SPECIMEN lURIDICUM
INAUGURALE

A D

L. XIV. DIG. DE TUTELIS.

QUAM

JNNUENTE SUMMO NUMINE,
Ex Auamp;oritate Magnifici Rectoris

ALEXANDRI PETRI NAHUYS,

A. L. M. Pbil. amp; Med. Doél. Medicine, Botanices,
Chemiac amp; Phyfiologiae Profeflbris Ordinarii
N E C N O Nnbsp;\'

Amplisfmi Senatus Academici confenfu^ et
NoUUslima Facultatis Juridicae decreto.,
PRO GRADU DOC TOR A TUS
Summisque in UTROQUE JURE Honoribus, ac
IMvilegiis rite ac legitime confequendis,
Eruditorum Examini Submittit
JACOBUS LUDOVICUS HAESEBROECK,

ZUTPHANIENSIS.

Ad diem xi. Jamarii mdcclxxsi. if. L, g. amp;

TRAIECTI AD RHENUM^
Ex offidna abrahami van paddenburg»
acadfimiae typocraphi, mdccuxxi^

A . • \'

i-iii

VIRO NOBÏLISSIMO

JANO HAESEBROECK,

BONORUM ECCLESIASTICORUM IN
COMITATU ZUTPHANIENSI QUAE-
STORI FIDELÏSSIMÖ CET.

PATRI OPTIMO, INDULGENTISSIMO,

Boe fpecimen fuum, es,
quaparefi^ pietate,
6f reverentia

D. D. D.

Auctor;

SPECIr

\'F

, : V

/ \'

. M ... lt;-gt;gt;:

:o:yi urn

•■•.i^ ti«?
■ ■■ ■ \\

\'.ij;

SPECIMEN JURIDICUM
INAUGURALE ■

A S

L. XIV. Dig. , de Tutelis.

LEGIS, QUAM IN HOC SFECIMINE BREVITER

illustrare annitar, verba ita

SE HABENT,-

ULPIANUS Lib. 37. ab SABINUM.

Si adrogati funt adhuc impuheres, veî deporîaîîfmt pupïlH: tuîo^
res habere definunt,nbsp;r i

L Item fl in fervitutem pupillus redigatur, utique finitur tu^
tela.

ir. Mis quoque modis definunt eJJe tutores: fi forte gnis ab ha^
fiibus fuerit captus f vel pupillus, vel tutor. ~ ^

III. Sed etfi ad tempus fuerit quis datus, tempore finit0 tutor
effe defimh

Anbsp;^^ îv^

SPECIMEN JÜRTDICÜM

IV. Fracîerea, fi fuspefius quis fuerit remotus^ définît ejß

tutor.

g. V. Sed etfi ad certam conditionem datusfit, aeque evenit, US
definat ejfe tutor, exißente conditione.

LPIANÜS JCtus legis noürae auctor cogno-
îxîento DOMITIUS è Syro Phoenice, utipfe
in /.nbsp;de cenfib, fcribit, oriundus; Ale-

xandri Principis Confiliarius ac Adfesfor, de-
in Praefeäus Praetorio faélus efl:, nam cum
Alexander nullam cauflam tra£laret, nifi prius
viris do£tis in confilium adhibitis, principem
Ulpianum in hoc opere habuit, eumque toto fuo principatu
ita honoravic, ut licet plures eruditos, quorum literals lermo-
nibus tamquam pabuio nutriebatur, ad convivium fuum admic-
teret. neminem tamen umquam alium folum in palatio quam
Ulpianwn viaic, cunfila ei permitteodo. quae ad imperii adtni-
nlftrationem pertinerent. Huius vero confiliis in rebus agendis
ut\'^nù Alexandre id laudi celTit; quem maximum fuifle impe-
ratorem , quod ülpiani admonitionibus in Republ. gerenda plu-
îimum detulerit, Äribit AELlüS LAMPRIDIUS Tant^^^^^^
in Ulpiano eminuit iuris civilis feientia, ^^„EU1 RUPl^^
iuris cmditor, a non nemine Vertex legum, a JUbiiiMAlNO
Novel 97. c. 6gt;, fapiemißmi amp; fummi ingenii vir nominaretur.
Nec Jeve morerati eius animi indicium eft aurea illa reediocri-
tas qua mediam plerumque viam feftatus, dunores diflidentium
feinemias emollire conatus eft. Plura vero qui de eo fcire eu-
pic, adeat LAMPRIDIÜM m vîîa Hehogabah ^ Alexandru
Nos ad ipfa Legis noftrae verba ïranümus. Et quidem in Prin-
cipio ita loquitur nofter:

SI

SI ARROGATI SUNT ADHUC IMPUBLRES, VEL
DKFORTATI, TUTORES HABERE DEFINUNT. Arro-
gatio aàus eft, quo ftii iuris homo au6loritate ftiromi_ imperan.
lis in patriam alterius poteftatem tranfit. Haec olim in Comitns
Cunatls au6loritate Pontificum fiebat coram univerfo Populo;
teste GELLIO ( i gt; Hoc enim nec temere nec inexplorate
agi debebat, verum caute atque anxie res omnis inquirenda e-
rat, cum refpedlu pupiili, an ei utilis quidem foret, uti testis eft
ULPIANUS Cs) 5 cuius legis yerba, licet alii emendanda pu-
tent, tarnen cum Clarifi; JOH. CANNEGIETERO C3), qui
accepit, non pupillorum, verum eorum qui arrogant, loctitio-
ne fatis ufitata, vulgatam leftionem praefero tumeiiara refpici
debebat eius aetas, qui arrogare vult, num liberis adhuc gig-
nundis idonea fic ; infuper inqairenda erant bona eius, qui adro-
gatur, ne infidiofe appetita fint. Exftabat autem lex quaedam
inter Decemvirales leges: De capite cms, rdfi per maximum co-
mitiatum, ne ferunto. Ut refert CICERO (4). Qua capitis ap-
pellatione non modo vitam, fed amp; libertatem, civitatem, fa-
miliaeque ius intelligi debere, magnus fuis in notis adnotavit JAG.
GOTHOFREDUS (5). Ad quodrespexit PLAUTUS (6):

Ibo intro, ubi de capite meo funt comftia,

Ouod fisnificat, uhl de fama 6c falute mea aglmr, uti illud
exS)nit TAUBM ANNUS. De vita vero teftatur PO M PO-
NIUS Cr) amp; CICERO (8). De iure civitatis amp; hhertatism-
dem CICERO; de iure libertatis civitatis, fuum eJfe popuhRo-
mani putat iudicium; ^ reamp;e putat. Denique de iure familtaepo-

puli

(I) A^S. Jtt. l v.c. 19. -nbsp;^pf. ^ (3) In Notts

3d ULP. fragment, tît. 8. de adept. (4;nbsp;De l g. L. III. (s)

930. (6j ^ul. aft. IV. fee. 7.. vs. 19.nbsp;(7) I. 2. § 16. amp; 23.
4s Orig. iuris. (8) In Orat. m Ferr.

A a

puîi quoque fuit iudîciom, nam amgatîo per populum fieri ideo
ïieceffe erat, utpote qua de familia in civitate exftinguenda
ageretur. Hic arrogandi modus, per populum in comitiisfaflus,
fatiS diu, videlicet fiante Republ. libera , obtiniiit; quin adhuc
etiam Jugufius Agrippam amp; Tiberiura adoptavit in foro lege
curiata, îefte SUETONiO ( i ). Et Neronis adoptipnem,
quamvis Patres cenfuerint, populus tamen (procul dubio lege
curiat«) iuffit (2). Poftea vero Imperatores, legibus quippe
lata lege Regia (uti volunt) foluti, veteres arrogationis ritus
faepius negîexerunt; amp; manfic ad Galbae imperatoris tempus
issque, quem primum veterem morem nonobfervafle, refle fus-
picatus eft ANT. SCHULTINGIUS (3). Mutationes tamen
fenfim I\'ariae ddnde acciderunt ; amp; primo quidem, comitiis uti-
que cefiantibus, arrogationes folebant Principes con cedere fuis
refcripîis pariter , ac confirmare. Et hoc ideo iure facere po-
tuifle, quia fimul erant Pontifices Maximi, quorum officium
erat de arrogationibus dispicere, RAEVARDO C4) vifum eft.
Sine dubio autem Antonini Pii tempore arrogationes jam factas
eife auftoritate Principum, patet ex legibus (5) de Adoptioni-
bus; quamvis GELLIUS (6) \'hoc tacite negare videatur, quern
Antonini tempore flofuille amp; fcripfiffe erudite Ciarifi\'. Profefibr
îneus SAXIUS in Onomaß, Litorar. torn, 1. fcriptorum tcftimo-
niis adnotavit, tamen, cum eum ante hanc conftitutionem
fuum opus elaborafie, vel legem ignoralfe, Amplifl: VAN DE
WATER (7) iam pluribus oftenderit, haudquaquam nobis
amplius refragatur. Ante vero quam per conftitutionem fuam
mutarat ius ANTONINUS , locum obtinebat, folum puberes
airogari, fed introd^ixit d:6la conftitutio impubères quoque alie-

nae

Cï) In Jugufto C. 6gt;. (2) TÄCIT. Jmal. XII.nbsp;{3) ^^

fragm Vi IL 2. P. sSP- U) De JuEiorit. Prudent. C. Vi-
I. 38. de adept. (6) Noot, Jit. 1. V. 19. (7)
Jab. Ill\' c- 16.

