JUSTINI PEBRONII LIBRO: DE STATU ECCLESIAE ET
LEGITIMA EOMANI PONTIFICIS POTBSTATE

I\'- ■ ; ■ mif ^^ -t

Argumentum Bissertationis Academicae circumsficiens,
elegi illam Tkeologiae doctrinae partem, quam semper in
delictis hahui, quum huius summae utilitatis mihi persua-
sum esset, nimirum Historiam Ecclesiastic am. Gogitans
de multis quaestionihus simmi mom.enti, quas nobis pro-
ponit, oculos converti in gravissim,as illas dissensiones
quae nostris diebus in Ecclesia Romano-Catholica adsunt,
et quae spectant ad hierarchiam papalem, ad genuinwm
illius sensum, ad jura et limites, quibus definienda sit.
Itaque ea reputans, quae in seculorum cur su contra earn,
allata et adhibita sunt ad infringendam nimia^n illius
vim atque efficaciem., sponte incidi in lihrum, cujus auc-
tor, quamquam nostris diebus myitis ignotus, tamen ma-
jore cognitione minime indignus est. Illius me^noriam,
revocare simulque exponere ea, quae cum libro quem
composuit conjuncta sunt, laborem minime infructmsum
fore censui, praesertim quum plus valuerit quam vulgo
agnoscitur vel creditur. — Majores difficultates argumen-
tum iïlud habebat, quam primo adspectu putaveram. Si
non prorsus cas neglexi, contra ad finem qvßdammodo

ferveni, quern mihi proposueram, Tibi debeo gratias sin-
ceras, aestimatissime Promotor, vir Glarissime ter haab!
Sifigularem cur am mihi praebuisti, nil omittens quo me
tuis consiliis adjuvares, semper eadem benevolentia atque
amicitia me prosequens. Quot hor as pro me impenderis,
semper grato animo et revocare et confiteri mihi est pro-
positum. Accipe vir Glarissime ! sinceras meas gratias,
optimaque vota. Per totum meum Theologiae studium Te
habui praeceptorem carissimum et amicissimum, nunquam
hoc recordari desinam. Beus 0. M. Te per longum ad-
huc annorum spatium in salutem Academiae Rheno-Tra-
jectinae vitam et valetudinem concédât!

Tales gratias, taliaque vota Tibi etiam debeo, Glarissime
doedes ! ex cujus institutione et consuetudine plurimos et
optatissimos fructus accepi, quos etiam post tne pluri-
mos per longam. annorum seriem discipulos, hujus Aca-
demiae alumnos, percepturos esse, etiam, etiamque opto!

Neque vos hic praetermittendi esti, quibus praecepto-
ribus uti mihi contigit, V. Gl. bouman , kabsten,
eoveks, millies, opzoomeb et beill ! Multa VoUS
debeo, quorum semper grato animo reminisci in ammo
hdbeo.

Tandem ad vos me converto! Garissimi Amid!
vel Academiam jam reliquistis, vel adhuc in ea versafnim-
Vos omnes valere jubeo; recordans nostram amicitiam
consuetudinem, omnibus omnia fausta apprecor!

Pag.

febeonii i,ibri de statu ecclesiae et legitima roman!
pontihcis potestate conspectus site brevis epitome .

V. De praecipuis novi Juris Canonioi auetoribas atque defen-
soribus..................

Si quis hodiernam Italiae, imprimis Civitatis Eccle-
siasticae, quae dicitnr, conditionem litesqne de secu-
lari Eoma.ni Pontificis potestate exortas, attente animo
considérât, hnic sponte quaestio se proponit, utrum
novi quid ac inanditi hoc nostro tempore agitetur, an
vero jam antea iteratis vicibus idem illud vel simile
quid sese oculis spectandum praebuerit; quid va discri-
minis intercedat, inter ea quae nunc fiunt, atque ea
quae jam pridem facta esse historia nobis tradit. Digni-
tissima sane, quae bene perpendatnr quaestio ! JSIimi-
rum, baud adeo viros, qui religionis Romano-Catlio-
licae hostes ac adversarii habentur, quosve Eomana Ec-
cl^ia haereticorum nomine désignât, sed illos qui ejus-
dem Ecclesiae germanos se filios dicunt, primas hic
agere partes videmus, contend entes rem, quam in votis
habent, neque ad dogmata esse referendam, neque verae
fidei vel religioni quid damni vel noxae esse allatu-
ram. — Libertatis studio atque ardore omnes fere Ita-
liae iucolae flagrant, idque ante omnia agendum esse
clamant, ut Italia una eademque libera reddatur. Jam

nostra aetate anno 1848° Itali expert! erant, vanam esse
ppem, fore nt Pontificis ope patria liberaretur, qnippe
qui bellum cum Anstriacis oppressoribus inire recusaret.
Et révéra non difficile est intellectu, Eomanum Pon-
tificem caput totius Ecclesiae Eomanae, res parvae suae
ditionis, subditorumque suorum commoda non posse
praeferre totius Ecclesiae commodo ac saluti. — Simul
vero Itali intellexerunt potestatem secularem Papae, et
patriae libertati obstare, et damno esse Ecclesiae. Quod
attinet ad varias sententias bac de re prolatas, eae ré-
véra magnopere difPerunt. Negari vero nequit maxima?
difficultates e tanta rerum conversione esse orituras,
quae baud facile removeri vel superari possint. Pere
in omnium manibus est Hasii i) libellus, viri doctissimi
atque ingeniosissimi, bistoriae Ecclesiae peritissimi, in
quo cogitationes suas exposuit de iis, quae adbiberi
possent, ut pax et concordia Eomanum Pontilicem in-
ter novumque Italiae regem restitueretur. Exposita sen-
tentia multorum Protestantium, qui rem Eomani Pon-
tiftcis suam faciunt, ostendit auctor, ea quae medio
aevo valuerant, ut Papa plena libertate ac securitate
gauderet, nunc non amplius valere, quum plane di-
versae ortae sint conditiones ; imo vero potestatem illam
secularem ortum dedisse multis magnisque damnis et
periculis, quae ipsi Pontifici, accrescente in dies liber-
tatis studio, magis magisque immineant. — Anno 1859
liber 2) prodiit de Eomani Pontificis auctoritate seculan
sammopere dctrabens, in quo auctor demonstrare sibi pro-

posuit, Papam minime potestate ilia seculari indigere,
neque olim earn hanc ob cansam ei traditam, sed multo
magis amicitiae causa vel ad grati animi sensum testifi-
candum, uti exempla Pepini, Caroli Magni, Mathildae
satis superque probant. — Deinde Papae alias terras
urbesque acceperunt, ut Bononiam, quam per pactum
Romana sedes sibi conquisivit; Ariminum, quam vi ce-
pit. — Uti autem potestatem secularem Pontifici Summo
uccessariam esse negavit, sic asserere nullus dubitat
regnum illud incolis minime gratum vel acceptum, quin
potius utpote contrarium ipsorum saluti, ab illis abhor-
reri \') atque in odio haberi.

Alii vero auctores Despotismum turbasque politi-
cas extimescentes, prorsus aliter judicarunt de rebus
Italicis.

Laudant omnino ilium libertatis amorem, quo Itali
conati sunt patriam liberare a peregrinorum oppressione ;
minime vero viam ac rationem quam ad totins regionis
cum externam, turn internam conditionem immutandam
inierunt, probant. Poedus omnium Italicarum civita-
tum ad mutuam libertatem vindicandam et tuendam longe
praeferendum esse statuunt. — Hanc sententiam celeber-
rimus Guizotius 3) quoque, quamquam ut omnes novimus
Protestantium partibus addictus, enunciavit, quacum
ipsius opinio de seculari Romani Pontificis potestate arctis-
sime cobaeret. — Hanc enim per longam seculorum seriem

1)nbsp;Ex iis quae scripsit hanc conclusionem eruit, pag. 305: „que la
„métropole souveraine des églises de France devrait être légitimement
»à Paris.quot;

2)nbsp;Inprimis in opere: „L\'Eglise et la Société Chrétiennes en 1861.quot;
Cff. pag. 41—52 et 90—99,

ita stabilitam ac consecratam esse judicat, ut ejus abro-
gatio summa sit aestimanda injuria, et prorsus contra-
ria sit habenda bbertati illi, quam cum Ecclesia Eomana
tum Protestantiuiii familiae jure sibi postulant. — Non lo-
qui possunt, ex bujus scriptoris sententia, qui banc
abrogationem et demolitionem efficere conantur, de libera
Ecclesia, quandoquidem libertatem illam exoptatam eodem
tempore prorsus infringunt. Eandem sententiam inter
Eomano-Catliolicos plurimos defensores nactam esse, non
est quod miremur.

Sic nostris diebus de gravissimis bis litibus varia
liominum studia, diversae sententiae^ sibi invicem plane
oppositae, se produnt. At quaeritur, nonne jam prae-
teritis temporibus simile quid in Historia occurrat?

Papalem potestatem sensim sensimque auctam esse,
quis nescit? Gaussas bujus rei satis cognitas prolixe
exponere, nibil attinet. In memoriam revocasse sufïi-
ciat, potestatem illam accrevisse ab illo inde tempore,
quo Constantinus Magnus Imperatoris sedem Byzantii
collocaret, quod quum dicimus minime fictitiam illam
Constantini M, donationem, quam jam Laurentius Valla
explosit, sed eventum ipsum illuc translatae sedis ejus-
que effectue in mente babemus. — Haud minus eandem
potestatem auctam esse constat, quoniam Imperatores
qui Occidenti praeerant, Italiam, imperio Orientali amis-
so, nee satis potuerunt contra extraneas Baibarorum
invasiones defendere, neque ad dignitatem et potestatem
suam intra imperii sui fines vindicandam idonei fue-

1) Apud nostrates ia opere Ephemeride de Katlwlieh, anni 1859\'
pag. 49 etc. et anni 1860i pag. 179, 384 etc.

runt. Mox Papa per totam Italiam unice fere regna-
vit, fuit paene ipse Imperator, quem tamen auctoritate
longe superavit. Aliae accessere causae, quas aeque
minus recensere lubet, ac latius exponere, quomodo
Hierarcbia Eoinana, utpote gentium neo-Europaearum
educatrix, plus uno nomine populorum saluti inservieriti).

Mentionem bic tantum injicimus Gregorii VIIi et In-
nocentii Illi, quorum opera ac studiis potestas papalis
summum fastigium. attigit, quorum alter plane vita
factisque effccisse censendus est, quod alter in mente
habuerat, et tamquam vitae scopum sibi proposuerat.
Omnes fere reges ac principes papalem auctoritatein
agnoverant, interdicti poenas timentes. Pontifices autem,
antecessorum vestigiis insistentes atque in dies altiora
spirantes banc auctoritatem mordicus defenderunt, atque
erga reges ac principes suum esse duxerunt :

Vel sic tamen non semper reges, sibi imposito jugo se
subjecisse Henrici IV\', Priderici IF, Ludovici Pulcbri,
aliorum etiam exempla testantur; nee semper Pontifices
ex boe certamine victores discessisse eadem bistoria nos
docet. — Politica studia apud bos reges in oppugnanda
papali potestate primas cgisse partes ultro fatemur; sed
et alii fuerunt, apud quos vel libertatis vel reformationis
studium vel etiam Ecclesiae salutem et verum pietatis
amorem prae omnibus valuisse, vix in dubium vocari
potest. Cujus memoriae bic nomina non succurrunt
Arnoldi de Brixia, qui medio saeculo XIP signum li-

1) Egregie hoe exposuit cl. tv. a. van hengel in opere, „Geschie-
denis der zedelijke en godsdienstige beschaving.quot; Inprimis Tomo II».

bertatis Romanis praeferens, magnam populi partem ad
se traxit, sed exsni ab hostibus captus Romamque
translatus morte atrocissima audaciae suae gravissimas
poeuasluit: Hieronimi Savonarolae, Profetae Plorentiui,
qui aulae Romanae scelera abhorrens, neque Pontifici-
bnis, neque magnatibus, neque popularibus pepercit, sed
Papae jussu pyrae traditus, adstante atque acclamante
plebis turba, in flammis periit; deuique Bernardi Cla-
revallensis, qui licet toto animo Ecclesiae Romanae
doctrinae, placitis, institutis addictus, de seculari tam en
Pontificis potestate, futura fere praesagiens, ad Euge-
nium Illum haec verba notatu dignissima scripsit : ,:,si
utrumque simul habere voles, perdes utrumque

Sacrorum instauratio saec. XVF uti Romanae Hie-
rarchiae, si subditorum vel asseclarum numerum spectas,
letale quoddam vulnus inflixit, sic quoque novas veluti
vires animosque addidit iis, qui ab hoc inde tempore,
intra Ecclesiae sinum cum auctoritate Papali pugnam
inirent, quae pugna nunquam prorsus sopita per secu-
lorum decursum iterum iterumque exarsit, et latins etiam
se extendit. — Culpa hujus redintegrati certaminis
hand dubie in immoderata Pontificium ambitione est
quaerenda. — Scilicet medio aevo semper accrescente
potestate papali, eo pervenerant Pontifices Romani, ut
sibi jus vindicarent, omnia jura privilégia muneraque
in Ecclesia distribuendi : — Omnia a Roma proficisce-
bantur, omnia ad illam tamquam ad fontem redibant.
Papa Christi vicarium se dicens ceteros Episcopos suos

1) In opere: de Condderatione-, — inprimis Lib, II. cap. 6, ot 8.
Lib. IIL cap. F,

ininistros habuit, qiai inimus suum ab ipso accepissent,
cunctaque jura privilégia, clignitates, honores, tantum
e Pontiticis voluntate nacti essent. — Et quamquam post
instaurata sacra potestatem suam angustioribus limitibus
circumscriptam esse sentiebant Pontifices, vei tune omnia
cluae amisissent recuperare, omnia quae adhuc posside-
rent, omnibus viribus tenere, tueri, augere, extendere
studuerunt. Sic autem Episcopi, Archiepiscopi, aliique
summa, ut videbatur, dignitate induti, multum de suis
juribus detrahi, probe erant conscii, uti magistratus, ac
principes, omnibus fere in civitatibus, se, praevalente
ac praedomina,nte auctoritate papali, externa quadam
ac peregrina potestate, in rebus politicis gubernandis,
impediri et ligari persentiscere coeperunt. Hinc plures
controversiae, eaeque gravissimae cum sede Eomana ;
hinc lites de privilegiis Ecclesiae Gallicanae ortxim du-
xerunt; ut in patria quoque nostra bujus dimica,tionis
documentum adhuc exstat, in familia, quae Jansenista-
rum noiuine dici consuevit, sed Yeteris Ecclesiae Eomano-
Cathobcae nomine appellari, ipsa praefert.

Pauca haec sufficiant ad demonstrandum nullo fere
tempore defuisse, qui Potestati Papali omnibus viribus
resisterent eamque oppugnarent, sive hac in pugna unice
rationibus politicis, sive magis libertatis studio, sive
sincere veritatis et religionis amore ducti fuerint. Ad
quaestionem ipsam, quae bis nostris diebus multorum
animos intentos tenet, quibusnam finibus ac limitibus,
etiam si justa ac légitima habeatur^ papalis potestas sit
eircumscribenda, „jam ante hos centum annos/\' Hontbe-
mius, sub pseudonymo Justiui Eebronii latens, responsum
plane egregium dedit, quum anno 1763 „librum suum

singularem de statu Ecclesiae et légitima Eomani Pon-
tificis potestate/\' ederet. Quod recordans et disserta-
tionis argumentum circumspiciens, haud incassum vel
infructuosum opus facturus esse mihi visus sum, si
hujus libri, (jui fere iu obbvionem abiit memoriam
renovarem, ac disquisitionem in me susciperem : ut hinc
apparaat, quid discriminis intercedat inter illud quod
Pebronius sibi voluit, atque appétit haec nostra aetas;
nec minus quodnam pretium hisce Pebronii conatibus
sit statuendum.

Quo iu labore ita versabor ut in Primo Capite de
periodo, qua scriptor vixit, ipsoque auctore paucis agam.

Alterum Caput, libri, in brevem epitomen redacti,
argumentum ac consilium primarium exliibebit ac expoiiet.

Quarto denique fructus, quos hic liber tulerit, con-
siderabo, ac rite dijiidicare conabor.

Quod jam supra verbo diximus, post instaurata Sacra
auctoritati Pontificis Eomani in ipsa Ecclesia Catbolica
repngnari coeptum esse, id de temporibus, quae Paci
quot;Westphalicae proxime subsecuta sunt, quam maxime
valet. Pacis illius statutis publice intercessit Innoccn-
tius X. Prustra! Multa enimbona ecclesiastica id
temporis ex sacris profana facta STnit; principes vero
et Catholici et Protestantes — id quod Sanctae Sedis
nomini non parum offecit — nulla habita cum Sede
iha deliberatione, de quibusvis rebus statuerunt. Secu-
laris principnm potestas his sola sufficere videbatur; atque
ab CO inde tempore hoc in orbe etiam Eomano Catholico
valuit tamquam principium.

1) Cf. de Pace ilia: Dr. j. j. mtter, Handbuch der KirchmgescMchte
^w-euer Band, S. 817, 318. _ Dr. j. alzog, Vniversalgesch. der
-^mül. Kirche, dritte AUheilung, S. 921 et schlosser. Qesch. der
en 19e eeuw, 2e deel, pag. 88, 89.

In Gallia praesertim Lndovico XIV° regnante hoc ap-
parnit: ne dicamus de contentionibus liunc regem inter
et Alexandrnm YII Papam factis \') commemoramus tan-
tum certamen pro Gallican ae ecclesiae libertate cum
Clemente X° et Innocentio XI° initum, eo nomine ma-
gnum, quod, quantopere potestati Pontificis nocere pos-
set cum princeps potens et audax, tum clerus suae
gentis libertatisque amans, exinde apparuit. Neque
hoc loco praetermittendum Bossuetum, episcopum Mel-
densem, venerabilem dilectumque plurimis, quatuor illas
propositiones celeberrimas scripto tunc defendisse.

1) De quibus plura legas apud ritterum 1.1. Cf. etiara j. m. schröckh
Christliche lürchengeschichte seit der Tieformation. Sechster Theil
S. 835—329.

3) w. broes, „Be Kerle en de Staat in wederzijdsche betrekking vol
gens de Geschiedenis, deel 8, pag. 167 sqq. sub titulo : „Lodewijk XIV
proef van het eindelijk overmgt des Pausen,\'\' pronuntiat sententiam
teste historia, reges etiam potentissimos in litibus cum Papa, tan
dem suceubnisse, uti exempla Philippi Pulchri, Henrici IVi et Ludo
vici XlVi, cum päcem iniret cum Alexandre VIII®, et Innocentio XIIo
(quorum factorum causas exponit auctor pag. 173—175) satis proba
verint; attamen oensemus temporum conditionem sensim ita mutatam
esse, ut unius quidem principis factum parum valeret ad o_piniones
libéras in dies increscentes coercendas; in universam vero hoe tenendum,
populum auctoritati papali sese opponentem plus valere, quam princi-
pem quendam, qui ut recte animadvertit idem auctor pag. 173 saepe
suo ipse cohibetur principio, et propria sua salute.

3) In libro post mortem scriptoris edito, cui titulus : Befensio Cleri
Gallicani, (schröckh, 1. 1. S. 341 en 531) contra quem josephus Au-
gustinus obsi, Dominicanus, scripsit libram : „de irreformabili Eomani
Pontificis in deflniendis fidei controversiis judicio adversus quartam Cleri
Gallicani propositionem a Bossueto propugnatam.quot; Ilomael739, 3 Tomi.
4°. cui scripto alterum addidit : „De Romani Pontificis in Synodos
oecumenicas et earum canones potestate, E,omae 1740, 4o,quot; quae scripta

Verum ipsa sedes Eomana damnorum, quae hoc, de
quo agimus, seculo passa est, pro magna parte fuit
auctor. Unum modo de multis äff eramus exemplum.
Lites poHticae, quibus sine ulla fere intermissione tem-
poris , cum nonnulhs civitatibus, principibusque cathohcis
implicita fuerat, effecerunt, ut paulatim ahquid de dig-
nitate et amore, quo ohm colebatur, decederet. Quod
in ceteris Benedictus XIV alendis cum Veneta repu-
bhca controversiis comprobavit. \')

Clemens XI (1700—1721), Carolo IF Hispaniae rege
mortuo, dissidioque de saccessore Austriam inter et
regnum Prancicum orto, pacem componere sine uUo
fmctu conatus est; hunc postea, Erancici regis partes
secutum, Austriaci vehementer vexarunt

saepius a Febronio aiferuntur et judicantur. De deminuta auctoritate
papali schuöckh 1. 1. acerbissimam hanc sententiam enuntiat: „Nicht
als wenn es dem päpstlichen Stuhl an muthigen und zum theil ge-
schickten Vertheidigern seiner Rechte gefehlt hatte: und es kann ihm
daran so lange nicht fehlen, als er der Ausflusz einer menge von Gna-
denbezeigungen und Belohnungen für seine treuen Anhänger bleiben
wirdquot; — Quibus subdit: „aber der Geist der Zeiten, immer freier,
forschender, zweifelnder und entscheidender, hat sich einmal wider ihn
in vielen Gegenden erklärt.quot; —

2)nbsp;Recte ritteeus 1. 1. S. 324 ait: „es wurde in der that immer
schwieriger, die päpstliche wurde mit Ehre zu bekleiden; auf der einer
Seite so grosze Erinnerungen besessener macht, auf der anderen eine
Reihe von lürsten, von denen jeder die höchste geistliche auctorität
in seinen Reiche ausüben, und den Pabst und die Religion nur zu sei-
nen Politischen absiebten gebrauchen wollte.quot;

kittee, S. 326, addit: „In der That erführen jetzt die Päpste eine
ehrenvollere Behandlung von den Protestantischen Fürsten, als von
den Katholischen, Christlichen und Apostolischen Majestäten.quot;

Johaime Lusitaniae rege, et Clementem XIPquot;\' ciim
Philippo rege liispaniae. Hic postulavit, ut Ponti-
fex Eomanus Carolmn filium, octo tantum annos natum,
Cardinalem faceret.

Aliae tamen causae et majoris quidem momenti,
accesserant, quibus rerum facies prorsus mutata est.

Novum quoddam phiiosophiae genus in Galiia ortum
semina ramosque per fere omnes Europae regiones sparsit.
Inprimis Yoltarium liaec philosophia auctorem liabuit, et
uno \'} verbo materiale dici potest. — Pides ecclesiastica
ab ea eratrejecta, et plurima regna intelligebant sibi op-
timum fore, ut eam in amicitiam vocarent, si pervenire
vellent ad finem quem sibi proposuerant. — Et quidem
baud adeo principes ipsi fuerunt, qui sese antiquae au-
ctoritati opponerent, sed regum administri, qui in diversis
civitatibus fungebantur summis muneribus, et qui am-
plexi pbilosophiam Gallicam et contemplationem omnium
rerum cum ea cohaerentem, omnes vires suas intendebant
ad omnia dimovenda quae conatibus suis obstabant.
Sic in Galba nos advertit de Choiseul, in Lusitania de
Pombal, in Hispania Aranda et Campomanes, in regno
Neapolitano Tanucci, in Austria von Kaunitz. Quam-

1) Inprimis cf. k. a. menzel, Neuere Gesch. der Deutschen seit der
Deformation. Sechster Band, S. 18, 19. c. w. f. walch, Neueste
Heligionsgesch. Th. II. S. 1—55 et III. 373—405. schlosser, 1. 1.
IL pag. 272 sqq. schhöckh, 1.1. S. 45—148.

Voltarius ipse in fragmento epistolae ad virum illustr. de Villevieille
(in opere alexis de saint-pribst , „Histoire de la Chute des Jésuites
dans le ISme sièclequot;) statuit: „novas opiniones, jam diu crescentes,
certe ansam dedisse ad expellendos Jesuitas, et in universum ad resis-
tendum potestitti papali.quot;

quam révéra non omnia quae ab iis facta sunt approbare
possumus, quoniam satis multa prorsus aliéna erant a
justitia et jure, ab altera tamen parte negare non pos-
sumus, et omnes res ipsis alio modo visas esse et rursus
veteres consuetudiues et usus tam altas radices misisse,
ut, si pervenire vellent ad finem sibi propositum, uti
deberent remediis, quae nullum dubium relinquerent.
Quod ad principes ipsos attinet, plerumque infirmitate
corporum, et deliciis et voluptatibus, quibus gaudebant,
avertebantur a seriis studiis, quibus regnorum suorum
salutem promovere possent.

Unum exemplum afferamus. Ludovicus XV quum
tacitis conscientiae conviciis cruciaretur ob vitam suam
sordidam, auxilium exspectabat ab ecclesia, cujus au-
ctoritatem lubenter defendere volebat; hic igitur, nisi
administrum habuisset de Choiseul, et concubinam
de Pompadour, nunquam id temporis in Prancia ea
quae acta sunt fuissent peracta. Caveamus tamen ne
his tribuamus anirnum eum serium, firmamque eam
persuasionem, quibus duci videbantur. Secus apparebit,
si inspicimus interiorem conditionem regni : videtur enim
eos populi favor magis movisse, qui in parlementorum
sententiis jam tunc studium suum ostendebat, quam
regis mox morituri, cujus tamen mors finem impositura
erat ipsorum auctoritati. Et quidem observatu dignis-
simum est, principes, vitam bonestam persequentes,
itaque nullo modo ansam dantes sacerdotibus ad eos
coercendos ecclesiae poenis vel minis, bos contra supe-
rantes virtute et pietate revera Christiana, primas par-
tes egisse in oppugnatione ilia praesenti auctoritatis pa-
palis. Exempli instar sit Maria Theresia Austriae

Opiniones autem illas, a nova pliilosopkia originem tra-
lientes, sensim crevisse et vero eas, quae antea flo-
rebant mutasse, perspicimus in tolerantia rebgiosa,
quam plerique amplectebantui\'. Philosophiae iUi vide-
batur rebgio res tam parvi momenti et ut ita dicam adeo
indifferens, ut magna esset stubitia habenda abos eam
ob causam persequi vel poenis afficere. Luculenter hoc
apparet e verbis Yoltarii, damnato Jano Galas, Lu-
doviconbsp;rege, dicentis: „si rex sciret, quae inde

secutura sint, haec res ei magis cordi esset! Jam Se-
ptem familiae regionem reliquerunt.quot; Quibus addit:
„Garere nunc possumus officinis ?quot; Nullum igitur huic
tolerantiae suberat principium Ghristianum, materiale

1)nbsp;Cf. k. p. beckee, Algem. Gesch. VII. pag. 243 et -w\'. beoes, de
Kerk en de Stmt in toederzijdscke hetrekldng volgens de Geschiedenis,
Deel 3. pag. 182.

2)nbsp;Cf. leetu dignissima expositio Wilhelmi Broes 1.1. pag. 176—184,
sub titulo: „vrijgeesterij aau de zijde van staatskerkelijke geloofs-
dwang , een merk der eeuw van Lodewijk XV, ubi animadvertit:
lo. het vreemde contrast tusschen staatskerkelijken geloofsdwang en
weinig beteugelde vrijgeesterij; 2o. het gereede ontstaan van het laatste
uit het eerste; 3o. de aanmerkelijke matiging en verzachting van het
eerste door het laatste.quot; — Agens de damnatione Jani Galas a Vol-
tario improbata dicit, pag. 183 : „Voltaire heeft voor den mishandelden
Hugenoot gesproken, Voltaire heeft zoo edelmoedig de zaak van den
verongelijkten bepleit; nu komt al wat Voltaire leest, al wat met diens
geschriften en vrije gevoelens is ingenomen, aan zijne zijde staan, om,
wat men vroeger onverschillig heeft aangezien, t. w. het kwaad der
godsdienstvervolging, met alle kracht te weren.quot;

Eaedem de tolerantia opiniones variis modis in lucem prodierunt,
v. c. Fredericus II, res Prussiae, qui eo tempore censebatur ceteris

vero illud, de quo jam supra locuti sumus. i) Protestan-
tismus ille Catholicus, de quo Hagenbacliius in opere sae-
pius citato vel citando locutus est, omnes intendebat vi-
res ad abusus delendos, ad fines praecribendos auctori-
tati E. Pontificis, ad reformandos monacbos; studebat
populo prodesse melioribus scbolis instituendis, praedi-
catione, et cultum informando ad rationem temporum,
praesertim reformandis moribus, quorum perversitas re-
ligionis dignitati summopere nocuerat. Alterum contra
systema, omnia quae poterat, faciebat ad coercendum
verum protestantismum late sese extendentem, ad repri-
mendam libertatem omnesque cum ea cohaerentes notio-
nes, ad firmanda hierarcbiae fundamenta novis viribus,
in universum ad numerum fidelium augendum.

In Gallia Jesu.itismus caput erat liujus rationis, Jan-
senismus contra illius. Si vero Jesuitismus Jansenismum
vicit, ille sua vice potestati seculari cedere debuit. Be-
formationis autem principia usque ad principem Monar-
cHae Bcclesiasticae penetrarunt, utnotum est, Ganganelli
sive demente Papa creato. Idem Hagenbachius ani-
madvertit, si sine ulla praejudicata opinione contem-
plamur conatus aularam Borbonicarum, praesertim ad
reprimendos Jesuitas, in universum profecto initia con-
spici meliorum temporum, majus tamen gaudium nostrum
fore, si non verum esset, multa accidisse aliena, ut jam

praeferre mentis lumina, Jesuitas persecutos in proviiicia sua Silezia,
nonnullis sub conditiooibus, recepit. Cf. Dr. k. k. Hagenbach, Vorle-
sungen über Wesen und Gesch. der Reform. Th. 6. S. 437 sqq.

1)nbsp;Vir doctissimus k. e. hagenbach 1. 1. Tli. 6., S. 433 sqq. dis-
tinguit p-otestmtismum, catholicum a syslemate papali.

vidimus, a justitia et jure, caeterum : despotismum
alterum alterius in locum successisse. J)

Verba Herderi, s) q^ae scripsit mense Augusto anni
1788\' ex urbe Bamberg ad uxorem, nos docent tunc etiam
multos fuisse qui Eomanae Ecclesiae sincere addicti. Pro-
testantisme vero Catholico plus minusve faverent.

Jam paucis verbis locuti sumus de aha causa dimi-
nutae auctoritatis papahs, quam plenius consider are
debemus, quae sanctae sedi non solum multum auctori-
tatis, verum etiam dignitatis ademit. Ordo scilicet Je-
suitarum id temporis plurimorum in odium incurrerat.
Non omnia quae hue spectant, jam hoc loco exponere
possumus, sufamp;ciat causam judicialem, quam habuit La Va-
lette in memoriam revocasse. s) Disquisitione accurata insti-
tuta, multa detecta sunt, quae ordini erant summo dede-
cori; et ut in tah causa inquirenda plerumque fit, cujusvis
generis facinora, vera fictaque, illis imputabantur. Per to-

1) HAGENBACHIUS CUm SCHLOSSERO facit, 1. ]. III. pag. 158.. sta-
taente expulsionem ordinis Jesaitarnra, quamquam originem oapieutem
ab aulis Borboniacis, arete tamen cohaerere cum Historiâ Germaniae,
quoniara per eam sententiis liberalioribus seculi XVIIIi, aditiis in Ger-
maniam, etiam in parte Catholiea illius regni, apertus est.

3) Lehembeschr. I. S. 33. „Gewirr in den katholischen Köpfen, die
allen aufgeklärt werden und doch bei ^der christ-katholischen Lehre
bleiben sollen.quot;

3) Seous judicavit cornes Alexis de saint-priest, in opere: „His-
toire de la ehûte des Jésuites dans le 18me siècle,quot; statuens causas
quae soeietatem perdideront, fuisse locales, speciales, et vel persona-
les; neque phiiosopbiam, neque politicam aliquid effecisse; merum vero
fatum in hac re fuisse conspicunm. Jansenistae, ex hujus auctoris sen-
tentia, illius ordinis damnationem sane sperabant, sed ipsorum numerus
hostium nimis magnus erat, ut multum valuerint. (1.1. pag. 3, 3.)

tam Europam vehementissimnm odium in eos ortum est,
quum Papa Clemens XIII strenue eos defenderet. Quid
vero inde secutum ? Ut notum est, pugna contra Jesuitas
vel ad ipsam Curiam Eomanam pertinuit: etiam tuius
Curiae aulicis summisque praelatis interfuerunt Jesuita-
rum adversarii. Aulae vero Catholicae mortuo Clemente
XIIP non acquieverunt, nisi in electo Ganganellio Sum-
ïno Pontifice, nomine dementis XlVi. \')

Vix aliter fieri potuit^ quin antiqua gloria sensim de
capite Paparum decederet, et munus illomm fieret onus
gravissimum. Multis ornamentis, quae olim strenue sibi
vindicaverant, nunc carere debebant, quum non amplius
adesset potestas et dignitas^ quibus prioribus tempori-
bus gavisi erant.

In parte septentrionali Germaniae nova orta est civi-
tas, reguum Borussicum. Clemens XI restitit novae
illi regiae dignitati, statuens ducatum Borussiae partem
fuisse possessionum equitum ordinis Teutonici, ab bis
vero nunquam fuisse derelictum. Erustra vero etiam hac
in causa restitit. Non tantum novum regnum constitu-
tum est, sed etiam brevi insigniter amplificatum. Mox
Borussia Erederico IP rege ad summam gloriam pervenit,
auctoritate sua ceteris fere Germaniae regionibus ante-
cellens. Eredericus amicus Yoltarii, bujus amplexus
erat opiniones, quamquam iis formam dabat absolu-
tismi militaris, quae profecto forma non per se
idonea est ad homines feliciores reddendos. Quam licet

philosophi saepius jocis prosequerentur, longe tarnen
earn praeferebant auctoritati ecclesiasticae, sibi tam odi-
osae, ut laudarent potius summam arrogantiam, si haec
infesta modo esset ecclesiae. Satis est commemorare
nomen Philippi Gotthardi von Schaffgotsch, episcopi
urbis Yratislaviae, si quaerimus, quid ecclesia Eomano-
Gatholica ab hoc rege exspectare potuerit. Quum episco-
pus ille auxilium a Eomana sede peteret, nullum ei
Papa ferre voluit nec potuit; nam jure ait Menzelius
nullo modo summo Pontilici id temporis potestatem
fuisse resistendi victori regi Protestanti, quum undique
ipsum hostes circumdarent, qui quasi foedus inierant,
ut sanctae sedi quantum possent nocerent.

Vidimus in universum, quae fuerint causae pugnae
illius contra auctoritatem papalem saeculo 18°, quae
non leviter nocuit dignitati sedis Eomanae; transeamus
igitur ad exponendum, quomodo nova ilia principia
vim suam exseruerint diversis in civitatibus catholicis,
imprimis in Lusitania, Hispania, Neapolitano regno,
Austria, Prancia, denique in ducatu Parmensi, qui,
quam quam angustis finibus inclusus, non minimas ta-
rnen partes hie agit. Quibus propositis oculos conver-
temus in Germaniam, ubi videbimus certamen transiisse
a parte politica ad ecclesiasticam, ac talia agi vel prae-
parari quae Eeformationis tempora in memoriam revo-
care viderentur. Itaque perveniemus ad librum Fe-

1)nbsp;v. c. voltarius in soripto Questions Encyclopédiques sub titulo
Guerre et Tactique; de qua enunciatione Predericns IL in litteris die
9» Octobr. anni 1773i et 16o Pebr. 1774i enm valde reprehendit.

bronii, qui in Germania novum diem nuntiavit in-
dicavit enim rationes quae intercedebant Germanico-
catholicam ecclesiam illiusve clerum inter et aulam Ro-
manam, verumtamen narratio de vita auctoris proxime
praeibit contemplation! eorum, quae libro ipso conti-
nentur, ad sequens caput referendae. Ex iis vero quae
hue usque tractavimus, tantum jam vidimus, ut reji-
cere audeamus sententiam a Walchio prolatam Quod
auctor hoc loco dicit: „de finibus potestatis papalisquot;

1) Non aliter jadicat, quamquam utpote cafcholicus non gaudeus novo illo
die, vir doctissimus michaSl peemanedee in libro cui titulus: Handbuch
des Gemeingültigen katholischen MrchenrecMs, Th. I. § 55. pag. 69.

diesen Gründsätzen Eingang,quot; Causas: „dieses Oppositionsgeistes gegen
Rom,quot; memorat: „der reiz einer nach allen Seiten unbeprängten All-
gewalt, mit welcher sich die Protestantischen Pursten umgaben, wel-
cher mit seinem Zauber auch auf die Gemüther katholischer Regenten
wirkte.quot;. — Porro: „die veränderte weltliche Politik, die materielen
Interessen, Nationalfreyheiten.quot; Vocat hanc periodum aeram: „fürstli-
cher Alleinherrschaft:\' — Idem signiflcat in ejusdem libri Tomo II. §
602. pag. 228, uM dicit Pebronii scriptum: „das famose, aus jansenis-

mit dem darin ausgesprochenen grundsatze, dasz alle menschliche Macht-
fülle in dem Staatsoberhaupte sich concentrire, und dieses sohin seine
legislative und richterliche Gewalt auf alle Seine Unterthanen in alle
Angelegenheiten ohne ausnähme zu erstrecken befugt sey.quot;

2) 1. 1. Th. I. S. 147, ubi dicit: „obgleich eine Menge von Schrif-
ten, die sowohl gleichen Inhalts sind, als von ihren Verfassern gleiche
bestimmung erhalt haben, in den altern und neueren Zeiten herausge-
kommen, so unterscheidet sich doch Pebronii arbeit, von den übrigen
auf verschiedene Arten , die ihr zugleich vor diesen einen Vorzug der
Merkwürdigkeit verschaffen. Einmal stellte Pebroni sein buch, oder wie
wir jetzt reden müssen, den ersten Theil desselben zu einem solchen
Zeit an das licht, da die Streitigkeiten der bourbonischen kronen uad
anderer hierinnen mit ihren verbundenen Europäischen machte mit dem

non ab omni parte verum videtur; etenim ut expo-
suimus, superioribus temporibus de ea re gravissimae
lites ortae jam erant in regno Francico, susceptae illae
pro libertatibus ecclesiae Gallicanae. Constat etiam,
ut postea videbimus, ante annum ITöSquot;\'quot;, quo primum
in lucem liber prodiit, omnino jam inimicitias ortas
esse plures inter aulas et Eomam, nunquam tamen tines
auctoritatis papalis accurate ab aulis illis Borbonia-
cis catliolicis definitos esse, ut in Febronii libro factum
est; quod res ipsa ostendit, quae ex jure canonico ab
auctore tractata est, prorsus igitur alio modo, quam ab
administris principibusve aularum illarum. Nos boe loco
potius facimus cum viro doctissimo Micbaële Permane-
der, statuente, librum illum primum in Germania viam
stravisse atque aperuisse novis principiis. i)

Ad Lusitaniam igitur quod attinet, ibi regnavit
usque ad annum 1750quot;™ corporis intirmitate et morbo
affectus rex Jobannes qui totum suum regnum mo-
nacbis et clero gubernandum reliquit. Pilius Josepbus
adhuc infans matrem suam habuit tutricem, quae magno-
pere diligebat uxorem administri, summis honoribus fun-
gentis et inprimis res externas curantis, Pombalis ut

romischen Hofe über die Gränzen der Macht des Pabstes noch nicht
ausgebrochen waren, welche denn freylich den Gelehrten Gegnern der-
selben und Privatschriftstellern einem desto gröszere Freymiithigkeit
einfloszen konnten, je sicherer sie ihren Schriften höhern Schutz und
Beyfall versprechen konnten.quot;

2)nbsp;Cff. walch, 1. 1. II. S. 57—122, scheöckh, 1. 1. VI. S. 470, 471,
menzel, 1. 1. VI. S. 19, 20, schlosser, 1.1. III. S. 1—34.

3)nbsp;Sebastianus Josephus à Carvalho y Melo, postea comea a Oeyras,
dein Marquis de Pombal.

plerumque vocatur. Hic, qui Londini, Parisiis et Vin-
dobonae legatus fuit, rejecerat veteres opiniones medio
aevo valentes, quas etiam patriae suae valde noxias esse
censebat i). Josepbus mox auxilio ejus carere non poterat.
Quaecunque autem in patriae salutem Pombal peregerit,
accuratius exponere non sinunt bujus Dissertationis limites,
nec consilio quod nobis proposuimus, convenit^). Sic etiam
missam facimus prolixam liistoriam inimicitiarum, quas
gessit cum Jesuitis, quos maxime in odio babebat, quippe
qui imperium in imperio introduxissent. Satis igitur ba-
bemus referre, eum jam anno 1755°, eodem, quo urbs
Ulysippo terrae motu concussa notissimam illam calami-
tatem subiit, fortiter sese iis opposuisse, quamquam non-
dum in Europa ipsa, verum in ilia Americae regione,
cui nomen est Paraguay, ubi condiderant Jesuitaè mis-
siones vel potius civitates ecclesiasticas, quarum ipsi

1) Comes A. DE SAINT PRIEST, 1. I. pag. 8, coTidemnans ejus crude-
litatem, avaritiam, zelum, sic eum describit : „Pombal sane non erat
„magnus vir, sed profecto nunquam fuit minister excellentior in tam
„parva civitate.quot; — Loquens de ejus reformandi studiis et in univer-
sum de iis quae occurrunt saeculo 18°, sic de iis judicat; „fuerunt re-
„formationes per absolutam potestatem operatae, forma adhibita philo-
„sopbica.quot;

3) Jam statim finem imponens aetis illis horrendis, quae dicuntur
auto\'s dafé, potestatem diminuerat judicii S. Inquisitionis. Porro reforma-
bat multos ordines mouachorum, diminuebat numerum diernm festorum,
magistratui cedebat multas dispensationes, quas olim habuerat Papa,
et plura, quae omnia hie non sunt memoranda. Non enim haec scri-
buntur ad indicandum, qualem Pombal se praestiterit reformatorem,
multo vero magis ad indicandum, quomodo jam tunc constans voluntas
resistere potuerit tenebris medii aevi. Quidquid postea mutatum fuerit,
opiniones hae novae, scripto saepius mandatae, nunquam prorsus pe-
rierunt.

gubernationem habebant, cui tarnen Pombal finem im-
posuit i). Anno autem 1758° gravius quoddam evenit.

Insidiae enim structae sunt vitae regis a nonnuUis viris
primi ordinis, quae tamen prorsus irritae sunt redditae.
Qui crimen perpetraverant in carcerem conjecti sunt;
accurata quoque inquisitio instituta est. Pombal si-
mul omnes intendit vires ad probandum etiam Jesuitas
participes fuisse illius criminis, ut simul eos damnare
posset^ quin etiam initium fecit publicandarum eorum
possessionuni Papa vero Clemens XIII, a quo trecenti
et sexaginta episcopi e diversis regionibus, simul cum
cardinalibus et electoribus ecclesiasticis Germaniae, petie-
rant ut fortiter defenderet ordinem, epistolas misit in
hujus favorem ad nuntium suum in aula Hispaniae. Pom-
bal contra eodem tempore misit, regis nomine, scriptum

1)nbsp;menzel, 1. 1. S. 19, 20, in nota maxime laudat has Jesuita-
rum colonias, quas dicit utilissimas fuisse incolis, mox rursua morum
pravitati et saevitiae deditis.

2)nbsp;Multa quae ad hanc rem spectant, adhuc in tenebris latent, cf.
etiam walch. 1. 1. S. 57; neque omnia satis bene esplicari possunt,
quomodo v. c. principes Lusitaniae ausi sint tale crimen committere.
Et, si quaeritur, num Jesuitae hujus rei participes fuerint, hoc constat
ducem Aveiro cum iis amicitiam habuisse eosque sibi réconciliasse, post-
quam, Pombale auctore, imperium amiserat. Denique major Marchio
a Tavora nullos fere nisi Jesuitas amicos habebat. Quod, si non omnia,
aliquid tamen probare videtur.

3)nbsp;Ut legimus apud schröckh. 1.1. VI. S. 594, 595. Jam Benedictus
XIV anno 1758 (die 1° Aprilis) Bullam misit ad cardinalem Saldanha,
ut ordinis reformationem institueret. Sed teste wotrio, Allff. Gesch. der
Jesuit. Theil III. pag. 54 sqq., etiam misit mandatum secretum ad car-
dinalem, in quo Papa non omnes quidem accusationes negat vel in
dubium vocat, sed satis benevole de ordine loquitur. Minime vero tam
procul procedit ut von mukr, Geschichte der Jes. in Port. etc. I.
S. 148 qui strenuum hujus ordinis defensorem egit.

Eomam,» exhibens causas, quibus ille commotus Jesuitas
in odio haberet, simulque a summo Pontifice veniam pe-
tiit clericos damnandi, qui talia crimina committere au-
si essent, rogavitque quid de eorum bonis statuendum
esset. Nunc vero inimicitiae inter aulam Eomae et
regis Josephi in diem crescebant. Papa quidem in uni-
versum concedebat, quod ab eo petitum erat, Breve
illud scilicet, in quo tamen nonnulli modo indicaban-
tur, a quo vel forma legalis aberat; quum praeterea in
epistolis, quas ei adjunxit, improbarentur ea quae in
Lusitania erant facta. Hoc suum Breve et litteras misit
Papa ad regem ipsum; Pombal vero, cui jam innotuerant
quaenam iis continerentur, persuasit regi ut ambo ac-
cipere recusaret. Mense Octobris anni 1759 ex decreto
regio Jesuitae pulsi sunt, quo facto, regis administer\')
magis etiam augere inimicitias conatus est. Papa nun-
tium suum Ajaccuoli Cardinalis titulo ornaverat, in ani-
mo habens eum revocare; Pombal contra alium accipere
noluit, nec quo illum dimittere posset aliquid praeter-
misit. Matrimonio inito inter regis tiliam, coronae hae-
redem, atque ipsius fratrem Petrum (quibus Papa dispen-
sation em suam dederat) Nuntius, contra quod moris erat,
non invitabatur; itaque nullo modo particeps fuit vel
esse potuit gaudii publici. Hoc evenit die 6° mensis
Junii anni 1760\', jam vero die 15° Nuntius, a militibus
deductus, trans fines regni transportatus est, quoniam,
ut statuebatur, familiam regiam offendisset.

1) Summa eum saevitia Jesuitae tractabantur; vel cibo caruere in
trajectu ad Givita-Vecehiam. Alii media hieme (a mense Novembr. 1759
ad mensem Januar. 1760) in parvis, omnibus rebus destitutis, navibiis
degere coaeti sunt.

Legatus regius item discessit Eoma; nullius amplius rei
mutuum commercium erat. Pontifex tamen in universum
moderatione usus est, ratione habita temporum, probe
sciens quid sibi suaderet prudentia. Ex hisce vero rebus i)
quae in Lusitania acciderunt, lueulenter nobis apparet,
quomodo tempora essent mutata. Ut vero constet, quid
nobis judicandum sit de ipso administre, inimicitiarum
illarum auctore, hic repetere possimus supra allatum
doctissimi Hagenbachii judicium. Non omnia laudare
possumus in viro, qui primis temporibus judicii In-
quisitionis potestatem diminuerat, postea vero eam re-
stituit, quum eam contra Jesuitas adhibere vellet
Hic tantum indicare voluimus, quantum temporis con-
ditio mutata fuerit, cuius mutationis luculentissimum
exemplum afferunt ea quae in Lusitania acciderunt.

1)nbsp;Cornes a. de s. priest, 1.1. pag. 19, 20, etponens judicium de
Pombale prolatum, tempore ipso quo ille vixit, ait : Philosophos Pranco-
Gallicos minime cum eo fecisse, varias ob causas; et, quia eorum reji-
ceret defensionem, et quia Jesuitarum societatem vel eorum principia
non damnaret, sed tantnm eos nonnihil defecisse argueret ab Ignatii
doctrinis, quum ipse tertiae classi ordinis adjunctus fuisset, cujus prae-
cepta accurate seqni gloriaretur. — Et quidem administer libertatis Ec-
clesiae Gallicanae non ultro rem inceperat, sed ad Papam scripserat,
ut sibi ille daret auctoritatem judicii proferendi contra clericos. Sic
etiam Voltarius in opere : Siècle de Louis XV, T. XXIX, p. 38.

3)nbsp;Voltarius, Diderot, d\'Alembert aegerrime tulerant illam Inquisitionis
restitutionem, magnumque favorem ei tributum. — de s. peiest, 1.1. pag-

Idem pag. 24, 25, rejicit sententiam, foedus Choiseulium inter et
Pombalem Initum fuisse contra Jesuitarum ordinem, ab his ipsis excogi-
tatum. Non erant amici, neque ullo modo juncti, nisi uno temporis
spatio ab ita dicto familiae foedere.

ubi tempore de quo agimus Carolus IIP^® imperium te-
nebat, qui primum regnaverat in Parmensi regione et
ïuscana, dein vero nomine Caroli IV\' Neapolitano regno
praefuerat, tandem, Hispaniae corona suscepta, illud re-
gnum filio suo Perdinando impubi tradidit. Quamquam
ipse, Tit Josepbus P® Lusitaniae princeps, toto animo fidem
et ritus ecclesiae sequebatur, administres tamen babebat,
qui novum rerum ordinem amantes et praediti multis
virtutibus magnaque scientia, multa in Hispaniâ reformare
studebant. Eex contra, primis quidem anuis regni sui,
Jesuitis maxime favebat, et in eorum gratiam ducem
Albanum, amicum Pombalis et Cboiseulii, ab aula remo-
verat. Sed quum in regni metropoli Madrito gravissimi
tumultus 1) orirentur contra Caroli administrum, res pe-
cuniarias curantem, nomine Squilaci, qui mandata populo
minime grata ediderat, Aranda quidam, (vir nobilis-
simus, Aragonia ortus, a civibus suis anno 1759° legatus
ad Carolum, quum rex creatus erat, missus, tunc in urbe
Valenciae summis muneribus fungens, deinde vero prae-
ses consilii Castiliani,) régi suspicionem vel persuasionem

pag. 107—373, qui sub titulo : Geschichte der neuem Streitigkeiten m.it
dem. Hämischen hofe in einem systematischen Zusammenhange prirao loco
exponit: Ursachen der Vertreibung der Jesuiten (pag. 114—131); dein
vom. betragen der Spanischen. Geistlichkeit, nnd den EeUgionspflicMen,
die man dem Volke eingeschärft hat (ubi agit de litteris pastoralibus,
quas Josephus Xaverius Rodrigny ab Arellono, Arcbiepiseopus Burgensis
scripsit ad suas eoclesias), pag. 131—208); tertio loco: Verordnungen
des Königs tmd seiner Minister (pag. 209—243); denique Betragen des
komischen Hofes und der Jesuiten (pag. 343—273).

1) Tumultus illi ab abbate eEORQELio, in opere Mémoires, T. I.
pag. 120, quo Jesuitas ab hacce siispicione liberaret, Choiaeullio tri-
biiuntur.

instillavit, Jesuitas seditiones eas movere, ut totum re-
gnum pervexterent. \') Nocte mensis Martii anni 1767\' per
totam Hispaniam omnes Jesuitae, plus quam quinquies
mille numero, capti sunt, eorum possessiones proscri-
ptae, ipsi decreto regio e regno exulari jussi. Papa
frustra hisce decretis obviam ivit, atque in eorum gra-
tiam ad regem scripsit, hic vero respondit, se multas
oh causas sic egisse.Litterae tamen, quas Eomam
misit, multa continebant quae Papam omnino offende-
rent, v. c. in iis scriptum erat, Patrem omnium fidelium
optime hos servare posse.

Aranda multas alias res reformavit, ut tribunal ec-
clesiasticum cui nomen erat Eotae; hoe vero prorsus
pendebat ab aula Eomana, quia Nuntius Auditorem no-
minabat, qui omnes res solus curabat. In posterum ut
sex viri indigenae judices essent, quos suadente rege Papa
nominaret, Aranda constituit. Sic etiam monachorum
ordines novam institutionem acceperunt, asyla in ecclesiis

1)nbsp;Jam prioribus annis regni sui Carolus audierat criminätiones
contra Jesuitas ex America ad se allatas, cohibuerat eorum abusus
nimiamque potestatem, et causam archiepiscopi Mexicani Johannis k
Palafox, qui gravissimas res contra illum ordinem in medium protule-
rat, post ejus mortem, defenderat.

2)nbsp;waich 1. 1. plura memoratu valde digna refert de iis, quae per-
pessi sunt Jesuitae in itinere ab ora Hispaniae ad Civita-Veechiam et dein
quum Papa eos recipere nolebat, de iis, quae acta sunt in coneilio
Romae hac de causa. Si ea quae a rege ejusque administro .4randa
facta sunt, defendere omnino vellemus, idem fieri posset in ipsius Inqui-
sitionis factis! menzel, 1. I. pag. 24, scribit: „Nur Spanien war
so billig, einen kleinen Theil, aus dem Ertrage der eingezogenen Güter
des Ordens zum Unterhalte der verbannten Jesuiten anzuweisen.quot; Certe
stipem iis dederunt, centum quidem vel nonagiata nummornm, quos
singulis annis aecipiebant!

et locis sacris diminuta sunt, ut et inquisitionis po-
testas. Nulla bulla papalis promulgari poterat nisi rege
permittente. Multae scholae, seminaria et academiae
instituta sunt, loco eorum, quae Jesuitae condiderant.
Una cum Aranda etiam nominari debent Campomanes,
et Pigeroa; qui in Hispania idem fere egit, quod Pe-
bronius in Germania suscepit. Campomanes, praeclarus
scriptor, jurisconsultus et regis administer, summa ha-
buit merita in instituenda nova rerum conditione, quia
etiam fines indicavit clericam inter et secularem potes-
tatem, quibus addidit Pigeroa fundamenta juris Eccle-
siastici. Prior in pellendis Jesuitis auxilium praestitit
gravissimum Arandae, scripto edito de uniuscujusque
regni jure prohibendi amplificationem possessionum Ec-
clesiasticarum, nullo vero modo fidem rehgiosam sub-
ruere voluit i).

Yiri iUi eodem tempore cum Tannuccio in regno
Neapolitano eadem volebant; de hoc nunc videamus.

Neapoh Papa plus valebat auctoritate quam rex,
quem praeterea prorsus a se pendere statuebat. Clericorum
igitur potestati fines erant imponendi. Yix numerare

2)nbsp;Qmiin, ut jam supra animadvertimus, Carolus adhuc imperium
tenebat in Parma et Tuscana, in rebus politicis consilio utebatur Ta-
nuccii, incliti jurisconsulti, qui Pisae jus politicum docuerat. Etiam
Neapoli hic eodem munere functus est, et postquam Carolus, regiam
sedem in Hispania occupaturus, regnum filio suo Ferdinando HP, octo
annos nato, tradidit, snmma rerum adhuc per octo annos penes Ta-
nuccium fuit.

3)nbsp;Ctr. walch. 1. 1. V. S. 3—119, „Betrachtungen über die neues-
ten kirchlichen Jurisdictional-Streitigkeiten im Königreiche Neapel,quot; —
et Neueste BeligionsgescMcUe fortgesetzt von Dr. gotthbb jakob planck.

possumus omnes episcopos, arcliiepiscopos, monachos
qui in hoc regno degebantj sufficiat memorare in urbe
Neapoli ipsa adfuisse id temporis sedecim miUia homi-
num, qui ordini ecclesiastico adscript! erant, omnigenis
privilegiis bonisque aiSuentium. Ut hierarchiam hancce
cohiberet Tauuccius, inire voluit pactum cum S. Pon-
tifice, quod tamen millos fere fructus habuifc. Idem
quominus amplificationes possessionum ecclesiasticarum
cohiberet, impedivernnt tres legati papales, qui nonnul-
los tantum abusus, hanc rem spectantes, abrogari vo-
luerunt, uti et diminutionem asylorum concesserunt. Dein
pacti statuta in usum rei publicae, quantum poterat, con-
vertit, postea vero mandavit, quidquid utile bouumque sibi
videretur. Sacerdotum numerus diminuebatur, brevia pa-
palia sine regis jussu promulgari non shiebantur; vale-
bat idem de iis, quae superioribus temporibus annun-
ciata erant. Clero interdictum novas sibi comparare

II. à. 1—59. „über die neuern Streitigkeiten des Neapolitanischen Hofes
mit dem Römischen.quot;

SCHEÖCKH, VI. S. 513—520, ubi plura commémorât, quae ad lites
spectant inter hoc regnum et Papam.

Jam anno 1733^, petrus giannone conatus erat Papae auctoritati
fines imponere, édita: „historia civili regni Neapolitani.quot; Puga tamen
patriam relinquere debuit, seque Vindobonam contulit; anno tarnen 1739°
dolo captus, sententias suas Augustae Taurinorum rejicere debuit.
In captivitate tamen diuturna anno 1748quot; mortuus est. — Biographia
illius legitur in henke\'s Allgem.. Gesch. der christl. Kirche nach der
Zeitfolge, V. S. 104 sqq.

Idem conatus est Antonius oenovesi natus anno 1712° Castiglioue
prope Salernum. Novum theologiae systema, et quidem secundum Phi-
losophiam Wolfianam, in patria docuit. Vehementer Decretalimri usum
improbavit. Mortuus est anno 1769°. Cf. de eo walch, 1- 1-
S. 383-^452 : „Genovesi Epoche für die Kirchengesch, von Neapel.quot;

possessioiies. lu continenti decern, in insula Siciliae
viginti et octo monasteria sublata sunt ; statutum
est ut mortuo abbate vel episcopo Papa in poste-
rum non acciperet partem bonorum quae bi reliquis-
sent, neque eorum quae a praebendis vacuis accipere
ille solebat.

