DISSERTATIO JUWMCA INAUGURALIS.
LEGEM LV. D. DE yJDQuiRENDO
RE RU M DOMINIO
QUAM
Ex AuBoritate Magnîfici Redoris,
Phiioi: amp; Mcd. Dod. Phiiofophix, Phyfices Experimca-
talis ôc Aftronomiîs Profeübris Ordinarii,
NEG NON
^mpUffîmi Sénat us Academici confenfUi atque ,
Nobililfima Facultatis Juridicae decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summisque in UTROqUE JURE Honoribus amp;
Privilcgiis rite ac legitime confequendis,
Emdîtomm Exam\'mi fubmittït,
ADRIANÜS MATTHIAS TEMMINCK. Amisfustensis.
ad dicm 21. Jmii, H. L, S.
à
TRAJECTI JD RHENVM,.
Ej(Ofricina JOANNIS BROEDELBT,
ACADEMliË TypOGRAPHL MDCCLV.
/ù
JOUAMI ADiamUt OITAT/K3S8^a
X .T uHvi- a^iMö\'^f- T3
va A ri i -v-i.^ ^,ii ^ g ^ /i ii w l -
arM\'n/\'quot; \' \'1\'M-quot;jJA\'nbsp;\'.\'«\'\'À\'Vl\'^\'i\'^i.nbsp;^
r
€
Tgt;
\'O\'
••5 a-
w
VIRO NOBILÏSSIMO ET
AMPLISSÏMO,
URBIS AMISFURTI CONSULARI ET SENATO-
Rï, AD AGGERIS VUhGO de Slaperdyk^ CU-
RAM DELEGATOj PATRI SUO INDULGEN-
TISSIMO 3 OMNI PIETATE AD EXTREMUM
■VIT^ HALITUM DEVENERANDO.
VIRO NOBILISSÏMO ET
AMPLÏSSIMO.
URBIS AMISFURTI lUDlCI ET SENATORI5
AVÜNCULO SUO PERPETÜO AMORE ET OB-
SEQUIO eOtENDO.
t
U T E T
. /
tHRO NOBILISSÏMO ET
AMPLïSSiMO,
URBIS AMSTELODAMI CONSULAR! EX SE-
NATORI, NECNON THESAURARIO ORBIKA-
RIO 5 AD CONSILIUM STATUS ILLUSTRISSI-
MORUM ET PR^POTENTlUJVt FOEDERATI
BELGII ORDINUM NüPER DELEGATO, SO-
CIETATIS INBLE ORIENTALIS MODERATO-
RI, COGNATO SUO OMNI HONORE ET OB-
SERVANTIA , DUM SPIRITUS HOS REGET
ARTUSj SUSPICIENBO,
\\
fuorum primitias
ea, qua fas ejï^ revet^entla ^
D. D. D,
A. M. TEMMINCIC
DISPUTATIO JURIDICA
INAUGUR ALIS
DB ADQUIRENDO KERUM DOMINIO,
VERBA LEGIS.
PROCULUS Lib. IL Epifiolarum.
laqueum, quem venandi caufapofueras^
aper Incidit; cum eo barer et, exemptum
eum abjtuli. Num tibi uideor tuum aprum
abflulip? ß tuum putas fuiffe, fi JqIu^
tum eum in fylvam äimißfem, eo cafu tuus efe äeßfet,
an maueret^ quam üÜionem mecum haberes , fi de-\'
ßjfet tuus effe , num in faUtum dari oporteret {quaro}?
Refpondtt-i laqueum \'videamus^ ne interßt , in publicg
an in frivatopojuerim^ ^ fi in privato pofui-^utrum
In meo, an alteno, ^ ß in alieno, utrum permijfu e*
jus y cujus fundus erat ^ an non permijfu ejus f ofuerimt
^rißterea utrim in eo cafu ita haferit aper ut expedi-
re fe non pofßt ipfe., an diutius luSiando expediturus
fe fuerit? fummam tamen hanc puta ejfe y ut fi in me am
poteftatem pervenit, meus fa£ius ßt. fin autem aprum
meum ferum in fuam naturalem laxitatem dimifijfes ^
eo faBo meus effe defijfet y. ^ aBionem mihi in faBum
âari oportere , -veluti refponfum eß y cum quidam
mlum ait er lus ex nave ejecijfet.
CAPUT L
FROCULUS Lîk IL Epijîokrum.
empronium Procutum tegis, quam explicandam fus-
J| cepî, audorem, extremis Tiberii temporibus flo-
ruifle inter J^os principem obtinuifTe locum , no-
tum eft. fane in L 17. de jur. patr. eum haud levem
juris auBorem vocari audimtis, quod tcoltI AitÔt^ita
diftum excellentem^ JBum fignificat. Unde etiam major
ipfms, quam Caj[rnamp; Sabini in jure interpretando au-
ftoritas fuifle dicitur , v. 1. 2. Tgt;. §. ult, de Orig. jur,
amp; in omnibus controverfiis fententia illius prselata eft,
paucis tantum, quae a Juftiniano in l.ult. C,de ufufr,
èfuve es habit. © /. ult, de fer-vit, ^ aqua, recen-
fen?