îiae ditioni fubiicî pofle, multis tamen eum cautionibus, quod
nulia modo iure veteri fiebat, tefl:ante GELLIO ( i ). Eius e-
nim tempore arrogabatur nemo, nifi iam vefiîceps eflTet, i. e.
ut FESTUS interpretatur, pubertate veftitus; amp; quidem rec-
te, cum jreteres veßkeps amp; învefiîs difliinxerint ita , ut inv^îa^
fit fine vefi:e; veßis vero barba eft, q^uo vocabulo ufus eft VIR-
GILIUS

Jurea caefarîes ollis atque aure/veOJs. ^
Et LUCRETIUS (3) idem hoc modo docet.:

Nec minus in certo dent eis cadere imper at aetas
[ Tempore , amp; împubem molli pubescere vefte.

Et parit er mollem malis demitîere barham,

NONIUS autem MARCELLUS hocîta adaotavit; Virgln^s^
non ßlum feminae , verum etiam puerî inveßes, nam amp; quicumque
ex Ephebis exceflîerant, devirginati dicebantur. Eum ergiD\'
inveßem , impuberem, cui nulla veftis, i. e, lanugo obumbrat
malas, diserunt veteres. Contra, vero veßiclpem deCigmxmt,.
cuius genae prima barba veftirentur. Cur autem Puberes tantura •
olimarrogari potuerint, haec ratio eft, quod nec impubes ipfe,
parente orbatus, ftipulationem tanti momenti contraherepofl\'et,
qui alienae familiae facris addiélus, capitis diminutionem, licet
minimam, pateretur, es libera amp; fui iuris perfona filiusfam.i-
Jias fieret, alienum nomen afiumeret; verbo; ut cura capite fo3gt;
tunas quoque fuas in familiam amp; domum alienam (arrogatus) \'
transferrer C4)- At in filiofamilias adoptaado nullo modo aeta-
tem ipeflare neceflTe erat, Inde haec quoque fiebat tam puba-

ruRîtj,

(i) iVoS. I. V. 19. (2) Jeneîd. lib. VIÎI. vs. 659. Viaefis amp;
J. V. VONDEL in Verfione Belgica, ubi refte vocabiîîum veßis in fecur»-
daria notione vertit de baart,nbsp;(3) V. vs. S?},. (4) i,.

I 2. ff. ds Mnor. poßeL fee, uM.

A

îum, quam impuberum; patîls vero de filio verba exftant apud

Comicum:

putavit me aeîate ^ bmvokntianbsp;,

Flus ßtre amp; providm, quamß tpß^ ß^^\'

Neqae enîm mtoribu. in pupillos
poteftlemque, fas eft, ut capot liberum, «dei fuae co^
fum , alienle ditioni fubiiciant. Quod mre «o\'fj^f
to Priodpis fiat, non eft necefîe, quique, J™^
gaudens, quae continet etiam iuslegum fj^f
dbus, utilitatis caulTa, hoc concedere poUlt. Pube es autem

äcuntur, qui ea aetate gaudent,nbsp;et

annis 14.. in masculis; 12; in fetninis. Veteres hoc non tam ex
annis, tuam quidem ex corporis habitu aeftimaflepatet ex
Inßit^M. mod. tut. amp; ex L 32. de minorîb. Verum quod
ib de âdfpeau corporis dicitur, non neceffe dicuncdeadipe^u

neceffariae partis intelligere. ne ita Romanis,
honefliatemac verecundiam admififle, vmoverteretur.ledcum

Ser • CUIACIO malunt haec ad externa vigoris atque aeta-

tfveftigia refp^^^^^ etfi hoc credere de adfpeau neceffame
«LS fltis defendi videtur, quia fummus AthenienfiumPhiîo.
Fophu PLATO (ï), qui leges quomodo fcn-bendas fuo opere
docuit, ubi de pupillisV, dixit efl^e iudicum officium pupil-

Äicere, nEm%uberes,nbsp;III

«P ram coroora harum, quara illorum, aambitd vero nac

Sfft^näileTquod^nbsp;umbilicum, feupubem

usque Srent^ fe^d plane, ad inftar Caflianorum, quadringen-
Sker annos antel iam LYCÜRGÜS^
legislator fovit fententam, ut P^UTARCHUS U
Plura quidem adferremj ni ea erudite pertraftafleti^YNK^S^

(2) In Num Jgt;ag. m*

HOEK ùhf. ïîh, 3. cap. 24. amp; haecce res longius ab inftituto
mü abftraheret.

Poftea igitur, quam conftltutione ANTONÎNI PII intro.
duÊla erat haec impuberum arrogatio, modus tutelae finiendae-
faélus eft, nam arrogatus tranfit in poteftatem amp; fainiliam ar-
rogantis, cuius cura gubernari poffit, ideo opera tutoris non
amplius opus ipß eft; fed eius poteftate egreditur (i). Eaque
arrogatio dicitur minima capitis deminutio, cum fui iuris erat
perfooa, amp; arrogando mutât conditionem fuam, quo filiusfam.
evadat, ac proinde tutorem habere definat, oportet.

Expofi.ta arrogatione, nunc alteram principii noftrae legis
partem, operae pretiura erit, interprstari, feil. Deportaîmem,
quae trft fententia, qua iudex, cui ius deportandi lege datum,
reum in infulam deportandum (vel in infulam in perpetuum a-
demta civiiate mittenduray pronunciavit. Verbum autem DE»
PORTARE eft transferre, contreftare, de loco in locum mu-
tare, tefte ASeOINIO PEDIANO (2), quo fenfa prodigia»,
monftraque deportata fuiffe legimus in LIVIO, VALERIO,
PL IN 10; nec alio fenfu apud FirgîHmi (3) loqueatem de
api bus

—-— -- Tum empara luce carentum,

Exportant teâîs, amp; trifiia fanera ducunt.

Ergo, cum hi traosferrentur amp; deducerentur in infulas, ât^
pmari inde coeperunt dici. EÜ: enixn deportmo fententia, amp;
ouidem Capitaiis C4)\' ^ morti comparatur. Sequitur.\'\'
cid ius deportandi legs datum eß- ex his patet nulli alfi iudici ius-
deportandi competere, quam ei, cui lege datum, vel aPrincipe-
concefTum eft. Exilii fpecies eft deportatio, quodque tripleii

eife:

fî) € 2. Inßu. de adopts (2) ^^nbsp;Cöfca P. .28. Ubi;

difcrimen inter aspmare amp; i^orWr« often dit. ■ p Georg, vs.-
(4) L 2. de privat. iuL, amp; /. 2. i ï- « 28. £ de pmm

éOe dixit JCtus MARCiANUS (i), puta, aut csrtorum ÎQÙorum
înîerdiâÎQy aut lata fuga, ut omnium locorum (interdicatur^ praetS\'
rea certum Qlocum\') aut (2«) infulae vinculum, i. e. relegatio in infu*
Jam. Haec intelieau difficiilima funt, nifi ampleftamur FER-
BlNANpi DE RETES eraendationem (2) hoc modo fac-
tara; aut certorum locorum interdiâio ut lata fuga ^ aut omnium k\'
torum amp;c. huius leélionis hic efl: fenfus : cum alicui uno aut al-
tero loco interdicatur, exilium hoc lata/«^ßdicitur ; q_uia,duti^
illis locis abftineat, cetera oberrare non prohibetur. Siretineas
vulgatam leftionem, hunc fenfum habebit; uc, qui certp loco
încluditur, uti verba, aut lata fuga, ut omnium locorum interdi\'
■catur praeter certum, potius augußam fugam\\\\ûgt;Q.^t, quam la*
îam.

