dissertatio medico -
c h i r u r g i c a,
D E
STUPENDA INPRIMIS GRA-
NU CARIE, PER NATU-
RAM ET ARTEM FE-
LICITER CURATA.
M
ANNÜENTE DEO OPTIMO MAXIMO,
PRJESIDE VIRO CLARISSIMO,
A. L. M. Phil. amp; Med. Doft. Medic. Botanices,
Chemiae amp; Phyfiologiae Profeflbre Ordinario,
Fubîîcae Dhquißtmi Submîtth
ADRIAAN VAN SOLINGEN^
mediobürgo-zelandüs.
Ad diem xiv. Junii cididcclxss»
Ab hora décima ad undêcimam*
TRAIECTI AD RHENUM,.
Es üßcina ABRAHAMI VAN PADDENBÜR©^
ACADEMIAE TYPOGRAPHI, sîdcclxxs.
, i Ü 1 O J1 U ii ] H D
a
Inbsp;mA..
.ATAMI\') ilc
ih
ojiaiiAirHJA
•t - ■ \' • ^ • » ^
f ^ î ^^\'
.4 V,.- î ■
fr
« -----^ ; -
r
Z:
/ \'V\'- T^a Ck VTlîllkf -
-ocr page 3-F I R O C L J R I S S I M O
alexandro petro nahuis,
a. l. m. philos. amp; MEDIC. DOCTOR!, medicinie,
botanices , chemiae a PHYSIOLOGIAE
PROFESSOR] ordinario j
HOC TEMPORE REGTORI MAGNIFICG,\' SOCIETATIS RHENQ.
trajectinae directorij academ. caesar. nat. CU-
rios. amp; societ. holland. harlem. membroi
nec non societat. bat. roterodam.
membro consultanti i
\' J\'RAECEPTORI AC PRAESIDI SUO OPTIMO ;
_nbsp;AD bustum COLENDO
L. S,
-ocr page 4--Y- Jquot;-
rs- --
I
:r
:nbsp;MüTfiJH C;:\\
\'r
îquot;
.Ȕ
. Nquot;quot;-« aateraciium raihi fuit dtare auSore,, citation... • -„
in juvene fepe pIus odentation« quam eruditionis bZTT
gen,„ui;a „ecdn.as aderat aliorum auSoritaten, imerpoL^ \'
fertaüone reaper „emor fis opus effe juvenile, exercitü caut
coufc„pt„™, „eque veniam pro laude deprecari.
«««»iM»pofic™
DiS.
-ocr page 6-Cun»nbsp;materia pro fpecimine,fub pr^fidio publice de-
fendendo, circumfpicerem , perquifitioni meae fefeobtulit cafus
prorfus fingularis foemina^ in hac urbe degentis, quae ftupenda
eranii oflium carie aliisque gravibus fymptomatibus morbofisin-
feftata ifuit, ab flsque per naturam amp; artem feliciter curata.
Cafiis hic mihi dignus videbatur, qui ab oblivione vindicare-
tur, quufflque uberrimam pro breviore Differtatione confcri-
tanda tnateriam fuppeditabat, mihi quam maxime arrifit. Ma-
num igitur opei admovi, feduloque perfcrutatus fui omnia, qu®
lucem hifioriae morbi adferre poflent. Eum in finem iteratîs
vicibus aegram ipfam interrogavî, de vita anteacla roorbisque
pr^gresfis amp; modo, quo gravis hicce morbus inceperit, pro-
greffijs fecerit, tandemque ita increverit, ut poft diriflimos
cruciatus tota fere eranii pars fuperior amp; utraque lateralis carie
corrofa amp; feparata fuerit. Confului infuper Medicos amp; Chirur-
gos, qui vario tempore curae ipfius prsefuerant, illique viri pro
fua humanitate mecum omnia communicârunt, quae vel fcrip-
tis notata habebant, vel memoria retinuerant, pro quibus ergo
me prœftitis ofiiciisIpfis, quas pofl\'um, grates ago. His igitur
praefidiis inftruftus tandem integram morbi hiftoriam nadusfui.
In examine hujus cafus eum obfervavi ordinem ut Capite pri-
mo exhibeam Hiftoriam morbi ; Secundo ipfius Diagnofin ;
Tertio denique verofimiles ejus Cauflas, Indolem amp; Sympto-
snatum explicationem.
Nullos
S,
PAG. ï
dissertatio medico -
chir u r g i c a,
Igt; E
STUPENDA INPRIMIS GRA-
NU CARIE, PER NATU-
\\ornelta Bar due nata fuit Neomagi i. Januarii, annf
1737 ex parentibus fanis, faltem quos non nifî pro-
fpera valetudine gaudentes novit.
ÏSrem habuit ex iisdem parentibus unicum, unicamque
fororem, qui vita defecerunt juvenes amp; nullis notabiiioribus
morbis aut vidis, quantum quidem meminerit, ohüom fuerunt.
-ocr page 8-A tenerîs fana vixit non tantum, fed robufta amp; ad quosvis
duriores Jabores idonea ; faciei color ipfi non rofeus amp; fugax,
fed profunde ruber amp; conftans fuit ; apetitum habuit femper vi-
gentem, qui neque aegram, diris licet vexatam cruciatibus, de-
feruit: cibos adhibuit plebi folitos, ex quibus omnem fere pa«
ginamabfojvunt Solani Escuîenti tubèra: vitam non egit feden-
tariam, fed primum ruri degens rufliicis, per feptem annos, in
pago, Amerongen di^o, famulata efl, dein annos abhinc fe-
decim Ultraje£lum petens, viro nupta, domefiicae fapelleftilis
curam habuit ; cum duodevicefimum aetatis annum attigerat, vi-
re nupfit militari, fanojgravida faéla filiam peperit, quae non
îonge poft partum, convulfîonibus correpta, defunda el^; tribus
cum dimidio annis polt initum matrimonium elapfis obiit amp; ma*
litus; per fex ciim dimidio annos vidua vixit, tumque anno
hujus aevi quarto amp; fexagefimo alteri viro nupfic, vivo adhuc,
ïiullo morbo, nulla labe infeélo, fed végéta fanitate in hunc
lisque diem fruenti; durante hoc conjugio proles edidit tres,
quarunf prima puella fuit, viva hadenus, fana, laeta, quin»
decim amp; quod excurrit annos nata; obierunt duae aliae juve-
nes, quarum pofteriorem, eodem, quo mala inferius narranda
perpelfa fuit, tempore, utero geflit amp; in lucem editam la-
Slavic.
I î.
Muiiet haec, abfolutis feptem vitae luftris, fub finem annî^
iujus faeculi primi amp; feptuagefimi, dum in loco, urbi huic vi-
cino, dido den Hommel, fub dio folani efculenti tuberibus legen-
dis occuparetur, vehementis doloris infultum per totum dex.
trum brachium a fcapula ad cubitum fefe diffundentis percepit:
opus fuumaegre continuavic, amp;,dum per aliquot dies valide in.
creverat doloris vehementia, ab eodem defiftere coafta Medicum
adivit amp; Chirurgum SCPJUTT amp; KLOPROGGEN , qui dolo-
res hos arthriücos tum temporis pronunciaverunt.
Sequentis anni fecundi amp; feptuagefimi menfe Aprilis, q^j
tempore, qui inftabat, fluxus menflruus fuppreflus, nullus appa*
ruit, atroci dolore eryfipelas nucham, regiones pofl aures amp;
univerfam faciem mifere infeftavit, fic ut ad immanem molem
caput increverit , apparentibus una cum colore fubrubro hic il-
lic pufl:ulis minutioribus, quibus infuetis prorfus perterri*
ta fymtomatibus xenodochium Ultrajeflinum adivit, iperansfore
ut, curantibus Medico «amp; Chirurg© SCHUTT VAN LOE-
NEN, dolorofo eryfipelate , quin amp; fimul moleftis brachii af.
feclionibus, quae minori quidem vehementia, fed confianter ta-
rnen perfeveraverant, iiberaretur ; per duodecim dies in xeno-
dochio morata fuit, difparuit tum eryfipelas , menfes tamen
non apparuerunt, amp; brachii dolores eadem pey^literunt ve-
hementia ; fequenti menfe, fubpreflüs adhuc menftruis
eadem loca denuo occupavit eryfipelas, eodem modo, eadem
atrocitate, amp; doloris vehementia faeviens, quin amp; per idem
temporis intervallum perdurans, quale phoenomenon, quod
inirae hercle obfervadonis eft, per quinque menfes, quoli-
bet menfe, quo tempore menftruo fluxu purganda erat muliçr ,
eodem conftanter fubpreflb, continuo reverfum^.eft ; quibus
deinelapfis quinque menfibus, fubpreflus fluxus rediit, amp; per
tres menfes debito fe manifeftavit tempore, nullo tum appa-
rente eryfipelate, ficuti amp;, utero cum concepiflet, nullum
per omne graviditatis intervallum apparuit eryfipelas.
Haec dum acciderant amp; vehementer increverant brachii
dolores, contigit, aliquaradiu poftqaam senodochium defe-
rueraü, ut, quum dolorofo brachio infantem verberaret, ftri-
dorem quemdam in medio ofle humeri audiret,- defecit mos mo-
vendi potentia, fana manu finiftra affectum locum attigit, amp;
taftu de fra6lura oftis humeri certior reddita eft, dum digitis
feparatas a fe invicem extremitates diftinfte explorare poterat ;
medio fere ofle humeri fupra infertionem mufculi deltoidis,
fra£lura haec , nullis aliis, quam quos memoravimus do-
lores , praegreflis cauffis, locum habuit j adivit mox militera
gregarium, qui frafto offi ferulas applicuic, amp; ligaturam cir-
cumjecit, fed dolorum pertaefa mulier, qui tanti erant, ut in
lipothymias faepius incideret, amp; quorum vehementiam, (a
caufTa, quse frafturae anfara dedit, forte oriundam) a ferulis amp;
ligatura derivavit, coëgit militera, ut illas, poftquam per quatuor
dies applicatae fupant, auferret, quofaflo, fefe praeter par-
vas puftulas «Sc ulcuscula, unum ulcus infigne, materiam fero-
fam
-ocr page 11-famefFundens.in brachio confpiciundum praebuit; äpplicuic ffii«
les linteum complicatum, quale cfjmpreffum Chirurgi vocant,
amp; brachio continuam quietem conciliari fuafit, quäle monitum
cooftanter aegra noftra obfervavit ; poft ali^uod temporis inter-
vallum imminuti aliquomodo funt dolores, amp; poftquam in quie-
te aliquamdiu fervaverat brachium, os fraüum coalitum inte-
grurcque percepit, nec non omnem brachium movendi faculta-
tem lenfim rite recuperavit. Poftquam verO bina cfTlS CXtrema
per annum coalita remanferant, inter pariendum, dum affedo
brachio fedili innitebatur amp; validos edebat nixus, denuo fra-
aum eft os humeri, fic ut cubitus ad fcapulam fere accede-
ret, amp; digitis feparatas iterum a fe invicem estremitates mani*
fefte dignofceret; Nullam frafto huic offi curaro adhiberi per-
mifit, fic ut in hodiernum diem disruptum confpiciatur os hu-
meri, amp; eo quidem modo, ut feparatae extremitates nequa-
quam ad fe inviCem acceflerint, verum digitis nocabile inter-
ftitium inter eas animadvertatur ; inferior igitur brachii pars fub
fra6lura in omnes idireSliones , ad anterioranbsp;ad
pofteriora amp; fuperiora, ad bina denique latera, fingulari fane
fpeftaculo quaquaverfum poteft moveri, fi nempe altera manus
in auxilium vocatur ad motus illos efficiendos, per fe enim pror-
ius immobile eft brachium, carpum vero amp; digitos movere
poteft.
