fnbsp;--.-4 -

m

. /m\'

■ Sx\' i

m

OVER HERHAALDE BARING BIJ DEZELFDE VROUW

I \'i -

Over herhaaMe baring Mj dezelfde vfouw.

PROEFSCHRIFT

TEK VERKUUaiNG VAN DEN GRAAD VAN

DOCTOR IN DE GENEESKUN

aan de Rijks-Universiteit te Utrecht

NA MACHTIGING VAN DEN IlECTOll-MAGNIFICUS

Dquot; H. ZWAARDEMAKER

Hoogleeraar in do Faculteit der Geneeskunde

VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT DER UNIVERSITEIT

TEGEN DE BEDENKINGEN VAN DE

faculteit der ge.neeskunde

TE VEllDEDIGEN

op Donderdag 11 November 1909, des namiddags ten 4

DOOR

JOHANNES FRANCISCUS MARIE BOSMAN

arts

BiDLlOT.ïC-V; D^^i
RIJKSUNIVüPvSiTÏIin
UTRECHT.

Gedrukt bij J. VAN BOEKHOVEN, Utrecht.

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

57 7044

M H/! i,

• \' * V (is

\'-.V.i Î J. U -/i;:

ii \'

■ ; \' t , v r \'À::^ ïi.\'

y.-\'fnbsp;^

{\'quot;\'■■\'TW^

AAN MIJNE OUDERS

EN

AAN MIJNE AANSTAANDE VROUW

■

■■■à

- ~-nV-\'•\'^l\'itfiftfiA\'ïriiiii-r ^ \' ri quot;iquot;

Bjé de voltooiing van mißn proefschrift breng ik ü, Hoogleeraren en Lectoren
der Philosophische en Medische faciliteiten, mi/jn dank voor het onderwijs,
van 17 genoten.

Groote erkentelißkheid ben ik TJ verschuldigd, Hooggeleerde Kouwer, dat
Gij mij met raad en daad hebt willen terzijde staan hij de beiverking van
dit proefschrift. Veel heb ik moeten vergen van Uw geduld, diktoerf beslag
gelegd op Uw kostbaren tijd. Met willendheid zijt Gij mij \'steeds tegemoet
gekomen. Aanvaard daarvoor mijn oprechten dank.

Zeergeleerde Bosscha, mijn practische vorming heb ik wel voor \'t grootste

deel aan ü le danken. De jaren, als assistent aan het Stedelijk Ziekenlmis

doorgebrUcht, hebben mij, naar ik hoop en vertrouw, een goeden grondslag

gegeven, om mei vrucht als huisarts werkzaam te zijn. Meer en meer heb ik

Uw helder oordeel, menschenkennis en rijpe ervaring leeren kennen, en ivaar-

deeren. Waar ik Uwe hulp noodig had, heb ik nooit tevergeefs bij ü

aangeklovt. Ook daarom heeft het m-ij moeite gekost, uit een betrekking, die
mij lief was, te scheiden.

Aan mijn oud-collega\'s, assistenten, mijn dank voor de hartelijke vriendschap,
voortdurend ondervonden.

•^-\'Vtértyt. IA-;.-

ül \' r- :. .

inleiding.

die LT ™nbsp;«teil«\'quot; »an hare beoefenaars eisohen,

to e woLT\'\'quot;nbsp;geneeskunde grooter en

tr ~ \'r™™®\'quot;\'nbsp;di«\' fatalistische

lato vtrf\'\' \'nbsp;natuurlijke functie-iervronw,

k™ L \'l;™:;quot;,quot;\'nbsp;voor mooL- of

K.nu, niee of mmder dre.gend, tot handelen noopt. Het aantal dier

.erien wL T ; !nbsp;^vanneor

ede,een weet dat de baring m vollen gang is; dat de hnlp hiér veel te

. aaX;nbsp;quot;quot;fquot;

nver« r,nbsp;^^ onwetendheid en

U t V Tnbsp;8-vanhoopt, dat

worden quot;»^«quot;onlevensnbsp;in den loop der toekomst niet kleiner .on

hef lêvenstifn\'?\' \'quot;inbsp;quot;quot;

L b^ta! t™ quot;\'f r,nbsp;quot;ornatnnr te kort schoten,

Äeratl^::;:-:,-^^^^^^^nbsp;- — werd;

borkrnin?heTdo!r\',nbsp;■«^--\'quot;-lüko

Vnbsp;n 0™^nbsp;»ate afhankehjk
van omstandigheden, waarop de mensch eenigen invloed kan nitoefene,

Vnbsp;gene menschelljke berekening .al altijd en immer een .ek o 0^quot;\'
mijdehjke sterftekans aan het feit der geboorte verbonden blijv n L™ d t

oTXennbsp;ovorblijL.drrn ^

gt;lt;undigTlrp^ke k,quot;nbsp;^^ quot;quot;nbsp;verlos-

Wat hierboven gezegd is ten opzichte van het verwachte kind, geldt in
volkomen gelyke mate van de gevaren, die de moeder bedreigen in de
zwangerschap en tijdens de baring.

Wie zich de groote verantwoordelijkheid bewust is, die hij als verloskundige
op zich neemt door de zorg voor een a. s. bevalling te aanvaarden, die
gevoelt de noodzakelijkheid, de zwangerschap van den aanvang af te bewaken,
ja — reeds van te voren zijn aandacht te wijden aan de vraag, of zwanger-
schap geoorloofd of wenschelijk is; die is zich ook bewust, dat lang, voor dat
het oogenblik der baring is aangebroken, het plan van behandeling moet
vaststaan, en de omstandigheden daarmee in overeenstemming moeten zijn
gebracht. In algemeenen zin zal deze uitspraak geen bestrijding vinden. •
Over de mogelijkheid, de omstandigheden naar verkiezen te wijzigen, kan
men min of meer blijmoedig oordeelen. Een vraag van beteeken is als deze,
of de bevalling thuis mag plaats hebben of in een doelmatig ingericht
ziekenhuis moet geschieden, kan met en door verstandige menschen wel
bijna altijd beantwoord worden; zoo kan men in zeer veel gevallen althans
tijdelijk de maatschappelijke omstandigheden tot zekere hoogte naar eigen
inzicht wijzigen. Maar toch, bij het beantwoorden dier vraag en bij het
opmaken van het plan der behandeUng, komt men dadelijk voor de groote
moeilijkheid te staan, dat men te oordeelen heeft over een toekomstigen gang
van zaken, dien men op zijn best als min of meer waarschijnlijk kan voorzien.

Voorzien — en voorzeggen — deze woorden drukken, zonder eenige
toevoeging, de groote moeilijkheid reeds uit! Wie aan deze bezwaren het
hoofd moet. bieden, zal grooten steun vinden in degelijke kennis van de
Physiologie en pathologie der vrouw; daarnaast zal hij ruime ervaring, groote
feitenkennis niet kunnen ontberen. Wil men alleen eigen ervaring, kennis
van zelf waargenomen feiten raadplegen, dan is een menschenleven veel te
kort, om de bouwstoffen te leveren. Men is dan wel genoodzaakt de te
geringe eigen ervaring aan te vullen met die van anderen, welke men in do
litteratuur vindt nedergelegd. Ongelukkigerwijze zijn de door anderen mede-
gedeelde ervaringen zonder meer niet bruikbaar. Eigen oordeel, eigen
feitenkennis, eigen ervaring, eigen menschenkennis moeten te hulp komen,
om de berichten en raadgevingen van anderen naar behooren te kunnen
gebruiken. Gelukkig degene, die beschikt over kritischen aanleg, over
menschenkennis; gelukkig degene, die ervaring bezit, zelf feiten in grooten
getale heeft waargenomen; gelukkig ook — laat ik er dit bijvoegen — die
niet enkel zijn eigen geheugen en indrukken heeft te raadplegen, maar die
bovendien een nauwkeurig op schrift vastgelegde herinnering aan vele feiten,
aan vele indrukken bezit. Voor hem zelf van groote waarde, kan deze
schat ook voor anderen beteekenis hebben. Deze beteekenis is echter slechts
zeer betrekkelijk. Hoeveel schatten van leerzame waarnemingen liggen er

opgehoopt m de onafzienbare stapels aanteekeningen van klinieken en van
geneesheeren met huispraktijk! Schatgravers waren en zijn er in grooten
getale Wat zij achtereenvolgens aan het licht brengen, vormt echter zóó
aikwerl een berg van tegenstrijdigheden, dat de argelooze toeschouwer
veibijsterd wordt, de oppervlakkige zich laat verblinden door het meest
scnitterende brok, waarop zijn oog valt. Alleen de werkelijk deskundige

hl!vnbsp;ontwikkelde delver zal de

voorwerpen, der te voorschijn gebrachte delfstoffen

1 g volIT^^^^nbsp;^^^nbsp;—nbsp;leggen, en

lor!r .nbsp;^elf aanmerking nemen bij het

beooideelen der te maken gevolgtrekking.

ïnijnwerkerspak heeft gedragen, waa.deert beter het werk
aaar onder den grond, dan zij, die het zonnelicht nooit den rug toekeerden
voor niy zelf heb ik het als een groot voordeel beschouwd, dat delvingswerk
persooniyk te leeren kennen. Voor mij zei ven heb ik gehoopt, daarvan

Ir,nbsp;^^^ l^et ^^erk van anderen met beter

geoelenden bhk zou leeren bezien, dan mij te voren mogelijk was. Wat
anderen bruikbaar zullen vinden onder de vruchten van mijn werk, wil ik
ter hunner beoordeeling laten.

uiTL^uTRl^Vnl^^^^^^^nbsp;Utrechtsche Universiteit,

lloorrv.,nbsp;P-tuum. Daarondei\'

voZl gt;nbsp;betrekking hebben op eenige achtereen-

st?d enbsp;\'\'nbsp;^^^nbsp;gesteld, of uit de

mme daarvan iets te leeren valt omtrent eigenaardigheden in het beloop

h^vv.\',nbsp;voorzien, dat het vooral de vrouwen met vernauwd

oeLken zouden zijn, die bruikbare gegevens aan de hand zouden kunnen doen.

bovi!lnn\'\'nbsp;l^^tsten zijn, die een of meer malen ook in de kliniek

ovieien, zod.it ik tevens de geschiedenissen dezer baringen bijeen. Ook zijn
VIouwen mot bekkenvernauwing, waarvan do bevallingen slechts klinisch
^jn waargenomen; deze werden eveneens aan mijn materiaal toegevoegd
De naspormgen over herhaalde baring bij bekkenvernauwing loopen zoodoende
van 1888—April 1907.

Wat bij het zoeken nog op ander gebied practisch bruikbaar werd geoor-
deeld, meende ik niet geheel ter zijde te moeten leggen. Aangezien de
oveigroote meerderheid van mijn gegevens uit de verslagen der Polikliniek is

\'\' ,nbsp;ë^^^ecst, op allo detail-

punten nader m te gaan.

^^ Uit den aard der zaak, want waar het leiden der baring aan practicanten

versln/lnbsp;verloskundig gebied, is toevertrouwd, moeten hun

agen wel vaak de sporen dragen van gemis aan voldoende waarneming-

óf de observatie tijd is te kort, öf soms ook is het verslag een stuk theoreti-
sche verloskunde, een, met het handboek als leiddraad, luchtig gefantaiseerd
verhaal. Voor zoover het dus niet gold de baring bij het vernauwde bekken,
nauwkeuriger waargenomen, gecontroleerd en geboekstaafd, heb ik mij
moeten bepalen tot enkele vraagpunten, waarvan de beantwoording, door
de beschikking over een groote massa gegevens, niet al te onjuist behoeft
te zijn.

De vraag: zijn er eigenaardigheden waar te nemen in het beloop der
herhaalde baring bij eenzelfde vrouw, moet dus, wat betreft het niet-
vernauwde bekken, ruimer gesteld worden, en wel in dien zin: is het
mogelijk den invloed na te gaan, dien opvolgende zwangerschappen en
baringen uitoefenen op de moeder? Neemt het gevaar voor complicaties toe?
Welke invloed valt te bespeuren op het kind?

Met het oog hierop werd nagegaan:

1quot;. de frequentie van abortus.

2quot;. de baringsduur.

3°. het. kindergewicht.

4°. de frequentie van afwijkende liggingen.

5quot;. het nageboorte-tijdperk.

6quot;. de inplanting van placenta en navelstreng.

7quot;. de mortaliteit van moeder en kind.

Terwijl later aan de herhaalde baring by het vernauwde bekken een
afzonderlijk gedeelte zal worden gewijd, zullen ook in het nu volgende
hoofdstuk cijfers en gegevens, hieraan ontleend, voor zoover dit mogelijk en
noodig is, mede hun gewicht in de schaal leggen.

