„ Egregie Doctor Paule, mores instrue , Et nostra tecum pectora in coelura tralie:, Velaia dura meridiem cernat Eides,

„Egregie Doctor Paule, mores instrue, Et nostra tecum pectora in coelum trahe: Velata dura meridiem cernat Fides, Et soils instar sola regnet Charitas.quot;

Vak 11

Textus sacer plane concordat Vaticanae editioni, quam typis S. C. de propaganda fide recudendarn curavit R. P. Vercellone, solum derapfcis locis parallelis.

Pauca dumtaxat iis, quae in Epufolas Catholicas prae-fari libuit, addenda habemus. [dera narnque propositum parili pene methodo praesens ac antegressus libellus prosequitur. Potissimum discrimen, de quo Lectorem moni-tum esse juvabit, in eo consistit, quod in praesenti opus-culo, quamquam universim, ad tramites R. P. Kilber \') S. J., compendia sequuti, nonnulla tarnen capita pluri-bus verbis, imrno et commentariis illustranda duximus, nominatimque capita V.—\'VIII., ut quae prae ceteris uti-litate aeque ac difficultate nobis quidem referta videban-tur. Ne autem ad haec incipientium meutes obtunderentur, eadem , quae copiose explanantur, sive in antegressum, uti ad caput VII. et VIII., sive in scholiis post caput V. et VI., ad pauca redegimus.

In ipsa porro rerum verborumque sacrorum exposi-tione optime magistro ac duce utebamur, sancto Thoma Aquinate.

Quandoquidem de genuinitate commentariorurn sancti Thomae in epistolam ad Romanos ob concordia Veterum

omnium judicia ambigi nequaquam potest. „ hitegram — verbis utor eruditissimi Joan., Bernardi, Mariae de Rubeis — epistolam ad Romanos, . . . commentario illustravit Aquinas, quern proprio stylo scripsit. Id uno consensu perhihent Veteres omnesquot; \').

Jam vero sanctum Thomam in verborum sententia-rumque sacrarum expositione revera ducem esse fidissimum, doctoremque nemini secundum, luce palam conficitur ex tes-timonio amplissimo, quod de universa ejusdem doctrina Innocentius VI., Pontifex Maxim us, in hunc modum edi-dit: „ Hvjus doctrina prae ceteris., excepta canonica, proprietatem verborum, modum dicendorum , veritatem senten-tiarum,, ita ut numquam qui earn tenuerint, inveniantur a veritatis tramite deviassequot; ²).

Praeterea in id , quod jam pridem dicebamus ³) in Seminar Us rei caput esse, quo omnis interpretatio Scrip-turarum inibi collineet, Doctor Angelicas prae ceteris in-tendit, in doctrinam. dico theologicam.

Quamvis eniin politioris, quam vocant, accuratioris-que exegeseos et critices studium minima neglexerit, quin-imo diligenter adhibuerit ⁴),tamen, ut sagacissimus sacra-rum Litterarum doctor, in sua interpretatione imprimis sectatus est doctrinam dogmaticam et moralem.

sedulo exponit, ostendens qua ratione iliorum ope doctrina catholica fundari, elucidari atque evolvi possit; aliena au-

\') Admonit. et dispulat. praeviae in opera s. Thomae, edit. Venetiis ab anquot; 1745. — Plura etiam hac de re Veterum testimonia exhibet Nat. Alex., Hist. Heel. saeo. XIII. et XIV. Dissert. VI.

\'\') Id edocent Studiën, I2^lilt;^! .Taarg. S¹¹⁶ d. p. 500. „ De Bijbel van den H. Thomas van Aquinoquot;.

tem et falsi nominis scientia refelli. Quamobretn obviam quamque haeresin recenset, ac demonstrat quo pacto senten-tiis divinitus inspiratis, antequam ipsa caput attolleret, pro-strata fuerit atque damnata.

Neque minori studio morum nor in am , ac perfectae christianae discipliiiae consilia coraplectitur, quae Doctor Gentium pro re nala tradit praeclarissima, atque omnibus vitae christianae conditionibus accommodata.

Si demum quaerat quis,cui potissimae causae adscri-bamus praestantiam doctrinae, quam etiam hac in re con-secutus est sanctus Thomas? Nihil dubius dixerim, ipsi divinitus datum fuisse Scripturarum arcana profunde adeo perscrutari, pleneque patefacere propterea quod Scripturae ei manifestarunt omnis scientiae sacrae principium juxta ac finem : divinum , inquam, con Cheisti. „ Per oor Chriüi, inquit \'), intelligitur sacra Scriptura, quae manifeslat cor Christiquot;. Propterea igitur quod ex hoe omnis verae, divi-naeque sapientiae foute inexhausto copiose abundanterque hausit, necnon omnem vitae suae rationem ad illud omnis sanctitatis exemplar absolutissimuin studiosissime informavit. Quod enim per cor Christi Scripturam significari, hanc-que illud manifestare dicebat, non erat nomen inane ei, qui se plus ad pedes Crucifixi quam studio suo ac labore didicisse palam profitebatur, ac in difïicultatibus locorum Scripturae sacrae ad orationem etiam jejunium adhibuisse legitur ²).

Profecto non hujus est loci alio ex capite laudibus Angelici Doctoris quidquam addere. Insuper,post tot tam-que eximia a Eomanis Pontificibus certatim eidem tributa

praeconia, inaximeque post otnni ratione spectatissimam sanu-tissimi Domini Nostri Leonis XIII. epistolam encyclicam „ Aeterni Fatrisquot; \'), id opus suscipere mihi quidem vide-tur plenam periciili aleam tentare. Quapropter hoc labore commode supersedentes, prologo finem facimus animad-vertendo, quod quoties Lector quid viderit duplici comma-te„ quot;signatum, quin alius s. Pater vel Interpres nomina-tim laudetur, noverit referri commentarium sancti Tbomae, sin semper ad verbum, saltern ad summam. Id enim egi ut vestigiis optimi istius magistri ac ducis,quod poteram, insisterem.

De cetero ipsi sanctissimo et amabilissimo Cordi Jesu opusculum sacrum volumus atque dicatura, cum Apostolo ingem in antes:

\') 4. Aug. 1S79. cfr. hoc ipso die anui swj. orlitum Jireve „Cum hoc sitquot;, quo idem Rmus Pjiter s. Thomain soholarum catholicarum Pat.rouum deolarat.

Scriptores vetnstissiini unanitni consensu et disertis verbis testan-tur, B. Petrum piiranm inter Apostolos \') Romae fidem praedicas-se, atque Ecclesiam fundasse.

Quaudo autem S. Paulus ad Romanos suam epistoiani scribebat, eorum Ecclesia jam mirifice florebat ²), magno constans numero par-tim Judaeo-, partim Ethnico-christianorum ³).

Scripta est Corinthi (cfr. cap. XVI. 1. 23. cum cap. XX. 4.), uti tradit auctor classicus ⁴), p. m. H. G. Wouters, anno aerae vulgaris 57. vel 58.

Itaque ordine temporis certo prima non est, imo eam certe epis-tolae ad Thessalonicens., Galatas et Corinthios antevertunt. Attamen jam antiquitns in recensionibus et editionibus primum locum tenet.

Cur autem qui B. Pauli epistolas disposuerunl, huic prae aliis omnibus primum locum assignarunt\'?

³) Documenta afferunt cl. Beelen, Prolegom. § 1.; P. Drach, Preface § 1., alii.

⁴) B. Heel. Comp., Epoch. I. n. 86. Alii alium rerum ordinem chro-nologicum sequentes, scriptam statuunt ineunte anno 53. Hae super re consulantur v. g. Dissert, selectae in II. E. auctore Bernardo Jungmann, Diss. I. n. 87.-94.; cl. Patritius, Be Evangeliis, Lib. III.

b), „ Mihi autem — ita porro Theodoretus — videtur esse ve-rius,quot; quod „ epistolam ad Romanos praeposuerunt, ut quae in se omnis generis doclrinam, et accuralam copiosamque dogmatum per-tractationem conlineatquot;.

c). Cathsrinus \') id factum esse censet propter dignitatem Ko-mauae Ecclesiae, ut quae omnium totius orbis Ecclesiarum mater est et caput ²).

III. Ratio et Occasio specialis scribendi banc epistolam B. Paulo fuit contentio et lis, quae liomae inter eos, qui ex Judaeis, et eos, qui ex Gentibus crediderant, orta erat de legalibus qui-dem , at praesertim de mentis, ob quae ju-tificationis Evanoelicae participes facti fuissent. Autiqua liaec opinio, cui etiam s. Thomas ³) sufFragatur, adversus nonnullos recentiores ut satis firmo, imo ad-modum gravi argumento innixa defenditur in Re up. ⁴).

3°. Litigantes Eomanos pleue docere justificationem non esse ex operibns sive naturae, sive legis ut talis, sed ex fide, et cmcum-que credenti gratis a Deo conferri.

Apud Corn, a Lapide, In epist. ad Rom. argumentum, et Benedict. Pererium, Disput. II. n. 57.

²) Multi quidem, utputa Cornelius a Lapide et I\'ererius I. c., Bened. Justinianus, In epist. ad Rom. argumentum, Drach /. c. §. 5., alii,quar-tam addunt. ratiouem, eamquo adscribuut s. Augustino, epist. 150., al. 194. ad Sixlum, „Domino in Dominoquot;; nimirum, quasi s. Auguscinus opinatus fuerit, epistolam ad Rom. ideirco primo loco positam esse, quod maxime commendet gratiam ct fidem Cliristi, quae quum initium sit et principium omnium bonoruin, merito eliam ceteris praefertur epistola quae prae eetoris de ea gratia et fide agit. Esto ita. Nihilominus, pace laudato-rum Interpretum animadvertam iiceat, magnum Ecclesiae Doctorem I.e. quaestionem praesentem ne verbo quidem attingere, sed plane aliam tractare, finem videlicet, ob quem Apostolus maxime in epist. ad Romanos gratiam commendat. En s. Augustini verba. „ De cujus (gratiae sc.) „ commendatione maxime ad llomauos apostolica epistola loquitur, w/wï/e „ se praedicatio ejus velut a capite orbis toto orbe diffunderet.quot;

³) Commentar. in Epist. ad Rum. Led. I. in cap. II., et Lect. 11. et IV. in cap. III.

b). Moiale „ „ XII.-13. XV. eo sensu et fundamento, quod in parte priore doctrina dogmatica, in nltera moralis dominatur.

Argumentum singulum speciatim describere, certo nou hujus est loei, sed ad capitura singulorum analysin pertinet.

Itaque generatim h. I. id tantnmrnodo auimadvertevim, Aposto-lum, post prooeniinm cap. I. V. 1.-15., in parte dogmatica dnas pertractare quaestioues, inter se arcte connexas, et ad eumdem sco-putn manifesto tendentes, alteram primariam a cap. I. \'f. 16. -VIII.; — alteram secundariam a cap. IX.-XI.

Prim aria universim agit de natura et excellentia justificationis consideratae pritnnm in se, sive objective a cap. I. 16. - V.; dein a cap. VI.-VIII. subjective, sive , quoad ejus effectus in vitam et mores, verbo : quoad officia, quibus j\\istifioatus constringitur.

Secundaria a cap. IX.-XI. tractat de plerorumque Judaeorum istius temporis a gratia justificationis exclusione, non obstautibns Dei promissis Patribus eorum t\'actis, Gentilium vero ad eamdem election e \').

In parte morali Apostolus universe tria tradit documenta suis auditoribus apprime accommodata, puta praesertira circa rautuam dilectionem , nominatim in usu legalium attendendam; circa obedien-liam sujierioribus debitam, etc. etc. a cap. XII. - ƒ. 13. XV.

Quae inde usque ad fincm epistolae refert, epilogi et postscripli loco haberi possunt.

\') Ductum orationis, quo Apostolus hisce oapitibus ad memoratum suum scopum principem tendit, indicant Resp. a p. 597.-603.

1. Paulus, sorvus Jesu Christi vocatus Apostolus, segregatus in E-vangelium l)oi,

4. Qui pniedestinatus est Filius Dei in virtute secundum spiritum sanctificatiouis ex resurrectione mortuorum Jesu Christi Domini nostri:

5. Per quern aocepimus gratiam , et Apostolatura ad obediendum fidei in omnibus Gentibus pro nomine ejus,

7. Omnibus qui sunt llomae, dilectis Dei, vocatis sanctis. Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo.

8. Primum quidem gratias ago Deo meo per Jesum Cliristum pro omnibus vobis; quia fides vestra annunciatur in universo mundo.

9. Testis enim mild est Deus, eui servio in spiritu meo in Evangelio lilii ejus, quod sine intermissione memoriam vestri faeio

10. Semper in orationibus meis; obsecrans, si quomodo tandem ali-quando prosperum iter habeam in voluntate Dei veniendi ad vos.

11. Dcsidero enim videre vos: ut aliquid impertiarvobisgratiaespiri-tualis ad conflnnandos vos:

12. Id est, simul eonsclari in vobis per earn, quaeinvieem est,, fidem vestram , atque meam.

13. Nolo autem vos ignorare fratres: quia saepe proposui venire ad vos , (et, prohibitus sum usque adhue) ut aliquem fructum habeam et in vobis, sicut et in ceteris gentibus.

16. Non enim erubesco Evangelium. Virtus enim Dei est in saint em omni credenti, Judaeo primum, et Graeco.

17. Justitia enim Dei in eo revelatur ex fide in fidem; sicut scriptum est: Justus autem ex fide vivit.

18. Revelatur enim ira Dei de coelo super onmem impietatem, et in-justitiam hominum eorum , qui veritatem Dei in injustitia detinent:

19. Quia quod notum est Dei, manifestum est in illis. Deus enim illis manifestavit.

20. Invisibilia enim ipsius , a creatura muudi, per ea quae facta sunt, intellect-a, conspiciuntur : sempiterna quoque ejus virtus, et divinitas : ita ut sint inexcusabiles.

aut gratias egerunt.: sed evanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum :

23. Et mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imagi-nis corrnptibilis hominis, et voluerum, et quadrupedum, et serpentium.

24. Propter quod tradidit illos Deus in desideria cordis eorum, in immunditiam ; ut contumeliis afflciant corpora sua in semetipsis;

25. Qui commutaverunt veritatem Dei in mendacium : et coluerunt, et servierunt creaturae potius quam Creatori, qui est benedictus in sae-cula. Amen.

26. Propterea tradidit illos Deus in passiones ignomiuiae. Nam femi-nae eorum immutaverunt naturaler/i usum in eum usum , qui est contra natnram.

27. Similiter autem et masculi, relicto naturali usu feminae, exarse-runt in desideriis suis in invicem , masculi in masculos turpitudinem ope-rautes , et mercedem , quam oportuit, erroris sui in semetipsis recipientes.

28. Et sicut non probaverunt Deum habere in notitia : tradidit illos Deus in reprobum sensum : ut faciant ea quae non conveniunt,

29. Keplelos omni iniquitate, maliiia, fornicatione, avaritia, nequi-tia , pianos invidia , homicidio , coutentione , dolo , malignitate, susurrones,

30. Dctractores, Deo odibiles, cnntumeliosos, superbos, elatos, in-ventores malorum , parentibus non obedientes,

31. Insipientes , incompositos , sine affectione , absque foedere , sine misericordia.

32. Qui cum justitiam Dei cognovisssnt, non intellexerunt quoniam qui talia agunt, digni sunt morte; et nou solum qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt facieutibus,

1°. Apostolicam suam auctoritatein etiam in Romanos, ex eo quod est servus Jesu Christi, vocatus ad Apostolatum, se-gregatus in Evangelium Dei ƒ. !., et quidem immediate ab ipso Jesu Christo, et ita ut omnes gentes, nominatim Eo-mani obedientiam praestare teneantur lidei, quam annunciat f. I. 5. 6.

2°. Ipsum Evangelium ab illius auctore et promissore Deo \'f. 1. 2.,— item a primario illius ohjecto, Christo, qui in una persona verus homo 3. et Deus multis documentis declaratus est 4.

a). lis salutem dicendo, et gratiam et pacem a Deo Patre et Jesu Christo apprecando 7.

b). Sub grutiarum actioue Deo debita, laudando eorum fi-dem ubique celebrern \'f. 8.

c). Sub juraraento coiuestando frequentem suam de ipsis memonam in suis orationibus f. 9.

d). Declarando suum eos invisendi desiderium , quod simul orat ut tandem aliquando adimpleatur, si tamen Dominus vo-luerit ƒ. 10.

Per gradationem addit. se non tantum desiderasse, verum etiam saepe proposuisse venire ad eos, cujus sui propositi (hactenus impeditil similiter duas causas affert, quarutn

■2^a. Debitum quod ex suscepto Apostolatus officio contraxit erga omnes, sine ullo gentis aut conditionis discrimine 14.

Ex utraque causa concludit promptitudinem voluntatis suae etiam Romanis evangelizamli f. 15. et „ excludit impedimen-tum promptitudinis, sc. erubescentiam propter quam multi ea praetermittunt, quae alias facerent prompte; et hoc est quod subditquot;: No7i enim erubesco Evangelium. Virtus enim Lei eat etc. quot;f. 16. quibus verbis simul totius epistolae the-sin principem aggreditur.

Fides in Christum in adultis necessaria est dispositie ad justificationem, quae est gratuitum Dei donum oinni homini, absque ullo gentis aut conditionis discrimine , oblatum 16. 17.

ad justifioationem positive non conferunt; imo et philosophia et lex sine fide ex hominis malitia occasio factae sunt pecca-torum, quae causa sunt justae vindictae divinae \'f. 18.

Propositionis negativae probatio, ad mentem Apostoli, in hunc syllogismum redigi potest ;

Qui scienter peccant, merentur poenam, et praebent occa-siouem ac causam vindictae justissimae. Atqui Gentiles quantum vis ratione natural!, imo philosophia instruct!, et Judaei quantumvis a lege edocti , peccarunt. — Ergo poenam sunt meriti. — Ergo philosophia et lex sine fide, nedum positive conferant ad obtinendam justificationem, potius occasio et causa factae sunt justissimae vindictae divinae.

Ad III. Praehabiti syllogismi minor hoc capite paucis pro-batur de Gentilibus in hunc modum.

Gentiles verum Deum cognoverunt, et primariarum perfec-tionum divinarum notitiam habuerunt per lumen rationis iis a Deo inditum f. 19., ex creaturis y. :i0.

c). Imo sana Dei notitia in eorum intellectu tota obscu-rata fuit, tenebris errorum prorsus ohscuralum est insipiens cor eorum f. 21.,sicque ipsi eorum Philosophi dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt y. 22.

d). Denique adeo stulti et stupidi facti sunt, ut loco Dei immortalis coluerint simulacra corruptibilis hominis, etc. J. 23.-25.

In poenam idololatriae (cfr. f. 25. 26. 28.) Deus subtrahen-do gratias speciales tradidit illos in immundiliam, sive, ignomi\'

niosam luxuriam, etiam contra naturam, quam inter se 24. commiserunt tam feminae J. 26., quam masculi f. 27.

Ob eamdem causam tradidit illos Deus in reprobum sensum, ita ut in omni genera morum corruptissimi facti fuerint, dediti fornicationi, avaritiae, aliisque criminibus recensitis ^.28.-31.

Ad haec omnia, culpabili ignorantia non intellexerunt, non solos patratores talium criminum morte aeterna coram justo Deo dignos esse, sed et eos, qui consentiunt talia faciei! tibus if. 32. \').

a). Utitur obedientiae verbo, quia dograatibus fidei voluntate con-sentimus, non ex ratiouis necessitate, cum sint supra ratioueiu. „ Credere non potest nisi totemquot; ²).

b). Spiritus fidei nou est spiritus oontentiouis , sed obedientiae. Verbo Dei simpliciter et firmiter adhaerendum, in auctoritate Dei revelantis acquiescendum est. Ubi Deus locutus cognoscitur, sileat humana mens, uullus est inquisitioni ac disputationi locus. „Non „dixit, ut in quaestionem et examen trahatur, sed ut obediatur. „ Neque euim missi sumus, inquit, ut argumenta, ut s3^rllogismos „afferamus; sed ut reddamus quod nobis concreditum est. Quum „ enira Dominus aliquid prouunciaverit, audieutes minime oportet „ curiose scrutari, sciscitarive super iis quae dicta fuerunt, sed „excipere tantumquot; ³).

c). Practice autem salubriter obedire fidei est „in captivitatem redigere omnem intellectum in obsequium Christiquot; , vitam doc-trinae et exemplo Christi conibrmare; quod evidenter probatur puta

\') Cum Vulgatae latiuae leotioue congruunt aliquot turn Cudd. tmn Patres Graeci. Editus autera textus graecus habel: oitivs; to 6iua(u)ixa rou (-)soü £7T[yvóvT£;, 5ti oi Totaura TtpdarnvTZi a;io! ÖavcïtO\'j eijiv , ou [j/jvov dura -otousiv, ikXa /.\'J.\', etc. „qui eum legem Dei cognovissent, quod qui talia agunt, digni /■■unt morte, non sotum ea /««««lt;, sed etiam couseutiunt fanientibus.quot; — Differeutia inter utrainque lectionem est modalis tantum. Sensus nainque est idem, sed modus exprimendi diversus. Textus graecus exprimit cognitiouem theoreticam, et adsignifieat negatiouem agnifionis practicae; latinus contra exprimit negatiouem agnitionis practicae, et adsignifieat cognitiouem theoreticam.

Cum Apostolo omnibus debitor fieri debet pastor animarum, nulla habita distinctioue personarum \').

a). Moralis necessitas revelationis ad notitiam perfectiorem veri-tatum naturalium religionis ³).

b). Superbia praecipitium est quo, permittente et puniente Deo, saepe ruilur in impudiciliam , quod in Gentium Philosophis conti-gisse Apostolus testatur. „Proinde per bumilitatis eustodiam servanda est munditia castitatisquot; ut pluribus explicat s. Gregorius M. ⁴).

1. Propter quod inexeusabilis es o homo onmis, qui judicas. In quo enim judicas alterum, teipsum oondemnas : eadem enim agis quae judicas.

2. Soimus enim quouiam judicium Dei est secundum veritatsm in eos, qui lalia aguut.

3. Existimas autem hoc o homo , qui judicas eos, qui talia agunt, et facis ea , quia tu effugies judicium Dei ?

4. An divitias bonitatis ejus, et patieatiae, et louganimitatis contem-nis ? ignoras quoniam benignitas Dei ad poenitentiam te adducit ?

5. Secundum autem duritiam tuam , et impoeniteus cor , thesaurizas tibi iram in die irae, et revelationis justi judicii Dei,

7. lis quidem, qui secundum patientiam boni operis, gloriam, et honorem, et incorruptiouem quaerunt, vitam aeteruain :

8. lis autem, qui sunt ex conteutione, et qui uon acquiescunt veri-tati, credunt autem iniquitati, ira, et iudignatio.

9. Tribulatio, et angustia in omnem animam hominis operantis malum , Judaei primum, et Graeci:

10. Gloria autem, et honor , et pax omni operant! bonum, J udaeo primum , et Graeco :

12. Quicumque enim sine lege peccaverunt, sine lege peribunt: et quicumque in lege peccaverunt, per legem judicabuntur;

\') Cfr. Cone, vatic, sess. 111. cap. 11. de Revel at. et. ibid. can. I.; Syn. prov. p. 41.; Resp. p. 641.; Card. Franzelin Tract, de Deo una see. natur, Th. 11.-V11.

13. Non enim auditores legis justi sunt apud Deum, sed factores legis justificabuntur.

]4. Cum enim Gentes, quae legem non habent, naturaliter .sa, quae legis sunt, faciuut, pjusmodi legem non habeutes, ipsi sibi sunt lex:

1Q. Qui ostendunt opus legis seriptum in cordibus suis, testimonium reddente illis couseientia ipsorum , et inter so invicem cogitationibus ae-eusautibus, aut etiam defeudentibus,

10. In die, cum judieabit Deus occulta horainum, secundum Evan-gelium meum per Jesum Christum.

17. Si autem tu Judaeus eognominaris, et requiescis in lege, et gloriaris in Deo,

20. Eruditorem insipientium , magistrum infantium , habentem formam scientiae, et veritatis in lege.

21. Qui ergo alium dooes, teipsum non doces; qui praedicas non furandum, furaris;

22. Qui dicis non moeehaudum, moecharis: qui abominaris idola, sacrilegium faois :

25. Circumeisio quidem prodest, si legem observes : si autem praeva-ricator legis sis, eircumoisio tua praeputium facta est.

20. Si igitur praeputium justitias legis custodiat; nonne praeputium illius in circumcisiouem reputabitur ?

27. Et judieabit id, quod ex nitura est praeputium, legem consum-tnans, te, qui per litterara, et eircumeisiouem praevarieator legis as ?

28. Non enim qui in manifesto, Judaeus est: neque quae in manifesto , in carne, est eircumoisio:

29. Sed qui in abseondito, Judaeus est; et circumeisio cordis in spiritu, non littera : cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo est.

Duas complectitur partes, quarum utraque facit ad proban-dum syllogismum superius p. 13. enunciatum.

Pars prior majorem probat universim quidem , tacite tarnen praesertim cum respectu ad Judaeos. Scopus enim Apostoli maxime toe loco est, prolligare ilium Judaicum errorem ac fastum,quo gloriabantur , sufficere ad justitiam, esse genere Judaeum, et pertinere ad religionem Mosaicam.

1°. Ex cujudibet judicio proprio in alios. Quum enim poena mortis digni sint, qui unum ex recensitis eriminibus commit-

tunt cap I. 29.-32., propterea inexcusabilis est homo omnis, qui alic s couderanat ob ea pecnata quae eadem ipse agit, atque idee etiam justura Dei judicium non effugiet Tif. 1.-3. — Itaque 2°. Ex judicio Dei, qui vel poenitentiam exigit ^f. 4., vel poenam aggravat quot;f. 5., et reddet unicuique secundum opera ejus sive bona sive mala f. 6.; bonis vitam aeternam posthac 7., et pacem in hac vita y. 10.; malis vero suppliciura 8. 9., idque sine ulla personarum acceptione f. 9.-11. Proin Judaei peccantes non liberabuntur a poena, ab inter-itu ob legem Mosaicam, nut circumcisionem , in qua glorian-tur; nee inde habeut, cur prae Gentibus superbe se efferant. Nam sicut Gentiles qui tantum liabuerunt legem naturalem , sive, quibus lex moralis non fuit per positivam revelationem manifestata , propter peccata admissa contra legem naturalem peribunt; ita Judaei ob datam sil)i legem Mosaicam non jam salvi sunt, sed imo in legem moralem peccantes per ipsam legem Mosaicam judicabuntur if. 12. Itaque

3°. Ex jtulicio legis Monaicae contra Judaeos. Non enim auditores legis justi sunt apiul Beum , sed fadores legis (cum fide saltem iinplicita in Christum venturum) \') juslijicahuntur quot;f. 13.

4°. Ex judicio rationis, seu , legis naturalis quoad Gentiles infideles, qui, quum legem jiositivam non habent, tamen natura rational! magistra, ea quae legis sunt, i. e., aliqua ex iis quae in positive revelata lege morali continentur, fa-ciunt, ipsi sibi sunt lex \'f. 14., atque eo ipso ostendunt opus legis moralis ab ipsa natura rationali, sive, a Deo per lumen rationis scriptum esse in cordibus suis. Hujus veritatis testi-monio sunt ratio et conscientia ipsorum, eos, prout male vel bene egerint, in seipsis accusantes , vel defendentes f. 15., condemnatione et approbatione valitura in die, cum judicabit Deus occulta, how.inum etc. ir. 16. ²).

\') Cfr. S. Thomas, Summa Theol. 2. 2. Q. II. art. VII.; Lib. III. Sent. dist. XXV . Q. 11. art,. II. sol. 2. ad 3.

²) „Potest riuidem cum pluribus interpretibus y. 16. conjungi cum iK 13: fadorns tegis justijicabuntur, in die, cum judicabit Deus; ita ut 14.

II. Etiam Judaei, quantumvis lege Mosaica edocti et cir-cutncisione donati, peccarunt, idque gravius quam Gentiles.

Enimvero Judaei in ipsa lege confidunt, et in Deo glorian-tur ceu peculiariter Deo suo ƒ. 17 , et per legem instruct! ampliorem notitiam babent voluntatis Dei, eorumque quae utiliora, sive, prae ceteris agenda sunt f. 18. Quinimo eo titulo confidunt se esse Gentilium duces et magistros 19. 20. Nihilominus eadem crimina committunt, quae ex lege Gentes dedocent: furantur, moecbantur, abutuntur „bis, quae pertinent ad divinum cultumquot; \'f. 21. 22. Adeoque ii ipsi qui in lege gloriantur, per ejusdem praevaricationem Deum inbonorant f. 23. , et Gentilibus scandalo sunt. Sic enim in causa sunt, ut nomen Dei male audiat inter Gentes ^.24.. „Quia sc. Gentes, videntes Judaeorum malam conver-sationem , reputabant boc provenire ex mala instructione Le-gis a Deo traditaequot;.

Itaque Judaei, utpote per legem , divinitus sibi datam, magis instructi, vel gravius peccarunt quam Gentiles.

Porro nedum illorum culpa minuatur, etiam augetur ex divinitus iis prae Gentibus praescripta circumcisione. Hoc doc-turus Apostolus cogitat „tempus ante passionem Christi \'), in quo circumcisio statum babebatquot;, eratque „ quasi quaedam professio, obligans homines ad observantiam Legis ²).

15. constituant pareuthesin , cujusmodi difficiliores orationis interruptiones a stylo Pauli non sunt prorsus alienae. Longe tamen verisimilior mihl videtur conjunctio cum immediate antecedentibus ; testimoniuM reddente illis conscieutiu ipsoruni, et inter se invicem cogitationibus accusuntibus, out etiam defendentihus, in die, cum judicabit Deus occulta hominuvi, Videtur enim clarissime comparari et conjungi velut actio juridioa conscientiae cum judicio Dei final!, quod futurum est secundum testimonium conscientiae. Ita Enun^mus Card. Franzel.m, Tract, de Deo una, Th. III. n. I.

\') Itaque nihil repugnat iis quae soripserat ad Galatas V. 2 : Ecce ego Paulus dico vobis : quoniam si circumcidamini , Christus nobis nihil proderit. In epist. enim a,A. Gal. „loquitur quantum ad tempus post gratiam Kvan-gelii divulgatamquot;, et eMs/co-cliristianis.

1°. Principii instar ponir: circumcisio quidem tibi prodest ad salutem, si legem observes (cum fide saUem implicita in Christum); si autem praevaricator legis sis, circumcisio tua prae-putium facta est 25., i. e., non plus tibi valet, quam si omnino non fuisses circumcisus, quinimo raagis reus es, quia non servas ea, quorum ipsa circumcisione professus es te de-bitorem, nerape universae legis faciendae.

2°. Ex statim posito principio, quod circumcisio prodest cum descriptaobservationelegis, non autem sine ea, a contrario infert; si igitur GmiWis justilias legis, i. e., praecepta moralia custodial: nonne praeputium illius in circimcisionem reputahitur ? f. 26., q. d., profecto „ fructum verae circumcisionis babebit. Ad hoc enim homo exterius circumciditur in came, ut se circum-cidat in corde : Circumcidimini Domino, et auferte praeputia cordium vestrorumquot; \'). Imo futurum est, ut talis Gentilis Ju-daeo circumciso et nihilominus legis praevaricatori praeferatur, ut ille exemplo sue , suique comparatione hunc condemnety. 27.

a). „ Quare circumcisio vel Judaismus sine legis observatione non prositquot;. — Non enim, inquit, qui sola externa profes-sione Judaeus est, verus Judaeus est; neque sola carnis circumcisio, vera est circumcisio 28. „lila enira est signum, ut dicitur Gen. XVII. V. 11. Circumcidetis carnem praeputii vestri, dt sit in signom foederis inter me, et vos. Non autem est signum verum, nisi ei respondeat signatum. Unde si quis .ludaeus esset transgressor foederis, non esset ejus vera circumcisio. Et ideo reputatur in praeputiumquot;.

b). Quare Gentilis custodiens legem moralem fructum verae circumcisionis habebit, et judicabit transgressores Judaeos j „quia sc. ille vere est Judaeus, qui habet in affectu cordis mandata legis, quam Judaei profitenturquot;. Et similiter vera circumcisio est circumcisio cordis, quae in animo peragitur; non

4°. Demum probat praemissam rationem ex eo quod interior ista circumcisio et legis professio Deo accepta est, quod ejus laus non ex hominihus, sed ex Deo est \'f. 29.

Itaque praevaricatores Judaei tilm ratione legis , turn cir-cumcisionis gravius quam Gentiles peccarunt , atque adeo majorem poenam meriti sunt.

a). Ex 4. recte conficies, Deum omnibus fidelibus peccatori-bus, etiam obduratis, dare gratiam sufficientem , qua possint, mode eidem oooperari velint, a peceatis resipiscere , et aalvari \').

c). In f. 14. A S. Sede damnata est propositio Baji 2a^a. ,qua novator iste contra Tlieologos catholicos statuebat: „ cum Pelagio sentiunt, qui textum Apostoli ad Romanos II. Gent es quae legem non hah ent, natur aliter ea, quae legis sunt, faciunt, intelligunt de Gentibus, fidei gratiam non habentibnsquot; ²).

Ex hac censnra constat 1°. quod Theologi calholici in controver-sia dogmatica laudatum Apostoli locum intelligere consueverunt de infidelibus.

3°. Quod igitur Gentes, quae legem non babent, non intelligendi sunt, ut perperam Estius con ten dit, soli fideles iuter Gentes, ii soli, inquam , Gentiles, qui Deum verum agnoscebant et colebant, sed quod directe et saltern praecipue per eas significantur infideles.

Plura desideranti magno emohimento erit Cardinalis Eranzelin, Tract, de Beo uvo , Tli. IV., quae sonat: „ Consensus in interpre-tatione textus Eoro. II. 14. 15. ita habet, ut nullus ss. Patrum et veterum Theologonim etiam illorum , qui ex comraentariis Estii pro adversa sententia citantur, docncrit locum Aposcoli non de Gentibus infidelibus, sed de solis fidelibus inter Gentes debcre Intel ligi ; aut negaverit notitiam legis naturalis, quae ibi describitur,

esse acquisitam lumine ratiocis citra subsidium revelationis ipsam legem proponentis. Neque pluris sunt argumenta, quibus ex contextu petitis Estius persuadere volnit, „de solis fidelibus sive Christi prae-eesserint adventum, sive seeuti sintquot;, verba Apostoli esse intelli-gendaquot;.

2°. Morali, apud Bernard, a Piconio , praesertim ad f. 1., 2., 4. , 5., quo tibi suggerit materiam concionis de judicio universali, ut qui erit dies irae, in quo nullus amplius misericordiae locus; dies revelationis, in quo omnia nuda erunt et aperta (efr. \'f. 16.) ; dies absolutissimae justitiae, sive, justi judicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera ejus, sine ulla aeceptione personarum. i. ii.

3. Quid enim si quidam illorum nou erediderunt ? Numquid incredu-litas illorum fidem Uei evaeuabit ? Absit.

4. Est autem Deus verax : omnis aul em homo mendax, sicut scrip-turn est: Ut justificeris in sermonibus tuis : et vincas cum judicaris.

5. Si autem iniquitas nostra justitiam Dei commendat, quid dieemus ? Numquid iuiquus est Deus, qui infert iram ?

6. (Secundum hominem dico.) Absit. alioquin quomodo judicabit Deus hunc mundum ?

7. Si enim veritas Dei in meo mendacio abundavit in gloriam ipsius; quid adhuc et ego tamquam peccator judicor ?

8. Et non (sicut blasphemamur, et sicut ajunt quidam nos dicere) faciamus mala ut veniaut bona : quorum damnatio justa est.

9. Quid ergo ? praeeellimus eos ? Nequaquam. Causati enim sumus Judaeos, et Graecos omnes sub peccato esse,

12. Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt, non est qui faeiat bonum , non est usque ad unum.

13. Sepulchrum patens est guttur eorum , linguis suis dolose agebant: Venenum aspidum sub labiis eorum :

19. Sciraus autem quoniam quaeeumque lex loquitur, iis , qui in lege sunt, loquitur ; ut omne os obstruatur , et subditus fiat omnis mundus Deo:

20. Quia ex operibus legis non justiflcabitur omnis earo coram illo. Per legem enim cognitio peecati.

21. Nunc autem sine lege justitia Dei manifestata est: testificata a lege et Proplietis.

23. Justifia autem Dei per fldem Jesu Christi in omnes, et super omnes, qui eredunt in eum : non enitn est distinctio.

24. Justificati gratis per gratiam ipsins, per redemptionem , quae est in Cliristo Jesu, _ , ,

25. Quem proposuit Deus propitiationem per fidem in sanguine ipsms, ad ostensionem justitiae suae propter reinissionom praecedentium delioto-rum

26. In sustentatione Dei, ad ostensionem justitiae ejus in hoc tempore; ut sit ipse justus, et justifloans eum, qui est ex flde Jesu Christi.

27. Ubi est ergo gloriatio tna ? Exclusa est. Per quam legem ? Fao-torum ? Non ; sed per legem fidei.

30. Quoniam quidem unus est Deus, qui justificat circumcisionem ex fide, et praeputium per fidem.

Commode distinguitnr in tria puncta, quorum ultimum ad propositionem affirmativam, duo priora adhuc ad negaiivam pertinent.

I. Eefutatio objectionum contra syllogismi (p. 13.) prae-inissam minorkm , ut liaec ratione Judaeorura c. II. probata est, \'f. 1.-8.

Si ita asset, sicut dictum est cap. II. f. 28. 29., nempe quod Gentilis per legis naturalis observationem sine circumci-sione et legis Mosaicae professione fructum utriusque conse-quitur: quid ergo amplius Judaeo est datum quam Gentilibus? aut quae utilitas circumcisionis exterioris t

Judaeo multum. per omnem ynodum amplius est datum quam Gentibus. Imprimis praerogativa est Judaeorum , quod credita. sunt illis eloquia Dei J. 2., et in his speciatim promissa de venturo Messia Salvatore.

Vix banc praerogativam indicavit, qiiiim, repellendo quod liuic objici poterat, alio dilabitiir et nonnisi cap, IX. \'f. 4. 5. alias Ju-daeorum pvaerogativas recenset.

Sed forsan dieet quis: ideo quod credita fuerunt Judaeis eloquia Dei dici nequit, iis prae Gentilibus multum datum fuisse. Etenim quidam illorum divinis eloquiis non crediderunt, atque ob hanc illorum incredulitatem etiam Deus habendus est fidem mutasse, promissa sua irrita reddidisse \'f. 3.

