Q ü O B ,
FAVENTE DEO TER OPT. MAX.
\\
Ex JuQoritate Recïoris macnificf
A. L. M. Phil. amp; Med. poR. atquë
ProfelToris Ordinarii,
AmpUsßmi Senatus Ackd^uici confenfu , et
Nohilisßmcs Facultatis Medici decreto,
Summisque in MEDICINA Honoribus amp; Privi-
legiis rite ac legitime confequeodis,
\\
Jd diem xxvii. Maji mdcclxxx. H. L. Q. S.
TKAIECTI AD RHENUM
Ex officina ABRAHAM! VAN PADDENBURG
ACADEMIAE TYPOGRAPHI mdcclxxs
-ocr page 2-j-f. J i -
-
MLÜSTRIS JCJDEMIJE RffENÖ-
TRJIECTINJE PROFESSORIBUS
V I R 1 S
A. L. M. PHIIv. amp; MED. DOCT. ATQUE PROF,
ORD. RECT. MAGNIFICO. PR.ECEPTORI
SUO CONSUMMATISSIMO.
* * ^
A. L. M. PHIL. amp; MED. DOCT. MEDICINAE
THEORETICAE ET PRACTICAE PROFESSOR®
PROMOTORI SUO EXOPTATISSIMO.
^ ^
K PETRO LUCHTMANS
MED* DOCT. MEDICINAE ANATOMES amp;
CHIRURGIAE PROFESSORL
FAUTORIBUS, PRAECEPTORIBUS OMNI
HONORUM GULTU VENERANDIS.
fpedmen inaugural
D. D. D.
AÜCTOR.
m
i-
ma
vV
B . î V
C
-T*
O
-ocr page 5-tentamen practicum
inaugurale
d e
§. I.
orbum , quem CAELIUS AURELÏANUS Rhetï-
matismum inteftinorum cum ulcere; febrimad
inteftina converfam folertiffimus SYDEN-
HAM ; Grœci nominis Etymologia Dyfente-
riam, à difficile, ïm^ov intcflinum, amp; oica
fluo, cognoroinaverunt, Laïini illum Tormi-
nofum denuncianc, tefte Romano Medicinae
fcriptore Cornelio CELSO. Ea enim reapfe nihil aîiùd eft :
Qoam dejeflio alvina frequens , ichorofa, cruenta, ulcerofs,
cum torminibus infignibus ac tenesmo. Dyfenteriae nomen fa-
tis quidem conftanter uni morbo tribuitur, videtur tamen ali-
quando etiam Homonymice poni pro Diarrhoea, (fic Hippocç.
Epid. II. VI. meminit Dyfenteriae doloris expertis: quod
Anbsp;ma-
-ocr page 6-roanifeftam videtur involvere contradiélionera, nifl intelligas
Diarrhoeam, feu proflavii al vi id genus, guod neque fanguino-
lentas habet excretiones, neque dolorem nifi forte tolerabilem
amp; fugacem) à qua tarnen diftingui meretur , quemadmoduni (Sc
ab alüs alvi fluxibus mut torminoßs.
Differentiam itaque pathur i». à Diarrhoea in eo : Quod in
hac, tormina tanta ferocitate in carialem inteflinorum nunquam
faeviünt, quanta quidem in Dyfenteria folet eife. Neque in
illis cruenri rejiduntur humores, fed vel pituicofi duntasat, vel
biiiofa colluuie perroixti: qui à D-yfentericis, craei^ti, ianiofi,
putridi, ac foetidiflimi redduntur. 20, A fluxu Hepatlco per fe-
quentiaßgna: In Dyfenteria ßquidem tormina infignia, amp; fan-
guis fincerus obfervatur, quae in fluxu Hepaiico vis conjanéla
occurrunt: inßmul: In Ilepatica Dyfenteria nihil abrafum ex-
pellitur: ac interdum duorum, aut trium dierum intervallo eva-
Guatio fuppritnitur : rurfus redit malum , excreroentaque excer-
nuntur prioribus pejora : quod per inteftinorum ulcéra haud
quaquam apparere videtur. ßtio. A Cholera Ms proprietatibus t
liia enim ad acutiffimos raeretur referri morbos; amp; intra pau-
cos dies finiri folet : cum è contra Dyfenteria nifi fuerit fumme
maligna, diutius durare deprehendatur. Ne\'^ue fubinde Dy-
fenterico fluori conjunguntur vomitiones, nifi forfan in princi-
piOj aut vigente mali impetu, fi accefferit ventriculi inflamma-
tio, illae nonnunquam occurrunt: at Cholera nunquam fiqevo-
mitu comparet; fed nec tarn moleflo, uti Dyfenteria, tenesrao
ftipatur, neque tam fréquentes cruoris dejeéliones eshibet,
iiîulto minus contagium, uti Dyfenteria fpargit, 4to, Afiuxu
haemorrhoîdalî maxime torminofo , tait ratione: faiïguis enim qui
fub hoc effunditur, fincerus plerumque exiftit, amp; ftercorum
faepe numero coroitatur dejedionem ; cujus excretio tantum
ßon femper infigne fanitaîis pofl: fe trahie allevamentum. Con-
tra vero in Dyfenteria, fanguis inter atrocilTima tormina, ac
tenesmum molefliffimum exprimitur diîutior, raro fincerus, fed
potius cum materia,faniofa, fpumida, ac foetida remixtus, nec
lui rejeâ:ione ullum virium relinquic incrementum 5 tantum ab-
■ eft,.;
-ocr page 7-eft, ut in pejus feofim ruât vületudo. Denîque i peculiars
quo graflari folet, tempus, illam fimul diflinguit ab haemor»
iboidali fluxu.
