X

l\'rvnbsp;■ gt;

Is^-\'. J;

-tu-\'quot;\'\'nbsp;.. Xi\'tS\'

\'iÊSMm

^ P E CIMKN ÂC ADEMT € V M
I W A ü G U R A E

SISTEN S

STATUTA GANNITENSIA,

AntmimR^iomsas. UWSTR^AL

ji

^iiÏ

•

■ , / -

g/\'éî^â^, my. f^/icit 2.-^78.

\'-\'5- \'r

t\'. ,

#

y . i

M

r ^

SPECIMEN ACADEMICUM
INAUGURALE

SrSTENS

STATUTA GANNITENSIA,

HUC USQUE INEDITA,nbsp;^ \'

amp;

ANIMADFERSIOJSIBUS ILLUSTRATA:

q u o d

ANNUENTE SUPREMO NUMINE,
« - ^ -^^^oritate Rectoris Magnifici ,

meinardi tydeman,

I. V. D., luns Naturae, Gentium, ac Publici
Romano-Germania Profefloris Ordinarii,
N E c N O isr
Amplisßmi Senatus Academici conjenfu^ et
Nohilisßmae Facultatis ]\\jridicm decreto ^
PRO G R A D U D O C \'J\' ü K A T U S.
Summisque in UTROQÜE JURE Honoribusamp;
Priviegiis, rite ac legitime confequendis,
Solemni Examini fuhmhtit
CONRADUS van der VOORDT PIECK,

neomago - gelrus.

.Aafiu^f. Z/ifi-f//: ff aV.

TRAIECTI AD RHENUM,
Ap. ABRAHAMUM k PADDENBURG,
academiae typographüm,

fi p q c r. K y X 1 I L--

sieLfO\'^H££K oen
RUKSUNtVERSiTEiT
U T R E C H Tj

o

;nbsp;\'nbsp;■■ „ - 4,

■ -Jquot;
lt; ■. \' ;

V I R Ó

henrico. pieck

J. U. D.

toparchae. in. portengen.
civitatis. neomagensis. senatori.
scabino. ac. saepius. gonsuli.
ducatus. gelriae. et. comitatus. zutphaniae.
nomine. ad. consessüm.
präepotentiüm. confoederati. belgii. ordinum.
delegato. ord nario.
collegio. quod. rheni. inferioris.
ac. isalae. cur am. gerit.
adscripto.

supremae. praefecturae. mos am. inter. ac. vahalim,

a. tabulis. et. secretis.
PATRI. CARISSIMO. INDÜL GENTISSIMO.

in. quo.
post. inmaturam. eheu!
carissimae. matris.
mortem. utriusque. parentis. sanctum.
ac. veneräbile. nomen.
numinis. adinstar.
pie. revereri. usque. mihi. gloriosum.
f uit.

hasce. laboris. mei. primitias.
et. una. me. ifsum.
ea. qua. par. est. filiali.
observantfa.
do. dico. consecro.

CONRADÜS VAN DER VOORDT PIECK,

» %

v- .nbsp;i

■ - ■

z \'X\'ii ■ .i-y - M..--:

^ /innbsp;.îrrAçua

u. . ■ .r: ....... .

■■ \'X-- . :

vr^t

ft

■ quot; I J i inbsp;■

■ : ■■ j» ■

^ : ■

^ \' \' \'quot;il

t s-.\'

■ ÄiÄ

prolegomena.

^^uura ad Jürisprudentiam Patriam rite intelli-
gendam nihil magis conducat, quam ut eX
genuinis fontibus earn hauriamus; ii autem
fontes in folis prifci aevi monumentis inveniri
ac detegi tantum queant Î fatendum fane eftj
eoTbênTpublicae rei confulere, amp; confequenter laudem me-
ren, qui Privilégia, Statuta , aliaque antiqui amp; medii aevi do-
cumenta, quae hue ufque in Archivis latent, ac paucorum
manibus teruntur, in dias luminis auras protrahunt, eorumque

copiam publice omnibus praeflant,

Eandem viam amp; mihi jam quidem infleftendam efle cenfui,
ad honores Doftorales adfpiranii, Quum enim ex Academica
Lege qualiumcunque progrelTuum in Jure Specimen exhibere
tenerer ante, quam votorum meorum compos fieri poffem, ma-
teriam quandam circumfpiciend vifum fuit quaedam medii
aevi Monumenta, quae hue usque inedita latebant, lucipu.
blicae exponere, in iisque explicandis amp; illullrandis, quid va-
cant humeri, quid ferre recufent, experiri. Interim mihi ere-
das B.L. quas heic tibi fiilimus, Annotationes nodrae non ma-
gno cum eruditionis apparatu prodeunt : Sunt tantum quaedam
hinc inde excerpta, quae pro viribus digeffimus, quibusque
quaedam adjecimus.

Quae

Quae autem jam quidem heic prodeunt, Mtinkïpii GaN-
NITENSIS Privilegia Statuta, ea pro folita fua humanitats
mecum communicavit Vir Aropliffimus J. IN DE EETOUWj.
Civitatis Neomagenfis cum maxime Scabinus, amp; periiluftri-
bus Tetrarchiae Neomagenfis Ordinibus a Tabuh\'s amp; Secretis,
cui NobiliÖimo Viro tum hoc, tummultis aliis nominibus ob-
,ariauniquot;me Jubens profiteor, amp; meritiffimas publice perfolvo
gratias. Alterum eorumdem Statutorum Exemplar mecum iti-
dem perhumaniter communicaverat Vir induftrius, J. VERMA-
SEN, Litium, in Judiciis Neomagenfibusperagendarum, Pro-
curator integerrimus. Ex binis autem illi^ Apographis , inter
fe collatis, illa edimus, tibique exhibemus. Duumvirorum
itaque horum humanitati mecum aeceptum referre debebis
fuidquid muneris eft, quod jam publicofiflimus.-

Ne tarnen iilotis, quod ajunt , manibus ftatim rem ipfamad-
grediamur, paucula quaedam de ipfa GANNITA, utiantiqui-
tus vocabatur in mediraevi Documentis, five, uti jam quidem-
vulgo apud nos audit, de Stad en Heerlykkid van GENDT
praemittenda erunt.nbsp;\'\'

Gentanos, five G^ïWK/Vf;?/^^ jure Civitatenfi gavifos fuifle, amp;

adhuc etiam nunc gaudere, ceterisque Oppidis Tetrachiae Ne-
omagenfis accenfitum etiam hoc eorumManicipium olim fuifle,
33ionere neglexic Auélor van den tegenwoordigenßaat van GEL-
MERIAND p. dum fequentia tantummodo narrat:
^ C-EMD: is em. Damp;rp en Heerljkbeid^ niet verre van de IVaah

sr

j, fifoom in Overbetwme ^ tusfchen Bemmel en Doornenburg ge-
ïj legen. Men houdt het voor nxiaarfchynlyk , dat hier van ouds
„ eene Romeinfche Legerplaats geweest zy. Immers men beeft Vr
„ eertyds Wapenen , Penningen, en andere Oudheden gevonden,
,, In *t jaar lóos.werdt de Heeriykheid Gend, van een Mannen-
5, leen ten Gelder/eben regten^ gemaakt tot een Leen ten Zutphen-^
j, fcben regtenquot; -

Aft defcriptio, quam de eo Municipio é^êat SLICHTEN-
HORSTIUS in Iheatro Gelrico, quod Hißoriae fuae Gelricm
praemifit, p. 50. plura compleaiturcognitu non indigna. Ver-
ba ejus ita fe habent. „ De Heerlykheyd van GENDy leggen^
„ de in de Overbetouw niet \'wydvan den Waelßroom tusßhen de Dor-^
„ pen Bemmel en Doorenburgh, ßbynt in vergangene tyden den
„ Romynen tot een Legherplaats gedient te hebben; alzoo men ml

zeggben, verßheyde oudbeden, als penningheny harnaffen^ en
„ andere overblyfzelen zoo nu als dan aldaerwtgedohen tezyn. Sy
„ heeft, behalven een oude cn imlvérzogte paerdemarkt , koemende
„ op den 29. van den Bloeymaandt, haere afzonderlyke Stads*
„ rechten en Keuren , eerst in \'t jaer 1382. verleend by Hartocb
y, Willem van GuHch, daernu by Rynald in \'t jaer 1410. endt
„ hetßelykenby Amoló. gefiadighienvermeerderd: \'welkers
5, Burgemeefiers ook in de verleed^ne quaede jaren y by verzuymvan
V, verfcbyningbey van de Land- daghen zyn geweerd en afgeßho*
3, teld. Het was van te vooren een Mannenken ; dan is door Her-
„ togh Karei 1506. aen Heer Henrick van Gent tot een Zutment
JS kenwt-gsgeeven. Fan decordeelen hyde Schepenen van Gen£

»gt; gefireeken, mitklaeringhe am de Stad van Zutveen.quot;— Quam
SLICHTENHORSTIIdekriptionem, non inamocnum erk, nee
afcopo noflro alienum videbitur, fibreviterfub examen revoce-
mus. Vocat VirDofilus locumhuncGENT,eoquenomineinter
noftrates hodie cognkus eft. Vocabukim illud Gent.pxo quo amp;
GßM pronunciatum olim amp; fcriptum iavenkur, fine dubio.
contra6lum fuk ex veteri nomine Ganit, amp; Gannit, pro quo.
Latine fcribentes Ganita amp; Gannita ufurparunt. Ita fane iii
medii aevi monumentis, in quibus memoria hujus loei confer-
vata eft, appellatus in^enitur hic locus. Patet id liquide ex
variis antiqui aevi documentis, quae inveniunuir in\'t CHAR-
TERBOEK des Hertogdoms Gehe en Graaffchaps Ziitphen^ cujus
luculenti Operis, (quod Thefaurum Antiquitatum Gelricaruni
merito appeilaveris, quodque Juflu Praepotentium Ordinum.
Gelriae noftrae collegit amp; erudkis notis illuftravit Vir Claris.^
fimus PETRUS BONDAM,) Prior Pars hisce diebus kcem.
videt publicam. Vide, inter alia, D/gt;/ömafa anni839 amp;8Ó4.
quae in di£lo illo Chartulario Tom. l p. 24. amp; 374proflant. In
alio Diplomate anni 8Ó3, ibidem pag. 3 6. edito-, locus non Gan^
nitay fed Gafîfîfia appel] atur, vel, uti in duobus aliis Documen-
ts, ibid. p. 14. amp; p. 43. num. 4. Ganneta^ quod tarnen eodem
recidit, quum Gannitaj Ganneta^ amp; Gannida, nil, nifi fono amp;
pronunciatione tantum, différant. In Charta y quae circa an-
num 800. data fuit, occurric GANNiTAE marca in Pago BA-
TAWA. Yid. idem Chartularium p, 10. In\'ûi^ Charta znm.
814. ibid. p. 13. memoratur Filla GANNITA in Pago BATAUA,,
eadem^ue nomine etiam gaudet in Charta anni 854., il\'id. p^

29.nee nonin Chartis anni 85o. ihid, p, 34. iiti amp;anni 89Î. rbid^
j). 43.. Ex quibus prifci aevi monumends liquido confiât, lo-
cum hune jam fecuîo IX. cognitum fuiffe. Quin Villam Prae-
toi-iam, five Curtem Dommcaîam, ad quam plura mancipia,
feu homines proprii, Eygenhoorige Luiden, olim pertinuerint,^
eamque Imperatori ipfi propriam fitiffe , conftare potefl: ex Di-
plomate anni 1024. quod ex Cod. Laurishamevfi Diplotnatico Tom,
L p. 1Ó0. in idem Chartularium G^/m^intuÜtClariffimus BON-
DAM, Part. J. p. 99. amp; in quo imperator CONRADUS IL
Monafterio Laurishamenfi larga donatione concejßt omne jus^
quod ad Regalem refpicit manum in Mancipiis , ad CurtemGJN-
hUTJ pertinenübiis..

Cum itaque ex aliatis bis prifci aevi monumends luee meri»
diana clarius liqueat, loci hujus, quem jam quidem Gent ap-
pellamus, nomen antiquitus fuiile Gannita, neminimirum vide-»
bitur,cur veterem illam appellationem in hisce: retinuerimus
iQCumque prifco fuo nomine in fequentibus appellaverimus.

GJNNITJM wtem SLICHTENHORSTIÜS appellavit eem
Heeriykheid i five Toparchiara. Sed , quodaddat, Het was van-
te voren een mannenleen; dan is door Hertog Karei 1506, aan Heer
Henrick van Gent tot een Zutveens leen wt-gegeeven , ineoutique
ex nimia forte feOiinatione errorem commifit. Res ita fe ha-»
buit. Anno 1506. Dux CAROLUS Toparchiam Gannitenfera
Henrico illi in Feudum quidem conceffit primitus, ab eoque amp;
polleris illius poffeffum fuit jure Feud; Gelrici, non vero jure

A 3nbsp;l^eudl

Feudi Zutphanici. Narrat quidem nobis SANDIÜS in Defcri-
pttonefü^ Gelriae, Carolum Principemanno 1506. Henrico a Gent
Tagum Gente in clientelam conceffijje^ fed non addit, an jure
Feudali Gelrico, an Zutphanico feudumillad poffidendumcon-
cefferit. SLICBTENHORSTIUS, qui naturam Feudi illius
immutatam fuifle, illudque ex feudo Gelrico in Zutphanicura
abiiile cognoverat, tempora confudit.

Rede enim J. J. VAN HASSELT in de Geßgraphifche Be-
fchryving van Gelderland pag. 85. fequentia narrat, „ Hertog
Karei van Gelderßhonk deeze Heerlykheid in 1506. aan Jonker
Hendrik van Gendt voor zyne getromve dienßen aan hem bewe-
zen. Het was wel eer een Mannenleen; doch is den 14.
bruary i(5o5- door de Heeren Staaten tot een Zutphens-leen
II gemaakt:\' Confen SCHRASSERT Cod. Geho-Zutph. Tom,
L p. 103. nee non Auftor van den tegenw. Staat van GEL\'
DERL. p. 2j8.

Idem autem Vir Dodiffiraus d. l. Gannitam retle vocat een
Heerlykheid, hebbende hooge en laage jurisdiäte ^ quum SLiCH-
TENHORSTIÜS, amp; AuSlox van den tegetm. Staat, fimplici-
ter locum hunc appellent een Heerlykheid, non addentes, an
Toparcha illius civilem tantum Jurisdiélionem habeat, an etiam
.criminalem exerceat. Dominum Toparchiaehojus criminalera
etiam habere amp; exercere jurisdidionem , cehum eft, neminl-
que ignotum; ut proinde omni ulteriore probatione hujus rei
fuperfedere facile poffimus. IlIud autem haud aeque notura

eft.

eft, quod, fijudex Gannitenfis deiinquenres quosdam appre-
henderit, quos Ganaitae carceri maneipare, ibique\'amp;e^
fervare haud poteft, jus ipfi fit aMagiftratibusNeomagenfibtts
Gonceffum eos transferendi Neomagum, amp; carceri Civitatis il-
lius mancipandt. I.iquido id patere poterit ex Refolutione Ma-
giftratuum Neomagenfium d. 12. .Julii 1591. quam integram=
in Sylloge Documentorum Num. r. ad majorem hujus rei lucem
hic fubjiciendam putavimus»

Situm httfus \'J oparchiae ita porro defcripfit SLICHTEN-
HORSTIUS, léggende in de Overèetuwe niet myd van denfVael
Jlroom tusßhen de Dorpen Bemmel en Doornenburg, Situs nempe
locus hicce efl ad dextram fluminis Vahalis. Sed quo mL
terntormm hujus Toparchiae, amp; jurisdiaio ejus, fefe exten,
dit? Sub ea non tantum comprehendiiur traausiile,quivüW
appellatur het Quartier van Fiteren, quique, conterminus ipfi:
Gamitae, ad eamdemdextram fluminis ripam adjacet; fed fub
eodem territono «amp; judice etiam continetur Vicima illa feu\'
Buurfchap, quam vulgo appellamus ^rM^/m, cujus incolae eo-
dem jure iisdemquePriviiegiis, amp; immunitatibus, cum Ganni.
tenfibus, perfruuntur in huncdiem , üsdemqueoneribus etiam
obnoxii funt. Cum vero Vicinia illa ad finifi:ram Vahalis ripam^
jam quidem fita fit, atque ita medio flumine feparetur hodie a
Ganmta, id pofterioribus demum^ feculis, quando flumen cur-
fum fuum paulatim immutavit, efFeaum fuiffe verifimile efl
ut fic ohm quidem adhaefifTe, verum pofleademumavulfafuis\'\'
fe videatur, quando ibi locorum alveum fuum mutavit flumen

PROLEGOMENA.

Quod fi admittas, facile rar iodarit poterie non tantum, curEr-
Hkomenresfub territoriohoccomprehendantur, amp; in taxationi-
bus ac contribudonibiis publicis fimili forte cum Gannitenfibus
.contribuant amp; taxentur, fed etiam cur, quando anno 1696.
bona quaedara , ad Univerfitatem Gannitenfem feu Communi-
tatem pertinentia, amp; in Vicinia Erlikum fita, publice vendita
fuerint, pecunia, ex venditione illa redaéla , itainteripfosfue-
ritdivifa, ut Gannitenfes duas panes perceperint, tertia vero
pars Erlikomenfibus ceflerit, ficut quoque, ante venditionem
illorum bonorum, fmélus, inde provenientes, fecundum earn-
dem proportionem inter ipfos femper divifi fuerunt. Quin fi
ftatuas, vicinîam illam Erlikum olim ad dextram Vahalis ripam
fitamfuiffe, flumenque ibi, dum aiveum fuum mutaverit, earn
tandem avulOlTü ab loconoitro, facile etiam ratio dari poterit,
.cur Erlikomenfes, licet hodie ad finiflram fiti fint, lamen in
hunc usque diem obnoxii fint aggeribus, ad dextram Vahalis
.ripam pofitis , pro parte fua reparandis.

Quod autem SLICHTENHORSTÎO, aliisqoe, qui eiim
hac in re fequuntur, verifimile videatur, heic loci Caflra quon-
dam Ronianorum fuifle, iliud in medio relinquimus. Verfaios
faltem fuilfe vetuflo tempore in hac regione Komanos, certum
fîft. Teftantur id innumera monumenia, amp; lapides literati,
aliaque Antiquitatis rudera, quae, tumNeomagi, tum in viei-
llis traéti bus, inter quos amp; G^zfjn^?« connumerari poterit, ex ter-
ris eff.\'fîa amp; olim fuerunt, amp; etiam nunc nonnunquam effodiun-
tur. Maxima Lapidum liieratorum pars, Neomagi in cir-

cum-

cumjacentibus agris quondam inventa, in hune usque diem in
Curia Civitatis illius adfervatur. Teftis ejus rei etiam efle po-
terie fuppellex ilia antiquaria, quam fibi olim collegerunt
SMETH, Pater amp; Filius, amp; pecuîiari libro, Neomagi anno
167S. ill forma quarta edito, cui titulus Jntlquitates Neomagen^
fesfive mtîtia Rerum antiquarnm y dèfcripfîc JOANNES SME-
TIUS Filius; quamque SuppelleÊliîem Andquariam Smetia-
nam hujus deroum feculiinitio Idibus nempe Maji anni 1704,
viginti florenortim millibus monetae Hollandicae tranfiiffe in
gazam Antiquariam Sereniffimi Comitis Palatini ad Rhenum amp;
£Ie6loris Bavariae, discimus ex nota Editoris cukiffimi libelli,
qui his diebus Neomagi prodiit, amp; Epißolas nobis fiftit hue
usque ineditas J. FR. GRONOVlî, N. HËINSÎI amp; JOH.
SMETII, de Lucernîs veterum reconditîs in agro Neomagenßum
Juhurbano intra oppidipomoeria effaffis, uti Titulus praefert.