Jurisdictio ecclesiastica suis finibus circumscripta est,
et quod omnium illarum reformationum quasi corollarium
erat, incitante Hispaniae regno, mense Novembris anni
1767\' eodem modo quo in ceteris civitatibus Catbolicis
actum est cum Jesuitarum ordine; nullam hujus de-
creti rationem reddidit declarans, regem Deo soli, a
quo imperium teneret, rationem reddere debere.

Si oculos convertimus in Austriam, \') videmus Mariam
Theresiam Imperatricem, quamquam toto animo adbae-
rentem tidei catholicae, ita ut eam erga secus credentes
satis intolerantem dicere possis, in mandatis tamen, ec-
clesiam spectantibus, potestatem absolutam monarchi-
cam contra Papam defendentem. Nonnulla exempla

1)nbsp;Cf. inprimis Gesch. des Ostreichischen Kaisersfaates von johan
Grafen von mailath. Th. V. in Gesch. der europäischen Staaten, her-
ausgegeben. von Heeren und Ukert, pag. 90 sqq.

2)nbsp;schköckh, 1. 1. VI. S. 6S0 sqq. commémorât, quomodo Maria
Theresia Academiam Vindobonensem detraxerit Jesuitarum auctori-
tati. — Archiepiscopus Migazzi, primis temporibus ordini illi valde
oppositus, duumviros doctos ejusdem ordinis ex Italia arcessivit, ut
institutionem paedagogicam renovarent. Qui quum, illo duce, hoc
perficere nollent, alii duo theologi Italici, Augustini et Dominici ordi-
nis socii, iis auxiliari debuerunt. Jam prior archiepiscopus johannes
josephus tkautsoniensis, anno 1757- mortuus, idem conatus erat. —
Ratio et institutio librorum censendorum, seminarii sacerdotalis re-
gundi, ceteraram rerum plurium ab aula proferebantnr.

hoc probeiit. Nmitüs apostohcis lustrationem diversarum
imperii regionum minime permisit, nuUam bullam vel
Breve papale sine placito regio proponi voluit; multos
dies festos, utpote agriculturae et commercio admodum
noxios, uti et abusum exorcismi, aliaque plura abrogari
curavit. Quod attinet ad institutionem monasteriorum,
statuit, quas pecuniarum summas liceret in ea secum
ferre ; item aetatem definivit qua quis vota suscipere
posset (non ante annum 24quot;™). lis qui monasteriis
praeerant usus carceris poenae praefinitus est, asyla
sublata sunt, in posterum nemo nisi per administrum
rerum externarum cum aula Romana rem quandam tra-
ctare potuit. Cum Papa ipsi dedisset titulum Majestatis
Apostolicae \'), usa est juribus, quae censebat cum eo esse
juncta, dividens scilicet majores dioeceses in minores,
novosque episcopatus instituens et plura ejusmodi. Von
Kaunitz Imperatricis administer, Gallicae phiiosophiae
principiis imbutus, inprimis harum immutationum auctor
fuisse videtur.

Jam vidimus, quae in regno Franciae 3) agerentur,
pauca igitur iis hoc loco addamus. Non praetermitte-

1) Jam dederat hunc titulum Sylvester II«« primo regi Ungarico Ste-
phano Sancto. Cf. Alzog. 1. 1. S. 927.

3) De quo regno egit walch, 1. 1. I. S. 57—144. — Ut legimus
in opere comitis a. de s. priest, pag. 30, concubina regis Ludo-
vici XVi de Pompadour frustra conata erat cum Jesuitis agere non-
nullis de rebus; quum vero ad propositum finem pervenire non pos-
set, eos pessumdandi consilium cepit. Commémorât epistolam ab
ea scriptam initio 1752i, in qua praecepta sua exponit intimo
cuidam, a se Eomam misse. Pars illi us epistolae, quamquam non-
nullis in rebus discrepans, etiam invenitur apud Bungenerium in opere :
Trois sermons sous Louis XV.

mus nomen Blasii Pascalis, qui in celeberrimo opere^),
Jesuitarum principia ludibrio et contemptui tradidit ;
unde intelligi potest, populum Gallicum in universum
Jansenistarum doctrinas, quamquam a natura sua alié-
nas, praestabiliores putasse. Partim tamen suo damno :
nam multi quidem mores probos parum curantes, nunc
omnia sibi licere existimabant, quae perpetrare vellent,
vanis illis sublatis excusationibus, quibus Jesuitae talia
quidem facinora cum Cbristianismi principiis moralibus
jüngere studuerant Accessit quoque, quod omnia
simul crimina, quae fierent in civitate, ordini illi im-
putabantur. Quum Damiens insidias struxisset vitae
Ludovici XY\', Jesuitae item accusabantur

Accedente denique causa illa judiciali Patris nomine
la Yalette, die 6° mensis Augusti anni 1762\' Parlamenti
decretum ordinem in regno sustulit, civitati utpote per-
niciosum Non omnes tamen in eandem sententiam
judicaverunt ; inter quos arcbiepiscopus Parisiensis Chris-
topborus de Beaumont, qui Jesuitas défendit in litteris
suis pastoralibus, pariter atque nonnulla parlamenta
provincialia, fuerunt. Parlamentum tamen Parisiense lit-

2)nbsp;menzel, 1. 1. s. 21. in nota exemplum praebet talis cscusationis
in libro cui titulus : Iheologia moralis aucta a B. P. Alphonso de Li-
gorio. Eomae, 1739.

3)nbsp;Jesuita mabiana, Hispania ortus, in opere suo: de Rege et Regis
Institutione, I. cap. 5. „An tyrannum opprimere fas sit,quot; ante ducen-
tos annos probaverat Tyranni caedem, eodem tamen animo, quo Bellar-
minus docuerat licere resistere Papae falsam doctrinam docenti.

4)nbsp;de s. peiest, in opere laudato, pag. 37» statuit proprium esse
Pranco-Gallis principiorum examen praeferre factorum examini. — Con-
tra factum est in Lusitania, ubi principia illa parvi pendebantur.

teras illas comburi jussit et ipso tantum rege intercedente
archiepiscopus crimine liberatus est.

Mensa Martii anni 1764.\' a Parlamento ordo e regno
ejectus est, duaeque bullae papales damnatae sunt, qui-
bus Jesuitas defendere Papa conatus erat. Decretum i)
regium Parlamenti sententiam confirmavit, addita tamen
ordinis sociis venia in regno permanendi, si subjicere
se vellent, omnibus in rebus, legibus ibi vigentibus s).
Prustra aliquoties Papa ad regem scripserat, tandem
in Parlamentum sacrum fulmen vibrare volebat, sed metu
coactus ne oriretur schisma quoddam, hoe omisit, at
rursus bullam edidit mense Januario aM765\', qua iterum
societatem Jesu sibi maxime cordi esse pronuntiavit, et
summis eam laudibus ornavit

Non tantum primi illi atque potentissimi Principes
ecclesiae restiterunt, sed iUi quoque, qui minore potes-
tate fruebantur, idem illud facere ausi sunt, v. c. ma-
gister ordinis in insula Maltae. Et Perdinandus dux
Parmae et Piacensae, fihus fratris Hispaniae regis et
nepos Ludovici XV\', qui habuit administrum, tutorem
suum, Guihelmum de Tillot, novas partes sequen-
tem, defendit jura regalia contra Papam clerumque

1)nbsp;de s. peiest, I. 1. pag. 40, 41, exposuit, quibus rebus motus
rex ipse Jesnitis adstrictus fuerit; horurn causam cum religionis et sua
ipsius causa parera putabat.

2)nbsp;Plura de hac re leguntar apud woleiüm, Gesch. der Jesuiten,
Tom. III. Lib. XII, pag. 384.

3)nbsp;Bulla illa, exordium capiens a verbis : „Apostolicum pascendi do-
minici gregis munusquot;, in memoriam revocat, a quo viro ordo cou-
ditus Sit, a quot papis receptus, a qoibus principibus defensus, quantis
virorum sanctorum nominibus ornatus, quomodo tandem a Concilio
Tridentino confirmatus, quem denique pium et sanctum declarat.

Bomaimm \'). Praesidium et auxilium a Eoma quaerere
vetabat; praebendorum causa nulli externae civitati au-
ctoritatem in ducatu exercere licebat; indigenae modo
gerere poterant munera ecclesiastica; litterae, décréta,
bullaeque Eomanae nil valebant.

Papa contra satis facile censuit ducem illum Par-
mensem cobibere, idque magis, quod regiones illae inde
a tempore Pauli ÏU! sedi Eomanae fuerant subjectae.
Quod majoribus principibus afficere non ausus erat, id sine
ullo dubio in suo ducatu facere non reformidavit. Die
30° mensis Jan. anni 1768\' pronuntiavit contra dncem
Breve suum papale, quod tamquam fnndamento niteba-
tur bulla dementis XIIP, dicta in Coena Bomird, qua
clerus vetatur obedire potestati seculari, si agitur de
ecclesiae juribus, atque minas gravissimas interdicti jacta-
bat et excommunicationis in ducem, administrum, caete-
rosque rerum illarum participum. Tillotius in édita pro-
clamatione Breve illud tamquam ineptum rejecit, dnbitans
quidem, num revera a Papa esset profectum ; dein die
7 Pebr. ejusdem anni omnes Jesuitae trans fines ducti
sunt. Papa interim pessimos fructus cepit ex bulla ilia :

1)nbsp;Etiam cum Geüua gravissimas Papa egit lites; Genuenaes seil, anno
1760~ polliciti sunt 6000 scudas ei, qui visitatoren! papalem insulae Corsi-
cae capturus esset. — De iis plura apud scheöckh, 1. 1. S. 467—470.

2)nbsp;scheöckh, 1. 1. VI. S. 472—474. — a. de s. pbiest, 1.1. pag.
232—235, agit de causa illa Parmensi. Bxponit reforœatioues quas jam
inceperat pater duois, Philippus, quas vero Papa simula verat se aegre
non ferre. — Simul vero enarrat idem scriptor, quae res ansam de-
merit ad edictum, quo rejioiuntur omnia décréta et Brevia Aulae Papa-
lis, non a principe approbata; quae vero hie praetermittimus, ad pri-
vatam quippe historiam illius ducatus magis pertinentia.

in Coena Domini, quae taiitopere omnibus principibus in
odio fuit, ut jam Concilium Tridentinum illius formam mi-
tigaret. Nonnulla de ea re legimus apud Pallavicinum l).

Omnes principes catholici, eandem rationem cum Par-
mensi duce sequentes, cum eo simul laesi erant. In
omnibus civitatibus Breve illud rejectum est, Maria adeo
Theresia decretum ei suum opposuit. Tempora mutata
erant; bulla ilia: „in Coena Dominiquot; ubique induci
prohibita est, in Parmensi ducatu vel gravissimae poe-
nae iis statutae sunt qui eam adhibere vellent. Yenetia
et Genua hoc exemplum secutae sunt. Nuntii Galliae,
Hispaniae, Siciliarum regni et Lusitaniae eodem tempore
Notas suas ad aulam Eomanam miserunt, bullae vel
retractationem vel mitigationem fortiter petentes. Papa
autem quum negaret, Neapolitani potiti sunt possessi-
onibus papalibus Ponte-Corvo et Benevento, postea Ca-
stro quoque et Eonciglione capere in animo habebant,
milites regii occuparunt regiones Avignon et Yenaissin;
dux Mutinensis Perraram suae potestati subjicere vole-
bat, sed Maria Theresia huic proposito adversabatur ;
Tanucci declaravit papam auctoritate nequaquam supe-

omnes, qui ia terris suis nova pedagia seu gabellas, praeterquam in ca-
sibus sibi a jure seu ex speoiali sedis apostolicae licentia permissis im-
ponunt vel augeiit, seu imponi vel augeri exiguiit.quot; (Bullavium sub
Clemente XTIP I. pag, 117.)

1) „Inter eos convenit, in iis quae spectabant ad principes, suaviter
esse procedendum, quandoquidem illorum braehio stativum opus futurum
erat. Quamobrera summopere placuit exemplum decreti, missum a
Pontifice, in quo renovabantur superbis jussa Canorum Conciliorumque
antiquorum, et adhibebantur paternae admonitiones, odiosarum anathe-
matum loco.quot; In Historia Cone. Trident. XXtV. c. 2. n. 5. Ibidem c,
7. decretum XX.

riorem esse quovis episcopo. Parlamentum Parisiense sen-
tentiam pronuntiavit inlionestum esse et injustum Breve
illud papale. Sic undique tumultus excitati sunt in Pa-
pam, auctoritas ejus ab omni parte premi coepit; aderat
quasi foedus aulas inter cathoUeas, invieem sibi affines,
ad jura sua defendenda \') initum.

In Germania omnia adhuc in tenebris versabantur,
clerus, monachi, Jesuitae omnia in suam potestatem re-
degerant, revera fuit terra ohedientiae. 2) Satis sit hoc
loco veluti digito indicasse Bavariam, ubi Jesuitae summa
gaudebant auctoritate. Itaque in ahis civitatibus catho-
hcis ager quasi paratus erat ad semen accipiendum, adeo
ut Oatholica pars imperh Eomani tantum imp^dsu quo-
dam egeret, quo et Me novus oriri posset rerum status.
Subito accidit, quod nemo exspectaverat; liber in lu-
cem prodiit, non Buhonh, \'i) ut in fronte legebatur,
revera Prancofurti ad Moenum anno 1763°, cui titulus:
Justini Febronii JCti de statu, Ecclesiae et légitima
potestate Romani Pontificis liber singularis, ad reunien-
dos dissidentes in religione Christianas compositus uno tomo
forma quartana. Quis hujus libri auctor erat? Nun-
quam innotuit Clementi XIII°, s) cui ille liber gravissimo

1)nbsp;Jam anno 176ü a Carolo pachtm familiae constitutum erat
inter aulas Borbonicas.

3)nbsp;Jam aclerant tamen melioribus rebus studentes, v. c. Elector
Maximilianus Josephus, qui anno 1758 aeademiam condidit. Cf. schlos-
ser, 1. 1. HI. pag. 161.

4)nbsp;Cff. schköckh, 1. 1. S. 533, walch. 1.1. I. S. 152, aliique Walch.,
ut postea videbimus, non commémorât auctoris nomen.

5)nbsp;Clemens XIII mortuus est anno 1769. Successor ejus Clemens
XIV. regnavit ad annum 1774iugt;i.

dolori fuit; neque innotuit ejus successori. Quindecim
annis postquam prima editio in lucem prodierat demum
regnante Pio VP anno quidem 1778°, toti mundo
proditus est. Quomodo lioc factum sit, videbimus infra
tertio hujus dissertationis capite, in quo de hujus libri
fatis, oppugnatione aç retractione agendum erit. Hic
vero antequam huic disquisitionis nostrae parti fin em
imponamus, brevis commemoratio vitae praecipuorumque
fatorum auctoris sequatur.

Johannes Nicolaus ab Hontheim, \') e nobili familia
natus erat die 27° mensis Jan. anni 1701\' Treviris. Pater
ejus munere functus erat honorifico, mater e gente ce-
leberrima orta. Prima institutione usus est, quod om-
nino memorari meretur, in collegio Jesuitarum Patrum,
quos igitur praeceptores ac magistos habuit.. Discipulus
atque alumnus fuit ilHus ordinis, qui hand sine merito
propugnaculum ac veluti lapis angularis habebatur po-
testatis, cui postea maxime nociturus erat.

Juris Canonici et publici magistrum habuit virum
doctissimum von Nalbach, cui postea successit in mu-
nere episcopi Myriophytani et Lovaniae notissimum Juris
Canonici Doctorem Espenium, tandem Lugduni Ba-
tavorum Noodtium, Westenbergium et Vitriarium. Die
6° mensis Aprilis anni 1724\' Doctor Juris Romani et
Canonici creatus, defensa dissertatione de jurisprudeniia
naturali et summo imperio obtinere conatus est munus

3) Doctor ille celeberrimus valde in odio fuit nuntio papali, ita
quidem nt Loyaniam reliquerit et Ultrajectnm confugerit. — Exposuit
vero i\'ationem episcoporum jurisdictioneni inter et sedem papalem.

in jndicio ecclesiastico, sed anteqnam id ambirefc, insti-
tntionuni curiae Romanae multis itineribus et diuturna
commoratione in orbis Cbristiani metropoli intimiorem
cognitionem sibi comparare studuit. Post reditum
anno 1728° creatus est Assessor Consistorii Trevirensis.
Anno 1732° fungebatur munere juris Professoris, sed
jam anno 1738° arcbiepiscopus Franciscus Georgms von
ScMuborn eum in aulam suam Coloniam vocavit, ubi

1) menzel, 1. 1. pag. 33. commémorât quoque Pebronium nostrum
TJltrajecti Jansenistas amicos habnisse. —

Quod vero in libro suo docuerat, in vita sua peregit. Nomine scili-
cet suo signavit scriptum trium archiepiscoporum ad Rbenum, die
13i Dec. 1769\' ad Imperatorem Josephum II. missum, in quo hi que-
rebantur de Papa, ipsorum in suis dioecesibus juribus derogante et de
nimia pecuniae copia, quam Komam mittere debebant. — Alii contra
statuerunt, scriptum illud ab eo non esse profectum.

3) Jus civile docens Treviris, sequentia edidit opuscula 1. de ßt
dictione, 3. de ustiris, 3. quaestiones juris selectae, 4. decas
illustrium, 5. de vera jurisconsuUorum veterum philosophia. — Puit
Officialis et intimus referendarius rerum ecclesiasticarum internarum et
externarum. Aderat conventibus, in quibus Imperatores Carolus VIT. et
Francisens I. eligebantur, ubi fortiter defendit libertatem Ecclesiae Ger-
manicae. Multa ei erant mandata, quum regiones Luxemburgenses, Lo-
tharingensesque ad sufifraganatum Trevirensem pertinerent. — Per vitam
trium Electorum muneribus suis functus est, seil. Prancisci Georgii, Johan-
nis Philippi, Clementis Wenceslai, qui eum fecit Consiliarium Intimum.

Scripsit: „Prodromum. historiae Trevirensis diplomaticae et pragma-
ticae, exhibens origines Trevericas, Gallo-Belgicas, Romanas, Pranci-
cas, Germanicas sacras et civiles. August. Vindel. 1757. II Tom. Pol-
antea vero : „Historiam Trevirensem, diplomaticam et Geographicam.\'\'
Aug. Vindel. 1750. III. Tomi Pol. Theses, quas anno 1731° defendit
Treviris, in lucem aparuerunt titulo : „quaternio thesium juridicarnm
„ex qaadruplici jure canonico, oivili, publico et feudaliP

Plurima de vita Hontheimii reperiuntur in iis quae scripsit bauk in
opere : Aïlg. Encycl. der Wissemok. und Künste von eesoh und gkübek\'
Treviris multa acta manuscripta auctoris inspexit, e quibus illa protolit.

remansit. Multis muiieiibus ornatus, et saepius legati
munere functus gravissimis in rebus, ad majores hono-
res sensim pervenit, quibus functus est ad mortem fere
usque, quam obiit die 2° Sept. anni 1791\', in viUa sua,
in regione Luxemburgensi sita. Itaque ruinae et interitus
illius ordinis testis fuit, cui in adolescentia tam arete
fuerat junctus, posterioribus vero temporibus tam adversum
se praebuerat. Toto animo incubuit, per omnes horas
muneris offtciis non destinatas, in studia illa historica,
quae eum istiusmodi opinionibus imbuisse videntur,
quas postea in celeberrimo opere exposuit. Post studia
vero commentationesque viginti ^ annorum librum edidit,
de quo nunc nobis erit agendum.

Ea quae legimus in Appendice Prima tomo primo ope-
ris subjecta, scitu omnino dignissima su.nt, quia ex iis
animi indoles auctoris probe cognoscitur. Quum nempe
opus integrum in eo esset ut propediem divulgaretur, non
dubitavit vir amicus, nec vulgariter eruditus, auctori
ex hoc opere, laudabib licet — ut ajebat — consilio
incepto, totius Eomanae Curiae indignationem et vin-
dictam augurari. „An, inquit, ignoras fata Paub Sarpn \'),
„et Edmundi Eich eri quorum hic stylum ferreum
„Eomanum prope vidit, ille sensit etiam.quot;

1) paolo sarpi, monachus eruditus et pius, in se susceperat defen-
dere jus civitatis Venetae, certantis cum Papa demente VIIF (1593—
160.?) qui Decretalium auctoritatem latius extendere volens, de finibus
jurisdictionis Ecclesiasticae gravissimas lites gerebat cum plurimis Italiae
civitatibus. Ut alter Paulus, Sarpi Petro sese opposuit, ut scite ani-
madvertit vir cl. hase in „Geschichte der Kirche,quot; S. 481» (Belgicae
Edit, anni 1861i.) alzog, 1. 1. S. 870, 872. eum dicit ReipuMicae-
Theologum.

Quis virum nou omni aetima.tione dignum censuerit,
iiuic dubio reponentem: „Viri honi esse vigilare pro
„gloria sponsae Christi, et laborare pro reunione Chris-
„tianorum; virum f orient decere, u.t ab lionesto hoe
„proposito ne objecto quidem discrimine et fortunae
„temporahs jactura deterreatur. Insidias vitae Pra-
„Paoli structas, (quidquid ipse temere suspicatus fue-
„rit) teste Pallavicino in Apparatu ac historiam Con-
„cilii Tridentini cap. VI. n. 2. 3. a prudentioribus et
„aulae Eomanae peritis eidem aulae non imputari,
„quippe quae talibus mediis ad se ab hostibus suis
„liberandum non soleat uti. Patum Richerii non tam
„Eomanorum artibus, quam CardinaHs Richelii ambitioni
„tribuendum esse.quot; Haec revera satis probant Pebronium
non coeco odio erga Eomanam sedem ductum fuisse,
contra vero fidem nimis magnam in ejus justitia repo-
suisse. Hisce addidit: „propositum suum a causa et
„facto binorum illorum virorum toto coelo distare, illos
„fuisse osores Papatus, et inimicos Pontificum, qui Lu-
„therum et Calvinum habuerunt ductores. Se S. Ber-
„nardum sequi cupere, qui animo amico, et optimo fine
„Summis Pontificibus multa exprobravit ; intactis genuinis
„Primatus juribus, quibus etiam solidiora fundamenta
„substruere conabitur, quam passhn faciunt, qui Eoma-
„nae Curiae, cum excessu, et cum evidenti damno Ecclesiae,
„adulantur.quot;

nae. Mortuus est anno IBSlquot; ob insidias suae vitae structas, auctore
Cardinale Ricbelieu. Scripsit librum de eed. et polit, potestate. Parisiis
1611° editum cf. a. baillet. La Vie d\'Edmond Richer. Liège 1714. —
hase 1,1. S. 484, alzog, 1, L S, 872.

ait „quin et contraria futura essent tam eruditorum,
tum et indoctorum, de his omnibus judicia;quot; sed, alla-
tis verbis Euperti Tuitiensis, spem suam atque exspe-
ctationem exprimit judicium eorum, qui vivent in pos-
terioribus aevis clementius fore, quaudoquidem „tune
„sine nominum dignitate sola judicautur ingénia.quot;

febronii LIBßl de statu dbcclesiae et legitima eom.
pontificis potestate conspectus sivb beevis epitome.

Fcbronius i) opus suum dicavit Clemenü XIII° Sum-
mo Ponüfid, primo in Terris Christi vieario ; acceduut
epilog! confecti regibus et principibus Christianis; epis-
copis ecclesiae Catkolicae ; doctoribiis Theologiae et Juris
Canonici. De singulis seorsim videbimus.

I. Praefatio ad Pontificem \' Pomamm dementem XIIIquot;quot;quot;
dignitate quadam et candore animi magnopere sese com-
mendat. Exhibet quidem Eebronius justam erga sedem
Apostolicam ac Pontificem Eomanum venerationem, quip-
pe qui Petri successor jure salutari mereatur, et pri-
matum in universa Ecclesia legitime teneat; propterea
tamen inde ab initio nequaquam anxie celat sibi proposi-
tum esse veros hujus Primatus termines indicare et de-
scribere, quos transgredi „sanctae rehgioni exitiosum

1) Hoc nomine, quod ipse sibi elegit hujus libri scriptor, hunc iu-
Signire pergerans, quamquam verum ejus nomen supra jam indicavimus.

essetlioc consilio, ut Ecclesiae dilaceratae pax resti-
tuatur et (sunt verba Leonis Magni quae allegat) „nihil
vel ipsis adversariis nostris remaneat in fide dubiutn,
nihil inter nos et ipsos in eliaritate divisumquot;\' \').

Eacile praevidet hand defuturos esse accusatores, qui
Pontificis potestatem prorsus a se repudiari alta voce cla-
ment, Iiis vero reponit, se nihil aliud esse oppugnatu-
rum, iiisi quod a Christi institute alienum sit. Pro-
fitetur ultro Pontificem Christi vicarium esse habendum,
sed addit: eum revera vicarium Christi esse, qui ejus
partes suscipit. Quin etiam se sic agentem et talia
scribentem optime Pontificali potestati eonsuluisse per-
suasum sibi habet. Quid? quod haereticos in dies au-
daciores atque insolentiores fieri, quisque tunc videret,
et primariam hujus rei causam in eo quaerendam esse,
quod gravissimi abusus haud tollerentur. Hoc ut pro-
bet, ad testimonia de Vargae, Espencaei, Joannis Sa-
resburiensis, ac paulo post ad centum gravamina anni
1523\' provocat. Caveat tamen Pontifex, ne remedia,
quibus hunc in finem usurus sit, levia magis quam le-

1)nbsp;„Genuitia summa Sedis majestas non consistit in diminutione sed in
conservatione Jurium Bpiscopalium, et privilegiorum omnium Eccle-
siarum.quot;

2)nbsp;„Ego sane potestatem nullam rejieio, quae ad utilitates Ecclesiae,
ad coaedificationem Templi, hoc est ad compactionem membrorum,
corporisque Christi conjunctionem pertinere videatur; illam vero, quae
dominatum, a Christi instituto alienum, florentioribus Ecclesiae seculis
incognilum, iis, qui foris sunt, terribüem quaerit, a populi cervicibus
removendam contendo.quot;

3)nbsp;Gravamina illa continent Beclarationem Staiuum Im,perii Gertna-
nici in Comiüis Norimbergensihus; de iis cf. g. m. webee, „die 100 Be-
gchvcerden der Deutschen Nation mit Anjn. Prankf. 1820.quot;

Ilia sint.quot; Finaliter, tanto morbo medicina efßcax fe-
renda erit, si mollia non juvant, succédant aspera.quot;
Caveat itidem Pontifex, ne Mem liabeat adulatoribus,
qui contendant, ipsius et successorum imperium sem-
piternum fore ,jQuod veritate oppugnatur, (sic eum
exclamantem audimus) diuturnum esse non potest, et
invisum imperium, postquam ejus vera indoles cognita
est, nunquam retinetur din. Non omnia posita sunt
in eloquentia atque potentia. Est quaedam veritatis,
atque sanae doctrinae vis, eaque tanta, ut neque im-
perio proliiberi, neque viribus superari valeat.quot;

Hand ignorât Pebronius, quam parum talia effata,
licet verissima, Curialibus (in mente quoque habuit
Papam, de quo tamen prudenter silet) placeant. In
memoriam sibi revocat verba Gersonii ingemiscentis „quod
gravius plecteretur agens contra unum Papae decretum,
quam delinquens contra divinum praeceptum et Evan-
geliumquot; 1). Sed et hoc nil curat, nec metuit, nec quid-
quam molestiarum aut incommodi ferre récusât, dum-
modo reversio ad Christi coetum fiat. Ahud est quod
in metu habere debet Pontifex Eomanus, quod quam
maxime curare ac cogitare eum oportet. Est metus di-
vini judicii ne audiat Dominum dicentem: „Eejecistis
mandatum Dei, ut traditiones vestras statuatis.quot; Quid
respondebimus, — sic paulo post dementem XIIIquot;® al-

1)nbsp;Quibus addit Gersonius verba Christi ad Pharisaeos : „Irritum fe-
cistis mandatum Dei propter traditiones vestras.quot;

2)nbsp;Sunt verba Romani Pontificis Siricii, qui vixit seculo IVo, in
epistola ad diverses Episcopos, in quibus etiam haec leguntur ; „quid
enim aliud est, rejicere mandatum Dei, quam privato jndicio et hu-
mano consilio novis rebus constituendis liberius delectari.quot;

loquitur — „Tu Sanctissime Pater et ego, brevi ante
tribunal ejus, quod omni politica consideratione supe-
rius est, comparituri, si stationem nostram desemeri-
mus; ego, cui ex Patrum dictis et conciliorum actis
loquendi qualecunque talentum datum est, taeenclo : tu
in cujus manibus sacra auctoritas posita est, non ope-
ranclo conformiter Traditioni, ad nos per eosdem Patres
et Synodos fideliter transmissae, sicque optatam illam,
ac Deo placitam Ecclesiarum unionem, quantum in no-
bis est, impediendo. Non bic me excusabunt discrimina,
quibus talia proferentes sese soient objicere ; neque Te
Curialistarum, quorum summopere interest baec consilia
impediri, inconcinnae vociferationes. Si adbuc bomini-
bus plaeeremus Christi servi non essemus.quot; Yerba illa
pulcherrima candidaque, nullis praetermissis, commemo-
randa censuimus, ut perspicuum fieret, qua animi digni-
tate, ab omni metu remota, Pebronius ad ipsum Sum-
mum Pontiflcem verba fecerit, nihil tamen, ut par erat
de veneratione ei débita detrahens.

Pontifex eodem candore judicet, quo usus fuisset, si
adhuc prudens doctusque Episcopus esset et Venetorum
reipublicae nobilis civis; minime vero illaudabile exemplum
Pii ir ut sequatur eum admonet, qui, summos Pontifi-
catus consecutus honores, prorsus aliter de jure Eomanae
Sedis senserit vel saltern scripserit quam Aeneas Sylvius \').

Bene perpendat Clemens aulicorum turbam ipsosque
Eomanos, quum Pontificem ejusque potestatem ad coe-
lum usque extollunt, vana gloriola vel avaritia ductos

1) „Veritas, una est, nec alia nunc erit, quam fuerit ante quin-
quennium,quot;

multo magis sua commoda spectare, quam veram Ecclesiae
salutem. Liter Pontifices priores liaud paucos fuisse ultro
fatetur, uti Eugeiiium IIIquot;quot;, PiumYquot;™, Gregorium XIIIquot;™,
dementem XIquot;™, qui sancti Bernardi Claverallensis opus
de Consideratione, ad regendos Pontifices conscriptum,
quam maximi facerent. „Et tamen (ita pergit) quid
emendarunt ii, quos jam nominavi, Pontifices? Nihil.
Quid obstitit? Auhci.quot;

Precibus ad Deum missis, ut sub Clementis XIII\' pon-
tificatu, haereses prosternantur, abusus tollantur, pri-
maeva instituta et sanctior disciplina ubique efHorescant,
finem huic suae Epistolae Pebronius imponit, Anselmi
Cantuariensis verba sua faciens, itaque a Pontificis sa-
pientia exspectans, „fore ut, si quid in Ecclesia cor-
rigendum sit, illius censura castigetur, id vero, quod
regulam veritatis servat, illius auctoritate corrobore-
tur.quot;

1)nbsp;„Nosti Romam, nosti genium Curiae; attollunt Komani Papam ultra
modum, ut se pascant, repleantque marsupia denariis : coluut Te so-
lum propter se et ad sua desideria: Kege, sicut illi Te regere non
amant, abdica quae primitus et legitime Tibi non sunt data, et illico
videbis, quid Tui loco coluerint, quidque sibi avaritia decedere con-
queratur.quot; Quod explicat, exemplo allato nonnullorum Pontificnm exte-
rarum Nationum, qui dicuntur „viri sancti atque ad rectum tendeutes
in quorum numero Adriani Vli nomen invenitur.

2)nbsp;Jam ante eum admonuerat, ut non serviret Curialium desideriis,
dicens: „Esto firmus in via Domini, et in veritate scnsus tui, et scien-
tia; et prosequatnr Te verbum pacis et justitiae. Cogita, quod Deus
talium laborum, vere Apostolicorum, solus sit remunerator; neque
enim in aliquo alio salus, nec spes apud homines ulla.quot;

verba illa Gregorii Magni „pacem reipublicae ex uni-
versalis Ecclesiae pace pendere.quot; Multa enim exstant
exempla pacem perturbatam esse dissidiis religiosis et
ecclesiasticis. Commémorât funestes exitus Henrici III\'
et lY\', insidias vitae structas Ludovici XV\'. Principes
igitur veros limites principatus defendere omnino debent,
jura autem Primatus Papalis intra suos fines cogéré, id
quod mandandum est „viris probis, doctis, nulloque
nexu Curiae Romanae addictis, praesertim Ejjiscopis.quot;
Hoe quondam Papa jam Imperatori cuidam mandaverat gt;)
et Theodosius Magnus Coelestinum Papam in eandem
sententiam loquentem audiverat

In Concilium Tridentinum, quo res summi momenti
agitatae sunt, sed incertae manserunt, vetus adagium
liocce vertendum est: „Citius clavam Herculi abstuleris,
quam Eomanis sua praetensa jura.quot;

1)nbsp;Papa Leo ad Imperatorem Leonem scripseral; „Debes incunetauter
„adverteve, regiam potestatem tibi non solum ad mundi regimen, sed
„maxime ad Ecclesiae praesidium esse collatam.quot; — Et partes hujus
exterioris Ecclesiarum praesidii in eo ponit Febronius, „ut principes
non permittant Ecclesiarum légitima jura ab exteris Ecclesiis (itaque,
quod reticet, etiam a Romana) usurpari.quot;

2)nbsp;„Major vobis fidei causa debet esse, quam regni; ampliusque pro
pace Ecclesiarum dementia vestra debet esse sollicita, quam pro
omnium securitate terrarum. Sequentur enim omnia prospéra, si pri-
mitus quae Deo sunt cariora serventur.quot;

3)nbsp;„Circa i:niversale Ecclesiarum regimen tres etiam maximi mo-
menti qnaestiones, quae omnem, quam hic tractamus, materiam po-
tuissent exhaurire, in eadem Oeoumenica Synodo agitatae sunt: scilicet
de praetenso miiversali Episcopatu Homard Pontificis: de mediaiâ, aut
immediatd alionim Episcoporum jurisdictione : demnm de Regidariuw.
exemptinne a jurisdictione Ordinariormn.quot;

dulgendum sit. Pro Ecclesiis iterum conjungendis an-
tea solemnia colloquia et disputationes institutas esse
commémorât, quae nullos fructos protulerantj itaque non
amplius ea remedia adlxibenda sunt, neque recurrendum
est ad arma, quibus Deus non benedixit; et si spectas
praedicatorum et scriptorum fructus, parvi illi sunt mo-
nienti, nam „saepe convincitur intellectus, voluntas vero
uon vincitur,quot; TJnde vero factum est, ut medicinae
illae liactenus parum profuerint? „quia medela volunta-
tum non inde quaesita fuit, unde processerat origo mali
morbi, origo vero ilia sane erat odium Pontificii domi-
natus.quot; Unica igitur ad desideratum hunc finem semita
superest : „ut omnis materia BiscipUnae reducatur in eum
statum, quo in origine fuerit.quot;

Ad Episcopos Ecclesiae Catholicae tertio loco se con-
vertit scriptor. Hoc quidem minime mirum videri po-
test, quandoquidem eorum causa potissimum hie agitur,
qui quum habeantur pro Apostolorum successoribus ho-
rum et ofiiciis et juribus rite gaudent. Indicat, eos
magna horum parte privatos esse. Is, qui boc perpe-
traverit, certe non ecclesiae utilitatem ob oculos habuit.
Origo hujus mah perquirenda est, ut primitiva potes-
tas restituatur. Quod vero non ita accipiendum est ut
aliquid genuinis juribus universalis primatus derogetur,
sed ut cuncta ad primam institutionem revertantur.
Optat vero „ut san eta sedes se ipsa tueatur. Prae-

1) Quibus addit: „quod fieri non potest, nisi illa se respectu alia-
rum Eselesiarum eonformiter ad institutum Christi et ad mores Patrum
suaram habere tandem ineipiat, sponteque sua inclinet.quot; — Tunc nihil
noxii sed multam boni Sedi illi eveniet,, secundum dictum poëtae :

tensorum illorum, quae vulgo dicebantur, jurium defen-
sionem indicat summa protulisse damna; nam justae
querelae variis temporibus auditae sunt; multi populi,
ad Reformationem sese vertentes, ab Ecclesia defecerunt ;
nam initio non de doctrina, sed de moribus ac politicis
rationibus Curiae agebatur. Episcoporum officia hac in
causa explicat; 1) difficultates vero, in quas certe incide-
rent, metum non proferre posse existimat. „Timor (inquit)
in Episcopos, suo munere fungentes apostohco, non
cadit, aut saltem cadere non debet.quot; Quos vero fru-
ctus inde acciperent? adversarii, auditis Episcoporum
responsionibus, exclamarent: „nemo me ad hunc usque
diem ita allocutus est.quot; Sed ut eo pervenirent, abesset
omnis avaritia et cupiditas, magis sibi quam Ecclesiae
consulentes „uno contra spiritu, et conjunctis viribus
bane causam suscipientesfortes essent, „Eomanaque
Curia nunquam in conjunctos auderet, quod in divi-sos
exerceret. Sic iis esset persuasum, Ecclesiasticum re-
gimen aeterna veritate ac Patrum traditione niti opor-
tere.quot;

Po strem O loco auctor Doctores Theologiae et Juris Ca-
nonici alloquitur. Initium facit a describendis causis,
quae efPecerunt ut monarchicus status, tamquam genui-

(Euripidis iu Greste vs. 9Ö8 sqq.): „Quicunque recta consulunt semper,
etiamsi non statim, tamen postea sunt utiles urbi.quot;

1)nbsp;„Sane vestri est officii, quos etiam ad universo gregi attendendum
Spiritus Sanctus posuit (Acta XX. vs. 28.) laboranti Ecclesiae hac in
parte consulere et suceurrere.quot;

2)nbsp;Eebronii audacia veritatisque studium omniao laude digna sunt,
quum „pluralitatem Episcopatum, translationem ad foecundiores cathe-
dras, promotionem nepotum etc. iueseationes dicit, quibus plerumque
Romani Episcopos, agere aliquid contra Curiam volentes, adlectant.quot;

nus ac universus ubique receptus sit, et per totum
Occidentem stabilitus. Indicat form am illam in Decretali-
hus et Clementinu fundamentum babere; has vero Ca-
nonum collectiones Gregorium IXquot;^\'quot;, Bonifacium VIIIquot;\'»,
et Joannem XXIIquot;quot;\', legum in modum non vulgâsse so-
lemniter, sed eas ad Doctores et Scholares in celeber-
rima tum Bononiensi academia degentes direxisse,
ut ab iUis traderentur, ab his vero inde haurirentur
sacrae Monarchiae fundamenta.

Quid illorum studia effecerunt ? Haereses non exstir-
patae sunt. „Videamus quis proximus attbigat ad metam
ita exclamat, denegans Christum talem dédisse formam
Ecclesiae, quam declaravit liber am, non servam. Do-
ctrinam vero quae hisce accedit „de Infallibilitate Eomani
Pontificisquot; meram opinionem dicit „in fidei controversiis
nullius momenti.quot; Aperte declarat, quid censeat de Mo-
narchismo, quid de Primatu Apóstolico Romano.

1)nbsp;Seculis XIIP, XIV^ et quod excnrrit utriasque Juris stadium Bo-
noniae ita florebat, ut eo magnus numerus juvenum conflueret, unde
principia illa latius spargebantur.

2)nbsp;Qualem potestatem Papae sibi tribui voluerint, satis patet e dictis,
quibus Doctores illi utebantur, quae vero rejiciuntur prorsus a Pebronio.
Sunt istiasmodi: „De potentia Papae disputare, sacrilegium est. —
Papa est causa causarum, unde non de ejus potestate inquirendum
est, cum primae causae nulla sit causa. — Est princeps principium;
quasi Deus in terris. — Est supra jus, supra leges, supra Canones;
contra has omnia potest. — Episcopi ejus sunt vicarii, meri officiales. —
Papa a uemine judicari potest.quot; cett.

3)nbsp;De his rebus sic judicat : „Monarchiamum, ope falsorum Decreta-
linm, non spiriiu Dei, sed mundi, in Curiam intrasse, et sustinere
se fecisse per vulgarem doctrinam Scholae. Dominatus doctiinam mi-
nime Evaxïgelicam se abominari, non vero dogma Primatus Apostolico-
Romani,quot; quum nou ferenda sit in Ecclesia quorundam Christianorum

Jam ante oculos sese habere dicit, calamos adversus
suum opus motos, indicemque librorum prohibitorum
Curiae Eomanae; calumnias exspectat, simul nomen
suum cum Pauh Sarpi aliorumque nominibus contem-
tui deditum iri. Justitia vero exigit ut eum judicare
nolint, antequam eum audiverint. Illud vero judicium
eo majore cum fiducia exspectat, quia ea quae proposuit,
profinunt ex sanis doctrinis, quae inveniuntur in operi-
bus Joannis Gersonii, Benigni Bossuetii, Natalis Ale-
xandri et Claudii Pleury. )) Nequaquam vero horum
autoritatem tanquam coecum se secutum esse, sed fon-
tes ipsos adiisse declarat.

Obtestatur eos, qui ad ipsum refellendum sese accinc-
turi sunt, ut id ita faciant ut Christi sectatores veri nomi-
ms decet; non odio Theologico ducti, v. c. truncando
quae plene proposita fuerant et verba contorquendo in
sententiam a scriptoris mente alienam. Yalere eos jubet,
repetens consilium quod sibi proposuerat, scilicet pacem
Ecclesiarum componendi, quam semper honestum erit
desiderasse et ad eam concihandam allaborasse. Verba
vero, quibus sermoni finem imponit, omnino memoratu
dignissima sunt luculenterque ostendunt, auctorem sibi
conscium fuisse, se non solum veritatis studio esse du-

sententia: „quasi nniversis plus possit unus, et tanta possit, quae pru-
dentis viri animum percellunt.quot;

1) Quos viros lioc encomio ornavit huius libri scriptor: „quorum
scriptis Ecclesia tantum debet, ut nulli in hoe genere post Sanctos
Patres debeat amplius, ac quorum virtutem et insignem eruditionem
ipsa Eomana Curia non potest non suspicere.quot;

3) „Sponsam Christi sincere ac prudenter (id est, Papam propter
eam) amate!quot; Hoc enim principium inter eos oinnis dissensionis est
habendum qnis, prius vel magis sit colendus? Papa an Ecclesia!

ctum, sed etiam librum suum veritate ipsa eorum quae
proposuerat se commendatui-um. esse. Ita scripsit: „quod
si vel omni etiam fructu destituatur votum, spes et
opera mea, dicam tamen confidenter cum Profeta:\')
»Etsi frustra laboravi, et vane fortitudinem meam con-
sumpsi, judicium tamen meum cum Domino est, et
opus meum cum Deo meo. Et licet Israël non con-
gregetur, glorificatus tamen sum in oculis Domini, et
Deus meus faetus est fortitude mea.quot;

Itaque pervenimus ad ipsum Eebronii opus, cujus eon-
spectum vel brevem epitomen cum lecoribus communicare
nobis proposuimus. Divisit opus suum in IX Capita, quae
iterum pluribus constant paragraphes, et sic inscribuntur :

Gap. I. Be exteriore forma regiminis, quam, in sua
Ecclesia Christus Dominus instituit.

Cap. III. De incrementis Jurium Primatus Homani, illo-
rumque ansis turn fortuitis etinnocuis, turn, sontihus.

Cap. V. De Legil us Ecclesiasticis, earwn pro univer-
sali Ecclesia ferendi jure, et de Appellationibus ad
Romanum Pontificem.

Cap. I. Be exteriore forma regiminis, quam in sua
Ecclesia CArisltis Bominus instituit.

Duos Febronius commémorât fontes, e quibus status
Ecclesiae efftci debet, S. Scripturam et Traditionew,. Ultra-
montani, suas sententias de forma monarchioa defenden-
tes, provocare soient ad Matth. XVI. s. 18. et Joann. XXI.
s. 15, 16, 17. et quod ad Traditionem attinet ad varia
SS. Patrum effata. Quosdam Patrnm locos obsistere videri
demonstrat Pebronius, magis tamen ad speciem, quam
revera, quos vere Eomani in suum usum adhibere om-
nino conati sunt.

In universum in rebus Theologicis et Canonicis hunc
ordinem servandnm esse putat, ut primus detur locus
S. Scripturae, secundus Traditioni, tertius Eationi Hu-
manae. Duos priores semper inter se amice convenire
statuit, simulque ea esse summi momenti argumenta his-
torica. Minime vero quidquid e ratione ducitur alienum
est a spiritu divini verbi, scripti vel traditi, et a sensu
genuinorum Canonum. Sed rejicit prorsus illas argu-
lias verlorum scholasticasque illas distinctiones, ab acade-
miis principibus Italiae Theologiaeque Scholasticae de-

1) .Tam hoc loco animadvertit, se non facere cum iis, qui in inter-
pretandis sacris libris, tamquam „sophistae rerbosiquot; magis ingenio suo
indulgent, quam attendunt ad genuinas interpretandarum S. Scriptu-
rarnm régulas. Praefert „sensum palrum dialecticis ratiodniiset in
universum inclinât ad praecepta, quae commendat Vincentins Lirinensis
in Commonitorio cap. 32°, ubi sequi suadet „Catholicae Apostolicaeque
Ecclesiae univenitatem, antîquitatem, eonsmsionem, porro novUatis pro-
fanitati antiquitatis religionem praeferendam esse ait, cett. Ad probau-
dam illam antiquitatis religionem Traditione potissimnm utendum est,
quum vms constans et uniformis disciplina plerumque certa sint.

ditis sensim sensimque propagatas, quae profecto etiam
magna pro parte Innocentium III\'quot;quot; auctorem liabuerunt,
cui debentur multa capitula Juris Canonici i).

Diversae a Pebronio commemorantur sententiae de loco
Mattbaei, cap. XYI. vs. 18. „Tu es Petrus, et super
banc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi
uon praevalebunt adversus eam.quot; Excerptis fere triginta
quinque Patrum et scriptorum antiquorum commentariis,
qui hunc locum accipiunt de fide seu confessione Petri,
etiam nonnulli Pontifices Eomani memorantur idem
judicantes. Alii, ut Augustinus, Petram intelligunt
Jesum Christum, fundamentum et caput Ecclesiae.
Quemadmodum Petrus hoc loco Domino, omnes inter-
roganti, suo et condiscipulorum nomine responderat,
sie putat Pebronius Christum in responsione ad Pe-
trum reliquos quoque Apostolos in mente habuisse,
et sie auctoritatem annunciandi Evangelii regundaeque
Ecclesiae pariter omnibus dedisse; quam sententiam jam
saeculo VIIF approbatam fuisse, allatis ex Pseudo-
Isidoro testimoniis asseverare nullus dubitat.

1)nbsp;De Pontifiee illo sic judicat : „Ecclesiae praestitisset, hunc Ponti-
flcem non tam juvenem electum fuisse, nec studuisse Bononiae ac Pa-
risiis, ubi theologia scholastica regnabat.quot; F. p. 12.

2)nbsp;Qui commemorantur apud Natalem Alexandrum in Hist. Eccl.
Tomo VHP. pag. 375.

3)nbsp;In Decretali supposita Anacleti. In Leonis Papae Serm. 11° in
anniversario suae assumptionis cap. 3o omnia fere continentur simul et
junctim, quae ad speciem diversa e Patribus retnlit scriptor in eum
Matthaei locam se. : a.) fides Petri, b.) huic conjuncta Universalis Ec-
clesiae fides, c.) adversus quam portae inferi non praevalebunt. d.) per-
severans in Petri successoribus sollicitudo omnium Pastorum, et ovium
his creditarum, id est, sollicitudo omnium Ecclesiarum ad sensum ver-

Pebronius non putat, Patres agnovisse lus verbis
Christi formam Monarchicam Eeclesiae datam esse, quasi
reliqui Apostoli tantum vocati fuerint in partem sotli-
citudèds cum eodem Petro; quamquam minime negari
potest, nonnullos eorum Patrum, data occasioue, de
Romano Pontifice, tamquam Principe Ecclesiae, satis
magnifice locutos esse. Expositis nonnullorum Patrum
sententiis de Primatu Papae, talem primatum non rejicit,
qui fines direetorii formae non excedat, nec impediat
quominus reliqui Apostoli pariter censeantur constituere,
et revera (^oxx^ïitmxxl fundameyitum Ecclesiae, ita ut simul
cum Petro, immediate a Christo claves Ecclesiae accepe-
rint. Quando vero Petrus imiiijymifundamentnm Ecclesiae
designatur, quid tunc statuendum? Ut sine fundamento
non stat aedificium, ita sine aedificio fundamentum no-
men suum non meretur. Sic etiam in Ecclesia, Pe-
trum fundamentum habente, „quatenus, nisi structura
Ecclesiae eidem innitatur, facile sit casura in nihilumquot;
non vero illo sensu, quasi sola Petra, tamquam funda-
mentum, etiamsi moles Eeclesiae suo fundamento nexuve
indissolubili neutiquam cohaereat, nihilominus illius im-
mobilem firmitatem suffulciat.quot; Deinde explicat quaenam
sit illa immMiütas. i) Animadvertendum tamen est, hasce
considerationes non primum profectas esse a Pebronio

data in Primatu. a Petro in Romanos Pontifices quasi hereditario jure
translato. F. p. 18.

1) „Inde praecipue habetur, quod Christus se ita suae Ecclesiae pro-
v.surum promiserit, ut, quoties illius necessitas id esigit, inter Pon^
tifices et Corpus Episeoporum summa semper concentratio et contesse-
ratio sit futura.quot; E. p. 20.

sed a Gregorio Zallwein \') in libro cui titulus: „Principia
Juris Ecclesiastici ubi leguntur verba supra allata^).

Conspiratione ea sententiarum inter Pontitices et Con-
cilia omnino opus esse, ut pax fiat in Ecclesia, et ut
controversiae, lites et causae liaeresium terniinari pos-
sint, testes sunt causae Eebaptizantium (Novatianorum)
et Quartodecimanorum, in Concilio Nicaeno ; et causa
Trium Capitulorum in Concilio Constantinopolitano 11°,
„dum cum Pontifice se Ecclesia, et Pontifex se conjun-
xerit cum Ecclesia.quot;

Quod attinet ad interpretationem loei Joannis Cap.
XXP, etiam haec Christi verba cum Patribus ita ac-
cipit, ut in Petri persona ad omnes pastores Ecclesiae
directa fuerint. Eejicit omnino distinctionem scholasticam
inter agnos et oves, quasi per hos episcoporum, per illos
caeterorum jidelÂum cura, Petro secus ac aliis Apostolis
commissa, sit intelligenda. Concludit tandem: „Romano-
rum sententiae in sacris litteris nullum inveniri solidum
praesidium; proinde eorum desideriis, quoad certiora at-
tulerint, hac in parte in Episcoporum aliorumque grava-
men et praejudicium, concedendum non esse.quot; Quo facto

4)nbsp;Illam distinctionem dicit „imaginariam subtilitatem, antiquitati in-
cognitam, Hoviter adinventam ad sustinendam absolutam potestatem
Romani Pontificis.quot; —■ „Quum in verbo pascendi nulla sit auctoritas,
quae non aeque, imo amplius recurrit in Christi dictis, quando
omnes Apostolosquot; alloquitur at v. c. legimus Joann. XX. s. 21. Matth.
XXVIII. s. 19. P. p. 22.

transit ad alios S. S. locos, qai in hanc rem allegantur.
In universum censet Febronius Eomanae Curiae ad-
vocatos abuti Scriptura Sacra, nonnullos textus in
suum usum vertentes ad lùmis augendam potestatem
Eomani Pontificis i). Sic verba in Lucae Evangelio cap.
XII. s. 42: „fidelis ille dispensator et prudens, quem
„constituet Dominus super familiam suamquot; pei-peram
ad Petrum referuntur et successores ejus, ut dicunt Ca-
tbolici, Pontifices Eomanos. Caeterum inconcUssam ma-
nere Bossuetii regulam statuit : „non ex proprio cerebro,
vanisque ratiocinationibus Cbristianae Eeipublicae formam
effingendam esse, sed Scripturarum et Traditionis ope de-
monstrandum esse, Ecdedasticam Monarcbiam sub Christo
praecipuo Monarcha constitutam, ad formam Monarchiae
saecularis penitus institutam esse, quod falsissimum est.quot;

Deinde contra Eomanorum sententiam afi\'ert silentium
S. S. in re tanti momenti. Nil quoque occurrit in
Apostolorum Actis, unde appareat, caeteros Aposto-
los suspexisse Petrum ut Magistrwm et Fraeceptorem

1)nbsp;Ut ex scriptoris nostri sententia fecit bellaeminus, in libro IP de
Conciliis cap. 17. Febronius commémorât bellaeminum jam ab aliis
accusatum esse violatae regulae Coneilii Tridentini, quam Sess. IV» sta-
tuerat de interpretatione Scripturae Sacrae „ad coercenda petulantia
ingénia, ut nemo suae prudentiae innixus, in rebus fidei et morum
Sacram Scripturam ad suos usus contorquens, eaudem contra unanimen
consensum Patrum interpretari audeat.quot; F. p. 23. Quodsi quaeritur de
unanimi illo Patrum consensu, indicat Febronius beilarmini interpre-
tationem eorum testimoniis omnino non niti, quum praesertim natalis
alexander alio sensu ea interpretetur.

2)nbsp;„Quasi Christus suae Ecclesiae non satis prospexisset, quum neque
Patres, neque integrae provinciae et régna, de caetero apprime Catho-
lica, adhibito impigro studio, in paucis illis textibus allatis, sensum,
quem volunt Romani, unquam invenire potuerint.quot; F. p. 24.

suum. \') Contra ex sententia auctoris Actorum cap. VIIF
s. 14. de Petro sermo est „tamquam subdito Ecclesiae.quot;

Eejicit porro Tournelii cujusdam studium excusandi
Bellarminum, statuentis, communem ilium Patrum
consensum, etiam ex Ecclesiae decretis, non unicam esse
regulam interpretationis cujusdam textus, quoniam „ex
innumeris scripturae locis nihil theologice colligi possit,
cum pauca sint, quae Patresquot;varii varie nou explicave-
rint.quot; At minime hoc Pebronius admittit, „quando-
quidem mens Tridentini Concilii circa Scripturarum in-
terpretationem hac sententia aperte violatur.quot;

Probare pergit ex Scriptura Sacra, formam Ecclesiae
minime esse Monarchicam; itaque, postquam primum
exposuit statum Monarchiae in Ecclesia, nullum habere
firmum praesidium in Scriptura Sacra, a negativa ad po-
sitivam argumentationem procedit, quae hue redit : e di-
ctis S. S. comprobari posse : „Ecclesiam et eam reprae-
sentans Universale Concilium, auctoritatem suam imme-
diate a Christo habere, adeoque supra Petrum ejusque
successorem Eomanum Pontificem eßse collocatum;quot; haec
autem docent Joann. XIV. s. 16. Matth. XVIII. s. 20.
1 Tim. IIL s. 15.

3)nbsp;„Ut si tali modo privato spiritu (ex quo tamquam ex perenni fonte
errores prope innumeri emanarunt, et Dei Ecclesiam conturbarunt) in
sac ros textus, neglecta Patrum expositione, debacchari liceret, tam
esset facile ex iisdem locis, quibus bellarminus hic utitur, unumquem-
qae alium Episcopnm, imo et laicum supra Ecclesiam ponere; quo
nihil est absnrdius.quot; P. p. 26.

4)nbsp;Quibus accedunt verba in Act. Cap. XV. s. 28. „Visum est Spiritui
Sancto et nobis.quot; Bodem sensu jam acceperunt illa verba Patres Con-

Et quae leguntur Matth. XXIII. s. 8. sane toto coelo
disstant ab omni sententia formae Monarchicae; itemque
apparet e Matthaei loco cap. XVIII. s, 15. i) Ecdedae
auctoritatem potiorem esse dignitate Papati.

Sic concludit : Pontificem minorem esse auctoritate Uni-
versalis Concilii „repraesentantis nomen Christianum to-
tumquot;, quo igitur verba Domini quae leguntur Matth. XVIII.
s. 18. ä) referenda sunt. „Quis autem dubitet,quot; ita rogat
Pebronius, „uni membro minorem competere autoritatem
quam toti corporiquot; addens „in nullo statu Monarchico
subditi unquam dicti sunt fratres sui Eegis, princeps
una cum iis membrum ßeipublicae.quot; Ad quaestionem vero
quid Monarcha sit? verbis Petavii respondet, simul
ostendens Petrum non gavisum esse juribus status Mo-
narchici, quum Christus ipse „singulari et immediata
vocatione Apostolos vocaverit,quot; eosque non ad Petrum
miserit, ut ab ipso suam potestatem reciperent.

cilii Basileënsis, ad Eugenium IVi™ Papam scribentes: „Blasphemia
esset, si quis negaret Spiritum Sanctum dictare sententias, canones et
decreta Conciliorum,quot; in eundem usam vertentes Christi verba, quae
leguntur Joannis Euangelio, Cap. XV. s. 26. F. p. 27.
. 1) Hoc argumentum, ex Matthaei illo loco depromptum, late exposuit
GEESONIUS in Tractatu de Potest. Eccl. Consider. IV. cit. Tom. II. col. 231.

2)nbsp;Ubi leguntur „die Ecclesiae;\' et Febronius fratris nomine etiam
„Papam intelligit, aeque circumdatum infirmitate et peccato obnoxium.quot;-—
„Sic Paulus reprehendit Petrum non recte ambulantem ad veritatem
Euangelii.quot; (Ad Gal. Pauli Epist. cap. II. vs. 11. sqq.) F. p. 28.

