DISSERTATIO CHIRURGICO-
MEDICA INAUGURALIS

D E

FEBRIBUS, POTISSIMUM
DE IIS, QUAE EX VUL-
NERE ORIUNTUR.

QUAM,

^NN,UENTE SUMMO NUMINE,
Ex Auamp;orîtate Magnifici Rectoris

ALEXANDRI PETRI NAHUYS.

A. L. M. Phil. amp; Med. Doft. Medicinse, Botanices,
Chemiae amp;Phyfiologias ProfefToris Ordinarii,

NEC NON

AmpUsJîmî Senatus Academici confenfu, et
NohUîsfîmce Facultatis Medico decreto,

PRO GRADU DOC TO R A TUS

Summisque in MEDICINA Honoribus, ac
Privilegiis rite ac legitime confequendis,

Eruditorum Examîni Submittit

DIDERICUS VROOM, DID. Fit.

amisfurto - trajectinus.

Ad diem xxvn. Februarii mdcclxxxi. H. L. 0. S.

traiecti AD rhenum,
Ex officina ABRAHAMI VAN PADDENBURG,
AC AD EMIAE TYPOGRAPHI, M DG clx^SÎ.

r f

r r ; • f 3\' r\'i r- T\'-.I - r\'Nnbsp;O \'f T C«* ^ j \'T ^ t

i/\' 11)

■ . «

■ • -ï ? ■

r-\' «

J\' /x : « ■

.. S a î c

[A : : - O

: A :: r. y : i ■nbsp;-.i:^ • -

PERILWSTRISSmO. AC. GENEROSISSIMÖ,

D. D. JUSTO. BARONL TAETS.
AB. AMERONGEN,

TOPARCHAE. IN. NATEWISCH. ORDINIS.
EQUESTRIS. DIOECESEOS. TRAJECTINAE.
EQUITI. ILLUSTRIUM. ET. PRAEPOTEN-
TIUM. POPULI. TRXJECTINL \'ORDINUxVT.
DUODECIMVIRO. ORDINIS. TEUTONICL
EQUITI. ET. PRAEFECTO. SCHOTENI. UR-
BIS. AMISFURTENSIS. PRAETORL COLLE-
GIL QUOD. EEMAË. FLUVIL ET. VICINO-
RUM. IPSI. RIVOaUM. CURAM, i GERIT.
PRAESULL AGGERUM. QUAE. SÜPERIO-
REM. LECCAE. PARTEM. COERCENT. CU-
RATORL COLLEGIL REL VENATICAE.PER.
GOYLANDIAM. SENATORI. amp;c. amp;c. amp;c.

Basce ßudkrum [mrum prïmitm
femet ipfum fumma animi pie-
täte êf ea^ qua par eß, reve^
rentia

D, D. D.
Dk. vroom Did, Fu.
auctor,

2gt;nbsp;DIS-

,nbsp;.C:

: f\'- - f

: - -^ôi-j\'-ù\'^T I
•■PI--quot;

^ -, \'-i \' - i. .

a\'x.

r d

/ - -

ax^ .C.? ;: 1.1 ej gt; r

.X J quot; V V A

c

. x®;x x^x y(mx xm^K x]
xx xmx xmx xmx xmx xj

DISSERTATIO CFIIRURGICO-
MEDICA INAUGURALIS

D E

FEBRIBUS, POTISSIiMUM
DE IIS QUAE EX VUL-
NERE ORIUNTUR.

C A P ^U T l

De Vocis Etymoïogia amp; Morbi Definitione,

S. I.

i^orpus noftrum quod veriffime ceüam geroituum amp; trifti.

tiae doroum cum CASSIODOROMAGNOdixeris,

fuottortores circumjlant morbi? ex tam varia àiverjijjl-
mnrum naturarum compage^ carnibus ^ fanguine, ofji^
hus, vmiSf nervis orti: nunc vertigines verf ant ^ nunc convuljî.

Anbsp;ones

ones raptant, mox apoplexiae ßernunt, rheumata, amp; catmhl fnf-
focam? Sanguinem nunc foedat amp; cutim incmßat lepra : S quis tot
morlorum milk nominibus recenfenäis fufficiat?

Ex tot vero malorum iîiadibus inter varia morborum genera,
quae corpus humanuni undique imnieofa phalange obvallant,
frequentiffimae ac nonnunquam valde noxiae mihi videntur Fe-
bres, quapropter de iis ea, qua par eft, brevitate differere, ani-
mus eft.

Quum vero omnis noftra inftitutio a definitione debeat pro-
ficisci, ut fciamus, quid fit id, de quo disputetur, paulisper
cimbulam discurfus in lacu philologid ftudii ludere finemus,
antequam ipfiim materiae pelagum ingrediamur.

Febris vox proprio ac generali nomine tam aVeteribus, quam

a recentioribus accepta , faam originem habere videtur agraeca

voceirv^iroç igneus aeftus, quod a tt-j^ ignis, nam Veteres Me-
dici cogitaverunt, Febrem elle calorem humoribus conceptum,
cujus ope humores depurantur. Alii vero Febrem confiderave-
runt pra purgatione fanguinis, mm Hippocrates dixit, febrem
effe despumationera fanguinis impuri a puro; Sic quoque Syden
bam inquit; omnem febrem effe purgationem humoruin, unde
non incongruo vocem Febris derivare poffumus ab antiqua voce
Februo, quod dénotât Furgo.

Sed quoniam multae funt fententiae Medicorum de vera hujus
origine vocis, fufficit mihi hasce men-joratas opiniones propa-
fuiffe, amp; continuo lubet ad explicationem verae hujus morbide-
finitionis accedere.

IJ.

S. IL

Uü varlae variorum opiniones de vocis origine, ßc variae
dantur definidones hujus morbi: ne tamen longius, quam par

eft, evagemur in computandisîis, caeteris omnibus praeferenda
mihi videtur exph\'catio Celeberrimi viri, Venerandi mei Prae-
ceptoris J0ANN1S OOSTERDYK SCHACHT, qui Febrem
ita définit, quod fit, illa conditio, qua pulfus intra datum tempo*
ris fpatium Jrequentîor fit, fimul cum quarumdam funaionum lae-
ßone Ca).

