DISPUTATIO LITERARIA

continkns

QUAESTIONES
IN ARISTOPHANIS PLUTUM.

DISPUTATIO LITERARIA

continens

quaestiones

IH

iRlSTOPHANIS PLUTIJM,

CIXJAM

ANNUENTE SÜMMO NUMINE,

J5X AÜCTOEITAIK BECTOKIS MAGNlrlCI

JACOBI ADOLPHI CAROLI ROVERS,

PHIL. THEOK. MAG. LITT. HUM. Sï JUK. UÏKIÜSQUS DOCT,
IN FAC. LIIIEKAKIA PBOE. OED.

amplissimi SENATÜS ACADEMICI consensu

ET

nobilissimae FACÜLTATIS LITEKARIAE decbeto,

Ï1

SUMMISliUE

in liteeis honoeibüs ac privilegiis,

QM k©mM.mm laHiisoo-iriaiacOiigTaRfl/ä,

KITE ET LEGITIME COHSR^ÜENDIS,

ektjditorüm ex.imini submittit

HILLEGONDUS ID ANUS HELDERMAN,

Oldensaliensis.

a. d. xxviii m, jdnn a. mdccclxi, hoba ix.

^mjErti Ell Ejiïiiuni,

tyws mandarunt KEMINK ET FILIUS.
mdccclxi.

A t H /. a ^ T ] j 01 t:a T üi q a ■

mnvminbsp;morgt;AWJ

; . \' -nbsp;.\'•Kv.vAi ..\';, A\'..«»;.nbsp;■ \'quot;v ■■■

Uf\'.m^-mù 10 IMaOi.OA- fîti 1 Aliri^. m-tsaia\'iKA ,.
.yxm^m-^AiaéJlSTîj etXATJtJOA\'^

■.fS.-\'-

■ .\'i\'j.

..lt;*i .

■T■ ïnbsp;j lira it X s • « a a lt; r TI a u a a

\'nbsp;\' .«Hü-ttöifaeflst.fOnbsp;^

■nbsp;^lun^ntfsf^^ UK\'Jl .-H niyU M .f.

i. -T-

: f■ -

PATRIS MEMORIAE.

L. S.

Quum ex Arisiophanis comoediis PLutus mihi maxime
arridssel de quo aliquid scriberem, animum altendi
potissimum ad duas quaesliones, qtiae jam pridem inler-
pretes exercuerunl : de duplici Pluti editione, et de Ari-
siophanis in edenda hac fabula consilio, quibus nonnulla
de Comoediae illius forma adjeci.

IS on me fiigil dispulaliuneidam hanc talem esse, ui,
sive maleriem species, sive rerum tractationem, muUa
in ea desiderari possint ah iis, qui nulla rerum tempo-
rumque ratione habita, solam operis legem spectenl.
Sed, qui vitae meae cursum norunl, hujus speciminis
formam, rationem,que facile excusabunt-, quibus vero
ignolus sum, hos rogatos volo, ut, tn aestimando hoe
libello teneant, me non quem vellem, sed qiiem tempora
praescriberent, modum operi imposuisse.

Diu est a quo tempore me paedagogiae dicavi. Pueros
ingenuos turn litterarum doctrinarumque elementis eru-
dire, turn animos et pectora eorum honesti rectique
amove imbuere semper mihi optatissimum fuit munus,
neque successus, juvante Deo, adhuc mihi defuit. Eadem.
via progredi est animus.

Praeceptoribus et amicis, in his tibi, Promotori ae-
stumatissimo, s. kaesten, omnia fausta precatus,
intermissum aliquantisper vitae institutum mox nova
alacritate repetere juvabit.

QUAESTIONES

ARISTOPHANIS PLUTUM.

I.

de duplice pluto.

Quara ultimam fabulam suo nomine docuit Aristo-
phanes , PLUTUS cum propter argumenti commenda-
tionem et traetationis venustatem maximo semper studio
lectitata sit, turn non paucas excitavit eruditorum
controversias, tam de fabulae compositione et forma
quam de consilio quod poëta in ea seribenda secutus sit.

Constat enim e scholio ad v. 179 Plutum bis edi-
tam esse, primum 01. 92, 4, == 408 a. C., archonte
Diode, iterum viginti annis post, 01. 97, 4, = 388
a. C., archonte Antipatro.

Jam interprétés veteres plerique, quantum e scholiis
intelligere licet, pro certo habuerunt, earn quam ha-

1

/

bemus Pluti editionem esse priorera, in qnam tarnen
nonnulla e posteriore fabula ab incerto auctore translata
essent. Recentiorum autem alii opinati sunt illam ex
utraque fabula a grammatico aliquo conflatam esse,
quam opinionem praeter alios amplexi sunt Kusterus,
Brunokius et Bothius; alii vero cum schoiiastis pri-
orem fabulam se legere crediderunt, ut Bentlejus,
Fischerus, Eeisigius; Hemsterhusius quidem ea de re
dubitavit ; alii denique posteriorem editionem nos habere
contenderunt idque idoneis argumentis probasse mihi
videntur, in hls Ritterus, Thierschius et Bodius.

Etsi igitur non nova et inaudita prolatnrus sum,
confido tamen me, si controversiae illius caussam ra-
tionesque enucleatius explieuero, nee mihi inutilem
nee aliis fortasse supervacaneam operam suscepturum.

Peculiarem de hoe argumento disquisitionem insti-
tuit Ritterus in dissertatione de Pluto, quam diu fru-
stra quaesitam comparare mihi non contigit, sed con-
tentus esse debui iis, quae in Prolegomenis ad Plu-
tum e libello illo depromsit B. Thiersch, quo duce,
quae cum veteres tum recentiores de hac quaestione
in medium protulerunt, examinabo.

§ 1-

Itaque evolvamus primum scholia vetera in Plutum,
et quae ibi ad banc quaestionem spectantia leguntur
exploremus.

Ad vs. 115:

TiZVTi^ç àTnzhxà^siv ers TÎjç êCpôxÂ/xîixç,

adseribitnr hoc scholion : r^ç ôcpôocxf/jxç : âvri tov rvjq
TTVjpâixsuç- ßicct; os ôCpôixXfMizv Tîjy vrijpccaiv rm o(pâx.Xf/MV
(pgt;!cn, dio Kx) èv \'Bevrspcf ßsr/ZTrsTroi^TO\'A

tîjç (tvßcpopxg tdvtviç (ts ttxîktëiv ^ç

In postremis hujus versiculi verbis variat iectio: nu
î? o-quot; sxsi. Attractio yjç \'é%£ig, quum praecessit TocÛTVjç,
etsi non omnino vituperanda, tamen in hac verborum
junctura durior est; quare praeferendum y,v îxsig. Sed
utrum legas, frigidum est additamentum; contra, in
versu vulgato o:pùa,X[Mx non tantum Wiccç, ut dicit
scholiasta, sed venuste et ÙTOKopia-rixûç pro caecitate
positum est; quare difficile mihi videtur creditu, si
poëta prius o^üxXf/Jxg scripsisset, eum postea hoc in
lectionem invenustam et frigidam mutasse. Jam vidit
hoc Hemsterhusins; qui nullam fuisse causam con-
tendit, cur priorem versum mutasset poëta. Etiam
Thierschius Aristophani abjudicat versum a scholiasta
prolatum, quippe qui, sive metrum sive sensum spec-
tes, ut dicit, altero sit longe inferior. Ac metrum
quidem non tam me offendit, quum versus justum
trimetrum jambicum efficiat; ceterum Thierschio assen-
tior. Quid ergo ? Quae in hoc scholio ut ex secunda
editione depromta vetus interpres affert, videntur po-
tins habenda pro interpolamento grammatici, qui verbi
û0ùoiK[Ja,ç venustatem non caperet, quae etiam recen-
tiorum nonnullos fefellit, ut Fischerum, qui alteram
lectionem avp/j^cpäc elegantiorem habet, quod Athe-
nienses pro rebus molestis vocabulis mediis et gratis
delectarentur. Assentior; at miror eum non vidisse
oCpêakiMSiv, h. e. morbum oculorum, si pro caecitate

1*

ponatur, certe esse euphemismum. De altera igitur
Pluti edltione ex hoc scholio nihil effici potest.

Vs. 119 in cod. Eav. effertur sic:

ô Zsvç f/,h ovv oIS\' rà tovtuv i^ap , ï^, sî
ttvôoit\', xv sttirpr^psis.

Versus explicatu difficilior. Codd. multi pro
habent sl^ûoç • de f/.Sip\'\' ambigitur utrum sit vocativus
ßäps an fy^äpcz. Illud Hemsterhusio placuit; Schol, po-
sterius probat: to ^s fzzpxnbsp;Equidem versum sic
explicandum puto: 5 Zsvc fûv ouv, ois(ûi) si ttvùoitû
Tûi rovToov [j,S}poc,, ïpJ av iTrirpi^sis. Pro rovrccv autem
nescio an ôvyiTav sit legendum. Ceterum talis verbo-
rum trajectionis exerapla quaedam collegit Lobeckius
Comtnentar. in Soph. Ai. p. 267 sq.

Ad hune autem versum legitur hoc scholion : p^sro;,-
TTSTToiviTäii xa) TOVTO sv Tcfi ^suTspc^ ; quid vcro muta-
tum sit, grammaticus non addidit ; suspicari licet aeque
atque in superiore versu lectionis varietatem nihil
fuisse nisi grammatici alicujus qui verba non intelli-
geret interpolationem. i)

Videamus porro scholion ad vs. 173:

to B\' êv Kopivôcp ^sviKov cvx, outoç TpaCpsi ;

Vs. manifesto spectat ad tempus belli Corinthiaci, sep-
temdecim annis post priorem Pluti editionem gesti;
quocirca in hanc non cadit. Scholiasta tarnen ita opi-

1) Cf. Thiersch, Prolegg. in Ar. PL p.

natus rem sic explicare studuit: ùq, inquit, àe)
Kov ri ixóvrccv Kopivôiooy, m) ov%, œç svioi, axrà rov mi-
pov TOVTOV \' ^ijXov Ss su rov su rcç dsurèpcij Cpépscrùcii, og
iaxot^roq ßiddxä\'^ ùtt aùroi), shotrrcp Irsi varspov si [/M,
OTTSp sIkoç , SX rov ^svrspov rovro /zsrsvt^usarxi \' sxs7 yxp
opôuç sxsi. yàp ô liopivûiocKOq vroXsfAog avuscryi rpitriv
vj rsrpaa-iv \'irstri Trporspov rov \'AvriTxrpov, s(p\' ov s^i^âx^l\'
Seholiasta igitur conjicit etiara ante bellum Corin-
thiacum Athenienses Corinthi mercenariorum praesi-
dium habuisse, eademqiie opinio esse videtur altering
scholiastae qui annotat : rovrov xsci /^mzoaôswjç sv x
ßs^wircci: „on xx) Trporspov Tror âaovcc ^s-
viKOv rpsCpstv sv Kopivôq: rijv TrÔKiy, où ïloKvarparoq ^ysïro
m) \'ICpmpJcT^q Kx) Xxßplxq. k. r. A.; quae tamen De-
mosthenis verba ad idem spectant bellum Corinthiacum.
Scholiastae autem verba, ut secum concinant, tali modo
corrigenda videntur: sj^acv Ts h rov iv rcp Trporspcp Çs-
ps(yêx.i,.... si fzîj, OTTsp shoq, sy. rov ^svrspov rovro ßsrsvtj-
vsxrxr sksï yàp ôpôSiq sxsi. Mirandum tamen scholiastam
tali indicio non in e\'am potius suspicionem inductum
esse, non primam, sed alteram editionem se mani-
bus terere. Ceterum e verbis allatis apparet in hoc
versu nullam ei innotuisse utriusque editionis varieta-
tem; conjicit versurn forsitan e posteriore in priorem
fuisse translatum, sed nihil de hoc habuit compertum.

1) Cf. Demosth. xcctix ^di-nirau A. 46 (19). Demosthenes ibi cives
hortatur ut ipsi una cum milite mercenario contra Philiijpum bellum ca-
pessant, sicuti jam olim ad Corintlium usa veuerat. : ■noXira;, iuquit,
Sè napumt xsù auixTilû-i S(à t«ut« xehbu on xcà izpmspov — xat ûjuâï

aÙTOtS ffU(JT^aT£U£ffôa£.

Ad vs. 515:

^ dpérpotç pjj^xg Utte^ov aapTov Aijovg ùspiinxtTÔamp;t.

scholiasta haec armotat: yihvj to ïmg tovto rijg

o^a-, quae animadversio satis inepta est,
certe minime quadrat in mediae comoediae formam,
qualem apud Anonym, de Com. p. XVIII descriptam
leg\'imus: ^^ ßh yàp (xuy.cßiüi) KccXarxi TrtzXaAOi, jJ èk
àpzïiq (psivspSiç èXkyxoma, ^ Ts ßstn^, ^ xhty^mA.
Quid autem haec verba habent dviyßo.rwdsc\'? Animad-
vertendum potius versum bunc cothurnum referre et ad
imitationem heroicae vel tragicae Musae compositum esse :
cujusmodi dicta non pauca in Aristophanis comoediis
extant, ut in hac ipsa fabula : vs. Qhl^Trsxxvog \'iiq)xï^Tov
Cp\'Aoyi-^ VS. 771, (7£ßvy,q UciKKàloç KKSIWV ot^Î:/; VS. 601,
w TTÓKtc \'quot;Apyouq, y.KÙsê\'\' oU Ksyei ; vs. 603, r/ ttMcc rAij-
f/mv- vs. 605, ejf/j Sè ttot et VS. 639 gq.