Tertia -fpecies hac lege enumerata efi: infilae vinculum, haec
fubdividi potefl: in deportationem amp; reïegationem. Ergo exiliî
fpecies eft deportatie aeque ac relegatio. Antiquitus neque li-
bertatem, neque civitatem invitus quisquam amittere iure Qui-
ritium poterac, quemadmodum aj maioribus COnftitUtum CI-
CERO (3) in fuis orationibiîs fcribit. Et eodem iure civi Ro-
mano fpiritus eripi, vitaque adimi non poterat,- uc eleganter
SALLUSTIÜS C4) de Caefare narrat. Atque ita nec civitate
ex\'trudi, nec uliimo fupplicio affîwi civcs poterant nosiij quo-
rum tamen ne impunita peccata relinquerentur, quod discipli^
nae publicae ratio poftulabat, inventa ratio eft, qua civitate,
fal vis maioTum conftitutionibus, exire cogebantur, nimirum
aqua amp; igni interdici fontibus, inftitutum eft, ut his fubfidiis,
quibus vita humana continetur, deftituti, in alias terras migra-
ient, fequein aliam civitatem conferrent, in quam recepti Ro-
manam amittebant; quia duarum civitatum eos efle cives, aeque

Ro-

it) l. s: de interd. B rekgat. (2) In Cmmmt. ai tit. ff.
m. amp; rekgat. ^c.nbsp;(3) pro Corn, Salbo Cap. 13. pro dsm^Jua (ap.

ä9i, (ß,) ïaiellQ CatiHiii C,

INAUGURALE.nbsp;^

Romanomm inftituta legesque non paîîebantur, ut CrCERO(i)
tradit. Duobus enim eiementis iftis, fine quibus vita fuftenra»
tari nequit, eo confilio interdicebantur: uti proinde nuptiis
quoque adhibita, teftantur PLUTARCHUS (a) amp; ICtus SCAE-
VOLA (3). Quorum utrumque ÜVIDiUS (4) cecinit.

Jn quod in Ms vitae cauffa eß , haec perdidit exul
His nova fit coniüXf haec duo magna putant? , \'

Unde cum POMPONIO (5) efficimus, Populum vi ipfa ci-
vitate expulifle eos, quibus aqua amp; igni interdicebat, cum ne
tefto quidem excipere eos liceret, quod CICERO (6) indicat
hisce verbis: „ quiches., inquit. Romani erant rerum capitalium.
„ condemnati, non prius civitatem hanc amittebant ^ quam erant in
„ eamrecepti, quovertendi, i. e. mutandi Joli caujja vénérant. Id
„ aut em ^ ^ ut ejfet faciendum, non ademtione civitatis, fed teBi £5*
„ aquae amp; ignis interdiäione faciebant,quot;

Atque haec poena antiquis legibus, nulla exiîii fafta mentio-
ne, irrogabatur. Manfitque eius ufus ad imperarorum usque
tempora , a quibus primum reorum in infulas deportatie in rem-
publicam inve6ia, amp; ne iuris antiqui vincula aperte revelli vi-
derentur, in locum aquae amp; ignis interdiélionis fufîèàaeft, ut,
vetufti moris fimulacrô quodam fervato, qui deportarentur,
fic quafi aqua amp; igni interdifti effent, haberentur. ICtosita
refte Idcutos fuifle (7), patet aperte es TACiTI verbis (8),

. ut Jervilius ^ Cornelius-in infulas, interdi^o igni atque aqua

demotijunt. Haec enim fatis defeodunt iCtos contra eos, qui
putant, deportationem in locum aquae amp; ignis incerdiaionis
fucceflifle, fed non fuper additam tile, nam difti TACITI ver*

ba ^

(i^ pro Ballo 11. (2) In Probkmat. No. i. (3) t^ ^^nbsp;„

J, f. de donat. inter vir. uxor. (4) L 6. Fafior. vs. 780nbsp;f

ult. de iegatio. (6) pro demo fua C. 30. i^) L 2 s r ffnbsp;dê
penis, I 3 f- %S\'JfljecuL L pmi ff. d, var. ^ r^.^^o^Sf

(8) AnmU VL 30. amp; 111 68.

•

ba, m înfuïas âemotî defignant âeportaîionm ; ßi quo Riodo de-
porcati funt iüi viri in infulas, expreffit antiqua illa formula,
interdiâèî igni atque aqua. Quare autem amp; quomodo Princeps
Augußus hoc genus novum puniendi excogitaverit, nobis tra-
dit DIOCASSfüS Co» latine fie: Edîxit, nequis eorum. qui-
bus aqua igni ejjèt int er dictum in continentie ant in injula, rAß
50 millia paßuum a continente dißaret, degeret. Rationem ad-
dens (2), quod Augufto , cum abexulibus in tantalibertatemo«
fantibus feditionem metueret, Livia coniux fuaserat, ut eos in
infulas iuberet abduci, ibique inciudi.

Effeflus huius deportatioois erat, quod capite diminuebantur
eiusmodi exules, ita uc ci viralem amitterent, non vero liberta.
tem (3). Unde haec capitis deminutio media, ut amp; maxima in
iure vocantur mors civilis (4); quoniam illi, qui illa fubibant,
Îîifl:ar naturaliter mortuorum , refpeflu civitatis habenfur. Igi-
tur cum pupilli clves efle definunc, amplius non poflunt habere
tutores; tutela enim iuris civilis efl, amp; inter cives introduéla,

quaeqae proiode dicitur capitis diminutio media. Ut tradit Bah
duinus (5). Et licet nonnullis in caufis eius aetati fuccurratur,
uti ex fequentibus legis verbis patere videtur, pnta, fere in om-
nibus poenalibus iudiciis ^ aetati ^ imprudentiae fuccurritur [6) ;
per aetatem intelligitur quidem pupillus folum eiusmodi, qui vel
infans feu iufantiae proximus eft, quia hic ex deliélo prorfus
non obligatur (7), fin vero dolo fic capax, amp; pubertati proxi-
mus tenetur ex deliÓlo, uti patet ex imperatoris ALEXANDRI
verbis (8} : impunitas, inquit, deliäipropter aetatem non datur^
fi modo in ea quis ßt , in quam crimen, quod intenditur, eaderepo-
teß. Denique inftar filii, qui in patria poteftate eft, deportati
in infulam, qui que hac ratione vinculo paternae poteftatis ex-

emtus

(I) Lib. 56. p. 587nbsp;(a) Lib 54.. 562. lt;3) /. 15. f.dehiterd.

^ relegat.nbsp;{4} I. 209. de R J.nbsp;(5) Inflit. de capit. deminu,

(6) i. 108. de R. y. (7)1. la. ff. ad L Cornel, de Skar. (8; 7»
€oé, de pomis I. a^Camp;d. de fent. paff.

emtas dicitur, pupillus deportatus tutorem habere quoque dé-
finit.

§. I.

Item fi in fervitutem pupillus redigatur, utique finitur tutela. UC
rem accurate esponaraus, - paulo altius originem ac naturam
îervitutis repetere oportet ante, quam ad eius definitionem ac-
cedamus, Ab Adam ad Noe usque tempora, intemerata fuic
aurea libertas, amp; Noachus primus omnium mortalium fervitu-
tis auÊlor exfiitit , cum vino inebriatus amp; a minore filio Chamo
nudatus perfpe£ïus efil\'etj animadvertens in eum pater maledi-
xit filio, eumque fuis fratribus fervire iuffit. Cuius amp; proge-
niem in fervitute, aliquo tempore elapfo, aliorum hominum
fuifie^ uti praedixerat pater Noachus (i); conftat. Sedquae-
ritur quomodo ; utrum primum haec in aequalitas inter homines
hello, an vero e rerum dominio nata fit, ut aliqui volunt, amp;in
primis PUFFENDORF (2): qui „ primaevamQdixit} originem
„ eJJe ex ultraneo conjenlu, non ex hello (3). Quam fervitutem
nihil habere in fe nimiaeacerbitatisderoonftrat Grotius nam
perpetua ifla obligatio compenfatur perpetua illa alimentorum certitn»
dine, quam faepe non habentqui diurnas operas locant, Unde/ae-
pe accidit, quod dixit EUßULUS

Manere apud illos voluit^ mersedts earens,
Vîêtu contentas --- —-

Quocumque vero modo nura e rerum dominio, anbello, ori-
ginem fumfit fervitus, altioris cum videatur indaginis, amp; mob

opus

(!) Gmef c. 9. vs. îS- ^^^nbsp;^ ö«^«- c. 3. î 4v

(3) Modum, quo hoc fit, pluribus espofuit L. L. (4) u u. C»
g27.dsl. B.üc P.

