97

V. Y , v

^v-?, • A.1

■ .* ^ ^v \\ , . Jquot;\' * t:

v- a._: \' •, Vx ^ -1

KX /S lt; ^{4 1}

ï quot;\' ^ \' /*** gt;, -fe\' / ^J A -m-^ \' ^r ^rt é^iué ^

quot;gt; \'.^^sr M-lÉi

i quot;t \\ jf quot;v gt;- v^ ^ ^

gt; -

■ ï* T^f %■*■$*.;* ■*% ■* ¹

v-\'\'-\'V^ ■• ^v\'

gt; v gt;

• _r « ^ jr te ^ te

gt; lt; i^^r V-- ^

_J \'r ■lt;

■\\f J\\ _rX ■ ^r\\ J-r

v ^ ^ » .-^v ..X? w

gt; v-Tquot; * ¹ . iv A; **

** \' \'x \' gt; w ^ ,

^ lt; ■* ^•. *• gt;v tamp; * v^

te i

SKI-\' -i \' H\' •- %s2

do /ttv $ ft

FASCICULUS

THEOLOGLE MORALIS

cTrastam 1⁰ 9c- occaoionaz-ils ,

2° do usu SlCat-timoHiv.

JUXTA DOCTRINAM

S. ALPHONSI DE LIGORIO,

AUCTORE

JOS. AERTNYS, C. SS. R.

THEOLOGLE MORALIS ET S. LIÏURGI/E PROFESSORE.

a^HLIOTHF.« ;lt; DE^ ^ i-^,r

U T R £ C H T

CCLL. THOMAASSS ; TOBNACI ^z.,

---------VB-II. casterman JT %

EDITOR PONTiriCAUS, EP1SCOPATUS TYPOQRAPHÜS.

BUSCODTTCI

W. VAN GULICK. 188S.

APPROBiTIO.

Subjectus Theoloijice nioralis Fasciculus prclo excudi permittitur, in Confessariorum eruditionem plurimara atquo Pcenitentiura utilitatem ube-rera in lucem cdendus.

P. J. H. EUSSEL, Can. Prey, et Prof.

ad hoc delegatus.

Rureemund» 17 Decembris 1881.

——

LiboUum, cui titulus : Fasciculus Theologie; Moralis, tractans 1° de occasionariis et recidivis, 2° de usu Matrimonii, juxta doctrinani S. Al-phonsi de Ligorio, auctore Jos. Aerlnys, C. SS. B., Thcologiaj moralis et S. Liturgies professore, a duobus Congregationis noatrse theologis, quibus ejusdera examen coramissum fuit, rccognitum et approbatum, potestate nobis a Reverendissimo Patre N. Mauron, ejusdem Congregationis Reotore majore et Superiore Generali facta, in publicam lucem edi permittimus.

In quorum fidera has litteras manu nostra subscriptas et sigillo officii nostri munitas dedimus.

P. OOMEN, C. SS. R.

SUP. PBOV.

Amstelodami 23 Octobris 1881.

GALOPI^E, TYPIS M. ALBEETS. IProprietas iVuctoris sub legis tutela est.

TRACTATUS I.

■ gt;i:

OCCASION ARIIS

ET

REC1DIVIS.

------- oftg

PKOCEMIüM.

Quum in usum alumnorum meorum scripsissem tractatus de occasionariis et recidivis, necnon de usu Matrimonii, nt-pote de materiis admodum practicis maximiqne momenti, eosdem lithograpliia excusos aliis quoque communicaveram. Inde plnres me impulerunt ut in commune bonum eos evulgarem, quorum votis obsecundandum mihi esse existi-mavi. Duo isti tractatus, quamvis in se disparati sint, prac-ticam tamen connexionem liabent in fine, quem mihi pro-posui, qui alius non est quam salus animarum; si nempe conjuges sanctas Matrimonii leges servarent, cunctique Christifideles proximas peccandi occasiones vitarent, mores populi Christiani non male constituti essent, neque tot ani-mffi damnarentur.

Porro, quod primum tunc tractatum attinet, nulla est materia in Theologia morali, quae magis intersit salutis animarum, quam hujus tractatus materia; habitus enim vitiosi et occasiones proximse retia sunt, quibus antiquus seductor innumeras animas illaqueat sibique devinctas tenet. Id nostro sevo quam maxime videmus, quo occasiones corruptionis ex una parte et numero creverunt et periculo, homines ex altera parte easdem non fugiunt; quid mirum deinde, si tot animse pereant? Quo vero tristius est hoe spectaculum, eo efiicacius debet sacerdotum zelum accendere, ut fcetidissimse

— vi —

impietatis efc luxurise eluviei, quantum in Domino possunt, aggeres opponant. Sed hunc in finem necesse est, ut eximia quoque prudentia polleant, qua noverint pcenitentes regere ne aberrent, et corrigere ac reducere aberrantes; qua sciant more periti medici remedia aptare segrotis, ut nee nimis veliementia nee nimis mollia sint. Hanc autem ccelestem prudentiam et postulare debemus a Deo, et discere a peritis-simis ducibus. Inter hosce, nemine inficiante, eminet S. Al-phonsas de Ligorio, quem divina Providentia nostris hisce temporibus suscitavit, ut inter implexas Tlieologoram tum laxiores turn rigidiores sententias tutam sterneret viam, per quam Cbristifidelium animarum Moderatores inoffenso pede incedere possent, (\') et quem idcirco Ecclesia ut Ducem ac Doctorem tutissimum proposuit.

Et re quidem vera, in tota doctrina Morali S. Doctoris spiritus Divini Redemptoris elucet; quod assertum de materia, quam tractamus, paucis argumentis dilucidare juvabit.

I. Quantum ad praecavenda peccata, et consequenter ad fugam occasionum proximarum, S. Alphonsus banc palma-rem regulam statuit, saepiusque inculcat: »Ubi opiniones »benigniores liberant poenitentem a peccato formali, Con-»fessari us debet, quantum Christiana prudentia concedit, »iis uti, dummodo gravi fundamento nitantur. Ubi vero »opiniones benignae adducunt poenitentem in periculum pec-»cati formalis, ut accidit in hac materia occasionis proximse, sexpedit ut utatur sententiis rigidioribus; sic enim magis »consulet suorum poenitentium saluti.quot; (¹) Hsec regula tota innixa est in horrore peccati, qui et ipse emanavit ab amore Dei animarumque zelo, quo S. Doctor aestuabat, et quo

1

Lib. 6. n. 456.

— VII —

ardenter cupiebat offensam Dei animarumque interitum im-pedire. Congruit omnino cum liac Domini nostri sententia: igt;Si manus tua vel pes tuus scandalizat te, abscinde eum, »et projice abs te; bonum tibi est ad vitam ingredi debilem »vel claudum, quam duas manus vel duos pedes habentem »mitti in ignem seternum. Et si oculus tuus scandalizat te, »erue eum, et projice abs te; bonum tibi est cum uno oculo gt;in vitam intrare, quam duos oculos habentem mitti in Dgehennam ignis.quot; (\') Merito igitur, conformiter huic divino oraculo, concludit S. Doctor: »In his omnibus, prsesertim »ubi turpium lapsuum periculum imminet, advertat sedulus »Confessarius, quod numquam crudelius se geret cum pceni-»tente, quam benignius agendo, et quo majorem severitatem »adhibebit, (quantum nempe Christiana prudentia concedit, »ut supra dixit,) eo melius illius saluti consulet. D. Thomas sa Villanova vbcat Confessarios impie pios, qui, ne confiten-»tem contristent, ilium in sua nequitia manere permittunt.quot; Eamdem conclusionem tuetur Ven. P. Segneri, qui alloquens Confessarium dubitantem utrum occasio aliqua necessaria sit necne, hanc ei tradit regulam: »In dubio semper elige par-»tem rigorosam, quia haec, ut vidimus, cedit in majorem spoenitentis favorem: considerando scilicet in uno Hololernis »capite amputato universam victoriae gloriam consistere; uno, »inquam, ictu infinita rescindi scelera.quot; Postmodum, agendo de occasione in esse, hortatur Confessarium, ne fidat horum occasionariorum promissis de deserenda occasione: »Moneo, »ne fidem attribuas ipsis , et ne citra casus extraordinarios, »(qui ab universali regula sunt excepti,) errorem hunc mu-»neri tuo probrosissimnm admittas, absolutionem nempe »conferendo priusquam occasio sit sublata, quando tolli po-

(1) Matth. XVIII. 8. 9. V. 29. 30,

»test. Prius sagitta extrahenda est, ac tum medendum vul-»neri. Obsides antea dandi sunt, priusquam pax firmiter »stabiliatur. Ejiciantur primo abominationes e templo, et »tunc de sacrificiis Domino offerendis cogitandum.quot; (\') Con-sonat omnino S. Leonardus a Portu Mauritio. (^J)

II. Quod deinde attinet ad meros recidivos, prudentem tradit absolvendi facilitatem, quae divinam misericordiam referat, quin peccandi prsebeat licentiam. Divinam refert misericordiam, quatenns docet recidivos rite dispositos or-dinarie absolutionis gratia donandos esse,; (\'¹) hoc mode enim obsequitur Redemptori docenti septuagies septies peccata remittenda esse poenitenti; imitatur patrem amplexantem filium prodigum, necnon Salvatorem ignoscentera Marise Magdalenas et mulieri adulterse. Non prasbet peccandi licentiam, quatenus exigit vera pcenitentise signa et fundatam spem emendationis, (\') memor prsecepti Domini: »Noli te »dare sanctum canibus, neque mittatis margaritas vestras »ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus suis, et con-»versi dirumpant vos;quot; (²) necnon sententise S. Ambrosii (quot;): »Facilitas venise incentivum tribuit delinquendi.quot;

Ut autem appareat quantopere S. Alphonsus patris be-nignitatem cum medici prudentia copulare mediamque viam tenere studuerit, lubet hie aliqua ex ejus scriptis loca pro-ferre, quse id clare demonstrant.

In libro 6. n. 464. liaec scripsit: »Certum est, quod in »hac materia (impertiendas vel differendse absolutionis reci-

1

Instruct. Confess, cap. 5.

2

Matth. VII. 6.

»divis) tam errent, qui aequo sunt faciliores, quara qui »aequo rigicliores sunt in absolvenclo; utrumque extremum gt;perniciosum; multi enim Confessarii ob nimiam facilitatem sabsolvendi causa sunt quod plures animas in perditionem »abeant; sed alii ob nimiam rigiditatem non minoris sunt »detrimenti. Unde baud scio, utrum Confessario minori scru-»pulo debeat esse indispositos absolvere, quam dispositos di-

»nnttere.....Sed quod dolendum est, maxima pars Con-

sfessariorum undique, nullo prorsus signo extraordinario gt;exliibito, indiscriminatim, sine ulla admonitione, nulloque gt;pra3stito remedio, hujusmodi relapsis semper absolutionem »impertiuntur, et hoc est unde ruina tot animarum emanat.quot;

In H. A. tr. 16. n. 105. asseverando rigorosam Confessarii obligationem pro viribus disponendi poenitentes indispositos, baec subjungit: »Satius est, dicebat S. Franciscus Xaverius, »paucas confessiones audire rite factas, quam multas temere »properatas et sine fructu. Quot istorum ad me venerunt »indispositi, et ego, divino auxilio opitulante, disponere cu-»ravi, et dispositos tuto et mea maxima consolatione ab-»solutos dimisi!quot;

Pluribus congerendis supersedeo; postquam enim Sedes Apostolica S. Doctoris doctrinam tot laudibus extulit, ut omnibus notum est, pauca, quae disserui, sufficere ratus sum. Quamobrem concludo praeconio regnantis Pontificis Le-onis XIII., qui loquendo de Morali Tbeologia Alphonsi af-firmat: »Tutam plane praebet normam, quam consciëntie »moderatores sequantur.quot; (\')

In hoc opusculo lector non inveniet controversiam; praxim dumtaxat spectavi; quare animum totum intendi ad regnlas, quas S. Alphonsus tradit, dilucide ac concise exponendas et

(1) Litter® 28 Aug. 1879. Acta S. Sedis Vol. 12. p. 273.

X

probandas. Prse oculis etiam habui nostrorum temporum et locorum adjuncta, pluraque adjeci ex aliis probatis Theolo-gis deprompta, praesertim ex Tractatibus cl. Berardi De re-cidivis et De occasionariis, Edit. 2^a, quibus multum usus sum.

Superest ut lectorem moneam me in allegando S. Alphonso librum Tbeologiae Moralis non nominare, sed numeros tantum, quando citatio ad librum VI. de Sacramentis, pertinet; alias librum simul indicare curavi. In libris allegandis se-quor primitivum eorumdem ordinem. (^!) In citando opere, cui titulus: Homo Apostolic us. utor litteris initialibus H. A.

Ut hoc opusculum, qualecumque sit, quam plurimum conferat ad Dei gloriam animarumque salutem, unice ac summopere mibi in votis est.

In Collegio Wittemii, 3 Septembris 1881.

(1) In comtuodum leotoram, qui editions R. 1\'. Heilig rel R. P. Harin^er utuntur, Sibjungo diflferentiam librorum;

Har.

Edit. Hei\'. Lib. 2.

» 3 » 4. » 5.

Igt;E

OCCASIONARIIS ET RECIDIVIS.

Tractatum in. tres partes dividinaxis, quarum l^a aget de occasionariis in g-enere, S^d de recidivis. 3\' de occasionibvis particularibus.

PARS 1.

De Occasionariis in genere.

Trademus 1° notionem occasionis,

2° obllgationem earn vitandi,

3° officium Confessarii erga occasionarios.

wm i.

NOTIO OCCASIONIS.

1- — Occasio peccati est persona vel res externa, qua; iger constituit hominem in periculo peccandi. Constituitur ergo duobus : olrjecto externo et illecebroso, et propensione interna ad peccandum.

Ad rectam intelligentiam probe distinguenda sunt perku-lum et occasio. Periculum est impulsio ad peccandum; quaj si a persona vel re externa proveniat, ea persona vel res

i

— 2 —

occasio dicitur; si ab intrinseco tantum oriatnr, pnta a das-mone, a complexione, a vitioso liabitn, v. g. dum quis ex propria fragilitate est in periculo se polluendi, vel ex pravo habitu est in periculo blaspbemandi, simplex periculum vo-catur. Nonnulli tamen id, quod ab intrinseco solum impellit ad peccatum, occasionern internam vocant; communiter vero solam personam vel rem externam occasionem appellant. In omni ergo occasione est periculum. sed non omne periculum ab occasione externa oritur.

2. — Divisio periculi. Periculum dividitur in proximum, etiam prohahile sive grave dictum, in quo quis probabiliter lapsurus est in peccatum; non vero in tentationes dumtaxat aut motus sine consensu, etsi bic aliquando, sed raro, fuisset subsecutus ; et remotum seu leve, in quo quis probabiliter non lapsurus est, sive secundum se tale sitquia non multum impellit ad peccatum, sive respectu alicujus, quem parum movet, sive ope prccsidiornrn tale effectum sit, quia homo se contra impulsum munivit; in hoc postremo casu periculum dicitur matericditer proximum, sed formaliter remotum. (n. 425.)

3. — Oivisio occasionis. Occasio est, sicut periculum, proxima vel remota. Proximo, est, quae inducit probabile periculum peccandi; remota vero, quae leve periculum tantum inducit.

Occasio proxima multiplex est: 1° ahsolata, seu per se, in qua homines communiter ut plurimun peccant, v. g. lupanar, pravi libri, cubatio cum persona alterius sexüs in ecdem lecto; relativa seu per accidens, quae talis est respectu alicujus, vel quia in ilia frequenter lapsus est, vel quia, attenta ejus fragilitate, prudenter timetur ipsius lapsus, v. g. chorese, cauponae, commoratio cum puella venusta. Quare, sicut occasio per se proxima potest valde pio et canto esse remota, ita contra per se remota poterit debili et in vitium, prassertim turpe, proclivi esse proxima.

2° Continua, seu in esse, quae continue prassens est, quin quaeratur, v. g. concubina vel ancilla, quacum quis habitat et peccare solet, vel pravus liber, quem domi retinet:

— 3 —

interrupta, quae absens est, et per intervalla quseritur, v. g. lupanar, caupona, pravum consortium, amasius vel amasia.

3° Voluntaria, quae facile seu sine gravi detrimento di-mitti potest: necessana, sive physice sive moraliter, quae removeri vel absolute non potest, vel non sine peccato, aut gravi scandalo, aut magno detrimento famae vel fortunae. Physice necessaria erit v. g. detentio cum concubina in eodem carcere, in eadem navi in medio maris: moraliter v. g. maritus respectu uxoris; filius vel filia-familias, qui domi habens occasionem, non potest domum relinquere; officium medici; militia, (n. 452. 455.)

4. — Quaestiones. Qu.-ku. 1°: Quibus indiciis dignosci possit periculi probalilitas, quce occasionem aliquam facit proximam ?

Resp. 1° A priori dignoscitur tum ex objecti illecebra, tum ex fragilitate personae, ex passione, ex vehementi ten-tatione, ex habitu vitioso, aliisque circumstantiis, quando nempe, his attentis, prudenter judicatur adesse proximum periculum lapsus. Hinc v. g. ancilla vivide sollicitata ab hero, si sit fragilis et parum devota, erit in occasione proxima, licet nondum peccaverit: secns vero, si asset pietati dedita et cauta, et opportuna adhiberet remedia ad tentationes heri repellendas ac passioni obviandum.

2° A posteriori dignoscitur per experientiam, ex fre-quentia lapsuum. Ad occasionem proximam constituendam non requiritur ut quis fere semper aut frequentius in ea cadat, sed sufiicit ut frequenter labatur; frequens enim lapsus in praeterito probabilem reddit lapsum in futuro. (n. 452. Cardenas, part. 1. tr. 1. disp. 18. n. 13. Billuart. de Poenit. diss. 6. art. 10. § 5. Berardi. de occas. n. 13).

Frequentia autem lapsuum vel relativa est vel ahsoluta. Relativa computatur juxta numerum vicium, quibus quis occasioni fuit expositus, et aderit e. g. si quis in duo-decim visitationibus soleat peccare quinquies vel sexies; item si solum ter aut quater in anno foerainam inviseret, et cum ea ut plurimum peccaret, imo si semel tantum in anno visitaret, et nihilominus semper peccaret. (n. 452.) Ahsoluta

— 4 —

Tero erit, dum numerus lapsuum in se consideratus nota-bilis est, ut si duae personae, quae singulis Dominicis con-veniunt, decies vel duodecies per annum labuntur.

Alterutra frequentia sufficit ad constituendam occasionern proximam. (Prax. Conf. n. 70. S. Leon a Port. Maur. Dis-cors. mist. n. 18. 20. Konings. n. 1430.)

QuyER. 2° Quilms indiciis cognosci possit, occasionern ex proxima remotam evasisse ?

Hesp. Prsecipue ex sequentibus: 1° Si ex sufficienti expe-rientia pateat frequentiam lapsuum cessasse.

2quot; Si qua causa supervenerit, quae evidenter destruat gravitatem periculi, v. g. matrimonium, discordia perma-nens. Haec colliguntur ex S. Alph. n. 452. (Palaus. tr. 2. disp. 2. punct. 9. § 3. n. 1G. Sanch. Dee. lib. 1. cap. 8. u. 2. Salmant. tr. 6. cap. 5. n. 63.)

CAi^T m.

OBLIGATIO VITANDI OCCASIONES PECCATI.

5. — Principia. I. Obligatio non peccandi mortaliter, affert obligationem gravem vitandi ejus periculum proximum. Rationes sunt, quia 1° qui sub gravi tenetur ad finem, sub gravi tenetur etiam ad media moraliter necessaria et possi-bilia; sed vitare pericula gravia et vitabilia est medium moraliter necessarium ad peccata ipsa vitanda, et est etiam medium moraliter possibile; ergo; 2\'^:, quando aliquid efficere est peccatum mortale, est etiam peccatum mortale exponere se sine necessitate proximo periculo ejusdem effectüs; quia in rebus moralibus facere et exponere se sponte proximo periculo faciendi fere fequiparantur; 3° non licet sine justa causa, uti opinione probabili cum periculo damni alieni, a fortiori non licebit cum periculo proprise animse. Inde sequitur, hominem toties mortaliter peccare, quoties sine ulla necessitate periculo proximo se exponit, etiam tum, cum in eo non cadit.

Exponere se periculo remoto peccandi mortaliter, non est peccatum, si adsit aliqua causa, vel aliqua cantela adhibea-tnr; secns veniale erit. (Lib. 5. n. G3. 6. Lugo, de Pwnit. disp. 14. n. 157. Sanch. Decal. bh. I. cap. 8. n. 4.)

II. Ex morali necessitate licet se exponere periculo proximo peccati mortalis, dummodo homo aptis mediis contra periculum se muniat. Ratio est, quia tunc potius dicitur invitus periculum subire, quam illud amare, et ideo, si se roboret per actus internos, puta per intensum propositum, orationem, etc., providebit Deus ne in illo cadat; quo pacto periculum redditur remotum. Unde patet hominem semper teneri vitare periculum formule, sive per fugam, sive per praesidia. (Lib. 5. n. 63.)

III. Obligatio vitandi pericula peccandi affert eamdem obligationem vitandi occasiones proximas. Ratio, quia proxi-mum peccandi periculum continent. Constat insuper ex prop. 02 et 63 damnatis ab Innoc. XL, quarum prior est: »Proxi-»ma occasio peccandi non est fugienda, quando causa aliqua »utilis aut honesta non fugiendi occurrit,quot; et altera: »Lici-»tum est quaerere directe occasionem proximam peccandi ■» pro bono spirituali vel temporali nostro vei proximi.quot;

Dico: proximas; quia non existit htec obligatio vitandi occasiones rernotas; turn quia non inducunt proximum periculum, tum quia plerumque tales occasiones moraliter vitari nequeunt, alioquin deberemus de mundo exire, ut ait Apostolus , I. Cor. V. 10., in quovis enim hominum statu oc-currunt.

Porro, duo simt modi vitandi occasionem: 1° phijsice seu materialiter, quando locum habet physica separatio, v. g. si concubinus ejicit e domo concubinam; 2° moraliter seu formality, quando sine physica separatione destruitur periculum per alia media. Primus modus abhiberi debet cum occasione voluntaria; quia ille, qui vult manere in periculo proximo labendi, non habet propositum effiax non peccandi. Secundus modus sufiicit cum occasione necessaria; quia ille, qui ex necessitate manet in periculo, potest sperare divinum auxilium ad resistendum.

— 6 —

6. — Quaestiones. Qiler. 1° An aliquando sufficiat vitare occasionem proximam voluntariam formaliter sine separatione ?

JR.esp. Si sermo sit de vera occasione proxima, quam nempe associat vel frequens lapsus, vel passio vivida, vel habitus vitiosus, vel fortis tentatio, non adsunt alia media sufficientia ad destruendam periculi gravitatem sine separatione; Deus enim temerarios non ad ju vat, et experientia plus nimio id demonstrat. Hoc cumprimis valet in materia luxuriae, de qua ait S. Isidorus apud S. Thomam: »Magis »per carnis luxuriam humanum genus subditur diabolo, »quam per aliquod aliud; quia scilicet difficilius est vin cere »vehementiam hujus passionis.quot; (\') Unde, quanto major est hsec difficultas, tanto minus fortitudinis habet homo, ut per actus internos evadat periculum formaie, atque adeo ad evadendum illud necesse est occasionem externam vitare. (n. 454. 458. S. Leon. Disc. mist. n. 17.)

Qü/ER. 2° Qucenam remedia adhihere debeat homo constitutus in occasione necessaria ?

liesp. Exponentur infra n. 10.

Qu/Er. 3° An homo, qui in occasione necessaria, non ohstan-tibus rernediis, semper eodem modo relabitur, teneaiur deserere occasionem cum quocumque incommodo vel damno ?

liesp. Expendetur infra, n. 10.

CAi\'UT ffl.

OFFIC IUM CONFESSARII ERG A OCCASIONARIOS.

Art. I.

ERGA ILLOS, QUI VERSANTUR IN OCCASIONE PROXIMA VOLUNTARIA.

7. — Praemittendae sunt propositiones hac in re damnatar; nempe prop. 61. damn, ab Innoc. XI: »Potest aliquando »absolvi, qui in proxima occasione peccandi versatur, quam

(•1) 2. 2. qu. iM. a. 3. ad i.

»potest et non vult omittere, quinimo directe et ex propo-»sito quaerit aut ei se ingerit,quot; et prop. 41. damn, ab Alex. VII: »Non est obligandus concubinarius ad ejiciendam con-»cubinam, si haec nimis utilis esset ad oblectamentum con-»cubinarii, vulgo regalo, dum, deficiente illa, nimis aggre »ageret vitam, et alife epulae tsedio magno concubinarinm »afficerent, et alia famula nimis difficile inveniretur.quot;

8. — Regulse. I. Occasionarii babentes occasionem inter-ruptam, possunt bis terve absolvi, antequam occasionem deseruerint, si sincere promittant se eam derelictnros esse. Ratio est, quia, si Confessarins poenitentes apte exbortetur, per duas vel tres vices firmo eorum proposito credi, fideli-tasque sperari potest, (n. 452. 454. Pj-ax. Conf. n. 66. Viva. in prop. 41. damn, ah Ale.v. VII. n. 16. Mazzot. tv. 6. disp-2. qu. 4. cap. 3. § 2.)

II. Si postea emendatio non appareat, differri debet absolu-tio, usquedum de facto occasionem deseruerint, nisi signum extraordinarium dispositionis ostendant. Ratio prioris, quia post repetitas inconstantias prassumenda est infirmitas propositi; ratio posterioris, quia tale signum firmam voluntatem denotat.

Dictum est: si emendatio non appareat; quia si pcenitens aliquam emendationem ostendat, etsi non prorsus se absti-nuerit ab occasione adeunda, et timendum sit ne absolu-tionis dilatio animae poenitentis magis noceat quam prosit, absolvi poterit; quia emendatio satis indicat sincerum propo-situm, et spem ingerit brevi secuturas totalis emendationis. (n. 454. Prax. n. 66.)

Signa porro extraordinaria quae sint, dicetur infra n. 16, qu. 2. H;ec cum primis apparere solent tempore Missionis in iis, qui diligenter concionibus interfuerint et hoc tempore a peccato abstinuerint; quare absolvi possunt, etiamsi promissionem vitandae occasionis saepius bactenus infregerint.

III. Occasionarii babentes occasionem in esse, ordinarie loquendo, ne prima quidem vice absolvi possunt, priusquam occasionem dimiserint, quantumvis promittant se eam di-missuros esse. Ratio est proximum periculum infringendi propositum, eo quod ablatio ejusmodi occasionis propter

— 8 —

magnam animi adhsesionem exigat arduam suiipsius victo-riam, ita ut pcenitens objecti prsesentia fascinatus facile redeat ad vomitum. Quare pcenitens, qui hoe advertens vellet huic periculo teraere se exponere, esset indispositus, et Confessarius, qui tali periculo poenitentem exponeret, pec-caret tam contra officium judicis, absolvendo indispositum, quam contra officium medici, non applicando remedium ne-cessarium. (n. 454. Prax. conf. n. 66.)

Dictum est : ordinarie hquendo; quia dantur exceptiones, dummodo pcenitens firme promittat se occasionem quam primum sublaturum esse. Excipitur nempe 1° Si pcenitens compunctionem et propositi firmitatem modo extraordinario ostendat; quia tunc prudenter sperari potest propositi ex-secutio. (n. 454. Prax. n. 67.)

2° Si occasio talis sit, quae dimitti possit quin pcenitens magnam vim sibi inferre debeat, v. g. pravi libri; colligitur ex ratione, qua S. Alpli. n. 454. et 464. probat regulam. (Berardi. n. 44.)

3° Si gravis causa cogat ut statim absolutio concedatur; qaia ex gravi causa et cum debitis cautelis licet se et alterum exponere periculo, quod tune remotum redditur; proinde, cum pcenitens est in quadam necessitate recipiendi absolutionem antequam occasionem tollat, censetur ac si esset in occasione necessaria, adeoque liabet jus ut statim absolvatur. (n. 454. Prax. n. 67.)

