DE NAVOLGING

JI2ÏÏS ClilSTUS,

DOOR

THOMAS A KEMPIS.

o

Nieuwe verbeterde druk.

Met Oefeningen en (lebeden achter ieder Hoofdstuk-door den Eervv. Pater Gonnelieu. S. [.

Met een Bijvoegsel.

i

i -^v wt vo

: (J

j

gc ■ or zij \\V(

de

1gt;^É ee

S⁴ kx

va

WJ

ve k\\ m b«

sti glt;

elf kt w hf C d; al

i

VOOKTJKDK.

Het werkje, waarvan hier eene nieuwe Nederduit-sche uitgave wordt aangeboden, onder den titel van : Navolging van Jezus Christus, is aldus genoemd wegens deszelfs aanhef in het l^ste boek : die Mij na-7\'olgt (zegt de Heer) wandelt niet in de duisternis. (Joan. VIII. 12.)

Het bevat, hoezeer ook in den eenvoudigen stijl geschreven, de kern van het zuiverste en verhevenste onderricht. — Bij den eersten oogopslag treft het door zijne onvergelijkelijke eenvoudigheid. — Men vindt weinig aanlokkelijks in die reeks van spreuken, die daar zonder orde op het papier schijnen neergewor-pen. — Inderdaad heeft de spreukwijsheid van Thomas een zeer alledaagsch voorkomen. Men meent dat men gemakkelijk hetzelfde, op dezelfde wijze, zou hebben kunnen zeggen. Zelfs ontsnapt dikwijls op het eerste gezicht het puntige, dat de eene gelijksoortige spreuk van de andere onderscheidt, aan het oog. — De spreuken van Thomas hebben den stillen glans van parels, waaraan zij, ook door hare opvolging aan het dikwijls verborgen snoer van des Schrijvers gedachte, niet kwalijk gelijken. Intusschen, het duurt niet lang of men heeft ze als zoodanig herkend en geschat. — Men begint zich te verwonderen over zulk een\' diepen stroom van wijsheid, waaruit al die schatten zijn voortgekomen. — In dit opzicht vergelijkt men onwillekeurig den eenvoudigen Thomas a Kempis met den wijzen koning van Jerusalem. Ja, misschien bestaat er geen werk, dat, na de heilige Schrift, meer lezers gevonden heeft dan dit zelfde boekske : Over de Navolging van Christus. — Van het oorspronkelijke telt men meer dan twee duizend uitgaven. — De vertalingen, die er alleen in het Fransch van bestaan, gaan het getal van

i

i -^v wt vo

: (J

j

gc ■ or zij \\V(

de

1gt;^É ee

S⁴ kx

va

WJ

ve k\\ m b«

sti glt;

elf kt w hf C d; al

i

VOOKTJKDK.

Het werkje, waarvan hier eene nieuwe Nederduit-sche uitgave wordt aangeboden, onder den titel van : Navolging van Jezus Christus, is aldus genoemd wegens deszelfs aanhef in het l^ste boek : die Mij na-7\'olgt (zegt de Heer) wandelt niet in de duisternis. (Joan. VIII. 12.)

Het bevat, hoezeer ook in den eenvoudigen stijl geschreven, de kern van het zuiverste en verhevenste onderricht. — Bij den eersten oogopslag treft het door zijne onvergelijkelijke eenvoudigheid. — Men vindt weinig aanlokkelijks in die reeks van spreuken, die daar zonder orde op het papier schijnen neergewor-pen. — Inderdaad heeft de spreukwijsheid van Thomas een zeer alledaagsch voorkomen. Men meent dat men gemakkelijk hetzelfde, op dezelfde wijze, zou hebben kunnen zeggen. Zelfs ontsnapt dikwijls op het eerste gezicht het puntige, dat de eene gelijksoortige spreuk van de andere onderscheidt, aan het oog. — De spreuken van Thomas hebben den stillen glans van parels, waaraan zij, ook door hare opvolging aan het dikwijls verborgen snoer van des Schrijvers gedachte, niet kwalijk gelijken. Intusschen, het duurt niet lang of men heeft ze als zoodanig herkend en geschat. — Men begint zich te verwonderen over zulk een\' diepen stroom van wijsheid, waaruit al die schatten zijn voortgekomen. — In dit opzicht vergelijkt men onwillekeurig den eenvoudigen Thomas a Kempis met den wijzen koning van Jerusalem. Ja, misschien bestaat er geen werk, dat, na de heilige Schrift, meer lezers gevonden heeft dan dit zelfde boekske : Over de Navolging van Christus. — Van het oorspronkelijke telt men meer dan twee duizend uitgaven. — De vertalingen, die er alleen in het Fransch van bestaan, gaan het getal van

VOORREDE.

s kreeg ik hem meer en meer lief, verstond ik hem s beter en beter, en werd ik eindelijk ook zijn vriend, a zoo als hij lang de mijne was geweest.quot;

Zoo spreekt Sailer, en met deze zijne taal stemmen zoovele andere mannen mede in, die door deugd en verstand zich eenen onsterfelijken roem verworven hebben. Ja, de Navolging bevat niet alleen bemerkingen, welke geschikt zijn om de ziel te treffen, zij is daarenboven vervuld met bewonderenswaardige raadgevingen vóór alle omstandigheden des levens.

— In welk eene gesteldheid men zich ook bevinden moge, men leest ze nooit zonder vrucht. — De heer de la Harpe is hiervan een treffend voorbeeld 5 laat ons dezen eens hooren spreken : »Ik was in mijne »gevangenis alleen in eene kleine kamer,quot; zegt hij, »en diep bedroefd. Sedert eenige dagen had ik de a Psalmen, het Evangelie en andere goede boeken » gelezen. Derzei ver uitwerking was schielijk, ofschoon s trapsgewijze. Reeds was ik aan het geloof terugge-.•gt; geven. Ik zag een nieuw licht, maar ik ontstelde en » werd neerslachtig, daar het mij eenen afgrond, na-» melijk dien van eene veertigjarige afdwaling aanwees. :gt; Ik zag de geheele kwaal, maar nog geen redmiddel. 3 Niets was er rondom mij, dat mij den bijstand van 3 den godsdienst aanbood. - Van de eene zijde was »mijn leven in mijne oogen, zooals ik het bij het 3 licht der hemelsche waarheid zag, en van de andere 3 zijde de dood, dien ik dagelijks verwachtte, zooals 3 men dien toen ontving. De Priester verscheen niet 3 meer op het schavot, om dengene, die sterven moest, 3 te vertroosten 5 hij beklom het niet meer dan om 3 zelf te sneven. — Vol van deze treurige denkbeel-3 den, was mijn hart verslagen, en wendde het zich 3 tot God, dien ik had weergevonden, en nog nauwe-3 lijks kende. Ik zeide tot hem : wat moet ik doen ? 3 Wat zal er van mij worden ? — Ik had op eene 3 tafel het boekje der Navolging, en men had mij

VOORREDE. 9

: gezegd, dat ik in dit uitmuntend werkje dikwerf ;■ het antwoord op mijne gedachten zou vinden. — » Ik opende hetzelve onverschillig, en mijne aandacht ;gt; viel bij het openen op deze woorden : Zie mij hier, • mijn zoon, ik kom tot //, omdat gij mij geroepen hebt. ;gt; Ik las niet verder, want de schielijke indruk, dien ik ondervond, is boven alle uitdrukking verheven; » en het is mij even onmogelijk, dien mede te deelen »als te vergeten. — Ik viel met het aangezicht ter ;gt; aarde, en zwom in tranen, onder het aanheffen van »een luid geschreeuw, en het uitspreken van afge-X\' brok ene woorden. Ik gevoelde, dat mijn hart verlicht » en meer opgeruimd was, maar tevens, als ware liet :gt; gereed te bersten. Overvallen door eene menigte o van denkbeelden en gevoelens, weende ik vrij lang, »zonder dat mij eenig aandenken van dien toestand »overbleef, dan dat mijn hart nooit iets sterker eo »aangenamer gevoeld heeft, en dat de woorden :

gt; Zie mij hier, mijn zoo??, onophoudelijk in mijne ziel

gt; weergalmden, en op eene krachtige wijze al hare vermogens schokten.quot;

Koevele verborgenjngenaden moet dan niet het boek bevatten, wanneer eene enkele plaats, niet minder kort dan eenvoudig, eene ziel, die door filozofi-schen hoogmoed sedert langen tijd verhard was, heeft kunnen treffen ! —

Dat men zich intusschen daarin niet bedriege. — Om die levendige en plotselinge indrukken, en zelfs een waarlijk heilzaam uitwerksel, voort te brengen, vereischt de Navolging een wel bereid hart. Men kan er tot een zeker punt het bekoorlijke van gevoelen, men kan het bewonderen, zonder dat uit deze onvruchtbare bewondering eenige verandering in den wil of in het gedrag voortvloeit.

Niets is voor de zaligheid nuttiger, dan hetgeen op de ootmoedigheid berust : indien men niet ootmoedig is, of ten minste niet verlangt het te vvor-

ï O VOORRED I-:.

den, zal het woord van God op de ziel vallen, gelijk de dauw op een dorre zandwoestijn. Als de Zaligmaker zijnen leerlingen den hemel wilde aanwijzen, wat deed hij dan? Jezus nam een klein kind, plaatste het in hun midden en zeide : » voorwaar ik zeg u, indien gij niet wordt als kleine kinderen, zoo zult gij niet ingaan in het koninkrijk der hemelen.quot; De man, die dit boekske schreef, had tot zinspreuk : Zoek 07ibekeiiil te blijven, (amo nescire.) De strijd, die sedert eeuwen tot op dezen dag over den Schrijver van dit werkje gevoerd wordt, is hoofdzakelijk toe te schrijven aan de groote nederigheid van den maker, die zich in zijne handschriften alleen als afschrijver (hie liber cit scriptumanu et characteribus Thoma.\' a Kempis ) doet voorkomen. En nochtans heeft deze ootmoedige man door dit zelfde boek, dat op elke bladzijde den roem der menschen veracht en verwerpt, in de geheele christelijke wereld eenen naam verworven, die misschien alleen voor dien der Apostelen wijkt. — Ziedaar ons van het boek gekomen op den Schrijver, bij wien wij nog een oogenblik willen toeven. Plet is bekend, dat er van vroeger tijd af over den vervaardiger van dit beroemde werk hevige geschillen gevoerd zijn. Ja, wellicht is er geen werk over welks Schrijver men meer getwist heeft, dan over dien van het boek van de Navolging van Christus. Meer dan twee eeuwen lang is men het daarover oneens geweest, en meer dan honderd boeken zijr. daarover geschreven. Sommigen hebben den heiligen Kerkvader Bernardus als schrijver genoemd, doch zonder genoegzamen grond. Meer algemeen heeft men voor schrijver gehouden Joannes Gerson, een vermaard leeraar en Kanselier der Universiteit van Parijs; terwijl weer anderen en wel de meesten als schrijver noemen Thomas van Kempen, — of gelijk hij schrijft Thomas Hamerken, (Malleolus.) Deze werd ten jare 1380 geboren in het niet groote, maar

VOORREDE.

in de uitgestrekte Rijnvlakte bij Keulen bevallig gelegen stadje Kempen. Het is van dit plaatsje, dat hij naar de gewoonte der tijden, den naam van Thomas van Kempen ontleent. Als kanunnik regulier van de orde van den H. Augustinus leefde hij voorbeeldig, en is in het klooster van St. Agnesberg, bij Zwolle, ten jare 1471 in den geur van heiligheid overleden. Wellicht zou men thans, na de verhandeling van den Eerw. Zeergel. lieer J. B. Mallon, enz. enz. enz. (1) met meer zekerheid uitspraak kunnen doen : dan wij houden ons tevreden met het zoo schoone gezegde van den vromen schrijver, wie hij dan ook zij : Ö;z-derzoek niet, 70ie het gezegd heeft, maar !et op hei-gene gezegd wordt.

Wij voegen hierbij den wensch, dat dit gulden boekske ook thans nog in ons vaderland hetzelfde vriendelijk onthaal moge vinden, dat het sedert vier eeuwen alom mocht ontmoeten, en onder den zegen van God veler harten geleiden op den weg der Navolging 7\'an Christ its.

(1) Recherches historiques et critiques sur le veritable auteur du livre de I\'lmitation de J. C. — Louvain 1848.

1

ONDERRICHTING

OVER

HET HEILIG MISOFFER.

Het heilig Misoffer is eene offerande, waarin Jezus Christus zich door de handelingen van zijnen dienaar den priester, aan het altaar, als slachtoffer voor ons opdraagt, Jezus Christus heeft het heilige Misoffer ingesteld, om onder ons de offerande te doen voortduren, welke Hij aan het kruis, voor der menschen xalig-heid heeft opgedragen, en om ons de genade toe te voegen, die Hij daardoor verdiend heeft. Ér is alleen verschil in de wijze, waarop Jezus Christus, ons slachtoffer, zich voor ons aan zijnen hemelschen Vader opdraagt; aan het kruis heeft Jezus Christus zich door zichzelven opgedragen en is Hij op eene bloedige wijze geofferd ; op onze altaren draagt Hij zich op door tusschenkomst van den priester, en wordt Hij op eene onbloedige wijze geofterd.

Deze offerande is een brandojfer, aan God opgedragen om zijne goedheid en oppermacht over alle schepselen te erkennen; wij moeten die dan bijwonen, met de gevoelens eener innige aanbidding en volmaakte onderwerping aan zijnen goddelijken wil.

ONDERRICHTING. 1 T.

j •

\'\' Het is eene ofterande van dankzegging, om Ciod te bedanken voor de weldaden, waarmede Hij ons overladen heeft: wij moeten dan, de-9 zelve bijwonende, in levende gevoelens van dankbaarheid en liefde treden.

Het is een zoenoffer, opgedragen voor de kwijtschelding onzer zonden; niet in dezen zin, dat het voldoende zoude zijn, het H. Misoffer met geloof bij te wonen om kwijtschelding onzer ongerechtigheden te bekomen, zonder dat in het noodig ware onze toevlucht tot de biecht tn te nemen; maar omdat het de kracht heeft Gods Is verbolgenheid te stillen. Hem te bevredigen en is de genade en gesteldheid te bekomen, die on-;r ontbeerlijk zijn, om het Sacrament van boet-;e i vaardigheid met godsvrucht te ontvangen; ten 5- einde deze uitwerking voor ons te bekomen, ,e moeten wij de H. Mis hooren met gevoelens t. van leedwezen, en met een vast voornemen

van ons te beteren.

n Het is eindelijk een verzoenoffer^ dat wil ;t zeggen, dat het Gode opgedragen wordt, om n van Hem al de tijdelijke en geestelijke hulp e te verwerven, die ons noodig is; waaruit volgt, p dat wij er met geloof, godsvrucht, ijver en t vertrouwen bij moeten tegenwoordig zijn.

Alzoo vloeien de gesteldheden, welke wij :1 in deze verhevene ofterande moeten bezitten, t voort, uit de inzichten zeiven, welke de Kerk i heeft, wanneer zij die opdraagt.

r Het wordt aan God alleen opgedragen, om-; dat het eene hulde is, die de oppermacht des Scheppers aanduidt; het aan anderen opdra-

14 ONDERRICHTING

gen, zou een heiligschendende eeredienst zijn, afgoderij door God verworpen. Wanneer men alzoo spreekt van eene Mis, ter eere van de heilige Maagd, van de Engelen of de Heiligen, beteekent dit niet, dat men hun de heilige offerande opdraagt, maar alleen, dat men daarin de gedachtenis van hen houdt, om God te bedanken voor de genade, welke Hij hun gedaan heeft; en men smeekt hunne tusschen-komst af, opdat zij, met ons, dit offer opdragen aan Hem, wien het toekomt.

Deze offerande wordt aan God opgedragen voor alle levenden en dooden : hiervan komt de gedachtenis {Memento) der levenden en de gedachtenis der overledenen, welke wij houden, om hen den Heer aan te bevelen.

Voor de levenden : het is voor allen, dat het heilig offer wordt opgeofferd, zelfs voor de o;i-geloovigen, de Joden en ketters, de scheurmakers, die in den kerkdijken ban zijn, omdat God de zaligheid van allen verlangt. De Kerk treedt in hare inzichten, dagelijks hare offerande vernieuwende, die eens is opgedragen voor de zaligheid van geheel het menschelijk geslacht. Die algemeene wenschen worden altoos uitgedrukt, wanneer wij aan het altaar zeggen ; Geheiligd zij uw naam; ons toekome uw rijk. Uw wil geschiede. Gebed, vol ijver en liefde, dat, uitgesproken onder onze heilige geheimen, de vurige wenschen uitdrukt, welke wij vormen, opdat alle menschen tot de kennis der waarheid en het rijk Gods geraken. Het is daarom, dat de Kerk in het openbaar,

OVER HET H. MISOFFER. , 15

I en voornamelijk op goeden vrijdag, bidt, voor ^ 4 tie bekeering der Joden, ongeloovigen en an-. j deren, die zich buiten den weg der zaligheid _ bevinden. Maar de levenden, voor welke zij _ ; bijzonder het heilig Misoffer opdraagt, zijn hare j onderdanen en trouwe kinderen; voor deze is de bijzondere bede, welke de Priester hemelwaarts j zendt, wanneer hij het vlekkelooze Lam, den eeu-. I wigen Vader opdraagt: Ontvang, o heilige Va-_ j der ! dit vlekkelooze en heilige slachtoffer, hetwelk

; \'vij U met alle getrouwe Christenen opdragen. , Voor de overledenen: de overledenen, voor

[ H welke wij de heilige offerande opdragen, zijn . ;| noch de Heiligen in den hemel, (deze hebben I geene gebeden meer noodig): noch de ver-mdoemden, (voor hen is geene verlossing meer); m maar het is voor de zielen, die, noch niet ge-■ heel aan de goddelijke rechtvaardigheid vol-I daan hebbende, in het Vagevuur, de plaats van I zuivering, wederhouden worden, tot dat zij ge-jreinigd zijn van de lichte vlekken, waarmede , zij uit dit leven gescheiden zijn. Het is een || punt des Geloofs, dat zij geholpen, verlicht Ben zelfs verlost worden door de gebeden en ihet heilig Misoffer; in alle tijden heeft de Kerk Jhet voor de overledenen opgedragen.

Dewijl de heilige Mis opgedragen wordt voor lallen, en voor in de goddelijke genade in den Heer ontslapenen, volgt hieruit, dat, wanneer |de geloovigen den priester verzoeken de of-iferande des altaars voor eenen levende, welken feij aanduiden, of voor de overledenen, in het Ibijzonder op te dragen, de andere levenden

14 ONDERRICHTING

gen, zou een heiligschendende eeredienst zijn, afgoderij door God verworpen. Wanneer men alzoo spreekt van eene Mis, ter eere van de heilige Maagd, van de Engelen of de Heiligen, beteekent dit niet, dat men hun de heilige offerande opdraagt, maar alleen, dat men daarin de gedachtenis van hen houdt, om God te bedanken voor de genade, welke Hij hun gedaan heeft; en men smeekt hunne tusschen-komst af, opdat zij, met ons, dit offer opdragen aan Hem, wien het toekomt.

Deze offerande wordt aan God opgedragen voor alle levenden en dooden : hiervan komt de gedachtenis {Memento) der levenden en de gedachtenis der overledenen, welke wij houden, om hen den Heer aan te bevelen.

Voor de levenden : het is voor allen, dat het heilig offer wordt opgeofferd, zelfs voor de o;i-geloovigen, de Joden en ketters, de scheurmakers, die in den kerkdijken ban zijn, omdat God de zaligheid van allen verlangt. De Kerk treedt in hare inzichten, dagelijks hare offerande vernieuwende, die eens is opgedragen voor de zaligheid van geheel het menschelijk geslacht. Die algemeene wenschen worden altoos uitgedrukt, wanneer wij aan het altaar zeggen ; Geheiligd zij uw naam; ons toekome uw rijk. Uw wil geschiede. Gebed, vol ijver en liefde, dat, uitgesproken onder onze heilige geheimen, de vurige wenschen uitdrukt, welke wij vormen, opdat alle menschen tot de kennis der waarheid en het rijk Gods geraken. Het is daarom, dat de Kerk in het openbaar,

OVER HET H. MISOFFER. , 15

I en voornamelijk op goeden vrijdag, bidt, voor ^ 4 tie bekeering der Joden, ongeloovigen en an-. j deren, die zich buiten den weg der zaligheid _ bevinden. Maar de levenden, voor welke zij _ ; bijzonder het heilig Misoffer opdraagt, zijn hare j onderdanen en trouwe kinderen; voor deze is de bijzondere bede, welke de Priester hemelwaarts j zendt, wanneer hij het vlekkelooze Lam, den eeu-. I wigen Vader opdraagt: Ontvang, o heilige Va-_ j der ! dit vlekkelooze en heilige slachtoffer, hetwelk

; \'vij U met alle getrouwe Christenen opdragen. , Voor de overledenen: de overledenen, voor

[ H welke wij de heilige offerande opdragen, zijn . ;| noch de Heiligen in den hemel, (deze hebben I geene gebeden meer noodig): noch de ver-mdoemden, (voor hen is geene verlossing meer); m maar het is voor de zielen, die, noch niet ge-■ heel aan de goddelijke rechtvaardigheid vol-I daan hebbende, in het Vagevuur, de plaats van I zuivering, wederhouden worden, tot dat zij ge-jreinigd zijn van de lichte vlekken, waarmede , zij uit dit leven gescheiden zijn. Het is een || punt des Geloofs, dat zij geholpen, verlicht Ben zelfs verlost worden door de gebeden en ihet heilig Misoffer; in alle tijden heeft de Kerk Jhet voor de overledenen opgedragen.

Dewijl de heilige Mis opgedragen wordt voor lallen, en voor in de goddelijke genade in den Heer ontslapenen, volgt hieruit, dat, wanneer |de geloovigen den priester verzoeken de of-iferande des altaars voor eenen levende, welken feij aanduiden, of voor de overledenen, in het Ibijzonder op te dragen, de andere levenden

18 ONDERRICHTING

\\-eik(

Over den Kelk en zijn toebehocren. 1\'^ ^

Wij zien in de oudheid kelken van hout. • |;edei steen, glas, koper, tin, zilver en goud ; maat koud sedert lang heeft de Kerk gewild, dat men irakei geene andere dan gouden en zilveren kelken j Dlt; zoude bezigen : eensdeels om de heiligschennis- ( sen of oneerbiedigheden te voorkomen, die ikelk door brooze stoffen konden veroorzaakt wor- Ichrii den, en anderdeels voor den meerderen eer- jgang bied; tenminste moet de kuip van zulke stof- Lwee fen zijn, eu zoo zij van zilver is, moet zij van aden binnen verguld zijn; de kelk moet door denjlmet Bisschop of iemand, daartoe bijzonder gemach- ibooc tigd, gewijd zijn : hetzelfde heeft plaats omtrent |\'iors de pateen, die een klein, plat, rond schoteltje leind is, zonder boord, dienende om daarop hetazich lichaam van Jezus Christus te doen rusten:!aard zij moet, even als de kelk, tenminste van zilver *

zijn en de oppervlakte verguld.

Het Purificatorium, is een linnen doekje, het- t] welk men op den kelk legt, dienende om den- jlent

nins zale en \' yolf is V telij bez zwa dit nin

OVER HET H. MISOFFER. 19

vel ken men onder den kelk openspreidt, om et lichaam van Jezus Christus, en de kleine ;edeelten, welke zich van de heilige Hostie ouden kunnen afscheiden, onmiddellijk aan te aken.

De H. Bonaventura, in zijne uitlegging van k Offerande der heilige Mis, vindt in den ielk het afbeeldsel van het graf van Jezus Christus; in de Pateen den steen, die den ingang van hetzelve sloot; in den Corporaal Au gt;f- zweetdoeken, waarin zijn heilig lichaam gewon-^ den werd; en in het Purificatoriimi, de spons met gal en azijn gevuld, welke men Hem aanbood, om Hem, die door eenen brandenden lorst verslonden werd, te laven; de Kelkdoek iindelijk, herinnerde hem de duisternissen, die [zich bij den dood des Zaligmakers over de irde verspreidden.

Over het priesterlijk gewaad.

Heeft de burgerlijke maatschappij verschil-lende kleederen voor de onderscheidene bedieningen der overheden, der legers, der pleitzalen, gerechtshoven, enz.; — veranderen vorra en kleur volgens de plechtigheid der dagen, r . volgens dagen van vroolijkheid en rouw; — zoo is het ook niet te verwonderen, dat de christelijke maatschappij onderscheidene gewaden bezigt voor het heiligste aller geheimen : de zwakheid onzer zinnen vordert zulks, omdat dit den uiterlijken glans der goddelijke bedieningen verheft, zonder iets bij hare wezenlijke grootheid te voegen.

18 ONDERRICHTING

\\-eik(

Over den Kelk en zijn toebehocren. 1\'^ ^

Wij zien in de oudheid kelken van hout. • |;edei steen, glas, koper, tin, zilver en goud ; maat koud sedert lang heeft de Kerk gewild, dat men irakei geene andere dan gouden en zilveren kelken j Dlt; zoude bezigen : eensdeels om de heiligschennis- ( sen of oneerbiedigheden te voorkomen, die ikelk door brooze stoffen konden veroorzaakt wor- Ichrii den, en anderdeels voor den meerderen eer- jgang bied; tenminste moet de kuip van zulke stof- Lwee fen zijn, eu zoo zij van zilver is, moet zij van aden binnen verguld zijn; de kelk moet door denjlmet Bisschop of iemand, daartoe bijzonder gemach- ibooc tigd, gewijd zijn : hetzelfde heeft plaats omtrent |\'iors de pateen, die een klein, plat, rond schoteltje leind is, zonder boord, dienende om daarop hetazich lichaam van Jezus Christus te doen rusten:!aard zij moet, even als de kelk, tenminste van zilver *

zijn en de oppervlakte verguld.

Het Purificatorium, is een linnen doekje, het- t] welk men op den kelk legt, dienende om den- jlent

nins zale en \' yolf is V telij bez zwa dit nin

OVER HET H. MISOFFER. 19

vel ken men onder den kelk openspreidt, om et lichaam van Jezus Christus, en de kleine ;edeelten, welke zich van de heilige Hostie ouden kunnen afscheiden, onmiddellijk aan te aken.

De H. Bonaventura, in zijne uitlegging van k Offerande der heilige Mis, vindt in den ielk het afbeeldsel van het graf van Jezus Christus; in de Pateen den steen, die den ingang van hetzelve sloot; in den Corporaal Au gt;f- zweetdoeken, waarin zijn heilig lichaam gewon-^ den werd; en in het Purificatoriimi, de spons met gal en azijn gevuld, welke men Hem aanbood, om Hem, die door eenen brandenden lorst verslonden werd, te laven; de Kelkdoek iindelijk, herinnerde hem de duisternissen, die [zich bij den dood des Zaligmakers over de irde verspreidden.

Over het priesterlijk gewaad.

Heeft de burgerlijke maatschappij verschil-lende kleederen voor de onderscheidene bedieningen der overheden, der legers, der pleitzalen, gerechtshoven, enz.; — veranderen vorra en kleur volgens de plechtigheid der dagen, r . volgens dagen van vroolijkheid en rouw; — zoo is het ook niet te verwonderen, dat de christelijke maatschappij onderscheidene gewaden bezigt voor het heiligste aller geheimen : de zwakheid onzer zinnen vordert zulks, omdat dit den uiterlijken glans der goddelijke bedieningen verheft, zonder iets bij hare wezenlijke grootheid te voegen.

18 ONDERRICHTING

\\-eik(

Over den Kelk en zijn toebehocren. 1\'^ ^

Wij zien in de oudheid kelken van hout. • |;edei steen, glas, koper, tin, zilver en goud ; maat koud sedert lang heeft de Kerk gewild, dat men irakei geene andere dan gouden en zilveren kelken j Dlt; zoude bezigen : eensdeels om de heiligschennis- ( sen of oneerbiedigheden te voorkomen, die ikelk door brooze stoffen konden veroorzaakt wor- Ichrii den, en anderdeels voor den meerderen eer- jgang bied; tenminste moet de kuip van zulke stof- Lwee fen zijn, eu zoo zij van zilver is, moet zij van aden binnen verguld zijn; de kelk moet door denjlmet Bisschop of iemand, daartoe bijzonder gemach- ibooc tigd, gewijd zijn : hetzelfde heeft plaats omtrent |\'iors de pateen, die een klein, plat, rond schoteltje leind is, zonder boord, dienende om daarop hetazich lichaam van Jezus Christus te doen rusten:!aard zij moet, even als de kelk, tenminste van zilver *

zijn en de oppervlakte verguld.

Het Purificatorium, is een linnen doekje, het- t] welk men op den kelk legt, dienende om den- jlent

nins zale en \' yolf is V telij bez zwa dit nin

OVER HET H. MISOFFER. 19

vel ken men onder den kelk openspreidt, om et lichaam van Jezus Christus, en de kleine ;edeelten, welke zich van de heilige Hostie ouden kunnen afscheiden, onmiddellijk aan te aken.

De H. Bonaventura, in zijne uitlegging van k Offerande der heilige Mis, vindt in den ielk het afbeeldsel van het graf van Jezus Christus; in de Pateen den steen, die den ingang van hetzelve sloot; in den Corporaal Au gt;f- zweetdoeken, waarin zijn heilig lichaam gewon-^ den werd; en in het Purificatoriimi, de spons met gal en azijn gevuld, welke men Hem aanbood, om Hem, die door eenen brandenden lorst verslonden werd, te laven; de Kelkdoek iindelijk, herinnerde hem de duisternissen, die [zich bij den dood des Zaligmakers over de irde verspreidden.

Over het priesterlijk gewaad.

Heeft de burgerlijke maatschappij verschil-lende kleederen voor de onderscheidene bedieningen der overheden, der legers, der pleitzalen, gerechtshoven, enz.; — veranderen vorra en kleur volgens de plechtigheid der dagen, r . volgens dagen van vroolijkheid en rouw; — zoo is het ook niet te verwonderen, dat de christelijke maatschappij onderscheidene gewaden bezigt voor het heiligste aller geheimen : de zwakheid onzer zinnen vordert zulks, omdat dit den uiterlijken glans der goddelijke bedieningen verheft, zonder iets bij hare wezenlijke grootheid te voegen.

24 ONDERRICHTING

Het rood wordt gebruikt op Pinksterdag, en op de feestdagen der martelaren, en duidt den geest van opoffering, bloedstorting en de vurigheid der liefde aan.

Het groen is voor de Zondagen en de gewone dagen, op welke men de getijden van feria of geen bijzonder feest heeft; van den feestdag der allerheiligste Drievuldigheid, van den Advent, en van Kerstmis tot septuagesima ; dit is het zinnebeeld van de vruchtbaarheid der velden, en van de vruchtbaarheid der geestelijke werken.

Het puper, treurige kleur, zinnebeeld der boetvaardigheid, is voor den tijd van den Advent van septuagesima en van de veertig-daagsche vasten.

Het zwart dient voor den rouw der Kerk en van hare kinderen.

Men verstaat onder de Mis van Requiem zulk eene die in zwart gewaad gedaan wordt.

Er is hiervoor gezegd, dat het heilig Misoffer steeds te gelijk voor alle levenden en overledenen opgedragen wordt, dat de priester het nochtans meer bijzonder opoffert voor eenen levende of overledene, dien hij in zijne bedoeling aanduidt; hij kan aldus handelen, telkens als hij de H. Mis opdraagt, welke dag en welk feest het ook zij, en de geloo-vigen zouden zich bedriegen, zoo zij meenden, dat de priester aan hunne meening niet voldoet voor eenen overledene, dien zij hem bijzonder hebben aanbevolen, als hij niet in het zwart leest; er zijn dagen, op welke de

OVER HET H. MISOFFER. 25

Kerk hem het gebruik van zwart gewaad niet toelaat, zooals op een groot getal feestdagen : het is de kleeding van den priester aan het altaar niet, die de zielen in het vagevuur verlichting verschaft, het is de toevoeging der verdiensten van het lichaam en bloed van Jezus Christus.

Over de zegening van en de besproeiing mei wijwater.

Des Zondags, vóór de Hoogmis, zegent de priester, met het heilig gewaad bekleed, uitgezonderd de kasuifel, met wijwater, om daarmede de vergadering te besproeien.

De zegening met wijwater, het gebruik van daarmede het volk te besproeien, van het bij het ingaan der kerk te nemen, om daarmede op zijn voorhoofd het teeken van den Christen te maken, dit alles wordt door de onge-

. ... O

loovigen voor belachelijke, bijgeloovige oefeningen en nieuwe uitvindingen gehouden, die door de onwetendheid ingeslopen zijn, en welke wij dwaas genoeg zijn om aan te nemen. Dit zijn even zoovele lasteringen der ongodsdienstigheid, die, volgens den heiligen apostel judas, datgene lastert, wat zij niet kent.

Het gebruik van het wijwater met het zout te zegenen, is van de eerste tijden. Baronius, schrijvende over het jaar 131 na J. C. bewijst, dat dit gebruik eene apostolische overlevering is; de oudste Kerkvaders spreken van dit wijwater. Wanneer men, zegt de H. Augus-

24 ONDERRICHTING

Het rood wordt gebruikt op Pinksterdag, en op de feestdagen der martelaren, en duidt den geest van opoffering, bloedstorting en de vurigheid der liefde aan.

Het groen is voor de Zondagen en de gewone dagen, op welke men de getijden van feria of geen bijzonder feest heeft; van den feestdag der allerheiligste Drievuldigheid, van den Advent, en van Kerstmis tot septuagesima ; dit is het zinnebeeld van de vruchtbaarheid der velden, en van de vruchtbaarheid der geestelijke werken.

Het puper, treurige kleur, zinnebeeld der boetvaardigheid, is voor den tijd van den Advent van septuagesima en van de veertig-daagsche vasten.

Het zwart dient voor den rouw der Kerk en van hare kinderen.

Men verstaat onder de Mis van Requiem zulk eene die in zwart gewaad gedaan wordt.

Er is hiervoor gezegd, dat het heilig Misoffer steeds te gelijk voor alle levenden en overledenen opgedragen wordt, dat de priester het nochtans meer bijzonder opoffert voor eenen levende of overledene, dien hij in zijne bedoeling aanduidt; hij kan aldus handelen, telkens als hij de H. Mis opdraagt, welke dag en welk feest het ook zij, en de geloo-vigen zouden zich bedriegen, zoo zij meenden, dat de priester aan hunne meening niet voldoet voor eenen overledene, dien zij hem bijzonder hebben aanbevolen, als hij niet in het zwart leest; er zijn dagen, op welke de

OVER HET H. MISOFFER. 25

Kerk hem het gebruik van zwart gewaad niet toelaat, zooals op een groot getal feestdagen : het is de kleeding van den priester aan het altaar niet, die de zielen in het vagevuur verlichting verschaft, het is de toevoeging der verdiensten van het lichaam en bloed van Jezus Christus.

Over de zegening van en de besproeiing mei wijwater.

Des Zondags, vóór de Hoogmis, zegent de priester, met het heilig gewaad bekleed, uitgezonderd de kasuifel, met wijwater, om daarmede de vergadering te besproeien.

De zegening met wijwater, het gebruik van daarmede het volk te besproeien, van het bij het ingaan der kerk te nemen, om daarmede op zijn voorhoofd het teeken van den Christen te maken, dit alles wordt door de onge-

. ... O

loovigen voor belachelijke, bijgeloovige oefeningen en nieuwe uitvindingen gehouden, die door de onwetendheid ingeslopen zijn, en welke wij dwaas genoeg zijn om aan te nemen. Dit zijn even zoovele lasteringen der ongodsdienstigheid, die, volgens den heiligen apostel judas, datgene lastert, wat zij niet kent.

Het gebruik van het wijwater met het zout te zegenen, is van de eerste tijden. Baronius, schrijvende over het jaar 131 na J. C. bewijst, dat dit gebruik eene apostolische overlevering is; de oudste Kerkvaders spreken van dit wijwater. Wanneer men, zegt de H. Augus-

24 ONDERRICHTING

Het rood wordt gebruikt op Pinksterdag, en op de feestdagen der martelaren, en duidt den geest van opoffering, bloedstorting en de vurigheid der liefde aan.

Het groen is voor de Zondagen en de gewone dagen, op welke men de getijden van feria of geen bijzonder feest heeft; van den feestdag der allerheiligste Drievuldigheid, van den Advent, en van Kerstmis tot septuagesima ; dit is het zinnebeeld van de vruchtbaarheid der velden, en van de vruchtbaarheid der geestelijke werken.

Het puper, treurige kleur, zinnebeeld der boetvaardigheid, is voor den tijd van den Advent van septuagesima en van de veertig-daagsche vasten.

Het zwart dient voor den rouw der Kerk en van hare kinderen.

Men verstaat onder de Mis van Requiem zulk eene die in zwart gewaad gedaan wordt.

Er is hiervoor gezegd, dat het heilig Misoffer steeds te gelijk voor alle levenden en overledenen opgedragen wordt, dat de priester het nochtans meer bijzonder opoffert voor eenen levende of overledene, dien hij in zijne bedoeling aanduidt; hij kan aldus handelen, telkens als hij de H. Mis opdraagt, welke dag en welk feest het ook zij, en de geloo-vigen zouden zich bedriegen, zoo zij meenden, dat de priester aan hunne meening niet voldoet voor eenen overledene, dien zij hem bijzonder hebben aanbevolen, als hij niet in het zwart leest; er zijn dagen, op welke de

OVER HET H. MISOFFER. 25

Kerk hem het gebruik van zwart gewaad niet toelaat, zooals op een groot getal feestdagen : het is de kleeding van den priester aan het altaar niet, die de zielen in het vagevuur verlichting verschaft, het is de toevoeging der verdiensten van het lichaam en bloed van Jezus Christus.

Over de zegening van en de besproeiing mei wijwater.

Des Zondags, vóór de Hoogmis, zegent de priester, met het heilig gewaad bekleed, uitgezonderd de kasuifel, met wijwater, om daarmede de vergadering te besproeien.

De zegening met wijwater, het gebruik van daarmede het volk te besproeien, van het bij het ingaan der kerk te nemen, om daarmede op zijn voorhoofd het teeken van den Christen te maken, dit alles wordt door de onge-

. ... O

loovigen voor belachelijke, bijgeloovige oefeningen en nieuwe uitvindingen gehouden, die door de onwetendheid ingeslopen zijn, en welke wij dwaas genoeg zijn om aan te nemen. Dit zijn even zoovele lasteringen der ongodsdienstigheid, die, volgens den heiligen apostel judas, datgene lastert, wat zij niet kent.

Het gebruik van het wijwater met het zout te zegenen, is van de eerste tijden. Baronius, schrijvende over het jaar 131 na J. C. bewijst, dat dit gebruik eene apostolische overlevering is; de oudste Kerkvaders spreken van dit wijwater. Wanneer men, zegt de H. Augus-

30 ONDERRICHTING

aarde af te smeeken, en die in eenen geest van boetvaardigheid gedaan worden.

Die vóór de parochiale Hoogmis plaats hebben, werden voorheen rondom de kerk gedaan, of zelfs rondom de parochie, ten einde van God door de gebeden en het zingen der psalmen, het rijk zijner genade, zijner goddelijke ¹ bescherming over de gemeenten, de rust der ;; zielen van de afgestorvenen, wier stoflijke overblijfselen op de kerkhoven rusten, te verkrijgen; men droeg altoos gewijd water bij die omgangen, om de plaatsen, waar men kwam, E,\' te besproeien, en die tegen de listen des dui- | veis te beveiligen. Ten einde de goddelijke diensten te verkorten, heeft men zich later tevreden gehouden, die omgangen alleen binnen de kerken te doen.

Aan het hoofd van alle omgangen wordt het kruis van Jezus Christus gedragen, om aan te duiden, dat het de weg en de geleider is der geloovigen, en dat allen zich onder den standaard der zaligheid moeten scharen. De brandende fakkels ter rechter- en linkerzijde des kruises, zijn het zinnebeeld van Jezus Christus, die het licht der wereld is; en die welke door de geestelijkheid en het volk gedragen worden, zijn eene getuigenis van hun geloof in het geestelijke licht dat ons verlicht en geleidt.

De vaandels, waarop de beeltenissen van de Heiligen der Kerk geschilderd zijn, of hunne beelden, welke men in die omgangen ronddraagt, drukken het verlangen der geloovigen uit, om derzelver voorspraak bij God te verwerven.

^T

OVER HET H. MISOFFER. 31

De brandende wierook, die overal den goeden geur verspreidt, leert den geloovigen, dat zij, zoo als de H. Paulus zegt, overal den goeden geur van Jezus Christus moeten verspreiden. Men brandt er eene grootere hoeveelheid in de omgangen, in welke Jezus Christus zelf, in zijn heilig Sacrament wordt omgedragen : dit is een teeken van aanbidding, naar het voorbeeld der Wijzen, die hem in zijne krib kwamen aanbidden.

De geloovigen moeten zulke omgangen met diepe ingetogenheid vergezellen en trachten in dien geest te treden, die dezelve deed instellen. Zij zijn zeer geschikt, om ons te doen gevoelen, dat wij geene verblijfplaats op aarde hebben, dat wij onze toekomende woning opzoeken, dat de Christen een reiziger en balling in de wereld is, dat de Hemel het ware vaderland is, wer-waarts hij streeft, onder het geleide van Jezus Christus, onder de schaduw en bescherming van de allerheiligste Maagd en der Heiligen, door de oefening des gebeds en der boetvaardigheid, om alzoo tot het altaar des hemels te geraken, waar ongestoorde rust en het eeuwig heil aangetroffen worden ; het is in deze godvruchtige gevoelens, dat de geloovigen de omgangen moeten beschouwen en volgen.

Al deze omstandigheden, in welke wij thans treden, bewijzen dan, dat er niets is van het-gene de Kerk doet of bezigt in de plechtigheden van haren eeredienst, dat niet eerwaardig en hoogst geschikt is, om het geloof der Christenen op te wekken en hunne godsvrucht

30 ONDERRICHTING

aarde af te smeeken, en die in eenen geest van boetvaardigheid gedaan worden.

Die vóór de parochiale Hoogmis plaats hebben, werden voorheen rondom de kerk gedaan, of zelfs rondom de parochie, ten einde van God door de gebeden en het zingen der psalmen, het rijk zijner genade, zijner goddelijke ¹ bescherming over de gemeenten, de rust der ;; zielen van de afgestorvenen, wier stoflijke overblijfselen op de kerkhoven rusten, te verkrijgen; men droeg altoos gewijd water bij die omgangen, om de plaatsen, waar men kwam, E,\' te besproeien, en die tegen de listen des dui- | veis te beveiligen. Ten einde de goddelijke diensten te verkorten, heeft men zich later tevreden gehouden, die omgangen alleen binnen de kerken te doen.

Aan het hoofd van alle omgangen wordt het kruis van Jezus Christus gedragen, om aan te duiden, dat het de weg en de geleider is der geloovigen, en dat allen zich onder den standaard der zaligheid moeten scharen. De brandende fakkels ter rechter- en linkerzijde des kruises, zijn het zinnebeeld van Jezus Christus, die het licht der wereld is; en die welke door de geestelijkheid en het volk gedragen worden, zijn eene getuigenis van hun geloof in het geestelijke licht dat ons verlicht en geleidt.

De vaandels, waarop de beeltenissen van de Heiligen der Kerk geschilderd zijn, of hunne beelden, welke men in die omgangen ronddraagt, drukken het verlangen der geloovigen uit, om derzelver voorspraak bij God te verwerven.

^T

OVER HET H. MISOFFER. 31

De brandende wierook, die overal den goeden geur verspreidt, leert den geloovigen, dat zij, zoo als de H. Paulus zegt, overal den goeden geur van Jezus Christus moeten verspreiden. Men brandt er eene grootere hoeveelheid in de omgangen, in welke Jezus Christus zelf, in zijn heilig Sacrament wordt omgedragen : dit is een teeken van aanbidding, naar het voorbeeld der Wijzen, die hem in zijne krib kwamen aanbidden.

De geloovigen moeten zulke omgangen met diepe ingetogenheid vergezellen en trachten in dien geest te treden, die dezelve deed instellen. Zij zijn zeer geschikt, om ons te doen gevoelen, dat wij geene verblijfplaats op aarde hebben, dat wij onze toekomende woning opzoeken, dat de Christen een reiziger en balling in de wereld is, dat de Hemel het ware vaderland is, wer-waarts hij streeft, onder het geleide van Jezus Christus, onder de schaduw en bescherming van de allerheiligste Maagd en der Heiligen, door de oefening des gebeds en der boetvaardigheid, om alzoo tot het altaar des hemels te geraken, waar ongestoorde rust en het eeuwig heil aangetroffen worden ; het is in deze godvruchtige gevoelens, dat de geloovigen de omgangen moeten beschouwen en volgen.

Al deze omstandigheden, in welke wij thans treden, bewijzen dan, dat er niets is van het-gene de Kerk doet of bezigt in de plechtigheden van haren eeredienst, dat niet eerwaardig en hoogst geschikt is, om het geloof der Christenen op te wekken en hunne godsvrucht

G E B E L^ E ^

vóór en onder

HET HEIL.IG MISOFFER.

Niet uillegging van deszelfs plechtigheden.

Gebeden vóór de H. Mis.

Ik eeloof vastelijk, o mijn God! dat de heilige Mis het onbloedige offer is van het lichaam en bloed van Jezus Christus, uwen Zoon. Maak dat ik het heden met die aandacht, dien eerbied en die heilige vrees bijwone, welke zuU merkwaardig geheim vordert.

Ik vereenig mij met den priester en uwe Kerk om U dit offer met dezelfde inzichten op te dragen, waarmede Jezus Christus het aan \'t kruis heeft opgedragen ; ik draag het U op, om uwe oppermacht over mij en over alle schepselen te erkennen, en om U mijne groote dankbaarheid te betuigen voor al de weldaden, welke Gij over mij hebt uitgestort.

Zoo gij de H. Mis bijwoont, met een bijzonder inzicht om God meer uitdrukkelijk te bedanken voor eene door zijne goedheid ontvangene genade, zoc voeg er bij :

Ik dank U, dat Gij mij de genade, om welks ik U smeekte, hebt vergund. Ik draag het U

GEBEDEN VOOR HET H. MISOFFER. 35

op, om door de eindelooze verdiensten van het goddelijk Slachtoffer, dat op het; altaar wordt opgedragen, de vergiffenis van al de zonden te verwerven, waaraan ik het ongeluk heb gehad mij plichtig te maken. Laat niet toe, dat ik de bruiloftszaal uws Zoons binnentrede, zonder met het bruiloftskleed versierd ie zijn. Reinig van nu af mijne ziel. De heilige zaken zijn voor de Heiligen; het is mij niet geoorloofd U zoo nabij te naderen, zonder mij, even als Mozes, eerst ontschoeid, dat is de aangekleefdheid aan de zonde uit mijn hart gebannen te hebben. Ik verfoei dan al mijne boosheden en ongerechtigheden; ik verzaak ze voor altoos en vraag U vergiffenis voor dezelve.

Eindelijk draag ik U, met uwe Kerk, deze eerbiedwaardige offerande op, om van uwe goedheid al de genaden te verwerven, welke zij voor mij en voor al hare kinderen van U vraagt. Gij hebt mij, boven zoo vele anderen, het geluk geschonken, in haren schoot geboren te worden en haar toe te behooren ; verleen mij door de verdiensten van Jezus Christus, uwen welbeminden Zoon, de noodige hulp om mijne heilige roeping door werken, den christen waardig, te verzekeren: gewaardig U, om mijner za-ligheidswille, mij al de genaden toe te staan, welke ik heden bijzonderlijk van U verzoek.

Gewaardig U ook, mij gunstig aan te hooren voor allen, voor welke de rechtvaardigheid en de liefde mij verplichten te bidden.

GEBEDEN ONDER

\' Indien het uw voornemen is de H. Mis te hoeren, om eene bijzondere genade voor iemand te vei wei-ven noem hier dan den persoon en de genade welk ..ij \'voor hem verlangt te \'«komen en .

steeds dat, zoo gij om eemg tijdelijk goed bidt, * . het voorwaardelijk moet vragen, voor zoo veue d . „unst overeenkomt met den goddelijken wil en vooi- ■ deelig is voor uwe zaligheid of voor die van dengene, voor wien gij bidt.

Ik verzaak vooral, o mijn God \'. aan al de verstrooidheden die mijnen geest zullen komen overvallen : ik bid U, mi] daarom te behoeden, opdat niets van het aardsche mi] aan de liefderijke gemeenschap onttrekke we

met U, o mijn Heer en mijn God . verlang

tp hebben. Amen.

In den naam des Vaders, en des Zoons, en

des heiligen Geestes. Amen.

Eerste Deel der H. Mis.

De openbare voorbereiding, die aan den voet des altaars gedaan wordt.

De nadering van den priester tot het altaar, ver- | beeklt de komst van Jezus Christus in deze were d, door de menschwording, en de priester, ^{,n z}°⁰\'^equot;; hij menscli en zondaar is, herinnert ^ondmbaai aa j de vernietigingen van het vleeschgeworden Wooid, dat I de gedaante van eenen slaaf aangenomen, en zich met al onze ongerechtigheden lieladen heeft, en m g j

zene heilige Missen schijnen de vernedering en .

HET H. MISOFFER. 37

mindering van Jezus nog meer uit, door de eenvoudige en zedige treden van zijnen dienaar.

De priester begint met op eerbiedige wijze het heilig Kruisteeken te maken, hetwelk de aanwezigen eveneens behooren te doen. Het gebruik van dit tee-ken klimt tot de Apostelen op, en reeds spreekt Ter-. mlianus in de tweede eeuw van dit teeken en zinnebeeld der Christenen, die zich bij het begin en het einde hunner voornaamste werken, daarvan bedien-den.

De priester begint met liet teeken des kruises, omdat hij en het christenvolk aan de drie goddelijke Personen door het doopsel zijn toegewijd 5 den Vader, die ons heeft aangenomen tot zijne kinderen; den Zoon, in wien wij zijn aangenomen 5 den heiligen Geest, door wien wij zijn aangenomen, toen wij in liet heilig Doopsel herboren werden.

De psalm, welken de priester aanstonds zegt, is eene bereiding tot het heilige offer, door gevoelens van vrees, verlangen, vertrouwen en heilige vreugde.

Aan het Confiteor of schuldbelijdenis vouwt de priester zijne handen samen, blijft in eene nederige houding, gelijk eenen zondaar past, en zich voor God beschuldigende, slaat hij op zijne borst, terwijl hij smeekt hem te reinigen, eer hij tot het altaar opklimt: ten dien einde biedt hij hem de verdiensten van Jezus Christus en van de Heiligen aan.

In den naam des Vaders, en des Zoons, en des heiligen Geestes. Amen.

De psalm Judica.

Ik nader tot het altaar, Heer, Gij., die het licht zijt van hen, die zich in de duisternis

23 GEBEDEN\' ONDER

bevinden, en die mijne toevlucht zijt in al de

rampen, welke mij omringen.

Gewaardig U, mijne ziel te bezoeken, er. mij de zaligheid aan te brengen, naar welke ik verzucht; wolken des hemels, zendt ons den Rechtvaardige, en dat de aarde den Zaligmaker voortbrenge.

Heilige Geest, teedere en edelmoedige \\ er-trooster ! boezem mij gebeden in, die waardig zijn, verhoord te worden ; bestier mijnen wil, versterk mijnen moed, opdat ik over de we-wereld en over mij zeiven moge zegepralen :

maak, dat ik steeds aan uwe inspraken onderdanig zij, maar vooral, dat ik U beminne !

Het Confiteor of de Schuldbelijdenis.

Ofschoon Gij, o mijn God, om mijne zonden te kennen, mijne belijdenis niet behoeft, en Gij in mijn hart al mijne ongerecn-tigheden leest, belijd ik die echter voor het aanschijn van hemel en aarde ; ik beken dat ik U door mijne gedachten, door mijne woorden en door mijne werken beleedigd heb. Ik beschuldig mij daarover, en bid U ootmoedig om vergeving. Heilige Maagd, Engelen de^ Hemels, Heiligen van het Paradijs ! bidt voor ons, vraagt voor ons genade, terwijl wij in dit \'dal van tranen en ellende zuchten, en verwerft voor ons de vergeving onzer zonden.

Misereator.

O Jezus! vergun ons de kostbare gave \\a;

HET H. MISOFFER. 39

het berouw en de vergiffenis, welke Gij zelfs aan de grootste zondaars beloofd hebt, zoodra zij voor U hunne ongerechtigheden belijden en zuchten, omdat zij uwe eindelooze heiligheid beleedigd, uwe goedheid miskend, en uwe renzelooze liefde veracht hebben.

De Priester klimt op het altaar.

Gelukkig hij, die in zijne zwakheid, door uwe genade ondersteund, waardig tot uwe altaren mag naderen !

Geef mij, Heer, die genade, door de verdiensten der Heiligen, die zooveel deel hebben in uwe heerlijkheid.

Hij kust het altaar.

De kus van den priester, op het altaar, wordt te gelijk aan Jezus Christus, door het altaar verbeeld, gegeven, en aan de Heiligen, wier overblijfselen in het altaar rusten, en met Jezus Christus één en hetzelfde altaar zijn. De priester kust het altaar op dit oogenblik, om de hoop te betuigen, welke hij koes-stert van voor zich en voor zijne geloovigen de vergeving te verwerven, die hij zoo even aan den voel des altaars, door de verdiensten van Jezus Christus en door de voorspraak der Heiligen heeft gevraagd. Vereenigen wij ons thans met hem, door een heilig vertrouwen, en zeggen wij :

En gewaardig U ons, die de opvolgers van hun geloof en van hunne heilige verlangens zijn, de genade der verzoening te verleenen, die hier op aarde \' het begin was van den vrede, welken zij nu in uwen schoot genieten.

₄₀ GEBEDEN ONDER

Zoodra de priester het altaar gekust heeft, bewierookt hij, in plechtige Missen, hetzelve : dit is, om God te bidden, de gebeden des christenvolks aan te nemen gelijk een wierook van goeden geur.

De priester, de wierook zegenende, zegt . wordt gezegend door Hem, tot wiens eer gij gebrand wordt. Amen.

Tweede deel der H. Mis.

Gebeden en onderrichtingen, van het oooenbük, dat de Priester het Altaar opgaat, tot aan de Offerande.

De Introïtus.

De priester leest, aan den kant des Epistels, het begin van eenen psalm, welken men voorheen geheel bad, ten einde den geest en de genade des gebeds over zich in te roepen, die zoo noodig gedurende het heilig Misoffer zijn, alsook om den wensch en het verlangen uit te drukken, waarmede de patriarchen naar de komst van den Messias haakten.