Si nunc pulfus frequentia neceflario ita cum Febre conjunaa
eft, ut ea pofita ponatur amp; Febris, iliaque fubJata, haec quo-
que definat, jure merito caufam proximam exiftere fequitur.
Ut autem felicius caufam hanc detegamus, intueri debemus ip-
fius frequentiae pulfus efiendam.

IIL

Sanguis, ut notum eftex Phyfiologlds, fecundum naturan.
movetur, amp; per corpus difiribuitur affione podffimum cordis,
cujus valentiori amp; celeriori motu is etiam celerius atque valen-
tius propellitur: Si nunc cordis arteriarumque Syftoles feu con-

üriflio-

(3) Vid. Ina. med, praft. Libr. i. Cap. i. g xj,

A a

ftriaiones fe routuo celerius fubfequantur, i^us eorum, qui
Medicis Pulfus nomine veniunt, ingeminantur amp; quafi dupli-
cantur; amp; lie videmus, in quibus frequeniia pulfus confiftic,

Sed fl ex me quaeratur, quî fiat, ut cor vafaque fanguifera
ad motus folito frequentiores folliciteniur, ac imjellantur, non
dubito id ad quamdam fiiimuIT fpeciem referre , amp; quamvis ge-
nera incitamentorum plura fint, tamen, me judice, obferva-
mus, ea in corpore noftro vix nasci, nifi ab irritatione vel ali-
quo obice: Si nunc cogitemus, quam facile motus partium cor-
poris per illud incitamentum concitentur amp; ingeminentur, non
mirabimur, quod Febris frequentiffimus fit morbus, adeo ut ne-
mo unum fere diem fine Febre tranfigat.

Velocitate pulfus ejusque effentia perpenfa, nulla ditócukas
fupereft ad\'intelligendam ipfius Febris caufam proximam, nam.
quid aliud eft caufa proxima omnium Febrium, quam contrario
cordis intra datum temporis fpatium frequentius faaa. Sed dum
caufae ejus proximae remotae tam multae funt, ut illas enume-
rate atque defcfibere longius, quam propofitum meum eft,
excurreret, neque etiam fatis commode una diflertatiuncula
illae comprehendi poflent, earum tantum nonnullas fequenti
Capite explicare decrevi.

CAPUT

CAPUT II.

De Caußs amp; Effedtïbus.

§. I V.

tin hisce caufis pertraClandis ordinem fervemus, agemus
1°, de caufa proximal 20. de remotis, quae Medicis veî Pro-
ëguraenae five praedisponentes, vel Procatar6licae fiveîr^ocf)«-
ffiti ut Loquitur Sydenham five occafionales vocantur, quae ad
praedispofituui corpus appücatae efliciunt, ut praefens fit Mor-
bus, unde fimul patet, quod ifiae caufae fint vel internae cor-
pori inhaerentes, vel externae corpori applicandae.

§. V.

Caufa ergo hujus efl: duplex Proxima amp; Remota: Proxima Fe-
bris caufa unice videtur confiilere in frequentiori intra datum
temporis fpatium influxu fpirituum amp; fanguinis, vel alterius Li-

A 3nbsp;quidi

quidiin nervos, vafa amp; cavitates cordis. Caufae jam, quibus
fanguis venofus amp; Succi nervafi influxus magis impellipoffunt,
vocantur Remotas»

§. V I.

Inter Febrium remotiores porro tarn muîtae, tum înternae
tum externae numerantur caufae, ut mihi temporis anguftiis in-
dufo illas expiicare fere impoffibile fit, ob quam caufam ergo
quemcumque vefirum -B. L. remitto ad hasce caufas Jegendas
ad Cel. H. ßoerhaave in aureo fuo Libello de.cognoscendis amp;
curandis morbis, amp; ad varios alios Au6lores.

Nam duldus ex ipfo fonte bibuntur aquae.

S- VII.

Febrîs, uti alius quicumque morbus, cum mukis fymptoma-
tibus fl:ipaîur, fed quae tamen facillime in daas dafl\'es dividi
pofiiint, Seil In Neceßiria amp; non Neceßiria. Sed, ne multis
morer, pauds rationes reddam ifl:orum Phoenomenorum, quae
vocantur NeceJJaria. Inter illa, (forfan cuique notum efl: per
Neceflaria phoenomena intelligi ea, quae ita cum morbo con»
îîe£luntur uc morbus absque illis efle nequeat} primum tenet lo-

cum

ïnauguralis.nbsp;^

cum Horror ßve Horrlpiîatio, in Febre îiempe a caufa quadam
interna orta.

Hoc Phoenomenon, quod nihil aliud eft, quam fenfus frigo-

ns in externis. internisve corporis partibus cum quodam tre-
moreconjimaus, nullas habet alias rationes, quam quod tem.
pore invafionis Febris ftatim in fanguine generator Lentor
(quid per Lentorem hic intelligendum, videri potest apud Cel!
H. Boerhaave Alii vero per Lentorem intelligunt infp3gt;
fationem fanguinis, amp; tunc a nulla alia re originem ducunc,
quam a chylo acidis pardcuHs turgido Cb).

Hoc Lentore nunc nato, fanguis, amp; reliqui humoresneces-
fario tardius amp; inaequabiiius fuum circuitum abfolvunt, unde
illa Horripilatio, amp; fequens frigus producitur. Hocfymptoma
fere Temper percipitur primo in extremis corporis partibus,
praecipue a fuperioribus ad inferiora, quod nobis confirmât amp;
Livor, qui tunc tempore unguibus accedit, amp; Pallor in apice
nafi, amp; oculorum canthis, deinde fe dispergit per totum
corpus.

%gt; V I I L

Horrore fenfim evanescente, aegros gradatim Invadit ajte-
rum Phoenomenon Scil. Ca/cr, qui primum eft ficcus, dein pie.

rum-

(a)nbsp;Prax. Med. Tom. 3. pag. gr, § 588.

