het Dobbelen cn Speelen., *t geen mede een Zeer groot misbruyk
is en veelligt wel zal bly ven duuren, tot dat \'er geen \'Teerliyig
nog Speelkaarten meer in de Wereld te vinden zyn. O het dob-
belen enfpeelen, dat is zoo een voordeelig werk in den dienft
des Satans, om de Menfchen van alle goede Werken at te nek-
ken! na den Lighame arm, en na de Ziele aan zyn wille te doen
gehoorzamen. Want van Dobbel- en Kaartenfpel komt liegen,
bedriegen, en allerhande valfche priidycken, om in \'t Spel te
triumpheren i uit deefe komen twiflen cn krakeelen^dmr dan zom-
tyds Vechteryen op volgenj Neerlagen, Moorderyen^ en op zyn
befte eenomen, oorzaak zyn van Oieveryen, wanneer Gc/i/ en
Goed verfpeelt is, om weder aan ander te komen. Dus gaat
het gemeenlyk met -valfche Dobbelaars en Speelders, en \'t is groo-
telyks te verwonderen, dat men daar geen meer droevige uitwer-
kingen van hoort en ziet} nademaal dien grooten Leugenaar en
Moordeuaar van den beginne, werd gehouden, by alzulke Spel-
len p\'-f\'M«/ te zyn, en alfoo zyn gehoorzame Dienaars, in zyn

ßög het ZOO zeer verlokkende Kolffpeh ^^aar nevens verzonnen,
om aan dcfTelfs Liefhebbers, tot een tydverdryf voor luye Ledtg-
gangen te dienen-, maar geeft dat niet dezelve vruchten, als die
van Dobbelaars en valfche Speelde) s? Die het Schaak- en Dam-
fpei verkiert, zal zyn verftand daar door fcherpen, maar alle an-
dere Spellen, hebben dit kwaat min of meer aan zig eygea,datze
zeer zelden zonder het geen nu gemeld is, voorby gaan. Men
behoort evenwel niet altoos buyten *t fpoor te draven, daar is
geen zoo groot kwaat, of daar is remedie tegen, by aldien maar
de Ouders hunne Kinderen zoodanig willen op te voeden, en
zoo veel te onderwyfen, datze hunne voetftappen en manier van
leven, niet moeften navolgen , als voor zoo verre dezelve mee

Dit zou door den tyd geen kleyne verandering, m de ze-
den der Menfchen können veroorzaken } want is nu de Fa^
der een Liefhebber van den Drank, \'t zal wat wonders zyn,
zoo de Zorn \'t vocht ook niet zal beminnen. Is MoedQv een
Lief hebfter van de Liefhebbery, haar Dochter zal ook zoo
geaart zyn. Is Fader een vloeker en fweerder, de Zoon zal
met Droes en Spook ook haaft voor den dag komen. Is.
Moeder wat leugenachtig, bedriegelyk , en houdze^van een
partytje te vechten , de Dochter dat vi\'eetende, zal daar mec
pkyfier in vinden. Is rader een Dobbelaar en Speelder, zyn
Zoontje zal ook haaft Jas alias Graaf Jas kennen. Zoo ak
de Ouden dan voorgaan,, zyn de Jongen gewoon na tt
wandelen. Dit alles werd veroorzaakt, door onbekwaamhetd
om Kinderen op te voeden, door eygeniiefde, door onachtzaamquot;-
heid door onvoorzichtigheid, dooï ver dorr entheid van goede Ze-
den en mimcakte Foorheelden.. Maar nog anders : mdien nm
een \\^ader al van zyn Fader, en die al weder van de zyne^.
niets goeds geleert heeft, en geen licht van zedelyk voorbeeld)
heeft gehad y het Zou meenig een raar voorkomen, dat de:
Jongen beter waren als de Oudenaangezien hen byna alles^
ontbreekt, wat tot een deugtzaam leven aanleyding kan
Eyndelyk hetmisbruyk van Herbergen cn Tapperyen, werd\'oofc

al veelmaal be wefen door Diever yen, wanneer tegen vermoe-
den daar in Dieven gelogeert werden, dewelke als den Hos-
pes hen wel gedient heeft met zyn Tafel en Bedde, zy in
plaats van goede betaling te zullen doen, zig zeiven onzicht-
baar maken, en de befte dingen die voor de hand ftaan, we-
ten te verduyfleren, ca daar mede hunnes weegs gaan.

OPENBARENDE
Veele lang verfwegen en nooitgehoorde Wereldlyke en Kerkelyke
Zaken, rakende de Grensfcheydinge, groote en gelegenheid der
VereenigdeLandfchappen j derzelver Steden, Dorpen en Ge-
hugten, Hooge en Laage Regenten, Hoven van Juftitie,
Raadhuyfen, Rechtbanken, Kerken, Hooge Schoo-
ien, Weeshuyfen en andere Geftichten, met de Lyften
van Profeflbren, die de Waardigheid van Re£tor
Magnificus op de refpeétive Academien bekleed
hebben, en de Lyften van de Predicanten, zoo
Nederduytfche, Franfche als Engelfche,
quot;Welke zedert de Reformatie in de Steden
en op de Dorpen geftaan hebben.
WAAR B Y
Men nog zal befchreeven vinden, de gefteldheid van Orgels en
Klokkenfpellen , met de namen der Meefters die dezelve gtm.aakt
hebben, als mede de Lyften van Organiften enCumpaniften,
mei hunne Traftementen i Hoogtens van Toorens, Schil-
derftukken in Kerkglafen, Tombes,Wapens, aarmer-
kelyke Opfchriften en Gedichten, en veele andere din-
gen meer, te veel om hier verder uit te breyden.
EERSTE DEEL.
Zevenae Stukje,

||ß ons voorgaande Zesde Stukje hebben Wy den Lee-
\' fer, 200 kort doenlyk was, eene Befchryving opge-
geven van de ftad AMERSFOORT, als zynde de
twede Claffis der Kerke van de Provincie Utrecht:
Wy gaan nu over tot de Dorpen die daar onder ge-
legen zyn , en maken wederona een aanvang met bet Dorp

\' Het is gelegen twee uuren van Utrecht,drie van Amersfoort,
vier van Wyk te Duurftedcn en omtrent vyf van de Stad Rhee-
nen. Het heeft de Dorpen de Bilt ten Weften, Bunnik ten
Zuydweften, en Odyk ten Zuyden, alle drie omtrent een uur
gaans daar van gelegen.

De Heerlykheid ftrekt zig tegen de Bilt een uur wyt^ tegen
de \\^uurft. Zoeft en Woudenberg twee uuren, en tegen Drie-
bergen, Odyk en Bunnik, omtrent een uur gaans. Zy begrypc
met Driebergen, Stoetwegen, den Breul en Cattenbroek «4?f
Mergen, uitgenomen de Heydelanden,die niets als Heydevoort-

V v inbsp;^nbsp;bren-

brenaen. Van de Hboge Vrye Heerlykheid ZKYSt m Drie-
bergen met de Vcenea is,den wel Ed. Geftr. rieer Comehs
Scamp;iiger, in \'t J«r 1746 op den i Novembt^r bemter gewor-
den. Van óV/^^\'/m^m, Leenroerig aan den Geftichte van ,U-
trecht, is \\f.(rgarm Mn Slichtm, Hny^vroitw vm den Heere
Mr. Hendrick Jf!4erui-vagt;\'i .kFlteivaalVrouwe geworden, en
op den 21 fannuavy 1741 daar m?de beleent.nbsp;Leen-

roerig aan de Baronnye.van Yftllfteyn: met de zelve is beleent
den Heere Dfivid ten- F^ove-y en mct Cantenkoek, Leenroerig
aan den Geftichte van Ucrechr,isdeH-er Peßen Nicoka^zy
m \\ J.ar C740 op den \'^7 Augufty beleent geworden.nbsp;.

Weftzyde van het Dgt;gt;rp , heeft men het RidJermang Huys
Kenhcrgm, vry Allodiaal goed , waar van Vrouwe Fh^enitno,
Wilhelmina Borrevm Amerongen ix\\ \'t faar 1718 den f Augufty,
na \'t overlylen van haar Vader, Vrouwe is geworden} en aan
de Ooftzyde de Ridder Hofftad Blikkenhurg, zynde een Gaas-
becks Leen, én Leenroerig aan den Geftichte van Utrecht. In
\'t t74ö den 2 Noveinber is, des Heere CnrmlU Schelimger,

De Regeering van het Dorp Zeyft, beftaat in een Droftaart,
die het opperhooft is van alle de Gerechten in de Heerlykheid.
Zy heeft eL Schout ,vyf Schepens, cn een Secret.ns, meteen
B xie. Stoetwegen een Schout {die teft^ensSecretaris is,) drie bchec-
penen en een Bode. De ßreul, een Schout die het ampt van
Secretaris ook bekleed, twee Schepenen, en een Boo.le. Cat-
tenbroek een Schout, die daar mede Secretaris is, twee Schepe-
nen en een B »de. Staat hier te weeten, dat alle de^=(e voor-
noemde Gerechten , maar door een Deurwaarder en drie B xiens
b-=-dient worden. Het Gericht, alwaar het den Heer Droftlurt
vorderen kan, ftiat aat) de Ooftzyde omtrent een kw.meruur
g^ans van het Dorp. Het wapen is ter hah\'er wegen Iwart en

Zilver, met vierkante punren in malkander fchietende.Het Recht-
huys ftaat omtrent mi iden in het Dorp.

tnen\'er ruym öo, daar onder begrepen de Boerderyen rondom •
behalven eenige Kameren, waar in Lieden woonachtig zy^^ die
hun koft niet meer winnen können. Daar benevens rekent men
voor het Huys te Zeyft, alwaar die fchoone Gebouwen, ter be-
wooninge voor de Hcrrnhuthers gefticht zyn, twintig, te za-
men ^o. Men zoude wcl meenen, dat\'er meer huyfen van dee-
fe laatfte zouden zyn, maar nadien de zoogenaamde Btoeder-tn
Zu fier huyfen zeer lang zyn, en men die maar voor twee huyfen
tellen moet, zullen\'er niet meer dan twintig bevonden worden.
Ondertuftchen mag men evenwel die Hcrenhutfche Inwoon-
ders, van den Oudften tot de jongften, dewyl die zeer talryk
zyn , en ook nog eenige Hcrenhutfche Huysgezinnen
in het Dorp woonen , ten minften op 300 tellen. Hier nu
bygedaan, de Inwonnders van het eygentlyke I^orp, in (5o huy-
fen beftaande, zal alfoo te zamen een getal van 600 Mcnfchen
uitmaken. De Heerlykheid van Stoetvuegen heeft lo huyfen yo
Inwoonders, Cattenbroek f huyfen, zy Inwoonders, en die van
den /-Ireu,, z huyfen, en is alJus van 10 Menfchen bewoont.

In en omtrent deefe Heerlykheid, vind men ook zeer ver-
maarde, Lufthoven en Buytenplaatfen, met name Beek- ea- Rooyen,
Wuiverhor{i, Rhynwyk^ Luftplaats van de Se5te der Carthuy fers,
by andere ook Bernardiners ^cno^mx. Zavdhegt;gen, Beukenburg,
en meerandere: Boven welke het huys te Zeyfi met alle zyne
groote en voortreffelyke Plantagienuitmunt j want men zal
ten min fte an.\'erhalf uur gaans werk hebben , by aldien men
die van het Zuyden mt het Noorden zal bewanJeien. Den Hof
agter het Huys gelegen, heeft eene Vorftelyke Aanleg, en is
verdetk in Palm en G\'as Paiterres, omrinet met Groene Gaan-
deryen, tuflchen wrrike men langs juime Piulcn doorgaande, al*
lerley Gewas van Bloemen des Zomers voor dc R-uk en \\ Ge-
zicht, zig overvloedig kan verluftigen, en daar benevens, de
fpringende Fonteynen en Cafcades, op allerhande wyfen, zien
fpeelen: waar by her niet aan veele K^nftbeelden ontbreekt om
den Hof tot cieraa J te dienen Pit ftuk met het Huys is ron-
dom in een zeer v^yde Graft , of V^ver omgraven , wdkens

Vifchrykheid zeer zelden op eenige Buytenplaats gezien wordt.
De Fruyt-Hoven, en die voor de Keuken met nog meer ande-
re , welke niet min vermakelyk , als een heerlyk aanzien heb-
ben, zyn zoo fraay na de ware Konft aangelegt, dat niemant
dezelve bewandelende, daar van aan eenmaal verzadigt kan zyn,
maar t\'elkens weder uitgelokt werd, om dat aangename Zeyß in
deffelfs Plantagien weder te willen zien. Men begroot den prin-
cipalen Hof op Omtrent 6 Mergen. Van de wilde Plantagien
Bunne grootheid hebben wy geen bericht, als dat dezelve zeer
groot zynj ftrekkende die tegen over het Huys, met vyf Al-
léés, tor byna aan het Huys ter Heyde, de weg van Utrecht
naar Amersfoort. Deefe Plantagien zyn alle meeft van Eyken
en Beukenbomen , welke laatfte daar wel het befte groeyen.
Twee Boflchen van Denneboomen, daar mifchien (indienze ge-
teld konden worden,) zooooo ftuks in fl:aan, befluyten deefe
Plantagie ten Ooften en Weften en wanneer men Heymaften
nodig heeft, tot den bouw van nieuwe Huyfen voor de Herrn-
huthers, ftaat men\'er daar uit zoo veel omver, als men denkt
nodig te hebben. Het Wild voor de Jagt is in deefe Planta-
gien , zoo als - ok dooigaans in de gantfche Heerlykheid, in

overvloet. Belangende de grond, dezelve is tot alle vruchten
bekwaam, dog minft na de Bergkant, zoo als aan \'t Geboomte

Betreffende het Riddermatige Huys te Zeyft, het vertoont
2tg ais een Voortreffelyk Gebouw , hebbende twee Vleugels na
vooren eene ter rechterhand tot de ftallingen vanPaarden en Rytuy-
gen, en het nodige Dienftvolkien de andere ter linkerhand tot
de Vergadering van de Gemeente der Herrnhuthers. Het is
nieuw opgebouwt door den Grave NafFauw Heere van Odyk,
enz in den jaare i6i6 en roet een ruy me Bafecour of Voorhof,
daar men zig met Wandelen de tyd verdryven kan , voorzien.
Van binnen heeft het alle ruyme en prachtige Gemakken, die
aan een Hoys van die Hoedanigheid eygen zyn. Het is vaa
vooren met eengroot Yfer Hek afgefloten, als met zoo veele Hel-
fcbaerden ,,daar in \'t midden de konft der Yferfmeeden, zeer uit-
munt j en zcldeain die form zoo gezien wordt,nbsp;^^

Nu gaan wy over, tot de befchryving der Kerke van het Dorp
cn zullen daar na de Zaal, tot de OcfFening van de Godsdien^ft
van die der Herrnhuthers laten volgen i als mede eene korte
aanmerking, hoe die Lieden van haar eerfte komft in de
Nederlanden, en byzonderlyk alhier te Zeyft, daar mede
voortgaan.

gebouwt in \'t Jaar 1180, na ukwyfcn van een
Opfchrift agter of ter zyde dc Predikftoel Zy is 16 treden
lang, breed 14\'t Choor ang iz, breed 10 treden, cn is een
weynig hooger als de Kerk. Zy heeft zz fware Dommers, dic\'
haar van buyten fteunen, en ftaat op een verheven Heuvel, ter
hoogte van omtrent iz voeten. Het Kerkhof is omringt met
een ftccnc Muur ter hoogte van vyf voeten. Men gaat over ne-
gen gemetzelde trappen op na dc Kerk, door maar eene Ingang
aan de Zuydzyde $ bly vende dic van \'tPortail onder den Tooren
altyd gefloten, ten zy in de Kerk mogt begraven worden Zv
is van Duyffteen of Tuffteen meerendeels opgebouwt, \'t eeen
ook hare Outheid kan aanwyfen. Deefe Kerk is zeer net |ere-
gulecrt m hare Geftoekens. Eene prachtige Stoel ftaat tegen
over den Predikftoel, daar zig den Vryheer, wanneer \'t hem
luft, den openbaren Godsdienft der Gereformeerde by te woo-
nen, zig m kan plaatfen, dog hy word daer nooit gezien, maar
heeft die van dc VergadCrmg der Herrnhuthers, tot de Bafis van
zyn Religie aangenomen. De Predikftoel en van de Kerken-
raad , met die van dc Rcgcering, mag het oog wel gegunt
worden.

Men teld zoo in Kerk als Choor 6 Wapenborden, twee ko-
pere kaarskroonen en p Glasfchilderwapens j beftaande in dic
van de Heer Dtrk mn Damhof, Droft van de Hooge Heerlyk-
heid van Zeyft en Driebergen,Lt. Houtveftcr van de Provincie
Utrecht, Lauwrem Overwfi Kerkmeefter \' an Zeyft , Godard
Berger, Domheer t\'Utrecht, Joh. Marens, Med. Dr.\'en Pre-
dikant te Zeyft, en dan nog eene van den Heer van Kersbergen •
de overige in^en buyk der Kerke zyn ons niet bekent. Alien
m \'t Choor daar ziet men een buytengewoon Glas-Wapen van

zyn Excellentie LO DE WYK ADRIAAN, Graave van Nas-
Luw, enz enz. enz. Heere van Zeyft, Driebergen, enz. Het
zelve is by uitmuntentheid fraay gclehildert, en een ieders op-
merking waardig. Hy legt bier ook in het midden van het
Choor, onder eene blaauwe Arduynfteene Zark, konftig met
deflelfs Wapen uitgehouwen, begraven. Hy is overleden den
4 Maart 1742, Deefe Kerk heeft geen Confiftorie Kamer, maar
de Kerkenraad houd hunne Vergadering in \'t Choor.

Wat nu aangaat da Tooren, hy is tot den top der Haan 110
voeten hoog, en aan zyn vlakke zyden breed 24 voeten. In de-
Zelve hangt eene Klok, en heeft een Uurwerk, met drie Uur-
wyCers na buyten. Het Kerkhof is rondom bezet met fware Lin-
deboomen. Zie hier nu de Naamlyft van de Predicanten,die,
gedert den aanvang van de Reformatie, te Zeyft het woord Gods
verkondigt hebben, en deefe zyn geweeft.