Hsec tertia exceptio occurrit in pluribus casibus, nempe n) Si pcenitens est in periculo mortis, et occasio statim expelli nequeat, sive quia non adest tempus, sive quia «ravis infamia vel grave scandalum ex tali dimissione sub-

O o

oritura sunt, prout saepe contingit. (n. 455. Prax. n. GS.)

Ij) Si ad eumdem Confessarium redire nequeat, vel non nisi post longum tempus, et magnum incommodum illi sit repetere confessionem apud alium. Ratio est magnum onus aut repetendi confessionem apud alium, aut diu manendi in statu peccati. (n. 454. Prax. n. 67.) Idem valet, si pcenitens confiteatur in loco a proprio domicilio valde dissito, ita ut magnum onus esset redeundi. (Berardi. n. 45. 171.)

c) Si necessitatem liabeat eadem vel postera die Matri-monium ineundi aut Communionem recipiéndi, quatenus absque gravi infamia abstinere nequeat. (Lib. 3. n. 436.)

d) Si confiteatnr tempore Missionis, et intra idem tempus occasionem dimittere absque infamia minime possit, quod plerumque evenit. In hoe casu amotio occasionis ad aliquas hebdomadas post Missionem reponenda est, exigendo tamen statim , si fieri possit, aliquam cautionem, v. g. re-nuntiationem conductionis, et remedia praescribenda sunt ad praecavendum relapsum. (S. Leon, a Port. Maur. Disc. mist.

Ti. 22.)

e) Si prudens timor adsit ne pcenitens ob dilationem absolutionis, cum necdum inconstans fuerit, a Confessione alienetur et in peccatis tabescat; quia tune dilatio periculum infringendi propositum potins augeret. (Berardi. n. 49. 50.)

In memoratis casibus Confessarius poenitentes admonere deberet, ne confidant se in posterum obtenturos esse abso-lutionem, nisi promissis steterint.

IV. Occasionarii in esse, si recidivi sint, absolvi nequeunt, nisi signum extraordinariuni dispositionis ostendant. Ratio est tum suspectum propositum illius, qui fefellit ejusmodi promissa, tum majus periculum inconstantise futime. (n. 454.)

Recidivi in occasionem sunt, qui promissioni de removenda occasione, jam antea facta;, infideles extiterunt. (n. 454.)

V. Hisce occasionariis recidivis, licet signo extraordinario dispositionem ostendant, Confessarius ex officio medici dif-ferre debet absolutionem, si commode possit, usquedum occasionem dimiserint. Ratio est, quia post irrita promissa dilatio absolutionis evasit remedium magis necessarium ma-gisque eflamp;cax. (n. 456. 463. 464. Prax. n. 69.)

Dictum est: si commode possit; quia, si qua causa gravis prudenti Confessario suadeat melius aut necessarium esse ut absolutio concedatur, ea concedenda erit. Causte ejusmodi sunt v. g. periculum mortis, impotentia redeundi, necessitas Matrimonium vel Eucharistiam suscipiendi, tempus Missionis, prout in regula III explicata? sunt. (Berardi. n. 53. 54.)

— 10 —

Art. II.

ERG A II,LOS, QUI TERSANTUE IN OCCASIONE PROXIMA NECESSARIA.

9. — Regulae. I. Qui versantur in occasione necessaria, absolvi possunt, quin occasionem deserant, modo mediis praescriptis uti velint. Ratio est, quia ex una parte nemo tenetur ad id quod vel pliysice vel moraliter impossibile sit, et aliunde occasio peccandi non est in se peccatum, nec in necessitatem peccandi hominem conjicit; ex altera parte spes est fore ut poenitens fideliter exsequendo remedia prtescripta periculum superet, et hoc modo occasionem proximam convertat in remotam. (n. 455.)

II. Ejusmodi occasionariis, si recidivi sint, differenda est absolutio, nisi signum extraordinarium dispositionis exhi-beant. Ratio est suspicio infirmi propositi, ut infra expo-netur. n. 15.

llecidivi hie designantur illi, qui jam moniti a Confessa-rio media praescripta neglexerunt, et eodein modo relapsi sunt. (n. 45(3.)

10. — Quaesiiones. QuiER. 1° Qimnam remedia Confessarius assignare deheat ponnitenti const\'duto in occasione necessaria?

J\'esp. Oportet 1° diminuere vim occasionis. Non raro pauca verba forti animo dicta, seria comminatio aut exprobratio, hiatus oris ad clamandum, referre rem alicui qui possit remedium apponere, sufficiunt ut perfidus insidiator animo dejiciatur et ab omni molestia cesset. Deinde debet vitare ne solus cum sola versetur, fugere omnem familiaritatem, et, quantum fieri potest, etiam aspectum complicis, de eo non loqui, non cogitare, et similia.

2° Diminuere vim passionis, nullum prsebendo ei fomen-tum per otium, libertatem sensuum, pravas cogitationes, pravas lectiones, intemperantiam, etc.; item illani subjiciendo per laborem, jejunia et alias macerationes, si possibile sit.

3° Augers vires spirituales, oratione, frequentia Sacramen-torum et meditatione asternaruui veritatum. Quoad orationem,

— 11 —

quolibet mane et vespere, praacipue vero adveniente tenta-tione, Deum et B. Virginem deprecetur; quotidie, praesertim mane, ante imaginem Crucifixi renovet jiropositum non amplius peccandi etc.; precibus, si possit, eleemosynas con-jungat. Quoad frequentiam Sacramentorum, vix est aliud efficax remedium prester freqn entissimam Confession em cum uno eodemque Gonfessario docto et pio, speciatim redeat ad Con-fessarium statiin post lapsnm. Demum quoad meditationem veritatum asternarum, quotidie serio recogitet de morte, de judicio divino, et de a\'ternis cruciatibus ; in quem finem optime deserviet opus S. Alphonsi: Prceparatio ad mortem; demum, si fieri possit, exercitia spiritualia obeat. (n. 455. Prax. Conf. n. G8. Berardi. n. 79—83.)

Sedulo porro notandum, poenitentem teneri remedia, qiia3 in ejus potestate sunt, adhibere; secus enim occasio quidem necessaria, sed periculum voluntarium esset, quemadmodum in periculo naufragii tabulam quisque arripiet, cum navis deest qua evadat. Confessarii itaque partes sunt poenitentem de hac obligatione admonere, illique remedia, quae conveni-unt, assignare; dico: quev conveniunt; non enim adhibenda sunt omnia simul, sed modo ista modo illa, usquedum, adjuvante gratia Dei, optatus effectus obtineatur. (Lib. 5. n. 63. Segneri. Instruct. Conf. cap. 5. Cardenas, part. 4. diss. 40. n. 65—67. Berardi. loc. cit.)lt;

Qu.ee. 2° An painitens qui, non ohstaniihus remediis, semper eodern modo relabitur, cogendus sit ut cum quocumque incommodo vel damno occasionem deserat ?

Rcsp. Dist. 1° Casu, quo remedia pnescripta neglexerit, dimittendus est sine absolutione, ut remedia exsequatur, nisi forte extraordinaria signa doloris exliibeat. Ratio, quia tunc dimissio medium sufficiens, at simul necessarium est-(n. 456.)

2° Casu, quo remedia prsescripta adliibuerit , nonnulli negant, modo seriö proponat emendationem. At sententia verior et communis affirmat, nempe in casu extremo, quando post multa experimenta nulla emendaiio nec prohabilis spes emendationis -apparet. Ratio est, quia tunc periculum peccati

— 12 —

est formale, et a peccato sejungi non potest, consequenter reraotio occasionis fit unicum medium salutis, adeoque urgent verba Cliristi apud Matth. XVIII. 9.: »Si oculus tuus »Hcandalizat te, erue eum, et projice abs te: bonum tibi est »cum uno oculo in vitam intrare, quam duos oculos baben-»tem mitti in gebennam ignis;quot; et XVI. 2G.: »Quid prodest »liomini, si mundum universum lucretur, animse vero suas »detrimentum patiatur? Aut quam dabit homo commuta-»tionem pro anima sua?quot;

Excipe casum , quo pcenitens signa doloris ostenderet tam extraordiuaria, ut prudens emendationis spes concipi posset, (n. 457. Prax. Confess, n. GO. H. A. tr., ult. n. 7. Confess, dirett. cap. 15. n. 11.)

NOTANDUM.

11. — Omnes conveniunt, inquit S. Alpli., semper ex-pedire, quando commode fieri potest, absolutionem differre occasionariis, donee occasionem deseruerint, vel, si necessaria sit, per aliquod tempus media impleverint. Imo, censet S. Doctor Confessarium ad id teneri; quia tamquam medicus tenetur eligere remedia aptiora; nullum autem absolutionis dilatione aptius est ad stimulandum pcenitentem ut remedia exsequatur. (n. 456. Prax. n. 69.)

Porro non expediret dilatio 1° tempore Missionis, 2° si prudens timor subesset, ne pcenitens aut non, ant non nisi post longum tempus reversurus esset. (Berardi n. 107— 114.)

PARS II.

De Recidivis.

Expendemus 1° notionem recidivi,

2quot; officium Confessarii erga habituates et recidives.

NOTIO RECIDIVI.

12. — Habitus seu consuetudo peccati est facilitas com-mittendi aliqiiod peccatum, actibus repetitis comparata.

Hdbituatus sen consuetudinarius in acceptione theologica vocatur, qui contraxit habitum alicujus peccati, quem non-dum confessus est.

Recidivus dicitur, qui post Coufessionem in eumdem habitum peccati relabitur.

Cum recidivo ergo in habitum peccati confundendus non est recidivus in peccatum absque habitu. Sermo nobis liic est de solo recidivo consuetudinario. Neque confundendus est recidivus e.v occasione cum recidivo in occasionem peccati, de quo in Parte I locuti sumus: prior designat relapsum in habitum peccati, non ex fragilitate iutrinseca, sed ex occasione extrinseca, quam frequentat aut domi retinet; posterior est, qui Confessario fidem de removenda occasione fefellit, et occasionem denuo adiit vel non expulit, sive habitum peccandi simul habeat vel eo careat.

13. ■— Notanda. 1° Quot actus ad pravum habitum constituen-dum sufficiant, pendet a difficultate vel facilitate, qua homines diversa peccata committere consueverunt; unde quo facilius aliquod peccatum committi soleat, eo plures actus intra

certum tempus requiruntur. Porro, facilius coramittuntur peccata cordis et oris, quam operis; facilius opera non consummata, quam consummata; inter opera consummata facilius admittuntur ea, quae solitarie, quam ea, qiue cum alio patrantur. De csetero, certus numerus prudenti arbitrio ajstimandus est.

Hiuc a) in peccatis operis quinque lapsus in mense suf-ficere possunt, modo inter ipsos aliquod intervallum inter-cedat :in peccatis vero luxurine consummatie, quae complicem habent, ut in fornicatione , sodomia, bestialitate, multo minor numerus sufficere potest, v. g. semel in mense per annum. (Prax. n. 70.)

h) in peccatis oris vel cordis multo major numerus requi-ritur, v. g. bis terve in liebdomade.

2o. Distingnendi sunt recidivi a.) incontinentes, seu ha-hituati in peccato tantum, qui peccant solum ex impetn passionis seu ex fragilitate, ita ut habitualiter ipsorum voluntas sit peccato contraria, quod ideo, transacto passionis impetu, abhorrent; contingere solet in blaspbemiis, impre-cationibus, et saepe etiam in pollutione; b) internperati, seu hdbituati in voluntate peccandi, qui peccant ex habituali affectu ad peccatum, seu ex propria electione, et ideo etiam sine pnevio impulsu passionis vehementis; accidere solet in odio, furto, turpi amore, utpote quae voluntatem devinciunt. Ita Berardi n. 54. ex S. Thoma 2. 2. q. 156. a. 3.

tkmi e

OFFICIUM OONFESSARII ERGA HABITUATOS ET RECIDIVOS.

14. — In liac materia S. Alphonsus mediam tenet viam inter laxismum et rigorismum. Laxistas docent recidivos censendos esse dispositos adeoque absolvendos esse toties quoties ore affirmant se dolere et proponere emendationem. Ratio eorum est, quia Confessarius debet semper crcdere

poenitenti. Damnata est hasc doctrina ab Innoc. XI in prop. 60^a: »Poenitenti habenti consuetudinem peccandi contra le-»gein Dei, naturae , aut Ecclesiae, etsi emendationis spes »nulla appareat, nee est neganda nee difFerenda absolutio, »dummodo ore proferat se dolere et proponere eniendatio-»nem.quot; Porro, nulla est spes emendationis in recidivo, de quo in sententia laxistarum , nisi quod »ore proferat se »dolere et proponere emendationemquin det signum suf-ficiens quo colligatur eum loqui ex animo; quod reprobatur in propositione damnata. Unde simul infertur, non posse Confessarium semper credere testimonio poeuitentis. (n. 459. Garden, part. 4. diss. 39. n. 50—64.)

Rigoristse tradunt recidivos numquam censendos esse dis-positos, nisi diuturna experientia emendationem probaverint. Falsa est et hsec doctrina; quia consuetudinis eradicatio non est dispositie ad Sacramentum Pcenitentife requisita, sed effectus quem producere debet, ut docet Trid. sess. 14. cap. 8.; sola dispositio necessaria est conversio cordis, quaa in instanti fieri potest, (n. 459.)

15.— Regulae. I. Habituatus absolvi potest, etiamsi nulla emendatio pracesserit, modo eam serio proponat. Ratio est, quia spontanea confessio est signum contritionis, nisi obstet positiva prajsumptio in contrarium; pravus autem habitus per se non dat prsesumptionem infirmse voluntatis, (n. 459.)

Verumtamen, si habitus esset valde\' radicatus, potest Confessarius, si poenitenti profuturum judicet, ad breve tempus absolutionem diit\'erre, tum ut exploret quomodo pceni-tens remedia exsequatur, tum ut. bic de suo vitio majorem horrorem concipiat. (Prax. n. 70.)

II. Recidivi, qui jam moniti a Confessario, redeunt cum eodem pravo habitu, nullo adhibito conatu, nee ullo im-pleto medio ex iis quae Confessarius praescripsit, absolvi non possunt, si sola signa ordinaria dispositionis afferant. Ita S. Alph. cum communi, contra Sancium, Faure, Bal-lerini, et alios remissiores theologos. Ratio est prudens suspicio infirmi propositi; qui enini firmiter proponit rem

sibi moraliter possibilem, non ita facile sui propositi obli-viscitur, sed saltern per aliquod tempus perseverat, et dif-ficilius aut rarius cadit. Istis ergo, utpote dubie dispositis, regulariter concedi nequit absolutio.

Dl), communiter censent ejusmodi recidivos ter quaterve absolvi posse; sed S. Alph., cum S. Carolo Borrom., S. Franc. Sales, et aliis, eorum opinioni non acquiescit; quia ratio adducta existit post primam Confessionem, sicut post plures. Atvero post plures Confessiones, si pcenitens plermn-que statim reciderit, post duos nempe vel tres dies a Ccm-fessione facta, quin ullo modo tentationi obstiterit moraliter certus videtur doloris ac propositi delectus; in hoc conve-niunt DD. (n. 459. 505. Prax. Conf. n. 20. in fine. Vind. Alph. part. 6. cap. 1.)

Id porro animadvertere oportet, defectum veri propositi magis ex neglectu remediorum, quam ex multiplici relapsu dignosci; quia facilius est adhibere remedia, quam abstinere a peccato, propter vehementem in illud propensionem ex consuetudine. (Billuart. diss. G. art. 10. § ti. Dico 3°. Se-gneri. Instruct, pocnit. cap. 8.)

III. Recidivos, qui non satis dispositi ad Confessionem accedunt, tenetur Confessarius, quantum valet, paterna ac fervida exhortatione disponere. Ita contra Rigoristas, qui tales illico dimittunt. Ratio est, quia ex officio medici debet morbo poenitentis promptam apponere medelam, exemplo boni Samaritani oleum et vinum statim adhibentis. Idem tradit Leo XII in Constit.: Charitate Christi. 25 Dec. 1825.

Hunc in finem debet ptenitenti exponere deformitatem jpeccati, valorem divintc gratiae, periculum damnationis, et similia. (n. 608.)

»Quod si (Confessarius) prtestare prtctermittat, inquit »laud;itus Pontifex, profecto non magis ipse dicendus est »par at us ad audiendmn, quam cajteri ad confitendum, ac-scedere.quot;

Hsec autem exhortatio rite facta, persaipe, saltern si pcenitens non valde peccato adhiereat, optatum consequetur eftectum. Ita Leo XII in cit. Constit., contra illos remis-

siores theologos, qui exhortationi quasi infallibilem attri-buunt efficaciam.

IV. Si, non obstante exhortatione, recidivns non rite dispositus renianeat, differenda illi est absolutio nsquedum appareat prudens signum emendationis. Ratio est, quia id exposcit Confessarii officium, turn judicis ne Sacramentum nullitati exponat, turn medici ut poenitentem ad emendatio-nem provocet. (n. 459. Vind. I. c. § 2.)

Dilatio absolutionis semper humanissimis verbis imponenda est. (Prax. Conf. n. 5. Leo XII. Const it. cit.)

Nihilominus, si gravis urgeat causa, excipiuntur nonnulli casus, in quibus recidivns dubie dispositus, qui nempe nou-nisi signa ordinaria dispositionis ostendit, sub conditione ab-solvi poterit. Ratio est, quia, quando ex dilatione absolutionis multo majus timetur malum, quam speratur bonum, bonum poenitentis postulat ut Sacramentum periculo nulli-tatis exponatur. (n. 28. 431.)

Casus isti fere sunt sequentes: 1° In periculo mortis, ne pcenitens certfc damnationi exponatur.

2° Si sit semifatuus vel puer nondum perfecte rationis compos, et recidivns in peccata dubie mprtalia; quia ex una parte indigent absolutione, ne, forte in peccato mortali remaneant, ex altera vero parte dilatio absolutionis in illis efficaciam non habebit.

3° Si juste timeatur ne sine absolutione dimissus ad Con-fessionem amplius rediturus non sit et in peccatis tabescat. Hie lugendus casus nostra tetate, ob labentem Mem, multis in locis saepius occurrit.

4° Si sit in necessitate eadem vel postera die Matrimo-nium ant Eucbaristiam suscipiendi, ad evitandam gravem infamiam, et pr;«videatur quod secus ea Sacramenta sacrilege recepturus sit.

5° Si non posset ad Oonfessionem redire, nisi post longum tempus; quia diuturna dilatio fructum non atferet et poenitentem diu relinquet in peccato. Sed hoc non valet pro recidivo in omissionem restitutionis, reconciliationis, occa-sionis removendffl, etc. (n. 432.)

— 18 —

V. Recidivi, qui praebent signum extraordinarium dispo-sitionis, ex officio judicis toties quoties absolvi possunfc. Ita S. Alpli. contra Rigoristas. Ratio est, quia ejusmodi signa tollunt suspicionem indispositionis, quam prsebet relapsus. (n. 459.)

Circa banc regulam notanda sunt: 1° recidivus prima vice rediens facilius absolvi poterit, quam secunda aut tertia vice; signa enim extraordinaria eo facilius obtinentur a Confessario, quo promptius falcem ad radicem mittit, et eo minora exiguntur signa, quo minus multiplicata sunt indispositionis indicia, quandoquidem, juxta tritum, peccata »assueta vilescunt;quot; quo diuturnior ergo relapsus, eo minor peccati horror. (Viudic. Alpli. Tom. 2. pag. 378.)

2\' Facilius absolvi possunt recidivi incontinentes quam in-temperati, quia in illis Confessarius perssepe inveniet vel inducere poterit signum aliquod extraordinarium, in bisce vero paucies. Unde facilius absolvi possunt recidivi in blas-phemias, quam in alia peccata odii, furti, aut libidinis, quibus habitus fortius inhseret, ob majorem passionem qu» in illis invenitur. (Prax. n. 75.)

VI. Recidivo disposito potest et debet aliquando Confessarius ex officio medici absolutionem differre, si pro ejus emendatione utile vel necessarium esse censeat. Ratio, quia inter duas medicinas medicus eligere debet illam, in qua major spes salutis reponenda est. (n. 459. Vind. part. 6. cap. 2. § l.j

Utrum expediat ssepe uti hoc remedio, pandetur infra Qu. 4.

16. — Quaestiones. QüjER. 1° Qnwnam sint signa ordinaria dispositionis ?

Resp. Ipsa confessio rite facta, et protestatio poenitentis asserentis se dolere ac proponere. Quisquis enim ad Sacra-mentum accedit, dispositus praesumitur, quando nihil obstat in contrarium. (n. 459. Prax. n. 71.)

Qojkr. 2° Quainam sint signa extraordinaria. sive pccii-liaria ?

Resp. S. Alph. novem enumerat, quae ad duo revocari

— 19 —

possunt, nempe aliquod emendationis studium, et specialis manifestatio doloris.

I. Aliquod emendationis studium, puta 1° Adhibitio medio-rum, v. g. si poenitens diligenter occasionem vitaverit, media a Confessario prtescripta exsecutioni mandaverit, pre-ces, eleemosynas etc. adhibuerit ad vitium exstirpandum. 2° Perseverantia per aliquod tempus, v. g. absolute loquendo, per tres fere hebdomadas, vel, relative ad tentationes, per unam alteramve liebdomadam, cum antea solebat pluries in bebdomada prolabi. (Vindic. Tom. 2. p. 279.\') Ea conti-nentia contingere potest post Confessionem, quod melius signum \'est, vel etiam antequam ad Confessionem accedat, ut se ad eam disponeret. 3° Difficilior aut rarior lapsus: dijficilior, id est, post notabilem resistentiam; rarior, nempe in iisdem occasionibus et tentationibus.

II. Aliqua specialis manifestatio doloris, v. g. 1° Lacrymae et snspiria, saltem ut plurimum, sed prsesertim cordialia verba. 2° Spontanea confessio facta, non ex usu, sed ex impulsu interno gratite, ut divina amicitia recipiatur, maxime si accedit longum iter, jactura lucri notabilis, grave in-commodum, magnus conflictns internus vel externus. 3° Im-pulsus externus gratias in aliquo extraordinario eventu, puta ob concionem auditam, mortem amici, metum immi-nentis flagelli. 4° Confessio peccatorum prins celatorum. 5° Significatio novae cognitionis sui peccati aut periculi damnationis. 6° Postulatio mediorum emendationis, et si-milia. (n. 460. 505. Prax. n. 74.)

Notanda circa baec sunt: 1° Studium emendationis non-numquam stare potest cum modica emendatione, ob speciales emendationis difficultates, quae provenire possunt a) ex lia-bitu valde radicato , quippe qui magnos conatus exigit; h) ex tentationibus assiduis et vebementibus, quia hominem irretiunt; e) ex indole valde levi et volubili, quae adoles-centium maxime propria est, et qua fit ut pari facilitate ad bonum ac ad malum transeant; d) ex facilitate, qua aliqua peccata committuntur, puta peccata cordis et oris. (Berardi. n. 67.)

— 20 —

2° Spontaneitas confessionis in iis prsesertim regionibus praesumenda est, in quibus fides elangnit: ibi enim respectus humanus ad suscipienda Sacramenta non impellit, sicut in aliis, in quibus viget religio, sed potius ab iisdem re-trahit. Cseterum in luijusmodi etiam regionibus non desunt, qui ex sola consuetudine, vel ex aliis quoque raotivis, ad sacrum tribunal aocedunt. (Vind. Tom. 2. p. 402. 4. p. 444. ⁴.)

3° Tempore Missionis, quje prospere cedit, recidivi ut plurimum solent esse rite dispositi, si concionibus diligen-ter intervenerint et hoc tempore a peccato abstinuerint. (S. Leon. Disc. mist. n. 10. Berardi. n. 81.)

Qu.iat. 3° Quornodo ergo procedere dehent Confessarius, ut rectum de recidivo fonnet judicium?

Resp. Inquirendo 1° utrum ab alio Confessario jam ad-monitus fuerit, et qusenam remedia ei assignata fuerint. 2° An et quomodo istis remediis usus sit. 3° An toties quoties antea, et in quibus adjunctis relapsus sit, nempe an paulo post Confessionem, an in gravi tentatione, an post magnam resistentiam, etc. 4° Quandonam ultima vice peccaverit. Deinde inspiciat quales sint actuates poenitentis dispositiones. Ejusmodi enim interrogatio, sicut in seria corporalium, ita etiam in spiritualium morborum medela, fundamentalis est.

Consonat Concil. Later. IV. cap. 21. in Gap. Omnis utriusque sexus. de Pcenit., cujus verba referre juvat: »Sacer-»dos sit discretus et cautus, ut more periti Medici infundat »vinum et oleum vulneribus sauciati: diligenter inquiiens »et peccatoris circumstantias et peccati, quibus prudenter »intelligat quale eis debeat consilium pnebere, et cujusmodi »medicamentum adhibere, diversis experimentis utendo ad »sanandum segrotum.quot;

Qüa:r. 4° An e.vpediat scepe uti remedio dilationis ahsolntio-nis erffa recidivum satis dispositum, quot;ine ejus consensu?

Resp. 1° Certum est millo modo expedire, quando dilatio a) magis obfutura quam profutura censetur; h) poenitenti allatura esset aliquam infamise notam aut periculum.

— 21 —

2° Extra hos casus committitur prudentise Confessarii. S. Alph. sic (listingmt : a) recidivis e.v fragilitate intrinseca, ut accidit in peccatis pollutionis, delectationis morosae, odii, blaspliemise, et similium, raro expedit; quia major fructus sperandus est ex gratia Sacramenti, quam ex dilatione ab-solutionis; prassertim recidivis in peccata pollutionis non est frequenti Confessione efficacius remedium, imo sine ea sperari vix potest eraendatio, cum hoc Sacramentum sit maximum fraenum : verum semper proderit opportuna dilationis com-minatio. Dictum est: raro expedit; nam aliquando prodest vel etiam necessaria est ad terrorem incutiendum, v. g. si remedia a longo tempore fuerint frustra adhibita, si vitii principiis, maxime in adolescente, obstanduin sit, etc. h) Recidivis ob occasionem or dinar ie expedit dilatio; tum quia occasio est fortius incentivum ad peccandum, fortiori autem illecebra fortior opponenda est coercitio; turn quia remotio occasionis magis quam exstirpatio habitus pendet a voluntate, quod autem magis pendet a voluntate, rigidius est exigendmn. (n. 463. 464. Prax. n. 76. 77.) Idem dicen-dum de pcenitente obligato ad restitutionem, reconciliatio-nem, denuntiationem, grave scandalum pnebeute. (Prax. n. 184. 185. Lib. 6. n. 693.)

QuiER. 5° Qaando cliffertur ahsolufio, per quantum tempus differenda sit ?

Resp. S. Alph. banc tradit regulam: l» recidivis ex fragilitate intrinseca regulariter sufficit dilatio octo vel decem dierum, ad summum differri potest per duas vel tres heb-domadas ; 2° recidivis e.r occasione ordinarie non sufficiet dilatio decern vel quindecim dierum; semper tamen sufficiet experientia mensis. (n. 463.)

Sed ad mensem protrahenda non est, si intra ilium occasionem adire non possit pcenitens, cum tanta dilatio fine suo frustaretur: idem dicendum videtur, si spirituales vires poenitentis excederet.

QtriER. 6° Car occasionarius in occasione interrupt a possit juxta S. Alph. his ter re ahsolvi, non impleta promissione de deserenda occasione, recidivus contra non possit?

Resp. Ratio est, quia supponitur occasionarium non esse simul hahituafurn in peccato; quapropter occasionarius, seu recidivns in occasionem, qua talis bis terve absolvi potest, non relicta occasione; secus vero, si simul sit recidivus in hdhitum peccati absque emendatione.

QujBR. 7quot; An absolvi possit, qui semper relahitur in occasione , in qua una alterave vice tantum per annum versatur ?

Hesp. Absolvi aliquoties poterit, sub promissione non amplius adeundi istam occasionem; quia non potest expe-rimenti causa remitti, nisi accederet paulo ante tempus, quo occasionem adire soleat. Si postea eodem modo relabatur, differenda erit absolutio, donec signa doloris extraordinaria dederit. (Gury. Cas. Consc. Tom. 2. n. 688.)

Qu/ER. S¹* Qucenarn remedia Confessarius assignare cleheat recidivis in polluiionem ?