Gij zijt het. Heer, die den Heiligen van het oude Testament zulke vurige verlangens ingeboezemd hebt, om uwen eenigen Zoon op aarde te zien nederdalen : deel mij iets van die heilige vurigheid mede, en maak dat ik ondanks de ellenden en moeielijkheden van dit leven in mij een heilig verlangen ontware.

HET H. MISOFFER. 41

om mij door eene vurige liefde met U te vereenigen.

Het Kyrie eleison.

Deze twee grieksche woorden beteekeneii : Heer, ontferm U onzer, en die, welke volgen : Christus, ontferm U onzer. De priester herhaalt die zoo dikwijls, om ons te leeren, dat het alleen door liet aanhoudende gebed is, dat wij des Heeren bijstand in onze noodwendigheden kunnen verwerven.

Heer ! wij zouden uithoofde van de menigte onzer zonden.₍ nimmer genoeg tot U kunnen zeggen : ontferm U onzer. Wij smeeken U om die genade, met het geroep van den blinde van Jericho, met de volharding van de Cana-neesche vrouw, met de drift van al degenen, welke Gij U gewaardigt hebt te verhooren, wanneer zij volhardend tot U roepen : Heer, ontferm U onzer.

Het Gloria in Excelsis.

Deze Lofzang, welks begin door de Engelen gemaakt en door hen, gedurende den Kerstnacht, aan de menschen geleerd is, is eene reeks van lof betuigingen tot God en Jezus Christus. De priester heft, als hij denzelven begint, de handen hemelwaarts, om aan te duiden, dat men de harten tot in het hoogste des hemels moet verheffen, en hij vouwt die onmiddellijk daarna te samen, als reeds den vrede en den goeden wit bezittende, welke hij verworven en over de aarde getrokken heeft. Hij buigt zich daar, waar het gebed eene aanbidding, eene dankbetuiging wordt, of den naam des Zaligmakers herhaalt, en hij eindigt met het heilig Kruisteeken en met de aanroeping der

^2 GEBEDEN ONDER

allerheiligste Drievuldigheid. — Men zegt dezen Lot- loos ^ zang niet in tijden van boetpleging : hij is voor | de plechtigheden voorbehouden. onze

Glorie zij God in den hoogsten, en op aarde | \'^nbt

vrede aan de menschen, die van goeden wil ^

zijn. Wij loven U, wij aanbidden U, wij ver- . ₎

heerlijken U, wij danken U om uwe overgroote | = amp; heerlijkheid. Heer, God! hemelsche Koning!

God, almogende Vader ! Heer, eemggeboren gt; Zoon, |ezus Christus ! Heer God, Lam Gods,

dat dequot; zonden der wereld wegneemt, ontvang . ₍

ons gebed; die zit aan de rechterhand des » ^

Vaders, ontferm U onzer; want Gij alleen zijt ^

heilig, alleen de Heer, alleen de Allerhoogste, ^

Jezus Christus, met den heiligen Geest, in de ; ^ heerlijkheid des Vaders. Amen.

Onder de plechtige Missen, zou men de volgendquot; uitbreiding van den lofzang kunnen lezen,

terwijl hij gezongen wordt.

Glorie in de hemelen aan God, die in dit groote geheim de wonderen zijner wijsheid, k barmhartigheid en macht op eene zoo onuitsprekelijke wijze heeft doen uitschitteren. Vrede ^ a aan de menschen op de aarde; het is de God des vredes zelf, die denzelven aan de wereld t is komen brengen; heil den menschen van goeden wil, die hun hart voor dezen hemel-schen en geheel goddelijken vrede openen, en die wel gesteld zullen zijn, om hem te ontvangen.

Groote God ! God, eindeloos heilig, einde-

HET H. MISOFFER. 43

loos goed ! wat kunnen wij, op het zien van al de wonderen uwer teederheid, doen, dan U onze :lofbetuigingen, onze zegeningen, onze aanbiddingen en al de gevoelens onzer harten aanbieden ? Almogende God! Koning van hemel en aarde ! wij doen U de dankbetuigingen, welke wij uwer heerlijkheid en liefde verschuldigd zijn ; maar daar wij onbekwaam zijn om U door ons zeiven waardige hulde aan te bieden, vereenigen wij ons met die, welke de Engelen en gelukzaligen U bewijzen in den hemel.

O Jezus, eenige Zoon des homelschen Vaders ! Lam Gods, dat de zonden der wereld wegneemt, ontferm U onzer; o Gij, die in hoedanigheid van slachtoffer reeds de zonden der menschen in uwe tranen afwascht, en die dezelve eens door uw bloed zult uitwisschen ; gewaardig U onze gebeden te verhooren ; ofschoon in onze oogen vernietigd, zit Gij aan de rechterhand uws Vaders in den hemel; wij smeeken U, erbarm U onzer, en kom onze kwalen genezen, door die met ons te deelen.

Wij erkennen U, o geboren wordende God als alleen heilig, alleen de Heer, alleen groot, en eindeloos verheven boven alle grootheid. Gij heerscht met den heiligen Geest, in de heerlijkheid van uwen hemelschen Vader ; kom als Opperherder in onze harten heerschen; wij wijden U die aan den voet van uwe kribbe toe, om U altoos toegenegen te blijven. Voor wien zouden wij voortaan zuchten kunnen loozen, tenzij voor U, onzen Zaligmaker,

^4 GEBKDF.N ONDER

onzen Weldoener, den God vol minnelijkheid gt;« en goedheid ! Wij willen U van ganscher harte ^len beminnen in den tijd, om niet op te houden U te beminnen in de eeuwigheid.

Dominus vobiscum.

Door deze woorden, die beteek en en: De Heer zij met «, wenscht de priester aan het volk Gods zegen; en hel is daarom dat hij zich tot hetzelve wendt. Hij kust eerst het altaar, om te toonen dat hij, wen-schende den vrede aan het volk te geven, denzelven eerst van Jezus Christus, door het altaar verbeeld, moet ontvangen. 1 let volk antwoordt met hem. en hij zij mei moen geest\', drukt alzoo des#.elfs erken- ^; tenis uit iegeus den priester, om den geest van liefde en eendracht, die onder hetzelve moet heerschen. om gezamenlijk te bidden, en God een hevig geweld aan te doen, door eene vereeniging van smeekmger .

la, wees met ons. Heer, en met uwen dienaar, opdat wij met godsvrucht mogen bidden, en Gij ons ter uwer verheerlijking en ter onzer zaligheid moget verhooren.

Het Oremus.

De priester, aan den kant van den Epistel wedergekeerd zijnde, zegt: Oremus, dat is te zeggen. hint ons hidden, en hij maakt eene lichte buigmg met het hoofd naar het kruis, om aan te duiden, dat het door de verdiensten van Jezus Christus is, dat wij de genaden kunnen verwerven, welke wij van God vragen: ook eindigt hij het gebed, met onzen goddelijken Zaligmaker aan te roepen door de woorden per Dominnvi nostrum Jesum Christum : dooi onzen Heer Jezus Christus. Hij zegt een of meerde-

HET H. MI SO F F KR. 45

eid\'1 re gebeden, volgens de dagen; de geloovigen moe-irte j ten de meening hebben, van met hem te vragen, leil hetgene hij van God verzoekt. Het volk antwoordt: {men, om te kennen te geven dat het de woorden des priesters bekrachtigt.

Ontvang, Heer, de gebeden, die voor ons _n.. hemelwaarts gestierd worden; verleen ons de _J\'/^/ genade en de deugden, welke de heilige Kerk, fjj iloor den priester voor ons vraagt. Wij beken-n- nen, dat wij niet verdienen door U verhoord te ;n worden; maar gewaardig U echter in aanmer-^rl) king te nemen, dat wij U al deze genaden vra-¹¹ gen, door Jezus Christus uwen Zoon, die met ij leeft en heerschappij voert, in de eeuwen ^e der eeuwen. Amen.

I Geef mij. Heer, de heilige vermorzeling des harten, opdat ik, aan den voet uwer altaren, mijne langdurige afwijking en schuldige zwakheid beweene; omgeef mij met uwe sterkte, opdat de arbeid, de gevaren, de hinderpalen, de vervol-I gingen der menschen, of de kwade voorbeelden mij nimmer van U scheiden.

ik smeek U om die genade, door de ein-delooze verdiensten van Jezus Christus, mijnen Zaligmaker. Amen.

De Epistel.

I )e Joden begonnen de vergadering van den Sab-bathdag, met de lezing van Mozes eu de Profeten. De eerste Christenen volgden dit gebruik, in hunne vergaderingen op den zondag, en in al de eeuwen der Kerk heeft men lezingen gedaan uit de heilige , Schrift, genomen uit de boeken van het oude Testament of uit de werken en brieven der Apostelen,

GEBEDEN ONDER vooral uit die van den heiligen Paulus. De Kerk, vóór het Evangelie de schriften der Godsgezanten doende lezen, schijnt het voorbeeld van Jezus Chris-, tus na te volgen, die eenige zijner Leerlingen voor ; hem uitzond, om de geesten en harten voor te be-reiden in de plaatsen werwaarts hij zelf gaan wilde.

Ik beschouw dezen Epistel, o mijn God ! als eenen brief die van den hemel komt, om mij uwen aanbiddelijken wil te doen kennen. Vergun mij, bid ik U, de noodige kracht, om dat- j gene te volbrengen, wat Gij mij beveelt. Gij zijt het, Heer, die den Profeten en Apostelen ingegeven hebt, hetgene zij geschreven hebben ; verleen mij eenig deel in hunne verlichtingen, en laat tevens in mijn hart een vonkje dalen van dat heilige vuur, waardoor zij ontstoken waren, om U, gelijk zij, te beminnen en te dienen op aarde.

In de groote Missen, wanneer de Epistel gezongen wordt, kan men de volgende lezing er bijvoegen ;

Het is hoog tijd dat wij uit onzen slaap ontwaken, want de dag gaat voorbij, en de nacht des doods nadert, wanneer er geen tijd meer zal zijn, om aan onze zaligheid te werken. Laten wij dan de werken der duisternissen verwerpen, ons met Jezus Christus bekleeden en de zinnelijkheden des vleesches niet meer volgen. Dat ons leven rein, onze godsvrucht levendig zij • wij verwachten onzen God en snellen hem te gemoet. De hemelen doen over de rechtvaardigen bij uitstekendheid den dauw hunner zegeningen nederdalen *. dat ons hart zich eindelijk opene, als een dorre grond voor het water,

HET H. MISOFFER. 47

en al de christelijke deugden voortbrenge. Hechten wij ons aan het goede; onthouden wij ons zelfs van den schijn van liet kwaad ; lat de God des vredes ons in alles heilige, ten einde onze ziel onberispelijk bevonden wor-le voor zijn aanschijn. De genade van God, onzen Zaligmaker, is reeds lang verschenen, en leert ons de goddeloosheid en den geest des tijds te vluchten : in deze wereld met matig-held, godsvrucht en rechtvaardigheid te leven, alzoo de gelukzalige hoop en de toekomst der heerlijkheid van onzen Heiland te verbeiden, die zich geleverd heeft, om ons van alle ongerechtigheid vrij te koopen.

Het Graduaal.

\\a den Epistel leest de priester uog eenige woorden van de psalmen, zoo als aan het Introïtus, om het gebed of de lofbetuiging te vereenigen met de onderrichting in den Epistel ontvangen. Die verzen noemde men Graduaal, omdat zij gelezen of gezongen werden op de trappen van de Jubé of het koor. liet woord Alleluja, dat in het Graduaal voorkomt, van Septuagesima tot den Paaschtijd uitgezonderd, is een hebreeuwsch woord en beteekent: Loof God! en het drukt tevens een gevoel van verrukking, van vreugde uit. Men behoort gedurende dit gebed, zijn hart hemelwaarts te verheffen, zich bij de Engelenkoren te voegen, en te trachten hunne blijdschap op het zien van (iods weldaden, na te volgen.

Uwe lessen onderwijzen en behagen mij. Heer ! zij verheugen mij, en doen mij de hoop koesteren U eenmaal in den hemel, mijn Vaderland, te zullen zien.

■i

GEBEDEN ONDER lien be

Het overbrengen van het boek van de rechter- naar de veeken linkerzijde des altaars. /velen

Deze overbrenging doet ons zien, dat de Joden. S^el1® * geweigerd hebbende de Profeten en Apostelen aan te| e hoeren, verlaten werden, en dat de Apostelen tot de te do Sleidenen gegaan zijn, wien zij het Evangelie gebrach , i , ^ hebben. Bidden wij God, dat hij nimmer toelate, da \\N J wij door onze zonden gelijk de Joden verdienen, dal bvav zijn licht ons ontnomen worde, om aan anderen ge- j „even te worden. Gedurende deze overbrenging van weiw het boek, is de priester diep nedergebogen in hel , «•Ui midden des altaars, en hij doet een vurig gebed, om zijn hart en zijne lippen te zuiveren, voordat hij he - ^ heilig Evangelie leest. _do0

Maar om dit hemelsche Vaderland te verdie- en nen. zuiver, Heer, dit hart, in hetwelk Gij uw gt;« verblijf moet nemen; reinig mijne lippen met ^ het gloeiende vuur der heilige liefde, dat (jij lt;rebruiktet om die van uwen profeet Isaias te _dc reinigen, opdat Gij mij, na waarlijk uwe heei-lijkheid op aarde verkondigd te hebben, een;, moget toelaten, om die in den hemel te vieren. O Algoede! behoed mij van de ongeloovighetd, die haar venijn onder ons verspreidt, en strai mij nimmer met mij de fakkel des geloofs te ontnemen.

Dominus vobiscum, vóór het Evangelie.

Doe mij, Heer! uwen heiligen wil kennen ; spreek, o mijn God ! uw dienaar hoort.

Het Evangelie.

In plechtige Missen wordt het boek der Evange-

I

HET H. MISOFFER. 49

j lien bewierookt, opdat de geur van den wierook het ^e ] leek en zij van den goeden geur, welken Goc in de zielen verspreidt, welke zich door het heilig Evan-len. \' gelie doen kennen. Men draagt brandende waskaarsen 1 te| ter rechter- en ter linkerzijde van het boek, om ons dei te doen kennen, dat Jezus Christus het ware licht clii is, dat ons door zijn evangelisch woord verlicht, dal Wij blijven staande, gedurende de lezing van het :lai Evangelie, om aan te duiden, dat wij bereid zijn je- Jezus Christus te volgen, als den eenigen Meester, au welken wij moeten aanhooren, en dien wij voortaan iel willen gehoorzamen.

•m Beschouw het Evangelie, hetwelk gij gaat hooren, el als het richtsnoer van uw leven en uwe zeden, een richtsnoer, hetwelk gij beloofd hebt te zullen volgen door de in het Doopsel aangegane verbintenissen, en waarnaar gij gestreng zult geoordeeld worden, iv De priester maakt, vóór hij het evangelie begint, een it teeken des kruises met den duim, op de eerste woor-[j den van hetzelve, om te doen zien, dal de leer van g Jezus Christus in de wereld niets uitgewerkt heeft, dan door de verdiensten van zijn lijden en zijnen kruisdood.

De drie kruisteekens, welke de priester op het voorhoofd, den mond en de borst maakt, en welke wij gelijkelijk naar zijn voorbeeld maken, zijn de ï teekenen van drie plechtige geloofsbelijdenissen. Wij maken het eerste op het voorhoofd, om aan te too-nen, dat wij ons voor het Evangelie niet schamen; het tweede op den mond, om te betuigen, dat wij met den mond eene hemelsche leer willen belijden, welke wij in het hart bezitten; en het derde op de borst, om te toonen, dat wij verlangen, het kruis van Jezus Christus diep in ons hart te prenten, en onze aangekleefdheid aan het geloof door daden te bewijzen.

Men moet de wijsheid en de waarheid zelve aanbidden, in al de woorden van het Evangelie : Jezus

50 GEBEDEN ONDER

Christus spreekt daar voor ons, en wien zouden wij I Waai aanhooren, tenzij hem, die de woorden des eeuwigen _: gezong\' levens bezit ? Na het lezen of zingen van het Evan- |\\ezmg, gelie kussen de priester en de diaken het eerbiedig, \' «m hunne verknochtheid aan die hemelsche woorden te betuigen.

Ik sta op., o opperste Wetgever, om te betuigen, dat ik bereid ben, de eeuwige waarheden, die in het heilig Evangelie besloten zijn, ten koste van mijn leven zelfs, te verdedigen. Gij leert ons, dat niet allen, die zeggen : Heer, Heer ! (dat is, die zich bevredigen uw Evangelie met den mond te belijden,

zonder den vasten wil te hebben, naar hetzelve te leven) het rijk der hemelen zullen binnentreden, maar dat alleen diegenen hetzelve zullen ingaan, die hunne werken volgens uwe geboden zullen verricht hebben.

Verleen mij dan de genade zoo getrouw te zijn in de vervulling van uw goddelijk woord, ■ als Gij mij standvastigheid inboezemt in het te gelooven. Helaas! waartoe zou het mij dienen, wanneer ik voor U zal verschijnen, het geloof te hebben gehad, zonder de ver-diensten der liefde en der goede werken, dan om mijne veroordeeling vreeselijker en mijn eeuwig lot schrikkelijker te maken! O God der barmhartigheden ! oordeel mij niet naar de aanhoudende tegenstrijdigheid, welke ik tusschen uwe leer en mijn gedrag gesteld heb, en boezem mij den moed in, om te beoefenen hetgene ik geloof. U, o Heer! zal al den roem daarvan toekomen.

HET H. MISOFFER. 51

Waaneer het Evangelie in de plechtige Missen agezongen wordt, zou men intusschen de volgende ïlezing, uit de heilige Evangeliën getrokken, geheel luf gedeeltelijk kunnen doen.

Zoo iemand mij bemint, zegt Jezus Christus, \'al hij mijn woord bewaren, mijn Vader zal , hem beminnen, wij zullen tot hem inkomen en in hem onze woning vestigen. Bemin den Heer uit geheel uwe ziel, uit al uwe krachten. I ziedaar het eerste en grootste gebod. Het tweede is aan dit gelijk : gij zult uwen naaste I beminnen gelijk u zeiven : doe zulks en gij zult leven. De geheele wet en de profeten zijn in deze twee geboden besloten. God is een geest, en hij wil in geest en waarheid aangebeden worden; want indien uwe rechtvaardigheid niet volmaakter is dan die de Phari-zeen, zult gij het rijk der hemelen niet binnen gaan. Doet boetvaardigheid, want zoo gij geen boetvaardigheid doet, zult gij allen verloren gaan. Het rijk Gods nadert : de bijl is reeds aan den wortel van den boom gezet, en aan den kant, waar hij zal vallen, zal hij altoos blijven. Wees steeds bereid, want ik zal komen op het uur, waarop gij het niet verwacht. Heil hun, die van de goederen dezer wereld onthecht zijn! Zalig zijn de zachtmoedigen. de vreedzamen, die rein van harte en barmhartig zijn ; zalig zijn degenen, die met gelatenheid lijden, die dorstig zijn naar de rechtvaardigheid, want het rijk der hemelen behoort hun toe. Wat baat het den mensch, het heelal te winnen, zoo hij zijne ziel verliest!

Niemand kan twee meesters dienen, vergader;

geene schatten voor de aarde, maar voor den _t hemel: zoekt voor alles het rijk Gods, er, ^ zijne rechtvaardigheid, het overige zal u als| • toemaat gegeven worden. Komt tot mij ; mijn \'^;lat (\\₍ juk is zacht en mijn last is licht ; leert van mij dat ik zachtmoedig en ootmoedig van _uloett harte ben, en gij zult de rust uwer zielen -evei smaken. Zoo iemand mij wil volgen, dat hij : .les 1 zich zeiven verloochene, dagelijks zijn kruis!, opneme en mij nakome. Bemint uwe vijanden; vergeeft, en men zal u vergeven ; vraagt, en ^{hc 1} gij zult ontvangen. De weg des verderfs is en breed, maar die tot het eeuwig leven leidt, is ^{L 1} eng, en weinigen volgen hem. De hemel lij It ^{1 el} geweld, men moet strijden om hem te beko- ^va1 men ; het is alleen door het lijden, dat ik tot ^(le de heerlijkheid gekomen ben, en er is voor ^m; ii geen andere weg, want de leerling is met i ^W1 boven den Meester. Die zich verheft, zal ^nl vernederd, die zich vernedert, zal verheven worden. Die uit God is, hoort Gods Woord. Zoo gij mijne geboden onderhoudt, zult gij in mijne liefde verblijven, en gij zult daar

Izijn, waar ik zelf ben, waar ik u eene plaats ben gaan bereiden.zijn, waar ik zelf ben, waar ik u eene plaats ben gaan bereiden.

Deze zijn de heilige woorden ; dat onze zonden uitgewischt worden door de kracht van het Evangelie, met oprechtheid in oefe-

het h. misoffer. 53

derlj De Credo.

den

ent Het Evangelie wordt op de Zou- en op zekere alg I feestdagen gevolgd door het Credo of de Geloofshe-liini ^,!J\'^len\'^si ^om(;\'^at het bijzonder op die plechtigheden is, i iat de geloovigen, vol vau denzelfden geest voor de i altaren, de aanbidding van onze heilige geheimen moeten vernieuwen, en een plechtig blijk moeten . geven van hun volkomen geloof aan de waarheden hij fles Evangelies, in het kort bevat in het Symbolum. lis

n; Ik geloof in éénen God, den Vader almachtig, ;n Schepper van hemel en aarde, van alle zichtbare is en onzichtbare dingen: en in eenen Heer Jezus is Christus, den eeniggeboren Zoon Gods, die uit it den Vader voor alle tijden geboren is : God gt;- van God, licht van licht, waarachtig God van it den waarachtigeri God; geboren en niet ge-r maakt; e\'én van wezen met den Vader, door t i wien alle dingen gemaakt zijn ; die om ons menschen en om onze zaligheid nedergedaald is uit den hemel, en is vleesch geworden

door den heiligen geest, uit de maagd

Maria , en is mensch geworden ; die voor ons is gekruist onder Pontius Pilatus , gestorven en begraven en den derden dag wederom opgestaan, volgens de Schriftuur; die is opgeklommen ten hemel, die zit ter rechterhand des Vaders, en zal wederkomen met heerlijkheid, om de levenden en dooden te oordeelen; wiens rijk geen einde zal hebben. En in den heiligen Geest, den Heer, die levend maakt; die. van den Vader en den Zoon voortkomt; die met • len Vader en den Zoon te gelijk aangebeden

54 GEBEDEN ONDER

en verheerlijkt wordt; die door de Profeten gesproken heeft. En in eene heilige, katholieke en apostolische Kerk. Ik belijd een Doopsel tot vergiffenis der zonden, en ik verwacht de verrijzenis der dooden en het leven der toekomende eeuwen. Amen.

Gebed wanneer de Credo gezongen wordt.

Hoe zal ik U, o mijn God ! waardig bedanken voor de kostbare gave des geloofs, waarmede Gij mij, bij voorkeur boven zoo vele anderen, die zuchten in de duisternissen der dwaalleeren, begunstigd hebt ? Maak, Heer ! dat zij mij steeds dierbaar zij, die wonderbare gaaf, hoog verheven boven de eer, de rijkdommen, de vermaken en ijdelheden dezer vergankelijke wereld. Geef mij eene volmaakte neiging voor alles, wat het geloof mij leert, opdat ik met gelijken eerbied aanbidde, al wat ik niet begrijp in uwe onuitsprekelijke geheimen, en al wat mijne geestvermogens te boven gaat. Dewijl mijn verstand zoo bekrompen is, dat ik mijzelven niet begrijp, besef ik, einde-iooze God ! dat het noch billijk, noch mogelijk is, uwe goddelijke geheimen te doorgronden. Maar Gij hebt mij door uwe genade overtuigd van de kennis, getrouwheid en oprechtheid dergenen, door welke Gij uwe heilige aanspraken aan de wereld verkondigd hebt. De wereld heeft daaraan geloof gegeven; het zou het grootste der wonderwerken zijn, zoo zij zonder wonderwerken die had kunnen ge-

HET H. MISOFFER. 55

looven. En werwaarts zou ik mij wenden, om meerdere zekerheid te verkrijgen ? Indien ik mij bedrogen vond, zoudt Gij het zelf zijn, die mij in dwaling gebracht hadt. Wanneer dan mijne zinnen en mijne verbeelding twijfelen, zullen echter mijne rede en mijnen wil nimmer twijfelen. Dat geloof, o Jezus! dat geloof, hetwelk de Apostelen over de geheele aarde verkondigd, en zoo vele duizende Martelaren met hun bloed bezegeld hebben : dat geloof, hetwelk zoo vele heilige Leeraars, in hunne onsterfelijke schriften, verdedigd hebben, dat geloof van alle eeuwen, dat steeds den goeden geur zijner deugden over de wereld verspreid en den hemel met heiligen bevolkt heeft; dat geloof, dat nimmer het lijden zonder vertroosting, de kwalen zonder hulpmiddel gelaten heeft; dat verhevene geloof zal voor altoos het mijne zijn. Voltrek dan in mij, smeek ik U, o mijn goede Zaligmaker ! voltrek uw werk; niet alleen door in mijne ziel de fakkel des geloofs in al haren glans te behouden, maar ook, en wel vooral, door hetzelve werken des lichts voor mijne eeuwige zaligheid te doen voortbrengen. Amen.

Dominus vobiscum.

Mijn God! dat uwe genade met ons en met den priester, uwen bedienaar, zij, om U deze offerande waardig te kunnen opdragen.

GEREDEN ONDER

Derde Deel der H. Mis.

HET lïEGIN DER OFFERANDE OF DE OPDRACHT, Het Offertorium.

Ontvang, o heilige Vader, eeuwige en almogende God, dit vlekkelooze offer, dat wij, hoe onwaardig wij ook zijn mogen, U opdragen : ik draag het U op, als mijnen levenden en waren God, voor mijne tallooze zonden, be-leedigingen en nalatigheden ; ik draag het U ook op, voor alle geloovige Christenen, levenden en overledenen; opdat het hun en mij ter zaligheid verstrekke. Amen.

Wanneer lt;le priester den wijn en het water in den kelk doet.

O God, die door een uitwerksel uwer macht, den mensch in eenen verheven graad van voortreffelijkheid en uitstekendheid geschapen hebt, en die door een nog grooter wonder uwer goedheid, U gewaardigd hebt jdit werk uwer handen na zijnen val te herstellen: verleen mij, door het geheim hetwelk de vermenging van het water met den wijn ons vertoont, de genade van te mogen deelen in de goedheid van Jezus Christus, uwen Zoon, die zich volgaarne met onze menschheid heeft willen bekleeden; Hij, die God zijnde, met U, in eenheid met den heiligen Geest, leeft en heerscht, in alle eeuwen der eeuwen. Amen.

HET H. MISOFFER.

De Opdracht van den Kelk.

Ik draag U, Heer! met uwen bedienaar, den kelk der zaligheid op, en smeek uwe goedheid hem als een reukwerk van goeden geur te iloen opstijgen tot den troon uwer goddelijke Majesteit, voor onze zaligheid en voor die van de geheele wereld.

Ik bied mij voor U aan, Heer! met eenen ootmoedigen geest en een rouwig hart; ontvang mij, bid ik U, en maak dat de offerande, welke ikU geheel uit eigen beweging opdraag, in vereeniging met die van Jezus Christus, heden met U, op dusdanige wijze voltrokken worde, die U dezelve aangenaam kan maken, o Heer mijn God!

In de plechtige Missen bewierookt rle priester het brood en den wijn, die opgedragen zijn geworden, zeggende : dat deze wierook, dien gij gezegend hebt, tof U opklimme, lieer! en moe barmhartigheid over ons ne-derdale! vervolgens bewierookt hij het altaar en zegt: dat mijn gebed, Heer! tot U opklimme gelijk deze wierook; dat de opheffing mijner handen U aangenaam zij, gelijk de brandofferande. Stel, Heer! eene wacht aan mijnen mond, en de omzichtigheid op mijne lip-pen. Laat niet toe, dat mijn hart vervoerd worde tot kwaadwillige woorden, om mijne zonden te verschoonen.

Terwijl hij het wierookvat aan den diaken wedergeeft, zegt hij : Dat de Heer het vuur zijner liefde in ons ontsteke, en ons door eene eeuwige liefde doe branden. Amen.

Dat wij ons best doen, om in al die godvruchtige gevoelens te treden, en die heilige verlangens in ons te vormen.

Daarna bewierookt de diaken aanstonds den priester

jS GEBEDEN ONDER

aan het altaar, Jezus Christus vertegenwoordigende, en

in zijnen persoon het heilige geheim opdragende.

De Priester wascht zijne vingeren.

De priester, na zijne handen gewasschen te hebben, alvorens het heilig Misoffer te beginnen, wascht hier zijne vingeren, om in den geest van Jezus Christus te treden, die de voeten zijner Apostelen wiesch, vóór dat hij hun het heilig Sacrament des Altaars toediende, ofschoon zij bevorens reeds zuiver waren. Dit toont ons, dat het niet genoeg is zuiver te zijn van gruweldaden, om aan de geheimen deelachtig te worden, maar dat men zich van de geringste vlekken dei-zonden moet zuiveren.

Mijn God ! gewaardigU mijne ziel te wasschen en te reinigen van alle vlekken der zonden . vernietig in mij de minste onvolmaaktheden, en maak mijne ziel, door uwe genade, zoo zuiver als zij het onmiddellijk na het Doopsel was.

Vergun mij, Heer! de genade van de wereld te vergeten, die de strengheid uwer oordeelen moet ondergaan; van deze aarde te verachten, die ter prooi \'.al zijn aan uwe wraaknemingen, en van geene de minste aandacht te verleenen aan die ontwerpen, aan die listen, die slechts de duurzaamheid van eenen dag, van eene minuut, van eene seconde hebben; dat ik onder de voeten vertrede die eer, die verlangens, die gevaarlijke vermaken, die den geest verlagen en bedwelmen; die valsche goederen, die de ziel in het verderf storten; die valsche bekwaamheden, die vermaken, dien valschen uitwendi-gen schijn van achting en vriendschap, die zoo veel rampzalige slachtoffers maken; en dat de

HET H. MISOFFER. 59

eerste, de ijverigste mijner zorgen zij, den dag uwer wraakneming te voorkomen, op welken Gij eene vreeselijke rekening over uwe weldaden en gunsten zult vragen ! Hierom smeek ik U, o mijn God ! door de eindelooze verdiensten van Jezus Christus. Amen.

Het Orate fratres.

De priester, na zijne vingeren gewasschen te hebben, komt weder in het midden des altaars, en aldaar ne-dergebogen, doet hij eene nieuwe opdracht van de offerande, welke hij der heilige Drievuldigheid gaat aanbieden, ter gedachtenis van het lijden, den dood, de verrijzenis en de hemelvaart van onzen Heer Jezus Christus; cn om de genade te verwerven van dit waardiglijk te doen, keert hij zich tot de omstanders, zeggende : bidt broeders, om hen te verwittigen, zich door hunne gebeden, met hem te vereenigen, ten einde de offerande, welke hij aan God voor zich en voor hen gaat opdragen, aan Hem aangenaam te maken.

Heer! verhoor de gebeden van al uwe ge-loovigen, die vereenigd zijn om U dit verhevene offer op te dragen, hetwelk wij U bidden aan te nemen, tot verheerlijking van uwen naam, tot ons bijzonder voordeel en tot welzijn van uwe geheele Kerk. Gewaardig U, in onze harten te storten de noodige gesteldheden, om met vrucht dit groote werk van onzen godsdienst bij te wonen ; heilig den priester, die uwe heilige geheimen voltrekt, en reinig zijne handen en zijn hart ; opdat hij in staat zij uwe genade over zich en over ons te brengen.

r₀ gebeden onder

, , i zijne

De stille gebeden. ₍,_ene

Na het Ora/e fratrcs, keert de priester zich naar _zi_cH

het altaar, en zegt in stilte een of meer gebeden, die ^_ne

volgens den dag veranderen, en deze worden stille ; g_eg(

gebeden genoemd, uithoofde hij die in stilte zegt. zij , woo

strekken quot;bijna allen om aan God te vragen, dat Hij , hoo de giften, die op het altaar zijn, goedgunstig aan-

neme, en Hij ons door zijne genade in staat zoude ^ _aan

stellen, als eene Hem aangename offerande. Hem te _vra

worden aangeboden. 1

Verander, o mijn God! deze offerande in uw dei

lichaam en bloed, en herschep onze harten in Af\'

U zeiven, door de kracht van dit aanbiddelijk ^

geheim ; dat uw heilig Woord op deze offer- ^ ande, welke wij U opdragen, nederdale, opdat zij een heilzaam slachtoffer worde, dat uwer

Majesteit aangenaam en uwen dienaren nuttig w

zij, door de toepassing van het bloed van Jezus j,

Christus. . g

Dat deze offerande overvloedige zegeningen _v

over uwe geloovigen doe nederdalen, hunne ,

harten verandere, de zonde en de aardsche ge- ,

neigdheden daarin vernietige, en U aldaar een aangenaam brandoffer en eene bestendige woning bereide, in vereeniging met U, en door de verdiensten van Jezus Christus, uwen Zoon en onzen Heer, die met U leeft en heerscht.

Vierde deel der H. Mis.

De Canon of Regel der Consecratie, vooraf-gegaan door de Prefatie.

Aau het einde der s/tY/e gebeden verheft de priester

HET H. MISOFFER.

zijne stem, zeggende : in alle eeuwen der eeuwen, eene uitroeping, die de geloovigen uitnoodigv, om zich met hem te vereenigen, en hem te antwoorden : Amen. Men heeft dit antwoord steeds met vurigheid gegeven; de heilige Hieronymus zegt, dat men dit woord Amen overal in de kerken als eenen donder hoorde weergalmen.

De geloovigen geven hierdoor hunne bewilliging, aan al hetgeen de priester, in het geheim, van God vraagt.

De Prefatie is eene inleiding tot de gebeden van den Canon, die bij uitstekendheid genoemd wordt het gebed. Zij is eene uitnoodiging om de harten tot God te verheffen, en om hem te danken voor het grootste wonderwerk, dat door de Consecratie uitgewerkt wordt.

Eeuwige Vader! zie hier het oogenblik, waarop uw goddelijke Zoon, onze Zaligmaker Jezus Christus, uit den hemel op het altaar gaat nederdalen : niets, dat aardsch is, moet mij meer bezighouden; mijn hart moet niet meer verzuchten, dan naar zulk een zuiver offer, dat de zonden der wereld uitwischt ; reinig het doorquot; het vuur uwer liefde, opdat het geenen smaak meer vinde, dan in de he-melsche goederen. Door welke dankbaarheid zal ik immer al uwe weldaden kunnen erkennen, en voornaamelijk die, van ons een ver-zoenoffer te geven, dat dagelijks en meermaals eiken dag, voor ons de offerande vernieuwt, welke het eens op den Calvarieberg heeft opgedragen, ten einde uwe barmhartigheid over ons te trekken. Het is, eeuwige Vader! door Jezus Christus, uwen welbeminden Zoon, dat

62 GEBEDEN ONDER

al de hemelingen U verheerlijken, en U hunne hulde aanbidden. Neem goedgunstig aan, Heer, dat zondaars, zooals wij, hunne zwakke lof-betuigingen met die der hemelsche geesten vervoegen, en dat wij ons allen, met hart en geest, met hen vereenigende, in eene verrukking van vreugd, liefde, dankbaarheid en verwondering uitroepen ;

Sanctus.

Heilig, eindeloos heilig, alleen waarlijk heilig is de Heer, onze God ! het heelal is vol van zijne heerlijkheid! Dat de gelukzaligen hem zegenen in den hemel, terwijl wij op de aarde Dengene aanbidden, die nederdaalt in den naam des Heeren, aan wien eer en heerlijkheid in alle eeuwen zij toegekend.

Na den Sanctus, aan den Canon.

De Prefatie wordt gevolgd door den Canon, dat in het grieksch orde of regel beteekent. Men heeft dezen naam gegeven aan de gebeden, die de Consecratie voorafgaan, vergezellen en onmiddellijk volgen, omdat zij in alle Missen dezelfde zijn : zoodat de regel daarvan bestendig, en de orde onveranderlijk is.

De voorschriften dezer gebeden zijn zeer oud en vol van de grootste gevoelens van godsvrucht: men ziet er al de vragen, welke de Kerk door de verdiensten van Jezus Christus doet, terwijl de voorspraak der heilige Apostelen en Martelaren er ook zeer bepaald in uitgedrukt is.

Dit deel der heilige Mis wordt in stilte gezegd, omdat het bestemd is voor een meer aandachtig en

HET H. MISOFFER. 6 ;

inwendig gebed. Ofschoon ieder in het geheim bidi, moet men daarom niet nalaten, zich in den geest met elkander en met den priester te vereenigeE, die riltijd in den naam van allen tot God spreekt. De priester maakt dikwijls het teeken des kruises over zich en over het opgedragene; want wat is er na-murlijker dan dat men den gekruisigden Jezus dikwerf verbeeldt, in een werk, dat een aandenken is van zijnen smartelijken dood, en waarin Hij zichzelven nan ons geeft, om onophoudelijk zijne offerande te vernieuwen.

Ziehier de letterlijke vertaling van die gebeden, tot aan de Consecratie : laten wij die, met den priester, in den naam der Kerk, godvruchtig lezen.

Te Igitur.

Wij bidden U dan, o allerbarmhartigste Vader ! en smeeken U, door onzen Heer Jezus Christus, uwen Zoon, deze giften, deze offerande, dit rein en vlekkeloos offer aan te nemen en te zegenen, hetwelk wij voor uwe heilige Kerk opdragen, opdat het U behage haar den vrede te schenken, haar te bewaren, in de eenheid te behouden, en haar over de ge-neele aarde te besturen, en met haar uwen dienaar N., onzen Paus, onzen Bisschop N.: eindelijk alle rechtgelooyigen, die belijdenis doen van het roomsche katholieke en apostolische geloof.

DE GEDACHTENIS DER LEVENDÉN.

Memento.

De priester bidt hier voor het geheele genootschap

6₄ GEBEDEN ONDER

der in leven zijnde geloovigen, en bijzonder voor die, welke hem verzocht hebben het heilig Misoffer tot hunne meening op te dragen. Laat ons, vau onzen kant, in dit oogenblik bijzonder aan God diegenen onzer levende broeders aanbevelen, aan welke wij verlangen, dat de vruchten der heilige Offerande, door de goddelijke barmhartigheid, meer bijzonder toegevoegd worden.

Wees uwe dienaren en dienaressen N. en N. indachtig, Heer ! en allen, die hier tegenwoordig zijn, wier geloof en godsvrucht U bekend zijn, voor welke wij U deze offerande van lof opdragen, of die haar, zoo voor zich als voor hen aan welke wij verbonden zijn, opdragen voor de verlossing hunner zielen, voor de hoop hunner zaligheid en behoudenis, en om U hunne hulde, als den eeuwigen, levenden en waren God, aan te bieden.

GEDACHTENIS DER HEILIGEN.

Communicantes.

In gemeenschap vereenigd zijnde met al uwe Heiligen, eeren wij de gedachtenis, eerstens van de verheerlijkte Maagd Maria, Moeder van God, Jezus Christus, onzen Heer en van uwe gelukzaligzalige Apostelen en Martelaren, Petrus en Paulus, Andreas, Jacobus, Joannes, Thomas, Philippus, Bartholomeus, Mattheus, Simon en Thadseus, Linus, Cletus, Syxtus , Cornelius , Cyprianus , Laurentius , Chrysogonus, Joannes en Paulus, Cosmas en Damianus, en van al uwe Heiligen, door wier

HET H. MISOFFER. 65

verdiensten en gebeden wij U smeeken, ons in alles de hulp uwer bescherming te verkenen ; dit is hetgeen wij U vragen, door denzelfden Jezus Christus, onzen Heer. Amen.

VERTOUWEN IN DE OFFERANDE.

Hanc Igitur.

Hier strekt de priester de handen uit over de giften, die geheiligd worden : en door de oplegging der handen, als lid der Kerk, vereenigt hij zich met het offer, om met hetzelve opgedragen en opgeofferd le worden, en als bedienaar der Kerk en priester van den Allerhoogsten neemt en stelt hij zich, als het ware, in den naam en door het gezag van God, in bezit des slachtoffers, in zooverre het de plaats der menschen genomen heeft, die het slachtoffer van Gods verbolgenheid en rechtvaardigheid moesten zijn. Het is uit dezen staat van goddelijke veroordeeling, dat wij getrokken worden door de opoffering, welke Gods Zoon van zich zeiven aan zijnen Vader gedaan heeft, om de straf te dragen, welke wij door onze zonden verdiend hadden, en om hem eene genoegzame voldoening te geven, waartoe wij niet in staat waren.

Deze plichtpleging, welke de priester hier doel, met de handen over het op te dragen slachtoffer uit te strekken, is eene navolging van hetgene Mozes van wege God aan de priesters der oude Wet voorschreef. IVanneer men, zegt hij, eene offerande voor de zonde zal opdragen, zal de priester de hand over het hoofd des slachtoffers nitsteken, en alsdan zal het gunstig aangenomen worden en tot boete der zonden verstrekken. ( Levit. ch. i. 4.)

Wij smeeken U dan. Heer, de hulde gun-

5

66 GEBEDEN ONDER

stig aan te nemen, welke wij U bewijzen door deze opdracht, en welke ook die van uwe geheele Kerk is ; verleen ons, tijdens de dagen van dit sterfelijke leven, den vrede, die van U komt; behoed ons van de eeuwige verwerping, en stel ons onder het getal uwer uitverkorenen ; door onzen Heer Jezus Christus. Amen.

Quam Oblationem.

Wij bidden U dan, Heer! deze offerande te zegenen, eri haar te stellen onder het getal van die, welke Gij goedkeurt, haar aan te nemen, een waardig offer er van te maken, waardoor wij U eene redelijke en geestelijke eeredienst bewijzen; zoodat zij voor ons worde het lichaam en het bloed van uwen welbeminden Zoon, onzen Heer Jezus Christus. Amen.

Voor ons, dat is te zeggen, om ons de gaven mede te deelen, welke Hij door de opoffering van zijn lichaam en bloed verdiend heeft, de genade van de geheele vergiffenis onzer zonden en van al de hulp, die ons noodig is, om het werk onzer zaligheid te voltrekken.

Bij de Consecratie.

Dat de hemel zich opene, en de Rechtvaardige op de aarde nederdale, en dat de zondaren de vertroosting genieten van aldaar hunnen Verlosser te zien. Kom, Heer, kom, liefderijke Hersteller der wereld, kom een geheim voltrekken, dat als het kort begrip

HET H. MISOFFER. 67

van al uwe wonderdaden is ; kom eene verandering uitwerken, welke wonderbaarder is, dan de schepping van het heelal.

Bij de Opheffing,

Nadat Jezus Christus zich, volgens zijne belofte tegenwoordig gesteld heeft, aanbidt Hem de priester met eene kniebuiging, en heft Hem op, om Hem aan het volk te toonen, en door hetzelve aangebeden te worden.

Vereenig in dit eerbiedwaardig oogënblik al uwe krachten, om in de verhevene gevoelens van aanbidding te treden, waarin zich de hemelsche Geesten bevinden, die het altaar omringen, en zich voor den Opperheer van hemel en aarde vernietigen. Zie hen, met de oogen des geloofs, door eene heilige siddering bevangen, en te gelijk verslonden door de vlammen der vurigste liefde voor den heiligen, oneindig beminnenswaardigen God, zoo mild in weldaden: denk, dat zoo hij wel van den troon zijner heerlijkheid wil nederdalen, zulks is, om u de schatten zijner genade te brengen. O, ontvang zijn weldoend bezoek niet vruchteloos: eenmaal zoudt gij het vragen, gij zoudt er naar verlangen, en wellicht zou het te vergeefs zijn! Aanbidding, berouw, liefde, dankbaarheid, onderwerping, hoop: ziedaar, wat gij op dit oogënblik uwen goddelijken Verlosser moet aanbieden. die vol zachtmoedigheid en met de belofte zijner eindelooze barmhartigheid tot u komt. Zondaren, wie gij ook wezen moogt, komt uwen God, uwen Zaligmaker te gemoet!

O salutaris Hostia... O slachtoffer der zaligheid, dat ons den hemel opent : de geest der duisternissen levert ons eenen geweldigen strijd; versterk ons tegen zijne aanvallen.

58 GEREDEN ONDER

Eccc panis Angelorum... Zie het brood der Encelen dat het voedsel der menschen is geworden; het is waarlijk het brood der kindei en, dat den dieren niet moet toegeworpen worden.

Bo/ie Pastor... Goede Herder! waarachtig Brood ! Jezus, ontferm U onzer. Wees ons voedsel en onze steun; doe ons de ware goederen o-enieten in het land der levenden. Wees onze Geleider tot dat hemelsche Vaderland; toon Sus steeds den weg aan, die naar hetzelve geleidt: breng ons op het rechte spoor, zoodra wij er van afwijken; houd ons op dat heilige pad, tot dat wij in de haven komen, waar Gij de belooning uwer trouwe schapen zijt.

Vervolg van den Canon na de Opheffing.

Zoodra de priester den kelk, na de opheffing, weder op het altaar gesteld heeft, bedekt hij dien, en maakt int eerbied eene kniebuiging; hij herhaalt dit tot aan de Xuttiging, telken rei ze dat hij den kelk ontdekt cl dekt. Terwijl hij, om zoo te spreken, Jezus Christus tusschen zijne handen heeft, bidt hij God zijnen A ader. voor de levenden en overledenen, vol vertrouwen op de tegenwoordigheid van Jezus, die voor ons spreekt, en onze gebeden allerkrachtigst maakt.

Letterlijke vertaling van het vervolg van den Ca,uw lot aan den Peiler hostev.

Unde et memores.

Nadat de priester, na de woorden der Consecrahc van den kelk, het bevel, door Jezus Christus gegeven, toen Hij zijn eigen lichaam en bloed geconsacreerd

had : zoo menigwerf gij dit zult doen, zult gij het

HET H. MISOFFER. 69

doen ter mijner gedachtenis, uitgesproken heeft, vervolgt hij met deze woorden :

Het is hierom, Heer! dat wij, uwe dienaren, en met ons, uw heilig volk, ons herinnerde aan het gelukzalig lijden van uwen Zoon, Jezus Christus, onzen Heer, aan zijne opstanding uit het graf, over de hel zegepralende, en aan zijne heerlijke opstanding len hemel, uwe onvergelijkelijke Majesteit opdragen hetgeen de gift zelve is, welke wij van U ontvangen hebben ; het zuivere offer, het heilige offer, het vlekkelooze offer, het heilige Brood des levens, dat geen einde zal hebben, en den kelk der eeuwige zaligheid.

Supra quae.

Gewaardig U, Heer! gunstig neder te zien op de opdracht, welke wij U van de heilige offerande, van dit vlekkelooze Slachtoffer doen ; gewaardig U die aan te nemen, gelijk het U behaagd heeft de geschenken van den rechtvaardigen Abel, uwen dienaar, de offerande van onzen Aartsvader Abraham, en die van Mel-chisedech, uw\' opperpriester, aan te nemen.

Suplices te rogamus.

De priester buigt zich diep neder, om zich voor lt;!od te verootmoedigen, en Ilem de vurigheid van zijn gebed betuigende, /.egt hij het volgende :

Wij smeeken U, o almogende God! te bevelen, dat deze geschenken door de handen van uwen heiligen Engel op uw verheven altaar gedragen worden, in de tegenwoordigheid uwer goddelijke Majesteit, opdat wij allen, wie wij

yo GEBEDEN ONDER

ook zijn, die aan dit altaar deelachtig geworden zijnde, het lichaam en Bloed van uwen Zoon zullen genuttigd hebben, vervuld worden met al uwe zegeningen en al de genaden des hemels : door onzen Heer Jezus Christus. Amen.

Gedachtenis der Overledenen.

Memento.

Wees ook, Heer ! gedachtig uwe dienaren en dienaressen N. en N., die geteekend met het teeken des üeloofs, hun sterfelijk leven voor ons hebben geëindigd, om in den slaap des vredes te rusten.

Hier blijft de priester een weinig stil, om in het bijzonder aan God de overledenen aan te bevelen, voor welke hij wil bidden, en voornamelijk dengene, voor wien hij het heilig Misoffer moet opdragen. Daarna ^aat hij voort :

Wij smeeken U, Heer! hun door uwe barmhartigheid, en aan allen die in Jezus Christus rusten, de plaats van verkoeling, licht en vrede te verleenen; door denzelfden Jezus Christus, onzen Heer.

Nobis quoque peccatoribus.

De priester zegt deze drie woorden op eenen hoogc-ren toon, opdat de omstanders dezelve zouden kunnen hooren, zich met hem vereenigen en gezamenlijk \'de goddelijke barmhartigheid afsmeeken.

Ook ons, zondaars, die uwe dienaren zijn en op uwe groote barmhartigheid hopen, ge-waardig U ons ook deel te geven in het hemel-

HET H. MISOFFER. 71

sche erfdeel, met uwe heilige Apostelen en Martelaren, met Joannes, Stephanus, Matthias, liarnabas, Ignatius, Alexander, Marcellinus, Petrus, Felicitas, Perpetua, Agatha, Lucia, Agnes, Cecilia, Anastasia, en met al uwe Heiligen. Gelief ons in hun heilig gezelschap aan te nemen, en geen acht te geven op onze verdiensten, maar toegevend te zijn jegens ons, door onzen Heer Jezus Christus, door wien Gij, Heer ! deze goederen steeds voortbrengt, heiligt, levend maakt, zegent en ons geeft. Dat U door Hem, met Hem en in Hem, alle eer en glorie gegeven worde, o God, almogende Vader! in de eenheid van den heiligen Geest.

De laatste woorden : door Hem, niet Hem en in Hem, enz. zeggende, maakt de priester driemaal het teeken des kruises met de heilige Hostie over den kelk, om aan te toonen, dat God alleen, door de kracht der offerande, welke Jezus Christus aan het kruis heeft opgedragen, vereerd wordt. Vervolgens maakt hij er twee over liet altaar, om aan te duiden, dat het door het kruis is (waarvan het altaar een afbeeldsel is, omdat gelijkelijk de offerande daarop voltrokken is ) dat de heilige Drievuldigheid, die hier genoemd wordt, alle eer en glorie ontvangen heeft.

Deze woorden * U alle eer en glorie gegeven worde uitsprekende, heft de priester den Kelk en de heilige Hostie een weinig omhoog. Vóór de twaalfde eeuw, was er in de Mis geene andere opheffing van het Lichaam en Bloed van Jezus Christus, dan deze. Als-toen verhief de priester dezelve hoog genoeg, dat het volk Jezus Christus konde zien en aanbidden, door Wien de heilige Drievuldigheid alle eer en heerlijkheid bewezen werd. Deze kleine opheffing is nog een voetspoor en overblijfsel van het oude gebruik.

7 2 GEBEDEN ONDER

Na dit laatste gebed van den Canon geëindigd te hebben, spreekt de priester een weinig luide, om het volk zijne tostemming te vragen, in al hetgene hij in hunnen naam tot God zoo even heeft gezegd.

Vijfde deel der H. Mis.

-cMc--

DE BEREIDING TOT DE NUTTIGING.

Voorrede van het Gebed des Heer en.

Oremus.

Door de heilzame voorschriften van Jezus Christus opgewekt, en door de goddelijke leering onderwezen, durven wij zeggen ;

Pater Noster.

Onze Vader, die in de hemelen zijt; geheiligd zij uw naam. Ons toekome uw rijk. Uw wil geschiede op de aarde, als in den hemel. Geef ons heden ons dagelijksch brood. En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onzen schuldenaren. En leid ons niet in bekoring, maar verlos ons van het kwaad.

In de plechtige Missen zou men tijdens het zingen van het Pater Noster de uitbreiding van het Gebed des Heeren kunnen lezen. (Zie de Inhoudstafel.,)

Libera nos.

De priester, met eene stille stem Amen antwoor-

HET H. MISOFFER. 73

«lende, wil hierdoor zeggen : Ja, mijn God! ik vraag iin den naam der geheele vergadering, dat Gij ons ia7i alle kwaad gelieft te verschoonen ; en hij breidt daarna deze vraag uit, door een gebed, gedurende hetwelk men zal kunnen zeggen :

Libera nos.

Mijn God ! verlos mij van de zonden van mijn voorgaand leven, en waarvan ik aan uwe rechtvaardigheid rekening moet geven ; onttrek mij aan mijne kwade gewoonten, en aan mijne altoos voortdurende ongeregelde geneigdheden, die mij tot het kwaad uitlokken. Eindelijk, mijn God, verlos mij van den duivel, van de wereld, van het vleesch en van den eeuwigen dood.

De priester eindigt dit korte gebed, makende met de Pateen het teeken des kruises over zich, daarna kust hij dezelve, dit is, omdat de laatste woorden eene vraag bevatten, waardoor hij Gode den vrede vraagt, waarvan de Pateen het werktuig of zinnebeeld is, en wij dezen vrede, de vriendschap des Heeren niet kunnen bezitten, dan door de verdiensten van het kruis. De Pateen is het zinnebeeld van dien vrede, omdat ze het schoteltje is, waarop men het Lichaam van Jezus Christus zet, dat tot teeken van vrede en verzoening moet uitgedeeld worden.

Na het teeken des kruises en den kus der Pateen breekt de priester de heilige Hostie, om Jezus Christus na te volgen, die het heilige brood brak, voor dat Hij het aan zijne Apostelen ronddeelde: hij laat een klein gedeelte in den kelk vallen, om de ver-eeniging van het Lichaam en Bloed van Jezus, in zijne heerlijke opstanding aan te duiden.

Vervolgens de oogen op de gedaante van het brood vestigende, drukt hij, terwijl hij op zijne borst slaat,

74 GEBEDEN ONDER

op het zieu van Jezus Christus, tot driemaal toe, de gevoelens uit, die den heiligen Joannes den doopei bezielden, toen hij den Zoon Gods zag : Lam Cocis, dat de zonden der wereld wegneemt, ontferm U onzer !

Het Agnus Dei.

Mijn Zaligmaker, Jezus Christus, Gij zijt het ware Lam Gods, opgeofferd om onze zonden uit te wisschen : maak dat wij, door uwe genade, na de vergeving onzer zonden bekomen te hebben, een nieuw leven leiden, en verleen ons de liefde tot, en den vrede met onzen evennaaste, welken Gij zoo zeer aanbevolen hebt en die zoo noodzakelijk is, om deelgenoot te worden van de uitwerkselen der heilige Communie.