^ Sed amp; ipfa Dyfenteria diftinguitur in Spontaneam amp; Spora-
dicam, quae per ingefta depravatae iodolis faepius exciiatur ;
vel Contagiofam, quae Epidemica amp; faepius cum febre eft ,
priorem benignam, malign am alteram nominate liceat, licet amp;
prior quandoque infigniter exacerbari poflit. Benigna diutius
infeftat, mitioribus decurrit fymptomatibus, fed etiam minus
eft periculofa; cum è diametro Maligna, non modo contagio-
1am prae fe fert jndolem , fed exitiofa quoque poft fe trahit fa-
ta; ut fummam virium jacluram, Exanthemata mortem mini-
tan tia , ÔC tandem ad furamum vitae praecipitat aegros discri-
men. Dyfenteria autem Critica rarior efle folet, neque fem-
per faufta, cum vires fimul dejiciat. Singularis omnino mor-
bus eft Dyfenteria, nulli enim fexui, aetati, parcit ; fed tam
Foeminas, quam Mares, tam infantes, amp; pueros, quam adul-
tes , amp; fen es infeftat, adeo ut nec teneri laftantes, ab illius
tyrannide fint immunes. Cum primis autem malo huic funt
obnoxii, plethorici, biliofi, amp; quorum ventriculus infigniori
laborat debilitate.
I L
Ouod ad caufas hujus tmrhi adtlnet, eae variae, ac multipices
depYehenduntur, ex quibus unicam in tempeftatis ratione con-
fiftere, non eft ut quis dubitet. Si enira aeftas anteceflit fer-
ventiffima ac ficciffima, fub ejus finem, ubi plerumque pofl:
intenfiflimum, qui per diem eft, Solis fervorem, no£les fe-
quuntur frigidiores, graflantur Dyfenteriae. Turn vero ffià-
jum ea potiffimum invadit fubje£la, quae per diem jufto vehe-
mentius calefafta, fudoreque diffluentia, noftu auram frigidio-
rem, corporiminus tefto liberius admittunt. Générant fecun-
do hunc morbum, largius comefti frudlus immaturi, vel potus
fermentativi fi defuper fuerint ingurgitati, minus defoecati, m
muftum, vel cerevifiae recentes, itnpurae, craffae, tnuldsqne
foecibus refertae. Hulc potisfimum faburrae, in ventriculo,
ac duodeno ftagnanti, debentur naufea, vomendi conatus, ip.
faeque vomitiones, quae junguntur interdum Dyfenteriae : à
quibus Symptoroatibus immunes funt, qui absque hac conco-
mitante caufa hunc morbum incurrerunt. Producit porro hoe
mali genus omnis Inflammatio, in Abfceflum, Gangraenam,
Scirrhum,aut demum in Cancrum exulceratum terminata. Tan.
dem amp; venena, vel, quae his funt fimilia, draftica vomitoria,
purgantia, apprime höc referuntur. Neqae ullae Cacochymiae
eximendae.
Ex caufis praecedentibus, amp; illis fimilibus natu-s morbus, m
fuo decurfu fequentia edit Phaenomena: ïncipit n. p. tantum
mn femper cum rigore febrili, aut faltem quadam Corporis
horripilatione, quam calor plus minus acris ac vehemens, cüm
pulfu celeri, ac intenfa fiti fequitur , totumquc morbi decurfum
comitatur. Rigorem febrilem, aut antecedunt, aut certe mox
excipiunt atrocia imi ventris tormina; tum al vus fit lubrica,
atque primum contentae in iniellinis foeces, cruditates, mu-
cofique humores ; paulo poft fpumefcens materia, cum fangui-
ne, vel fanie ulcerofa, ac pelliculis, fiiamentisque velut tum-
caceis mole faepius exigua rejiciuntur. Quibus faburra qua-
dam onuftus efl: ventriculus, ilH Naufeam, vomendi conatum,
ipfosque vomitus patiuntur amp; muitos gravis Cardialgia, prae-
cordiorumque anxietas discruciat. Omnes adfligic perpétua^
defidendi cupiditas, amp; tan tu s ani tenesmus, ut non raro tae-
dii plena fequatur ejusdem procidentia. Cunéïas vero dejeflio-
nes, quae funt numerofisfimae, ut unius horae fpacio decera,
duodecim, vel etiam decem amp; quinque numerentur, amp; ante-
cedunt, amp; comitantur crudeliflïma tormina, non in uno loc.o
fixa, fed per totum inteftinorum canalem vago itinere progrer
dieiitiai amp; fub quavia fede lentitur moleftisümus omnium qua-
il
I
fi vifcenim defcenfus. Praeterea périt omnis adpetitus, fumma
urgcc inquietude, fomnus prae dejeêlionum frequentia oculis
eripitur, atque vires tnirum in modum prolternuntur. Haec
funt ordinaria Dyfentericorura fymptomata ; quibus malo in-
crebrefcente nonnullis longe graviora junguntur. Etenim qui-
busdam extremis frigefcentibus, interiora uruotur, ardorisque
amp; pulfationis perpetuus fenfus adeft, Accedunt fingultus, fu-
dores frigidi, pallor corporis, macies, inflammationes, amp; fi.