-ocr page 7-INA ÜGUR ALIS,nbsp;f
feiitur, exceptis. An autem hic ilie fit, cujus Tacitus
Lib. I. Hiß. mentionem injicit, quemque Prœ-
fedum Prœtorio temporibus Othonis fuilTe tradit, non
operae pretium exifi:imo, inveftigare. Si cui ejusmodi
tricis tempus difperdere adlubefcit, ilie Biographos vete-
rum Jftorum confulat,amp; fatis magnam argumentorum fu-
per hac re in utramque partem congeflorum farraginem
reperiet. Inter opera, quae hic Jâus juri illuflrando
confcripfîr, eminent XL Lihri Epißolat^um, Nam li-
cet in Indice Pandedis Florentinis pr^milTo legatur :
ngojcoüAö emroh^v ßißAioL ogt;cTœ. tamen cum in /. 69.
de contr. empt. l. Tgt;. de Träfe, verb, l, 17. 2gt;.
de paä^ dot. aliisque undecim illius libri Epifiolarum
laudentur; non ell, cur hic indicis illius fides nobis
potior fit, praefertim cum jam dudum Cujac. Lib. IL
Obf. Cap. XI. amp; poll eum Ampi. Bynkershoek^^ Z,. IX,
^.de Leg.Rhod.non multumilli tribuendum effcjUtpote
admodum mutilo amp; imperfec^lo fatis evicerint. folebant
autem jai quaedam opera fua in quibus refponfa ad quse^
fita per epillolas continebantur, libros Epßolärum ad-
pellitare, quemadmodum illud ex /. 2. D. de Fideic. Uberf.
amp; ƒ tiigt;t. 2). de minor, nec non /. i5. 2). de admi-
nißr. tut. perfpicere datur. Et hoc nomine etiam
proculum hos fuos libros infigmifie videmus, quos ta-
men potius Epßularum quam Ef ißotarum libros fcri-
bendos efle arbitrer, cum codex Etrufcus perpetuo amp;
conftanternbsp;habeat, nec ullo loco EpißoU amp;
praeterea in manu exaratis veîuftorum auftorum libris
Eftßulam fcribi tralatitium fit. Vid. BriiTon. farerg.
%. \\%.feqq. Et haec quidem fuper hac infcriptione
adfperfiffe fufficiat. Nunc ad ipfum hujus legis argu--
mentum evolvendum adgrediar, verum non more pie-
risque, qui his temporibus Difputationes confarcinant,
recepto, ut nempe adduclis ex mille au6loribus, quos
nunquam legerim , ac ne nomine quidem antea appei-
lari audierim teftimoniis quamlibet tritisfimam amp; vul-
gatiffimam rem adftruere fim laboraturus. Scio qui-
dem, hoc admodum effe facile, cum plerique qui nunc
eduntur, hbri fatis locupletibus fmt indicibus inftruéli,
amp; praeterea, qui\' jam fuper hac materia commentati
funt viri dofti, laborem ex aliis au6loribus hue fpeélan-
tia congerendi jam praeoccupaverint, quos igitur amp; fi-
niul ab illis laudatos tanqüam me am fententiam vel ful-
cientes vel deftruentes nullo negotio adducere, amp; fic
hominibus has Lavernae technas ignorantibus me pro ho-
mine in legendis auftoribus verfatiffimo venditare pos-
fem. Verum quia vana ejusmodi gloriola animum mi-
hi non poteft tidllare, amp; magis metuo, ne, hac frau-
de a peritioribus rerum arbitris deteäa, ludibrium de-
bere incipiam; fimpliciter tantum quae probanda erunt,
paucis legibus, aut uno vel adfummum duobus virorum
doftorum teftimoniis firmare fatagam? idque vel prae-
cipue eam ob cauffam, quod mihi femper vifum eft,
vel ipfos viros eruditos, qui libros tam incondita alio-
rum auftorum farragine fuffarcinatos orbi litterario ob-
trudunt, tempus fuum male collocare; cum nemo ex il-
lis fapientior evadat,amp; ita fiat, ut dumin aliorum opi\'
nionibus perfcrutandis tempus traducitur, mens aliquid
ex feproducere impediatur, amp; ita non artibus amp; fcien-
tiis incrementum fed avidis tantum bibliópolis lucrum
quaeratur. Ac ideo mihi femper commentandi ratio j
qua divinus Cujacius aliique primae cerae Jäiufi funta
vehe-
-ocr page 9-I N A u G u R A L I s,nbsp;J
vehementer adrifit. Hos enim nunquam videas ad a-
îiquid probatione muniendum^ accedere, nifi ubi ratio
fumma id exigit, amp; tum quidem non proletario undi-
que coilata coacervandi more, fed adhibito ex optimis
quibufcunque fcriptoribus deleâu , ita ut nihil in he-
rum Coryph££orum libris fuperfluum , nihil quod tœdi-
um moveat, reperias, fed, quo plura in lis legeris, eo
plura ex iis imbibendi cupiduate inflammeris. Sed e
diverticulo in viam. Unicum adhuc , antequam ulte-
rius provehar, monendum mihi videtur ; quod in hu-
jus legis exphcatione nullam variantium leftionum men-
tionem injiciam, id a me dedita opera effe faâum,
cum omnes, quas fuper hac lege mihi notare licuit,ad-
modum leviculœ Tint, nec ad fenfum illius indagandum
quidquam conférant, adeoque illarum commémoration
ne chartam difperdere rehgioni duxerim. Et praeterea
non fum Criticus, nec effe volo.
