• r- • •

■ r

■ V ■

TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD VAN
DOCTOR IN DE WIS- EN NATUURKUNDE
AAN DE RIJKS-UNIVERSITEIT TE UTRECHT.
OP GEZAG VAN DEN RECTOR MAGNIFICUS
Dr. A. A. PULLE. HOOGLEERAAR IN DE
FACULTEIT DER WIS- EN NATUURKUNDE.
VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT DER
UNIVERSITEIT TE VERDEDIGEN TEGEN DE
BEDENKINGEN VAN DE FACULTEIT DER WIS-
EN NATUURKUNDE OP MAANDAG 10 MAART
1930, DES NAMIDDAGS TE DRIE UUR

As \'n mens \'n vreemdeling in Jerusalem is, dan waardeer \'n mens
hulp en vriendskap baie meer as anders. Dit laat jou vergeet dat
jy \'n vreemdeling is. Gelukkig kan n Afrikaner hom in Neder-
land. dank sy die bekende Hollandse gasvryheid, heeltemal tuis-
voel; en daar is dan ook nie baie wat nä hulle studietyd sonder \'n
seer p ekkie in hulle hart hier weggaan nie. hoe bly hulle ook al
IS om huistoe te gaan.

Nou ek op die punt staan om afskeid te neem en op die laaste
jare terugkyk, voel ek \'n groot dankbaarheid vir alles wat ek hier
ontvang het.

In die eerste plaas. Professor Bremekamp, behalwe vir u
wetenskaphke leiding gedurende my laaste jaar op die T.U.K.. is
ek U ook baie dankbaar vir u raad om my studies in Utrecht voort
te Sit. bk sal nooit spyt hê dat ek u raad opgevolg het nie.

Aan U, Professor P u 11 e, is ek dank verskuldig vir die welwil-
lendheid waarmee U my. ook as vreemdeling in die Nederlandse
flora, tegemoetgekom het. Aan u opgewekte en gesellige ekskur-
sies sal ek nog baie keer terugdink.

Dit was onder u leiding, Professor Jordan, dat ek die eerste
wetenskaplike werk gedoen het, en dit spyt my dat die tyd so
kort was dat ek nie langer van u voorligting kon profiteer nie.
deer \\et^nbsp;dier-fisiologie leer ken en waar-

My dank gaan ook uit na U. Professor Went. Vir die belang-
liw ? ^^^ quot;nbsp;getoon het, veral in die tyd wat ek op u

Professor Westerdyk, hoog-
IInbsp;l\'vnbsp;nooit Uitspreek nie - nie alleen vir allL

J^.rTkT ^ /n gedurende die laaste jare beteken het
me maar ook omdat U my deur \'n assistentskap \'n kans gegee het
wat vir my toekoms van onskatbare waarde sal wees.

Op wetenskaphke en ook op ander gebied het ek baie van U
geleer^ Dat die boekie meteenstaande b?ie moeilikhede tog voltooi
IS, IS hoofsaakhk aan U te danke.

Die Heer van Luyk is ek dankbaar vir die hulpvaardigheid
waarmee hy altyd klaargestaan het om my raad te gee. Die voor-
beeld wat hy ons studente altyd gestel het, is dat hy nie praat
nie maar doen.

U. Professor Ie Cosquino de Bussy. direkteur van die
Afdeling Handelsmuseum van die Koloniaal Instituut, Amsterdam,
is ek dank verskuldig vir die analieses wat U vir my laat doen het.

Ook wil ek hier die „Stichting Willie Commelin Scholtenquot; be-
dank vir die gasvryheid wat ek daar geniet het.

Tenslotte \'n enkele woord aan die vriende, sowel Hollandse as
Afrikaanse, wat my hier so hartlik ontvang het, wat die tyd vir
my hier so aangenaam gemaak het en wat my so in alle opsigte
gehelp het. My dankbaarheid daarvoor kan ek nie in woorde om-
sit nie. Ek kan alleen sê dit val swaar om vaarwel te sê. Tot
weersiens!

Hoof stuk IL ALGEMENE BESPREKING VAN
DIE ONTWIKKELING VAN PLANTE IN
WATER-, SAND- EN GRONDKULTURES.

Hoof stuk III. DIE WERKING VAN BORIUM,
MANGAAN, ALUMINIUM, KOPER, JODIUM
EN FLUOOR.

H O O f S t U k IV. SIEKTESIMPTOME VEROORSAAK
DEUR SWAK EN STERK KONSENTRASIES
VAN VERSKILLENDE ELEMENTE EN DEUR
VERSKILLENDE SOUTVERBINDINGS.
1. ALGEMENE LITERATUUROORSIGnbsp;37

As n mens die verskillende handleidinge vir tabaksiektes cn hulle
bestrydmg deurlees, dan val dit dadelik in die oog dat daar \'n
hele aantal siektes bekend is waarvan \'n mens nie meer afweet
me as dat hulle waarskynlik fisiologies is. So sê Johnson 1924
b.v.: „Such terms as „firingquot;, „speckingquot;, „rustingquot;, and „spot-
ting . with various modifications usually descriptive of the color
or the diseased areas, have been used from the earliest days of
tobacco culture. Their origin has been laid to all sorts of causes,
none of them, however, with any satisfactory proof for the theo-
ries presented.quot;

Net so min is die oorsaak van die nie-parasitêre siektes in Deli
wat deur Joe hems 1926 beskryf is, bekend. Daar is bv die
„rooi roesquot;, „poksiektequot;, „marmerquot;, „verbrande hartjiesquot;, en ,\',top-
siekte , wat seker op fisiologiese storinge berus

moet ook weet op watter manier die verskillende simptome miskien
in mekaar oor kan gaan, of daar \'n verband bestaan tussen die
gebrek aan een voedingstof en \'n ander, of die simptome verander
onder verskillende uitwendige omstandighede, met verskillende
kweekmetodes, by verskillende suurgrade, ens. Vir \'n beter ken-
nis van die plant is egter nog meer nodig, en wel die samewerking
tussen fisioloog, skeikundige, plantsiektekundige en, as dit moont-
lik is, selfs \'n bodemkundige. Hulle het almal weer \'n ander kyk
op dieselfde probleem. In die meeste gevalle bereken die fisioloog
alleen tot op \'n haar hoeveel van bepaalde stowwe nodig is om
\'n sekere drooggewig te kry. Die skeikundige bepaal alleen die
samestelling van die plant, sonder om hom baie oor die uiterhk te
bekommer. Die plantsiektekundige beskryf die siektesimptome son-
der om baie af te weet van wat in die plant aangaan.

As daar samewerking tussen dié ondersoekers bestaan, sal daar
nie alleen baie probleme uit die landbou opgelos kan word nie,
maar sal daar deur die fisioloog ook \'n beter insig gekry kan word
in die rol wat die clemente in die plant speel. In Amerika word
böie gedoen om \'n oplossing in dié rigting te vind. Daar is egter
twee punte waarop nog meer die nadruk gelê moet word: Ie Daar
moet nie alleen \'n uitvoerige beskrywing van \'n bepaalde siekte-
simptoom gegee word nie, maar ook die hele uiterlik en habitus
van die plant moet met \'n normale, gesonde plant vergelyk en so
nodig beskryf word. Dit is o.a. die beswaar van die beskrywinge
van baie van die tabaksiektes. Die bladvlekke word b.v. alleen
beskryf, terwyl by my eie ondersoek juis geblyk het dat die habi-
tus van die plant en die stand van die blare sowat ewe tiepies is.
2e Om \'n goeie insig te kry in die oorsaak en wese van die siekte-
simptome, moet hulle vergelyk word met simptome, wat deur die-
selfde faktor by soveel moontlik verskillende soorte van plante
veroorsaak word.

In die ondersoek wat in die volgende hoofstukke beskryf word,
het ek van dié prinsiepes uitgegaan. Ek wil hier egter nog sterk
die nadruk daarop lê dat die ondersoek en die metodes wat ge-
volg is, nie suiwer fisiologies is nie, maar dat van \'n patologiese
standpunt uitgegaan is. Die doel was om bepaalde siektesimptome,
wat so na as moontlik aan bekende simptome uit die praktyk kom, te
bestudeer en waar moontlik te analiseer. Die ondersoek is dus kwa-
litatief en nie kwantitatief opgesit nie.