milia -mala. Interdum, ubi ad ex trema ventum eft, omnis do-
lor fimul amp; femel ceifat, fitis périt veluti extinfl:a, alvus prae-
ter _voluntatem redditur cum foetore escrementoruro graveo-
fenti ac cadaverofo. Quibus accidit cum hoc raorbo ludta-
ri, illi jam ante ferociam Dyfenteriae, de lasfitudine Corpo\'
ris, ventre tumido, ac moleftis veluti in eo fluóluationibus
conqueri animadvertuntur. Imo Dyfenterias, amp; fi non fem-
per, tamen plerumque, vel ventris turaor, vel Dianboea, au^
denique Choiera antecedit.
S. IV.
Locum hujus maU Inteßinorum canalem ejßfacile deprehendmm.
At quaeritur, quaenam eorum potisfime discrucientur partes,,
eum di^^dantur iotefîina ab Anatomicis ïn tenuia, amp; crafla?
Sunt Auttores, quifoliicite, amp; ad unguem définira audent, an
in folis inteftinis cra^fis, an vero in tenaibus refideat malum,
ajunt enim: Quod fi dolor circa umbilicum atrox fentiatur fiil-
rainis inftar tranfiens inteftina; fique hunc tardior fequatur de-
jeélio, excreta esaftius fuerint mixta, major febris pro re na-
ta, certum eft tenuia laborare. Quando vero ad Epigaftricam;-
regionem, ubi Colon fitum efl;, auc hypogaflricam, atque hy-
pochondria torminum vis incumbic, amp; per latera abdominis
quafi excurrit, ipfaeque foeces brevi poft rejiciuntur; crafia
laborare in aprico eft. Si utraque afFeóla: primo, dolor eric,
acutisfimus, deinde obtufior, excrementa cum fanguine, pa-
sève erunt pewnista, fimul illis cruor, öc materia purulenia
a 3,nbsp;fife-
-ocr page 10-fupernatabit. Quod fi excfementum fangüineum tnucofas, ac
glutinofas dejecliones fere una cxeuntes, tanquam lineamenta
quaedam fibi intertexta exhibeat, fcire licet, eum ex yafis mi-
nimis, extremi inteftini redi hiantibus exire. At ubi asfidua
fere, inanis tamen defidendi vexat cupiditas, aut mucus fere
lenöx, vifcidus, paucus, acer, amp;virulentus promanat; ulcus
in refto con filiere inteftino, vero videtur fimiiimum. Crasfis
inceüinis affeftis ut plurimum febris nulla eil; tenuibus vero
contra , magisque humorofae ac dolorofae funt dejeéliones.
Ventriculo affeélo, praeter febrem, amp; excretiones adeft vo-
îîiitus. Sed non inteftina tantum vitium hic fovere, fed ad
vafa, amp; capfulam bilis, mefenterium amp;c. illud excurrere fuc-
cesfive, feéliones Dyfentericorum Anatomicae teftantur. Quin
totam homorum maffam,. vitio infigni corrumpi poiTe, docec
Brunnen Obfervatio. A. N. C. Dec. fee. Ann. 6, ubi refertur de
Foemina laftante Dyfenterica, quae amifla proie, quo laCtls
copiam minueret, catel\'um mammis cxugendis adhibere coge-
batur, quo mox convulfo, amp; mortuo, alter, itemque tertius
adferebatur, eodem fato extinguendus.