/k laqneum, quem \'venandi caujfa pofueras^ aper m-^
cidit. Cum eo hareref, exemftum ettm abjiuli. Nam
tibi \'vïdeor tuiim aprum abßulife? Quod fignificatio-
ßem horum verborum adtinet, nihil in ilHs ineft diffi-
cultatis, nec ulla indigent explicatione, praeterquam
quod verbum venari hic minus proprie pro feras cape-
re fumtum occurrat, cum alioquin frequentiori fignifi-
catu pro feras feamp;art, perfequi^ ufurpari foleat, unde
jpftim feBäri pro venari poütum reperimus. Ut apud
A %
-ocr page 10-Si, dum tu feEîarîs apros^i ego r et ta fervo,
Senfus eft perfpicuus. Quœrit nempe JCtus, num, fi
tn Laqueum a me fofitum aper inciderit ^ tlle 7neu fa-
Bus fit ^ ^ nemtni eum inde eximendi jus fit. Cujus
propofitas quœftionis cauffam ut penitus ingrediamur,
animadvertendum eft, £rmum quidem folidisque fub-
mxum fundamentis fuifTe juris principium, ad adqui^
rendamaltcujusreipojfeffionem ^ animum adquirendi
lt;3 aBum ahquem corporalem concurrere debere .1.15-3.
Z). de R. J, / 8. 2). de adq. foJT, nec aut folum à^
mmum , aut fokm corpus huic fini ohtinendo fufficere-y
3. S. I. eod, verum tamen veteris œvi Jôis fuper il-
la jyis reguk receptaque a majoribus defînitione non
eandem fediffe fententiam; fed alios iliam paullo laxius
mterpretatos fuifTe, flatuentes, quaü utilitate illud in-
culcante, etiam tune utrumque intervenifTe, exiftiman
dum, cum animus figno quodam congruo effet mani-
feftatus fimulque probabilis rei oecupandœ facultas ad-
paret. Unde fi thefaurum in in meo fun do pofitum Cci
am, continuo me poßdere, fiimulatque poßdendi aife-
Bum habuero, Neratius amp; Proculus opinati fimt / 3
S. 3. eod non tantum, quia quod défit naturali poffes-
fiont, td anmus impleat, quemadmodum ibi dicitur,
ledquia, voluero , illum occupare lê corporaliter
adprehendere popfum, adeoque hic cum adquirendi ani.
mo facultas occupandi concurrit. In qua lege nec cum
Radulpho Forneno Lib, III. Rer. Quotid. cap.
verbumreluélanteLatio, foli conjunaioni tribue-
î^e, nec cum Clar. Noodt Trobab, Lib, IL cap, 6. ne^
ga-
4
gationem expungere aufim ; cnm, ü ita in leges graffiti
ri iiceat, quidlibet pro quolibet ex iis extundere, in
prociivi effet. Mallem igitur cum Ampi. Bynkersh. hb-
ferv. Lib. Ill, cap. i. hie nihil detinire, quam, te-
merariis ejusmodi conaminihus, fanftitatem legum fee-
lerare; alios autem inter res, qnœ domino carent, aut
eo noiente occupanturl amp; eas, quœ ipfius voluntate ad
alium transferuntur , diftinxilTe, amp; in illis quidem na-
turalem adprehenfionem neceffariam effe, in his autem
fulBcere exiilimaffe, fi quacunque ratione adquirentis
cuftodia adfervarentur. Quemadmodum ex /. 5. §. i,
de adq. rer. dom. I. 67. Tgt;. de furt. I. 9. f.
de adq, rer. dom. I. i.nbsp;de adq. pof. fads dilu-
cide adparet. Ad hujus igitur prioris fed® fententiam
quaeftio in hac I. propofita ejusque determinatio
mihi referenda videtur, nec redius ad illius intelligent
tiam perveniri poffe puto, quam fi hac via, obfervato
hoc antiquiorum Jâorum dilîidio, illius explicationem
adgrediamur. Nam cœteri quidem interprétés, quot-
quot huic legi lucem adfundere conad funt, dum hœe
gntemiarum divortia parum attenderunt, longe aliam
Proculo mentem temere adfinxerunt, ac ipfi unquam
fuit ; ficutl hoc paullo poft a me demonftrabitur. Ra-
tio igitur dubitationis in propofita quœflione hœc erat 5
quod, cum res nullius, quales funt ferse adprehendeii-
do fiant occupantis, is ^utem, cujus laqueo bellia in-
nexa haeret, proprie illam adprehendiffe dici nequeat,.
fed animum tantum habeat, illam fibi adquirendi, mi-
nime primo quidem obtutu injufte facere videbatur „
qui illam inde vel eximere vel dimittere animum indu-
xerat. Videbatu-r enim iila beftia adhuc res nullius, a-
f
r
deoqiie primo cuivis occupant! non deneganda. l.^.m
D, de adq. rer. dom. Junft. iz. Inßtt- de rer, di-
vif Ac licet laqueo meo impHcita hœreret, cum ta-
men corpore meo illam nondum contigerim, quod uti-
que ad adquirendam alicujus rei polTeffionem neceffa-
rium eft. d. L 153. de R J. mihi nihil adhuc juris in
illam competere, exiftimari poterat. Idque eo magis,
ft in loco quodam publico aut alieno, non impetrata
domini venia, feris has infidias ftruxiftem ; cum in lo-
cum quidem publicum cuivis adeundi amp; feram reti illa-
queatam eximendi facultas fit ; in locum autem alienum
quominus ingrediar , amp; fera capta potiar, dominus ro-
buftis fuftibus me coercere queat, prodita ipft infuper
injuriarum aftione , qua hanc meam temeritatem in ali-
eno fundo graflandi vindicare poftlt, I. 3. i.\'P-de
adq. rer. dom.nbsp;in fin. Infi, de rer. ^i^/y: junft.
/ 13, Tgt;. §. uh. de injur. Ad hanc autem hc lomia-
tam quseftionem, amp; dubia ex ilia fubnafcentia non fta-
tim Jdus refpondet, fed more, cum ipfi tum aliis ju-
ris facerdotibus familiari , prius adhuc aliam ex ilia de-
ducit, amp; ilia demum propofita , certum definire incipit;
ftcuti in progreftli hujus difputationis videbimus.
