Terwijl in de laatste jaren de pokziekte zich alleen sporadisch in deze gemeente vertoonde, nam
het aantal poklijders in het jaar 1870 zoo onrustbarend toe, en ontwikkelde zich in de laatste maanden
van 1870 en in de eersten van 187J eene zoo moorddadige pokken epidemie, dat wij somtijds met onze
gedachten tot de vóór-Jennersche periode der pokziekte, teruggevoerd werden; teruggevoerd tot die tijden
waarm jaarlijks 450.000 individu\'s, van het destijds nog minder bevolkte Europa, door de pokziekte
ten grave daalden; tot dien tijd, waarin het eene uitzondering mögt genoemd worden als iemand van pokziekte
verschoond bleef; tot dien tijd eindelijk, waarover de dichterlijke Dr. Storch te Eisenach schreef: „Von
Blattern und von Liebe bleiben nur wenig Menschen frei.quot;

Was volgens menigeen „het met gevolg gevaccineerd zijn,quot; in vorige tijden, een vrijgeleide om zonder
schroom voor besmetting eiken poklijder te naderen, en waren die gevallen, waarin een gevaccineerd persoon
door pokziekte werd aangetast, slechts eene uitzondering, meer en meer bleek deze uitspraak van Jenner
voorbarig te zijn, terwijl de pokken-epidemie alhier op nieuw aantoonde, dat de vaccinatie voor den ganschen
levensduur, volstrekt geen beveiligend vermogen tot voorkoming der pokziekte, schijnt te bezitten.

In de volgende bladzijden heb ik mij voorgesteld, eenige korte mededeehngen over de pokken-epidemie
welke in 1870 en 1871 alhier heerschte, te geven.

Dat een onderzoek zich uitstrekkende over 2384 lijders in de meest verschillende gedeelten der stad
verspreid, met groote bezwaren gepaard ging, zal niemand betwijfelen. Mijn onderzoek mist daardoor veel,
van hetgeen ik gaarne nog zoude willen vermelden.

Mijn onderzoek heeft zich uitgestrekt over de ziektegevallen van 1° Januarij 1870 lot 1° April 1871.

Het telken male veranderen van woonplaats der overgeblevene familie van overledene poklijders, en
vooral het veelvuldig verhuizen in het voorjaar, waren hoofdzakelijk oorzaak dat ik mijne mededeelingen
slechts tot den April liet loopen. Hoofdzakelijk bepaalde ik mij tot persoonlijk onderzoek en trachtte ik
mij, bij voorkeur persoonlijk van de hoedanigheid der likteekens van vorige vaccinatie en revaccinatie te
overtuigen, doch dat ik niet bij alle klassen en standen der maatschappij, dit onderzoek konde verrigten,
zal elk practicus ligt begrijpen. Hiervoor had ik de hulp der geneeskundigen noodig.

Dat dit persoonlijk onderzoek zoo vele bezwaren zoude opleveren, als de ondervinding mij leerde,
had ik niet durven vooronderstellen; ik zoude anders welligt voor mijn werk zijn terug gedeinsd.

Terwijl mij toch de namen der poklijders door de staten bereidwillig door den Heer Adj. Inspecteur

r. van Overbeek de Meijer dagelijks ter inzage gezonden, bekend waren, zoo leverde het uitvorschen

der Patienten vooral in die buurten en stegen moeijelijkheden op, waar men elkander bij voorkeur met een

scheld- of schimpnaam scheen te tituleeren, en het een of ander ligchaamsgebrek of een zekere ondeugd als

a jectivum, gevoegd bij den voornaam als siibstantivura, den naam der persoon uitmaakte, zoo als deze in
die buurt bekend was.

Toch genoot ik in die buurten veel hulpvaardigheid en viel mij het onderzoek nog gemakkelijker dan
bij hen wier godsdienstige denkbeelden mij een hinderpaal waren om datgene te weten, wat ik voor mijn
onderzoek wenschte.

Het antwoord op de door mij steeds tot hen gerigten vraag: »of mij ook een oorzaak konde worden
opgegeven, hoe de bewuste patiënt de pokziekte gekregen hadquot; was toevallig bij al deze lijders hetzelfde,
en\'klonk meestal schrikbarend monotoon. Ik heb de vrijheid genomen, deze, hunne antwoorden, niet in de
kolom der oorzaken en aanmerkingen te plaatsen. Daalde men af lot het vragen naar den leeftijd en dergelijke
onderzoekingen, dan stuitte men op de grootste moeijelijkheden; ja, men zal het ongelooflijk vinden, als ik
mijne ondervinding mededeel ten opzigte van een vader wien ik, ter voorkoming van vergissingen den
voornaam verzocht op te geven van zijn voor 14 dagen overleden 4 jarig kind. De man zag mij verbaasd
aan, doch bleef het antwoord schuldig; de memorie der buurvrouw werd ter hulpe geroepen, ook deze
noemde eenige verkeerde voornamen, doch de juiste voornaam was haar ontgaan en toen ik mijne verwon-
dering daarover te kennen gaf, moest ik vernemen, dat het bloegchie (een in de achterbuurten van Utrecht
geaccrediteerde uitdrukking voor arm klein kind; in den regel »moedertjequot; werd genoemd. De voornaam van
L het vierjarig moedertje bleef mij alzoo onbekend.

De allertreurigste armoede, welke ik somtijds aantrof bij lieden, welke door den dood der broodwinners
tot de grootste ellende waren gebragt, zal ik niet wagen te beschrijven.

De beantwoording der twee volgende tot mij zelf gerigte vragen: Is het door mij aangevangen werk
overeenkomstig mijne krachten? en — zoude ik door mijn arbeid somtijds niet een geschikter hand, — een
hand welke een veel degelijker werk zoude produceeren, terughouden, — deden mij menigmaal wankelen
op den eenmaal door mij betreden weg, doch de opwekkende en aanmoedigende woorden mijner vrienden
en der medici te dezer stede, deden mij den eenmaal ingeslagen weg vervolgen.

Aan ü dan Heeren Geneeskundigen te dezer stede, ben ik den meesten dank verschuldigd.
Waren de opgaven welke ik van de patienten of van hunne familie ontving, menigmaal onvolledig en was
het mij van sommige patienten geheel onmogelijk de noodige inlichtingen te ontvangen — steeds waart gij
bereid mij de beste inlichtingen te geven, mij te helpen en mij met uwe goede raadgevingen te voorzien.

Zijt allen, M. H. verzekerd, dat ik op hoogen prijs stel en nimmer zal vergeten, hoe menig een
uwer, afgetobt door de vermoeijenissen der praktijk des daags, in den avond, menigmaal tot laat in den
nacht, met mij de door U behandelde patienten besprak.

Ik zal mij gelukkig achten, indien ik in de gelegenheid zal gesteld worden, ü wederkeerig van dienst

Aan U, Zeer Gel. Heer Dr. I mans, ben ik veel dank verschuldigd voor uwenaauwkeurigeopgaven,
ten opzigte van de door U, in het Stedelijk ziekenhuis alhier, behandelde poklijders.

Ook U mijn vriend, Dr. van Overbeek de Meijer, dank ik voor uwe bereidwilligheid, om mij
steeds inzage te geven, van die stukken, welke ik voor mijn werk nuttig achtte.

Ook ÜHoog Geleerden Heer Loncq, betuig ik mijn bijzonderen dank voor uwe bereidwilligheid mij
als Promotor beloond.

M. beteekent: Mannelijk geslacht.
V. „ Vrouwelijk „
H. ,5 Gehuwd.
O. „ Ongehuwd.
W. „ Weduwnaar of Weduwe.
P. ,, Patiënt.

Onder likteekens no. i worden begrepen, de likteekens van echte koepokken, zoo als deze beschreven zijn door Dr. Naegeli, nl. die met
Onder likteekens no. 2, die welke nog wel duidelijk zigtbaar zijn, maar niet de bovengenoemde eigenschappen bezitten.

Hoewel in 1869 reeds verscheidene gevallen van pokziekte in Utrecht
voorkwamen, zoo heeft het onderzoek, hoe deze patiënt zoude
kunnen geïnfecteerd zyn, tot geen resultaat geleid.

P. was reconvalescent van Icterus, en was in zoo verre reeds her-
stellende, dat zij per rijtuig uitging; ongeveer 6 dagen voordat zij aan
pokziekte begon te lijden, bragt zij per rijtuig een bezoek op de school
in de Boothstraat. Informaties hebben niet uitgewezen, dat daar kin-
deren uit huisgezinnen aanwezig waren, waar pokken heerschten. P.
was in de jeugd gevaccineerd en later, volgens mededeeling van de
familie zeker eens, maar welligt 2-maal nog gerevaccineerd. Of P.
likteekens van de vaccinatie en revaccinatie had, wist noch de familie,
noch de medicus later op te geven,

Deze infanterist werd den 15 Dec. 1869 in het Rijks Hos-
pitaal opgenomen, lijdende aan epilepsie. Den 13 Januari] 1871,
na een hevig stadium prodromorum, vertoonden zich varioloides,
waarvan hij herstelde, doch hij werd wegens epilepsie voor de mil.
dienst afgekeurd. Tijdens P. variolae had, had hij geen aanval van
epilepsie.

Deze P. was den 11 Jan. 1870 in het Rijks Hospitaal opgenomen,
lijdende aan catarrhus intestinorum. Den 29 Jan. stad. prodrom.
en op 1 Feb. declareerden zich varioloides.

Reconvalescent zijnde kreeg P een uitgebreide erysipelateuse ont-
steking van het 1. been, met abscesvorming, waarvoor hij tot 9 Oct.
onder behandeling bleef.

P. woonde in een z. g. komenijs-winkel. De medicus werd bij
P. welke reeds stervende was, ontboden.

In dit huis werden later nog 2 niet gevaccineerden kinderen ziek,
welke echter herstelden, de gevaccineerden huisgenooten bleven vry.

P. was in hare betrekking bij eene familie op de Biltstraat. Zeven
maanden later werd wel de vrouw des huizes door pokken aange-
tast; echter schijnt deze door een andere oorzaak besmet te zijn.

De familie v. M. weet niet op te geven of de overledene patiente
gevaccineerd was.

Zeer vermoedelijk in contact geweest met n°. 72. Zij werd in het
sted. ziekenhuis behandeld.

fn dit huishouden kregen 8 niet gevaccineerde kinderen de pokken;
allen herstelden echter.

Deze P. was voor 3 maanden uit Parijs, waar de pokken heerschten
overgekomen. Ook in de Haverstraat en omliggende straten, waren
reeds verscheidene gevallen van pokziekte voorgekomen.

Deze P. werd sedert 19 Mei in het Cl. Syphil. verpleegd. Zeer
waarschijnlijk kreeg zij pokken door contact met n°. 72 en 84.

In de Visschersteeg bij de buren waren pokken, zie n. 85 op
31 Mei overleden. Deze P. kreeg hevige metrorrhagie en andere
verschijnselen van dissolutio sanguinis, P. pretendeerde gevaccineerd
te zijn, doch zij had geene likteekens van vaccine.

Deze P. lag sedert 2 Juli in het sted. ziekenhuis, werd zeer vermoe-
delijk op de kraamzaal geïnfecteerd; zy had eene moeijelijke partus,
met veel bloedverlies. Na de bevalling kreeg zij variolae, met spoe-
dige dissolutie sanguinis, en plotselinge dood. Bij de sectie bleek,
ruptuur van eene der nieren te bestaan. Beide nieren zeer week,
vetlever.

Dit kindje werd behandeld op de Chir. kliniek, vermoedelijk werd
het in het ziekenimis besmet.

Deze P. werd den 4 Aug. jl. in het Rijks hospitaal opgenomen
met conjunctivitis amborum oculorum. Vermoedelijk werd hij in
het hospitaal besmet. Op den 15 Avig. vertoonden zich variolae.

Deze P, werd uit het Kamp a/d Bilt naar het hospitaal alhier
geëvacueerd als lijdende aan erysipelas. Zeer vermoedelijk werd
hij in het hospitaal besmet, én kreeg aldaar den 18 Aug. variolae
confluentes.

Deze P. kwam van een reis naar Rotterdam terug. Hij gevoelde
zich ongesteld bij zijn t\'huis komst en kreeg pokken. Alle de ge-
vaccineerde huisgenooten bleven vrij.

De moeder pretendeerde, dat P. 3-maal in de jeugd was gevacci-
neerd, doch nimmer met eenig gevolg. Tijdens de ziekte werden
3 zusters van P. gevaccineerd. Slechts bij 1 kwam 1 puist op.
Van deze vaccine-puist nu, werd zij zelve en hare 2 zusters gere-
vaccineerd. Bij haar zelf zonder gevolg; eene zuster kreeg 2, de
andere 4 vaccine-puisten. Deze laatste kreeg 4 dagen na de revaccinatie,
varioloides en herstelde

Deze P. begon aan decubitus te lijden, en stierf dientengevolge
hectisch. Zij werd zeer slecht verzorgd door hare huisgenooten en
was reeds geruimen tijd ziek, toen geneesk. hulp werd ontboden.

Sedert 31 Juli was deze P. in het Rijks hospitaal opgenomen, en
werd voor alcus corneae behandeld, den 14 Sept. kreeg hij varioloides.

Jacobspoort, C
Hooipoort, C
Putsteeg, E 169.
Oranjestraat, C 294.
.Tufferstraat, G 491.
Lange pelmolenstraat, B 389,
Putsteeg.
Zwarte water.
Vaartsche Rijn, L 233,

Hevig stadium prodromorum en begin van eruptie, daarna verliepen
de varioloides zeer gunstig.

P. was reconvalescent en was aan tafel gezeten, toen hij plotseling
ineen zakte en stierf.

Te voren waren hier 2 kinderen ziek geweest aan varioloides.
Alle huisgenooten behalve I werden gerevaccineerd. De gerevacci-
neerden bleven vrij. I. echter, niet gerevaccineerd zijnde, kreeg
variolae met dissolutie sanguinis en stierf.

Een kind, dat echter niet behandeld was, had pokken gehad, en
infecteerde zeer waarschijnlijk den vader.

De ouders weigerden hun 2e kind te laten vaccineren, dit werd
den 5 December aangetast.

P. was sedert 3 dagen kraamvrouw. Het kind stierf spoedig, na
het ziek worden der moeder, door gebrek aan voedsel.

P. had een langdurig en hevig stadium prodromorum. De varioiae
verliepen echter gunstig.

Dit kindje was het Ie ziekte-geval in de Vrouwjuttenstraat, alwaar
later verscheidene gevallen van pokziekte voorkwamen. De vader van
dit kind, zocht menigmaal zijn zieken vriend v. Z. nquot;. 201 in de Ste-
vens-fundatie op. (Ziek geworden 19 October).

P. stierf aan uitputting. Zij was de moeder van n°. 258, op 9
Nov. ziek geworden en op 19 Nov. overleden. De man dezer vrouw
had bij een poklijder in de Stevens-fundatie gewaakt.

Deze P. kreeg zeer uitgebreide decubitus, waarvoor zij in de maand
April nog in het Sted. ziekenhuis onder behandeling was.

Willemskazerne.
Teelingstraat, G 145.
Schoonhuiksoort, D 420a.
Bakkersteeg, D 288.

Stroosteeg, E 218.
Boterstraat, E 343.
Stroosteeg, E 214a.
Onder de Linden, A 783.

Lange Lauwerstraat, H 69.
Slagtsteeg, G 175 boven.
Hooge Jacobijnenstraat, H 43.
Jufferstraat, G 493.

Zonder (kind v/d sjouwerman.)
Zonder (vr. v/d steenbakker.)
Zonder (kind v/d steenbakker.)

In deze rij huizen kwamen reeds poklijders voor. In 1871
was er een tijd waarop, in elk huis van deze rij, poklijders onder
behandeling, of hiervan hersteld, of overledenen waren. Een
medicus alhier, had onder de bewoners dezer huizen alleen tien
sterfgevallen.

Deze eenigste dochter, was door de ouders verzuimd gevaccineerd
te worden. Het andei\'s knappe meisje werd schrikkelijk geschonden,
maar herstelde gelukkig, hoewel zij quot;furunculosis als naziekte kreeg.
Hare tante, wonende op de Voorstraat, H 483, pastte haar op en
werd door haar besmet, terwijl deze tante weêr haar kind besmette.

Deze P. heeft in 1832, zooals zij mededeelt, nog eens pokken
gehad. Zij was nu in contact met hare dochter n°. 197, op 18 Oct.
ziek geworden.

Geïnfecteerd door zijn kind op 7 Nov. ziek geworden en overleden.
Deze P. had zware prodromi, waarop eene eruptie volgde met die
bijzonderheid, dat het hoofd geheel vrij bleef van variolae, doch de
handen en voeten met kleine variolae bezaaid waren en deze zich op
armen en beenen, echter als discrete varioloides voortzetten.

Deze P. zegt in de jeugd gevaccineerd te zijn, doch geen spoor
van likteekens is er te zien.

In de buurt heerschte de pokziekte hevig. P. was nog langen
tijd lijdende aan bronchitis.

Contact met haar zusje welke in hevigen graad pokken had. N°. 289,
ziek geworden 15 Nov. en overleden. De vader kreeg den 25 Nov.
pokken._ Tijdens de ziekte van P\'s zuster, werd zij gevaccineerd.
De vaccine kwam weinig tot ontwikkeling.

De vier kinderen hier in huis kregen alle pokken, drie kinderen
waren gevaccineerd en herstelden, een niet gevaccineerd kind stierf
op 25 Dec.

Wijde Bagijnenstraat.
Hooge Jacobijnenstraat, H 43.
Zilversteeg, B 739.
Hoek St. Marie, D 558.
Oude gracht westz., B 63.

Stadhuisbrug.
Oranjestraat, C 625.
Oudkerkhof, F 42.
Stevens-fundatie, nquot;. 23.
Wijde Doelen, B 327.
Putsteeg, E 175.
Achterom, A 1030.
Keukenstraat, A 1028.
Elizabeth straat.

Winkelbediende.
Werkster.
Zonder (kind v/d kleerm.)
Zonder (kind v/d beeldhouw.)

De medicus revaccineerde dadelijk de vier kinderen van P, oud
13, 12, 11 en 8 jaar. Alleen bij het 12-jarige kind kwamen vier
goede vaccine-puisten op. Deze 4 kinderen bleven echter van de
pokziekte verschoond.

Op een begrafenis van een poklijder geweest.
De overige huisgenooten, gevaccineerd zijnde, bleven vrij.

Deze P. had n^ 308, ziek geworden 19 Nov., opgepast. Demoeder
infecteerde later waarschijnlijk weêr haar kind, ziek geworden 4
Maart 1871.

Een ander kind was hier den 5 Nov. ziek geworden. De ouders
weigerden dit kind te laten vaccineren Het werd den S^i Dec. aan-
getast.

Beide deze kinderen, een tweehng, waren in contact met de moeder,
ziek geworden den 21 Nov. Zij werden op 28 Nov. door den
medicus van glaasjes gevaccineerd. Zij scheneft echter reeds geïnfec-
teerd te zijn. Beide kinderen werden ziek. Bij het een kwam 1
vaccine-puist op, het kreeg ligt verloopende pokken en herstelde.
Bij het andere, waar de vaccinatie zonder resultaat was gebleven,
kwamen varioiae verae; dit kindje stierf

Dit kind was 3 dagen, voor dat zich varioloides bij haar vertoonden
gevaccineerd. De vaccine en varioloides verliepen te gelijkertijd. Zie
nquot;. 393, ziek geworden 2 Dec.

Contact met een P. in het sted. ziekenhuis den 26«^quot; overleden.
Deze vrouw pretendeerde 2maal pokziekte gehad te hebben, en had
nog duidelijk likteekens daarvan. Nog langen tijd moest zij onder
behandehng blijven voor diarrhoea en oedema pedis.

Dienstbode.
Horologiemaker.
Dienstbode.
Metselaar,
Zonder (kind v/d steenhouw)
Timmerman.

De moeder pretendeerde dat haar zoon was ingeënt. Of de vacci-
natie was opgekomen wist zij niet. Likteekens waren niet te zien.

Familie van dezen P. was lijdende aan pokken. Een P. was op
3, een ander op 17 Nov, aangetast. P. pretendeert echter niet in
contact te zijn geweest met deze poklijdei\'s.

Deze P, lag sedert 4 Dec. in het hospitaal met orchitis. Op 14
Dec. declareerden zich varioloides.

Op den 3™ dag reeds dissolutio sanguinis. P, stierf uitgeput. P\'s.
vrouw deelde mede dat haar man was ingeënt en meende wel dat de
man 3 of meer likteekens van vaccinatie had. Van de 5 kinderen
waren 3 gevaccineerd en 2 niet-gevaccineerd. Van de 3 gevaccineerde
kinderen kregen 2 pokken, de met-gevaccineerde kinderen kregen ze
beiden.

Magdalenasteeg.
Stroosteeg, E 197.
Oranjestraat, C 331.
Achterstraat, C 310nn,
Korte Smeesteeg, A 445,
Absteder zandpad.

Bij den mechanicus waar P, werkzaam was, en welke ook later in
hevigen graad pokken kreeg, was een schoonmaakster, welke een
kind had, lijdende aan pokken.

De Tflan van P. was den 17 Nov, ziek geworden en in het sted.
ziekenhuis opgenomen. De vrouw werd naar hare moeder getrans-
porteerd met pokken. Zij was gravida, beviel, na 4 weken kreeg
het kindje pokken en stierf.

Familie van P. in de Hooipoort en in de Koekoeksteeg, kwam met
haar in contact en kreeg later de pokken op 26 Jan. en 2 Febr.

Een niet-gevaccineerd kind werd onmiddelijk gevaccineerd en bleef
vrij. De vrouw, welke pretendeerde gevaccineerd te zijn, doch even
als de man, geene likteekens van vaccinatie had, weigerde om gere-
vaccineerd te worden, en werd den 20\'=i Jan. ziek,

P, ging met de slagersboekjes langs de huizen, en kwam in
sommige huizen alwaar pokzieken waren. Het kleine kind van 1
jaar, weid onmiddelijk gevaccineerd en bleef vrij. De vrouw weigerde
de revaccinatie en werd den 26 Dec. ziek.

P., uit Amsterdam naar hier geëvacueerd, was lijdende aan hae-
moptoae; op \'15 Dec kreeg hij variolae.

Deze P. werd sedert 13 Aug. in het Sted. ziekenhuis voor podar-
: thocace verpleegd.

1 Deze P. had in de jeugd pokken gehad en had nog duidelijk lik-
I teekens daarvan. Zy was oppasser op de zaal voor poklijders.

Twee huisgenooten hadden de pokken, een broer was ziek geworden
29 Nov. en overleden 14 Dec.; de zuster van P, was den ziek ge-
worden. P. was weinig dagen te voren gevaccineerd, toen zijn
broeder overleden was. De vaciyiie eh pokken kwamen te gelijk op.
De pokken zeer gewijzigd.

Deze P. kreeg dissolutio sanguinis, en hevige pneumonie, aan de
gevolgen overleed zij.

Bij de beneden bewoners waren 3 kinderen lijdende aan pokken.
Dissolutio sanguinis met uitputting.

Den l«!! Jan. en den 3^« Jan. werden hier nog 2 personen door
pokziekte aangetast.

In dit huis is in Febr. nog een kind ziek geworden en den 15 Febr.
een ander kind aan pokken overleden.

P. was gedurende het verloop der pokken lijdende aan een zeer
lastige en hevige tonsillitis.

Lange Nieuwstraat, A 316.
Oude gracht.
Hamburgerstraat, F 189.
Koningsweg, K 353.
Rijnsteeg, K 354.
Covelsteeg, K 374.

In contact met haar man, den 18 Dec. ziek geworden. De vrouw
werd wel voor eenige dagen gerevaccineerd, doch te laat. Het juist
gevaccineerde kind bleef vrij, doch bij de vrouw verliepen vaccine-
puisten en zeer ligt verloopende varioloides te zamen.

Later kregen hier nog andere huisgenooten de pokken, en stierf
een kindje op 15 Februarij,

Contact met de zuster aangetast 10 Dec. Op 5 Januarij werd hier
wederom een kind aangetast.

In de buurt kwamen vele gevallen van pokziekte voor. Een niet
gevaccineerd kind werd ziek en overleed.

In dit hui-sgezin, kregen 4 kinderen de pokken, een dezer is over-
leden op 25 Jan.

Contact met P\'s man ziek geworden 15 Dec. Het eenjarig niet ge-
vaccineerd kind werd gedurende de ziekte van den vader ingeënt en
bleef vrij.

Den 19 Dec. werd P. opgenomen in het Hospitaal met gastrische
verschijnselen. Den declareerden zich varioloides.

Deze P. was sedert 2 Nov. in het Ziekenhuis en paste haar kind op.
Een familie üd van haar lijdende aan pokken, was ziek geworden
12 Dec. en overleden 23 Dec.

Contact met n°. 500, ziek geworden 16 Dec, en overleden 20 Dec.
Zie later een patient ziek geworden 31 Dec,

P\'s echtgenoot had pokken gehad, ziek geworden 14 Dec. overleden
21 Dec. P\'s 4 kinderen kregen in January de pokken.

Man, vrouw en kind, niet gevaccineerd zijnde, werden aangetast
en overleden. In dit huis kwam een ander gezin later wonen, waar-
van het kind aangetast werd en overleed.

Het kind was voor 2 jaren van glaasjes gevaccineerd, doch zonder
gevolg. Contact met een P., ziek geworden 17 Dec. Den 8«» stierf
hier in huis nog een niet gevaccineerd kind, terwijl een gevacci-
neerd kind, ligte varioloides kreeg, en herstelde.

P. was in contact met hare 2 zieke kinderen, waarvan een ziek
was geworden 23 Dec. en den 3^quot; Jan. overleed.

Deze P. was in Mei 1869 gevaccineerd, met zoodanig gunstig ge-
volg dat verscheidene kir) deren van dit kind wederom werden ingeënt.
Deze P. was in contact met haar zuster lijdende aan varioloides,
ziek geworden 6 Dec.

In dit huis stierven 2 niet gevaccineerde kinderen. Een gevacci-
neerd kind kreeg varioloides en herstelde. Zie n°. 786.

Contact met P\'s zuster, ziek geworden 18 Dec. Gedurende de
ziekte van hare zuster werd zij gerevaccineerd, doch zonder gevolg.
Zij kreeg varioloides in zeer ligten graad.

In dit huishouden werden 3 niet gevaccineerde kinderen ziek waar-
van een op 11 Jan. is overleden.

In de sigarenfabriek, alwaar deze jongen werkte, werden later nog
2 aangetast, en overleden beiden.

Contact met P\'s broeder den 25 Dec. ziek geworden. Zoo zien
wij dat de smetstof bij het kind van H. uit de Bakkersteeg werd
overgebragt naar de Voorstraat bij den boekbinder H. De knecht
alhier werd geïnfecteerd en bragt de smetstof over op zijne zusters,
plantsoen bij de Heerenstraat,

Deze persoon overleed aan een zeer dubieuse ziekte, welke niet
echter dadelijk als pokken herkend werd, en ook niet als zoodanig
werd opgegeven. ■ Den 18 Jan. en 6 Febr. werden echter een broer
en zuster, welke P. hadden opgepast, door pokken aangetast.

Bij de overburen waren pokken. Nog gedurende langen tijd was
P, lijdende aan een diarrhoea, welke P, uiterst verzwakte. Het
kind werd door den medicus gevaccineerd, doch kreeg 8 dagen na
de vaccinatie ligte varioloides.

