observationes philosophicaf

inaugurale S .

Q u A s

FJFENTE DEO O.

Ex Juamp;oritate Magnifici Rectoris

ALEXANDRI PETRI NAHU YS

L- M. Phil amp; Med. Doa. Medicina, Botankes
Chemie amp;PhyfioJogi^ ProfelTons ürinadf,

N E C N O N

Ampllspm Senatus Academici confenfu, et Nohi^
hsfimce Facultatis Philosophigae decreto,

PRO GRADU DOCTORATÜS

amp; Msgifterii, AiremisquejnPhilofophla amp; Ardbus^
Liberahbus honoribus amp; PriviiegÜs rke ac
, . iegïcime confequendis,

Eruditorum Exainird Submittït

I A C O B. WALRAVEN-
RANDovrco - GELRtrs.

Ad diem x. Od,Qhns mdcc^lxxx. H. L. jQ, S»

TRAIECTl AD RHENÜM,

officina ABRAHAMI VAN PADDENBURG,
ACADEMIAE TYPOGRAPHr^ mdcclxx.^.

5a* ï»

A ■ ,J C.
• 1

\' O 0 A c

. I

i IInbsp;.

m

observationes philosophicae
INAUGURALES.

am niraia in fcribendo feffîaatio nocere fetnper
folec, ac privatae rationes me ad Lauream
Doéloraîem citius quam puiaveram capeflen-
dam impellunt; differtationem, quam vocant
iiiiuguraicm, publlci juris facere nolui. Ad quam rationem
etiam altera haec acceffit, quod pod duariim diflertationuni
ediiionem, nihil fit quod tertiam exhibere aut fuadeat aut ju-
beat. Itaque, quoniam ex more tarnen rccepto aliquid faturo

Anbsp;DoÊlori

f

Dü£lori publice efl: proponendum, quod Philofophicae diseipli-
nae quafi fpecimen fit, age L. B. hasaccipe paragraphos, folo
hoc confilio fcriptas.

f. L

Quoties cogitando immenfum pervagor omnis Philofophiae
campum, ejusque ambitum circurofpicio, toties mirari foleo,
recentiorem banc noftram Philofophiam , licet ab antiquiori illa,
quae divinarum atque humanarum rerum notitia definiebatur, toto
coelo diverfam, a plerisque tarnen, vel eadem fere definitioné

circumfcribi, vel minus accurate definiri. Varias quidem habe-

nius, cum aBACONE, tum ab aliisinftauratasfcientiarumpar-
titiones, in quibus Hiftoriam praefertim, amp; PoêTin a Philofo
phia difliuguant: funt praeterea, qui eandem tripartito diftri-
baant, fcientiam de Deo, de Natura, amp; deHominej invenio
denique, qui plures partes enumerent. Verum quamcunque
tandem optemas definitionem, amp; nemo liac.noftra aetatereéle
dicetur Pbilofophus, amp; nullis in fcholis philofophicis ea traÊlari
omnia intelligemus, quae disciplinae definitione continentur.
Araiorem igitur defideramus, cui Philofophus intelligcndo vel
doceodorefpoüdcrepoflit, dejßnitionemj uifivei foli Piuiofopho

pluf

inaugurales.nbsp;3

plusprofiteri polllcerique, quam praeftare, liceat, ve] ex quo,
rumdam voto, fingularum disciplinarum (facuitates dicere fo.
lent) tandem aliquando niigrentur, qiios dudum conftiÈiîîos ha-
bemus limites.

§ îî.

Uti omnis hominum cognitîo proficifcitur a fenfibus, ica,
quae ex naturali conflltudone, atque ex lege communi fenfibus
obferuntur, amp; conftanter apparent, révéra adesfediccndafunt.
Ex quo fequitur omnino omnis certae disciplinae fundamentum
pofitum esfe in ipfa rerum natura. Unde reöe BACO, earn
esfe dixit causlàra amp; radicem omnium malorum in fcientiis,
quod dum Mentis hmianae vires falfo mïramur 6? molUmus, vera,
ejus auxilia non quaeramus,

% lit

Dum cogi\'tatio ejusque confcientia CARTESIO duce, nobis
jnaxiraum praebeat argumenmm, quo nos adeffe inteliigamus,
quaeritur merito quid fit cogitare, aut quid fit iJlud quod cogi\'
tet? Utrum corpus an aliquid a corpore direrfum?