J^t fi tmm put as fui fe, fi fo lut urn eum in fiylvam dï\'
mißfem^ eo cafu tuus efe deßffet, an maneret, ^
quam actionem mecum haberes, fi defifet tuus efe,
Xqusero,] Alia quaeftio ex fuperiori derivanda, fftd
■nbsp;tamen
I N,A U G U R A L I S.nbsp;gt;
tamen non adeo extricatu difficilis. Si quidem hie tan-
tum difcutiendnm venit, an fera capta, ß naturalem
fuam hbertatem receperit, ejus, qui illam occupaverat,
maneat, an vero iniilius dominio elTe defmai. De fe-
ris manfuefactis aut ci curat is, quales funt cervi, qui in
fyivas ire amp; redire folent, aut pavones, columbtE
aliaeque volucres evolantes amp; revolantes certum eft,
eas, quam diu revertendi confuetudinem non deferu-
erint, domini manere, adeo ut amp; in familiae ercifcun-
dae judicium veniantj ac furti teneatur , qui ea fciens
apprehenderit, §. i^. Inflit. de rer. d\'tvif, l 8 S. i.
Farn, ercifc. l. 5-.nbsp;de adq. rer. dorn. Ve-.
rum de ejusmodi animalibus, quae ferum animum non-
dum exuerunt, dubitari poterat, annonilla, natural!
libertate recuperata, fmiiliter adhuc priftini domini ma-
nerent, cum etiamfi ejus exciderint poifeffione , tamen
non ideo etiam dominio illius exiilfe exiftimandae fmt,
utpote quod jus repetendae poifeJETionis parere folet,
Gvot, de Jur. B. m P. hb. 11, cap. vi n.J. iii.Un-
^f obftare videbatur, quominus prillinus dominus
lllam feram ab alio deinceps occupatam vindicare, aut
cum eo, qui illam teretibus plagis exfoiverat, adione
experiri poffet. Verum jam in eo difficultas verteba-
tur, quanam aélione temeritatem ejus, qui feram la-
queis ita inhärentem dimiferat, coerceri confentane-
um elTet. Ac direft^ quidem legis Aquilin aftioni lo-
cum non dari, fatis manifeftum erat, cum iila contra
eum foleat intendi, qui corpore fuo praecipue damnum
dedit, ^. 16. Infi, de Leg. Aquil. l. ,1. eod. Ille au-
tem, qui ferae illaqueat^e evadendiviam aperuerat, non
proprie corpore fuo damnum intuliile dici poterat, fi-
cut
-ocr page 14-DISPUTATIO JÜRIDICA
«d
cut ille, qui hominem aut pecudem alienam fuis ma-
nibus trucidavit, aut fervum alienum de ponte in flu-
men projecit, ut is fufFocatus fuerit. §. i6. inflit. de
leg. Aquil. Reftabat igitur j Ut uîili feu in faäum aäio-
ne experiundum effe videretur, cum illa ex mente le-
gis Aquilin defcendens quodcunque damnum per cul-
pam alii datum perfequatur. /. 13. eod. Nam noa
diftinguimus cum Triboniano in d. §. 16. inftit. aliis-
que juris interpretibus, per barbam illius jurare folitis,
inter aftiones utiles^ in faclum adpellatas, cum ex
I. II. de prafcript. verb, luce meridiana clarius
adpareat, nihil inter has aftiones nifi denominationis
fonmii intereffe; amp; prsefertim cum in cafibus, in qui-
bus Tribonianusd. $.ult. utilem adionem locum ha-
bere vult, ex. gr. fi quis hominem alienum aut pecus
ita incluferit, ut fame necaretur, aut pecus in tantum
exagitaverit, ut praecipitaretur, difertiilimis verbis in
/. 9. l.xlt;). %. pen. amp; /. 53. ad leg. Aquil.
Tiem in fadum intendendam effe dicatur. Ut adeo Tri-
bonianus, dum banc triplicem aftionum, direä^, uti~
//X, amp; in faä:um differentiam commentus eft, parum
âttentus füiffe mihi videatur, amp; vehementer mirer, cum
hic Triboniani error a Clar, Thomafio in differt. de
\'Fhilof. jur, 146. feqq. tam folidis fit argumentis
confutatuSj Huberum i;/ praleB. adInfi, ei adhuc pa-
trocinium quœrere potuiffe. Verum de his fatis. Pro-
grediamur ulterius, amp; videamus, quid Proculus nofter
^d propofit.am quaeftionem. refponderit.
efpondit: laqueum, videamus, neinterßt^ in pu-
blico an inprivato pofuerim, amp;ßhi privatopofui^
iitrum in meo an alienOi fe fi in alieno, utrum per-
misju ejus y cujus fundus erat, an non permijfu ejus
pofuerim, Frt^terea, utrum in eo caßi. ita haferit aquot;
per, ut expedire fe non^offit ipß-, an diutius luBan-
do expediturus fe fuerit. nofter , antequam quse-
Itionem ipß mot am folvere ingreditur, varias prœmit-
tit diilinaiones, quarum in iila enucleanda rationem
babendam elTe 3 quis exiffimare queat; quem quidem
morem poil; prsmiflas dillinftiones rem una amp; fimplici
definitione determinandi aliis Jdis non infrequentem
fuilTe ex l,pen. 2). qu^e in fraud, credit. faSlafunt ut
reß. perfpicere datur. Verum jam quoeritur, utrum
jaus revera bas diilinaiones in hujus quseftionis deci-
fione neceffario ante oculos habendas elFe judicarit, an
vero eas tantum ideo propofuerit, ut oilendcret, pri-
mo quidem obtutu eas ad hanc quseftionem dirimen-
dam aliquid momenti adferre videri, verum re exaaius
perpenfa nihil ad eam facere, adeoque infuper haben-
das eiTe. Ac Gl. quidem Voetius in Comment, àd tit,
ff. de adq. rer. dominio eas tänquam ineptas amp; abs rè
aliénas traducere, eoque etiam fine a jao praemiffas
effe, nt iis improbatis deincle veriorem fententiam eli-
ceret, palam profiter! non diibitat. A quo non mul-
tum abludit Cl. Hub, i?i Fraleä. Infiit, ad tit. de rer.