Hier was nog een 3jarig niet gevaccineerd kind in huis. De
medicus drong aan op onmiddelijke vaccinatie; de ouders weigerden.
Den 18 Jan. kreeg dit kindje pokken en overleed den 28.

In deze rij huizen bevond zich geen gezin, waarbij niet een of
meerdere poklijders voorkwamen.

P.\'s niet-gevaccineerd kind kreeg den 20 Jan. ligte varioloides,
doch van de familie de B. in hetzelfde huis wonende, overleden 2
niet-gevaccineerde kinderen. De overige huisgenooten bleven vry.

De overige hui.sgenooten werden onmiddelijk gerevaccineerd, op
den dag dat de varioloides zich declareerden. Geen der huisgenoo-
ten werd door pokken aangetast. Alleen bij de meid, welke geene
likteekens van vorige vaccinatie bezat, en bij een kind dat onduide-
lijke likteekens van vacc. had, had de revaccinatie een volkomen gevolg.

Contact met n°, 693, ziek geworden 2 Jan. In dit huis werden
4 personen van deze familie door pokziekte aangetast.

Aanvankelijk herstelde P. doch bijkomende uitputtende koortsen
ondermijnden zoodanig P.\'s krachten, dat zij den 29®quot; overleed.

Voor 4 dagen was deze P. bevallen. P.\'s kindje kreeg den 24 Jan.
variolae en overleed den 28.

Het geheele gezin, waaronder 2 niet gevaccineerde kinderen, werd
gevaccineerd, met gunstig gevolg en bleef vrij.

P. werd in het ziekenhuis opgenomen; op de zaal voor poklijders
beviel P. Het kind had geen pokken, doch stierf na 2 dagen. De
moeder zelve kreeg metritis en overleed den 23 Jan.

P\'s ouders hadden de pokken. De vader werd van 17—29 Nov.
in het sted. ziekenhuis verpleegd. De moeder werd den 14 Dec. ziek.

Eikelenboomstraat, A 285.
Steenweg, D 479.
Hoek ABCstr. Nieuwe gr. A 833.
Willemskazerne.
Jufferstraat, G 529.
Oude gracht, E 86.
Donselaarspoort, C 207.
Noteboomenlaan, I 354.
Groenesteeg.
Als boven.
Ziekenhuis.

Ottersteeg, M 634.
Haverstraat, E 111.
Willemstraat, C 907.
Kleine Eligensteeg, A 735.
Minrebroederstraat, G 306.
Janskerkhof.
Amsterdamsche straatw., L 39a.
Predikheerenstraat, H 442.
Kroonstraat, C 542.
Croeselaan L 241.

Deze vrouw kreeg diarrhoea cruenta, welke baar schromelijk uit-
putte; zij herstelde, doch bleef langen tijd uiterst zwak.

Deze P. werd sedert 11 Mei 4870, in het sted. ziekenhuis ver-
pleegd voor caries van het hnker voetgewricht. In Julij werd deze
P. gevaccineerd, de vaccinatie kwam goed op. P. kreeg gangraena
aan het voetgewricht dat hem veel uitputte. Den 11 Jan. kreeg
hij zeer ligte varioloides. Den 23 Jan. overleed P. ten gevolge van
het gangraena.

Deze P. had sedert geruimen tijd intermittens. Den 11 Jan. kreeg
P. variolae, en hield de febr. intermittens op Als naziekte kreeg
P. furunculosis, en reconvalescerende, kreeg hij wederom febr.inter-
mittens.

Contact met P\'s echtgenoot, ziek geworden 29 Dec, overleden 7 Jan.
Vrouw en kind van P. kregen op 28 Jan. varioloides.
Contact met P\'s vrouw, ziek geworden 29 Dec.

Grutterspoort, C 437.
Bergstraat, C 975,
Jufferstraat.
Lange Nieuwstraat, A 504.
Wijdepoort, D 529.
Croeselaan, L 136,

Oranjestraat, C 31Üq,
Lange Rietsteeg, G 458,
Ridderschapstraat, H 337.
Watersteeg, C 507,
Wateisteeg, C 544,
Vaartsche Rijn, K 178,
Amsterd. straatweg, L 39a,
Willemskazerne,
Als boven,
Daalsche dijk, L 38k.

Oudwijker dwarsstr,, I 308,
Weerdsingel, M 401.
Krankzinnigengesticht.
Vrouwjuttenstraat.

Op den 66quot; dag na het te voorschijn komen van de eruptie bij deze
vrouw, werd het kind van IV2 jaar gevacc. De vaccine kwam op, nor-
maal verloop, flinke vaccine-puisten. Op den dag febriciteerde het
kind, op den 10\'=° dag vertoonde zich eruptie van varioloides.

Herstellende bleek het dat P. aan morbus Brightii leed, dien ten
gevolge overleed zij in het begin van Maart.

Een niet gevaccineerd kind kreeg hier later varioiae doch herstelde.
Een gevaccineerd 13 jarig meisje kreeg ligte varioloides.

P. werd niet behandeld, contact met een broeder, den 31 Dec
ziek geworden. Later werd op 22 Jan. een kind besmet, dat overleed

Deze P. infecteerde een kleinen broeder van 8 maanden, welke op
30 Jan. overleed.

Contact met eene zuster, den 5 Jan. ziek geworden. Een broertje
werd ziek den 20 Jan. en overleed den 2 Februarij.

Dit kind was gevaccineerd, doch te gelijk met de vaccine-puisten
openbaarden zich varioiae. Beiden verhepen gezamenlijk. De pokken
hadden een goedaardig verloop. Waarschijnlijk was hij te gelijk
reeds met zijn broertje besmet, welke den 11 Jan. ziek werd, en niet
gevaccineerd zijnde, den 18 Januarij overleed.

Deze P. was \'s morgens uit Amsterdam naar hier geëvacueerd. Bij
P\'s komst alhier waren nog geene pokken zigtbaaralleen had P.
een roode opgezette kleur, \'s Middags begonnen zich pokken te
vertoonen. Hij pretendeerde op de ziekenzaal te Amsterdam gelegen
te hebben, naast een militair, welke ook later pokken gekregen heeft.

Op 3 Nov. 1870, was deze P. opgenomen voor gonarthrophlogosis;
na 2V2 maand verblijf in het Hospitaal kreeg hij varicellae.

Op 31 Dec. was deze P. in contact geweest met de moeder van
een aan pokken lijdend kind. Op 1 Jan. 1871 werd P. gerevac-
cineerd van glaasjes, zonder gevolg. Den Jan. kreeg P. pokken.

Deze P. was voor 12 dagen uit het Hospitaal te Amsterdam naar hier
voor debilitas post febrem intermittentem geëvacueerd. Op den 12«quot;
dag van zijn verblijf alhier declareerden zich varioloides. Als kind
van circa 6 jaar had hij nog eens pokken gehad, en enkele likteekens
waren hiervan nog zigtbaar. 5 maal werd P. gerevaccineerd, in
het jaar 1866, 67 en 69 met gevolg, in het jaar 1864 en 70 zonder
gevolg.

P. was buiten het gesticht gewee.st, doch verdere oorzaak is niet
uit te vinden.

Contact met de andere pok zieke huisgenooten. In dit gezin kwa-
men 4 poklijders voor.

Zonder (kind v/d sjouwerm.)
Zonder (vr. v/d spoorwachter.)
Zonder (docht, v/d naaister.)
Schipper.

Zonder.
Kam.enier.
Zonder (kind v/d smid.)
Landbouwer.
Bakkersknecht.
Werkster.
Schipper.
Arbeider Rhijnspoor.
Cour anten-r O n dbr enger.

P, was sedert een jaar lijdende aan stoornis in de digestie, en bloed
armoede. Toen P. zich nu in 1871 het revaccineren, was hij zeer
vermoedeUik reeds besmet, en verkeerde in het stadium prodro-
morum. Vier vaccine puisten kwamen op eiken arm op, doch op den
8«quot; dag na de revaccinatie, vertoonden zich varioloides. De vaccine
scheen een zeer gunstigen invloed te hebben op het verloop der vario-
loides; tot suppuratie kwam het niet, doch P. was door zijn lang-
durig lijden, reeds zoodanig verzwakt en uitgeput, dat hij den23
Jan. overleed.

Een niet gevaccineerd kind van 1 jaar werd den 17en gevaccineerd
en kreeg geen pokken.

Den 5«quot; Feb. werd nog een niet gevaccineerd broertje van P. door
pokken aangetast, doch dit herstelde.

In dit huis waren 3 poklijders waarvan een man van 21 jaren op
19 Jan. overleed.

De vader van deze en 3 volgende P. was den 14 Dec. ziek gewor-
den en 21 Dec. overleden. De moeder was den 26 Dec. ziek geworden.

Contact met een broertje van 1 jaar overleden op i4 Jan. De
ouders weigerden de vaccinatie hunner kinderen.

P\'s. broeder was den 6 Jan. ziek geworden en den 9 overleden, aan
een dubieuse ziekte, welke bij later inzien, vermoedelijk pokziekte
bleek te zijn. Deze zuster had P. menigmaal verpleegd. Op 6 Feb.
werd nog een broeder ziek.

P. was met 14 dagen verlof overgekomen en logeerde bij zijne
ouders in de Donkerstraat. In de buurt waren verscheidene gevallen
van pokziekte.

P. werd in het Sted. ziekenhuis verpleegd. Herstellende, verliet
hij het ziekenhuis, om zijn vrouw en kind op te passen, welke ook
pokken hadden.

Zonder (kind v/d schoenm.)
Steenhouwer.
Zonder.
Zonder (vr. v/d arb. Rhijnsp.)
Zonder (kind v/d kleermaker.)

\'Deze P. is een zoon van een poklijder, welke den 12 Januarij in het
sted. ziekenhuis opgenomen werd voor pokken.

P. stierf aan een hevige bijkomende bronchitis. P\'s vrouw en kin-
deren werden onmiddelijk gevaccineerd en bleven allen vrij.

Twee nog niet gevaccineerde kinderen hier iri huis werden onmid-
delijk gevaccineerd en kregen geen pokken. Den 12 Feb. stierf nog
eene vrouw van 56 jaren, in dit huis, aan pokken.

Contact met zijne zusters den 5 en 13 Jan. ziek geworden. P.
overleed aan hevige bijkomende koorts.

Als Pruis was P. gevaccineerd en in dienst gerevaccineerd; door
den uitslag waren echter geene likteekens te zien.

P\'s dochter was den 26 Nov. 1870 in het Sted. ziekenhuis opge-
nomen, en overleed 9 Dec.

Een broer en zuster kwamen deze P. opzoeken. Zij keerden naar
Alphen terug, kregen beiden pokken en overleden.

Vijf weken voor dat de pokken zich vertoonden, was deze P. ge-
vaccineerd, met betrekkelijk weinig resultaat. De vaccine-puisten
klein, en de likteekens zeer geringe vlekjes. Het verloop der variolae
was echter zeer gunstig.

Zonder (vrouw v/d arbeider.)
Zonder (vr. v/d uitdrager.)
Koopvrouw in loterijbriefjes.

Be moeder kreeg 4 dagen na hare bevalling op 4 Jan. pokken.
Bij dit kind kwamen de pokken 24 Jan. te voorschijn.

Contact met P\'s. zuster, den 24 Jan. overleden. Deze P, werd den
1, 9 en 14 Jan, telkenmale zonder gevolg gerevaccineerd van glaasjes.
Den 21 eindelijk werd zij voor de 4 maal, doch toen van arm op
arm gerevaccineerd. Nu kwam de vaccine op, doch P. was zeerquot;
vermoedelijk reeds door het contact met hare zuster besmet. Zij
kreeg nl. den 24 varioloides, welke gelijktijdig met vaccine puisten
verliepen, doch een zeer goedaardig verloop hadden.

Een niet gevaccineerd kind van 7 jaren, hier in huis, werd onmid-
delijk gevaccineerd, en werd niet aangetast.

Deze P. was reconvalescent van pneumonie, kreeg pokken en was
binnen drie dagen overleden.

P\'s. dochter was den 18 Jan. ziek geworden.
Contact met de moeder, ziek geworden 19 Jan.

In dit huis waren 3 niet gevaccineerde kinderen. Onmiddelijk
werden zij gevaccineerd en bleven allen vrij.

Sedert 5 Nov. werd deze P. in het Sted. ziekenhuis verpleegd.
Contact met poklijders op 4 en 6 Jan. ziek geworden.

Deze vrouw scheen gelijktijdig met haar man te zijn geïnfecteerd,
welke 1 dag te voren\'was ziek geworden. Een dadelijk met gevolg
gevaccineerd kind bleef, niettegenstaande het contact met de ouders, vrij.

Een zuster van P., waarschijnlijk gelijktijdig met P. besmet, kreeg
pokken en overleed den 6 Februarij.

P. zoogde haar niet gevaccineerd kind van 8 maanden. De moeder
werd den 27 ziek. Het kind werd den 28 gevaccineerd. De vaccine
verliep uiterst traag. In het begin van Feb. kreeg het kind viei-
varioloides-puisten.

Contact met de andere huisgenooten, welke aan pokken leden, den
6 en 9 Januarij ziek geworden.

Een 2quot; kind hier in huis, niet gevaccineerd, werd onmiddelijk ge-
vaccineerd, en werd niet aangetast.

P. was met zijn schip pas uit Rotterdam gekomen, dus aldaar be-
smet. Vrouw en kinderen bleven vrij.

Een broeder van P. was op 29 Dec. aan pokken overleden. In dit
huisgezin werden 3 pei\'sonen door pokken aangetast.

Zonder (doclit. v/d timmerm.)
Zonder (vr. v/d schoenmaker)
Zonder (kind v/d cour.rondbr.);
Dienstbode.
Stalknecht.
Bakkersknecht.
Werkman.
Zonder (vrouw v/d tuinier.)
Huisbewaarder.
Timmerman.
Keukenmeid.

Sjouwerman.
Zonder (vrouw v/d spoorw.)
Zonder (kind v/d snoepwink.)
Hovenierster.

P. was den 14 Jan. uit het hospitaal te Amsterdam naar hier
geëvacueerd als lijdende aan febris intermittens tertiana. Op den
28 kreeg hij in het hospitaal varioloides; de koorts hield op.

Voor zes weken was P. gerevaccineerd, doch zonder gevolg. De
varioloides hadden een zeer goedaardig verloop.

P. werd den 29 in het Sted. ziekenhuis opgenomen, kreeg op 1
Feb. dissolutio sanguinis, en metrorrhagie.

P. had reeds sedert 4 dagen de pokziekte, doch liet zich eerst op
29 Jan. in het Sted. ziekenhuis opnemen.

De moeder was 23 Jan. ziek geworden. Den 24 werd de geheele
familie gerevaccineerd, doch bij dezen P. kwam de revaccinatie niet
op; op 29 Jan. kreeg P. ligt verloopende varioloides.

In de buurt waren pokken. De vrouw was voor 2 maanden be-
vallen. Haar kindje kreeg den 42 Feb. pokken.

Sedert geruimen tijd was P. in het diakonessenhuis, en verliet
bijna nooit de kamer. Het verloop der variolae was zeer matig.

P. was reeds zeer verzwakt, daar zij voor eenigentijdangena diph-
therina gehad had.

P. was 7 maanden gravida, kreeg geen abortus; de man 5 kinde-
ren en de dienstbode werden onmiddelijk gerevaccineerd en bleven vrij.

P. kwam op 4 Feb. alhier met verlof uit Breda; waar toen de
pokken epidemie sterk heerschte. Hij pretendeerde met geen poklij dei-
in contact te zijn geweest.

P. was in aanraking geweest met een P. in het krankzinnigen
gesticht, den 43 Jan. ziek geworden.

De famihe wist niet op te geven of P, in de jeugd was ingeënt,
doch als kind had hij pokken gehad en was als zoodanig geschonden.

Het kind was 1 Febr. ingeënt, vaccine kwam op maar verliep
te gelijk met de zeer goedaardig verloopende varioloides.

Een kind van 4 jaren van de beneden bewoners kreeg 20 Jan.
pokken en overleed 28 Jan. Al de huisgenooten, gevaccineerd zijnde,
bleven vrij, doch dit niet gevaccineerde kind kreeg zeer hgt verloo-
pende varioloides discretae.

Een broeder van P. was den 9 Jan. aan een dubieuse ziekte,
overleden, welke bij. nader inzien, pokken scheen te zijn, daarna
op 18 Jan. kreeg een zuster en nu de broeder op 6 Febr. de
pokken.

Als kind was deze P. gevaccineerd; op 8jarigen leeftijd kreeg zij
pokken, waarvan zij nu nog likteekens over had; op 30jarigen leef-
tijd varioloides en in 1871 pokken met bijkomende petecliiae en
kort daarop spoedig intredende dissolutio sanguinis, de dood
volgde.

P. kreeg zeer spoedig dissolutio sanguinis, metrorrhagie en spoedig
lethaal einde.

Contact met den vader, den 29 Jan ziek geworden. Een der 2
kinderen werd onmiddelijk gevaccineerd; dat kind bleef vrij. De
ouders weigerden hun tweede kind te laten vaccineren; dit werd
aangetast.

In dezen bakkerswinkel kwamen vele poklijders hun brood halen.
De vader van het kind had den 23 Jan. pokken gekregen.

P. infecteerde haar kind van 2 maanden, dit werd ziek en over-
leed den 17 Februarij.

Bij de buren waren poklijders, echter zegt P. niet met deze in con-
tact te zijn geweest. P. was 7 maanden gi\'avida. Zij kreeg abortus
van een schijndood kind, hetwelk 5 minuten na de geboorte over-
leed. P\'s man en zuster, welke haar oppasten werden onmiddelijk
gerevaccineerd. Zij bleven vrij.

Was in de nabijheid van 2 lijders door pokziekte aangetast; doch
was niet met deze in aanraking.

In de buurt woonden vele poklijders. Herstellende poklijders
kwamen bij haar somtijds in de winkel.

P\'s man werd den 17 Febr. ziek en herstelde. Een kind van 1
maand werd ziek en overleed den 27 Febr.

Den 16 Febr. werd een vier jarig kind ziek, dat wel voor 3
jaren was ingeënt, maar bij wien de vaccinatie niet was opgekomen.

Deze P. was op 1 Febr. ziek en besmet in het weeshuis aange-
komen, op den 7 Febr. declareerden zich varioloides. Hij was in
contact geweest met zijn broeder in de Molensteeg B. 670 op 1 Febr.
aan pokken overleden.

P. had een niet gevaccineerd kind. De medicus drong op onmid-
delijke vaccinatie aan, de moeder weigerde. Het kind werd aangetast.

Zonsteeg.
Willemstraat, C 880.
Soestbergen, K 253.
Absteder zandpad, I 347.
Lange Lauwerstraat, H 154.
Enge Doelen, B 348.
Abstede.
Gemeente begraafplaats.
Springweg.

Bekkersteeg.
Noteboomenlaan, T 346.
Hekelsteeg, D 390.
Knollenbrug, M
Voorstraat.

Contact met de moeder welke 22 Jan. was ziek geworden. Dit
kindje was reeds verzwakt door tussis convulsiva.

P. kreeg 3 abscessen aan den rug, en leed aan belangrijk gangraena.
P. was in contact met haar zusje, den 3 Febr. ziek geworden.

Contact met P\'s vader. P. werd den 20 Jan. gevaccineerd, doch
zonder gevolg. Den 5 Feb. werd P. gerevaccineerd. Nu kwamen
de vaccinie puisten op, doch op den 6 Jan. toen de puisten nog niet
geheel tot ontwikkeUng waren, kreeg P. varioiae en overleed.

Deze P. werd gelijktijdig met hare dochters, hier onder volgende,
in het Sted. ziekenhuis opgenomen.

P. was een dochter van de vorige P. Ook familie van P. in de
Menietensteeg bij het Sterrenbosch, leed aan pokken. P. was gra-
vida, ze kreeg in het Sted. ziekenhuis opgenomen zijnde abortus en
overleed.

Toen de medicus in dit gezin kwam, was een kind stervende, een
2® kind in hevige mate aangetast, alsmede een reiziger. Deze laatste
werd naar het Sted. ziekenhuis vervoerd.

Den 4 Maart werd nog een persoon door pokziekte aangetast.
In deze buurt trof men huis aan huis poklijders aan.

Brandsteeg, B 838.
Oranjestraat, G 310c.
Lange Smeesteeg, B 615
Nieuwe woning B/t Tolsteeg. \'
Achter \'t Stadhuis.

Achter \'tPlantsoen, B 663.
Willemstraat, C 896.
Brouwerstraat, B 424a.
Agnietenstraat, A 296.
Ganssteeg, K 220.
Ledigerf, H 311.
Jutphaasche Weg, L 233.
Als boven.
Willemskazerne
Pehnolenstraat.
Achtersti-aat, C 524,
Oudwij kerveld, I 334.

Enge Doelen, B 348.
Wijdesteeg, K 47.
Haverstraat, E 128.
Oudwij kerdwarsstraat, I 334e.
Springweg, B 797.

Onderwijzer.
Zonder (kind v/d herbergier.)
Zonder (kind v/d sjouwerm.)
Werkman.
Zonder (vr. v/d ai beider.)
Infanterist.

Zonder (kind v/d eigenaresse
van een broedertjeskraam.)
Zonder (docht, v/d sjouwerm.)

Voor 10 dagen was een herstelde poklijder in den winkel geweest.
P, bevreesd voor pokziekte, was hevig geschrokken, en voelde zich
van toen af, ongesteld.

Contact even als hier boven. Het zeer scrophuleuse kind werd
gedurende het incubatie tijdperk nog gevaccineerd; vaccine en variolae-
puisten verliepen te gelijk zeer gematigd.

Verscheidene leden der familie, in de Menieten steeg, Wittevrouwen
singel en Korte Lauwerstraat waren aangetast en overleden.

Verscheidene kinderen hadden pokken. Contact met de moeder,
den 2 Feb. ziek geworden.

Contact met P\'s zuster, den 18 Jan. ziek geworden. P, werd niet
geneeskundig behandeld.

\'1552	S.	16	V. 0	Minrebroederstraat, G 258.		1858	1 1 2	»	»
1553	V.	29	V. h,	Helling, K 109.	Zonder (vr. v/d sjouwerman.)	1845	A	»	0
1554	L.	16	V. 0.	Abstede, I 329.		1856	i	»	2)
1555	d. K.	37	m. h.	Abstede, I 347.	Koopman.		i i
1556	W.	32	m. h.	Tolsteeg barrière.	Arbeider.	1 In de je	lUg(	1.
1557	L.	2	m. 0.	Pauwsteeg, H 214.	Zonder (kind v/d sigarenm.)		»	»	»
1558	S.	56	m. w.	Abraham Dolesteeg, A 508.	Koopman.		»	»	2)
1559	V. L	45	m. h.	Steeg Schuurman.	Sjouwerman.		»	» [	»
1560	V. E.	6 i	m. 0.	Nieuwe Gracht, A 70.	Zonder (kind v/d doctor.)	1865	»	6	»
1561	R.	45	m. h.	Korte Rozendaal, B 468b.	Letterzetter.	1830	))	3	))
1562	R.	14	m. 0.	Nieuwe Gracht, A 902.	Zonder (kind v/d particulier.)	1859	»	i O	»
1563	V. E.	39	V. h.	Soestbergen, K 245.
1564	B.	26	m. 0.	Willemskazerne.	Infanterist.	1865	ygt;	»	0
1565	V.	i 76 i	m. w.	Hoogelanden, M 218.	Rentenier.	In de	1 je	Ugc	.
1566	V. d. S.	1 44 1	m. h.	Jacobikerkhofsteeg, C 221.	Koopman.	In de jeugd.
1567	W.	54	V. h.	Wolvenplein, H 747.		1820	»	»	0
1568	P.	23 m.	V. 0.	Wülem.straat, C 913.	Zonder (vr. v/d sjouwerman.)		))	»	)2
1569	K.	5	V. 0.	Lagenoord, M 569.	Zonder (kind v/d hovenier.)		»	»	))
1570	E.	4	m. 0.	Groenesteeg, C 306,		1868	»	))	0
1571	V. W.	13	V. 0.	Willemstraat, G 915.	Zonder (kind v/d herbergier.)	In de	je^	ugd	1.
1572	V. d, S.	49	V. h.	Wittevrouwenstiaat, H 632,	Zonder (vrouw v/d bakker.)		))	»	2)
1573	V. K.	30	V. 0.	3e Baansteeg, I 274,	Zonder (dochter v/d hovenier.)	1836	» \'	3	»
1574	V. K.	37	V. 0.	Als boven.	Als boven.	i 1	»	»	»
1575	R.	17	m. 0.	Helling, K 87b,	Schippersknecht.	j	» 1	))	»
1576	K.	n	m. 0.	Kaatsteeg, M 458,		j	»	»	2)
1577	K.	12	V. 0.	Als boven.		1860	»	3	22
1578	V.	27	m. 0.	Twijestraat, B 137.	Timmerman,	1847	))	3	22
1579	H.	16	m. 0.	Nathaniëlspoort, B 768b.	1	1857	))	3	22
1580	V. d.H.	32	m. h.	Gatharijnensingel, L 432.		In de	jeu	,gd.

1870

1871

1870nbsp;Î »

1871nbsp;»

1871

Eligensteeg, A 740.
Oranjestraat, C 300,
Korte EHsabethstraat, D 235.
Nieuwe Gracht, A 891.
Nieuwe Gracht, A 886.

Student.
Zonder (zoon v/d architect.)
Zonder (vr. v/d rentenier.)
Zonder (kind v/d winkeher.)
Sigarenmaker.
Koperslager.

Bij de beneden bewoners waren poklijders. De familie M. was
tegen de vaccinatie, en de ouders wilden niet dat hunne kinderen
werden ingeënt. Een % niet gevaccineerde dochter, werd den 25
Februarij aangetast en overleed binnen weinige dagen. Een 3« niet
gevaccineerde dochter was in conditie bij de familie H. Deze laatste
familie persisteerde op vaccinatie van alle huisgenooten. Nu werd
hier ook deze 3« dochter van M. gevaccineerd. De vaccine was goed
opgekomen. Op den avond van het overlijden der zuster, komt
zij \'s nachts plotsehng in het focus van besmetting en de verpeste
atmospheer der ouderlijke woning. Dit gevaccineerde meisje bleef
vrij. De vader, in zijn jeugd gevaccineerd, kreeg den 2 Maart nog
varioloides.

Op 7 en 20 Jan. kwamen gevallen van pokz. bij de benedenbewoners W.
voor. Een 2e kind van d. B. werd den 20 Feb. ziek en overleed 25 Feb.

Tijdens P\'s ziekte, werd hare dochter ongesteld. In het incubatie
tijdperk werd zij nog gevacc., zij kreeg ligt verloopende varioloides.

Zwaar stadium prodromorum. Het huisgezin bestond uit gevacci-
neerde vrouw, drie gevaccineerde kinderen, en 1 niet gerevaccineerd
kind, benevens de meid. De vrouw en het jongste kind werd onmid-
delijk gerevaccineerd en gevaccineerd. De meid werd niet gerevacci-
neerd. Alleen deze laatste werd later aangetast.

Deze persoon was de eenigste, bij welke de revaccinatie zonder
gevolg was gebleven De overige onlangs gerevaccineerde personen
bleven vrij.