SPECIMEN JÜRÏDICÜM

opus noflrum fuperaret, hoe praetermittere, mihi, ut fpero,
licebic. Nunc autem ab initio omnes homines liberos effenatos
iure natural!, li ipfa non doceret ratio, velmemorantiaPLAÜ-
TI CO amp; BOEÏII (ä) loca approbarenü. _ Nam omnium na-
tura communis eft. Quare etiam uno nomine comrnuni omnes
homines appellantur (3). Unde igitur haec diftinélio invaluit,
docet SÊNECA (4) : Neminem natura fecit liberum ; neminemjer-
mm. Impojuit FORTUNA nomina haec fingulis. Haec Fortuna
eft, quae domina rerum omnium àicltur, quamque eleganter de-
fcripfit HORATIUS (5), amp; quam ICtus TRlPHONINüS(6)
appellavic dominationein, quae ex iure gentium, uti libertas
naturali iure continetur, oritur. Si vero dominatio ex iure gen-
tium lit, ita fervitus quoque, cum enira unus prae altero domi-
nus eft, qui in dominatione alterius fiftit, fervus itaque eft.

Facile adgrediemur nunc definitionem fervitutis , quamFLO-
RENTiNUS (7) nobis fubminiftrat ; newps conjßimionem eJJe

iuris

{1) Cafin. ad. i. Seen. 4, vs. 14.

Prcprie telluris herum natura, n?lt;ius illum
Nec me nec ^umqüam jhtuit.

(2) Lib. 3. de Concolat.

Omne hominum genus intern.
Simili Jurgit ab orm:
Uhus enim rerum pater eß
Unus cmäa nünißrat.

(3) Inßit. tit. 5. de lihert.
Lib. III. Ode 29. vs. 49. feq.

Fortuna faevo laeta negotio ,
Ludum infolentem ludere pertinax
Transmutat incertos honores,
Nunc mihi, mfic alii benigna.

(6) l. 64- f\' ds cond. indebit. (7) l. 4. f. de ßatu bomin. §• i«

iuris gentium i qua quis alieno dominio contra naturam fuhiicïiur. Di-
citur nataram quia libertas a natnra eft, uti ftjpra vidi-
mus ; merito hinc llbertatem vitae principatum appellat PLATO.
Et omnium humanorum bonorum maxumum, cuius defiderium omni-
bus innafum efi y ut opportune fcribit DION. HALICARN. (i):
quam libertatem FLORENTINUS (2), definivit: Naturalem
j-acultatem Clus y quod cuique facere libet. Sed nemo facit, quod
libet, nifi qui reéla fequitur, quare etiam ICtus addidic reftric-
tionem: Nifi fii quid vi aut iure prohibetur. Quodque eleganter
Cicero (3) ita dixit: Quid efi libertas ? Fotefias vivendi ut velir ;
quis igiur vivit, ut vult ? nifi qui reäa fequatur. Quomodo PER-
SIUS (4) quo!]ue cecinit.

Haec mer a libertas hanc nobis pilea douant,

Jn qmsquam efi alius liber, nifi ducere vitam.

Cui licet, ut voluit.

Non unius generis omnes fer vi funt ; inveniuntur enim pac»
titii, amp; legales ; illud genus meminit feneca (5), quod nomina-
vie perpetuum mercenariumzUexxxra legale ; unde ^ARiSTOTE-
LÈS (0) ait, e legs veniffe, ut alius ejfet liber ^ alius fervus^ quod
for tas (Is inde origmem duxit, quia Imperatores, i. e. Duces,
caprivos vendere ac per hoc fervare, nec occidere folent. De
quo HORATIUS (7):

Vendere cum poffis captivum, occidere mli.

Et bine ICti fervitutem iure belli introduftam crediderunt,

uti

{i)Jntiqmt. Rom. Ub. XL p. 312. (2) 4. ß,^^

C3) Faradox.j. ^ (4) Sat. V. fJ. 81. (5) Ub, hl ds Benefit, c.
22.nbsp;(6) I. Poht. c. 3.nbsp;(?; Lib.nbsp;_ c

B Q

uti POMPONIUS (i). Quo iure omnia licent in viflos, five
venum exponantur, five eis quidvis imperitetur, five truciden-
tur, tamen Lege Graecorum prohibitum erat, ne Captivi trii-
cidarentur, fed feruarentur. Nam erat lex, Neminem e capîts
fciens caedî finam, ut AVELLANUS (2) memoravic. Cuius
modi legis meminic EURIPIDESin ßffw^a, exlatina verfione:

Lexaequa porro apud vos de fanguine
Servisque y liberis que capitibus ßata eß,

Veteres certe hac in cauffa curvo dignoscere reclum nori po-
tuiflemihi videntur, quod hoc principio, omnia nempe licere
in hoflem, amp; inde in captivum, ufl fuerunt, utiPyrhus (3)
ait,

Lex nulla capto parcit, aut poenam impedit ,
Quod vero fapienter regerit Agamemnon,

Quod non veî at Lex boe vet at fieri pudor

Et MARTIALIS (4)

Bella velint, Martemqueferum rationis egentes.

I. 239, de K S,nbsp;(2) Reßit. loc. Cap. 23. (3) In Troad,

apud SENEC. ?s, 333\' Pyrrhus iteium I. I. inquit,

(Pyrih.) Quodcumque Hhuit, facere viUsri licet.
(Agamann.) Minimum decetUbere, cut multum licet.
amp; VS. 347. refte adhuc idem gloriatuï.

f Äeamem.) Compescere equidem verba ^ audacem mah^
Poteram domare : fed meus captis quoqm
Seit parcire enßs, —— — ——

(4) Lamp;. 6. Epigram, ss.

Hinc concludiraus licere quidem, fed non oportere iudicalTe
antiquos homines, captivos occidere; quo quaü ex commifera-
ïione , at potius utiiiïatis caulfa, vendere voluerunt. Sed etfi
olim iure belli, feu iure gentium, captivos vendendo in fervi-
tutem redigere licere putarunt, vix tamen (ut mihi videtur)
efl:, quod liceat, cum in deditium adhuc faevirti nefas habetur,
magno viro ALCIATO (i), quod amp; clariif. ProfefiTori meo
TIJDEMäNNO vifum efi:, inquiens, acerbamnimis antiquam
Romanorum fervitutem eflTe, quam ut ex humanitate amp; iufti-
tiae regulis defendi pofilt (2). Nam finis amp; ratio belli hoe non
requirit, ut, poftquam captus eft, amp; iam abduflus, cujque
omnes nocendi vires tum ademtae funt, (non enim intelligo,
quo pa£lo ex roilitis auc Ducis caede tunc ad bellum finiendum
aliquod momentum accedere queat) adhuc interficeretur, aut
alia quacumque ratione in ilium faeviretur, multo minus igitur
eum in fervitutem detrudere licere, puto, id quod fummum ne-
fas efle arbitror. Verum enim vero nunc melius in bello hoc
utimur principio, cuius Horatius meminic:

Eft modus in rebus, funt certi denique fines,

Quos ultra citraque nequit cmfißiere redium.

Quem ob modum humanitatis laudatur PROPERTIO (3)
Minos.

ViBur erat, quamvis[aequus in boßefuit.

Et OViDIO (4)

Ut leges captis iufliffimus auStor

Hoßibus impofuit.

Et

(1) Ad kg. 239 de V. S.nbsp;(2) Ad GROT. de l B. ac P. nui

ita?. MONTESQUIEU Esprit, des loix Lib. XV. c. 2. (3^ in.

(4) Meîamorpb. VIII. loi.

Et alibi (I)

Eß etiam in miferis pet as, S in hoße probatur.