i/zü//.exiftimans,magis addifcrimen aaionis ,qu^com-
peteret , quam doîninii ferae acquirendi jaum hac di-
Bnbsp;ftiiî»
-ocr page 16-ffinguendî ratione ufum effe. Et fane quam vis nemhÂ
in alieno fundo animalibus feris infidias meditari, aut
in ilium ad praedam laqueis implicitam eximendam in-
gredi jus fit ; tamen hoc nihil ad occupationem amp; ad-
quirendum per illam dominium pertinere videri poceft;
fiquidem fera naturali ratione primo cedit occupanti,\'
adeoque non intereft, dominus prohibuerit me fundum
fuum ingredi, an concefferit; cum ipfi, fi prohibuerit,
falva lit injuriarum aftio. l. 13, §. ttlt, i). de injur. Et
quod dilti ndionem illam adtinet, ut rum fcilicet ita ha-
fer it aper, ut expedire fe non pojfet ipjean diutius
luBando expediturus fe fuerit, iila etiam multis labo-
rare videtur difficultatibus. Ecquis enim hoc certo di-
judicare aufit, cum uno impetu amp; inflexione fœpius la-
quei vincula folvi, fsepius etiatn multo ardius conilrin-
gi poffint ? Et prseterea, fi fera vivaria inclufa fepta
perruperit, amp; fuga in naturalem laxitatem evaferir, di-
eendumne ideo, illam in nullius antea poffefTione fuis-
fe? fane hoc abfurdum elTe l. 3. %. 14. 15-. T). de ad~
quir. pof. l. 3. ult, J). de adq. rer. dom, %.
in fin. Inftit. de rer. di\'vîf. pr. Inftit. fi quadr.paup.
fee. die. abunde evincunt. Alii autem , inter quos Cu-
jacius Obf. Lib. IV. cap. 2. nec non H. Grot de J
E. amp; P. Lib. H. Cap. FUI. §. IF. has diftinaiones mi-
nime adfpernandas effe autumant, fed eum, cujus re-
tibus fera inhaereat, non aliter illius dominum poiPe ha-
beri, quam fi retia in fuo aut alieno fundo permittente
domino pofuerit, amp; utroque cafu aper ita hœferit, ut
îuaando fe non facile expediturus fuerit. Quod vero
Cujacius eumque fecutus Theodorus Marcilius ad §.
Inft. de rer. dïvif. ex Iiis diflinäionibus colliguntj
13.
INAÜGÜRALia . ï^
il quis iîi alieno fuiido, domino répugnante, venetur,
eum, vcluti in poen am, quod tcmcrario aufu in aliéna
re domini jus ufurpet, nihil fuum facere, illud nullo
nititur fundamento; cum in §. ii. Inft/de rer.divif.
^ 3- S- I- 2). dû adq. rer. dom. difertis verbis con-
trarium incolcetur, nec qmdquam obftet, quod vena-
tor ita ex fua improbitate nempe injuria domino illata
lucrum faciat ; li quidem aliud eft ingredi fun dum, a-
liud in illo venari, priori quidem illicito, utpote cum
fiat in re aliéna, idcoque etiam aclione injuriarum do-
mino parata ; hoc autem pofteriori permiflb , utpote
cum in rebus nullius verfetur, quae ideo natural! ratio-
ne occupanti acquiruntur. Nec movere poteft, quod
cum malae fidei pofieftbr fruftus perceptos reftituere te-
neatur, ejusmodi venator, qui mala fide feram ex fun-
do , quem fciebat alienum efie, abftulit, pari modo il-
lius dominio privandus videatur ; cum feram in frudu
efie nusquam dicatur, amp; prœterea abfurdum fit, eum,
qui feram in alieno fundo cepit, cum malœ fidei pos-
fefiTore velle comparare; utpote cum non rem alienam
oc^parit, fed feram, quœ nulhus eft. Vid. CL Voet
ad lU\' Pand. de adq. rer. dom. ubi pluribus hanc dis-
fentientium opinionem deftruftum it. Nec melior eft
Balduini ad iz. Inßit. de rer. ^iwyT fententia, fe-
ram in alieno fundo invito domino c apt am ad fifcurn
pertinere ftatuentis; fi quidem, etfi ratiaillam confifcandi
non iniqua videri queat, tamen nullus injure exftat lo-
cus, ex quo, iîiud ita cautum efie, poffit demonftrari.
Videamus igitur, an non veram Proculi noftri fuper
hac quaeftione mentem eruere, amp; vitatis,in quos pra;-
èidà interprétés impegerunt, fcopuiis fententiam amp;
5nbsp;juris
-ocr page 18-juris prindpiis amp; radoni convenientiorem proferre que-
amus.