A 2nbsp;Si

Si autem coropofitam fubftantiam cura cogitationis atque con-
fcientiae fenfu comparamus, fi maximam obfervamos diffcren-
tiam inter voluntatem, caeterasque hujusmodi proprietates no-
ftras amp; naturam corpoream; fimples profeao harum conceptus
docere videtur , eas in ente coiDpofito, quatenus confideratur
tanquam compofitum, inefle non pofle, ut concludendum vide-
atur omnino adeffe ens fimplex, eo ipfo a materia diverfum ,
eo ipfo partium diflblutioni non obnoxium j etiamfi rationem ,
qua hoc ens cum corpore fit connexum ignoramus, nec certius
quidquam dc fotura ejus ftatim poft corporis diflblationem con-

ditione ftatuere poflimus.nbsp;^

§ I V.

f

Qoamvis perobfcurae nobis fint idearum conjunaio atque
corifecutio , affidua tamen obfervatione fads confirmata videtur,
quam ab Ariftotele jam agnitam effenovimus, naturae lex, ut
idea praefens velfevfu %d imaginatione excitatat jacilefusdtet fibi-
quejungatf cumfmiks, turn oUm una praejentes ideas, Non ta-

men ea caeterarum, quibus idearum confecutio regitur legum»
fundamentum dicenda eft»nbsp;^

§ V,

§ V.

Voluntatis luiraanae libertas ex fola cuique propria con-
fcientia, amp; hac quidam unica, explicari nobis amp; confirmarl
pofTe %ùdetur ; temere enim confcientiam hac in re fallacem
elle Toluerunt clim HOME aliiqoe.

^ VL.

Univerfam fi eontemplemur rerum naturarn, fi leges ng»
mrae geoeraliores cumuniverfifinibuscomparemus, fieri quidem
aliter non poteft, quin Univerfum perfeaiffimumdicamusopus,
3 causfa perfeéliflima derivandam, etiamfi vim atque originem
mali Phyfici amp; moralis cura hoc fapiemifllmorum hominum dé-
crète in concordiam revocare poffit nemo. Unde rejicienduna
etiam illud ROBINET! pàradoxon, aequatera plane boni mali-
que omnis generis rationem in hoc univerfo efie, amp;fiibfiften-
dum adeo in prudentiTHALETlS apopbthegmate, mundam m
Dei opus omni vitio carere debere.

i. va

§ V IL

Omnia Eleftricitatis phaenomena aequiiibrii defedtui tribuen-
da efle, iiludque esfe verum atque unicum omnis hujus rei fun«
damentum fatis tute afiirmamus. Dubitamus tamen quam ma-
xime, an aequiiibrii !fle defeétus in vi eladica vexatiffimi Aethe-
ris reperiatur. Efle largimur materiam quandam fubtiliffimam,
quae haec phaenomena producere poffit; unicum autem ßaidum
admittere, tarn variis Naturae ufibus deftinatum, amp; abfonum
esfeducimus, amp;, hocincafu, phaenornenis contrarium. Cae-

terum cujuscunque tandem naturae fit iilud fluïdum, ex ipfota»
men, fola aequiiibrii deürußione fuhnen gigni judicamus, re-
jeflis Offinibus aliis, quae in hoc arguraento pofitae a multis
fuerunt hypoihefibus.

§ VIII.

Quae inter meteora prope terram reperiuntur phaenomena»
fiammam edentia, qualis eft iUe Lucretii fons:

Frigidus

Frigîdus eß etîam fons i fupra quem ßta faeps
Stupa jadtflammas concepto pmînus îgni
Tedaque confimîlî ratîone accenfa per undas
Conlucetgt; ---

Aeri fie didlo inflammabiii potius tribuimus, quam fujphurî
vel petroleo aquae innatanti, amp; banc levitate fuperanti.

S I X.

Quoties foni propagationem cum interrupto impetu compa-
ramus, quibus plurîmî venti fpirare folent; toties nos eo com-
pulfos fentimus, ut alternas illas varii impetus fucceflîo^nes un-

dulationibusadfcribamus, atque adeo ventos ferri motu undofo

ftatuamus.

Nam, quae contra hanc fententîam adferuntur difficultates,
corpuscula levia in aere natantîa reää ferri, nubes etiam refto
motu agitari, lîmiliaque, tanti nbnesfevidentur, utfententiam
ex analogsa deduÊlam e?ercere queant.nbsp;^

S X. -

Quamvis praeflantiffîmam esfe cenfeamus numerandi artens ^
fummura tarnen bonum ex ea, quod Pythagoras olim docuît,

acquirlj

acquiri, animom inducere non posfum ut eredam. Itaque eti-
amfi cum Ariftotele in ftolidis ac defipientibüs habeamus Am-
phiftiden illum, qui ultra qmnarium numerum progredi non po-
terat, primum tamen fapientiae opus non judicamus, fdre nu-

meros, neque .c^Jtc^rov----^r iv^c\'vr^ ¥nbsp;quamvis

Arithmeticamipfam animum exhilarare Veteribus concedamus,
. ac Recentiorum Jabores ejus incredibilem vim amp; ufum maxime
probent.