WILHELMUS NIEPOORT. Ber. ifp.. Vertr. naar U-
trecht I(5i2. Van daar weder vertrokken löip. Overl. 1648.

JEREMIAS GÜILHELMI VERHOUWEL. Ber. 1614.
Was een Lid van de Utrechtfche Synode l(Si8. Emer. löyo m
Augufty.

ANTONIUS VAN BLANKEND AAL. Ber. 167 f. Ver-
trokken naar Nieuwland by Sneek 1686 in Juny.

GODEFRIDUS VAN UTRECHT. Ber. i70lt;5. Bev.den
%% Maart. Vertr, naar Elburg ryop.

GERHAROUS TWISKER. Lamb.Fil. Ber. I70lt;?. Bev.
den ï December. Vertr. naar Winkel 1710,

JOHANNES ADRIANUS THIERENS. Ber. lyxi, Bev.
den 8 Fcbruary. Vertrokken naar Ou i ßeyerland 1711.

JOH.vNNES MARENS. Med. Dr. Vertrekt ais Predicant
naar India 1701, Btr, op Batavia in plaatfe van Ds. Theodorus
Sas 170f. Keen weder naar het Vaderland ijotj. Ber. alhier te
Zeyft iyiz, Bfv. den 30 Oétnber. Overl. den 31 Maart 1712.

THEOüORUS HOGEnBERG. Ber. den 7 Sep. ijzz,
Bev. den 3 Jan 1723. Vertr. naar Campen

ARNOLDUS METELERKAMP. Piep. zynde alhierber,
den 2(5 Mey. Bev. den 8 Sept.nbsp;Overl. den 13 )an. 1744.

THEODORUS BERNARDUS ELSNERUS Ber. alhier
van Hrceren den z8 Oa:ober 1744 J^ev. den z8 Febr. r74f.
Deefe laatfte neemt denH, Dienft alhier nog met veel yver waar;
leerende , vermaanendeen vertrooftendezyne dierbare Gemeente,
Zoo in het openbaar als by dc Huyfen , op hei ordinair Traéte-
roent van foo Gulden en 100 Gl, extra*, voor twee Kinderen
fo, en voor y Kinderen 100 Gulden. Het getal der Ledema-
ten is hier tufTchen de 60 en 70. Wanneer de Prediklioel alhier
vacant is, doet de Kerkenraad difpedie en beroepj dc handope-
ning werd verzocht by de H. H- Staaten, die ook de approbatie
hebben.

Het School is hier midden in bet Dorp, en men teld daar in
des Zomers omtrent 50en des Winters tufTcbcnde fOaöoSchooI-
lic-ren, weike van wegen de bekwaamheid van den Meefter zeer
wel geleert worden. Het M^iandegeld is voor het Leefen 4,
voor Schryven 5, en CyfFeren daar boven 10 ftüyvers. Wat
aangaar de Kerkendienft, als Kofter en Voorleefer, enz dat ge-
woonlyk door de Schoolmeefters op de Dorpen werd waargeno-
men, het ftaande Tradement daar van is hier 90 Gulden

Van deefe Hooge Vrye Heerlykheid is, als boven gemeld,ey-
gen Bfzit-Heer den Wel Ed. Geftr. Heer Cornelia Scheilinger,
die de^eive al van het Jaar i 74lt;1,met lof zyner Onderdanen heeft
bezeren, en nog in Eere en H.)fgt;gachti.ig is, en te meer, om
dat Zyn Wel Ed. Geftr onder zyn befch-\' rming heeft gelieven te
nemen,een zoogenaamde Broeder-Gemeente,die lange otnfwer-
vende door vcrfcheyde Landen en Koningryken, hier te Zi-iß

eens ter rufte is gekomen, en hunne Vrye Oeftening van Gods-
dienft plegen, 200 dat zig niemant genoeg daar over verwonde-
ren kan. Wy laten hier eens de befchryving deefer Gemeente,
bekent onder de naam van Herrnhuthers, volgen j latende hunne
Religie-Oeftèning, aan het oordeel van de verftandigen Leefer,
om goed of kwaat tc keuren, \'t geen hy daar in zal vinden.

In het Jaar 1737, zyn de eerfte (zoo veel men weet) van deefe
nieuwe Geloofs-Belyders, als Vreemdelingen in ons Land, tot
ons overgekomen; en gaven by hunne komft voor,dat zy geko-
men waren, om eene Reformatie in de Nederlandfche Gemeen-
tens ftichten, zonder blyken te kunnen geven van hare Bezen-
ding, nog door openbare belydenifle van hunne Leere, zonder
welke daar van belydenifle te doen, den Apoftel Johannes niet
wil, datwy Vreemde in onfe huyfen zullen ontfangen z Job. vers 10,
Zy wilden zig by hunne overkom ft niet verklaren, en ook na
hun zeggen, geen byzondere Gezintheid of Se6te op hun zelveii
zynj niet tegenflaande zy zig de Gemeente van Herrnhuth noem-;

Zy hadden hun eygen Biflchop, die zig noemde LudovicmMo\'
ravienfts Fratrum Episcopm, dat is? Ludovicus de Moraver, de
Biflchop der Broederen, en die was den Heer Grave van Zinzew
dorff en Pottendorf-, dog zonder dat zyn E. eene wettige Beroe-
pinge van zyn Gemeente toonde, en evenwel in ons Land zyn
BiffchoplykGezag terftond oeffende;behalven hunne Voorftanders^
Ouderlingen en andere, om den Biflchop te onderfteunen. By
Bunne komft zynze niet onheufch ontfangen, maar vonden ten
eerften meer ingang, en genoten meer blyken van mildadigheid
en toegeventheid, om zig in het herte van ons Land, eene vafte
Wooning en Zetel te bereyden, als het de voorzichtigheid, op
voorgaand onderzoek van Zaken, toeliet. De fchynfchoone Eer-
titel, van Oude, Echte Boheemfche en Moravifche Broeders, daar
mede zy pronkten, misleyde veele onoplettende; zoo als ook de
uitwendige vertooning, vaneen nauw en gezet leven, en voor-
gewend recht van Euangelifche Wandel, bekoorde veele eenvou-
dige Zielen; gelyk mede hun voorgewende toeleg, om Sioti
(verfta hunne Hecrnhutfche Gemeente) tc willen bouwen, m

het midden van ons, (zynde in hunne oogen nier anders dan Babel
cn Sodoma,) en een Euangelifch Chrißendom,^ zoo als dat by hen
voorgegeven wierd te zyn, daar door de Chriftenen, die in veele
verwarringe geraakt waren, wederom tot de rechte eenvoudig,
heid te brengen, kwam veelen voor, als een pryffelyk werk té
zyn, en wenflchelyk om ter uitvoer gebragt te worden,en waar
toe ook zommige in hun eenvoudigheid de hand wei hebben wil-
len Iccnen, op meer dan eenderlye wyfe,

Twee jaaren hadden deelè Herrnhutben al in ons Land , en
byzonderlyk in de Stad van Amfterdam, zoo door hunnen Bis»
fchop, als door andere Voorftanders en Zendelingen, by heii
Jpoftelen genitSLmty ja dat nog hoger ging R^ks-Euangeliflen, en
Heerlyke Apoftelen aller Chriftenen, tyd gehad om veld te winnen
enzig vaft te zetten niet alleen in de genegentheid van eenvoudige
Gemoederen, maar ook van Ferftandige, en byzonderlyk van
Gegoedde Lieden-, waar van zy zig ook zeer wel hebben weeten te
bedienen en nog bedienen.

De eerfte, die tegen dc inbreekende overftroomingen deefer
Lieden, heeft getoont te waken, is geweeft Het Hoog Eerw Sy
mdus van Zuydholland, in \'t Jaar 1738 binnen \'s Gravenhage ge-
houden, dat ook de andere Kerken vzw ons htiné wakke* maakte,
cn in veellerlcye opzicht de oogen opende. Hier op volgde
een Faderlyke en Herderlyke Brtef^ door de Eerw. Kerkenpad
van /Imßcrdam, aan hunne dierbare Gemeente, die al voor
heen veel bekommeringen hebbende, over den aanwas dier
Seêle , welke door het houden van verfcheyde Conventicukn
binnen die Stad, en zelf in huyfen van Ledematen der Gerefor-
meerde G^^vhteme, al fterk begon volk re werven, tot nader
ontdekkinge, en getrouwe waarfchóuwinge tegen de dwalin-
gen deefer Lieden. Maar aleer dién Brief het licht 73« had
den Geeß derpwalingen^■Ahccéc\'^iWe pogingen in \'t werk geftelt,
om de Vrucht en de gezegende uitwerkingen, daar van fe ver-
hinderen, en te verydelen: want, wanneer dien Brief pas ter
Drukpers was opgegeven, kwam \'er opcntlyk een Gtfcfirift tC
vöorfchyn, ten Titel voerende: t\'efkïannge de* Hnmhuticht
Brmkriy zoo hupen YJJelßein als te /^mßerdam zig onthoudende,

ter verantwoording van haar zeiver en ronde openlegging van han
meeninge aangaande eemge flMen der Leere, welke t^am van haar
verbrei worden. In ^oogduytfch by haar zeever opgeßelt, tf«
l\'tdtlnfch overgezet d^r ISA AC LE LON G. Met byge»
voeade APPROBATIE van den Heere GRAVE VAN ZlN-
ZENDORF en POTTENDORF, der BOHEEMSCHE en
MORAVISCHE BROEDERS HOOG W AARDlGEN
BISSCHOP Welk Gefchvift ondertekent was door den Heer

FREDRiKDE WATTEVILLE, zig noemende, den ^ocr.^
(landcr der Broedenn buyten Iffelßem en te Jmjierdani. In ^r
waarheid een zeer vreemde, en tot die tyd toe, in de F rye-Ne-
derlanden nooit gehoorde zaak, dat \'er een Boek uitkomt, met
JpprOhatie van een Biffchop, die een eygen Gemeente bmnen ons
Land had, onderfcheyden van de Gereformeerde,nbsp;cn

Roomfchgezinde! Maar wat wonder,\' want m de Nederlanden
waren de wegen, die deefe Lieden infloegen, alle vreemt cn

Brief in wierden opgegeven, en kwanswyfc wederlegt, ol door
bewimpelingen wierdcn verfchoont. Maar, hoe kwamen dog
de Herrnhutters aan dienbsp;die bmnen de muuren van de

JEerw Kerkenraad verhandelt en nog niet gemeen gemaakt wa-
ren? Wie waren hunne Correfpondenien. die hen als dc wapenen
in de hand gaven, om niet alleen den Keiketjraad van Amfter-
dam, maar zelfs het ganfchchghaam der Kerke te beoorlogen?
Hier op is niets gevolgt, en ook niet tegen zeker Qefchrift
fchoon dat het aanlyding gal tot veele bekeringen in de Ge-
meentens, zoo binnen als buytens Landts. Onderwylen verwek-
te de Hcrrnhutfche Dwalingen , de Geeft der Heeren Profeftb-
ren van drie Hooge Schooien van ons Landt, die het verderf
ook ziende, daar voor hebben gewaakt en gewaarfchouwc.
Men leefe de Academifche Reden^voering over de Boheemfche en Mo-
raviJcbeKefkey ende zedige m bondige Aanmerkingen op de verquot;

klaringe der Herrnhut {che. Broederfchap, beyde door wylen ^
Hooggeleerde Heer J. VAN DEN HONERT, Proieflor
Leyden. En de Heer A. VOGET, Profeflbr te Utrecht, tll
ne bondige Verhaiuicling, van de Faifche MyßikeGoageleerdheid
in het AAiNHANGZ^EL: in welke die Hoogleera.\';r zegt: D^t
de Aanhalingen in den Vaderlyke en Herderlyke Brief, dni
Herrnhuthers niet het minfte opdringen,het welk in hunne
deren^ niet gevonden wordt j en ten anderen, dat de uitdrukkin-
gen in die Liederen geenzins met het H. Woord zyn overeeir
te brengen.

Men dacht te dier tyd dat ten mii.fie eenige Leden van dc
Gereformeerde Keike hun ai te gun füg vooroordeel \\\'oor de
Herrnhuthers zouden hebben afgelcgr, tn de gemeenfchr.p met
die Seéte afgebrooken; maar neen: de naam\'van BOHEEM
SCHE en MORAVISCHE BROEDERS, daar door wierden
zy geblinddoekt: De naam kon hen riet beter maken, ^h zy
waren. Het kwam \'er nier op aan, of zig deefe Lieden
-i^ers, dan ofze-zig Herrnhuthers, Zinzmchtffianen, oi Broeders
van de Doorluchtige Ridders van het M/Z/^rra^^j//noemden j want
aan namen behoort zig een verftandige niet re vergapen. Inde
Kerkelyke Gefchiedeniflen daar leeft men van een Sede van
Geeßdryvers, die daar genoemd werden FamÜm , aut damm amo-
ri^, oï de Familie van ket Hitvs der Uefd, ; afkomfticr ^an zf kcr
Bedrieger HEINRIK NICOLAI, welke te Amüerdam in \'t
midden van de fcstiende Eceuw een aanhang heeft getracht te
maken. Het zoogenaamde Fratres Rofea Cr tuis ^ RoojL\'r;kr,,ys,
Jen., is nog niet geheel oièekent, en dat van Fratnmtas y/^I
of Éngelifche Broederfehap, dat voorgaf zulk een levVti
re leyden als de .Engelen in den Hemel, gefticht door dien be-
ruchte Diiytfcher foan George Girhtei ^ in \'r jaar 17 iq t^»
flerdam overleden, wanneer dat werk nog door twee andere is
getracht voort te zetten, dog zyn d\'een metd\'andere verdwte-
nen, gtlyk ook hunnen Aanhang. Alle 7.00 veele uitvindiri^een
van nieuwe Godsdit-nften \'-.omen gcmcnelyk op (chande en quot;be-
drog uit. De beruchte Labadie, eenige eenvoudige cn ligt-
gelovige Hollanders, in \'t jaar 1671 naar Erfurt\'va thm ii^g^n,

volgende, onder voorwendzel van aldaar een gelukzalig leven
te zullv-n gemeten, bevonden dat gantfch niet met de belofte o-
vercen te komen, maar moeften daar zeer zwaar werk doen,

Diergelyk of nog flimmer wedervaren hebben ook eens ee-
nige eerlyke huysgezinnen getroont naar Moravien, door zeke-
re Verleyders, die men Mabr - BroederMiravifche Broe-
ders noemde. Deefe wiften te verachten al de Fatigues, die
men hier te lande, om zig met het Huyshouden ^te erneren,
onderworpen was, daar men in haar land beter ordre op hield.
Zy zeiden manieren van Kloofters, of wooningen in haar land
te hebben, daar ieder, zoo veel hy wilde, in \'t een of ander iets
dede, en dat voorts op de levensmanieren alle goede ordre wier-
den gehouden. Veele ligtgeloovigen, haar goedje .in Holland
vcrkoopende, trokken met Vrouw en Kinderen na boven, ge-
leyd door deefe Mahr-Broeders j maar als zy nu in Mähren
(Moravien) kwamen , wierden zy opgefloten en aan \'t Weef-
getouw, Spinnen en harden arbeyd gezet. Na datze al haar
mooye geldje den Opperfteri der Mähr-Broeders hadden over-
creeeven, zy zoodanigen Tyrannye ongewoon^ en dat men haar
Sverdwas aanzag, kregen geenen anderen Trooft, als datze moef-
ten gedenken, nog met de Ifraëiiten m de woeftyne te zyn j
maar zoo zy met Mofes volk wilden murmureere, dat zy maar
het gezicht van het Land Canaan, dog nimmer de bezitting
daar van zouden können genieten, enz. Deefe Sermoenen mis-
haagde onfe bedrogen Hollanders zoodanig , datze haren rug
omkeerende, van daar liepen j ktende alles agter : Zommige gaf-
men nog wat Geld , en van het overige bleven die Mahrfche
Bedriegers eygenaars. Van de Bedriegeryen der Herrnhutiche
Mährbroeders, zoumen ook wel eenige ftaalties aan den dag
kunnen leggen,dog die zyn veelcn overvloedig bekent.

Na deefen hadden de Hernhuthers (te Amfterdam inzonder-
heid,) zoo veel ingang en zoo veel lloutheid, datze niet alleen
mondeling, maar ook door gefchrevene briefjes, leden van de Ge-
meente en andere , in hunne belangen overhaalde : Waar op
opendyk een Gefchrift is uitgegeven, onder den Titel: ^er-
^ ^nbsp;talinge

taïinge mn Hoogduytfchc Fer fen, uit het Herrnhutfch Gezangboek
met eenige aanmerkingen ij^fj. Waar van de Drukker zynen
naam niet melde, en den Maker zig noemde IEMANT. Dac
naamhoos Gefchrift werd terftond wel door de Regeering verbo-
den , dog wierd daarom evenwel onder de hand genoeg ver-

De dwalifjgen der Geeftdryvers, en feden van Fanatike men-
fchen, die hun afkomft meeft uit de Lutherfche fchynen te heb-
ben, cn daar door ook die Gemeentens zeer beroert hadden, ten
tyden van Lutherus, al getrouwe waarfchouwing nodig gt; Want
dat groote Licht der Reformatie getuygt, dat hy zelfde beginfe-
len daar al van gezien hebbende, voor groote onheylen vreefde,
wanneer hy zegt: Ik -weet, dat er veele in die bevattinge geweefi
zyn, dat een iegelyk in zyn geloof konde zalig worden. Maar -wat
is dit anders, als uit vyanden van Chriflus, eene Kerke en Gemeen-
te te maken ? fFaar uit baad velgen zoude, dat het woord te vergeefs
gezonden zy, en de Zoone Gods onfen Heere Jefus Chrifius. En
dan zal geen onderfcheyd meer zyn, tujfchen de Turken, Jooden ,
Roomfcbezinden, en ons die het U^oord hebben. PFant zoo is lt;k
Duyvel gewoon, uit de Kerke de Helle te maken. En dat zullen
wy Duyt fchen te vreefen hebben, die zoo grooten genot van Euan-
gelielicht hebben. Het :ioude gemakkelyk konnen gebeuren, dat kort
na deefen tyd, alles^ ver-vult \'Wierde, met de dixiaafe wangevoelens
en feiten van Fanatike menfchen, die nu aireede, tewyl ik mg leef,
zig verpaten, niet duyfterlyk hunne vermetelheid te toonen,en hun»
ne verdorvene Leeringen te ftroijen.