Resp. Aptissima erunt: 1° excitare in infirmo ariens desiderium recuperandi sanitatem, ej usque animum erigere ad luctam; alioquin remedia fructu carebunt. Hunc in finem, ut emendatiónis desiderium excitet, ostendat poenitenti dam-nationis periculum, nisi se corrigat, quia, quanto magis accumulantur peccata, tanto redditur difficilior consecutio salutis, et quanto intensior evadit habitus, tanto voluntas fit debilior. Ut animum addat, inserat poenitenti sensum dignitatis suae, qua homo et christianus est, quamque vili suo habitu deprimit, imo tandem nec sentit amplius; in-spiret ei fiduciam in Deum, in B. V. M., ac spem victoriae, si remedia fideliter et constanter adhibiturus sit, etiamsi eveniat ut ex fragilitate relabatur. (Segneri. Instruct. Conf. cap. 12.)

20 Procul ab omni occasione periculosa abscedere, fugere otium et solitudinem, vitare inhonestas conversationes. (Prax. Conf. n. 16.)

3° Frequens oratio, praecipue recitare singulis diebus ter Salutationem Angelicam in honorem puritatis Beatissimae Virginis, mane et vespere, addendo semper coram ejus imagine propositum non peccandi, et supplicationem ut sibi perseverantiam impetret. (Prax. Conf. n. 16.)

— 23 —

4° Insurgente tentatione, statim mentem alio avertere, et, si tentatio persistat, orare invocanclo pluries et con-Menter SS. Nomina Jesu et Mariee; juvat etiani cogitatio de Passione Christi, de igne aeterno, de morte, de prsssentia Dei, de remorsu conscieiitia3 post peccatum , etc.; item fervens actus amoris erga Deum cum proposito mortem subeundi potius quam peccandi. (Lib. 5. n. 8.)

5° Frequentatio Sacramentorum, quae minim in modum ffistum libidinis reprimit, imo sine ea vix aliud suppetit efficax remedium; speciatim autem curandum est, ut pceni-tens redeat ad Confessionem statim post lapsum, necnon ut sibi eligat Confessarium stabilem, doctum et pium. (Lib. 6. n. 464.)

6° Matrimonium, si fieri possit, juxta monitum Apostoli I. Cor. VII. 2.; «Propter fornicationem unusquisque suam

»uxorem habeat, et unaquseque suum virum____ 9. Si non

»se continent, nubant; meliu» est enim nubere quam uri.quot; Imo incontinentes, qui nollent adhibere alia media oppor-tuna, ad matrimonium tenerentur. (Lib. 3. n. 209. Lib 6. n. 75.)

Hisce addo aliqua remedia naturalia, quae supernaturalia coadjuvare possunt; sunt nempe 1° temperantia in cibo et potu, vespere prassertim; vespere non uti vino nee alimen-tis calidis; 2° temperantia in somno; non cubare supinus nee molli lecto; cubare bracbiis super pectus decussatis; mane mature surgere; 3° exercitia quae corpus f\'atigant, ut deambulationes, venatio; 4° remedia medica, ut usus cam-pliorae, instrumentum recenter inventum, quo noctu impu-dicus tactus impeditur, etc.

Denique juvenibus honestioris conditionis fructuose com-mendabitur lectio opusculi, cui titulus : Lettres posf/mmea d\'un médecin, reciteillies par le I)^r Lefehvre, Professeur de Thérapeutique a l\' Unioersité CathoUque, Médecin des niaisons d\'aliénés de Louvain.

üt autem Confessarius remedia infirmitati accommodata seligat, cognoscere debet tum corporalem poenitentis com-plexiouem, turn lapsuum circumstantias, quo nimirum tem-

pore, quo loco, quo rerum concursu plerumque collabi soleat; liisce enim coguitis, potest, ut aiunt, vulnus cligito tangere. Proderit quoque prudenter explorare tempus, ex quo poenitens se c(jepit his tradere immunditiis. (Prax. Conf. n. 6. Segneri. loc. cit.)

Oonfessarius porro non omittat prtedicta media, pro rerum opportunitate personarumque conditione, insinuare pceniten-tibus, ne eorum Confessariorum sequatur exemplum, qui medici officium negligunt, et vulneratum semivivum relin-quunt. (Prax. Conf. n. 6.)

QuyKR. 9quot; An absolutio negari possit reciclivo, qui recusat ronfiteri pluries in anno ?

Resp. Negat. per se, si aliunde videatur sufficienter dis-positus; quia nullum prajceptum est confitendi pluries in anno, et sunt alia media, quae injungi possunt ad consue-tudinem vincendam. Per accidens tamen affirmandum est, si, aliis mediis frustra adliibitis, unicum medium fore ju-dicetur.

PARS III.

De occasionibus particularibus.

Inter malas occasioues alia; sunt, in quibus et fides et mores, alias, in quibus soli mores periclitantur. Prioris ge--neris sunt theatra, pravi libri, prava consortia, pravae scliobe, inlionestce cauponae: posterioris generis sunt concubinatus, choreas, procationes, li ones be cauponae, famulatus, pericula domestica.

Ordo tractandorum erit 1° de concubinatu, 2quot; de choreis, 3° de theatris, 4quot; de pravis libris, 5quot; de pravis consortiis, 6° de pravis scliolis, 7quot; de procationibus, 8quot; de cauponis, 9° de famulatu, 10quot; de nonnullis periculis domesticis.

tAmi i

DE CONCUBINATU.

17. — Concubinatus est frequentatus concubitus cum eadem foemina, quam quis instar uxoris in propria vel aliena domo retinet. Communiter exercetur inter solutos, potest tamen in omni specie luxurise inveniri.

Concubinatus, prseter publicum scandalum quod ut pluri-mum praabet, concubinarios constituit in proximo damnatio-nis periculo, cum difficillime possint vere poenitere de peccato et se laqueis complicis solvere. Propterea Trid. Sess. 24. Cap. 8. ref. matrim. concubinarios, maxime conjugates, gra-viter ab Ordinariis puniendos decernit.

Agemus 1° de remediis concubinatus, 2° de absolutione concubinorum.

Art. I.

REMEDIA CON CU BIN AT U S.

Confessarius saluti concubinarii consulere potest 1° inter-dum ope matrimonii; 2^Cgt; interdum ope separationis; 3° in-terdum aliis mediis. De singulis agemus.

O O

18. — Regulae, I. Quando matrimonium nioraliter possibile est, et ex eo infelices exitus non timentur, valde expedit, imo nonnumquam unicum remedium est, ut concubinarii conjugium inter se contrahant. Ratio est, quia matrimonium tutissimo modo occasionem peccati abscindit.

Circa hoc remedium advertendum est: 1° Turn prsecipue urgebit, cum concubina ab amasio sustentatur, et alio modo sustentationem sibi comparare nequit; item, cum concubinarii magno amore invicem sestuant; speciatim vero, cum concubinatus ihveteratus est; et maxime, cum civiliter jam essent conjuncti, filiosque secum retinerent; denique, cum alteruter in periculo mortis versatur. E converso, minus urgebit, cum concubina in diversa domo sustentatur, et concubinus, non ex amore, sed ex voluptatis cupidine earn frequentat; tunc quippe facilior erit separatio. (Berardi. n. 117.)

2° Quandocumque possibile est, ante matrimonii conclu-sionem, si confestim non celebretur, complices separandi sunt, ut peccati occasio interea removeatur: quod si fieri nequeat, ad opportuna remedia recurrendum est, ut saltern periculum arceatur. Cfr. n. 10.

3° Caveant Confessarii et Parochi, ne facile ad matrimonium secretion seu conscientice confugiant, extra casus vel morbi certe letlialis, vel quo concubinarii publice reputan-tur conjuges; secus enim aderit periculum divortii, et, quando occultus est concubinatus, periculum vel scandali, si proles gignatur, vel perpetui onanismi, ne scandalum oriatur. Neque satis prsecavetur scandalum mittendo proles susceptas

ad Brephotrophium; nam periculum vulgationis nihilominus adest. (Berardi n. 119.) (\')

4» Quid facto opus est, si celebrationi matrimonii aliquod canonicum impedimentum obstet, et non suppetat tempus reeurrendi Romam? Resp. Si impedimentum tale sit, a quo Ecclesia dispensare possit et soleat: si insuper occultum sit occultumque servandum, atque in mora adsit gravis mali periculum, tunc 1quot; si ad Episcopum recurri possit, id faciendum est; quia in eo casu Episcopus dispensare potest, ut constat ex Declaratione S. C. C. 19 April. 1692. 2 \' Si nec aditus ad Episcopum pateat, potest Parochus vel Con-fessarius uti epikeia, et declarare legem impedimenti, ut— pote noxiam, non obligare. Verumtamen postea, si tempus suppetat, saltern ad cautelam, quantocius recurrendum est ad S. Pcenitentiariam.

Nonnulli censent praefatam doctrinam procedere, etiamsi impedimentum fuerit publicum, in casu nempe rarissimo, v. g. si agatur de moribundo, qui, nisi matrimonium cum concubina contrahat, in magno teternai damnationis periculo versetur.

Grave malum, de quo supra, sunt sequentia: 1quot; magnum scandalum; 2quot; magna infamia; 3quot; si dilatio esset causa cur matrimonium non amplius concludatur, et idcirco vel concubina derelinquatur gravida, vel proles non legitimetur, vel concubinarii in perpetuo concubinatu mansuri sint; 4quot; si matrimonium urgeret ad consulendum salüti ajternye concubina3 vel concubini moribundi. (n. 013. 1122. Berardi n. 135. 130.)

19. — II. Si matrimonium vel moraliter impossibile sit, vel iufelix fore timeatur, saluti concubinarii providere oportet ope separationis, ubi nempe base fieri potest. Quocirca no-tandum 1quot; Si concubinarii in eadem domo babitent, omnem zelum adliibeat Confessarius ut separatio statim vel certe quantocms locum habeat. Quod si statim fieri nequeat, et agatur de hero, qui cum famula in concubinatu vivit, ut

(1) De matrimonio conseientiie Cfr. Bened. XIV. Constit. Satis vohis. {7 Nov. 1741. — Soglia. In slit. jur. eccl. Vol. II. § 170. — Feye. De impe-dim. n. 313—345. — V. D. Burgt. De matrim. n. 412.

lapsus interim evitet, adliibeat remedia n. 10. qu. 1. indi-cata. Si agatur de concubina, qnas famulce titulo apud con-cubinum commoretur, ut lapsus interim evitet, aperte de-nuntiet hero se nolle amplius talem. vitam ducere, eique quovis modo resistat; si herns nocturne tempore ad illam divertat, januam cubiculi ita claudat et firmet, ut herns illam aperire nequeat; de csetero adhibeat remedia n. 10. qu. 1. indicata. Si famula deinde propter ejusmodi remedia adhibita ab hero ejiciatur, et non haberet quo divertat nec quo sustentetur, curet Confessarius, ut in aliquo hospitio fundato pro puellis periclitantibus collocetur.

2quot; Si concubinarii habitent in domibus diversis, separatio facilior est, maxime ex parte concubini. Concuhinus non amplius ingrediatur domum concubinas, nec ullum cum ea com-mercium habeat. Concuhina, prseter media supra indicata, abhibere potest sequentia: 1quot; non aperire januam concubino advenienti; 2\' cum alia foemina honesta semper cohabitare, ita ut numquam sola inveniatur; 3quot; mutare domicilium. (Berardi. n. 141.)

20. — III. Quando gravissimse et ineluctabiles canste tum matrimonium tum separationem impediunt, ad ea opportuna media confugiendum est, qua3 formale periculum removeant. Hujusmodi media num. praec. et n. 10. indicavimus.

21. — Quaestiones. QüiEii. 1° Ad quid teneatur concuhinus vel concubina, si yraviter cegrotet vel in articulo mortis versetur ?

Resp. Si matrimonii conclusio impossibilis sit, 1quot; in publico concubinatu concubinus debet, si possibile sit, ejicere concubinam, et, quatenus opus sit, aliam honestam foemi-nam conducere, quae ei necessaria ministret: concubina debet, si infirmitas et conditio sinant, conari ut in publico vale-tudinario, si adsit, recipiatur; 2quot; in occulto concubinatu separation! periculum infamise plerumque obstabit. Porro, quando separatio fieri nequit, Confessarius niti debet, ut periculum, quantum fieri potest, amoveatur; quem in finem praeter media n. 10. indicata, sequentia proderunt: 1quot; complex ejusque effigies a cubiculo ■ amoveatur; 2quot; si hsec etiam remotio possibilis non sit, pars infirma per se vel per Con-

— 29 —

fessari vim complici de scandalo ei dato veniam petat, eumque ut animae sute per veram poenitentiam consulat obsecretur. (Berardi. n. 144.)

Qu.\'KK. 2quot; An qui, puhlice existimaretur conmhinarins, et non esset, teneatur ad separationemt

Hesp. 1° Si neque malo opere neque minus recto ansam rumori dederit, nou tenetur, sed sufficit c[uod divulget liujusmodi opinionem falsam esse; tunc enim scandalum calumniose excitafcnm vel cessabit, vel pharisaicum evadet.

2quot; Si opere sive malo sive minus recto ansam opinioni dederit, tenetur ad separationem, si absque gravi damno possit; quia quilibet tenetur ex jure naturae scandalum tol-lere; id autem, cum causam scandalo dederit, absque sepa-ratione difficult er p nes tare poterit. (n. 452. Salmant. ii\\ 2ö. cap. 2. n. 35.) Si separatio absque gravi detrimento fieri nequeat, ad eam non tenetur; cum cliaritas, vi cujus scandalum tollere deberet, non obliget cum tanto incommodo; sufficit ergo quod exemplari vita veritatisque divulgatione scandalum tollere nitatur. (Lib. 2. n. 52.)

Art. II.

ABSOLUTIO CONCUBINORUM.

22. — Agendi modus Confessarii diversus erit, pront 1° concubinatus publicus vel occultus est; 2quot; occasio volun-taria vel necessaria.

Trademus regulas 1° erga concubinarios publicos; 2° erga occultos.

g I. In concdbinatu publico.

23. — Regulae. I. Si occasio voluntaria sit, comjilices absolvendi nou sunt priusqnam de facto se separaverint, etiamsi dent signa magni doloris. Rationibus n. 8. III. ad-ductis accedit, turn quod scandalum pareret videre ad Euclia-ristiam accedere concubinum, qui adhuc domi concubinam retinet, vel ejus domum frequentat, aut concubinam, c^uai

— 30 -

adhuc cum concvibiiio cohabitat, aut eum domi recipit; tum quod publicus peccator non debet absolvi, nisi publice poe-niteat et seandalo satisfaciat. Ergo, priusquam absolvatur, eoncubinus concubinam dimittere debet, aut, si hsec extra domum degat, per aliquod tempus notabile ad eam non ac-cedere; concubina autem a domo concubini discedere, aut, si non cohabitet, per aliquod notabile tempus commercium cum eo abrumpere. (Lib. 3. n. 436. Segneri. Instruct. Conf. cap. 5.)

II. Si occasio necessaria sit, differenda est absolutio donec pcenitens per notabile tempus se continuerit, et publico seandalo satisfecerit. Consequitur ex rationibus supra allatis. (Lib. 3. n. 436.)

Quocirca notandum 1° Necessitas occasionis non facile credenda est; affectus enim, quo miseri isti sordidis suis adhaerent voluptatibus, efficit, ut separationi vel speciosos pratextus opponant vel difficultates exaggerent; probe ergo expendat Confessarius quanti valeant objecta obstacula, ut veram monetam ab adulterina discernat. (Segneri. Instinct. Conf. cap. 5. et 6.)

2° Occasio dicenda esset necessaria, si pcenitens eam re-linquendo magnum damnum revera subiret, puta si propterea a proprio statu decideret. (Lib 3. n. 437. 441. Lib. 2. n. 31.)

3° Publico seandalo satisfaciet concubinus vel concubina divulgando occasionis necessitatem, si nota non sit, con-versionis. signa publice ostendendo per ecclesia? et Sacramen-toruni frequentationem, et similia, ac demum, si fieri possit, connubium cum complice ineundo.

4° A tradita Regula excipiendus est casus rarissimus, quo turpe commercium jamdiu cessavit, quamvis fama concubi-natus adhuc subsistat, scandalum vero statim tolli nequit, sed pcenitens paratus est ad illud quamprimum et melicri modo possibili tollendum; tune absolvi potest, antequam scandalum reparatum fuerit, si promittat se non esse ad Communionem accessurum, saltem in loco ubi cognitus est. (Segneri. cit. cap. 5. Berardi. n. 151.)

24. — Quaestio. Qnomodo absolvi possit pnhlicus concuhinarius in casu mortalis injirmitatis vel articuli mortis\'!

— 31 —

Jlesp. 1° Si jam sit sensibus destitutus, debet absolvi sub conditione, atque etiara S. Oleo inungi; non euim dici potest quod in manifesto peccato mortali moriatur, nisi ante sen-sunm destitutionem Sacramenta expresse recnsasset.

2° Si sensibus utatrr, attamen in extremis versetur, ita, ut neque matrimonium contrahendi neque separationem effi-ciendi tempus suppetat, concubinarius ad pcenitentiam re-ductus absolvi debet, et reliqnis Sacramentis muniri. Cu-randum tamen, quantum possibile erit, ut complex non se praesentet, atque ut moribundus sive per se sive per Sacer-dotem coram testibus veniam petat.

3° Si infirmitas moram patiatur, ita ut agroto tempus, modusque suppetat tollendi turn scandalum, tum occasionein relapsus, non externi solum, sed et interni, sive ope matrimonii sive ope separationis, non est absolvendus prius-quam scandalum reparaverit occasionemque removerit. Si neutrum fieri posset, oportet ut banc impossibilitatem coram testibus quamprimum divulgandam declaret, simulque pro-mittat se, si forte convaluerit, separationem effecturum ac nullum amplius cum complice commercium habiturnm; pragt; terea non omittat Confessarius media n. 21. indicata. (Berardi. n. 148.)

§ II. IN COXCUB1XATU OCCTTLÏO.

25. — Regulae. I. Si occasio voluntaria sit, complices regulariter absolvendi non sunt, priusquam de facto se se-paraverint, etianisi dent signa magni doloris. Ratio est, quia experientia nimis constat, quod, obtenta absolntione, difficul-ter occasio postea auferatur et facillime redeatur ad vomitum.

Dico: regulariter; quia excipitur 1° aliquis casus rarus, quo ex una parte pcenitens doleret profusis lacrymis, vel confiteretur territus forti concione aut morte amici aut evasione a magno mortis periculo; et ex altera parte occasio brevi dimitii non posset, vel urgeret necessitas communi-candi ob vitandam magnam infamiam, vel quid simile, juxta dicta n. 8. Ill; 2° si non cobabitarent, juxta dicta n. 8. I;

— 32 —

3° si prudens timor adsit ne pcenitens ob dilationem abso-lutionis, cum necdum inconstans fuit, a Confessione alienetur et in peccatis tabescat; quia tunc dilatio periculum infrin-gendi propositum potius augeret. (Lib. 3. n. 436. Segneri. Instruct. Conf. cap. 5.)

II. Si occasio necessaria sit, absolvi poterit pcenitens, modo rite dispositus sit; verumtamen omnino expediret ab-solutioriis dilatio donec experimento probetur continentia pcenitentis, nisi bic vel redire non posset, vel a Communione abstinere neqniret sine positiva infamia. (Lib. 3. n. 437. 441.)

Ad bsec notandum est, quod si pcenitens occasionem esse necessariani contendat ne scandalum aut infamia oriatur, communiter loquendo negandnm est suppositum; quia 1quot; si populus familiaritatem nonduni adverterit, dimissio concu-binse non majorem notam pariet, quam si famulam domo emitteret; 2° in diuturno concubinatu moraliter impossibile est rem aliis non innotescere; unde separatio infamiam scan-dalumque impediet. (Lib. 3. n. 435. Segneri. loc. cit.)

26. — Quaestio. Quonwdo absolvi possit occultus concubinarius in casu mortalis injirmitatis vel articuli mortis?

Hesp. Eodem modo, quo dictum est supra n. 24; sed, quia scandalum abest, testes adbibendi non sunt.

umi i.

DE CHOREIS.

Agemus 1° de periculis chorearum;

2° de Officio Confessarii et Parochi circa eas.

Art. I.

PERICULA CHOREARUM.

27. — Principia. I. Cborese inter personas diversi sexus, secundum se, seclusis pravis circumstantiis, non sunt illicitfe. Ratio est, quia ex se sunt actus, non libidinis, sed betitife. (Lib. 3. n. 429.)

— sa

il. Ex triplici potissimum circumstantia possunt evadere graviter illicitae, videlicet 1° ex pravo fine, puta libidini indulgendi; 2o ex periculo peccandi; 3° ex scandalo. Qnibus adde gravem parentum prohibitionem, legem ecclesiasticani eas vetantem. (Lib. 3. n. 429. Berardi. n. 155.)

Porro 1° prava intentio adest in illis, qui eo fine choreas adeunt, ut, cum puellis saltando , venereas delectationes sibi procurent, vel ut cum illis tactns malitiosos vel tur-pes sermones liabeant. Id accidere potest speciatim in choreis cum larvis; non enim desunt, qui ideo faciem tegunt, ut, pudoris fraeno- non amplius retenti, incogniti ea faciant, quae cogniti f\'acere non auderent. (Berardi. n. 156.)

2^Ü Peccata, quorum periculum choreae inducere possunt, sunt a) malitiosse manuum constrictiones, affectu neiupe impudico; simplex manuum apprehensio, quam chorea exi-git, peccatum non continet aut certe veniale non exedit. (Lib. 3. n. 429.) h) Amplexus pressi, de quibus Jacobi, auctor operum theatralium, scripsit: »Numquam permittere »deberemus ut uxores filiasque nostras virorum brachiis »lascive compressae, pectore earum contra istorum pectus »versa, circumducantur.quot; Lascivis ejusmodi amplexibus oc-casionem praebent choreae, quae valde sunt in usu et di-cuntur Waltz, I\'olka, Mazurka, Scottisch, etc. c) Tactus obscoeni, qui contingere praecipue possunt extra actum sal-tandi, sive ante sive post, sive in intervallis, quando juvenes identidem a saltando quiescunt, sive demum in via, quando juvenes puellas domum deducunt, tunc et fornicationes evenire possunt. d) Amatorii et turpes sermones. e) Aspect us malitiosi, puta in obscceua chorea dicta angelica, in qua totalis est nuditas: etiam locum habere possunt, quando foeminae pectore nimis denudato interveniunt; vel quando ipsae foeminae in juvenes turpiter comniotos oculos figerent. f) Delectationes morosae et desideria turpia, qua; nou solum in actu choreae, sed etiam postea contingere possunt. (Berardi. 7i. 158—162.) Advertat tamen Cohfessarius, peccata externa in honorabili societate rarius evenire solere; deinde, malitiam in viris ssepius quam in foeminis reperiri.

— 34 —

3quot; Scandalum, quod choreis intervenire quit, potest directum et indireetum esse. Directum contingit v. g. quando juvenes sermonibus, amplexibus, tactibus, etc., puellas directe ad turpia sollicitant. Indireetum evenit v. g. quando vel saltandi modus indecens est, vel foeminae peetere denu-datae, ubi mos non est, choreis assistunt.

III. Si periculum, quod choreas adducunt, proximum sit, et nulla gravis causa adsit illud adeundi, chore® sub nior-tali vitandae sunt; si vero periculum remotum sit, vel si gravis causa excuset, tunc vel leve vel nullum peccatum aderit. Ratio petitur ex obligatione vitandi occrtsiones peccati formalis.

Attendendae igitur sunt quantitas periculi et gravitas causae.

28. — Qusestiones. Qu.-kr. 1° Quandonam chorea propter periculum tamquam occasio proxima peccati mortalis cesti-mandce sint f

Res p. Judicium sumendum est 1quot; ex experientia; si quis aliis vicibus interfuerit choreis, et propter illas frequenter peccaverit, et nunc circumstantiae non sint ita diversas, ut praesumi debeat eum hac vice non peccaturum, aperte constat de gravitate periculi.

2quot; Ex aliis adjunctis; sic proximum periculum adducere possunt a) modus saltandi, v. g. cum presso amplexu, ut-pote qui facile libidinem excitare et spectantibus scandalum dare potest; h) larvae adhibitae; quippe quae pudoris fraenos facile laxant; e) nimia chorearum frequentatio; generat enhn levitatem, dissipationem, oblectationum aviditatem, et inde facile libidinem: d) tempus nocturmim, dum juvenes deinde puellas domum deducunt per tenebras, per devia, quod nou raro ansam praebet peccatis; c) corruptio perso-narum, quibuscum choreas ducuntur; procaces uamque so-lent variis modis ad libidinem sollicitare eive consentire; f) indecens foeminarum nuditas; quia viris scandalum dare potest.

Caeterum regulas determinatae, quae omnibus locis et per-sonis conveniant, minime dari possunt, cum magnae adsint

— 35 —

differentia; inter diversa loca interque diversas persónas, praecipue inter civitates et pagos, homines plebeios et ho-nestiori genere natos riteque educatos.

3° Generatim loquendo, multo periculosiores sunt chore» puhliece, quae in cauponis inter omnigenas personas ducuntur, quam qu;e in privatis domibus habentur. Speciatim mos frequenter ducendi choreas publicas, v. g. singulis hebdo-madibus vel mensibus, moraliter nequit non esse proxima peccandi occasio et fomes corruptionis ; vix enim possibile est ut tarn crebro tripudiet levissima juventus utriusque sexus, quin animarum excidium inducat. Secus dicendum, si aliquoties dumtaxat per annum honeste ducantur; v. g. tempore encaeniorum; qui mos, ubi viget, vix tolli poterit.

Qu.eh. 2\' Qucenam censeantur justce causce adeundi choreas ?

Hesp. 1° Si periculum remotum sit, causa rationabilis ab omni aut certe a gravi culpa excusare potest. Tales causae solent esse v. g. finis una alterave vice in anno relaxandi animum, facilius inveniendi occasionem matrimonii, non displicendi adamanti, satisfaciendi vicinis ad choreas invitan-tibus, non se exponendi alicui censurse vel irrisioni, etc.

2quot; Si periculum esset proximum, sola causa gravis excusare potest, v. g. gravis offensio mariti, parentum, fratrum. Oportet tamen, ut nullum adsit medium, quo ejusmodi perturbationes faniili:c evitari possint , et ut quis debitis cautelis, piis nempe cogitationibus, orationibus , firmo pro-posito, contra periculum se muniat. (Konings. n. 1441. S. Franc. Sales. /71s tit. vit. de cot. part. 3. cap. 34.)

Art. 11.

OFFICIUM CONFESSARII ET PAROCHI CIRCA EAS.

29.-—QüjEU. 1° Qtiomodo se gerere debeat Confessarius quoad choreas ?

Res p. 1quot; Vitet excessum et defectum zeli contra eas. Excedunt, qui nimio impetu et absque ulla prudentia contra

eas invelmnt. Deficiunt, qui nulla cura tanguntur ut eas impediant.

2\'\' Perpendat periculum poenitentis, interrogando an aliis vicibns propter choreas in ipso actu ant postea peccaverit, aut saltern gravibus libiclinis motibus subjectus fuerit, an-quirendo de circumstantiis modi, temporis, loci, persona-rum , etc. Quo facto, a) si poenitens gravem a choreis ab-stinendi obligationem habeat, regulariter sub denegatione absolutionis earn obligationem ei indicere debet, h) Si pce-nitens gravem obligationem non habeat, male se gereret Confessarius, si tanta facilitate choreas perraitteret, ut, juxta personarum conditiouem, ne consilium quidem daret sive ab eis abstinendi sive non ssepius eas adeundi; quantumvis enim chorese videantur innocnae, nihilominus, attentis circumstantiis quibus vulgo vestiuntur, ut plurimum pericnlosse sunt, ratione turn jacturas devotionis et verecundiae, turn periciili se implicandi praecocibus et inconsultis amoribus. Dixi: jurta personarum conditionem; personis enim honestio-ris conditionis, praesertim in matrimonium collocandis, consilium abstinendi, nedum fructui, offensioni erit; unde solum consilium temperandi a frequentia conducet. Confessarius ergo, quantum prudenter poterit, pcenitentes vel a choreis avertat, vel, si id nequeat, monitis et mediis opportunis periculum diminuere satagat. Haec monita sunt v. g. ut poenitens 1° rectam formet intentionem; 2quot; modestiam servet in omnibus, maxime in vestitu, gestu et sermone; 3quot; vi-tiosis sympathiis nullo modo obsecundet, sive aliorum erga se, sive suiipsius erga alios; 4quot; post choream sanctas cogi-tationes, quae pravis imaginationibus aditnm praecludant, mente revolvat. (Berardi. n. 167—169. 8. Franc. Sales. Ins tit. vit. devot. part. 3. cap. 33.)