Ook een 20jarige zuster van P. werd den volgenden dag ziek en
overleed 13 Mrt. Contact met een niet gevaccineerden broeder hier
in huis, den 10 Feb. ziek geworden, en 22 Feb. overleden.

Tijdens de ziekte van deze vrouw, werd haar niet gevaccineerd kind
ingeënt Drie schoone vaccinepuisten kwamen op. Op den 8 dag na
de vaccinatie vertoonden zich varioloides, doch slechts een 40 tal
pui.sten op het gansche hgchaam. Zie ziektegefal op 6 xMrt.

Abstede.
Oranjestraat, C 294.
Knollenbrug B/t de Weerd, M 183b,
Smeesteeg, B 609.

Daalsche dijk, L 133h.
Magdal^nasteeg, A 976.
■Vischmaikt, F 110.
Lange Nieuwstraat, A 596.

2e Baansteeg, I 287k.
Haverstraat, E 128.
Vaartscheveersteeg, K 164.
Willemskazerne.
Wittevrouwensingel.

Mutsenwaschvrouw.
Bakkersknecht.
Timmerman.
Zonder (leerl. op een kostsch.)
Naaister.

Zonder (kind v/d hovenier.)
Zonder (kind v/d sjouwerm.)
Zonder (vr. v/d oppasser.)
Zonder (kind v/d schoenm.)
Arbeider gasfabriek.
Schrijnwerker.

Contact met P\'s broeder. P\'s kind werd 24 Februarij aangetasten
overleed den 3 Maart. Eene bewoonster van de bovenkamer werd
28 Feb. aangetast.

Den 11 Maart werden 2 broertjes van P. wonende in de Maliebaan,
eveneens ziek, en kregen varicellae.

Een kind van K. werd\'den 24 Feb. ziek en overleed den 27. Con-
tact met K\'s vrouw, den 7 Feb. ziek geworden en den 17 Feb.
overleden.

Woonde boven poklijders , waarvan de eerste den 16 Jan. was ziek
geworden. Het kind van S. werd den 20 aangetast.

Zie aanmerking vermeld bij P\'s broeder, ziek geworden den 17
Feb. en overleden den 12 Mrt.

P. was 6 maanden gravida. Zij kreeg den 23 Febr. abortus en
dissolutio sanguinis met spoedig intredenden dood. Drie weken te voren
was P. zonder succes van glaasjes gerevaccineerd.

Het gerevaccineerde huisgezin bleef vrij. Op het einde van Dec.
1870 was P. gerevaccineerd; 1 vaccine puist, groot van omvang,
kwam op, met dugtige zwelhng van den bovenarm en okselklieren.
In Feb. werd P. ziek, hevige prodromi, en daarop een zeer geringe
eruptie, slechts vier varioloiden puisten.

Westerdyk, M 406.
Oudekerksteeg, I 73.
Pelmolenstraat, B 359.
Kroonstraat, K 181 d.
Kaatsteeg, M 457,

Lauwerecht, M 253.
Willemstraat, 0 890.
Achter molen de Kat, L 90,
Gruttersdijk, M 127f.

Gi uttersdijk, M 127f.
Lauwersteegje, D 347.
Lagenoord, M 369,
Lauwerecht, M 174.
Nieuwe Gracht, A 781.
Lange Nieuwstraat, A 482.
Heerenweg, M 626,

Waschvrouw,
Zonder (vr. v/d bakker.)
Zonder (vr. v/d wijnk. knecht.)
Zonder (vr. v/d ambtenaar.)

P. had 7 kinderen. Van deze waren 5 gevaccineerd, 2 niet ge-
vaccineerd. De medicus, drong op onmiddelijke vaccinatie aan. I3e
ouders weigerden. De beide niet gevaccineerde kinderen werden aan-
getast. Een dezer overleed op 8 Maart.

Contact met de buren, alwaar een kind 12 Feb. was ziek gewor-
den en 17 Feb. overleed. Twee kinderen werden later nog aan-
getast.

Een zuster van P. was drie weken te voren gevaccineerd, zij wei-d
niet aangetast. Een ziekeUike broeder werd niet gerevaccineerd, hij
kreeg varioloides, doch herstelde. Bij de buren waren ook pokken,
zie 8 Feb.

P had reeds 3 maal, volgens haar zeggen, varioloides gehad. Bij
de buren waren poklijders.

P, was even als hare kinderen, voor 4 weken van een glaasje ge-
revaccineerd zonder gevolg. Bij de kinderen was de revaccinatie eveti-
eens zonder gevolg, deze werden echter niet door pokken aangetast.

P. was phthisicus, terwijl hij aan pokken leed, verergerde zijn
toestand en overleed op 9 Maart. Twee kinderen werden aangetast
en overleden op 3 en 25 Maart.

Verkeerde in de nabijheid van poklijders, die in het gesticht ver-
pleegd werden, doch was hier niet mede in aanraking.

De zoon van P. was 2 Feb. ziek geworden. Door contact met
dezen werd de moeder besmet. Zij werd den 8 Feb. gerevaccineerd,
zonder gevolg. Den 20 declareerden zich variolae, waaraan zij op
26 Febr. overleed.

P\'s vader was voor weinige dagen ziek geworden. Bij de beneden
bewoners waren poklijders.

Familie van P op den Springweg was lijdende aan pokken. P\'s
dochtertje werd 26 Febr. aangetast.

Een broertje van P. was den 16 Feb. aangetast, en overleed 27
Feb. Bij de beneden bewoners waren poklijders.

De ziekte begon bij P. met diarrhoea, gedurende vijf dagen zeer
hevige prodromi, daarna een zeer ligte eruptie.

Voor drie weken had P\'s broeder ook in dit huis pokken gehad
In de buurt woonden vele poklijders.

Maliebaan.
Rozenstraat, C 587.
Achter \'t Twijestraat.
Groenesteeg, k. 661.
Lange Smeesteeg, B 628.

Juflferstraat.
Hooglandschesteeg, M 554.
Bakkersteeg, D 303.
Als boven.
Lange Lauwerstraat, H 76.
Amsterdam.
Heerenstraat F 424.
Dordrecht.

Westerkade, K 167.
Willemskazerne.
Daalsche dijk.
Als boven.
Vredenburg.
Oranjestraat, C 379.
Varkenmarkt, C 600.
Lauwerecht, M 223.
Als boven.
Spanjaards teeg, D 148.

Als boven.
Straatzangeres.
IZonder (vr, v/d schoolmeester.)
Zonder (kind v/d werkster.)
Bierbrouwersknecht.
Schoonmaakster.
(Zonder kind v/d hovenier.)
Zonder (kind v/d schoenm.)
Als boven.
Zonder (vr. v/d straatmaker.)

Op den 20 werd deze P. in het diakonessenhuis met zeer ernstige
varioloides opgenomen, doch de eruptie had ruim 8 dagen voor de
opname plaats.

Den 28 Feb. werd P\'s man en kind aangetast.
Op 28 Feb. werd P\'s zuster aangetast.
In zeer ligten graad.

Zij hadden gespeeld met de kinderen van M. uit de Bakkersteeg,
waarvan 1 kind aan pokken was overleden.

P. kwam hier over, kreeg pokken, en werd in het Sted. ziekenhuis
ter behandehng opgenomen.

P. was lijdende aan epilepsie, gedurende den tijd dat hij in het
ziekenhuis alhier verpleegd werd, had P. geen aanval.

Gedurende het incubatie tijdperk werd P. gerevaccineerd. Zij was
in contact met hare moeder den 16 Feb. aangetast en in Maart
overleden. Zij kreeg hgte varioloides.

P. had voor 8 dagen een bezoek gebragt bij zijn kind in de Stroosteeg,
sedert 6 weken lijdende aan pokken.

Bemuurde Weerd.
Als boven.
Willemstraat, C 913.
Heerenweg, M 626.
Molensteeg, B 676.

Heerenweg, M 626m,
Lijnpadsteeg, K 326.
Nieuwe Gracht, D 917.
Keizerspoort, G 524.
Wijde Watersteeg, C 500.
Korte Hartsteeg, H 224.
Lange Lauwerstraat, H 151,
Willemsstiaat, C 905.

Zonder (vr. v/d boekbinder.)
Hovenier.
Als boven.
Tamboer.
Zonder (vrouw v/d bakker.)
Zonder (kind v/d sjouwerman.)

Zeedijk, M 503.
Schutterstraat, B 301.
Plompetorengracht, H 660,
Koningstraat, C 373.
Zadelstraat, E 378.
Achter Twijestraat.

Wijdesteeg, K 47a,
KI. Eligensteeg, A 741,
Springweg, B 788.
Hemdsmouwsteeg, H 253q.
Waterpooi\'t, C 813.
Zilversteeg, B 747.
Jacobikerkhofsteeg, C 210.

P. was in contact met poklijders geweest. Zij weet niet of zij
ingeënt was. Likteekens van vaccinatie had zij niet.

Een jong kind werd onmiddelijk gevaccineerd, en de man gerevac-
cineerd, beiden bleven vrij. P. kreeg menigmaal bezoek van een per-
soon uit een huis, waar poklijders waren.

Sedert \'I Feb. lag P. in het Hospitaal met contusio pedis. Den
26 declareerden zich variolae.

Den 20 Feb. was de keukenmeid van deze familie opgenomen
in het DiaKonessenhuis; vermoedelijk heeft zij de 2^= meid be-
smet,

Brandsteeg, B 841.
Donkerstraat, E 410,
Groenesteeg, C 424,
Jufferstraat, G 527.
Korte Lauwer-straat, H 141.
Achter de Willemskazerne, H 748,
Geertebrug.
Zeist.

Vredenburg.
Soestbergen, K 253.
Wittevrouw-ensingel.
Als boven.
Helling, K 86bis,
Vinkebuurt, M 288,

Wijdesteeg, K 47a.
Zilversteeg, B 763.
Drift, H 615.
Willemskazerne.
Stevens-fundatie, n°. 34.
Covelsteeg, K 380.

Zonder (kind v/d arbeider.)
Schoenmaker.
Zonder (dochter v/dschoenm).
Zonder (kind v/d sjouwerm,)
Zonder (vr. v/d hovenier)

P. was voor weinige dagen gevaccineerd, doch was reeds besmet
door de huisgenooten. Vaccine en varioloides verliepen gezamenlijk.

Petechiae, haematurie, zeer slecht ontwikkelde pokken; hevige dis-
solutio sanguinis.

Gedurende de eerste vier dagen meer petechiae, vooral op de onderste
extremiteiten, deze verdwenen na 4 dagen, toen de pokken meer te
voorschijn kwamen.

Contact met P\'s niet-gevaccineerd kind, hetwelk op 20 Feb. aan-
getast was geworden.

Op 17 Feb. was hier een vrouw ziek geworden. Op 24 Feb. een
kind van deze vrouw, dat op 3 Maart overleed, en op 28 leb. deze
weduwe, die met de 2 lijders in contact geweest was.

Een zusje werd den 3 Maart aangetast en overleed den 7 Mrt.
De kinderen werden onmiddelijk gevaccineerd en P\'s vrouw^ gerevac-
cineerd. Geen hunner werd aangetast

P. was 5 maanden zv^^anger; doch geen stoornis in het verloop
der zwangerschap had plaats.

P. was nog langen tijd lijdende aan verscheidene groote abscessen.
Drie niet-gevaccineerde personen, van 20, 22 en 26 jaar, waren
in Februarij aangetast, en overleden op 22 Feb. 12 en 13 Maart

Den 15 Maart werd een kind van P. aangetast, hetwelk op 25
Maart overleed. P. was 3 maanden gravida. Op den 3 dag barer
ziekte kreeg P. abortus. In het reconvalescentie tijdperk kreeg P. nog
hevige metrorrhagie, P. herstelde.]

De medicus raadde het niet gevaccineerde kind en P\'s vrouw onmid-
delijk te vaccineren en te revaccineren Verzet van de zijde der
familie. Op 21 Maart kreeg het kind varioiae verae, en de vrouw
varioloides.

Als kind van 4 jaren heeft P. pokken gehad. De likteekens zijn
hiervan nog zigtbaar. De soldaat, welke m de kazerne naast P. sliep,
was den 28 Januarij met pokken naar het Hospitaal vervoerd.

Sedert 12 Feb. werd P. in het Hospitaal voor urethritis behandeld,
dus schijnt in het Hospitaal besmet te zijn geraakt.

In dit huisgezin lagen 5 poklijders aangetast. Een kindje van 5
jaar overleed op 6 April.

1870

))	ygt;	))	H ))\' 1 ; Varioloides.	2 Mrt,	25 Mrt.
»	»	»	ji	■ Varioloides, 1	2 Mrt.	20 Mrt.
»	»	»	Ö	Variolae.	2 Mrt.		7 Mrt.
diei	ist.		?	Variolae.	3 Mrt.		8 Mrt.
»	»	»	?	Varioloides.	3 Mrt,	16 April.
»	»		))	Variolae. \|	3 Mrt.	3 April.
»	))	»	))\'	Variolae, \|	3 Mi\'t.		10 Mrt.
»	))	»	))	Varioloides.	3 Mrt.	17 Mrt,
»	»	))		Variolae.	3 Mrt.		25 Mrt.
))	»	»		Varioloides,	3 Mrt.	30 Mrt.
»	))	ïgt;	1 Vai iolae.	3 Mrt.	30 Mrt.	1
»	»	»	öi\' \|i Variolae.	3 Mrt.		14 Mrt.
»	»	0	?	Varioloides,	3 Mrt.	28 Mrt.	i
»	»	»	)!	Varioloides.	3 Mrt.	1 April.
»	»	»	«	Variolae,	3 Mrt.	30 Mrt.
))	»	»	0	Variolae.	3 Mrt.		8 Mrt.
))	»	iigt;	ö	Variolae.	i 3 Mrt.		7 Mrt.
»	»	» i	?	; Variolae haemorrha-	3 Mrt.		7 Mrt.
			0	!: gicae.
»	»	»		l! Variolae. I.	4 Mrt.	4 April.
»	5)	))	0	j ariolae. 1	4 Mrt.	30 Mrt.
))	»	))	))	Variolae confluentes.	4 Mrt.	1 Mei.
»	3	))	))	Varioloides.	4 Mrt.	5 April.
»	))	»i j	n	Varioloides.	4 Mrt.	30 Mrt.
»	))	1 ))	0	Variolae.	4 Mrt.		6 Mrt.
»	))	»	))	Variolae,	4 Mrt.		10 Mrt.

Deze vrouw had twee kinderen 1 van 4\'A jaar met prachtige vaccine
hkteekens, een 2e niet gevaccineerd van 9 maanden. Beide kinderen
hadden in Dec. varicellae gehad. Het gevaccineerde kind bleef nu
vrij, doch het niet gevaccineerde kind kreeg variolae, door contact
met de moeder. Zie ziektegeval op 9 Maart.

In dit huis waren poklijders, waarschijnlijk werd deze P. aange-
tast door contact met een vrouw den 25 Feb. ziek geworden.

Contact met een 57jarigen poklijder, daar in huis ziek liggende, welke
den 15 Feb. was aangetast. Later op 6 en 12 Maart werden hier nog
2 kinderen aangetast.

P\'s familie leed aan pokken, P\'s dochter werd 13 Maart aan-
getast en overleed.

P\'s man had kort te voren een deken moeten uitstoomen afkom-
stig uit een huis in de Viesteeg, alwaar iemand aan pokken was
overleden. P\'s kind werd den 19 Maart aangetast.

P\'s dochtertje van 8 jaar, niet gevaccineerd zijnde, oveileed in
April. De medebewoners van dit huis hadden pokken, zie ziekte-
geval op 12 Februari^j.

P. was 4 maanden gravida. P. kreeg geen abortus, wel kwam
er dissolutio sanguinis met epistaxis gepaard, en hevige pneumonie,
aan welker gevolgen P. overleed.

Man, vrouw en 6 andere kinderen, alle gevaccineerd werden niet
door pokziekte aangetast.

Een kindje aan de overzijde der Stijfselsteeg (v. H.) was door P.
bezocht. Dat kind was reconvalescent van pokken.

ïn dit huis woonden verschillende poklijders. Zie de aanmerking
bij G ziek geworden 12 Februarij. Deze kinderen werden tijdens
het ziek zijn der benedenbewoners gevaccineerd. Bij beiden kwam
de vaccine op, doch vermoedelijk waren deze P. reeds besmet. Zij
kregen zeer hgte varioloides. Nog 2 andere medebewoners weiger-
den gevaccineerd te worden. Zij werden aangetast en zijn overleden
den 12 Maart en 6 April,

De kinderen van den Heer A. in de Maliebaan leden eveneens aan
varicellae. Welligt kan, de smetstof van de kinderen van den heer
A. op de kinderen van dezen heer B. zijn overgebragt, door mid-
del van derden.

Een kind van deze vrouw was op 25 Februarij ziek geworden en
overleed den 11 Maart.

De grootmoeder van dezen P. was 1 Februarij, door pokziekte aan-
getast geworden. De moeder van P. kwam de zieke grootmoeder
menigmaal bezoeken., en bragt zoodoende de smetstof op haar eigen
kind over. Het kindje was voor 10 dagen gevaccineerd, doch de
vaccine kwam niet op.

De overige huisgenooten, man, vrouw en 7 kinderen, waren alle
gevaccineerd. Van deze laatste kregen 3 kinderen op 8, 16, en 24
Maart zeer ligte varioloides.

Contact met P\'s huisgenooten, welke lijdende waren aan pokken
P. was voor eenige dagen gevaccineerd. Vaccine en pokken verliepen
gezamenlijk, zeer goedaardig. P. was vermoedelijk reeds besmet.

De moeder dezer P. bezocht menigmaal eene poklij deresse. Op
17 Maart werd P\'s broeder aangetast.

Het geheele gezin was kortelings gerevaccineerd, uitgenomen deze
P. welke op het punt was te bevallen, en de revaccinatie om die
reden weigerde. P. beviel. 3 dagen na de bevalling declareerden zich
varioiae; zij overleed. Ook het kind kreeg pokken en overleed 10
dagen na de geboorte.

P. infecteerde zijn 3 kinderen van 17, 19 en 21 jaar, welke op
23 en 30 Maart ziek werden.

Furunculosis en chronische bronchitis deden P, nog lang onder
behandeling blijven. Tijdens de ziekte van dezen lijder, werden al
de arbeiders op de zwavelzuur fabriek, benevens hunne kinderen ge-
vaccineerd en gerevaccineerd. Niettegenstaande de pokziekte in deze
buurt hevig heerschte, werd slechts 1 kind van deze arbeiders door
pokken aangetast. Het bleek nu dat door toevallige omstandigheden,
dit kind verzuimd was geworden, te vaccineren.

Als kind van 4 jaren had P pokken gehad. Als kind van 6 jaar
gevaccineerd, doch zonder gevolg,

Op 21 Maait infecteerde de moeder een niet-gevaccineerd kind,
hetwelk echter niet geneeskundig behandeld werd.

Had voor 10 dagen een bezoek gebragt bij eene pokzieke vriendin
in de Groenesteeg.

Haar kind Avas aangetast even als haar man. Ook deze 2 over-
leden op 1 en 18 Maart.

P, infecteerde 4 andere huisgenooten De vrouw weigerde gere-
vaccineerd te worden, voor zich en de kinderen. Zij overleed 23 Maart,

Een heer op kamers wonende werd den 8 ziek. P\'s moeder werd
9 Maart ziek en overleed den 16 Maart

Contact met P\'s moeder op 17 Feb. aangetast, P, werd voor 8
dagen gevaccineerd. Hij was vermoedelijk reeds besmet Vaccine en
varioloides verliepen gelijktijdig. Slechts een 40tal varioloides puisten.

Een zuster (niet gevaccineerd) werd den 19 Maart aangetast. De
andere gevaccineei\'de huisgenooten bleven vrij.

P. leed aan febris intermittens. Tijdens de eruptie hield de koorts
op; doch kreeg reconvalescerende weder febris intermittens.

P. woonde in een huis alwaar een poklijder was. Tweemaal was
hij in 1871 gerevaccineerd, doch zonder gevolg.

Bij de buren waren poklijders. De hond van deze buren sliep
menigmaal in het bed van mejufvr. K. Voor acht dagen was P.
ter kerke geweest, en zat in de nabijheid van herstellende en af-
schilferende poklijders.

P. was voor 8 dagen in een herberg buiten Tolsteeg geweest, waar
een poklijder ziek lag.

Contact met de moeder welke 3 dagen na de bevalling, door pok
ziekte werd aangetast, en op 16 Maart oveileed.

In een steeg naast het huis van den slager woonden poklijders.
Op 18 Maart werd hier nog een P. aangetast.

Hier aan huis waren 2 niet gevaccineerde kinderen, welke de ou-
ders weigerden te laten vaccineren. Het jongste kind, had een (ver-
moedelijk syphilitisch) uitslag. Dit werd niet, het andere kind werd
wel aangetast.

P. besmette een kind hier in huis hetwelk op 22 Maart ziek werd.
Op 14 en 22 Maart werden 2 kinderen aangetast.
Kreeg uitgebreid gangraena en decubitus doch herstelde.

Gelijk met de buurvrouw ziek geworden. Op 24 Maart overleed
bier riog een kind van 17 maanden.

Als boven.
Bergstraat, C 929,
Koningstraat, C 373h,
Koningstraat, C 370.
Munsterkerkhof, F 222.
Springweg, B 864.

Hoogenoord, M 574.
Zonsteeg, I 329.
Ganssteeg, K 235.
Ganssteeg, K 277a.
Jeremiesteeg, K 164,

Haverland, M 372.
Gruttersdijk, M 127.
Gruttersdijk, M 127.
Hoogenoord, M 573.
Kwakkeldijk, M 361\'®.
Bethlehemsteeg, M 707,

Zonder (kind v/d arbeider.)
Als boven.
Als boven.
(Zonder kind v/d hovenier,)
Stoker Rhijnspoor,
Schilder.

Deze tweeling werd te gelijk geïnfecteerd. Deze jongens zaten op
school naast een kind van een familie, waar varicellae heerschende
waren.

Contact met P\'s echtgenoot 13 Feb. ziek geworden. De vrouw
wilde de raad, zich dadelijk te laten revaccineeren, niet opvolgen.

Contact met P\'s vader op 8 Maart overleden. P\'s broeder werd
den 17 aangetast.

Dit kind had 3^2 jaar oud, varicellae gehad, om die reden was
het niet gevaccineerd. Nu kreeg zij varioiae confluentes. De moe-
der welke het kindje oppaste, werd onmiddelijk gerevaccineerd, doch
zonder gevolg. Tien dagen later werd zij nog eens gerevaccineerd.
De vaccine puisten kwamen goed op; toen zij begonnen te verdroo-
gen, kreeg zij echter varioloides.

Een kind van 2 jaar werd gevaccineerd. Vaccinatie kwam niet
op. Het kind werd niet aangetast.

P. had in Dec. varicellae gehad; kreeg nu door contact der moeder
op 2 Maart ziek geworden, varioiae. Een uitstekend goed gevacci-
neerde knaap van 4^/2 jaar, welke in Dec. ook varicellae had gehad,
kreeg nu geen pokken.

P, was gravidia sedert 6 maanden: zij kreeg geen abortu.s, de be-
wegingen der vrucht bleven voortbestaan.

Toen de medicus kwam waren de moeder en dit kind beiden
ziek. Een kind van 4 jaar werd onmiddelijk gevaccineerd. De
vaccine kwam op, doch het kind scheen ook reeds besmet te zijn.
Het kreeg echter zeer hgte varioloides, welke te gelijk met de vaccine
puisten verliepen.

P\'s zuster was 2 Maart ziek geworden. Deze 2 patienten waren
door de moeder geinfecteerd op 28 Februarij ziek geworden.

Op 19 Mrt, werd P\'s kind ziek doch herstelde.
De medebewoners van dit huis hadden vroeger pokziekte gehad.

2127	H.	22	m.	0.	Achter den Dom.	Zonder (zoon v/d postdirect.)	1850	»	3	»
2128	V. D.	44	V.	h.	Korte Jansstraat, G 310.	Zonder (vr. v/dboekhandelaar.)		»	»	»
2129	K.	24	m. 0.	Minrebroederstraat, G 226,	Student.	1848	»	3	»
2130	B.	4	m.	0,	Daalsche dijk, L 262.	Zonder (kind v/d arbeider.)		»	))	»
2131	L	22	V.	0.	KL Geertekerkhof.	Naaister.	1850	»	3	»
2132	M.	20	V.	0.	l-^ Achterstraat, H 92.	On derwij zeresse.	1852	))	3	»
2133	A.	25	V.	0.	Vredenburg.	Dienstbode tabakswinkel.	In de	je\'	ugd
2134	B. B.	7	V.	0.	Zonstraat, G 481.	Zonder (kind v/d hoogleeraar.)	1864	3	»	»
2135	B. B.	9	m.	0.	Als boven.	Als boven.	1862	3	»	»
2136	K.	21	m.	0.	Nicolaaskazerne.	Artillerist.	1852	1	))	»
2137	V. A.	15	m.	0.	Eikelenboomstraat, A 316.	Naaister.	1857	3	»	»
2138	V. C.	29	V.	0.	Croeselaan , L 208q.	Dienstbode.	1844	))	3	»
2139	V. S.	32	V.	h.	Westerkade, K 280.	Zonder (vr. v/d schoenmaker.)	1840	»	»	»
2140	R.	39 1 1	m.	h.	Hoogenoord, M 323.	Sjouwerman.		))	»
2141	D.	9	V.	0.	Hoogeweide.	Zonder (kind v/d arbeider )	1863	»	»	0
2142	B.	50	V.	h.	KI. Eligensteeg, A 716,	Werkster.	1822	»	3	»
2143	V. d. S.	35	V.	0.	St, Anthoniestraat, M 292b,		In d(	; jeug(	1.
2144	d. R. 1	5	m.	0.	Nieuwe Gracht, A 832.	Zonder (kind v/d uitstoomer van kleederen.)	1869	))	5	»
2145	d. W.	79	m.	0.	Sterrenbosch, L 185.	Hovenier.	In di	ï je	;ug(	1.
2146	1	19	m.	0.	Wittevrouwenstraat, C 889.	Sigarenmaker.	1854	»	3	»
2147	KL	25	V.	0.	Vleutensche weg, L 4.	Dienstbode.	1847	»	3	»
2148	V. D.	36	V.	0.	Watersteeg, C 522.	Werkster.	1837	»	B	0
2149	V.	7	m.	0.	Helling, K 109.	Zonder (kind v/d scheepsm.)		»	))	»
2150	M.	14 d.	m.	0.	Mariaplaats, E 467.			»	))	»
2151	T.	9 m.	!m.	0.	Tuinstraat, B 784.	Zonder (kind v/d arbeider.)	1	»	»	»

1871

1870

Contact met poklijders. De moeder was 13 Maart overleden.
In dit gezin kwamen 7 poklijders voor. Zie 25 Maart.
P. werd in het diakonessenhuis opgenomen.

Tijdens de ziekte van 2 huisgenooten werd dit kind gevaccineerd.
Het kreeg ligte varioloides, welke te gelijk met de vaccine ver-
liepen.

Contact met P\'s broeder op 10 Maart ziek geworden.
Furunculosis als naziekte, langzamerhand ontwikkelde zich phthisis.

P\'s zuster, wonende Weerdsingel M 615 en zijne nicht in de
Jacobijnen straat leden aan pokken. Beide P. bezocht hij menigmaal.