Qua jam tempeflate magis obferventur Dyfenteriae ftragem
edeie ,\'ea de re Hipp. HL Jpb.XI. fequentia refert : fi qui-
dem hyems ficca amp; aquilonia fuerit. Ver autçm pluviofum âc
Auftrale, Aeflate neceife efl, Dyfenterias fieri, maxime au-
tem Mulieribus, amp; Viris natura humidis (ut igitur praevenia-
tur morbus, antequam Aeftivus.calor accédât, duo agenda funt
à Medico Vernali tempore: 1°. Ut promoveatur infenfibilis
perfpîratio, qua excluditur retentum, 20. Uc Corpus firmetur
roborantibus.) âf Jpb. XIL Hyemem admodum Auftrinam ,
amp; pluviofam. Ver autem ficcum amp; Aquilonium, iisdera pro-
ducendis maxime favere fcribit. Aelîas certe ferventisfima
huic roalo producendo opportuna deprehenditur, fub cujus fi-
nem , amp; Autumni initium, menfe nimirum gt;Augufto, amp; Sep-
\'nbsp;tem-
INAUGURAL E.nbsp;7
teaibri, ubi poft fummum folis fervorem, interdiu moleftum,
nodles frigidiores, ventisque borealibijs foetae fequuntur, ma-
lum incipit. Quare etiam, quo calidiorcs funt Regiones, eo
frequentiores, amp; graviores, foventDyfenterias : unde eaedem
Aegyptiis, indis, amp; Arabibus dicuntur Endemiae. Tempori
adftrida eft, dum popuiariter exoritur , amp; Menfibus, Julio,
Auguft. amp; Sept. ita inhaeret, ut vix extra illos aut emicet,auC
iikenus perduret, nifi tempcftatum ratio valde fit inverfa. Ha-
rum eft admodum tefte Sydenh. Si hic morbus tempore Veris
inceiTat- Quo magis autem Hyems accedit propius, eo cer-
tius hic morbus cedit.- quoque magis ad occafum vergic, eo
magîs in dies a ferocia remittit. Magis vulgatur, ferociusque
defaevit, ubi in mukitudinem Hominum frequetrtes Urbes in-
habitantium, aut Caftra militum incidit, praefenim nec opti-
me locata, nec necefi\'ariis praefidiis ad viclum commodum in-
ftruék, quam in Pagis, aut locis editioribus, quo non facile
pervenit, nifi contagio transferatur. -
VL
Periculofae funt Dyfenteriae Puerperis evenientes, maxime
febriles, (fed non femper, dum lochiorum vices fupplent, vel
niateriam lochiorum per vi ein a loca optime mînuunc), Viris
magis funeftae funt, quam Foeminis , Senes vero,amp; pueri fre-
quentius pereunt, quam qui in media funt conftituti aetate.
Ubi malum Cachefticos, Scorbuticos, Phthificos, corripit aut
debiliores, amp;. qui diuturnis animi perturbationibus fe macera-
runt, plerumque conclamatum de iis eft. Quae Dyfenîe^i3^
cum yomitu fe exerit, amp; cui fingultus accedit j magnum metum
incutic, amp; periculo inflammati ventricuH terret. Exitii phae-
nomena funt pariter; ubi excrementa nigra, viridia, cinericia
livida, ichorofa, foetida, amp; admodum graveolentia obfervan-
tur, cum carunculis dejeftis, nam ulcus inteftinorum manife-
ftant. Neque minus mali eft ominis, quando Infufa Enemata
.^ ••nbsp;Vnbsp;rela*
relabiintur, nam que paraîyfin ioteftinorum fignificat. Nihil et-
iam boni Sperandum , ubi vigiliae immodicae, extremorum fri-
gus cum debili pulfu, internorum ardor, angina, deliria ex-
torquent Aegros. Illud quoque fcire ju vat: malum hoc nunc
celeri ter moveri, amp; fr febris praefertim maligna ingravefcat,
faepe intra dies 7. vel. p. vel. 14. necare; modo in plures, amp;
ad 4omum, ac ultra prbduci; longoque tempore, cum radices
egit, auc tollere Hominem, aut etiamfi finiatur, excruciare,
notante Celfo. Libr. 4to, Cap. 15to. Nec non faepius in Hy-
dropem, öc Lienteriam tranfire, quin ôc in Coeliacam non ra-
ro, Tabem, ac Heäicam infanabilem mutari. Cicam mortem
praefagiunt: tubercula, amp; maculae nigrae, pone unam, vel
alteram aurem oriae , tumores manuum Oedematofi, Teflera
Gangraenae fifiit ; fuis infatiabilis, remisfio doloris acerrimi
manifefla fine ratioae. Inevitabilem vero mortem brevi fecutu-
ram labia liventia, oculi concavi, nafus aquilinus fiftunt. Mi-
nus periculofa è contra eil Dyfenteria Hypochondriacis fuper-
veniens, imo falutaris, praefertim fi ab interceptis haemorrhoi-
dibus ; non ex intemperantia, contingat, neque diu durer. Si
flatus pedendo emittantur, qui prius non aderant, dolorque fi-
pul remittat. Appecitos falvus, falvum à labe ventriculum
indicat, bonumque praebet fignum. Salutarls infimul efl Dy-
fenteria , quae ob crus amputatum oritur. Quae ci tra febrile
initium accedit, fi oriatur ab ingurgitatione fruéluum folum-
modo, quam quidem ab atra bile, contagio amp;c. Bonum prae-
terea fignum exhibent, fîercora formata cura colluvie Dyfen-
terica excreta.
V. I I.
In Curatione hujus morbi ad fequentes indicationes genera-
les adtendendum eft: i^. n. p. Ut acris materia vel espellatw,
vel involvatur. 2°. Vafa laefa confolidentur, aperta confiria-
ganîur. 30. Symptomata mitigentur. Juvat interim ante curam
fcdulo examinare, an n. p. Dyfenteria in principio fuo febrim
I N A U G ü R A L E.nbsp;^
comitem habuerit? Si ita, confiderandum eß an nnlfnr
nus, durus, amp; tenfus fit? Si tails depre^r? ^Vemii^
fecari, amp; cura fecundum aegri vires, praefentiaque fymmo-
inata inftitui debet. Videndum praeterea, an non in inteS
aut in alio quodam loco inflammatio obfervetur; quod fi fisni
iniiammationis adfint, huic mederi indicatio princeps habSgt;i.