Xop, ävxßoixtxoßxi tov svttlzi^x, zxi

ßkyx ßpoTolai cpéyyoç, quot;AfraKi^Triév.

Thierschius \') atttem e scholio hoc colligit, interpretem
significare voluisse versum laudatum e secunda in pri-
orem editionem translatum esse, cui assentiri non pos-
sum. Quid enim obstat quominus jam in priore Pluti
editione scholiasta vestigia quaedam mediae comoediae
odorari sibi videretur? Quare hunc versum ex eorum
numero, qui ad diversas editiones spectare creduntur
eximendum censeo.

1) Prolegg. in PI.

Vs. 1142:

ßhnbsp;d (XVnbsp;Kxra\'Axßsc,

manifesto spectat ad tempus illud, quo Phyle primum
a Thrasybulo occupata, mox autem expulsis triginta
tyrannis âzvyjcrTÎa. sancita est, qua oligarchiae fautores,
et democratiae propugnatores injuriarum immemores se
fore juraverant 1); hoc est, quinque annis post primam
Pluti editionem (408—403). ßes igitur scrupulum
movere debuit interpretibus, qui priorem Plutum se
legere putarent. Scholiasta more suo difficultatem expli-
cat : tovto ovv soiks tic, sk tov ^svtapov HKovtcv (/.sts-
vsyaoov svêci^s oXiyupHja-iZi t^ç à\'A0lt;yiccç TotvTVjç, yj xcci avToç
ô ttoivitnç ikttspcv êvâstuûil iztto ts}v (tvvê^kùv tûv \'aô^îv^ittl

yevof/Jvccv TTpoç Tovq üoiTiz\'AxßövTxq ^uA^v. Putavit Scho-
liasta aut aliquem, neglecta temporum ratione, hune
versum e seciinda in primam fabulae editionem intulisse ,
aut ab ipso poëta versum postea insertum esse. Vide-
mus etiam hic bono interpreti aquam haerere eumque
ignorare utram Plutum legeret, quodnam inter utramque
esset lectionis discrimen, atque, si qua esset varietas,
utrum haec a poëta an a grammatico esset profecta.

Omnibus his collatis efficere nobis licet, interprétés
istos, quum duplicem Pluti editionem crêpant, nieras
jactare conjecturas, nullas autem habuisse notas, quibus
ambae inter se distingaerentur ; ubi autem afferunt
aliquam lectionis varietatem, hanc potius librariorum
incuriae aut grammaticorum interpolationi quam du-
plici lectioni esse tribuendam.

1) Cf. Xenoph. Hell. II, 4, 40.

Unum tarnen extat testimonium, in quo primae Pluti
editionis diserte mentio fit. Scholiasta ad Ran. vs.
1093 afFert haec: xûÙ h UKoùtc^ irpèrc^,

räv äizfittix^^iCpopccii rs tt^sI/ttov aWnzv rotç vo-txtûiç

TTXcùreiôùv,

qui versus in nostra fabula non reperitur neque ullo
loco inseri commode potest. Est enim tetrameter iam-
bicus acatalectus, cujusmodi metrum nusquam in Pluto
occurrit. Thierschii autem conjectura versum in tetra-
metrum catalecticum refingentis hune in modum:

TWV ÄlXß7rxSgt;]lt;:p0pC0V T£ TTKsÏŒTOV xhîxv TTharSMV

TÓïg v(rTiZTOiç f

prorsus inutilis est, quum ipse fateatur, etsi hoc me-
tri genus in nostra fabula vs. 253- 377 occurrat, ver-
borum tamen sensum obstare, quominus usquam inculcari
hic versus queat : spectat enim ad lampadum certamen,
cujus in Pluto nulla est mentio. Quum vero unicus
sit hic versus qui e prima fabulae editione affertur,
neque praeterea ullum exstet indicium primam Plutum
grammaticis superstitem aut saltem lectam fuisse, non
absurda, opinor, erit suspicio, grammaticum errore
versum istum rw Trpérc^ Uâovtù} adscripsisse, qui for-
tasse vel ex alia eomoedia vel ex alius poëtae fabula
simili titulo inscripta (nam et Cratini et Archippi et
Nicostrati Tl^ouroi memorantur) esset depromptus. Fa-
tendum certe in ceterorum testium omnium silentio
hujus unius testimonium non maximi esse ponderis.

Praeter illas vero quas ex scholiis attuli lectionis
discrepantias, aliae etiam extant in codicibus, e qui-
bus recentiores critici, in his Hemsterhusius, Brunck-
ius, Fischerus, duplicis editionis vestigia agnoscere
sibi visi sunt. De his igitur deinceps videamus.

Vs. 158 sq.

alcrxyvóf/^svoi yàp âpyvpiov xhsh hccg

OvélAa^Tl TTSpiTTSTTOVO-l rijV fZOX^^pÏ\'^V.

Sensus manifestus est ; dicit enim comicus : quum eru-
hescant argentum, poscere pueri ab amatoribus, pretii
loco raunera accipiunt, equum, canes venaticos, et
ita honesto nomine obtegunt nequitiain. ovof/M igitur
idem est, quod TrpéaxvirjM, species, qua factum velatur.
Ita 0V01/.Û!, opponi solere rS) epycp, h. 1. t^ fiox^yiP\'i^,
notum est.

Eiir. Or. 448:

ovofinc yàp, spyov S\' oùx s^oviriv oi (piXoi.

Plato de Legg. X, p. 886. E, : xéyoKTiïs toütx
SU TToot; sU TO TTiôizvov TT S p ITT sTT S ^jjAv oi. Scholiastcs ad
verba ouéyMTi rspiTrsTTouui hanc explicationem affert:
TO T^ TrpoaêeTU xorrfisïa-ôxi KÛ(T[/M. O ûivTOç @s(riM0(p0pixt^0v(T0»q \'

cV i^v Tvspispy XÙTOUai Tcbv (pOpi^liXTCüV,

0lt;T(ZIÇ T£ TTSptTTSTTOVCriV ûiVTXÇ TrpOfTÙSTOlç,

m

Ad quem locum Hemsterh. dicit se non videre quorsum
haec verba spectent, nisi in prima Pluti editione vice
ôvôfiXToç fuerit aliud vocabulum, cui haec annotatio apte
respondent. At scholiasta conferendis his versibus ni-
hil aliud indicare voluit nisi hoc: ovóf/nXTi TrspnrsTrsiv
idem significare quod TrpotrósTcp xócr(Mp TrsptTrsTrsiv, idque
allato e Thesmophoriazusis exemplo declarat. Ergo
de duplice lectione nihil est quod hie cogitemus.

Vs. 520 sq.

xsp\'èûitvstv (BovXÓfisvog rig
£fu.7ropog y,mv sx QsTraXiizg TTOipà TrXsitTTCcv àv^piZTro^tcrrSiv.

Ita omnes libri ; aliquis. autem vir doctus, teste
Hemsterhusio, conjecit xTrhTccv, atque in eandem lec-
tionem se quoque incidisse fatetur, his inductum scho-
liastae verbis : hd^xXXovrm Sf ot QsTraKo) ùg àv\'^pxTroènjTdi
kûù atthttoi • àe) yàp rà %attx\'hm ^ttijtx, xx) \'Evpiiri\'èi^g
{èv Ivoï) :

ttoxxo) ttxpi^tracv, iaa\' amp;7ria-t0i qsttxâol

Ex isto tamen scholio duplicem lectionem fuisse con-
jicienti Hemsterhusio nemo facile assentiatur. Scholiasta
enim non lectionem xtt\'kttccv ob oculoB habuit, sed
Thessalos plagiaries et infidos fuisse monet. Ceterum
jure Hemsterhusius et iOTcrrojy, ut auribus ingratum pro-
pter homoeoteleuton xvlpxTroltrrrSiv, repudiavit, et alte-
ram conjecturam Attk^o-tccv missam fecit vulgataque in
lectione acquievit. Nam et alibi TrÀsTaroi pro magna
multitudine ponitur, ut apud Plat. Protag. p. 342 B:

(piXouûCpix yâp £(t.ti TTxXxiorxTn xm ttxeifrryj rûv \'ex^-tj-

vccv êv Kp-Jjri/! rs zix) sv AoiKs^xiiy^ovr km (roCpio-rx) ttKsI-
aroi yyjç sksT slaiv etc.

Vs. 581 (577):
\'aaa\', ch Mpovizoiïçnbsp;ovTccg aîj/xsvtf? to? (^psvcn; xfiCpcc.

Secundum scholiastam, quem descripsit Suidas, an-
tiquitus duplex ferebatur hie lectio: ài/r) rou •yvâ/^aiç
ypâ^sTizi Xiji/^ûnç. Hemsterhusio difficile videbatur diju-
dicatu, utrum amborum ab Aristophane esset profectum,
neqne absonum putabat hanc varietatem e duplice Pluto
repetendam esse. In quo equidem viro docto non
assentior. Nam multum abest utnbsp;sensui aeque

conveniens sit putandum atque Aîf^iX/?; in illo enim
verbo plerumque consilii, prudentiae, significatio inest,
quae non congruit cum lippitudine. Quare \'yvèf^xig po-
tius correetionem habeo interpretis, qui leporem dictio-
nis KpoviKMnbsp;non caperet. Kpovinxjg XiJii^ong X^p^Zv

significat occaecatum esse stolidis opinionibus et super-
stitionibus obsoletis, quae redolent aevum Saturnium :
quod cum acerba irrisione in senes dictum est. Hoc
sensu Kpovoç et Kpoi/izbg apud comicos saepe ponuntur
de ineptiis quas jam dies deleverat. Plat. Euthyd. c.
38 : ûuraç a Kpovoç. Aristoph. Nubb. vs. 397 :

w pcups cru xoi) Kpovlccv o^cov kxi ^SKKStréXyjvs.

Ex his igitur satis colligi posse arbitrer alteram lec-
tionem esse glossam neque adeo de duplici editione
hie esse cogitandi locum,

Vs. 656 (660):

stts) ßcof/^cj) ttottixvoi xoi) ttpoêópixtiz
KXÔCÛITlÛôi}, TTSÂCiVOÇ \'B-ÓaicTTOv (phoyi.

Ad hune locum seholiasta annotat: jcä) Trpoööf^xrx:
ypâ^sTXi zdi êvXj^^iXTX\' trvif^Mvsi Ts (Trpoôvfiocra) rà
TTpoiiarxpyizûCTûL, P, rk Trpc riji Ôvlt;jîxg yiwjMva, Ôufiicif/.XTX,

^ TTÂxKûùvTia. Ergo antiquam fuisse banc quoque lec-
tionis varietatem apparet, unde tamen effici non po-
test alteram priori, alteram posteriori Pluto adscriben-
dam esse: nam ambo ista vocabula vicinae significa-
tionis sunt aut certe habentur, quare alterum pro
glossa alterius habendum esse probabile est Si optio
facienda est, mihi ÙvKi^pmtoù germana lectio videtur.
Usitata haec vox est Atticigi), qua significantur se-
cundum Hesychium: ßsßpsyfisvtz f/M.ni xX\'^inz, vj ôv-
f^idizxTx, stt) ßco(Mv, h. e. farra melle imbuta, vel suf-
fimenta. Si posterius amplectimur, optime jungentur
TTÓTTOiva, KoCinbsp;sicut alibi TOTrai/ov km KißavccToq.

Vid. fragm. Comic. Meinekii, vol. III. p. 90. Simili-
ter apud Virg. Aen. VI, 225 junguntur haec :

congesta cremanlur
Thurea dona, dapes, fuso craleres olivo ;

ubi dapes sunt liba quae thuri adduntur; in quo non
erat quod Peerlkampius haereret
Quid autem significant TrpoêufMra ? Seholiasta sic

1)nbsp;Exempla habet Steph. Thes. in V.

2)nbsp;De libornm et bellariorum Diis oblatorum gßnere enucleate agit
Loheck. Aglaoph. p. 1082 sqq.

explicat: TrpoôùizoiTa ^s, Tovrhriv, rxç oKvpxg, Trapà
TO Trpoôvsrrôxt twv Upsim, ^ npiêxç, ^ XißoivaTOv. Si vero
scriptores veteres inspicimns, 7rpoÙv(/.ix,Ta, sunt sacrificia
quae ante rem gerendam vel ante solemnia festa in-
stituuntur ad placandos deos. Sic apud Eurip. Iph.
Aul. 1292, de Iphigenia dicitur:

■jrpóóvf^Oi (t\' £Küc.ßsv quot;ApTElMÇ TTpoç quot;lA/cv.,

et lapis in Boeckhii C. 1. Vol. I. p. 253 habet Trpi-
êvfJM Tfjç eopTÏjç. Hoc sensu cunctae illae dapes, quae
offeruntur Aesculapio, dici poterant Trpävpccc, Habet
igitur hoc vocabulum generalem significationem, non
vero certam notât sacrificii speciem, qualis hie requi-
ritur. Quod adjicitur Tréxxvoq \'Ult;pxl(rTou cpxoyi, du-
bitant grammatici veteres sitne amp;(TU)jlèTm junctum cum
TTÔTrxvûo et ûvXvjiJMTa, ut supplendum sit m), an
vsîocç hsKx,, per appositionem, adjectum sit praeceden-
tibus. Posterius sine dubio verum. Ceterum verba haec
tragicum sonant. Sic Aeschylus Agam. 96:

AiXf^Tràg âviiTZS\' • ■ • TteKxyc^ (^vxoùev ßocuiKsia.

Vs. 767 (771):

ï-KaiTcc, GSf^vijç UaKÂxêog kKSIVOV itsIOV.