H O O F D S T U K I.

1®. De frequentie van abortus.

Het is moeilijk de juiste verhouding tusschen het aantal normale geboorten
en miskramen aan te geven. Dit is te verklaren door het feit, dat zeer
veel abortus voorkomen, juist in het begin der zwangerschap, zoodat men
er of wemig van bespeurt, öf er geen beteekenis aan toeschrijft. Vandaar
cUit het aantal opgegeven abortus zeker te klein is, en vandaar ook dé
uiteenloopende cijfers bij de vei-schillende auteurs
Michah OFP bijv. berekent het aantal op 10,18 - van het geheele geboorte-

n\' -roL\'®quot;nbsp;van 257,988 vrouwen over de jaren

1840—1890.

Heoak\'; nDemt op 8—10 geboorten 1 abortus waar = 12quot; a 10»

Keyssmjr 1) op 8623 geboorten: 469 abortus = 17,81quot;,;. quot;quot; \'

In \'t algemeen zou het aantal bij multiparae overwe°gen boven ,lat bii

aTb\'Xr;nbsp;quot; quot;quot;nbsp;vroegtijdig

klimmen iTnbsp;\'^\'J \'quot;»«te\'\' »» quot;88»quot;, in =^ooverre niet\'het

.^rr \'rquot;nbsp;\'^\'quot;•i«\'-\'--quot; vatbaarhew voor

iügemeene en plaatselijke ziekten zou stijgen.

Bij het nagaan van ons eigen materiaal bob ik ook zelf ervaren, dat het
onmogelijk is, de abortus-frequentie in eonigszins juiste cijfei-s uit te ,hukken

a beidnbsp;^fsegaan. De enbetrouw:

T™quot;nbsp;\'gt;ot herhaaldelijk voorkoml

wanneer re f .nbsp;quot;quot; quot;quot;nbsp;»quot;s,

ra?quot;e i ti j \' T

r,nnbsp;fnbsp;Oquot; ■n™»\'-nbsp;^quot;J oen vast-

sUmd gegeven, dat echter zeker te klein is.

\') Uit; v. WINCKEL. Hmdbucli dor Qoburtelullfo II 2.

In \'t geheel kon ik beschikken over de baringsgeschiedenissen van 2309
vrouwen, van wie minstens twee verlossingen waren waargenomen en
beschreven, het meerendeel zonder, een\'gering aantal met bekkenvernauwing.

Deze 2309 vrouwen hadden samen 13559 kinderen en 1345 abortus,
dus gemiddeld op 100 zwangerschappen 9 abortus = 9 7o-

Hiervan echter waren:

1505 vrouwen met 7609 kinderen en O abortus,
dus gemiddeld 5 kinderen en O abortus,
en 804 vrouwen met 5950 kinderen en 1345 abortus,

dus gemiddeld 7,4 kinderen en 1,67 abortus, d. w. z.,
op 11 zwangerschappen kwam 2 maal abortus voor = 18,18 quot;Zo-

Van meer belang is het, na te gaan, öf en in hoeverre met het aantal
kinderen de vatbaarheid voor miskraam stijgt.

Evenwel, de onvolledigheid der poliklinische verslagen, tezamen met de
genoemde onbetrouwbaarheid der anamnese, bemoeilijkt ten zeerste een
onderzoek in deze richting. Wat ik heb kunnen vinden volgt hieronder.

Van de bovengenoemde 804 vrouwen waren er:

53, waarbij de baring was waargenomen. 33 x trad eens of

meermalen abortus op vóór de geboorte van het P^e kind = in 62,2 quot;/q.
119, waarbij de baring was waargenomen. 34 X trad eens of
meermalen abortus op tusschen de geboorte van het P*® en

kind — in................. 28,57%.

184, waarbij de baring was waargenomen. 26 x trad eens of
meermalen abortus- op tusschen de geboorte van het 2^® en

kind = in . quot;................14,13 7o.

208, waarbij de baring was waargenomen 14 x trad eens of
meermalen abortus op tusschen de geboorte van het 3lt;i® en

é-J® kind = in................. 6,73 7o.

222, waarbij de 5^® baring was waargenomen. 16 x trad eens of
meermalen abortus op tusschen de geboorte van het 4^® en

kind = in................. 7,2%

207, waarbij de 6quot;^® baring was waargenomen. 6 x trad eens of
meermalen abortus op tusschen de geboorte van het 5^® en

6\'J® kind = in.................2,89 X

200, waarbij de 7\'\'® baring was waargenomen. 14 x trad eens of
meermalen abortus op tusschen de geboorte van het 6^® en

7^® kind = in. . . .. •............ 7%

176, waarby de 8quot;*« baring was waargenomen. 7 X trad eens of
meermalen abortus op tusschen de geboorte van het en

kind in. . \'...............3,98 %

Tevens zij hiermee betoogd het wenschelijke van een nader onderzoek in
deze richting.

Sedert een paar jaar moet op het polikhnische baringsverslag naast de
vraag: hoeveelste zwangerschap? ook nog worden ingevuld: welke van deze
eindigde in een abortus? Over een afzienbaren tijd zal dus een onderzoek
als bovenstaand allicht een stap nader brengen tot het gewenschté doel.

2®. De duur der baring.

Waar de duur van een bevalling van zooveel verschillende factoren
afhangt: kracht der weeën en van de buikpers, meerderen of minderen
weerstand der weeke deelen, positie en grootte van het kind, hardheid en
vervormbaarheid van den schedel, ruimte van het bekken, is het onmogelijk,
de zuivere betrekking aan te geven, die in dien zin tusschen I, II, III etc.
parae bestaat. Ook gaat het niet aan, den gemiddelden baringsduur te
berekenen voor ieder opvolgend kind, juist, omdat het tijdsverloop in elk
afzonderlijk geval van zooveel toevalligheden kan afhangen.

Wel kunnen we nagaan voor iedere vrouw afzonderlijk, of er een merkbaar
verschil is in den duur der opvolgende partus.

Ik zocht nu uit die patienten met niet-vernauwd bekken, die minstens
4 X achtereen in de pohkliniek waren bevallen, en deelde ze in rubrieken in,
al naarmate ze als I, II, III etc. parae voor \'teerst waren waargenomen.

Uitgeschakeld werden die gevallen, waarbij de oorzaak van korteren ol\'
längeren duur in onrijpheid of abnoraie ligging van het kind kon worden
gezocht, ook de gevallen van meervoudige zwangerschap, of die, waar
kunsthulp werd verleend. „Uitgangstangenquot; intusschen, voor zoover ze
werden aangelegd wegens langen duur, en dit is verreweg \'t meest het
geval, werden wel opgenomen. Als merkbaar verschil in tijdsduur nam ik
2 uur minstens, verschilde een baring bijv. uur met een volgende of
voorafgaande, dan werd ze in tijdsverloop er mee gelijk gesteld.

De manier, waarop de bewerking geschiedde, blijkt uit bijgaande tabellen.

III.

VIII.

In reeks I werden opgenomen de vrouwen, wier l^t. en volgende barin.^en
onder waarneming der polikliniek vielen, in reeks II die, waarvan de
volgende partus werden geobserveerd, enz.

De reeksen zijn verder verdeeld in horizontale en verticale rijen.

Stellen de eerste eenvoudig het aantal pto, enz. bevallingen voor de

bedoeling der laatste: A, B, C, D, E en F, mogen blijken uit een nadere
bespreking.

Uerste horizontale rij:

Onder 59 vrouwen der eerste reeks waren er 41, wier eerste baring langer
duurde dan eenige volgende; bij 10 daarentegen duurde de eerste bevalling
op een na \'t langst. Bij 4 vrouwen, waarvan de lst6_4do partus werd
waargenomen, bleek, dat de pt« bevalling pas op de plaats kwam,
d. w. z. dat 2 der volgende baringen langer geduurd hadden, en wel onderling
ook nog met merkbaar verschil. Van 3 vrouwen kwam de l^te baring op

de plaats, terwijl deze zelfs bij ééne het kortst duurde van alle bij haar
later waargenomen partus.

Tweede horizontale rij:

Bij dezelfde 59 vrouwen was 7 x het tijdsverloop der bevalling langer
dan van een der overige baringen dierzelfde moeders, 27 x kwam het voor.
dat het baringstijdperk bij ;het 2^® kind op één na\'t langzaamst verliep, enz.

Berde horizontale rij:

Letten we op den duur der baringen dezer 59 vrouwen, dan blijkt
weer, dat deze 5 x \'t langst duurde, 18 x op één na \'t langst, 27 x op
één na \'t kortst, en 9 x \'t kortst, vergeleken met de andere partus
dier zelfde vrouwen, enz.

De getallen onder A, B, C, D, enz. stellen dus voor het aantal malen,
dat er een merkbaar verschil (minstens 2 uur) bestond in het geboorte-
tijdperk bij , 2de ^ 3de ^ 4de enz., of 2\'Je, S\'ï®, , enz., of ^ ^do _
5do ^ ßde ^ enz. kinderen, ten opzichte van dat van volgende of vorige
baringen derzelfde vrouw, en wel in dien zin, dat onder A het aantal
langstdurende partus werd geboekt, onder B de daarop volgende in duur, enz.
Op deze manier konden 15 reeksen worden samengesteld. Echter na reeks VIII
werden de getallen te klein, om nog als materiaal te kunnen worden gebruikt.

Beschouwen we nu onze cyfers nader, dan blijkt uit reeks I, dat de eerste
baring in verreweg de meerderheid der gevallen langer duurt dan eenige
volgende: 41 onder A, terwijl het aantal in deze rij voor partus 2 en 3
belangrijk kleiner wordt. Voor de on baringen vinden we het, naar
verhouding, grootste aantal in rij B, resp. C, terwijl de cijfers in rij D voor
de l«te_3de bevalling geregeld grooter worden. In verband met de boven-
vermelde manier van berekening mogen we hieruit afleiden, dat meestal de
baringsduur voor het 1®\'®—kind telkens kleiner wordt.

Uit de volgende cijfers voor de baring blijkt niet, ofschoon we dit
zouden verwachten, dat deze meestal korter zou duren dan de voorgaande;
het maximum toch vinden we in rij C, niet in rij D, hoewel aan den anderen
kant het aantal gevallen, hierin geboekt, steeds toeneemt, naarmate meer
baringen zijn voorafgegaan.

Gaan we reeks II na, dan vinden we weer, dat meestal de bevalling
korter duurt dan de 2quot;^®, en met betrekking tot de 4^® baring hetzelfde
verschijnsel, als in de eerste reeks, echter met dit verschil, dat het aantal
korter durende partus niet toeneemt, doch het cijfer van de langst durende,
in rij A, duidelijk kleiner^.wordt. Duidelijker wordt het evenwel, dat de
geboorte van het 5*^« kind meer tijd gaat vorderen.

De cijfers in reeks III spreken ten gunste van een korteren duur dei-
baring, vergeleken met dien der hoewel het aantal gevallen in de
rijen C en D mindert. Voor de getallen der S^e bevalling vinden we geen
bepaald maximum meer; in \'t oog springend is de neiging tot korter tijds-
verloop bij partus 6.

In reeks IV bestaat een merkbaar verschil tusschen de cijfers voor de
4de,en baring, ten gunste der laatste. De neiging tot längeren duur bij
de 6lt;Je bevalling, in tegenstelling met de uitkomst in reeks III, is duidelijk
De getallen voor partus n°. 7 laten, door de regelmatige verspreiding, geen
conclusie meer toe.

Uit de cijfers der volgende reeksen valt geen slotsom meer te trekken,
voor \'t allergrootste deel wel door de kleinheid der getallen, behalve deze
dat althans niet blijkt, dat de baringsduur bij veelbarige vrouwen met het
aantal kinderen toeneemt.

Vatten we nu alles samen, dan mogen we zeggen, dat in het meerendeel
der gevallen voor baring 1-4 het tijdsverloop korter wordt; het minst
duidehik evenwel is dit bij de 4lt;^o bevalling. Wisselend daarentegen zijn de
uitkomsten voor den en e^on partus; tot een längeren duur evenwel,
evemum bij volgende baringen, kunnen we niet besluiten

Eensdeels waren deze resultaten te voorzien. Terwijl toch de kracht der
weeen m t algemeen bij meerbarige vrouwen niet zooveel zal veranderen,
de buikpers in wat meerdere mate in slechte conditie komt, zijn de weeké
banngswegen des te beter op de uitdrijving van het kind voorbereid en
bieden zij minder weerstand. Aan den anderen kant zou mogen verwacht
worden, dat bij pluriparae de nadeelen gaan overwegen boven de voordeelen
Uit onze gegevens blijkt dit echter niet.

3®. De frequentie van liggingsafwijkingen.

