DE OOGEN VAN DE LEERLINGEN DER RIJKS HOOGERE BURGERSCHOOL EN VAN HET GYMNASIUM TE GRONINGEN.

0490 4698

101 IE GUI

PROEFSCHRIFT

TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD VAN

ÜOCÏOE IN DE GENEESKUNDE,

RIJKS-UNIVERSITEIT TE GRONINGEN,

OP GEZAG VAK DEN

RECTOR MAGNIFICUS

T)^R. ïï. J. VAN ANKTJI

HOOG1EEKAAK IJS DE FACULTEIT DEK AVIS- EN NATUURKUNDE,

TEGEN DE BEDENKINGEN DER FACULTEIT IN HET OPENBAAR TE VERDEDIGEN,

op Donderdag den lOden Juli 1884, des namiddags te 2 uur,

■norm

HENDRIK JAN KREMER,

Arts,

geboren te ïermunten.

GRONINGEN. — 1884. — J. B. HUBEB.

AAN MIJNE MOEDER

INLEIDING.

In de laatste twintig jaren zijn er tal van onderzoekingen gedaan, om uit temaken, welken invloed de school of liever de studie in \'t algemeen uitoefende op het ontstaan van myopie en op hare verdere ontwikkeling. Reeds lang was het den oogheelkundigen bekend, dat er onder de beschaafde standen der maatschappij veel meer bijzienden voorkwamen dan onder de volksklasse.

Kepler in 1601 sprak reeds deze meening uit en in 1864 schreef Donders in zijn classiek werk over refractie- en accommodatie-anomaliën. ))Op de verbreiding van myopie hebben de standen een grooten invloed. Opmerkelijk reeds is het hoe sterk in de

registers mijner privaat-patienten (de meer gegoeden)

i

2

de myopie, in die mijner gasthuispatienten daarentegen hypermetropie de overhand heeft. Om juist te zijn moet ik zeggen, dat onder de gegoeden niet veel meer hypermetropie, maar veel meer myopie voorkomt. Dat voorts de bewoners der steden meer aan myopie lijden dan die van het platte land, is van algemeene bekendheidquot;.....

«Wordt bij een nauwkeurige statistiek gevonden — en ik durf er nauwelijks aan twijfelen — dat de myopie toenemende is in de beschaafde maatschappij, dan is dit een zeer bedenkelijk verschijnsel en zal men erstig moeten bedacht zijn op middelen, om dien voortgang te stuiten. Niet alleen toch is de myoop niet in staat alle burgerplichten te vervullen en is hij beperkt in de keuze van zijn staat in de maatschappij , maar bij de hoogere graden leidt de myopie tot stoornis van het gezichtsvermogen en dreigt met ongeneeslijke blindheid.quot;

De oogheelkundige statistiek, die thans over dit onderwerp bestaat, toont aan, dat er reeds meer dan 50.000 individuen op hunne refractie onderzocht zijn. De meeste dezer onderzoekingen hebben plaats gehad in Duitschland, Zwitserland en Rusland, ofschoon ook Frankrijk, Engeland en Amerika niet in gebreke zijn gebleven hun contingent te leveren.

In ons land zijn tot op dit oogenblik nog slechts de resultaten van twee onderzoekers gepubliceerd.

3

De heer Collard \') te Utrecht in 1881 en de heer van Anrooy ²) te Leiden in 1884 kozen beide het onderzoek van de oogen der studenten aan hunne universiteit tot onderwerp van eene dissertatie.

Onderzoekingen van scholen waren er voor zoover mij bekend is, tot dus verre hier te lande nog niet verricht; het was daarom, dat ik op aanraden van mijn zeer hooggeschatten leermeester Dr. M. E. Mulder besloot de oogen te onderzoeken van de leerlingen, die hun onderwijs ontvangen aarude Rijks Hoogere Burgerschool en het Gymnasium te dezer stede, om ook van mijn kant een kleine bijdrage te leveren tot de statistiek van dit onderwerp, hoofdzakelijk met het doel, om na te gaan of de vrij treurige resultaten in Duitschland en elders verkregen, ook op ons land van toepassing zijn.