As proefplant is tabak gebruik: Ie Oor daar, toe die ondersoek
begin is, in die literatuur amper geen enkele opgawe bestaan het
van waterkultures met tabak nie en dit op verskillende laboratoria
selfs as \'n feit aangeneem word dat tabak baie sleg groei in water-
kultures. Selfs in sandkultures is die ontwikkeling van tabak baie
keer abnormaal en sterf die groeipunt af (Lui 1926). 2e Oor
tabak deur sy groot blare en vinnige groei juis baie geskik gelyk

By die waterkultures is gebruik gemaak van \'n metodiek w^f
al deur baie van die ondersoekers in die laboratorium r
gebruik en beskryf is. As kultuurvat is glaspotHou W .
van omtrent 350-400 sm.3 inhoud gebrul? oL^^ konfytpotte
klein gelyk het. is die plante by di? eeme nZ
Hoofstuk IV beskryf wLd, na vier wS oo- I
glase wat 1.5 Lite? oplossing kon blvat aI
stelsel van tabak egter relatief taamini.in ^ï\'!^ ?\'\'
slegte as \'n goeie i^oed gehad. Op diénbsp;quot;

nog verder af van die onopbsbare ïtovt.
lê. By die verdere proewe is dus a tvTw f

Die potte is eers Lart en da^ oorhl
opskroefbare deksel is n gat gemaak fquot; ^A A l^\'f
pas. Om roes teen te gaan, is dl 1nbsp;t,quot;quot; °

daarvan omtrent pH 4—5. As kultuurvat is „Mitscherlichquot;-
potte gebruik. Die inhoud is omtrent 5 dm.s Onder in die boom
is \'n langwerpige gat waardeur die oplossing in \'n bak, wat daar
onder staan, kan uitloop.

Aangesien by die proewe onoplosbare soute gebruik is, moes
daar dadelik genoeg voedingstowwe vir die hele groeiperiode by-
gesit word. Elke pot het daarom dieselfde hoeveelheid soute gekry
wat anders vir 10 Liter voedingsoplossing gebruik is. Analieses
aan die einde van \'n proef, nadat plante van amper 2 meter in
die potte gegroei het, het gewys dat alleen die nitraat opgebruik
is. Die onoplosbare soute is eers met fyn sand vermeng, die op-
losbare soute in water opgelos, en dan word alles, met die sand,
\'n ruk goed deur mekaar geroer. Die sand van die potte van een
ry is saam aangemaak en dan weer tussen die potte verdeel.

Oor die oplossing onder uit kon loop, kon die sand nie op \'n
bepaalde watergehaïte of gewig gehou word nie, maar is die sand
gereeld nat gemaak met die oplossing wat onder opgevang is, of
met water.

Die voedingsoplossings is aangemaak met gewone leidingwater
wat volgens die opgawes van die „Utrechtsche Waterleidingmaat-
schappijquot; die volgende stowwe in mgr. per Liter bevat:

Die gemiese stowwe was dieselfde as wat deur die „Pharma-
ceutische Groothandelquot; in Utrecht ook vir analieticse doeleindes
gelewer word. Dit spreek van self dat die gebruik van die stowwe
wat nie nog \'n paar keer ekstra omgekristalliseer is nie, en veral
die gebruik van leidingwater, nie suiwer genoem kan word nie.
Uit die publikasies van Sommer en Lipman 1926 en Sa-
muel en Piper 1929 blyk egter duidelik dat selfs die metodes
wat in die fisiologie as die suiwerste gereken was, nog nie suiwer
genoeg is nie. Verlopig is daar nog geen grens vir die suiwerheid
vasgestel nie. Dit vorm weer \'n hele ondersoek op homself. Daar-
om is dan ook geen spesiale soort glas of gedistilleerde water ge-
bruik nie. Boondien het die ondervinding geleer dat gedistilleerde
water deur sy lae suurstofgehalte \'n slegte invloed op die plant
kan uitoefen. Vir die doel van hierdie ondersoek was die gebruikte
metode voldoende.

By oriënterende proewe om \'n geskikte voedingsoplossing vir
tabak te vind, is die oplossings van Olsen, Sachs, Shive en v. d.
Crone probeer (s\' J a c o b 1927). Hierby het geblyk dat die plante
in die eerste drie oplossings meer of minder kloroties was, maar
dié in v. d. Crone donkergroen. Al was die plante in v. d. Crone
baie kleiner as in die ander drie oplossings, is die v. d. Crone-

verwLririV^I^P^\'\'\'quot;^ in n gewone kweekkas, wat in die winter
V Cl warm is. In die somer het die temperatuur tussen 20° en 39° C
gerommel, in die winter tussen 15° en 27° C

cetes (o.a Pythium splendens. Braun). Die sade is daarom eers
tien mmute m 0.25 % Germisan-oplossing gelê, daarna \'n paar uur
in water geweek en toe in grond gesaai, wat twee uur lank nn
twee atmosfere gestereliseer is.

Dat die wortels van die plantjies od dip mar,;«., • u • i.
skadig word nie. blyk uit die feit dat nie eeTvl T
wat in \'n oplossing gebring is wat d^ nood. nt\'
bevat, doodgegaan het nie. Alleen in qeval \'n 1nbsp;^^ i

vir die wortelgroei van belang was oX ï ITT
het party van die plantjies afgesterfnbsp;^f J^\'^Tm \'

daar beL.f/\'^quot;^^^ Yf\'^
was tog nie so sterk as wat mpt ,inbsp;grootte, maar dit

Aangesien die tabakplante baie plek inneem en die ruimte wat
vir die proewe gebruik kon word, beperk was, is by die meeste
van die proewe wat in die volgende hoofstukke beskrywe word,
daarom vier plante vir elke oplossing gebruik. Die gemiddelde
opgawes in die tabelle is dan van die vier plante bereken. In ge-
val daar \'n uitsondering gemaak is, is dit by die beskrywing van
die proef opgegee.

Die mate wat in die verskillende tabelle opgegee is wat betref
lengte, grootte van blare, ens., kan nie met mekaar vergelyk word
nie. Ten eerste omdat die proewe nie in dieselfde tyd van die jaar
gedoen is nie, en ten twede, wat die grootte van blare betref, om-
dat nie altyd dieselfde aantal blare gebruik is nie. In party ge-
valle is al die blare van die plant gemeet, in ander gevalle is die
boonste en onderste kleintjies weggelaat.

Om die uiteenlopende habitus en die siektesimptome van die
plante in waterkultures te kan beoordeel, is hulle altyd vergelyk
met \'n plant wat as ,.normaalquot; aangeneem is. As \'n normale plant
word dié beskou wat gekweek is in \'n v. d. Crone-oplossing, waarin
die 0.25 gr. Ca3(P04)2 deur 0.611 gr. Ca(H2P04)2 vervang is
(pH 6.4). \'n Voorbeeld Van hulle vind \'n mens op Plaat VI, Fig. 1.

In verband met die term „verslyming van wortelsquot; wat in die
volgende hoofstukke en tabelle gebruik word. is dit miskien goed
om net hier daarop te wys wat daarmee bedoel word. In party
voedingsoplossings van \'n bepaalde samestelling het dit baie gelyk
of die wortels wegvrot deur aantasting van Phycomycetes, ander
wortelskimmels of bakterië. By bestudering van die wortels het
egter geblyk dat die wortels te gronde gaan sonder dat \'n orga-
nisme die hand daarin het. Hulle word sag en papperig. Die
weefsels val uit mekaar en die geheel voel slymerig. Blykbaar
speel die samestelling van die voedingsoplossing \'n rol hierby. Die
verskynsel is met verslyming aangedui. Die verloop daarvan het ek
nie anatomies bestudeer nie, want dit vorm \'n ondersoek op homself.

ALGEMENE BESPREKING VAN DIE ONTWIKKELING VAN
PLANTE IN WATER., SAND- EN GRONDKULTURES

Dis al meer as tweehonderd jaar gelede dat Woodward
1699 vir die eerste maal waterkultures gebruik het. Hy wou na-
gaan of dit die water of die vaste deeltjies in die bodem is wat
die plante voed, en het daarom plante gekweek in reënwater, fon-
teinwater, rivierwater en gedestilleerde water. Daarna is die metode
in die begin veral gebruik met \'n morfologiese oogmerk, soos b.v,
die bestudering van die ontwikkeling van die wortels. Later het
honderde ander ondersoekers waterkultures gebruik vir ondersoe-
kings op allerlei gebied, \'n Oorsig van die vernaamste literatuur
vind \'n mens by Livingston 1906,(2) Tottingham 1914
en Livingston amp; Tottingham 1918. Die meeste van die
eerste publikasies oor die onderwerp het in Landwirtschaftliche
Versuchs Stationen verskyn, die latere veral in Amerikaanse tyd-
skrifte. \'n Kritiese beskouing van die metode vind mens by S t i 1 e s
en Jörgensen 1917.

Volgens Tottingham 1914 kan \'n mens die geskiedenis van
die waterkultures in drie periodes verdeel.

In die eerste periode, nadat W o o d w a r d in 1699 op die idee
gekom het dat minerale in die grond dien as voedingstowwe vir
die plant, het de S a u s s u r e in 1804 die assimilasie van die as-
bestandele uit die grond bestudeer en sy „wettequot; geformuleer.
Hy meen dat die wortels meer water as soute opneem, dat die
verskillende soute verskillend geabsorbeer word en nie in dieselfde
verhouding as wat hulle in die grond voorkom nie.

In die twede periode, van 1860 tot 1900, is die waterkultuur-
metode op sy pote gesit, veral deur Sachs 1860, Knop 1869—
1882 en N o b b e 1864—1870. Hulle het na \'n optimum-soutkon-

sentrasie en na die verskillende clemente wat nodig is vir normale
groei, gesoek. Die voedingsoplossings wat hulle aanbeveel, word
nog baie gebruik by fisiologiese proewe. Kwantitatiewe ondersoe-
kinge, veral van Knop, het aangetoon dat die plante soute selck-
tief kan absorbeer en afskei onder verskillende omstandighede.
In dié tyd het hulle ook aangeneem dat die soute in hulle geheel
opgeneem word.

