* ^-^-SP-ÂSÉnbsp;-......

mmm

Ûà

w

Lhu u. .
DE HOLLANDSE

H OJ^JE NJ E

\'^E NWYZENDE

Op wat wyze men de BOOMEN
moet Enten, Oculeren, Zogen,
Planten, Snoerjen, en ^ierlyk
onderhouden , om dezelve
Jaerlyks met Vrugten be-
laden te zien.

MITSGADERS

Een klaer Berigt omden WYNGAARD
in de open Lucht en in koude Kas-
fen voort te kweken.

ALS OOK

KORTE ONDERRÏGTÏNGEN

Omtrent het waernemen vsn den

BLOEMHOF en MOESTUIN.

Jlks hier te Lande door eigen ondervinding geflaeß.

TE L E T D E N
By ABRAHAM KALLE WIER;
M D e g X L1

JUnbsp;tj-

•A i à -- -- O ^

msi

VOORBERIGT

A E N DEN

LEZER.

, Edert dat het fchryveu
van Boeken eenc koll-
winning geworden is,
lyn eenige Uitgevers
tot die laegce vervallen j dat ly
niet anders hebben aan \'t licht ge-
bragt 5 als het gene zy van andere
Schryvers ontleent hebben ; waer
door ze met de veeren van ande*
A znbsp;ren

VOO RB ER IGT

ren pronken. Hier van ftrekken
de Reis-befcbryVingens door Zul-
ken uitgegevens dewelken noit uit
hun Vaderland geweeft zyn, maer
hun bedient hebben van oude en
latere Schryvers, om uit den
ven hunne Reis-verhalen by een
te lappen, tot onv/rikbaere bewy-
zen. Uit dezelve bron wellen ook
veele kreupele Vertaelingen, de-
welken egcer in de Voorredens van

Geleerde Mannen,\'daer voor me~
de beloont wordende, fraei opge-
fmukt worden. Dewyl andere Pe-
tits Maitres, als verrezene Soera-
teffen, hunne Meellerftukken, bc-
llaende in kinderagtige Alraanachs
vertellingjens 5 uit franfe prullen
overgenomen, de Wereld voor
nieuwe munt in de handen ftop-

pen;

pen: of de Levens-manieren van
anderen boertig 5 na hunne ver-
beelding, doorftryken: want het
valt ligter anderen te berifpen 3
als 2Ïg zeiven te leeren kennen.-
Gene minder rol fpelen ook die.
Digters 5 welker kern enkel in hoog-
dravende en ydele loftuitingen be-
ftaet. Ondertuffen hebben veele
Schryvers hier door den egten
weg gevonden, om hun oogv^it,
dat is om aen de koft te komen,
de beurzen van hunne Le7ers lui-
zende , te bereiken. Hec Gemeen
is hun waerlyk, nevens de KolFy-
winkels, voor deze wezentlyke
gedaene dienften wel eenige dank
verfchuldigt. Maer of Uitgevers,
die op werkzame verrigtingen Hof-
fen 3 en dezelve aen hunne Lezers
A 3nbsp;als

VO OR BE RIG T

als wiskonftige ondervindingen
tragten uit te venten, daer zy,
gene de minfte kennis van zaken
hebbende, alles uit andere Schry-
vers bottelyk, ja dikwils verkeerd
overnemen3 eenige lofverdienen,
laet ik aen het oordeel van den G.
L. over.

Ik ooge op het boekje onder
den tytel van Almanach der Ho-
toeniers, door C. S. A. V, L. te
Amfterdam uitgegeven : aKvaer
men in de Voorreden ftoutelyk
durft fnorken: Dat Vr \'oeel over
dit onderwerp gefchreven is\\ met
aenmerkingen die de proef niet kön-
nen uitflaen doormengt: dat een
Liejbebber daer door niet onder-
mzen , maer in mrivarring ge^,
hragt word, Weshalven de Uit-
gever

gever op het voetfpoor van den Be\\
roemden Bradley i^andeïende-i alles
kort verhandelt j en voegt \'\'er niets,
hy dan het geen op de beproefde on*
dervinding ßeunt\\ en da.Qvom zal
men iveldoen al het overige te ver-
iverpen om zig hier aen naeuwkeu-
rig te houden y vermids alles, wan-
neer men den voet van dezen Ho-
venier houd 3 onfeilbaer wel zal
flagen : want deze geëxperimen-
teerde Tuinier heeft alles , ver-
mids de oordeelkundige Bradley
onder eene andere Luchtftreek
woont, nauwkeurig onderzogt^ m
de zaken ^ die onnodig indit mrkquot; .
je waren ^ daer uit geworpen y eu
met andere zaken grotelyks ver-
meerdert y op dat men niets quot;meer^
dafl alken dit werkje zoude ifo-
A 4.nbsp;dl^

VOOR BERÏ G.T

dig heihen. Verwonder\' uw hier
niet over G. L. want men heefc
hier de kern mn een groote me-
mgte hoeken , het geen van geen
geringe arbeid is, volgens \'s Mans
eigen getuigenis. Maer in hoe
verre deze Boek- en Uittrekzel-
hovenier de fpyker op \'t hoofd
gellagen heeft, zal men uit de
volgende ftaeltjens können ont-
dekken.

Bladz. 42. 2,egt de Schryver,
om de lyß van de bekende vrngten
groteïyks te \'vermeerderen, dat in
Mey de Feeren geheel uit de tyd
%yn: dog in tegendeel krygt men
eenige VROEQB Appelen. Door
bet woord vroege mott men, quot;na
myn gering vernuft, appelen van
het zelve Jaer-gewas verflaen.

Maer

Maer men vraegt miffchien waer-
om die vroege appelen niet uitge-
drukt ? Om dat hy ze niet kent.
Want niemand moet denken, dat
Mei-zuur, Mei-zoet, enz. (by
de welken hy nog andere hadde
können voegen, zo hy Bladz. 39.
*uan het Regifter agter de Neder-
lanäfe Hovenier, die hem deze
appelen heeft opgegeven, had om-
geflagen ) Zomer - vrugten zyn:
maer in tegendeel Winter-vrug-
ten , die in de Ooft-kamer in
Mei haere rypte verkrygen. Het
luft my niet om alle de botte mis-
flagen uit dien Almanach der
Hoveniers aen te wyzen , en de
onkunde van dezen Schryver on-
trent de culture naekt te ontdekken:
derhalven zal ik met deze navol-
A 5nbsp;gen-

VOORBERI GT

gende aenwyzinge daer van af-
fcheiden.

Bladz. 54. zegt hy: Indien men
een Wyngaerd in een Trekkas of
agter eenig glas heeft ^ zoo begint
die verre te mrderen ; dog men
moet de Loten TWEE OF DRIE
DUIMEN BOFENDE FRUGT
afzetten. Zie daer eenen gebaenden
v/eg om de plant door de konjl
mortgezet anders te behandelen:
te weten met twee of drie duimen
hovm de vrugt af te zetten, om
daer door een doodbekkig top-
punt te verkrygen. Hadde deze
doorliepen Tuin-beid de minfte
lugt van den Wyngaerd gehad,
dan zoude hy de Byzondere Aen-
merkingen mn^ de Luftbo\'ven zoo
llordig niet uitgefciireven, nog

fchan-

T

AËN DÉH LEZER.

fcliandelyk verdrait hebberi. Want
daer word gezegt, dat men op
HET TWEEDE OF DERDE

OOG boven de laetfle druijtros
moet fnoeijen. Of nu een onkun-
dig Hovenier, door zulke ver-
keerde prul-uitfchryvingen , in
zyne verrigtingen de gewenfte uit-
komften zal erlangen, zal hem de
tyd beft ontdekken. Ondertuffen
zal ik my wel wagten , om vol-
gens de les van dien Tuinier A-
brikozen en Perzikken in janua-
xy te fnoeijen. Maer dien Prul-
fchryver met zyn Volkje latende
varen, is het my genoeg, myne
Landsgenooten te hebben aenge-
wezen , dat ze hun door zulke
zwetzende onkundige onderrig-
tingen niet laten misleiden , zoo

ze

VOORBERIGT, Enz.

ie in hunne Tuin-oeffeningen
wel willen flagen. Om dan op
Zekerder gronden te bouwen, heb
ik, die nog na\' eer, nog na voor-
deel dinge , myne Tuin-oeffe-
ningen , na den Jare 1742. op
nieuw onder onze Lugtftreek wer-
kelyk nagegaen , verbeterd , en
merkelyk, volgens myne eigen
ondervindmg , vermeerdert; de
toets daer van aen uw G. L.
overlatende.

DE

Bladz. i|
DE HOLLANDSE

H O V E N I E R 5

AENWYZENDE

Op wat wyie men de Vrugtboomen moei
Enten, Oculeren, Zogen, Planten ,
Snoejjen,en2. DeWYNGAERD
in open lucht en in koude kas-
fen voortkweken : en de •
iJloemhof en Moes-
tuin waernemen.

L HOOF D-D E E L.

Van de Gronden, en der zelver
bearbeidinge,

, ni eencn Lufthof tot zyn
genoegen te bezitten, in
verwagting van die jaer-
lyks met veele goede vrug-
^ ten geftofifeerc te zien ,
moet men daer toe eenen hogen , uit
het water gelegen , waterpaflen grond
verkiezen. Indien men den zeiven ,

twee

twee voeten boven het winter - water
gelegen , kan bekomen, zal die den
groei der gewaflen zeer bevorderen :
dog dusdanigen hogen grond niet kon-
nende verkrygen, zal men eenen lager
met eene winter water - keeringe om-
ringen. Men vind hier in Holland ve-
lerhande gronden, van den welken de
zand- gronden , boven met zeven of
agt duimen kaluw - aerde bezet , de
vrugtbaerfte zyn j om dat de zulken
geene bemeftinge , als den afval der
boom-bladen, benodigen; gelyk ook
niet de vette, met kaluw-aerde be-
zette, klei - gronden; maer deze moe-
ten , voor de boom - beplantinge of
andere beteelinge, met zand wel ge-
broken, doormengt, en bearbeid wor-
den; en zulks wel voor den winter ,
met dunne kleine fteeken lugtig op
malkander , Wanneer zodanige klei-
gronden , Isevroren gcweefl zynde ,
mul zullen worden. Daer en tegen
iBoeten moerige en lofle zand-gronden
even na den winter gefpit worden ;
wanneer de Lente - zon den zelven be-
kwamer zal verwarmen.

In Veen-gronden zal alles fchielyk
-nbsp;groeijen

ên be«- zelver beareeidinge. ïf

groeijcn en voortkomen , daerom zyn
deze zeer dienftig voor Boom-kwe-
kers ; maer ervaere Tuin-oeffenaers
zullen die niet verkiezen , vermits de
daer uit voortgekomen vrugten ge-
meenlyk voifer , wateragtiger en on-
imakelyker zyn.

Wyders moet agt gegeven worden,
dat men in alle gronden , in den wel-
ken van onder eene korft of Ichil van
cur , leem of daery gevonden word ,
zoo diep laet Ipitten, dat dezelve door-
gedolven en klein gebroken word ;
want zulks verzuimt zynde , zal het
water niet können doorzakken, maer
daer op blyven ftaen , het geen de
wortels der boomen doet verkouden
en verrotten, vooral van hoog-ftam-
de Peeren - boomen , welker wortels
diep fchieten en het onderfte der aer-
dc zoeken: maer aen de Appel - boo^
men, hunne wortels niet diep in
den grond fchietende , zal het zelve
niet zoo fchadelyk zyn.

Eenen gewenften grond verkregen
hebbende, zal men de zelve, voor hec
aenlcggen van zynen Hof, met floo-
ten, die ten roinften boven de kante»

ééa®

ééric roede wyd en vier voeten diep
zyn , omringen ; op welker kanten
Willige pooten moeten geftoken wor-
den , tuffen de welken jongen Elft,
waer toe men twcejaerige keuningen
moet nemen, geplant word: deze zul-
len tot eene bekwame boom-bemante-
linge, die de fchraele winden keert ,
verftrekken.

Men vind Liefhebbers , die hunne
gronden , met regt - lienide of met
holle belatte muuren, omzetten; dog
ik verkies regte , digt - geplankte ,
fchuttingen , die agt voeten hoog ,
niet belat, maer bruin geverwt zyn;
want de bruine verw is zeer voordee-,
lig tot het bevorderen van den groei
der vrugten. Tegen fchuttingen van
Perzikken - boomen zouden om hoog
dubbelde latten , winkelhaeks-wyzc,
können gefpykert worden , om daer
op lofle dek - planken te leggen, tegen
dcwclken\' rietmatten können gezet
worden, om de bloeizels of de jong
gezette vrugten tegen hagel-buijen en
fterke vorft te dekken: dog men moet
niet verzuimen, na dat men zulke bui-
jen niet meer te wagten heeft, deze

loflc

ên der 2elver bearbeidikge.

lofTe dek - planken weg te nemen, op
dat de boomen den regen cn dauw
zouden genieten.

Nademael ik , by cndervindinge ,
de onkunde der arbeiders aengaende
het verdelven van eenen grond verno-
men heb , zoo agte niet ondienftig ^
de orde , die men daer omtrent moet
houden, te berigten. Om dan eenen
grond, van den welken de daery be-
neden de vier voeten legt, gemakke-
lyk en zonder morlen te bearbeiden,
zal men drie heijen aanleggen, wel-
ker eerfte vier voeten, dog de twee
volgende , ieder zes voeten , breed
moet zyn. De aerde van het eerlle
hei moet vierkant voor-uit geichoten
Worden, zoo dat de befte aerde onder
komt, vervolgens de minder, dan de
flegtfte , en ten laetften de daer op
volgende daery: ten zy de daery die-
per leide, wanneer men die, in het
hei, met kleine iieeken moet breken.
Hier na lege men het twedehei, zes
voeten breed, aen: dog dit hei word
in twee deelen\', ieder drie voeten
breed, verdeelt: de bovenfte én vol-
gende aerde van de eerfte verdeelinge
Bnbsp;word

word op zyde uitgefchoten, maer dequot;
daer aen komende flegtfte aerde voor-
uit op de verdolven daery in her eer-
fte hei; vervolgens word daer op dc
lt;5p-zyde uitgefchoten aerde gefcho-
ten: volgt ais dan de tweede verde-
ling van dit tweede hei, van het wel-
ke de boven-aerde op het eerlle hei
voor-uit gefchoten word, en daer me-
de in orde is; de volgende aerde word
weder op zyde, en de flegtfte voor-
uit in de ecrfte verdeelinge van dit
tweede hei, en daer op de op-zyde
kggende aerde gefchoten. Daer na
volgt hec derde hei ,insgeiyks zes voe-
ten breed, en in twee deelen, ieder
van drie voeten breed, verdeelt: de
bovenfte en volgende aerde van deze
eerfte verdeelinge moet op zyde,maer
de flegtfte in de twede verdeelinge van
het twede hei voor-uit gefchoten wor-
den j dus bekomt men drie verdeelin-
gen, aen welker eerfte, zynde de eer-
fte verdeeling van het twede hei, dc
boven-aerde ontbreekt; aen de tweede
verdeelinge van het zelve hei, de
minder aerde : en aen de eerfte ver-
deelinge van hec derde hei, de flegt-
fte

en der zelvër bearbeïöinge. ip

He aerde: nu komt men aen de twee-
de verdeelinge van het derde hei ,
waer van men de bovenfte aerde op de
cerfte verdeelinge van het tweede
hei: de volgende aerde op de tweedp
verdeelinge van het zelve hei, en de
flegtfte aerde op de daery van de ecr-
fte verdeelinge van het derde hei
fchiet: deze orde verkregen hebbende
gaet men vervolgens met het verdee-
len der heijen en verdelven des gronds
voort.

II. HOOFD-DEEL.

Van de Aerde en deszelfs he-
quot; ze.