V. .
Traditis fic , quae brachium perpefllim fuit, malis, ad reli-
qya transeupdum cum aegra noftra in senodochium rever-
A 3
-ocr page 12-tendum erit; notavimus nempe3, roulierem hanc annî fe-
cundi amp; fepcuageGmî menfe Apri)is, fubpreffo menftruae puj^ .
gaiionis fluxu, diro infeftararn per nucham , poft auras lt;amp;
per univerfam faciem eryfipelate xenodochium adiiffe, amp; per\'
duodecim dies ibidem fuifîe moratam. Hic dum verfabatur, ma«
lîifeftavic fefe ad partem colli inferiorem amp; fterni fuperiorera
tumor fat infignis, cutaneus, durus aliquomodo, neque admo-
dum dolorificus; quatuor poft hebdomadas, menfium tempore,
quorum loco iterum adparebat eryfipelas, tumor ille fponte
apertus eft, materiam efî\'undens tenuem , albicantem , inodo-
ram, qua efiTufa, quarto die fponte tumor claufus eft. Quod
vero mirae eft obfervationis , tumor hic speriebatur, materiem
efFundebac albicantem , iterumque claudebatur qUOlibet menfe
tempore menftruorum, eorumque vices fupplebat, donec tan-
dem poft quatuor menfes, utero cum concepifTet, tumor am-
plius apertus non eft, fed in hunc usque diem claufus manfit,
perfeftam amp; profundam fatis, adhucdum confpiciundam, cica-
ùicem relinquens.
/
/
§ VL
Tumor autem ille poftquam evanuerat, mox fub initlum
graviditatis alter frontem infeftavit, iterum cutaneus,
magnitudinem hic ovi vanelli adaequavit, durus aliquo-
niodo, neque multum dolorificus, mediam amp; inferiorem oflis
frontis fupra nafum poficam partem occupavit, fponte vero
-nbsp;fua
fua hic reclufus non efl, fed absque muko aegrae incommodo
per fex menfes immotus perftitic, donec tandem idem ille, de
quo fupra mentio fada eft, miles gregarius tumorem hunc ape-
riri debere aegrae perfuafit, quo fa£lo, materies iterum tenuis,
albicans,inodora esKuxit; fanatum tandem eftapertumulcus, te-
nui cute obduólum, fed quarta poft partum hebdomade, quo
tempore infantem laélando occupabatur, inter fternutandum
iterum disruptus efl locus, quem tumor occupaverac, dum ma-
gno rivo erumpens materies per finum amp; infantis corpusprofi-
luit; applicuic miles linteum carptum amp;linteacomplicata, con-
tinuavit albican tis, tenuis amp; inodorae materiae effluxus, ne-
que umquam poftea locus ille occlufus fuit, ac phaenomenon
hoc dirae cephalalgiae, immanibus aegram affligentes cruciati-
bus, exceperunt.
Erevi poft infeftaverunt totam cranii fuperficiem varia ülcc*
ra, quae feveris torminibus aegram vexabant, atque eo tem-
pore aegram adivit expertiffimus hac in urbe Chirurgus G.
GREEVE, qui, cum mulieremnoftram, anni hujus aevi quin«
amp; feptuagefimi, Majo menfe, vificarec, varia Tuper toturo cranÏ»
um fe extendentia reperic ulcera cariofa, una cum effufione ma-
teriae purulentae putridae, quam intolerabilis foetor concomita-
tus eft, erat amp; eo temporis valde emaciata aegra, debilitata
öi hedlica febre laborans»
VIII.
Haec dum patiebatur, ad mediam-finiflrara claviculam tumor
ejusdem magnitudinis amp; indolis, ac ilii, gui pedus amp; frontem in-
feflaverant, apparuit, quem per menfem absque multo incommodo
tuHt, donee noaequadamfponte disrumperetur, effluente iterum
materie albicante amp; tenui; adivit aegram tum temporis, quod
erat anni hujus aevifexti amp; feptuagefimi, Februarii menfe, ex-
pertiÛimus hac in urbe Chirurgus P. WASMAN, qui clavi-
culam perioftio fuo denudatam amp; carie infeaam reperit; pau-
cas poft hebdomades ad tres vices parva exciderunt fragmenta
oflea, quibus feparatis, occlufumfuit ulcus, remanente cicatrice
notabili amp; profunda, adhucdum confpiciunda.
Quae haaenus diaa fuerunt, mira fane funt, quae vero di-
cenda fuperfunt, longe mirabiliora. Cranium enim ad partem
offis frontis, quo loco primus tumor fuerat, ulcere aperto in-
feftatum, §. ö. amp; per totam fere fuperficiem variis ulceribus
cariofis obfeffum fuiffe §. 7. diaum eft, confpiciundum infu-
pet fefe Chirurgo WASMAN praebuit in medio oITe verticis ft-
niftro ulcus, quod extenßonefua manus volam adaequabat, dë-
erat perioaium fub hoc ulcere, oflisque fuperficies carie infecta
erat î aderat efflustts materiae tenuis, ichorofae, odoris into-
lerabilis amp; finus notabiüs fub integumentis fefe ad ulcus oflls
frontis g. 6. extendens, quem fin um mox Chirurgus WAS-
MAN fcalpelfo ad os frontis usque aperuit, repericque fubje-
£tum OS periofiio fuo itidem orbatum amp; carie infedum, fic uc
caries hsec fe a medio ofle verticis finiftro fere ad inferiorem fi-
niftram frontis amp; hinc ad mediam ejusdem partem, quo loco
primus tumor fuerat, extenderet: finu hoc aperto amp; in ulcus
l-nutato, fubjeétiitn os înfetïrum, pofl fex menfes 3 vicinis folu-
tum , tandemque par Chirurgo W ASM AN volfeJIae ope abîa-
tum, ièparatumque fuitj ambabus fois ubîque tabulis, a medio
ofle verticis finiftro usque ad inferiorem anteriorem amp; finiflram
partem oflls frontis ad lineas fere o£lo fupra orbitam, unde in»
telligimus apertum fefe in finiflra parte confpiciundum praebuifl^e
fin um frontalem.
Pars haec infignis feparata plus quam quatuor pollices men-;
forae Rhenolandicae Iongitudine adaequat, amp; ad lancem explo.
rata drachmarum quindecim, fcrupuli unius amp; granorum fe-
ptem pondus fufiinet.
SvXv
Neque hic perfiitit dira labes: fed elapfis,pofl: notabiiiorem
oils hujus feparationem, tribus menfibus, tres tumores in fi-
gues, quorum unus medium brechma dextrum, alter fuperiorem
partem dextri temporis, tertius tandem os occipitis occupabat,
in confpeaum venerunt, quos omnes raos Chirurgus WAS-
bnbsp;man
-ocr page 16-10 DÎSSERTATIO MEDICO - CHlRURGieA.
MAN audaéler amp; fapienîer aperoit, turnque fimilis foetoris in-
tolerabilis fanies es apertis turaoribus effluebat, ac ex praece-
dentibus, omnesque fabjeélae partes offeœ, perioflio fao de-
nudacae amp; carie infeélae repertae fuerunt, foîum modo excep.
to eo loeo, quem tumor oflîs temporis occupaveraf, tumor
enim hic tantum a defluente materie ichorofa generatus fuerat ;
interim pars illa, quam tumor in medio ofle frontis occupabar,
itidem carie infedla erat, quapropter Chirurgus WASMAN,
omnem cavitatem ad medium os verticis dextrum aperuit, cu-
tim undique ad fuperiora usque auris dextrae refecuit, amp; totam
ofliJ verticis destri amp; dextrae partis osfis frontis fuperficiem in
apertum ulcus mutavit; aegra interim eo temporis, fifolas ex-
ceperis cephalalgias, aliquoties vehementiores , recle valuit,
amp; domefiicae operis curam, absque magno incommodo, ha-
buit. .
!
Menfes abhinc duosdeviginti intégra pars offea a medio
ofie verticis usque ad mediam amp; inferiorem partem ofils
frontis a vicinis pro maxima parte etiam foluta videbatur,
dum fimul amp; parva fragmenta ofifea a lateribus hic iliic fe-
parata fuerunt; partem autem hanc ambabus fuis tabulis,anni
hujus aevi oélavi amp; feptuagefimi Januario menfe, Chirurgus
WASMAN,praefentibus hac in urbe MedicisLELYVELD amp;
de KOrsnNGllupendo certe amp; horribili fpeftaculo, volfelte
ite^
-ocr page 17-iterum ope totam quantam abfluîic : menfurata longitudinem
habet novem pollidbus Rhenolandicis paulo majorem , amp; ad
lance m explorata, unciarum fex, drachmarum quinque amp; gra-
norum quindecim pondus fuftinet : apertus itaque amp; ab hac
parte finus frontalis, amp;\' maxima pars fuperior mufcuîi tempo-
ralis deflru6la fuit : fex quoque hebdomadibus ante hanc osfium
feparaiionem fecefferat a vicinis infignior pars arteriae tempo-
ralis , absque notabiü tamen hacmorrhagîa, amp; duO fragmenta,
ex ulcere, quod medium occiput infeftavit, fponte feparata
fueranc.
Mira autem efl feparatorum omnium osfium amp; fragmento»
/-rum natura ; pro fpongiofis amp; levibus, dura funt amp; compa-
lt;5la; pro nigris, qualia plerumque funt oflâ, quae pofl:erofionem
tam notabilem a vicinis carie feparata funt, coloris func ci-
neritii, hic illic maculis tantum nigris ad partem externam ob-
feifa, atque illud prœcipuead partem osfis verticis fioifiri: cae-
terum aspera funt amp; inasqualia, prfecipue ad partem interio»
rem; ad esteriora Iseviora, nullibiperforata.
Ofl\'a autem haec, horrendae ftragis argumenta, Chirurgus
WASMAN diligenter confervat, amp;fwguUs, quibus ars Chi-
rurgica curae efi, pro fua humanitate, confpicienda prssbet.
B s
S. XIIL
-ocr page 18-§. XIII.
Etfi aatem morbi efiïcacia tanta fuerlt, ut diflam modo de-
ftru£bionem producere valuerit, benevola tamen JVatura non
minus a6liva fuit ad rcparandum, quod morbi vi de{lru6lum fuit:
omnibus enim illis locis, ubi feparatio osfium faéla fuit, ftatim,
poft abfolutam feparationem, fe manifeftavit fubftantia mollis,
coloris fani s rubri, ex prolongatis vafis amp; cellulofa conftans , qua;
vafa fubftantiam depofuerunt talem, quae fenfim magis infpis-
fata amp; indurata novam galeam ofleam produxit; antequam ve-
ro fubftantia hœc foliditatem ofiieam na6la fuit, pulfatio artè-
liarum durae matris, pulcro certe amp;. miro confpiciunda fuit
fpeólaculo : poftquam vero ofTeam natiiram induit, quod tri um
menfium fpatio faélum fuit, pulfatio illa non ulterius obfervari
potuit, indicio manifefto, vafa hsec fubftantia oflea amp; no-
vo qmü cranio omnem encephali denudatam partem obdu-
£lam fuifle ; cum vero aequabiliter tantum efFufa fuerit hasc ma-
teria, facile intelligimus, unicam tantum ubique regeneratara
fuifle tabu lam, atque adeo in utroque latere finus frontales a-
pertos remanfifl^e. Etfi autem novo hoc quafi cranio encepha-
Ion fuerit ob te (Slum, unus tamen fupereft locus, duos pollices
latus, ubi h aft en us offea natura deficit, atque fubftantia tan-
tum adeft mollis, fub qua manifefta arteriarum durae matris
pwifatio digitis spplicatis percipitur, locus autem, ubi deficiens
hsec osfificacio obfervatur, idem ille eft, quo arteria tempora-
lis antea feparata fuit.