In die derde periode, vanaf 1900, het nu we idees ontwikkel.
Dit word nou aangeneem dat die soute in gedissosieerde vorm
opgeneem word en dat absorpsie afhang van die reaksie en van
die samestelling van die oplossing. Ook word baie nadruk gelê
op fisiologies gebalanseerde oplossings, veral wat betref die ver-
houding van kalsium tot magnesium. Verder is aangetoon dat die
plant meer dan die normale hoeveelheid van \'n element op kan
neem, dat daar waarskynlik \'n bepaalde verhouding tussen die
clemente in oplossing bestaan waarby die plante die beste groei,
^n dat die plante ook organiese verbindings kan gebruik.

Aangesien \'n kennis van die algemene prinsiepes noodsaaklik
is by die gebruikmaking van die waterkultuurmetode, sal ek elke
punt nog afsonderlik kort bespreek en sy waarde toets.

Ten eerste dien ons die maatstawe te beskou waarna die resul-
tate van die proewe beoordeel word. Gewoonlik word hiervoor
geneem die groen- en drooggewig en die lengte van die bowe-
grondse dele en wortels, lengte en breedte van blare, gewig van
sade, wateropname, verdamping, en verder word ook soms nog
die totale stikstofgehalte, die hoeveelheid nitrate, verskillende
soorte koolhidrate en die asgehalte van die plant bepaal. Soms word
die verskillende gegewens nog met mekaar of met \'n gemiddelde
vergelyk en die verhouding tot mekaar uitgereken. F r e e ( Plant
World 18) gee punte vir uiterlik en vir die verskillende mate en
eienskappe van die plant en oordeel die plante na die totale aan-
tal punte. Johnston 1925 pas dieselfde metode toe. Hy meet
o.a. ook globaal die persentasie geel bladoppervlak. Daar is dus
genoeg variasie wat die verskillende maatstawe betref, waarna die
plant beoordeel kan word. Meestal word egter maar een of twee
van die mate gebruik, en dit gee ons baie keer \'n eensydige idee
van die uiterlik van die plant.

Ie. Die groengewigte is al baie onbetroubaar en word dan ook
nie baie gebruik nie. Die watergehalte verskil, ten eerste op ver-
skillende tye van die dag en ten twede by plante wat meer suk-
kulent is, tengevolge van \'n verskil in voedingsoplossing, en dus
word die gewigte te veel beïnvloed.

2e. Drooggewigte word die meeste gebruik en is baie keer ook
1 cnnbsp;gegewens. Soms, soos by proewe van L o e h w i n g

1928, gaan \'n hoë drooggewig saam met vinnige groei en \'n beter
uiterlik, b.v. meer en gesonder blare, stywer stingels en langer
plante; maar baie keer is daar g\'n verband tussen nie. Ongelukkig
gee die meeste ondersoekers nie \'n beskrywing van die plante nie.
Beskou ons b.v. die tabelle van Tottingham en Rankin
1923, dan sien ons dat die uiterlik soms baie verskil, terwyl die
drooggewigte ons niks sê nie. Die plante kan kloroties wees of
die blare gevlek sonder dat die drooggewig dit wys. Ook die blare
wat onder afsterf, is van belang, \'n Plant kan gouer ryp word in
bepaalde oplossings; en as \'n plant verder in bloei is as \'n ander,
sal dit die drooggewig beïnvloed sonder dat die plante daarom
hoef te verskil. Veral met snel groeiende plante sal sulke verskille
optree. Sukkulente plante sal ook verskil in drooggewig. Hierby
kom dan nog die drooggewig van die wortels.

In waterkultures, waarby na die beste verhouding van die soute
gesoek is, het die verskillende ondersoekers, o.a. Tottingham
1914, Shive 1914, Lomanitz 1926, Bakke en Erdman
1923, Tottingham en Rankin 1923 en ander gevind dat
n hoë drooggewig van stingels nie saamgaan met \'n hoë droog-
gewig van wortels nie, alhoewel daar ook gevalle is waar dit wel
saamgaan (Shive en Martin 1918). As uit die twee gege-
wens dan die drooggewig van die hele plant bereken en dit as
maatstaf geneem word, kry ons natuurlik weer \'n ander beeld as
by die twee apart.

Met grond- en sandkultures vind Livings ton 1906(1) en
M c. C a 11 1916 dat \'n hoë drooggewig of beter groei van wortels
wel saamgaan met \'n hoë drooggewig van stingels, maar Bakke
en Erdman 1923 dat dit nie saamgaan nie. Dat goeie wortel-
groei nie altyd \'n hoë drooggewig beteken nie, sien mens uit die
publikasie van Allison en Shive 1923. Die outeure sê b.v.
dat \'n beter wortelgroei nie so seer kenbaar geword het deur \'n
hoër drooggewig nie as wel deur \'n beter en normaler ontwikkelde
wortelstelsel. Dat drooggewig van wortels seker nie as \'n maat-
staf vir groei van \'n plant kan dien nie, sien \'n mens ook uit die feit
dat by tabak, b.v. by stikstof- en fosforgebrek, die wortelstelsel
baie sterker ontwikkel is, veral in die lengte. Dit is ook bekend
dat met toename van stikstof die verhouding van wortels tot stin-
gels afneem. Dat wortelgroei bevorder word deur invloede wat die
ontwikkeling van die res van die plant belemmer, is b.v. ook aan-
getoon deur Garner en Allard 1924. Aan die ander kant,
as die wortels as beperkende faktor op die groei werk. sal dit ook
die ontwikkeling van die bowegrondse dele beïnvloed.

3e. Wat die lengte van stingels en wortels betref, geld, oor die
algemeen, dieselfde besware as bo. Die langste plant hoef nie die
swaarste of beste te wees nie. Tog is veral die lengte van die

wortelstelsel baie gebruik by fisiologiese proewe, b.v, oor permeabi-
liteit, antagonisme en giftige werking van verskillende clemente
en soute deur Har ter 1905 en Oosterhout 1906 en 1907.
Hierby kan ook verwys word na die invloed van stikstof- en fos-
forgebrek op die lengte van die wortels. Dat die groengewigte,
drooggewigte en lengte van die wortels en bowegrondse dele van
die plante nie parallel loop nie, blyk ook uit die proewe van
Turner 1922.

4e. Verdamping as maatstaf vir groei is deur verskillende onder-
soekers gebruik. So het Breazeale 1905 die invloed van ver-
skillende soutkonsentrasies daaraan getoets. Volgens Livings-
ton 1905, Meier en Halstead 1921, Shive 1914, Mc.
Call 1916, Wolkoff 1918 en ander ondersoekers, loop ver-
damping parallel met die drooggewig. Bakke en Erdman
1923 vind dat kultures met \'n hoë drooggewig meestal ook die
sterkste verdamping het, maar dit loop nie parallel nie. L i v i n g s-
ton 1905 meen dat oor verdamping die funksie is van die blad-
oppervlak, dit dus ook sal varieer met die gewig van die blare
en dus van die hele bowegrondse gedeelte van die plant. B o u-
youcos 1912 en Lyon en Bizell 1913 het aangetoon dat
sandkultures meer verdamp per eenheid drooggewig as waterkul-
tures. W. Wolf 1864(2) het al opgemerk dat die konsentrasie
van die soute in oplossing die verdamping beïnvloed. Later is dit
ook weer aangetoon deur Bouyoucos 1912 en deur H o a g-
land 1919. Verdamping neem af met sterker konsentrasies.
Hansteen Cranner 1914 vind dat kalsium die verdamping
vermeerder. Volgens Clements 1928 hang die verdamping, be-
halwe van konsentrasie en samestelling van die oplossing, ook af
van die sukkulensie van die plante. Verdamping as sulks kan dus
nie as \'n kriterium vir die ontwikkeling van die plante gebruik
word nie.

5e. Die wateropname of waterbehoefte van die plant word ook
baie keer opgeneem, b.v. deur Mc Call 1916 en Lomanitz
1926, maar dan meer as n aanvulling; op sigself sê dit ons al
baie min.