3)nbsp;„Amen dico vobis, quaecunque alligaveritis super terram, erunt
ligata et in coelo ; et quaecunque solveritis super terram, erunt soluta
et in coelo.quot;

4)nbsp;Lib. IIL de Eccles. Hierar. cap. 15. „cui regendi, guberuandi,
imperandique suprema et ultima potestas inest, a qua Magistratuum
omnium auctoritas manat, dispersa per singulos, et ad eam tamquam
fontem revocatur.quot; P. p. 31.

Si quaeritur quamnam potestatem Dominus Christus
Ecclesiae tradiderit, quomodo illa exerceatur, Eebronius
statuit: „potestatem clavium universitati Ecclesiae a
Christo datam esse; illam hanc per Ministros suos exer-
cere, inter quos Romanus Pontifex primarius quidem
est, nihilo tamen minus Universitati subordinatus.quot;

Quae hoc loco proposuit, ea communem referre sen-
tentiam Theologorum Galliae, tam veterum, quam recen-
tiorum, allatis testimoniis probat. Concilium etiam Tri-
dentinum hanc agnovit doctrinam, licet eo tempore
necdum esset suspicio de falsitate Isidorianarum Episto-
larum, quae omnem auctoritatem Ecclesiasticam Romano
Pontifici tribuunt; quibus expositis exclamat auctor:
„Tanta est vis veritatis!quot;

Ita colligit: ~EtGc\\Qsimi juxta propriam suam dispensatio-
nem, id est, Camne regi; Conciliorum autoritatem su-
periorem esse illa cujusque Ministri, etiam mmmi; Papam
non posse abrogare legem in Concilio Universali latam,
aut ab ejus observatione dispensare, nisi de consensu
saltern praemmto Concilii; id est in ea causa, in qua
Concilium ipsum dispensaturum fuisset; episcopos in
generali synodo congregates, esse judices omnium con-
troversiarum ecclesiasticarum, et personarum, et ipso-
rum etiam Pontificum Romanorum, si in tide, ofamp;cio
vel moribus peccent; frequentem Conciliorum celebratio-

1) In Sess. XIV, can. 1.5 et XXV. cap. 21. Idem statuerant jam
Patres nonnulli, ut ïertullianus, Augustinus, Cyrillus Alexandrinus,
Gregorius I., Beda Venerabilis, quorum verba Febronius commémorât,
haec tantum Gregorii, ipsins Pontificis, aft\'erens : „qugd antiquis nus-
quam dicitur, mode Universali Ecclesiae dicitur, quodcumque ligaveris
super terram ... ctt.quot; P. p. 37.

nem perutiiem esse et vix non necessariam. „Profligatis
captiuncnlis \') adliibitis a Eomanae Curiae fantoribus ad
decbnandum genuinum ac integrum bac in parte Eccle-
siasticae Traditionis sensum, observât tales interpretatio-
nes non exbaurire totam vim Traditionis a Patribus trans-
scriptae, quod una cum eo judicat Natalis Alexander. 2)
Pergit Pebronius demonstrare e S. Scriptura omnium
Apostolorum in Ecclesiastica potestate aequalitatem
salvo Petri Primatu, eo nempe sensu quo scriptor noster

1) Captiuuculae illae erant v. c. „clavea in persona Petri non tam
ipsi Ecclesiae, quam in coMmoduin totius Ecclesiae datas esse. Vel
Ecelesiam accipientem claves, intelligendam esse de Primatu Tetri, non
morte Petri finitnro, sed perpetuo ejus successoribus adhaesuro.quot; P. p. 38.
Nonnulli etiam Protestantes nostrae aetatis, inter quos vir celeberrimus
h. a. w. metee, in loco Euaugelü Matthaei cap. XVI. s. 18. concedunt
primatum quemdam Petro inter alios Apostolos datum fuisse. Obser-
vant tamen, Christum nil statuisse de illius successoribus, quos negant
esse Romanos Pontifices. Aliae interpretationes verborum xa.i ini
TotvTy tJ -nézptf, quasi haec non ad Apostolum ipsum spectarent, sed
ad illius indolem speciatim indicatam v. c. : ad ejus fidei stahilitatem ,
a meteko rejiciuntur.

3) Affertur ab anctore textus ille clarus ac perspicuus, nil dubii re-
linquens, Lucae Euangelii cap. XXII. s. 24, 2.^. et Pauli ad Galatas
Epistolae cap. II. s. 7 sqq. In allato Lucae Euangelii textu, ex aucto-
ris sententia, non de temporali regno, inter illos instituendo, sed de
Ecclesia sermo est, a qua Dominus statam Mouarchicum exulare volue-
rit, Regis praecellentiae munus Praecessoris opponens; simul réfutât
Febronius Cardinalis Orsi de hoc loco opinionem in libro de Rom.
Pontificis Auctoritate, Tom. III. Lib. VII. pag. 599. seil.: „Eeclesias-
ticam Monarchiam ad formam Monarchiae saecularis non esse institu-
tam, quantum ad dominaudi fastum et libidinem, opum amplitudinem,
et omnem exteriorem apparatum ac splendorem; bene vero quoad \'dm
Prindpatus, in eo positam, ut universa Respublica uni us mente et im-
perio regatur.quot; F. p- 41,

hunc accipi voluit. Inquirit deinde quaenam potestas
speciatim ex illa confirmetur, denique quaenam ab
Apostolis in Synodo Hierosolymitana gesta sint.

Statuit ex bac inquisitione manifestum fieri primitivae
Ecclesiae, tam sub Apostolis, quam sub Episcopis, qui
in illorum locum proxime successerunt, formam regi-
minis Ecclesiastici, Monarchiae fuisse oppositam.

„Exceptis solis fmctionibus Primatus,quot; nihil quidquam
assignari posse statuit, quod Petrus fecerit, quod au-
tem ceteri Apostoli, etiam Vicarii Christi, mo\'o. ïamp;camp;nnt.quot;
Pusius exponit de iis quae acta sunt in synodo jam iu-
dicata Hierosolymitana, „e cujus simplici analysi forma
regiminis Ecclesiastici facile et certo eruitur,quot; quibus
explicitis iis quae tunc acta sunt, addit : „convincentius
argumentum non posse adhiberi contra statum Monar-
chicum, si ageretur de forma veteris cujusdam Eeipublicae
determinanda.quot; Atque haec Curiae quoque fautoribus
uon incognita esse, sed eos perfugiis uti, indicat. i)

Habet synodum illam pro norma Conciliorum Eccle-
siae , refutans tamen Curialistarum de iis opiniones,
quibus eorum auctoritas revera infringeretur , ut
stabiliatur sufficientia decretorum Papalium. Disci-
plina primitivae Ecclesiae ex ejus sententia per novem

1)nbsp;Itaque bellasminus statait „apostolos ipsos nullo concilio indigen-
tes, modo banc viam iniisse, ut formam darent posteris,quot; et orsi,
cujus fldem Pebronius hic desiderat : „.Tacobum Petri sententiam e
Scripturae et Profetarum dictis justam esse indicasse, ut iis persuade-
ret,quot; quos Petri auctoritas non moveret.quot; F. p. 43, 44,

2)nbsp;BELLAEMiNus sequcntia affert : „1°. concilia, licet necessaria non
sint, tamen ideo esse utilia, quia plurium judicio res prudentius agi
creditur; 2°. ex omnium nationum conventu certiorem Ecclesiastici sta-
tus rationem haberi posse; 3°. minus suspectnm videri judicium, quod

secula conspicitur, in quibus oeto Concilia Generalia
celebrata sunt. Ut occurrat animadversioni, saevientibus
persecutionibus viam defuisse ad congreganda illa Con-
cilia, ita ut ante annum 325\'^quot; nullum habitum fuerit,
afFert Febronius hoe argumentum : eerte non spreta
fuisse illis temporibus eorum jura, quippe quod ad
annum 256™\', in causa Cypriani, Augustini verba nos
doceant. \') E rebus gestis cum Nestorio, Eutychete
et in Trium Capitulorum certamine probat: antiquam
Ecclesiam et Patres Pontificis auctoritatem ConcUiorum
autoritati posthabuisse.

Indicat deinde „capitalem illam quaestionem de forma
Ecclesiae Monarchia in Concilio Tridentino agitatam,quot;
nec tamen in favorem Eomani Pontificis solutam fuisse,
referens et refutans argumenta pro Pontifice in Synodo
allegata. In Tridentino illo Concilio quaestio orta est
„num Eomanus Pontifex pro Universalis Eeclesiae Epis-
copo et Rectore haberi debeat ?quot; Eefert verba Natalis

plurium consensu perficitur.quot; Febronius animadvertit, Apostolos nulla-
tenus ad concilium convenisse, si cognitum iis fnisset,, soli Petro
omnem auctoritatem sacram inhaerere.

1) „Se non andere tale quid asserere, quale Stephanus jussit, nisi
Ecclesiae Catholicae concordissima auctoritas per plenarium Concilium
fuerit eliquata et solidata.quot;nbsp;\'

3) In Canone Octavo de snrami Pontificis auctoritate sic agitur:
„anathema sit negantibus, Eomano Pontifici traditam esse a Domino
Jesu Christo, plenam potestatem pascendi, regendi et gubernandi uni-
versalem Ecclesiam.quot; Quibus verbis sese strenue opposuerunt Episcopi
et Theologi Galli, inprimis Cardinalis Lotharingus, contendens „ea
tendere ad regni perturbationem, se Galium esse, institutum in Pa-
risiensi Academia, in qua auctoritas Concilii supra Romanum Ponti-
ficem propugnatur.quot; Porro „inde schismatis fore initium, libros ab
utraque parte scriptum iri et sedis Apostolicae auctoritatem in dubinm

Alexandri\'), qui de multis, quae liane quaestionem
speetant, egerit. Alia quaestio lioc in Concilio agita-
batur, de Episcoporum institutione, jure et auctoritate,
utrum haec immediate a Deo, an vero a Eomano Pon-
tifice sit repetenda, ita ut hujus proximi smt vicarii,
non Christi. „Utramque autem quaestionem Concilium
non finivit, quod eae non inter Catholicos et Haereticos
contraversae essent, sed inter Catholicos Theologos dis-
ceptarentur.quot; Exponit Eebronius ab una parte stetisse
Italos, ah altera Hispanos ac Gallos, rationibus politicis
non omissis.

Refutat vero ea, quae pro Monarchico statu in Con-
cilio afferébantur, primum: imperium illud omnium esse
perfectissimum; sed haec quaestio omnino non dissoluta
est. Episcopis Concilium illud parum profuit. Thuani ver-
bis utens Eebronius dicit: „eorum potestas non solum non

fevocandam.quot; Nomine Pontificis, Cardinalis boeromaeus rescripsit,
ïieque de „Papae, neque de Episcoporum potestate quidquam exprimen-
dum fore, illis tantum editis definitionibus, in quas Patres unanimi
consensu conspirareni.quot; P. p. 51, 53, 53.

2)nbsp;Plura hue spectantia auctor petiit e Pauli saepi Hist. Cone. Trid.
Lib. VII. pag. 592, v. c. „Legatos Praesides omnem in hoe nervum
\'ntendisse, ne plura Italorum sulFragia Hispanis accederent. Cardinalem
Lotharingum proposuisse, ut quia nimis contentiosi essent hac de re
Patrum animi, neque facile in un um conventuri, illa relinquantnr in
wiedio; ea spe, fore ut, adjuvante Deo, alio tempore perficiatur, quod
nunc vix posset obtineri.quot; „Hispani Praesules non acceperunt hoe con-
silium, quibus Cardinalis Lotharingus respondit: „sufficere impediri
quot;lalum, et praejudicium veritati ab adversariis intentatum ; si bonum
l^od intendimus, cum etfectu obtinere rainns valeamus.quot; „Sic deni-

clausulae loco ait scriptor, „et aegre satis, quievit contentiosuin
illttd negotium.quot;

aucta, sed ex ea multum delibatum est, quum ea potestas,
quae ipsorum propria est, et ex Dei institute iis attri-
buta, iis tamquam a sede Apostolica delegatis conce-
datur.quot; 1) Itaque Philippus II. Hispaniae rex dixisse
fertur : „Praelatos, ut Episcopos Tridentum euntes, hide
rediisse ut Parochos,quot;

Hand injuste Pebronius de Pontificiis Legatis judica-
vit, ut etiam Paulus Sarpi, eos intra materias fidei
satis sese continuisse. Patrum vota ac synodi décréta,
ut fas erat, observantes, ßecte item animadvertit, nullo
modo potuisse Concilium spectare S. Pontificis absolu-
tum in Ecclesia imperium, quum synodus sibi propo-
suisset, in gremium illius reducere haereticos, qui questi
erant de nimia et despotica Pontificum auctoritate.

„Ecclesiam hodieque regi exteriore Christi institutoris
auxilio, suam inde infallibilitatem habere, quae non est
revelationis sed directionisquot; statuit auctor, quae vera
esse non solum verbis Sacrae Scripturae, sed et ra-
tiociniis celeberrimorum Philosophorum et Theologo-
rum Angliae demonstrat. Légitima auctoritate Eccle-
siam egere putat Pebronius, non quidem mer a per-

1)nbsp;Hac de re, uti et de hac senteutia : „Episcoporum jurisdictiouem
divino jure, et virtute sui caraeteris\'teneri,quot; summa quaestio fuit Pon-
tifieios Legates Romanesque Episcopos servituti a multo tempore ad-
suetos inter et Gallos Hispanosque Praesules.

2)nbsp;Joann. XIV. s. 16. XV. s. 25, 36. Matth. XVHI. s. 17. XXVIII.
s. 30. Luc. ,X. s. 16. 1 Tim. III. s. 15.

3)nbsp;Sunt 1° joannes locke, in opere: le Christianisme raisonnable,
pag. 368 sqq. 3o quilielmits savwell, in Praef. in Editionem Epistol-
Launaji a° 1689° Cantahrigiae vulgatam. 3o guilielm. cave, Tom. II-
Hist. Litt. p. 68. in Epist. Apol. adv. Joann. Clericum.

suasiva et paedagogica sed etiam publica, „cui omnis
liumana ratio cedere debeat, et sese submittere.quot; Sic
auctoritas inter Cbristianos constituta est, nec dmpliciter
divina, nec émpliciier humana, humana vero sed divinitus
direcia-, „infallibili Dei Spiritus assistentia ac inerrantiae
dono perpetuo munita.quot; Hujus rei Ecclesiae Historiam
exempla luculenta praebere ait, v. c. in rebus Concilii
Epbesini 11\'. \') Itaque sequitur regulam Vincentii Liri-
nensis in Common: cap. IX°, non licere „contra univer-
salis Ecclesiae regulam, contra sensum omnium consa-
cerdotum, contra morem atque instituta Majorum no-
vam doctrinam invebere qua toti Ecclesiae mortiferi er-
roris labes inureretur.quot; Ex scriptoris sententia status ille
monarchicus non pertinet ad Ecclesiae regimen a Euuda-
tore praescriptum, estque alienus a forma qua antiqua
Ecclesia usa est, atque aptissimus ad declinandum in
despotismum. „Imperium vero mere aristocraticum, semen
discordiarum vix unitatem servare posset. Itaque a Deo
institutus est Primatus, ad servandum unitatem apprime
idoneus.quot; Alteram animadversionem „Salvatorem ipsum
usum esse forma illa absoluta, inter homines versau-
temquot; omnino probat Pebronius, minime vero quae ex
ea colligebantur : „Eum terram relieturum, eadem cum
potestate, atque in eadem regiminis forma vicarios sibi
constituisse, S. Petrum ejusque in Eomana Sede suc-
cessores,quot; quod „supposititiumquot; esse dicit, quum Chris-
tus Dominus in coelis eadem indutus sit auctoritate

riam „ad verum sensum sacrarum scripturarum accipiendum, ut enatae
controversiae decidi possint.quot;

1) „Quod postea est rejectum tamquam Conciliabulum et Latrocinium.quot;
P. p. 65.

quam Ms in terris habuit. Tertium argumentum pete-
batur ex „infaUibibtatis privilegie, quod Christus jam-
jam moriturus Petro tribueritquot; secundum Lucae verba
cap. XXII. s. SI. „Et tu abquando conversus con-
firma fratres tuos.quot; Non concedit unquam hoc ap-
plicari posse ad judida de doctrindnbsp;a solo Petro,

Ita Tridentinum Concilium minime agnovit Monar-
chicum Ecclesiae statum, ejus igitur decreta caute ju-
dicanda sunt. Eomani vero horum multa in suos usus
converterunt, ut verba, quae leguntur Sess. XXY. cap.
21. „Salva semper autoritas Sedis Apostolicae et sit, et
esse intelbgaturquot; explicuerunt de salvo arbitrio et vo-
luntate Pontificis, quae Pebronius dicit „adversari synodi
menti,quot; quum modo addita sint, ratione habita Protes-
tantium oppugnationis. Accedit, falsitate Decretalium
nondum reperta, multos iis adhaesisse principiis, spien- ■
dentia ob primorum et sanctissimorum Pontificnm no-
mina, sed hâc fraude detecta „multo certius de ge-
nuina potestate Summi Pontificis, quatenus ea revera
ex Deo est, judicamus, quam Patres nostri falsis illis
documentis innocenter delusi.quot;

E Pebronii sententia Protestantes vix habent quod in-
fallibilitati Ecclesiae opponant, nisi : „Date nobis

1)nbsp;v. c. Sess. XXIV. cap. 1°. legitur : „Beatissimum Komanum Pon-
tificem sollicitudinem universae Ecclesiae ex muneris sui officio habere.quot;
De iis accurate egit paxilus sabpi in Hist. Cone. Trid. Lib. VIII. pag.
774, ubi dioitur, melius scriptam fore sollicitudinem omnium \'Ecclesia-
rum, ut legitur 2 Cor. XI. vs. 28, „quippe quae nemini non potuisset
arridere.quot;

2)nbsp;Sunt verba Andreae Episcopi Wintonensis in Apologia pro rege
Jacobo, contra bellarminum cap. XIV. p. 333.

Concilia legitime congregata et procedentia; date Patres
unanimi consensu judicantes, et in eorum sententiam
statim ibimus.quot; Quibus opponit „nibil certum, nibil sta-
büe fore, nibd quo baereticus ab orthodoxe internosci
possit, si Concibis ea decernendi potestas adimatur.quot;
Praeterea verba illa Vincentü Lirinensis (1. 1. cap. 8°)
„proprium esse Christianae modestiae et gravitatis, non
sua posteris tradere, sed a majoribus accepta servare.quot;\')
Ad infringendam XJltramontanoïum doctrinam de Ro-
ma.ni Pontificis infallibilitate notât, „eam neque ab omni-
bus Cathobcis Ecclesis agnosci, neque practicam habere
utilitatem.quot; Multi enim viri celeberrimi, inter quos Ger-
sonius, Universitatis Parisiensis Cancellarius, Adrianus
■yi. Papa, et prae ceteris Bossuetius (in Defensione
Cleri Gallicani Libr. XY. cap. 36.) sese huic doctrinae
opposuerunt. Non minus Ecclesia Graeca pluribus tem-
poribus , Africana (jam tempore Papae Stepbani in quaes-
tione de baptismo Haereticorum), Gallicana praesertim,
quae decretis Conciborum Constantiensis et Basileensis
„supremam Conciborum Generabum autoritatem supra
Pontificem essequot; semper adhaesit; tandem vero etiam

1) Etiam commémorât verba Hugonis Grotii in Toto pro Face „fidem
omnium antiquorum dogmatum hodieque in Ecclesia E. Catholica sub-
sistere, minusque ei esprobari posse repudiationem essentialium verita-
tum, quam superfluorum et inutilium adoptionem.quot;

„luter haec superflua,quot; ita pergit Eebronius, „illud nunc impugnamus,
quod caeteris omnibus intolerabilius est; sed poterit, imo debebit id
debellari et ad justos terminos redigi (reticet se spectare Pontificis Eo-
mani potestatem, satis notam) sine schismate, imo sine generali Conci-
lio, uti supra recte monuit Saywellus.quot; P. p. 82.

2) Ipsi Eomani Bossuetii laudarmit opus, inter q^os Cardinalis Orsi
in libro sno „adversus declarationem cleri Gallicani de anno 1682®quot;

Germaniae Ecclesia. Concludit : „pericnlosa res est,
multiplicare articules fidei sine evidentia, et Iraereses
absque necessitate,quot; et nullius in fidei controversiis mo-
menti esse Infallibilitatem Pontifieiam, quam tantopere
jactitant Ultramontani.

In capite IP bujus libri agitur de Primatu in Eeele-
sia, et Genuinis ejus Juribus. Quaestioni an revera ex-
stet ille Primatus e Scriptura i) et Traditione afflrmanter
respondet. Persuasum sibi babet Primatum illum necessa-
rium esse, quem tamen conformem vult spiritui Christi,
sine contagione humani dominatus, et in charitate funda-
tum. „Ita, inquit, Petrus non magis est Apostolus et Epis-
copus quam caeteri, sed primus. Doctrina ejus, neque
purior, neque certior est, quam reliquorum. Quamquam
una ex petris vi vis Ecclesiae fundamenti, primus lapis est.quot;

referens, eum non unum alterumve produsisse locum, sed omnia per-
scrutasse, ut perveniret ad finem, quem sibi proposuerat.

1) Binos illos textus Matth. XVI. s. 18. et Joann. XXI. s. 15, 16, 17.
censet, non obscure „praecipuum aliquid in Petroquot; prae reliquis Apostolis
indieare. Primus memoratur Matth. X. s. 2. Marc. III. s. 16. Acta I. s. 13.
Luc. VI. s. 14. E sententiis Origenis et Eusebii Caesareënsis „primus
Petrus vocatur, fortasse ut caeteris honorabilior, et ultimus Judas ob
malum afi\'ectum.quot; Alii ut Hieronymus et Chrysostomus „quia aetate
erat provectior.quot; Epiphanius, Cyprian us aliique „quia primus ad Aposto-
latum fuerit vocatus.quot; Alii id tribuunt „ejus in Christum charitati.quot;
Post Christi deeessum „primum Ecclesiae coëgit concilium (Acta I).
Primus omnium Christum annuntiat (Acta II). Cap. 111° et IV° comi-
tem licet habeat Joannem, solus tamen habet orationem et pro se
respondet ac pro illo. Cap. XV° iterum synodum congregavit eidemque
praesidet. His argumentis allatis, addit Febronius : „Unde magis magis-
que declaratur. Ecclesiae coetibus praesidendi jus ita fuisse, huic Apo-
stolo eoncessum,-ut illud nemo in controversiam vocaverit, nemo non
libentissime tulerit.quot; F. p. 91.

Patres Graeci ac Latini confirmantes Primatnm Petri
de illius fundamento statueront : „bonum esse unitatis
in Ecclesia,quot; quae ratio movit ad illum faciendum perpe-
tuum, quamobrem Romano Praesuli creditus est, non
tamen a Christo, , sed a Petro et ab Ecclesia; adeo ut
Ecclesiae auctoritate ad aliam sedem transferri omnino
possit. Terbis Bellarmini i) assentitur Pebronius, statuen-
tis: „rationem successionis Bomani Pontificis ex facto
Petri quod, juxta Traditionem, Eomae elegerit sedem suam,
initium habuisse; nam si Petrus nullam sedem sibi un-
quam elegisset, tunc ei ille successisset, quem Ecclesia
sibi elegisset, cujus successor in Primatu, iterum fuisset
ille, qui ei succederet in Episcopatu.quot; Itaque successor
in Primatu non gaudet divino mandato, sed ecclesiastico.
„Sic etiam penes Ecclesiam cui tradita fuit clavium po-
testas, stetit et perdurat jus determinandi, per quem
primum in illa officium, per quem inferiora munera
geri velit. Primatus officium, inde a Petri excessu,
a sobs Romanis Praesulibus gestum, a Catholica Eccle-
sia agnitum fuisse, probant Acta Concihorum, Gesta
eorundem Pontificum, denique scripta et elogia Patrum,
tam Orientis quam Occidentis; quorum testimonia seor-
sim a Pebronio afferuntur et exponuutur.

2)nbsp;„Hinc, sicut per rationes convenientiae humana auctoritate Eo-
manae urbis antistiti sacer primatus créditas fuit, sic et ex rationabi-
libus motivis auctoritate Ecclesiae, idem ad alium Episcopnm, transferri
potest.quot; Idem illud multi alii cum Pebronio statuèrent. Etiam saeculo
XYIo constantissima fuit sententia regni Galliae, quae in articulis Ger-
manis Smalcaldae propositis, his verbis effertur : „Sentire regem Gallo-
rum, jure tantum humano, non divino, Romanum Pontificem habere
Primatum.quot; Cf. seckendoeff, Uist. Jmth. Tom. II. pag. 105. P. 98.

Censet Febronius i „singulari divinae providentiae con-
silio factum esse, ut is, qui Ecclesiae totius caput esset,
in urbem, totius Orbis dominam, pervenerit, ibique sedem
üxerit suam, ut quasi ex sublimi loco, excubias agere
posset.quot; Civium Eomanorum in urbem confluxus, situs
urbis idoneus ad novas ecclesias fundandas, ad fundatis
prospiciendum, omnino Ecclesiae valde profuerunt.

Sententiam illam de Primatu cum omni suo jure.
Ecclesiae auctoritate, alio transferendo, minime placere
Romanis, sponte intelligitur; Benedictus Papa XIVquot;®
valde illam aegre tulit. Et Pebronius ipse concedit
„talis translationis légitimas causas hactenus defuisse et
omnem prudentem rationem ei merito obstitisse.quot; i)

Si quaeritur, qua in re consistât natura illius Primatus,
quae ejus sint genuina jura? respondet scriptor consu-
lendum esse constantem usum et disciplinam Ecclesiae,
qualis viguerit primis sex vel septem seculis, id quod
efRci potest e scriptis Tatrum, actis Conciliorum, ipso-
rumque Romanorum Pontißcum gestis. Existimat „qualis
in Senatu Praeses, talem propemodum in collegio Apo-
stolorum fuisse Petrum.quot; Sic verba Caput, Major ac
Princeps non „stricta significationequot; adhibenda sunt.
Exigit illud munus „conservatio unitatis in Ecclesia,quot; ob-
servandis Canonibus, flde illibata custodita cett.: „In

1) Qaibus addit: „Hinc, ne forte per talem mutationem ipsi Primatui
noceatur, Christus ejusdem auctor et conservator suam ei fecit (non
obstantibus tot tantisque ricissitudinibus) in Eomana Sede constare fir-
mitatem. Fecit id, idem probabilius faciei, si quid aliud, humano ani-
mo praevisum, aut impraevisum, Romae eveniat.quot; F. p. 103, 104. ■—
In iis quae nostris diebus fieri vidimus, Romam haec oppugnatoris ejus
verba consolari possent!

magna congregandorum Generalium Conciliorum difli-
cultate, Summus Pontifex condere potest leges generales,
easque toti Ecclesiae observandas proponere, at vero non
ante vim habituras, quam commuiii consensu fuerint
receptae/\' „Quamquam non ulümm judex sit statuen-
dus, sunt tamen ejus praecipuae in judicando^ar^ïes. Quam-
diu Ecclesia non reclamat, ejus definitionibus obsequen-
dum est.quot;-). Quum necesse sit generale Concilium,
universam Ecclesiam repraesentans, congregari, Eoma-
nus Pontifex id vi Primatus sui potest et debet. Ad
Papam ut centrum Unionis Ecclesiasticae multa negotia
inde ab initio referebantur, ut sic dissitae ecclesiae etiam
extra Concilium inter se conferrent. Dispensare potest
in legibus a Concibis latis, „eo scilicet casu, quo ipsum-
met Concilium dispensaturum fuisset.quot; Supremum ju-
dicium, ad quod provocari potest, penes Eomanum est
Pontificem. S) Eomana Ecclesia Mater et Magistra caete-
rarum est dicta, quia ex ea exierunt, qui primi fidem
annuntiarunt in Italia, Galba et Hispania, a caeteris
Ecclesiis Occidentis magnopere aestimata est. Animad-
vertit tamen auctor „fundamentum illud reverentiae et
grati animi, non omnimodae dependentiae et subjectionis
esse.quot; Sic etiam „responsa iUius ad harum consultationes

1) „Quamquam penes Summum Pontificem solum legislatoria potestas
respectu universalis Ecclesiae non resideat.quot; P. p. 106.

3) „Quod secus est circa privata Episcoporum decreta, quibus ii tan-
tummodo sint obstricti, qui eorum jurisdiction! subjiciuntur.quot; P. p. 107.

3) Quum in commodum fidelium illa, quae dicitur, instantiarum
auctoritas, impectioni addita esset; qua diversi gradus judiciorum insti-
tuebantur; inter haec supremum, saltern in Oceidente, per Concilia, et
primo quidem per Sardicense anni 347» Komano Pontifici attributum est.

attentioiiem mereri et respectum, at leges non esse,
quae stricte obligent.quot;

Quid boni Primatus bic Ecclesiae afierat, si quaeritnr ?
„Fit per hoe Centrum ünitatisquot; (§ IV) respondet Pebro-
nius , simul explicans, quam necessaria sit haec Ecclesiae
coustitutio ad reprimendos errores, et ad servandam in-
concussam fidem. Per hoe medium dissitae Ecclesiae
etiam extra Generale Concilium inter se tamquam vin-
culo aptissimo conjunctae suntquot; Praeterea indi-
cat „ad fidem in sua unitate, religionem in puri-
tate, hierarchiam sacram in statu suo servandamquot;
opus esse consociatione illa omnium Ecclesiarum per
commune illud centrum; ad quam communionem defen-
deudam atque servandam, excommunicationis remedio inde
ab origine Ecclesia usa sit, eorum habita ratione, qui
dirumpere eam soeietatem vellent. lis „qui Eomanas
partes praeter modum tuenturquot; et qui sententiam stre-
une defendunt, universam Ecclesiam acquiescere debere
in auctoritate ac judicio „Petri cathedraequot; opponit
Pebronius „Centrum Physicum ditferre a Moraliquot;
Quo redeunt Eomanae Ecclesiae jura, si tamquam centrum
Unitatis consideretur ? a.) Eomana Ecclesia habet inter
omnes per universam terram vera fide conjunctas Eccle-
sias, praesidium, etiam extra Generale Concilium, quod

1)nbsp;ieenaeüs (Lib. III. adversus Haereses, cap. 3.) ait : „ad hanc Ec-
clesiam (Romanam) propter potiorem principalitatem, necesse est omnem
convenire Ecclesiam, hoc est eos, qui sunt undique lideles.quot; F. p. 109.

2)nbsp;„Neque enim hoc illius indolem ita sequitur, ut quod in physicis
semper obtineat, in moralibus non declinet Kuguamquot; — „In Centro
vero omnes ac singulae a peripheria ductae lineae desinunt; atque in
eo invicem conjunguntur, demumque in illo immote quiescunt.quot; F. p. 110.

saepius convocari vix potest, b.) Jus reliquis fidebbus
invigilandi, utique juxta formam et normam Canonum,
c.) Unitatis tanquam Centrum efficit, in quo et per
quod Meies communionis nexum inter se servent. Qui-
bus tamen addit, ex iis nulla ratione sequi, caput illud
et praesidium non indigere vicissim subsidio corporis,
„a quo et sustentetur et nutans sublevetur.quot; Etiam
nonnullis Eomanis Pontificibus visum est, hoc sane sus-
tentaculo ei opus esse, ut Sixto IIP. statuenti: „Ut
omne corpus capite regitur, ita ipsum caput, nisi suo
corpore sustentatur, firmitatem et vigorem suum perdit,
et non tenet, quam habuerat, dignitatem,quot; et Boni-
facio F, anno 422° ad Episcopos, per Thessaliam con-
stitutes, scribénti.

„Ea, quae ad Ecclesiae statum attinent, ubivis geran-
tuf, ad JRomanum Pontificem referenda esse, ut is soUici-
tudinem suo Ministerio convenientem expleatquot; (§ YI) mul-
tis exemplis e saeculis IY° et Y° petitis probat Pebro-
nius, „e quibus apparet quibus modis Eomani Praesules \')
tunc temporis per reliquas etiam longe dissitas Ecclesias
gravissimo suo Primatus ministerio cum ad fidem tum
ad disciplinam Ecclesiasticam tuendam satisfecerint.quot;
Imprimis ex Sixti IIP eft\'ato : Pontifex, quoad ejus fieri
potest curat „ut Ecclesiae Domini macula desit et ruga.quot;
Et quanam indole idem officio suo fungi debeat, Gre-

1) Etiam Justiniano visum est, eam sollicitudinem Pontificis Romani
ministerio convenire, quum scripserit : „nec enim patimur, ut quic-
quam eorum, quae ad Ecclesiasticum spectant statum, non etiam ad
Ejusdem referebatur Beatitudinem, quum ea sit caput omnium sanctis-
simorum Dei Sacerdotum.quot; F. p. 114.

gorius Magims indicavit, „Jussionis verbum a suo auditu
removendum esse petens.quot; i^)

„Romanus Pontifex est tutor et vindex Cammim per
universam Eectesiam; in quorum fideti otjservaüone Papa mi
Primatus invictum praesidium invenitquot; (§ VII). Quinam
vero sunt Canones iUi? Tum Apostobcae ïraditiones,
tum etiam Synodabum Canonum statuta „quae seduto
sancteque coti curarentquot;, quod si semper ab Apostobca
Sede observatum fuisset, nunquam tales ab ipsis adeo
Pontificibus profectae legerentur confessiones, Sedi illi
parum bonestae, quales ab Adriane VF et Paulo IIF
enunciatas esse, nunc ex Historiâ novimus. „Romanum
Pontificem sententiae Conciliorum executorem habendumquot;
senserunt Gelasius Papa, posterioribus etiam tempo-
ribus S. Bernardus, Bossuetius aliique ; quibus e nu-
mero Pontificum annumeranda sunt nomina Gregorii
Magni, Gregorii VIP et Innocentii IIP. Et si quaeritur

1)nbsp;Addit in epistola ad Episcopum Alexandrinum Eulogium : „Scio,
quis sum, qui estis. Loco enim mihi fratres estis, morihus patres.
Non ego jussi, sed quae utilia sunt, indicare euravi.quot; Profecto verba
haecce prorsus aliud quid spirant, quam multorum Pontificum Roma-
norum posterioris aetatis. F. p. 119.

2)nbsp;Verba Adriani VÜ sie se habent: „Seimas jam aliquot annis
in hac Sancta Sede multa abominanda fuisse, excessus in mandatis,
abusus in spiritualibus, et omnia tum demum in perversum mutata.quot;
Pauli Uli: „Abusibus illis, quibus jam pridem Ecclesia Dei laborat,
et praesertim haec Curia Romana, effectum probe est, ut paulatim
ac sensim ingravescentibus pestiferis his morbis, eam in magnam hanc
ruinam traxerit, quam videmus.quot; (p. 121).

3)nbsp;Verba Gregorii M. (Lib. III. Ep. 29.) „sicut ab aliis nostra exigi-
mus, ita singulis sua jura servamus;quot; Gregorii Vlli (Lib. I. Ep. 24):
„sicut Romanae Ecclesiae debitum honorem impendi a caeteris Eccle-
siis, ita unicuique Ecclesiae proprium jus servare desideramus ;quot; Inno-

de fructibus, quos susceperunt ex illa Canonum con-
servatione, Bossuetii argumentis uti licet: „invictos eos
fuisse a Constantinopolitanis Praesulibus, alta spiranti-
bus, Principum gratia ferocioribus, quos Canonibus iis
coërcebant.quot;

Ad jura Summi Pontificis porro illud pertinet, „nni-
versalis Ecclesiae nomine leges aliaque observanda propo-
nerequot; (§ VIII), quemadmodum vero Petrus Matth. XVI.
s. 15. pro omnibus unus respondit, ita et ejus suc-
cessor ad Ecclesiam loquitur ex Universali Traditione.
Agnoscit tamen scriptor, Decretis summorum Pontificum
uiter Canones Disciplinares etiam locum deberi, iis vero
tantum, quae pro fundamento habent Canones ab Eccle-
sia agnitos, maxime Conciliares i. e. e Conciliis petitos.

Duplex est modus promulgandi decreta Pontificia,
T^er synodum, ei omnium consensum.

Ratio vero, qua Papa soUicitudinem suam pro obser-
\'oantia Canonum exercere débeat, e verbis Cypriani et
AugusUni eruitur, (§ IX) unde concluditur: praecipuum
praeter ceteros jus et ofamp;cium S. Pontifici esse nullum
aliud, „quam ut ante alios omnes curet, ut circa ƒ Jem et
\'quot;^res statuta Canonum maneant illibata; diverso tamen
ißodo: fides enim eadem esse debet in toto mundo,
Kiores contra, quatenus legi divinae non repugnant, et
^^eruni credendarum cardinem intactam relinquant, pro

®entii Illi (Lib. I. Ep. ad Rectores Tusciae) : „sicut jura nostra volu-
servari, sic aliorum jura volumus illibata servare.quot; (p. 126).
Non suborta enim quacunque quaestione. Concilium colligendum
censet, sed ex ea tantum causa, „ex qua graves per orbem dis-
^enaiones oriuntur, nee aliter pax coalitura videatur,quot; (p. 129). Con-
^^quot;\'ïe jubet Actorum XV. s. 2.

genio usu et statu provinciarum ac regnorum varii esse
possunt, Indicat FebrOnius satis constare, a Pontifice
ipso utcunque contumaces non fuisse depositos, nec
al\'ia ratione punitos. Si vero tale quid fecit, non ita
egisse ex jure suo habebatur, sed tanquam damnationis
et excommunicationis sequela habebatur taie factum. At
vero quae a Papa eatenus décréta erant, in Synodo
deinde confirmabantur, quod exemplis illustratur.quot; Gre-
gorius Magnus luculentissimum nobis hac in re ex-
hibet exemplum, quum non deposuerit, ahave ratione
punierit Joannem Patriarcham Constantinopolitanum,
titulum Episcopi Universalis assumentem, contra „a
Deo precibus imploraverit, ut hunc a mente illius aver-
teret errorem.quot;

Etiam „Romanus Pontifex jus habet mittendi legatos
ad opus officii sui Primatialisquot; (§ X), subjungit tamen
„ne vero in hac committantur abusus, in plerisqm regnis
muneri et functionibus Legatorum fines ponuntur.quot; Expo-
nitur deinde ratio, qua una cum Eomanorum Pontificum
juribus creverit Legatorum auctoritas et licet Triden-
tinum Concilium agnoverit hun© abusum, „posteritati,
ex Pebronn sententia, r dictum est, penitus emen-
date quod hac in parte Eegnis noxium, et Episco-
porum juribus adversum intelligaturquot;. Jam nunc in

1) Docet porro, ex Isidorianis Decretalibas seqni „nullum Conci-
lium pro rato perfectoque haberi, nisi cui Pontifex per se vel per suos
delegates praesedisset.quot; Item pergit: „postquam etiam Concilia exa-
ruissent, non deërant tamen Pontiticibus obtentus, suos Legatos pro-
vinciis obtrudendi,quot; ut scripsit Alexander II. Ep. 21. „quod cura Uni-
versalis Ecclesiae cogat mittere Legatos ad visitandas Ecclesias, cum
Pontifex per se id facere nequeat.quot; (p. 140).

Anglia, Scotia et Gallia eomm jura valde sunt minuta;
in Germania contra pleniore potestate Nuntii illi sem-
per usi sunt.

Quae hucusque Pebronius disputavit, eo maxime ten-
dunt, ut probe intelligatur ac teneatur: S-ummi Ponti-
ficis principatum. per universam Ecclesiam, ex ipsius sen-
tentia, non tam esse Jimsdictionis, quam ordinis et
consociationis {§ XI). Talem itaque principatum Sum-
mus Pontifex babet in Universali Ecclesia, „qualem v. c.
Cyprianus gerebat in Africana (ut ipse agnovit celeber-
rimus ille Episcopus) qui aequalitatem et libertatem
aliorum Episcoporum non infirmabat, sed jus solum
habebat Concilia convocandi, simihaque,quot; eo semper salvo,
quod Eomani Pontificis universahs Primatus sit ex in-
stitutione Christi, Episcoporum contra potestas humanae
ordinationisquot;. Jurisdictionis Papalis nomen prorsus rejicit
Pebronius, potius loquitur de illius auctoritate, ut sem-
per etiam fecit Concilium Tridenthium v. c. in Sess. YII.
et XXY.; cum Gregorio Magno eorum perstringit opi-
nionem, qui Eomano Pontifici nimis auctam nec rectam
attribuunt auctoritatem i). Leo Magnus se ipsum vo-
cavit: „Leonem Papam Ecclesiae Catholicae urbis Eo-
mae;quot; nihil tamen aliud hoc nomine designari quam
„CathoHcae Communionis Episcopusquot; apparet e nomi-

1)nbsp;Graviter sane peccant, qui eo sensu Eomanum Pontificem „Catho-
licae Ecclesiae Episcopumquot; dici existimant, quasi Catholica Ecclesia
qns dioecesis sit. in qua ipse proprio jure Episcopnm agat, reliqui
Episcopi, praeter nomen vicariam illius unius prae^ecturam tantum

2)nbsp;In Carthaginiensi Collatione cum Donatistis, nonnulli Episcopi
»Episcopos Ecclesiae Catholicaequot; se dixerunt, „ut sese hac formula ab

nibus, quibus abas contentus fuit, ut „Leonis Episcopi,quot;
„Episcopi urbis Romae.quot; •Universalis Episcopi titulum
tantummodo sibi vindicare potest Summus Pontifex eo
sensu, quod habeat cur am totius Ecclesiae, gener alem,
nimirum, ita ut nunquam excludat arctetque particu-
laria jura, „quae singubs Bpiscopis in suis dioecesibus
ab Universabbus Ecclesiae Concibis sanciunturquot; i).

Dubio, num tabs auctoritas, qualem Pontifici con-
cessit, huic sufamp;ciat, occurrit Pebronius demonstrando :
„In primaevo statu, in quo Primatus octo saecuUs per str-
itt, bono unitatis optime prospeetum fuisse,quot; (§ XII);
„quum bonum Ecclesiae et fidei securitasquot; non cohae-
reant cum jure absolute decernendi in rebus sacris, prae-
sertim fidei; quum a veris Christianis, „corde et ore
Ecclesiae fibos se agnoscentibusquot; decreta particularium
Synodorum et Summorum Pontificum non contemnenda
sint. Non obstat, plurimas haereses sola Romanorum
Pontificum autoritate damnatas esse, nullo habito
Concilio, quod tantummodo admitti vult hic scriptor
tanquam „extremum remediumquot; omnibus aliis adhibitis.

Haereticorum conventiculis et communione secernerent.quot; — „Credun-
tur, ita pergit auctor, huic appellationi occasionem primi dedisse Do-
natistae, qui Ecclesiam in parte collocabant : quibus Catholicae Ecclesiae
nomen opponunt Ecclesiae per orbem diffasae assertores Episcopi.quot; (p. 150)-

1) Hunc sensum etiam défendit Bellarminus (Lib. IL de Rom. Toot
cap. 31.) eumque 1.1. exposuit, quum Heterodoxi Gregorii M. testimo-
niis contra Romanum Pontificem abusi essent.

3) „Ad extremum hoc remedium tunc demum est recurrendum, s»
difficultas aut haeresis tolli non possit intermediis judiciis Episeoporum ,
Conciliorum dioecesanorum et provincialium, demum Romanorum
tiflum, quibus omnibus pro re nata competit de rebus fidei judicium ,
quamquam non ultimatum et irrefragabile.quot; (p. 152).

Nequaquam vero sic arma s uppeditare vult ad resisteu-
dum Eomano Pontifici, legitimo Ecclesiae Capiti a Christo
constituto, attamen resistentiam illam legitimam esse
posse, etiam ex Bellarmini sententia (allato exemplo Cy-
priani ac Papae Stephani) fatetur. Nam resistere legitim,ae
potestati crimen est quovis supplicio vindicandum; re-
sistere ei, qui autoritatem usurpât, quam nec a Deo
obtinuit, nec ab hominibus, saepe excusationem meretur.

Et si quaeritur „de primaevo illo statu, in quo Pri-
matus octo saeculis perstititquot;, hue redit i) : „Incumbit
Petri successori sollicitudo omnium Ecclesiarum. Ideo
ex omnibus Provinciis ad eum sunt referenda, quae ad
communem Ecclesiae statum pertinent. Ad ipsum tam-
quam ad Centrum omnia concurrunt, quo servetur unitas
fidei, puritas morum, Hierarchia Ecclesiastica, etc. Ad
eum pertinet cura et defensio Canonum a Generalihus
Concibis sancitorum, aut alias ab Ecclesia acceptatorum.
Hunc in finem instruit, hortatur, arguit. Adversus
refractarios utitur mediis per Canones praescriptis. De-
ttum suam et Ecclesiae communionem negat, a qua
simibs aliarum Ecclesiarum Communio et respective ex-
communicatio ut plurimum dependet. Scribit ad Episco-
pos provinciae, ut collegam scandalosum aut haereticum
deponant. Suborto in causa fidei dubio, priusquam
a-liquid definiat, et toti Ecclesiae credendum propo-
i^at, Episcoporum sententias rogat, colligit, pondérât.
Quod si ne sic quidem omnium Ecclesiarum exspecta-
tioni satisfactum appareat, sed earum plures atque in-
dignes reclament, universalem synodum congregat, eique.

salvo suo praesidio, liberum causae examen, cognitio-
nem, et decisionem permittit. Non invadit ordinaria
Episcoporum jura; sanctissimorum Canorum, ab uni-
versali Ecclesia sancitorum, primus custos et vindex est.quot;
Caeterum animadvertendum est „omnes baereses sublatas
esse, neque illarum ullam remansisse,quot; quod quidem ex-
spectari vix potest, quamdiu Ecclesia in Monarcbiae
statu permanet. „Post baec, ita concludere omnino po-
tuit scriptor, judicet quisque bonus et aequus, quo
systemate, bono Unitatis melius consultum sit.quot;

Tandem quaestioni: quaenam in illa „Civitate Dei,\'
dicenda sit vigere regiminis forma? respondet, verba
afferendo „viri sacris quidem Protestantium addicti, sed
docti et rerum politicarum cum primis periti, atque
in hac parte vera tradentis,quot; nempe Samuëlis Puffen-
dorfii \'). Hic vero ita disserit: „In Ecclesiis forman-
dis non opus est decreto super certa regiminis forma
introducenda; absurdaeque adeo sunt quaestiones, mo-
narchica, aristocratica, an democratica, forma competat
Ecclesiae? Hac quippe formae cadunt in statum ahquem
seu civitatem. Ecclesia autem status non est.quot;

In Gapüe IIP agitur „De incrementis jurium Prima-
tus Uomani, iUorumque ansis, turn fortuitis et innocuis,
turn sontibus.quot; — „Episcopatus in Ecclesia unus est, et
omnibus Episcopis certo modo communis, {§ I) qnod
jam agnoverant Cyprianus et Leo Magnus. Pactis suis
etiam comprobavit illam sententiam Athanasius, plures
ad sacros ordines evehendo, ab exiho redux, in varus

civitatibus, minime ad ejus dioecesin pertinentibus,
ne Ecclesia ab Arianismo obrueretur. Plnra talia ex-
empla affei\'t scriptor, quibus efficit: ,,exigente neces-
sitate nullum officii Episcopalis actum esse, quem non
quisquis eorum, sine ulla dispensatione, peragere po-
tuissetquot; : scilicet in rebus ad fidem spectantibus, non
vero ad Ecclesiasticam politiam, diversam in diversis
dioecesibus, „in quibus nibil unquam erat, aut esse
potest, aliis in aliorum dioecesibus commercii aut cu-
rae, sed suae solius dioeceseos negotiis quemque in-
tentum esse oportet.quot; Cliristi tamen mandata Marc.
XYI. s. 15. et Matth. XXVI. s. 19, minime ad omues
Presbyteros, sed solum ad Apostolos et Episcopos,
eorum successores, spectare, Pebronio visum est.

„Non omnia, quae Romani Pontifices in aliorum. dioe-
cesibus gesserunt, vi Universalis Primatus egisse, aut
sua auctoritate perfeoisse censendi sunt. Plura quodam.
devoMionis jure suscepei\'unt : quae ad jus ordinarium.
minime pertinent.quot; (§ II). Extraordinarium et quasi devo-
lutionis illud jus, ortum ex urgente necessitate, vel
suadente manifesta Ecclesiae utilitate, prima ansa est
erroris, quo multa tamquam ordinaria jura et propria
officia Primatus considerantur, quae tamen „vel per se,
omnibus Episcopis communia sunt, vel tantum ex prae-
cipua Primatis obligatione aHorum defectus extra ordi-
nem supplendi dimanaut, vel ab illo quidem inchoantur,
attamen suam vim et robur a superveniente aharum
Ecclesiarum consensu, saltem tacito, obtinentquot;.

„ Varia enim., etiam. praeter vel contra statuta Cano-
num in alienis dioecesibus acta leguntur, quae in exem-
plum trahi non debent. Nonnulla ex speciali privilégia

et praerogaiiva exercebantur, quae ultra fines privilegii
extendi non possuntquot; (§ III). Non a faetis sed a jure
norma snmenda est genninae Pontificum cognoscendae
potestatis 1), „multo minus a particulari jure ant privi-
legio, etiam legitime, concludi potest aut debet ad jus
universale.quot; Simul vero summam agnoscit difficultatem
veros fines Primatus, ilbusque jurium definiendi, quo-
niam, quatenus ex jure divino est, permixtus fmt cum
novis opinionibus ac doctrinis. Quod spectat ad jus pri-
mariarum Sedium, quod hae cum Romana commune lia-
bebant, abenos Clericos ordinandi, multum ab est ab ex-
ercitio propriae et ordinariae jurisdictionis in alienis
dioecesibus. Nam sedium illarum Episcopis non licitum
erat abarum dioecesium homines ad officium in peregri.
nis Eccleshs consecrare; sed, quum nemo ordinaretur
nisi ad ofacium certae Ecclesiae (quod posterioribus tem-
poribus beneficium, dictum est), „Romano Pontifici, Pn-
matibus et Patriarchis solum permissum erat, praeter
vel contra communem regulam, ex alienis dioecesibus
Clericos debgere, eosque Patriarchabs sen Primatiabs
suae Ecclesiae — quam reliquarum formam esse, ideoque
delectu Cleri eminere decebat — ministerio volentes
adscribere.quot;

,ßiG etiam antiqua ratio excommunicandi, ejusque jus,
non erant effectus jurisdictionis respectu excommunicatiquot;
(§ IV). Describit Pebronius quomodo ratio illa com-

1) „Non debet de genuiPM Pontificum potestate jndicari «.r illa quam
exercueruüt illo tempore, quo haec nullis credebatur circumscripta limi-
tibus, sed ex actis Conciliorum, ex seatentia Doctorum Eeclesiae, et
Pontificum ipsorum judicio, quod de snis juribus ferebant ante tempora
(p. 166),

muiiicandi et excommunicandi Romam inter et alias Ec-
clesias olim servata, per speciem jurisdictionis universa-
lis facile in errorem indueere possit. Communio Eccle-
siarum duobus praecipue modis fiebat, et per litteras,
quas sibi invicem scribebant et per benignam susceptio-
nem eorum qui ab externis Ecclesüs veniebant, et con-
cessa iis communione. Omnes tamen et singulae Eccle-
siae non notae inter se mutuo commercio uti poterant,
quare magnae ebgebantur Sedes, per quas ceterae Ec-
clesiae inter se communicabant, cujus rei multa lau-
dantur exem^da i). Regulae vero ab universali Ecclesia
dictatae, quibus communicandi modi regebantur, juris-
dictionis universalis speciem atque umbram prorsus tol-
lunt. Idem valet de excommunicationis ratione : nam
saepe Ecclesia Eomana abas Ecclesias excommunicavit,
eodem modo quo Ecclesia quaedam ejusve Episcopus
abum Episcopum aut Ecclesiam sive vicinam, sive procul
dissitam, id fecit; quod fiebat vel datis litteris, vel re-
jectis a communione iis, qui inde veniebant, unde ad
communionem nuntn facti erant. Excommunicatio ob
rectam causam pronuntiata dimanat ad universam Eccle-

1) „Sie Orientis Ecclesiae cum Occidentalibus communicare ceuseban-
tur, quando\' Antiocheno Patriarchae communicabant, qui jiinclus erat
■Communione cum Romano, cui specialiori nexu adhaereba,nt Occiden-
tales. Ita Aegyptii etiam per Alexandrinum communicabant cum Ro-
mano, et Occidentales omnes cum Orientalibus et Aegyptiis itidem per
Romannm, quem S. Basilius (ep. 239) propterea Occidentalium Chori-
phaeum nominat.quot; Quibus postea E. haec addit : „Sic Romana Eccle-
sia erat qnidem punctum-, in quo, et per quod reliquae Ecclesiae inter
se communicabant; sed vel ipsa haec communionis jura et communi-
cîwdi modi regebantur regnlis, non a Horn ana, sed ab Vmversali Eccle
sia dictatis.quot; (p. 169).

siam, e Canonum dispositione, nomine totius fit Eccle-
siae; exemplum praebet Marcion.

,jQualitas Sedis Patriarchalis, Romae adhaerens, saepe
cum, TJniversaK Prim,atu miscetur, ei errores general
(§ V). Mox décréta Eomanorum Pontificum ab Orien-
talibus habebantur pro efi^atis totius Occidentis, ut fece-
runt Augustinus et Hieronymus \'). Sensim sensimque
Canonistae Eomanum Pontificem e Patriarcbarum numero
et ordine expunxerunt. Non est igitur quod mire-
mur, omnia olim in Occidente, id est intra fines Eo-
mani Patriarcbatus, a Eomanis Praesulibus gesta dein-
ceps babita fuisse pro actis secimdum. jus universalis Pri-
m,atus, quippe qui in divina institutione suum babeat
fundamentum. Distinguere vero jubet Pebronius inter
jura Papae Primatus, atque Patriarcbatus, quod non
fecisse ait Protestantes, qui animadvertentes e Canone
XXYIIF Coneilii Cbalcedonensis, \') Eomanae Sedi a Pa-
tribus nonnulla privilégia tributa esse, existimarunt bis
privilegiis Primatum ipsum, contineri, proinde bunc non
esse Juris Divini, sed bumanae concessionis. In illo
vero Canone non agitur de Primatu Papae, sed de jure
ejus Patriarchali. Utcunque autem privilégia Patriar-
cbatus Occidentalis extensa fuerunt, baec, uti ceterorum

1)nbsp;Tempore Coneilii Constantin: Hi (Vi Oeeumenici) aquot; 553° qiiinqne
numerantnr Patriarchae. — lanoeentius III. (de Privilegiis) quatuor
sedes tamquam Patriarchales designavit; Romanam tamen dicens „Ma-
trem universorum Christi fldelium et Magistram.quot; (p. 173.)

2)nbsp;„Antiquae Romae throno, quod Urbs illa imperaret. Patres baud
immerito privilégia tribuerunt ; et , eadem eonsideratione moti 160 Dei
amantissimi Episcopi sanctissimo novae Romae throno, aequalia privi-

Patriarcharum jiu\'a, humunae institutionis sunt liabenda,
illa vero diguitas Eomano Episcopo obtigit sine praeju-
dicio, aut damno illius, quam babebat ut Caput Ecclesiae
ex jure divino. Simul vero Patriarchae officium institu-
tum esse ad jura tuenda, dignitati et muneri Episcopal!
propria, probe teneatur. ISTon negat tamen, successu
temporis confusa fuisse utriusque officii jura, multaque
existimata esse „a Primo Universalis Ecclesiae Episcopoquot;
tacta, quae reapse tanquam „Patriarcha Occidentisquot; ges-
serat !). Censet praeterea, Sedium Patriarchalium et
jurium iis attributorum, institutionem „pro bono Ec-
clesiae mutari, ampliari, vel etiam restringi posse
ld, quod Bellarminum quoque agnovisse, allatis ejus
Verbis probat. Deinde statuit Pebronius : ,.^ApostoliGae
Ecclesiae dignitatem, Romanae praeeipue competentem,
^t Sanotitatem Episeoporum ejus, magnam illi aucto-
ritatem conciliasse, .sed nativi Primatus Jurihus nihil
(iddidisse. Idem ohservandum de qualitate Matris et Ma-
gistrae, quae Romae respectu Ecclesiarum Occidentis tri-
iuitur. Titulus et dignitas Capitis Ecclesiae, nec non
Vicarii Christi, Romano Pontifici propria, ahsolutam
^uperioritatem non importât,quot;^) (§ VI.) quod probare

1 ) Exemplum affert e spuriis Decretaliljus, quae Romano Pontifici
tribuunt plenitudinem potestatis, dum interim reliquos Episcopos tan-
tum in partern sollicitudiwis vocatos esse volunt. Pundamentnm illae
habere videntur in Bpistola Leonis Papae ad suum per Illyriam Vica-
num, Episcopum Thessalonicensem. Sed animadvertendum est aperte
\'bi agi de Potestate Patriarchali, quam seculo V^ Rom. Pontifex per
Illyriam obtinuit. (p. 175.)