(b)nbsp;Steph- Elancardi Prax. Med. Tom. e, pag. 62,

rurr.que humidus. Quare autem Frigus in Calorera mutatur,
breviter perftringemus. Lenrore in fanguine nato, humores
fanguinei in extremis vasculis ftagnare debent, unde tum fri-
gus, pallor extremarum partium, tremor amp;c. producitur, ut
praecedenti paragr. vidimus. Lentore autem nunc foluto amp; ex
capillaribus excufTo Cquomodo autem hoc fit, ingenue fateor
me ignorare) fanguis liberiorem tranfitum per omnia vafa in-
venit, cor quoque tunc fe fortius confl;ringere ineipit, amp; con-
tentum fangulnem majori xn per vafa jam minus refifientia pro-
pellit, atque fic particuiae fanguinis loco moventur, (Sc fenfim
paulatimque n-agis agitantur, unde perpetuus attritus particula-
Tum fanguinis inter fe, amp; ad vaforum latera. Et fic vidimus
nnde Calor febrilis/fuam originem ducit:

nie Calor quoque difFerc pro diverfa jam Febris indole, în-

tenfitate, duratioîie amp; loco; fed de differentia illius caloris amp;
de diverfis Febribus hic non dicemus.

t I X.

Sed uti extra omnem dubitationis aleam eff, multas Febres
produci a caufa interna nobis latente, unde Hippocrates Fe-
brem vocavit Te ôsroy, id efi:, Latens, feu divinum; fic veriffi-
îDum efl:, eas orir^ a caufis externe corpori applicatis, quae
vulgo Pr oc aî ar âicaenbsp;quae omnium commodiffi-

me amp; memoriae juvandae aptiffime reduci poffunt ad quatuor
fequentes claffes

et. In-

öS. îngeda, fub quibus comprehenduntur cibi, potus amp;c.
ß. Gefta, ut Motus amp; quies amp;c.
y. Retenta amp; Excreta.
i. Applicata externa corpori amp;c.

§ X.

Sed dum apud animum conftitui dekriptîonem Febrium ex
vulnere ortarura tradere , tres priores daffes (§. 9.) memoratas
omittam amp; flatim ad explicandum tranfibo ùt intelligam, quo-
modo Febres ex Vulnere oriri poflunt. Vulnera enim jure
merito numerantur inter applicata externa (I. 9.) Antequam
tamen, [B. L. pergirnus, te praemonitum velim, me in hac
differ tatione hanc mihi libertatem vindicare, ut per vulnera fo-
lum illa intelligam, quae alicujus momenti funt^ quibusque ple-
rumque adefl infîammatio.

Quid vero per Vtilnus intdligendum fit, multum inter Chi-
rurgos disputatur, amp; variae de hujos fignificationenominisTunt
fententiae, nam, quamvis in eo conveniant, quod vulnus fit
quaedam folutaecontinuitatis fpedes, non idem fentire videntur
de differentiis , per quas Vulnus a caeteris folutae unitatis fpe-
ciebus diftinguatur. GALENUS ejusque Succefibres inquiunt,
Fulnus ejjh contînuî folutionem ex minerando în carnofa parte relie-
tam, Sed quod ad hanc definitionem attinet, pativideturdilB-
ccltatem, amp; quidem non levem, nam mihi videtur abfurdum
effe, quod idem per idem, amp; ignotum per aeque ignotum de-

Bnbsp;finiâ.

finiatur, hoc vitium hic eft confpicuum, nam vulnus delineant
per a£lum vulnerandi, quid nunc aliud eft vulnerare, quam
vulnus inferre? amp; fi aliquis ignoret, quid fit vulnus, quomodo
cognoverit, quid fit vulnerarequot;?

Alii vero hanc difficukatem forfan conati efFugere, talimodo
vulnus definiunt, fcilicet, quod fit continui folutio in parte car-
nofa a caufa externa.

Neque haec definitio, arbitrio meo, difEcultate caret, amp;
quidem i«. fi pars carnofa E. G. a Lapide contundatur, tunc
quidem in illa eft foluta continuitas, fed tamen non potefi dici
ibidem efTe vulnus, 20. Non pofTum videre, quare foluta con-
tinuitas a caufa quadam interna parti illata, V. G., fi os fran-
gatur ita ut os egrediens carnem laceret, non aeque dicipolïlt
effe Vulnus, ac fi ab externa caufa hoc fa6lum fuerit. Hac in
re Clar. HEiSTERUS a vero aberrafle videtur in ejus fequenti
definitione, nam inquit, vulnus ejfs violent am atque exßrinjecus
ah inßrumentis faäam continuarum harundemque mollium corporis
partium folutionem (a).

Manifeftum forfan eft, quid intelligatur per carnofam partem.
Per illam non intelligere debemus proprie diflara carnpm, fed
omnes molliores corporis partes: Humanum enim corpus dividi
folet in partes molliores amp; i?fleas ; hoc modo carnofam partem
fumpfit etiam Galen us aliique.

Hisce autem propofitis melius mihi videtur, Vulnus eo mo-

do

(a) Vid. luft. Chirurg. Part, i. pag. 43.

do definiri, quo Doftiflimus meus Promotor JOA. OOSTER
DYK SCHACHT in fuis praekaionibus Path^Iogicis delinea-
vit, fcilicet, quod fit foluta continuitas in parte molli recens
fafla a duro corpore, acuto, moto vel prefi~o cum effufionefan-
guinis, aliorumve humorum vitalium vel utroruroque,

i XL

Sed his praemiflls, jam ad rem ipfam nos accingamus. Scrip-
firous in paragr. praecedenti, per carnofam partem non intelligi
proprie diftam carnem, fed omnes molliores corporis partes,
inter quas merito numerantur nervi, venae, arteriae, mera-
branae, tendines atque ligamenta. Nulkim punftum dari in
corpore nofl:ro, quod non habeat nervum , unicuique vel parum
in Anatomia verfato]notum efl:, amp; nullus efl: qui ignorât, ner-
vös membranis fuis involvi. Utrum vero nervi ex cerebro amp;
medulla oblongata exeuntes involvantur dura matre, tunica
arachnoidea amp; pia matre ut BOERHAAVIUS (a)? an autem
fola pia matre invefliantur ut M AR HERR (b)? hic non dis-
puto. Suflicic, fi fciamus, illas niembranulas vafis arteriofis,
venofis amp; lymphaticis intertextas eïTe, quod etiam teflatur

Leea-

(a) Vid. Prax. med. Tom. I. pag, 346. | 162.