6e. As-analieses van plante wat in verskillende oplossings groei,
word baie keer uitgevoer met die doel om die invloede op die ge-
miese samestelling van die plant te bestudeer. In hoeverre dit ook
kan dien om die ontwikkeling in die algemeen te beoordeel, word
deur Clements 1928 bespreek. Volgens hom hang dit van die
doel van die plant, b.v. of dit vir saad- of voedseldoeleindes ge-
kweek word, af hoe die plant beoordeel moet word. Die beste
plant sal waarskynlik dié wees wat genoeg vegetatiewe groei ver-
toon om die beste voortplanting te waarborg. Om \'n goed gebalan-
seerde plant te beoordeel, moet mens gegewens oor die uiterlik
en innerlik hê. Verskillende outeure vind dat \'n hoë organiese stik-
stofgehalte saamgaan met sterk vegetatiewe groei, sukkulensie en

slegte en vertraagde vrugsetting, terwyl \'n hoë koolhidraatgehalte
gepaard gaan met \'n slegter vegetatiewe groei, groter drooggewig
maar beter vrugvorming (Kraus en Kraybill, 1918). Alleen
as n gemiddelde hoeveelheid stikstof en koolhidrate aanwesig is,
sal daar sowel \'n sterk vegetatiewe groei as \'n goeie voortplanting
plaasvind. Dit sou \'n normale plant wees; en Clements 1928
meen dat \'n mens by plante wat aan dié voorwaarde beantwoord,
dan weer die beste plant uit moet soek volgens die maatstawe van
drooggewig, lengte, ens. Wat help dit as een plant soveel gram
meer weeg as \'n ander, as hy verder abnormaal van vorm is? Pas
as dit moontlik is om al die faktore wat op die plant inwerk, in
die hand te hou, waarna op die oomblik, veral deur Amerikaanse
ondersoekers gestreef word (D a v i s en H o a g 1 an d, 1928), sal
\'n mens die invloed van verandering van een of ander faktor kan
vasstel. Uit \'n patologiese oogpunt beskou, is die reaksies op klein
veranderinge van minder belang. Hier interesseer ons meer die
abnormale vorme en siektesimptome, wat by die meeste fisiologiese
proewe verborge lê in opgawes oor die drooggewig.

Maar wat vir maatstaf mens ook al gebruik om die plante te
beoordeel, by alles sal \'n mens rekening moet hou met die feit dat
die uitwendige omstandighede die resultate heeltemal kan veran-
der, en ook met die variabiliteit van die plante self.

Veral Waynick 1918 en Davis 1920 het die variabiliteit
van die plante bestudeer. Hulle meen dat die meeste konklusies
getrek word uit resultate wat met te min plante verkry is, en
waar nie rekening gehou is met die variabiliteit van die proefplante
nie. Dat b.v. die verskillende ondersoekers by proewe met optimum-
verhoudings van die voedingsoute resultate kry wat in party ge-
valle reg teenoor mekaar staan, wyt Davis aan die variabiliteit.
So. waar Shive 1920 met n bepaalde oplossing die beste op-
brengs kry. kry Mc. Call 1916 met dieselfde oplossing een van
die slegste resultate. Uit proewe van Davis 1920 blyk dat ver-
gelyking van gemiddeldes van die mate van die gewone aantal
proefplante. nie die juiste variabiliteit aangee nie. Die gemiddeldes
van verskillende series verskil partykeer maar 20 %. terwyl die
plante afsonderlik 50 % van mekaar afwyk.

Die verskille tussen die indiwidue kan natuurlik ook nog ver-
oorsaak word deur erflike eienskappe. H a r t e r 1905 het al daar-
op gewys dat elke variëteit van \'n soort selfs apart ondersoek
moet word. As gevolg hiervan word dan ook, waar dit moontlik
is, met suiwer lyne gewerk.

Dat lig, temperatuur, vogtigheid. ens.. \'n groot invloed op die
resultate van verskillende proewe uitoefen, is al lang bekend, en
metereologiese gegewens is al deur Nobbe 1867 gebruik.

Hoe groot die invloed van die temperatuur is, blyk o a uif Hio
proewe van G e r i c k e 1921 en T o 11 i n g h a m 1923 \'

Deur al die faktore wat \'n rol speel, het Stiles 1916 tot die
konklusie gekom dat die waterkultuurmetode, deur die volgende
oorsak^ alleen maar resultate kan lewer binne bepaalde grense:

Ic. Die moeilikheid om die resultate te analiseer as gevolg van
die mgewikkeldheid van al die faktore wat saamwerk.

2e. Die moeilikheid om selfs die faktor waarvan die invloed on-
dersoek moet word, in die hand te hou of te kontroleer.

3e. Die baie werk wat nodig is, terwyl die resultate dan nog
maar baie onnoukeurig bly.nbsp;^

Dit word nou deur die meeste ondersoekers aangeneem dat soute
die sel vernaamhk bmnedring in die vorm van ione en nie soos
vroeër gemeen is, in ongesplitste vorm nie, al pleit latere proewe
met kleurstowwe en swak sure daar nog voor.

Tog weet ons nog baie min hoe die absorpsie eintlik plaasvind
en wat vir rol adsorpsie, osmose, diffusie, permeabiliteit en die
elektriese lading van die ione daarby speel. Die prosesse wat hul
afspeel, kan nie alleen volgens die wette van gemie en fiesika ver-
klaar word nie. Op die oomblik is dit nog onmoontlik om te ver-
klaar waarom b.v. Clg-ione vinniger opgeneem word as S04-ione
en waarom die ione partykeer wel en dan weer nie opgeneem word
me. Nog die lipoïd-teorie van Overton, die teorie van Clowes dat
die selmembraan \'n emulsie is, nog ander teorieë, is in staat om
die verskillende afwykings te verklaar.

\'n Ander moeilikheid wat ook nog bykom, is of die plant mis-
kien in staat is om voedingstowwe in kolloïdale vorm op te neem
C omber 1922 meen b.v. dat die kolloïde in die grond van baie
belang ,is as voedingstowwe omdat die kolloïdale wand van die
wortelhare een samehangende, kolloïdale stelsel vorm met die
gronddeeltjies, waardeur die voedingstowwe dan direk deur die
plant opgeneem kan word. \'n Baie goeie bespreking van die teorie
vind ons by T h o m a s 1928. Die opname van ione en soute word
o.a. nog deur Pan at el li 1915, Hoagland 1923(i) en 1925
Hoagland en Davis 1925, Reed en Haas 1926 en
Truog 1916 bespreek.

por die faktore wat die opname van soute beïnvloed, is meer
bekend. Uit as-analieses blyk dat verskillende plante verskillende
hoeveelhede van die demente opneem. Die hoeveelhede sal dan

nog weer afhang van lig, temperatuur, konsentrasie van die op-
Jossmg, die geaardheid en konsentrasie van die verskillende ione
aie reaksie van die oplossing, ens. Ook is deur Wilfarth\'
K O m e r en W i m m e r 1905 en later deur B u r d 1919 aange-
toon dat die absorpsie nie dieselfde is op verskillende leeftye nie
en dat in die laaste groeistadia selfs hoeveelhede van party ele-
mente verdwyn wat waarskynlik weer deur die wortels aan die
grond afgegee word.

In nou verband met absorpsie staan die invloed wat die ione
op mekaar uitoefen — veral die verhindering van absorpsie van
party ione deur ander met \'n selfde elektriese lading, wat anta-
gonisme genoem word.

\'n Bespreking van die literatuur oor antagonisme vind mens o.a.
by Stiles en Jörgensen 1914. Die ondersoekers wat veral
daaroor gewerk het, is Loew 1892 (i en 2), Loew en May
1901, Loeb 1905, Osterhout 1906—1911. Hansteen-
Cranner 1910 en 1914. Szücs 1912 en Mc. Gooi 1913.

Tog is dit net so min as met absorpsie geluk om antagonisme
te verklaar. Szücs 1912 soek \'n verklaring in die absorpsie-teorie
van Pauli. Volgens dié teorie sou die ione verbindings aangaan
met die plasma-membraan, wat dan weer deur die omgekeerde
proses aan die sel afgegee word. Szücs meen dat as daar nou
\'n mengsel van soute is wat deur dieselfde deel van die plasma-
membraan gedra moet word, dan sal die ione mekaar hinder omdat
elk nou maar \'n deel van die membraan tot sy beskikking het.
Hansteen-Granner 1914 meen egter dat nie die plasma-
membraan nie, maar die selwand die mees aktiewe rol by die uit-
wisseling van voedingstowwe speel.

Die verskillende ondersoekers is dit boondien nog nie daaroor
eens waar die antagonisme plaasvind nie. H a n s t e e n-G r a n-
ner 1910, Szücs 1912 en die meeste ander ondersoekers neem
aan dat die een ion die ander verhinder om die sel binne te dring.
Volgens ander (LeGlercenBreazeale, 1919; Reed 1918)

Die meeste is gewerk oor die antagonisme tussen Ga en Mg.
Dit word nog in Hoofstuk IV behandel.

Dat antagonisme ook plaasvind tussen skadelike ione soos Cu
en Al is deur Szücs 1912 aangetoon. In Amerika is dit bekend
dat Gu- en Zn-soute antagonisties werk op die skadelike soute
in alkaliese gronde. Baie klein hoeveelhede koper is in staat om
die werking van groot hoeveelhede skadelike alkaliese stowwe op
te hef. Die feit is ook interessant in verband met die gunstige wer-
king van kopersoute op ontginningsiek gronde in Nederland.

ongunstige werking van \'n voedingsoplossing afhang van \'n kom-
pleks van die invloede van al die ione op mekaar. Uit die proewe
oor antagonisme blyk dat, hoe meer ione toegevoeg word aan \'n
oplossing van een sout, hoe meer die skadelike werking van die
sout verdwyn, en hoe meer soute antagonisties daarop werk. Die
kwessie word nog uitvoeriger in Hoofstuk IV bespreek.