Na driemaal het Agnus Dei gezegd te hebben, stiert de priester, diep neergebogen, een gebed tot God, om hem te smeeken zijnen vrede aan de Kerk te vergunnen, en eene ware eendracht tusschen al hare leden daar te stellen : eene vereeniging van den geest en het hart; die liefde, waarvan Jezus Christus gezegd heelt, dat het door haar is, dat men zijne ware leerlingen zal kennen. In de plechtige Missen, staat de priester, na het altaar gekust te hebben, recht op en wenscht den vrede aan den diaken, en door dezen aan de geestelijkheid en het aanwezige volk. Hij kust het altaar, om aan te duiden, dat hij den vrede niet kan geven, dan na dien alvorens zelf van Jezus Christus, die door het altaar afgebeeld wordt, ontvangen te hebben. Gedurende den vredekus moeten de aanwezigen vragen, om met een ieder in vrede te leven, en nimmer door hunne schuld de eendracht te verbreken, die onder de Christenen, welke allen

HET H. MISOFFER. 75

broeders en in Christus ingelijfd zijn, moet heerschen.

Het gebed voor den vrede is gevolgd door twee andere, door welke de priester van God de vrucht der Offerande en Communie afsmeekt.

Om in dit oogenblik volmaaktelijk in den geest der Kerk te treden, en zich inniger met den priester te vereenigen, zoude het wenschelijk zijn, dat al de aanwezenden rein genoeg waren, om werkelijk tot de heilige Tafel te naderen. Laat ons, zoo wij dit geluk niet hebben, Jezus Christus smeeken, dat Hij het ons ten spoedigste verleene, en ons zeiven tee-dere genegenheden tot Hem, een diep berouw over onze misdrijven, en een levend verlangen om hem te ontvangen, inboe/.eme^ om alzoo ten minste geestelijl: te communiceeren. Jezus Christus vergunt dikwijls, aan eene welgedane geestelijke communie, dezelfde genade, welke Hij aan eene werkelijke communie zou geven.

Het Domine non sum dignus en de Nuttiging.

Wanneer de priester gaat nuttigen, zegt hij driemaal met een diep gevoel zijner onwaardigheid : Heer! ik ben niet waardig dat Gij komt onder mijn dak, maar spreek slechts een woord, en mijne ziel zal gezond worden. Deze woorden zijn die van den hoofdman des Evangelies nagevolgd, en .passen volmaakt den Christen, die, steeds der mededeelingen en genade van een God onwaardig, geene andere aanspraak daarop heeft, dan door zijne overgroote barmhartigheid : dat hij dan, door zijne ootmoedigheid en heilige gesteldheden, trachte God te bewegen van op zijn gebed met de troostvolle woorden te antwoorden, die eertijds den melaatschen de gezondheid wedergaven : Ik wil het, wees gezond.

UT

\'1

76 gebeden onder

Gebed voor de geestelijke Communie.

Heer Jezus, ik beken, dat Gij het ware levend Brood zijt, van den hemel nedergedaald, tn dat Gij met ziel en lichaam en met uwe

Godheid, door eenebewonderenswaardige goedheid, eene hartroerende barmhartigheid en wonderbare macht, wezenlijk tegenwoordig zijt onder deze gedaanten van brood en wijn, om ons met U zeiven te voeden. Ik aanbid U aldus uit de oprechtheid van mijn hart.

Ik geloof, dat Gij in dit aanbiddelijk Sacrament eindelooze schatten en hemelsche genaden besluit, waaraan mijne behoeftige en :llendige ziel vurig verlangt deel te hebben. :

Ik geloof aan de woorden, welke Gij gesproken hebt : /J\'ic viiju Vleesch eet, cn mijn | Bloed drinkt, die blijft in Mij en Ik in hem... : hij zal in eeuwigheid leven. Zie mij hier, o levend Brood ! ellendig en kwijnend van honger en dorst, aan eindelooze zwakheden onderworpen. O, hoezeer verlang ik IJ te nuttigen, opdat ik met U, opperste Geneesheer onzer zielen, vereenigd zijnde, geheel en waarlijk door uw leven moge leven.

Ik beken nu, met schaamte overdekt, en . met een diep leedwezen over mijne zonden, dat ik niet waardig ben, dat Gij in mijne woning komt; ik durf U dan mijne ziel niet laten binnentreden, om U aldaar te huisvesten, door werkelijk uw heilig lichaam te ontvangen : maar ik weet en geloof, met den

iA\'

HET H. MISOFFER. 77

hoofdman van het Evangelie, dat, ofschoon Gij afwezend zijt, dat is te zeggen, ofschoon ik de heilige Communie niet ontvang, Gij echter met een enkel woord mijne ziel kunt reinigen van al wat haar onwaardig maakt om U te ontvangen.

Ach, gewaardig U dit woord van sterkte en heiligmaking uit te spreke»; genees, door de almogende zalving uwer jajenade, mijne kranke ziel, en haast U, uw Terblijf in haar te komen vestigen, om haar in haren honger te voeden en in hare uiterste zwakheid te versterken. Gij, die volgens den wil uws Vaders en de werking des heiligen Geestes, door uwen dood het leven aan de wereld hebt gegeven ; voed mij, maak mij levend, heilig mij door uw gezegend Lichaam en Bloed.

O beminnenswaardige God! Gij, wien ik voortaan boven alles wil beminnen : maak, dat ik U nooit meer beleedige; vergun mij uwe genade om deze en die zonde te vluchten, aan welke ik mij zoo gemakkelijk, zoo dikwijls plichtig maak; hecht mij aan U door de banden der vurigste liefde, en verzeker mijne getrouwheid hier op aarde, opdat ik het onuitsprekelijke geluk moge smaken U in de eeuwigheid te beminnen en te bezitten.

Deze oefening van eene geestelijke Communie kan ook dienen voor de boezoeken van het allerheiligste Sacrament, gedurende den dag, bijvoorbeeld, gedurende het Lof.

GEBEDEN ONDER

Beknopt voorschrift door Fénélon,

Heer! ofschoon ik, door mijne zonden en trouweloosheden, onwaardig ben tot uw altaar te naderen, en U door de H. Communie te Ontvangen, durf ik U nochtans smeeken mij eenig deel in uwe barmhartigheden te vergunnen.quot; Gewaardig U, mij de genade te verleenen van deelachtig te worden aan de verdiensten uwer offerande; verlicht mijnen geest, versterk mijnen wil, en reinig mijn hart, opdat ik niet meer dan aan U denke, niets meer dan U alleen, uit liefde tot U beminne; maak, door uwe genade, dat ik niets meer verlange, dan voor U te leven, te lijden en te sterven.

Zesde en laatste Deel der H. Mis.

BEVATTENDE DE DANKZEGGING.

De Nuttiging wordt gevolgd door twee afwasschin-geü. uit eerbied voor het Lichaam en Bloed van Jezus Christus; de eerste, opdat er in den mond des priesters niets overblijve van de heilige gedaanten ; de tweede, opdat er niets blijve in den kelk of aan zijne vingeren. Terwijl hij de afwassching nuttigt, vraagt hij nogmaals de vergeving der zonden, de genade van een heilig leven en den prijs des eeuwigen levens. De gebeden, welke hij daarna zegt, zijn eene dankzegging. om God te bedanken voor de groote weldaad, welke Hij hem en het christen volk daar even heeft bewezen, en tevens eene nieuwe betuiging van getrouwheid. Al de aanwezigen moeten zich dan met

HET H. MISOFFER. 79

den priester vereenigen, om hunne dankbaarheid te bewijzen, en hun oprecht voornemen te betuigen om voortaan een christelijk leven te leiden.

De laatste Gebeden.

Wat zal ik U wedergeven, Heer! voor al de weldaden, waarmede Gij mij overladen hebt ? Hoe zal ik U de dankbaarheid kunnen bewijzen, welke ik U voor zoo veel goedheid, voor zoo veel liefde verschuldigd ben ? Ontvang, bid ik U, om in mijne onmacht te voorzien, i!e lof betuigingen der rechtvaardigen op aarde, van de allerzaligste Maria, de zuiverste der maagden, van al uwe Engelen en Heiligen in den hemel.

Ik ga heen, zoo ik hoop, gezuiverd door uwe heilige geheimen, door uwe genade ge-I holpen, zal ik trachten mij te beveiligen tegen I al datgene wat mij opnieuw zou kunnen bezoedelen ; ik zal over mijne zinnen waken, opdat ile dood, door de zonde geenen ingang meer in mijne ziel vinde, en ik zal niet ophouden U ootmoedig en vurig te bidden, ten einde Gij mij, tot mijnen laatsten zucht, tegen de vijanden mijner zaligheid verdediget. Maak mij getrouw aan deze heilige voornemens, welke Gij, o mijn God ! o mijn Vader! mij hebt ingegeven ; ik smeek U hierom, door Jezus Christus, uwen Zoon, onzen Heer.

Het Ite Missa est.

Nadat de Gebeden gedaan zijn, keert de priester .:ch weder naar het midden des altaars; hij kust de

80 GEBEDEN ONDER

plaats waar de overblijfselen der Heiligen rusten, keert zich naar liet volk, en na het de goddelijke gaven toegewenscht te hebben, met de woorden : Dominns vobhatm, zendt hij het weg, zeggende: Gaat, de mts is geëindigd; en het volk dankt God, door deze woorden : Deo gratias: Code zij dank.

De priester, zich daarna weder naar het altaar kee-rende, buigt zich diep neder en stiert een iaatste «ebed tot de heilige Drievuldigheid, waarin hij haar opnieuw het werk hij uitnemendheid, hetwelk hij zoo even heeft voltrokken, aanbiedt, terwijl hij haar vraagt, dat het \'t onderpand zijner zaligheid en van die van het geloovige volk moge wezen. Vervolgens het altaar kussende, om zelf de zegening van Jezus Christus, door het altaar afgebeeld, te ontvangen, heft hij de handen ten hemel, om te toonen dat het aan dezen Opperpriester, die in den Hemel aan de rechterhand van den troon der opperste Majesteit gezeten is, toekomt, het geloovige volk, door de verdiensten van zijne geheimen en van zijn kruis, voor de eeuwigheid te zegenen. Hij keert zich daaina tot het volk, en zegent het in den naam van de drie personen der allerheiligste Drievuldigheid, terwijl hij er het kruisteeken over maakt, om te leeren, dat het slechts door het kruis is, dat wij in de hemelsche zegeningen kunnen deel hebben.

In de Missen, waarin de Glovia in excelsis niet is gelezen geworden, zegt de priester, in plaats van ite vlissa est, naar het altaar gekeerd .

Laat ons den Heer zegenen; waarop het volk, even als op ite missa est, antwoordt: Code zij dank.

Terwijl de priester den zegen geeft, behoort het volk zich onder de hand des Heeren te verootmoedigen, en Hem te smeeken, om het door de bedie-niag des priesters te zegenen.

De godsvrucht der laatste eeuwen heeft het gebruk ingevoerd, hetwelk door I\'aus Pius V. in eene wet is

,A

HET H. MISOFFER. 8l

veranderd, van aan het altaar het begin des Evangelies van den IT. Joannes te lezen, waarin de Godheid van Jezus Christus in de grootheid der eeuwige raadsbesluiten, die den Zoon Gods op de aarde heb hen doen nederdalen, in zulke verhevene uitdrukkingen vermeld zijn. De geheele godsdienst is in dezt-woorden besloten. Het volk moet hetzelve staande en met eerbied aanhooren, en Jezus Christus vragen, dat hij ons de genade verleene, van tot den dood toe de hoedanigheid van kinderen Gods te behouden, welke Hij ons door zijne Menschwording, zijnen dood, zijne opstanding en hemelvaart verdiend heeft.

(iobed. hetwelk de priester, in gebogen liomling hidt. vóór dat hij den zegen geeft.

O mijn God ! geef geen acht op mijne onwaardigheid; maar niets inziende dan uwe on-uitputbare barmhartigheden en de verdiensten van het goddelijk Lam, dat opgeofferd is geworden om de zonden der wereld uit te wis-schen, doe over mij den invloed uwer zegeningen nederdalen.

Gebed gedurende het laatste Evangelie.

Eeuwig Woord, waardoor alles is gemaakt, en dat in de volheid des tijds voor ons Vleesch geworden zijnde, deze eerbiedwaardige en verhevene offerande ingesteld hebt: wij danken U hiervoor met den diepsten ootmoed. Dat alle Engelen en Heiligen, des hemels U daarom loven, en maak dat wij zeiven beginnen U te zegenen op de aarde, door ons gedurende dezen dag en al den tijd, welken Gij ons nog in de wereld vergunnen wilt, op zoo-

6

82 GEBEDEN ONDER HET H. MISOFFER.

danige wijze te gedragen als onze goddelijke aanneming waardig is.

Blijf na de Mis nog eenige oogenblikken overwegen, alvorens de kerk te verlaten, bedank God en vraag, dat het bijwonen des heiligen Misoffers voor u niet vruchteloos zij. Tot dankzegging kunt gij het Te Dcum lezen. Zie Godvruchtige oefeningen voor den Zondag.

DE NAVOLGING

VAN

lüii iiMüfii,

—ev©—

EERSTE BOKIv.

Nuttige lessen voor het geestelijk leven.

EERSTE HOOFDSTUK.

Over de navolging van Christus en de verachting van alle wereldsche ijdeüteden.

1. Wie mij volgt, wandelt niet in de duisternis, zegt de Heer. (Joan. 8.) Dit zijn de woor-üen van Christus, waardoor Hij ons vermaant zijn leven en gedrag na te volgen, willen wij waarlijk verlicht en van alle blindheid des harten verlost worden.

Onze voornaamste bezigheid zij dus over bet leven van Jezus Christus na te denken.

2. De leer van Christus overtreft al de leeringen der Heiligen. Wie zijn geest bezit, moet daarin een verborgen hernelspijze vinden.

84 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Maar velen, na het Evangelie dikwijls gehoord te hebben, gevoelen er geen groot verlangen naar, omdat zij den geest van Christus

niet bezitten. ^, .

Wie dan de woorden van Christ u s ten ^ volle wil verstaan en smaken, trachte zijn geheel leven Hem gelijkvormig te. maken.

Wat baat het u, diepzinnig over de Drie- ; eenheid te twisten, zoo het u aan ootmoed ontbreekt, en gij dus der Drieëenheid mishaagt.

Waarlijk, verheven woorden maken den heilige en rechtvaardige nietmaar een deugdzaam leven maakt behaaglijk aan God.

Ik wensch liever berouw te gevoelen, dan daarvan de beschrijving te kunnen geven

Al wist gij den ganschen Bijbel van buiten met al de gezegden der wijsgeeren, wat zou u dit alles baten zonder de liefde en genade

Gods. ,, ..... . .

Ifdelhcid der ijddhcdcn ; alles is tjdelheid,

(Eccl. i) behalve God te beminnen en Hem

alleen te dienen. _

De hoogste wijsheid is deze ; door de vei-achting der wereld naar het rijk des hemels te streven.

4 Het is dus ijdelheid vergankelijke rijkdommen te zoeken en daarop te vertrouwen Ook is het ijdelheid eergierig te zijn en zich tot een hoc gen staat te verheffen.

IJdelheid is het de lusten des vleesches te volgen en datgene te verlangen, wat eens zwaar | moet worden gestraft.

Het is ijdelheid een lang leven te wenschen

EERSTE BOEK. 85

en zich weinig om een goed leven te bekommeren.

IJdelheid is het alleen te letten op het tegenwoordige leven en niet te voorzien wat er op volgen moet.

Het is ijdelheid zich te hechten aan hetgeen zoo haastig voorbijgaat, en zich niet derwaarts te spoeden, waar de vreugde eeuwig blijft.

5. Denk dikwijls aan deze spreuk ; het oog wordt niet verzadigd van zien, noc/t het oor van hooren. (Eccl. i.)

Tracht dan uw hart van de liefde tot het zichtbare af te trekken, om het te keeren tot het onzichtbare.

Want die hun zinnelijkheid opvolgen, bevlekken hun geweten en verliezen de genade Gods.

o E F E N 1N G.

Om Jezus Christus volmaakt te vereeren, en door de eer, die men Hem bewijst, den plicht van een oprecht Christen te vervullen, moet men zich bevlijtigen om Hem te kennen, te beminnen en na te volgen : dit is volstrekt noodzakelijk lot het eeuwige heil van al de Christenen, die slechts Christen zijn door de kennis, door de liefde en de navolging van onzen Zaligmaker. Zich laten voorstaan van den Heer behaaglijk te zijn door de verhevene kennissen, welke men van zijne Godheid heeft, zonder te trachten zijn voorbeelden te volgen en te leven zooals Hij geleefd heeft, dat is de gevaarlijkste weg der ijdelheden.

86 DE NAVOLGING VAM JEZUS CHRISTUS.

GEBED.

Dierbare Heiland ! eenige weg tot waarheid en tot leven ! getrouwe leidsman op het pad der deugd ! aangenaam is mij uwe uitnoodiging. Ja, ik wil U volgen en zal dus niet in het duistere dwalen. Uwe leer zal mij een fakkel, uw voorbeeld een gids zijn. Geene wereldsche ij delheid zal mijn hart meer boeien. Ik zal het daarboven trachten te verheffen, om het vrijer aan den heilzamen invloed uwer voorschriften over te geven. Zegen dit mijn besluit en help het volbrengen.

TWEEDE HOOFDSTUK.

Over de geringachting van zichzelven.

1. Ieder mensch is van nature begeerig naar kennis: maar wat baat de wetenschap zonder de vreeze Gods ?

Beter voorwaar is een nederig landman die God dient, dan een hoogmoedig wijsgeer die, terwijl hij zichzelf vergeet, den loop der sterren naspoort.

Wie zichzelven recht kent, wordt gering in zijn eigen oogen en vindt geen vermaak in den lof der menschen.

Al wist ik alles wat er in de wereld is, en ik had de liefde niet: wat zou\'t mij baten voor God, die mij oordeelen zal naar mijne daden ?

2. Ontdoe u van een te grooten weetlust; want daarin wordt groote verstrooiing en bedrog-gevonden.

EERSTE BOEK. 87

Die veel weet wil gaarne verstandig schijnen en heeten. Er is zooveel, waarvan de kennis weinig of geen nut aan de ziel toebrengt.

En hij is wel zeer onverstandig die zich op iets anders toelegt, dan op hetgeen zijne zaligheid bevordert.

Vele woorden verzadigen de ziel niet; maar een goed leven verkwikt den geest, en een rein geweten geeft een groot vertrouwen op God.

3. Hoe meer en beter gij weet, hoe strenger gij er naar geoordeeld zult worden, zoo gij niet heiliger geleefd hebt.

quot;Verhef u alzoo niet op eenige gave of wetenschap ; maar vrees liever wegens de u geschonken kennis.

Meent gij veel te weten en vrij wel te verstaan; denk dat er nog veel meer is, dat gij niet weet.

Heb derhalve geen hoog gevoelen; maar erken liever uwe onwetendheid.

Waarom wilt gij u iemand voortrekken, daar er velen gevonden worden geleerder en in Gods wet ervarener dan gij ?

Wilt gij iets nuttigs weten en leeren, leer onbekend te zijn en voor niets geacht te worden.

4. De hoogste wetenschap en de nuttigste les is, zichzelven wèl te kennen en niets te achten.

Van zichzelven niets te maken, en van anderen steeds wèl en gunstig te denken, is eene groote wijsheid en volmaaktheid.

Zoo gij iemand openlijk zaagt zondigen of zwaar misdoen, behoordet gij u daarom niet

88 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

beter te achten; want gij weet niet, hoe lang giizelf in het goede kunt staande blijven.

Wij allen zijn zwak; maar gij, houd niemand voor zwakker dan uzelf.

OEFENING.

\'s Menschen wetenschappen, zegt de Heilige Schrift, zijn ijdel en nutteloos, zoo hij zich niet toelegt God te kennen en te beminnen, en om zichzelven te vergeten en te haten. Het eenvoudige en levendige geloof vaneen mensch, die zonder aarzelen en zonder te onderzoeken, al datgene gelooft wat God wil dat wij geloo-ven, en die in zijn hart alzoo gesteld is om alles te doen, wat God wil dat wij voor onze zaligheid zouden verrichten, dit geloof, zeg ik, is verkieslijk boven de goddelijke en mensche-lijke kennissen,, die, zonder dit levend geloof, den geest verhoovaardigen, het hart verdorren, en die tevens vruchteloos voor het eeuwige heil eens Christens zijn.

GEBED.

Ja, mijn God, nederig van mijzelven te gevoelen, houde ik voor plicht. Al mijn weten is eigenlijk een niet weten. En wat baat voor u ook de diepste kennis, zoo mijn wandel u mishaagt? Gij toch zult mij naar mijne daden oor-deelen. Laat dan nimmer eenige zelfverheffing bij mij huisvesten ; maar doe mij, van mijne zwakheid bewust, steeds in ootmoed voor U wandelen, mijne daden naar mijne kennis inrichten, en toegeeflijk omtrent anderen zijn.

EERSTE BOEK.

DERDE HOOFDSTUK.

Over de leer der waarheid.

1. Gelukkig hij, dien de waarheid doorzich-/elve onderwijst, niet door beelden noch voorbijvliegende woorden, maar zoo als zij is !

Onze meening en onze zinnen bedriegen ons vaak ; zij zien niet verre.

Wat baat veel twistens over verborgen en duistere zaken, welke niet geweten te hebben ons in het oordeel tot geen verwijt zal strekken.

\'t Is eene groote dwaasheid het nuttige en noodige te verzuimen, om zich te meer met het nuttelooze en schadelijke op te houden. Wij hebben oogen en zien niet!

2. Wat vermoeien wij ons met spitsvondige wijsgeerige vraagstukken ?

Hij, tot wien het eeuwige Woord spreekt, wordt uit eene menigte gevoelens ontward.

Alles is uit dit éene Woord, alles spreekt daarvan. Het is het beginsel, dat tot ons spreekt; zonder dat verstaat niemand iets wèl of oordeelt juist.

Hij, voor wien dit éene alles is, die alles tot dit éene terugbrengt, en alles in dit éene ziet, die kan standvastig van harte zijn en in God bestendige rust genieten.

O God! Gij, die de waarheid zelve zijt! maak mij éen met U door eeuwige liefde !

Het verveelt mij dikwijls veel te lezea en te hooren; in U is alles wat ik wil en wensch.

Dat alle leeraars zwijgen, dat alle schepselen

go DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

voor uw aanschijn verstommen! spreek Gij

alleen tot mij. .

3. Hoe meer iemand ingetogen en eenvoudig van harte is, te meer en verhevener zaken zaï hij zonder moeite verstaan ; want van boven zal hij het licht des verstands ontvangen.

Eene zuivere, eenvoudige en standvastige ziel zal zich niet in veel arbeids verstrooien, omdat zij alles doet ter eere Gods en zich van alle zelfzucht tracht vrij te houden.

Wat hindert en bezwaart u meer dan de onbedwongen neigingen uws harten.

Een vroom en godvruchtig mensch beschikt eerst bij zichzelven alles, wat hij uitwendig

moet doen. . ,

Hij laat zich bij zijne daden niet ten welgevallen zijner bedorven neigingen wegsleepen; maar hij schikt die naar de inspraak van het

gezond verstand. , j-

Wie heeft een harder strijd_ dan hij, die tracht zichzelven te overwinnen r

En nochtans moest dit ons voornaamste werk zijn ; onszelven te overwinnen, dagelijks in krachten over onszelven toe te nemen en in het goede eenigszinS te vorderen.

4. Alle volmaaktheid in dit leven gaat van cenige onvolmaaktheid vergezeld, en geen onzer beschouwingen is van alle duisterheid ^vnJ-

Eene nederige zelfkennis is een zekeiue: weg tot God, dan de diepste nasporing eener

wetenschap.

Daarom is niet de wetenschap, of elke eenvoudige kennis eener zaak te laken; zij is op

EERSTE BOEK. (^I

zich zelve beschouwd goed en door God verordend 5 maar een goed geweten en een deugdzame wandel zijn steeds daarboven te achten.

Omdat nu de meesten meer haken naar kennis dan naar een deugdzaam leven, daarom dwalen zij zoo dikwijls en brengen geene of weinige vruchten voort.

5. O, dat zij denzelfden ijver hadden om gebreken uit te roeien en deugden in te planten, als om twistvragen op te werpen ! dan zou er niet zoo veel kwaads en aanstootelijks onder het volk, geene zoo groote losbandigheid in de kloosters zijn.

Waarlijk, wanneer de oordeelsdag komt, zal raen ons niet vragen, wat wij gelezen, maar wat wij gedaan, niet of wij wèl gesproken, maar of wij godvruchtig geleefd hebben.

Zeg mij : waar zijn nu al die heeren en meesters, die gij zoo wèl hebt gekend, toer: zij nog leefden en door hunne wetenschap beroemd waren ?

Hunne plaatsen zijn nu door anderen bezet, en ik weet niet of dezen wel eens aan hen denken. Bij hun leven schenen zij iets te zijn; en nu zwijgt men van hen.

6. Hoe ras gaat de heerlijkheid der wereld voorbij ! Mocht hun leven aan hunne kennis beantwoord hebben, dan zouden zij met vrucht gelezen en zich geoefend hebben.

Hoe velen gaan in de wereld niet verloren door hunne ijdele wetenschap, dewijl zij zich weinig bekommeren om den dienst van God!

En omdat zij liever groot dan nederig wil-

02 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, len zijn, daarom worden zij verijdeld in hunne

^OVWaarlijkquot; groot is hij, die eene groote liefde

^be\\Vaarlijk groot is hij, die klein is bij zich-zelven en den hoogsten trap van eer als niets

^C Waarlijk wijs is hij die al het aardsche acht ,.\'/.9 vuiligheid, om Christus te winnen. (1 hüip. 30 En hij is waarlijk wel_ geleerd, die Gods wil doet en zijn eigen wil verzaakt.

O E F E N I N G.

De waarheden bestudeeren, niet zoozeer om ze te kennen, dan wel om ze te beoefenen , het eeuwige woord aanhooren, hetwelk meer tot het hart, dan tot den geest spreekt weten hetgene ter zaligheid noodig is, en het beoefent, ziedaar, wat de wetenschap van den

Christen moet uitmaken. _ i a- a*

De bespiegelende kennis moede, die cie nieuwsgierigheid van mijnen geest streelt, en die mijn hart noch treft noch verandert, verveelt het mii zoo vele dingen te weten, en zoo veel te hooren zeggen over de eeuwige waarheden en over mijne zaligheid, en zoo weinig te doen ter bewerking van mijn eeuwig heil.

GEB E D.

Eeuwige Waarheid! aanbiddelijk Woord! waardoor alles het aanzijn heeft ; maar al te zeer gevoel ik behoefte aan eene hooge ver-lichtino-. Zonder uwe inspraak baten mij ue

EERSTE BOEK. 93

verhevenste lessen niet, is alles mij duister. Spreek Gij clan tot mij en houd mij met uwe leering bezig. Zoo zal een hemelsch licht mij op al mijne wegen bestralen, mij waie grootheid en wijsheid leeren, en de edelste deugden zullen daarvan te wachten zijn.

VIERDE HOOFDSTUK.

Over een voorzichtig gedrag.

1. Men mag niet alle woord noch alle ingeving gelooven; maar men moet een zaak voorzichtig en bedaard volgens God overwegen.

Helaas ! dikwijls gelooft en zegt men van een ander eer het kwade dan het goede; zoo zwak zijn wij !

Maar volmaakte menschen gelooven niet licht elk verhaal ; want zij weten dat de men-schelijke zwakheid ten kwade overhelt en licht in woorden zondigt.

2. Het is eene groote wijsheid niet overijld te werk te gaan en niet hardnekkig zijn eigen hoofd te volgen.

Hiertoe behoort ook, dat men niet al de gezegden der menschen geloof geeft, en hetgeen men hoort of gelooft, niet aanstonds aan het oor van anderen overbrengt.

Pleeg raad met een verstandig en nauwgezet man, en zoek liever door eenen betere onderricht te worden, dan uw eigen hoofd te volgen.

Een deugdzaam leven maakt den mensch wijs voor God en in vele opzichten ervaren.

94 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Hoe nederiger iemand bij zichzelven is, en hoe meer onderworpen aan God, hoe verstandiger en rustiger hij in alles zal zijn.

OEFENING.

Niets is tegenstrijdiger _ aan de liefde en rampzaliger aan de zaligheid, dan de echte of valsche aanbrengingen van den eenen aan den anderen; dewijl deze de gemoederen verbitteren, de harten ontroeren, de oneenigheden voeden, en den haat vermeerderen, en men daarover de vergeving van den Heer niet kan bekomen, zoo men in de biecht niet vast besloten heeft, het toegebrachte kwaad te herstellen en de personen te verzoenen, tusschen welke men tweedracht heeft verwekt. Men moet derhalve geene dingen overdragen of aan de aanbrengingen geen geloof slaan; en zoo men iets tegen den naaste gehoord heeft, moet men dit bij zich houden, en er aan niemand iets van zeggen.

GEBED.

Voorzichtig te zijn bij al mijne daden, is voor mij, o God! een plicht. Hoe dikwijls moest ik de nadeelige gevolgen van een onbezonnen gedrag ondervinden ! Doe mij dan in alles voorzichtig te werk gaan. Regel mijne keus in het verkiezen eens vriends, wien ik al mijn vertrouwen schenken mag. Verstandig zij hij om mij een raad te geven, deugdzaam om mij voor te lichten. Dat ik hem in seie houde, zijnen raad opvolge en daardoor mijn geluk bevordere.

EERSTE BOEK.

VIJFDE HOOFDSTUK.

Over het lezen der Heilige Schrift.

1. Waarheid, geen welsprekendheid moet men in de Heilige Schriften zoeken.

Men moet de geheele Heilige Schrift lezen met denzelfden geest, in welken zij gesteld is.

Wij moeten in de Heilige Schrift meer trachten naar geestelijk voordeel dan sierlijkheid van taal.

Wij moeten even gaarne godvruchtige en eenvoudige boeken lezen als verhevene en diepzinnige.

Houd u niet op bij het gezag van den schrijver, maar liefde tot de waarheid zette u tot lezen aan.

Vraag niet wie dit gezegd heeft, maar Iet op hetgeen gezegd wordt.

2. De menschen gaan voorbij, maar des Heeren waarheid blijft eeuwig.

Zonder aanzien van personen spreekt God tot ons op velerlei wijze.

Bij het lezen der Schriften hindert ons dikwijls onze nieuwsgierigheid, daar wij bevatten en beredeneeren willen wat wij eenvoudig moesten voorbijgaan.

Wilt gij er voordeel uit trekken, lees nederig, eenvoudig en geloovig, en beoog nooit den naam van den geleerde.

Ondervraag gaarne, en hoor stilzwijgend de woorden der Heiligen, en dat de spreuken der

96 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Ouden u niet mishagen : niet te vergeefs toch worden zij bijeengebracht.

O E F E N 1 N G.

Lees de Heilige Schrift en de godvruchtige boeken met denzelfden geest, in welken zi] geschreven zijn ; lees ze, om er de waarheid m op te sporen, om u te onderrichten, u te stichten, om in u een oprecht christelijk leven te vormen. Lees de Heilige Schrift met ge oof, ootmoed, eerbied en onderwerping ; bid daartoe den heiligen Geest, die ze heeft ingegeven, van ze te mogen verstaan, daarin smaak te vinden en ze in het werk te stellen.

G E B E D.

Dierbaar, o God ! is mij uw woord. Het is mij het kostbaarste geschenk dat ik van uwe hand ontving, eene rijke bron van troost, eene fakkel op de paden mijns levens. Laat geen onverschilligheid mij deze gunst onwaardig maken; vervul mij met eerbied voor uw woord. Verlicht mijn verstand zoo dikwert ik het leze: Schenk mij den geest van nederigheid en godsvrucht, en laat den invloed van uw woord blijkbaar zijn uit mijn gedrag.

ZESDE HOOFDSTUK.

Over dc ongeregelde hartstochten.

1. Zoodra een mensch iets ongeregeld be-„eert, wordt hij aanstonds bij zichzelf onrustig. quot; De hoogmoedige en gierige rusten nooit,

EERSTE BOEK. g7

maar de arme en nederige van geest hebben overvloed van vrede.

De mensch die zichzelf nog niet volmaakt is afgestorven, wordt ras bekoord en door de kleinste, ja nietigste zaken overwonnen.

De zwakke naar den geest, en die nog eenigermate vleeschelijk is en tot het zinnelijke overhelt, kan zich moeilijk van de aard-sche begeerlijkheden geheel losmaken.

Daarom heeft hij dikwijls droefheid, als hij zich daaraan onttrekt; ook wordt hij licht toornig, als iemand hem tegenstreeft.

2. En hij heeft verkregen wat hij begeert; terstond wordt hij bezwaard door het verwijt van zijn geweten, omdat hij zijner drift opgevolgd is; want dit brengt niets toe tot de bevrediging die hij zocht.

Door de driften alzoo te wederstaan, wordt de ware vrede des harten gevonden, niet door ze in te volgen.

Er is dus geen vrede in het hart van den vleeschelijken mensch, noch in dengene die aan het uiterlijke is overgegeven, maar bij den ijverige en geestelijk gezinde.

OEFENING.

Na de genade Gods is de vrede des harten het grootste aller goederen, en niets mogen wij sparen, om dien in ons te onderhouden. Doch wij kunnen dien vrede der ziel niet vinden, noch hem behouden, dan met onze hartstochten en ongeregelde verlangens weerstand te bieden ; want hoe meer wij die willen

7

98 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

bevredigen, des te minder zullen wij vergenoegd zijn; hoe meer wij die bestrijden, des te minder zij ons lastig zullen vallen; hoe meer weerstand wij haar zullen bieden; hoe meer zij ons in vrede zullen laten.

GEBED.

Hoe belangrijk, o God! moet mij deze herinnering zijn ! Geen rust voor mij, geen ware vrede, zoo lang de driften in mij woelen en ik harer heerschappij onderworpen ben. Meer dan ooit zie ik de verplichting in om die te wederstreven en mij zeiven af te sterven, wil ik deugdzaam worden en zachte kalmte genieten. Dit zal van heden af mijn ernstig voornemen zijn; zegen het, o mijn God! Ondersteun mij in den strijd; stil de stormen mijner driften; dat zij de inspraak mijner rede gehoor geven.

ZEVENDE HOOFDSTUK.

Vlucht de ijdele hoop en den hoogmoed.

1. IJdel is hij, die zijne hoop op menschen of schepselen stelt.

Schaam u niet, uit liefde voor Jezus Christus, anderen te dienen en in deze wereld arm te schijnen.

Sta niet op uzelven, maar vestig uwe hoop op God.

Doe wat in u is, en God zal uwen goeden wil ondersteunen.

2. Vertrouw niet op uwe wetenschap, noch

EERSTE BOEK. 99

op de doorslepenheid van eenig sterveling, maar liever op de genade van God, die de nede-rigen helpt en de vermetelen vernedert.

Roem niet op de rijkdommen, zoo gij ze bezit, noch op uwe vrienden, omdat zij vermogend zijn^-, maar op God, die alles geeft en zichzelven boven alles wenscht te schenken.

Verhef u niet op de grootte of schoonheid des lichaams; want de geringste ongesteldheid kan die verminken of misvormen.

Heb geen zelfbehagen wegens uwe bekwaamheid of verstand, opdat gij niet mishaagt aan God, wien alles toebehoort wat gij van nature goeds bezit.

3. Acht u niet beter dan een ander, opdat gij niet slechter bevonden wordt voor God, die weet wat in den mensch is.

Verhef u niet op goede werken ; want de oordeelen Gods zijn anders dan die der men-schen. Hem mishaagt dikwijls, wat den men-schen behaagt.

Hebt gij iets goeds, denk van anderen beter, om den ootmoed te bewaren.

Het schaadt niet als gij u beneden allen stelt; maar zeer veel schaadt het, zoo gij u boven een eenigen stelt.

Bij den nederige is duurzame vrede, maar in het hart des hoogmoedigen dikwijls ijverzucht en toorn.

, OEFENING.

Steun slechts op datgene, wat onwankelbaar is, namelijk op God, op wien men alleen kan

IOO DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

staat maken; immers niets is zwakker, onzekerder en onstandvastiger dan de mensch, die slechts de dwaling, de arglist en de leugen ten aandeel heeft. Verhoop derhalve alles van God, en verwacht niets van uzelven noch van anderen. Beroem u niet over uwe goede werken, noch over uwe kunde; maar geef in en van alle dingen de glorie aan God, aan wien zij alleen toekomt.

G E n E n.

Ja, op U alleen, o God! moeten wij in alle gevallen ons vertrouwen stellen. Alle schepsel is zwak, onstandvastig, der verandering onder-lievig ; en wij gevoelen te zeer onze eigene onmacht, dan dat wij ons op onszelven zouden kunnen verlaten. Boezem ons dan steeds een onwankelbaar vertrouwen op U in; laat dit dat der menschen vervangen, en alle ij del zelfvertrouwen verbannen. Van alles wat wij goeds bezitten, zij niet aan ons, maar U alleen de eer, U dank in eeuwigheid !

ACHTSTE HOOFDSTUK.

Over eene te groote gemeenzaamheid.

i. Leg uw hart niet voor iedereen bloot; maar spreek over uwe zaken met den wijze en godvruchtige.

Wees zelden met jongelieden en vreemdelingen.

Vlei de rijken niet en verschijn niet gaarne voor de grooten.

Voeg u bij de nederigen en eenvoudigen, bij

EERSTE HOEK. IOI

de godvruchtigen en vromen, en spreek over hetgeen stichtelijk is.

Wees met geene vrouw gemeenzaam: maar beveel alle goede vrouwen in het algemeen aan God.

Wensch met God alleen en zijne Engelen gemeenzaam om te gaan; ontwijk de aandacht iler menschen.

2. Liefde moet men voor allen hebben; maar gemeenzaamheid doet geen nut.

Somtijds gebeurt het dat een onbekend persoon door zijn goeden naam schittert, wiens tegenwoordigheid nochtans de oogen der aan-schouvvers benevelt.

Wij denken somtijds anderen te behagen door onzen omgang, en wij beginnen eer te mishagen door de verkeerdheid van zeden, in ons opgemerkt.

OEFENING.

Vlied de wereldsche gezelschappen, de nut-telooze gesprekken, de uitstorting en de genegenheden des harten, die door Gods liefde noch geregeld, noch beheerscht zijn : want dit alles verstrooit eene ziel, verwijdert haar van God, onttrekt haar de ingetogenheid en den innerlijken geest, die zoo noodzakelijk ter zaligheid is, werpt haar in gevaarlijke gelegenheden van te zondigen, en leidt haar langzamerhand in de ongeregeldheid. Dat uwe vrienden personen zijn, die een godvreezend, geregeld en onberispelijk leven leiden, ten einde hun voorbeeld u tot de deugd brenge,

102 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

en u van het pad der ondeugd verwijdere. Gelukkig is de Christen, die zich aan zijnen Zaligmaker, aan zijne plichten en aan zijne zaligheid gekleefd houdt, en die slechts van en voor God levende, hier reeds op aarde datgene begint te doen, wat hij in de eeuwigheid zal voortzetten.

NEGENDE HOOFDSTUK.

Over de gehoorzaamheid en onderwerping.

i. Het is een zeer groot iets onder gehoorzaamheid te staan, onder een overste te leven en niet zijn eigen meester te zijn.

Het is veel veiliger onderhoorige dan overste te zijn.

Velen zijn onder gehoorzaamheid meer uit dwang dan uit liefde i ook hebben zij moeilijkheid en morren licht.

Zij zullen de vrijheid des geestes niet verkrijgen, voor zij zich om Gods wille van gan-scher harte onderwerpen.

Loop ginds en herwaarts, gij zult geen rust vinden, tenzij in eene nederige onderwerping aan het bestuur van uw overste.

De verbeelding dat het hun door verandering van plaats beter zou gaan, heeft velen bedrogen.

2. Het is waar dat elk gaarne naar zijn eigen gevoelen handelt en dengenen meer genegen is, die van zijn gevoelen zijn.

Maar zal God in ons wonen, dan moeten wij ook somtijds om vredes wille ons gevoelen opgeven.

EERSTE BOEK. IO3

Wie is zoo wijs dat hij alles volkomen weet ?

Vertrouw dan niet te veel op uw eigen gevoelen; maar wil ook gaarne het gevoelen van anderen hooren.

Is uw gevoelen goed, en geeft gij het echter om Godswille op, om dat yan een ander te volgen, gij zult daarvoor te meer voortgang maken.

3. Want ik heb meermalen hooren zeggen, dat het veiliger is raad te hooren en aan te nemen dan te geven.

Het kan zijn dat het gevoelen van ieder goed is; maar naar anderen niet te willen luisteren, als de rede of de zaak het vordert, is een teeken van hoogmoed en halstarrigheid.

OEFENING.

Welk geluk, niet af te hangen dan van God, in den persoon der oversten, die zijne plaats bekleeden ! Hoe verdienstelijk is de volstandige oefening der gehoorzaamheid, aangezien zij een aanhoudend werk van verloochening, van verzaking aan zichzelven en van de volmaaktste liefde Gods is ! Het is de gehoorzaamheid, die de uitmuntendheid, het geluk en de verdienste van het christelijk en kloosterlijk leven uitmaakt, en die God volkomen meester en eigenaar van onze harten maakt. Maar hiertoe wordt vereischt, dat de geest, het hart en de werken samenspannen, om ons de gehoorzaamheid te doen oefenen; de geest om ze goed te keuren, het hart om ze te beminnen, en de werken om ze spoedig, edelmoedig en standvastig te oefenen.

104 ^DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

GEBED.

Ook ik, o God ! moet gehoorzaam en aan anderen onderworpen zijn. Als mensch, als burger, vooral als christen, gevoel ik het billijke van dezen plicht. Geene samenleving zonder orde, geen orde zonder onderwerping. Laat mij steeds dit bewustzijn behouden en daarmede overeenkomstig handelen. Het voorbeeld van uw Zoon zij mij daartoe eene krachtige aansporing. De knecht is niet meer dan zijn heer, de leerling niet beter dan de meester.

TIENDE HOOFDSTUK.

Over het vermijden van nuttelooze gesprekken.

i. Mijd, zoo veel gij kunt, het gewoel der menschen; want het behandelen van wereldsche zaken hindert grootelijks, al geschiedt het met een zuiver oogmerk.

Wij worden zoo ras door de ijdelheid besmet en gevangen !

Ik wenschte dat ik meer gezwegen en niet onder de menschen verkeerd hadde.

Maar waarom spreken wij en onderhouden wij elkander zoo gaarne, daar wij zoo zelden zonder kwetsing des gewetens tot het stilzwijgen wederkeeren ?

Daarom spreken wij zoo gaarne, omdat wij door onderlinge gesprekken troost bij elkander zoeken, en \'t door velerlei gedachten bezwaarde hart wenschen op te beuren.

Ook spreken en denken wij zeer gaarne

EERSTE BOEK. 105

over hetgeen wij zeer beminnen of begeeren, of over hetgeen ons tegenstaat.

2. Maar helaas ! dikwijls zonder nut en te vergeefs : want die uitwendige troost doet niet weinig hinder aan den inwendigen en godde-lijken troost.

Daarom waak en bid, opdat de tijd niet ledig voorbij ga.

Staat het vrij en komt het te pas te spreken, spreek over iets stichtelijks.

Een kwade gewoonte en veronachtzaming van onzen voortgang zijn veelal oorzaak, dat wij geen wacht houden over onzen mond.

Echter bevordert niet weinig onzen geestelijken voortgang een godvruchtig gesprek over geestelijke onderwerpen, vooral wanneer zich daartoe in God vereenigen personen, die ééns van hart en ziel zijn.

OEFENING.

Waken en bidden is het eenige middel, hetwelk Jezus Christus in het Evangelie aan eenen Christen geeft, om de zonde te vluchten, om aan de bekoring te wederstaan en zijne zaligheid te verzekeren. Weinig tot de schepselen en veel tot God spreken, de onnoodige en nieuwsgierige gesprekken vermijden, zijne tong niet gebruiken dan om goede en nuttige dingen te zeggen, is een voortreffelijk middel om eenen inwendigen mensch te worden, om de zuiverheid des harten en den vrede des gewetens te behouden, en om zich innig met God te vereenigen. Eene ziel, die te veel met

Io6 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

de menschen omgaat, die gansch wereldsch-gezind is en zich met beuzelarijen ophoudt, vindt niet veel smaak in God, houdt zich niet veel met het gebed bezig, en oefent weinig du overweging (meditatie); zaken, die nochtans tot de zaligheid der Christenen zoo nuttig en noodzakelijk zijn. Wat doet gij, verstrooide en dolende ziel, zegt de heilige Augustinus, wanneer gij u door geschapene voorwerpen, vergankelijke vermaken en tijdelijke goederen tracht, te bevredigen ? Zoek in uzelven, door de overweging, het ware en opperste goed, hetwelk in u is en hetgeen alleen u kan bevredigen.

GEBED.

Ook ik, o God! wenschte dikwijls wat minder onder de menschen geweest te zijn, wat minder gesproken te hebben. Te vaak moest ik van mijnen omgang heillooze gevolgen ontwaren. Te vaak ging ik mij in mijne gesprekken te buiten, en zondigde tegen U of tegen mijnen broeder. Dat geen ijdel geklap mij langer vermake ! Dat ik leere mijne tong bedwingen; de lof van U, de stichting van mijzelven en mijne broeders, zij het eenigste doel bij mijne gesprekken.

ELFDE HOOFDSTUK.

Over de middelen tot vrede, en den ijver tot voortgang.

i. Veel rust en vrede konden wij hebben, wilden wij ons niet bemoeien met de woorden

EERSTE BOEK. 107

en daden van anderen, welke ons niet aangaan.

Hoe kan hij lang in vrede blijven, die zich met eens anders zaken bemoeit, die steeds buiten zichzelven gelegenheden tot bekommering /.oekt, en weinig of zelden tot zichzelven terugkeert ?

Gelukzalig de eenvoudigen, want zij zullen overvloedigen vrede hebben.

2. Waarom zijn sommige Heiligen tot zulk eene volmaaktheid en hooge bespiegeling gestegen ?

Omdat zij getracht hebben alle aardsche begeerlijkheden af te sterven. Daarom konden zij met geheel hun hart Gode aanhangen, en zich vrij met zichzelven ophouden.

Wij houden ons te zeer met onze eigene driften op, en ontrusten ons te veel over het-gene voorbijsnelt.

Zelden ook overwinnen wij een eenig gebrek geheel, en wij worden niet tot dagelijkschen voortgang aangevuurd : daarom blijven wij koud en lauw.

3. Waren wij onszelven volkomen afgestorven en van binnen niet in verwarring, dan konden wij ook het goddelijke smaken en iets van de hemelsche bespiegeling ondervinden.

Het grootste, ja eenige beletsel is, dat wij niet vrij zijn van driften en begeerlijkheden, en dat wij niet trachten den volmaakten weg der Heiligen in te slaan.

Als ons ook de geringste tegenstand ontmoet, zijn wij aanstonds terneergeslagen en wenden wij ons tot den troost der menschen.

I o8 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

4. Deden wij ons best om als dappere mannen in den strijd te staan, voorwaar wij zouden des Heeren hulp van den hemel over ons zien neerkomen.

Hij toch is bereid die strijden en op zijne genade hopen te helpen. Hij geeft ons gelegenheid tot strijden, opdat wij overwinnen.

Stellen wij onzen voortgang in \'t goede alleen in uiterlijke oefeningen, onze godsvrucht zal dra een einde nemen.

Laat ons de bijl aan den wortel leggen en onze ongeregelde driften uitroeien, opdat wij een rustig gemoed mogen bezitten.

5. Mochten wij elk jaar éene ondeugd uitroeien, wij zouden spoedig volmaakte mannen zijn.

Maar nu ontwaren wij dikwijls het tegendeel en bevinden dat wij in het begin van onze bekeering beter en zuiverder waren, dan wij nu, na vele jaren zijn.

Dagelijks moesten onze ijver en voortgang toenemen, en nu schijnt het al veel, als iemand van zijn eersten ijver een gedeelte kan behouden.

Deden wij ons in den beginne slechts een weinig gewelds, wij zouden daarna alles met gemak en vreugde kunnen doen.

6. Zwaar valt het eene gewoonte af te leggen; maar het is nog zwaarder tegen zijn eigen wil te handelen.

Zoo gij nu het kleine en lichte niet overwint, hoe zult gij het zwaardere te boven komen ?

Wedersta in den beginne uwe neiging en ont-

EERSTE BOEK. log

doe ii van eene slechte gewoonte, opdat zij u niet allengskens in grootere zwarigheid brenge.

O, zoo gij beseftet, welke rast gij nzelven en welk genoegen gij anderen veroorzaakt door u wèl te gedragen ! Ik geloof dat gij voor uw geestelijken voortgang meer bezorgd zoudt zijn.

OEFENING.

Even als er niets tegenstrijdiger is aan den waren vrede, aan het geluk en de rust des levens, dan zich aan zijne ongeregelde lusten over te geven en zich derzelver slaaf en slachtofifer te maken, alzoo is er niets geschikter om in ons eene ware gewetensrust voort te brengen, om het geluk van dit leven uit te maken, en onze zaligheid te verzekeren, dan onophoudelijk onze booze neigingen te bestrijden en te overwinnen, en in alle gelegenheden weerstand te bieden aan de ongeregelde begeerten van ons hart. Leg u dan ernstig toe om u te versterven, om datgene wat u tegenstrijdt te overwinnen, om aan de hevigheid uwer lusten te wederstaan en om in alles aan uwen wil te verzaken. En die oplettendheid, die zorg, en dat heilig geweld, zoo volstrekt noodig tot uwe zaligheid, zal u in den tijd en in de eeuwigheid gelukkig maken, aangezien er geen ware vrede des gewetens, noch eenige verdienste te vinden is, dan in hetgeen men voor God, en tegen zichzelven doet.

GEBED.

Welke tevredenheid, o God! welke zielskalm-

IIO DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

te zoude ik smaken, bijaldien ik mij met anderen wat minder bemoeide, en met mijn eigen hart en zijne verzedelijking wat meer ophield. De heilrijkste gevolgen daarvan zouden zich in mijnen wandel vertoonen, en ik een hoogen trap van volmaaktheid bestijgen. Doe mij den eenigen weg daartoe inslaan. Leer mij de noodige middelen bezigen, mij-zelven overwinnen en volkomen meester blijven.

TWAALFDE HOOFDSTUK.

Over het nut der tegenspoeden.

1. Het is ons goed dat wij somtijds eenige moeilijkheden en tegenspoeden hebben.

Dikwijls roepen zij den mensch in zijn binnenste terug, in zoo verre hij gevoelt dat hij in ballingschap is en zijne hoop op niets ter wereld stellen moet.

Het is goed dat wij somtijds tegenspraak ontmoeten, en dat men kwaad en ongunstig van ons denkt, zelfs als wij wèl doen en het wèl meenen ; dit bevordert dikwijls den ootmoed en bewaart ons voor ijdele roemzucht.

Want dan, als wij van buiten door de men-schen veracht of niet wél beoordeeld worden, zoeken wij beter God, als onzen inwendigen getuige.

2. Daarom moest de mensch zich zoo geheel in God vestigen, dat hij niet noodig had veel menschelijken troost te zoeken.

Wordt een welgezind mensch bedrukt, bekoord of door kwade gedachten gekweld, dan

EERSTE BOEK.

gevoelt hij dat hij God het meest noodig heeft, zonder wien hij ziet dat hij niets goeds vermag.

Dan ook treurt hij, en zucht en bidt, over de rampen die hij lijdt.

Dan verdriet het hem langer te leven, en wenscht hij dat de dood kome, opdat hij moge ontbonden worden en met Christus zijn.

Dan ook ontwaart hij recht dat er op de wereld noch volkomen veiligheid, noch volle vrede kan bestaan.

OEFENING.

Men moet den tegenepoed beschouwen als beproevingen der liefde, die haar zuiveren en bovennatuurlijk in ons doen worden. Indien een ieder de achting en het ontzag voor ons had, welke onze eigenliefde verlangt, en welke zij ons dikwijls wijs maakt te verdienen, zouden wij voor den evenmensch slechts eene verkeering hebben, die ons zou lastig vallen, als eene menschelijke erkentenis en een geheim welbehagen jegens ons zeiven. Maar God wil, dat wij overal tegenspraak, onverwachte toevallen en wederstand ontmoeten en lijden van degenen met welke wij leven, opdat wij hen alleen ten aanzien van Hem zouden beminnen, en omdat Hij het gebiedt. Gelukkig is een hart, hetwelk door tegenspoed beproefd en door bekoringen gezuiverd wordt, zoo als het goud door het vuur beproefd en gezuiverd wordt. Het is hierdoor, zegt de Wijze-man, dat het waardig wordt met God te zijn, en bekwaam om volgens zijn hart te wezen.

112 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

G E B E D.

Hoeveel mijne zinnelijkheid daartegen hebbe, ik zie, o God ! meer dan ooit dat tegenspoeden mij nuttig zijn en mijn heil bevorderen. Zij zijn de middelen, door U aangewend, om mij godsdienst en deugd beminnelijk, en voor hunnen troost vatbaar te maken. Laat dan nimmer toe, dat ik mij tegen uwe wijze oogmerken verzette of onder den last bezwijke, dien Gij op mijne schouders legt. Alles zij mij lief en welkom van uwe hand, in alles worde uwe goedheid geprezen !

DERTIENDE HOOFDSTUK.

Over het weerstaan der bekoringen.

1. Zoolang wij in de wereld leven, kunnen wij niet zonder kwelling en bekoring zijn.

Daarom staat er bij Job ; \'5 menschen leven-op aarde is een strijd. (Job. 7.)

Daarom moest ieder bij zijne bekoringen op zijne hoede zijn, waken en bidden, opdat de duivel geene gelegenheid vinde tot verleiding ; want die slaapt nooit, maar gaat rond, zoekende wien hij kan verslinden. (1. Petr. 5.)

Niemand is zoo volmaakt en heilig, dat hij niet somtijds bekoringen heeft; zelfs kunnen wij die niet geheel ontberen.

2. Hoe lastig en moeilijk de bekoringen ook vallen, zij zijn dikwijls den mensch zeer nuttig, omdat hij daardoor vernederd, gereinigd, en onderwezen wordt.

EERSTE BOEK. I 13

Alle Heiligen zijn vele verdrukkingen en bekoringen doorgegaan, en aldus volmaakt geworden.

Maar zij die de bekoringen niet konder, doorstaan, zijn bezweken en verworpen geworden.

Geen stand is er zoo heilig, geen plaats zoo verborgen, waar geen bekoringen of wederwaardigheden zijn.

3. Zoolang de mensch leeft is hij niet geheel veilig tegen de bekoring: want de bron der bekoring is in onszelven, daar wij met begeerlijkheden geboren worden.