Van den directeur der Rijks Hoogere Burgerschool Dr. F. G. Gronemann en van den rector van het Gymnasium Dr. J. L. Sirks kreeg ik gereedelijk toestemming, om dit onderzoek te mogen instellen in de namiddaguren tusschen de schooltijden. Beide heeren hebben mij bij het onderzoek met de meeste bereidwilligheid ter zijde gestaan, waarvoor ik hun

\') Q. C. Collard. De oogen der Studenten aan de Rijksuniversiteit te Utreclit 1881.

\'²) Van Anrooy, De oogen der Studenten aan de Rijksuniversiteit te Leiden 1881:.

1*

4

hier openlijk mijn dank betuig. Welwillend werd mij in beide scholen het vertrek voor het onderwijs in de physica afgestaan, waardoor ik het voordeel had, om mijn onderzoekingslocaal gemakkelijk in een duistere kamer te kunnen veranderen.

Ik stel mij voor eerst een historisch overzicht te geven van de onderzoekingen op dit gebied, om vervolgens de wijze, waarop ik mijn onderzoek instelde, en de resultaten door mij verkregen, mede te deelen.

HISTORISCH OVERZICHT.

De onderzoekingen omtrent het voorkomen der verschillende brekingstoestanden van het oog verkregen eigenlijk eerst wetenschappelijke waarde, nadat door Donders \') in 1864 de refractie en accommodatie anomaliën nauwkeurig bekend waren geworden ; hij toch was de eerste, die duidelijk inzag, dat het verschil in breking afhankelijk is van den anatomischen bouw van het oog en die een einde maakte aan de verwarring, die er algemeen heerschte ten opzichte der refractie en accommodatie anomaliën.

\') F. C. Donders. On the anomalies of Accommodation and Refraction of the Eye. The New Sydenham-Society. Londen 1864.

6

De vroegere onderzoekingen van James Ware, Schürmayer en SzoKALSKi hebben dan ook weinig waarde, vooral als men weet, dat zij alleen bestonden in eenvoudig navragen.

Daarentegen volgde E. von Jaeger Jr. \') in 1861 een betere methode van onderzoek, omdat hij zich zoo veel mogelijk van de subiectieve opgaven van den patient onafhankelijk maakte, door zelf\' ophthal-moscopisch de refractie te bepalen.

Hij onderzocht ongeveer 800 individuen van zeer verschillenden leeftijd en zeer verschillende maatschappelijke betrekking, t. w. I pas geboren kinderen van 9—16 dagen. II kinderen van een bewaarschool van 2—6 jaar. III jongens van 6—li jaar van een dorpschool bij Weenen, IV meisjes van 5—11 jaar van die zelfde school, V jongens van 9—16 jaar, die in een private inrichting van onderwijs voor wetenschappelijke studiën werden opgeleid en VI eindelijk soldaten (Italianen) van 20-25 jaar.

Daar alleen de V categorie eenigszins op mijne onderzoekingen betrekking heeft, zal ik het resultaat daarvan mededeelen n. 1.

Hypermetropie 2 ⁰/o Emmetropie 18 ^u/o Myopie 80 ⁰/o

\') E. v. Jaeger Jr. Ueber die Einstellungen des dioptrischen Apparates im menschlichen Auge. Wien 1861.

7

Hieronder zijn echter begrepen 33 ⁰ o myopen, die slechts een lens -- 60 Weener duimen of 158 cM. brandpuntsafstand noodig hebben. Onder de neo-nati vond von Jaeger 75 ⁰/_u myopen, hetwelk hij toeschrijft niet aan een te lange oogas, maar aan een grootere bolheid van de lens, doordien de musculus ciliaris nog niet genoeg ontwikkeld was.