In die tyd toe dit algemeen aangeneem was dat die plante die
beste sal groei as die soute in oplossing in \'n bepaalde verhou-
ding tot mekaar staan, is baie gedoen om dié verhouding vas te
stel. Na Knop, Nobbe en Sachs is \'n meer sistematiese
metode deur Tottingham 1914 en Shive 1914 en later deur
baie ander gebruik. Hulle gaan die ontwikkeling van plante in
oplossings met vier-en-tagtig of ses-en-dertig verhoudinge van
vier of drie soute na en kies hieruit die oplossing wat die beste
is. Latere ondersoekers het die driehoeksisteem van Schreiner
en Skinner 1918 gebruik om die waarde van die verskillende
oplossings aan te gee. So is \'n optimum-oplossing vir verskillende
plante gesoek (Johston 1920, Lomanitz 1926, Shive
en Martin 1918). Nie alleen in waterkultures nie, maar ook in
sandkultures (Bakke en Erdman 1923, Shive 1919, Mc.
Call 1916) en in grondkultures (Hibbard 1927).

Om die resultate van die soort proewe te kan vergelyk, kan
ook nog die publikasies van Livingston en Tottingham
1918, Clements 1928, A y r e s 1917, D a v i s 1920, Meier
en Halstead 1921. Hibbard en Gershberg 1924
en Trelease en Livingston 1924 genoem word.

By bestudering hiervan sien ons dat die resultate baie uiteenloop
en partykeer reg teenoor mekaar staan. Die oorsaak hiervoor is
al gedeeltelik in § 2 bespreek en lê aan die verskillende omstan-
dighede waaronder die proewe geneem is. Verder is daar ook nog
die volgende punte:

Ie. Die proewe van Shive 1914 het aangetoon dat die op-
timum-verhouding verskil as die totale konsentrasie van al die
soute saam verander.

2e. Volgens Mc. Call 1916 en Bakke en Erdman 1923
is die optimum-verhouding in sandkultures anders as in waterkul-
tures, al word dit deur Shive en Martin 1918 teengespreek.

3e. Die optimum-verhouding verskil gedurende verskillende
groeistadia. So vind Shive en Martin 1918 dat boekweit
vanaf die bloeistadium meer Ca(N03)2 ^^ minder MgS04 en
KH2PO4 nodig het as daarvoor. Volgens Hibbard en Gersh-
berg 1924 het tarwe na die eerste vyf weke meer MgSOé nodig
as daarvoor. Aan die ander kant toon Gericke 1925(2) later

aan dat tarwe gedurende die eerste 4 weke meer MgS04, K en P
opneem en selfs partykeer beter groei as dié elemente gedurende
die laaste groeistadium afwesig is. Alleen Ca en N bly noodsaaklik
vir normale groei.

Die konklusie waartoe \'n mens hierna kom en waartoe H o a g-
land 1919 en ander ook al gekom het, is dat die plante hulle self
Kan aanpas aan taamlik uiteenlopende, verskillend gebalanseerde
oplossings so lank as die konsentrasie en absolute hoeveelheid van
die essensiële elemente voldoende is.

Die invloed wat die konsentrasie van die soute en die reaksie
van die oplossing uitoefen, word in Hoofstuk IV en V bespreek.

Nieteenstaande dat daar dus nie \'n oplossing bestaan wat onder
alle omstandighede die beste is nie, het verskillende ondersoekers
tog oplossings van bepaalde samestellings voorgestel as die gun-
stigste.nbsp;^

So is daar b.v. die ouere oplossings van K n o p. S a c h s, P f e f-
en Hanstee n-C r a n n e r, waarvan dié
van Knop wel die meeste gebruik is en selfs nog gebruik word.
Minder algemeen bekende oplossings is dié van H e 11 r i e g e 1,
May er en Kr eu sier.

Die oplossings het min of meer willekeurig verskil wat die same-
stelling betref. Later het die ondersoekers meer van \'n bepaalde
prinsiepe uitgegaan en meer gelet op die kombinasie van die ione,
die verhouding van die soute, die osmotiese druk, die reaksie, ens!

V.\' d. Crone 1904 gaan uit van die idee dat \'n oplossing
Waarvan party van die soute onoplosbaar is, die beste is, omdat
dit nader by die natuurlike toestand kom en stadigaan kléin hoe-
veelhede in oplossing gaan. Duggar 1920 ondersteun dieselfde
mening, al is sy resultate nie baie oortuigend nie.

Nadat geblyk het dat die reaksie van baie belang is en dat dit
tydens die groei baie kan verander deur selektiewe absorpsie, het
party ondersoekers probeer om oplossings saam te stel waarvan
die reaksie konstant bly. As voorbedde hiervan kan die oplossing
van OI s e n 1923, Prianischnikow en Domonto-
vitsch 1926 en Zinzadze 1926 en 1927, genoem word. Dit
Word uitvoeriger in Hoofstuk V behandel.

§ 7. Vergelyking tussen die ontwikkeling van plante in wafer-,
sand- en grondkultures

Veral in die laaste tyd word baie keer sandkultures gebruik
plaas van waterkultures, omdat die groei van plante in sandkul-

Meestal is die groei dan ook baie sterker in sandkultures, al
is daar blykbaar ook plante wat ewe goed in waterkultures
groei. Die verskil in groei in sandkultures kan verskillende oor-
sake hê:

Ie. In sand is daar \'n beter suurstoftoevoer na die wortels as
in water (Hale en Underwood 1913).

2 e. Deur die sterker ontwikkeling van die wortelstelsel is ook
\'n sterker groei van die bowegrondse dele moontlik (Hoag-
land 1919).

3e. Die opname van kiesel sal waarskynlik ook \'n gunstige in-
vloed op die groei uitoefen.

■4e. Die diffusie gaan baie vinniger in waterkultures. In sand-
kultures is die konsentrasie en die reaksie van die oplossing om
die wortels gedeeltelik van die diffusie-snelheid afhanklik, aange-
sien dit gedurig deur die absorpsie van die wortels verander.

5e. Of \'n voedingsoplossing na aanraking met sand verander
wat die konsentrasie en reaksie betref, is \'n vraag wat nog nie
opgelos is nie. Shive en Martin 1918 en Hoagland 1919
meen o.a. dat dit nie verander nie, Mc. Call 1916 en Bakke
en Erdman 1923 dat dit wel verander.

Die reaksie om die wortels sal gouer verander in sandkultures
as in waterkultures. Volgens Bakke en Erdman 1923 kom dit
nie alleen deur absorpsie deur die wortels nie, maar ook deurdat
die sand die anione van die oplossing adsorbeer. P r i a n i s c h-
nikow en Domontovitsch 1926 skryf die verskil in reak-
sie tussen water- en sandkultures gedeeltelik toe aan die buffer-
werking van verskillende onsuiwerhede in die sand.

Volgens Ie Clerc en Breazeale 1919 kan die plante in
sandkultures baie sterker konsentrasies verdra. Breazeale
1905 haal ongepubliseerde gegewens van Livingston aan
waaruit blyk dat die gunstigste konsentrasie in sandkultures om-
trent 8 maal so sterk is as die gunstigste konsentrasie in water-
kultures.

6e. In sandkultures word die skadelike werking van sure, soute,
verskillende skadelike stowwe (Arndt 1922) en te sterk kon-
sentraties verminder. Volgens Gile 1911(2)nbsp;jjg

7e. Blykbaar is daar nog \'n ander eienskap van sand waar-
lt;ieur die plante beter daarin groei. Le Clerc en Breazeale
1919 het naamlik gevind dat plante wat in oplossings groei wat
deur sand of grond gefiltreer is, ewe goed groei as in sand of
grond self, terwyl die konsentrasie nog dieselfde gebly het. Mis-
kien word dit veroorsaak deur klein hoeveelhede kiesel, borium of
ander stowwe wat in oplossing gaan en wat \'n baie gunstige in-
vloed op die groei het. Dis egter nie waarskynlik dat dit met alle

plante die geval sal wees nie, want die ander bowegenoemde fak-
tore speel ook nog \'n rol.

Die bowe behandelde punte geld natuurlik ook vir die groei
van plante in grondkultures, maar tog is die kwessie daar noq
Daie mgewikkelder. \'n Bespreking van verskillende van die pro-
ol^e vind \'n mens in die publikasie van Hoagland 1925.

Baie keer gee waterkultures teenoorgestelde resultate as grond-
Kultures. So sal die plant b.v. nie in staat wees om in suur gronde
voldoende kalsium op te neem nie, maar wel in waterkultures met
dieselfde reaksie.

Dat die plant homself in grond ook beter aan verskillende uit-
^nlopende omstandighede kan aanpas, blyk uit die proewe van
rtibbard 1927 met verskillende verhoudinge van die soute in
grondkultures. Daar was amper geen verband tussen die verhou-
ainge en die opbrengs van die plante nie.

Die watergehalte van die grond speel ook \'n groot rol en staan
m nou verband met die konsentrasie van die bodemoplossing, veral
oor hoeveelhede van die soute uitgespoel kan word. Hoagland
1925 meen dat die watergehalte in omgekeerde verhouding staan
tot die konsentrasie van verskillende ione.