Men heeft in Holland op veele
plaetfcn flegte, fchraele , on-
vrugtbaere , en ftcenagtige aerde, de-
welke niet dan door zwaere koflen te
verbeteren is: nogtans is tot de laetfte
weinig ander hulp-middel, als dezel-
ve te fiften: dog daer men Daery of
Our vind, moet men de zelve, als
rects gczegt is, doorgraven,

Bi:nbsp;Zan-

Zandige , fchraele, en uitgeteelde
aerde tot boom-plantinge kan men
niet alleen door koe-mc!ft , daer toe
die van zeer veel dienft is, maer ook
door bagger en modder uit flooten en
vyvers , mits deze door bevriczinge
mul geworden is, merkelyk verbete-
ren.

Verkoude of al te vogtige aerde
kan men door verrotte Paerden-meft,
welker hitte uitgewazemt, en even
na den winter ondergefpit is , ver-
warmen en meften.

Om verfe onbeteelde aerdfe tot Pot-
en Bak-bloemen, Meloenen, en de vroe-
ge Moes-teelrng te bereiden, kan men
oude vergaene Koe- of Paerden-meft,
vergaene Rund, Boom-bladen, en
bevroren Bagger met grauw duinzand
door een gewerkt , gebruiken : dog
men moet noit meer bereiden , als
men jaerlyks nodig heeft.

Omtrent het bemeften van Perzik-
boomen of andere fyne vrugten moet
men indagtig zyn, dat men daer toe
altyd oude meft moet gebruiken ,
want de nieuwe is, al te fcherp zyn»
de 9 fchadelyk. Van andere meften

. tot

wmAm

tot Verbeteringe van boom - vrugten,
als daer toe van weinig nut zynde, zal
niets melden.

111. HOOFD-DEEL.
Fan den Kweek-hof.

Om veele fchoone boomen te heb-
ben, en van derzelven vrugtcn
verzekert te zyn , is men op eene
aenzienelyke Vermaek - plaets eenen
Kweek - hof benodigt ; want het is
buiten alle tegenfpraek , dat de plant-
zoenen, daer uit voortgekomen, be-
ter zullen groeijen, dan die men van
elders bekomt.

Tot het aenleggen van eencn goe-
den Kweek-hof moet men voor-al
zorg dragen, dat men goede zaeilin-
gen verkrygt: ten dien einde zal men
tot plantzoenen van hoog-ftamde Pee-
ren-boomen vergaderen de pitten uic
het St. Nikolaes-peertje. Deze mjoe-
ten in het laetfte van November, in
vogtig zand, om te kiemen, te meu-
ken gelegt, en in het begin van A-
B 3nbsp;pril,

m

pril, op bedden van welbereide aer-
de, afzonderiyk gezaeit worden: dog
tot laeg- ftamde Feeren - boomen aen
fchuttingen, of tot Arborneins, zal men
uitloopen of inleggers van vroege
Kwee«peeren aenkweken: wel agt ge-
vende, dat men 4aer toe noit Kwee-
appels gebruikt. Tot plantzoenen
van Appel-boomen moet men pitten
uit het zoete Klapftaertje vergaderen:
dewelke met half Januari, om te kie-
men, te meuken gelegt, eh in het be-
gin van April gezaeit worden. Ook
ent men op de uitloopen van het Pa-
radys-appeltje.

De zaed-pitten worden op ge-
inefte bedden , die wel omgefpit en
ter zon gelegen zyn, by mooi weer,
drie duimen van malkander , in de
aerde gelegt , en laet men de Zel-
ven aldaer weeK;g opfchieten , mits
zorg dragende , dat de grond altyd
van onkruid zuiver blyft, ten dien
einde zal men daer op oude rund ,
ter dikte van éénen hal ven duim ,
llroijen.

Als de zaeilingen beginnen te fchie-
tcn het geen gemeenlyk omtrent

Mei

Mei is, zal men de knoppen op één
na met de vingers afnypen , op dat
deze ééne overgebleven knop te fter-
ker fcheut zoude maken : vervolgens
zal men , in Juni, de aerde één fpit
laten omfpitten en begieten. Zoo dè
grond te hoog uit het water gelegen
is, zal men, tuffen de rcijen der zaei-
lingen , kreeft ftroijen , en de zelve
aldus tegen de brandende zomer-hitte
dekken.

Na dat de zaeilingen één jaer ge-
groeit hebben , zal men ze in den
Herfft van het tweede jacr opnemen,
cn, na hunne ftammetjens ingekort,
de kleine takjens weg-gefnoeit, en de
pen-wortel afgefneden te hebben, op,
bedden verplanten. Wanneer ze al-
daer één jacr gegroeit hebben, zal
men de ftammetjens van Appel - boo^
men, in Maert, by den grönd affny-
den , op dat ze kragtiger fcheutea
zouden voortbrengen , van den wel-
ken de zy - fcheuten in het derde en
vierde jaer , zoo digt aen de ftam-
metjens doenlyk is, weg-gefnoeit
worden : zullende alsdan de zelve, in
het derde of vierde jacr van den zaei-
B 4nbsp;tyd

tyd gerekent , fterk genoeg zyn orh
daer op te enten.

De fteenen van de meefte Steen-
vrugten worden in November en Fe-
bruari geftoken. Om den geenen, die
in Februari gelegt worden , fpoediger
te doen voortkomen, zal men de ftee-
nen, aen den vaften kant, even open
kloppen, en vervolgens, met de punt
om laeg , in den grond fteeken.

Pruimen en Kerften uit de natuur
worden van uitloppen voortgeteelt.
O^ deze kan men, in den Herfft van
het tweede jaer,na dat ze in het Voor-
jaer afgefneden zyn, en regte Icheu-
ten gemaekt hebben , andere Pruimen,
Perziken en Abrikozen pculeeren.

Om veele uitloopen aen eenen
Kwee-boom te bekomen, zal men ee-
ne goede ftam , in Maert, verplanten,
en dezelve, eén duim breed, boven
den grond aflnyden; op dat die veele
nieuwe fpruiten zoude uitfchieten , de-
welke men onverhindert zal laren
groeijcn , en geene knoppen of zy-
fcheuten benemen, maer die, na dat
ze één en één half, of twee voeten
opgefchoten zyn , met goede toebe-
reide

reicie aerde, één voet hoog, bedek-
ken , om daer in bekwame wortels te
maken: vervolgens zal men de kleine
gewortelde kwee - fcheuten , in den
volgenden winter, van den ouden wor-
fel afnemen , en aenftonts in den
Kweek-hof verplanten. Men vind
Kiueniers, die in Juni de jonge kwee-
fclieuten van de gemaektc kleine zy-
pikjcns ontbloten, en daer op alsdan
ocLileeren. De oude wortel , zyne
(pruiten benomen zynde, word regen
de vorft met aerde gedekt, dog in Fe-
bruari wederom ontbloot, op dat die
nieuwe uitloopen zoude maken, de-
ivelke op nieuw , als zoo even gezegt
is, behandelt worden; waer door men
jaerlyks veele plantzoenen om te ver-
enten kan verkrygen.

Man kan ook veele Kwee-flammen
van Stek voortteelen. Deze fnyd men
half Februari digt by den ftam af, en
rnackt een grep van een voet diep,
daer in de ftekken op orde geftoken
worden : vervolgens word de grep
met goede bereide aerde gevult en
toegetreden.

Aelbeziën- cn Kruisbeziën-boomen
B ƒnbsp;wor*

£5 Van dek Kweek-ho f.

worden van Stekken, die in bet Voor-
jaer van éénjaerig hout geftoken wor-
den, vermenigvuldigt.

Insgelyks kan men Althéa, Jasmyn,
Myrthus, Oleander, Philaréa, Ros-
maryn, Taxis , en Zevenboom van
Stekken voortkweeken j dog deze
moeten in het ISïajaer geftoken , en
tegen de vor ft gedekt worden.

Eenige wilde boomen, als Beuken-,
Elzen-, Eiken-, Eflen-, Haegdoorn-,
Huift-, Ipen-boom, enz. worden van
^aed, hec geen in Maert gezaeit v/ord,
voortgeteelt. Andere van uitloopen
ofinleggers, als Abeelen, Huift, Klim-
op , Ipen, Linden, Spaenfen Aker, enz.
dog Willige boomen van Pooten.

De bezitters van kleine tuinen kön-
nen hier te lande , zonder zodïinigen
Kweek-hof, overvloedig, door on-
ze Enteniers, van allerhande boomen
voorzien worden.

IV. HOOFD.DEEL.

Van het Enten ^ Oculeer en ^
Zogen.

an den Kweek-bof tot bet En-
ten , Oculeeren en Zogen der
Plantzoenen (door welke drie manie-
ren alles gevoeglyk kan verrigt wor-
den) overgaende,\' zal ik voor af in \'t.
algemeen aenmerken, dat het belt is
de plantzoenen op haere eige foort te
enten , dat is, appel op appel, peer
op peer, zuur op zuur, zoet op zoet,
enz. nogtans is het mee eenige Steen-
vrugten anders gelegen ; want Moe-
rellen worden wel op Kerfleboomen
geënt. Maer Perziken moeten op plant-
zoenen van Abrikoos - fteenen, en op
uitloopen van het Kroos-pruimtje ge-
oculeert worden.

Men moet noit in regen, miftig ot
dampig weer enten of oculeeren.

De tyd om Kerflen - enten te fny-
den, mits agt gevende dat ze van één-
jacrig beknopt vrugt-hout zyn,
(waer op men in het fnyden van en-
■nbsp;tea

Écn van allerhande vrugtdragende boo-
men met bloem - botten moet agt ge-
ven: want de ondervinding leert ons,
dat de enten van onvrugtbaere boo-
men zelden veele vrugten zullen
voortbrengen) is in het begin van
Februari, cn worden ze in hpt begin van
Maert verent. Peer- en Appel-enten
worden half Februari gefneden , en
half Maert verent. Men legt de en^
ten, die ten minften drie botjens moe-
ten hebben, in dien tuffen - tyd op ee-
ne drooge plaets om te fpeenen: of
wel op ecne fchaduwagtige plactfe^
half weg in de aerde: v/ant zy mogen
met verdrogen.

Om het enten in de fpleet of kloo-
ve wel te verrigten , fnyd men het
Hammetje, vier of vyf duimen boven
den grond, met eene fchuinfe fncde,
tegen het Noorden, af: waer na men
de fcharpe kant wegneemt, en tot op
het midden van het ftammetje plat
maekt: of men fnyd de fchuinfe fne-
de tot het midden van het ftammetje,
en maekt het ander gedeelte plat:
vervolgens fpleit men het ftammetje
in het midden , met het ent - mes ,

twee

twee of drie duimen open, fteekt
daer in een yzere of houte wigge, en
fnyd de veezeis des baft, als ook een
weinig van het binnen-hout, met
een fcharp mesje weg. (Qp eenen
ouden boom zullende enten , moet
men een tak, op eene efFe plaets plat
afzagen: behandelende die verder, als
gezegt is, egter met dat onderfcheid.
dat daer op meefttyds twee enten ge-
zet worden.) Dit gedaen zynde neemt
men het ent , (het dikfte tot de
zwaerfte ftam) en fnyd het zelve 5
even onder een knop, van weerzyden
fpitspuntig af, nogtans onder de knop
zoo veel hout en fchors behoudende
als doenlyk is; hier na neemt men het
ent, daer het afgefneden is , in den
mond , en ftelt het vervolgens m de
kloove , dog zoo dat des zelfs baft
wat inwaerts komt gt; op dat de fap-
pen van het ftammetje daer mede te
beter zouden vereenigen ; het geen
vooral aen oude takken noodzakelyk
is: na deze verrigtinge word de wig-
ge uit de kloove gehaelt, vervolgens
met een daer toe gefneden boom-baft-
je bekgt, (op dat het fmeerzél nicE

tuffeo

tuflcn bet hout zoude indringen,) eii
de kloove rondom en boven met ent-
Was bcftreken. Hier toe kan men,
ten minften koften , hec navolgende
fmeerzel bereiden. Hec beftaet in
twee ponden harpuis, en één vierde
pond raep - oly, in een potje door-een
gefmolten en vermengt : dog men
moet, by het fmelten, oplettende
zyn, dat het niet overkookt, \'t geen
het ligt doet : ook moet men die
fmeerzel noit kokend heet gebruiken:
want daer door zou men het ent
fchroeijen. Andere nemen tot dit
fmeerzel één pond pek , één half
pond harft , één vierde pond geelc
was, en fmelten het met éénekaers,
van zes in één pond, onder-een.

Het Oculeeren, \'t geen op de mee-
fte foorten van boomen kan verrigc
worden, gefchied met eene flapende,
en met eene waflende bot : de laetfte
word in April en Mei j maer die xnet
eene flapende bot, als de zekerfte en
gewoone manier van oculeeren zyn-
de, gemeenlyk in Juli en Auguftus,
ook wel in September gedaen: altyd
by droog weer in den morgenftond,

of

OcULEERÊNj EN Z O G E N. ^t

of cks middags na drie uüren, op dat
de oculatien, door de brandende hit-
te, niet te fchielyk zouden verdrogen:
egter kan men daer in voorzien door
de oculacie met een kools -biad , of
iets anders daer boven gebonden, te

deilt;ken.

Het oculeeren moet op éénjaerig
bout op deze wys gefchieden : men
ligt van eenen jeugdigen tak (dat is
van het laetfte fchot, welker bot in
Mei niet doorgefchoten is) een baftje
met het botje, dog zonder het hout
te raken , nogtans moet het hartje
van het botje en vezeltje daer io
blyven.

Dit word aldus verrigt; men fnyd
met eene dwerfe fnee, boven het bot,
cn baft en fchil door; van daer fnyd
men wederom aen weerkanten yaa
het botje ^ ter lengte van éénen duim j
eene rcgte fnee na om laeg, en ver-
volgens een punt na om laeg, zoo als

hier n afgefchetft is: ligt alsdan het

fchilletje van het jonge takje af: dog
200 het gebeurde du bet hartje in hec

fchil-

fchilletje niet gevonden werd , zoo
werpt het weg, en fnyd een ander;
wanr door dit fpruit - hartje moet de
oculatie flaegen : daer zyn Enteniers
die een weinig hout aen de bafl laten,
om verzekert te zyn dat het fpruir-
hartje daer in behouden is. Wyders
maekt men op de ent-ftam , of op
eenen éénjarigen tak , twee fneeden ,
dog voorzigtig zonder het hout tc

raeken, aldus quot; j : bier na word de

ball van de regtlieniede fnee, wedcr-
zyds met het plat van het oculeer-
mesje los gemaekt, zorgvuldig opge-
ligt 5 en alsdan de oculatic daer m,
boven met de dwarfe fnee gelyk ko-
mende, geftelt: vervolgens zal men
de oculatie met een Mufcovis bies-
matje omwinden , beginnende met
twee kecren boven het botje, cn ver-
volgende , het botje bloot latende,
onder het zelve, om de infnydingen,
tot het einde der punt - fnee ; dae r
men het bandje vaft, en niet voor dc
vyfde of zesde week na het oculeereu
los maekt. Het ent-ftammetje wotd,
in de volgende Maert, vier duimen

boven

oculeerén, en zogen.

boven de oculatie , en in Maert van
het volgende jaer digt boven de ocu-
latie afgefnoeit : agt gevende zo te
fnyden, dat de fchuinte der fneedc van
de Oculatie afloopt.

Tot zekerheid dezer doeninge wor-
den ook wel twee oculatien op een
ftammetje gefielt : egter noit boven
malkander , maer altyd aen weerkan-
ten , mee voornemen om cén van dc
twee, indien ze beide groeijen , weg
te fnyden.