nnïnffe-quot;\'^\'^\'^nbsp;noceteiit. Communis quidem mul-
\'Pfii^sque Hippocr. amp; Galeni\\ft opinio:
hau t?/\'^^^^^nbsp;efre fanguinem; verum in fubl
cuerunt praeter alia Sydeohami oi^rZt
fpn?;^-nbsp;iffirainui , quum enim non modo pleriqueDy-
fentericorum ex infiamrnatione inteftinorum moriantur,• verum
quoque Flethorici, non nifi ob nimiam fanguinis molem ad {h.
ies, gangraenam, Sphacelum disponentem pereant- non certe
convenlentius m his periculis antevertendis V.S. reperiun mal
fidmm. Cavendum tamen ä M. S. ubi virinm ^XaV^ ^
cipio morbi ex pulfu debili, amp; rdi uLr^oS\'cognS
da\'knbsp;corporumlaxior, amp; morbi indoie/vereTuS:
^ ^nbsp;Taburrain primis viishae-
^y^f^/fnbsp;^^nbsp;Ipecacuanham ex-
citam. Radix enim haec pro fpecifico Antidyfenterico ä mnl
tis habeur, ep quod,,non tantum materiam pSem
f fo f^unurl\': .nbsp;emeticoin p vt
relcrup. unum, duos adulto imperat: infantibus cum faccha-
^nbsp;adultis dn una,
üuae, fufficiunt. Sed fedulo prius perpendendum, an ae^ri vil
res emetica, absque vitae periculo pares fint fereodo
numquam enim contmgit, uc in principio morbi aeger i\'aniv.T
d€ debihtatus deprehendatur, impotensque ad
remedii perferendam. Si aflumtSrum noxiorLnbsp;\'
mam ad inteftina jam defcendiife cognof^r u^eToS-
®nbsp;rio
-ocr page 14-rio revocari amplius non potefl, laxantia exhibenda funt. La«,
datnrin hunc ^mm Rh ab arb ar urn, amp; quidem felicisßmo cum
fuccefTu, vel ejus loco Anima, feu Tin dura Rhei fine fale, vel
infufum Rhei firoplex aquofum. Sed, amp; in hujus propinatio-
ne illa Crifis quae in vomitorio accidere folet, obfervanda.
ïMum fel. ferre posfit Patiens purgantia. Si contingat, ut ne-
que Vomitorium , neque purgans adminiftrari posfic, Quaeri-
tur tune, amp; merito, quid in his cafibus fit faciendum? Dico:
Examïnandum eo tempore effe, %n haec débilitas ex frequen-
ïibus admodum, amp; copiofis dejedionibus originem ducat,num
Naturae vires à caufa maligna contagiofa fuppreiTae fint ? In
primo enim cafuremedia alvum fiflentia exhibenda funt exPulv.
rad. tormèntill. Syr. diacod. Aq. flor, rhaead. quam primum
vero malum notabiliter remifit, ftiptica haec removenda, amp;
leniora exhibenda funt. In cafu fecundo autem , roborantibus,
amp; ftimulantibus medicamentis, vires naturae engendae , er^o
aq. rutae, acet. antifept. Syr. Cort. citr. in ufum vocanda, ,
fimulque ad Nucham, amp; furas veficantia ponenda. Si pulfum
exinde infurgere, vires increfcere animadvertatur, ut pli^imum
etiam Dyfenteria remittic, atque tune aeger remedia affumere
debet, ac fi febre maligna putrida laboraret. Hinc viribus
non redeHOtibus magnum femper vitae periculum inftat. At fi
malum in crasfis inteftinis refideat, Enemata emollientia huic
fuccurrunt.
Involvitur acrïmoma per Decoaa avenae, hord. Rad. Icorzon,
chinae amp;c. quibus etiam Symphiti radix addi potefl:. Juvanc
fimiliter Emulfiones ex amygd. dulc. pineis, amp;c. Haec enim,
oartim acrimoniam invólvendo, partim vias lubticas reddendo
votis faciunt fatis. Alii gelatinau) c. c. vel Eboris, fimilia-
que pinguia fubminiftrant aegris. Quamvis vero haud in to-
tum improbari queant haec remedia; jubet tamen prudentia,
ut in iiiis eshibendis caute procedatur, non ergo haec
cida acriinonia funt fuadenda, multo minus exhibenda. Jatti-
tant ufum laftis alü, verum quod ad lac adtinet, iHud io um,
masime fi acidain primis viis abundec faburra, ob coagulucn^
\\
f
i
f
quad ibidem facile fubit, amp; inde metuenda fymptomata non
convenit in Dyfenteria. Verum, idem co£tum, amp; cum aqua
pura fluviali, vel fontana mixtum, aut ferum laftis, ob vim
fitim, amp; aeftum temperantem, acrimoniam infimul humorum
aliquantulum obtundentem multum meretur commendationis.