Al verfchcydemaalen, hebben zig dc Herrnhuthers in Duytfch-
land, zoeken in te wikkelen in gunft van de Lutherfcheni door
hunne overeenftemming met hen, uitgenomen eenige fchikkin-
gen, waar in zy voorwenden, de Oude Moravifche Dijdpline te
onderhouden, gelyk daar van hun gedrag te Straalzond en Tw
hingen, en elders gehouden , de duydelykfte bewyfen gaf j niet:
tegenftaande zy, toenze by dc Gereformeerde Gemeentens zoch-
ten ingang tc vinden, zulks Hftelyk, na huniie gewoone manier
van doen, ontveynsden. Men kan wel ligt wat voorwenden,
maar dat werd juift niet altyd voor waarheid en oprechtighcid

aangenomen, ot vertrouwt. Zy wenden wel voor het Privi*
hp^m te hthhi^n gf-(ihJolveera(; Zondaars^ van welker Leden
getuygt werd, dat zy zig ^lan het Gemoed dtv geenen, die met
hen verkeert, openbaren als zeer wefentlyke Chrijienen, en wicr
dwaalingen te ontdekken geoordeek werd te zyn, een bezondi-
gen., \'m Sin voorhasiß Oordeei .^omtxcnt Menfchen gekochte zyn,
door het Bloed des Lami, cn zulke voorbeeldige navolgers van

Want het helani van alle Hernhuthers vordert, dat zy met
gvooie ophef, hunne Scde aanpryfen, als eene Gemeente des
levendigen Gods, en hmne zaak noemen de Zak^e Godshorn ligt-
gcloovigc af te (chrikken , en vooral geen agterdenken tegen
hen op te vatten} veel mmder om iets tegen hen, door ontdek-
k!!gt;ge of wederlegginge van hunne Hooftdwaiingen, te onder-
nemen. Ondertuflchen klimt het al vry hoog, als men deefe
Taal van hen hoort: üat hunne Gemeente zy een kracht vdn JeftiS
Chriftui zeive , gelyk hare zaak , zyne zaak En wanneer men
durft g^ï^uyg®quot; - •ö\'^\'f kracht quot;van zulk een Qemeenfchap
zy . daJ eerbied \'veruoekkende^ dat aan recht gefielde verzamC\'
linden hier eygen is y \'t welk ook werkt op de harten van zoo-
dmige, die van bupen inkomen, het zy uit nieuwsgiertgbeid, of
IV J \'met een kwade toeleg. Ze worden niet zelden op een wyfe^ die-
ze niet verftaan^ jchteiyk van een eerbied bevangendie hen in hef
harte bu^gt^ en hen z,elfs daar ook de verborgene dingen des harten
ben openbaar, worden, doet da tegenwoordigheid Gods er kernen., en
nedervaiiende hem aanbidden, l. O^r 14. 1 f. Als deefe fte! li Dg
do\' .rgaat, en dat de kracht is van de Gemeente der Herrnhuters,
20 gt; kan geen Hetrnhutter een Hermhutioer blyven, by aldien hy
maar eeumaal in eene V^-rgadenng van de Beven is geweell,
maar moet zig tot het GrzeUcbap der Bevers begeven j want
die verklaren vnlftrckt het, zeKe van hunne Vergadering. Zfe
degt;■, En\'-ei(eben Bever Roh Barclay., i» zyn verantwoording van de
tvareCbrtßelyke Godsdi^nß . in de XI. St ei fing pa% z?«, 179,28 r,
Z\' z, -, en 2F4 En warom zouden \'er die het zelve recht
niet toe hebben tiat de Herrnhuthers daar toe waanente hebboii?

En waare raen vooronder ftelde, dat die twee Vcrgaderingen,
in het zaKeiyke^ zooveel tact van den anderen ver/\'chi Men.

pen, wanneer intn met hun in difcours komr, hebbende dit
Vt)or hunnen grondregel: Üat men zomtydi in dtjcourjen eenige pa*
raüüXt redenen uil te, de gedachten van an-eren daar over te hce^
reh ; dog dat daar uit •va» zyne lee^ e en rechtzinmghcid niet te oor*
deelen zy j)erbaUcn mag men d.in wel gelooven, dat bet hun
ook eveneens is, ofze trouwl? os handden en met onwaarheden
omgaan, dan ofze al van de waai hei J overtuygt zynJe, nog hun-
ne Dwalingen biyven aankleve n, en een verdervende I eer van
gczuykert vergif voortplamen } ja a! wiften zy zig in Engelett
des Lichts te veranderen, en al ware hunnen wandel rondom
onbeiiipc-yk, men kan de zulke voor geen heyligcn houden.
Want, zonder de zuyvere Leere ^ km men geen ware Godza-
Üghfid dechchtig worden Niemand kan een Navolget Chrifti
zyn , die het woord van Chriftus verwerp. En alwaar het ver~
ßana met dwalingen blyft op\'gcvuU, da\\r kan onk de wiile niet
tot een opted t hcylig leven gebogen zyn. Daar is een zeer nauw
verband tullchen de wnatheid., go den wandl en dc wer ken Py*
tbagotai, otlchoon een Heyden, plagt te zeggen: dat \'er twee
zai^en van ixodt aan de menfchen gegeven zyn, dtem^n voor de heer-
lyk fte moeß achten, na.rnc\\y\\L: de fVaarheid teomhtljen, en Ivel
it doen.

Daar zyn zeker in Duytil nd veele eenvoudige godvruc^^tigc
7,ielen, d e de difpte des Zatars niet gf kent nlt;\'gte gezien heb-
ben en nog met kennen n* g irzit-n, door dien groottn \'^phef^
die \'er van de Hcrrnhuceis gemaakt wierd, en de uitwendige\'
fchikking, die zy daar hy vonden, bekoort, om zig mpt haar
te VC! eenigen. Ons is het in ons land ook gegaan, dat daar door
eer ige zyn mislcyd geworden, dog andere die al ve re mr-t die
Lieden van den vechten weg waren a^gedwailt, hrt iiuk wat
dieper irzitnde, zyn door Gods goedneid wedngekeen ^\'an
wsarze uugegaan waren, de een min d\'nndcr meer, hunm- fe-
den operbarende. Met zulke verleyde Zielen hchoo:t n en in-
ïiigft medelyden te hebben. M .ar die de Hoofden zyn \' ^^

geheele werk, en die de geheyme oogmerken weeten, en arg-
lillig zoeken te verbergen, en ook die den Gcheymen Zin der
Leere (die by hen de zin der Gemeente genaamd word) verftaan,
endaar aan blyven vaft kleven, die zyn het,welke men naden
Woorde Gods, niet voor heiligen houden kan, al warenze ook
nog zoo groot in andere lieder oogen. Dog het zy ook verre
van ons, dat wy zulk een onbetamelyk en liefdeloos Vonnis %o\\x-
den ftryken, als of niemand uit het Gemotfchap der Herrnhu-
ters, voor een ware heylige en gelovige zoude niogen erkent
worden.

De gronden nu van de bedurve Godsdienft deezer Herrnhu-
ters, welke den Leefer zeer begeerig is te weeten, zyn meeren-
deels kenbaar en openbaar uit hun voornaamfte en gewoone Ge-
zangboek, genaamt : Het Gezang Mo fes en des Lams, wnar van
zy verklaren, dat zy niet zullen nalaten deflelfs Liederen dagelyks
te zingen, hoe zeer men daar op ook fmaden mag. Dit Ge-
zangboek vervat by hen een geheel Zamenftel hunner Theolo-
gie, en het Gezang is als in de plaatfe van hunne Predicatien
voor de Volwaffquot;cnen j ja de kinderkens zelve werd daar door dc
Theologie ingeboezemd. Zie hier nu volgen eenige Hooftarti-
culen van hunne Dwaal«Leere, en ftaat daar by aan te merken:

L Dat de Herrnhutfche Gemeente, gelykze zig te Straal-
zond en Tubingen verklaart heeft, tot de Luterfche behooren ,
behoudens hare byzondere Schikking en Kerkelyke Difcipline.

II. Zy vercordeelen de Leere van de byzondere Genade, die
noemende een grouwelyke Leere en een dwaling, van welke
die beheert zyn, die tot hun overkomen.

lü. In het ftuk van de Sacramenten in \'t gemeen houden zy
dezelve voor Middelen om Genade in \'t hert te werken.

IV.nbsp;Aangaande den Doop, ftelknze dat daar inde Menfchen
de Wedergeboorte ontfangen, dog dat zy de Doop-Genade we-
der moeten verliefen,

VI Voorts is nopens de Onverfchilligheid in de Religien be-
vonden, dat zig de Herrnhutefche Gemeente voor geen Gezi«^-
heid wil ver klaren, en zig in geen fedarifche paalen,nevensde H.

Schrift, wil laten leydenj N. B. Evenwel heeft zig den Heer
Gr ave van Zinzendorf, te Straalzond en thubingen voorde Lut her-
fche verklaard, uitgenomen de Oude Eebeemfche Difciphne.

Vil, De gemelde Graaf heeft hier te Lande verklaart, dae
Godt in alle Seden Jefus beminnende zielen heeft, dat de Af-
godery der Papiften uittcrlyke Ceremonien zyn, en dat de Dif-
cipelen onder veele Dwalingen Jefus hebben liefgehad, en de
Godheid van Chriftus niet hebben gelooft,
yin. Dat zy alle Gezintheden tot hunne Gemeente toelaten.

IX.nbsp;Dat zy, geen algemeene Geloofsbelydcniffe hebben.
N. B. E-uenwel noemt de Heer Graaf van Zinzendorff het Gefchrift
in den jaare lygf van hem aan den KoniMg van Sweeden ever gele
vert, zyn en zyner Gemeente Geloof en Belydenijfe.

X.nbsp;De herftelling aller Dingen ofte het zalig worden der
Verdoemden en Duyvelen, welke de Heer Graaf in zyn Bely-
denifle oordeelt niet onredelyk te zyn, nogte tegen de neygin»
van een godvruchtig hart te ftryden i maar zynde geenzins uit
de H. Schrift te beweeren.

XI.nbsp;DtZalvinge, zoo als die by hen aangenomen en geftelt
werd naaft, en zelfs boven den Bybel i Onfeylbaar gefchikt tot
Propheteren, welk propheteren, hoe het in een allervolftrekt-
ften zin moet genomen worden, en zelfs als een Bediening inde
Gemeente werden aangemerkt, en geoordeelt werd zelfs boven
den Bybel het allergemakkelykfte, zekerfte en algemeenfte Mid-
del te zyn, om andere Menfchen tc beproeven.

XII.nbsp;Hunne bevattingen van de Genade-Middelen , waarom-
trent zy veel vermoeden geven, te ftellen, zyn: dat het Woord
Gods niet het eenige Middel is tot zaligheid,.

XXI.nbsp;Zy houden zig vreemt van de Onmacht des Menfchen
in de Bekecring en bet Geloove in Chriftus.

XXir. De droefheid in de Gelovigen over hunne mwoonen-
de Z ndeen veelvuldige Atwykingen keuren zy als onbeta-

quot;quot;quot;^XXIII. Zy fpreeken laag van Gods dierbaar Woord, verhef-
fende hunne Ingevingen boven de H. Schrift, als een Kegel

XXIV. Eyndelyk, zy betonen geen achting te hebben voor
dc InftelUngen des Heeren, voor de Bediening van het Wtjord
Gods, en de Bondzcgekn der Geretormeerde Kerke, verhef-
fende hunne Herrnhuthfchc OefFenmgen boven dezelve

Herrnhuthers gebouwt ftaan. Wy Uten hier op nu de gewoor^-
tens cn plechtigheden, zoo als dezelve te Zeyft m gebruyk zyn,
volgen, gevende den Lefer eerft eene omftandige befchryving
van de Plaats, in welke zy hunne Vergadering houden. Men
vind die aan dc Linkervleugel van het Huys te Zeyft, en is een
lange Zaal van omtrent izo voeten en byna 40 breet , van bo-
ven zuyver wit cn eflfen beftreken. Men gaat \'er door twee
Pmailen in eo uit, zynde die voor de Mannend t boven- en
die voor de Froimen aan \'t bcnede eynde gefchikt Daar zyn
geene titftoelen, maaralleen Bmken zuyver en gad gdchaaft,
die overlangs geplaatft zyn, voor dc Gemeente ren gebruyk. Ue
teer aar, of liever oudfte of Bekwaamfte Broeder, welke nog
eenen onder zig heeft, is zyne zitplaats in \'r midden aan dc Weft-
zyde op een ftoel, tnet een van groen laken of zaay bthangea
Is-tajei voor zig, alwaar in eenige Boeken bewaard

©m onder de Oefening te worden^ gebruykt j verricht aldaar ge-
woonlyk zyn dienft al zittende, tn zulks in de rioogduytiche
^ame, V^i Kaarskrmnen ^{cx, verciert met eenige kkyne
vergulde orBamenrjes, hangen in, \'t midden van de zaai, en 14
vergulde .drmbiaker, tegen de Muur rondom. Aan zuyJ-
cynde ftaat een kl^yn Otg^d, gefundeert op een houre met traye
Ornamenten btfneden Pedeftal, in welke p Regifters zyn, mee
deefe naam;

De Mansperfoonen hebben hunne zitplaaifen ter rechterhand
van den Leeraar en houden hun Hoofd,zoo lange de Oeffèning
duurt, ontdekt. De V^rouwfperfoonen, die hare zitplaats ter
linkerhand hebben, ziet men daar alle met een effen züit ■■Vlut:.ie,
met ttn roode. blauwe of groem geftiktc keelbamt pronken. De
Oeffemngh^^xnt gewoonlyk met eenige verfen uiteen Lied, waar-
na men dan de Redenvoerin^ van den Leeraar, die dezelve al zit-
tende doet, hoort-, cn welke gemeenlyk op eenige zedeleflèn
uitkomt, na dat het leven yan d\'een of ander Heylige, Man of-
te Vrouw, uit de H. Schrift verhaalt is. Des middags doet ge-
woonlyk den Opper- Leeraar de Oeftening ten nutte van de Jeugt
cn komen daar alsdan de Schoolmeefter met zyne Jorigelin^ifr,\'
en de Meeflre^ met bare Meysjes ter gehoor, waar by zig^oolc
eenige volwaflcnen laten vinden. Des namiddags is de beurt aan
den Onder~ Lenaay -i die dan de Fergadering^x\'^m, dog\'die
altyd het Onderwys in de Zedekonft, uit een /^ofj^ voorleeft j
\'t zy uit gebrek van geheugen, of miffchien om onderfchyd te
mfiken tuftchen hem en zyn Opper-Leeraar. gpyj^ zynzc ge-
kleed als de anders Herrnijutfche Broederen, WaMcer de oef-

fenincr aan \'t eynde loopt, (die zelden langer als een halt uur
duurti werden \'cr weder eenige Hoogduytfche Versjes gezon-
gen , dieze zomtvus ook maar half gebruyken, en daar het meer-
derdeel van de Gemeente zoo wel toe gewent is, datze die van
buyten zonder Boek (want boeken ziet men in de Vergadering
niet) konnen mede zingen. Dit hun zingen is by uitnemend-
heid aangenaam te hooren. Als de HEER en VROUW van
Zeyß in de Oefl^ning komen, plaatfen zy zig alwaar het hun
luft elders neder, zonder hun door een byzondere zirplaats van
de Gemeente te willen afzonderen. Wanneer de OefFening ge-
daan is, zonder dat \'er van den Leeraar den zegen over de Ge^
meente is uitgefproken, ftaan de Mansperfoonen eerft op, en
gaan uit door dezelve Deur, waar door zy ingekoomen waren,
zoo lang blyven de Vrouwsperfoonen zitten, die alsdan ook we-
der door haar gewoone Deur uitgaan. Men houd, na de ge-
woonte van de Kerke der eerße Chrißenen, hieronder de Herrn-
hutherfche Gemeente, ook zoogenaamde Liefde-Maaltyden,
die zy in de reygaderzaalvoor den dag dat het Avondmaal zal
werden uitgedeelt, in veel Liefde, Vreede en eensgezindheid
met eikanderen, inhetneeraen vaneen wynig fpyfe en\'t ge-
bruyk van een kopje Thee, G^fty, Chocolade, Wyn en Bier
verrichten, \'t geen aan brave Lieden niet gewygerd word, om
tc zien: gelyk ook niet wanneer dzvc gedoopt word en Avond-
maal gehouden: Anderen, waar op men geen goed oog heeft,
werden geweert. Men houd deefe gemeente te beftaan, in na-
by de ifo Ledematen, welkers getal wel zoo hoog niet zou
loopen, maar door dien ook kinderen van goede hoop en verwach-
tina^.tot het Avondmaal worden toegelaten, is dat getal daar voor
bekent. Aalmoefen werden onder deefe Gemeente quot;\'« gege-
ven , milTchien omdat onder hen geene Armen zyn. Ol het
Leeraarampt met een jaarlyks Tradament beloont word, dan of
hy dat uit Liefde \'doet, daar van hebben wy geen bericht.
Eyndelyk, wat aangaat het Burger lyk gedrag der Herrnhuters
alhier te Zeyft, men moet van haar getuygen, datze daar in

nog men ziet \'er niet dat eenige aanftoot nog ergernis kan geven-
zynde een yder geduurig bezig in ftilheid zyn eigen dingen te

Op dac een ieder ook mochte weeten, hoe geftreng men in
de Vrye Heerlykheid van Zeyft by den Gerechte, om de
goeden te beloonen en de kwaden te ftraffen handelt, zoo laten
wy van deefe laatften eenige Sententien en Executien, zoo als
dezelve zedert de Bezittinge deefer Heerlyheid van den Heere
CormUs Schellinger zyn gedaan, volgen; £n komt van deefe eer-
ftelyk voor de Executie van Gerrtt milernze De jonge Hond,
opgehangen over menigvuldige Dieveryen den 7 February 1740
i7foden 5 Apnl heeft Styntie van Langenberg pubheq op hec
fc^iavotte pronk geftaan, en is gebannen uir deefe Hooge Juris-
diótie. Alsmede ter zelver tyd Jnna Chrißiaam, Landloop-
fter en Aal Mattysz als boven.

i7fo den zt Odober Dirkje Langer aar alias, Dirk\\e Teut,
als voren en gebannen voor 4 jaaren.

i7yr den 18 ÜÖober Pieter Dirkze, alias. Ante Piet, cn
Evert Janfe, beyde wegens Sodomie in ftilte geworgt.

i7fi den iz November Anna Eymen^ oud 38 jaaren, ftren-
gelyk gegeeffelt en gebrandmerkt voor 6 jar.ren in het Tucht-
huys geconfineerr, en voor al haar leven gebannen.