Alhier werden op 5, 8, 16 en 24 Maart, vier huisgenooten van
l\'/a, 9, 13 en 20 jaar ziek; allen herstelden.

P. was gravida, korten tijd na hare ziekte beviel zij, het kind had
geene sporen van pokziekte.

Contact met P\'s vader op 6 Maart aangetast. Gedurende de ziekte
van den vader werd dit kind gevaccineerd, doch scheen reeds besmet
te zijn. Het kreeg te gelijk met de 4 opgekomene vaccine-puisten,
zeer hgt verloopende variolae.

Deze vrouw weigerde de revaccinatie. Zij werd den 16 Maart ziek,
prodromi van variolae, na 4 dagen kreeg zij partus praernaturus,
doode vrucht. De vrouw stierf dien zelfden dag.

Verscheidene familie leden van dezen P, waren reeds aan pokken
overleden, In April stierf nog een kind van dezen P.

P\'s vader en een broertje van P. hadden pokken gehad en waren
eveneens overleden op 3 en 9 Maart.

Varkenmarkt, C 715.
Wittevrouwenstraat, H 653.
Lange Lauwerstraat, H 149,
Vischmarlct, F 127.
Springweg.
Lange Kamsteeg, C 607.
Nicolaassteeg, B 320.
Vaartsche Rhijn. L 247,
A^aaitsche Rhijn, K 150a,

Potterstraat, C 103.
Nachtegaalstraat, I 221.
Buiten de Weerd, M 69.
Korte Elisabethstraat, D 192.
ABCstraat, A 600.
Kromme Rhijn, K 432.
Weerdsingel
Als boven.
Korte Jufferstraat, C 976.
Watersteeg, C 507.
Buiten de Weerd,
Maliesingel, I 217.

Zonder (kind v/d koopman.)
Zonder (kind v/d sigarenm.)
Zonder (kind v/d arbeider.)

Dienstbode.
Naaister.
Letterzetter.
Zonder (kind v/d arbeider.)
Zonder (vr. v/d kunstschild.)
Zonder (docht, v/d kunstsch.)

Op de bovenkamer was met 1 Maart een heer komen wonen, welke
op kamers gewoond had waar een poklijder in huis was.

Contact met een poklijder den 6 Maart ziek geworden.
Contact met den vader op 8 Maart ziek geworden.
In de buurt woonden poklijders.

Het huishouden van v. S. Met zich revaccineren, doch van S. ergerde
zich, zooals hij zeide, over deze dwaasheid. Hij trotseerde alle gevaar,
en bragt een bezoek bij zijne zuster eene poklij deresse in de Korte
Viesteeg. Spoedig daarop vertoonden zich de prodromi van pokken,
en binnen weinige dagen was hij overleden.

P. had als metselaar gewerkt aan het krankzinnigengesticht,
alwaar enkele poklijders waren. De vrouw en 2 kinderen, alle ge-
gevaccineerd, bleven vry.

Reeds 1 maand te voren, gevoelde P. zich lusteloos. Zij bleef nog
weken onder behandeling voor oedema pedis.

Contact met hare moeder den 3 Maart ziek geworden.
In contact met P\'s zoon den 9 Maart door pokziekte aangetast.

Hier in huis waren 5 niet gevaccineerde kinderen. De medicus
drong aan op vaccinatie. De familie weigerde hieraan gevolg te geven
Vijf kinderen werden daarop aangetast. Vier met varioiae, terwijl
het jongste kind, eindelijk doch nog te laat gevaccineerd werd. iJe
vaccine kwam hier op, doch het was_ ook al reeds besmet en kreeg
te gelijkertijd ligt verloopende varioloides

Watersteeg, C 507.
Absteder zandpad.
Buiten Tolsteeg, K 349.
Lange Nieuwstraat.
Voorstraat.
Als boven.
Oude Gracht, D 61,
Heerenstraat.
Wolvenstraat, II 700c.
Mariaplaats, E 464b.
Kroonhof.
Jacobikerkhofsteeg.
Bergstraat,

Magdalenasteeg.
Noteboomenlaan, I 354.
Buiten Tolsteeg, K 379.
Oude Gracht. Zandbrug.
Ziekenhuis.

Hovenier,
Timmerman.
Steenhouwer,
Zonder (dochter v/d schilder.)
Als boven.
Bediende Manufactuurw.
Rentenierster.

Variolae confluentes.
Variolae verae.
Varioloides,
Varioloides,
Varioloides.
Varioloides,
Variolae verae.
Variolae.

Contact met den vader op 6 Maart ziek geworden. Een broeder
werd nog later aangetast.

P. had in huis een kind van een broeder, bij welken laatsten pok-
lijders aan huis waren.

Sedert 27 Februarij was P. op de kraamzaal, op 24 Maart ver-
toonden zich kleine pokjes. Op 25 Maart beviel P.

Geinfecteerd door een broertje den 18 Mrt ziek geworden.^ Nog
een kind van Vli jaar werd in April aangetast. Dit kindje was
2 dagen te voren gevaccineerd, doch reeds besmet.

Deze P. had de vrouw van den concierge van het Comediegebouw
gekist. P, infecteerde later zijn broeder.

Oude Gracht.
Walsteeg, E 481.
Hoogeweide.
Hoogeweide.
Covelsteeg, K 376.
Twijestraat, B 217.
Als boven.

Jeremiesteeg.
Zeedijk, M 503.
Jutphaasche weg, L 237.
Als boven.
Pauwsteeg, H 28e.
Vredenburg, C 158.

Abstede, I 346.
Korte Lauwerstraat, H 145.
Achter Twyestraat, B 122.
Hoogeweide.
Als boven.

Contact met andere huisgenooten. Een broeder van P. werd in
het Sted. ziekenhuis behandeld, terwijl een zuster eveneens niet ge-
vaccineerd den 19 Mrt. was ziek geworden. P. bleef zeer debiel, lag
nog langen tijd te bed, in een zeer nerveusen toestand. Somtijds een
risus sardonicus, hyperaesthesie van de onderste extremiteiten, zoo-
dat zij de druk der bed fournituren niet velen kon, en zij begon te
gillen, als men haar naderde, uit vrees voor vermeerdering van pijn.
Vroeger een gezond meisje, is zij nu een toonbeeld van ellende.

Contact met een broeder op 14 Maart ziek geworden. Zeven per-
sonen werden hier aangetast.

Deze P. had in Tilburg te gelijk met zijn zuster de pokken
gekregen. Hij kwam ziek over en werd nu in hetzelfde huis als
zijne reeds zieke zuster verpleegd.

P. had een bezoek gebragt bij een kind van vr. Z. in de Water-
steeg, welk kind in het begin van de maand Maart was overleden.
Hevig dehrium, op den 28 reeds hevige dissolutio sanguinis. Bloe-
ding uit de neus, tandvleesch, tong, diarrhoea cruenta en haema-
turie.

Contact met de huisgenooten aan pokziekte lijdende, zie ziektegeval
op 17 Februarij.

De vrouw des huizes was 16 Maart aangetast. De medicus vac-
cineerde de meid op 18 Maart. De vaccine kwam op, doch te
gelijkertijd ligte varioloides.

, P\'s moeder was den 4 Maart ziek geworden en 10 Maart overle-
den. Dit kind was daar echter niet in huis. De smetstof moet tot
haar door derden zijn overgebragt.

Contact met de andere huisgenooten op 14 en 25 Maart ziek ge-
worden. Zeven personen werden alhier aangetast.

Water en vuurverkoopster.
Zonder (kind v/d sjouwerm.
Zonder (kind v/d fabriekant.)

a
p

c
\'o

NAAM.

Ouder-
dom.

quot;co
O

WOONPLAATS.

BEROEP.

Gevaccineerd.

Gerevaccineerd.

g
\'S

5
.1

Likteekens.

S
O

2360

V. 0.

Oude Rhijn.

Hovenierster.

))

2361

1 m.

m.0.

Jagersbuurt, M 300.

Zonder (kind v/d hovenier.)

))

2362

V. d. L.

m. 0.

Haverland , M.

Zonder (kind v/d fabriekarb.)

))

2363

V. d. B.

14 m.

m. 0.

Brouwerstraat, B 424b.

1871

))

2364

23 m.

m. 0.

Zandpad, M 326a.

2365

\'t L.

m. 0.

Voorstraat.

Slager.

In de

jei

igd

•

))

2366

V. w.

3e Baansteeg.

Werkster.

1832

))

2367

d. L.

A 1

V. 0.

Watersteeg.

Zonder (kind v/d orgeldr.)

ygt;

))

2368

m. 0.

HarthoQ\'e, H 229a.

Metselaar.

1850

))

2369

V. 0.

Leidscheveer, L 53.

))

2370

m. 0.

Maliesingel, I 217.

)gt;

2371

V. 0.

Als boven.

))

2372

V. 0.

Als boven.

2373

V. 0,

Als boven.

))

2374

11 m.

! m. 0.

Varkenmarkt, C 684.

))

2375

j V. 0.

Hoogenoord, M 323.

Zonder (dochter v/dsj ouwerm.)

1856

))

2376

i m. 0.

(

Als boven.

2377

■ 2

m. 0.

Oi\'anjestraat, C 429.

Zonder (kind v/d kruidenier.)

))

2378

7 m.

V. 0.

Boogstraat, B 423.

Zonder (kind v/d arbeider.)

))

2379

V. h.

Bezem brug.

Zonder (vrouw v/d schipper.)

))

2380

m. 0.

Bregittestraat.

Herbergier.

ygt;

2381

V. S.

m. 0.

Hoogelanden, M 202.

Zonder (kind v/dkantoorbed.)

1860

ygt;

1864

2382

v.N.

V. 0.

Daalsche dijk, L 321.

Zonder (kind v/d sjouwerm.)

))

2383

m. 0.

Dorstige Hartsteeg.

Timmerman.

1852

))

)gt;

2384

m. 0.

Reguliersteeg, A 489.

Zonder zoon v/d slagerskn.)

1854

))

Zoo als reeds bij den aanvang van dit geschrift, door mij werd medegedeeld, levert het opmaken van
een statistisch overzigt, altijd eigendommelijke moeijelLjkheden op, doch vooral zijn deze bezwaren van
toepassing bij een statistiek over pokziekte, aangezien men reeds dadelijk, op eene zeer grootemoeijelijkheid
stuit, en wel deze, of men, de als varicellae opgegevene ziekte-gevallen, al of niet onder de pokziekte
(variolae en varioloides) moet opnemen.

Hiervoor toch, zoude men, een met bewijzen gestaafd antwoord moeten geven, op een vraag, waarover
de dermato-pathologen het volstrekt nog niet eens zijn, en geenszins tot eene zekere beslissing zijn
gekomen.

Hoewel een groot aantal geneeskundigen, de varicellae als een afzonderlijke ziekte-vorm willen
beschouwd hebben, zoo zijn er evenzeer, die van een juist tegenovergesteld gevoelen zijn, en is het zeer
teregt, dat Dr. F 1 ei s c h m a n , om verdere verwarringen te voorkomen, den naam: varicellae, voor de
ligtste graden van pokken, wil doen vervallen, want, schrijft hij, het kan niet ontkend worden, dal de meeste
tot dusverre met den naam varicellae bestempelde ziekte-gevallen, niet anders, dan de goedaardigste vorm
van variolae verae zijn.nbsp;gt;

Terwijl Prof. Thomas te Leipzig het verschil tusschen variolae en varicellae aantoont, door te
wijzen op den zuiver vesiculairen vorm der efflorescentia, de snelle ontwikkeling van het geheele ziekte-proces,
den korten duur, het meermalen achtereenvolgend te voorschijn komen, maar bovenal uit het verschil van
gang der temperatuur bij varicellae en variolae, en ook Dr. E i s e n s c h i t z, nog onlangs in eene mededeeling
de variolae en de varicellae als twee afzonderlijke ziekten wil beschouwd hebben, zoo zijn Prof. Otto te
Kopenhagen, Prof. Heb ra te Weenen, Prof. Ray er te Parijs, en meer andere geleerden, een juist
tegenovergesteld gevoelen toegedaan.

Heeft men in het buitenland over dit vraagstuk verschil van gevoelen, niet minder zijn in ons vaderland
de denkbeelden over de variolae-varicellae quaestie uiteenloopend, en bij het nagaan der in deze gemeente
voorgekomene gevallen van pokziekte, met de geneeskundigen, bleek mij meermalen dat de kundigste en in
de praxis grijs gewordene medici, somtijds de tegenstrijdigste denkbeelden over dit vraagstuk hadden.

Terwijl in de hiervoor opgenoemde ziekte-gevallen ook voorbeelden te vinden zijn, overeenkomende
met de steUingen door Dr. Eisenschitz uitgesproken, met het doel om aan te toonen dat variolae en
varicellae als geheel verschillende ziektevormen moeten worden opgevat, terwijl de kundigste medici
te dezer stede, mij mededeehngen van gevallen van varicellae hebben gedaan, en mij tevens mededeelden,
op welke gronden, zij varicellae als eene afzonderlijke ziekte wenschten beschouwd te hebben, — zoo waren
«r niet minder, welke even als menig onzer Nederlandsche en ook buitenlandsche geleerden, de varicellae
als den ligsten variolae-vorm beschouwden.

Het grootst aantal der mij opgegevene varicellae-gevallen, behoorde tot deze laatste rubriek; reden
waarom ik, dan ook besloot, de varicellae in mijne kolommen op te nemen, waardoor mij tevens gelegenheid
werd gegeven, om een parallel te trekken, met de statistische opgaven, in hethandboekvanDr. F.Oesterlen

voorkomende, welke laatste ook zijne opgaven over varioiae, met inbegrip van varioloides en varicellae heeft
bekend gemaakt

^nbsp;Yreemd schijnt het, wanneer men de eerste patienten van het hiervoor geplaatste register nagaat,

dat men door de pokziekte personen ziet aangetast, welke op de meest verschillende punten van de stad
{_ woonachtig zijn.

Het schijnbaar vreemde zal, zoo ik hoop, meer duidelijkheid verkrijgen door de navolgende
mededeeling.

Om met mijn overzigt aan te vangen, moest ik, van een bepaalden datum af beginnen. Hiervoor
nam ik 1°. Januarij 1870. Doch zeer zeker kwamen in de gemeente en in hare onmiddelijke nabijheid vroeger
reeds gevallen van pokziekte voor.

Wanneer men nagaat, dat in het jaar 1868, hier ter stede van drie personen van het mannelijk
en 2 van het vrouwelijk geslacht) en in 1869 van zes personen aangifte werd gedaan, als aan pokziekte te-
zijn gestorven, terwijl in deze provincie 17 personen aan pokziekte overleden, dan is het duidelijk, dat
toen reeds een veel grooter aantal personen door pokziekte was aangetast. Hoe groot dit aantal aangetaste
poklijders in 1869 is geweest, is onbekend.

In den omtrek van Utrecht scheen de pokziekte in 1869 reeds een meer epidemisch karakter aan te
nemen, althans, in het verslag omtrent de medische politie in de provincie Utrecht in 1869, vindt men voor
Maarssen en Maarsseveen 40 en 32 poklijders aangegeven. Het aantal niet behandelde poklijders bleef echter
onbekend en dat deze, ook destijds, op den weg naar Jutphaas, in vrij aanzienlijken getale voorkwamen,
bleek mij bij het nagaan en opsporen der in 1870 voorgekomene gevallen. In de rijen huizen zijdelings
van dezen weg gelegen, heerschte toen reeds de pokziekte epidemisch in hgten graad, hoewel deze patienten
niet behandeld werden. In de nabijheid van dezen weg is de artillerie-kazerne gelegen, en ofschoon de eerste
der patienten uit mijne opgave volstrekt geen oorzaak voor zijne ziekte konde opgeven, zoo zoude, onwetend
contact met deze personen, de oorzaak van zijn ziekte geweest kunnen zijn.
rnbsp;Bijna gelijktijdig kwam in de Haverstraat een geval voor van een persoon, welke voor zaken op reis

geweest was, zich ziek gevoelde, alhier behandeld werd en reeds binnen weinige dagen overleed onder ver-
schijnselen van dissolulio sanguinis; en ziet, spoedig deden zich in de Haverstraat verscheidene gevallen
van pokziekte voor. De Haverstraat is ongelukkig in de onmiddelijke nabijheid van een menigte buurten en
steegjes, welke door de ondervinding in tijden van epidemie opgedaan, eene treurige vermaardheid hebben
verkregen. Eenmaal dan ook een geval van pokziekte hier voorgekomen zijnde, werd deze buurt (Stroosteeg,,
Reet in den muur, Yisschersteeg, Blindesteeg, enz.) een brandpunt van verdere besmetting en elk huisgenoot
in een besmet huis was op zijn beurt weder in de gelegenheid om op elk punt van de stad, de smetstof
liever te brengen.

Een van pokziekte herstelde koopman F. patiënt n°. 25 uit de Haverstraat kwam in contact met
P. n. 112, wonende op den Heiligenweg. 112 kreeg na weinige dagen de pokziekte en overleed. Zijn
huisgezin had zich onmiddelijk laten revaccineeren en bleef bevrijd, maar van de 2 winkelbedienden, welke
geweigerd hadden zich te laten revaccineeren, werd 14 dagen later een aangetast; en te gelijker tijd, komen
gevallen van pokziekte in de nabijheid van den Heiligen weg voor. Zoo wel op den Steenweg, als in de Bakkersteeg
kwamen gevallen van pokziekte voor. Een niet gevaccineerde 13 jarige dochter van een schilder uit de
Bakkersteeg behoorde tot deze aangetasten. Dit meisje n°. 308 kreeg varioiae confluentes en werd
menigmaal opgepast door hare zuster, de vrouw van den boekbinder H. op de Voorstraat. Deze nquot;. AÖ7
werd door hare zuster in de Bakkersteeg geinfecteerd, en zij zelve infecteerde weêr haar kind, benevens den
bediende van haren man. Deze winkelbediende M. werd bij zijne moeder, wonende Achter het Plantsoen
bij de Heerenstraat behandeld, en infecteerde zijne vier zusters, welke ziek werden, toen M. herstellende
^ was. De moeder van M. was werkster bij eene familie in de MaUebaan. Hier kregen 2 kinderen later varicellae.
■nbsp;Bij zoovele bronnen van besmetting, is het beloog onnoodig, dat zich zeer spoedig reeds in de

1) Handbucli der medicinisclien Statistik von Dr. Fr. Oesterlen, Tübingen. 1865.

verschillende gedeelten der stad, gevallen van pokziekte voordeden, en het nagaan der epidemie, dikwerf
met groote moeijelijkheden gepaard ging.

Somtijds echter te midden van het hevig heerschen der pokziekte bleek op nieuw, hoe de smetstof
door personen kan overgedragen worden. Zoo zagen wij, o. a. dat de zijdewerker v. N. wonende in de Vrouw
Juttenstraat, des nachts gewaakt had bij een vriend, (nquot;. 201 der patienten) lijdende aan pokken, wonende
in de Stevens-fundatie. Een 12tal dagen later werd het kind van den zijdewerker (n°\' 281) door pokziekte
aangetast, en nu kwamen in deze straat waar nog geen geval was voorgekomen bijna huis aan huis gevallen
van pokziekte voor.

Eenmaal de poklijders daar zijnde, zoo zijn de gegevens om de smetstof te verspreiden, duizenden.
Mejufvrouw K. op de Vischmarkt, verklaarde mij, volstrekt niet in contact te zijn geweest met hare buren,
welke aan pokken leden, doch de hond van deze buren sliep menigmaal bij haar op bed. Is het niet
duidelijk, dat dit dier de overbrenger der smetstof geweest is? Door deze voorbeelden zal de moge-
lijkheid gebleken zijn, dat de pokziekte, reeds in den aanvang van haar heerschen, zich op de meest
verschillende punten der stad vertoonde.

In mijn hiervoor geplaatst overzigt, heb ik zoo veel mogelijk melding gemaakt van het beroep der
poklijders, en zoo noodig, het beroep der ouders vermeld, wanneer de pokziekte kinderen betrof, welke bij
hunne ouders inwoonden. Ik deed dit, om reden, in het buitenland de pokziekte op sommige plaatsen reeds
epidemisch heerschte, vóór dat zulks in onze gemeente het geval was. Welligt zoude dus, door de vermelding
der beroepen in mijne tabel duidelijk kunnen uitkomen, dat personen welke met artikelen in contact kwamen,
hun uit besmette plaatsen gezonden, meer door pokziekte zouden worden aangetast.

In Parijs toch kwamen reeds verscheidene gevallen van pokziekte voor, doch de oorlog van 1870 had
tot gevolg, dat reeds spoedig de poorten dier stad gesloten werden, en de aanvoer van handelsartikelen uit
die stad, en andere plaatsen van het vaste land van Europa, waar de pokziekte heerschte, belemmerd werd.

Evenwel ziel men, onder naaisters, modisten, winkelbedienden uit galanterie en manufactuur-
winkels, verscheidene aangetaste personen, maar schijnbaar nog vreemder zag men de pokziekte onder
•onze hoveniers woeden.

De pokziekte eenmaal bij een hoveniers familie uitgebroken zijnde, lag het voor de hand, dat deze
ziekte zich onder die gezinnen spoedig zoude uitbreiden. Vooral in de wijken I (Abstede) en L en M
(Buiten de Weerd-poort) wonende, leven zij wel meer geïsoleerd van de stads bewoners, doch een groot
aantal hoveniers en hoveniersters is onderling familie, en het overige gedeelte leeft op zoo\'n vriendscbappelijken
voet met elkaar, en komt zoo menigmaal met elkander in contact, dat de verspreiding van de eenmaal zich
onder hen vertoond hebbende ziekte, geene verwondering kan baren.

Bij sommige armoedige hoveniers gezinnen, bespeurde ik dat de zoogenaamde suikerij-lof, een zeer
gezochte groente des winters, in hetzelfde vertrek groeide, waarin een of meer poklijders behandeld
werden; welligt kan dit hebben bijgedragen tot het contingent pokzieke keukenmeiden.

Bij menig armoedig sigarenmaker, zag ik herstellende poklijders, welke nog in het afschilfering\'s
tijdperk verkeerden, druk bezig met het rollen van sigaren. Dat deze sigaren, al weder kunnen medewerken
tot verdere verspreiding der smetstof behoeft geen betoog.

In het oog vallend is het, dat de meeste winkels, gelegen in een brandpunt van besmetting waar
de herstellende poklijders, of de familie van poklijders, hunne koopwaren kwamen halen, ook meestal óf
aangetaste poklijders óf slachtoffers van de epidemie opleverden.

Het door mij hiervoor opgegeven aantal poklijders bedraagt 2384. Even als het aantal der door mij
medegedeelde ziekte-gevallen het aantal op het stadhuis aangegevene ziekte-gevallen overtreft, even gemakkelijk
is het te begrijpen, dat hel werkelijk aantal aangetaste personen grooter zal zijn, dan het door mij opgegevene.

Ik heb echter, zoo veel in mijn magt was, getracht deze mededeelingen, over een zoo groot mogelijk
aantal poklijders uit te strekken, en door het opsporen, vooral ook van hen, welke niet onder geneeskundige
behandeling waren of geweest waren, hun aantal, zoo veel mogelijk tot het ware cijfer te brengen.

\'nbsp;Tevens moet opgemerkt worden, dat die lijders welke aan opvolgende ziekten zijn overleden, ook

Dat deze pokken-epidemie, waarschijnlijk eene der moorddadigste was, welke ons werelddeel, sedert
tijden geteisterd had, en na de invoering der vaccinatie welligt niet meer verwacht was geworden, zal wat
het eerste gezegde betreft, nog duidelijker uit de volgende tabel blijken.
[nbsp;Ook Dr. Ballot uit Rotterdam, van wiens hand wij in het Nederl. Tijdschrift voor geneeskunde 1857

^ en 1871, een zeer duidelijk bewerkt overzigt van de epidemiën van pokken aantreffen, en die tevens doet
uitkomen, welk een weldadigen invloed de inenting op het voorkomen der pokken heeft uitgeoefend, schrijft:
»gelukkig dat ik met het jaar 1870 (mijn ovei\'zigt) kan eindigen, want het jaar 1871 schijnt ten opzigte
der pokken, met mijn betoog den spot te willen drijven.quot;

^nbsp;De ziektegevallen gedurende de pokken-epidemie te Utrecht voorgekomen, hebben op nieuw

aangetoond, dat wel de pokziekte op alle leeftijden voorkomt (de jongste poklijder was enkele dagen, de
oudste was 81 jaren), toch toonde zij opnieuw den naam kinderziekte niet onregtmatig te verdienen.

Het aantal ziektegevallen voorgekomen bij jeugdige lijders en lijderessen tot het 5® jaar, bedroeg het
3.64 gedeelte van alle aangetaste lijders.

Na het 5® jaar ziet men het heilzame van den tijdelijken invloed der vaccinatie zoo duidelijk mogelijk
door cijfers in de tabel voor oogen gesteld; na het 5® jaar toch, is voor een groot aantal kinderen, die
gelukkige periode aangebroken, waarop ouders, welke tot nog toe hunne kinderen, niet lieten vaccineeren,,
hiertoe genoodzaakt worden over te gaan, om hunne kinderen een plaats op de schoolbank te bezorgen.
Het cijfer der aangetasten van 5—10 jaren, daalt plotseling en wel van 652 aangetaste kinderen van O—5 jaren, lot

116 »» » 5—10 ^
rnbsp;Dat de vaccinatie echter niet van blijvenden invloed is, op het niet aangetast worden door pokziekte,

kan wederom duidelijk bespeurd worden uit de volgende in de label voorkomende cijfers, welke schijnen aan
te toonen, dat de verwijdering van het tijdstip der vaccinatie, de vatbaarheid tot pokziekte vermeerdert, doch
deze vatbaarheid op hoogeren leeftijd weder eenigermate schijnt te verliezen, eene opmerking welke men bij
I alle epidemiën van pokziekte heeft kunnen maken.

Vergelijkt men de opgaven van ouderdom der alhier voorgekomene poklijders met die in het jaar 1858
en 1859 in Engeland, dan ziet men dat de sterfte-verhouding tot den 5jarigen leeftijd in Engeland,
nog ongunstiger was, dan hier te lande; dat daarentegen in de nu medegedeelde epidemie, veel meer per-
sonen van meergevorderden leeftijd werden aangetast, dan gedurende de epidemie in Engeland.

Het grootste gedeelte der aangetaste personen, boven de kinderjaren, was in de jeugd gevaccineerd, en
een korte wijle hierbij stil te staan is welligt niet overbodig. Hoe menigmaal werd niet gedurende deze epidemie,
den medicus op een verwijtenden toon, en door de tegenstanders der vaccinatie met een soort van glorie
tegengeworpen, dat de gevaccineerden even zoo goed, zoo niet meer nog, door de pokziekte werden aangetast.

Bij elke volgende epidemie, zal men zoo ik hoop in de gelegenheid zijn dit meer en meer waar te nemen.

