QUOD
FJFENTE DEO O. M.
Ex AiiBoritate Magnifici Rectoris
L. M. Phü. amp; Med. Doft. Medicina, BataniceS;
Chemise amp; Phjfiologlse Profefl\'oris Ordinarii,
NEC NON
AmpUsfmi Senatus kcNDmiici confenfu, et
ISohiUsßma Facultatis juridicae decretOy
F R O GRADU D O C T O R A T U amp;
Summisque in UTROQUE JURE Honoribus, ac
Privilegiis rite ac legitime confequendis,
Examïnandum Erudïïls offert
CORNELIUS ADRIANUS van den HO\'NERT,.
eagä bat avus civis roterodamensïs.
Jd diem xiii. Septembr, mdcclxxx. IE L. g, amp;
traiecti ad RHENUM^
Ex offcïna ABRAHAMI VAN PADDENBURG^,
i^CADfîMlAfî TYFOGRAPIII, mbsclxxx^
^ -.fe.
, I
ff
li -^
À
i \'
NOBILISSÏMIS. ckavisbiuis,
\\ FIR IS
APUD SCHOONHOVIANOS MERCATORI
VIGILANTISSIMO.
J. U. D.
CIVITATIS ROTERODAMENSIS EXACTIONIS
AEDIUM ORDINARIAE QUAESTOR! PRIMA-
RIO:
FRATRIBUS SUIS;, PRIORI, SANGUINIS; PO-
STERIORI, AFFINITATIS VINCULO, JUN-
CTIS: OMNI FRATERNO AMORE IN PER-
PETUUM COLENDIS:
NEC NON
AMPLISSIMO. GENEROSISSIMO.
VIRO.nbsp;^
TOPARCHAE IN RIDDERKERK,
CIVITATIS ROTERODAMENSIS SENATOR!,
COGNATO SUO DILECTISSIMO, AD EXTRE-
MUM USQUE VITAE HALITUM VENERAN-
DO, PROSEQUENDO:
* 2nbsp;UT
-ocr page 4-UT ET
CLARISSIMO. CELEBERRIMO.
VIR O.
IN HAC ILLUSTRI ACADEMIA JURIS NATU.
RAE, GENTIUM, AC PUBLIC! ROMANQ-
GERMANICI ANTECESSORI ORDINARIO,
PROMOTORI AC PRAECEPTORI
PERPETUUM HONORANDO,
DE SE, STUDIISQUE SUIS OPTIME MERITO.,
Hasce Stuämum primUias:^,
omni, qua par eß, r ever en*
tia, amp; objequio
D. D. D.
€. A. VAN HONERT,.
AïrcToa.
xaais Regibus omnes Leges abrogatae erant, Popu,
Jusque Romanus incerto magis jure, ac confuetu.
li^MJ «^ine, quam per Legem latam ali coeperat: Ne hoe
diutiös fieret, tres Legati in Graeciam mitcebantur,qui inditas
Solonis Leges defcriberent, Graecarumque civitatum inftituta
mores, ac jura noscerent. X. 2. 3. D, ds O. I, Limus L
3. C, 31,
- Hisce Legatis, cum juris Graeci copiis, reverfis, creati funt
^nbsp;De-
-ocr page 6-Decemviri Legibus ferendis, omnes ê patribus, fummo amp; infi-
nito imperio praediti, qui Leges novas civitati fuae aptas fcrip*
ferunt, amp; in lo. labulis aereis promulgatas, in comitiis centu-
riatis pertulerunt. Duabus reliquis, quae deesfe dicebantur,
amp; ob quas Decemviri iterum creabantur, adjedlis, Leges De-
cemvirales, quibus tabulis 12. nomen eft, in aes incifae, in
publico propofitae funt: Livius l. 3. C. 57. Quarum prima
egit de in jus vocando, de qua, poftquam aliquid de in jus vc-
catione univerfe dixerimus, plura videbimus.
Siquis aaionem inftituere, \'ëc id, quod fibi debetur, in Ju-
dicio perfequi velit , adverfarium fuum in jus vocare necefle ha-
bet; fumma enim nititur aequitate in jus vocatio, ne :quis in-
auditus condemnari, ac defenfione, quae naturalis eft, privari
poflît : Foet ad pand» L. 2. t. 4. i. Vïnnius adnbsp;ds
poen. tem. Ut. Imo Deum O. M. primo magnoque illo judi-
cio reos Adamum, amp; Evam, (ut ita dicam,} in jus vocasfe vi-
demus: Quamvis enim huic fummo judici, cui omnia nota
funt, rei cognitione, amp; criminis inquifitione minime opus
cflèt, illos tamen inauditos condemnare noluit. Gen^/. 3. vs.
g.fqq.
Romani etiam nunquam eum, qui jus fuum, vel id, quod fibi
deberi putaret, in judicio perfequi vellet, audiri, vel de eoj»
quid ftatui prius permiferunt, quam adverfarius in jus voca-
tus, ideoque reo fe defendendi occafio data effet; DIgnum ita«
que praeceptum , quod omnibus tribunalibus infcribatur, audi
Éf aluram partem, quomodo enim judex, reo inaudito, de
caufa reäe cognoscere, juflamque fententiam ferre poterit?
Conf. A£l:a Apoll. C. 25. g. i(5.
Hunc autem aélum omnium adlionum inflituendarum princi-
pii, amp; judicii, latius fcilicet accept!, primam partem atque fun-
damentum efle apparet. Fid. Finn, ad uit, de poen. tem. lit.
r
I ï L
In jus vocare, ait Paulus L, 1, D. de.in jus voc. efle juris
experiundi caufa vocare, Juflinianus vero §. uit. inß. de poen,
tem, lit. in jus vocare efle ad eum vocare, qui jusdiflurusefl:
Nifi addatur, quod ordinario fubintelligendum eft, utraquede-
finitio vitiofa effe videtur: Imperator enim omittit finem, car
quis vocetur ad eum, qui jus diélurus elt, fine quo in jus vo-
cationis nullus csfet efïedlus, juris nempe experiundi caufa;
Paulus autem folum injus vocationis finem tradit,\' omittit vero,
ad quem fieri debet.
PlenifTimam habebimus definitionem, fi has duas defioitiones
conjungamus, ac, quod abeft, viciffim addamus: fcilicet in
jus vocare nihil aliud eft, quam juris experiundi caufa vocare
ad eum, qui jus difturus eft.
Omnes juris fignificationes, quae in jure noftro variae funt,
L. II. L. 12. D. de jufi. S jur, L. lo. D. fi ferv, vind. §. 5.
inß, de Reb. Corp, amp; incorp. hic enumerate ratio inftituti non pa-
A 2nbsp;titur;
-ocr page 8-titur ; nemini enim, qui noftram jurisprudentiam falutavie,
ignotae funt : notafle fufBciat, jus heic loci non folum lo-
cum, ubi Praetor jus dicit falva imperii fui majeftate, fed amp;
in genere fjgnificare, ubi juris dicendi vel judicandi gratia con-
fiftit L, 4. § I. D. de interr. in jur. fac. Unde apparet in
jus vocare idem efle, atque ad Praetorem vocare, uti heic loci
fic fignificat ; ficuti enim hoc fenfu jus differt â judicio, id eft,
loco, in quo Judex Pedaneus cognoscebat, L. 15, D. rem.
rat. bah. ita ad Judicem Pedaneum vel arbitrum non fiebat vo-
catio, fed citatio, uti poftea apparebit. Jrg. L. 3.5. i. Zgt;.
nequis eum^ qui Sc. 6? Leg. 2 . D. ft quis in jus voc. non iv.
IV.
Locus autem, in quo Praetor jus dicebat, erat duplex, aut
fuperior, aut planus: Per fuperiorem intelligitur tribunal, qui
locus ab Oratorum Principe etiam fijperior appellatur L. 3. ad
fam. Ep. 8. tribunal autem fecundum Fitruvium Architect. JL. 5.
C. I. erat locus amplifllmus amp; fpeélsbilis in comicio fere he-
micycli forma introrfum curvatus, in quo in fella curuli Prae-
fidens Praetor, hafta pofita, caufas cognoscebat : tale tri-
bunal non erat\'proprium omnibus, fed folis majoribusmagiftra-
tibus, quibus folis etiam fellae curulis jus erat: Minores enira
Romanorum Magiftratus, ^velutitribuni FleWs, triumviri, quae-
fl^ores tantum in fiibfelliis jus dîccre folebant: Sellae autem cu-
ïules erant, in quibus Magift:ratus jura fedentes reddebant. Iß-
dor. L. 20. Etymol. C.