In 1865- 66 heeft Dr. H. Cohn \') 10.060 schoolkinderen deels in Breslau, deels in het in de nabijheid gelegen dorp Langenbielau onderzocht. Hij ging op de volgende wijze te werk. Door een voorloopig onderzoek met letterproeven scheidde hij eerst de Emmetropen van de Ametropen. Hij liet te dien einde alle kinderen lezen op een afstand van 4 voet en wei met beide oogen. Allen, die de letters op dien afstand niet. vlug lazen, werden voorloopig onder de ametropen gerekend en werden later door hem zeiven nauwkeuriger onderzocht met glazen en den oogspiegel. Daar echter aan de aldus tot Emmetropen gestempelde individuen geen convexe glazen werden voorgehouden, is het duidelijk , dat een groot aantal hypermetropen aan zijn aandacht zijn ontsnaptwijl deze, vooral omdat het

¹) H. COHN. Untersuchungen der Augen von 10.060 Schulkin-dern nebst Vorschliigen zur Vorbesserung der den Augen nachtlieiligen Schuleinrichtingen. Leipzig 1867.

8

jonge individuen waren , gemakkelijk voor den afstand van 4 voet kunnen accommodeeren. Ook bewijst het onderzoek van beide oogen te gelijk eigenlijk alleen, dat slechts een oog een normale gezichtsscherpte heeft, en blijft dus nog de mogelijkheid, dat het andere oog abnormaal is.

Doch ook de myopen wier graad van bijziendheid niet meer dan 1 a 1.5 Dioptrie bedraagt, zullen op een afstand van 4 voet wel kunnen lezen als hun gezichtsscherpte overigens normaal is. Aan deze fouten trachtte Cohn echter zoo goed mogelijk te ontkomen door ieder kind, dat niet vlug las, voorloopig tot de Ametropen te rekenen.

Cohn trok uit zijne waarnemingen conclusies, die de hygienisten, oogheelkundigen en paedagogen deden schrikken en zijne onderzoekingen hebben ontegenzeggelijk aan de schoolhygiene een geduchten stoot gegeven in de goede richting. Hij kwam namelijk tot de betreurenswaardige gevolgtrekking, dat de bijziendheid vooral in de stadsscholen van de lagere tot de hoogere klassen, en van jaar tot jaar toeneemt en dat niet alleen wat het aantal bijzienden, maar ook wat den graad van myopie betreft. Zijne conclusies luidden aldus: I ))In den Dorfschulen existiren kaum Kurzsichtige; ihre zahl nimmt aber mit den steigenden Ansprüchen, welche die Lehr-anstalten an das Auge stellen, von Schulkategorie

9

zu Schulkategorie stetig zu und erreicht die höchste Höhe in den Gymnasiën.

11. Die Anzahi der Karzsichtigen Schiller steigt von den untersten zur obersten Classe fast stetig in allen Anstalten.

TTT. Der Durchschnittsgrad der Myopie nimmt von Classe zu Classe zu, d. h. die Kurzsichtigen werden immer kurzsichtiger.

Hij meende zelfs te kunnen aantoonen, dat in enkele klassen, waar aan de door de hygiene gestelde voorwaarden bizonder slecht was voldaan, voornamelijk wat verlichting en inrichting der schoolbanken betrof, ook de myopie meer de overhand genomen had dan in dat opzicht beter gesitueerde.

Van de onderzoekingen van Thilenius \') aan het gymnasium te Rostock, en van Schultz ¹) aan dat te Upsaia in 1870 zal ik alleen de statistische resultaten , die ze verkregen, latei\' mededeelen.

Na Cohn was het vooral Dr. Friedeich Erismann ²) te Petersburg, die onderzoekingen van een groot

1

) Schultz. En Kadogoerelso for elementar laroverken i Upsaia. Upsaia 1870.

2

^:l) Erismann. Ein Beitrag zur Entwicklungs-Geschichte der Myopie gestützt auf die Untersuchung der Augen van 4358 Schülern und Öchülerinnen. Archiv für Ophthalmologie XVII I 1871.

10

aantal schoolkinderen deed. Niet minder dan 4358 individuen toch werden door hem persoonlijk onderzocht ; leerlingen van gymnasia, hoogere burgerscholen, lagere scholen en private inrichtingen. Hij heeft zeer zeker een betere methode van onderzoek gevolgd dan Cohn, daar hij onderzocht met de Snellen\'sche letterproeven, op een afstand van 6 Meter, en dan aan allen, die schijnbaar Emmetroop waren bovendien een convex glas voorhield, om te zien of er ook Hypermetropie in het spel was.