Pro vulgata lectione Stephanus Byzantinus sub v.
\'Kù^vca habet Kkemv ttómv. Scripturae sirailitudo am-
barum vocum nOAIN et DEAON talis est, ut fa-
cillime potuerint permutari; hoe tarnen loco vrslov ut
grandius anteponendum videtur vocabulo toa;ç, quemad-
modum Aeschylus Choëph. vs. 1032 Delphos appellat

Ao^iou Ttklov. Pro hoc a geographo verba fortasse me-
moriter recitante ot\'a/v, ut usitatius, suppositum esse
probabile est. Nullam igitur hie lectionis varietatem
agnosco. Quo igitur jure Fischerus hanc varietatem
e duplici editione repetendam opinatus sit dijudicatu
facile est.

Haud majore jure ejusmodi suspicio cadit in vs.
812 (815), qui in Cod. Rav. sic legitur:

0 \'I\'TTVog yayov yjfMV à^dTrivi^ç êXs^avTiwi;.

Lectio variat inter /Vwj et sJttoc sive Îttoç (librarii
enim pro i longo si scribere solebant), Scholiastae
Pluti ad unum omnes ïttvóc legerunt et explicant fix-
ysipsJov (culinam), k/zttw^ox^\'Iv (fumariura), (pxvov (la-
ternam), cpovpvsvriov (furnum), sa-rUv (focum), KX\'ifoxvov
(fornacem), in genere: h rolq itrvom trüp. Sed Pol-
lux legit sJttov, quod muscipulam dicit significare his
verbis : \'apio-tocpxi/t^i; sv tikovtc^ sittov t^v f/mxypoiu kx-
XsT. Quam interpretationem a Bentleio, hoc saltem
loco, comprobatam esse mirari subit. Pollucis, Bent-
leii et Brunckii muscipulam effugiens risit Thiersch;
Dawesii laternam fregit Brunckius. Neque audiendi
sunt alii, qui foricam aut sterquilinium cogitaverunt.
Jam Brunckius et Hemsterhusius alteram lectionem
priori, alteram posteriori fabulae tribuendam esse cen-
suerunt; quis tamen credat poëtam, si prius de foco
vel camino locutus esset, id postea in muscipulam
mutasse ?

Ex exemplis quae attuli colligi potest lectionis va-

rietatem, qualiscunque sit, nonnisi e grammaticorum
glossis et librariorum erroribus esse natam, neque ul-
lum in hoe duplicis Pluti editionis indicium exstare.
Quare opinio eorura qui his rationibus inducti Plutum
nostram e duplici editione conflatam esse crediderunt
omni fundamento caret. Praeterea vero, si poëtae
fabulas retractatas in scenam producerent, non in sin-
gulis tantum verbis mutandis operam collocabant, sed
quae aut in priore editione minus placuissent aut praesenti
tempori minus convenirent, ea missa faciebant vel
immutabant. \') Ita Aristophanes in altera Nubium edi-
tione, eodem servato argumente, quae minus pla-
cuissent missa fecit ac totam fere fabulam mutavit
ita aut emendavit ut alia circumciderit, alia an-
nexuerit, qnin etiam rerum ordinem et personas
transformaverit, ut latius esplicat scriptor Argumenti
VI Nubium his verbis: toüto txxjtÓv san rü Trporspc,)-
hsaxsûaffTCA Sè sir) f/Jpouç, âç hv âvûi^tM^ai (ùv
a,ùto rod - ttoiyiTOv trpoêv^y^ôsvtoq, ovy.ki ds tûuto hquot;
TTOrS (zhîxv TTOl^fjXVTÛÇ . ■ XXÔOÂOU ßh OVV ff^fSàî/ TTcapà TTXV

ßspog \'yeyswißkwi \'^lópéoiiTig ■ tcc ßh yxp Trspp^pvjrxi, toi,
ds TrxpxTrsTTXÎxarxi, xsy^ sv t^ rà^isi xa) iv r^ tuv Trpotru-
TTccvnbsp;(isrsfrx^ßäTKTTOii. Rem ipsam poëta in

celebrata illa Nubium parabasi, in qua de judicum
suorum inscitia queritur, disertis verbis significat. Ve-
rum post Nubes nullam aliam fabulam de integro recen-
tavit, si vera sunt, quae in Nubium Argumento V
leguntur: quot;Apio-roCpxvi^g â7roppi(pôs)g TrxpxXoyccg ^i^ôij Islv
âvxWx^xi ràg ^£(péxlt;zg ràg deurépocg xx) x7roߣßCp£(TÖxi ro

1) Cf. Thiersch. Prolegg. in Plut. p. cdlxix.

■HP

Ôéarpov x7rQru%m Ts ttoäv [/,ÔiXKov vm) sv toïç sitsirtx,
ovxsTi rnv ^ima-xsuîjv sur^yxysv. Vocabulum hxcrxsui) hic
e grammaticorum sensu de correctione fabulae aceipien-
dum videtur.

§ 3.

Jam videamus argumenta quibus probetur nos legere
Plutum posteriorem. Hic primo loco in censum veniunt
quae ix roü ^svTspov TlKovrov nominatim laudantur.

Athenaeus L. IX. p. 368, sx rov hvripov Uäovtov
citat :

o\'lpioi Ts xwXïjg ^v f\'yw xotT^tréiov,

quae est Mercurii querela vs. 1125.

Seholiasta Venetus ad Horn. II. ip. v. 361 haec
notât: Trap\'\' \'\'ApiŒToCbdvsi sv YlKovTcp huripo}:

îvei Toùfiûv \'ißdriov (popaiv /u,sßv^TO f/,ov ,

quibus verbis Sycophantam Justus ludit vs. 988 (992).

Eustathium duplicem fabulamquot; ignorasse, quum uni-
verse citare soleat Trxpà kcoi/axü vel ttxpquot; \'ApiuroCpxvsi,
etsi aflfirmari nequit, tamen perquam probabile est.

Denique in fabulae Hypothesi postrema Plutus ar-
chonte Antipatro, 01. 97 = 388, docta esse dicitur,
quod tantum in secundam editionem quadrat, neque
admitti potest, Argumentum illud a rci ignaro priori
fabulae, viginti annis ante actae, adscriptum fuisse.

Secundo loco hoc probant personae, quae in Pluto
tanguntur, omnes qnae posterioris fabulae tempore
floruerunt. Sunt autem hae:

In coUoquio Chremylum inter et Carionem, ubi Pe-
euniam plurimnm valere et Pluti ope omnia etïici
ostenditur, hi aequales notantur, vs. 173 — 180:

Kap,nbsp;to ^^ £v Koplvêcfi ^Sl/ikov 0V% OVTOg Tp£(pSl\\

Xpsfz.nbsp;O ndfy.(piXocnbsp;Six rourov xXauTÈT/yA-^

Kxp.nbsp;o (^skovottookviqnbsp;ij^sto, tov ilo!.[j^(p\'lxov^

Xpsfc.nbsp;\'AyuppiOi; S\'öu%} dix TOVTOV Trép^srccr^

Kizp.nbsp;lt;PiXé\'lt;ptog ê\'oóx \'ivsvM lt;rou f/.vêoug Xkysi\'^

Xpsfi. êpx Ts Ax\'U ov hk ire ^iKoovilou-
Kxp. O Tipcoêéov Ts TTvpyog —

Deinde inter Cliorinbsp;perstringitur v. 314

WpUrvXAcc vTToxdjKccv. In eos qui discernere neque-
unt, quid distent aera Inpinis, dicitur v. 550:

upisïg yquot;, cï\'-sp zxi lt;dpx(j-u(3oÓAcp Aioviktiov {.pxrs)

sïvxi OfMlOV.

Vs. 602 nominatur nxutrau ^utTo-iTog IlfwW, et inter
caecos et lippos qui in templo Aese iilapii curantur tan-
gitur neoclides, in quem vs. 665 sq. dicit:

sk \'My ys \'^soK\'ksl\'hvig, og êrrri puv rV^KÓg,
XKSTTTUV ds Toltg (iXsTrovroig vTrspviXOv-KTSV,

qiiem Deus belle tractatum cum ludibrio dimittit, di-
cens vs. 724 sq.

êvTXvêx VVV xdêyio-o KxrocTrsTrXmf/Jvog,
Iv £7rQ[/.vv:zsvov TraviTOj os rijg £ZKXvt(Tt%g.

Denique vs. 800 sq. ridetur unus spectatorum dexi-
Nicus liis verbis:

Fwi). £v TTûivu Asysiç\' âç Aff/y/xc? CVTO(XI
âvlffTizô\'\' àç âp7rmôiJ.£Voç rkç hx^^xg.

Hi sunt qui a poëta nominantur, quorum in numero
alii sunt nobiles aut certe in historia uoti, alii igno-
biles yel obscuri ; omnes autem vixerunt circa id
tempus in quod secunda Pluti editio cadit.

De plerisque horum jam dixit Thierschius, cujus
ne dicta iterem, sufficiat ea animadvertere quae ad rem
praesentem pertineant.

Inter nobiles quos Comicus tangit illius temporis
vires est timotheus, qui decern fere annis post al-
teram Pluti editionem inclaruit in bello quod ab Athe-
niensibus et Thebanis contra Spartanos geri coeptum
est 01. 100,2 == 378 a. C. i). Timotheus tum classi prae-
fectus Peloponnesi oras vexavit ac postremo Corcyram
occupavit. Ex Aristophanis versu laudato apparat,
Tiniotheum eo tempore occupatum fuisse in aedificanda
alta domo, Trvpyov vocat poëta^ quae res multorum
excitavit invidiam. Manifestum autem est eum idfecisse
mortuo demum patre Conone, cujus mors incidit qua-
tuor annis ante archontem Antipatrum, sub quo Plu-
tus iterum édita est. Congruit hoc cum eo quod aliunde
discimus, ilium post mortem patris aliqnandiu luxurio-
sius vixisse et fastu inter cives insignem fuisse Quod
scholiasta h. 1. meraorat Timothei dictum : xxToidy^svacrccc

Ts TTUpyOV , CÙX. d-TTO TVX^g £0gt;1 KZT£Cry.£VXZ£VXl, àxk^ ài:

àv^psioiç, id cadere non potest in hoc tempus, quippe

1)nbsp;Hell. V, 4, 20—63.

2)nbsp;Cf. Suidas, s. v.

qui postea démuni rebus gestis et virtute inclaruerit ;
nisi credamus eum per jactantiam paternae virtutis
laudem sibi vindicasse.

Non minus clarus est thrasybulus, iibertatis ille
vindex, qui paullo ante posteriorem Pluti editionem
mortuus esse traditur i). Poëta versu laudato tangere
videtur eos qui de viro illo iniquius judicarent deque
ejus laudibus detrectarent, quorum in numero fuit
Lysias, in Ergoclem § 8 quique adeo eum ut super-
bum et imperiosum Dionysio aequipararent. Dionysius
autem natu major eodem anno, quo triginta tyranni
Athenis dominabantur, tyrannidem Syracusis invasit
Perperam vero nonnulli interprétés hic de alio Diony-
sio cogitarunt- In scholio legimus : (jmXaov Ts av tig vtovot^-
crsisv STspov AiovmiOD, Qpxa-ußouÄou roü KoÀÀ\'jréccg d\'ês^Cpov
syyioTû!, ^\'jyysvsiccg sïvxi : quae opinio nihil videtur nisi
commentum eorum qui primam Plutum se legere pu-
tantes pro Thrasybulo Lyci f. alium ejusdem notni-
nis substituendum putarent; quamqnam Thrasybulus
quoque Colyttensis ejusque frater Dionysius, teste Xe-
nophonte (Hell. V, 1, 26), in bello Corinthiaco copiis
praefuerunt: quare, quum neutrius horum viginti annis
ante mentio fiat, hi quoque ambo ad posterioris Pluti
tempus referendi sunt.

1) Xenoph. Hell. IV, 8, 31.

3) ©pasiißouXoi (j.ïv oùv, â avS^eg \'AdrjVDÜot, ( oûSsv yxp Ssï nspi aùrciû
jrhicd Isysiv) xaXâ); inointsv oÛtws zsXsurriaaç rov ßim . où yàp sSst kùto-j
oilrî Çijv zoioÙtol; ipyoi; st: l ß ou Xsiiovz a , où8\' h\'/ 6/Jtwv à\'KoBot.vûv
zï Sox oûvT« il p. ci ç dyaâbv Tz sir o é v ai.

3) Xenoph. Hell. II, 3, 24: xai b sviäutöj sÀ-ziys év (S /isaouvzi ^tom■
oios — àzupAvv/ise. 01\'. Diod Sic. XIII, 14 sqq.

Eodem anno quo mortuus est Thrasybulus agyr-
EHius missus est Aspendum stt) txc focvc (Xenoph.
Hell. IV, 8, 31), qui tamen nihil praeclare egit.
Fueritne hoc tempore praesens Athenis an absens,
non constat; e verbis autem poëtae eolligi potest,
eum opibus inflatum superbia et mollitie insignem
fuisse, unde TrépèsTÙxi dicitur. Idem nou minus acerbe
notatur in Ecclesiazusis, quae fabula non multo ante
posteriorem Plutum acta est, vs. 102 sqq. :

quot;quot;Ayópptoc; yoüv tov Ylpovoßou Tccyccv\' s%uv

Xé?^VlÔ£ • KXÎTOl TfpûTSpOV ^V OiVTOÇ yVVIj \'

vuv) opa.i;, TTpâTTSi ßsyiat èv t^ ttoKsi ■\'■).