Imprimis „ excludit dictam objectionem ducendo ad incon-veniens; quia, si propter incredulitatem aliquorum, praero-gativa Judaeorum tolleretnr, sequeretur quod incredulitas ho-miuis fidem Lei, (i. e., veracitatem, fidelitatem \') in promis-sis absolutis) evacuaret, quod est inconveniens. Et hoc est quod dicitquot;: Numquid incredulitas illorum fidem Bei evacuabü ? Quare illud cum detestatione negat, subdens: Ahsit f.S.— Quo autem ostendat, illud esse inconveniens,

1⁰. Inducit rationem sumptam ex hoe quod Deus secundum se veraf est, omnis autem homo mendax. Unde patat, quod intidelitas hominis, fidelitatem Dei non evacuat.

2°. Idem probat per auctoritatem Soripturae; sicut scriptum est Ps. L. 6., ubi David, quum dixisset : Tibi soli peccavi, et malum coram te feci, adjunxit: ut justificeris in sermonibus tuis, i. e., ut appareas Justus, verax in verbis, fidelis in pro-missis tuis absolute mihi factis de regni mei stabilitate, de Messia ex me nascituro: et vincas cum judicaris, sive,argue-ris de infidelitate, ut sit sensus: ut vincas judicia hominum censentium Te ob mea peccata non praestiturum esse quod absolute mihi pollicitus eras 4.

iniquitas nostra directe commendel Dei justitiam, peccatum boi non esset dignum poena, sed praemio.— Et igitur Deus pu- rui niens homines pro peccato esset injustus quot;f. 5. no

Solutio. Quo ostendat impiam esse et manifeste falsam con-clusionem istam, imo vel dubitationem de Dei justitia,in pa- laf renthesi ait : secundum hominem dico, i. e., secundum huma- pe nam disceptationem loquor , ex sensu hominis alicujus, qui male ta intelligit adducta verba Psalmistae, nempe in hunc sensum ac q\' si in Psalmo particula „ 2^quot; poneretur causaliter, et non solum consecutivequot;. — Equidem namque scio non esse vertendum in e\' quaestionem: An Dens sit Justus. Ideoque abominans omne e antecedens ex quo ejusmodi aliquid consequitur, dico: Ahsit.

Memoratum intellectum perversum refellit ab absurdis, ar-gumentans ad hominem iti hunc modum :

a). Deum aliquando judicaturum esse homines minime ne-gabis. Atqui, si injustus foret, ubi poenam infligit uli, cujus improbitas non causa, sed mera occasio est, ut illustrior ap-pareat ejus justitia, jam non poterit judicare hunc mundum; non poterit reddere unicuique secundum opera ejus \'1, mala malis y. 6. Sed ex confesso id absurdum est. Ergo etc.

b). Si enim — ita proxime praefata confirmans, et ad su-perius dicta respiciens : „ Est autem Deus verax : omnis au-tem homo mendaxquot;, pergit ex persona cujuscumque peccatoris —

si enim Veritas, et justitia JJei in 7neo mendacio abuudavit in gloriam ipsius, i, e. , per ineum peccatum abunde illustris facta est: quid adhuc et ego in hoc supposito nedum peccator,

c). Et cur non facimus [sicut per calumniam nos Apostoli accusamur, et sicut ajunt quidam nos docere) faciamus mala ut veniant bona: sc. ut per peccata nostra ,, Dei Veritas et justitia commendeturquot;.

I t denuo ostendat quantopere ab hujusmodi doctrina ab-\') cfr. cap. II. jif. 6.

con- Ad II. Postquam ostendit, Judaeis ampliora divinitus col-i pa- lata esse beneficia quam Gentilibus [f. 1. 2.), rediens unde una- per objectiones digressus fuerat, denuo evincit, Judaeos, speciale tata vitae probitate, nequaquam praecellere Gentiles, sed ae-i ac que esse peccatores.

Mosaica „indeterminatequot; loquitur, ea imprimis ad tludaeos loquitur, qui eidem legi subjecti sunt. Itaque etiam , imo praesertim in Judaeos praemissa verba accusatoria dicta sunt, idque in eum finem : ut omne os, „quod sibi justitiam prae-sumptuose adscribebatquot;, obstruatur, et omnia mundus, vxi Ge,i\\-tilis ita et Judaeus subditws fiat, i. e., poenae obnoxius ap-pareat Deo, justo vindici 19.

d). Dat rationem, quare coram Deo omnis mundus poenae reus est, sc. quia nullus homo ex operibus legis moralis Mo-saicae, ut talis, justificari potest coram Ulo. — Et hujus rei ratio est, quod dicta lex dumtaxat peccati cognitionem praes-tat, sive, notitiam eorutn , quae agenda sint aut vitanda, quin conferat gratiara , qua mandata serventur, aut transgressionurn venia coram Deo obtineatur f. 20.

in Christum est positiva dispositio ad justificationem, sed in quantum homines, accipientes occasionem a lege, abundan-tius peccaverunt, facta est occasio justissimae vindictae divinae.

1⁰. „ Ponit duplicem comparationem , seu , habitudinem justitiae ad legemquot;:

a). Quod vera justitia „non est ex lege causataquot;. Quocirca dicit: nunc autem, „tempore gratiaequot;, ea quae sine lege est, i. e., quae, ut ex antegressis constat, a lege veteri conferri non potuit, justitia Dei, qua Deus nos vere justos facit, ma-nifestata ed per praedicationem Evangelii f. 21.

b). Quod ea justitia non est legi contraria , utpote quae jam olim a lege et prophetis, i. e., per universam Veteris Tes-tamenti Scripturam testificata est quot;f. 21.

2°. Descendit ad declarandum modum , quo vera justitia coram Deo acquiratur , et dicit eam :

a). Ter f clew, Jem Christi, quae est humanae salutis ini-tium, fundamentum, et radix omnis\'justificationis,

b). offerri omnibus, sine distinctione quot;f. 22. Quod hie pro-bat ex eo, quod justificatio omnibus necessaria est. Omnes enim tam Judaei quam Gentiles adeoque pariter omnes justitia indigent 23. (Aliud argumentum jr. 29. 30.)

b). Meritoriam; per redewptionem, quae est in Christo Jesu, quem proposuit Deus propitiationem ƒ. 24. 25.

Addit conditionem sine qua non ex parte homimm, ut qui per Jidem Jesu Christo praestitam participes fiunt mortis Ejus et sanguinis \'f. 25.

Subjungit causam jinalem duplicem, ob quam Deus Jesum Christum in victimam piacularem proposuit, sc.

a). Ut ostenderet suam justitiam, qua summe odit et punit peccata. Eatio autem , quare nunc hanc suam justitiam ostendere

voluit ea est, quod peccata, adventura Christi praecedentia, in sua longanimitate praetermiserat secundum rigorem justitiae punire \'). Itaque repetit, Deus Jesum Christam omnibus nobis in victimam piaeularem proposuit, ut appareat ipse Justus esse at

4quot;. Ex dictis infert, nullum ergo Judaeis relinqni titulum, quo Gentibus se praeferant. Conclusionem banc acriter in bunc modum instituit. „Ex quo communiter es sub peccato, tu Judaeus sicut et Gentilis, et ex quo Gentilis justificatur per fidem sicut et tuquot;: übi est ergo gloriatio tua? Exclusa est. Per quam legem exclusa est? Num per legem factorum ? i. e., Mosaicam ^ ut quae, qua talis, tantum praescribebat, quid fieri aut\'omitti deberet. Non: sed exclusa est per legem fulei y. 27., i. e., per legem Evangelicam , quae virtus Dei est in salutem omni credenti, Judaeo primum, et Graeco. {I. 16.)

a). Gloriationem Judaeorum revera exclusam esse per legem fidei asseverat, dicens : Arbitramur emm „ nos Apostoli, verita-tem a Christo edoctiquot;, justijicari hominem per fidem sine ope-ribus legis quot;f. 28.

b). Non per \\egzm factorum. Bevera, nulla habita ratione operum legis Mosaicae, hominem justificari per fidem , probat ex eo, quod Deus non Judaeorum tantum, sed aeque Gentilium Deus est f. 29. Manifesto enim hinc consequitur, justificationem non posse pendere ex operibus legis Mosaicae; nam alioquin,

\') Inrisum istud y. 25; propter remissionem non signifioat: propter con-dovationem,^A propter praetermissionemneglectionem praecedeutium delictorum. Patet ex graeco textu. Graeoe enim non Jegitur oii a tp e s i v, quae vox signifioat remissionem, condonationem peccatorum, et ab uno B. Paulo sexies in hac signifioatione adliibetur. Act. XIII. 38.; XXVI. 18.; Hfh. I. 7.; Cnl. I. 14.; Hebr. IX. 22.; X. 13.; sed ota ircipEsiv, quae vox a raepfapi AenvaXa, io praetermittendo, iiegligetidove dieitur. Sua-detur etiam ex oontextu. Remissio enim ilia facta dieitur in sustentatwne, longanimitate Dei. Atqui Imic non recte tribuitur remissio peecatorum , ■quum haec niiserieordiae conveniat; sed sustentationi Dei tribuitur peccatorum praetermissio, sive, tolerantia ac veiuti neglectio. 111. Beelen ad h. I.

quum haec lex solis Judaeis data fuerit, ceterae Gentes in cisi re salutis a Dei providentia exclusae dicendae forent; quod absonutn. Quandoquidem unus est Deus, qui vel maxime ideo ^e\'^ssquod est unus omnium Deus, justificat per Jidem Gentiles ae- est que ac Judaeos 30.

Per doctrinam autem traditam de justificatione omnibus gra- ¹¹¹tis per fidem sine operibus Legis obtinenda se non destruere, ^ sed statuere legem Mosaicam, hie affirmat ^.31., id proba- ^ turus eapite sequenti.

Quomodo intelligendum sit, justificari hominem per fidem, el gratis authentice declaravit Concilium Tridentinum , Sess. A^;II. T)f Jns-tif. c. VIII.

üe variis justificationis causis a \'f. 33.-36., Ibid. c. VII., et Hens, Tract, de Justif. n. 33.

3. Si enira Abraham ex operibus justiflcatus est, habet gloriam, sed uon apud Deum.

3. Quid enira dicit Soriptura ? Credidit Abraham Deo : et reputatum est iili ad justitiam.

4. Ei autem, qui operatur , merces non imputatur secundum gratiam, sed secundum debit.um.

5. Ei vero, qui non operatur, credenti autem in eum , qui jastifleat impium , reputatur fides ejus ad justitiam secundum propositum gratiae Dei.

Ö. Sicut et David dicit hcatitudinem hominis, cui Deus accepto fert justitiam sine operibus :

9. Beatitudo ergo haec in circumcisione tantum manet, an etiam in praeputio ? Dieimus enim quia reputata est Abrahae fides ad justitiam.

10. Quomodo ergo reputata est ? in circumcisione, au in praeputio ? Nou in circumcisione, sed in praeputio.

II. Et signum accepit circumcisionis, signaculum justitiaa fidei,quae est in praeputio : ut sit pater omnium credentium per praeputium , ut reputetur et illis ad justitiam ;

14. Si enira qui ex lege, heredes sunt: exinanita est fldes , abolita est promissio.

16. Ideo ex fide, ut secundum gratiam firma sit promissio omni semini, non ei, qui ex lege est soium , sed et ei qui ex fide est Abraliae, qui pater est omuium nostrum

17. (Sicut seriptum est; Quia palrem multarum gentium posui te) ante Deum, eui eredidit, qui vivlficat mortuos, et vocat ea quae non sunt, tamquam ea quae sunt.

18. Qui contra spem in spem oredidit, ut fieret pater multarum gentium secundum quod dictum est ei: Sic erit, semen tuum.

19. Et non infirmatus est fide, nec consideravit corpus suum emor-tuum , cum jam fere centum esset annorum : et emortuam vulvam Sarae :

20. In repromissione etiam Dei non haesitavit diffideatia, sed con-fortatus est fide, dans gloriam Deo ;

23. Non est autem seriptum tantum propter ipsum quia reputatum est illi ad justitiam :

24. Sed et propter nos, quibus reputabitur credeutibus in eum , qui suseitavit Jesum Christum Dominum nostrum a mortuis,

25. Qui traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propterjus-tificationera nostram.

Transiens ad probandutn, legem veterem per doctrinam de justificatione omnibus gratis per fidem obtinenda non destrui, sed stabiliri, ex ipso veteri Testamento singula dictae doc-trinae capita demonstrat.

III. Fides et justificatio Abrahae per fidem exemplar est nostrae justification\'s f. 18.-25.

Abraham namque nihil meriti, quod attinet ad justificatio-nem promerendam, consecutus est secundum carnem jf. 1., i. e., hie, adhuc carnalis, in statu in quo fuit antequam fide justificaretur, per opera ante fidem praestita moraliter

tantum bona. Si enim Abraham ex hujusmodi operibus justifi-catu-s est, hahet gloriam „ apud hominesquot;, sed non apud Deurn f. 2. — At „dico, Abraham sic justificatum esse, quod habet gloriam apud Deuraquot;. Ergo non ex memoratis operibus justi-ficatus est, sed gratis per fidem, — Quod ipsa Scriptura tes-tatur, dicens : „ Credidit Abraham Deo promittenti sibi semi-nis inultiplicationem, et illud credere üeo, a Tgt;zo reputatum est iUi ad justitiam f. 3. Proindeque actu isto fidei veram internam justitiam, et gloriam apud Deum adeptus est gratis. Minime autem ex merito operum naturalium, fidem praeceden-tiuin; imo nee ex merito proprie dicto, quod de condigno vocatur, operum fidem concomitantium justificatus est.

Enimvero ei, qui per opera sua meretur aliquid (in casu justificationem) merces (ipsa justificatio) non impütatüu secundum gratiam, sed rependitur secundum debitum jf. 4. Abrahae autem, at modo ex Scriptura vidimus, non ut per opera me-renti, sed per fidem praestitam Deo, qui ex impiis justos facit, justitia collata est, secundum decretum, quo Deus statuit hominem, justificare gratis jf. 5. Ergo doctrina de justi-ficatione gratuita per fidem ex ipsa Veteris T. Scriptura pro-batur, atque adeo legem non destruit, sed potius statuit.

a). Fraemittit sensumquot;. Sicut, ait, et David beatum praedi-cat hominem, cui heus accepto fert, i. a., imputat justitiam sine opebibus praecedentibus, adeoque gratis 6.

b). „ Fvnit verbaquot;: Beati etc. f. 7. 8. Vis hujus argument! in eo est, quod ibi peccatorum remissio praedicatur nulla facta mentione operum, sive, meritorum , adeoque gratis, uti ipse Apostolus ultimo inciso versus 6. declaraverat, dicens : „cui Deus accepto fert justitiam sine operibusquot;.

c). „ Excludit falsum intellectum. Posset enim J udaeus sic intelligere quod praedicta gratia remissionis peccatorum non fieret nisi circumcisisquot;. Quapropter ostendit.

1°. Ipsemet enim Abraham incircumcisus erat, quando fides ipsi reputata est ad justitiam \'f. 9. 10., et ejus circumcisio fuit tantum signaculum justitiae per fidem jam in praeputio acceptae 11. In eo autem statu Abraham per fidem justi-ficatus est eum nominatim in finem , td sit pater omnium cre-dentium, circumcisorum et incircumcisorum. 11. 12.

2°. Non enim per legem , postea Judaeis datam , implenda est promissio facta Ahrahae, aid semini ejus ut heres esset mundi: „ i. e., ut omnes gentes mundi in ipso benedicerenturquot;, neiiipe in semine ejus, qui est Christus \'); sed per justitiam fdei, i. e. , quae per fidem obtinetur f. 13.

Utramque partem confirmans, imprimis „ negat hujusmodi promissionem esse factam (et implendam) per legem.quot; Si enim ii soli, qui ex lege, aut quatenus tales sunt, heredes sunt: exinanita est fdes, abolita est promissio \'f. 14. Quod probat per effectum, sive, eventum legis, hunc in modum : „ Si ali-qua promissio sit implenda per id, quod impietionem pro-missionis impedit, talis promissio aboletur, et fides credentis exinanitur. Sed Lex impedit consecutionem liereditatis: Lex enim tram operatnr, (i. e., etenim lex Mosaica, etiam moralis, occasio est vindictae divinae), quia praecipit et gratiam ad-implendi (quod praeoipit) non praebetquot;. — Porro „ ostendit, qualiter iram operatur, dicensquot; : uhi enim non est lex positiva; nec ejusmodi legis praevaricatio f. 15. Quod dicens intelli-gendum relinquit: contra, ubi est lex talis sine gratia adju-vante, ibi, spectata hominis in malum propensione, nec dee-rit ejusdem praevaricatio. Ubi autem est legis transgressie, ibi est et sancti Dei ira, adeoque vindicta, poena. „Ergo, si per legem sit adimplenda promissio, exinanita est fides, abolita est promissioquot;.— At vero , promissio facta Abrabae implenda est, idque vel per legem, vel per fidem. Non per legem, quia, si

per earn itnplenda esset, promissio aboleretur, ut ostensnm est. Ideo— concludit — imnlenda est ex fide, ut secundum gra-tiam firma sit promissio omni spiritual! semini Abrahae f. 16. Quod ultimum ex auctoritate Scripturae confirmat 17.

Ad III. Fides et justificatio Ahrahae per jidem, exemplar est fidei et jnstificationis nosirae.

1°. Magnitudinemquot; fidei Abrahae, ut qui contra spem na-turalera, humanam, in spem divinae promissionis credidit, fore ut fieret pater Kzultarum gentium \'f. 18.

2°. „ Firmitatemquot;, ut qui in fide nihil infirmatus est ob-staculo suae senectutis, uxorisque sterilitate \'f. 19.; iino ad illam Dei promissionem , cujus impletio naturaliter irapossi-bilis erat, ne animo quidam suspense fuit, sed confortatus est fide, dans gloriam Deo, plenissime sciens quod quaecumque promisit, potens est et facere.

Ideo, quia talis fuit Abrahae fides, reputata est illi ad justifiam f. 20.-2:2. Fides igitur et justificatio Abrahae per fidem , exemplar fidei et justificationis nostrae. Quod probat, dicens ; Hon est autem seriptum tantum propter ipsum quia fides reputata est illi ad justitiam \'f. 23., sed et\'propter nos, quihus pariter fides ad justitiam reputahitur , si credamus in Deum Patrem , qui suscifavit Jesum Christum I). JV. a morluis y. 24., Jesum Christum, inquam , qui Iraditus est ut sua morte mereret deletionera peccatonim nostrorum, et resnrre.rit ut nos justificaret f. 25.

iVote 1°. ƒ. 3. 5.-8. non faveut Protestantibus qui contendunt, hominis justificationem in eo consistere , quod illius peccata non vere remittuntur, sed tantum teguntur, illique extrinsece Christi justitia impnlatur. Plura apud Dens ; Perrone ²); Hurter ³); s. Thomas ).

Nota 2°. Ex gcnuino sensu y. 3,, 18. et scqucntium, verbo ex ipsa Abraliae fide exemplari, ejusque objecto statues, fidem jus tifieantem non intelligi fidem solam, quam Lutherus in quot;f. 34. 38 cap. III.; ƒ. 3. cap. IV., aliosque similes locos intulit; neque fi dem s\'pecialem promissionum ; sed fidem proprie dictam, superuatu ralem, qua Dei aspirante et adjuvante gratia ab eo revelata et pro missa vera esse credimus propter auctoritatom ipsius Dei revelantis atque talem fidem in adultis esse dispositionem imprimis necessa riam ad justificationem consequendam \').

1. Justifieati ergo ex fide, pacem habeamus ad Deum per Dominum nostrum Jesum Christum:

3. Per quern et habemus accessum per fidem in gratiam istam, in qua stamus, et gloriamur in spe gloriae filiorum Dei.

3. Non solum autem, sod et gloriamur in tribulationibus: scientes quod tribulatio patientiam operatur:

5. Spes autem non coufundit: quia charitas Dei diffusa est in cordi-bus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis.

6. Ut quid enim Christus, cum adhuc infirmi essemus secundum tempus pro impiis mortuus est?

8. Commendat autem charitatem suam Deus in nobis: quoniam cum adhuc peccatores essemus, secundum tempus,

9. Christus pro nobis mortuus est: multo igitur magis nunc justifieati in sanguine ipsius, salvi erimus ab ira per ipsum.

10. Si enim cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem filii ejus: multo magis reconciliati, salvi erimus in vita ipsius.

1], Non solum autem: sed et gloriamur in Deo per Dominum nostrum Jesum Christum, per quem nunc reconciliatiouem accepimus.

13. Propterea sicut per unum hominem peecatum in hunc mnudum intravit, et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors pertrans-iit, in quo omnes peccaverunt:

13. Usque ad legem enim peccatum erat in mundo: peccatum autem non imputabatur, cum lex non esset.

14. Sed regnavit mors ab Adam usque ad Moysen etiam in cos, qui non peccaverunt in similitudinem praevancationis Adae, qui est formafuturi.

15. Sed non sicut delictum, ita et douum. si enim unius delicto multi mortui sunt: multo magis gratia Dei et donum in gratia uuius hominis Jesu Christi in plures abundavit.

\') cfr. Dens I. c. n. 30.; Hurter, I. c. n. 141.152.163.-166., et prae-cipue Trid. sess. VI. de Juslijic. can. IX., XII.-XIV., ac cap. VI. et IX. inscriptum : Contra inanem haereticorum Jiduciam. 3

] 7. Si enim unius delicto mors regnavit per unum: multo magis abun-dautiam graliae, et donatioms, et justitiae accipientes, in vitaregnabunt per unum Jesum Cliristuin.

18. Igitur sicut per unius deliotum in omnes homines in condemnationem ; sic et jjcr unius justitiam in omnes homines in justiflcationem vitae.

19. Sicut enim per inobedientiam unins hominis, peccatores eonstituti snnt multi: ita et per unius obeditionem, justi constituentur multi.

20. Lex autem subintravit ut abundaret deliotum. Ubi autem abunda-vit delictum, superabundavit gratia.

21. Ut sicut regnavit peecatum in mortem: ita et gratia rcgnet per justitiam in vitam aeternam, per Jesum Christum Dominum nostrum.

Deckrata justificationis natura, Apostolus transit ad decla-randam ejusdem cxccllcntiam, ostendens

Ad I. 1°. Exhortatur ad debitum gratiae justificationis usum, ex praemissa doctrina inferens : Jnsüficaü ergo nx fide, pacem haheamzis \'), retineamus cum Deo^ per D.N.J.C. j. 1., qui sicuti suis meritis est illius pacis auctor, ita et conservator. Ee namque vera per Christum tamquam naediaiorem nostrum sicuti habuimus ²), ita et hahenms accessum per ji-dem in gratiam istam justificationis, in cpia nunc stamm ƒ. 2.

2°. Praecedentem exhortationem urgens , ostendit quae bona nobis per istam gratiam provenerunt.

b). Gloriatio vel in ipsis tribulatiouibus, quas pro conse-queuda gloria coelesti patimur. Scimus enim, inquit, quod trihulatio „ est materia et occasio exercendi patientiae actumquot; f. 3. Quod autem patientia operator probationem , i. e. ^ quod patientia in sustinendis tribulationibus hominem reddit proba-tum. Quod vero probatio, i. e., probata virtus excitat augetque sptem obtinendae gloriae coelestis f. 4. Spes autem, „qua

speraraus gloriam filiorum Dei, non confund\'d T. 5., i. c., non deficit, nisi homo ei deficiatquot;.

a). Ex dom Spiritus Sancli. Dicit ergo primo : Ex hoe pos-sumus scire quod spes non confundit, quia charitas Bei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis f. 5.quot; Manifesto enim quos sua charitate dignatus est, imo et Spiritu suo sancto donavit, etiam donabit sperata gloria coelesti, quam diligentibus se praeparavit.

b). Ex morte quam Christus pro nobis impiis subiit, quod quidam adeo singulare amoris indicium est, ut tale inter homines non reperiatur. üt quid enim Christus, cum adhuc in-firmi essemus „ inflrmitate peccatiquot; secundum tempus a Patre suo statutum pro nobis impiis mortuus est? nisi ut nos in spem erigeret f. 6.-8.

4°. Ex singularibus hisce Dei erga nos cliaritatis indiciis concludit, quod mullo igitur magis nunc justificati in sanguine Christi, per ipsum salvi erimus a poena aeterna ^.9.; atque adeo quod spes gloriae filiorum Dei nos non fallet.

„Deinde ostendit necessitatem praedictae consequentiae, quae procedit a minori ad majus affirmando. Et est ibi ob-servanda duplex comparatio minoris ad majus. Una, ex parte nostra; alia, ex parte Christi.

Ex parte nostra, comparat inimicos reconciliatis. Minus enim videtur (expectandum, rarius evenit) quod aliquis benefaciat inimicis, quam jam reconciliatis.

Ex parte Christi, comparat mortem vitae. Potentior enim vita Ejus (gloriosa) videtur, quam mors. Et ideo dicit: Eatione conclusum est, quod multo magis nunc justificati in sanguine ipsius, salvi erimus ab ira per ipsum. 8i enim cüm inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem filii ejus: multo ris reconciliati, salvi erimus in viïa ipsiusquot; y. 10.

Tertium bonum quod jam in re consequimui\' per gra-tiam justificationis, est gloria in Deo tamquam nostro amico. Hue spectat quod dicit: Non solum autem „ gloriamur in spe gloriae quam in futuro expectamusquot;, ml et gloriamur in Deo, ut nostro amico; sive, „ in hoc quod sumus etiam nunc Deo conjuncti per fidem et charitatem; et hoc quidem per D. N. J. C., per quern etiam nunc , in praesenti tempore, reconcilia-iionem aeeepimus, ut de inimicis facti simus amiciquot; quot;f. 11.

Ad II. Per gratiam justificationis liberamur imprimis „ a servitute peccatiquot; \') a peecato originali, quod nobis non tantum nocuit, quantum gratia Christi profuit.

1°. Id docturus Apostolus comparat peccatum Adami cum parta a Christo justitia. Mirabili autem rerum , verborumque nexu ad hanc materiam transit, dicens: Propterea, i. e., quo-niam ergo, uti ex quot;f. 2.-11. constat, gloriamur in spe gloriae filiorum Dei, et in Deo per D. N. J. C., per quern mme reconciliationem aeeepimus, ideo haec hie consequitur similiiudo a eontrario ut, sleut per unum hominem, Adamum , jieecatum originale, peccatum proprie dictum, quo scilicet Adam non sibi soli, sed et suae propagini nocuit, et acceptam a Deo sancti-tatem et justitiam nobis etiam perdidit; et non tantum mortem et poenas corporis in omne genus humanum transfudit, sed et peccatum, quod mors est animae; sicut, inquam, per Adam peccatum descriptum in Uunc mundum , i. e. , in universum genus humanum, in omnes homines ex Adam carna-liter propagates inlravit, atque adeo propagatione, non irai-tatione transfusum omnibus, inest unicuique proprium ²), et per, ob peccatum istud qua illius poena mors, debitum mortis corporalis in hunc mundum intravit, et ita in omnes homines mors pertransiit, in quo vel uno homine Adamo, vel eo quod omnes ratione originis ex Adam peceaverunt J. 12. . . .

\') Secundo, a servituto logis, cap. VII. Tertio, a damnatione culpae et poenae, cap. VIII.

(supple) : sic per unum hominem Jesum Christum justitia in-travit in hunc mundum, et per justitiam vita, uti a quot;f. 14. Apostolus explicat. Antequam vero sententiam hanc absolvit 2°. Probat et confirmat quod proxime dixerat. Docuerat, ideo omnes mori, quia omnes in Aclamo peccaverunt, adeoque probat ex universalitate mortis universalitatem peccati orginalis.

Huic autem doctrinae difficultas opponi poterat, ex eo quod mundus numquam caruit peccatis actualibus, propter quae peccatores jure justeque morte puniri potuerint. Mors ergo non est certum argumentum peccati originalis.

Tacitae isti difficultati respondens, duplici argumento confirmat quod dixerat :

a). Usque ad legem enim Mosaicam certo peccaium actuale erat in mundo : peccahm autem istud non impiitabatur \') ad poenam mortis corporalis, cum lex Mosaica, quae pluribus saltern peccatis actualibus demiim poenam mortis positivo modo decrevit, «owdum esset lata y. 13.— Atqui, etiam ante legem Mosaicam , et cum nulla adhuc lex peccatum sub posi-tiva poena mortis prohibens lata esset, nisi ea, quam Deus tulit Adamo (Gen. II. 17.), tamen omnes moriebantur.— Ergo mors, qua etiam turn omnes plectebantur, non erat poena alicujus peccati actualis filiorum Adami, sed peccati illius, cui mortem minatus erat Deus in paradiso, verbo: peccati orginalis.

■) Nulla est ratio cur lectio Vulgatae adeo sollicitetur. Nam tametsi verbum graece legatur \'m praesenti, peccatum autem uou imputalur, uou exis-tente lege, dciiocpTta o: oi-/. éXXoysÏTat (aïj Svtos vófiou, noa tamen omnes codices graeci ita habent; sic e. g. codex sinaiticus cditus a Tischendorf cum Vulgata legit in imperfecta, ouz ivzKvfzvzo, et alii nounulli legunt èXXoyaTo. — Praeterea utraque lectio in eumdem sensum tandem redit. Lectio graeca communis effert diserte principium: peccatum non imputa-ri, non existente lege, et adco implicite conclnsionem eamdem eontinet quam diserte enunciat Vulgata, quae proinde implicite etiam principium illud significat, a quo conclusio pendet. Idem ergo principium, cademque eonclusio diverse dumtaxat modo ab utraque lectione signilieatur. Nec igitur est ratio ulla cur lectio Vulgatae sollicitetur. Cfr. Tract, de Deo creante, auctore Domiuico Palmicri, Th. LXVI. n. I.

tarnen regnant mors ab Adam usque ad Moysen. Ergo per A-dami peccatum mors, et ita in ornnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt.

b). Alterum hujiis veritatis argumentum priori subueclit., petifcum ex morte etiam infantium, qui profecto non propter peccatum personale, ab ipsis admissum, mori potuemut, quum tale peccatum ne committere quidem potuerint. Quapropter laudatis verbis: sed regnavit mors ah Adam usque ad Moysen eodem versiculo 14. proxime addit: etiam in eos, qui non peccaverunt in similitudinem praevaricationis Adae, i. c., — in-terprete s. Augustino \'), et Hieronymo ²) — „ qui noudum sua et propria voluntate sicut ille (Adam) peccaverunt, sed ab illo peccatum originale traxeruntquot;. Ergo omnes moriuntur, quia omnes in Adamo peccaverunt. Ergo ipsa mortis universa-litas firmum argumentum est universalitatis peccati originalis.

3°. Memorata difficultate soluta, inceptam 12. senten-tiam : Propterea — et per peccatum mors, absolvit, atque praemissam similitudinem a contrario implicite compler se-quenti parvo inciso: Adae, qui est forma, typ us futuri \'f. 14. Namque exhibens nobis Adamum sub ratione typi, co-git nos cogitare duos terminos sibi respondentes, quorum prior est Adamus in ordine perditionis, alter est Adam futu-rus, h. e., Christus in ordine reparationis. Ideoque parvi istius incisi sensus explicitus buc redit : sic per alterum hominem Jesum Christum justitia in liunc mundum intravit, et per jus-titiam vita, destructa morte, per resurrectionem recuperanda.

4°. Inceptam comparationem inter Cliristum et Adamum seqq. perficit et exponit. Imprimis a ^.15.-18. effectus, dein f. 19. actus utriusque comparat.

Quod ad effectus attinet, duplici ratione docet, non tantum nobis nocuisse peccatum Adami, quantum profuit justitia a Christo parta.

a). Sed, iriquit, non sicut se habet delictum , metonymice po-sita causa pro effectu, i. e., damnum , quod per peccatum A-darai inductuin est in genus liumanum , ita et, i. e., quoque se habet donum divinae gratiae, quod horainibus obtingit per Christum. Gratia namque Christi in se multo raajoris est ef-ficaciae in bonum quam Adami delictum in malum. Si enim — ut res est— unius Adami delicto multi \'), i. e., omnes , qui sunt multi, mortui sunt: multo magis abundavit gratia Dei et inde proveniens donum, Dei in gratia, „ i. e. , per gratiamquot; unius hominis Jesu Christi in plures, graece, st; roü; ttoXXoïij, i. e., ut supra, in omnes, qui sunt multi f. 15.

b). Et non sicut se habet nocumentum per unum Adami peccatum nobis illatum, ita et donum Christi se habet. — Hoe multo majorem effectum habet in bonum, quam illud in malum, uti nunc duplici novo arguiuento probat.

a. Nam judicium quidem, quod ex uno, i. e., propter unum Adami peccatum, a Deo latum est, hominibus omnibus ces-sit in condemnationem: gratia autem Christi ita effieax est, ut ex mültis, imo ex omnibus delictis quae propria voluntate uni peccato, ex Adamo contracto, addidimus, omnes, quantum ad sufficientiam, in statum justificationis transferat y. 16. Ergo Christi gratia potentior in virtute ad salvandum, quam Adami peccatum ad perdendum.

b. Si enim — ut res est — unius hominis delicto mors regnavit per unum illum hominem Adam midto magis illi,

\') Graece oï ttoXXoi (de velen), ut ex analogia fidei constat, utroque loco sunt omnes. Quod etiam exegetice patet ex contexta oratione 12. et 18., ubi pro oi ttoXXoi eodem sensu seriptum est ravre?, omnes. Porro manifeste vox multi hie ubique opponitur uni, per quem sive lapsi, sive reparati sunt omnes; adeoque signifieat multitudinem universam, atque proin promiscue hie adhibentur multi et omnes. Exoessus namque effieaci-tatis gratiae Christi in bonum prae ef\'flcaeitate delicti Adami in malum hie describitur non quoad subjeda, quae illius bona,hujus damna participant; sic enim utrimque in ratione efficaeitatis aequalia sunt; omnes in Adamo peeeaverunt, et ideo mortui sunt; et pariter omnes in Ciiristo redempti sunt. Sed gratia Christi hie describitur ut in se multo majoris efficaeitatis in bonum, quam delictum Adami in malum, cfr. 111. Beelen in h. I., et Palmieri l. c. Th. LXVII. n. I. sub fi⁰.

qui in dies accipiunt abundantiam gratiae, et donationis et jusiitiae in vita regnabunt , morte per gloriosam resurrectio-nem destructa, per mum J. C. f. 17.— Itaque regnum vi-tae, quod Christus hominibus promeruit, multo praestat mortis regno, cujus auctor fuit Adam. Ergo gratia Christi et nobi-litate regni praestantior est. — Ergo non tantum nobis nocuit Adam, quantum profuit Christus.

5°. Eediens unde f. 12. fuerat egressus, et ad id quod innuerat ultimo inciso versus 14., ex dictis infert: Igitur sicat per unius „ Adaequot; delictum „ divinum judicium processitquot; in omnes homines, „qui carnaliter ex eo nascunturquot;, in con-demnationem „mortisquot; tam corporalis, quam spiritualis: sic et per unius „ Christiquot; justitiam „ divina gratia processit quantum ad sufficientiamquot; in omnes homines in justificationem vi-tae, „quae ducit ad vitamquot; spiritualem et aeternam quot;f. 18.

6°. Penitius declarat comparationem inter Adamum et Christum , conferens nunc utriusque actus, propter quos hie salu-tis, ille damnationis causa fuit. Sicut enim per inobedientiam unius hominis Adae, peccatores constituti sunt multi, „ i. e., omnes qui ab eo nascuntur secundum rationem seminalemquot;: ita et \'per unius Christi obeditionem usque ad mortem, mortem autem crucis, justi constituentur multi, i.e., omnes quantum ad sufficientiam jif. 19.

7°. Obiter docet quorsum lex Mosaica data fuit \'), simul indicans,eam non potuisse auferre peccatum originale, neque diminuisse, sed potius occasionaliter auxisse vim concupisceu-tiae, quae ex illo peccato est, et ad peccatum actuale incli-nat; adeoque legem ex sese non potuisse justos constituere homines {jr. 19.)

Lex autem Mosaica, inquit, ex sese non potuit justos con-stituere, sed subintravit, i. e. hie, insuper intravit ²), nempe,

-) Verbum graecum 7:apeisfjXflsv saepe quidem uotat c/am intrwre ae vo-luti irrepere, sed haec uotio praesenti loco parum congruere videtur. Lex

postquam peccatum originale in hunc mundurn intravit (^. 12.), insuper lex in liunc mundurn intravit eum etiam in fi-nem, ut abundaret delictum, i.e., ut occasione legis peccato originali redundante in multiplicata peccata personalia, ex his homo infirmitatem suam recognoscens humiliaretur. S. Augustinus \') haec verba perpendens, „ Quare, quaerit, lege „ subintrante abundavit peccatum ? Quia nolebant se confi-„teri homines peccatores, addita lege facti sunt praevarica-„ tores.... hoc, pergit, est in lege magnum mysterium , „ ideo earn datam, ut cresccnte peccato humiliarentur superhi, „ Jmmiliati conjiterentur, confessi sanarentur.quot; Itaque „ Non „ crudeliter hoc fecit Leus, sed consilio medicinae. Aliquando „ enim videtur sibi homo sanus, et aegrotat: et ideo quod „aegrotat et non sentit, medicum non quaerit. Augetur mor-„bus, crescit molestia, quaeritur medicus, et totum sanatur „ corpusquot;. Scite s. Thomas ²), eadem relata expositione, ani-madvertit. „ Intentio ergo Dei legem dantis non terminatnr „ ad abundantiam peccatorum , sed ad humilitatem hominis, „ propter quam permisit abundare delictaquot;. TJhi autem abundavit delictum „in humano genere,et specialiter in Judaeisquot;, superabundavit gratia y. 20., Ut sicut peccatum „introductum per primum hominem et abundans per Legemquot; regnavit in mortem „ temporalem et aeternamquot;; ita et gratia regnet per

enim publice multisque cum cacremoniis data, Exod. XIX. XX. Sed valet ctiam insuper intrare, et haec notio Mc omnino apfa et rei propria, efr. 111. Beelen, in h. I.