Neque Bolus armena ex hac indications eximenda, modo mag-
na ingeratur copla. Medicamentiim enim hoc corpus non tur-
bat, hinc neque fcrupulofe debet dofis definiri. In pulvere da-
tur dr. fem. un. pond, un, vel duar. in mixtur. unc. etiam unius
aquae libra una emulfae, addito fyrupo cochleatim exhiberi
poteft. Laudatur amp; novum ilJud remedium Radices Salab.
fi enim hujus radicis fubtilisfimae pulverifatae dr. una, unciis
ofto aquae calidae infunditur, leni calore fuper ignem folvi-
tur, ac perlinteum exprefl^a ä paucis fuis faeculis depuratur,
abit in pulcherrimam veluti gelatinam. De hac fingulis dua-
bus, tribus, vel quatuor horis fumatur cochleare dimidium ,
vel plus, minusve, pro uti neceffitas exigitgt;haec enim acri-
moniam commode involvit, temperat, doloresque le\'nisfimo
modo demulcet, ac mitigatj ilkque partibus folidis fortius ad-
haerefcens, arrofa inteftina, tanquam balfamo blandisfimo de-
linit; hocque ipfo respeäu aliis mucilaginofis, gelatinofis, vel
gummofis praeferenda eft. Si quis vero deprehendatur , cui
fapor alle minus arrideac, poteft addito coovenienci fyrupo e ff
Citri, berber, papav. amp;c. pro guftu aegrotantis temperari
Praeterea nullum damnum, aut periculum ex ejus ufu metuen^
dum eft.
Secmdae Indieationi fathfit per talia remedia, quae vi adftrin-
gendi gaudent. Laudatur eum in finem Cortex Cascarillae in
ElFencia, pulvere , •amp; extrafto aquofo datus, praeferdm in
Dyfenteria Epidemica, Cart, granatorum, in forma infufi vel
decoai ad unc. dimid. exhibitus. Cort. Peruvianus hic enim\' non
folum dejeaiones, amp; dolores ventris mitigat, verum etiam ad
febrem profligandam aeque ac ad tonum ventriculi amp; inteftino-
rum reftituendam multum confert arf. Simarubae, hujus vires
medicae la Dyfenteria funt fpecificae, fi drachmarum duarura
B
poa..^
-ocr page 16-pondéré in libris aquae, vel cerevifiae duabus coquatur ad ter»
ïiae partis remanendam, refiduum in dofes quatuor una ter-
tia quaque hora propinandum , dividatur: vel dr. ferais po.nde-
ïe in pulvere detur. Succus Catechu^ Rad. Jrnîcae, Haec vires
anodynas in Dyfenteria frequenter exeric, fibras leni fua fty-
tica vi blande roborat. Neque quisquam Dyfentericorum Hy-
dropicus evadet, fi radicae utatur Arnicae, nifi jam proveclo
morbo illa incipiat uti, dum ferociam contraxit, digeftionem
etiam ciborum promovet, ficque Içntam in humoribus Caco-
chymiam nafci prohibet, jam natam corrigit. Eam ob rem ut
aegri illud libentius fumant, tertia , vel quarta pars facchari
commode illi potefl: addi.
Sed probe notandum: cunéla haec, amp; alia etiam adfl:rin-
gentia nocere furaraopere, fi, materia maligna necdum évacua*
ta, adhibeantur, acris enim haec materia intus xetenta, amp; ab
adfl:ringentibus lupprelTa, procreabic Cardialgia^-, fingultus,
anxietates, inquietiidines, vel fuoeilas inteilinorum inflaffima«
tiones, ubi igitur poft horum ufum augentur tormina , pru^
dentia fuadet ilico removere adftringeniia_amp; roborantia, cohi-
bitasque dejeäiones revocare. At quaeritur : unde ergo certi
efle poflumus materiam morbificam efie evacaatam , adftrin\'«
gentiaque jam tuto adhiberi poffe? Dico: Hoe, ex pulfu trao-
quillo, amp; aequabili, torminibusque ac tenesmo fublatis, tum
ex ipfa dejeftionum fpecie poffe cognofci, quae quamvis liqui-
dae amp; fréquentes, colorem tamen, atque odorem magis natu-
ralem exhibent, minusque mucofae funt. Quando itaque hoe
tempus expeélavimus, qaod dierum numero vix definiri poteft,,
fed ex ceffatiöne dirorum fymptomatum cognofcitur, uti raonui,,
vix indigebimus aliis remediis, nifi quae fimilia funt praeceden-
ïibus, amp; inteilinorum exulcerationi penitus confölidandae iii^
ferviunt.nbsp;_
Tertia Indicatio requirit fymptomatum mitigationem.\' Tormi-
Mtbus itaque occurrunt okofa blanda, inprimisOl, amygd. dulcium.:
Ol. olivar. Ol. lini, amp;c. magna quantitate, ad aliquot uncias,,
jßngulis vicibus iiaurieadum., vei perfe^ vel cuia faceharo.remjx.-
■nbsp;.nbsp;tam
îom, quia parca dofis parum proficit. Infuper amp; Gummi ara-
bicum , Tragacantha, in aqua foiutum, vel cum decofto Si-
marubae remixtum in auxilium vocanda, non enim Jaudabili
carenc efft(5lu._ 2do. Opiata. Obfervandum tamen, ne nimis
larga manu, nimisque crebro ofFerantur: multo magis ne dum
febris rsimium urget, propinentur. Longeque minus proban-
dum, f] quis integram curadonem expeßare ab iis folis vellet.