Wijkt de eene bekoring of moeilijkheid, de andere is daar; en altoos zullen wij iets moeten lijden, daar wij het goed van ons eerste geluk verloren hebben.

Velen trachten de bekoringen te ontvluchten en vallen daarin te dieper.

Door de vlucht alleen kunnen wij niet overwinnen, maar door geduld en waren ootmoed worden wij sterker dan al onze vijanden.

4. Wie slechts van buiten ontwijkt en niet den wortel uitrukt, zal weinig vorderen; ja te eer zullen de bekoringen tot hem wederkeeren, en zal hij zich te erger bevinden.

Allengskens en door geduld en lankmoedigheid zult gij ze met Gods hulp beter overwinnen, dan door een hardnekkig en lastig tegenstreven.

Neem dikwijls raad bij de bekoring, en wil den bekoord? niet hard behandelenmaar bied hem troost, zooals gij wenschen zoudt dat men u deed.

8

114 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

5. Onbestendigheid van geest en gering vertrouwen op God zijn de bron van alle kwade bekoringen.

Want gelijk een schip zonder stuurman door de baren heen en weer geslingerd wordt; zoo wordt een kleinmoedig mensch, die van zijn voornemens afwijkt, op velerlei wijze bekoord.

Het vuur beproeft het ijzer, de bekoring den rechtvaardigen mensch.

Dikwijls weten wij niet wat wij kunnen, maar de bekoring toont wat wij zijn.

6. Nochtans moet men waken, vooral bij den aanvang eener bekoring; want lichter wordt de vijand overwonnen, als men niet duldt dat hij de ziel binnentreedt, maar hem, zoodra hij aanklopt, aan den drempel weert.

Daarom heeft iemand gezegd ; wedersta het begin; te laat komt de artsenij, wanneer het kwaad door te lang verzuim de overhand heeft gekregen.

Want eerst vertoont zich aan de ziel de enkele gedachte, dan eene sterke verbeelding, vervolgens het welbehagen, de kwade beweging en de toestemming.

Zoo treedt de booze vijand allengskens geheel binnen, als men hem niet in den beginne tegenstand biedt.

En hoe langer iemand wacht met weerstand bieden, hoe zwakker hij dagelijks in zichzelven wordt en hoe sterker tegen hem de vijand.

7. Sommigen lijden zwaardere bekoringen in het begin hunner bekeering, anderen op het einde.

EERSTE BOEK. 115

Sommigen worden gekweld schier hun leven lang, anderen slechts licht bekoord, volgens de wijze en billijke schikkingen Gods, die den staat en de verdiensten der menschen weegt, en alles tot heil zijner uitverkorenen voorbeschikt.

8. Daarom moeten wij, wanneer wij bekoord worden, niet wanhopen, maar te vuriger God bidden, dat Hij ons in alle wederwaardigheid gelieve bij te staan : Hij toch zal, volgens het gezegde van Paulus, met de bekoring ook de uitkomst geven om ze ie kunnen verdragen.

Buigen wij dan bij alle bekoring en wederwaardigheid onze zielen onder de hand van God: want Hij zal de nederigen van geest redden en verheffen.

g. Welken voortgang de mensch gemaakt heeft, blijkt bij bekoringen en ongevallen. Ook dan neemt de verdienste toe en komt de deugd meer uit.

Het is niets groots dat een mensch godvruchtig en ijverig is, als hij niets zwaars gevoelt ; maar wanneer hij ten tijde van tegenspoed het geduldig uithoudt, dan is er hoop op grooten voortgang.

Sommigen worden voor zware bekoringen bewaard en dikwijls in kleine, dagelijksche overwonnen; opdat zij, vernederd, in het groote nooit te veel op zichzelven mochten vertrouwen, daar zij in het kleine zoo zwak zijn geweest.

OEFENING.

De bekoringen dienen om ons te zuiveren

Il6 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, van de geheime verkleefdheid, welke wij tot de ijdelheid en de eigenliefde hebben, alsook van het vertrouwen, hetwelk wij in onszelven hebben, met ons het gewicht onzer ellenden te doen gevoelen, met ons van de voldoening eenen afkeer te geven, en met ons te verplichten op God alleen te vertrouwen. Zij dienen daarenboven nog om ons te verootmoedigen, door de ondervinding onzer zwakheden, en door het gevoel van den wortel van verdorvenheid, dien wij in ons dragen. Zij dienen, ten laatste, om ons te onderrichten over onze machteloosheid van iets goeds ter zaligheid te doen, of om ons van de zonde te bevrijden, zonder Gods hulp.

G E D E D.

Dat de mensch aan veelvuldige bekoringen is blootgesteld, o God ! ondervind ik genoeg. Van alle kanten doen zich vijanden op en moet ik mij ten strijde gereedhouden. Doch, wel verre van deswegens ontevreden te zijn, eerbiedig ik ook hierin uwen heiligen wil. Ja de bekoringen zijn mij nuttig^ want zij p^ef^e\' nen mijne deugd. Gelukkig zij, zoo zij de proef uithoudt: Geef mij hiertoe uwe genade, o God ! waardoor ik alles vermag; help mij strijden en overwinnen.

VEERTIENDE HOOFDSTUK.

Over de lichtvaardige oordeelvellingen.

i. Sla uwe oogen op uzelven en wacht u daden van anderen te beoordeelen.

EERSTE BOEK. 11 7

Wie anderen beoordeelt werkt vergeefs, dwaalt veel en zondigt licht.

Maar wie zichzelven beoordeelt en beproeft, werkt altoos met vrucht.

Zooals eene zaak ons ter harte gaat, oordeelen wij veeltijds daarover: want door onze eigenlief-ile wijkt ons oordeel licht van de waarheid af.

Ware God altoos het eenige doel onzer begeerten, wij zouden zoo licht niet ontroerd worden als men onzen zin weerstaat.

2. Maar dikwijls schuilt er van binnen iets of doet zich iets van buiten op, dat ons nog medesleept.

Velen zoeken in hetgeen zij doen heimelijk zichzelven, en weten het niet.

Ook schijnen zij in goeden vrede gevestigd, als de zaken naar hun wensch en zin gaan ; maar valt iets tegen hun wensch uit, terstond zijn zij ontroerd en droevig.

Uit het verschil van meening en gevoelen ontstaat dikwijls genoeg tweedracht tusschen vrienden en medeburgers, tusschen geestelijke en godvruchtige personen.

3. Eene oude gewoonte laat zich moeilijk afleggen ; en niemand wordt gaarne van zijn eigen zienswijze afgebracht.

Indien gij meer steunt op eigen doorzicht of kloekheid, dan op de kracht uwer onderwerping aan Jezus Christus, gij zult zelden en laat een verlicht man worden.

Immers, God wil dat wij ons volkomen aan Hem onderwerpen, en dat wij door eene brandende liefde alle redereering teboven stijgen.

I 18 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

OEFENING.

Wij ooreeelen veeleer door de neiging va. ons hart, dan door het licht van onzen geest. Onze eigenliefde brengt gewoonlijk te weeg, dat wij in onszelven goedkeuren, wat wij in anderen veroordeelen, en wij zijn zooveel te scherpzinniger op de gebreken van den naaste, als wij te verblind zijn op de onze. Een geest, die zich gestadig met God bezig houdt, en eene ziel, die getrouw is aan de beweging zijner genade, eene ziel, die alzoo met God bezig en aan Hem gehecht is, houdt zich in haar-zelve niet op dan met God, en met haar in God; en daar zij haar hart tracht te bewaren, vergeeft zij niets aan zichzelven en vergeeft alles aan anderen.

G E B E D.

Mocht, o God ! deze overweging op mijn hart van een weldadigen invloed zijn, mijn oog zich op U gevestigd houden en uw wil mij steeds voor den geest zweven! dan zoude ik mij in vele opzichten voorzichtiger gedragen, en met zoo vaak over mijn broeder een lichtvaardig oordeel vellen. Doe mij wijzer worden. Dat ik mij bezighoude met mijzelven, zonder mij met anderen te bemoeien. U alleen te beminnen, te behagen, zij mijn doel; mijn eigen heil te bevorderen, mijne hoofdbezigheid !

EERSTE BOEK.

VIJFTIENDE HOOFDSTUK.

Over de werken uit liefde verricht.

1. Om niets ter wereld en ter liefde van geen eenig mensch mag men iets kwaads doen.

Nochtans mag men vrij, ten nutte van hem die het noodig heeft, somtijds eenig goed werk uitstellen of liever door een beter vervangen.

Op deze wijze toch gaat het goede werk niet verloren, maar in een beter over.

Zonder liefde kan een uitwendig werk niets baten.

Maar alles wat uit liefde geschiedt, hoe gering en ongeacht het zij, wordt geheel vruchtbaar.

Want God weegt meer waarom iemand handelt, dan de daad die hij verricht.

2. Hij doet veel, die veel liefheeft. Ook doet hij veel, die iets wèl doet.

Hij doet wèl, die meer het algemeen belang dan zijn eigen wil dient.

Dikwijls schijnt iets liefde te zijn en is eerder zinlijkheid : want zelden laten natuurlijke neiging, eigen wil, hoop op vergelding, baatzucht zich buitensluiten.

3. Wie eene ware en volmaakte liefde bezit, zoekt in niets zichzelven, maar wenscht dat de eer van God alleen in alles bevordert worde.

Ook benijdt hij niemand, omdat hij geen vreugd bemint die hij alleen geniet.

Niet in zichzelven wil hij zich verheugen, maar in God wenscht hij boven alle goederen zijne gelukzaligheid te vinden.

I 20 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Aan niemand schrijft hij iets goeds toe, maar brengt het geheel terug tot God, uit wien als uit eene bron alles voortvloeit, en in wien als hun laatste einde alle Heiligen zalig rusten.

O, wie een vonkje der ware liefde bezat, hij zou in waarheid gevoelen dat al het aardsche vol ijdelheid is.

o E K F, N 1 N G.

Men kan niet genoeg de woorden van den schrijver herhalen, die zegt, dat God zoo zeer niet aanziet hoeveel men doet, als uit hoe groote liefde het werk voortkomt, en dat men veel doet, als men veel bemint; dat is, dat onze woorden aan God waarlijk niet behagen, dan voor zooveel dj bezield zijn door het verlangen van aan Hem aangenaam te wezen en zij door het zegel der liefde gestempeld zijn. Doet, zegt de H. Paulus, al wat gij doet, door ingeving en beweging van de liefde Gods. Het is die levende en werkende liefde, wanneer zij menigwerf herhaald wordt, die de verdiensten van onze goede werken uitmaakt; en het geloof zelfs is zwak en kwijnend in ons, indien het door de liefde en door eene godvruchtige geneigdheid niet bezield is tot God, die ons deszelfs waarheden veropenbaard heeft. Laat ons dan trachten den Heer te beminnen in alles wat wij doen, en alles doen met God te beminnen. Heer! alles voor U en in U ! Ziedaar hetgèen ons hart moet zeggen en onophoudelijk doen, om een bovennatuurlijk en verdienstelijk leven te leiden, en om in den tijd te

EERSTE BOEK. 121

beginnen, hetgene wij in de eeuwigheid zullen voortzetten.

GERED.

God der liefde! bron der zuiverste liefde! van wiens liefde alles wat aanzijn heeft getuigt, en die door liefde uwe redelijke schepselen ten hoogsten trap van volmaaktheid brengt, vervul mijn hart met zulk edel gevoel. Geef dat ik U boven alles, en mijnen naaste liefhebbe als mijzelven. Zonder liefde kan ik U nimmer behagen, geen leerling van jezus zijn; zonder liefde is alles ijdel, en mijn Christendom eene hersenschim.

ZESTIENDE HOOFDSTUK.

Over het verdragen der gebreken van anderen.

1. Wat de mensch in zichzelven of in anderen niet kan verbeteren, dat moet hij geduldig verdragen, totdat God het anders beschikke.

Denk dat het zoo wellicht beter is om u te beproeven en in lijdzaamheid te oefenen, zonder welke al onze verdiensten niet veel te achten zijn.

Nochtans moet gij bij zulke bezwaren bidden dat God u te hulp kome, opdat gij ze goedwillig moogt verdragen.

2. Indien iemand, eens of tweemaal vermaand, niet luistert, wil niet met hem twisten ; maar geef het alles aan God over, opdat zijn wil geschiede en Hij in al zijne dienaren verheerlijkt worde : Hij toch weet wel het kwade in het goede te verkeeren.

122 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Beijver u geduldig te zijn in het verdragen van de gebreken en allerlei zwakheden van anderen, daar gij ook veel hebt, dat anderen verdragen moeten.

Kunt gij uzelven niet zóo maken, als gij wenscht, hoe kunt gij dan een ander naar uwen zin hebben ?

3. Wij willen gaarne anderen volmaakt hebben, en wij verbeteren onze eigen gebreken niet.

Wij willen dat anderen streng bestraft worden, en wij willen niet dat men ons bestrafte.

Veel toegevendheid voor anderen mishaagt ons, en nochtans willen wij niet dat men ons weigere hetgeen wij vragen.

Wij willen dat anderen door regels in toom gehouden worden, maar zeiven willen wij in niets bedwongen zijn.

Dus blijkt het hoe zelden wij onzen naaste als onszelven achten.

Waren allen volmaakt, wat zouden wij dan van anderen om Gods wil te verdragen hebben ?

4. Maar nu heeft God het zóó geschikt, opdat wij leeren elkanders lasten te dragen.

Want er is niemand zonder gebrek, niemand zonder last, niemand zichzelven genoegzaam, niemand voor zichzelven wijs genoeg.

Daarom moeten wij elkander verdragen, elkander troosten, gelijk ook helpen, onderwijzen en vermanen.

Hoe groot dan de deugd van iemand zij. blijkt best ten tijde van tegenspoed.

Want niet de gelegenheden maken den mensch zwak, zij toonen wat hij is.

EERSTE BOEK.

OEFENING.

Hoe heiligmakend is de oefening, en welk voortreffelijk middel om ons den hemel te doen bekomen is de beoefening van liefde, namelijk, van in ons en in anderen de zwakheden te verdragen, welke wij niet kunnen verbeteren. Want er is niets bekwamer om ons te verootmoedigen ons voor God te vernederen, dan het gevoel van onze ellenden; en niets is rechtvaardiger, dan van anderen te verdragen, hetgene men wil dat men van ons verdrage. Wij moeten dus alles, wat uit de gesteldheid van den naaste voortkomt, geduldig verdragen, en niemand iets door onze gesteldheid doen lijden. Het is alzoo, volgens den heiligen Paulus, dat wij elkanders last dragen en de wet van Christus volbrengen zullen, die de wet van liefde, van zoetheid en van geduid is.

GEB E D.

Hoe verre nog, o God, ben ik van den geest dezer lessen verwijderd ! Eigenliefde belet mij doorgaans mijne eigene gebreken te /.ten, en ik wil mij nochtans als verbeteraar mijns broeders opwerpen ! Hoe strijdig is dit gedrag met de liefderijke voorschriften van het heilig Evangelie! Laat toch deze voorschriften meer indruk op mij maken ; leer mij anderen verdragen, gelijk zij mij verdragen moeten, overeenkomstig de les van uwen Zoon: al wat gij wilt dat anderen u doen, doe hun desgelijks.

124 ^DF: NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

ZEVENTIENDE HOOFDSTUK.

Over het kloosterleven.

1. Gij moet uzelven in vele opzichten leeren buigen, wilt gij vrede en eendracht met anderen behouden.

Het is geen kleinigheid in een klooster ol in een vereeniging te wonen, aldaar zonder klacht te verkeeren en getrouw te volharden tot aan den dood.

Gelukzalig hij, die een vroom leven gelukkig voltrokken heeft.

Wilt gij behoorlijk volharden en voortgang maken, beschouw u als een balling en vreemdeling op aarde.

Om Christus\' wil moet gij als een dwaas willen beschouwd worden, zoo gij een godvruchtig leven wilt leiden.

2. Kap en kruin doen er weinig toe, maar verandering van zeden en volkomen verstei-ving der driften maken den waren kloosterling.

Wie iets anders zoekt dan God alleen en het heil zijner ziele, zal niets dan kwelling en smart vinden.

Ook hij kan er niet lang in vrede blijven, die niet tracht de geringste te zijn en aan allen onderworpen.

3. Gij zijt gekomen om te dienen, niet om te heerschen.

Weet dat gij geroepen zijt om te lijden en te werken, niet om ledig te loopen of te klappen.

EERSTE BOEK. I25

Hier dus worden de menschen beproefd, gelijk het goud in den oven.

Hier kan niemand het uithouden, tenzij hij zich van ganscher harte ter liefde Gods wil vernederen.

OEFENING.

Men moet veel vermogen op zichzelven hebben, zich kunnen inhouden en zich in verscheidene gelegenheden kunnen overwinnen, om gelukkig te leven en aldaar krachtdadig aan zijne volmaaktheid en zijne zaligheid te werken. Even als de inborst van dengene, met wien men leeft, dikwijls met de onze niet overeenkomt, moet de genade den vrede en de liefde onderhouden, door de kracht die van haar uitgaat, om de tegenstrijdigheid van inborst te lijden en te verdragen, even gelijk de natuur den vrede in de wereld door de tegensrijdigheid der elementen onderhoudt. Zoo dat gij noch ware gewetensrust, noch verzekering der zaligheid zult vinden dan in de inwendige versterving, die u aanzet om u in alles te overwinnen, die u in de ware ootmoedigheid des harten aanmoedigt om alles te verdragen.

GEBED.

Ook voor mij, o God, schoon in de wereld levende, heeft deze les haar nut. In elke staat toch kan ik U dienen, en moet ik op het heil mijner ziel aandachtig zijn. Waar ik mij ook bevinde, ootmoed, godsvrucht en zelfbeheer-

f I

126 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

sching blijven voor mij gewichtige verplichtingen. Leer mij die meer kennen, en geef mij kracht om ze getrouw en standvastig ten uitvoer te brengen. Dat de wereld mij bespotte, zoo veel zij wil-, ik heb aan uw welbehagen genoeg.

ACHTTIENDE HOOFDSTUK.

Over het voorbeeld der heilige Vaders.

1. Vestig het oog op de levendige voorbeelden der heilige Vaders, die uitblonken in de ware volmaaktheid en godsvrucht, en gij zult zien hoe gering het is, ja bijkans niets wat wij doen.

Ach ! wat is ons leven bij het hunne vergeleken ?

De Heiligen en vrienden van Christus hebben den Heer gediend in honger en dorst, in koude en naaktheid, in arbeid en vermoeienis, in waken en vasten, in gebeden en heilige overdenkingen, in velerlei smaad en vervolgingen.

2. Hoe vele en zware verdrukkingen hebben niet ondergaan de Apostelen, de Martelaars, de Belijders, de Maagden en al de overigen, die de voetstappen van Christus hebben willen

;|i volgen!

Want zij hebben in deze wereld hunne zielen gehaat, om die voor het eeuwige leven te behouden.

Welk een streng en verstervend leven hebben de heilige Vaders in de woestijn geleid ! Wat langdurige en zware bekoringen hebben zij door-

ï\'t ^

m ■\'

EERSTE BOEK. I27

gestaan ! Hoe menigmaal werden zij door den vijand gekweld ! Wat menigvuldige en vurige gebeden hebben zij Gode opgedragen, welke strenge onthoudingen uitgeoefend !

Hoe groot was hun ijver en vurigheid tot geestelijken voortgang! Welken harden strijd voerden zij bij het beteugelen hunner gebreken ! Hoe zuiver en oprecht was hunne bedoeling tot (ïod gericht!

Des daags arbeidden zij, en den nacht brachten zij met lange gebeden door, schoon zij onder den arbeid niet ophielden met den geest te bidden.

3. Al hun tijd besteedden zij nuttig. Elk uur scheen hun te kort in den omgang, met God doorgebracht.

Ja, het lieflijke der bespiegeling deed her. de behoefte der lichamelijke verkwikking vergeten.

Van alle rijkdommen, waardigheden, eer. vrienden en bloedverwanten deden zij afstand : ii) begeerden niets van de wereld te bezitten.

Nauwlijks namen zij \'slevens nooddruft; de verzorging des lichaams, zelfs in \'t noodzakelijke, viel hun lastig.

4. Zij waren dus arm in aardsche goederen, maar zeer rijk in genade en deugden.

Vanbuiten hadden zij gebrek, maar vanbinnen werden zij door de genade en den god-delijken troost verkwikt.

Der wereld waren zij vreemd, maar Gode zeer nabij en vertrouwelijke vrienden.

In hun eigen oogen waren zij niets en bij

128 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, de menschen veracht, maar in de oogen van God waren zij dierbaar en uitverkoren.

Zij volhardden in waren ootmoed; zij leefden in eenvoudige onderwerping; zij wandelden in liefde en lijdzaamheid.

En daarom vorderden zij dagelijks in het geestelijk leven en verkregen van God groote genade.

Zij zijn aan alle kloosterlingen tot voorbeeld gegeven, en zij moeten ons sterker aansporen tot gestadigen voortgang, dan de menigte lau-wen tol verslapping.

5. Hoe groot was de ijver aller kloosterlingen bij den aanvang hunner heilige instelling ! Hoe groot hunne godsvrucht bij het gebed! Hoe quot;root hun naijver tot deugd ! Welke strenge tucht onderhielden zij! Hoe bloeiden, bij allen, eerbied en onderwerping aan de voorschriften huns Meesters !

Nog heden getuigen de nagelaten sporen, dat zij waarlijk heilige en volmaakte mannen geweest zijn, die zoo dapper strijdende de wereld onder den voet gebracht hebben.

En nu wordt hij groot geacht die geen overtreder is, die hetgeen hij op zich genomen heeft, geduldig kan dragen.

6. O lauwheid en nalatigheid van onzen stand, dat wij van den eersten ijver zoo spoedig afwijken, ja wegens vermoeiing en traagheid het leven moede worden !

O, dat toch de zucht tot geestelijken voortgang niet geheel in u mocht slapen, die dikwijls zoo vele voorbeelden van godvruchtigen onder het oog gehad hebt ?

EERSTE BOEK.

OEFENING.

Niets is bekwamer om ons tot een deugdzaam leven aan te moedigen, dan het voorbeeld van hen die wel geleefd hebben. Dit voorbeeld maakt ons de deugd mogelijk, gevoelig en gemakkelijk, en de voorstelling in anderen die ze reeds geoefend hebben, toont ons haar gebruik aan; want wij moeten tot onszelven zeggen, wanneer wij de levensbeschrijvingen der Heiligen lezen of hunne voorbeelden aanschouwen : ziedaar, wat menschen als wij, gedaan, verdragen en verlaten hebben om den hemel te verdienen, welken wij hopen. En wij, wat hebben wij tot dusverre gedaan ? Waarom zouden wij niet doen hetgene zij gedaan hebben, om dezelfde vergelding te verdienen ? Helaas ! hoe zeer moet ik niet vreezen, wanneer ik voor God zal verschijnen, dat Hij mij van den eenen kant mijn geloof, mijn godsdienst, en de voorbeelden der deugdzame menschen, die in denzelfden staat als ik geleefd hebben, zal toonen, en tot mij zal zeggen, wanneer Hij mij met deze getuigen zal vergelijken ; ziedaar wat gij moest gedaan hebben, en zie wat gij gedaan hebt: oordeel zelf, wat verdient gij ?

GEBED.

Schaamrood word ik, o God! als ik mij de voorbeelden uwer heilige vrienden herinner, en mijn wandel daartegenover stel. Zoo niet in alles, toch in vele opzichten konde ik hen navolgen, al ware het alleen door zuivere godsvrucht en

9

130 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

liefde tot de deugd in mijn hart te kweeken. Maar ach, hoe verre ben ik daarvan verwijderd ! Wek dan bij mij den lust tot navolging op, ondersteun mij met uwe genade en help mij alle beletselen overwinnen.

NEGENDE HOOFDSTUK.

Over de oefeningen van den waren kloosterling.

1. Het leven eens waren kloosterlings moet in allerlei deugden uitschitteren, opdat hij inwendig zij, zooals hij uitwendig den menschen voorkomt.

Ja, inwendig moet hij veel meer zijn, dan men uitwendig aan hem bespeurt.

Want die in ons binnenste ziet, is God, dien wij, waar wij ons bevinden, ten hoogste moeten eerbiedigen, en voor wiens aangezicht wij zuiver als Engelen moeten wandelen.

Eiken dag moeten wij ons voornemen vernieuwen en ons tot ijver opwekken, als waren wij eerst heden tot bekeering gekomen.

Wij moeten zeggen ; help mij, Heere God, in mijn goed voornemen en in uwen heiligen dienst. Geef dat ik heden eens recht beginne ; want wat ik tot nu toe deed is niets.

2. Gelijk ons voornemen, zoo is de gang onzer vordering. En die wèl wil vorderen, moet groote vlijt aanwenden.

Want als hij die ernstig voorneemt dikwijls verflauwt, wat dan hij die zelden of min ernstig iets voorneemt ?

Nochtans geschiedt het verlaten van ons

EERSTE BOEK. 131

voornemen op velerlei wijze, en ook het geringste verzuim in onze oefeningen heeft nauwelijks plaats zonder eenig nadeel.

Der rechtvaardigen voornemen har.gt meer af van de genade Gods dan van eigen wijsheid ; wat zij ook ondernemen, op Hem vertrouwen zij steeds.

Want de mensch wikt, maar God beschikt, en des menschen weg is niet in zijn eigen macht.

3. Indien uit godsvrucht of om het nut een;, broeders somtijds eene gewone oefening nagelaten wordt, zoo kan dit naderhand licht hersteld worden.

Maar indien men ze te licht uit tegenzin of onachtzaamheid verzuimt, zoo is dat zeer te berispen, en men zal het schadelijke ervan ontwaren.

Doen wij ons best zooveel wij kunnen ; nog in vele dingen zullen wij licht te kort schieten.

Desniettemin moeten wij altoos iets zekers voornemen, vooral tegen hetgeen ons het meest hindert.

Wij moeten zoowel het uitwendige als het inwendige onderzoeken en regelen : want beiden helpen tot voortgang.

4. Kunt gij niet aanhoudend tot u zeiven terugkeeren, doe het evenwel somtijds, ten minste tweemaal daags, des morgens en des avonds.

\'s Morgens maak uw voornemen ; \'s avonds onderzoek uw gedrag, hoe gij dien dag geweest zijt in gedachten, woorden en werken ;

132 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRIS1US.

misschien hebt gij daardoor dikwijls God en

den naaste beleedigd.

Omgord u als een man tegen de listen dei

duivels. , .. . , .

Bedwing de onmatigheid, en gij zult des te

lichter al de neigingen van het vleesch be-

Wees nooit geheel ledig, maar altoos bezig met lezen of schrijven, of met bidden of overdenken, of met iets nuttigs voor het

algemeen te doen.

Lichamelijke oefeningen nochtans moeten met omzichtigheid geschieden, zij zijn met voor allen even dienstig.

c. Wat niet aan allen gemeen is, moet met in het openbaar vertoond worden ; want de bijzondere oefeningen geschieden veiligst ver-

Wacht u intusschen van traag voor het algemeen, en ijveriger voor het bijzondere te zijn.

Maar nadat gij het verschuldigde en opgelegde geheel en getrouw verricht hebt, en u blijft nog tijd over, geef u aan uzelven terug volgens het verlangen uwer godsvrucht.

Niet allen kunnen dezelfde oefening hebben, maar den eene dient deze meer, gene

eene andere. , .

Naar den eisch der tijden behaagt verschil

van oefeningen : want deze zullen op de feest-,

andere op de gewone dagen meer bevallen ,

sommige hebben wij noodig ten tijde dei

bekoring, andere ten tijde van rust en vrede.

Deze gedachten behagen wanneer wij droevig

EERSTE BOEK. 133

zijn, gene als wij ons in den Heer verheugen.

6. Tegen de voorname feestdagen moeten nuttige oefeningen vernieuwd en der Heiligen voorspraak te ijveriger afgesmeekt worden.

Van den eenen feestdag tot den anderen moeten wij ons voorstellen, alsof wij dan uit deze wereld verhuizen, en tot het eeuwige feest overgaan zullen.

Daarom ook moeten wij ons op die tijden van godsvrucht zorgvuldig voorbereiden, god-vruchtiger wandelen en te stipter al onze verplichtingen nakomen, alsof wij eerlang het loon van onzen arbeid van God stonden te ontvangen.

7. En wordt dit uitgesteld, denken wij dan dat wij dan nog niet genoeg zijn voorbereid, en nog niet waardig die groote heerlijkheid, welke ons ten bestemden tijde zal worden geopenbaard, en trachten wij ons beter tot dien overgang voor te bereiden.

Gelukkig die knecht, staat er bij den Evangelist Lucas, dien zijn Heer bij zijne komst waketid zal vinden ! Ik zeg u, voorwaa7- Ilij zal hem stellen over al zijne goederen.

OEFENING.

O! welk een groot vermogen hebben op ons de levende, krachtdadige en volstandige verlangens van onszelven te versterven, en in en voor God te leven, en dit om ons op te wekken, om hetzelve in het werk te stellen ; want men doet altijd wat men waarlijk wil; maar ons ongeluk is, dat wij dikwijls

134 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, slechts zwakke en krachtelooze verlangens hebben om God te bevredigen, terwijl wij er zulke levende en krachtdadige vormen om onszelven te voldoen. Hierdoor geschiedt het, dat de nutteloosheid onzer wenschen en verlangens een groot beletsel tot onze volmaaktheid en tot onze zaligheid is. Men moet zich wel geheel aan God willen overgeven, maar men wil dit niet volstrekt; men wil dit ten tijde van het gebed en van de communie, en men wil dit niet meer in andere omstandigheden. Men wil zich niet dan_ gedeeltelijk en voor eenigen tijd van zijne plichten kwijten, hetgeen zooveel te weeg brengt, dat ons leven niets is dan eene aaneenschakeling van goede verlangens en slechte uitwerkselen, van beloften en ongetrouwheden. Indien men zoo leeft, is dit krachtdadig aan zijne zaligheid werken ?

GEBED.

Ook voor mij, o God! moet deze overweging belangrijk zijn. Als mensch en Christen heb ik de verhevenste bestemming. Wee mij, als ik in dit opzicht nalatig ben, en in deugd geenen of weinigen voortgang maak! Oper. mijn hart voor den invloed dier heilige leeringen, en laat mijn gedrag daarvan blijken dragen. Dan zal ik geen dood behoeven te vreezen; in het zalig bewustzijn van steeds wakend bevonden te worden en het toegezegde loon te zullen ontvangen.

EERSTE BOEK.

TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Over de liefde tot eenzaamheid en stiiiwijgend-heid.

1. Kies een geschikten tijd uit, om met uzel-ven bezig te zijn, en overdenk dikwijls de weldaden Gods.

Laat daar hetgeen voor de nieuwsgierigheid is ; lees zulke stoffen welke meer het hart roeren dan den geest bezighouden.

Zoo gij u onttrekt aan overtollige gesprekken en ledig rondloopen, aan het hooren naar nieuwigheden en geruchten; gij zult genoeg en bekwamen tijd vinden om u aan heilzame betrachtingen over te geven.

De grootste Heiligen, zooveel zij konden, vermeden den omgang met menschen en verkozen liever God in de eenzaamheid te dienen.

3. Iemand heeft gezegd : •« zoo dikwerf ik onder de menschen geweest ben, keerde ik minder mensch terug.quot; Dit ontwaren wij dikwijls, wanneer wij lang met elkander praten.

Het valt lichter geheel te zwijgen, dan in woorden zich niet te buiten te gaan.

Het valt lichter in huis te blijven, dan zich buitenshuis in acht te nemen.

Wie alzoo tot het inwendige en geestelijke komen wil, moet zich met Jezus van de menigte afzonderen.

Niemand verschijnt veilig in het openbaar dan hij, die zich gaarne verbergt.

136 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Niemand spreekt veilig dan hij, die gaarne zwijgt.

Niemand is veilig overste dan hij, die gaarne onderdanig is.

Niemand gebiedt veilig dan hij, die vvèl geleerd heeft te gehoorzamen.

3. Niemand verheugt zich veilig dan hij, die de getuigenis van een goed geweten in zich heeft.

Met dat al was der Heiligen gerustheid altoos gepaard met de vreeze Gods.

En zij waren daarom niet minder bezorgd en nederig, omdat zij in groote deugd en genade uitschitterden.

De gerustheid der boozen daarentegen komt van hoogmoed en vermetelheid voort, en gaat eindelijk in zelfbedrog over.

Beloof u nimmer gerustheid in dit leven, al schijnt gij een goed kloosterling, of godvruchtig kluizenaar te zijn.

4. Zij die in het oog der menschen zeer heilig waren, liepen dikwijls te grooter gevaar wegens hun te groot vertrouwen.

Daarom is het velen nuttiger dat zij niet geheel zonder bekoringen blijven, maar dikwijls bevochten worden; opdat zij niet te gerust zijn, zich niet tot hoogmoed laten vervoeren, ook niet te licht tot uitwendigen troost hun toevlucht nemen.

Welk een goed geweten zoude hij hebben, die nooit naar eene voorbijgaande vreugde zocht, die zich nooit met de wereld ophield!

Welk een grooten vrede en rust zoude hij

EERSTE BOEK. 137

bezitten, die alle ijdele zorg afsneed, om slechts te denken aan God en zijne zaligheid, en zijne hoop te vestigen op God alleen.

5. Niemand is den hemelschen troost waardig, tenzij hij zich ijverig in een heilig berouw geoefend hebbe.

Wilt gij hartelijk geroerd worden, treed in uwe kamer en sluit het gedruisch der wereld buiten, gelijk er geschreven staat: hebt berouw op uwe legerstede. (Ps. 4.)

In uwe cel zult gij vinden wat gij dikwijls daarbuiten zoudt verliezen.

Veel bewoond, wordt de cel steeds aangenaam, maar slecht bewaard, baart zij verveling.

Hebt gij haar in het begin uwer bekeering wèl bewoond en gehouden, zij zal u daarna eene geliefde vriendin en zeer dierbare troosteres worden.

6. In de stilte en rust maakt eene godvruchtige ziel voortgang, en leert de geheimen der Schriften kennen.

Daar vindt zij stroomen van tranen, waarin zij zich alle nachten wascht en reinigt, opdat zij met haren Schepper te gemeenzamer worde, hoe meer zij zich van al het gewoel der wereld verwijdert.

Wie zich alzoo van zijne vrienden en bekenden afzondert, dien nadert God met zijne heilige Engelen.

Het is beter verborgen te blijven en voor zich te zorgen, dan wonderen te doen en zich te verwaarloozen.

J38 DE NAVOLGING VAN JEZÜS CHRISTUS.

7. Het is loffelijk in een koosterling dat hij zelden uitgaat, vermijdt gezien te worden, ja de menschen niet wil zien.

Waarom zoudt gij willen zien, hetgeen gij niet moogt bezitten ? De wereld gaat voorbij en hare begeerlijkheid. (Joan. 2.)

De trek der zinnelijkheid lokt u tot uitgaan; maar wanneer het uur voorbij is, wat anders brengt gij terug dan een bezwaard geweten en een verstrooid hart ?

Een vroolijk uitgaan baart dikwijls een treurig thuiskomen. En een vroolijke late avond maakt een droeven morgen.

Zoo treedt alle zinnelijk vermaak aangenaam binnen, maar op het einde kwetst en doodt het.

8. Wat kunt gij elders zien dat gij hier niet ziet ? ziedaar den hemel en de aarde en al de hoofdstoften ; daaruit is toch alles samengesteld.

Wat kunt gij ergens zien, dat onder de zon lang kan staande blijven ?

Gij denkt misschien u te kunnen verzadigen, maar daartoe kunt gij niet komen.

En al zaagt gij ook alles voor uw oogen, wat zoude het anders dan een ijdel gezicht zijn ?

Hef uwe oogen tot God in de hoogte, en bid voor uwe zonden en nalatigheden.

9. Laat den ij dele het ij dele en let gij slechts op hetgene God u gebiedt.

Sluit uwe deur achter u en roep tot Jezus, uwen geliefde.

Blijf met hem in uwe cel ; want nergens zult gij zooveel rust vinden.

EERSTE BOEK. 139

Waart gij niet uitgegaan, noch hacit gij naar geruchten geluisterd, gij zoudt beter in goede rust gebleven zijn.

Van het oogenblik dat gij vermaak hebt om somtijds iets nieuws te hoeren, moet gij ook daarvan de kwelling des harten dragen.

o E F E N 1 N G.

De uiterlijke eenzaamheid is niet toereikend om een hart bezig te houden en te bevredigen, dat zich alleen van de schepselen zou ontmaken, om met zichzelf bezig te zijn ; neen, men moet er de inwendige eenzaamheid bijvoegen, welke in heilige overdenkingen en in het gebed gelegen is. Eene ziel, die van alle zinlijke vermaken is afgescheiden, zoekt en vindt in God die volkomene voldoening, welke zij in geen schepsel kan aantreffen. De geest van dusda-nigen persoon houdt zich gedurig bezig met een eerbiedig aandenken aan de tegenwoordigheid van zijnen God; zijn hart is bezield door een levendig en vurig verlangen om Hem te behagen en zijne liefde waardig te worden. De ziel bekommert zich niet dan met Hem alleen, en al het overige is niets voor haar. In hare aangename eenzaamheid geeft zij zich geheel aan God over, en is geheel in Hem verslonden. Zij is door zijne liefde vervuld ; zij vergeet alles, om steeds aan Hem te denken; zij zucht gedurig in de tegenwoordigheid van haren God, geheel doordrongen van droefheid over hare ongetrouwheden; zij haakt onophoudelijk naar het

140 dp: navolging van jezus Christus.

geluk om Hem te zien, te beminnen en Hem in den hemel te bezitten; zij voedt zich met het lezen der heilige boeken en met de oefening des gebeds; zij heeft geen verdriet, wanneer zij met God over de zaken harer zaligheid spreekt, of wel zij verdraagt ootmoedig het verdriet, dat zij in die handelingen heeft; en om zijne opperste heerschappij te eerendoor de vernietiging dei-zonde in zich, ziet zij gaarne af van haar eigen vergenoegen, om Hem te bevredigen.

GEBED.

Mocht, o goede Vader ! deze overweging voor mij heilzaam zijn, en ik in een stil, ingetogen, ja somtijds afgetrokken leven behagen vinden ! Ook midden in de wereld zoude ik mij onbesmet bewaren en het heil mijner ziel als mijn hoogste doel betrachten kunnen. Uw bijzijn zoude mij alle opoffering vergoeden, en een blik op eene zalige toekomst alles verzachten. Geef mij hiertoe uwe genade, en doe op mijnen wensch uw zegen rusten.

EEN EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Over het berouw des harten.

1. Wilt gij eenigen voortgang maken, bewaar 11 in de vreeze Gods, wees niet te vrij, maar houd al uwe zinnen onder tucht en geef u niet aan dwaze vreugde over; schik u tot een hartelijk berouw, en gij zult de godsvrucht vinden.

Het berouw geeft toegang tot veel goeds, dat

EERSTE BOEK. 141

door uitgelatenheid doorgaans dra verloren gaat.

Het is te verwonderen, dat een mensch ooit in dit leven recht vroolijk kan zijn, als hij zijne ballingschap en zoo vele gevaren zijner ziele gedenkt en overweegt.

2. De lichtzinnigheid des harten en de onoplettendheid op onze gebreken zijn oorzaak dat wij de smarten onzer ziel niet ontwaren; dikwijls lachen wij dwaselijk, daar wij met reden moesten weenen !

Er is geene ware vrijheid noch rechte vreugde, tenzij in de vreeze Gods en in een goed geweten.

Gelukkig hij, die alle verstrooiende hindernis afwerpen en de krachten zijner ziel tot een heilig berouw verzamelen kan !

Gelukkig hij, die alles wegwerpt wat zijn geweten kan bevlekken of bezwaren.

Strijd moedig ! eene gewoonte wordt door eene gewoonte overwonnen.

Kunt gij u ontdoen van de menschen, ook zij zullen u uw werk laten doen.

3. Trek u de zaken van anderen niet aan, noch meng u in de aangelegenheden der grooten.

Heb voor alles steeds het oog op uzelven, en vermaan uzelven bijzonder boven al uwe vrienden.

Hebt gij de gunst der menschen niet, wees daarover niet bedroefd; maar dit valle u zwaar, dat gij u zoo wèl en omzichtig niet gedraagt, als een dienaar Gods en vromen kloosterling betaamt.

Dikwijls is het nuttiger en veiliger dat de

142 DE NA-VOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, mensch in dit leven niet veel vertroostingen hebbe, vooral naar den vleesche.

Nochtans dat wij geen goddelijken troost ontvangen of zelden dien ontwaren, is onze schuld; omdat wij het berouw des harten niet zoeken en den ijdelen uiterlijken troost niet geheel verwerpen.

4. Erken dat gij den goddelijken troost onwaardig en eerder velerlei kwellingen waardig zijt.

Wanneer een mensch waarachtig berouw heeft, dan valt hem de geheele wereld zwaar en bitter.

Een rechtschapen mensch vindt stofs genoeg om bedroefd te zijn en te weenen.

Want hetzij hij zichzelven beschouwt, hetzij over zijnen naaste nadenkt, hij weet dat hier niemand leeft zonder smart, en hoe nauwkeuriger hij zichzelven gadeslaat, hoe bedroefder hij is.

Stoffen eener rechtmatige droefheid en van een innerlijk berouw zijn onze zonden en ondeugden, waarin wij zoo verstrikt liggen, dat wij zelden hemelsche dingen kunnen beschouwen.

5. Indien gij meer aan uwen dood dan aan een lang leven dacht, ongetwijfeld zoudt gij met meer ijver u verbeteren.

Zoo gij ook de toekomende straffen der helle of van het vagevuur ernstig overwoogt, dan, geloof ik, zoudt gij arbeid en smart gewillig verdragen en geene gestrengheid vreezen.

Maar omdat dit niet tot het hart doordringt, en wij nog gehecht zijn aan \'t geen ons streelt, daarom blijven wij koud en zeer traag.

EERSTE BOEK. 143

6. Het is dikwijls bij gebrek aan geesteskracht, dat het ellendige lichaam zoo lichtelijk klaagt.

Bid dan ootmoedig tot God, dat Hij u den geest van berouw geve en zeg met den Profeet:

Spijs mij, 0 Heer! met tranenbrood, en laat mij in overvloed tranen drinken. (Ps. 79.)

OEFENING.

Kunnen wij onze ellende gevoelen zonder ze te beweenen, zonder ons daarover voor God te vernederen en zonder onophoudelijk tot Hem onze toevlucht te nemen, opdat Hij ons ondersteune en bevrijde van Hem te vergrammen r Het is dit gevoelen van ootmoedigheid en die toevlucht vol vertrouwen tot God, die den geest van berouw uitmaken, waarover de schrijver in dit hoofdstuk spreekt. Hoe is het mogelijk een oogenblik van blijdschap in dit leven te genieten, waarin men altijd lijdt, altijd zondigt, waarin men als banneling van het Paradijs leeft? Ach met hoe groote reden heeft de H. Augustinus gezegd, dat een ware Christen het leven verdraagt en naar den dood verlangt, die een einde aan de zonde zal stellen en hem voor altijd aan zijnen God zal onderwerpen. Hoe verdrietig is het te gevoelen, dat men altijd geneigd is om God te vergrammen, en altijd in gevaar van verloren te gaan ! O leven ! hoe zeer strekt gij tot last aan eene ziel, die waarlijk haren God bemint, en die verdriet vindt in gescheiden van Hem en als uit het Paradijs gebannen te zijn. O dood!

144 ^de navolging van jezus christus, hoe aangenaam zijt gij voor eene ziel, die slechts naar God verzucht, en die niet meer wil leven zonder Hem te bezitten !

g, e 1! e u.

Mocht ik, o God ! den toestand mijns harten kennen en tegelijk de misdaden overwegen die het bevlekken, met de menigvuldige gebreken die daarin als ingeworteld zijn ; tranen van berouw zouden mijn aangezicht bedekken, en meer dan ooit zoude ik de verbetering mijns wandels ter harte nemen. Doe mij voor deze zelfkennis vatbaar worden; geef mij een berouwhebbend hart, vervul het met eene heilige vrees en verban daaruit alle aardsche gezindheden.

TWEE EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Beschouwing der menschelijke ellende.

1. Waar gij ook zijt, en werwaarts gij u wendt, zoo gij u niet tot God keert, gij zult ellendig zijn.

Waarom wordt gij ontsteld, wanneer het u niet gaat naar wil en wensch ?

Wie is hij die alles naar zijnen wil heeft r Noch gij, noch ik, noch eenig mensch op aarde.

Er is niemand ter wereld zonder eenigen druk of kwelling, hij zij koning of paus.

En wie is er het beste aan ? Voorzeker, die iets voor God kan lijden.

2. Vele onverstandigen en zwakken zeggen :

EERSTE BOEK. 145

wat heeft die mensch een goed leven ! hoe rijk is hij! hoe groot! hoe machtig! hoe verheven!

Maar let op de goederen des hemels, en gij zult zien, dat al deze tijdelijke niets zijn, maar zeer onzeker en eer tot last, omdat men die nimmer zonder zorg en vrees kan bezitten.

\'s Menschen geluk bestaat niet in overvloed van tijdelijke goederen te hebben, de middelmaat is hem genoeg.

In waarheid, het is eene ellende op aarde te leven.

Hoe meer de mensch naar het geestelijke tracht, hoe bitterder hem het tegenwoordige leven wordt : want te meer gevoelt hij, en te klaarder ziet hij het gebrekkige zijner bedorven natuur.

Want eten, drinken, waken, slapen, rusten, arbeiden, en al de andere behoeften der natuur onderhevig te zijn, is waarlijk eene groote ellende en droefheid voor den godvruchtigen mensch, die zoo gaarne van dat alles ontheven en vrij van alle zonde wezen zou.

3. Inderdaad, de inwendige mensch wordt in deze wereld door de lichamelijke behoeften /.waar gedrukt.

Daarom bidt de Profeet vurig om daarvan bevrijd te mogen worden, zeggende ; Heer\', red mij uit mijne nooden. ( Ps. 24.)

Maar wee hun, die hunne ellende niet kennen ! En nog meer wee hun, die dit ellendig en vergankelijk leven beminnen!

Want sommigen zijn daaraan zoo gehecht, schoon zij nauwelijks door arbeid of bedelen

10

146 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, het noodige hebben, dat zij, mochten zij hier altoos leven, zich om het rijk van God niet zouden bekommeren.

4. O dwazen en ongeloovigen van harte, die zoo diep in het aardsche liggen, dat zij in niets dan in het vleeschelijke smaak hebben !

Maar die ongelukkigen zullen tot hunne smart op het einde ontwaren, hoe laag en nietig het was wat zij bemind hebben.

De Heiligen Gods daarentegen en alle getrouwe vrienden van Christus gaven geen acht op hetgeen het vleesch behaagde, nog op hetgeen in deze eeuw in aanzien was ; maar al hun hopen en begeeren haakte naar de eeuwige goederen.

Al hun verlangen streefde naar boven, naar het duurzame en onzichtbare, opdat zij niet door de liefde tot het zichtbare naar de laagte mochten getrokken worden.

5. O broeder ! verlies toch nooit het vertrouwen op voortgang in het geestelijke : gij hebt nu nog tijd en gelegenheid.

Waarom wilt gij uw voornemen tot morgen uitstellen ? Sta op, begin oogenblikkelijk en zeg ; nu is het tijd om te werken, nu is het tijd om te strijden; nu is het de bekwame tijd om mij te verbeteren.

Wanneer gij het kwalijk hebt en gedrukt wordt, dan is het tijd om te verdienen.

Gij moet eerst door vuur en water gaan, voordat gij tot verkwikking komt.

Zoo gij u geen geweld aandoet, zult gij de ondeugd niet meester worden.

EERSTE BOEK. 147

Zoolang wij dit brooze lichaam omdragen, kunnen wij evenmin zonder zonde wezen, als I ; leven zonder verdriet en smart.

Gaarne zouden wij van alle ellende bevrijd zijn, maar dewijl wij door de zonde de onschuld verloren hebben, is ook het ware geluk voor ons verbeurd.

Daarom moeten wij geduld hebben en Gods barmhartigheid afwachten, totdat de ongerechtigheid voorbijga en het sterfelijke verslonden worde door het leven.

6. Ach, hoe groot is de menschelijke zwakheid, altoos overhellende tot ondeugd !

Heden belijdt gij uwe zonden, en morgen doet gij opnieuw wat gij gebiecht hebt.

Nu neemt gij voor u te wachten, en een uur daarna gedraagt gij u als hadt gij u niets voorgenomen.

Met recht dan kunnen wij ons verootmoedigen, en nooit eenig hoog gevoelen van ons-zelven hebben, daar wij zoo broos en onstandvastig zijn.

Ook kan spoedig door onachtzaamheid verloren gaan, wat wij eindelijk na veel arbeids en door de genade nauwelijks gewonnen hadden.

7. Wat zal er nog op het einde van ons worden, die reeds zoo vroeg lauw zijn.

Wee ons, indien wij nu al zoeken te rusten, als ware er nu reeds vrede en veiligheid, daar er zich nog geen spoor van ware heiligheid in onzen wandel vertoont!

Het ware wel noodig dat wij ons, als goede

148 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

beginners, vannieuws tot betere zeden lieten opleiden, of er nog hoop mocht zijn op eenige toekomende verbetering en grooteren voortgang in de deugd.

OEFENING,

Welk geluk en welke verdienste, het hart van eenen barmhartigen God te mogen zoeken en te kunnen vinden, om daarin al zijne ellenden af te leggen en er als van ontslagen te worden! En hoe gelukkig is men, wanneer men begrijpt en smaakt, dat het ware geluk, en als het aardsche paradijs, bestaat in voor God te lijden, en onder alle kwellingen diegene het liefsté te verdragen, welke ons het meeste te-genstrijdt en verootmoedigt! Want er is niets dan de liefde Gods, die ons kan aanmoedigen om die te verdragen. Hoe ongelukkig is het, de ellenden dezes levens niet te kennen of ze te beminnen, en niet onophoudelijk naar het ware geluk van het toekomende leven te zuchten ! Met reden heeft de heilige Gregorius gezegd, dat men den honger en zijn ongeluk bemint, en dat men zijne verzadiging en zijn geluk niet zoekt. Is het mogelijk, steeds de onstandvastigheid en zwakheid zijns harten te gevoelen, hetwelk zoo gemakkelijk zijne goede voornemens vergeet, en bijna niets doet van hetgeen het aan God beloofd heeft, zonder zich in zijne tegenwoordigheid te verootmoedigen, en Hem, in de gelegenheid zelve, even als Judith te bidden om ons te versterken en ons getrouw te maken ?

EERSTE BOEK.

G E B E D.

Ja, mijn God! dit leven is aan velerlei ellende onderhevig. Er is niemand of hij heeft zijne kwelling, van welken rang of stand hij zij. En nochtans zijn wij aan dit leven zoo zeer verslaafd, dat wij het overmatig beminnen, ja vaak tot ons hoofddoel maken. Leer ons toch dit leven uit het ware oogpunt beschouwen, als eene voorbereiding tot een beter; dat het gevoel onzer ellende ons losmake van het aardsche, en het verlangen naar het he-melsche opwekke.

DRIE EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Overdenking des doods.

1. Hier zal het weldra met u gedaan zijn ; zie maar hoe het met u gesteld is; heden is de mensch, en morgen verschijnt hij niet meer. En is hij eens uit de oogen, dra is hij ook uit de gedachte.

O blindheid en versteendheid van het men-schelijk hart, dat men slechts aan het tegenwoordige denkt en het toekomende niet meer vooruitziet!

Gij moest u bij al uw doen en denken zóo gedragen, als moest gij heden sterven.

Hadt gij een goed geweten, gij zoudt den dood niet veel vreezen.

Het ware beter de zonden te vermijden dan den dood te ontvluchten.

150 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Zijt gij heden niet bereid, hoe zult gij het morgen zijn ? Morgen is een onzekere dag, en hoe weet gij of gij den dag van morgen hebben zult ?

2. Wat baat het lang te leven, als wij ons zoo weinig verbeteren.

Ach! een lang leven maakt niet altoos beter, maar vermeerdert dikwijls de schuld.

O, mochten wij ook maar een dag in deze wereld wèl geleefd hebben !

Velen tellen de jaren sedert hunne bekeering ; maar dikwijls is de vrucht van verbetering gering.

Is het verschrikkelijk te sterven, het zal wellicht gevaarlijker zijn langer te leven.

Gelukkig hij, die het uur zijns doods steeds, voor oogen houdt en zich dagelijks tot sterven bereidt.

Zaagt gij ooit een mensch sterven, denk dat ook gij denzelfden weg gaan zult.

3. Rijst de morgenstond, denk dat gij den avond niet halen zult; en is de avond daar, durf u den dag van morgen niet beloven.

Wees dus altoos gereed, en leef zóó dat de dood u nimmer onbereid vinde.

Velen sterven schielijk en onverwachts: watit des menschen zoon zal komen op een uui\\ a/s men het niet denkt. (Luc. 12.)

En als dat laatste uur zal gekomen zijn, zult gij over geheel uw vorig leven anders beginnen te denken, en u zeer beklagen dat gij zoo traag en onachtzaam geweest zijt.

4. Hoe gelukkig en wijs is hij, die nu bij

EERSTE BOEK. 15 I

zijn leven zoo tracht te zijn, als hij bij zijnen dood wenscht bevonden te worden !

Want een groot vertrouwen op een gelukkigen dood geven een volkomen verachting der wereld, een brandende ijver om in de deugd voort te gaan, liefde tot tucht, strenge boetedoening, vaardige gehoorzaamheid, zelfverloochening, en het geduldig dragen van allerlei rampspoed uit liefde tot Christus.

Veel goeds kunt gij doen terwijl gij gezond zijt: maar wat gij ziek zijnde zult kunnen, weet ik niet.

Weinigen worden door ziekte verbeterd, gelijk zij die veel bedevaarten doen, zelden heiliger worden.

5. Vertrouw niet op uwe vrienden en bekenden, noch stel uw heil tot in de toekomst uit; want de menschen zullen u spoediger vergeten dan gij denkt.

Beter is het nu bijtijds te voorzien en eenig goeds vooruit te zenden, dan op de hulp van anderen te hopen.

Indien gij nu omtrent uzelven niet bezorgd zijt, wie zal in het vervolg voor u bezorgd zijn ?

Nu is het een kostbare tijd, nu zijn het de dagen des heils, nu is het een aangename tijd.

Maar ach! dat gij dien niet beter besteedt, daar hij u toch gegeven is om een eeuwig leven te kunnen verdienen.

Eens zal de tijd komen, dat gij een dag, ja een uur ter verbetering zult terugwenschen, en ik weet niet of gij het verwerven zult.