Zoogen gefchied op deze wyze: men
plant eenige ent-Hammen, één jaer
te voren, rondom den boom, van den
welken zal gezogen worden: vervol-
gens word, in Maert van het volgen-
de jaér , een ent - ftam geklooft , en
de tak , die men daer in zal ftellen ,
word, ter langte als het ent - ftam dik
is , weerzyds zoo veel fchors wegge-
fneden , en vorders in de kloove ge-
ftelt, die met ent - fmeer word toege-
fmeerc. Ook kan men het Zogen ver-
rigten met, op eene effen plaets van
eepen byftaenden boom , twee dui-
men breed van de baft, en een wei-
nig y an het hout te fnyden , zulks op

Cnbsp;even

even gelyke wyze aen den Zoog • tafe
doende : legt dan deze twee gefneden
plaetzen net op malkander en bind-
fe met een Mufcovies bics - matje toe:
vermids nu de afgezoogde takken
van den moer-boom niet voor Fe-
bruari van het volgende jaer afgefne-
den worden , moeten dger by paelen
geftelt worden , om de afgezoogde
takken daer aen vaft te binden , op
dat ze dopr den wind niet zouden be-
wogen worden.

Het Zogen word meelt verrigt aen
KerfTen, MocreÜen, Pruimen , Oran-
je» en Limoen- äammea.

V. HOOFD-DEEL.

Fan het Planten der Bomen,

Tot het Planten der Vrugt-boo-
men gekomen zynde , moet ifc
den Tuin-lieden, als gemeenlyk om-
trent den grond te bezuinigt zynde ,
voor - af waerfchouwen , dat ze noit
te digt, altyd in droog weer , in lae-
gc natte grondeo in- het Voorjaar, ^n

in

mm

in hdoge uit het water gelegen in No*
vember moeten planten. JVIen legt
ook wel in natte klei - gronden op den
;rond der kuilen gróve puin ; en is
iet zeer goed , de gatén twee voeten
3oven den gemeenen grond op te bo-
gen. In lofle gronden legt men in
de gaten eenen plank ; op dat de pen-
wortel van eenen Peeren - boom daet
op ftuitende, hooger zy-wortels zou-
de maken: dog het zekerfte is by hét
planten van Peeren-booöaen de pen-
wortels met een mes in \'t vierkaïit ^
en niet fchuins, af te fnyden.

Tot eenen hoog - ftamdeïï booiii
worden zes en dertig voeten afftants
vereift; wanneer tuflen beide een laeg-
ftamde KerfTen- of andere vrugt-boonS
kan geplant worden. Men móet ift
het planten altyd dien voet houdenj
dat men ten allen tyde, als de boome^s
tot en in malkander groeijen, eenen;
tuflen beide kan wegnemen.

De Arborneins of Naentjens van Ap«
pelen vereifchen op twaelf of vyftien
voeten,en van Peeren op twintig t^oe*«^
ten in het vierkant, na dat het een;
fetei- of zmé\' grond is, geplant te-
C Xnbsp;wor-

worden ; wanneer men tuffen beide
Kruis- en Ael - bezien kan planten.

Men lleekt rondom eene Arbornein
vier of vyf paeitjens , Waer aan een
hoepel gebonden word , aen dewelke
de jonge takken vaft gemaekt wor-
den , om den jongen boom een goed
fatzoen te doen verkrygen, en om ver-
warringe van takken voor te komen.

In natte gronden zal men beft doen
Appelen, die op Parsdys-flammen ,
cn Peeren, die op Kwee - flammen ge-
ënt zyn , te planten : dog in hooge
drooge gronden , zulke, die op vrye
flammen ftaen.

Aen rauuren cn fchuttingen plant
men de Perzik-, Abrikoos- op Pruim-
en Peeren - boomen twaelf ofvyftien
voeten, dog de Perziken op Abrikoos
zes of agt voeten van malkander. Ora
dezelve met Peeren-boomen altyd cier-
lyk geftoffeert te zien , zal men win-
ter- en zomer-, vroege en laete vrug-
ten, door malkander planten.

Na den te planten grond gelykclyk
verdolven te hebben , zal men voor
het planten der boomen , het geen
cerft tydig is als de bladen afgevallen

zyn , der zelver gekwetfte worteis ,
de gezonde zoo lang latende als men
kan, van onder zodanig inkorten,
dat de fneede tegen de aerde komt,
vervolgens de hair-wortels een wei-
nig weg-fnyden , en de oude aerde
zuiver uitfpoelen. In het planten der
boomen moet men zorg dragen, dat
de zelve niet dieper geplant worden,
^Is dat de bovenfte wortels wel uit-
gefpreid , ( op de welke noit boom-
bladen moeten gelegt worden) met
twee duimen aerde bedekt zyn; want
deze zullen met den gemeenen grond
gelykelyk zakken: maer in de kuilen
van uitgerolde of geftorven boomen
zal men, na de kuilen met goede vcr-
fe aerde gevult te hebben, de nieuwe
boomen byna met den gemeenen
grond gelyk planten, de wortels, met
agt duimen aerde ophogende, bedek-
ken , en daer op , voor de groote
droogte , een weinig ruigte leggen ,
of met gras - zooden bedekken ; \'t
geen beter is , om dat daer in geen
ongedierte huisveft; mits de gras-zyde
op de aerde leggende : ondertulTen
moet men indagtig zyn, dat men, in
C ynbsp;de

iü

jf VAN SET Pikanten DER BooMïwr

de plaets van de geftorve boomen ,
noit boomen van het zelve plantzoen
moet planten. Wyders word d»
i)ooin, by het planten gt; met de hand
wat op en neder gefchud, op dat de
bovenfte aerde tuffen de wortel-tak-
ken zoude invalléH.

De ftam vgß eenen geplanten op-
gaenden vrugt - boom word op d©
hoogte van zes voeten afgekort , en
de kleine takjens, die (JaeV aen zyn,
W-eg - gefneden.

De V legt-boomen en Perzikfcen aen
tnuuren en fehuttingen worden in
hooge gronden , by het planten , in
kuilen van agt voeten breed en twee
voetea di?ip , waer in haere wortels
wel uitgefpreit moeten worden, zes,
agt of tien duimen van de fchutting
afgezet: in natt-e koude gronden wor-
den ze zes duimen, boven den gemes-
sen grofid gepknt, en der zeiver wor-
tels iiaec goede ^crde , een halve voet
opgehoogt, bedekt- ; dog- men moee
de z^lve ëaet de voet niet te vaft neer-
trede»} daer na moeten de ft^ammeB-
fens óp 4 botjens a^efneden worden,
op da6 zo, digt by\'to groad, ^k«

jens

jens zouden maken : want de vrugt
word aen het jonge hout voortge-
bragt. Deze boomen zullen beft te-
gen het Zuiden\'geplant Vrugt drageü:-
daer zy, tegêö het Weften geplant,
weinige vrugten zullen geven 5 om dat
ze , tot tien üuren des morgens dc
koele vogten vän de nägt behoudert-
de, te teder zyn om de veranderinge
van de alsdan te heete Zonne-ftraeka
te wederftaetH

Wilde boomen worden jong ver-
plant , en aen eene pael tegen de hol-
te des booms, mits een wefintg ftroö
_ tuften den boom en de pael doende ^
vaft gebonden, tot dat ze wortel-vaft
zyn: deszelfs top-fcheuten moeten
noit afgeknot worden.

Uitkronende Linden-boomen wor-
den op twee en één halve of drie roe-
den afftants geplant. Ypen-boomen
op Laenen één cn één halve roede
van malkander.

G 4

VI. HOOFD-DEEL.

Fan het Winter- en Zomer-fnoei-
jen der Frugt-hoomen,

Veele Schryvers hebben wydlopig
aengaende het befnoeijen van
Vrugt-boomen gefchreven , dog de
ondervinding heeft my gel eert , dat
de befte Lezers, met het mes in de
hand voor den boom ftaende, weinig
daer door gevordert waren; zoo dac
de dagelykfe behandeling , hier de
befte leermeefter zynde, daer toe de
waere kennis moet leeraren: nogtans
zyn dien aengaende eenige algemecne
berigten mede te deelen.

Hoog-ftamde Appelquot; en Peeren-
boomen zal men, in de twee eerfte.
jaeren, weelig laten groeijen, en al-
leen de zwaerfte takken, om de zwak-
ke te hulp te komen, een weinig in-
korten: wyders zal men haere water-
loten, wyd-ogige grove takken zyn-
de , en het doode hout altoos weg-
fnoeijen.

Aen laeg-ftamde boomen oeffent

men

rocn winter- en zotner-fnoeijinge. In
de Winter-fnoeijinge, dewelke begint
zoo ras de bladen van de boomen ge-
vallen zyn , neemt men niet alleen
de water-loten weg, maer men be-
fnoeit ook dc lange vrugt - takken,
met eene weinig fchuinfe fnee, digt
boven een kruis-bladig bot, kenlyk
uit deszelfs dikte j want een enkeld
blad-bot is plat en fpitspuntig: hier
op moet men in het fnoeijen goede
-Agt geven : want dit verzuimt wor-
dende dan zullen de boomen wel veel
}\\out ; maer weinige vrugten voort-
brengen : wyders laet men de korte
beknopte vrugt-takjens , gemeenlyk
boven met eene vrugt-knop bezet,
ongefnoeit aen den boom blyven.

De lange vrugt - takken van fterke
boomen worden, om vrugten te ver-
krygen, ter lengte van tien of twaelf
duimen gefnoeit: dog die van zwakke
boomen , korter : zoo dat \'er maer
twee of drie blad-botten aen bly-
ven-

Aen eenc Heining zal men de ftam
van eenen jong - geplanten boom op
het vierde bot boven de cntinge in-

G fnbsp;kor-!

fcorten. Wanneer uit deze botten vier
hout-fcheuten zyn voortgekomen, zal
men , in de winter - fnocijinge , dc
twee bovenfte fcheuten, ieder op vier
botten, dog de twee onderfte fcheu-
ten, ieder op zes of agt botten, na
dat ze fterk zyn, inkorten. In \'t ver-
volg zal men gene takken inkorten;
maer op vyf of zes duimen wydte
aenbinden, uitgezondert dc overvloe-
dige cn dc water - loten, die men digt
by den ftam , of tak waer uit ze zyn
voortgekomen, moet wegftiyden.

Peeren - hoornen , die htïnne vrug-
ten o^ de toppen der takken voort-
brengen , moeten niet befnocit wor-
den; want de takken, die vanboven
met ecne vrugt- knop bezet zyn ,
xyn doorgacns in her geheel vrugt-
baer; daerom lacf men die in \'t ge-
heel ongefnioeit, cn frjyd alleen dc wa-
ter-lo-ten uit.

Als een tak geheel weg gefnoeit
word, ïHoet roe« zorg drager», dat
hy digt aen de plaets, daer hy uitgc-
fprote» is!, afgefnoeit woud: Wanr an-
é^s zal hy, 20© een ftoiOTpje daer op
gelaten wta^dj verfchcide uiiwcrpzels:

voort-

PER VRÜGT«B00Mïn7 45

voortbrengen. Nog moet men, by
het atby telen van eenen hoofd-tak,
bezorgt zyn, het zelve digt aen de
ftam te doen, en de plaets aenftonts
met het opgegeven fmeerzel (bladz.
30.) bedekken.

Een zwakke boom moet vroeg in
de winter; maer een fterke boom, die
geene vrugten, dog veel hout voort-
brengt, moet laet, als de zappen reeds
aen \'t klimmen zyn, gefnoeit worden:
ook kan men deze, in de Lente, van
twee of drie zwaere wortels beroven,
om daer door zyne weeligheid te ftui-
ten: maer het befte is, een weelige
onvrugtbare boom , zyne wortels met
de aerde omwonden blyvende,in No-
vember te verplanten, en van boven
een weinig in te korten; waer door
dezelve zig, in het vervolg , geheel
tot vrugt-dragen zet. Men kan ook
de baft van een tak, in de rondte,
één duim breed , afnemen ; en die
plaets rondom met entwas beftry-
ken, zullende alsdan zodanigen tak
Zig gemeenlyk tot het dragen van
vrugten fchikken. Daerenboven moet
men een fterke boom niet te veel hout

of

44 VAN het SNonrjEN

of botten benemen; om dat hy als»
dan alle zyne bloem - knoppen zal ver-
Hezen , en niet als water - loten fchie-
ten: daer en tegen zal een zwakke boom,
te weinig befnoeit zynde , meer aen
het kwynen geraken, en eindelyk fter-
ven.

Wegens de Zomer-fnoeijinge heb
ik aen te merken, dat men uit de val-
fe fcheuten, in de Maenden Mei en
Juni, de bovenharten met de vingers
moet uitnypen: want die fcheuten
Zouden anders te hoog oplopen , en
al hec voedzel na haer nemen. Dc
Appel- en Peeren-boomen ftaen ge-
meenlyk in groei zes weeken ftil, dat
is van Juni tot half Juli: daerom zal
pa en aen de zelven dc zomer-fnoeijinge
\'m dien tuffentyd noit doen. Wanneer
men de nieuwe uitgefchote Zwaere
takken befnoeit, zal men het zelve noit
met eene Palm-fchaer, als veele Tuiniers
doen, maer altyd met een fnoei-mes
verrigten : wyders moet mea oplet-
tende zyn om eene ronde kroon, die
van binnen lugtig is, temaken; tef-
fens alle verwarde takken, en exter-
neften wegnemende: het welke ook in

de

oer Vrugt-eoomeh. 4f

de winter-fnoeijinge moet waerge-
nomen worden.

Pruimen-boomen laet men weelig
groeijen, cn worden niet als van bacr
doode hout gezuivert.

KerlTen-booraen worden als de Prui-
men-boomen behandelt; dog om dat

die veeltyds te hoog zouden opklim-
men, beneemt men den zeiven, om
laeger te houden, nu en dan zyne ou-
de boven-takken, en behoud de jon-
ger onder - takken.

\' Perzik-, en Abrikoos-boomen wor-
den in het Voorjaer, (hoewel \'er zyn,
die het fnoeijen na het vallen der bla-
den in Oktober verrigten) tegen dat
ze zullen beginnen te blocijen, altyd
boven een blad-bot gefnoeit, (mits de
fneede na de kant van dc fchuttinge
doende , het geen men omtrent alle
boomen , aen muuren of fchuttnigen
ftaende, moet waernemen:) maer dc-
wvl een blad-bot bezwaerlyk van ee-
nc\' bloem-knop te onderfcheiden is, zal
men boven eene plaets, daer zig twee of
drie botjcns by malkander vertoonen,
fnoeijen: en voorts alle dunne magere
takicns wegnemen. Het gevoelen om-
\'nbsp;trent

VAN HET SNOËIJEN

trcnt het fnoeijen van Perzik - boomen
ïs Zeer verfchillende; willende eeni^en
de jonge vrugt-dragende takken niet
ingekort hebben , dewyl anderen die
op tien op twaelf duimen inkorten.
Ik ben voor het eerfte gevoelen, en
zal noit het korte vrugt-dragende hout
befnoeijen. By het aenbinden der tak-
ken moet men zorg dragen, dat men
derzelver toppen wat hooger , dan
daer uit ze voortgekomen zyn , en
noit kruifling over malkander, aen dc
ichuttinge met Oranje - tienden vaft
bind : daerenboven is het voordeelig
als men tuifen twee lange takken ee-
nen korten kan plaetzen, dewelke in
het volgende jaer lang , en de lange
takken kort gefnoeit worden. Ver-
volgens worden , in de maend Mei,
cn begin van Juni , de boven - harten
van de nieuwe zwaere takken, voor-al
water-locen, uitgcnepen» en de onge-
regelde voor-uit-fchietende fcheuten
weggelneden: wanneer de boomen,
van onder, altyd met meer zy-takken
zullen voorzien blyven. Ook zal men
de water-loten tot op het eerfte oog,
daer die uitgebpen zyn , in\'t laetfte
■nbsp;van

II 11, „.A.,..,

•DER VRXJGT-BÖOMÈN. 47

van Juli, of bcgin van Augwftus af-
fnoeijen ; dog in den winter het gela-
ten ftompje geheel wegnemen.

Verouderde en verlopen Perzik- en

Abrikoos-booraentragt men, doorde-

zelven één voet boven dco grond af te
bytelen, te vernieuwen.

Aelbeziën- , en Kruisbeziën - boo-
men worden van haer oude hout ont-
bloot ^ en de nieuwe kragtig gegroei-
de fcheuten in den winter ingekort.