Hàfta, qnœ inter Praetoris infignia recenfebatur, etiam hic
addebitur, tanquam jurisdiélionis fignum Sigonius de jud. L, i,
C.nbsp;7. Nteupocrt de Rink Rom. C. 4. §. 3. Per planum intel»
ligiraus eum locum, in quo Praetor extra tribunal fella curuli po-
fita jus dîcebat: ê tribunali enîm, desçendens in aequo confifl:ens
folo, faepedomi, amp; in vis civium defiderium audiebat. L.ii.
D.nbsp;ds juJL amp; jur. L. 4. A de înterr. in jur. fac. Ex diais
fatis confiât, ad quem is, qui jus fuum perfequi velit, ad ver-
far iura fuum, nempe ad Praetorem, vel alios, qui jurisdiftiom
praefunt, in jus vocare deberet. L. 2. §. 27, D, ds 0. J.
V,
Praetor autem maxime juri dicnndo praeërat, amp; ad hoc erat
iofiiitutus; cum enira confules , qui jusdicebant, belHs finitimis
avocarentur, amp;juftitiae adminifl:randaeintent! efTe non poiTenc,
confiitutm efi, ut Praetor quoque crearetur, qui in jure dicun-
do confulum vicem fuppleret: L. 2, pr. D. Siquis in jus VOC.
mn iv. ad judices Pedaneos in jus vocatio fieri non poterat,
citatio vero poterat: in jus enim vocatio privata auaoritatead
Praetorem, fed citatio jusfu Judicis, vel Magifiratus, voce
Praeconis, vel legitimis Ediais ad judicem Pedaneum fiebat;
cum enim quis in jus, id efi:, ad Praetorem vocatus efiet. Prae-
tor negotii amp; caufae controverfae narrationem audiebat: aaor
autem aaionem edebatj nifi id fecerat, antequam reus in jua
venera! j, nam ante Praetoris Ediaum in aftoris arbitrio fuisfe
^ 3nbsp;vide?
-ocr page 10-videtur, an aftionem eodem tempore , cum adverfarium in jus
vocaret, an poft in jus vocationem fa6lam edere veiJet. Kuc
pertinet locus PlauH in aulul. A 4. ß» lo. ac in Perfa M,
Sa. age, amhula in jus, Uno. D. quid ms in jus Dom\'i
Sa. illic apud Praetorem dicam: Sed ego in jus yoc9.
Pofterioribus vero temporibus a6lio ante in jus vocationem
erat edenda, ne reus dilationem petere poffet; fatis temporis,
quod jure Novellarum eft ao. dierum Novell. 53. C. 3. habedS
ad deliberandum, utrum cedere an contendere vellet. L. i. pr,
D. de Edend. cum vero reus ad Praetoris tribunal veniflet, fie-
bat poftulatio , amp; tune Praetor vel ipfe cum confilio de caufa
cognoscebat, vel dabat judicem Pedaneum , qui de caufa cog-
nosceret: judice â Praetore dato, non folura reus, verum etiam
a£lor citabantur, ut litem apud judicem Pedaneum perfeque-
rentur, nec non teftes, fi caufa exigebat.
Citatio quoque faepius fiebac, cura in jus vocatio tantum fe-
mel de tota caufa requirebatur: ex quibus jure antiquo msgnam
inter in jus vocationem amp; citationem differentiam fuifie appa-
ret. Cum vero modus ille judicioruin inftituendorum amp; dan-
dorum judicum Pedaneorum exoleverit L. 2. C, de ped. jud.
faae differentiae non amplius locum habent^ fed in jus vocatio
cum citatione eft confufa.
inaugurale.
Omnes, qui Icgiiimam in judicio flandi perfonara habent,
ac qui non impediuntur, neque prohibentur, agere poflunt,
unde fervi, qui jure Civili pro nuilis habentur, in jus vocare
nequeunt; fic impubères, furiofi, prodigi, aliique fimiles ad
Hraen judicii non admittuntur L. 32. D. de R. J, tiL Cod, qui
kg, psrf.Jîand, in jud, : Nec non Magifl:ratus, quicumimperio
funt, durante officio, etiam prohibentur: L. 48. de jud,
an autem a£lor fit perfona fingularis, an RespubJ., an Univer-
fitas, nihil intereft. like enim agere poflunt, fcilicet confli-
îuto aflore per eos, qui Reipubl. vel univerfitati praefunt, ut
amp; collegia, feu focietates, fi modo fint licitae.
V I L
Cum quis adverfarium fuum convenire vellet, privata au£lo-
ritate eum in jus vutabat , it» ut iJcryuIJcm Praetorïs permis-
fio intercederet, neque apparitore opus cïïet; quod quidam
ex L, 5. D. de jnd, L. 9. Cod, de Ion, Juïh, jud, pojjld^
male colligunt: fed a£lor reum fibi obvium monebat, ut fe in
jus fequeretur, his plerumque verbis: in jus eamus, in jus ve-
ni, fequere ad tribunal, in jus smbula, in jus te voco: quae
apud Plautum amp; Terentium frequenter occurrunt. vid. BriJJow.
de formul, L, 5. Reus hoc modo in jus vocatus flatim amp; pro®
tinus vocantera fequi, amp; ad Fraetorem ire debebat: fic enira in
Leg, ïS. tahb, habebatur.
Sin jus vocATquEat
id efl
Si quis in jus vocatus efl;, flatim fequitor:
Verbum enim atque hic proßatm fumitur : quo fenfu occurrit
apud Terentium Eunuch. AB. i. Sc. i. amp; Virg. L. i. Georg, -os.
£02. add. -Gotbofred. in mt. ad fragm. L. 12. tab. Si vero
vocatus-confeflira fequi nollet, fed moraretur, aftor feu vocans
eos, qui proximi adflabant, rogabat, an tefles efle vellent;
amp; non prius quam tefles, quos vel ideo fecum adduxerat,
vel qui cafu praefentes erant, adhibuiflet, illum arripere pote-
rat, de quo Leg. 12. tab. etiam cautum eft his verbis :
sin jtjs vocat, nît anteftamino
id eft
I-
Si in jus Vodatus non fequatur ante (fcilic. quam ir.anum in-
jeceris, feu ukerius progrefius eris) tefles adhibeto foper eo,
quod agitur: idque tali fiebat formula : licet anteßari? ad quam
denuntiationem, fi teftes adhiberi vellent, refpondebant: licet.
atque tunc aQor imam auriculam anteftati tangebat : qui mos
inde originem duxisfe videtur, quia veteres in ima aure memo-
riae locum eflfe putabant, quare amp; auris memoriae confetrata
erat vid. Serv. ad Virg. Eel. 6. vs. 3. Quoad hunc an teftandi
morern eleganter canit Herat. Ssrm. L, 1. Eclog, 9. inßne.
Cum reus adhuc fequi nolîet, a£lori manus ei inferre, atque
obluftantem, amp; non fatisdantem quocunque modo, obtorto
etiam collo in jus lapere, amp; ad Praetoris tribunal trahere lice-
bat. Quaepoteftas Leg. is. tab. erat data: fîCalvitur, pe-
demve ftruit, manum endo jacico: verbi autem Cahîtur inter-
pretationem nobis fuppeditat Gajus în L. 233. D, de V, S,
cujus verba funt: fi calvitur, amp; moretur, amp; frudretur, ubi
pro amp; înoretur rede legitur id eß moretur. Cum igitur a^lor
reum, ut in jus fequeretur, monuifîet, faßaque effet antefta-
tio, amp; reus nihilominus fequi noliet, fed calveretur, pedemve
flrueret, id eft, fecundum/^«m in verb, flruere fi fugere co-
naretur, tunc Lex eum quocunque modo in jus rapi, amp; trahi
permittebat.
Atque anteftatio hie adeo neceflaria erat, ut, nifi ea prae-
cesferat, aflori nequaquam manus in reum injicere Jiceret;
liquere enim debebat , reum fuifle rogatum, ut in jus feque-
retur, ne faepe adores malcvoli talem violentam in jus
raptionem in reos innocentes amp; non reludantes eitercerent,
iisqaefic magnam inferrent injuriam md. Raevard. ad leg. 12.
tab. torn. 1. c. 5. Si vero quis inteftabiJis velinfamis, ve-
luti leno. Raptor, fur, in jus vocabatur, talis an:eftatio noa
femper adhibica fuifle videtur, ne deficientibus qui eflent tes-
tes, eorum improbicati indulgeretur, quod ex Fkuto in P^rß
äß. 4, Ss. apparst.