XIV
-ocr page 19-DISSERTATO MEDICO . CHIRURGICA. 13
X I V.
Ha^eniis qoaecumque perpefla efl:aegra,nec non naturae fs-
Jutaria conamina ad reflituendam deperditam osfis fubftantiara.in-
dîcavimus ; fupereft igitur,ut pauds adhuc dicamus, quas varii
celebres Medici amp; Chirurgi LELYVELD, DE KONING,
VOLTELEN , GREEVE amp; WASMAN adhibuerunt cu-
randi methodos, amp; qualis hodie fit ipfius fanitatis amp; affeélio»
num antecedentium ftatas.nbsp;^v^
Accesfit omnium primo expertisfimns hac in urbe Chirurgus
GREEVE, anno hujus faeculi quinto feptuagefîmo, Majo
menfe , quo tempore aegram noflram apertum ulcus ad os fron-
tis, §. lt;5. amp; varia per totam cranü fuperficiem ulcéra cariofa
7. divexabant; una autem cum modo diélo viro aegram vidit
amp; examinavit Cl. HAHNIUS, tum temporis in hac , nunc
vero in Academia Lugduno Batava, Medidnse ProfefiTor ordi-
narius, atque pofl: inftitutum examen uirique Viro vifum efl:
larga falivatione humores aegrae noflrae corrigere, amp; ulceribus
antifeptica applicare ; in anteceflum au rem exhibitum efl de-
co£lum antimoniatum, quod ufus piluiarum, quarum bafis erat
mercurius dulcig, excepit ; parva dofis falivationem prodtxit
fatis largam ,fic ut propter linguae amp; gingivarum erofionem, ip.
farum dofis faepius iraminoenda fuerit, dum bene nutrientiura
aiimentcrum ufu proflratae vires reficiebantur, protraéla vero
falivatioQe in fummam debiJitatem aegra incidit, vehementior
infecuta eft Diarrhaea, corroborantiura tamen ufu cito fatis fu-
perata, donee tandem, cum per o6lo menfes curam hanc fuftj,
nuiiTet, recuperatis aliquantum viribus, operis fui domeftici cu-
ram habere, quin amp; exire potuerit, dum, fana caeterum, ni-
hil aliud quam dolorem in ulceribus capitis perfentifcebatj e-
iapfis autem ofto hifce menfibus Chirurgus GREEVE aegrara
noftram non amplius adivit, eumqueoaopoft hebdomadas Chi-
rurgus WASMAN excepit.
s. X V L
Ab initio, quo hic acceffit, femper amp; iibique, ad claviculam, ad
peaus, amp; per totam cranii fuperficiem , turn ante, tum poft
osfium feparationes applicuit iinteum carptum fequente decoc-
to antifepticoimbutum.
HerbaeKutae
Scordii
Agrimoniae, q. v.
Coquantur in q.f. aquae Calcis,
Colaturae adde
Tinél. Angeficae, q. p.
ra.
-ocr page 21-Quod vero Medicorum curas attinet: acceffit ad aegram no-
flrara Doft. LELïVELD, quo tempore prima major osfis por-
tio es finiftra cranii parte feparata fuerat 9. univerfum
cranii dextrum latus ulcere aperto obfidebatur §. 10,, qui, dum
infignera acrimoniam, quin amp; notabilem humorum verfus af-
fe£la loca derivationem animadverteret, curara inftituit pal-
liativam, dum cauflae efficientis obfcuritas amp; proftratae ae-
grotantis vires, quo minus de fublatione proximae caufl~ae co-
gicaret, prohibèrent ; acrimoniam igitur fenfim increfcentem
amp; auflam temperare ac corrigere 6c vires con fer vare ufu puN
verum abforbentium amp; nitri, adhibito etiam , corticis Peru-
vian! decoólo, amp; admiftis interdum aliis antifepticis, annifus
fuit, dum, interpofitis tum es Gochiae tum ex Stratonis mas-
fa piluiis , admifta aifqua Mercufü diilds quantitate, humo-
res cum impetu caput petentes, inde reveîiere amp; aîvum refe-
rare annifus fuit. Huic autem viro fuccesfit Docl. DE KQ.
NING, qui eadem obfervans^ fimilem curandi raethodum fecuîus
eft, amp; ejusmodi teraperantia, roborantia amp; antifeptica, prae-
cipue PeruvianiCorticis deccclum, nullo tamen intermifto Mer-
curio, quin, cum inftantis hydropis figna quaedam poft vi.
rium proftrationem fe manifeftarent, Diuretica es ni[rofis amp;
caphuratis (cum proftratae vires purgantia drallica prohi-
bèrent) propinavit.
Arif
-ocr page 22-Anno autem hujus aevi o6lavo amp; feptuagefimo, poft uki-
mam amp; praecipuam osüs ex destro latere feparationem, pri-
mum mulierem noftram vidit, ejusque coram gerere fufcepit
Doa. VOLTELEN; tum autem temporis fubftantia ru-
bra fana 13. in ofieam naturam convErti incepit, amp; tum
ferofa infuper coHuvie tumidiis venter pedesque, junSaque
hls varia digeftionis amp; escreticnis vitia, naufeae, vomituritio-
nes, oppletionis fenfus, tormina abdominis, alvus tarda, in-
terdum minis laxa, urina parca, cruda, fœpius crafla, ftran-
guriofa viro huic oculatisfimo fuerunt animadverfa ; quibus qui-
dem malis remedïa oppofuit, quae huraorem dyfcrafiam eraen-
darent, congeftam lympham, glutenve mobile redditum. per
vlas congruas , diu^erm inprimls , ducerent, vim tandem amp;
rohur vafis fibrisque torpidis adderent, quo fadum eft, ut pri-
flinam, quam in hnnc usque diem pro ftatu fuo lactam fatis ve-
geiamque tuetur, valetudinem iterum aflfecuta fuerit.
Quae vero non mox evanuerunt fymptomata, prsecipue me-
moranda , funt dolores fatis acuti, qui nunc artus, inter-
dum lurobos, modo nucham , modo peßus, fubinde amp; ve-
hementer fatis calvariam intime penetrant permeantque. In \'
fiante menfium periodo conftanter fere tumor phlegmonodes fa«
dem destram occupât ibiqne levem caloris ac ticillationis
fenfum inprimit ; eruptiones cotaneae maculofae, bullofae,
aiiae, moleftisfimo prurita ftipatae interdum vifae ftint , fab
aeflratem praefertim invadentes,tormina denique inteftinorum,
quibus fiibinde corripiebatur, haud femel fecuta eft evacuaiio
lumbrici vivemis per alvum excreti.
De
-ocr page 23-D-e midgandis autem omnibus his fymptomatibus, ab acri-
monia morbofa derivandis, eadem eradicanda vel obtundenda,
cogitavit.\' Dum vero exafte naturam hujus acrimoniae deter-
minare non valeret, generaliora reraedia, quae humorum maflam
corrigendo, akerando amp; excrctiones expediendo ufu amp; exoe-
rientia laudantur, in fubfidium traxit: vernali itaque amp; aeflivo
tempore exhibuit plantarum , quas antiscorbuticas dicunt, re-
centiurn fuccos, decodla, confervas amp; caetera, interpofito Je-
miente eccoprotico; fed maxime Mercuriaîia Stibiatis arete fo.
ciata, quod medicamenti genus ex fulphure antimonii aurato amp;
calomela , addito nonnumquam camphorae momento, dolori-
bus iflis ofteocopis tantum non femper opem tuliffe obfervavit.
Congeftionibus, fub catameniorum adventum, caput impetuo-
fjus petentibus fubvenerunt temperantia leviterque antispasmo-
dica : doloribus colicis, modo Rheumaticis, interdum verminofis,
aut ab inteflinorum fordibus profe£lis remedia, his malis de-
bcJIandis adacquata, opitulabantur.
Nihil igitur fuperefl, quam ut, quahodte valetudine gaudeat
aegra noftra, exponam: hinc primum externum afFeólorum lo-
corum habitum, tum corporis internum referam: occlufus efl
perfekte amp; capillatacuteobduélus locus quem, ulcus ad os occi-
pitis occupavit, fjc tamen, ut notabilisfovea, indubitatumofTeae
feparationis argumentum, digito explorari poflic. Memorata
pars fübilandae mollis,in ofTeam naturam nondum con verfae, quae
ad partem eft oflîs verticis dextri inferiorem, coloris eft fani amp;
rubri, amp; fub eadem diftin61e pulfatio arteriarummeningaearum
percipitur ; Simus frontalis dexter, ob defeftum tabulae exier-
Bae apertuseft; Tria porro loca funt, unus in efle verticis finiftro,
unus ad partem ßniftram offis frontis, unus denique ad aper-
tum linum frontalem destrum, quae in ofleam quidem naturam
non font converfa, fed quibus tamen fubftantia ftiperjacet ru-
bra, tenuis, laevis, mollior, ejusdem naturae ac omnis illa
fuerat fubftantia, quae prius quidem mollis, poftea autem in os
converfa tft; tria autem loca haec, fimul amp; plaga in dextro
brechmate nondum oflca , quolibet menfe, quo tempore men-
fes inftant amp;. flaunt, pus cffundunc flavum, cralTum, inodo-
rum, fan um; apertus etiam efiec finus frontalis finifter, nifi
Chirurgus WASMAN cuti, quam folvebat,fic pepercilTet, ut
pars fufiiciens obcegendohincfinui ftipereflet; Palpebra dextra
phalangofi laborat, quum cutis refidua offi frontis applicata amp;
ab eodem decedens laxiorfit ob defe£lum tabulaeexternae ofieae;
Supereft in facie fanus, vegetus amp; ruber genarum color; Per-
feéla tandem cicatrice afîecïa in peélore amp; claviculae loca ob-
ducla funt.
Iljibata fere aegra noftra fanitate gaudetj Domefiicae fuaefu-
pelleélilis curam habet ; Quando lubet, foras prodit amp; cum mari-
to, lœta amp;, contenta vivit; Dolores in afl^eftis locis perfendfcit
nullos, leviores tantum, quae aliquoties incedunt, cephalalgias
excipias ; Menfes quinque abhinc annis fupprefii fuerunr, poft qua-
luor vero aonorumfupprefiSonem ante annum redierunt, perfe-\'
ae
-ocr page 25-6le amp; debito tempore fluunt ; Sed quo tempore hi infiant,
fument adhuc, ut i\'/. memoratum efl, nuchae amp; facies
quaquavorfum tumcre, ad fenfum quidem leacophlegmatico ,
punftorio tamen cum pruritus fenfu , calore , amp; colore, in
rubedinem eryfipelatofam vergente, ftipato, accedeniibus
tum cephalalgiis gravioribus, quae una cum tumore Jeuco-
phlegmatico per quatuor qoinqueve dies plerumque perduraiir,
flatim vero , ac menfes fluxeruiit, evanescunt. Atque haeciuiU
phoenomena, quae nunc obfer van tur.