(fa) Vid. Pradeft. iß Herrn. Boerhaave Inft. med. ïom. 2. pag. 287.
S 281.

B 2

Leeuwenhoek (a), cura ait, fe ipfura vidiiîe tenerrimavascuh
fanguinea per fibrillas nervorum decurrentia. Hisce confide-
ratis, unicuique facile ell intelleau , cur tam funefla, diraque
fym.ptomata faepe ex nervorum laefione fequantur : nam, quod
aliquando leve adeo vulnusculum immanis dolor, acutiffima fe-
, bris, deliria, eonvulfiones, inflammaîioties,fuppurationesmo.
leftifilmae, gangraena, imo ipfa mors fequuntur, obfervatîones
Medicorum abunde docent.

XIL

Nullum enim Vulnus cutim laedere potefï, quin înnuraerae
fibrillae nerveae diflecentur, fed de his hic non agi amp; tantum
de nervis majoribus, qui funt fasciculi nervorum minimorum
communi invoîucro teflorum , confiderandum efi.

Nervi diftribuuntur in ramos ficut arteriae venaeque, fed ta-
men cum quadam diS\'erentia, nam rami ab arteriis venisque
produdli cum cavo trunci, unde oriuniur , communicant,quod
alia ratione obtinetur in nervif majoribus, Talis enim major
nervus innumeros minores nervorum fasciculos coniinens (ut
ftatim diximus) difiribuit quidem ubique tales fasciculos, qui
rami majoris nervi dicuntur, nam hi fasciculi iterum confiant es
aliis minoribus, ita ut eorum finis adhuc nunquam afubtiliffimis

Anato-

(a) Vid. Tom. 3. Eplft. 36. pag. 350.

Anatomicis demonflrata fit: hi autem jam adfiint iti hoc loco,
ubi major nervus ex _ medulla oblongata vel fpinali fijam origi\'
nem ducit, amp; rami arteriarum ac ven ar um primum eo loco ori-
ginem fuam ducunt, quo exeunt ex trunco canalis majoris, ex
quibus discrimen inter diftributionem ramorum nervorum, amp;
arteriarum atque venarum plane liquet.

Haec mihi, ß. L., praemittenda videntur, ut clara fiat ra-
tio, quomodo vulnerati nervi tam magnas turbationes in func-
tionibus totius corporis creare poffint.,

xi ilnbsp;^

Ipfo momento, quo vulnus infiigitur, amp; truncus nervoftrs
disfcinditur, pars disfefta elaftica vi retrofilit, (quae elafticitas

non dependet a tenerrima nervorum fubftantia, fed quidem a
tenacibus illorum involucris) truncus ergo retrofiliens fimul ramos
nervofos ex hoc trunco ortos paulo fuperius, quam vulnus in-
fli6lum fuit, trahit: ramuli illi nervofi percutim diftributi fua
violenta diftra£lione enormes dolores producunt amp; vascula in-
volucra nervorum conftituentia fic elongantur. Ec dum de-
monftratum eft, quod omnis caufa, quae vafa nimis trahit lt;Sc
eloDgat, vaforum capacitatem mir.uat(a), facile intelligi poteft,
quomodo Febris ex laefione nervorum produci poffit.

( a) Vid. Clar. Boerhaavii Aphor. de cognof. amp; curand. morb. g im.

No. 3.

B 3nbsp;XIV.

XI V.

Canalibüs minimis, qui per ultimas fuas anguflias fingula un-
tum fluidorum elementa transmittunt, ficelongatisamp; anguftio-
ribus redditis. facile apparet, ab hac caufa obftrutonemnasci
debere: hanc obftruftionem fanguineam efle amp; occupafle ple-
xus vaforum capillarium arterioforum, clare nobis oftenditurex
calore , rubore amp; dolore labiorum vulneris.

Hisce autem praegreflis, tandem oboritur Fehns cum fuis
fymptomatibus, plerumque omni inflammationi comes. Ex
duplici caufa Febris hic nasci videtur} Prima caufa eft, quam
obftruaio producit, illâ enim in vafis arteriofis produaâ, cae-
téra illis proxima pernbsp;velnbsp;non obftruais, ita

per 6a4.v comprimuntur, amp; pguftantur, ut difficilis humorum
per ea fequatur tranfitus, vei penitus eorum permeatio impe-
diatur, hinc reliqui humores majori in copia ad vafa non angu-
ftata deferuntur, hinc amp; eorum latera magis diftenduntur, ab
hac diftenfione vafa citius ad propriam fuam contraftionem ir-
ritantur, amp; magis ex eo reagunt in humores, unde neceflario
fequitur humorum majori etiam in copia celerior propulfio per
venas ad cor, hinc velodtas cordis contraaionis augetur, pul-
iusque exinde accderatur amp; Febris produdtur.nbsp;;

Altera caufa videtur efl^e fita in dolore, qui excitatur fibns
nervds diftentis, nam arteriae obftruaae omnem impetumarie»
tantis humoris fuftinentes ita diftenduntur, ut fibrillae mem-

branarum fuarum nervofae, adeoque maxime fenfiles, rupturae
jam fiant prosimae, unde fummus producitur dolor (a). -

Ille dolor nunc turbas fuas per f)flema circulationisdiflfundit,
amp; fenforium commune ita afficit, ut nimiam expreffionem li-
quidi nervofi faciat in nervos cardiacos, unde celerior influxus
fpirituum in villos musculofos cordis, ex hoc celeriori fpirituum
influsu citatior cordis fyftole amp; diaftole, unde circulatio veb»
cior, amp; fie Febris, ut diximus in (§. 5.).