I7yz den 21 February Leenden ^rendzeff jaaren,Land-
loper, gebannen uit de Provincie Utrecht ten eeuwige dage.

i7f2 den 20 Oftober, Gpbert Gyshertze Hagen^ alias Gyije
Spm, een Schaapherder, oud 34 jaaren, over meenigvuldige
Djeveryen, Brandftichting cn meer andere gruwelen, levendig
gerabraakt, gcblakert, voorts gewürgt, en op de plaats des
Gerichts op een rad gezet, met een yfere Vuurpot nevens deflelfs
doode lichaam gehangen.

i7f4den ip September Dirk Langer a ar, ten tweedemaal we-
der gebannen voor altoos.

N og is onder deefe Hooge Heerlykheid, zedert de bezittin-
ge van bovergtmeWe Heer van Zeyft, een Vrouw^perfoon in
Itihe gewürgt, waar van wy de Naam, nog dc tyd wanrecrckt

gefchied is, ni.t berichten,omdat de Regeering zulks niet heeft
eelievcn openbaar te maken.

en een .^pothecar. van welke men te Zeyft zeer wel ge-
ient wordt I onder welke den Ghirurgyn m konft en weten-
fchap zeer gerenomeert is, cn meer dan eenmaal blyken heett
geglen een geleert T.üent te bezuren. Du. is men hier van
de uaven dcelfr drie Perfoonen en hunne Hoedanigheden ten
,1nbsp;„tr, ni aeen bekwumer te wenlchen.

Dc laarmmt ot Kermis werd hier gehouden tvvemaal: dc
ce.fte des Zondags na Pinxteven, en de tweede de laatfte Zon-

Zomers genoeg te doen hebben van wegen \'t bezoek en de eer,
die men den Htrrnhuters aUdan dngelyksjiandoet, om hunnen
Godsd.enft en manieren van leven na te Ipeuren, dog wel by-
^mde^k om Koophandel met hun te doen, nadien^men by hun
bJnf Xs vinuei/kan. Wy gaan nu over toC het Dorp eo

D. is pen zeer vermakelyk Dorp en Ambachtsheerlykheid,
een kiyn uur gaans van de Siad Ucrecht, aan de weftzy-
de van dgt;en piaizant? Vechtftroom geleg n, omtrent dne qnar-
tier uurs her Do.p MurlTm, en eve^ zoo verre van Weft-
Hn ftrekt zrg in zyn j.-isüa.e langs de Vecht na
Maarfen tot aan en over zyn Koornmoh^n, een groot quartier
uur gaans, na Utrecht tot aan de Herbergde
penburg, insgc\'yks zoo verre, en na de Weft- en Ooft k^nt
het nguiiee-n gniot half quartier uur.
Het wufd m een Giftbrief van het jaar 838 r^ule geooem\'l

cn heeft weleer (200 men wil) onder Bracola Pratorium, dat is,
onder het Gerecht van Breukelen behoort. Deefe Heerlykheid
behoorde van ouds, ten deele den Abt van Oofihroek, als blykt
Uit een Verly-Brief van dien Abt, gegeven in \'t jau* 1445, e«
twee andere van Biflchop David van Bourgondien, van den zi
Maart en iz November I4f8j als mede inzonderheid uit den
Ovcrgift-brief van Vrouwe Eiifaberh van Kuylenhurg yWedn^e.
van den Heere jan van Luxenburg, Heere van Vyle, gegeevea
den ip February lyio. en het Verly van den Abt, Prior, en het
Convent van Ooftbroek, daar op gegeven des zeiven jaars. Na-
derhand is deele Heerlykheid door HenrJrik van Benenn LVllI.
•Biflchop van Utrecht, aan/^^//e*«,Grave van Rennenberg,
gedragen, dewelke in \'t jaar if4lt;5. op het Kafteel of Slot tc
Zuylen overleden zynde, wierd zyn Hart alhier in een loode
Kift zyn Inge want te fVeßhroek , en zyn Lichaam te Ooflbroek
ter aarde beftek j maar de Kerk van het laaftgemelde Dorp, in
den laare if o afgebroken zynde, wierd zyn lichaani, met de
Graftombe in de Capelle van Zuylen ovcrgebragt.

Men teld in dit Dorp en Heerlykheid, zoo Burgerhüyfen als
Boerderyen, 105? te zamen, onder welke mede begrepen zyn 5
Steenbakkeryen, en f Tichelwerkers j dus f4f Inwoonders,die
hier alle zeer vermakelyk woonen, en van hunnen arbeyd dc
Kolt wel kunnen hebben. De Hoofi:nering m deele Heerlyk-
heid is de Land-Vee-en Vruchtbouw, en beftaan de Landeryen
daar onder gelegen in f iz Mergen 4 Honden zj-Roeden: Ook
doende Steenbakkeryen, hier de Ingezeten floreeren, en zeer

Ambachts-Heer, ineen Schout, f Scheepenen, en een Secreta-
ris die een Bode tot hun dienft hebben, genaamt Gisbert Brants^
zynde van de Roomfche Religie, en woonende m de Herberg
of \'t Rechthuys, het Wapen van Zuylen. Wanneer den Am-
bachts-Heer goedvind, de Regeering van Scheepenen te veran-
deren , laat hy zig een dubbeld getal van de afgaande ter hand
ftellen ; waar uit hy dan Nieuwe verkieft, die in plaatfe van de
afgaande weder regeeren zullen.

In deefe Heerlykheid zyn de volgende Hoffteden vermaart^
ftls; \'t Riddet matige Huys ie Zt4ylen, eertyds in Erfpncht gehou-
den van dc Ahrdye van Ooftbroek nu Leenroerig aan den Ge-
fliehte van Utrecht i waar mede den Hoogwelgebooren Heer
Dtdcrik Jacob van Tuyl van Serooskerke in \'t jaar 1729 den !O De-
cember is beleent. Het ftaat aan de rechterhand van de v\'echt-
ftroom, aan de zuydooftkant, en is verfterkt met twee achtkan-
te Toorens op\'de hoeken van de achtergevel, en twee zeskante
öp die van de Voorgevel j is voorzien met breede Vyvers, een
ruyme voorhof of Baftecour, en met zeer net beplante Thuynen
en Laanen. Groenhoven, Zuyleveldt, Geftenßeyn, Daalwyk, /- )ƒ-
huyten, Didrikfleyn, en meer andere, welke alle onder Zuylen
gelegen, het vermakelyke van de Vechtftroom,niet minder ge-
nieten . als die onder de Gerechten van andere Heerlykheden ^
aan deefe Rivier gelegen zyn.

De Kerk in den Jaare ilt;5f4 nieuw gebouwt, in plaatfe van
een oude afgebroken Capelle, ftaat ten Ooften der V^echt na \'t
Zuyden van dit Dorp; pronkende met een Zeskant Toorentje,

Openbaren Godsdienft te roepen , en op andere tyden de Men-
fchen aan hun eynde te doen gedenken. Zy is 24 treden lang,
en iz breed. De Vloer is van blaauwe Arduynfteen, en de
Kap (welke men eerlang in een gepleyftert Verwulft hoopt ver-
andert te zien,) is zeer konftig, na de wyfe der Oude Kerk-
bouwing getimmert Ook zyn de Geftoeltens na ieders Rang en
Hoedanigheid zeer regelmatig geplaatft, waar onder die van den
Ambachts Heer, de Regeering, en die van de Predikftoel en
Kerkenraad uitmunten. Elf Wapenborden, zoo van Heeren en
Vrouwen der Plaats, als andere brave Geflachten, vercieren de
Muuren, en twee Kaarskroonen, om de Gemeente by Winter-
avond te lichten, hangen in \'t midden der Kerke. Ook ziet men
daar nog vyf Tafelen, met merkwaardige Spreuken uit de H»
Schrift, daar de K erken niet genoeg mede verciert kunnen wor-
den. Befchilderde Glafen werden hier niet gevonden

Zie hier nu de Naamlyft van de Predicanten, welke de Ge-
meente te Zuylen, zedert den Jaare i6n bedient hebben,
mdykinbsp;HEH-

HENRICUS-TECKMAN. Arnold. Fil. Joh. Frat. Joh
Nep. Ber. als eerfte Predicant KJfi in iMaart. Bev. den p Meyquot;
Vertr. naar Amersfoort lööo in November.

Phil Doa. Prop, zynde alhier ber. Bev. den 28 Maart
Deefe laatfte verkondigt het Woord Gods, gelyk een Dienaar
des N. T. betaamt, en is hier by zyne geliefde Gemeente,om
zynes getrouwen Werks wille ,in Zeer veel achting. Het Trac-
tement van den Predicant, is hier als op meer andere Dorpen
dat is, foo gulden ordmair,en 100 extra, te ?aroen ^00gulden\'
en voor twee kinderen yo en voor vyf 100 gulden. De Lede*
\' maten deefer Gemeente, werden omtrent tot hondert gerekent
die het Nachtmaal des Heeren, op hunne BelydcnifTc ontfangen
mogen.

Betreffende het beroepen van een Predicant, daar over is na
het overlyden van D\'. Cornelius van ^iellenburg, in den iaa
1714» tufTchenden Hoog Welgeboren Heer van Zijylcn en de
Eerw. Kerkenraad verfchil geweeft j pr^Cendeerende dp\'la.rft^
een Vry Beroep, en de eerfte het Patronam te h bben!
Waar op den ly Jan. 171Ö door haar Ed. Mog. de H^Ln Staa-
^ngerefblveerdi^^datdcefe^^^

Stemmingyan deffelfs Ledematen, een Predicant voor zig
Äouden difpiciercn cn bèrócpcn j maar dat by een volgende vaca-

1i rw-?kel¥ks des tvonds gepredikt haft. _
\'nbsp;Tbeftaat h,er des Zomers m fo i «o en des Winters

^L^Tokprt genoeg .s, om de Lyder. van .nv^end.ge iiet-
tens en kwaaien te gciquot;-\'«™\' („-„-etenen deefer Pkats hun
oS^et\'^S^Th« Äan deefe HeeHykhe..

y^Tt Dorp en Ambachtsheerlykheid, is gelegen H
li Stad Utrecht, en van Tienhoven en M\'^^ensdyk y Jer^
fciaans? Het zelve geeft a«» .ya Bewoonders en Ingezetenen

de Neering, door de vette Weydeknden, tot overvloet van
Melk Boter, en Kaas, dewelke aldaar zeer goed is; gelyk ook
in de naafteelegen Heerlykheid en gedeelte van de Proolldye van
St Fan, genaamt Achtienhoven , die aan het Gerecht van dit
D;rp aanJrenll. Men noemt dit Dorp Weflbroek van wegen zyn
broekige grond, en om dat het ten Weiten van de Stad Utrecht legtj
j^elyk O^hroek, om dat zy ten Ooilen vatj die Stad geleden is.
H,er ftond van Ouds eene Parochie Kerk,die naderhand tot eene
C.pelle wierd, en om zyn blauwe Uyen en Deuren, de b aau-
we Capelle genaemt is geworden. Thans heeftze die naam ver-
looren, en is die aan een ander naaftgelegen Dorp gegeven, by
een ieder genoeg bekent. Deele Ambachtsheerlykht id, is Leen-
roerig aan den Geftichte van Utrecht, zynde den Hoogwelge-
„ Heer Oirk Jacob van Tuvl van Serooskerke , Heere van
Zuylen en Weftbroek, enz daar n^de bfeent, den i: Decem-
bernbsp;De Landeryen deefer Heerlykheid beftaan in 15-18
Mergen en z Hond ,cn die van Achtienhoven \'t Gerecht van de

Men teld in dit Dorp en Heerlykheid, zoo Burgerhuyfen als
Rrgt;prdrfvpn 8ó Huvfcn, die meerendeels door twee Huysgezin-
w„Xn,\'ten bewys da, dit Dorp - Hee^hdd
zeer Volkryk is: Dus ftellen wy her getal van Inwoondeis op
Ö4f Perfoonen , die hunne Koftwinning hier redelyk hebben

^quot;quot;HeTcerecht van Weftbroek beftaat in een Schout, vyf Schc-
^nbsp;. ^^teen Bode tot hun dienft heeft, ge-

r De Heerlykheid van Achtienhoven, aan dit Dorp zeer naby
gelegen, en als boven gezeyt is, onder de Prooftdye v.n St.
fan behoorende, heeft tot een Regeering een Bailluw , een
Schout, vyf Scheepenen , en een Secretaris, met een Bode i
genaamt Kghert Remmtnger, woonende in \'t Rechthuys. On-
der dit Gerecht behooren 46 zoo Burgerhuyfen als Boerdejjen,
die genoegzaam alle vanquot;de \\^eehoedery hun beftaan hebljen.
Dus mag men de Inwoonders van dit deel der Prooftdye vo r-

noemt, ten minften wel op zjo perfoonen rekenen. De Inge-
zetenen die hier Gereformeert zyn. behooren tot de Gemeente
van Weftbroek, en doen daar ook humie Dooden begraaven.)

Nu komen wy tot de Kerkelyke zaken, en eerftelyk tot,de
befchryving van \'t Gebouw van het Godshuys eertyds gewyd
aan O, L.\'Vquot;, Zy heeft z6 treden in de lengte, en ï8 in de
breette. \'t Choor is lang ip, en heeft de breette van it treden.
De Vloer is gemeen, maar de Kap is na de Oude manier van
Timmerkonft zeer fterk gebouwt, en is hoog, dog niet wel
geproportioneert met haar Muur, die met Dommers gefteunt
wordt. Vier hcele en twee halve Pylaaren onderfteunen \'t Ge-
bouw van binnen. Twee Wapenborden, beyde van Adelyke Fa-
milie hangen in het Choor, en negen Glafen, yder met twee
fFapens befchildert, van de jaaren i5ff, ilt;5f8 cn i (5(5o, dienen
de Kerke tot cieraad, zoo als ook twee kopere Kaarskroonen.
Zy is in hare Geftoeltens na de Hoedanigheid der Perfoonen en

rang zeer wel gefchikt en gereguleert. De Confiflorie is ten noor-
den van \'t Choor. Ten eynde van het zelve,ziet men geplaatft
een blaauwe Arduynfteene Tombe in het Jaar 133f opgerecht,
en daar in bygezet, den Heer van Wulven, eerfte Grondlegger
en Heer van Sterkenburg, welke op de Tombe na \'t leven legt
afgcbeelt, als een geeftelyk Perfoon i en mogelyk Abt, Prior,
of Deken is geweeft, van een zeker Cloofter in of Buyten U-
trecht. Tegen het zuyden van het Choor leeft men tegen de
Muur, dit volgende Opfchrift:

Sfn \'Ê S^at mti ^«mii i r4\'5/ bfii tH bag tti ^uïp/ 500
öf!iib!(j gf?siDo?t!fn/Dennbsp;cn iBiUdgebnren ^me ^iU

llfm i^r^ 50e HgnnenOn\'gö/ ïpflt;?L\'etot^uii(cncn i©ff|s
öjorcfi / C11 Bm tot #löeïi|)ocftic / öanc \'t ftatr te ^utjlcn ttt
öic Cnpeiig öfgraben/ fn ^n ^ngcUJant htec in De Wcft^
btmUl m kQt ïjet lïfïjacm tot #o|lDroecft öegraben.

Wat nu aangaat de Tooren deefer Kerke , hy heeft de hoog-
te.met zyn klyne fcherpe fpitsje, van 131 voeten. Het gemel-
de fpiisje is omtrent p jaaren geleden , daar ni.euw opgezet. In

dezelve hangen rwee Klokken , en heeft een Uhrwerk hin
met twee Uurwylers na bviycen. Aan de zyde binnen de K^/i!
was hy eertyds met een O gel behangen, dog dat is al voor vel
Ie jaaren wegg, nomen. Men heefr hier het Kerkhof ten ZuT
den, dog daar op werd weynig begraven.

Hiej- folgt nu de Naamlyil van de Predicanten, die de Kerke
J. C van den tya der Reformatie tot heden toe bedient hebben
en deefen zyn geweefl •nbsp;\'

den Mey Afgiet den z July lö^p. En word hier na Prol
reftor te Harderwyk 164.0.

1 JMANNUS DE HEER. Ber. alhier van Schelk,y„e„
en Meeuiven lójp. Overleden 1Ä47 in Innv

ERNESTUS VAN HARLINGEN Henr. Fil. Ber. in \'t
Voorjaar ilt;57f. Emer. in \'t Najaar ïlt;5pp. Overl. i70f

BLASIUS PAAUW. Ber. van Breskens in Vlaanderen in
Febiuary i6p9. Ber. 1700. Overl. 1734.

CORNELIUS DE CUYPER. Anth. Fil. Prop. zynde al
hier Ber. Bev. den jr july i/jy. Vertr. naar Brcemen totPre^
dikant inde Martini Kerk} den zo Dec. 174«-.

JACOBUS CORNELIUS. Ber. van Wamel en Dreumel
den 8 Maart. Bev. den 4 July 174^. Deefe laatlle is nop inTe-
vcn, en zyn getrouwe dienrt onder de Gemeente in veel aätine
van wegen zyne Leere en voorbeeldelyk godvruchtig leve?,!
Het ftaande Tradement va^f.zvn Eerw. is als ©rdinair Men-
heeft hier omuent izf Ledjsr«*en. Wanneer de Predikftoel

Het School ftaat hier aan de noordzyde van het Choor, en daar
in werden door een zeer bekwaam Meefter, des Zorners om-
trent f O, cn des Winters 80 Schoolheren, in onderwefen. Uc
Maandgelden zyn van ieder Leerling, voor die leeren leefen 3 ,
(l-hrvi\'tS 4, en voor Rekenen 10 ftuyvers. Wat aangaat de
Kerkendienft van den Schoolmeefter, als t^ofter en Voorleefer,

teft men te Weftbroek een Koormoolen, die nkt veel
ftil behoeft te ftaan, van wegen het goede Meel, dat daar op

De IrnrMf kt, of Kermis word hier gehouden, in de maand
Auauftv, des Zondags na St. Batholomeus.

i?e Arbergen die men hier heeft, zyn twee de voornaamfte,
waar van de eerfte het Rechthuys de grootfte is.