En jam morbi Hifloriam fideiiter, amp; quantum fieri potuit,
breviter expofitam; Prœcipua igitur morbi momenta, quaaat-
teniionem noilram cum maxime merentur, funt fraftura offis
humeri ; ejusdem coadunaiio amp; fra6lura altera ; repetitae freguen-
tiûsmenfiruorumfiipprefîiones«amp;,quod eas exc%3ic, eryfipelas,
periodica quovis menfe recurrens; cumores peftoris, frontis,
claviculae, cervicis, temporis amp; occipitis ; ulcera omnem cra-
nii fuperficem infeflantia amp; reliqua dirae cachexiae phoenome»
na; ftupendae integrorum fere offium cranii feparationes, eo-
rumque pondus amp; color; mira naturae efficacia in reparanda
deperdita galea oiTea; loca nondum occlufa amp; finus frontales
aperti ; redeuns denique fanitas amp; tumor ad fenfum leuco-
phlegmatico eryfipelatofus, periodice quovis menfe ante men-
fium fluxum fe rcanifefl;ans.
I L
Quicunque cafum modo defcriptum ea, qua decet, atten-
tions conüderat, amp; phenomena prorfus fingularia ac gra-
vifTima, qu® fucceffii temporis fe in variis aegrse noflrse corpo-
ris partibus manifeftarunt, anirao volvit; quicunque porro ad
iJlibatum fanitatis flatum attendit, quo amp; parentes noftrae ae-
grae, noitraque patiens ipfa fruiti fuerunt, cum maxime, ni
fallor, mirabitur, ipfam absque manifefta vel primo faltem
intuitu evidente caufla tot tantisque malis obnoxiam fuifle red»
ditam.
Eo enim tantae offi um deftru6lionis infpeflio animum facile
defleéleret, ut virus aliquod venereum, fcorbuticum, fcrophu-
lofum, fimileque fubefl\'e fufpicaremur, illis enim graviores ta-
les cffium deftru6liones producere baud infuetum eft. Sunt ta-
men haud paucae, haud leves rationes, quae fuadere videntur,
quo minus ad virus tale concludamus.
f. II. .
Primum igitur,qiiodpraefentiaefuae fufpicionem movere pos-
fet, virus Fenereum, neque mirum eil j ad confpeäum diri
adeo maîi, adeo pertinacis amp; rebeilis attentionem medentium
eo verfus deflexam fuifTe.
Attamen, fi animo,praejudicatisopinionibusnonobfeflb, to-
tum cafum perpendamus, fi vitam anteaélam confideramus, amp;
phoenoraena ipfa morbi confulimus, eaque cum iilis, quae in
lue confirmata locum habere folent, conferamus, fi tandem
remediorum mercurialium efFeélum ponderamus, vix ullus fu-
permanere potefl; fcrupulus, quin aegram noflram aVenereae Is-
bis fufpicione liberemus.
Nata enim noflira aegra fuit a parentibas fanis, nuîlo tali vitia
probabiliter infeâis, adeoque illud io prolem transferre non va-
lentibus. Ipfa quoque aegra nativitate non tantum usque ad\'
annum aetatis fuae duodevicefimum, quo viro nupfic, fana
vixit, amp; profpera valetudine gavifa eft, verum etiam adhuc:
poftea per feptemdecim annos, adeoque ad annum aetatis fuae
trigefimum quijitum, absque quod ullo morbo notabili correpts
fuerit ; \'quod fane vix fieri potuiflet, fi jam luis hujus viru
a nativitate infedla fuifier.
Non quoque primus maritus, cui nupfit, virus illud ipfi com-
municavic,\' neque amp; poftea vidua exiftens fordida vivendi ra-
tione malo hoc infeéla fuit. Cum altero enim marito, qui ad-
huc fuperfies efi, per fep tem annos quoque visit, absque quod
ullum morborum, poftea natorum , indicium adfuerit, amp; ipfe ille
maritus fanus femper fuit, amp; adhuc efi, licet per omne illud
tempus amp; pofiea cum uxore fua haud interruptum commercium
habuerit. Puella quoque ex conjugio hoc nata perfeéla fanita«
te fruitur, nullaque Venereae infe6lionis indicia exhiber.
Haec fane omnia jam mukum de luis venercai praefentiaefufpi-
done detrahunt, non tarnen omnem prorfus femovent. Potuis-
fet enim faemina haec fuorum virorum morbos reticuifi\'e amp; eo
magis, fi fua culpa mariti illud contraxisfent vitium.
Sed plenius abfolvitur ab omni luis fiifpicione, fi phoenome-
na , quae dirifilmum ipfius morbum concomitata fuerunt, con-
feramus cum illis , quae in inveterata lue obfervantur.
Praecipua enim phoenomena, quae aiiquam virus venereifus-
picionem movere pofiTcnt, flint dolores in brachio percepti prius,
cum infecuta oflis fragilitate, pofiea in variis corporis partibus,
verfatiles licet^ diu tamen perfeverantes j Cephalalgias pertina-
ces;
-ocr page 29-ces; tumores amp; ulcera inde produ^a ad peélus frontem, verti-
eero, tempora amp; occiput, et, quae haec excepit , diriffima
caries, offa cranii pro magna parte deftruens amp; a reliquis fe.
cedere faciens.
Attamen, fi attentius phoenomenailla contemplamur, eaque
cum illis in lue venerea obfervandis comparamus, certe haud
levis inter ea intercedit differentia, pr^terquam quod amp; pluri-
ina in aegra noftra aefiderentur phoenomena , quae iovetera-
tam luem vel antecedunt, vel fideliter comitantur.
Si ad dolorem, qui brachium aegrae noftrae invafit, animum
advertimus, turn illum a doloribus, in lue venerea obfervan-
dis, differre facile conflabit, non enim ejus naturae erat, ut
noöu imprimis faeviret , amp; interdiu muitum minueretur,
imo fere evanefcerct, q\'iemadmcdum ülud doloribus illis oileo-
copis, in lue venerea învecerata, folenneeft, verum dolor ilîe
brachii abfque uîla intermifllone diurno aeque ac no£lurno tempore
aegram nollram excruciabat. Neque fenfim quoque amp; lente
dolor hic brachium adgreiluseft , fed fubito amp; improvifo, ne-
que mediam offis humeri federn occupavit, fed a fcapula ad eu-
bit um ufquefe extendit, adeoque his notis a doloribus ofteo-
copis diverts fuit. Reîiqai quoque dolores, varias corporis
partes fucceffu temporis infeflantes, taie imminutionis aut in-
crementi phoenomenon non exhibuerunt, neque in partibus,
quas adgrediebantur, fixi manebant, verum verfatiles erant,
«une illam partem occupantes, prioremque ab omni dolore Ii-
beram iiaentes, quod rarius, fi unquam, quoque in doloribus,
ex caufa venerea inveterata ortis , contingere folet.
Neque offis humeri fragilitas, quae praegreflum vehementio-
rem dolorem infecuta fuit, tantaquidem, ut leviffima de caußa
OS humeri fuerit diftraélum, gravi us argumentum fuppeditat,
quoad praefentiam virus venerei concludamus. Fateor, fi re.
liqua phoenomena virus talis praefentiam cum maxime arguè-
rent, hanc quoque offis degeoerationem tum fuum collatu-
ram ad confirmandam illam opinionem, quia haud infre-
quens in inveterata lue phoenomenon ofijum fragilitas fit. Quum
vero amp; multiplici alia de caufa talis morbofa offibus fupcrvenire
poffit mutatio, amp; reliqua in aegrae nofirae corpore confpicien-
da phoenomena aliam potius fuadeant caufam, uti poftea vide-
bimus, nullum fane ex hac fragilitate argumentum pro luis Ve-
nereae praefentiajure repeti poteft.
Cephalalgiae quoque pertinaces, etfi frequens in lue venerea
fymptoma conftituunt, tarnen in noftra aegra non plus fufpi-
cionis praefentia luis venereae adferunt, quam praecedentes
dolores, quia manifede aliam caufam arguere videntur, uti ia
pofterum ollendemus.
Y lî I.
Tumores amp; ulcéra, quae in variis corporis partibus orta
fuerunt, praecipue vero ad peftus amp; calvariam, licet haud ra-
ro inveteratam Juem comicentur, tamen in nojflro cafu ab hac
caufa derivanda effe non videntur. Tumor enim ille ad peélo-
ris foperiora natus, fponte apertus, ôc blandam acinodoram
prorfus materiam evacuans, nulla verifimili ratione a lue vene-
reo derivari poteft, tum enim tam brevi temporis fpatio, fua
fponte absque ullis adhibitis remediis externis aut internis,
non] occlufus fuiifet, verum ulcus potius, late ferpens amp; dif-
ficillime curandum, produxiffet. Neque ille, qui in fronte or-
tus fuic tumor, arte apertus, fimili ratione prius curatus fuis-
fet, neque in pofterum . quando fponte iterum aperiebatur , ca-
lem, qualem vidimus, evacuaflet materiam. Nsque tam faci-
le quoque ulcus cum offis carie ad claviculam produftum, poft
disrupturn firailem tumorem, fanatum fuilfet, amp; firma cicatrice
in hunc usque diem claufum.
Quae veromaximam luis venereae fufpicionem movere pocue-
runt phoenomena, funt ulcera ilia magnam calvariae partem
^nbsp;occa^
-ocr page 32-u DISSERTATIO MEDICO - CHIRURGICA.
occüpanda, quae foetentiffiroam putridam ichorofam materiam;
fundebant, amp; cariera offium fuppofitorum coffiitem habebant,
amp; non negari potefl, nifi plures ad aegrara nofiiram disculpan-
dam confpirarent eaufae, haec phoeoomena inter praecipua
fuspedae luis venereae merito numeranda efiTe, nihil enim fre-
quentius in inveterato hoc malo occurrit, quam quod ulcera
fimilia, cum comité ofiîum carie, praedifta loca occupent ; atta-
menj quum non abfolute necefl\'e fit , ut ad produaionem prae-
di£li mali luem veoeream, tam quam unicam caufam, admitta-
mus, verum aliae quoque acrimoniarura fpeciesfimilem degene-
rationem produeere aptae natae funt, amp; revera, quum quoque alia
in noftrae patientis corpore adfuerit caufa fufiiciens ad memora-
ta phoenomena producenda, nullam ad virus venereum tantum
eonfugiendi nesefiatatera video.
Itaque nulla certa praefentis mali venerei indicia exhibènü
phoenomena, quae in aegra nofira per omnem morbi decurfumi
k manifefiariinta.
Si vero, quae in aegra nofira praefentia fuerunt, phoenome^
aa, nihil habent, quo cum aliqua certitudinis fpecie venereum
virus diriflimorum malorum fomitem efle fiatuamus, fic adhuc
inuko plus illam opinionem infringit abfentia, quamplurimo-
lum fymptomaturn, quae inveteratam luem antecedunt, veh
aoacomitantur».
üü
-ocr page 33-DISSERTATIO MEDICO - CHIRURGICA.
§. XI.