X V.

Quam gravia amp; crudelia ex vulneratis membranîs îigamentig.
que nasci mala poffint, non indiget ulterioriexplicatione,quo-
niam iftae partes produéla funt nervorum, quamvis tamen no-
tandum fit, quod non oipnes membranae laefae aeque tan ta ma-
la producunt, nam quam intolerabilis dolor oritur, fi E. G.
aponeurofis a musculo glutaeo orta, amp; femoris musculos vali-
diffiroe ambiens amp; coercens levi pun£lura laedatur,- idem quo-
que apparet, fi aponeurofis musculi bicipitis per V. S in bra-
chio infi;itutam aliquando laefa fuerit: Quam terribilis etiam
dolor producitur, fi membrana Meatum auditorium invefiiens,
adeo tenfa, aliquo cafu laedatur.

(a) Vid. Clar. Swietenii Comm. in Herrn. Boerhaavii aphorlsffl. de cogîî»^
amp; curand. moïb. Tom. i. § 224.

Ek his dare patet, quod, quo magis membrana tenfa laeda-
tur, eo dolor fiat acotior, amp; quo magis dolor fit acerbior, eo
major fiat Febris amp; contra, nam in omni dolore pauloatrodori
amp; aliquamdiu perdurante femper adeft Circulatio velodor.

Quod denique attinet Vulnera Tendinum, facile eft expli-
catu, quia Tendo nihil aliud eft, quam nervorum fasdculus
comprefifus, cujus fibrae funt maxima nervi pars, quae excur-
rentes, ex musculis tendinem fadunt (a), amp; quoniam a Rui-
fchio aliisque demonftratum eft, quod per involucra tendines
inveftientia eadem vafa, ac per membranas nervorum decur-
rant, luce meridiana clarius eft, tendines laefos nervis firoilia
mala pati. Uno enim momento tendine leviter vulnerato, al-
tero flatim totum genus nervofum per totum corpus turbatur.
Sed de hîs pluribusque efFeftis ex fyftematis nervofi affeftu,
oriundis, confulendi funt Auftores, qui de hoc argumente fcrip.
ferunt; reflat ergo, üt de fignis agemus.

(a) Vid. Boerhaave Inft. Med. § 395.

C A.

CAPUT

De Diagnofi amp; Prognofi,

%. XVL

N ullus eft, qui ignorât, quemcumque morbum plurimis
fymptomatibus concomitari. Haec nunc fymptomata prae-
bent Medico magnam difficultatem, qua judicat de praefentia
five abfentia morbi. Sed quoniam diverfi morbi faepe iisdem
fymptomatibus ftipantur, Medici eft altiore indagine perfcru-
tari ex tali fyndrome fymptomatum, quae eo tempore, quo
verfatur, in aegro confpici queunt, quo morbo homo laboret,
amp; dum haec fyndrome fymptomatum plerumque adeft, pruden-
tis medici eft, ex his variis fymptomatibus tamen unum (fi fieri ^
poteft) eligere, quod nunquara abeft. Ut ergo Febris rite cog.
iioscatur, tale fignum Medico eft indagandum, quale voca-
tur fignum Pathognomicum, five fine quo Febris exiftere ne-
queat.

Cnbsp;C. XVIL

i8 DISSERTATIO CHIRURGICO. MEDICA

i\' XVI L

Ud Medici de Febrium natura, caufis amp; efFeélis ambigunt,
ïta quoc|ue ioter eos non convenic de fignis, quibus Febris de-
tegitur. Nonnulli enim veterum fententiam fecuti fi:atuunt,
cum Febre fimul adefie debere praeternaturalem calorem, ex
cujus praefentia de vera Febris exitatia judicare volunt, quod
lignum ab aliis refutatur, quia homo faepe Febre laborare po.
tefl;, ubi nec a Medico , nec ab aegro calor praeternaturalis de
prehenditur : Alii rurfus Febrem cognoscere volunt ex con-
ipeflu urinae, fed hoc fignum aeque fallax efl, quia fi aeger
Crocum aut Rhabarbarum aflumpfic, urina tune temporis colore
igneo tincla erit, hinc alii expertiores Medici dicunt, quod
Febris föla cognosci poteft ex pulfu praeternaturallter intra da-
tum temporis fpatium acceleraio, inter quos IIERM. BOER-
HAAVE Leidenfium illud i 11 ulire decus celebratur. Sda cê/ö-
ەtas pulfus, inquit, adcjl omni febris tempore ab initio ad finem ^
taque fold medicus prasfentem fhrim judicat (a), »STL/^\'/l/.S\'quo-
que, hoe unicum, fehri omni foli ac Jemper competens fignumeji^
adeoque Patbognomicum, pulfus Jcilicet naturali frequentior, quo
praefente febrim adejfe^ abfents autem ahejfe certo pronuntiari
queat (b).

§. XVïlL

(a)nbsp;Vid. Aphorism, de cogn. amp; curand. morb. § 570.

(b)nbsp;Vid. Pras. Med. Lib, 2. pag. 604.

X V I IL

Vidimus antea, inter remotiores Febrium caufas merito nu»
merari Vulnera (§. lo.) amp; ad eorum efFefta pertinere Febritu
(§. 14). Diligenter ergo hic efl confiderandum tum ad praefa-
fagium tum ad curationem, utrum Febris ex inflammatione,
an vero ex generatione puris, vel es apparatu remediorum ac-
riura incaute Vulneri externe applicatorum oriatur.