Sed pergamus cum SLîCHTENeORSTIO. Sybeeft, fub-
jungit, hebalven een oude en quot;xeîverzochte Paerdemarkt, koernends
op den 29, van den Bloeymaand, haere afzonderïycke Stadsrechten
en Keuren i eersî in \'t jaer 1382. verleend by Bar toch Willem van
Gulîchy daerna by Reynald in \'t j\'aer 1410, ende laefielycken by
Arnold 1423. geßadicbd en vermeerderd. Quae hic memorat Vir
doftus Statuta Municipalia amp; Privilégia, Gannitenfîbus con-
ceffa, hue usque obliterata, fitu araneofo latitarunt, amp; non
ilifi paiiciflimis harum delidarum amatoribus cognita fuerunt.

Bnbsp;Eadem

P R O L E G O M E N A.

Eadem autem illa fimt, quae jam in hoc Specimine Academico
in dias luminis auras proferimus. Et non tantum enumerata
ilia Privilegia hicdamus, fedquodSLICHTENHORSTIO
plane fuit incognitum , Diploma, quo Dux CAROLUS anno
1493. priora illa Statuta non tantum confirmavit, fed etiam in
quibusdam Capitibus adauxit, amp;, nonnullis mutatis, amplia-
vit, fubjiingendum putaviraus. Qua quidem opera noilra, (quam:
lit fusciperemus, praecipue fuafit Studiorum noilrorum mode-
rator fideiiffimus PETR. BONDAM, cujus viri clariffimi de
erudito orbe bene mérita filentio praetereunda fatius ducimus
ne ejus modeftiara laedamus, ac paucadicendojullasipfilaudes
detreiftemur. Concédât tarnen vir humaniffimus, qui per to-
tum fludiorum noflrorum curriculum, ac in qiiibusdam obfcu»
lioribus, quaepaffim in componendo hoc fpecimine obvia fue-
runt, nonnumquam nobis adeffe non dedignatus fuiî^ ut pro
paternis quail praeceptis confilioque fuo obfequiofae mentis,
gratiffimique animi noftri cultum ad rogum usque publice ac
ingenue fateamur;) pretium aliquod amp; gratiam faéluros nos
eonfidimus, amp; inprimis apud eos, qui Jm\'isprudentiam noftram
Gelricam non plane fpernendam autumaverint. Eo autem ma-
Jus pretium huic opellaenoflraefine dubio ftatuetur apud aequos
îîarum rerum aeflimatores, fi cogitent, non hic fifti plane an-
îiquaia ôc abrogata, fed talia Statuta, quae, paucis exceptis,
guibus ob mutatum Reipublicae Gelricae ftatum jam locus efTe
î3on poteft, in viridi adhiîc funt obfervantia, amp; in foro ac ju^
dido Gannitenfi etiaranum obtinenr..

Quod:

Quod ut dilucidius unicuique appareat, amp; ut omnis anfadu-
bitandi de hodierno vigore horum Statutorumplaneamputetur,
fubjungendas putavimus duas Curiae Supremae Gehicae Senten\'
tias, in judido contradiftorio inter Confuies amp; CivesCommu.
iiitatis amp; Oppidi Gannitenfis, Azores, amp; ipfiim Toparcham,
reum, d. 25. ^ulii 1618. nee non 20. Decembris 1628. pro-
nunciatas, in quibus fecundum illa Statuta non tantum caufas
iitigiofas deciderunt Senatores, fed in quibus ipfi Domino loei
five Toparchaepro auftoritate fua injungit Curia, ut in pofte-
rum ipfe, amp; judex, qui ejus nomine JurisdiéHoni eflet prae-
poficus, Privilégia ilia obfervet amp; non concuJcet. Binas iiJas
Senientias intégras dedimus in Sylloge Documentorum fub Num.

a. amp; 3.

Narrat porro SLICHTENHORSTIÜS, dat de Burgemee-

ßers ook in de verleedene quaede jaeren^ ly verzuym van verfchy-
ninghe^ van de Land-daghen zyn gemeerd en afgefchoteld. Inhac
narratione fine dubio errorem commifit Vir do6lus ex ignora-
tione juris Publici. Nam , quod inquiat In de verleedene quaede
jaereni id eft, tempore tumukuum Hispanicorum, quando
pro aris amp; focis contra inpotentiffimum Tyrannum Philippum
IL, amp; Hifpanos, tarn animofe libertatcm fuam vindicarunc
Majores noftri, Ganniienfium Delegatos a jure Comitiorum
fuifle depulfos inpofterum, quod difficillimis illis temporibus
non ccmparuiirent, cum hiflorica veritate amp; Jure publico liaud
confiftit- Negari quidem nonpoteft, eos antiquitus inter ce-

B 2,nbsp;tera

PROLEGOMENA.

tera membra Tetrarchiae Neomagenfis Comitiis etiam ad-
fuifle. Id quoque etiam SANDIÜS in Defcript. Gf/rwteflatur,
quando inqtiit; ,, Primum in Comitiis majoribus fuffragiiim /cm-
^ per obtinuit Neomagenßs Tetrarebia , quae urhes habet tres,
J, Neomagum, Thi«lam, Bommeliam, quibus oUm accenfebaigt;
tur Grava, Leerdam, Bura, opprcla fub Eginondanis avulfa,
J, Pagus item GENTE in Superiore Batmia {qusm Caro-lus Prin^
„ ceps anno 1506, Henrico a Gent in Clientelam conceffit} fuffraquot;
„ gia quondam- inter oppida obtinuit.quot; Quod olim locum obtinu*
erit inter cetera oppida, liquido patet ex Unione, quam Ordi^»
lies inter fe inierunt, five het Ferhondt van 1418. quae fic inci-
pit, Wy Ghysbrecht van Bromkhorfl Her to Batsnborch en tot Jn-

holt, -- TVy Borgemeyßeren, Schepenen endeRaedtderStad^

van Nymegenf ^nbsp;ende JVy Borgemeßeren, Schepenen und

Raidt der Stadt nan GENT, doen kondt. eet. -— Et in fine

ejusdem Unionis; Ende wy Burgemeeßeren, Schepenen, und
Raidt der Steden Nymmegen, Tyel, Salt hommel. Grave, MaeS\'
lommel, ende GENT, bekennen , dat ivy alle punäen des voßrfz^
verbündt s, Joe me. ons die aentreffen moegen, halden, verwaeren^
snds doenßellen ende willen nae alle onfer macht in allen manieren,
als mir/z. ßeet, ende hebben des to oirkonde der zvaerheyt malch
Stadtfegel defen Brieffgehangen. Vide PlacaetboekvanGEL\'
DERLAND in Append, p. 175. Pari amp; fimiii feremodoGan-
BiÈenfe Oppidum inter- cetamp;ras Givitates enumeratur in Unione^
anni! 1436. ibid. p. 183. Sic amp; Unioni, anno 1471, inter Te-
mtchm Neomagenfem j, Zatphanienfem, amp; VeJavicam ini-

sae,.

tae, una cum ceteris Civitatibus confenfum guoquefuum dede-

runt Gannitenfes. Vid. d. append, p. 193.- Sed

do demum Comitiis non ampüus adfuerunt ? Utiqüe, pofl.
quam Carolus Dux anno 1506. locum hunc amp; Oppidum in
clientelam concefferat Henrico à Gendc, uti SANDIUS in al*-
legatis verbis innuere etiam voluiile videtur, Comitiis ulterius
adfuifle non videntur, nee Jus Publicum ejus temporis id per-
raittebat» Antea nempe, quum nondum oppidum amp;territoriura
in clientelam alicujus Domini tranfiiffet, fed quumadhuc fui jua
ik fuerint Gannitenfes, confenfum etiam fuum, ßquando Dux
a fubdicis fuis precariasamp;fub^entionesaccontributiones exige*
ret, in eas dare, atque hinc delegatos fuos ad Comitiamittere
debuerunt. Verum poflquam ab anno 1506. in clientelam Do-
mini alicujus tranfiiflent, ipfe Dominus, qui ceteris nobilibus
ïetrarchiae annumerabatur, tunc eos repraefentafle videtur,
fufficiebatque, fi Toparcha esaclioni Precariarum confenfum
fuum dedÜTet. Ab eo itaque tempore repraefentabantur per
Toparcham fuiira eodem modo, ficuti ceteri Nobiles, five
Ordo Equellris , Agrarios, five \'î Platte Land, in Comitiisre-
praefentant. Neque facile exemplum invenietur, ex quo pofl
annum 150Ó. eos Comitiis incerfuiße probari poterit. Saltem
id certum eft, mentionem illoruni nullam fieri in Aêtis Publi-
cis. Quartiers - en Landdags - Recejfeny quae a primis Reipu-
blicae noflirae liberae temporibus , atque adeo ab anno 1577.
fuperfunt. Quae cum ita fint, neutiquam tempore tumultuuni
Hifpanicorum, quum noii comparèrent, tandem a reliquis mem-

B 3nbsp;bris

quan-

bris jure illo privates, amp; a Comitiisexclufos, geweerd en afge^
ßboteld, mi SLICHTENHORSTIUS inquit, fuifle, apparet,
fed ideo, quia in clientelam Domini, per quem, inter ce-
teros Nobiles, in pofterum repraefentati fuerunt, tranfiiquot;
verant.

Quae ultimo tandem loco SLICHTENHORSTIUS narrat
de provocationibus, quae a fententiis Scabinorum Ganniten-
fmra ad Magiilratus Zutphanienfes fiant, ea refte fe habent,
uti ex Animadverfionibusnoftris , quibus Statuta haec illufl;rars
adnifi fuiraus, patere poterit.

Antequam tarnen ad ipfa Statuta tranfeundum eft, etiam amp;
illud breviter attulifle haud abs re erit , Gannitenfes noftros
cenfitos antiquitus fuifle fub Neomago, ut Metropoli amp; Capita
fuo, a quo contra holliles impetus defenderentur, amp; in quam
îirbem, fi metus hoflium ingrueret, fe amp; fua bona conferre
poflli\'nt. ünde etiam obligati fuerunt Gannitenfes, aeque ac
incolae reliquorum Pagorum circumjacentium, qui itidem fub
Neomago, ut Capite fuo, cenfebantur, munimenra urbis il-
lius reparare amp; reficere non tantmn^ fed etiam, fi ad defenfi.
onem urbis, quo melius holles averterentur, milite mer-
cenario opus eilet, ad fumtus illos neceflarios, qui in ufum amp;
communem utilitatem erogabantur, partem fuam fufFerre amp;
conaibuere. îta fane anno 1542. finguiis menfibus 25.
âarenos aureos contribtierunt, ut exinde fojverentur flipen. .

pendia

dia Miliiibus, qui a Neomagenfibus ad defenfionem civita»
tis tunc temporis lefti amp; facramento adaéli erant. Patet iH
ex Refolutione Magiftratuum Neomagenfium ejus anni,
quam in Sylloge iiollra Docu?nentorum integram dedimus fub
Num. 4.

Pari modo anno 15^0. ada6ti fuerunt Gannitenfes, utope^
ras fuas praeftarent muninientis amp;: fortaliïiis urbis reficiendis,
ceu patere poterit qx Refolutione van den 14. ^unü 1580. quam-
itidem ad majorem hujus rei lucem integram fubjecimus in eagt;
dem Sylloge irrter reliqua Documenta fub Num. 5., ex qua-
patet, iïlos onus id quidem fubterfugiiïefub praetextu, quod
vi privilegiorum fuorum immunes forent a talibus praefia^
tionibus operarum, verum protefl:ationera illam parum tune
temporis ipfis profuifTe. Neque id mirum ; quum recepti mo-
ris in Gelria fuerit, ut proxime adjacentium Pagorum in»
Golae munitarum Urbium fortalitia, utpote ad defenfionem
amp; tuitionem ipforum etiam tendentia, reficere non tantum,
fed etiam defendere tenerentur. Sic jam antiquitus altera
Tetrarchiae Neomagenfis Civitas TIELA eo jure gaudet,
ut circumjacentes vici, amp; loca, moenia urbis reficere etiam
teneajitur, quam praefi:aiionem certa pecunia hodie redimi
folere docet SLICHTENHORSTIÜS in Theatro feu Toneel
des Lands van Gehe p. 42. y\\îia exempla in Tetrarchia Ve-
lavica amp; Zutphanienfi inveniri polTunt apud ClarifT. BON-
DAM in de Verzameling van Onuitgegtevsne Stukken tot Op*

hsUs»

PROLEGOMENA.

heldering der Faderl. Etfiorïe Tem, III, p, 88. 20e. Tom,

IF. p. 24, nee non Tom. V. p, 13Ö.- Atque haec

quidam de Municipio Gannitenfi in genere praemittenda vi-
debantur. Jam ad ipfa Statuta tranfeamus.

STATU-

X^x X^X XX

STATUTA GANNITENSIA.

fmtamp;iE fctgmt
ber ^taamp;t a^tntö

ni SluEröEtutae.

\'g IBiïlinn C^) tian 6uïîc|î iamp;n ter genaamp;cu
énM^ ïlertDuge lian Opilre tnUt (^ttU tian Zutu^m

öom

(a) lVîlhem2 Poftquam EDUARBUS I. deviftis jam ad Pagum Bacfe-
wîlder, qui intra Rhenum amp; Mofam eft, in proello hoaibus fuis, ac pro.
fligatis, amp;, ut requiem captaret aliquam j equo defiliens , amp; faxo inlî-
dens, remoto galeae fuae anterîori operculo, ut in fummo aeftu aurae
nonnihil frigidiojris haurirec, a proprio fuo cliente, telo, fronti ejus in-
tsafto fceleftiffime percuffus fauciatusque fuerat, eoque ex vulnere biduo
i3oa \'qui fttlt ip^^o fsfto Bartbolomaei 24 Auguai die anni i37ï\'gt; ex hac vî-

(gnbsp;ts

öden i\'oiit mibe fteunLKtïten aïkn iupeii/ öat ßp
rneöc enöe guitamp;imcien onfe^ ïiaité mbt fann

£a migraveraC, frater ejus RElNALOüS III., quem per duo fere luftra in
viracuJis detinuerat, comoiuni Proceruai fententia e cuftodia liberatus,
rebus denuo ditionum fuaram praeficiebatu?. Sed gaudium illud haud fa^
ne diuturnum ipfl fuit. Nam poft decennalem circiter captivitatem e car«
cere emiffus, amp; in folium fui Ducatus repofitus, vix ultra trimeftre tem-
poris fpatium exinde fuperfuit: obüt eniai 2.» vel ut alii, 4. Decembris
die ejusdem anni 1371. nuüos relinquens liberos; atque hoc modo, mor-
tuis bis fi-atribus, qui Stirpis NalTxvicae, quod ad masculam profapiam ,
omnium, qui Gelrïam tenuerunt, eiqueper trecentos, amp; quod excurrit,
annos Comitum ac Ducum titulo praefuere, ultimi fuerunt , de fuccefibre
initio quidem varii niotus inter Nobües ac Proceres Gelriae esorti funt«
Alii MECHTILDÄM , {otoxem Reinaldi Sc Edmrdi natu maximam , quae.
Vidua Comitis Clivenfis esiftens, poftea JOHANNI Caflülioneo , Comiti
Bloifenfi, nupfit, ut proximam fratrum beredem inaugurandam cenfebant;
alii GULIELMUM hunc Juliacenfem, Reimldi atque Eduardinbsp;ez,

altera Sorore, fed natu minore, MARIA, nepotem , puerum tunc fep.
tem circiter annorum, utpote legitimum heredem masculum, dominum ac
3gt;ucem fuum proclamandum dedarabant. Motus hos, qui jam in aperta
diffidia , amp; bellum inteftinura erumpebanc, auftoritate fua brevi compe«
fcuit Imperator CAROLUS IV., noftrumque GULIELMUM verum acpro-
ximum fuccesforem heredemqus legitimum declaravit, dato eum in finem
publico Diplomate anno 1372, quo GÜLIELMO Duct Gelriae^ Sutpba-
mae Comiti, illußris GULIELMI Ducis Juliacenßs feniori (ita legenduraj.
aiale enim editur, fenioris.) filio Ducatum Pfincipatum Gelriae ac Comita •
mm-Zutpbanienfem cum omnibus dignitatibus, jufliciis , utilitatibus ,
mBtik infeudadt, fei^ q^ia GuUelmus propter jßvemkm aetatmßctm ita per-

fP0»

0nfeu fi\'üoiamp;cn gegctten öt\'ftÖLni / mht geben alîermpt^
öegl\'cn apsncn ûrîcf oiigfci: CO eiiöe i^oictcren

fpeBe ^ utUiter Frincipatui Gekirde ac Comitatui Zutpbaniae praeejfe atque ad-
ejje non fujßciebat , ipfi cmceßt coadjutorem antediStm Ducem Gulielmum
Juliacenfem patrem ipfius; ita tarnen, ut ipfe velut coadjutor filü fui Regiones
haï gubernaret ^ dirigeret in omnibus ^ per omnia, donee ^ quousque filius
ad amos discretionis pervenijfet, per fe regiones bas ratiomlHliter guberna-
repojfet, uti ipfe Caefar loquitur in Diplomate, quod integrum Hißoriat
fuae Gelricae inferuit PONTANUS Lib. FUI. p, 3D0. Atque hoc modo
Regiones hae noürae , Geiria amp; Zutphania, ex famiiia Naflavica in

Juliacenfium Ducum famîliam tranfierunt, 6e ad GULIELMUM hunc
noflrutn, aquo haec Statuta data fuere, devolutae funt. Imperium autem
harum regionum tenuit per triginta annos, diemque obiit fupremum die
16. Februarii anni 1402. aetatis fuae anno trigefimo oftavo vixdum com-
pîeto, ruccesforemque habuit fratrem fuum germanum REINALDUM IV,
Confer PONTANÜM Lib. Fill. p. 357.

(b) OnJJer Stadt ende Poirteren van Gsntb.] Ex hac appeilatione , ni fal.
lor, patet, Gannitenfes Jam ante hoc tempus Jure civitatis donatos fuiiTe,
amp; tribunal Scabinorum, a quibus omnes dvium lites deciderentur, quo-
rumque confilio Oppidum iflud regeretur, habuiüe, amp; libertate civica ,
qualem pluribus defcripfit CI. BONDAM in Oratione de Jurispr. Belgica^
ad exemplum Juris Romani maxime excoknda, f- 26., fi non omnimoda j
faltem magna es parte gavifos fuiffe; ut per noftrum Diploma Locum
hunc Jure Civitatenfl Dux Gulielmus non sdeo primus honorasfe, quam
quidem varia Statuta, fecundum quae Oppidum iilud in pofterum regere-
tur, amp; jus a Scabinis inter Cives diceretur, ipfis indulfifle ac praefcrip-

fisfe videatur.--Quando autem in formam Oppidi excreverit, liberta-

temque illam civicam acceperit, ignorare me ingenue feteor ob defeauiH:
veterum monumentorum, quo laboramus.