Numquam enim segra hsec conqaefla fuit de iftorbofis afFec-
îionibus partium genitalium j ficuti fluoré albo, erofionibus do-
lorofis prœdiaarum partium, in ulcera proferpentia, amp; difli-
cuker curabilia abeuntibus, de fl:ranguria, bubonibus venereis,
excrescentiis fungofis , fimilibusque maîîs. Neque in ore, faU-
cibus, nafû ulla umquam oborta fuerunt ulcera, cum vel fine
offis carié: faltera a nemine eorum, qui, fucceflii temporis
œgrse curam fusceperunt, talia obfervata aut detefta fue-
runt fymptomata. Interea nihil frequentius efl: in incipiente, vel
confirmato faltem malo, quam quod ex pr^didis fymptomati-
bus unum pîuravè fimul locum habeant, amp; praefertim, J for-
dida venera malum hoc contradum fuerit, neque fua fponte
mala hsec evanescunt, etfl alise partes demum fimul afficiantur,
quin pocius increscant amp; aggraventur.
Abfentia igitur omnium prasdiaorum phoenemenorum haud
parum confert ad omnem prorfus femovendam venereae luis
fuspicionem.
§ XIL
Tandem û effeaum remediorum mercurialium adhibitorum
perpendimus, fane nihil ofFendimns, quod preefentis venerei
morbi fuspiciaaera arguere poffit. Vidimus enim fupra mercu-
D anbsp;riui»
-ocr page 34-- ■ r . .. .
rium tanta copia ipfi exhibitum fuifi^e, ut larga inde excirata
fuerit faüvatio, eaque non per breve tantum tempus, verumper
fatis longum protrafta, tandemque tantopere aufta fuerit, ut in-
de fummam contraxerit debiiitatem. Attamen, non obdante lar/
ga illa, iliaque fatis diu protrafta falivatione,malum non fupe-,
ratum, imo ne quidem emendatum fuit, verum potius latius
ferpfic, amp; infignem demum cranii plagam infeftavit, cariofam
reddidit, quin amp; ad claviculam novum tumorem, cariem hu-
jus offis comitem habentem, produxit.
Quid igitur ex fruftranea illa mercurii exhibitione conclu-
dendum? fi non, quod vera morboforum affeéluum caufa non
fuerit virus venereum ; hoc enim fi in caufa fuiflet, aliqua-
Hs faltetn mali emendatio amp; fymptomatum mitjgatio pfoduéla
fuifiet, fi non perfeéh curatio : Scio equidem dari cafus, qui
omnem prorfus ufum remediorum mercurialium eludunt, in
quibus falivatio etiam protrafta nihil valet ad malum fuperandum,
fed fimul cum verum efi, talia mala continuo in pejus ruere, ta-
iesque tandem œgros certa morte necare. Ita autem cum noüra
œgra* non contigit, in hac quidem malum poft ufum mercu-
rialium non emendatum, verum potius exafperatum fuit. Pos-
tea vero , etfi ^gra mercurialibus remediis, faltem ea dofi
ufa non fuerit, ut inde mali adhuc magis exafperati emenda-
tio ulla
cum verifimilitudine esfpcftari potuerit, tamen tanto-
pere malum ipfius fuperatum fuit, ut hodie, paucis exceptis
fymptomatibus, tempore menftruationis obfer vandis fere inté-
gra fanitate fruacur.
\' E^j omnibus igitur fupra diftis fatis magna cum probabilité
quot;nbsp;îe.
V-
te, fi non plena cerdtüdine, concludi poteft, virus Venereum
pro caufa raorbofarum alFe6lionum in aegra noftrg non efie ha-
bendum.
g. X I I I.
Semota fic luis venereas fuspicione, mrus fcorbutkum hic in
caurafuifTe, non absque omni ratione ,judicabit forran alius, iS^
fanefi, qufe in cafu occurrunt fyraptomata varia, comparamus
cum iilis, qu® in fcorbuto in veterato obfervantur, non pofiu-
mus, quin concedamus, aliqualem inter cafus noftri amp; fcorbuli
inveterad phoenomena convenientiam locum habere; funt ta-
men, quœ amp; hoc virus excludunt, radones, illudque in hoc
cafu non admittendum efie magna cum verifimilitudine docent,
S. X I V.
Primum morbi ingreffum, primumqae morbofum in ^gra no-
lira occurrens phœoomenon, dolorem nempe ilium vehement
tem, brachium dextrum ex improvifo infeftantem, ab acrimo-
niafcorbuticanonefl-ederivandum, nullus, utputo, dubitabit.
Ante ingrefTum enim illius doloris perfeae fana vixit, neguede
ullo morbofo fymptomate conquefta fuit. Hoc autem in fcor-
buto non ita locum habere folet, qui enim fcorbuto laborarein-
cipiunt, non momento quafi temporis eo comphmm, vemm
lentos omnino progrefius, pr^fertimfuper terram , malum hoc fa.
cit, varia pr^cedere folent fymptomata, antequam veàe»
^ 3nbsp;mea^
-ocr page 36-mendares dolores producat, fie enim taies pleromque œgri de
înfolita prius todus corporis gravitate amp; lalTitudine absque ma-
nifefta çaufa co nqueruntiir, de tarditate amp; pîgritia adlabores,
de cita defatigatione ad minimum motum, de esigua, fi ulla,
per fommum refedione , de doloribus vagis, omnia fere cor-
poris membra occupantibus, fimilibusque aliis morbofis fymp-
t\'ômatibus } nihil autem horum omnium dolorisinfultum in eegra
îioftra anteceffit, fed ex improvifo, dum fana amp; rufticis labon-
bus occupata effet, dolor hic ipfam excruciarecoepit, amp; non
per univerfum corpus, fed in unica tantum ipfius determinata
parte. Neque dolores illi, qui poftea in variis corporis parti-
bas Obfervati fuerunt, ficet fatis graves, virus fcorbuticumpro
caufa producente agnofcere videntur, non enim hi ejus naturae
erant, t»t univerfum corpus «Se prœcipue artus ac janfluras ipfius
fimul, aut brevi faltem interpofito tantum temporis fpatio,ad-
grederentur, fed nunc hanc nunc illam partem occupabant, pri-
oremque a dolore immunem relînquebant. Noftu quoque dolo-
res hi non ingravescebant, duna interdia infignitér imminue-
bantur, fed quando aderant, node dieque segram eadem ve-
hementia excruciabant : quod in doforibus, ex acri fcorbutico
ortis, quoque non ita locum habere obfervatur, dolores etiim
fei noâ:u ingravescere folent, amp; interdiu aliquo modo amp; noia-
biliter non nunquam remittere. Prgeterquam quod amp; dolores hi
gtaviores nunquam fe manifeftent, nifi praegreflis levioribus ilüs
reliquisque modo dialis fymptomatibus. Ideoque. quantum ego
faltem videre pofTum, nulla cum verifimilitudine dolores prse-
àiâi ab acrimonia fcorbutica derivari po£fe videntur.
DISSERTATIO MEDICO - CHIRURGICA. 31
S- X V.
Quod es fragiîltate offis humeri ipfiusque leviore de caufa
frafilura poil prœgrefîos dolores repeti poflet argumentum pro
acrimonise fcorbuticee prsefentia, non omni prorfiis deflituitur
fundamento, neque deficiujnt obfervationes, quibus compro-
batum efl:, in fcorbuto înveterato talem ofllum fragiütatem lö«;
cum habuiflç, ita ut leviffima de caufTa offa fuerint fraéta. Ac-
tamen, licet hoc lubentiffime agnofcamus, non tamen indefe-
quitur, aiiam humorum acrimoniEefpeciem quoque non idoneam
.eflTe fimili efFeftui producendo, vidimus enim illud jamanteade
acri venereo, amp; idcirco hic fragilkatis ofllum effeftus non uni-
ce acrimonise fcorbutic© adfcribendus efl:, amp;multo minus, fî
alia confueta fcorbuti phoenomena defîciant, quemadmodum-
varia eorum in noflra segra deficere jam vidimus, amp;ftatimpla»
îîbus adhuc videbimus.-
§. XVI.
Neque multum ad confîrmandam acriraonis fcorbuîicse prm»
fentiam confèrent tumores ad fuperiorem oflis fterni partem,ad\'
claviculam amp; ad frontem produéli , quique ve] fponte vel arte-
sperti, amp; absque magno roedicaminum apparatu fatis facileite*
îum curati fuerunt,. imo ipfe ille ad claviculam, licet cariem
fuppofiti oflis comitem haberet. Nam licet non negaverim,.
taies tumores etiam ia fcorbuto polfe prodiicij,, confiât tameiîs
Hmu], ulcera talia fcorbutica, poft tumores fenfim volumine au-
élos amp; tandem apenos, longe alia raanifeftare phoenomena,
quam quae hic obfervata fuerunt, ulcera enim talia non auhnz
materiam tenuem albicantem, fed, materiam fanguinolentam,
imo ipfe fanguis grumofus talibus in ulceribus ad fingulam eol
rum ddigationem reperitur; quEeque ex ulceribus fcorbuticis ta-
lemgrumofum non continent fanguinem, fed materiam tenuem
ichorofam foetentem évacuant, fecundum omnium prafticorum
teftimonia difficillimse curationis funt, amp; vix ad cicatricemper-
due! poflunt. Magna igitur inter tumores ulceraque fcorbuti-
ca, ac ilia, qu^ in noftra aegra obfervata fuerunt, intercedit
differentia.
Tandm adhuc in cenfum vocanda funt ulcera ilia, fuperio-
rem capitis partem occupantia, qu® longe lateque fe foper cal-
variam extendebanc, cum foetentiflimse rodentis faniei effluxu
pericranii deftruaione amp; carie oflium cranii fuppofitorum nota!
bili. Haec fane, licet primo aspeélu gravifîimum argumentum
pro acrimoniae fcorbutica pr^rentiafuppeditare videantur, révé-
ra tarnen potius, fi rem accuratius perpcndimus, contra illam
teftari videntur. Verum quidem eft amp; ab omnibus pra^icis ag.
mtum, frequentiflime in fcorbuto inveterato oboriri ulcera
fnbsp;malimoris, ut ipfi jam afleruimus; verum eft\'
îrequentiffîiïie in proveélo hoc maloofi:» caris affid lt;S£ defiruil
-ocr page 39-DISSERTATIO MEDICO-CHîRURGICA.
fed verum fimul efl:, illud non contingere, falcem tantamoffium
üragem , quanta noflro in cafu produfta fuit, non producî,
nifi pofiquam malum fcorbuticum {am altas radices egerit, amp;
omnem huraorum maflam fua feptica vi peffirae infecerit, fed
an credendum , degeneration em illam humorum fcorbuticam ad
tantum gradum fuifle eveftam, absque quod ulla notabiliora
preefentise fuse indicia, praeter memorata,exhibuiffet, dum fere
femper, etiam gradu muJto minore praefens, fecundum Certa
prafticorum obfervata, quam plurima alia phoenomena confpi-
cienda funt? Certe,\'aut fallor vehementer, aut quisque, ad haec
probe attentus, acrimoniam fcorbuticam hic non culpandara
efife, mecum facile aghoscet.
Neque, quod a frequentius in segra noflira redeunte Eryfipela-
te argumentum repeti poflec, multum ftringit, licet enim in
fcorbuto cicius vel tardius recurrens Eryfipelas quidem nonnun-
quam obfervetur, non tamen illud adeo confuetum aut familiare
in hoc morbo phoenomenon eil, ut ex ipfius prœfentia vel ab-
fentia proacrimonia fcorbutica vel contra eamdem concludi pos-
fit, ficque pathognomicum huius morbi fignum conftituac. E con-
trario multoties fcorbuto infefiantur, etiam graviore, bene
multi, absque quod unquam in illis producatur Eryfipelas, amp;
muliis aliis in hominibus Eryfipelas obfervatur, in quibus nulla
sHa labis fcorbuticae figna femanifefiant.