Moerellen - boomen worden haerc
oude takken benomen , daer en tegen
moet men de jarige takken, als daer
aen vrugten dragende , ongefnoeic ,
zelfs niet ingetopt, behouden.

Kwee-booiBC\'^nbsp;alleen haerc

dunne magere takjens afgefnoeit ; de
ronde dikite bewaert, en een weimg,
of in \'c geheel niet ingekort.

Jasm-yn - boomen, ^e in open lugt
gro.eijen, worden in April de zwakke
en dorre takken geheel weggefnoeit,
en de fterke, op twee voeten langte ^
gekort: dog de andere takken moeten
niet ingekort worden i omdat ze haeré
bloemen op de toppen der takken

Men kan de altyd groen-blyvende
boomen inleggen in Auguftus : dog
andere boomen in Oktober, of Februa-
ri. Men geeft in een tak by een oog
of litje een klein fneetje, en legt die
als dan vyf duimen onder de aerde ,
mits die te voren lugtig is omgefpit:
moetende dezelve nu en dan bevogtigt
\'worden.

Wilde opgaende boomen worden
derzelver zuigers , die den groei van
den hoofd-fpil-tak zouden betvs^iften,
ter dikte van één duim by de ftam af-
gebyteld.

De Ypen-heiningen zal men twee-
maal \'s jaers in Juni en in \'t laetfte
van Auguftus fcheeren : dog de Beu-
ken-heiningen worden éénmael in Au-
guftus gefchoren: ook bevinde ik beft
de Taxus éénmael, in het begin van
Auguftus, te Icheeren; want dan zul-
len de veeren weder uitfehicten, het geen
haer tegen een ftrengc Vorft veel zal
dekken.

VIL

VIL HOOFD.DEEL.

Aengaende het aenkmeeken en be-
handelen der TFyngaerden.

De wyngaerdcn worden op drieder-
Ici wyze voortgeteelt, vanZaed,
Stek en Inleggers.

Tot die uit Zaed, neemt men korls
van doorrype druiven, en zaeit ze, in
November , in zandige bevogtigde
aerdei vervolgens worden ze tegen de
vorft , en in de aenftaende zomer te-
gen fterke zon gedekt: ook moét men
alsdan de grond matig bevogtigt hou-
den. Indien een zaeiling meer als eenc
fcheut voortbrengt, moet de zwakfte
met de vingers afgenepen, en de fterk-
fte behouden worden , dewelke men
weelig moet laten opgroeijen, en tel-
kens aenbinden. Wanneer deze fcheut
drie voeten opgeklommen is, zal men
die het boven-hart uitnypen; het geen
men ook altyd aen de fpruitjens, ne-
vens de botten voortkomende, bo-
ven het eerfte uitgekomen blad moet
doen.

Dnbsp;Het

Het is aenmerkelyk omtrent de korl-
Zaeijii^e , dat die niet altyd gelyke
foort , als daer dekorls van zyn , voort-
brengt : ja dat zpnjtyds uit die van
\'witte druiven blaeuwe, en uit die van
blaeuwe druiven \\vitte voortkomen :
het welke men van Stek niet te wag-
ten heeft,

Om Wyngaerden van Stek te ver-
menigvuldigen , neem eene gevoede
kortledige éénjarige fcheut, bezet met
vyf of zes botten, van denwelken het
bovenfte een blad-bot is; aen deze één-
jarige fcheut moet , een hand breed,
itweejang onder-hout wezen, het wel-
ke men 3 voor dat het in den gron,d
gefteken word , met de handen moet
araeijen dat het kraekt: fteek dan dit
Stek , in November , fchuins , ter
diepte van vier of zes duimen, in zan-
dige aerde , zodanig dat het bovenile
felad - bot even boven den grond zigt-
baer uitkomt , en treed de aerde met
den voet een weinig toe.. De aerde
moet, gelyk van de zaeilingen ge-
zegt is , in de zomer vogtig gehou-
den , en de by - fcheutjens a^enepen
worden.\'

Me»

Men vind Tuiniers, die de Stelcfceft
Dellien duimen lang nemen ,in April, n^
dap de onder-enden zes uuren inhet quot;vyater
geftaen hebben, in den grond fteken,
en het bovenfte blad-bot met een heu-
veltje aerde, voor het uitdrogen, be-
dekken : maer het gebeurt ook wel
by natte zomers, dat het bovenfte bot
daer door zal verrotte».

De Inleggers worden van éénjarige
takken voortgeteelt, dewelke met dQ
handen gedraeit, eenen krak gegeven
zynde , in den grond ge|egt worden,
en aen den ouden wyngaprd yaft bly-
ven , ter tyd dat zp woï\'tels g^itnaekt;
hebben j wanneer ze daer van afge-
fcheidep en verplant worden.

Eer \'ik tot hetnbsp;beh^ndple?!

van de wyngaerden feome , vinde niet
ondienftig den ÓnkundiigeR t^ Ond^r-
rigten, dat, daer ik, inhet vervolg,
van eene rank gewag maek , dae?
door eenen tak van drie- en rneer-j^-
rig hout: daer van een lot, eepen tak
van één- of twee-j^rig hout vprfta :
dat fpboren zyn ftompjens naet éét?
of twee botten : dat ik de bptten op-
derfcheidc \'m blad-botten en bloem-
D ^nbsp;knop-

lüp

knoppen, zynde de ketfte onderfchei-
dentlyk kenbaer aen der zeivér dikte,
want de blad-botten zyn platter en
fpitspuntiger.

Na deze onderrigtinge, zal ik tot
het behandeleii van eenen éénjarigen
wyngaerd , zoo Väri Zaed , Stek als
Inlegger , overgaen. ■ Deze zal men,
het eerfte jaer éénfcheurig gegroeit
zynde, op eenen hoogen, uit het wa-
ter gelegen , grond , in zandige wel
doorgedolven aerde tegen hec Zuiden
verplanten (ten ware men die in den
beginne op eene plaets, daer hy moeflr
blyven ftaen, geplant hadde): maer zo-
danige aerde niet, en alleen eénenvaften
klei-grond hebbende, zal men kuilen,
ter diepte van één en één halve voet,
maken, en die, na drie duimen dikte
jkalkpuin op den grond gelegt te hebben,
met twee derde duin-zand en een derde
aerde, we door een gewerkt, vullen,
daer in alsdan den wyngaerd verplan-
tende: dog deze vafte gronden moeten
in Maert , Juni en Auguftus geroert
worden , op dat de regen en Zonne-

beter zouden in-
drin-

der WYNGAERDElSr. ff

■dringen : het geen omtrent loffe bol-
le gronden onnodig is.nbsp;^ ^
Vervolgens z.al men de wyngaerd op
twee of drie botten boven den gemee-
nen grond affnyden om kragtig hout
te verkrygen; het geen men in de zo-
mer weelig laet opfchieten, en, na. de
zy-fcheuten afgeknepen te hebben, tel-
kens aenbind , dog in _ Auguftus dc
boven-harten uitknypt: indien het eg-
ter , tegen v^wagtinge , gebeurde ,
dat deze wyngaerd, in dit tweede jaer,
geen kragtig hout gemaekt hadde , zal
men die andermael , in November ,
op twee of drie botten by den grond
affnyden ; wanneer dezelve , in het
derde en vierde jaer, zekerlyk zwaere
dikke ranken met eenige eenjarige lo-
ten zalgemaekt hebben, dewelke men,
als in de vorige jaeren , tot in Juli of
Auguftus laet doorfchieten , en alsdan
de boven-harten uitknypt ; waer aen
men vervolgens de winter-fnoeijing ,
dat is zoo ras de bladen gevallen zyn,
in dezer voegen zal verrigten.

Snyd de overvloedige ranken in het
geheel weg, gelyk ook alle dunne ma-
gere fcheutjens , om de genen , die
D 3nbsp;m e«

ƒ4 VAN HET Behändeeent

roch behoud , wyd, ten minften tién
of twaelf duimeti van malkander , të
leggen. Aengaende de jarige loten,
die uit eene rank xyn voortgekomen,
fnoeit het boven fl:e lot in \'t geheel
weg, en behoud het volgende, mits
dat het zelve zwaer en digt beknopt
iii want zulks niet zynde moet men
het bovenfte lot, indien zwaerder en
digt beknopter is , behouden: fnoeit
vervolgens dit behoude wel gevoede
lot, ais ook de volgende onder-loten,
na der zeiver kragt, boven de vierde,
vyfde of zesde knop ; dog geev
agt dat het altyd gefchiède boven ee-
nen bloem-knop , al zoude men een
knop lager of hoger nemen ; want
mén noit op een blad-bot moet fnoei-
jen : tuflen deze jarige zwaere loten
fnoeit men mindere tot fpooren, die op
twe botten worden Ingekort. De voort-
komende loten uit deze fporen, laet men
in de zomer doorgroeijen , ook be-
rooft mén ze van dè by-fcheutjens, cn
bind de doorfchietènde loten geftädig
aen; inaer men moet in de maènd Ju-
li of Augulèus f de boven - toppen x^an
die lotettafIcn3fpen; zynde deze loten

veel-

vceltyds de waerdigfte voor de vol-
gende winter. Omtrent het fnoeijen
moet men oplettende zyn ; zulks dat
het gefchiéde mét eene fchuinfe fneede
aen de andere kant van den knop ,
en ter lengte van eene ftroo breedte
boven den knop , waer door het
druipen op den knop word voorge-
komen.

Aen Frankendaelders en andere fter»
ke hout-makende wyngaerden worden
de éénjarige loten, in de plaets van bo-
ven den vierden ,vyfden of zesden, bo-
ven den zevenden , agtften of negen-
den bloem-knop gefnoeit: zynde het
eene vaite regel , dat dé fterke hout-
makende lang, maer de zwakke wyn-
gaerden kort moeten gefnoeit wor-
den.nbsp;. ,

Onder alle Vrugt-boomen, zyn er
geene, die hun, door de zomer-üioei-
jinge, meer tot vrugtbaerheid zet-
ten , als de Wyngaerden : de eerfte
zomer-fnoeijing van deZen gcfchied
omtrent drie weeken voor den bloei,
dat is in het laetfte van Mei j wan-
neer de wyngaerden verfcheide nieu-
we loten en By-fpruiteff gemaekt
D 4nbsp;heb-

hebben : alsdan breekt men de by-
ipruiten af, en kort de nieuwe vrugt-
dragendc loten, aen den welken, van
wel behandelde wyngaerden, gemeen-
lyk twee druif-troffen gevonden wor-
den , boven het tweede blad, dat bo-
ven de tweede of hoogfte druif- tros
gevonden word ; dog van Franken-
daelders en muskerende druiven bo-
ven het derde of vierde blad : ook
fnoeit men acn eene oude rank een cn
ander zy-lot, na haere by-fcheut-
jens benomen te hebben , ter wydre
van één voet, op twee of drie oogen
tot fpooren , tuffen dewelke zwakker
lootjens, die men haere by-fpruitjens
beneemt, en de boven - harten uit-
khypt , om haere na-trosjens mogen
behouden worden: nograns moet men
weinige van zulke lootjens daer aen
laten , om vcrwilderinge voor te ko-
men. Edog men moet aen de loten,
die m dc winter de plaets van oude
ranken moeten vervullen , gene
zomer-fnoeijinge plegen, maer de
zelve weelig laten opfchieten, en ge-
ftadig aenbinden: nogtans zal men ze,
van hare by - fcheutjens berooft heb-
ben«

m

bende, in Juli of begin van Augu-
ftus de boven - harten afknypen.
Voorts worden by deze eerfte zomer-.
fnoeijinge, de loten , vlak voor de
ranken uitgelopen , weg - gefneden ,
de overvloedige druif-troflen afge-
fneden , en de baerden of krullen, nu
en in het vervolg altyd afgeknepen:
maer men moet den wyngaerden van
geene bladen, als die door de fnoei-
jinge vervallen , ontblooten. Nog
moet men indagtig zyn om de jonge
loten in zonne-fchyn aen te bin-
den, vermids dezelve dan buigzamer
zyn.

Na dat de ingekorte loten weder-
om nieuwe loten met vier of vyf bot-
iens , mitsgaders nieuwe by-fpruit-
jens gemaekt hebben, begint men de
\'tweede zomer-fnoeijinge , welke na
het bloeijen , omtrent St, Jan word
verrigt. Alsdan moeten deze laetfte
nieuwe uitgefchoote loten en by-
fpruitjens boven het eerfte ot tweede
blad , boven de \'eerfte gedaene zo-
mer - fnoeijinge , ingekort Worden;
cn zulks wel met zodanige korte
ftompjens boven het blad te fnyden,
D fnbsp;als

als immers doenlyk is, By deze\' twee-
de zomer-fnoeijinge worden óok dé
druiven aen in-een-gedrongen trofTen,
als daer mede de Muskadellen, Kat-
tepis. Frontenjak en Frankendaclders
beladen zyn, met een fyn puntig
fchaertje twee derde uitgeknipt: dat
zekerder gaet , als de fnorkery van
waenwyze Tuinlieden, die voorgeven
de konft te bezitten van zulks in de
fnoei- tyd door het Mes té können
verrigten, en in-een-gedrongen boffen
los te zullen doen hangen: dewyl an-
deren door water - befprenginge , in
de bloei-tyd, dat zullen uitwerken:
want het valt hun ligt dén zwartten
Moor wit te maken.

Indien het gebeurt, dat de loten,
na deze tweede zomer - fnoeijinge ,
weder te fterk doorfchiéten, het geen
zelden gefchied, dan kan men aen dén
zeiven die derde zomér-fnoeijingê, op
gelyke wys als de vorige, in het werk
ftellen. De hedéndaégle Tuiniers, het
werk ontziende, keuren deze zomer-
fnoeijing af: ert laten de nieuwe lo-
fén, die zé geffadig aenbinden, door-
groeijeti: dog knypen de b\'ovéh - top-
pen

pen in het keft van Juli öf begin van
■Auguftus af, en verrigten in het be-
gin van de volgende Lente daer aen

de winter-fnoeijinge.

Oude wyngaerden können vernieuwt
worden, door dèzelven, in hec Na-
jaer, boven eene knobbelige ongelyk-
heid by den grond af te fnyden.

Om Wyngaerden aen Staeken voort
te teelen; fteekt men een ftek aen ee-
nen ftaek, die zes of agt voeten bo-
ven den grond komt: dit ftek word
behandelt, als hier voor van de ftek-
teelinge gemeld is. Wanneer dit
ftek . na verloop vän twee of drie
jaeren, twee oude ranken heeft voort-
gebragt, worden deze aen den hoo-
gen ftaek gebonden: maer alsdan
fteekt men wederzyds den zeiven eenen
lager ftaek , op zoo veel afftants als
de niéuwe uitfchieténde loten toela-
ten , waer aen de nieuwe vrugt-dra-
gende loten, die in Mei ingekort
moeten woirden, en de nieuwe dóor-
fchietende loten, de welken in Augu-
ftus de toppen uitgeknepen worden,
vaft gëbdriden moeten Worden : dog
men behoort in de zöm\'er niet inèer

als

^o van het behandet-en

ds zes vrugt-dragen de loten , cn vier
doorfchietende loten , tot hout voor
het volgende jaer, aen eenen wyngaerd
te behouden.

Die luft heeft om jacrlyks doorver-
vroeginge , zonder ftokinge , . rypc
druiven voort tc brengen, moet daer
toe eene kas, waer in de wyngaerd,
byna in gelyke afftand, van de glaze
raemen komt, tegen de Zuider-zon
in dezer voegen laten maken. Laet
eene Iteene muur, vyf voeten hoog
uit den grond, regt ophalen} daer te-
gen moet eene leggende halve fteens
ipouw - muur gemetzelt worden, wel-
ke op ieder voet zeven duimen moet
vallen, en gevolgclyk moet de fpouw-
muur, gerekent van de regte opgaen-
de muur, onder op den gemeenen
grond omtrent drie voeten in tuffen-
wydte aengelegt, en vallende boven
digt in de regte muur gemetzelt wor-
den : vervolgens moet het fpouw-
muurtje met halve duims Jatten, regt
op en neer, vyf duimen van den an-
deren belat worden. (Die in de kos-
ten van muuren te metzelen niet wil
vallen, zoude, in der zeiver plaets,

zoda-

ÖÈR WYHgaerdeN.