Hoc autem eleganter CICSRO in aureo libello de officiis (a)
differuit; funt etiam, inquit, officia quaedam adver jus eos Jermn-
da, a quibus iniuriam acceperis; nam ulciscendi amp; pumendi modus
eß. Bellum enim pacis cauffa fuscipitur, ut pax üt fecura amp;
fine iniuria. Ouem ultra modum vindicantem fecundum munae
auStorem effie, dixit ARISTIDES (3). Et uti OVIDIUS (4)
cecinit:

Caede nocentem--

Se nimis ulciscens exßitit ipfe nocens,

Regulas autem, quibus tutius pedem figere pnffumus; ne ul-
tra modum publicam vindicemus iniuriam, egregie acutiffimus
Montesquieu (4) breviter expofiïic. His quatuor praecepris. in^
cluditomneius viflori competens in viflum : ,, La hide lava-
„ ture^ qui fait que tous tend a la confervacion des esfpeces.
„ 20. La loi la lumiere naturelle, qui veut, que nous faffions a
„ autrui, ce que nous voudrions qu\'on nous fit. 30. La hi qui
„ forme les focietes politiques, qui font telles que la nature n\'en a,
„ point borner la durée. 40. Enfin la loi tirée de lachofe même.**
Uti hoc refert CICERO /. l excufans maiores, qui ut Corin-
îhum exfcinderent, non crudelitate addufti, fed aliam aiiquam
rationem, amp; maxime opportunitacem loci, ne poffet aliquando
ad bellum faciendum locus ipfe adhortari. Aliter enim utique
agere, ( ut mihi faltem videtur ) moraliter nempe, ne-
mo

(i) Trîfi. I. Eleg. g. vs.nbsp;(2) Lib. i. C. u. {3)

î. p- 94- t07n. II. (4) De Spent. I. eleg. 8. VS. 19. ao. (S)
ßn Uvrs de l\'sspnt des Mx. ]» x. c. 2.

mo poteft; nam ex ipfa natura dominationis fluere videtur,
uti au£lor àe Y esprit de loix pergit, „ )a conquête eft un\' acqui-
„ fition , l\'esprit d\'acquifition porte avec lui l\'esprit de confer-
„ vation amp; d\'ufage,. amp; non pas cellui de deftrudion.quot; ^ in hoc
vero veteres Graeci Romaniquefedeceperunt quam maxime, amp;
a reélo vel infcitia, vel utile honefto praeferentes, deflexe-
runt, quod pluribus oftendit idem auélor (i). Huius rei iniu-
flitia ac iniquitate poftea percepta, lytro quodam redimendos
captivos ipfis gentibus-bonum vifum eft; quo paulatim eiusmo-
di fervitus ab ufu receftit ; ut hoc teftatur SELDENUS (2).
Causfam enim Bodinus (3) , faille Chriftianae charitatis, di-
xit, amp; medio feculo XIIL hoc incepiflquot;e locum penitus univer-
faliter inter Chriftianos obtinere.

Vidimus itaque non ultra citraque modum amp; finem progre-
diendum, quam tempus neceffitasque ftriftim a nobis exigant;
non igitur in fervitutem redigendi funt capcivi fecundum régu-
las iufti amp; aequi. Sane enim fervitus malorum omnium eft po-
ftrema, liberis hominibus omni fupplicio gravior; nam ubi libertas
)eriit, periere una ibi perierunt amp; omnia, ut reéle dixit IJîdorus (4;.
^ ure gentium quomodo ex fententia Romanorum fervus quis bel-
o evadat, diximus. Duo tamen adhuc reftant modi ex iure ci«
vili; alter vejo coniugîo, alter pretio. Hunc autem imperator
ÎUSTINIANUS (5) in Injiit. amp; ad h. §. V1NN1ÖS in commen-
tario fuo fatis fufficienter explicarunt, quo nobis otium fece-
ïinc.

Sed non folum prerio verum\' etiam contuhcrn\'io ; Olim SCto
Claudiano introduèlum eft ingenuam mulierem , quae fi a more
fervili fe fe alieni fervi contubernio fubdideric, ut loquitur lex ,
contra dorr-ini denanciationem, ancillam fieri. Quod fide dig.
nus annalium fcrijitor (ó) adnotavit; refert ur ad Patres de poena

femi \'

(i) Esprit des loix- L,^- c. 2.nbsp;(2) De mari Qaufo

Cquot;?) Lib. I de Repull. Cap-nbsp;f4) Orig. Lib. V. c. 27

Inflit. de lur. Perf. (6) TACIT. Lib. XII. Jmal. $3-

(2) De mari Qaufo Lib. L c, 26.

femmarum, quae ferms conmngersntur; ßatuitur^ ut tgnaro domim
ad id poîapfa in fervitutem fui confènfijjlt. At hoc Imperator
lUSTlNIANUS poftea iege unica Cod. de Säo Claudiano tollendo,
àbrogaffé notum eft.

Verum, ut ad noftrum revertamur propofitum, ptita, ptî-
pillas in fervitutem redigi poflit, an non poflît, hoc tamen, un
viam amp; rationem interpretandi teneamîis, primum de locutions
in fervitutem redigerequid ICtis fignificet, deinde quam ob caus-
fam, denique quo iure pupillus hoc in periculum incidit, prius
dicendum videtur.

Verbum redigere etfl alio fenfu quoque fumitur, tamen hic
ponitur pro rurfmn adtgere^ feu cnmpellerequa fignificatione I.
1. ff. depoenis iCtus ULPiANUS utitur, in conditionem deterio\'
rem (inquit) reda^us efl, amp; idem eft ac ft dixifTetm fervitutem^
uc hic ex fibi oppofitis apparet. Itaque explicamus haec ita,
ß in fervitutem pupillus redigatur, id eft eompellatur redire in fer-
vitutem. In iure civili a nemine hoc fieri pofle, nifi a patrono,
notum eft, ergo noftra in lege fub intelligenda funt vocabula a
Patrono. Et li redigatur in fervitutem, caufla adfit, opertcc,
qua a meliori in deteriorem conditionem detrudatur, feu revo-
cetur libertus: quod quidem durum videtur, attamen profeélo
non eft; fi mcdo ad eius attendamus, quae, nifiatroxfit, noo
conceditur. Ingratus enim animus eft vitium, quo quis benefi*
cia male rependit, haec duplex eft, vel negative feu fimplex,
fi benefaäori non benefaciamus, auc pofitive feu praegnans»
quando ei quasvis injurias exhibemus. Cuius amp; omnium atro-
ciflimum afferc exemplum SENECA (i). Prior vero virtuti
répugnât, pofterior ipfis legibus tam naturalibus, quam civiii-
bus, nam nemini aegre faciendum, nullus laedendus. Dupli-
citer procul dubio peçcat hic, qui benefaélorem infuper laedir.

Adhi-

lt;i) Lib, III. Declam.

AdhibitahacdiainaioneSENECAE(i),PüFFENDORFIl(2),

amp; G ROTH (3) fcripta conciiiari cum lurisciviüs legibus facile
mihi videntur, cum hodie non amplius utimur illo, quod fcrip-
fit TACiTUS (4) de Germanis, Data non imputari, necaccep-
tis obligari. Quique viri celeberrimi negantirigratitudinis actio-
nem in foro humano, quia creditum effe inciperet, locum in venire,
at hoc ob fimplicemjverum ob pmegnantem poena graviori adficien-
dum largiuntur ; quafi tunc non tam propter ingratitudinem, quam
iîlatam iniuriam, irrogaretur poena. Cum tamen, poficis rerum
adiunólis, aftionem concedere, tum contra ingratum, tum in
humanum (horum enim eadem efi ratio) utique arbitror; licet
coaftio intêrcedens fplendorera officii roinuac, imo etiam viri
grati laudem coafto intercipiat. Plura de his differuit EOEC-
LERUS (5).

Ceterum in animum valde ingratum in foro humano refle
quidem datur aftio, quae non magis ex delicto, quam ipfa in
gratitudine oriri videtur.

Inter alias hanc aClionem etiam iure Attico infi;itutam fuifle
e PLATONE de Legibus amp; VALERIO MAXIMO (ö) notura
efl-.- Et apud MalTilienfes, qui tres in eodem manumiffiones
rescind! permittunt; quarto errori fubveniendum eife negarunt,
Quos Romani imitati funt, uc in fervitutem quoque libertusin-
gratusretraheretur, tefte SUETONiO (7) tempore /mperatoris
Claudii, at folum hac in caufla, fi delarores fubmifiiïe Patrono
probatum fuit, qui de ftatu eius facerent quaeftionem (8).-
Praecipuam , ut reor, cauffam, quae huic conftitutioni dedit
originem, fuifle, f^xod heri Jervus hodie liber, ut elegantereius-

modi

(0 Uh. Iir. de Benef c. 6. 7-nbsp;(2)nbsp;c. 3. ds I. N. G,

(3) Lib 11. c. 20. 4e L B, ac P.nbsp;(4.) De Morib. Gemm. c. 21.

(5) In differt. de aS. in grati.nbsp;(6) Lib. II.,c. 6. Memorah.: „ Jge

„ qiiîi iilud inftitutum Jtbenarum quam memora bile? quod conviaus a patreus
„ libertus ingratus iure libertatis exuitur.quot; (7) C. XXV. in \'Ckudis..

(8) l. 5\'S\' ^^

C 3

modi libertum appelkvit ULPIANUS CO» qualemque hoffîiquot;
nem GLAU DI ANUS ica defcripfiD:

Jsperms nihil eß bumili, cum fur git in altum.