Vummam tamen hanc effe piito ^ ui\'ß in meam potCquot;
^ flatem pervenerït, meus fa£fus fit. Verba haec,
fiummam hanc effe puto , nihil aliud fignificant, quam,
rem eo redire., rei cardinem in hoe verfari^ ilUid uni-\'
cum in hac quaßione confidsrandum fieu illam ge-
nerali hac définit tone p Gffc decidt. Non opus elle arbi-
trer , ut, hanc effe vocis fumma fignificadonem, au-
(ftoritatibus adflruam ; cum nemini de eo dubium fub-
orturum eredam, amp; praeterea periturae parcere chartce
conftituenm. Jam igitur quœritur, quid Jftiis his ver-
bis , ut fi in meam potejtatem pervenerit innucrit. Ac
primo quidem abfurdum videri poterat rcfponfum, 11
quidem illud ipfum utrum aper in potejtatem per-
V ene rit y in qua^ilione vertebat ur. Nam cum aper ita
haerebat laqueis meis conllriólus, d ubi tari poterat, an
non in mea jam effet poteilate, cum, ut aliquis in
mea conilituatur poteilate, nihil intereffe videatur, u-
trum manibus meis, an inflrumentis detineatur. Et fa-
ne non inficiandum eft, Proculum mentem fuam clarius
exprimere potuiffe, eoque nomine antiques Jótos vel
maxime rcprehendendos effe, quod dum in fuis deci-
fionibus breves effe ftuduerunt, fsepiufcule senigmata
ipfis quœftionibus, quas enodare adgrefli erant, obfcu-
riora confulentrbus obtruferint ; quem refpondendi mo-
rem qui adhuc defendere amp; tanquam nervofum magnse
ad-
-ocr page 19-INAUGURALIS..
adfcribere fapieiiti® conantur, ii nimio antiquitatis Au-
dio delirare mihi videntur. Sed tamen non ita obfcura
funt hœc Proculi verba, ut non commodus inde fenfus
elici 5 quidque hie Jélus fuper hac propofita quseftione
fententiae foverit, adhibita paullo exaâioris judicii tru-
tina, coiligi queat. Nam li verba ilia: fi in meampote^\'
ft at em pervenerit ^ cum Cl. Noodt Trobab- Lib. //. C.
VL pro , fi in meam poteftatem pervenire potuerit^
pofita efle interpretamur, quemadmodum hoc commo-
diffime, non invito linguae Latinse genio, fieri poteft,
nihil utiquc amplius in illis remanet difficultatis, ni-
hil, quod plenifTimum illorum impediat intelleâum.
Etenim tunc nullam aliam Proculo mentem fuilTe liqui-
do adparet, quam aprum ita laque is mets conßriBum
tum demum meum faB um videri , ß illius occnpandi
amp; fub meam redigendi poteftatem facultas idonea mi-
hi daretur ; quam cum non habeam, fi aper in loco pu-
blico meis retibus inciderit, cum cuilibet in eo verfan-
di jus fit, adeoque ab alio aque ac a me occupari pos-
fit ; nec etiam, fi in loco privato fine permifTu domini
retia pofuerim, cum illi jus fit, quoties voluerit, la-
queum in fund0 fuo adeundi , amp; feram apprehendendi;
fequitur feram, quae retibus in publico aut alieno loco
praeter voluntatem domini pofitis illaqueata hœret, me.
am nullomodo dici poffe. Sicuti etiam ilia in meam
perveniffe pot_efi:atem non videtur, quas laqueo quidem
inhœret, fed ita, utnifu corporis amp; luöatione in liber-
tatem fe vindicare queat,fiquidem hanc fimiliter,quan-
do mihi lubet, occupare non poffum, utpote nullo non
momento , amp; pr^cipue eum me fui eximendi cauffa
procul aduentantem. viderit,, majori impetu laquei no-
dos.
-ocr page 20-lö
dos rapmram. Vult itaque Jftus in hac re prudentis
judicis arbitno raukum efle tribuendum, ut ille ex cir-
cumitantiis, num revera aper laqueo inretitus in pote-
llatem pervenille cenfendus fit, œfl;imet. Nam Ii ira
hœferit, ut etfi non apprehenfus fit, tarnen naturaliter pro-
babihcerque apprehendipotuerit, tunc non efle dubitan-
dum, quin ejus fadus lit, qui laqueum pofuerit. Et
ita ^ademus, Proculum in hac quoque lege fententiai
fuœ, qua-nonnunquam pofleflionem animo adquiri, fi
nempe facultas rei occupandae probabiliter cum eo con-
curreret, exiibmabat, documentum dedifle, quemadmo-
dum jam m hujus Difputationis veftibulo demonflravi-
mus. Nec qmcquam huic explicationi obilat, quod
vQïhmixper^enerit hic jufto audacius pro Pervenirepo-
tneritmmnm, fiquidem hunc loquendi ufum aliis jais
non intrequentem eflfe ex /. zi. D. de ft at. Uber, ad-
paret. Et prœterea etiamfi pervenerït non exponamus
-per^emre potuerzt\', taffien nihilominus falva res eft.
xNam quid ODltat quominus verba, ut ß in meam per-
-vencrttpöteßatem ita capiamus,^^rfiita h^ret, ut in
me a ßt pot eft ate, adeo, ut eum quando mihi vifum exi^
mere queam? Certe tunc eodem res redit, amp; non invi»
to Latio Proculi noftri mens eft apertilftma. Quœ vero
praeterea argumenta huic expofitioni obmoveri poflunt,
ea non multum ponderis habent. quale eft illud, quod
aamodum diöicile fit, conjicere, utrum aper fe diutius
ludando expediturus fuerit, nec ne. Nam cur illud non
ex retis genere, cui inhœfit, aut ex ipfius magnitudine,
aut corporis, quae innexœ fuerunt, partibus œftimari
queat . Longe utique hsec explicatio ei praeftat, quam
V oet. m Tit. Tand. de adq. rer* dof37, comminifci-
tur.