Met den oogspiegel onderzocht Erisnann echter alleen alle myopen, doch van de hypermetropen en emmetropen alleen hen die geen volkomen gezichtsscherpte vertoonden. In toto vond hij Myopie 4317 of 30.2 ⁿ/o

Emmetropie 1132 of 26.0 ^0/o Hypermetropie 1889 of 43.3 ^ü/j Onder de 2534 leerlingen der Russische gym-nasiën.

Myopie 866 of 34.2 %

Emmetropie 654 of 28.8 % Hypermetropie 1003 of 39.5 %

Amblyopie 11 of 0.5 ⁰/u

Hij vond op de Russische gymnasiën een nog grooter aantal myopen dan op de scholen met Duitsche leerlingen ; hij schreef dit onderscheid ten nadeele der Russen niet toe aan een specieele prae-

11

dispositie maar aan het op de Russische gymnasia heerschende ^Pensionswesen.quot;

))Die Pensionare befinden sich nun in Beziehung auf Hygiene unter entschieden ungünstigeren Ver-haltnissen als die Externen; die Augen machen keine Ausnahme von diesem Gesetz. Der Pensionar kommt selten dazu seine Accommadation vollstandig zu erschlaffen, weil er nur selten Haus und Hof verlasst; er ist ferner absolut genöthigt, sich wahrend der vorgeschriebenen Zeit zu beschaftigen, er kann auch die Künstliche Beleuchtung nicht so einrichten , wie er es indivuell wünschen würde und nöthig hatte sondern er ist auf die vorhandene, nicht selten sparliche und unpassend angebrachte Beleuchtung angewiesen. Diesen Umstanden schreibe ich das ungünstige Verhaltniss zu, das in Beziehung auf die Myopie die russischen Gymnasien den deutschen Schulen gegenüber aufweisenquot;.

Wat de Myopie betreft, kwam Erismann ongeveer tot hetzelfde resultaat als Cohn, doch hij vond een veel grooter aantal hypermetropen, n.1. 43.3 proc. zoodat hij ten slotte beweerde, dat hypermetropic de meest voorkomende refractietoestand is op jeugdigen leeftijd, doch dat het aantal hypermetropen met den leeftijd en in de hoogere klassen afneemt.

Hij zegt daarvan: ))Der kleinere Theil derselben bleibt hypermeropisch aber die Mehrzall wird my-

12

opisch, nachdem sie das Podium der Emmetropie durchlaufen hat; ein kleiner Theil bleibt in diesem üebergangsstadium durch zufallig eintretende gunstigere Umstande stehen.quot;

In Mei 4870 onderzocht Cohn de leerlingen van het Friedrichgymnasium te Breslau en anderhalf jaar later dus in November 4874 deed zich aan hem de gelegenheid voor, om deze zelfde leerlingen nog eens te onderzoeken. In vergelijking met zijn vroegere waarnemingen vond hij, dat op het Friedrichgymnasium meer bijzienden aanwezig waren dan in elke andere dergelijke inrichting te Breslau. Bij het tweede onderzoek bleek, dat van de 364 leerlingen, die de eerste maal onderzocht waren, slechts 438 nog aanwezig waren , en wel 84, die bij het eerste onderzoek emmetroop en 54, die myoop waren, Van de 84 emmetropen waren er 70 emmetroop gebleven, daarentegen 44 of 10 ⁰/o myoop geworden, en bij de vroegere 54 myopen vond hij, dat bij 28 hunner, dus bij meer dan de helft, ontegenzeggelijk de graad van myopie was toegenomen, terwijl bij niemand een vermindering van graad kon geconstateerd worden.

Dr. Aug. von Reuss ^ onderzocht in 1873 het

\') v. Reüss. Die Augen der Schiller des Leopoldstiidter Gymnasium in Wien. Jahresbericht der Anstalt 1874.

13

Leopoldstiidter Communal, Realund Obergymnasium te Weenen. Hij wendde ongeveer dezelfde methode aan als Erismann , en kwam tot de conclusie, dat de myopie in de hoogere klassen wel toenam, doch niet geregeld, de hypermetropie nam daarentegen in de hoogere klassen en met de levens- en de schooljaren af. Wat den graad van bijziendheid betreft, kon hij wel constateeren, dat de zwakke graden in de hoogere klassen afnamen, maar niet dat in de hoogste klassen ook de sterkste graden van myopie voorkwamen.