^!) Led. VI. in cap. V. a verbis: „Tertio modoquot;. Namque triplioem interpretandi modum ibi refert. „ Primo ut dieamus quod Xï) ut non po-nitur causaliter, sed consecutivequot; pro adeo ut. — „ Secundo, quod Xr; ut teneatur causaliter, ita tamen quod loquatur Apostolus de abundantia delicti, secundum quod est in nostra cognitione, ut sit sensus : ut abun-dantius delictum cognosceretur, secundum modum loquendi, quo dicitur aliquid fieri cum innotescit. Unde supra (III. 20.) dictum est, quod per legem est cognitio peccati. — Tertio modo potest exponi ita quod \\i\\ ut teneatur causaliter (in sensu nativo, de causa finali) ita tamen quod abundantia delicti non intelligatur flnis (ultimus, seu, terminativus) legis subiutrantis, sed id quod ex abundantia delicti sequitur, sc. humiliatio kominisquot;, exinde infirmitatem suam recognoscentis.

jmtitiam, „ quatn in nobis facit, quousque nos ducatquot; in vi-tam. aeternam, per J. C. Tgt;. N, -f. 21.

Scholion. His habitis, dicta ad II., juvandae memoriae causa, sic contrahi possunt :

Confertur nostra cum Deo reconciliatio per Christum cum corruptione nostra originali per Adam.

1°. Sicut unus Adam fuit principium peccati omnibus origine inliaerentis, et mortis universalis: ita a contrario unus Christus est principium gratiae et vitae f. 12. 14.

Eevera Adami peccatum omnibus origine inest, ut patet ex universalitate mortis. Quandoquidem mors poena fuit peccati originalis, non autem peccati alicujus personalis filiornm Adae. Nam ;

a). Eegnavit mors etiam ante Legem Mosaicam; tunc in-quam, quum, praeter unam illam legem in Paradiso contra protoparentem latam , nulla adhuc extaret lex quae peccatum sub poena positiva mortis prohibebat et imputabat ƒ. 13. 14.

b). Eegnavit mors etiam in pueros ante usum rationis, qui actualiter peccare non potuerunt \'f. 14.

2quot;. Unus Adam generi humano non tantum nocuit, quantum unus Christus profuit. Nam :

b). Judicium condemnationis in omnes latum est propter unwm, peccatum Adami : Christus autem non tantum ab hoc uno peccato, sed a ceteris omnibus personalibus omnes justi-licare valet; Christi igitur gratia potentior in virtute ad sal-vandum, quam peccatum Adami ad perdendum f. 16.

c). Adam causa regni mortis, Christus regni vitae. Gratia igitur Christi et nobilitate regni praestat f. 17.

Igitur verificata existit similitudo a contrario Adam inter et Christum ratione effectuum utriusque y. 18., atque ratione actuum-. ille genus humanum inobedientia perdidit, hie obe-dientia reparavit ir. 19.

Lex autem Mosaica auperveniens adeo peccati originalis sequelas tollere nequivit, ut contra ejus occasione hae auctae , gratia autem Christi reparatae sint f. 20. 21.

a), y. 5. expressissiine significat, justis dari ipsum Spiiitum Sanc-(uui, et non solum dona ejus. Errant igitur dicentes, Spiritum Sanctum non dari, scd tantum ejus dona. Eniinvero non solum chari-/as Dei dicitur diffusa in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, sed otiam dicitur quod Spiritus sanctus datus est nohis. Plura vide penes S. Thomarn , Sum. Theol. p. I. Q. XLIII. art. III., et cl. Hnr-ter, Theol. spec. ï. III. n. 300.-205.

b). Ex \'f. 12.-30. demonstratur peccati originalis existentia, et in omnes homines, carnaliter ex Adamo progenitos, propayatio. cfr. Cone. Trid. sess. V. Decret. de pec. origin, n. 1.-3., et Dens, Tract, de pecc. n. 133. 136. 137.

c). Necessitas absoluta regeneralionis in Christo, et luuc baptis-matis etiam parvulorum a baplizatis parentibus ortorum. Cone. Trid. ibid. n. 3. 4.

d), Salva declaratione authentiae Vulgatae contend! potest, y. 12. pro „in quo omces peccaveruntquot; legend um esse „ eo quod omnes etc. cfr. Intr. in S. S. n. 201.— Praeterea nulla nota temeri-tatis digna est, sed irao valde probabilis est interpretatio ea.quae verba in quo in sensu causali accipit, redditque per: eo quod. cfr. Palmieri I. c. Th. LXVI. a n. IV. p. 497.-509.

c). Magnitudinem vere iuauditam charitatis a Deo nobis in nostra rcconciliatione exliibitae ƒ. 5.-11.

jusliiiam, ,, quarn in nobis facit, quousque nos ducatquot; in vi-tarn aeternam, per J. C. T). iV. 21.

Scholion. His habitis, dicta ad II., juvandae memoriae causa, sic contrahi possunt :

Confertur nostra cum Deo reconciliatio per Christum cum corruptione nostra originali per Adam.

1°. Sicut unus Adam fuit principium peccati omnibus origine inhaerentis, et mortis universalis; ita a contrario unus Christus est principium gratiae et vitae -f. 12. 14.

Eevera Adami peccatum omnibus origine inest, ut patet ex universalitate mortis. Quandoquidem mors poena fuit peccati originalis, non autem peccati alicujus personalis filiorum Adae. Nam :

a). Eegnavit mors etiam ante Legem Mosaicam; tunc in-quam, quum, praeter nnam illam legem in Paradiso contra protoparentem latam , nulla adhuc extaret lex quae peccatum sub poena positiva mortis prohibebat et imputabat f. 13. 14.

b). Eegnavit mors etiam in pueros ante usum rutionis, qui actualiter peccare non j\'otuerunt 14.

2quot;. Unus Adam generi humano non tantum nocuit, quantum unus Christus profuit. Nam ;

b). Judicium condemnationis in omnes latum est propter unum. peccatum Adami : Christus autem non tantum ab hoc uno peccato, sed a ceteris omnibus personalibus omnes justi-ficare valet: Christi igitur gratia potentior in virtute ad sal-vandum, quam peccatum Adami ad perdendum f. 16.

c). Adam causa regni mortis, Christus regni vitae. Gratia igitur Christi et nobilitate regni praestat y. 17.

Igitur verificata existit similitudo a contrario Adam inter et Christum ratione effectuum utriusque f. 18., atque ratione actnum-. ille genus humanum inobedientia perdidit, hie obe-dientia reparavit f. 19.

Lex autem Mosaica superveniens adeo peccati originalis sequelas tollere nequivit, ut contra ejus occasione hae auctae, gratia autem Christi reparatae sint f. 20. 21.

a). 5. expressissime siguificat, justis dari ipsum Spiiitura Sanctum, et non solum dona ejus. Errant igitur dicentcs, Spiritum Sanctum non dari, sed tantum ejus dona. Enimvero non solum

tas Dei dicitur diffusa in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, sed otiara dicitur quod Spiritus sanctus datus est nobis. Plura vide penes S. Thomam , Sum. Theol. p. I. Q. XLIII. art. III., et cl. Hnr-ter, Theol. spec. ï. III. n. 300.-305.

b). Ex ƒ. 13.-30. demonstratur peccati originalis existentia, et in omnes homines, carnaliter ex Adamo progenitos, propayalio. cfr. Cone. Trid. sess. V. Decret. de pec. origin, n. 1.-3., et Dens, Tract, de pecc. n. 133. 136. 137.

c). Necessitas absoluta regeneratiouis in Christo, ei, hinc haptis-matis etiam pamilorum a baptizatis parentibtis ortorum. Cone. Trid. ibid. n. 3. 4.

d). Salva declnratione authentiae Vulgatae contend! potest, y. 13. pro „in quo omnes peccaveruntquot; legend um esse „so quod omnes etc. cfr. Intr. in S. S. n. 301,— Praeterea nulla nota temeri-tatis digna est, sed imo valde probabilis est interpretatio ea.quae verba in quo in sensu eausali accipit, redditque per; eo qnod, cfr. Palraieri I. c. Th. LXVI. a n. IV. p. 497.-509.

e). Magnitudinem vere inauditam charitatis a Deo nobis in nostra reconciliatione exhibitae ƒ. 5.-11.

3. An ignoratis quia quicumque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus?

4. Consepulti enim sumus cum illo per baptismum in mortem: ut quo-modo Christus surroxit a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novi-tate vitae ambulemus.

5. Si enim eomplantati faoti sumus siraiJitudini mortis ejus: simul et resurrectionis erimus.

0. Hoc soientes, quia vetus homo noster simul crucifixus est, ut des-truatur corpus peccati, et ultra non serviamus peocato.

8. Si autem mortui sumus cum Cheisto; credimus quia simul etiam vivemus cum Christo:

9. Scientes quod Christus rcsurgens ex mortuis jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur.

10. Quod enim mortuus est peccato, mortuus est semel: quod autem vivit, vivit Deo.

11. Ita et vos existimate, vos mortuos quidem esse peccato, viventes autem Deo, in Christo Jesu Domino nostro.

12. Non ergo regnet peceatum in vestro mortali corpore ut obediatis concupiscentiis ejus.

13. Sed neque exhibeatis membra vestra arma iniquitatis peccato: sed exhibote vos Deo, tamquam ex mortuis viventes; et membra vestra arma justitiae Deo.

14. Peccatum enim vobis nou dominabitur: non enim sub lege estis, sed sub gratia.

1G. Nescitis quoniam cui oxhibetis vos servos ad obediendum, servi estis ejus, cui obeditis, sive peccati ad mortem, sive obeditionis ad justitiam ?

17. Gratias autem Deo quod fuistis servi peccati, obedistis autem ex corde in earn formam doctriuae, iu quam traditi estis.

19. Humanum dico, propter infirmitatem carnis vestrae; sicut enim exhibuistis membra vestra servire immunditiae, et iniquitati ad iniquita-tem, ita nunc exhibete membra vestra servire justitiae in sanctificationem.

21. Quem ergo fructum habuistis tunc in iilis, in quibus nunc cru-bescitis? Nam finis illorum mors est.

22. Nunc vero liberati a peccato, servi autem facti Deo, habetis fructum vestrum iu sanctificationem, fiuem vero vitam aeternam.

23. Stipendia enim peccati, mors. Gratia autem Dei, vita aeterna, iu Christo Jesu Domino nostro.

Ad I. Apostolus docet, per Christum in baptismo justifi-catos deberc a peccato desistere, et in novitate vitae ambulare.

Ad hanc matenam transit praeoccupando objectiouem, quae fieri posset ex male intellecto penultimo versu capitis praece-dentis. Hue respiciens, quaerit: quum uli ahundavit delictum, superahundavlt gratia — tyuul ergo dicemus ? Numquid inde colligemus: permanebimus in peccato ul gratia ahundet ? ƒ. 1. „ Quod quidein oporteret dicere si abundantia delicti esset causa gratiae abundantisquot;. Sed tninime hujus causa est, ast „sola occasioquot;. Quapropter consequentiam istam falsatn, imo absurdam rejicit, dicens: Absit. ,, Et assignat rationem quare non est nobis permanendum in peccatoquot;. Considerans id quod sacramentum baptismi significat, et re ipsa in nobis efficit habito respectu ad mortem, sepulturam , ac resurrectio-nem Jesu Christi, generatim in lutnc moduin argumentatur: „Si sumus mortui peccato, non debemus vivere in illo. Sed mortui sumus peccato. Ergo non debemus vivere in peccatoquot;.

1°. „ Ponit conditionalemquot;, sive, dictae argumentationis pro-positionem majorem, quae includit rationem, ex qua absur-ditas superioris consequentiae patet. Qui «mm», inquit, mortui minus peccato, quomodo adhuc vivemus in illo? y. 2. Quasi dicat: Insania sit veile eidem rei et mori et vivere. Atqui nos Christiani mortui sumus peccato; non possumus igitur (ethice loquendo) amplius illi vivere.

2°. Probat minorem, „scilicet, quod fideles sunt mortui peccatoquot;, ex eo quod sacramentum baptismatis significat et efficit, nimirum sepulturam et mortem peccati.

Sepulturam dico et mortem. Namque „est considerandum, quod corporaliter aliquis prius moritur et postea sepelitur: sed spiritualiter sepultura baptismi causat mortem peccati; quia sacramentum novae Legis efficit quod signatquot;. — Veritas ista adeo manifesta est, ut illam ignorare Christianis non liceat. Sensus igitur quaestionis, sub qua minorem probat, iste est: Profecto minime ignoratis quod quicumque baptizati sumus in Christo Jesu, i. e., „secundum institutionem Jesu Christi

[Mattk. XXVTII, 19.)quot; et „in quadam conformitate acl Christum Jesumquot; \'), in morte ip-iius, i.e., „in sirailitudinem mortis ejus, quasi ipsam mortem Christi in nobis repraesentantes, vel, per virtutem mortis ejusquot;, laptizati sumus quot;f. 3.

3°. „Probat quod omnes baptizemur in conformitate ad mortem Christi, dicensquot; : Consnpulti enim ²) sumus cum illo per haptismum in mortem. „ Quasi dicat: Sepultura non nisi mor-tuis debetur. Per baptismum autem homines sepeliuntur cum Christo, i.e., conformantur sepulturae ipsius. Sicut enim ille qui sepelitur, ponitur sub terra, ita ille qui baptizatur, im-mergitur sub aquaquot;. Atqui sacramentum baptism! efficit quod signat. „Unde, cum sepultura, quae fit per baptismum, sit signum mortis peccati, (re ipsa etiam banc) mortem efficit in baptizato. Et hoc est quod dicit quod sumus sepulti in mortem: ut per hoc ipsum quod signum sepulturae Christi in nobis accipimus, consequimur mortem peccatiquot;.

4ⁿ. „Lifert consequensj scilicet, quod non debeamus vivere in peccato. Ad hoc inducit sirailitudinem ex resurrectione Christi, dicensquot;: ut quomoclo Christus surrexit a mortuis per gloriam Patris, „i.e., per virtutem Patris, ex qua ipse Pater glon-ficaturquot;, ita et nos, cm mortui peccato ex baptismi sepulchro emersi, deinceps perpetuo in novitate vitae ambulemus \'f. 4.

5ⁿ. „ Probat necessitatem consequentiae. Christus enim , post-quam fuit mortuus, resurrexitj unde conveniens est ut illi qui conformantur Christo quantum ad mortem in baptismo , conformentur etiam resurrectioni ejus per innocentiam (sive, novitatem) vitae. Et hoc est quod dicitquot; quot;f. 5. 8i enim cow-plant at] facti sumus simililudiui mortis ejus: i. e., si enim, sicut ramus inseritur plantae, nos, tamquam surculi quidam , complantati, insiti et incorporati sumus Christo per bap-sis-mum, qui est similitudo mortis ejus, et efficit mortem pec-

\') Ceterum legatur ipse S. Tliom. ad /lt;./., et cfr. Theol. ad usumSeni. Mer.hl., Tract, de Bapmo, n. 11.

^J) Codices graeci pro enim hie legunt oüv, igitur. Ast diversae, ut ait cl. Lipman ad h. I., antiquae versiones lectionem Vulgatae comprobant.

cati: slmul et resurrectionu eritnus, i. e., sitnul et similitu-dini resurrectionis ejus complantati, insiti et ingenerati eri-mus, pro: esse debemus. Proindeque, sicut Christus ad no-vam beatam vitam resurrexit, ita debemus et nos in novitate vitae ambulare, „ in praesenti innocenter vivere, ut et in future ad similem gloriam perveniamusquot;.

6°. Memoratae consequentiae necessitatem magis urget ex nostra in baptismate cum Christo spirituali crucifixione et morte, utpote quae nominatim spectat destructionem peccati, et id in nobis efficere debet, quod Christus per mortem suam in cruce intendit et effecit; ex quo consequitur, adesse nobis facultatem numquam de cetero redeundi ad mortem peccati. Itaque sequentia praecedentibus in hunc modum connectuntur. Si enim, sensu dicto, complantati facti sumus similitudini mortis ejus: simul et resurrectionis erimus. Hoc quippe sci-mus, quod vetus homo nosier, e., vetustas hominis per peccatum inductaquot; ; aliis verbis : homo noster ut erat origi-nali peccato infectus, atque subditus concupiscentiae, quae ex illo peccato est, et ad peccatum actuale inclinat, simwl „cum Christoquot; crucifixua est, „i.e., per crucem Christi est moriificatusquot;, in quantum in baptismo reatus peccati origina-lis remittitur, ac tollitur totum id, quod veram et propriam rationem peccati habet; concupiscentiae vero , seu , fomitis virtus diminuitur \'). Ipsissimum hunc mortis Christi in cruce scopum, atque adeo baptismi effectum Apostolus declarat, subdens : ut destruatur corpus peccati, „ i. e., ipsa congeries malorum operum (seu, praecedentium delictorum), quae cm--jms peccati dicitur, sicut ipsa congeries membrorum facit unum corpus naturalequot;; et ut ultra „in futurumquot; non serviamus peccato j. 6., i. e., non consentiamus pravae naturae concu-piscentiis. „ Tunc enim homo peccato servit quando concupiscentiae peccati obedit per consensum et (multo magis per)

corporis executionem, dicente s. Joanne VIII. 34. Qui facit peccatum, sbrvtjs est peccatiquot;.

7°. Manifestat utrumque effectum. „ Frimum, dicens: Qui enim mortuus est, scilicet, per baptismum, quo Christo com-raorimur, justificatus est a peccato V. 7., i. e., remissis pec-catis, translatus est in statum justitiae. Quia igitur per cru-cem Christi homo peccato moritur, consequeus est quod a peccato justificetur, et ita, quod corpus peccati destruatur.

Secundum, per conformitatem ad vitam Christi tali ratione; Hie qui Christo morienti commoritur, simul convivit et resurgent!. Christus autem sic resurrexit a mortuis, tamquam numquam de cetero moriturus. Ergo ille qui mortificatus est peccato, sic Christo resurgent! convivit, quod habet faculta-tem numquam de cetero ad peccatum redeundi. Circa hoc

a). Ponens praemissi syllogismi majorem, „ ostendit conformitatem hominis fidelis ad vitam Christi resurgentis dicens. Si autem — ut res est — cum Christo „ virtute mortis Christiquot; et ad ejus similitudinem in baptismo mortui sumus peccato; credimus quod simul etiam cum Christo, ,, ad similitudiuem vitae ejusquot; vivemus ,, hic vita gratiae, et in futuro vita glo-riaequot; f. 8.

b). „ Ponit conditionem vitae Christi resurgentisquot;; sive, propositiouem minorem, quae praecedentis sententiae rationem exhibet. „Hoc, inquam, quod dictum est, credimusquot;, quum sciamus, quod Christus resurgens ex mortuis jam non montur, imo quod mors illi ultra non dominabitur f. 9. Quod enim mortuus est peccato, i.e., ad nostrum peccatum tollen d um, mortuus est semel pro semper, ut qui, quoad sufficientiam, „ per unam mortem omnia peccata delevit\' ; quod autem, a morte suscitatus, vivit, vivit Deo, i. e. vitam immortalem Deo

c). „ Infert conclnsionem intentamquot;, cujus sensus: Sicut-Christus peccato semel mortuus vivit Deo, ita et vos existi-

mate vos mortuos guiclem, esse peccato, „ scilicet, tamquam ad peccatum numquam sitis redituri, viventes autem Beo, i. e., ad honorem et similitudinem Dei, in Christo Jem Domino nostro f. 11., i. e., vel, per C. J. D. N., per quern et pec-catis morimur, et Deo vivimus; vel, tamquam incorporati Cliristo Jesu, ut per ejus mortem moriamur peccato , et per ejus resurrectionem vivamus Deoquot;.

Ad II. 1^(gt;. Ex praemissa doctrina admonitionem infert: Ergo peccatum, i. e., fomes peccati, prava concupiscentia, de cetero non regnet in vestro mortali corpore, i. e., in corpore vestro necessitati mortis physicae addicto, ut sit sensus: non regnet in vobis, dum corpus mortale geritis \'), ita ut „ per interiorem consensum mentisquot; obediatis pravis coneupiscentiis ejus, scilicet, corporis 12. Multo autem minus „ per opens executionemquot;. Quare subdit f. 13.: Seel neque exhibeatis peccato „ i. e., fomiti peccatiquot; membra vestra arma iniquitatis i.e., tamquam „ instrumenta ad iniquitatem exequendamquot;. Simul eos „ exhortatur ad contrariumquot;; et quidem , „ quantum ad interiorem affectum, cum dicitquot;; sed exhibete vos Beo, tamquam ex mor tuis viventes, i. e., uti decet facere vos, qui olim spiritualiter mortui morte culpae, nunc estis viventes nova vita gratiae. „Nam et ideo justum est, ut qui vivunt, jam non sibi vivant, sed ei, qui pro ipsis mortuus estquot; ²). Item ,, quantum ad exteriorem actum. Unde dicit: et exhibete membra vestra Beo, ad Dei obsequiumquot;, tamquam arma justi-tiae, „i. e., instrumenta quaedam ad justitiam exequendamquot;.

2°. Probat eos praestare posse id, ad quod eos exhortaba-tnr, dicens: Peccatum enim, i. e., concupiscentia quamquam vos oppugnabit, tamen vobis non consentientibus et viriliter

\') Animadvertendum quod dixit; non regnet, „non autem dicit: non sit peeeatum in vestro mortali corpore; quia, quamdiu corpus nostrum est mortale, non potest esse quin in corpore nostro sit peccatum , id est, fomes peccatiquot;, secluso speciali privilegio divino.

per Christi gratiam repugnantibus \') non dominabitur. Sub-jungit hujus rei rationem, desumptam ex virtute et dominio legis Evangelicae per oppositionem ad legem Mosaicam. Haec naraque tota, ut supra saepius dictum est ²), ut talis, solum dirigebat, non autem dabat gratiam, qua ejus praecepta im-plerentur; nec poterat peccatum auferre, aut vim concupis-centiae diminuere; quare sub ilia lege peccatum dominabatur. Contrarium autem verum est in statu legis Christianae. Itaque qui erant sub veteri lege ut tali, sub dominio erant peccati. Qui autem sunt sub nova lege, sunt sub dominio gratiae. Atque proin sensus genuinus rationis, ob quam fidelibus dicit: peccatum vobis non dominabitur: 7ion enim suh lege eshs, seel sub gratia f. 14., hie est; quia non amplius estis sub dominio legis veteris, sed gratiae, qua adjuti facile potestis con-cupiscentiis pravis resistere, peccatum vitare, Deo autem et justitiae servire; ad quod vos adhortabar.

3°. Praeoccupat objectionem, quae ex antegressa sententia; non estis sub lege, sed sub gratia, fieri posset, hoc modo : Ergo, si, ut dicere videris, gratiae adjutorium nobis offertur, prour, h-buerit et ad implendam legem moralem, qua utique etiam-num obatringimur; et ad obtinendam justificationem a peccato contra legem illam admisso. Ergo, inquam, nobis liberum erit, vel certe parum nocebit, iterum atque iterum peccare ).

n Ita ut videtur, vere cl. Gabriel Vazquez, Paraphrasis et Anno.atio-_nJin epist. B. Pauli ad Rom. ad h. I. Ni enim fallor, sagaciter admo-dum laud. Auctor notandum dicit „earn objectionem secundum opimo-nem aliquorum inde oriri, quia dixerat prius,eos jam non esse sub Lege, sed sub gratia, quasi inde inferret aliquis; Si ergo legem non habemua, peccare poterimus jam libere,quia nihil impedit. Ego tamen existimo inde

1°. Quia si in eo sensu dixisset Paulus, jam non esse eos sub lege, quia cessavit lex, non bene inferretur inde: ergo liberum ent jam peccare ■ sed potius : ergo jam liberum erit facere sine peccato quidquid vo-lumus quia ubi non est lex, nec peccatum, aut praevancatio esse potest, juxta eundem Apostolum supra cap. IV. 15. Ubi enim now est lex, nec praevaricatio.

Atque in hunc sensum dicit; tyuid ergo ex statim dictis col-ligemus? Numquid hoc: peccabimus, „scilicet, contra prae-cepta moralia Legis faciendoquot;, quoniam non sumus sub lege,

Dein earn refellit, et contrarium tuetur, sic fere argumen-tans. Unusquisque debet servire et obedire illi cui se manci-pavit. Atqui a peccati servitute liberati, mancipastis vos jus-titiae. Ergo non amplius peccato, sed perpetuo justitiae servire debetis.

Majorem iterum \') enunciat ponendo quaestionem, cujus sensus est sequens; Profecto scitis quod cui „ propria volun-tatequot; exhibetis vos servos ad obediendum. adstrictos, revera servi estis ejus, cui obeditis. „Obedire enim debitum est quod servi dominis debent. Unde, cum aliquis obedit alicui, obe-diendo se ejus servum profiteturquot;. Duo autem diversi dantur domini: Deus, et diabolus; sive, justitia, et peccatum; qui-bus „ diversis dominis diverso stipendio obediturquot;. Idcirco subjungit: sive peccati „ scilicet servi estis ei obediendoquot;, cujus servitus ducit ad mortem, e., amp;lt;\\. aeternam damnatio-nemquot;; sive servi estis obeditionis „scilicet divinorum praecepto-rumquot;, quorum observatio ducit ad justitiam \'f. 16., et vitam aeternam, quae vitae sanctitatem consequitur.

Minorem effert sub forma gratiarum actionis. Gratias autem Deo quod fuistis, i. e., „cum essetisquot; servi peccati,

2°. Quia Paulus non dixit eos non esse sub lege Moysis, quia jam ces-saverit, qnasi mtelligeret solum de caeremoniali, sed intellexit de lege tota ctiam morali, quae non cessaverat. Cum igitur adhuc ipsi legem ha-berent, contra quam peeeare possent, dixit eos non esse sub lege, h. e., non habere solam litteram legis, quae non praestat virtutem ad sui ob-servationem, ut supra saepius dictum est, sed habere simul gratiae adju-torium. Objectio ergo ilia inde oriri non potnit, quia dixerat Paulus, eos non esse sub sola littera legis, quae justificare non po ter at, nee adjuvare ad sui observationem; sed ex eo, quod dixerat eos esse sub gratia, quasi diceret; si gratiae adjutorium nobis offertur et ad justifieationem, et ad observandam legem, interim liberum nobis erit peeeare , ut libueritquot;,

obedistis „scilicet, credendo \')gt; ^{et hoc non coactl}\' ^{secl ex}corcle in earn formam doctrinae, in quam traditi edit -f.yi-, „in doctrinam catholicae fidei, cui vos totaliter subdidistisquot; per

a). „Ratione accepta ex beneficio quod consecuti sumus. Si enim aliquis per gratiam alicujus a servitute liberatur, m-conveniens est quod se spontaneum (iterum) subjiciat servitu-tiquot;. Jam autem per gratiam Dei liberati estis a peccato J. 18. Ergo non convenit quod sponte in servitutem peccati redeatis.

b). „ Ex conditione, in quam , (liberati a servitute peccati,) ducti sumus, ut, scilicet, simus servi justitiae. Non licet autem servo alicujus se contrarii domini servituti subjicere. Liberati autem a peecato, servi facti estis justitiae f. 18quot;. Ergo ex quo facti estis servi justitiae, non licet vobis justitiam de-serere, iterumque redire ad servitutem peccati, sed justitiae

c). „Exprioris vitaeconsuefcudinequot;. „Quoddam Humanv.m, i. e., quot;congruens imbecillitati humanaequot; dieo vobis, idque propter infirmitatem earnis vestrae. Hanc considerans id tan-tummodo dico : videlicet ²), sicut olim exhibuistis membra vestra „per executionem mali operisquot; servire, (grammatice)^ ad ser-viendum immunditiae , et iniquitati „ corde conceptaequot; ad mi-anitatem „opere exequendamquot;, ita nunc „ liberati a peccato exhibete membra vestra, per executionem bonorum operum mvire justitiae, in lege divina nobis propositae: et hoc m sanctificationem, i. e., in executionem et augmentum sancti-tatis f- 19- «Hujus documenti rationem assignat , quae evincit aequum esse ut faciant id ad quod eos statim exhor-tabatur. Cum enim servi essetis peccati, liberi fuisUs jushtiae

tis quod attinet ad justitiam; aliis verbis: non eratis subditi justitiae; justitiae jugum non subibatis. Quare vicissim nunc, cum servi facti estis justitiae, jugum peccati vobis non sub-eundum est, sad saltern ita justitiae inservire debetis, sicut antea peccato serviebatis.

d). Ex opposito effectu utnusque servitutis; ex effectu, di-co, prorsus damnifico peccati; salutari vero justitiae y. 21.-23.

„ Ostendens effectum peccati, excludit fructuosum, adstruit confusibilem ex praemissa sententia colligens: Quern ergo fruc-turn hahmlis tunc, i. e. , quo tempore servi eratis peccati, in Wis „ peccatisquot; , in „ dequot; quibus nunc „ in statu poeniten-tiae, propter eorum turpitudinemquot; erubescitis? Profecto nullum omnino, etiam pro futuro. IS am finis, exitus illorum peccato-rum mors est aeterna y. 21.

Opponit effectum servitii Deo praestiti prorsus salutarem. Ntmc vero „in statu justitiaequot;, liberati a peccato, servi autem facti Leo, hahetis fructum vestrum in sanctificationem, i. e., augmentum sanctitatis in praesenti, finem, exitum vera futurum , vitam aeternam y. 22.

Confirmat utriusque servitutis effectus. Stipendia enim peccati, i. e., „ retributio quam (peccatum) retribuit sibi servienti-bus est mors aeterna. Gratia autem Bei est fons, ex quo pro-venit vita aeterna; etenim hoc ipsum quod justificati facimus bona opera ex condigno meritoria vitac aeternae, est a gratia Dei; atque adeo Mc causa ponitur simul pro effectu, in hunc sensum : merces autem, quam Deus solvit sibi servien-tibus per bona opera, quorum ipsius Dei gratia est causa, est vita aeterna, in C. J. 1). N., „ i. e., vel per Christum J. D. N., vel, in quantum in ipso sumus per fidem et clia-ritatemquot; 23.

Scholion. I t facilius memoriae mandetur copia rerum, hoc capite contentarum, sequens earumdem summa sit.

Apostolus praeoccupans objectionem, quae ex f. 20. cap. praec. fieri posset, docet, justificatis a peccato abstinendum.

Ratio l^a. desumitur ex mystica signijicatione baptismi per quem vetus homo spirituali modo cum Christo sepelitur, mo-ritur peccato, et resurgit ad vitam novam, Deo dicatam f. 2.-13.

2^a. A facilitate id praedandi, utpote qui estis non sub lege veteri, sed sub lege gratiae f. 14.

3^a. Ah emissa in susceptione baptismi prof essione. Aperte re-nun tiastis servituti peccati, et vos mancipastis servituti justi-tiae. Oportet igitur ut actiones vestrae huic profession! respon-deant, atque adeo ut deinceps soli justitiae obediatis f. 15.-18.

4^a. A6 aequitate, ut per sanctam vitam tot olim commissa peccata compensetis 19. 20.

5^a. Ex effectibus) a pernicioso fructu peccati, praeclaris-simo autem christianae servitutis f. 21.-23.

Nota generalis. Pene omnia quae hoc cap. Apostolus tvadit, u-tilem materiam suggerunt variis iustructionibus aptandam, puta de effectibus Baptismi; de resurrectione spirituali; de perseverantia in justitia accepla etc. cfr. Bernard, a Piconio.

Specialis. 1°. In f. 14. Multum errant haeretici, qui ex verbis illis: non enim sub lege estis, sed sub gratia inferunt, justos non tenevi ulla lege. cfr. Dens, Tract, de Legib. n. 38.

2°. Item qui ex inciso illo J. 23. Gratia autem Dei, vita aster na concludunt; Ergo bona opera justificatis non sunt necessaria ad consequendam beatitudinena. vid. Dens, Tract, de Actïb, Hum. n. 9., et de Merita n. 36.

3°. Ex V. 17. rectissime probantur turn humani arbitrii in obe-diendo Evangelic libertas, turn divinae gratiae auxilium ad eidem obediendum. Nam quod dieit Apostolus; ex corde ohedistis, huma-nae voluntatis libertatem declarat. Quod vero ob earn obedientiam ipse gralias Deo agit, monetque eosfuisse iraditos doctrinae Evan-gelicae, auxilium divinae gratiae ostendit. Ill^mus Beelen ad /i. I.

4°. In f. 20. et 32. egregie s. Thomas, „Sciendum est, inquit, quod iste status, in quo homo absque freno justitiae praecipitat

se in peccatum, habet veram servitutem, (tot enim dominis ser-vit quot vitiis); libertatem autem non veram, sod apparentem. Cum enim homo sit id quod est secundum rationem, tunc homo vere est servus quando ab aliquo extraneo abducitur ab eo quod est ra-tionisquot;. — „ Haec autem (libertas a peccato, et servitus Dei) vera est libertas, et optima servitus; quia per justitiam homo inclina-tur ad id quod convenit ipsi, qi.od est proprium hominis: et aver-titur ab eo quod convenit concupiscentiae, quod est maxime bestialequot;. Si ergo vos filius iiberaverit, vere liberi eritis. Joann. VIII. 36.

1. An ignoratis fratres (scientibus enim legem loquor) quia lex in ho-mine dominatur quanto tempore vivit?

2. Nam quae sub viro est mulier, vivente viro, alligata est legi: si autem mortuus fuerit vir ejus, soluta est a lege viri.

3. Igitur, vivente viro, vocabitur adultera si fuerit cum alio viro: si autem mortuus fuerit vir ejus, liberata est a lege viri: ut non sit adultera si fuerit cum alio viro.

4. Itaque fratres mei et vos mortiflcati estis legi per corpus Christi: ut sitis alterius, qui ex mortuis resurrexit, ut frnctificemus Deo.

5. Cum enim essemus in carne, passiones peccatorum, quae per legem erant, operabantur in membris nostris, ut fructificarent morti.

6. Nunc autem soluti sumus a lege mortis, in qua detinebamur, ita ut aerviamus iu novitate spiritus, et non in vetustate litterae.

7. Quid ergo dicemus? lex peccatum est? Absit. Sed peccatum non cognovi, nisi per legem; nam concupiscentiam nesciebam, nisi lex diee-ret: Non concupisces.

8. Occasione autem accepta, peccatum per mandatum operatum est in me omnem concupiscentiam. Sine lege enim peccatum mortuum erat.

9. Ego autem vivebam sine lege aliquando. Sed cum venisset mandatum, peccatum revixit.

10. Ego autem mortuus sum; et inventum est mihi mandatum, quod erat ad vitam, hoc esse ad mortem.

11. Nam peccatum occasione accepta per mandatum, seduxit me, et per illud occidit.

13. Quod ergo bonum est, mihi factum est mors? Absit. Sed peccatum, ut appareat peccatum, per bonum operatum est mihi mortem; ut fiat supra modum peccans peccatum per mandatum.

14. Scimus enim quia lex spiritualis est; ego autem carnalis sum ve-nundatus sub peccato.

15. Quod enim operor, nou intelligo. non enim quod volo bonum, hoc ago; sed quod odi malum, illud facio.

18 Scio enim quia non habitat in me, hoc est in carne mea, bonum. Nam\' velle, adiaoet mihi: perficere autem bonum, non invenio.

23! Video autem aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meae, et oaptivantem me in lege peccati, quae est in membns meis.

25. Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum. Igitur ego ipse mente servio legi Dei; came autem, legi peccati.

I. Probat justificatos in baptismate non esse sub dominio veteris, sed novae legis, sive, sub gratia f. 1.-6.

II. Solvens objectiones, explicat quae sit vera habitudo legem Mosaicam inter et peccatum atque concupiscen-tiam quot;f. 7.-35.

Quae hoc capite, perquam difficili, tradit Apostolus, visum est prius strictim percurrere, ut facilius subsequentem, ad tramites s. Thomae confectam, uberiorem eorumdem exposi-tionem quisque capere valeat, memoriterque tenere.

Ad I. Principium probationis ponit: Legis dominium morte hominis cessat I., quod illustrat exemplo uxoris, quae a vinculo matrimoniali morte viri sui solvitur 2. 3.

Inde a simili concludit: Itaque et vos, fratres mei, in baptismo, vi mortis ac resurrection)s Christi, legi veteri mor-tui, ab ej usque vinculo soluti, Christo autem ceu novo viro desponsati atque obstricti, deinceps huic proferre debetis proles spirituales, opera justitiae, non autem amplius fractifi-care morti f. 4.-6.

1°. Accepta secundum se, uon fuifc causa peccati, sed vere bona, ut quae notificavit , voluntarium concupiscentiae con-sensum, etiam mere internum, esse verum peccatum, quod sine lege multos latebat f. 7.

2°. Spectata in usu, mera fuit occasio peccati, quatenus in homine, sub lege viveute, concupiscentia, quae antehac veluti sopita erat, accepta occasione ex ipsa Lege, magis exci-tata est f. 8. 9., sicque Lex, utut in se data ad vitam, in usu fuit occasio ad mortem \'f. 10. 11.

Itaque lex quidem sancta, justa ef bona, illiusque abusus ipsi concupiscentiae adscribendus est \'f. 13.

Objectio 2^a. Quantum ad efFectum legis; An ergo lex in se bona, facta est homini causa mortis spiritualis?

R. Absit. Sed concupiscentia bomini sub lege constituto ex-titit causa peccati, sicque mortis spiritualis, quatenus talis homo longe facilius indulgebat pravis suggestibus concupiscentiae, utpote cujus vim lex Mosaica diminuere non potuit, imo quae, accepta occasione a Lege peccatum notificante et prohi-bente, fortius irritata est f. 13. Atquehaec vera fuit habitudo legis ad peccatum et concupiscentiam homini sub lege viventi.

2°. Etiam in homine baptizato concupiscentia manet ad agonem, atque ad peccatum inclinat.

3°. Lex ut talis concupiscentiam domare non potuit, sed sola id potest gratia Dei.

b). Ex infirmitate sua, ut qui vellet rebelles concupiscentiae motus non sentire, sed id non Labet in sua potestate; facit autem quod potest adjutus gratia, nimirum mente resistit cu-

piditati, unde sequitur quod lex est spiritualis, bona, ut quae prohibet malum, quod ego quoque et secundum gratiam et secundum naturam meam rationalem nolo; praecipit autem bonum, quod pariter sic ego volo quot;f. 15. 16.

2°. Vitiositatem concupiscentiae, cujus intuitu dixerat y. 14. ego autem carnalis sum jf. 17.-30.

Ex hactenus dictis duas ab experientia sua infert conclusiones: lam. 21. 22. conformem priori sententiae : lex spiritualis est.

3°. Impotentiam legis, efficacitatem vero gratiae ad doman-dam pravam concupiscentiam.