E ■nbsp;XIX,
33
5. X I X.
Si tandem phoenomena, quae in fenfim increscente acri-
monia fcorbutica fefe obferunt, attente perpendimus, flatim ap-
pareblt, quamplurima occurrere , quorum ne vefligia quidem
per omnem morbi decurfum obfervata fuerunt, nonnulla fu-
pra jam recenfuimus, plura adhuc memoranda fuperfunt. Ni-
hil enim frequentius eft obfervatu in modice tantum provefta
acrimonia fcorbutica, quam quod in variis corporis partibus
confpiciantnr maculae majores minoresque rubrae, coerulese,
iividae, virides, ita quidem ut leviflima contufio, imo rudior
tantum partis atta^us fufficiat ad maculas tales producendas,
amp; quo magis malum confirmatum fit, eo majores amp; frequen-
tiores confpiciuntur. Nihil frequentius, quam quod oris par-
tes internae, gingiva, lingua amp; palatum intumescant, ulceri-
bus obfideantur, vel ad ievifllmiimattaflamfanguinemfundant,
quod dentes vacillent, carie afEciantur, amp; fuis ex alveolis ex-
ddant, quod amp; intolerabili foetore oris halitus infeétus fit. Ni-
hil frequentius, in confirmato faltem^ fcorbuto, quam quod ex
variis corporis partibus externis, jeque ac internis, notabiles fce-
piusque redeuntes haemorrhagise producantur. Nihil autem ho-
rum omnium in eegra noftra obfervatiim fuit 5 attamen nemo fa-
cile negaverit, acrimoniam fcorbuticam , fi illam hoc in cafu
locum habuifife cenfet, cum maxime proveftam amp; confir-
matam fuifpg^ qyj^ tantam oiîium cranii amp; mollium fuper
impofiîarum partium deftruaionem produxit. Nonne igitur
;nbsp;ex-
J
■ r /
extra omnem rationera efl:, ftatuere velle, œgram noflram
fcorbuto laborafl^e, licet omnia fere, faltem praecipua, quae
morbum hunc conflanter comitari folent, phoenomena in segra
noflra nunquam comparuerint.
Omnia igitur fupra memorata, nifl me omnia fallant, abuo-
de teflantur, virus fcorbuticum in hoc cafu non efle habendum
pro caufa efficiente diverforum, eorumque graviffimorum,
fymptomatuni, quae in ssgra noflra locum habuerunt.
Multo adhuc minore cum veriflmilitudine virus fcbrophulo-
fum in auxilium vocabitur ad ^expHcanda, quae in segra noflra
fe manifeflarunt, phoenomena ; quicumque enim conflderat,
quae in hoc malo occurrunt, fymptomata, eaque comparatcum
illis, qu£e in noftro cafu locum habuerunt, facile perfpiciet,
infigne hic intercedere discrimen , amp; quidem tantum,ut vixui-
la convenientia inter viri fchrophuloß amp; nofliri cafus phoenome«
na locum habeac. Non opus igitur erit multis illud demon-
fl:rare rationibus, vel anxia fympîomatum collatione, afferti
veritatem confirmare.
E a
C A\'
-ocr page 42-De veroßmilihus Morhi caufis^ Indole^
amp; Symptomatum explicatione.
inutn igitur ex dl£lis in Capite praecedente adroodum verifi-
mile fit, virus venereum, fcorbudcum amp; fcbrophulofum
non agnoscendum effe pro caufa atrocis morbi amp; fymptomaturn
vehementium, quae in segra noftra locum habuerunt, optandam
fane effet, ut, poftquam quid non fit morbus oftendimus, fi-
muî veram morbi naturam indicare amp; quid gravibus adeo affec-
tipnibus anfam dederit, dilucide plenaque cum certitudine de-
monftrare poffemus ; fed hoc opus hic labor eft. Multas enim
in ponderandis amp; conferendis, quaeadfuerunt, fymptomaiibus
offendimus difficukates , quas animum fsepius fuspenfum tenue-
runt, feceruntque, ut anxie in naturam morbi inquifiverimus, amp;
poft pluries repetitum examen vix adhuc mentem noftram ape-
rire aufi fuerimus. Non exfpeaetis igitur L. B. atrocis hujus
roorbi naturam tanta cum evidentiaexpofitam, ut nullum luper-
manfurum fatdubium, neque plenariam amp; omnibus numerisab-
folutam
-ocr page 43-folutam phoenomenorum in cafu noftro fibi fiiccedentium expli-
cationem , etenim ad hoc prseftandum roe prorfijs imparem fen-
tio, contentus, fi modo verifimile quid in tanta caligine pro-
ferre potuerim.
Ab ovo, ut ajunt, rem ordlamur amp; videamus, utrum ne
ipfius segraî nofirs conflitutionis, attenta conteroplatio facem
aîiquomodo praeferre poflic in inveftiganda nattira morbi amp; dis-
cutiendis tenebris, quas hic oiFendimus.
Si ad ea,qu3e i. Cap. I. relata funt, attendimus, apparet,
mulierem nofi:ram a teneris fanam non tantum vixifi~e, fed ha-
bitum infuper corporis ipfius, folico fuifi^e robuftiorem, carnes
hinc magis firmas amp; vafa rigidiora influentibus humoribus
aliquomodo refl:itifle, eosque diflScilius transmififle, fanguinera
hinc ipfi quoque juflo fui/Te denfiorem, amp; idcirco ad viraginum
clafiem mulierem noflram pertinere. Veritatem huius afierti
inter alia quoque docet color ille profunde ruber amp; conftans,
quo, non tantum eo temporis, fed nunc iterum, poftquam vi-
res ipü redierunt, facies ipfius tio£la eft, indicio manifefto,
aliqualem fanguinis infar6lum in vafis minoribus locum habere.
Haud parum quoque ad confirmandam hanc conftitutionem non
tantum, verum ad augendum corporis robur conirlbuit vitaan-
teafta, non enim vitara egit fedentariam, fed lahoriofam, amp;
quidem rufticis laboribus, durioribus paulo, corpus exercuit,
non mirum igitur cum setate robur illud increviflTe.
Esnbsp;§.111.
-ocr page 44-§. III.
In hac autem conftitutione eft, quod prima rudiraenta omni-
quae poftea ipfi fiipervenerunt, afi\'eftionum morbofarum
quserere debemus. Procul enim abeft, talem conftitutionem
plerisque foeminis eflfe naturalem, ßc evacuationibus, quse in
ipfis periodice fieri debent, accoramodatam, é contrario illara
furamum impedimentum adferre amp; obftaculum ponere huic eva-
cuationi, amp; non tantum huic, verum amp; aliis evacuationibus,
tft, quod paucis demonftrare animus eft.
Ut commoda, amp; talis, qualis requiritur, fiat fanguinis men-
flrui evacuatio, necefi^e omnino eft, fyfthema vaforum uterino-
rum tali modo comparatum efigt; , ut abundans amp; fenfim copia
audlus fanguis requifita facilitate vafa illa intrare , in iis col-
Jigi amp; accumulari po flit, ita ut particularis ibidem producatur
plethora, quae fenfim increscens vafa illa tantum extendit amp;
dilatât, ut tandem fines eorum aperiantur amp; fanguis intra ca-
vitatem uteri depluat. Modica igitur tantum per vafa illa re-
fiftentia influentibus humoribus offerri debet, ut fanguinis illa
colleélio fieri poffit, fi enim nimis refiftant illa vafa amp; per afflu-
entem fanquinem vix vel parum tantum dilatabilia fint, nulla
vel vix ulla faltem fanguinis accumulatio ibidem fieri poterit, amp;
quia
um
quia fimul tum fubprimitur abundantis illius fanguinis evacuatio,
fenfim univerfi corporis plethoranascitur,quum veroreliqaa cor-
poris vafa fimilem fanguini refiftentiam ofFerunt amp; difficilius ex-
tenfionem patiantur, hinc fanguis ille continua vaforum a£lione
amp; propria refifl:entia valde compingitur, amp; denfior fenfim fit:
itiinora autem vascula denfiore illo fanguine itainfarciuntur, uc
in illis velfi:agnet, vel tardiffimefaltem moveatur, amp;, quia mi-
nora vafa ita infaréla minima adjacentia comprimant, hinc te-
nuiorum humorum tranfitus per minima vafa quoque difBcilior
redditur.
Tali vero in corpore, in quo tanta folidorum in fluida a£lio,
fluidorumque iu folida reaélio habetur, ipfa circulationis vi amp;
potentia humores fenfim ad corruptelam amp; acrimoniam contra-
hendam disponuntur, praefertim fi inutiiium in fanguine produ-
élorum humorum fecretio óc excretio aliquomodo impediatur.
Sed vidimus f. 4. tenuiorum humorum tranfitum per vafa mi-
nima,a paulo majoribusinfar£lis comprefla, difliciliorem\'reddi,
ïenuiores \'autem illi humores funt, qui inutiles imo nocivas amp;
acres particulas prascipue continent, amp; idcirco ob impeditara
aliquomodo evacuationem illam neceflario acrium particularum
in corpore congeftio amp; accumulatio fit, eaque fenfim increscit.
Sed prœterea quia quoque in vafis minoribus humores fl:agnant,
vel tardius faltem moventur, hinc illi quoque a naturali fua in-
dole
40 DISSERTATIO MEDICO.CHîRURCrCA.
dole dégénérant, amp; aliqaaîera acrimoniam contrahunt. Tots
hinc humorum mafTa fenlim per utramque indicatam caufam
acrimoniainficicur, amp; vera tandem producitur Cachexia. Quum
vero utraque hsec caufa in cegra nofira locum habuerit, uti fatis
evidencer patet, amp; ex colore profunde rubro confiante, quo
fades ipfius aliaeque partes tinélag erant, amp; ex parciore per-
fpiratione, quse motu animali, rotabiliter licet auélo, rariîTime
fenfibilîs reddebatur, nonne verifimile eft, degenerationem il-
1am humorum, illamque acrimoniam tandem tantopere au6lam
fui/Te, ut prsediéla, graviffima licet, quae in cBgra noftra fuc-
ctfiu temporis nata fuerunt, produeere potuerintmala, Sane
hac in re nullam prorfus video comradidlionem, neque fidelibus
\' prafticorum obfervat is difla quoque repugnant, Quoties enim
non in fanifilmis, ad adfpeélum externum, hominibus , ex fola
in eorum humoribus nata acrimonia , ulcera, offis cariemcoroi«
tern habentia, amp; dißicillime curanda, producuntur; Qaotics
non rebelüa cutis mal ij erofiones, herpetes ,eicoriatione3,
firoiliaqueex fimiü caufa orta in laeta ca^terum fanitate fruentibus
hominibus obfervantur; Quoties non ex inhibita perspiratione
quaevis morborum genera in iisdemprodu6lacernuotur j Sane,
fi obfervationibus di6la haec confirmare vellem, integrum vo-
lumen facile confcribere poflem. Haec autem cuivis, qui pa-
rum tantum in praäiccrum fcripiis verfatus eft, abtinde cog-
nita funt.
Videtur igitur fomes praedpuus hujus mali quasrendus in fpon-
tanea quadam humorum degeneratione, amp;acrimonia, per mo-
do diólas cauiTas lente produäis. Non autem definio, cujusnam
pra2-
-ocr page 47-prmfe naturae fuerit illa degeneratie, neqae illud facile definiri
poterit, tam parum enim naturam variarum fanguinis degene-
rationum in vivo corpore cognoscimus, amp; quaenam mutatio ip-
fius particulis confli tuen tibus earumve proportion! aut combi-
nationis modo induci debeat, ad hanc vel illam acrimoniae fpeciera
producendam, ut potius nihil hic definiendum efie cenfeam ,
fulBcit ex efïe£libus deraonfl:rafl!e, illam non pertinere ad illas
acrimonias Ipecies, de quibus in capite prseceden te vidimus.