Utrum partis cujusdam inflammatio Febrim efBciat, con-
jicere licebit ex effedibus inflammationem confequentibus, uti
efl: Calor , tenfio, dolor amp;c., fi nempe iila pars fenfibilis fue.
rit, nam fi pars fuerit infenfibilis aut parum fentiens, uti efl
cerebrum, tunc figna funt elicienda ex ejus aélionibus laefis.
Medico etiam hoc non ignorandum eft, quod, fi pars quaedam
nervofa vulneratafit, amp; inflammatio vulneri fupervenerit, talis
inflammatio efficiat pulfum ten fum atque ferratum , quali pulfu

apparente, procul omni dubio cen fend um erit exinflammatione

ortam fuifie Febrim,

§. X I X.

Alia Febris non raro Vulneratis accidere folet, ea videlicet,
quae ex generatione puris contingit. HIPPOCRATES enim

C 2

go DÎSSERTATIO CHIRURGICO. MEDICA

ait, dum pus fit, dolores ac fehres acddunt magis quam confäamp;o(ß.y

Sed non difficile erit, hanc febrem cognoscere, fi attendamus
ad ea , quae eo tempore, quo confuevit pus generari in vulna-
ribus, contingunt, quamvis hoc tempus différât pro natura
aegrotantium, in aliis enim citius, in aliis tardius pus genera-
tur. In generatione puris pulfus funt magni, celeres, amp; fré-
quentés, urina efl vel naturalis vel parum a naturali diftans,
dolor eft tolerabilior, amp; denique nullum pravum confpicitur
fymptoma.

X X.

In indagaiionem, utrum febris ab applicatis esternis, an ab
alia caufa producatur, multam operam aliquando conferemus,
nam faepe ejus origo fruftra aliunde quaeriiur: accurate ergo
attendendum eft ad remedia, quae funt applicata, amp; ad partem
vulneratam, cui funt admota. Obfervatum enim eft, perCan-
tharides applicatas vehementem inflammationem produélam
fuiffe : praeterea dantur homines, qui non poffunt ferre Can-
tharides, quin habeant febrim. Signa diagnoftica talis Febris
funt petenda ex faeviffimis doloribus, amp; pulfu duro celerique.

Haec funt praecipua fignaDiagnofticamemoratarum febrium,

nunc defcribamus figna Prognoftica, quae fequentia funt.

(a) Vid. Aphorism. Sea. a. Aphor. 47.

§. XXI.

XXL

\\

Qtiod ergo progoofin Febrium ex caufa interna ortarum atti-
net, illa formari debet ex natura amp; genio ipfius Febris, quo
magis autem Febris oeconomiam corporis humani turbat, eo
majus vitae periculum infert, amp; fi adliones tam vitales, quam
naturales ac animales vi ejusdem admodum laeduntur, fijpponi-
tur, talem Febrem fuam orîginera ex caufa maligna traxifle,
fi autem una alterave corporis humani-fun élio laefa fic, déno-
tât, caufam Febrem excitantem eflTe leviorem, ßj non multum
discriminis praedicere.nbsp;\\

XXII-

Febrium prognofis, quae ex valnere fequuntur, variat pro
varia vulneris conditione, fi enim Febris ex inflammatione oc-
cupante integumenta communia corporis tantum orta fit, raro
vel nunquam parit periculum, refoluta enim inflammatione,
Febris cito evanescit.

Febris ï quae oriuntur ex laefione nervorum, tendinum, liga*
mentorum amp;c., admodum periculofae funt: Hae etîam non va-
cant periculo amp; difiîciles curatu funt, quae nimiam fanguinis
boni profufionem fequuntur, nam defeélus ex inanitîone valo»
rum orti, non nifi difficulter arte refiituuntur, quoniam prima-

C 3nbsp;lium

C

rium orgaeum huic negotio dicatum debilitatum efl;, amp; quando
cibus amp; potio aflfumitur, vix bene tranfire poflunt in fuccum
nutrititium.

Febres, quae ex fragmentis infl:rumentorum huic vel illi cor-
poris parti impaClis producuntur, nullum fere periculum gig.
nunt, fi nempe illud heterogeneum cito auferri potefl:, fi autem
in eo longe cunSlemur, Febris ex tali caufa oriunda de die in
diem periculofior evadit, graviora fymptomata excitantur amp; de-
nique morbus, ante curabilis, faepiffime fpem eludit, unde
QVIDIUS fuo tempore cecinit

Ftdi ego, quod primum fuerat medicabile vidnus
Dilatum longa damna tuli[[e mora,

Haec omnia etiam funt praefagienda in Febribus ex apparatu
remediorum acrium vulneri incaute applicatorum oriundis.

Finita jam prognofi, nihil amplius fuperefl:, nifi ut animum
^enamus ad Methodum, qua morbus hic fanari poteft.

C A.

CAPUT IV,

De Curatione,

§. XXIII.

^^uod jam curam Febrium defcriptarum attinet, illa abfolvf.

tur ablatione caufae proximae, amp; cumobfervavimus, cau-
fam proximam eile Lentorem ad capillaria haerentem amp; irrita-
tionem cordis contra6liones accelerantem, amp; ex hisce oriri in
fanguine impetum vehementem amp; attritum amp; inde reliqua oriri
fymptomata, concludo, primam indicationem efle fublationem
caufae morbofae, quae confiftit in fopienda irritatione, amp; fol»,
vende lentore.

Itaque, ut res illa mihi pro voto cedat, cum aliis expertifll-
mis viris mihi attendendum eft, quod ftimulus ilie irritans es-
pelli debeat, nam ftimulo irritante fubiato, tollitur quoque fre.
quentior humorum in cor influxus, a quo (ut antea vidimus)
Febris proxime dependet.

Primarium fane ad k)c efficiendum remedium videtur effe

V.

V. S, prascîpue in Javenibus amp; plethorids, nam nimîam fan-
guinis velocitatem compescit, molem liquidi movendi minuit
amp; depleds vafis fpatium diluentibus ingefl;is concédit, amp; fi
motus fanguinis non fatis prima infi:itutâ Phlebotomiâ tempere]
tur, amp; fymptomata aeque gravia roaneant, audafterrepetenda
efl:, prout aegri vires, aetas, conflitutio aliaeque circuraftantiae
fuadent.

XXIV.