Van belang is het, na te gaan, of de frequentie van liggingsafwijkingen
toeneemt, naarmate meer baringen voorafgingen. Daartoe heb ik alle
afwijkende (d. w. z. niet-achterhoofds- of kruinliggingen) posities verzameld
doch hierbij met gerekend die, waarbij wellicht de onrijpheid van het kind, als
ook misvormingen een rol speelden, evenmin die, waar gemelli werden geboren.

Ik deelde ze in 3 rubrieken in:

A.nbsp;. Aangezichts- en voorhoofdsliggingen (Aa).

B.nbsp;\'Stuit- en voetligging (St.).

C.nbsp;Dwarsligging, waarbij ook die gevallen gerekend werden, waar
prolapsus funiculi bij hoofdligging bestond, omdat hieruit blijkt, dat het hoofd
den bekkenring niet voldoende afsloot (Dw. 1.).

Laten we buiten beschouwing het aantal afwijkende liggingen bij de
XIII—XVIII parae, daar dit te klein wordt, dan kunnen we de geheele
reeks in twee kleinere groepen verdeelen: baring bij de I—V parae en bij
de VI—XII parae. Immers, waar in de groep het aantal afwijkende
liggingen schommelt om en bij 2\'\'/o» zien we van af de 6quot;\'® baring plotseling
een grooteren sprong, die tot 2 a 3 maal dat aantal voert.

Een iets duidelijker inzicht in de verschillen, naar gelang van het aantal
voorafgegane baringen krijgen wij, wanneer we de verhouding voor Aa.,
St. en Dw. 1 afzonderlijk berekenen.

VS

Men ziet dan de aangeziclitsligging enz. zeer onregelmatig verdeeld voor-
komen bij I—XII parae, en dan nog altijd in geringe frequentie. Hieruit
volgt wel, dat de aangezichtsligging niet of niet noemenswaard afhankelijk
is van eerst- of meerbarigheid der vrouw. Voor de stuit- en voetligging
zien wij, van de baring af, de frequentie bij de volgende baringen vrij
regelmatig toenemen. De verklaring van deze vondst, zoo geheel in over-
eenstemming met algemeen erkende beschouwingen omtrent het tot stand
komen van deze houding der vrucht, behoef ik hier zeker niet te geven.
Verrassend evenwel is de veelvuldigheid (2,25 !) bij de I parae. Daarom
heb ik mij afgevraagd, of de verklaring misschien te zoeken was in de
grootere veelvuldigheid van vroedvrouw-consulten, die natuurlijk bij I-barige
vrouwen eerder wordt verzocht dan bij meerbarigen.

Echter uit een daartoe ingesteld onderzoek bleek, dat dit niet het geval
kon zijn, want van 5 maal, dat wegens stuit- of voetligging de hulp der
polikliniek werd ingeroepen door een vroedvrouw, geschiedde dit slechts
ééns bi] een I-para, ééns bij een JV-, ééns bij een VII- en tweemaal bij
een Xl-para. Een verklaring van dit merkwaardige feit, te merkwaardiger,
daar alle II—XII parae samen slechts 2,10 % stuit- of voetliggingen ver-
toonen, kan ik dan ook niet geven.

Wat de dwarsligging enz. betreft, hiervoor toonen zich de I parae immuun
Wel vmden we een, zij het dan ook verre van regelmatige, toename met
het aantal voorafgegane baringen.

Ten slotte heb ik nog uitgerekend het aantal „uitgangstangenquot;, voor zoover
ze werden aangelegd wegens weeënzwakte of uitblijven van den spildraai.

Aantal.nbsp;Tang.

ï P.nbsp;400nbsp;32nbsp;8

lt;3

in p.nbsp;758nbsp;1nbsp;1,3

IV p.nbsp;695nbsp;1nbsp;1,4

V p.nbsp;600nbsp;3nbsp;0,5

VI p.nbsp;502nbsp;4nbsp;0,8

0,2
0,3

IXnbsp;p.nbsp;253nbsp;4nbsp;1,6

Xnbsp;p.nbsp;180nbsp;2nbsp;1,1

XInbsp;p.nbsp;123nbsp;Onbsp;O
Xn p. 98 2 2

xm p.nbsp;66nbsp;1nbsp;1,5

XIV p.nbsp;49nbsp;1nbsp;2

-

Het hoogste aantal wordt gevonden bij de I parae, wederom een bevestiging
van den ouden regel, dat hierbij het uitdrijvingstijdperk het langst duurt.
Hierop volgt een snelle, hoewel niet gelijkmatige daling van het percentage,
dat weer begint te stijgen bij de baring. Echter spoedig worden de
cijfers te klein, om daaruit een behoorlijke conclusie te kunnen trekken.

Toch leeren onze cijfers, dat, mochten ook al met het stijgen van het
aantal bevallingen de nadeelen voor de vrouw toenemen, deze in niet geringe
mate worden gecompenseerd door het beter voorbereid zijn der zachte
baringswegen.

Hebben we tot dusver in dit gedeelte onze gegevens alleen beschouwd
ten opzichte van het, als ik \'tzoo noemen mag, nummer der baring, zoo
rijst thans de vraag: zijn bij een bepaalde vrouw omstandigheden aanwezig,
die telkens en telkens leiden tot afwijkende ligging van het kind? Dat
hiervoor weer verschillende factoren, als: grootte van het kind, kracht van
de weeën en buikpers, enz. in het spel komen, is zonder meer duidelijk,
doch tevens ook, dat we in de meeste gevallen niet kunnen berekenen de
resultante dezer componenten en ons dus met het gegeven feit moeten
tevreden stellen. Ik verzamelde nu weer het aantal vrouwen, die minstens
4 maal achtereenvolgens in de polikliniek waren verlost, ten getale van 318.
Hiervan waren 33, die één of meer liggende afwykingen in haar baringsreeks
vertoonden, benevens 2 vrouwen, waarvan dit slechts uit de anamnese
bekend was. Met medegerekend werden weer de gevallen, waar onvol-
dragen kinderen, monstra en gemelli ter wereld kwamen. Onder deze 33
vrouwen zijn er 10, waarvan reeds de 1®\'°, 23, waarvan pas latere baringen
voor \'teerst onder waarneming kwamen.

Nevensgaande tabel geeft een overzicht van het aantal liggingsafwijkingen,
benevens de verhouding tot voorgaande of volgende baringen.

We zien nu, dat in de tabel, waarin opgenomen zijn de vrouwen,
waarvan reeds de 1quot;^® bevalling in de polikliniek werd waargenomen, slechts
bij 1 vrouw 2 maal een afwijkende ligging geobserveerd werd. (n° I).
Echter dient opgemerkt te worden, dat bij partus nquot; 4 een placenta praevia
lateralis bestond, en het kind 3 weken te vroeg ter wereld kwam. Bij alle
andere vrouwen bestond slechts 1 maal een abnormale positie. Alleen werd
bij nquot; III aangeteekend, dat tijdens de 2«^® bevalling het hoofd tot volkomen
ontsluiting op den ingang bleef dobberen, en pas na het breken der vliezen
indaalde. Misschien geeft dit in verband met den 4^®quot; partus de vingerwijzing,
dat bij deze vrouw in het verloop harer baringsreeks meerdere afwijkingen
. te wachten zijn. Ook dient hierbij gewezen te worden op het feit, dat al
hare kinderen meer dan 4000 gram wogen.

Wat betreft de tabel dêr eerst na den eersten partus door de polikliniek

Als midiipara onder observatie gelwmen.

Aa.

behandelde vrouwen, en zien we voorloopig afquot; van de anamnestische
gegevens, dan werd genoteerd:

1 maal 3 afwijkende liggingen (n® I)
3 „ 2 „nbsp;„ (n- XIII, XYIII, XXII)

19 „ 1 „ ligging-

Bij n» I is de neiging van het hoofd, den bekkeningang niet af te sluiten,
zeer groot en schijnt constant te worden, naarmate het aantal baringen
toenoemt. Hierbij gevoegd het feit, dat bij de eerste bevalling een dwars-
ligging zou hebben bestaan, zoo mogen wij wel spreken van een bepaalde
voorbeschiktheid dezer vrouw voor dit type van afwijking, \'t Zelfde mag
misschien gelden voor nquot; XIII. Hier zou ook van een toenemende neiging
kunnen gesproken worden. Immers bij partus nquot; 4 daalt het hoofd nog
wel in, doch tevens zakt de navelstreng uit, bij nquot; 5 is van normale
indaling geen sprake meer. Nquot; XVIII daarentegen geeft een geheel andere
type: neiging tot deflectie-ligging: Aa. Volgens de vroegere anamnese zou
ook reeds vroeger aangezichtsligging zijn voorgekomen. Wat nquot;- XXII
betreft, hier valt omtrent een bepaald baringsmechanisme niets te zeggen;
nog minder bij de overige 19, waar meermalen één of meer normale partus
volgen, evenmin bij de 2 vrouwen, waarvan slechts anamnestische opgaven
omtrent afwijkende liggingen bestaan.

Vatten we het onder dit hoofd gevondene samen:
P. Op grond van onze cijfers, betrekking hebbende alleen op vrouioen met
normaal, altlians niet als vernauicd herkend hekken, mogen we beshiiten
tot een meerderen aanleg voor liggingsafwijkingen bij multiparae, voor-
namelijk duidelijker wordend vanaf de baring, vergeleken met
vrouwen die minder kinderen ter wereld brachten.
2quot;. Deze toename is afhankelijk van het aantal stuit- en dwarsliggingen.

Opvallend is het groot aantal stuitliggingen bij I-parae.
3quot;. In overeenstemming met het lange uitdrijvingstijdperk is het groote

percentage „uitgangstangenquot; bij I-parae.
4quot;. Opmerkelijk is het, dat bij sommige vrouwen telkens afwijkende ligging
van het kind bestaat; enkele malen kan van een bepaald, telkens
terugkeerend type van afwijking gesproken worden.

4®. Het kindergewicht.

Uit gegevens uit zijn kliniek meende Hegker te mogen afleiden, dat
evenredig met het aantal voorafgegane geboorten het kindergewicht toeneemt.
Op 2435 kinderen vond hij als gemiddeld gewicht:

\') Monatschrift f. Geburtskunde, Bnd. 24, Blz. 405 e. v.

voor het l^tenbsp;kind (uitnbsp;528)nbsp;3201nbsp;gram.

„ „ 21enbsp;^^ ( ^^nbsp;086) 3330nbsp;„

„ „ S-ïenbsp;„ ( ^^nbsp;554)nbsp;3353nbsp;^^

„nbsp;„ ( „nbsp;416)nbsp;3360nbsp;„

„ „ ödenbsp;^^ ( ,,nbsp;177)nbsp;3412nbsp;^^

„ „ Q^\'nbsp;„ ( „nbsp;74)nbsp;3353nbsp;„

DuNCANi) wijst daarbij op ,den grooten invloed, dien de leeftijd der

moeders uitoefent, in zooverre toenemende ouderdom tot aan het 29Bte jaar

grooter kinderen zou laten geboren worden, daarna weer minder zware.

Op grond van meerdere gegevens (4443, tegenover 2087 van Duncan) komt

echter Hegker tegen deze slotsom in verzet, wijzende op het feit, dat

bij hoogeren ouderdom en na veel zwangerschappen toch nog zeer zware

kmderen geboren kunnen worden. Een regelmatige gewichtsvermindering

na het 29«te j^ar valt volgens Heoker zeer zeker niet te bespeuren, hoewel

een zekere mvloed van den leeftijd niet te miskennen valt; toch kan dit niet

de eemge factor zijn. Minstens even zwaar weegt het aantal zwanger-
schappen.

Door la Torbe is beweerd, dat de grootte en de lichaamsgestalte van den
vader hierbij ook een rol spelen, terwijl verder het gewicht het meest zou
toenemen, wanneer aan een jongen een meisje vooraf ging (Wernioke).

Als een gewichtige factor is door Pinard ••\') en na hem door vele anderen,
o.a. ter Matenop den voorgrond gebracht: de toestand, waarin de
moeder verkeert. Pinard toch meent te kunnen aantoonen, dat moeders,,
die tot het eind der zwangerschap hebben gewerkt, minder en zelfs belangrijk,
tot 300 gram, minder zware kinderen ter wereld brengen, dan vrouwen,
die den laatsten tijd rust houden:

500 kinderen van moeders, die tot hare bevalling werkten, wogen
gemiddeld 3010 gr.

500 kinderen van moeders, die minstens 10 dagen verblijf hielden in het
refuge de 1\'avenue du Maine, wogen gemiddeld 3229 gr.

500 kinderen van moeders, die verblijf hielden in het dortoir van de
clinique Baudelocque, wogen gemiddeld 3366 gr.