In Juni 1873 werden de leerlingen van hetzelfde gymnasium wederom onderzocht. Van de 409 leer-leerlingen waren echter slechts 211 nog aanwezig namelijk 79 Emmetropen, 82 myopen en 50 Hy-permetropen. Van de 79 Emmetropen waren nog 56 of 70.9 % E., 15 of 18.9 ⁰/o waren myopisch geworden en 8 of 10.2 ⁰/o hypermetropisch. Van de 82 myopen waren 23 of 28 ⁰/o stationair gebleven , doch van 50 of 61 % was de bijziendheid toegenomen. De graad der Myopie van hen, die in een jaar tijds bijziende waren geworden, varieerde tusschen Voo en Vm.

Dr. A. Ott ^ en Dr. M. E. Ritzmann onderzoch-

\') Ott und Ritzmann. Program des Gymnasiums zu Seliaffhausen 1873—74.

14

ten in 1873—74 samen het gymnasium te SchafF-hausen met 122 leerlingen en wel onafhankelijk van elkaar cle een met de Snellen\'sche letterproeven, de ander met den ophthalmoscoop. Hun resultaat was dat van de 122 leerlingen, 55 emmetropisch, 7 hypermetropisch en 42 myopisch waren.

Zij waren als volgt over de verschillende klassen verdeeld:

I Klasse 28 leerlingen, daaronder 26.8% myopisch

II » 31 » » 40.3 7o

III » 25 » » 30.0 ^ü/o

IV » 19 » » 47.0%

V » 13 » » 54.0%

VI » 6 » » 58.0%

Ook Ott en Ritzmann schreven een groot deel

van de oorzaken der toenemende myopie aan de school toe. Zij aarzelden niet zich in hun verslag aldus uit te laten: »Wird die Ueberhaufung mit Unterrichtsstunden und hauslichen Arbeiten beibe-halten, so wird unter dem Einfluss derselben und der damit steigenden Vererbung in wenigen Jahr-zehnten die Schuljugend unserer Stadte nur aus Kurzsichtigen bestehen und die Schule wird die zwei-felhafte Genugthuung haben, ein Geslecht von Stu-benhockern und Blinden erzogen zu haben.quot;

Ze vonden vooral in de laagste klassen individuen lijdende aan Accommodatiekramp, en onder de 19

15

personen, die zich van brillen bedienden, vonden ze niet minder dan 7, die een te sterke bril droegen.

Dr. Max Conrad \') onderzocht in het winterhalfjaar van 1874—75 de oogen der leerlingen van 3 gym-nasiën te Königsberg, ten getale van 1518. Hij onderzocht zijne individuen zoowel subiectief als obiectief, en wendde in zooverre een betere methode aan dan zijn voorgangers, dat hij alle oogen ook ophthalmoscopisch onderzocht. In toto vond hij ongeveer dezelfde cijfers als Erismann.

t. w. Erismann

Hypermetropie 43.3 % Emmetropic 26.0 ⁰/o Myopie 30.2 %

Max Conrad vond steeds met den oogspiegel minder myopen dan met glazen, daarentegen steeds meer hypermetropen, zoodat volgens hem ongeveer 10 ⁰/₀ der onderzochten door accommodatiekramp bij het onderzoek met glazen myopisch schenen, terwijl ze later met den oogspiegel bleken emme-tropisch of hypermetropisch te zijn. Conrad meende door zijne navorschingen bewezen te hebben, dat hypermetropic op de school dikwijls in myopie over-

\') Max Conrad. Die Refraction van 303G Augen von Schulkin-dern mit Rücksicht auf den Uebergang der Hypermetropie in Myopie. Leipzig 187G.

16

gaat, hij gaf, evenals Donders , als oorzaak daarvoor hoofdzakelijk aan de voorovergebogen houding van het hoofd, waardoor bloedaandrang naar den fundus oculi ontstaat en sterkere convergentie noodig wordt.