6. Ach, zeergellefde! uit hoe groot gevaar

152 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

kunt gij u redden en van hoe groote vrees u bevrijden, zoo gij nu altoos in vrees en op den dood bedacht zijt.

Tracht nu zóó te leven, dat gij in het uur des doods u meer verheugen dan ontrusten moogt.

Leer nu der wereld afsterven, opdat gij dan moogt beginnen met Christus te leven.

Leer nu alles versmaden, om dan vrij tot Christus te kunnen gaan.

Tuchtig nu uw lichaam door boetvaardigheid, opdat gij dan een vast vertrouwen moogt hebben.

7. O dwaas! waarom denkt gij lang te zullen leven, daar gij van niei éenen dag zeker zijt ?

Hoe velen worden bedrogen en onverwachts uit het lichaam gerukt!

Hoe dikwijls hebt gij niet hooren zeggen ; „ deze viel door het zwaard, die is verdronken ; „ deze viel van eene hoogte en brak den nek, „ gene stikte in het eten, deze vond zijn eind „ onder het spel! quot;

De eene kwam om door her vuur, een ander door het staal, een ander door de pest, een ander door struikroovers. En zoo is het einde van allen de dood, en \'s menschen leven gaat als een schaduw schielijk voorbij.

8. Wie zal uwer na uwen dood gedenken en wie zal voor u bidden ?

Doe dan, zeergeliefde! doe nu al wat gij doen kunt, dewijl gij niet weet, wanneer gij sterven zult, en evenmin wat er na den dood volgen zal.

Terwijl gij nog tijd hebt, vergader u onvergankelijke schatten.

EERSTE BOEK. 153

Denk aan niets dan aan uwe zaligheid; behartig slechts hetgeen Godes is.

Maak u nu vrienden door Gods Heiligen te vereeren en hun daden na te volgen, opdat zij u, wanneer gij uit dit leven scheiden zult, in de eeuwige woonsteden opnemen.

9. Houd u steeds als een reiziger en vreemdeling op aarde, wien de dingen dezer wereld niet aangaan.

Houd uw hart vrij en gericht naar boven tot God ; want gij hebt hier geen duurzaam verblijf. (Hebr. 13.)

Richt daarheen dagelijks uw gebeden, uw zuchten en tranen, opdat na uw dood uwe ziel waardig zij een gelukkigen overgang tot den Heer. Amen.

OEFENING.

Den dood vreezen, zonder de zonde te schuwen, die alleen hem voor ons rampzalig kan maken, is den dood vruchteloos ter zaligheid vreezen; want als men dien als een Christen vreest, dan maakt men van de vrees des doods den regel en de beweegredenen van een vroom leven. Het groote geheim en de beste oefening om wèl te sterven, is, in dien staat te leven, waarin men wenscht in het uur des doods te wezen, en waarin men wenscht dat God ons zou vinden. Men moet dan alle goed doen en alle deugden oefenen, gelijk wij in het uur des doods zouden wenschen gedaan te hebben. Tracht u dagelijks in iets te versterven van hetgene gij in het uur des doods zult moeten verlaten. Heil

154 ^DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

dien Christen, wiens hart voor dat lichaam sterft! Zijn dood zal heilig en dierbaar in de oogen des Heeren wezen.

GEBED.

Niets zekerder, o God! dan dat ik eens zal sterven, niets onzekerder dan wanneer dat oogenblik zijn zal. Aan U alleen is het bekend; heil mij, wanneer ik hieraan dikwijls denk en mij bijtijds tot mijnen overgang voorbereid! Dan heeft de dood niets verschrikkelijks. Hij is mij een vriend en leidsman tot een beter leven. Geef mij, o God! daartoe uwe genade, en doe mij steeds zóo handelen, als ik bij mijnen dood wenschen zal gehandeld te hebben.

VIER EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Over het oordeel en de straffen der zonden.

i. In alle zaken zie op het einde en hoe gij voor den strengen Rechter verschijnen zult, wien niets verborgen is; die door geen geschenken bevredigd wordt, noch verontschuldigingen aanneemt, maar die oordeelt volgens hetgene recht is.

O ellendige en dwaze zondaar ! wat zult gij antwoorden aan een God, die al uwe verkeerdheden kent, gij die soms het aanschijn ducht van een toornig mensch ?

Waarom gebruikt gij geen voorzorg tegen den oordeelsdag, wanneer niemand door een ander zal kunnen verontschuldigd of verdedigd wor-

EERSTE BOEK. 155

den, maar eenieder zichzelven tot last genoeg zal zijn.

Nu kan uw werk nog vrucht dragen, uw geween aangenomen, uw zuchten verhoord worden, uwe droefheid tot voldoening en reiniging strekken.

2. Een groot en heilzaam vagevuur heeft een geduldig mensch die, beleedigingen ontvangende, meer de verkeerdheid van een ander dan het hem aangedane ongelijk betreurt; die gaarne voor zijne wederstrever.s bidt en van harte het leed vergeeft; die zelf niet aarzelt anderen vergiffenis te vragen; die lichter tot ontferming dan tot toorn overgaat 5 die zichzelven dikwijls geweld aandoet en het vleesch geheel aan den geest tracht te onderwerpen.

Het is beter zich nu te reinigen van de zonden en de ondeugden uit te roeien, dan ze voor de toekomstige reiniging te bewaren.

Waarlijk wij bedriegen onszei ven door de ongeregelde liefde, welke wij tot het vleesch hebben.

3. Wat toch anders zal dat vuur verslinden dan uwe zonden ?

Hoe meer gij nu uzelven spaart en uwe zinnelijke lusten opvolgt, hoe zwaarder gij hierna zult gestraft worden en hoe meer stof gij bewaart voor het vuur.

Waarin de mensch gezondigd heeft, daarin zal hij het zwaarst gestraft worden.

Ddar zullen de tragen met groote prikkels gestoken, en de gulzigen met grooten honger en dorst gekweld worden.

156 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Daar zullen de wellustigen en ontuchtigen met brandend pek en stinkende zwavel overstort worden, terwijl de nijdigen als woedende honden zullen huilen van smart.

4. Ja geen ondeugd zal er zijn, die niet hare eigene foltering hebbe.

Daar zullen de hoogmoedigen met allerlei smaad overdekt, en de gierigaards door het grootste gebrek benauwd worden.

Daar zal een uur strafs zwaarder zijn dan hier honderd jaren in de strengste boetedoening.

Daar zal geen rust, geen troost voor de veroordeelden zijn; terwijl men hier soms van zijnen arbeid uitrust en den troost van zijne vrienden geniet.

Wees dan hier bekommerd en bedroefd over uwe zonden, opdat gij ten oordeelsdage met ile gelukzaligen moogt veilig zijn.

Want dan zullen de rechtvaardigen met groote vrijmoedigheid optreden tegen degenen, die hen beangstigd en verdrukt hebben. ( Sap. 5.)

Dan zal hij die zich hier aan het oordeel der menschen nederig onderwierp, zelf opstaan om te oordeelen.

Dan zal de arme en nederige een groot vertrouwen hebben, terwijl de hoogmoedige van alle kant zal beven.

5. Dan zal het blijken dat hij in deze wereld wijs was, die geleerd heeft om Christus\' wil dwaas en veracht te zijn.

Dan zal elke geduldig verdragen wederwaardigheid vreugde geven, en alle boosheid de mond gestopt worden.

EERSTE BOEK. 157

Dan zal elk godvruchtige juichen en elk ongodsdienstige treuren.

Dan zal het gekruisigde vleesch zich meer verheugen, dan wanneer het steeds in liefde was gekoesterd geweest.

Dan zal het grove kleed schitteren, en het fijne gewaad zijn glans verliezen.

Dan zal de armoedige stulp boven het vergulde paleis geacht worden.

Dan zal standvastige lijdzaamheid meer baten dan alle aardsche macht.

Dan zal de eenvoudige gehoorzaamheid verheven worden boven alle aardsche sluwheid.

6. Dan zal een rein en goed geweten meer vreugde geven dan eene groote geleerdheid.

Dan zal de verachting van rijkdommen zwaarder wegen dan de schatten der menschen.

Dan zal een godvruchtig gebed u meer troost geven dan de smakelijkste maaltijd.

Dan zult gij u meer verheugen over het bewaarde stilzwijgen dan over een lang gesprek.

Dan zullen heilige werken meer gelden dan vele schoone woorden.

Dan zal een streng leven en zware boetpleging meer behagen dan alle aardsche vermaken.

Leer derhalve nu een weinig verdragen, om dan het zwaardere te kunnen ontgaan.

Beproef hier eerst wat gij naderhand zult kunnen.

Kunt gij nu zoo weinig verdragen, hoe zult gij dan de eeuwige pijnen kunnen doorstaan ?

Indien een gering lijden u thans zoo ongeduldig maakt, wat zal dan de hel doen ?

158 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Zie in waarheid, tweederlij vreugde kunt gij niet hebben ; hier in de wereld u vermaken, en naderhand met Christus heerschen.

En hadt gij eens tot den huidigen dag steeds in aanzien en wellust geleefd, wat zoude u dat alles baten zoo gij op het oogenblik moest sterven ?

Alles is dus ijdelheid, behalve God lief te hebben en Hem alleen te dienen.

Hij toch, die God van ganscher harte liefheeft, vreest noch dood noch straf, noch oordeel noch hel, dewijl eene volmaakte liefde eenen veiligen toegang tot God geeft.

Maar die nog vermaak in de zonde vindt, wat wonder zoo hij den dood en het oordeel vreest ?

Intusschen is het goed dat, zoo de liefde u van het kwade nog niet terughoudt, ten minste de vrees voor de hel u beteugele.

Maar wie de vreeze Gods terzijdestelt kan niet lang in het goede staande blijven, maar zal welhaast in de strikken des duivels vallen.

OEFENING.

Hoe bekwaam is het aanschouwen en de vrees van Gods oordeelen en van eene ongelukkige eeuwigheid, om onze driften te beteugelen, om de gramstorigheid van onze inborst tegen te houden, en om ons te dwingen de vermaken en aanlokselen der zonde van ons te verwijderen! Waartoe (zouden wij somtijds moeten zeggen,) waartoe zal het zondige vermaak van die wraak, van die onkuischheid, van die gram-

EERSTE BOEK. 159

storigheid, van die onrechtvaardigheid en van die kwaadsprekendheid dienen r Alleen om mij een oogenblik te bevredigen. En wanneer ik sterf, na mij hieraan overgegeven te hebben, en dit zonder Sacramenten of zonder bekeering, zoo als dit geschieden kan, en zoo als het aan vele stervelingen is geschied, waarop /.al die voldoening der zonde dan uitkomen ? Op eene ongelukkige eeuwigheid !

Een oogenblik van voldoening, — eene eeuwige pijn ! Neen, ik zal mij niet blootstellen, om voor een kortstondig vermaak voor altijd ongelukkig te zijn. Ach ! het is maar al te waar, hetgene de Wijze-man zegt, namelijk: dat, om niet te zondigen, ten minste uit gewoonte, men alleen de uitersten des menschen behoort indachtig te wezen. Want als men dikwijls en innig overdenkt, dat men eens rekening zal moeten geven over den staat van zijn geweten, over zijne levenswijze, en over al zijne zonden, en dit aan eenen Rechter die alles kent en niets vergeet, wie is er dan die, over dit oordeel en over die geduchte rekening verschrikt zijnde, op zichzelven niet zal waken en zijn leven verbeteren ? Wij moeten dan overtuigd zijn, dat het ware middel om in het andere leven niet veroordeeld te worden, is : onszelven hier te oordeelen en te straffen.

GEBED.

Op den dood volgt het oordeel, loon of straf; dit is eene waarheid waaraan niet valt te twijfelen. Gij, o Jezus! zult de Rechter zijn

l6o DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, en eenieder loon naar werken doen toekomen. Welk een gewichtig oogenblik, waarvan ons lot voor eene eeuwigheid afhangt! Laat deze gedachte bij mij steeds levendig blijven en mij van het kwade afhouden; en wanneer dat oogenblik genaakt, wees mij een Heiland, Gij, die onder ons verschenen zijt om zondaren te behouden en uw bloed voor hen deedt stroomen.

VIJF EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Over de ijverige verbetering onzes levens.

1. Wees waakzaam en vlijtig in den dienst van God en denk dikwijls : waartoe zijt gij hier gekomen, waarom hebt gij de wereld verlaten ? Was het niet om voor God te leven en een geestelijk mensch te worden ?

Wees dus vurig om voort te gaan; want spoedig zult gij het loon van uwen arbeid ontvangen, en dan zullen vrees en smart u niet meer kunnen naderen.

Gij hebt nog een weinig te arbeiden, en zult eene groote rust, ja eeuwige blijdschap vinden.

Blijft gij getrouw en ijverig in wèl te doen, God zal ongetwijfeld getrouw en overvloedig in vergelding wezen.

2. Gij moet steeds de goede hoop koesteren dat gij de kroon verkrijgen zult; maar gij moogt u daarvan niet verzekerd houden, om niet te verflauwen noch hoogmoedig te worden.

Iemand beangstigd en dikwerf tusschen vrees en hoop dobberende, op zekeren tijd doov droefheid overmand, wierp zich in de kerk

EERSTE BOEK. l6l

voor een altaar biddend neder, bij zichzelven denkende en zeggende ; » o ! mocht ik weten 5 dat ik zoude volharden.quot; En terstond hoorde hij van binnen dit goddelijk antwoord : » zoo » gij dit wist, wat zoudt gij willen doer ? — » Doe nu, hetgeen gij dan zoudt willen doen, s en gij zult zeker genoeg zijn.quot;

En aanstonds vertroost en versterkt, gaf hij zich aan den wil van God over, en — zijn angstig dobberen hield op.

En hij wilde niet meer nieuwsgierig onderzoeken om te weten, wat hem overkomen zoude; maar beijverde zich te meer om te weten, welke de welbehagelijke en volkomen wil van God zij, om alle goed werk te beginnen en te voleinden.

3. Vertrouw op den Heer, en doe het goede, zegt de Profeet, en gij zult de aarde bewonen, en gevoed worden met haren rijkdom. (Ps. 36.)

Iets is er dat velen terughoudt van voortgang en ijverige verbetering : de vrees voor moeilijkheden of de last van den strijd.

Inderdaad maken zij boven anderen in de deugd den meesten voortgang die, wat hun het zwaarste is en meest tegenstaat, te ijveriger pogen te overwinnen.

Want daar vordert de mensch meer en verdient hij overvloediger genade, waar hij zichzelven meer overwint en naar den geest afsterft.

4. Niet allen hebben evenveel te overwinnen en af te sterven.

Maar altoos zal een ijverig strever, al heeft hij ook meer driften, beter in staat zijn tot

102 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, voortgang, dan een ander die, ofschoon van goede zeden, echter minder ijver heeft voor lt;le deugd.

Twee dingen vooral helpen zeer tol verbetering, te weten, zich met geweld aan datgene te onttrekken, waartoe de bedorven natuur overhelt, en ijverig te streven naar dat goede, wat ons het meest ontbreekt.

Zoek ook datgene het meest te vermijden en te overwinnen, wat u in anderen het meest mishaagt.

5. Beoog in alles uwen voortgang. Ziet of hoort gij goede voorbeelden, word ter navolging ontstoken.

Merkt gij daarentegen iets berispelijks op, wacht u hetzelfde te doen; of hebt gij het somtijds gedaan, tracht u ten spoedigste te verbeteren.

Gelijk uw oog anderen beschouwt, zoo wordt gij ook van anderen opgemerkt.

Hoe aangenaam en liefderijk is het broeders te zien, alle ijverig en godvruchtig, en even rein van zeden als gehoorzaam aan de tucht!

Hoe bedroevend en smartelijk er te zien van een ongeregelden wandel, die niet volbrengen, waartoe zij geroepen zijn !

Hoe schadelijk is het niet \'t oogmerk zijner roeping te verwaarloozen, en de zinnen te stellen op datgene waarmede men niet belast is!

6. Wees uw genomen besluit steeds gedachtig en stel u het beeld van den Gekruiste voor.

Gij moet wel blozen, wanneer gij het leven van Jezus Christus overweegt, dewijl gij u nog

EERSTE BOEK. 163

niet meer beijverd hebt om Hem gelijkvormig te worden, ofschoon gij reeds lang op den weg van God geweest zijt.

De kloosterling, die zich aandachtig er godvruchtig met het allerheiligst leven en lijden des Heeren bezighoudt, zal ddar alles wat hem noodig en nuttig is, in overvloed vinden, en behoeft buiten Jezus niets beters te zoeken.

O, mocht de gekruiste Jezus in ons han komen, hoe spoedig en voldoende onderwezen zouden wij zijn !

7. Een ijverig kloosterling draagt wel er: jieemt alles aan wat hem opgelegd wordt.

Een nalatig en lauw kloosterling heeft kwelling op kwelling en vindt zich van alle zijden benauwd, omdat hij den inwendigen troost mist, terwijl hem belet wordt den uitwendigen te zoeken.

Een kloosterling die zich aan de tucht onttrekt, stelt zich bloot aan zwaren val.

Wie gemak en toegevendheid zoekt zal altoos in het nauw zijn : want of het eene of het andere zal hem mishagen.

8. Hoe maken het zoo vele andere kloosterlingen, die onder kloostertucht vrij streng gebonden zijn ?

Zij gaan zelden uit, zij leven afgetrokken : zij eten zeer schraal, gaan grof gekleed; zij arbeiden veel, spreken weinig, waken lang, staan vroeg op, doen lange gebeden, lezen veel en onderhouden in alles den regel.

Let op de Karthuizers, op de Bernardijnen, op de broeders en zusters van verscheidene

164 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

orden, hoe zij alle nachten opstaan om den Heer te loven.

Het zoude dus wel schandelijk zijn, zoo gij zulk heilig werk traag verrichtet, als zulke groote menigte kloosterlingen Gods lof begint te zingen.

9. O, mocht gij niets anders te doen hebben dan onzen Heer en God met geheel uw hart en mond te loven !

O, dat gij niet behoefdet te eten, noch te drinken, noch te slapen; maar altoos God kon-det loven, en u alleen met geestelijke oefeningen bezighouden, dan zoudt gij veel gelukkiger zijn dan nu, daar gij het lichaam in allerlei behoeften dient.

Ach! bestonden die behoeften niet, maar slechts geestelijke verkwikkingen der ziele, welke wij helaas ! zelden genoeg smaken.

10. Wanneer de mensch zoo ver gekomen is dat hij zijnen troost bij geenerlei schepsel meer zoekt, dan eerst begint hij God volkomen te smaken, en dan zal hij weltevreden zijn met alles wat gebeurt.

Dan zal hij zich over hel groote niet verblijden noch over het kleine bedroeven, maar hij zal zich geheel en met vertrouwen stellen in de hand van God, die hem alles in alles is; voor wien niets sterft of vergaat, maar voor wien alles leeft en aan wiens wenk alles onverwijld gehoorzaamt.

11. Denk altoos aan uw einde en dat de verloren tijd niet wederkeert.

Zonder zorg en vlijt zult gij nooit deugden bekomen.

EERSTE BOEK. 165

Zoodra gij begint te verflauwen zult gij beginnen het kwalijk te hebben; maar geeft gij u aan uwen ijver over, gij zult grooten vrede vinden en den arbeid lichter gevoelen, wegens de genade Gods en de liefde tot de deugd.

Een ijverig en vlijtig mensch is tot alles gereed.

Het is grooter arbeid ondeugden en driften te wederstaan, dan onder lichamelijk werk te zweeten.

Wie kleine gebreken niet vermijdt zal allengs-kens tot grootere vervallen.

Gij zult u altoos des avonds verheugen, als gij den dag met vrucht besteed hebt.

Waak over uzelven, spoor uzelven aan, vermaan uzelven, en wat er ook van anderen zij, verwaarloos gij uzelven niet.

Naarmate gij uzelven geweld aandoet zal ook uw voortgang zijn.

OEFENING.

Volgens den ijver, dien men heeft voor zijnen voortgang, trekt men voordeel uit al hetgeen men ziet dat goed is, om hetzelve in het werk te stellen en zich tot God te begeven. Om voortgang in de deugd te maken, moet men zich zeiven overwinnen, aan alles verzaken en aan de geneigdheden zijns harten versterven; het is zeker, dat men in den dienst van God niet vordert, dan voor zooveel men zich geweld aandoet. Laat ons dus de ongeregelde genegenheden bestrijden en overwinnen; die ons tot kwaad of tot verslapping brengen; hierdoor zullen wij onze

166 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, zaligheid verzekeren. Een levend, volstandig en edelmoedig geweld, dat men aanwendt om zichzelven te overwinnen, doet eene ziel op den weg der zaligheid en volmaaktheid meer voortgang maken, dan honderd ijdele verlangens eener ziel, die zich geheel aan God zou willen overgeven, en die niets doet van het-gene zij zou willen verrichten. Hoe meer men zichzelven versterft, hoe meer men voor God leeft; en hoe meer voldoening men aan zichzelven ontzegt, des te meer men aan God geeft. Gelukkig, als men zijn leven doorbrengt, zonder zichzelven te bevredigen, en God in alles voldoet. Hoe zeker is men hierdoor van eene gelukkige eeuwigheid te bekomen !

GEBED.

Welk een schat van nuttige lessen bevat o God ! voor mij deze overweging! Mocht ze op mijn hart van gewenschte werking zijn ! Mocht ik met ijver de handen aan het werk slaan, op den weg der deugd voortgang maken en ten einde toe volharden ! Dat het met dien wensch tot vervulling kome! Ondersteun mijne zwakheid; leer mij gebreken uitroeien en in hunne plaats deugden aankweeken, opdat ik alzoo het doel mijner bestemming nadere, heilig en zalig worde. Amen.

DE NAVOLGING

V A N

-2M0—

TWEEDE BOEK.

Vermaningen die tot het inwendige werken.

EERSTE HOOFDSTUK.

Over den onigang met zichzelven.

1. Het rijk Gods is binnen u, zegt de Heer. (Luc. 17) Wend u van ganscher harte tot den Heer, en laat deze ellendige wereld daar, en uwe ziel zal rust vinden.

Leer het uitwendige versmaden en u aan het inwendige overgeven, en gij zult het rijk Gods in u zien komen.

Want het rijk Gods is vrede en vreugde in den JI. Geest, (Rom. 14) en dat wordt den goddeloozen niet geschonken.

Christus zal tot u komen en u zijnen troost

I!

168 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, schenken, zoo gij Hem van binnen eene waardige woonplaats bereidt.

Al zijne heerlijkheid en schoonheid is van binnen en dddr vindt Hij welbehagen.

Dikwijls bezoekt Hij den inwendigen mensch; liefelijk is zijn onderhoud, verkwikkend zijn troost, overvloedig zijn vrede en zijn gemeenzaamheid bij uitstek groot.

2. Welaan dan, getrouwe ziel! bereid uw hart voor dezen bruidegom, dewijl Hij zich verwaardigt tot u te komen en bij u te wonen.

Dus toch spreekt Hij: zoo iemand Mij liefheeft, hij zal mijn woord onderhouden, en mijn Vader zal hem liefhebben; en wij zullen tot hem komen en eene woning bij hem maken. (Joan. 14)

Maak dan plaats voor Christus, en weiger al het overige toegang.

Wanneer gij Christus bezit, dan zijt gij rijk, en Hij is u genoeg.

Hij zal u voorzien en getrouw verzorgen in alles, zoodat gij niet noodig hebt op menschen te hopen.

Dra toch veranderen de menschen en ontvallen spoedig; maar Christus blijft in eeuwigheid en is een sterke steun ten einde toe.

3. Er is geen groot vertrouwen te stellen op een broos en sterfelijk mensch, al is hij nog zoo nuttig en geliefd.

Ook mag men zich niet te zeer bedroeven, zoo hij soms tegenwerkt of tegenspreekt. Die heden met u zijn, kunnen morgen tegen u

TWEEDE BOEK. j6cj

wezen, en omgekeerd ; want dikwijls draaien zij als de wind.

Vestig uw geheel vertrouwen op God; Hij zij het voorwerp uwer vrees en liefde. Hij zal voor u verantwoorden en alles wèl beschikken, zooals het best zal zijn,

Gij hebt hier geene blijvende stad; (Hebr. 13) en waar gij zijn moogt, gij zijt een vreemdeling en pelgrim en zult nergens rust hebben, tenzij gij met Christus inniglijk vereenigd zijt.

4. Wat ziet gij hier rond, daar dit de plaats uwer rust niet is ?

In den hemel moet uwe woning zijn; al het aardsche moet als in het voorbijgaan beschouwd worden.

Alles gaat voorbij, en gij tevens daarmede. Zorg dat gij u daaraan niet hecht, opdat gij niet gevangen wordt, en u in het verderf stort.

Uw gedachte zij bij den Allerhoogste, en uw gebed onophoudelijk tot Christus gericht.

Kunt gij nog niet hemelsche en hooge dingen beschouwen, blijf bij het lijden van Christus, en houd u gaarne bij zijne wonden op.

Want zoo gij godvruchtig tot de wonden en kostbare lidteekenen van Jezus uw toevlucht neemt, zult gij eene groote kracht bij wederwaardigheid ontwaren, en u weinig aan de verachting der menschen storen, ja lasterende woorden licht verdragen.

5. Ook Christus werd op de wereld door de menschen veracht, en in den grootsten nood door bekenden en vrienden te midden der verguizing verlaten.

170 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Christus heeft willen lijden en veracht worden, en gij durft over iets klagen ?

Christus heeft vijanden en tegensprekers gehad, en gij wilt allen tot vrienden en weldoeners hebben ?

Vanwaar zal uw geduld gekroond worden, zoo gij geen tegenspoed ontmoet ?

En zoo gij geen tegenstand wilt lijden, hoe zult gij een vriend van Christus zijn ?

Verdraag met Christus en voor Christus, zoo gij met Christus wilt heerschen.

6. Waart gij eens volkomen doorgedrongen tot het hart van Jezus en hadt gij een weinig van zijne brandende liefde geproefd, dan zoudt gij u over eigen voordeel noch nadeel bekommeren, maar veeleer u over den aan-gedanen smaad verblijden; want de liefde tot Jezus maakt dat de mensch zichzelven versmaadt.

Wie Jezus en de waarheid liefheeft, wie-waarlijk inwendig en vrij van ongeregelde neigingen is, die kan zich vrij tot God wenden, zich in den geest boven zichzelven verheffen en genoegelijk rusten.

7. Hij die alles waardeert naar hetgeen hel is, niet naar hetgeen men er van denkt of zegt, is waarlijk wijs en onderwezen meer door God dan door de menschen.

Hij die weet met zichzelven om te gaan en hetgeen buiten hem is gering te schatten, ziet niet om naar plaatsen noch wacht op tijden om met godvruchtige oefeningen bezig te zijn.

Een inwendig mensch is ras tot zichzelven

TWEEDE BOEK. IJl

teruggekeerd, dewijl hij zich nooit geheel naar buiten uitstort.

Geen uitwendige arbeid, noch van tijd tot tijd noodzakelijke bezigheid hindert hem; hij schikt zich naar alles zoo als het komt.

Wie inwendig wél gesteld en geregeld is, stoort zich niet aan de wonderlijke en verkeerde handelingen der menschen.

Iemand wordt gehinderd en verstrooid naarmate hij zich de zaken aantrekt.

8. Waart gij wél gesteld en wél gereinigd, alles zoude zich ten uwen beste en tot uwen voortgang echikken.

Veel toch mishaagt u en ontroert u vaak, omdat gij uzelven nog niet volkomen afgestorven zijt en niet geheel aan al het aardsche onthecht.

Niets bevlekt en hindert zoo \'s menschen hart als eene onreine liefde tot de schepselen.

Ziet gij af van de uitwendige vertroostingen, dan kunt gij het hemelsche beschouwen en dikwerf inwendig juichen.

OEFENING.

Deze woorden van den schrijver : Open uw hart voor Jezus Christus, en sluit het voor al het overige; laai de uitwendige zaken ddcir, en houd li met de inwendige bezig: deze woorden, zeg ik, toonen ons dat het ware geluk en de ware verdiensten dezes levens gelegen zijn, in zich te keeren tot zijn gemoed en zich tot God te begeven, door een eerbiedig aandenken aan zijne tegenwoordigheid, en door eene

172 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, gedurige verheffing zijns harten tot Hem. Een ingekeerde geest en een getrouw hart, ziedaar het kenteeken van een inwendigen persoon, en van een Christen die den Heer in geest en waarheid aanbidt; dat is te zeggen, die Hem dien inwendigen dienst bewijst, welken men aan zijne opperste goedheid verschuldigd is, en die zoo noodzakelijk is voor eene ziel, die al wat zij is, slechts is om uit liefde voor God te leven. Het is de woning van God in de ziel, die vaste woning van de ziel in God, door verheffing des harten, door smeekingen, door zuchten, door overgeving van zichzelven aan Hem, die haar door een inwendig, bovennatuurlijk en verdienstelijk leven doet leven, die haar in deze wereld doet leven als in een paradijs, en die voor haar als eene voorafgaande bezitting van het hart en van het geluk van God zeiven is. Mijn voornemen is: mijne zinnen te versterven, mijnen geest met geene ijdele en nuttelooze gedachten op te houden, en over mijn hart te waken, om er niets in te laten binnenkomen, dan hetgene mij opwekt om Jezus Christus te vreezen en te beminnen. Al het overige zal voor mij wezen alsof het niet bestond; en voornamelijk wil ik mij beijveren om Jezus Christus te kennen, te beminnen en na te volgen, bereid zijnde om alles voor Hem en gelijk Hij te lijden, om eens met Hem te heerschen. O mijne ziel! haak slechts naar zijne liefde, leef slechts voor Hem, en verlang slechts het geluk van Hem te bezitten.

TWEEDE BOEK.

GEBED.

Mocht ik, o God! de kunst verstaan om mij met U en met mijzelven bezig te houden, hoe zegenrijk zouden daarvan de gevolgen zijn! Gij-zelf zoudt bij mij uwen intrek nemen en mij met uwen hemelschen troost verkwikken. Maar ach! mijn hart is nog te zeer gehecht aan het aardsche en laat zich slechts bezwaarlijk daarvan losrukken. Verander dan dat vleeschelijke hart, maak het gevoelig voor zijne ware belangen, doe het vatbaar worden voor uwe zegeningen.

TWEEDE HOOFDSTUK.

Over de nederige onderwerping.

i. Geef er weinig om wie voor u of tegen u zij; maar doe zóo en zorg dat God met u zij in alles wat gij doet.

Heb een goed geweten, en God zal u wel beschermen.

Want wien God wil bijstaan, dien kan nie-mands boosheid schaden.

Weet gij te zwijgen en te lijden, dan zult gij ongetwijfeld \'sHeeren bijstand ontwaren.

Hij weet den tijd en de wijze om u te verlossen, en daarom moet gij u aan Hem overgeven.

Het komt God toe u te helpen en u van alle schande te bevrijden.

Dikwijls is het zeer nuttig, om ons in te grooter ootmoed te houden, dat anderen onze gebreken weten te bestraffen.

174 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

2. Als een mensch zich over zijn gebreken vernedert, dan bevredigt hij licht anderen er voldoet zonder moeite die op hem vertoornd waren.

God beschermt en bevrijdt den nederige. Den nederige heeft Hij lief en vertroost Hij. Tot den nederige buigt Hij zich neder, aan den nederige schenkt Hij groote genade en verheft hem na zijne verdrukking tot heerlijkheid.

Een nederige openbaart Hij zijne geheimen en trekt hem zachtelijk en noodigt hem tot zich.

De nederige, al wordt hij versmaad, blijft vast gevestigd in vrede ; want hij steunt op God en niet op de wereld.

Denk niet dat gij iets gevorderd zijt, tenzij gij u beneden allen acht.

OEFENING.

Wanneer men van eenieder geacht en geprezen wordt, dan is het gemakkelijk te zeggen, dat men die eer niet waardig is en men niet dan smaad verdient. Om te weten of men de waarheid zegt, moet men inzien of men het in de versmading zegt. Mijn voornemen op dit punt is, om al het kwaad, dat men van mij zal zeggen of mij zal aandoen, van de hand Gods te aanvaarden, als iets dat ik verdiend heb; en verre van daarover te morren, zal ik den Heer zegenen, dat Hij gedoogt dat men mij rechtvaardigheid doe, om mij barmhartigheid te kunnen bewijzen. Ik zal mij gelukkig achten in den geest der menschen te sterven en uitgedoofd te worden, en slechts in den geest van God

TWEEDE BOEK. 175

te leven, door de versmading in dank aan te nemen, en in Zijn hart, door de oefening der ware ootmoedigheid.

GEBED.

Mocht, o goede Vader ! deze les mij wèl ter harte gaan en bij mij gevoelens van gelatenheid en ootmoed teweegbrengen ! Te zeer toch liet ik mij aan de gevoelens der menschen gelegen zijn, te zeer stoorde ik mij aan hunne oordeelvellingen. Dat het voortaan mijn hoofddoel zij U alleen te behagen. Leer mij zwijgen en verdragen. Dat ik mij wegens mijne gebreken verootmoedige en met ijver aan mijne verbetering arbeide.

DERDE HOOFDSTUK.

De goede vreedzame mensch.

1. Houd gij u eerst in vrede, en dan zult gij anderen kunnen bevredigen.

Een vredelievend mensch is nuttiger dan een i;eer geleerde.

Een_ hartstochtelijk mensch hoort zelfs het goede in het kwade en gelooft licht het kwade.

Een goed vredelievend mensch keert alles ten goede.

Die in den vrede wel gevestigd is voedt van niemand argwaan; maar die onvergenoegd en licht geraakt is, wordt door allerlei argwaan rondgedreven; hij heeft zelf geen rust en laat anderen niet rusten.

[ Dikwijls zegt hij wat hij niet moest zeggen,

176 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

en doet hij wat hij niet behoorde te doen.

Hij gaat na wat anderen moeten doen, en verzuimt wat hij moest doen.

IJver dan eerst voor uzelven, en dan zult gij terecht ook voor uwen naaste kunnen ijveren.

2. Uw eigen daden weet gij wel te verontschuldigen en te verbloemen, en de verontschuldigingen van anderen wilt gij niet aannemen.

Het ware billijker uzelven te beschuldigen en uw broeder te verschoonen.

Wilt gij dat men u verdrage, verdraag ook een ander.

Zie, hoe verre gij nog verwijdert zijt van de ware liefde en van de nederigheid, die zich vertoornen of verontwaardigen kan over niemand dan over zichzelve.

3. Het is niets groots met goede en zachtmoedige menschen te verkeeren, want dit behaagt natuurlijk aan allen; ook leeft elk gaarne in vrede, en heeft hen het meest lief, die van zijn gevoelen zijn.

Maar met stuursche en booze, met ongeregelde en ons wederstrevende menschen vreedzaam te kunnen leven is eene groote genade, eene zeer roemwaardige manhaftige zaak.

Daar zijn er die zichzelven in vrede houden, en ook met anderen vrede hebben.

Daar zijn er ook die noch vrede hebben, noch anderen met vrede laten; zij vallen anderen lastig, maar zichzelven altoos lastiger.

Eindelijk zijn er die zichzelven in vrede houden, en anderen tot vrede terugbrengen.

Nochtans is onze geheele vrede in dit ellen-

tweede boek. jy-,

dige leven eerder te stellen in een nederig verdragen, dan m het niet gevoelen van wederwaardigheden.

- T⁶ , u^{eSt te Hjden zal den} n:eesten vrede hebben. Hij is de overwinnaar van zichzelven en de heer der wereld, de vriend van Christus en de erfgenaam des hemels.

OEFENING.

Wanneer men dien grondregel van den schrijver aanneemt, namelijk, dat de ware vrede veeleer bestaat in de grootmoedige onderwerping aan wat ons tegenstaat, dan in mets te vinden hetgene ons tegenstrijdt. dan moeten wij besluiten den vrede te zoeken in de tegenspraak, en de rust in de onheilen; met al het kwaad dat men ons zou kunnen aandoen of van ons zou kunnen zeggen met zulk een geduld en eene zoetaardigheid te verdragen die alle vervolgingen overwint. Eene ziel die waarlijk ootmoedig is, weet op memand iets te zeggen dan op zichzelve;

p ^{l g Zl}f r T^{ieren te} verontschuldigen en zichzelve te beschuldigen, en is nooit ver-gramd dan op zichzelve. Mijn voornemen is dan m vrede met God te leven en Hem in alles ,^{te weze}n ; jegens mijnen naaste :

met Hp ^Se. ^{raë van niema}quot;d te berispen, mij met de zaken van een ander niet te bemoeien ;

en jegens mij zeiven : om in alle gelegenheden

ten ⁿquot;f ^ngeni _f^{en te}S^enstr\'jdigheden mijns harten te bevechten en te overwinnen. quot;

178 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

GEBED.

Vrede, o God ! ja, vrede is eene behoefte voor mijn hart. Vrede met U, vrede met mijzel-ven, vrede met mijnen evenmensch ; wat kan er voor mij heilzamer zijn ? Intusschen ben ik nog verre van zulken toestand. Ik wederstreef uwen wil, volg mijne neigingen op, weet mijnen broeder niet het minste toe te geven ; en hoe zoude dan bij mij vrede kunnen wonen ! God des vredes ! boezem mij andere gevoelens in, en duurzame kalmte zal in mijne ziel heerschen.

VIERDE HOOFDSTUK.

Over de reinheid des harten en eenvoudigheid in bedoeling.

1 Op twee wieken verheft zich de mensch boven het aardsche, te weten ; eenvoudigheid

en reinheid.

Eenvoudigheid moet in de bedoeling, reinheid in de neiging zjjn. Eenvoudigheid zoekt God, de reinheid vindt en smaakt Hem.

Geen goede daad zal u hinderen, zoo gij inwendig van ongeregelde neiging vrij zijt.

En zoo gij niets anders bedoelt en zoea dan Gods welbehagen en uws naasten nut, rij zult de innerlijke vrijheid genieten.

Ware uw hart oprecht, alle schepsel zoude u een levensspiegel zijn en een boek van

heilige leering. . ,

Geen schepsel is er zoo gering en ongeacht, dat Gods goedheid niet vertoont.

TWEEDE BOEK. 1 jg

2. Waart gij inwendig goed en rein, gij zoudt alles onbelemmerd zien en recht vatten.

Een rein hart dringt door hemel en hel.

Zooals een ieder inwendig is, zoo beoordeelt hij het uitwendige.

Is er vreugde in de wereld, haar bezit voorzeker de man van reinen harte.

En is er ergens smart en angst, een kwaad geweten kent ze het best.

Gelijk het ijzer in het vuur gelegd zijn roest verliest en gansch gloeiend wordt, dus wordt ook de mensch, die zich geheel tot God keert, van traagheid ontdaan en in een nieuwen mensch veranderd.

3. Wanneer de mensch begint te verflauwen, dan vreest hij den geringsten arbeid en ontvangt gaarne uitwendigen troost.

Maar heeft hij begonnen zichzelven te overwinnen en moedig op den weg Gods te wandelen, hij acht gering wat hij te voren bevond zwaar te zijn.

OEFENING.

De zuiverheid des harten bestaat in eene afgescheidenheid van alles wat het zou kunnen bevlekken. Eene vrijwillige ontrouw, eene zonde door het gezicht bedreven, eene afge-keerdheid van God, prenten in de ziel eene vlek, die hare schoonheid verduistert en haar voor de oogen van God mismaakt doet wor-den. Zahg zijn degenen, zegt Jezus Christus. die zuiver van harte zijn, want zij zullen God zien. Zij zullen Hem door een levend geloof

l8o DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

in dit leven kennen, hetwelk hun, gelijk van Mozes gezegd is, het gezicht van den On-zichtbaren /.al doen verdragen, alsof zij Hem met hunne oogen aanschouwden, en zij zullen Hem in het andere leven hoor het licht der glorie aanschouwen. Men moet dan op dit punt een besluit nemen, van zoo min mogelijk zonde te bedrijven, of ten minste er geen gewoonte van aan te nemen, vermits zij de zuiverheid eener ziel verdooft, haar tot slaaf van hare eigenliefde maakt, haar aan de vermaken der zinnen vasthecht en ongeschikt maakt om zich tot God te verheffen. Om die zuiverheid des harten te bekomen, moet men ze daarenboven onophoudelijk van God vragen, en Hem met den koninklijken Profeet bidden ; schep in mij, o mijn God ! een zuiver hait en vernieuw in het binnenste mijner ziel eenen oprechten geest en eene zuivere meening, die niets anders zoekt dan U in alles en boven alles te behagen. Eindelijk, men moet zich aan niets dan aan God en aan zijnen wil hechten: want alle verkleefdheid aan het schepsel besmeurt eene ziel en maakt haai onbekwaam en onwaardig om met God ver-eenigd te worden.

G E D K D.

Schep in mij, o God! een rein hart eii vernieuw den rechten geest in mijn binnenste, zoo, o Vader, mag ook ik U bidden. Moch-ten mijne gevoelens steeds zuiver zijn, mijne bedoelingen eenvoudig op U gericht blijven,

TWEEDE BOEK. _I8i

om U te beminnen en U alleen te bezitten ! Mocht mijn hart, vrij van alle onedele nei-gmgen, alleen voor l . mijn hoogste goed kloppen! dan gewis zoude ik mij boven al i^et aardsche hemelwaarts verheffen, en niets mijne vlucht hinderen. Geef, o God mij daartoe uwen zegen.

VIJFDE HOOFDSTUK.

Over de beschouwing van zichzelven.

i. Wij mogen onszelven niet te veel ge-looven, dewijl het ons dikwijls aan genade en verstand ontbreekt.

Een zwak lichtje is in ons, en dit verliezen wij spoedig door onachtzaamheid.

Ook merken wij veeltijds niet dat wij inwendig zoo blind zijn.

^ Dikwijls doen wij kwaad, en maken het, door verschooning, nog er^er.

Somtijds spoort de drift ons aan, en wij nemen het voor ijver.

Het geringe berispen wij in anderen, en net grootere m ons gaan wij voorbij.

Ras genoeg gevoelen en wegen wij hetgeen wij ^van anderen verdragen, doch wij letten met noeveel anderen van ons verdragen moeten.

Wie zijn eigen daden wèl en recht overweegt, zal geen reden hebben om over een ander streng te oordeelen.

2. Een inwendig mensch stelt de zorg over zichzelven boven alle andere zorgen; en die vlijtig op zichzelven let, zwijgt licht van anderen.

I 82 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Nooit zult gij inwendig en godvruchtig zijn,

tenzij gij van anderen zwijgt en bijzonder op

uzelven let.

Zoo gij u geheel met uzelven en met Uoci bezighoudt, zal u weinig treffen hetgeen gij

buiten opmerkt. . ,

Waar zijt gij, als gij met bij uzelven zijt ; En wanneer gij alles doorloopen, maar uzelven voorbijgezien hebt. wat hebt gij gewonnen .

Als gij waren vrede wilt hebben en met God vereenigd zijn, moet gij al het overige terzijdestellen en uzelven alleen voor oogen houden. quot; 3. Gij zult alzoo grooten voortgang maken als gij u vrijhoudt van alle tijdelijke zorg; maarquot; gij zult zeer achteruitgaan, zoo gij iets

tijdelijks acht.

Niets zij u groot; niets verheven, niets aangenaam, niets genoegelijk, tenzij God alleen of wat God betreft.

Houd al hetgeen troostehjks _ van eemg schepsel komt voor enkel ijdelheid.

Eene ziel die God liefheeft stelt alles beneden God. ,

God alleen, de eeuwige en oneindige, de alles vervullende, is de troost der ziele en de ware vreugde des harten.

OEFENING. B^;

De onnoodige bemerkingen op onszelven en op de uitwendige voorwerpen doen ons veel tijd, genade en verdiensten verliezen. In-dien wij ons best deden om de eerbiedige gedachte aan God in de plaats te stellen \\ ai

TWEEDE BOEK. 183

die ijdele en moeilijke gedachten jegens ons-zelven en jegens de schepselen, dan zouden wij altijd heilig bezig zijn. God aanschouwen in onszelven en onszelven in God; onder de oogen des Zaligmakers leven door de betrachting; tusschen zijne handen, door de onderwerping aan zijn wil; aan zijne voeten, door ootmoedigheid en oprechte belijdenis onzer ellenden; ziedaar, wat wij moeten doen om als ware Christenen te leven, die slechts zijn hetgeen wij zijn, door de vereeniging met Jezus Christus. Waarom zich dan zoo sterk en zoo menigmaal bezig gehouden met nieuwigheden, met nieuwsgierigheid en ijdelheden, en zich zoo weinig en zeldzaam opgehouden met fijnen God, met zijne plichten en zijne zaligheid ? Het is, omdat men te onverschillig is voor de eeuwige en te zeer verkleefd aan de tijdelijke zaken. Laten wij dan beginnen met te zijn, hetgene wij eens moeten wezen, dat is alleen bezig met, vóór en in God.

G E U E D.

Niets is heilzamer voor mij, o God, dan mijzelven gade te slaan en mij in zelfkennis te oefenen. Mocht ik steeds dit bewustzijn hebben, welken voortgang zoude ik maken ! Veel zoude ik te verbeteren vinden en, genoeg met mijzelven hebbende te doen, zoude ik aan alles wat buiten mij is vreemd worden en mij zalig achten U met een rein hart te mogen bezitten. Stort dan, bid ik U, mij zulk

184 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, eene neiging in en maak mij meer en meer los van het zinnelijke.

ZESDE HOOFDSTUK.

Over de vreugde van een goed geweten.

1. De roem van een goed mensch is de getuigenis van een goed geweten.

Heb een goed geweten en gij zult altoos vreugde hebben.

Een goed geweten kan zeer veel dragen en is zeer blijde in tegenspoed.

Een kwaad geweten is altoos vreesachtig en ongerust,

Liefelijk zal uwe rust zijn, zoo uw hart u niets verwijt.

Verheug u niet tenzij wanneer gij wèl gedaan hebt.

De boozen hebben nooit ware vreugde, noch gevoelen den inwendigen vrede ; want er is geen vrede voor de goddeloozen, zegt de Heer. (Is. 57.)

En zeggen zij ; wij zijn in vrede, geen kwaad zal ons treffen en wie zoude ons durven schaden r geloof hun niet; want eensklaps zal Gods toorn zich verheffen, al hunne daden zullen tot niets gebracht en hunne gedachten verijdeld worden.

2. Hem die liefheeft valt het niet zwaar in de verdrukking te roemen; want zoo te roemen is te roemen in het Kruis des Heeren.

Kortstondig is de roem die van menschen gegeven en ontvangen wordt.

TWEEDE BOEK. 185

De roem der wereld is steeds van treurigheid vergezeld.

Der braven roem is in hun geweten en niet in den mond der menschen.

De vreugde der rechtvaardigen is vt.n God en in God, en hun vermaak in de waarheid.

Wie naar den waren en eeuwigen roem verlangt, acht den tijdelijken niet.

En wie naar tijdelijken roem verlangt, of dien niet van harte versmaadt, bewijst dat hij den hemelschen weinig bemint.

Hij bezit eene groote rast des harten, die zich om der menschen lof noch blaam bekommerd.

3. Licht zal hij tevreden en gerust zijn wiens geweten rein is.

Gij zijt niet heiliger omdat men u roemt, noch slechter omdat men u laakt.

Wat gij zijt, zijt gij, en grooter moogt gij niet genoemd worden, dan gij zijt voor God.

Wanneer gij let op hetgeen gij inv/endig bij uzelven zijt, dan zult gij er u niet aan storen wat de menschen van u zeggen.

De menscJi ziet hetgeen in het oog valt, maar God ziet tn het hart. (I Reg. 16.) De mensch ziet op de daden, maar God weegt de bedoelingen.

Altoos wèl te doen en zichzelven weinig te achten kenmerkt een nederig gemoed.

Geen troost van eenig schepsel te willen is het teeken van groote reinheid en inwendig vertrouwen.

4. Wie voor zich geene getuigenis van buiten

j86 de navolging van jezus christus.

zoekt, toont dat hij zich geheel aan God heeft overgegeven.

Want, gelijk de H. Paulus zegt, niet hij die zichzelven aanprijst, maar dien de Heer aanprijst is beproefd. (2 Cor. 10.)

Inwendig met God te verkeeren en uitwendig door geene geneigdheid gebonden te zijn, is de staat van den inwendigen mensch.

o e f e n i n g.

De vrede van een goed geweten neemt niet altijd de ongerustheden weg, die de bekoringen en inwendige kwellingen in den geest veroorzaken ; maar hij brengt zooveel voort, dat onder al de beroerten, die hierin ontstaan, het hart onderworpen en getrouw is aan zijnen God; onderworpen om de kwelling te lijden, en getrouw om ze niet in te volgen, maar om te wederstaan, om te strijden en ora niets uit kracht van de kwelling te veronachtzamen. Het is alzoo, dat eene bedroefde en onderworpene ziel, volgens den koninklijken Profeet, een aangenaam slachtoffer is voor God, die nooit een vermorzeld en verootmoedigd hart verwerpt; — verootmoedigd van zich onderworpen te zien aar, het gevoelen zijner ellenden, en vermorzeld over de gelegenheid, aan God gegeven, van ze hem te doen gevoelen. Laat ons daarom een vast en volstandig besluit nemen, nooit door onzen val, noch door onze kwellingen, noch door ondervinding onzer ellenden den moed te laten zinken; maar van ons voor God te verootmoedigen, dat wij zoo ellendig zijn;

TWEEDE BOEK. 187

van Hem vergiffenis te vragen over de zonden die wij bedreven hebben met geenen wederstand te bieden, zoo als wij dit moesten doen, tegen de aanvallen van de vijanden onzer zaligheid; van er ons zoo aanstonds over te straf-

O ^

fen, met ons eenige voldoening te ontzeggen. Laat ons daarna in vrede zijn; want het gerust geweten is zulk een, dat vrij van zonde is door de getrouwheid, of dat door de boetvaardigheid gezuiverd is.

GEBED.

Een rein geweten, o God, is een groote schat en eene onuitputbare bron van troost. Wat toch zal mij hinderen, als mijn geweten zich in eenen goeden staat bevindt ? Menschen mogen mij veroordeelen, lasteren en vervolgen, geen nood, zoolang ik de getuigenis van een rein geweten bezit. Gerust zal ik het hoofd mogen opheffen tot U, die mijne onschuld kent en aan het licht zult brengen. Doe dit bewustzijn steeds in mij leven en laat mij den troost daarvan ondervinden.

ZEVENDE HOOFDSTUK.

Over de alles overtreffende liefde tot fezus.

1. Gelukkig hij die weet wat het is Jezus te beminnen, en zichzelven te versmaden om Jezus\' wille.

Men moet al wat men bemint voor dezen Beminde verlaten : want Jezus wil alleen boven alles bemind worden.

188 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

De liefde eens schepsels is bedriegelijk en onbestendig; maar de liefde van Jezus getrouw en bestendig.

Wie zich aan het schepsel hecht valt met het zwakke schepsel; maar wie Jezus omhelst staat eeuwig onbewegelijk.

Bemin Hem en houd Hem tot uwen vriend die, als alles u begeeft, u niet zal verlaten, noch dulden dat gij op het einde verloren gaat.

Hetzij gij wilt of niet, gij moet eens van alles gescheiden worden.

2. Houd u aan Jezus bij leven en dood, en geef u aan de trouw van Hem over die, wanneer alles u verlaat, u alleen kan helpen.

Uw beminde is van dien aard, dat Hij geen anderen naast zich duldt; maar hij wil uw hart alleen bezitten en er zetelen als een koning op zijn eigen troon.

Wist gij u van alle schepsel recht te ontledigen, Jezus zoude gaarne bij u willen wonen.

Gij zult alles bijkans geheel als verloren bevinden, wat gij buiten Jezus bij de menschen zoekt.

Vertrouw noch steun op een riet, dat door den wind bewogen wordt. Want alle vleesch is gras, en al zijne heerlijkheid igt;alt af als de veldbloem. (Is. 40.)

3. Dra zult gij bedrogen worden, zoo gij alleen het uitwendig voorkomen der menschen aanschouwt.

Want zoo gij uw troost en voordeel bij anderen zoekt zult gij dikwerf schade vinden.

Zoekt gij in alles Jezus, gij zult Hem gewis vinden.

TWEEDE ROEK.. 189

Maar zoekt gij uzelven, gij zult ook uzelven vinden, maar tot uw verderf.

OEFENING.

Leg geheel uwen geest toe om Jezus Christus te kennen, geheel uw hart om Hem te beminnen, en al uwe zorg om Hem na te volgen, daar het hiertoe alleen is dat gij Christen zijt. Welke moeite zult gij vinden in onzen God-mensch te beminnen, die alles wat Hij is, niet is dan om u te beminnen en u zalig te maken ? Maak dan het voornemen, u met Hem bezig te houden, Hem in al zijne werken te bestudeeren, zijne inzichten te doordringen, en de gevoelens en den geest zijner geheimen te omhelzen, en tracht even als Hij te wandelen, te lijden en te leven: want al de verdiensten van den Christen in dit leven bestaan in de gelijkvormigheid, welke hij met Jezus Christus moet hebben; en het is deze, welke zijn geluk in het andere leven zal uitmaken. Zoo hij in zijn ootmoedig en lijdend leven tracht deel te nemen, zal hij ook aan zijn glorierijk en onsterfelijk leven deelachtig worden.

GEBED.

Ja wel gelukkig hij, mijn Heiland! die weet wat het zij U boven alles lief te hebben, alles aan uwe liefde op te offeren, alles om U te verdragen! Zalig in alle opzichten mag men zijnen toestand noemen, boven alles wat de wereld bezit of geven kan. Maak mij vatbaar voor die zalige genoegens. Trek mij meer en meer af van het zwakke en onbestendige schepsel; dat

190 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, ik U in alles zoeke en vinde; dat ik niets be-ooge dan het bevorderen van uwe eer.

ACHTSTE HOOFDSTUK.

Over den vertromvelijken omgang met Jezus.

Als Jezus tegenwoordig is, dan is alles wél en niets schijnt moeilijk; maar is Jezus niet tegenwoordig, alles valt zwaar.

Als Jezus van binnen niet spreekt, alle troost is niets; maar spreekt Jezus slechts éen woord, men gevoelt een grooten troost.

Rees Maria niet aanstonds op van de plaats, waar zij weende, toen Martha tot haar zeide : de Meester is daar, en Hij roept u. (Joan. 11.)

Gelukkige stond, wanneer Jezus van het weenen tot de vreugde des geestes roept!

Hoe dor en ongevoelig zijt gij zonder Jezus ! Hoe dwaas en ijdel, zoo gij iets buiten Jezus verlangt !

Is dit geene grootere schade dan de geheele wereld te verliezen ?