Confitens miseriam, quam ex lege peccati expertus est, quaerit: quis me liberabit a corpore mortis hujus? quot;f. 24., et respondet; Non lex, sed gratia Dei per J. C. D. N. f. 25.

His babitis, copiosior dictorum expositio singulam partem, atque insimul ipsa verba Apostolica penitius expendet. Itaque Ad I. Baptismate justificati non sunt sub lege, sed sub gratia. In probationem hujus tbeseos, Apostolus, directe Judaeo-Christianos compellans,

1°. „ Proponit documentum , ex quo arguitur ad proposi-tum ostendendumquot;. Eegis dominium morte liominis solvitur. Quod ipse Apostolus sic enunciat; Profecto non ignoratis fra-tres {scientibus enim legem Mosaicam loquor) quod lex Moy-sis in homine dominatur tanto dumtaxat tempore quanto vivit

2°. „Manifestat quod dixerat per exemplum in lege ma-trimomiiquot;; mulieris nempe nuptae, quae quamdiu vir suus vixerit, alligata est legi indissolubilitatis matrimonii, ut igi-tur adultera sit si interea f uerii cum alio viro „ carnaliter com-inixtaquot;; si autem mortuus fuerit vir ejus, liherata est a lege viri, ita ut non sit adultera si fuerit cum alio viro etiam ma-trimonialiter conjuncta f. 2. 3.

3°. „ Concludit principale propositum , dicensquot; : Itaque f ra-Ires mei, sicut istiusmodi mulier per mortem viri sui soluta est a vinculo matrimonial! prioris viri sui, ita et vos per corpus Christi occisum, „i. e., per hoc quod (in Baptismo) es-tis facti membra corporis Christi, simul cum eo mortui et sepulti, ut supra \') est habitum, morlificati estis legi, quantum ad hoc quod cessat in vobis obligatio Legis, ita, sc., ut jam sitis alterius (viri) sc. Christiquot;, qui ex mortuis resur-rexit eum in finem ut et nos in et cum Christo ad novam vitam resuscitati, ex novo nostro spirituali conjugio cum Christo fructificemus Beo, i. e., fructus bonorum operum, ceu spirituales proles, proferamus ad honorem Dei f. 4.

Ita probato principali proposito, sc. Christianos a domi-nio legis Mosaicae esse liberatos,

4°. „Ostendit quod iste fructus (quem proxime ut finem praedictae liberationis indicaverat) impediebatar, quando eramus sub servitute legisquot;. Cum enim, ait, essemus in came, i. e., in statu veteris carnalis hominis, veteri legi subditi, siones peccatorum, i. e., malae affectiones, pravae concupiscen-tiae ad peccata inclinantes, quae per legem veterem erant „ vel notificatae vel augmentatae occasionaliter, ut supra ²) patuitquot;, et mox ulterius declarabitur ³), operabantur, i. e., vim suam exerebant in membris nostris, eo eventu ut illae passiones fruc-tificarent morti, „i. e., fructum facerent mortisquot; \'f. h. Nunc autem „ per gratiam Christiquot; soluti smnus a lege mortis, i. e., ,,a servitute legis Mosaicae, quae dicitur lex mortis, quia spiritualiter occidebat per occasionemquot;; in qua lege, sub cujus legis dominio, antehac detinehamur, ita ut nunc serviamus justitiae, Deo, in novitate spiritus, „in spiritu renovati per gratiam Christiquot;, et non amplius in vetustate litterae \'f. 6. , „ i. e., non secundum veterem legem; vel non in vetustate peccati, quam littera Legis auferre non potuit.quot;

Dictum est qnod passiones peocatornm crani per legem V. 5., et quod est lex mortis f. ö. Quae quum ita sint: Quid ergo dicemus ex his sequi ? Nu ra quid dicemus quod lex Mo-saica peceatum est, i. e., causa peccatorum, quodque proin per se iiiala,atque adeo et Deus auctor ])eccati sit talem legem ferendo ? Absit istiusmodi conclusio.

1°. Ex eo, quod lex non fuit causa peccaü, quin contra illud notificarit, et indicaverit quam grave sit malum, quam-que graves poenas mereatur. Et hoc est quod dicit. Sed peceatum, i.e., concupiscentiam corde conceptam, adeoque vo-luntariam, sed foras se non exerentem, sive, mere mteruam, equidem, ut loquar in persona homiuis sub lege positi, non cognovi esse peceatum „ secundum quod importat oftensam divinamquot;, et „quantum ad reatum poenaequot;, nisi per legem Mosaicam. Quod probat subdens: Nam concupiscentiam statim descriptam nesciebam esse peceatum „ quantum ad reatum poenae et offensam Deiquot;, nisi lex Mosaiea diceret: Non con-cupisces ƒ.7., i.e., voluntarie non appetes rem quameumque illicitam, verbo ; nulli pravae concupiscentiae consenties \')•

2°. Ex eo, quod lex est mera occasio peccati. Nainque „ osten-dit quid ex lege occasionaliter consequaturquot;, dicens: Quum au-tem peceatum, i. e., innata concupiscentia habitualis occasionem excitantem accepisset per mandatum istud: Non concupisces ; operata est in me mnnem, omnigenam concupiscentiam actualem ).

\') Apostolus non dicit, concupiscentiam descriptam non alio mode po-tuisse cognosci nisi per legem; sauo per dictamen ratioms etiam cognosci potuit, earn esse peecatum; sed intendit legem ut bonam vmdicare ex eo quod attulit notitiam peccati, quod alias a multis non existimaretur peocatuin.

J) Quadrat hie illud Ovidii; „ Quod licet, ingratum est; quod non licet acrius uritquot;. „Nitimur in vetitum semper, cupimnsque negata . A-mor. lib. II. cap. XIX. 3., et ibid. lib. III. cap. IV. ?. 17.

legis naturae cum homine degento sub lege Mosaica. Sine lege, „ante Legemquot; enim peccatum, praedicta concupiscentia quasi mortua, sopita, virtute debilitata erat f. 8., sc. „vel quantum ad cognitionem hominis, qui quaedam Lege prohibita nes-ciebat esse peccata, puta concuniscentiam (secundum dicta versu praec.); vel (cum respectu ad ea quae hoc et seqq. f. dicit) quantum ad efficaciam moriendi (mortem inferendi), per comparationem ad id quod postea fuit; non enim liabe-bat tantam virtutem inducendi hominem ad mortem, quantam postea habuit, occasione accepta sub ] /egequot;. Atqui — ut jam loquar in persona hominis versantis in statu legis naturae — Kgo, inquam, viuebam aUqvo/ndo sine lege positiva, ante da-tam legem Mosaicam. Sed cum venisset mandatum istius legis dicentis: Non concupisces: peccatum, ut supra, concupiscentia antea quasi sopita, virtute debilitata, revixit \'f. 9., vel, „ quantum ad cognitionem hominis, qui incoepit cognoscere peccatum in se esse, quod prius non cognoverat; vel, quantum ad virtutem; quia, data Lege, occasionaliter augmentata est virtus peccatiquot;. Ego autem, reviviscente concupiscentia, spi-ritualiter mortuus sum.

Ex comparatione utriusque istius status concludit eventum legis respectu sui, dicens : et inventum est mihi, i. e., et, „secundum praedictaquot;, comperi, mandatum legis, quod ét „secundum intentionem legislatoris Deiquot;, ét „ quantum ad ipsam mandati honestatemquot; erat destinatum ad vit am animae, hoc ipsum esse mihi ad mortem occasionaliter, sc., per concupis-centiam, seu, peccatum quod in me erat y. 10.

Explicat quomodo factum sit ut lex sibi cesserit in mortem. Nam, inquiens, peccatum occasione accepta per mandatum, i. e., ut jam f. 8. dictum est, Nam innata concupiscentia mala, occasione accepta per mandatum legis, operata in me omnigenam concupiscentiam actualem, me seduxit trahendo vo-luntatem ad consensum, et ita per illud „sc. mandatum, occasionaliter me occiditquot; y. 11.

Ex omnibus praemissis solutio objectionis patet. Quum enim ex dietis lex vetus non sit causa, sed mera occasio peccandi, quam insuper ne ipsa quidem lex dedit, utpote quae malitiam peccati cognitam fecit, illudque prohibuit, sed quam innata hominis concupiscentia ex lege accepit, manifesto sequitur quod lex non sit peccatum, sed quod peccatum sit ex parte hominis, abutentis lege. Itaque — concludit — lex quidem tota sancta est, „ quia omnia (ejus) praecepta ordinant nos in Deumquot;; et speciatim mandatum „legis est sanctum, quantum ad praecepta caeremonialia, quibus homines ordinantur ad Dei cultumquot;; et justwm „quantum ad praecepta judicialia, qui-bus homo debito modo ordinatur ad proximumquot;; et lonum, „ i. e., honestum, quantum ad praecepta moraliaquot;, quae or-dinem in nobis ipsis constituunt 12. Itaque adversus ipsam legem mota difficultas plane corruit.

At vero ex dictis nova quaestio moveri poterat „ quantum ad legis effectumquot;. In antegressis enim non sine ratione dixe-rat, quod esperientia compertum habuit, legem utut in se bonam, utpote datam ad vitam, tamen sibi cessisse ad mortem f. 10. Hinc

Ohjectio 2^a hujusmodi est: Ergons mandatum quod „ in sequot; honum est, mihi factum est mors, „ i. e., per se causa mortisquot;.\'³Eam „solvit per interemptionem, dicens : Ahsit. Non potest id quod est secundum se bonum et vivificum, esse causa mali et mortis. Non enim mandatum sic invenitur esse ad mortem, quod ipsum mortem operetur; sed quia, occasione accepta, ab ipso peccato mortem operatur. Et hoc est quod di-citquot; : Sed peccatum, i. e., „ sicut supra diximus, fomes peccatiquot;, concupiscentia habitualis per ipsum mandatum in se lonum operata est mihi mortem, i. e., causa mortis spiritualis mihi extitit, alliciendo voluntatem meam ad sibi consentien-dum; idque factum est eum in finem ut appareat peccatum, i. e., ut ilia in me latens concupiscentia mala manifesta fieret, cognosceretur et agnosceretur tamquam causa peccati, quod

mortem animae infert; ut, iuquam, peccatum, concupiscen-tia fiat peccans, „ i. e., peccare faciens per mandatum legis occasionaliter ; et hoc: supra modum, quo antea peccabat; vel quia accessit reatus praevaricationis, vel quia crevit con-cupiscentia peccati, ut supra dictum est, veniente prohibi-tione legisquot; quot;f. 13.

Ergo non ipsa lex Mosaica, quae peccatum notificavit et prohibuit, ideoque in se bona erat, homini sub ea viventi causa fuit mortis, sed concupiscentia, quatenus pravis hujus sug-gestibus talis homo longe facilius voluntarie indulgebat, quia vim concupiscentiae lex diminuere non poterat, atque concupiscentia , occasione notificationis et prohibitionis peccati per legem, fortius irritabatur. Atque haec erat habitudo legis ad peccatum et concupiscentiam homini viventi sub lege Mosaica. Quae autem ea est homini sub gratia novae legis constituto ? Itesponsio praevia. Lex vetus quidem spiritualis, i. e., parti rationali hominis concors, adeoque in se bona est; ast etiam in homine baptizato concupiscentia manet ad agonem, atque vitiosa est, quatenus ex peccato originali est, et ad peccatum actuale inclinat; attamen vere et proprie in renatis non est peccatum, atque nocere non consentientibus, et viriliter per Christi Jesu gratiam repugnantibus non valet: quinimo his praebet occasionem promerendi et augendi coronam in coelis \'). Demum lex ut talis concupiscentiam domare non potuit, sed sola id potest gratia Dei per D. N. J. C.

Veritates has per partes dein probat, et quidem 1⁰. Spiritualitaiem, seu , bonitatem legis.

A). Ex ipsa repugnantia ad bonum, quae in homine repe-ritur, quamque lex diminuere non potuit. Quamvis ex ipsa quaestione statim posita liquet, opinari me deinceps agi de homine sub gratia constituto, dico tamen sine distinctione : quae in homine reperitur. Nam conditio hominis, de quo et in cujus persona deinceps loquatur Apostolus, potest dupli-\') Cfr. Trid. sess. V. De pec. origin, n. 5.

citer exponi. „ Uno modo, ut loquatur in persona hominis in peccato existentisquot; ■, intellige, qui adhac sub lege est, et nec-dum sub gratia. Altero modo — et „ haec secunda expositio meliorquot; est — „ut intelligatur loqui in persona sua, i. e., hominis sub gratia constitutiquot; \').

Quod ergo dictum est: in homine etc., et quod deinceps dicitur, ex meliori sententia sic intelligendum est, ut in persona justificatorum in thesis suae probationem dixerit; Sainms enim „nos qui sumus in divinis sapientesquot; quia, quod lex ve-tus spwitualis est, i. e., ut videtur „ spiritui hominis concor-dansquot;; adeoque in se bona. Ego autem — tametsi in baptis-mate renatus — carnalis sum „ ex eo quod a carne impugnor, secundum illud: Caro concupiscit adversus spiritumquot; ²). Haec autem carnalitas mea „provenit ex peccato primi parentis. Unde subdit venumdatus sub peccato, sc. primi parentisquot;, vi cujus dicit: jugum concupiscentiae, quae in me remanet et me ad peccatum actuale perpetuo inclinat, etiam iuvitus subeo, ut proin merito dicar venumdatus sub tyrannide pec-cati originalis, sive, concupiscentiae, perinde ac mancipium , servus emptitius tyranno venditus f. 14. (Plura ad f. 17.)

Ad a). „ Infirmitas (mea) est manifestaquot; ut qui jugum concupiscentiae vel invitus subeo. Quod enim operor „ solum con-cupiscendo secundum passionem sensibilis appetitusquot;, verbo ; secundum carnis motum, no7i inlelligo, ,, quia sc. intellectu nondum deliberato, aut percipiente, talis operatio concupiscentiae insurgitquot;. Itaque quod dicit non intelligo, hie idem valet ac: voluntate deliberata, secundum spiritum non ap-

\') Argumenta vide exposita penes Natal. Alex. Commentar. in h. I. Ae-mulantes raeliora, secundam expositionem seqnimur; ceterum „unusquis-que in suo sensu ahundetquot;.

probo; ei mente non conseutio ; illud ego non facio , quia nulla consensione id ego ipse committo.

Ad b). Probat quam proposuerat infirmitatem, dicens; tVom enim quod secundum spiritum, „voluntate completa perdurante in electione particulars operationis volo bonum, sc., mentem meam a pravis concupiscentiis conservare, hoc ago propter mo-tus inordinatos concupiscentiae insurgentes in appetitu sensi-tivo: seel quod odi malum, odio perfecto, quo persevero in de-testatione mali usque ad finalem reprobationem ipsius, illud facio actione imperfecta, quae consistit in sola concupiscentia appetitus sensitiviquot;. Itaque quod f. 15. in rei suae probatio-nem dicit, aliis verbis hue recidit: Equidem per gratiam Chris-ti in baptismate regeneratus jam vellem rebellis concupiscentiae motus non sentire; verum id penes me non est; negare autem consensum ope gratiae in mea est potestate; quod et praesto, sc., mente repugno cupiditati. Facere ergo malum se ait „non afl\'ectu consentiendi et implendi, sed ipso motu con-cupiscendiquot;, ut praeclare S. Augustinus animadvertit. quot;j

Ad c). „Concludit ex praemissa dispositione hominis, quod lex sit bona, dicensquot; ƒ. 16. Si autem quod secundum spiritum, voluntate completa nolo malum, illud /quot;«ew actione imperfecta, statim deiinita : hoc ipso per intellectum et volun-tatem consentio legi, agnoscens quod hona est, ut quae pro-hibet malum, quod ego quoque ét secundum gratiam, ét secundum naturam meam rationalem nolo; praecipit autem bonum , quod pariter ego sic volo.

Ad a). Ex concupiscentia habituali ego carnalis sum venun-datus sub peccato. Quod nainque ut talis „ quasi aliqualiter

sim servus peccati, ex hoc apparet quod ipse non ago, sed agor a peccato. Ille enim qui est liber, ipse per seipsum a-git, et uon ab alio agitur. Et ideo dicit f. 17.; Dictum est quod per intellectum et voluntatem consenlio legi. A«wc au-tem, dum contra legem facio, jam non ego operor iliucl quod facio contra legem, seel quod habitat in me peccatum, (i.e., sed illud operatur habitans in me concupiscentia vitiosa.) Et sic patet, me esse servum peccati, in quantum peccatum in me quasi dominium liabens, operatur.

Et hoc quidem recte ac faciliter potest intelligi de homine sub gratia constituto \'). Quod enim concupiscit malum secundum appetitum sensitivum ad carnem pertinentem, non proce-dit ex opere rationis, sed ex inclinatione fomitis. Illud autem homo dicitur operari quod ratio operatur, quia homo est id quod est secundum rationem. Unde motus concupiscentiae, qui non sunt a ratione, sed a foraite, non operatur homo; sed fomes peccati, qui lüc peccatum nominaturquot;.

Ad b). „ Probat quod peccatum habitans in homine opere-tur malum quod homo facit, dicens: Dictum est quod etiam per gratiara reparato, peccatum operatursed intelligcn-duin: in me, secundum carnem simul cum appetitu sensitivo. iS\'m\'o enim per rationem et experimentum, quia, quod in vie, hoc est in came mea, i.e., in me considerato secundum carnem simul cum appetitu sensitivo , non habitat ionum. Ma-nifestat quod dixerat, ex hominis et facilitate, et actione , quae facultatein demonstrat. Ex facultate , dicens : Nam ex operatione divinae gratiae velle bonum quidem adjacet mihi, i. e., mihi per gratiam jam reparato propinquum est, quasi

\') „Sed de homine sub peccato constitute, hoc proprio intelligi uou potest, quia ejus ratio peccato cousentit; et ideo ipsemet operatur. Unde dicit Augustinus, et habetur in Glossa: Multum fallitur homo qui con-sentiens est concupiscentiae carnis suae, ct quod ilia desiderat decernens facere et statuens, putat sibi adhuc esse diccndum; Non et/o operor illudquot;. Dictum est: „proprie intelligi non potestquot;. „Potest tarnen, licet extorte, exponi etiam de homine peocatore. Actio enim etc.quot; Quaro qui pro hac expositione ad s. Thomam appellant, utiliter lectorem monorent, quod ipse s. Doctor eam expositionem extortam pronuntiat.

sub mea potestate existens. Imo, per hanc gratiam nun solum volo bonum, sed etiam aliquid boni facio, quia repugno concupiscentiae, et contra earn ago ductus Spiritu: perficere auteni homm, non invenio y. 18., i. e., sed non invenio in mea potestate quomodo istud bonum perficiam, ut sc. totaliter concupiscentiam excludam. Et per hoc raanifestatur quod bonum gratiae non habitat in carne mea; quia si in carne habitaret, sicut habeo facultatem volendi bonum per gratiam habitantem in mente , ita baberem facultatem perfi-ciendi bonum per gratiam babitantem in carne.quot;

„ Deinde manifestat quod dixerat ex aclione bominis, quae est signum et effectus facultatis humanae. Ex hoc enim ap-paret quod non invenio perficere bonum, quia non ago bonum quod volo, sed facio malum quod nolo. Non enim, in-quit 19., quod volo bonum, hoc facio: sed quod nolo malum, hoc ago. Et hoc quidem supra quot;f. 15. expositum estquot;.

Ad c). „ Concludit quod supra proposuerat, dicens: 8i au-tem qriod nolo, illud facio: jam non ego operor illud, sed quod habitat in me, peccatum. f. 20. Et hoc etiam supra f. 16. 17. expositum estquot;.

Unde tantummodo hie „ notandum est, quod ex uno eo-demque medio, sc.: Quod nolo, illud facio, Apostolus duo concludit quae supra posuerat, sc.: legis bonitatem,, cum di-cit \'f. 16.: Si autem quod nolo, illud facio: consentio legi, quoniam bona est. Et iterum dominium peccati in homine , (vitiositatem concupiscentiae), cum dicit hlc: Si autem quod nolo, illud facio: jam non ego operor illud, sed quod habitat in me, peccatum. Quarum duarum conclusionum prima per-tinet ad hoc quod dixerat y. 14.: Lex spiritualis est; secun-da, ad hoc quod ibid, dixerat: Ego autem carnalis sum ve-nundatvs sub peccato. Sed primam conclusionem, quae est de bonitate legis , elicit ex illo medio ratione ejus quod dicit ; Nolo-, quia ejus ratio non vult illud quod lex prohibet : et ex hoc patet, legem esse bonam. Sed ex parte ejus quod

dicit ; Illud facio, concludit in homine dominari peccatum, quod contra voluntatem rationis operaturquot;.

Porro ex hactenus dictis „ Apostolus infert duas conclusio-nes secundum duo quae supra posuerat. Primum quidem, quod lex spiritualis est-, quo jam probato, f. 21. concludit sic: Invenio igitur, sc., per experimentum , legem Moysis consonam esse mihi volenti facere honum; (dico; mi/d:) i. e., rationi meae , per quam bonum approbo et malum detestor, dum et ipsa lex bonum mandat et malum prohibet. Et hoc modo necessarium fuit quoniam, i. e., quod, quia malum, i. e., peccatum vel fomes peccati mihi adjacet, i. e., juxta rationem meam jacet, quasi carnem meam inhabitans. Deinde ponit signum per quod ostenditur quod lex rationi consentiat. Nullus enim delectatur nisi in eo quod est sibi conveniens. Homo autem secundum rationem delectatur in lege Dei. Ergo lex Dei est conveniens rationi. Et hoc est quod dicit f. 22. Con-delector enim legi Bei, (a Deo per Moysen datae), secundum interiorem hominem, i. e., secundum rationem et mentem, quae interior homo dicitur, non quod anima sola sit homo, ut Plato posuit quod homo est anima utens corpore : sed quia id quod est principalius in homine dicitur homo; ut supra p. 66. dictum estquot;: sc., „ Homo est id quod est secundum rationemquot;.

Deinde ponit aliam conclusionem, quae respondet ei quod supra secundo posuerat, dicens : Ego autem carnalis sum etcquot;. Quocirca dicit: Video autem per experientiam aliam legem in membris meis, „ quae est fomes peccati, qui quidem potest dici lex duplici ratione. Uno modo, propter similes effectus [a conlrario)-, quia, sicut lex inducit ad bonum faciendum, ita fomes inducit ad peccandumquot;. Et en simul causa ob quam dicitur: alia lex. „Alio modo, per comparationem ad causamquot;. Quatenus enim est „ quaedam poena peccatiquot; — in renatis poenalitas dicta \') — „ causa fomitis est Deus , qui hanc poe-nam homini peccanti indidit, ut rationi ejus inferiores vires i) Cfr. Dens, Tract, de Pecc. n. 150. 151.

non obedirent. Et secundum hoc ipsa inobedientia inferiorum virium, quae dicitur fomes, lex dicitur in quantum est per legem divinae justitiae introducta, sicut justi judicis senten-tia, quae legem habet. Haec autem lex originaliter quidem consistit in appetitu sensitive; sed diffuse invenitur in omnibus membris, quae deserviunt concupiscentiae ad peccandum. Et ideo dicit : in membris meis. Haec autem lex duos effectus in homine habet. Frimo namque resistit rationi, et quantum ad hoc dicit: repugnantem legi mentis meae. — Secundo hominem in servitutem redigit. Et quantum ad hoc subdit: et cap-tivantem me in lege peccati, quae est in membris meis, i. e., in me ipso quantum ad concupiscentiae raotumquot; quot;f. 23.

3^U. Tangit impotentiam legis, efficacitatem vero gratiae ad domandam pravam concupiscentiam. Aliis verbis, „ agit de liberatione a lege peccatiquot;, ob quam „ confitetur suam mise-riam, cum dicit 24. hifelix ego homoquot; sc. propter concupiscentiam, sive, „per peccatum quod in me habitat, quantum ad earn em tantumquot;. Et quaerit : Qids me liber ahit de corpora mortis hujus? i. e., de corruptione corporis, quae aggravat animam, hancque adeo proclivem reddit in peccatum proprie dictum, quod mortem animae infert, ut ipsa ilia corruptio corporis merito dicatur corpus mortis. An lex liberabit me de hac corruptione? Eespondet : Non lex, sed Gratia Dei, quae datur per merita J. C. 1). N., me liberabit a corpore mortis hujus ita, ut corruptio corporis menti meae non domine-tur, trahens earn ad peccandum; aliis verbis; eatenus, ut mente non consentiam pravis corporis concupiscentiis. Ex quo response veluti summatim praedicta resuinens infert: Igitur ego ipse unus et idem hac gratia adjutus mente servio, consen-tio legi Dei: came autem. servio, invitus obnoxius maneo legi peccati, fomiti qui me ad peccatum inclinat f. 25.

Nota 1°. A \'f. 14. ex revelatione divina descriptam habemus pugnam, quae dicitur lucta spiritualis, vel inter carnem et spiritum

vel inter partem mperiorem et inferiorem, dc qua praeclare disserit Thomas a Kempis, De Imitat. Christi, lib. III. cap. LIV. et LV.

2°. Etiam Genliles philosophi luctam illam senserunt, sed plane explicare non potnere, irao eovum hand panoos ipsa ista pugna in paradoxa dnxit quam perniciosissima ; utputa, dnas in homine esse animas, quae opinio fuit quorumdam Peripatetieorum; — nihil mali, imo supremum bonum esse fovere concupiscentias , dummodo valetudini non noceant; quod cum Epicuriis etiamnum non pauci increduli ceu jus hominis proclamant, cum Spinoza omne bonum et rectum nuncupantes quod appetimus , omne malum qnod aver-samur.

3°. Piis christifidelibus hac in re solatio sunt doctrina Catho-lica et exemplum Sanctorum.

Doctrina Catholica planius utique et tutius iis iuculcari nequit quam utendo ipsis verbis sacrosanctae oecumenicae Synodi Tri-dentinae, ubi habet \') : „ Manere autem in baptizatis concupiscen-tiam, vel fomitem, haec sancta synodus fatetur, et sentit: quae quum ad agonem relicta sit, nocere non consentientibus, et virili-ter per Christi Jesu gratiam repugnantibus non valet; quinimo qui legitime certaverit, coronabiturquot;.

Ex obviis longe plurimis exemplis Sanctorum unam adduxerim importunam quam s. Hieronymus tumultuantis concupisccntiae vim patiebatur in eremo , ubi illam domare austeriore vita studebat. „0 quoties, inquit ²), ego ipse in eremo constitutus, et in ilia „ vasta solitudine, quae exusta solis ardoribus horridum Monachis „ praestat habitaculum, putabam me Komanis interesse deliciis. Se-„ debam solus, quia amaritudine repletus eram. Horrebant sacco „ membra deformia, et squalida cutis situm Aethiopicae carnis ob-„duxerat. Quotidie lacrymae, quotidie gemitus, et si quando re-„pugnantem sommis imminens oppressit, nuda humo vix ossa hae-„ rentia collidebam. De cibis vero et potu taceo , cum etiam lan-„ guentes Monachi aqua frigida utantur, et coctum aliquid acce-„pisse, luxnria sit. llle igitur ego, qui ob gehennae melum tali „me carcere ipse damnaveram, scorpionum tantum socius et fera-

„ rum , saepe choris intereram puellarum. Pallebant ora jejuniis, el „ mens desideriis aestuabat in frigido corpore , et ante hominem „sna jam carne praemortuum, sola libidinnm incendia bulliebantquot;.

„Si autem hoc stistinent illi, qui exeso corpore, solis cogitatio-„nibus oppugnantnrquot;; — „si ipse Apostolus, vas electionis et „ separatns in Evangelium Christi, ob carnis aculeos ec incentiva „ vitiornm castigat corpus suim, et in servitutem redigit, ne forte „ cum aliis praedicaverit, ipse reprobus efficiatur \'), et tamen videt „ aliam legem in membris suis repugnantem tegi mentis suae, et „captivantem se in lege ptccaii; si post nuditatem, jejunia, fames, „ carcerem , flagella , supplicia, in semetipsum reversus exclamat: „ Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hvjus ? tu „te putas securum esse deberequot;, nulla concupiscentiae lucta impli-catum, carnis motibus ac perturbationibus liberum atque solutum ?

Charissimi, nolite igitur peregrinari in fervore , qui ad tentatio-nem vobis Jit, quasi novi aliquid vobis contingat ²). Sed commmii-cantes sanctorum passionibns gnudete, ut et in revelatione gloriae corumdem, gaudeatis exultantes. Idem certamen habentes, quale nunc audistis de ³) B. 1\'anlo Apostolo, de s. Hieronymo. — Et quid adhuc dicam ? Deficiet enim me tempus enarrantem de magno Antonio, Catharina Senensi, sexcentisque aliis. Ideoque et nos tan-tam habentes irnpositam nubem testium, deponentes omne pondus, et circumstans nos peccatum, per patientiam cnrramus ad propo-situm nobis certamen. Aspicientes in Auctorem fidei, et consumma-torem .lesum ⁴), quae suppeditat arma salutaria arripite.

Vigilate, et orate ut non intretis in tentalionem. Spiritus quidem promptus est, caro autem infirrna ⁵). — Imprimis ad exempla Sanctorum , sobrii estote, et vigilate: quia adversarins vester diabolus tamquam lea rugiens circuit, quaerens quern devoret: cui resistite fortes in fide: sclentes eamdem passionem ei, quae in m undo est, vestrae fraternitati fieri ^G). „ Si quid itaque — ut iterum ad tra-„ mites Hieronymi loquar — in me potest esse consilii, si experto

„crcditnr, hoc priuium monco, hoc. obtesiorquot;: Vigilute praecipne circ;i initium teutationis : Principiis obsta. „ Statim nt libido titil-„ laverit sensnm, ant blandnm voluptatis incendium dulci nos ca-„ lore perfuderit, erumpamus in vooem : Dominus anxiliator mens, „ non timebo, quid facial mihi euro. Cum paululum interior homo „ inter vitia et virtutes coeperit flnctuare, dieito: Quare tristis es „ anima mea, et quare conturbas me ? Spera in Domino quia conji-„tebor illi, salutare vultus mei, et Deus mens. Nolo sinas cogita-„ tionem crescere. Nihil in 1e Babyloninm, nihil confnsionis ado-„ lesoat. Dum parvus est Jwstis, interfice. .. Quia enim impossible „est, in sensum hominis non irruere innatum medullarum calorem, „ ille landatur, ille praedicatur beatus, qui, ut coeperit cogitare „ sordida, statim interficit cogitatus , et allidit ad petram : petra „ autem Christus est. O quotiesquot; — et reliqua jam superius in exemplar ardui certaminis dcscripta, qnibns tandem proxime sub-jungit : „ Itaque omni auxilio destitntu., ad Jesu jacebam pedes, „ rigabam lacrymis, crine tergebam, et repugnautem carnem heb-„ doraadarum inedia subjugabam.. . Memini me clamautem diem cre-„bro junxisse cum nocte, nec prius a pectoris cessasse verberibns, „ quam rediret, Domino increpante, tranquillitas! . . Et, ut ipse „mihi testis est Dominus, post multas laerymas , post coolo iu-„ haerentes oonlos, nonmimquam videbar mihi interesse agminibus „ Angelorum, ct laetus gaudensque eantabam ; Post te in odore „ unguentorum iunrum curremusquot;. Haec ille. Itaque et nos in Domino confisi ad Jesum clamumus : Domine, sahia nos , perimus ! YX fiet tranquillitas magna. „ Mihi credite — dieebat supra laudatus An-tonius Abbas — fratres, pertimescit satanas piorntn vigilias . . . maxime vero ardentem amorem in Christum Domimim , cujus unico sanctissiinae crucis signo debilitatns aufugitquot; \'). Solemno igitur sit in tentationibus suspirium istud : Jesus, Deus mens super omnia amo te! ²) Si stimulus carnis angelus satanae te, uti B. Paulum, co-laphizet, cum B, Apostolo Ier üominum roga ³j. Et dicet tibi uti

\') Omnibus fidelibus singula vicc, qua contriti saltern corde hanc orat. jaeulator. devote recitaverint, Pius IX. concessit Indnlg. 50 dierum. Recueil etc. p. (50., Rome, 1878.

illi: Sufficit tïhi fjraiia me a; nam virtus in inflrmitate perficilur. Et cum infirmaris, tune potens eris. Gratia Dei per J. C. D. N. liber obit te de cor pore mortis hvjus, qui et reformabit corpus hum i-litaiis nostrae, conjiguratum corpori clarilatis suae, secundum opera-tionem, qua etiam possit subjicere sibi omniaquot; \'). Amen. Fiat.

1. Niiiil ergo nunc damnationis est iis, qui sunt in Christo Jesu: qui non secundum carnem ambulant.

2. Lex cnim spirilus vitac in Christo Jesu libera vit me alegepecoati et mortis.

3. Nam quod impossibile erat legi, in quo infirmabatur per carnem; Deus filium suum mittens in siniilitudinem carnis peccati, et de peccato damnavit peccatum in carne,

4. Ut justificatio legis impleretur in nobis, qui non secundum carnem ambulamus, sed secundum spiritum.

5. Qui enim secundum carnem sunt: quae caruis suut, sapiunt. qui vero secundum spiritum sunt: quae sunt spiritus, sentiunt.

7. Quoniam sapientia carnis inimica est Deo; legi enim Dei non est subjecta: nec enim potest.

9. Vos autem in carne non cstis, sod in spiritu; si tarnen spiritus Dei habitat in vobis. Siquis autem Spiritum Christi non habct; hie non est ejus.

10. Si autem Christus in vobis est; corpus quidem xnortnum est propter peccatum, spiritus vero vivit propter justificationem.

11. quod si Spiritus ejus, qui suscitavit Jesum a mortuis, habitat in vobis; qui suscitavit Jesum Christum a mortuis, viviflcabit et mortalia corpora vestra, propter inhabitantem Spiritum ejus in vobis.

13. Si enim secundum carnem vixeritis, moriemini; si autem spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis.

15. Nou enim accepistis spiritum servitutis iterum in tiraore, sed ac-cepistis spiritum adoptionis liliorum, in quo clamamus; Abba (Pater).

17. Si autem lilii, et heredes: heredes quidem Dei, coheredes autem Christi; si tamen compatimur, ut et congloriliceinur.

18. Existimo enim quod non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis.

20. Vanitati enim creatura subjecta est non volens, sed propter eum, qui subjecit eam in spe:

2]. Quia et ipsa oroatura liberabitur a servitute corruptionis in liber-tatem gloriae filiorum Dei.

23. Non solum autem ilia, sed et nos ipsi primitiasspiritushabentes: et ipsi intra nos gemimus adoptionern filiorum quot;Dei expeotantes, redemp-tionem corporis nostri.

24. Spe enim salvi facti sumus. Spes autem, quae videtur, non est spes: nam quod vider. quis, quid sperat?

26. Similiter autem et Spiritus adjuvat infirmitatem nostram : nam quid oremus, sicut oportet, nesoimus: sed ipse Spiritus postulat pro nobis ge-mitibus inenarrabilibus.

27. Qui autem scrutatur corda, seit quid desideret Spiritus: quia secundum Deum postulat pro sanotis.

28. Scimus autem quoniam diligentibus Ueum omnia cooperantur in bonum, iis, qui secundum propositum vocati sunt sancti.

29. Nam quos praescivit, et praedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus.

30. Quos autem praedestinavit, hos et vocavit; et quos vocavit, bos et justificavit: quos autem justificavit, illos et glorificavit.

32. Qui etiam proprio Filio suo non perpercit, sed pro nobis omnibus tradidit ilium; quomodo non etiam cum illo omnia nobis donavit?

34. Quis est qui condemnet? Christus Jesus, qui mortuus est, immo qui et resurrexit, qui est ad dexteram Dei , qui etiam interpellat pro nobis.

35. Quis ergo nos separabit a charitate Christi? tribulatio? anangus-tia? an fames? an nuditas? an periculum? an persecutio? an gladius?

36. (Sicut scriptum est: Quia propter te mortificamur tota die: aesti-mati sumus sicut oves occisionis.)

38. Certus sum enim quia neque mors, nequo vita, neque angeli, ne-que principatus, neque virtutes, neque instantia, neque futura, neque fortitude ,

39. Neque altitude, neque profundum, neque creatura alia potent nos separare a charitate Dei, quae est in Christo Jesu Domino uostro.

„ Postquain Apostolus ostendit quod per gratiain Christi li-beramur a peccato (cap. V. ad 11.), et a Lege (cap. VIL), hie ostendit quod per eamdem gratiam liberamur a damna-tione culpae et poenae.quot;

1. Exponit efficacitatem gratiae et Spiritus Christi in vere christianis f. 1.-17.

Praenot. Eerum, quae in hoc capite aguntur summi mo-menti, iterum praevie datur expositio synoptica.

Ad I. Pergens loqui in persona horninis sub gratia, con-cludit ex praemissis: Ergo nunc ex quo liberati surnus a pec-cato originali, a dominio veteris Legis et de corpore mortis hujus: Ergo nunc nihil damnations residuum est iis qui:

Probat requiri conditionem primam f. 2. 3.; — secundam \'f. 4.-11. ex oppositis efFectibus prudentiae carnis (mors corporalis , spiritualis, aeterna), et spiritus (vita gratiae et glo-riae).

Ex dictis infert conclusionem practicam 13., quam confirmat jf. 13., addens, quod qui secundum spiritum vi-vunt vere sunt adoptivi filii Dei, adeoque et heredes, co-heredes autem Christ! f. 14.-17.

4^lt;). Excellentia futurae gloriae comparatae cum passionibus praesentis temporis 18.

a). Ex eo, quod scimus futuram filiorum Dei glorificatio-nem avide constanterque expectari ab universa creatura irra-tionali f. 19.-22.

b). Ex desiderio, quo ipsimet veri christifideles cum ge-mitu expectant adoptionem perfectam filiorum Dei, adeoque etiam corporis sui redemptionem a servitute corruptionis ƒ. 23.

6quot;. Natura spei christianae, quae cum sit expectatio futuri boni, bonum hoc patienter expectari debet quot;f. 24. 25.

7°. Fraesens Spiritus Sancti auxilium ad orandum quod et prout saluti convenit f. 26. 27.

8quot;. Cognitio certa, quod Deus providus omnia disponit in ionum diligentium se f. 28., qui secundum propositum vo-cati sunt sancti, quibus proin nemo et nihil revera nocere potest, uti probat f. 29. 30. Itaque

9°. Immunitas a quovis, qui et quod saluti revera nocere posset ob tutelam Dei nos protegentis quot;f. 31., et maximi a-moris indicia nobis exhibentis f. 32. j notninatim immunitas ab accusatore et judice condemnante, qualis electis Dei certe non erit Christus f. 33. 34. Unde

10°. Certa confidentia, quod nihil quidquam nos separabit a charitate, qua Christus nos diligit, et vicissim nos sua cha-ritate inflammavit f. 35.-39.