2) Sub Innocentio P (initio saec. Vi) Romana Ecclesia nominata est :
»mater Ecclesiarum Occidentisquot; et sub Innocentio IIP (1198—1316)
jjUniversarum Ecclesiarum mater.quot; Cioncilium Lateranense anni 1215\'

studuit scriptor verbis allatis Doctoris cujusdam Sorbo-
nici Andreae Dnvallii \'), qui vero „Ultramontanorum sen-
tentiis egregie addictus, Romanis minus suspectus videri
debetquot; distinguens caput essentiale seu principale a mi-
nisteriali; primum, quod et summum est manet Chris-
tus, alterum Summus Pontifex. Recte tamen animadvertit
Pebronius, nomina iUa, quibus et Romana Ecclesia et
hujus Pontifex ornati erant, praesertim tenebricosis sae-
culis, ansam dedisse et permultum valuisse ad fictam
illam Monarchiam augendam atque amplificandam. Expli-
catis deinde variis illis cognominibus, demonstrat: san-
ctitatis famam Romae novum nullum jus superaddidisse,
„vel, si hoe concedere vellet, illud jus per multa et
magna scandala, praesertim saeculi X\', amissum dici
posse;quot; titulum Matris et Magistrae omnium Ecclesia-
rum minime ei convenire; Romano Pontifici, nomine
Capitis universae Ecclesiae, non competere principatum
proprie dictum in universum corpus; reliquos Episcopos
etiam Christi esse vicarios, quum Pontifex Romanus
primus sit vicarius, denique „relationes in graviorihus et
duhiis causis ad Romanam Sedem fieri solitas, magnum
ei aucioritatis pondus addidissequot; (§ VII.) Mox enim eas
pro jure postulavit, consilia mutans in mandata, directo\'
rium, in imperium, quod primus fecisse videtur Innocen-
tius I. anno 402.

eam nomine insignivit : „Matris Universoriim Christi fidelium,quot; agnos-
cens „Disponente Domino eam super omnes alias ordinariae potestatis
obtinere principatum.quot; — Idem Concilium Romano Praesuli nomen
dedit : „Capitis Ecdedaequot; quum per Legates sues Concilio praeside-
ret, ut caput suis praeëst membris. F. p. 177, 178.

Primis iamen temporibus non novum jus condiderunt
Pontifices, sed de jure constituto in dubiis respondebant;
mox tamen exstiterunt Eomanorum Pontificnm Decreta,
sub initium saeculi Y\' collecta, postea Codicis Canonum
nomine insignita. Accessit jus Isidorianim plenius re-
cept um, quod jam saeculo IX° multum valuisse sed
per temporum decursum vi atque auctoritate magis etiam
accrevisse, multis et luculentis exemplis probat. \') In-
nocentius III. et Alexander III. sese Canonum Dominos
dicebant, quum antecessores sese tantum nominassent
„Canonum Custodes, Yindices et Executores.quot; Ex iis
quae nunc sequuntur luculenter apparet, quantopere veri
nominis pietas, morumque integritas scriptori nostro
curae cordique fuerint, nec minus, illum in Curiae Eo-
manae erroribus detegendis et in veritate defendenda,
uullo metu ductum fuisse.

NuUo modo hanc rem mutant figuratae ülae vel am-
puïlatae Patrum eloGutiones, quae interdum occurrunt
(§ VIII.), quum infirmitatis liumanae sint indicia, aegre
se intra legitimes fines continentis, quum jam in Concdio

1)nbsp;v. c. Joannes VIII. Papa negavit Pallium Archiepiscopo Willi-
berto Coloniensi quia „nullam sanctarum universalium synodornm nec
Becretalium Pontificum Eomanorum Constitutorum secundum morem men-
tionem feeissetquot; in scripto suo.

2)nbsp;„Magnum Ecclesiae obsequium praestant, qui operam locant in
destruenda vesana illorum securitate, qui sub souto dispensationum, in-
dulgentiarum, exemptionum, et aliarum ejus generis gratiarum, se
immunes putant ab obligationibus communium et genuinarum regula-
riim Disciplinae ac morum, quique Romani Pontificis potestatem eo
potissimum fine in immensum extollunt, ut in illa praesidium mve-
niant adversus remorsus conscientiae, saeculi cupiditatibus sgductae,
quae quandoque velo religionis obducuntur.quot; f. p. 191,

Florentino Patres Graeci Eomanis opposuissent : „quae
honoris causa dicta sunt, in consequentiam trahi non
debere.quot; Accedunt falsae Decretales, „quitus status Ec-
clesiae porsus wnmutatus est,quot; (§ IX) quae, editae ante
finem saec. VIII\', formam Monarchicam instituerunt.
Faciunt Eomanum Pontificem Universalis Ecciesiae Epis-
copum. Omnes Majores et Difficiliores causae ab iis
ad Eomam referuntur. Omnia Concilia, etiam provin-
cialia Papae tantum auctoritate congregari possunt,
antea minime eo vafente, quum etiam postea, in Sess.
XXIV. cap. 4. Concihi Tridentini, nil occurrat de
praesidio Legati Eomani aut confirmatione papali. i)

Primarium igitur quod ■ volunt Decretales illae, hue
redit: Eomanum Pontificem Monarcham, meros illius,
ministres esse Episcopos, in partem solUcitudinis tantum
vocatos, Papam solum in plenitudinem potestatis. Contra
regulam Vincenth Lirinensis insigniter esse peccatum
indicat scriptor, seculo VHF duce Isidore, qui for-
mam Ecclesiae et regimen ejus, quale a Patribus acce-
perat, posteris non consignaverit, sed qua ipse voluit,
duxerit. Quibus adjungit Febronius : ,^novum illud
systema corroboratum esse ampla ditione et regimine
seculari, quod iis temporibus Romanae Ecclesiae acces-
sit.quot; (§ X).

Argumentum deinde disquisitionis, etiam nostris tem-
poribus magni sane momenti atque observatu dignissi-

1) Censet vero Febronius Cardinalium effatnm : „quae in Conciliis
provincialibus conduntur, publicari non debent inconsulto Pontificequot;
vim apertam inferre Coneilii verbis, et falsis Decretalibns satis esse
consentaneuni.

mum, commémorât, \') nimirum donum illud qualecunque
imperii secularis antiquius esse saeculo quum jam
iuveuiatur sec. VIIP in Bpistola Hadriani I\' ad Carolum
Magnum, -) quae est n°. XLIX. Hoe perspicuum esse
existimat, amplam tum Romani Pontificis in urbe et
tractu Romano potestatem fuisse, multaque cum im-
perio ab eo libere sancita et facta -, unde apparet, regi-
men illud Pontificum seculare receptioni Isidoriana-
rum Decretalium tantum non esse coaevum. Enarrat
deinde, qua ratione Romani Pontifices in litibus, quas
habuerunt de ita dicto Patrimonio S. Petri, miscuerint
jura spiritualia, et ea quidem ad leges Isidori exacta,
cum secularibusj exponens simul rationes politicas,
quae veniunt in subsidium Monarchiae sacrae, allatis
exemplis Innocentii III\', Clementis Y\', Innocentii IV\',
statuentis, (ut aliorum usurpationes omittam) Papam
i\'egibus sibi non obedientibus regnum posse auferre
aliisque tradere. Hinc vero factum est, ut omnes

1)nbsp;Se hic uon agere veile de praetensa donaüone Constantini dicit
scriptor noster, de qua egernnt baronius in Annal, ad annum 324.

117. — de maeca, Lib. III. cap. 12. n. 3. et „innumeri alii.quot; F, p. 208.

2)nbsp;Codices Carolini in muratorii Rer. Ital, Script. Tom. HT. P. II.
pag. 194. — De finibus donationis a Pepino Ecclesiae Romanae factae
terrarumve quas hic beneficio hujus regis dono accepit, egerunt egin-
hardus: „de Gestis Pipini Hegis ad annum 755, apud du chesne.
Tom. II. p. 235. et Annales Fuldenses ad annum 756. pluresque. Quod
quaestionem attinet, an Carolus M., factus Imperator et Dominus Ro-
™ae, supremum et absolutum, an utile tantum dominium hujus urbis,
K-omanae Ecclesiae et Summo Pontifici adscripserit, pro Imperia dis-
puta vit MURATORtus, „Droits de l\'Empire sur l\'Etat Ecclésiastique,

VI. p. 77 sqq.;quot; „pro Papa justus fontanini Dowinio délia S. Sede
^opra ComacMo,quot; Diss, 1. c. 95, 96,

abusus gravissimosque morbos, qui in Ecclesiam irrue-
rant. Cardinales in allocutione ad Paulum IIIquot;quot;\' non
Romanae Ecclesiae, vel sedi Apostolicae, sed Curiae
tribuerint, quod ipsum quidem nomen minime Ecclesiae
conveniret.

„Systema illud falsarwn Decretalium etiam suo tem-
pore vigere fatetur Fehronius; sed multo etiam, duriorihus
conditionibusquot; (§ XI). Affert exempli causa Benedictum
XIV, plurima sibi tribuentem, nonnullasque eius elo-
cutiones eadem spirantes, quae in Curialistarum scriptis
leguntur, v. g. „sententiam Papae praevalere sententiae
totius mundiquot; vel „eum facere jus de eo quod non est
jus, quum naturam rei immutare possit.quot;

„Horrorem ista injicere iis qui in cognitione Scriptu-
rae, Conciliorum, Patrum et Historiae Ecclesiasticae vel
mediocriter sunt versati,quot; recte statuit; 2) quippe quae,
quotidie adhibita ad controversias dijudicandas, nullam
spem relinquant iterum conjungendorum cum Romana
Ecclesia vel Protestantium in Occidente vel Scliismati-
corum in Oriente, quamquam revera ab universa Ec-
clesia non approbata sint. Facile erit intellectu, sen-
tentiam Cardinalis Cajetani: „Ecclesiam servam natam
esse, et principandi jure carere, Dominum vero esse
Romanum Pontificem,quot; a Pebronio prorsus rejici, quippe
quae in Curia nata sit et cum ipsis institutis falsis De-
cretalibus adoleverit. Nimirum, Ecclesia, ut omnium
Christianorum, ita et Romani Pontificis Mater est et

2)nbsp;Quibus addit: „si unquam alibi argumentum ex absurdo locum
iprenit, illud hic plenam suam vim debebit exercere.quot; F. p. 221,

In Capite IV® transit scriptor ad „causas, quae vulgo
majores dicunturquot;, et quaestioni respondet, „quando et
quomodo illae Sedi Apostolicae reservari coeperintquot; (§ 1).
Exponit Ecclesiae disciplinam de quibusdam negotiis gra-
vioris momenti, quae posteriora secula Summo Pontifici
reservarunt; \') quae tamen vel „Jure Divino vel primorum
Saeculorum observantiaquot; Apostolicae Sedi propria fuisse
negat, unde tanto certius concludit: Primatum illius Sedis
origine sua multum distare a Monarchia, neque aba jura
ipsi competere, „quam directiva illa,quot; de quibus jam
egerat cap. IF. Hic tantum de Majorihus Causis in
universum statuendum esse censet, de quibus reservandis
ante saeculum quintum ne cogitatum quidem est. Fru-
stra Innocentius III. ex Jure Divino privilegium illud
de causis Majoribus deducere conatus est, provocans
ad Deuter, cap. XYII. quod tamen hac in re nil probare
animadvertit Pebronius, quamquam concedit ea negotia,
quae universae Ecclesiae aut unitati fidei praejudicium
adferre possint, „non sine participatione Primae Sedisquot;

1) Commémorât scriptor in Jure Canonico alias Causas Majores non
exprimi, quam sequentes. „1°. Difficiliores fidei quaestiones. 2°. In-
eligibilium personarum ad praelaturas Postulationes. 3°. Confirmationes
legitimarum election um ad easdem praelaturas factarum. 4°. Episcopo
rum cessiones sive resignationes. 5quot;. Translationes eorundem Episco
Porum. 6\'. Sedium Episcopalium erectiones, translationes et uniones
Institutionem novarum Metropolium et Sedium Patriarchalium
Episcopalium Coadjutorum dationem. 9°. Denique Episcoporum de
Positionem.quot; F. p. 224.

3) In quo capite Dominus constituit, in magna difficultate ad Sum-
n^m Saçerdotem ejuscjue consilium esse recurrendum,

definienda esse, ut v. c. factum est in causa Pelagii,
aliisque. quot;Verbis allatis Gregorii Zallweinii \') indicat jam
saeculis 11° et 111° recursum esse ad sedem Eomanam;
saec. IV° in synodo Nicaena, teste Innocentio F, ulterius
statutum esse, ut Causae Majores ad sedem Apostolicam
devolverentur, sed non nisi post judicium Episcopale
Saec. et Pontitices relationes magis urgebant,
constituentes Vicarios. Congregari desierunt Synodi Par-
ticulares; tandem saec. VIIP emanavit collectio Pseudo-
Isidoriana. Synodi prorsus cessarunt, Episcopi sua ne-
glexerunt Jura, in dies crevit Legatorum auctoritas,
Pontificum denique potentia maximis incrementis aucta est.

„Causae tamen fidei non sunt reservatae summo Pon-
tifici. Singuli Episcopi et singularia Concilia habent jus
damnandi haereses Poctrinas a Sede Apostolica dam-
natas possunt Concilia Particularia ad examen revocare.
Qua de causa, et quem in finem graviores fidei quaestio-
nes ad Romanum Pontificem referendae sint, sic dein
indicat scriptorquot; (§ II) : „ Episcopi judicant cum ipso
Eomano Pontificequum formula, qua utuntur, semper
fuerit „ego judicans, ego consentiens subscripsi.quot; Pri-

2)nbsp;„Notant tamen auctores, Canonem ab Innocentio citatum, non
esse Synodi Nicaenae, sed Sardicensis.quot; P. p. 229.

3)nbsp;Annalibus baeonii ad annum 1148uni aiïert exemplum scriptor,
Cardinales in Concilio Remensi eo anno habito, statuisse : „nulli fas
esse, circa fidem quidquam determinare citra auctoritatem Romani
Pontificis.quot; — Teste natali aiexandeo (in Hist. Ecct. Tom. VI. pag.
48.5. sqq.) Innoeentius III idem censuit, Christi verba „se pro Petro
exorasse, ne deficiat fides ejus,quot; ad Sedera Romanam transférons; quam-
quam Paulus Episcopo mandat causas fidei in Epistolis suis ad Timo-
theum et ad Titum. F. p. 231.

mis seculis, quum necesse esset Concilia Generalia
congregare, Episcopi singulares in suis provinciis syno-
dos cogebant, quarum definitiones ad Papam trans-
mittebant, qui undique colKgebat sententias, definie-
batque quid statuendum esset, cumque omnibus deinde
hoc communicabat ; cujus rei muha alfert exempla. Cen-
suras Summi Pontificis et Episcoporum dicit juridicas,
prorsus diversas a doctrinalihus et scholasticis, quae
sunt Pacuitatum Theologicarum Catholicarum Univer-
sitatum, penitus carentibus ulla jurisdictionis specie,
Privata judicia modo habent ii qui capita et vertices
Ecclesiarum constituti sunt. Graviores fidei quaestiones
eam ob causam ad Eomanum Pontificem referri debent,
quia ad statum, Universalis Ecclesiae spectare possunt,
cujus cura Summo Pontifici tamquam Capiti omnium
Ecclesiarum mandata est, ut factum est in haeresi
Nestoriana.

,.fConfirmatio electionis Episcoporum genuino jure ad
Synodum, provincialem, aut ad Metropolitanum perUnet, quo
etiam, data opportunitate reduci possef (§ III). Agnoscit
igitur Pebronius Episcopos Graecos veros Episcopos esse
habendos, indicaus etiam in Occidente usque ad tem-
pora Alexandri III\', (1159—1181) confirmatiouem electi
Synodo provinciali mandatam fuisse, quum electio, sive
potius consecratio jam facta, Papae significabatur, ejus
communione petita transmissa fidei professione. Galli
conati sunt antiquum illud jus ad Episcopos reducere,
quum notae dissensiones inter Innocentium IX\'quot;quot; et Ludo-
vicum XIVquot;\'quot;, iis hoc periclitandi commodam occasionem
praebebant. Quod si fieret immensae etiam devitaren-
tur pecuniarum summae, quotannis Eomam missae.

„Cujus vero est electionis confirmatio, ejus etiam est
Postulationem admittere; nisi dispensatio, qua eget postu-
latus, excedat potestatem confirmantis.quot; (§ IV). Postulatio
per se Majores Causas ad non pertinet „nisi quando
de tali agitur, in qua Postulato opus est dispensatione,
quam Jus novum Papae reservat, uti in defectu na-
talium quoad dignitates.quot;

Quaestioni: quibus causis Metropolitanorum jura in bis
et simibbus diminuta sint, respondet verbis Zallweinii. \')
„Quod attinet ad donationem Coadjutoris cum futura suc-
cessione, serius haec inter Causas Majores numerata esf
(§ V.), scilicet: exeunte demum saec. XIIF a Bonifa-
cio YIIF.

,.^Episeoporum Translationes, semper auctoritate Syno-
dorum Provincialium factae, demum vi falsarum Decre-
talium. Romano Pontifici reservatae fuerunf (§ VI) ; quod
quidem factum est tempore Innocentii III\' ; quum prima
hue spectans Decretabs sit anni 1198\'. Probari potest

Pontifices ipsi, ope falsarum Decretalium, Metropolitanorum jura
restrinxerunt et arctioribus limitibus circumscribere coeperunt.

4°. lidem variis privilegiis Episcopos subtraxerunt obedientiae Metropo-
litanorum, sibique immediate subjecerunt.

50. Frequentia appellationum ad Sedem Pontificiam, et reservatio omnium
fere Majorum Causarum.

6°. Reservationes dignitatum et beneficiorum Ecclesiastieorum, quorum
collationem Pontifices ad se traxerunt.

7=. Jura et privilégia annexa Pallio, quo Roma Archiepiscopos et
snbinde Episcopos decorans, eos sibi immediate subjectos reddit.
F. p. 342, 243.

jus illud quarto, sexto et octavo saeculo Episcoporum
provinciae fuisse. „lisdem mutationibus etiam subjectae
fuere Episcoporum Gessiones\' (§VII); Canon enim, quo
„Episcopatus abdicatio inter causas Majores uumeratur,

^fiausae depositionis Episcoporum Jure ad Synodos
Provinciales pertinent, plurimaeque Decretales confictae
sunt, ut eae inter reservata S. Pontificis jura referrentur.quot;
(§ YIII). Non accusandum censet Eebronius Innocen-
tium III\'quot;quot; ejusdem criminis, quod perpetravit Isidoras :
illum bujus falso quodammodo innocenter deceptum esse
statuens. Concilium Tridentinum Sess. XXIV. cap. 5.
Decretalibns illis adbaesit, obstante Ecclesia Gallicana,
statuente mandata illa antiquissimo Juri regio et privi-
legiis bujus Ecclesiae adversari. Nicolaüs I. Papa
magnus vindex borum novorum jurium fuit, atque m iis
sustinendis atque defendendis jam summa audacia usus
est. Judicat scriptor „erectionem novorum Episcopatuum
nullo expresso Juris textu, sed tantum observantia, Ro-
manae Sedi reservariquot; (§ IX). Etiam Tridentinum Conci-
lium bac in re non favit potestati Papali, quae sensim
crevit, etiam missionibus ad extraneas frequenter factis,
pro Primatiabs ofbcii jure ac debito; quae ansam dede-

1) „Si quaeritur quomodo Galliae aiitistites passi sint , causas Episco-
porum a Synodis abstrahi provincialibus, et Romam deferri,quot; exempla
adäunt nonnullos id fecisse Episcopos, quando pro sui causa agehatur,
v. c. quando accusati de criminibus subtrahere se voluerunt judicum
auoFum cognitioni, ut primum factum est anno 785° Hadriano Papa ;
certe non in honorem illarum Decretalium ! — Nonnnlli etiam „sub
acuto Pallii, a Romano Pontifice obtenti, se a jurisdietione Provincia-
lium Synodorum eximebant.quot; P. p. 253, 254.

Circa saeculum Xquot;^quot;\', inprimis auctore Joanne X° Papa,
Summi Pontifices sibi vindicarunt jus, obstantibus tamen
Episcopis, novas Métropoles et Ecclesias Primitiales insti-
tuendiquot; (§ X). Concedit tamen Eebronius, si ageretur de
novo instituendo Patriarchatu intra fines antiqui Occiden-
talis, id non posse fieri Patriarcba Romano dissentiente.

His expositis demonstrat auctor, adversus Cardinalem
Orsum, „nec ullum Juris MonarcMci attributum, per
totam Ecclesiam, Romanae Sedi adhaerere; attamen in
negotiis universam. Ecclesiam spectantihus, Papam tam-
quam Primatem, extra Concilium, multum. valere, prae-
sertim sui negatione assensusquot; (§ XI). Testes afi^ert Ee-
bronius Papas Julium I^quot;quot;, Leonem Iquot;quot; et Gelasium Iquot;quot;\',
ipsos confitentes se ad servandum Universabs Eccle-
siae placita obligates esse. Sententiam „Papam non
habere superiorem in terris qui eum judicet,quot; Gersonius
jam oppugnavit in Tractatu suo de Reformatione Eccle-
siae in Concilio Universali, cap. XVIIF.

Transiens ad Caput Quintum, hujus libri in quo agit
Legibus Ecclesiasticis, earum pro \'Universali Eccle-

1)nbsp;Observât Eebronius antistites suo tempore plerumque scribere :
„Dei et Apostolicae Sedis gratia Episcopos,quot; saeculo XIV. necdum in usu;
quae formula congruit cum sententia Gregorii M. dicentis eos: „Beati
Petri Apostolorum Principis largitate esse Pastores.quot; P. p. 267, 258.

2)nbsp;BOSSUETIUS (de Fotest. Eccles. Lib. XIII. cap. 15.) dicit : „non ex
„proprio cerebro vanisque ratiocinationibus Christianae Reipubl. formam
„effingendam esse: sed Scripturis et Traditione demonstrandum, Eccle-
„siasticam Monarchiam sub Christo, praecipiio Monarcha, constitutam
„esse, qiiod falsissimum est.quot; P. p. 363.

sia ferendi jure et de Appeîlatiombus ad Romanum Pon-
tificemquot; exponit qnaestionem „Ro7nanus Pontifex an et
quatenus haheat jus condendi leges in causis Fidei, uni-
versam Ecclesiam ohlig antes (§ I). — Verbis Christi,
quae leguntur apud Lucam cap. XXII. s. 32, Curiae
fautores abutuntur, quum minime trahi possint ad
Petri successores. Attamen concedit obsequendum esse
Papae decretis, „quamdiu Ecclesia non reclamatporro
statuens:nbsp;Materiis Disciplinae Papam non habere

potestatem. obligandi totam Ecclesiam. Imo ne Generalium.
quidem. Conciliorum décréta, in materia disciplinari par-
tikulares Ecclesias obligare sine receptione. Leges etiam
fro XJniversa Ecclesia legitime latas non obligare, nisi in
provinciis promulgatae sint. Eas autem semel receptas,
non posse pro beneplacito Papae mutariquot; (§ II). Atta-
men singulares usus et leges diversarum Nationum et
singnlarium Ecclesiarum „laudabiles et inviolabilesquot;
dicit, „dummodo communibus Ecclesiae et essentialibus

1)nbsp;„Ego autem rogavi pro te ut non deficiat fides tua; et tu ali-
„quando conversus confirma fratres tuos.quot;

2)nbsp;Canones Tridentini Concilii hoc probant, qui, quamvis a Papa
Pic IV° solemni constitutione sint confirmati, atque Romae annis 1563,
1564. publicati, „non in Gallia vim legis obtinueruut, quum ibi non
publica auctoritate recepti sint.quot; — „Ad cujuscunque legis rationem
omnino pertinere publicationem, noverunt et impleverunt Concilia, pri-
mum Apostolorum (Acta XV), Nicaenum, aliaque.quot; P. p. 282, 285.

3)nbsp;De iis Leo Papa IX. sic locutus est : „nil obsunt saluti creden-
tiura diversae pro loco et tempore consuetudines, quando una fides,
per dilectionem operans bona quae potest, uni Deo commendat omnes.quot;
I\'. p. 278. Diversitatem morum a Conciliis observatam esse, probat
auctor exemplo Tridentini, quod propositum non habuit suis Canombus
Orientales obligandi.

constitutionibus non repngnent, quibus derogare non
esse in potestate Summi Pontificis.quot;

Pertinet omnino ad Primatum Eomani Pontificis, ut
leges, quas necessitas vel utilitas Ecclesiae postulare
videatur, universali Ecclesiae proponat Publicatio vero
quae tantummodo Eomae sit facta, minime valet pro
universe Christiano orbe. Eomani usum ilium induxe-
runt, „baud ignorantes plures ex iis, quas evulgant,
Constitutionibus, alibi non acceptandas et publicandas
fore.quot; \') Eomani Pontifices rursus tenentur legibus uni-
versabbus Conciborum, quod ipsi saepius agnoverunt,
(ut etiam in Pidei professione, quam olim electi edebant,
et quae invenitur in Lihro Biurno \'Rom.anorum Ponti-
ficum)-, et si Curia ad versus haec attentare praesumat
non tantum Episeoporum, sed et Principum secula-
rium foret, sese hisce fortiter opponere, ut fecerunt
multi Imperatores et in Gallia Ludovicus Sanctus.

Quod de singularibus Constitutionibus Eomanorum
Pontificum dictum est, valet etiam de integris Colle-
ctionibus Canonum, „quae non nisi ex receptione et
ohservantia Juris vigorem. obtinent, quod nominatim valet
de Décréta Gratiani, de Decretalibus Gregorii IX\'- et
reliquis partibus Juris Canonici. Eadem, imo minor
ratio habetur Regularum Gancellariae, Bullae Coenae,
et Declarationum Concilii Tridentini quot; (§ III.) quae seor-
sim ab auctore memorantur, dein vero dijudicantur.

1) TToc loco commemoranda sunt verba egregii cnjusdam Gallici
Jurisconsulti, quae citat Febronius: „Tot habemus libertates, quot novas
habent, aut formare possunt Romani praetensiones, aliénas ab antiquo
et genuino Jure Commnni.quot; F. p. 287-

Ampla quidem auctoritas, non tamen jurisdictio proprie
ita dicta Romano Pontifici in omnes Ecclesias competitquot;
Hoc probatur argumentis, hanc in rem ex Ti\'identino,
Florentino aliisque Gonciliis petitis l)quot; (§ lY). Horum
efFatis simul sumptis omnino indicari quidem videtur
jurisdictio eaque propria potius, quam nudus PrimMus
honor et Directoris officium; sed liaec interpretationem
accipere debent ex iis, quae de modo communicandi
Ecclesiarum inter se, speciatim Romani Episcopi cum
Alexandrine et per bunc cum Aegyptiis, jam dicta sunt.
Ceterum restât probari, omnia ea facta esse sine su-
perioritatis Ecclesiasticae usu aut jure, simul vero ea
quae perpetraverunt Eomani Pontifices, revera pertinere
ad jus Primatus, „cui fidei cura mandata erat.quot; —
Concludit Pebronius se, omnibus rebus bene perpensis
et distinctis, nil invenisse de propria jurisdietione, quae
primo aspectu sese oculis praebeat. Quae per temporis
decursum usu vel abusu instituta fuerint „baec nibil
valent adversus instituta Cbristi et veram Ecclesiae Oe-
conomiam.quot;

Romanus Pontifex contra legihns Ecclesiae commm-
nihus obligatur.^) Quaeritur tamen an et quomodo in

1)nbsp;Imprimis tourneliüs (Tournely, Dogmaticus Pranco-Gallus f l^SÖ)
iu Curso Thaologico Tract, de Ecclesia (Quaest. V. art. 2.) ea prae
ceteris studiose collegit, quae pro generali legislatoria et judiciaria Ro-
mani Pontificis per universam Ecclesiam potestate solent et possnnt
allegari. Indicat tamen Febronius, ea omnino sufflcere ad probanüam
directivam quidem illam auctoritatem, cum Primatu necessario eonjunctam ,
minime vero propriam jurisdiciionem, quam scriptor ille vult indicare.

2)nbsp;„Non quoad vim coaciimm sed quoad vim directivam, Ronianae
Curiae fautores illam S. Pontificis sumpserunt obligationem.quot; F. p. 317.

lis disfensare valeat et quomodo id possint Episcopi f\'
(§ Y). M odo duae causae dispensandi sunt, scilicet : né-
cessitas et utilitas, quas jam S. Bernardus statuerat. \')
Episcopi per tria prima secula jura dispensandi lia-
bebant, quae postea ad Conciba, ab iis deinde ad Pon-
tificem transierunt. Quamquam exempla exstant, se-
culis IV° et a Eomanis Pontificibus dispensatio-
nes petitas fuisse, tamen a saeculo Yl° ad XIIquot;»\'
usque, Episcopi et particulares Synodi passim illo suo
jure utebanturj attamen saepe recursus ad Eomam fie-
bant, maxime in causis majoribus et difficilioribus. ,,Ex
jure ligandi et solvendiquot; Episcopo cuivis dato, in sua
dioecesi Dei Ecclesiam regenti, sponte sequitur illa Epis-
coporum potestas. Sed nonne ita inferior dispenset
in lege superioris? Si boc valeret, etiam impediret Pa-
pam, „quominus in decretis Generalium Conciborum dis-
pensare posset in Gallia, in qua iisdem Concüiis subesse
creditur, et tamen rationabües ejus dispensationes ad-
mittuntur.quot; 3) Exponens debide, quomodo a sec. XIF sqq.
maxima pars dispensationum Sedi Apostolicae reservata

1) Lib. IIL de Consid. cap. 4. „ubi necessitas urget, excusabilis dis-
pensatio : ubi utilitas provoeat, dispensatio laudabilis : utilitas dico
commtinis, non propria; nam, cum nihil horum est, nonnbsp;ßdelis

Concilium Lateranense IV. sub Innocentio 111°. cap. 50. et Triden-
tinum Sess. XXV. eodem modo statuerant. „Faciendum illud esse cum
prudentia et discretione, quod non est contra Canones, sed maxime
jnxta eosdemquot; dicit Febronius. F. p. 318.

3) Quibus addit ; „Sic Theologi et Canonistae Romano Pontifici com-
muniter attribuunt potestatem certis in casihus dispensandi in lege di-
vina; ex ratione, quod aceeperit omnem potestatem necessariam ad
rectam fidelium gubernationem.quot; F. p. 330.

fuerit, in dubium vocat, utrum reservationes dispensa-
tionum, factae in ConciKis Generabbus, fuerint et sint
perpetuae, quum magis id pendeat a judicio pii et
prudentis Episcopi. Narrans, nonnullas dispensationes
Summae Sedi reservafcas fuisse, etiam per Concilia Univer-
salia, ut Lateranense IV. a\' 1215, quia melius prospectum
credebatur disciplinae Ecclesiasticae, opponit huic opi-
nioni sententiam Gersonii statuentis : \') omnia quae
immutanda sunt, fieri debere per Concilium Generale,
de tempore in tempus habendum propter Ecclesiae refor-
mationem. Tempore Concihi Tridentini ad Paulum III»quot;
Cardinales dixerunt : „ non licere dispensare in legi-
bus, nisi urgenti de causa, et necessaria.quot; Et agno-
vit Bonifacius VIIIquot;®, dispensationem contra Canones
absque légitima causa Pontificis dispensantis conscien-
tiam multum gravare. Haec omnia etiam valent de
Privilegiis.

,yJm AppeUatiomm Romano Pontifici item ex natura
et jure Primatus non competit ex omnihus totius Ecclesiae

1) Gersonius in Tract, de Tieformat. Ecclesiae in Concilio Universali
cap. XXVI. „Caveat universalis Ecclesia super omnia, ut nunquam sub
quovis colore concédât Papae potestatem dispensandi contra statuta Ge-
neralis Concilii, aut ea interpretandi, sen immntandi, propter varietates
temporum, et novos supervenientes casus; sed quod solum illa debeant
immutari per aliud Concilium Generale, fiendum de tempore in tempus
propter reformationem Ecclesiae. Luce enim clarius constat, quod pro
majori parte facta et ordinata in quatuor Generalibus Conciliis principa-
libus, et aliis Conciliis, per temporum successiones, statuta, crescente
avaritia Pontificum, Cardinalium et Praelatorum, tam per Papae reser-
vationes, quam per iniquas Camerae Apostolicae constitutiones, et Can-
cellariae Regulas, et amMtiosas dispensationes, absolutiones, indulgen-
tias, etc, sint fere immutata, et quasi in derisum et oblivionem posita,quot;

partibusquot; (§ VI). Benedictus XIY. prae ceteris magni illud
jus faciebat, sed Justinianus Imperator ne verbo quidem
de Eomani Pontificis judicio locutus est; neque Concilia
argumenta exhibent, quae satis sufficiunt ad stabilien-
das appellationes Eomanas, quam ob causam etiam hac
in re Curia ab Isidorianis decretis auxilium petiit et
adhibuit. Agnoscit Pebronius jus illud praecipuum suum
fundamentum trahere a Canonibus Sardicensis Synodi
(anno 347°), sed dicit „adjectitium privdegium me-
morata Synodo primo Episcopo tributum, ex natura
Primatus ei non competens, ne indolem quidem genui-
nae appellationis habensquot; animadvertens „tantum quan-
dam revisionis decernendae auctoritatem Papae tribui.quot;
Improprie igitur appellandi voce usi sunt in Canone
Latino Patres illius Concibi, melius textus Graecus
adhibuit nomen veluti qppellantis, quod aliis verbis etiam
exprimi potest, ut renovare examen, judicium; causam
iterum aiidiri. \')

^^Frmidam tamen et cautam fuisse Canonum Sardicen-
sium ordinationemquot; (§ VII). statuit Pebronius, quum omnibus
hominibus a natura insitum sit, quando iniquius quoddam
passi sunt, ad eos confugere, qui aliquam habent aucto-
ritatem : sic etiam innocentibus damnatis via strata erat,
ne in infinitum vagari permittcretur. Attamen illius
Sardicensis statuti in Oriente et in Africa vix ullus fuit

1) Sequens aetas omnino existimavit, in his Canonibus agi „de vera
appellationequum ibi legatur „si appellaverit subaudito ad aliud ju-
dicium et confugerit ad Koman um Episcopum.quot; — „Nova (ut etiam
eam dicit Febronius), haec judiciorum Ecclesiastieorum fornp non per
omnia placuit Afris, qui in synodo sua Carthaginensi, anno 435° cele-
brata, de ea questi sunt,quot; F, p. 383, 334.

usus; itaque nec omnibus locis congruum, nec ubique
receptum fuit, quia etiam Conciliorum statuta ibi non
obligant, ubi non recipiuntur.

,, Falsae tamen Decretales illud statutum. in infinitum
extenderuni, magno disciplinae Ecclesiasticae detrimmto,
et justitiae dispendio, in hodiernum usque diem perdu-
rantequot; (§ VII). Ad hanc suam sententiam confirmandam
verba affert \' S. Bernardi, qui promiscuas illas appel-
lationes ad Romanam Curiam jam sua aetate impro-
baverat. i)

Capite VF agens „de Conciliis Generalihus\' statuit:
„Jura Oniversalium Conciliorum praetenso statui Monar-
chico Ecclesiae repugnare; Romanum Pontificem Genera-
Uhus Synodis subjectum, esse, quod Constantiense et Ba-
siiiense Concilium aperte definierunt atque Concilium Tri-
dentinum pluribus locis haud obscure significarit; denique
Episcopos in Conciliis esse Conjudices, non meros Gon-
sultores Papae\'\'\' (§ I).

1) Lib. ÏII. de Condd. cap. 2. „Quantos noviraus appellasse pulsates ,
quo interim liceret, quod numquam licet? Nonnullis etiam, quoad
vixerunt, licuisse appellationis suffragio nefaria seimus, v. g. incestum,
adulterium. — Quousque murmur universae terrae aut dissimulas, aut
non advertis? Quousque dormitas?quot; etc.

Vir doctissimus m. permaneder 1.1. Tom. L § 145. exponens, quos-
nam collectio illa pseudo-isidoriana tulerit fructus, quod spectat ad
disciplinam Ecclesiae, et commemorans accusationem, quam saepius in
eam adhibuerunt ejus adversarii, scilicet: potestatem papalem nimis ab
ea auctam et elatam esse, haec dicit: „besonders den letzten Punkt
heben die Gelehrten der Eranzösischen Schule, Fleury, de Marca,
Constant, Baluze, dann von Espen, und Deutscher seits Hontheim.
Theiner, Droste-Hulshoff, besonders Spittler, Gieseler, Eichhorn u, a.
recht grell hervorquot;

Concilia illa remedium certissimnm habet erromm
et scandalorum, qnae saepius Ecclesiam infestarunt,
^.^eormn convocandorum jus nullo modo Summo Pontifici
reservaium. esse vel exinde apparet, quod octo prior a
Concilia Generalia sola Imperatorum auctoritate fuerint
convocata (§ II). Nonnulla etiam invito Pontifice hi con-
vocarunt, Imperatoris esse \'rati aeternam populi salutem
tueri ac promovere, id quod cuivis competit imperanti.
Nec Scriptura nec Traditio ullo modo probat jus illud
exclusivum Concilia convocandi, unice Papae competere.
„ Tacito vero Principmn et Ecclesiarum consensu jus con-
gregandi Universales Synodos, Romano Praesuli concessum
fuit, non tamen absolute et pro omni casuquot; (§ III).

Post octo secula exorto Orientem inter et Occidentem
schismate, deerat unum illud conjunctionis vinculum,
quod credebatur adesse in prima Sede ; neque tamen prin-
cipum assensus praetermittendus est, quem illos sibi
semper vindicasse historia nos docet. Etiam penes alios
illud jus potest adesse : itaque a Cardinalibus congregà-
tum Concilium anno 1408° Elorentiae, declaratum est
legitimum. Expositis causis, in quibus Concilium sine
Papa congregari possit, v. c. si sit baereticus vel mente
captus, ostendit : Concilium, semel rite congregatum, im-
pedire debere, „ne Papa illud intempestive disrumpat.quot;

„Puplex est in Conciliis praesidium, unum ab Impe-
rator ibus, alterum a Pontificibus exercitum; his etiam
competit jus proponendi, et primam sententiam salvo tamen
jure Episcoporum enunciandi (§ IV) : „ Generalium vero
Synodorum Pecreta non indigent Pontificia confirmatione,
quum acta singulorum Conciliorum próbent eam non fuisse
adhibitamquot; (§ V), ante sec. XIIquot;\'^ nulla occurreixte Synodo,

cujus décréta nomine Romani Pontificis, tamquam Praesi-
dis fuerint concepta, quum suo nomine decerneret Synodus.

Si quaeritur de disciplina Ecclesiae, hac in re triplex
Synodorum species distinguenda est: Vel Pontifex ipse
Concilio interfuit, ut Caput Universalis Ecclesiae; Vel
adfuit per Legatos; Vel neutromodo intervenit.

Nunquam videmus Concilia decretorum suorum confir-
matiouem in Occidente a Sede Romana petiise, excepto
Concilio Tridentino, in quo novum quoddam perpetra-
tum est. \') Minime autem negat referri nonnulla acta ad
Conciliorum confirmatiouem, ut Constantinopolitannm Iquot;™
et in»quot;\', sed tales petitiones Pontificiae confirmatio-
nis nil aliud spectare existimat : „quam ut impetrarent
aliquas litteras eorundem Conciliorum executioni inser-
vientes, per testimonium approbationis Capitis Ecclesiae.quot;
Et quod ad Tridentinum Concilium attinet, controver-
sias, quae in eo aderant, fortasse ita componere volue-
runt, ut, quum ad confirmationis unitatem recurrerent,
unitas Concilii declararetur.

Quod vero memoratu dignum est: ,,nullus unquam
Pontifex ausu^ est décréta alicujus Concilii universalis
demum in dubium vocare; contra vero Synodi Generales
frequenter ad novum, examen revocarunt materias et
quaestiones a S. Pontificibus decisas; quoniam in Con-

1) Legitur omnino in Bulla Pii IVi Concilii Tridentini confirmatoria :
„Concilium, dum confirmatiouem suorum Decretorum jjetit, veterum
„sequi vestigia Conciliorum,quot; sed opponit Pebronius, exemplis modo ex
Oriente allatis, „eum, qui talia Pontificem dicentem fecit, parum ver-
satum fuisse in historia Conciliari, vel ipsos fontes minime consuluisse.quot;
P. p. 390, 391.

ciliis Episcopi jure suo discernant et judicen£\' (§ YI).
Perstiicta Cardinalis Orsi opinione, qui Conciliorum
Decreta nudam sibi cogitat confirmationem eorum quae
Pontifices statuerant, addit: „frustra convocari Generales
Synodos, si tota auctoritatis Ecclesiasticae et definien-
dae veritatis ratio in uno Pontifice consistât,quot; quum
j^isaepius agnoverit Ecclesia, Concilia Generalia absolute
esse necessaria, eaque frequentius haberi optet Ecclesia,
et Canones praecipiantquot; (§ Yll). Contra ,.^parum, firmant
esse illorum sententiam, qui a plurima \'parte Episeopo-
rum, definitioni Romani Pontificis extra Concilium adhae-
rentium, ultimatum et irrefragabile judicium constitui exis-
timentquot; (§ YIII). Observari jubet Salvatoris promissa : „ego

secula ita intellecta fuisse in congregandis Conciliis, ut
interesset inter singularia judicia et collegiale conclusum.
Principium vero „de majori parte conclusum facientcquot;
est liumani juris, ad quod Concilia non leguntur sese
adstrinxisse. Neque absoluta universalitas desideratur,
ut probatur Nicaeno Synodo aliisque, nam in causis

Papae Infallibilitas ex cathedra asseri jam coeperat, in Tridentino Concilio
ab integro sententiae Lutheri, jam a Leone damnatae, discnssae sunt.

1)nbsp;Ut Concilium Constantiense Sess. 39. — Idem agnoverunt Adria-
nus VI, Clemens VII, Paulus III. Febronius ipse ait: „Nam tunc
etiam necesse est, ut in Ecclesia sit certum et nUimatum aliquod judi-
cium, quo scandala tollantur, et enatae haereses damnentur; alioqui
brevi tempore Ecclesia universa in partes scinderetur et periret.quot; —
„Prequens eorum celebratio Spiritui Ecclesiae et Canonicis Sanctionibus
conformis est.quot; — Sic item judicarunt Patres Concilii Basileënsis Sess.
XXXIX. F. p. 408, 411.

fidei non oportet sequi plurimorum judicium \'). Eccle-
siam in Concilio congregatam, modo habere potestatem
censet ad dirimendas haereses, quum „extra Concilium
non nisi tarde et gradatim perveniatur ad unitatem sen-
sus;quot; ejusmodi tamen unitatem non esse exspectandam in
qua omnes acquiesçant, cuique nemo aliquid opponat,
facile intelligitur. Exemplis denique petitis ex contro-
versia de Baptismo Haereticorum, inter Cyprianum et
Stephanum Papam, illustrât et confirmât quae hue,usque
tradideraf (§ IX).

Quod attinet ,^ad legitimitatem appellationis a Romano
Pontifice ad Generale Goncilium, exinde hujus superiori-
tatem omnibus seculis et ah omnibus Nationibus in Ec-
clesia agnitam fuissequot; (§ X), concludit Eebronius,
animadvertens tamen in fastis iis antiquorum temporum
Donatistarum, Nestorü, Eutychetis non formales appel-
lationes commemorari, sed varias species recursuum in
querimoniis a Pontificibus ad Generale Concilium, eo
quidem tempore quo absoluta potestas in Romano

1) Non semper optima suntj quae placent pluribus; in rebus ad
doctrinam pertinentibus sapientium sensus praeferendus est. Teste
pallavicino {Hist. Cone. Tridentini. Lib. XXII. cap. 4°. nquot;. 2 et Lib.
XIX. cap. 15°. n°. 3.) noluit ipse Pius IV. ullum in Tridentina Synodo
fidei decretum statutum iri, nisi ex summo Patrum consensu, quam ob
causam eum laudavit bossuetius in Bef ens. Cleri Gallic. Lib. 1°. cap. 3quot;.

3) Ut jam ab augustino Ep. 163a. et Lib. IIo. de Baptismo cap. 4
et 9o. Auctor affert ludovictjm hekicouetium {J^oix Ecclésiastiques
Part. I. chap. 35.) multis verbis probantem atque exemplis confirman
tem : primis Ecclesiae seculis Papae infallibilitatem nou fuisse accep
tam, itaque valuisse appellationes ab eo ad Concilium, cui addit verba
bossuetii {Befens. Cleri Gallic, lib. XVP. cap..23\'\'.): „Novum sit for-
tasse vocabulum; ipsa res antiquissima, (seil, appellationum) et cum ip-
sius Ecclesiae constitutione conjuncta est.quot;

Pontifice residere minime aestimabatur. Postea vero, mu-
tata hac in parte externa Ecclesiae Disciplina, et semper
vigente opinione superioritatis Concilii supra Papam,
valuit: „utendum esse, verae appellationis specie, tam-
quam forma processui judiciario magis accommodata;
quae formales appellationes inde a sec. XIIF frequentari
coeperunt, minus approbatae a nostro scriptore, quia
appellando a Papa ejus auctoritas recognosceretur. \')

„Plenius illustr ans materiam de appellationibus a Ro-
mano Pontifice ad futurum Concilium, et declarans quibus
in causis illae obtineantquot; (§ XI), statuit, hic adesse, ut
fere in omnibus rebus, legitimum usum et abusum. Le-
gitimus usus cernitur in causis, quae conservationem
orthodoxae fidei speetant; abusuum ansam praebent ma-
levoli et perversi justitiam ita effugere tentantes. Ju-
lius II. et Gregorius XIII. severe has appellationes
prohibuerunt, hanc ob causam omnino laude digni.
Ecclesia haberet certum et promptum remedium occur-
rendi pluribus incommodis, si decreta plurium Conci-
liorum servarentur. Juxta Concibi Basiliensis et Constan-
tiensis decreta. Concilium singulis decennüs congregan-
dum esset. Quid, quod etiam Tridentinum Concüium
mox „post natas haeresesquot; congregatum, multum omnnio
valuisse putat. Haud exiguas congregandae et cele-
brandae Synodo universab obstare, nequaquam negat,
summas tamen difficultates nasci ex Eomanae Curiae
oppositione contendit -). Erequentior Conciborum con-

1)nbsp;Innoeentius IIIquot;s, in gravi negotio dissolvendi matrimonii, Phi-
lippum Augustum a se ad Concilium Generale remisit.

vocatio Romanos Praesnles iis tandem adsnesceret, si-
mulqne praeberet occasionem deliberandi de adjnmentis,
quibns Episcoporum ad ea accessus minus redderetur
difficilis. Quod attinet ad utilitatem „generalium. Con-
ciliorum, magna est in negotiis fidei; contra ex horum.
neglectu haeresinm propagatio oritur. Major eorundem.
est necessitas ad conservandam ei instaurandam discipli-
nam.; Tridentinum, Concilium. m.agnam adhuc reformationis
messem post se reliquit^), a futuris Conciliis Universa-
libus colligendamquot; (§ XII). Et nisi vehementer obstitissent
Romani et Curialistae, omnino multo provectior post
Tridentinam Synodum apparitura fuisset Disciplinae re-
formatio, teste Francisco de Varga, Regis Hispaniae in
eodem Concilio Oratore, multis nominibus laudato a
Pebronio, hac in parte sequente Pallavicinum , qui hi
Historia sua Concilii Tridentini, Lib. XXI. cap. 11.
auctorem illum summis laudibus exornavit.

Ceterum omnino Pebronius facit cum Acatholicis sen-
tientibus, nimiam Pontificis auctoritatem primariam caus-
sam esse habendam cum multorum abusuum, qui adsunt
in Ecclesia tum defectionum sec. XYP a Catholica reli-
gione, et adhuc esse obstacula fideles iterum conjungendi.
Quid vero ad haec reponunt Romani? „His omnibus
postulatis si indulsisset Pontifex, ejus auctoritas deserta
jacuisset, et dum recuperandis laicis, et reconcihandis

sus sanctissimum ac clivinum hoc institutum, ad cujus solum fere nomen
ea contremiscit inde a Constantiensi et Basileënsi Conciliis.quot; P. p. 454.

1) Ipsi Patres illius Concilii alios fructus iude acceperunt quam ex-
spectaverant. Citat hic auctor declarationem et protestationem anno
1563° sub finem Tridentino Synodi factam a Carolo Cardinale a Lotha-
ringia, quae exstat in libro : „Mémoire pour le Concile de Trentequot; p. 671.

haereticis studeret, obsequentium sibi Germanomm Anti-
stitum jacturam feeisset.quot; i) „Itaque ne pacis quidem amore
remitiere quidquam volunt ab acquisita illa potestate,
ejusque exercendae ratione ! quot; Sic queritur auctor „refevens
singulatim abusus Ecclesiasticos inde a ConstanUensi Con-
cilio a viris piis et integris Nationibus publice incusatos,
fer Tridentinum non sublatosquot; (§ XIII), quam tamen Se-
riem satis magnam bujus operis partem implentem,
brevitatis studio ducti liic exponere non possumus. 2)

Huic adjungit „recensionem. abusuum hodierna in Ec-
clesia obviorum, qui acrioribus indigent remediis
quos quisquis sponte tolerat, summa injuria in Eccle-
siam agit, nec potest salvare animum suamquot; (§ XIV),
quibus sane verbis indicat Ecclesiae salutem sibi omnino
cordi esse. Nullo modo abusus illos defendi posse
statuit, provocando ad „Apostobcae Sedis summa ju-
ra, privilégia et consuetudinesquas cum Claudio
Espencaeo „summas injurias, abusus et corruptelas di-
cit.quot; Eemedium ad sananda lamentabilia baec mala
praeclarum illud vult adbibere, quod S. Carolus Borro-

1)nbsp;Saut verba Cardinalis pallavicini in Hist. Cone. Tnd. Lib. II.
cap. 7. ad Gravamina Centum a natione Germanica anno 1523o Papae
Adriano VIo pro emendatione proposita.

3)nbsp;Animadvertentibus quibusdam, sine his praerogativis Summam Se-
dem sustineri et Primatum ejus exerceri non posse, opponit, inde
omnino patere, quantum depravata illa sit egeatque reformatione. —
Bt Augustini effato : „propter soandala devitanda, liberius improbare
non audeoquot; opponit aliud ejusdem viri dictum : „non ideo quod aliqui

bono abstinendum est,quot; — Itidem citat Gregorii Mi verba in Homilia
Vila „si de veritate scandalum sumitnr, utilius permittitur uasci scan-
dalum, quam ut Veritas relinquatur.quot;

maeus indicaverat in oratione sua habita in Concibo
primo Mediolanensi scib : „morum discipbnam facile
restitnemus, si qua ratione, quibusve factis primum
constituta diuque conservata est, eandem nos in resti-
tuenda adhibebimus.quot; In exponendis tamen his abusibus,
quodammodo timere videtur Pebronius, ne ulterius quam-
fas sit, progrediatur. Quocirca eum sic exclamantem
audimus: „Absit ut vel in minimo recedamus a respectu
tanto Capiti debito.quot; Quumque nonnullos quasi audiat
dicentes : „mitioribus verbis utendum esse, cum ■ de
Romano Pontifice sermo instituitur; in memoriam re-
vocat Marcelli II\'i) verba: „non video, quomodo qui
locum hunc altissimum teneat, salvari possit.quot; Quibus
addit: „ non memini hoc Pontificis effato graviora me
protulisse? Et quis unquam corripuit S. Bernardum
propter ea quae reprehendit in Eugenio IIP aliosve,
propter ea quae in aliis Papis reprehenderunt?quot;

,,Adversus serions aetatis abmus Ecclesia semper in
Generalibus Gonciliis reclamavit, et eorum reformationem
studiose quaesivit; quae tam,en per Homanam Curiam ab
optima propasito nunquam nan impedita fuitquot; (§ XV). Acta
Conciliorum nos docent, quibus artibus studiisque id efi^e-
ctum fuerit, „documentum posteris, quibus mediis dein-
ceps utendum sit ad frangenda studia illa ; solatium Catho-
licis Ecclesiam semper mansisse sine ruga; terrorem iis,
qui in regnum Christi per haec studia invexerunt eum
malorum cumulum, sub quo illud etiamnum gemit.quot;
iiOMae de jure Generalium Conciliorum tradita sunt, ea

1) Qui anno 1555° per 31 dies Pontificatu fnuctus est.
3) Quae verba leguntur in Febronii opere, pag. 489,

firmantur et illustrantur auctoritate Gardinalis Juliani^),
Pontificii ad Basileense Goncilium Legati ac Praesidisquot;
(§XYI), qui coram tota Synodo, die 16° mensis Octo-
bris anni 1433\', elegantem ac prolixam orationem habuit,
in qua docuit : Concilium Generale legitime congregatum
potestatem immediate habere a Christo, cujus decretis
omnes, etiam Summus Pontifex, teneantur obedire;
neque illud ab eo dissolvi posse.quot; Sic et hoc Conci-
lium superius esse Pontifice agnovit, habens jus „refor-
mandi Ecclesiam in Capite et membris,quot; quamquam
minime Apostolicae Sedi et Papae adversa defendere cre-
didit, dicens : „Décréta hujus Concilü non sunt contra Se-
dem, sed pro illa,quot; sed Decreti Concihi Constantiensis
sententiam suam declarans: „haereticum esse qui refor-
mationis studn potestatem Concilio Generali denegaret.quot;

Capite YI1° agens de „auctoritate Episcoporum ex Jure
igt;mKoquot;quot;ponit „Christum Episcopatum instituisse, eique
propria jura attribuisse, perpetuo illi adhaesura. Inde
sequi aequalem omnium Episcoporum auctoritatem(§ I)
colligit e verbis quae leguntur in Euangelio Joannis cap. 20°

1) JULIANUS, tit. S. Angeli Cardinalis, origine Eomanus, nomine
atque illustri prosapia Caesarinus, primum in Academia Patavina Juris-
prudentiam docuit; sah Pontificibus Martino V° et Eugenio 1V° Con-
ciliis adfait, praesertim Florentino et Basileënsi; gravissimas denique
legationes suscepit eorundem Pontificum nomine ac jussu in Angliam,
Bohemiam, Poloniam, Germaniara, et demum in Pannoniam, in qua-
rum postrema anno 1444° pro gloria Sanctae Sedis, manibus impiorum
militum occubuit. — Haec narrat Febronius pag. 516a sui operis,
addens verba quae Julianus in eadem Oratione pro Concilio loeutus est:
„Ego, ut multi sciunt, satis laboravi pro Eugenio, et adhuc laborare
vellem, et ponere me in perpetuis carceribus Venetiis aut alibi, ubi ipse
vellet, quod fortasse pauci facerent,quot; quae verba profecto non sunt
viri immani odio in Sedem Romanam dncti.

s. 21°, „sicut misit me Pater et ego mitto vos.quot;
Jam Ambrosius et Hieronymus idem censuerunt de
aequali illa Episcoporum auctoritate, et in Scriptura
(Gai. I s. 1. Luc. VI s. 13. Marc. XIV s. 15. et Matth.
XVIII. s. 18.) idem docetur. Ml valuit per duode-
cim circiter secula potestas papalis in ordinationes
Episcoporum. \') Ligandi, solvendi potestas, annun-
tiandi Evangelii facultas omnibus et singulis simul
datae sunt, non, ut sponte patet, fuere dona Apostolis
propria, ut pleuitudo scientiae, donum lingaarum, vel
miraculorum. Eejicienda est sententia, Petrum cuivis
Apostolo certum assignasse populum. Episcoporum cura
pastoralis quoad ejus fieri potest, ad omnes fideles sese
extendere debet. Ad seculum usque nonum Episcopi
erga Romanos Pontifices nomine fratris usi sunt, ab eo
inde tempore Patres eos dicentes, quod nomen jam
Gregorius IV. (837—844) strenue defendit.

Denique animadvertit Pebronius, Bellarminum 3) e
scripturis N. T. locum nullum attulisse, quo Episcopos
omnes a Papa jurisdictionem accipere confirmet; quod
ad hunc refutandum in re tanti ponderis plane sufamp;ciat.

„ Quaestio de immediata Episcoporum auctoritate, in
Concilio Tridentino proposita nec tamen aperte definita

1) Jurisdictionem omnium Episcoporum in toto orbe Catholico es
Primatu Petri dimanare, Gregorius Zallwein 1. 1. „rem quodammodo
absurdam, et vires intellectus humani transcendentemquot; dicit.

3) „Dum congruentius esset, solam ei palernam reverentiam exhi-
bere,quot; ut scripsit ad Episcopos regni Prancorum.

4)nbsp;Historiam motuum, ad quos haec quaestio in Concilio illo ansam
dedit, exposuit natalis Alexander in Hist. Eccl. Tom. VIIP. Diss-
XIL n. 2. 3.

fuit, expositis tantum et ponderatis argumentis, quae in
utramque partem, proposita fuerimf. (§ II)-

Eojicienda est sententia : „omnem jurisdietionem a Papa
in Episcopos dim.anare. Romano Pontifici non competit fa-^
cultas exercendi in aliorum dioecesihus jura Episcopalia
(§111), quod item senserunt Innoeentius I, Leo Magnus
et Gregorius Magnus, et a Gallica natione strenue im-
primis agnitum est

„Omnium leneficiorum collatio genuino Jure ad Epis-
copos pertinet; serius et variis modis atque titulis, ple-
rumque in ignorantia veri Juris Ecclesiastici fundatis,
leneficiorum provisiones ad Romanam Sedem devolutae
sunt. Equidem. inconvenientiis inde natis per varia Con-
cordata modus aliquis positus fuit, sed non satis firmus.^\'
(§ lY). Primum illud quidem satis indicant Acta YI. s. 3.
et Ep. ad Tit. I. s. 5; usque ad seculum XI-quot; penes
Episcopos fuit omnis beneflciorum collatio, tunc exstiterunt
Mandata, Exspectativae ei Reservationes Apostolicae.