In het hospitaal van poklijders te Londen, was de verhouding van gevaccineerde tot niet gevaccineerde
poklijdersnbsp;in 1809 = 1: 36,5

Hier ter stede, waar men bij een gedeelte der orthodoxie op gemoedsbezwaren, en bij de schamele
gemeente op onverschilligheid stuit, en de vaccinatie nog niet zoo algemeen is, als wel wenschelijk was, bedroeg
de verhouding toch nog 1,7: 1. Hieruit besluite men echter volstrekt niet tot de onwaarde der vaccinatie;
het tegendeel is waar. De toeneming der aangetaste gevaccineerden is slechts re\'atief, en heeft haar oorzaak
in het meer algemeen worden der vaccinatie, en daar het aantal gevaccineerde inwoners, zeer zeker het
aantal niet gevaccineerden eenige malen overtreft, zoo blijft altijd het procentisch, echter niet nader te
bepalen aantal, aangetaste niet gevaccineerde lijders grooter dan het procentisch aantal gevaccineerde lijders.
De sterlte verhouding tusschen gevaccineerden en niet gevaccineerden zal echter nog duidelijker het nut
der vaccinatie doen uitkomen.

Wat het geslacht der poklijders betreft, zoo vindt men dat gedurende deze epidemie zijn aangetast:

Uit de bijgevoegde tabel blijkt de verhouding van geslacht op eiken leeftijd nog duidelijker en
volgt daarbij ter vergelijking het overzigt van de poklijders in 4858 en 4859 in Engeland voorgekomen, om
daaruit levens de verhouding van geslacht en leeftijd van die epidemie te kunnen overzien. Ik heb deze tabel
ontleend aan Dr, Oesterlen\'s Handboek.

Sprekende over het geslacht der poklijders, schrijft Oesterlen: »Das männliche Geschlecht leidet durch
Variola in ungleich höherem Grade, als das Weibliche.

Dr. Oesterlen\'s uitspraak hierover is gegrond op de waarnemingen in Engeland en in Genève gemaakt.

De waarneming van Hebra, gedurende de epidemie welke van October 1861 tot Julij 1863 te Weenen
heerschte, en gedurende welke, 2162 poklijders in het hospitaal werden opgenomen, leert ons echter, dat de
sterfte van het mannelijk geslacht 3,89, die van het vrouwelijk geslacht 6,77 was.

Om een besluit te trekken tot de meerdere of mindere vatbaarheid van het mannelijk of vrouwelijk
geslacht, is het in de eerste plaats noodig te weten, hoevele mannen of vrouwen zich in de besmette-
plaats bevinden.

Op 1 Januarij 1870 bestond de bevolking van Utrecht uit 28683 mannen en 31904 vrouwen.

Wij leeren dus hieruit dat 3,957o van de mannelijke en 3,9r/o van de vrouwelijke bevolking van
L Utrecht werd aangetast.

In het oog vallend echter is het, dat op den leeftijd van Q—10 jaren, het aantal aangetasten van het
mannelijk geslacht, dat van het vrouwelijk geslacht verre overtreft, (409 tegen 359), eene verhouding welke
zeker ten ongunste van de praedispositie tot pokziekte, voor het mannelijk geslacht pleit.

Na het 10 jaar ziet men het aantal aangetasten onder het vrouvv\'elijk geslacht eenigermate boven dat
van het mannelijk geslacht stijgen (van 10—20 jaar als 467 mannen tot 182 vrouwen) doch vooral stijgt dit verschil
zeer ten nadeele van het vrouwelijk geslacht op den leeftijd van 30—CO jaren (als 224 mannen tot 408 vrouwen.)

Juist de vrouwen op dezen leeftijd kwamen door moed^erl^ve zorgen, of meisjes van 40—20
jarigen leeftijd door zusterlijke hulp, meer in contact met zieke huisgenooten, dan de tijdgenooten van het
mannelijk geslacht, welke, voor het grootste gedeelte, hun beroep buiten \'s huis uitoefenden.

Een factum hetwelk de balans een overwigt geeft, ten nadeele van het vrouwelijk geslacht, is de
praedispositie der vrouw voor pokziekte gedurende eene pokken-epidemie tijdens hare zwangerschap en het
kraÜmbed, terwijl de sterftekans voor deze vrouwen stijgt.

Terwijl de sterfte-verhouding in het ziekenhuis te Weenen gedurende de bovenvermelde epidemie, voor
het vrouwelijk geslacht in het algemeen 6,77 bedroeg, was dit cijfer van de zwangeren 9,86, en steeg dit
cijfer voor hen, welke kort te voren bevallen waren tot 44,7-

Het onderzoek hiernaar, is in de hospilaal-praxis, aan weinig bezwaren onderworpen, doch daar
men alleen op zekere cijfers gevolgtrekkingen moet) maken, zoo heb ik mij hier moeien bepalen, door
alleen op dit factum te wijzen, daar het onderzoek naar deze vraag, bij de patienten welke ik mij tot taak
stelde om na te gaan, op vele bezwaren zoude gestuit zijn. In de kolom der aanmerkingen heb ik echler
zooveel mogelijk vermeld, heigeen ik dienaangaande te weten kon komen.

Met voordacht heb ik eene verdeeling gemaakt, bij hel aanleekenen der likteekens, welke de lijders nog
bezaten als overblijfselen van vorige vaccinatie. Ik heb namelijk twee rubrieken van likteekens aangenomen

1) Een zeer gunstig verloopende pokken-epidemie, aangezien van de 2162 pokzieken slechts 113 overleden.

en wel diegene, waarvan de kenteekenen, hiervoor zijn opgenoemd en de verschijnselen van likteekens van
echte koepokken vertoonen, zoo als zij door Jenner zijn beschreven en afgebeeld, en waarover Dr. Naegels
in zijn »Woord aan de geneeskundigen en het pubhek over de koepok-inentingquot; in 1844 de verklaring
aflegde: dat de ondervinding geleerd had, dat echte koepokken, welke met eene algemeene reactie, hoe ge-
ring dan ook, vergezeld gaan, voor immer tegen de kinderziekte en zelfs tegen de gewijzigde pokken
(varioloides) beveiligen. Hij slaaft deze uitspraak op zijne ondervinding en zegt tevens, nimmer vernomen
te hebben, dat menschen in het eerste tiental jaren onzer eeuw ingeënt zijnde, varioloides gekregen hebben.
De 2e rubriek likteekens van vaccinatie mist die eigenschappen, waardoor No. i zich kenmerkt.
Hoewel het werkelijk na den invoer der vaccinatie eene uitzondering mögt genoemd worden, wanneer
gevaccineerde personen toch door pokziekte werden aangetast, zoo heeft men echter kunnen opmerken, dat
hoe meer tijd er verloopen is, sedert de invoering der vaccinatie, het aantal voorbeelden toeneemt, dat gevac-
cineerde personen door pokziekte werden aangetast; en lezen wij uit de geschriften van het begin dezer eeuw,
dat deze gevallen, indien ze bij uitzondering al eens mogten voorkomen, slechts varioloides betroffen, thans
zijn wij op nieuw in de gelegenheid geweest om te constateren, dat een groot aantal gevaccineerde personen,quot;
door varioiae verae werd aangetast en daaraan overleed.nbsp;—

Terwijl Jenner\'s voorbarige uitspraak: dat de met koepokstof ingeënten voor hun geheele leven voor
het ontstaan van pokken waren gevrijwaard, met hartstochtelijken ijver verdedigd werd door Jenner\'s volge-
lingen: Simmons, Pearson, Woodwille, Lentin, Heim, Odier, Aubert, de Garro, Davids e. a.
zoo verdiende het opmerking dat het aantal geschriften, waarin het tegendeel geconstateerd werd, van jaar
tot jaar vermeerderde. Men vindt, wat ons vaderland betreft, dienaangaande opmerkenswaardige mede-
deelingen in de geschriften van de provinciale commissie van geneeskundig onderzoek en toevoorzicht te
Dordrecht in 1819, en de werken van Dr. Stipriaan Luiscius, Dr. Gitterman, Dr. Gijsberti Hodenpijl,
Dr. van Maanen, Dr, Mirandolle, Dr, de Koning \'), Dr. Ontijd\'), Dr. Büchner\'), Dr, Nieuwenhuis
Ie Amsterdam, Dr. Dompeling te Utrecht Dr. Smeets te \'s GravenhageDr. Heinsius te Amster-
dam \') en deelt Dr. Sas behalve de reeds hier boven vermelde gevallen mede, dat hij zelf, in het
eerste tiental jaren dezer eeuw ingeënt, en van een echt vaccine hkteeken op den linker arm voorzien (de
inenting scheen volgens het juiste voorschrift en voorbeeld van Jenner bij hem bewerkstelligd te zijn),
tijdens het heerschen eener pokken-epidemie te Nijmegen, besmet werd en pokken kreeg.

Verscheidene antwoorden werden gegeven op de vraag, welke de geneeskundigen zich onderling deden,
welke toch de oorzaak was, dat het effect der vaccinatie niet meer van dien aard was als vroeger.

Dat eene vaccinatie, welke niet met de noodige zorg verrigt ®), eene waarbij slechte lymphe ge-
bruikt \'), of eene waarbij stoornis in het verloop der vaccine puisten gekomen was, eene teleurstelling
in de verwachting op het beveiligend vermogen tengevolge had, zag men reeds spoedig in.

Doch mannen als Davids, Matthias van Geuns, Oosterdijk, Brugmans, Driessen,
Thomassen ä Thuessink, van Maanen, Ontijd, Themmen, — eerste geneeskunst-oefenaren —•
mannen wier namen voor de goede en naauwgezette uitvoering der vaccinatie borg staan — toonden aan dat de
vaccinatie, hoe goed ook verrigt, toch geen voor het leven beveiligende kracht bezat.

3)nbsp;Verslag van de epidemie der kinderpokken, gedurende de jaren 1^31—1832 te Gouda waargenomen, Amsterdam. 1833.quot;

4)nbsp;J. B. Dompeling, Specimen medicum inaugurale de varioloidibus et vaccinae insitione. Trajeeti ad Ehenum 1840.

5)nbsp;Iets over de vaccinatie en revaccinatie, verhandeling van Dr, Smeets, medegedeeld ia het tijdscKrift Boerhaave,
pag. 841.

6)nbsp;Amsterdamsclie courant van 30 April 1845, Een artikel betreffende de pokken-epidemie te Urk in het jaar 1844 en 1845.

7)nbsp;Dr. J. J. Sas, Het levenslang beveiligend vermogen der vaccine ontkend en de revaccinatie noodzakelijk geoordeeld
en aangeprezen.

8)nbsp;Dr. Arntzenius, Iets over vaccine, varioloides, vaccineren en revaccineren in Dr. Heije\'s wenken en meeningen
p. 20. Amsterdam. 1838,

9)nbsp;Observations of the different kinds of small-pox and especially on that, which some times fellows vaccination by
A, Monro, Edinburgh, 1818,

Niettegenstaande schreef Dr. Naegeli, in het jaar 18M, zijn boven vermelde opinie over het inenten;
de waarde, welke volgens hem aan de boven beschrevene likteekens moet gehecht worden was alzoo groot.

Hoewel nu Dr. Sas reeds in hetzelfde jaar, Dr. Naegeli wederlegde, en te gelijkertijd het voorbarige van
Jenner\'s stelling aantoonde en met klem de revaccinatie als het best beveiligend middel tegen de pokziekte
aanprees, zoo vond ik het toch nog niet geheel onbelangrijk om de vatbaarheid van hen, welke de likteekens
van echte koepokken bezaten, in dit overzigt na te gaan, te meer daar door Marsonen Gregory in het
hospitaal voor poklijders te Londen hierop nog later de aandacht werd gevestigd, en ook zij waarnamen, dat
de sterfte onder hen, welke nog duidelijke vaccine likteekens hadden, geringer was, dan bij hen welke
onduidelijke likteekens bezaten.

Uit het volgende overzigt zal blijken, of de waarnemingen van deze epidemie, in harmonie zijn, met
deze laatste waarneming, terwijl tevens aangetoond zal worden dat Dr. Naegeli\'s bewering, ook gedurende
deze epidemie, volstrekt niet bewaarheid werd bevonden.

Tevens zal uit die getalten duidelijk blijken de sterfteverhouding tusschen gevaccineerden en niet
gevaccineerden, en gevoelen wij ons gedrongen, om met dankbaarheid het nut van Jenner\'s ontdekking te
doen uitkomen, zoowel gedurende deze epidemie, als in de opgave van verschillende epidemiën in verschillende
landen.

Is het dan niet te verwonderen, dat juist over Jenner\'s ontdekking, de hevigste strijd is gestreden,
een strijd zoo als er geen tweede op geneeskundig gebied bestaan heeft. Een strijd waarin somtijds schot-
schrift op schotschrift, met de bitterste haat en de laagste insuniatie\'s gevuld ter wereld werd ingezonden; een
strijd op geneeskundig gebied, doch waarin zich heden van de uiteenloopendste beroepen mengden en een
oordeel uitspraken hetwelk op den soms ligtgeloovigen leek niet altijd zonder invloed bleef. Den soms curieusen
inhoud dezer geschriften \') en den strijd over het voor en tegen der vaccine, zullen wij echter niet verder
verder volgen, doch nu overgegaan tot de volgende mededeelingen.
fnbsp;103 personen, voorzien van likteekens van ware vaccine puisten, werden gedurende deze epidemie door

Bij 551 personen werd geconstateerd, dat zij likteekens vertoonden, welke door mij in de 2® rubriek
van hkteekens gerangschikt werden.

Bij 229 personen echter, welke destijds gevaccineerd waren, was geen spoor van vaccine likteekens
meer te bespeuren. Van hen stierven 52 of 22,7()7c.
^ Dit komt wat de 2 laatste verhoudingen betreft nagenoeg overeen met de aanteekeningen van
Marson en Gregory; echter was de sterfte van personen met duidelijke likteekens gedurende de epidemie
alhier, veel ongunstiger dan de verhoudingen van Gregory aantoonen voor de Londensche pokken-epidemie.
Van poklijders met duidelijke vaccine likteekens was de sterfte volgens Gregory 3,047o.

Hieruit kan men dus voor deze epidemie het besluit trekken, dat de sterfte van poklijders met duide-
lijke vaccine likteekens, eenigermate geringer is dan die van poklijders met onduidelijke, doch beide veel
geringer dan bij de lijders zonder vaccine hkteekens; het sterfteverschil tusschen rubriek I en II was onbelangrijk.

1) Verde de Lisle schreef o. a. het navolgende: De vaccine heeft het menschelijk geslacht zoo ontaard, dat er in
Frankrijk geen Voltaires of Beaumarchais, in Engeland geen Sheridans of Drydens, meer bestaan kunnen; dat Engeland\'s
parlementaire welsprekendheid metPalmerston ophoudt; dat Duitschland bij Je an Paul is staan gebleven, dat de muziek
in Glück, Mozart en Boieldieu, de schilderkunst in Eubens en van Dijk, hare laatste vertegenwoordigers vindt. Dat
verder de vaccine oorzaak is, van nagenoeg alle ziekten, van typhus, scrophuloais, kanker, krankzinnigheid, zelfmoord,
asthma en catarrhen. Phthisis is het gevolg van vaccine en kan door pokken genezen worden, zoo als Ver dé de Lisle en
zijn zoon zelf bij ondervinding hadden. Zie Nederl. tijdschrift v. geneesk, 1858 p. 292.

Beschouwt men al de gevaccineerden in betrekking tot hunne sterfte, dan heeft men:
103 pokUjders voorzien van vaccine likteekens No. 1 met 7 dooden
551 » » » 5gt; 5) ïgt; 2 »
229 » gevaccineerd doch zonder likteekens »
532 5gt; ï) » onbekend of zij vac-
cine Hkteekens bezaten.........»

Echter bevat deze berekening te veel onzekers. Die gevaccineerden toch, welke volstrekt geene likteekens
van vorige vaccinatie meer bezitten, mogen wij uit een wetenschappelijk oogpunt niet onder de rubriek ge-
vaccineerden mederekenen, ja, hen veeleer onder de niet gevaccineerden rangschikken; en brengen wij de532 ;
personen, waarvan het ons twijfelachtig was of zij al of niet hkteekens hadden niet in rekening, met andere
woorden, indien wij ons alleen bepalen lot de zekere gegevens, dan verkrijgt men voor deze epidemie:
103 poklijders met duidelijke vaccine hkteekens met 7 sterfgevallen
551 » » onduidelijke vaccine hkteekens. » 41 sterfgevallen
12 » » gevolg gerevaccineerd » 1 sterfgeval
~666 » met . .........» 49 sterfgevallen

De verhouding, welke ten opzigte van sterfgevallen onder de gevaccineerden, belangrijk groot is, doet
tevens het moorddadige dezer epidemie in vergelijking met anderen, waarover hier achter een overzigt zal

liet aantal niet gevaccineerde poklijders bedroeg 832 met 486 sterfgevallen; voegt men hierbij^ 229
patienten met 52 sterfgevallen, namelijk die patienten, welke destijds wel waren ingeënt doch bij wie de
vaccinatie zonder resultaat was gebleven, en welke personen geene likteekens meer van vaccinatie vertoonden,

1061 patienten met 538 sterfgevallen of 50.70% sterfgevallen van de niet gevaccineerden.nbsp;I

Eene verhouding, even als het sterfte procent der gevaccineerden, in het oogvallend groot, in betrekking
lot de hier achter volgende opgaven, overgenomen uit Kussmaul, en hoofdzakelijk ontleend aan het ïBlue-book.quot;\'

tabel aanwijzende do sterfte-Yerhouding tusschen geYaccineerden en niet
geYaccineerden Mj pokken-epidemiën.

Stedelijk ziekenhuis te Breslau 1863—64 ....
Hospitaal voor poklijders te Londen 1863—66 . .
Katharina Hospitaal te Stuttgart 1863—65 (Kreuser)

Opper-Beijeren 1865-
Kreis Hoijerswerda 1825-66 (Walter) . . , .
Pokken-Hospitaal te Berlijn 1849—53 (Quincke).

De pokken-epidemie in Utrecht komt dus het meest overeen met de moorddadige epidemie, welke
van Maart 18^ tot Maart 1859 in Gen^heeft geheerscht. Eene epidemie welke zich even als deze, heeft
onderscheiden door de veelvuldige gevailéiTvan spoedige dissolutio sanguinis, eene epidemie, welke meesterlijk
door den beroemden Mare d\'Esj^e is beschreven.

Het aantal gerevaccineerde lijders gedurende deze pokken-epidemie bedroeg 200- Van dezen zijn
overleden 21.

iquot;. Van 12 poklijders destijds met gevolg gerevaccineerd is overleden
2°. Van 189 poklijders zonder gevolg gerevaccineerd zijn overleden
3\'. Van 9 ^ gerevaccineerd gedurende het incubatie tijdperk is overleden

P. n° 2272 destijds met gunstig gevolg gerevaccineerd was in het jaar 1854 alzoo voor ruim 16
jaren met gunstig gevolg gerevaccineerd, een tijdsverloop derhalve, waarin de revaccinatie haren invloed op

P. n°. 919 gerevaccineerd gedurende het incubatie tijdperk was een ziekelijk persoon, lijdende aan
gestoorde digestie en bloedarmoede; sedert geruimen tijd was hij daarvoor reeds onder geneeskundige
behandeling. Vaccine en varioloides verliepen gelijktijdig en de eerste scheen op de laatsten een zeer gunstigen
invloed uit te oefenen. De varioloides bespoedigden den dood, doch het voordeel der revaccinatie kon op
het verloop der varioloides niet ontkend worden.

Over de gerevaccineerden zonder gevolg mogen wij natuurlijk geene conclusie\'s maken. Zoolang de
revaccinatie zonder gevolg is geweest, bestaan er te veel gronden om óf aan de goede uitvoermg der
revaccinatie, óf aan de hoedanigheid der vaccine, waarmede werd gerevaccineerd te twijfelen, of dikwerf
onwil van de zijde der gerevaccineerden, waardoor stoornis in het verloop der vaccine veroorzaakt werd.
Blijft de revaccinatie zonder gevolg, dan heeft men volstrekt nog geen zekerheid, om een persoon, als niet
vatbaar voor pokziekte te verklaren.

Een der professoren alhier had de welwillendheid mij te revaccineeren met nog vloeibare stof, door
mij in eene capillair-buis verzameld; terwijl ik nu met deze zelfde vaccine stof, verscheidene kinderen met
zeer gunstig gevolg vaccineerde, bleef de revaccinatie bij mij zonder gevolg.

Veertien dagen later revaccineerde ik mij zelf, met vaccine stof onder alle bekende voorzorgen tusschen
glaasjes bewaard. Deze vaccine slof was U uren oud. Terwijl bij mij de revaccinatie zonder gevolg bleef.

liad de vaccinatie, welke ik met deze zelfde stof. op denzelfden dag, bij een kind verrigtte, een

Van de vaccine stof van dit kind revaccineerde ik mij na 8 dagen ten Squot;quot; male; nu echter van arm )/

quot; Was nu de voorbeschiktheiJ in dezen korten tijd zóó toegenomen, of was de laatste methode van
vaccineren en revaccineeren de beste? Ik geloof het laatste.
Nog een enkel voorbaelJ.

Mejufvrouw B, n°. 4402 der opgenoemde patienten was in contact met hare aan pokken lijdende
zuster, welke zonder resultaat van glaasjes gerevaccineerd was, en 24 Januarij overleed.

\'üeze 4102 werd op den 4^quot;, en 44quot;quot; January telken male, zonder gevolg van glaasjes
gerevaccineerd. De medicus, doordrongen van het denkbeeld dat slechts goed gehikte revaccinatie,
het beste beveiUgende middel voor deze P. zoude zijn, revaccineerde haar ten 4^« male op den
21 Jan. nu echter van arm op arm. De revaccinatie had een gunstig gevolg, en hoewel deze P. reeds
besmet scheen te zijn en zich bij haar varioloides te gelijk met de vaccine vertoonden, zoo scheen de vaccme
een zeer gunstigen invloed op het verloop der pokziekte uit te oefenen.

Even als de vatbaarheid voor pokziekte nog beslaat, terwijl de vaccine puisten op het hgchaam aanwezig
zijn, en men aannemen kan dat het beveihgende vermogen eerst een aanvang neemt, wanneer het geheele
vaccine-proces is afgeloopen, evenzeer geldt dit voor de revaccinatie. Dat deze termijn somtijds
langen tijd kan duren, ziet men in het ziektegeval n°. 4619. Op het einde van December was deze P.
gerevaccineerd, eene vaccine puist kwam op. De sterke zwelling van bovenarm en okselkheren, maakte
dal het ziekte proces langer dan normaal duurde; in Februarij, ruim 6 weken na de verrigte
revaccinatie, wordt P. ziek en vertoonen zich hevige prodromi van pokken, gevolgd door het te voorschijn

Om niet in herhalingen te komen, zal men uil de aanmerkingen achter de lijders geplaatst, genoeg

Als curiosum, tevens dienende als voorbeeld, hoe sommige personen tot pokziekte voorbeschikt
schijnen Ie zyn, wijs ik op P. n^ 882. Deze P. werd 5 maal gerevaccineerd. Drie malen in 4866,
«7 en 69 met gevolg, 2 maal in 1864 en 70 zonder gevolg. De hkteekens der revaccinatie, waren even
als de likteekens van vaccinatie, als kind bewerkstelligd, Ie onderscheiden, terwijl op het aangezigt van P.
nog likteekens van pokken te zien waren, aan welke ziekte hij als kind van 6 jaren geleden had.

Zulke curiosa van voorbeschiktheid voor pokziekte zijn in de boven medegedeelde ziektegevallen nog
meer te vinden, en wg wijzen slechts op n°. 4337, welke voor de maal de pokziekte had en daaraan
overleed, terwijl if. 4310 , 4643 en 415 eveneens voor de Squot;^quot; maal pokziekte hadden, doch daarvan
gelukkig herstelden.

Juist bij die personen, welke blijken hebben gegeven van voorbeschiktheid tot pokziekte is de
revaccinatie van zeer groot gewigt. Nu het lijdelijke van den beveiligenden invloed der vaccine, door de
geschiedenis der epidemiën bewezen is, zijn de geneeskundigen, verphgt lot het voorkomen der
pokziekte

2\\ indien de vaccinatie zonder resultaat mogt gebleven zijn, de vaccinatie te herhalen, en zich bij

voorkeur van de methode arm op arm te bedienen.
3°. De tijdelijk beveiligende invloed der vaccine, bewezen zijnde, aandringen op revaccinatie, en deze,

met inachtname der 2 bovenvermelde punten, na verloop van enkele jaren herhalen.
Dat de revaccinatie veel nut heeft gedaan, leert men uit de waarnemingen welke daaromtrent in het
groot zijn verrigt.

Het eerst werd zij op groote schaal toegepast in het Wurtembergsche leger, alwaar zy m het jaar
1829 werd ingevoerd. Heim geeft ons hieromtrent de navolgende mededeelingen \').

Men ziet uit deze tabel, dat bij een derde gedeelte van de 7845 militairen, welke nog duidelijke
likteekens van destijds goed verrigtte vaccinatie hadden, de revaccinatie nog een volkomen resultaat ten
gevolge had.

Ook in Pruissen werd het voorbeeld van het Wurtembergsche leger gevolgd, en in het voorjaar van
1831 gaf de generaal Stab-arzt von Wiebel, bevel, om alle recruten der infanterie , zoowel hen, die duidelijke
als onduidelijke of geene likteekens van vorige vaccinatie bezaten, te revaccineeren. Men bediende zich hier
van de methode, om op 20 en meer plaatsen van beide armen in te enten

De hoeveelheid vaccine was niet voldoende om het bevel op te volgen. In 1833 werden 48487 man
gerevaccineerd, en de kunstbewerking herhaald bij hen, bij welke, de revaccinatie zonder resultaat bleef.
Van dit jaar af tot heden werd naauwkeurig met de revaccinatie van het leger voortgegaan, zoodat van
4833—1867 het getal revaccinaties bij het leger aldaar 1,660545 bedroeg.

Gedurende de jaren 1825—1834 stierven in het l^issi^sche leger 496 miUtairen aan pokken, dat is
gemiddeld per jaar 49. Van het jaar 1834 tot 1866 stierven er slechts 73 dat is gemiddeld jaarljjksch 2.

Van den 73 overledenen kwamen er in het oorlogsjaar 1866 (toen de revaccinatie door de oorlogs-
drukte welligt eenigermate veronachtzaamd werd), 8 sterfgevallen voor.

De verhouding der niet immer gerevaccineerde burgerbevolking was echter niet zoo gunstig. Terwijl
van de Pruissische burgerij (in 1853 en 1854) 1 persoon op de 2300 en 2500 aan pokken overleed was
de verhouding der militairen in die 2 zelfde jaren als 1 op 45000 en 1 op 124000.

Ook in Denemarken had men spoedig het oog op de goede resultaten der revaccinatie gevestigd, zoodat
in 1834 reeds 3964 manschappen van het Deensche leger gerevaccineerd werden en wel 2576 met en 1208
zonder gevolg \').

Ook in het Nederlandsche leger, levert de revaccinatie goede uitkomsten op, aangezien het aantal
mihtaire poklijders gemiddeld gering is, terwijl dit getal zeer zeker tot een minimum zoude dalen, indien ,
even als in het Pruissische leger het geval schijnt te zijn, de revaccinatie bij negatief resultaat, nogmaals
met goede slof liefst van arm op arm, werd herhaald

Hierachter volgt de staat van vaccinatie en revaccinatie bij het Nederlandsche leger van 1858—1870,
ontleend aan de opgaven door den inspecteur v. d. geneesk. dienst der Landmagt Dr. Snabilié, en later
Dr. Sas aan het NederL tijdschrift voor geneeskunst medegedeeld.