Dißis ergo praemiflüs Curatio praeterea, ut porro impetus
minuatur, irritans caufa obvolvatur, lentorque diluatur, exigic
medicamenta diluentia, emollientia, refrigerantia, attenuantia
amp; refolvencia. Conveniunt hic itaque varia deco6la exhordeo ,

avena, Rad. Gramin., Scorfoner., ex 5 rad. aperientibusamp;c.,
quibus dein variae compofitiones addi pofiiint, ut Rob. Sam-
buc., ribefior., Syrp. e Succ. Citri, Altheae, eruboldaeo,
Papav. Rhead. amp;c, Sic amp; Nitrum, Sal Prunell., Sal Poly
chres. amp;c. Ex deco6lo Hordei mundati etiam parari potest
Emulfio, fi addantur Amygd. dulc, amp; Sem. 4. frigid., fi quo-
que huic decoéio addatur Extract. Succi Taraxic. infpiffat. cum
rob Sambuci amp;Similibus, efEcax fit medicina, quia fua virtute
faponacea mirifice Phlogofin in fanguine refolvit.

Dein ad aeflum fanguinis temperandum conveniunt Purgantia
ex Fol. Senn., Agar., Tamarind, Cafl^., Prunor. acid. dulc.,
Syrp. Cichor. cum Rheo, cum nitro, läle prunell., Poly chres,

Gry-

Cryflall. Tare. es quibus pro lubitu variae formulae formarî
pofîunt. Huic fcopo etiam inferviunt Clysmata, quia plurima
vafa inabdomine ab excrementis in inteflinis contentis compris
muntur, amp; anguflantur, ita uc tranfitus fanguinis per illa im-
pediatur, amp; fie Febris augeaiur. His igitur per Clysmata in*
JeÊla a compreffione liberatis, fanguis non folum liberius mo-
tum profequitur, fed in illis vafis diutius morari poteft, amp;tar«
dius ad cor redit, motusque Febrilis rainuitur. Hic igitur non
inepte convenir fequens Clysma

Hord. mundat.

Tamarind, a |i.

Fol. Senn. 3 iij.
\'nbsp;aq. Comm. |xvi.

Coq. ad Colat. |xii. adde
Mellis fi. -
Nitr. pur. 3i.

M.

Ne Delirium, Convulfiones aliaque mala aegro fuperveniant,
praeter Clysmata quoque funt applicanda Pediluvia, Epispa-
ftica ad impetum amp; copiam fanguinis ab encephaloavertendura
amp; derivandum verfus inferiores corporis partes. Ut aegro ali-
quid folaminis afferatur, quando linguae, orisamp;fauciuro ficcitas
amp; inde orta fitis valde urget, pro potu afilduofequens Julapium
praefcribendum eft

D

Aq. Hord. mund. |sx.

Rob. Ribefior. |ii.

M. adde

Sp. Salis vel Nitri dulc. tot guttas
i quot fufficiunt ad gratum acoreni
Aq. Sillat. Cinnam. |ß
M.

Hoc modo feliciter Febrium continuarumcujuscumque gene^
fis curatio poteft abfolvi, quamvis fateri haud erubescara, plura
melioraque his addenda fupereße, fed dum ob penuriam tem-
poris illa omnia tradere nequeam, nos accingamus ad alia.

§. X X V.

Si pars quaedam corporis per vulnus loflillum inflammata, amp;
Febris inde orta fit, ftatira cura eft incipienda a V. S., ea
îamen cautela, ut, quando ex vulnere magna fanguinis copia fit
profufa, follicite ab illa tunc abftineamus. Hic quoque non de-
bemus negligere febrifuga interne aflùmenda, ut funt Antimon.
diaphor. non ablut. amp;ablut., Nitrum, fal Prunell , Tartar.,
arcan. duplicat. amp;c. Opera quoque danda eft,* ut Vulnus
•promptiflSme ad digeftionem reducatur, quam promovere po5-
fumus per varia digeftiva, ut funt Flor. Chamaemeli, ac Meli-
loti. Herb. Altheae, Fol. Brafficae, Parietariae,Malvaeamp;plu-

m alia 9 ex quibus fingulis vel pluribus cum far. Semn. Eini amp;
-nbsp;^nbsp;aq,

aq, comm. Cataplasmata vulneratae atque inflammatae parti ap-
plicanda formari poifunc, qaq^im ope materia attenuatur, cu-
tis iaxatur , digeflio feliciter perficitur amp; inflammatio fubito
refolvitur. Interim Medico efl: profpiciendum, ne pus tanta
copia generetur, ut metuendum lit, ne reforberetur, iSiinde
Febris excitaretur.

§. XXVI.

Symptomata, inter quae principem fibi locum vindicat Do-
lor, qui (ut antea vidimus) in Laefione nervorum ac tendinum
faeviflimus efl:, funt mitiganda, amp; dum obfervavimus {§. 14.)
hunc dolorem a nimia diftenfionefibraenerveaeoriri, adhibenda
funt remedia Laxantia amp; emollientia dolenti parti admovenda,
ut funt mica panis albi. Crocus, Ova, Lac. amp;c. huic fcopo
optime etiam infervit fequens Cataplasma.

Flor. Chamaemeli
—- Rofarum

—Verbas ci a | iß.

Lac. duic. q. S.

Coq. in confiftentiam Cataplasmatis amp; adde
Vitell. Ovor. W. 2.

Si vero conjiciamus, nervum dimidiato disciflum efle, intré-
pide ad fcalpellum chirurgicum confugiendum eft.

D anbsp;Symp-

Symptomata, quae oriuntur ex fragmentis metallorum îapî\'
dum , Ligni, Vitri, globi tormeotorura amp;c. corporis parti cui»
dam iœpaélis, ftatim cedunt, fi illa eximi poflunt. Semper«
autem animadvertendum eft , quod fi talia heterogenea in vul-
nere haerentia educi non pofijnt, quin gravia indefecuturamala
metuantur, potius tune haec relinquenda fint, amp; horum fepa-
ratio naturae committenda fit. De adhibenda in his educendis
cautela Chirurgos confiîlere oportet. Simili modo traftanda
funt mala ab acribus applicatis oriundis.