-ocr page 21-în ArU GV KA^L \'I s,
\'nbsp;^^^^ ^ofej^atem pervment,
mhil almd iignificare ftatuens, quam^-^^ij. retihns iml
plictta^ ba ferity prœterquam enîm quodfermonis Lati
m genius hoc refpuats etiam illud abfurdi inde^confel
qmtur, quod fi feram qiiocunque in loco laqueis meis
conitnaam, meam elfe Itatuam, etiam contra eum, qui
lllam exemit aut dimifit, adio danda foret , nulla utrum
in publico an privato fera exempta fit , ratione habita -
cum tamen contra eum, qui in publico aut fuo loco a\'
iius retiferam exemit, nusquam,alicui adionilocum es-
le, dicatur; id quod etiam ex fequentibus jai verbis
dariffime adparet , nam fi adio in fadum locum habe-
ret, quocunque etiam in loco fera inventa iaquei vin-
cuhs explicita fuilfet, Jdus non dixiffet, fin^^P^^«,^.
um ferum {^di hunc aprum , vel aprum luqueïs in.
nexum ; quemadmodum cuivis intelligenti animadver-
tere m prodivi efi. Et hagt;c quidem fuper huius
quaefiionis determinatione diaa funto. Reliât, ut quid
JCtus de aha, quam ex illa priori deduxerat, fenferit,
paucis adhuc excutiamus.
ein autem aprum meum ferum in fuam naturalem
^ xitatem dimißffes.eo faäo meus efe defiffet, m aêti-
onem mthi tn fa£ium dari oportere, veluti refponfum
cum quidam poculum alterius ex nave ejecißet
Duo hic jaum nofi:rum definire videmus, nempe apruni
vincuHs iaquei emifliim iterum incipere rem efle nulli-
^nbsp;US,
-ocr page 22-^nbsp;ÜISPÜTATÏO JURIDICA
lis, amp; cedere occupanti, amp; contra eum, qui temere
hocfeciffet, ita demum adionem in faftum dandam
effe, fi ille aper jam alterius faftus fit,jd eft ita haeferit,
ut alteri,libera, quandocunque voluerit, eum inde exi-
mendi facultas fucrit; nam hoe verbo meum indicari
manifeftum eft, Ac hujus quidem prioris ratio fatis e-
videns eft,quod ob difticiUimamperfecutionem, feram,
qus ita in libertatem evafit, pro dereliéla habere cre-
dimur, prs?fertim cum jam amplius ab aliis internofci
nequeat ; auemadmodum etiam ratiocinatur H. Grot,
de J. B. amp; T. Lih. II. Cap. Vlll. lil. ubi ta-
men addit, h?mc conjefturam per alias poffe elidi, fi
nempe certa quaedam figna feu crepundia feras addita
fint, qualia ex hiftoriis conftat, cervos quosdam amp; ac-
cipitres habuiffe, atque inde agnitos dominisque red-
ditos fuiffe. Alterius autem rationem jam in prœceden-
ti Cap. III. indicavi, quod nempe aétlO m factum da-
mnum\' quacunque culpa datum vindicet, adeoque in
hoc cafu non poterat non locum habere; fi enim con*
ftat, aprum effe meum, fequitur, eum qui in natura-
lem eum dimittit laxitatem, pari modo mihi damnum
inferre, ac ille qui poculum meüm in aquam projicere
Bon dubitat, illudque damnum ideo hac aâione repa-
\' raiidum effe.
Et h2ÊC quidem mihi huic legi fatis meis adfundere
videntur, adeoque pluribus eum in finem adferendis fu-
perfederi poffe arbitrer. Errata, quae procul dubio fa-
tis multa in hoc opello fagacis naris deprehendet leétor,
deprecarer, niii vererer, ne mihi, quod olim M. Cato
de A. Albino cenfuit, qnum in principio hftioriaeejus.
îBultis yerbis veniam graiiamque maliü exiftiniationis,
ft
-ocr page 23-INAUGURALIS.
fi quid effet erratum, poftularî legiffet, etiam juf cob-
jiciatur; nempe n\'tmium efe nugatorem^ qui main-
erim culpam deprecari quam culpa vacare. Nam ve^
niam pet ere folemus, quum aut imprudentes erramms ^
aut compulßpeccamuSj me autem anemine ad hoc com^
mittendum^cujus caujfa veniam petafn^ effeperpulfrf^»
Etfi tamen adhuc alia mea fit ratio, quam eorum qui
glorias aucupandae cauffa libros in lucem edunt. Ego
enim non aliam ob cauffam in hanc defcendi arenam j
quam quod mos in Academiis viget, ut qui Doftoralem
lauream confequi velit, ei fpecimen aliquod fuorum in
jure progeffuum edendum fit, adeoque ad illum adfpi-
rans honorem neceffario ingenii mei vires in aliquo the-
mate cogebar periclitari; quod fi jam lividos Momos
virulentis fuis dentibus adrodere audiero, minime id me
tanget, utpote mox in terras alio fub fole calentes ve-
la daturum adeoque invidiofo latrantium horum ca-
îium murmuri non amplius obnoxium futurliiii.
T A N T U M.
Cs
THE«
-ocr page 24-t
r i
I.
Tutoris auBoritas in ipfo negotio ejl in-
rerponenda.
f r.
Pater filio, exheredato tutorem
dat.
i I %
Periculum rei quot;venditce necdum tradit^
pertinet ad emptorem.