2. Wat kan u de wereld geven zonder Jezus r

Zonder Jezus te zijn, is eene ondragelijke hel; met Jezus te zijn, een genoegelijk paradijs.

Wanneer Jezus met u is, geen vijand kan u schaden.

Wie Jezus vindt, vindt een goeden schat, ja een goed boven alle goed.

Maar wie Jezus verliest, verliest bovenmate veel, ja meer dan de gansche wereld.

Wie zonder Jezus leeft, is zeer arm; die wèl met Jezus staat is zeer rijk.

IWEEDE BOEK. 19!

3. Het is een groote kunst met Jezus weten om te gaan en Jezus te kunnen bij zich houden eene groote voorzichtigheid.

Wees nederig en vreedzaam, en Jezus zal met u zijn.

Wees godvruchtig en rustig, en Jezus zal bij u blijven.

Gij kunt Jezus ras verwijderen en zijne genade verliezen, zoo gij u tot het uitwendige wilt keeren.

En hebt gij Hem verwijderd en verloren, tot wien zult gij uwe toevlucht nemen en wier, tot vriend kiezen ?

Zonder vriend kunt gij niet wèl leven. Maar zoo Jezus niet boven allen uw vriend is, hoe bedroefd en verlaten zult gij zijn !

Dwaas handelt gij dus, zoo gij in iemand anders vertrouwen of vreugde stelt.

Het ware verkieslijker de gansche wereld tegen te hebben dan Jezus te beleedigen.

Onder al uwe geliefden dan zij Jezus alleen uw bijzonder geliefde.

4. Dat allen bemind worden om Jezus\' wil; maar Jezus om Hemzelven.

Jezus Christus alleen verdient bijzonder bemind te worden, omdat Hij alleen boven alle vrienden goed en getrouw bevonden wordt.

Om Hem en in Hem behooren, zoo vijanden als vrienden, u lief te zijn; en voor allen moet gij bidden, opdat allen Hem kennen en liefhebben.

Verlang nooit bij uitsluiting geprezen of bemind te worden : want dit komt Gode alleen toe, die zijns gelijke niet heeft.

193 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Begeer ook niet dat iemand zijn hart met u vervulle, en gij, laat uw hart niet met liefde voor iemand vervuld worden ; maar Jezus zij in u en in elk goed mensch.

5. Wees rein en vrij van binnen, zonder gehechtheid aan eenig schepsel.

Gij moet ontbloot zijn van alles en een rein hart tot God brengen, indien gij inwendig wilt rusten en zien hoe goed de Heer is.

6. Doch inderdaad zult gij niet daartoe geraken, tenzij gij door zijne genade wordt voorgekomen en getrokken, zoodat gij, met ter-ïijdestelling en verwijdering van alles, met Hem alleen vereenigd wordt.

Want wanneer Gods genade tot den mensch komt, dan wordt hij tot alles bekwaam; maar wijkt die, hij is arm en zwak, en als alleen tot slagen overgelaten.

In dezen moet hij niet moedeloos worden noch wanhopen, maar zich welgemoed naaiden wille Gods schikken, en alles wat hem overkomt ter eere van Jezus Christus lijden; want op den winter volgt de zomer, op den nacht volgt de dag en op den storm groote kalmte.

OEFENING.

Het is moeilijk te leven zonder iemand te hebben aan wien men zijn hart kan openen en zijne geheimen toevertrouwen. Nu, aan wien kant gij beter uw hart openen dan aan Jezus, die van al de vrienden, welke gij onder de stervelingen kunt aantreffen, de getrouwste en

TWEEDE ROEK. 193

standvastigste is, en die het meest uw vertrouwen verdient ? Zoek dan uwen troost en uwen vrede niet dan in Hem; stort onophoudelijk uw hart in zijne tegenwoordigheid uit; neem uwe toevlucht tot Hem in al uwe wederwaardigheden ; laat den moed niet zinken om zijne schijnbare verstootingen, die niets dan uitwerkselen zijner liefde tot u, en beproevingen uwer getrouwheid tot Hem zijn. Bid, verzoek, smeek zijne goedheid om u te hulp te komen, en wees verzekerd dat Hij u vroeg of laat de uitwerkselen zijner goedheid zal doen ondervinden. Maar houd uw hart vrij en onthecht van alle schepselen ; bemin niets dan Hem, uit liefde tot Hem, en bemin niets dan hetgene u opwekt om Hem te beminnen. Dat de wederwaardigheden, het ongeluk, de droefheden en verootmoedigingen de heerschende voorwerpen van uw hart worden, gelijk zij het van het hart van Jezus geweest zijn. Dat de achting en lof der menschen voor u een voorwerp van schrik en versmading worden, daar zij het ook voor Jezus geweest zijn. Eindelijk, span alles in om Hem te kennen, om met Hem te spreken, om Hem te beminnen en aan Hem te behagen, opdat, aldus in de heilige oefening der liefde van Jezus levende, de laatste beweging uws harten eene oefening van zijne liefde moge wezen.

ig4 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

GEBED.

Zonder U, o Jezus ! heb ik niets, met U alles. Gij zijt mijn beste vriend en hebt mij het treffendst bewijs van uwe liefde gegeven door uw leven voor mijn heil op te offeren. Wat is er billijker dan dat ik U mijne wederliefde toone ? Ik geef U dan mijn hart; het zij U boven alles gewijd, maak het tot eene U waardige woning. Heersch daarin als op uwen troon; beschik daarover geheel; dat ik voor U leve, door U leve, eeuwig met U leve.

NEGENDE HOOFDSTUK.

Over het missen van allen troost.

Het valt niet zwaar menschelijken troost te versmaden, als de goddelijke daar is.

Maar het is groot en zeer groot zoowel den menschelijken en goddelijken troost te kunnen ontberen, en tot Gods eere de ballingschap des harten gewillig te verdragen, in niets zichzelven te zoeken, noch op eigene verdienste te zien.

Wat groots is er in gelegen opgeruimd en godvruchtig te zijn, als de genade komt ? Voor allen is die stond wenschelijk.

Hij rijdt vrij gemakkelijk wien Gods genade draagt.

En wat wonder dat hij den last niet gevoelt, die door den Almachtige gedragen en door den oppersten Leidsman geleid wordt ?

2. Gaarne hebben wij iets tot onzen troost,

TWEEDE BOEK. 195

en bezwaarlijk ontdoet de mensch zich van zichzelven.

De heilige martelaar Laurentius nochtans heeft de wereld en zijnen priester overwonnen ; want hij versmaadde alles wat in de wereld genoeglijk scheen, en duldde zelfs gaarne, ter liefde van Christus, dat Gods Opperpriester Sixtus dien hij hartelijk liefhad, van hem weggenomen wierd.

Door liefde tot den Schepper overwon hij de liefde tot den mensch, en verkoos Gods welbehagen boven den menschelijken troost.

Leer gij dus ook een noodzakelijken en geliefden vriend ter liefde Gods verlaten.

En laat het u ook niet te zeer treffen, als gij van een vriend verlaten wordt, wetende dat wij allen eens van elkander moeten scheiden.

3. Veel en lang moet de mensch in zichzelven strijden, eer hij leere zichzelven volkomen te overwinnen en zijne geheele liefde tot God over te brengen.

Zoolang de mensch nog op zichzelven steunt zal hij licht vervallen tot den troost der menschen.

Maar de ware vriend van Christus en ijverige deugdbetrachter valt niet op vertroostingen, noch zoekt zulke zinnelijke genoegens, maar veeleer moeielijke oefeningen en zware beproevingen om Christus\' wille door te staan.

4. Wordt u dan geestelijke troost van God geschonken, neem dien met dankzegging aan ; maar weet dat het een geschenk van God is, en niet uwe verdienste.

196 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Wil u niet verheffen, wil u niet te veel verheugen noch iets ijdelijk laten voorstaan, maar wees wegens die gift te nederiger en te omzichtiger en behoedzamer in al uwe daden : want de \'e stonde zal voorbijgaan en de bekoring volgen.

Als de troost ontnomen is geef den moed niet aanstonds op ; maar wacht met nederigheid en geduld het bezoek des Hemels af; want God is machtig om u een overvloediger troost terug te geven.

5. Dit is niet nieuw noch vreemd voor de in Gods wegen ervarenen : want ook de grootste Heiligen en aloude Profeten hebben dikwijls zulke afwisseling ondergaan.

Daarom sprak een hunner, als de genade bij hem was ; Ik zeidc in mijnen overvloed : in eeuwigheid zal ik niet wankelen.

Maar als de genade week, voegde hij er bij wat hij ondervond, en zeide : Maar toen Gij uw aangezicht van mij afwenddet werd ik ontroerd.

Intusschen verloor hij den moed niet, maar bad te vuriger tot den Heer, en zeide ; Tot U, o heer, zal ik roepen, en mijnen God zal ik bidden !

Daarop verhaalt hij de vrucht van zijn gebed en getuigt dat hij verhoord werd, zeggende : £gt;e Heer heeft mij verhoord en zich mijner ontfermd: de Heer is mijn helper geworden.

Maar waarin ? Gij hebt, zegt hij, mijne klachten veranderd in gejuich, en mij met vreugde omgeven. ( Ps. 29.)

TWEEDE BOEK. 197

Is aldus met groote Heiligen gehandeld, dan mogen wij, zwakken en ellendigen, niet wanhopen, als wij ons nu ijverig, dan weder koud bevinden ; want de Geest komt en vertrekt volgens zijn welbehagen.

Daarom zegt de heilige Job : Gij bezoekt i/en mcnsch in den morgenstond; maar spoedig beproeft gij hem weder. (Job 7.)

6. Waarop kan ik dan hopen, waarop moet ik vertrouwen, tenzij op Gods groote barmhartigheid en op de hoop der hemelsche genade alleen r

Want hetzij ik bij mij hebbe deugdzame menschen of godvruchtige broeders, of getrouwe vrienden of heilige boeken, of schoone verhandelingen of liefelijke gezangen en liederen; dit alles baat weinig, smaakt weinig, als ik van de genade verlaten en aan eigene armoede overgelaten ben.

Dan is er geen beter middel dan geduld en zelfonderwerping aan den wil Gods,

7. Nooit vond ik iemand zoo vroom en godvruchtig, die niet nu en dan onttrekking der genade had of geene vermindering van ijver gevoelde.

Nooit was er een Heilige zoo hoog vervoerd en verlicht die niet te voren of daarna in bekoring viel.

Hij toch is de hooge aanschouwing van God niet waardig, die niet om Godswil door eenig leed geoefend werd.

Want eene voorafgaande bekoring is doorgaans het teeken eener volgende vertroosting.

Ig8 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Ook wordt aan die door de bekoring beproefd zijn de hemelsche troost toegezegd : I Vie overwint, zegt de Heer, ik zal hem geven dat hij ete van den boom des levens. (Openb. 2.)

8. De Goddelijke troost nu wordt gegeven, opdat de niensch te sterker zij tot het doorstaan van tegenspoed.

Ook volgt de bekoring, opdat hij zich over het goede niet verheffe.

De duivel slaapt niet, en het vleesch is nog niet dood. Daarom houdt niet op, u tot den strijd te bereiden ; want aan uwe rechter- en linkerhand staan vijanden die nimmer rusten.

o E F E N r N G.

Even als men door het geloof, en niet dooide zinnen tot God nadert, en dat het geloof uit zichzelven dor en duister is, moeten wij niet verwonderd zijn, dat wij ons nu eens dor en mistroostig en dan weder in vertroosting en blijdschap gevoelen. Alles bestaat in den troost met ootmoedigheid te ontvangen, in de mistroostigheid kloekmoedig te verdragen. Het goud en het zilver, zegt de Wijze man, zuivert men door het vuur, en de zielen die zich waardig maken in het hart van Jezus aangenomen te worden, worden door de moeie-lijkste en vernederendste kwellingen gezuiverd en beproefd, en die door de onderwerping, met welke men ze verdraagt, zooveel uitwerken, dat God ons zijner waardig maakt en vindt. Verneder dan uw hart onder de almogende hand Gods, en doorsta met geduld de

TWEEDE HOEK. I99

beproevingen des Heeren, die u door het bevechten der bekoringen ootmoedig, klein en van Hem afhankelijk maakt, en die wil, dat gij Hem, volgens het voorbeeld der heilige Martelaars, al lijdende bemint, en dat gij, inet Hem te beminnen, lijdt, en gij Zijne grootheid eert door de vernietiging van geheel uzelven.

GEBED.

Dierbaar, o Vader ! is mij uw troost, hij is de grootste verkwikking voor mijn hart. Niet dan met droefheid ontwaar ik zijn gemis. Doch zoude ik daarom den moed opgeven ? Dan zoude ik U niet om uzelven, maar om uwe weldaden beminnen. Niet mijn wil, o Vader, maar de uwe geschiede! Wilt Gij mij troost schenken, ik zal die weldaad waardeeren. Wilt Gij mij dien onttrekken, ook hierin zal ik berusten en uwen wil eerbiedigen.

TIENDE HOOFDSTUK.

Over de dankbaarheid voor de genade Gods.

1. Waarom zoekt gij rust daar gij geboren zijt om te arbeiden.

Zet u meer tot geduld dan tot troost, en meer tot het dragen van het kruis dan tot blijdschap.

Welk wereldsch mensch toch zoude niet gaarne geestelijke troost en vreugde ontvangen, zoo hij die altoos konde bekomen ?

Want de geestelijke vertroostingen overtreffen alle wereldsche vermaken en wellusten des vleesches.

200 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Al lt;le wereldsche vermaken toch zijn of ijdel of schandelijk; de geestelijke genoegens alleen zijn aangenaam en eerlijk; zij vloeien voort uit de deugd en worden door God den reinen van harte ingestort.

Maar niemand kan deze goddelijke vertroostingen altijd naar zijn welgevallen genieten, omdat de tijd van bekoring niet lang uitblijft.

2. Hetgeen nu het hemelsche bezoek veel tegenwerkt is eene valsche vrijheid des geestes en een groot zelfvertrouwen.

God bewijst eene weldaad wanneer Hij de genade der vertroosting schenkt: maar de mensch handelt kwalijk, als hij niet alles tot God met dankzegging terugbrengt.

En daarom kunnen de genadegaven op ons niet vloeien, omdat wij jegens den Schenker ondankbaar zijn en niet alles tot de oorspronkelijke bron terugbrengen.

Want altoos wordt de genade geschonken aan hem die behoorlijk dankbaar is, en aan den trotsche wordt ontnomen hetgeen den nederige pleegt gegeven te worden.

3. Ik wil geen troost die mij het berouw ontneemt, noch zoek die hooge aanschouwing welke tot zelfverheffing voert.

Want niet al het verhevene is heilig, noch al het wenschelijke rein, noch al het-dierbare Gode aangenaam.

Gaarne ontvang ik eene genade, waardoor ik steeds nederiger en godvreezender en gereeder tot zelfverzaking worde.

Wie door de gave der genade geleerd en door

TWEEDE BOEK. 20I

den geesel harer onttrekking onderwezen is, die zal zichzelf niets goeds durven toeschrijven, maar liever bekennen dat hij arm is en ontbloot van alles.

Geef Gode wat Gods is, en schrijf u toe wat het uwe is, dat wil zeggen : dank God voor de genade, en erken dat de zonde u alleen toebehoort en de rechtvaardige straf der zonde.

4. Stel u altoos op de laagste plaats en men zal u de hoogste geven; want het hooge bestaat niet zonder het lage.

De grootste Heiligen bij God zijn bij zich-zelven de geringsten, en hoe meer verheerlijkt hoe nederiger in zichzelven.

Vervuld van de waarheid en hemelsche heerlijkheid zijn zij niet begeerig naar ijdelen roem.

In God gezegend en gevestigd kunnen zij op geenerlei wijze hoogmoedig zijn.

En die Gode alles toeschrijven wat zij goeds ontvangen hebben, zoeken geen roem bij elkander, maar willen slechts den roem die van God komt, en wenschen dat God in hen en in alle Heiligen boven alles geprezen worde, en hiernaar is voortdurend hun streven gericht.

5. Wees dankbaar voor het geringste en gij zult waardig zijn het grootere te ontvangen.

Het geringste zij u als het grootste, en het meest verachtelijke eene bijzondere gunst.

Als de waardigheid van den Gever overwogen wordt, zal geene gave gering noch te verachtelijk schijnen ; want niets is gering wat van den allerhoogsten God komt.

(a al zond Hij kastijdingen en plagen, het

202 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

zoude ons moeten aangenaam zijn; want Hij bedoelt altoos ons heil in alles wat Hij ons laat overkomen.

Wie Gods genade wenscht te behouden, zij dankbaar voor de ontvangene genade en geduldig bij de onttrekking^-, hij smeeke dat zij we-derkome, en zij behoedzaam en nederig, opdat hij ze niet verlieze.

OEFENING.

Beroem u nooit over Gods gaven, die dikwijls gevolgen van uwe zwakheid, altijd uitwerkselen van zijne goedheid, en gewoonlijk boven uwe verdiensten zijn. Wanneer gij nu, na God vergramd te hebben, gevoelt dat uw hart over uwe ondankbaarheid en uwe ongetrouwheid geraakt is, moet gij u voor God vernederen en verootmoedigen, omdat gij Hem zoo vol goedheid en uzelven zoo vol boosheid ziet. Doordrongen van droefheid, van het hart eens Zaligmakers gewond te hebben, die u zelfs opwekt als gij Hem vlucht, en die u met zijne genade vervult, als gij u die onwaardig maakt, keer tot Hem terug door eene ware boetvaardigheid, vraag Hem vergiffenis over uwe zonden, en denk niet meer dan om Hem te wreken en uzelven te straften.

GEBED.

Hoe groot, o God! zijn de vertroostingen door U den reinen van harte ingestort ! Maar zoo groot die weldaad is, zoo groot is ook de verplichting welke op mij rust. Ik moet U dank-

TWEEDE BOEK. 203

baar zijn, en omdat ik mij van deze verplichting niet genoeg kwijt, daarvoor blijf ik vaak van uwe weldaden verstoken. Ik wil U voortaan geven wat U toekomt, dankbaar zijn voor de geringste zoowel als voor de grootste gunst; Gij zult mij dan uwe milde hand niet onttrekken.

ELFDE HOOFDSTUK.

Oi\'er de •weinige vrienden van Jezus\' Kruis.

1. Jezus heeft thans wel vele beminnaars van zijn hemelsch rijk, maar weinige dragers van zijn kruis.

Velen heeft Hij die naar troost, maar weinigen die naar lijden verlangen.

Velen vindt Hij die aan zijne tafel, maar weinigen die aan zijn vasten deelnemen.

Allen willen zich met Hem verheugen, weinigen willen voor Hem iets lijden.

Velen volgen Jezus tot aan het breken des broods, maar weinigen tot aan het drinken van den lijdensbeker.

Velen eerbiedigen zijne wonderdaden, weinigen volgen den smaad zijns kruises.

Velen hebben Jezus lief zoolang hun niets ongunstigs bejegent.

Velen loven en prijzen Hem zoolang zij eenigen troost van Hem ontvangen ; maar verbergt zich Jezus en verlaat Hij hen een oogen-blik, dan vervallen zij of tot geklag of tot groote moedeloosheid.

2. Zij die Jezus om Jezus liefhebben en niet om eenigen eigen troost, prijzen Hem in al-

204 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

lerlei tegenspoed en zielsangst zoowel als bij den grootsten troost.

Ja, al wilde Hij hen nooit troost geven, evenwel zouden zij Hem altoos dank willen toebrengen.

3. O, hoeveel vermag eene reine liefde tot Jezus, met geen eigenbaat of eigenliefde vermengd !

Zijn zij niet allen huurlingen te noemen die altijd troost zoeken?

Betoonen zij zich niet meer beminnaars van zichzelven dan van Christus, die altoos aan eigen gemak en voordeel denken ?

Waar vindt men hem die God om niet wil dienen.

4. Zelden vindt men een zoo geestelijk mensch dat hij ontbloot van alles is.

Waar toch vindt men den waren arme van geest en los van alle schepsel? Verre en op de uiterste grenzen is die schat te zoeken.

Al gaf de mensch zijn geheel vermogen weg, het is nog niets.

En al deed hij groote boetvaardigheid, het is nog weinig.

En al verkreeg hij alle wetenschap, het is er nog verre af.

En al bezat hij groote deugd en de bran-dendste godsvrucht, nog ontbreekt hem veel, te weten, het eenige wat hij het meest behoeft.

En dat is ? Dat hij, alles verzaakt hebbende, zichzelven verzake en geheel uit zichzelven uitga, niets van zijne eigenliefde overhoude, en dat hij, alles gedaan hebbende wat hij meen-

TWEEDE BOEK. 205

de te moeten doen, gevoelde niets gedaan te hebben.

Dat hij het niet veel rekene wat veel konde geacht worden, maar zich in waarheid een onnutten knecht noeme, gelijk de Waarheid

zegt: Wanneer gij 7Mlt gedaan hebben, al hetgeen u bevolen is, zoo zegt: wij zijn onnutte knechten, en hebban slechts gedaan wat wij schuldig waren te doen. (Luc. 17.)

Alsdan zal hij waarlijk ontbloot van alles en arm van geest kunnen zijn en met den Profeet zeggen : Ik ben eenzaam en behoeftig. (Ps. 24.)

En nochtans is er niemand rijker, niemand machtiger, niemand vrijer dan hij, die zich-zelven en alles weet te verzaken en zich op de laagste plaats te stellen.

O E F E N I N G.

Hoe vele Christenen zijn er, die Jezus Christus arm in zijne krib, en lijdende op het kruis aanbidden, en die zeiven niets willen lijden noch aan iets gebrek hebben ! En echter is Hij in armoede en pijnen geboren; Hij heeft geleefd en is gestorven, om ons de ontblooting van alles en het geduld in druk en lijden te leeren ; om ons de ter zaligheid noodzakelijke deugden te leeren ; om ons die door zijne woorden en voorbeelden te leeren, en om ons, door zijne genade, de beoefening er van te verdienen. Wat baat het 11, Jezus Christus, uwen Zaligmaker en uw voorbeeld, te aanbidden, indien gij Hem niet navolgt en geheel uw vertrouwen in Hem niet stelt? Maak

2O6 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, dan het voornemen, de ontbering van alles te oefenen, door aan uwe zinnen de gevaarlijke en nuttelooze vermaken te ontzeggen; door aan uwen geest alle ijdelheid en vrijwillig welbehagen over zichzelven in alle gelegenheden te onttrekken. Zet zelfs die inwendige armoede en ontblooting zoo ver voort; door in alles aan uwen eigen wil te verzaken, om niet dan dien van God te verlangen en te volbrengen. Het is aldus, met in alle gevallen u aan God te onderwerpen, dat gij Hem als den meester en eigenaar van uw hart zult aanstellen, en door de oefening dier gestadige ontblooting. God zeiven in eeuwigheid tot aandeel zult hebben.

GEBED.

ja, Jezus I ook ik erken mijne schuld: ook ik behoor onder die loontrekkende dienaren, die meer zichzelven dan U liefhebben. In dagen van voorspoed roemde ik een leerling van U te zijn : maar weldra sluipten ontrouw en moedeloosheid in mijn hart, als gij mijne liefde door tegenspoed beproefdet! Meer dan ooit verfoei ik dit gedrag, voortaan wil ik U getrouw blijven ook in de donkerste dagen en dan vooral toonen dat ik U om Uzelven liefheb.

TWAALFDE HOOFDSTUK.

Over den koninklijken weg des heiligen kruises.

i. Velen schijnt dit gezegde hard; Verloochen uzelven^ neem tav kruis op en volg Jezus. (Matth. 16.)

TWEEDE BOEK. 207

Maar veel harder zal het zijn dit laatste woord te hoeren : Gaat weg van mij, gij vervloekten ! in het eeuwige vuur. (Matth. 25.)

Zij toch die thans gaarne het woord des kruises hooren en volgen, zullen dan niet te vreezen hebben voor het woord der eeuwige verdoemenis.

Dit teeken van het kruis zal aan den hemel zijn, wanneer de Heer ten oordeele komt.

Dan zullen al de dienaren des kruises, die zich in hun leven den Gekruiste hebben gelijkvormig gemaakt, tot Christus, den Rechter, met groot vertrouwen naderen.

2. Wat vreest gij dan het kruis op te nemen, daar het ten rijkszetel voert ?

In het kruis is heil, in het kruis het leven, in het kruis bescherming tegen de vijanden, in het kruis overvloed van hemelschen troost, in liet kruis zielskracht, in het kruis geestes-vreugde, in het kruis het toppunt der deugd, in het kruis, de volmaking der heiligheid.

Er is geen heil voor de ziel noch hoop op het eeuwig leven, dan in het kruis.

Neem dan uw kruis op en volg Jezus, en gij zult tot het eeuwige leven gaan.

Hij ging voor, torsende zijn kruis, en is voor u aan het kruis gestorven, opdat ook gij uw kruis zoudt dragen en trachten aan het kruis te sterven.

Want zijt gij met Hem gestorven, gij zult ook met Hem leven, en zijt gij deelgenoot geweest van zijn lijden, gij zult het ook van zijne heerlijkheid wezen.

2o8 nt; NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

3. Zie, alles is in het kruis opgesloten en alles bestaat in het sterven.

Er is geen andere weg tot het leven en tot den waren, inwendigen vrede, dan de weg van het heilige kruis en eener dagelijksche versterving.

(ia werwaarts gij wilt, zoek wat gij wilt, gij zult boven u geen hoogeren, noch beneden u een veiliger weg vinden, dan dien van het heilige kruis.

Beschik en regel alles naar uwen wil en goeddunken, en gij zult bevinden dat gij altoos willens of onwillens iets moet lijden, en dus zult gij immer een kruis aantreffen.

Of gij zult in het lichaam smart gevoelen, of naar de ziel geesteskwelling lijden.

4. Somtijds zult gij van God verlaten, somtijds door uwen naaste geplaagd worden, en wat nog erger is, gij zult dikwijls uzelven tot last zijn.

Nochtans zult gij door geenerlei middel nod, troost kunnen verlost of verlicht worden, maar zoolang God het wil, zult gij het moeten dragen.

Want God wil dat gij smart zonder troost leert lijden, en dat gij u geheel aan Hem 011-derwerpt, en dat gij door lijden nederiger wordt.

Niemand gevoelt zoo hartelijk het lijden van Christus, als hij wien het te beurt viel iets dergelijks te lijden.

Er is alzoo altoos een kruis gereed en het wacht u overal op.

TWEEDE liOEK. 209

Gij kunt het niet ontvluchten werwaarts gij loopt; want waar gij komt, gij draagt uzelven mede en vindt uzelven overal.

Wend u naar boven, wend u naar beneden, wend u naar buiten, wend u naar binnen, overal vindt gij het kruis en overal moet gij geduld oefenen, wilt gij innerlijk vrede hebben en de eeuwige kroon verdienen.

5. Zoo gij uw kruis gewillig draagt, het zal ook u dragen en ten gewenschten einde brengen, waar namelijk het lijden eindigen zal, ofschoon het niet hier zal wezen.

Draagt gij het onwillig, gij maakt u eenen last en bezwaart uzelven te meer, en toch moet gij het dragen.

Werpt gij een kruis van u af, gij zult ongetwijfeld een ander en wellicht zwaarder vinden.

6. Denkt gij te ontwijken wat geen sterveling heeft kunnen ontgaan ?

Welke heilige is op aarde zonder kruis en lijden geweest r

Zelfs immers is Jezus Christus, onze Heer, zoolang hij leefde, geen uur zonder lijdens-smart geweest. De Christus moest lijden, zeide Hij, van de dooden opstaan en alzoo ingaan in zijne heerlijkheid. (Luc. 24.)

Hoe zoekt gij dan eenen anderen weg, dan dezen koninklijken weg, den weg des heiligen kruises ?

7. Het geheele leven van Christus was kruis en marteling, en gij zoekt voor u rust en vreugde ?

Gij dwaalt, gij dwaalt, zoo gij iets anders

ijsl ijl

2 IO DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

zoekt dan tegenspoed te lijden : want dit ge-heele sterfelijk leven is vol ellenden en met kruisen omringd.

En hoe meer iemand in het geestelijk leven gevorderd is, hoe zwaarder kruisen hij dikwijls vindt : want de ellende zijner ballingschap neemt toe naar zijne liefde.

Nochtans is deze zoo veel geplaagde niet zonder opbeurenden troost : want naarmate hij zijn kruis draagt, gevoelt hij de heerlijkste vruchten ervan toenemen.

Want daar hij zich gewillig daaraan onderwerpt, gaat ook al den last des lijdens in vertrouwen op den goddelijken troost over.

En hoe meer het vleesch door het lijden verzwakt wordt, te meer wordt de geest door de inwendige genade versterkt.

Ja, somtijds wordt men door den lust tot ramp en tegenspoed, uit zucht naar gelijkvormigheid aan het kruis van Christus zoodanig versterkt, dat men niet zonder smart of lijden zoude willen leven ; daar men gelooft dat men zich te meer bij God aangenaam maakt, hoe meerder en zwaarder last men om zijnentwil kan dragen.

Dit is niet het werk des menschen maar der genade van Christus, die op het booze vleesch zooveel vermag en uitwerkt, dat het met ijver des geestes aangrijpt en bemint, hetgeen \'t van nature altoos haat en vlucht.

9. Het is den mensch niet eigen het kruis te dragen, het kruis te beminnen, het lichaam te tuchtigen en dienstbaar te maken, de eer

TWEEDE BOEK. 211

te vlieden, den smaad gewillig te verdragen, zichzelven te verachten en gaarne veracht te willen worden, allerlei tegenspoeden en verliezen te lijden, en naar geenerlei voorspoed op deze wereld te verlangen.

Indien gij op uzelven ziet, zult gij niets van dat alles vermogen.

Maar vertrouwt gij op den Heer, dan zal u de sterkte van boven gegeven en wereld en vleesch aan uw gebied onderworpen worden.

Zelfs den vijand, den duivel, zult gij niet vreezen, zoo gij met het geloof gewapend, en met het kruis van Christus geteekend zijt.

ie. Bereid u dan, als een goed en getrouw dienaar van Christus, om het kruis uws Hee-ren, uit liefde voor u gekruist, moedig te dragen.

Bereid u om in dit ellendige leven velerlei tegenspoed en allerhande ongemakken te verdragen ; want waar gij ook zijt, dat zal uw lot wezen, en gij zult het dus in waarheid bevinden, waar gij u ook verschuilt.

Het moet zoo zijn ; er is geen middel om den druk der rampen en smarten te ontgaan dan die te verdragen.

Drink met blijdschap den kelk des Heeren, indien gij zijn vriend wilt zijn en deel met Hem hebben.

Laat het troosten aan God over; Hij doe daarmede zooals Hem behaagt.

ii. Wat u betreft, zet u tot het verdragen van tegenspoed, en stel daarin uwen grootsten troost : ivant het lijden van dezen tijd is met

212 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

te achten om te verdienen de toekomende heerlijkheid, welke aan ons zal worden geopenbaard, (2. Cor. 12.) al kondet gij het ook alles alleen verdragen.

Wanneer gij zoo ver gekomen zijt dat de tegenspoed u zoet is en om Christus wil wél smaakt, denk dan dat het met u wel is; want gij hebt op aarde een paradijs gevonden.

12. Zoolang het lijden u zwaar valt en gij het tracht te ontgaan, zoolang zal het met u kwalijk zijn, en het lijden dat gij vlucht zal u overal volgen.

Schikt gij u, waartoe gij verplicht zijt, te weten, tot lijden en zelfversterving, zoo zal het ras beter worden en gij zult vrede vinden.

Al waart gij met Paulus tot in den derden hemel opgevoerd, gij zoudt daarom niet verzekerd zijn van niets tegenstrijdigs te lijden. Ik sal hem, zegt Jezus, toonen hoeveel hij om inijnen naam moet lijden. (Act. g.)

Lijden moet gij dus zoo gij Jezus beminnen ^! en Hem voor altoos dienen wilt.

13. O, mocht gij waardig zijn iets voor den naam van Jezus te lijden! Welk eene groote ! glorie zoude u wachten, welke vreugde zoude I het voor alle Gods Heiligen en welk eene stich- ! ting voor uw evenmensch zijn !

Maar allen prijzen de lijdzaamheid aan, ofschoon weinigen slechts willen lijden.

Terecht behoordet gij voor Christus een weinig te lijden, daar zoo velen voor de wereld wel meer verdragen.

14. Houd het voor zeker dat gij een ster-

TWEEDE EOEK. 213

vend leven lijden moet; en hoe meer iemand zich afsterft, te meer begint hij voor God te leven.

Niemand is bekwaam om het hemelsche te bevatten, tenzij hij zich onderwerpe aan het dragen van rampen om Christus\' wille.

Niets is aangenamer aan God, niets u heilzamer op deze wereld dan gewillig voor Christus te lijden.

Ja zoo gij te kiezen hadt, moest gij liever wenschen voor Christus rampen te lijden, dan door velerlei troost verkwikt te worden ; want, zoo zoudt gij meer gelijk aan Christus en meer gelijkvormig aan al de Heiligen zijn.

Want onze verdienste en de voortgang van onzen staat zijn niet in veel genoegens en troost gelegen, maar eerder in het dragen van groote moeielijkheden en rampen.

15. Ware er iets beters en heilzamers voor den mensch dan te lijden, zeker zoude Christus dat door leer en voorbeeld aangewezen hebben.

Maar Hij vermaant zijne leerlingen die Hem volgden, en allen die Hem willen volgen, uitdrukkelijk om hun kruis te dragen zeggende : /.00 iemand achter Mij wil komen, die verloochene zichzelven, neme zijn kruis op en volge Mij. (Matth. 16.)

Na alles dan wèl doorlezen en onderzocht te hebben zij dit eindelijk het besluit. Wij moeien door vele verdrukkingen ingaan in het rijk Gods. (Act. 14.)

2 14 ^DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

OEFENING.

Kan men de wonderbare voordeelen van het kruis en de groote verdiensten van den druk en het lijden, die de schrijver hier aanhaalt, lezen, gelooven en doordringen, zonder opgewekt te worden om de wederwaardigheden van de hand en het hart van Jezus Christus te ontvangen, en zich te onderwerpen om te lijden al wat Hij zal willen en zooveel Hij zal willen ? Veel lijden en wél lijden is trouwens een volstrekt noodzakelijk middel om zalig te worden, en het gevoeligste en krachtigste uitwerksel van Gods goedheid jegens u, die ons de tijdelijke kwellingen overzendt, om ons van de eeuwige te bevrijden! Het is, volgens den H. Paulus, een zichtbaar kenteeken van eenen voorbeschikte, gelijkvormig aan Jezus Christus te wezen, dat is te zeggen, aan eenen verootmoedigden, vervolgden en lijdenden God; het is zich zijn glorierijk leven waardig maken, met deel te nemen in zijn lijdend leven; het is de pijn, welke men voor zijne zonden schuldig is, uit-wisschen, door eene volmaakte oefening van boetvaardigheid; het is het hart van Jezus Christus winnen, zijne liefde verdienen. Hem wreken en ons straffen. Hem eeren door onze vernedering, en zijn welbehagen voor onze voldoening stellen. Is dit alles niet geschikt om den Christen in zijne kwellingen te troosten en hem aan te moedigen wel te lijden ? Zeg dan lijdende om wel te mogen lijden : de hel, die ik verdiend heb, is schrikkelijker dan al wat ik kan

TWEEDE BOEK. 215

lijden; mijn Zaligmaker heeft veel meer dan ik geleden, en het Paradijs is zeker wel eenig lijden waard.

GEBED.

Tot hiertoe, o God! ik moet het bekennen, verklaarde ik mij als vijand van het kruis. Het had voor mij iets verschrikkelijks; daarom wilde ik het ontvluchten, en ik ellendige zag daardoor den last meer en meer toenemen. Doe mij verstandiger worden. Neen, er is geen andere weg des heils voor mij, dan die des kruises. Laat mij dien weg dan moedig betreden en uwen Zoon, mijnen grooten Meester navolgen, die voor mij aan het kruis gestorven is. Amen.

DE NAVOLGING

v a n

êtïïm

--cHc*-

DERDE BOEK.

Over de inwendige vertroosting.

EERSTE HOOFDSTUK.

öfdV het inwendige onderhoud van Christus niet de gcloovige ziel.

i. De Geloovige. Ik zal hoeren naar hetgeen de Heere God in mij spreken zal. (Ps. 84.)

De Heer. Zalig de ziel die naar den Heere hoort als Hij in haar spreekt, en uit Zijn mond het woord van troost ontvangt!

Zalig de ooren die het gefluister van het goddelijk woord opvangen en van de influistering dezer wereld niets vernemen !

Ja, wel zalig de ooren die niet luisteren

derde boek,

naar de stem welke daar buiten klinkt, maar naar de waarheid die van binnen leert!

Zalig zijn de oogen die voor het uitwendige gesloten, maar op het inwendige gevestigd zijn!

Zalig zij die tot het binnenste doordringen en zich, door dagelijksche oefeningen, meer en meer trachten bekwaam te maken tot het bevatten der hemelsche verborgenheden!

Zalig zij die vurig verlangen met God om te gaan en zich van alle hindernis der wereld ontdoen !

2. De Geloovige. Let hierop, mijne ziel! en sluit de deuren uwer zinnelijkheid ; opdat gij hooren moogt naar hetgeen de Heer uw God in u spreekt.

De Heer. Dit zegt uw Geliefde : Ik ben uw heil, uw vrede en uw leven.

Houd u aan Mij en gij zult vrede vinden.

Laat al het vergankelijke daar, zoek het eeuwige.

Wat is al het tijdelijke tenzij verleiding ? En wat baten al de schepselen, zoo gij van den Schepper verlaten zijt ?

Alles dan verlatende, maak u behagelijk en getrouw aan uwen Schepper; opdat gij het ware geluk moogt verwerven.

De ziel bereidt zich wel om te aanhooren, hetgene de Heer haar inwendig zegt, als zij in de eenzaamheid, in stilzwijgendheid en gebed leeft, niet meer verlangt dan alleen met \'■quot;ren God te wezen, en als zij Hern in zich

2i8 de navolging van jezus Christus.

door een levend en eerbiedig geloof zoekt; als zij aandachtig en getrouw is aan de bewegingen zijner genaden, aan den indruk zijner tegenwoordigheid, en aan de betrachting zijner liefde. Derhalve, eenen aandachtigen geest hebbende en eene getrouwe liefde, den geest aandachtig op hetgene God van ons begeert, en het besluit in het hart van hetzelve te doen, dit is zich krachtdadig voorbereiden om God te aanhooren, en om die in de innigste mededeeling van zijnen geest te ontvangen. God spreekt onophoudelijk tot ons door zijne ingevingen en de heilige voornemens, die Hij ons geeft om onszelven te versterven en voor Hem alleen te doen leven. Maar wij luisteren niet naar Hem, of wij luisteren slechts in het voorbijgaan ; en onze ziel, geheel door de zinnen verslonden, geheel door hare driften ontroerd en met uitwendige zaken bezig, maakt zich ongeschikt en onwaardig om de inwendige werkingen van God te gevoelen. Men moet dan den geest een besluit doen nemen, van weinig aan de schepselen te denken of van hen te spreken, van het stilzwijgen en de eenzaamheid te beminnen, van onze ziel met de tegenwoordigheid Gods, en ons hart met zijne liefde te voeden, en van in alles voor Hem en onder zijne oogen te werken, om een inwendigen mensch te worden, die uit en voor God leeft, gelijk ieder Christen moet doen om zalig te worden.

derde koek.

GEBED.

Ja, wel gelukkig hij, mijn God! die zijn hart voor den zaligen invloed uwer goddelijke inspraak open houdt! Gelukkig hij, die naar uwe stem hoort en de leiding uwer genade volgt! Hoeveel bezit zulk een, waarvan hij de waarde nimmer beseften kan! Niets van al het aardsche is daarbij iets te achten. Laat ook mij dat geluk ontwaren. Woon Gij bij mij, en maak mijn hart vatbaar voor den invloed van uwe vertroostende stem. Gij zijt mijn heil, vrede en leven.

TWEEDE HOOFDSTUK.

De Waarheid spreekt in ons zonder geluid van woorden.

1. De Geloovige. Spreek, o Heer\', inv dienaar hoort. (1 Reg. 3.) Ik ben uw dienaar; geef mij verstand, opdat ik uwe getuigenissen kenne. (Ps. 118.)

Neig mijn hart tot de woorden uws monds; (Ib.) dat uwe rede als de morgendauw vloeie.

Weleer zeiden Israels kinderen tot Mozes : spreek gij tot ons, en ivij zullen hooren ; maar dat God tot ons niet spreke opdat wij niet sterven. (Exod. 20.)

Niet alzoo, o Heer! niet alzoo bid ik; liever smeek ik met den Profeet Samuel ootmoedig en vurig : spreek, o Heer\', want uw dienaar hoort.

Dat niet Mozes noch een der Profeten tot mij spreke, maar spreek Gij liever, Heere God ! ingever en verlichter van al de Profeten ; want

2 20 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Gij alleen kunt mij zonder hen volkomen onderrichten, terwijl zij zonder U niets vermogen.

2. Woorden kunnen zij wel doen klinken\', maar den geest schenken zij niet. __

Zij spreken voortreffelijk; maar zwijgt Gi], zij ontvlammen het hart met.

Zij geven letters, maar Gij ontvouwt den zm. Zij dragen geheimen voor, maar Gij doet de beteekenis van het beteekende vatten.

Zij maken de geboden bekend, maar Gij helpt

die volbrengen. ,

Zij wijzen den weg, maar Gij sterkt om dien

te bewandelen.

Zij werken slechts van buiten, maar Gi] onderricht en verlicht het hart.

Zij begieten uitwendig, maar Gij geeft de

vruchtbaarheid.

Zij spreken luid door woorden, maar O j geeft aan het gehoor het begrip.

3. Dat dan niet Mozes tot mij spreke, maar Gij, Heere mijn God ! de eeuwige waarheid, opdat ik niet sterve en zonder vrucht bhjve, als ik slechts uitwendig gewaarschuwd ben en niet inwendig ontvlamd.

Opdat het mij niet ten oordeel strekke het woord gehoord en niet gedaan, gekend en met bemind, geloofd en niet onderhouden te hebben.

Spreek Gij dan, o Heerl want uw dienaar hoort, en Gij hebt de woorden des eeuwigen levens. (Joan. 6.)

Spreek Gij tot mij tot eemgen troost mijner ziele en ter verbetering van mijnen gehee-len wandel, U tot lof en roem en eeuwige eer.

DERDE BOEK. 221

OEFENING.

i God spreekt tot den geest door zijn licht, en tot het hart door zijne ingevingen. Alles, wat i ons de Profeten zeggen door het lezen van de Heilige Schrift, en de predikers door de waarheden, welke zij ons verkondigen, dit alles ^: overtuigt geenen geest, noch raakt een hart, indien God niet tevens door zijne genade tot ¹ hem spreekt. Men moet dan .den Heer bidden dat Hij tot ons inwendig spreke, als wij uit-¹ wendig de heilige waarheden hooren verkondigen of ze lezen : uit vrees van voor zijne oogen nog plichtiger te worden, indien wij het woord Gods aanhooren, zonder het te onderhouden; - | als wij de waarheden kennen, zonder ze te \' volgen; als wij zijnen wil kennen, zonder dien J te volbrengen.

GEBED.

t Ja, spreek Gij tot mij, o God ! en dat alle \'i schepselen zwijgen! Spreek tot mijne ziel; ¹ maak haar uwen heiligen wil bekend en geef haar de kracht om dien te volbrengen. Wat toch baat ^ mij uwe Heilige Schrift, zoo Gij mij niet daar-¹ , van den zin opent ? Gij, Gij alleen onderricht ^!- den geest, ontvlamt hel hart en sterkt den I\' gang. Daarom spreek Gij, oHeer! uw dienaar hoort. Gij hebt de woorden des eeuwigen levens; Gij zijt mijn licht en sterkte.

2 22 de navolging van jezus christus.

DERDE HOOFDSTUK.

Het woord Gods moet met ootmoed gehoord

worden; velen nemen het niet ter harte.

x. De Heer. Mijn zoon ! hoor naar mijne woorden ; woorden vol liefelijkheid en verheven boven al de wetenschap der geleerden en wijzen dezer wereld.

Mijne woorden zijn geest en leven, (Joan. 6.) en mogen niet geschat worden naar het gevoelen der menschen.

Ook mag men daarin geen ijdel behagen zoeken, maar men moet ze in stilte aanhooren en met allen ootmoed en groote liefde opnemen.

2. De Geloovige. Gelukkig is hij, o Heer l dien Gij onderricht en uwe wet leert om hem in bange dagen te verkwikken, (Ps. 93.) en opdat hij niet op aarde verlaten zij.

3. De Heer. Ik heb van den beginne af de Profeten onderwezen en tot nu toe houde ik niet op tot allen te spreken, maar velen zijn doof voor mijne stem en verhard.

Velen hooren liever de w^Tereld dan God, en volgen liever de lusten huns vleesches dan het welbehagen Gods.

De wereld belooft het tijdelijke en geringe en wordt met grooten ijver gediend : ik beloof het hoogste en eeuwige, en der stervelingen hart blijft koud.

Wie dient en gehoorzaamt Mij in alles met die zorg, waarmede men de wereld en hare heeren dient ?

DERDE BOEK. 223

Bloos, o Sidon! zegt de zee. (Is. 23.) Ed \\ raagt gij de reden, hoor, zij is deze ;

Om een gering inkomen legt men een grooten weg af, voor het eeuwige leven willen velen nauwelijks een voet van den grond oplichten.

Men streeft naar een slecht gewin ; om éen stuk gelds wordt somtijds schandelijk getwist; om een ijdel ding en eene beuzelachtige belofte aarzelt men niet zich dag en nacht te vermoeien.

4. Maar, o schande ! voor een onvergankelijk goed, voor een onwaardeerbaren prijs, voor de hoogste eer en eindelooze heerlijkheid is men traag de minste moeite te doen !

Bloos dan, traag en klaagziek dienstknecht! daar genen ijveriger tot hun verderf dan gij ten leven bevonden wordt

Zij smaken meer vreugde bij de ijdelheid dan gij bij de waarheid.

En toch worden zij Somtijds in hunne hoop bedrogen, terwijl mijne belofte niemand bedriegt, noch die op Mij betrouwen ledig wegzendt.

Wat Ik beloofd heb zal Ik geven, wat Ik gezegd heb zal Ik nakomen, mits men in mijne liefde getrouw blijve ten einde toe.

Ik ben het die alle braven beloon. Ik, die de vromen sterk beproef.

5. Schrijf mijne woorden in uw hart en overweeg ze vlijtig; want ten tijde der bekoring zullen zij zeer noodzakelijk zijn.

Wat gij bij het lezen niet verstaat, zult gij begrijpen ten dage van mijn bezoek.

224 de navolging van jezus christus.

Ik pleeg mijn uitverkorenen op tvveederlei wijze te bezoeken, door beproeving namelijk en vertroosting.

Twee lessen ook lees ik hun dagelijks, de eene door huii gebreken te berispen, de andere door hen op te wekken tot voortgang in de deugd.

Wie mijne woorden hoort en ze versmaadt, heeft een\' die hem vonnissen zal ten jongsten dage.

6. Ue Geloovige. Heere mijn God! al mijn goed zijt Gij. En wie ben ik dat ik tot U durf spreken? Ik ben uw armste dienstknecht en een nietig aardworm, veel armer en verachtelijker dan ik weet of zeggen durf.

Gedenk toch, o Heer! dat ik niets ben, niets heb en niets vermag.

Gij alleen zijt goed, rechtvaardig en heilig. Gij vermoogt alles, Gij geeft alles. Gij vervult alles, den zondaar alleen ledig latende.

Gedenk uwer ontfermingen en vervul mijn hart met uwe genade; Gij die uwe werken niet ledig wilt laten.

7. Hoe zal ik in dit ellendig leven den last van mijzelven dragen, als uwe ontferming en genade mij niet ondersteunen ?

Wend uw aanschijn niet van mij af; wil uw bezoek niet uitstellen; wil mij uwen troost niet onttrekken, opdat mijne ziel voor U niet worde als een land zonder water. (Ps. 142.)

Heer\', leer mij uwen wil doen, (Ib.) leer mij voor U waardig en in ootmoed wandelen.

Gij toch zijt mijne wijsheid, die mij in

DERDE BOEK. 225

waarheid kent en reeds gekend hebt, voordat de wereld was en voordat ik in de wereld geboren werd.

O E F E N I N G.

Het is verwonderlijk te zien, hoe veel eene ijdele en bedrieglijke hoop aan de menschen voor een tijdelijk en vergankelijk goed doet ondernemen, en het weinige dat eene vaste en zekere hoop, gegrond op het woord van God zeiven, aan de Christenen voor een geestelijk eeuwig goed doet ondernemen. Het vooruitzicht van eenig belang, en de hoop van eenige goederen te winnen, hoe onzeker ook, moedigt alle harten aan, behaagt ons zeer, droogt alle tranen af en ondersteunt ons in alle moeilijkheden; en men acht zich voor zijnen arbeid wèl beloond, als men de eer behaald, het vermaak genoten of het goed bekomen heeft, hetwelk men verlangde. Er is niets dan de hoop op het paradijs en het vooruitzicht van een eeuwig geluk, hetwelk door het geduld en door de goede werken kan verdiend worden, hetgeen niemand aanmoedigt, ondersteunt, noch troost; en men is alzoo neerslachtig en moedeloos op het aanzien van den hemel, dien men kan winnen met te trachten wel te lijden, alsof de hemel niets ware. Hoe komt dit ? Het is, omdat men te veel verkleefdheid voor de tegenwoordige zaken, en te veel onverschilligheid voor de toekomende heeft; en die zwakheid van onze hoop komt voort uit de kwijning van ons geloof.

15

,

226 de navolging van jezus christus.

g e b e d.

Beschamend, o God ! is voor mij deze overweging. Een verkeerde geest die mij zoo vaak bezielt, belet uwe woorden toegang tot mijn hart, dat zich ook meer genegen toont om der wereld gehoor te geven en zich aan haar te verbinden. Mocht deze verblindheid ophouden, en ik mijn zelfbedrog ontwaren! Doe mij de wereld in hare ware gedaante beschouwen. Dit zal genoeg zijn om haar mijn hart te ontrukken en het tot U over te brengen, die alleen het kunt bevredigen.

VIERDE HOOFDSTUK.

Men moet in -waarheid en ootmoed voor God wandelen.

1. De Heer. Zoon! wandel voor Mij in waarheid en zoek mij altoos in de eenvoudigheid uws harten.

Wie voor Mij in waarheid wandelt zal tegen booze aanvallen beveiligd zijn, en de waarheid zal hem bevrijden van de verleiders en van den laster der kwaadwilligen.

Heeft de waarheid u bevrijd, dan zult gij waarlijk vrij zijn en op de ijdele woorden der menschen geen acht geven.

2. De Geloovige. Heer! het is gelijk Gij zegt; dat, bid ik, mij dus geschiede; dat uwe waarheid mij leere, dat zij mij beware en tot een heilzaam einde behoude.

derde boek. 2 2quot;]

Dat zij mij vrijmake van alle kwade neiging en ongeregelde verkleefdheid; dan zal ik met U in groote vrijheid des harten wandelen.

3. De Heer. Ik, zegt de Waarheid, zal u leeren wat recht en mij behagelijk is.

Overweeg met een groot mishagen en droefheid uwe zonden, en acht u nooit iets te zijn om uwe goede werken.

Inderdaad, gij zijt een zondaar, aan vele driften onderworpen en daarin verward.

Uit uzelven helt gij altoos over tot het niet; spoedig valt gij, spoedig wordt gij overwonnen, spoedig ontrust, spoedig ontmoedigt.

Niets hebt gij waarop gij kunt roemen, maar veel waarover gij u moet vernederen : want gij zijt veel zwakker dan gij bevatten kunt.

4. Van alles dan wat gij doet, schijne u niets groot: houd niets als groot, niets als kostbaar, bewonderens- of roemenswaardig; want niets is verheven, niets waarlijk prijzenswaardig en begeerlijk dan hetgeen eeuwig is.

Dat de eeuwige waarheid u boven alles be-hage, uwe overgroote onwaardigheid u steeds mishage.

Vrees, veracht en vlucht niets zoo zeer als uwe gebreken en zonden, waarvan gij meer afkeer moet hebben dan van aller zaken verlies.

Sommigen wandelen voor Mij niet oprecht; maar, door zekere nieuwsgierigheid en vermetelheid gedreven, willen zij mijne verborgenheden kennen en de diepte Gods peilen, terwijl zij zichzelven en hun heil verwaarloo\'zen.

Dezen, daar Ik Mij tegen hen stel, vallen

2 28 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

dikwijls door hoogmoed en nieuwsgierigheid in groote bekoringen en zonden.

5. Gij, vrees Gods oordeelen, sidder voor den toorn des Almachtigen.

Wil niet de werken des Allerhoogsten be-oordeelen; maar doorzoek uwe ongerechtigheden, in hoeveel gij misdaan, en hoeveel goeds gij verzuimd hebt.

Sommigen stellen hunne godsvrucht alleen in boeken, sommigen in beelden, anderen in uitwendige teekenen en vormen.

Sommigen hebben mij in den mond, maar weinigen in het hart.

Er zijn anderen die, van verstand verlicht en van harte gereinigd, altoos naar het eeuwige hijgen; zij willen nauwelijks van het aardsche hooren en voldoen met weerzin aan de behoeften der natuur.

En deze gevoelen wat de geest der waarheid in hen spreekt.

Want hij leert hen \'t aardsche versmaden en \'t hemelsche beminnen, de wereld veronachtzamen en dag en nacht onophoudelijk naar den hemel verlangen.

OEFENING.

Niets zal u beter doen beseffen wat Gij zijt, dan het gevoelen uwer ellenden. Even als gij niets dan neiging tot het kwaad gevoelt, zoo moet gij u door geene gevoelens van ijdel-heid of welbehagen verheffen. Gelukkig eene ziel, die zich tracht te kennen, en weet te zuchten over al de zwakheden, ellenden en onge-

derde boek. 229

regelde neigingen, die zij in zich vindt! Want dit is het, wat haar aan God onderwerpt, wat haar dringt dikwijls tot Hem hare toevlucht te nemen en zich onder zijne almogende hand te vernederen. Het is dat onophoudelijk gevaar, waarin zij zich bevindt, van onder de bekoringen te bezwijken, hetgene zooveel voortbrengt, dat zij, ten opzichte van God zich in eenen staat van gedurige afhankelijkheid en van eene oprechte en volstandige ontblooting behoudt. Maak van nu af het voornemen, alle beproevingen, welke Hij u zal overzenden, van Gods hand te aanvaarden, zijne inzichten te volbrengen, en u aan zijn welbehagen te onderwerpen.

c; E b e d.