De verklaring zou hierin moeten gezocht worden, dat moeders, die geen
rust kunnen genieten, meer blootgesteld zijn aan korteren zwangerschapsduur,
dus grooter kans hebben, onvoldragen kinderen ter wereld te brengen.

\') Edinb. Med. Journal, 1864.

2)nbsp;Monatschrift f. Geburtskunde, Bnd. 26, I31z. 348 e. v.

3)nbsp;Annales de Gynécologie et d\'Obstétrique, 1903. Dezelfde: 1895, 1898, 1900.
Kindergewichten in de Universiteits-Vrouwenkliniek te Amsterdam, Diss. 1904.

Een gewichtig bezwaar echter valt tegen deze cijfers in te brengen: dat
zij gemiddelden weergeven. Immers het op den voorgrond treden van een
bepaald gewicht kan zwaar drukken op het gemiddelde, zoodat een groep
zwaardere kinderen geheel weggecijferd wordt, en omgekeerd. Beter leek
het mij daarom, de verhouding aan te geven, die tusschen bepaalde reeksen
van gewichten bestond.

Bij het nagaan der kindergewichten rijst al dadelijk de vraag, in hoeverre
hieruit de rijpheid der vrucht kan worden afgeleid. En dan moet het
antwoord luiden, dat de zwaarte geen vasten maatstaf geeft, daar ze aan
groote schommelingen onderhevig is. Een kind kan ä terme zijn, en toch
slechts\' 1600 gram wegen. (Bumm).

Bij het nagaan van mijn materiaal ben ik nog op een bezwaar gestuit,
dat nl. de gewichten in de polikliniek niet zuiver genomen zijn. In de eerste
plaats ligt dit aan het instrument, een gewone veerbalans, in de tweede
plaats hieraan, dat de kinderen steeds gewogen worden in een doek. Het
gewicht hiervan schommelt ongeveer tusschen 70 gr. (badhanddoekweefsel)
en 260 gr. (moltonluier).

Ik maakte nu een verdeeling in gewichten van minder dan 3000 gram,
en daarboven; deze laatste rubriek werd verdeeld in onderafdeelingen, bij
250 gram opklimmend, telkens naar beneden toe afgerond. Op die manier
meende ik het gewicht van den doek althans voor een deel te kunnen
elimineeren.

Ofschoon volgens Pinard kinderen van moeders met vernauwde bekkens
zwaarder zouden zijn, dan van die met normaal bekken, een bewering,
die trouwens door anderen^) is tegengesproken, heb ik in nevensgaande
tabel, alleen poliklinische gegevens, beide opgenomen, overwegend, dat het
aantal gewithten bij vernauwde bekkens, dat hierbij in aanmerking kwam:
175, te klein was om eenigen wijzigenden invloed op onze uitkomsten uit te
oefenen. Trouwens bij afzonderlijke berekening der cijfers bleek mij, dat de
verhouding der verschillende gewichten ongeveer gelijk was aan die bij het
normale bekken.

Uit den aard der zaak is geen oordeel te vellen over den lichamelijken
toestand der ouders; ook het geslacht der kinderen heb ik moeten verwaar-
loozen, omdat dit niet regelmatig was aangeteekend.

Practisch mogen we aannemen, dat van do kinderen onder 3000 gram
het meerendeel onvoldragen zal zijn geweest, terwijl we, bij \'tvasthouden
van 3000 gram als grens, wel niet te ver van de waarheid af zullen zijn.
We houden dus over 4108—300 = 3808 kinderen, waarvan we het gewicht
nader zullen nagaan.

\') K. WiLCKE. Das Geburtsliindeniiss dor Kinder beim engen Becken. In. Diss. Halle 1902.

2

tn de eerste plaats valt in \'toog, dat, naar verhouding, het \'V-gehalte
der kmderen van 3500 gram \'tgrootst is:

3808 : 1084 = 100 : a; = 28,4 7o,
en hiermee vrij aanzienlijk verschilt met dat der kinderen van 3000, 3250 en
3750 gram, wier verhouding uitgedrukt wordt door 19, 13,7 en\'li 8 quot;/
Maar wat nog meer treft, is het groote aantal kinderendie\'4000 gram en
meer wegen, en die te samen 26.4% uitmaken. Dat dit getal zeer hoog is
leeren ons o..a. de onderzoekingeii van Tresling\') en Ettingshaus ^
Tresling vond op 1562 kinderen er 143 van 4000 of gt; 4000 gr == 9 o/
Ettingshaus op 13.112: 510 = 3,94«/^, dus een groot verschil met dè
gewichten der Utrechtsche kinderen, en in zekeren zin een bewijs voor
de flmkheid der Utrechtsche moeders.

Wanneer we nu de. onderlinge verhouding der gewichtscijfers nagaan,
dan krijgen we, quot;/«-gewijs uitgedrukt, de volgende tabel, (de gewichten
der kinderen van XI-XVIII parae worden niet vermeld, daar hier de
cijfers te klein worden):

Uit de beschouwing van deze cijfers volgt:
P. dat het gewicht ± 3500 gram telkens in een ongeveer gelijke ver-
houding optreedt, en met het oog op het feit, dat het procentcijfer

O J. H. A. T. Tresling. quot;Waarnemingen over partus serotinus en de geboorte van
groote kinderen. Diss. Groningen 1904.

2) Ettingshaus. Über den Verlauf der Geburt bei Riesenwuchs der Kinder. (Volkmann\'s
Sammlung Klin. Vorträge nquot;. 358). ^

door geen ander overtroffen wordt, uitgezonderd bij de kinderen der
I parae, als normaal gewicht mag beschouwd worden;
dat in \'t algemeen het aantal kleine kinderen: lt; 3500 gram afneemt,
het getal: gt; 3500 gram toeneemt, hoewel niet geheel regelmatig,
naarmate meer kinderen zijn voorafgegaan.

Na deze slotsom rijst de vraag, of, en in hoeverre met het aantal baringen
de kans op geboorte van praemature kinderen minder wordt. Beschouwen
we daartoe de gewichten lt; 3000 gram, dan vinden we:

39 lt; 3000 gram =15,6quot;/,,.

op 252 kinderen van

=nbsp;9,25

=nbsp;7,16-/.,.

=nbsp;7,3

=nbsp;5,3\'\'/,,.

=nbsp;6,3%.

3,8quot;/,,.

-nbsp;5,7%.

=nbsp;3,7%.

=nbsp;8,21%.

In \'t algemeen wordt dus met elke volgende baring de kans, dat het kind
praematuur ter wereld komt, kleiner.

ïot dusverre hebben we alleen onze berekening gemaakt met het oog op
het gewicht op zichzelf, zonder acht te slaan op de verhouding tusschen de
gewichten van vorige of volgende kinderen bij dezelfde vrouw. Gaan we nu
na, hoe dikwerf een volgend kind grooter of kleiner was dan een voorgaand,
of wel even zwaar (gewichten lt; 3000 gram niet meegerekend), dan komen
we tot deze tabel:

Aantal.nbsp;Verhouding van:

252nbsp;kind

313nbsp;3\'\'®—,,

273nbsp;4lt;ïe —„

247nbsp;5de—4denbsp;^^

183nbsp;6de—5de ^^

135nbsp;7de—6denbsp;^^

126nbsp;8®te_7denbsp;„

113nbsp;9do_8stenbsp;,,

Grooter (1)
127 = 50,4«/
147 46,9 «/,
132 =: 48,3
106 = 42,9 7,
69 = 37,7 %
62 = 45,9

54nbsp;= 42,8

55nbsp;= 48,6

Geliék (2).
38z=zl5%
47 = 15%
45=16,5%
41 = 16,5%
26= 14,2%
20 = 14,9 »/„
14 = 11,1%
17 = 15%

Kleiner (3).

87nbsp;= 34,5 7o.
1I9 = 37,7 7„.
96 = 35,1 %.

100 = 40,4 7o.

88nbsp;= 48 7o.
53 = 39,1 %.
58 = 46 %.
41 = 36,3 %.

Hieruit lezen we, dat tot en met het 5de kind moestal elk volgend grooter
is dan zijn voorganger; daarna treedt een minder constante verhouding op.

Echter van een regelmatig kleiner worden is geen sprake, aangezien steeds
het aantal onder reeks 1 (grootere kinderen) reeks 2 (gelijke kinderen)
meer is dan het aantal onder reeks 3 (kleinere kinderen).

Berekenen we nu ten slotte nog het gemiddelde gewicht van l^te,
enz. kinderen (alleen van kinderen gt; 3000 gram), dan blijkt dit te
bedragen:

213 kinderen van I parae wegen gemiddeld: 3413 gram.

510 „nbsp;„nbsp;n

557 „nbsp;„nbsp;III

527 „nbsp;„nbsp;IV

„nbsp;„nbsp;V „ „ „ 3573

„nbsp;„nbsp;VI „ „ „ 3604

327 „nbsp;„nbsp;VII „ „ „ 3621

^6nbsp;„nbsp;„nbsp;XInbsp;„nbsp;„nbsp;„nbsp;3688

56nbsp;„nbsp;„nbsp;XIInbsp;„nbsp;„nbsp;„nbsp;3718

51nbsp;»nbsp;»nbsp;XIIInbsp;„nbsp;„nbsp;3558

. 29nbsp;„nbsp;„nbsp;XIVnbsp;„nbsp;„nbsp;3491

16nbsp;«nbsp;XVnbsp;„nbsp;„nbsp;„nbsp;3531

10nbsp;.nbsp;„nbsp;XVInbsp;„nbsp;„nbsp;„nbsp;3750

4nbsp;„nbsp;„nbsp;XVIInbsp;„nbsp;„nbsp;„nbsp;3562

5nbsp;.nbsp;„nbsp;XVillnbsp;„nbsp;„nbsp;„nbsp;3400 „

We zien het gewicht regelmatig stijgen, tot en met dat der kinderen van
XII parae. Alleen de 1—X parae echter zijn door getallen van meer dan
100 vertegenwoordigd, de XI- en meerbarigen worden dus beter verwaarloosd.
Al moge nu het absolute gewicht, door de afronding der cijfers, niet geheel
juist zijn, en al zijn vele bezwaren aan te voeren tegen het berekenen van
een gemiddelde, de regelmaat, die in deze reeks voor den dag komt,
maakt het aannemelijk, dat de gemaakte fout nochtans het feit niet
elimineert, dat gemiddeld het gewicht der kinderen stijgt evenredig met het
getal baringen der moeder.

Waar wij voor onze „poliklinischequot; kinderen zulke flinke gewichten vonden,
loont het de moeite na te gaan, hoe het met de ontwikkeling staat der
kinderen van moeders, die in de kliniek bevielen, dus voor \'tmeerendeel haar
laatste zwangerschapsperiode in beter omstandigheden doorbrachten dan thuis.
Hiervoor gebruikte ik de cijfers, gegeven in het te verschijnen 4lt;Je integraal
overzicht der Verloskundige Kliniek en Polikliniek der Universiteit te Utrecht.

Deze gegevens loopen over de jaren 1900—1906. quot;We vinden hier de
gewichten van kinderen van I-VI parae en gt; Vl-parae, van 2000—5000 gram,
telkens bij 100 gram opklimmend; totaal 974 kinderen, als volgt verdeeld:

551 kinderen van I parae.
182 „ „ II „
67 „ „ III „

30 „ „ IV
30 „ „ V

26 „ „ VI
88 „ „ gt;VI „

Naar het gewicht verdeeld, en bij 500 gram, ter vergelijking met de
kinderen uit de polikliniek, opklimmend, vinden we:

325 kinderennbsp;van lt; 3000 gram.
379 „ „ 3000—3500 „
208 „ „ 3500-4000 „
49 „ „ 4000—4500 „quot;
13 „ „ 4500-5000 „

Worden nu niet meegerekend de gewichten lt; 3000 gram, en vergelijken
we de klinische gegevens met de poliklinische, dan vinden we:

We komen dus hier tot het verrassend resultaat, dat de kinderen, in de
kliniek geboren, in ^t algemeen lichter zijn, en zells, dat er een zeer aan-
zienlijk verschil bestaat. Evenwel \'t is mogelijk, dat dit laatste teweeggebracht
wordt, doordat meer dan de helft der in de kliniek geborenen gevormd wordt
door kinderen van I parae, voor een groot deel van II parae, terwijl III,
IV enz.-barige vrouwen slechts in klein aantal aanwezig zijn. We hebben
toch straks gevonden, dat het kindergewicht klimt met het aantal baringen.