Ia£iis jam his fundamentis, non omni, ni fallor, foliditate
defi;itutis, ad examen fymptomatum, quae segra nofira perpes-
ia fuit, transeamus, amp; videamus, utrumne illa ex di£lis caufîs
yeriûmiliter explicari poffint,
Primum igitur, quod in cafu nofi:rofefe offert, morbofum
fymptoma efl dolor vehemens, maximam dextri brachii partem
occupans, per longum tempus ibidem fixus manens, atque tan-
tam tandem offi fragilitatem inducens, ut os humeri inde levis-
fima de caufa fuerit diffraélum. Dolor autem hic, etfi gggram
ex improvifo quidem invaferit, de die in diem tamen fenfim
vehementia increvit. Haec dura confidero, fimulque ad tem-
pus, quo dolor hic segram invafit, respicio, qnemadmodum amp;
Fnbsp;ad
F \'\'
ad Jocuîïi, ubi illad accident, amp; tandem ad opus, quo eo^
temporis accupabatur, mihi veriiimile videtur , pjimara
huius doloris caufam in penitus fubprelTa perfpiratione amp;
metaftafî materise perfpirationis verfus brachium effe qu^i
rendam. foeminam enim haric, etfi quidem numquam large
perfpiraret, neque propter morbofam conftitutionem, uti vidi,
mus , copiofe perfpirare poiTet, legendis folani efculenti tube-
ribus occupatam foiito plus tamên , laboris vi amp; eScacia, per-
fpirafle , corpusque escalefaaum habuifie, valde verifimile
eft; fi jam confideramus, tempeftatem fuifie frigidam humi-
damque forfan, erat enim verfus finem anni, facile evenirepo-
tuit, ut, dum excalefaftum corpus aëri huic expofuerit, aeris,.
qu^ aliquancum hoc modo evacuabatur,materia per vafa,fri-
goris vi conftriaa, fiuere prorfus cefiaverit, eaqae materia fi.
tnul ad brachium tranflata fuerit ; atque illud eo verifimilius-
eft, quum rure degens, fub dio amp; in campis, aèreperflatis,
iegendis diäis tüberlbus occupabatur.
Primam igitur doloris originem ab inhibita perfpiratione amp;
hanc infequente materia perfpirabilis aeris metaftafi ad brachi.
um derivandam eife, mihi valde verifimile eft, quum vero do-
lor hic produausftimulo fuo, acres in fanguinenidulantes, fed
hadlenus non ita evolutas particuias verfus locum dolorofum al-
liceret, aliter evem\'re non potuit, quin fenfim propter cumula-
îam ibidem materiam morbofam, dolor increscere debuerir,
^^quia aeris illa materia etiam vafa perioftii os nutrientia occo-
Föat. infuper hoc contigit, ut fenfim de offis nutrimento
mém locx magis magisgue detraaum ^ fuerit, imo quo-
gye
-ocr page 49-que ipfa i!!a materies nutriens per acres inhérentes particulas
plus minus dilToluta, debitum, ad offis foliditatem confervan-
dam, gluten ipfi fuppeditare non potuerit, fi non ipfum illud
gluten, terreftribus offis particulis interpofitum, quoque des-
truxerit, ficque hoc modo tandem offis robori tantam vim ialt;»
tulerit, ut illud fragiîiffimum fafilam, leviffimade caufa demum
fuerit difFra£lum. Talem enim glutinis attenuâtionem quoque
demonflrare videtur altera ejusdem hujus offis, eodem loco,
leviore de caufa, fraflura, hsec enim evidenter docet, fa6lam
offi um extremorum confolidationem tantum fuifle imperfeîtam
amp; ita comparatam, ut levilTima de (caufa iterum fol vi poflfet,
qnod coeterum non contingit, fi callusrequificam poffideatcon-
fifl:entiam, tum enim facilius os alio loco, quam ubi antea frac-
tum amp; confolidatum fuerit, diffringeretur.
Quas 1 brachii dolorem in fecuta fuerunt morbofa fymptomata,
quaeque aegram dein vehementius afi^ecerunt, amp;aliquoties redie-
runt, imo quovis menfe haólenus aegram, licet minore tamen
gradu, excruciant, funt cephalalgia amp; eryfipelas, magnam
faciei capitis amp; colli partem occupans, poftquam menfes ipfifue-
rant fuppreffi. Haec fane fymptomata fatis verifimiliter confir-
mare videntur ea, quas antea diximus de fenfim nata humorum
degeneratione amp; acrimonia, ob imminutam humorum acrium à
mafia fanguinea feparationem, imo videtur haud^ie ex obor-
tis his morbofis fymptomatibus conftare, natmam, dum per
folitas perfpirationis Sc forfitan quopue urinee vias fe liberare
non potuerit a retentis ilîis acribus particulis, quemadmoduni
iliud ad fanitatem confervandem omnino necetfeerat, m auxi-
Jium vocafTe aliam corporis evacuationem, menfiuranempefiux-
um, uc fic, una cum abundante illo fanguine evacuato, fe H-
beraret pro parte ab acribus illis retends hunioribus, amp; inde
forfan darivare debemus, quod, praeter prsegrefilim brachii do-
lorem, haélenus fana vixerit; quandiu enim menfes juilo tem-
pore, licetimminuta copia, fluxerint, tamdiu a morbofisfymp-
tomatibus libera manfit; fl:atim autem ac hiec evacuatio penitus
fuerit fupprefla, amp; proin fimul impedita acrium illorum huma-
rum excretio , vehemens illa Cephalalgia amp; graviffimum Ery-
lipelas caput infeftarunt j redeunte autem iterum, poft quinquö
menfium fubpreflionem, menftrua purgatione, hsec fumptoma-
ta prorfus cefiarunt. Subprefljs pofliea iterum menfibus ante
quinque annos, amp; per quatur annos confianter fubpreffis ma-
nentibus, eadem fupra dicla Cephalalgia amp; Eryfipelas redie*
runt quovis menfe; neque mirandum, eadem hasc phenomena ,
etfi jam per annum iterum referata fuerint menfl:rua, adhuc
minore licet grad u fupereflfe; per quatuor enim annorum fpati-
um conftanter fuprefli dum fuerunt menfes. Natura, huicmor-
bofe itietafi:afi afliieta, illam ad minimam, quam offendit fan-
guis menflruus, refifl:entiam, flatim iterum molitur, amp;, nifi
infeqüeretur menllrui fanguinis evacuatio, procul dubio quoque
haec fymptomata eadem, qua antea, vehementia fœvirent.
DISSERTATIO MEDÏCO ; CHIRURGICA;
g. IX,
Supervenit quoque sgrs noftra eo, quo menfes prima vice
fuppreffi fuerunt, tempore tumor ad fuperiora thoracis ; tumor
hic magnitudine licet notabilis, non tamen valde doîorofus, amp;
verifimiliter produ6lus fuit a metaftafi vel depofitione materise
morbofae in humoribus niduîancis, non tamen valde acris ; tu-
mor enim ille haud magnum dolorem produxit amp; quoque faci-
le, quum fponte prius apertus effet, ad curam fuit perdufilus;
quarto enim pofl; ipfius aperturam die jam claufus erat. Quod
vero tumor hic eamdem prorfus agnosceret caufam, quam modo
dictum Eryfipelas amp; Cephalalgia, ex eo manifeftum efl, quum
quovis menfe, uti praediäa mala, fuppreflfis exiftentibus menfi-
bus, redierit, disruptus fuerit, amp; intra paucos dies iterum fa-
natusjfuum igitur contribuât una cum Eryfipelate^ad evacuan-
dam morbofam materiem, in humoribus nidulantem, amp; prop-
ter fupprefla mcnflrua, cum quibus antea e corpore effluebat,
nunc fe evacusre non valentem; Itaque tumor hic seque faluta-
ra natura conamen ad graviora mala avertenda, quam mor-
hus, dici potefl:,
Ejusdem quoque indolis cenfendus efl: tumor ille, qui brevi
poft fron tem aîgrae occupavit, hic enim seque parum doloro-
fus, amp; volumine adhuc minus extenfus, quam prsecedens, poft
fa£lam aperturam quoque ad curam perduftus fuit. Verum eft ,
quod poftea iterum fponte fuerit disruptus, neque dein claufus,
amp; hinc materies, quaî per apertum ilium turaorem, in ulcus
jam converfum, evacuabatur, feufim videtur acrior facla fii-
îfTe ob pedetentim auélam humorum acrimoniam. Hoc enim
manifefte docent, quae hunc tumorem brevi infecuta fuerunt,
fymptomata , diriffima nempe Cephalalgia, Eegram no6le dieque
excrucians, amp; non tantum hoc, verum jam fenfim magis mai
gîsque corrupti amp; acres faéii humores, magis quoque evoluti
amp; mobiles redditi, tristifllmam prorfus fcaenam ludere coepe-
runt, atque per metaftafin, vel potius forfan per colleélionem,
in varias calvaris partes externas fenfim depofiti, terribiles amp;
perpetuos in partibus illis dolores non tantum, fed erofiones
amp; ulcera valde dolorofa ibidem caufati fuerunt. Neque molles
modo partes acris hsec materia erofit, verum, defirufto peric»
ranio, ipfam\'ofi\'eam cranii partem infeftavit, gluten ipfius non
tantum his illisque Jo cis defiruxit, verum ipfum oleum ipfius
medulläre infecit, ad corruptelam dispofuit, imo veram ofiis
cariem produxit, Hoe enim docet manifefte ipfa ilia materia,
per ulcera cariofa evacuata, purulents quidem aliquomodo, fed
Valde putrida, acris amp; foetentiffima fimul.
Qui vero cum maxime confirmare videtur fuperius dißa de
fenfim audia humorum degenerationeamp;acrimonia, efl; ipfe £8gr«e
ï?abitus. Eo enim temporis, quo graviahsec fymptomata patie-
batur, cacheélicaerat, debilis, emaciata, amp; febre lentaheai-
.ca Jaborabat. Neque hoc multum mirandnm, nata enim per
fu-
-ocr page 53-fuperius dîâas caufas in humoribus acrimonia, neceflario ilia
fenfim increscere amp; augeri debuir, quamdiu ipfe caufe produ-
centes non tollerentur, quo plus enim acrium particularum ob
impeditam vel imminutam faltem perfpirationem, fanguini per-
miscebatur , eo majorem fenfim acrimoniam contrahere debe-
bat, quo diutius fl:agnabant, vel lentius faltem in minoribus va-
fis movebantur humores, eo plus a naturali fua indole degene*
rare debuerunt, amp; adhuc magis, dum menflruis faepius fuppres-
fis, etiam per hanc viara evacuatio illaium acrium particularum-
prorfus impediebatur.
Ipfe ille tumor, qui eo temporis quoque natus fuit ad clavi-
culam, \'majorem nunc humorum aaimoniam adefl!e declarat,
inam, licet quidem materia evacuata alba inodora videretur,
revera tamen majorem habuit acrimoniam , quam ilia, quse in
prècedentibus tumoribusconrinebatur, fuppofita enim clavicula^
fuo periofl:io privata confpiciebatur, amp;ipfaofl!is esfoliatio fieri*
debuit, ancequam ulcus ad fanationem perduci poflet.