2)nbsp;Otto, Prof. a/d Universität zu Kopenhagen, üeber die Krankheiten in Kopenhagen, 1839.

3)nbsp;Onder het afdrukken dezer, werd juist eene circulaire van den Inspecteur v. d. geneesk. dienst d. Landm. ontvangen,
waarin op eene hetere wijze van vaccineeren wordt aangedrongen, en wel, dat er in geval men genoodzaakt is, van glaasjes te
vaecineeren of revaccineeren, in stede van prikjes, kleine insnijdingen worden gemaakt van 1 ctm. lengte, even in de
lederhuid doordringende en de koepokstof, na het wegnemen van het weinigje bloed uit de gemaakte gleufjes,
daarin wordt gebragt.

Het nut der revaccinatie is gedurende deze epidemie zoo veelvuldig gebleken, dat ik mij veroor-
loofd heb dit punt eenigzins breedvoeriger te behandelen, aangezien van dit middel, gedurende deze epidemie zoo
bereikbaar mogelijk gesteld, door de bevolking nog te weinig gebruik gemaakt werd.

Een groot verschil van gevoelen, bestaat er over de vraag, in welke jaargetijden en met welke tempe-
ratuur de pokziekte het meest heerschl.nbsp;quot;quot; quot;quot;

Sie sind ins besondere kein Kind der Kälte, zegt Nussbaum. Dieselben kommen vorzugsweise im
Sommer, aber auch in allen andere Jahres-Zeiten vor, zegt Niemeyer. Ira Sommer pflegen die Blattern
Epidemien häufiger auf zutreten, und stärkere Ausbreitung Zugewinnen als im Winter, zegt Wunderlich.

Hirsch echter berekende dat van i94 epidemiën, welker verloop hij had nagegaan, 71 des winters
(van December—Februarij) 39 in het voorjaar, 26 des zomers en 58 in de herfst waren voorgekomen.

Yan de 3465 sterfgevallen aan pokziekte te Londen in de jaren 1849 lol 53 kwam volgens Dr. Oesterlen
het maximum van sterfte des winters voor.

Beschouwt men de epidemie van 1870 en 1871 in verband tot de geheerscht hebbende temperatuur^
dan verkrijgt men het volgende overzigt.

De gemiddelde temperatuur\'s afwijking in Januarij was 3.66 te laag; in Februarij 0.18 te laag; in Maart 4.11 te hoog.

Wij zullen niet wagen om uit deze opgaven, eene bepaalde gevolgtrekking te maken, want terwijl wij
in het grootste aantal maanden, waarin de gemiddelde temperatuur te laag was het aantal poklijders
en sterfgevallen zagen vermeerderen, in verhouding tot de maanden waarin de gemiddelde temperatuur

te hoog was, zoo moet men in aanmerking nemen, dat by het telkenmale grooter worden van het aantal
poklijders, ook telken male het contagium vermeerderd en dit reeds spoedig onmeetbaar wordt.nbsp;, ,

Onder de personen, gedurende deze epidemie door pokziekte aangetast, treft men verschillende \'
reconvalescenten van andere ziekten aan, terwijl Wunderlich\'s uitspraak: »Bestehende Krankheiten scheinen i
die Disposition zu den Poken zu vermindern, gedurende deze epidemie volstrekt niet bewaarheid werd gevonden.

47, 137, 1109 en 2138 waren herstellende van pneumonie, n°. 2 van icterus, n. 1233 was voor korten
tijd voor angina diphtherina behandeld, n°. 919 was sedert geruimen tijd aan bloedarmoede en digestie
stoornissen lijdende, terwijl n°. 1052 het vorige jaar typhus had gehad, zoo kwam n°. 47 op den 5 Februarij
voor typhus onder behandeUng en kreeg herstellende den 24 Maart varioloides. 3 en 1451 leden aan
epilepsie, n°. 512, 1289, 1535 en 1650 waren teringlijders, terwijl een nog grooter aantal poklijders van
andere ziekten als oogziekten, erysipilas (123), ulcera (1444) onder behandeling waren.

De meening van van S wie ten, Werlhof, Chirac e. a., dat de pokziekte een persoon niet 2 i
malen aantast, is vroeger reeds weerlegd, en gedurende deze epidemie geheel onjuist bevonden.

Terwijl Eichhorn de verhouding der 2 maal aangetasten tot den eenmaal aangetaste stelt als
1: 250 en la Gondamine deze verhouding als 1: 50.000 stelt, was zij gedurende deze epidemie als 1: 103,6.

Terwijl Thomson een voorbeeld aanhaalt van eene vrouw welke 6 maal door variolae werd aan-
getast, zoo is werkelijk het voorkomen van 4 poklijders welke voor de derde maal pokken kregen, op
2384 poklijders eene groote bijzonderheid.

Een belangrijk ziektegeval treft men aan onder n°. 1903. Twee kinderen hadden in December aan
varicellae geleden. Het kind van 9 maanden, was niet gevaccineerd, dat van k\'W jaar had vaccine hkteekens
op den arm, zoo schoon, als ik ze zelden bij het onderzoek van poklijders, gedurende deze epidemie aantrof.
Beide kinderen waren binnen korten lijd hersteld, doch in Maart krijgt de moeder varioloides, en wat
gebeurt ? Het jongste niet gevaccineerde kind krijgt variolae verae. Het oudste gevaccineerde kind bleef vrij.

Zoo ook in 2059 treffen wij eene jeugdige poklijderesse aan, welke 3\'/2 jaar oud varicellae had gehad
en daarom, helaas, niet gevaccineerd scheen te zijn. Zij kreeg nu variolae confluentes. Een dergelijk voor-
beeld vinden wij ook in no. 2123.

Deze gevallen schijnen over een te komen met de waarnemingen van Dr. Eisenschitz, aangehaald
om de niet identiteit van varicellae en variolae te bewijzen.

Zijn deze bewijzen van de niet identiteit dezer ziekten echter voldoende? Volstrekt niet. Slechts de
inenting met zuivere varicellen-lymphe kan hierin uitspraak in deze zaak doen; daar men nu deze zaak
wel veel malen besproken heeft, doch zelfs Dr. Eisenschitz nog niet tot zekere resultaten dienaangaande
gekomen is, zoo moet zij nog nader onderzocht worden.

Reeds meermalen werd de vraag gedaan, of het voor- of nadeelig was, om personen, welke aan de j
besmetting der pokken blootgesteld zijn, te vaccineren; nog onlangs leverde Dr. Vos geneesheer te
Breukelen, hierover belangrijke bijdragen, geput uit de ervaring zijner 37jarigen praktijk

Niet alle geneeskundigen schijnen hierover hetzelfde gevoelen tedeelen, o. a. vindt men eene mededeeling
hierover van den heer Landman,^) ontleend aan 2 door hem zelf, en 2 door den heer redacteur van het
hieronder vermelde tijdschrift waargenomen gevallen, waarin de gevolgtrekking wordt uitgesproken: dat de
koepokinenting eene gevaarlijke zaak is, op een tijdstip, wanneer de pokken in de buurt heerschen, als wor-
dende misschien de vatbaarheid van het contagium der variolae daardoor opgewekt en vergroot, weshalve

2)nbsp;Kliniek. Tijdschrift voor wetenschappelijke geneeskunde, uitgegeven door Dr. Gobóe, 6e stuk, deel III.

hij dan ook voornemens zoude zijn, zich gedurende eene pokkenepidemie, slrcng van de vaccinatie te ont.
houden. Dr. Sybrandi onderwierp de bovengemelde vraag aan een naauwkeurig onderzoek , en kwam tot ge-
heel tegenovergestelde uitkomsten.

Deze pokkenepidemie levert een tal van voorbeelden, ten gunste der vaccinatie en revaccinatie,
I van personen, welke in contact met poklijders waren. Ja, wanneer de vaccinatie slechts tijdig genoeg werd
, verrigt, wanneer men slechts de zekerheid konde hebben, dat dein te enten personen, niet reeds in het
^ incubatie tijdperk verkeerden, en wanneer de vaccinatie gelukte, dan leverde zulks de gunstigste resultaten
op. In het ziektegeval no. 21 bleven 2 onmiddelijk gevaccineerde kinderen, niettegenstaande het contact met
den vader vrij. De moeder no. 27, welke voor zich en voor hare zuigeling de revaccinatie en vaccinatie wei-
gerde, werd aangetast. Zij herstelde, doch de zuigeling overleed. In het ziektegeval 239 zien wij, dal
juist de persoon welke weigerde gerevaccineerd te worden, aangetast werd en dien ten gevolge overleed,
terwijl de overige gerevaccineerde huisgenooten vrij bleven; doch om kort te zijn en om niet in herhaling te
vervallen, zal ik slechts wijzen op de aanmerkingen vermeld bij de ziektegevallen no. 29, 33, 112,126, 2iJ8,
j 344, 396, MO, 574, 604, 766, 785, 901, 939, 959, 4004, 4007, 4043, 4049, 4055,4056,4117,
4431, 4443, 1404, 4270, 4238, 4151 , 4584, 4592, 4642, 4701, 4741, 4790, 2139, 2296,— alle gevallen,
alwaar de personen met poklijders in contact zijnde, gevaccineerd en gerevaccineerd werden, en vrij bleven
van de pokziekte.

Hier tegenover staan de gevallen, waarbij de pokziekte niet door de verrigte vaccinatie en revaccinatie
konden voorkomen worden, ook daarvan zijn verscheidene voorbeelden te vinden, doch meestal werd die
vaccinatie niet vroegtijdig genoeg verrigt, en was dus de betrokken persoon reeds geinfecteerd. Zoo zien
wij in geval no. 528 dal terwijl de man des huizes pokken had, de vrouw en het kind, onmiddelijk werden
gerevaccineerd en gevaccineerd. Bij beiden kwam de vaccinatie op. Het kind bleef vrij , doch de vrouw kreeg
te gelijk met de vaccine ligte varioloiden. Ligt hier niet voor de hand om aan te nemen, dat de vrouw,
welke den man verpleegde, spoediger kans lot infectie had, dan het kind? Zoo zien wij dat no. 567 in
contact kwam met zijn\' broeder welke den 29. November ziek werd en op 44 December overleed. Op
den 44 December liet deze persoon zich vaccineren, doch, zooals Ie begrijpen is, was hij te veel in de
gelegenheid geweest om besmet te worden, dit laatste bleek dan ook hel geval te zijn, en de pokziekte
vertoonde zich te gelijker tijd met de vaccinepuisten. Dergelijke voorbeelden zijn te vinden in de aanmerkingen
vermeld bij de patienten no. 454, 353, 377, 409, 410. In dit laatste geval was de moeder op 21 Nov. ziek geworden.
De niet gevaccineerde tweeling no, (409 en 440) werden 8 dagen later van glaasjes gevaccineerd, doch schenen
reeds geinfecteerd te zijn. Een kind kreeg eene vaccinepuist, bij het andere had de vaccinatie geen gevolg.
Het kind waar eene vaccinepuist opkwam, kreeg ligte varioloides. Het kind waar de vaccine niet opkwam,
kreeg varioiae en overleed. Verder vinden wij voorbeelden in no. 414, 520, 604, 639, 684, 869,892,
919, 4015, 4057, 4402, 4438, 4488, 4493, 1217, 4248, 4334, 1390, 4497, 1532, 4598, 4619, 4688, 4693,
4746, 4845, 4846, 1834, 4948, 4949, 1957, 4964,4994,2155,2186,2254,2305,2326,2339, 2343 en 2344.

Door deze bovenstaande ziektegevallen, is men ruimschoots in de gelegenheid, om te constateeren,
dat de vaccinatie, verrigt bij lijders welke met poklijders in contact waren, niet de vatbaarheid om de
smetstof der varioiae op Ie nemen, schijnt te vermeerderen. Het effect, hetwelk men zich van de vaccinatie
in deze gevallen voorstelt, hangt slechts af, van den tijd waarop zij ten uitvoer wordt gebragt.

De laatst aangehaalde reeks van ziektegevallen toonde slechts aan, dat deze lijders of voor het
grootste gedeelte reeds geinfecteerd schenen te zijn, of dat het vaccinatie proces nog niet voldoende geëindigd
was, om haren voorkomenden invloed op het ontstaan der pokziekte te doen gelden, zoo als het ontstaan der
varioloides, hoe gering dan ook in ziektegeval n°. 4619 even als van n°, 4693 en 4716 kan verklaard worden.
Wanneer wij nu zoo als uit deze opgaven blijkt geen dezer ziektegevallen een gevaarlijker verloop zagen aan-
nemen, doch integendeel, de vaccine een werkelijk gunstigen invloed op hel verloop der pokziekte zagen
uitoefenen, dan meen ik, op grond der bovenvermelde mededeelingen te mogen aandringen op het zoo spoedig
mogelijk vaccineeren en, zoo noodig, revaccineeren der personen, welke aan de besmetting zijn blootgesteld.

Wanneer na eene bewerkstelligde vaccinatie op den arm eene hevige ontsteking, dikwerf gepaard met
zwelling der okselklieren volgt, dan mag men uit deze verschijnselen volstrekt niet besluiten, tot meerdere
voorbeschiktheid tot pokziekte.

Onverwijlde vaccinatie en revaccinatie van personen, welke met poklijders in aanraking zijn of geweest
zijn, is zeer aan te bevelen.

Heeft eene bewerkstelligde vaccinatie of revaccinatie geen gevolg, dan besluite men hieruit niet, tot
mindere vatbaarheid voor pokziekte.

Dr. W. F. P. Kiehl\'s stelling, voorkomende in zijn werk : »lieber den Ursprung und die Verhütung
der Seuchenquot;

»Es sind gerade die Vaccinirten, denen wir die in der neusten Zeit so kurz auf ein ander folgenden
Blattern-epidemien zu verdanken habenquot; — is onjuist.

De verpligte vaccinatie kan slechts gedeeltelijk aan het door haar beoogde doel beantwoorden.

Het strijdt met het tegenwoordig standpunt der beschaving, dat in sommige landen de prostitutie niet
onder strenge controle der politie staat.

BLj den partus van syphilitische vrouwen is inspuiting van oleosa in de vagina uit meer dan een oog-
punt aanbevelenswaardig.

BLj transfusio sanguinis injectere men bij voorkeur in de arteria en met in de vena.

In het belang van regt en menschheid, moeten er ook in Nederland, vast aangestelde geregtelLjke ge-
eskundigen bestaan.

It is in many cases quite impossible, from a microscoped examination alone, to pronounce decidedly as
to the malignant or non malignant nature of a particular tumor. Be ale.

De vorming van coagula is menigmaal na eene operatie de oorzaak van primaire nabloeding.

Het in art. 307 van ons Burgerlijk wetboek aangenomen maximum van 300 dagen, om daaruit de echt-
heid van het kind te erkennen, is te kort,

De locale anaesthesie verdient bij kleine operatie\'s meer uitgevoerd te worden.

Mögt verlamming van het accommodatie vermogen het gevolg zijn van angina diphtherina, dan zij eene
tonische behandeling aanbevolen.

Voor dat men tot eene cataract operatie besluite moet de toestand der retina onderzocht worden,

Bij de resectie van het heupgewrigt is de methode van Stromeijer de gemakkelijkste.

Arteriotomie is in twijfelachtige gevallen een niet te verwerpen ultimatum lot zekere erkenning van al of
niet ingetreden dood.

De expressio foetus moet in vele gevallen boven de instrumentale hulp verkozen worden.

»They were more tedious, more liable to fail and less satisfactory, when they succeeded, than when
the whole articulation was removedquot; -- is in tegenspraak met de ondervinding.

Ten gevolge van de uitvinding van het gipsverband door Matthysen , zijn de resecties zeer in waarde
gestegen.

De percussie kan zoowel bij den geringsten als bij den hevigsten graad van pleuritis somwijlen een nega-
tief resultaat opleveren.

Aan den naam : »apoplexia nervosaquot; is geen bepaald pathologisch begrip verbonden.

\'nbsp;\'\'\'t-y-\'\'\' -, ■■ ■■-!■\'•■ y.\'.jy \' \' ■■■•^yj igt;,nbsp;• \'

	Ä- \'Ät\'r ■
■/frï^		. • . . \'f^\'- t\' ■ -f.-
- ■ -^^t

	Aanvang		1
Ziekte.	der	Hersteld.	Overleden.	OORZAAK EN AANMERKINGEN.
	ziekte.

	Aanvang
Ziekte.	der	Hersteld.	Overleden.	OORZAAK EN AANMERKINGEN.
	ziekte.

i	Aanvang
Ziekte,	der ziekte.	Hersteld,	Overleden.	OORZAAK EN AANMERKINGEN.
quot;Varioloides,	17 Dec.	18 Jan.		P. werd niet geneeskundig behandeld. Den 29ei Dec. kreeg een zuster van P. in hetzelfde huis de pokken.
Variolae.	17 Dec.		18 Dec. !	P. was zeer zwak en ziekelijk. Zij was eene phthisica en had een sterk suppurerende ulcus cruris.
Yariolae.	17 Dec.	17 Jan.	1	P\'s was een potator. Zijn dochtertje kreeg den 27«» Dec, variolae.
Varioloides. Varioloides.	17 Dec. 17 Dec.	2 Feb. 10 Jan.		P. had haren zoon n° 416 op 3 Dec. ziek geworden en op 15 Dec. overleden opgepast.
Varicellae.	17 Dec.	6 Jan
Variolae.	l 17 Dec.	12 Jan.
Varicellae.	17 Dec.	10 Jan,
Variolae.	17 Dec,		22 Dec.	Contact met zijne 2 zusters en broer, ziek geworden 20 Nov., 22 Nov. en 20 Dec.
Varioloides,	17 Dec.	15 Jan,		Den 9quot;» Dec. werd deze P. gerevaccineerd. Vier dagen na de revaccinatie gevoelde P. zich ongesteld. Een vaccine-puist kwam op. Den Sea dag declareerden zich varioloides. Eerst aborteerde de vac- cinepuist. Later aborteerden de variol%0-puisten. fr-)
Variolae,	17 Dec.	10 Jan.		Voor eenige dagen had deze P. eene bedelaresse aan huis gehad, welker familie aan pokken scheen te lijden. ^
Variolae, Variolae discretae.	18 Dec. 22 Dec.	10 Jan. 10 Jan.		P was 8 maanden gravida; terwijl zij variolae had, werd P. ver- lost, het kind kreeg 4 dagen na de geboorte variolae en herstelde. De overige personen der bleekerij bleven alle vrij; dit aantal mag wel op 60 gesteld worden. Verm.oedelijk mogen de flink uitgevoerde voorzorgsmaatregelen, en de op breede schaal ten uitvoer gebragte des infectie, door den medicus voorgeschreven, als oorzaak aange- merkt worden.
Varioloides, Varioloides,	18 Dec. 18 Dec.	1nbsp;Jan. 2nbsp;Jan,		Contact met de moeder n° 413, ziek geworden 6 Dec. later werd nog P\'s zuster op 20 Dec. ziek.
Variolae,	18 Dec.	1 Feb.		Welligt als naaister.
Varioloides.	18 Dec,	28 Dec,
Variolae discretae.	18 Dec. 1	6 Jan.		De vrouw werd onmiddelijk gerevaccmeerd, en een kind van 16 maanden gevaccineerd. Het kind bleef vrij van variolae. Bij beiden kwamen de vaccine-puisten op, doch bij de vrouw de vaccine tegelijk met varioloides, op 25 Dec.
Varioloides,	18 Dec.	1 30 Dec,		Deze P, was reconvalescent van typhus.
Variolae confluentes. Variolae.	18 Dec. 18 Dec,	30 Dec.	26 Dec.	In dit huis waren 6 poklijders, waarvan 5 zijn overleden, zie aan- merking bij nquot; 456, ziek geworden 11^quot; Dec.

	Aanvang
Ziekte.	der ziekte.	Hersteld.	Overleden.	OORZAAK EN AANMERKINGEN.
Variolae.	19 Jan. j		21 Jan.
Varioloides.	19 Jan.	1 Mrt.		Eene zuster van P. was den 25 Dec. aangetast.
Variolae.	19 Jan.	1 Mrt.		Dit kind was nog langen tijd lijdende aan bronchitis.
Varioloides.	19 Jan.	6 Mrt,
! Varioloides.	19 Jan.	6 Feb.
Varioloides,	19 Jan.	14 Feb,		In dit huis kregen 3 personen de pokken.
1 Variolae.	19 Jan.	6 Mrt.		In de buurt woonden verscheidene poklijders.
Variolae. Varioloides,	19 Jan. 19 Jan	1 Mrt. 31 Jan.		Deze P. had een bezoek gebragt voor circa 8 dagen bij eene vriendin lijdende aan pokken. Den 21 Jan. kreeg P\'s, zuster ook de pokken.
Varioloides. Variolae,	19 Jan. 19 Jan.	6 Feb.	23 Jan,	De medicus raadde aan onmiddelijk P\'s. beide niet gevaccineerde kinderen te vaccineren. Het jongste kind werd gevaccineerd en bleef vrij. Het 3jarig meisje niet, en kreeg op 6 Feb. pokken.
Variolae,	19 Jan.		24 Jan.
; j Varioloides. Variolae.	19 Jan. 19 Jan.	16 Feb.	27 Jan.	Het kind werd onmiddelijk gevaccineerd. Vier vaccine-puisten kwamen op. Het kind kreeg geene variolae.
i Variolae,	19 Jan.		27 Jan,
Varioloides,	19 Jan.	25 Feb.		Den 10 Feb. kreeg P\'s. moeder varioloides.
1 Variolae.	19 Jan.		28 Jan.
1 Variolae.	20 Jan.		23 Jan.	Contact met de moeder, op 2 Januarij ziek geworden.
Variolae verae. j	20 Jan	26 Feb.		Contact met P\'s man, op den 14 Dec, ziek geworden. Het onmid- delijk op 14 Dec. gevaccineerde kind werd niet aangetast.
1 Variolae confluentes.	20 Jan.		25 Jan.	P. had als kind pokken gehad en was als zoodanig met poldiktee- kens voorzien. Den 5 Februarij kreeg zijn vrouw de pokken.
Varioloides. 1 Variolae.	20 Jan. 20 Jan.	10 Feb. 10 Feb.	i	Dit kindje was den 6 Jan. ingeënt. De vaccine-puisten kwamen goed op. Toen er nog crustae van de vaccine-puisten op den arm waren, kreeg het kindje ligt verloopende varioloides. In dit huis waren be- halve deze P. nog 4 andere kinderen lijdende aan pokken.
1 Varioloides. Varioloides.	20 Jan. 20 Jan.	16 Feb. 6 Feb.		Contact met P\'s vader en 2 kinderen op het bovenhuis, welke laatsten den 15 Jan. ziek werden en beiden overleden.
Varioloides,	20 Jan	8 Feb,		P\'s zuster had 2 dagen te voren pokken gekregen.
, Variolae verae.	20 Jan.	21 Jan.		Zeer spoedige dissolutio sanguinis.
Varioloides.	20 Jan.	i 18 Feb.

114	P.	26	V. 0.	Visschersteeg.
115	V.	22	V. 0.	Jufferstraat, 6 557.
116	V. D.	40	m. h.	Vinkenburgsteeg, G 96.
117	R.	26	m. 0.	Bergstraat, C 975.
118	K.	H	V. 0.	Oranjestraat.
119	V. S.	19 m.	m. 0.	Keukenstraat, A 993.
120	V. N.	28	m. 0.	Infanterie-kazerne.
121	S.	24	m. 0.	Als boven.
122	V. H.	21	m. o.	Kamp a/d Bilt
123	B.	19	m. 0.	Als boven.
124	V. D.	39	V. h.	Vinkenburgsteeg, G 96.
125	S.	3	m. 0.	Bakkersteeg, D 300.
126	K.	20	m. 0.	Wittevrouwestraat.
127	B.	26	m. h.	Vrouwj uttenstraat.
128	J.	26	m. 0.	Mariastraat, D 532.
129	V. 0.	64	V. h.	In het boschje, L 233.
130	W.	20	m. 0.	Kamp a/d Bilt.
131	V, A.	20	m. 0.	Stroosteeg.
132	P.	24	m. 0.	Hospitaal.
133	K.	28	V. 0.	Vinkenburgsteeg, G 94.

229	C.	13	V. 0.
230	V. M.	45	m. h.
■231	K,	2 m.	V. 0.
232	d. W.	28	V. h.
233	V. d. L.	24	V. 0.
234	V. d. W^	30	V. 0.
235	C.	26	V. 0.
236	V. L.	H	V. 0.
237	V. L.	2 m.	V, 0,
238 !	H.	21	m. 0.

Varioiae.	13	Nov.	15 Dec.
Varioiae.	14	Nov. i
Varioiae.	14	Nov.
Varioiae.	14	Nov.	20 Dec.
Varioiae.	14	Nov.	25 Dec.
Varioloides.	14	Nov.	14 Dec.
Varioloides discretae.	15	Nov.	30 Nov.
Varioiae.	15	Nov.	20 Dec.
Varioiae.	15	Nov.	20 Dec.
Varioiae.	15	Nov.	10 Dec.
Varioiae discretae.	15 i	Nov.	15 Dec.
Varioiae.	i 1 15	Nov.
Varioiae.	16	Nov.
Varioiae.	16	Nov.
Varioiae.	16	Nov.
Varioiae.	26	Nov.	20 Dec,
Varioloides.	16	Nov.	30 Jan.
Varioiae.	17	Nov.
Varioiae.	17	Nov.
Varioloides.	17	Nov.	4 Dec.
Varioloides.	17	Nov.	29 Nov.
Varioloides.	17	Nov.	6 Dec.
Varioloides.	18	Nov.	12 Dec.
Varioiae.	18	Nov.	5 Feb.
Varioiae confluentes.	18	Nov.
Varioiae.	18	Nov.	1 Jan.

919	S.	52	m. 0.
920	V. d. K,	12	m. 0,
921	V. d. H.	3	m 0.
922	J	5 ra.	V. 0.
■923	R.	3	V. 0
924	C.	20	V. h.
\'925	K.	12	V, 0. i
926	0.	50	m. h.
•927	S.	2	m. 0
928	V.	16	m. 0.
929	B.	20 m.	m. 0.
930	; v.M.	50	V. 0
931	C.	36	V. 0.
932	u.	4 m.	m. 0.
933	d. B.	30	m.h. i
934	B.	24	1 m 0.
935	Z.	49	V. w.
936	G.	29	m 0.
937	d. B.	33	m. h.
938	1 B-	30	m. 0.
939	1 S, j	30	m. h.
940	V.	4	m. 0.
941	d. R.	2	V. 0.
942	R.	20	m. 0. ! 1
943	V.	H	i m. 0.