Maken we nu de berekening voor kinderen van I, II en III etc.-parae
afzonderlijk, dan krijgen we de volgende cijfers:

22
Kliniek.

Ook in deze tabellen komt het dooi-loopende verschil tusschen de gewichten
van de kinderen uit de kliniek en uit de polikliniek aan den dag. Steeds
is het percentage minder zware kinderen (lt; 3500 gram) bij de laatsten kleiner
dan bij de eersten, daarentegen het aantal normale of zware kinderen grooter
uitgezonderd die gevallen, waar het gewicht 4500 gram of meer bedraagt!

Waaraan is dit groote verschil, zoo in tegenspraak met de bewering van
Pinard e. a., toe te schrijven? Moge het misschien voor een deel te ver-
klaren zijn, doordat de getallen (694 en 3808) zoo ver uiteenloopen, en dat
de gewichten in de polikliniek minder nauwkeurig genomen zijn, toch is
deze oplossing verre van bevredigend, te meer daar het verschil zeer regel-
matig gevonden wordt.

Een nader onderzoek, en dan over nog veel grooter materiaal, blijft
derhalve gewenscht.nbsp;«

Op de vraag, of herhaalde zwangerschap een nadeeligen invloed uitoefent
op het kind, voor zoover we dit uit het gewicht kunnen afleiden, moet het
antwoord luiden, dat onze cijfers eer het tegendeel bewijzen.

We vinden immers:

P. het normale gewicht (d. w. z. het gewicht, dat percentsgewijs het vaakst
voorkomt) schommelt, uitgezonderd bij kinderen van I parae, om ±
3500 gram;

2quot;. zware kinderen, d. w. z. 4000 gram of meer wegend, komen lang niet
zelden voor;

3quot;. het aantal zware kinderen neemt in \'talgemeen toe, naarmate meer
baringen voorafgaan, het aantal minder zware af.

En wat de toestand betreft der moeders in het tijdperk, onmiddellijk
aan de baring voorafgaande:

De bewering, dat gravidae, die in gunstiger omstandigheden verkeerden,
dan andere zwangeren, flinker kinderen ter wereld brengen, wordt door de
vergelijking van onze cijfers uit kliniek en polikliniek geenszins bewezen,
eerder het tegendeel.

5®, De inplanting van placenta en navelstreng.

Dat veranderingen in het- baarmoederslijmvlies haar invloed doen gelden
op de inplantingsplaats van het ei, wordt aangenomen. De placenta zou
hierdoor zich lager in den uterus ontwikkelen. Geschiedt dit zeer laag, en
blijft de ontwikkeling der chorionvlokken, door minder goede voedings-
condities in de decidua serotina, doorgaan in de decidiia reflexa, dan ontstaat
de placenta praevia. Niet zelden zijn deze veranderingen in de mucosa het
gevolg van een voorafgegane baring. Ontstaat een stoornis in het involutie-
tijdperk, zoo kan, wanneer in plaats van herstel van normaal slijmvlies,
overmatige woekering tot stand komt, hieruit een hypertrophie der mucosa
overblijven. Hoe meer kinderen do vrouw gebaard heeft, des te meer kans
is er, dat dergelijke processen tot stand komen, dus dat de placenta zich
misschien lager ontwikkelt.

Om de zitplaats der placenta na te gaan, heb ik gebruik gemaakt van de
aanteekeningen omtrent de vliesscheur, want hoe lager de eerste geïnsereerd
is, des te meer naar den rand zal de scheur gevonden worden. Dat alle
gegevens niet even betrouwbaar zijn, lijdt geen twijfel. Daarom dienen wij
eei-st de poliklinische cijfers te vergelijken met die uit de kliniek. (Integraal
overzicht van de jaren 1901, 1902, 1903, 1904, 1905 en 1906).

Scheur:
in \'t midden .
naar den rand
aan den rand

Polikliniek.

2047 r= 45,5 %
2396 = 53,3 %
. 52 = 1,1 o/^

Kliniek.

299 = 40,4 %
441 = 59,5 %

4495

We vinden dus nog al overeenkomende cijfers.
Gaan we de verhouding na voor I, II, III etc. parae:

Uit bovenstaande tabel zien we:
P. Er komen meer gevallen voor, waar de vliesscheur niet in \'t midden
ligt, dus meer naar den rand, dan omgekeerd; d. w. z. meestal is de
placenta lateraal geïnsereerd.

2quot;. Dit aantal wordt naar verhouding niet veel en niet duidelijk grooter
bij multi- en pluriparae, afgezien van de gevallen bij de XII-XVIII
barigen, waar de cijfers te klein worden, om er waarde aan te hechten.

Wat het aantal gevallen van placenta praevia betreft, op 5339 partus
vond ik er 10: 7 x pl. pr. lateralis, 2 x pl. pr. centralis, 1 x waar de
zitplaats niet opgegeven was, samen in 0.19 % der gevallen.

Dit cijfer komt ongeveer overeen met dat, wat Hofmeier opgeeft in het
het handboek van v. Winokel (II 2, blz. 1203): 1 op 5 a 600.

In alle 10 gevallen gold hefc multiparae:

III p. 3 X. IV p. 2 X. V p. 1 X. VII p. 3 X. X p. 1 X.

Uit deze getallen is, door het geringe aantal, niet op te maken, dat de
dispositie met het aantal zwangerschappen toeneemt, zooals Hofmeier opgeeft.

In geen van onze 10 gevallen werd bij een vorige baring iets bijzonders
genoteerd omtrent het nageboortetijdperk, noch omtrent de placenta,
navelstreng en vliezen. Slechts 1 maal werd de baring 2 jaar later gevolgd
door een miskraam, terwijl 6 x een of meer normale bevallingen volgden,
zonder eenige \' stoornis. In \'t geheel bestond 2 x insertio velamentosa.
Omtrent het kraambed na deze en vorige verlossingen vond ik niets vermeld.

Tusschen deze en de voorafgaande baring was slechts eens 1 jaar,
overigens langer tijd verloopen.nbsp;\'

Ook is de mogelijkheid uitgesproken, dat de inplanting van de navelstreng
o. a. afhankelijk zou zijn van den toestand van het baarmoederslijmvlies.
Voornamelijk geldt dit van de insertio velamentosa, hoewel deze slechts
gradueel verschilt van de centrale, excentrische en marginale insertie. De
verschillende variaties in de inplanting der navelstreng zouden kunnen
ontstaan, doordat de placenta zelf verschuift, d. w. z. zich meer ontwikkelt
op plaatsen van het slijmvlies, die gunstiger levensvoorwaarden aanbieden.

Bij multiparae mogen we dan vaker excentrische insertie verwachten,
dan bij vrouwen, die minder kinderen ter wereld brachten.

Vergelijken we eerst weer de klinische met de poliklinische gegevens:

Polikliniek.nbsp;Kliniek

Insertie:

Centraal......... 3013 = 56,8%nbsp;366 = 45,8%.

Lateraal (marginaal) . . 2170 = 40,9 %
Velamenteus...... 119= 2,2%

5302nbsp;798

Of het verschil der procentcijfers misschien het gevolg is van onnauw-
keurige waarneming in de polikliniek, moeten we in \'t midden laten.

Vergelijken we nu weer de getallen bij de I, II, III, etc, parae:

Ins. lat. of marg. Ins. vélamenlosa.
159 = 39,65 o/^ 12 2,99
153 = 44,05 % 11 = 3,21 o/^
106 = 41,89 o/^nbsp;5 ^ 1^97 o/^

74 41,34 o/^nbsp;5 ^ 2,79 o/^

48 = 36,18nbsp;4 = 3,05

42 = 46,16 o/^ 1 ^ 1^09 o/^
28 = 48,27 o/^nbsp;3 ^ 5^17 o/^

24- = 60 o/^ .2 = 5 0/0
11 = 50 o/^ . 1 = 4,55 o/^
7 = 41,17 0/0
5 = 83 33 %
2 = 50 o/^

Rekenen we niet mee de XIII—XVIII barigen, daar de cijfers weer te
Idein^ worden, dan zien we, dat zoowel van de centrale, als laterale (of
marginale) insertie, de verhoudingsgetallen ongeveer gelijk blijven, daar-
entegen voor de velamenteuse insertie een kleine, onregelmatige toename
merkbaar is.

Dat ziekelijke processen in het baarmoederslijmvlies meer optreden bij
multi- en pluriparae,- dan bij vrouwen aan het begin van haar echtelijk
leven, valt wel niet tegen te spreken We spraken de verwachting uit,
dat we misschien den invloed hiervan zouden kunnen aantoonen op de
inplanting van placenta en navelstreng. Behoudens een kleine toename van
het aantal gevallen van insertio velamentosa hebben wij echter niets
gevonden, wat hiervoor pleitte, m. a. w. een nadeeligen invloed van herhaalde
baring hebben wij ook op dit punt niet aan \'t licht kunnen brengen.

Als wij het woord „nadeeligquot; gebruiken, zweeft ons voor den geest het
gevaar van ,de zeer laag ingeplante nageboorte, de placenta praevia. Men
zou nu kunnen meenen, dat wij voor de vraag, of meerbarigen daardoor
in sterker mate worden bedreigd, dan eerstbarigen, een veel eenvoudiger
weg hadden kunnen inslaan, nl uit de baringsgeschiedenissen de gevallen
van placenta praevia uitzoeken! Deden wij dit echter bij \'het ons ter
beschikking staande materiaal, dan zou blijken, dat het aantal dergelijke
gevallen. waargenomen bij ongeveer 16000 ä 17000 in het archief der kliniek
behoorlijk beschreven barigenveel te klein is om, bij verdeeling over
eerst- en meerbarigen, nog een beslissend antwoord toe te laten. Wenden
wij ons — om het gevaar der kleine cijfers zooveel mogelijk te ontloopen —
tot de statistische gegevens, die in de litteratuur volop aanwezig zijn, dan
is het wel zeker, dat wij tegen a; gevallen van placenta praevia bij eerst-

barigen er ^c -f ^ bij meerbarigen zouden vinden. Natuurlijk: er zijn veel
minder eerstbarigen dan meerbarigen.

Zoolang ons echter uit de litteratuur niet blijkt, welke verhouding er
tusschen het aantal primi- en multiparae bestond, waaruit de gegevens
verkregen werden, veroorlooft de verhouding tusschen x en x y geen
enkele conclusie.

6®. Het nageboorte-tijdperk.

Behalve van snelle ontlediging van den uterus en atonie, of va,n ver-
moeienis der musculatuur, zouden■ stoornissen in het nageboorte-tijdperk:
bloeding en achterblijven der placenta, het gevolg kunnen zijn van processen
in het slijmvlies zelf. Vroeger stond de endometritis deciduae in een slechten
reuk, in den lateren tijdi). is de verklaring wel gezocht in de hypothese, dat
door atrophie, een gevolg van slechte regeneratie der mucosa, de decidua
serotina zich minder goed zou ontwikkelen. De chorionvlokken zijn dan
genoodzaakt het-voedsel té zoeken in diepere lagen, zelfs tot in de musculatuur.
Hoe dan ook, bloeding en volledige of gedeeltelijke vastgroeiing der placenta,
zullen wij \'t vaakst bij pluriparae moeten verwachten.

Uitgezocht werden nu de gevallen, waarbij een ernstige nabloeding opti\'ad,
of waarin de uitdrijving der placenta moeilykheden opleverde. Al dadelijk
rees het bezwaar: waar de grenzen te vinden? Angst en haast zijn soms
de factoren, die den een drijven tot maatregelen, waartoe een ander,
kalmer en meer geduldig van aard, veel later overgaat.

Derhalve werden alleen die gevallen genomen, waar uit den aard der

toegepaste hulp, als: uterustamponnade, manueele verwijdering der placenta,
toediening van keukenzout-oplossing, met een zekere waarschijnlijkheid
bleek, dat de toestand den naam „ernstigquot; verdiende. Nog eens, een
getrouw beeld der werkelijkheid geeft de lijst niet

Zoodoende vond ik 35 vrouwen met „ernstigequot; nageboorte-bloeding, 21
met achterblijven der placenta, zonder bloeding. Bij 14 vromven kwam 2
of meer malen haemorrhagie post partum voor, bij 4 2 maal retentio placentae
zonder bloeding; 9 vrouwen vertoonden beide afwijkingen.

Nageboorte-bloeding.

Zie: Freund und Hitsciiman in v. Winckel. II 3 pag. 2212 o. v.

Nageboorte-bloeding.

Uit deze reeks zien we, dat in \'t algemeen meerbarende vrouwen grooter
kans hebben op een nageboorte-bloeding dan eerstbarende; voor zoover de
getallen dit toelaten, zou tevens blijken, dat van af ongeveer de baring
het gevaar rijst.

Merkwaardig evenwel is, dat geen der I parae een ernstige nabloeding
zou hebben gehad, want gegevens uit de kliniek leveren andere uitkomsten;
ook hier intusschen vertoonen de multiparae meer nabloedingen dan eerst-
barenden.