Juxta prtefatam distinctionem procedendum quoque est cum parentibus, qui choreas permittunt filiis aliisque sub-ditis; cum cauponibus, qui eas in cauponis suis admittunt, quique insuper invigilare debent ne inhonesta in cauponis suis fiant; cum musicis, qui ue inhonesta ludant cavere debent.

— 37 —

QUjER. 2° Quomodo Parochus se gerere dèbeat er ga choreas\'?

Rcsp. 1quot; Sicut de Confessario dictum est, vitet excessum et defectum zeli contra eas.

2\' Si usus chorearum in Parocliia non existat, omnibus viribus eas arcere nitatur: quinimo, si spes fructus adsit, denegando absolutionem iis, qui illas introducere tentant.

3° Si contra choreaa nimis frequentes sint, conetur illa-rum numerum, quantum potest, diminuere.

4quot; Si aliquoties tantum per annum ducantur, nee spes af-fulgeat illas tollendi, adlaboret ut earum pericula removeat, puta ut honesto modo peragantur, non protrahantur in noctem, juvenes et pueilse separatim aut certe non sine fido comité domum redeant.

Qü/ER. 3¹ Sed queunam ad hos fines consequendos aptiora sint media?

Resp. Magna opus est pradentia; idcirco 1° Parochus per-suasum sibi habeat quod scripsit S. Aug.: »Non aspere, non »duriter, non modo imperioso, ista tolluntur; magis docendo »quam jubendo, magis monendo quam minajido;quot; secus enim animos exacerbabit potius quam emendabit.

2quot; Non expedit, saltern ordinarie, choreas directe insec-tari; quia, ubi sunt in usu et populus eis adhseret, res male cedet.

3\'\' Media indirecta semper prodenmt; sunt v. g. a) Parochus omnibus boni pastoris muneribas rite satisfaciens in-fundat in fidelibus sibi coiumissis timorem Dei, odium pec-cati, curam animae-, benevolentiam et existimationem erga seipsum, memor sententie Eccli. I. 27: »Timor Domini ex-pellit peccatum;quot; hunc in finem h) Sacramentorum frequen-tationem in juventnte promoveat, Cougregationem aliquam juvenum et puellarum, si tieri possit, erigat; pietatem prae-sertim in puellis foveat; c) in confessionali parentibus et puellis persuadeat ut hae choreas non adeant; d) caupones vel patresfamilias benevolos opportune roget, ne domi suae choreas admittant, aut saltem earum numerum minuant; e) circa tempus, quo choreas in Parochia duci solent, praedi-cet de quatuor ultimis, de salute, de spiritu mundi inimico

— 38 -

Christi, de scandalo, etc., quinetiam paternam, moderatam et prudentem exhortationem faciat, ut suos parocliianos directe a clioreis avertat, ut parentes prajsertim et superiores filios et subditos, in quantum possunt, impediant: ob oculos ponat pericula peccatorum, quibus in choreis se ex-pommt, et similia.

CAPUT li

DE THEATRIS.

Traciab mus 1° de periculis theatri;

2° de officio Confcssarii et Parochi circa illud.

Art. L

PERICULA THEATRI.

30. — Principia. I. Spectacula secundum se nequaquam mala sunt. Ratio est, quia Indus honestus et moderatus nihil mali in se continet. (D. Thom. 2. 2. qu. 168. «. 3.)

II. Spectaculis adesse peccatum mortale evadere potest ex triplici circumstantia. nempe 1quot; ex pravo fine sive libidi-nein sive impietatem explendi; 2 \' ex periculo proximo per-versionis in fide vel moribus; 3quot; ex (p-avi scandalo, sive mali exempli sive cooperationis.

III. Spectacula exhibere, quae vel religionem vel bonos mores notabiliter olfendunt, numquam a gravi scandalo ex-cusari potest. Res in promptu est. (Lib. 3. n. 428.)

31. — Quaestiones. Queer. 1quot; Qucenam pericula in theatro inveniantur ?

Resp. Pleraque spectacula, quae liodiedum exhibentur, sunt vel 1quot; notabiliter turpia, sive ob res obscoenas, quae re-praesentantur et modis obsccenis aguntur; sive ob foeminas uberibus et brachiis immodice denudatis in spectacnlo aut agentes aut prsesentes, praesertim si, ut assolet, perspicillis telescopicis contemplentur; sive ob c[uasi nuditatem et in-yerecundiam saltatricum in choreis scenicis, quae intermis-

— 39 —

centur; vel 2° praeterea Rdicjioni contraria, quam traducunt modo ut tyrannicam, sanguinariam, modo ut scientiae et progressui inimicam, modo ut ridiculam, coutemptibilem, modo ut falsam, superstitiosam, impiam; sacros ritus et ipsa Sacramenta ludibrio exponunt; Sacerdotes, Pontifices, Reli-giosos et Moniales turpibus commerciis deditos exhibeut gt; docent, extollunt aut excusant delicta, v. g. viudictam, sni-cidium, adulterium, divortium, vitia carnis, etc.

Dixi: pleraque spectacula, non omnia; quocirca notare ju-vabit parva theatra, quse pro vulgo sunt, pejora esse solere, quam magna, in quibus exculta societas intervenit.

QüjER. 2\' Qaando theatrum vemendnm sit pro assistentibus occasio proxima peccati morfalis ?

Resp. 1\' ïum certissime, cum spectacula Religioni nota-biliter sunt contraria; quia tunc fidei et religionis jacturam moraliter vitare non poterunt. Exceptio admitti poterit pro persona in fide firmissima et contra falsitates optime pramunita.

2\' Quando repraesentationes nimis turpes sunt; quia tur-pia, quae extra theatrum sine peccato mortali spectari aut audiri nequeunt, ratione theatri leviora esse non possunt. (D. Thom. in 4 dist. 16. qu. 4. a. 2. qucestiunc. 2. sol. 2.)

3° Spectacula notabiliter quidem, at non nimis turpia, occasio relativa dicenda sunt. Unde iis interesse ob curiosita-tem tantum, aut vanum solatium, secluso periculo consensus in turpem delectationem, excusari potest a mortali, dum-modo tarnen spectator perspicillis telescopicis non utatur. Attamen dictum periculum raro aberit in adolescentibus, nisi quis esset valde timoratus, et insuper pluries expertus illa spectando numquam se lethaliter peccasse. (Lib. 3. n. 427.)

4quot; Spectacula non notabiliter turpia possunt respectu ali-cujus, qui expertus sit suam fragilitatem, occasio proxima esse, eo vel magis quod bodie etiam in istis non raro eve-niat, ut per transennam aliquid aut Religioni ejusque Mi-nistris contrarium, aut graviter obsccenum et malitiosum irrepat. (Lib. 3. n. 427.)

— 40 —

5° Occasio proxima fere erunt chorea} srenüce, qua3 inter actus miscentur; ntpote in quibus, ob vestitmn saltatricnm, obsccenos saltandi moelos aut lascivas gesticulationes, maxima apparere solet turpitudo.

6° Theatrum promiscue adire, non prashabita notitia de obscoenitatum et impietatum absentia, hodie, ex commnniter contingentibns, probabili periculo exponit.

Illud tarnen notari debet, plures ex iis, qni theatrum adeunt, ad reprsesentationem non attendere vel illam non intelligere; quod sane periculum vulde extennat.

Qiiyiiii. 3quot; Quinarn grave scandalum prcebeant in hac material

Hesp. 1° Actores et actrices tnrpium vel impiarum sce-narum, ut dictum est.

2\' Cooperatores ad spectacula notabiliter tnrpia ant Re-ligioni graviter adversa. Cooperatio autem erit vel positiva, pecunia scil. vel plausu; vel negativa, ea nempe non im-pediendo, dum aut ex officio adest obligatio ea impediendi, aut saltern alias commode impediri possunt. De bisce confer infra qu. 5. (Lib 3. n. 427.)

3quot; Parentes aliique Superiores, qui filios et subditos a pravis spectaculis adeundis non impediunt, aut eis theatrum adeundi libertatem concedunt, quin prius de scenarum ho-nestate certiores se reddiderint.

4quot; Illi, qui suo exemplo aliis, maxime adolescentibus, occasionem praebent pravis repra3sentatiouibus assistendi. (Lil). 3. n. 427.)

5^S Clerici aut Religiosi, qui mundanis spectaculis assistere praesumerent. Clericis insuper id sacris canonibus vetitum est. (Lib. 3. n. 427, Bened. XIV. de Syn. lib. IT. cap. 10. Ti. 11.)

Qü/KR. 4° Oh quas causae interdum liceat theatrum adire?

Resp. 1quot; Bi quis adeundo theatrum leve periculum subeat exigunmque scandalum prsebeat, tunc a gravi culpa excu-sandus est, dummodo congruas cantelas adhibeat.

2\' Si grave subeat periculum, aut etiam scandalum jme-beat, tunc sola causa gravis excusat, dummodo cantelas

— 41 —

adhibeat scandalnrnque meliori modo possibili reparet; tune enim evadit occasio necessaria.

Causa autem satis gravis erit prudens tirnor notabilis damni, v. g. diuturnas indignationis parentum aut inariti, qui adire jubent. Causa sufficiens non erit jactura pretii pro ingressu jam soluti, nam per interventum non recuperatur; neqne finis philantropicus, cui destinatur lucrum percipien-dum, quia sine interventu pretium solvi potest.

Quod si, causa mediisque non obstantibus, fides periclitari videatur , aut assistens saepe tentationi succumb at, tenetur absolute occasionem vitare. Quamobrem nulla causa excusa-bit assistentiam spectaculi nimis turpis aut impii; quia periculum formale removeri non poterit.

Qilicr. 5quot; An graviter peccent illi, qui nomen dant tlieatro ?

Resp. Graviter peccant illi 1quot; qui dando nomen prava spectacula aliquo pacto impedire possent et non impediunt; quia tunc eorum cooperatio formalis est. Hac seclusa,

2quot; Qui nomen dant tlieatro , in quo sceme impise aut nimis turpes repraesentantur; quia eorum cooperatio, etsi materialis tantum, nulla justa causa, tanto scandalo pro-portionata, excusari potest.

3quot; Qui sine gravi causa nomen dant tlieatro, in quo spectacula notabiliter turpia reprsesentantur; quia cooperatio materialis, qualis in lioc casu est, ad grave scandalum sine gravi causa non licet. (Lib. 3. n. 427.)

Extra prajdictos casus cooperatio grayiter mala non erit.

Art. II.

OFFICIUM CONFESSARII ET PAROCHI CIRCA ILLUD.

32. — 1° Debent generatim omnes, prsesertim juvenes utriusque sexus, quantum prudenter possint, a tlieatris avertere; quia spectacula, prout ordinarie hodiedum fieri solent, periculi plena sunt, pravas passiones exstimulant et animum enervant.

2° Confessarius perpendat periculum pcenitentis turn in-

— 42 —

dagando speetaculorum indolem, necnon scandalum, sive mali exempli sive cooperationis, quod poenitens forte praebet, turn interrogaudo an aliis vicibus in theatro aut postea pecca-verit, aut saltern gravibus tentationibus sive contra fidem sive contra castitatem obnoxius fuerit. Quo facto, a) si poenitens gravem obligationem habeat abstinendi, sive ab omnibus sive a certis spectaculis, regulariter sub denegatione absolutionis eam obligationem ei indicere debet; h) si poenitens gravem obligationem non luibeat, exliortando conetur, quantum prudenter poterit, pcenitentem a theatro avertere, vel, si id nequeat, monitis et mediis opportunis periculum dimimiere satagat; speciatim efficiat, ut poenitens perspi-cillis telescopicis non utatur et choreis scenicis non assistat.

Simili modo, juxta dicta n. 31. nu. 3., procedere debet cum parentibns aliisque superioribus.

3\' ï urpium vel impiarum scenarum actores et actrices ad Sacramenta admitti nequeunt, nisi ant professioni suae renuntient, aut saltern ab ejusmodi scenis prorsus absti-neant; sunt enim peccatores publici, publicum scandalum praebcntes.

CAPUT W.

DE PRAVIS LIB RIS.

Expendemus 1quot; pericula pravorum librorum,

2quot; officium Confessarii erga illos.

Art. I.

PERICULA PRAVORUM LIBRORUM.

33. — Ad recte judicandum in hac lubrica materia, di-stinguendi sunt libri 1quot; alii ex pvofesso contra Religionem sen impii, qui hsereticorum vel impiorum errores data, opera defendunt, Catholic® Ecclesiae doctrinam impugnant, illu-dunt, malitiose traducunt: alii non ex -pvofesso contra Re-

— 43 —

ligionem, qui obiter dumtaxat aliquid Religioni adversum perhibent, vel subinde Ecclesia; ministros insectantur.

2quot; Alii er professo ohscwni, qui in not.ibili sui parte obscoena tradmit; cujusmodi sunt multi libri Romantici: alii mhobscceni, in qui bus exiguum dumtaxat obsccenitatis invenitur; ad quam speciem pertinent libri erotici, id est, de amoribus agentes, quales sunt mul tie coracedia3, tragoedise, dramata, poëmata, et aliqui libri romantici moderati.

34. — Frincipia. I. Libri ex professo imp a quam maxime periculosi et perniciosi sunt. Ratio est, turn quia hsereses et impietates cum tali asseverantia tantoque argumentorum et auctoritatum apparatu exponere solent, ut iacillime fucum faciant; turn quia passionibus placent; turn denique, quia magnum excitant odium contra Religionem, reprsesentando illam tamquam tyrannicam, luminum ét progressüs inimi-cam, rusticorum, fceminarum, ignorantium propriam; spiritus autem emancipati, fortis et illuminati prorsus indignam. Quare nullus, nisi forte doctus ac pius Theologus, hujus-modi libros legere poterit, quin Mei jacturam faciat; fides autem, ut docet Trid. Sess. 6. cap. 8., »est liumanse salutis initium, fundamentum et radix omnis justificationishujus ergo amissio est malum extremmn, quod hominem in maximo damnationis periculo constituit. Quocirca probe attendendum est axioma: »Dubius in fide infidelis est.quot; Hisce rationibus accedit gravis prohibitio Ecclesiae in Regula 2^a Indicis, imo, si libri hseresim propugnent, sub poena excommunicationis lata; sententiae specialiter S. Pontifici reservata;, ex Constit. Pii IX Apostolkoe Sedis. (S. Alph. Append, de proldh. lib v. Cap. I.)

II. Libri irreligiosi, at non ex professo, generatim loquendo, periculi quoque pleni sunt. Ratio est, quia sensim sine sensu fidei integritatem laedunt, incautos lectores prsejudiciis contra Clerum imbuunt, et ad Liberalismum attrahunt. Nemini ergo abscjiie necessitate permittenda est eorum lectio. Gra-vitas tamen periculi multum pendet a fine, aetate et reli-gione lectoris, maxime vero a lectionis frequentia.

III. Libri ex professo obsccni maximum etiam periculum

adclucunfc. Ratio est, quia libidinem vehementer accendunt-hunc enim in finem exquisite elaborati sunt, iterum atque iterum pervolutari possunt, eas insuper obscoenitates profe-runt, quas fors an vel ipsi impudentissimi dicere non auderent. Adde, quod tales libri ssepissime referti sunt lascivissimis picturis, quaï-ociüis subjiciunt ea, qua; lectio menti reprte-sentat. Jure merito igitur omnibus graviter probibiti sunt Regnla 7^;l Indicis. {Append, rit. n. 8—11.)

IV. Liljri erotici occasio relativa sunt. Ratio est, quia in iis multa quidem adsunt valde tenera et atfectuosa, sed nihil vel fere nihil invenitur, quod impietatem vel obscoeni-tatem redoleat; noxia tarnen est eorum lectio, quia utilium librormn fastidium ingerit, animum ad profanes amores in-cendit, sicque obtenebrat, a Deo alienat, et ad vitia inclinat. Unde gravitas periculi ut plurimum pendet a circumstantiis, nempe a fine libidinoso, a lectoris astate, indole, moribus, maxime vero a lapsuum experientia. — Propterea hi libri omnes pericnlosi sunt juvenibus, et ordinarie periculnm proximum aderit pro iis, qui toti sunt in hujusmodi libris legendis, non vero pro iis, qui interdum aliquem legunt. {Append, cit. n. 9. Lib. 3. n. 426.)

35. — Qusjstiones. QuyEE. 1quot; Quid censenduin sit de pravis diariis ?

Diaria, qua; liberalia hodie vocari solent, sicut libri dis-tinguenda sunt: alia e.v professo impia, quae calumniis in Ecclesiain scatere solent, dogmata catbolica, S. Pontificis infallibilitatem prsecipue, non raro malitiose traducunt aut impie blaspliemant, modernos errores in Sijllabo a Pio IX proscriptos propugnant: alia non e.v professo contra Religio-nem, qua; raro Religionem aggrediuntur, at ssepicule Cle-rum lacessunt, Ecclesiasticorum facta dedecora vulgando, Cleri actionem in re politica criminando, etc. Deinde, alia quoque ex professo obsccena, quae saspe obscoenas pagellas continent: alia non tam prava sunt.

His praemissis,

lies p. 1° Si fidei aut moribus ex professo adversentur, procul dubio graviter periculosa sunt, imo libris ipsis multo

— 45 —

magis periculosa. Ratio prioris est, quia muitos, praesertim si continue aut ssepius legantnr, corrumpunt, a Religione Catliolica avertunt, omnigenisque prsejucliciis imbuimt, ut lugenda experientia nimium comprobat. Ratio posterioris est, turn quia libenter, faciliter, et constanter leguntur, ita ut venenum quotidianum evadant, quo animae lente, sed certe necantur; turn quia latissime difiunduntur. Propterea in occasione proxima versantur, qui ejusmodi diariis nomen dederunt, vel frequenter ea legunt; cui accedit, quod priores ad tantum scaudalum cooperantur: sec us au tem non ad-scripti, qui raro dumtaxat, occasione data in caupona, in via ferrea, ejusmodi diarinm pervolvunt. Fatendum tamen, prtefatam occasionem posse quandoque necessariam esse; atvero absque vera necessitate nulli permittenda est impio-rum diariorum lectio.

2° Si non ex professo Religioni aut moribus adversa sint, generatim periculi, quocjue plena sunt; attamen perieuli gravitas relativa erit pro dispositione legentis, frequentia et quantitate pravitatum, quae in ipsis contineutur, modo quo enuntiantur, etc.

QüjER. 2® An permitti possit mercatori nomen, dare pravo diario propter nuntia mercatoria, qace in eo mveniuntiir, qui-h usque indiget ?

Hesp. Si liaec nuntia in aliquo honesto diario non sat cito neque satis ample inveuiri queant, necessitatis gratia tolerari posse videtur, ea lege, ut sola,nuntia legantur et opportunse adhibeantur cautelae ne diarium ad aliorum manus perveniat. Hunc in finem, periculi amovendi causa, optimum est ut mercator quotidie, cum diarium acceperit, nuntia exscindat et reliquum folium statim destruat.

QüjEH. 3° Au liceat dominis hospitiorum legenda e.cponere prava diaria ?

Eesp. A ecfat., etiamsi hospites ad ipsos conÜuere propterea desinant; turn quia expositio ilia est actio e. r ce ordinata ad malum, ad lectionem nempe qme intrinsece mala est; tum quia damnum temporale ac privatum nequit esse causa proportionata ad ruinam spiritualem multorum hospitum.

— 46 —

Sub nomine tarnen pravi diarii comprehendi non videtur diarium, quod interdnm aliquid minus rectum de .Religione continet, sed generatim eidem non adversatur. Ita Gury. Tom. I. n. 256. Varceno. tr. 8. cap. 2. art. 3. Berardi. Prax. Conf. n. 66 et 240. Van Egeren. Notat. fascic. 1. de scand. n. 36. Sanch. Decal. Lib. 1. cap. 7. n. 2. 5—7. 26.

Art. II.

OFFICIUM CONFESSARII ERGA ILLOS.

36. — Cju.KE. 1° Qticemm sint Confessarii officia quoad lectio nerii pravorum scriptorum ?

Resp. Tenetur 1° quando prudens suspicio subest, interro-gare poeuiteutem, qui hac de re tacet. Ratio est, quia, si poenitens pessima scripta legat, omissio liujus interrogatio-nis illi perquam noxia erit, cum relinquat eum in occasione admodum periculosa; idque vernm est, etiamsi bona fide taceret, a fortiori, si mala fide, cum tunc et sacrüegium perpetraret. (n. 629.^

2quot; Admonere pcenitentes, qui legunt libros aut diaria ex professo impia vel obsccena; nee mala majora ex admoni-tione timere debet, ut satis claret ex dictis, cum lectio ilia jam producat summum malum. Speciathn monere debet pa-rentes et Superiores Collegiorum, ut liac in re vigilantissimi sint erga filios et alumnos. (n. 616.)

3quot; Negare absolutionem renuentibus abstinere ab ejusmodi lectione. Constat ex prop. 61. damn, ab Innoc. XI. »Potest »aliquando absolvi, qui in proxima occasione peccandi ver-»satur, quam potest et non vult omittere, quinimo directe »et ex proposito quserit aut ei se ingerit.quot; Atqui prsef\'ati libri et diaria sunt occasio proxima peccandi contra fidem et mores. Ergo pnedicti renuentes numquam absolvi pos-sunt. Si quando justa adesse videatur causa, procuranda est licentia legendi retinendique libros probibitos. Henignior tamen praxis non raro seqnenda est cum iis, qui legunt libros eroticos vel interdwm diarium perversum, quatenus

— 47 —

nempe ex hac lectione probabile periculum pcenitenti non immineat, juxta supra dicta.

4quot; Adigere pcenitentem, qui tales libros retinet, ut eos-dem abjiciat, et qui tali diario nomen dederit, ut nomen retrahat; si id se facturum sincere promittat, absolvi potest. Quod si postea promissis non steterit, ordinarie absolvendus non est, priusquam obligationi suse satisfecerit. Sequitur ex regulis traditis n. 8.

5° Prajscribere pcenitenti, qui ex necessitate impia scripta legit, congrua antidota, ne venenum noceat; ut nirairum simul bonos libros vel bona diaria legat, quae Religionem defendunt; ut pro fide conservanda oret, Sacramenta fre-quentet, etc.

6° Satagere ut juvenes praecipue avertat quantum valet, a lectione libellorum Romanticorum; quia ex hujusmodi lectionibus universe magnam aninue ruinam hauriunt. (Lib. 3. n. 429.)

Qu.kii. 2° Quomodo Confessarius se cjerere deheat quoad lectionem librorum, vel diariorum liheralium, qua; prava qui-dem, at non ex professo impia vel ohsccena sunt\'?

Resp. Debet 1° pro viribus eorum lectionem impedire, ut patet ex dictis; speciatim a) quando poenitens obligationis abstinendi conscius est, vel de ea dubitat; h) dum ignarus est obligationis, attamen cum spe fructus, aut saltern sine nietu majoris mali, admoneri potest; c) quando Confessarius advertit continuam vel frequentem lectionem illam incipere pcenitenti in fide aut moribus notabile detrimentum inferre; hoc quippe neutiquam permittere potest.

2° Aliquando tacere obligationem abstinendi a prasdicta lectione , positis nimirum sequentibus conditionibus. a) ut poenitens invincibiliter ignoret gravem obligationem abstinendi a continua vel frequenti ejusmodi lectione; quae igno-rantia in pluribus oritur ex miris, quibus imbuti sunt, praejudiciis; h) ut ex admonitione fructus non speretur, sed majora potius mala timenda sint, puta alienatio a Sacra-mentis, a lieligione; minus enim malum permitti potest ut majus evitetur, et Confessarius Christi exemplum sequi de-

— 48 —

bet, de quo testatur Matth. XII. 20: »Arundinem quas-»siitam non confringet, et linum fumigans non exstinguet;quot; r) ut Confessarins pcenitentem suum monitis ac suasionibus ab ejusmodi lectione abducere, vel certe diffidentiam de pravis libellis ac diariis insinuare, atqne ad studium Reli-gionis indueere conetur; tamquam medicus enim tenetur pcx\'nitenti antidota ministrare, quibus periculum removeat. (n. 010. Godschalk. De prohïb. libr. cap. 0.)

wmi y.

UE PRAVIS CONSOKTIIS.

37. — Consortia prava sunt rationa fidei et morum. Unde 1° Consortia, in quibus sermones contra Religionem ejusque Ministros haberi, et prava diaria legi solent, occa-sionem proximam amittendse fidei constituent, et idcirco sub gravi peccato vitanda sunt. Graviter proinde illicita est adscriptio et frequentatio istiusmodi societatum sive circulo-rum, ut aiunt, liberalium; idem dicendura de frequentatione bominura incredulorum aut sectariorum, qui fidem labe-factare nituntur.

2° Ea consortia occasionem proximam luxurise constituunt, in quibus pravi socii vel ad peccata operis, nempe ad pol-lutionem, ad sodomiam, ad meretrices adeundas, pertrahunt, vel ejusmodi turpiloquia proferunt, quai sine proximo periculo proferri aut audiri nequeunt. Perpendat porro Confessarius utrum li;ec occasio sit voluntaria an necessaria; certe potest esse necessaria, si liujusmodi socii inveniantur in eodem Collegio, in eadem oöicina, etc., vel si sint proprii vicini, quatenus (ut ruri saepe accidit) impossibile moraliter sit eorum occursus omnino vitare; boe in casu Confessarius pcenitentem admoneat, ut, si possibile sit, turpes sermones abrumpat, aut certe eis non participet. Deuique, cumprimis satagat ut adolescentes adluic innocentes a consuetudine pravorum sociorum removeat, parentumque vigilantiam hac in re excitare nou omittat.

CAPUT ?i

DE PRAVIS SCHOLIS.

38. — Schola, nostro tempore quasi campus est, in quo de seterna fortuna surgenóis astatis dimicandum est, atque hoc genus belli contra fidem incredibili furore geritur. Ra-tionalistae enira, Massonici, Liberales, et quotquot ejusdem furfuris increduli, eo constanter unitisque viribus tendunt, ut Religionem ex hominum societate exterminent. Quern scopmn ut attingant, nihil non moliuntur ut adolescentium educatio a Religione divellatur, sicque sensus irreligiosi ac perniciosissimi errores juventuti instillentur. Eapropter gu-bernia scholas publicas introduxerunt, in quibus pueri et adolescentes sine Religione instituuntur, quas scholas neutras vocant.

Agemus 1quot; de periculis scholarum publicarum;

2° de officio Confessarii erga parentes et alios.

Art. I.

PERICULA PUBLICARUM SCHOLARUM.

39. — Principia. I. Ea juventutis instituendae ratio, quae omnera excludit doctrinam Religionis, est ex se periculi plena, ac perquam adversa rei Catholicae. ■ Ratio est, quia 1° mutila est, et prsecipna quidem educationis parte, doc-trina nempe salutis asternge, quae rerum pereuntium doctrinam turn nobilitate turn necessitate praemodum antecellit; ex hoc defectu periculum nascitur, ne aetas flexibilis absque Religione adolescat; 2quot; ab Ecclesise auctoritate sejuncta est; unde fieri potest, ut magistri scholis praeficiantur, et libri adhibeantur, qui errores et vitiorum semina teneris menti-bus infundant; 3° impossibile est turn morum praecepta tradere absque religione, turn quasdam scientias docere, v. g. historian!, quin praeceptor Revelationem et Ecclesiam tangat, eique vel patrocinetur vel adversetur; 4° ipsimet

— 50 —

hujus institntionis .nictores confess! sunt unum ejusdem finem esse, ut Religio convellatur. Ita ex Instruct. S. C. Propag. a Pio IX approbata 24 Nov. 1875. (\')

II. Non omnes scholaj publicse, quas neutras vocant, aequale periculum afferunt, sed alife positive, alias negative noxiae esse possunt. Colligitur ex cit. Instruct.

Porro 1° Negative noxice sunt, in quibus nihil fidei ino-ribusve adversum reperitur.

2° Positive noxice sunt, in quibus fidei integritas vel morum honestas, aut ambae simul, periculo proximo exponuntur.