Si dolores in Abdomine crucient, Cataplasmata ex Emollientibus
herbis parata admovenda. Tcnesmo, Clysmata emollientia ano-
dyna fubv^niunt ex lacle, vel jure carnium , vel decoftione fe-
mmum nni parata, quibus apta arrsyii porcio, cum vJginti, vel
triginta Tinclürae Thebaicae gutds adjefta eft : aut Decoàuni
Verbafci in laéle, externe, cum Spongia, amp; linteis mukipli-
catis adplicatum. Interne vero, Diascordium Fracaftoni cum
aqua meliOae propinatum, quae tenesmo ex aliis etiam caufis
orto, convenire videtur. Ubi flatus praecipue vexant: Aqua,
in qua flores Chamaemeli maduerunt, vel cionamomum, auE
caryophylii aromatici leviter macerati funt, levamen ad-
ferunt. Jd fitim nimiam Jedandam, aqua mere fimplex coéla,
amp; ad teporem remiffa propinetur, vel Emulfiones amygdalinae
dilutiores, potus enim a£i;u frigidos manifefte eos iaedit.,. imo
fngus externum ano adroiffum, tenesmi ferociam infigniter
mtendit. ^t ß ■oomitus torqueat aegrum ^ uc tam furfum,
quam deorfum purgetur vehementer, viribus tamen fibi conftet«
remediaque evacuaotia ferre potefl, pro ratione caufae diver-
fae, Emetica, aut purgantia, vel potus atténuantes aciduli,
aut clysmata conducunt, quibus tamdiu infiilendum, quamdiu
idfympcomata exportaient, amp; aegri vires admittant. Contin-
git quandoque , ut ventriculus fcf inteßina à faburra liberentur , nec
tarnen mmitus, alvi dejeäio cejfent. In hoc cafu fine mora
de remedioex fyr._ diacod. aq. flor. rhoead, amp; Laud, liquids
compofiro, omni dimidia hora ad duo cochl. porrigeodum del
nec malum emendetiir. Si vero aeger exhauflns effet habi\'
lus corporis cadaverofus, cum virium defeélu, adeo, ut\'fine
vitae pericülo Evacuans propinari non poffit 5 ilico, de medir
quot;B 3nbsp;c a^
-ocr page 18-camento, ex aqua melifT. cinnamom. Syr. diacod._fa£lo, omni
femiquadrante iiorae, duo cochl. fumat, ad maü, noiabilem
usque emendationtm, poft hoc rarius exhibendum, atque fic
procedendum, donec hic mdtus inordinatus , fedatus fueric,
Quod fi vero in praefenti memorata remedia nihiJ profint, tune
aélum eft, in animi enim deliquium labuntur aegri, extremis
frigefcentibus, amp; fpafticae contrahuntur, tandemque lub con-
vulfionibus , amp; anxietatibus moriuntor. Sed ^ Peïechiae , aut
miliaria etiam erumpunt quandoque in toto corpore, verum, hae fi
cum notabili, amp; conftanii levamine fiant, reconvalefcentiae
futuraefignum dant; quod fi vero earum eruptio cum fudore
frigido accidit, nigroque apparent colore, pulfus continuo minor,
debilior, respiratio laboriofior evadat, urina fusca, nigra, foe-
tens reddatur, aivus putrida, vel fanguine putrido mixta deji-
ciatur, adhaec abdomen intutoefcat, amp; pedes frigeant, pai-
learit labia, aut nigro-coerulefcentem prae fe ferant colorem,
fpasmi, amp; delirium accédant, non erit in poteftate Medici ad
vitam revocare tales, quia haec figna mortis funt indicia. Non-
nunquam Dyfenteria in Diarthoeam ferofam mutatur, quee inter-
dum difficillime tolü poteft. Coelum, vel loca mutare, Equo
vehi, vel navigare proficit. ,Multum enim haec auxilia ad
curfum humorum ab inteftinis revocandum valent. ^ Oportet
eodem tempore corpus follicite contra frigus munire, eaque
medicamenta alTumere, quae perfpirationi augendae infervmnt.
M Dyfuriam, vel ßranguriam tollendam : Balfamus fulphuris
fimplex, vel anifatus, adiiibendus, imprimis in principio mor-
bi ; modefte vero ad paucas guttas, femel, vel bis tantum m
die cum Decoélo fimarubae, aut aliis mixtus, alias, amp; fi non
femper, tamen frequenter alvum ftimulare obfervatur. Dene-
gato vero his aegris Jomno, ob tenesmi, vel colici doloris vehe-
mentiam, Laudano liquido fuccurrendum. Si poß Dyßnteriam
nimis mature, aut imprudenter ßppreffam Abdomen durum manet ,
îiaufeant tunc aegri tales, amp; flavi ut plurimum, aut terrei co-
loris faciem gerere obfervantur. Convenit his omni fecunda,
auc tertia die purgans ex Rh. elea. amp; Sal. poîychr. exhi-
pe»
-ocr page 19-15
here, ne in priorem relabantur morbum , eo vero die fem-
per, quo purgans fumferunt ad vcsperam paregorico utantur.