Bnbsp;, IX.
-ocr page 14-: Si morbus ant feneélas Irapedïmento erat in jus vocaîo,
quominus ad tribunal fequi pofFec, reus non quidem ob earn
caufam detreflare poterat, aétor vero jumentum dare debebat,,
in quo talis aegrotans in jus veheretur: de quo Lex. pergit: ß
morbus aevitasve vitium escit, quin jus vocabit jumentum dato ^
fi noiet, arceram ne flcrnito. Per morbum hic intelligendum.
«efl: aliquod imbecillitatis vitium, quo reus pedibus ire impedie-
batur. Diftinguendum itaqoe efl: inter tale viti«m, amp; morbum
vehementiorem, qui in eadem legefonticus dicitur, amp;obqüain
quis in judicio fe non fiflens excufabatur, ac dies judicii difie-
rebatur, quod docet ülptanus L. 2. §. 3. D. fi quis caut. %n
jud. fifi. per jumentuOT* hic intelligitur veäabulum, quod peco-
ribus adjuoais trahebatur, quofenfu veteresjumentüm dicebans;
GeU. N. A. L, so. C, i. amp; fic reus, qui invalentia quadam
pedibus fequi non poterat, commode vehicnlo ad tribunal vehc-
batur. Quoad verba fi nokt arceram ne ßermto Raevard. ad Leg»
12. tab. torn, I. c. 5. JegitJ volet: eaque verba de reo acci-
pit, verba vero ƒ Mo/^raccipienda funt de aaore: amp;tuncf^nfus
eil, quod aftor quodam vehiculo dando fatisfaciebat, in quo
feus aeger veheretur: fî vero reus rogabat, ut arcera majorJs
commodî caufa fibi fterneretur, aéloream, fivellet, ei conce-
dere poterat, fi vero noilet, ad id non cogendus erat vid. Gotbû-
adfragm, L, m. tab. arcera autem erat plaiiftrara
sndiqoe teaum ac municum quafi area quaedam magna vefii-
mentis inftrata, qua nimis aegrx auE fenes portari cubantes fo-
lebant Geil. N. A. L, 20. c. i.
în jus vocatum daobos cafibus debuiïîa dimîttî notandum
efl, quod Gajus docet L. 22. §. i. D, de în jus voc. nempe
cum quis ejus perfonam defenderet, vel quando, dum in jus
ibant, de re transaftum efl^et, idque rurfus Leg. 12, tab.auflo*
ritate nititur; ubi pergunt Decemviri.
Si enftet qui in jus vocatum vindicit, mitito.
JJJîduo vindess affiduus cjîo: proletario, cuiquivokt mndex ejîo,
Endo via remuîi paicunt, orato,
Fïndçse autem quis fit, optime àocet Fejtus in bac voce: vin-
àeXy inquit, ab co, quod vindicit, quominus is, qui pren/us efl y
ab aliquo teneatur. JJJldtm hic pro locuplete ponitur, fic ab
affibus dandis diclus videtur, quia ûjjes duit hoc efl det, Elque
opponicur proletams^ isque dicebatur dvis pauper, qui in
lenuiffima plebe erat, amp; ràhil Reipubl. exhibebat GelL X. ï(5.
s. 10. Legis fenfus itaque efl hic, qaod defenfor, qui reum
îocupletem prehenfum oblata fîdejafîlone iibcrare volebat, locu-
ples etiam effe deberec; nifi vero reus locuples, fed pauper erat,
quod tune qualiscunque v index feu defenfor fufficeret, eiiamfi
non locuples eflèî, amp; reus effet dîmittendas: nec non fî in via
transegerant, amp;ficfîne Praetoris vel Judicis oiEcio con trover fi i
erat fubmota , Lex id ratum haberi jubebat. îiuc etiam perils
net A în Jus voçaL ut eant aut îSa,
î».
Cam vero de re non tranfigeretnr, nec reus fatfs veJ cautura
daret, amp; invîtus itaque modo tam violento i quam tumultuario
in jus raperetur, faepe homines undique concurrebant, amp; cla-
mor ejrcitabatur, quo nonnunquam contingebat, ut ne reos
quidem obiata fidejuffione Jiberaretur, fed vi aßore invito exi-
meretur; quare Praetor Ediaum propofuit, metu poenae eas,
qui in jus vocatos vi eripiunt, compescens. L, i. pr, D. ne»
quis eum qui Be, antiquis Romani imperii temporibus violentam
illam in jus raptionem Legis 12. tab. auéloritate fuisfe licitam^ .
liunc in modum pro ratione inffituti fatis oflcndiöfc puto.
Transeamus nunc ad Rationem, quae habenda ell Perfona*
rum. Temporis, amp; Loci.
Quoad Perfonas, Praetor quasdam omnino in jus vocari ve*-
tuit,. quasdam non nifi a fe impetrata prius venia vocari per-
mifis, amp; poenale judicium contra hujus Edifti violatores polîi*
X I L
Perronae, quae in jus vocari negoeunt, erant Conful, Prae-
tor, Proconfu!, neque caeteri Blagiftratus, qui imperium ha-
bent, qui aliquem coërcere, amp; jubere in carceremducipolTunr
L, a. D. de in jus voc. Qiiales dicuntur majores: quod ita
conflitutom eft, ut fal ça effet magiftratus reverentia: ideoque
eifpeÖandum eft, donee megiftratu abeant. I. 32. D. ds in\'
jur. quae dilaiio aélori non iia damnofa erat, quia Romani or^
dinario non ultra annum in Magiftratu erant. Jure novo tamen
hujus regulae eft limitation ob deiiéla enim tempore amp; occafione
Magiftratus commisfa conveniri poflunt; fcilicet fi quis fcitve-
nalem fuifle de jure fententiam L. 4. C. Leg. jul. repet, Mino-
res vero Magiftratus, qui fine imperio funt, reéle durante ofS-
cio in jus vocantur L. 32. D. de injur, Gellius N, A. L, 13-
Nuîlo modO etiam in jus vocare Ucetfariofos vel infan-
tes L. 4. pr. D. de in jus voc, nec impubères, alieno jurifub-
jeäos L. 22. D. eodem fi enim fui juris funt, amp; tutorum vef
curatorum audoritate muniti, refte iis auftoribus vocari pos-
funt. L. 2. D. de Admin, tut, L, 2. C. qui lègit, perf.ßand.im
Jud, Jure novo minor â Principe aetatis venia impetrata quafi:
j-najorennis eriam in jus vocari poteft L, 10. C. de appdk
B^a;
-ocr page 18-X I 1 I.
Uîpianus L. 4. i. D. âe în jus. voc. eshibet Praetoris
Ediflura de Perfonis, quas fine venia in jus vocare non licet.
Verba funt: Parentem, Patronum»Patronam, Iiberos, paren-
tes paironi, patrcnae in jus fine pernoiflîi meo ne quis vocet.
Parentes hic furt utriusque fex us : quamvis enim mater libè-
res in poteftate non habeat, aequa tamen in infinitum debetur
ei reverentia. L. 4. 2. A âe în jus voc. L, 4, C. âe patr.
pot. L. 4. D. de curat, fumf. Parentes etiam accipiendi funt,
qui in fervitute fusceperunt, amp; hic non folum legitimi, fed
etiam naturales intelliguntur, una enim omnibus parentibus eft
fervanda revereotia. L, 6. D. în jus voc. amp; quamvis liberi vul-
go llnt concepti, matrem îaraen in jus non vocabunt, quiahaec
femper certa eft, pater vero eft is, quem nuptiae demonftrant
L. 4. §. ulî. L. 5. D. de în jus voc.gt; Parentes, qui Iiberos
emancipaverunt, ve] In adoptionem dederunt, etiam fine venia
in jus vocari nequeunt,
Pater adoptivus nequaquam a filio, quamdiuin poteftate eft,
in jtäs vocari poteft, jure magis poteftaîis, quam Praetoris
praecepto L- B- D- de in jus voc. Lis enim cum eo, quemia
poreftate habemos, nobis nulla élFe poteft, nifi filias habeatpe-
cul\'îum caftreFîfe vel quafi caftrenfe, nam in tali peculio fiÛus-
fam. vice patrisfam. fungitur. Si igitur ratione ejus lis inter
patrem amp; fiüum oritur, filius, venia impetrata, patrem adop.
tivum
-ocr page 19-tivuîTî ccnvcnire poteft L. 8. 4- àe in jus voc. L. 2. D.