Idem a scholiasta Eccl. vs, 102 dicitur poëtarum
mercedem imminuisse : o \'\'Ayvphog (XTpxTViyoc êtjXu^pii-
^vjç, xpt;xç èv astrßcd quot; kx) tov (zktôov tc^v tror/jtuv crvu-

£T£ß£.

Pamphilus aliquot annis post alteram Plutum
(TTpxT^yoc creatus et in Aeginaoi missns, ibi a La-
cedaemoniis, duce Gorgopa^), obsessus est. Invisum
se reddidit propter furta, quae ei expi\'obravit Plato
in Amphiarao (in Meinekii Fragmm. Poëtt. Com.
Vol. II, p. 618) :

Kx) vn A/\' £i UxfiCpiXov 7£ 0xigt;is

XÄ£7rT£lV TX xoiv XfiX T£ a-UXO0XVT£7v.

1)nbsp;Id es eo apparet quod v. 194 sqq. memoratnr bellum. Corinthiacum,
quod 01. 96, 3 = 393 a. C. exarsit. Diod. Sic. XIV, 86: Cf. Bode,
Gesch. d. dram. DicMk. d. Hell. II, p. 361.

2)nbsp;of. Xenoph. Hell. V, 1, 2.

Vêtus interpree ad Ii. 1. de eo haec addit : àKovç
stt) kkott^ tccv \'êi^ixoftiav xpvjijârm s^straosnbsp;—

Alius Pamphilus vs. 385 memoratur, qui Heraclidas
supplices Athenas venientes pinxerat, cui picturae no-
men hsiesit\'BpûCKÂsï^xtUûifiCplAov. Ita quidam scholiasta,
alius vero drama quoddam hoc titulo intelligendum
putat. Ceterum hic Pamphilus, sive pictor sive poëta
fuerit, certe parum notus est.

Laïs notissima eraipa,, de cujus vita et aetate multa
parum congruentia ab antiquis interpretibus narrantur,
quae extricare non est hujus loci, hic Philonidem
propter divitias amasse dicitur. Scholiasta narrat earn
Septem annos natam ab Atheniensibus in Sicilia (415
a. C.) captam et Corinthum abductam fuisse. Quod
si verum est, quo anno prior Plutus édita esse fertur
(408 a. C.) Laïs decimum quartum aetatis annum
agens nondum, ut recte animadvertit Thierschius, tts-
pißoviTOc esse potuit, quod contra optime quadrat in
tempus alterius Pluti. Non audiendus igitur Athenaeus,
qui pro Laïde substitui voluit Naïda i).

Quod autem ad philonidem attinet, luce clarius
est hunc Atheniensem fuisse atque errare scholias-
tam qui eum civem Corinthium fuisse perhibet. Ce-
terum fuit homo obscurus, ab altero ejusdem nominis
bene distinguendus, ut recte scholiasta:

OÙ TOV TTOf/iT^V ÓijO-t TOV h Tolq \' ApKTTO\'CpCiVsioiÇ £lt;}quot;/£-

ypXfifjJvov \'èpàixmiv, amp;c ol 7r£p) KocKkitTTpoiTOV, êv t^ óf/M-
vußicjt, 7rKizvvtÙ£VT£ç. Philonides enim poëta saepius in
Aristophanis fabulis docendis chori magistri munere

1) Athen. XIII, 7. p. 593. Thiersch. Prolegg. in Pl. p. CDLXXI.

functus est. Docuit Vespas, Proagona^), utranique
Pacem (Arg. P. Ill) et Aniphiaraum (Arg. Aw. II).
At qui hie notatur fuit homo tarn corpore vastus
quam ingenio inanis, nnde a comicis Nicocharete, Phi-
lulliO; Platone, Theopompo saepe exagitatus est 3).
Plato in A^ïiV haec in eura dicit:

.....ovx, op^g oTi

^iK^vl\'^^y TTOV TSTOXSV }? [/.Vjry^p ovov
rov MsXirlci, z\' om STraésv ou^év-

Philepsius, qui lucri faciendi gratia fy.vêovg xkysiv
hie dicitur, obscurus homo est. Forsitan notatur
ut vanus orator qui commentis et fabellis multi-
tudinem deciperet. Similiter Demosthenes de Cor.
S 149 in Aeschinem dicit : Xoyovg evTrpoaéTroug xx]
p^vêovc (Tvvêèg Kx)nbsp;dvêpüzoug xvrsipovg KÓym

TTsiêei.

Paüso, qui Paupertatis conviva vocatur secundum
scholiastam pictor egenus fuit.

Dexinicus ut ficuum aridarum quae in theatro
spargerentur avidissimus ridetur vs. 800:

. . . ug Ae^lvizog ouToai
xvi(Trxè\\ ég dpTrxixóf^swg rxg ](TXlt;^xg.

Simile quid Aeschini objicit Demosthenes de Cor,

§ 262 : êTpiTxyccvirTTsïg tjiixx kca (iórpug xx) è?Mag cyA-

1)nbsp;Argum. Vesp. T.

2)nbsp;Cf. Meinek. Fr. Com. Vol. II|, p. 637 et 7-93.

Unde colligi licet, interdum bellaria in theatro
sparsa fuisse sive ab histrionibus sive a spectatoribus.
Fuit forsitan hic Dexinicus ex tali histrionum genere,
quale ibi a Demosthene notatur.

Vs. 312, ARISTYLLUS v7iro%ci(Ty.m in Ecclesiazusis
quoque v. 647 sq. notatur ut protervus adolescens,
cujus patrem se esse noliet Blepyrus.

Neoci.ides lippus, quem Aesculapius sanare recu-
sans vss. 716- 725 ludibrio habet atque malo auctum
templo expellit, tangitur item in Ecclesiasuzis, ubi
vss. 254 et 419 NsöxAfßji? onbsp;vocatur.

Videmus igitur notos homines qui in Pluto ridentur
fere circiter annum 388 a. C. floruisse, eorum autem
qui in historia ignoti sunt mentionem etiam factam
esse in Ecclesiazusis, quae fabula non multo ante
alteraiTi Plutum édita est.

Ista autem aequalium castigatio Kustero aliisque
non paucis persuasit nos partim in priore fabula ver-
sari, putantibus quippe alterius fabulae tempore lege
vetitum fuisse ne quis in scena nominatim tangeretur.
Revera ejusmodi psephisma memorat Anon. de Vit.
Aristoph. p. XXXVII : ■^^CpbiJ.ûCTOç yàp ysvoi^Jvov xopT/ov
izopT/fiou recte Meinek. et Cobet.) äa-rs ßM hofj-xffr)
xaf/.cç\'^sïv tivec, vm) tmv xopnySiv ow tzvrexóvrccv — sypx^^s
KâzxXav. Thierschius autem existimat legem istam post
expulsos triginta viros antiquatam esse et pristinam
libertatem restitutam, quoniam et in Ecclesiazusis et
in Pluto multi nominatim carpantur. Res vero aliter

explicanda est. Nimirum lex ilia nou iiiterdixit ne
quis in scena conviciis i3eteretur, vernm ne scribe-
retur comoedia in aliquem, ne quis in scena age
retur, quemadinodum Pericles a Cratino, Alcibiades
ab Eupolide in Baptis, ab Aristophane in Equitibus
Cleon, in Nubibus Socrates ludibrio habiti fuerant.
Atque eandem legem jam ante priorem Plutum exstitisse,
effici potest e scholio ad Aves, vs. 1297, ubi legimus:
^vpcMomoc — ^oxsl— xp:^Cpia/zoi TsÔsiyJvxi mfzcphïa-Ôxi
ovof/Mcrri rim, âç ^pvvixog iv MovorpoTranbsp;-i^ôôp s^s

\'S.vpizxoiTiov. imQavm 7àp avrà koc] (myx tuxoi.
â(p£iX£TO ykp kccizccIeIv QVÇ £7r£ÔùfA.ovv. ho 7riy.p6r£pov
avTCfi 7rpo(T(p£pov-Ta,t.

Jam ex his Phrynichi verbis effici licet, legem a
Syracosio latam non impedivisse quominus comicus ei
scabiem imprecaretur, atque idcirconbsp;non

significare conviciis petere, sed, ut Cobetus V. Clar.
Obss. Critt. in Plat. Com. rell. p. 34-54 pluribus
exposuit, scribere comoediam in aliquem, qui personatus
in scena sic ageretur ut spectatoribus tanquam ineptus
aut improbus proponeretur.\' Veteres autem interpré-
tés xcoy^oMv peculiari significatione interpretantur
ôvofy.xaT), 0V0,UXT0Ç et izÙT07rpo!7ci7rcoç KC€y.Cp^£7v Quo
referri potest quod apud Anon, de Com. IX. p. XIX.
legimus. Alcibiades scilicet Eupolidi infensus, cujus
Baptis in scena derisus esset, poëtam militibus tradi-
dit qui eum aut submergerent aut funiculo ligatum
in mare praecipitem darent, Alcibiade increpante:
l3d7rT£ fi£ ah ÔV,U£XMÇ, sycc ïk tra lt;zÂfMpoïg v\'dmi zoiTX-

1) Cf. Cobet. Obss. Critt. in Plat. Corn. rell. p. 12.

K?.Ó!xco. Eodem tempore Alcibiades iegem tulisse dici-
tur f/y^xsTi Oxvspccg àxxdt avt^ßo\'AiKÖöä xccßcpdsTv. Ergo
lex ilia aequales nominatim agi in scena vetabat, at
conviciis proscindere eos nec prioris nec posterioris
Pliiti tempore comicis interdictum fuit \').

§ 4.

Praeter ilia, de quibus exposui, alia memorantur in
Pluto, in quibus temporis indicia insunt.

Vs. 290 sqq. ubi tangitur Philoxeni Cyclops, e
quo Aristophanes, teste scholiasta, haec vroipcphl:

. . ûpsrroivsXo , .
. . . â\'AA six TSKEZ ûxyJv sTravaßomTec,

eodem auctore scriptus est ad irridendum Dionysio
majori, qui quo anno Athenae a Lysandro captae sunt
Syracusis tyrannidem invasit , neque multo post Phi-
loxenum ob consuetudinem cum pell ice sua in lapici-
dinas detrusit. Quum vero Athenae a. 403 a. C. captae
sint, prior autem Plutus quinque annis ante sit édita,
patet hanc Cydopis commemorationem non nisi in po-
steriorem cadere fabulam. Philoxenus fuga salutem
quaesivisse dicitur, ac postea in insula Cythera degens
Dionysium, uno oculo orbatum, Polyphemo assimi-
lavit.

1)nbsp;Cf, CoLet. Obss. Critt. in Plat. Com. veil. p. 120 : Nuiuiuam de-
siervmt comici hujus aetatis (oomoediae mediae) aequales homines ineptos
aat improbos nominatim reprehendere, sed mutata tempora cavillandi
morem modumque mitigaverunt.

2)nbsp;Cf. Xenoph. Hell. II, 2, 24. Diod, Sic. XIII, 14 seq.

Vs. 170:

ßmiKEvc ovzi ^là rovroy ko/^^ ;

Hand dubie speetat Artaxerxis Mnemonis siiper-
biain , qui divitiis fretus Graecos auro venales et discor-
des ita contemneret, ut circa Pluti posterions tempora
pacis conditiones eis praescriberet. Nam quo anno (388
a. C.) altera fabula édita est, Antalcidas Lacedaemo-
nius jam in Asiam Minorem profectus erat ibique cum
Tissapberne istam pacem macbinabatur quae Sparta-
norum quidem in ceteros Graecos dominationem ali-
quamdiu redintegravit, sed cum ipsis, tum universae
Graeciae opprobrio fuit. Animadvertendum quoque,
Persarum regem prioris Pluti tempore non habuisse
causam cur magnopere snperbiret. Eo enim tempore
Athenienses Byzantium aliasque urbes, duce Alcibiade,
expugnaverant rebusque utebantur tam prosperis, ut
Persas simul et Spartanos fere ad incitas redigerent i).

Vs. 173:

TO W SV Kopivêcfi ^SVIXOV 00% oStOÇ TPSCpSl 5

Hie vs. de quo supra jam paucis egi, mentionem con-
tinet exercitus conductitii qui alebatur Corinthi. Jam
6 Xenoph., Hell. IV, 4, 9, discimus, Iphicratem,
ducem Atheniensium, cum milite conductitio ad Co-
rinthum, flagrante bello Corinthiaco, contra Spartanos
pugnasse. Quum autem bellum Corinthiacum aliquot
annis ante posteriorem Plutum geri coeptum sit,

1) Cf. Xenoph. Hell, 1, 3. et C. Nepos, Alcib. c, 5 et 6.

(a. G. 394—387,) versus iste alterius tabulae tempori
convenit i).