Dierbare Heiland! Vriend der oprechten en eenvoudigen van harte! mocht ik zoo gelukkig zijn onder het aantal dezer uwer uitverkorenen te behooren, er_ mijn hart de krachtige inspraak uwer eeuwige waarheid gevoelen ! Dan zoude ik mij licht boven al het zinnelijke kunnen verheffen, mijn hart beter leeren kennen en mij mijne verbetering meer aantrekken. Dat het toch eens daartoe kome. Uwe waarheid zij mijne geleidster, zij brenge mij tot een eeuwig zalig leven!

VIJFDE HOOFDSTUK.

Over de wonderbare werking der goddelijke Hefde.

1. De Geloovige. Ik zegen o hemelsche

230 de navolging van jezus christus. Vader! Vader van mijnen Heer Jezus Christus ! dat Gij U verwaardigd hebt mij arme te gedenken. ^ j

O Vader der barmhartigheid en God aller vertroosting! U zij dank dat Gij mij, allen troost onwaardige, nu en dan met uwen troost verkwikt.

U zegen en verheerlijk ik met uwen eemg-geboren Zoon en den Heiligen Geest, den Trooster, in de eeuwen der eeuwen.

O Heere God! mijn heilige minnaar! wanneer Gij komt in mijn hart, dan zal alles wat in mij is zich verheugen.

Gij zijt mija roem en de vreugde mijns harten ; Gij zijt mijne hoop en toevlucht ten tijde mijner benauwdheid.

2. Maar omdat ik in de liefde nog zwak ben en in de deugd onvolmaakt, daarom behoef ik volstrekt door U versterkt en vertroost te worden.

Bezoek mij dan dikwijls en onderwijs mi] in uwe heilige leeringen.

Bevrijd mij van kwade driften en genees mijn hart van alle ongeregelde neigingen; opdat ik, van binnen genezen en wél gereinigd, bekwaam worde om U te beminnen, sterk om te lijden en standvastig om te volharden.

3. De Heer. De liefde is iets groots, een

zeer groot goed.

Zij alleen maakt licht al wat zwaar is, en draagt al het ongelijke gelijkelijk.

Want zij draagt den last zonder last, en maakt al het bittere zoet en smakelijk.

DERDE BOEK. 231

De liefde tot Jezus is edelmoedig, drijft tot groote daden aan en wekt steeds de begeerte tot het volmaaktere op.

De liefde streeft naar boven en laat zich door niets laags wederhouden.

De liefde wil vrij zijn en van alle wereldsche gehechtheid ontheven, opdat haar innerlijke blik niet verhinderd worde, opdat zij om geenerlei tijdelijk belang in verlegenheid kome noch wegens ongeval bezwijke.

Er is niets zoeter dan de liefde, niets krachtiger, niets verhevener, niets uitgebreider, niets genoegelijker, niets vollediger, niets beter in hemel en op aarde.

Want de liefde is uit God geboren en kan niet dan in God boven al het geschapene rusten.

4. Wie bemint, loopt, vliegt en is verheugd; hij is vrij en wordt niet wederhouden.

Hij geeft alles voor alles en heeft alles in alles, dewijl hij boven alles in het eenige hoogste rust, uit hetwelk alle goed vloeit en voortkomt.

Hij ziet niet op giften, maar wendt zich boven alle goederen, tot den gever.

De liefde kent dikwijls geene maat, maar brandt boven alle mate.

De liefde gevoelt geen last, zij acht geen arbeid, zij tracht naar meer dan zij vermag, zij wendt nooit onmogelijkheid voor, omdat zij meent dat haar alles mogelijk en geoorloofd is.

Zij is dus tot alles in staat; zij volbrengt veel en voert uit, waar hij die niet bemint, te kort schiet en bezwijkt.

232 de navolging van jezus christus.

5. De liefde waakt en slapende sluimert zij niet.

Vermoeid, is zij niet afgemat 5 geprangd, wordt zij niet ingedrukt; verschrikt, ontsteld zij zich niet; maar gelijk een levende vlam en brandende toorts breekt zij uit naar boven en dringt ongehinderd door.

Wie bemint weet wat deze stem roept. Ook is het een sterk geroep in het oor van God, wanneer eene van liefde brandende ziel uitroept: Mijn God! mijne liefde! Gij geheel de mijne, ik geheel de uwe.

6. De geloovige. Breid in mij de liefde uit, opdat ik met den inwendigen mond des harten leere smaken, hoe zoet het zij te beminnen en in liefde te smelten en te zwemmen !

Mocht ik door liefde zoo bevangen worden, dat ik door haar gloed en overmaat boven mijzelven vervoerd werd !

Mocht ik het lied der liefde zingen, en U, mijn Geliefde! in de hoogte volgen; mocht mijne van liefde juichende ziel onder uwen lof bezwijken!

Mocht ik U meer dan mijzelven beminnen en mijzelven alleen om U, en in U allen die U waarlijk beminnen, gelijk de wet der liefde van U afkomstig, gebiedt!

7. De Heer. De liefde is vlug, ongeveinsd, vroom, bevallig en aangenaam, sterk, geduldig, getrouw, voorzichtig, lankmoedig, manhaftig en nooit zichzelve zoekende, want waar iemand zichzelven zoekt daar valt de liefde weg.

De liefde is omzichtig, nederig en oprecht, niet lafhartig, niet lichtzinnig noch op ij del-

DERDE BOEK. 233

heden bedacht, ingetogen, kuisch, bestendig, bedaard en wachthoudende over alle zinnen.

De liefde is onderworpen en gehoorzaam aan de oversten, in haar eigen oog gering en ongeacht, Gode gewijd en dankbaar, altoos hopende en vertrouwende op Hem, ook als zij voor God geen smaak gevoelt ; want zonder smart leeft men in de liefde niet.

8. Wie niet gereed is om alles te lijden en zich naar den wil zijns geliefden te schikken, verdient den naam van minnaar niet.

Een minnaar behoort zich gaarne om zijnen geliefde al het harde en bittere te getroosten, en door geene voorvallende tegenheden van hem te laten aftrekken.

OEFENING.

Wie zal ooit de wonderbare uitwerkingen der liefde Gods in eene ziel, die aan hare indrukken en beproevingen getrouw is, kunnen begrijpen en uitleggen r Het is beter\'ze te gevoelen dan te bespreken, en het is volmaakter ze in het werk te stellen dan die te gevoelen, Wat werkt de liefde Gods niet uit, als zij levend, sterk en volledig is in eene ziel, die door de schoonheden en goedheden van haren Schepper is ingenomen, en door de vurigheid van zijne heilige liefde bezield ? Zij denkt dikwijls aan Hem, want men kan niet vergeten wat men bemint; zij onderneemt alles om Hem te behagen; zij verdraagt alles om zijne liefde, z\'-j vermijdt zorgvuldig de lichte onvrijwillige gebreken : want hoe kan men God beminnen

234 ^DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, en Hem willen mishagen ? Zij wenscht den Heere alle goed wat Hij bezit en wat Hij is; zij zou willen, dat al de harten der menscheu maar een hart waren, en dat dit éene hart van eenen seraf ware; zij verblijdt zich over al den !of en de eer, die Hem in den hemel en op de aarde gegeven wordt; zij noodigt alle schepselen uit om Hem te beminnen en te loven, zij zou Hem met verlies van haar leven, en van haar wezen zelfs, eene vermeerdering van geluk der voldoening willen bezorgen, indien dit kon-de wezen: zij kan zich over Zijn verlies niet troosten; zij zucht onophoudelijk naar het geluk van Hem te aanschouwen; zij aanziet het leven als eene ballingschap, welke de wil alleen van haren God voor haar verdraaglijk maakt; zij aanziet met vreugd den dood als het eenig middel om Hem te bezitten en Hem nooit meer te vergrammen; zij brandt door een geheim, hevig en gloeiend vuur, dat haar in Gods tegenwoordigheid, in en voor God verteert; zij behoort aan zichzelve niet meer, maar aan Hem dien zij meer dan zichzelve bemint; zij zoekt, zij vindt, zij ziet overal haren God, hare vreugde en haar geluk in deze wereld is ; te lijden, zich te vernederen, zichzelve te verzaken, zich te versterven, en aan alles wat zinnelijk is te sterven, om het hart van haren God te winnen. Zij gelooft, zij hoopt, zij bemint ten hoogste, dooiden eerbied, de achting en verkleefdheid, die zij voor den bewerker van haar geloof, var hare hoop en van hare liefde heeft. God bestaat, zegt zij, en dat is genoeg voor mijn ge-

derde boek. 235

luk, voor mijnen troost en voor mijne blijdschap. God verdient dat men Hem diene:Hij wil dat ik dit of dat voor Hem doe en lijde; _m

Jezus Christus heeft het wel voor mij gedaan en geleden : ziedaar de beweegredenen, die haar doen werken en lijden. Zij houdt zich niet tevreden met zich in alles aan Gods geboden te onderwerpen, maar volgt nog zijne genegenheden in, en rekent het zich tot eene wet zijn welbehagen te volbrengen. Kortom, eene ziel, die haren God bemint, leeft niet meer,

maar God leeft in haar.

g e d e d.

Kan ik U, o God der liefde! wel te dikwijls om liefde bidden, daar van haar mijne volmaaktheid en zaligheid afhangen ? Mocht ik zoo gelukkig zijn de ware liefde te kennen en haren krachtigen invloed te ontwaren!

Mochten de echte kenmerken daarvan zich meer en meer bij mij vertoonen ; welk een groot, onwaardeerbaar goed zoude ik bezitten !

God der liefde! stort mij eene reine, alles overtreffende liefde in. Wees Gij de mijne,

en ik zij de uwe, eeuwig de uwe, alleen de uwe.

ZESDE HOOFDSTUK. |r|gt;

Over den toetssteen der ware liefde.

1. De Heer. Mijn zoon! gij zijt nog geen sterk en welberaden minnaar.

2. De Geloovige. Waarom, Heer r

3. De Heer. Omdat gij wegens eene ge

236 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

ringe tegenheid uw opzet laat varen en te gretig naar vertroosting omziet.

Een sterk minnaar staat pal bij de bekoringen en slaat aan des vijands listige ingevingen geen geloof. Gelijk Ik hem behaag in voorspoed, zoo mishaag Ik hem niet in tegenspoed.

4. Een welberaden minnaar ziet niet zoo zeer op des geliefden gifte als op des gevers liefde.

Hij hecht meer aan het hart dan aan het geschenk, en hij stelt al de gaven beneden den beminde.

Een edelmoedig minnaar berust niet in het geschenk, maar in Mij boven alle geschenken.

5. Daarom is alles niet verloren, al gevoelt gij u jegens Mij of mijne Heiligen minder welgezind dan gij wenschtet.

Die goede en liefelijke gesteldheid, welke gij somtijds ontwaart, is het uitwerksel der aanwezige genade en zekere voorsmaak van het hemelsch vaderland, doch waarop gij niet te veel moogt steunen, want zij gaat, en zij komt.

Maar te strijden tegen de invallende kwade bewegingen des harten, en de ingevingen des Satans te verachten, is een teeken van deugd en groote verdienste.

6. Laat u dan niet ontrusten door vreemde voorstellingen, omtrent welke zaak ook ontstaan.

Houd u standvastig bij uw voornemen en uw oogmerk tot God gericht.

Ook is het geen bedrog, als gij soms schielijk in verrukking wordt opgevoerd en aanstonds tot de gewone ongerijmdheden des harten wederkeert : want dezen lijdt gij meer tegen

DERDE BOEK, ^37

uwen zin dan dat gij ze bewerkt. En zoo lang zij u mishagen en gij tegenstreeft, strekken ze ii tot verdienste en niet tot schade.

7- eet dat de oude vijand op allerlei wijze tracht uw verlangen ten goede te verhinderen en u van elke godvruchtige oefening af te trekken ; namelijk van de vereering der Hei-ligen, van de zalige overweging mijns lijdens, van de zoo nuttige herinnering uwer zonden, van de waakzaamheid over uw eigen hart en van het vast voornemen om in de deuo-d voort te gaan.

Daarom dringt hij u vele kwade gedachten op om u verdriet en afgrijzen te veroorzaken, ten einde u van het gebed en het godvruchtig leven af te leiden.

Ook mishaagt hem eene ootmoedige schuldbelijdenis. Ja, indien hij kon, hij zou u van s Heeren tafel afhouden.

Geloof hem niet, noch stoor u aan hem, hoe dikwijls ook hij u zijne bedriearelijke strikken spanne.

Werp ze hem met verachting terug als hij u kwade en onreine gedachten ingeeft, en zeg tot hem : » Weg onreine geest! bloos, rampzalige ! gij zijt wel zeer onrein, om mij zulke dingen in het oor te blazen.quot;

»\\Vijk van mij, snoodste verleider! gij zult geen deel aan mij hebben ; maar Jesus zal als een krachtig strijder met mij zijn, en gij zult beschaamd staan.quot;

»Liever wil ik sterven en alle smart lijden dan met u instemmen.quot;

238 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

sZwijg en verstom ! Ik zal niet meer naar u hooren, hoeveel moeielijkheden ook gij mij aandoet. De Heer is mijn licht en vujn heil, wien zoude ik vreezen r De Heer is mijne levenskracht ; voor wien zoude ik sidderen . Al stonden er ook legers tegen mij op, mijn ha? t zoude niet vreezen. De Heer is mijn helper en

mijn verlosser. (Ps. 16.) , ,

8 Strijd dan als een goed krijgsknecht, en valt gij soms uit zwakheid, herneem den moed meer dan te voren en vertrouw op mijne overvloediger genade, maar wacht u zeer voor ij del zelfbehagen en hoogmoed.

Daardoor toch worden velen m dwaling gebracht en vervallen somtijds tot eene ongeneeslijke blindheid.

Dat de val dier hoogmoedigen, die zich dwaselijk zooveel verbeelden, u tot behoedzaamheid en steeds tot ootmoed strekke.

OEFENING.

Ik begrijp, dat de ware liefde voor God meer kan bestaan, in voor Hem de dorheid des geestes, de smakeloosheden en lastige bekoringen te verduren, zonder ze nochtans te volgen, dan in het ontvangen van den in-wendigen smaak, de zoetheid en vertroostingen • want in deze laatste ontvangt men veel van zijnen God, maar in de eerste geeft men Hem veel. In de eene bemint men de gaven Gods en in de andere bemint men Hem zeiven en zijnen heiligen wil bij voo^eur van al zijne gaven ; en de liefde, die ons God

DERDE BOEK. 239

doet beminnen voor hetgene Hij is, is volmaakter dan die, welke ons Hem doet beminnen voor hetgene Hij ons geeft. O, welk een groot vermaak schept God in het aanschouwen van eene ziel, die altijd op zichzeive waakt, om haar hart van de minste gebreken te bevrijden ; die zich altijd met hare plichten bezig houdt, uit eerbied voor zijne geboden en door verkleefdheid aan zijnen heiligen wil; en die altijd edelmoedig is om al de ongeregelde bewegingen te bestrijden, welke hare begeerlijkheid en de bekoringen des duivels in haar doen oprijzen! Eene ziel, die aan zichzeive niets toelaat of zich niets vergeeft, die haar best doet om te beantwoorden aan de inzichten, die God over haar heeft, ore zich in alles wat menschelijk is te vernietigen, en in zich het rijk der eigenliefde uit te roeien, zulk eene ziel neemt tot regel van haar gedrag deze grondstelling van de ware liefde ; Alles om God te behagen, en niets om mijzelve te voldoen. Maar wat het hart van God verrukt, is, te zien, dat die ziel, waarlijk door de sterkte en de genade van zijnen geest bekleed, in den strijd tegen hare driften, niets kan verdragen wat aan het welbehagen van God zou strijdig wezen : van te zien, zeg ik, dal zij geenen troost noch eenige zichtbare hulp vraagt, zoekt of ontvangt, en haar vermaak stelt in het genoegen, dat God neemt van haar te zien lijden, zonder zelfs verzekerd te wezen dat Hij er vermaak in neemt. Hare onderwerping en vergeving zijn haar troost en

240 de navolging van jezus christus.

hare hulp ; zij acht zich gelukkig, een slachtoffer voor de liefde van haren God te wezen.

g e 1) e d.

Ja, mijn God ! nog veel heb ik te leeren. eer mijne liefde gezegd kan worden de proef te hebben doorstaan. Nog in vele opzichten moet ik haar gebrekkig noemen. Ik heb U lief, maar is het niet veelal om uwe gaven, om eenig voordeel ? De minste bekoring, het minste ongeval doet mij wankelen. Wil mij in uwe liefde sterker maken en van eigenliefde zuiveren ; dat ik U liefhebbe om Uzelven. dat niets in staat zij mij van U af te trekken!

ZEVENDE HOOFDSTUK.

Dat men de genade onder de hoede dei-nederigheid moet verbergen.

1. De Heer. Mijn zoon ! het is voor u nuttiger en veiliger de genade der godsvrucht te verbergen, u daarop niet te verheffen noch veel daarvan te spreken en u niet te veel te achten, maar eer uzelven te verachten en te vreezen dat zij eenen onwaardige gegeven is.

Men mag niet te veel hechten aan eene gesteldheid, welke zoo ras tot het tegendeel kan overslaan.

Bedenk bij het genot der genade hoe ellendig en beroofd gij zonder de genade pleegt te zijn.

Noch ligt de voortgang van het geestelij K.e leven alleen daarin, dat gij de genade der vertroosting bezit •, maar daarin dat gij met

DERDE BOEK. 241

ootmoedige zelfverzaking en geduld hare onthouding verdraagt, zoodat gij dan niet in het gebed vertraagt, noch uwe overige gewone oefeningen geheel terzijdestelt, maar dat gij volgens uw best vermogen en doorzicht gewillig doet wat gij kunt en u wegens de dorheid of benauwdheid, welke uwe ziel ontwaart, niet geheel verwaarloost.

2. Velen toch zijn er die, zoodra het hun niet naar wensch gaat, terstond ongeduldig en traag worden.

\'s Menschen weg is immers niet altoos in zijne macht; maar het komt God toe te geven en te troosten, wanneer Hij wil en zooveel Hij wil en wien Hij wil, volgens zijn welbehagen en niet meer.

Eenige onvoorzichtigen hebben zich wegens de genade der godsvrucht in het verderf gestort, omdat zij meer wilden doen dan zij vermochten • geen acht gevende op de mate hunner geringheid, maar liever de neiging des harten volgende dan het oordeel des verstands.

En daar zij meer ondernamen dan Gode behagelijk was, daarom hebben zij de genade spoedig verloren.

Aldus werden zij die in den hemel wilden nestelen, beroofd en aan hunne nietigheid overgelaten, opdat zij, verarmd, leeren mochten niet op eigen wieken te vliegen maar onder mijne vleugelen te schuilen.

3- Zij die in den weg des Heeren nog nieuwelingen en onervarenen zijn, kunnen licht bedrogen en teleurgesteld worden, tenzij zij zich

16

242 DE NAVOLGING VAN 7EZUS CHRISTUS, door den raad van verstandigen laten leiden.

Of willen zij liever hun eigen zin volgen, dan meer ervarenen geloof geven, dan zal hun einde gevaarlijk zijn, zoo zij namelijk van hun eigen begrip niet willen terugkomen.

Zij, die zichzelven wijs genoeg zijn, laten zich zelden nederig door anderen geleiden.

Beter is weinig kennis en een gering verstand met ootmoed, dan groote schatten van geleerdheid met ijdel zelfbehagen.

Beter is weinig te hebben, dan veel waarover gij u kondet verhoovaardigen.

Hij handelt niet voorzichtig genoeg die zich geheel aan de vreugde overgeeft, vergetende zijne vorige armoede en de ingetogene vreeze des Heeren, welke steeds beducht is de aangebodene genaden te verliezen.

En hij is ook niet sterk genoeg van geest, die zich ten tijde van tegenspoed en het geringste ongeval te wanhopig gedraagt en minder vertrouwelijk dan het behoort omtrent Mij denkt en gevoelt.

5. Wie in vredestijd te gerust heeft willen zijn, zal dikwijls in oorlogstijd te neerslachtig en te vreesachtig bevonden worden.

Wist gij altijd nederig en bij uzelven klein te zijn, en uwen geest wèl te regelen en te besturen, gij zoudt u zoo licht niet aan gevaar blootstellen, noch aanstoot vinden.

Het is een goeden raad ; ontwaart gij in u den geest van godsvrucht, overweeg, hoe het zal zijn als dat licht u verlaten heeft.

En gebeurt dit, denk dat het licht dra kan

DERDE BOEK. 243

wederkomen, hetwelk Ik u voor eenen tijd ontnomen heb tot uwe behoedzaam neid en mijne verheerlijking.

5._ Eene zoodanige beproeving is dikwijls nuttiger dan dat het u altoos wélga naar uwen wensch.

Want de verdiensten zijn niet daarnaar te meten, of iemand velerlei openbaringen en vertroostingen hebbe, noch of hij bedreven in de Schriften zij of in eenen hoogen rang geplaatst ; maar of hij in waren ootmoed gevestigd zij en met de liefde Gods vervuld; of hij de eer van God altoos zuiver en volkomen beooge, of hij zichzelven niets achte en waarlijk versmade, en meer behagen vindein van anderen veracht en vernederd dan geëerd te worden.

o E F E x 1N G.

In den staat van onschuld zou de mensch God met gewilligheid, gemak en volheid zijner liefde gediend hebben, omdat alles in hem zonder liefde aan zijne geboden zou onderworpen geweest zijn j maar in den staat van zonde,_ waarin wij zijn, kunnen wij God bijna niet dienen dan met onophoudelijk tegen ons-zelven te strijden ; noch Hem beminnen zonder onszelven te haten ; en wij doen bijna niets voor Hem, dan dit, hetwelk wij tegen ons doen. Derhalve moeten wij ons ootmoedig aan de smakeloosheden, aan de dorheid en aan het verdriet, dat wij in onze oefeningen van godsvrucht ontmoeten, onderwerpen ; wij moeten in de inzichten van God treden, en

244 ^DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, ons eene verdienste maken van Hem zoeken te behagen, zonder onszelven te bevredigen ; en als slachtoffers zijner liefde, onze vernietiging aanvaarden, om Hem te eeren; wij moeten gelijk zijn aan de lamp, die voor het allerheiligste Sacrament brandt, en aan de kaars gedurende het heilig misoffer, die door het vuur allengs vernietigd wordt, om de vernietiging van den Zaligmaker op het Altaar te eeren. Indien eene oprechte Christene ziel kende, hoezeer een bedrukte staat een heilige en zaligmakende staat kan wezen, een staat van zuivere en beproefde liefde voor God, eindelijk een staat, waarin men zichzelven noch zoekt, noch zich in iets vindt, en waarin men alleen God zoekt en vindt, welke achting zou zij voor zulk eenen staat niet hebben! Welke zorg zou zij niet dragen om er nut uit te trekken, dat wil zeggen, om met geduld re lijden, om met kloekmoedigheid den Heer te verdragen, en om niets uit kracht van kwellingen na te laten ! Indien men wèl overtuigd en doordrongen ware van de voortdurende verdiensten van den staat van dorheid, als men dien zonder morren verdraagt, dan zou men ongetwijfeld trachten aan de inzichten van God te beantwoorden, die ons hierdoor wil brengen, om onszelven menschelijkerwijze in iets te zoeken, om Hem in alles te bevredigen en ons eene ware verdienste van zijn welbehagen te maken. Men zou zich gelukkig achten de voldoening van zijn hart voor die van het hart van God op te offeren, van voor

derde boek. 245

Hem te wijken, en zich van zijne plichten te kwijten, zonder het genoegen te smaken van te weten dat men Hem behaagt.

g e b e d.

Ook ik, o God ! mag mij niet verheffen op een voorrecht dat ik zoo spoedig kan verliezen; op eene gesteltenis welke zoo ras voorbij kan zijn. Welke groote gunsten mij ook te beurt vallen, ik behoor mij ootmoedig te gedragen en het geringste van mijzelven te denken. Zulk een gemoedsgesteldheid is U aangenaam en verzekert mij van uwe goedgunstigheid. Dat zij mij dan steeds onderscheide ; dat ik in ootmoed wandele en daarin gevestigd blijve!

ACHTSTE HOOFDSTUK.

Hoe gering men zich moet achten in het oog van God.

1. De Geloovige. Ik zal spreken tot mijnen heere, hoewel ik stof en asch ben. (Gen. 18.)

Zoo ik mij voor iets meer acht, zie. Gij stelt U tegen mij, en mijne overtredingen geven eene ware getuigenis die ik niet weerleggen kan.

Maar verneder ik mij, en maak ik mij tot niets; leg ik alle zelfverbeelding af en breng ik mij tot stof, gelijk ik ben, dan zal uwe genade mij gunstig en uw licht mijn hart nabij zijn.

En dan zal alle zelfverbeelding, hoe gering ook, in de diepte mijner nietigheid verzwolgen worden en voor eeuwig vergaan.

Daar vertoont Gij mij aan mijzelven, wat ik

246 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, ben, wat ik was en waartoe ik gekomen ben: want ik ben niets en ik wist het niet!

Word ik aan mijzelven overgelaten, zie, dan ben ik niets en geheel zwakheid; maar werpt Gij spoedig w^reder een blik op mij, dan word ik aanstonds sterk en met nieuwe vreugde vervuld.

En hoe wonderbaar dat ik zoo aanstonds weder worde opgebeurd en zoo vriendelijk door U ontvangen, ik, die door eigene zwaarte steeds naar beneden hel.

2. Dit is het werk uwer liefde, die mij onverdiend voorkomt, en in zoo vele noodwendigheden bijstand biedt, die mij ook voor groote gevaren behoedt, ja, om de waarheid te zeggen, aan ontelbare rampen ontrukt.

Want door mijzelven verkeerdelijk te beminnen heb ik mijzelven verloren, maar door U alleen te zoeken en oprecht te beminnen, heb ik mijzelven en tevens U gevonden, en ben door liefde in mijne nietigheid nog dieper gezonken, omdat Gij, o Beminnenswaardigste ! aan mij wéldoet boven alle verdienste, ja, boven hetgeen ik zou durven hopen of begeeren.

3. Wees dan gezegend, o mijn God ! dat, hoezeer ik al uwe weldaden onwaardig ben, uwe edelmoedigheid en oneindige goedheid toch nimmer ophouden wèl te doen, zelfs aan ondankbaren en verre van U afgewekenen.

Doe ons tot U wederkeeren, opdat wij dankbaar, nederig en U toegewijd mogen zijn, want Gij zijt ons heil, onze kracht en sterkte.

DERDE BOEK.

OEFENING.

Wanneer men eenige gevoelens van ijdel-heid of welbehagen jegens xichzelven ontwaart, moet men slechs een oogenblik den onuit-telijken grond zijner bedorvenheid aanmerken en als den afgrond zijner ellenden peilen, om die beweging van hoovaardigheid van het begin af uit te dooven. Immers, hoe zou men zich dit algemeene onvermogen, hetwelk men voor het bovennatuurlijke goed gevoelt, kunnen voorstellen, die ongeregelde neiging en helling tot het kwaad, die verblindheid van onzen geest, die boosheid van ons hart, die woede der driften, welke altijd tegen de rede opstaan ; kortom, hoe zou men zich kunnen voorstellen wat men is, en wat men gevoelt te zijn, zonder zichzelven klein te achten en onder alle schepselen te verootmoedigen ? Maar als men zich beschouwt ten opzichte van God, indien men denkt op hetgene Hij is, en wij voor zijne oogen zijn, namelijk een «/^.zondaars, maar zondaars met duizende schelmstukken beladen, die wij wel weten bedreven te hebben, maar die wij niet weten of ze ons vergeven zijn geweest, zwakke en brooze schepselen, die zoo ongestadig in het goede en zoo gestadig in het kwade zijn; helaas! misschien stervelingen, die voor de oogen van God leven en sterven in den staat van zonde, en verdienen het voorwerp van zijnen eeuwigen haat te wezen; hoe is het mogelijk, wanneer wij dit overwegen, dat wij aan eene gedachte van

248 de navolging van jezus christus, ijdelheid kunnen toegeven ? Ach! het is maar al te waar, dat als men voor zichzelven eenige achting heeft, men zichzelven miskent en vergeet.

GEBED.

God! ook ik mag vragen : wie ben ik om met U te spreken? Ik, stof en asch. Ja, ik gevoel mijne nietigheid en erken het openlijk dat mijne lippen niet rein genoeg zijn om uwen heiligen naam te noemen. Maar zal dit bewustzijn mij ternederslaan ? Neen! Gij zijt mijn Vader en houdt niet op mij wèl te doen. Dat dit gevoel mij steeds beziele, en ik onberispelijk voor U wandele. Dan zal ik U onbeschroomd mogen naderen en U met recht Vader mogen noemen.

NEGENDE HOOFDSTUK.

Dat men alles tot God^ als het laatste einde moet terugbrengen.

1. De Heer. Mijn zoon! ik moet uw hoogste en laatste einde wezen, zoo gij waarlijk gelukkig wilt worden.

Door deze bedoeling zullen uwe neigingen gezuiverd worden, die zich vaak verkeerd tot uzelven en de schepselen nederbuigen.

Want zoodra gij in iets uzelven zoekt, verkwijnt gij en verdort.

Breng dus alles tot Mij als de bron terug : want Ik ben het die alles geef.

Beschouw alles als vloeiende uit het hoogste goed; waarom ook alles tot Mij, als tot zijnen oorsprong, moet worden teruggebracht.

DERDE BOEK. 249

2. Uit Mij putten klein en groot, arm en rijk levendig water, als uit eene levende bron; terwijl zij die Mij vrij en gewillig dienen, genade voor genade zullen ontvangen.

Maar wie buiten Mij wil roemen of in eenig bijzonder goed zijn vermaak nemen, zal niet in de ware vreugde bevestigd worden noch opgeruimd van harte zijn; maar hij zal op velerlei wijze belemmerd en benauwd worden.

Gij moogt u dan van het goede niets toeschrijven; ken ook aan geen mensch de deugd toe, maar geef alles aan God, zonder wien de mensch niets heeft.

Ik heb alles gegeven, Ik wil alles terughebben en eisch ten strengste daarvoor dankzeggingen.

3. Dit is eene waarheid waardoor de ijdel-heid der roemzucht verdreven wordt.

En zijn de hemelsche genade en ware liefde eens binnengegaan, dan zal geen nijd, noch kwelling des harten, noch eigenliefde plaats vinden.

Want de goddelijke liefde overwint alles en ontwikkelt al de krachten der ziele.

Zoo gij recht verstandig zijt zult gij u in Mij alleen verheugen, op Mij alleen hopen : want niemand is goed, dan God alleen, (Matth. 19.) die boven alles te loven en in alles te prijzen is.

OEFENING.

Heb in al uwe werken eene zuivere en oprechte meening om den Heer te behagen, en tracht hem al den roem van het goed, dat Hij verricht,

248 de navolging van jezus christus, ijdelheid kunnen toegeven ? Ach! het is maar al te waar, dat als men voor zichzelven eenige achting heeft, men zichzelven miskent en vergeet.

GEBED.

God! ook ik mag vragen : wie ben ik om met U te spreken? Ik, stof en asch. Ja, ik gevoel mijne nietigheid en erken het openlijk dat mijne lippen niet rein genoeg zijn om uwen heiligen naam te noemen. Maar zal dit bewustzijn mij ternederslaan ? Neen! Gij zijt mijn Vader en houdt niet op mij wèl te doen. Dat dit gevoel mij steeds beziele, en ik onberispelijk voor U wandele. Dan zalikU onbeschroomd mogen naderen en U met recht Vader mogen noemen.

NEGENDE HOOFDSTUK.

Dat men alles tot GW, als het laatste einde moet terugbrengen.

1. De Heer. Mijn zoon! ik moet uw hoogste en laatste einde wezen, zoo gij waarlijk gelukkig wilt worden.

Door deze bedoeling zullen uwe neigingen gezuiverd worden, die zich vaak verkeerd tot uzelven en de schepselen nederbuigen.

Want zoodra gij in iets uzelven zoekt, verkwijnt gij en verdort.

Breng dus alles tot Mij als de bron terug : want Ik ben het die alles geef.

Beschouw alles als vloeiende uit het hoogste goed; waarom ook alles tot Mij, als tot zijnen oorsprong, moet worden teruggebracht.

DERDE BOEK. 249

2. Uit Mij putten klein en groot, arm en rijk levendig water, als uit eene levende bron; terwijl zij die Mij vrij en gewillig dienen, genade voor genade zullen ontvangen.

Maar wie buiten Mij wil roemen of in eenig bijzonder goed zijn vermaak nemen, zal niet in de ware vreugde bevestigd worden noch opge-1 ruimd van harte zijn; maar hij zal op velerlei I wijze belemmerd en benauwd worden.

Gij moogt u dan van het goede niets toe-f schrijven; ken ook aan geen mensch de deugd j toe, maar geef alles aan God, zonder wien de 1 mensch niets heeft.

Ik heb alles gegeven, Ik wil alles terugheb-I ben en eisch ten strengste daarvoor dankzeg-1 gingen.

3. Dit is eene waarheid waardoor de ijdel-f heid der roemzucht verdreven wordt.

En zijn de hemelsche genade en ware liefde I eens binnengegaan, dan zal geen nijd, noch kwelling des harten, noch eigenliefde plaats vin-I den.

Want de goddelijke liefde overwint alles en I ontwikkelt al de krachten der ziele.

Zoo gij recht verstandig zijt zult gij u in Mij s alleen verheugen, op Mij alleen hopen : want I uieinand is goed, dan God alleen, (Matth. 19.) die boven alles te loven en in alles te prijzen is.

OEFENING.

Heb in al uwe werken eene zuivere en oprechte meening om den Heer te behagen, en tracht hem al den roem van het goed, dat Hij verricht,

250 de navolging van jezus christus.

te geven, daar Hij de oorsprong en de volheid is van alle goed. Draag nergens roem op dan in uwe ellenden, en stel uwe eer in ze menigmaal aan eenen barmhartigen God op te offeren, die behagen schept in eene ziel, die door de overweging harer nietigheid getroffen is. Houd u niet op met gedachten van ijdelheid en welbehagen jegens uzelven, of met het verlangen om van anderen geacht en geëerd te worden; want God, zegt de koninklijke Profeet, overdekt met schaamte en verachting degenen, die den lof der menschen najagen en hen willen behagen. Het eenige middel, dat gij bezit om God te behagen en zijn hart te winnen, is uzelven te versmaden en te haten.

GEBED.

Gij, mijn God ! zijt mijn hoogste goed. Gij behoort ook mijn hoogste doel, mijn laatste einde te zijn. Wat heb ik dat ik van U niet he i ontvangen? Wat goeds bezitten de schepselen waarvan Gij de bron niet zijt ? Van U komt alle goed, in U zijn wij, leven wij en bewegen wij ons. Dat deze gedachte bij mij levendig blijve en mij tot dankbaarheid aanzette. Wees Gij mijn hoogste goed; wees Gij ook mijn hoogste doel waarnaar ik onophoudelijk streve.

TIENDE HOOFDSTUK.

Hoe genoeglijk het zij, met verachting der wereld, God te dienen.

1. De Geloovige. Nu, Heer! zal ik ander-

DERDE BOEK. 25I

maal spreken en niet zwijgen. Ik zal in de ooren van mijnen God, van mijnen Heer en Koning, die in de hoogte is, zeggen ;

Hoe groot is het goed, o Heer! dat Gij hebt weggelegd \'voor hen die Uvreezen. (Ps. 30.)

Maar wat zijt Gij voor hen die U beminnen, wat voor hen die U van ganscher harte dienen !

Waarlijk onuitspreeklijk is het genoegen uwer aanschouwing, hetwelk Gij verleent aan hen die U beminnen.

Daarin vooral hebt Gij mij het zoete uwer liefde getoond, dat Gij mij het aanzijn gegeven hebt toen ik nog niet was, en mij toen ik verre van U afdwaalde tot uwen dienst teruggebracht hebt, en mij bevolen hebt U te beminnen.

2. O Bron der eeuwige liefde ! wat zal ik van U zeggen ?

Hoe zoude ik U kunnen vergeten, die U verwaardigd hebt mijner te gedenken ook toen ik verdord en bedorven was ?

Gij hebt boven alle hoop uwen dienstknecht barmhartigheid bewezen, en hem, boven alle verdienste, genade en vriendschap betoond.

Hoe zal ik U die gunst vergelden ? Het is toch aan allen niet gegeven om met verzaking van alles der wereld vaarwel te zeggen en het kloosterleven te omhelzen.

Is het dan iets groots dat ik U diene, wien alle schepsel dienen moet?

Het mag mij niet groot schijnen U te dienen; maar dit liever schijnt mij groot en bewonderenswaardig, dat gij U verwaardigt zulk een arme en onwaardige tot uwen dienstknecht

li

252 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

op te nemen en onder uwe geliefde dienstknechten te plaatsen.

3. Zie, al wat ik heb en waarmede ik U dien is het uwe.

In waarheid, Gij dient mij omgekeerd meer dan ik U.

Zie! hemel en aarde, welke Gij tot \'s men-schen dienst geschapen hebt, staan gereed en doen dagelijks hetgeen Gij hun hebt opgelegd.

En dit is nog weinig. Ook de Engelen hebt Gij ten dienste des menschen bestemd.

Maar, wat dit alles nog te boven gaat. Gij hebt U zelfs verwaardigd den mensch te dienen en beloofd Uzelven aan hem te zullen geven.

4. Wat zal ik U voor al die ontelbare weldaden wedergeven ?

Ach! dat ik U dienen mocht al de dagen mijns levens! Ach! dat ik slechts éen dag U waardig dienen konde !

Inderdaad Gij zijt allerlei dienst, allerlei eer en eeuwigen lof waardig.

Waarlijk Gij zijt mijn Heer en ik uw arme dienstknecht; ik ben verplicht U uit alle krachten te dienen en mag nimmer in uwen lof verflauwen.

Dit wil ik, dit verlang ik; en wat mij mocht ontbreken, verwaardig Gij dat aan te vullen.

5. Het is eene groote eer, een groote roem U te dienen en om uwentwille alles te versmaden.

Want zij die zich gewillig aan uwen allerheiligsten dienst onderwerpen, zullen groote genade bekomen.

DERDE BOEK. 253

Zij die om uwentwil alle vleeschelijke genoegens hebben verzaakt, zullen den aange-namen troost des H. Geestes vinden.

En zij zullen eene groote vrijheid des harten genieten, die om uwen naam den engen weg hebben ingeslagen en alle wereldsche zorgen versmaad.

6. O aangename en genoeglijke dienst van God, waardoor de mensch waarlijk vrij en heilig wordt!

O heilige staat der kloosterlijke dienstbaarheid, die den mensch gelijk maakt aan de Engelen, behaaglijk aan God, geducht voor de duivelen en bij alle geloovigen achtenswaardig!

O aannemens- en altoos wenschenswaardige dienst, waardoor het hoogste goed verdiend en eene eeuwigdurende vreugde verkregen wordt.

OEFENING.

Zich alle genaden onwaardig oordeelen; aan al diegene beantwoorden, welke men van God ontvangt; Hem al de glorie geven van de getrouwheid, die men voor Hem heeft; Hem dikwijls bedanken voor de goedheid, welke Hij gehad heeft, van ons in onze dwaling op te zoeken, en ons na zoo vele zonden te ontvangen; alles van zijne barmhartigheid te hopen, en zich geheel in zijne handen stellen, ziedaar, wat eene oprecht christene ziel moet doen, die weet wat Jezus Christus voor haar is, en wa\'. zij voor Hem moet wezen.

Gelukkig als men in zich niets ontmoet, hetwelk eenig gevoelen van ij delheid of zelf beha-

254 de navolging van jezus christus.

gen kan voortbrengen ! Gelukkig eene ziel, die niet verplicht wordt uit zichzelve te gaan, dan om in God te verblijven ! O, hoe geschikt is het gevoelen zijner ellende, om ze in het hart van eenen barmhartigen God te stellen ! En hoe zeer verplicht ons de ondervinding, die men heeft van het onvermogen tot alle goed, en van de neiging tot alle kwaad, het alleen met God te houden, en dikwijls tot Hem onze toevlucht te nemen !

g e h e d.

Hoe zoude ik U, o God! kunnen vergeten zonder de ondankbaarste uwer schepselen te 1 zijn! Wie zal de weldaden optellen mij on- | waardige bewezen ? En ik zoude U niet dienen, f U, die allerlei dienst, allerlei eer waardig zijt en 1 dezen dienst met de beste zegeningen bekroont ? . Laat mij nimmer zoo ondankbaar zijn. Uw wil I zij mijn genoegen, dien te volbrengen mijne t: zaligheid! Gij zijt mijn Heer, ik ben uw die-naar: Gij mijn Vader, ik uw kind.

i

ELFDE HOOFDSTUK.

Daf men de begeerten zijns harten moet toetsen en matigen.

i. De Heer. Mijn zoon.\' gij hebt nog veel te leeren dat gij nog niet genoeg geleerd hebt. De Geloovige. Wat is dat Heer ? De Heer. Dat gij uwe begeerten geheel naar Mijn welbehagen schikten geen minnaar van uzel-ven zijt,maar een ijverignastrever van Mijnen wil.

DERDE BOEK. 255

Uwe begeerten ontvlammen u dikwijls en drijven u geweldig voort; maar overweeg of gij meer te ^Mijner eere dan te uwen voordeele aangedreven wordt.

Ben Ik uwe bedoeling, dan zult gij wel tevreden zijn, hoe Ik ook beschikke; maar schuilt er nog iets van eigenbelang onder, zie, dat is het wat u hindert en bezwaart.

2. Wacht u dan dat gij u te veel verlaat op eene begeerte, opgekomen zonder Mij raad te vragen, opdat u naderhand niet berouwe of mishage hetgeen u tevoren beviel en waarvoor gij, als het beste, ijverdet.

Want niet elke neiging, die goed schijnt, moet aanstonds gevolgd worden; maar ook niet alle tegenovergestelde beweging aanstonds ■ vermeden.

Het is nuttig zich somtijds ook bij goede oefeningen en begeerten te beteugelen ; opdat I gij niet door ontijdigheid tot verstrooiing des I geestes vervalt, of door tuchteloosheid anderen ; aanstoot geeft, of ook door den tegenstand \'4\' van anderen onverwachts verward en terneder-I geslagen wordt.

3. Somtijds zelfs moet men geweld gebrui-ken en der zinnelijke neiging kloeken weder-

I stand bieden, zonder te letten op hetgeen 1 \'t vleesch al of niet wil, maar dit alleen behar-I tigende, dat het vleesch ook zijns ondanks [ den geest onderworpen zij.

Ja, zoolang moet gij het tuchtigen en tot onderwerping dwingen, totdat het tot alles gereed zij en leere zich met weinig te verge-

256 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

noegen, in het eenvoudige vermaak te vinden en over geenerlei ongeval te morren.

O E F E N I N G.

Men moet zijne begeerten volgens den wil van God regelen, ze volgens de beweging zijner genade matigen, en ze allen schikken orn aan Hem te behagen. De ware boetvaardigheid des harten bestaat : in de vurigheid zijner begeerten te bedwingen, in hare hevigheid tegen zichzelven te keeren, en in ze allen te vereenigen om God te behagen. De heilige oefening der zelfverloochening, die volstrekt ter zaligheid aller Christenen noodig is, en die den geest des Evangelies, den plicht van ons Doopsel en de onvermijdelijke verbintenis van eenen Christen uitmaakt; die oefening, zeg ik, bestaat geheel, in het bedwingen zijner ongeregelde neigingen, in het schikken van zijne onverschillige en natuurlijke begeerten tot een bovennatuurlijk einde, en in het verzekeren zijner begeerten ter zaligheid, door de volbrenging der goede voornemens ; dewijl een bovennatuurlijk en verdienstelijk leven, waarin men de begeerte met de werking ver-eenigt, tot de zaligheid noodig is.

GEBED.

Ook ik, o God! heb nog veel te leeren. Te vaak heb ik van mijne begeerten de beste gedachten, zonder mijne bedoelingen wèl beproefd te hebben; terwijl een blinde ijver, door eigenliefde geleid, mij tot gevaarlijke

derde hoek. 257

uitersten medesleept. Doe mij toch in alles voorzichtig zijn. Dat ik mijne begeerten eerst wel beproeve, van alle eigenliefde zuivere en aan uwen wil onderworpen houde ; dat geene zinnelijkheid mij beheersche, maar ik haar meester blijve.

TWAALFDE HOOFDSTUK.

Over het oefenen der lijdzaamhkid en het bestrijden der kwade lusten.

1. De Geloovige. Mijn Heer en mijn God! gelijk ik zie, is geduld mij zeer noodzakelijk; in dit leven toch ontmoeten ons vele tegenspoeden, en hoe ik ook mijnen vrede zoeke te verzekeren, mijn leven kan zonder strijd en smart niet zijn.

De Heer. Zoo is het, mijn zoon ! Ook wil Ik niet dat gij zulken vrede zoekt, die vrij van bekoring zij of geenen tegenspoed ont-ware; maar dat gij ook dan denkt den vrede te hebben gevonden, als gij door velerlei kwellingen geoefend en door velerlei tegenspoeden beproefd wordt.

2. Zegt gij, dat gij niet veel kunt verdragen; hoe zult gij dan het vagevuur doorstaan ?

Van tweederlei kwaad moet men altoos het minste kiezen. Om dan de eeuwige pijnen dei-toekomst te ontgaan, tracht de tegenwoordige ongevallen om Gods wille geduldig te dragen.

Meent gij dat de lieden dezer wereld weinig of niets te lijden hebben ? Dit zult gij niet bevinden al zoekt gij de weelderigsten.

258 de navolging van jezus christus.

3. De Geloovige. Maar zij hebben toch vele genoegens, zij volgen hun eigen zin en daarom achten zij weinig hunne kwellingen.

De Heer. Dit zij zoo. Zij hebben wat zij willen : hoe lang, meent gij, zal dat duren r

Zie, als rook zullen de rijken dezer eeuw verdwijnen, en van de vroegere vreugde zal geene herinnering overig zijn.

Maar zelfs terwijl zij nog leven, kunnen zij niet zonder bitterheid, verdriet en kommer erbij berusten.

Want in dezelfde zaak waarin zij vermaak zoeken, vinden zij dikwijls eene gevoelige straf.

En hun geschiedt recht dat zij, daar zij ongeregeld vermaken zoeken en volgen, zich daaraan niet zonder bitterheid en schande overgeven.

4. O, hoe kortstondig, hoe bedriegelijk, hoe ongeregeld en schandelijk zijn deze allen !

Èn nochtans zoo dronken en verblind zijn zij, dat zij het niet beseffen ; maar als stomme dieren veroorzaken zij hunner ziele den dood, en dat om een weinig genots in dit vergankelijk leven!

Gij dan, mijn zoon! Willig mve lusten niet in, maar beteugel uwe begeerten. (Eccl. 18.)

Verlustig u in den Heer; Hij zal u geven wat uw hart verlangt. ( Ps. 36.)

5. Inderdaad, wilt gij waar genoegen smaken en overvloedig door Mij getroost worden, zie, het verachten van al het wereldsche en het verwerpen van alle lage genoegens zal u tot zegen zijn en overvloed van troost geven.

DERDE BOEK. 259

En hoe meer gij u aan der schepselen troost onttrekt, te genoegelijker en sterker troost zult gij bij mij vinden.

Maar daartoe kunt gij niet aanstonds zonder eenige droefheid en een moeilijken strijd komen.

Eene ingewortelde gewoonte zal zich verzetten, doch deze zal door eene betere gewoonte overwonnen worden.

Het vleesch zal daartegen morren, maar de ijver des geestes zal het beteugelen.

De oude slang zal u aanzetten en tergen; maar door het gebed zult gij haar verjagen, en daarenboven door nuttigen arbeid den hoofdingang afsluiten.

OEFENING.

De ware vrede bestaat in de ootmoedige en standvastige onderwerping aan Gods wil, in de hevigste kwellingen, in de grootste bekoringen, en als gij in uzelven mets meer zult vinden dan opstand, onrust en verdriet, en dit alles in de handen van God stelt. Het is hierin dat gij de ware rust van eene ziel zult vinden, die, op zichzelven niet steunende, niet anders dan in God bestaat, door het vertrouwen en de onderwerping. Zich ontmaken van alles wat ons behaagt, alles wat ons kwelt van de hand des Heeren aanvaarden, alles wat ons tegenstaat overwinnen, ziedaar het ware middel om in vrede te wezen.

GEBED.

Hoe troostend, o God, zijn mij uwe woor-

260 de navolging van jezus christus, den ! Ja, geduld en moed zijn mij onontbeerlijk, wil ik onder den last des levens niet bezwijken. Veel heb ik te dragen, veel heb ik te bestrijden; maar wie is er op aarde die geen tegenspoed heeft? Niemand, zelfs de slaaf der ondeugd niet. Laat dan, bid ik U, uwe genade mij steeds vergezellen. Versterk mij in de strijd, dien ik tegen mijzelven voeren moet. Door U vermag ik alles, zonder U niets.

DERTIENDE HOOFDSTUK.

Over de gehoorzaamheid van een nederig onder-hoor ige, naar het voorbeeld van Jezus Christus.

i. De Heer. Mijn zoon! wie zich aan de gehoorzaamheid zoekt te onttrekken, onttrekt zich aan de genade, en die zijn bijzonder voordeel zoekt, zal het gemeenschappelijk verliezen.

Wie zich niet gewillig en vanzelf zijnen overste onderwerpt, toont dat zijn vleesch hem nog niet volkomen gehoorzaamt, maar dat het nog dikwijls mort en tegenstreeft.

Daarom leer u aanstonds aan uwen overste onderwerpen, zoo gij uw vleesch wilt tenonder-brengen.

Want eerder wordt de uitwendige vijand overwonnen , wanneer de inwendige mensc\'n niet in wanorde is.

Geen lastiger noch slimmer vijand is er voor de ziel dan gij uzelven zijt, als gij met den geest niet wèl samenstemt.

Wilt gij over vleesch en bloed zegevieren,

derde boek. 261

gij moet inderdaad tegen uzelven eene ware minachting opvatten.

Want omdat gij uzelven nog te ongeregeld bemint, daarom aarzelt gij u volkomen aan den wil van anderen te onderwerpen.

2. Maar wat groots is liet dat gij, die stof zijt en nietigheid, u om Gods wil aan een rnensch onderwerpt, daar Ik, de Almachtige en Allerhoogste, die alles uit niets geschapen heb, Mij om uwentwil den mensch ootmoedig onderworpen heb.

Ik ben de nederigste en geringste geworden,

opdat gij door mijnen ootmoed uwen hoogmoed zoudt overwinnen.

Leer gehoorzamen, stof! Leer u vernederen,

slijk en aarde! en u onder de voeten van allen buigen.

Leer uwen wil verbreken en U tot alle onderwerping schikken.

3. IJver tegen uzelven en laat geen hoogmoed in u leven.

Toon u zoo onderworpen en gering, dat allen over u kunnen gaan en u als het slijk der straten vertreden.

Wat hebt gij te klagen, nietig mensch r Wat kunt gij, snoode zondaar! inbrengen tegen hen die u bestraffen, gij die God zoo vaak belee-digd en de hel zoo dikwijls verdiend hebt ? |||i

Omdat uwe ziel dierbaar was voor mijn aangezicht, daarom heeft mijn oog u gespaard, opdat gij mijne liefde zoudt erkennen en voor mijne weldaden steeds dankbaar zijn, en opdat gij u altoos tot ware onderwerping en tot oot-

262 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, moed zoudt schikken, en de verachting, u door anderen aangedaan, geduldig verdragen.

OEFENING.

Men moet zich niet tevreden stellen met uitwendig te gehoorzamen, en in zaken die gemakkelijk zijn, maar men moet ook uit ganscher harte en in de moeilijkste dingen gehoorzaam wezen. Want hoe lastiger het ons valt te gehoorzamen, hoe meer verdienste wij hebben. Zouden wij ons niet kunnen onderwerpen aan eenen mensch om God, nadat wij gezien hebben dat God zich voor ons aan de menschen heeft onderworpen, ja zelfs aan zijne beulen ?

Jezus Christus heeft geheel zijn leven willen gehoorzaam wezen, ja gehoorzaam tot den dood des kruises; en ik zou mijn leven niet willen doorbrengen met te gehoorzamen, en van de gehoorzaamheid mijne verdienste en mijn kruis maken ? De onafhankelijkheid is het aandeel van eenen God, en Hij is mensch geworden om van eenieder af te hangen, en om de afhankelijkheid in zich te heiligen. Ik wil mij dan naar het voorbeeld van eenen on-derdanigen, afhankelijken en gehoorzamen God schikken, en over niets in mij, noch zelfs over mijn eigen wil beschikken.

GEBED.

Hoeveel, o mijn Heiland! doet zich bij mij nog te overwinnen op. Hoe meer ik uwe lessen aanhoor, hoe meer ik daarvan de waar-

derde boek. 263

heid gevoel. Neen, ik ben mijzelven nog geen volkomen meester, anders zoude ik mij ge-reeder toonen om mijn eigen wil te verbreken en aan anderen onderworpen te zijn. Leer mij ook hierin mijzelven beheerschen. Dat uw voorbeeld mij beschame en dat uw ootmoed mijn hoogmoed overwinne !

VEERTIENDE HOOFDSTUK.

De overweging van de verborgen oordeelen Gods, een middel tegen zelfverheffing.

1. De Geloovige. Gij dondert, o Heer! over mij uw oordeelen en schudt al mijne beenderen van vrees en schrik; mijne ziel is zeer ontsteld.

Ik sta verbaasd, en overweeg dat ook de hemelen niet zuiver zijn in uw oog.

Hebt Gij in uwe Engelen boosheid gevonden en hen niet gespaard, wat zal van mij worden ?

Sterren zijn van den hemel gevallen, en ik, stof, wat vermeet ik mij ?

Menschen wier werken lofwaardig schenen zijn diep gevallen, en die het brood der Engelen aten zag ik lust vinden in zwijnendraf.

2. Er is dan geene heiligheid, zoo Gij o Heer! uwe hand onttrekt.

Geene wijsheid baat, zoo Gij nalaat haar te besturen.

Geene sterkte is vermogend, zoo Gij ophoudt die te ondersteunen.

Geene kuischheid is veilig, zoo Gij haar niet beschermt.

264 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Geene eigene behoedzaamheid baat, zoo uwe heilige hoede niet daarbij komt.

Want door U verlaten, zinken wij en vergaan, maar door U geholpen, richten wij ons op en leven.

Want wij zijn onbestendig, maar worden door U verstrekt: wij zijn lauw, maar worden door U ontvlamd.