ßd Sülm Maced,
Praetoris verja eiîarn neceffària videri poffet, ut quis paren-
tes patris adoptivi in Jus vocaret, fed Paulus L. 7. D. de in
me. ircp\'ûne eos vocari poiTe ait, quoniam hi ejus parentes non
funr. Cum autem quis filium adoptandum dederat; quoniam
lunc veter! patris naturah\'B folvebatur poteftas, dicendum
videbatur patrem a filio, in adopuonem dato , fine venia in
jus vocari poiTe: fed negator L, S. D. de in jus voc. qnia
m-anfit reverentia patri natarali praeftanda, amp; a natura m-
junäa.
XIV..
Videamus nunc de patronis, quas Praetor etiam fine venia fua
in jus vocari prohibuit: Praetor ait: patronum, patronam, libe-
ros, parentes patroni, patronae in jus fine meo permisfu nequis
vocet.
Patroni hic\'non tantum mtelliguntur, qui tales proprie funt,
fed ilîi, qüi, cum revera patroni con fiat, ex Lege jus pa-
troni habent. Patronus proprie eft, qui ex jufta fe-rviîate ali-
quem roanumifit L. 8. % i- D. de in jus voc. jus patroni ha-
bet, qui collufionem detexit^ cum enim liberd a pierisque ho-
noribus arcerentuf, quoniam eorum vili condiriooe honores
pollui credebantur, patroni corrupti cum Iibertis colludere fo-
lebant , fi honores aucupabantur, nempe ut conftituto judicia
ds
15
de liberti ingenuitate ageretur, amp; per collufîoneîïi patroni li-
bertus pronuiiciaretur ingenuus: Cum quis jam id detexiflet,
pro praemio jus patronatus, quo alter fe indignum fecerat, in
iilum libertum nanciscebatur tit. D, de aolluf. deteg. Postquam
vero Imperator juftinianus omnes iibertos falvo tamen jure pa-
tronatus fecit ingenuos Novell. 78. hoc non amplius locum ha-
bet. Sic qui in judicio patronus pronunciatus eft, vel adverfa-
rio déférente fe patronum effe juravit, eum fententia pro veri-
tate habeatur, ac ju ramen tum rei judicatae vim habeat, quoad
hanc caufam quoque pro patrono habetur d. L. 8. g. i. Li-
cet talis omnes juris patronatus effeélus non confequatur, ut
ex L. 14. D. de Jur. patron, L, 45. §, i. de rit. apparet.
x v.
Is, qui fervom emit, nt manumittst, etiam pro patrono ha-
betur, atque in jus vocari nequit, quamvis in mora fuerit, amp;
fervus non ejus faclo, ex D. Marci vero conftitutione ipfojure
liber faéèus fuerit L. 10. pr. D. de in Jus voc. L. 7. 8. D.
de donat. inter vir. ê? ux. L. 3. D. qui ßng. manum. L. 2. 6f
3. C. fi mancip. ita fuer. alien. Qaod enim non fit per homi-
■aem. Lex interdum pro faélo habet; neque mora, quae nihil
•nocet, hie em tori obeft. Si vero quis fervum nummis ipfius
propriis emit, fidemque rupit, hie honor ei non debetur d.
L. lo. pr. ille enim non folum venditor], verum etiam fervo
iSdem fregit: amp; quoad hanc caufam aliaein jure funt differen-
tiae
tiae L. 7. C, de oper. UberL L, i, C de bon. lib. Si ancilla ea lege
vendita, ut, fi proflitueretur, eilet libera, contra venditionis
Legem proflituta fuerit, libertatem adipiscitur , amp; venditor
pro patronohabendus efl, ideoque fine venia in jus vocari ne-
quit L. 10. §. I. D. de in jus voc. Si vero ea conditione,
ut, fi proflitueretur, venditori manus efl~et inje6lio, cum em-
tor contra conventionis Legem feccrit, vendita fuit, tune non
fit libera , at venditor manus injeéîionem exercere potefl; at fi
venditor tunc ipfe eam proilituat, ancilla ipfo jure libertatem
confequitur, amp; neuter pro patrono habetur d, L. 10, §. i, Ven-
ditori enim, fub quo illa ad libertatem pervenit, talem hono-
rera haberi, aequum non efl, quiaproflituendoanciliam contra
proprium pa6lum improbe fecir.
X V î.
Pâîronus etiam fine venia in jus vocari nequit,quot; quamvis ca-
pite minutas fit; fi nempe fe adoptandum dederit : amp; jus pa-
tronatus retinet, fi Jibertus capite minutus fit, dum per menda-
cium fraudulofam arrogatus fit ab alio, qui ejus conditionem
ignorabat : cum enim hoc ipfo, quo arrogatur, conditionem
celât, id aClum non videtur, ut fieret ingenuus d. L. 10. §. 2.
Haec re veren tia quoque patrono cxhibenda efl, licet libcrtus
jus annulorum aureorum â Principe impetraverit: nam per hoc
jus publica officia quidem peragere poterat, non tarnen flatum,
fed tantum ingeniiitatis imaginera cbtinebat. L. un. C. ad Leg.
Cnbsp;* Vifeii,
-ocr page 22-Vîfell aî li perPrindpemDatalibaseratreditutus, .patronumilne
venia in jus vocare poterat; quoniam hoc modo oranino fît
ingenuus, amp; hbertus efle définit, perinde ac fi nunquam in fer-
vitute fuisfet d, L, 10. tiî. D. de natal reftit. Si quis ma«
nuroisfus eft ab aliquo-corpore, vel collegio, vel civitate, tota
Univerfitas patroni loco eft ; fi autem adverfus Rempubl-, auc
Univerfitatera experiri vclit, Ediéli veniam petere debet, licet
a£î:orera eorum conftitutum, in jus vocaturus fit; fingulis vero
hanc reverentiam non debet, quia non eft illorum libertus ; d.
L. 10. 4. Quamvis enim ex pluribus confiituatur Univerfitas,
finguli tamen feorfum confiderati ab Univerfitate difFerunt, Fid.
Brunnemann. ad L. 7. g. r. D. quod cujusq. univerf, nom.
XVII.
i
Aliud ebtinet, fî duorusi pluriumve fit libertus communis,
qui â Praetore petere debet, ut veî quendam es patronis in jus
vocare liceat, ne ex Praetoris EdiSo in poenam încidat X. 23, \\
D. in jus voc. Ratio\' enim eft diverfa, nempe plures Domini
in fervo coramuni finguli partes Dominii habentj non ita fin-
guli in Univerfitatis fervo Bachovius ad d. Leg, Atque aon fo-
lum ifte honor patrono praeftandus eft, fi proprio, fed etiam G
alieno nomine conveniatui^; idqtte tara in officio necefFario,.
quam voluntario locum obtinet ; Praetoris enim venia impetranda
eft, licet patronus, quafi curator, veî tutor, vel aélor, veî
defenfor interveniat. L, 10. f. 13. £gt;. de in jus voc. Si vero
patronus fub cura vel ttuela fît, tune Praetoris venia non requi«
îicuî^
-ocr page 23-rItur,- ut tutor, vel curator îirtpune in jus vocetur d. L. lo. §.
an tutor pupilli nomine patronam fuam fine Praetoris per-
miflu injus vocare poflet, quaefitum erat; patronam tali cafu fine
permiflu in jus vocari pofle refpondit Paulus L, ilt;5. de injus voc.
Neque Praetoris Ediflu m extendi tur ad cafum, fi libertus ad-
verfus patronum dedit jibellum , non difijmulato fe ejus iibertum
effe, quia qui libellum Principi vel Praefidi dat, patronum injus
vocare non videtur L. 15, D. în jus voc. Sic etiam libertus,
qui â patrono reus conilitutus, feque defendere paratus, pro
tribunali Provinciae Praefidem frequenter interpellât, patronum
injus vocare non videtur L. 14. D. de in jus voc. aliud enim efi:
defendere, aliud in jus vocare.