Kliniek.

Op 501 I parae 5 = 0,99 %.
„ 419 Multiparae 12 = 2,86 %.

Polikliniek.
Op 433 I parae O
„ 4936 Multiparae 52

Hierbij moet in aanmerking genomen worden, dat in de baringsge-
schiedenissen der kliniek nog veel meer bloedingen als „ernstigquot; worden
vermeld, doch dat ik alleen, terwille van de vergelijking, die gevallen
berekende, waarbij de verleende hulp dezelfde was, als boven beschreven,
zoodat het percentage voor de kliniek, nog grooter is.

In al deze (poliklinische) gevallen begon de bloeding reeds vóór de geboorte
der placenta. Omtrent de oorzaak is niets vermeld. Bij 1 vrouw, een III-
para werden op den dag in de kliniek achtergebleven stukken met de
curette verwijderd. 1 maal.werd een aanduiding gevonden, dat het slijm-
vlies misschien niet normaal was:

V para. Eerste 3 partus normaal. Daarna een abortus.

Bij de 4lt;J° bevalling trad direct na de geboorte een bloeding op. Placenta
uitgeknepen. Vliesscheur marginaal. Hierna weer een abortus. bevalling:
2 uur p.p. haemorrhagie; de placenta moest manueel verwijderd worden.

Van het aantal gevallen, dat de placenta wegens langen duur van
het 3^0 tijdperk manueel werd ^verwijderd, geeft de volgende tabel een
overzicht.

Naar verhouding is dus het aantal malen, dat de placenta achterbleef,
bij I parae grooter dan bij multiparae.
Vergelijken we weer met de cijfers uit de kliniek:

Kliniek.

Op 501 I parae 0 = 0 %.
„ 419 Multiparae 2 =• 0,47 %.

Polikliniek.
Op 408 I parae 4 = 0,99 %.
4936 Multiparae 21 = 0,42 %.

Het verschil tusschen de cijfers der eerstbarenden in de kliniek en poli-
kliniek is opvallend. Dit is niet te verklaren door het feit, dat in de
kliniek meer geduld wordt geoefend. Van de 4 maal, dat in de polikliniek
na een eerste baring de placenta met de hand moest worden verwijderd,
geschiedde dit nl. na uur (2 maal), 3 en 4 uur wachtens! Zou de
verklaring niet hierin gevonden moeten worden, dat in de polikliniek niet
kalm wordt afgewacht, doch de tijd wordt doorgebracht, voortdurend
wrijvend, knijpend, drukkend?

Vergelijkt men de cijfers, verkregen bij eerst- en meerbarende vrouwen,
dan mag er niet de slotsom uit getrokken worden, dat ingrijpen wegens langen
duur van het 3^0 baringstijdperk bij de laatsten veel meer noodzakelijk is.

3 X werd bij een vorigo bevalling iets bijzonders waargenDmen, wat zou
kunnen wijzen op een aandoening van het baarmoederslijmvlies:

1quot;. Eerste 4 bevallingen normaal. Daarna 2 abortus.

5^0 baring. Na 4% uur manueele verwijdering der placenta. Placenta
succentwiata.

6^0 baring. Wegens hevige nabloeding manueele verwijdering der
placenta. Placenta marginata.

7de bai\'ing. Na 3 \'/.j uur manueele verwijdering der placenta.

2°. Eerste 10 bevalHngen normaal. Daartusschen 4 abortus

11quot;« baring.nbsp;Placenta na uur uitgeknepen. Navelstreng aan
den rand.

12lt;Jö baring.nbsp;Placenta na 4\'/, uur manueel verwijderd.

13quot;® baring.nbsp;Placenta na IV^ uur uitgedrukt.

3quot;. Eerste 9 bevallingen normaal. Daartusschen 2 aboi\'tus.

10quot;® baring. Placenta praevia lateralis.

11quot;® baring. Placenta na 4 uur manueel verwijderd.

De waarde, aan de uitkomsten van het onderzoek in dit gedeelte te

hechten, is niet groot. Zooals gezegd, \'t is moeilijk, achteraf te bepalen

wanneer gesproken mag worden van een „ernstigequot; nabloeding; evenmin

kunnen we uitmaken, in welke gevallen een manueele verwijdering der

placenta gerechtvaardigd was. Het temperament en zelfvertrouwen van den

verioskundige oefenen op de waarde van cijfers als bovenstaande een storenden

mvloed. mt. Slechts een indruk kunnen de getallen geven:

1°. Multiparae hebben meer kans op een nabloeding dan primiparae; bij

veelbarige vrouwen stijgt deze kans in geringe mate.

2quot;. Het staat niet vast, dat achterblijven der placenta bij meerbarige

vrouwen duidelijk vaker voorkomt dan bij eerstbarende

Misschien is uit de meegedeelde gevallen deze leering te putten: een

margmale scheur der vliezen, een flink excentrische inplanting der navel-

streng, een placenta succenturiata, een langdurig 3quot;® tijdperk, enz., geven

een min of meer ernstige aanduiding, dat men bij deze vrouw een volgende

maal meer op zijn hoede moet zijn tegen placenta praevia, nabloeding e. d.

Dit pleit dus weer voor \'t nut van geregelde aanteekeningen omtrent de
baring I

7®. Mortaliteit voor moeder en kind.

Op \'2272 vrouwen met niet-vernauwd bekken stierven direct in aan-
sluiting aan de bevalling 2 = 0.08 %. Hieraan toegevoegd moet worden
1 vrouw met een zeer lichte bekkenvernauwing, daar deze slechts voor
een gering deelquot; bijdroeg tot den dood.

Het sterftecijfer wordt dan 2273: 3 = 0.13 %,
1quot;. in para. pte baring: tang. 2quot;® spontaan. 3quot;® spontaan. Hevige
nabloeding. Placenta manueel verwijderd. Niettegenstaande herhaalde
zout-water-infusies en excitantia in collaps gebleven en gestorven.
2quot;. XV para. Vorige bevallingen spontaan en vlug. Dezen keer loslating
der placenta vóór de baring. ^Ostium manueel verwijd volgens Bonnaire;
keering en uithaling van het doode kind. De bloeding staat niet:\'

cervixscheur, gehecht. Tamponnade van uterus en vagina. Ondanl^s
prikkels van allerlei aard volgde na 1 uur de dood.
3quot;. XII para. Vorige bevallingen goed verloopen, vlug op elkaar volgend:
oudste kind jaren, jongste 16 maanden. quot;Bekken licht vernauwd:
C. V. ± 10 c.m. Niettegenstaande goede weeën daalt het hoofd slechts
weinig in. 24 uur na het begin wordt de tang aangelegd, het hoofd
komt echter niet dieper. Hierbij ontstaat een uterus-ruptuur. Keering
en uithaling, \'t kind weegt 4800 gram; hoofd hard en groot. Vrouw
30 uur later gestorven.

In de beide laatste gevallen is de invloed van een herhaalde baring niet
te miskennen. Bij nquot;. 2 toch was de doodelijke bloeding het gevolg van \'
een scheur in den hals, juist zoo kwetsbaar, waar de vrouw zooveel bevallingen
achter den rug had. Bij n°. 3 was de baarmoeder voorbeschikt tot ruptuur:
12 snel op elkaar volgende baringen. Dit, in verband met de abnormale
grootte van het kind, het harde hoofd en de, hoewel uiterst geringe,
bekken vernauwing, leidde tot den noodlottigen afloop.

16 = 2,22 %.
18 = 2,34 o/^.

7 = 1 %.

17nbsp;= 2,79 %.

12nbsp;=--2,37%

15nbsp;= 3,44 o/o.

9nbsp;= 2,49 %.

7nbsp;= 2,73 o/^

3nbsp;= 1,65 o/^.
5nbsp;= 4,03

4nbsp;=: 4,04 o/^.

1nbsp;= 1,51 o/o.
4 rrr: 8,16 0/^.

2nbsp;6,89
1 = 4,75

0nbsp;z= O o/^.

1nbsp;= 12,5

Groote waarde mogen wij aan deze cijfers niet hechten, omdat zooveel
factoren tot den dood van het kind meewerken Daaróm schakelde ik al
de gevallen uit, waarin liggingsafwijkingen, placenta praevia, loslating der

placenta, omstrengeling, ziekten der moeder, e. a. een rol speelden, en
hield dus die gevallen over, waarin de doodsoorzaak onbekend bleef, hoewel
deze soms bij beter zoeken van andere zijde, voor den dag zou gekomen zijn.

Intusschen, in bovenstaande tabel valt reeds op het, naar verhouding,
groote percentage voor kinderen van I parae.

Doodsoorzaak onbekend.

a. kinderen van I—VI parae,nbsp;b. kinderen van gt;VI parae.

In reeks a zien we na het hooge percentage der en het reeds minder
hooge der 2quot;® kinderen een snelle daling van het cijfer; in reeks b vinden
we het sterftecijfer in doorsnede grooter, hoewel nooit zoo groot als van de
P\'® kinderen. Een regelmatig grooter worden van het sterftecijfer vinden
we in de 2quot;® reeks niet.

Kinderen van I parae hebben dus de grootste sterftekans. Verwonderen
kan dit niet; ook wij toch vonden, dat de baring bij primiparae meestal
langer duurde dan bij multiparae; letten we op het gewicht der kinderen,
en nemen we aan, dat dit tot op zekere hoogte evenredig is met de levens-
ei] vatbaarheid, dan kunnen we ook in de mindere zwaarte der pte kinderen
I een verklaring vinden.

Op deze manier kunnen we ook begrijpen, waarom het sterftecijfer der
volgende kinderen in de eerste reeks kleiner wordt. Duidelijk evenwel wordt
niet, waarom het cijfer der doodgeborenen in reeks b stijgt. We vonden
niet, dat de baringsduur met het klimmen van het aantal kinderen langer
wordt, en zeker niet een afname van het kindergewicht. Of wij dus in
het gegeven feit een nadeeligea invloed van veelvuldige zwangerschap op
het kind mogen zien? Het valt moeilijk op deze vraag een bevestigend
antwoord te geven. Ook stijgt de sterftekans niet met het aantal baringen,
daarvoor wisselen de cijfers te grillig. En, al stond deze nadeelige inwerking
vast, dan nog is zij betrekkelijk klein te noemen.
Vatten wij nog eens samen, wat ons onderzoek in deze leerde.
Dat. met toenemend aantal , zwangerschappen de sterftekans -voor de
moeders stijgt, konden wij niet vinden, ofschoon toch de overleden vrouwen
onder de meerbarigen werden gevonden. . Trouwens, waar, zooals in de beide

nader besproken gevallen zooveel afhangt van de behandeling, valt dit
moeilijk te bewijzen. Onze cijfers geven aan, dat kinderen van eerst-
barende vrouwen grooter sterftekans hebben dan die van meerbarigen. Ook
anderen vonden dit laatste. Dat ten slotte, afgezien van omstandigheden,
die op zichzelf het leven van het kind bedreigen, als: dwarsligging e. a.,
bij later geborenen de levenskans geringer is, doordat de moeders minder
geschikt zouden worden tot het voortbrengen van levenskrachtige kinderen,
voor deze opvatting kunnen wij uit ons materiaal het bewijs niet leveren.

SLOTSOM.

Wanneer wij nu nog eens, aan \'t eind van dit onderzoek, de vraag stellen:
valt er een nadeelige invloed te bespeuren van herhaalde zwangerschap en
baring op moeder en kind? dan moet ons antwoord luiden, dat wij daarvoor
slechts weinig aanwijzingen, vonden.

Onze gegevens omtrent de veelvuldigheid van miskraam en omtrent het
kindergewicht wijzen er niet op, dat de vrouw minder geschikt wordt voor
de voortplanting, naarmate het aantal baringen stijgt; integendeel. Volgens
onze cijfers is de frequentie van abortus omgekeerd evenredig met het
aantal kinderen; het gewicht van deze laatsten neemt toe met het aantal
Het gemiddeld gewicht is zeer bevredigend, zware kinderen zijn geen zeld-
zaamheid. Opmerkelijk is het, dat kinderen, in de kliniek geboren, minder
zwaar zijn, dan die uit de polikliniek.

Dat bij achtereenvolgende baringen de duur eerst afneemt, en, naarmate
het rangnummer stijgt, geenszins als regel toeneemt, behoeft geen ver-
wondering te wekken; dat uitgangstangen wegens langen duur het meest
bij eerstbarenden worden aangelegd, evenmin.

Mochten de kansen op het bestaan van ziekelijke afwijkingen in het
baarmoederslijmvlies al grooter zijn bij meer- en veelbarige vrouwen, een
duidelijken invloed op de inplanting van navelstreng en moederkoek konden
wij niet vaststellen.