De gelegenheid van dit Dorp is z uuren van Utrecht , i van
ha Dorp Weftbroek,en een halfuur van de Vuurft. Het
zelveleid in een vermakelyk Oord,en is vaningezenen voorzien,
d?equot;in Koftwinning lan|s de -lykfte w^en ~ ^^
zoeken Het begrypt onder zyn Jurifdiftie Oojtveen, t yoor^
7o^TouLeetennl\\ met Helvenkop^ zamen groot ^700
Mergen, en behooït het Gerecht onder de Dom prooftdye van
Un-echt, die daar van Heer is, en ftelt de Regeering aldaar
na bekwaamheid en verdienften, van de perfoonen.

van de Groene Kan, en een van de Blaauwe Kapel, die a1s op
sneer andere Dorpen geen ordinaire Zitting houden, maar wan-
neer het zaken vorderen. Het Wapen van dit Dorp is het Beeld

Wanneer een Schepens plaats vacant is, of dat den Domproft
goedvind de Regeering te veranderen, geven oude Schepens een
dubbeld getal op, waar uit dan de geene, die de Regeering
weder zullen aanvaarden, verkoren worden.

Onder dit Gerecht behooren, als gezeyt is Ooßvem, V Voor^
dorp^QVï de Ou4e of Jchtcriveetering j en dat van dc Blaauwe Ka-
pel\'i begrypende te zamen ruym ifz huyfen, waar onder eenige
,van meer dan een G«zin bewoont, en ten minften piz Inwoon-
ders j welke hier ook zeer wel de goede Koftwinning hebben.

De Hoofneering beftaat hier als te Weftbroek, in de Land-
Vee-Vruchtbouw, door welke, wanneer het eene van defe al
eens niet gelukt, de andere nog wel zoo veel opbrengen, dac
den Bouwmeefter daar van beftaan kan. Dit voordcel hebben
de geene ook van de onderhoorige Buurten en Gerechten, als
zynde mede in dezelve foort van Landftreek gelegen. Het is te
quot;Weftbroek zoodanig gelegen, dat men daar een afgezondert en
vermakelyk leven genieten kanj derhalven is te verwonderen,
, dat zig aan deefe Plaats, ten minften in het Zomerfaifoen , geen
meer Menfchen van het Stadleven als vermoeit, daar het Zo-
xnerleven verkiefen, om de tyd eerlyk en Godvruchtig buyten
het aewocl der Stedelingen door te biengen.nbsp;;

f lÄ komen wy tot de befchryving der Kerke. Zy is lang in
haren buyk 16 treeden, bi eed 12 j \'t Choor lang p, breet 7
treden. Het Kruys lang f , breed ip treden. Van buyten is
\'zy met 16, dog niet fware Dommers gefteunt, en van binnen
•in haar Geftoeltens zeer fraay en wel geregeleert, na de Hoe-
danigheid en Rang van Perfoonen, die daai hun plaats hehbcn.
DeefeKerk is al zeer oud, als blykt uit de Niffen van buyten
quot;en binnen, waar in eertyds de Kerke met Roomfcht- heilige beel-
den vercierd wis. Het Kerkhof is rondom bepae\'t met éen ftee-
ne muur,cn aan de Het;rewegzyde,met een fraey Portsi) en yfer
Hek. Twee kopere Kaarskroonen hangen in \'t midden der Ker-

Ice, en verlichten met haar Kaarflen de Gemeente, wanner dc
Predicant des Wintersavond m de Weeke predikt,dog ftaat aan
zyn Eerwaardens Vryheid om dat te doen ©f te laten. De Ccm-
fiftoric word hier in het Choor gehouden. Men ziet hier een
Wapenbord in het Choor van JufFiouvs^ Mechtelt van Doorn ,
Huysvrouw van den Heer Major Daif, geftorven den 8 July,
oud zynde 40 jaarnbsp;De Glas-Wapens zyn hier van de H.

H. Staaten van Utrecht, en die van de vyf Capittelen aldaar.
Men ziet hier ook eene fraayj? Grafkelder by de Tooren aan de
Zuydfyde, doen maken van de geweiène Schout deefer Plaats
Johan S-wanjtng, waar van hy hoopt, dat daar in zyn afgeftor-
ven deel zal mogen ruften, ter tyd toe van de algemeene Op-
Wekking ten Jongften Dage.

De Tooren van deefe Kerke,bereykt de hoogte van i^z voe-
ten tot den top der Haan. Hy ft lat byna met zyn Lichaam ten
halve inde Kerk. In het Jaar\'iö^i kw m brand in deefer» Too-
ren, en van dat gevolg, dat de Spits niet alleen vetbrande, maar
ook het Paftoors huys, dat aan de zuvdzyde ftaat j dog in het
volgende jaar löpj zag men beyde weder opgebouwt- In dc

zelve hangt een Klok en heeft van binnen een Uurwerk, met
iJrie Uurwyfers na buyten.

Hier op laten wy volgen de Naamlyft der Predicanten, wel-
ke zedert de Reformatie alhier de Gemeente J. C. en die van de
Blaauwe Kapel, (mifTchien dezelve, waar van onder Weftbroek
gefproken is 5) bedient hebben, cn zyn geweeft als volgt r

GODEFRÏDUS HALEWYN. Phil. amp; Theol. Doa. Ber.\'
ï6o.. Vertr.naar Heufden i(ïop.

CC)RNelII)S VAN EMELENBROEK Ber alhier van
Schalkwyk i6zo. Bev.den 10 Decemb, Was Veld-Prediker
Overi. lö^o in \'t Voorjaar.

CORNELIUS BERGERUS. Predicant zynde in Mufco
vien, Ber. alhier en te Woudenberg te gelyk j dog nam het
eerfte aan in Aug. Overl i6fi
DAVID MONTANUS. Ber. löy^. Vertr. naar Sluys iß

PHILIPPUS BERGMAN. Jac. Fil. Ber. kJöz.Overl. 1666.
WILHELMUS VAN RHYN. Ber. in Maart löö;. Vertr.

ZACHARIAS VAN EYNDHOVEN. Petr. Fil. Ber. 16Samp;
in Juny. Van den dienft geremoveert 1707. Nadèrhand be-
roepen naar Suriname 1714.

HERMAN US CROES. Ber. alhier van Predicant op \'s
Lands VHoot 1708. Overl. i7fQ.\'\'

HENDRIK DANIEL VAN DER HORST. Herm. Fil.
Prop. zynde alhier beroepen den I Sept. Bev. den 20 Dec. i/yo,
Vertr naar Ooftindien ijy6.

THOMAS APPELS. Prop zynde alhier Ber. den i8 Nov.
en 14 Dec. 17f6. Bev den 27 Maart 17^7. Deefe laatfte is\'
hier nog in leven en dienft van de Gemeente, dog men bericht
ons, dat te Middelburg in Zeeland is beroepen j derhalven zal de
Gemeente dien yverigen Leeraar, eerlang tot deflelfs leetweferi
miften. Het jaarlyks Tradement van de Predicant is als ordi-»
nair. De Gemeente alhier beftaat in omtrent po Ledematen
die op hun Belydeniffe, het Nachtmaal des Heeren mogen crp*
bruyken.nbsp;^

Het Sebdol, van welkers getal van Schoolieren, \\yy ge^-n be-
richt geven konnen, is geen van de minfte in de Provircie- wor-
dende de Jeugt daar in door een Meefter onderwefen wiens
Onderwys en Voorbeeld , zoo wel oude als jongen behaagt.\'-
Men betaalt maaodclyks voor leefen 4, fchryven 6, en voor Cyf-

3é4 Geheymfchnjvsr van Staat en Kerke
f s ftnv.er. Het Traaement van den Schoolmeefter alf

Hier is een CMrmgy« woonachtig, waar van uc
deefer Plaats quot;quot; ^ Sie een Koornmoolen, ten

Inwoonders, die meerendeels beftaan do^ ^^/„.ere DANIËL
Vryheer deefer Plaats , is t^en^oordj den Heenbsp;^^

kkheid aan die vermakelyke Vechtftroom gelegen zyn; Vreden^
hoek Slotßcht, migelegen, Wittejlein, yreederuß, hrugzicht,

Het Slot is zeer merkwaardig, en door Hennk van Vtanden,
XXXVIU Biftchop van Utrecht, een groot Krygsman, m hec
Jaar .2ir3 begonnen te bouwen, en m \'t Jaar ii6o voltrokken.
Van den Buyt, welke hy op de Gelderfchen had behaalt. Men
wil dat hy zulks gedaan heeft, om de Strooperyen der Heeren
van Amftel, daar door te beletten. In het if
de dood van deefen Biflchop Henrik, wierd dit Slot door Gw-
Irecht van ^mfte, belegert j dog hy daar op met winn^^f, ver-
liet het en begaf zig weder naar Abc:gt;ude. Maar Biflchop jan
^an Naff-auw, de Opvolger van Henrik, een zeer vadzig Man,
verpandde het Slot Vreebnd aan Heer Gysbrecht van A.nftel,
II wiens overlvden Bilfchop Jan van ZirikMt wel weder zocht
te loflen, maar te vergeefs j waar op hy het ging belegeren.
Maar Heer Gyshrecht van Amjiei, door Heer Hamen van Woer-
geholpen, floeg deefen Biflchop, en dreef hem ten Velden
uit tot aan Amersfoort. Dees Bifl\'chop nam hier op zyn toe-
vluäit, tot Graaf Florn van Holland, die het Slot zelf ging be-
I Jrcn- maar de langduurigheid van het Beleg hem verdriecen-
dl, gquot;f hr^\'e aan zyne Vddheeren over. Ondertuften verza,
melden de Heeren van ^mße/ en Woerden, zoo veel Volk als zy
Irmden namen hunnen nachtruft te Loenen, en gingen des
^ \'\'ens vroeg den Belegeraar opzoeken. Maar deefe zyn. Krygs-
3 erdeeknde, liefden eenen hoop het Beleg vonrt zetten
Tirok met den anderen over de Vecht, waar op een flag tuf.
fchen de twee Pavthyen wierd gelevert, die ongelukkig voor de
Ontzetters uitviel, wordende Amftel en Woerden zelf gev.n-
fijr Daar op wierd het Slot beftormt, en doornbsp;broe-

der van Gysbrecht, die daar binnen het Bevel had, na eemg«
teg\'-nftand overgegeeven; en deefe Overga-e wier i gevolgt vna
eene Vreede, tuflchen den Grave, den Bdfch^p, en de i\'-^ee
grn.tlde Heeren; wordende geflooten te Loe^,, den 28 Oa.\'ber
de\'\' laars u8r.

Utrecht, het Slot Vreeland aan den Grave van Holland voor
7000 ponden, maar het wierd in \'t Jaar 13f4 weder door zyn
Opvolger geloft , cn door Vrouwe Margareta wederom iet
hand geilek. Maar in \'t Jaar 1371 rees\'er een verfchil tuflchen
yilhert, Ruwaart van Holland, en Biflchop Jan -van Hoorn over
Vreeland, en deflêls afloffinge, het welk zoo verre ging, dat
de Biflchop tegen de Hollanders te Velde kwam, de Voorftad
van Woerden afbrandde, en Kroonenburg verwoefte. Niette-
min kwam Vreeland in \'t jaar 1374, aan den Ruvvaart, doquot;r
JJfuerui o£ Sweer van Abcoude, Zoon van Gysbrecht van Abcou-
de, die het hollandfche Krygsvolk heymelyk had binnen gela-
ten, Maar in \'t volgende jaar i37f, wierd tuflchen de Hollan-
ders en den Biflchop de Vreede getroffen, door welke de laatfte
wierd genootzaakt, aan de Heeren van Woerden en Kroonen-
burg, voor hunne in deefen Oorlog geledene fchade, geld uit
te keeren. Eyndelyk deed Keyfer KAREL DE V. Heer van
Utrecht zynde geworden, het Slot te Vreeland in \'t Jaar
afbreken, en wederom een ander Vreedenburg in de Stad U-

trecht bouwen. De Overblyfzelen van dit Slot, ziet men nog
hedendaags in zyne grondflagcn,door den Heer van Zuylen ver-
nieuwt, die het daar na aan den Heer P. Reaal vttXwcht. Thans
is van dit Slot en Heerlykheid bezitter,den Wcled. Grootachtb.
Heer DANIEL HOOFT GERRITSZ , zo als reeds ge-
zegt is.

Van alles \'t geen tot behoefte der Inwoonderen deefer Plaat«
vereyfcht werd, kan men daar dagelyks, van de Steden Utrecht
cn Amfterdam bekomen. Ondertuflèhen, dewyl men zeer zel-
den een Dorp vind, dat niet iets byzonders, heeft, zoo heeft dit
Vreeland ook wat, waar door het zyn Naam vermaart maakt,
en dat zyn die/wê\'é-al van ouds bekende Bifcuit-Bakkeryen, van
welkers debit en alom geroemde deugt, wy niemant behoeven
aan te pryfen.

Hier is ook een Bierfiekcry, die zeer nodig is, om dat thans
geen Brouwery te Vreeland werd gevonden, dewyle die van
Loenen , deefe Plaats met Bieren van allerhande Prys voor-
zien können.

Nu komen wy tot de befchryving der Kerke. Zy is in ^
buyk ang en breet p treden j \'t Choor lang p/b eet ^tr\'quot;
den: \'t Kruys lang ö, breet 24 treden. Is al fen U o^ Ge
bouw, dog van wat jaar, kunnen wy geen bericht geven Zv
heeft rondom zz Dommers die haare muuren fterken en fteu
nen , de Kap is na de oude Kerk-bouwkonft getimmert de

vercieien d t Godshuys, dog zyn van geen ander gebruyk. Een
fchnftuurlyk Tafereel ziet men aan de Muur gehangen^ gegee-

in 4Sgt; jat va? zy\'n^in.
Ao. ,5op. VWts js de Kerke in alles van binnen zeer net ee-

Betreffende den W,hy is tot den top der Haan 100 voeten
hoog , en heeft boven op zyn flerk gemuurt Lichaam , een
fraaye houte Balcon, met konflige pylafters zeer fterk in den ia7
re lyrP, daar op vermeuwt. Hy heeft een Uurwerk van C
nen, met twee Wyfer. na buyten, dog is flechts mer Jn. f^iT

tyd, de I^ranfchen overal m de Provincie bezig waaren met ftee-
len, rooven pionderen , verwoeftcn . moorden , en branden
kwamen -n Utrecht alhie. .e u.eeland Franfchen, in mee\'
nn,g om de Klokken weg te halen, zoo als zy al op meer Dor-
pen gedaan hadden: ma^-r een Boer, daar van aan de Gomman
dant van denHmderdam, die tyding brengende, zond terftond
een Kapitem met 16 Vrywilligus daar op af, in een fchuyt ver.
borgen, om deefe Franfchen te ontmoeten. Deefe tot v/eeland
Jiomende, vonden zy de dezelve bezig met de Klokken fchp^=
te doen; maar ons Volk een Chargk op haar gedaan hebbenT^
gingen zy deur, meenende het met de Vlucht te ontknr. \'
ipaar wierden zoo kort van onlen Kapitein met zyn x rvw.l^quot;\'
nagezet dat zy 6 van de haren agterlieten, die nevens^d! K Pot\'

fce. uit deefen V reelandfchen Tofrn, te Weefp zy« \'di-
nier op laten wy nu volgen dc Namljß y^n de Prednantrr,,

Hy was hier lyBS. ^
n^nnes EVERHARüI JeESTERANüS. Everh.
Fil Henr. Nep. Ber. 1690. Vertr naar Alkmar i6io. Uic
d^^n !\')ien{l Lreza i6iS. Overl. te Haarden m t ^a. lóiz.

dicant te Ankeveen 1618. alhier ber^ i^ip^Overl. ,630.
lACOBUS GEENS, Ber. in Maart 1^31 Overl. lóój-
HERMANUS RlBBlUS. Herm. Nep. Ber. ilt;567. m Juny.
Bev. drn 30 dito. Overl. in Nov.nbsp;^ .

® 1\'\'lbÈu.TUS HESHUSIUS. Prop. 2ynde «IW« ber. den
zo Nov. I7ij). Bev. den f Febr. 17J0. Vert. naar Oudewater

\'\'quot;aÓRIANI\'S MONNEKEMOLEN. Theod. Fil. Joh.
FrftXp. ^ynde ber. »Ihier den .4 Sept. Bev. den ip Nov.

DIDERICUS VAN ROMONDT. Prop. zynde ber. alhier
den 1 Febr. Bev. den i Mey 174^- D^efe laatfte is nog m Ie-
, fen L neemt als een getrouwe Wachter op de Muuren van
he^geeftelyke jerufalem, de Wacht zyns Heeren, met lof van
zyn Gemeente en alle liefde en hoogachting waar op het ge^
^^ione Tradement van 600 gulden en de Vrye Wooning De
Ledematen van deefe Kerke beftaan m ruym zeventig, die het

Bdangendehet ^.r^alhier, wanneer de Prd.kftoe vacant
is, zulks werd gedaan door de Kerkenraad; en Haar Ed. Mog-
de H. WI. Smaten, daar aan ftaat de approbatie.

Schoollerenquot; en des Winters loopt dat getal wel wat quot;00-
ger Ydet Schoollier verleert hier ter Maand voor

Scliryven 7 en voer CyfFeren 10 ftüyvers. Het\'ftaande Trade-
ment is hier jaarlyks als Kofter en Voorleefer der Kerke lof
gulden. , „ .

aeer wel te Vreden zyn, dog houden de Konft van den eenea
vry grooter dan den anderen te zyn 5 maar echter heeft hy daar-
om niet meer te doen, dewyl hy de Patienten te zeer gewoots
is hun Beurs te purgeeren, en door gevoelige Lancetten vaa
groote Rekeningen de Geld-Aders te openen. Maar de zulke
vind men meer als te Vreelandt.

Betreffende de Scmytenvaart : Op Utrecht, vaart alle Vrydag
avond ten 10 uuren. De perfonele vracht is 4 fliuyvers. Op
Amfterdam alle Zondag ten i r uuren van hier een fchuyt over
Weefp, en is de perfonele vracht 8 ftüyvers.

De Jaarmarkt, of Kermis, Werd hier in de maand Auguftus,
des Zondags na Maria Hemelvaart, en nog twee volgende da-
gen, met veel vermaak geviert.