Vs. 177:

^ufxßxxlx S\' où ^là (7s to7ç Ah/vttttoiç ;

multos interprétés torsit, quum seholiastarani enarra-
tiones adeo confusae sint ut rem inde expedire nemo
possit. Scholiastae enim Cambysis, Amasidis, Inari,
Amyrtaei, Acoridis et Nectanebi tempora respiciunt,
quibus Athenienses Aegyptiis opem tulerunt. Optime
vero versus hic in alterius fabulae tempora quadrat.
Nam Xenophon Hell. V, 1, 10, tradit Chabriam,
flagrante bello Corinthiaco, in Cyprum Evagorae auxilio
missum esse; Evagoras antem et Aegyptii eo tempore
gravi bello cum Persis premebantur. E Diod. Sic.
XV, 1, sqq. patet bellum hoc Cyprium mot um esse
anno ante quam Roma a Gallis incendio deleta est,
nempe a. U. C. 364 = 389 a. O. ; atque Chabriae expe-
ditio in idem tempus cadit. Athenienses tum quidem
cum Persis societatem habebant, sed eo majore jure
poëta dicere potuit, societatem cum Aegyptiis pecuniae
causa susceptam esse. Ejusmodi perfidiam Xeno-
phon IV, 8, 24 notât. Narrat enim Teleutiam, Spar-
tanorum ducem, decern xitheniensium triremes quae
Evagorae auxilio _ mitterentur intercepisse, quo factum

1) Hell. IV, 5, 11—18, et Harpocration y. Sâvwèv sv Ko/si\'vÖw. av)-
/iOffÖivïjs ^ÙLTmi^oii Jtai \'kpiaTOfàm\\i TlXoùra . at;vsfrTi?lt;raTO S\' ctùrb npüTOv

Kóvamp;jy, TzapsXxßs 8\' aùzb \'hpupàzvig varepov xcà Xaßpiai, w )(pYisii/j.svoi
T)7V AaxsS«(/iOv(oav /lôpav xazixojmv, azpa.fnyoîjvcoi aùzdi; \'iftxpxzov; xot\'t Kai-
Aî\'ou, JtaSa pnaiv \'AvhpozMti zs x«ï ^dàxoppç. Cf. Clinton, in Fastt, Hell,
ad a. a. C. 392.

ut utraqne belligerantium pars sibi maximopere no-
cuerit. Athenienses enim, etsi cum Persis societate
juncti, nihilo secius eorum hostibus in Cypro opem
ferebant; Spartani, captis iis navibus quae contra
adversaries Persas profectae essent, hostibus suis
multum profuerunt. Constat porro, non ita multo post
Chabriam Acoridi Aegyptiorum regi suppetias tulisse i),
sed, querentibus Persis quod contra regem bellum
gereret, domum revocatum et classi praefectum esse.
Quare non improbabile videtur hoe loco tangi Cha-
briam, quippe quem, ut vidimus, contra Artaxerxem
Mnemonem, Atheniensium socium, pecuniae causa
bellum gessisse constat.

Vs. 1142:

i\'yJ/i ßWidiKaKviin^c si av ^VAV/V KXTsXxßsg,

Hic vs. jam a scholiastis, ut supra vidimus, posteriori
fabulae annumeratus est. Constat enim Phylen a Thra-
sybulo occupatam et àiMmriav oligarchos inter et
plebem sancitam esse a. 403 a. C. Ceterum istud
lt;^V\'AyiV KXTXXxßsrv, àTTOnbsp;KOiTSXêsh ut factum glo-

riosum a multis vulgo jactabatur. Lysias in Ergocl.
§ 12, oißa,i S\' \'EpyozAs-x, ... om sTirixsipmsiv amhoysl-
aêûùi, ipsTv wg iZTTO ^vAîjç xtzrî^AÔs. Demosth. in Ti-
mocr. p. 794 A, refert Thrasybulum Colyttensem
^sôsvTX, Kûikoi, inquit, rîov su Usipxiocq zx) xtto (tgt;y-
A^V oÙToq ^v.

1) Diod. Sic. L. XV.

Vs. 329 sq.:

^eivov yàp, si rpiœfboxou. fxh ovvsko,
ù(jTi^ôf/.sa-ô\' sxdixTOT iv t^ ^\'AKXyjrric^.

Haec quoque posteriori fabulae vindicari possunt.
Nam concionantium mercedem eo tempore trium obo-
lorum fuisse ex Ecclesiazusis vv. 380 et 392 patet.
Plura hac de re observavit B. Tbierschius Prolegg. in
Piut. p. CDLXXIV.

Idem recte , ut mihi videtur, opinatur,

vs. 846 :

ovK àX\'A êvsppllt;/o:(r\' srvi rplx vMi quot;Bskx ,

ad posteriorem Plutum esse referendum. In prae-
cedentibus enim versibus Justus cum servo heri pal-
lium et soleas ferente in scenam prodit, atque a
Chremylo rogatus quid sibi velint to rpi(2ccviov ym)
ra if/.(3x\'èiiz, in his per tredecim annos se alsisse
respondet. Per tantum autem spatium Athenae et
moenibus et navibus earuerant. Tunc vero Cononis
reditu moenia Athenarum refecta resque navales Per-
sarum opibus et auxilio denuo instauratae sunt circa
a. a. C. 394—390, hoc est, paullo ante quam poste-
rior fabula scenae commissa est.

Deinceps videamus quid de nostrae fabulae consilio
et indole statuendum sit.

II.

de fabulae consilio.

5.

De Pluti consilio communis plerorumque interpre-
tum tam veterum quam recentiorum sententia haec
fuit : Aristophanem scribenda hac fabula id sibi ha-
buisse propositum ut dominantem apud cives suos in-
justitiam et avaritiam castigaret.

Primi Argumenti auctor haec scribit : BsuÀÔiU^sm

\'ApiaroCpsiuyiÇ tjxœ-^ûii robç ^Aô^vi/Jovç â\'Sr/Jiz y.xi tTVMCpavTtcf.
XXI TOÏC TOlOVTOtç (jVVûVTXÇ XXI dhX TOUTO TfKOVTOVVTXÇ X. t. A.

Haec autem vitia quum ejusmodi sint ut non cer-
torum populorum hoïtiinumve propria, sed omnium
fere gentium et aetatum communia sint, inde multo-
rum nata est opinio, fabulam nostram ad mediam co-
moediam esse annumerandam.

Thomas Magister in Ranarum Argumento de Pluto
sic judicat : \'O Txpm Tror/iTyiç, âg iv rw dpxy^xri rod

n?vOUTOV t5) tots tSv \'AÔUjvSlV amp;p%ovtl óttcoljdt^trote XXpilt;^Ó-
^jLsvoc, tots tov UAoütov ävaßxk^JXt (pgt;i(j) xx) tt^outv/o-xi
Toug àyxùovg xts. .. âg oùv tc ^pxy^x, toxj Haovtou utsp tov
tóts xpxovtog \'\'a^vivm âa-vf^cpxvccg ^vvstx^xto x. t. a. Quibus
verbis hoc significare videtur, Comicum pollicitum esse
civibus fore ut sub novo Archonte justitia et aequitas

reviviscerent atque bonis sua praemia suusque bonos
tribuerentur. Quod ut probet, Tbornäs comparât banc
comoediam cum Nubibus et Ranis, quarum in altera
comicus specie quidem Socratem, re vera autem pra-
vam Sopbistarum, quibus ipse Socrates adversaretur,
doctrinam et institutionem perstringeret ; in altera
non tam ipsum Euripidem quam poësis antiquae
depravationem acerbe notasset. Quae tamen compa-
ratio prorsus claudicat. Ita scilicet in Nubibus et
Ranis Comicus sub certis personis universum vitio-
rum genus reprehendisset, in Pluto contra sub ficto
nomine et generali vocabulo certam personam signifi-
casset.

Thomas igitur, aut quem ille secutus est, putavit
Plutum certi temporis et personae respectu composi-
tam esse 5 poëtam nempe laetatum quod tandem vir
bonus et honestus magistratum gereret, quem antebac
non nisi malis artibus plerique obtinuissent, hujus in
gratiam banc comoediam composuisse.

Huic sententiaei eatenus adstipulatus est B. Thier-
schius ut sub Pluti persona aliud quid tecte significari
existimet. Primarium nempe fabulae consilium hoc fuisse
putat : quum Aristophanes persuasuin sibi baberet,
gloriam ac potentiam Atheniensium reviviscere non
posse nec stare, nisi civitas omnium rerum abundantia
gauderet et cives patrium morem custodirent, eum hoc
consilio Plutum conscripsisse, ut cives a rerum nova-
rum studio et ab affectatione morum Spartanorum,
verbo, a Dorismo revocaret. Quam sententiam ille
talibus argumentis probave conatur.

Quum confecto bello Peloponnesiaco in plerisque ci-

vitatibus duae essent faetiones, quarum altera Laco-
num, altera Atbeniensiura rebus faveret (haec vulgo
lonum, ilia Doriensium nomine significata), eaeque
oranem Graeciam discordiis et tumultibus implerent,
ne Athenarum quidem civitatem ab hac discordia im-
munem fuisse. Ibi enim post exactos triginta viros
multos fuisse qui, aut quod servituti jam adsueti es-
sent, aut quod lucri causa Laconibus faverent, rei-
publicae salutem aut commodum parum curarent. Jam
sub UXouTou et ïlsuîizg asseclis latere am bas civita-
tes, Athenas et Spartam. Ilfv/av, Spartae patro-
nam, recte gloriari se esse virorum fortium nutricem
(v. 553); Pluti asseclas, h. e. Athenarum fautores,
contra contendere urbem pristinum recuperare florem
non posse nisi Penia cum suis, h. e. Spartani,
expellantur (v. 450) et in adversariorum castra fu-
gere cogantnr ; Spartanos quippe indignos esse qui
divitiis polleant et sic Atheniensium vice fungan-
tur.

Plutus ipse, judice Thierschio, vestitu et habitu
plane Lacedaemonius est, quo significare volnerit
poëta, Plutum hucusque Lacedaemouios secutum esse,
quos nunc recuperato visu relinquat, ad Athenienses,
quibus aptior esset, rediturus. Quod vir ingeniosus eo
probari putat, quod poëta Plutum, natura sua lautum
et magnificum, hie introducat sordidum et miserum ;
id autem fingi non potuisse, nisi eum a Lacedaemo-
niis venientem significare voluisset. Totius ergo fa-
bulae cardinem in hoc verti arbitratur Thierschius, ut
ostendatur, Plutum, quamdiu secutus sit Spartanos,
coecum fuisse, nunc vero reeepto visu reversum esse

ad Athenienses Pluti consortio longe digniores. ld
autem effici posse e vs. 767 sqq., ubi Plutus réfecta
oculorum acie haec loquitur:

nat trpog-kum ye trpsito. ßh tov quot;EAiov ,
sttsito. (tsßvijg uoiäxxdog kasivov ttsbov,
xàpxv ts ttrnxv KsxpoTTog, yj ß s^é^ooto.
ahxvvOßMi Ts-^kg sßxvroü ^ußCpopdg,
oîoig apquot; âvêpdjTTOig ^vvcov sAxvôûivov,
Tobg à^lovg ^s t^g ißijg \'oßiAioig
sCpsvyov, sï^ùg où^év, kts.

Praeterea agricolas, qui Chorum efficiunt, habitu ac
specie plane Lacones esse dicit : senes videlicet incul-
tes, sordidos, crassis innixos baculis in scenam pro-
deuntes, quod apparere e vs. 271 sq.:

f^s^v â^iotg (psvxxicrxg vjßäg xtrcnaaczyfjvm
ä^yißtog, vm) toxjt sß.oü ßxkti^piav sxovtog-

Eodem referri vult furta callide facta, qualia passim

in hac fabula memorantur, ut vs. 355 sqq., 565,

1140 sqq., utpote Lacedaemoniorum more recepta et
licita.

Postremo Patroclem illum, de quo vs. 84 dicitur:

*

... sx JJxTpoxAêoug spxoßxt
og ovx sAovo-iZT s^ OTOvTrsp sysvsTO,

ad irridendos Lacedaemonios commemoratum esse dicit
secundum Scholiastae annotationem : slg ^v twv Aockcc-
Vtxh ßiov ^iixoövtccv : cui opinioni etiam Berglerus se
addidit. Denique Chremyli exclamatio AxßxTsp
(vss. 551 et 869) Dorismum Lacedaemoniis familiä-
rem manifesto prae se ferre affirmai.

Haec Thierschii argumenta, quamvis ingeniöse exco-
gitata, tamen si accuratius perpendantur, par vi aut
nullius momenti sunt. Spartani enim utriusque Pluti
tempore a pristina paupertate jamdudum defecerant, et
aeque atque in aliis civitatibus, Spartae quoque tum
duae erant civium classes sibi oppositae, pauperes et
divites: quare sub Peniae persona non Spartani, sed
multo potius pauperes divitibus invidentes latent. Tum
longa et copiosa Peniam inter et senes, Cbremylum
et Blepsidemum, altercatio, v. 415—618, a Laconum
breviloquentia mirum quantum distat. Paupertatis
verba interdum tam gravia atque a comioa petulan-
tia tam aliéna sunt, ut potius pbilosopbum aliquem
austerum te audire credas, cujus placita Aristophani,
viro veri rectique amanti, licet ceteroquin pbiloso-
phorum adversario, non admodum displicuerint.

In Pluti autem salutatione vs. 767 sqq. 1. 1. non
Atheniensibus opponuntur eorum adversarii et hostes,
apud quos Deus antea divertisset, tantum dicit, se
antea inscium improbos locupletasse, bonos et ho-
nestos neglexisse. Quinam autem sint improbi isti
declaratur aperte verbis Chremyli vs. 30 sq.

%tspol 5\' sttkovtcuv, \'tspoctuxol, pvjtopsç

xoi) fTUKoCpó.vrat xm Tovi^poi.

In his Laconum nullum vestigium. Videmus enim
eam intelligi civium classem, quae sub populari im-
perio malis artibus divitias sibi parare consueverat.

Agricolae autem in nostra fabula non txvtocKioiç ,
ut Laconistae in Avibus, vs. 1284, sed vulgari ßaK-

-mpliji înnituntur. Baculo autem vnlgo Athenis quoque
senes usos esse, quis dubitet ?