Quod pertinet ad Reservationes illas posteriori loco re-
latas, earum historia ingens jam accipit lumen a Gra-
vaminibus Ecclesiae Gallicanae, Innocentio IY° a rege
Ludovico IX° transmissis; caeterum non defuerunt cau-
sae, quas Praerogativis suis praetexere Romani Pontifi-
ces conati sint.

1)nbsp;BOSSUETIÜS (in Bef ens. Beclarat. Cleri Gallic. Lib. XIIL cap. H.)
doctrinam illam, qua defenditur Episcoporum jurisdictiouem omnem a
Papa derivari, vocat Gow.mentum, quod priscis seculis inauditum,
13° seculo invehi coepit in Theologiam, postquam seil. Pbilosophieis
ratiocinationibus, iisque pessimis, agere, quam Patres consulere, ple-

Annatae (§ Y), exstiterunt postquam Romani Pontifices
sibi attribuerunt collationem plerorumque beneficiorum;
quum scilicet coeperunt cogitare de fructibus ex iis
acquirendis. Possuntne a culpa Simoniae eximi? Certe
novum ac vix tolerabile onus sunt babendae, quod valde
infirmo nititur fundamento et genninae Primatus naturae
non convenit. Passim ab Episcopis Romam magnae pe-
cuniarum summae ex vacantibus beneficiis delatae sunt.
Tempore Clementis V\' de boc abusu jam graviter ques-
tum est. Alii Annatarum pecubarem originem tribuunt
Joanni XXII°, abi Bonifacio IX°. Nationes Gallicae et
Ungaricae strenue sese iis Annatis opposuerunt. Basi-
leënse Concilium ear um exactionem probibuit, ea tamen
lege, ut congruum aliunde subsidium Romano Ponti-
fici subministraretur; quod si omnia redirent ad statum
Canonum, Curia subsidiis illis carere posset et deberet.
Natalis Alexander docet „eas non esse revocandas, quam-
diu concordata fideliter servanturquot; \').

Jure divino et mitiquo Eoclesiastico nullae causae
Summo Pontifici reservantur, sed nec jure veten uUae dis-
pensationes Sedi Apostolicae servatae intelligunturquot; (§ VI).
Jam inde ab annis 1143. et 1179. exstant documenta
tabum Reservationum, quum postulabatur, ut ipsi bo-
mines adirent S. Sedem, muberibus infirma valetudine,
similibusque exceptis. Tridentinum Concibum his Re-
servationibus aliquo modo favisse videtur; at probe tenea-
tur, Isidori Decretahum fraudem, uti ja,m saepius

1) In Hist. Eocl. Tom. VIII. pag. ,581 , qnamvis de cctei-o ,4niiatas
titulo subsidii cliaritativi a vitiis simoniae et injustitiae liberet.

Rejecta sententia de Rom,ani Pontificis TJniversali ordi-
nandi imperio corruit privilegium Mendicayitium excipiendi
Confiessiones in aliorum dioecesibus, cui privilegio Epis-
copi strenue sese opposuerunf (§ VII). In Anglia abbique
sub finem sec. XIIP hoc factum est, quum Gregorius IX.
anno 1227° üs hoc privilegium concessisset. Bonifacium
Yjjpum fefellit spes huic discordiae finem imponendi;
permansit enim usque ad Tridentinum Concilium. Non-
nulli Reguläres illos ad primariam institutionem reducere
volebant auxiliarium et subsidiariorum Praelatorum ac
Pastorum ordinariorum ; sed Curiales Eomani restiterunt,
una cum his privilegiis defendere conantes : „ pleni-
tudinem Pontificiae potestatis et jurisdictionis.quot; Bene-
di ctus XI. et Pius V., qui ipsi Mouachorum ordini ad-
dicti Pontificiam dignitatem assumpserant, Eegularibus
multa tribuerunt privilégia, Juri Communi et Canonibus
prorsus contraria.

„Exemptis Begularihus juriius Ordinariorum durum et
immeritum vulnus inßietum est. Etiam in TndenUno
Concilio multa acta sunt de tollenda hac exemtione ; quum
graves rationes, tam politicae quam ecclesiasticae referan-
tur, harum exemptionum ahrogationem adhuc postulantes
(§ VIII). „ Quod Episcopi Cardinalibus serius fuerint

]) Sess. XIV. cap. 7. declarans: „Pontifices maximos, pro suprewa
potestate, sibi in Ecclesia universa tradita, causas aliquas criminum
graviores suo potuisse peculiari judicio reservare.quot;

„Potuerunt, scilicet „consentientibus Episcopisquot; ex quo in Pontifies
potestate non sit, sine illorum participatione et consensu limitare po-
testatem, quam ipsi a Christo Domino acceperunt.quot; F. p. 585.

postpositi, non debet, neque potest, praejudieium off erre
illorum, ordini, qui ex divina institutione in Ecclesia
prorsus primus est.quot; (§ IX). Antiqui Patres non com-
mémorant Cardinales, neque eorum mentionern fecit Tri-
dentinum Concilium. \') Olim erant Presbyter! et Dia-
coni urbis Eomae, praefecti parochialibus Ecclesiis. Post
Episcopos subscripserunt in Concilio Eomano anno 993°
sub Joanne XT°, et Claromontauo, anno 1095° sub Ur-
bano 11°. Eegnantibus Nicolao 1°, Alexandre 111° illo-
rum dignitas crevit; item regnante Innocentii IY°, qui
sedis bonorem supra Episcopos iis tribuit, et Bonifacü
VIIP, qui aequales Principibus eos declaravit. Nicolaus
de Clemangis, in Tractatu de Corrupto Ecclesiae Statu
cap. XIII. queritur de ingeuti numero beneficiorum
quae possident Cardinales; quod ut confirmaret Pebro-
nius, exempli instar refert, Benedictum XIIPquot;quot;, quum
ipse anno 1725° Eomae adesset, centum et undecim
vacantia beneficia in unum contulisse.

Si quis autem quaerit „qua via Episcopi in jura sua
redire queantf\' (§ X). responsionis loco Pebronius usus
est verbis Gersonii dicentis : Episcopos ad Principes
orthodoxes querelas suas deferre posse. Nam vel per-

1) Sess. XXIII. Can. 6. : „Si quis dixerit in Ecclesia Catholica non
esse Hierarchiam divina ordinatione institntam, quae constat ex Epis-
copis, Presbyteris et Ministris, Anathema sit.quot;— „Papae liberum est,
scribit Pebronius, quoscunque sibi Consiliarios et Ministros assumere,
sed sine praejudicio eorum, quos Christus jam ante in hoc officio, et
primario quidem, instituerat. Hujus instituti memoriam Romana Sedes
in eo saltem hucusque servat, quod ex Stylo Curiae Papa Episcopos
Fraires nominat. Cardinales Filios.

3) In Tract, de Statibus Ecclesiasticis. Tit. de Statu Praelatorum,
Consider. IX». Tom. II.

petuo litigare debeiit Episcopi cum Komaiia Ecclesia
vel juribus suis cedere, quod non possunt ; itaque prior
illa via, licet difficilis, ineunda est. Sed inquirit Fe-
bronius „an non possint per se ipsos suarum Sedium
suique Ordinis jura, Canonicis nixa institutis, contra
quoscunque tueri et vindicare ?quot; et laudat exemplum
Anglicanae Synodi anno 787° habitae. \')

In Gapite Octavo agitur Lihertate Ecclesiae ejusque
restaurandae jure et causisquot;. „Ecclesia Universalis habet
suas libertates communes; partieulares Ecclesiae particu-
laribus \'wtuntm consuetudinibns, quae utraeque sacrae
sunt, et quae consistunt in retentione et executione veri
Juris, rejecto falso.quot; (§ I). Causa primaria lapsus Bisci-
plinae et alteratae formae Ecclesiasticae iterum quaerenda
est in falsis Isidori Decretalibus, cpiae usque ad recentiora
tempora Actis publicis normam clederunt {§ II). Eaci-
tem accessum fraus illa Eomae invenit.quot; (§ III), sed
Romanos Pontifices hac in re non accusat Febronius,
„palponum omne istud opus est.quot; — „Minime vero ge-
nuina Ecclesiae jura ita nebulis obducta fuerint, ut nun-
quam veritatis radius perrumperet, uti hoe factum est
tempore Concilii Viennensis (1311) et Gonstantiensis.quot; (§ I V).

1)nbsp;In qua statuerunt congregati Episcopi : „ut privilégia antiqua a
„sancta Komanae Ecclesiae Sede delata, Ecclesiis omnibus conserven-
„tur. Siqua autem propter assensum pravorum hominum, contra cano-
„nica ipstituta conscripta sunt, avellantur.quot;

2)nbsp;Jam annis 785. et 787, Hadriano P Papa, indicia occurrunt illarum
Decretalium: „latet, quamdiu ante notae fuerint; sed constat eas post
annum 744iim compositas esse, et quidem Romae, ut gravis est sus-
picio.quot; — Sec. IX° ad eas provocavit Nicolaüs I, anno 992° in Concilio
Bemensi Episcopi Galliae iis usi sunt, ut deinceps factum est. F. p. 643.

Ignorantia artis criticae impedivit, qnominus in pugna
illorum Decretorum cum genuino Jure Sacro, jam se-
culis IX° et X° orto, Veritas vinceret.

,, Ecclesia Romana ex supposiüis Decretalibus maxima
percepit commoda; quibus, veritate nunc detecta, salvo
jure gaudere non potest,quot; (§ Y), „quum hac in parte Ro-
manis non prosint praescriptio, cessio, possessio, consue-
tudo quot; (§ YI). nam ut Baroiiius ait: „Jura veritatis
ampliora sunt omni antiquitate, quippe quae nulla plu-
rimorum seculorum valeant praescriptione laedi, nec
innumera testium multitudine obrui atque labefactari.quot;

„ Qpae ex nirda religione, ohscuris seculis, Pontificiae au-
ctoritati adjecta fuerunt, nunc cognito genuino Jure Publico
Ecclesiastico, in justum ordinem redigenda suntquot; (§ YII).
„Immoderata tamen illa potestas, qua Romanus Pontifex
post fatsas Decretales uti coepit, quaque hodiedum frui-
tur, Ecclesiae valde noxia est, atque impedimentum infert
quominus iterum conjimgantur Ecclesiae schismate divisaeT
(§ YIII). Et quidem contitetur Eebronius inter querelas
Protestantium adversus Papam aliquas fuisse justas et
magnas, sed „eos merito esse culpandos dicit, quod de-
bitos honores et praerogativas Capiti negent, utentes etiam
odiosis conxparationibus, et immoderatis adversus illud
exclamationibus.quot; Eateri et declarare Protestantes, conten-
dit Eebronius, \') „soiam Eomani Pontificis Monarchiam,

1) Testes aifenintur : lenfant , Frésermtif contra, la réunion avec le
Siège de Rome. Tome IV. Lettre .5. pag. 213. schiltee, de Libert.
Eccles. Germ. Libr. VII. cap. 14. § 22.

Valeantne, quae dicuntur singulorum et omnium Protestantium sen-
tentiae? Num esset unicum hoc reconciliationis impedimentum?----

egressam illam extra fines legitimi Primatus causas esse
scissionum seculi XYP, quae si dirimantur, unitas et
concordia in Ecclesia restitutum iri. De discrimine vero
doctrinae et dogmatum ne verbo quidem monet. Quod
ad patriam nostram attinet, „notum est,quot; inquit Febro-
nius, „in provinciis Foederati Belgii, Catbolicis (quorum
numerus tantus est, ut tertiam partem omnium incolarum
constituant) omnem viam ad publica munera ex sanctio-
nibus Statuum praeclusam essequot;, i)

Causam, ob quam Jesuitae ex Anglia ejecti sunt,
memorat Hugo Grotius „quod id genus bominum do-
cerent, Pontifici Eomano jus esse populos in alterius
Sectae Eeges obsequio solvere ; qua nullam exortam esse
pestilentiorem Imperils sententiam.quot; Sed addit Febronius,
sat aequitatis fuisse in Grotio, ut Lectores moneret,
banc non esse Eomano-Catbolicae Ecclesiae sed Curiae
sententiam.quot; Idem statuendum esse ait de Graecorum
scbismate, inde orto quod nollent Graeci „talem agno-
scere Primatum, qualem vellent Italiquot;.

fas erat ? Certe quum Ecclesia statum formamque aecepisset, quam voluit
scriptor, saluberrimus quidam hic foret eventus, optimosque fructus pro-
laturus; minime tamen omnia quae sperare posset, nacta esset Ecclesia.

1)nbsp;Fundamentum harum Sanctionum Potentissimorum Ordinum intel-
ligimus ex basnage (Description du Qouvetnement des Provinces-Unies.
chap. 39). scilicet: quia Catholici agnoscehant exterum in Spiritualibus
Monarcham, cujus auctoritas saltem indirecte etiam in civilia Reipu-
blicae ageret commoda.

8) Multum sed frustra laborarunt ad tollendum illud schisma com-
plures Pontifices, nt Innocentius III. post expugnatam ab Occidenta-
libus Constantinopolin, Gregorius X. in Lugdunensi et Eugenius IV.
in Florentino Concilio.

Febronius, licet arctissimum vinculum fidem inter et
mores agnoscat, negat tamen Protestantibus ullam affuisse
„scindendae unionis justam excusatiouem.quot; In univer-
sum „contra Acatliolicos peccantes immoderatione, et
Eomanorum imprudentem zelum quem vocant pietatem
Pebronius ponit veritatem, quae Majorum auctoritate ac
traditionis régula efïicitur. Et censet „fas esse aliis gen-
tibus in id redire, quod Galli ex liberlatibus Ecclesiasticis
servaruntr (§ IX). i)

„Reductionem genuini Juris Canonid non impediunt
Concordata a Bomana Sede cum variis Principibus inita,\'\'
(§ X). quum eo tempore orta sint, quo vigebant per-
versae illae sententiae de S. Pontificis potestate.

„Minus vero libertati Ecclesiasticae officer e Pontifices
ipsos quam Curiam Romanamquot; (§ XI). censet Pebronius,
citans Hadriani VP exemplum, de quo sic judicavit

1) De libertatibus Ecclesiae Gallicanae hic commemorandis egerunt
inter ceteras de marca, de Concord. Saec. et Imp. Lib. III. cap. 1. n. 8.
BOssüETius, Befens. Beclar. Cléri Gall. Lib. XL cap. 15. eleuey,
Instit. Jur. Can. Part. III. cap. 25. heeicouet, de Legibus Eccl.
Gall. Lib. I. cap. 17. § 4. — „Quod Episcopi habent jus judicandi de
cansis fidei; 2). et statuendi in rebus disciplinae; 3). quod Episcopi
non judicentur nisi ab Episcopis et secundum formam Canonicam;
4). quod Papa non possit facere functiones Ordinarii in alienis dioece-
sibus, nisi de consensu Episcoporum dioecesanorum; 5). quod leges et
statuta Romanorum Pontificum non obligent, nisi ab Episcopis recepta
et approbata; 6). quod causae appellationum, ad Apostolicam Sedem
delatae, Commissariis in partibus delegentur; 7). quod Papa non possit
dare privilégia et exemptiones citra consensum Episcoporum, et per-
missionem Regis; 8). quod dispensationes non possit concedere sine
légitima causa; 9). quod non valeat derogare legibus et consuetudi-
nibus provinciarum et locorum, aut etiam legitimis privilegiis de liber-
tatibus particularium Eçclesiarunj.quot; F. p. 685,

Cardinalis Pallavicinus : „optimum sane Saçerdotem fuis-
se , sed Pontificem revera mediocrem/\' \' )

Capite IX° vel ultimo agitur „de Mediis r ecuper andae
libertatis Ecclesiasticae.quot; Quae sunt illa?

„Semper imigilandum et caute attendendum est ad omnia
Itomanae Curiae facta, vero Juri Sacro contraria, et sin-
gularmn Ecclesiarum juribus noxia. Ipsa nos monet Re-
ligio , ut hoc faciamus.quot; (§ I).

„Primum adversns abusum Ecclesiasticae potestatis re-
medium est positum in apta institutione popzdi.quot; (§ II).

„Quartum haberi poterit in concordi Constituto Catho-
ücorum Principum, adhibito Ecclesiasticormn maxime Epis-
coporum consilio^\' (§ Yl).

1) Hist. Cone. Trid. Lib. II. cap. 9. Et Bibliothecarius Sorbonicus
lavocat in Hictionario Hist. Tom. I. pag. 23. ed. anno 1755° : „Les
Italiens ne l\'aimaient point, parce qu\'il voulait réformer les abus de
la Cour de Rome, et qu\'il n\'était pas politique.quot; — Quid de sancta Sede
statuerit Pontifex ille e nostratibus oriundns, apparet e verbis, quae
leguntur in mandatis, quae dédit Erancisco Cheregato Oratori suo in
Germaniam eunti : „In hac sancta Sede aliquot jam annis multa abomi-
nanda fuisse, abusus in spiritualibus, excessns in mandatis, et omnia
denique in perversum mutata.quot;

3) Agnoscit Febronius : „ea multo commodius expediri in regno Mo-
narchico, v. c. in Gallia quam in Germania, quum in aliis Romana
Curia facilius divisiones excitet, quum Episcopi in regno Monarchico
magis cum rege conjuncti, eique subordinati sint. De principibus autem
secularibus „habemus autem,quot; ait, „ex experientia compertum, a saecu-
laribus quandoque potestatibus, propter sua studia et compendia, exor-
bitantes Romanorum praetensiones sustineri.quot; F. p. 719.

justitia et universatis \'usus demonstratur quot; (§ YIII). „Ex-
ponit hoe loco scriptor singulares effectus falsarum De-
cretaliam, qui populos egregie premunt et Principum
attentionem prae caeteris excitare possunt ac debent,quot;
„Sextum in légitima resistentia poniturT (§ IX.)
„Fostremnm in Appeltatione ab Abusuquot; (§ X). \')
Haec omnia concludit Pebronius indicando : „Ecctesiae
omnino interesse Frimatum servari, sed ad tegitimos fines
reductim, quae reduetio partim fiat per Papam ipsum,
partim per Conciliar (§ XI).

His omnibus expositis, hac peroratione operi suo finem
imposuit auctor: „Eegibus et Principibus seculi, Pon-
tificibus et Praelatis Ecclesiae timorem, honorem, re-
verentiam deberi scio, sed majorem veritati. Nec illa
reverentia est, publicas noxiasque morum labes probrosa
adulandi objectione ac coecitate teuere, sed potius Chris-
tiana pietate patefacere, et modestia redarguere. Utrum-
que exhibui, quantum Deo adjuvante potui, et nisi me
mea fallit opinio, quantum debui. Si quid durius for-
san mihi exciderit, vel potius alicui visum fuerit, in
facta, non in pcrsonas dictum est.quot;

„Hic augustam sed moerentem Ecclesiae faciem devo-
tus intuere. Prontem dolore, non aetate, corrugatam
baud despue, sed inspice. Lacrymas in genis haerentes
non deterge sed tuis misce. Querulam vocem non de-
testare, sed misertus audi. Ruentem in amplexus Ca-
tholicorum Eegum et Principum non fuge, sed sequere.

1) „Ad depellendum graves injurias Principibus a Romana Curia il-
latasquot; vel „violationem sacrorum Canonumquot; ut statuit Imperator Justi-
nianus in Novella I37a. cap. 1°.

Filios in sinum suum congregare volenti noli esse gravis.
Disciplinam ad veros Canones reducere laborantem non
damna, sed votis, consiliis, factis adjuva. Veteris aevi
prudentiam, sagacitatem, modestiam, sanctitatem col-
lauda. Tan tam majorum virtutem strenue imitare.quot; \')

Hoc Conspectu ad finem perducto restât, ut in pre-
tium, quod Febronii vel Hontliemii libro sit statuen-
dum, inquiramus. Quod quum dicimus, quaestio vix
esse potest, utrum scriptor noster in omnibus et sin-
gulis verum viderit, vel potius nonnunquam aliquid
liumani passus sit. Hoc enim ut rite probeque dijudi-
cari possit, nobis opus esset eadem vel majori etiam
fontium cognitione, quali scriptor noster ornatus fuit,
quae tamen a juvene vix aut ne vix quidem exspectari

1) Commémorât deinde auctor in appendice prima barthelii, Con-
siliarii intimi Wirceburgensis : dissertationem tertiam de Concordatis
Qermaniae, die 31 Aug. 1763 •puUicae disquisitioni propositam, e
qua mnlta desumta, supplement! loco huic appendici primae addidit
„non eo tantum fine, ut sua asserta tanti viri testimonio et aucto-
„ritate roborentur, sed ideo maxime, ut infirmiores ae metuculosi per-
„spiciant, barthelium, quam vis cetera cautum, non aliter cogitare,
„nec minus loqui de excessu Bomanorum praetensionum et naevis Cu-
„riae,quot; Sic vero concludit : „Haec autem si vera sunt, aut (quod
„nunc sufficit) si sine noxa, et absque periculo dici, atque in Acade-
„mia, apprime Catholica tradi, et doceri possunt; nemo prudens po-
„terit damnare sequelas, quae ex iisdem sanis principiis cum prudentia
„deduxerunt viri probi, eruditi, pro bono Ecclesiae in et extra Con-
„cilia genuine solliciti, quorum verba plus, quam nostra plerumque
„exhibemus. Igitur, salvis barthehi assertis, nostra, iisdem parallela,
„improbari haud valebnnt.quot;

possit. Universe autem si Febrouii opus respicimus,
asseverare nulli dubitamus, auctorem revera probavisse
quod probare sibi proposuerat, multisque in locis, ma-
gna exemplorum copia allata, ita rem suam egisse, ut
adversariis vix ullum contradicendi reliquerit locum.
Minime tamen uegari potest, ex iis quae Febronius in
votis habuit, si rata fierent, fere omnem Ecclesiae Eo-
mano-Catholicae eversionem orituram esse, quum aegre
sperare potuerit auctor, fore utEomanus Pontifex, sponte
ac ultro ab iis recederet, quae per tot seculorum spa-
tium sedes Eomana in possessione retinuisset, licet ea
non genuino jure teneret. Quaerere igitur nobis li-
cet, quid revera Pebronius hoc libro edendo voluerit
atque optaverit, et nonne ipse senserit, suos conatus,
Pontificiae potestatis intra justos limites revocandae, irri-
tos fore, aeque ac consilium suum dissidentes in reli-
gione iterum conjungendi ad pia vota esse referendum,
quae felici carerent successu. Ceterum de hoc consilio,
perquam laudabili, et supra jam egimus, et posthac
in tertia hujus dissertationis parte, plura monebimus.

Quod ad Pebronii sententiam de Pontificis Eomani
Primatu juribusque illi conjunctis attinet, quae veluti
cor ac meditullium totius hujus operis dici meretur;
omnino fatendum est, aructorem media veluti in luce
collocasse ac comprobavisse, multa magnaque jura per
temporum decursum Eomanae Sedi falso tributa esse,
quibus Historia priorumque seculorum usus plane re-
fragatur; sed iterum quaerere licet, utrum denegatis
Pontifici Eomano juribus, quae perperam illi adscripta
fuerint, jus illud primitivum, quod Pebronius ipsi vin-
dicare ac reservare studet, meliori ac satis firme nita-

tur fundamento ! Saepius quidem Pebronius huic quae-
stioni respondit, ajens v. c. (p. 95.) „Pundamentnm hujus
Primatus esse bonum Unitatis in Ecclesia,quot; et (p. 96.)
„quae ratio movit ad instituendum Primatum, eadem il-
lum fecit perpetuum.quot; (Omne fere Pebronii systema hue
redire dici potest.) Quaenam vero sit illa, quam tairto-
pere laudat, Unitas, nullibi satis clare, accurate ac
perspicne exposuit. Nonnulla sane peti possunt ex iis,
quae dixit de Primatu, qui huic Unitati inserviat ejusque
finibus; ac facile intelligitur, omnes omnino Eomano-
Catholicos eatenus cum illo facere, quatenus firmiter
credant, cum Ecclesiam unam esse, tum Pontificis Eo-
mani dignitatem, tanquam capitis Ecclesiae, ad hanc
unitatem sustinendam valde esse idoneam. Optandum
tamen fuisset, sententiam illam de Ecclesiae Unitate
melius atque accuratius fuisse expositam, Pebroniumque
etiam responsum dedisse quaestionibus : Utrum illa Ec-
clesiae unitas ejusmodi sit habenda, ut capitis unius Ec-
clesiae principatum ac dignitatem necessario exigat? Non-
ne etiam alio sensu accipi aliisve modis stabiliri et servari
queat? Et quae sunt hujus generis plura, quae nunc
mittimus. \')

1) Animadvertendum tamen est, Pebronium in Tomo 11° sui operis,
melius esposuisse illam de unitate sententiam, ubi quaestioni : quo
sensu et quo fine ac modo Romana Ecclesia sit Centrum Unitatis,
respondet: „una mens, ejusdem fidei professione; unum cor, ejusdem
charitatis vinculo; una ad salutem via, eorundem Sacramentorum com-
munione; unum deuique ministeriumquot;. — Pag. 373. V. Flores Sparst
ad Just. Febrouii librum de Statu Ecclesiae, per theodoeum a palude
adversus feanc. anton. zaccaeia S. J. cap. 11° de Primatu in Eccle-
sia, et yenuinis ejus Juribus,

habenda censet, quae in perpetuo Ecclesiae per sex vel
septem priora secula usu, vel per recentiora quoque
tempora in omniiim Catholicarum scholarum concinni-
tate fundamentum habent. \' Ac sane haec aliis etflctitiis,
quae serioris sunt originis, juribus longe praestant, ne-
c[uaquam vero probavit, has régulas per se justas, suffi-
cientes, omnique dubio majores esse. Verbo dicamus:
contra Eebronium idem valere statuimus, quod et con-
tra Gallicanam Ecclesiam valet, quod e Protestantium
sententia nimium, e Eomano-Catholicorum sententia pa-
rum Eomanae Sedi ejusque dignitati tribuit, quapropter
mirari vix possumus, praeclarum ejus opus, licet justis
suis laudibus ac insignibus meritis minime sit defrau-
dandum, neutris partibus plane satisfecisse.

1)nbsp;Uti egregie hoc exposuit btjngeneeus in opere, cui titulus: Trais
Sermons sous Louis XV. Tom. III. chap. LXI. pag. 226. sqq.

2)nbsp;Nonnullas de Febronii libro prolatas sententias hic addaraus:
schböckfi, 1. 1. VI. s. 544, 545 sie de toto opere judicavit: „Es
ist durchaus mit einer seltnen Kentitnisz der Kirchengeschichte, der
Schriften, der Kirchenväter, und vornehmlich, des alten und spätem
Kirchenrechts abgefaszt, eine Frucht, wie man wohl sieht, von vielen
Jahren: und wenn gleich die einschränkung des Papstes in seine ältes-
ten Gränzen, nicht, wie der Verfasser glaubt, die Vereinigung der
Protestanten mit der Römischen Kirche sogleich beförden sollte; so
niuszte es ihnen • doch sehr angenehm seyn, so viele auszerst wichtige
historische Wahrheiten auf gleichem Wege mit ihnen ans Licht gezo-
gen zu sehen.quot; — Prorsus alio modo lessinghjs judicavit de Febronii
opere: (f. h. jacobi\'s Werke. II. S. 334.) „Es wäre unverschämte
schmeicheley gegen die Fürsten, was Febronius und was die Anhänger
des Pebronius behaupteten; denn alle ihre Grunde gegen die Rechte
des Papstes, wären entweder keine Grunde, oder sie gälten doppelt
und dreyfach den Fürsten selbst. Begreifen, könne diesz ein jeder;
und dasz es noch keiner öffentlich gesagt hätte mit aller Bündigkeit
und Schärfe, die ein solcher Gegenstand gelitten und verdient, unter so

vielen, die den dringendsten Beruf dazu gehabt; dieses wäre seltsam genug
und ein äuszerst schlimmes Zeichen.quot; — menzelius autem 1. 1. S.30,31.
eenset omnino argumenta satis probabilia contra hunc librum a partibus
eorum, qui Romauo Pontifici adhaerent, afl\'erri posse; v. c. „eine geistliche
Gewaltherrschaft, wie sie Pebronius darstellte, war in der Wirklich-
keit nicht vorhanden, am wenigsten in den letzten Jahrhunderten zur
Erscheinung gekommen. Wenn die allgemeinen, über eine solche geführte
Klagen auf bestimmte Begriffe gebracht und mit dem einzelnen Handlun-
gen, durch welche die Päpste mit den Deutschen Kirchen in Beführung
kamen, verglichen wurden, so fanden sich wohl zahlreiche Ermahnungen,
Vorstellungen, Belehrungen, Entscheidungen und Verwendungen — letz-
tere an die weltlichen Mächte zu Gunsten der Geistlichkeit und Kirchen
gerichtet — nirgends aber Gewalthandlungen; die angeblichen Bedrückun-
gen bestanden in Verfügungen, welche mit denen der weltlichen Ober-
behördeu das Schicksal gemein hatten, gewöhnlich einem Theile zu
miszfallen; die unleidlichen Anmaszungeu in der die Dispensationen,
Appellationen und Pacultäten betreffenden Praxis, welche die Curie als
päpstliche Reservatrechte an sich gezogen, und in der Wirksamkeit der
päpstlichen Nuncien zu Wien, Cöln und Brüssel, welche zuweilen mit
der ordentlichen Gerichtsbarkeit der Bischöfe in unangenehmer Weise
zusammenstieszen; die Gelderpressungen in den Gebühren und Kosten
welche für die Pacultäten und Dispensationen, wie für die Confirmation
der Bischöfe und Prälaten bei ihrem Amtsantritte unter mancherlei Be-
nennungen gezahlt werden muszten und von einer andern Oberbehorde
auch nicht geschenkt worden sein würden. Ob die kirchliche Einheit,
deren Nothwendigkeit Pebronius selbst anerkannte, in der von ihm be-
zeichneten Porm des Primats aufrecht zu erhalten sein würde; ob die
Umstände zur Haltung einer Kirchenversammlung zu schreiten geböten
und irgend welchen Erfolg einer solchen Maszregel verhieszen; ob es
überhaupt einer totalen Veränderung des Kirchenregiments bedürfe, nach-
dem die dermalige Gestalt desselben zuletzt in den Stürmen der Kir-
chentrennung sich erprobt hatte — dies waren Prägen, deren Beant-
wortung zu Gunsten des päpstlichen Stuhles einem Wortführer des letz-
teren nicht schwer werden konnte.quot;

Num haec omnia juste ac sine partium studio ah auctore, cujus verba
hic laudavimus, exposita sint, omnino dubitare licet.

Vir Glarissimus Sclilosser in opere suo celeberrimo \')
quo antecedentis seculi Historiam tractavit, de nostro
libro ait: „liber ille tam saepe editus, tam saepe im-
pugnatus est et defensus, ut bistoria eins scribi posset.quot;
Hoc facere conabimur, pro parte saltem, in hacce pa-
ragrapho. \'Primum agemus de varus editionibus; lt;kin
de Pebronii oppugnatoribus, et quidem a quod pertinet
ad varios adversaries, h. quod spectat ad Curiam Ro-
manam; Tertio quidem postremoque loco videbimus de
auctoris, quae dicitur, reiractaiione.

Quo magno cum fructu ac emolumento uti nobis li-
cuit, est liber viri aequalis Pebronii, Chriötiani Guiliel-
mi Prancisci Walchii, qui in Historia sua religionis
recentissima, quum multa alia memoratu dignissima
exposuit tum etiam de .nostra materia. Vir ille Gla-
rissimus, Theol. Dr. et Professor Gottingensis, varus

operis sui locis,\') quod novem constat voluminibus, de
Pebronio egit; et quod certe aliquid est, Honthemius
ei notus et quodammodo amicus et familiaris erat, quam-
quam diversas partes ambo sequebantur; ille Evangeli-
cam religionem professus, hic vero Catholicam. Sed quod
maxime nobis est momenti, multa acta, epistolae, al-
locutiones etc. : illius ïcmporis nobis in Walchii opere
relicta sunt, unde multa peti possunt, quemadmodum
in posterum videbimus.

De singulis igitur, quae indicavimus, videamus, quam-
quam, ne copiosi simus, non omnia exponenda nobis
erunt.

Walchius Pebronii librum multis ahis de eadem re
agentibus anteponendum esse censet, et quidem tres ob
causas. Primum: pars illius libri édita est eo tempore,
quo nondum lites exarserant de finibus autoritatis papalis
aulas Borbonicas inter et Curiam Eomanam; eo minus
igitur Febronius sperare potuit, fore ut multi secum face-
rent suasque partes sequerentur Jam supra de hoe Wal-
chii judicio nostram sententiam enuntiavimus, videamus

3) Addit WALCHIUS pag. 148. nomen receptum falsumque Pebronii nil
detractare laudi vero auctori tributae, quia illud valebat modo populi
multitudini, nihil vero aliis, vel principibus, vel Episcopis, minimum
Romanae Curiae, quae, si vellet, verum auctorem omnino mox cognos-
ceret.

igitur de altera ab eo allata eaussa. Scriptor aggressus
est monarchiam illam potentem in Germania, ubi omnino
querelae audiebantur de ea, sed neutiquam animad-
versiones doctae factae sunt contra systema ipsum unde
oriebatur illa injuria. Semper enim metus in hac
regione apud Catholicos praevaluit, ne tali modo religi-
oni ipsi nocerent et Protestantium caussae faverent; ac
saue, e nostro quoque judicio, hujus libri editio iu
Germania pluris facienda est, quam si in Gallia appa-
riiisset. Tertia causa, quam, affert Walchius, haec est:
aperte Pebronii liber oppugnatus est a Curia ipsa, quae
eum opprimere omnibus viribus conata est, quia fru-
ctus sibi pestiferos inde susceptura videbatur. Et qui-
dem quae exponit nituntur historico fundamento tali-
buscjue rationibus, quae si ex eo per se derivantur\',
systema illud papale offendere possint. Sine ullo dubio
certamen ipsum, quod hic liber, qui alteri Ecclesiae
parti gratissimus, alteri vero ingratissimus fuit, excitavit,
satis indicat, haud parvi momenti esse, quae illo conti-
nentur, atque eatenus pretium. äuget huic operi sta-
tuendum.

Quae Walchius hic exponere voluit, nova quidem
forma, nobis vero non minoris momenti, legimus in
opere ejus 1. 1. ; scilicet commemorationem invenimus
Pebronii ipsius de scripto, quod ediderat, quam Wal-
chius ab eo petierat. i) Simul ab auctore concessum fuit.

1) quot;walchius, pag. 150. non memorat verum nomen Febronii, modo
eum indicat verbis ; „der würdige Greis.quot; Dicit tamea, sibi licere
eornm rejicere sententias, qui jam exposuerant varias suspiciones suas,
variaque nomina indicaverant. Commémorât quid acciderit magna qua-
dam in urbe, in qua Italus quidam, nomine mobelli, se cognatum

quod ea quae scripto mandaverat, in Waleliii opus re-
ciperentur. Ex Febronii igitur sententia constat, in
Ecclesia Catholica fidem doctrinamque easdem esse quas
Christus et Apostoli instituerunt ; disciplinam contra
valde esse mutatam, cui multa ansam dederint, prae-
sertim litterae Isidorianae. Quae si sedi Romanae mul-
tum profuerint ad externam gloriam, disciplina Eccle-
siae ab iis non nisi fructus malos accepit. Mediis se-
culis gravissimae ortae sunt querelae, postea in dies
auctae contra regnum papale. Concilia et Concordata
habita et iiùta sunt, ut damnum tolleretur. Funda-
mento tamen auctoritatis papalis intacto man ente, omnia
inde orta simul intacta manebant. Quae vero incita-
runt virum honestum et rerum ecclesiasticarum peritum,
ut assumto nomine Justini Febronii non solum mali ori-
ginem indicaret, sed etiam ostenderet, quibus remediis
damno illi subveniri posset.

Febronii dixerat, et tali modo auxiliura petierat et acceperat a principe
externo. Idem vero narravit, Febronium non ortum esse Germania,
opus ibi non scriptum; quae tamen, ex iis quae a Febronio ipso exponun-
tur, omni dubio procul remota sunt. — Affert walchius etiam „die
Lanziger Theologische Berichte wn,-neuen Büchern und Schriften. B. VIT.
pag. 325.quot; quo alius vir celeberrimus indicatur, quem nonnulli Febro-
nium pntant, quod vero Walchius falsum esse dicit. — Demum Tomo
VIP. pag. 196. JOHANNEM NicoLAÜM ab HONTHEIM dicit auctorem.

Jam vidimus Febronii librum primum in lucem pro-
diisse anno 1763° et quidem non Bullioni, ut iu titulo
expressum fuit, sed revera Francofurti (ad Moen.)
Quum vero opus a plurimis legeretur, mox secunda
editio anno 1765° prodiit, item specie quidem Bullioni,
revera in eadem urbe Francofurto. \') Plenus titulus idem
est atque in editione prima scil. „Justini Febronii JCti
de Statu Ecclesiae et légitima potestate Eomani Pontificis
liber singularis, ad reuniendos dissidentes in rebgione
Cbristianos compositus. BuUioni apud Guilielmum
Evrardi;quot; addita tamen formula: „editio altera priore
emendatior et multo auctior.quot; Quod attinet ad primam
editionem illam anni 1763% babebat illa indicem chrono-
logicum, postea omissum, factorum ex historia ecclesias-
tica petitorum, de quibus in Febronii libro agitur, et
de quibus sententiam suam bic pronuntiat. Mox nuntia-
tus et judicatus est liber ille in Diariis. De secunda
editione anni 1765% quae est „priore emendatior et
multo auctior,quot; animadvertendum est, eam esse plenio-
rem ob nonnulla scripta, quae Febronii librum defen-
dunt contra nonnullos ejus adversaries.

Ut ab Hontbeim ipse scripsit, in expositione a Walcbio
servata hi adversarii fuerunt : 1.) quidam, qui nomen
assumserat Justiniani Frobenh, 2.) P. Josephus Kleiner

1)nbsp;Tora. I. pag. 156. ex ipsius Febronii narratione. — Hac altera «di-
tione usi suraus.

2)nbsp;Prior ceteris et latior expositio invenitur iu opere, cui titulus:
GSttingische Gelehrte Änzdgen anni 1763i. pag. 937.

Jesuita et Professor Tlieologiae in universitate Heidel-
bergensi. 3.) Mag. Caroins Pried. Bahrdt, Lipsiensis.
Scripta sua defensoria contra illoru.m opera, auctor curavit
typis mandata jungi alteri editioni, quod praecipue fac-
tum est Turici in Helvetia. Sic ipse scripsit opera tria
contra illos adversaries, attamen nominibus sumtis, con-
tra primum : Justiniani Novi ; contra alterum : Joannis
Clerici Palatini ; contra tertium : Auli Jordani JCti.
Quae prodiit eorum editio titulum habebat: „Yindiciae
Pebronianae, seu refutationes nonnullorum opusculorum,

nuper prodierunt/\' sed non constat ubinam typis man-
data sit anno 1765°, Turicine an Prancofurti. Hae tamen
non solae sunt mutationes in nova editione, per totum
enim librum occurrunt; tot addidit, ut cresceret opus a
numero 631 paginarum ad 816. Eorum in quibus edi-
tiones differebant accuratam dedit enumerationem Dia-
rium Gottingense quoddam. \')

Sed de ipsa sua ratione nihil mutavit, hanc modo
confirmavit, argumenta sua clarius exposuit, allatis exem-
plis ex Historia ecclesiastica veteris et recentioris temporis,
Tertia editio apparuit Prancofurti anno 1770° simul
fere cum Tomo Secundo. Eundem habet titulum, hac
tantum mutatione facta, ut in eo inscriptum sit : „Tomus
secundus, ulteriores operis vindicias continensquot; denique
non „Bullioni, sed „Prancofurti et Lipsiae.quot; In priori
tamen urbe revera tomus ille typis est mandatus. Ut Pe-

1) Titulo: „Ber Göfüngische Recensentquot; anni 1765i. S. 531. Certo
quidem hoc argumento est, quantopere liber Febronii illo tempore
in virorum doctorum aestimatione valuerit.

bronius ipse narrat (p. 163.) modo continet nonnuUa scri-
pta, quibus opus Pebronii defenditur; secundus autem
ille tomus, ut primus, vixdum editus etiam Yenetiis pro-
diit. Quamquam variis utitur nominibus, auctor libri
qui anno 1763° sub cognito nobis titulo apparuit, con-
fitetur eundem se esse qui et ea scripsit, quae tomo illo
secundo continentur. Praeterea animadvertendum, in eo
occurrere longam praefationem, bi qua editor quidam
anonymus, diversus a Pebronio, loquitur: idem occurrit
tribus in sequentibus partibus. \') Nomine „Johannis a
Galore JGtiquot; Pebronius Apologiam scripsit in sequenti
parte tomi ejusdem adversus quatuor Theologos. No-
mine vero „Theodori a Paludequot; scripsit defensionem sub
titulo „Plorium sparsorum adversus Pranciscum Antonium
Zaccaria S. J. quondam Ser™\' Ducis Mutinensis Bi-
bliothecarium.quot; Terminavit tomum huncce secundum,
praeter nonnulla Addenda, édita „Epistola de subtractione
obedientiae Eomano Pontifici debitae,quot; nomine Justini
Pebronii JCti servato. \'\'\')

1) Scilicet: 1\'\'. „Universitatis Coloniensis de Libris Justini Pebronii Ju-
dicium Academicum, notis et observationibus eriticis examinatum, emen-

datum et reformatum. 3°. Responsam ad Epistolam, quam quidam sub
Ladislai nomine in Pebronium conceptam evulgavit. 3°. Notae criticae
breves in ea, quae Ingolstadiensis Professor p. peanc. xav. zech. S. J.
adversus pacificum Pebronii Systema nuper edidit.quot;

3) godefeidum kauffmans, Professorem Coloniensem; geegorium
teautwein, Abbatem Suevum; n. sangallo, Minoritam Venetum ; et
ladislaum sappel Recoliectum Provinciae Allemanniae.

3)nbsp;Quia, quum Pater zaccaeia librum suum typis mandare vellet,
regnum Mutinense hoc eum perficere vetuit, dicens tempora valde esse
mutata. Quum vero nihilominus propositum suum perfecisset, munere
suo privatus est.

Nonnullis additis Pebronii ipsius narrationi, — ex illa
etiam cognoscimus tres editiones tomi primi in Germania,
et quidem annorum 1763\', 1765\' et 1770\', quibus addenda
quae Yenetiis prodiit, — Walchius coufitetur suam no-
tionem diversarum editionum manuscript! Latini sibi
ipsi videri imperfectam. Ballerini tamen in opusculo suo
contra Pebronium anni 1768\', de quo mox videbimus,
memorat et affert editionem, quam dicit quintam, unde
sequitur duas editiones adbuc nos latere.

Tomus Tertius „ulterioris operis vindicias continensquot;
(Prancofurti et Lipsiae) anno prodiit 1772°. \') Non con-
tinens praefationem generalem, exhibet 1°. „Bonam cau-
sam Justini Pebronii adversus Epistolas Italicas E. P.
Viatoris a Cocaleo anno 1768° ex agro Brixiensi exara-
tas et abos scriptores defensa per Danielem Bertonum.quot;
Quamquam praesertim agit de animadversionibus Cocca-
gliae, tamen simul respondens alteri adversario, nomine
Kaufmans, de quo etiam videndum nobis erit, non re-
petit ea quae jam exposuerat, breviter vero indicat quo
loco de iis egerit, novis additis observationibus, quibus
omnino suae causae plurimum profuit. 2°. „Examen li-

lehrte Anzeigen anni 1770i, expositum est. — Ph capite illius Epis-
tolae, Pauli Apostoli verba occurrunt, quae leguntur in Epistola IIa ad
Thessal. cap. IIP. S. 6. sc.: „Denunciamus, autem vobis, fratres, in
nomine Domini nostri Jesu Christi, ut subtrahatis vos ab omni fratre
ambulante inordinate, et non secundum traditionem, quam acceperunt
a nobis.quot;

1) WAMHios, Tom. pag. 193. declarat se non intelligere, quare
auctor „recensionis Treyhurgensisquot; abjudicet illa scripta a Pebronio,
nam ut dixit ipse, etiam duos priores tomos, quamquam sub aliis
pominibua, ipse coufecit,

belli anno 1770° editi/\' \') „in qua parte Febronius
rejicit accusationem, quod falsa quasi historica attu,-
lisset.quot; 3°. „Aniinadversiones Febronianas in P. An-
tonii Schmidt S. J. in universitate Heidelbergensi S. S.
Canonum Professoris Publ. Ord. Institutiones Juris Ec-
clesiastici Germaniae adcommodatas.quot; Indicat Febronius,
quibus fontibus Eomano-catholicus doctor genuini ger-
manici juris-ecclesiastici fundamenta exstruere debeat, et
rejicit opinionem. Concilium Tridentinum in eo mul-
tos abusus abrogasse. 4°. „Justini Febronii responsio-
nes ad postulata Christ. Wilh. Francisci Walch Theo-
logiae Doctoris et Professoris Primarii in TTniversitate
Gottingensi.quot; Etiam Tomus ille Tertius indicabatur

1) Titulo : „Jugement d\'un écrivain Protestant touchant le livre de
Justinus Pebronius.quot;

3) Febronii rationem quam in libro suo esposnerat, wAlcmus in
„Nachricht von dem unter dem Namen Justini Fehronii herausgekommenen

p. 147. seqq.) nonnullis verbis indicaverat, et judicium suum protnlerat
de iis, quae sibi minus perspicua probandaque videbantur; inprimis quae
spectabant ad conjungendos iterum Protestantes cum Ecclesia Catholica,
quod non censebat unquam fieri posse eo modo quo Febronius statuerat.
(Illud judicium legitur eodem Tomo F. pag. 170—189.) Attamen scripsit
Tomo VP. pag. 193. „Mein Zweck war nicht, mich in die reihe der
Antifebronier zu stellen, eine Gesellschaft, die ich zu verbitten grosze
Ursache habe,quot; quum itaque non pertineat ad adversarios proprie dic-
tos, hoc jam loco exponi posset, quae Febronius contra ejus ani-
madversiones attulerit; unam tamen brevitatis causa ex illius responsio-
nibus afi\'eremus, cui a Walchio etiam nonnulla adduntur. — In „Res-
ponsionibus sc.: in JJniversitate Oottingensiquot; pag. 315. hujus tomi tertii,
acripsit honthemiüs : „Aliquod huic malo remedinm Protestantes ad-
„ferri posse putarunt (sc. ad servandam fldem) cogendo suos, ut Syno-
„dorum definitionibus se submitterent. Verumtamen nihil magis répugnât
„Protestantium principiis, quam hujusraodi remedium; etenim juxta

et judicabatuï lionorifice quidem, noimullis inDiariis.\')
Tomus Quartus bipartitus est; altera pars prodiit anno
1773° altera anno 1774°, Erancofurti et Lipsiae. Utraque
continet „defensionem Justini Eebronii JCti adversus Eran-
cisci Antonii Zaccaria, S. J. Antifebronium Vindicatum/\'
Prior opposita est duobus primis, altera sequentibus
tomis Zaccariae, in quibus pedetentim sequitur ordinem

„eorum sententiam, quaecunque Synodus, etiam ex omnibus mundi
„partibus collecta, errori obnoxia est, potestque subinde simplex ali-
„quis et rudis bomo verum Scripturae sensum attingere, quem Syno-
„dus non percepit: hinc apud eos unusquisque gaudet potestate Syno-
„dorum definitiones examinandi; eodem jure, eademqne ratione, quibus
„primi eorum Reformatores, definita jam et a tota Ecclesia recepta
„dogmata ad incudem revocarunt, imo et rejecerunt. Unde sequitur
„Synodorum congregationes et decisiones in illorum Communione inutile
„prorsus remedium esse ad continendos in officio populos, unitatemque
„Religionis servandamquot; etc. — His respondet walchios, pag. 195:
Eebronium non recte intellexisse quid censeaut Protestantes de suis
Synodis et in universum de praeceptis humanis. Apud eos quidem
nulli jus est dicendi : „baec est Veritas , haec nonquot;, neque petendi ab
alio, credere quia dicit vel Ecclesia, vel Synodus, vel auctor librorum
symbolicorum. Tantummodo habet Ecclesia idem jus, quod collegium
quoddam, quo ad finem sibi propositum perveniat, dicendi nimirum:
boe verum nos habemus, hoc non; deinde non salutem, sed commu-
nionem cxternam huic adjungendi, inprimis praedicatoris munus; quod
membra hoc confiteantur, ministri vero hoe illudve nuntient, quod
verum esse putet Ecclesia, rejiciant vero, quod erratum esse eadem
censeat. Nemo hac in re cogi debet. Addit walchius sic oriri dis-
crimen inter orthodoxiam externam et internam, Romanae Ecclesiae
incognitam. Ipse tamen scripsit : „Da diese Erzählung keine Pole-
„mische absieht hat, und keine Polemische Untersuchungen verstat-
„tet, so enthalte ich mich hier billig, aller weitern widersprachen.quot; Nos
quoque exemplum illud sequemur.

1) In opere cui titulus: Göttingisehe Gelehrte Anzeigen, anni 1773\'gt;
pag. 1019. et in : die allgemeine Deutsche BibliotheJc. T. XXI. S. 478.

ainmadversionesque ab eo positas. Walchius hunc tomum
quartum dicit amplissimum optimeque omnium ordina-
tum, in quo non solum novas addidit expositiones, sed
etiam indicavit, quae alii contra se attulerint.Addit
autem Walchius, se audivisse non eam partem, ut ce-
teram, Romae in indice librorum prohibitorum collo-
catam esse. Idem auctor tom. YIP operis sui (p. 197.)
ultimo loco commémorât editionem abbreviatam Tebro-
niani Kbri. Honthemius scilicet jure censebat librum
suum nimis amplum esse plerisque lectoribus. Itaque
prodiit Ooloniae et Erancofurti anno 1777° editio hoe
nomine: „Justinus Pebronius abbreviatus et emendatus,
id est, de Statu Ecclesiae tractatus, ex Scriptura Sacra,
traditione et mehoris notae catholicis scriptoribus, ab
auctore ipso in hoe compendium redactus.quot;

Post tres primas commemoratas editiones, etiam, pro-
dierunt versiones Germanicae, Prancicae et Itahcae.
Germanica versio typis mandata est anno 176é°. ®) Duae

1)nbsp;Praesertim judicium honorificum de ea Febrouii operis parte,
legitur in: „Anhang zu den XTII. bis XXTV. Banden der allgemeinen
Deutschen Bibliothekquot; pag. 169.

3)nbsp;Prodiit hoe titulo : „Justini Febronii JCti Buch von dem Zustande
der Kirche und der rechtmäszigen Gewalt des Römischen Pabsts, die in
der Religion widrig gesinnten Christen zu vereinigen; aus dem Xatdni-
schem in einem getreuen Aus»uge übersetztquot; — In titulo indicatus est
locus quo prodierit Wardingen sed fuit Prancofurti ad Men. Cf. schköckh.
VI. S. 546.

WALCHIUS, Tom. P pag. 165. judicium indicavit, quod de hac ver-
sione tulit Die allgemeine Deutsche Bibliothek. B. II. St. 1. S. 176-

prodierunt Prancicae, prima anno 1766° duos in tomos
dmsa est. i) Uk versio aliquomodo abbreviata est, et
qui vertendi opus suscepit nonnulla de suo addidit.
Anno subséquente prodiit altera versio Francica tres
in tomos divisa.^) Similis est secundae editioni anni
1765\', typis mandata videtur Parisiis.

Non graves animorum motus illae versiones excitarunt,
majores quidem Italica versio. Editor Yenetus nuntia-
bat publice quid sibi proposuisset, cupiens pecuniarum
subsidium. Aula Romana conata est impedire ne pro-
diret illa editio, gravissimas poenas (triremium remigium
incolis Civitatis Papalis) statuens in eos, qui aliquid
auxilii praestarent. Senatus tamen Yenetus omnibus
modis auxiliatus est editori, et édita est illa versio
anno 1767°. In Hispania primum nonnulla e Ee-

sqq. Ibi dicitur i. a. inter omnes regiones, ubi religie Romano-Catho-
lica imperium tenet, Germaniam maxime idoneafe esse ad suscipiendam
et perficiendam reformationem, institutam juxta Febronii consilia.

Dicit wAiCHiüs hoe esse problema politicnm et revera non facile
est statim hac de re judicare. - Etiam tomi secundi prodiit Germanica
versio abbreviata Francofurti et Lipsiae Octobr. a° 1770°.

1)nbsp;In duodecimo sub titulo : „Be l\'Etat de l\'Eglise et de la puissance
légitime du Pontife Romain, a Wurziourg, chez jean mullek.quot; Sed
non in ea urbe, Sedani vero prodiit.

2)nbsp;Hoc indice: „Traité du Gouvernement de l\'Eglise et de la puis-
sance du Pape far rapport à ce Gouvernement. Traduit du Latin de
Justin Febronius Jurisconsulte, par L. B. L. S. membre de l\'académie
de B. h Venise pierre eemundi 1767. - Nonnulla ei addita sunt e
scriptis Profess. Wurzburgensis barthelii de Concordatis Qermaniae.

3)nbsp;Ut patet ex zaccakia Antifebronio mndicato, parte I. pag. 25.
seqq. : Cardinalis tobregiani Romae die 28. Nov. 1766. mandatum illud
publicari curavit. Qui non obtemperarent, per decern annos illam
remigii poenam subirent.

bronii libro dissertationum forma prodierunt ; postea
vero magna copia versionum ex Italia eo translata est,
tantumque valuit, ut administer quidam papalis tes-
taretur, in eo regno quasi „Codicem Canonicumquot; habi-
tum esse. In Lusitania Antonius Pereira anno 1766°
scripsit tractatum doctum: „De potestate Episeoporum
circa dispensationes in publicis impedimentis matrimonii
et absolutione a casibus Bomano Pontifici reservatisquot;
lingua sua vernacula, quod opus praelo exiit anno se-
quenti Venetiis lingua Italica, et anno 1769° in urbe Oli-
sippo Latina. Huic libro auctor plures censuras appro-
bationesque addendas curavit, inter quas „E™\' Patris
Magistri Joan. Baptistae de S. Gaetano Procuratoris
Generalis ordinis S. Benedicti, Doetoris Tbeologiae in
Universitate Conimbricensiquae censura, e Pebronb
libro ducta, quasi compendium est totius bujus bbri.

Jam vidimus de tribus illis adversariis, quorum scri-
ptis responsa sua opposuit Pebronius in secunda edi-
tione tomi primi, anni 1763\'.) Quo plures cognoscamus,
rursus utendum nobis erit iis, quae ipsum Pebronium
scripsisse nobis testis est Walcliius.

1)nbsp;Si quaeritur de Febronii defensoribus, de bisee non seorsim agen-
dum esse dusimus, quoniam in hac ipsa Historia hic illic nomina hac
pertinentia occurmnt; es horum agmine imprimis commemorari meretiir
vir doctissimis hoeax, qui sibi nomen Qermani ParJfid dedit.

Uîiiversitas Coloniensis die 15° Sept, anni 1765\' Ju-
dicium ita dictum Academicum contra Pebronium protu-
lit; \') eodem anno scripsit Georgius Trautwein, „Praepo-
situs et Abbas exempti Collegii S. Michaëlis ad insulas
Wegenses, Ulmae,quot; librum in duos tomos divisum acer-
rimeque conscriptum, nimirum: „Yindicias adversus Jus-
tini Pebronii de abusu et usurpatione summae Potestatis
Pontificis librum singularem.quot; Anno 1766° Minorita
Yenetus, nomine SangaUo, refutationem condidit, quae
maxime Romae placuit. Eodem vero anno 1767° duo

1)nbsp;Anno 1765° Amstelodami collectio scriptorum contra Pebronium
edi coepta est, hoc indice: „Opuscula critica contra Justini Pebronii
JCti librum singularem de légitima potestate R. P.quot; zaccakia operis
sui pag. 9. referente, prima pars duo tantum scripta continet petei
kleiner. Non constat, num plura hisce addita sint. Cf. walch. VI.
S. 186.

2)nbsp;Titulo: „Dello stato délia Chiesa e legittima potesta del Romano
Pontefice dal modesimo sostenuta conforme l\'antica Tradizione, libro
apologetico dato alla luce de Giustino Pebronio JC. per conservare neU\'

a Thoma Bettinelli. — Diarium: Die Iranzôdsch-côlnische Zdtung die
17° Febr. anni 1767i de ea haec commémorât : „Sa Sainteté a écrite
une lettre remplie de marques d\'estime et d\'affection au Pére Sangallo
Mineur Conventuel de Venise, sur la réfutation des ouvrages perni-
cieux de Justinus Febronius.quot;

3)nbsp;Nomine sumto Julii Antonii. (walch. VI. S. 186.) Eodem
loco narratur, allegato Zaccaria teste {Antifebronio, pag. 13.), hunc
lihrum Germanice versum esse titulo AnUfebronii. Eodem tempore pro-
diit ejusdem auctoris majus opus; „de Gestis summorum Pontifictm,quot;
enjus pars Illa tune in eo erat ut typis mandaretur. In titulo operis:
„Dello stato etc.quot; nomen suum non commémorât, modo scribens:
„composto da un Francescano min. conventuale.quot; Liber continens 471
paginas 4°. non exhibet operis Pebronii accuratam et ordinatam refu-
tationem, sed tantum de nonnullis illius statutis judicium effert.

alia opera prodierunt contra Febronianum, sc. 1° „Li-
ber singularis ad formandum genuinum conceptum de
Statu Ecclesiae et Summi Pontificis potestate, contra
Justinum Pebronium etc. a Y. P. P. Ladislao Sappel.
Ord. S. Prancisci Recoil, provinciae Allemanniae S. S.
Theologiae Lectore emerito. Chronologo et Guardiano.quot;
Alter liber titulum habebat: „Pro Statu Ecclesiae Ca-
tholicae et légitima potestate Romani Pontificis contra
Justini Pebronii JCti librum ad reuniendos dissidentes
in religione Christianos Apologeticon Theologicum, opera
Joannis Godefridi Kauffmanns, Hulsensis, S. T. D. et nunc
Pacult. Theol. Colonien. Decani, Librorum Censoris or-
dinarii, Archiepiscopahs Curiae SigiUiferi majoris. Cano-
nici S. M ariaequod opus dedicatum erat nuntio papali
Coloniae, nomine Caesaris Alberico Lucini. i) Maximus
autem liber qui contra Pebronium editus est, typis
mandatus Pessa^i in Italia, et duos in tomos divisus ,
a Zaccaria conscriptus est. In Praefatione ad Papam ,
auctor dicit institutionem suam, Jesuitarum officio Cu-
riae Romanae sacram, ipsum movisse ut laborem huncce

1) Nova editio prodiit anno 1770°, in qua etiam inveniuntur litterae
a Papa gratias agendi causa ad eum scriptae, atque defensio contra Fe-
bronii responsionem, quae invenitur in Tomo IP illius operis.