C 2

Sîan émt^ / odtnuni in nnfen üanöe Mi luaüßtouliac /
nlle aïfuïcftc mlßm ni^

l^at tamp;OE todtcn/ fac feie tût êentö Imrf»
fi»t taurbe CO/ öte geen ^^ö^^er i^u feßi\'e/ öle

foïtîe

(f) wurde] Befe-tten nihil aliud fignificat., quam auftoritate Judicis
aliquem , vel bona alicujus detinere, feu , uti barbara voce vulgo dfcunt,
srreflare , de cujus verbi origine videri poteft praeter alios HUBER. Prae-
kSt. ad Lib. IL lit. 4. Medio autem aevo non tantam, fed amp; hodiedum..
frequentius nihil eft, quam ut, fi diverfae civitatis aut provinciae fubditi
caufam aliquam clvilem inter fe habeant, alter alterura in extraneo loco
deprehenfum, fpreto competentis dotneftici judicis auKilio , arreflo. tamdiu..
detineat, donec piene ipfi fatisfaftum fit; modo tarnen aftio , pro qua
arreftum fit, perfönalis fit; pro reaübus enim aftionibus remedium hoc.
non competit propter masimam, quae inde fequeretur, Jurisdiftionis con.
fufionem. Vide SCHRASSERT ad Reformat. Felaviae Cap. X. pag. 131.
Eft itaque Arreflum tantum Jngreffus quidam judicii, amp; pari fere palTu cum
Citatione ambulat, unde etiaai i^rreftum a Doftoribus habetur fpecies ci-
tationis, quae fit realiter, five cum apprehenfione perfonae , vel rei, nifî.
quod arreftum perronam extraneam ejusve bona, citatio autem folam in-
colae perfonam afiiciat. Hinc in Statuto noflro, non fine caufa , additur,
die geen porter aldaer en were. Si enim Civis effet, a concive fuo arrefla-
n non poteft, verum citari debet. Id quod etiam REFORMATIO VE-
LAVIAE praecipit Cap. Z. Art. i. Alle die genen, die in Veluwen und Fe-
ImsnMom ramacMig zyn, en mogen des anderen perßone mcb gerede gliederen

VOOT

21

voer fchaäe endefchult riet befetten, dan moeten den anderen sanfpreken ter
Bancken, daar fe ge/etenfyn. Idem etiarn ccnftituit expreffa lege REINAL-
DÜS Comes in Privilegio anno 1325. Bomraelienfibus ditO\', quod exftat in
App. van bet Gelderjcb. Plac. Boek p. 120. Foert willen lt;vo^,dat menniemans
befetten en [al to Boemel, die gegiiei und woenachtig is in der eenige van Bom-
melre- Weert of quot;Tielre-Weert. Qaocum etiam confonat de Provifioneele Or-

donnantie op de bediening van juflitie- binnen der Stadt NYMEGEN, §.9.

Den e enen Burger of Inivoonder en mag den-anderen noch huiten noch binnen
der ftadt door megen van arreß vervolgen conform die overdrachten daervan
gemnekt, uitgenomen daer den Boedel voor dtfoket mrd gehouden, oftedaerfus\'
picieis, dat eener vsldvlugtig weere, mervan die kenniffe aen \'t gericht fall\'
fiaen. Exceptiones has etiam iiabes in de Ordonantie der Siadt ARNHEM
beroerende de manier van procederen Art. 3,, in ds willekeur van ELBURG
Cap. III., in het Stadrecht van DEFENTEK Part: Ih Tis: 3. Art. 2. amp; ia
aliis Statutis, easque pluribus iiluftrat SCHRASSERT ad Refarm. ¥amp;•
lav, d. l. p. 137. n 8. Quin fi civiscivem, de fuga non fuspeéium , ar-
reüaverit, non tantum arreftum inutile eft, fed ex quorundain locoruai
Statutis mulÊla pecuniaria infuper locum habet. Ita prohibetur in \'t Stad-i,
regt van 7.UTPHEN Tit. 9. Art. 1. by pme van XL, pond, Trajefti ad
Rh«num fi civis civem, qui non fugitivus eft , vél foro cefferit, arrefto
detinuerii, verbeurt tbien Carolus guldens tot behoef van den Schout, ende is
gehouden aljülke proceduren coßeloos ende fchadeïoos af te doen, uti praefcribunt
de CoßHmen van UTRECHT Rubr. KIK. Art. u Plura in re notiflima ad-;
ferre fuperfedeo, cum certi juris fit, dat men met arreft den inganck des Ge-
richts neemt ousr uitheyrafcbe perfonen , derfelver goederen, fchulden , ende\'
rechtsvorderingen, uti lêgitur in \'t Stadrecht van DEFENTER P. II. Tit. 3.
g. I. amp; regula haec tantum non ubique valeat, quam proponit de ïVillekeur
van ELBURG Tit. 3. Art. 1. dat defelve JBien, die tegen een Burger ofte
Itiwoner met bedinge aengevangsn werden, tegen een Vreemde ?ȣf atred,
te. befate aangevangen mrden.

foföe albmt giilamp;e off rccgt öolii öy hm Sieltet
cnöe (e) ^Eöeiiciicii Wif*

(rf) Guide of recht doen.} id eft, folvere debet amp; fatisfacere creditori ,
vel jure experiri tenetur, amp; litem conteftari coram judice amp; Scabinis. Per
arreftum enim fundari jurisdiftionem judicis, alias incoropetentis, notilli-
inum eft, nee probatione ulla indiget. Vocem autem antiquatam Guide ^
qua hic utiturDux, amp; Guldte, KILIÄNöS interpretatur, tributum, veUi-
gal, contributio, fymbolum. Ignorata proinde ipfi viJetur fignificatio , qua
noftro in loco gauJet Guide enim, pro quo amp; pronunciarunf GiWs, a
verho gbildsn, quod rrfle KiLIANöS venk per Jolvere, luere, nonnun-
quam ufurpari pro foiutione debiti amp; fatisfaflione docuit HALTAUS in
Glo[pir. V. Gilt p 723. ubi inter alia etiam adfert EdiBwn Praetoris Spi-
renßs de dnno ■ n i., in quo eadem fere occurrunt verba , und det
de nicht GÜLT oder recht, ideft, Ii reus nec folutionem faciat, reo fe ju-
diclo fi.üat; eodem plane fenfu, quo amp; vox baec in ncftro loco obwnir.

(e) Scbepme7i] Unde vox Scabini, amp; Schepenen, derivanda fic, quid in
Scabinis dim requireretur, amp; quot numero in judiciis adhiberentur, quo
modo porro eligi foliti fuerint, amp; quamdiu munus {Horum duret, facili
opera pluribus deraonftrari poflet, fi id agerem; fed cum oninia haec ad
illuftrationem ho-ruin Statutoruai parura aut nihil faciant, nec ad fcopum
noftrum pertineant, filentio praetereunda cenfeo, Qui harum rerum cu-
pidus eft, illum ablego ad DÜCANGII Gksfarium in Voc. Scabini, EM.
MINGHAUSIUM in Ccmmentario ad Jus Sufatenfe Art. 2. 7. fcf 8., HEI-
l^ECCIUM in Eiern. Jur. Germ. Lib. HI. 5. 19. feqq., inprimts autem
ad FRID BRUMMERUM, qui doSa fane amp; laborioia fua Exercitatfone

4e Scabinis totam hanc materiam egregie üluftravit. - Quod ad Scabi-

nos noftros Gannitenfes attinst, munus eorum per biennium durare, infra
patet ex Art. 15. horum Statutorura.

©ûijîoieEt of bk ein poirtcrn han 6::nt!j tcgcîi
öcii ünhmn mit (/) tauften fleege/ of einige feeit

an-

If) Mit v.ußenß^ege.\'J Intermedia, ad humanam Sodetatem fartam
teffiam fervandam fpeélantia, jufias delinquentibus inrogari poenas pras-
cipuum fulcrum effe, haud ullus unquam inficias ibit. Hoc demonftraü
eiCERO Lib. 3. de A^at. Deorum, dum ullaia domuni, ullamve RempuW.
ftare poiTe negat, fi in ea nee reéle/aélis praeœîa exftent, nee fupplicia
peccatis. Hinc olini Gentium nationumque fapientiffimos in legibus Rei-
pubi. falutiferis, ac delinquentium malitiam refraenantibus, condendis
niaximopere fudaffe, neminem fugit. Hinc terrarum Gentiumque Domi-
na, Roma , imperium non tantum adverfus exteros Reipubl. hoftes armis,,
verum etiam adverfus maiitiofam facinoroforum fencinam, uc patriae in-
feftilGmam ac periculofam , poenis muniviti teftes funt iibri in jure terrl-
biles, poenarum atrodtate terrorem cuivis incutientes. Quum tamen
omnia crimina non tam atrocia fint, ut ea vel ultimo fuppllcio, vel poena
corpori infiigenda, vel civitatis amiffione, vindicari aequitas finat, optimal
ratione conüitutae funt quaedampoenae leviores, criminum atrocitati re-
fpondentes. Sic Populus Rom., agreftis iicet , a primis initiis ftmper id\'
egit, ut Rempubl., cujus fundamenta feliciffime jada erant, faluberrioiis
legibus firmaret : fcilicet probe edodus , neminem lubenter fuis facultati«
bus carere, ne leviora crimina inulta forent, excogitavere poenam quam-
dam leviorem, qua quis mulftabatur ovibus, bubus, vel equis. Hinc
FESTÜS in voce Peculatus. Noxiae pecore mulUahantur-, quod neque aeris\'
adbuc neque argmti erat copia. PL INI US Hifl. Nat. L. XVIIL C.3. Mul-
Sätio quoque non nifi ovium boumque impendio dicebatur. Quod apud Roma«
aos, quiiin adhuc penuria nuaimomm ßgnatoruia laborarent, olim obtii-

24nbsp;STATUTA

antajlcn/ hm nf Intt hit iocr C^-) tin j^ont.

nuit, idem etiam antiquiflîoio tempore inter Majores noflros locum ha-
buit : Teile enim TACITO de Mor. Germ. C. 12. levioribus déliais pro
modo poenarum equorum pecorumque numero conviBi mulUabantur. Hinc etiam
eft, quod in Jure Frifice antiquo , allegata a SICCAMA in not. ad Leg.
FRISIÖN. pag. 18. Edit. GARTNERI legitur , Hat alle Frefena biara ßrd
beta mey biara fia , id efl, ut omnes Frifii poenam , vel fredam fuam, pe-
coribus redimant. Poftquam autem ufus fignatae pecuniae magis magis-
que invaluerat, poenae pecuniariae levioribus, quae non Capitalia erant,
déliais legibus ftatutae fuerunt ; Hinc eft, quoi in noftro hoc Articulo,
fequentibusque alüs Articulis hujus Dipîomatis vel levier vel major muî-
öa pecuniaria infligatur , prouti vel levius vel gravius videbatur delidum,
quod quis peïpetraverat. Et fane medii aevi Leges noftratium accurate
fatisfingula delifta diftinxiffe, fingulisque diverfas mulSas pecuniarias ia-
pofitas fuiffe, tum-es hoe toto Dipiomate , tum amp; aliunde ^onftare po-
;left. Sic accurata defcriptio muiaarum , quae ex diverfo genere vulne-
rum , alicui infliélorum, folvendae erant, occurrit in Lege Jntiqua Flih
SlONUU Tit. 22. Sed praec\'pue, quod nullus fere populus tam accurate
ac minutatim in v.uineribus rec^enfendis, amp; aeftimandis, verfatus fuerit,
acF/ifii, conüare poterit ex Elencho iUo vulnerum , quem ex veter! Cr-
dice primus produxit-JO. GUL. HOFFMANNUS Obf. Jur. Germ. Lib.
IL Cap. 6. p. 233—271. Pari modo pro gravitate vulnerura dls^erfas
poenas pecuniarias amp; mulSas Legibus Gelricis antiqUis impofitas fuiffe de-
linquentihus, liquida conftare poterit, fi quis conférât \'t Flacaatboek van
GELDERLAND in Append, p. 27. 28. 29- 57- ß7- 68. 7a. 103. fcf 148.
Vide quojue, ne plura jam aüegem, Reformationem Felaviae Tit. V. ubi
Art. I. fimilis muicla, quae hoc in loco etiam ftatuitur, unius nempe li\'
lras, in eum , qui alium pugBO laceffivit, ftatuta legitnr,

(g) Ein Pont] Non eft In tota antiguitate Patria locus obfcurior, qua-n

res

GANNITENSI A.
s*

mitt toeit \'t faiclk/ önt ein öiiptcnman onfcn pùîr^
term to (i3enöt mIgtiEtie/ öc^ feuptenninn^ l^aer C\'^)
tlopDibige ß0er»

4\'

KS monecaria veterum ; quum valor pecuniae publicae identidem vel aa°
geretur vel minueretur, prouti majori vel minori auri, argentique copia
vel inopia laborabant: Unde valorem pecuniae, prouti in antiquioris aevi
documentis occurrit, cum valore pecuniae noftrae hodiernae componere
amp; aequiparare, vix poifibüe eft, nifi in ilüs tantum cafibus, in quibus
valor pecuniae veteris interpretatione Princfpis ipOus, vel alio quopiaia
juftomodo, poflea taxatus amp; ad vaiorem hodiernum redaâus fuarit. E«
gregia funt, que de volubilitate amp; mutatione ac vicifütudine rei numma-
liae, amp; de diverfo diverforum nummorum valore docuit JO. SCFIRAS-

sert ds Cetifa Dominico Conventmali Tit. IF. C. 2. §. 26.p. 169. -_

i?5, ad quem Leßorem, harum rerum cupidum ablegamus. —. Quantî
sucera in hoc noftro Diplomate Libra, feu een Pont vaîeat, quantaqus
pecunia hodierna redimi debeat . dubii Ijaerere non ampiius poffumus,
poüquam in fententia fua van den 20 Decemb. 1628. déclara vit Curia fu-
prema Gelriae, äat ieder pont zou gerekent worden tot vier en twintig ftui-
vers lopender munte, ende boger niet, ter tyd en wylen by de Landfcbap dien\'
aangaande anders zal mogen geordonnecrt mrden. Vide SyUogen Documenta-i
rum Num 3.

(b) Tiuyvoldige Uer.\'\\ In antiqui aevi Legibus Germanicis hanc mulfta-
rum diftinftionem plerumque haberi, ut peregrini vel extranei graviori fem-
per mulfta coercerentur, quam incolae ipfi, notum fatis eft. Vid. HEÏ-

MECCiUS, Ekm.Jur. Germ. Lib. L Tit. 18. §. 426. _ Uti autero in

Wnbsp;hoc

î^ûi\'^tmer Mjt öen anöeren
cpti ftaeröaar taoubE /

imi tmt flff Wtt lîpf pant^

hoc noftro articule dupla flatuitur paena in extEaneußj, qui in civem all\'
lt;^id commifit, fimile etiam quid reperltur in diploinate REIKALDI Du.
eis THiLANIS Anno 1410 dato , ubi legimus: Fmrt Joe en fal ofije Rieb:,
ter van den burgeren vm Tyel ind van Smiv^ck, als hf[e Uefpreekt in \'t
Gerichte voir de Schepenen mn broecken, als van mes trecken, off. mit wmi}

heworpen off geßagen, nit meer hoeren tot onfs beboeff dm vy ftien fchillingen^
Voirt fal onfen Richter boeren, tot onfs heboeff van d-en feiven burgeren van
senen vuyflm flöge twintig feMLlingen paiements •aeirf Voirt fal o.nßn Richter
ioeren tot onfs btboeff van den genen die van ±iUî?,£en komen, ind geen burr-

ger en fyn, van den feiven broeeken-als van mes trecken , off mit mren

geixorpen off geflaegen , vier pont. -Van eenen vuyflen flage mi p.oiit

van den feiven luyden die van buyten ind die geen burgers en.ßn. Vide
Flacaetboek van Gelderl. in Jppend. p. 56.

(i) Eyn koerbaar wonde.] Quid proprie fit een Koermnde, optime difci-
goterit ex ils, quae docuit MATTHAEUS-rfe Mobil. Lib IV. Cap. XXX.
p. 1130. ubi ait. „ Koermnde eft vulnus, quod muläandum vi ftatuti,aut
„ edifti. Ex iisdem Aâ:is Senatus Ann. 1413. Bie Cùermnden is nageis
„ lank ende knocküs diep. Keuren der Stad Leeden Art. 158. Een j^mide
j, lang anderhalf lit , \'t laelk men noemt een Keun»ondè. Statuta Harlemenf.
j, Ann. MCCCCXC. Een Koerwmde, dat is te verßaen vageis diep of ledes

lanc.quot;- Pari modo in de Landbrief vau tuffcben Maes en Waal anni

1534,. in Append. Plamp;cit. Gelr. p. 23, een Koerwonde determinaïur/ierxtofÄ,
minger-\'negels die^* Similia occuimnt quoque iß aliis Statutis Gelricis. Vi-
de

de eundera Jppendkem van \'t Geldêrs Placaathoek p. 67. 68. 148. —
Sed quum tali vuineri praefcribatur mulfta quinque librarum, quaeri pos-
fet, quaiis mulfta infligi debuerit, fi quis alterum quidem vulneraviffet,
verum plaga vulneiis non tam lata, nee profunda eflet, ut primum vel
extremum digiti aniculum non exaequaret, verum minor eflet? Eo in ca-
fu non erat een Koemónde, feu, uti in aliis Statutis etiam vocatur, een
Maatwonde ; verum tunc muleta eadem videtur fuifle, quae Iccum habeliat,
fi quis alterum pugno verberaflet. Ita fane ftatutum legimus in de Hand-
vefi van Bommel anni 1327. i^^ eodem Appendice PlacitoTum p. 72. Sos wis
eenen menfcbe wandetdaer die wonde niet Kotrbaer en is, als leets lanck und
nagels diep, die beteringe ßl wefen, gelyck die vuyßen ßag. Ita amp; in den
Landbrief van Over ende Neder - Betuwe anni 1327. ibid. p. 27. Foirt foe
willen wy, wie eeiien menfcbe wont, daer die wonde koerier af is , alße leets
lanck ende nagels diep, daer off füllen wy hebben vyff\' pom — ende die min\'

re is, dan herber, die fal ßacn gel\'jk den voeßenß:igb. — Ex quibus pa-
tet, etiam, uti aliarum gentium, quae tamen non omnes in aeftimatione
vulnerum unam eamdemque elegerunt viam, ita amp; majorum noftrorum ufu
tam infolitam obtinuilTe Jurisprudentiam, ut judicem, de vulneribus cq»
gniturum , velut ad abacum federe, amp; non tam leges amp; arbitrium fuum,
quam menfuram quandam ad cognofcendutn, quam lata fint, amp; quam
profunda vulnera, in confiliura adhibere oportuerit. Et quo magis Judici
de latitudine amp; profanditate vulnerum , deque majori vel minori mulfta,
quam exigere deberet, conitare poflet, Chirurgi jurisjurandi religione apud
Frifios olim obftriai erant plagam vulneris metiri, amp;, q.gt;am lata fit öc
quam profunda , in tabulas referre, ut hoc modo mulÉtae quantitatem Ju-
dex fecundum ea, quae proponebat Chirurgus, determinaret, Ita fane
jurare inter alia tenebatur quondam Chirurgus. Ick N, Baertfclme, wii
Wundearfi, lave, hulde , und fwere , dat ik — alle wunde, de ick verbinde,
terßund xpyll de lenckte nemen und de brede , unde alls gelegenhdt —
in een regißer, my dair tbo verordnet, ciaerlyien fcriven laten, dair utb imi

na alle unbeßendichdt (ita errore typographico editur ; fed legendum vmh-
ßändicbeit) der ismden dm Lantricbter recbtver die blieb berichten. Fornm-

© 2nbsp;äait

28

Cube toect ijemant^ / öie miftn Kic\'ltcr linn aJent^
ptcße/ of fïuege / öat taolöen W ® rîcôten tot oiv
fen toîjïL

lam illam antiqui Jurisjurandi nobis confervavit JO. GUL. HOFMAN-
NUS Obf. Jur. Germ. Lib. II, Cap. 5. p. 216. ubi de proportione, quam
in aeftimandis vulneribus majores fequuti funt, praefertim de vulnerum
menfura s pag.. air. usque ad pag. 272. p!ura , eaque fcitu haud indigna,
adtulit Vir ClariiTimus , ad quem proinde hujus rei cupidum Leftorem ab?
îegamus.