Dr. O. Becker\') onderzocht in 1877 te Heidelberg de leerlingen van het Gymnasium te Heidelberg ten getale van 287 in toto vond hij;

Myopie 35 ⁰/o Hypermetropie 12 ⁰/o Emmetropic 53 ⁰/o Hij vond dat het aantal myopen per klasse met ongeveer 4 ^Ol₀ toenam, tot bijna 100 ⁰/o voor de hoogste klasse en berekende dat het gemiddelde procentgehalte aan myopen voor de Gymnasia was 26 ⁰/o, voor de hoogste klasse gemiddeld 55 ⁰Iq.

Hij zeide: ))Man darf nicht, wie von mancher Seite in übertriebener Eifer geschieht, fur dieses Resultat lediglich die Schule verantwortlich machen, fest steht nur, dass die Zahl der Kurzsichtigen Schülern mit den Schuljahren (dies kriterium ist viel sicherer als die Lebensjahre und Schulklassen) progressiv wachst; in kelner Weise aber ist bis jetzt bewiesen, das dies Resultat eine Folge der gesteigerten Anforderungen der Schule, oder (wie auch schon mit Hinweis aufDeutschland undFrank-

\') O. Becker. Das Auge und die Schule. Vortrag Auszug im Centralblatt für Augenheilkunde 1877 pag. 66.

17

reich behauptet wurde) des Schulzwanges sei, die Befurchtung, dass die Künftige Generation bald nur Kurzsichtige zahlen wird ist also noch nicht nach-weislich begründet.quot;

Om dit bewijs te kannen leveren, zouden jaren lange onderzoekingen noodig zijn. In allen gevalle was de school volgens hem slechts een der veelvuldige invloeden, die myopie bewerkten, daarnaast stond als van evenveel gewicht de persoonlijke en erfelijke dispositie.

E. Pflüger , \') die te Luzern onderzoekingen deed, gaf O. Bekker gelijk, als hij de schooljaren een beter kriterium vond dan de levensjaren, ook hij vond de bijziendheid geregeld toenemende met het aantal schooljaren.

Dr. L. Kotelmann ²) onderzocht te Hamburg de leerlingen (413) van het Johanneum, doch alleen met glazen, zonder acht te slaan op de hyperme-tropen. Hij deed tevens onderzoekingen over de herediteit en vond, dat in \'24 gevallen, waar beide ouders myopisch waren, in 83.3 ⁰/o dezer gevallen ook de kinderen myopisch waren. Was alleen de vader my-oop, dan plantte de myopie zich in 50.8 proc. op de zoon voort, was alleen de moeder myoop dan in 58 ⁰/o.

\') E. Pflüger. Centralblatt für Augenlieilkunde 1877.

-) L. Kotelma.n\'. Die Augen der Gelehrtensohulen des Johanneums in Hamburg. -Nagel\'3 Jahresbericlit 1877 pg., 371.

2

18

Dr. Emil Emmert \') publiceerde in 1877 zijne onderzoekingen van de scholen (waaronder drie gymnasia) in de cantons Bern, SolothurnenNeuenburg. tezamen tellende 2148 leerlingen. Ofschoon hij over \'t algemeen een geringer aantal bijzienden vond, dan in Duitschland en Rusland, kwam hij toch ook tot het resultaat, dat de bijziendheid progressief is gerekend van eene lagere tot eene hoogere klasse, met den leeftijd en met het aantal schooljaren; dit alles niet alleen in aantal maar ook in graad. In toto vond hij;

Emmetropie 9.8 ⁰/o Myopie 12.6 ⁰/o

Hypermetropie 77.0 ⁰/o

Ook hij .verkreeg dus een groot aantal myopen. Tevens bleek hem , dat de gezichtsscherpte bij de my-open in vele gevallen afgenomen was, vooral bij de hoogere graden van myopie.

Dr. O. Just \') te Zittau onderzocht in 1879 onder meer lagere scholen ook een gymnasium en een hoogere burgerschool, het eerste met 194 en de laatste met 293 leerlingen.