I \\r.
vio h§s 2, C de rejc. vendit,
non poteft uti quot;venditor y qui rei fu^
pretium JciDit^
JUVENI NOBILISSÏMO EIT \' î
PRAESTANTISSIMO
ADRIANO MATTHI^
T E M M I N C K.
Qum fummos in Utroque Jure honores confecutus
in Indiam Troficifcï decrevijfet,.
^rgone, Tcmminki, patria teilure reliiSa,;
Stat tibi in extremos orbis abire finus !
Nec pia te poffunt remorari: vota parentum ,
Ncc tot amicorum mente movere preces !\'
Necrepatas, quanti tibi fit maris œquor arandum .
Et capiti immineant quanta pericla tuo ?
Quo ruis! Hic canapi fatis eft rpeâ^abilis, in quo-
Ingcnii dbtcs explicuifle queas.
Kic quoque virrutcm- fua praemia ferre videmus ,
lïividia quamvis r^epe, repulfa gemat.
An tibi, quod Batavse ceflerunt mente puellœ,
Nigra per œquoreas quseritur Inda vias ?
ÏSS\'pXÖiquot;
-ocr page 26-Iraprobc âïîîOf? tantumnc rapis raortalîa corda,
Ut poffint generis non mcminifle fui.
An, quod fraude vides fucoque hic omnia plena^
Orbis te tetigitifimpliciorls amor?
Crede mihi, quœcunqUè petas loca, regnat Erinnys, \'
Eft liic, eft ahbirara, amp; ubique, Ides.
Sed quid ego clauffis hxc auribus occino fruftra,
Certus es c patriis finibus ire tamen.
Certus es adfpeâ:u te mox fubducere noftro, .
Et dare fpumiferis lintea vela notis.
Ergo tibi potius, moefto licet ore, fupremuni
Ingeminare parat, noftra Thalia vale.
Illa tamen laetum Themidis te linquere templa,
Confpicuum fummo juris honore videns;
Gratari geftit tibi partes ante triumphos,
Quseque tuas cingunt lautea fertâ comas.
Maße nova, juvenum flos pr^ftantiffime laude,
Vertice ftc cœli figna ferire datur,
Utque facis, ptoaviim veftigia clafa tuorum ,
Quos cclebrat mortis ncfcia fama, premc.
Sic, optata tibi fueris cum litora nadus,
Dicere Eoi maximus orbis amor.
Addere plura liber, fed priela, typographus xgtc.
Eert, ceffare, iterum dulds amice, vale.
Hac feßmante calamo
amico fuo appofuit
C. L. JUNGIUS U.Tf.
-ocr page 27-ADRIAAN MATTHYS
T E M M I N C K,
toen ^yn Ed. tot Meejïer der heide Rechten
Uüierd bevordert.
In
Ofschoon ik verre van den bron
Daar Pegafus by pleegt te draven
afwoon, en Phoebus nooit verwon
Daar mynen dorft te mogen laven ,
Heeft egter my het handgeklap
Waar meê myn Vrind met d\'eerftelingen
Van zynen geeft , met wetenlchap
\'En deugd vercierd^ komt in te dringen
In Thenns teiBpel, üüngefpoort,
Myn vreugd ook naet dit dicht te toonen ,
\'t Welk fchoon \'t^ niet klinkt, 20 als \'c behoort.
Noch ruikt na\'Phoebus lauwerkroonen
Maar toetreet met een manken voet
Wilt echter \'t uwe hand maar geven.
Zo krygt het na verloren moed
\' Veel meerder luyfter meerder leeven,
Wilt myn ó The mis waarde Zoon
Oprecht gemoed alleen betrachten^
Dat U geluk wenfcht met de kroon
^ Van naarftigheit en vlyt te wagten
Een kroon 3 die nooit verwelken 2:al
En nooit vergaan als and\'re dingen
Maar u verheft van \'t Aardfche dal,
I
En plaats maakt by de hemelingen.
Leef
J
Leef lang tot vreugd en toeverlaat
Van weduw, wees^ en waarde vrinden,
Zo 2al de Faam, die fteets omgaat
De gantfche Wereld, jftoiFe vinden
Van TEMMïNCKS naam 9 het ^y waar \'t
En Ed\'Ie deugden uyt te breiden.
En Hy met dat gedeelte by
Ons izyn, ièboon van ons afgelcheidea
Am\'mis Amieo,
-ocr page 30-* ^
driaan MATTHYS
T E M M I N C K,
M Me eft er der belde Rechten.
I^et regt mag men deez\' dagh ter uwer eerc dingen;
ö Temminck! die verkoos het puik der oefleningen,
Het recht zo hoog gefcliat, van yder aangebeden.
Het recht de ftuc en fteun van landen cn van fteden,nbsp;i
En nu van Themis naa het winnen van den ftrydt
In haaren Tempel word tot Meefter mgewydt.
jVlyn Zangnimf gants verheugd, dewyl zy uw\' verlangea
Nu ziet voldaan, wenft u met .deez\'haar tedre zangen,
Dat fleeds het heilig recht uw zyde mag bekleden,
Zo meld de Faam uw\' lof van \'t Ooft in Neêrlands fteden.
Wanneer gy van gevaar bevryd zyt aangeland ,
En \'t ryk Batavia u groet aan zyoen ftrand.
Leef, Waarde Heer, Leef lang, vaart voort in\'£ onderzoeken
Van Ilomens Oudhcênzo gedacht by Letterkloeken,
\'t Geluk dat wü U voorts voor alle ramp bewaarcn,
\'t Geleid\' ü waar gy gaat, \'t geleid\' U door dc baaren.
Het maak\' U naar uw\' vvenfch in Indus wellekom,
En rchenk\' U fpoedig aan uw\' Vaderftad weerom.