X V î I L
Haec reverentia patrono, qui Iibertum ad jusjurandum ad-
egit, ne uxorem duceret, etiam non debetur; hic enim jure
patronatus indignus cenfetur, adeoque irapune in jus vocari po-
test L. 8. §. 2. D. in jus voc. amp; taîe jasjurandum, qyia publicae
ütilitati, ac matrimoniorum favori repugnafe videbats-- Lege
Julia liberto remittebatar L. 64. 4. D. de jur. pmon^uhi re-
mittitur pro permittitur legendam efl-, quod fatis ex difti fi.
nahbus verbis colligi potefl vid. Vost ad tit. D, de în jus me,
N. 6. An vero li\'beris talis patroni hoc Privilegium, patre
quoque vivente, falviim maneat inter veteres JCtos Celftim
Julianum non convenit; Ulpianus vero Juliani fententiam fecu-
eus, filium quafi innocentem fine venia in jus vocari non poffe
C â
-ocr page 24-ait d. L, 8. 2. Quidam Paul u m in L, 15. D. de jur. patron.
Cel fi opinionem probafie putant,- hanc vero Legem ad bonorum
fucceffionem reftringendam eflecenfemus. Patronus, fi depof-
tatus fuerit, hof honore etiam non fruitur ; jura enim Civilia,
quale amp; hoc eft, amittit: at fi reftitutus fuerit, hunc honorera
récupérât L. lo. 6. D, de în jus me, libertus praeterea hanc
reverentiam liberis amp; parentibus patroni, paîroriaeque praeftare
debet. L. 4. l. D. de înjus ma.
P^r parentes amp; liberos hic etiam, ut fupra, omnes parentes
amp; liberos utriusque fexus, amp; cujuscumque gradus intelligere
debemus: amp; hoc jus ad patres adoptivos, qui, quamdiu adop»
îio durât, fine Praetoris permifiu in jus vocari nequeunt, ex-
tenditur d, L. 10. J. 7. Neque patronorum liber!, noa tantum
qui in poteftate funt, verum etiam qui in adoptionem dati, ne-
que nepotes in adoptiva familia fuscepti, fine venia in jus vo-
cari poffunt d» L, 10. 8* Sed fi patroni filius emancipatus
filium adoptaverit, hsec reverentia illi nepoti non praeftanda
eft. d, §, 8. Ex quo, filios emancipatos patroni hocprivilegio
frui, aigumentari pofilimus: amp; hoc jus in liberis patroni natu-
raUbüs etiam locum habet, unde cafus d, L. 10. 10, exhi-
betur, fi fcilicet liberta ex patrono enixa fuerit, an mutuo fe,
ipfa amp; ejus filius in jus vocare pofiqnt? JCtus dicit, quod non:
ïpfa enim illam non vocabic, quia patroni filius naturalis eft , amp;
hic eam non vocabit 5 quia mater eft.
Praeterea, uti manomisforis reverentiam usori praeberi bonis
inoribüs convenit, fic re exigence earn fine Praetoris permifluin
jus vocari prohibitum eft. L, i. C, de in jus voc, Denique pa-
irohi heredes, quamvis extraneï fint, fine veniaalibertoejusve
liberis in jus vocari nequeunt. L. i, C. eod. Ratio efle vide-
tor, quia\'heres defunai perfonam repraefentat, amp; in ejus lo-
cum ac omne jus fuccedit L. g. i. D. de Edend. L. 34. D. de
jud, L. 37. D. de acquïrend. hacr. hoe autem jus patroni liberis
non conceditur, fi libertum pa tern um capitis accufaverunt,
aut in fervitutem petierunt d, L, 10. §. 11. Quemadmodum
etiam alia jura amittunt, L. 9. L. 14. pr. D. de bon, Ubert,
Ut accu fa tor fit major 25. annis, d. L. 14. pr, ut criminis,
de quo accufat, mors vel exilium fit poena, amp; ut accufatio-
nem ad exitum perducat, nunc requiritur, L. 10. D, de jur. pa»
tron, L, 14. 3. de bon. Ubert,
X X.
Hue usque egimus de Perfonis, quae Praetoris Ediélo con-
tinentur, amp; quae pro his accipiendae funt. Plures autem, qui-
bus hic honor debetur, efie docet Modeßinus L, l^, D. de in
jus voc. cujus verba funt; Generaliter eas perfonas, quibus
reverentia praeftanda eft, fine Praetoris juflTu in jus vocarenon
poflumus: Ut itaque Legibus amp; S£lis omnia comprehendi ne-
C 3nbsp;queuntj
£J
£3
queuîJE, SC idcirco ad llmilla procedere licet L, 12. amp; 13. D.
de Leg. Sic etiam hoc Ediôlam ad alias Perfoiiss estendendura
eft : quibus enim haec reverentia debeatur merito dubitatum eft.
Quidam hoc Ediélum nimis extendere voluerunt, amp; praecep-
tores, ac fenes eo contineri putsrunc, quibus reverentiam ipfa
humanitas praeftari fuadet, amp; parentibus quodam modo prae-
ceptores comparantur, ab illis enim habemus vitam, ab his,
ut bene amp; virtupfe vivamus, de quibus canit Juvenalis Sat. j.
vs. 209. add. Quinta. L* 2. c. 9. Quantam reverentiam iis de-
beri Seneca exiftimaverit, ex ejus Epißola 64, fatis apparet :
quoad fenes, vid. J. Gell N. 4- L. 2. c. 15. ^ Callißratus\'
L. 5. pr. D. de -jur. immunjt. add. Ovid. L. 5. faß. vs. 57.
Sed quare fenibus amp; praeceptoribus haec reverentia raagis de-
b ere tur, quam magiftratibus minoribus, quos fine venia in jus
vocari pofte vidimus, non fatis patet:
Quam ob caufam cum iis, qui reverentiam ind. L, 13. fpe-
cialius accipiendam, non qualem qualem, Legis veroneceftita-
îe praeftandam elle cenfènt, libenter facimus , ac quam iilis de-
bemus, quorum Perfonae nobis fan(5l;ae eile debent, d\'â quibus
vitam, atque quae vitae aequiparari folet libertatem accepimus
Bachovius B Clar. Koodi ad tit. D. de in jus voc.
Socer amp; focrusili]e venia vocandinon videntur, bienimpa-
rentum locum obtinent L. 16. D.ßlut. matritn. èi afreftio pa-
terna inter focaram amp; generum intercedere dicitur L. nh. D.
de his , quae ut indign. Hue accedit, quod fjcer contra gene-
rum aeque ac pater contra filiuœ competentiae beneficio gau-
deat d. L. 16. ^ L. 15. §. 2. D.ßlut. matrim. L. 84- D.
de
de
-ocr page 27-de jur. doL L. 21, 22. de re jud. Verum hoc ad vitricum
amp; novercsm, licet enim hi eriam quodam refpeftu ex afSnitate
parentum loco funt, non reae extenditur 687.înfi. denupt.
L. 14. g. 4. D, ds ritumpt. L, i. D. ad Leg. Pomp. de parr.
in omnibus tamen eadem iis non tribuitur reverentia; famofa
enim furti aaio amp; espiîatae hereditatis crimen contra eos in-
ten tari poteflnbsp;B 3- C. de crîm. expil. hered. L. 3. ^f u\'
C, de furU L. 4. D. de hoff, teßam. ad maritum hoc etiam\'
trahiîur, quem ab nxoreinjus vocari non poffe nifi venia im«
petrata Dé D. ßatuunt Fest add. tit.
5 \'
I
Transgrediamur ad tempus, quo quis in jus vocari neqnit^
Ulpianus L. 2, D, de în jus me. ait nec Pontificem, dum fa-
era facit, nec eos, qui propter Loci RdJgionem inde fe movere
nequeunt, m jus vocare oportere. (Hajiis prohibitionîs caufa
Religionis favor fuisfe videtur.)
Raevardns L. 1. varior, C. 6. hunc locum corruptum efTe
exiftimat, amp; pro fe movere legit femoveri quafi Ulpianusdixis-
fet, eos, qui adDeorumaras, mt alium locum, cujus Religio
Impedit, quominus quis inde invitus femoveatur, confugmnt
In jus vocari, trahi aut rapi inde non poffe.