Oui non Tibi fads liber amp; honeftus videbatur, nifi in Patro-
Humpraegnantem commiserit in gratitudinem , coercenduserat ,
de qua licentia fervorum iliidta queritur fuo lam tempore Toxi^
apud PLAÜTUM (2). Deinde fub fucceffore eios Nerone
aftum efl: in fenatu de fraudibus libercorum, efflagicatumque,
ut adverfus male meritos revocandae libertatis ms Patronis da-
retur; fcripfitque Caefar fenatüi: Privatim expenderent eorum
cauffam, quotiens a Patronis arguer entun in commune mhil der agent,

uti\'refert TAClTUS (3).nbsp;. , ,

Denique a Conftantino M. legem reperimur latam de Itbertts
ii eorum liberis, ex qua uberius apparet, ingrati aaionera m to-
re Eomano locum obtinuifie, eiusmodi cum vi, ut libertus rur-
fus fub imperiuro amp; ditionera mitteretur a Patrono Ut loquuur
imperator/./. Non utique omnes Jibertos, quos varus modis
manumiflbs dicere non opus eftj ante tempora luftiniani revo-
cari potuifie, quando omnes eiusdem effe conditionis imperator
voluit, fublato (4) inter eos omni discrimine. Cura vero olim
non nifi qui modis minus folemnibus erant raanumiffi, m fer-
vitu\'tum revocabantur, teftante TACiTO (5); Maiores cum
dimitatem or dinum divider ent, libertatem in commumnon frußra po.-
fuerunt Quin amp; manumittendi duas fpecies inßitutas, ut relinquc
feturPOENITENTIAE ant NOFO BENEFICIO locus, poeni-
tentiae, h. e. ut retraheret in fervituiem : beneficio vero ut
vindiaâ liber arec Patronus, utconftat ex PLINIO (6): „ Fa-
cile defle^et ad te, ß voles vindiäa liber are, quos proxme in-

(A lib. XIII. A. c. 26. n. (4) §. 3. Inßit. ds bbert. (S)
mi. C. 27.nbsp;Lib. ¥il.. Epiß^ I®-

INAUGURALE.

„ ter amicos manumißfiL\'^ Quos nindlBa Vatronusm\'i pergit TACI-
TUS ^ non Uberaverïtf vel ut vinculo fervitutis attineri^ dispï\'\'
„ ceret quisque eorum mérita tardeqiie concederet; quod datum mr$
,, adimereturquot; Itaque. concludimus, omnes iure dovo libertos
propter caußas ingratitudinum in legibus commemoratas in fer-
vitutem iufte revocari. Attamen ICtus ULPIANUS folum de
pupillo in fervitutem redaclo, quo nnitur tutela, in lege noftra
locutus eft. Qui pupillus inftar akerius ingrati revocatur in\'
fervitutem, fi modo doli fit capax (i); ratio eft, quia in pro-
ximura pubertati omne deliêlum eadere poteft (2) praeter ad-

iilterium (3).nbsp;, ^ , ^ .

Servus fi evadatquot;, pupillus deünit elTe in tutela; nam haec m^
capite libero fecundum definitionem datur ac permittitur
qui in fervitutem redaÊlus fuerit, non amplius inter perfonas,,
fed res, communeratur; Rebus autem non datur tutor, fed
Perfonae (4). ^do Pupillus fervus faélus dominica eft in po-
teflate, atqui duobus fimul fubefle nequit j amp; cauflas ceflat
quare intutela fuit, itaque etiam cefTat tutela ipfa, fecündumfc
Regulam, ceiTante caufa ceflat efFe6lus.

I ï. - :

j

Mis quoque modis deßmnt # tutores i ß forte quis ad hoßibu^
fuerit captuSf vel pupillus ^ vel tutor. Antiquis Ä^fX diöi pere-
grini a Graeco óVt«?, ut videtur SCALIGERO patri, FESTUS
Jb hoßire dici puiat. Eius generis Cperegrini} hoftes ab Anti-
quis appellati; quod erant pari iure cum Romanis,, aiquQhqftire

ro s. 2. Inßit. quib. mod. fin. tut. (2) l. Mpuberem ff. de ßrt.
(g) I. fi minor ff. ds adult,.nbsp;h ïï- de teß. tut.

, ^ C a

ponebatur pro aequare, de quoVARRO (i) adnotavit, multa
verba aliud fuo tempore oßendere, aliud ante figntficäffe y ut JÎOS\'
TIS y nam tum., uti pergit, eo verbo àicebant peregrinum, qui fuis
legibus uteretur ; nunc dicunt eum, quem tunc temporis dicebant per-
duellem. Quod etiam iCtus CAIUS (a) docet. Cuius rei ratio
manifefta eft ex verbis CICERONIS (3;, ut lenitate^verbî,
triflitia rei mitigaretur. Iure autem civili boßes iantt qui nobis,
aut quibus nos publice bellum decrevimus ; ceteri latrunculi vel
praedones dicuntur (4). Qui vero eiusmodi in bello in aequali
Marte dimicarunt, fuperaci ab hofte, in calore pugnandi fu.
perftites, captivi tenebantur; quosque occidere noluerunt Im-
peratores, ac fervare eos conftîtuerunt: Servosque ftatim ho-
flium fieri, confiât ex verbis CAII (5), item quae ex hoflibus ca-
piuntur iure gentium ßatim capientium fiant. .... Jdeo quidem
ut ^ liheri homines in fervitutem deducantur\'. Hinc libertatis fta-
tpm amittebanc, amp; capitis diminutionem fubibant maximam ,
nam captivitas eft modus adquirendi legitimus, quo viétor fu-
am in poteftatem redigac viélum. Iure Gentium in commodum
belligerantium Introduftus. Servi, qui fiebant, omnibus iuri-
bus deftituebantur quae es Ciuitate Romana profiuebanc (ö).
Proinde nec tutelae munere captus tutor fungi poterat, neque
pupillus amplius in tutela mauere. Nam in. fua poteftate nemi-
nem videtur habere, qui non eft fuae poteftatis, amp; cum ex iure
Quiritium proiluebat, ut tutori hoc onus fubeundum effet, amp;
pupillis perfonae atque bonorum curam gerere deberet ; amifla
civicate, définit effe tutor; amp; pupillus, quod in favorem eius
erat conftitutum, capite mirsutiis amplius frui nequit. Hoc
quidem verum eft in cafu, fi moriatur apud.hoftes vel pupülus
yel tucpr; fed accidere tsmen poteft, ut ad limina redeat cap-
tus patriae fuâe; tunc enim iniquum Romana Gens ludicavic,

quod

(1) iv. deL. L. inprincip.nbsp;(2) L 234. de V. S.nbsp;(3) de oßc.

î. c, 12. (4) i, 118. de K S. amp; /. 24. ff. de Capt. amp;gt; poß.
(5) s- 7. L 7. princ. ff. de acq, rer. dorn. (6) l. iog- o
de R.

quod qui per in\'uriam ab estraneis detînebantur, omnia, quae
ante captivifatem habuerint; iura, quia fervi fuerant, amitte-
rer^, un teftatur P-UJ LUS (î) nbi ex naturali aequitate intro-
duaum dixit lus poftiiminii quod eft fi aio iuris, qua qui ab
hoftibus capti funt, amp; ad lim€n redierunt, animo ad iftos noa
revertendi, in civirate feroper remanfifie finguntur. Hoe e
nim iure omnia priftina, iura, civitatem, familiam, dominium
récupérant. Captivi, quomodo revertuntur, nihil intereft
Ktrum diniifli, an vi, failacia, aut alio modocuftodiamhoftium
evaferint; ita tamen, ut illuc non redeant, amp; ideo Attilium
Regulum responfiim eft, non poftliminio reverfiim efie, quia
canhaginem redituium iuraverat (2;). Ad redemcos ius psftli-
mioii quoque parnnet, dummodo ei, qui redemeric, feum
redditum fueric (3). Romanis in ufu fuifle redimere captivos
iisque Privilegium poftiiminii concedere, licet dare tam ex*
hiftoria Romana, quam e titulis ff.amp;Cod appareat, vehemen-
ter tamen contrariam fententiam protulit Clariff. HEINECIUS
C4\\ Neminem, inquiens, capuvum redimebant Roroani,
etiam fi triftifTimae fervituti raancipaturn, ut eifet inOtum mlli-
tibus Romanis, out vwcers uut cinoH, Verum hoc ex CiCE*
RONIS CS) verbis, quibus haec narranfur, nullo modo pro-
fluere videtur, qui 1. ]. inquit; Eos fenatus non cenfuit redîmen-
dos , cum td parva pecunia fieri poßt, ut miUtibus nofiris infitum,
effet, aut vincere^ aut emori^ unde idem validum in laudem S.
P. Q. R. argumentum eduxic, illos in rebus ad^o affliais tarn
excelfo animo fuifle. Quibus tamen neutiquam deduci reae
mihi videtur Romanos boc principio ufos femper amp; ubiquefuis-
fe, amp; conlîare captivos umquam Romanos non redemilTe: de
fpecie profeao ad genus nullo modo valet argumentum.