3) Titulo : „Inti-Febronio di Francescantonio Zaccaria, delta Com-
pagnia di Giesu, Bibliotecario di S. A. S. il signor Dnca di Modena,
osia Apologia Polemico-Storica del Primato del Papa, consecrata alia
Santita di N. S. Papa Clemente Xlll. contro la damnata opera di Giustino
Febronio.quot;

3) Ipse zaccaria scripsit: „Historiam opens Fehroniani variaque ejus
factaquot; quae, quamquam non sine partium studio, omnia ea usque ad
annum 1771mgt;i exhibet. Narratio illa invenitur in initio operis „Anti-
febronio vindicato quot; ab eodem auctore conscripti.

susciperet itaque petit a Papa, ut judicaret librum
fructum esse diligeutiae et amoris societatis totius Je-
suitarum erga sedem Romanam. Quid ei evenerit a ma-
gistratu Mutinensi jam antea indicavimus. Minora quo-
que scripta prodierunt contra Pebronium quae nunc
mittimus, quum minoris etiam pretii sint habenda, et
in opere Pebronii ipso afferantur. Hisce tamen non-
nulla sunt addenda.

Walchius animadvertit adversarios eos a religione
duas in partes dividi posse, sunt enim vel Protestantes,
vel Romano-Cathobci. Quod ad priores attinet, quamquam
pecubariter non egit Pebronius de eorum causa, tamen ob
duplicem causam iis non gi-atus fuit. Primum enim,
quamquam différât multis in rebus a doctrina Ecclesiae
Catholicae, tuetur tamen principia magni momenti, quae
prorsus differunt a Protestantium doctrina. Intactam re-
linquit scibcet prorsus fidem christianam, religionis of-
ficia, quae omnia immota manerent, si Eebronü\'ratio
in Ecclesia valuisset. Defendit traditionem, qua scibcet
S. Scripturam explicanda esset, et ejusmodi plura. Secun-
do loco non putant üli, reconcibationen unqoam fieri posse
eo, quo Eebronius proposuit, modo, sublato licet lapide
illo angulari dissensionis, monarchia scibcet infinita pa-
pab, etiam plura revera adforent impedimenta. Resta-

1)nbsp;Jam vidimus, quae decreta eodem illo anno exstiterint contra illni»
ordinem ab aulis Hispaniae, et Siciliarum. Itaque hic liber, Papae blan-
diens, conabatnr ordinis vacillantis statum firmare, ut Papae persuasum
esset de fructibus, quos Curia ab eo susciperet.

3)nbsp;Idem statnit vir sagacissimus wilh. beoes\', in opere „de Kerh en
de Staat----quot; etc. tom. 3°. pag. 158. menzel, 1. 1. VI. pag. 31. scribit:

ret enim ipsa monarcliia et qnidem cum aristocratia con-
juncta; auctoritate quippe papali limitibus circumscripta,
Episeoporum, Archiepiscoporum cett: auctoritas cresceret,
quam nolunt Protestantes, simul, in favorem bbertatis cre-
dendi,Conciliorum Generalium edicta et Episeoporum jura
divina rejicientes. Pauci tamen Protestantes scriptis
suis Pebronium refutarunt, quum judicarent, illius ratio-
nem tunc primum Ecclesiae EvangeKcae bistitutioni no-
xiam esse futuram, quum ab Ecclesia Romana ipsa adop-
tata et in usum adhibita esset; de qtia sententia Pebronius
ipse dixit: „non potest non ad commendationem operae
Pebronianae apud Cathobcos pertinere.quot; i)

Tres modo Protestantes contra Pebronii librum stilum
moverunt. Primus erat Carolus Priedrichus Bahrdt, qui,
anno 1763° edidit scriptum academicum, cui titulus
erat: „Dissertatio de eo an fieri possit, ut sublato Ponti-
ficis imperio, reconeilientur in religione dissidentes Chris-
tiani.quot; Etiam pater illius Johannes Priedrichus Bahrdt
Lipsiensis, et Carolus Gottlob Hofmann Vitebergensis

„Da überdies damals von eioer Wiedervereiniguug der Kirchenparteien
keine Rede mehr war, nachdem beide Parteien von den Unausführbarkeit
aller dahin abzielenden Entwürfe sich überzeugt hatten, so machte es
Pebronius den Vertheidigern der Hierarchie wahrlich sehr leicht, den
unpraktischen Sinn eines Reformators, der die Kirchen Verfassung, auf
eine ganz ungewisse Voraussetzung hin, von Grund aus umstürzen
wollte, aller Welt vor Augen zu stellen.quot; — Neque tamen hoc impe-
dit, quominus vera sint et maneant quae dixerit Pebronius, multis de
rebus, quarum causa Ecclesiae regimen esset mutandum; quarum veri-
tatem negare isto modo omnino facile esset! Nam, der
t, non obstat/acfe. — Cf. etiam scheöckh, 1. 1. S. S45.

Quod attinet ad Eomano-Catbobcos adversarios, igno-
tum est, quisnam anno 1764° quasi BuUioni scripserit:
„Epistolam ad clariss. Yirum Justinum Febronium JCtum
„de legitima potestate summi Pontificis,quot; induto sibi no-
mine Justiniani Erobenii.

Tbeologiae Professor Heidelbergensis, Jesuita Josepbus
Kleiner proprie egit de Febronii consilio reconcibationis.
Anno 1764° pubbcavit disputationem inauguralem boe
titulo: „Unio dissidentium in religione Cbristianorum
dissertationibus inauguralibus pertractata, facta antitbesi
parallela ad Justini Febronü JCti librum, pro uniendis

Universitas Coloniensis bocce edidit opus: „Univer-
„sitatis Coloniensis de proscriptis a S. S. D. N. Cle-
„mente divina providentia Papa XIIP Actis pseudosyn-
„odi Ultrajeetinae anno 1765. d. 30. Apribs et libris
„Justini Febronii Juris Consulti anno 1764° die 27°
„Februarii judicium Academicum.quot;

Adversarius, quem Febronius in narratione sua nou
commemoravit, qui ei ignotus fuisse videtur, est doctis-
simus, multis scriptis celeberrimus, presbyter Veronensis,
nombie Petri Ballerini, qui jam anno 1766° edidit li-
brum: 1) „de vi ac ratione Primatus Eomanorum Ponti-
„ficum et de ipsorum infallibibtate in definiendis con-

1)nbsp;De bis plura leguntur in: den Bandger theologische Berichte von
neuen Buchern und Schriften. B. VII. S. 153 et 304. — Et in Actis
histor.-eecl. nostri temporis. V. p. 880 et 890.

2)nbsp;Sola nobiliorum et doctiorum hominum Societas fuit, quae parti-
cipem se praebuit harum dissensionum.

„troversiis Mei liber singularis, in quo utrumque de-
„ducitur et constituitur ex principiis concessis ab iis
„ipsis adversariis, contra quos disputatio futura est.quot;
(Yeronae 4°.) In eo libro Febronius ne verbo quidem com-
memoratur, sed ii qui a scriptore refutantur, defensores
sunt Gallicanae Ecclesiae libertatum, inprimis Bossuetius. \' )
Quod vero omnem tollit dubitationem, eum revera Fe-
bronium in meute atque ante oculos babuisse, hoe est
idem auctor anno 1768° Yeronae vulgo misit alium librum
hoe indice: „De potestate ecclesiastica Summorum Ponti-nbsp;||j

„ficum et Conciliorum Generalium liber, una cum vindi-
„ciis auctoritatis Pontificiae contra opus Justini Pebronii,
„auctore Petro Ballerinio, presbytero Yeronensi. Accedit
„appendix de infallibilitate eorundem Pontificum in defini-
„tionibus fidei.quot; E praefatione patet priorem etiam librum
jam conscriptum fuisse ratione habita libri Pebroniani.
E Ballerinï sententia, Pebronio non responderi poterat,
priusquam ejus principiis „falsisquot; vera opposita essent.
Principia haecce censet duas in classes esse dividenda;
quum primum stabilienda sit natura et indoles Primatus
papalis, eaque quae inde sequ.untur, summa auctoritas,
nullis finibus circumscripta, et infallibilitas ad quaestio-
nes fidei definiendas. Postea vero exponendum erit quo-
modo cohaereat potestas Papae cum auctoritate Conci-

1) Recte, ut videtur, walchius. 1.1. Tom. I. p. 196. animadvertit,
siiapicionem revera non ineptam esse, librum huncce non scriptum esse
contra bossuetium, cujus liber jam ante quadraginta annos prodierat,
cujus aggrediendi nulla causa exstabat, sed contra Pebronium, cujus
scriptum etiam iu Italia typis mandatum, ibi lubenter receptum erat.
Quamws vero in multis duo illi libri conveniant, tantum tamen discri-
men etiam adest, ut alterum afa altero magnopere différât.

liorum Generalram, unde pendent quaestiones de juri-
bus Episcoporum. Hoc vero alias partes sequentes non
concedent, quum illi Episcopis, non modo in synodis
congregatis, verum etiam extra eas, immediata jura di-
vina tribuant. \') De prima classe igitn.r Ballerini agit
in primo, de altera in altero libro; in quo primum a
pag. 147® ad 290™ sequuntur defensiones suorum fun-
damentorum contra Eebronium.

De Zaccaria Anti-Eebronio, quem jam supra commemo-
ravimus, auctor ipse nonnulla cum lectoribus communica-
vit. Librum illum, Italica lingua scriptum, nonnnlli in
Bavaria et Austria Latine vertere in animo babebant, et
quidem vir illustrissimus von Bandel germanicam pro-
miserat versionem. Propositum vero illud M reliquerunt,
quum audivissent Zaccariam ipsum, jussu Papae Cle-
mentis Xlir, consilium cepisse latinam editionem cu-
randi. Nil tamen evenit; ipsius vero auctoris verba sic
sese babent: „ubi vero me tanti Pontißcis obitu pertur-
„batum, alio cogitationes studiaque convertisse intel-
„lexerunt, eam statim translationem adgressuros fuisse,
„nisi ohstitissem ego atque illos ut tantisper ex spectarent,
„monuissem, dum scilicet novam eamque multo cor-
„rectiorem locuplelioremque Italici operis editionem nan-
„ciscerentur.quot; Quam tamen nunquam nacti sunt.

1)nbsp;WALCHIUS 1. L I. pag. 197. animadvertit: facile intelligi, quanam
astutia usus sit Ballerini, ut aciem mutaret. Nam quamvis aequum
esset, eum refutare Febronii principia — quod tamen, quoniam hoe
censebat periculosum et irritum, non fecit, — ordinem potius habuit in
disputando convertere etc.

Prodiit dein liber hoc titulo: „Italus ad Pebronium
„JCtum clarissimum de Statu Ecclesiae, pro supplemento
„ad tentamina Theologica, Bergami édita anno 1768°;quot;
Luccae 4° in lucem prodita. Latine dicitur P. Viator
a Coceleo, Capucinus et Provincialis sui ordinis Bresciae;
Walchius\') putat nomen ejus fuisse Viator da Coccaglia.
Quidquid hujus rei est, liber ejus continet viginti episto-
las. Quamquam Curiae Eomanae toto animo addictus
defensorque Monarchiae Papalis nullis limitibus circum-
scriptae, nullaque nova argumenta afferens, inter Pebronii
adversarios optimos est censendus. Cum modestia et
moderatione illius sententias refutare studet, et vero
declarat multa Eomae fieri non in religione, sed in
politico posita fundamento.

Anno 1770°^) et rursus 1771° in vulgus editus est
libellus Pranco-gallica lingua conscriptus, cujus scriptor,
[quamquam se Protestantem et defensorem viri doctis-

respondit Febrouius, Primus est corsi quidam, monachus ordinis Prae-
dicatonim, et primus Theologiae Profess, in Collegio Si Marei Floren-
tiae, qui edidit anno 1765° „De légitima potestate et spirituali Mo-
narchia Romani Pontificis adversus Justinum Febronium JCtum theolo-
gico-dogmaticas theses,quot; italice versas Venetiis Oct. anni 1767\'. —
Alter vero Jurisconsultus quidam est Ferrariensis nomine constantini,
qni eodem anno edidit libellum contra Febronium.

2)nbsp;Cui est titulus : „Jugement d\'un Ecrivain Protestant touchant le
livre de Justinus Febronius;quot; e.xiit mox versio Germanica hac inscrip-
tione : „Urtheil eiues Protestantischen Schriftstellers über das Buch
des Justinus Febronii, aus der französischen Leipziger Ausgabe vom
Jahre 1771, zum Zeitvertreibe des Frauenzimmers ins Deutsche über-
setzt, an den Ufern des Rheinstroms.quot;

3)nbsp;De hoo WALceius. T. VI. p. 190. dicit : „Der zweyte (Gegner) g,e-
nieszet wirklich dadurch zu viel Ehre, dasz Febronius ihm geantwortet.quot;

simi Balirdtii dicit] haud obscure tamen se prodit Je-
suitam. Agit de concihatione Protestantium cum Catho-
hcis; ita vero ut satis luculenter inde appareat, eum,
prorsus ignorare indolem rationis religiosae, cui se ad-
dictiim esse simulât. Accedit adeo, ut plane ignoret
maleque proponat multa historiae ecclesiasticae acta.

Zaccaria anno 1771° et 1772° novum edidit opus
incriptum: „Antifebronius vindicatus, seu suprema Ro-
mani Pontificis potestas adversus Justinum Pebronium
ejusque vindicem, Theodorum a Palude, iterum adserta
et confirmataquot; in quatuor tomos divisum, quorum tres
Casenae anno 1771°, quartus a° 1772°, typis mandati
sunt. Sperantes, fore ut nomen celeberrimum Zaccariae
Germanos-CathoHcos contra Pebronium incitaret, anno
1772° Prancofurti tomos priores rursus edendos curarunt
Jesuitae.

Inter ceteros adversarios omnhio excellit Zaccaria, et
doctrina, et vero audacia, cum ad defendenda sua principia
omnibus rationibus,\' etiam minus honorificis, utatur.

]) Nomine ennodii paenzae prodiit eodem anno 1773quot; „Dissertatio
critica de Romani Pontificis Primatu adversus Justinum Fehronmm.quot; —
E Febronii praefatione ad partem primam Tomi quarti cognoscimus, fdsse
anciorem p. carolum teavebsari, qui Faenzae condiderit academiam.
antifebronianam; porro ladislac sappel, tom. 11. Angsb. a° 1771°
4°, etc. — Nonnullis tandem non respondit Eebronius, quod certe mi-
rum minime videtur; v. c. operi Johannis cakeichii, Jesuitae et Theol.
Doctoris in universilate Coloniensi ; „ De Ecclesia Eomanique Pontificis
et Episcoporum legitima potestate libri tres, contra perturbatores eccle-
siasticae hierarchiae ac pacis, istorumque priucipem, Justinum Febro-
nium,quot; ut alia quaedam minoris etiam momenti missa faciamus

3) Luculenter boe patet e Febronii Praef. in Tomo IV-^. pag. 1. et ex
iis quae allata sunt in Biblioth. Friburgensi. pag. 687.

Pio YP Papa, suadeiite Cardinale delle Lanze, \') qui
parum aestimabat refutationes eo usque prolatas, Do-
miiticanus Mamacbi, vir satis doctus, aliam refutationem
conficere conatus est. Anno 1776° primus operis ejus
prodiit tomus Romae typis mandatus, lioc titulo: „Epis-
tolarum ad Justinum Pebronium liber primus.quot; Injuste
vero hie adversarium suum tractat,. quum sibi propo-
suisse videatur omnes intendere vires, ut Romano-Ca-
tholici eum summo in odio habeant. Primum scihcet
eum dicit auctorem : „Principiorum juris publier Bccle-
siastici Catholicorum ad statum Germaniae adcommoda-
torumquot;, quamquam verus auctor Romae omnino notus
erat. Deinde vero, quia Pebronius locum quendam
attulerat e libro Puffendorfii „De habitu religionis ad
statum civilemquot;, inde concludit, eum omnia eadem sta-
tuere, quae hic docuerat. Tantopere vero omni carebat
modestia scriptum illud, ut Yindobonae in illorum li-
brorum numerum redigeretur, quos legere nemini liceret,
nisi magistratu permittente.

Primo loco adbuc animadvertendum est, fere omnes
iUos Pebronii adversaries vel monachos fuisse vel alicujus
ordinis, plerosque societatis Jesu socios. Omnes fuere acer-
rimi defensores Curiae Romanae, quae in universum mona-
chis carere non potest, qua vero etiam ilh carere non pos-
sunt, quod ipse aperte declaravit Coccaglia. Recte de
hisce statuisse videtur Walchius , dicens non miran-
dum esse, aulam Romanam mouachorum officia accepisse.

praemiisque eos ornasse, sed omnium attentione dignum
esse, monachos conatos esse defensionem suscipere infi-
nitae auctoritatis papalis, eo tempore quo aulae Catho-
licae omnes intendebant vires, ut huic potestati sese
opponerent. Quae vero in regnis illis jam accidissent
Jesuitarum ordini, ante vidimus. Magna igitur illa
industria, quam ad Febronii scriptum refutandum ad-
hibebant, omnino orta videtur ex suae ipsorum condi-
tionis cura. \')

Secundo : Febronii adversaries fuisse vel Italos vel Ger-
manos; nullorum vero aliorum populorum socii ad eorum
numerum pertinent. Hu.ic animadversioni Walchius aliam
addit 2), aulas Catholicas, si velint, plus valere quam
aula Romana monachorumque audacia.

b. I)e Curiae Romanae Stmmique Fontißeis conaiïbus
ad reprimendum Febronii librum.

Primum quod nactus erat exemplar Fehroniani libri
Nuntius Papalis qui Vindobonae erat, inde statim Ro-
mam misit. ®) Non solum ibi die 27° Febr. a. 1764\' dam-
natus est liber, sed sequenti mense Clemens XIIL

1)nbsp;Febronius in Parte 3a Tomi IVi. p. 339. commémorât legi in No-
vellis Publicis Coloniensibus die 32 Febr. I774i, eundem Zaccariam postea
Romae edidisse scripta nonnulla ad defendendum Pebronium; sic qui-
dem tempora mutantur ! Sublata enim societate Jesu, sociorum senten-
tiae, etiam de Jure Ecclesiastico, aliam saltem induerunt formam.

4)nbsp;Ut cognoscitur ex opere le bbets Magazin, T. III. S. 343. Die
3° mensis Pebr. 1766i altera editio tomi primi damnata est. — Sponte

scripsit ad omnes Archiepiscopos et Episcopos Romanos;
quibus in litteris, verbis utens acerbissimis, jussit eos
rejicere atque abhorrere librum istum „exitialem et pestife-
„rum/\' Porro „librum illum ad potestatem Romani
„Pontificis extinguendam, ab homine Romanae Eeclesiae
„infensissimo scriptum esse statuit.quot; Veretur „ne ve-
„nenatis obscuri auctoris sensibus fidelis grex inficiatur,
„et hausto inde Romanae Sedis contemptu, a dominico
„agro ad haereticorum pestifera pascua denique abdu-
„catur.quot; Tandem „si quando innotescat, quis tam atrox
„et audax adversus Romanam Sedem coortus talia
„scripserit, ejus erit Episcopi, in cujus dioecesi versetur,
„severe in illum animadvertere.quot;

Quid vero fecerunt Germaniae Episcopi, quorum jura
Pebronius tam strenue defenderat ? Plerique fecerunt
quod ab ipsis petitum erat; vetuerunt, ne liber legiretur.

intelligitur, librüm in Indice liirorwm. frohibitorum collocatum esse.
Cf. etiam schröckh , 1. 1. VI. S. 545.

1)nbsp;In narratione, quam Pebronius ipse exhibuit (walch. 1. 1. I. S. 152.),
verba commémorât, quae Clemens scripsit ad quendam Arcbiepiscopum:
„Romanam Cathedram, cui tamquam fundamento nititur Catholica Ec-
„clesia, funditus conatur evertere.quot; Dein vero : „Nos hunc librum, quo
„fidelibus et praesertim hominibus harum rerum parum intelligentibus
maxima affertur olfensio, nuper proscripsimus, tuamque vigilantiam,
Venerabilis Prater, modo requirimus, ut non solum caveas, ne per
manus fidelium circumferatur, sed ne in ullo quidem angulo, si fieri
potest, totius tuae Dioecesis illi sit locus. Praternitati tuae pro certo
habemus perspectissimum esse, suffosso eversoque fundamento, quae est
cathedra Petri, omnem Ecclesiam dirui oporterequot; ctt.

2)nbsp;TEBRONius, (WALCH. 1. 1. I. S. 154) dicit: „Jedoch die einen mit
mehrerem, die anderen mit minderem Eifer. Dabei lieszen ihrer viele
den Inhalt des Buchs selbsten in ihren Dioecesen nicht beurtheilen,
sondern belieszen es lediglich bei der römischen Censur.quot; Eorum nu-

Nmitiis quoque iu aulis degentibus, praesertim ei
qui Vindobonae erat, mandatum est, omnes ut intenderent
vires ad scriptum illud areendum; buic vero se adjunxit
Cardinalis et Arcbiepiscopus Migazzi ejusdem urbis, qm
ambo bortabantur aulam Austriae, ut Curiae obsecun-
daret. Quod tamen eificere non potuerunt. Maria enim
Theresia Imperatrix ter librum censendum curavit, semper
vero ab aliis censoribus. Illi vero scrixjtum, cum a
Catbolica doctrina, tum a disciplina non improbandum
censuerunt. Primis temporibus , bibliopolis in Austria
permissum fuit Pebronii librum vendere doctissimis vi-
ris, nonnullis conditionibus additis, mox vero omnibus
haec venia data est Jam vidimus, quid factum sit Ve-
netiis, quum versio Italica ederetur.

Nonne vero aula Eomana conata est verum investigare
auctorem? Degenti in Germania Nuntio Papah, postea
CardinaHs munere functo, nomine Oddi, qui Imperatoris
electioni anno 1763° Prancofurti adfuerat, istud man-

mero adscribendus est Episcopus Costuistzensis, qui nullam libri noti-
tiam se habere scribit, nisi ex Brevi papali; qui nescit utrum de opere
an de libello sit loquendnm, Eebronii scriptum vetans, quia vetuit Papa.
Alii ut Augsburgensis et Ratisbonensis Episcopus cum clero suo Breve
papale communicarunt. Wurzburgensis librum contra canonicas Ecclesiae
et pragmaticas Imperii constitutiones esse dicit. Archiepiscopus Pragensis
librum: „ne in ullo quidem angulo, totius suae Dioecesis adfore/\' P»\'
titur. Tales sententiae etiam ab aliis Episcopis, Archiepiscopis etc.
prolatae sunt. Pauoissimi sese opposuerunt Papae mandatis. Quod vero
caeteri nullum Jadiciam publicarint de opere Febroniano, non est quod
miremur, quum tempus iis defuerit, statim Papae obtemperantibus. —
WOLFIUS {Qesch. der Mömisch-Kathol. Kirche unter Pius VI. II. S. 190).
Judicium parum honorificum de Germaniae Episcopis protulit, dicens,
plerosque eorum prorsus imperitos et aetorum ecclesiasticorum et Im
guae Latinae, ne legisse quidem Febronii librum.

datum est. Quod Mc sibi proposuerat effecit. Quomodo,
non constat; Febronius ipse\') hoc commémorât: „di-
cunt eum cuinam persuasisse, qui rei particeps erat.quot;
Plura cognoscuntur ex epistola, quam vir illustrissimus
de Choiseul id temporis scripsit ad plenipotentiarium
quemdam regium, in quadam Germaniae aula degen-
tem. 2)

Quum vero Papae mandatis liber Pebronii parum ar-
ceretur,®) aula Eomana abam ingressa est viam; iucitavit
viros doctos ad scribendum contra Pebronium, eosque
gratüs praemnsque ornavit; in quibus fuerunt P. San-

2)nbsp;„Je reconnais. Monsieur, les principes et la conduite du Minis-
„tère Romain dans la façon de s\'e.xprimer sur N. et dans la manière
„dont il le traite. Les motifs de l\'animosité de la Cour de Rome font
„trop d\'honneur à cet homme soavant et vertueux pour croire, qu\'ils
„puissent porter atteinte à l\'estime et à la confiance de son Maître
„pour lui. L\'opinion que j\'ai des lumières de ce Prince, me fait plus-
„tôt présumer, qu\'il n\'en faira plus de cas d\'un homme de mérite et
„de talents, qui n\'est pas servilement dévoué à la Cour de Rome,
„ainsique cela n\'arrive que trop souvent dans le second ordre du Clergé
„d\'Allemagne.quot; etc.

3)nbsp;MENZEL. 1.1. VI. s. 30, 31 scripsit : „Wäre Clemens ein feiner Po-
„litiker gewesen, so würde er seinen Verdrnsz darüber, dasz das Buch
„groszes Aufsehen machte, und in den höchsten Kreisen Gönner und
„Lobredner fand, in das Stillschweigen der Verachtung gekleidet, oder,
„wenn er eine Widerlegung der Aufstellungen mit Rüchsicht auf die
„ZeitstimmuDg für unumgänglich nothwendig hielt, gewandte Pedern
„zur Heruntersetzung desselben aufgeboten haben. Br war jedoch viel
„zu ungeduldig, um seinen Unwillen staatsklug in sich zu schlieszen,
„viel zu ehrlich, um einen anderen Weg als den recht- und pflicht-
„mäszigen amtlichen einzuschlagen.quot;

4)nbsp;Pebronius (Tom. IV. Pars. I. pag. 3.) comraemorans praemia,
quibus adversarii sui ornati sunt, addit: „Tanti meriti erat unum op-

gallo. Sappel, Zaccaria, et Kaufmanns. Simul ansam
(ledit Pebronii responsionibus, quibus quae docuerat
magis stabilirentur et cognoscerentur.

Papa autem Pius VI., nullam quidem bullam contra
Pebronium edidit, i) occasione vero data judicium suum
de eo protulit. In oratione quam habuit, quum Nun-
tium Coloniensem Carolum Bellisoni Archiepiscopum no-
minaret in partibus infidelium, locutus est de regioni-
bus, in quibus ille munere suo functurus erat, eo magis
periculosis, quo plures adessent haeretici. Pergit Papa in
exponendo „se non posse non vehementer dolere ortam
„in illis regionibus eam librorum copiam, quibus nonnulli,
„qui tamen videntur Caiholico nomine gloriari ac insuper
„etiam ecclesiastica dignitate fulgere, universam Ecclesiae
„hierarchiam subvertere conati sunt. Homines nimi-
„rum immoderati atque arrogantis ingenii et continua
„novitatum prurigine incitati, ac ventosa sapientia car-
„nis inflati, ea scripserunt docuerant et evulgarunt,
„quae plurimorum manibus avide teruntur et maximo cum

pugnasse „scriptorem.quot; Et walchius, 1. 1. VI. S. 185. scribit: „Die
„allgemeine Bewegungen der Römisch-katholischen Höfe, rissen auf der
„einen Seite mehr nieder, als die pensionirten Jesuiten, Erauciscaner,
„und andere aufbauen, oder am Gebäude flicken konnten.quot;

1)nbsp;üt cognoscitur ex opere theineri {Gesch. des Pontif. Clem. XIV.)
Papa hicce litteras scripsit ad Archiepiscopum Trevirensem et Mariam
Theresiam, ut arcerent opera Eebroniana; frustra tamen, quum urbs
Francofurti, ubi in lucem prodibant, libera esset.

2)nbsp;Hoc titulo : „Homilia S. D. N. Pii, Divina Providentia Papae VI.
etc.quot; Invenitur in le Brets Magazin. Tom. V. pag. 336, 357.

3)nbsp;PIUS videtur putasse, plures adfuisse auctores tali um librorum;
forte quia Pebronius in defensionibus suis variis usus est nominibus. —
Quid Pebronius hac in re statuerit de Papae infallibilitate?

„pacis, unitatis, et disciplinae ecclesiasticae detrimento
„fere omnium Unguis audacissime praedicantur.quot; i)

Num incertum sit de quonam libro, de quonam au-
ctore Summus Pontifex loquatur? Non credimus.

Jam vidimus, Pebronium anno 1777° librum suum
edidisse ahhreviatum et emendatum, ita ab auctore ipso
in compendium redactum, ut plurimorum manibus ver-
sari posset; nihilominus jam anno sequenti omnia erant
mutata; tune enim Honthemius suam edidit, quae dici-
tur, retractaiiomm, de qua nunc ultimo loco nobis erit
agendum.

III. Be auctoris, quae ita dicitur, retractatione.
Si quaeritur quibus ex fontibus peti possint ea quae

1) Occurrunt in hac Papae oratione verba haecce: „Nonnulli conat-
„sunt in hanc Sedem, in qua B. Petri Apostoli vivit potestas et excel-
„lit auctoritas, armis omnibus couversis, profligatos errores subdolis
„artibus instaurare.quot; Non tamen, ut vidimus, Febronius negat, Pa-
pam habere Petri potestatem et auctoritatem, modo ab eo abjudicat
immoderatam illam, quam Petrus non habuit. Scripsit enim „De lé-
gitima potestatequot; — Eundem errorem, in quo vel de industria (quo
facilius esset Pebronianam rationem refutare) vel re\\\'era versabatur
Pius VI., invenimus etiam in Clementis Xllli epistola, quam scripsit
ad quemdam Principum Ecclesiasticorum Germaniae, in qua legimus :
„Neque enim ignoras, quo miseriarum semper deciderint illae Eccle-
„siae, quarum Episcopi sibi sunt assentati, depressa Homani Pontißcis
„auctoritate plus sibi accessurum esse potentiae et dignitatisquot; Nil re-
vera detractum volebat Febronius de Papae dignitate, tollere modo in
animo habebat ea quae jure ei non competunt. Episeoporum auctorita-
tem et potentiam non praeter modum vult augere, modo eam restituere
eonatur, qua privati fuerant.

speetant ad Febronii retractationem, primo loco in-
dicanda sunt : „Ada in Consistorio secreto Jiabito a san-
ctissimo Domino nostro Fio, divina Providentia Papa Sexto,
feria VI. Deeembri MDCCLXXVIIIquot;, quae a Walchio
commemorantur

Papa in Consistorio illo, venerabites fratres alloquens,
dicit „splendidissimum exhibere argumentum auram eam,
quae inter saevientes procellas prodiit securior, quam
bonum sit contidere in Domino; ob quam repletum est
gandio os suum, et lingua sua exultatione.\'quot; Summis
laudibus ornât venerabilem Pratrem Clementem Weu-
ceslaum. Archiepiscopum Trevirensein, Principemque Ele-
ctorem, „cujus studio perniciosissimi errores extincti saut,
et in victoria veritatis dudum falsa dogmata perierunt.quot;
Joannes Nicolaüs Honthemius Episcopus Myriophyta-
nus talia docuisse indicatur; simulque exponitur quomodo
Archiepiscopus Trevirensis „ad solemnem errorum suorum
confessionem et retractationem Hontbemium induxerit,quot; qui
facile animadvertit „se fuisse terrena opinione deceptum,\'\'
tune vero statim retractavit, rejecit ac detestatus est quae
suis antea libris scripserat, Apostobcae Sedis clementiam
implorans; plurima jam accurate revocans, et caetera
omnia, quae Papa adhuc emendanda esse censeret, sine
ulla cunctatione se correctorum esse, promittens.quot;

In litteris Archiepiscopi Clementis ad Papam, quae
deinceps in illa concione praelectae sunt, scribit Princeps
ille, ea, quae perpetrasset Suffraganeus suus et Coëpis-

1)nbsp;Agitur etiam de ea in Diario cui titulus : Nouvelles Ecclésiasiiques,
et quidem die 16^ mensis Oct. anni ]779i.

copus, magnae tristitiae sibi fuisse. Laudat eura „virum
multis nominibus sibi carum ac venerandum,quot; utpote
qui ob excellens et singulare ingenium, iramensum oinni-
genae eruditionis apparatum, longaevam experientiam,
mores a pueio intactos, et fervidum restaurandae disci-
plinae Ecclesiaeque ampliandae studium, prae alio quo-
vis, oneri suo pastorali levando aptior essetquot; cett.
Dein statuit, „scriptis ejus unitatem Catholicam scissam
esse, ad quam reducere Protestantes moliretur ; eum vero
zizaniorum extirpandorum praetextu, ex agro Dominico
etiam triticum evellisse.quot; Commeniorat porro „eum ticto
nomine scripta sua vulgasse, et ita quidem caute, ut
quamquam auctoris nam,en, uti hominum neminem,, ita nec
me lateret, argumenta tarnen deëssent, quibus eam con-
scripti operis convincerem.quot; Timebat vero simul, „ne
si eo hominem adigeret, ut Pebronianorum scriptorum
se auctorem fateri cogeretur, jam asseclarum numero et
Magnatum praesidio audacior effectus, eo proterviae pro-
cederet, ut infeUcis operis elucubratione optime se de
Ecclesia et veritate meritum esse contenderet; sicque
ignis non jam lente, et clanculum, ut antea, sese dif-
funderet, sed disjectis repagulis, in vastissimum et nun-
quam forte amplius extinguendum incendium erumperet.quot;

Pergit \') „ne longior sitquot; narrare, qua occasione,
eum officii sui commonere incoeperit, quibusqae gradi-
bus cum Divina dementia ad Sanctitatis Suae pedes
reduxerit. Suasque preces concludit Arcbiepiscopus, oran-
do ut „poenitenti paternum sinum panderet Papa. \' \')

tradatio, quo item ordine iu consistorio praelecta est. Iu
Retractione sua Pebronius declarat: „illud omnium maxi-
mum esse, quod in longaeva sua vita sibi evenit triste et
acerbum, quod per Archiepiscopum suum intellexerat, Pa-
pam indigne ferre plara, „quae in libris Justini Pebronii,
seu quovis aho nomine a se evulgatis, aut forte etiam sibi
suppositis, continentur, utpote Summae Sedi injuriosa,
nec non supremis ejus juribus detrahentia, proin San-
ctae Religioni (sane praeter et contra suam intentionem)
noxia.quot; — Papam. iratum fuisse non est quod miremur,
etiam Pebronius facile hoc exspectare potuerat recordans,
quid monuisset ; haud magnum igitur pretium hisce verbis
est statuendum. Exponit deinceps „nihil majus viroque
bono dignius esse, quam agnitum errorem confiteri et cul-
pam melioribus factis redimere,quot; sic agnoscit et defiere
testatur „errorem ex zelo indiscreto Protestantes Cathohcae
Eeclesiae et Apostolicae Sedi reuniendi, huncque in finem
etiam usus et praxes particularium Ecclesiarum, casque
per saepe ultra modum exaggeratas, omnibus Ecclesiis
applicandi studio, natum;quot; quem errorem, quoad vive-
ret, defiere non desineret. — Quid de hisce judicandum,
quum in memoriam revocamus, querelas Protestantium de
nimis aucta papali auctoritate justas ab auctore saepius
dici; quum simul reconcihandi illud studium ad coelum
usque tollat? Yerba quae sequuntur vix vel ne vix quidem
etiam veritati congrua esse possunt, quum supplex veniam
et gratiam implorans, declarat sibi in animo esse „jura et
decorem Summae Sedis pro viribus tueri, ita et ejusdem
Sanctae Sedis judicium libris et luminibus suis praeferre,

nullumque suae erga eandem submissioni ponere termi-
num,quot; addens „sibi eripuisse auctoritatem Papae, in qua
eam Christi recognoscit, errorem.quot; Exponit denique „genui-
nos suos animi sensus de Statu Ecclesiae, et summis
Sedis S. Petri, Apostolorum Principis, juribus, quos
ad Successoris ejus pedes omni cam submissione depo-
nit, tanquam in qua vivere et mori cupit.\'\' Hi autem
sensus hue redeunt.

„Profitetur et agnoscit cum Tournelio i) claves Eccle-
siae, et uni Petro et Unitati simul a Christo concessas
esse, ita ut unum aliud non excludat.quot; „Claves datas
esse uni Petro,quot; dicit, „quatenus die Primatum et regi-
minis potestatem accepit a Domino, idemque personam
totius Ecclesiae, seu supremus ejusdem post Christum,
et sub Christo Sector ac Moderator, gerebat. Datae
quoque sunt in bonum Unitatis, et Petro praecipue, et
aliis etiam Apostolis, eorumque successoribus Episcopis,
quibus docendi ac regendi ministerium et potestas, se-
clusa plebe, commissa sunt; attamen cum dependentia
a Petro, et cum subordinatione ad ipsum, qui eas,
communicandas ceteris solus accepit.quot; Eejicit proinde
„errorem haustum ex Protestantium fontibus, Ecclesiam
collegium esse, non societatem, ut Catholici sentiunt,
in qua baptizati fideles ex institutione Christi sub legi-
timorum Pastorum, ac praecipue Summi Pontificis, re-
gimine deguiit; cujus regimiiiis potestas, a Christo
constituta, veram subjectionis et obedientiae obligatio-
nein multitudini seu universitati imponit.quot; Primatum

1) TOUBNELY (f 1729) dogmaticiis Franco-Gailus auctor fuit operis
cui titulus : Cursus Theologici Scholastico-dogmatici et moralis.

a Christo constitutum esse et Petro commissum statuit,
„ut capite constituto, schismatis tollatur occasio, ut
unam Ecclesiam, et unitatem Cathedrae, simulque uni-
tatis originem demonstraret Dominus : schismaticum esse,
qui contra singularem Catliedram aliam collocat, vel ab
fjus communione recedit.quot; „Ubi esse Petrum, ibi esse
Ecclesiamquot; dicit, „Petrum Apostolos, sibi ut capiti sub-
ordinatos, in fidem suam récépissé, Petro ipsorum etiam
Apostolorum curam a Christo esse commissam; ipsum
esse Os et Principem Apostolici coetus.quot; Ultro vero
progreditur, magis etiam adversum ea , quae plurimis
verbis suo in libro indicaverat, exponens : „Primatum
illum, non tantum esse ordinis, inspectionis ac directio-
nis, sed verae auctoritatis ac jurisdictionis, et perpetuum
esse debere; in Petri successores Eomanos Pontifices,
Sedemque Apostolicam, Unitatis Centrum et Radicem,
jure divino transiisse, ut nulla ratione transferri a Eo-
mana ad aliam Sedem valeat,quot; verba sua illustrans non-
nullis Patrum assertis, quorum justum pretium antea
accurate definierat, nimis ornatas tales dictiones ad ho-
norem referens, quo sedem Eomanam prosequebantur.
Agnoscit cum Concilio Plorentino, „Eomano Pontifici in
Petro pascendi, regendi ac gubernandi universalem Ec-
clesiam a Christo plenam potestatem traditam esse, qua-
propter auctoritatem ac jurisdictionem legitime ille tenet ;quot;
quamquam ultima haecce verba minime a Concilio erant
statuta, dum simul missum facit auctor omnia quae
de eo conciho disputaverat pag. 306, 307, 308 sui
operip. Profitetur deinceps, Eomanum Pontificem sum-
mum esse judicem controversiarum in rebus fidei et morum,
ac iu omni ejusmodi contro ver si a exorta, quod prorsus

rejecerat in opere suo pag. 230, 408, 692. Agnoscit „Ec-
clesiae datam esse a Christo auctoritatem judicandi de
sensu seu doctrina propositionum, librorum et auctorum,
ac fideles compellendi ad su,bscribendum suae sententiae ;
athrmans constitutioni Unigenitus, ut dogmatico Sanctae
Sedis Eomanae et Universalis Ecclesiae decreto, omni-
modam ab omnibus obedientiam deberi,quot; quae omnia
adversantur iis quae docuerat pag. 701, 705. „Circa
Decretales Eomanorum Pontificum Epistolas, profitetur
cum Gelasio et Leone, eas venerabiliter suscipiendas
esse et sancte custodiri debere,quot; aifirmans „Eomano Pon-
tifici jure divino competere jus indicendi, dirigendi et
confirmandi universalia Concilia, quae inde sortiuntur
firmitatem et infallibilitatem.quot; „Summum, Pontificem jure
exercere in universa Ecclesia potestatem dispensandi ex
legitima causa in lege per Concilium Generale lataquot;
contendit. Quod Episcoporum ordinationem attinet, et
translationes depositionesque Episcoporum, tum etiam
erectiones novarum Sedium, censet „pristinam hac in
parte disciplinam reduci non posse, qua pertinebant ad
Provinciales Synodos, praecipue vero ad Metropolitanum,
nisi de pleno atque libero Summae. Sedis assensu.quot; Ap-
probat non solum Causas Majores ad Eomam deferri,
sed etiam in quibusvis causis ecclesiasticis ad Summum
Pontificem appellariquot; in reverentiam Summae Sedis, ac
pro suprema potestate eidem in universa Ecclesia di-
vbdtus tradita. Una se facere cum Papis Pio IF,
Julio IF et Gregorio XIIF exponit,quot; „qui omni jure
damnaverant Appellationes a Papa ad futurum Conci-
lium.quot; Beneficiorum dispensationes ad Summos pertinere
Pontifices agnoscit, ut etiam beneficiorum reservationes,

„quae deiuceps nationum concordatis firrnatae, et mo-
deratae sunt; quae concordata vim pacti habèntia, reli-
giose servanda sunt, quum saepius declaraverint Eomani
Pontifices, signanter Gregorius XIII. longe a suo animo
abesse Concordatorum, nominatim Germaniae, infractio-
nemquae prorsus diflerunt ab iis quae leguntur
pag. 355, 356 Pebronii operis. Annatas pro legitimis
habendas esse, censet; atque tales „eo saltem usque
retinendae sunt, donee alia aeque commoda ratione,
Apostolicae Sedis judicio, sustentationi, atque innumeris
oneribus ejusdem Curiae provisum fuerit.quot; Itidem ap-
probat Eegularium exemptionem, „quorum magna in
Ecclesia est utilitasquot; eorandemque immediatam subjec-
tionem Apostolicae Sedi debitam, declarans „abusibus,
ex hac exemptione nasci valentibus, per Concilium Tri-
dentinum occursum et provisum esse.quot; De Episcopis
agens, quos a Spiritu Sancto positos agnoscit, statuit
„potuisse Canones ampliorem eorum potestatem, quam
primis Ecclesiae temporibus, in his quae jurisdictionis
sunt, exercuerunt, intra strictiores termines coercere,
quos privata auctoritate extendere nefas foret.quot; In iis
quae ad Pidem, Sacramenta et Ecclesiasticam Discipli-
nam pertinent, contendit „potestatem Ecclesiasticam pleno
jure decernere, sine concursu potestatis civilis.quot;

Haec sunt praecipua, quae monet auctor, finem impo-
nens suis litteris, has assertiones Papae offerens, „velut
tesseram genuinae suae sententiae de divinis ejus Se-
dis juribus, tamquam monumentum revocationis om-
nium, quae adversum ea, et si quae fortasse aha verae
doctrinae capita, seu universalis Ecclesiae jura a se
quavis via, aut modo dicta, scriptave fuere, vel scripta

videri possent/\' quibus addit: „si quid ultra est, quod
circa Mdei, seu doctrinae meae professionem ac decla-
rationem, quam in omnibus sanctae Eomanae, atque
Apostolicae Ecclesiae conformem esse cupio, jubes, aut
postulas ; habebis me semper ad eandem germana since-
ritate edendam obedientem ac promptum,quot; a Papa ve-
niam implorant „ut poenitentem filium suam in unio-
nem reciperet eique paternum affectum redderet.quot;

Sequuntur vero litterae Papae ad Arcbiepiscopum
ïrevirensem, quibus suum gaudium significat, eumque
valde laudat ob operam, studium, laboresque quos sus-
ceperat, declarans, nihil unquam ab eo in Episcopali
munere, neque gloriosius, neque utilius susceptum esse.

Porro promittit Papa, „se inventam ovem, quae per-
ierat, humeris suis impositurum esse, novum Paulum ex
Saulo expressum in suum complexum lubenter et aman-
ter recepturum Suffraganeum simul laudans ob animi
fortitudinem, quae in eo conspicitur, quod suas illas,
quas tantopere antea adamaverat sententias, abjecerit, ac
detestatus sit. „Simul vero ab Archiepiscopo expectat, ut
exigat sua auctoritate a Suff\'raganeo suo, eum operam
iUam, quam promiserat, esse perfecturum, qua „illud
errorum propugnaculum, quod jampridem exstruxerat,
funditus delere pergeret.quot;

In littera autem ad Myriophjtanum scripta etiam taba
inveniuntur; addit tamen Papa „se fretum divinis pro-
missionibus certissii^ue confidere nunquam veritatis Pe-
tram ullis adversis ventis ac tempestatibus concuti posse,
vel ad ruinam impelli; sed se ejus doluisse vicem, qui
se tantopere ab eo averteret, eorum etiam omnium erro-
rem perniciemque deflevisse, quos ingenium ejus, ampla-

que eruclitiouis ac doctrinae species ad ipsius partes,
hoc praesertim adversissimo Ecclesiae ac religioni tem-
pore, facile pertrahebat.quot; Acta illa tandem concludun-
tur allocutione Pontificis Summi ipsius, in qua dicit:
„Pebronium non temporah ullo commodo illectum, non
virium infirmitate fractum, non ingenio debilitatum, nec
molestis inductum suasionibus, sed sola veritatis agnitione
permotiim, sola Supernae Gratiae illustratioue perfusum,
solo denique salutis suae desiderio incensum, errores
suos singulari studio rejecisse.quot; Nonne haec, „ita rogat
„est mutatio Dexterae Excelsi ?quot; Comparat eum cum
Jobe et Davide, errata confitentibus, et confitetur se
exspectare, ut etiam caeteri, Romanae Ecclesiae fraudes
insidiasque struentes, mox erubescaut, quum eos aucto-
ritatis species destituerit, videntes auctorem ipsum errores
suos damnasse. Commémorât se Myriophytanum Episco-
pum in spiritu caritatis amplexum esse, quum „nullas
patiatur veniae moras vera conversio, et in dispensandis
Dei donis non debeamus esse difficiles, nec accusantium
se lacrymas, gemitusque negKgere, cum ipsam poenitendi
affectionem: ex Dei credamus inspiratione conceptam.quot; \')
Laudat rursus Archiepiscopum, „cujus maximae post
Deum in hac opere partes extiterunt,quot; hisce finem faciens
verbis: „Gloriemur itaque in Domino, 7. Pr. et causam
„hujusce actionis ad originem suam, caputque ferentes,
„illi immortales gratias, illi laudem, gloriam et honorem
„tribuamus, in cujus manu et hominum corda, et mo-
„menta sunt temporum.quot;

Ut Walchius 1) animadvertit, principium illud quod
legiturin Eetractatione : „quo detiniuntur jura potestatis
secularis, in iis quae pertinent ad regimen Ecclesias-
ticum,quot; (potestati seculari, ut sponte intelligitur, ingra-
tissimum) id temporis summi erat momenti, quum vero
illud summopere aulae Eomanae displicuisset, quod Ee
bronius hac de re in opere suo ante. statuerat. Omnia
vero illa, quae fundamenta sunt libertatis Ecclesiae, errata
judicantur. Ipsa autem Eetractatio, ne typis manda-
retur vetitum est in regionibus germanicis Austriaci
imperii; etiam in Hispania non licitum est eam intro-
duci, quod, ut sponte intelligitur, Eomae summopere
displicuit.

Walchü aetate jam in dubium vocatum est, num
retractatio illa revera provenisset a scriptore ipso; dis-
crimen inter eam et Eebronii librum nimis magnum
est, si vero talia postea crediderit, qualia in retracta-
tione leguntur, quare non in. aliam sententiam scripsit ?
Nonnulli illo tempore putabant, Honthemium eam non
composuisse, sed tantummodo ei subscripsisse, quum
praesertim in htteris Archiepiscopi et Papae ille non di-
catur eam scripsisse, et mirum videatur in iis epistolis
legi, Pebronium suas sententias non metus causa retra-
ctasse, non item affirmari, nullam metus causam adfuisse.
E narratione ejusdem Eetractationis, francogaUica lingua
conscripta , haec peti possunt: aulam Eomanam ad-
hibuisse varios conatus, ut Eebronium ad retractandum
permoveret, qui anno 1778° ejusmodi dedit declaratio-

nem, quae lionesto viro non indigna esset. Papa, hanc
non snfficientem esse ratns eam recusavit, ab eo pelens
retractionem plenioribus verbis enunciatam. Simul misit
Bl \'cve ad Archiepiscopum in quo exposuit, quid ab eo
peterety adliibitis minis se auctorem libri non in gra-
tiam recepturum esse. Quomodo vero haec congruunt
cum verbis illis: „non molestis indud-us suasionihis?quot;

Haec vero acta summum attuhsse damnum juribus
regiis. Ecclesiae Germanicae cett: apparet, quum ex
voluntate Papae Cardinahs Alberini, Germaniae protec-
tor, ab omnibus Archiepiscopis et Episcopis illius regioiiis
litteras gratulatorias ad Papam peteret, Imperatoris qui-
dem concessu baud rogato. Ergo in honorem Pebronü
dictum sit, non omnia, quae extant in retractatione ei
esse imputanda, nam revera scire non possumus, quae
ipse scripserit, quae non, id quod forte nunquam pla-
num fiet.

Myriophytanus igitur, Honthemius non modo depo-
suerat nomen Pebronü, sed etiam sententias suas retracta-
verat. Parum tamen valebat illa retractatio apud eos, qui
jam acceperant probaverantque Pebronii principia. Papa
non neglexit omnia praebere, quibus quae acta fuissent
magis cognoscerentur. Ada illa Consistorii Secreti typis

1)nbsp;üt legitur in Gesfis Trevirorum (edd. wyttenbachii et muileri,
cmimadv. et addit: ad Totnum ITuni. pag. 59.) (hekzog. 1.1.) honthemius,
die 6° mensis April, ai 1779i, quo retractatio publice nnntiabatur, scripsit
ad amicum suum, cui nomen erat Krafft : „Que faire? Refuser après
des ordres si pre\'cis toute déclaration, aurait pu m\'exposer avec ma fa-
mille à, je ne sais, quoiquot; etc.

2)nbsp;walchius 1. 1. Tom. VIII. pag. 531—542 duas recenset epis
nas, quae nonnulla de eadem re commémorant.

mandata sunt Camerae Apostolicae sumptibus, et missa
ad omnes aulas catholicas; sed Mediolani, in uibe Ma-
drito, Venetiis, Vindobonae quam etiam Moguntiae ea
typis mandaii non licitum fuit; in civitatibus liaeredita-
I\'iis imperii Austriaci ne nuntiari quidem potuerunt, quum
omnia esemplaria, quae, ut jam vidimus, a Curia Eomana
mittebantur, statim a magistratibus proscriberentur. Haec
omnia Pontifici summo fuisse dolori, facile intelligitur.
Et recte omnino Broesius, vir aeque pins ac doctus, de ,
talibus Curiae conatibus scripsit „quid valeat vis contra
„veritatem, contra lucem solis.quot; i) Adsunt testimonia,
unde cognosci potest, quid publica ferret sententia de
iis, quae tanto cum apparatu Eomae facta erant. Exstant
etiam litterae ab Honthemio ad amicum scriptae, in qui-
bus hunc suae retractationis certiorem facit, sed ita hac
de re loquitur ut illum, aeque ac summus Penelonius,
obedientem se Ecclesiae filium praestare voluisse, men-
tem suam quidem minime mutasse, facile inde intelligas. s)

2)nbsp;„Toutes les circonstances paroissent donner à ce fastueux Consis-
„toire du jour de Noël l\'air d\'une comédie, et y jetter un certain ri-
„dicule, peu honorable pour la cour de Rome,quot; legimus in Diario cui
nomen est: „Nouvelles Ecclésiastiques pour Vannée 1779.quot; Juin pag. 92.

3)nbsp;„Ich habe meine Schrift einigermaszen wiederrufen, sowie ein weit
gelehrterer Prälat, Fénélon, wiederrief, um Zänkereien, und Wider-
wärtigkeiten zu entgehen. Aber mein Wiederruf ist der Welt und der
Christlichen Religion nicht schädlich, und deiB Römischen Hofe nicht
nützlich, und wird es auch niemals sein. Die, Sätze meiner Schrift
hat die Welt gelesen, geprüft und angenommen. Mein Wiederruf
wird denkende Köpfe so wenig bewegen , diese Sätze zu verwerfen, als
so manche Widerlegung, welche dagegen Theologaster, Mönche und
Schmeichler des Papstes geschrieben haben,quot; — Hamburger Neue» Lei-
tung. A°. 1781. S. 131.

Quomodo alibi ilium ita exclamantem audimus: revocare
possim S. Scripturam et Sanctos Patres ? \')

Quid vero nobis judicandum est de Pebronii retra-
ctatione? De Galilaei retractione scripsit: „divina sua
lumina negare conatus est.quot; De Petro de Marca: „tem-
pori ac necessitati serviens, alio in scripto animi sui
sensus denuo explicavit, ratione Ultramontanis magis
accepta, an veriore, videant alii.quot; De Praelatis illis e
Cleri Gallici numero testatus est: „submissas ad Papam
litteras dederunt, incerti quidem sensus, attamen digni-
tati Ecclesiae Gallicanae parum cougruas.quot; Quid vero
de eo ipso judicandum erit? Legimus apud Wol-

1)nbsp;„Comment pourais je rétracter l\'Ecriture et les saints Pères.quot; —
Etiam in eadem epistola, de qua jam supra vidimus, scripta die
17° Jan. 1779i, legimus: „Lisez, s\'il vous plait, la Préface à la seconde
partie du 4me Tome de Eébronius. Vous y trouverez trois exemples
de pareilles rétractations, voiçi donc la quatrième de la même espèce.
Le S. Père m\'a adressé à cette occasion un bref plein débouté, daté du
19 Dec. dernier, où finalement il m\'invite et presse d\'employer les
années que j\'ai encore à vivre, à écrire en faveur des droits de son
siège. Voilà donc la dernière ressource des Romains, après avoir
échoué dans la voie d\'une réfutation solide. Entretems les preuves
subsistent, sans être effacées. 11 est étonnant, que d\'une affaire comme
celleçi, on fasse un éclat, qui doit faire époque, dans le règne de
Pie VI. J\'aurais juré, que ma petite personne, ne valait pas tant,
et que mes écrits n\'étoient pas d\'une force à épouvanter jusqu\'à un tel
point Messieurs les Courialistes : je dis, les Courialistes ; car pour le
S. Siège il n\'y avait rien à craindre.quot;

Exempla illa quae inveniuntur in Praefatione Partis Ilae Tomi IV.
Febronii operis, sunt galilaei, petei de makca (Archiepiscopi Parisi-
ensis (f 1662) auctoris libri „de Concordia Sacerdotii et Imperii,quot; sive
„de Libertatibus Ecclesiae Gallicanae y anno 1641quot; proditi) et Praela-
torum qui subscripserant Beelurationi Cleri Gallicani anno 1682°.