Causae, ob quas scholas public® positive noxiag sint, tres potissimnm recensentur: a) libri, qui paulatim in pueroruni animis religionem aut pudoreni aut utrumque elevant; b) magistri, qui venenum erroris, si non aperte, subdole et sensim sine sensu puerorum animis inatillant; c) coudisci-puli, qui aut falsam aut nullam colunt religionem, et iis sunt moribus praediti, ea loquendi agendique nefaria licentia, ut adolescentium, licet domi optime institutorum, fides labe-factetur aut certe pudor ac piètas absumatur. Quibus adde, quod in pluribus scliolis in eodem scamno pueri juxta puel-las sedere jubeantur. (Instruct, cit. — Konings. De ahsolut. parent, n. 7.)

III. Scholae pnblicas, neutrce dicta3, nisi suificiens adsit causa, et periculum perversionis e proximo remotum fiat; tuta conscientia frequentari nequeunt. Id vel ipsa clamat lex naturalis et divina. (Instruct, cit.)

Porro 1° Sufficientia causae petenda est a gravitate peri-culi, quod in scbola reperitur. Sufiiciens causa plerumque aderit, quando vel nulla praesto est scbola Catholica, sive in loco ipso sive in proxima ejus vicinia, vel ea, qua; sup-petit , parum est idonea erudiendis convenienter conditioni suae adolescentibus, ac parentes .facultatem non habent in alia regione prolem Catholice educandi. In dubio de causae sufficient ia consulendus est Episcopns.

(1) Cfr. Rovue Théol. 1878. paj/. 18. Konings. Theo], mor. Appendix in line Vul. I.

— 51 —

2° Ut perieulura removeatur, opportuna remedia cautio-nesque adhibenda sunt. Quare a) inpriinis videndum utrumne in scliola, de qua adeunda agitur, perversionis periculum sit ejusmodi, quod fieri remotum plane nequeat, velut quo-ties ibi aut docentur quaedam aut aguntur Catbolicse doc-trinae bonisve moribus contraria, quae citra animae detri-mentum neque audiri possunt neque peragi; euimvero tale periculum, ut per se patet, ornnino vitandum est, cum quo-cumque damno temporali, etiam vitae. h) Debet insuper juventus necessariam Christianam institutionem et educatio-nem, extra scbolse tempus, rite ac diligenter accipere; hunc in finem c) Paroclii catecliesibus diligenter debent operam dare, eisque explicandis praecipue incumbere fidei veritatibus ac \'morum, quae ab incredulis et lieterodoxis impetuntur; juventutem insuper qua frequenti usu Sacraraentorum, qua pietate in Beatam Virginem coramunire, et ad lieligionem firmiter tenendam etiam atque etiam excitare. d) Parentes, quive eorum loco sunt, liberis suis sollicite invigilare de-bent , ac vel ipsi per se, vel, si minus idonei ipsi sint, per alios, de lectionibus auditis eos interrogare, libros iisdem traditos recognoscere, et, si quid noxiuni ibi deprebenderint, antidota praebere, eosque a familiaritate et consortio con-discipulorum, a quibus fidei vel morum periculum imminere possit, seu quorum corrupti mores fuerint, omnino arcere et probibere. (Instruct, cit.)

40. — Ad praedicta advertendum superest: 1° Si scliola positive uoxia sit, in pueris periculum difficillime ex proximo remotum reddi potest, cum tenera aetas vix non semper imbuatur principiis et moribus eorum, quorum vel doctrinas constanter audiunt vel consuetudine utantur. (Konings. De uhsol. n. 19. Theol. Mor. n. 438.)

2° Ubi scbolae publicae communiter positive noxias sint, eadem doctrina valet, si de aliqua scliola particulari igno-retur utrum sit positive noxia necne; quia tunc militat contra earn praesumptio; quae praesumptio soli cedit veritati, i. e. certitudini quod ilia scliola ut non positive noxia to-lerari possit; in moralibus enim secundum communiter con-

tingentia judicandum est. (Konings. De ah sol. n. 14. Theol. Mor. n. 435.)

3° Ob commune periculum possunt Episcopi in aliqua regione omnes omnino scholas publicas aut penitus prohibere, aut sub definitis tantum conditionibus tolerare; praeceptum enim in vera prsesumptione juris fundatum est justum, ac proinde ei parendum. Casus existeret v. g. ubi Episcopi prseviderent, ut in Belgio, brevi eventurum ut scliolaj public» evadant omnes positive noxite; vel ut alumni, etiamsi schol® in se positive noxiie non essent, spiritu irreligioso imbuantur, eo ipso quod noverint scliolas illas contra Re-ligionem erectas esse. (Lib. I. n. 100. in fine. Konings. de absol. n. 9.)

41. — Quaestiones. qtveu. 1° An lie eat parentibus filios schol cv publicce, quam neutram vacant, committere ad altiores disciplinas addiscendas, quihus in sociali sua conditione indicje-hunt, si nulla adsit scJiola Catholica, in qua lice doceantur, vel ea adiri nequeat, nisi e.vpensis, quihus parentes impares sunt ?

/{esp. itegubc traditie applicandse sunt etiam scholis ma-joribus, nempe Collegiis, Gymnasiis, Universitatibus. Ad judicium autera ferendum de spe periculi removendi, spectanda sunt adolescentis in fide et virtute firmitas aut debilitas, pareutum vigilantia aut incuria, loci distantia, hujus et scholfle conditio, causae gravitas, etc. (Konings. Theol. n. 439.)

QujEU. 2¹ An liceat officio magistri fungi in scholis puhli-cis, neutris dictis?

Rcsp. Dist. 1° Ne gat., si magistri in scliola uti aut pue-ris praelegere cogantur e libris, qui fidei aut moribus peri-culosi sint.

2° A fjirm., si nihil, quod pueris nocere possit, admittant, et, ubi coexistit schola catholica, nihil directe moliantur ad pueros iu suas scholas attrahendos; quia exercitium hujus officii nullam damnatse institutionis methodi approbationem nec ullam cooperationem ad earn involvit; ex sola enim necessitate omittunt religiosam institutionem. Quinetiam noxium foret, si hoc modo non liceret catholicis eo officio

— 53 —

fungi. Excipe tarnen, si efc quatenus Episcopns prohibuerit, ut diximus n. 40. 35

Qu/EU. 3° An Uceat munus inspectoris suscipere ?

Hesp. Dist. l^u Negat., si scliolte proxime pericnlosaj sint; quia vi muneris inspectores cooperantur ad malum. Excipe, si spes fundata adsit fore ut influxu suo eas notabiliter minus damnosas reddant; quia tunc malum pro viribus im-jjedirent, quod bonrnn est.

2° Affirm., si scholas positive noxite non sint, quin et lande digni sunt, si eo fine munus acceptent, ut libri et magistri, qui fidei aut moribus periculosi sint, procul a scliola habeantur. (Konhigs. Theol. n. 440. 4°) Exceptio tra-dita supra n. 40. 3° hie quoque valet.

Qu-ER. 4\' An adiri possint scholce puhliccB, clictce normale s, in quihus juvenes ad munus magistri in. scholis publicis aliquando oheundum , inforrnantur ?

Hesp. Dist. 1° Negat., si positive noxia3 sint, ut patet.

2° Affirm., si proxime periculosae non sint, et alumni firme proponant in officio magistri obeundo ab iis abstinere, a quibus magister abstinere debet. Si vero bujus propositi te-naces non fore videantur, enixe et prudenter hortandi sunt, ut alii potius officio aut arti sese dedant. (Konings. Theol. n. 440. 2ⁿ.) Excipe iterum casum proliibitionis, de quo n. 40. 3°

Art. II.

OFFICIUM CONFESSARII ERGA PARENTES ET ALIOS.

42. — ReguliP. I. Parentes, qui absque necessitate filios instituendos committunt scbolis publicis positive noxiis, si contumaces sint, absolvi nequeunt. Ratio est, quia filios oc-casioni proximae perversionis in fide et moribus exponunt. (Instruct, cit.)

II. Parentes, qui ex necessitate id faciunt, absolvi pos-sunt, dummodo periculum ex proximo remotum reddi possit et reapse reddatur. Ratio est, quia tunc scbola ilia est oc-

— 54 —

casio necessaria. Necessitas adesset. quando schola Catholica non suppetit, juxta supra dicta, n. 39. III. Hinc consequitur, quod si periculum removeri vel penitus nequeat, vel frustra tentetur, et, lioc non obstante, parentes pertinaciter sinant liberos tales scliolas frequentare, nnllatenus absolvi possint. Tune enirn animarura ruina inevitabilis est; vitari autem quocumque pretio debet. Kecole dicta n. 39. III. (Instruct, cit.)

III. Parentes, qui filios scbolis publicis negative tantum noxiis instituendos tradunt, dum eos scliolae alicui catholic» committere possent, absolvi- nequeunt, nisi aliter catholicfe liberorum institutioni et educationi sufficienter provideant. Katio est, quia ejusmodi scbolag non sunt occasio proxima perversionis, sed mutilse existunt. (Instruct, cit.)

Dictum est 1° dum eos scholce alicui Catholicce committere possent; impossibilium enim nulla est obligatio.

Dictum est 2° Nisi aliter Catholicce jiliorum institutioni sufficienter provideant; quia scbola catholica, licet optimum et ordinarium medium sit ad hunc finem obtinendnm, non est tarnen unicum; ergo sub negatione absolutionis cogi nequeunt parentes ad hoe pnecise medium adhibendum, sed gravi obligation! satisfacient, si defectum scholas per seipsos vel per alios compensent. Utrum vero sufficiens censeri possit ilia instructio, quae semel in hebdoraade in Scholis Dominicalibus vel a Sacerdote in Ecclesia traditur, ex ad-junctis dijudicandum erit, attentis puerorum ingenio ac di-ligentia, parentumque zelo. (Kon. De ahsol. n. 15. Tlieol. 7i. 436.) Exceptio a tradita Regula facienda est, ubi et quatenus Episcopus harum scholarum frequentationem pro-hibuit, ut diximus n. 40. 3°

IV. Absolvi nequeunt parentes, qui sine gravi causa filios scholae publicEe, licet non positive noxiae, committunt iis in adjunctis, in quibus illud sine gravi scandalo fieri nequit. Casus esset v. g. si civis conspicuus exemplo suo, aut enco-miis quoque in scholam publicam, alios induceret ad catho-licam vel deserendam vel non adeundam.

Dixi: sine gravi causa; quia, hac exstante, et ejusmodi scholam eligere et scandalum permittere possunt.

43. Quaestiones. Qü/Kr. 1° Quomodo Confessarius procedere deheat cum magistris et inspectorihus puhlicarmn scholarum, et alumnis scholarum normalium?

Jiesp. Procedat juxta responsa data supra, n. 41.

QujER. 2° Quid agendum, si alumnus in schola seductorem ad peccatum inveniat ?

Resp. 1quot; Si magister ipse scandalum praebeat discipulis, vel saltern nulla tangatur cura circa discipulorum mores, debet alumnus vel scholam deserere, vel, si schola catholic a est, rem per seipsum sive per parentes Parocho, vel, si \'publica est, et exinde remedium speretur, alicui, qui provi-dere possit, aperire.

2° Si magister probas sit, sed condiscipulus ad latns se-dens seducat, ad magistrum pro remedio recurrendum est. Si extra scbolani seductionem inveniat, scholam adeundo vel ab ea redeundo, debet pravos socios evitare; quinetiam pa-rentibus gravis incumbere potest obligatio procurandi, ut pueri aut puelLe sub custodia alicujns probae personae scliolam adeant et ab ilia domum reducantur, ne alias filii perver-tantur. Denique, si quis seductor pluribus aliis condiscipulis, inscio magistro, scandalum afferret, res omnino deferenda est magistro; tunc enim ageretur de communi scandalo, quod potest esoe adeo damnosum, ut etiara cum gravi in-commodo impediri debeat; idque valet non solum pro scbo-lis minoribus, sed etiam et multo magis pro Collegiis, Se-minariis, etc., ut advertit S. Alpb. in Regol. pei Semin. § 1. n. 3. (Konings. Theol. n. 1460 —1462.)

Qüjer. 3° An discipulus, qui ipsemet ex sua fragilitate condiscipulum tented ad suum latns sedentem, et, aliis mediis frustra tentatis, semper eodem modo relahitur, teneatur proprium fragilitatem reveldre magistro, ut prcedicto condiscipulo locum mutet?

liesp. Affirm., si 1° casus extremus sit, ita ut nullum aliud remedium supersit; 2quot; prtesumendum sit Superiorem posse et velle illud remedium apponere. Si hoc prassumi nequeat, tenetur quoquomodo recessum a schola a parenti-bus obtinere, etiam, si necesse sit, suam fragilitatem reve-

— 56 —

lando patri vel inatri. Ratio est, quia in hoe casu tenetur cum quocumque incommodo vel damno occasionem deserere. Excipe casum, quo signa doloris ostenderet tam extraordi-naria, ut prudens spes emendationis coneipi posset. Recole dicta n. 10. qu. 2. Resolutio data valet etiam pro casibus similibus.

CAÏ\'ÖT Yiï.

DE PROCATIONIBUS.

44. — Procatio vocari solet conversatio adamantium intuitu aut saltern praetextu futuri matrimonii.

In plerisque regionibus visitationes adamantium intuitu matrimonii moribus populi adeo inoluerunt, ut necessariiK dici debeant; quare Pastorum et Confessariorum officium est opportunis cautionibus periculum ab illis amovere.

45. — Principia. I. Procatio, si fiat animo contrahendi matrimonium, non est de se illicita. Nemo enim tenetur ducere personam ignotam, sed per aliquod tempus potest experiri qua indole, quibus moribus quibusque dotibus prae-dita sit. (n. 452. Prax. Conf. n. 65.)

11. In praxi vero, inter personas juniores et parum ti-moratas facile evadit occasio proxima gravium peccatorum, maxime ubi incipit intercedere major familiaritas ac libertas, et appropinquat tempus matrimonii, (n. 452. Prax. Conf. n. 65. S. Leon, a Porto Maurit. Disc. mist. n. 23. 24.)

Porro, ne procatio evadat occasio proxima, aut, si talis jam facta fuerit, ut esse desinat, statuuntur reguke quae sequuntur.

46. — Regulae. I. Illis solis procari licet, qui possunt et volunt matrimonium inire intra rationabile tempus. Ratio est, quia secus non esset causa legitima periculo se ex-pon endi.

Dictum est 1° lt;jui possunt; ad hoc requiritur a) ajtas idonea ad rem familiarem constituendam; secus enim procatio nimium protrahetur; h) immunitas ab impedimento canonico

— 57 —

matrimonii, turn dirimente turn prohibente; nisi legitiins causa adesset pro dispensatione impetranda; c) libertas; qua carent v. g. milites, nisi legitimam veniam habeant; filii et fili£efamilias, si parentes juste dissentiant, sive propter indignitatem personae, quacum conversari voluut, sive propter indigentiam auxilii filiorum.

2° Qui volant; seria voluntate carere sclent, quantumvis protestentur, juvenis dives respectu puellte pauperis; pro-cus, qui jam a primis colloquiis puellam ad peccatum sol-licitat, aut saltern cautelas necessarias abnuit; item, qui post rationabile tempus propositum matrimonii minime ma-nifestat, nuptiasve sine justa causa jugiter differt, etc.

B⁰ Intra rationabile tempus; quod quantum sit, certa regula pro omnibus casibus definiri nequit, sed prudenti arbitrio relinquitur, cui faciendo multum conducunt timoratorum praxis modusque cautus vel incautus conversandi. Generatim loquendo, si intra semestre vel saltern intra annum matri-monium concludatur, tempus modum non excedit. Idcirco caveat prudens Gonfessarius, ne procationes cum lapsuum periculo per annos continuentur; et, si jam nimis durave-rint, curet ut vel abrumpantur, vel ad tempus interrum-pantur, vel quamprimum matrimonio concludantur.

47. — II. Procatio, ut honesto modo peragatur, oppor-tunis cautelis moderanda est. Ratio est, quia sine illis, cum in praxi periculosa sit, ordinarie evadet occasio proxima gravium peccatorum.

Ejusmodi cautebe sunt: 1° Ut adamantes sub eoduni tecto non babitent; ob maximum periculum ex nimia consuetudine et familiaritate oriundura.

2° Ut parentum, vel eoruni, qui ipsis loco parentum sunt, consensum quamprimum obtineant; si enim, insciis vel in-vitis parentibus, sese frequentent, clanculo se invisuri sunt cum magno periculo; imo aliquando, amore obcajcati, ut consensum extorqueant, ad praegnationem recurrent. Excipe casum, quo parentes injuste dissentiant, ita tamen ut visi-tationes domi suae non impediant.

3° Ne solas mm sola, prassertim clanculo, versentur, in

locis a conspectu aliorum remotis, vel tempore nocturno; id quippe, si non fortuito, setl constilto fiat, nonnisi ex fine libidinis aut cum summo libidinis periculo fiet. Hanc cautelam, quaj praecipua est, DD. communiter exigunt. Quocirca recte advertit Ballerini ad u. 413. ïom. I.: »Quod »quidem potissime et ad eos pertinet, qui eorum cnram »gerunt. Cura parentibus itaque, et prassertim cum matribus, »severissime agendum est, gravisque obligatie urgenda hujus »vigilis custodiaj et cautelse; ad quam impellere debet non »niodo conscientia, sed etiam timer ne filiaj semel corruptie »in paterna domo dehonestatse consenescant.quot;

4° Ne visitationes sint nimis frequentes neque nimis pro-tractce; quia familiaritatem et passionem pariunt, et inde probabile periculum. Id potissimum valet, si puella sit matre orbata, ita ut arbitro careat. E converso, immodera-tas proci visitationes puella tolerare poterit, si prudens timor sit ne alioquin prosperas nuptias amittat, dummodo tune alias cautelas co rigidius observet. Porro nimia fre-quentia aut protractio piudenti arbitrio dijudicanda est; cui faciendo multum conducunt praxis timoratorum modusque cautus vel incautus conversandi. Generatim loquendo, semel in hebdomade per unam alteramve horam immodicum non est.

5° Ne, si quando contingat• eos solos versari, ad invicem appropinquent cum proximo periculo impudicorum tactuum, osculorum, amplexuum.

0° Ut spiritualihus suhsidiis speciali modo se muniant, praecipue vero frequentia Sacramentorum. (Prax. Conf. n. 65. S. Leonard. Disc. mist. n. 23. 24. Roncag. tr. 19. qu. 5. cap. 4. qu. 8. Tambur. Dec. lib. 5. cap. I. § 4. n. 26. Be-rardi. n. 233 — 238. Konings. n. 1453.)

48. — III. Post sponsalia majores cautelae exiguntur; speciatim ut nonnisi paucies invicem conversentur, idque nonnisi aliis praesentibus fiat. Ratio est, quia eo tempore ex una parte necessitas visitationum diminuitur, et ex altera parte periculum valde augetur: posterius patet, cum spon-sus respiciat sponsam tamquani suam, magna familiaritas

sit quasi inevitabilis, imaginatio copulae conjugalis brevi secuturse libiclinem commoveat, et timor prsegnationis eva-nescat, siquidem matrimonium certe et proxime secuturum omnia velabit. Ita eommuniter. (n. 452. Prax. Conf. n. 204. H. A. Append. 4. n. 6. Bened. XIV. Instit. 46. n. 17. 21. Sanch. de Matrimon. lib. 9. dis p. 46. n. 52. Salra. tr. 26. cap. 3. n. 59. Roncag. loc. cit. Spor. de Mat rim. n. 429.)

Dixi supra: nonnisi aliis prasentibus; qua de causa, ubi mos existit apud rusticos ut ambo vicinam urbem petere debeant ad quaedam comparanda, cavendum est, ne soli exeant, sed comitem secum ducant.

Porro, ut periculum a sponsis arceatur, cuilibet Parocho et Confessario adlaborandum est, ne sponsalia contrahan-tur, nisi paulo ante matrimonium, iisque contractis , ne sponsi matrimonium conficere cunctentur. (H. A. tr. 7. n. 32. Bened. XIV. Instit. 46. n. 21.)

Caeterum, quod raritatem visitationum attinet in hisce regionibus, si sponsi bactenus in procatione boneste con-versati sint, Confessarius rationem babeat praxis timorato-rum; hoc enim in casu periculum remotum apparet, et frustra exigeret a sponsis ut a recepto timoratorum more recederent.

49. — IV. Quamprimum ob causam amoris adamantes frequenter labuntur in peccatum mortale, procatio induit rationem occasionis proximae; idcirco, cum bis terve ad-moniti se non emendaverint, jam amplius absolvi nequeunt, donee procationem vel abruperint vel emendaverint. Recole dicta n. 8. (Prax. Conf. n. 65. S. Leon. Disc. mist. n. 24.)

Porro 1° debent procationem abrumpere, si absque gravi damno possint praesenti matrimonio renuntiare, alteriusque matrimonii occasionem exspectare; tunc enim occasio volun-taria est.

2o Debent procationem emendare, si sine peccato vel sine gravi damno matrimonio illi renuntiare nequeant, v. g. ob sponsalia jam contracta, prolem legitimandam, graves lites evitandas, aliud conveniens matrimonium vix sperandum; tunc quippe occasio necessaria est. Eo ergo in casu Con-

fessarius curabit ut procantes matrimoninm cito concludant, atque interea majores cautelas adhibeant, inprimis ut visi-tationes diminuant, solitarie numquam elegant; quem in finem prodest, si puella matrem, et in ejus defectu sororem, roget, ut, amasio pnesente, numquam discedat. tbec cautela valde necessaria est et felicem exitum habere solet.

50, — Ex dictis infertur, tamquam occasiones proximas gravium peccatorum, generatim loquendo, liabendas esse pro-cationes, quae fiunt 1° sine ullo intuitu matrimonii, adeoque oblectamenti aut libidinis causa; 2quot; sine spe brevi matrimoninm ineundi, sive ob juniorem tetatem, sive ob aliud impedimentum; 3° contra justum parentum prseceptum; 4^U clanculo, in locis remotis; 5° inter adamantes in eadem domo cohabit antes; 6° cum notabili visitationum intempe-rantia. Adamantes igitur, cj[ni ejusmodi procationem agunt, eamque, juxta dicta, abrumpere vel emendare renuimt, non sunt absolvendi: quamvis euim eveniat, ut, neglectis recto fine ac cautelis, non labantur in principio, in progressu tarnen se a peccatis immunes nou servabunt. Quod si asse-rant se nihil mali egisse, ipsis fidendum non est, sed rite examinandi sunt circa verba, cogitationes, tactus, oscula, amplexus, etc., et tune sajpe constabit eos peccatis ob-noxios esse. (Prax. Conf. n. G5.)

51. — Qusstiones. Qu.-kr. 1° Quid censendum, si adamantes non possint nisi soli conversari, puta si amasia sit famula, vidua sola habit arts ?

liesp. Possunt necessaria? visitationes indulgeri, dummodo clam non conversentur, aliasque cautelas adhibeant; ad im-possibile enim nemo tenetur; majori tamen periculo expo-nuntur, quare eo cautiores eos esse oportet.

QuyKR. 2quot; Quomodo agendum sit cum amasiis, qui, prius-quarn rnatrimonium inire possint, mortem patris vel matris exspectare debent ?

liesp. Omnino cogendi sunt ad procationem hoc tempore abrumpendam; quia, quamvis necdum peccaverint, nonnisi valde incerta et remota matrimonii spes adest, quae sufficiens causa non est se proximo periculo exponendi ex diuturna

- 61 —

procatione orituro. Secus tarnen resolvendum, si mors illa brevi eventura esset.

Qu^er. 3° Quid agendum cum rusticis procantibus, qui intendunt matrimonium, sed procationem diutius protrahere coguntur, eo quod villam cito obtinere nequiverint?

Resp. Dist. 1quot; Si procatio lionesto moclo peragatur, cogi non possunt ut a visitationibus prorsus abstiiieant, ne amor mutuus refrigescat, non sine periculo optatnm matrimonium amittendi, et quia spem habent villam propediem obtinendi. Debent tarnen se invisere rarius, idque nonnisi aliis pras-sentibus, imo potius in media familia; quo enim procatio diutius protrahatur, eo evadit periculosior, et non raro unus lapsus sufficit ad mutuam vereeundiam tollendam, unde innumera peccata deinde sequentur. Confessarius in-terea pro viribus nrgeat matrimonium.

2quot; Si procatio bonesto modo non fiat, cogendi sunt ad ejusdem abruptionem; quia jam proxima occasio est. Quod si fieri absque gravi damno nequeat, absolvendi non sunt quoadusque se emendaverint, omnesque cautiones observent; praesertim promittere debent sese raro invisuros esse. Si, bis non obstantibus, semper recidant, separatio unicum re-manet remedium, saltern donec matrimonium contracturi simt.

QüiKH. 4° An liceant adamantibus et sponsis amplexus et oscula hoitesta, in signurn autoris ?

Resp. Affirmant communiter DD., si fiant bonesto modo juxta morem patriae, sicut solutis permittuntur; sunt eniin connaturalia am oris signa. Porro in more fere est apud lionestas familias, ut bis, nempe dum amasius aut sponsus venit et dum abit, se invicem osculentur. Non licent vero oscula pressa ssepiusque repetita, neque diuturnae manuum constrictiones; liiec quippe neque a personis bene moratis licita creduntur, neque a Tlieologis permittuntur. (n. 854.)

— 62 —

mm Tie.

DE CAUPONIS.

52. — Cauponae aliae honestse alias inhonestae sunt; in-honestte, propter peccandi occasiones, quas sponte offerunt, puta prava diaria, irreligiosos ac turpes sermones, secret» cubicula ad libidinem, scorta, inhonesta oblectamenta.

Principia. I. Inhonestas cauponas frequentare non licet; imo, quando graviter periculosse sunt, graviter illicitum est. Ratio est, quia sunt occasiones peccati per se.

II. Frèquentatio cauponse honest», animum relaxandi causa, si moderatio servetur in tempore, in potu, in ludo, in colloquiis, a culpa immunis est.

III. Frequentatio cauponarum multis, artificibus et ope-rariis prsesertim, evadit occasio proxima gravium peccatorum puta ebrietatum, et eorum, quae inde^ sequuntur, ut ssevi-tiarum contra uxores, ruinae familiae, scandali filiorum, blas-phemiarum, rixarum, turpiloquiorum, libidinum, etc. Quo-modo Confessarius tractare debeat popinones, tradent se-

quentes regulae.

53. — Regulae. I. Bibuli, qui sua sponte cauponas fre-quentant, et intensum perpotandi babitum contraxerunt, ab-solvendi non sunt, nisi cauponae oranino renuntient. Ratio est, quia, teste experientia, sine hoc remedio numquam se emendabunt. Hunc in finem necesse est, ut et socios relin-quant, imo ut in impossibilitate obsecundandi illorum invi-tationibus se constituant: quod fieri potest tradendo statim uxori pecuniam meritam. (n. 452. Berardi. n. 226.)

II. Bibuli, si ex necessitate cauponas frequentant, trac-tandi sunt sicut constituti in occasione necessaria. Recole

dicta n. 9 et 10.

Necessitas provenire potest ex propria arte, v. g. aurigae, proxenetae, mercatoris, etc. Inter remedia autem recensen-dum est, ut sibi certain potus mensuram praestituant, quam non excedent, ac ssepe propositum renovent earn non trans-grediendi.

— 63 —

Denique, loquendo de bibulis, quorum habitus necdum inveteratus est, indaget Confessarius mali causam, utrum sit v. g. sociorum seductio, potüs qualitas, longa in caupona mora, ludus, etc.; quandoque enim deprehendet malum pro-venisse ex peculiari quodam adjuncto, quod si evitetur, pe-riculum cessabit.

CAPÜT IX.

DE FAMüLATU.

54. — Famulatus liodie, in civitatibus pnecipue, ssepe stepius puellis admodum periculosus est, ob teutationes, quibus frequenter subjiciuntur, modo a parte famuli, modo a parte filiifamilias, modo a parte ipsius lieri. Quare puellis, quae necessitate non adigantur, famulatus consulendus hand est, nisi certiores se reddiderint periculum in tali domo abesse. Porro quoad puellas, quse famulatum exercent, et frequenter ad peccatum sollicitautur, sequentes tenendaj sunt regulse.