Crifis fane leviffima eft, veremur vero ne haec Raevardi fen-
tentia non procedat : cum enim ibidem doceat, amp; aliunde cer-
îiffiraura fit, hanc propriâm effe afylorum naturam, m iiul
qui ad afylom confpgerant, invid inde abflrahi am feffioveri
nequeant, Praetor hic a£lum afturus, amp; fupervacuunx hoc ejus
plane Ediflum fuiflet.
His verbis Wiflenbach Disp, f. th. g. qui propter Loci Reli-
gionen! inde fe movere non poflunt, non alios fignificari dicit,
quam eos ipfos, qui facris interfunt: amp; addit, his enim fas
non erat ante discedere, quam omnibus facrificii ceremoniis pe-
raftis, facerdos fucclamet illud folenne ilicer, qua voce illos,
qui interfuerunt miflbs faciebat.
Qiiae fimpliciffima explicatio non displiceret, nifi amp; haec
inrerpretatio magis ad a6lUs, quam ad Loci Religionem accom-
lEodata eflet, cum tamen tantura de Loci Religione quaefiio fit ;
deinde,etiam non fatis probat, nemini Iicitum fuifl\'e abire, prius
quam föcerdos hoc foîenne ilicet exclamasfet, magis enim pro-
babile eft vel cmnes abire potuisfe, dummodofacra non inter-
rumperentur, amp; Pontifes inperagendis facris pergeret, unde
natum proverbium,
Salva res efl^ fenex fait at:
V
Vid. Serv. ad Firgil Jen. L. 8. vs. no. iiludque ilicet tan-
tum in omni fere a6lu folenni finem indicafle, nihil aliud fig-
nificare, quam aflum eft^, ôc finita funt, amp; eodem modo, uti
antiqui amp; adhuc hodie noftri Oratores, ülud folenne Disi ufur-
pant, adhibitum fuifle; E. G. in judiciis, Serv. ad Virg. Aen.
^ X,. 2. vs. 424. (ubi dicit ilicet, hoc eft , mox,confeftim, apud
veteres vero fignificabaC aftuin eft) cum judex fiuem rebus agen-
dig
P\'
\'iï\'
É
INAUGURALE.
dis imponeret, proclamat illcet. Sic eu\'am in esequiîs mortuoquot;
rura Praefica, feu iVlulier Princeps planftuum proclamabat in,
cet, poftquam fcilicet cadaver combuftum,adflantes luftrati, amp;
ultimum Salve amp; Vale exclamatum effet; interim tamen impro-
babile non eft, omnes illos, qui facris intererant, quamdiu fa-
era peragerentur, in jus vocari non potuiffe : vid. Alexander ab
Alexand. Genial. Dier. L. 3. c. 7. în fine: Add, Vir. Do£t. ad
Terentium in Eunucbo AB. i. Se, 2. vs. 9. AB. 2. Se. 3. vs. 55.
Heautontim. AB, Se» 2. m, 2ï. amp; in Phormione AB, i.Se,
4\' vs. 31.
X X I L
Porro is, qui in caufa publica equo publico transvehitur, in
jus Vocari nequit L. 2. D. de in jus voc. Cujacius CJß. L. i^.obf.
29. pro in caufa publica legit in Capitolium vel Caftoris Pollu-
as ; quafi fcriptum fuiflet in C. P. add. Raevard. L. 2. varier. C.
15. Hottomannus vamp;xoobf. L. 3. C. 21. Ulpianum fcripfiffe pu-
tat: qui equo publico in cenfu publice transvehatur: Verba vero
de folenni Equitum Romanorum transveftione, de qua Suet on,
înAug.C.^S, accipienda videntur. Ac quoniam JCtus generali-
ter loquitur, ad alios cafus fimiles ejus verba extendi poffunt,
ita ut ad omnes eos, qui ob quamvis caufam publicam equo
transvehuntur, quoque pettineant vid. Freber. Parerg, L. a. C,
Infuper, qui uxorem ducît, aut eam, quaenubit: quod
maxime de folenni in mariti domum illa deduólione intelligent
^nbsp;dum
25
il,.\'
il
Sii
s
dum eft I. 5. D. de rît. nupt. L, 15. D. de Cond. amp; demonfi, nee
judicera, dum de re cognoscat, nec eum, qui apud Praetorem
caufam agit, aut litigandi caufa injure vel certo loco lifti ne-
cefle habeat, in jus vocari decec: ea enim non aflTeritur eo tem-
pore, quo quis caufara agebat, feu in-jure vel certo loco fifte-
batur, fadam efle in jus vocaiionem ; contumax vero tantum
is videri non dicitur, qui apud minorem judicem inchoatamha-
tens litem, eam deferuit, cum ad majus auditorium erat voca-
tus; quiapeccasfenon videtur, quii,dum utrique vacare nequit^
uni amp; quidem majori ajjditorio vacat arg, L. 3. 4.. D. adSêîa
Silan, Claud.
Si quis funus familiare ducat, juftave mortuo faciat, aut
cadaver profequatur, etiam injus vocari nequit L, 2. 3. D.
àe in jus VOC-. cadavera enim fine ullo obftaculo fepelienda funt
i. 38. D. de Religîof. ac nullus in esercenda hac humanitate
impediendus eft. In d. L. 2, quidam pro jufta legunt bufta; de
cûjus verbi fignificatione videri pofliint Servius adFirg. dsn. ii,-
vs. 20 r. Fejtus ê? VoJJim in voc. hujha.
Novem autem dies ad jufta dsfundis peragenda erant confti-
tuti , qui feriae Novendiales vel Denicales dicebantur A GelL-
N. J. Ii. î 6. C. 4. Fe/tus in hac voce, Goîhofred, ad Nov. 115,
C, 5. in fin. Denique tempore feriato in jus vocationem ordi»
nario fieri non pofle ultro intelligitur: feriae enim a forenfibus
negotiis dant vacationem L. de feriis. ;Neque iis Magi-
ftratus jus dicit, neqae fui poteftatem facit X. 6, D. de fer.
Unde diebus juridicis oppoBuntur in L, 7. C. eodem qui etiam
fefllonum dies dicuntur L, 2. i.D. guis ordû în bon. poffl fern,
q^üia
-ocr page 31-quia Praetor iis coram tribunaîi juris dicendi caufa fedebat.
Add. Ovidius L, i.faji. vs, 45. ^ fqq.
Loci rationem etiam habendam effe antea diximus; fie nul-
lus de domo fua in jus vocari poterat Lgt; 18. D. de în jus voc.
Domus enim cujuscunque ob Penatium Religionem fanéla ha-
bebatur, quod eleganter expreffit C/wo po Dcwo C. 42. Per«
domum autera non tantum intelligere debemus, fi quis in domo
propria, fed amp; in condufla, aut gratis, aut hofpitio habitet,
non tamen ut viator, fed habitandi gratia receptus fit L. 5.
2. D. de injur. L. i. §• 9. D. àe hls qui effud. vel dejec. L.
203. D. de V. S. id etiam dicendum videtur de villa, horto,
fi aedibus vicinus efi: L. pr. g. 5. D. de Légat. 3. L. 4, §. 3.
D. de injur, ut de navi, fi quis navim velut domum inhabitat,
nuspiam, praeterquam in navi, domiciliam habens L. 6. 3.
D. de his qui effud. veî dejec. Foet ad tlt. D. de in jus voc. N, 2.
Si quis contra fecerit vim inferre videtur L. 18. D. d t. amp; in-
juriarum aclio in eum competit, qui alienam domum invito
domino introivit L. 23. D. de injur. Siquis matremfam, de
domo extrahat, inter roaximos reos citra ullam indulgentiam
poena capîtali pleaitur L. i. C. de offu. diverf jud interdum
tamen is, qui domi efi;, refle in Jus vocatur, fi nempe aditum
ad fe praefiat, aut ex publico confpiciatur, noa\' vero de domo
faa estrahi potefl; L,. ip. in jîn. êf L, 21. D, de in jus voc,
Aras etiam antlqui invioJabiîes efîe voluerunt, quare confugien-
tes in fana, fi arasfuiflent amplexi, inde estrahi non poterant,
Ovîdlus L. 4. triß. Eleg. 5. t^x. 2. L. 2. àe Pont. Eleg. g.
w. 68./jg. Roßn. Anîïq, Roman. L, i. C. 13. taie jus quoque
tribuebatur Principum fiatuis L. 2. D. de bis, qui funt fui vel
alien, L. i. g. i. d. âe offic. Fraef Urb. L. 17. f. 12. B.
de Aedilit. Edi^. Jure novo etiam ad Ecclefîas Sacrofanflas
confugiens inde abduci nequit L. 2. C. de bis qui ad Ecclef confug.