Ad I. Pergens semper loqui in persona hominis sub gratia jVovae Legis constituti

l^u. Concludit ex praemissis: Ergo nunc ex quo per gratiam Christi liberati suraus a peccato original! \'), a dominio Veteris Legis, et de corpore mortis hujus ²), Ergo, inquam , nunc nihil damnationis est „residuum\'quot; its, in quibus duae insequen-tes conditiones conjunctae reperiuntur:

a). Qui sunt in Christo Jem, „i. e., qui Christo Jesu sunt incorporati per fidem et dilectionem, et fidei sacratnentumquot;, quod est Baptismus, et

b). qui nan secundum carnem ambulant, „i. e. , oonoupiscen-tiam carnis non sequunturquot; \'f. I.

„ Circa primam ponit talem rationem : Lex spiritus liberat hominem a peccato et morte; sed lex spiritus est in Jesu Christo: ergo per hoc quod aliquis est in Christo Jesu, li-beratur a peccato et morte.quot;

Major em autem, nempe, quod lex spiritus liberat a pec-cato et morte, sic probat: Lex spiritus est causa vitae; sed per vitam excluditur peccatum, et mors, quae est effectus pec-cati; nam et ipsum peccatum est spiritualis mors animae. Ergo lex spiritus liberat hominem a peccato et morte. Damna-tio autem non est, nisi per peccatum et mortem: ergo his qui sunt in Christo Jesu nihil damnationis existit.

Hoc est ergo quod dicit 2. Lex enim spiritus vitae, i. e., ut videtur, etenim lex nova quae est proprius effectus Spiritus Sancti, quatenus Ei per appropriationem adtribuitur vita gratiae, quam dat iis qui sunt in Christo Jesu , me in Christo Jesu incorporatum liberavit a legi peccati „ i. e., a lege fomitis, (concupiscentiae,) quae inclinat ad peccatumquot;,, quatenus, quamvis carne adhuc huic legi servio, i. e., ejus-dem jugum invitus subeo, tainen per gratiam adjutus eidem non solum non consentio, sed et repugno, atque sic mente servio legi Dei \'); et sic liberavit me etiam a lege mortis „non solum spiritualis, sed etiam corporalis, ut infra ²) probabitur.quot;

„ Manifestans quod dixerat, sc., quod lex spiritus vitae in; Christo liberat a lege peccati, hoc probat per causatn, quae sumitur ex incarnatione Christi. Circa quam ponit

Ad a). Necessaria fuit incarnatio Christi ut peccatum remo-veretur, atque justificatio legis impleretur in nobis. Nam quod impossibile erat legi Mosaicae, ut tali, nempe abolere dominium peccati in homine, et implere justificationem, idque in quo, i. e., „in quantumquot;, sive, quia, eo quod injirmabatur per car-nem; verbo : „ propter infirmitatem carnis, quae erat in homine ex corruptione fomitis, ex qua proveniebat quod, etiam lege (Mo-saica) data, homo a concupiscentia vincebatur. Ideo ergo neces-

Ad b). Nam ob dictam causam Deus „ Pater filium suum proprium, consubstantialem sibi et coaeternumquot; mittens, non quidem ut esset ubi non erat, quia In mundo erat sed ut esset modo quo non erat in mundo, sc., visibiliter per carnem assumptam; et ideo luc subditur; in similitudinem carnis peccaii, i. e., habentem carnem veram , profecto non cum peccato conceptam, sed similem carni (nostrae) pecca-trici in hoc quod erat passibilis.

Ad c). „ Subdit duplicem effectum incarnationis, quorum primus est: remotio peccati, quam ponit dicensquot;; et de peccato etc. Constructio autem et sensus sequens est: Nam Deus mittens Filium suum, et idque de peccato , i. e., ob, propter ²) peccatum debellandum , abolendum , damnavit peccatum in came, „ i. e., debilitavit fomitem peccati in carne nostraquot; \'f. 3.

„Secundum effectum ponit consequenter, dicens: ut justi-ficatio legis, i. e, justitia quam lex promittebat, et quam ex lege aliqui sperabantquot;, ast quam, ut talis, dare non poterat, inipleretur, „i. e., perficeretur in nobis, quiquot; sc. ncn solum sumus in Christo Jesu, sed etiam non secundum carnem amhulamus, sed secundum spiritum f. 4.; „ i. e., qui non se-quimur concupiscentias carnis, sed instinctum Spiritus Sanctiquot;.

Manifesto his verbis ponit „ secundam conditionem , ostendens quod ad hoc ut aliqui (adulti nempe) damnationem evitent, requiritur quod non secundum carnem ambulentquot;. Id „ probans inducit duos sjllogismos.

Vnum quidem ex parte carnis, qui est talis : Quicumque sequuntur prudentiam carnis, ducuntur ad mortem; sed quicumque sunt secundum carnem, sequuntur prudentiam carnis : ergo quicumque sunt secundum carnem, ducuntur ad mortem.

\') Graece: xat nept otfjiapTfaj. Praepositionem Tispt, de dictam interpre-tationem^admittere, certum est. Exemplo sint Joann. X. 33.1. Petri III. 18.

Quicumque sequuntur prudentiarn Spiritus, consequuntur vi-tam et pacem; sed quicumque suut secundum Spiritum , sequuntur prudentiarn Spiritus: ergo quicumque sunt secundum Spiritum , consequuntur vitam et pacem. Et sic patet quod illi qui non ambulant secundum carnem, sed secundum Spiritum, liberantur a lege peccati et mortisquot;.

,,Minorem primi syllogismi, dicens f. 5.: Qui enim secundum carnem sunt, i.e., qui carni subduntur quasi ei sub-jecti, ea quae carnis sunt, sapiunt. Ac si dicat : habent sa-pientiam carnis. Sapere enim quae sunt carnis est approbare, et judicare bona esse quae sunt secundum carnemquot;.

Minorem secundi, dicens: Qui vero secundum spiritum sunt, i. e., qui Spiritum Sanctum sequuntur, et secundum eum ducuntur, ea quae sunt spiritus sentiunt, i. e,, habent rectum sensum in rebus spiritualibus f. 5.

Majorem primi syllogismi, dicens : Nam prudentia carnis etc. Ad cujus intellectum oportet scire quod prudentia est recta ratio agibilium , ut dicit Philosophus (in VI. Ethic.). Keeta autem ratio agendorem unurn praesupponit, et tria facit.

l^Jraesupponit finem, qui est sicut principium in agendis, sicut et ratio speculativa praesupponit principia ex quibus demonstrat.

Facit tria: 1°. recte consiliatur; 2ⁿ. recte judicat de con-siliatis; 3°. recte et constanter praecipit quod consiliatum est.

Sic ergo ad prudentiarn carnis requiritur quod aliquis prae-supponat pro fine delectabile carnis, et quod consilietur, et judicet, et praecipiat ea quae conveniunt ad hunc finem. Unde talis prudentia, mors est, i.e. causa mortis aeternae.

Majorem secundi, dicens : prudentia autem spiritus, vita et pax f. 6. Dicitur autem , secundum praedicta, prudentia spiritus, quando aliquis praesupposito fine spiritualis boni , consiliatur, et judicat, et praecipit quae ordinantur convenien-ter ad hunc finem. Unde talis prudentia est vita, i. e., causa vitae gratiae et gloriae, e( pax, i. e., causa pacisquot;.

„ Supposuerat Apostolus in praecedentibus quod prudentia carnis mors est, et hoc quidem nunc probat in abstractoquot;, et in concreto, sicque primuin syllogismum perficit.

In abstracto, „ hoc modo : Qui inimicatur Deo , iucurrit mortem. Et hoc quia Deus vita nostra est \'). Sed prudentia, sive, sapientia carnis — h. I. namque hae voces idem valent — inimica est Deo : ergo prudentia carnis est causa mortisquot;. Itaque rationem dans cur ad mortem ducat, dicit ƒ. 7. ; Qmniam sapientia carnis inimica est Deo. „Dicitur autem haec sapientia Deo inimica, quia contra legem Dei hominem incli-natquot;. Quod probat subdens : legi enim Bei non est suhjeda. Hoc autem probat, diceus : nec enim potest legi Dei subjici. „Prudentia enim carnis, ut ex praedictis patet, vitium est quoddam hominis. Quamquam autem ille qui subjectus est vitio, possit liberari a vitio et subjici Deo ; tamen ipsum vitium Deo subjici non potest, cum ipsum vitium sit aversio a Deo vel a lege Dei: sicut ille qui est niger potest fieri al-bus, sed ipsa nigredo numquam potest fieri albaquot;.

In concreto, „ adaptat quod dixerat de prudentia carnis ad homines, quibus ea dominatur, dicens: antem in came sunt, i. e., qui concupiscentias carnis sequuntur per prudentiam carnis, quamdiu tales sunt, Deo placere non pos-suntquot; jf. 8.

Deinde secundum syllogismum absolvens ostendit, fideles a prudentia carnis alienos esse, sequi autem prudentiam spiritus , proindeque liberatum iri a morte corporali, et conse-cuturos vitam et pacem.

Quod ad propositionem attinet, Fos autem, inquit, utpate in baptismate per Spiritum Sanctum renati,«« came, „i.e., in vitiis carnis nan estis, quasi secundum carnem viventesquot;, sed in spiritu, Spiritus Sancti ductum sequimini. „ Appoint

conditionem , dicensquot;: si tarnen spiritus Bei Patris, quein in baptismo accepistis, ad hue habitat in vobis „ per charitatemquot;, atque adeo banc per peccatum lethale non amiseritis.

Ostendit hujus conditionis necessitatem, subjiciens ; Siquii autem Spiritum Christi, i. e., unum eumdemque Spiritum Sanctum, quem statim dicebam Spiritum I\'ei Patris, non hahet in se habitantem per charitatem, hie non est ejus \'f. 9., i. e., hie non est vivum membrum Christi, hie non in spiritu est, sed in carne. Etenim, „ sicut non est membrum corporis quod per spiritum corporis non vivificatur, ita non est membrum Christi, qui Spiritum Christi non habetquot;.

A contrarie: Si autem Christus in vobis est per Spiritum suum, a quo est indivulsus ob circumincessionem ■), vi cujus, ad rem quod attinet, Apostolo idem est: quempiam habere Spiritum Christi, et Christum in quopiam esse; Si autem, in-quam, sic Christus in vobis est: corpus quidem morluum est „ i. e., necessitati mortis addicturnquot; est ceu poenalitati propter peccatum originale, spiritus, anima vera vivit „vita gratiaequot; propter justijicationem, quam Spiritus Christi vobis impertitur 10.

Beclarat l^unl effectum, se., quod propter inhabitantem in nobis Spiritum Sanctum „ liberamur in futuro a morte corpora-li, dicens II.: quod si Spiritus ejus, sc., Dei Patrisquot;, qui suscitavit ²) Jesum, ut homo est, a mor tuis, habitat in vobis per charitatem: qui suscitavit Jesum Christum a mortuis, vivifica-bit et mortalia corpora vestra. „Non dieit mortua, sed moria-lia-, quia in resurrectione non solum a corporibus vestris au-feretur quod sint mortua 10., i. e., necessitatem mortis habentia, sed etiam quod sint mortalia, i.e., potentia mori, quale fuit corpus Adam ante peccatum. Nam post resurree-tionem corpora nostra erunt penitus immortalia. Et hoc: propter inhabitantem Spiritum ejus in vobis, i. e., propter dig-

\') Cfr. Dens, Tract, de SS. Trinit. n. 75. et S. Chrys. Hom. XIII. in Hp. ad Rom., ad haec Apostoli verba.

ⁱ) Cfr. Dens, I. c. n. 08. Nam suscitatio istaappropriationem Patri adscribitur. y

nitatem quam corpora vestra habent, eo quod fuerunt recepta-cula Spiritus Sancti \'). Illi vero quorum membra non fuerunt tem plum Spiritus (Sancti), resurgent, sed habebunt corpora passibilia.quot;

,, Concludit corollarium ex dictis, ej usque rationem assig-natquot;, in hunc modum procedens: „ Dictum est quod per Spi-ritum Sanctum multa bona nobis proveniunt, et quod ex pru-dentia carnis sequitur mors: Ergo fratres dehitores sumus Spiritui Sancto propter beneficia ab Eo recepta, ut vivamus secundum spiritumquot;, non autem debitores sumus carni, ut secundum carnem vivamus y. 12. Si enim secundum carnem vixeritis „ sequendo concupiscentias carnisquot;, moriemini morte culpae in praesenti, et morte damnationis in futuro : si autem spiritu, i. e., per Spiritum facta carnis, i. e., opera quae ex concu-piscentia carnis proveniunt mortificaveritis, vivetis vita gratiae in praesenti, et vita gloriae in futuro \'f. 13.

Declarat 2^um effectum, sc., quod per Spiritum Sanctum da-bitur nobis vita gloriae, ut qui Spiritum filiorum, non server um accepimus, adeoque sumus heredes Dei, coheredes autem Christi: si tamen compativiur, ut et conglorijicemur.

Effectum hunc declarans hoc modo argumentatur; Quicum-que enim ab inhabitante in se spiritu Dei aguntur ita, ut Ejus-dem internae illustrationi et directioni intellectus, necnon mo-tioni voluntatis libere ipsi respondeant, ii sunt filii Bei spi-rituales, adoptivi J. 14. Qui autem sunt tales filii Dei, et heredes erunt Dei, sc., vitae Ejus aeternum beatae. Ergo qui-cumque Spiritu Dei aguntur, erunt heredes Dei Ej usque vitae aeternum beatae. Ergo nominatim vos vivetis, si spiritu facta carnis mortificaveritis; nam hoc ipsum indicium est, vos agi a Spiritu Dei.

Quod autem Christiani sunt tales filii Dei, hie veluti per transennam „ probat tripliciterquot;.

\') I. ad Cor. VI. 19. An tiescitis quonium membra vestra, lemplu.ni sunt Spiritus Sancti, qui in vobis est, quern habetis a Deo, et nan eslis vestri ?

a). „Ex distinctione donorum Spiritus Sanctiquot;, sub veteri et sub nova lege. Non enim, inquit, cum novam legem amplexi estis in Christo per baptismum renati, accepislis iterum, „ sicut in veteri lege fuit, spiritum servitutis in timore poenarumquot;, sed tunc aacepistis spiritum „ charitatis, qui est spiritus adop-tionis filiorum, i. e., per quem adoptamur in filios Deiquot;.

b). „Ex confessione nostraquot;; quippe qui ex affectu filialis amoris, quem in nobis spiritus adoptionis efficit, profitemur nos Patrem habere Deum. Ideo addit: in quo spiritu clama-mus non tam souo vocis, quam intentione cordis tanta ut propter sui magnitudinem , etiam cum in voces non erumpit, merito dicatur clamor tacens : Ahba, quod est nomen hebrae-um, latine et graece significans: Pater jf. 15.

c)\'. „Ex testimonio Spiritus Sancti. Ipse enim Spiritus testimonium reddit non quidem exteriore voce ad aures hominum \'), sed per effectum amoris filialis, quem in nobis facit. Et ideo dicit quod testivionium reddit non auribus, sed spiritui nostra quod sumus Jilii Deiquot; y. 16.

Prosequens supra 14. incoeptam argumentationem, „ os-tendit quod filiis (ex jure Eomano) etiam adoptivis, debetur hereditas, et quae sit ista hereditas, dicensquot; : Si autem jilii sumus, et heredes erimus; heredes quidem Bei Patris.

Ad hujus loci evidentiam, animadverte imprimis heredita-tis naturam et objeetum. Atqui, „ dicitur aliquis lieres alicujus existere, qui principalia ejus bona percipit seu adipiscitur, non autem qui aliqua minuscula recipit ²). Bonum autem principale quo Deus dives est, est ipsemet. Est enim dives per seipsum, et non per aliquid aliud, quia extrinsecorum bono-rum non indiget, ut dicitur Ps. XV. 2. Unde ipsum Deum adipiscuntur filii Dei pro hereditate. Unde ibid. f. 4. dicitur : Dominus pars hereditatis meae. Et Threni, III. 24. Pars mea Dominus, dicit anima meaquot;.

^!) „Sicut legit ur Gen. XXV. 5. 6. Dediique Ahraham cmicta quae posse-derat, Isaac; filiis autem concubinarum largitus est munera, et separavii eos ab Isaac fdio suo.

Subdit: coheredes autem Christi, „quia ipse, cum sit prin-cipalis Alius a quo nos filiationem participamus, ita — etiam ut homo — est principalis heres, cui in hereditate conjun-gimurquot;.

Demum conditionem addit sub qua licebit nobis hereditatem Dei Patris adire, et fieri coheredes Christi; et per earn conditionem simul causam reddit quare nobis adhuc in corpore hoc mortali degentibus iramortalis vita gloriosa differtur. Opor-tuit enim ipsutn Christum, qui est principalis heres, pati, et ita intrare in gloriam suam. „Non autem nos faciliori modo debemus hereditatem (alienam) adipisci. Et idee nos etiam o-portet per multas tribulationes introire in regnum Dei. Unde dicit: si tamen compatimur, i. e., simul cum Christo patien-ter sustinemus tribulationes hujus mundi, ut et cum Christo glorificemurquot; J. 17.

„ Quia posset aliquis dicere, onerosam esse hereditatem hu-jusmodi, ad quam non potest nisi per tolerantiam passionura perveniri , ideo hiequot; veluti agglomerat christianae patientiae motiva, quae ex proxime quidem praemissa sententia sunt:

l^u. Pati certe adultis est necessaria conditio adeundi hereditatem: SI TAMEN COMPATIMDll.

2quot;. Exemplum ipsius Christi: Si tamen conpatimur. f3⁰. Consortio gloriae Christi sane longe maximae, et omnibus bonis quam maxime exoptatae: Ut et conglorificemm. — Porro ex subsequentibus versiculis:

4°. „ Kccellentia futurae gloriae ad passiones praesentis temporis. Dictum est quod oportet nos pati ut et glorificemur; nec debemus refugere passiones, ut gloriam habeamus. Existimo enim ego, qui utrumque expertus sum — utpote qui abun-danter passiones sustinui \') et etiam futurae gloriae contem-

\') Secundum illud II. ad Cor. XI. 23. „ In laboribus et carceribus abun-dantiusquot;.

plator fui \') — ego idem, inquam, hoc existimo, quod non sint condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobisquot; y. 18. „ Ubi — si in sensu mora-li magis quam litterali cum s. Thoma verba singula sump-seris — quatuor ponit ad ostendendum excellentiam illius glo-riae.

a). Designat ejus aeternilatem, cum dicit: ad futuram, sc., post hoc tempus; nihil autem est post hoc tempus, nisi ae-ternitas. Unde ilia gloria excedit passiones hujus temporis , sicut aeternum temporale. 11. ad Cor. IV. 17. Id enim, quod in praesenti est momentaneum et leve trihulationis nostras supra mo-dum in sublimitate aeternum gloriae pondus operatur in nobis.

b). Dignitatem, cum dicit: Gloriam, quae claritatem quam-dam dignitatis insinuat. P«. CXLIX. y. 5. Exultabunt sancti in gloria.

c). Manifesiaiionem, cum dicit: Quae revelabitur. Nunc enim gloriam quidem habent sancti, sed occultatam in conscientia, II. ad Cor. I. 12. Gloria nostra haec est, testimonium con-scicntiae nostras. Tunc autem gloria ilia in conspectu omnium revelabitur, et bonoruiu et malorum, de quibus dicitur Sap. V. 2. Mirabuntur in suhitatione insperatae salutis.

d). Veritatem. cum dicit: In nobis. Gloria enim hujus mun-di vana est (et fallax): quia est in his quae sunt extra hominem , puta in apparatu divitiarum et in opinione hominum. I\'s. XLVIII. 6. In multitudine divitiarum suarum gloriantur. Sed ilia gloria erit de eo quod est intra hominem, secundum illud Luc. XVII. 21. Regnum Dei intra vos est. Sic igitur passiones hujus temporis, si secundum se considerentur, mul-tum deficiunt a quantitafce hujus gloriae. Sed si considerentur hujusmodi passiones in quantum eas aliquis voluntarie sus-tinet propter Deum ex charitate quam in nobis Spiritus facit, sic ex condigno per hujusmodi passiones homo meretur

\') Ibid. XII. 4. „Raptus itt paradisum, avdivi arcana verba, quae non licet homini loquiquot;.

vitam aeternam. Nam Spiritus Sanctus est fons, cujus aquae, i. e., effectus saliunt in vitam aeternam. cfr. Joan. IV. 14quot;.

5°. Ceriituclo futuri praemii. Quod enim incomparabilis ilia gloria (de qua f. 18. dixerat) certo in Dei filios conferetur, hie probat:

a). Ex eo quod omnis creatura irrationalis quoque (quam hie per prosopopaeiam tamquam personam sistit, et agentem inducit) futuram gloriam, quae in filiis Dei revelabitur, avide constanterque expectat. Omnis autem creatura illam glorifica-tionem tam ardenter expectat, quia i. e., mutabilita-

ti, corruptioni, ceterisque defectibus, qui consequuntur mu-tabilitatem, subjecta est non volens, non sua sponte, sed propter ordinationem Dei, qui earn expositae vanitati ob pecca-tum proto-parentis subjecii ad tempus, sc., in spe liberationis ab ista servitute.

Dico: in spe liberationis: Quia et ipsa quoque creatura irrationalis liberabitur ab ilia servitute corruptionis, ,, i. e., mu-tabilitatis; quia in qualibet mutatione est aliqua corruptio, ut Augustinus dicit, et etiam Philosophus \'); et hoc; in li-bertatem gloriae jiliomm Dei, quia hoc etiam libertati gloriae filiorum Dei congruit; ut sicut ipsi sunt innovati, ita etiam eorum habitatio innoveturquot;. Quo ultimum spectat illud Isaiae LXV. 17. „ Ecce ego creo coelos novos, et ten am novam, et non erunt in memoria prior a, i. a., prior mutabilitas creatu-raequot; ²). Et enim scimus quod omnis creatura inde a lapsu proto-parentis in deteriorem statum con versa usque aclhue, ad praesens usque tempus mgemiscit, utpote nolens huic statui subjecta, et parturit et expectat avideque cupit ab onere isto servitutis liberari, et in statum pristinum restitui. Dico: in statum pristinum restitui. Manente namque substantia, cupit melioribus formis iterum indui, quae conditioni suae pristinae, aeque ac conditioni innovatae filiorum Dei congruant^f. 19.-33.

b). Ex desiderio, quo etiam ipsimet, quotquot sunt veri christifideles, cum gemitu expectant adoptionem perfectam filiorum Dei, atque adeo redemptionem etiam corporis sui a servitute corruptionis. Hoc namque sensu accipiendum vi-detur quod dicit f. 23. Non solum autem ilia universa ir-rationalis creatura expectat gloriam filiorum Dei, sed et nos ipsi, i. e., certo quidem nos Apostoli, at non nos Apostoli soli \'), sed universim omnes nos qui credimus, tametsi pri-mitias, i. e., primordia, priorem partem redemptionis, verbo : donum justificationis spiritus sancti jam hahentes, tamen et ipsi intra nos „ interiori cordis affectuquot; gemimus, cum dolore feri-mus dilationem rei tanto cum desiderio expectatae; nempe, adoptionem filiorum Dei completam cxpectantes. „ Inchoata enitn est hujusmodi adoptio per Spiritum Sanctum justificantem ani-mam (supra jf. 15.). Consummabitur autem per ipsius corporis glorificationem : unde subdit: redewptionem corporis nostri, ut, sc., sicut spiritus noster redemptus est a peccato, ita corpus nostrum redimatur a corruptione et mortequot; \'f. 23.

6°. Natura spei Christianas, quae quum sit expectatio futuri boni, hoc patienter expectare debet.

Quod dixerat: completionem adoptionis, redemptionem cor\' ports nostri expectamus, probat tali ratione :

„ Spes est de his quae non praesentialiter videntur, sed in futuro expectantur. Sed nos sumus salvi facti per spem. Ergo expectamus in futurum complementum , salutis.

a). Ponit minor em dicens : Spe enim (nondum autem jam complete ipsa re) nos Apostoli et ceteri fideles salvi facti sumus.

b). Major em. Spes autem, quae videtur, i. e. , (per me-tonymiam) res sperata quae videtur quasi praesentialiter habi-ta, non est spes, i. e., non est expectatio futuri, non est res sperata, sedhabita.

\') Salva reverentia s. Thomae debita, qui hunc locum ita exponit ut B. Paulus hie loquutus fuerit in persona Apostolorum tantum, facimus cum s. Chrys., Hom. XIV. in h. epist.; Augustino, Expositio quarumd, propositionnm ex ep. s. Pauli ad Kom. c. 53.; aliis.

c). Frohationem majoris, dicens : Nam. quod videt, jam habet quis, quid, cur illud in futurum sper at ? f. 24.

d). Conclusionem. Si autem bonum quod non videmus, non-dum habemus, speramus, profecto consequitur quod illud palientiam, patienter expectamus 25.quot;, sicque implemus con-ditionem, supra \'f. 17. positara, sub qua licebit sperata Christi gloria et felicitate potiri.

7°. Praesens Spiritus Sancti auxilium et inspiratio pro pos-tulandis utilibus f. 26. 27.

Nexus orationis ex S. Thoma sequens est. „ Dictum est \'(f. 11.) quod per Spiritum Sanctum vivificabuntur nostra mo-rtalia corpora, quando auferetur a nobis nostra inlirmitasquot;; sive , quando complebitur nostra adoptio filiorum Dei, redemp-tio corporis nostri, quam expectamus y. 23. „Similiter autem et in statu hujus vitae, in quo adliuc infirmitati subjici-mur. Spiritus (non quidem totaliter tollit, sed tamen) adju-vat infirmitatem nostram. Manifestat quod dixerat. Et a), os-tendit necessitatem auxilii Spiritus, quod pertinet ad infirmitatem praesentis vitae.

a). Necessitatem. „ Recte dico quod Spiritus adjuvat infirmitatem nostram: nam in hoc ipso patimur infirmitatem, quodquot; in tribulatione positi, nescimus quid „ in specialiquot; oremus, sicut oportet, i. e., sicut convenit divinae voluntati, et adeo verae nostrae felicitati.

b). Modum, cum dicit; Sed, quia exposito sensu nos ipsi id nescimus , adjuvans infirmitatem nostram ipse Spiritus Sanctus postulat, „i. e., postulantes nos facit, in quantum in nobis recta desideria causatquot;, ejusmodi quae „non possunt esse nisi nobis utilia; et ideo subdit: pro nobis. Ejus autem, quod multum desideramus et desideranter petimus, dilationem cum dolore et gemitibus patimur; et ideo sxxhAxi: gemitibus, quos sc. in corde nostro causat, in quantum sc. nos facit coelestia

desiderare, quae differuntur animae. Dicit autem : geraitibus iHenanahilibus f. 36., auf,, quia sunt propter rem inenar-rabilem, sc. coelestem gloriam; awt, quia ipsi motus cordis sufBcienter enarrari non possunt, secundum quod a Spiritu Sancto proceduntquot;.

c), „ Efficaciam, dicens: Qui autem scrutatur corda, i, e., Deus, cui proprium est corda scrutari, nou quod inquirendo occulta cordis cognoscat, sed quia manifeste scit ea quae in corde latent, scit, i. e., approbat quid desideret Spiritus, i.

e., quid desiderare nos faciat. Ideo autem desideria, quae in sanctis facit Spiritus Sanctus, sunt Deo accepts; quia postu-Id pro sanctis, i. e. , postulare eos (sc., veros christianos) facit secv.nduvi Deum, i. e., quod convenit divino beneplacitoquot;

8^U. Cognitio certa quod Deus providus omnia disponit in bo-num diligentium se ƒ. 28.-30.

Scimus autem \') quoniam., quod omnia „mala poenaliaquot;, adversa cooperantur, una cum ceteris salutis subsidiis operan-tur in bonum supremum, ad salutem aeternam diligentibus Deum, Us, inquam , qui secundum proposikmi, aeternum, gra-tuitumque Dei decretum vocati sunt sancti ²), sc., ad Cliristi fi-dem et gratiam, huicque vocationi re ipsa obsecuti sunt ³) jf. 28.

Nulla igitur adversa iis timenda sunt, quia Deus ea quoque mittit et permittit ad bonum ipsorum. Banc plenam consola-tionis doctrinam sequentibus versibus probat et declarat tali ratione: Nihil nullusque potest nocere his quos Deus pro-movet. Atqui Deus vocatos sui dilectores promovet. Ergo nihil potest his nocere, sed omnia cedunt iis in bonum.

\') Autem, graece ok, hie est partieula transeuntis ad novum ai\'gumen-tum movens ad compatiendum eum Christo.

²) Vox „sanctiquot; quae in Vulgata, et penes aliquot Patres latinos !e-gitur, in textu graeoo non extat. Quuiu autem Sancti in libris N. Ï. intelligautur „veri christiauiquot;, sensus ilia voec addita vel dempta nihil mutatur. Cfr. Card. Franzelin, Tract, de Deo uno sec. naturam n. 4.

Probat minorem declarando terminum ad, et finera ob quem Deus eos promovet. Primo autem proponit ea quae ad hanc promotionem sunt ab aeterno ; secundo , quae in tempore.

Quod atlinet ad actus Dei aeternos, sc., praescientiam et prae-destinationem, dicit: Nam quos ut tales, nempe ut vocatos et dilectores , ab aeterno praescivit praescientia utique benevola et practica, eos, bac supposita praescientia, ab aeterno etiam praedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui; verbo : ad cou-formitatem cum Filio suo, eamque in hac quidem vita laio-riosam; ut nempe hie Ghristo compatiantur, instar Christi pa-tientis ad versa tolerent; liacque ratione perveniant ad confor-mitatem gloriosam , quae hie jam inchoatur per gratiam, sed illlc consummabitur per gloriam, ut adeo conglorificatio in coelis sit ultimus promotionis istius terminus. Ejusdem autem finis ex parte Christi est : ut sit ipse primogenitus in multis fratribus \'f. 29., i. e., ut idem ipse, qui per generationem aeternam est unigenitus Dei Filius^ut Deus-homo inter mul-tos fratres adoptivos, gloriae suae coheredes , primatum teneat.

Posthac exponit quid Deus ad exequendum memoratum praedestinationis suae decretum in tempore praestet, dicens: Qiios autem ab aeterno praedestinavit conformes fieri imagini Filii sui, hos in tempore et vocavit efficaciter ad fidem et gratiam Christi; el quos ita vocavit, hos et in fide justificavit : quos autem justificavit, illos et glorificavit J. 30., in hac vita per gratiam, quae ex se, et ex intentione Dei ducit ad conglorificationem completam in altera vita. Itaque eatenus ponit praeteritum pro futuro, vel propter certitudinem fu-turi, quantum res pendet ex ipsa gratia justificationis et ex intentione Dei; vel, quia quod in nobis est futurum, in aliis jam est completum.

Hoc declarat manifestans majorem, sc. quod promotis a Deo nihil, nullusque potest nocere.

Imprimis „ ostenrlit quod non possunt pati detrimentum per malum poenae, quod est duplex. Unura quidem consistit in illatione malorum , aliud in subtractione bonorumquot;.

Utrumque singillatim evincit. Circa primum quaerit: Quid ergo, aspicient.es ad haec beneficia, divinitus nobis collata, di-cemus? nisi hoc quod sequitur; si ita ut dictum est 29. 30., Deus pro nobis est, quis aut quid contra nos „esse potent efficaciterquot;, nobisve aliquod veri nominis malum infer-re , verbo: nobis revera nocere? Nihil, nullusque. Ergo jam quoad primum malum poenae vere aflirmavi {f. 28.), quod diligentibus Deum omnia quaecumque sint mala, sive ab he-mine, sive a daemone illata , quum haec inferri nobis non possint nisi ipsius Dei permissu, cooperantur in bonum.

Et idem dicendum de altero malo poenae, nerape, quod promoti a Deo „ non possunt pati detrimentum ex subtractione bonorumquot;. Enimvero, Deus, qui „non solum alios sanctos pro salute hominum tribulationi exjiosuit \'), sedquot; etiam pro-prio, „i.e., non adoptato , ut haeretici mentiuntur, sed na-turali et coaeternoquot; Filio sua non pepercit a passione poenae, nostris peccatis debitae („ Nam culpa in Eo non fuit, cui parci potuissetquot;); sed pro nobis omnibus, i. e., pro nostra omnium expiatione, „in mortem tradidit ilium, in quo omnia existunt sicut in primordiali et praeoperativa causa. Unde Eo tradito nobis, omnia sunt data nobisquot;; proindeque nihil vere boni nobis subtrahetur, a Deo negabitur. Unde subdit; quo-modo non etiam. cum illo om.nia nobis donavit ? \'f. 32. Quasi dicat: Procul dubio igitur Deus etiam una cum illo proprio Filio suo „nobis datoquot;, quin etiam pro nobis neci tradito, omnia nobis donavit, „ ut sc. omnia cedant in bonum nostrum : superiora quidem, sc. divinae Personae, ad fruendum; rationales spiritus ad convivendum; omnia inferiora ad uten-dum, non solum prospera, sed etiam adversaquot; ²). Unde ite-

\') Secundum illnd II. ad Cor. I. 0.: Cum Irihulawvr pro vestra exhor-latione et salute.

„ Postquam ostendit quod sancti, quos Deus promovet, nullum detriraentum pati possunt quasi a male poenae , hie ostendit quod nullum detrimentum pati possunt quasi a malo culpaequot;.

Propter culpam autem quis laedi potest a duobus: „ primo quidem ab accusatore; secundo, a judice condemnantequot;. Sed neuter potest praecedentis culpae intuitu nocere a Deo electis et justificatis.

Quod declaraus, „ primo ostendit quod nulla accusatio pos-sit esse sanctis Dei nociva, et hoc:

a). Eatione divinae electionis. Qui enira aliquem elegit, ex hoc ipso eum approbare videtur. Qui autem accusat, improbat eum quern accusat. Non autem valet alicujus accusatio contra Dei approbationem.quot; Et ideo dicit ; Quis accmabit, sc., efii-caciter adversus electos Dei? i. e., interprete Cornelio a La-pide \'), adversus eos, qui a Deo electi sunt ad fidem et gra-tiam Christianismi; aliis verbis; adversus veri nominis chris-tianos.

b). Eatione divinae justificationis; „quod quidem beneficium praemittit, dicens: Deus sc. est, qui justijicat quos vocavit

33. Condemnatio autem contra injustos locum habet. Quis est ergo qui condemnet justificatos a Deo/quot;\'

„ Deinde excludit quamdam obviationem. Posset aliquis timere ne a Christo Jesu accusaretur tamquam transgressor raandati ipsius Christi, sicut et de Moyse Dominus dicit ²): Hst qui accusal vos Moyses, in quo vos speratis. Et quod etiam ab Ipso condemnaretur, eo quod Ipse est constitutus a Deo judex vi-vorum et mortuorum ³). Et ideo dicit: Christus Jesus; quasi diceret: Numquid Christus Jesus accusabit adversus electos Dei, vel etiam eos condemnabit ? Et ostendit quod non, quia etiam Ipse secundum humanitatem suam magna beneficia sanctis confert, sicut et secundum suam divinitatem.

Sccundo, resurrectionem, per quara nos vivificat, et nunc vita spiritual!, et tandem vita corporali. Unde subdit: immo qui et resurrexit propter justificationem noatram \'). Addit au-tem : immo ²), quia (Christus ad praesens Apostoli institutum) potius est commemorandus ex virtute resurrectionis, quam ex infirmitate passionis. Nam etsi erucijixns est ex infirmitate: sed vivit ex virtute Dei ³).

Tertio, ipsam Patris consessionem , cum dicit: qui est ad dexteram Dei, i. e., in aequalitate Dei Patris secundum na-turam divinam, et in potioribus bonis ejus secundum natu-ram humanam. Et hoc etiam est ad gloriam nostram, quia, ut dicitur ad Ephes. ⁴): Nos et consedere fecit in coelestibus in Christo Jesu. In quantum enim nos membra ejus sumus,nos in ipso Deo Patri consedemus ⁵).

Quarto, interpellationem ejus, cum dicit: qui etiam inter-pellal pro nobis, quasi advocatus noster existens ƒ. 34. At-qui ad officium advocati pertinet non quod accuset vel con-demnet, sed magis accusatorem repellat et. condemnationem impediat. Dicitur autem etiam nunc in coelis ad dexteram Dei sedens pro nobis interpellare dupliciter. Uno modo, sanctis-simae animae suae desiderium, quod de salute nostra habuit, exprimendo. Nunc enim ejus interpellatie pro nobis est voluntas ipsius de nostra salute. Alio modo, humanitatem pro nobis assumptam , et mysteria in ea celebrata conspectui paterno repraesentando. Introivit. . in ipswm coelwm, ut appareat nunc vultui Dei pro nobisquot; ^G).

\') Graeoe; jmXKo-j Bs formula est se corrigentis. Ita cum s. Thoma 111. Beelen ad h. I., insuper adnotaus : „ Magna quaedam emphasis estinre-petito illo lt;ji xzi, qui elquot;.

10°. Certa confidentia quod nihil nos separabit a charUate CJiristi jf. 35.-39.

Quod ut pateat, „ infert conclusionem ex dictis. Et quia haec conclusio quasi incredibilis videtur inexpertis , proponit earn per modum quaestionisquot;.

Circa quam imprimis notandum : Quo modo charitas Chiusti \'f. 35. sit accipienda? sc. An ut genitivus objecti, an mbjecti? Adeoque, an intelligenda sit nostra jnstificatorum charitas erga Christum; an charitas Christi erga nos?

a). Non pauci, nominatimque s. Thomas, intelligunt de cha-ritate, qua nos Cliridum diligimus et proximum, hancque in-terpretationem Cornelius a Lapide hoc potissimo , ni fallor, argumento tuetur, quod omnia quae ab Apostolo recensentur: augustia, fames etc. tamquam quae a charitate Christi sepa-rare possint, dumtaxat homines afficiant, horwmopxz quidem charitatem erga Christum, non autem Christi charitatem erga illos impedire ex sese valeant. „ Nec enim — verba sunt Cor-nelii — recte dicitur, quod angustia , fames, nuditas, gla-dius charitatem, quae in Deo est, separet a nobis aut sepa-rare possit; de nostra autem charitate optime dicitur: nec fames, nec gladius me separabit ab amore Christi; haec omnia superabo amore Christiquot;. Haec ille. Angustius, ut reor, vel inde id argumentum premi potuisset, quod quae nobis Christi causa perferenda obvenire possunt mala, utputa fames etc. ex sese adeo non sunt nata Christi erga nos charitatem impedire, ut contra hanc potius augere suapte natura debeant.

b). Alii, iique neque pauci, neque infimi nominis com-mentatores, utputa Card. Cajetanus, Toletus, Natalis Alex., 111. Beelen, cl. Lipman consent, Apostolum loqui de charitate Christi erga nos; quem sensum contexta oratio v. 37. et 39.