CU a a S) \'o gt;	NAAM.	Ouder- dom.	1 lt;V O	WOONPLAATS.
995	M.	20 m.	V. 0.	Nieuwe Zandstraat, C 310n.
996	V. G.	14	m. 0.	Lange Nieuwstraat, A 316.
997	M.	7	V. 0.	Abstede, I 347i5.
998	V. d. T.	30	V. h.	Vaartsche Rijn, L 232.
999	S.	30	m. h.	Gasthuissteeg, I 66.
1000	J.	20	V. 0	Muntstraat, G 390.
lOOl	B.	22	V. 0.	Buurtkerkhof, E 415.
1002	V.	27	V. 0.	Jeruzalemsteeg, F 444.
1003	S.	15	m. 0. i	Vleutensche weg, L 70.
1004	M.	36	m. h.	Mariaplaats, E 444h.
1005	W.	2	m. 0.	de Kockstraat, B 429b.
lOOö	V. D.	49	V. h.	Helling, K 125m.
1007	K.	32	V. h.	Helling, K 110.
1008	P.	48	V. h.	Lauwerstraat, H 131.
1009	d. L.	3 m.	m. 0.	Jan Meijenpoort, 0 444d.
1010	R.	17	V. 0.	Groenesteeg, A 648.
iOll	V. A.	3	V. 0.	Springweg, B 772.
1012	K,	2	m. 0.	Kleine Tuinstraat, B 722k.
1013	E.	39	V. h.	1 Absteder zandpad.
1014	R.	30	m. 0.	Begijnehof, H 309.
1015	S.	4 m.	m. 0.	Juffer straat.
1016	B.	3	m. 0.	Jufferstraat, G 529.
1017	W.	3	m. 0.	Oranjestraat.
1018	J.	21	m. 0.	Oosterkade, K 2.
1019	R.	24	V. o.	Weerdsingel, M 410.
1020	S.	62	V. h.	Daalsche dijk, L 353.
-1021	J.	13	V. 0.	Muntstraat, G 390.

1074	1 V. d. L.	3	m. 0.	Oude Kerksteeg, I 70.
107E	V, d. B.	2	V 0.	Gruttersdijk, M 127,
1076	BI,	63	m. 0,	Krankzinnigengesticht.
1077	V. d, G.	23	m, 0,	Willemskazerne.
1078	d. Z,	48	m. h.	Vuilesloot, G 474.
1079	V. d, L.	50	V, h.	Oudkerkhof, F 85.
1080	V. S.	21	m. 0.	Hoendersteeg, L 8a.
1081	V. K.	27	V. 0.	Biltstraat, I 9.
1082	S.	35	m, h.	St. Annastraat, F 25.
1083	P.	25	m. h.	Buiten Tolsteeg.
1084	V. R.	19	V. 0.	Wijde Doelen, B 333.
1085	V. M.	4	V. 0.	Lange Smeesteeg, B 626.
1086	V. d. B.	14 m.	V. 0.	Watersteeg, B 151/61.
1087	V. d, S.	44	V, h.	Hooglandsche weg, M 552.
1088	d. K,	28	V, h.	Mariastraat, D 539.
1089	V. M,	50	V, 0.	Hamburgerstraat, F 189.
1090	V. V,	2	V. 0.	Daalsche dijk L 38k.
1091	V. V.	13	V. 0,	Als boven.
1092	B.	35	m. h.	Vuilesloot, G 441,
1093	V. B.	4	m, 0.	Putsteeg, E 177.
1094	d. B.	50	m, h.	Zeedijk, M 510.
1095	V.	3	m. 0.	Koestraat,
1096	D.	3m,	m, 0.	Oranjestraat, C 283,
1097	R.	35	V. h.	Achter St Pieter,
1098	B,	20	m. 0,	Willemskazerne,

1150	W.	18	m. 0.	Rijks Hospitaal.
1151	V. L.	15	V. 0.	Stevens-fundatie, n°. 42.
1152	L.	46	V. h.	Zonstraat, G 403.
1153	J.	1	m. 0.	Breedstraat, H 355.
1154	S.	22	V. 0.	Galekopsteeg, E 317.
1155	H.	44	m. 0.	Biltstraat.
1156	B.	18	m. 0	Mariaplaats.
1157	V. R.	33	■m. 0.	Wijde Watersteeg, C 477.
1158	V. d. S.	24	V. h.	Nachtegaalstraat, I 228.
1159	K.	23	m. h.	Pauwsteeg, H 183.
1160	L.	23	m. 0.	Lauwerecht, M 255.
1161	V. d. B.	51	V. 0.	Oudegracht, C 128.
1162	L.	17	m. 0.	Gr. Eligensteeg, A 133.
1163	B.	21	m. 0.	Willemskazerne.
1164	R.	9 m.	m. 0.	Zwartewater, M 370b.
1165	Z.	57	V. 0.	Aan de Bilt.
1166	J.	12	V. 0.	Korte Rozendaal, B 486b.
1167	V.	42	m. 0.	Westerkade, K 171.
1168	d. w.	24	m. 0.	Molensteeg, B 670.
1169	V. A.	30	m. 0.	WiUemstraat.
1170	V. d. L.	18	m. 0.	Oudkerkhof, F 85.
1171	L d. B.	18	m. 0.	Daalsche dijk, L 272.
1172	D.	40	V. h.	Nieuwe woning b/t Tolsteeg.
1173	D.	1	V. 0.	Covelsteeg, K 383.
1174	d.R.	21	V. 0.	Jagersbuurt, M 300d.
1175	B.	5 m.	m. 0.	Kroonsteeg, M 28.
1176	V. T. i	3	V. 0. 1	Vaartsche Rijn, L 232.

	Aanvang
Z i ek te.	der ziekte.	Hersteld,	Overleden.	OORZAAK EN AANMERKINGEN.
Variolae.	30 Jan,	5 Mrt.		Op 17 October 1870 was bij de beneden bewoners een poklijder geweest.
Varioloides discretae.	30 Jan,	28 Feb.		De vader van dezen P. was bij familie geweest, alwaar poklijders waren.
Variolae.	30 Jan.	10 Mrt.		De zuster van een poklijder kwam menigmaal den jong geborene bezoeken.
Varioloides. Variolae.	30 Jan. 30 Jan.	12 Feb.	31 Jan.	Contact met P\'s man, den 12 Jan. ziek geworden, en 17 Jan. overleden.
Varioloides.	30 .Tan.	1 Mrt.
Variolae.	30 Jan.		14 Feb,
Varioloides.	30 Jan.	20 Feb.		In dit huisgezin kwamen vier poklijders voor.
Variolae.	30 Jan.		1 Feb.
Variolae. Varioloides,	30 Jan. 30 Jan.	26 Feb.	6 Feb.	P\'s zuster had den 26 Jan. pokken gekregen. P. had als kind van 2 jaar volgens mededeeling der ouders, pokken gehad; zij preten- deerden dat de likteekens nog zigtbaar waren.
Varioloides. Varioloides.	31 Jan. 31 Jan,	15 Feb. 20 Feb.		De vaeler van eleze 2 patienten was 12 Jan. ziek geworden en 17 Jan. overleden. De moeder werd 30 Jan. ziek. Deze 2 kinderen werden den 19 Jan. gevaccineerd, doch te laat, zij waren reeds be- smet, kregen varioloides, doch met een zeer ligt verloop.
Variolae.	31 Jan,	20 Feb.		«
Varioloides. Varioloides.	31 Jan. 31 Jan.	12 Feb. 14 Feb,		P. leed aan syphilis en had reeds sedert geruimen tijd dolores osteocopi.
Variolae discretae.	j 31 Jan, 1 i	16 Feb,		Tijdens de ziekte van P\'s broertje, met wien deze P. gedurig in contact was, en welke den 22 ziek was geworden, werd dit meisje gerevaccineerd. Revaccinatie kwam niet op, doch zij kreeg variolae.
Variolae. Variolae.	31 Jan. 31 Jan.	1 Mrt.	4 Mrt.	De zoon van P\'s meesterknecht was lijdende geweest aan pokken (van 6—16 Jan.) en daaraan overleden. De vader van dezen P. kwam dagelijks met d, J. in aanraking. De brenger der courant 1 had ook huisgenooten aan pokken lijdende.
Variolae.	31 Jan,		4 Feb.
Varioloides.	31 Jan.	20 Feb,
Variolae,	31 Jan,	28 Mrt,		Was nog geruimen tijd aan furunculosis lijdende. !
Variolae discretae.	31 Jan.	9 Mrt.		1 Kreeg parotitis.
Varioloides,	31 Jan.	4 Feb.

3 Feb.		5 Feb.
3 Feb.		5 Feb.
3 Feb.		5 Feb.
3 Feb.	3 Mrt.		De ouders, van de pokken geschonden, hadden verzuimd hunne kinderen te laten vaccineren, drie kinderen op 3 en 13 Feb. kre- gen pokken.
3 Feb. 3 Feb,	16 Feb.	9 Feb.	De zuster liet zich revaccineren, en kreeg zeer ligte varioloides. De broeder weigerde gerevaccineerd te worden, en kreeg hevige variolae verae.
4 Feb.		13 Feb.
4 Feb.	6 Mrt.		Contact met man en kind, den 7 en 20 Jan. ziek geworden. Twee kinderen van de bovenbewoners, waren in Feb. overleden aan pokken.
4 Feb. 4 Feb.	4 Mrt.	29 Mrt.	P. was tuberculeus. De tuberculosis pulmonum verergerde, en dien ten gevolge overleed P. op het einde van Maart.
4 Feb	28 Feb.		Tijdens de ziekte der andere huisgenooten werd deze P, gevacci- neerd, doch zonder resultaat. Zij kreeg zeer ligt verloopende va- rioloides.
4 Feb.		7 Feb.	P. hield, gedurende den vrijen tijd, verblijf in een huis, alwaar beneden 2 personen aan pokken waren overleden.
4 Feb.	26 Feb.		Den 18 Feb. kreeg P\'s vader de pokziekte.
4 Feb.		12 Feb.	In de buurt woonden vele poklijders.
4 Feb.		13 Feb.
4 Feb.	26 Mrt.
4 Feb.	15 Feb.
4 Feb.	19 Feb.
4 Feb.	20 Mrt.		In de buurt woonden vele poklijders.
4 Feb. 4 Feb.	10 Mrt. 31 Mrt.		Voor circa 8 dagen was P. in contact geweest met poklijders wo- nende in de Eikelenboomstraat.
4 Feb.		6 Feb.
4 Feb.		6 Feb.
4 Feb.		7 Feb.
4 Feb.		8 Feb.

Variolae. Va?iolae.	7 7	Feb. Feb.	7 Mrt. 10 Mrt.		Dit kind was in 1865, doch zonder gevolg gevaccineerd. Contact even als het vorige kind.
Variolae.	7	Feb.		14 Feb.
Varioloides.	7	Feb.	10 Mrt.		Op 16 Febr. werd P\'s niet gevaccineerd kind ziek en overleed op 22 Febr. Ook familie in de Lange Lauwerstraat werd den 20 Febr. ziek
Variolae verae.	7	Feb.	10 Mrt.		P. liet zich niet geneeskundig behandelen; zij infecteerde hare dochter welke op 13 Febr. ziek werd.
Variolae verae. Variolae.	7 7	Feb. Feb.	5 Mrt.	14 Feb.	In de buurt waren gevallen van pokziekte. Op 14 Febr. werd P\'s zuster aangetast.
Variolae.	7	Feb.		14 Feb.
Variolae.	7	Feb.		14 Feb.
Variolae.	7	Feb.		14 Feb.
Variolae. Variolae.	7 7	Feb. Feb.	10 Mrt.	15 Feb.	P\'s moeder was op 23 Dec. door pokziekte aangetast. Op 14 Febr. werd nog een kind ziek doch herstelde.
Varioloides.	7	Feb.	28 Feb.		Het beroep van P\'s man is welligt oorzaak van de ziekte der vrouw.
Varioloides. Variolae.	8 8	Feb. Feb.	16 Feb.	1 Mrt.	De moeder was 27 Jan. ziek geworden, dit kind werd den 28 ge- vaccineerd. De vaccine-puisten kwamen hier uiterst traag te voor- schijn, en terwijl deze opkwamen, kreeg het kindje, niet meer als 4 variol oiden-puisten, welke spoedig aborteerden.
Variolae.	8	Feb.	10 Mrt.
Variolae.	8	Feb.	1 Mrt.
Variolae.	8	Feb.	24 Mrt.		Als kind had P. pokken gehad.
Variolae.	8	Feb.	12 Mrt.
Variolae.	8	Feb.	20 Mrt.		P. had als jong kind, pokken gehad, en had daarvan nog enkele likteekens op het aangezigt
Variolae. Variolae.	8 8	Feb. Feb.	25 Mrt. 9 Mrt.		De geheele familie werd onmiddelijk gerevaccineerd. Een meisje van 13 jaar, bij wie de revaccinatie zonder gevolg bleef, kreeg ligte varioloides op 16 Febr.
Variolae.	8	Feb.		12 Feb.
Variolae.	8	Feb.	10 Mrt.		Bij de buren werd een meisje op 19 Febr. ziek en overleed, ver- moedelijk was zij in contact met deze persoon.
Varioloides.	8	Feb.	28 Feb.		P. werd niet geneeskundig behandeld. Zijn kind kreeg 22 Febr. pokken en overleed 27 Febr.

372	R.	20	V. 0.
373	M.	1	V. 0.
374	S.	9	V, 0,
375	w.	29	m. h.
376	B,	48	V. h.
377	V, K.	14	m. 0.
378	V, S,	6	m, 0.
379	V. S.	3	V. 0,
380	R.	18	V. 0.
381	B,	7m.	V. 0.
3N2	R.	7	m. 0.
383	D.	18	V 0.
384	G.	20	m. 0.
385	E. 1	35	V. h !
386	W.	16	1 m. 0.
387	H.	10	V. 0.
388	A.	16	V. 0,
389	V.	14	m. 0.
390	S.	26	m. 0,
391	d. B.	16	V. 0,
392	B.	15	V. 0,
393	K.	3	V. 0.
394	d. L.	22	V. 0.
395	S.	26	V. h.

1402	V,	21	V, 0,	K. Eligensteeg, A 716.	Dienstbode.		»	»	»
1404	L.	33	m, b.	Covelsteeg, K 380.	Sjouwerman.	1841	»	2	»
1405	V.	30	m, 0.	Oudegracbt, B 201.	Zonder (zoon v/d architect.)	In di	ï je	!Ug(	1.
1406	V.	25	V, 0.	Als boven.	Zonder (dochter v/d architect.)	In de je	:UgC	1.
1407	L.	2	m. 0.	Zilver.steeg.spoort.	Zonder (kind v/d kalkbl.)		))	))	»
1408	K.	23 m.	m. 0.	Koningstraat, C 365.	Zonder (kind v/d sjouwerm.)		))	»	))
1409	T.	22 m.	m. 0.	Koningstraat, C 373,	Als boven.		»	»	»
1410	V. E.	44	V. b.	Gansteeg, K 295.	Zonder (vrouw v/d sjouwerm.)		»	»	))
1411	H.	4 m.	m. 0.	Springweg, B 777.	Zonder (kind v/d timmerman.)		»	»	»
1412	V. d. W.	36	m. 0.	Nieuwe gracht, A 836.	Winkelier	In de	je	Ugd	1.
1418	V. K.	40	m. 0.	3e Baansteeg, I 274a.	Bloemist.	In de jeugd.
1414	V. d.L.	17	V. 0.	Keisteeg, K 10.	Dienstbode.	1858	»		0
1415	Z.	60	V. w.	Oranjestraat, C 295.		1812	»	))	»
1416	M.	36	m. b.	Springweg, E 229.	Melkboer.	In de	.jex	igd	.
1417	S.	25	V. b.	Koekoeksteeg, M 412e.	Waschvrouw.	In de	jeugd.
1418	d. B.	41	V. b.	Haveriand, M 372.	Zonder (vr. v/d landbouwer.)	In de jeugd.
1419	V. D.	28	V. w.	Nieuwe kade, C 276bis.	Zonder (wed. v/d ambtenaar.)	In de jeugd.
1420	K.	11	m. 0.	Lange Pelmolenstraat, B 400bis.	Zonder (kind v/d schilder.)		))	))	»
1421	H.	14	m. 0.	Driesprong.	Zonder (kind v/d smid.)	1859	ygt;	2	))
4422	V.	20	V. 0.	Florasteeg, C 607.	Dienstbode	1853	»	»	0
1423	R.	47	V. h.	Groenesteeg, A 648.	Zonder (vrouw v/d schoenm.)	1825		2	))
1424	V. R,	4	V. 0.	Achter de Koekoek, M 380.			»	»	»
1425	M.	10	V. 0,	Buiten Tolsteeg, K 412.		1863	))	3	»
1426	d. J.	3	V. 0.	Koningstraat, C 356.			»	»	»
1427	K. H.	8 m.	V. 0.	Knollenbrug.	Zonder (kind v/d schipper.)		ygt;	))	»

	14 Feb.	Een broer en de moeder van P. werden 18 Febr. en 14 Maart aangetast.
8 Mrt.		Het huisgezin bestond uit man, vrouw en 3 kinderen. Een dezer kinderen was niet gevaccineerd. Dit laatste alleen werd ziek en overleed.
6 Mrt.
16 Feb.	15 Feb,	De overige familie had zich laten revaccineren. P. had revaccinatie geweigerd. Contact met zijn zuster. In dit steegje woonden reeds poklijders. P. was een zwak atrophisch kind, sterke emaciatie en uitputting.
	15 Feb.	Contact met de buren, alwaar poklijders waren.
	15 Feb.	Poklijders woondén in de nabijheid; een niet gevaccineerd kind werd den 25 Februari aangetast doch herstelde.
10 Mrt.		Contact met haren man welke in het Sted. ziekenhuis wegens pok- ziekte behandeld werd.
1 Mrt.		Contact met P\'s moeder, op den 17 Jan ziek geworden.
	12 Feb. 14 Feb.	P. was lijdende aan stoornis in de circulatie en ademhaling, ten gevolge van een organisch hart gebrek. Den 9 kreeg P. varioloi- des, den 12 overleed hij. Contact met een hui.sgenoot ziek gewor- den 1 Jan. Dissolutio sanguinis met diarrhoea sanguinolenta.
20 Mrt.		Man, vrouw en 5 kinderen bleven vrij. Het jongste kind niet gevaccineerd, werd onmiddelijk gevaccineerd, en werd niet aangetast.
25 Feb.
20 Feb.	19nbsp;Feb. 20nbsp;Feb.
27 Feb.	11 Feb.
14 Mrt. 28 Feb.		Contact met 2 andere huisgenooten, welke den 6 en 15 Dec waren ziek geworden.
6 Mrt.		Contact met P\'s dochter den 19 Jan. ziek geworden.
10 Mrt		Contact met een kindje, den 3 Feb. overieden.
10 Mrt.	14 Feb.	Een broer van P. was 3 Febr. ziek geworden, den 2 Maart kreeg nog een broeder van P. de pokken.
14 Mrt.		Voor 2 dagen was hier nog een kind ziek geworden.

s a a c \'o	NAAM.	Ouder- dom.	TS ^ Ih 0) CS	WOONPLAATS.	BEROEP,
1428	N.	2	V. 0.	Oranjestraat, C 310m.
1429	E.	12	V. 0.	Menietensteeg, L 176.
1430	F.	9 m.	m. 0.	Florasteeg, C 617,	Zonder (kind v/d sjouwerm.)
1431	B.	57	m. h.	Hopakker, M 405f.	Sjouwerman,
1432	J.	16	V. 0.	Nicolaikerkhof.	Zonder (docht, v/d sigarenm.)
1433	F.	2	m. 0.	Croeselaan, L 136k.	Zonder (kind v/d hovenier.)
1434	V. d. B.	35	m. h.	Keizerstraat.	Arbeider Rhijnspoor.
1435	d. G.	7	V. 0.	Jagershuurt, M 312.	Zonder (kind v/d hovenier.)
1436	H.	3	V. 0.	Stijfselsteeg, K 21.	Zonder (kind v/d negotie vr.)
1437	s.	53	V. 0.	Oude Gracht, C 60.	Rentenierster.
1438	E.	20	m. 0.	KI. Eligensteeg, A 745.	Mandenmaker.
1439	V. d. H.	n	m. 0.	Nieuwe Gracht, A 917,	Zonder (kind v/d kruidenier.)
1440	E.	36	V. h.	Eikelenboomenstraat, A 284.	1 Zonder (vr. v;d sigarenmaker)
1441	V. D.	2	V, 0.	Nieuwe Kade, G 276bis.
1442	G.	n	V. 0.	Lakmoessteeg, K 28.	Zonder (kind v/d sjouwerman.)
1443	H.	14	m. 0.	Oosterkade, K 32.	Pottenbakkersknecht.
1444	V. D.	21	m. 0.	Nicolaaskazerne.	Artilerist,
1445	W.	6 m.	m. 0.	Ganssteeg, K 284bis.	Zonder (kind v/d tabaksverk.)
1446	H.	10 m.	m. 0.	Ganssteeg.
1447	A.	22	m. 0.	Daalsche dijk, L 133.	Hovenier.
1448	S.	32	V. h.	Bergstraat, C 294.	Zonder (vr. v/d kleermaker.)
1449	M.	20	m. 0.	Zadelstraat, E 396.	Zonder (zoon v/d boterkooper.)
1450	V. H.	14	m. 0.	Lauwerecht, M 182.	Zonder\'(zoon v/d landbouwer)
1451	W.	28	V. 0.	Diaconessenhuis.
1452	s.	9	m. 0.	Wijdesteeg, K 42.	Zonder (kind v/d hovenier.)
1453	s.	36 i 1	V. h.	Kaatsteeg, M 458. 1	Zonder (vr. v/d sjouwerman.)

»	»		0	Variolae.	10 Feb.	10 Mrt.
» »	)) »	)) »	0 ü	Variolae, Variolae.	10 Feb. 10 Feb.	10 Mrt,	15 Feb.	P, kreeg paralysis van de onderste extremiteiten, doch is ook daar- van hersteld. Een broer van P. niet gevaccineerd, werd weinige dagen later ziek en overleed op 12 Maart.
))	»	»	n	Varioloides.	10 Feb.	28 Feb.
»	»	))	•	Varioloides.	10 Feb.	10 Mrt,		Contact met dén vader in het Sted. ziekenhuis opgenomen.
»		»	c	Variolae.	10 Feb.		15 Feb.
	»	»	))	Varioloides.	10 Feb.	18 Feb,
))	»	»	1s	Variolae.	10 Feb.	25 Feb,
»			c	Varioloides,	10 Feb.	12 Mrt.		Dit kind besmette later nog meerdere bewoners in de Stijfselsteeg.
))	»	»	))	Varioloides,	10 Feb.	15 Mrt,
))	))	))	?	Varioloides,	10 Feb.	6 Mrt,		Naast de deur woonden poklijders.
»	»	»	Ö	Variolae.	10 Feb.		19 Feb.	In den winkel kwamen menigmaal herstellende poklijders uit de buurt. De moeder werd 24 Feb. door pokken aangetast.
	B	0	ï	Variolae.	10 Feb.	5 April.		Familie van P. in de Smeêsteeg was lijdende aan pokken. Met de zieke personen zelve, was P. volgens hare bewering, niet in con- tact geweest.
»	»	))	^Variolae discretae.	10 Feb.	29 Feb.		P\'s moeder had den vorigen dag pokken gekregen.
»	»	»	0	Variolae.	10 Feb.	10 April.
»		»		Variolae.	10 Feb.	10 Mrt.		Yier van de zes huisgenooten kregen de pokken.
»	»	0		Varioloides.	10 Feb.	10 Mrt.		P. was den 27 Jan. in het Hospt. met ulcus cruris opgenomen, en kreeg varioloides
	»	»	c	Variolae.	10 Feb,		20 Feb.	Contact met P\'s moeder, den 9 Feb, overleden.
»	»	))	c	Variolae.	10 Feb.	23 Feb.
» »	»	» »	c 1)	Variolae. Variolae.	10 Feb, 10 Feb.	j 12 Mrt,	22 Feb.	In dit huis werden 3 personen van 20, 22 en 26 jaren, niet ge- vaccineerd, door pokken aangetast. Alle drie zijn overleden.
»	»	»	ï	Varioloides.	10 Feb.	18 Feb.		Zeer hgt verloop.
»		))	)1	Varioloides.	10 Feb.	10 Mrt.		P\'s moeder kreeg 10 dagen later pokken.
»	»	))	Variolae confluentes.	10 Feb,		18 Feb.	Van kind afwas P. epileptica, dien ten gevolge geheel onnoozel.
»	»	»	(;	Variolae,	10 Feb.		15 Feb.
»	»	»	1	Variolae.	10 Feb.		16 Feb,

Ziekte.	Aanvang der	Hersteld.	Overleden.	OORZAAKenAANMERKINGEN, i\|
	ziekte.
Varioloides.	15 Feb.	1 Mrt.
Varioloides. Varioloides. Varioiae. Varioiae.	15 Feb. 15 Feb. 15 Feb. 15 Feb.	15 Mrt. 8 Mrt. 10 Mrt.	16 Feb.	De eenigste uit dit huisgezin, welke niet gerevaccineerd was, j P, kreeg zeer spoedig dissolutio sanguinis. In dezen toestand werd i hij in het Sted. ziekenhuis gebragt en overleed daar. ;
Varioiae. Varioiae. Varioloides.	15 Feb. 15 Feb. 15 Feb.	15 Mrt. 10 Mrt.	18 Feb.	P. stierf onverwacht. ; Op 24 Febr, kreeg zijn dochter ligte varioloides. ;
Varicellae.	15 Feb.	20 Feb.
Varioloides.	15 Feb.	7 Mrt.
Varicellae.	15 Feb.	26 Feb.
Varioiae confluentes	15 Feb.		5 Mrt.
Varioiae. Varioloides. Varioiae haemorrha- gicae. Varioiae.	15 Feb. 15 Feb. 15 Feb. 15 Feb.	10 Mrt. 28 Feb.	23 Feb, 20 Feb,	De huisgenooten beneden P, hadden de pokken. \| P. had een dochter, i^econvalescente van typhus, deze werd 5 ^ Maart ziek en overleed 8 Maart. ,
Varioiae.	15 Feb		20 Feb.
Vari olae. Varioloides. Varioloides. Varioiae. Varioloides. Varioiae. Varioiae confluentes.	15nbsp;Feb. 16nbsp;Feb. 16 Feb. 9 Feb. 16 Feb. 16 Feb. 16 Feb.	1nbsp;Mrt. 2nbsp;Mrt. 20 Mrt. 20 Mrt.	21 Feb. 14 Feb, 2 Mrt.	Contact met eene zuster den 7 Feb. ziek geworden. Contact met de moeder P. was wel gedurende de ziekte der moe- der gerevaccineerd, doch zonder gevolg. 1 Contact met een broeder overleden den 14 Feb. g Men had verzuimd deze P. te revaccineeren. \| P. was zeer scrophuleus en was lydende aan tinea capitis. \|
Varioiae confluentes, Varioloides.	16 Feb. 16 Feb.	27 Feb.	24 Feb.	Te gelflk geïnfecteerd met P\'s broertje. ;;
Varioloides.	16 Feb.	14 Mrt.
Varioloides. Varioloides.	16 Feb. 16 Feb.	4 Mrt. 4 Mrt.		P. infecteerde zyn niet gevaccineerd kind, hetwelk op 1 Maart ^ overleed.

1593	V. D.	18	V. 0.
1594	V. B.	27	V. h.
1595	A.	26	m. 0,
1596	d. J.	32	m. h.
1597	B.	39	V. 0.
1598	V. H.	30	V. h.

1599	V. B.	1 30	V. 0.
1600	V. D.	27	V. h.
1601	S.	30	V. 0.
1602	S.	19	m. 0.
1603	R.	38	m. 0.
1604	A.	7	m. 0.
1605	D.	37	V. w.
1606	K-	36	m.h.
1607	K.	3	V. 0.
1608	S.	13 m.	m. 0.
1609	M.	30	V. h.
1610	S.	2 m.	m. 0.
1611	H.	52	m.h.
1612	S.	30	m. h.
1613	A.	20	V. 0.
1614	S. ,	18	m, 0.
1615	d. V.	21	m. 0.
1616	0.	29	V. 0.
1617,	V. B.	23	V. 0,
1618	v.d.K.	30	V. 0.
1619	V. H.	30	m. h.
1620	V. d. S.	4	V 0.
1621	B.	2	m. 0.
1622	V. W.	39	V» h.
1623\'	S.	25	m. 0.
4624	w.	40	m. w.