Si quis autem latitet, ac non defendatur, quamvis de domoex-
trahi non debeat, fatis poenae fubit, quod mittitur adverfa.
rius in ejus bonorum poflbfîîonem L. 10. D. de în wc. quibus
modis hoc fiebat, tradat Sigonius L. i. dejudic. C. 18. Edifti
verba exhibet Uîpianus L. 7. §. i. D. quibus ex cauf inpoff.
eatur: Cum autem aftor in bonorum pofleflîonem mifiUs efiec
per triginta dies bona pofiidebantur, amp; poft diem trigefimum\'
difirahebantur ac profcribebantur Sigon. d» L.
A vinea, Balneo, amp; theatro in jus vocari licet L, 20. D.
de in jus vee. de balneo autem amp; theatro, quia funt loca pu-
blica, 6. inß, de rerum divif. dubitari nequit: Gothofredus
vero ad L. 20. D. de in jus voc. pro vinea legit caupona, amp;
Cujacius legit janua vel janea : hoe fenfu quis in jus vocari pus-
fit, ut quemadmodum ê feneftra , ita amp; e janua domus fuae in
qua confifl:it: quod ferri potefi: mutatio tamen omnino neceffa-
na elfe non videtur.
iv-
INAUGURALE,
Praetor autem non indiflinéle a£lionem liberto concedebat,
caufa vero cognita aut veniam dabat, aut negabat ; fi enim pa*
dorem fogOiantem vel aélionem famofam inftituere vellet. Prae-
tor hanc non permictebat. Ex caufa tamen famofa patronum a
liberto in jus vocari permittere debebat, fi eum graviflima in-
juria afFecerat, cum nempe flagellis cecidifiet L. 10. 12. D,
de in jus voc. Cum autem quis parentes, patronum, aliosve
in Edifto enumerates fine Praetoris permiflu in jus vocavit,
adverfus eum datur a6lio poenalis, quae in faélum dicitur L. 12.
D. eodem datur enim ex fafto amp; peccato ejus, qui aliquid ad*
mifit, amp; quidem ad 50. aureorum poenam L. 24, D, eod. datur
haec a£lio, amp; applicatur poena ei, qui contra Ediélum in jus
vocatus eft, amp; cui injuria illata eft; privata enim eft injuria.
At fi vocatus in aliéna fit poteftate, veluti patris, non filio,
fed patri a6lio competit; nifi pater abfens fit, tune enim filius
agere poteft i» 17. §. lo- D. de injur, L. 12. D. de in jus voc,
Non itaqae fisco: quare Sc Refcripto remitti nequit L. 2. C,
eod. Haec a6iio non etiam eft popularis, quod apparet ex d,
I. 12. ubi, quod ülpianus ait, inepte efiet diélum, cum om-
nes etiam filiifam. aólionem populärem inftituere poOïnt.
Haeredi nec in haeredem haec a£lio datur L. 24. D. eod. hac
enim vindicatur injuria, per vocationem in jus ilïata; quales
aftiones poenales, ad vindi6lam tendentes, nec|ue haeredibus
D 3nbsp;neque
29
neque in haeredes dantur f. i.^infiU. de perp, Êf temp, ait,
Sed ejus morte finiuntur , cui injuria iliata efl:, quam moriens
reraififle intelligitur: amp; quoniam efl Praetoria poenalis ultra
annum locum non habec, L, 24. D. eod,
XXV.
Datur contraliberîum vel filium, qui, venia non impetrata,
in jus vocavit, five filius fit emancipatus, five in poteflate,
fcilicet pro caftrenfi vel quafi cafirenfi peculio L, 4. D. dejudic.
Poena hic efl; conflituta 50. aureorum: fi vero libertus inopia
Jaborare dignoscitur, a Praefeélo Urbiquafi inoffieiofus caftigatur
i. ult, D. in jus. voc, amp; fie in corpore, quod non habet in
aere, luere debet L. i, 3, D. de poen L, 7. g, 3. D. de juris-
diä, Atque hac poena non folum tenetur is, qui dolofe contra
Ediflum in jus vocavit, fed etiam qui finedolo per ignorantiam
aut rufticitatem ; cum enim naturali ratione honor tallbus Perfo-
nis debeatur amp; juris Naturalis ignorantia neminem excufet, in
hac caufa ruflicitaii venia non praebetur L. 2. C. de in jus voc.
L. 2. D.-de jvß. ^.jiir.nbsp;-......•
Ceflat haec atlio, fi fcilicet filium vcl libertnm poenituerir,
ut volunt aliqui, sciionis infliitutse tS: eam remiferit L, n, D,
de in jus voc. Notandum tameo, locum efTe poeBitentiaeusgue
ad Litis ccnteflationem, non usque ad fententiam definitivam.
Si pater vel patronus non invitus vocatus fit, fed volens fe fine
venia conveniri pafifus fit d, L, 11. volenti enim non fit injuria
l.
-ocr page 35-INAUGURALE.
L. ï. 5. D. de injur. amp; quisqoe beneficio vel privilegio fibi
conceffo renuntiare potefi: L. pen. C. de paä. amp; quamvis Edifti
verba hóe non patiantur, hls tamen cafibus ex aequitate mode^
randam efle jurisdiclicnem Labeo voluit d. L, 11.
X X V L
Hue usque egimus de antiqua in jus vccatione, qualis fuerit ^
quibus modis fieret, amp; quae Perfonae in jus vocari potuerint,
quaeve minus, iuquiramus jam paucis, quales ejus effeClus fue-
rint.
Efftélus erant
I.nbsp;Ut in jus vocatus in jus vocantem ftatim fequi deberet,
a qua neceffitate nemo excufabatur L, a. pr, JD, Jiquis in juf
voc. non iv. L. 4, §. i. D. ne quis eum qui amp;\'c.
II.nbsp;Ut, fiquis in jus vocatus non ierir, ex caufa a compe-
tenti judice, muléla pro judicis jurisdiiSlione damnaretur. L. 2»
§. I. B, fi quis in jus voc, amp; ad banc multam exigendam v\'i-
detur a6lori accommodanda a£lio in fa^lum l, 5. J, i.. D, ur
quis eum qui ^C-,
Ceffat tamen haec poena ,nbsp;■
rmo Si in jus vocatus, finedolo, ex ruüidtategt; nonvenerit
X. s. T. D, fiquis in jus voc. amp;c.
2do Si dies feriatus eo die, in quem reus vocatus eft, inci-
derit Jrg. L, 2» D, in firn
liïQ Si
\'i ti
3fiö SÎ non vocatus fit ad eum, qui jurisdiclioni praeefi: Jrg.
L 2. pr. D. eod.
4to Siquis eum, quem ex Praetoris Edifto vocare nequit,
vocaverit.
5fo Si quis vocatus fit ad Judicem notorie incompetentem L.
uit. D. de jurïsd., non vero fi dubium fit, utrum Hjius Judicis,
ad quem vocatus eft, Jurisdidtioni fiibfit, quin vef ad hoe ve-
nire debet, utfciatur an jurisdiélio ejus fit. L. 2. pr. D.fi quis
m jus voc.
Denique 6to etiam, fi quis, datis fidejuflbribus idoneis,
fe certo die ftiturum caviiTet.
III.nbsp;Si quis ad fuum forum vocatus, deinceps alterius fori
faßus fuerit, non habet jus revocandi forum, id eft, non ha*
bet exceptionem, fe ad forum fibi non competens vocatum
efie, quoniam jam ad aliud forum pertineat, quia in jus voca-
tione praeventus eft. L. 7. D. de jud. L, 19. D. de jurisd.
IV.nbsp;Si in jus vocans ab in jas vocato poenam, (nempe nifi
reus venerit) ftipulatus eflet, cum reo aftione ex ftipulatu agere
poterat, ad poenam promifiam confequendam : nulla autem ad-
jedla poena, nifi reus ftatus efl;et, cum reo aélione incerti ad
id, quod intereft, agere poterat L. 3. D. ß quis in jus voc. amp;c.