Die ontwikkeling van die wortelstelsel is natuurlik van groot
belang vir die opname van clemente uit die grond. Al is die grond
ook nog so vrugbaar, dan kan fiesiese eienskappe, wat die wortel-
groei hinder, tog ook nadelig wees vir die ontwikkeling van die
bowegrondse dele. Faktore wat wortelgroei bevorder, soos gun-
stige konsentrasie en reaksie van die bodemoplossing, gunstige
Watergehalte en voldoende ventilasie van die bodem, waarborg
\'n gunstige absorpsie. Ook is dit van belang watter gedeelte van
die wortels aktief absorbeer.

Plante wat in waterkultures groei waarvan die oplossing ververs
Word, groei onder ander kondiesies as in die grond, want daar
neem die konsentrasie van die oplossing stadig af, sódat aan die
einde van die groeiperiode soms nog maar klein hoeveelhede, veral
van nitrate, aanwesig is.

By bestudering van die verhouding tussen groei en die konsen-
trasie van die bodemoplossing, moet in die oog gehou word dat
die groei beïnvloed word deur die eienskappe van die oplossing wat
in direkte aanraking is met die Wortels. In hoeverre die clemente
in dié gedeelte van die bodemoplossing op \'n gunstige konsen-
trasie gehou word, sal afhang, nie alleen van die diffusie-snelheid
nie, maar veral van die vermoë van die grond om die clemente in die
oplossing aan te vul. Die konsentrasie moet natuurlik bo \'n sekere
minimum wees vir die verskillende groeistadia. Wat die minimum
is weet ons nie. Wel is bekend dat die konsentrasie van die bodem-
oplossing, veral wat PO4 betref, baie swak is.

skillende metodes uit die bodem verkry word, ook werklik die kon-
sentrasie in die grond weergee. Dit is egter die vraag of die wortels
werklik uit dié oplossing absorbeer en of die konsentrasie en reaksie
van die bodemoplossing ook dieselfde is as waarmee die wortels
in direkte kon tak staan.

Baie ondersoekers neem aan dat die oplossing wat die grond-
deeltjies omring, \'n sterker konsentrasie het as die res van die
bodemoplossing (H o a g 1 a n d 1919, Gile en Carrero 1920
Parker 1927 en Parker en Pierre 1928), en dat die reak-
sies plaasvind in die laag om die gronddeeltjies waaruit die plant
voedsel onttrek. Daarvoor sou kontak van die wortels met die
gronddeeltjies noodsaaklik wees. Bouyoucos 1920 aan die
ander kant meen dat hy genoeg bewyse het dat die oplossing om
die gronddeeltjies nie gekonsentreerder is as die res van die bodem-
oplossing nie.

Deur baie ondersoekers wat monsters van die bodemoplossings
van verskillende gronde, op verskillende dieptes en op verskillende
tye geneem het, is aangetoon dat die bodemoplossing nie in \'n.
ewewigstoestand verkeer nie, maar gedurig varieer. Dat die op-
lossing anders is op verskillende dieptes in die grond, is veral van
belang in verband met die grootte van die wortelstelsels van die
verskillende plante en met hoe diep die wortels in die grond deur-
dring. Tabak het b.v. \'n baie klein wortelstelsel in verhouding tot
die res van die plant.

Die werking van mikroörganismes oefen ook \'n groot invloed
uit op die samestelling van die bodemoplossing, veral wat betref
die vorming van anione soos nitrate, bikarbonate, ens. Omgekeerd
beïnvloed die bodemoplossing, veral die reaksie daarvan, weer die
aktiwiteit van die mikroörganismes.

Die grond vorm dus \'n baie ingewikkelde stelsel, sowel fiesies
en gemies as biologies.

Veral moet ons nog rekening hou met die kolloïdale eienskappe
van die grond. Hierdeur kan die grond \'n sterk adsorpsievermoë
besit, waardeur \'n fisiologiese tekort aan bepaalde soute kan ont-
staan. Aan die ander kant verhinder dit ook weer dat party soute
uitgespoel word. Veral organiese gronde besit die eienskappe in
sterke mate (Loehwing 1925 en 1928). Teenswoordig word
die vrugbaarheid van die grond baie in verband gebring met die
kolloïdale molekuul of aggregaat in die grond. Volgens S t e p h a n-
son 1928 is dit waarskynlik \'n amper onoplosbare suur molekuul
waarmee verskillende ione deur \'n los gemiese skakel verbind is.
Die kolloïdale kompleks kan werk soos \'n anion deurdat dit katione
vashou sodat hulle nie maklik oplosbaar is nie of weggespoel kan
word nie. Swak sure, b.v. koolsuur, kan hulle wel oplos en be-
reikbaar maak vir die plant. Op diesel f de manier kan die kom-
pleks ook as kation werk en anione, soos fosfate en sulfate, vashou.
Nitrate kan egter deur water amper heeltemal onttrek word en is

boute wat aan die grond toegevoeg word, kan ander elemente,
ook dié wat skadelik werk, vrymaak of die oplosbaarheid van
ander elemente verminder. Dis bekend dat gronde algemeen die
eienskap besit om bases uit te wissel, \'n Deel van die base van \'n
toegevoegde sout kan \'n ekwiwalente hoeveelheid van die bases
van die grond vervang. Die eerste word onoplosbaar en vorm \'n
gedeelte van die bodemkompleks, terwyl die laaste oplosbaar kan
word, as daar tenminste nie onoplosbare verbindings soos karbo-
^te en fosfate, gevorm word nie wat dan uitgespoel kan word.
Die mees gewone verplaasbare base in die bodem is Ca. Die uit-
wisseling van bases is onderhewig aan die massa-wet en aan
gemiese ewewig. As die produkte van die reaksie uitgespoel word,
word steeds meer gevorm. Die kwessies is al baie grondig onder-
soek, en daardeur is baie bodemprobleme opgelos, veral in ver-
band met skadelike soute wat in alkaliese gronde voorkom.

Uit dit alles blyk dus dat die prosesse in die grond baie anders
kan wees as in \'n voedingsoplossing, en dat die resultate van
waterkultures alleen onder baie bepaalde omstandighede in die
praktyk toegepas kan word.

Nadat die eerste waterkultures met tabak in volledige voedings-
oplossings opgesit is, het na \'n bepaalde tyd geblyk dat die groei
van die plante nie normaal was nie. Behalwe die verskille wat aan
die verskil in samestelling van die oplossings toegeskryf kon word,
het by al die plante bepaalde, duidelik herkenbare siektesimptome
opgetree. Die simptome het baie laat dink aan die beskrywing
van Waring ton 1923 en Johnston en Dore 1928 van
plante wat aan boriumgebrek ly.

Die plante het egter ook baie gelyk op die beskrywing van
plante wat aan topsiekte ly. Topsiekte is \'n siekte wat al baie
lank op Sumatra bekend, maar waarvan die oorsaak nog onbekend
is (Jochems 1926). By die siekte sterf die groeipunt van die
stingel af, waardeur syknoppe uitloop om nuwe hoofasse te vorm.
Na \'n rukkie vertoon hulle egter dieselfde simptome en groei nie
verder nie. Partykeer groei die top van die stingel alleen aan een
kant deur, krom hom en breek af. Die blare onder word hard en
dik en ongelyk aan twee kante van die hoofnerf. Die stingel is
baie keer bietj ie geswei en van binne verkleur. Die siektebeeld is
duidelik op die foto\'s in Jochems 1926 te sien.

Proewe is daarom geneem om uit te maak of gebrek aan borium,
of van ander elemente soos mangaan, aluminium en koper miskien
die oorsaak van die abnormaliteite kon wees. Veral gedurende die
laaste jare is naamlik aangetoon dat dié elemente, al is dit dan
in baie klein hoeveelhede, ewe onmisbaar is vir die plant as kal-
sium, kalium, yster ens. Dis dus noodsaaklik dat die elemente,
waaronder waarskynlik ook koper en nog ander val, al is dit dan

Voor ek die proewe met tabak behandel, sal ek eers \'n kort
oorsig gee van die literatuur oor die verskillende elemente en die
waarde wat op die oomblik aan hulle geheg word, bespreek.

n Oorsig van die ouer literatuur oor die aanwesigheid van
borium in die plante, en oor die skadelike en stimulerende werking
van borium, vind \'n mens in die publikasie van Brenchley 1914.

In die praktyk is daar gevalle bekend waar bepaalde siektesimp-
tome van landbougewasse aan te sterk boriumkonsentrasies kan
toegeskryf word (Plu mm er en Wolf 1920 en Kelley en
Drown 1928). Ook in waterkultures het die ouer ondersoekers
soos H otter 1890, Agulhon 1910, Brenchley 1914 en
later b.v. Collings 1927 aangetoon dat borium, behalwe in
baie swak konsentrasies, skadelik is. In dieselfde tyd het N a k a-
mura 1903, Agulhon 1910, Brenchley 1914 en Mazé
1914 in party gevalle ook die stimulerende werking van borium
aangetoon.