Hij deed dit voornamelijk met het doel om uit

19

te maken, of de nieuw gebouwde en beter ingerichte scholen ook het aantal bijzienden hadden doen afnemen. Hij vergeleek het resultaat zijner onderzoekingen met die van Cohn en anderen, die eveneens de leerlingen van gymnasiën en hoogere burgerscholen onderzocht hadden en kwam daarop tot de conclusie, dat ook in de nieuwgebouwde scholen het aantal myopen en de graad der bijziendheid in de hoogere klassen, en met de schooljaren stijgende was, en dat te Zittau minstens evenveel myopen voorkwamen als te Breslau en op andere plaatsen. Hieruit volgde volgens hem, dat goed verlichte en goed ingerichte schooliocalen alleen nog niet in staat zijn de ontwikkeling der myopie te voorkomen.

Zeer interessant zijn ook de mededeelingen van Dr. M. Reich \') te Tiüis, vooral doordat hij zijne onderzoekingen na een tijdsverloop van 6 jaren bij dezelfde individuen herhaalde. Hij onderzocht in 1876 de leerlingen van het gymnasium aldaar, en opnieuw in December 1882. Hij vond echter alleen in de drie hoogste klassen, nog leerlingen terug, die ook vroeger onderzocht waren. Van de 145

\') Dr. M. Reich, llefractionsveranderungen in Laufe van seohs Jahren an 85 Schülern beobaohtet. Arcliiv. 1\'. Ophthalmologie Bd. XXIX II 1883.

20

leerlingen dier klassen in 1876 vond hij in 1882 nog 88 terug.

1876 1882

35 ⁰/o 43 ⁰/o Emmetropie. 25 ⁰/o 50 ⁰/o Myopie.

36 ⁰/o 3.4 ⁰/o Hypermetropie.

3.4 ⁰/o 3.4 ⁰\'o Amblyopia en Astigmatisme.

Echter had hij in 1876 zijne leerlingen niet ophthalmoscopisch onderzocht doch alleen met glazen ; hierdoor kan het onderscheid tusschen de cijfers, die hij in de beide jaren vond, nog wel iets kleiner geworden zijn dan het in werkelijkheid was; want het is mogelijk, dat enkele emmetropen met accommodatiekramp in 1876 voor myopen gehouden zijn.

Van 32 hypermetropen waren geworden 12 of 37 ⁰/o myopisch.

Van 32 emmetropen waren geworden 14 of 44 ⁰I₀ myopisch.

Van 22 myopen waren sterker myopisch geworden 18 of 81 ⁰/o.

Van 22 myopen waren geworden 3 of 13 ⁰ o emmetropisch.

Van de emmetropen bleven dus meer dan de helft onveranderd, van de myopen waren stationair gebleven slechts 5 ⁰i₀ (von Reuss vond na 1 jaar 30 ⁰/o na 3 jaar 12.3 7o), terwijl van de hypermetropen 10 ⁰/₀ onveranderd waren gebleven. Van

24

de in 6 jaar tijds bijziende geworden emmetropen kreeg niemand een hoogeren graad dan — 2.5 D, de meesten slechts — 1.25 a — 4.5 D.

Hoewel niet het onderzoek bevattende van scholen (gymnasiën en Hoogere burgerscholen) wil ik hier toch melding maken van het interessante werkje van Tscherning \') te Copenhagen en wel omdat hij een geheel anderen weg insloeg. Hij onderzocht n.1. geen schoolkinderen, die nog in het tijdperk van ontwikkeling verkeeren, maar volwassenen. Zijn materiaal bestond uit de ingeschrevenen bij de nationale militie, personen van allerlei rang en stand en van ongeveer den zelfden ouderdom n.1. van 48—25 jaar. Zoo onderzocht hij in de jaren 4880 en 4884 samen 7564 individuen, waarvan de meerderheid den leeftijd van 22 jaar had bereikt.

Hij verdeelde hen in zes klassen, daarbij als maatstaf nemende het gebruik dat elk van zijn oogen maakte.

4 klasse — leeraren, studenten

2 » — klerken, boekhouders

3 » — architecten, beeldhouwers, muzikan

ten , etc.

4 » — goudsmeden, instrumentmakers, horlo

gemakers , etc.