Quod ad furta quae in Pluto occurrunt attinet, ea
cum Spartanorum KKovrifj, qua adolescentes ad agilita-
tem et cailiditatem instituebantur, nihil commune ha-
bent. Nimirum quum Penia asseverasset, secum ha-
bitare modestiam, aotrfMÓryirx, cum Pluto contra su-
perbiam :

ttsp) (tcc(ppo(jûuyjç hj^tj tû\'ivvv ttspocvsl (t^cfv klzvoih^x^cc
ûti Kcio-fiioTi^ç ohsT pcar if/.ov, ràv UKovtov T £lt;tt)vnbsp;,

ad haec Chremylus subséquente versu jocans respon-
det, furari murosque perforare valde honestum esse :

Tràvu yovv kKstttslv k0(T(/a0v £(ttiv xoù) toÙç rolzovg ^lopóttsiv.

oui serio adstipulatur Blepsidemus, ut fur et impostor:

vil Tov Ar, sTTsi ys Xaôsh aurov h7, Trag ov%i Icófx/Móv hri ;

Quid in his est quod Laconem redolet. Porro A^z-
Kccvit^ovTsg sive Oligarchiae fautores non confundendi
sunt cum iis qui passim ab Aristophane \\mccvoijt.avcvv-
Tsg, insani Spartanorum morum imitatores audiunt.
Sic in Avium versu laudato quicunque comas ale-
rent, esurirent, sordidas vestes induerent, vitam
agerent Socraticam, baculos gestarent Spartanorum
clavis similes, ii hominum classem efficiebant Oligar-
chis et divitibus ab omni parte oppositam. Divites
vero, quales Patrocles iile, qui talem vitae rationem
et corporis cultum sequerentur, non Laconum rebus
potius quam sordidae avaritiae serviisse dicendi sunt.

Chremyli exclamatio, u Aâf^xrsp, cur Laconem po-
tins quam rusticum prodit? Quidni rustici Attici, si-
cut ûostrates, apolitiore sermone interdum recessissent?

Quae attuli abuude, opinor, docent Thierschium
nimis ingenio induisisse et semel susceptae opinioni,
etsi a Suevernio jure impugnatae i), quibuslibet modis
patrocinari conatum esse.

Jam his missis ipsam fabulam attendamus, ut inde
poëtae consilium eruamus.

6.

In tota hac fabula pinguntur Atheniensium inge-
niura, mores, vitia, praecipue lucri cupiditas, avaritia,
fallaeia, quae omnes hominum ordines pervaserant et
tam in vitae publicae quam privatae consuetudine
dominabantur. Poëta hoc ostendit exemplis hominum
qui vario yitae genere uterentur.

Chkemtlus totus Atheniensis est, pater familias,
pauper, avidus, commodus, mobilis. Probitatem prae
se ferens non sua, sed unici filii gratia divitias se
petere aflfirmat; quamdiu pauper manet, deos magna
pietate colit, vix autem voti compos factus, aetatis suae
et pristinae conditionis oblitus majores spiritus sumit,
deos omnes praeter Plutum contemnit, divitiarum da-
torem uxore et filio cariorem ducit. Erga Carionem
servolum indulgens est; Blepsidemi indignas suspicio-
nes, quasi furando dives evasisset, leniter redarguit;

1) ut ipse Thiersch fatetur Prolegg. in Pl. p. CDLXX.

liberalis est erga amicos, quos fortunarum suarum
participes esse jübet; festive Pluto persuadere stndet,
quam probus sit, modo liberalis, modo ut nemo alius
pareus, vs. 245 sqq. :

ßsrplou ykp âv^pog ova lirsTvxaq T^à-KOTS.
lyh rovtov toïi rpomu Ttooq dß às\'r
X^îpcc rs yàp (pailé^svoq, âq ou^iiq àv^p,
Trà\'Aiv r àvoiXâv, ^vix hj tûvtov

Ceterum sycophautas odio habet, vetulam libidino-
sam opprobriis onerat, adolescentem autem, qui earn,
cujus beneficiis aliquamdiu vitam sustentasset, nunc
dives factus deserat, leniter objurgat, atque, lite
inter am bos orta, Atheniensium more inter eos arbi-
trum agit litemque non aegre dyudicat.

Blepsidemüs est suspicax, curiosus, natura tirai-
dus, sed, metu ademto, fortissimum se gerit. Amicum
suspicionibus agit, cruciat, enecat. Ipso judice, fieri
non potest ut quispiam, quamvis ipsi carus sit, sine
fraude ditescat. Mox vero composite jurgio, cum amico
in gratiam redit, et Pluti consors factus, quos nuper
pauperes habuerat amicos, spernit, Atheniensem frau-
dulentum et vafrum in hoc facile agnoscas.

Sycophanta egregie pingitur, ut specimen gene-
ris hominum TroKvTrpäyßovoq, quibus vita non vitalis es-
set, nisi alienis rebus publicis privatisque se immiscèrent
et aliorum damno pinguescerent. In jus rapere Plu-
tum minatur, qui, cum omnibus bonis auxilio se fore
promisisset, sycophantas ad inopiam redegisset. In-
terroganti Ghremylo essetne homo bonus, se bonuoi

civem patriaeque aman tem esse gloriatur, ilium autem
furti accusat resque suas ab eo repetit. Jam rogatus
quam ergo exerceret artem, nullum se opificium exer-
cere fatetur, nisi quod interdum e/xvropov se simularet,
(ut scilicet hoc nomine tributorum immunis esset),
verum, dicit vs. 908 sq. :

TÜV TVjq TToXedoq SII-jC sTTiizaXyjrijg Trpxyfiizrm
m) rZv ï^lccv Trâvrccv,

atque ita quantivis pretii hominem se jactat et rei-
publicae utilem. Alter ei divitias promittit, si ab
isto opere desistere et otiosus vivere velit ; quod Sy-
cophanta respuit, dicens id pecudis esse vitam vs. 923
(927) :

.... dXkà TTpolBocTiov (iiov Xèystç,
s\'l [M^ (pavàtrai S/wp/jSj? TIC T^ \').

Itaque, hominem ut insanabilem, exutum vestibus et
pallio soleisque pauperis Justi ornatum, cum ludibrio
expellunt.

Hac igitur scena poëta odium suum in Sycophantas
egregie expressit, in quo profecto bonorum omnium
assensionem tulit: quare assentiri non possum Thier-
schio Prolegg. in Plut. p. cdlxii statuenti, Sycophantae
querelam ex ingenio loquentis sumendam esse et con-
trarium indicare. Nam caeco Pluto gaudebant delato-
res, qui nullo discrimine facto, divitias quasi obviis
largiretur.

1) Tzpé^arov pro stolido et stupido jam antiquitus vulgo dicebatur.

Justus, Akxiog, est homo simplex, fratidis ignarus,
qui, consumto patrimonio, amicorum, quos beneficiis
sibi obstrictos se habere credit, fugam miratur. Ce-
terura pius deorum cultor, in melius mutata for-
tuna, Pluto pristinae suae paupertatis insignia, pallio-
km et soleas candide dedicando gratum deo ostendit
animum.

Tpxvg, vetula libidinosa, quae adolescentem pauperem
pecunia et munusculis sibi devinxerat. Hie autem
egestate coactus mirificum ejus amorem simulaverat,
verum dives factus amatam rugosam esse agnoscit
spretamque lubens bono Chremylo permittit. Anus
Plutum injustitiae accusat, quod adolescentem benefi-
ciorum immemorem ditasset, et Chremylus, quamquam
mordacibus in earn jocis et salibus indulgens, tamen
ejus querelas non omnino injustas esse putat. Itaque
non pellitur sicut Sycophanta, sed una cum adole-
scente recalcitrante in aedes recipitur.

Cakio servus est vafer, scurrilis, gulae deditus; idem
verofacetus, callidus, et dominum dominamque ingenio
multum superans; illiberalibus quidem abundat jocis,
sed haud paucos neque ineptos sales fundit. Cum do-
mino irascente et malum minitante litigat, neque ejus
minis movetur ut ad obsequium redeat. Sacrae lauri
corona redimitus sanctitatem prae se fert nulla violan-
dam injuria. Attamen non solum risui captando inser-
vit, sed haud raro eidem mordacia aeque ac vere dicta
tribuuntur. Sic hero dubitanti , quid sibi velit Apolli-
nis jussum, ut, in quem templo egressus primum inci-

dat, eum domum secum deducat (v. 41 sqq.), acute
id interpretatur vs. 45 sqq. :

sIt où ^uviyjc ri}v iTrhoixv rov Ssov
(ppâ^oua-xv, Z nxxiOTXTs, fjoi (rxCpéffrxrx,
âa-Ksh TQv uiov rov STTixcópiov rpoTTOv ;

heroque interroganti, unde hoc efficiat respondet v. 48 :

. . Si^AûV ÔTlî^ XXI TuCpX^
•yvccvxi ^ûks7 tou\\ cog crcpo^p^ hr) ^v[/.(hspov
to [/.•yjtsv àa-xm vyilg fv t5 vvvnbsp;\')•

Idem rusticos chorum efficientes et dominam vino-
sam salse ludit ; Mercurium victum rogitantem superbe
habet. Lepidissima est autem scena illa in templo
Aesculapii (v. 659—747), ubi homines oculorum morbo
laborantes sanari a Deo credebantur. Ibi dormitanti-
bus ceteris Cario un us vigil omnia quae fierent obser-
vât, praecipue sacerdotis aviditatem, qui munuscula
Deo oblata slg uxxtxv ^yi^sv. Perstringuntur his Ixrpo-
ßxvTsig, qui arte factitanda magis suo lucro quam
aegrotantium saluti servirent.

Nulla alia in fabula servo majores tribuuntur partes,
atque hujus persona fingenda Aristophanes praelusit
quodammodo novae Comoediae, quippe quae tales
fingeret personas servorum, quales apud Terentium,
Menandri, novae Comoediae principis, imitatorem pas-
sim deprehenduntur. Idem dicendum de Vetula illa,
cujusmodi persona e scena etiam in satiram migravit.

1) Thiersch, cum Inv. et Dind. Codd. ßiia.

Quis non recordatur Horatii Epod. 8, ubi describitnr
niatrona nobilis, generis et sexus sui dedecus.

lisviocq persona neminem accuratius hanc fabulam
legentem fugiet quam sit gravissima: comparata est ita
ut cum totius fabulae nexu et consilio arcte cohae-
reat. In scenam prodiens Chremylum et Blepsidemum,
qui jam in eo erant ut Plutum Aesculapio sanandum
traderent, ab hoc incepto deterrere conatur. Senibus,
maxime Blepsidemo, horrendo aspectu magnum in-
cutit metum eosque misellos homunculos appellat
vs. 415 sqq.:

w èsppfJov tpyov axvédiov km TotphoiMv

roXf/mvts ^pxv duêpmttlzplcü kxko^xip(,ovs .

tt«; tw; t/ (psvysTS-, ou pcsvéïrov,

Mox vero senes, posito metu, cum ea altercantur,
donec conveniunt, ut instituta disceptatione quisque
suam causam agat et ordine exponat. Igitur Chre-
mylus vs. 485 sqq. e persona pauperum invidorum
loquitur. Omnibus liquere dicit, aequum et justum
esse probi piique homines bene se habeant, improbi et
impii contra male. Quod propositum ut assequatur
consilium se excogitasse dicit pulcrum, ingenuum, ab
omni parte profuturum: nempe Pluto visum restituere
in animum induxisse, quo Deus ille ad bonos se con-
verteret neque eos unquam derelinqueret, improbos
et impios fugeret, atque ita honestos omnes divites red-
deret, atque deorum sacrorumque cultores. Quis, rogat,
meliorem hominibus conditionem inveniat? Jam vero
de praesente rerum conditione acerbissime queritur .

quani (j^avixv et mjio\'Sxifu.ovixv appellat, quoniatn plerique
improbi injuste congestis divitiis affluant, contra ho-
nestissimorum hominum maxima pars esuriant, et
Paupertatis consortes sint. Quare optime de hominum
genere consultum iri si Plutus visum recipiat.

Penia vero v- 504, sqq. senes nimiae credulitatis
et insaniae accusat (notissima Atheniensium levitas
et mobilitas hic perstringuatur) : increpat eos ut
nugatores et delirantes, quia, si voti compotes fierent
atque Plutus videns omnibus aequaliter se distribue-
ret, de artibus et de ipsa sapientia prorsus actum foret.
Docet porro, se ejecta, si cuncti \'ditescerent, fore
ut omnes omnium rerum mox indigerent, quum divitia-
rum inaequalitate sublata, mutua hominum officia cessa-
rent neque dives diviti servire vellet; praeterea nulla
fore mancipia, ut quae nemo dives cum vitae periculo
mercari vellet : sua opera effici contra ut homines
vitae sustentandae gratia ad opera facienda et artes
excolendas impellantur. Virtutum matrem se esse glo-.
riatur; divitias vero omnium tam corporis quam animi
vitiorum causam esse contendit.

Objiciuntur ei pessimorum hominum malefacta, furtaj
latrocinia. At egregie docet haec esse mendicitatis
vitia, magnopere vero inter se differre pauperem et
mendicum, quorum hic omnium rerum egenus non
honesto labore, sed mendicando victum sibi quaerat,
ille vero operibus intentus sit, quorum fructu, licet
non supersit, vitam tamen sustentet, vss. 548 sqq. :

TTTccxou [jLSV yàp (3îûç, ûv (TV Xsysiç, sttiv f/^^^h exovTX.
TOÜ TCswjToq ^^v (p£tho(j.evov Kx) role \'ipyoiq Trpocrsxovrx.