2)nbsp;In „Novellis Ecclesiasticis diei 1gt; mensis Junii anni 1779\'quot; plurima

fium, I) Kaunitzium, admiuistrmn Austriae, oiuum ei iiun-
tiaretur Febronium suas retractasse sententias, respondisse
tantum rogando, num etiam argumenta sua protligasset

afferuntur, quae certo Febronio ausam dederunt retractandi. Et Hont-
hemius et Archiepiscopus Clemens Wenceslaus perspesisse dicuntur
suum fuisse Aulae Eomanae morem gerere, et expositis conatibus quos
ab omni parte adliibebant adversarii, haec legimas : „On voit donc ici
d\'une part toutes les batteries, qui avoient été dressées contre M. de
Hontheim, et de l\'autre que ce Prélat n\'était pas à beaucoup près in-
expugnable. Il avoit même prévu, qu\'il se trouveroit dans le cas de se
rétracter et il avait cité quelques exemples de démarches pareilles de
la part de M. de Marca et des Evêques de Françe du temps d\'Inno-
cent XL, témoignant d\'ailleurs faire peu de cas de ces rétractations,
extorquées par une domination injuste. (Yoy. la Préface du 4e Tome de
Fébronius, partie 3, imprimée en 1774). Il est à remarquer aussi que,
quoique M. de Hontheim parlât dans son livre avec beaucoup de force
et d\'énergie contre les prétentions Eomaines, et que son zèle l\'ait même
poussé quelquefois un peu trop loin, surtout dans la premiere édition,
on y voit néanmoins peu de délicatesse sur l\'article de la sincérité,
par rapport à l\'acceptation des Decrets de Eome. Il prétendait que
cette acceptation n\'est quelquefois qu\'une formalité sans conséquence,
et qu\'on n\'est pas toujours obligé d\'adhérer de coeur et d\'esprit à la
decision que on accepte.quot; — Honthemium revera systema illud secutum
esse exemplo indicatur, quod legitur in eodem Diario, a die 3° mensis
Octobris ai 1765i, quod tamen fusius exponere hic non possumus,
quamquam revera honorificum testimonium illius indolis hac in re non
praebet, atque minime convenit cum animo sincere et candido, quem
plurimis locis ostenderat. — „Avec de telles principes et de telles dis-
positions, M. de Hontheim aurait sans doute mieux fait de ne point
publier d\'ouvrage, que de s\'exposer à scandaliser l\'Eglise en le rétrac-
tant. Il ne suffit pas d\'avoir des talens et des lumières, pour prendre
en main la cause de la vérité. Il faut y être attaché sans réserve:
de peur de l\'exposer aux insultes, si on venoit à l\'abandonner et de
fournir par cette défection un sujet de triomphe à ses ennemis.quot;

Febronius? Et revera aliud est retractare suas sententias,
aliud argumentis probare errorem suum. i) Quid porro

paret, quod Honthemius ulterius quidem in nonnullis progressus sit quam
Ultramontani ipsi, ut 1.1. legimus : „II se déclare, par exemple, pour
l\'infaillibilité de l\'Eglise dans les faits non révélés; et Ton sait que
Rome même rejette cette fausse opinion. Concluons que la rétractation du
livre de Eébronius déshonore également, et celui qui l\'a donnée, et ceux
qui l\'ont sollicitée, et ceux qui en ont fait un si vain étalage.quot; —■
In Diario supra laudato diei 2i m. Oct. 1779i, Honthemius etiam
valde reprehenditur, quod in Litteris suis Pastoralibus ad cleium
et populum Trevirensem, datis die mensis Eebr. anni 1779\', in qui-
bus commémorât retractationem suam et Acta Consistorii Romae ha-
biti, antiquitatis studium indicat ut fontem ac originem, unde evenit
quod homines „novitatis cupidine ducti, inficetas et sinistras quasdam
assertiones accipiant,quot; ita studium illud, cui ante toto animo incubuit,
noxium et nefarium rejiciens. — Porro in iis „perverso hujus seculi tanquam
ingenioquot; tribuit, librum suuifi a plurimis grato animo acceptum fuisse;
animi rationem denique prorsus mutatam, saltem ut videtur, conspi-
ciendam nobis praebet, et assentiendum erit verbis quae loco supra
laudato legimus : „Lors donc que l\'on considère, soit les points de
„doctrine que ce Prélat rétraite, soit les motifs qu\'il allègue de son
„changement, soit l\'engagement qu\'il prend de réfuter son livre, on ne
„peut que gémir sur la fin d\'un Prélat, à qui ses vertus et ses talens
„semblaient assurer une place distinguée dans la chaine de la tradi-
„tion.quot; — Litteris hisce pastoralibus adjunctum erat breve papale, die
2° mensis Januarii anni 1779i editum, ad Archiepiscopum Bleetorem Trevi-
rensem, de quo legimus: „Ce Bref est terminé, selon l\'usage, par la
„bénédiction Apostolique; et c\'est tout ce qu\'il y a de Papal. Rien
„de plus déplacé et de plus indigne du S. Siège que cette description
„ampoulée du Consistoire du jour de Noël. L\'auteur relève toutes les
„circonstances du temps, du lieu et des personnes, comme l\'auroit fait
„un écolier. Le beau personnage pour un Pape de triompher avec
„tant d\'ostentation d\'une pareille victoire?quot;

1) scheöckh. 1. 1. S. 552 : „Schon an sich begreift jeder Verständige
leicht, dasz ein Wiederruf, ohne beygefügte Gründe, noch keine Wider-
legung sey.quot;

nobis censendum est de sene jam octogenario, qui majorem
vitae suae partem degerat in ineumbendo ad principia
ea, qnae sua esse agnovit, et quae per quindecim an-
nos strenue defenderat variis in scriptis contra pluri-
mos adversarios, sed qui ea nunc rejicit, nulla quidem
argumenta afferens, quibus principia ea recens accepta
confirmet?!) Accedit, quod leguntur in Brevi Papali,
die 22. Septembr. anni 1778\' dato (quod Papa miserat
ad Arcbiepiscopum Trevirensem, remissa Pebronii retra-
ctatione, cui plura adderet quamve afflrmaret) verba se-
quentia:^) „Neque enim vereri possumus, quin ipse
„(Suffraganeus) non cupidissime Nobis tam justa pe-
„tentibus obseeuturus sit, eaque expleturus, quae ab illo
„utpote Ecclesiae utilitati necessaria, et ipsius famae

„nibilominus illis correciionibus nostris in suam rétracta-
„tionem eo quo praescripsimus modo omnino recipiencUs
„repugnaverit, quid tunc aliud existimare poterimus,
„nisi locum omnem nostrae veniae, nostraeque in eum

1)nbsp;In litteris quibusdam, mox atFereiidis, dicitur: „Suppose qu\'il ait
„découvert tout-a-coup, et par une Inspiration soudaine, pour les opi-
„nions contraires des preuves illumineuses, que cinquante années d\'étude
„n\'avoient pu dévoiler à son esprit, quoique plus vigoureux, et plus
„pénétrant alors.quot;

2)nbsp;walch. 1. 1. VII. pag. 462. — Etiam in Diario cui titulus : „Nou-
velles Ecclésiastiques, diei 16i mensis Octobr. anni 1779i legimus: „Qu\'on
„a surpris manifestement la religion du St. Père, en lui faisant dire
„dans son Allocution, que cette rétraction a été entièrement libre, et
„que les partisans de la Cour de Rome ne cessent néanmoins de bercer
„le monde de cette chimère de liberté.quot; — Simul vero in iis indicatur,
Exjesuitam nomine Zaccaria, suae Societatis causa Curiae partibus
magnopere addictum, confecisse ampliorem retractationem, quacum Pe-
broniana congruere deberet.

„Pontificiae gratiae, ab illo noUs essepraedusumf Haec
omnia explicatione vix indigent. \') Vehementer dnbitamns,
utrum ahquis serio credat, Pebronium suas rejecisse sen-
tentias , quoniam erroris convictus erat. Attamen ut
recte animadversum est in Novellis Eccles. diei 16\' mensis
Octobr. anni 1779\', nimis nlterius quam fas erat progres-
sus est scribendo suam retractationem, atque morem ge-
rendo Aulae Eomanae. 2). Ceterum fama erat, Archiepisco-

1)nbsp;Legitur (Gesta Trevir. 1. 1.) in epistola, quam scripsit honthk-
Mius, die 17° mens. Jan. ejusdem anni „J\'ai donné une déclaration
in Generalibus, elle fut envoyée à Rome, on l\'on n\'en était pas content. —
On la renvoya avec-plusieurs corrections et additions. Le Bref du S. Père
à S. A. S. E. dont elles furent accompagnées, contenait entre autre ,

„tractationem, eo quo praescripsimus modo omnino recipiendis repngna-
„verit: quod tune aliud existimare poterimus, nisi locum omnem nos-
„trae veniae, uostraeque in eum pontificiae gratiae ab illo nobis prae-
„clusam.quot; — Ceci et plus encore les pressantes instances de S. A. E.
me déterminèrent à adopter une bonne partie de ces corrections, etc.

2)nbsp;Sic vero Honthemius scripsit, ut discimus ex Novellis Confluen-
tinis diei 7i mensis Aprilis anui 1780\', (waich. VII. S. 536): „Com-
„me je vois par plusieurs Gazettes, qui me sont parvenues en diifé-
„rens temps, et particulièrement par celle de Florence de l\'année
„présente . Num. 9. qu\'on cherche à persuader au Public, que la ré-
„tractation de l\'ouvrage de Febronius, telle que je l\'ai envolée à sa
„Sainteté Pie VI. sous la date du 1. Novembre, m\'ait été arrachée: je
„déclare par les présentes, que la dite rétractation, que j\'ai donné sous
„la Médiation de S. A. S. Electorale, mon très gracieux Souverain et
„Archévêque, a été de mon côté toute volontaire; et que je suis d\'in-
„tention de la justifier et de l\'éclaircer par les S. Canons et par la
„discipline de l\'Eglise, dans un ouvrage, que j\'ai déjà commençé et
„que j\'espère d\'achever, avec l\'Aide de Dieu. Donné à Trêves le
„2 Avril. 1780.quot;

pum ei minitatum esse sepulturam extra terram sacram, si
Papae voluntati morem non gereret. Etiam in dnabus illis
epistolis, franco-gallica lingua eonseriptis \'), e qnibns jam
nonnulla attulimus, memoratu dignissima occurrunt.

1)nbsp;Quae occurrunt in walchk operis Tom. VUTquot;, pag. 533—542,
et sic inscribuntur : „Lettre de M. de M. de XXX à Mr, de XXX
à XXX. le 24 Avril. 1780. Rapportée dans les Nos. 38 et 39. de la
Gazette Universelle de Littérature de Deux-Ponts. 1780. — Quodsi
quaeritur quodnam pretii bis litteris statuendum sit, necesse est non-
nulla afferre, quae a Walchio exponuntur. Seil, tomo VHP p. 531»
enarrat, se eas accepisse una cum epistola anonyma francogallica lingua
conscripta, in qua ab ipso petebatur, ut eas adderet opeiisuo, cui titulum
dedit: Neueste MeligionsgescMchte. — Commémorât easdem inveniri in opere
viri Clarissimi, Collegae schloezeuii, cui nomen est: Briefvjßchsel (ibi
vero Heft XLI. nr, 56, Th, VIT, S. 275), qui eas eodem acceperat modo ;
sed se putasse non fore honestum, si quid istiusmodi omitteret, quod
a se petitum esset.- — De earum vero axiojÀstia haec scripsit I. 1,
„Es ist mir von einigen Freunden gegen die Bekanntmachung solcher
„anonyinischen Briefe das bedenken geäussert woi-den, dasz ihre Glaub-
„würdigkeit sehr zweifelhaft seyn müsse, so lange man ihren Urheber
„nicht wisse. — Mich beunruhiget dieser Zweifel nicht: ich kann zwar
„nicht verlangen, dasz man nur auf mein Wort glaube, diese Briefe
„verdienen eben solche Glaubwürdigkeit, als wenn ein Name darunter
„stehe, ob ich gleich wenigstens mich mit der Hofnung schmeichleu
„darf, durch meine Untersuchungen älterer und neuerer Geschichte
„einen verdacht von Lichtgläubigkeit gegen mich nie erweckt zu ha-
„ben. — So viel kau ich aber doch versichern, dasz mir die Quelle
„bekamt seij, aus welcher der erste und diese Briefe geflossen und
„dasz diese die Qröszte Glaubwürdigkeit verdiene.quot; — Eadem valent de
epistola illa, quae invenitur Tomo VTIquot;. pag. 461»,

2)nbsp;In prima harum epistolarum haec leguntur : „Cette déclaration
de M. de Hontheim doit servir principalement à contredire l\'histoire de
„sa Rétractation, telle que le Nquot;. 9 de la Gazetta Universale de Plo-
„rence de cette année Fa rapportée en abrégé. Mais par malheur cet
„Abrégé n\'admet pas de contradiction: pareequ\'il contient mot-a-mot
»l\'essentiel du Bref comminatoire du 22. Sept. 1778, Bref, dont la Cour

De libro autem, quem se scripturum esse Hontliemius
(lixerat, ad illustrandam suam retractationem et fusius
exponendas suas sententias, scriptor liujus epistolae cen-

„de Rome ne sauroit, ni nier l\'existence, ni prétexter l\'ignorance. Et
„ce, que dans cette nouvelle déclaration on fait dire à Mr. de Hontheini:
„qu\'il est d\'intention de Justifier et déclaircir sa rétractation dans un
„ouvrage, qu\'il a déjà commencé, „est une nouvelle foiblesse inconcevable
„du jugement du parti adverse, et qu\'il a fait adopter au bon Evêque
„Suffragant, que son age de quatre-vingt aus excuse en quelque façon
„de s\'être laissé encore induire à pareille Déclaration , qu\'on aura de la
„peine à combiner avec son bon sens reconnu. Néanmoins tous les gens
„d\'esprit, informés des procèdes, jusqu\'ici mis en usage contre ce
„pauvre viellard, n\'en croiront pas moins invinciblement, que ces
„prétendus arguments, auront été non l\'effet de son illumination tar-
„dive et subite, mais le résultat des suggestions impérieuses du parti
„contraire, comme l\'étoit entre autres dans sa prétendue Rétractation

„A présent ce nouvel ouvrage, s\'il paroit, et la nouvelle Déclaration,
„qui l\'anonce, ne peuvent être regardés, que comme un nouveau triom-
„pbe indigne, remporté par un parti violent sur un viellard sans dé-
„fense, viellard blanchi avec honneur Jusqu\'à sa pitoïable rétractation,
„et qu\'on devroit au-moins laisser enfin mourir en paix; et réfuter,
„si l\'on peut son Eébronius, dont les fondaments inébranlables, et
„non le nom de l\'auteur, font la solidité. — Le parti adverse perd
„donc tout le fruit de cette nouvelle et mal adroite ruse , puisque par
„l\'anonce inconsidérée, que cette déclaration contient, et dont néan-
„moius ce parti triomphe tant, il a mis le vénérable, mais infortuné
„Octogénaire dans l\'impossibilité même d\'accréditer les arguments, que
„dans ce nouvel ouvrage on lui fera sans-doute ramasser en faveur de
„ce parti; arguments qui, sans être d\'aucun avantage à ee parti, fe-
„ront, seulement à M. de Hontheim, le tort d\'en faire un avocat pour
„et contre, ou du moins un palliateur forcé de ses vrais sentiments.

„Enfin la seule chose, que la Cour de Rome, dont-il s\'agit princi-
„palement dans Eébronius, puisse espérer de gagner par tous ces pro-
„cédés, mais aussi aux dépens de son honneur, est (et c\'est à quoi
„elle paroit viser) de rendre, au moins à des esprits superficiels, de

set, aulam Romanam eandem rationem, quam in retrac-
tatione esse secutnram. Episcopum Myrioptytlaanum vero
nullo modo principia sua mutasse, satis probat liber,
quem postea edidit lioc indice: „Jusütii Febronii Com-
„mentarius in suam retractationem Fio VI. Pontifice
„Maximo Kalendis Novembr. A 1778\' snbmissam. Fran-
„cof. ad Moen. 1781. 4.quot; In praefatione indicat, se
ad condendum dlum librum pervenisse, et quia non-

„nouveau-problématiques ses vieilles prétentions tant de fois eombat-
„tnes; de ternir k réputation d\'un Prélat aussi respectable que M. de
„Hontbeim, qui les a renversées de fond-en-oomble; et de faire passer
„à jamais l\'envie à tout savant à-venir de s\'oposer aux usurpations
„adroites de cette Cour. Par où nous voilà replongés dans le siècle
„des fausses Décrétales, et dans ceux de cette affreuse barbarie en tout
„sens, où, ne pouvant repondre aux arguments, l\'on tranchoit le noeud
„de la difficulté, en fermant impérieusement h bouche à quiconque
„osoit vouloir eu proposer contre le despotisme hiérarchique, comme
„le plus grand obstacle de la réunion des Kdéles.quot;

In altera epistola (walch. 1. 1. S. 537.) - cui titulus est : „Autre lettre
„sur le même sujet en date du 8 Juin 1780.quot; _ verba faciens de libro illo
quem Honthemius compositurus erat, scriptor ait : „Si dans cette nouvelle
„production il parvient à persuader les lecteurs, magnus erit nobis Apollo.
„Car ce n\'est pas la même chose de retracter, soit de gré, soit de force,
„et de prouver que la chose est ainsi (quod Galilaei exemplo demonstratur)!
„La vérité est une; Pébronius l\'a demontrée, et M. de Hontheim tom-
„beroit en des contradictions insoutenables, s\'il vouloit la démentir.
„La matière que traite Pébronius, n\'est pas une de controverse, mais
faits, et contre les faits, toute preuve est vaine. Plus que Rome
„remuera cette affaire, plus elle y perdra, suivant le proverbe: „qui a
toits de cristal, doit se garder de tout jeu à coups-de pierres.quot;

Praeterea de editione magis contracta Febronii operis agens, haec
scribit: „Un abrégé, le mettrait plus à la portée de tout le monde, et
„lu. donnerait une tournure plus an goût de ce siècle; par où il le
„repandroit beaucoup d\'avantage, et le rendroit par-là bien plus redou-
„table à la Cour de Rome.quot; cett.

nulli viri, rerum periti, ipsum incitaverant ad explicandam
retractationem, et quia voluerat Papa ut eam defenderet.
Dicit, se hunc librum sine censura typis mandandum
curasse, itaque errores, qui in eo fortasse adsint, sibi
modo esse imputandos. Triginta et octo theses e Ee-
tractatione Pebronii in eo explicantur. \') Et quamquam
scriptor non eadem forma usus est, qua in opere pri-
mario, sed tali, quae Papae magis placebat, tamen ita
paparum auctoritas in eo definitur, ut non censeri possit
prorsus placuisse. Nam, ut exempla nonnulla affera-
mus, ait scriptor eam ob causam, unum ex Apostolis,
eandem ceterum potestatem habentibus, a Christo Pri-
matu ornatum esse, ne oriretur schisma; quamquam
doctores Sorbonniaci statuunt hoc factum esse, quia in

1) Vir doctissimus j. alzog, 1. 1. pag. 947, 948 ait: „Doch üb
„Hontheim seinem Erzbischof eine Erklärung sammt Commentar, die
„deutlich zeigte, dasz der Widerruf nicht ernstlich geraeint war.quot;

3) Eusius de Commentario illo agitur in Novellis Ecclesiasticis dierum
20 et 27 mensis Febr., ut etiam 6i mensis Martii anni 1782i, ubi de
illo opere sie judicatur : „Nous voudrions de tout notre coeur pouvoir
„rendre témoignage à cet écrivain, qu\'il a effectivement rempli dans
„son Commentaire le dessein qu\'il annonce (il espère, dit-il, qu\'on
„trouvera les droits du Saint-Siège et ceux de tous les autres Etats mis
„dans leur vrai jour; son dessein ayant été de garder un juste milieu,
„et de rendre à chacun ce qui lui appartient, sans aucune partialité,
„et en ne prenant pour guides que la vérité et les SS, Canons). Mais
„nous ne pouvons dissimuler, qu\'en même temps qu\'il s\'eiforce de
„rétablir les principales maximes de son fameux livre „de Statp Eccle-
„siae,quot; qu\'il paraissait avoir retractées, c\'est avec des ménagements et
„des subtilités peu conformes à sa franchise naturelle, ainsi qu\'à la
„sincérité Chrétienne. Nous doutons que l\'Exjésuite Zaccaria applique à
„ce Commentaire ce qu\'il a dit de la Rétractation, que Eébronius y fait
„paraître un esprit éloigné de toute duplicité, une sincérité vraiment
„Allemande, et une égalité d\'âme qui ne se dement jamais.quot;

Petro Ecclesiae persona repraesentatur. Concedit vero,
Papam judicium habere in causis ƒmorumque; non
tamen infallibile, modo provisorium, quum non liceat
contrarium statuere. Si vero quies nondum adsit.
Concilium generale instituendnm est, cujus judicium
revera infallibile sit. Papa Episcoporum jura sibi vin-
dicare non potest Primatus praetextu, quum Eccie-
siae legibus revera teneatur. Bulla Unigenitus non
est fidei dogma, qui ei non obedit, baereticus non
est habendus. Papae quidem est, convocare synodum
oecumenicam, eique praesidere; sed rebus urgentibus
etiam sine Papa convocari potest a principibus Catbo-
licis , Praelatis suadentibus summae dignitatis. Et quam-
quam cum Pranco-gallicis theologis statuit, Papam a
tali Concilio judicari posse, simul tamen docet hoc
faciendum esse: „quanto cum grano salis.quot; In causis
summi momenti appellatio lahenda est a Papa ad Con-
cilium, non tamen singulorum hominum, sed totarum
Ecclesiarum, vel principum iisque junctorum, salvo ta-
m.en honore Apostolicae Sedis; quamquam etiam in tali
causa, quae jure fit, Papae jurisdictio non prorsus tolli-
tur. Principes, defensores Ecclesiae legum illiusque dis-
ciplinae, nullo modo Eegularium exemptiones tollere
possunt; ex eorum tamen potestate iis jus est puniendi
vel in exilium mittendi tales monachos, qui civitatis
legibus moribusve sese opponunt.

Commentarius liicce Hontbemii additus est Actis Con-
sistorii secreti, Eomae editis; quibus, ut alia scripta
omittamus, adjunctus est, ne Eomanis auribus offendere-
tur, finis libelli a Jesuita Zaccaria conscripti, cui titulus
est: „De daromm virorum, retradationibus quot; ut indicaretur

„Pebronii retractationem fuisse certam, liberam, apertam,
opus summorum gravaminum strenuique studii, vero
universae Ecclesiae summae utilitatis.quot; Qui decipi
vult, talia credat; quam vero multi fuerint qui talibus
macbinationibus nequaquam in errorem ducti fuerint,
optime e postrema hujus Dissertationis parte patebit.
Itaque apparebit non injuste dictum esse:

2)nbsp;Quae verba leguntur, in ISTovellis Eceles. diei 14i mensis Novembr.
anni 1783\', composita fuisse ab amico Honthemii quodam, qui semper
arctissimo amieitiae vinculo ei conjunctus, ipse etiam anno 1762° librum,
Pebronii nomine insignem, Eislingero Prancofurtensi tradiderat, qui
hunc typis mandari curavit. In Diario allato versus illi sic dijudi-
cantur: „Dans Ie vrai ces deus vers ne sont pas heureusement tour-
„nés, et la pensée qu\'ils expriment n\'est pas juste. Car, si M. de
„Hontheim a suivi l\'exemple de M. de Marca, en accordant sa rétrac-
„tation à la Cour de Rome, il en avait un beaucoup meilleur dans
„M. van Espen, qui aima mieux perdre ses places et s\'exiler de sa
„patrie. Personne ne rend justice plus volontiers que nous au mérite
„de M. de Hontheim, et aux services qu\'il a rendus à l\'Allemagne par
„son livre de Jmtinus Fehronius. Mais, depuis qu\'il a eu la faiblesse
„d\'abandonner cet ouvrage, et de jetter des nuages sur les principes qu\'il
„y établit, il faut avouer qu\'il se montre peu digne de l\'avoir fait, et
„il importe peu qu\'on lui dispute cet honneur,quot; (ut fecerat sacerdos
quidam Slavonicus, nomine mahtinovcich , in libello a se edito). Idem
distichon etiam occurrit in epistola illa jam laudata, quae exstat apud
WAicrauM (1. l. VIII. p. 537. sqq.), ubi discrimen Marcam et Hon-
themium inter agnoscitur, quum de illo sic judicetur : „Tout le monde
„sait que l\'esprit souple de ce Prélat intéressé régloit toutes ses démar-
„ches suivant son ambition demésurée,quot; quod Honthemio prorsus denega-
tur, minime vero ei „qui pousse M. de Hontheim à toutes ces fausses
„démarches.quot;

Si quaeritur quamnam vim atque efamp;cacitatem in Hont-
hemii aequales hic Pebronii liber exercuerit, quosnam
fructus et postea tulerit hoe opus, duplicis generis hos
fuisse statuimus, quatenus magis ad Historiam Politi-
cam aut ad Historiam Ecclesiasticam referri possint ; sive
cogitemus de principibus, novi rerum ordinis studiosis,
sive rursus ad Ecclesiam ipsam, cujus socius Honthe-
mius fuit, oculos nostros convertamus, hanc, pro parte
saltem novum animum spirantem inque novam viam,
quam tarnen citius eheu reliquit, progredientem videbimus.

Quamquam haud immemores sumus, omnia quae post
aliquam rem eveniunt, idcirco non propter eam fieri, non
tamen difficile erit veluti digito indicare, quaenam omni-
no Pebronii operi tribuenda sint, quaenam arete cum,
libro illo atque opinionibus quas exhibet cohaereant,
verbo dicamus, quinam illius fructus atque effectus sint
dicendi. Ita loquemur primo loco de reformationibus
iu regionibus maxime Bomano-Catholicae Ecclesia« ad-
haerentibus, quarum ipsarum principes auctores fuere, et

quidem in Bavaria, Austria et Tuscania^ deinceps vero
de exorto in Eomanae Ecclesiae sinn reformationis stu-
dio, uti hoc sese manifestum reddidit in Episeoporum,
Juris Canonici Boctorum et eorum sententiis, qui praeci-
pue proxime sequentibus temporibus rationem liheram,
humanam, evangelicam sequebantur. De his singulis
seorsim videbimus, maxime ad ea oculos vertentes,
quae arctissime cum fine nobis proposito cohaereant.

I. Be nova in Bavaria conditione rerum Ecclesiasti-
carum, tempore Etectoris Maximitiani Josef hi. i)

Uti haec regio satis angustis limitibus circumscribi-
tur, sic quoque reformatio quae hic exstitit, haud late
patuit, vel sic tamen Historici attentione haud indigna
dici meretur, quoniam Bavaria ad tempus usque quod
descripsimus, maxime systemati papab atque Jesuitis
dedita fuit; cum quodam laetitiae igitur sensu primos
sobs radios ibi adspicimus, ubi hue usque altae tene-
brae regnaverant. Elector ipse Maximibanus Josephus
prorsus Jesuitarum auctoritatem agnoscens, iis summo-
pere favebat, sed nactus erat Petrum Ostervaldiensem
administrum, novas partes sequentem. Hunc nominavit
directorem tribunabs ecclesiastici, quod instituerat anno
1769°, ad vindicanda jura regalia in rebus ecclesiasti-
cis, quo sibi proposuit efficere, ut monachi tribuerent
debitum civitati, et quidem pecuniis certis temporibus

1gt;schl0ssee, 1. 1. Tom. Ill pag. 161, 162. gxesemr, „Lehrbuch
IV. s, 149, 150.

solveiidis, decenniorum loco, quae difficile erat sibi
comparare. Eodem tempore definiebatur, quamnam pe-
cuniae summam mOnacbo monasterio afferre liceret; et
simul qui novitiorum numerus esse posset. Monasterio-
rum jus capitis damnandi abrogabatur, quod multorum
criminum causa fuerat. Petrus ille Ostervaldiensis idem
sentiens ac Hontbemius, aeque ac bic nomine Hcto,
scilicet Yeremundi Locbtstenii latens, librum con-
scripsit: „Argumenta jpro et contra immunitatem eccle-
siasticamquot; in quo opere pauperum agricolarum jura
defendebat, quod vero approbaverat Elector, quamquam
ab Episcopo Preisingensi damnatum fuit, et haec dam-
natie publice nuntiata erat a tribunali ecclesiastico.
Tribunal tamen ecclesiasticum electorale et illius di-
rector omnibus modis fines imponebant systemati Je-
suitarum, decernentes nullum valere statutum, nisi a
se probatum esset. Legati regii adesse debebant cleri-
corum nominationi, nemo nondum viginti quinque an-
nos natus mouachorum ordini adscribi potuit, nulli
ordini communicare licebat cum illius principe extra re-
gionem ipsam versante. Jesuitae omnino sese hisce
opponebant, Moguntiaci Latina et in Bavaria Germa-
nica editione operis Cardinalis Bellarmini: „Bepotestate
Paparumquot;, quo systema Gregrorii YIP et Innocentii Ilh
defenditur ; in utraque vero regione a magistratu defende-
batur. Elector vero Moguntinus rejiciebat prorsus ea quae
liber continebat, aptissima ad diruendam potestatem prin-
cipum secularium, ad Episcoporum auctoritatem defini-
niendam, ad vitae regnoque principum insidias struen-
dum, ad publicam quietem turbandam et undique sedi-
tionem excitandam.

Maria Theresia die 29° mensis Nov. anni 1780\' mortua
erat. Eecte dictum est: „mors dissolvens sanctam hgatio-
nem , etiam dissolvit jugum.quot; Imprimis sibi proposuerat
novus Imperator reformare conditionem ecclesiasticam
suarum regionum, quod consilium jam matre adhuc in
vivis in animo habuerat, quod vero auctum erat in itinere
per Franciam ab Archiepiscopo Tolosensi. Praesertim eo
tendebat, ut frangeret hierarchiam per longum seculo-
rum cursum in Germania praevalentem, et quidem non
tantum Jesuitarum ordinem expellere, sed revera aucto-
ritatem totius cleri infringere in animo habuit. Hierarchia
quidem magnopere valebat in Germania, a regnis quoque
Protestantibus (quod mirum videri possit) adjuta; nam
ut in Jesuitarum causa Borussia et Brittannia aliquomodo
eorum partes suscipere conabantur, sic etiam in Ger-
mania Electores Brandenburgensis et Hanoverensis nun-

1) a. de saint-peiest. „Geschiedenis van den val der Jeeuiten in de
Ï8e eeuw,quot; pag. 159. (vers. Belg.) — Cff. porro de Imperatore Josephe
geosz-hoemnger, „Eistor. Darstellung der Ällein-regierung Josephs
II, insbesondere der Reactien gegen den Geist seiner Anstalten. Stutt-
gart und Leipzig 1837.quot; Scripsit idem: „Geist der Gesetze Kaiser Jo-
sephs II.quot;

Vir doctissimus joh. caeol. lud. gieselee, in opere, cui titulus:
„Kirohengeschichte (des achtzehnten Jahrhunderts:\') Vierter Band — aus
seinem Nachlasse herausgegeben von Dr. e. r, eedepenning. Bonn 1857 — /
dicit pag. 81a (§ 19, Josephs II Reformationen) eodem indutum spiri-
tu, quem Fehronius principibus commendaverat, Imperatorem Josephum
mox agere coepisse. Cf. etiam scheöckh. 1. 1. s. 494—501, et wolfs
„Gesch. der Rom. Kathol. Kirche unter der Regierung Pius VI. Dritter
d, S, 406—525.quot; mengel. 1. 1. vi. s, 49.

tiis papalibus favebant, certe quidem non Papae causam
amplectentes, sed ut sibi ipsis prospicerent. \')

Simulatque sermo est de reformationibus Josephi IP,
ecclesiasticam rationem civitatum Austriacarum spectan-
tibus, sponte in mentem nobis veniunt ejus tolerantiae
edicta, ac bona, quae Ecclesiae Evangelicae ex ejus sta-
tutis perceperint. Haec omnia tamen minus cohaerent
cum fine quem nobis proposuimusj tantummodo de iis
nobis agendum erit, quae Pebronii opus vim suam
exercuisse, indicent. Ac saue Josephum ipsum hujus
systemati addictum fuisse, caussae, quas cum Papa et
Curia Eomana habuit, nobis probahuut.

Pere omnes principes Catholici Papae causam reli-
querant. Protestantes contra plus minus eam defendebant;
Maria Theresia sola ei auxilium praestitit, in quo Papa
totam suam spem posuerat. Mortua erat illa Imperatrix,
Eoma vero nihil timebat. Undique procellae immine-
bant, Pius YI. nihil vidit, vel videre noluit. Prudentiae
monitis et consiliis saue utendum fuisset. Papa illa
prorsus neglexit. Papa primas partes agebat : prooe-

1)nbsp;de s. priest, 1. 1. pag. 163, 164; tale commémorât exemplum,
unde patet, Electores Caput Catholico-Germanicae Ecclesiae ad Tiberim
versans praeferre habitanti ad Rhenum, quocirca Romanae Curiae mo-
rem gerebant.

2)nbsp;Omnino causa aderat prudenter agendi, nam non injuste de Im-
peratore josepho dictum est. „La passion de changer et d\'améliorer
le poursuivit an milieu des voyages, au sein des armées, jusqu\'au mo-
ment de son sommeil. C\'est un prince dont les actions paraissent aussi
rapides que les pensées, un monarque qui semble avoir le pressentiment
d\'une mort prochaine, et qui se hâte de finir uu ouvrage, dans la crainte
de le laisser imparfait.quot; — (In Praefatione operis cui titulus : „La vif de
joseph II, par le Marquis de çaeaçcioli 4°. 1790°),quot;

mium indicabat iis quae sequerentur. Primus ad uovam
rerum conditionem impulsus a Papa exiit. Pius scilicet
in memoriam Imperatricis, ut fieri solebat, mortuis po-
tentissimis Catholicis principibus, nolebat justa funebria
peragi, nuntiando Cardinalibus, in consistorio congre-
gatis, damno quod Ecclesia passa erat, adliibito argu-
mente, hoc nunquam factum esse mortuis principum
uxoribus. Quod hic certe minime valebat, quia Maria
Theresia ipsa princeps regnaverat, non vero ut Impe-
ratoris uxor coronam gestaverat. i)

Haec quidem offensio revera non ansam dedit refor-
mationes perficiendi quas Josephus sibi proposuerat. Po-
pulum tamen ipsum, qui summo amore Mariae Theresiae
memoriam prosequebatur, imprudens laeserat Pontifex.
Haec igitur aptissima fuit causa Josephe, ut iram suam
in aulam Romanam declararet. Mox sequebantur plu-
rima decreta : Bullae Papales JJnigenitus et In Coena
Domini abregabantur, atque e rituahbus amovebantur;
quarum altera Episcopum Romae dominum instituerat
Imperatoris et Regum, altera Jesuitarum doctrinam af-
firmans, discordiae semina per tetam Ecclesiam Rema-

1)nbsp;DE s. PEiEST, 1. 1. pag. 168. Commémorât Cardinales ipsos id sae-
pius Papae esposuisse, qui omnia rejiciebat consilia. Imperatoris verba
hac occasione edicta ad nos pervenimus: „Parum mihi fit, num Epis-
copus Romae officia sua peragat, nec ne.quot;

2)nbsp;Cf. walch. 1. 1. Th. IX. S. 67—240. „Nachricht von Sr. Maj. des
Kaisers in Religions- und Kirchensachen ergangenen Verordnungen,quot; im-
primis p. 128—170. et mailath 1. 1. pag. 137—142 sqq.

3)nbsp;Bulla illa „In Coena Dominiquot; dicitur a Johanne a caloke in
„Feironii Apologia adversus quatuor Theologosquot; (Tomo 11° anno 1771\' pag.
333): „Isidorianarum Decretalium filia, mater continnarum collisionum
Sacerdotium inter et Imperium.quot;

nam largissima veluti manu sparserat. Bulla In Coena
Domini abrogabatur die 4° mensis Maji anni 1781\',
atque simul in dicta fuit poena quinquaginta florenorum
ei, qui rituale cum bulla retineret: duobus mensibus a
die publicati praeterlapsis. i) In ceteris quoque causis
usus illius bullae vetabatur; simul summa inculcabatur
obedientia clericis erga Episcopos, ut his erga leges
et statuta principum regionum; neque hoc g-ravi sine
causa, quum Episcopi saepius optimos libres. Curiae
prhicipiis adversantes, damnarent, eorumque lectionem
clericis suis interdicerent, eosque punirent qui talibus

I) lavenitur hoc decretum iu schlozeei opere, cui titulus est: „Brief-
wechsel. B. IX. S. 163.quot; Latine in epitomen redactum in „Bibliotheca
Ecclesiastica Friburgensi,quot; vol. VL p. 360. Porro etiam in Diario, cui
nomen est: „der Ereymüthige, B. I. S, 116.quot; et in opere qnod dicitur :
„Neueste Religionsbegebenheiten, Jahrg. ^, S. 737.quot; Vir. cl. walchius dis-
tinxit in tres partes fontes, e quibus mandata illa peti possunt. Sunt vel
mandata Imperatoris ipsius, vel Archiepiscoporum et Episcoporum qui so-
ciis suarum dioecesium décréta illa mandabant, vel opera privata de iis
judicium ferentia. Imperatoris ipsius mandata inveniri indicat sequentibus
in operibus: 1\'\' in „Nova Bibliotheca Ecclesiastica Friburgensï\' et quidem
vol. 1° fascic. P. 2° in „SchKzers Briefwechsel. 9te und lO\'e Band.quot;
3° in „Staatsanzeigen, Erste Band.quot; 4° in „Actis Historicis Ecclesiasticis
novissimi temporisquot; tomo 7°. 5° in „Neueste Religionsbegebenheiten, 4te
und 5te Jahrgang.quot; 6quot; in „der Freymüthige, der Erste Band.quot; 7\'^in „die
ToteranzUbliotheh für die Osterreichischen Staaten, das Erste Stuck.quot; Com-
mémorât deinde auctor se accepisse ab Abbate stephano von rautbn-
steauch, Imperatoris reformationibus addicto , colleetionem Josephi man-
datornm religionem spectaatium, et quidem a mense Decembri anni
1780i usque ad mensem Jun. anni 1782i, numero quidem .LXVIII°.
walchius tamen in sua expositione seriem chronologicam non sequitur,
contra vero rerum ordinem ante oculos habet. Ab Abbate supra allato
dividendi rationem accipiens, primo capite agit: De Imperatoris manda-
tis , quae spectant ad tolerantiam ; secundo vero : De iis quae spectant ad
Romano-Catholicae Ecclesiae socios, de quibus nunç in universnm agimus.

mandatis nou obedirent. Imperatoris decreto constitutum
est: librorum censuram Yindobonae peractam normam fore
Episcopis, qui nullum librum rejicere possent, ab ea com-
probatum. \') Sponte autem intelligitur, propriam auctori-
tatem de laicis etiam fuisse penes eum cujus legibus
Episcopi obedire debebant; adeoque quoniam Imperator
clericis obedientiam mandaverat, hunc quoque revera sum-
mum fuisse Episcopum, Jusjurandum quod, auctpribus
Jesuitis et Eranciscanis, in Academiis, petebatur ab om-
nibus juris-prudentiae et medicinae disciplinam colentibus,
quod Protestantibus summo impedimento fuerat, abroga-
batur. 3) Quod ad institutionem futurorum religionis mi-
nistrorum attinet, non amplius iis licebat adire externas
ïheologiae scholas, vel Italicas vel Eomano-Germanicas,
ubi plerumque degebant doctores si non Jesuitarum,
saltern Curialistarum partes sequentes, Die 10° mensis
Nov. anni 1781\' hoc statuto, simul mandatum illud ad
regiones Italicas extendebatur; insuper pollicitus est Im-

1)nbsp;WALCHIUS, 1. 1. pag. 123. decretum illud quidem non male dioit
sepulchrum Jesuitarum ordinis in civitatibus hereditariis regni Austriaci.
Non minus vero adversabatur Jesuitis hoc statutum, quod Imperator
prodiit die 10° mensis Aug. anni I781i, quo populo concedebatur usus
liber S. Scripturae aliorumque librorum utilium.

2)nbsp;Ut commémorât cabaccioli, 1. 1. Imperator dignitatem revera sibi
sumpserat, ut ita dicitur, „d\'Evêque du dehors quot; ut jura sua contra
Papam defenderet.

beatissimam virginem Mariam, Dei genitricem, absque originalis pec-
cati macula conceptam esse, donec aliter a Sede Apostolica definitum
fuerit.quot;

4)nbsp;Quid Pebronius hac in re censuerit, jam vidimus, exponentes sermo-
nem ejus ad „Doctores Theologiae et Juris Canoniciquot; in Praefatione ejus
operis, qui legitur pag. 48. sqq. nostrae Dissertationis.

perator talem in suis Italiae regionibus institutionem,
qua iisdem conditionibus ac Eomae pauperes inter eos
degere possent; sic autem voluit et constituit, ut Curiae
principia minus minusve spargerentur. Addere possemus
décréta de futuros ministros examinandi modo ac ratione,
ut etiam de aetate, qua sacerdotis muuus adipisci po-
terant, sed magis etiam bic in censum veniunt, quae
spectant ad consuetudinem cum aula Eomana.

Haec in tres classes dividi possunt, vel quae spectent
ad jura principum, vel ad ea Episcoporum, vel ad alio-
rum cum aula Eomana commercium. Et quidem in
primo ordine die mensis Martii anni 1781\' ab Im-
peratore mandabatur, omnes bullas et brevia papalia,
quippe quae arcte cobaereant cum salute publica, non
prodire debere sine FlacUo Regio vel formula Ewsequatur.
Hue referri debebant omnia mandata papalia, in forma
bullae, brevis, decreti, eonsütuüoms, quacunque demum
composita; porro eollationes beneficiorum, pensionum, ho-
norum, potestatis, aut jurium pro persoms singularibus.
Idem valebat de omnibus rebus in materia dogmatica,
ecclesiastica aut disciplinari. i) Quod attinet ad Episco-

1) Placitum liocce Regium, quod hic memoratur, diu valuisse in aliis
Catholicis civitatibus, Francia, Hispania et regno Neapolitano notissi-
mum est, quo revera potestas, quam sibi tribuere vult aula Eomana
valde minnta est. Legitur, memoratis etiam omnibus formulis, quae
in eo adhibendae erant in schlozeei opere, cui titulus est: „Briefwech-
sel, B. quot;VIII. S. 357.quot; in „Aelis Hist. Eccl. novissimi temporis,quot; Tomo VIF
pag. 567. et in opere cui nomen est: „Neueste Religionsbegebenheiten. 4te
Jahrgang. S. 747.quot; Brevis epitome exstat in „Bïbl. Eccl. Friburg.quot; vol. VP
p. 258. — Febronius de Flacito illo Regio slatuevat, jus et usum illius
esse universalem (p. 740, 812). Pertinere illud ad jus gentium (p. 813.)
Ei a Principe non posse refiuntiari (p. 742).

pos, quorum jura a sede Romana valde minuta erant,
civitati eo majori damno, quo majoris pecuniarum summae
„Camerae, ut dicebatur, Apostolicaequot; solvebantur\'); de
iis valebat decretum quod prodiit die 1° mensis Sept.
anni 1781\'. Litterae Apostolicae, quas recens electi acci-
piebant, Placito Regio subjiciebantur. Jusjurandum, quod
jurare debebant Episcopi®), congruere debebat cum ge-
nuino ac vero sensu Professionis ohedientiae Canonicae,
neque ullo modo directe vel indirecte oppositum esse
poterat juribus civitatis principis vel sociorum officiis.
Aliud etiam jusjurandum jurare debebant civitatis princi-
pi, duobus consiliariis ordine profectissimis adstantibus.

Aliud decretum in Episeoporum causa in lucem pro-
diit die 14° mensis Aprilis anni 1781\', quo Ordinariis
a sede papali concessa facultas dispensandi et absolvendi,
etiam a casibus reservatis in Bulla Coenae denegabatur,
quum facultas absolvendi, obligationem observantiae ex
receptione supponat, quae mera praerogativa sit. Man-
datum diei 4\' mensis Sept. anni 1781\' dispensationes
in rebus conjugalibus ab aula papali ad Episcopos trans-
ferebat, quia jure proprio ad eos pertinebant. Etiam

1) Hoe etiam esposuerat Febronius agens de „Annatisquot; pag. 569, prae-
cipue pag. 578, 580.

3) Exposuerat etiam Pebronius Romam ab Episcopis noxia esigere
jusjuranda (pag. 477, 683). — De iis etiam questi sunt Imperatores
Perdinandus I. et Maximilianus II. in „Mencho ahnsuum, cormptela-
rum ctt. in Ecclesia Romana.quot;

3) Dein vero mutatio quaedam facta est in decreto illo, quum sta-
tueretur jusjurandum illud e formula in Francia in usu mutandum esse;
nunquam vero adhibitum fuit. Invenitur inprimis in schlozeki opere,
cui titulus est: „Briefweehsel, B. X. S. 46.quot;

exponebatur, hanc rem modo pertinere ad disciphnam
externam Ecclesiae, „quae mntari possit data occasione.quot;
Gravissimae statuebantur poenae in eos qui recurrerent
ad Eomam vel ad nunciaturas in publicis vel\' notis
„impedimentis canonicis/\' quum simul actus illegitimus
esset. Denique haec valerent omnibus civitatis sochs.
Decretum diei 21\' mensis Aug. anni 1781\' occurrit co-
natibus aulae Eomanae, titulorum et dignitatum dona-
tionibus externae civitatis socios sibi comparandi, quum
nemo eas petere, accipere vel habere posset, nisi e con-
cessu ilKus qui civitati praeërat.

Numerus Protonotariorum et Notariorum in regionibus
Cathohcis non parvus erat, et multum eorum potestas
valebat; ne tarnen externa auctoritas in regno suo ades-
set, s) Imperator Josephus die 25° mensis Oct. anni 1781\'
edidit decretum, quo omnia eorum acta vana et h-rita

1)nbsp;Legitur in schlozeki opere, cui titulus est: „Briefwechsel, B. X.
S. 48,quot; in opere quod dicitur: „Neueste Eeligionsbegeh. Fünfter Jahr-
gang. S. 28.quot; et in „Actis Hist. Beel, noviss. temporis,quot; Tomo 7.
p. 881. — Etiam ab Episcopis oppositionem qnandam provenisse, exem-
plum praebent Episcopi Ungariae, qui a Papa quum Yindobonae ades-
set, rogaverint, quomodo agere deberent in iis quae Imperator jusserat;
quae vero consilia ut etiam responsiones a Pio VI° datae, leguntur in
opere saepius laudato cui titulus est: „Ber Freymüthige, B. I. S. 559.quot; —
caeaccioli 1. 1. pag. 110. commémorât Episcopos dispensationum jura
Papae plerumque mandasse, ut familiae magis extenderentur dispensatio-
nibus illis non saepius adhibitis.

2)nbsp;De quibus egerat P. in oratione sua „ad Episcopos Ecclesiae Catho-
licaequot; cf. pag. 48. n. 2a nostrae Dissert.

3)nbsp;Pebronius sententiam suam de iis protulerat pag. 139, 141, 142
et 557 sui libri.

dicebantur, nisi muneris Proto- et Notariatns affirmationem
a potestate secnlari petiissent. Tandem die 1° mensis
Jan. anni 1782\' statnebatur in futurum Notaries Apos-
tolicos sublatum iri, quum tali officio Fladtum Eegium
non amplius ederetur. Jam vero ut bene cognoscatur,
quantopere Pebronii liber valuerit ad ejusmodi edicta
provocanda, hunc ipsum inspicere sufiiciet iis locis,
quibus de bis argumentis egit.

Mouachorum etiam institutis non pepercerunt Impe-
ratoris reformationes. Multa prodierunt mandata, quibus
magna eorum pars tollebatur. Praecipue in Germania
plurimi questi erant de damno, quod monachi afferebant
cum ecclesiae tum civitati. Prorsus tollere monachis-
mum valde erat difficile, quum non solum aula Eomana ad
servandam suam dignitatem eo egebat, sed etiam doctrina
dogmatica et moralis Eomanae-Catholicae Ecclesiae mo-
nachis admodum favebat. Quid igitur erat faciendum?
Josepbus eos mouachorum ordines toUi jussit, civitati
civibusque inutiles et infructuosos. Illi vero ordines, qui

1) Cf. etiam qnod scripsit scheöckh. 1. 1. pag. 679—683. de Impe-
ratoris Josephi decretis quae illos spectant clericos, quos vocat auctor;
ut eos a monachis distingueret : „ Weltgeistlichenquot; Quod clericorum coeli-
batam attinet, commémorât idem auctor 1. 1. pag. 690.: Imperatorem man-
dasse concilio, quod instituerai ad res religionis curandas, ut eum etiam
tollerent, quod tamen non perfecit; quaenam fuerit causa, non constat:
certe quidem res est gravissima, atque auctori concedendum est scri-
benti pag. 693.: „Mann kann wohl sagen, das unter allen Eeformatio-
nen, welche den Römisch-Katholischen Clerus treffen möchten, dieses
die allerletzte seyn dürfte.quot; — Summas adesse difficultates clericos a
consuetudine cum aula Romana divellendi, gravissimae lites in provinciis
Belgicis exemplum luculentissimum praebent.

non tollebantur, novam acciperent institutionem, qua ma-
jora commoda et societati et Ecclesiae orirentur. Parum
nobis prodesset seorsim commemorare, quosnam ordines,
quibusve decretis, Imperator tolli jusserit; aliud enim
nobis proposuimus quam enarrare fata Eomano-Catliobcae
Ecclesiae in regno Austriaco vel exponere Imperatoris
Josephi reformationes. Hoc si nobis propositum esset,
longe plnra hisce forent addenda. Sufïiciat memorare, Im-
peratoris edictum diei 30\' mensis Nov. anni 1781\' eorum
ordines tolli jnssisse, qui, ut vulgo dicitur, vitam con-
templativam agerent. \') Quod minime est neghgeudum, ac-
curate statuebatur die 28° Pebr. a\' 1782\' ut reditus ex
illorum ordmum possessionibus, quae e sacris profanae
factae erant, modo in religionis causam et usum adlii-
bend^sent,^) exceptis etiam Annatis, quae sociis or-

1) Commémorât Caraccioli 1. I. pag. 136.. in ipsa Austria triginta
et duo monasteria sublata esse. Mailâtb i. 1. pag\'. 145. dicit, per totum
regnum numerum fuisse 700um, quu,^ ggoOO mouachi, tam viri quam
muheres, ea relinquere deberent; attamen schlosskrüs exposuit 1. 1 pag
267, superfuisse 324 cum 27000 incolis, schlosseeus. 1. 1. Tom. IV°
pag. 262a sqq. de iis imprimis monasteriorum reformationibus agens
vzros ülustrissimos commémorât, q„i Mperatori magnopere auxilia-
bantur. papispum modo, monachismum, jesuitismum et fanatismum
rejicientes, minime vero doctrinam propriam Catholicam aggredientes
Cf. etiam de reformatione illa monachorum ordinum schröckh 1 1 VI
s. 664—673.nbsp;quot;nbsp;• - .

2) schlosseecs, 1. 1. pag. 263. negat omnino reditus illos, suadente
Imperatore, ad alios usus adhibitos fuisse, quam ad ea quae spectant ad
rehgionem, v. c. ad strueodas aedes sacras etc.; minime tamen probaus
quod multa bona ecclesiastica vendiderit infra eorum valorem. Semper
revera dicebat Josephus. se modo res externas Ecclesiae veile curare
quod etiam Pius VI. credidi.se videtur, tamen e litteris scriptis mensé
Oot. anni 1781. ad Cardinalem Herzan patet, de utrarumque rerum
conjunctioue ipsi fuisse persuasum.

dinum sublatorurn per totam eorum vitam solvendae es-
sent, si nempe deposuissent vestem ordinis votaque sua. \')
Pervenimus ad ea Imperatoris mandata, quae spectant
ad monachorum ordines quos tolli non jusserat. Summum
omnino damnum illi ordines afferebant civitati, in majus
auctis suis possessionibus, quocirca in decreto, quod ap-
paruit die 17° mensis Dec. anni 1780\', statuebatur, nul-
lum novitium vel ordinis socium, qui antequam vota sua
faceret testamentum componere vellet, ordini vel mo-
nasterio majorem summam quam 1500 florenorum afferre
posse. Si vellet, posset partem hujus summae ad pios
usus destinare, quod tamen summam illam escederet non
posset. Accessit aliud quid, cur ordines illi monachorum
gravissima damna inferre possent civitati. Multis ar-
ctisque vinculis conjunct! erant cum ordinis sui Capite ac
principe plerumque Eomae degente, nec minus cum ex-
traneis monasteriis. Neque civitatis Principi, neque

1) schlosserus 1. 1. pag. 366. omuino Josephum laudat ob studia
conditionem moralem et politicam regni renovandi, quum posses.sioni-
bns monasteriorum minime abusas sit, non ea primum tolli Jubens, quae
multas habebant possessiones, talia vero quae fere nil possidebant, inde
vero incolis summo erant damno. Quibus addit, Imperatorem in bis mi-
nime comparari posse cum Henrico VHP Angliae, aliisque Principibus.

3) caraccioli 1.1. pag. 58. commémorât, multos monachos toto animo
huic mandato addictos fuisse, qui capiti peregrino subjecti esse nole-
bant. — Eodem tempore, quo haec decreta prodierunt monachorum or-
dines spectantia, multa de iis scripta édita sunt, in quorum numero
memoranda sunt alteram eybelii, doctoris peritissimi Juris Canonici
{Sieben Oapitel von Klosterleuten, Wien, 1782. 8.) et alteram cui titu.
lus erat : „ Neueste Naturgeschichte des Monchthums, beschrieben im.
Geiste der lAnnaischen Sammlungenquot; a° 1783. 8., auctorem habens cele-
berrimum naturalistam von born. Invenitur in „Allgem. Deutsche Bi-

Episcopis, (si exemtionem habebant) subjecti erant, sed
suo duci ac principi, qui Generalis nomine atque mu-
neribus fungebatur. Hisce finem imponere voluit Im-
perator decreto suo, a die 24° mensis Martii anni 178F.
Nemis, ut dicebatur, passivtis cbAqxq debuit, excepto quoad
suffragia et preces, id est nexus ille cum externis pro-
vinciis et monasteriis. Nexus cum duce externo prorsus
tollebatur, quoad spiritualia et disciplinaria interna,
multo magis quoad temporalia ; quum ordinis socii redi-
rent ad Archiepiscoporum atque Episcoporum regimen.
Loco estraneorum visitatorum, monere illo visitationis in-
terni, qui à.\\cQhB.xitm, Patres Provinciae îmictmi erant. Or-
dinis sociis Romam externasve regiones adiré, ibique
degere non amplius licebat. Libros liturgicos, vel ad dis-
ciplinarem institutionem spectantes, ex aliis civitatibus
accipere vetitum erat, uti etiam pecuniarum largitiones.
Quum numerus monachorum cum caeteris incolis mi-
nime congruus haberetur, decreto, publicato die 28° men-
sis Maji a\' 1781\', hic numerus definiebatur quem esce-
dere non licebat. Fere eodem tempore Austriacae ci-
vitatis subjectis interdictum fuit, ne in externa mo-
nasteria transirent. Ut vero ordinum numerus sensim
sensimque decresceret, et summos fructus ab iis so-
cietas acceptura erat, examinandi ratio instituebatur mo-
nachis, mandata Episcopis, nulla habita ratione nonnul-
larum exemptionum, quum Episcopis ju,re ordinario de

bliothek, LVI. Band, S. 600 /^.quot; — Si quaeritnr num talis sublatio
justa sit habenda, cui sententiae etiam Protestantes saepius sese oppo-
suerunt, plurima, ut indieavit schröckh. 1.1. p. 674, ß7S. afferri pos-
sunt, quibus tale quid defendi possit.

omnibus clericis regimen mandatum jam erat. \') Examen
illud eo tendebat, ut viri eruditissimi et aptissimi Ec-
clesiae officio informarentur. Quod vero summi erat
momenti atque majora damna ab Ecclesia avertere pos-
set, die 7° mensis Maji anni 1781\' Imperator decrevit,
ut ita dictae missiones, quibus monachi regionem circum-
ibant, ut praedicationis munere aliisque officiis cleri-
corum fungerentur, prorsus tollerentur,^) quorum loco
cooperatores vel vicarii instituendi erant. Multis abu-
sibus, qui ad illud usque tempus in monasteriis vi-
guerant, Josepiius suis institutionibus obvenit; v. c. ut
nullas pecunias missales e civitatibus hereditariis regni Aus-
triaci educi liceret, poena constituta sublationis tabs mo-
nasterü. Quum vero pecuniarum collectiones, mona-
chis in regno ipso degentibus concessae, accurate statutae
atque definitae essent, ita quidem, ut sensim sensimque
finis us imponeretur, gravissimae poenae iiidicebantur
iis collectoribus qui ahunde venireut, uti et clericis vei
m.onasterüs, qui üs auxilium praeberent.

Haec sunt praecipua Imperatoris decreta, quae speetant
ad religionem vel res ecclesiasticas. Licet Imperatoris
reformationes in rebus ecclesiasticis fere unice oh oculos

1) Pusius egit Pebronius de Regularium exemptionibus, quas perstrin-
git, contendens eos originali et genuino jure Episcopis esse subjectos,
(p. 601.) raras priscis temporibus fuisse illas exemptiones, (p. 614.)
maxima iis concessa privilégia, clero seculari iu praejudicium fuisse
(p. 598, 467, 589.) — Porro etiam p. 605, sqq. 610, 614 sqq.
616, 619 sqq. 633 et pluribus locis.

3) Scilicet, quum omnia officia a clericis ipsis peragi non possent,
extraneis monasteriis talia mandabantur.

habeamus , inde vero colbgaraus, quatenus in iis systema
Pebronianura se prodat, nonnulla tamen, quae arcte cum
liisce cohaerent, non prorsus sunt negligenda; quae
igitur breviter hîc commemorare lubet.