III

(I) I. 19- P**»««^- f- de Capt. fef poß. 1. atv.nbsp;(2) l.

Capt. GROT, de j. B. ac P. lib. HL c. 9.nbsp;{3) 1

BI 20. ff. de Capt. 11.nbsp;(4) Reskat. ai Inß it.

c. S2,

sßc

5. I I I.

Seàetfi tempus fuerit quîs âatus, tempore finito,
tutor ejfe définît.

§. V.

Sed etfi ad certam conditionem datusfit, aeque evenit, ut definat
effe tutor, exißente conditione. Duo hi paragraph! propter adfi-
mtatem, quoniara comple6luntur maceriam penitus eamdem,
.coniunaimmagis, quamdifiunaim, traaare,amp; propterea para-
graphum, qui ultimum alioquin occuparet locum, huic tertio

■ fubiuu,gere optimum putamus.

Tutores quum teftamento dari poffunt, non tantum pure, i.
e ut ftatim vim ae poteflatem ad tuendum eum, qui per aeta-
tem fe defendere nequeat, fibi acquirant, fed etiam ut differa-
tur in futurum, feu ut loquitur lex, ad tempus; vel denique ut
fuspendatur tutela ad conditionem determinatam, amp; teftamento
adieaam. Esemplis itaque rem illuftremus: primo ai tempus
îutor datur, V. G. Caius fiïii met tutor efio ad duos annos usque.
•Hoc enim biennio elapfo, tutor effe définit, quod voluntas tes-
quot;tatoris fervanda eft inftar regulatricis (i) dispofitionis delnnai.
Hoc autem ex patria poceflate, quae apud Romanos imprimis
Uberrima erat, ßuxifie videtur, quam L. XII. tab. (2), datam
€ffe teftatori, apparet: Pater familias uti legajfit fuper pecuniae
rmelàevefuae rei, ita ius eßo. Hisce verbispermiffum eit paren

Ci) i\' 19- ff- cond, ^ demonß. amp; §. disponat in autb. de nuptiis-
(2) Tabul. 5\'

tibus liberis fuis, five masculini, five féminin! fexus, fi modo
in poteftate fint, teftamento, quovis modo veünt, tutores da-
re (i); ita ut aliquem per aliquot temporis fpatium, tutorem
conftituant. Secundo, ad certam conditionem datur tutor V. C.
ittius^ donec navis ex Afia venerit, tutor eßo. Conditio vero
cafus adieftioeft, in futurum collati, quo tamquam exincerto
eventu a£lus fuspenditur; aliter tamen ULPIANUS hicquot;^ auam
imperator lUSTINIANUS (2) locutus eft quippe quinl^S
certam conditionem, verum fub conditione dixerit. Qîiod ita con-
cipitur;_ Titius tutor eflo, fi navis ex A fia venerit. Qaaeque am-
bo ita difFerunt, ut qui ad certam conditionem datus, ftatim tute-
lae munere fungatur j verum fub conditione tutelam gerere inei-
pit non prius, quam ea conditio teftamento ediéta in rerum
natura fit. Igitur finito tempore, vel exiftente conditione, ae-

que ac alio modo evenit, ut definat efl:e tutor.

§. III î.

Praeterea fi fufpeBus qùîs fuerit remotus, de finit effe tutor. In-
ter alias caufl:as finiendae tutelae, quas ULPi\'ÂNUS hic nobis
expHcatu valde dignas praebuit, hicce modus fuspeftum remo-
vendi, quo inhabilis ad tutelam gerendam tutor lege iùdicatur,
reaiflime refertur. Quamgue caufîam operae pretium erit ex
tonte fuo, unde omne ius manavit. videlicet ex l. XII tabb,
quoque diJigentius repetere. cuius fragmejuum dumcaxac tem-
pus edax rerum nobis fic reliquit:

SI TUTOR DOLO MALO GERAT, VITOPERATO (oy
Horum.verborum periphrafis iîa ad TAB, VIL legitur: ^

tutor

(ty CJIUS lib. XII. ad ediSt. Frovmciale h j. ff. de teß tut.
3. Inßit, qui tefi. tut. dar. poffunt. ^ (3) Vei, argutum itc.

tutor tutelam dolo maïo gerat ^ fuspêamp;um eum facere cutvïs lice*
to (i).

Sed X. viri illud quoque, ficut amp; alia, ab Athenienfibus ac-
cepifle videntur, cum , praeter infamiara, quadruplum a tutore
damnato folvi, eiasque dimidium accufatori, akerum duplum
pupillo addici voluit PLATO (2). Ratio autem apud GEL-
LIUM (3) ita exhibetur; qmd officia tutelae primum, fecundum
\'parentes locum in gradibus munerum obtinebant, uti Maffurio fa-
bino ICto quoque legitur: in ifficiis apud maiores ita obfervatum eß\\
primum tutelae amp;c. Hinc PLATO (4) pupilloswflró«Km amp;/lt;ïw-
tifftmum depo fitum appdlavit.

Reéle igitur Decern viri, ut tutores etiam magis in officio con-
tinerentur, amp; a crirainis fuspicicne alieni effent, hoe crimen
fiispefli vituperatione notarunt, fed amp; amplius haec aftio in du-
plum L. XIL tabb. indu£i:a eft; ita tamen ut fimplura, rei per-
fecutorium fit, neque duplum mere poenale, verum amp; rei aefti-
matio duplo infit (5).

Suspectus vero dicitur, qui non ex fide tutelam gerit. Quod ita
accipiendum videtur, ut non tantum tutor fraudulenter amp; cal-
Jide verfetur in rebus pupilli, five quaeftus autcommodi fuicaus-
fa-res adminiftret, quod expreffe prohibet SCAEVOLA (6)di-
eens: Tutelam lucro effs non debet tutori\'^ fed etiam fi negligenter
aut fegniter, neque ea integritate ac folicitudine, qua oportet,
munere fuo fungatur , uti ÜLPl ANUS fcripfit: qui dolo , çai/or.
àide, qui perniciofe gerit, qui quid intercepît, pofiulare fujpeäum
licerenbsp;Alias accufaîio, criminatio^ alias öiï/o, alias p^a/a-

ÎÎO fuspeäi dicitur (8). Poßulandi autem verbum frequens eft,

amp;

Ci^ Unde fcribit CICERO Lib. TIL de nffic. doïam in tutela fuisfe vin\'
Hicatum l XH. tabb.nbsp;(2 i Lib. IL de legib.nbsp;(3) Noü.

Lib, V. C x^. f4) Lib. IL de legib.nbsp;(5 W. r. l. 2. ff. de tut.

^ rat. di/irub. (6) Princ 1. 58. deadminiji. ^ peric. tut.nbsp;g.

(7) i 3- §• S- f. de jusp. tut.nbsp;i^S) l. l. g confe^ums, l-

fuasri ff. ds fusp. tut.nbsp;\\

INAUGURALE.

amp; ad hanc rem aptum, uti pofiuhre efl defiderium fuum vel al-
terius, apud iudicem exponere (i). Praetereanbsp;is dici-
tur, qui rem iuüam exigit, multo inftantius, quam petens;
unde CURTIÜS poßulabat, inquit, magis quam petehat.

Non fufficit folvendo efle tutorem, amp; fatisdare pofîe; cum
non ex patrimonio principaliter, fed ex moribus aeflimandus
efl, ne fiat fuspeflus; uti verba legis eleganter indicant: expe.
àit autem pupillo rem fuam falvam fore, quam tabulas rem falvam
fore, cautionis haberi (2),- amp; fuspefti non folum removendi,
verum etiam fuspeéli datio five confirmatio debet magis ab ini^
tio impedire, quia:

Turpius eiicitur, quam non aämittitur hospes.

Muka quoque impediunt contrahenda, quae non tollunt iam
contraria (3).

) Ne autetn quis remationem fuspeéli inutilem putec, cum aliis
adlionibus ita defendatur pupillus, ut nihil damni adfici ipfi
poffit, utilitatem tamen huius remotionis fuspeéli annotavit ICtus
CALLISTRATÜS, dicens ; fatisdationem propofitum tutoris
malevolum non mutare, fed diutius grafiandi in re familiari fa«
culcatem praeftare (4).