»	»	»	quot;\'^\'^quot;oloides discretae.	17 Feb.	10 Mrt.
» i	»	))	\' Varioloides.	17 Feb.	15 Mrt.
»	»	))	Varioloides.	17 Feb.	10 Mrt.
))	»	»	^ Varioloides.	17 Feb.	10 Mrt.
»	»	))	Varioloides.	17 Feb.	16 Mrt.
))	»	))	quot; Varicellae. 1	17 Feb.	26 Feb.
»	5)	))	quot; Vagt;iolae.	17 Feb.
»	»	»	quot; Varioloides.	17 Feb.	10 Mrt.
»	))	»	^ Variolae.	17 Feb.
»	))	T)	^ Variolae.	17 Feb.	1
»	»	»	^ Varioloides.	17 Feb,	1 Mrt.
»	))	))	^ Variolae.	17 Feb.
»	»	»	quot;^^\'\'äolae confluentes.	18 Feb.	27 Mrt.
»	»	))	quot; Variolae discretae.	18 Feb.	20 Mrt.
»	))	»	quot; Variolae.	18 Feb,
»	»	»	^ Varioloides.	i 1 18 Feb. 1	10 Mrt.
»	»	»	\\ Varioloides.	18 Feb.	9 Mrt.
))	»	»	^ Variolae.	18 Feb.
»	»	»	\' Variolae.	18 Feb.	20 Mrt.
»	»	))	Varioloides.	i 18 Feb,	10 Mrt.
1		»	)\'Varioloides discretae.	i 18 Feb.	28 Feb.
»		»	^ Variolae.	18 Feb	t 20 Mrt.
»	))	»	^ Variolae.	: 18 Feb	20 Mrt.
	))	))	\\ Varioloides.	i 18 Feb.	18 Mrt.
»	»	0	quot; Varioloides.	18 Feb.	10 Mrt.
»	))	»	Varioloides.	i 18 Feb.	10 Mrt.

1625	B.	18	( m. 0,
1626	R.	48	m, w.
1627	S.	26	V, 0.
1628	S.	2	m. 0.
1629	J.	2 m.	m. 0.
1630	K.	30	V. h.
1631	V, \'tS.	34	m. h.
1632	L.	32	1 V. h.
1633	V, E.	42	V. h.
1634	V. H.	21	V. 0.
1635	V. d. B.	6 rn.	m. 0.
1636	V, d. B.	n	m. 0.
1637	N,	25	m. h.
1638	• R,	48	V, h.
1639	V, B,	40	m, h.
1640	S	22	V. 0.
1641	w.	35	m, 0.
1642	L.	26	V. 0.
1643	V. D,	42	V. w.
1644	V. E.	46	V. h.
1645	V. G.	60	V. h.
1646	B.	32	V. h.
1647	G.	8 m.	m, 0.
1648	V. R.		m. 0. i

1649	0.	70	V.	0.	Trans.
1650	E.	27	m.	h.	Koningstraat, C 365.	Werkman,
1651	K.	21	m	0,	Krankzinnigengesticht.
1652	V. V.	64	V,	h.	Oude Gracht, A 23.	Zonder (vr. v/d wijnkooper.)
1653	S.	4 m.	m.	0.	Smeesteeg, B 609,	Zonder (kind v/d schrijnw.)
1654	B.	26	m.	0.	KI. Eligensteeg, A 740.	Metselaar.
1655	d. K.	42	m.	h.	Lange Lauwerstraat, H 123,	Kunstdraaijer.
1656	d. L.	34	V,	h.	1 Ganzenmarkt, G 273.	Naaister.
1657	d. B.	4 m.	V.	0.	Oranjestraat, C 300,
1658	V. H.	43	V,	h.	Lauwerecht, M 182.	Zonder (vr. v/d landbouwer).
1659	B.	20	V.	0.	Ilaverstraat, E 119.	Dienstbode.
1660	E.	19 m.	V.	0.	; Lange Rozendaal, B 434,	•
1661	E.	3	V.	0.	Covelsteeg, K 380.	Zonder (kind v.\'d molenaar.)
1662	D.	2	V.	0.	Molen de Meiboom.	Als boven.
1663	V.	47	V.	h.	Potterstraat, C 107.	Zonder (vr. v/d grutter.)
1664	d. B.	31	V.	h.	Pauwsteeg, H 184.	Zonder (vrouw v/d sjouwerm.)
1665	s\' J.	10	m.	0.	Kr, Nieuwe Gracht, G 358,	Zonder (kind v/d ambtenaar.)
1666	B.	46	V.	0.	Oude Gracht, G 23,	Dienstbode.
1667	M.	2	m.	0.	Donkerstraat, E 410,
1668	d. H.	58	V.	w.	Rijnstraat, D 163c.	Mangelvrouw.
1669	L.	6 m.	V.	0.	Jacobspoort, C 412b.
1670	S.	18	V.	0.	Willemsstraat.	Straatzangeres.
1671	V. d. B.	18	m.	0.	KI. Eligensteeg, A 742,	Werkman.
1672	B.	H	m.	0,	Varkenmarkt.	Zonder (kind v/d herbergier.)

1902	d. B.	35	V. 0.	Kromme Nieuwe Gracht.	Keukenmeid.	In de jeugd.
1903	H.	32	V. h.	Groote Tuinstraat, B 721.		1840	1	ö 5	»
1904	0.	3	m. 0.	Ganssteeg, K 240.	Zonder (kind v/d sigarenm.)		»	))	))
1905	D.	56	m. w.	Springweg, B 864.	Oppasser.	In df	ï je	ugc	t.
1906	1. R.	21	V. 0.	Wittevrouwen straat, H 652.	Hoedenmaakster.	1853	1	3	))
1907	M.	34	m. h.	Engebegijnesteeg, H 317.		In de	• je	ugd
1908	V. d. W.	3	m. 0.	Maliebaan, I 196.		In de jeugd.
1909	H.	12	V. 0.	Abstede, I 341.		In de jeugd
1910	V. d L.	36	m. h.	Absteder Zandpad, I 354.	Metselaar.	In de jeugd.
1911	V. R.	45	m. h.	Absteder Zandpad, I 347.	Sjouwerman.	In de	\' jeugd.
1912	V. D.	30	V. h.	Soestbergen, K 249.	Zonder (vrouw v/d arbeider.)	In de jeugd.
1913	K.	2	V. 0.	Hoogenoord, M 580b.			»	ygt;	»
1914		21	m. 0.	AVillemskazerne.	Infanterist.	1851	))	3	))
1915	H.	34	V. 0.	Runnebaan, F 239.	Dienstbode,	1838	))	3	»
1916	P.	25	V. h.	Loefbergmakerstraat, H 178.	Zonder (vr, v/d kleermaker.)		»	»	»
1917	t. B.	10 m.	V. 0.	Rozendaal, B 445.			»	»	))
1918	Z.	2	V. 0.	Koningstraat, C 355.	Zonder (kind v/d koopvrouw,)		»	))	))
1919	S.	55	V. h.	Lange Rietsteeg, H 622a,	Naaister.	In de	je^	,igd
1920	M.	9 m.	m. 0.	Roodebrug.	Zonder (kind v/d hovenier.)		»	))	))
1921	S.	2	V. 0.	Hoogeland.	Zonder (kind v/d bakker.)		))	))	»
1922	P.	32	V. h.	Buiten Tolsteeg, K 399.	Zonder (vr, v/d behanger.)	1840	»	»	0
1923	d. B,	37	V. h.	Nieuwe Gracht, A 832.	Zonder (vr. v/d kleed, uitst.)	1835	O	3	»
1924	V.	35	V. h.	Lange Smeesteeg,	Zonder (vr, v/d banketbakker.)	In de	jeu	igd.
1925	E.	2	V. 0.	Springweg, B 640.			))	»	»
1926	C.	24	V. h. i	Twijestraat, B 167.	Zonder (vr, v/d arb. Rhijnsp.)	1848	)) 1	1	»

Variolae,	: 6 Mrt.
Variolae discretae.	6 Mrt.	3 April.
Varioloides.	6 Mrt.	30 Mrt.
Vaiiolae.	6 Mrt,	30 Mrt.
Vaiiolae,	6 Mrt.
Variolae.	6 Mrt.
Variolae.	6 Mrt.
Variolae.	6 Mrt.	8 April.
Varioloides,	6 Mrt.	26 Mrt.
Varioloides.	6 Mrt,	30 Mrt.
Variolae discretae.	6 Mrt.	24 Mrt.
Variolae discretae.	6 Mrt.	29 Mrt.
Varioloides.	6 Mrt.	26 Mrt.
Varioloides,	6 Mrt,	26 Mrt.
Variolae confluentes	6 Mrt.
Variolae confluentes.	6 Mrt.	20 April,
Variolae,	6 Mrt,	20 April,
Varioloides.	6 Mrt,	22 Mrt.
Variolae,	6 Mrt,	30 Mrt.
Varioloides discretae.	6 Mrt,	16 Mrt.
Varioloides.	6 Mrt,	24 Mrt.
Variolae.	6 Mrt.
Variolae.	6 Mrt.	1 April.

§ 1 quot;o	NAAM.	Ouder- dom,	O In O C5	WOONPLAATS. 1	BEROEP.
2074	D,	15 m.	m. 0,	Daalsche dijk, L 262.	1 Zonder (kind v/d arbeider.)
2075	K,	8	V. 0.	Abstede.
2076	V. W.	30	V. h.	Achter Twijestraat, B 100.	Zonder (vrouw v/d smid.)
2077	V.	30	V. h.	Riddershofsteeg, A 1170.	Zonder (vr. v/d oppasser.)
2078	B.	3	m. 0,	Ki: Geertekerkhof, B 488.
2079	G.	20	V. 0,	Zwartewater, M 344,	Waschvrouw.
2080	V. W.	2	V, 0.	Achter Twijestraat, B 100,	Zonder (kind v/d smid,) \| i
2081	B.	20	m, 0,	Spinderssteeg, M 490,	1 i Aschboer.
2082	V. 0.	31	V, h.	Lauwerecht, M 220	i Hovenierster, i
2083	0.	30	V. h.	Hopakker, M 403f.	Zonder (vr. v/d arbeider.)
2084	V. R.		V, 0.	Doornboomsteeg, M 629g.	Zonder (kind v/d spoorw.)
2085	G,	12	m. 0.	Oude Gracht, B 68.	Zonder (kind v/d kleermaker.)
2086	R,	2	m. 0.	Groenesteeg, C 390.
2087	F,	26	V. 0.	Oranjestraat, C 310f.	Zonder (kind v/d winkelier.)
2088	1	23	V, 0.	Gasthuissteeg, I 166\'.
2089	1 E.	33	m. h.	Magdalenasteeg, A 936.	Whikelier.
209C	1 S.	■42	1 V. 0.	Zeist.	Dienstbode. .
2091	B,	34	1 ; m. h.	Groenesteeg.	Werkman.
2092	! R.	3	1 j m. 0.	Keizershof, G 524.
209£	) G,	15	i 1 V. 0.	Stevens-fundatie, n°. 34.	Zonder (kind v/d timmerm.)
209^	t G,	5 m.	V. 0,	Gasthuissteeg, I 146,	Zonder (kind v/d koffrjwinkel)
209^	) S,	2	V, 0,	Geertesteeg, B 506,	Zonder (kind v/d timmerman).
209f	) M.	41	m, h.	Wydesteeg, M 717.	Spoorwegbeambte.
209^	1 J.	26	m, h.	Jagersbuurt, M 371.	Schipper,
209f	? L.	36	m. h.	Lagewijde, L 124.	Landbouwer.
20Gi	) R.	\'45	m. h.	Haverstr-aat, E 120.	Slager,
210(	): D.	47	V. h.	Hougenoord, M 575,	Zonder (vr. v/d arbeider,) \'

2180	G.	40	V. h.	Roodebrug, M 291a.
2181	0.	57	V. h.	Vredenburg, C 158.	Zonder (vr. v/d grutter.)
2182	d. R.	32	V. h.	Ganssteeg, K 273.	Zonder (vr. v/d arbeider )
2183	B,	39	V. h.	Absteder Zandpad, I 354.
2184	C.	14	V. 0.	Willemskazerne.	Zonder (kind v/d waschbaas )
2185	R.	16	V. 0,	Covelsteeg, K 375,
2186	A.	3	m. 0.	Noteboomenlaan.	Zonder (kind v/d hovenier.)
2187	A,	30	V. h.	Als boven.	Zonder (vr, v/d hovenier,)
2188	R.	50	m. 0.	Choorstraat, E 4.	Ambtenaar,
2189	D,	41	V. h.	Driesprong, M 359.	Hovenierster,
2190	V. S.	13 m.	m. 0.	Walsteeg, E 481.	Zonder (kind v/d fabriekarb.)
2191	R,	34	V. h.	Buiten Catharijnen, L 37.	Zonder (vr, v/d bakker.)
2192	V.	29	m. h.	Amsterd, Straatweg, M 672.	Wagenmaker.
2193	d. B.	29	m. h.	Zwartewater , M 371,	Hovenier.
2194	L.	34	V. h.	Molen de Meiboom,	Zonder (vr. v/d arb. Rhijnsp.)
2195	E.	6	V. 0.	Rozenstraat, C 588,	Zonder (kind (v/d smid.)
2196	E.	22	V. 0.	Achter Clarenburg.	Onderwij zeresse.
2197	P.	7 m.	m. 0.	Predikheerenstraat, H 431,	Zonder (kind v/d muntgezel.)
2198	d. J.	73	V. h.	Kapelstraat, I 29h,	Zonder (vrouw v/d hovenier).
2199	D,	20	m. 0.	Willemskazerne.	Infanterist,
2200	V. S.	13	m. 0.	Magdalenasteeg, A 981,	Schilder.
2201	V. H.	28	m. 0.	Korte Jansstraat, G 313,	Bakkersknecht.
2202	J.	19 m.	m, 0.	Bergstraat, C 839.	Zonder (kind v,\'d sjouwerm.)
2203	E.	5	m. 0.	Koningstraat, C 365.	Zonder (kind v/d werkman.)
2204 2205	V. d. B. E.	30 35	V. 0. V. 0. j	Choorstraat, E 22. ! Willemsstraat, C 896.	Zonder (docht, v/d corchetten- werker.) Werkster.

2206	■S.	47	m. h.	Korte Lauwer staat, H 145.	Koetsier.
2207	V.	7 m.	m. 0.	Vrouwjuttenstraat, A 354e.
2208	J.	29	m. 0.	Hoogenoord, M 536.	Hovenier.
2209	M.	18 m.	m. 0.	Molensteeg, H 710.
2210	H.	41	m. w.	Jagersbuurt, M 321.	Hovenier.
2211	V. B,	5 m.	V. 0.	Vinkenburgsteeg, G 84/5.	Zonder (kind v/d graanh.)
2212	E.	7	m 0.	Kapelstraat, I 29.
2213	G.	40	V. h.	St. Anthoniestraat, M 291a.	Zonder (vr. v/d schilder.)
2214	V. 0.	52	V. w.	Daalscbe dijk, L 267.	Zonder.
2215	V. E.	8	m. 0.	Korte Jansstraat, F 61.	Zonder (kind v/d speelgoedw.)
2216	N.	63	V. -w.	Rijnstraat, D 163.	Zonder.
2217	D.	21	V. 0.	Biltstraat, I 182a.	Dienstbode.
2218	P.	2	V. 0.	Hooimagazijn, C 373h.
2219	H.	19	m. O.	Wilnis.	Schipper.
2220	H.	7	m. 0.	Korte Viesteeg, 0 199.	Zonder (kind v/d muziekant.)
2221	V. H.	50	m, h.	Jagersbuurt.	Hovenier.
2222	V. R.	24	V. 0.	Vischmarkt.	Zonder (dochter v/d slager.)
2223	M.	3	V. 0.	Mariaplaats, E 464.
2224	H.	16	V. 0.	Fockestraat, B 414.	Dienstbode.
2225	w.	2	V. 0.	Westerkade, K 189.
2226	R.	H	m. 0.	Haverstraat, E 120.	Zonder (kind v/d slagter.)
2227	R.	19	m. h.	Willemstraat. C 905.	Spoorarbeider.
2228	J.	32	ra. h.	Bergstraat, C 839.	Sjouwerman.
2229	t. H.	21	V. 0.	Korte Jansslraat, G 313.	Zonder (dochter v/d bakker.)
2230	P.	32	V. 0.	Oude Rhijn.	Landbouwster.

»	»	))	f:	1 Variolae.	17 Mrt.		1 April.	P\'s kmd werd den 27 aangetast en overleed 30 Mrt.
»	»	»	Ö 0 ö !	Variolae.	17 Mrt.		21 Mrt.
» »	ygt; Tgt;	» »	Variolae confluentes. Variolae.	17 Mrt. 17 Mrt.	20 April.	22 Mrt.	Contact met de huisgenooten. P\'s moeder was 2 Maart overleden. Een zuster van P. vverd 7 Maart aangetast. P. hoe-vvel hersteld zijnde van de pokken, bleef nog lang onder behandeling voor uitge- breide decubitus , gangraena en koorts.
»	H)	))	?!	! Variolae confluentes.	18 Mrt.		1 April.
»	1)	»	0	Variolae.	18 Mrt.		9 April.
))	»	))	)) 1	ij I\' Varioloides.	18 Mrt.	15 April.		P. was in huis .bij den doodgraver van het R. C. kerkhof, welke met poklijders menigmaal in contact kwam.
»	))	»	))	Variolae confluentes.	1 18 Mrt.	16 April.		P\'s kindje werd later aangetast en overleed 30 Maart.
»	»	))	?	, Variolae.	18 Mrt.	20 April.		In contact met haren zoon den 28 Feb. ziek geworden.
» »	» »	ygt; »	Ö ))!	\' Variolae. Variolae.	18 Mrt. 18 Mrt.	10 April,	30 Mrt.	Contact met een niet gevaccineerd broertje hetwelk den 26 Feb. werd aangetast en op 18 Mrt. overleed.
»	»	»		Variolae.	18 Mrt.		22 Mrt.
»	»	))	0	Variolae.	18 Mrt.		9 April.
»	))	))	0	Variolae.	18 Mrt.		30 Mrt.	Opgenomen en overleden in het Sted. ziekenhuis.
	»	»	))	Variolae.	18 Mrt.	15 April.		Op 25 Maart en 15 April werden hier nog 2 kinderen ziek.
»	»	»	»	j ^\'ariolae confluentes.	18 Mrt.	16 April.		P\'s dochter werd 29 Maart aangetast.
»	))	))	))	1\' Varioloides.	18 Mrt.	10 April.		Contact met een broeder den 8 Maart aangetast.
))	»	»	0	Variolae.	18 Mrt.		22 Mrt.
»	»	»	ß i	Varioloides.	18 Mrt.	10 April.
	»	))		L Variolae.	18 Mrt.		22 Mrt.
»	»	))	\'ö	\' ï Variolae. j	19 Mrt.	20 April.		Contact met P\'s vader op 11 Maart ziek geworden.
»	»	))	1)	Varioloides.	19 Mrt.	6 April.
»	ygt;	ygt;	)) i	Variolae.	19 Mrt.	20 April.
»	ygt;	ygt;	1 1	^ariolae confluentes.	; 19 Mrt.	15 Mei.		Geinfecteei-d door een broeder, welke in het Sted. ziekenhuis werd behandeld. Zeer adynamische verschynselen. Den 25 Maart werd P\'s zuster ziek.
»	»	))	)1	! Variolae. J	19 Mrt. t !		24 Mrt.	P. werd ziek met verschijnselen van gastricismus; na 4 dagen kwam er uitslag, met plotsehnge quot;dissolutio sanguinis en spoedig intredenden dood. Daarna wei\'den 5 niet gevaccineerde zusters van P. aangetast, van dezen herstelden 4.

Variolae,	23	Mrt,
Variolae,	23	Mrt.
Variolae,	23	Mrt,	20	April
Variolae,	24	Mrt.	16	April.
Varioloides.	24	Mrt.	20	April.
Varioloides,	24	Mrt.	1	April.
Variolae.	24	Mrt.	5	April,
Varioloides.	24	Mrt.	20	April.
Variolae verae.	24	Mrt.	1 9	April.
Varioloides,	24	Mrt.	20	April.
Variolae.	24	Mrt.	12	April.
Varioloides.	24	Mrt,	10	April.
Variolae.	24	Mrt.
Variolae.	25	Mrt.	25	April.
Variolae.	25	Mrt.
Variolae.	25	Mrt.	12	April.
Variolae.	25	Mrt.	20	April,
ariolae confluentes.	25	Mrt.
Variolae.	25	Mrt.

. 1 s s s £ O	NAAM.	Ouder- dom.	O — OJ O	WOONPLAATS.
2334	U.	24	V. 0.	Hoogeweide.
2335	V.	11	V. 0.	Keisteeg, K 10a.
2336	K.	16	V. 0. 1	Hoogelanden.
2337	S.	28	V. h.	Geertesteeg.
2338	G.	5 m.	m. 0.	Groenesteeg, C 405.
2339	d. G.	36	V. h. 1	Bakkerbrug.
2340	0.	20	m. 0.	Varkenmarkt.
2341	L.	20	m. 0.	Neude.
2342	N.	15	m. 0.	Roodebrug, M 586.
2343	V.		m. 0,	Helhng, K 109.
2344	V.		m. 0.	Als boven.
2345	P.	20	V. 0.	Oude Rhijn.
2346	P.	22	V. 0.	Als boven.
2347	V. H.	32	V. 0.	Jageibuurt.
2348	Z.	5	m. 0.	Koningstraat.
2349	H.	8 m.	V. 0.	2e Baansteeg.
2350	N.	30	V. 0.	Vredenburg.
2351	R.	42	V. h.	Groenelaan, M 602.
2352	ü.	56	V. b.	Hoogeweide.
2353	V.	45	m. h.	Helling, K 109.
2354	V.	19	m. 0.	Als boven.
2o55	d G.	15	m. 0.	Watersteeg.
2356	M.	1	m. 0.	Neude, G 59.
2357	d. G.	20	V. 0.	Ganssteeg.
2358	P.	24	V. 0.	Oude Rhijn.
2359	P.	27	V. 0.	Als boven.

	Aanvang
1 Ziekte.	der	Hersteld.	Overleden.	OORZAAK EN AANMERKINGEN.
1 f 1	ziekte.
\' Variolae.	30 Mrt.	20 April.
Variolae. f [	30 Mrt.		12 April.	Het kindje kreeg convulsies en overleed daaraan.
fj Variolae.	30 Mrt.	1 Mei.		Contact met de zieke huisgenooten.
1 ^ Variolae. Variolae.	30 MrL 30 Mrt.	26 April.	12 April.	Deze P. was voor 14 dagen, zonder gevolg van een glaasje, ge- vaccineerd.
1 Varioloides. 1	30 Mrt.	30 April.	i 1 1	Contact met P\'s vader en 2 zusters, op 6 en 23 Maart, door pokziekte aangetast.
Varioloides.	30 Mrt.	16 April.	I	Bij de buren waren poklijders geweest.
\' Variolae. ^ariolae haernorrha- gicae. Variolae. Variolae.	30nbsp;Mrt. 31nbsp;Mrt.	30 April.	7 April.	Een ander niet gevaccineerd kind werd later aangetast en overleed in April.
31 Mrt. 31 Mrt.	26 April. 26 April.		Op 21 Maart was een P, aangetast door pokken. De medicus drong op onmiddelijke vaccinatie aan, de ouders weigerden. Den 31 Maart werden 4 kinderen aangetast. Er was een zuigehng welke onmiddelijk werd gevaccineerd. Deze kreeg hgte varioloides.
Variolae.	31 Mrt.		12 April.
Variolae.	31 Mrt,	27 April.
Variolae.	31 Mrt.	25 April.
Variolae.	31 Mrt.		6 April,
Varioloides.	31 Mrt.	16 April.
1 Variolae.	31 Mrt.	30 April.		In Apr. werd hier irog een nietgevacc. kind aanget., welk kind overleed.
i Varioloides. Variolae.	31 Mrt. 31 Mrt.	12 April.	3 April.	Contact met P\'s vader den 15 Mrt. ziek geworden. Op den 22 Maart werd dit kind gevaccineerd. Vaccine-puisten kwamen goed op, het kind werd op den 31 Mrt. ziek en na een hevige koorts open- baarden zich pokken. Gedurende eenige dagen verUepen vaccine- puisten en pokken gezamenlijk, doch toen zich op de vaccine-puisten korsten gevormd hadden en verdroogden, aborteerden de pokken van het kind zeer spoedig, en was het in korten tijd hersteld.
Variolae.	31 Mrt.	10 Mei.
1 Variolae.	31 Mrt.	30 April.
i Variolae.	31 Mrt,	23 April.		Contact met zijne aan pokken lijdende moeder en zuster op 5 Maart en 15 Maart aangetast.
Variolae.	31 Mrt.	30 April.		Bij de buren waren poklijders.
I Varioloides.	31 Mrt.	26 April.		In het Harthofje woonden herstellende poklijders.
Varioloides.	31 Mrt.	20 April,		Bij den slager, alwaar P\'s vader knecht was, waren poklijders.

							STERFTE
OUDERDOM.	AANGETAST.	OVERLEDEN.
						PROCENT,
	Mannl. gesl.	Vrouw, gesl.	Totaal.	Mannl. gesl.	Vrouw, gesl.	Totaal.
Van 0 tot 6 mdquot;.	55	30	85	40	27	67	78,83
Van 6mdMot Ijaar.	50	61	111	34	46	80	73,07
„ Ijaar „ 2 „	93	63	156	52	37	89	57,05
If 2 // 3 y	71	71	143	30	41	71	50,00
a 3 If n	57	39	96	17	21	38	39,58
If 4 // 5 ,	28	34	63	10	9	19	30,64
//O 5 „	354	298	653	183	181	364	55,82 34,48
// 5 // 6 !/	15	14	29	3	7	10
„ 7	13	9	21	8	2	5	23,80
8	10	31	31	3	4	6	19,35
// 8 „9 ,	8	10	18	1	4	5	27,77
// 9 10 ,,	10	7	17	3	—	3	17,65
„ 5 ,, 10 „	55	61	116	12	17	29	25,00
//O ^10 „	409	359	768	195	198	393	51,17
10 „ 15 „	62	86	148	10	10	30	13,51
15 30 „	105	96	201	11	9	20	9,95
, 10 „ 20 „	167	183	349	21	19	40	11,46
„ 20 „ 30 „	271	264	535	49	46	95	17,75
^30 y 40 r	150	221	371	35	57	92	24,86
, 40 „ 50 „	83	129	212	25	41	66	31,13
,, 50 „ 60 ,,	36	58	94	16	17	33	35.10
^60 70 „	11	33	44		11	15	34,09
lt;/ 70 80 ,,	6	4	10	—	—	—
,/ 80 90	1		1	\'—
TOTAAL	1134	1250	2384	345	389	734	30,80