55. — Regulae. I. Famula tentationibus viri obnoxia, si ob suam fragilitatem proximo consentiendi periculo expona-tur, tractanda est ut in occasione proxima constituta, eaque vel voluntaria vel necessaria, prout famulatus cum vel sine gravi difficultate deseri poterit. (n. 452. lib. 3. n. 489.)

II. Eadem famula, si tanta pietate et fortitudine prasdita sit, ut tentationes constanter repellat, in occasione proxima non versatur, ac proinde domum deserere non tenetur; opor-tet tarnen ut opportuna adhibeat remedia ad resciudendas ejusmodi sollicitationes. (n. 452.) Ejusmodi remedia sunt: 1quot; famulo, vel fllio, vel hero tentanti minetur, se rem patri, matri, hero, vel uxori delaturam; 2^C, si minse non sufficiant, rem de facto vel parenti vel hero deferat, sive per se, sive per aliam idoneam personam, si exinde efficax remedium sperare liceat.

III. Si famula ob frequentiam lapsuum, plus minusve in concubinatu viveret, sicut concubina tractanda est. Consule dicta n. 19. 25. (Lib. 3. 71. 439.)

5G. — Quaestio. An liceat famulatus apud acatholicosf

Hesp. Si absit periculum perversionis tam in fide quam in moribus, et famuli regulariter non impediantnr ab observa-tione praeceptorura Ecclesiae, non est illicitus: banc autem libertatem exercitii Religionis in limine contractus stipulari debent. Si nihilominus eveniat eos sajpe impediri a Religionis exercitio, tenentur, cumprimum absque gravi damno possint, famulatum relinquere.

Idem dicendum de famulatu apud eos Catbolicos, qui solo nomine tales sunt, et Religionis praxim prorsus abjecerunt. Quod denique famulatum attinet apud Judseos, prfe caeteris periculosus est ])uellis cbristianis, quum Judsei perquam lascivi sint; cui accedit specialis probibitio in Decret. lib. 5. tit. de Judceis. cap. 12.

CAPUT X.

DE NON NULLIS PERICÜLIS DOMESTICIS.

57. — Qujür. 1quot; Quomodo se gerere deheat Confessarius cum fwmina, quae, propter famidum vel alium virum jarni-liarem, in prohabili periculo versetur?

Resp. 1⁰ Si separatio moraliter possibilis sit, exigere debet, ut fceniina procuret occasionis expulsionem.

2° Si separatio moraliter fieri nequeat, aliorum mediorum applicationem exigere debet, et prsocipue providere ne tenta-tor inveniat earn solam. Facilis erit cnra, si foemina non sit valde ad venerem proclivis, et si non babeat affectum ad ten-tatorem; secus vero cura erit difficillima. Consule dicta, n. 10.

Qu.«b. 2quot; An separatio judicanda sit moraliter possibilis, si, ad illarn obtinendam, oporteat tentafionem patefacere patri vel rnarito ?

Resp. 1quot; Filiafamilias tenetur patefacere patri vel matri; cum nullum damnum inde sibi timendum sit.

2° Uxor tenetur patefacere marito, si grave damnum inde timere non debeat, v. g. imprudentias mariti, calumnias tentatoris, scandalum familiae, rei evulgationem, et similia.

— 05 —

QujEE. 3° Quomodo procedendum sit cum adolescente, qui in proximo periculo versatur propter fratrem in eodem lecto cu-bantern, a quo turpiter tangitur ?

Resp. 1° Si sperare possit lecti mutationem, tenetur hoc medium adhibere, imo, si ad hunc finem opus sit, seer etc admonere parentes de fratris impudicitia.

2° Si lecti mutationem sperare nequeat, ob extremam parentum sive paupertatem sive negligentiam, contingere potest ut vel ipse Confessarius vel Paroclius huic scandalo providere valeat et debeat, et, si hasc spes adsit, adigendus est poenitens ad Confessarium extra Confessionem vel Pa-rochum commonendum. Quodsi nulla suppetat via ad obti-nendam lecti mutationem , tractandus est ut constitutus in occasione necessaria.

Idem dicendum de famulo in eodem lecto cubante.

CONCLUSIO.

58. — Non raro evenit, in civitatibus prassertim, ut Confessarius incidat in casus valde intricatos et ancipites; in bis angustiis non omittat confugere ad Deum pro lumi-nis impetratione, ea speciatim mediante, qnam Refugium peccatorum vocamus, ne in tanti momenti negotio excedat rigore aut indulgentia , sed animas ad imaginem Dei crea-tas et a Christo redemptas, e tartarei leonis f\'aucibus feli-citer eripiat.

5

TRACTATUS II.

I gt; i:

USÜ MATRIMONII.

PHOCEMIUM.

Magni profecto refert eonjugum conscientias recte dirigere, ut ex una parte castitatem conjugalem fideliter custodiendo honorabile servent connubium in omnibus et thorum imma-culatum, ut loquitur Apostolus (\'), ex altera simul parte matrimonium ipsis sit in remedium concupiscentiaï, non in laqueum. Propter carnis enim concupiscentiam intimumque eonjugum convictum, op ene pretium est ut in iis, quae ad usum matrimonii spectant, Confessarius sana imbutus sit doctrina, quae nee nimia indulgentia liabenas relaxet in-freenatie libidini, nee conscientias nimio rigore illaqueet. Quapropter illins S. Doctoris doctrinae inhasrebo, qui Sedis Apostolicae judicio salutare boe medium tenuit. Quaedam tarnen ad decisiones hodiernae scientiae medicae adaptavi, novasque quaestiones adjeci. Decisiones scientiai medicae po-tissimuin hausi ex opusculo Cl. Capellmann Med. Doet., cui titulus; Medicina Pastoralis.

Porro, non abs re erit monita quaedam S. Alpbonsi hoe loco subjicere, quae iis, quae diximus, apte conveniunt. Lib. 1. n. 89. monet Confessarios, ne temere pronuntient mortalia esse peccata, quae mortalia esse non constat; quia exponunt poenitentes periculo peccati formalis. Inde lib. 3. n. 132. statuit duas hasce regulas : »Ut dicatur quod actio aliqua »non sit peccatum grave, sufficit ut vera probabilitas ha-»beatur quod tale non sit, quemadmodum omnes fatentur.quot; E converse: »Ut affirmetur absolute aliquam actionem esse »peccatum mortale, non sufficit opinio probabilis, nee etiam »probabilior ;____ sed requiritur certitudo, prout docent

(1) Hebr. XIII. 4.

— 70 -

»oiimes.quot; Certitudinem intelligit, non strictam, sed latam, opinionein nempe notabiliter probabiliorem, quippe qua; prudentem dubitationem excludit.

Proderit denique verba pramittere, quibus S. Doctor hanc niateriam pertractandam aggreditur: »Piget me de hac »materia, quae tan tam pras se fert fceditatem, ut castas »mentes ipso solo nomine perturbet, longiorem habere ser-»monem ; sed utinam non esset haec materia tam frequens sin confessionibus excipiendis, ut non oporteret omnino »Confessarium plena tractatione, sed sufficeret compendio »instructnm esse! Ignoscat mibi propterea castus lector, si »fuse de ea bic loquar, et ad casus particulares, qui de-3gt;formiorem exbibent turpitudinem, descendam. Quod si cui »mirum videatur, Auctores cseteroqui prudentes ac pios de »hac re fusius pertractasse, et minutas etiam variorum »casuuin circumstantias descripsisse, audiat clarissimum vi-»rum Ludovicum Bail, qui ab bac censura doctissimi Thomas »Sanchez egregium opus de matrimonio vindicat his verbis: »Licet quaedam de materia fcedorum actuum tangat, turpior »est infernus; et si fcedus est sermo, foedius est in peccato »putrescere, ut ait Petrus Blesensis. Ille Auctor aliquas »spurcitias movet, sed ad asgrotantium curationem. Si an-»geli essent homines, talibus non indigerent.quot; (n. 900.)

Fruere ergo. Lector benevole, modico hoe labore, et, si laudabilem repereris, Deo refer acceptum, in cujus glo-riam animarumque salutem haec omnia vertant.

Igt;E

USU MATRIMONII.

1. — Usus matrimonii consistit in copula carnali inter conjuges. Vocatur quoque actus vel debit am conjutjale; debi-tum nuncupatur ab Apostolo, quia est primarium officium, quod sibi mutuo debent conjuges.

Expendemus 1° honestatem actus conjugalis,

2\' ejus obiigationem,

3\'\' ejus accessoria,

4\' officium Confessarii erga conjuges in hac materia.

wm i

HONESTAS ACTUS CONJUGALIS.

Art. I.

Ejus hoxestas in genere.

2. — Principia. I. Actus conjugalis in se licitus est ac honestus. Ratio, quia est medium a Deo ordinatum ad legitimam propagationem generis liumani, sicut cibus et po-tus ad conservationem individui. Unde et Deus protoparen-tibus nostris prfecepit eum in Genesi I. 28: »Crescite et multiplicamini.quot;

II. Debet tamen fieri cum debitis circumstantiis, nec ali-quo impedimento esse proliibitus. Actus enim humanus mo-ralitatem suam desumit, non ab objecto tantum, sed etiam a circumstantiis, potestque aliunde vetari.

— 72 -

Porro 1° debitae circumstantiag sunt, ut nonnisi fine, tempore , loco, ac modo debito exerceatur; alioquin culpa non vacaret.

2° Impedimenta actum conjugalem proliibentia sunt cog-nita nullitas matrimonii, votum castitatis, affinitas, et im-potentia corporalis.

De singulis seorsum agemus.

Art II.

DEBITS EJUS CIRCUMSTANTIyE.

§ I. Debitus finis.

3. — Principia. I. Actus conjugalis licite exercetur ob fines matrimonii. Usum enim cujuslibet rei honestant fines, quos Deus illi praestituit.

Licet ergo 1quot; propter generationem prolis; quippe quae est finis primarius matrimonii; 2quot; ob satisfactionem debiti petiti; quia est actus justitise ex finibus matrimonii emanans; 3\' ad vitandam incontinentiam, sive in comparte, sive in semetipso; quia post lapsum protoparentum matrimonium est a Deo ordinatum etiam in concupiscentiae remedium; imo in comparte est actus debitus cliaritatis. Hi sunt fines primarii.

Prseterea licite exercetur ob quemcumque finem honestum, v. g. ad fovendum amorem conjugalem, ad corporis sanita-tem; quia nihil vetat quominus ad finem honestum adhibea-tur medium in se licitum et ad ilium finem utile, (n. 927. 882. 885.)

11. Illicitum est exercere actum conjugalem ob solam voluptatem. Ratio, quia est quaedam perversio ordinis de-lectationem intendere ut finem, quam natura intendit ut medium. Propterea damnata est ab Innoc. XL prop. 9^a: »Opus conjugii ob solam voluptatem exercitum omni peni-tus caret culpa ac defectu veniali.quot; Venialis tantum culpa est; quia inordinatus usus rei licitae per se nonnisi levis est culpa.

— 73 —

Dictum est; ob solam voluptatem, i. e., ad nullum alium finem honestum ne Tirtualiter quidem relatum; quia, si tantum secundarie et moderate intenditur cum alio fine princi-pali et honesto, onini culpa caret; cum tunc intendatur solum tamquam medium a natura institutnm (n. 912.)

Contra vero, si voluptas limites matrimonii excedat, nempe si conjuges copulam exerceant cum affectu adulterino ad aliam personam, quam prsesentem sibi imaginantur vel optant, ad magis se excitandum, peccatum mortale est. (n. 913.)

4. — Resolutiones. 1quot; Conjuges, qui copulas voluptatem assumunt in remediiun concupiscentice, sen ad vitandanu in-continentiam, potius agunt ex amore virtutis, quam ex amore voluptatis: quippe qui servare continentiam et peccatum vitare intendunt. Qui vero voluptatem propter seipsam appe-tunt, ducuntur amore, non virtutis, sed voluptatis: quod honestum non est. (Vind. Alph. part. 7. qu. 8. art. 2. II. n. 2.)

2° Non est illicitum conj ngibus in usu matrimonii, ob pau-pertatem vel aliam causam non malam, affectu interno op-tare ut non sequatur proles, ne hsec nimium multiplicetur, dummodo generationem positive .non impediant. (n. 927.)

3° Licitus est actus conjugalis, quamvis ob sterilitatem non sit spes generandi prolem; quia, prseter generationem, alii fines honesti intendi possunt, et quod generatie non sequatur per accidens evenit.

4° In praxi, quoad usum matrimonii propter solam delec-tationem, plerique conjuges in bona fide esse solent, et ex monitione plermnque fructum sperare non licet; unde Con-fessarius eos e bona fide eruere non debet. (Berardi. Prax. Confess, n. 334. qu. 12.}

§ II. DlCBITTiJI TEMPUS.

5. — Dubium hie movetur 1° de diebus festis, jejuni! et Communionis; 2quot; de tempore menstruorum, praegnationis, purificationis post partum, lactationis, et infirmitatis.

6. — Principia, I. Per se nullo tempore sub gravi peccato interdicitur actus conjugalis. Ratio est, quia in nullo tem-

pore in se spectato apparet gravis inordinatio, nec hodie ullo jure proliibetur. Aliquando sub levi culpa vetatur, ob levem aliquam inordinationem.

II. Per accidens potest evadere graviter illicitus, si subes-set proximum periculum abortus, vel gravis nocumenti va-letudinis : leviter illicitus, si leve foret periculum vel no-cumentum.

III. A veniali culpa justa coeuudi causa excusat. Ita communis DD. sententia.

7. — Hiuc I. Licitus est actus conjugalis tempore sacro, i. e., diebus testis vel jejunii; quia nullo jure vetatur. Idem dicendum de diebus Communionis. Pium tamen consilium est prasfatis diebus abstinere a foetevdo debito, ut conjuges, juxta monitum Apostoli I. Cor. VII, 5., expeditius vacent orationi. Accedere autem ad Communionem post debitum pe-titum cum peccato veniali, puta voluptatis causa, veniale est, propter indecentiam; excusat tamen rationabilis causa, (n. 922. 273.;

8 — II. Tempore flux us menstrui, concubitus est venialis culpa, ut tenet communissima et probabilior sententia; tum quia involvit quaradam indecentiam, tum quia nocere potest partibus genitalibus fceminse, et inde, si concipiat, postea periculum aliquod abortus adducere, tum quia qusedam iu-temperantia est non exspectare tempus aptum brevi adfuturum.

Tempore extraordinarii fluxus sanguinis, qui ex morbo provenit, et diuturnus vel perpetuus est, copula tum evadere potest illicita, cum experientia constaret fiuxum post copu-lam augeri; id si accidat, copula ordinarie aliquantum no-cebit, raro tamen graviter. Si leviter tantum noxia erit, copula licita dicenda erit, eo quod secus vir perpetuo abstinere deberet, quod et grave incommodum et ordinarie grave incontinentia; periculum ei allaturum est, quae duo contra leve nocumentum uxoris certe praevalent. (n. 925. Capellm. Medic, past. pay. 148. edit, lat.)

9. — III. Tempore prcegnationis, copula, secluso abortus periculo, communius licita censetur, quia nullo jure proliibetur, onusque gravissimum foret, si tanto tempore tene-

— 75 —

rentur conjuges se continere. Nihilominus S. Alphonso ma-gis arridet sententia aliorum, qui censent coucubitum cum praegnante, per se loquendo, non carere culpa veniali; quia semen fine suo frustratur; per acciclens tarnen cohonestari, accedente honesta causa, v. g. periculo incontinentise, vel alia; quae cum vix unquam absit, in praxi hsec sententia cum priori fere coïncidit. (n. 924-.)

Periculum abortus, de quo supra, tanto minus erit, quanto longius copula a die conceptionis distat. Unde existere dum-taxat potest intra primos prasgnationis menses, et lioc tempore turn solum, cum copula aut stepius aut impetuosius instituitur; quare conjugibus moderatio quoad numerum et modum commendanda est. Caeterum ob periculum abortus copula minime vetari potest; turn quia de incipiente prte-gnatione nemo quidquam scit, saltem nihil certi, turn quia abortus multo saspius ex morbosa dispositione, quam ex causa directa proveniunt. (Oapellm. p. 152.)

10. — IV. Tempore purgationis, ex communion et pro-babiliori sententia, concubitus est illicitus; turn propter indecentiam, turn propter periculum nocumenti pro uxore. Si leve nocumentum timeatur, culpa venialis erit; si grave, culpa mortalis. Nova conceptio timenda non est.

Porro, ex sententia S. Alplionsi n. 926., qui medicum valde peritum consuluit, grave nocumentum prudenter timeri potest intra biduum post partum, vel, ut peritus medicus mihi asseruit, etiam diutius, perstante fluxu puerperii, aut magna mulieris debilitate, aut aegritudine. Capellmann absolute docet intra duas bebdomadas post partum copulam graviter illicitam fore; turn propter grave nocumentum, quod hoc tempore uxor! immineret, tum propter acerbos dolores, quos uxor in partu pertulit, tum propter debili-tationem, quae inde secuta est; sed alii medici, quos con-sului, hoc ita generaliter dictum negant.

Post sex fere hebdomades uterus restituitur et menstruatie recurrit, sicque organismus indicat omnia ad novam gene-rationem parata esse. (Capellm. p. 149.)

11.—V. Tempore lactationis copulam licere communissime

— 76 —

affirmant; quia quamvis lac plerumque, incipiente nova graviditate, mox diluatur ac diminuatur, imo brevi desinat, alia via poterit proles lactari, ne tamdiu conjuges cogantur abstinere cum tauta difficultate; cui accedit foeminam tempore lactationis vulgo non concipere. (n. 911. Capellm. p. 151.)

12. — VI. Tempore mcrhi, illicitus est actus conjugalis, quando prudenter inde timeri potest notabile nocumentum sanitatis.

Idcirco distinguendum est inter morbos contajnosos et non

O O

contagiosos.

1° In morbo contagioso unius conjugum, si sit morbus venereus sen syphilis, graviter illicita est copula, propter horrendas seqnelas tam pro comparte sana quam pro prole, quae amba3 infici solent, et proles persaepe brevi moritur. Hunc morbum pars infecta comparti manifestare nou tenetur, ob infamiam, dummodo debitum nec petat nec reddat. In aliis morbis pariter probibita est copula, si brevi mortem inferre apti sint; licita vero est ex justa causa, si cbronici sive diuturniores sint, quia periculum incontinentiae, quod tamdiu vix abesse potest, praivalere videtur; tenetur porro pars infecta morbum manifestare comparti.

Monendum hoc loco est, pbtisim non morbum contar/iosum, sed hmredif,avium esse; proli autem melius fore infirmam esse, quam penitus non esse. Contra, fluxus seminis, qui in viris gonorrhcea vocatur, plerumque species quaedam syphilis est, et idcirco contagiosus, ut medicus mihi asseruit. Leurorrhwa seu Jiuor alb us, quo foemiivae praegnantes saepe laborant, copulam non vetat, cum maleficus non sit.

2° In morbo non contagioso, concubitus valde noxius est in morbo multum debilitante, cum febri et summo dolore conjuncto. In levi morbo concubitus noxius non est; exci-piuntur tamen genitalium tegrotationes, quae in muliere per copulam ingravescere possunt et difficulter postea sanari.

Postremo subjungo: post balneum, venne sectionem, pran-dium vel ccenam, concubitus notabiliter periculosus esse non olet. (n. 909. 910. 950. Capellm. p. 155. 158.)

— 77 —

§ III. Debitus locus.

13. — Locus debet esse secretus; id enim et verecundia et charitas postulant. In loco publico seu coram aliis actus conjugalis grave scandalum est et gravis indecentia. (n. 920.)

Quocirca monendi sunt conjuges, ne sinant pueros ra-tionis compotes secum decumbere in lecto aut in cubiculo. (Prax. Conf. n. 211.) Quod si paupertas conjuges ad id cogat, caveant saltern ne pueri quidquam deprehendant; in lecto porro pueros ad latus patris, et puellas acl latus matris retineant.

§ IV. Debuts modus.

1. In (\\eneve.

14. — Debitus seu naturalis coëundi modus duplex distingui solet, riempe 1° quoad situm, in eo consistens quod in situ corporum mulier sit succuba, vir incubus; hie modus ipsa cor-porum factura liomini assignatur, apticrque est effusioni virilis seminis ejusque receptioni in vase fcemineo. 2^!\' Quoad vas, in eo consistens quod concubitus fiat perficiaturciue in vase na-turali mulieris; hie modus necessarius est ad generationem.

Hinc duplex quoque indebitus seu innaturalis modus est, alius nempe, quo vel non utuntur vel abutuntur debito vase, ac proinde impeditur conceptio prolis ; alius vero, quo non servatur debitus situs, sed non impeditur generatio; hic modus contiugit quando coïtus fit vel sedendo, vel stando, vel jacendo a latere, vel a tergo more pecudum, vel muliere incuba et viro succubo, attamen in vase naturali.

Modus ergo ex omni parte debitus postulat ut conjuges coëant et situ et in vase naturali. Reatum modi innaturalis quoad utrumque seorsim expendemus.

2. Modus innaturalis quoad situm.

15. — Principia. I. Situs innaturalis per se non excedit culpam venialem. Ita communis sententia, contra alios existi-mantes eum esse peccatum mortale. Ratio est, quia luec

— 78 —

deformitas contra naturae institntum versatur dumtaxat circa accidentalem circumstantiam; non enim impedit generatio-nem, cum matrix virile semen non recipiat passive per descensum, sed active illud attrahat; periculum porro efl\'u-sionis seminis extra vas raro adest, adeo ut Confessarius de ea interrogare non teneatur.

II. Mutatio situs ex justa causa culpa vacat. Consequitur ex dictis. Causae justse sunt, si fiat v. g. ob periculum abortus tempore pnegnationis, ob viri pinguedinem aut cur-vitatem, ob mulieris defatigationem, ob frigiditatem si in-naturali situ magis excitentur, ob fcetidum halitum, ad vitandum scandalum aliorum, etc.

Qusestio movetur, num mortale sit mutare situm, siprop-terea aliqua pars seminis perdatur? Communius negant DD.; quia, si semen infundatur in vas, partialis ejus post infu-sionem perditio, quae in aliquibus sitibus accidere potest, casu evenit, neque conceptionem impedit; constat enim ad generationem exiguum seminis satis esse. E converso, si experientia constavet ob mutatum naturalem situm fceminam nihil seminis retinere, tunc mortale esset; sed hoc raro ac-cidit. (n. 917. H. A. tr. 18. n. 39. Capellm. jgt;. 147.)

3. Modus innaturalis quoad vas.

16. — Contingit vel utendo vase indebito, vel abutendo vase debito contra naturam, ita ut generatio irapediatnr. Prior modus est sodomia imperfecta, posterior onanismus.

Sodomia definitur copula exercita in vase praepostero uxo— ris, sive vir intra vas semen effundat sive non. Onanismus est incoeptae copulao abruptio, ut semen extra vas effun-datur et sic generatio impediatur; accidit nempe, quando vir penetrat quidem vas naturale, sed statim ac seminis effusionem proximam esse advertit, se retrahit; etiam mu-lier eam committere potest, si ab incoepta copula ante viri seminationem se subtrahat.

Est et aliud onanismi genus, quod hominum malitia hodie excogitavit, in eo consistens quod vir induat virilia tenui

- 79 —

quodam indumento, et sic copulam exerceat; ex quo fit ut semen non intra vas mulieris, seel intra lioc indumentum re-maneat. Dictum instrumentum vocatur gallice culotte anglaise, anglice condom, preservativ. (Capellm. Medic, past. pag. 233.)

Nostris temporibus onanismus multis in locis late grassa-tur, non modo in divitum et nobilium familiis, in quibus, ne luereditas ultra votum dividatur, duorum triumve liberorum numerus prsestituitur, verum etiam apud cives mediai conditionis, et quot;apud plebeios, qui vel rei familiaris angus-tias metuunt, vel paucam prolem opibus augere ac fortuuato matrimonio jungere cupiunt.

17. — Principia. I. Sodomia inter conjuges est peccatum mortale. Ratio, quia adversatur tum fini naturali seminis et copulse, nempe prolis generationi, tum fidei conjugali, cui cedere conjuges nequeunt, nam neuter habet jus in corpus alterius contra naturam. (n. 915.)

Hue referuntur duo alii agendi modi, qui ex communi et veriori sententia, contra paucos, etiam graviter peccaminosi sunt, videlicet 1° inchoare copulam in vase praepostero, animo nunsummandi in vase naturali; est enim sodomia in-choata. Ad idem peccatum reducitur, inchoare copulam in ore uxoris; quamvis enim os non sit vas ad copulam sodo-miticam ordinatum, est tarnen etiam vas indebitum; unde videtur quasi speciem sodoraiae referre. (n. 916. 935. lib. 3. n. 4G6. H. A. tr. 9. n. 25. Roncag. tr. 12. cap. uit. qu. 3.)

2° Perl\'ricare virilia circa vas praeposterum uxoris; id namque moraliter fieri nequit sine affectu sodomiae. (n. 910.)

II. Etiam onanismus inter conjuges est peccatum mor-tiferum. liatio, turn quia directe excludit finera principalen! matrimonii ac finem concubitüs, scil. prolis generationem; tum quia adversatur fidei conjugali, ut supra dictum est. Constat prseterea ex Script., in Gen. XXXV11I. 9. 10. le-gitur de Onan, Jacobi ex Juda nepote, a quo hoc peccatum nomen mutuavit, quod, defuncto fratre suo Her, viduam ejus Thamar ducere coactus sit, juxta legem leviratüs, ut suscitaret semen fratri suo, sed »introiens ad uxorem fratris »sui, semen fundebat in terrain, ne liberi fratris nomine

snascerentur. Et idcirco percussit eum Dominus, quod rem »cletestabilem faceret.quot; Item ex prop. 49^a damn, ab Imioc. XI., declaravit S. 0. Inquis. 21 Maji 1851, quae pro-positio liasc est: »Mollities jure naturae prohibita non est.quot; Onanismus antem est vera mollities sen pollutio. Ergo.

Conjuges onanismum exercentes libidinem in matrimonio explere volunt, quin onera sustineant; de illis valet quod dixit Angelus Raphael Tobiifi VI. 17: »Qui conjugium ita »suscipiunt, ut Deum a se et a sua mente excludant, et :gt;suae libidini ita vacent, sicut equus et mulus, quibus non ;gt;est intellectus, habet potestatem daemonium super eos.quot;

18. — Resolutiones. 1° Onanismus nulla causa cobonestari potest, sive paupertatis ne proles alenda multiplicetur, sive infirmitatis vitandae, sive periculi mortis in partu arcendi. Potest tarnen ob ejusmodi causam cum bona fide committi; qua exsistente, prudentis Confessarii est judicare utrum monitio expediat necne.

2° Non modo vir onanismum exercens, verum etiam uxor ei formaliter cooperans vel consentiens, mortaliter peccant, et absolutione indigni sunt, nisi de peccato sincere doleant et emendationem promittant. Formaliter cooperatur uxor, si querimoniis circa partus dolores vel pericula, circa prolem numerosiorem, etc., marito ad onanismum impulsum prae-beat, bunc effectum nimirum praevidens vel etiam intendens.

3° Onanismus cum fortuita et necessaria copulse abrup-tione confundi non debet; conjuges enim possunt copulam interrumpere v. g. ad evitandum scandal am, aliqua persona ex improvise superveniente; tunc quippe copulam abrum-punt, non jam ut semen extra effundant, sed ex alio mo-tivo; unde ilia seminis eöusio praster intentionem eveniens pollutioni involuntarise aequiparatur. (n. 918.)

19. -— Quaestiones. QujEr. 1° An Uceat uxori debitum red-dere viro, quern novit onanismum cornmissururn esse ?

Res p. 1° Praemitto, uxorem debere a) viri peccato non consentire; dico: peccato; nihil enim probibet quominus con-sentiat delectationi carnali ex copula consurgenti; h) admo-nere maritum ut actum perficiat, si possit monere sine

— 81 —

timore magni dissidii, vel indignationis, aut incontinentiae illius, aut similis gravis incommodi; viri enim peccatum ex charitate impedire debet. Ejusmodi autem admonitiones, non assiduce aut intempestivce, sed opporfunce esse debent, dum nempe spes fructus affulget. Ita ex Responsis S. Poenit. 13 Nov. 1816. 1 Febr. 1823. et Tlieologorum consensu.