Hier zyn twee voorname Herbergen, of Logementen, zynde
lt;3e eerfte en voornaamfte het Rechthuys, en de andere genaamt
de Roskam, in welke beyde, men zeer wel getradecrt kan wor-
den , en na believen van alles gedient. Hier mede verlaten wy
Vreeland, en gaan over cot de befchryvinge van het Dorp.

Deefe Ambachtsheerlykheid ttxs. finalle ftreek Lands, ftrek-
kende zig langs de Vechtftroom, in veele bochten, van
tuflchen de Heerlykheden Loenen en Vreeland boven , tot
beneden tegen over de Forterefle den Hinderdam, en aldus ruym
twee uuren gaans in dc lengte} dog de breete zal men niet veel
meer als een quartier uur bevinden. De Landeryen daar in gele-
gen, alle tot dienft van het Vee, werden begroot op -78? Mer-
gen en Z2f Roeden. Zy zyn zeer Grasryk, en derhalven goed
en bekwaam, beyde om Rundvee daar op vet te doen weyden,
en ook om door haar Melk, Roter , tw Kaas te bekomen, die

Het eygentlyke Dorp legt aan de Vecht, een kleyn half uur
baven de Sterkte den Hinderdam Weft waarts, en kan wegens
deflelfs luflige Sitmtk , niet genoeg geroemt worden; \'t geen
dan ookde Lielhebbers, van die vermakelyke Vechtftroom, al
voor lange heeft aangeprikkelt, om uit de Zomerfche benauwt-
heid der Steden, zig aan de Nkmevecbt te gaan verkwikken, en
de ruyme Zomerlucht buyten vrees en kommer te gebruyken.
Immers alles wat èen StedeUng, van een Buytenleven billik mag
begeeren, dat is hier te vinden en te genieten. Om alle fchoon-
heden en ^\'ermakelykheden van dit Dorp cn Heerlykheid, na
waarde te befchryven, is buyten ons beftek en voorriemen j maar
dit zy genoeg gezegt, dat de geene die iNichtevecht in geen 40
jaaren gezien hebben, haar nu veel berdenken zouden moeten,
om deefe Plaats te.kennen: fVani tnues fchynt verdweenmy en in
het nieuw verfcheenen.

Van dit Dorp en Heerlykïgt;eid is Ambachts- Heer, den IP\'eled^
Gfootachtb, Heere JAN HUYDEKOPËR Heer \'/an Maarjè*
veen enz, die in deefe Hoedanigheid de Regcertng van deefe
Plaats verkieft en aanftelt, en hun tyd uitgediend hebbmde nok
weder bedankt, na dat zyn Weled. Grootachtb. zulks goed
vind. De Regeeringh^Qi^i hier in een Schout, vier Schepels,
cn een Secretaris, hebbende een Bode (die hier ter pkatfe ook
Kofteren Schoolmeefter is,) tot hun dienft. De trtuyßn van
dit Dorp en binnen den Omtrek van de gantfche Heerlykheid
ftaande ,zoo Heerenhuyien, Burgerhuyfen, als Boerderyen, wer-
den gete;ld op 65°, derhalven na onfe eenmaal vaftgeftelde Baßs
ruym yy Inwoonders, welke hier alle zeer wel, aan han dage-
lyks \'Brood\' kunnen komen.

Welke nu hier de Hooftneering zy, zal alreedc ligt verftaan
zyn,dat zulks alleen de veehoederye is. Hier nu bygcvoegt de
veele Buytenplaatfen, als;OFeldevecht, Lingevelt, Oofien-
vecht , Roofendaal,^ Fecbtengeyn, de S waant je s. Over dam, S waart\'
wj/ky Koffi^gsluß ^en fneer anderen óq Catoendrukkery van de Hee-
pen Noyel en Païfan,met hare Werklieden,de Zomer-U-ivluch«

een der Stedelingen, de Vermeerdering der Inwoonders, en zoo
veele Mieuwe Gebouwen; dit zyn alle dingen, waar door dit
Dorp en Heerlykheid in Welftand leven cn bloeyen kan, gelyk
men daar van de vruchten overtuygende ziet. Hier ontbreekt
niet anders dan een Brouwery, en een goed Wynkoper in *c
Gros, dan was\'er alles, dat men aan Nichtcvecht kon wen-
fchen. De f^leeshouwer die ifler alreede, de andere kunnen ligt
volgen. En waarlyk, men mag de Welftand aan dit Dorp ea
Heerlykheid, geenzins misgunnen; Want indien men eens her-
denkt,\'t geene den Voorouderen alhier,door de woedende Fran-
fchen in het Jaar 1675 gebeurt is, niemant zal zoo nydig kun-
nen zyn, van aan deefe Plaats den zegen niet toe te wenlchen.
Zie hier eens kort cn hooftzakelyk de Gefchiedenis;

„ Op den a Febr. 1673. kwamen omtrent 600 Man te voet, en eenige
^Dragonders onder \'t Gebied van den Marquis de Bouffiers van Utrecht
^^ in dic Dorp, met bevel om alles af te branden, zonder tc voeren ceni-
„ ge Brancifchaiting geëyfcht te hebben. De Inwoonders van hun komft
„ vervi^ittigt, verlieten hunne huyfen, en alles dat zy daar nog overig had-
„ den, om ter vlugt over het Ys te Weefp te geraken. De Franfchen
,, kwamen daar op in \'r Dorp, en trokken voort naar den Hinderdam^
„ daar zy onder \'c Gefchut van die Schans, om te beginnen eenige huyfen
in hrand itaken. In den HiTtderdam comwiadeerde een Kapitein genaamt
B. van Domfelaar, dic terftond Sèjnfihoten met Canon, tot Waarfchou-
wing aan die van Muyden.^ mefp, en Uittermeer^ liet doen; waar door
in die Garnifoenen aües in alarm geraakte. Uit den Hinderdam als naaft
daar aan glt;quot;legen, commandeerde de voorfz. Bevelhebber 150 Man , als
*zynde berichc , dat de Franfchen nier fterker waren ; maar deefe de
\' Vyand too fterk , en Zig zelven te J-wak bevindende, poogden op de
quot; bekwafiiïifte wyfe te onrkomen. Dlt;^ zy rondom bezet zynde\', na dat
, van wedeizyd^n eenige doodgefchoten waren, tot een getal van omtrent
óo gevangen, dè relt geraakte nog weg. Toen ging hier het woede»
. va(i de Soldaten aan, en wierd 200 huys voer huys in brand gefteeken
,, Utt geheele Dorp, dtjchoone KerM^ de Pafisrie, het Rechthuys en alk

toen •voorhouden; invo^en dtc\'er in de geheele ftreek, niet meer daa
éétt eewg huys is ftasnde gebleeven, en dat was de Ksêerie. Een Oud
\'\' Man, die Zig niet in tyds uit de handen van deefe t^e^ftswenfche»had
\' koiquot;quot;^\'\'\'^ weg maken, wierd in de volgende dag^ mei ft \'uerhr»»^f ónder
de Poynhopen gevonden. Daar kwam eyndelyk wel eenig Vquot;»lk te hulp,

Het eygentlyke Dorp legt aan de Vecht, een kleyn half uur
haven de Sterkte den Hinderdam Weftwaarts, en kan wegens
deflclfs luflige Situatie , niet genoeg geroemt worden j \'t geen
dan ook de Lielhebbers, van die vermakelyke Vechtftroom, al
voor lange heeft aangeprikkelt, om uit de Zomerfche benauwt-
feeid der Steden, zig aan de Niciotevecht te gaan verkwikken, en
de ruyme Zomerlucht buyten vrees en kommer te gebruyken.
Immers alles wat een Stedeimg, vau een Buytenleven billik mag
begeeren, dat is hier te vinden eo te genieten. Om alle fchoon-
heden en Vermakelykheden van dit Dorp en Heerlykheid, na
waarde te befchryven, is buyten ons beftek en voornemen j maar
dit zy genoeg gezegt, dat de geene die Nichtevecht in geen 40
jaaren gezien hebben, haar nu veel herdenken zouden moeten ,,
om deelê Plaats te kennen: IFam mies fchynt verdweemn, en in
het nieuw verfcheenen,nbsp;.

Van dit Dorp en Heerlyk!ieid is Ambachts-Heer, den JVeled,
GfOOtachtb, Heere JAN HUYDEKOPÉR Heer van Maurje-
veen enz, die in deefe Hodamgheid de Rcgtermg va» deefe
Plaats verkieft enaanftelt, en hun tyd uitgediend hebbende ook
weder bedankt, na dat zyn Wekd. Grootachtb. zulks goed
vind. De Regeeringhtamp;^zi hier in een Schout, vier Scheperis,
cneen Secretaris, hebbende een Bode (die hier ter plaatfe ook
Kofter en Schoolmeefter is,) tot hun dienft. De Huyfen van
dit Dorp en binnen den Omtrek van de gantfche Heerlykheid
flaande,zoo Heerenhuyfen,Burgerhuyfcn,als Boerderyen, wer-
den geteld op lt;5y, derhalven na onfe eenmaal vaftgeftelde Ba fis
ruym jVf Inwoonders, welke hier alle zeer wel, aan bun dage-
lyks \'Brood kunnen komen.

Welke nu hier de Hooftneering zy , zal aireede ligt verftaais
zyn,dat zulks alleen de veehoederye is. Hier nu bygevoegt de
veele Buy te.p plaatfen, als j Over berg Feldevecht, Lingevelt, Ooften\'
vecht, Roofendaal,. Fechtengsyn, de Swaantjes^Overdam , S\'waaH\'
wyk, Kamp;ningsluß nieer anderende Catoendrukkery van de Her-
ren Noyel en Païfan,met hare Werklieden,de Zomer-Uitv}«^^-

teft der Stedelingen, de Vermeerdering der Inwoonders, cn 200
veele Nieuwe Gebouwen; dit zyn alle dingen, waar door dit
Dorp en Heerlykheid in Welftand leven cn bloeycn kan, gelyk
men daar van de vruchten overtuygende ziet. Hier ontbreekt
niet anders dan een Brouwery, en een goed Wynkoper in \'c
Gros, dan was\'er alles, dat men aan Nichtevecht kon wen-
fchen. Denbsp;die ifler alreede, de andere kunnen ligt
volgen. En waarlyk, men mag de Welftand aan dit Dorp ea
Heerlykheid, geenzins misgunnen} Want indien men eens her-
denkt,\'t geene den Voorouderen alhier,door de woedende Fran-
fchen in het Jaar 1675 gebeurt is, niemant zal zoo nydig kun-
nen zyn, van aan deefe Plaats den zegen niet toe te wenfcheHo
Zie hier eens kort en hooftzakelyk de Gefchiedenis ;

, Op den 2 Febr. i(?73 kwamen omtrent 600 Man te voet, en eenige
„ ^Dragonders onder \'z Gebied van den Marquis de Boufflerr van Utrecht
j5 in die Dorp, met bevel om alles af tc branden, zonder te vooren eeni-
gc Brandfchattïng gfëyfcht te hebben. De Inwoonders van hun komft
„ verwittigt, verlieten hunne huyfen, en alles dat zy daar nog overig had-
„ den, om ter vlugt over het Ys te Weefp te geraken. De Franfchen
„ kwamen daar op in \'r Dorp, en trokken voort naar den Hinderdam^
„ daar zy onder \'t Gefchut van die Schans, om te beginnen eenige huyfen
^ in hrand flaken. In den Hinderdam comirandcerde een Kapitein genaamt
\' B. van Domfeiaar,die terftond Seynfchoten mec Canon , tot Waarfchou-
wing aan die van Muyden^nbsp;en Uittermeer ^ liet doen j waar door

quot; in die Garnifoenen alles in alarm geraakte. Uit den Hinderdam als naaft
daar aan gelegen, commandeerde de voorfz. Bevelhebber 150 Vian als
zynde berichc , dat de Franfchen niet ftcrkcr waren j maar deefe de
\' Vyand zooprk , en zig zeiven te /w^ bevindende, poogden op de
bekwafiüiftè wyfe te ontkomen. Dc^ zy rondom he%et zyndequot;, na dat
van wederzyden eenige doodgefchotcn waren, tot een getal van omtrent
60 gevargen, dé reft geraakte nog weg. Toen ging hier het ivoede»
. v3ii de Sddaten aan, en wierd zoo huys vosr huys in brand gefteekpn
\' Htt geheele Dorp ^ dtjchoone Kerk, dsPafitrie, htt RechthMvf J ïïk
\' Hcffrede» en Woonivgen, tot op drie quartieruur daar rondom \'moeften
\'\' toen voorhouden-, inVo^en dfit\'er in de leheele fireek^ niet meer dao
één eemi huyt is ftaande gebleeven, en dar was de K^Prie Een oW
Um. die zig niet in tyds uit de ha.Tlt;ien van deefe -Bekmènfche*. had
\'nbsp;weg ipaken, wierd m de volgende dag, me.^ê wrhr^nd^ ónder

uit het Guarnifoen van Wcefp, maar zy kwamen te laat ^ want de Fran-
fchen waaren toen al naar Utrecht vertrokken , en de huyfen

Nu komen wy tot dc belèhryvihg der Kerke. Zy is in haren
buyk lang zi, en breet ii treeden: \'t Choor lang y, breet 8
treeden, en heeft een Confiftorie ten Noorden. Beneden heeft
zy eene blauwe Hardfteenen vloer, en boven een hcht blaauw
geverwt gecoupelt Ferwulf. Ook is zy in alle hare Geßoeltms-
zeer wel gefchikt en gereguleert, om het Woord Gods onver-
hindert en met gemak te konnen hooren-, daar benevens werd
zy zeer zuyv\'eriyk onderhouden.

[n her m-.Jden der Kerke hangen twee fraye kopere Kaars.^
hoomiy meer tot cieraad als gibruyk. Op de eerfte ieeftmen i

^eag Hroan aan ^tcfitrbfctjt
^ob geeftijcm b ftmifircöf ftroon Jöe«/
seiss öp \'t 3latDfcö öflÉÉiÖt. • ö fl»

Nog ziet men boven de Leflenaar van de Voorleefer , (zoo
men gemecnlyk in de Kerken vind,) een kopere Boog, ver-
beeldende twee te zamen gevloehte Slangen , met een Duyf
daarboven, en dit Opfchrift daar onder: Matth. lo: ilt;5. Zyt
dan doorzichtig gelyk dè Slangen, en Oprecht gelyk de Duyven

nxxMjiu^i ét Wapenborden, men ziet maar eene in het
Choor aari.de Noordzyde, van de Heer Jac^ih van Dam Dom-r
beer tc Utrecht, beneden welke zyn afgeftorven deel, in een
Grafkelder aldaar is bygezet, Hyis Overleden den 7 January.

gelyk men op de Grafzark gegraveert ziet. ^ Hier nevens
ontdekt men ook de Grafkelder, van den Eerw. Heer Nkolaus
Bakkerus Bropp, in zyn leven zeer geacht Predicant deefer Ge-
meente. Overleden den 27 Oébober iJS7- Eyndelyk vind men
in deefe Kerke nog lö Wapen!childen zonder Kaften, rondor»
tegen de Muare, zonder twyfFel ter Eere van brave Geflachten
alhier ten loon doen gehangen, wegens hunne Eds. Chrifteiyke
Edelmoedigheid, en MilOadige Giften, gedaan ter wederopbou-
wir.g van de afgebrande Kerk en Tooren, door de Moetwilli-
ge Fvanfchen, in den Jaare ilt;5\'73. Eenige van deefe Wapens is
het Jaar van 1677 cndergevoegt, dog andere hebben dat Jaartal
nut Uit deefe Wspens blykt ons, dat hier Goed? Gevers zyn
Ot weeft, namelyk, de Heeren STAATEN , de Heere RID-
DERSCHAP. de Graaf van NASSAUW , de Heer HEN-
PRIK JvCOB van TuYL van SERORSKERKE Vry-
Hecr van i^re^h- d Heer van Nichtevecht, REEDE van Neder^
hmß. Twee BOTTHEN van der EEME , BEKKER j de
overige \'lt; zyo ons riet bekent, die wy anders den Leefer ook
glt;.e nr hadden opgegeven Deefe nieuwe Kerk nu uit haar afï-
(che als herbenen, te voorfchyn gekomen en volbouwt, is op
dpn 7.f Auguftus des jaars 1674-onder eene groote toevloed vaa
IVli nfcben ingezegent, door Ds. Johannes van Kuylenborg.

De Tooren van deefe Kerke, bereykt lot den top cfer Haan
500 voeten, en heeft een Uurwerk van binnen met twee Wy.:.
fers na buyten. In dezelve hangt ééne Klok, met dit OpfchrifE.
om de rand :

Zie hier nü de Naamlyft van dé Predicanten, wclke de Ker-
Ice J C.aan deefe plaats na den beginne van het Jaar löoo be-
dient hebben, en deefe zyn seweeft
EGBbRTUS. OTTONIS RHOON. ïn den Dienft alhier

gevonden. Was een M van de Synode iSi8. Te Banfchoten
en Werkhoveate geiyk b;rocp;n, vertrekt mar de laattte

\'quot;rLBE^.TUrDÊ^BlLt Ch^\'ft- F,l. PM,. D^^, Be. den
Bev. den 3gt;nbsp;\'quot;fquot;-nbsp;\'««Z- Overl.