I., et Comment, in ep. ad Hebr. cap. VJI. 25. Led. IV., ex quo verba supra addita deprompta sunt, uecuon Card. Franzelin, Tract, de Verba incarnato, Th. LI. praecipue n. III.

perspicue docet. Nam post enumerata gravissima aliquot mala quae justificalis Christi causa accidere possint, statim addit f. 37., eosdem de illis omnibus plus quam triumphare propter vel per eum, qui dïlexit eos (non dixit propter vel per eum, quem diligunt), h. e., per Christum eis opitulantem. Insuper ipsam hujus loei sententiam repetit quot;f. 39., dicens: nulla creatura poterit nos separare a charitate Bei, quae est in C. J. D. N., i. e., cujus amoris documentum est in C. ƒ. , ut qui merito mortis suae liunc Bei er ga nos amorem nobis con-ciliavit. Atque de hac Dei erga nos charitate versum 39. in-terpretati quoque sunt s. Athanasius, et Ambrosius, quorum testimonia profert 111. Beclen ad h. I. — Haec expositio Estio „est valde probabilisquot;, Gabrieli Vazquez „ placet ut recte respondeat contextuiquot;. Cl. Paulo Drach videtur priori praefe-renda; cl. I. M. Guillemon \') probabilior est.

c). Alii consilio neutri parti acerbo rem hanc expediunt, opinantes, utramque sententiam varum dicere, adeoque neutri exclusive standum, sed utramque conjungendain esse ita , ut h. 1. charitas Christi intelligatur directe quidem charitas Christi ereja nos, sed quatenus in cordibus nostris diffusa est per Spi-ritum Sanctum (V. 5.); sive, quatenus vicissim nos charitate erga se inflammavit; ut proin indirecte simul nostra erga Christum charitas connotetur. Ita Dr. Aug. Bisping ²). Nee male, ut videtur. Ceu ratio mediae liujus sententiae a cl. J. A. van Steenkiste ³) affertur, „ tum quia una (charitas) ab altera se-parari nequit; turn quia Apostolus toto hoc capite ostendere conatur, salutem aeternam firmiter a nobis sperari posse, prop-terea quod nemo valeat nos a via salutis impedire, neque gratiam sanctificantem et nostram erga Deum charitatem au-ferrequot;, nisi ^osmetipsi. Utrobique enim , sc., tam in prima quam in secunda opinione, ex analogia fidei ea conditio sub-

intelligenda est: nisi nos propria voluntate per peecatum mor-tale a Dei charitate defeceritnus. Fide naraque certum est, cha-ritatem viae quantumvis perfectam amitti posse, nisi interve-niat speciale privilegium , quale habuisse D. Virginera tenet Ecclesia \'). „ Similiter de perseverantiae munere . . . — ut habet Concilium Tridentiuum ²) — nemo (nisi ex special! revelatione) sibi certi aliquid absoluta certitudine polliceatur, tametsi in Dei auxilio firmissimam spem collocare et reponere cranes debentquot;. „ Ex eo — ita addit laudatus Prof. Brugen-sis ³) — quod incerta sit perseverantia finalis, non licet ex-cludere eum sensum , qui charitatem etiam nostram erga Deuin intelligit; quamvis enim nemo valeat hanc invitis nobis adi-mere, possumus tamen ipsi nos earn per pravam voluntatem abjicere. Nulla creatura, inquit s. Bernardus cit. apud A Lap. j a charitate Dei separare nos potest, sed sola propria voluntas id potestquot;. — His liabitis, sensus sit.

Erffo cum tot et tanta tamque efficacia divinitus nobis col-lata sint beneficia, Ergo, inquam, qwis aut quid nos separare poterit a charitate Christi, qua Christus nos diligit, quaque inflammati vicissim nos Christum diligimus f An tribulatio ,, exteriorquot; ? an angustia, „interior anxietas cordis, dum sc. ali-quis non videt quo divertat, vel quomodo evadatquot;/quot; an fames? annuditas? i.e., an subtractus cibus velvestitus? an pericu-lum imminens.\'\' an persecutio, sive pressius, sive latius surap-ta „ pro inflictione cujuslibet nocumentiquot; / an gladius, ipsa mors intentata aut illata ? J. 35. Sicut scriptum est Psalmo XLIII. 22., pios Dei cultores hujusmodi mala passos, et passuros esse. Quia propter te , Tui causa, üomine, (martyrem enim non facit poena, sed causa), sc., propter confessionem nomi-nis tui, cultuinque tuum mortificamur, „ morti tradimurquot; tota die veluti perpetuo nunc hi nunc illi; aestimati sumus a per-

-) Sess. VI. De Justific. cap. XII. XIII. cfr. can. XV.-XVII., et XXII. XXIII. XXVII.

secutoribas nostris sicut oves occisionis, occisioni, mactatiofti destinatae y. 36. Sed in his omnibus malis, enumeratis \'f. 35. , superamus, graece uTOpvixtutJ-ev, plus quam vincimus propter eum, qui dilexit nos f. 37., i. e., „non nostra virtute, sed per auxilium Christi, qui dilexit nos, (et) propter affectum quem ad eum habemus, quoniam ipse prior dilexit nosquot; \').

Denique proxime dicta confirmat, dicens : Certus sum enim quia, quod neque mors, „quae est praecipuum inter terribilia , neque vita, quae est praecipuum inter appetibilia, neque angeli, neque principatus, neque viriutes. Potest autem hoc intelligi dupliciter. Uno modo, de malis angelis, qui contra sanctos decertant ²). — Alio modo, de bonis angelis, (ratio-cinando ab impossibili). Etiam ea quae sunt impossibilia, verbi gratia, fieri posse dixit, magis quam se ab amore Christi sejungi ³); neque instantia, i. e., praesentia, sive dolorem , sive delectationem inferantquot;, neque futura timenda aut desi-deranda, neque for titudo \'f. 38., 7ieque altitudo, neque profun-dum. Obscurum est, quid rerum Apostolus his verbis signi-ficare voluerit. Ex variis atque variis Angelici Doctoris expo-sitionibus, omni salvo meliori, mihi sequens arridet : neque fortitudo cogentis, neque altitudo auctoritatis, neque seduc-toris profundum astutiae; verbo : neque creatura alia potent nos separare a charitate Bei erga nos , et proin nostra erga Deum, quae est in Christo Jesu Domino nostro \'f. 39., „ quia, sc., per Eum data est nobis in quantum Spiritum Sanctum

\') Sic varians lectio graeca : Sia toü oya-riiavto;, — et oia tov ocyotrrjsavta utraque redditur.

²) XJnde dicitur ad Ephes. VI. 11. 12.: Induite vos armaturam Dei, ut possitis stare adversus insidias diaboli. Quoniam non est nobis colluctatio acLversus carnem et sanguinem ; sed adversus principes , et potentates , adversus mundi rectores tenebrarum harum , contra spiritualia nequitiae, in coe-lestibus.

³) Simile est quod dicitur ad Gal.l.S. Sed licet nos, aut Angelus de coelo evangelizet vobis praeterquam quod evangelizavimus vobis, anathema sit.

nobis deditquot;, aliaque tam eximia charitatis suae signa nobis exhibuit, bisque vicissim cor nostrum sui amore accendil ita, ut nihil earn extinguere possit.

a). Amitti posse gratiam sanctifioantem , quam Spiritus Sanctus in justificatione impertitur. Vos autem in came non estis, sed in spiritu: si tamen spiritus Dei habitat in vobis. Difficultas autem quae contra banc fidei veritatem movetur ex f. 38. 39., variis modis solvitur penes Dens, Be virtute charit. n. 133. Obj. II. Ex nostra sententia , optima videtur ea solutio quae ex s. Bernardo data fuit in notatis ad f. 35., et cujns summa est: Nulla crea-tura a charitate Dei separare nos potest, sed sola propria voluntas id potest,

b). Spiritus Saucti a Tilio quoque processio; et Christi divinitas, proindeque Patri cousubstantialitas (cfr. ƒ. 32.). Fosterius quidem dogma clare bic manifestat Apostolus , eumdem Spiritum Sanctum modo Dei, tnodo Christi spiritum appellando.— Eo ipso autem er, de priori dogmate constat. Qnum enim idem Spiritus Sanctus est spiritus Dei Patris, et Christi: Ergo et a Patre, et a Christo procedit, tamquam ab uno principio, el unica spiratioue, ut Patres Florentini perspicue argumentabautur. Cfr. Dens, Trant, de SS. Trinit. ad n. 74.

c). Ex f. 17. inferunt Patres Tridentini agentes \') de observa-tione mandatorum, deque illius necessitate: „ Itaque nemo sibi in sola fide blandiri debet, putans fide sola se heredem esse constitu-tum, bereditatemque consecaturum , etiamsi Cbristo non compatia-tur, ut et conglorificeturquot;.

d). In f. 28.-30. Salva reverentia ét Thomistis, ét Molinistis debita, opinamur, celebrem istam controversiam : Utrum respectu adultornm praedestinatio ad gloriam, quoad intentionem spectata , sit ante, vel post praevisa merit a supernaturalia ? hoc loco non dirimi, imo ne tangi quidem.

a). Consideratis verbis Apostolicis a f. 1.-17., collatisque cum plurimorum moribus, obvia videtur conclusio : Quam pauci ergo vere christiani! Quot enim ex iis secundum carnem ambulant, in-dulgentes lusuriae, odio, avaritiae, etc. etc. Hujusmodi bene cuili s. Augustino \') in Imnc modum ad mentem reotamque salutis viara revocaveris. — Qui secundum carnem ambulatis, „quo itis? Pe-„ritis, et nescitis. Non iliac itur qua pergitis, quo pervenire desi-„deratis. Nam utique beati esse cupitis; sed misera sunt, et ad „majorem miseriam ducunt itinera ista q\'iae curritis. Tam magnum „ bonum quaerere per mala nolite. Si ad illud pervenire vultis, hue „ venite, hac ite. Viae perversae relinquite malignitatem, qui non „ potestis relinquere beatitudinis voluntatem. Frustra tendendo fa-„tigamini, quo perveniendo inquinamini. Non autem beati inqui-„nati in errore, qui ambulant in perversitate saeculi ; sed, Beati „ immac.ulati in via, qui amhulant in lege Dominiquot;; qui non secim-dnm. carnem amhulant, serf secundum spiritum. Si enim secundum carnem vixeritis, moriemini: si autem spirit u facta car nis mortificave-ritis, vivetis \'f. 1.»13.

b). Ad 17.: si tamen cornpatimur, ut et conglorificemur, sit haec nervosa s. Angustiiii ²) sententia : „Summa religionis est imi-tari quern colis\'*.

c). Ad ista verba Apostoli quot;f. 18. Non sunt condignae etc. quis-que cum s. Augustino ³) sibi dicat : „ Appendo quod patior contra j, id quod spero Illud sentio , hoc credo, Et tamen plus valet quod „credo, quam quod sentio... Opus cum fine, merces sine finequot;. Simillima inculcat s. Bernardus ⁴), „Quid, inquiens, in incertum „ tibi dies et annos mimeras? Transit hora, transit et poena; nec „ accedunt sibi, sed cedunt potins et succedunt. Non sic gloria , „ non sic remuneratio, non sic merces ipsa laboris. Nescit vicis-

³) /SW-mo 179.,, alias 24. ex Sirmondianis, apud Nat. Alex, adpenes el. P. Drach, Epit re aux Rom. ad h. /. est sermo CCLXXIX. n. 4. Utro-bique legitur ; „ Hoc sentio, illud credoquot;. Quam lectionem, quum textum ipsum frustra inquisiverim, ex recepta vi istorum pronominum concur-rentium, invertere mihi sumpsi.

„ situdinem , nescit jinem , manet tota simul, et manet in aeter-„ numquot;.

d). In T. 28. Diligentibus Beum, omnia cooperantur in bouum , Us, qui secundum propositum vocati sunt sancti „usque adeo pror-„sus omnia, inquit S, Augustinus \'), ut etiam si qui eorura de-„viant et exorbitant, etiam hoc ipsum eis faoiat proficere in bo-„num, quia humiliores redeunt atque doctioresquot;. „ An vero— pa-„riter s. Bernardus ²) quaerit — ei peccata ipsa non cooperantur „in bonum, qui ex eis humilior, ferventior, sollicitior, timoratior „ et cautior invenitur ?quot; Istiusmodi doctrina sane votis omnibus am-plectenda, ut quam maxime consolatoria hominibus bonae voluntatis !

Praen. 1°. Quae quaestio his capitibus tractetur notum supponitur ex prolegomenon V. in hanc epistolam , et peni-tius colligi potest ex Resp. p. 600.

1. Veritatem dico in Christo, non mention testimonium mihi perni-bente conscientia mea in Spiritu sancto:

3. Optabam enitn ego ipse anathema esse a Christo pro fratrlbus meis, qui sunt cognati mei secundum carnem,

4. Qui sunt Israelitae, quorum adoptio est filiorum, et gloria, et tes-tamentum, et legislatio, et obsequium, et promissa:

5. Quornm patres, et ex quibus est Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus benedictus in saecula. Amen.

6. Non autem quod exciderit verbum Dei. Non enim omnes qui ex Israel sunt, ii sunt Israelitae:

7. Neqne qui semen sunt Abrahae, omnes filii: sed in Isaac vocabitur tibi semen;

8. Id est, non qui filii carnis, hi filii Dei: sed qui filii suntpromis-sionis, aesiimantur in semine.

9. Promissionis enim verbum hoc est; Secundum hoc tempus veniam; at erit Sarae filius.

10. Non solum autem ilia: sed et Rebecca ex uno concubituhabens, Isaac patris nostri.

11. Cum enim nondum nati fuissent, aut aliquid boni egissent, aut mali, (ut secundum electionem propositum Dei maneret)

15. Moysi enim dicit: Miserebor cujus misereor: et misericordiam praes-tabo cujus miserebor.

17. Dicit enim Scriptura Pharaoni: Quia in hoc ipsum excitavi te, ut ostendam in te virtutem meam: et ut annuncietur nomen meura in uni-versa terra.

20. O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? Numquid dicit figmen-tum ei, qui se finxit: Quid me fecisti sic?

21. An non habet potestatem figulus luti ex eadem massa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumeliam ?

22. Quod si Deus volens ostendere iram, et notam facere potentiam suam, sustinuit. in multa patientia, vasa irae, apta in interitum,

23. Ut ostenderet divitias gloriae suae in vasa misericordiae, quae praeparavit in gloriam.

25. Sicut in Osee dicit: Vocabo non plebem meam, plebem meam: et non dilectam, dilectam: et non misericordiam consecutam, misericor-diam consecutam.

26. Et erit: in loco, ubi dictum est eis: Non plebs mea vos: ibivo-cabuntur filii Dei vivi.

27. Isaias autem clamat pro Israel: Si fuerit numerus filiorum Israel tanquani arena maris, reliquiae salvae fient.

28. Verbum enim consummans, et abbrevians in aequitate: quia verbum breviatum faciet Dominus super terram.

29. Et sicut praedixit Isaias: Nisi Dominus sabaoth reliquisset nobis semen, sicut Sodoma facti essemus, et sicut Gomorrha similes fuissemus.

30. Quid ergo dicemus? Quod gentes, quae non sectabantur justitiam, apprehenderunt justitiam: justitiam autem, quae ex fide est.

32. Quare? Quia non ex fide, sed quasi ex operibus: offenderunt enim in lapidem offensionis,

33. Sicut scriptum est: Ecce pono in Sion lapidem offensionis, et petram scandali: et omnis, qui credit in eum, non confundetur,

Acturus de plerorumque sui temporis Judaeorum exclusione a gratia Evangelica, a gratia justificationis, Gentilium vero ad eamdem adtnissione orditur a declarando f. 1.-3. quanto-pere doleat hanc exclusionem gentis suae, cujus dignitatem praedicat \'f. 4. 5., et dein

Ohjeetio l^a. Haec exclusio videtur contraria promissis divi-nis semini Abrahae factis , ita quidam ut ea exclusione ex-cidisse videatur verbum Dei \'f. 6.

1°. Ratione tbeologica; quia promissa haec non pertinent ad omnes Abrahae posteros secundum carnem, sed solum ad ejus posteros secundum spiritum, ad imitatores fidei ejus f. 6.-8.

2°. Exemplo Isaac, solius filii promissionis f. 7.-9., et Jacobi, gratuita Dei benevolentia Esau pradati in tempora-libus f. 10.-13. Est argumentum a figura ad rem figuratam. Ohjeetio 2\'^d. Haec discretio videtur contraria justitiae Deiy. 14. Refutatur :

1°. Ex parte miseraiionis; quia haec est libera Deo, suinmo omnium Domino f. 15., et nulli debita, quum omnes homines sint peccatores y. 16. \')

2°. Ex parte ipsius derelictionis; quia haec conducit ad Dei gloriam, ut elucidat exemplo Pharaonis jf. 17., nec minus est Deo libera f. 18.; quorum enim miseretur, non misere-tur ex debito justitiae, sed ex misericordia, et quos punit, punit pro peccatis secundum justitiam : sicque voluntate consequente (quae peccata supponit) etiam malas hominum volun-tates ordinat ad manifestationem suae justitiae puniendo, et suae misericordiae parcendo.

Ohjeetio 3^a. Haec dispositio exclusis a gratia Evangelica dat exceptionem contra Deum \'f. 19. Ex eo nempe, quod Deus indurat quos vult, dices : quid adlmc de eorum pervicaaia gt;) cfr. I. 18.; III. 19.

1°. Indirecte, sc. impudentiam hominis, hujusmodi quid ob-jicientis, retundendo ab ipsius exilitate comparate ad Deum cui obloqui audeat; at a paritate figuli de vasis suis pro libitu disponentis 20. 21.

2°. Directe. Imprimis dando rationes ob quas Deus nihil iniqui agit quod Judaeos plerosque obdurari permiserit; nam;

a). Postquam multa cum patientia diu sustinuit eorum per-versitatem, cujus non alia causa, quam prava illorum voluntas, certe iram ejus et mortis poenam meriti erant; adeoque eos tandem rejiciendo nihil inique egit; tanto magis

b). Quod id fecerit ob duplicem finem gravissimum. Nempe ab una parte, ut in pervicaces ostenderet iram suam, crimi-num vindicem, atque ita notam faceret potentiam suam f, 22; — ab altera parte, ut ostenderet magnitudinem suae bo-nitatis manifesto in gloriam suam redundantis, quando aliis, qui iisdem poenis digni erant, ex mera misericordia pepercit, eosque ad gloriam aliquando consequendam praeparavit \'f. 23. Quam misericordiam exhibuit nobis christianis, vocando nos ad firlem, non solum ex Judaeis, sed praesertim ex Gentili-bus 24.

c). Dein ex eo quod Gentilium vocatio in sensu mystico jam praedicta est ab Osee \'f. 23. 26., et ab Isaia plerorum-que Judaeorum a gratia Christianismi exclusio, et nunc pau-corum tantum ex iis ad earn vocatio f. 27.-29.

Ad II. Solvit quaestiones duas, primam a f. 30. - 13. cap. X.; alteram cap. X. a f. 14.-21.

Quaestio l^a. Cur Gentiles nunc adoptantur in jilios Lei, non autem plerique Judaei ? quot;f. 30. 31.

Eesponsio imprimis causam indicat. Nitnimm, quia Judaei ex operibus legis, non ex fide justificari volunt, et scandali-zantur in Christo, in cujus fide salvamur; contrarium autem faciunt Gentiles \'f. 32. 33.

Nota 1. 5. Certissimum praebet argnmenliim humanitatis et divinitatis Ohristi in una persona divina. Vide plura in Resp. p. 643. ad 2^um.

Nota 3. Ad ƒ. 11.-18. recurrit animadversio facta ad 38.-30. cap. VIII., p. 98.

Nota 3. Omnia quae hie a quot;f. 17.-31. dicuntnr de cxcitatione Pharaonis, de ostensione irae in vasa contnraeliae, et infra cap. XI. quot;f. 7.-10. de excaecatione, de spiritu com p unction is, de obtn-ratione aurium ut non audiant, et hujnsmodi alia intelligenda sunt partim de subtractione gratiae specialis, relicta snfficiente, partim de permissione, partim de operatione divinae voluntatis consequen-tis. cfr. Dens, Tract, de Pecc. n. 139. et Resp. p. 13. et 601-603.

1. Fratres, voluntas quidem cordis mei, et obsecratio ad I)eum, fit pro illis in salutem.

2. Testimonium enim perhibeo illis quod aemulationem Dei habent, sed non secundum seiontiam.

3. Ignorantes enim justitiam Dei, et suam quaerentes statuere, justi-tiae Dei non sunt subjecti.

5. Moyses enim scripsit, quoniam justitiam, quae ex lege est, qui fe-cerit homo, vivet in ea.

6. Quae autem ex fide est justitia, sic dicit: Ne dixeris incordetuo: quis ascendet in caelum? id est, Christum deducere;

8. Sed quid dicit Scriptura ? Prope est verbum in ore tuo, et in corde tuo; hoc est verbum fidei, quod praedicamus.

9. Quia si confitearis in ore tuo Dominum Jesum, et in corde tuo credideris quod Deus ilium suscitavit a mortuis, salvus eris.

12. Non enim est distinctio Judaei, et Graeci: nam idem Dominus omnium, dives in omnes, qui invocant ilium.

14. Quomodo ergo invocabunt, in quem non crediderunt? Aut quo-modo credent ei, quem non audierunt? Quomodo autem audient sine praedicante?

15. Quomodo vero praedicabunt nisi mittantur? sicut scriptum est; Quam speeiosi pedes evangelizantium paeem, evangelizantium bona!

16. Sed non omnes obediunt Evangelio. Isaiasenim dicit; Domine cuis credidit auditui nostro ?

]8. Sed dico; Numquid non audierunt? Et quidem in omnem terrain exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum.

19. Sed dico: Nutnquid Israel non cognovit? Primus Moyses dicit; Ego ad acmulationem vos adducam in non gentem: in gentem insipien-tem, in iram vos mittam.

20. Isaias autem audet, et dicit: Inventus sum a non quaerentibus me: palam apparui iis, qui me non interrogabant.

21. Ad Israel autem dicit: Tot,a die expandi manus meas ad populum non credentem, et eontradicentem.

Causam cur plerique Judaeorum exclusi fuerunt a salute Evangelica, nimirum eorum incredulitatem cap. IX. 3:2. indicatam , renovata mentis benevolentia f. 1., hie latius ex-plicat detegendo originem incredulitatis eorum. Ea autem est, quod zelum quidem Dei colendi habent, sed non secundum scientiam ƒ.2., i.e., non ordinatum debita cognitione. Cul-pabiliter enim ignorantes justitiam Dei, i. e., qua Deus gratis per fidem hominem justiflcat, et quaerentes per opera legis absque fide in Christum, suam v., veluti operibus suis de-bitam jus/itiam statuere, stabilire, justitiae Lei non sunt sub-jecti, i. e., conditioni, qua Deus statuit hominem justificare, non obtemperant \'f. .5.

Denique dictae conditionis aequitatem defendit, ostenden-do, justitiam veram convenire fidei,

1°. Ob fnem ipsius legis, qui est Christus, ad justitiam omni credenti quot;f. 4.

2°. Ob effectum in ipsis Script oris promissum, qui respectu justitiae legalis est incolumitas vitae temporalis 5., respectu jldei, salus animae hie inchoata et perficienda in coelis f. 9.

3°. Ob ipsam conditionis facilitatem, praedictam a Moyse f. 6.-8.; quippe quae consistit in assensu cordis et confessione oris 9. 10., atque ad omnes sine discrimine originis ex-tenditur, uti testatur Scriptura quot;f. 11. 13., et ratio probat, nam idem Bominus omnium \'f. 12.

Kesponsio brevis: quia incredulitas eorum voluntaria est et culpabilis. Responsum istud Apostolus sequent! modo e-volvit.

1°. Concedit necessariam esse credituris praedicationem f. 14.; praedicaturis legitimam missionem ƒ. 15. 17. His positis

2°. Ostendit, plerosque Judaeos non credidisse Evangelic, verbo Christi audito quot;f. 16., atque in hac sua incredulitate eos esse inexcusabiles. Praetendere enim nequeunt defectum debitae praedicationis, cum Apostoli illis , imo ubique terra-rum Evangelium praedicarint T. 18. — Neque defectum exempli, cum Gentes jam fidem susceperint, quam Judaei sper-nere utique non possunt, idee quod etiam Gentilibus prae-dicetur. Nam probe noscunt, vocationem Gentilium per Moy-sen et Ezechiam fuisse praedictam \'f. 19. 20.— Neque tandem defecium oocationis, sive gratiae ex parte Dei, ut qui perpetuo manus suas ad eos extendit; ipsi autem Deo gra-tiam offerenti pertinaciter resistunt 21., atque proin eorum incredulitas voluntaria est et culpabilis.

Nota 1. \'f. 10. 11. 13. non favent haereticis adstruentibus: solam fidem salvare. — Nam Apostolus salutem adscribit fidei non internae tantum, sed et externae , quam ore et opere, fidei cordis congruo, confiteamnr.

Nota 3. 14. 17. adversus principium fundamentale Protes-tantium et Socielatum Eiblicarum, dicentium; solam Scripturam esse regulam fidei.

1. Dioo ergo: Numquid Deus repulit populum suum? Absit. Nam et ego Israelita sum ex semine Abraham, de tribu Beujamin:

2. Non repulit Deus plebem suam, quam praescivit. An nescitis in Elia quid dioil. Scriptnra: quemadmodum interpellat Deum adversum Israel?

3. Doraine, Proplietas tuos occiderunt, altaria tua suffoderunt; et ego relietus sum solus, et quaerunt aniniar.. meam.

4. Sed quid dioit illi divinum responsum P Keliqui mihi septem millia virorum, qui non eurvaverunt genua ante Baal.

5. Sic ergo et in hoc tempore reliquiae secundum electionem gratiae salvae factae sunt.

7. Quid ergo? quod quaerebat Israel, hoc non est consecutus: electio autem consecuta est: ceteri vero excaecati sunt:

8. Sicut scriptam est: Dedit illis Deus spiritum compunctionis: ocu-los ut non videant, et aures ut non audiant, usque in hodiernum diem.

9. Et David dicit: Fiut mensa eorum in laqueum, et in captionem , et in scandalum, et in retributionem illis.

11. Dico ergo: Numquid sic offenderunt ut caderent? Absit. Sedillo-rum delicto, salus est Gentibus ut illos aemulentur.

12. Quod si delictum llorum divitiae sunt mundi, et diminutio eorum divitiae Gentium: quanto magis plenitudo eorum ?

13. Vobis enitn dico Gentibus: Quamdiu quidem ego sum Gentium Apostolus, ministerium meum honorificabo,

14. Si quomodo ad aemulandum provocem carnem meam, et salvos faciam aliquos ex illis.

15. Si enim amissio eorum, reconciliatio est mundi; quae assumptio, nisi vita ex mortuis?

17. Quod si aliqui ex ramis fracti sunt, tu autem cum oleaster esses, insertus es in illis, et socius radicis, et pinguedinis olivae factus es,

18. Noli gloriari adversus ramos. Quod si gloriaris: non tu radicem portas, sed radix te.

20. Bene: propter incredulitatem fracti sunt. Tu autem fide stas: noli altum sapere, sed time.

22. Vide ergo bonitatem, et severitatem Dei: in eos quidem, qui ceciderunt, severitatem: in te autem bonitatem Dei, si permanseris in bo-uitate, alioquin et tu excideris.

23. Sed et illi, si non permanserint in incredulitate, inserentur: po-teus est enim Deus iterum inserere illos.

24. Nam si tu ex naturali excisus es oleastro, et contra naturam insertus es in bonam olivam: quanto magis ii, qui secundum naturam, inserentur suae olivae?

25. Nolo enim vos ignorare fratres mysterium hoc: (ut non sitis vobis-ipsis sapientes) quia caecitas ex parte contigit in Israel, donee plenitudo Gentium intraret,

26. Et sic omnis Israel salvus lieret, sicut scriptum est: Veniet ex Sion, qui eripiat, et avertat impietatem a Jacob.

28. Secundum Evangelium quidem, inimici propter vos: secundum electionem autem, charissimi propter patres.

30. Sicut enim aliquando et vos non credidistis Deo, nunc autem mi-serieordiam consecuti estis propter incredulitatem illorum:

31. Ifa et isti nunc non crediderunt in vestrara misericordiam: ut et ipsi misericordiam consequautur.

33. O altitudo divitiarum sapientiae, et scientiae Dei: quam incompre-hensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus!

36. Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia; ipsi gloria in saecula. Amen.

b). Exemplo praeservatorum ab idololatria tempore Eliae \'f. 2.-4. Sic enim etiam hoc tempore pauci Judaei gratuito justi-ficati sunt f. 5. 6. Ceteri vero plerique ob incredulitntem sua culpa a salute Messiae sunt exclusi, secundum prophetias Isaiae et David \'f. 7.-10.

a). Ex eo, quod idipsum, sc., quod plerique Judaei justi-ficationem non obtinuerunt, non nisi ob bonum totins gentis Judaicae factum est; ut nempe Judaei aeinularentur Gentiles, qui occasione exclusionis Judaeomm vocati sunt ad tidera 11.

b). Ex majori bono eventuro Gentilibus per generalem Ju-daeorum conversionem , quae aliquando fiet, ut mox a V⁵. :i5. probabit, 12. 15.

c). Ex suo pro Gentilibus convertendis labore et zelo , ut hac ratione Judaei provocentur ad aemulandum Gentiles f. 13. 14.

d). Ex eo^quod Gens Judaica in progenitoribus suis sanc-tificata est, uti illustrat duplici comparatione, primitiarum panis, quae Deo oblatae totam massam, at radicis, quae Deo sacrata et ramos arboris sanctificant 16.

II. Gentilibus cantelas proponit, ne arrogantius sibi com-placeant, aut ad versus Judaeos insolcnter glorientur. Tametsi enim aliqui rami fracti sunt (denotantur Judaei a salute E-vangelica nunc exclusi), tamen Gentiles

1°. Naturaliter Judaeis inferiores sunt.— Namque similes sunt ramis oleastri (arboris agrestis) ; quum contra Judaei sint tamquam rami olivae, illique in horum tantum locum sunt inserti, adeoque exterius quasi assumpti, et penduli a Judaeis, quorum hona, [pinguedinem olivae) Itaque

2°. Debent timere similem incredulitatis casum ac quem propter incredulitatem rami fracti (Judaei) subierunt f. 19. 20.

3°. Imo si in fide non perseverent, plus timere debent Dei severitatem. Si enim Deus Judaeis incredulis non pepercit, nec Gentilibus pareet f. 21. 22.

4°. Videbunt Judaeos, si non permanserint in increduli-tate, rarsum assumi; quandoquidem horum assumptio, humano loquendi modo, facilior est, quam insertio Gentilium f. 24.

III. Recapitulatio et confirmatio solatii pro Judaeis. Quia ruina eorum est tantum partialis , et ad certum tempus per-missa, sc., donee plenituclo Gentium intraret in Ecclesiam ƒ. 25. Quod postquam fuerit impletum, universa gens Judaica ad fidem convertetur , sicut jam pridem ab Isaia praedictum est quot;f. 26. 27. Nec generalis ilia Judaeorum conversie Gentilibus mira et incredibilis videatnr. Israeliti namque in-creduli sunt quidem Deo exosi ratione Evangelii quod repel-lunt, (et hoc in bonum Gentilium cessit); sed ratione habita electionis, qua eorum gens ceteris praestat, Deo sunt charis-simi propter Patres eorum 28.

Eatione electionis, inquam, olim a Deo factae, adhuc Deo chari sunt. Deum enim numquam donorum et vocationis poe-nitet f. 29.

Repetitio cautelae pro Gentilibus. Deus namque Gentilium et Judaeorum incredulitatem permisit ad alternam misericor-diam, et tnisericordiae indigentiam declarandain f. 30.-32.

IV. Epiphonemate Apostolus universam tractationem dogma-ticatn claudit. — Considerans Dei erga Judaeos atque Gentiles agendi rationem, qua utrosque eorum malitiae permisit, ut gratuitam suam bonitatem glorificaret, utrisque exhiben-do misericordiam suam, extollit altitudinem divitiarum mise-ricordiae atque sapientiae et scientiae Dei, quae sunt abditis-simae, et humanae perscrutationi imperviae f. 33.

Sapientiae quidem et scientiae altitudinem probat,cum Isaia, quaerens: Quis enim. cognovit sensum Domini ? etc. . 34.

Copiosissimain autem Dei misericordiam ex eo,quod Deus nemini quidquam debet, quum nemo Ei quidquam prius dare potuerit it. 35. Deus enim omnium re rum creatarum causa idealis, effectrix et finalis: ut adeo ipsi debeatur gloria in saecula. Amen. f. 36.

Praen. Exposito dogmati de gratuita justificatione Apostolus dooumenta moralia superstvuit, auditoribus suis plane adaptata. Normain banc quivis concionator pro virili parte imitetur.

1. Obseoro itaque vos fratres per misericordiatn quot;Dei, ut, exliibealis corpora vestra hostiam viventem, sanclatn, Uoo plaoentem, ratiouabile obse-quium vestrum.

2. Et nolite conformari huie saecalo, sed reformamini in novitate sen-sus vestri; ut probetis quae sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et perfecta.

3. Dico enim per gratiam quae data est mihi, omnibus qui sunt inter vos; Non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem: et uniouique sicut Deus divisit mensuram fldei.

é. Siout enim in uuo oorpore multa membra habemus, omnia autem membra non eundem actum habent:

5. It.a multi unum corpus sumus in Christo, singuli autem alter alte-rius membra.

6. Habentes autem donationes secundum gratiam, quae data est nobis, differentes: sive prophetiam secundum rationem fidei,

8. Qui exbortatur in exhortando, qui tribuit in simplicitate, qui prae-est in solicitudine, qui miseretur in hilaritate.

16. Idipsum invicem sentienfes: Non alta sapientes, sed humilibus con-sentientes. Nolite esse prudentes apud vosmetipsos:

17. Nulli malum pro malo reddentes: providentes bona non tantum coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus.

19. Non vosmetipsos defendeutes eharissimi, sed date locum irae. scrip-turn est enim: Mihi vindiota: ego retribuam, dioit Dominus.

20. Sed si esurierit inimicus tuus, ciba illum; si sitit, potum dailli: hoc enirti faciens, oarbones ignis congeres super caput ejus.

Ad ortas inter Gentiles et Judaeos contentiones penitius compescendas tamquam fundamenta, adjumenta, et exercitia pacis commendat omnibus :

1°. üt et corpora sua velnti hosüam in Dei ohsequium ex-hibeant ƒ. 1., et animas Quod facient, si non huic saeculo sese conforment, sed mentis reformationi studeant, ut sic pro-bent, quae sit voluntas Dei hona et heneplacens, et perfecta quot;f. 2. Dei enim voluntas omnis boni, quod a nobis vel striate fieri vult, vel exoptat, omnisque perfectionis regula est et mensura.

2°. (7t omnes modeste de se sentiant, seque contineant intra mensuram doni et officii a Deo gratis dati, ad aedificationem fidei. f. 3.

Praemissae admonitionis „ rationem assignat sumptam ex similitudine corporis mystici ad corpus naturale, in quo tangit tria :

Aptat haec tria ad corpus Christi mysticum, quod est Ecclesia. Circa quod etiam tria tangit:

Dein exequitur per partes monitionem praemissam de moderato usu diversorum donorum et munerum quot;f. 6.-8.

b). Erga Deum, quem pie colant non pigri, sed animo ferventes, utpote non hominibus, sed Domino servientes; spe mercedis gaudentes-, et ex hac spe in trïbulatione patientes-, et ut ad haec apti sint, orationi instantes y. 11. 13.

4°. Erga aliter sentientes, sectentur unitatem sententiae, et adeo excludant impedimenta concordiae ; nominatim

a). Superbiamj „ex qua contingit quod, dum aliquis inordinate suam excellentiam quaerit et subjectionem refugit, vult alium subjici, et ejus excellentiam impedire : et ex hoc sequitur discordiaquot;.

b). Praesumptionem prudentiae; ex qua contingit, quod quis aliorum sententiae non credit, judicatque solum id esse prudentiae, quod sibi videtur quot;f. 16.

6quot;. Quantum licet, et quod ex iis est, cum omnibus hominibus pacem habeant y. IS.

7quot;. Non suscipiant privatam defensionem aut vindictam de injuriosis, sed earn Deo ejusque locum tenentibus, legitima ad hoc auctoritate praeditis, committant \'f. 19.

8°. Vel ipsis inimicis in necessitate constitutis subveniant, quia nulla major provocatio ad inimicum placandum quam praevenire amando 20. 21.

Nola 1. ^.1. plurimum valet, ad probandum quod ficles nostra debeat esse rationabilis. — efr. Hesp. p. Gé3.

Nolo. 3. Cum Apostolo ex imitate corporis humani if. 4. ex-plica unitatem Ecclesiae jf. 5. efr. 1. Cor. XII.; Up/t. IV.

1. ümnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit: Non est euira potest.as nisi a Deo: quae autem sunt, a Deo ordinatae sunt.

2. Itaquc qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. Qui autera ve-sistunt, ipsi sibi damnationem aequirunt:

3. Nam principes non sunt timori boni operis, sod mali. Vis autem non timere potestatem? Bonum fao: et habebis laudem ex ilia:

4. Dei enim minister est tibi in bonum. Si autem malum feceris, time: non enim sine causa gladium portat. Dei enim minister est; vindex in iram ei, qui malum agit.

5. Ideo necessitate subditi estote non solum propter iram, sed etiain propter conscientiani.

6. Ideo enim et tributa praestatis: ministri enim Dei sunt, in hoc ip-sum servientes. _# . .

7. Keddite ergo omnibus debita : cui tributum, tributum: cui veoti-gal, veotigal: cui timorem, timorem: cui honorem, lionorem.