(ft) richten tot onfen ■toyll.\'] Similia ßatuuntur in den Landbrief van Tus.,
feien Maas en Waal anni. 1534- in Append. Viae. Gelr. p. 24. Oick wilkn.
»y , off ymant onfen Richter off Gericbtsluyden boonfpr^ecke dede, off jloege^,
als f-j te Gericht gefeeten weren , dat.falßaen tot onfen wil. Nee non in.
de Landbrief van Over\' en Neder-Betuwe anni 1327« ibid, p. 28. Wie onfs
Richter y Ampluyden, Baede , jToege, dat fleet tot onfen vsilki vel, uti in de
Handveft van Bommel anni ibid. p. 75. legitur, dat foude hy beteren
m onfen mile. Adde amp; Landrecht van Beesde en.Renoy znni 1327. ibid. p.

ic6. nee non de Landbrief van Feluwen annl 1532. ibid. p. 150---

Neque mirum, poenam hujus rei relinqui ipfius Prindpis pladto ; quia
Injuria, faéla OfBciarioPrindpis, faéla cenfetur ipfi Principi. Conf. SCHRAS»
SERT ad Reform. Felavias Cap. V. Art. ii. p.

l^üirtmccr/ Imt tjemmit öi\'e bit XniröfjijcmelfliTcn

CO .êcBepenen onfa* ^taöt timi (êtntï} (leFte/ offluc^
ijt/ of pemant/ hit öei: ^mtit gcftuncren fiabamp;e/ Ut
Ö0Ct Ut UiEer ttoiöfafamp;lcö

Cnamp;e Mt Èiini anöeten Ï0c0öenamp;c in eni|ïen niöeöe Q^/
m toecliïjf fc9ijïïingmxïepe»

(i) Burgbgemeißeren.] De origine amp; lignificatione vocis Iiujus videatur

Auélor anonymus libri, cui titulus Begin, Voortgang ende Eind der___

Erf-gravelike Bediening in Holland ende We ft,Friesland ^ Parte 30. p. 4lt;544-
nee non MATTHA\'EUS de Nobil. Lib. HL Cap. ji. p. poz.

{m) die Koer die vfeer twyfoldigb.1 Eadem proportio , ut poena duplo
major lit.fiquis in Scabinum deliquerit, locum étiara invenic in \'t Staê-
regtmnZUTPHEN, (prouti anno 1708^ editum fuit; nam in Reformatione
iUoïum Statutormn-, quae anno 1742. promulgata fuit, Articuhis ille obli-
teratus amp; omiffus fuit) Tit, IF. 4. Soo een Schepen, ofte Borger^ den
Frede gebiedt, daer Burgers \'t famen vechten, ende derhalven gejkgen wordei
diedatdede, ende eenige Schepen ofte Raedt ßoege , die fal der-Stadt geldem
100 g: guld. Maer ßoege by eenen Borger, die fal gelden 50 g. gulden.

(ra) Locbgende in ernflenmoedg.\'] Commentarii vicem quodammodo ver»
tós his praeftare polTünt ea, quae habes in \'t Landreebt van HUJS^SIXfGO^

8,

laûijtmccr ut^itl tût lt;^entö ÎJUtf. cin te§tdpCO
Un onferen foerterm burf./ öat tmt ïuijben ßc-
toonöt Urntm/ öaer aff en fûïamp;en toö nöinïianamp; an fön
ïîjff tallen/ off bûen mm/ öie tût (I5ent8 fnortet
toeer/ aïfa ïnnse aï^ ùîe geteonbe mannenïeefùen {p)/

môîcn

Lih. VL Jrt. 3. Wie eenm anderen in beeten mede eernßelyck aenfpreeckt,
met fodaene -woorden, die een goed man m\'^gén gaen aenjyn eere . die breke,
eet. — Sic amp; in \'t Stadtregt van DEVENTER Fart. IK T.t. 7. 10.

So \'wie den anderen uyt een toornicb gemoet biet liegen - fal verbeuren

tbien goltgulden ter Stadts behoef. Simiiia in aliis Statutis faepius occur-

runt*nbsp;n . t

(0) ein vecbtelyk.} Ita rede legitur in uno Apographo noüro, in altero

male iegebatur een genoecbte.

(p) alfo lange als die gevende mannen leefden.quot;} Sitniüa flatuuntur in den
Landbrief van Over- en Neder Betuwe anni 1327. ïn Append. Flac. Gelr. p.

y^ert is te weten, boefeer een menfcbe gewent wort, dût die Heer, mgb
nimant van fynre ^egen. — den genen . die \'t gedaen beeft, hm, nogh
fyn goet. aentaßen fal boven fynen koeren , alfoe lange , als die minfcbe leva,

die daer gewont is.--Quae autem in hoe Articulo flatuuntur, hodie

vixin ufu runt, pemiffumque efiTe Judici videtur, ut apprehendat, car-
j:erique ïBancipare poffit interea deiin-quentem , licet vulneratus adhuc vU
vat, dutnmodo in periculo mortis verfetur, amp; incertum fit, an ex vulns-
« convalefcar. Ita fane Curiam Supremam Gtiriae anno 1743- judicaviffe,
doeuit me Ampliflimus IN DE BETOÜW, cujus paucula verba ex Ute.

fis ad me datis (quod pace Viri Humaniffimi factura velim) hic fubjecifle

haud

möieii öaei* ftin giiEöt ^iibt gcnacclj Inm \\imt fijn Mt^
ït/ m öle öaegfle ïioer poiibt* Mtt fem fait-
ÏIlV W ^er grMsnk^r kipöini cmiigl jlojliLV fm foïöciï

Mj jt0t mfm ll^ilt ïfe|teu Q) ober tm g^eii« bk ku

bmU*

baud abs re judicabitïir. „ In een Procedure ten Hovefcribit Vir Am«
pliflimus, „ in cas. van exces en befwaer,, gevoerd tüïïchen Johannes Smers»
Impetrant, contra den Richter, Stadholder , Schepenen en Secretaris .der
„ Staden HeerlykMd Gent, Geimpetreerden , in j743m heeft de Impetrant
„ zig beroepen op de Privilegien van Willem van Gw/icö , Hertog van
„ Geire, van den jaare ïj82.; in \'t byzonder op \'t geen daar by is ge-
,, ftatueert ten aenzien van de Vegt-breuken en- \'t verwonden. Doch
„ hier tegens hebben de Geinipetreerdens gefuftineertdat dit Privilegie-
5, door \'t Landrecht der vier Bovenamp^en Tit. 34- en 35., in Co verre,w^
,, geabrogeerd, dat dit Privilegie (fo het naar den letter genomen wierd)
j, voor de jullitie onlydelyk zoude zyn ; want dat naar den inhoud van
,, \'t zelve de Rkhter van Gent een Poorter van Gent, die iemand op een
„ verraderlyke wyae dodelyke kv/etfte, niet zou mogen deen apprebenderen,
y, zo lang men ten respecie van de doodlykheid of niet doodiyfeheid der
5, wonde in het onzekere was ; - dat daaromtrent ook notabel waren de
j, woorden van äefententie van den 20 Decemb. 1628. in verbis , ter tyd
„ en ivylen by de La?2f/clgt;3p diensaengaande anders fal mogen geordonneert woT\'
„ den. Dat de bovengenoemde Privilegien door de Sententien van den
„ Hove wel zyn geconfirmeert, in aenzien van alzulke poinöen, waar
„ omtrend het eigenlykePrivilegien zynj maar niet, in zo verre het eene
„ Ordonnantie is op breuken en andere criminele zaken, door pofterieu-
„ re Weiten geabrogeert. Ook is de Impetrant by \'s Hoves fententie in^
f,.fynen genomen eiscb en concluße ongefundeerd verUaard cum expenßs.quot;
(g) Salden \'w^.tot onfm tpylle richten amp;c.] Item etiam in Frivilegio Bonj« -

öODöflng 0eöaen ïjafeamp;en/ enöe Mt u^tnt/ öieömamp;oe^
Pacö gab/ ijmz öle ein cefite iBijff eööer ßhv
öeiV öaic te0enfdöenhiööat0oeö/ batöetiua^/ htU
Im/ enöe öacc af fuïïen Mj öie ene geïffte (08ei6amp;en/

tnht

melienfi anni 1316. in App. van H Gell Plac. Boek p. 68. - Soe ms

vkk een - dootßagb - aenricbtet, foedanige ßl bet felve beteren tot onfen

wille,

(r) Daer off füllen wy die ene beiße.] Äntiquifilnio tempore diftingue-
bantur homicidia, an nempe nex eflet iüata ex infidiis per dolum amp; fce-
lus, fea, uti In Reformations Velaviae Cap. 3. art. i. dicitur, met voorfat ,
\'luypende van achteren of van voren i an vero in calore irae amp; in contentione ,
feu ut in eadem Reformat. Felaviae d. Cap. Art. 3. legitur, vecbtender bant
uit hevigen moedt fonder opfat, liomicidium fit perpetratum. Nex violenta
amp; clandeftina proprie vocatur Moord, unde medio aevo Latine fcribentes
fuum Mordrum amp; Murdrmn efnnxerunt. Talis caedes ab antiquiffimis tem-
poribus femper capite pleaebatur , nec ulla compofitio admittebatur. Vid.
KALTAUS Gioff, V. Mord. pag. 1364. Qaod in calore irae committeba-
tur, proprie horn icidium , Gve Doodßag , appellatur. Taliahomicidiaolim
non fuiffe Capitalia , notiflimum eft. Piuribus id docuit, praeter alios,
EMMINGHAUS in Comm ad Statuta Sufatenßa p 53. Sed fi aufugifftt
delinquens, in patriam revertendi facultas ipfi non, nifi poft certum tem-
pus, legibus plerumque definitum , coiicedebatur, ita tarnen utprius com-
pontionem facere deberet cum Judice amp; propinquis occifi : bona interim
in Fifcum redigebantnr. Sed cum inter maritum amp; uxorem communiobo-
norum regulariter locum habet, hinc eft, quod ex talium bonis dimidiam
tantum partem fibi celTuram declaret Dux in his noaris verbis Eadem ipfe
WILHELMUS anno fequenti 1353. , etiaia concefGc in dm Landbrief van

Over\'

cnbc hit mha ijcïfftc faïbe öat tuyffffte ïünhtt öc^aï-
öcn»

Cnöe geltid tot (5entö amp;öEt|ïa0 ban öuötenïupcn/
tat g^^ne goiteten tot a^entj tn toeren/ hit öoet^
pae^e foïben \\mj rkljtcn/ ^eïicclt off fi) in Ätulue
jefcöïcöt CO J-\'wöe gebam toere*

ïO»

Overhetuwe, ubi fiatuit, Fosrt Joe en fal niemmt geen goet verHefen mit veg-
ten, ^an fynfelfs goet, dat is te verfiaen, dat een manfyns Wyfs noch fynre
Kinre goet niet vervegten en mach. Vid. Append. Plac. Gelr, p. 32. Similia
ftatuta inveniuntur in de Landbrieven van Overbetwwe anni 1403- ibid.p. 35,
van Bommeleruoeert, anni 1409. ibid. p, 81. amp; van Feliiwen anni 1532. ibid.

p, 150- amp; in aliis Priviiegiis pluribus. --- Poftquam vero omnia honii.

cidia poena capitali vindicari coeperunt, confiscatio iüa bonorum cefTavit,
bonaque proximis heredibus jam^ quidem competunt. Receptura enim tune
fuit, dat nicmant tegelyk fyn lyf en Goed verbeuren kan, als alleen inmisdaeden
van verraedt of van gequetfle Majeßeit, van Vadermoord, ende van geweldigs
mtfchaekinge, buiten dewelke, wanneer een misdadiger met de doodt geßraü
wordt, desfelfs Erffgenamen fyi goed mogen aentaßen, hehbSn ende behoudenf
alwaer \'t goed, tot desfelfs overlyden toe, by den Officier in toeflacb genomen
ende behouden. Oock en kan niemant verbeuren fyns Wyfs of fyner Kinderen
goedy mi ftatuitur in \'t Landregt der vier Bovenampten Tit. 34. Art. 33. amp;
34. Ex quibus proinde verbis facile conftare poterit, quousque hicce
nofter Articulus fuit abrogatus,
l^s) In Betuwe gefcbiedt.\'] Quid circa homicidia inquot; Superiore amp; inferiore

Batavi®

lo.

mittmux/ faß taat fioerm tot i^entB tiiijs»
fallen/ öic foïïen toö ïjaïff gefifien/ enöe imfe ^tabt
öan öie anöer geïft (0; mee loat öi:0ei:fien öat
öaer anöer^ pfieïen/ öaee en foïïen Ut tian f entfiniet
^an Jeöïien»

Batavia olim conftltutuin faerit^ difd poterit ex Smutis anni 1327. in
dpp. Placat. Gelr. p, 28., anni 1383. ibid. p. 31», anni 1403. ibid. p. 34\'»

^ 4.5.; nec non anni i4iO\' ibid. p. 4t5.

(t) die ander helft.\'] Quo magis fibi Civitates obftringerent Duces Comi-
tesque noftri, certam quandam muldarum partem pleruniq.ue iis conceffe-
te. In hoc noftro Art. ftatuitur dimidia. in diplomate REINALD! Ba-
sis , Anni 1410. Thielaais dato, quadraginta quinque folidorum argenteo-
lum, qui mulétae nomine folvendi erant, fibi quindecim tantum adjudicat
ipfe Dtix. Vid, App. Fl. Gelr. p. %6. Dimidiaia iterum muldlae partem
adjudicat Heemrado, alteram dimidiam fibi refervat ARNOLDüS Dux in
den Landthrieff van Neder • Betuwe -— Anni 1439. in App. PL p*
49. Ende daer äff füllen ivy bebben drie pondt, en onfe Meem-raat drie pont.—
Atque haec dimidia mulftarum pars, Oppido Gannitenfi in hoe Articulo
eonceffa, adjudicata etiam ipfi fuit per Sententiara Curiae anni 1Ö28., qua»
Toparcham condemnavit, dat geholden is aan die hnpetranten te laten volgm
halve keuren tot Gent gevallen , vermogens den Brief van Hwtecb Wilhem
man den jaare 1382. Quibus proinde verbis Articalus hicce nofter espres-
le aJterius confirmatia:. Vide Smtrntiam illam. in Sylloga. Dseumentorum-
«mgt; 3gt;

JI.

It*

€namp;c men en faï ßencn porter \\xan 6ent8 toe ßam^
m anfprecßen Cu) öinnen onfen üanöe tian Wre entre
O^raefffcöap ^utjaïjen»

I a.

(m) toe kampe anfprecken.] Olim Crimina ita diftinguebantur, ut quae-
dam manifefla, quaedam nec manifefla haberentur. Manifefla dicebantur, fi
vel facinorofi in ipfo delido effent deprehenfi, vel faltem per claiiiorem
ilium legitimum, quern Wopen-roep vulgo vocabant, manifefti criminis rei
reddebantur. Qui ita deprehenfus elTet, fine uUo longiore litis fufflamine
condemnari poterat, nec ad probationem innocentiae facile admittebatur.
Secus erat in crimine nee manifeßo. In eo cafu accufator legitimo teftium,
plerumque feptem, nonnunquam plurium, prouii majoris vel minoris di-
gnitatis reus erat, numero reum legitime convinceretenebatur; in qua pro.
batione fi deficeret adtor, innocentiam fuim probare reo licebat vel per
jusjurandum, vel per duellum, vel per aquam caiidam, vel per Ferrum can-
dens, aliaque judicia probatoria , five Qrdaiia divina, quae barbaries ma-
jorum excogitavit, amp; diu retinuit, de quibus praeter alios Vid POLAC,
Jurispr. Germ. Ant. Lib. IF. C. 15. Nempe fi caufa criminalis obfcuriot
amp; obvolutior incidiffet, quie fecundum leges amp; mores receptos liquido
probari non poffet, in eo cafu eventum amp; decifionem litis judicio Divino
permittendam cenfuerunt Majores, reoque, qui non iegitima probatione
convinci poffet, fed fuspicionibus amp; praefumtionlbus gravibus premere-
tur, innocentiae fuae probationem injungebant, eumque ad Judicia divi-
na, five probatoria, condemnabant, qualia pro dimfitäte criminum di-
verfa erant. Inter omnia autem judicia probatoria famofiffimum quondam
fuit Judicium DuelU, cujus iraniunitate Gannitenfes vi hujus Frivilegii do-

C 2nbsp;nati

nati fuerunt. Duellorum diverfa genera , uti ab interpretibus ftatuuntur,
heic enumerare veile, putidum effet, amp; plane extra oleas. Eo vero fen-
fu, quo in hoe noûro jirtkulo vox ufurpatur, DMe/toî nihil aliud eft,
quam fingulare dmtum certamen Jive cencertatio , auUoritaïe Judicis ijtjlituta,
mm in finem, ut ex ejus pugnae eventu de re amhigua dijudicaretur. Inquam,
de re ambigua; nam fi de fafto liqueret, amp; probationibus legitimis res cer-
ta elTet reddiïa, Judici non licebat monomachiara illam concedere, fed
tantum in ambiguis amp; dubiis cauös, fi adverfariorum alter alterum pro-
vocalTet ad duellum , fiye Campum, pugnam illam decernere poterat ; quo
in cafu provocatus pugnam declinare non poterat, nifl pro conviélo ha-
beri vellet. — Et quidem fecundum Cra^jt. SicuL FRIDERIGI Imp.
Lib. U. Tit. 33. locum habebat judicium illud Duelli in crimine laefaa
majeftatis, homicidii amp; veneficiinon tantum j verum amp; in aliis Criminibus,
ut in adulterio, raptu puellarum, ineendio, fimiiibusque, etiam leviffimis
nonnunquam, adhibitum fuiffe , ab alüs jam fatis probatum efl;. Quae
vero in duello, rite a Judice decreto amp; aücut impofito, folennicates qui.
ve ritus adhiberentur, amp; obfervari deberent, nulla etiam caufa eft, ut hic
pluribus ofiendamus. Omnia ilia inveniri poterunt in libello CÜRNELU
VAN ALKEMADE, cujus titulus behandeling van \'t Kamprecht, quique
multis acceflïonibus auftus opera PETRI VAN DER SCHELLING ter»
tia vice prcdiit Rotercdami anno 1740 in Ofëaw, ubi ex profeffb to-

îa haec materia pertraftatur. -- Aft poftquam iniquitatem amp; pervetfi-

tatem horum Ordaiiorum divinorum magis magisque in dies percipere coe-
perunt homines , inprimls, quia in cafa Duelli ab arbitrio temerarii accu-
fatoris res dependebat, an vellet adverfarium fuum, qutm légitima proba-
ïione convincere non poterat, ad duellum provocate (quando id a Judica
indulgendum erat) hinc plerarunique Civitatum Magiftrams per Privilé-
gia aPrincipibus omni ope impetrare annifi fuerunt, ne Cives fui ad fingu-
lare hoc certamen ulterius provocari poflent. Longum talium privilegio-
jum;, Civitatibus noftris BeJgicis amp; Gouimunitatibus, Pagis, amp; wicis, in-
diiUorum Catalogum reperire licet apud VAN ALKEMADE in\'t Kampregt
fy ipj.Eandemetiam immunitatem, ad exemplum aliarum Civita-

tuai

G A N N I T E N s I A. si;