Dat de placenta vaker achterblijft bij multi- dan bij primiparae, was niet
duidelijk. Evenmin was aan te toonen, dat de sterftekans der moeders
toenam met het aantal baringen, hoewel doodelijke afloop der baring slechts
bij multiparae voorkwam. Tegenover deze uitkomsten, die deels den zegen
van herhaalde baring doen zien, deels zeker niet ten nadeele kunnen worden
uitgelegd, staan enkele, die wel op minder gunstige omstandigheden wijzen.
Vermeld moet woi\'den de meerdere kans op nageboortebloeding bij meerbarige
vrouwen. De nadoelen gelden echter vnl. het kind. Het aantal stuit- en dwars-
liggingen {en wat daaronder genoemd is), neemt toe; ook, onafhankelijk van
tastbare oorzaken, schijnt het cijfer der doodgeborenen grooter te worden,

3

riaarmate meer kinderen vooraf gingen, hoewel de toename verre van
regelmatig is. Opmerking verdient het feit evenwel, dat èn van het aantal
stuitliggingen, èn van dat der doodgeboren kinderen de primiparae het
grootste aandeel leverden.

Uit dit alles volgt wel, dat, bij het opmaken der balans, de nadeelen het
minst zwaar wegen. Volgens onze gegevens mogen wij ten opzichte van
herhaalde baring, afgezien van bijzondere omstandigheden, niet al te zwaar-
tillend gestemd zijn. We beseffen intusschen zeer goed, dat, onbetrouw-
baarheid van sommige opgaven nog daargelaten, ons onderzoek niet vol-
doende is, het vraagstuk voorgoed op te lossen. Vragen als: wat weten
we van ziekten, wat van misschien verhoogd infectiegevaar bij de moeders?
wat wordt er van de kinderen? moesten onbeantwoord ter zijde gelegd
worden. Veel onttrekt zich voor een zeer groot deel aan onze waarneming.
Wie weet, of niet een meer nauwkeurig, meer verfijnd onderzoek, over
aanzienlijk grooter materiaal, niet geheel andere uitkomsten geeft, dan wij
meenden te mogen vaststellen? Echter, als er eenige waarde aan onze
nasporingen mag gehecht worden, dan is het deze, dat zij aantoonen, dat
een nadeelige invloed van herhaalde baring op moeder \'en kind zonder meer
niet mag worden aangenomen. Een groot veld voor verder onderzoek blijft
open; moge het onze daartoe opwekken, eri tevens hiermede een stap in
de goede richting gezet zijn!

HOOFDSTUK 11.

Baring bij bekkenvernauwing.

Zoolang de verloskunst beoefend is geworden met toenemende kennis van
den invloed van bekkenvernauwing, en naarmate de techniek is vooruit-
gegaan, is de behandeling der baring bij het vernauwde bekken een voorwerp
van levendige belangstelling gebleven. Tot op het tegenwoordige oogenblik
toe beslaat dit vraagstuk een zeer voorname plaats in de verloskundige
litteratuur, en wij kunnen wel voorspellen, dat nog vele geslachten na ons
hun belangstelling zullen blijven toonen, o. a. door uitvoerige geschriften en
warme discussies. Hierbij spelen de opgaven van resultaten, verkregen met
deze of gene behandelingswijze een voorname rol. Men tracht met vijftig-
tallen, met honderdtallen, met duizendtallen van belangrijke waarnemingen
elkander te overtuigen. Wie vatbaar is voor de verlokkende taal der cijfers,
wordt.meegesleept — maar zeker niet in een gestadige richting; wie minder
ontvankelijk is, blijft achterdochtig zoeken! In het feit, dat zoovele,
schijnbaar even goed gegronde pleidooien elkander lijnrecht tegenspreken,
ligt voldoende grond, om aan de juistheid der gegevens te twijfelen. Hoe
kan het ook anders! Staat het begrip: „bekkenvernauwingquot; voldoende
vast? Heeft men recht, de verschillende bekkens in een klein aantal
groepen te verdeelen? Heeft men recht, de uitkomsten van verschillende
klinici, uit hun opgaven, met elkander te vergelijken? Zijn de opgaven
van dien aard, dat zij met elkander vergelijkbaar zijn? Het antwoord op die
vragen en op zoovele andere kan bezwaarlijk bevredigend luiden. Aangezien
men de vraag, of in de naaste toekomst, in een afzienbaar tijdsverloop
daarin verandering zal komen, al evenmin bevestigend kan beantwoorden,
ligt het voor de hand, dat menigeen tot moedeloosheid vervalt. Toch weet
men, dat goede statistiek het eenige is, wat ons hierin vooruit kan brengen,
mits zij beschikt over een voldoende aantal gevallen (en dit moet groot
zijn!), zóó, dat het een zuivere groepeering toelaat. Hiervoor is scherpe

bepaling van ettelijke begrippen noodzakelijk, en dan nog zal men op onvol-
komenheden blijven stuiten!

Men lette op de tegenwoordige statistiek:

A heeft op x verlossingen bij bekkenvernauwing a spontane.
quot; quot; ^ » « » ö „

Maar A neemt een groep van bekkens niet onder de vernauwde op, die
B wel meetelt.

A heeft op x verlossingen bij bekkens met een C. V. van a a levende kinderen.

quot; quot; »nbsp;quot;nbsp;»nbsp;»nbsp;» n 71 11 11 11 bnbsp;„

Q

quot; quot; » » quot; quot; 11 11 11 11 11 11 ^

A heeft a berekend uit de C. D , door daarvan als regel 2 c.M. af te
trekken, B door, naar gelang van de omstandigheden, 1,5—3 cM. van de
de C. D af te trekken, G heeft ze direct gemeten met een betrouwbaar
instrument. De waarnemingen van A .en B kunnen dus niet vergeleken
worden, noch onderling, noch met die van C, en blijven dus het best
voortaan buiten beschouwing.

G dus, die a direct meet, en C\' en Cquot;, die dit ook doen, hebben echter
weder onderling zeer verschillende uitkomsten. Waarom? Het gewicht der
kinderen is. niet aangegeven, of het gemiddeld kindergewicht is bij G, G\' en Gquot;
zeer verschillend, of, al is het gelijk, de samenstelling der reeks, waaruit
het gemiddelde is berekend, is zoo verschillend, dat de drie groepen toch
nog te veel ongelijk zware kinderen bevatten. Of wel, G heeft meer I parae,
G\' meer pluriparae, Gquot; woont in een ongelukkige landstreek, waar zwakke
vrouwen met nauwe bekkens en zwakke weeën de meerderheid vormen!

Zoo zouden wij kunnen doorgaan. Een bruikbare statistiek zou aldus
moeten zijn samengesteld:

A. Primiparae, met hoofdzakelijk in den ingang vernauwde, en wel
voornamelijk in de rechte afmeting vernauwde bekkens, goede weeën
geen complicaties. Conjugata vera direct gemeten met een betrouwbaar
instrument.

1.

I Bekkens met C. V. 7 c.m. Kinderen met een gewicht van 2500 gram.

»nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;„

11nbsp;11nbsp;nnbsp;quot;nbsp;gt;1nbsp;11nbsp;nnbsp;]J j;

»nbsp;»nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;n )]

quot;nbsp;quot;nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;11.nbsp;11nbsp;J,nbsp;5)

gt;1nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;11nbsp;*■ 11

11 \')

quot; quot; quot; » 1gt; 11 }) n » ,} « 4000

37
2.

Een zelfde reeks van bekkens met C. V. 7% c.m., enz. tot een C. V.
van gt;9 c.m.

Eenzelfde onderzoek voor II parae.
„nbsp;„nbsp;pluriparae.

Te samen dus:

I parae: 6 groepen, elk van 7 ondergroepen =42
quot; » » n Vnbsp;»nbsp;42

quot; quot; ;; )) j)nbsp;Hnbsp;— 42

Totaal = 126 ondergroepen.
Zullen die groepen voor de zuivere waardeering eenige waarde hebben,
dan dient elk uit 100 waarnemingen te bestaan, dus totaal. 12600 waar-
nemingen!, En dit, na schifting, overeenkomstige het bij A aangegevene!
Wie zal dit reuzenmateriaal verzamelen?

Toch moet dit mogelijk zijn, als velen samenwerken en^ hun materiaal
volgens bindende afspraak bewerken. Zoolang dit niet geschiedt, zullen
wij nooit uit den poel van elkander tegensprekende „bewyzenquot; geraken.

Na het zooeven opgemerkte breng ik met schroom het materiaal te berde
van 111 vrouwen met vernauwd bekken, bij wie minstens 2 baringen
werden waargenomen, te samen 365 baringen! Het is niet de bedoeling,
daaruit besluiten te trekken omtrent de vooj treffelijkheid van een of andere
therapie, maar om eenige punten, zoo mogelijk, nader toe te lichten. ■

A. Welk verschil treft men aan tusschen den invloed van het algemeen
vernauwde en dien van het platte hekken?

De grens tusschen vernauwde en normale bekkens valt moeilijk te trekken,
aangezien zij onmerkbaar in elkaar overgaan. Tot zekere hoogte blijft der-
halve de maat, beneden welke men aanneemt, met een te nauw bekken
te doen te hebben, een willekeurige. In veel gevallen toch blijkt van een
min of meer duidelijken invloed op de baring niets, terwijl in andere, door
wanverhouding tusschen kinderhoofd en de maten van den ingang een bijna
normaal bekken zich duidelijk als een vernauwd gedraagt.

Sedert Michaelis is men in \'t algemeen gewoon geweest, de bovengrens
voor het platte bekken te stellen op 9\'/, c.m. C. V., die voor het algemeen
vernauwde op 10 c.m., steunende op de meening, dat het laatste voor het
baringsverloop een meer ongunstige prognose gaf In den laatsten tijd .
echter is men aan de juistheid van deze waardebepahng gaan twijfelen.
Wesselink\') bijv. komt op grond van 922 gevallen (548 platte of

\') J. H. Wesselink. Over de prognose on therapie der baring bij li6t,aIgemeon ver-
nauwde en platte bekken. Diss. Utrecht, 1901.

vermoedelijk platte en 374 algemeen vernauwde of vermoedelijk algemeen
vernauwde bekkens), tot de conclusie, dat in \'t algemeen de prognose
bij algemeen vernauwde bekkens, waaronder hij ook de ongelijkmatig ver-
nauwde opnam, beter is, dit becijferend uit het aantal spontane baringen,
de kindersterfte en de kwetsuren, aan de kinderen toegebracht. Echter
gaf het een groot verschil, naarmate de vrouw eerst- of meerbarende was.
Want hij vond, dat bij I parae het algemeen vernauwde bekken slechter
vooruitzichten gaf, dan wanneer de vrouw reeds meer kinderen had, terwijl
het bij het platte type juist andersom was.

Wesselink meent dit ongeveer op de volgende manier te kunnen verklaren:

„De voordeelen bij het algemeen vernauwde bekken bestaan in beter
indalingsmechanisme en kleiner kindergewicht, terwijl ook het nakomende
hoofd den ingang beter passeert.

, Daartegenover staan nadeelen, en wel voornamelijk, dat de uitgang
relatief nog sterker vernauwd is, welk nadeel zich des te meer zal doen
gevoelen bij uitzakken van navelstreng en kleine deelen, wat de uitkomst
der therapie ongunstiger maakt. Waar bij I parae de zachte baringswegen
veel minder rekbaar zijn dan bij multiparae, moeten eerstbarenden bij het
algemeen vernauwde bekken daarvan veel meer den invloed ondervinden,
dan bij het platte, aangezien bij het eerstgenoemde type het geheele genitaal-
apparaat „algemeen te kleinquot; zou zijn. Bovendien zijn ook de bekken-
gewrichten bij I parae minder beweeglijk dan bij multiparae. Ook zal de
uitgang zich bij sterke flexie der dijen minder verwijden. AI deze momenten
kunnen dus een verklaring geven van het nadeel, waaraan eerstbarenden
bij het algemeen vernauwde bekken blootstaan.quot;

Ook andere onderzoekers als Wbindler i), Baisoh en v. Magnus \') met
reeksen bestaande uit 1610, 689 en 874 baringen, komen tot de slotsom,
dat het algemeen vernauwde bekken een betere prognose geeft, gelet op
het aantal spontane baringen.

Dat het dikwerf moeilijk is, den aard der bekkenvernauwing te bepalen,
spreekt van zelf Een objectieve maat ter indeeling bestaat niet. Dat de
hnea innominata niet geheel te volgen is, bewijst geenszins, dat het bekken
niet algemeen vernauwd is, daar het onderzoek bemoeilijkt kan worden,
bijv. bij I parae, door de strakke spanning van den vaginaalwand; en

Dr. F. WEiNDLEn. Spontane Geburt beim engen Becken. Archiv f. Gyn. End. 81.
Dr. K. Baisch. Die Einteilung des engen Beckens und die Prognose der einzelnen
Formen. Centr. bl. f. Gyn. 1907.