2° Hisce positis, posse uxorem debitum reddere, si ex ejus denegatione grave incommodum sibi tiraere possit, constat ex Decisionibus S. Poenit. 13 Nov. 1816. 23 April. 1822. 1 Febr. 1823. 8 Junii 1842.

3° Utrum teneatur negare debitum, si possit sine gravi incommodo, controvertitur. Prima sententia probabilis affir-mat; quia materialiter cooperatur ad peccatum viri, quam coöperationem sola gravis causa excusat. Ita Roncagl. Elbel.

Secunda sententia probabilior negat, imo S. Alpb. censet eam teneri reddere; quia nullatenus cooperatur seminationi extra vas, quippe quae ex sola viri malitia procedit, sed cooperatur tantum copulas, quae per se utrique licita est, et ad quam vir jus habet. Ita Sanch. Pont. Tamb. Spor. (n. 947. 944. H. A. n. 47.)

In praxi periculimi gravis incommodi cum negatione debiti ut plurimum conjunctum erit.

Qü/ER. 2° An possit uxor etiarn petere debitum a viro ona-nista ?

Resp. Non potest, nisi adsit gravis causa; quia tenetur ex charitate viri peccatum impedire. Justa \'autem causa erit periculum incontinentias, diuturna privatio juris petendi, cum perpetuo scrupulo num justa adsit causa petendi; quare non tenetur abstinere nisi una alterave vice. (n. 947. H. A. n. 47.)

QujER. 3° Qucenam remedia adhiberi possint contra ona-nisrnum ?

Resp. 1° Uxor adhibeat blanditias, amoris significationes, preces adhortationesque, ut maritum inducat ad actum per-ficiendum vel ab eo prorsus abstinendum. Experientia docuit plurirnos viros hisce mediis ad meliorem frugem se recepisse.

2° Onanist» recidivo Confessarius absolutionem diiferat

6

— 82 —

donee emendationem vel signa extraordinaria contritionis ostendat.

3° Denique discreto modo suaderi potest onanists, ut se contineat paucis diebus ante, et per quindenam post menstrua, cum hoc tempore copula facillime fcecunda sit; reli-quo vero foecundatio parum probabilis erit, hoc ergo tempore uxorem debito modo cognoscat. Sic agendo vir nihil agit contra naturam, sed actus assimilatur copulse tempore sterilitatis. — Cf. Revue des scienc. ecclés. Tom. 27. pag. 586. Revue théol. 1873. pag- 424 et 522. Capellm. Médic. past. pag. 133. Nardi. De onan. n. 56.

Qu-ER. 4° An oh alias etiam causas pros fat a ratio vitce con-jug alis, de qua supra resp. 3quot;, aliquando commendanda sit ?

Resp. Affirmandum videtur, si 1° ex una parte justam habeant causam cavendi, ne foecundatio accidat, eo quod v. g. prolem nimis numerosam habeant, vel uxor in partu periculum mortis subitura sit, et ex altera parte usus matrimonii tempore foecundationi minus apto sit illis ad vitan-dam incontinentiam expediens; 2° haec ratio vitas conjugalis periculum peccati non augeat. Ratio, quia conjuges tunc prolem procreare, atque uti matrimonio quando foecundatio facilis est, nulla lege tenentur.

Dixi 1° si justam habeant causam; quia, si matrimonii delectationes velint illiusque incommoda nolint, et sine justa causa primarium conjugii finem evitent, tunc peccant procul dubio, venialiter saltem. (Berardi. Prax. confess, n. 334. qu. 10.)

Dixi 2° si periculum peccati non augeat; etenim abstinentia ab usu matrimonii durante intervallo foecundo facile secum fert periculum turn incontinentia;, alterutri saltem conjugi, turn negandi debitum, si compars illud peteret, ut advertit Konings n. 1655. qu. 4.; causae vero supra allegatse secum ferunt periculum vel recurrendi ad onanismum, vel perpetuo negandi debitum cum maximo periculo incontinentia;. Prop-terea cautum esse oportebit, et pensandum erit in singulis casibus, undenam majus malum timendum sit, an ex prse-dictis causis, an ex proposita conjugal! vita.

— 83 —

QujER. 5° An possit uxor debitum reddere viro, qui onanis-mum exercet opa memorati instrumeriti ?

Rcsp. Negative; quia tunc copula ex parte ipsius actus jam ab initio totaliter illicita est; usus siquidem liujus in-strumenti ex se ordinatus est ad frustrandam copulam; talis ergo copula intrinsece mala est; cui proinde uxor, ad mo-duni virginis violatae, resistere tenetur. (Berardi. Prax conf. n. 327.) Congruit cum doctrina S. Alph. et communi. n. 943. Lib. 3. n. 368.

QujER. 6quot; An onanismum exerceat vir, si penetret quidem vas uxoris, sed parum, et in introitu vaginae totum semen effundat ?

Resp. Dist. 1° Opere negat.; quia actus iste reddit foe-cundationem minus f\'acilem quidem, sed non impedit; copula ergo sic exercita apta est ad generationem. Excipe tamen, si ita fieret ut omne semen diffluat et perdatur.

2° Mente, subdist.: affirm., si hoc modo generationem impedire intendat; tunc ex prava intentione mortaliter de-linquit contra naturain: secus negandum. Porro, si ita se gerat, quia modum generationi aptiorem evitare vult, ut minus certa sit proles, videtur non esse lethalis culpae reus; quia non tenetur certiorem modum ad prolem concipiendam eligere, nec carendi prole desiderium est mortale peccatum. Denique, si legitimam habeat causam sic se gerendi, eo quod v. g. uxor ob recentem partum, vel infirmitatem in verendis, coitum perfectiorem non patiatur, nullo modo pec-cat. (Berardi. Prax. conf. n. 334. qu. 2. Sancli. de Mat rim. lib. 9. disp. 16. n. 6.)

20. — Hactenus de copula cum directe intenta effusione seminis extra vas. Quid porro censendum sit de copula per-acta sine intentione, sed cum periculo ejusmodi effusionis, vel omnino absque seminatione sive utriusque sive alterutrius, utrum quoque sit abusus copulse contra naturam, hoc loco apposite expendemus.

QujEr. 1^u An liceat usus matrimonii, si ob senectutem vel aliarn indispositionem plerumque accidat seminis effusio extra vas ?

Resp. Affirm., quamdiu probabilis spes superest copulam

— 84 —

perficiendi; quia cum tali spe possident jus ad copulam, et seminis perditio praster intentionem casu evenit. Ita com-muniter.

Porro satis est si vir in vaginae introitu semen efffundati imo partem dumtaxat seminis. Kecole dicta n. 19. qu. 6. et n. 15. in fine. (n. 954. dub. 2. H. A. n. 50. in fine.)

Consequenter turn solum illicitus evadit usus matrimonii, cum certa existit impotentia coëundi, et nonnisi pollutiones provocarentur.

QujER. 2quot; An peccet uxor, si statim post copulam surgat aut mingat ?

liesp. Dist. 1° Si hoc faciat animo expellendi semen re-ceptam, ob pravam banc intentionem peccat mortaliter; sed frustra id tentat.

2\'\' Si ex alia causa id faciat, non peccat; cum enim matrix semen statim attrahat et arctissime claudatur, non est cur uxor deberet supina manere. Ita communiter. (n. 954. Capellm. p. 135.)

Qu/Eii. 3° An peccent mortaliter conjuges, si in acta copula ambo coJiiheant seminationem ?

liesp. Neg at., si adsint dute conditiones, ut fiat nempe 1quot; ex mutuo consensu; quia compars jus babet ad copulam perfectam; 2quot; sine periculo pollutionis in utroque, ut patet. Ratio est, quia tunc ilia penetratio vasis foeminei ad tac-tum verendorum reducitur, qui, secluso periculo pollutionis, inter conjuges permittitur vel saltern non est mortalis. Ita communiter.

In praxi, cum ordinarie adsit periculum pollutionis, saltern in alterutro, ordinarie erit mortale, nisi conjuges ex-perti sint oppositum. Cseterum a veniali peccato hie actus excusari nequit. In ipso tantum copulse actu conjuges judi-care possunt utrum in periculo pollutionis versentur, ait Capellm. p. 14G. (n. 918. H. A. n. 40.)

Qu/Eii. 4° An vir peccet lethaliter, si cohibeat seminationem, cum uxor jam seminavit aut ad seminandnm excitata est?

liesp. A firm., si data opera hoc faciat; quia causa est ut semen uxoris, frustrate generationis fine, prodigatur.

— 85 -

Dictum est: data opera; quia, si copulam abrumperet ex gravi causa, v. g. ob periculum scandali, non peccaret, etiamsi periculo pollutionis se exponeret. Ita cornmuniter. Recole dicta n. 18. 3°. (n. 918.)

Qu/F.r. 5° An uxor lethaliter peccet, si, viro seminante, ipsa seminationem cohileat ?

Proemittendum in fcemina non dari veram seminationem. Materia, quam fcemina generationi subministrat, est ovum. Fcemina, si ovum maturum et reseratum habeat, foecunda-tioni apta est, quamvis in acta copulas non commoveatur. Secretio tamen humoris, qu;e a Tlieologis seminatio vocatur, ad fcecundationem aliquid confert. (Capellm. p. 137. 140.) (\')

His prsemissis,

Res p. Cum communion sententia, contra alios qui semen mulieris necessarium censuerunt, negandum videtur; quia hodie compertum est semen mulieris non esse necessarium ad generationem, neque tenentur conjuges aptiori modo coïre, sed satis est quod generationem non impediant. Ni-bilominus enixe suadenda est praxis contraria; turn quia semen mulieris pertinet ad copulse complementum, turn ne refrigescat amor conjugalis. (quot;) lllud denique advertendum est, quod si uxor ita se gereret, ut generationem impediat, a parte iutentionis culpa mortalis foret.

Qu/eit. 6° An vir sub lt;jravi culpa teneatur uxoris seminationem exspectare ?

Resp. Negandum videtur, sicut ad prascedens qusesitum. Suadendum tamen ut exspectet, continuando vasis penetratio-

(1) Semen mulieris proprie semen non esse jam tradiderunt antiqui. Soripsit v. g. S. Aug. : «Ut nascatur (homo), unus cum serendo gignit, «altera edendo parit. Unde satis apparet, cui sit potissimum vel cui pri-»mum generatio tribuenda.... Nee hominem seminando generat, nisi unus »pater.quot; {Contra Julian, lib. 3. n. 88.) Idem docuerunt Aristoteles et S. Thomas (P. 3. qu. 31. a. 5.), qui Contendunt purissimum sanguinem esse materiam conceptionis in muliere. Cf. Billuart. de temper, diss. 6. art. 14. 9. 2.

(2) S. Alph. n. 918., propter dubium olim existens, oppositam sentcntiam sequendam esse docet; sed hodie, sublato dubio, aliter resolvendum est.

— 86 —

nem. Relaxatie virilium, quam huic consilio opponit Capellm. p. 137, obstare nequit quominus penetratio continuetur.

QutEK. 7quot; An liceat uxori, post seminationem et retractionem viri, statim sese tactibus excitare ad proprium seminationem¹?

Resp. Nonnulli negant; quia semen mulieris non est ne-cessarium ad generationem, atque adeo effusio illa, utpote separata, esset vera pollutio. Ita Dian. Rodriq. Castropal.

Communiter vero affirmant; quia seminatio mulieris, licet non necessaria sit, pertinet ad complementum copulse; copula enim omnino perfecta postulat commixtionem seminum utriusque sexus; liane ergo potest uxor procurare. Ita Sanch. Less. Salm. Spor. Bonac. Wigandt, Potest. Tamb. etc. (n. 919. H. A. n. 40. — Capellm. p. 137.)

Idem tamen non liceret, si vir onanista ante seminationem se retrahat; quia tunc seminationem data opera pro-vocare, cum copulam non compleret, esset vera pollutionis procuratio. Neque juvat opponere cum Capellm. p. 189. licitam esse conjugi voluptatem ex copula illa consurgentem; aliud enim est voluptas in copula legitima, aut seminatio quae tendit ad perficiendam copulam legitimam; aliud vero seminatio, quae copulam complere seu cum actu ad generationem apto conjungi nullatenus potest, ut idem Auctor p. 141. secum non constans affirmat. (Nardi. De Onan. n. 64.)

21. — Caveat Confessarius, ne conjugibus de variis coëundi modis intempestivas aut nimias qusestiones faciat; quippe quae non modo inutiles sunt, sed et scandalum gignere possunt. Quare, si poenitens prudentem suspicionem ingerat, satis erit Confessario inquirere num adfuerit aliqua sodo-mia vel voluntaria pollutio; de caeteris non loquatur , nisi interrogatus.

Art. III.

IMPEDIMENTA PROHIBENTIA ACTUM CONJUGALEM.

22. — Quatuor sunt, quae privant vel penitus usu matrimonii, vel solo jure petendi debitum, nimirum 1° impoten-

87 -

tia corporis, 2° votum castitatis, 3° affinitas post matri-monium orta, 4° dubium de valore matrimonii.

§ I. Impotentia corporis.

23. — Desperata impotentia viri seminandi intra vas foemineum, sive ex viri frigiditate aliove morbo, sive ex foeminse arctitudine ita ut semen recipere non valeat, si matrimonio snpervenerit, illicitam reddit copulam conjuga-lem cum periculo pollutionis. Ratio, quia copula conjugibus permissa est solum intra vas legitimum; ergo, ubi hsec est impossibilis, non licebit.

Dictum est I» despcrata; quia, quamdiu est probabilis spes seminandi intra vas, licitus est conatus ad copulam.

Dictum est 2° cum periculo pollutionis; quia absque illo licet, sicut tactus, de quibus infra n. 39. qu. 4. Similiter etiam, si impotentia supervenerit seminandi, ob frigiditatem vel aliam causam; jure enim suo utuntur copulam conju-galem exercendo; semen autem non emitti contingit per accidens; sicut si semen sterile sit. (Sanch. lib. 1. dis p. 102. 7i. 5. 6. 7. — Lib. 9. disp. 17. n. 18. 19. — Salmant. tt\\ 9. cap. 12. n. 134.)

24. — Quaestiones. Qiler. 1° An licitus sit actus conjugalis, si fosmina non possit semen intra vas recept urn retinere ?

Resp. Propterea usus matrimonii interdicendus non vi-detur, si copula debito modo perficiatur; quia tunc per accidens evenit seminis legitime recepti expulsio; accedit, matricem saepe retinere necessarium semen ad generationem. (Sanch. lib. 9. disp. 17. n. 22. 23.)

QujER. 2° An, exsectis ovariis uxor is, (quam operationem hodiedum medici nonnumquam perjiciunt,) licita mane at copula conjugalis\'?

Proemitto, earn mutilationem graviter illicitam esse, si eo fine peragatur, ut uxor deinceps concipere nequeat, uti patet; numquam enim fas est de industria impedire generationem. (Sanch. lib. 9. disp. 20. n. 2.)

Qusestionem propositam Theologi non discusserunt, sed

— 88 —

casüm analogum viri post matrimonium castrati; testiculorum eniin abscissio et ovariorum exsectio sequiparantur. Idcireo,

Hesp. Adest duplex sententia, qu8e utraque probabilis videtur. Prima sententia negat; quia, ablata materia neces-saria generationi, copula evadit ex se inhabilis ad genera-tionem, et ideo semen virile contra naturam debito suo fine frustratur. Ita Pnepos. Ledesin. Dicast. Roncag. tr. 21. qu. 4. cap. 6. qu. 5. et alii min oris nominis, et favere videtur Diana. tom. 2. tr. 6. resol. 165.

Secunda sententia communior affirmat; quia copulam per-agere valent, atque adeo earn peragendo utuntur jure suo. Inhabilitas autem copulas ad generationem provenit, non ex defectu copulas, sed ex accidente, et non obstat, sicut non officit sterilitas. Ita Sanch. lib. 7. dis p. 102. n. 6. 7. Sal-mant. loc. cit. Castropal. part. 5. tr. 28. disp. 4. pand. 14. § 2. n. 11. Tolet. Sum. lib. 7. cap. 12. n. 4. Laym. lib. 5. tr. 10. part. 4. cap. 11. n. 3. Croix, lib. 6. part. 3. «. 317. Filiuc. tom. 1. tr. 10. part. 2. n. 103. Catalan, part. 3. qu. 15. cap. 17. n. 9. Schmalzgrueb. lib. 4. tit. 15. n. 50. et alii.

§ II. VOTUM CASÏITAÏIS.

25. — Conjux obstrictus voto castitatus non potest petere quot; debitum; debet tamen reddere. Ratio prioris, quia votum castitatis fert secum obligationem abstinendi ab omni actu venereo; unde etiam, comparte defuncta, tenetur omnino castitatem servare. Ratio posterioris, quia vinculum matrimonii fortius est vinculo voti. Hoc tamen intelligendum est post primum himestre; nam intra primum bimestre, cum nemo teneatur reddere, consequenter ob votum nec potest; nisi intra hoc tempus semel consummaverit matrimonium, quo casu tenetur deinceps reddere.

Idem valet, etiamsi ambo conjuges post contractum matrimonium ex mutuo consensu votum castitatis emiserint; quia, nisi intenderint cedere juri suo, illud non amiserunt. (Lib. 2. n. 61. lib. 6. n. 944. 948.)

— 89 -

26. — Quaestiones. QujER. 1° An conjux voto obstrictus ali-quando possit dehitum petere ?

Hesp. Potest, imo debet, in duplici casu: 1° Si alter sit in periculo incontinentia;; quia tunc obligatio oritur ex ipso fine matrimonii.

2quot; Si alter tacite petat , puta quando uxor non audet prse verecundia petere et vir sentit ab ea copulam appeti; quia tunc petitio est revera redditio. Ita communiter. (n. 930. H. A. n. 41.)

Qu/EE. 2° Quinam possint dispensare in hoc impedimento ad petendum dehitum, ?

Reap. Episcopi et Confessarii Regulares dispensare possunt 1quot; in voto emisso post matrimonium contractum; quia hoc votum non est integrce castitatis, cum nequeat obligare ad non reddendum debitum, nisi emittatur ante consummatio-nem cum animo ingrediendi Religionem. Excipe tarnen votum ex rnutno consensu ab utroque conjuge emissum, in quo solus Papa dispensare potest.

2» In voto emisso ante matrimonium; ita tamen ut dis-pensatus votum servare teneatur extra licitum usum matrimonii, et, mortuo conjuge, votum plene reviviscat. Constat, quoad Regulares, ex eorum privilegiis; quoad Episcopos, turn ex legitima epikeia, quia voti reservatio hoc in casu asset perniciosa, tum ex consuetudine, ut communius et probabi-lius censent DD. (n. 986. 987. H. A. n. 54.)

§ III. Affinitas.

27.— Conjux, qui durante matrimonio contraxit affinita-tem cum suo consorte, patrando incestum cum consortia consanguineo vel consanguinea in primo vel secundo gradu, non potest petere debitum; parti tamen innocenti reddere potest ac debet. Ita lex ecclesiastica ex Cap. Si quis. 1. de eo qui cognovit., item ex Cap. Discretionem. et Cap. \'luce frater mtatis. ibidem., et ex Declaratione Gregorii XIII. Ad in-currendum autem hoc impedimentum, oportet ut copula fuerit consummata. (n. 1070. 1075. H. A. n. 68.)

— 90 —

Excusant autem a prsefato impedimento: 1° metus gravis, puta si uxor metu gravi coacta cognoscatur a consanguineo viri; ita communis et probabilior sententia, quia, sicut metus gravis excusat a lege humana, ita etiam a poena; 2° ignorantia, sive facti, nempe si conjux ignoret personam, quacum concumbit, esse alterius consanguineam, sive juris, nempe si ignoret legem imponentem banc poenam; primum tenent omnes, quia lex loquitur de scienter peccantihus; alterum tenet communior et probabilior sententia, quia ignorantia excusat a lege poenali. (n. 1071—1074. H. A. n. 68.) In praxi conjuges ut plurimum banc pcenam ignorant, et sic vix umquam illam incurrunt.

28. — Quaestiones. QuiER. 1° An ad contrahendam ciffini-tatem requiratur ut copula sit utrimque eonsurnmata ?

Resp. Adest duplex sententia probabilis. Prima negat re-quiri seminationem foeminse; quia ad generationem non est necessaria; atqui per copulam sufficientem ad generationem consummatur matrimonium et fiunt conjuges una caro. Ita Pont. Sancb. Castropal. Croix, Bonac. Soto, Salm. etc.

Secunda affirmat earn requiri; quia ad perfectam consum-mationem matrimonii non sufficit copula apta ad generationem , nisi coëuntes fiant una caro; at non fiunt una caro, nisi semina commisceantur. Ita S. Tbom. S. Bonav. Lopez, Graff, etc., et probabilem dicunt Sancb. Gastrop. Elbel, Rone. Salm. etc. (n. 1075.)

Qtlee. 2° Quid in dubio de consumrnatione ?

Resp. Ex communiter contingentibus ea prsesumitur. (n. 1075.)

QüiKE. 3° An conjux incestuosus possit quandoque petere dehiturn ?

Resp. 1° Potest ac debet, si alter sit in periculo incon-tinentiae, vel tacite petat, ut dictum est de impedito ob votum castitatis.

2« Utrum possit etiam, si ipsemet sit in periculo inconti-nentise, controvertitur. Alii negant, quia boe periculum est quidem justa causa dispensandi, non autem coëundi. Ita Sancb. Guttier. Covar. Boss. Conine, etc.

— 91 —

Alii probabiliter affirmant, casu quo dispensatie brevi obtineri nequeat, et magnum periculum sit in mora. Ita Viguer. et Quintanad. (n. 930. H. A. n. 41.)

Qu/Wi. 4° Quinam possint dispensare in hoc impedimenta ?

Resp. 1° Episeopi, ex potestate sua ordinaria, aut saltem ex consuetudine, ut tradit communis sententia contra paucos. Possunt quoque banc facultatem aliis delegare.

2° Confessarii Regulares, vi privilegiorum suorum, dum-modo tamen pro usa bujus privilegii obtinuerint licentiam sui Provincialis, aut saltem Superioris iocalis. (n. 1076. H. A. n. 69.)

Qilkii. 5° An ajjinitas seu cognatio spiritualis cum altero conjuge, superveniens matrimonio, nempe ex baptismo propria prolis, privet jure petendi dehitum ?

Resp. 1° Negat., »i parentes propriam prolem baptizent ex necessitate aut ex ignorantia. Certum est ex textibus Juris Can.

2° Si id agant culpabiliter, nempe extra casum necessitatis, scientes id esse graviter illicitum, controvertitur. Non pauci affirmant cum S. Tboma et S. Bonav. Sed multi probabiliter negant; quia ex nullo jure clare colligitur, et in pcenis benignior interpretatio adbibenda est. Ita Suar. Pontius, Viva, Conine. Salm. Cajet. etc. (n. 150. H. A. tr. 14. n. 34.)

§ IV. Dubitjm de valoue matrimonii.

29. — Duo certa sunt, nempe 1° Conjux certus de nulli-tate matrimonii, antequam dispensatio obtineatur, numquam potest debitum petere nec reddere; quia fornicatio est in-trinsece mala. Ergo, si alter sit in bona fide copulamque exigat, debet aut commonefacere eum de matrimonii nul-litate, aut, si sine periculo gravis damni id nequeat, sub aliquo praetextu, dicendo v. g. copulam evasisse sibi noxiam et intolerabilem, a communi tboro recedere, aut, urgente necessitate, fugere, vel petere divortium, v. g. ob compares saevitiam, si adsit, vel certe omnia incommoda patienter sustinere. (n. 900.)

— 92 —

2° Conjnx duhius de Talore matrimonii tenetur statim diligenter inquirere de rei veritate, et, durantibus inquisi-tionibus, non potest pet ere debitum, ne periculo se exponat fornicationis : attamen, ad vitandum periculum injustitiae, debet reddere, si alter petat in bona fide, quippe qui est in legitima possessione; quinimo in hoc casu reddere debet etiam conjux opinans pro nullitate matrimonii, nulla stante probabilitate pro valore; quia sola certitudo legitimam pos-sessorem jure suo exspoliare potest, (n. 903.) Quodsi uterque conjux dubitet, neuter potest petere nec reddere; quia tunc neuter possidet jus petendi.

Quid vero si, inquisitionihus factis, dubium perseveret, modo expendendum est.

30. — Quaestiones. Qijtkr. 1° A?i duhius de valore matrimonii possit petere debitum, si adhihitd diligentid dubium vinci non potuit ?

Resp. 1° Si matrimonium bond fide contractum fuerit, nonnulli negant cum D. Thoma, ob Cap. Inquisitioni. de sent, excomm., quo vetari videtur. Sed communissime et probabilissime affirmatur; quia, qui bona fide contraxit, legitime possidet: confirmatur ex Cap. Laudahilem. de frigid, etmalef., quo, in dubio de impotentia, conceditur conjugibus triennium ad attentandam copulam , ideo sane, quia ob matrimonium bona fide contractum possident jus petendi, donee per experimentum triennale certum fiat irapedimen-tum impotentise. Nec obstat Cap. Inquisitioni.; quia intel-ligendum est de dubio practico ante sufficientem inquisitio-nem, ut probatur ex contextu.

2° Si matrimonium maid fide, i. e., cum dubio, contractum fuerit, controvertitur Prima sententia negat; turn ob Cap. Dominus. de secund. nupt., quo sic deciditur; turn ob ratio-nem, quia posessio mala fide inccepta non confert jus. Ita Castrop. Rone. Salm. Bonac. Conine. Viva, etc.

Secunda sententia satis probabilis affirmat; quia bonum publicum postulat, ut in dubio semper standum sit pro valore matrimonii contracti. Excipitur solus casus, quo dubium est de morte prioris conjugis; quia tunc prsevalet

jus prioris matrimonii, et de hoc solo dubio loquitur cit. Cal). Dominus., quod proinde huic sententise non obstat.

Dico : dubium; nam si de morte prioris conjngis tanta adsit probabilitas, quae moralem certitudinem fundet, licitum erit petere. Ita Holzm. Elbel, etc. (n. 904. 906. H. A. n. 3(3. 37.)

QüiER. 2° Quid in casu matrimonii bona fide contract!., si probaliiliter invalidum sit, nullastante probahihtate pro valore?

Ri\'sp. Controv. 1» Sententia negat jus petendi debitum; quia possessio suffragatur quidem dubitanti, non autem opinanti pro nullitate matrimonii. Ita Sancb. Lugo, Salm. Spor. Bonac. Viva, etc.

2quot;- Sententia satis probabilis affirmat; quia possessio con-fert jus certum petendi, donee constet de nullitate matrimonii. Confirmatur ex cit. Cap. Laudabilem.; si namque post biennium conjuges necdum potuerint consummare, probabi-lissimum sane est matrimonium invalidum esse, et nihilo-minus possunt conjuges eopulam tentare usque ad finem triennii, non alia certe ratione, nisi quia nullitas matrimonii nondum certa est. Ita Gastrop. Conine. quot;Croix, etc. (n. 905. H. A. n. 36.)

Notandum superest, non existere jus petendi debitum in primo bimestri post initum matrimonium, illudque jus in-super amitti per incestum vel adulterium. (n. 904. in fine. H. A. n. 36.)

mm n.

013LIGAÏI0 ACTUS CONJUGALIS,

Expendemus 1° quomodo obliget,

2° quaenam causa; ab obligatione excusent.

Art. I

NATURA HÜJÜS OBLIGATIONIS.

31. — Principia. I. Petitio debiti per se non cadit sub praecepto. Ratio est, quia nullus tenetur uti jure suo, quod pro se tantum introduetum est.

— 94 -

Per accidens tamen aliquando alteruter tenetur petere, cum nimirum charitas id postulat. Contingit 1° quando in altero conjicit periculum incontinentiaj; quia tenetur, cum commode potest, impedire peccatum consortia, tanto magis quod matrimonium institutum sit in concupiscentite reme-dium; 2quot; quando necessarium apparet ad avertenda vel finienda dissidia. (n. 928. 929.)

II. Conjuges tenentur regulariter sub culpa lethali sibi mutuo reddere debitum, sive alteruter expresse sive tacite petat. Ratio est, quia reddere unicuique quod suum est, justitia praecipit; at corpus uxoris est viri, et econtra, teste Apostolo I Cor. YII. 3. 4. Adbaec, denegatio debiti non raro peccatis mortalibus compartem exponit, mutuum amo-rem exstinguit, jurgia, adulteria provocat, etc.