Zódanige kas van één en één halve
duims deelen können laten maken, en
de zyden met plank-werk, in de plaets
van muuren, laten digt maken, mifs
alles bruin latende verwen i wanneer
ook het belatten onnodig is; dog de
daer in ftaende wyngaerd, zal in het
voorjaer wel drie weeken later uit-
botten , als die tegen een muur ge-
plant is.) Voorts worden , vyftien^
duimen uit de fpouW-muur, drie ot
vier paeltjens , ter hoogte van een
voet boven den grond, geflagen, te-
gen welken eene ftrook plank vart
tv/ee duimen dikte , die tot op den
gemeenen grond komt , gefpykert
word, op welken eene gefponde rib-
be, moetende de fponge, een duim
breed, aen den buiten-kant komen,
tot de glaze raemen moet gemaekt
worden. Hier na moet het raem-
werk van ribbens van 4. en 4. ver-
vaerdigt worden, het welke zoo aen-
gelegt word, dat het onder in de ge-
Iponde ribbe gewerkt word, en bo-
ven dertien duimen afftands van de
fpouw - muur komt, waer door men
tuffen dc fpouW-muur en de glazè

raemeß

6i Van hët Behai^delen

i-aemen eene wydte , onder van vyf-
tien , en boven van dertien duimen
yerkrygt: op welke bovenfte tuflen-
wydte blindjens met knieren, om dat
2e veeltyds om te lugten en den regen
te genieten vereiflen open gezet te
Worden , moeten gemaekt worden:
dog deze blindjens moeten voor, twee
duimen over de glaze raemen komen;
op dat ze gemakkelyk zouden können
open gezet werden.

Tot de gïaze raemen, die handel-
baer moeten zyn, en de gezwaluw-
ftaerde Merkhouten neemt men hout
van 2. en 5. De Merkhouten, waer
op deglaze raemen leggen, moeten on-
der in de gefponde ribbe, en boven in
het raem • werk binnen de fpong ge-
werkt zyn , en na de grootte van de
verdeelt worden.

Binnen zulken kas moet de wynr
gaerd in diervoege geplant worden,
dat des zelfs wortels, buiteji de kas,
in den gemeenen grond haeren loop
können verkrygen.

De glaze raemen worden met den
cerften Februari voor de kas gebragt:
pa tgt;y eenen zagten regen nu en dan

afge-

afgenomen, daer toe ook de boven-
blindjens geopent worden: indien de
wyngaerd , door acnhoudende droog-
te, daer van te lang berooft blyft,
zal rnen dezelve door de boven-luik-
jens met water door eenen gieter be-
gieten, mits indagtig zynde dat men
die op het laetfte met regen-water
overfproelt, want zulks verzuimt, ea
falpeterig water tot het begieten ge-
bruikt zynde, zullen zig op de bla-
den witte vlekken vertoonen. Ook
moet de grond binnen de kas, by ee-
ne droogte , om de vierde of vyïBe
dag met twpe of drie gieters water
bevogtigt worden. Men lugt de wyn-
gaerd noit , zoo lang de knoppei^
niet gebróken zyn ; maer alsdan al-
toos met een , twee of drie boven-
iuikjens half open te zetten. Indien
het komt te gebeuren , dat in de maen-
den M\'éi eh Juni het openen der bo-
ven-luikjens geen genoegzame lucht
voor de brandende Zon verfchafte^
dan zal mén de glaze raemen van el|
tót twee uuren met rietmatten be-
dekken ,\' of geheel open zetten. ï)é
Vsrdere behandeling ym eenen kas-

HB

s4 vän het ëehandelfen

wyngaerd is op gelyke wyze als die in
de open lucht ftaet: uitgezondert dat al-
les vroegerwaergenomen word. Tegen
dat de druiven aen het rypen gaen,
moet men de glaze raemen weg ne-
men , en de druiven in de open lucht
klaer en gants ryp laten worden; het
geen in een beflote kas zoo wel niet
flaegt : daerenboven zal het hout
alsdan beter ryp worden.

Men vind hedendaegs Tuinlieden,
die hunne Meefters diets maken, dat
men jaerlyks , in de befchreve kaflen,
geene rype druiven kan voortbrengen;
waerom ze de wyngaerden buiten en
voor de kas planten ; leggende ver-
volgens jaerlyks door gernaekte fleu-
ven, nieuwe jaerige loten , aen daer
toe gemaekte latten, agter de glazen
binnen de kas. Wy ontkennen niet,
dat zy met minder oppalTen aen de in-
gelegde loten rype druiven zullen tee-
len : maer zeggen, dat de geringe
teeling der weinige boiTen de onko-
llen van de kas niet kan vergoeden:
dewyl de geheel e wyngaerd - ftam ,
als gezegt is, binnen de kas geplant
en waergenomen, jaerlyks rype druif-

troflen

troflen aen alle zyne loten zal voort-
brengen.

Tot het voortteelen van wyn-
gaerden in befloote kafTen zal men dp
Paerel - druif, de vroege vander Laen
en de Boeren-druif verkiezen.

Het gebeurt veeltyds dat de Parel-
druiven mis-bloeijen, en meefl: klei-
ne druifjens (by zommigen krenten
genaemt) voortbrengen : dit word
door de koude, te veel regen , en
fcharpe winden , in de maend Mei,
veroorzaekt: derhalven moet men de
wyngaerd daer voor dekken. Egter
wil Qiiintinye , als \'er in de bloei-
tyd geen zagte regen valt, dat men
de wyngaerd alsdan met regen - water
zal overfproeijen j als waer door hy
zegt dikwils het mis-bloeijen verhin-
dert te hebben : dog ik hebbe noit
daer door dien gewenften yitflag ver-
kregen ^

vni.

66gt; y a n ö e ïj ß lp n m rjïa

ym. HOOJ^D^DEEL.

Fan den Bl^M\'haf^

Ik twyfel niet of veelen zulien-hen,
ontrent het. ver^^andelen van den
Bloem-hof, in hun^ verwagtinge te
leur geftelt vinden^ wiint ik haeen my
niet op te houden-met te; handelen
van geld - fpillende gewafiên en bloe-
men, die in vergkesde en andere pot-
ten voortgeteelt i icn op vertoon-plaet-
Een onder verhem€k2,ek geftelt wor-
den ; veel min vansUitheemfe Gfewaf-
fen, die door Stook- ea Trek-JtafTcn
moeten onderhouden ^n vooitgeteeit
worden.nbsp;,u

My dan alleen- Zullende bezig hou-
den omtrent zulke Bloemen, die hier
te lande, in de 04Jen lucht, natcuriyk
voortgekweekt worden , zoo merke
dien aengaende in het algemeen aen ,
dat de meeften eenen goeden grond
vorderen, dewelke verkregen word
met eene goede ligte aerde te maken,
beftaende uit oude koé-meft, vergae-
ne boom-bladen , oude rund en beft
. .nbsp;Tnbsp;Zand

aand wel door-een bewerkt. In zoda*
nige aerde,die om de twee jaeren ver-
nieuwt word , worden de bol- bloe-
men 5 by droog weer , in kuiltjens ,
ten deele met beft wit zand gevuk,
om de Jchade van wormen voor te ko-
men , gezet : vervolgens worden de
bloem - bedden met oude rund, één
duim dik, om den opÜag van het on-
kruid te verhinderen, bedekt. Indien
iemand genegen is onder zyne bol-
len , oude meft te leggen (het geen
ik niet verkies) die moet zorg dra-
gen, dat \'er de bollen niet opkomen,
maer de wortels van dezelve alleen dasr
in fchieten. Wyders heb ik nog aen
te merken, dat men alle opgenomen
bollen, klauwen, kroontjens enz. op
eenelügtige plaets uit de Zon te drooquot;
gen moet leggen.

Hyacinthen worden van ryp ,
zwart zaed uit enkele bloemen , om
verfcheidentheid van koleuren door
nieuwe conqueften te bekomen , ver-
kregen : het zelve word jaerlyks in
Auguftus op bedden gezaeit, en wan-
neer het begint te vriezen , tegen de
vorft gedekt. Men neemt de zaeilin*
E %nbsp;gcn^

gen, haer lof verdort zynde, jaerlyks
op : legt ze, na het lof afgefneden tc
hebben , op eene drooge , dog nicÉ
broei jende, plaets te drogen, en brengt
ze in September weder in den grond:
zullende dezelven gemeenlyk in her
vierde of vyfde jaer bloemen voorE-
brengen. Insgelyks worden de Hya-
cinthen van afzetzels, die jaerlyks aen
de Moer - bollen voortkomen, voort-
geteeltj dewelke mede, haer lof ver-
droogt en afgefneden zynde, opgeno-
men , uit de Zon te drogen gelegt ,
cn in Oktober weder eene goede, dog
niet te vette aerde, in kuiltjens, agt
duimen van malkander en zes duimen
diep gezet zynde , aenbevolen wor-
den. Om het gezigt van de Hyacin-
then langer te houden , is men ge-
woon daer boven een fcherra te ma-
ken om die voor de brandende Zpn-
ne- llraelen en menigvuldige Regen te
dekken.

Dubbelde Jo n qjj i l l e s wor-
den van haere aengewafle bolletjens
vermenigvuldigt : dewelke men, uic-
gebloeit hebbende, half Juni opneemt,
cn van de oude aerde gezuivert, af-

ge-

gefpoelt en weder gedroo^t zynde ,
half Juli , ter diepte van één duim ,
in den grond brengt: dezelve in den
winter met ftroo tegen de vorft be-^
dekkende. Om meer en grooter bloe-
men tc hebben, laet men dezelve
drie jaeren , zonder op te nemen , in
den grond ftaen.

Iriassen , waer van veele foor-
ten zyn , worden , als haer lóf geel
geworden is, opgenomen , en tegen
Oktober weder in den grond gebragt.

Cyclamens worden eenige
lborten van zacd , andere van bollen
vermeerdert , die men , in April of
Juli opgenomen zynde, in drie ftuk-
ken fnyd , aenftonts op eene wel ter
Zon gelegen plaets in den grond
fteekt, cn een weinig tegen de vorft
dekt.

L E LIE N worden jaerlyks niet op-
genomen , maer ze können, de win-
ter-koude verdragende, vier en meer
jaeren op eene plaets blyven leggen.
Men neemt dezelve alleen om haere
afzetzels op, de welke verplant wor-
den , en aldus vermenigvuldigen: nog-
tans zyn \'er , die geen afzetzels ge-
E 3nbsp;venj

ven; neem van den zulken eene enkel-
de buiten-fchil , fteek ze in de aerde,
gy zult in het vierde jaer daer van bol
en bloem hebben.

Trosnarcissen worden van
zaed , maer, om vroeger bloemen t»
hebben , beter van afzetzels voortge-
teeld; der zeiver bollen worden , na
dat haer lof verdort is, opgenomen ,
op eene drooge plaets te droogen ge-
legt, én in het begin van November
weder in den grond gebragt.

Tulpen woerden uit zaed , het
welke uit bruin-koleurige Tulpen met
zwarte of purpere klepels, en witte
gegronde kelken gewonnen is , ver-
meerdert. Dit zaed word , in Sep-
tember ; in ligte gemefte aerde ge-.\'
zaeit ; voorts mee ligte aerde gedekt,
en in den winter bedekt, ook opge-
komen zynde altyd van onkruit ge-
zuivert. Deze zaeilingen worden niet
voor in het tweede jaer, als haer lof
geel geworden is, opgenomen, en op
eene drooge plaets gelegt: vervolgens-\'
worden ze, in Oktober , in kuiltjens
met een weinig wit zand gevult, twee
of drie duimen diep verplant, en te«

gen

V^N DËJJ-BLOEM-HOF. 71

gen de. vorfi: gedekt ; inzonderheid
moeten ze van Tneeuw-water bevryd
blyven. Zy brengen gemeenlyk in het
vyfde of quot; zesdequot;jaer bloemen voort ,
die den naem van Baguetten dragen,
en na eenige jaeren opgenomen en ver^
plant te zyn veranderde koleurige Tul-
pen voortbrengen. Die niet op nieu-
we veranderde foorten geftelt is, kan
zyne Tulpen vermenigvuldigen door
afzetzels van eene Moer-bol, dewelke
bloem gegeven hebbende vergaetjdog
zomtyds twee jonge bloem - dragende
bollen voortbrengt , dewelke haer lof
geel geworden , opgenomen en ge-
droogt zynde, in Oktober, by droog
weer, in kuilrjens, met wit zand ge-
vult, vier duimen diep, verplant, en
tegen de vorft , om zoo veel doenlyk
het maken van valfe botten voor te
komen, gedekt worden. Dé Tulpen
worden, in bloem-ftaende, vanboven
met eenen fcherm , tegen de branden-
de Zon en Regen, gedekt, wanneer
men daer van langer het gezigt kan
genieten i nogtans by het vallen van
de bloemen weder ontdekt , om dat
het alsdan voor de bollen beter is ,
E 4nbsp;dat

mm

vogtigheid verkrygen. Men

Vind de Tulpen dikwils met tweekwae-

len bezet, dat is de kanker in de groe-
ne bladen, dewelke aenftonts, op het
vernemen , moeten afgefneden wor-
den : gelyk ook de witte kanker met
een mes tot het gaave moet uitgefne-
den Wörden ; wanneer die zig ver-
toont op het lof der Tulpen, als de-
zelve in bloem ftaen.

Tuberoozen worden van Kli-
llers, die in menigte aan de moer-
bollen groeijen , voortgeteelt. Deze
bollen worden in Februari in een bak-
je, met zand gevult , in eene warme
plaets aen het fpruiten gebragt j ver-
volgens word in Maert een broei-berg
van Paerden-meft aengelcgt, en dezel-
ve van dag tot dag met tien of twaelf
duimen aerde gedekt, waer in de
bollen, in kuilrjens met wit zand
gevult , overgebragt , met twee dui-
men aerde overdekt, en rund, ter
dikte van één duim, gedekt worden.

pe Tuberoozen worden, inzonder-
heid wanneer ze bloem-ftengen ge-
maekt hebben , om den tweeden of
derden dag met water begoten. Men

nèemt

neemt dezelve, na dat ze uitgebloeit
hebben, gemeenlyk in Oktober, uit
den grond , fnyd het lof één en één
halve duim boven de bol af , cn zui-
vert de wortels en bollen , dezelve
met water afwaflende , van de aerde;
vervolgens worden ze te drogen ge-
legt, en in den winter in eene warme
kas of plaets, tot dat ze weder geplant
worden, bewaert.

Anemonen worden, om de ver-
fcheidentheid van koleuren, van zaed
vermeerdert , het geen in Maert ge-
zaeit word : maer dezelve worden
ook, om niet zoo lang na de bloem
te wagten, door kleine klautjens , die
by het opnemen in menigte van de
groote afbreken , vermenigvuldigt.
De klaeuwen der Anemonen worden
op bedden., drie duimen diep, in Ok-
tober, of in Februari , wanneer men
die niet behoeft te dekken, geplant ;
en weder na haere bloei, het lof geel
geworden , egter nog niet vergaen
zynde , uit den grond opgenomen ;
vorders worden ze in regen-water ge-
zuivert (het geen nogtans eenigen af-
keuren;) en na de yerrottinge , het
E fnbsp;geen

geen ze veel onderworpen zyn, uitge-
fneden te hebben , op eene bekwame
plaets te drogen gelegt.nbsp;;

Ranunkels worden van zaed
ook uit de aengewonne kroontjens
vermeerdert. Deze worden in Okto-
ber, of wel in Februari, om ze niet
tegen de vorft te dekken, één cn één
halve duim diep, en drieduimen van
malkander in den grond geftoken.
Om dezelve eenige weeken in
bloem te houden, moeten ze tegen
de Zon gedekt , dog daer na weder
ontdekt worden. Wanneer ze uitge-
bloeit hebben, en het lof verdroogt
is , neemt men dezelve op , cn legt
ze op eene drooge plaets, op dac
ze niet zouden befchimmelen , de-
wyl ze dat zeer onderworpen zyn.