8. Nemini quidquam debeatis: nisi ut invicem diligatis: qui enim di-ligit proximum, legem implevit.

9. Nam: Non adulterabis: Non occides: Non furaberis: Non falsmn testimonium dices: Non concupisces: et si quod est aliud mandatum, in hoe verbo instauratur: Diliges proximum tuum sicut teipsum.

11. Et hoc seieutes tempus: quia hora est jam nos de somnosurgere. Nunc enim propior est nostra salus, quam cum credidimns.

12. Nox praecessit, dies autem appropinquavit. Abjieiamus ergo opera teuebrarum, et induamur arma lucis.

13. Sicut in dio honeste ambulemus: non in comessationibus, et ebrie-tatibus, non in cubilibus, et impudieitiis, non in contentione, et aeniu-latione:

14. Sed induiinini Dominum Jesum Christum, et carnis curam ne le-coritis iu desideriis.

Acl I. Ad coërcendum affectum independentiae, praetexta libertate. Apostolus inculcat, quod superioribus terrenis debe-tur subjectio f. 1.

1°. Ex divina origine pole-itaiis, otiam civilis, ibid. Ex quo principio concludit 3. quod qui resistit potestati, Dei or-dinationi resistit, sibique damnationem acquirit quot;f. 3.

3°. Ex fine ad c[uem divinitus institutae sunt \'potestaten, qui est protectio bonorum et vindicta raalorum f. 3.

Ex praemissis rationibus 5. „ infert conclusionem prin-cipaliter intentam , dicens: Ideo, propter praedictas rationes, necessitate (morali, sive, officio id exigeute, adeoque) quia hoc est ex necessitate salutis, subditi estate principibus, (proin-deque) nan solum propter iram, i. e., vindictam vitandam , quod pertinet ad 2^am rationem; sed eliam propter conscientiam, quod pertinet ad l^ara rationem; quia qui potestati resistit, Dei or-dinationi resistitquot;.

3°. Ex subjectionis signo, quod exhibentes de facto dictam obligationem agnoscunt; tributorum namque solutio est debi-tae subjectionis professio. Ideo enivi, sc., quia principibus de-betis esse subjecti, et tributa iis praestatis , et praestare debe-tis, quia ministri Dei sunt, in hoc ipsum, sc., Dei ministerium servientes, toti et assidue incumbentes, curando prosperitatera et trnuquillitatem publicam f. 6.

Ex omnibus hactenus praemissis ad declarati officii imple-tionem admonet dicens T. 7.: lleddite ergo omnibus publica ])o-testate praeditis debita singulis obsequia; mi tributum debe-tis, tributum reddite ; cui vectigal, vectigal: cui timorem, ti-morem: cui honor em, honorem. ,, Est autem considerandum quod principi debetur ét timor ét honor: timor quidem in quantum est dominus sua potestate malos coërcens a malis (ƒ. 4.),et ideo dicit: cui timorem debetis, reddite timorem. In quantum autem quasi pater providet bonis quae sunt in laudem eorum (^. 3.), debetur illi honor. Et ideo subdit; cui honorem debetis, reddite honoremquot;.

Ad II. Dextre transit ad debitum, quod perpetuo unicui-que incumbit, dilectionis proximi 8. „ Assignat causam ejus quod dixerat, sc., debito dilectionis nos numquam absolvi,

quia in dilectiotie proximi propter Deum tola legis iiupletio consistitquot;. Ihid. Quod ultimum „ probnt :

1quot;. Per inductionem. More inducentium enumerat quae-dam praecepta, bisque enumeratis, colligit omnia alia in com-rtuuii, dicens: el, si quod est aliud mandatum instauratur {ïamp;-capitulatur) perficitur et impletur in hoc verbo : Uiliyes pro-ximum tuum sicid, i. e., non ad aequalitatem , sed ad simi-litudinein dilectionisquot;, bene ordinatae, qua teipsum diligere de-bes f. 9.

2°. „Per medium syllogismi, in hunc modum : Qui dili-git proxiinum, nullum malum operatur adipsum; sed ad hoc tendit omne legis praeceptum, ut abstineatur a inalo. Ergo qui diligit proximum, legem implevitquot;. Flenitudo ergo legis est dilectio y. 10.

Demum praecepti dilectionis mutuae observantiam urget ra-tione ducta a temporis quod superest qualitate, puta brevi-tate, et ab instantia salutis J. 11.

a), noctis praesentis vitae, jam longe progressae, et appro-pinquantis diei aeternitatis;

b). vestitus nocturni exuendi , diurni induendi, quemque hortatur, ut abjiciat opera tenebrarum, et induat arma lucis; sepositis metaphoris, [i.e., ad vitam honestam, sobriam, cas-tam, pacificam, secundum exemplar D. N. .lesu Cbristi. V¹. 12.-14.

Nolo, 1. Synodus provincialis p. 122. Evangelii praeeones ad-mouet, nt „ debitam . . saeculavibus siiperioribiis obedientiain saepe repetaut, hac praesertim aetate qua liccntiae ac falsae libertatis lot subversivae doctrinae circumierunturquot;. Kem eamdem inculcat ct simul modum cdoeet excelsa, plenaque gravitatis et opportunitatis epistola \'mcyolica B. P. Leonis XIII., 39. Junii 1881., „ Biuturnumquot;.

Nota 2. In y. 6. 7. de tributis et vectigalibus cfr. Dens, Tract, de Contract, n, 70. 71.

3. Is, qui mandueat non manducantem non spernat: et qui non man-dueat, manducantem non judieet: Deus enim ilium assumpsit.

4. ïu quis es, qui judicas alienum servnm? Domino suo stat, aut cadit: stabit autem: potens est enim Deus statuere ilium.

5. Nam alius judicat diem inter diem: alius autem judicat omnem diem: unusquisque in suo sensu abundet.

G. Qui sapit diem, Domino sapit: Et qui mandueat, Domino man-ducat: gratias enim agit Deo. Et qui non mandueat, Domino non mandueat, et gratias agit Deo.

8. Sive enim vivimus. Domino vivimus: sive morimur. Domino mo-rimur. Sive ergo vivimus, sive morimur, Domini sum us.

9. In hoe enim Christus mortuus est, et resurrexit: ut et mortuorum et vivorum dominetur.

10. . ïu autem quid judicas fratrem tuum \'? aut tu quare spernis fratrem tuumP Omncs enim stabimus ante tribunal Cliristi.

11. Scriptum est enim: Vivo ego, dicit Dominus, quoniam mihi flec-tetur omno genu: et omnis lingua eonfitcbitur Ueo.

13. Non ergo atnplius invicem judieemus: sed hoc jndicate magis, ne ponatis offendiculum fratri, vel scandalum.

14. Soio, et eonfido in Domino Jesu, quia nihil commune per ipsum , nisi ei qui existimat quid commune esse, illi commune est.

15. Si enim propter cibum I\'rator tuus contristatnr: jam non secundum charitatem ambulas. Noli cibo tuo ilium perdere, pro quo Christus mortuus est.

17. Non est enim regnum Dei esca, et potus: sed justitia, etpax,et gaudium in Spiritu sancto:

19. Itaque quae pacis sunt, seetemur: et quae aedificationis sunt, in invicem custodiamus.

20. Noli propter eseam destruere opus Dei. omnia quidem sunt mun-da: sod malum est homini, ([ui per offendiculum mandueat.

21. Bonum est nou mandueare carnem, et non bibere vinum, neque in quo frater tuus offenditur aut scandalizatur, aut infirmatur.

22. Tu fidem habes? penes temetipsum habe coram Deo: Beatus, qui non judicat semetipsum in eo, quod probat.

23. Qui autem discernit, si manducaverit, damnatus est: quia non ex fide. Omne autem, quod non ost ex fide, peccatum est.

inter llomanos exortam de legalibus, nominatira circa discri-raen ciborum e.t dieram \').

a). Praecepta ritualia in raorte Christi mortua quidera, at-tamen ante perfectara Evangelii promulgationem nondutn mor-tifera erant ²), nisi haberentur ad salutem observatu neces-saria, tamquam vel ab illis sains esset, vel sine illis esse non posset.

b). Atqui ex tota dicendi ratione Apostoli ad h. I. satis ap-paret, quod Romano rum ii , quos „ infirmos in fidequot; appellat, memorata praecepta, speciatim quod ad discrimen ciborum at dierum attinet, non ex ulla necessitate salutis adhuc obser-vanda existimarint, sed quod solum ex consuetudine solemni-tatis, legi innixae et a patribus acceptae, ipsimet ea etiamnum scrupulosi servarint, ac eos, qui ea negligebant, judicarint homines voraces, utpote indifferenter omnibus vescentes, atque parum religiosos , utpote nihil curantes dies ex eorum lege et paterna traditione sacros. Itaque „infirmiquot; denotantur Judaeo-Christiani nondum plene instructi vel saltern convicti de aboli-tione iegalium in morte Christi, adeoque laborantes quadam in-jlrmitate in fide, ast minime tali quae errorem in fide importet ³).

„ Kirmioresquot;, quos vocat, ii intelliguntur sive Judaeo-sive Ethnico-Christiani, qui satis hac in re instructi , recte qui-dem praecepta ritualia Mosaica tamquam nullam amplius obli-gandi vim habentia negligebant; ast male eorum observantes

^:1) Et en tibi ratio, ob quam E. Paulus Romanis permittit, unumqueni-lt;Hi(! hac in re in sue sensu abundare ; acriter autem contra Galatas iu-velntur,si ciroumcisionom, aliasve legos cacremoniales observarent. Pseu-do-doctores enim Galatis persuadere nitebantur, sine oaeromonialibns non dari salutem, praedicantes liaec una cum fide in Christuni servatn neces-saria esse ad salutem. Quae dooi.rina manifesto orat gravis error in fide. Quaproptor oportuit neutiqnam Galatis permittere Iegalium obsorvantiam, cum Komanis vero mitius ageve , atque ad tempus tolerare quorumdam eorum in fide infirmitatom.

spernebant tamquam Evangelicae libertatis ignavos , imbecilli animi homines; imo sua scientia et libertate, utut sk per se et sibimetipsis recte uterentur, per accidens graviter peccare poterant, nimirum si infirinis scaïidalum ponerent, suo vel des-pectu vel exemplo eos provocantes ad coraedendura cibos lege vetitos, vel ad negligendum dies olim sacros contra eon;in conscieniiam.

e). Tota igitur praesens quaestio in eo vertitur, et ipse Apostolus h. I. totus in eo est:

lⁿ. Ne infmni tem ere judicent finniores, neque horum des-pectu aut exemplo improvido sinant se induci in peccatum contra conscientiam,.

3°. Utrique se mutuo Christiana charitate complectantur, se invieein suscipiant, sicut et Christus ambos susce])it in ho-norern Dei.

Praenot. 3°. Nexus cum praecedentibus. Vvoievio contentiones de ritualibus statim delineatae multum oberant exercendae charitati fraternae, de qua duobus capitibus praecedentibus po-tissimura Apostolus egerat, et ad quain Romanos speciatim ad finem cap. XIII. enixe hortatus fuerat, sicuti nunc non minus nervose utrasque litigantium partes a peccatis eidem contrariis deterret. Itaque arcta est sequentium cum praecedentibus con-nexio, suapteque natura fluens continetur cap. XV. a ƒ. 1.-14. proxime antegressorum explicatio et applicatie; ut adeo — missis etiarn aliis gravissimis rationibus, quae evincunt capitis XV. a f. 1 .-14. auihentiam — futilis prorsus, imo nulla habenda sit critica hodiernorum Rationalist-arum, haec Paulo abnegan-tium, aut ex alia ejusdem epistola hie insuta blaterantium.

His praehabitis, sequens statui potest summa regularum, (juas 1. I. B. Paulas praescribit ad tollendum dissidium de ritualibus Mosaicis, et ad dirigendas lam infirmorum quam fir-miorum conscientias.

a). Dominus suo eum adjunxit dominie specialissimo, (juo solus est dominus occultorum cordis. Ibid. Itaque etiam judicium operum illius secundum se licitorum, in quantum pendent ex corde operantis, nempe an bono, an malo animo haec faciat, ad solum Dominum spectat.

b). Quia igitur tu tibi t.emere judicium de his arrogans non potes temeritatem judicii tui excusare propter utilitatem fra-tris; nam alienus servus Borriino stto stai aut cadit eic. \')

c). Quia differentes in agendo V. 5., tamen agunt ad eum-dem finem, ad Dei honorem f. 6. — Unde obiter probat, hujusmodi finem in omnibus operibus nostris requiri, quia nemo nostrum sui juris est, sed Christi servi sumus; Cliristus enim ])retio sanguinis sui nos emit 7.-9.

e). Quia unusquisque nostrum pro se rationem reddet Deo if. 12. Non ergo amplius invicem judicemus quot;f. 13.

a). Quia, licet cibus nemini per se, sed tantum per acci-dens sit illicitus \'f. 14., tamen scandalizans agit contra chr.-ritatem, et perdit proximum, pro quo Christus mortuns est

c,). Quia regnum Dei non consist.it in libertate edendi quae-vis, sed in justitia, ct pace, et gaudio spirituali f. 17. 18.

a). Quia infirmo foret ruinae causa, et manducanti malum morale, peccatum \'f. 20.

a). Perperam Protostantcs contendere, versus V. 5. 6. 16. adver-sari praescriptae ab Ecclesia ciborura abstincutiae ac festornm obser-vntioni, turn ex leg-itimo versuura objectorum sensn , turn generatim et speciatim evincitnr in Rcsp. p. (517.-631.

b). Multo magis aberrare Latitudinarismi patronos ex his inferontes : hominem in cnjiisvis christianac religionis forma cultu honesto aeque Deo plaoere posse, ostenditur ihid. p. 021.-635.

b). Scandalum dari posse per actum in se non malum, et esse ex gencre suo peccatum mortale, tametsi non intendatur ƒ. 15. 20, \'). Ejus malitiam Apostolus hie ex eo declarat, quod scandalum dare est fratrem spernere, fraternam charitatcm laedere ; — Christi mortem fructu privare, Tpsius cbaritati injuriare; — opus Dei destruere.

d). Nomiuatim ante et post prandium Deo gratias agere ; quod et Christus ipse exemplo suo docuit. cfr. Matth. XV. 36. XXVI. 26. 27.; Marc. VIII. 6. 7; Joan. VI. 11.

Quid Apostolus in Rpistola ad Romanos docet de lege Mosaica? 1°. Quod gratiain N. T. promisit. III. 21.

3ⁿ. Quod ejus occasione aucta fuerint peccata. V. 20. VI]. 5. 8. 4°. Quod fuit tamen in se bona, sancta, spiritualis. VII. 12, 14. 16. 5°. Quod nunc est abrogata. VII. XIV.

1. Debetuus autcm nos flrmiores imbecillitates inflrmorum sustinere, et non nobis placere.

3. Etenim Christus non sibi plaouit, sed sicut scriptum est: Imprope-ria improperantium tibi oeoidorunt super me.

4. Quaooumque enim scripta sunt, ad nostram dootrinam scripta sunt: ut per patientiam, et consolationem Seripturarum, spem habeamus.

5. Ueus autem patientiae, et solatii det vobis idipsum sapere in alter-utrum secundum Jesum Christum;

0. Ut unanimes, uno ore honorificetis Deum, et patrem Domini nostri Jesu Christi.

7. Propter quod suscipite invicem, sicut et Christus suscepit vos in honorem Dei.

8. Dico enim Christum Jesum ministrum fuisse circumcisiouis propter veritatem Dei, ad conürmandas promissiones patrum:

9. Gentes autem super misericordia hoaorare Deum, sicut scriptum est: Propterea confitebor tibi iu Gentibus Domiue, et nomini tuo cantabo.

12. Et rursus Isaias ait: Erit radix Jesse, et qui exurget regere Gentes, in eum Gentes sperabunt.

13. Deus autem spei repleat vos omni gaudio, et pace in credendo : ut abundetis in spe, et virtute Spiritus sancti.

14. Certus sum autem fratres mei et ego ipse de vobis, quoniam et ipsi pleni estis dilectione, repleti omni scientia, ita ut possitis alterutrum nionere.

15. Audacius autem scripsi vobis fratres ex parte, tamquam in me-moriam vos reducens: propter gratiam, quae data est mihi a Deo,

16. Ut sim minister Christi Jesu in Gentibus: sanctifleans Evangelium Dei, ut Hat oblatio Gentium accepta, et sanctificata in Spiritu sanoto.

18. Non enim audeo aliquid loqui eorum, (|uae per me non efflcit Christus in obedientiam Gentium, verbo et factis:

19. In virtute signorum, et prodigiorum, in virtute Spiritus sancti; ita ut ah Jerusalem per circuitum usque ad Illyricum repleverim Evangelium Christi.

21. Quibus non est annunciatum de eo, videbuat: et qui non audie-runt, intelligent.

22. Propter ((uod et impediebar plurimum venire ad vos, et prohibi-tus sum usque adhuo.

23. Nunc vero ultorius locum non habens in his regionibus, cupidi-tatem autem habens veniendi ad vos ex multis jam praecedentibus annis;

24. Cum in Hispaniam prolicisci coepero, spero quod praeteriens vi-deam vos, et a vobis deducar illuc, si vobis primum ox parte fruitus fuero.

20. Probaverunt enim Macedonia, et Achaia collationera aliquam fa-cere iu pauperes sanctorum, qui sunt in Jerusalem.

27. Placuit enim eis; et debitores sunt coram. Nam si spiritualium eorum participes facti sunt Gentiles; debent et in carnalibas ministrare illis.

28. Hoc igitur cum consummavero, et assignavero eis fructum hunc : per vos proficiscar in Hispaniam.

29. Scio autem quoniam veniens ad vos, in abundantia benedictionis Evangelii Christi veniam.

30. Obsecro ergo vos fratrcs per Domiuum nostrum Jesum Christum, et per charitatern sancti Spiritus, ut adjuvetis me in orationibus vestris pro me ad Deum,

31. Ut liberer ab infidelibus, qui sunt in Judaea, et obscquii mei obla-t-io accopta flat in Jerusalem sanctis,

1°. Apostolus pergit officii commonere fmniores, quibus seipsum annuraerat, ut infirmorum imbecillitates patienter fe-rant, et nou suis tantum coramodis, sed et saluti eorum studeant, ad exeraplum Christi 1.-4.

3\'\'. Omnibus a Deo exoptat animorum concordiam, jubet-que ut ét Judaeo- ét Ethnico-Christiani fcaterna charitate se invieem complectantur, sicm Christus eos ambos, nullo genlis discrimine, in Dei filios adoptavit. Memores tamen sint, quod Messias Judaeis datus sit praecipue ex fidelitate, sive, veracitate, utpote Patribus promissus quot;f. 8.; Gentilibus vero praecipue ex misericordia \'f. 9., quum praedicta quidem, non autem directe ipsis Gentilibus promissa sit eorum vocatio f. 9.-12.

lⁿ. Sese excusat, quod liberius monuit Romanos, quamvis sciret, inter eos non deesse viros plenos charitate et scientia, nt adeo ipso monitore carere potuissent quot;f. 14.,

a). Ex scripii argumento, quod nihil novi continet, sed res jam cognitas in memoriam tantum revocat \'f. 15.

c). Ex scriptionis sperato fruetu , quum etiam praedicatio sua hactenus coram Deo fuerit gloriosa f. 17.; in gentium conversione efiicax et miraculis stipata 18.; ab Hieroso-lyma usque in Illyricum diffusa jf. 19.; potissimum ad na-tiones, ab aliis necdum excultas, pro lata, cum prophetiae complemento f. 30. 21.

Nota. Vide cl. Bernardinmi) a Pioonio, pro doctrina morali nd f. a. et f. 14.-10.

Bogmatica, nempe de licita invocationc Sanctorum ad quot;f. 30. efr. ad Tiph. VI. 18. 19.; Col. IV. 3.; I. Tims. V. 35.; II. Then. III. 1.; Hehr. XIII. 18.

1. Commendo auteni vol)is Phoebon sororem nosf.ram, quae est in mi-uisterio Ecclesiae, quae est in Ceneliris:

2. üt earn suscipiatis in Domino digne sanctis: et assistatis ei in quo-cumque negotio vestri indiguerit: etenim ipsa qnoque astitit inultis, et, mihi ipsi.

4. (Qui pro aniina mea suas cervices supposuerunt; quibus non solus ego gratias ago, sed et cunetae ecclesiae Gentium)

5. Et domestieam Ecclesiam eormn. Salutate E])aenetuin dilectuni mi-lii, qui est primitivus Asiae in Christo.

9. Salutate Urbanum adjutorem nostrum in Christo Jesu, et Staehyn dilectum meum.

11. Salutate oos, qui sunt ex Aristoboli domo. Salutate Herodioneni cognatuin meum. Salutate eos, qui sunt ex Narcissi domo, qui sunt in Domino.

12. Salutate Tryphaenam, et Tryphosam; quae laborant in Domino. Salutate Persidem charissimam, quae multum laboravit in Domino.

14. Salutate Asyneritum, Pblegontem, Hermam, Patrobam,Hermen: et qui cum eis sunt, fratres.

15. Salutate Philolognm, et Juliam, Nereum, et sororem ejus, et O-lympiadem, et onmes, qui cum eis sunt, sanctos.

17. Kogo autem vos fratres, ut observetis eos, qui dissensiones , et offendicula praeter doctrinam, quam vos didicistis, faeiunt, et declinate ab illis.

18. Ilujuscemodi enim Christo Domino nostro non serviunt, sed suo ventri: et per dulces sermones, et benedictiones seducunt corda inuocentium.

19. Vestra enim obedientia in omnem locum divulgata est. Gaudeo igitur in vobis. Sed volo vos sapientes esse in bono, et simplices in malo.

20. Deus autem pacis conterat Satanam sub pedibus vestris velociter. Gratia Domini nostri Jesu Christi vobiscum.

21. Salutat vos Timotheus adjutor meus, et Lucius, et Jason, etSo-sipater cognati mei.

23. Salutat vos Cajus hospes meus, et univcrsa Ecclesia. Salutat vos Erastus arcarius civitatis, et Quartus, frater.

25. Ei autem, qui potens est vos confirmarejuxtaEvangelium meum, et praedicatiouem Jesu Christi, secundum revelationem mysterii tempori-bus aeternis taciti,

2G. (Quod nunc patefactum est per Scripturas Prophetarum secundum praeceptum aeterai Dei, ad obeditionem Gdei) in cunctis Gentibus cogniti,

27. Soli sapieuti Deo, por Jesum Christum , cui honor, et gloria in saecula saeculorum. Amen.

2quot;. Salutat fideles viginti octo, praeter integras quorumdam fainilias, eos nominatim compellando et honorario quo-dam attribute distiuguendo jf. 3.-15.

a). Quia hujuscemodi non Christo, sed suo ventri serviunt, et incautos seducunt f. 18.

a). Eomanis celerem victoriam de Satana, per suos emissa-rios dissensiones et offendicula inter eos facere machinante, et gratiam D. N. J. C. f. 20. 24.

b). Deo, perseverantiae in fide auctori, honorem et glo-riam in saecula saeculorum. Amen f. 25.-27.

Nota 1. Quoad salutationes cfr. Jnlr. in S.S.n. 79., Bernavdin. et a Piconio, cor. pietatis ad finem capitis.

Nota 3. Inepta objectio Protestantium, qui ex eo quod inter salutatos non reperiatur S. Petrus, probatum voluere, S. Petrum Komae non fixisse sedem, satis refutatur apud Bern, a Piconio in 15. et 16. Sane factum, tot tantisque historicis documentis sta-bilitum, istiusmodi difficultate nihil elevatur ac minuitur. Plura suggerunt cl. Wouters, Covi]). Hist. Eccl. epoch. I. n. 23., et Dissertation. selectae in Hist. Eccl. auetore Bern. Jungmann, Diss. I, speciatim n. 61, et nota 3. ad n. 94.

3. In quali statu erat Ecclesia Eomana, cimi, s. Paulas suam ad Romauos scripsit epistolam? ex hac responsum pro-bando ......... 7

3. Ex quibus popnlis, intellige, au ex solo populo Judaico vel Ethnico, an ex utroque, Ecclesia Romana coaluit? pariter responsum ex ipsa epistola probando . . 7 Ji. Lbi scripta est? ct quaenam ipsa epistola exhibet indicia, quibus locum scriptionis determines? , . . 1

Paülinas est ordine temporis, et quare tamen constanter primo loco receusetur ? . . . . .7

quae capita singulam ; et de quibus singula agit ? . !• 10. Quot documenta tradit in parte moruli ? praecipua re-

11. Quot et quae puncta complectitur ? . . . .11 13. Quibus titulis B. Paulas in prooemio Apostolicam siiara auctoritatem in omnes gentes, nominatimque in Romanos commendat? . . . . . . .11

13. Item, quibus ipsura Evangelium, quod annunciat? . 11 Nota. Adde ex Jlf. 16.: a salute, quam liomini affert.

Apostolus f. 5. dicit : „.. accepimus .. Apostolatum ad ohediendum Jidei etc. ? . . . . , ,14

27. Quodnam documentum iis, quibus cura animarnm oom-missa est, conseqaitur ex seqnenti effato apostolico: Graecis, ac Barharis, sapientibus et insipienlibus debitor sum\'? . . . . . . . .15 38. Ex Apostolo proba fitlei dogma ; Deum unum et veruin , creatorem et Dominura nostrum, per ea, quae facta sunt, naturali rationis humanae lumine certo cognosci posse. 15

tere lapsum homims in passiones ignominiae, in iintnun-ditiam . . . . . . . . .15

tat, Gentiles an Judaeos ? et quis speciatim h. I. ejns-dem scopns est ? . . . . . . .16

petiti ex judicia Bei, et modum quo inde stabilias, Judaeos legem Mosaicam transgredientes, non liberatum iri a poena divina ob legem sibi datam et eircumcisionem; adeoque non habere, cur ob has praerogativas sese prae Gentibus efferant . . . . . . .17

quae legem non habent, naiuraliter ea, quae legis sunt, faciuntquot;, ideoque „ ostendunt opus legis .icriptum in cor-dïbus suisquot; . . . . . . . .17

omnino exleges, ut contra legis naturalis dietamen et judicatum persenserint? . . . . .17

idque ratioue legis divinitus sibi datae gravius quam Gentiles . . . . . . . . .18

de circumcisione nihil docere quod repugnet iis quae de eadem scripserat ad Gal. V, 3 ?

praeputium, legem consummans, te , qui per litter am, et circumcisionem praevaricator legis es? . . .19

Nan enim qui in manifesto, Judaeus est; neque quae in manifesto, in came, est circumcisio : sed qui in abscon-dito, Judaeus est: et circumcisio cordis in spiritu, non litter a: cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo est ? 19. 20

lice interpretari de infidelibus, et certe perperam ab Estio ad solos fideles inter Gentes restringi . . 20

Gentilis — uti a f. 25. capitis praec. docuit — per legis naturalis observationem sine circumcisione et sine legis Mosaicae professione idem consequatur quod Ju-daei, his nullam divinitus datam esse praerogativam prae Gentilibus, et civcumcisionem exteviorem nnllius esse utilitatis ........

censita praerogativa sublata habenda sit propter aliquo-rum Judaeorum incredulitatem, utpote ob quam etiam Deus habendus sit fidem suam mutasse ? .

y. 4., dicens ; aicut scriptum est: Ut justificeris in ser-monibus tuis: et vinnas cum judicaris

tionem petitam ex recitatis Psalmistae verbis in hunc sensum interpretatis ac si iniquitas nostra directe com-mendaret Dei justitiam, atque adeo peccatum non poena, sed praemio digiuim, et Dens puriiens homines pro peccato injustus foret ?.....

Gentiü, nunc asseverat, quod Judaei nequaquam prae-cellunt Gentiles? ....... 35

cumque lex loquitur, iis, qui in lege sunt loquitur : ut omiie, os obstruatur, et snbditus fiat omnis mundus Deo:

quia ex operibvs legis non justificabitur omnis caro coram illo. Per legem enim cognitio peccati . . .35

cet quot;f. 31.: Nunc autem sine lege justitia Dei manifes-tata est: testificata a leqe et Prophetis , et quis horum sensus ? . . . . . . . . .36

lium suuni J. C. proposuit propitiationem in sanguine ipsius, seu, victimam piacularem omnibus in euro cre-dentibus ? . . . . . . . 36. 37 73. Quare Deus rigorosam suam justitiam in hoc demum tempore et iu ipso Filio suo incamato ostendere voluit? 36. 37

Deus propitiationem per fidem in sanguine ipsius, ad os-tensionem justitiae suae propter remissionem praecedentimi delictorum in sustentatione Dei . . . . 36. 37

versus Gentiles exchisam esse per legem lidei, et non per legem factorum ? . . . . 37. 38

probandum, legem veterem per traditam de justifica-tione doctrinam non destrui, sed stabiliri ? . . 3!)

Abrabae in probation em dictae veritatis : justitiam gratis obtineri per fidem ...... 39. 30

patrem nostrum secundum carnem ? Si enim Abraham, ex operihus justificatus est, Jiabet gloriam, sed non apud Deum ........ 39. 30

83. Scriptum est: Gen. XV. \'f. 6. Credidit Abraham Deo: et reputatum est illi ad justitiam. Ad haec quaeritur: 1°. Objectum istius fidei Abrabae.

4°. Modus, quo Apostolus ex verbis laudatis probat, justitiam obtineri per fidem sine operibus, tam a Judaeis,

ejus sententias: M autem, qui operatur, merces non im-pntatur secundum gratiam, sed secundum dehitum. Ei vera, qui non operatur, credenti autem in eum , qui justificat impium, reputatur fides ejus ad justitiam secundum pro-situm (jratiae Dei . . . . . . .30

XXXI. y. 1 et 3. Beati, quorum remissae stmt iniqui-tates, et quorum tecta sunt peccata, ei in quo reponenda vis argumenti ex his verbis deprompti? . . .30

86. Si primum, qualis igitur reputanda est circumcisio, sc., an nt conditio sine qua non, an ut mera confirmatio justificationis obtentae, adeoque ut quid accidem ad

1°. Sensus istius promissionis , . . . .31 2°. Probatio, quod ista promissio non crat adimplenda per legem, sed per justitiam fidei . . . 31. 33

gens: Ubi enim non est lex: nec praevaricatio? . .31 93. Expone 1°. sensum quo Abraham dicitur contra spcm in spent

testantes contendunt, justificatione hominis peccata non vere remitti, sed tantum tegi, illique extrinsece Christi justitiam imputari . . . . . . .33

eosdem ostende, fidem justificantem non intelligi fidem sotam, neque fidem specialem promissionum; prius dicen-do quid per banc Protestantes intelligant . . .33

justificationis, quae puncta, suae instructioni aptissi-ma, ex cap. V. mutuari poterit? . . .34

nibus; scientes quod trihulatio patientiam operatur: pa-tientia autem prohationem, probatio vero spem, spes autem non confundit ..... 34. 35 103. Quibus argumentis fundatur certitudo spei gloriae coe-

catos in sanguine Christi merito confidere , se per Ipsum etiam salvandos esse a damnatione aeterua . . 33

nem peccatum in hunc mundum intravit, et per pecca-hm mors.... Ad haec quaeritur:

1°. Quomodo haec sententia praecedentibus connectatur? 36 3°. Qualis per particulam „ sicutquot; similitudo hic innua-tur, et quomodo supplendum sit alteram coniparatio-nis membrum, quod Apostolus subaudit? . . 36. 37 3°. Quodnam, et quale peccatum denotet, dicens: „per

unum hominem peccatum in hunc mundum intravitquot;? 36 4°. Qualem corporale)», sc., an spiritiialem mortem sig-

nificet, ubi subjungit; „et per peccatum morsquot;? . 36 5°. Quomodo mors physica in statu naturae lapsae ha-benda sit ? . . . . . . . .36

diluit, confirmatque revera omnes mori, quia omnes in Adamo peccaverunt, adeoque mortis universalitatem fir-mum esse argumentum universalitatis peccati originalis 37. 38

catum erat in mundo: peccatum autem non imputdbatur, cum lex non esset. In haec quaeritur:

3quot;. Quaenam , et qualis inter lectioncm nostram , et grac-eam communem differentia existafc quoad verbum : im-putari ? responsum explieando;

4°. Quomodo Apostolus ex isto principio infert conclu-sionem intentam : ergo mors in statu naturae lapsae revera est poena peceati, quod omnes ex Adamo eon-traxerunt? ........ 37

que ad Moysen etiam in eos, qui non peccaverunt in si-militudinem praevaricalionis Adae . . . .38

112. Apostolus ibid, addit: Adam esse formam futuri. Petitur: l^u. Quid hoc parvo ineiso praestet;

culpa, quae talem ac tantum meruit habere Redempto-rem! Ostende, merito ita exultare s. matrem Ecclesiam , cum Apostolo duplici ratione evincendo , non tantum nobis nocuisse peccatum Adami, quantum profuit re-demptio Christi . . . . . . .39

unius delicto multi mor tui sunt: multo magis gratia Df.i et donum in gratia unius hominis Jesu Christi in pin-res abundavit, petitur :

gratia aequalia sunt; qua vero ratione haec multo via-gis abundavil, quam illud ? ..... 39

multo majorem effectum habere in bonum , quam pec-catum Adami in malum ...... 39

judicium quidem ex mo in condemnationem; gratia au-tem ex mullis delictis in justification emquot;? . . .39

nis, peccatores constitwti sunt multi; ita et per unius obeditiouem, justi constituentur multi, et ex illo textu proba contra Protestantes, justificationem esse vera in et iutcrnam , non autem meram impntationem externam justitiae Christi ....... 40

daret delictum. Petitur 1°. Quae hie Lex iutelligatur? . . . . .40 3°. Quae hie sit via verbi „subintravitquot;? . . 40.41 3°. An particula „utquot;, ex sancti Thomae iutellectn, absolute de evenlu sumenda sit, an et de fine recte in-terpretari queat? responsum explicando . . .41 4°. Qua comparatione s. Augusliiuis rem eamdem peni-tius declaret? . . . . . . .41

gratia. Ut sicut regnavit peccatum in mortem ita et gratia regnet per justitiam in vitam aeernam, per J. C. D. N. 41. 43

ritum Sanctum, sad solum ejus dona . . .43 133. Ex \'f. 13.-21. demonstra a), peecati originalis existen-tiam; b). in omnes homines carnaliter ex Adamo pro-genitos propagationem ; c). necessitatem absolutam re-generatiouis in Christo, et hinc d). baptismatis etiam parvulorum a baptizatis parentibus ortorum . . 43 133. An universalitas propagationis peccati originalis a B. Paulo

asserta, ita intelligenda est ut sub ea etiam B. Virgo Maria comprehendi debeat? Quaestio, ut patet, agit non de debito, seu , necessitate contrahendi peccatiim originale, sed de actuali ejusdem contractione.

l\'robatur ex declaratione Synodi Tridentinae subjecta sae-pins memorato decreto de peccati originali, sess. V.— Postquam enim Tridentina Synodus , „ Sacrarum Scrip-Uirarum , et sanctorum Patrum ac probatissimorum Conciliorum testimonia et ipsius Ecclesiae judicium et consensum secutaquot; definierat, Adamum peccantem non sibi soli, sed suae qnoque propagini nocuisse; ejusque peccatum propagatione transfundi omnibus, et unicui-que proprium inesse : ac proinde inesse qnoque filiis baptizatorura, verbo: omnibus qui in nomine Christi salvandi sunt, qui sunt prorsus omnes homines, quia non est aliud nomen sub coelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri ; itaque postquam sic aperte universalitatem peccati originalis docuerat, „ declarat tarnen non esse suae intentionis comprehendere in hoe decreto, ubi de peccato originali agitur, beatam et immaculatam Virginera Mariam Dei genetricemquot;. At-qui haec declaratio Synodi Tridentinae est authentica et infallibilis declaratio doctrinae de universalitate pro-pagationis peccati originalis, nominatim ut a B. Paulo asserta fuit, turn quia est edita a Synodo oecumenica,

turn quia est data a Patribus secutis in hac doctrina, ut ipsi testantur. Scriptwas, Patres, Concilia, judicium et consensnm Ecclesiae. Ergo genuinus sensus doctrinae de universalitate peccati originalis , ut haec speciatim a B. Paulo ad Rom. tradita est, minime is est ut in ea universalitate B. Virgo comprehendi de-beat, sed ut ab ea lege generali B. Virgo per singular em. gratiam, per primlegium singulare et unicum fuerit excepta. Quod ultimum authentice et infallibi-liter docet Bulla dogmatica Pii IX. „ Ineffabilis Deusquot;, ex qua constat, revelatam esse a Deo doctrinam quae

tenet , B^mam V. Mariam in primo iustante suae Cou-ceptionis fuisse iingulari omnipotentis Dei gratia et privileyio, intuitu meritornm C. .T. Salvatoris humani generis, ab omni originalis culpae labe praeservatam imnumem.

e). Magnitudinem inauditam ohavitatis, quara Deus nobis in nostra reconeiliatione exbibuit . . . .43

iVote. Qui charitatem banc, pensatis Apostolieis verbis, quodammodo perspectam habuerit, facile cum s. Bernardo colliget: „ Hie primum vide, quo modo, immo „ quam sine modo a nobis Dcus amari meruerit: qui „ prior ipse dilexit nos, tantus , el tantum, et gratis „ tanlillos, et talesquot;. Et cum eodem Ecclesiae Patre, veluti stupefactus quaeret: „ Quod si totum me debeo „pro me facto, quid addam jam et pro refecto, et re-„fecto hoc moffo? Nee enim tain facile refectns, quam „factus. Siquidem nou solum de me, scd dc omul „ quo([iie quod factum est, scriptum est: Dixit, et „facta sunt. At vero qui me tantum et semel dicendo „fecit, in rejiciendo profecto et dixit mutta, et gessit „ mira, et pertulit dura; uec tautum dura, sed et in-„ digna. Quid ergo retribuam Domino pro omnibus quae „ retribuit mihi? In primo operc me.mihi dedit, in „secundo se: et ubi se dedit, me mibi reddidit. Datus „ergo, et redditus, me pro me debeo, et bis debeo. „ Quid Deo retribuam pro se? Nam etiamsi me tnillies „ repeudere possem , quid sum ego ad üeum?quot; Atque ita s. Bern. Lib. sen Tract, de diligendo Deo ad fin. cap. V., et init. cap. VI.

bere de resurrectione spiritual!, de perseverantia in jus-titia accepta, similive materia.