Senes tamen horum nihil ei concedunt. Verum uhi
Penia rhetorum peculatorum exempla eitat v. 564 (567),
qui in paupertate justi fuissent, sed surreptis pe-
cuniis publicis divites et illico injusti facti essent,
non possunt ei non assentiri, nequaquam tamen indu-
cuntur ut credant divitiis praeferendam esse pauper-
tatem, quam scilicet omnes fugiant. At hujus fugae
causam Paupertas ponit in hominum perversitate, quid
bonum sit non perspicientium, allato liberorum exem-
plo, qui parentes suos, quamvis optime eis consulen-
tes, nihilominus fugiant, vs. 578 (581):

oma iMyiyvrnxm xaXsirov Trpöcyß Jut) ^ixatov.

Egregia tamen Paupertatis defensio apud animos
praeoccupatos, ut fieri solet, nihil valet. Postremo
poëta V. 596 iratum Chremylum facit dicentem:

où yàp TTsiasiç, ouh\'\' ^v xeisiißt;,

quo indicat, qua mente vulgo essent Athenienses,
quippe qui prae divitiis fidem et persuasionem nihili
aestimarent.

Aristophanes igitur non aliis eripere, aiiis gratificari
divitias cupivit, sed in hac inprimis confabulatione
ostendit vanas esse pauperum querelas, qui divites
improbitatis et injustitiae incusantes nihilominus ipsi
divitiis inhiarent. Portasse etiam sophistarem artem
in utramque partem dicendi partim imitari partim ri-
dere sibi proposuit. Nam Penia, licet causam suam
optime defendat, vincitur tamen inque fugam conver-
titur; Chremylus contra et Blepsidemüs, qui earn nee

redargiiere nee Pluti causam digne tutari potuerant, vic-
tores quidem evadunt, sed ab honestissirais, quos se
esse praedicant, mox improbi ac deorum conteratores
fiunt. Nequiores etiam evadunt ceteri qui una cum
iis divites facti erant. Quibus malis ut medela aiïera-
tur, tandem Plutus e Chremyli domo in aerarium pu-
blicum deducitur, quod erat in Partbenone, vs. 1189 sq.

. . . OVTTSp TVpÓTSpOV 7/1/ ï\'^pUf/JvOÇ ,
TOV ÓTTKTÓÓoOfZOV âs) (huXÓ-TTCCV T^jc dsoï).

Summa igitur fabula eo redit, ut et divitum im-
probitas castigetur et pauperum querelas vanas esse
ostendatur: qnare optime reipublicae consultum iri si
divites opes suas in publicum usum conférant.

7.

Tale fabulae argumentum illis temporibus perquam
fuit consentaneum et opportunum. Finito enim bello Pe-
loponnesiaco, divites Athenienses reipublicae commoda
magis magisque negligere ac privato luxui et lucro in-
dulgere coeperunt. Testis est Lysias, qui in oratione
contra Ergoclem, quam supra tetigi, acerbe et de hoc
viro et de Thrasybulo ejus amico queritur, quod a
pauperibus divites facti populum contemnerent et Oligar-
chiae studerent. Populus autem principum civium opu-
lentiam aegre ferebat. Timotheus ej usque pater Gonon \',
Iphicrates, Chabrias, Chares, teste G. Nepote in Chabria,
opulentissimi erant pauperumque invidiam non nisi re-
lictis Athenis effugerunt, quod tantum se ab invidia
putabant afuturos quantum a conspeetu suorum reces-

sissent. Itaque sic putabant : ubi bene, ibi patria.
Significant hoe verba vs. 1150:

TTdTpiq yàp ifXTi Trcürquot;, tvquot; xv TrpdrTjjj rig êv.

Constat autem circa idem tempus civium mores lu-
xuria et avaritia maximopere corruptos esse. Suum
quisque emolumentum anteponebat communi saluti :
magistratus, praetores, omnibus modis se locupletare
publico damno studebant, neque tantum singuli ci-
ves , verum etiam populi et civitates, praecipue Athe-
nae et Sparta, invidia et avaritia adeo flagrabant, ut
nulla foedera nec sancte servarentur nec diuturna ma-
nerent. Bella bellis succedebant. Quibus discordiis
alendis Persae, communes Helladis hostes, nunquam
defuerunt, sed demagogos et principes viros auro in
suas partes trahere studuerunt.

Jam pridem Pausanias et Themistocles accusati sunt
quod Persarum auro corrupti essent, cujus maleficii
poenas morte et exsilio luerunt. Flagrante autem bello
Peloponnesiaco, Spartani Alcibiadis hortatu cum Tis-
sapherne contra Athenienses foedus inierunt, atque a
Persis tam pecunia quam navibus adjuti, Atheniensibus
imperium maritimum aliquamdiu eripere potuere
Cujus rei quum causam perspexissent Athenienses,
Alcibiadem revocarunt et per eum a Peloponnesiorum
foedere avertere Tissaphernem conati sunt 2). Quae
tamen spes eos fefellit; nam satrapa semper moras
nectebat, et tam Atheniensium quam Peloponnesiorum
vires timens, utrosque dolis frangere studebat.

.1) Thuc. VIII, 37, sqq.
• 2) Id. 108, 109.

Alcibiades autem quum circa 01. 92,4, a. C. 408,
quo anno prior Plutus édita esse fertur, cum Thrasy-
bulo et Theramene Athenas rediisset, anno post im-
perium ei denuo abrogatum est, quod corruptus a rege
Cymen capere noluisset. Cujus criminis eum non im-
merito reum fuisse eo facilius credo, quod per septem
annos exsul plus sibi consuluit quam patriae, cui,
inimicorum odio ductus, magna damna intulit.

Foedissimum vero invidiae et avaritiae spectaculum
praebuerunt Phrynichus Atheniensis et Astyochus Spar-
tanus. Hic enim (Thuc. VHI, 50, 83, 84) Alcibia-
dem Samum ad exercitum reversurum monuit a Phry-
nicho caveret, qui, Alcibiadi invidens, Spartanorum
ducem certiorem fecerat eorum, quae de Alcibiadis
reditu apud Athenienses agerentur. Sic Phrynichi in-
vidia Athenarum salutem remorata, Astyochi avaritia
acerrimum Spartae hostem tutata est.

Talia autem vitia non potuerunt non multorum,
maxime paiiperum, movere invidiam ; quid mirum, si
multi exstiterint, (quod idem, aliis temporibus, apud
Romanos, medio aevo, nostra denique aetate vidimus)
qui poscerent ut divitiae et opes alio modo distribue-
rentur?

Hujus rei ratione habita, Plutus ad Athenarum ci-
vitatis conditionem illustrandam magni est momenti.
Revera enim Pluti editae tempore ejusmodi quae-
stiones agitari coeptas esse, fabulam nostram legenti
vix dubium esse potest, praesertim si eam cum Ec-
clesiazusarum argumento contuleris.

In Ecclesiazusis enim, quae fabula tribus vel qua-

tuor annis ante Plutum posteriorem édita est, cum
mulierum tum bonorum communie ut res ridicula
proponitur, vs. 590, sqq. bis Praxagorae verbis:

xoivuvsJv yàp iràvTCCç Cpiijau XP^^^\'^ Tràvrccv [xsrà-

Xovrccç

kâx. toivrov ^îjv, kûc) ßh rov ßh ttKovthv , tov

Mxiov slvm-

(/.vjts yeapyslv tov ßh ttokx^v , tcp s\' slvai ß\'/ihl

TaCp^vai \'

ß^isquot; âv^pixtrôhiç tov ßjsv XPW^^\' ttoXXoïç , tov v

ôùS\' àyMkovêa \'

iÀA\' tv/z Troicù zoivov vracriv ßiotov, xm toîitov oßMov.

Jam poëta in Pluto manifesto id agit, ut rerum
novarum studium, insanam divitiarum cupidinem et
abusum, exagitet, atque omnis liominum generis malas
artes, dolos et sordes sugillet ; his autem malis reme-
dium non quaerendum esse docet in nova divitiarum
partitione: nam si pauperes subito, mutatis partibus,
divites fièrent, eos nihilo meliores fore quam cete-
ros; sed unicum remedium in hoe esse positum, ut
privatorum opes modicae sint. Sic in utraque fabula
divites castigantur; in Ecclesiazusis vs. 197 sqq.

vavç xaôéxiisiv TW TTsv^Ti ßJey ^oksÏ\'
toTç 7r?,ou(rloiç xcc) yexpyotg où ^okeT .
Kopivôloig ayßea^s xts.

Quibus dictis notantur divites, qui prae avaritia et
socordia, trierarchiae sumtus in naves Corinthum mit-
tendas suppeditare detrectabant. Par iter in Pluto

vs. 557, sqq. pauperes strenui, divites ignavi, molles
et imbelles dicnntur, his Tlsvia,: verbis :

. . . rou H\'AOVTOV TTCHpSXCC ßsÄTiovocg ûcvlpxç,
zx) rijv Yvà(A,vjV xx) rijv \\lsxv. vrxpà t^ yJv yxp tto-

^xypSivTsc,

xx] yxurpccdsn;, xx) Trx^uxvi^/zci, xx) Tcmkq aWiv

xasKySic •

TTxpquot;nbsp;T Idxvo) XXAnbsp;jicc) To7q êz^poTq

âvtxpo\'i.

Quibus verbis Paupertas docet se reddere homines
tam animo quam corpore meliores quam Plutum : apud
quem podagricos invenias, crassis suris turpique pin-
guedine laborantes; at, apud me ait, tenues sunt et
graciles hostibusque timendi.

In Pluto aeque atque in Ecclesiazusis nova repre-
henduntur, vetera extolluntur, ut facile senem lauda-
torem temporis acti agnoscas. Nam si poëta, actis
Equitibus (Ol. 89, 1 = 424) vicesimum aetatis annum
egit, idem, quum Plutum posteriorem doceret, sexage-
simum sextum jam expleverat.

In Pluto Chremylus vs. 500 1. queritur hominum
vitam jam non ferendam esse; in Eccl. vs. 174 sqq.
legimus omnes res urbis adeo male se habere ut
Praxagoram moerore ac taedio afficiant :

opS) ykp xùrl^v TrpodTXTXnnv xpigt;}[xsw,v

^ xe) TTOWipoïç\' XXV Tl? ^yjpxv ßtxv

XpyitjToq ysvjjTxi, lixx ivov^poq yiyvsrxi.

STTsrps^pxq sTspcp; TTKsiov hl ^pmsi xxxx.

pàv oZv xvdpxg ^unxpéo-rovq vovôsrsïv.

ol rovç 01\'Ash [ûv ßcuAof/Jvovc ^s^oijcxre,
Tflùi? oùx sôéXOVTXÇ XVTlßoXsW h/MTTOTS ,
èxKKyja-\'idKTtv y/V ût oùx £Xpcc[j.éiz
ûvTsv TOTTûcpciTrxv \' àXKà TOV y \'Ayvppiov
7rov?ipbv ^yoùpisarôx\' vuv Sè xpccßivcav
0 ßh \'Axßoov àpyupiov, vTrspsTri^vscrsv \'
0 où Kxß-Jjv, sïvxi ùxvxTOu (pysrr\' à^iouq
TOVÇ f^KTÔoCpOpsTv ^yjTOVVTXÇ êv T^ quot;xKAVIdil^.

Magistratus, dicit, plerique improM sunt; quodsi forte
bonus aiiquis creatur, ceteris deterior evadit. Difficile
autem est Athenienses morosos monendo corrigere,
quippe qui aniicos metuant, inimicis adulentur precibus-
que occurrant. Condones mercenariae, sxxkvitTixi antea
ignotae, jam, Agyrrhio auctore, frequentatae, ab aliis
pecuniae causa valde laudantur, ab aliis talem mer-
cedem respuentibus contemnuntur, quam qui non con-
cupiscant, morte digni ducuntur.

Ipsam poëtae mentem his versibus aperiri e vs. 302
sqq. effici licet. Ibi enim Aristophanes tempora feli-
ciora respicit, quibus, Myronide archonte, nemo
pro magistratu gerendo mercedem acciperet, quum
adhuc adeo frugales essent Athenienses, ut in con-
dones prodituri potum dbumque secum ferrent, pa-
nem, duas cepas, tres forsan olivas. Nunc vero,
dicit, qui, publica munera administrant, sicut mer-
cenarii et bajuli triobolum aceipere quaerunt. Talia
sunt quae poëta Chorum facit dicentem, (vs. 300
seqq.) :

. . . TrpoTOu
ßh, Yivix s^si AxßsTv

ikÓQVT oßoKcv f/Jvov,

KtyAvjVTO \'ÀX\'/.OVVTSq
SV TÓÏg (}T£(pavwiMlt;jiv \'

vvvi svoxXovu\'\' ocyxv.
iAA\'nbsp;Mvpoovihnq

or vipxsv b ysvvà^xq,

ov^£)q xv iroÄy^oc
rà ryjq mXsccq quot;èioi-
Kiïv , âpyûpiov Xdßuv .

ÄAA\' ^XSV sKiXffroq
sv mxi^lcp (pépccv
TTisJv,nbsp;r aprov av,

XXI Trpoq dócc xpofif/^vu
xx) rpsTq XV sKxxq.
vvv) \'ês rpmßokov
^vjrov(ji kxßslv, orxv
TTpxrruai ri xoivóv,
äcTsp TTVjkoCpopovvrsq.

In Pluto quoque vs. 320, istius trioboli, mentionem
fieri supra ostendi. Qaas igitur res et quaestiones in
Pluto tractavit poëta, eaedem fere ad Ecclesiazusarum
argumentum pertinent, ünde quid aliud efficitur, nisi
nostram fabulam cum temporibus, quibus Ecclesiazusae
editae sunt, optime convenire ?