^oi^tmeet rnsegen ûnfm jpoiitecm to #entö/ öi\'e
öner loaenöafftï^ fin/ tmm öatoenöe ftocmen toe
Züti\\ï}tn enöe toe ^üe^üoi\'cö / enbe toe WmM tot

Ig*

Eiiöe öie âi\'Sei^eiiEn Isa« (0ent|:
mm geüißöcn/ öat m4 miginge of hti ^tatit bait
a5entamp;/ öat seöüö faï men öaïöeu (j^^) hu aï fuïclicc
ïtoec aï^ öie ^icgtci* enöe ^egejienen öait opfetten.

turn Gelricarum, Civibus Gannitenfibus hoe noaro Articulo conceflit
Dux. Non opus autem erit, ut Privilegia illa aHarum Civitatum Gelrica-
rum, quarum cives eadem immunitate gaudent, hlc pluribus enumeremus.
Otium hac in re nobis fecit Nobiliffimus AUG. ROB, VAN HEECKE«

REN , qui in Jmsnitatibus Juris Puhl. Gelrici Cap. 4. pag. 40 ____ 54,

plura de duello hoc judiciali egregia docuit, amp; fatis accuratum Civita-
tum Gelricarum , quibus eadem immunifas conceffa fuit, contexuit Cata-i
logum, cui jam amp; hoc Privilegium Gannitenfe in pofterum adnumerari po»^
terit-

(î») dat gehod fal men haldén.\'] Statim ac ex vico vel pago Ganniià\'m. \'
Oppidum erat ereéla, amp; jus Civitatis acceperat, omnia illa jura etiamcon-

STATUTA

I4lt;

Cnöe \'t fmU öat anficÄöter timia^entö/ bic
in bet tijö toere/ onffen pöiïteien ijan o^entg/ off öm

SÖcncn

cedi amp; dari debuerunt, fine quibus Jus iUud Civitatis explicari non\'poflet.
Hinc non tantum locus hic proprios fuos Magiftratus amp; Scabinos habere
debebat, quorum confilio Civiïas regeretur , quique inter cives jus dice-
fent, fed amp; illis, qui Scabinorum munere fungerentur, jurisdiflionem, fi-
ve regimen Civitaticum, concedi oportebat; nam Jurisdiftionem gubetna-
tivam effe effentiaie amp; neceflTarium requifitum omnium Municipiorum,
pluribus docuit ZAHNIÜS Polit, Municip. Lib. II. C. 14. n. 12. Regimen
autem Civitaticum amp; Jurisdiftio non tantum in jure dicundo, amp; in caufis
ÎBter Gives cognoscendis, iisque deddendis, fed praecipue quoque confi-
Hit in poteftate praecipiendi amp; vetandi. Sine edrflis enim amp; interdiftis di-
fciplina inter Gives non poteft cuftodiri. Cuftodiam autem disciplinae
omni Magiftratui municipali incumbere, nemo facile infîdas iverit. Hinc,
flatim ac Magiftratlbus cura amp; adminiftfatio publica munîcipil alicujus a
Principe concediiur, vi iliius adminiftrationis ac regiminis Statuta, hue
pertinentia, çondereetiam poffunt: nam, quladminiftratioïiempubücam,
amp; regimen Civitatis concefi\'um habet, ei etiam non poteft non quoque
çonceffa effe facultas ftatuendi ea, quae ad PoHtiam ißius Civitatis perti-
nentj ut ex BOHMERO\', in introA ad J. P. Univ. p. 399- amp; SCHRÄS-
SERT, DeiiiS- dsr regten van Almelo p. 61. amp; Confult. Tom. IF. ConJ. 5.

8. pluribus docuit Confultiflîmus A. W. VAN OLDENBARNEVELD,
in Specim Acai. de Elburgo ejusque Statutis mimidpalibus, Hardervici 1768.
edito, pag. 25, amp; 26. —— Atque illud jus Statuta amp; Edida in ufum
Municipii fui, quibus Politia loci rite redeque conftitustur, condendi, amp;
fab certis mulftis promulgandi Scabinis Gannitenfibus expreffe etiam con-
ceffit, eaque rata ac firma fore voluit Dux hisce Articuli noftri verbis.

grenen öic tot ocren rctgten jtnen foïbe/ gïjeen ^cpc^
pEn-lJonijEiiiffe tmn enbe tooïto (x) foe en foïïcn bie
^cgepcnen niet tgoe ^eiie^t Ptten öp onffen ®itt0tec
toe a5entö/ tïjmt ter tnö/ bat fp ben üiiijben feon^
öcniffe bebe Di) ben ^cgcpenen/ enbe baer en füllen
öie ^cöejpenen jsfieen ßcaecßen an öai\'iu

I5gt;

Cnbe on^fe ^icßter faï ben ^c5cjsenen tot aïïcn ttaer
jaeren beruijöen/ ben tgorn^bacö na®ert|ienba9ö(j)

foe

(x) Gbeen Schepen\'VondenijOe dosn en woMen.] Sioiilia fiatuuntur in Pri\'
■vikgia Bommelienfi anni 1327. in Append. Plac. Gelr. p. 73. Voert willen vft
weert faeke, dat onfe Amptman yemant weygerde Schepen vonnijje, dat onfe\'
Schepen niet meer over misdaet, mgb over gerigt wefen en füllen fonder misdaet
oft broecken tegen ons ende onfe nakomelingen, tot aen der tydt, dat onfen,\'
Jmptman dien menfeben fette to regt ende te vonnis der Schepen voergenoemt,
lisdem verbis id etiam cavetur in \'tLandtrecbt van Beesde en Renoy annis
1327. in eodem App. p. 104. Confer quoque Handvest vm Bommehrweert
anni 1409- ibid. p. 82.

(y) des Goensdach m dertliendagb.] Id efl proximo Mercurii die poß:
feüum Epiphanias, vel quod idem eft, poft feftum Trium Regum ^ fcupoffe
diem 6. Januarii. Rationem autem denominationis, cur dies Mercurü,.
feu , ut hodie communiter pronundaraus Woensdag,, olim Goemdagi: nes:
non cur feftuni\' Epiphanias, feu drie Koningen - dag, appelletur derthimdegkig,
Jfeauïire licebit ex HALTAÜSII Cflk«c?arie wierf« aevii, p* S» ^ 40.

fat fd on^feit iSicljtei! ttaec ^cgeiteiien C^s) Siefen/ m*
öe öie ^cßeiicnen fiilïen M^t Siefen/ öat fp oecen W^
ïen (ïaeï geïièem

16.

I^oijtmeer fae taie totoJentö toonaftigi^/ en tet
jïerft/ öaec af fiiiïm Mc naefïe eecöte Crffgenamen
tat 0uet Bcböen/ enöe oisCioecen rujleïljft enliteöeïört»
• ^nbsp;27»

(ï) onjfen Richter twee Schepen.\'] Coßfirmatum id expreïTe fuit, Judici-
que a Curia fuprejna per Sententiaoi anni 1628. de novo iniunélum, in bei
ßuk van verhief en der Schepenen fig te reguleren m die Privilegien, gegeeven
.in den jare 1382,, mitsgaders het gebruik, daer op gevslgt. Vide Syll. Do-
■ cum. Nwn. 3.

(ß) die naefle rechte Erß^genamen.] Jus, quod hoe amp; fequenti articulo
Gannitenfibus conceditur , non in eo confiftit, ut proximus hercs heredi-
tatem defunfti adirepoffit: (id ex jure-communi ubique obtinet; nee in eo
privilegio u!lo, vel fpeciaü conceflione opus erat) verum fi quis extra-
neus, non civis, qui Gannitae habitaret, forte raoreretur,\'heresque ejus
legitimus ibi non habitaret, taiem hereditaiem non in fiscum redaftum iri,
(uti alias moris erat) fed nihilominus estraneo heredi tradrtutn iri, con-
^edit Dax, dupunoda intra annum amp; diesn bona il!a fibi vindicent extra-
neï ilH heredes; alioquin, fi intra diélum illum terminum bona illa non
repetierint, tune fibi fiscoque fuo adjudicatum iri fiatuit. Eadem itaque
in binis his Articulis indulgentur , quae etiam Privilegio Nieukerklano anni
^413, indulta leguntur : Voort fo wat luyden, die van buyten inkomm -we-

ten

GANNITENSIA. 41
i?*

€namp;e taere \'t faküe/ tüthm sFjciicrccgte Crfgemi^
mtn ban tn lucre/ f00 falöe oiifeu mtlßtt bat urn iamp;e-
ïtööcn öii bm ^djeycncn tin jacc iinb fc^ Uicrikn ïantft /
of bas^r en amp;innen pemanb iilueme enbe öefepfebe/ bat
baec een rerïjt Crfgenanm ban Ineer/ bie foïöe mm
m 5ubt uptreicêen öii ben ^gtljciienen/ enbe en mt^
me Umm bec tub nncmant/ bie bat öeUilcöben/ faa
foïben hin onfen tayïïe nut ben 0ucbc baem

ren, ßurven, die geen Erfgenamen bedden, dat kundicb mere onfen Scbepenta
ende onfen Poorteren van der JSTykerken, fo en fouden wy nocb onfe Richter da$
gm aentaelen nocb aentaflen, mer die Schepenen füllen dat goet al alinck on-gt;,
derhouden een jaer , fess weken , ende drye dagen , of de Erfgenaem daer bin-
nen quemen, ende aenfpreken dat goet i daer füllen boen die Schepenen dlerecbi
affquot; doen, ende off daer en tuffcben niemant en queme Erffgenaem, die dair
recbt aen bedde, fo füllen wy, off onfe Erffgenamen , dat goed al alinck bef-
fen ende boeren. Vid. SLICHTEN HORST, Geld. Hifi. in App. p. 582. —.
Verba itaque Articuli noftri fo -wie te Gentb monacbticb is ende daer flerft,
intelligenda funt de extraneis, qui Gannitae fedein fortunarum fuaruia
quidem conflituerunt, fed quorum heredes etiam extraneï funt, amp; forte
jgnorentur, feu , ut in Privilegio, Wageningae anno 1263.. conceiTo apud

eundtm d. l. p. 580. legitur, eeni^e vreemde luiden, van buiten inkomends
•wonen.

18.

î^olrtnra/ ofte tût butj* tin otödt
itnet \'t étxit^ / hti öle ^cpSiEmn niet ïimi tn toeren /
feat ojöeï faï men fiaeïen tot ^utgiïjen ® op öer geinte\'
ISöjl/ öfe be^ mhdf ûeôoefôen/ mbt jo Mt m oaöeïi
iiei-üejl: fal öen Uit aïïdn geïöcn.

19*

Ï^oirtmeer/ toec tfaidie/tiatonfeniicgtet tot ($ent|;
leraant titïjt antegc öie ÖS^ Ö^^n^ ^cïfcpcnen niet
ïïuertupgm en ßonöe/ öaee moegenfp oir onftöuït bot
èoen CO/ ßnöe moegen öaer nieöe ^u^t toefen/ wtgu^
Komen öat aen anöaet ïicoecöge»

(amp;) tot Zatpien.] Quum hic Articulus ampliatus fuerit poftea a Dues-
CAROLO\' anno 1493, in notis noftris ad iilud Privilegium de Provoca*
léönibus his ad Tribunal Zütphanienfe, pluribus agemus.

(c) dner moegen fy oir onfcbult vor doen ] ld eft , jurejurando innocent-
tiam^fuam probare poffunt. Quid autem lit juramentum purgatorium, quo«
modo in locom Grdaiiorum Divinorum , feu Judiciorum probatoriorum,,
«5c Jure Canonico haec purgatio in Criminibus nec manifeftis, fi reuspiene.:
monvinei non pofllti, adhiberi in juiiciis cóeperit, ut pluribus oftenda^
fljus-, caufa nulla eft-, cmn haec adeo psrvulgata fint, ut nullus , qui veli
pimisaabrla fäcra haee.ncamp;a guftaveïlt , tslia igaoret» Vid. praeter aliosa

HSINEG,

HEÎNECCIUS Elent. J\'. Germ. Uh. III. §. 354.

raomenti eft, quae in hoc nofiro jSrtîculo fubjungitur, exceptio, utgem.
men dat aen mdaet droechge. Quid fane per illa verba intelligi debeat, pri-
mo obtutu haud adeo liquet. Per miaaden intelligi debent crimina gra.
viora amp; capitalia, quae alias Forfaüa dicuntur, ut ad Art. fequentem plu-
ribus videbimus. Quum itaque crimina illa graviora heic ejscipiat Dus,
an ita hoc eft intelligendum, ut in talibus, fi reas plane convincj lîon
poffet, admittendum tune eum voîuerit ad prpbationes ilias vuigares , ut
îîerape vel per ferruin candens, vel per aquim caüdam , vel per duellura ,
aliove modo , innocentiam fuam probare, feque ab injeftocrimine purgare
teneretur? Ludibrio fane fe cxponeret, qui ultin-a haec verba ita intelli-
geret; nam eo tempore, quo hoc Diploma noftrum datum fuit, barbarus
ille tnos purgationum in defuetadinem abierat, amp; Ordah\'a illa divina Jaca
in judiciis noftrîs abrogata erant. lt;2üid itaque? Senfus nempe horum
verborum unicus hic eft, quod in omnibus cricfisaibus, quae appellatione
Fûr/aSofi/Hî,flveO«iiaiziea, non comprebenduntur, innocentiam rei, fi fus-
picionifeus amp; praefumptionibus tantum premeretur, nec plene convinct
poiTet, purgari licitum effet psr folum ipfius rei juramentum purgatorium;
id quod in den Landbrief vanOver - en Nederbetawe anni 1327. dicitur, bent
mitfcbul(Ugen mit fynre eenre bandt, in Append. Piacit. Gelr. p. 28. Verum»
fi crimina talia eflent, quae voce On^/aai/ea comprehenduntur , quod inta-
llbus foluni jusjurandum rei non fufficeret, f^d quod fimul certum nume-
ruro conjuratorum , vel conjacramentalium tune adhibere deberet reus, qui fe
purgare vellet. Qui autem fint conjurâmes amp; cmfacramentaîes, etiam adeo
pervulgatum eft, ut nec ei rei ulterius inhaerendum lit. Praettr ailes vi-
der: poterit EMMINGHâUS ad Stat. Sufatenjia p. 68. Ut unico tantum in
in re notiffima exemplo defungamur, bomicidium in Claflem Forfaüorum re-
ferebatur. Qui itsque hoiîiicidii fufpeftus erat, folo juramento fe purga-
re non poterat, fed quatuor confacramentales fecum adferre debebat, qui
fîmu! cum reo jurare debebant, illum effe innocentem. Sic in Privilégia
J\'ielenfî mni 1410. homicidii fafpeftus ad purgationeci tantum admittitur

^ 2 \'nbsp;tr^ei

ao*

^ni^tmu/ tourbt tût 6ent8 torf. gcnimit met mp
îiacben CO öegtepen/ öaec faï onfen €l£Öter ober xitly
ten/ aM ïjm öle ^gröc^ienen kiiefen / bat recljt if.

2îi

met gevolg van vier guede knapen tot hem , in eodem App. p. 55. Idem etiaca
öatuitur in de Handtvefi van Bommelreweert anni 1409. ibid. p^ 80. Si talem;
purgationem eom quatuor conjuratoribus praeftaret reus, proprie dicebatur
fjn recht te doen met fyn vyffen aen den heiligen, uti legitur in PrivilegioBom*
melienfi anni 1327. in eodem append, p. 75- Hinc notiffimae funt phrafes
ßpt\'tm manut duodecima manu jurare, pro numero nempe majori vel mino-
li, legibus plerumque determinatolt;, confacramentalium, qui una cum reo
juramentum ctedulitatis praeftare tenebantur : Res haec notior eft, quam
at exemplis indigeat, in primis poftquam. hac in re otium nobis fecit dili-
gentia SIGCÄMAB ad JLs^. Frifion. Tit. t. Art. 8» p» II. gaertnerî
ad Leg. Saxonum Tit.. L p. 13., amp; aliorum plurirai.

(i) Met ondaeden.\'] Vox haec in genere quidem fignificat omne malefi»
dura-, ftagitium, fcelus, amp; nef^s, fed in fpecie per hanc vocem indigi-
tabant deliaa illa graviora, quae medio aevo Latine fcribentes barbara^
Toce vocsbant; ForfaUa. DiiFerentia autem inter Ondaden, alia crimi*
aa, praecipue in eo fita eft , quod rations cißcii in Eurfaüa inquirere po*
terat judex, etiamfi nullus adeiTet accufator, iliaque dicuntur te ßaan toi-;
\'mulfbeyf-1 aen wyttacbtige luiden te verfueken., in ds Landbrief van Over*
m Neder Bettme anni 1327\' -^PP-nbsp;P\' 21. qualia funt, ut iti-

«odem ilio Privilegio enumerantur Moort,. Moorthrant, Doodßage-, amp; Fre»-
debmeki, Conf. amp; Privik Bmmelimfe ejusdem anni ibid. p. 72.; qaum cete»-
^.dgjigfei, qiiae ad clalTtm iliam, Forfaftorum, noa referuntur, ibidem di.

cantmv

i^oi^tmeet/ foe en faï tot €tntï} ïjurf/gimen iRfcgter
ïtiEfen/ nocg Imibm / Ißt m faïï erft bo: Ut l^urcï)«
0erneß|l:Ei-en tnht JicScpenen ftoeren tm feyïigen (0/
onfci* ^taamp;t^ rccgtm \\xm (^entamp;titiröEmeït te Ijaïöcm

22,

cantur gerïgt te worden mît regt, id eft, quod in ülls accufator requireba-
tur; ut confequenter in his vetus juris noftri Paroemia locutn habuiffe vi-
deatur, daar geen klager is, is geen rigter. Forfafla praeterea, five Ondaa-
den, cognitioni ipQus Pïincipis refervabantur, amp; in fupremo ejus tribu*
rali dijudicabantur, dum cetera delifta ad cognitionem ordinarii Judicis
fpeftabant. Patet id ex alïegato Privilegio anni 1327. ubi legimus, Endr
•wie bier in (nerape Moort, moonbrant, doodßage , vredebraek) fcbuldigb von-
den warf, die ßl\' tot onfen wil flaen. anders alle punlïen fal men richten mit
recbt. Clarius id liquetex Statutis antiquis, quae produxit MATTHAEUS»
de JVobil. Lib. II p. 343. Episcopus ex officio fuo poteß punir e fures , /atrö«
nes, pacis violatores, virginum ^ muHerum violentas corruptores, raptores
incendiarios, eccleßarum efraamp;ores, in caßhus ßmilibus, qui ONDAET
mlgo dicuntur, etiamfi nullus conqueratur. — DeiiSa vero olia, quae NOW
funt ONDJET, ut hcmicidium ßmplex, pugna inter minifleriales, punire notn

potefi, nifi aliquis lit, qui conqueratur.--Quum autcra atrociora ilïa\'

deliéla , quae vulgo Onliadsn äicebmtür, Cognitioni ipfius Principis regw-
làriter refervata erant, amp; in nofirohoc Articulo Judici injungatur daar overs-
te richten, als hem\' die Schepenen wy [en, dat recht is, exinde patet Juri^
diflionem Crimihalem etiam illis in cafïbus-Scabinis Gannitenfibus fuiiïfe-
lïis verbis Indultam d conceilatni

(;fc) fßmn- tm Eiiligen,\'^^ Judicem ih Privilégia amp; leges-, earamque ofe»-

f

224

J^üiatmeerfße m faïï m4ft fleeter tan ü-u^.
0Ï)cncu yojtcE Mn ctoEcfifiiertii iiptonpr^tabt
bau o^Eiitö üaEr gÖEiiErEöaiiöE faitfttii/ niErliïE fall Sera
iiaii- Mßm boiiömi^fE öoen (ƒ)/ mht wife

m

fervationera, jurare femper debere, trafatitium eil, nec probatione indi-
get. Poaquam autem Gannita in CHentelsm pecuHaris Domini cefferat,
}udex Toparchae loci jurejurando fidem fuam adftrinxiffe videtur, nee
ijusjurandum Magiftratui Gannitenfi amplius praeftitiffe. Quum ea de re To-
parcham inter amp; Scabinos Iis inter alia elTet esorta, Ärticulus hic, q.ui
per aliquod tempus in defuetudinem forte abierat, in ufum fuit revo-
catus, amp;perSententiam Curiae Gelricae rf. 25 i«i8. ordinatum fuit,
^at de Ugenwoordige Richter, gelyk cok de volgende doen füllen, den gebeurli-
ten Eed doen fal in banden van Burgemeeßeren en Sibspene van Gent, in con-
formte van den Brief van Hertog Wilbem van den jam 1382. Vide Sylloge
JJocunu Num, 2.