\') M. Tscherning. Studier over Myopiens Aetiologi Kjöbenhavn. 1882.

22

5 klasse — timmerlieden, slagers, machinisten, mo

lenaars, barbiers, schoenmakers, etc.

6 » — doofstommen, boeren , idioten, visschers

en dienstboden.

Hij komt tot de volgende conclusies; I. sNserarbeidets Indflydelse paa Myopiens üd-bredelse er evident.quot; Om dit aan te toonen voert hij de volgende tabel aan.

II. De excessive Grader af Myopi 7 — 9.0 fölge en ganske anden Lov for deres Udbredelse, idet de ere omtrent ligelig udbredte i Befolkningen uden Hensyn til Beskaeftigelsen; de maa derfor antages at vaere af en ganske anden Natur end ialtfald Stör-stedelen af de lavere Grader.

III. Wat het aantal hypermetropen betreft, kon hij niet constateeren, dat hun aantal afnam bij de klassen, die hunne oogen meer gebruikt hadden voor arbeid in de nabijheid. Hij zegt hierover, »Forsaavidt kunde altsaa mine lagttagelser synes

23

at stride mod den af nogle Forfattere antagne hyppige Overgang fra Hypermetropi til Myopi; dog kunde denne Overgang gjerne finde Sted ved de lavere Grader af Hypermetropi Z 2,0, som jeg har opfört sammen med Emmetropi. Forsaavidt vilde det stemme godt med Donders Anskuelse, at Öine af udtalt hypermetropisk Bygning sjelden gaa over til at blive myopiske.

Om nog in het kort een overzicht te geven van de resultaten door anderen verkregen laat ik hier een tabel volgen zooals die voorkomt in Dr. H. Cohn. Die Hygiene des Auges in der Schule.

24

25

26

27

EIGEN ONDERZOEK.

Ik richtte mijn onderzoek op de volgende wijze in. Na den naam, de ouderdom en het aantal schooljaren van ieder leerling genoteerd te hebben, trachtte ik mij op de hoogte te stellen van de mogelijk bestaande refractie-anomaliën van zijne familieleden.

Daarop werd de patient op 6 M. afstand van de letterproeven van Snellen geplaatst en dan eerst voor ieder oog afzonderlijk de gezichtsschenpte bepaald. Bleek de Visus niet volkomen te zijn, dan werd getracht, deze door glazen, zoowel sphaerische als cylindrische zooveel mogelijk te verbeteren, waardoor dan tevens de refractie bekend werd; hierbij in aanmerking nemende, dat de graad van myopie aangegeven wordt door het zwakste concaaf, die van hypermetropic door het sterkste convex glas, waarmede in de verte duidelijk gezien wordt.

29

Daar het niet geoorloofd was mydriatica aan te wenden, kan hier alleen sprake zijn van den graad van manifeste hypermetropie.

Ook dan wanneer de kleinste letters op 6 Meter afstand vlug werden gelezen, dus volle gezichtsscherpte aanwezig was, w^rerd steeds, door middel van convexe glazen op het bestaan van hypermetropie onderzocht, daar, de jeugdige leeftijd van de onderzochte personen in aanmerking genomen, zelfs een vrij sterke graad van hypermetropie gemakkelijk door accommodatie kon worden overwonnen.

Het onderzoek op Astigmatiome had op de volgende manier plaats, vooreerst werden door middel van den Stralenkrans de hoofdmeridianen (maximum en minimum) van kromming van de cornea bepaald, daarna werd door cylindrische glazen de visus zoo veel mogelijk verbeterd.

Na dit onderzoek werd in het locaal het zonlicht afgesloten en onderzocht ik ieder oog afzonderlijk met den oogspiegel van Landolt, zoowel in het omgekeerde als in het rechtstandig beeld; in het directe beeld werd tevens de refractie van het oog bepaald.

De verschillen, welke ik verkreeg bij de refractiebepaling door letterproeven en door den ophthal-moscoop waren altijd zeer gering; ik heb steeds het gemiddelde als de ware refractie aangenomen.

30

RUIS HOOGERE BURGERSCHOOL.

33

72

34