Haec a£lio inflitui potefl: adverfus omnes tutores, five dati-
ves , legitimes, vel reilaroentarios (5); amp; ratio efi:, quamvis
enim fides tutorum teftameritariorura ab ipfo teflatore adprdbàts
fuerit, ut ab onere fatisdandi releveotur, atque ita videbantur
quoque a crimine fuspefti, eo quod viri probi amp; frugi habit!
fuermt, ac fideles, relevandi, multa tamen accidere poflunt,
unde in fuspicionem optimoiure vocentur: cum enitn iCtus (6)
inquirit, quid fi morum, ante celata, vel incognita, emerferit

impro»

(1) I. f I, f. de poflulando.nbsp;{2) t 5 #- fusp. tit. ^ curat. -

I. patr. furioj.ff. de bis qtii funt fui vel alieni iuris.nbsp;(4) L 6. f\' ds

fusp. tut. ^ curat. (5) 5. Ojlendimtis injlit. defusp. tut, I, 1, ff. esdtm
(6) I. in confirmmdo iunft. lljeqq. duah.ff. ds mfirm. tut.

D a

improbitas, veî quid fimite, debet iudex potius pupillorum uti-
litatem fequi, quam legis am. hominis iudicium : ipfa quoque
fuspicio admonec, ne pupillos obüciamus periculo, quia iura
praeftat intaCla fervare, quam pofl; vulneratamcaufllim, reme-
dium quaerere. Unde Slî^ŒCÂ (0 eleganter dixit:/aci/m
eJJe excludere perniciofa, quam regere; é? non admîîîêre, quam ad.
miffa moderari: nam cum fe in pojjejßone pofuerunt, potentioraRee-
tze funt , nec rescindlfe minive patiuntur.

SuspeSli autem cognitio, feu aftio, publicanon dicitur, cum
non femper condemnams fidei amp; exifliimationis labe aspergatur
(2) 5 quafi Uïnmpublica nuncupatur tum propter puplicae utilitatis
viüdiélam, tum , quia cuilibet haec accufatio competit. Huius
autem regulae ratio efl: pupillorum favor. Interefi: omnium civi-
um, amp; quam maxime reipubl- non negligi hujus pupillaris aeta-
tis curam, quae omnino, feminarium efl omnium tam maiorum
quam roinorum civitatis ordmum.

Quam vero ob caufi^am tutor /uspe£lus removeatur, disimus;,
fed aliquando non foluro fimpliciter dimovetur, verum etiam in-;
fàmjia notatur. Infamia elî minutio valoris, quem quisin vica j
cpmmuni habet, vel, efl: laefae dignitatis flatus legibus ac mori-
bus reprobatus (3). Duplex efl; alia iuris, alia faamp;\'. Iuris
eft, ,quam lex ob turpe aliquod commiffum nocentiirrogat; ir-
TOgatur..autem infamia iuris partim editSlo.Praetoris (4), lege,
Sdto (s):, partim fententia iudicis (6) non vero arbicri (7); fa-
ma enim cauflae capitali aequipareturnbsp;Imponitur haecin-

faraia propter dolum vel fimile crimen, quod in doium incidit,
ut perfidiam (p) amp; eius generis alia.

Delißum vero ex lata culpa commifllim, aut ex fupinaigno-

rantia

(i^ UK J, de ira C. 7.nbsp;f2) f. 2. ihflit: defusp. tut. (3) t. 5-

ff, de extraord. cognit. f. f. (4) t- i- t 2. de hu ,qui not. ir\\fam.
fs^; l \' 5 3- ff. de bis qui^^c.nbsp;(6) l. ö 13. ff. eodem.nbsp;(7;)

i. 13 §. 5.nbsp;{8) i. iuß. ff. de manumij: vind.nbsp;{9) I. 6. ißf^\'

I ßn. ff. de Ms qui not, ■

INAUGURALE.

rantia, nut crafTo aliquo errore, neutiquam laedit exidimatio-
nem. Noftra in cauffa, ubi qoaeritur, utrum ob culpam aeque
ac dolum remotus tutor famofus fiat, an vero folum propter
doluœ, celeberrimi viri in aliam atque aliam fententiam, uti eo-
rum verbis intelligitur, primo intuitu ivifle videntur ; namZOE-
SIUS, MAJTHAEOS, STRUVIUS, GIPHANIUS, VIN-
NI US, HUBERUS, MARCILIUS atque PAGENSTECHER
ad h. inßit. in hoc convenire videntur, ob latam culpam
remotum tutorem non fieri infamen; fi modo dolus non adfit5
qui autem dicunt, eum infamen fieri, limitant hanc fuam doc-
trinam , fi tutor in caufla pupilti negligentior, quam in fua ver-
fatus fuerit, qualis profctto culpa prosima eft dolo ; patetenira
hoc deliéto eum fieri farrofum ; lin autem fuis aeque ac alienis in
rebus, negligens fuit, eiusmodi committenti latam culpam non
irrogari poenam exiftimationis, fed fimpliciter removeri; quam
diftinâionem jCtus CELSUS Ci)» licet alia in caufla, admific.
Hic enim tutor ob dolum condemnatus praeterea reéle infamis
erat, quia nefarium videbatur parentis loco fungentem per fpe-
ciem officii fraudare pupillum, qui in tutelam eius pervenerat.
Hinc CICERO (a) tutelae indicium turpe vocat, amp; Jummae
exißimattonis amp; paene Capitis (3). Ideoque remotus tutor ut fus-
peélus, fi;quidem ob dolum, famofus eft ; fi ob culpam non ae-
que (4), i. e. culpam latam dolo non immixtam ; fimiliter im-
perator DIOCLKTJAiSUS (5) loquutus eft , puta, fuspe^os tu-
tores ex àoh, non etiam eos, qui ex negligentia remoti ßmt, infames
ßeri manifeßum eß.

Nam ld pupillorum poscebat utili tas ut tutor negligentiae reus
recederet quidem de tutela, non vero ut in crimen ad iudicium
turpe vocatüs, defes, notata fide amp; exitHmacione, quae cum
vita Dari naflu ambulant, removeretur, amp; haec eft mens UL-

^ ^nbsp;PiANI:

(1) U 3Î. depoßti.
pro Roscio Comedo C. 6,
eodi de fusp, tut.

(2) Lib. 1 de Orat. C, 36.

(4) §. inßit J\'usp. m,

D 3

PI AN! (r), ƒ fraus mn fît admißa, fed lata negligentia^ qmißa
prope fraudem aecedit, removeri hunc quaß fuspeëlum oportet, i- e»
in fententia exprimendum erit, hunc non ob doium, fed latam
culpam condemnatum elfe (a).

Igitur patet tutorem propter eiusmodi culpam quandoque fier!
infamem fi dolo efl: proxima,\'Cui tune fraus inhaerere videtur.
Sin vero eadem neglegentia adminifl:raverit fua, quam aliéna,
falva exiftimatione removebitur. Finituritaque tutelaremotio-
ne tutoris, ut fuspefli, cum fuspefto adimitur fiatîm admini-
ftratio, amp; amplius non probatur, vel fides ipfi non habetur in
rebus pupilli gerendis, quanto magis ei, id quod malus eft,
puta, cura perfonae, non concedendum erit, cui minus non
licuerit: mores enim qui ipfe non habet bonos, corrumpere
alienos necefi^e eft, unde itaque a tutela vel fimpliciter, vel cum
infamia, remotus ut fuspeélus,re6le définit eflTe tutor.

Atque fic confilio amp; inftituto meo* utcumque fatisfa61um efle
puto. Etfi enim nonnulla fubtilius amp; brevius exponi potuifîè,
amp; debuifle, haud ignoro. Nec illius loci CICERONIANI
immemorrum in quo fieri pofle ait, (i. Tusc. Quaefi. Ut
reäe, quis fentiat, ê? id quod fentit polite eloqui non poßit, fedman-
dare quemquam Uteris cogitationes fuas, qui eas nec disponere nec il-
luflrare poßit .... hominis eße intemperanter ahutentis otio amp;\'
Uteris, tamen quia amp; confuetudini Academicae cbfequendum
erat, amp; remporum, inquas compellebar, auguftiae otium naihi
Umandae amp; cohibendae orationis furripueranc, periculum fai-
tem facere aufuslum, quid voleant humeri^ quid ferre recußnt.
Proißde:

Si qua meo fuerint ^ ut erunt vitiofa lihello,
Excufata, fuo tempore , Leäor, habe,

TANTUM.

(i) l. 7\' S I- de Susp, tut.

THE\'

Maritus ejl domtnus dotis.

I I.

Condîmofurtha contra heredes In folidum datur.

I I I.

Venditor facultatem tradendi habens praectfe retn Vinditam traden

tenetur, nec iiberatur folvendo interejje.

I I I I.

Tutor oh latam culpam difîin£tam à dolo

remotus mnfit injamts.

... ,, y ;

ir

.Î ] ï

.. ... - \' ;ï

-il..;\'. ». \\ ifiiUtàyU vV.i -\'v.\'

.T I ï

^Vf\'/f.

\'ir-