1°. Qiiam ex Apostolo ad h. I. desumere poterit aptam sermonis sui propositionem;

3°. Quas rationes, quibus auditores doceat et exhorte-tur, ut deinceps a peecato desistant, et in novitate vitae ambulent, sive, justitiam perpetuo colant? 53.54

3^U. Quo modo, ad tramites Apostoli, has rationes ex-ponere, et applicare poterit? .... 45.-53

126. Sint 3.-5. An ignoratis quia quicumque baptizati sumus in Chrislo Jasu, in morte ipsins bapiizati sumus? Con-sepulli enim sumus cum illo per baptismum in mortem: nt qnomodo Christus surrexit a mortuis per gloriam Pair u , ita et nos in novitate vitae ambulemus. Si enim com-plantati facti sumus similitudini mortis ejus: simul et resurrectionis erimus.

Hos versus explica, et speciatim quid sit baptizari in Chris to; et, in morte ipsins .... 45.-47

mortni snmus cum Christo: credimus quia simul etiam vivemus cum Christo: sicentes quod Christus resurgent ex mortuis jam nan moritur, mors illi ultra non domi-nabitur. Quod enim. mortuus est peccato, mortuus est semel: quod autem vivit, vivit Deo. Ita et vos exislisna-te, vos mortuos quidem esee peccato, viventes autem Leo, in C. J. D. N. . . . . . 48. 49

130. An eodem, an alio sensu Christus dicitur mortuus \'peccato, quo nos dicimur mortui peccato? responsum ex-plicando ........ 48. 49

131. Explica ratiocininm Apostoli, ubi fidelibus y. 14. dicit: Peccatum vobis non dominabitur: non enim sub lege estis, sed sub gratia. . . . . . .50 133. Sequens objectio, quae ex antegressa sententia fieri posset : Quid ergo ? peccabimus , quoniam non sumus sub lege, sed sub gratia ?

1°. Unde tibi oriri videtur; nempe, an ex priori mem-bro: quoniam non sumus sub lege; an ex altero: quoniam sumus sub gr;tiia? dando rationem responsi, et 2°. Quo igitur modo ea concipienda est, et quis dicto-rum verborum sensus? . . . . . 50. 51

nem refellit, et contrarium tuetur, ad formara syl-logisticam refer, et die quo modo enunciet ejusdem majorem, et minor em . . . . . .51

betis vos servos ad obediendum, servi estis ejus, cui obedi-tis, sive peccati ad mortem sive obeditionis ad justitiam ? 51

servi peccati, obedistis autem ex corde in earn formam doctrinae, in quavi traditi estis.

1°. An igitur Apostolus gratias Deo agit, quod Eomani fuerunt vel antehae servi peccati? Sane difficulter id concipitur. Facile autem ideo quod numquam fuissent servi peccati. Quis igitur totius sententiae sensus ge-nuinus? . . . . . . . . 51. 53 3°. Quae veritates dogmaticae ex ea sententia confirrnari possunt ? ostendendo . . . . . .54

nem; Ergo nou amplius peccato, sed justitiae perpe-tuo servire debetis ? , . . . . 53. 53

trae: simt enim exhibuistis membra vestra servire im-munditiae, et iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exhi-bete membra vestra servire justitiae in sanctificationem. Cum enim servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae. 53. 53

3°. Quis eorum sensus? . . . . . .53 3°. Ostende multum errare haereticos, qui ex. ultimo mernbro inferunt: Itaque si vita aeterna, gratia Dei:

ergo bona opera justificatis non sunt necessaria ad consequendam beatitudinem . . . .54

nes peccatorum, quae per legem erant, operahaniur in memhris nostris, ut fructificarent morti; et quis horum sensus? . . . . . . . . .59

3°. Quid sibi vult subdens , quod a lege ista soluti ser-vimus in novitate spiritus, et non in vetustate litterae? 59

4°. Utrum absolute, an comparative , primum recitati versus incisum: Peccatum non cognovi, nisi per legem, pronunciat ?

R. Comparative. Nam per solam legem naturalem homo sane cognoscere potest concupiscentiam voluntariam etiam mere internam verum esse peccatum, Dei offen-sioncm, divinam exposcens vindictam; verbo: aliquid esse, vel non esse intrinsece malum. Sed multo melius, apertius, et certius illud cognoscit per legem positi-Vam divinitus datam. Itaque non absolute, sed comparative haec sententia accipienda est, ut innuitur in 7iota. 60

catum per mandatum operatmn est in me omnem con-cupiscentiam, et quomodo haec sententia interpretanda est? . . . . . . . . .60

3°. Cujus hominis personam assumit, et quid sibi vult, subdens : Ego autem vivebam sine lege aliquando. Sed cum venisset mandatum, peccatum revixit. Ego autem morhcus sum: et imentum est mihi mandatum, quod erat ad vitam, hoc esse ad mortem. Nam peccatum oc-casione accepta per mandatum, seduxit me, et per illud occidit? ........ 60. 61

fuisse per se malam, quin contra sanctam, et mandatum sanctum, justum et bonum? explicando . . 68

Quod ergo honum est, mihi factum est mors ? Absit. Sed peccatum, ut appareal peccatum, per bonum opera-turn est mihi mortem: ul fiat supra modum peccans peccatum per mandatumquot;! . . . , . .63

3^U. Quae tamen expositio melior, probabilior videtur ? 63. 64 3°. Befer quae in banc rem scribit Natalis Alexander ,

E. ad 3. Haec sunt quae in banc rem laudatus auctor scribit: „ In bujus et sequentium versuum expositione dissident antiqui Patres. S. Paulum in persona hominis non regenerati, et sub lege constituti loqui cen-sent Origenes, s. Joannes Chrysostomus, Tbeodoretus, Theophylactus, Oecumenius, et ex Latinis in earn sen-tentiam propendet s. Hieronymus Epist. ad Algasiam, in Commentariis Habacuc, cap. 1. et Danielis, cap. 3.

tis, cum nondnm illi res esset adversus Pelngianos , scilicet in Expositione Propositionum hujus Epistolae, proposit. 41. 43. 45. in Expo sit. Epist. ad Galat. c. 5. lib. 1. ad Simpliciamm, quaest. 1. et lib. Quaestio-num octofjinta trium, quaest. 66. n. 5. Earn opinio-nem ut suae haeresi defendendae niagis opportunam secutus est Pelagius, in earn descenderunt Ambrosiaster et Sedulius, Verumtamen contrariam sententiam , scilicet Apostolum hoe versu et sequentibus loqui de homine regenerato, sub gratia constitute , et justo, senserunt Methodius Martyr apnd s. Epiphanium, et Bpiphanius ipse Haeresi 64. quae est Origenistarum, s. Gregorius Nazianz, in Apologetica 1. de fuga sua, s. Hilarius in Psal. 118. ad vers. 18. et ad vers. 115. et in Exposit. Psal. 1., s. Ambrosius lilt. de Pa-radiso, cap. 11. et 12., quorum testimonia s. Augusti-nus adversus Jnlianum Pelagianum \'profert lib. Z., s. Hieronymus in Epist. ad EustocJdum Virginem et lib. 3. Dial, adversus Pelagianos, Augustinus ipse doctior factus in libris contra Pelagianos editis, scilicet lib. 1. Contra dnas Epistolas Pelagian, cap. 10. et 11. lib. 1. De Nnptiis et Concupiscentia, cap. 37. lib. 3. Contra Julianum, cap. ultimo, lib. 6. cap. 33. lib. De Continen-tia, cap. 8. Serm. 154. alias 5. De Verbis Apostoli, lib. 1. Retractationum, cap. 33. et 36. et lib. 3. cap. 1. lib. De Praedestinatione Sanctorum _t 4. Libro 6. Contra Julianum, cap. 33. Juliano objicienti quod locum istum intelligeret aliter quam debeat intelligi, sic res-pondet: Non ego solus aut primus sic istum locum in-tellexi, quo evertitur haeresis vestra , quemadmodim vere intelligendus est: immo vero ego prius eum, aliter intd-lexeram; vel potius non intellexeram, quod mea qnae-dam istius temporis etiam scripta testantur. Non mihi enim videbatur Apostolus et de se ipso dicere potuisse, Ego autem carnalis sum, cum esset spiritalis; el quod captivus duceretur sub lege peccati, quae in membris erat ejus. Ego enim putabam did ista non posse nisi de

üs, quos ita liaherel car nis concupiscenlia subjugatos, nt facerent quicquid Ma compelleret; quod de Apostolo dementis est credere: cum, etiam innumerabilis multitudo Sanctorum, ne concupiscentias car nis perflciat, contra carnem spiritu concupiscat. Sed postea melioribus et in-telligentioribus cessi, vel potius ipsi quod fatendum est veritali, ut viderem in illis Apostoli vocibus gemitum esse Sanctorum contra carnales concupiscentias dimican-iium. Qui cum mente sint spiritales, ad/iuc tamen isto corrnptibili corpore quod aggravat animam, rede intel-liquntur esse carnales; quia erunt et corpore spiritales, quando seminatum corpus animale, resurget spiritale \').■ et rede adhuc intelliguntur ea parte captivi sub lege peccati, quae desideriorum, quibus non consentiunt, mo-tibus mbjacd. Hinc factum est ut sic ista intelligerem, quemadmodum intellexit Ililarius, Gregorius, Ambrosius, et caeteri Ecclesiae Sancti notique Doctores, qui et ipsum Apostolum adversus carnales concupiscentias, quas habere nolebat, et tamen habebat, sirenue conflixiste, eumdem-que conflictum suum illis suis verbis contestatum fuisse sensenmt.

Augustinianae porro expositionis veritatem probant etiam rationes ex ipsius capitis visceribus petitae.

1. Scopus Apostoli, qui docendum sibi proposuit, hominem in Christo regeneratum et sub gratia constitu-tum non esse amplius damnationi obnoxium, quamvis adhuc came serviat legi peccati, modo tamen ipsa mente serviat legi Dei, et uon secundum carnem am-bulet (vers. 35. hujus capitis, et vers. 1. capitis se-quentis.)

2. Mutatio temporis verbi, iudicat Apostolum loqui de homine sub alio statu constituto. Versu enim 7. 8. 9. 10. et 11. verbum praeteriti temporis usurpat, quia personam assumit hominis ante legem aut sub lege po-siti, hominis peccatoris : Peccatum non cognovi nisi

me omnem concupiamp;cenliam.. . Ego autem vivebam sine lege aliqnando.... Ego autem moi-iuus sum , et inventum est mild mandatum quod eral ad vitain, hoc esse ad mortem... Peccatum occasione accepta , per mandatum seduxit me, el per illud occidit. A versa voro 14. loquitur do se ipso in tempore praesenti, Ego autem car-nalis sum, etc. Quo loquendi modo indieat dc se ipso,

ct dc regeneratis omnibus loqui a statu peecati ct le-gis servitute ad statum gratiae trauslatis, qui tameu quotidinnam pugnam carnis adversus spiritum experiun-tiir. Confer cum loco parallelo ad Galalas V. 17. ubi renatos ct sub gratia coustitutos alloquebatur : Caro enim concuinscit adversus spiritum : spiritus autem adversus carnem: haec enim sihi invicem adversantur; nt non cpiaecumque vultis, ilia facialis.

3. Quae ibi dicit Apostolus in sun ct aliorum persona, se V(Ole bonum, nolle et odisse malum, se illud non ope-rari; consentire et condelectari legi Dei, se mente ser-

cpils me liberahit de corpore mortis hujus ? ad personam hominis sub gratia, non sub lege constituti pertinent. S. Augustini expositionem secuti sunt s. Prosper lib. contra Collator em, cap. 4., s. Gregorius lib. 19. Moralium, cap. 3. et lib. 39. cap. 15., venerabilis Beda, s. Thomasquot;, qui insuper ad *f. 17 : jam non ego operor illud, sic. aperte declarat: „hoc recte et facile potest intelligi de homine sub gratia constituto . . . sed de homine sub peccato constituto hoc proprie intelligi non potest. Potest tamen licet extorter. Cfr. adnotata pag, 66.

15^-2. Quae est habitudo inter legem Mosaicam et concupis-centiam in homine constituto sub gratia novae legis, et undo, ac quomodo singulam partem responsi cum A-postolo probas? ... ... 57. 58. 63

153. De homine in baptismate reuato expoue sequentes sen-ten tias: Scimus enim quia lex spirilualis est: ego autem

carnalis sum venvndatus sub peccato. Quod enim operor, non intelligo. non enim quod nolo honum , hoc ago : sed quod odi malum, illud facia. Si autem quod nolo , illud facio: consentio leyi, quoniam bona est . . 64i. 65

Nunc autem jam non ego operor illud, sed quod habitat in me peccatum. Scio enim quia non habitat in me, hoc est in came mea, bonum. Nam velle, adjacet mild: perjicere autem bonum, non imenio. Non enim quod volo bonum , hoc facio: sed quod nolo malum, hoc ago. Si autem quod nolo, illud facio: jam non ego operor illud, sed quod habitat in me, peccatum . . . 65.-67

illud facio, Apostolus concludit et legis bonitatem, ét dominium peccati in homiue, sive, concupiscentiae vi-tiositatem? . . . . . . .67.68

mild facere honum, quoniam mild malum adjacet: Con-detector enim legi Bei secundum interior em hominem. Quaeritur:

1°. Cui antegressae propositioui haec conclnsio respondeat; 2^U. Per quod medium haec conclusio Apostolo innotuerit; 3°. Quid hie intelligat per hominem interiorem, secundum quern legi Dei condelectatur? . . . .68

bris meis, repugnantem legi mentis meae, et captivan-tem me in lege peccati, quae est in membris meis. Die 1°. cui propositioui antegressae altera haec conclusio respondeat;

2^U. Quid Apostolus siguificet per „ aliam legemquot; ; quo-tuplici ratione res nomine legis hie significata merito dici queat lex, et quam ob causam vocetur alia lex; 3^U. Quare dicat,quod cam in ven it i?z membris suis, quum tamen originaliter eousistat in appetitu sensitivo;

berabit de corpore mortis hujus ? sibique respondet 25.: Gratia Dei -per J. C. B. N., atque ex hoc respouso infert; Igitur ego ipse mente servio legi Bei: came autem, legi peccaii. Die l^u. Quaenam generatim his verbis tangat;

et perspecta, et quornodo circa eam hand pauci Phi-losophi, a Revelatione alieni, errarunt, errantque? . 70

addere nata. Speciatim quibus potissimis armis uten-dum, ut hostem nostrum intestinum, perpetuo rebel-lantem, domemus et vincamus ? . . . 70.-73

verbis expressam : nihil damnationis reliquum esse iis, qui sunt in C. J., dicit : Lex enim spiritus vitae in Christo Jesu liber ami me a lege peccati et mortis.

legi, in quo infirmabatur per carnem.: Beus filium sumn mittens in similitudinem carnis peccati, et de peccato damnavit peccatum in carne, ut justijicatio legis imple-relur in nobis, qui non secundum carnem ambulamus, sed secundum spiritum.

Haec exponc, el. simul ex iis edoce necessitatem , mo-dum, et fructum, sen, finem duplicem incarnationi.s Christi........77. 78

Christiani adulti, ut damnationem evitcnt, debent etiam secundam, quara ab initio capitis significaverat, con-ditiouem adimplere, videlicet, quod non secundum car-nem ambulent . . . . . . 78. 79

utriusque partes, minorem sc. et majorem, et conclusio-nem edisserat, dicens : Qui enim secundum carnem sunt;

quae carnis sunt, sapiunt. qui vera secundum spiritum sunt: quae sunt spiritus, sentiunt. Nam prudentia carnis , mors est; prudentia autem spiritus, vita, et pax. Quoniam sapientia carnis inimica est Beo „■ legi enim Bei non est suhjecta: nec enim potest. Qui autem in came simt, Beo placere non possunt. Vos autem in came non estis, sed in spiritu: si tarnen spiritus Bei habitat in vobis. Siquis autem- Spiritum Christi non habet: hie non est ejus. Si autem Christus in vobis est: corpus quidem mortuum est propter peccatum, spiritus vero vi-vit propter justification em. quod si Spiritus ejus , qui suscitavit Jesmn a mortuis, habitat in nobis: qui susci-tavit Jesmn Christum a mortuis , vivificabit et inortalia corpora vestra, propter inhabitantem Spiritum ejus in vobis ........ 79.-83

secundum carnem, — secundum spiritum; sapere quae carnis sunt; sentire quae sunt spiritus . 76. 78. 79

in similitudinem carnis peccati, missio Filii sane intel-ligenda est de Ejusdem missione in mundum; ast quomodo Filius dioi potuit missus in mundum, quum ,

teste s. Joanne, in mundo eratt et 3°. An quod dicitur missus in similitudinem carnis peccati, nou favet Manichaeis diceutibus, Christum lia-buisse solum carnis similitudinem, carnem quasi phan-

3°. Quid in abstracto sumpta praesupponat, et faciat; 3^U. Quid item in concreto, sive, in homine, et quis ergo sensus dictarum sententiarum ? . . . .79

3°. De- qua ergo carne,etiu quo sensu , sc., cowposito, an diviso, interpretanda est haec dictio : Qui autem in came sunt, Leo placere non possunt ? . . .80

1°. Quid Apostolo sit: non esse in came, sed in spiritu 80 2^U. Quis sit sensus appositae conditionis: si tamen etc. et quae hinc Veritas constet ? . . . 81. 98

ditionis , subjiciens : Siquis autem Spiritum CJiristi non habet: hie non est ejus. Si autem Christus in vohis est: corpus quidem mortuum est propter peccatum, spiritus vero vivit propter justijicationem. Quaeritur autem: 1°. An quidem de eodem Spiritu dicere pergat, quum hunc modo Spiritum Dei, modo Spiritum Christi appel-let , et qua de causa merilo Eum utraque hac deno-minatione compellet; adeoque quae Veritas fidei hinc confirmetur? . . . . . . 81. 98

a⁰. Vi cujus proprietatis Personarnm ss. Trinitatis Apostolus rem eamdem diversis his formulis exprimere queat: quempiam habere Spiritum Christi, et Christum in quo-piani esse? ....... 81

3^U. Quid sibi velit per subsequentia verba : corpus quidem etc. ? . . . . . . . .81

Jesum Christum a morLuis , vivificabit id morlalia corpora vestra, propter inhabitantem Spiritum ejus in vobis Quaeritur :

1°. Quis, qua ratione , et sub quo respectu hie docea tur suscitasse Jesum a mortuis; et quomodo haec doc trina consistat cum hac alia aeque certa veritate, alib tradita : Christum propria resurrexisse virtute ?

3°. Quatn ob causam, seu, quo titulo innixi christi fideles merito expectent corporum suorum resurrectio nem gloriosam , speciatim dotem impassibilitatis ?

mus non carni, ut secundum carnem vivamus. Si enim secundum carnem vixeritis, morieniini: si autem spiritu facta carnis mortijicaveritis, vioetis . . . .82

nihil agant, eornmve libertas voluntatis excludatur? 2ⁿ. Quot et quibus argumentis f. 14 -16. probat quod veri Christiani sunt tales filii Dei? .

170. Dicit Apostolus ƒ. 17.; Si antem filii (adoptivi) , et he redes: keredes quidem Dei, coheredes autem Christi:

tamen compatimur , ut et conglorificemur. Quaeritur : 1°. Secundum quod jus memoratis filiis debeatur hereditas ; 2°. Quae futura sit nostra hereditas; . . . .83 3quot;. Quare dicamur futuri coheredes Christi, et 4°. Sub qua conditione? ostendendo hujus aequitatem . 84 180, Quot et quaenam motiva chriatianae patientiae complec-titur praemissa sententia: si tamen etc., ostendendo; et dicendo quare tot ejusmodi motiva Apostolus hie et

181. Quare — vel hnmanitüs, sive, secundum hominem loquen-do — praeceteris B. Paulus fidem meretur, cum ad-huc viator dixit: Existimo enim, quod non sunt condig-nae passiones fiujm temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis; et quateuus per hujusmodi passiones gloriam istam, eas in se longe excedentem, ex condigno quidem mereri possumus? . . . 85. 86 183. Quibus argumentis probat quod gloria ilia, in se incom-

velaiionem filiorum Dei expectat. Vanilati enim creatura subjecta est non votens, sed propter eum , qui snbjecit earn in spe: quia et ipsa creatura liberabitur a sermtute corruptionis in libertatem gloriae filiorum, Dei. Scimns enim quod omnift creatura ingemiscit, et parturit usque adhuc. Ad haec me doceas velim ;

3°. Quo sensu vanitati subjecta dicatur; per quem, quare, et quomodo eidem subjecta fuerit;

3°. An et quatenus vanitas ilia eadem sit ac servitus corruptionis, a qua, liberabitur;

5°. In quem statum restitui cupiat, et quomodo illc con-cipiendus sit, nempe, an substantialiter, an formaliter durataxat a praesenti suo statu diversus? . . .86

lum autem ilia, sed et nos ipsi primitias spiritus ha-bentes: et ipsi intra nos gemimus adoptionem filiorum Dei expectantes, redemptionem corporis nostri, dicas quaeso:

3°. Et, si, ut videtur, per illos intelligendi sint omnes justi, sive christifideles, nonne sibi contrarius est, h. I. addens: et ipsi intra nos gemimus adoptionem filiorum dei expectantes , quum tarnen jam y. 14.-16.

affirmaverit et probaverit, quod christifideles sunt filii Dei adoptim ? sin secus,

3°. Quid igitur significant per additamentum illud: sed et nos ipsi peimitias spiritus habentes, et per adop-tionem Jiliornm Deiquot;? responsum explicando . 87

lus adjuval injirmilalem noslram: natn quid oremus, si-cut oporlet, nescimus: sed ipse Spiritus postulat pro nobis gemilibus inenarrabilihus. Qui autem scrutalur cor-da, scit quid desideret Spiritus: quia secundum Deum postulat pro sanctis. Quaeritur:

3°. Qui verum sit quod subjungit: nam quid oremus, si-cut oportet, nescirius, cum tamen praeceptis salutaribus moniti, et divina institutione formati, sciamus sic nobis orandum esse: Pater nosier, qui es in coelis etc.; 3°. Sensus, quo dicitur Spiritus Sanctus postulare pro

nobis \\ et quarc gemitihus, iisquc inenarrabilibus 88. 89 4°. Kefutatio Macedoniorum, qui posuerunt , Spiritum Sanctum esse creaturara et minorem Patre et Filio ; cum postulare minoris sit.

E. Patet ex legitimo sensu. Et ex eo quod si totus locus inspiciatur, secundum Macedonii intellectum, ni-mium probat, et ergo nihil, ut videre est apud s. Th.

5^U. Sensus, quo Deus dicitur serutari corda, et scire quid desideret Spiritus ...... 89

tur in bonum, iis, qui secundum propositum vocati sunt sancti. Ad hujus quot;f. intelligentiam , die:

1°. Quaenam hie speciatim comprehendantur sub voce: omnia, et an et quatenus hue etiam referri possint peccata ? ....... 89. 100

3°. Cujus, et quale propositum intelligat Apostolus, di-cens: secundum propositum,^ quid ipsa haec vox con-

notet ? . . . . . . . . .89 8°. Quo sensu, sen, quinara et ad quid hie vocentur vocati (graeoe y.XïjTot); et an sensus non niutetnr ex eo quod in textu graeco vox sancti non extat? . 89

adversa Dei dilectoribus et vocatis cooperantur ad sa-lutem? . . . , . . . . .89

conformes fieri imaginh Filii sui, ut sil ipse primoge-nilus in multis fralrïbus, de quali agit 1⁰. praescieutia;

3°. Conforraitate fidelium cum Christo; et quis igitur promotionis , sive, praedestinationis eorumdem terminus ultimus; et quis finis ex parte Christi ? . . 90

193. Quo sensu Apostolus dicit ƒ. 30. : Quos autera justi-ficavit, illos et glorificavit? ac quatenus et quare po-nit hio praeteritum pro futuro? . . . .90

Qui etiarn propria Filio suo non pepercit, sect pro nobis omnibus tradidit ilium: quomodo nan etiam cum illo omnia nobis donavit ? die :

1quot;. A quibus mnUs poeme his verbis Apostolus doceat, dilectores et vocatos Dei detrimentum pati non pos^e; 3°. Quo sensu dieat, Deum Filio suo non pepercisse, et cum illo omnia nobis donasse? . . . .91

pati doeet scquentibus verbis: Quis accusabit adversus electos Bei ? Deus qui justijical, quis est qui condemnet ? indieando rationes quibus haec ejus doctrina innititur. 93

secundum suam humanitatem electis Dei contulit, in probatioucm quod Ipse eos non accusabit, neque con-demnabit ? 93

rilate Chrisii ? tribulatio? etc. intelligendusne est de charitale nostra erga Christum; an de charitate Christi erga nos; an fors de utraque? addendo rationem. 94.-96

et quae eodem f. 85. adduntur incisa, necnon verba quot;f. 36. adducta ex Ps. 43.? .... 96. 97

ter eum, qui dilexit nos. Certus sum enim quia neque mors, neque vita, neque angeli, neque principatus, neque virtutes , neque instantia, neque futura, neque for-titudo, neque altitudo, neque profundum , neque crea-tura alia poterit nos separate a charitate Bei, quae est

300. Dedita opera repeteutes quae jam attigimus ad quaestio-ues 172. 173. quaerimus: Quae fidei dogmata probari possint ex hisce Apostoli verbis : si tarnen spiritus Bei habitat in vobis. Slquis autem Spiritum Christi non habet; hie non est ejus. Et quid respondeas objicienti: Sensui, quern prioribus verbis: si terne» etc. attribuis, repugnare versus 38. et 39., utpote quibus adstruitur,

nihil nos separare posse a charitate Dei, semel accep-ta; haec enim ad minus valde connexa est cum gratia sanctificante, et si ab hac realiter distinguitur chari-tas, tamen distinctio ilia tantum dicit: quod gratia sanctificans eonfert homini esse qnoddam supernatura-le; charitas dispositionem ad operationes supernaturales ? 9 8

tibi videtnr adultorum praedeslinatio ad gloriam quoad intentionem spectata ante vet post praevisa merita ? dando rationem responsi ..... 98. 104

mur, cum i\'atribns Concilii Tridentini inferri potest pro doctrina ; — ex s. Augustino, pro moraWi 98. 99

non secundum carnem ambulent, sed secundum spiri-tum, necessariam esse ut damnationem evitent , here-ditent vero gloriam coelestem filiis Dei praeparatam. Quaenara argumenta ad propositi sni executionem cum s. Paulo adducere poterit, et quomodo a via salutis devios ad cam rcvocarc cum s. Augustino ?

H. Argumenta summatim indicantur (ad I. b.) . .75 Copiose et in forma exponuntur .... 76.-84 Verba admonitoria s. Augustini (sub a.) . . .99

ditores animare intendit, ut varias tribulatioues hujus vitae mode christiano patienter ferant, ut, sicuti omnes Sancti, cum Cbristo glorificentur. Quaenam motiva aptissima ei Apostolus suppeditat, et quam practicam considerationem eidem s. Augustinus nominatim ad quot;f. 18. suggerit?

R. Motiva summatim recensentur (ad II.) . . 75. 76 Speciatim exponuntur ..... 85.-97 Consideratio intenta habetur (sub c.) . . . .99

episfolae dogmatica Apostolus tractat a cap. IX.-XI., et quibus generaliter punctis quaestio ista absolvitur? 9. 100

tus secundum carnem, qui est super omnia Bens bene-diclus in saecnla. Amen. Quaeritur:

1°. Quibus falsis intersecandi rationibus Rationalistae bi-blici, impugnantes Christi divinitatera, ostendere labo-raverint, verba postrema „ qui est super omnia Deusquot; etc., non ad Christum referenda esse;

3°. Probatio, fallere Westenium (Socinianismi suspectum), et falli Griesbach (Protestantem), et J. M. Scholz (Cf.-tbolicum) docentes, muitos s. Patres censuisse praedi-catum dc quo agitur, non ad Christum, sed ad Pa-trem pertinere ; itemque falli D^rem J Kuhn, ubi ha-bet {de Trim. p. 76. Tubingae 1857.), plures Patres

Patripassianis posteriores sc. Origenem, Athanasium, Basilimn, Gregorium Nyssenum, interpretationem Pa-tribus vestustioribus consuetam de Christo penitus de-semisse, et incisnm istud; qui est super omnia Deus, de Deo absolute spectalo vel de Patre interpretatos esse; 3ⁿ. Demonstratio ex his verbis; Christum iinum esse ve-

rum Deum et hominem ..... . 104 4°. Quot et quae igitur haereses hoc nno versicnlo des-truantur?

207. Singillatim refuta sequentes objectiones : Plerornmqne .lu-daeornm praesens a gratia evangelioa exclusio contra-ria est

adeo ut Dcus sit vera et directa illius causa, deolara inodtun quo Moyses nomine Dei in Scriptura dixit Pha-raoni: Qvia in hoc ipsmn excitavi te, id ostendam in te virtulem meam: et ut annuncietnr nomen menm in uninersa terra-, et quo Apostolus ex his verbis conclu-dens dicit : Ergo . . quern vult indurat, atque paulo inferius incredulos appellat: vasa irae, apta in inter-itmn, in qnibus Dens velit osiendere iram, et notam facere potentiam snam. (Praeter I. c. cfr. et Hurter T. III. a n. 73).......104

tia evangelica exclnduntur, Gentiles autem ejusdem participes fiunt? ....... 103

aemulationem. Bei habent, sed non secundum scientiam. Ignorante^ enim justitiam Dei, et suam quaerentes sta-tuere, justitiae Dei nou sunt subjecti. Haee explica . 105

ob rationes fidei, debito sensu acceptae, vera justitia convenit, adeoque aequa est conditio, qua Deus statuit hominem justifieare.

R. ad l^am part. 38. — Ad 3^ara . . . .105 213. Cur Judaei in sua ineredulitate sunt inexcusabiles ? res-

blicarum est: solam Scripturam esse regulam fidei. Os-tende illud contrarium esse doctrinae, quara Apostolus f. 14.-17. tradit.......106

vae, el oleastri, dicens, quod aliqui ex ramis olivae fracti sunt, in quorum locum inserti sunt rami oleastri. 1°. Quosnam denotat per ramos fractos ?

4°. Quasnam his cautelas proponit, et quibus rationibus eas urget ? ........ 109

3°. Quare baec Gentilibus non debet videri mira et quasi incredibilis? . . . . . . . .109

prae admiratione divinae excellentiae exclamaus: O . altitudo etc., divina attributa celebrat, et unde sir-gula probat \'f. 33.-36.? ...... 110

iens, concionatori sacro aemulandum praebet exemplum ? Ill 230. Quo spectat primum documentum morale; quae et quo-

raodo generatim. iu lame finem oommeudat ? . .113 331. Explica cap. XII. yr. 1. Obsecro it a que vos /ratres per misericordiam Bei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctum , Beo placentem, rationabile obsequium vestrum, et valorem argumenti ex ultimo inciso de-sumpti ad probandum , fidem nostram debere esse ra-tionalem . . . . . . . . .113

3^U. Qua similitudine earn admonitionem deelarat ? . 112 3°, Quibus aliis locis parem similitudinem adliibet, et quo scopo? . . . . . . . .113 223. Quis sensus versuum 11. et 13. Solicitudine non pigri: Spiritu ferventes: Bomino servientes : Spe gaudentes: In tribidatione patientes: Orationi instanles ? . . .113

invicem seniientes.- Non alta sapient\'es, sed humilibus consentientes. Nolite esse prudentes apud vosmetipsos ? ostendendo . . . . . . . .113

cum omnibus hominibus? . . . . .113 327. An ex -f. 19. non licet semetipsum defendere ab injuriosis? 113 338. Quid sibi vult Apostolus, dicens ƒ.30.: Si esurierit ini-micus tuus, ciha ilium.- si sitit, potum da illi : hoc enim faciens, carbones ignis conger es super caput ejus, . 113

periovibus etiam civilibus esse parendum in iis quae ad eorum jurisdictionem pertinent? . . .114. 115

2°. Quia igitur sensus iucisi; Ideo enim et trihuta praesialis; 3°. Cui fuudaraento secundum Apostolum ipsa haec obligatie innititur ? . . . . . . .115 233. Dicit Apostolus quot;f. 7.; Reddite ergo omnibus dehiia: cui trihutum, trilulum: cui vectigal, vectigal.

1°. Quid nomine tributi et vectigalis intelligitur? 2°. An eorumdem solutio obligat in conscientia? . llö

An, et sub quo respeetu ét timer, ét honor debetur principi? . . . . . . . .115

Synodo Prov. adunati dederunt, ut Evangelii praeco-nes nostra praesertim aetate „ debitam superioribus obedientiam saepe repetantquot;, de hoc argumento dili-gentcr elaboratam exoptat habere orationem. Exemplar quaerit.

Exemplar absolutum exhibet encyclica „ Diutimmmquot;, quae imprimis huic Apostoli ioco installs de imperio deque obediendi officio niirifice disserit . . . .116

umquam absolvitur, el quae perpetuae hujus obliga-tionis ratio? . . . . . .115. 116

dileclio proximi propter Deum, et ex quibus rationi-bus ad hnjus praecepti observantiain nos stimulat ? . 116

imaginibus, seu, metaphoris, et ad quid, his sepositis, Apostolus quemque fidelem adhortetur? . . .116

1°. Quaenam fuerunt infirmorum sensa de observantia le-galium, nominatim quod ad discrimen ciborum et die-rum attiuet? . . . . . . . .118 3^Q. Quinam igitur hie intelliguntur infirmi in Jide? . 118 3°. Qua ratione explicas quod bujusmodi Romanos assumi velit, eornmque imbecillitates sustiueri, imo perraittat eos in suo sensu abundare, cum tameu graviter invc-hitur contra Galatas, bosque a Cliristo exeidisse pro-nuntiat, si circumcisionem aliasve leges caeremoniales observarent ? . . . . . . . .118 4°. Quinam intelliguntur firmiores; quae erat bornm culpa ; et qua ratione, et quibus modis utcntes sua scien-tia et libertate graviter peccare poterant ? . 118. 119 343. Quaenam Apostolus toto h. I. infirmis, item firmioribus speciatim cavenda monet; quid autem utrisque aemu-landum ? . . . . . . . .119 243. Declaretur borum capitum cum duobus praecedentibus connexio ; et quid vel hiuc statui liceat adversus Ea-tioualistas biblicos, qui impugnant autbentiam sive in-tegritatem epistolae nostrae speciatim quantum ad cap. XV. -f. 1.-14. attinet, ec obtentu quod quae his ver-sibus continentur jam in tribus capitibus praecedentibus dicta fuerint; imo quod duo postrema epistolae

capita habenda sint tamquam distinctum aliquod Pauli epistolium, quod deinceps aliena manu epistolae ad Rom. adjeotum fuerit . . . . . .119 244. Quibus rationibus b. Paulus urget observantiam regulae III^ae., qua circa legem ritualem Mosaicam statuit: Fir-mior infirmum non spernat, et infirmus firmiorem non Judicet? ......... 120

di; et iterum : Omittatur manducatio alias licita , si scandalo sit? . . . . . . 120. 121

tiona peccati statui potest speciatim ex y. 15. et 20.; et unde ejus malitiam h. I. ipse Apostolus declarat? 131

diem : alius autem judical omnem diem : musquisque in sua sensu abundel. Qui sapii diem, Domino sapil; HI qui manducal, Domino manducal: gratias enim agit Deo. Et qui nan manducal, Domino non manducal, el gratias agit Deo. — Non est enim regnum Dei esca, el potus: sed justitia, et pax, el gaudium in Spiritu Sanclo. (Resp.

248. Kefuta Protestantem asserentem praehabitis Apostoli sen-tentiis adversari praescriptam ab Ecclesia catholica ci-borum quorumdam abstinentiarn, ac festorum dierum observationem. {Resp. p. 619.-631. cit.) . . . 121 349. Pariter refuta Latitudinarismi patronum ex recitatis ver-sibus inferentem : hominem in cujusvis christianae re-ligionis forma cnltu honesto aeque Deo placere posse.

250. Quis sensus horum : Qui autem disceruit, si manduca-verit, damnatus est : quia non ex fide. Omne autem ,

351. Ex cap. XIV. collige rationes ad vitanda judicia tomeraria. 131 353. Ex dicto cap. admone fideles, ut omnia opera sua refe-rant ad majorem Dei gloriam, et nominatim ut ad prandium Deo gratias agant . . . . .131 353, Quid in hac epistola Apostolus docet de lege Mosaica ? 132

35 I-. Da sciisuni hornra ; Suscipite invicem , sicut el Christus suscepif vos in honor em Dti. Dico enim Christum Jesurn mirnslrum fuisne circumcidonis propter veritatem Dei, ad confirmmidas promissiones palrum : Gentes autem super misericordia honorare Deum, sicut scriptum est: Fropter-ea conjitebor iihi in Gentibus Bomine, el nomini tuo cuntabo . . . . . . . . .133 255. Quibus titulis Apostolus sese excusat, quod liberius mo-

suo placeat in bouum, ad aedificationem, doce quo spee-tet complacentia Christiana, et quoraodo a mundana discrepet ........ 134

rate ad moduin instituendi suos subditos, et speciatim in ordine ad miuisterium praedicationis sibi eoncre-ditiim^!gt; . . . . . . . . .134

sionura et scandali auetores ? . \' . . . . 136 363. Ultimum cap. salutationibus pene constat.

rante couscriptas credere oportct ? .... 136 2°. Quo islae salutationes spectant, et quodnam igitnr s. Paulus nobis hie praebet exemplutn ehristianae chari-tatis urbanitatisque ? ...... 136

265. Nonnulli Protestantes ex eo quod s. Petrus h. I. non memoratur, probatum voluerunt, eum Komae non fi-xisse sedem. Ostende istiusmodi argumentum nullins esse ponderis ad elevandam cujuspiam viri cordati fi-dem , reveva b. Petrum cafhedram Romae fixisse . 126

Soli sapienti Deo, per Jesum Christum.. . Honor el gloria in saecuia saccnlorimi. Amen.

I -

ff i

v .

■ \'1 \\ ^

iquot;

■ ■ \'•

quot;W- .\' ■ quot;quot; • \' ^:-

\' ••\' •\'

. . % -M ■

265. Nonmilli Protestantes ex eo quod s. Petnis h. I. non memoratur, probatum voluerunt, eum Eomae non fi-xisse sedem. Ostende istiusmodi argumentum nutlius esse ponderis ad elevandam cujuspiam viri cordati fi-dem , reveva b, Petrum eathedrara Romae fixisse . 136

Soli saplenti Deo, per Jesum Christum. .. Honor cl gloria in saecula saeculorimi. Amen.