Sic jam phoenomenornm , quse in œgra noftra locum habuequot;»
Hint, verifimilem, amp; ex artis principiis , ni fallor, defumtara,
dedimus explicationem ; fuperfunt tamen nonnnlla, quse admi-
rarimagis , quam e34veritate|esplicarevalemus. Inter ilia fanelhoc\'
occurrit, quod ^ licet ^gra ante gîaviditatem j menftruis fuppres-
ßs^,
-ocr page 54-fjs, gravisfima Cephalalgia amp; vehemente Eryfipelate quovis menfe
iaboraverit, eadem gravida fafta, per omne [graviditatis tempus
nullum horum fymptomatum pafià fueritabsque tamen quod
ante initium graviditatis humorum acrimonia, quae caufa horum
fymptomatum fuie, curata fuerit. Verum efl, tumorem pro.
duflum fuifie ad frontem, in quo certe aliqua morbofs mate-
ria colleQio fafta fuit, fed tamen hic tumor non fufficiens erat
omnem colligendo morbofam materiam. Qua ratione igitur
graviditas effeélus acrium humorum infringere aliquomodo,eos-
que inertes quafi reddere potuerit, non efl:, quod absque fiflis
hypothefibus facile explicari pofle mihi videtur. Scio equidem,
fimilem graviditatis efFe6lum non prorfus infolitum, quin fre-
quentem potius obfervari in cacheClicarum corporibus gt; fed inde
ipfius phoenomeni explication! non plus lucis afFunditur,
Alterum, non minus mirandum , phoenomenon efi:, quod,
poftquam acris illa materia tantam partium mollium durarumque
calvarias deftruÄionem produxerac, brevi tarnen fatis temporis
fpatio, nova quafi galea oflea reproduaa fuerit, quee paucis
tantum locis exceptis, requifitam habet foliditatem. Sane a
priore vix ulla cum verifimilitudine esfpeélare potuiflemus, in
humoribüs adeo degeneratis tantum fuperfore de natura concres-
cibili, quantum in liquoribus, ad callum generandum,requira-
tur, amp; eo minus, quum acres continuo alluentes humores vim
illam concrefcibilem feptica fua vi adhuc magis deftruere debere
viderentur; Et tarnen, non obftantehoc, folidum osformatum
fuit, ijjjj^j attribuendum diverfis adhibitis Reroediis; an
bsßi^na Natura hicpraeftitit talia, quae mentis aciem fugiunt,
captumque fuperant noflrum? Sane hic potius üupendum phoe-
lîomenon admirari, quam ipfius explicationem fufcipere volo.
Minus autem mirandum nobis videtur, foerainam hanc hodie
modica fanitate frui, hoc enim prsecipue mihi attribuendum vi-
detur reguîariter jam fluentibus menfiruis, quemadmodum amp;
au£lae quovis menfe evacuation! per loca cranii hactenusaperta,
per illa enim , tamquam per totidem emiflaria, natura de tem-
pore in tempus evacuac materiam morbofam, in humoribus la-
titantem, amp; hinc nullus dubito, quin, fi evacuationes illae
prorfus fupprimerentur, nova qusevis gravia fymptomata pro«
ducerentur, quemadmodum phoenomena , menfiruam purgatio-
nem reguîariter antecedentia, manifefi:o indicare videntur.
Hic finem imponere poflem diflertationi, verum uno altert)-
que verbo adhuc monere debeo, œgrae noflrae conftitutionem
per prœgreflbs^morbos ita mutatam efie, ita fenfilem amp; irrita-
bilem redditam, ut ab ufu remediorum, caeterum innocuorum,
vehementer afîiciatur. Ita enim expertos fuit Do6l. VOLTE-
LEN, quum œgrae nofirse radicem Rubise Tindlorum amp; dein
iEchiopem mineralem propinafiet, prius enim remediumdiram
Cephalalgiam, Dolores ofteocopos, amp; infignem Diarrhasara
produxit, pofterius vero Diarrhseam amp; gravem uteri Haemorrha-
giam caufatum fuit.
G
In tabules figura prima cernitur âelineatum caput; nojîres œgrts, amp;
pracipue in confpeBum venitea calvariœ pars, quee dejîruàionem adeo
mtabilem, qualem deferipfmus , paffa efl, fed quœ poji peraBam
curam ita fefe confpsclui ncfiro offert, ut bk deliniata exhibetur,
Omnis enim ea pars,, quœ capillis non obfeffa confpicitur, offea fua ga-
lea privât a fuit, atque ejus in kcmn novafubjîantia offeareproduSta
fuit, ea tamen excepta plaga, qucs delineata cernitur magis nigra
ohlonga amp; margine ifmquali circumfcripta, in parte laterali dextra
cranîi-, ea enim plaga adhuc aperta efi, B digitîs alîquomoda întm-
Ad anteriorem ftnferiorhn amp; mediam dextram cranîi partem pauk
fupra radîcem nafi confpkîtur fovea magis nigra , atque illa locus ejî
aperturis finus frontalis dextrî, infini/iro vero latere locus illefuper-
induSta cute claufus eft.
In figura fecunda delineantur frufta offea, illi prlt;scife craniî regî-
m fuper impofita, a qua feparata fuerant, B quidem bina conjpid-
untur frufta, unum dexîrum maf us , alteram minus fmistrum, a-
trumque valde anguhfum, inaequale, erofum , ficuîi offa ipfa fe
confpicienda prœbenî. Magnitudo horum fruftorum quoque proportion
mlit eft magniîudim cahari^ imminutts.
■ -J/tmrcr a?nbsp;.
-ocr page 58-hfipragnationsm in ovarîo fieri magnam balet verofmilitudin^m,,
Foetus in utero Itquore Arrtnii nutritur,
III.
■Foetum jam in uîero Vêl in vagina refpirare pojfe nego.
Jmaginationis maternlt;s vis in foetum perexigua, ß uUa, eß,
Quomodo nervorum aBio peragatur yprorfus ignoramus.
Signum, quod a natcmtihus vel fuhfidentihus pulmonihus defumittif
pro morte foetus pofi vel ante partum ,plenam non habet certitude
nem.
Nulla pars organka deßru^ia velfublatü me rmßitüh
Hydrophobia efi morbus nervorum.
Qui variolarum infitioni ß opponunt, male humano generi mfuhrs
videntur.
Q î
-ocr page 59-Subprejjis menjïruis V. S. non tantum in pede, mrum haud rars
in brachio inftituendam e£e cenfeo.
V, S. inpleuritide inhrachio oppojïto infiiiutapraferenda videturilJl^
qua in lateris affeSii brachio inftituitur.
XII.
Sepultura mortuorum in templis vel in coemeteriii^ intra urbem fi-
tis, pluf damni adfert} g^um vulgo quidm creditur.
OP DE GENEES EN HEELKUNDIGE
verhandeling
V A N 3gt; E N
\'WEL EDELEN HEER
V.
AN SotiNGEN, t7iens lier, befaamd aan \'t Zeeuwfche flrand,
Der Belgen glorie zong , en elk hield opgetogen r
Doet hier Geneeskunst hulde, en wordt door\'tloflyksepoogenj
Een dubbeld Gunstgefchenk, voor\'t waarde Vaderland.
Dees toeleg beige U niet, gewyde Zanggodinnen :
Gewis, gy waart alleen zyn liefde en aandacht waard\'5 ^
Maar \'tMenfchdom nut te zyn, is de eerfte roem op aard^
Hy moest deez\' eergalm by uwe lauwren winnen.
A/.N MYNEN VRIEND,
DEN WEL EDELEN HEERE
Op deszelfs uicweidinge
%
Over eene aanmerkijke Beenderlwaal, en derzelver mnder-
haarlyke genezinge, by opentlyken zlntmist verdedigt,
OP UTRECHTS UOGESCHOOL
:k Zie
s
caat Pandoras doos nog open ?
Zal zy eeuwig overlopen,
En de wonderlykfte knoopen
Van nieuw uitgedacht verdriet
Trenfchen, door ons leevens niet?
Bayerd, waar op Goden turen
Daar zy *t wuft Geval zien fluren,
Arm in orden, ryk in kuuren ,
Zeg my wat êr, in dit dal.
Van den menfch nog worden zal
\'k Zie de gouden zonnewagen
*t Nugter Jicht nooic herwaarts dragen,
Dan om, van verborgen plaagen.
Het millrooftig fchrik ver toog
Bloot te leggen voor ons oog.
Vrouw Natuur Wie zou niet vtezenl
Als gy zelf beulin wilt wezen.
Leden breken en genezen ;
ü vermakende, in de vonfl:
Van zo vreemd een pynigkonft?
■ »
m
Platoos eenheids-leerbeky vers f
Felle kwaêbeginfeldryvers l
Manichéen l zo gy uw fchryvers
Overwinning krayen deec,
\'t Waar niet zeldzaam, în dit leec.
Maar, ^e komt, van\'s hemelsboogeai
Met een moederiyk medogen,
Heradytfche traanen drogen?
Wie gieï olie op deez wond?
Wie flopt raoirea hier .den mond.?
*tls Minerf, Godin der fchoolen,
Die uit mynen donkre holen
Van Aardsleec, waar in wy dolen ,
Door vernuft, op redding rap,
Delft het goud der Wetenfchap.
\'k Oog
Ongehoorde plaagen ftrekken
Haar ten fakkel, om te ontdekken
Wat voor baat êr is te trekken,
Hoe wyd Acheron ook gaap\',
Uit de konft van Esculaap.
Is\'t niet groot, dat kleene Wormen,
Uit hun zwakheid, fterktens vormen.
Daar men Styx uit durft beftormen ?
Dat, op\'t fpoor, \'t welk Chiron drukt.
Men aan \'t graf zyn prooi ontrukt?
Des gehengt Algoedheit kommer.
Kwaal en ziekte zonder nommer;
Op dat Wysheid Ons belommer\';
Ons triumph behalen leer\',
\'t Menichdom tot onfterflyke eer.
/
\'k Oog dus vroI^k_9ii Uw ftappen,
Langs de p^ynelyke trappen,
Naar Galenos Wet^Rft^happen,.
^ 6 Myn fenis Adrïaao: :
Dat heet:\',t^ar de ftairen gaanI
Vriend, dat, heet Uw tyd heftedeal
Daar gy audTc in \'t Jcanipveld treden;
Gronden van een-kwaal ontleden,
Zelfs by gryzen onbekend ,
In üw^ vrqegfle ieevensient!
H
Stigc-.
Arend, die dus zonwaart fnelde.
Kom, flryk neder langs de Schelde!
Hier, hier flaan voor U te velde.
Bloemen, uit Apolloos tuin,
Toegezworen aan uw kruin.
Lyders, ftaak intulTchen\'c fteoen!
Daar \'C bilTchoppelyk Atlienen,
Voor VAN SOLINGEN nu heenen,
Tot zyn lof, den boezem looft.
En het krukkende Aardtyk tfooft!
Stigtfche Nytïifjes, tedre fchonen,
Zullen zorgen voor de kroonen.
Om Uur zegepraal te Ionen,
Brave telg van Podalier!
Doeh ik fpaar myn dichtlaurier.
Ik beipaur ze, met myn kragte»^
Om dien Staatziedag te wagten ,
Dat ü Pallas. Choor zal achten,
Als een Arrs, waar voor de dbor,,
Heen^n druipt, in Carons booti