Quod autem ad utriusque Pluti argumentum atti-
net, id fere idem fuisse nonnulli contenderunt, in
quibus Bode (Gesch. der Hell. Dram. II. T. p. 354),
qui tamen recte observât posteriorem fabulam, muta-
tis temporibus, magis res spectare quam personas de-
buisse. Profecto in nostra fabula ab initio usque ad

exitum eandem quaestionem de divitiarum usu et
abusu tractatam reperimus. Personae non nisi obiter
tanguntur. Sed rerum conditio in utraque fabnla non
eadem fuit describenda. Ut uno exemplo utar, Thu-
cydides (L. VIII, 97) tradit, circa annum 408, quo
prior fabula édita est, res urbis melius quam unquam
antea constitutas fuisse. Oligarcbi enim tum magis eon-
sociati sunt cum iis qui multitudinis imperio favebant,
quod primum Athenis exemplum fuit pessimi rerum
status in meliorem mutati : sx mvijpSiv rccv 7rpxy[A.ciTbgt;v
ysvof^svccv Touro TrpSrov àv^viyxs tv)v ttoXiv. Ex eodem
loco discimus placuisse populo, ne quis magistratus mer
cedem caperet, sin minus, diris devoveretur :
[j^nlha, (pspsivnbsp;âpxYi, ^^ \' ^TrdpxTOv sttoi^-

a-xvro. At nostra in fabula contrarium obtinet. Nihil
sani in civitate adesse dicitur; pessimus rerum status
proponitur, triobolus concionalis datur, et passim pe-
culatus et furtorum fit mentio.

Denique Pluti prioris tempore Athenienses belli
oneribus adeo exhausti erant, ut Thucydides (L, VIII,
53) Pisandrum faciat dicentem, Persas Peloponnesiis
suppeditare pecuniam, qua Athenienses prorsus care-
rent : arCpbi T£ OÙXSTI CVTCCV {xpviyM™^)- At circa alte-
rius fabulae tempora Athenienses, cum Persis societate
inita, pecunia non carebant. Nam moenia id temporis
restituta, classes refectae, atque ad mercenarium mi-
litem alendum magnis profecto opibus utebantur.
Deinde e Xenophonte (Hell. V, 4, 66) discimus, Ti-
motheum, postquam Corcyra potitus erat, quum ob
classem ingentem magna pecuniae vi indigeret,

Athenas misisse qui eaiu inde peterent :nbsp;ßsv-

toi (mststt\'iixtiero \'aê\'jivgt;]êev • ttoXKccv yàp ê\'^sïro , are iroX-
Xàç vxüc sxcüv.

Et hic quidem pi\'o meo consilio finem huic scriptioni
imponere possem : nec tamen alienum me factum m
puto, si veluti cumulum de Pluti fabulae specie pauca
haec adjiciam.

§8.

Major interpretum pars hanc fabulam ad mediam,
quae dicitur, comoediam referunt; alii vero, in his
Thierschius, veteri eam vindicant. Haec autem quae-
stio paullo difficilior est, quia in distinguendis an-
tiquae et mediae comoediae fabulis aliam rationem
secuti sunt veteres Grammatici Alexandrini, alia re-
centioribus criticis tantum non omnibus placet. Hi
certum temporis spatium illi comoediarum generi tri-
bmmt, in his Meinekius, qui (in Hist. Grit. Com.
p. 271) spatium illud inter 01. 96 et 01. 110, a. 3, po-
nit nempe inde a bello Corinthiaco usque ad pugnam
Chaeronensem. Alexandrini contra non aetatem fabu-
larum, sed argumenta potius spectant, quae quidem
ratio multo potior videtur. Nam Cratinus, antiquae
comoediae auctor, jam in eisdem argumentis lusit,
quae mediae Comoediae propria fuisse dicuntur. Sic
Cratini fabula \'OBwra^ a Platonio in Scholl. Graec.
p. XIII, 40 (Didot), disertis verbis ad mediam per-
tinere dicitur, quum haec aeque atque Aristophanis

1) Cf. Cobet. Obss. Critt. p. 116.

Aeolosicon et phirinia dramata vetera tum choricis
cantieis, turn parabasi careat : toiovtoc ouu hnv \'o t^c
ßso-i^g KCCfyùcp\'SiiZç r-jTTOq, mq hriv o Ah)\'.iuixuv \'Apurro^Iix-
vovq XM ol \'\'O\'BuŒcrsïq Kpxrivov xoCi TrKsifrra, ràv TfXAaiäv
\'^pxizxrœv ours xopixx ours Trxpxßxirstc \'éxovrx.

Jam Plutus utroque, et choricis carminibus et pa-
rabasi caret, Chori aliquae quidem sunt partes, atta-
men perexiguae, etsi nonnullis locis choricos versus
excidisse Codices et Editiones veteres testantur, ad
vss. 619, 641, alibi. Post versum 760 commation
desiderari dicitur. Neque prorsus negare audeam
cantica illa, uti Thierschio videtur, potuisse inter-
cidere, praesertim quum eadem etiamnunc in Eccle-
siazusis adsint. Ambae tamen hae fabulae parabasi
carent, quae in ceteris Aristophanis fabulis nobis
servatis nusquam desideratur. Chorica autem can-
tica e Pluto deperdita esse, suspicio tantum est,
quae tamen nullis certis testimoniis aut indiciis pro-
bari potest.

Deinde media Comoedia amabat argumenta raytholo
gica et ficta ; Dii, heroes, reges, denique personae e
Tragoedia risui exponebantur Nec philosopbis in eis
parcebatur; sed poeta illis aculeis non Cpxvspamp;q, ut antea,
sed xlvr/iJMTcc^œq utebantur. Jam in Pluto omnes perso-
nae fictae sunt. Multi versus ad Tragicorum personas
ridendas compositi in nostra fabula reperiuntur. To-
tum argumentum est fictitium et joculare. Quod Penia
e civitate exsulare cogitur, quod Plutus ex coeco

1) Cf. Cobet. Obss. Critt. p. 130 sqq.

ociilatus tactils esse fingitiir, quod improbi bonis spo-
liantnr, contra honesti, pauperes et simplices divitiis
augentur, haec omnia a vita et veritate sunt aliéna.
Tale fabulae argumentum veteres ÔTrovoiav appellabant \'),
quam Aristoteles (Ethic, ad Nie. IV, 8) novae comoe-
diae typum vocat: quot;ÏSoi tic sk tZv xaf^x^iav tSiv
TTxKoiiSiv xai TÜV Kxtvüv\' TOÏÇ (jlamp;v yàp ysXolov ^
mtrxpoXoyix, toïç ^s ijmaKov ùiîôvoix. Hic igitur
non nisi duas comoediae formas distinxit, veterem et
novam -) ; Critici vero Alexandrini, ob magnam ar-
gumentorum dissimilitudinem, comoediarum tertium ge-
nus posuerunt, cui fracta populi libertas, qua antiqua
niteretur comoedia, originem dedisset.

Ad hoc autem tertium genus Plutum baud pauci
retulerunt, qui mediae comoediae vestigia tantum non
omnia, in ea tabula deprehendisse sibi visi sint. Cu-
jus tamen causa non tantum in fracta populari potes-
tate, verum potius in totius civitatis viribus imminu-
tis, in pbilosophiae progressibus, denique in molliori
vita ac magis urbana quaerenda est; qua de re co-
piose agit K. 0. Mueller (Gesch. der Gr. Litt., 2 B.
p. 269 sq.

Finito enim bello Peloponnesiaco, licet, pulsis ty-
rannis, a Thrasybulo restituta esset libertas, nihilo-
minus de Atheniensium dominatione, quam antea am-
plissimam exercuerant, prorsus actum fuit. Hinc mi-
nores spiritus gerentes a dominationis et gloriae cupi-

1) Cf. Cobet. Obss. Critt. p. 115.
3) CliQtoQ. Past. Hell. p. 52.

oö

dine ad otium pacisque bonas et malas artes se
eonvertere coeperunt. Mollioris vitae delieiis adsuesce-
bant, neque defuere quae semper otium comitantur
vitia, majorum rerum neglectus, leviorum sedula cura,
maximum autem malorum omnium avaritia. Ab altera
parte elarior tum eluxit philosophia, studium littera-
rum magni haberi coeptum, atque turbulenta vita fo-
rensis domestico otio cessit. Quam rerum mutationem
sensit etiam Comoedia, quae a publicis rebus tractandis
ad privatas transiit.

Jam in Pluto baud pauca reperiuntur talis mutationis
vestigia. Non enira insignes in civitate viri perstrin-
guntur, quales Cbabrias, Ipbicrates, qui ne nomi-
nantur quidem. Timotheus non nisi leviter tangitur.
Agyrrhius et Neoclides, demagogi, castigantur quidem,
sed obiter tantum, neque tamen personati in scena
traducuntur. Carpuntur vitia non publica, sed pri-
vata. Vetulae libidinosae personam frustra in reli-
quis Aristophanis fabulis quaeras, quae propius ad
mediam comoediam accedit. Haec enim etiam amores
sive licitos sive illicitos in scenam produxit, quibus
fere totam se dedit ea quae dicitur nova, quod fabulae
Terentii, Menandrum secuti, satis docent.

His omnibus consideratis, Plutus, mea quidem sen-
tentia, fere ab omni parte mediae Comoediae indoli_
respondet, ita tamen, i;t nonnullis locis antiquae ad-
huc colorem et characterem deprehendere liceat.
Quare lubens assentior Cobeto V. C. Obss. Critt. in
Plat. com. rell. p. 116 statuenti :

Negari non potest plerosque poëtas, per quos anti-

qua Comoedia floruit, ea vidisse tempora, quibus
ad aliud argumentorum genus confugere cogerentur,
atque bine natam esse illara Comoediam, quam, quum
non esset amplius antiqua, rectissime mediam dici
apparet.

THESES.

I.

Primarium Aristophanis in Pluto consilium hoc fuit,
ut doceret, divitiarum abusui tollendo non aliud esse
remedium, nisi si privatorum opes modicae, reipu-
blicae vero amplae sint.

IL

Bern. Thierschio, Prolegg. in Aristoph. Plutum,
c. I, docenti primarium Aristophanis in Pluto consi-
lium hoc fuisse, ut Athenienses a Dorismo revocaret,
non assentior.

III.

Aristophanis Plutus superstes non ex utraque hujus

fabulae editione contiata, sed tota posterior fabula
est, Ol. 97,4 = a. Ch. 388 in scenam missa.

IV.

Aristophanis Plutus mediae comoediae indolem refert.

V.

Variae lectiones in Pluto non duplici editioni, sed
librariis et grammaticis tribuendae sunt.

VI.

In Pluti vs. 178 : î; ^vßßxzix S\' où dià ers roTg Ai-
yuTTTloig; contendo castigari Athenienses, quod, contra
foedus cum Persis, pecuniae causa, Aegyptiis suppe-
tias ferrent.

VII.

Assentior iis qui Kooßcfi^ühlx(T)ixKixv non artem poëti-
cam, sed ehori magistri munus significare ex Aristoph.
Eqq, v. 516 sqq. efficiunt.

VIII.

Recte W. Helbig, Quaestt. Scaen. p. 2 et 39, con-
tendit antiquis temporibus poëtae, chori magistri et
histrionis munera ejusdem fuisse hominis, sed initio
belli Peloponnesiaci poëtas comicos chori magistris uti
coepisse.

59
IX.

Vere Ranke, Comm. de Aristoph. vita ap. Meinekium
p. LXI, statuit Aristophanem prima novae comoediae
initia brevi ante finem vitae jecisse.

X.

Chabrias, Atheniensium dux, bis opem tulisse Ae-
gyptiis videtur, primum circa OL 97, flagrante bello
Corinthiaco, iterum triginta fere annis post circa
01. 104,2, una cum Agesilao.

XL

Recte Cobetus, Obss. critt. in Plat. Com. rel), p. 54,
monuit mediam comoediam natam esse e fabularum
genere, quale olim antiqui comici pro suo quisque
ingenio ludentes flnxerunt.

XII.

Aristophanes ceterique comici antiqui Oligarchiae
magis quam Democratiae faVisse mihi videntur.

XIII.

Recte Ranke, Comm. de Aristoph. vita ap. Thiersch,
p. LXXVIII, Horatium eodem jure, quo Lucilium,
antiquae comoediae Atticae imitatorem habet.

60
XIV.

Recte Cicero, pro Arcliia c. 12, auimi immortali-
tatera ex ipsius natura deducit his verbis: „Certe,
si nihil animus praesentiret in posterum, et si, qui-
bus regionibus vitae spatium circumscriptum est, iis-
dem omnes cogitationes terminaret suas, nec tantis
se laboribus frangeret, neque tot curis vigiliisque
angeretur, nec toties de ipsa vita dimicaret.quot;

E E R A T A.

p. 4 1. 10 lege: è Zsijg avv al^ dig, sï t^v^qito ra, rovrm

fiójpia) HTS.

p. 5 1. 1/ lege: ^jjAov ^s sa rov sv tw Trporé\'pM (pspscrêxi,
SI fiij, oTTsp siKog, sa tov ^evTspov touts ^STsvyjvsa-
TCi(, og \'éaxa-toc, sh^dxh vttquot; xvtov , sitcoirrS \'érii
vtxTspov\' sx,it yfj.p opSw? sxsi-
p. 16 1. penult, omnes quae — lege: quae omnes.

Il -M, :v

; . Nnbsp;.......

El I

i . :■

. V

i ii:-:

\' y- \'

) ■