Dat n plant egter nie normaal kan groei in afwesigheid van
borium nie, is pas deur Warington 1923 bewys. Later is dit
nog bevestig deur Brenchley en Warington 1927,
s\'Jacob 1927, Sommer en Lipman 1926 en ander. Dit
het geblyk dat die afwykende resultate van die vroeër ondersoekers
veroorsaak was deur die slegter tegniek. Hierdeur was daar in
baie gevalle voldoende borium as verontreiniging aanwesig.
Borium kan deur die kultuurvat afgeskei word of in die water,
gemiese stowwe of sade aanwesig wees. Hier is vroeër nie vol-
doende rekening mee gehou nie.

Uit die ondersoekinge in die laaste tyd het geblyk dat waar-
skynlik alle plante \'n seker hoeveelheid borium nodig het vir nor-
male groei. Sommer 1927 gee \'n lys van die plante wat almal
positiewe resultate gegee het.

Die simptome van boriumgebrek kom meeste op dieselfde neer.
Die plante is klein, die blare donkergroen, soms bietjie gevlek of
kloroties, na onder toe omgekrul, hard, dik, bros en baie keer
abnormaal van vorm. Die top van die plant sterf vroeër of later
af en word swart. Gebeur dit in \'n later stadium, dan verlep die
blomknoppe en val af. Vanaf die top kan op die stingel ook swart
strepe na onder toe loop.

Die anatoipiese veranderinge wat in die stingel plaasvind, is
deur Warington 1^26 beskryf. In die sterk aangetaste ge-
deeltes lê die houtselle partykeer in klompies bymekaar, ver van
die basselle af. Ander stukke vap die weefsel is gedisentegreer
en swart verkleur, of die selle is vergroot. Dis die swart plekkies

en strepe wat al met die oog te sien is. Die parengiem- en hout-
selle kan ook in \'n swart massa verander.

Johnston en Dore 1929 het die hoeveelheid koolhidrate.
ens., van tamatieplante met en sonder borium bepaal. Die blare
van plante sonder borium bevat meer stysel en suikers, minder
bladgroen, vette, sterol, ens. Die hoeveelheid suiker verminder nie
in die aand nie. Met die stingels is dit net omgekeerd. Blykbaar
is die plante sonder borium dus nie in staat om die suikers, wat
in die blare gevorm word, na die stingel en verder te vervoer nie,
en word hulle in stysel omgesit. Die ophoping van stysel is ook
deur Johnston 1928 by aartappels opgemerk.

Aangesien die sterkste beskadiging optree in die groeipunte en
in die kambium, waar hout- en basselle gevorm word, beïnvloed
boriumgebrek blykbaar die aktiwiteit van die meristematiese weef-
sels. Of dit direk of deur sekundêre invloede plaasvind, is nog
nie uitgemaak nie.

In die verskillende publikasies sien \'n mens dat dit veral ook
die wortels is wat op borium reageer. Johnston en Dore
1929 vind dat die drooggewig van wortels in oplossings met borium
driemaal so groot is as sonder borium. Die anatomiese verande-
ringe is deur Waring ton 1926 en later deur Sommer en
Sorokin 1928 beskryf. Sonder borium is die wortels kort, dik
en stomp met \'n paar stomp sywortels. Die jong wortels kom nie
deur die korteks heen nie, en die punte van die wortels sterf af.

Dat onder verskillende omstandighede die simptome van borium-
gebrek nie altyd ewe sterk tot uiting kom nie, blyk duidelik uit
die proewe van Swanback 1927, Johnston 1928 en
s\'Jacob 1927. Die ouderdom van die plant, die tyd van die
jaar, die samestelling en reaksie van die oplossing speel hier ook
\'n rol. Miskien kan die teenstrydige of onverklaarbare resultate
van baie proewe met waterkultures, b.v. nie alleen dié van John-
ston 1928 nie, maar ook dié van Mc. Call, Norton en
Richards 1919, hierdeur verklaar word.

Die invloed van boriumgebrek, as ook een van die ander elemente
ontbreek, is deur Brenchley en Warington 1927 en deur
Sommer en Sorokin beskryf. Die eersgenoemde ondersoe-
kers het aangetoon dat by afwesigheid van \'n bepaalde element,
dié gebrek die eerste duidelik word, en dat dan later ook simp-
tome van boriumgebrek optree. Volgens Sommer en Soro-
kin 1928 is, behalwe by kalsiumgebrek, die wortels in oplossings
sonder een van die ander elemente en sonder borium, dieselfde
as wanneer alleen borium ontbreek.

Van die twee-en-vyftig elemente wat^deur Brenchley en
Warington 1927 ondersoek is, kon nie eep die borium ver-
vang nie. Dit is dus wel duidelik dat borium \'n spesiale funksie
in die stofwisseling van die plant vervul.

Wat tabak betref, is dit al deur Swanback 1927 aangetoon
dat borium noodsaaklik is vir normale groei. Sy beskrywing is
egter so kort dat die siektesimptome wat in die begin by my proewe
opgetree het, nie daaruit herken kon word nie. Volgens hom is
twee dele borium per miljoen die gunstigste konsentrasie. Gedu-
rende die eerste veertien dae is die drooggewigte van plante met
borium in sy proewe egter kleiner as sonder borium.

Na my eie ondersoek oor die werking van borium geëindig was,
het \'n publikasie van Mc. Murtrey 1929 verskyn, waarin hy
dieselfde siektesimptome vir boriumgebrek by tabak beskryf. Aan-
gesien sy konklusies en waarneminge gedeeltelik dieselfde is, is
dit onnodig om hulle hier op te som.

Die werking van mangaan het vroeër nog meer aandag gekry
as dié van borium. Die literatuur tot 1914 is deur Brenchley
1914 bespreek, die latere ondersoekinge deur Johnson 1924,
terwyl die publikasies van A s o 1928 en van Samuel en Piper
1929 ook die resultate van die laaste paar jaar behandel.

Nadat M a z é 1914 aangetoon het dat by gebruik van \'n fynerc
tegniek mangaan onmisbaar is vir mielies, het Mc. Hargue
1922, 1923 en 1926 dieselfde vir \'n klomp ander plante bewys.
Later is dit ook nog deur ander ondersoekers bevestig.

Die ouer ondersoekers het hulle meer besig gehou met die stimu-
lerende of skadelike werking van mangaan. Oor die algemeen het
die skadelike werking duidelik geword deur klorose, klein bruin
vlekkies op die blare en bruinverkleuring van die wortels, terwyl
die worteltoppe doodgaan.

In die praktyk is enkele gevalle bekend waar siektesimptome
optree tengevolge van te sterk mangaankonsentrasies. Soos b.v.
die klorose van pynappels op Hawaï. Volgens Johnson 1924
word dit veroorsaak deurdat mangaan die yster neerslaan. Die
klorose word dan ook deur ysterbesproeiing genees. Die grond
was hier suur. Teenswoordig word die skadelike werking van suur
gronde wel meer toegeskryf aan te sterk mangaankonsentrasies
(Anderson 1929).

Die simptome van mangaangebrek is natuurlik pas deur Mc.
Hargue 1922 en latere ondersoekers beskryf. Dit het bestaan
uit \'n geelword van die blare, in die gedeeltes die verste van die
hoofnerf af. Hierdeur kry die blare \'n gemarmerde uiterlik. Later
word die nuwe blare heeltemal geel en dooie plekke kom te voor-
skyn. Ook kan die groeipunte afsterf. Deur \'n nog fyner tegniek
het Samuel en Piper 1929 nog duideliker siektesimptome
gekry. Hulle het met verskillende plante gewerk en kom tot die
konklusie dat, sonder mangaan, die groeipunt stadigaan afsterf
en dat die nuutgevormde blare deur slegte bladgroenvorming ge-

marmer of geel word. Ook kan stukke van die weefsel afsterf
Die simptome verskil van die gewone ysterklorose

Daar is verskillende siektes van plante wat veroorsaak word
^oo^nbsp;So kon b.v. GilbertenMc Lean

1926 en 1928 die klorose van spinasie en verskillende ander plante
op alkahese gronde deur mangaan genees. Dieselfde is deur ander
ondersoekers ook aangetoon met tamaties, bone, suikerriet en ander
plante. Aangesien mangaangebrek meestal voorkom op alkaliese
is in baie gevalle, b.v. ook met die Veenkoloniale hawer-
siekte in Holland, die direkte oorsaak aan die reaksie van die qrond
toegeskryf. Samuel en Piper 1929 het egter gewys dat die-
sel tde simptome optree in waterkultures sonder mangaan. Hoe
die mangaangebrek in die grond ontstaan, en wat vir verbindinos
gevorm word is onbekend. Dit lyk egter asof, net sowel as in
suur gronde die mangaankonsentrasies te sterk kan wees, in alka-
iiese gronde mangaangebrek op kan tree

Oor die funksies van mangaan is die ondersoekers dit nog nie
eens me Bert rand het gemeen dat dit in verband staan met
die oksidases in die blare M c. H a r g u e dat dit \'n rol speel by
koolsuur-assimilasie en bladgroenvorming.