ÏOHANNES VAN DEVENTER. Prop. zynde alhier
ber^. dquot; I. Apnl 17.8. Bev. den Z7 J-y- Vertr. naar Atnftel-

\'^wn HFLMUS DE KONING. Prop. zynde alhier ber.
.nbsp;B^^d^ Nov. i7f8. Deefe Uatfte is nog m

L-etal an I^kZL is hier ruym 70, die het Nachtmaal de.
Jn te^feKn raopen. Wanneer de Predikftoel alhier vacant
^ T t drSS het Beroep,cm die weder met een Pre-
dikm ta vervulfcn welke als dan de H. H. Staaten werd voor-

^^BtSeSfhtt«/, men teld daar i, doorgans ^o^Sch.^quot;
lieren,nbsp;order f Kollgangers,) d.e ter Maand ve,l-e«n

Hier is ook woonachtig een Openbaar Notaris, een Chirur
en een Vleeshouwer, by welke laatfte de Inwoonders dec-
ler Plaats, met ongelukkig, wel hun meefte Geld befteeden

Wat aangaat de Scbuytvaart, des Vrydags avond ten 8 uuren
een op Utrecht, en des Zondags voormiddag ten ii uuren de
zelve op Amfterdam. De perfonele Vracht ons niet bekent.
Oaob^\'dTf\' fnbsp;^^^^^ hier gehouden in de maand

Eyndelyk men heeft hier ook één Herberg en Logement, en
daar mag van geroemt worden, een gelegentheid te zyn, van
welke men n.et veel weerga in de gehede l^o.incien V^ë Dor-
pen zal vmdeni als zynde een Gebouw met alle vereyfchte ge-
makken, enStallmgen voor Paarden van groote ruvmte en
een fraaye Thuyn tegen de Vecht, alwaar men drie Speelhuv^
fen ziet ftaan, zoo groot datmen daar in een geheel Gezelfchao
ter Maa.tyd kan zmen Boven dat kan men daar alie vermake»

lykhnJ, en goed TrÄment hebben, en zulks alles na b Ley-
demheiu, en tot Clvile Pryfen.nbsp;uci iw ucicney

Het zelve is gelegen cn Ooftwaart begrenft tegen V Cr^w.
land., Zuytwaarts tegen Kortehoef en de HorHer ^ Meer
Weftwaart tegen de Jurifdide van Overmeer, en Noordwaarts
tegen de ^ogenaamde Hilverzumfcbe Gemeente. AMus legt dit
Dorp en Heerlykheid ten deele onder de Provincie Utrecht terf
deele onder die van Holland. De Landeryen daar onder gelegen ,
begroot men op Mergen 30 Roeden. Gerecht vfn cleefe
1 Jaats, IS onderhorig aan den Heere Godefridus Franciscus Cr om-
hout, Heere van TVerve, en^.

De Regeering van deefe Plaats, beftaat in een Schout vvf
Schepenen, (onder welke heden twee Roomsgezinden ivn \\ In
een Secretaris , met een Bode (die ook Roomfch h ) Vot\'hun
dienft. Den Ambachtsheer, eenige verandering of bv verfterf
m de Regeering willende maken, laat hy zig by die gelegene!

m«ak van d= veele Dmt.cht.n van allerha de Rytuygen i ge
des Zomers aldaar ook goede «eenng m^kt, en de l^^P quot;quot;S™

RomUbt k-fk IS) « ° „ ,,,„.„.„en komen toevbeyen , omme
H. Dagen, van «rre en fnbsp;.ighV nu in de

niet vergeten «quot;•\'\'i™- brfchrvving van de Gertfmmeerdt
Nu gaan wynbsp;vjn dl/?»»* laten volgen.

boven met een fraay houte Verwulf voorzien; werd zeer zuyver«
lyk onderhouden , en is in hare Geftoeliens zeer wel gefchikt en
gereguleert; invoegen de gemeente na een ieders Rang en Hoe-
danigheid, daar plaats kan nemen. Van haar Ouderdom hebben
Wy geen bericht.

Betreffende hare merkwaardigheden en cieragien, dezelve be-
ftaan eerftelyk in \'t Choor, in zes Wapenborden, waar vyf dc
geene zyn van gewefene Heeren en Frouwen deefer Heerlykheid ,
en de zefde die van den Eerw. Heer Predicant J. fF, C. Foet,
Men ziet hier ook aan \'t eynde eenige Overblyfzelen van een
Glafwapen, van \'t Jaar iö5f, maar is ten eenemaal onkenbaar
geworden. Beneden vertoont zig de Uitmuntende Zark van de
Grafkelder, met het Wapen van wylen Vrouwe MARIA E-
LISABETH DE WALE, Fr ouwe van Ankeveen, geboren den
% December löpi. Overleden den ? July lyfj. Ook ziet meo
daar de Grafkelder, van bovengemelde Heer Aernold tFalraad
Carel Foet, m Eerw. leven Dienaar J. G. in deefe Gemeente %
Overleden den i8 Decembernbsp;Op de Grafzatk gegraveert

In den Buyk der Kerke, aan de rechteerzyde van de Predik-
ftoel, ziet men nog een ^flpewi\'öri opgehangen, en in \'t mid-
den aan de Noordzyde een cierlyk tafereel, met de Namen van
8 Ptedicanten, die elkander fucceffivelyk gevolgt zyn, cn het
Wnord Gods alh cr verkondigt hebben. Tegen de Tooren ont-
df kt men een Re lement op het begraven der dooden, 200 bin-
nen als buyten t^e Kerk, met de Onkoften van dien, waar na
gig de levende kd ncu teguleeren. Twee kopere Kaankroonen
aan de K erke geichonken, dienen dezelve meer tot cieraad, als
by Winteïuvond tot gebruyk

Wat aangaat de toorm, die ten Weften met zyn lichaam buy-
ten de Kerk ftaat, hy heeft de hoogte van ïf-i voeten, en is
met een Uurwerk van binnen,en een of twee i^y/ers van buyten
voorzien, (van deefe dingen heefc men in het Dorp Maarflen
geen gebruyk,) dog éé»e Klok daar heeft de Tooren niet te veel
aan» om de rechte tyd te kunnen weeten, ten eynde den Open-
baren Godsdienft te komen bywoonen. Zie hier nu de Naam-
h(l vm de Predicanten, welke het Wowd Gods alhier verkon-
digt liebben , en is de eerfte geweeft.

WERNERUS HENRICI A TURNHOUT. In den
Dienft gevonden löiS. terwyl hy een Lid was van de Utrecht-
fche Synode 1618. Vertr. naar Vreeland löip. Overl, 1650.

jDeefe Plaats is waargenGmen van nabuurige Predicanten , om
de 14 dagen, tot dat gecomhineert -was met Nederhorfi y en k
doe beroepen.

RUTHGERUS PALUDANUS i6zf, die deefe beyde
plaatfen waarnum tot lóij. wanneer Ankeveen weder wierd
^efcheyden van Nedcrhorft, en D®. Paludarus te Nederhorfl:

RÜxMOLDUS JOHANNES VAN VECHOVÈN Ver-
plaatft van Kortehoef C^ïaar hy beroepen was,) hoewel onbe-
fproken van leven. Zie Korfetuef \\6i-\' in Nov O^erl 1643.

JOHANNES PASCHALIS. S. S. Theol. Dcd. Ber. door
de Ciiiflis den zy /Apnl lt; )verl. lójo.

GERARDUS NECKIUS- Am. Fil. Ber. 1571. Bev. den
2 April. Was Veld - Prediker 1077. Overl. den 16 Decem-
ber 1700.

JOHANNES BUSSCHOFF. Ber. in Aug. 1701. Beu. den
4 Sept. Vertr. naar Breukelen 1700.

AERNOLD WALRAAD GAREL VOET. Theod. Frat.
Ber. door het Lot. Bev. 170P. den if Sept. Overl. den 28 Dee.
£7f5.

THEODORUS VAN TOLL. Prop. zynde alhier beroe-
, pen tot Adjuna van D\'. VOET den 24 O£tob. I7fi. Bev, den
16^ Jan. r7f 2- Succedeert na deflelfs overlyden, als ordinair Pre-
dicant den zo Dec. 17^?. Deefe laatfte iamp; iiog in kven, eo ar-
beyd

beyd in den geeftelyken Wyngaard des Heeren,met vcei vrucht}
waar om hyook by de Gemeente zeer gelieft en geacht is. Het
jaarlyks Traaement van de Predieant is als ordinair. Het ge-
tal der Ledematen is hier tegenwoordig die het Nachtmad
des Heeren gebruyken mogen. Daar zouden\'er buyten twyfFel
meer zyn, maar dewyl hier zeer veele Róomsgezmde Inwoon-
ders bevonden worden, zyn de fchapen der Gereformeerde Kud-
de, zoo talryk niet.nbsp;,

Het School,^z^v in de Schoollieren ook niet zeer talryk zyn,
teld men doorgaans Winters en Zomer op f o, die ter Ma^d
betalen voor Leefen 4,Schryven7 en CyfFeren 11 Suyvers. Het
ftaande Traétement van den Schoolmeefter, als Kofter en Voor-
leefer der Kerke, is i zo gulden.nbsp;. . , gt;nbsp;O -

De Kerk nu der Roomfchgezinden, is in het Jaar i7f8 nieuw
ooeebouwt, op Hollandsdeel van Ankeveen, en was de oude tc
fwak en te klein geworden, om de groote Gemeente langer daar
in te ontfangen, als moetende dporgaans een getal van meer dart
700 Perfoonen, daar in de MifTe hooren. Men heeft deefe niei^
we dan grooter gemaakt, ter langte van 7z en breete van zS
Rhynlandfche voeten,en voorts met de nodige
S onder uitmunt een zeer fraay Orgel- zynde mede als de
Kerk vergroot, en is cen ftuk van goede Refonnantie, het geen
als Orgainift befpeelt word, door de Zoon van den Gerechtsbo-
de laco^ »woonende in \'t Rechthuys. De Prießer die dee-
fe Kerke bedient, is getaaamt Hendrik van Konmgweldtwerd
trehouden voor een zeer geleert Man , geboortig uit de Stad
%gesburg in Gelderlandt. Hy is onder geene Orde begrepen ,
maar gezegt een PVerelds Heer^ waar mede echter de Gemeente
Ser wel te vreede is, van wegen zyn Leer en Leven. Een Ca-
fellaan is onder hem gefteit, om zyn E. in den fwaaren Dienft

Tot dienft van de Inwoonders deeler Plaats, wanneer eenige
gewonden of Kranken bevonden worden, heeft men hier een
leer bekwaam Man tot Chirurgyn, die niet alleen beroemt is
voor een Konftig en ervaren Wondheelder,maar ook voorzich-
tig genoeg bekent, om veele Ziektens te geneefen, waardoor

hy zomwylen zeer veel te doen heeft, alleen word van hem ge-
tuygt, dat hy beter uit het bloed van der Menfchen ziektens
Weet te oordeelen, als uit haar Water, welke gave hem mif-
fchien is aangekomen, om het bloed der Patienten meerder te
zien, en hy dit alfoo door ervarentheid zal verkregen hebben.

Dewyl men aan deefe Plaats van geen Brouwery kan gedient
worden, zoo heeft men om geen gebrek daar aan te lyden \\ hier
drie Bierfieekers, die n-alkander over de Negotie zomtyds wei
eens nydig aanzien; dog konnen daar mede, tegen die van den
Gerechtsbode, welke doorgaans het meefte debit maakt, niets
uitwerken.

De Jaarmarkty (gezegt Kermis) werd alhier gehouden, en
begint des Donderdags, na den eerften Zondag in de maand Oc-
tober, duurende tot des Zaterdangs , wanneer dan dat Kermis-
Ipel gedaan is.

Men heeft alhier drie. Herbergen, zynde genaamt het Rechte
huysy de Prins vm Orangie, en het furffchip-, waar onder de
eerfte de voornaamfte is, en wel zal blyven. Deefe ftaan alle
drie op Stichtfchen boden, andere zyn ous niet bekent. Laat
ons nu overgaan tot het Dorp

Dit Dorp is rondom begrenft van Ankeveeny ^s Gravenland y
Oud-Loosdr echt ^ Freeland\\ de Hor fier-Me erenz. ftrek-
kende zig inde lengte een groot uur,en in de breette driequar-
tieruur gaans. Omtrent door het midden loopt de gemeene Hee-«
reweg, die ter wederzyde met genoegzame huyfeny voor de In-
woo|iders betimmert is, en ten minfte 140 in getal zyn, die
veelen in twee of drie Huysgezinnen bewoont worden, en alle
van de P\\ehoedery ^^^ het maken en ver koopen van %oede Turfy hier
zeer wel beftaan können. Men houd hier \'t getal der Inwoon-*
ders ten HïinfteH Bjo te zyn.nbsp;_ .

Dit zelve Dorp Korlehoef {vfn^af onder ook Riethoven hthöon)
Is in zyne Landeryen , of fchoone weelige Weydelanden groot
(504 Mergen, en is aan het Pieten Ga/ihuys te Am(ierdam on-
tó^igf welker Regenten in der tyd, hier Heeren vanG.-
ncht zy% en \'s Dorps Regeer ing m goedvinden veranderen, of
d e laten continueren. De Regeering beftaat in een Schout, 7
Schepenen, en een Secretaris, welke een Bode tot hun dienft

^^Deefe Plaats is, van wegen de Uit geveewie Landen, zeer Wa-
terryk,en derhalven maakt het hier goede gelegentheid voor de
VifTerye- zynde de Wateren rondom met alle foorten van Vilch,
overvloedig voorzien. Dog de Inwoonders lyden geen-
7ins dat vreemde in hunne wateren, zonder permijfie komen vif.
fchen, anders, hoe redeiyk datze ook van aart zyn, zy zouden\'er
met arove flagen opflaan, en men zou veel moeite hebben, om
haar te vreede te ftellen. Zy laten zig niets ontnemen, dan door
geweld van overmacht, en als het\'er al eens opaankomt,toonen
2V Krnsharten te hebben, gelyk van haar gebleken is m \'t
tol 57 2, wanneer de dulle Franfchen eenige tyd rondom dit
Dorp/alles hebbende weggerooft en verwoeft, ook hier eea
WmLdente doen, mlar het heeft haar met gebkt , want
drKortehoevers waren te wel op hun hoede, en geduurig daar
de Franfchen in de Plaats meenden te dringen, wierden zy ge-
ftuvt door Affnydingen en Verfchanfchingen, waar agter de
Kortehoevers, met goed fchietgeweer voorzien waren j ja de
Franfchen fchcenen zelfs in die tyd, voor de Korthoevenaars be-
vreeft wanneer zy zig eens ten blyk daar van, by de Oude
T osdrecht omtrent de Kerk moeften retrencheren. Dit waren
en Man 10 a iz,maar het waren wel 100 Franfche Ruyters,
dfe men by de Koornmolen af konde keeren.

Hier op laten wy de befchryving van de Kerke volgen, die in
haren buyk lang is 11 en breet 14 treden ^ \'t Choor lang 1 ren
breet 7 treden. Dit laatfte heeft een houte gecoupelt verwulf,
aar de Kap van de Kerk is getimmert na de oude manier der
Kerkbouwkunde, en of fchoon al oud, echter nog fterk ge-
noeg om lange iaaren ftaande te blyven. Drie kopere Kaarskroc^
®nbsp;C c € ^nbsp;^efi^

nen, dienen de Kerke meer tot cieraat, als tot gebruyk,en men
ïiet daar maar een IVapenbord gehangen j dog wat aangaat het
Geftoelte, dat zeer wel gefchikt en gereguleert is, en het zuyver-
Jyk onderhoud van dit Godshuys, daar mag men de Kortehoef-
fche Gemeente Eer van geven. Men zou mogelyk hier meer
Cieragien, aan de Kerke gefchonken zien, maar door dien hier
veele Roomfchgezinden woonachtig zyn,die alle naar Ankeveen
ter Mi/Te gaan, en niet veel Ryke Lieden hier gevonden wor-
den , die hier Baytenplaatfen hebben, ziet men hier geen Tom-
Us, Schilderftukhn in de Glafen, nog lVapenhorden,en wat dies
meer is. Waar toe ook alle deefe dingen, dewyl die Tdel-
heden alle vergaan, en geene derzelver machtig, om ons leven
een Hairbreet lengte uit te rekken, en zy ons by de dood alle
verlaten? Laat ons hier een zoet Venje, op een Tafereel, met de
Penceel, door den gewefene Kofter en Schoolmeefter deefer
Plaats gedicht en gefehreven; byvoegen: Het is opgehangen
aan de Noordzyde, in \'t midden der Kerke, en luyd aldus;

Alhier in deefe Kerk, ruft Ellert Mooys gebeente.
Dewelke hier als Schout regeerde dees\' Gemeente-,
Hoogheemraad boven dien, en daar by Secretaris
En dow het Stichtfche Land, een Openbaar Notaris^
Bail luw toe Loenen^ en Geheymfchryver aldaar-.
Zes Ampten zyn door hem alleen genomen waar :
Devjdke hy ook heeft getrmwelyk volbracht,
Aljoo het Nageftacht, daar door mag zyn geacht.

BetrefFende de Toorn van deefe Kerk, wy hebben hem bevon-
den ilt;5o voeten hoog te zyn, en van binnen voorzien met een
Uurwerk en één Wyfer na vooren tegen \'t Weften. Hy heeft
in hem hangen twee niet fware Klokken, die dog echter 8 in
v^rfchil ftaan. Dc Confiftorie^ vind men hier aan de Zuydzyde
vm het Clioor.

Zie hier nu de Nai^mlyfl: van de Predicanten, die de Gemeen-
te J. C zedert den jaare i6oo alhier bedient herben , en deefen
zyn geweeft » ^tt»«^ i^^ift^. sl-^eiliM

RUMOLDÜS JOHANNES^ VAN VECHOVEN Ber.
ï6o . . Was een Lid van de Utrechtfche Synode i(5i8, en is
gepiaatft geworden naaf Ankeveen, om opgevat misnoegen, hoe-
wel onbelprooken van leeven 1617 in Nov, wordende die van
Kortehoef vermaant, datze met haaren ouden Predicant voortaan
te Vreden zouden zyn. AéL Q. Amersf. den Z2 Aug. 1616. Hy
overleed 1645 in \'t Vooriaar.

ANDREAS ARNOLD! AB ORDINGEN. Ber. lÖiS.
in Aug. en te gelyfc te LeußJen (zynde dit het eerfte eri laatfte
beroep,) en nam dat aan Hy wierd van hier te Lcyerdorp be-
roepen, en van de Claffis gedimitteert den rz Nov. 1653. dog;
het fchynt, dat hy voor zyn vertrek overleden is, dewyl dag\'
zyne Weduwe vermeld wigt;rd Aét. Cl. Amersf. den 12. Maart
1634.

ARNOLDUS PETRI NECKTUS. Ber. 1637 in\'t Voor-
jaar. Was V\'tli Predifcer 1(^44 Emer. r6fp.. Overl. 1660.

E.GBERTUS N tCKlUS. Am.Fil Ber.door het-Lot,(zyn-
de drie Gtbroedns genomioeert, als Petrus Get arclus, en Dee*
y^,) den i4Aug. löfp. Bev. den 27 Nov, Was-Veld-Predikes
Overl. 1706 den 8 Af ril.