Auricula ursi of Beeren-oor
word uit zaed gewonnen, het geen
vergadert word, als de zaedrhuisjens,
gcmeenlyk in Juli, beginnen te ber*
ftcn, en bewaert, om op bedden uit
de Zon gelegen in den winter, om-
trent Kers - tyd, zelfs op de fneeuw,
te zaeijen; het welke in het Voorjaar
opkomt. Deze worden , zoo ras

doen-

doenlyk is, verplant, en gcftadig met
regen-water begoten, bloeijende de-
zelve gemeenlyk in het volgende jacr.
Wanneer ze üitgebloeit hebben, dan
verplant men dezelve op bedden ,
die weipig van de Zon befchenen wor-
den; mitsgaders de planten, die, van
de moer-plant afgefcheurt , wortels
gevat hebben; vervolgens moeten de-
zelve , zoo ze niet beregenen , één
en andermael met water begoten wor-
den. Nadien de Auricula genegen is
zig uit de aerde te heffen, moet men
niet verzuimen dezelve in Maert
met aerde aen te vullen en te be-

gieten.

O

Om dezelve langer in bloem te
houden, worden ze , by zommige
Liefhebbers, in Potten verplant, die
ze alsdan op een ftellazie onder een
bedekzel zetten ; en de aerde dagc-
lyks door eenen Tuit - gieter bevogti-
gen ; egter zorg dragende van dea
bloem met te ralcen ; want dan zoude
die haer poeijer verliezen : dog deze
moeten wanneer ze omtrent heb*
ben üitgebloeit, in de open lucht
gezet worden, om den regen te ge-
nieten:, en alsdan in nieuwe verfe

aerdv?

y6 V a n d e n B l o e m • h o f.

aerde jaerlyks in de Potten verplant
worden.

Angelieren worden van zaed,
gewonnen uit dubbelde bloemen, ver-
menigvuldigt. Men zal dit zaed ,
vroeg in het Voorjaer , omtrent één
halve duifti diep zaeijen, cn geftadig,
tot dat het opgekomen is, begieten:
vervolgens zal men deze zaeilingen,
zoo ras die vyf of zes bladen hebben,
verplanten, en in Maert van het vol-
gende jaer herplanten, in welk\'jaer
ze bloem zullen geven. De nieuwe
gemaekte loten van Angelieren wor-
den in den bloei-tyd afgezet: dit ge-
fchied met eene langwerpige fnee, ter
haifwege van een lot, tot in een lid
te maken; het zelve hier na meteen
houte krukje in den grond vaft zet-
tende, en met goede aerde overdek-
kende; zoo ze, na deze verrigtinge
niet beregenen , moeten ze begoten
worden. De afgezette loten worden
in Oktober, of Maert daer aen vol-
gende , van de moer-plant afgeno-
men, en afzonderiyk verplant.

Flos Cardinalis, Muurbloemek,
Violetten , Bloemen van Damast,
Pluim-angelieren, Hvpatica, Pri-
mula

Van den B l o e m - h ö f. j]

müla VERIS, enz. worden door plant-
fcheuringen , cn door ftekken , die,
buiten de Zon, in de aerde geftoken
worden, voortgekweekt.

Vorders worden Alt he a , Capri-
folie,. St. Jäns-kruid, Jasmin , Sy-
ringa, Vogelkers, igt;ubbeloeBloem-
xers, Naentjes Amandel, Laurus,
Myrtus, Oleander, enz. van ftek-
ken en uitloopen vermenigvuldigt.

rozenboomen van verfcheide
foortcn worden door uitloopen en
Icheutcn , die een weinig gewortelt
2,yn , vermeerdert : uitgezondert dé
Mofiroos, dewelke van een nieuW lot
vermeerdert word, het geen een fnee
gegeven,in den grond gelegt, en,ge-
lyk de Angelieren, afgezet word.

Aengaende de gemeene Zaed-bloe-
men, daer de onkundigfte in kan fla-
gen, heb ik niets aen te merken, als
dat men dezelve moet uitroeijen,
eer ze ryp zaed voortbrengen , ■of
men zal dit zaed , by wind - ftuivingc
door de geheele tuin gezaeid zyride,,
in het volgende jaer over-al zien op*
komen.nbsp;. •

f ,

IX. hqofd-d^el;

Van den Moes-tuin,

In den Moes - tuin , die eene open
lucht begeert , dog hier en daer
met eene Elzen-heininge, tot wind-
keeringe beplant word, moet den eer-
ilen arbeid wezen, dat men des zelfs
grond, even na den winter, in het
vroege Voor jaer, als men geen meer
fneeuw te wagten heeft, onjfpit, de
uitgeteelde aerde met Koe-meft,
en de verkoude met Paerden - meft
verbeterende , egter vereiiTen Krop-
falade, Latouw, Sterkers , en geele
wortelen niet al te fterke, maer eene
zandiger aerde : vervolgens word de
grond in akkers verdeelt, op dewel-
ken jaerlyks verfcheidentheid van
vrugten, zonder, zynen grond te lae-
ten ledig leggen , moet geteelt, en
van, alle onkruid zuiver gehouden
worden.

• Pe geenen, d^ie door vervroeginge
vrugten willen teelen, moeten daer
toe winter - broei - bergen van Paer-
den-

den - meft, by - na met den gemeeneii
grond gelyk komende, ter dikte vaa
twee voeten, aenleggen, en daer o-
ver bakken met glaze raemen, ftyl te-
gen de Zon leggende, Hellen: vervol-
gens word op de Paerden * meft zoo
veel goede aerde gelegt, dat de wor-
tels der vrugten niet in de rneft kön-
nen dringen, zullende het anders roe-
ftinge aen de vrugten veroorzaken.
De glaze raemen worden , by fterkc
vorft, met haire- kleden of dubbelde
riet - matten bedekt: insgelyks moec
men de bakken, van alle kanten, - met
ftroo boom - bladen bezorgen.

Daer zyn Hoveniers, die broei-*
bergen van boom-bladen (dog een
weinig dikker als van Paerden - meft )
daer toe Elzen - bladen, als de vetfte
zynde, verkiezende, aenleggen; om
dat dezen eene eenparige ca Tangduu-
rige warmte geven. ;nbsp;s

Men moet omtrent\'het zaeijen vaii
moes - vruïgten agt geven, dat de aer-^
de matig igt;evogtigt is ; want in te\'
droogé aerde zal het gezaeide geene»
groei vatten; daerentegen zal het zaed
t-e natte aerde verrotten: , oofe

moet

m

moet men in vogtige gronden ylef
zaeijen en planten , als in drooge:
insgelyks moeten de Voorjaers-vrug-
ten yler gezaeit worden als de Na-
jaers-vrugten : en op dat het zaed
door den wind, by de zaeijinge, niet
zoude verftuiven, zal men het zelve,
met zand gelyk door - een - gemengt,
zaeijen. Boven het gezaeide en ge-
plante word een touw gefpannen, om
Exters , Kraeijen en andere vogels
daer van af te keeren: ook moet men
by het verplanten van Boonen en Er-
reten , door onagtzaemheid , geene
op den grond laten leggen, dat hun
derwaerts zoude lokken.

Voorts is aen te merken, dat men
tot de zaeijinge belt tweejaerig zaed
zal gebruiken, alzoo dit minder door-
Tchiet.

Üm alle gewonnen zaed eenige jae-
ren te bewaeren, moet het in wel ge-
droogde glaze flesjens gedaen, en die
digt toegeftopt worden : maer het
zaed moet te voren wel gedroogt zyn:
want anders zoude het befchimmelen.
Ik hebbe zodanig Salade-zaed ge-
zaeit, dat agt jaeren oud was, en na

wens

wens opkwam : fchooii de ervaren
Heer Miller , in zyn Woordboek.
Art. Zaed het tegendeel zegt.

Na deze algcmcene berigten , zal
ik tot de vrojgten overgaen , en de-
zelve na de orde van het A. B.
verhandelen.

Aerdbêzien Worden van jon-
ge nieuwe gewortelde planten ver-
meerdert , dewelke in eene vette
doormefte aerde, op bedden van drie
voeten breed, in het begm van Sep-
tember verplant worden, op dewel-
ke ze, drie jaeren agter-een, zeer
goede vrugten zullen voortbrengen,
maer dan moeten ze uitgeroeit wor-
den. Om ten allen tyde fchoone
groote Aerdbeziën te hebben , moet
men jaerlyks nieuwe planten verplan-
ten , dewelke zeer in grootte zullen
aennemen , als men telkens de plan-
ten haere zy-fcheuten beneemt, en
de laetiie bloemen en knoppen af-
nypt. Om altyd van groote Aerd-
beziën voorzien te zyn , kan men
in kleine tuinen een derde gedeel-
te van een Bed jaerlyks uitroeijen,
het zelve op nieuws bemeften, en
Fnbsp;daer

daer op in den Herfft nieuwe plan-
ten zetten, vervolgende de andere ge-
deeltens van het Bed van jaer tot jaer
te verplanten. Om de Aerdbezien
zuiver te plukken , worden de bed-
den met een weinig wit zand be-
ftroid.

Men kan niet alleen vroege Aerd-
bezien in potjens op broei-bergen
van Paerden - meit, maer ook op bed-
den in broei-bakken met glaze rae-
men bedekt, en in welker zy - paden,
uitgefpit, Paerden - meft gelegt word,
voortteelen : mitsgaders op boom-
bladen , waer over een broei-bak
gezet word. Oak kan men ze ver-
krygen aen planten, die in den Herfft
op wel ter Zon gelegen rabatten tegen
muuren of fehuttingen verplant zyn,
dewelke , alle na-bloeizels en zy-
fcheuten telkens afgenomen zynde ,
fchoone groote vrugten voortbren-
gen. ,

Men vind ^er die, om groote
Aerdbezien te verkrygen , de plan-
ten , als de vrugten afgeplukt zyn,

felyks gronds , of wel twee duimen
oven den grond ^ affnyden ^ en ver-

vol-

volgens altyd de Zy - fcheuten weg-
nemen.

Aertisiok ken worden van
zaed , maer gemakkelyker door Uit-
fpruitzels , die rondom aen de oude
Wortel voortkomen , vermeerdert :
deze zal men , in het begin van A-
pril , daer van affcheiden , en ver-
planten in groeven van zes duimen
diepte , moetende de moer-ftengen
ontbladert worden ; want daer door
zullen de planten zwaerdcr worden.
Men kan dezelve drie jaeren laeten ftaen;
maer dan moeten ze vernieuwt wor-
den. Om de Aertifiokken vroeg te
hebben, neemt men de planten in den
Herfft niet uit den grond, maer be-
dekt ze, zoo laet doenlyk is, na de«
zeiven één voet boven den grond af-
gefneden te hebben, met aerde , en
legt daer op Paerden-meft tegen de
vorft.

Ajuin word van zaed, het geen in
Maert digt gezaeit word, veortge-
teelr. Dit zaed word uit bollen van
Poot-ajuin, dewelken in de Lenr«
één halve voet van malkander verplant
Worden, in Auguftus gewonnêia.

F znbsp;An-

And y viE , zoo wel lirul-, als
breed - bladige, die de befte is, word
van zaed getcelc; het welke tot Zo-
mer-andyvie, in het begin van Mei,
en tot Herfft- en Winter-andyvie in
het laetft van Juni, en in de geheele
maend van Juli, yl gezaeit, en daer
na veertien duimen van malkander
verplant word; welke planten, na dat
ze ftevige uitgegroeide ftoelen ge-
maekt hébben, met twee banden van
ftroo worden opgebonden. Het zaed
word van planten, die-des winters o-
vergebleven zyn, in dezer voegen ge-
worinen : men hangt de uitgebloeide
ftruiken op , het zaed omtrent ryp
zynde, om te weelen; wanneer het,
aldus hare verdere rypte verkregen
hebbende, gemakkelyk word gewon-
nen.

Aspergien worden van ryp zaed,
het geen in roode beziën opgefloten
is\', voortgeteelt. Deze beziën worden
afzonderlyk, ter wydte dat ze onbe-
dwongen können wortels maken , in
Maert gezaeit, en na één of twee jae-
ren groeijens op deze wyze verplant.
Men legt i« het laetfte van Maert

bed^

-J.

bedden aen, ter breedte van drie of
vier voeten, met een tuffen-pad van
*Één en één halve voet breed: vervol-
gens worden de bedden, één voet
diep , uitgefpit ; de aerde word in
het pad gelegt, en het gat met Koe-
meft gevult; waer op een weinig aer-
de gebragt zynde, de Afpergie plan-
ten met haere Wortels wyd uitge-
ijpreit, op heuveltjens, ter wydte van
één en één halve voet in \'t verband in
twee ryen , gezet, cn vorders met
twee of drie duimen aerde gedekt
worden : de Afpergien wel in groei
op - nemende , vervolgt men dezelve,
van tyd tot tyd , ter hoogte van
twaelf duimen, de bedden rond aen-
leggende, met aerde te dekken; ver-
volgens worden ze in het vierde jaer
gefneden , dog altyd voorzigtiglyk ,
op dat de kruinen niet met het mes
gekwetft worden: men ftikt dezelve
niet langer als tot ruim half Juni ,
fnyd haer lof in September af, en
zoekt de afgevallen beziën op, aizoo
die anders opflag veroorzaken. Men
kan de Afpergien, met dunne Koe-
mell; , in het laetfte van Februari ? op
F 3nbsp;de

^mmm

tJe bedden te legge», jaerlyks be-
meften, maer men moet de koe-roeft,
in het laetfte van Maert, weder van de
bedden afhalen, klein breken, even
op de bedden onder - fpitten, en die
alsdan met een wenig wit zand be-
dekken.

Om vroege Afpergien te hebben
maektmen, in November, een tus-
fen - pad ter breedte van twee voeteq,
laet het drie voeten uitgraven , en
vult het gat met Paerden-mefl, het
zelve één en één halve voet boven
den gemeenen grond ophogende , en
alzQo de Afpergien met glaze raemen
gedekt uitbroeijende.

Basilicum komt voort uit zaed,
het geen vroeg in hgt Voorjaer , op
eene wel ter Zon gelegen plaets ge-
zaeit , en met glaze raemen gedekt
word.

Beet (Roomfe) word in Maert ge-
Zaeit, en in Mei op bedden verplant,
na dat de wortels en bladen een wei-
nig befnoeit zyn. Dezelve fpruit, by
den grond afgefneden zynde, weer
uit. Men kan ze des winters laten
overftaen, bedekkende die met droo-

gc

Van den MoES-TtriN. 87

ge meft: voor den vorft; wanneer dc
fteelen, droog gewerden , in de Len*
te zeer fmakelyk zyn om te eeten.
Het befte zaed word van twee-järige
overgeftaene planten in Auguftus\' ge-
wonnen.

Bernagie kan , in eenen zomergt;
op verfcheide tyden gezaeit worden ,
zullende het zelve overvloedig opko-
men.

Groote Boonen worden door de
gacffte boonen , na dezelve twee da-
gen in het water geweekt, en in de
aerde te fpruicen gelegt te hebben, en
vervolgens op ryen, roet eene tu (Ten-
wydte van twee en één halve voet ^
agt duimen van een te verpooten ,
vermeerdert. De vroegfte Bocvnen
worden in het begin van Februari té
fpruiten gelegt, en by de verpotrnge
de pen - wortels een weinig afgefto-
ken; waer door ze met meer ftruiken
zullen opgroeijen. Tuffen de mjen
van deze Boonen kan men Spinagie ert
Radys zacijen , of Zavoi-kool plan-
ten.

De later Boonen worden niet ver-
poot ; maer op de plaets , daer ze
F 4nbsp;zul-

zullen blyven groeijen gelegt. Dezel*
ve können tot in Juni van drie tot
drie weeken gepoot worden Men
vind Warmoeziers, die de Boonen dc
toppen uitnypen j maer anderen keu-
ren zulks af, als menende dat de Hoo-
nen daer door hardbalbger worden ;
nogtans is het my noit gebleken.