Quo autem tempore illa in jus vocatio cefl\'averit, incertiffi-
mum eft; fi autem opioiones, quae plurimae funt, hic enurae-
rare velimus, id nos tam diu detineret, ut temporis anguftiae,
quarum in principio minusmemores eramus, huic laboriparcere
nos ferio jubeant : Ut autem firn brevis, de citationehodierna,
variisque ejus effeaibus aliquid adhuc dicemus.
Differentia nuc-i in jus vocatîonem lt;8c dtationem hodle fub-
îataeff, amp; dtatio nunc defcribi poteft légitima denundatio,
juffu judids fadla, ut guis fe coram judice fiftat.
Citatio alia fit ante, alia poft Litis conteftationem, quaeetiam
vd ante vel poft fententiam Merula tit. 24. C. Damhoudprax.
Civil C. 57. Ordinarie dividitur in verbalem amp; realem. Ver-
balis duobus modis fieri poteft; vd viva voce, cum apparitor
denundationem facit ad faciem domumve vocati; vel fcripto,
quod maxime in fupremisCuriis locum habet, cum fciFcet lie\'
teris mandatoriis per fupplicationem ad hoc poft caufae narra-
tionem impetratis reus per apparitorem in jus vocatur vid, S.
Leeuwen Cenf. for. p. 2. L. i. C. 23. Notandam eft, quod
mfi reus fui copiam fadat, fufl^ciat, fi apparitor vd nundus
domefticis, velfi nec eorum aliquis praefens fit, vicinis proxi-
inis id notum faciat,, vd dtationem fcriptam januae affigat S.
Leeuwen d. L. Damhoud d. L. C. 59. in pr. Apparitor
autem omnia judici renuntiare debet, ejusque rdationi plena
adhibetur fides in his, quae ad citationis execution em pertinent
Gail. L. Obfs^. haec verbalis etiam dividicurin Ordinariam
lt;S:extraordinariam, quae amp; publica amp;Ediaalis dicitur ieaquefic
publice per prodama, vd per Ediéèum publicis locis afiixum ,
■vel per Campanam, tubam, fimilemve modum. MeruJa L. 4.
tit, 24. C. 3. N. 3. Ordinarie haec locum non habet, fed
^nbsp;tantu®
-ocr page 38-tantum in neceffitatis cafibus adhibenda eft. Qui autem hi ca-
fus fint, amp; quando talis citatio neceflaria fit, optime traftac
Voet aà tit. D, de in jus voc. N. i6. amp; Gail L. i. ohf. 57.
Realis Citatio eft, quae fit per prehenfionem , aut manusin-
jeaionem; cum vel ipfe reus vel res feu bona ejus apprehen-
duntur, ac detinenturt eaque hodie vocabulo barbaro dicitur
arreftum : quoniam autem rigidiflimus hic plane in jus vocandi
modus eft, in gravioribus Criminalibus maxime locum habet r
in quibusdam tamen cafibus etiam in Civilibus adhibetur, de
quibus Peckius de jure Sijl. Voet â. L. N. 17. M^ Merula L.
4. tît» 24. C. 9,nbsp;^
Citatio etiam fimpîès feu dilatoria eft, vel peremtoria : illa
eft, cum quis fimpliciter ad Judicem vocatur, amp; ulterior dilatio
non denegatur. L. Ö8 , 69, âf 7o. de jad. haec eft, cum quis
ita vocatur, ne ulterior dilatio concedatur, fed five citatuo
eomparuerit, five non, de caufa cognoscatur, ac pronuncie-
tur. L. 71. 6? 72. D. de jud. Notandum eft, quod in quibus-
dam caufis prima, in quibusdam altera, in aliis vero tertia vel
quarta citatio fit peremtoria d. E. 72. in quibus autem caufis
prima vel alia citatio peremtoria efi^e debeat, videri poieïï apud
Merulam/up. aîleg, L, 4. tit. 24. C. 3, N. 9. à? Damboud prass.
Civil. C. 57.
. /
Will
-ocr page 39-XXVIIL
Antea oflendimus omiüa dtatione nullum judicii aflum ha-
bere efFeaum; amp; quoniam illud, quod vitiofe fadum eft, fa-
aum non videtur Arg, L, 6. D. qui Satisd. Cog. omnino at-
tendendum eft adea, quae requirimtur, ut Citatio fitlegitimaj
amp; efFeaum habeat.
» ^.
Talia autera requifita ftatuuntur fex: \'
I.nbsp;Ut nomen judicis , cujus juflu citatur, expriraatur.
II.nbsp;Ut citatio aaoris vel citantis nOmen «Sc cognomen con-
tineat.
IIL üt etiam rei vel citandi nomen amp; cognomen contineat.
IV.nbsp;Ut exprimatur caufa, ob quam quis citatur.
V.nbsp;Ut locus judicii feu tribunal appooatur.
VL Ut denique dies, feu tempus, quo-citatus in judicio
\'Comparere debet, exprimatur. De his omnibus vid. Gail.
omnibus obfervatis citatio legitime habetur fafta, va-
xjosque effeflus producit. Sic judicii inidum facit ult. inß.
depoen. tern, litig. obligatque eum ad comparendum L. 2. £).
fiquis VOC. Sc. L. 5, D. de jud, Inducit jurisdiaionis prae-
His om
-ocr page 40-ventîonem, eamquejperpetuat. L. 19. D. âe jur\'isd. L, 7. D,
de jud. L. uU. C. de în jus voc. Voct ad d. t. D. N. 63. Merula
L. 4- 24. C. II. N: I. tf\' 2. irfserrumpîc praefcriptionem
X. 3. L. 7. C. de praefcrîpî. XXX. ann. Quoad autem prae-
fcriptionem, ejusque incerruptionem quid hodie obtineac viderî
poteft apud H. Grot, inîrod. ad Jurispr. Holl. L. 2. part. 7.
Le suive n Cenf. for. part. i. L. 2. C. 10. Si etiam de rei cu-
jusdam dominio controverOa moveatur, citatio rem facit liti-
giofam Juth. Litig. C. de Litig. Novell. 112. C. i. Voet ad tit.
D. de htigiof. denique caufam ad haeredem transmit tit L. 7.
D. de încffic. teßam. L. 36. in fin. Cod. eod.
Quod ad perfonas, quae jure,Romano plane vel non, vel nifi
impetrata venia injus vocari poterant ,non omniahodie fic obfer.
vantur,. Moribas enim Magiftratus aeque ac alii privati citari
posfunt:. in caufis tamen,. quae ad eorum ofEdum pertinent,
quoad rationem amp; formam citandi quaedam eft differentia
Vim. ad §. 12. inß. de Mion. N. 5. Meruh d. L, âf tit. C.
12. Cujacius Lib, 10. obf 10, veniae impetrationem hodie
ad parentes citandos non necei^riam efle putavit, quoniam
rigidus ille in jus vocandi modus,, quem folum caufam habue-
lunt, ut venia impetraretur, non amplius locum habet: reve-
rentia vero, quae parentibus debetur,. etiamnum hodie veniae
impetrandae neceflitatem injungit, ac moribus hoc ita receptum
eflTe tradunt Vost ad tit. D. de in jus voc.. N, 6. Gudelin. de
jur. noviß. L. 4. C. 5. N. 4. Groeneweg. ad L, 6* D, de in jas
vos. Vimîus Lm laud. Merula d. Cap, 12, N. 3,:
In,
-ocr page 41-INAUGURALE.
En, B, L., quae de hac jurls materia inchartam conjeel:
acdpiasicaquehocfpedmenaequo animo, dumfübnixe rogo,uc
quaiiacunquevitiaamp; errata reperias, eajuventuti ac ingenii md\'
hac in re tenuitati qnam maxime adfcribere velis,
Itaque di6lis impono
L
Jus Naturae, principiis Ethices nixum, internam ohUgandi vim ha-
bet, nulla lege vel vi humana tolli potefi , atque omnis Jurispru-
dentiae verum amp; unicum fundamentum ac norma eft.
II.
Violentam in jus vocationem, fine Perßnarum difiinäione, pnvatti
»lim ex L. 12. tabb. regulariter UcitamfuiJJe defendo.
IIL
Tempore PandeSlarum privatam in jus mcationem licit am fuiß^
opinor^
Legatum rei alienae valetl
Pater filio exheredato reäe dat tutorem,
Vnbsp;L
Mx nudo paêlQ Jure Romano non datur aäio.
Vnbsp;I î.
X^egotiorum geßor regulariter praefiat culpam levißmam.