§ V I I L
Qui jam ex Dyfenteria diutius protra£la convalefcere, ac
vires refumere incipiunt; illis, ut priftinum, amp; morbo labe-
faèatum ventriculi, ac inteftinorum robur, cum vi digeftrice
recuperent,\'exquifita diaetae, ac vifilus ratiopraefcribenda eft.
Haec fi negligitur; lienteriam, febres lentas, tabem, pedum
Oedemata, flatus Cache6licos, fpasmos hypochondriacos , a-
liosque Chronicos afFeélus infequi, plus fimplici vice licuic ad-
notare. Ad quae arcenda egregio ufui, praeter exaÊlam diae-
tam, eft vinum generofum, uti Hungaricum, parcius inter ci-
bandum potum. fraeftat autem haec femper fucceflTive perfi-
cere, ac vires poiisfimum fraftas, atque depreflas, fenfim ana-
lepiicis reficere, ac refocillare. Itaque imo. Respeäu a\'êris,
calorisque, aequalis femper temperies debet confervari: ficuti ^
enim omnis refrigeratio, five per admiflTum ab extra frigus,five
per ingeftos gelidiores potus, certisfimum minitatur damnum:
ita quoque nimius calor, amp; exaeftuatio, per conclavia valde
calefaéla, multam leélorum, ftragulorumque interpofitionem,
aeftum febrilem, amp; anxietatem adaugendo, nunquam noxae
gravioris expers efl. Qaamobrem Dyfencerici fe quletos^, ani-
mique tranquillitati fedulo ftudentes, in temperato amp; le6li, amp;
domus calore continere debent. Porro: Quum nullum morbi
genus tam foetidum, abominabile, fit, quodque tam putridis
exhalationibus aërem inficiat, quam ipfa Dyfenteria, viden-
dum eft, ut non in ipfo conclavi, in quo degit aeger , verum
potius vicino , fi vires patiantur, moderate calido fiant d^jec-
tiones, haeque ftatim removeantur. Non minus fuffumigiis,
ex Maftiche, amp; Succino , noxia aëris corrigenda eft qualitas.
Ubi vero vires permiitunt é le6lis furgere, confukum erk, vas
quoddam, recipiendis excrementis opportunum, lefilofuppone-
re, fi prius decofto calidiori ex floribus malvae, Sambuci, ie-
ïïii-
m
/ .
-ocr page 20-mineque foenugraeci imbutum fuerit; in quod decumbentes al-
vum dejicianc, NecelTe eft infimul Dyfentericos ftatim à con-
fortio aliorum fanorum, amp; aegrorum dimovere, etenim uc
plurimum ita inficiunt aërem,ut coeteri quoque ibidem degen-
tes vel eodem morbo, vel fane, febre maligna putrida conta-
ininentur. Neque quisquam iisdem fellis perforatis, aut matu-
lis utatur. in quibus Dyfenterici fua depofuere excrements,
sdo. Respeâu eduHî, vi6lus conducit faciliimus, cibique non
nifi molles in ufum vocandi. Panis biscoclus cura pauxillo vi-
ni, imprimis rubri, concedatur, nifi febris contradicat; at fi
febris urget, ferum laélis decoft. panis, vel avenae excorti-
catae, maxime vero juscula tenuia cum medulla palmae farî-
niferae (quam Sagou dicunt) commendantur. Alia etiam jus-
cula, ut amp; ovum forbile funt optima, nifi in febre auéliore
haec refpuant aegri, potus oportet efle tepidos, nec convenit
Ulla Cerevifia , fed potius decoCla , amp; infufa theiformia. Alié-
na funt in hoe morbo irritantia, uti falfa, acria, amp;c. quia
haec funt mordacia, Infuper vis datur ullus morbus, in quo
pedum refrigeratio, tam grave, imo mortis periculum injicic,
quam in Dyfenteria, eam ob rem, opere eftpretium, faepius
calidos lateres pedibus fubponere.
THE.
-ocr page 21-Qitmmlc Inn tson gcneretur in pueliis ante pubsrtatem, graviditas
tern fecundum naturae ordinem, non tamen ß adeß , demonßrat
femper corruptam pudieitiam^ cum amp; in vtris gimdoque repei
riatur,nbsp;,
Menßruatloms caufa, nepe û fermento quodam uteri pscutiari, m
ex periodo Lunari, multo magis h plethora depsndet univerfalî,
fed caufam habere videtur in plethora uteri particular!.
Fenerea lues fingukrm acrimoniam contagiofam pro fua caufa agnamp;\'
felt, quaenunquatn per fe ipfam , ex quadam nofirorum bumorUM
corruptionis indole enafcitur, fed femper per contagium infertur.
Bantur morhi ahßlute incurahtles,
Chhrhfu virginum apprims nonnunquam curaturpsr Connubium.
-ocr page 22-faUe prohahile eß Foetum Humamm in Omno Mateno dellnmum.
#j ex fubßantia feminis Firilis gener an»
PerpetuuT Mmbryonis morns, B catifa ßmnlin Kmbrjom übßem^
eum perpetuo vigilare. in uteroßiaäent..
Jhimatio Emhryonis, in confociätione mentis cum Corpore conßßiP,
him êf haec primo conceptionis momenta contingere debet. Cum
nuJJa vita animalis ßm mnie exißm poßlt, quidmque dmurn-
mmuUi dicanu.