Turkse Boonen worden on-
geweekt , in het laetfte van April of
begin van Mei , in drooge aerde ce
fpruiten gelegt; van waer ze aen Sta-
ken (dewelke dne voeten van mal-
kander geftoken worden, niet kruis»
wys als men gewoon is , maer en-
keld, nogtans m het verband , daer
tuflen een tuflen-lat vaft bindende)
drie boonen aen ieder ftaek verplant
worden.

Daer zyn andere Boontjens van ver-
fcheide foorten, die laeg by den grond
groeijen en weeiig tieren.

Chalotteij worden in Maert van
haere kiifters gelegt, en in Augilftus
opgenomen; maer, zoo haer lof eer
begint te vergaen, een weinig vroe-
ger. Opgenomen zynde moeten ze.

lämm

in de open Lucht en Zon, drie weeken
opgedroogt worden.

Dragon word door wortel - fprui-
ten, dewelken om de dne of vier jae-
ren verplant worden, ook door inleg-
gihge , voortgeteelt De verdorde
takjens, die in den Herfft verderven,
worden in het volgende Voorjaer af-
gefnedcn; alzoo deze de jonge fpruiquot;
tjens tegen de vorit dekken.

E r r e t e n beftaen uit veelcrlei
foorten. De Zuiker ^ Groene Witte ^
en Geele Dop erreien worden , na twee
dagen geweekt te hebben, in Januari,
op eene wel eer Zon gelegen plaets, in
eene bak te fpruiten gelegt, en met
eene glaze rnem gedekt: opgekomen
zynde , worden ze verplant op bed-
den, die vier voeten breed zyn, by
bosjens van vier of vyf erreten, met
eene tuffen-wydte van vier duimen:
vervolgens Worden de reijen, weder-
zyds, met Willige peul-rys befto-
k\'en.

Graeuwe Erreten , zoo vaele als ka-
pucyne , worden in vooren , op dc
plaeis daer ze zullen blyven leggen ,
F fnbsp;in

WS

in Maert gezaeit, cn daer na met hoog
peul-rys beftoken.

Erreien vm Gratie groeijen ïaeg by
den grond. De Erreten worden, voor-
al in de natte gronden , veeltyds van
de flakken afgeknaegd, hier voor moet
men in de Morgenftond, wanneer de-
ze voor den dag komen, den grond met
even warme affe, vry dik, bcftroijen.

F R A M B o I z E N worden van ge-
wortelde fpruicen vermenigvuldigt, en
in Maert geplant : wanneer ook het
oude hout weg-genomen, en het nieu-
we daer ongt; ftaende ingekort word.

Kbrs of Sterkeks word bo-
ven op de aerde gezaeit , en met de
vlakke fchop daer in geplakt. Insge-
lyks kan ze des winters in eene houte
bakje , met zand gevult, vogtig ge-
houden en op eene warme plaets ge-
fteh, voortgeteelt worden.

Kervel, kan maendelyks- gezaeit
worden. Het zaed word- van het
Herfft-gezaei in het volgende jaer ge-
wonnen.

Keulen word in de Lente, even
voor het bloeijen va« de groote Boo-
ïien , gezaeit. Indien men het rype

zaed

zaed niet vergadert, zal het gevallen
zynde, in het volgende jaer, daer ter
plaetze, overvloedig.opkomen.

Komkommers zal men , om
vroeg te hebben, op broei- bergen in
dezer voege aenleggen. Maek tegen
half Februari een broei-berg gereed,
ter dikte van twee voeten Paerden-
meft , breng daer op agt duimen aer-
de, fteek daer in dé zaeden, of ook
wel in daer toe gemaekte potjens, be-
dek de bak roet glaze raemen, en leg
daer op rietmatten tegen de vorft.
Leg vervolgens , in het begin van
Maert, een verheven over - plant broei-
berg aen, en verplant daer op de plan-
ten, of zet daer op de porjens, om-
trent half Maert; luchtende die altyd
by zagt weer, en tamelyk hevogtigende.

Inde open lucht worden de zaeden,
in het laetfte van Mei , in de aerde
geftoken , en verplant , zoo ras ze
daer toe bekwaem zyn. Insgelyks
Word het zaed van Zult-komkom-
mers in Mei in de aerde geftoken ,
en vervolgens verplant : daer toe al-
tyd bet zaed van groene komkom-
mers nemende. Het zaed , zoo wel

van

mm

van witte als groene, die geel wor-
den als ze ryp zyn, word uit Kom-
kommers , die men daer toe laet leg-
gen, gewonnen.

Kool: liier van zyn veelerlei foor-
ten , te bekent om op te tellen. Ze
worden alle van zaed vermenigvul-
digt , opgroeijende acngeaert, en van
de Rypen zuiver gehoaden.

Bloem-kool word beft van Engels
zaed , hier te knde gewonnen , ge-
zaeit. Om dezelve vroeg te hebben
Zal men in den Herfft zaeijen, en de
planten, in den winter door bedek-
kinge bewaert zynde, in het volgen-
xie vroege Voorjaer diep in de aerde
verplanten. Tot\'Zomer - Bloem - kool
zaeit men in Februari onder een Lef-
fenaer: cn in de open lucht van Maert
tot het laetfte van Mei; könnende de
planten van het laetfte gezaei, tot
Herfft-en Winter - Bloem-kool, ver-
plant worden : het geen van tyd tot
tyd tot in het laetfte van Juli word
gedaen. Men moet de by-fcheuten
altyd afbreken, op dat de hart kooien
in grootte beter zouden aennemen:

cn

VÄh ixen Moes-tirin.

en by fiet verpooten de pen - wortel
een weinig affleken.

Zêmi\' en Roamp;de-koamp;l worden in
het begin van April gezaeit, en in de
maend van Juni één en één halve voet
van malkander, verplant.

Witte\'kml word, tot zomer-kool5,
in Seprember gezaeit, en io het Voor-
jaer verplant : men zaeit ook in Mei
om die ïe den Herfft; en in Juli om
die in den Winter te gebruiken.

Het Kool-zaed word gewonnen uit
kooien, dewelke men laet doorfchic-
ten.

Kropsalade: daer van zyn
velerlei foor ten : als Klooßer-^ Prin-
Pnmejfgy Blanke Haegfe, Rmi-
baeriy BelUhonm^ Cbavonfei Confeit*
krofpen enz. Zy worden alle van zaed,
in eene weinig zandige aerde gezaeit,
vermemgvuldigt. Men zaeit tot
Weew-kroppen, in September, zaed
van Blanke Haegfe-kroppen, en ftelt
ze voor den winter opwel ter Zon ge-
legen rabatten , of in een houte bak-
je , dewelke omtrent half Januari
verplant worden op broei - bergen vaa
Paerden - meft, of Boom-bladen, die

met

met twaelf duimen aerde bedekt zyn,
op dat de wortels van de Kroppen niet
in de meft zouden komen: want zulks
doende, zouden ze zekerlyk afroeften:
vervolgens worden ze met glaze rae-
men gedekt. Men moet niet verzui-
men de bakken by zagt weer te luch-
ten, en van vunfe dampen te zuiveren;
het geen gefchied met eenen fteen on-
der de glaze raemen te leggen, nog-
tans noit van de kant, daer de wind
van daen komt.

In de open lucht kan men de Krop-
faladc even na de Vorft beginnen te
zaeyen , vervolgens verpkinten , en
daer mede van agt tot agt dagen tot
half Juli aenhouden : maer tot zomer-
kroppen is het zaed van Rood - baert
daer toe het verkiezelykfte , vermids
het zelve niet zoo haeftig in zaed
fchiet.

L A T o u w word in den Herfft ,
op wel ter Zon gelegen rabatten ,
gezaeit.

Bieslook en Knoflook wor-
den van derzelver bolletjens of kli-
fters, dewelke van de oude planten

ge-

N quot;ujq

gefcheurt worden , vermeerdert , en
in Maert gepoot.

M A J O L E1N : de fyne foort van
deze word van zaed : maer de gro-
ve door plant - fcheuringe voortge-
teelt.

Meloenen, van den welken ve-
lerlei foorten zyn , verkies ik de ge-
borduurde Zuiker-meloenen, die eer-
der ryp worden , en dan de geribde
Kanteioupen , als de fmakelyklle : ze
worden alle van zaed , het geen twee
jaeren oud , vier en twintig uuren ia
regen - water geweekt, en vervolgens
twaelf uuren opgedroogt is , in dezer
voege voortgeteelt. Men zal, met
het begin van Maert, een zacd-broei-
bcrg van Paerden-meft, ter dikte van
twee voeten, die weinig in den grond
komt, aenleggen; en dezelve, in twee
of drie maelen, met agt duimen verfe
onbeteelde ligte aerde bedekken, waer
over een broei - bak met glaze raemen
geftelt word, dewelke met dubbelde
rietmatten tegen de nagt-koude moet
bedekt worden. In deze aerde worden ,
den berg aen het broei jen zynde, dris
geweekte ïacden in één gat, één hal»

ve

ve duim diep , en de gaten zes of agt
duimen van malkander , geftoken ;
wordende van deze drie zaden, opgeko-
men , \'t geen gemeenlyk na drie da-
gen is , de twee zwakfte uitgetrok-
ken , en de fterkfte plant behouden.
Als de planten zes bladen verkregen
hebben, knypen (dat lubben genoemt
word ) eenigen de tWee bovenfte bla-
den af: andere knypen , als ze vier
bladen bekomen hebben , alleen het
boven-hartje uit: nogtans de een en
de ander altyd zorg dragende, dat dc
twee eerfte uirgpfproten Pit-bladen be-
houden worden. Alsdan Word de over-
plant broei-berg aengelegr: deze moet
twee cn één halve voet diep in den
grond, en drie voeren breed zyn; maer
indien de grond te nat is , moet de voor
200 diep niet zyn : vervolgens word
het gat met drievoeten lan^ePaerden-
meft en keutels, waer tuflen men nu
cn dan, by de ftroijmge , twee of drie
emmers water giet, gelyk gevult, en
daer over de broeibak met glaze rae-
men , fchuins tegen de Zuider-zon leg-
gende, gebragt; dog zommigen bren-
gen de glaze raemen met half -Mei in

huis;

liuis : vorders word de meft, in vier
maelen , met twaelf duimen verfe on-
beteelde ligte aerde , en daer op één
duim dikte run , bedekt. De berg
in eene behoorlyke broei gebragt zyn-
de, worden de gelubde Meloen plan-
ten (na dat men met de boor zoo
veel aerde uit den overplant berg ge-
boort heeft, als de over tc brengen
gt;lant met aerde omwonden in dezelve
3oor weder zal vullen ) met de boor
opgenomen , en tegen den avond op
den overplant berg , twee en één half
of drie voeten van malkander , ver-
plant: dat is in \'t midden onder ieder
glaze raem een plant. Men moet niet
verzuimen de nieuwe overgebragtc
planten, boven op de glaze raemen,
tegen de fterke Zon tc befchaduwen ,
en zulks tot dat ze daer aen gewent
zyn; ook moeten ze, by alle gelegen-
heden, gelugt, cn van vunfe dampen
gezuivert , mitsgaders tot omtrent
Mei des nagts met dubbelde riet-mat-
ten gedekt , en de planten in bloem
ftaende aengeaerd v/orden. De al te
fterk, groeijende planten, moet men.
haere dikke ranken, als zelden vrugt-
Gnbsp;baer

mm

baer zynde , mitsgaders de dunne en
magere ranken befnoeijen. De ranken
met fchepzels, dat zyn vrügt-dragers,
nypt men voor-aen een weinig af, op
dat ze meer in vrugt zouden aennemen
en kleven, dat is doorgroeijen. Wan-
neer de vrugten omtrent ter halver
groei zyn , zal men ze , by fterke
droogte,om den derden dag buiten dc
Zon, mits de ftruik van de plant my-
dende , met water begieten en met
regen-water overfproeijen, want an-
ders zoude zig zalpetcrige vlakken op
de bladen vertoonen ; maer haere
■grootte hebbende , niet meer. Men
vind Hoveniers, die in \'t geheel dc
planten niet begieten , maer die dc
grond van de tuflen-paden begieten
om de uitenden dfer wortels te be-
vogtigen. Men zal onder dezelve, als
Ze de grootte van een ey hebben, een
fluk van eene Lei - fc4iael leggen , het
geen de ryp-wordinge bevordert: ook
dekt men de vrugten , by brandende
Zonne-fchyn mst een kools-bkd, op
dat ze niet zouden afruijen. Als men
kankering ontdekt, moet men die uit-
en d« wonde met verffe Koe-

meft

J.

meft toeftryken. Men vind \'er, diq
daer toe gefchrapt wit kreit, in plaets
van Koe - roeft, gebruiken. Ook zyn
\'\'cr die de Voor, in plaets van me?
Paerden - mcft , met verfe Run
Vullen ; dezelve in de Voor twec
cn één half voet diep en vier voec
breed leggende : dog dan moet men
zorg dragen, dat dc Meloen-planten iri
een ruim gat, met oude Run gev.uld,
gezet worden , op dat de teere wor-
tels door de hette van dc verfe Kun
niet verzengt worden.

Het zaed word uit fmakelyke rype
Meloenen g wonnen , het geen van
haere flymerigheit gezuivert, vervol-
gens gedroogt, en in glaze flesjens
digt gcftopt, btwaerc word.

Mille word van zaed, het geen
in de Lente gezaeit word , voortge-
teelt.

Nip of Kattekruid word
van deszelfs by Ipruiten vermenigvul-
digt Men moet het met ruigte van
doorn tegen de Katten befchcrmcn,
alzoo ze dit kruid gaern eeten.

PtETEPSELiE word lu Februa-
ri gezaeit; dog men laet het zaed te
G tnbsp;VQ-

Voren weeken, en weder even drogen y
op dat het, by de zaejinge , niet aen
malkander zoude blyven hangen. Het
zaed van Pieterfelie-wortelen, als ook
Krul-pieterfelie moet zeer yl gezaeit,
en namaels, te digt ftaende, uitge-
dunt worden.

PiMPEHNÉi- word van zaed , in
het Voorjaer gezaeit, ook van zy-fcheu-
ten vermeerdert.

Postelein : daer van zyn twee
foorten, met groene en met gcele bla-
den : deze laetfte , als de aengenaem-
lle zynde, word in het laetfte van A-
pril , op eene wel ter Zon gelegen
plaets , van zaed vermeerdert. Ver-
mids de Poftelein zeer ras in \'t zaed
fchiet, en het zelve ligt laet vallen,
zoo zal dezelve eens gezaeit zynde , in
de volgende jaeren , ter zeiver plaets
weelig opkomen.

P R E Y word in de maend April yl
gezaeit. Zie verder het artykel jljuin.

Radys is van twee foorten, met
groot en klein lof; van de welke men
die met klein lof moet zaeijen. Om
dezelve vroeg in Februari te hebben ,
zoo zaeit men in het Najaer : voorts
kan men ze vroeg in hét Voorjaer, en

ver-

^srervolgcns van tyd tot tyd zaeijen.
Het zaed word gewonnen van Radyf-
feiï, die in April verplant worden, en
in Juli ryp zaed geven.

Rammelassen en Knol-ra-
hYs worden in Juni gezaeit.

Rosmaryn word niet alleen van
zaed, maar ook van ftek vermenigvul-
digt , het geen in het begin van Mei
in de aerde geftoken word.

Salade: nadien ik van de Krop-
falade reeds verflag gedaen heb, zal ik
alleen van de Vettekous, die in
den winter gebruikt word , aentekenen,
dat Z€ van zaed, het geen men in Sep-
tember zaeit, word voortgeteelt.

Salie: daer van zyn verfcheidc
foorten : zy worden van ftek voortge-
teelt.