3) Dr. A. v. Magnus. Ein Beitrag zur Therapie des engen Beckens In. Diss. KöniesberL\'
i. Pr. 1902. * \'nbsp;^

omgekeerd kan bij multiparae de linea innominata wèl te volgen zijn, zonder
dat een algemeene vernauwing behoeft te worden aangenomen.

Mag de afstand der cristae en spinae anteriores superiores als maatstaf
gelden? De meeningen zijn weer verdeeld. Zweifel o. a. noemt elk bekken
algemeen vernauwd, waar deze maten kleiner zijn dan 25, resp. 28 c.m, ;
in het boek van Treub wordt geleerd, dat een dwarse vernauwing waar-
schijnlijk wordt, wanneer ze minstens 2 c.m. onder het gemiddelde, (hier:
26 en 29 c.m.) zijn.

Beter waarborg geeft de bekkenomtrek. Is deze 8 c.m. beneden de maat :
90—93 c.m., dan is o. a. volgens Treub , zeker algemeene vernauwing
aanwezig.; vindt men echter normale waarde of daarboven, dan is ze zeker
uit te sluiten. Deze maat is echter ook afhankelijk van den onderzoeker,
van de meerdere of mindere magerheid van de zwangere, zoodat in twijfel-
achtige gevallen de twijfel moeilijk op te heffen kan zijn.

Al deze redenen maken, dat bij de eene baring derzelfde vrouw het
bekken als plat, bij een volgende als algemeen vernauwd te boek staat.
Hierdoor verliest de bekkenstatistiek nog meer van haar waarde, zoo ook
de conclusies, hieruit te trekken. Naar de wijze van indeeling zullen ook
deze laatste wisselen.

Bij de bewerking van mijn materiaal ging ik te werk op een wijze, die
hieronder wordt beschreven , en die mij eerst juist en verdedigbaar toescheen,
ik achtte het echter van belang hetzelfde materiaal ook nog van een ander
gezichtspunt uit te onderzoeken en verkreeg zoodoende een uitkomst, die
ter controle van de volgens de eerste methode gevondene moest strekken.

De oorspronkelijk toegepaste bewerking, in \'t vervolg methode I te noemen,
bestond hierin:

In de eerste plaats maakte ik een verdeeling in platte en algemeen ver-
nauwde bekkens: in de laatste groep werden zoowel de gelijkmatig, als de
ongelijkmatig vernauwde opgenomen. Als criterium voor algemeene ver-
nauwing gold de bereikbaarheid der geheele linea innominata (tenzij de andere
bekkenmaten daarmee in grooten tegenspraak waren), of wanneer dit niet
vermeld stond, het beneden de maat zijn van de distantiae cristarum et
spinarum of van den bekkenomtrek. In den regel werd de kleinst gevonden
afstand genomen als maatstaf, omdat ik aanvankelijk oordeelde, dat deze
de meeste kans op nauwkeurigheid bood.

Verder werd hierbij een indeeling gemaakt naar de conjugata diagonalis,
van geheelen centimeter tot centimeter. Als bovengrens gold 12 c.m.

Aan deze regels ligt de samensteUing der bijgevoegde baringsgeschiedenissen
ten grondslag, waarbij n^^ 1—48 als plat, 49—111 als algemeen vernauwd
berekend werden.

De tweede wijze van bewerking, in het vervolg methode II te noemen
was, deze:nbsp;\'

Hierbij werd, om bovengemelde reden, niet de nadruk gelegd op het in
haar geheel bereikbaar zijn der linea innominata, doch meer op den bekken-
omtrek, die dus hoogstens 85 c.m. moest bedragen bij algemeene ver-
nauwmg, en ook op het kleiner zijn dan normaal der distantiae cristarum
et spmarum, die onderhng 8 c.m. moesten blijven verschillen. Door deze
mdeehng werden vele bekkens van de rubriek „algemeen vernauwdquot; naar
„platquot; overgebracht, andere als „onzekerquot; geboekstaafd. Daarbij komt
dat bij de eerste indeeling niet altijd rekening is gehouden met de meerdere
betrouwbaarheid van klinische boven poliklinische gegevens, en dat bij
nadere beschouwing de bewering, dat de kleinst gevonden maat gewoonlijk
de betrouwbaarste is, geen steek houdt. Ook op het baringsmechanisme
werd meer gelet, om de classiflcatie zoo zuiver mogelijk te maken.\'

Zoo werden bij de platte bekkens gevoegd n^s 51, 52, 54 55 56 57
58, 61, 62, 68, 71, 72, 90, 91, 94, 95, 97, 99,\' 100, 108, 109 \'lil\'
terwijl „onzekerquot; werden: n- 50, 58, 63, 64, 65, 67, 69, 70, 79, 86, 88,\'
96, 98, 101, 105, 106; als algemeen vernauwd bekken telt niet mee nquot; 108^
een bekken met dubbelzijdige ankylose der articulationes sacro-iliacae.

Tevens werd bij de nieuwe berekening ingedeeld naar de conjugata vera
en wel naar afstanden van c.m. verschil. Meestal werd het gemiddelde
genomen; waar klinische en poliklinische maten waren opgegeven, gaven de
eerste den doorslag, en waar ze gemeten werden volgens Gauss of Bylicki,
een van deze waarden. In het geval van n« 36, waar de C. V. kleiner bleek,\'
dan ze ooit geschat was, werd deze laatste genomen.

Op 111 vrouwen met bekken vernauwing, te samen 365 maal in de kliniek
of polikliniek verlost, vond ik, volgens:

METHODEnbsp;I.

-nbsp;Algemeen vernauwd.

C. D. 11-12 c.m. 24 met 75 partus.nbsp;25 met 73 partus.

C. D. 10-11 c.m. 22 „ 77 „nbsp;32 „ 113

C. D. 9-10 c.m. 2 „ 6 „nbsp;5 „ 14 „

C. D. 8—9 c.m. O „ O „nbsp;1 o

48 158 „ 63nbsp;207 „

Het aantal spontane geboorten bedroeg......187 = 51,23 %

kunstmatige geboorten bedroeg..........178 = 48,77 %.

(„Expressiequot; werd niet als kuhsthulp gerekend).nbsp;\' quot;

Naar het platte of algemeen vernauwde type was de verhouding:

Plat.nbsp;Algemeen vernauwd.

Spontaan: 70 = 44,3nbsp;17 = 56,52 %.

Kunstmatig: 88 = 55,7 %.nbsp;90 = 43.48%.

Naar den graad der vernauwing was de verhouding:

Algemeen vernauwd.
C. D. 11—12 c.m. spontaan 45 = 60 %.nbsp;50 = 68,49 %.

kunstmatig 30 = 40 %.nbsp;23 = 31,51 %.

, C. D. 10—11 c.m. spontaan 25 = 32,46%.nbsp;63 = 53,59%.

kunstmatig 52 = 67,54 %.nbsp;55 = 46,41 %.

C. D. 9—10 c.m spontaan 0 = 0 %.nbsp;4 = 28,6 %.

kunstmatig 6 = 100 %.nbsp;10 = 71,4 %.

C. D. 8—9 c.m. spontaan 0 = 0 %.nbsp;0 = 0 %.

kunstmatig 0 = 0 %.nbsp;2 = 100 %.

Uit deze becijferingen zou volgen, dat, gerekend naar het aantal spontane
baringen, het algemeen vernauwde bekken een gunstiger prognose geeft,
dan het platte, en dat dit verschil voor eiken graad van vernauwing
doorgaat.

METHODE IL

Bij de bewerking volgens deze methode konden eenige bekkens, waarvan
de C. V. niet bekend was, niet meegerekend worden. 5 hiervan waren
plat, 1 algemeen vernauwd, 16 „onzekerquot;; 1, het ankylotische bekken,
viel van zelf uit.
De verhouding was nu aldus:nbsp;\' •

Algemeen vernauiod.

C. V. IOV2—10 c.m. 23 met 9 partus.nbsp;1 met 3 partus.

C. V. lt; 10 —91/2 c.m. 17
C. V. lt; 9V2—9 c.m. 21
C. V. lt; 9 -S^; c.m. 14
C. V. lt; 8V2—9 c.m. 7
C. V. lt; 8nbsp;cm. 3

65

De verhouding van spontane tot kunstmatige geboorten was:

Plat.nbsp;Algemeen vernauiod.

Spontaan: 101 = 48,32 %.nbsp;31 = 37,34 %.

Kunstmatig: 108 = 51,68%.nbsp;52 = 62,66%.

Op het procentcijfer hij het algemeen vernauwde bekken zou groote
invloed uitgeoefend kunnen worden door het groot aantal kunstmatige
verlossingen (11) bij nquot; 92; rekenen we dus dit bekken niet mee, dan is
de verhouding:

spontaan: 31 = 43,05 %.
kunstmatig: 41 = 56,95%.

Berekenen we nu nog de vérhouding naar den graad der vernauwing:

Algemeen vernauwd.

e.V. 10^2—10 cm. spontaan 7 = 77,77%.nbsp;2 = 66,66%.

kunstmatig 2 = 22,23%.nbsp;1 = 33,33%.

e.V. lt; 10 —972 c m. spontaan 36 = 69,23%.nbsp;5 = 83,3 %.

kunstmatig 16 = 30,77%.nbsp;1 = 16,66%.

e.V. lt; 9%—9 c.m. spontaan 32 = 49.23%.nbsp;11 = 64 7 %.

kunstmatig 33 = 50,77%.nbsp;6 = 35,3 %.

C V. lt; 9 —8V2 c.m. spontaan 21 = 42 85%.nbsp;13 = 50 %.

kunstmatig 28 = 57,15%.nbsp;13 = 50 %.

e.V. lt;87.—8 c.m. spontaan 5 = 20 83%.nbsp;1 = 3,22 % 1=5«%.

gerokoiid

kunstmatig 19 = 79,17%. 30 = 96,78% 19 — 950/^^
e.V. lt; 8nbsp;c.m. spontaan 0 = 0 %. 0=0 %.

kunstmatig 10 =100 %. 0= O %.

Uit bovenstaande berekening zou volgen, dat de kans op spontane geboorte
juist bij het algemeen vernauwde bekken geringer is, dan bij het platte,
d. w. z. becijferd op het totale aantal geboorten.

Vergelijken we echter de cijfers van beide groepen naar de graden van
vernauwing, dan vinden we, dat voor de meer ongunstige prognose bij het
algemeen vernauwd bekken de procentcijfers der gevallen met een e.V.
lt;8\'/.^ c m. den doorslag geven, terwyl die, waar de C. V. gt; 8\'/., c.m. bedraagt,
den indruk zouden wekken, dat het algemeen vernauwde bekken, meer of
ongeveer evenveel spontane baringen geeft als het platte.
• Hierbij moet niet uit het oog verloren worden, dat het aantal gevallen
met een G. V. gt; 8\'/.^ c.m., in deze 2quot;° berekening, bij het algemeen vernauwde
bekken zeer veel kleiner is dan bij het platte, zoodat de waarde der
procentcijfers veel minder wordt, terwijl bij de methode de weder-
zijdsche getallen grooter en beter vergelijkbaar zijn.

We zien dus, dat hetzelfde materiaal, op tweeërlei verschillende manieren,
si beide verdedigbaar, bewerkt, uiteenloopende, ja tegenovergestelde gevolg-
trekkingen mogelijk maakt. Hieruit volgt reeds, hoe voorzichtig men met
conclusiën moet zijn.nbsp;^

Ter vergelijking met onze cijfers geven wij hieronder de getallen van

vorengenoemde 4 auteurs, die betoogden, dat de prognose bij het algemeen
vernauwde bekken beter is dan bij het platte,

1quot;. Wesselink (alleen bekkens met „zekerequot; diagnose).

Plat.nbsp;Algemeen vernauwd.

Aantal. Spontaan.nbsp;Aantal. Spontaan.

C. D.nbsp;11—12 cm.nbsp;69:nbsp;40 57,9%.nbsp;53:nbsp;39 = 73,5%.

C. D.nbsp;10-11 c.m.nbsp;163:nbsp;74 = 45,4%.nbsp;169:nbsp;78 = 46,2%.

C. D.nbsp;9—10 c.m.nbsp;91:nbsp;22 = 24,1 %,nbsp;67:nbsp;23 = 34,3 %.

C. D.nbsp;gt;8—9 c.m. 38:nbsp;1— 2,6%.nbsp;22:nbsp;3=13,6%.