O, hoe nederig en laag moet ik van mij-zelven denken, hoe gering het achten, zoo ik iets goeds schijn te hebben.

O, hoe diep moet ik mij onder uwe ondoorgrondelijke oordeelen vernederen, o Heer! daar ik in mij niets anders vinde dan een niet, ja louter niet.

O zware last! o grenzelooze zee! waarin ik van mij niets terugvinde dan een volstrekt niet!

Waar is dan eene schuilplaats voor roem? Waar het betrouwen op eigene deugd ?

In de diepte uwer oordeelen over mij is alle ijdele roemzucht verzwolgen.

3. Wat is alle vleesch voor uw aangezicht? zal het leem roemen tegen zijnen formeerder. (Is. 29. Rom. 9.)

Hoe kan hij, wiens hart Gode waarlijk onderworpen is, door vleitaal hoogmoedig worden ?

Wien de waarheid zich onderworpen heeft, dien zal de gansche wereld niet verhoovaar-digen, en die op God zijne geheele hoop gevestigd heeft, zal door den lof ook van allen niet bewogen worden.

Want ook zij die spreken zijn allen niets; zij gaan met den klank hunner woorden

DERDE BOEK. 265

voorbij. Maar des Heeren waarheid blijft eeu-wig. ( Ps. 116.)

OEFENING.

De ondoorgrondelijkheid der oordeelen Gods, voor wiens oogen alle menscli slechts een nu\'/ en zonde is, moet \'alle gevoel van trotsch-heid in onze ziel uitdooven en haar treffen bij het besef van Gods heiligheid en zuiverheid en het gedenken aan den grond van onzuiverheid en verdorvenheid, dien wij in ons dragen. Een engel zondigt, God kan hem niet verdragen; Hij verwerpt hem om eene enkele zonde uit zijn hart en uit zijn paradijs. De mensch zondigt, en Hij verdraagt hem; Hij opent voor hem zijn hart en zijnen hemel, indien hij door eene spoedige en oprechte bekeering tot Hem wil wederkomen. Laten wij uit het eene eenen diepen afschrik voor de zonde en eene heilzame vrees voor Gods rechtvaardigheid opvatten, en uit het andere een vast vertrouwen in zijne barmhartigheid stellen, niet om haar te misbruiken, met onze boetvaardigheid uit te stellen, maar orn ons aan te moedigen haar te beoefenen, en met te trachten eene volkomene erkentenis voor al zijne weldaden te hebben.

G E B E D.

Geen beter middel, o God ! tegen zelfverheffing dan te overwegen, wat ik ben. Ja, ik ben een niets, een zwak, ellendig schepsel; aan mijzelven overgelaten, verval ik tot allerlei

266 de navolging van jezus christus.

dwaasheden en ongeregeldheden. Uwe hand alleen kan mij staande houden, uwe hoede mij beveiligen. Ach! onttrek mij dan uwen bijstand niet, en laat het bewustzijn dien niet te kunnen ontberen alle opwellingen van hoogmoed bij mij onderdrukken.

VIJFTIENDE HOOFDSTUK.

Hoc men zich bij al het wenschelijke moet gedragen, en hoe men moet bidden.

1. De Heer. Mijn zoon! bij alles moet gij zeggen : » Heer, als het U behaaglijk is, dat het dan dus geschiede !

3 Heer, zoo dit strekt tot uwe eer, het geschiede in uwen naam !

s Heer, zoo het U dunkt, dat het mij voegt en Gij het nuttig oordeelt, geef dat ik het tot uwe eer aanwende.

s- Maar ziet Gij dat iets mij schadelijk en het heil mijner ziel niet bevorderlijk is, neem dan van mij zulke begeerte weg.quot;

Want niet elke begeerte is van den H. Geest, al schijnt zij den mensch recht en goed.

Het is moeielijk naar waarheid te beoordee-len, of een goede dan een kwade geest u aanzette om dit of dat te begeeren, alsmede of gij door uw eigen geest bewogen wordt.

Velen werden op het einde bedrogen, die in den beginne meenden door eenen goeden geest gedreven te zijn.

2. Wat zich dan ook aan uwen geest als wenschenswaardig vertoone, gij moet het altoos

derde boek. 267

id in de vreeze Gods en in ootmoed des harten ie wenschen en vragen; vooral moet gij, met ;n zelfverzaking, alles geheel aan Mij overlaten, et en zeggen ;

n » Heer ! Gij weet wat het beste zij. Dat dit of dat geschiede naar uw welbehagen.

» Geef wat Gij wilt, en zooveel Gij wilt, en wanneer Gij wilt.

» Doe met mij volgens uwe oogmerken, zoo als het U het meest behaagt en uwe eer het meest bevordert.

j » Plaats mij waar Gij wilt, en beschik in t I alles vrij over mij.

»Ik ben in uwe hand, draai en wend mij ï om en om.

»Zie! ik ben uvv dienstknecht, tot alles i bereid : want niet voor mij, maar voor U ; begeer ik te leven; mocht ik dat waardig en I volmaakt doen ! quot;

3. DeGeloovige. Goedertierenste Jesus! geef ï mij uwe genade, opdat zij met mij zij en met ; mij arbeide en mij ten einde toe bijblijve.

Geef dat ik altoos wensche en wille hetgeen ; U het aangenaamst en meest behaaglijk is. Uw wil zij de mijne, en mijn wil volge altoos den uwen en strooke daarmede volkomen.

Laat mijn willen en niet willen met het [ uwe overeenstemmen ; dat ik nooit iets anders j kunne willen en niet willen dan hetgene Gij wilt of niet wilt.

4. Geef mij aftesterven alles wat wereldsch is, en om uwentwil gaarne in deze wereld veracht en onbekend te zijn.

268 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Geef dat ik, boven alles wat ik wensch, in U ruste en mijn hart in U vrede vinde.

Gij zijt de ware vrede des harten. Gij de eenige rust. Buiten U is alles zwaar en onrustig.

In dezen vrede dan, dat is in U, het eenigst hoogste en eeuwige goed, zal ik slapen en rusten. (Ps. 4.) Amen.

OEFENING.

Dewijl God alles wil wat ons overkomt, en dat Hij het wil voor ons welzijn en voor onze zaligheid, zoo moeten wij ons in alles aan zijnen heiligen wil overgeven, dat wil zeggen in de oefening ; 1⁰ Met niets te willen dan hetgeen God wil, en te willen gelijk Hij dit wil en als Hij dit wil. 2⁰ Ons nooit van zijnen heiligen wil door eene vrijwillige ontrouw verwijderen, en nimmer aan ons hart toelaten iets te zeggen of te doen, wat met den wil van God strijdig is. 3⁰ Nooit uit eenig inzicht zondigen, en ons niet tegen God stellen in hetgene Hij van ons wil.

Er is slechts een sterk en standvastig voornemen noodig om alles te doen, te laten en te lijden hetgene Hij wil of van onze getrouwheid zou willen, om ons slachtoffers van zijne liefde en van zijn welbehagen te maken, en ons op aarde datgene te doen beginnen, wat wij hopen in den hemel te blijven doen. Laat ons dus den Heer dikwijls bidden, dat zijn wil in ons hier op aarde geschiede, gelijk hij in ons in eeuwigheid zal geschieden.

derde boek.

g e b e d.

Vader! uw wil geschiede ! Uw wil is de beste, de wijste. Gij weet het beste wat ons dienstig is, terwijl wij maar al te vaak het noodige doorzicht missen. Dat dan van af uw wil alleen het richtsnoer mijner begeerten zij ; dat mijn wil aan den uwen volkomen onderworpen blijve. Doe met mij in alles naar uw heilig welbehagen. Zie, ik ben in uwe hand, uw dienstknecht tot alles bereid. Uw wil zij de mijne: want Gij zijt mijn Vader, en ik ben uw kind.

ZESTIENDE HOOFDSTUK.

Dat men bij God alleen waren troost moet zoeken.

1. De Gelüovige. Alles wat ik tot mijnen troost verlangen of bedenken kan, wacht ik niet hier maar in de toekomst.

Want al had ik alleen al de verkwikkingen der wereld en al konde ik alle genoegens genieten, zoo is het zeker dat zij van geenen langen duur kunnen zijn.

Gij dan, mijne ziel! kunt geen volkomen troost, geen volmaakt genoegen vinden tenzij bij God, den trooster der armen, den beschermer der ootmoedigen.

Wacht, mijne ziel! een weinig, wacht op de beloften van God, en gij zult in den hemel overvloed van alle goederen hebben.

Maar zoo gij de tegenwoordige te ongeregeld najaagt, dan zult gij de eeuwige en hemelsche verliezen.

270 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

Het tegenwoordige zij tot uw gebruik, het eeuwige trekke uw verlangen.

Geen tijdelijk goed kan verzadigen, dewijl gij niet geschapen zijt om dat te genieten.

2. Al bezat gij ook alle geschapene goederen, zoo zoudt gij niet gelukkig noch zalig kunnen zijn; maar in God, die alles geschapen heeft, is uw volkomen zaligheid en uw geluk gelegen.

Niet zooals die den dwazen minnaars der wereld toeschijnt en door hen wordt geroemd, maar zooals de goede geloovigen van Christus verwachten, en waarvan de geestelijkgezinden en zuiveren van harte, wier omgang in den hemel is, somtijds een voorsmaak hebben.

3. IJdel en kortstondig is alle menschelijke troost; waar en zalig is die, welken men inwendig door de AVaarheid ontvangt.

Een godvruchtig mensch draagt overal zijn trooster Jezus met zich om, en zegt tot hem ;

„Blijf mij bij, Heere Jezus! in alle plaatsen en tijden.

„Dit zij mijn troost, allen menschelijken troost gaarne te willen ontberen !

„En wordt ook uw troost onthouden, dat dan uw wil en rechtvaardige beproeving mijn grootsten troost uitmaken.

„ Gij zult toch niet altoos vergramd zijn en niet eeuwiglijk bedreigen. (Ps. 102.)

OEFENING.

God is het middelpunt onzer harten, ^egt de H. Augustinus, en zij zullen altijd onrustig leven, zoo lang zij in Hem niet zullen rusten ;

derde boek. 2 7 1

dit is, zoo lang als zij, aan zichzelven en aan de schepselen verkleefd, hun geluk buiten God zullen zoeken. Men moet zich dan onthechten aan alles wat God niet is, zich van alles afscheiden, als dood zijn voor alles, om het ware geluk te bezitten, hetwelk eene ziel in God vestigt. Zeggen wij dus niet, gelijk de wereldlingen : gelukkig zij, die alles wat zij verlangen in overvloed hebben, en aan welke noch goederen, noch wereldsche vermaken ontbreken ! Laat ons liever zeggen : gelukkig een hart, voor hetwelk I God alleen genoegzaam is ! Gelukkig een Christen, die niet bemint, dan hetgene, wat hij altijd 1 zal beminnen !

GEBED.

Ja, Heer! waarachtig is uw woord. Hoe dikwerf dacht ik mij aan het aardsche te bevredigen en zag ik mij bedrogen! Het is zooals Gij zegt, al de aardsche goederen te samen kunnen mij niet bevredigen, dewijl ik voor verhevener en meer duurzame goederen ben bestemd. Gij, 0 God! kunt alleen mijn trooster en volkomen bevrediger zijn. Wees Gij \'t dan ook en blijf mij bij : zoo zal ik allen menschelijken troost I kunnen ontberen.

ZEVENTIENDE HOOFDSTUK.

Dat men alle zorg op God moet werpen.

1. De Heer. Mijn zoon! laat mij met u Idoen zooals Ik wil. Ik weet wat u dient.

Gij denkt als een mensch, uw gevoelen is in

272 de navolging vanjezus christus.

vele dingen volgens hetgeen menschelijke aandoeningen ingeven.

2. De Geloovige. Heer! het is waar hetgeen Gij zegt. Uwe zorg voor mij is grooter dan alle ■: zorg die ik voor mijzelven kan hebben.

Hij toch staat zeer waggelend, die niet al ; zijne zorgen op U werpt.

Daarom, o Heer! als maar mijn wil oprecht ; en vast aan U gehecht blijft, doe dan met mij wat U behaagt.

Want wat Gij met mij doet, het kan niet dan goed zijn.

Wilt Gij dat ik nog in de duisternis blijve, ; wees gezegend, en wilt Gij dat ik in het licht zij, wees insgelijks gezegend.

Verwaardigt Gij U mij te troosten, wees gezegend, en wilt Gij dat ik gekweld worde, wees [ altoos evenzeer gezegend.

3. De Heer. Mijn zoon! zoo moet gij gesteld zijn, verlangt gij met Mij te wandelen.

Gij moet even bereid zijn om te lijden als om u te verblijden 5 gij moet even gaarne in armoede en behoefte als in overvloed en rijkdom leven.

4. De Geloovige. Heer! wat U ook behage over mij te laten komen, ik zal het voor U gewillig lijden.

Ik wil onverschillig het goede en het kwade, het zoete en het bittere, het blijde en het droevige van uwe hand aannemen, en U voor alles wat mij overkomt danken.

Behoed mij voor alle zonde, en ik zal dood noch hel vreezen.

DERDE BOEK. 273

Verwerp mij slechts niet voor eeuwig en schrap mij niet uit het boek des levens, dan schaadt het mij niet, welke kwellingen ook over mij komen.

O E F E N I N G.

Om den vrede in onrust te bewaren, moet onze wil in God onwankelbaar zijn en God altijd tot doel hebben, dat wil zeggen, dat men in de oefening moet geschikt zijn, om alles van de hand en van het hart van God, van zijne rechtvaardigheid en goedheid, met eene ootmoedige onderwerping aan zijn welbehagen te ontvangen. Goed en kwaad, gezondheid en ziekte, voor- en tegenspoed, vertroosting en mistroostigheid, bekoring en vrede, inwendige vertroostingen, beproeving en kastijding, alles moet in eene ziel met ootmoed, geduld en onderwerping ontvangen worden, als komende van Gods hand; en dit is het eenige middel om den vrede te midden der grootste beroerten te behouden.

r, E B E D.

Aan wien, o God ! zoude ik mijne zorgen beter kunnen toevertrouwen dan aan U, die de lotgevallen uwer kinderen zoo wijselijk bestuurt ? Ik leg dan al mijne zorgen in uwen schoot neder. Gij weet wat mij het beste is. Belieft het U mij met voorspoed te zegenen, ik zal U loven; wilt Gij mij met tegenspoed bezoeken, ook daarvoor zal ik U danken. Bewaar mij voor het allergrootste kwaad, de zonde; al het overige zij U overgelaten !

iS

274 de navolging van jezus christus.

ACHTTIENDE HOOFDSTUK.

Dat men de rampen des levens, naar het voorbeeld van Christus, met gelijkmoedigheid moet dragen.

1. De Heer. Mijn zoon! om uwer zaligheids wille ben Ik van den hemel nedergedaald ; Ik heb uwe ellenden op Mij genomen niet uit dwang, maar getrokken door liefde, opdat gij geduld zoudt leeren en de tijdelijke rampen gewillig dragen.

Want van het uur mijner geboorte, tot mijn verscheiden aan het kruis, ontbrak het Mij nooit aan lijdenssmart.

Ik heb groot gebrek aan tijdelijke goederen gehad en dikwijls velerlei klachten over Mij gehoord.

Met zachtmoedigheid verdroeg Ik beleedi-gingen en smaad; voor weldaden ontving Ik ondankbaarheid, voor wonderwerken laster, voor mijne leer berispingen.

2. De Geloovige. Heer ! dewijl Gij in uw leven geduldig waart en daardoor vooral het bevel uws Vaders volbracht, zoo is het billijk dat ik, ellendige zondaar, naar uwen wil in geduld het uithoude, en den last van dit verderfelijk leven om mijner zaligheids wille zoolang drage als het U zal believen.

Hoe zwaar ook de last van het tegenwoordige leven drukke, het is toch nu door uwe genade zeer verdienstelijk gemaakt. Ook door uw voorbeeld en de voetstappen uwer Heili-

DERDE BOEK. 275

gen is het den zwakke draaglijker en helderder geworden.

En ook is daaraan meer troost verbonden dan voorheen onder de Oude Wet, toen de toegang ten hemel gesloten bleef, en ook de weg ten hemel scheen duisterder, toen zoo weinigen moeite deden om het hemelrijk te zoeken.

Zelfs ook zij, die toen rechtvaardig en ter zaligheid geroepen waren, konden het rijk dei-hemelen niet binnengaan, voordat door uw lijden en heiligen dood de schuld afgedaan was.

3. O, hoeveel dank moet ik U niet bewijzen, dat Gij U verwaardigd hebt mij en allen ge-loovigen _ den rechten en zekeren weg naar het eeuwig koninkrijk te toonen !

Want uw leven is onze weg, en door heilige lijdzaamheid gaan wij tot U, die onze kroon zijt.

¹vVaart Gij ons niet voorgegaan en hadt Gij ons niet onderwezen, wie zou moeite doen om te volgen ?

Helaas l hoevelen zouden niet verre achterblijven, zoo zij op uw heerlijk voorbeeld niet konden staren !

Zie! wij blijven nu nog lauw, nadat wij zoo vele wonderwerken en keringen gehoord hebben ; wat zoude het zijn, indien wij zulk een groot licht niet hadden om U te volgen ?

OEFENING.

Dikwijls moeten wij op het smartvol lijden des Zaligmakers denken, die voor ons de straf-

■ I

276 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, fen, welke wij schuldig waren, heeft geboet, en dit om ons op te wekken om behoorlijk te lijden. Het lijden dat God ons overzendt, zijn proefnemingen om onze getrouwheid te doorgronden, of rechtvaardige straffen om onze ongetrouwheden te tuchtigen. Wij moeten het met eene ootmoedige onderwerping en in den waren geest van boetvaardigheid aannemen. Gelukkig nog, dat wij aan de goddelijke rechtvaardigheid in den tijd mogen voldoen, om Gods goedheid in eeuwigheid te mogen aanschouwen. ,

De orootste kwelling die wij hebben, is ons zeiven te verdragen. De opstand onzer driften, de bitterheden van ons hart, de droefgeestigheid van onzen aard, de ongeregeldheden onzer gedachten, en geheel ons eigen is zoo strijdig aan God, en zouden een kruis wezen dat zeer moeilijk te dragen is, tenzij wij menigmaal dachten aan het geduld, waarmede God ons verdraagt •, en dat wij moeten navolgen, in onszelven te verdragen. Laat ons dan trachten in kwellingen te leven en ze geduldig aanvaarden, om met den troost te sterven, da. onze zonden door het goede gebruik der smarten van dit leven uitgewischt zijn, welke ne. noodzakelijkste geduld is tot de zaligheid van eenen Christen.

gebed.

Hoe kan ik, o God! over eenig lijden kiaga. daar ik in Jezus uwen Zoon een voorbeeld heb Hij droeg den zwaarsten last! verdroeg allerle

r

i 5 1 n lt;-1 egt;i-\\

derde boek. 277

lijden, en mij zoude reeds het geringste lijden ondraaglijk vallen ? Dat mijn oog op dezen grooten voorganger gevestigd blijve, en ik mij bevlijtige zijn voetspoor te drukken. Dat ik van Hem geduld leere : zoo mag ik mij in waarheid een leerling van Hem noemen, en zie ik mijn geduld door Hem bij U bekroond.

NEGENTIENDE HOOFDSTUK.

Oirr het verdragen van smaad.

Dc ware geduldige.

1. De Heer. Wat zegt gij, mijn zoon? Houd op met klagen bij de overweging van mijn lijden en dat mijner Heiligen.

Gij hebt immers nog niet tot blocdvergictens toe gestreden. ( Hebr. 12.)

Wat gij lijdt is weinig in vergelijking van hen, die zooveel geleden hebben, die zoo hevig bekoord, zoo zwaar verdrukt, en op zoo velerlei wijze beproefd en geoefend zijn.

Gij moet u dus het zwaardere van anderen voor den geest brengen, opdat gij het geringere te lichter moogt dragen.

En komt het u zoo gering niet voor, zie toe of uw ongeduld daarvan niet de oorzaak zij.

Doch het moge klein of groot zijn, beijver u om alles geduldig te dragen.

2. Hoe beter gij u tot lijden schikt, zooveel te wijzer handelt gij en te meer verdient gij.

Ook zult gij alles lichter dragen, als gij u door moed en oefening daartoe voorbereidt.

Zeg niet : » dit kan ik van dien mensch niet

278 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, verdragen, ook behoef ik zoo iets niet te lijden, want hij heeft mij groote schade gedaan, en verwijt mij dingen waaraan ik nooit gedacht heb. Van een ander zoude ik gaarne verdragen, wat ik zoude meenen te moeten verdragen.

Dwaas is dusdanige gedachte, welke de deugd des gedulds niet in aanmerking neemt, noch van wien zij bekroond zal worden, maar eer let op personen en aangedane beleedigingen.

3. Hij is dus de ware geduldige niet, die niet wil lijden dan zooveel hem goeddunkt en van wien het hem belieft.

Maar de ware geduldige ziet er niet op, door wien hij geoefend worde, of hij zijn overste of zijnsgelijke of een mindere, of het een vroom en heilig dan een boos en nietswaardig mensch zij.

Maar hoeveel en van welk schepsel ook en hoe dikwijls hem eenig kwaad overkome, alles neemt hij zonder onderscheid uit Gods hand met dankbaarheid aan en houdt het voor een groot gewin ; want niets, hoe gering ook, indien men het slechts om Gods wil lijdt, kan bij God onbeloond blijven.

4. Wees derhalve steeds bereid tot den strijd, zoo. gij de zege wilt behalen.

Zonder strijd kunt gij de kroon des gedulds niet bekomen.

Wilt gij niet lijden, gij wilt niet gekroond worden, maar verlangt gij gekroond te worden, strijd dan kloekmoedig, verdraag met geduld.

Zonder arbeid komt men niet tot rust, zonder strijd behaalt men geene overwinning.

derde boek. 279

5. De Geloovige. Dat mij, o Heer! door uwe genade mogelijk worde, wat mij van nature onmogelijk schijnt.

Gij weet hoe weinig ik verdragen kan en hoe ras ik bij het opkomen van den gering-sten tegenspoed terneder ligge.

Laat elke oefening van verdrukking mij om uwen naam behaaglijk en wenschelijk worden-, want om uwentwil te lijden en gekweld te worden is allerheilzaamst voor mijne ziel.

OEFENING.

De oefening van het geduld bestaat : i. In alle wederwaardigheden van de hand Gods te ontvangen. 2. In alles met onderwerping te lijden. 3. In nooit over eenige tegenspraak te klagen. 4. In te gelooven, dat ons, na de hel verdiend te hebben, geen ongelijk noch onrechtvaardigheid kan wedervaren. 5. In geene klachten dan over onszelven te doen. 6. In niets te zeggen als men ontsteld is. 7. In God voor het kwaad zoo wel als voor het goed te bedanken. 8. Eindelijk en dikwerf met Job te zeggen ; De Heer had het mij gegeven, de Heer heeft het mij ontnomen, zijn naam zij geprezen. Ziedaar, welke de oefening moet wezen, die ter zaligheid van alle christenen noodzakelijk is, en die nochtans in de chris-tene wereld zoo zeldzaam gevonden wordt, want er is niemand of hij lijdt veel, en weinigen die behoorlijk lijden.

Een lang en standvastig geduld in de wederwaardigheden, is eene zeer krachtige boetple-

28o de navolging van jezus Christus. ging om de zonden uit te wisschen, welke God niet tweemaal straft; en wanneer Hij ons in dit leven tuchtigt, toont Hij ons hierdoor, dat Hij ze in het andere niet zal straffen.

g e rgt; f, d.

Hoe meer ik, o God ! uw woord overweeg, hoe meer ik mijzelven beschouw, hoe noodzakelijker ik voor mij de oefening van geduld houde. Maar ach ! hoe verzet zich daartegen mijne zinlijkheid! Gij weet, hoe weinig ik verdragen kan en hoe dra ik, bij het geringste windje van tegenspoed bezwijke. Leer mij meer en meer mijzelven overwinnen, en laat mij door uwe genade datgene mogelijk worden, wat mijner zinlijkheid zoo vaak onmogelijk schijnt.

TWINTIGSTE HOOF1 )STUK.

Over dc bekentenis van eigen zwakheid en over de rampen des levens.

i. De Geloovige. Ik zal tegen mij mijne ongerechtigheid belijden ; (Ps. 31.) ik zal, o Heer! voor U mijne zwakheid belijden.

Dikwijls is het eene geringe zaak, welke mij terneerslaat en bedroeft.

Ik neem voor mij kloekmoedig te gedragen; maar als eene geringe bekoring komt, overvalt mij groote angst.

Somtijds is het een allerellendigst ding, waaruit eene zware bekoring ontstaat.

En wanneer ik mij, omdat ik niets gevoel.

DERDE BOEK. 281

een weinig veilig acht, dan bevind ik mij somtijds door een klein windje bijna overwonnen.

2. Zie dan, o Heer ! neder op mijne zwakheid en broosheid, U door en door bekend.

Ontferm U mijner en trek viij uit het slijk dat ik daarin niet blijve steken, ( Ps. 68.) opdat ik niet teenemaal neerslachtig blijve.

Dit is het dat mij zoo vaak ternederslaat en voor U beschaamt, dat ik zoo licht val en zoo zwak ben ter bestrijding van mijne driften.

En al komt het niet geheel tot toestemming, is mij echter hunne aanvechting lastig en moeilijk, en het verdriet mij zeer alzoo dagelijks in twist en strijd te leven.

Ook daaruit wordt mijne zwakheid mij bekend, dat de verfoielijke voorstellingen altoos veel lichter opkomen dan vertrekken.

3. Ach ! zeer vermogende God van Israël! — ij veraar der getrouwe zielen ! zie op den arbeid en druk van uwen dienstknecht neder, en sta hem bij in alles wat hij onderneemt.

Versterk mij met hemelsche kracht, opdat de oude mensch, het ellendige vleesch, den geest nog niet geheel onderworpen, niet de overhand krijge, tegen hetwelk ik zoo lang zal moeten strijden, als ik in dit zeer ellendige leven ademhale.

Ach! wat is dit leven, waar rampen en ellenden niet ontbreken en alles vol is van strikken en vijanden.

Want de eene kwelling of bekoring wijkt niet, of de andere is daar; ja, terwijl een vorige strijd nog duurt, komen er onverwachts meer andereop.

282 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

4. Hoe kan men dan een leven beminnen, dat zooveel bitterheids heeft en aan zoo vele rampen en ellenden onderhevig is ?

Hoe noemt men het nog een leven, dat zooveel dood en verderf teelt ?

En nochtans bemint men het en velen zoeken daarin hun genoegen.

Dikwijls verwijt men de wereld dat zij bedrie-gelijk en ijdel is; nochtans verlaat men haar niet licht, wijl de begeerlijkheden des vleesches te veel de overhand hebben.

Want iets anders trekt tot het beminnen, iets anders tot het verachten der wereld.

Tot de liefde der wereld trekken de begeerlijkheid des vleesches, de begeerlijkheid der oogen en de hoovaardij des levens; maar de daarop billijk volgende straffen en de ellenden verwekken haat der wereld en verdriet.

5. Doch helaas ! de kwade begeerte sleept de wereldschgezinde ziel mede, die het een wellust acht op doornen te liggen (Job 30.), omdat zij de liefelijkheid van God en de innerlijke genoegens der deugd noch gekend noch gesmaakt heeft.

Zij daarentegen die de wereld volkomen versmaden en voor God onder eene heilige tucht zoeken te leven, zijn niet onbekend met de goddelijke liefelijkheid, toegezegd aan alle ware verzakers, en zien het duidelijker in- hoezeer de wereld dwaalt en op hoevelerlei wijze zij bedrogen wordt.

O E F E N I N G.

Het is niet genoeg zijne zwakheid en ellende

DERDE BOEK. 283

te gevoelen en te kennen, als ook het gedurig gevaar, waarin men zich bevindt, van zijne driften te volgen en in zonden te vallen; men moet zich nog hierover in Gods tegenwoordigheid verootmoedigen, met vertrouwen tot Hem zijne toevlucht nemen, steeds over de kwellingen onzer ballingschap zuchten, zich in de armen van den Zaligmaker werpen en op zijne goedheid steunen, tot Hem wederkeeren zoodra men gevallen is, zich na den val weder oprichten, en nooit in den staat van zonde, noch van lauwheid of trouweloosheid, waartoe onze zwakheid ons aanzet, blijven voortgaan.

Dit leven is zoo vol bekoringen, wederwaardigheden en ellenden, dat het ondraaglijk wordt voor eene ziel, die haren God bemint en Hem vreest te beleedigen. Het middel, roept zij uit, van te leven zonder te zondigen! maar het middel van te zondigen en te leven ? Hoe ! altijd vallen, altijd zich weder oprichten, altijd zijne driften bestrijden en altijd aan de ongeregelde neigingen zijns harten wederstaan! Dat is geen leven, dit is zonder ophouden sterven. Laat ons niet ophouden onze heerschende driften in te toornen, te bevechten en te overwinnen, aangezien hierin de verdienste van een bovennatuurlijk leven bestaat, hetwelk den hemel waardig is.

GEBED.

Opnieuw beiijde ik voor U, o God ! mijne zwakheid. Zwak ben ik; dagelijks ontwaar ik daarvan de blijken. Niet slechts is de geringste

284 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

tegenspoed in staat om mij terneder te slaan, maar ook de geringste bekoring om mij te overwinnen. Ik ken het bedriegelijke der wereld, en echter laat ik mij door haar schijnschoon verleiden. Dat dit bedrog eens ophoude! Versterk mij door uwe kracht en doe mij over wereld en vleesch zegevieren.

EEN EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Dat men in God boven alle goederen en gaven moet rusten.

1. DeGeloovige. Gij dan, mijne ziel! rust boven alles en in alles steeds in den Heer ; want Hij is de rust der Heiligen.

Geef, o allerliefste en beminnelijkste Jezus ! dat ik in U boven alle schepsel ruste, boven alle gezondheid en schoonheid, boven allen roem en eer, boven alle macht en waardigheid, boven alle wetenschap en vernuft, boven alle rijkdom- 1 men en kunsten, boven alle vreugde en bli.d- f schap, boven alle faam en naam, boven alle ge-noegens en troost, boven alle hoop en belofte. | boven alle verdienste en verlangen, boven alle | giften en gaven welke Gij kunt geven en uil- [ storten, boven alle vroolijkheid en verrukking | welke de ziel vatten en voelen kan; eindelijk p boven alle Engelen en Aartsengelen en boven | het gansche hemelsch heir; boven alle zichtbare I en onzichtbare dingen en boven alles, wat Gij, | mijn God ! niet zijt.

2. Gij toch, Heere mijn God ! zijt boven alles p de beste; Gij alleen de allerhoogste, Gij alleen

DERDE HOEK. 285

de machtigste; Gij alleen de allergenoegzaamste en rijkste; Gij alleen de allerlieflijkste en troostrijkste ; Gij alleen de allerschoonste en allerbeminnelijkste; Gij alleen de alleredelste en aller-roemrijkste; in Wien alle goed, tegelijk en volkomen is, en altoos was en zijn zal.

Daarom is alles gering en ongenoegzaam, wat Gij mij buiten Uzelven schenkt, of van Uzelven openbaart, of belooft, zoolang ik U niet aanschouwen noch volkomen genieten mag.

Want mijn hart kan niet waarlijk rusten noch ten volle bevredigd worden, tenzij het in U ruste en zich boven alle gaven en boven alle schepsel verheffe.

3. o Jezus Christus! dierbaarste bruidegom ! zuiverste minnaar! Heer van al het geschapene ! wie zal mij vleugelen eener ware vrijheid geven om tot U te vliegen en in U te rusten !

O, wanneer zal het mij vergund worden, geheel vrij te zijn en te zien hoe lieflijk Gij zijt, Heere mijn God !

Wanneer zal ik mij volkomen met U vereenigen, zoodat ik door liefde tot U mijzelven niet gevoele, maar U alleen, boven alle besef en mate, op eene wijze aan allen niet bekend.

Doch thans zucht ik dikwijls en draag mijn ongeluk met smart: want in dit dal der ellende bejegent mij veel kwaads, dat mij dikwijls ontstelt, bedroeft en benevelt, dat mij dikwijls hindert en aftrekt, aanlokt en verstrikt, zoodat ik geen vrijen toegang tot U hebbe en die genoegelijke omhelzingen misse, welke de zalige geesten steeds genieten.

286 de navolging van jezus christus.

Mochten mijne verzuchtingen en de menigvuldige kwellingen hier op aarde U bewegen!

4. O Jezus ! glans der eeuwige heerlijkheid! troost der ziele in hare vreemdelingschap ! voor U is mijn mond zonder spraak, maar mijn stilzwijgen spreekt tot U.

Hoe lang toeft mijn Heer nog tot mij te komen ?

Dat Hij kome tot mij, zijn armen dienstknecht, en mij verblijde, dat Hij zijne hand uit-strekke en een ellendige rukke uit allen angst!

O kom! kom! want zonder U heb ik geen blijden dag noch uur : Gij zijt mijne vreugde en zonder U is mijne tafel ledig.

Ik ben ellendig gekerkerd en met kluisters beladen, totdat Gij mij door het licht uws bij-zijns verkwikt, mij de vrijheid wedergeeft en mij uw vriendelijk aanschijn laat aanschouwen.

5. Dat anderen in plaats van U iets anders zoeken wat zij willen ; mij behaagt intusschen niets en zal niets behagen, tenzij Gij mijn God ! mijne hoop, mijn eeuwig heil.

Ik zal niet zwijgen noch ophouden met bidden, totdat uwe genade terugkeere en Gij inwendig tot mij spreekt.

De Heer. Zie, hier ben Ik. Zie Ik kom tot u, daar gij Mij hebt aangeroepen. Uwe tranen en de begeerten uwer ziele, uwe vernedering en droefheid des harten hebben Mij bewogen en tot u gebracht.

6. De Geloovige. Ja, Heer! ik heb U geroepen, en ik heb verlangd U te genieten, gereed om alles om uwentwille te versmaden. Gij toch

DERDE BOEK. 287

hebt mij eerst opgewekt, dat ik U mocht zoeken.

Wees dan gezegend, o Heer! die uwen dienstknecht deze goedheid bewezen hebt naar de menigte uwer barmhartigheden.

En wat heeft uw dienstknecht voor U nog meer te zeggen, dan dat hij zich voor U diep vernedere, steeds indachtig zijner ongerechtigheid en nietigheid.

Want onder al het wonderbare in hemel en op aarde is Uwsgelijke niet.

Overgoed zijn uwe werken, billijk uwe oor-deelen, en alles wordt door uwe voorzienigheid bestuurd.

Daarom, o wijsheid des Vaders ! zij U lof en heerlijkheid. Dat mijn mond, mijne ziel en al het geschapene te samen U loven en prijzen.

OEFENING.

Men moet God stellen boven alles wat bestaat, en niet is wat Hij is ; dat wil zeggen, dat men in de oefening zich moet toeleggen om zichzelven te verlaten, zich in alles te verloochenen , alle zelfvoldoening af te sterven, en zich honderde geoorloofde vermaken te ontzeggen, om zich te straffen over de zondige vermaken, welke men genoten heeft. Zich versterven, zich verlaten en zich voor God opofferen 5 zich boven al het geschapene verheffen, om tot God te kunnen naderen en zich geheel in Hem te verliezen; in zich een voort-durenden staat behouden van inwendige en opperste aanbidding voor God, voor wien alles in ons moet wijken ; Hem door onze werken

288 de navolging van jezus christus, en door de opoffering van alles, wat ons behaagt, als den volkomen Meester en den God van onze harten aanstellen ; door de liefde Gods in zooverre doordrongen zijn, dat men liiets meer smake dan Hem, in het paradijs dezer aarde, en als een voorsmaak van de eeuwigheid. Maar om hiertoe te geraken, moet men zich ontdoen van de vermaken des gees-tes, die denzelve verstrooien en van God aftrekken, van de verkleefdheid des harten, die hetzelve aan het schepsel hecht, opdat de zie! gansch vrij en ontslagen van het slavenjuk harer driften, zooals de koninklijke Profeet zegt, vleugels van eene duif neme, om tot God te vliegen en in Hem alleen te rusten.

g e b e d.

Mocht ik zoo gelukkig zijn in U, o God ! boven alles mijne rust te zoeken en ook te vinden! Konde ik mij boven het aardsche verheffen om mij te nauwer aan U te verbinden ! Doe dat oogenblik waarnaar ik zoozeer verlang, dra verschijnen. Kom toch, Heere Jezus! kom, verbreek de banden, die mij binden en in mijne vlucht belemmeren. Kom, troost mijn naar licht begeerig hart en verbind het aan U door zuivere, onbepaalde, allesover-treffende liefde.

TWEE EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Over het gedenken van Gods menigvuldige weldaden.

t. Df, Geloovige. Heer ! open mijn hart

DERDE BOSK. 289

voor uwe wet en leer mij naar uwe geboden wandelen.

Geef mij dat ik uwen wil versta en met grooten eerbied en eene ernstige overweging uwe weldaden zoo in het algemeen als in het bijzonder, gedenke, opdat ik U daarvoor waardig dank betuige.

Maar ik weet en beken dat ik ook voor de geringste zaak U de schuldige dankzegging niet kan toebrengen.

Ik ben verre beneden al de goederen mij geschonken, en als ik let op uwe verhevenheid, dan bezwijkt mijngeest voor die grootheid.

2. Alles wat wij hebben naar ziel en lichaam, en alles wat wij uitwendig of inwendig op eene natuurlijke of bovennatuurlijke wijze bezitten, is uw geschenk en kondigt U aan als den liefderijke, weldadige en goede, van wien wij alle goed ontvangen hebben.

Al heeft de eene meer, de andere minder ontvangen, alles is toch het uwe, en zonder U kan men niet het minste bezitten.

Hij die meer ontvangen heeft, mag niet roemen op zijne verdienste noch zich boven j anderen verheffen, ook niet den mindere be-j spotten; want deze is de grootste en beste, I die zichzelven het minste toeschrijft en in het I bedanken het nederigste en ijverigste is.

En wie zich voor den geringste van allen houdt en als den onwaardigste oordeelt, is het geschiktst om grootere gaven te ontvangen.

3. Die nu minder ontvangen heeft mag zich niet bedroeven noch kwalijk nemen,

19

290 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, noch den meer bedeelde benijden : maar liever moet hij op U zien en uwe goedheid te meer prijzen, dat Gij uwe geschenken zoo mild, zoo om niet en zoo gewillig, zonder aanzien van personen uitdeelt.

Alles is uit U en daarom zijt Gij in alles te loven.

Gij weet wat eenieder nuttig is te geven, en waarom deze minder en die meer hebbe staat niet aan ons te beslissen, maar aan U, bij wien de verdiensten van ieder zijn bepaald.

4. Daarom, Heere God ! acht ik het ook eene groote weldaad niet veel te hebben, waaruit naar het uitwendige en volgens den mensch lof en roem voortkomt; zoodat iemand bij de beschouwing van zijn eigen armoede en geringheid, deswegens niet al.\'.een geen bezwaar of droefheid of misnoegdheid mag gevoelen, maar eer troost en groote vreugde, omdat Gij, o God! de armen en nederigen en bij de wereld verachten tot uwe vertrouwelingen en huisgenooten verkoren hebt.

Getuigen zijn uwe Apostelen zeiven, die Gij als vorsten over de geheele aarde hebt gesteld.

Echter verkeerden zij in de wereld zonder klagen, zoo nederig en eenvoudig en zoo vreemd van alle list en bedrog, dat zij zich zelfs verheugden om uws naams wille smaad te lijden en datgene wat de wereld schuwt, met grooten ijver omhelsden.

5. Niets derhalve moet hem, die U bemint en uwe weldaden kent, zoo verheugen, als uw

DERDE BOEK. 2gi

wil over hem en het welbehagen uwer eeuwige beschikking.

Ja, daarover moet hij zoo tevreden en getroost zijn, dat hij even gaarne de minste zou willen blijven als een ander wenscht de grootste te zijn ; en even zoo vreedzaam en verge-| noegd op de laagste plaats als op de eerste; | en even gaarne veracht en verworpen zelfs j zonder naam en faam, als boven de overigen | in de wereld geëerd en verheven.

Want uw wil en de ijver voor uwe eer moe-| ten boven alles gaan, en hem meer troost en | genoegen geven dan al de weldaden hem ge-| schonken of nog te schenken.

OEFENING.

I Gelukkig eene ziel, die zich in hare oogen | gering acht; die evenzeer tevreden is onder | anderen te staan, als anderen tevreden zijn

I boven allen geacht te worden ; die al hare verdiensten en haar geluk stelt in onbekend, verworpen en versmaad te wezen; die even vurig verlangt de verachting en als afschrik der wereld te wezen, als anderen wenschen door haar geacht en geëerd te worden ! Want die ziel stelt haar vermaak in het hart van God; zij is groot in de oogen van zijne Majesteit, en verdient door hare ootmoedigheid zijne grootste genaden. Om tot dien graad van volmaaktheid te komen, moet men gaarne een onbekend en verworpen leven leiden ; niets doen uit inzicht van geacht en geprezen te worden ; zeer gaarne eene versmading en eenen boven allen geacht te worden ; die al hare verdiensten en haar geluk stelt in onbekend, verworpen en versmaad te wezen; die even vurig verlangt de verachting en als afschrik der wereld te wezen, als anderen wenschen door haar geacht en geëerd te worden ! Want die ziel stelt haar vermaak in het hart van God; zij is groot in de oogen van zijne Majesteit, en verdient door hare ootmoedigheid zijne grootste genaden. Om tot dien graad van volmaaktheid te komen, moet men gaarne een onbekend en verworpen leven leiden ; niets doen uit inzicht van geacht en geprezen te worden ; zeer gaarne eene versmading en eenen

292 de navolging van jezus christus, slechten uitval aanvaarden als iets dat wij verdienen, en met eene ootmoedige onderwerping de minachting, de tegenspraak en den laster ontvangen; zich met schande voeden, gelijk Jezus Christus zich daarmede heeft gevoed, en het zich tot eer rekenen aan Hem gelijkvormig te zijn.

g e d e d.

Hoe zal ik, o God ! al de weldaden optellen die ik van U ontvangen heb ? Ik verlies mij in deze diepte. Alles wat ik bezit, is uwe gave. Hij die meer bezit, mag zich daarop niet beroemen, gelijk hij zich niet beklagen tnag die minder heeft : Gij toch weet hem dit te vergoeden. Laat dit geloof mij steeds bezielen en tevredenheid inboezemen. Bewaar mij in voorspoed voor zelfverheffing en in tegenspoed voor mismoedigheid.

DRIE EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

De vier dingen die den vrede grootelijks bevorderen.

1. De Heer. Mijn zoon ! nu zal Ik u den weg des vredes en der ware vrijheid leeren.

2. De Geloovige. Doe, o Heer! wat Gi. zegt : want ik hoor het gaarne.

3. De Heer. Leg u toe, mijn zoon! om liever den wil van een ander dan den uwen te doen.

Verkies steeds liever min dan veel te hebben.

Zoek altoos de laagste plaats en aan allen 1 onderworpen te zijn.

derde boek. 293

Wensch steeds en bid dat de wil van God in volkomen geschiede.

Zie, zulk een man treedt het gebied des vre-des en der ruste binnen.

4. De Geloovige. Heer! deze uwe korte rede bevat in zich eene groote volmaaktheid. Klein is zij in woorden, maar vol van zin en overvloedig in vruchten.

Kende ik ze maar getrouw nakomen, dan zoude niet zoo licht ontroering in mij ontstaan.

Want zoo dikwijls ik mij onrustig en bezwaard gevoel: bevind ik dat ik van deze leer afgeweken ben.

Maar Gij, die alles vermoogt en wien de voortgang mijner ziele steeds ter harte gaat, vermeerder uwe genade te meer, opdat ik uw voorschrift nakomen en mijne zaligheid bewerken moge.

5. De Geloovige. Heere mijn God ! verwijder Uniet van mij; o mijn God\', zie op te mijner hulpe. (Ps. 70) want zoo velerlei bedenkingen zijn bij mij opgekomen en groote angsten, welke mijne ziel benauwen.

Hoe zal ik er onbeschadig doorkomen ? hoe er doorbreken?

De Heer. Ik zat u voorgaan, en de trotsehen der aarde vernederen. (Is. 43.) Ik zal de deuren des kerkers openen en u verborgen schatten openbaren. (Is 45.)

De Geloovige. Heer! doe gelijk Gij zegt, en dat alle booze gedachten voor uw aanschijn vlieden.

Dit is mijne hoop en eenige troost, in alle

294 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS, benauwdheid tot U mijn toevlucht te nemen, op U te vertrouwen, U uit het binnenste des harten aan te roepen en uwen troost geduldig af te wachten.

6. Verlicht mij, goede Jezus! met de stralen van het inwendig licht, en verdrijf alle duisternis uit de woning mijns harten.

Beteugel de veelvuldige verstrooiingen, en verijdel de bekoringen die mij geweld doen.

Strijd krachtig voor mij en overwin die booze dieren, ik bedoel de verlokkelijke begeerlijkheden, opdat er door uwe kracht vrede zij, en uw heilige tempel, die van een zuiver geweten, van den overvloed uws lofs weer-galme.

Gebied den winden en stormen; zeg tot de zee: wees stil, en tot den noordenwind: blaas niet meer, en er zal groote stilte zijn.

7. Zend vtij uiilt; licht en uwe waarheid: (Ps. 42) dat zij de aarde beschijnen: want ik ben een ledige en woeste aarde, tot dat Gij mij verlicht.

Stort van boven uwe genade uit, en doortrek mijn hart met uwen hemelschen dauw. Giet de wateren der godsvrucht om de oppervlakte der aarde te besproeien, opdat zij goede en zeer goede vruchten voortbrenge.

Beur mijne door den last der zonden neergedrukte ziel op, en richt al mijn verlangen ten hemel, opdat het mij, het liefelijke eener hoogere zaligheid gesmaakt hebbende, ver-driete aan het aardsche te denken.

8. Voer mij weg en ontruk mij aan allen

DERDE BOEK. 295

vergankelijken troost der schepselen; want niets dat geschapen is kan mijn verlanger. volkomen bevredigen noch vertroosten.

Hecht mij aan U door den onverbreekbaren band der liefde; want Gij alleen zijt den beminnende genoeg en buiten U is alles nietig.

OEFENING.

Niemand kan zich aan het gezicht, noch aan de rechtvaardigheid Gods onttrekken; men moet dan, i. onophoudelijk over zichzelven waken; 2. aan zich niets vergeven noch toelaten wat den Heer mishaagt; 3. onder zijne oogen en onder zijne hand leven, dat wil zeggen, alles in zijne tegenwoordigheid doen en met het inzicht van Hem te behagen; 4. in alle omstandigheden de beweging zijner genade volgen, geen wederstand aan zijnen heiligen wil bieden, en geen oogenblik uitstellen om dien te volbrengen, zoo dat men geenen tusschentijd stelle tusschen te kennen, te willen en te doen, wat God wil dat wij doen. Niets is zoo aangenaam aan den Heer, dan zijn vertrouwen in Hem te stellen, alles om Hem te verlaten, en zich geheel aan Hem over te geven, en in alles van Hem af te hangen. Gelukkig di^ ziel, welke, alles van de hand Gods aannemende, zich in alles aan zijnen heiligen wil onderwerpt, die niets wil dan hetgeen God wil, en alles wil wat haar overkomt, omdat God het alzoo wil.

GEBED.

Heere Jezus! weinig zijn uwe woorden, maar ruim in beteekenis. Dierbaar zijn zij voor mijn

296 de navolging van jezus christus, hart, daar zij de middelen vöorschrijven waardoor de ware vreugde verkregen wordt. O, mocht het dra daarvan de vruchten ontwaren! Maar ach! Gij weet wat mij tot beletsel is: Gij kent het geweld mijner driften. Verlos mij daarvan en van hare verderfelijke gevolgen. Spreek slechts éen woord en kalmte zal in mijn binnenste heerschen.

VIER EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Dat men moet vermijden naar eens anders gedrag nieuwsgierig te onderzoeken.

De Heer. Mijn zoon! wees niet nieuwsgierig en voed geen ijdele zorgen.

Wat raakt u dit of dat? Volg gij Mij.

Wat toch gaat het u aan, of deze dus of zoo gesteld zij, of gene dus of zoo handele of spreke ?

Gij behoeft voor anderen niets te verantwoorden, maar zult voor uzelven rekenschap geven. Waarmede laat gij u dan in ?

Zie, Ik ken allen; Ik zie alles wat onder de zon geschiedt. Ik weet hoe het met een ieder gesteld is; wat hij denkt, wat hij wil en werwaarts zijne bedoeling gaat.

Aan Mij dus moet alles overgelaten worden, houd u in goeden vrede en laat den onrustige woelen zooveel hij wil.

Wat hij gedaan of gezegd zal hebben zal op hem nederkomen; want Mij kan hij niet bedriegen.

2. Wees niet bezorgd om de schaduw van

DERDE BOEK. 297

een grooten naam, om de gemeenzaamheid met velen, noch om de bijzondere genegenheid der menschen; want daaruit ontstaat verstrooiing en groote duisternis des harten.

Gaarne zoude ik mijn woord tot u richten en u geheimen openbaren, zoo gij zorgvuldig acht gaaft op mijne komst en Mij de deur uws harten opendet.

Wees omzichtig, waak in het gebed en verneder u in alles.

OEFEN! N G.

Om den waren vrede der ziel te genieten, moet men: i. alle nieuwsgierigheid vlieden, wegens alles wat den naaste aangaat: 2. met geduld de kwellingen aanvaarden, die ons door de rechtvaardigheid Gods of door de onrechtvaardigheid der menschen overkomen; 3. zich aan het lijden gewennen, alsmede aan de be-rooving van zijnen zin en van de vertroosting; 4. aan God al de voldoening van onzen geest, van ons hart en van onze zinnen opofferen, en Hem bedanken, dat Hij niet toelaat dat wij iets ter onzer bevrediging buiten Hem vinden.

G E B E D.

Uw woord is waarheid, o God! te vaak liet ik mij met zaken in die mij vreemd waren, en matigde ik mij een oordeel aan, dat U alleen toekomt. Bezorgd omtrent ijdele zaken, was ik zorgeloos omtrent mijn eigen heil en ondermijnde ik de rust mijns harten. Doe mij voorzichtiger en waakzamer worden, en boven

\' M

298 de navolging van jezus christus.

alles bekommerd zijn omtrent het éene noo-dige, mijn eeuwig heil. Dat zij mijne hoofdbezigheid, daaraan offere ik alles op.

VIJF EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Waarin de duurzame vrede des harten en de ware voortgang bestaan.

1. De Heer. Mijn zoon! Ik heb gezegd; vrede laat ik u: mijnen vrede geef ik u, niet gelijk de wereld geeft, geef ik u dien. (Joan. 14.)

Allen verlangen den vrede; maarniet allen zorgen voor hetgeen tot waren vrede dient.

Mijn vrede is met de nederigen en zacht-moedigen van harte; uw vrede zal zijn in groote lijdzaamheid.

Zoo gij naar Mij hoort en mijne stem volgt, zult gij groeten vrede kunnen genieten.

2. De Geloovige. Wat moet ik dan doen r

3. De Heer. Let in alles op uzelven, wat gij doet en wat gij zegt, en richt al uwe te-doelingen daarhenen om Mij alleen te behagen en buiten Mij niets te begeeren of te zoeken.

Vel ook geen lichtvaardig oordeel over de woorden of daden van anderen, en wikkel u niet in zaken welke u niet zijn toevertrouwd; 200 is het mogelijk dat gij weinig of zelden onrust ontwaart.

Maar nooit eenige onrust te ontwaren en nooit eenige ziels- of lichaamskwelling te lijden behoort niet tot dezen tijd, maar tot den staat der eeuwige ruste.

Denk derhalve niet den waren vrede gevon-

derde boek. 299

den te hebben, wanneer gij geenen druk gevoelt, of dat dan alles goed is als niemand u tegenstreeft, of dat dit volmaaktheid is, wanneer alles naar uwen zin gelukt.

Denk ook niet dat gij dan iets groots zijt, noch houd u voor een bijzonder lieveling, als gij eene groote godsvrucht en vertroosting ontwaart : daaraan toch wordt de ware vriend der deugd niet gekend, en daarin bestaat niet \'s menschen voortgang en volmaaktheid.

4. De Geloovige. Waarin dan. Heer ?

De Heer. In uzelven van ganscher harte aan den wil Gods over te geven, in niets het uwe te zoeken, noch in het kleine noch in het groote, noch in den tijd noch in de eeuwigheid : zoodat gij, met een gelijk gelaat alles in dezelfde schaal afwegende, zoowel in tegenspoed als voorspoed. Mij blijft danken.

Wanneer gij zoo sterk en in de hoop volhardende zijt, dat gij bij de onthouding van inwendigen troost zelfs uw hart toerust om nog meer te verdragen, en gij uzelven niet rechtvaardigt als behoordet gij dit en zooveel niet te lijden, maar Mij in al mijne schikkingen recht geeft en als heilig prijst, dan bewandelt gij den waren en rechten weg des vredes, en er is onbetwijfelbare hoop dat gij weder met vreugde mijn aanschijn zult aanschouwen.

En zijt gij tot eene volkomen zelfversmading gekomen, weet, dat gij alsdan zulk een overvloed van vrede zult genieten, als met uw vreemdelingschap bestaanbaar is.

I iii

300 DE NAVOLGING VAN JEZUS CHRISTUS.

O E F E N I N G.

Men moet zich geheel en al aan den god-delijken wil onderwerpen, en alles evenzoo willen als God wil, dat wil zeggen : in de beoefening i. niets wenschen dan hetgeen God wil; 2. niets weigeren van de rampen, welke God ons overzendt; 3. zich stellen in eene volkomene versmading van zichzelven, zelfs tot de vernedering en tegenspraak aan te nemen, als iets dat wij moeten lijden ; 4. sterk, getrouw en standvastig blijven in datgene wat God van ons wil, alhoewel men noch vertroosting, noch smaak, noch gerustheid gevoelt; 5. in één woord, vermaak scheppen in het vermaak van Gods hart, dat is : de volbrenging van zijnen heiligen wil.

G E B E D.

Ook ik, o God! heb dikwijls naar vrede gewenscht, maar dien niet gezocht langs wegen, waarop ik dien konde vinden. Gij wijst mij daartoe den eenigen waren weg, dien van zelfverloochening. Hard is voor mijne zinlijkheid die eisch ; maar mijn hart heeft behoefte aan vrede. Ik wil alzoo den weg betreden, door U mij aangewezen, hoe moielijk hij ook moge schijnen. Vestig Gij daarop mijne treden en laat mij nimmer daarvan afwijken.