(ƒ; Dair Schepen vondenije doen.] Nifi ipfe reus jurisdiaionem iliius Ju-
dicis, coram quo convenitur, prorogaverit; quae exceptio exprelle sddi.-
-tur in Privilegio Bommelienfi anni J3i7gt; in Append. Flamp;c. Gek. p. 74.

mllenwy, Joe »ie poer ter is tot. Zakbomel, dat men hem fyn goct- hifst-

^m mcb Itklagen macb, dm tot ZaWmmel mor den hanck , oft by en wil
,daer felver t-ho recht ftaen , op dat by fyn potrter recht toehrogte , ais regbt

- Et, ne quis a judice fuo competenti avocari poffit, generali-

-ttr omnibus fais fabditis promiOt Dux CAROLUS in \'t Verdrag van i^oi.
feque obligavit, eynen yigelicken , die regt ind reden begeert, ten rechten ini
■s-eden doin pllen, ind fulx gefcbien te laten ter fi eden i?id plaetfen, dêirfywoin-
iiafiigb ini gelaten Keren, in eodeffl Append. p, ip8.

m en faïï gpnß pnamp;e upto^mtg ïatm fiitngficn / fp
en ilnt öacr ic|l: sejïeten ûp Um ^cöeyenen met tccïjt.^

as.

Bûf^tmeer / fae m moegen onfe ^cgeyenen^an ^mtïj;
iteenen ^cftrgtiee fe) mij ^aeöe fetten/ tm^m
on^ enöe onfen Slm^tman.

i^ûî^tmeer/ foa en fuïïen tog onfec 5taöt!ian(!5ent|
fiuB- geïneröanöe faicöen gefinnen toe mm/ fto^öer
öan ongfe gemepne anbere fleeöenv

(g) geenen Schryver,} quern barbara voce vulgo Sscretarium\'voczmuSi
H1LIÄNUS Schryver, inter alia, vertic, Gra/gt;iijanMwi, Amanuenjem, Tabula\'-
riutn. Hincmunus ipforum faepeolim vocabatur be:Sckryfambaebt, velScbryp

ampt. Vid, Jpp. Plac. Gelr, p. 85;--Sicuti auteai Princfpis, es cujus»

ßnu cmDîs jurisdi(?tio profluit, eft Judicês conftituere, fie etiam ipfius fo^
lius eft ceteros Officiales Judicii conftituere. Vid. Append, Plac. Gelr. p..
in nifi forte expreffo privilegio id aîteri indulferit. Sic in Prkilegio Bemi
mdienß znni 1327, irt eodemnbsp;p, 72. Scabinis ejus Civitatis expres^

feconcedkut dsti\'Beds Vätt der\'Stadt te-m^egsn Jetten ende outjettiu»

STATUTA

SS*

Cuöe öf fep cini0e bimftm cif feïfaat geßoetren/
J3at fall m4ft ïïicötec mit feen ^itrcSgemeiajïeren enbe
Jicgcpenen ban ^entg untfettcn met Wi Uinben/ bie
Mt a^emepnte baec ßp fetten/ af öie #emepnte baet öp
iaiïïeu.

Cnbc hit ïHijben ban lt;0entö/ hit on^ boïsgben enbe
bienben/ fuïïen iop ïieöeren/ geïieït onfen anbeeen
Jjteebm ilitteren enbe ïfnaj?en

l^oi^tmeer/foolmf onfeKkötet/ ^urtgpmenfte^
ren enbe ^c^epenen fetten Gii ben Iner ïunbcn
op tjem feïlien / ofte cp oere poiiteren tian #entö /
jbat faïï eïcft geïbeu fonber loebeifpraicße»

(fi) gelkk onfen anderen Steeden, Ritteren ende Knapen.\'] Ita in uno Apo»
grapho refte legitur; in alterp mals, gelp orfen anderen Ruyteren ende Kna-
pen.

28.

28.

€nht bat maegen on^fc aBrct/ bie
tieren enbe ^c^eyenen han éentfi nptpeinben metten
^tabtg geftuaaren 23aebe Iran ^entjj/ enbe faelrite
jiantfeennge bebe tegen öen ^^abe ban a^entïj
öie baeren op böff mt (0/ aïfoe öucß/ nï^ ïjn bat
öebe.

29.

Cnbe bo^t fao fuïïen fey on^Te ^tabt en Jpoirteren
ban lt;^ent8 öaïöen in aïïe oereïi oueùen aïben ge-
tooenten enbe gueben ^etcommen / aï^ bu^5. i^»

^ïïebeseburs» functen/ enbe eïcÉfe pnctfanberlfn-
ge/ fßhhm tap fertonge ban o^eïre enbe o^rabe ban
%ut{iamp;en bu^5» boir onf/ m^ €rben/ enbe natome-

Onsen/

(i) oji vyfpont.\'} Qui injufte fe opponitpïgnoris capioni, (cnregte panS-
ieringe doen vulgo id vocatur) mulftam eum incurrere pecuniariara, lip-
pis amp; tonforibus notum eft. Poenam autem illam non ubique eamdem elTe,
fed alibi majorem, alibi minorem legibus ftatutam , conftare poterit, fi
^uis conférât diverfa Statuta feu de Landbrieven, quae exhifaentur in
$end. Flac. Gelr. p. 20, 24, 74. «7. 98. 105. amp; alibi.

0

llngen/ geïaeft/ mbt gdaeben fn gucbcr mmt mip
fer ^taöt lïannbsp;enöe onfef oaterenaïùaer/ hit

nu fgin/enöe namaa!^ ïïömenfuïïen/ bajl/ jletre / entie
otôcrtalîeMen te gaïben/enùeteôaen pöen / fonùcr

fn olrconbe on^ fege! / öat top tan onfer rccgtet
toetengeiö an öefen ^^lef ßefeben öoen gangen.
geben int |aer on^ f eren öupfent ögie gonberö ttoec
enöe tacpigö öe^ m^^^M C^O/ nae unfer Xieöec
^COUtoenöacÖ Purificamnis.

Deefevoirfcbremn PtmBen ende Pnvikgkn heeft Her togh REIN-
HO LD (/) geconfirmeert und gejledight int jaar ms Hm en duj\'
Jent vierhondert ende tien.

Ends

(Jé) des vrydags.} Qui dies inddit in diem 7. Fehrmrii cujuslibet anni.

Q,) Reinheid.] In Apographo,, quod Nobilisfimus IN DE BETOÜW
aobiscum communieavit, haec Jdnotatio fubjungebatar » quam fubjungea-
dam amp; hic putavimus , cum exinde liquido pateat. Privilégia praecedentia
WILHSLMI a REINALDO Ducs expreffe etiam diélo iilo anno fuifFe
Gannitenfibus confiriaaia , uti etiam SLICHTENHORST in Iheatro p^
50. monuit. Verum Apograpbum illud nobis non Mit Literas iilas Coa-
Ëraaatoriis bicoïum horom Ducum. In altero noflro Apographo Confii?-
aatio taatim habebatur ÂRN0LD1 Ducis. Uti autem nudae Confirma-

tiooes

GANNITENSIA. 51

Ende Hartogh JRENT van Gehe dejelve geteickent in t\' jaer
ons Heeren duyfent vier hondertende drie en twimig cp St, Lauren-
Clus dach.

tiones antecedentiuni Privilegiorutn nsdein plerumque verbis repeteban*
tur, probabile eft, Confirmationem ARNOLDI iisdem verbis fere fuifle
cbnceptam, quibus praecedens REINOLDI confirmatio continebatur. Suf-
ficere itaque ßbi absque dubio putavit Defcriptor akerius Apograph!, ii
modo, omiffa priore, pofterlorem Confirmationem defcriberet; qua fua
opera faltem Id nobis praeftituit, ut ex Apographo ejus ConfirmatioaaB
illam hie etiam edere potuerim us.

52

^rnoït 00 Î3311 htt genaeden ^eitou^
ge hau cnbe lian o^iM/cnfeea^rebe üan Znu
jiïjra/ Men tont allen ïi#en/ enöe ûeBemien mijtamp;e^
fen apnen Dileben/ öat top m guöe troutoeo/ enbe
ßöXO on^fer eerïicfiee eeee/ geïaeft enöe geflaejföen^
Ceöt Um igt;öïïï.gen geftoaeren Seûûen/ geïaeSjen en ge»-

fiuae\'^

(a) ^rnoit.] Principes initio regimînis fui folîtos fuiffe immunitates éa
Privilégia, a Praedecefforibus fuis indulta amp; conceffa, folemniter confir-
mare, res notier eft, quam ut exemplis indigeat. Idem etiam in hoc no»
ftro Dyplomaie, quantum ad Privilegia , Gannitenfibus conceffa, praeftL.
îit Dux initio regiminis fui, adeoqae eodernJlto anno, quo Reinaldo IV;
fuccefferat. Primum aütem fuiffe Gelriae Dueem ex domo Egraondana Ar-
îjoldum hunc, notifiîmum etiam eft. Vitam, ac gefta ejus, variasque vi-
dffitudines, quibus obnoxius fait, atque internecina odia, quae ipfumin-
îer amp; filium fuum Adolphum exereita fuere, captivitatemque ejus late

defcripfit PONFANUS Hiß. Gelr. Lib. IX. p. 4.19-55°. Quamdiu Gel-

läae praefuerit, idem in Epigrammate,, imagini, ipfiüs fubjedo , lequentibus,
ÏCEflcuIis esprefîitj

Claruît Arnoldus tail fub imagine Princeps.,

Hocque novem luftris Gelria reUa Duce,
Ejfe decern poterant. Ißndßd filius beres;
Invidité Sie, qdifilius, boftis erat^

(Q Onffev^ mlicher eer-e.l Ita quidem in Apographo, unde hoc ETypio^
jBn edimus ft iegituj. Vereor j, ne îffiçnduiû fubflî. lotte enim in ipfo origi-

îialis

G A N N I T E N s I A.

flmmn nuHmTmulmtiftam/ ^tïjCôennîEixamp;eiûitlj
tnht 0aîîfa- o^cmdnîe Gnff ^tm han lt;§mtly/ nu m

Siei* nacmad^ lîicfcnôe/ toc ïjüibm öy nam ïmmn /
û,:iEtîeîi/ örnibfefkn/ îijfbllcgten/ brgïjcöeii/ guebt
setaaonteiî/ enöe Ijrcioincn/ fp bk ban miffa
%ibmm Enbe ©oo^baberen/ o^rabcn (O cnbc
tougïjcn Cben (0obt aïïeii öcnaebigij fiiunact) Uï^m
0en mbt banaïbe^ geó^bScbfen/funbec aïgeïljl:/ en^c
öe^ te o^fïonbe amp;eBamp;en iuy onjfen fegeïï an befen foïeff boeiï
Öangen/ gegeben in ben jace onff f eeren biinfent bier
lonbeit b^ie enbettointlcöojEï ^mteüaurentiu^ bacö-

Per Dominum Ducem pre/entibiis àe ConfilloDom,-
Guylhelmode Ifendoorn milite Gysberto Meer-
heven reddituario fuprBmo terrarum Gelnenjium^-

Bali fcriptum fuit onßT furfliicbsr eere. Ita fane loquitur Dux Carolus fg-
quenti Dyplomate.

{c) GravenendeHsmugben.-] Quum hic Privilégia expreîîe confirmât Dü^
Arnoldus , quae jam Gannitenfes impetrawerant a Comitibus, iiquido inde-
conüat, eosjam diu ante Privilegium WlLHELMl ducis, quod hic edi.-
dimus, etiam alia^ habüiile Privilégia, quae hodie vei perieruntj vel ijigt;
obfcuro aliciibi latent., Etenim ß- ilia ad\'huc exftarent, exinde tempus elicti
forte poffet, amp; annus, quo Gannitenfes Jus amp; libertatem civicam pri-
mitus acc?perint, quanquam probabili conjeAura Confuit. RUTGERUS-
BONDAM in Specîm. Acad: de Prdvoe\'ationibusplemrumqueUrbiumGèlricarum\'
ad tribunal Zuipbanienß p. 27. id referat ad annum. Ulud faitem con»-
ftat ex documento ibi aüato, quod, fi non eo anno,, verum forte,ante ii.
Jum annum id\'jus jam acxeperinr, beneficium iliud- Coraiti OTTONl m^
sccegtum rsfcrradebeanC Gannitenfes.nbsp;\'\' \'.i\'

^ Snbsp;mm

ïmccd/ f crtoiip ten étltt/ tnamp;ß ban

ïicFt/ tnbt #i:ebe ban EutpSen/öom oront/ enbe fee-
fiennmteon^/ ongfcnCrbcn/ cnbenaefiomeïmöen/
tat bjy om cebcïicftec faicßcn taïï/ tnbc om on^fc
t^uïcögcmeïilmn/ enbe ^cöepencn enbeßactö/^ut^
öercn/ enbe jemepnc geecfben ban onfec ^tab enbe
J)Cljcpcnbomö ban étntï}/ gelegen in onff SCmpt ban
lt;i^iucamp;etultie / bit m fm enbe naemaeï^ bjefen fuïïen/
fuïïen ïjebïjen/cnbe üeöaïben aïïe aïfuïcöenrecïjten /
enbe pribiïegien/ aï^fe ban onffen l^oo^ö^eren enbe
Ü^aebei-en fertougen enbe Treben ban^i^eïre (bie(!5obt
eece aïïre sieïen barmfiertteg toesen moet) geluo^ben
%tUm / uptgenaeme feefiece puncten öier nae befcïjEebcn»

füllen belien, ende behülden.-] Ita qmd.-m in binis noftris Apographis
ïegitur. Vereor tarnen, ne per incuriam defcriptorum quaedam eSdderint.
Senfus faltemhiulcuseft, qui integer erit, fi hoe fimilive quo modo ver-
ba, quae forte exciderunt, fuppleas: dat wy omme redelicke faecke mllen,

-ende om (bede) onfer Burgemeyfleren - die nu fyn of namaels wefen

füllen, (hen gegeeven ende beveftigd hebben, dat fy) füllen hebben ends

monden, eet. - Hoe fane modo fenfus loci fibi conftat, eodemque

ïiiodo tantum noa in omnibus Dypiomatibus loqui folebant Duces noftri
Comités.

^at tc fceeten / 50a onlfe ^Itïjttt aïamp;aer fkö fecff
^annenöai\'tgs iiÏEecg tnt öEramp;eïjbeu / aï^ |p bcji\'Hoeu^^
baetös ricgten teriïïe C^)/ en ban S^ffe ÖP fenenfiOEt/

tlÏtX

(b) dess fmnendaecbz pleech toe verheyden, ah by desf mensdaecbz rich-
ten ■myllej Ita legitur in uno Apographo, unde haec edimus. Sine
dubio mendutn bic latet. In altero noftro Apographo habetur, des
Sonnendagbs pleech te verbreeden, als by des Sondaechs richten wilde.
Reae fine dubio fe habet verbum verbreden , non verheyden, quo J
heic nullum fenfum fundit: Ferbreeden , enim vel mJreyisn a KILIÄ»
NO vertitur inter alia , palam facere, divulgare, promulgare, pervulgare ^
diverfe publicare, eft adeoque verlreeden, vel verhreyden,ï(km, quod in alüs
Byplomatibus faepe dicitur, \'t Gericht verkondigen. V\\à. jûppend. Flac. Gelr»
p. 3. 18. amp; alibi. Id quidem nullum dubium in fe habet. Sed quod acï
alteram leébionem attinet, amp; an Woensäaghs, annbsp;praeferéndum

fît, haud aeque liquet. Verum iucem obfcuro huîc loco adferre poterie
aliud CAROLI Ducis Dyploma anni 1493.. quo Privilégia Bataviae Supe»
lioris coofirimavit, amp; eamdem Illam pravam confuetudinem etiam abroga-
Tit; ex quo paucula quaedam verba hic adfcribenda funt, prouti exftantr
în eodem ^ppend. Fkc. p. 40. In den eerfien, inquit, alfie men in den feU
mn onjen Lande van O-verbetureen in der Gerichtbansli van Falborgb optea
heyligen Sonnendagh des naniiddaegs toe richten, ende îo Gerigbî te fitten,
plegt , dat ons ongottelick, ende ongthrechelick, tegen die gehaeden onsMosder
der Heyliger Kerken duncks, willen quot;wy., bevelsn, ende gebieden , dat diefelvsf
Gericbtdagb van de» Sonnendag verlagt, ende van nuvoertan op• ten DinU\'
dagh in derjelver wsecken , ende dat te verßaen toe agt uren vosrmiddage m.
guamp;dtwtyt mit klimmende! foanea -gsißbiedenJamp;lj ends -moU onßnJ^npt^

îïiei-titïjten Inp offte nkt/ bacr toc aï^ ÖP licïjt/
mag Iji; tecftonbt tlm^m/ foe iS öat ^eridjrgecpnt

Cnîîc

man vorder ende meer richten in eeniger handen, dat fal by verkondigen
nytrigten nae lüde der Landbrieven, ailet des voermiddaegs, ende foe voert in allen
tancken des voermiddaegs terichten Haec ii conféras cum ii«, quae in hoc Dy-
plotnate occurrunt ..facile patebit , Leftionem illius Apograph!, quod habet, als
by des Sondaechs richten wilde, uaiceveram amp;genuinam effe. Netnpe ufu inva.
Juerat, ut Judex eodem die dominico ante meridiem in Ecdefiis poft ce-
Itbrationem Miffae (quando omnes aliae Publicationes amp; promtfgatione«
fieri oüm confueverunt) Populo amp; coettii, ibi congregato, notum face-
let, fe in Tribunali fuo eodem die Dominico poft meridiem jus didturum,
Morem illum in noftro DyplomateDux déclarai tegens Godt eere te zyn ; in
allegato autem illo Privilegio morem illum voc^t ongotteîyci; utpote quum
dies Dominicus facris tantum peragendis deftinatus flt. Atque haec prae-
cipua eft ratio , qua.motus Dux imrem hunc abrogaverit; quae fane ratio
plane ceffat, ü alterius Apographi leâlionem fequamur, amp; legamus, ais
hy des Woensdag richten wilde: dies Mercurii enim non eft dies feriatus,
nec regulariter cultui divino magis deftinatus, quam quilibet alius dies
hebJomadis, fi fölum excipias dieoi dominicuin. Accedit amp; altera ratio,
quae abrogationem perverfae hujus confuetudinis fuadebat : nempc ab
omni aevo inter omnes populos receptum fuit, ut omnia judicia ante me-
ridiem inchoarentur. Nemini igtiotum eft, quod jam apud ipfosRomanos
^x Lege XII. Tabb. Sol occafus fuerit fuprema tempeflas. Omnes Leges no-
ftrae antiquae juiicibus etiam praefcribunt ^\'t gerigt te houden by klimmendst
faune. Idque ut in pofterum fiat, hoc loco iterum jubet Dux. Si haec
advertas, fufpicio oriri poffet an non bfc legendum fn, des fonnendagbt
\'pleecb te verbreoden, als by des naemiddaghs richten wilde. Ita fane ftatim
«mnia melius inteih\'guntur. Verum, cura in Apographis noftris taie quid

üoa

GANNITENSIA.