§ X I.

Geometriae principiaac fundamenta, quae fpeaantquantita-
tes infinitas, fi ita exhibeantur, ut omni loco indefiniti notio
lîûtionem occupet înfinith amp; veluti terminus confideretur, ad
quemfinitum accedere nuiiquam poffit, omnino re^e fe habent^
fin vero magnitude, eoipfo, quia Temper augmenti capax eft,
uti voluit rONTlENELLE dicatur infinita, per quantitates
iftas infinitas ad abfurda quaevis deducemur. Cum révéra quan-
titas, cujuscunque tandem magnitudinis ponatur, maneat fem-

per finita.

S XII.

X î L

Mirandum omnîno videtur corpora coeleftia, dum baerent
in Horizonte majora nobis videri, quam in aîdori coeli parte,
cum eorum diameter îo Horizonte apparens potius aJiquanto fit
minor, ipfaque corpora aliquante magis diftenc. Miffis autem
caeteris omnibus Phiiofophorum opinîonibus, felis- ils aflenti-
mur, qui omnem rei rationem ab imagînationisfallacia dérivant.
Lus enim a corporibus coeleftibus profefta, ubi per longiorem
tranfit atmosphaerae partem haud parum imminuitur: ad quam
iucis diminutionem, cum oculorum noftrorum accedit illufio,
qua planier nobis, quam pro veritate, apparec coeli figura,
fieri aliter non potefl, quin in aeftimanda corporum coeJeilium
magnitudine aliquantum falJaruur.

§ XIII.

Quantumvis infignis fit litterarum atque fcripturae ufus, eo
tamen nos difficiJius in percipiendis fcicntiarum disciplinis ver-
fari confiât quo linguis addlscendis, amp; variis fcribendi rationi-
bus occupamur diutius. Egregie certe LEiBNITlUS, ß una Un-

Snbsp;gna

lo OBSERVATIONES PHiLOSOPHICAE

gua ejjet in mundo accederet in effeamp;u generi humam tenia pas m-
îas. quippe quae lîngiiîs impenditur , atque illaefo omni litterar lim
fludio jure repeti poteft.

Stultum ac fupmm pîumheîque âelm
FMiäis rebus conßnescere in vsrMs.

I X I V. .

Uti eloquentiae atque oratoriae artis contemtio ab homine
profidsci non potest nifi excorde atque animi\'abjeai; ita dubi-
tamus tamen anea fit Eloquentiaevis, ut, quod gloriabatur oliro
AINTIPHON, oninis doJoris vim minuere, atque ex animo
ejicerepoflit, omnes tamen, quaede verborumdeieaujordine,
atque compofitione tradi folenc reguiae uti elegantes func, amp;
bene cogitatae ita optandum oranino, ut a quibus posfunt fae-
pius reftiusque ad ufum revocentur.

f X V.

Quae a Veteribus arcium liberaliam numéro Inferta efî DIA*
LECTICA, dubium omnino eft^ quo fenfu fit accepta. Thto

Ipfain dicebatMetaphyficsm. Stoid vero omnem intellexerunt
Logicam. Denique Peripatedd artem diserant, qua ex pro-
babilibus disferimus amp; conjicimus. Atque ultimam banc fi ac-
dpiamus interpretationem, esimii erit ufus.

Omnium autem artium ea eft , quae maxima praeeepds indi-
get j ad quorum praefcriptionem duo esfe ftaiuimus, quae no®
potifllmum deducant: rigidiorum demonflrationuui affiduam esei-
dtationera, amp; adftrifilam minus cogitandi libertatem»

§ X V L

Egramp;gie Solon tjJ» p^v roiwvnbsp;MaUifixi} re TT-^MTSV .. » »

dmffm^ofMv Quum aacem triplex fit muficae diflribudo, h^t-
monica, rhythmica, amp;metrica, jure meritoque quaeritur quid
fit^ quod nobis sdeo placeat? Alii meram fallaciam adesfe per

hibent, alii in ordiois, harmoniae ac metri cognidone, rem^

pofitam esfe arguuüt. Verum neutrum fufficere videtur. Mag-

la enim difFereniia inter rei intelli^entiam amp; id, quod park
gaudiiim. Xum demum voluptatenos aficifetitimos ^ ctimeans

B anbsp;m

ïa OBSERVATIONES PHÏLOSOPHICAE, amp;c;

in omni fymphonia, amp; cantu metrorura amp;\'harnnoniae rationem
obfervamus, quae, quamvis fammo ariificio excogitata, ipfi
naturae tamen ita fit confentanea, ut fiatim mufici fcopura ex
ipfo concentuum modo atque ordine facillime alTequamur.