S e l d e r y word , hct zaedt vier
en twintig uuren geweekt zynde, twee-
xnael \'s jaers gezaeit : de eerfte, op
een weinig Paerden-meft , in het begin
Van Maert, ftellende daer over een
bakje met een glaze raem : de tweede
omtrent half Mei inde open lucht.Men
moet indagtig zyn om de Seldery, op-
gekomen zynde, daer toe gemeenlyk drie
-nbsp;G 3nbsp;of

tot Vau d«h möis-toïwi

óf vier \'Keeken verlopen, voor de ver*
platitingé te dunnen , op dar de plan-
ten, die blyven ftaen, te beter Zoudeil
aendikken : vervolgens Wörden dezel-
ven m greppért , die drie vóöteft van
malkander gelegen zyn, één voet väft
den anderen verplant: wanneer de plan-
ten wel üitgegroeit zyn , Wöfd yder
iner één óf tWee banden gebonden eft
hoog aangeaerd Het Zaéd Word uit
ilniiken, die mên läet overftaen , ge-
öieetllyk tegan Juli bl«êijert , eh in
Auguftus fyp taéd geven, gewonnen,
S p I N A 6 I B is van tWedef lei föort,
ftiet ronde, en met (pitfe bladen : hefc
2aed van de rónde is fond; dog van dé
fpHs-bladige is rfiet fchefpe doomtjens
bezet. De Spinagie Word in hér Voor-
jaer gezaeit, als mede in het laetftö
van Auguftus, om die in defi Herfft te
gebruiken.

bPAENsÉ D1 s-r fi È. wórd Van Zaed,
öok Vaft uitfpruitzels voortgeteelt: bet
ïelve Wórd in April gezaeit.

Th y m Word vatt zaad, eti by-fcheu-
ten vermeerdert, deWelke in Maeft
vefplant Worden i en vier jaèrcri óp
eene pUetä Weelig groeijen.

Ven-

Van dinnbsp;io|

VÉ nKE t word van zacd, het gccn
in Auguftus word gewonnen gt; voort?«
geteielt.

WoRtRfcEN: daer van ayn veele
foorten; omtrent dewelken in het al-
gemeen te letten ftaet , dat men die ^
opgekomen zynde, één en andermael
moet dunnen , op dat de andefeö tc
beter zouden aendikken.

Biet-worttkn of Karoten^ worden in
Maert , drie zaeden by-een , negen
duimen van malkanderen geftoken, cn
opgekomen zynde de twee tederftc
uitgetrokken. Het zaed word in Sep-
tember gewonnen uit wortels 4 die men
eene winter bewaert en verplant heeft,

Chikorty\'wortelen worden omtrent
half Mei gezaeit.

Hoornfe wortelen worden van Utrechts
zaed, door het welke men Salade- en
Prey-zaed kan mengen , in het begin
van Maert gezaeit.

Leidfe mrtelen worden in April en
Mei, om inden Herfft en Winter te
gebruiken , gezaeit. Men moet de
wortelen , om des winters te eeten ,
voor de vorft plukken, boven de krui^
nen »ffnydén, daer na fchóon affpoe-?

G 4nbsp;len.

m

2«4 Va n den Mo es-tuin,\'

len , en ópgedroogt zynde in droog
zand kuilen.

Peper-wortelenvroróen van derzelver
wortel-ftukjens, of afgefneden krui-
nen, die in November of Februari in
de aerde geftoken worden , vermeer-
dert.

Schorfoneer - ivortelen worden van
zaed van twee-jarige wortelen , het
geen in Juli ryp word , voortgeteelt.
Men zaeit het in Maert, ook wel in
Auguftus.

IVitte wortelen of Paßinaken worden
in Maert dunnetjes gezaeit, en ver-
volgens op vier duimen van malkan^
der gedunt. Als men het loof van de-
zelve tot op één halve voet boven
den grond in Auguftus affnyd , zullen
te dikker worden.

Zuiker \'Wortelen worden van zaed
vermenigvuldigt , maer meeft van
fpruiten , welke aen de kruinen, in
de rondte, uitfchieten , en in Maert
daer afgenomen zynde vier duimen van
malkander gepoot worden.

W Y N R u IT word van zaed en
ftekjens voortgeteelt: men moet des-
?eifs zaed- knoppen voor den winter

nier

niet affnyden : want die de fterke
vorft afkeeren

Z p E T H O ü T is eene wortel vrugt,
van het welke de boven fcheuteq
jaerlyks verfterven, en in het Voor-
jaer afgefneden worden,

Z u u RI N p : daer van zyn veele
fóorten : dog de Spaenfe is de befte ;
dezelve word door plant - fcheuringe
voortgeteelt , en fchiet , afgefneden
zynde , weder uit. De Schapen ea
Moomfe Zuuring WQXÓt uit zaed gewon-
nen , het geen in Juni en Juli , ooi;
in Auguftus tot Winter-zuuring ge*,
zfteit word.

G f Maenät\'

Maendeïykje oefening wegens het
zaeijen en poottn mn Moes^
vrugten.

Januari Zaeit men ^.uikéf,
Groene cn Witte Dop - drfcten,
Sterkers , Kervel raaendelyks , cn
Krop - falade op broei - bérgèn.

Februari BafiHcum, gfóöte Bóo-
nen, Bloemkool én Kómkóminers op
broei-bergen, Pieterfclie, Radys van
maend tot maend , cn Peper - Worte-
len.

Maert Ajuin , Afpergien , Cha-
lotten , Dragon, graeuwe Erreten,
Framboifen, Keulen, Zomer-bloem-
kool , Krop - falade van maend tot
maend, Bies-look, Majolein, Me-
loenen , Nip , Pimpernel, Salie ,
^Idcry, Thym , Biet - wortelen ,
Hoornfe Wortelen , Schorfoneeren ,
Witte Wortelen , Zuiker-wortelen
cn Zuuring.

April

April Aertifiokken, Turkfe Boo-
ncn, Zavoi kool. Mille, Poftelein,
Prei, Spinagie , Spaenfe Diltel cn
Leidfe Wortelen.

Met Andy vie , Komkötnmers ,
Herflt - Bloem - kool , Rosmaryn ,
Seldcryj Ghikory-wortelen, en wit-
tQ Kool.

Juni Andyvié, Ramelafien, Scha-
pen eh Rooinfe Zuuring» de Zuuring
ook in dc twee volgende maenden.

Juli Witte Kool.

Augustus Spinagie en Sehorfo-
^eer - wortelen,

SeptemSer Aerd-bezien, Witte
Kooi, Krop.falade tot Weeuwen cn
Vette - kous.

pKTOBEk Bloem-kool enLatöuw.

OTEMSSit. Peper - wortelen.

loH V A N p E Gebrek » »

X.. HOOFD-DEEL.

Van de Gehreken der Vrugt-hoOf
men , en het Ongedierte,

De Vrugt-boomen zyn veele on-
gemakken onderworpen; inzon-
derheid zyn deRypen, Wefpen, Oor-
wormen, Mieren, Piflebedden, Slak-
ken en meer anderen hunne volftrekte
vyanden. Dc Hoveniers hebbea van
tyd tot tyd veele middelen in het werk
geftelt om deze vyanden te grieven;
maer, myns wetens, nog geen alge-
meen hulp-middel gevonden om de-
zelven op haere komft van kant te
helpen: dies vinde ik niet ondienftig
mede te deelen wat ik tot weeringe
van dezelven in \'t werk geftelt heb-
be.

Om de voortgang van kankeringe
aen Boom-takken te verhinderen, moet
men dezelve tot op het leven uitfny-
den, en de wonde aenftonts met het
opgegeven fmecrzer (bladz. 30.) bc-
ftryken.

Otiï

Om de Boomen vati hunne bcmodin-
ge te zuiveren j begieten eenigen de-
zelve met water, d^aer in ongebluÜe
kalk gemengt is: anderen boenen, als
het- geregent heeft , met een ftevig
bofteltje de moft van hunne Boomen:
dog ik heb niet beter gevonden, als
dezelve zoo ras doenlyk is, te fnoei-
jen, en voor den winter met koe-gier
te begieten; zullende deze, door de
vorfl: van de takken vallende, niet al-
leen de moft weg-nemen, maer ook
de Boomen van ander ongedierte, in-
zonderheid van de Wolven en het Ka-
lander-rypje zuiveren: hebbende het
fpuiten met Toebaks - water tegen dat
ongedierte , als eenigen doen , van
weinig dienft bevonden.

Ring-rypen , die haer gcmeenlyk
om jaerige takjens hegten, moeten ia
de winter-fnoeijinge zorgvuldig op-
gezogt en in het vier verbrand wor-
den.

Pop - rypen , gemeenlyk boven in
de toppen met bladen, zelts met één
blad, omwonden, huisveftende, moe-
ten met een Ryp - haek weg - geno-
men en verbrand worden,

• Plak.

mmmimmmmm

Plak-rypen, meefttyds aen muuren
gehegt, cn by ■ na eenfcolcurig met de
kalk , moeten zorgvuldig opgezogt en
gedoot worden

Zwarte Rag - rypen, waer mede dc
Hagedoorn boomen bezet zyn, moe-
ten vroeg, en dikwils met een beezem
uit dezelve geveegt worden.

Andere witte, bonte , en zwarte
Rypen moeten opgezogt zynde ge^
doot worden : voor al de Witjes ,
die haere eijeren op en in de planten
van de Bloem- en Zavoi • kool leg»

gequot;-

Om de Mieren te weeren, die, in-
zonderheid aen de Perzilc boomen zeer
nadeelig zyn , zelfs in zoo ver dat zc
door dit gedierte aen \'t kwynen gera-
ken cn eindelyk fterven , zyn veeler-
lei middelen in het werk geftelt , als
het planten van Thym , Knof- look
enz. maer daer voor heb ik niet beter
gevonden, ais haer neft, veeltyds aen
den voet eenes booms zynde , op tc
zoeken , en met de fchop opgefchept
jn een emmer met water van kant te ma-
ken. Als men het neft niet kan ont-
dekken , zoo zet bloem - potten orn»

gc-

gekeert boven op de aerde, daer op te
vooren een weinig zuiker geftroit is, en
gy zult dagelyks, daer onder miUioenen
vindende, können vernielen. Ook kan
men glaesjens met water, daer in ho-
ning gemengt is, gelyks of even bo-
ven den grond zetten, waer in ze zul-
len verdrinken. Men vind \'er dieby de
eerfte ontdekking van de Mieren dc
toppen der takken met Toebaks - water
befproeijen.

De vrugten der Perzik - boomen
worden niet alleen van de Oor-wor®
men , maer ook van de Piflebedden
gefchonden en opgegeten. De eerfte
vangt men met flaep-bollen hier en
daer in de boomen te hangen, die daer
in neftelen, en vervolgens uitgefchud
gcdoot worden. Piflebedden worden
gevangen, met ftukken van gekookte
geek \'wortelen, op welker zoet zy
aezen, daer in neftel - gaten makende ,
hier en daer in de bootnen te hangen,
en dus gevangen te dooden: dog men
moer het werkftellig raaken, eer das
éc vrugten aan het rypen gaen.

Welpen, die de Druiven uit-eetenf
«n geheek troffen yernielcQ , zyn bclt;*

zwaer-»

zwaerlyk te weeren. Hec befte mid-
del daer voor is eenige flelTen , half
met zuiker-water gevult, en de hal-
zen met wat honing befmeert, in dc
boomen te hangen , zullende de Wef-
pen, die tragten by het zuiker - water
te komen, daer in vallen , en verdrin-
ken ; dog men moet de fleflen daer
van om de vier dagen zuiveren. Of
men zet glazen met water , waer in
honing gemengt is i m dezelve worden
ze wel gevangen , maer men lokt ze
ook derwaerts. Beter hebbe bevon-
den in het Voorjaer de ouden, die
alsdan veeltyds des morgens , in de
Zon tegen de muuren en fchuttingen
komen zitten,te vangenen te dooden:
of in den Zomer haer neft, het geen
zy veeltyds aen floot kanten, of onder
eenen hollen boom gemaekt hebben,
op te zoeken : het zelve gevonden
zynde , zal men , na Zonnen-onder-
gang , in het gat een ftuk brandende
zwavel-lugt , als de Wynkopers ge-
bruiken, fteken, en het gat aenftonts
met aerde ftoppen; vervolgens z4
men van de andere zyde van het neffc
een gat maken, en daer in één of twee

emmers

èEfe V RUG f-BOO MEK?. II J

ètnmers met water gieten , wanneer
men de Wefpen, door de lugt- damp
dronken zynde, moet dootflaen.

De Luizen, die de bladen van Moe-
rellen - boomen , Kerffen , Goudpip-
pingen, Renetten enz. bezetten, wor-
den met eene gewaterde fpongie afge-
waffen.

De Zwarte-vlieg word, door de
rook-dampen van brandende wolle ou-
de lappen , fchoen - zooien en dierge-
lyke, in eene yzere pot onder de boo-
men geftelt zynde, vernielt.

Om de Slakken te weeren, word de
grond der Moes - akkers of bedden
met grof zand of turf - as, ook Brou-
wers-as beftroit.

Aerd-wormen, die de bloem-plan-
ten van onder afknagen, zullen door
eene grond - fchuddinge opkomen ;
wanneer ze ligt te vangen en te doo-
den zyn.

De Water-rotten knagen veeltyds
de wortels van de boomen af, die aen
de water-kanten geplant ftaen. Om
deze te vangen fteekt men twee ftok-
ken in het water , bind daer aen een
hooge verglaesde pot, zodanig dat de
Hnbsp;rand

rand drie duimen boven het water
komci maek binnen de rand een hou-
te bord , fteek daer in wederzyds een
ftevig yzer-draet , leg dan het houte
bord, in twee gemaekte kippen , op
den rand van de pot, die half met wa-
ter moet gevult zyn } en leg in het
midden van het bord een ftuk van ee-
ne witte wortel: de Rotten de zelve
ziende, en gaern etende, zullen aen-
ftonts daer op afkomen , maer op het
draeijende bord koipende in de gladde
pot vallen, daer tegen ze niet können
opklimmen. Anders kan men ook op
de kanten der floten, twee derde dee-
len pleifter , één derdé deel bloem-
meel , en een weinig gefchrapte ko-
mein-kaes wel door-een gemengt,
leggen: dit gegeten zynde zal haer in-
gewand aenftonts doorknagen. Men
vind \'er, die zeggen dat ze de reuk
van Knof - look niet können verdra-
gen, en daerom dezelve-pooten. An-
dere zetten kleine fuikjens in het wa-»
ter om dezelve daer in te vangen»

r N.

ï N H O V p

DER

HOOFD-DEELEN.

Eerste Hoofd -pee

Fan \'is Gronden , en der zeiver Bear»

beidinge.nbsp;Blad?..

Tweede Hoopd-deeu
Vm de Aerde, en deszelfs hemeflin-

Derde Hoofd-deel.
Fan den Kweek - hof. \'nbsp;z%

Vierde Hoofd-deel-
Fanhet Enten ^ Oculeeren en Zoogen, zy

VïFDE Hoopd-DEEL.
Fm het Planten der Bamp;omen, 34

Zes-

wmm

Vafi het Winter- en Zomer-fnoeijen der
Vru^^quot; boomen: \'nbsp;4O

Zevende Hoofd-dee l.

%

Aengaende het aenkweeken en behandelen
vm Wyngaerden.nbsp;49

Agt ste Hoofd-deel.

Fan den Bloem - hof.

Negende Hoofd-deel.

Fan den Moes - tuin,

Maendelykfe oeffenïng wegens bet x^aeijen
en pooten van Moes - vrugten. 106

Tiende Hoofd-deel.

Van de Gebreken der Vrugt - boomen
en het Ongedierte. ^nbsp;108

EINDE.

DRUK-FOUTEN.

Bladz. 25. Reg. ao. Man lees Men
... se. - - - 17. lees de Perzik- en Abri-
koos op Pruim als ook de Peereu-
bopmcij.

m

ê 2! 7vigt;p .

!

. \'.fto

■nbsp;r.^\'-^-

S\'

F

y., VT\'r

À-;;
(V*

a»