€\\ibt a!!it bcf iHniilt!amp;ac£li5 / m tcgm^^obt^ m m^
bz tadfaeroi ban mff rnmxfamn mbt bucftfeoi
ijmt 0uigt;t met berra^fen bcdaemi IjMm/ mbt lanp
jaeren an ben #eridjte moeten fiangen/ bat aOet toe
Sroeten agterbee!! enbe fdjaebe fiomet*

O^m ban ^ler m toe teflen/ |!n top Bp mtbt enbe
mttbnmiim m4 fdf^ enbe \'^bee!^ m^fer brimbe ban
^aeben auerfemcn / bat onffe Kidjter bat gedcBt m
getoontKidle a5endjt5ba0cn bcramp;unbigen fall be^ boec-»
mibbebaccM/ enbe fall gaen fitten tfiae negen mm/
enbe Mibcn fitten/ toe^^ fictj bie fnnnc gctoeint Fjefft/
enbe ban opdoppen enbe iitgericSt geOkn. Cnbe fal
berbonben toefen mt alle bnrbenbeel^ jaar^ nt tat tk^^
ten/ enbe baar en t\' einben foe budi/ al^ gp toplL
^an al^ !jp bat berliunbiclit/ fall gp iiityb utrirgten.

Bo^t topHen top/ bat een I\'egelpdi fin barfl np fin

Bon exact, nihil in textu mutare fuftinui, praedpue cum altera leftio
als by des fondags ricbten ivil, bonum etiam praebeat fenfum, modo id
tunc, ut ex fequentibus patet, inteliigas de tempore pomeridlanodiei iftius
dominici.

t

mtUmtfi nemen maclj (c)/ enbe bat ÏM MÏ Öe^ötn
bgie îuiotpnen W/ enbe öte geöruticfen/ al^meiife

geamp;riipeßt in onfen Impt laan (^tieiljetantoe»

(c) Sin mrß op fin voerfpraeck neuen mach] Id eft. irt diiationem Judidi
petere poffit ob id, quod Ädvocatum vel Procuratoretn çonfulere velit.
Verbum enim varfien fignificat differre rem quamdam in aliud tempus.
Het Gerigte narßm , differre judicium ; Hinc zynvarß nemen, diiationem
petere. ut caufa amp; dtcifio in judicio proferatur ad aliud tempus. Conf.
SCHRäSSERT ad Reform. Vehv. Cap. 21. Jrt. 7- P- 287. KILIANÜS m
HÄLT AUS in GloJT. V. Frißen p. 528.. amp; alii. Pari fenfu in \'£
Laniregt van Beesds en Renoy anni 1321. het geding varßen adhibetur, amp;
,)pponitur phraü vonnis uyten, in App. PI. Gel p, 104. Sic in de Land^
Irkfvm Neder. Betuwe anninbsp;iUi. p. 54- menioratur een monarfl,

Jd eft talis dilatio, quae praeter ordioaria. amp; lege compétentes dilatso-
aes, veluti ex caufa necelïiîatis, alicui conceditur.

(ii) motfimenl Ncotfmning proprie nil aliud eft, quam ailegatjo juÜi
impedimenti, quo quis excufare poffit abfentiam fuam» à ßc fe iiberare
a poena conturaaciae, quam citatus amp; in jus vocatus incurrit, fi fe non
iSftat. Nam, ut verbis Re^ormationis Velavicae Cap. 9. Art. 3- ufar. die^
gmge, die aen der Bancken gebadet worde, die fal ter eerßer ladmg aen der.
Geriebt erfcbynsn, off by fal vellkb gbsrponnen mrden, (id elt, in omnem
aaoris petitlonem ob contumaciam fuam condemnabitur.) ten were faeck ,
dat byßcb dede nootfinnigben, ß mogelych Reamp;e additur, fo mogelyk, id
lt;gft, fi talis fit excufatio ejus , ut judici vidcatur juüa amp; légitima : Non
ȟim omne impedimentuai, quod quis praetendere poffet pro abfentia
faa, admittitur, fed legibus debet effe profaatura amp; admiffum. Sic utique
330n plura in noftro Articulo enumerantur, quam tria, drie nootßnnen, amp;
quidem |2Ua,. aiî mmß gebruyckî # onfen Ämpt van Overhéuwe. Ülafunr,

Lyfsnost , fi quis in periculo vitae amp; discrxmine corporis verfetur, Wa-
tersnoot, periculum aquarum, amp; Heren-gebot ^ juffus Domini fuperioris,
quo inpeditur, eaque in Reformatione Felaviae Cap, 9. art, 5,, aliisque Sta-
tutis Gelricis plerumque appellantur rechte nootßnnen, Non tarnen haec
flrifte intelligenda: Nam, quum non omnes cafus legibus pofllnt corapre-
hendi, fed ex mente legis a fimilibus ad fimilia procedere nonnunquam li-
ceat, reiatis his tribus fpeciebus non adeo ftrifïe eft adbaerendura , uc
omnia alia, aeque gravia , vel fimilia impedimenta cenferentur plane exclu-
fa. Contrarium nos docent de Landrechten der vier Boven^Ampten Tit. XL
I. ubi ftatuitur: Voor re.cht8 nootfinningen worden gehouden Lyfsnoot,Wa.-
tersnoot, ende Heerengtbodt, ende al -wat ondereen van-dien metreden kan
hsgrepien worden; oock andere gelycke groote beletfelen, rpaer door yemant
opgehouden ende verhindert voordt, tet erkenteniß\'e des Gerichts, Ex quibus
ultimis verbis clare liquet, arbitrio judicii hic multum tribui debere : non
«tiarn fufiicit nude impedimentum tale adiegafl:e, fed legitime judici pro-
bandutn eft, quidem, fi fieri poflit, allegandum eft impedimentum fitteiis
Gerichts , feu op den Gerichtsdacb, dewelcke Joude moeten tvaergenomen wor-
den; ende moét op den naeßvolgenden Gerichtsdacb den geallegeerden Noot be*
wefen roerden; Verum fi inpoffibile illud fit, feu, uti in iisdem Statutis
d. Tit. ^rt.6. legitur, in gevalle bet niet -wel mogelyk is geweeß de NootfiU\'
ränge te laten doen fmens Gerichts, fo fd de uysgsblevene ende gecontumaceer-
de fyne nootfinninge noch fchriftslyck mogen doen aen den Richter binnen veer*
tien dagen na den Gerichtsdagh; Ende fd daer mede oock de fakeinflaat
blyven tot den naaflen Gerichtsdagh, om als dan over de gedane Nootfinninge,
Qjte die goedt, oennemelyck, ende -mei hezvefen is, mdat de Parthys daer over
mondelingb gehoort fal zyn , erkent te worden. Probari itaque allegatio -illa
iinpedii-nenti debet eodem modo, quo amp; ceterarum rerum fides judici fie-
ri folet, five teftibus, five aliis probandi modis. Sic, quomodo in judi-
cio Gannitenfi anno 1697. impedimentum pericuü aquarum Watersnoot prOquot;
batum fuerit, patere poterit ex Atteflatione nautarum , quam ad majorem
hujus rei lucem hic edendam curavi in Sylloge Documentorum, Num. ö.

J90jt fao flï^ baer ein gttauantc if,/ önt bic^tjjciit\'\'
BEU ntct iofj^Eiifpn/ nemen fti oct löcraetfj an nn#CE
«taW ^utjEipn (e)/ ïnbe öat fe menen/ hatfe Inpff

fm

(e) an onfer Stadt Zutphen.] Poftquam Seculo XII. amp; XIII. varia loer
in Regionibus noftris a Ccmitibus amp; Principibus fuis Libertatem Civita-
tenfem, Stadsvrybeden, impetrare paffim confueverunt , ita ut hoe niodo
proprium fuum tribunal acciperent incolae , coram quo caufae ipforum
ventilarentur as deciderentpr, eoque modo iurisdiaioni generali, falvo ta-
rnen jure fuperioricatis territorialis ipfiusPrincipis, esimerentur, plerumque
aova talis civitas, quae illud Privilegium fibi impetrabat, ad exemplum
alterius antiquicris Civitatis componebatur, Hinc etiam eft , ut illa nova
€ivitas Statuta Ülius Civitatis, ad cujus exemplum erat compofita, non
tantum adoptaret, verum etiam, ut illae Civitates, unde aliae jus fuum
Municipale petierant, ab his veluti Metropoieon loco haberentur; unde
illa alterius diceretur Hoefdßad, vel Boofd, a qua Scabini confilia petere
pofl\'ent, fi quando quaeftio quaedam in Tribunaü ipforum obvenireti in
qua ipfis non liqueret, quid fibi pronuntianduni eflet; id quod proprie
tune dicebatur tg.r Hoffaart gaan , vel een Ordel te Hoofde halen, Frequen-
tiflimi olim ufus fuerunt hae Provocaticnes in Belgio noftro non tantum,
fed etiam in Gelria. Sic Neomagum meum provQCubat ad tribunal Scabi-
norum Aquisgranenfium, Pleraeque omnes rtliquae Civitates Gdricae
provocabant ad Civicatem Zu\'phanienfem, a qua, velut ab oraculo Del-
phico ,responfa petere in caufis arduis amp; dabüs folebant. Plena manu ex^
profeflb id ante hoe quinquennium docuk Vir CönfukiffimusRUTüERüS:
BOKDAIVI in Spmmhe JurisPublici Belgici fupra j^m cit p. 54. ut adeocue b^c
In ïe ouuün nobis fecerit Vir Confult. opeta illa fua, praecipue quum id

eriam,!

fiii/ciïöetopiai/faïrecM feifeii; I^^Uiraff mife tope
mbt inicöe rnmmmt/ teifföie^cBeiiciinianoccf oeffc
Seöiwgt ptiißen/ oiöe talefen nae ïcronge ban quot;oecen
Öoepe/ öatfaï itcïiteiiöelianamp;ieróenliiefen; enticïne^

f9

etiam in d. Dijfen. p. 28, docuerit de Oppido noflro Gannitenfi, eumdem\'^
que in finem ex antiquiffimls Statutis Zutphanienfibus MSS. esemplum prd-
duxerit. Haec quum ita fint, mirandum non eft, cur Dux WILHELMUS
in Privilegio fuo Art. ig; iliud jus exprefüs verbis ipfis confirmaverit,
quaado indulget, ofte tot Gent ein Ordel geviel voer \'t Gerichte, des dia
Schepenen niet ngt;ys en wren , dat Ordel zal men haelen tot Zutpben. Sed
quum hoe modo per modum Confultationis^dJadidum alterius Civitatis ipfi
Scdbini, fi fibi, quid pronunciandum, non liqueret, provocare tantum
poflent. id ulterius jam extendit amp; eatenus in hoe Articulo ampliavlr
Dux CAROLUS , ut, fi fine confultatione Judlcum Zutphanienfiuni
Scabini. Judicio fuo confifi, fententiam pronuntiaffent . ab ea, fi quis
gravatum feputaret, provocare etiam pofTec sd idem tribunal, qualisproi-
vocatio tune fpeciem verae appellationis habet. Ut adeoque ab hoc tem-?
pore Provocatie ilia ad Tribunal Zufphanienfe vel per modum confultatioê-
niiy vel per modum Appellationis fieri potuerit; ita tarnen, ut, fi ab ipfis
Scabinis per modum confultationis provocatum, amp; fecundum illam coq-
fultationem jus diftum fuerit , appellari non pofilt, fed dat recht endt van
werden te wefen declaret Dux. Exemplum talis pro vocation is, per modum:
conjultatioms, zh ipfisScabinis fa61:ae,produxit Confii\'tiffimus RUIG,bon-
DAM in d. Spec. p. 28. Sed quod per modum appdlationis, tum olim , tuÄ^
etiam recentiori tempore, faepiiHme a Sententiis Scabicorum ad Tribunal
Zutphsnienfe provocatum fuerit, fidem fadunt illa Documenta, quae iagt;
S^Uoge noftra Docum, Num. 7. g. p. Sc 10. ediJimus.

■ t3

fp öp gern feïüen Mtftn/ möe niet tae loefföe
focßt en öebamp;en/ faïï öie beetaetc öat ttjae foepcn
maegen roepen a]? fuKcSe fioflen/ aï^ bie^e^enen
nemen ban ben göenen/ aï| fä oer iöeraet toe foejfbe
gaeïen.

iaoi^t föe aï^ m onfe ^tübt ggern in eren faegen/

fuïïenfe jaarïf): eenen toitmeijfler-Mcfen/ bießoerftabt-
renten/ fcp raebeberlarfeelgïnpeu/ bie oercrentljen
öp öoeren faïï (g)/ enbe tacber utgelien/ batgemban
noben i^; en faïï bacr jmm o» ^^^^ jHargarieten
abcnt brengen ein Ineberfcljnjft (//) ban fijnner fiuïit*

Hinge

\' (ƒ) tfls Hoeffde] In altero Apogtspho, toe Hoffaen.

(g) die hoer Scadtrenthen — die oere rentben ophoeren fall.\'] Ita tn binis
Doftris Exemplaribus iegitur. Ddenda forte funt verba die oere rentben, ut-
pote per defcriptorem ma!e repecita. Senfus faltem fibi coifllat, fi legas,

die boer St^ds rentben, hy raede der Karsfpelsluyden , ophoeren fal. - Cete-

tetum Gannitenfes in hoe jure confirmatos fuifle poftea a Curia Suprema
contra ipfum Toparcham, patere poterit ex ipfa Sententia, quam dedimus

in Syll. Doe. n. 2,

(i) een wederfcbryffc.] in sltero Exemplari, een weerkleed. Utram ledio-

nem fequaris i parum intereft.

nmgc i\'n oiiffe Caiicditrie; ^cljdteh\'cßebattoijlfertDU»\'
nbermits fccfoi öiiff luleüe/ gdn getEcgtig^^
gdö eil öeööen tot oere ^taöt lienten.

5*

€nht op öatfe licröctcrt enamp;e In eeren ioemen moe^
gen/ Ijcbamp;n tjcni gegont enöe gegeben./ gonnen^

rnbe geben ein btn jaac inmlit tce geßfien/ enbe toe
geBruyßen ten elöögtiibagentoe/ tetocnbef^mg^^
bagg na ^oSanni^ becoüatlcni^ aangaaiibe/ m^
be foe b^ie baegen lant^ bueenbe.

Cnbe feie ban baet naet onffen Jlerciten treeßen toiH/
biefall in on^T^t ^tabt a5entpii,25* enbe m onfen Imjit
bano^uetbetubjen met finen liebe/^aebe/enbe (^uet bie
tjatlanelft gebtijet (in (J)/ fiegcitdicfe onff onffe toto/

bjecögelt enbe anbeie gebaontüdie gececgtlcBept»
___________

(i) Met ßnen Usve f laeve, ende guet die tytlanck gevryet ßn.y- Prfi-
nariutn enim iüud eft omnium Nundinarum Privilegium, ut Iis inGtfalvm^
$onduaus, Vid. VAN DAMME ds Sako conduUu Cap, 3. §, 17. Es ill©^

autesii

^ STATUTA. GANNITENSIA.

Cnamp;c m ^ertaiige Ö^^IjBen aïïc onfcit Ut%m
tïcttauluen onöcrfactcn boi^senoEmpt aïïeljacrneïbEpri^
tiiÏEgien/ nibe bEfcn toas-pinten / geïaefft/ ön onffet
jfurjleïicftecCeten toe öaelöen/enöe öaen peïöen/enbc
öaer tegen niet te Ö0cn/Dfte öaen öoen/offte meijngec\'^
iuiefen gefcöleöen ïaetm tian onfenttoegen/oftelEmanö
anöer^ / enbe aïï fanöei*0rge!f|t.nbsp;,

%n oifionöE foE amp;ebBen top Cfertouge tiurs. fip onfet:
gcïEtfltec toctenöcöt onffen fegeïl m öefen ö^ieff öoen
cnöe genten gangen»

(^ggeien in öen jaer onff if eren / öupsent toer gon^
öErtörie en^ negentfcg m mn^M^^U pofi ^^^colkmm
Joannis.

Onderßond gsfchrevmnbsp;Per Dnm. Ducem prefentibus de

confilio Dno. CancellarioGoesjvy\'
sto de Bemmell Reddituario fupre -

mo terrarum Geh ienjium , Rey-

mro de Jffkvyn Camerario aliis
Confiliariis.

8ütem falvo conduiflu, quo fecuritati negotiatorutn , mercatum ïlluin fre-
queutantium , profpicitur, iilud etiam profluit Privilegium , ut , qui nuii-
dinas frequentat, tempore earum nec ipfe, nec bona ejus, arrefto detineri
praetextu privati debiti, vel conveniri poflint; id quod ipfo quoque Jure
i|.oraaiio locum habuiffe; patet ex X. unie. C. de Nmdin. Mere.

Pag. Ss

SYLLOGE DOCUMENTORUM.

Num. I.

Extradt uit het Guedesdagh Boek
der Stad Nymegen over 1591,

Mercurü den 12. Julii 1591.

o.

■p verzoek van die van Gent is geconfenteert, ende toege-
laten, dat fyoeren gefangenen uyt derfelver Heerlykheid binnen
defeStadt op teWymel-poort, oder elders, füllen mogen be-
waeren, ende vastfetten, fo vnd gelyck \'tfelve den i8. Oftob.
1576. de Weduwe der Heere van Gent vergost is.

SYLLOGE DOCUMENTORUM.
Num. 2,

Sententie des Hofs van Gelderland tusfchen
bet Gerichte y Geërfdens, KerfpeHuiden ,
ende inwoonderen van de Stadt en Heer-
lykheid Gendt^ Impetranten ter eenre;
ende Willem van Gendt, Heer tot Gendt,
Gedaegde ter andere zyde; van den 25,
, gt;/2ii6i8.

Jn faake hangende voor den Hove des Furftendoms Gelre en
Graaffchap Zutphen tulTchen het Gerichte, Geerfdens , Kers-
pelluyden, ende Inwoonderen van de Stadt en Heerlykheid
Gendt Impetranten ter eenrej Ende Willem van Gendt, Heer
tot Gendt, Gedaagden ter andere fyde; Gefien die eyflchen,
ende andwoorden, met allen gevoegden, ende daartoe dienen-
de, fchyn ende befcheid, gedient ingevolge van Decreet van
denXIIIf. February XVFi feventien, ende alles na behooren
overwogen, afdoende die poinélen, die ingevolge van \'t voor-
aangetogen Decreet fo gefchapen bevonden zyn:

\'t Voorfchreve Hof, doende recht op den eerften, en twe-
den eyfch;condemneert den Verweerder hetDwank Vheer tus-
fchen Gent ende Nymegen, ais ook tuffchen Gent ende Erle-
com, over de Whaal, met de verpachtinge van dien af te
fchaffen,ende alles te ftellen in fulcken ftaat, als het was voor
den aanvanck van dien, met reflitutie van \'t geene, boven be-
hoor, dienshalven van de Impetranten bewyfeiyk genoten zal
Eyn.