Ex-Jesuitae, (ut ordine sublato vocari solebant), no-
mine atque dignitate usi sunt Clementis Wenceslaï Ar-
chiepiscopi Trevirensis et Episcopi Augsburgensis, qui
sigillo suo affirmavit epistolam, non a se, sed ab abbate
quodam, cui nomen erat Beck, scriptam, mense Junii
anni 1781\', In hac Epistola tolerantiae edicta et potes-
tas tributa collegio censurali Vindoboiiensi, cui Episcopi
ipsi subjecti essent, quum tantummodo tales libri ab iis
prohiber! possent, quales ipsum collegium rejecerat, ad-
modum molesta atque intolerabilia dicebantur. Imperator
quum ei responderet, non satis dignitati suae prospexit
et consuluit, irouiae cuidam indulgens, et quum ad ti-
nem mensis Novembris alteram epistolam acciperet in qua
aeternarum poenarum minae, acerrimas rursus ad eum
litteras misit. Etiam minores clerici aliive Imperatoris
studiis faventes plura et gravia quidem pati debebant, ut
allato exemplo monet Schlosserus. •) Eodem tempore Ar-
chiepiscopus Vindobonensis strenue sese opponebat Im-
perator!, valde offensus quia Episcopatu quodam privatus
fuerat. De itinere quod Papa Yindobonam suscepit,
mdtis verbis hic agere, nil attinet, quum et satis notum
sit et uil effeceritj e contrario omnia immutata manse-
runt quae instituerat Josephus. Quum Pius Romam
rursus reversus esset, non a suo proposito Imperator
abduci se passus est; contra vero, quamquam jure histi-

tuendi Episcopos in regno Lombardico, tamquam done
S. Pontificem ornaverat pro tota ejus vita, Episcopos
nominabat in regionibus Mediolano atque Mantuae adja-
centibus, nuHa Papae habita ratione. Quum autem Papa
Arcbiepiscopum Mediolanensem, quem instituerat Josephus,
agnoscere recusaret, Imperator minas adhibuit, se reno-
vaturum esse usum antiquum, qui diu in regno Lombar-
dico valuerat, sciHcet: convocatis Episcopis Arcbiepiscopum
iUum instituendi. Ceteras lites quas habuit cum Summo
Pontifice, atque bullas quae ab hoc Yindibonam missae
sunt, missum faciamus. Uti ex Historia novimus, brevi
lites illae eo perveneruut, ut parum abesset quin Jo-
sephus omnibus id agere videretur, ut statum ecclesias-
ticum, in omnibus civitatibus ac regionibus ditioni suae
subjectis, prorsus a Eoma divelleret; quod tamen non
fecit. Yariae sententiae de Josephi IP hac in re agendi
ratione prolatae sunt, quarum maxime illa mihi placet,
qui eam optime cognosci ac perspici posse putet e sermone,
quem habuit Imperator Eomae mense Dec. anni 1785\'
cum Azara, qui ibi curabat res ecclesiasticas Hispaniae.
Hic ei persuasit, aristocratiam, cui Josephus semper sese

1) schlosseeus. 1. I. pag. 371, 372. nonnullas commémorât. Dicit
Josepho ipsi hod satis constitisse vel in aperto fuisse, quaenam principia
sequeretur quod cultum attinet et externam religionis institutionem.
Ipse omnino contendit, se doctrinam et ritus Ecclesiae magni facere;
ex odio tamen, quo habebat Eredericum Magnum atque philosophes
franco-gallicos, melius explicari potest, Imperatorem eorum partes mi-
nime secutum esse. — Rejicienda autem videtur opinio, eum in refor-
mationum causa non ulterius processisse, quoniam intellexerat, abbatem
quendam, nomine Ciofani, qui Jesuitis clam praeerat, suadente Frede-
rico Magno litibus illis cum Papa favere, ut ita consiliis Imperatoris
politicis magnum impedimentum objiceret.

oppoiiebat, inde majorem vim accepturam esse, si hierar-
chia prorsus penes Episcopos essetj atque diminutionem
hierarchiae papahs minime congruere cum autocratia
atque auctoritate absoluta quam sibi vindicaret Impera-
tor, l) Constat etiam, intellexisse Josephum se omnino
egere Papae auxiho, ut in pacem redire posset cum
Episcopis Ungaricis, qui valde eum in odio habentes,
populum in diem adversus eum incitabant. Ceterum Im-
peratorem, beet actiones suas mutaverit vel mitigaverit,
sententias ipsas suas minime mutasse, inde effici potest,
quod anno adhuc 1785° pro certe enuntiavit: nuntium
papalem modo habendum esse legatum secularis Prin-
cipis, cui nulla jurisdictie in suo imperio competeret.

Eeformationis ejus studio gravissimas querelas litesque
in provinchs Belgicis ortas esse, quae ad summum per-
venerunt fastigium instituto collegio philosophico sive
seminario Imperatorio Lovaniae, omnibus Historiae haud
prorsus ignaris satis cognitum est, quocirca id verbulo
tantum attigisse atque in memoriam revocasse sufficiat.

Si quis quaerit, quodnam pretium hisce Josephi Impe-
ratoris reformationis conatibus sit statuendum, responsio,
quae huic quaestioni dari possit et debeat, non statim in
promptu est. Scriptores cum politici tum ecclesiastici,
pro varus, quas ipsi sequuntur, partibus, diversum etiam
judicium elocuti sunt. In universum autem hoe animad-
vertendum videtur, Imperatorem revera spectasse populi
sui salutem, sed non meminisse, tales reformationes non
effici in uno temporis spatio, contra vero sensim sensimque

1) Quibus MENZbiL. 1. 1. VI. p. 141. addit : popnlorum fauatismum
tale quid facile excitaturum fuisse.

populos eo duceudo, quo legislator sibi proposuerat,
Neglexit quidem saepius formas, quod sibi ipsi et eouati-
bus suis summo erat damno. Judicium quod de eo tu-
lerunt auctores Romani Catholici, ei non magnae laudi
fuisse non difficile erit intellectu. Historicus quoque qui
Protestantium partibus est addictus, licet multo mitius
ac aequius ejus sit judicium, nequaquam cuncta, quae hic
Imperator peregit, verae sapientiae vel probitatis laude
digna censebit. Quicunque autem attente animo Pe-
bronii librum ad finem usque perlegerit, hunc fugere
non potest, quantum hic Imperator, in concipiendis ac
peragendis suis propositis, huic auctori debuerit.

Reformationis vota et proposita, quae Leopoldus iu
mente habuit, magna ex parte efficere conatus est inde
ab anno 17öO° usque ad annum 1790™, in quibus con-
siliis ejus adjutor de Ricci, Episcopus Pistojae et Prati,
primas egit partes. Etiam in Tuscania eo tempore, sc.
anno 1765°, quo Leopoldus frater Josephi II regnum

1) Cf. G. broes. 1. 1. DI. pag. 274—289. qua in parte sui operis
praecipue vult indicare, reformatioaem Ecclesiae Romano-Catholicae a
Principe operatam, plerumque ad tristissimum pervenisse finem ; cujus
rei argumenta exponit. — schlosserus, 1. 1. pag. 276, 277. suam ex-
posuit sententiam, reformationes illas, quas studuit Leopoldus, minime
eöngruere cum Italorum indole. — gieseler. 1. 1. (§ 21) statuit eam
ob causam illos reformandi conatus interiisse, quia Ricci Jansenistarum
doctrinae addictus erat, Romae summo in odio.

accipiebat, Eomanae aulae potestas, nullis fere finibus
circumscripta, magnopere valebat. Multa in hujus
Principis laudem dici possunt, primo quidem loco populi
institutionem ei valde cordi fuisse, quam ad bonum
finem perducere se non posse sibi conscius erat, nisi
ante Ecclesiam renovasset. Eodem tendebat de Eicci,
cui fere totum regimen ecclesiasticum mandatum erat,
implacabilis Jesuitarum ordinis uti et hierarcbiae cor-
ruptae papahs adversarius. Nec mirum. Q,u.od doctri-
nam ipsam spectat toto animo Jansenistarum placita am-
plexus erat; in politicis se patriam atque principem
suum Eomae favori praeferre satis superque ostendit.
Multis muneribus ecclesiasticis functus, in fine vitae suae
expertus est, quam difficile sit officia, talibus muneribus
conjuncta, probe expiera nec tamen studio Ecclesiae re-
formandi valedicere. Adversarii ejus non destiterunt
ab eo persequendo, donec mors, quae anno 1810quot; in-
cidit, illum ab omnibus hostibus et terrestribus aerumnis
liberavit. Enumerare omnes reformationes, quas suscepe-
runt ille Episcopus cum Principe suo Leopoldo, lon-

1) Comparatione instituta inter reformandi studia fratrum amborum,
negari nequit, Leopoldo magis sibi persuasum esse quid volnerit, itaque
fortius prooessisse. — schröckh. 1. 1. p. 508. de eo dicit: „Mit recht
hat man ihn unter den Fürsten der neuern Zeiten den Wohlthätigsten
Reformator genannt: denn er suchte die Nation erst zu belehren, ehe
er reformirte.quot;

JOSEPHUS contra non semper ipse faciebat quod mandaverat; quum
v. c. Archiepiscopo Vindobonensi Episcopatum quendam detraheret, ne
unus pluribus praeësset, fratrem suum contra ornavit tot dignitatibus
quot cumulare potuerat. (Cf. de st. priest. 1. 1. pag. 173); contendens
Concilium Tridentinum, viris illustribus, (ut explicuit Imperator filiis
Principum), unionem plurium beneficiorum approbasse.

gum foret; ex iis autem, quae hîc sequuntur, satis
luculenter apparebit, et hunc principem, aeque ac Jose-
phum Pebronii svstema presse secutum esse. Pri-
rnum quod Leopoldus in animo habebat hue redibat, ut
Episeoporum auctoritatem et dignitatem augeret. Sibi con-
scius erat quo magis ilü Theologiae studium proseque-
rentur, eo mmus valerent papalis potestas mouachorumque
autontas; quam ob causam novam rationem examinandi
futures clericos instituit. Itidem clericis strenue manda-
tum erat, ut populum, et inprimis juventutem, fidem
docerent christianam. Exemptiones et privilégia monacho-
rum ordinum abrogabantur, monaclii ipsi Episeoporum
regimini subjiciebantur; dispensationes papales valore et
pretio destituebautur. Quod spectat ad reformationem
Ecclesiae internam, eam institui volebat Princeps a suis
Episcopis ipsis, quibuscum anno 1786° reformationis
consüium commuuicavit, ut sententias suas de eo pro-
ferrent. Praecipua quae hoc continebat hue redeunt: in
unaquaque dioecesi altero quoque auno synodos congre-
gatum iri, quae impulsum darent ad reformationes quas
sibi proposuerat Leopoldus. Ad eas fore ut pertmerent
librorum liturgicorum totiusque cultus nova institutie,
geuuinerum jurium episcopalium restitutio, ratione ha
bita usurpationum papalmm. Listituendo vero postea
Concilio NationaJi, ulterius progrediens ac frater su us
Josephus, Pebronii systema tamquam pedetentim se-
cutus esse videtur. Princeps enim Leopoldus, quo
melius quod sibi proposuerat perficere posset, Episcopis
suis persuasit, ut primum institutiones suas in particu-
laribus synedis, dein vero in majori concione, cui omnes
adessent, perscrutarentur; que facto magnum Concilium

Nationale haberetur. \') Aula Romana, Jesuitae, Archi-
episcopus Florentinus, cui nomen erat de Martini, Pisae
iüi et Sienae, uti etiam administer Seratti, omnes Ultra-
montanorum sententiis faventes, tale quid magnopere im-
probabant et damnabant. Sjnodus Pistojae habita, cui
de Ricci ipse praeërat, Leopoldi voluntati morem gessit;
non vero aliae. Congregato universo Concüio Pistojae
serii tumultus oriebantur. Litibus hisce compositis,
magis magisque luce clarius redditum est, magnam sy-
nodum non eodem reformandi studio imbutum essej Le-
opoldus ipse in se susceperat regulam proponere Eccle-
siae suae civitatis, quam Riccium compositurum esse
volebat. Quum tamen hic illam perfecisset, non cessarunt
htes, sed accreverunt. Acta Synodi Pistojae in lucem pro-
dita, nil continere videbantur, quo aures Catholicorum
offendi possent; ne Romae quidem rejiciebantur. Op-
tima erat spes, fore ut Ecclesia Tuscana inde optimos
fructus acciperet. Mortuo vero Josepho 11°, cui suc-

1)nbsp;Quae docuerat Febronius esse medium compellendi Poutificem ad
convocandum Concüium Generale, (p. 710, 715.)

2)nbsp;g. j. plan\'ck, „Neueste Heligionsgeschichte. Th. I. S. 263—306,quot;
de hacce egit Synodo et Th. II. S. 227—316. de synodis Pistojae et
Florenliae; cui enarrationi addidit; „Pastorat-Instruktion des Bischofs
von Qhiusi und Pienza, und dessen Briefwechsel darüber mit dem
Pabstquot; quod mandatum, prodiens anno 1786quot; mense Aprilis, Janse-
nistarum systema strenue defendebat, et etiam Romam missum fuit.
(S. 319—380). Pag. 380—394 occurrunt epistolae Episcopi ad Papam,
illiusque Brevia. Pag. 264—289 Tomi Ii legitur etiam „Bas Reglement
für die Toskanische Geistlichkeit von dem Qroszherzog eigenhändig auf-
gesetzt, tmd als Circulare an alle Bischöfe des Groszherzogthms ge-
schicktquot; quod in epitomen redactum adest etiam in opere cui titulus:
„Nouvelles Ecclésiastiquesquot; et quidem dici 4i mensis Septembr. ai 1786i. —
Propositiones illae Pistojae, ut dicuntur, numero erant 57.

cedere debuit Leopoldus ipse, res prorsus mutatae sunt.
Accesserunt vehementissimi in Francia orti tumultus, e
quibus sorori Principis tristissimum accidit fatum; nec
minus lites in provinciis Austriacis et Belgicis, quae
omnia efPecerunt, ut in Tuscania novus rerum ordo non
introductus sit. Adversarii contra uil praetermiserunt,
ut omnia quae olim in usu erant restituerentur ; nec
frustra, ut tristis rerum eventus docuit.

IV. Altero loco nobis inquirendum esse diximus,
quosnam fructus Episcopi, quorum jura tam strenue
Honthemius defenderat, ex illo systemate Febroniano
perceperint. Plurimi Episcopi summis in Ecclesia et qui-
dem in Imperio Germaniae muneribus fungentes, Impe-
ratoris Josephi exemplum sequentes, saluberrimas mox
reformationes instituerunt, ita probantes, quantopere
novum regimen ecclesiasticum, ex Honthemii systemate
ductum, valeret. Inprimis memorandi sunt Moguntinus,
Trevirensis, Augsburgensis, Coloniensis, Salisburgensis
aliique. De nonnuhis eorum reformandi studüs breviter
videamus.

Hieronimus Archiepiscopus Salisburgensis anno 1782°
edidit litteras pastorales, ï) in quibus exposuit, quisnam
sit verus Cathohcismus, Scripturae Sacrae usum lingua
Germanica, itidem homiliarum eadem lingua conscrip-
tarum summopere probans. Princeps-Episcopus Wurz-
burgensis et Bambergensis, nomine Prancisci Ludovici

1) Quae leguntur ia schdozeri opere cui titulus: „Staatsanzeige. Band
II. Heft V. S. 56.quot; sqq. Cf. menzbl. 1. 1. VL S. 179, sqq. gieselee.
1.1. IV (ed. a viro doctissimo e, e. eedepenning.) S. 153.

von Erthal, summam adliibuit curam in scholas, quum
etiam pauperes non minus ei cordi essent. Quod spectat
ad scholas, novae condebantur, earum director nomina-
batur, seminarium instituebatur, clericis mandabatur, ut
unaquaque hebdomade scholas visitarent. Plurimis in
casibus linguae Latinae Germanicam praetulit, simul in
omnibus regiminis partibus taha instituens, quae populo
suo prodesse possent. Simul vero omnibus suis mune-
ribus sacerdotalibus fungens, nil omisit quod a summa
dignitate ecclesiastica, qua ornatus erat, peti posset.
Sanioribus sen tenths populum suum imbuere conabatur,
ipse praedicatoris munus suscipiens sacerdotisque officia
peragens. Etiam Electores Moguntinus, Trevirensis et
Coloniensis, quamquam ipsi sacerdotis muneribus non
fungebantur, tamen eandem viam ac rationem secuti
sunt. Bibliothecae quidem ornabantur libris, a viris
conscriptis Protestantium sacris addictis. In usum et
commodum Universitatis Moguntinae tria monasteria sub-
ata sunt, nacta Bulla Papah qua hoc mandabaturj hac
adhibita causa, quod multae doctrinae nefariae in Pro-
testantium Academiis docebantur, quibus Catholica Uni-
versitas facile sic ^e opponere posset, i) Treviris con-
siHarius Electoris-Archiepiscopi Clementis Wenceslaï, no-
mine La Roche, qui litteras scripsit de monachismo,
monasteriis eorumque incoHs ingratissimas, res secula-

1) Elector ulterius progressas est, quam Papa certe exspectaverat,
professores Protestantes in aula sua honoribus et favore prosequens, et
quidem nicolao togtio historiae cathedram mandans, auctori operis
cui titulus : „Grund- vnd Aufrisz der Christlicfi-Germanischen Ktrohen-
und Staatsgebaudes im MitielaUer, aus unverwerjlkhen Urhmden %nd
Bonn 1828.quot;

res curabat. Archiducem Coloniensem Maximilianum Fraii-
ciseum, Josepbi II\' fratris sui exemplum secutum, atque
summopere conatum esse iu Academiam, quae Bonae
erat, easdem sententias inducere, facile intelligitur ex
tota illius principis indole.

Attamen non semper quiete illa fruebantur summi
Germaniae Praesules; nova conditio, novum regimen
ecclesiasticum non eandem viam consecutum est, qua
eo usque processerat. Exarserunt enim mox gravissimae
lites in Germania ipsa, quatuor praecipuos Acliiepisco-
pos inter et Papam, in quibus novarum opinionum
vim atque efficaciam non agnoscere non possumus. Ha-
rum litium auctores exstiterunt nuntii quos Papa, initio
anni 1786\', miserat in Bavariam et Coloniam, juribus
detrahentes Archiepiscoporum, quum in eorum dioecesi-
bus jurisdictionem papalem restituere vellent. \') Nuntius
Monacensis, nomine Zoglio, ab Elector e Carolo Theodor o
lubentissime accipiebatur, summisque honoribus ornaba-
tur; sed Coloniensis, cui nomen erat Pacca, minus feli-
cem habebat eventum. Quatuor ilh Archiepiscopi erant
Moguntinns, Germaniae Primatis muneribus fungens, Sa-
lisburgensis, 2) Coloniensis, qui ut supra jam commémo-
ra vimus, erat frater Josephi IL, Archidux sc.: Maxi-

1)nbsp;gieselee. 1. L (§ 20. „Besc7iv}erden der Deutschen Erzhischofe ,
den Tobst und ihre Funetation eu Emsquot;) exponit Facultates, ut dicun-
tur, Quinquennales a Papa .4rchiepiscopis concessas, quibus nonnullis
in casibus dispensationes dare possent, etiam effecisse, ut intelligerent,
quomodo sua jura diminuta essent.

2)nbsp;hieaokïmus a collokedo, summopere Ecclesiae reformandae stu-
diis addictus, qui anno 1782° litteras pastorales ediderat, in quibus
verae pietati favere magnopere conatus est.

milianus et Trevirensis; \') hi minime sinere volebant
ut jus ecclesiasticum Germaniae violaretur. Ad Impera-
torem ipsum mox confugerunt, qui omnino iis favere
videbatur, quo facto decretum edidit, quo nuntiorum illa
jurisdictio prorsus tollebatur; sed jam statim Archiepis-
copi experientia edocti sunt, clerum Romanum magis sibi

1) Quae leguntur apud Menzel, 1- 1- pag- 184. certe non sunt iu
honorem et laudem indolis Archiepiscopi Clementis Wenceslai, de quo
in Honthemii causa, jam plura monuimus: „Während Zoglio in Mün-
chen glänzende Aufnahme erhielt, wurde dem Monsignore Pacca nach
seiner Ankunft in Cöhi von dem Kurfürsten-Erzbisehofe Maximilian
Eranz der Zutritt in dessen Residenz Bonn verweigert, wofern er nicht
vorher auf Ausübung jedweder geistlichen Gerichtsbarkeit verzichte, und
vom Kurfürsten Clemens Wenceslaus von Trier ihm eröffnet, dasz, da
es den Keiser beliebt habe, jede Jurisdictionsgewalt der Nuncien von
den Reichsgrenzen abzuwehren, die Pflicht des Gehorsams den Reichs-
fürsten gebiete, diesem Gebote, welches aller Nunciatur-Geriehtsbarkeit
ein Ende mache, Folge zu leisten, wonach er den Nuncius zu ersuchen
habe, auch in den noch anhängigen Rechtssachen nichts Ferneres zu
beschlieszen nnd die bei ihm befindlichen Acten binnen vier Wochen
zurückgeben zu lassen. — Wenn mann sieh erinnerte, dasz derselbe
Kurfürst-Erzbisehof einige Jahre vorher seinen Weichbisschof Hontheim
zum Widerrufe des Febronius bestimmt und dem Kaiser dringende Vor-
haltungen gegen die kirchlichen Neuerungen in den Erbstaaten gemacht
hatte, so konnte freilieh die Bereitwilligkeit, mit welcher er jetzt ein
einfaches, vom Kaiser gegen die Gewalt der Nuncien erlassenes Antwort-
schreiben als ein Gesetz bezeichnete, welchem er nach der dem Reichs-
fürsten obliegenden Pflicht des Gehorsams Folge zu leisten habe, kein
sonderliches Vertrauen weder in die Festigkeit seiner Entschlieszungen,
noch in die Aufrichtigkeit seiner Erklärungen erwecken.quot; Idem Clemens
Wenceslaüs anno 1769o, suadente Honthemio, etiam gravaminibus trium
Archiepiscoporum contra Sedem Papalem ad Imperatorem subscripserat;
dein vero, suadente Ex-Jesuita nomine Beck, sententias suas mutavit,
Honthemium ad retractaudum pevmovit et Josephi decretis sese op-
posuit.

ipsi prospicere, quam patriae atque Ecclesiae salutem
ob oculos habere. Mox Episcopi ceteri sese conjuuxe-
runt cum nuntüs, quod his novos addidit animos. \')
In Archiepiscopatu Coloniensi vetuerunt dispensationes
edi, nisi Papa concederet. Lites, ut sponte mtelli-
gitur, auctae sunt; nuntii mandatum non audiebatur,
cui etiam administer von Kaunitz sese opposuerat. Jam
in Germania non deërant, qui opiniones hierarchiae
oppositas altâ vel submissâ voce ederent.

Non acquieverunt tamen Archiepiscopi iUi, eo ten-
dentes ut Germaniae Ecclesia iisdem juribus gauderet
ac Pranco-GaUiae, ipsi competentibus e Concilii Basi-
^liënsis instituto. Cum autem se ad Imperatorem con-
verterent, quaedam principiorum pugna non oriri non
potuit, quum hujus autocratia cum oligarcliia, quam de-
fendebaut Archiepiscopi, vix in concordiam redigi posset.
Concüium Nationale cogi non poterat a Josepho, ob
lites, quas in ipsius civitatibus, suo Ecclesiae reforman-
dae studio, excitaverat. Accesserunt rationes politicae,
Archiepiscopis ilhs plerumque non satis Imperatoris con-
siliis faventibus. Moguntinus vero accesserat ad foedus,
quod instituerat Eredericus Magnus, ut Josepho sese
opponeret. Quid tunc fecerunt ? Congi-egationem illam
habuerunt anno 1786°, quae a loco quo convenerint
Emseriana dicta est, in qua mandarunt doctis suis cle-
ricis et jurisconsultis ahud componendum jus ecclesiasti-

1)nbsp;Quantopere Germaniae nocuerint nuntiaturae illae, inprimis cog-
nosci potest e libro, cui titulus: „Geschichte der päpstlichen Nuntien
in Deutschlandquot; conscripto a von mosee, in lucem edito Francofurti et
Lipsiis, a° 1788quot;. II Tomi. 8°.

cum, prorsus alienum a papali illo, quod Isidori Decre-
talibus falsis uitebatur. Pactum illud coutiueus XXIII.
articulos, ut notum est, nomen habet \'Emsenanas Puncta-
iionis. Omnes autem Episcopi, qui hujus concionis par-
ticipes fuerant, duobus exceptis, Archiepiscoporum vo-
luntati morem gerere. vel se subjicere recusabant. Imperator
ipse, cui jam id temporis res Germaniae minus curae
cordique erant, intelligebat se uti posse dissensione Pa-
pam inter et Archiepiscopos, se invicem timentes, ad
sua perficienda consilia. Archiepiscoporum itaque res
in posterum differebat, iis suadens, (quum ab eo petiis-
sent Nationale Concilium, si Papa, duobus annis prae-
terlapsis, eorum jus ecclesiasticum non accepisset) conci-
lium convocandi caeterorum Episcoporum et Principum
secularium. Quum vero anno 1788° in magna Imperii
Diëta (Eeichstag) haec res agebatur, nil deânitum est,

1) Papam agnoscebant Ecclesiae Primatem et Centrum TJnionü; reji-
ciebant facultates quinquennales et nunciaturas; ctt. — Cf. de Actis
Emseriani Congressus: Paulus, „Die neuesten Grundlagen der Deutsch-
Katholischen Kirehenverfassung. Stuttgart. 1821.quot; herzoamp;. Real-Eneycl.
ad vocem in articulo conscripto a Neudecker. —e. k. Münch. „G^scA. rfe«
Emser Kongresses und seiner Punctate.quot; — schköckh. 1. 1. p. 504, sqq.
„Resultat des Emser Congresses, von den vier Deutschen Erzbischof en
unterzeichnet, sammt genehmigender Antwort Sr. Kais. Maj. in ächten
AJetenstücken, Frankf. und Leipzig. 1787. 8.quot; — In iisdem articulis
etiam statuebatur, competere Episcopis ex instituto Christi ligandi atque
absolvendi potestatem, recursus Romam non licere, exemptiones cessasse,
ut etiam monachorum conjunctio cum externis praesulibus; Episcopis
denique potestatem plenam dispensandi atque absolvendi concessam esse.

PLANCK. 1.1. fusiùs de hisce rebus egit et quidem ï. I. p. 335—432,
„Mue Bewegungen der Deutschen Erzbischöfen gegen den Römischen
Stuhl.quot; — Commémorât pag. 380—403 Punctationis Emserianae régulas
ipsas. — Et II. p. 397—-484.

quum statueret regnum Bavariae, ut jus Principibus com-
petens agnosceretur, in aulas suas nuntios recipiendi.
Itaque, quamquam concedendum est, Ecclesiam Eomano-
Catholicam ex hisce summorum antistitum reformandi stu-
diis non multa accepisse commoda, minime tamen ne-
gandum. est, conatus illos probasse mutatam multorum
cogitandi agendique rationem, qui ad id usque tempus
indulserant Curiae Eomanae postulationibus.

V. Aeque minus spernendum est, quod ab eo inde
tempore, quo Pebronii liber in lucem prodierit, multi
Juris Canonici Doctores, illiusque studiis dediti, majorem
sibi sumpserint audaciam proferendi ea quae in animo
habebant, si ab eo ipso libro sententias illas saniores
de potestate papali non acceperunt. i) Eorum numero pri-
mus adscribendus videtur Josephus Valentinus Eybel, Ca-
nonici Juris Doctor Vindobonensis, cujus opus Introductio
in Jus Ecclesiasticum Catholicorum editum annis 1778 et
1779, etiam Germanica versione translatum, satis cogni-
tum est; in quo principia saniora exposuit, quam antea
docebantur. In eo potestatem civilem ab ecclesiastica mi-
nime pendere statuit, non omnia pertinere ad religionem,
certe quidem non ea quae civitati nocere videantur; quum
revera Principi mandata sit cura, ne quid detrimenti ca-
piat civitas ex ulla quadam Ecclesiae régula. Itidem
docuit, decreta papalia non semper ligare, quum univer-
sum Concilium ea tollere possit. In libelle, quem edi-

dit anno 1782° quum Papa Yindobonam veniret, cives
illius urbis docere studuit, quonam munere Papa pro-
prie fungeretur. In eo exposuit, unumquemque Epi-
scopum Christi esse vicarium, Papae socium. S. Scripturae
locos eodem modo ac Pebronius, quem in universum sequi
videtur, interpretatus est; etiam damna, quae Ecclesiae
allata erant, praesertim falsis iUis Isidori Decretalibns
adscribens, rejicit prorsus Inquisitionis tribunal et mo-
nachorum ordinum studia. Episcopis tribuens jura, quae
iis competunt, Primatum servari vult ad servandam
unitatem in Ecclesia. Papa, ex ejus sententia, primus
Episcoporum colendus est. Multi omnino ei sic statu-
enti assentiebantur; populi vero major pars, taha non
recordans et Papae adspectu gaudens, parum curabat ea
quae Eybelius docuerat. In aho scripto s) dignitatem
juraque Episcoporum exponit, quorum Christum primum
fuisse vult, comparans titulum Principis Apostolorum,
Petro concessum, cum eo Platonis Principe Sapientium ;
simul ostendens qua via, qua ratione antiqua iUa jura
Episcopi sibi vindicare possint.

1)nbsp;„Was ist der Tobst? Wien, 1782. 8«.quot; Cf. ÄUg. Deutsche Bibl.
Band LI. S. 564. In titulo nomen suum indicari nohiit, quum for-
tasse censeret se ita plura dicere posse. — Cf. ]. 1. S. 572. fg. „IJeher
die Ankunft Pius des VI. in Wien.quot; In judicio, quod de Eybelii libro
profertur LL pag. 564 sq., legimus: melius fuisse, si non e Patrum
ratiociniis potestatem papalem definivisset, sed ex Historia indicavisset,
quomodo Primatus ortus sit, unde provenerit. Tale vero quid a viro
Protestantium sacris addicto exspectari licet, vix autem a Romano-
Catbolico quodam.

2)nbsp;„ Was ist eik Bischof? Wien 1782.quot; Cf. Allg. Deutsche Bibl.
Band LI. S. 567 fg.

seciiti sint, commemorari possunt Theophorus Eies,
Consiliarius Archiepiscopi Moguntini ; Paulus Josua Eieg-
ger, Stephanus Eautenstrauch, Antonius Pehem et An-
tonius Pereira, natus ex urbe Ulisbona.

YI. Negari minime potest , sententias illas saniores ac
liberaliores, quas continet laudatque Pebronii opus, ipsi
Eomanae Ecclesiae nonnullos saltem, eosque salubres,
fructus attulisse. Jam tempore Mariae Theresiae, iis
vigentibus, multa, ut jam vidimus,\' mutata sunt, in Ec-
clesiae et vero Theologiae Eomano-Catholicae magnam
salutemj quod scriptores ipsi, illius Ecclesiae saeris
addicti, non negarunt, licet plerique principia illa sua
non faciant. Imperatricem Mariam Theresiam ipsam
principiis illis magnopere favisse, quae antea jam defen-
derat Ecelesia Gallicana, atque Honthemius sua vice
accurate explicuerat et vindicaverat, auctor est inprimis
vir quidam satis inclitus et notus, nostra patria ortus,
medicinarum scientiae addictus, nomine van Swieten.
Hic etiam effecit, ut Stephanus Eautenstrauch, Bene-
dicti ordinis socius, Pragensis, Juris Canonici antiqui
doctissimus ac peritissimus vind ex, anno 1774° nomi-
naretur director Theologiae Eacultatis Yindobonensis.

1)nbsp;Cff. ritter. I. 1. S. 432. — alzog. 1. 1. S. 948. — menzel. 1. 1.
S. 34.

2)nbsp;Legimus apud giesklerum: Lehrluch der Kirchengesehichte. Tomo
IV° (quem curavit vir doct. redepenning) p. 152: „Diese (die Schrift
des Weihbischofs von Hontheim) „war es ganz eigentlich , welche die
Deutschen Theologen aus ihrem Schlummer aufweckte und zu freimu-
thigen Iforschungen ermunterte.quot;

Hic nova edidit statnta omnibus facultatibus tbeologicis
Catbobcis, quibus Theologiae studium melioribus ac
sanioribus fundamentis exstruere sibi proposuerat. Ni-
mirum, ut Theologiae studiosi per quinquennium suae
scientiae operam darent; ut linguae orientales, praecipue
vero Hebraïca, minime negligendae essent; ut ad prio-
rem illum studii cursum pertinerent etiam Historiae
Ecclesiae, Hermeneutices et Exegesis doctrinae; ad alte-
rum vero Theologiae Dogmaticae et Practicae, uti etiam
Juris Canonici studia. Eevera agnoscendum est, mox,
mortuo Josepho 11°, fere omnia illa in priorem infeli-
cemque suum statum rediisse, saltem quod ad Austriam
attinet; manserunt tamen luminis radii, qui Ecclesiae
Catholicae nunquam defuerunt, quamquam jam dudum
in nonnullis civitatibus Catholicis ea praeterierant, quae-
statuerant sectatores principiorum ab Honthemio in opere
suo expositorum.

Si vero quaeritur, quosnam fructus Theologia Eomano-
Catholica ipsa acceperit ex illis reformandi studiis, certe
quidem novum ex eo inde tempore nobis exhibet ad-
spectum. Coloniae, ubi Archiepiscopi et Electoris digni-
tate gaudebat Maximilianus, Josephi IP frater, Juri Ca-
nonico multi strenue operam dederunt, ut Hedderichius,
ita etiam Exegeseos doctrinae, quorum numero adscri-
bendus est Dereserius. Jam nil metuentes studia sua
cum aliis communie abant, et fortiter se defenden tes,
accusationes, quae contra eos Eoma afPerebantur, ope
summorum antistitum Coloniensium rejiciebant. Attamen
non omnes, tam libere scribentes atque docentes, eadem
gaudebant libertate : multorum contra sententiae vehe-
menter opprimebantur, adhibit^ quidem vi, atque car^

ceris usu. Luculentissimum exemplum praebet Johannes
Lorenzius Isenbiehlius, autistes Ecclesiae Catholicae Got-
tiugensis, qui summam operam dederat, Michaële prae-
ceptore usus. Unguis Orientalibus, et ab Electore Mo-
guntino hujus doctrinae cathedra ornatus, mox summas
egit lites cum iis qui alias partes sequebantur. In prae-
lectione, quam habuit Moguntiaci, negabat locum Yatici-
niorum Jesaïae cap. VII° s. 14\'\' i) spectare ad Messiam,
statuens : profetam Jesaïam regi Achae praedixisse mox
puerum nasciturum Immanuëlis nomine, indicio, bel-
lum non oriturum esse, pacem contra intra breve tem-
poris spatium restitutum iri, ut Angelus Josepho nar-
raverat quid accidisset Mariae, in documentum certis-
simum, puerum illum Jesum liberatorem fore populi
Israëlitici, quem jam diu exspectaverant. Quod docuerat
Isenbiehlus multis omnino ingratum erat, quamquam re-
vera non prorsus oppositum fuit doctrinae vel statutis
Ecclesiae. Namque hoc nomine, Concilium Tridentinum
modo tales novas explicationes vetuerat, quae spectant
ad fidem moresque, itaque arcte cohaerent cum fide
Christiana; et si quaeritur de doctrina, hac in re con-
gruebat Isenbiehlii explicatio cum Cathechismo Eomano,
ubi locus ille Jesaïae affertur , quod neutiquam im-
pugnabat, verba illa vaticinium dicens. Nullo tamen
modo haec valebant; quod ipsi Summo Pontifici Grego-
rio VIF (1073—1085) non prorsus Berengarii sententias
refutanti, usu venit, quum ab adversariis hujus viri pre-

1) „Propter hoc dabit Domiaus ipse vobis signum. Eoce virgo con-
cipiet, et panet filium, et vocabitur nomen ejus Eromanuel.quot;
3) Catech. Hom. I. c. 4. Quaest. 4.

meretur, quod etiam Papae Joänni XXIF (1316—1334)
accidit, \') hoc etiam expertus est Isenbiehhus. Quae
diu valueraut, etiam in posterum valere debebant; non
disquisita est quaestio nec pervestigata Veritas, — nam
quid de Isenbiehlii sententia statuendum sit, hic dicere
nil refert, agimus de principiis : — sed si opus esset et
fieri posset, adhibita est vis; pro minore parte hoc
omnino in Paparum, quos indicavimus, pro majore in
Isenbiehlii ipsius, cujus fata ulterius exponenda nobis
non sunt, exemplo conspicuum est. SufTiciat dixisse, eum
in carcerem inclusum esse, postquam munere suo pri-
vatus per biennium in seminario degerat, quo tempore
praeterlapso, scriptum suum de Jesaïae Yaticinio typis
mandari curaverat. Tandem denique sententiis suis
rejectis, in gratiam rursus rediit eum Ecclesia.

Praecipue Theologia Catholica magnopere florebat in
hujus seculi initio in Bavaria, ut etiam in regionibus
Wurtembergensibus et Badensibus. Abusus abrogaban-
tur, fines, quibus hierarchia contineretur, statuebantur,
nonnulla dogmata ad genuinam conditionem refereban-
tur; quum Carolus Dalbergensis id temporis Primatis
munere fungens, quamquam ex animo Ecclesiae addi-

2)nbsp;Cui titulus: „Neuer Versuch über die Weissagung vom Immanuel,
Jes. VII:14. Coblenz. 1778.quot; Cf. gieseler. 1.1. p. 156, 157. ~ Porro
de isenbiehlii fatis Cff. menzkl. 1. 1. p. 172—174. schlozer\'s Brief-
wechsel. Band. XXVII, Heft 36, S. 346. u. f. (ubi legitur Bulla Papae
Pii Vli a die 20 m. Sept. ai 1779i)- le brets. Magazin zum Ge-
brauch der Kirchen- und Staatengeschichte. Band. VIII. S. 36. —
WOLF. Geschichte der Kathol. Kirche unter Pius VI. Band. II. Sieben-
tes Buch. — schröckh. Neue Kirchenc/eschichte. VII. S. 204. u. f.

ctus, hisce reformationibus favebat. Certissima hujus
studii documenta exstant theologica Diaria, quae eo tem-
pore prodibant. i) Viri doctissimi, sagacissimi Ecciesiam
Romano-Cathohcam ornabant, Hugius, Wessenbergius,
Hermesius ahique; praesertim etiam pius Sailerus, qui
mysticismum quendam sequens viam ingressus est, unde
Curia Eomana plura et majora damna accipere potest,
quam ex liberalisme, qui dicitur, qui in Catholicae Ec-
clesiae sinu saepius ad Indifferentismum ducit, unde
vero reditus ad veterem fidem formasque saepius ac citius
fit, quam vulgo exspectant hierarchiae adversarii. Non
solum enim inde a tempore Josephi H\' et congregatione
Emseriana liberalismus ille vigebat inter Germaniae Eoma-
no-Catholicos, sed etiam conditiones politicae eum auxe-
runt, inprimis vero gravissimae turbae in Erancia ortae et
finis quem habuit Imperium Germaniae, quocum simul
civitates ecclesiasticae e sacris profanae factae sunt. Inde
evenit, ut multum detraheretur Episcoporum, quorum
numerus valde diminutus erat, dignitati et auctoritati :
ut cultus etiam novus institueretur, non amplius adhi-
bita lingua Latina, sed vernacula, et sublato magno

1) Ad horum numerum pertinent: Die Jahresschrift für Theologie
nnd Kirchenrecht der Katholiken. Ulm seit 1806. — joh. joseph
batz, Theologische Zeitschrift. Bamh. u. Würzb. 1809. — Archiv für
das Kath. Kirchen- und Schulwesen vorzüglich in den Bhein^Bundes-
staaten. Frankf. a. M. 3 Bde. 1810—1812. — Contra haecce scripta
prodierunt ab altera parte: Bie Literatur-Zeitung für Katholische Meh-
gionslehren, herausgegeben von eelpee, später von v. mastiaux. Lands-
hut seit 1810. Et in posterum: Ber Katholik quod Diarium ab
anno 1819° Moguntiud prodiit, postea vero Argentorati. — Et AH-
gemdner Ueligions- und Kirchenfreund, herausgeb. von benkerT seit
1828 in Würzhurg.

ceremoniarum numero : ut Papa primus iiaberetur Epis-
coporum, cui nulla auctoritas proprie dicta competat.
Centrum Unitatis hic curare debet, ut fides intacta servetur;
ubi vero contrarium quoddam conspicit, hortationibus
ei utendum est; in causis majoris momenti universam
synodum congregare potest, sed ipse nullam habet juris-
dictionem. Praecipue duumviri commemorandi sunt, qui
has sententias strenue vindicarunt ; sc. : in regno Wur-
tembergensi Benedictus Maria Werkmeister, qui in patria
sua regis nomine omnes res Ecclesiae Catholicae curabat; \')
et in Episcopatu Constansiensi Ignatius Henricus Wes-
senbergius, vir plurimis nominibus laudandus, cujus
fama longe extra fines Catholicae Ecclesiae nota est, de
quo nonnulla hic sunt addenda.

Quandoquidem vitae ejus celeberrimae enarratio minime
ad nostrum pertinet propositum, 2) modo Mc in memoriam
revocamus, quantopere illius studium saluberrimos fru-
ctus non minus Helvetiae quam omni Germaniae; attulerit.
Plurimas instituit condones, quae clericis summopere

1)nbsp;Praecipuum, quod scripsit opus, prodiit titulo: „thomas fbei-
kikch oder freimütliige Untersuchm^gen üher die UnfeMbarhdt der Ka-
tholischen Kirche. Frankfurt und Leipzig. 1792.quot; — Et in Diario supra
allato : Jahresschrift für Theologie und Kirchenrecht der Katholiken pro
majori parte ipse totum systema Catholicum dogmaticum et instituta
Ecclesiae exposuit e sententiis, quas defendehat.

2)nbsp;De quibus egit vir doctissimus jos. beck, Oroszherz. Bad. Ge-
heimen Bof rath in opere suo: „Freiherr i. heineich von wessenbeeg.
Sein Leben und. Wirken. Zugleich ein Beitrag zur Geschichte der neuern
Zeit. Auf der Grundlage handschriftlicher Aufzeichnungen Wessen-
bergs.quot;— Cujus libri epitome prodiit hoc anno Groningae titulo: „Een
hervormer in de Katholieke kerk uit onze dagen. Levensschets van, den
bestuurder van het bisdom Constanz, Vrijheer j. h. van wessenbeeg.quot;

proderant, quibus cultus optimas subiit reformationes. i)
Toto animo religioni addictus, nil omisit quo ei favere
posset, cujus rei multa exempla afFerri possent; sic v. c.
Scripturae Sacrae usum strenue defendebat. Si tamen
quaeritur, quomodo Wessenbergii sententiae cohaereant
cum iis quas Honthemius exposuerat, ad notissimum ejus
opus provocamus, -) in quo indicavit, quid sentiret de
potestate papali et conciliorum habendorum utilitate atque
necessitate; semper et factis, quae affert, et sermonibus,
quos proponit, enuntians : illam Aulae Romanae nimis
auctam auctoritatem Ecclesiae summo fuisse damno atque
his omnibus se Eebronii, cujus rationem in succum ve-
luti et sanguinem converterat atque imbiberat, germanum
discipulum vel asseclam probans.

Lites inter utrasque partes Ecclesiae Romano-Oatho-
licae non desierunt, sed ad hunc usque diem manserunt.
Gravissimae quaestiones motae sunt, ut de clericorum
coelibatu, ceteris. Non tamen negligendum est, in iis
regionibus, ubi metus aderat, ne Romano-Cathohcae
Ecclesiae socii a principibus Protestantibus opprimeren-

1)nbsp;Illarum concionum utilissimarum splendidissimum argumentum fuit:
„Bas Archiv für die Fastoralconferenzen in dem Landeapitel des Bis-
tJium^s Constam. Constanz. 1804.quot;

2)nbsp;„Die grossen Kirchenversammlungen des l^ten und \\^ten Jahrhun-
derts. IV. Constanz. 1840.quot; — Cf. praecipue quae scripsit Tomo P.
pag. 285. — „Durch das Wachstum der-Pabstmacht wird die Verwelt-
lichung der Kirche mehr befördert als gehemmt.quot; Et pag. 143 : „Wäre
des Menschen Liebe nicht oft so kurzsichtig, liesze sie sich nicht un-
vermerkt von Selbstsucht beschleichen, verlöre sie nicht zuweilen das
Vorbild der ewigen Liebe aus den Augen, wie hätte je der Gedanke
Andere zu beherrschen in denjenigen Platz greifen können, die es als
ihren Beruf anerkannten. Allen in Liebe zu dienen?quot;

tur, eos qui saniores ac liberaliores illas sententias
defenderant, mox magis magisque adversariis suis se
adjunxisse; profecto timentes, ne viderentur defïcere ab
Ecclesia Catholica, quam semper ut Matrem colebant.
In iis quoque civitatibus, ubi mox antiquum regimen
ac pristinae formae redierant, uti in Austria, non omnia
in pejus mutata sunt, quae efFecerant Imperatoris Jo-
sephi ir reformationes, vel potius Honthemii systema,
unde hae ortae sunt. Auctoritas et jura magistratus in
iis strenue defenduntur contra hierarchiam, ut luculenter
patet e statutis de matrimonio, in quo discrimen agnosci-
tur pactum civile inter et sacramentum. Sic etiam causa
matrimonii Protestantes inter et Eomano-Catholicos non
ab omnibus partibus quadrat cum principiis papalibus.
Ad magistratum etiam pertinet omnis communicationis
cum Aula Eomana inspedio, Pladtwm Regium totam habet
suam vim atque efïicaciam. Quod jam Maria Theresia
mandaverat, nimirum ut jus Canonicum non doceri posset,
nisi e libris a magistratu probatis atque concessis, \') ne
valerent principia adversaria legibus atque institutis ci-
vitatis, id ad hunc usque diem permansit, et fortasse
nunquam, non facile certe, mutabitur.

1)nbsp;Libro de Jure Canonico, qui hisce nostris diebus, saltem quatenus
mihi notum est, in Austria valet, titulus est: „Randbuch des gemeinen
und Osterreichischen Kirchenrechts, Linz. 1819,quot; quem scripsit geor-

2)nbsp;Hac de re scripsit giesbleB. 1. 1. pag. 361: „Jene Canonistischen
Grundsätze haben seit Joseph H. so sehr den ganzen weltlichen Be-
ambtenstand und den gröszter Theil der Geistlichkeit durchdrungen,
dasz eine Aenderung mit den gröszten Schwierigkeiten verbunden ge-
wesen seyn würde, und durch die eng verbundene Beamtenaristokratie
nicht leicht durchdringen konnte. So vereinigt sich im Oesterreichi-

Si vero quaeritur de Eomano-Catliolicis Theologis
nostrae aetatis, minime negari potest, multos, in quibus
viri sagacissimi et doctissimi, quamquam suae Eccle-

schen auf eine merkwürdige Weise religiöse Bigotterie und canouisti-
scher Liberalismus.quot; —

Scripto nostro fere prelo mandato, in manus nobis venit liber, oui
est titulus : „ Österreichs. Umbau im VerJialtnisz des Reichs zur Kirche.
Erste Abtheilung: das Concordat. Wien. 1862; cujus auctor est vir
doctissimus v. J. buss. Hof rath und Ord. Professor des Canonischen
Rechts, des Staatsrechts und der Staatswissenschaften an der Univer-
sität Freiburg, ehemals Mitglied der Deutschen Nationalversammlung
und der Erfurter Parlaments. Auetor pag. 97. (II Abtheilung. Oester-
reichische Kirchen- und Bildungsztcstände unter dem Drucke der Staats-
allmacht.) etiam, ut sponte intelligitur, agit de Febronii libro, de quo
sie judicat :

Agnoscit Febroniani systematis fundamenta jam adesse in decretis
Conciliorum Constantiensis et Basileënsis, simul vero contendit, Hont-
hemium magis secutum esse Dupinura atque declarationem Ecclesiae Gal-
licanae anni 1682i, quamquam longe hos antecessores audacia et arro-
gantia superaverit. Ex ejus sententia munus sacerdotale, quo Honthe-
mius fungebatur in civitate electorali Imperii Germanici, eum eo duxit,
ut praecipue spectaret Episcoporum jura vindicare, et potestatem secu-
larem a Primatu papali liberare, quum in talibus civitatibus ecclesias-
ticis Episcopus etiam potestate illa seculari gaudeat. Quod attinet ad
nexnm civitatem et Ecclesiam inter contendit, Honthemium idem statuisse
quod Ecclesia Gallicana statuerat, quacum congruunt Protestantium senten-
tiae ; eum tamen has magis etiam extendisse, temporis conditionis habita
ratione. Scilicet: principibus ansam dare volebat Honthemius multa refor-
mandi in Ecclesiis Catholicis civitatum quibus praeërant, quum ita
partem eorum, quae Ecclesia possidebat ad fines politicos adhibere
possent. Quam ob causam Placito Regio Honthemius jus protestanti-
cum vindicat supremae inspectionis; inde sequitur, Principem esse
defensorem et advocatum Ecclesiae, quo munere fungens Ecclesiae cu-
ram suscipere et Pseudo-Isidori Decretales rejicere possit. Principia
haecce summopere favisse absolutismo, qui in civitate id temporis
jam aderat, simul vero Ecclesiam ab iis summis calamitatibus expositam

siae sinceros socios ac filios, sententias, certe magis
liierarchiae gratas, defendentes, hierarcliiam illam non
tantopere, non tam strenue vindicasse, ut priscis tem-
poribus fiebatj itaque tamquam tacita argumenta ex-
stant, ac suis in scriptis multa omittendo, quae exspec-
tari possent, probant: tempora mutari, bominesque in
ipsis. Eorum numero certe adscribendus est vir doctis-
simus Mölüerus, qui in opere suo notissimo \') tale quid
praebere videtur, ut vir doctissimus Baur accurate indi-
cavit. Möhlerus de Hierarchia agens exponit Eccle-
siam capite carere minime posse, unitatis causa, quam

esse, contendit auctor, minime negans, quantopere in Aastriae civita-
tibus Pebronii liber jam valeret, quum scribat : „Der Absatz in den
Österreichischen Staaten war ein ungeheurer : wer seinen Weg in Kiróhe
und Staat machen wollte, ward Pebronianer.quot; — Et quamquam vulgo
statuebatur, Dogmatum et Moralis doctrinae principia unice essentialia esse
in Ecclesia, quae quod ad ea spectat modo libera sit, auctor censet, Epis-
copos novis bis statutis favisse, non perspicientes tali modo totam Eccle-
siae libertatem corruisse. Itaque eum non adscribendum esse Pebro-
niani systematis fautoribus, facile intelligitur; quum nimis partes Eccle-
siae suscipiens uon meminerit, vel concedere noluerit, quantopere Romano-
Catholicae, vel potius ac rectius Curiae Romanae, principia, leges,
statuta, taliaque plura et nocuerint et nocere possint civitatis libertati,
ejusque sociorum nec minus Principis juribus.

1)nbsp;Cui est titulus : „Simholik oder Barstellung der dogmatischen Oe-
gensätee der Katholiken und Protestanten nach ihren öffentlichen Be-
kenntniszschriften. Ton Dr. j. a. möhlke, Bomdecan zu Würzburg,
ordentlichen Professor der Theologie zu München.quot; — Hujus libri editio
quinta prodiit Vindobonae anno 1838. Cf. § 43. pag. 394.

2)nbsp;In opere, cui est titulus: „Ber Gegensatz des Katholicismus und
Protestantismus nach den Principien und Hauptdogmen der beiden Lehr-
begriffe mit besonderer Bücksicht auf möhleb\'s Symbolik. Tubingen.
1833.quot; — Cf. S. 805—507, Ilae edit, anni 1836i, ubi multas affert
quaestiones, de quibus agendum fuerat, quas tamen non tractavit möHLEE.

censet cum eo arcte cohaerere, uti etiam ad stabiliendam
fi-dem moresque. Jura tamen Papae ita detinit, ut, quae
spectent ad res Ecclesiae, minime vero ad conditionem
politicam, quum ea quae medio aevo facta sunt, cohaereant
cum statu ac conditione illius temporis, quae talia exi-
gebat. Agnoscit vero discrimen, quod exstat inter jura
essentialia vel genuina Papae, et ea quae ei accesserunt,
itaque buius auctoritatem vel auxerunt vel deminuerunt.
Z)uo systemata commémorât, quorum alterum ab Episco-
pis, alterum a Papa defenditur, quae ex auctoris sen-
tentia liac in re conveniunt, quod utrumque minime negat
divinitus vel Episcopatum vel Primatum institutum esse. \')
In universum animadvertendum est, totam hancce quae-
stionem de hierarchia non fusius a Möhlero expositam,
sed breviter modo tractatam esse.

Annis illis, qui nostram aetatem attingunt, vel saltem
non longe ab ea distant, praecipue in Germania con-
spieimus magnas quaestiones motas in Eomano-Catholica
Ecclesia ipsa. Harum auctores et socii eo tendebant, ut
libera Germano-Cathohca Ecclesia fieret. Multis verbis
de iis agere non lubet, neque pertinet ad finem quem
nobis proposuimus; plurima etiam quae hue faciunt

1) Sic scripsit möhiehus 1. ]. pag, 398: „Von welchen dieses, ohne
die göttliche Institution der Bischöfe zu verkennen, die Kraft der Mitte
besonders hervorhob , jenes aber, ohne die göttliche Einsetzung des Pri-
mates zu leugnen, die Kraft vorzüglich nach der Peripherie zu lenken
suchte, — Indem hiernach ein jedes das Wesen des anderen als göttlich
anerkannte, bildeten sie für das kirchliche Leben sehr wohlthätige Ge-
gensätze, so dasz durch ihre Gegeneinanderbewegung sowohl die eigen-
thümliche, freie Eutwiekelung der Theile bewahrt, als auch die Ver-
bindung derselben zu einem untheilbaren und lebendigen Ganzen festge-
halten wurde,quot;

satis nota sunt, quum nomina Eongii, Czerskii, omnia
quae tunc facta sunt in memoriam nostram revocent.
Nullos fere fructus illud reformandi studium attulit,
miserumque habuit effectum, quum praesertim principes,
etiam Protestantes, politicis rationibus praevalentibus,
ei auxilium suum detraxerint. \') Sed ex sua indole
minime etiam aptum fuisse videtur ad reformandam Ec-
clesiam Catholicam, quum mox nimis politicis studiis
ac motibus se immiscuerit.

Itaque ad metam nobis propositam pervenimus. Pructus
consideravimus, quos tulerit Pebronii opus. Utinam prin-
cipia, quae continet, magis magisque valerent in Eccle-
sia Eomano-Catholica ; profecto haec etiam hisce nostris
diebus redintegrate veluti amore gauderet suorum ipso-
rum filiorum, et licet ipsum schisma, quod Christi
sectatores disjungit, nequaquam, uti in votis habuit
Honthemius, prorsus tolli possit, certo certius tamen
Protestantes et Eomani-Catholici propius ad se invicem
magis accederent!

1) Fusius de nova illa Ecclesia egit inter ceteros, vir doctissimus
DANIELUS SCHENKEL iu Praelectiodbus suis, quibus, lingua Belgica
translatis, titulus est: „Christendom en Ongeloof.quot; 1848. Nquot;. 15, 16.

Licet Eebronii consibuin dissidentes bi Ecclesia re-
conciliandi perqnam laudabile fuerit, illa tamen qua
ducebatuT spes vana dicenda est.

„De Medüs recuperandae libertatis Ecclesiaequot; satis
recte Eebronius judicavit.

Recte statuit Eebronius: „Antiqua ratio excommu-
nicandi, quippe Episcopi Romani jus, non fuit effectus
propriae jurisdictionis respectu excommunicati.quot;

In Ecclesiae reformandae studio Imperator Josephus II.
Henrico VHP., Angbae regi, longe anteponendus est.

Leopoldus Tuscaniae B.eformator majores etiam laudes
quam Josephus II. promeruit.

Assentiendum est viro sagacissimo W. Broes (in opere
cui titulus: De Kerk en de Staat, III. p. 274—289),
reformationem Ecclesiae Eomano-Catholicae, a principibus
operatam, plerumque ad tristissimum pervenisse finem.

Quae statuerant Archiepiscopi Germaniae in Puncta-
tione Emseriana, talia erant, quibus Josephus II. nullo
modo favere potuit.

Si Jesus Christus revera talis fuit, qualem proposuit
eum Ernestus Eenan, hic nimias üli laudes tribuisse
censendus est.

Licet Jesus (Matth. XVI. s. 18.) revera Petro Apo-
stolo primatum qualemcunque concesserit, hoc tamen ad
eonfirmanda Pontificis Eomani jura nequaquam valet. ,

Schleiermacheri et Lachmanni sententiae, textum N. ï.
vix vel ne vix quidem restitui posse, miidme assen-
tiendum est.

Li ultimo vitae Jesu die constituendo, testimonium
lY\' Evangelii, synopticorum testimonio praeferendum est.

Vocabula (pavépadiç et XTroxxKu-^pic in N. T. haud
quaquam promiscue usurpantur, ut nonnulli voluut.

Scribenda epistola ad Romanos Paulus id maxime
spectasse videtur, ut suum justificaret et commendaret
propositum praedicandi Evangelium inter gentiles Eu-
ropae Occidentalis.

Verba Pauli, 1 Cor. I : 30, hKcuocrvvi/i ts xoù xyicxir-
ßög xd (X7roKÙTpoo(riç nequaquam pro epexegesi praeceden-
tis aoCpi/z âm habenda sunt.

Nec civitas ecclesiae, neque ecclesia civitati subji-
cienda est. Qui unum vel alterum perhibent, tam ec-
clesiae quam civitati noxiam opinionem proférant.

Si veteres in oratore non dicendi modo facultatem
sed omnes aiiimi virtutes exigebant, ita ut orator iis
esset: „vir bonus dicendi peritusquot; (Quinctilianus,/««^^i!.
Orat. in prooemio libri P, et XII. 1, 44), haud mino-
rem oratoris sacri notionem admittere nos decet.

Egregie Vinet (Homilétique pag. 298.) : „Etre éloquent,
ce n^est pas ajouter quelque chose à la vérité, c\'est
lui rendre ce qui lui appartient,. . . c^est faire tom-
ber les voiles qui la couvrent.quot;

Nec minus probanda quae de oratoribus sacris idem
auctor perhibet: „Nous sommes à la fois les gardiens
des bonnes maximes et du bon langage.quot;

156.nbsp;Nota 3a. Verba „Qnid Febronius hac in re statuerit de
Papae infallibilitate?quot; omittenda sunt.

212. VJ. Be fructibus quos Ecclesia Bommo-Catholica ipsa,
e systemate Febroniano perceperit.