S. X X V I L

Cum nunc breviter perpendimus, quaenam fint praecipuare
media äc medicamenta , quae nobis Chirurgia ac Pharmacialar-
gitae fuerunt, fupereft, ot paucis adhuc fontem Diaeteticum
perluftremus, fi enim non legitime rebus fic diélis non naturali-
bus utantur aegri, ufus Medicamentorum erit fruftraneus.

Diaeta ergo hic maxime eftobfervanda, Cibus fitfacilis dige-
ftionis, tenuis, mollis amp; putredini r efi ft en s, ut avena, h or-
de um , cryza cum aqua, vel carnium jtisculis omni pinguedine
orbatis decoßa. Huic fcopo etiam inferviunt omnia molliflima
olera E. G. Laäuca, Endivia, Spinachia, Rad. Scorzoner.
amp;c. jusculis incc6ta. Pro poui optima eft aq. hord. cum fucco
citri amp; faccharo ; omnia tamen haec, quamvis falubria fint,
nocere poterunt quantitate, fi nimia copia fimul ingerantur.
iker fit teraperatus, non nimis frigid us, calidus, humidusamp;

ßccus»

ficcus. Abflinendum eft ab omnibus animi commotionibus,
hinc vitandae funt curae et meditationes, quae requirunt, ur
animus intendatur.

En B. L. hic vela contraho, quum navem tantum dirigendi
fuerit fcopus, an fine fafto ullibi naufragio eandera in tuturei
ponura deduxerimus, veftrum erit dijudicare.

■ TANTUM.

T H E-

THESES.

h

Plethora topiea videtur ej]e caufa fanguinis menßrui\\fiuxus.

I I.

Du^us Hepato\'cyßicos in bemine dari, non verifimile eß»

I I L

Sanguinis fputum in Ueemoptoe non femper vascuhm arteriofum vel
venofum pulmonis fanguiferum ruptum effe indicat,

i v.

Febris fignum dtagnoßicum efl pulfus naturali frequentier cum qua-
rumdam funäionum iafione.

V.

In mlneribus fclopetariis alitiuando fuadenäcß funt incifiones,

V I.

Tempus mortis poß inßiäumvulnus nihil ad let alit atis renunciationem
fads.

V I Iz

Dima in morbis aliquando plus preßars valet ^ quam m^dicam^nta*

D, VROOM, Did. F i hl

Cum Medmnas Do^or renumimtuh

J^ronde meum viridi pra^cingere rite fodalem

Mufa, aec Idalias fpargere parce rofasj
Qui bene, pro ineritis, titulo decoratur honoro ,.

Quo,Famae aufpiciis,nomen in aflra ferat:
Quem (Ö de tenni quid profit pefline carmen,
Et focii fi quid vota praecesque valent,);
Quem foveat gremio Tritonia Mater alumnum,
Et eui non moriens Jama perennis eat I

Aate fupemeuas eems voUtare per oras,
Et poterit liquidos deferuifie locos 5
Ante dabit fudum latitans tenebrofus Orion,

Hesperus et medio lumii^ fole dabit;
Quam meus Euryalo decedat pe^lore Nifus,
Clara Machaonum gloria, nofter amor.

ADRIAAN VAN SOLINGEN,
Med, Cand, amp; PbUof, Stud,

Dahm gt; Trajeäi ad Rbemm,

CIDIOCCLXXSI,

AAN

;; \'nbsp;Ä A N D E N

WEL edelen HEER,
dirk V R O O M, D,

Als zyn Edle tot DoBor in de Medicynen
bevorderd ixserd.

Z

^ou ik in uw roem te melden, my verbeelden Phoebus gunst,

ZoQ myn wierook geurig rieken , op hec akaar van uw kunst
K\'moestin t\'Choor van kundig\' Artzen tot een Piiefter zyn gewyd
En de fpeceryen weten, die men voor den dienst bereid;
Doch in alles onbedreeven, en van t\'wettig regt beroofd
Zal ik (fchoon ik al te driftig ü myn zangwenfch heb beloofd^)
D\'yd\'len rook van t\' ofFer zwaajen op het autaar van myn hart
Daar de vriendfchap allen eerbied van geveinsde tongen tart \'
Dat zy uwen Jof behaage en dat gunftig denkbeeld ftreeJ
Door wiens invloed ik in d^agting van myn boefemvrienden deel
Veel geluk dan met het zegel van uw heiifaam Doéloraat,
Veel geluk met d\'eer en fleutel van uw trouwen Hippocraa\'t.
Opent nu de fchoone hooven waar den welvaard fpelemeid *
Waar m\'in geur van Artzenyen vergenoegde dagen flyt.
Daar de liefde roofenkransfen om urv groenen fchedel vlegt
En den overvloed zyn fchatten voor uw aandeel openlegt f \'

^nbsp;Schenkt

Schenkt ons ult die vrugtbre tuinen blad\'ren van t\'alzuivrend kruid
Geevt uit zoete fappen \'t middel, dat de zwaarfle ziekten ftuit.
Zoozal elk opübetrouwen, nugy voorhunwelzyft waakt,
Niizy zien, dat gy door zorgenhun het leven veiligpaakt.
Weestdesinuw kunstgelukk!g, zyt uwfelv ten Palmuur
Red den kranken, flaat niet weifflend op de regels der natuur.

Roept ra\' uwbyfland, als gevaaren om het veege kratikbedftaan,
Moet uw kennis fomtyds d waaien onder de Cypresfeblaan.
En in flervend\' oogenblikken misfen alle hulp en troost,
\'T leert U dan de zugten wegen , die den bangen lyder loost.
Leevt zoo tot de tyd uw jaaren in haar efFen loopbaan fluit,
Totde doodvanüzaleisfchendatg\'uw eigen kruidboek fluit.

ex amore

more

ore
re.

B. VAN BOMMEL, J. C.