Op den vyfden eifch ordineert het Hof, dat volgens de
gedane prefentatie van den Gedaagde dentegenvmrdige Rie-hter.

gelyk ook de namlgende doen füllen^ den gebeur lycken Eed doen fal
in handen van Borgemeeßeren en Schepenen van Gent, in conformi\'
te van dm BRIEF van Hertogh WlLüEM van den Jaere Xlir.
fweej^en tachtigh.

Ende aangaande den achtften eyfch, condemneert \'t Hof den
Gedaagden van fynpraetenfien van voorkoop der landeryen, die
onder de Heerlykheid vercogt worden,te defilieren, ende hen-
vorder niemanden ter oorfake van dien yets af te vorderen, ins-
gelyx te reftitueren, \'t geene by hem ter oorfake van dien ont-
fangen, ofte genoten, mach lyn.

Belangende den vyftienden eyfch verclaert *tHof, dac
den Gedaagden, off deffehen Officieren niet toegeftaanheeft,
fig des Stads incomßen te heemden, döfelve condemnerende van
geholden en]ongeliquideerde reekeninge aan Burgermeefteren
en Schepenen, daar over fy niet gedaan, rekening,, bewys,
ende reliquate doen, ende daar beneffens te gedogen dat by
defehe Borgkrmeeßeren ende Schepenen eenen Rentmeeßer tM de
adminißratie derfilver Stads ineammen \'werde aangeßelt; in con-
formite van den BRIEFE Hertog CAARLS FJN GELRE van
den jaere XIV^. drie en tnegentigb.

Ende nopende de derde, vierde, fefte,. fevende, negende,
tiende, ii. 12. 13nbsp;i?- ende 18de eyflchen, ordon-

neert het Hof Parthyen volgens\'[ vooraangetogen Decreet ver-
der te fchryven van Replicq ende Duplicq.

Ende ftilx doende op den fevenden eyfch, letten op die \'weer-
die van de ponden van de vechtbreuken, qualiteit der feiten,
daar over die breuken genomen, ende fulpicien der gerepro-
cheerde getuygen.

Inter-

Inierdicerende middelerwyl over den twaalfden eyfch tfej®
Gedaagden, of fyne Officieren, ter oorfake vsn fodane ge-
claegde deine mefufen de Ins^efetenen dreygementen aan tedoamp;n^
dezelve daeromme in gsvankenijje te neernen off fcbrikkinge^ omm-
m compofitie te komen, aan toe jasgen^ nog iet te deen buy ten
forme van rechten.

Den gedaagden op den feflienden eyfch lattende, g^p \\ gealquot;-
legeerde tegens den perfoon van Geurt Verwayen , zig nader
te informeren, ende tegens hem ex officio te doen procederea
na behoren.

Op den feventienden eyfch den Gedaegden (^donnerende ^
foo wanneer in gemeinen werken verfuymen foude mogen va]lengt;
ofte iemand breukhaftig bevonden worde, daer over den Bor-
germeifterenvan wegen de commianiteit, ea niet particulier, te
panden, ende in recht te betrekken.

Ordonnerende ex officio d«n Momber defer Lantfchappe heS
proces naer te fien, ende des Heeren recht waer te iieemen.

Aldus gedaan ende gepronuncken in den Hove ProvinciaeB
f aa Gelderland, t\' Arnhem den XXV. |ulii XVi^, achtien.

Was getekent

E. ENGELEK»

Km* ^^

SriXOGÈ DOCUMENTORUM.

Num. 3.

Nadere Sententie des Ilofs van Gelderland
tusfchen dezelfde Impetranten , en Ge-
daechden, als in de voorgaande } van de^
20. December 1628.

n faecke van \'t Gerichte, Geerfden , Kerfpeüiiyden en In*.
woonderen der Stadt en Heeriykheid Gent, Impetranten ter
eenre; ende Willem van Gent, in fyn leven Heer tot Gentgt;
ende, na oveilyden, fyn foon Hendrik van Gent, gedaagden^
ter andere Tyde; gëfien en gerefuraeert by den Hove des Fur.
flendoms Geire en Graaffchaps Zutphen die eyflchen, ^nd-
woord, Replieq onde Duplicq met beyderfyds overgelegdeiï^
fchyn, muniaienten en befcheyd, na conclufie van faecke én
rechtsbegeerte van panhyett, alles met rype deliberatie endè-
©nderfoek van faecken overwogen; \'tvoorfchr. Hoff ingevolgd
van de fentente van den XXV. Julji XVlc. ende achtien, uie-
tende de overgeblevene poinaen of eiffchen; ende

Eerftelyk den derden, van de Thiendmaaltyd,repeferendfe
de exceptie praefcriptionis, ende doende recht ten principalen v
eondemneren dén Gedaagden aan die Impetranten uit te rich-
ten die jaarlykfche Thiend - maaltyd, ofte anderfins defèlve m
redrmeren tegens ê ten hondert,. ende fulks a tempore litiggt;:
Gonteflatae.

Aangaande d^en vierden eifch over \'t doen van opnemen vaif
Gericht ©f Galge; quot;F voorfehreve Hoff verklaert voor altnog-
geeee redenen voorgebragt te zyn, waardoor het zdve behoori:

^ \' ■nbsp;Isnbsp;m

le gefchieden; ordonnerende niet te min den Gedaagden in \'t fet-
ten van de Gerichten, (die hy geholden word voonaen op fyn
eigen koften te doen) fodanige civiliteit te gebruiken, dat nie-
mand reden gegeven word van te klagen.

Belangende den fesden, erkent het Moff, dat den Gedaag-
de geholden is aan die Impetranten te lauten volgen de halve keu-
ren tot Gent gevallen,vermogens den Brieff van Hertogh WILLEM
van den jaere 1382 , en daar van de tempore litis conteflatae re-
kening, bewys, en reliqua te doen; ordonnerende ex officio
den Mombr. dezer Landfchap , gelyk byf fententie van den 25»
Julii 1Ó18. voorfz. ook gedaan is, over de breuken, van onge.
oorloofde byflaapen genoten, \'s Heeren recht in acht te neemen.

Rakende den fevenden v^n de koeren, erkent het Hof dat den
Gedaagde voortaan fal hebben te neemen fo veel ponden^ als de
Brieff van Hertogh WILHEM van den jare 1382. boven gemeld
erboldende is: ied^QXpont gerekent tot vier en twintig Jiuivers lo-
nender raunte, ende hoger niet, ter tyd en wylen by de Land-
fchap dienaangaande anders fal mogen geordonneert worden;
ontfeggende de Impetranten haren verderen eyfch in defen dee-
len van het aanftellen van Heymraden.nbsp;.

Item die gedaegde exceffen in het doen van cierongen ende
fchouwen op Dyken en weeteringen, by den negenden eyfcli
gemeldet; \'t voorfchreve Hoff verclaert den Impetranten niet
te zyn ontfankelyk.

Op den tienden van \\ Hon dert geld, \'t fel ve Hof verklaart,
dat de Impetranten füllen mogen beflaan met negen gulden
jaarlyks eens.

Op

Op den elfden van \'c Zegel erkent ende ordonneert het HofF,
dat het felve uyt handen van den Richter gelicht, ende by
Bargemeefteren, Schepenen ende Rade van wege die Stad
bewaert fal worden.

Nopende den twaalfden ontfegt hetHojfFden Inpetranten ha»
ren eyfch van \'t affchaffen van den Schaater; üyvende ende
flerkende den Gedaagde by het aanftellen van denfelven , weï-
ken hy geholden fyn te doen beëdigen wor\'t Gerichte van Gent;
Ordonnerende vorder den Gedaagde van zig niet te onderne-
men boven gewamp;onlyke breuken den Ingefetenen te befwaaren-y bly-
vende parthyen haar recht voor haar particulier voorbehouden
die vermeinen folden, defen aangaande, boven behoren endé
te ordinaris befwaart te fyn.

Gelyk de Impetranten ook ten denienden afgeiTagen word
haren eyfch van de afdragte van de injurie, involgen die ge-
nomen is; ordonnerende niet te min ex officio den Richter» en
de Magiftraat van Gent, dat fy voortaan malkanderen behoor-
lyk refpeft dragen , ende de Juftitie een hellig bevorderen füllen.

Als meede den veertienden over quot;t gedaagde exces in de ge^
meine werken , als onbewefen : Nopende het feftiendevan het
afflellen ende aanneemen van de Schepenen, verdaert het Hoflt
geen wettelyke redenen gebleken te wefen, waerom Derck
van Wely den Sehepenftoel ontfeyt iiS» ende hier meede ver»
claert word wederom eligibel: Ordonnerende den Richter, in
plaatfe des Heeren, voortaan in \'t jluck van verkiefen der Schs-
pnen ßgh te regiileren na die Privilegien gsgevenin den. joire 13S2.3,
mitsgaders \'t gebruik daer apgevolg.E»

Scliïsir

Sehreidende ten feventienen tot de interpretatie van de fen-
tentie van den 25. Julii 1618., dien aangaande gegeven, ver-
Haat het Hoff, wanneer die gemeente in \'c geheel, ofte te
deel, in gebreck blyfc de gemesne wercken na behoren te maec-
ken, dat als dan den Richter toeflaat die Borgems of Buyrms.
van ieder deel, daar inne het gebrek is vallende, te peynden,
welke Borgerms. of Buyrmrs. haar verhaal wederom zullen heb-
ben te neemen tegens die particuliere gebreken.

Wat aangaat den iS. ende laatften van het affchafFen van
de aangeduyde publicatie, ende de verdere fuftenuen, ver-
klaert \'c HofF de Impetranten daer inne niet ontfankelyk; con-
demnerende den Gedaagde in een derdendeel van de kofteti
defer Proceduere tot taxatie en moderatie van denHove, com-
penferende de twee derdendeelen om redenen.

Gedaan en gepronuncieert in den Hove Provinciaal van Gel-
derland. te Arnhem den 20. Decemb. 1Ó28.

Was getekent

SLUYSKEN.

Num.

Quarta poß Severini 1542.

di

van Gent hebben verwillekeurt, dat die Naburen, en-
de Onderfaeten van Gent, der Stat Nymegen , tot onderhal\'
iinge derKnechten, ter maende contribueren füllen XXV. Goud-
guldens of Jochims Daelders.

Num. 5.

Extratt uit het Guedesdaghhoek van
Nymegen over 15S0.

14 Junii 1580«

_____^(ie Afgefanten der Stad Gök? , ende Maesbommel, erfche-

nen zynde, overmits fy mede te dienO: defe Stadt te helpen for-
tificeren gefordert fyn, hebben furgedragen, vermoegens oere
Privilegien niet to füllen gehalden wefen hier to dienll te kom-
men. Und is daer op gerefolviert, ende hun ten antwoort
gegeven, dat fy oeren dienfl: waernemen füllen, aengemerkt
Çy onder Nymegen , als oir Hoefffladt y ende Quartier, gehoerig
md gejeten fyn.

Num. 6»

Num. 6.

Jtteßatie tot probatie van Noot\'
ßnning.

^^erklaeren wy ondergefchreven Schippers en Ordinaris
Veerluyden der Stad en vrye Heerlykheidt Gent, en(fulx ter
inftantie van Derk Bouwman, Schepen tot Gent, dat omtrent
Nieuwjaer ende Chriftmis, eer eti te bevorens, datdeWaêl is
vaft, ende toe bevroren geweeft, fulcken fwaeren ysganck op
defelve Riviere is geweeft, dat niemand ßnder lyffsgevaer by
ons de Riviere heeft können pafferen. Dat dit aldus de waer-
heidt is, zyn wy oirbiedig ten allen tyden met lyffelycke Eede
te beveftigen. Jn oirkoödt is defe by ons onderteickent binnen
Gent den .,. Martii 1Ó97.

Nim.

Num, 7.

In faecken van Appel van den Gerichte van Gendt aangecomen,
ende voor die Schepenen der Stad Ziitphen ongedecideert hangen-
de luilchen Derk Huyderwaedc, Originele Verweerder enjp\'
pellant ter eenre, ende Arnolt van Will, Burgermeefter der
Stad HuyiTen Reqiiirant en Geappelleerde ter andre zyde: Ge-
fien, hooren leefen ende geëxamioeert de Aften der voorige
inftantie,ende daer inne ergangene ende gepronuncieerdeSen-
tentie van den ap. Junii 1664, voorts daer van geioterponeer-
de Appeln mitsgaders parthyen verborginge ende contraver-
borginge wegens die coften van \'tfelve Appel, met allen byge-
voegden fchyn ende befcheydt, endegeletiet, waarop in defen
te letten ftonde; die voornoemde Schepenen, doende recht,
verklaaren, dat by ff^ry?^ inßantie Ordelwyferen wel ge wefen j en-
de qualycke daar van geappelliert fy; Die koften niet te mÏH
van \'t Appel om redenen compenferende. Aldus gepronun-
cieert binnen Zutphen den 4. Febr. 1665.

Onderßond quod teflor
Was get.

GOD. CREME R Secrets,

Num. 8,

Nimi. 8.

» w y Johan van Santen Stadlholder,Herman vanTryftjen»
de Ott van Druyften Schepenen der Stadt ende Heerlyckheit Gent.
ende Erlecom doen condt ende certificeeren mits deefen , dat
voor ons erfchenenendegecoropareertzyn Derck Bouwman, on-
fetwede Schepen, ende Anna Wilhelmtna van Tryft EchteL
hebbende de vorn. Anna Wilhelmina van Tryft hueren voorfch.
Ebeman in deefen, voor foo veel als nae rechten nodig is,
tot hueren Momboir gecoren ; welcke Echteluyden hebben
verklaert, dat fy tot voldoeninge van de fententïe op den ló. de-
fes tot Zutphen by de Wel Ed. ende Groot Achtb. Heeren vaa
het Stadt Gerichte der voorC Stadt, als Heeren Appellations
Richteren der voorn. Stadt ende Heerlyckheit Cent in faecken van
Appel, contra Dionyfius Coerman, hebben verbonden ende tos
Bürge gefielt, gelyck fy deeden in krachte defes, feeckeredur-
dehalve morgen weyde landt, zynde Uitterweerdt, ende yry
erf ende goedt, met geene laften off fchulden, als met Hee-
ren fchattingen befwaert, alwaer nechfl gelegen zyn de Wey-
den van den Munninckenhoff, van de Smidt tot Orunenburgh
ende de Hooch Welgeb. Heere Caspar Anthony van Lynden
lotRefTen, Oldt Ampiman van Overbecuwe; endedaatenbo-
ven noch een hofllede met een hiiys, wordende althans bewoont
by Tom. van Geyn , oock zyn vry allodial erf ende goedt, ins-
gelyks met geene fchulden off laften , als des Heeren fchattin-
gen, befwaert. Elnde dit alles boven het verbandt, foo de Com-
paranten Echteluyde voor defen ten felven eynde hebbe ge-
pafleert Ende fulx opdat in cas vanonvermoedelycke fuccum-
fcentie Dionyfius Coerman daar aan de cojtsn des Appels foude
ende n-,ogen verhaelen, alles in gevolge van \'t Reglement op de-
Appellen geëraaneert; In oircondt der waerheidt hebben wy
.Äefe Afte onderieickentj Adum Gmt den 27. Aprilis 1697.

Nuïtu

Num. 9#

ExtraB uyt het Dingfignaat der Stad en
Frye Heerlykheeden Gent en Erlecom,

Extraordinaris Vergadering gehouden
binnen Gent den ii. April

_ \'en Heere Righter, de praefente Leeden voor haaretyde-
lyke Comparitie bedankt hebbende, heeft voorgedraagen, daC
fyn Wel Ed. by mijßve van de Magißraat der Stad Zutphen ver-
ßgtwas tot overfendinge van deßukken, rakende de faak van den
Rentmr. W. van Triest Appellant Ca. Hendrik Hannibal no-
mine uxoris geappelleerde, dat ook defen aangaande behoor lyke
inftantie gedaan was door den Proer. Poien, als volmagtiger
vanvoorfz. Heer van Triesc, dat dien volgens deefe vergade-
ring hadde doen beleggen, ten eynde om Gecommitteerde^s te-
maaken, om de procediiure na ouder gewoonte aan meergem. Magi-
ßraat van Zutphen overtebrengen ^ en de fpoedige afdoeningevan
defelve te recommandeeren.

Waarop gedelibereertfynde, zyngeconimltteertden Hr. Righter
M. N. van Loon, Johan Conftantyn Meyten, en Derk Ver-
heyen, Schepenen, neffens den gefubftitueerde Secretaris Hu-
bertus Moorrees, authoriferende den gefubflitueerde Secretaris
om de Commiße te veryeerdigen, en onder Siads Segel uyi
le geeven.

K 3

i¥LtOGE DOCÜMBOTORÜM,

Num. 10.
Commijße.

d

\'en Heer Rïghter M. N. van Loon, Johan Conflantya
Meyten, en Derk Verheyen, Schepenen, neffens den gefub-
üitueerde Secretaris defer Stad en Heerlykheyd fyn van deefe
Ed. Gerichte gecommitteeft y om cian de TVel Edele Aghthaüvs
Heeren van de Magiflraat der flad van Zutphen, ah onfe appel-
lations Righteren^ over te brengen een befloote Proces, zoo
voor deefe Ed. Gerichte geventileert is geworden tiisfen Hen-
drik Hannibal nomine uxoris Äanlr. Ca. den Rentmr. Willem van
Triest Verwr., en waarvan door den Rentmr. Willem vati
Triest geappelleert is geworden aan Weigern. Heere van de Ma-
giflraat der Stad Ziitpben, mitsgaders om de fpoedige afdoenin-
ge van de felve proceduire te recommandeeren, en voorts te
doen tgeene de nooddruft van de faaken zal komen te vereys-
fchen. A6tum d. ii. April 1730.

Was getek.

HUBERTUS MOORREES
Gejuhfi. Secretaris.

T H E S E S.

EX JURE NATURAE.

I.

Paamp;um^^ metuinitum.,validum esfe, ^ invaliäum^ Mo

I I.

Jusjurandum dolo elidtum femper invalldum prommtia-
mus.

I I I.

quot;^-uris naturalis defimthJCtorum ^ c^odi natura omnia anfr
malia docuit, est rejkienda.

I V.

Jus Gentium non admittimus.

V.

Patris confenfus in nuptils non videtur necesfarius*
EX JURE ROMANO.

V I.

Omnim eß necesfarius ^ ita ut nec ratihahitio eas retr»
reddere legitimas poßit,

VII.

i ê

V I l

C^nfohrimrum miptm jure Jufl\'m. funt licitae.

VIII.

Ouartam Antoninianam, ßve quartam D.^ PU, quae ex
eius conßitutione dehetur Uheris adrogatis inpuheréus,
Le jußa caufa emancipatis, vel exheredatis heet ex
Ma caufa, ejfe quartam omnium bonorum, non por-
tionis ah inteflato debitae, etiam ßpatriadrogatonna^
turales poßea fupervenerint tibert, tenemus.

I X.

Omnium veßimentorum, etiam quoti dianor um, verus eß

EX PHILOSOPHIA.

X.

ConduBores, quos meant, metallici,faßigm aediumrite
inpoßti, inßgnem virtutm habent ad fulmims noxam
avert en dam,

X 1.

Oportet autem, ut omnino in acutam cmpidem,non vero
in fphaeram fuperius defmant: neque haec res men ar-
hitrü eß, fed necesßtatü.

■., V v,

^ *

gt;r