Dictum est 1° sive expresse sive tacite petat; quocirca uxor ordinarie tenetur reddere debitum viro, solum quando expresse petit; sed vir debet reddere debitum uxori, quando solum tacite petit, cum nempe ex indiciis animadvertit quod uxor copulam appetat: ratio bujus est, quia uxores prae ve-recundia expresse petere non solent. (n. 928.)

Dictum est 2quot; regulariter sub culpa lethali; quia, vel ob parvitatem materiae, vel ob facilitatem petentis, denegatio non gravis esse poterit. (n. 940.)

32. — Resolutiones. 1° Mortaliter peccat uxor, si obstinate negat, etiam pro una vice dumtaxat, dum vir serio et in-stanter petit.

2° Similiter, si in redditione magnam morositatem osten-dat, cum periculo aut etiam cum animo virum deterrendi a petitione; si debitum non concedat nisi coacta; si viro dure et contumeliose suas petitiones exprobret. Ita communiter.

3° Gravissime delinquunt illi pessimi viri, qui, sive ex avaritia ut prolem evitent, sive ex malevolentia, sive ex amore concepto erga alias, proprias uxores nunquam aut fere nunquam cognoscunt, quamvis bene praisumere debeant quod ipsse id asgerrime ferant. (Berardi. Prax con/, n. 336.)

4° Debiti denegatio excusatur a gravi culpa a) ob parvitatem materiae, si fiat raro, v. g. semel in mense saspe pe-

tenti, citra periculum incontinentias vel gravis dissidii; item, si nonnihil differatur redditio, puta a die ad noctem, a nocte ad mane; b) ob facilitatem petentis, si hic remisse petat, vel facile cedat preeibus negantis, secluso semper pe-riculo incontinentie; imo hoe ne veniale quidem foret, si causa adesset. (n. 940.)

Art. II.

CAUSAE A DEBITI REDDITIONE EXCUSANTES.

33. — Principia. I. Cessat in uno obligatio reddendi debi-tum, cessante jure illud exigendi in altero. Hrec quippe correlativa sunt.

II. Jus exigendi quandoque vel non existit ob malitiam actus petiti, vel adimitur a Jure ob justam causam, vel amittitur ob incommomodum quod actus affert. Patebit ex dicendis.

34. — Itaque I. Ob malitiam actüs petiti : Si nempe pe-tatur copula graviter illicita ex parte actüs, puta sodomia, copula cum instrumento prteservativo, in loco publico sive co-ram aliis; tune non licet reddere, ut patet; secus vero, si leviter tantum mala sit, v. g. in situ innaturali, et rationabilis causa adsit.

Si illiceitas afficiat solum petentem, v. g. quia voto cas-titatis ligatus vel onanista est, ex probabiliori sententia alter potest et debet reddere, praemissa correptione fraterna, si profutura speretur; quia actus ex se licitus est, eumque vitiat solus petens. (n. 943—947. H. A. n. 46—48.)

II. Ob privationem a jure : 1° In primo bimestri ab inito conjugio; quod tempus conjugibus a Jure conceditur in cap. Ex publico, de convers, conjug. ad deliberandum de ingressu in Religionem. Eo jure conjux uti potest, etiamsi proposu-erit non intrare Religionem; cum interea quisque posset mutare propositum. Qui eo jure uti velit, separatim dor-mire debet. Semel intra hoc tempus reddito debito, cessat privilegium. (n. 904. in fine, et 950.) Hoc privilegium usu-

— 96 -

venire non solet, cum fideles illtid prorsus ignorent, et, si scirent, paucissimi eo uti vellent.

2° Ob causas legitimas divortii; imprimis ob adulterium, si sit formale, moraliter certum, non ab utroque aut ex alterius consensu commissum, et non condonatum; frangenti \'enim fidem fides frangatur eidem. Adulter tarnen non peccat amice petendo. Censetnr porro innocens condonare, si de-bitum petat vel libere reddat. Si nterque adulterium com-miserit, adest compensatio, perimens jus negandi. Denique, si affinitas contracta fuerit per adulterium incestuosum, recole dicta n. 27 et 28. (n. 945. 960. 966.)

III. Ob incommodum: 1° Oh periculum notahilis nocumenti, sive pro reddente, sive pro prole concepta, sive etiam pro petente. Casus esset v. g. a) si uxor experientia aut medici judicio norit, se in partu grave mortis periculum subire; h) si incipienti cancro uteri laboret, ita ut post coitum co-piosse sanguinis emissioni subjiciatur; c) si coitum subeat cum dolore valde acuto, qui singulis vicibus repetatur; d) si compars lue infecta sit; e) si alteruter vitio organico cordis laboret; tunc enini coitus non modo valde nocet, sed mortem etiam subitaneam producere potest. Kecole dicta n. 6—12. (n. 950. — Berardi. Prax. n. 342.)

2» Oh petitionem immoderatam; quia immoderatus veneris nsus est contra rectam rationem, valetndini nocet, est into-lerabilis servitus foret. Nimia frequentia potest esse vel absoluta, puta si quando vir quater in nocte peteret (n. 940.), vel habitualiter uno alterove coitu quotidie non esset con-tentus: vel relativa ad debilitatem corporis, v. g. propter plitisim incipientem vel aliam clironicam infirmitatem. (Berardi. n. 344.)

3° Si petens sui impos sit, puta ebrius, aniens; quia tunc petitio non est actus humanus, et conceptio ex ebrio periculum aft\'ert gignendi prolem vel bebetem, vel amentem, vel surdam et mutam. Excipiunt DD., sed sub levi tantum, si in petente periculum pollutionis adesset; verum ob pras-fatum periculum prolis pollutio materialis permitti potest, (n. 948. Capellm. p. 158.)

— 97 —

35. — Quaestiones. Qu/ER. 1° An sit justa causa negandi debit um, si plures na scant ur liberi, quain conjuges alere possint ?

Resp. Controv. l^a Sententia negat; turn quia procreatio prolis est finis prscipuus matrimonii, cui postponendum est quodvis incommodum, melius quippe est ut proles vivat inops, quam ut omnino non sit; turn quia negatie expo-neret alterum periculo incontinentiae. Ita L-iym. Ronc. Spor. Pal. Conine. Sylv. Nav. etc.

2^a Sententia affirmat; turn quia liberorum accretio nocu-mentum affert filiis jam genitis; tum quia a solutione cu-jusvis debiti excusat magna difficultas. Excipe tarnen, si in petente sit periculum incontinentias. Ita Sanch. Pont. Bonac. Boss. Soto, Viva, etc.

Propter periculum incontinentia, quod vix potest abesse, prima sententia S. Alphonso magis arridet. (n. 941.)

Qu.iER. 2° An possit et teneatur uxor debit ugt;n red der e, quando experta est se filios parere rnortuos ?

Resp. Controv. l^a Sententia affirmat; tum quia mors foetus per accidens evenit, et melius illi est cum culpa originali esse, quam omnino non esse; tum quia contingere potest, et aliquando contingit, ut mulier post multos abortus feliciter tandem pariat. Ita Laym. Sancli. Bonac. Collet, Antoine, etc.

2^a Sententia communior negat; quia mulier periculum vitas subit ex morte foetus in utero. Excipiunt, si immineat magnum incontinentia? periculum. Ita Sylvius, Boss. Cvmil. Catal. etc. (n. 953. H. A. n. 49.)

Hsec sententia in praxi vix probabilis videtur; quia hoc periculum vitee raro adest, et in casu nonnisi ex medici judicio constare potest; adde periculum incontinentiae, quod maxime aderit, si ob hanc causam perpetuo abstinendum esset ab usu matrimonii. (Berardi. n. 346.)

Qu.\'KR. 3° An sit obligatie reddevdi, quando timet ur ne proles nascitura sit infirma vel vitiosa ?

Rcsp. Affirm.; quia melius est proli sic esse, quam non esse. Ita cummuiliter, (n. 951.)

7

GAPüT Ei

ACCESSORIA ACTUS CONJUGALIS.

36. — Accessoria dicuntur ea omnia, quae suapte na-tura ad concubitum ordinantur, ut sunt tactus, oscula, amplexus, aspectus, sermones impudici, delectationes car-nales; Iubc quippe hominem ad concubitum disponunt. Actus illi, si pudici sint, etiam ad indicandum amorem a natura ordinati sunt.

37. — Principia. I. Tactus aliique actus impudici culpa vacant, si, secluso pollutionis periculo, referantur ad copu-lam hic et nunc consummandam. Ratio est, quia licet ju-vare naturam ad actum concessum, ordinanturque ad finem natura ipsa tactibus destinatum, et ob quem in ipsis vo-luptatem constituit.

Id quoque verum est, quamvis pollutio subinde inculpa-biliter copulam praeveniat. (n. 932. 934.) Debent tarnen conjuges pro viribus hujusmodi effectum cavere, non diutius immorando in praïdictis actibus.

II. Si hi actus exerceantur propter solam voluptatem, cum vel sine intentione copulas, culpa venialis sunt. Ratio, quia et copula ipsa ob eum finem exercita venialis est, ut dixi-mus n. 3. Non excedunt culpam venialem; quia voluptas non quseritur extra matrimonium, sed in actibus suapte natura ordinatis ad copulam conjugalem, proinde adest dumtaxat defectus debiti finis, (n. 933.)

III. Si sine justa causa exerceantur cum prceviso proximo periculo pollutionis in alterutro, peccatum mortals sunt. Ratio, quia, cum pollutio peccatum mortale sit, tale quoque est ponere causam, quae per se et notabiliter in illam infiuit.

Hoe peccatum mortale vitabunt, si, adveniente periculo, possint ac velint copula uti, ut pollutionem evitent; sed ad hoc necesse est, ut conjuges in eo loco sint, ubi coire possint.

Dictum est: sine justa causa; quia ex justa causa licet

— 99 -

se exponere periculo pollutionis, modo absit consensüs pe-riculum. Causa aderit in permittente vel redderde eos actus, cum ab altero conjuge petuntur; quia status conjugalis praebet jus petendi, non copulam solum, sed et tactus; quod jus peccato se tenente ex parte personae, prout in casu, non amittitur; ergo reddens dat operam rei debitae. Debet tamen, si commode possit, petentem admonere ut desistat; et excipiendum est, si actus adeo turpes forent, ut essent quasi pollutio inchoata , et conjuges nequirent aut nollent copulam habere, v. g. si vir digitum in uxoris vas intromitteret ibique persisteret quasi copulam exercendo. (n. 934. lib. 3. n. 483. Sancb. lib. 9. disp. 45. n. 34. 3t5.)

IV. Tactus, oscula et amplexus pudici, ad rnutwmi fooen-dum amorem, culpa vacant, licet aliquando improvisa se-queretur pollutio. Eatio, quia justa adest causa exercendi bujusmodi blanditias. Imo, si gravis adsit necessitas signum amoris ostendendi, v. g. ut conjux avertat suspicionem ab altero quod ipse sit erga aliam personam propensus, liciti erunt etiam cum praeviso pollutionis periculo, modo absit consensüs periculum. (n- 934. lib. 3. n. 484. H. A. n. 42.)

38. — Resolutiones. 1° Obnixe, quantum prudentia sinit, reprehendendi sunt nonnulli tactus fbedissimi, qui cum mora, maxime a junioribus conjugibus, difficulter fieri poterunt absque proximo pollutionis periculo, puta pudendorum osculatio aut lambitus, imissio digiti in vas uxoris.

2° Immissio virilium in os uxoris, vel eorum in ore exceptio, verius videtur semper esse mortale; turn quia ob calorem oris adest proximum periculum pollutionis, tum quia videtur quasi copula innaturalis. (n. 935.)

3° A Christiana pudicitia etiam alienum est, quamvis per se non mortale peccatum, si vir exigat ut uxor plene nudam se conspicieudam illi praebeat, aut si ambo se mutuo peni-tus nudos conspiciant.

39. — Qusestiones. Qu.ek. 1° An sit let/talis culpa in conjuge delectatio rnorosa de copula cogitata in absentia alterius conjugis, citra periculum pollutionis¹?

Resp. Controv. l^a iSententia affirmat; quia, cum copula

7*

— 100 —

hie et nunc exerceri nequeat, delectatio venerea de se ad pollutionem tendit. Ita Rone. Nav. Pont. Wigandt, Sylv. ete.

2^a Sententia communior et probabilis negat; quia delectatio sumit suam bonitatem vel malitiam ab objecto; atqui objectum in easu nostro est actus licitus et honestus, nempe copula conjugalis; ergo etiam delectatio de tali copula est licita eonjugibus. Quod autem in absentia compartis non pos-sit haberi copula, est per accidens, efficitque solum ut sit culpa venialis ex defcctu debiti finis. Ita S. Tbom. 8. Anton. Sanch. Less. Suar. Vasq. Bonae. Conine. Cajet. Laym-Spor. Croix, etc.

Hanc sententiam pure admittit S. Alph. lib. 5. de peccat. n. 25. Verum, ut absit periculum pollutionis, lib. 6. n. 937. eo utitur moderamine, ut delectatio non habeatur cum vo-luptuosa titillatione. Quare, cum haec facile subsequatur, hortandi sunt conjuges, ut non immorentur hujusmodi de-leetationi.

Qu/UR. 2\'\' An damnandce sint de culpa lethali hlanditice pu-dicce in illis eonjugibus, qui facillime ex levi causa aliquantum distillant aut polluuntur?

Resp. Negat., si non nimia voluptas adsit nec incitet, sed tanquam indicia amoris exerceantur, represso excessu libidinis insurgentis. Ratio est, turn quia eo casu pollutio a causa naturali potius quam a blanditiis procedit; turn quia eonjugibus moraliter impossibile est a blanditiis absti-nere, eo vel magis quod matrimonium illis ad eas jus prse-beat. (Lib. 3. n. 384. Sanch. disp 45. n. 37. Berardi. Prax. Conf. n. 330. 332. III.)

Qu.er. 3° An graviter peccaminosi sint tactus impudici, quos cortjux exercet secum ipso, altera absente, absque pollutionis pcriculo, sed tantum ob delectationem?

Resp. Controv. l^a Sententia negat; quia tactus illi suapte natura referri possunt ad copulam conjugalem, licet actu ad earn non dirigantur, quod satis est ut a gravi culpa excusentur, sicut excusatur morosa delectatio de copula in absentia alterius conjugis. Ita Sanch. Castrop. Boss. Escob. Hurtad. Lopez, etc.

— lol —¹

2- Sententia probabilior, et in praxi omnino suadenda, affirm at: tuin quia matrimonium nullum jus tribuit utendi proprio corpore ad explendara libidinem, sine ordine ad co-pulam exercendam; turn quia tactus illi ex se ordinantur ad pollutionem, cum copula impossibilis sit. Ita Laym. Dian. Spor. Vasq. Salm. Dicast. Armil. Sane. etc. (n. 936.)

QUiER. 4° An, secluso pollutionis periculo, liceant conjugïbus tactus et aspectus, quando copula est Mis illicita?

Resp. Dist. 1quot; Non licent conjugi voto castitatis impedito; quia votum prohibet omnem voluptatem veneream, salvo solum jure consortis, quae voto non ligatur.

2° Licent, quando adest aliud impedimentum, v. g. sani-tatis vel abortus periculum, suborta impotentia coëundi, affinitas cum altero conjuge. Ratio est, quia hsec impedimenta obstant soli copulas; et quando Ecclesia prohibet co-pulam in pcenam affinitatis contractse, non est. ea poena extendenda ad tactus, etc. cum poeme semper sint restrin-gendee. Cseterum in praxi impeditus ordinarie debebit absti-nere ab liujusmodi tactibus, prsesertim turpibus, ob periculum proximum vel pollutionis, vel illicitas petitionis copulae. (n. 933.)

CAPrr if.

OFFICIUM GONFESSARII ERGA CONJUGES.

40. — Confessarius debet 1° prudens esse in interrogando; 2° data occasione, docere conjuges licita et illicita in matri-monio; 3° eos removere ab omni occasione peccati. (Juocirca;

QüjER. 1quot; An deheat Confessarius interrogare conjuges de peccatis in usu matrimonii\'?

Resp. 1° Ordinarie non tenetur nee eum decet interrogare, nisi uxores, num debitum reddiderint, modestiori quo possit modo, v. g. an obediant viro in rebus, quae ad matrimonium spectant, vel an aliquid conscientiam angat circa matrimonium : de cseteris taceat, nisi interrogatus fuerit. Haec autem interrogatio ordinarie omittenda est cum uxoribus timorataj conscientise. (Prax. Conf. n. 41. et 35.)

— 102 —

2quot; De onanismo nonnumquam infcerrogare debet, sed turn solum, cum prudens tiraor subest ne poBnitens hujus peccati reus sit. liatio est, quia ex judicis oBicio tenetur Confessa-rius defectum poenitentis supplere, ut docet communis sen-tentia apud S. Alpli. n. 629. Quare S. 0. Inquis. 21 Maji 1851. declaravit oppositam sententiam, nempe numquam in-terrogandos esse conjuges de bac materia, falsam esse, ni-mis laxam, et in praxi periculosam. Confessarius autem caute interroget, nonnisi generali modo inquirendo num aliquid sit circa matrimonii sanctitatem, quod conscientiam remordeat. Quod si neget pcenitens, generatim non est ul-teriori interrogatione urgendus.

Qr/Eit. 2quot; Quomodo instruendi sint conjuges circa licita et illicita in matrimonio ?

Hesp. Edoceantur non omnia licere conjugatis, sed sanctitatem matrimonii posse gravibus peccatis fcedari. Quocirca tradantur utrique sequentes generales regulse: 1quot; ea omnia licita sunt conjugibus, quae ad prolis generationem seu ad legitimum conjugii usum ordinantur; 2° a letbali culpa im-munes erunt, si consulto nil agant, quo magno periculo sese exponunt vel semen perdendi ex parte alterutrius, vel concepto fcetui nocendi; 3° de csetero, si deinceps de aliqua, re dubitent, Confessarium consulant.

Praeterea singuli edoceantur 1° maritus, ut debitum non petat iis temporibus, quibus copula uxori graviter noxia esse potest, v. g. tempore purgationis vel gravis morbi, juxta dicta n. 10. et 12.; 2quot; uxor, se sub gravi peccato teneri viro obedire in reddendo debito, nisi ex justa causa excusetur, v. g. ob infirmitatem.

Prasmissa instructio, quae per se Parocbo incumbit, tra-datur vel pridie matrimonii contrahendi, vel paulo post contractum, vel denique quoties juniores conjuges hac de re doceri a Confessario petunt, vel Confessarius advertit eos ejusmodi instructione indigere.

Notamus insuper: 1° Sponsse innocentes, quas copulam forte ignorant, non ante matrimonium a Saeerdote instru-endte sunt, sed, si quid interrogent, ad matres suas prius

— 103 —

remittendas. Id praesertiin valet pro sponsis honestioris con-ditionis riteque educatis, quae hanc materiam plerumque ignorant, et a matribus pridie matrimonii edoceri sclent. Si matrem non habeant, aliquam prudentem et piam matro-nam illis indicet Confessarius , a qua ea omnia ediscant, quae conjuges rescire convenit.

2° Non omittat Confessarius hac occasione uxores juniores , quibus conveniat, monere, ut secum in lecto non su-mant infantem nondum anniculum, neque pueros aut puellas jam sexennes; ac multo magis, ut ejusmodi pueros et puellas condormire non sinaut in eodem lecto.

3° Instructio conjugum de servandis in casu abortus, quantum ad Baptismum foetus abortivi, spectat ad Paro-chum; attamen, data occasione, nempe quando Confessarius advertit conjuges ea ignorare, vel officio suo hac in re de-fuisse, ipse eos docere non negligat. Idem dicendum de iis, quae conjuges vitare debent ut caveant ab abortu.

Qu^er. 3° Quomodo procedendum cum conjugihus, qui ver-santur in occasione proximd peccati propter abusum matrimonii contra naturarn, v. g. si alter alterurn directe polluit, si con-sentire solet onanbmo, sodomioe, propria pollutioni, etc.¹?

Resp. Tractandi sunt sicut babituati vel recidivi in occasione necessariii. Quod si, remediis adhibitis, semper eodem modo relabantur, absque probabili spe emendationis, nullo modo absolvendi sunt, nisi occasionem removerint, juxta dicta in Tractatu I. n. 10. qu. 2. Quin etiam hoc in casu conjux, qui versatur in proximo peccandi periculo ob sollicitationem consortis, tenetur facere divortium, si aliud remedium non supersit, et divortium fieri queat.

Dico : oh sollicitationem consortis; quia secus non haberet jus faciendi divortium. (lib. 3. n. 440. et 438. Berardi. de occasion, n. 264. Edit. 2^a.)

— 102 —

2quot; De onanismo nonnumquam interrogare debet, sed tum solum, cum prudens timor subest ne poenitens hujus peecati reus sit. Ratio est, quia ex judicis oüicio tenetur Confessa-rius defectum poenitentis supplere, ut docet communis sen-tentia apud S. Alph. n. 629. Quare S. C. Inquis. 21 Maji 1851. declaravit oppositam sententiam, nempe tmmquam in-terrogandos esse conjuges de hac materia, falsam esse, ni-mis laxam, et in praxi periculosam. Confessarius autem caute interroget, nonnisi generali modo inquirendo num aliquid sit circa matrimonii sanctitatem, quod conscientiam remordeat. Quod si neget poenitens, generatim non est ul-teriori interrogatione urgendus.

QuyER. 2^Ü Quomodo instruendi sint conjuges circa licit a et illicita in matrimonio ?

Rcsp. Edoceantur non omnia licere conjugatis, sed sanctitatem matrimonii posse gravibus peccatis foedari. Quocirca tradantur utrique sequentes generales regulae: 1quot; ea omnia licita sunt conjugibus, quae ad prolis generationem seu ad legitimum conjugii usum ordinantur; 2° a letliali culpa, im-munes erunt, si consulto nil agant, quo magno periculo sese exponunt vel semen perdendi ex parte alterutrius, vel concepto foetui nocendi; 3° de caetero, si deinceps de aliqua re dubitent, Confessarium consulant.

Prseterea singuli edoceantur 1° maritus, ut debitum non petat iis temporibus, quibus copula uxori graviter noxia esse potest, v. g. tempore purgationis vel gravis morbi, juxta dicta n. 10. et 12.; 2quot; uxor, se sub gravi peccato teneri viro obedire in reddendo debito, nisi ex justa causa excusetur, v. g. ob infirmitatem.

Praemissa instructio, quae per se Parocbo incumbit, tra-datur vel pridie matrimonii contrahendi, vel paulo post contractum, vel denique quoties juniores conjuges hac de re doceri a Confessario petunt, vel Confessarius advertit eos ejusmodi instructione indigere.

Notamus insuper: 1° Sponsae innocentes, quae copulam forte ignorant, non ante matrimonium a Sacerdote instru-endae sunt, sed, si quid interrogent, ad matres suas prius

— 103 —

remittendse. Id praesertim valet pro sponsis honestioris con-ditionis riteque educatis, quae hanc materiam plerumque ignorant, et a matribus pridie matrimonii edoceri solent. Si matrem non habeant, aliquam prudentem et piam matro-nam illis indicet Confessarius, a qua ea omnia ediscant, qua conjuges rescire convenit.

2° Non omittat Confessarius hac occasione uxores juniores , quibus conveniat, monere, ut secum in lecto non su-mant infantem nondum anniculum, neque pueros aut puellas jam sexennes; ac multo magis, ut ejusmodi pueros et puellas condormire non sinant in eodem lecto.

3° Instructio conjugura de servandis in casu abortus, quantum ad Baptismura foetüs abortivi, spectat ad Paro-chum; attamen, data occasione, nempe quando Confessarius advertit conjuges ea ignorare, vel officio suo hac in re de-fuisse, ipse eos docere non negligat. Idem dicendum de iis, quse conjuges vitare debent ut caveant ab abortu.

QujEE. 3° Quomodo procedendum cum conjugilms, qui ver-santur in occasione pro.vimd peccati propter ahusum matrimonii contra naturam, v. g. si alter alterum directe polluit, si con-sentire solet onanismo, sodomice, propria pollutioni, etc.?

liesp. Tractandi sunt sicut habituati vel recidivi in occasione necessaria. Quod si, remediis adhibitis, semper eodem modo relabantur, absque probabili spe emendationis, nullo modo absolvendi sunt, nisi occasionem removerint, juxta dicta in Tractatu I. n. 10. qu. 2. Quin etiam hoc in casu conjux, qui versatur in proximo peccandi periculo ob sollicitationem consortis, tenetur facere divortium, si aliud remedium non supersit, et divortium fieri queat.

Dico : oh sollicitationem consortis; quia secus non haberet jus faciendi divortium. (lib. 3. n. 440. et 438. Berardi. de occasion, n. 264. Edit. 2^a.)

INDKX.

IMOTAlfS l

DE OCCASIONARIIS ET RECIDIVIS.

Pag.

Prooemium...............v

PARS I. DE OCCASIONARIIS IN GENERE.

Caput I. Notio occasionis..................1

Caput II. Obligatio vitandi occasiones peccati ... 4

Caput III. Officium Confessarii erga occasionarios . . 6 Art. I. Erga illos, qui versantur in occasione

proxima voluntaria ........6

Art. II. Erga illos, qui versantur in occasione

proxima necessaria ........10

PARS 11. DE RECIDIVIS.

Caput I. Notio recidivi..........13

Caput II. Officium Confessarii erga habituatos et re-

cidivos..............14

PARS III. DE OCCASIONIBUS PARTICULARIBÜS.

Caput I. De concubinatu..........25

Art. I. Remedia concubinatus......26

Art. II. Absolutio concubinorum.....29

§ I. In concubinatu publico.....—

§ II. In concubinatu occulto.....31

— 105 —

Pag.

Caput II. De choreis...........32

Art. I. Pericula chorearum.......—

Art. II. Officium Confessarii et Paroclii circa

eas..............35

Caput III. De theatris...........38

Art. I. Pericula theatri........—

Art. II. Officium Confessarii et Paroclii circa

illud.............41

Caput IV. De pravis libris.........42

Art. I. Pericula pravorum librorum .... —

Art. II. Officium Confessarii erga illos. ... 46

Caput V. De pravis consortiis........—

Caput VI. De pravis scholis.........49

Art. I. Pericula publicarum scholarum ... — Art. II. Officium Confessarii erga parentes et

alios.............53

Caput VII. De procationibus . . .......56

Caput VUL De cauponis..........62

Caput IX. De famulatu..........63

Caput X. De nonnullis periculis domesticis ... 64

TMCTATCS 1.

DE USU MATRIMONII.

Prooemium...............69

Caput I. Honestas actus conjugalis ......71

Art. I. Ejus honestas in genere.....—

Art. II. Debitas ejus circumstantise.....72

§ I. Debitus finis........—

§ II. Debitum tempus.......73

§ III. Debitus locus........77

§ IV. Debitus modus........—

1. In genere.........—

2. Modus innaturalis quoad situm . . —

3. Modus innaturalis quoad vas ... 78

— 106 -

Pag.

Art. III. Impedimenta prohibentia actum conju-

galem.............86

§ I. Impotentia corporis......87

§ II. Votum castitatis.......88

§ III. Affinitas..........89

§ IV. Dubium de valore matrimonii ... 91

Caput II. Obligatie actus conjugalis ...... 93

Art. I, Natura hujus obligationis.....—

Art. II. Causae a debiti redditione excusantes . 95

Caput III. Accessoria actus conjugalis......98

Caput IV. Officium Confessarii erga conjuges . . . 101

ERRATA.

Pag. 5. lin. 11. sup. legilur semper, legalur semper.

» » » i. inf. » effiax » officax.

» 33. » IG. sup. » exedit » oxoedit.

» 51. » 8. inf. » utantur » utuntur.

» 84. » 4. sup. » efffundat » effundat.

» » » IS. » » reoeptam » receptura.

» 88. » 14. inf. » castitatus a castitatis.

» 92. » 8. sup. » legitimam d legitimum.

» » » C. inf. » posessio » possessio.

» 95. » 13. sup. » ineomraomodum » inoonimodum.

» 90. » 14. inf. » est intolerabilis » et intolerabilis.

——^ — ———- - -- -