GERARDUS VERWEERT. Pmp. zynde alhier Ber. in
July Bev den zz Nov. 1759 Deefe laatfte is nog in leven, en
ver ïondigt het Woord Gods met veel vry moedigheid, \'t geen
by de Gemeente niet onvruchtbaar werd bevonden. Het ge-
woone Lcerf.ft! S Traéfcement is hier als ordinair 600 gulden en
de Vr)\'e Wooning. Het getal der Ledematen zyn tegenwoo\'rdig
70 , die op htinne Belydeniflè het Nachtmaal des Heeren ge-
bruyken mogen.

trent ^Jo en des Winters in 80 Schoolleren, die ieder ter Maand
verleeren aan Leefen 4, Schryven 7, en aan Gytlcren io ftuy-
vers Zy werden alle van de Meefter, na een ieders begnp en
bekwaamheid zeer wel geleert en onderwefen, niet alleen in dee-
fe voornoemde dingen, maar daar benevens ook m de gronden
en eerfte beginzelen der goddelyke Waarheden, waar over de
Ouders van de^Jeugt zig alhier zeer verblyden, dog den Mee-
fter veeltyds misnoegt is, dar men de Kinderen al te vroeg van
^C School neemt. Het jaarlyks Tradement van den Meefter, is
alhier als Kofler en Foorleezer der Kerke izi gulden 10 ftuy-

Men heeft hier een Chirurgyn die niet alleen konft en weeten-
fchap\'bezit om allerlye Wonden te heelen, en gebroken Leden
weder in malkander tc zetten, maar bekwaam genoeg werd be-
vonden, in veele inwendige ziektens en verborgene kwaaien le
geneefen, waar mede hy zig al meermaals geen kleyne Lof be-
haalt heeft.nbsp;^ , ^nbsp;, .nbsp;.

^ Ook heeft men tot dienft der Ingezetenen te Kortehoef een
Kmnmolcn, ftaande dezelve byna aan het Zuydeynde, ter plaat-
•fe alwaar de dappere Inwoonders de Franfchen m het Jaar 1675
afwefen, en zy geen Inval in het Dorp konden doen.

Met de Schuywaart op Utrecht is \'t aldus gelegen. Daar
vaart alle Vrydag avond ten 8 uuren , een Schuyt ordinair op
die Stad De perfonele Vracht zoo men ons bericht u heen en
te ru2 7 ftuyvers. Op Amfterdam word niet ordinair op ge-
?ette tvd gevaren, maar alleen als daar Vracht is.

De lafrmarkt , of Kermis , werd hier gehouden de eerfte
Zondag in de maand Oftober, en duurt drie dagen, en m dic
tyd, moet het Geld daar voor gefchikt, weg wefen.

Hier is maar een Herberg, daar de Ingezetenen genoeg aan
hebben, en waar in de bovengemelde Bierßekery is. Nu gaan
wy over tot de befchryving van het Dorp

goed beftaan. ^of d^
^yiand leggen twee voorname Hoffteden.zynÓG de eerfte é/Rid.
dermatsge Hofftad, het Huys TER HORSt\' oi ^N^Zri
genaamt. Leenroerig aan den Geftiehte van\'üL-eeht, aa^^^^^^
Zuydzyde van het Dorp, waar mede den Hoogwelgeboren Heer
Jm Arent Godard Baron de Fos vannbsp;, in deï^^^^^^

^ ƒ Ankeveenfche Gehed, tot by den Hind^dam. De Heerlyk-
heid zoo van Nedérhorji als Overmeer, begrypt in \'t eeheel S^t
Mergen, omtrent 88 Schattinggevende Huyfn en tfn m
cao Inwoonders Deefe luehtife en luftigf
alleen vermakelyk te bewoonen, maar kunnen de ï^z^^^^^^^
wegens hume Hooft neer mg, ook een goed beftaan hJh. f-
me?rendeelè in het houden en Voortkweeken ^n V^ \'
den, by de vruchten doet blyken, öTfoter 7aaY J\'J^\'T
3cnBejtternkt fchuldig bly[en,^m .yfa^^y^r
gen nodig, met zege» te beantwoorden • \'

ring oefFent hun Rechtsgebied, niet alleen over Nsderhorß, maar
ook over Horßwaart, Overmer, Riefhoverj,efiZ.Qyhoud hun or-
dinaris Rechtkamer in dit Dorp Nederhorll, len huyfe van de
Gerechtsbode de Vecht, alwaar een geduurige doortocht is
van Schepen, Schuyten, en Rytuygen-, welke laatlle hier wel eens
f n Nachtje over pleyfteren.
quot;Nu gaaf. wv over tot de befchryving der Kerke. Dezelve
ftaat op een zeer hcogen Heuvel, aan de Weftkant van het
Dorp. Belangende deefe Heuvel, over dezelve zyn verfcheyde
Gevoelens, h^ die aldaar gekomen is. Eenige meenen, dat hy
daar eertyds door de Bewoonders deefer Plaats, zoude ^gewor-
Den zyn in voornemen, om als iets ongemeens aldaar een Kerk op
te bouwen, en alfoo een Naam te maken gelyk de Babtlomers,
Andere dit verwerpende, zyn van gevoelen, dat in de eerfte ty-
den , toen de Landen nog geduurig ondervloeyden, van de Z.ee-
wateren,door de Flums en Refiuxus deefen Berg zou zynopge-.
worpen. Nog weer andere denken, dat ter deefer plaatfe zeef
fterke IVel-Aden zyn geweeft, welke door haar geftadig oPS^veti
van Zand, deefen Heuvel zyn oorfprong zou gekregen hebben.
Wat ons gevoelen betreft, wy houden marjchynelyker d^i deri
Heuvel, niet door eenig byzonder , maar aldaar door de
handen van Menfchen, en wel de geene, die deefe Landen eerlï
hebben willen bewoonen, opgeworpen zy. Want voortyds toeii
dezelve, nog niet bedykt waren, moeftenze van de Vloeden on-
derloopen, niet ongelyk men nog ten allen dage in de ^o-
V\\nc\\e Zeeland, en aan meer andere plaatfen zien kan. Om
nu tegen dat ongemak te voorzien, en Lyhberging te hebben,
kon deefen Heuvel grootelyks aan een Gezelfchap dienen , wel-
ke zig hier zochten door den tyd neder te zetten; maar de zou-
te Vloeden het Land onvruchtbaar houdende, tot den tyd de be-
dyking gedaan was, liet men deefen Heuvel den\'HewVsl blyven,
en zocht weder de hooge plaatfen, daar Levensmiddelen te be«
komen waren. Het Land na deefen opgedroogt, en voor aller-
ley Gtfwaj bekwaam geoordeelt, laat geen twyfFel agter, of zal
weder opgezocht zyn, om rondom deefen Heuvel de aarde door
het Gewas te beproeven, en die goed en bekwaam gevondea
^yndcj deefe pla55tfe ter bewooninge te verkiefen, en vcellichc

ecB plaatfe geworden zyn , daarmen na hunne wyfe , op deefe
hoogte de Godsdienft verrichtte. Dit Volk zig zelve aldaar zoo
geplant hebbende, en grooter en machtiger geworden,kan eerft
een Capelle gefticht hebben, en daar na eene /Cfr/è^,die men nog
voor dezelve mag houden, door de eerfte bewoonders van deefe
Plaats gebouwt. Ten minfte is het zeker, dat deefè Bergkerk
eene der oudfte, (zoo niet de alleroudfte is) die men in de Pro-
vincie van Utrecht vind. Daar benevens is zy in haare Duyf-
fteene Muuren nog zoo fterk, als ofze in deele Eeuw gebouwE
wasi daar wy anders in tegendeel vaft houden, dat dezelve meer
als ^ Eeuwen geftaan heeft.

Men gaat tot deefe Bergkerk op over 30 Trappen, leggende
het Kerkhof rondom ook verheven, en maakt nog een moejely\'^
ken gang tot dat Godshuys. Zy is lang i5 , cn breet 14 tre«.
denj \'t Choor lang 11 , breet p treeden. Aan de Noordzyde
werd zy van 4 heele en z halve Colomnen onderfteunt. Drie
lno^txt Kaarskroonen hangen in \'t midden van den Buyk der Ker-
ke, meer tot cieraad als gebruyk. Twee Wapenfchihlerfiukken ^
ziet men in een Glas van \'t Choor, een van GEURT Baroo
Reede, Heer van Amerongen en Jér Hor(t. Het andere van
Geertruyd \'uan Nyenrode, gelooffelyk zyne Gemalinne. Daar zyn
nog wel eenige overblyfelen van Schilderftukken, maar alle on-
kenbaar ge worden. Daar hangen vier Wapenborden in het Choor ,
twee van geweefenc Heer cn Frouwe van deefe Plaats, en nog
twee andere. Beneden ziet men in de Vloer drie voorname Graf -
kelders^ als eene van de Heer Pieter Leenden de Neuville , e^ne
van de Predicanten Ruthgerus en theodorus Paludanusy Vader eo
Zoon, de eerfte Overl. in \'t Jaar \\6-jsgt; in Dec. cn de tweede
den 14 Mey 1709. en dan nog een ander, door geen Opfchrift
bekent. In deefe Kerk ziet men nog na de oude wyfe konftig
Glafemaker^ werk. Twee l\'afereeleny eene befchreven met het
-Geloofy en de ander met het Gebedt des Heeren^ daar pronkt ook
dit Godshuys mede,cn zelfs de rand van het Dekzel van de Pre-
dikftoel, die in zyn geheel bezienswaardig is heeft men ook vcr-
-cierd met deefe woorden : Woord des Heeren blyft in der Eeu-
vüigheidt. Het Geftoelte ^ is hier zeer net gefchikt en wel ge-
plaatft, cn alle zoodanig na rang en Hoedanigheid der Perfoonen

gereguleert, dat daar aan geen verbetering zou konnen gedaan,
worden. Dc f.üniiftorte vmd men, aan de Noordzyde van het
Choor. Wat nu aangaat de Tooren, hy is in zyn gantfcne iig-
haam mede van Oopgehaalt, en bereykt niet zyn fpits
tot den top der Hnan i \\6 voeten, in dezelve is een Uutweric
binnen , dat cvvec Wyfers na buyten heeft. Daar hangen m hem
ééne Kiok, om de Gemeente ter Openbaren Godsdienrt te nodi-
g nj en by wylen de levende aan de dooden te doen gedenken,,
cn alfoo aan hun eygen eynde, om niet meer te zondigen.

Laat ons nu opg«\'even de Naamlyft van de PrediG«inren zedert
den jaare löoo. Dezelve zyn alhier geweeft.

geweeft Zie onder Ankeveen )\'
GERARDUS DE BREE werd alhier in den Dienft ge-
vonden, als zynde een Lid van de Utrechtfche Synode i6i8.
Overl. in Sept. 162.^.

rn Con.binatie röif. Bev. den 3 Aprii alhier aileen Emer. 1657
in Aug. Overl 167^ in December.

THEODORUS PALUDANUS Ruthg. Fil. Ber. \\66j.
Bev. den 8 Sept. Overl. den 14 Mey 170^.
JOHANNES VOS, Ber. 17®?. Bev. den n Atig. Vertr.

MARTEN ADRIA AN DE JONG. Prop. zynde alhier ber.
den 17 jan. Bev. den 8 Aprii 1731. ^\'\'ertr. naar Londen in En--

JOHAiSlNES JACOBUS ROLDANUS. Joh. Fil. Petr.
Nep. Prop. zynde alhier ber den 27 Jan.Bev. den 20 April 1738^
Vert. naar de Ryp 1742.

IS AAC RYPLAN I ^ Gerh. Fil. Joh Nep. Prop. zynde alhier
ber. den z7Jan. Bev.den zi April 1743.Overl.den 17 April i7f3-
HENRICUS RAPPARDUS. Jod. Fred Nep. Prop. zynde
alhier ber. den Zijan, Bev. den z8 April I7f4 Deefe laatfteis nog
in leven,en dient de Gemeente J. C.m^t het Woord Gods en H.
Sacramcmenjzoo als een Dienaar desN.T. betaamt, op het gg-

wooneTraftement van 600 gl, en de Vrye Wooning: Men heeft
hier ruym 70 Ledematen. Wanneerde Predikitoel vacant is, ^t zy-
door \'t O verlyaen, of door Beroep van den Predicant naar eldrrs, darr
maakt de Kerkenraad, na bekomen Haniïopeh;ng, een nominatie,
van eenige die zy bekwaam achten, om hunnen ordinaris Leeraar
te zyn : Uit deefe doen zy een Beroep, en die Ptrfoon waar op
dan hunne V erkiefing is gevallen, werd aan Hun Ed. Mog. ge-
prelct.teert, die den zeiven gewoonlyk approbeeren.

Wat nu betreft het School, men teld daar in des Zomers en Win-
ters door een gerekent, omtrent 70 Schoolheren , die hier ter
Maand verkeren voor Leefen, 4 Schryven 7, en Cyéeren 10 fluy-
vers. Het Jaarlyks ftaan ie Tr.iétement van den Schoolmtefter,
als Kofter en Voorleefer der Kerke, is hier i / f gulden.

Men heeft op dit Nedeihorftcr Eyland een Koornmolen, tot
dienltder Ingezetenen; die zeer veel te maaien heeft j komende
van al\'e kanten de Menfchen toevloeyen, om Meel van defen
Molenaar te hebben

Twee wakkere en ervaren Chirurgyns zyn te Nedcrhorft woon-
achtig, die beyde niet alleen bekwaam genoeg zyn, om allerlye
Wonden te heelen,en gebroken Leden weder ineen te zetten, maar
ook tamelyk wel geleert zyn, in \'t geneefen van Koortzen en an-
dere Ziektem en k-wakn \\ \'tgeen voor alle Dorpelingen daar geen
Doâ: Med. woonachtig is, zeer wel te pas kan komen.

Met de hchuytvaart is \'t hier aldus gelegen. Dés Vrydags
avonds ten p uuren, vaarr van bier een Schuyt op Utrecht,en is
de perfonek vracht 4 ftüyvers. ^ \'p Amfterdam alle Zondag voor de
Middagtenir uuren. De Vracht voor ieder perfoon is 8 ftüyvers.

in Auguftus,en duurt drie dagen, en dan is de Beun ookBeurs^
indien dezelve langer duurde, hy zougeheel veneeren en verrotten.

Dne Herbergen zyn te Nedcrhorft de Voornaamfte, (gemeene\'
Zuypwinkels en Borrelkroegen, zyn by ons in geen tel, ) nameïyk
7 Kechthuysyi Heeren Logement of de Ordinarii ^ en het Jnke-
neenfchc Turfjehip Hier mede maken wy met dit zevende ftukje
een eynde.

Tot kßuyi van dîtßukje,gaathicrmgecn Meetkundige bepaling, van
de Limtetjcheyding der Hooge, Laege, en Middelbare JurifdiUie, vand^

Heerlykheid\'ZE.YSV en DRIEBERGEN, zoo ah dezelve gemce-.
ten en bevondtn is, in den jaare \\ G-ji; waar toe wy inflantelyk ver-
zoekt zyn, om die alhier plaats te geven. In dezeive werd gezegt. _
Deefe Limiet fcheyding neemt zyn begin aan den D older ^hy de Li-
mietpaal van de Heerlykheid van de /^«^r7?,loopende agter den huy-
fe Drakefiein, latigsde Fuurfche-fieeg, en de Limietfcheyding van de
/^i/^ over den Feeren Heuvel, tot agter de Amersfoortfche weg^by
de eerfte hondert roede paal^ en van daar nederwaarts langs dezelve
weg, tot aande plaatfe daar de Herberg de C/ow/» heeft geftaan, en
van daar agter deClompvoorfchreve, voorby de Blauwe Schortel-
doek , langs de Croosweg tot aan de Brtefteeg, en van daar met een reg-
te Linie, langs den huyfe van Karshergen, tot op de waterige weg,
en zoo de waterige weg langs tot over de Zeyfier vaart j gaande als
dan langs dezelve vaart, tot aan de Bree[leeg^ t\'endelangs dezelve
fteeg, blyvendehet huys te Karsbergen, met het Land daar aanbe-
hoorende, tuflchen de Zeyfter vaart en de Voorfz. regte Lmie geext-
, loopendc dezelve Jurifdiftie weder aan\'t eynde van deBree-
tLCCgyhvtg%dQCoppeldyk tot aan de ftecg vinden Heer Beltes^endc
zoo dezelve fteeg langs, tot de Haekweeteringe toe, en voorts langs
de Haek weeteringe, tot aan de Heer van Samlenburgs Steeg, ende de
zelve fteeg opwaarts ter lengte van zoo Roeden j gaande van daar
met een regte Linie dwars door \'t Land, tot aan den Stoetweg, en zoo
voorts nederwaarts langs dezelve Stoetweg, tot aan de Limietfchey-
ding van Zeyß en Bunmk, gaande voorts langs dezelve fcheyding, tot
aan den Krommen- Rhyn^ ende opv/aarts lang dezelve Crommen-
Rhyn, en dc Langbroeker Weetering^ tot aan het Gerecht van den
Heer van Ryfenburg^tVK^^ dan voorts rondom\'t zelve Gerecht,en
zoo verre langs de Langbroeker Weetering,als Ryfenburgs Land
daar langs is ftrekkende; fpringende als dan over de Langbroeker
Weeteringe, tot in Werkhovenjche M^r,ende gaande langs de Meer,
tot het Gerecht van Sterksnhurg, cn voorts wederom opwaarts langs
\'c Sterkerburgs Gerecht, Doorenfche, Marenfche, Heyfchoter, Leus-
Jjr 5 en de Amersfoortfcke Heyvelden, tot aan de Scheypaalen van de
Zoe fier Jurifdi^ie ^en voorts langs dezelve tot aan de Pynenhurger
Grift en wederom tot aan den Dolder tociblyvende niet te min,
de GEREGHTFLAATS van den HOVli PFOVINClAAL,
rnet vyfentwintig Roeden in \'t rond,als mede den huyfe Blieken\'
ki\'rg met zyneQraftenmCingelsgtéTiXmzcït.

MANUAAL.
Preftant	16 voet.
Oftaaf	8 V.
Oétaaf	4 V\'
Oftaaf	2 V,
Holpyp	8 V.
Open Fluyt	4
Roer FUiyt	4 V.
Wald Fluyt
Quint
Sexquialter	• • •
Mixtuur .	« . •
Carnet . .	gt; * .
Trompet	8v.
Tramblanf	• • •

1 i^J
r