Uit die ondersoekinge van die laaste jare lyk dit asof die mening
van Mazé 1914, dat elemente soos aluminium, koper, sink ens
nodig is vir normale groei, bevestig sal word.

Meestal is totnogtoe alleen op die skadelike werking gelet. So
word b.v. die skadelike werking van suur gronde ook wel aan
t® sterk aluminiumkonsentrasies toegeskryf. Jon es 1929 meen
selfs dat dit die oorsaak is van die bruin wortelrot van tabak \'n
Uitvoerige publikasie oor die onderwerp is dié van M a g i s t a d
1925. Hy toon aan dat by verskillende reaksies die meeste alumi-
nium onder pH 4 4 en bo pH 8.5 opgelos is. M c L e a n en G i 1-
bert 1928 kry behalwe \'n skadelike werking met sterk konsen-
trasies, ook n stimulerende werking met swakker konsentrasies
Die vraag of aluminium onmisbaar is vir die plant, word nog deur
Sommer en Lipman (1926) bestudeer.

In 1914 het Brenchley tot die konklusie gekom dat daar
nog nie bewyse gelewer is nie dat koper stimulerend op die groei
werk. Forbes 1917 praat egter wel van \'n stimulerende werking
en Mc Hargue 1927 meen selfs dat koper onmisbaar is Dit
is waarskynlik dat dit later ook wel so sal blyk. Al word koper
as bodemgeneesmiddel gebruik, is oor die werking daarvan in die
pond nog maar mm bekend. Lipman en Burgess 1917 en
Lipman en Gericke 1917 beskryf \'n sterk stimulerende wer-
king van verskillende elemente, waaronder ook koper en sink, op
nitraatvorming in die grond. Ook word koper in Amerika gebruik

om die skadelike werking van verskillende soute in alkaliese qronde
op te hef.nbsp;^

Wat sink betref, het Sommer en Lipman 1926 en Som-
mer 1927 en 1928 voldoende bewyse gelewer dat dit onmisbaar

Waarskynlik sal dieselfde ook nog gevind word vir baie van
a«e elemente waarvan totnogtoe nie beslis was of hulle stimulerend
werk of nie.

Vir die werking van jodium word na die publikasie van G a u s
en Grieszbach 1929 verwys.

Om te sien of die faktor of faktore wat normale groei van tabak
m waterkultures verhinder het. miskien, in dié rigting gesoek kon
word. is op 1 Maart \'n proef opgesit waarby die mengsel van
oommer en Sorokin 1928 gebruik is.

Vir die gemak word die mengsel van Sommer en Sorokin in die
vervolg ,.xquot; genoem. Die mengsel is apart van die voedingsoplos-
sing saamgestel en wel so dat die hoeveelheid van die elemente wat
vir die inhoud van een pot nodig was. in 10 sm3 water opgelos is.

Nadat 12 plantjies drie weke in bowegenoemde oplossing ge-
groei het, is by 6 van die potte 10 sm» van die mengsel x gesit.
Die potte is vir die proef van binne bedek met \'n lagie parafien-
Was om te verhinder dat borium van die glas in oplossing gaan.
Nâ \'n week is dan ook al duidelik die verskil te sien tussen die
plante wat nie en wat wel x gekry het. Nâ vier weke is die plante
sonder x heeltemal abnormaal van vorm. Hulle is baie kleiner as
die plante met x. die internodië is baie korter en die blare sit
vlak op mekaar. Die blare self is donkergroen en bietjie gevlek
en sterk na onder toe omgebuig. Die bladoppervlak is bobbelig,
veral naby die bladsteel en langs die hoofnerf. Groot en klein
bare wissel mekaar af. en dié om die knop is baie smal. Die hele
vorm is onreëlmatig en ongelyk in grootte aan die twee kante van
die hoofnerf. Party van die boonste blare lyk selfs asof hulle deur
ruspers aangevreet is. en is dik en ru. Die groeipunte beginne ook
swart word, en die plant groei nie verder nie. Die hoofnerwe is
van onder bietjie donkerder en glaserig, terwyl partykeer ook op

die stingel swart strepe te sien is, veral net onder die plek waar
die blare vassit. Breek \'n mens \'n blad af, dan word die wond ook
swart. Deursnye van die stingel wys dat by die groeipunt die
hele weefsel swart verkleur is, terwyl meer na die basis toe al-
leen die vaatbundels as \'n swart kring in die weefsel lê. Dieselfde
verskynsel dus wat al deur Warington 1926 beskryf is. Ook
die vaatbundels wat na die blare loop, is swart verkleur. Daarom
word waarskynlik die swart strepe op die stingels ook vlak onder
die blare gevind.

Mikroskopiese ondersoek het aangetoon dat daar nie bakterië
in die selle teenwoordig was nie. Ook het dit nie geluk .om bak-
terië of ander organismes uit die siek weefsel te kweek nie.

As die top afgesterf is, buig hy soms eenkant toe en staan die
boonste blare regop. Van party plante loop dan een of meer
syknoppe uit, wat \'n enkele maal deurgroei maar meestal ook weer
afsterf.

Die plante kom dus heeltemal ooreen met die beskrywing van
die topsiekte in Indië wat in die begin van die hoofstuk aangehaal
is. Dit is dus waarskynlik dat die oorsaak van die twee verskyn-
sels ook dieselfde is.

Wat die wortels van die plante sonder x betref, is ook duidelik
die verskil van die ander te sien. Hulle is kort, dik en stomp, met
kort, stomp sytakkies. Die punte is bruin, en die geheel is klein
cn stokkerig.

Die plante wat x gekry het, het al dadelik \'n ander habitus aan-
geneem. Nie alleen het hulle baie harder gegroei as die ander nie,
maar die blare het stywer en vlakker geword en staan horisontaal
of wys meer na bowe toe. Die kleur is egaal en normaal groen.
Die blare is reëlmatig van vorm en staan op gereëlde afstande
van mekaar. In sterk sonhg hang hulle. baie gou slap, dié van
plante sonder x nie. Dit is o.a. ook deur Johnston en Dore
1929 opgemerk.

Die wortels reageer ook baie sterk en het \'n heeltemal ander
habitus as sonder x. Die wortelstelsel is baie sterker ontwikkel,
nie so stokkerig nie, maar met wit, lang, dun, reg na onder
groeiende wortels. Die geheel vul selfs amper die nek van die pot
en kom tot onder op die boom.

Nadat die invloed van die mengsel x duidelik genoeg uit die
laaste proef geblyk het, is op 6 Junie \'n ander opgesit om die in-
vloed van verskillende hoeveelhede te bestudeer. Hiervoor is die-
selfde oplossings uit die vorige proef gebruik. Daar was vyf rye:
die eerste as kontrole sonder x, die twede met die helfte, die ander
met een-, anderhalf- en tweemaal die oorspronklike hoeveelheid x.

Die kontrole-ry vertoon al baie gou die bekende siektesimptome
in baie sterk mate, waarskynlik deurdat die plante in dié tyd van
die jaar so hard groei. Tussen die ander rye is, veral in die begin.

maar min verskil te sien. Alleen die rye met die halwe hoeveel-
heid X is bietjie kleiner. Dit word later nog duideliker as die plante
na twee maande in bloei is. Dan val die knoppe van dié ry af met
swart, verdroogde steeltjies, en alleen \'n paar vrugte word ge-
vorm. Dieselfde simptome het by ander proewe in die wintermaande
ook opgetree. By die stadiggroeiende plante het die ander siekte-
simptome dan ook nie gewys nie. Iets dergeliks blyk uit die proewe
van Brenchley en Warington 1927, waarby met stromende
voedingsoplossings nie die gewone simptome van boriumgebrek
op^tree het nie, maar die plante alleen nie vrugte gedra het nie.

Hieruit kan \'n mens aflei dat onder verskillende omstandighede
die plante verskillende hoeveelhede van die genoemde elemente
nodig het.

Wat die gegewens van die plante in die proef betref, is die
lengte van die kontrole-plante omtrent 16 sm.. dié met die halwe
hoeveelheid x omtrent 60 sm. en dié van die ander drie rye om-
trent 70 sm. Baie verskil in lengte tussen die plante met verskil-
jende hoeveelhede x is daar dus nie. Alleen lyk dié met die halwe
hoeveelheid die kleinste en dié met anderhalfmaal die hoeveelheid
aie grootste, naamlik gemiddeld 73 sm. Maar die verskil is nie
groot genoeg om baie waarde aan te heg nie. Die aantal blare van
^e plante is opgeneem en ook die grootte van die blare gemeet.
L\'ie verskille was egter so min dat dit nie die moeite werd is om
die gegewens weer te gee nie.

Uit die proef kan ons dus die konklusie trek dat die helfte van
die aangegewe hoeveelheid van die elemente van die mengsel x
nie voldoende is vir die normale ontwikkeling van tabakplante in
die somer nie.

Watter van die elemente egter die vernaamste rol speel, moes
nog uitgemaak word. en daarom is, met dieselfde voedingsoplos-
sing, op 6 Junie ook tien rye opgesit wat verder as volg behandel is:

koper of jodium en f]u(^r kry, duidelike siektesimptome. Die blad-
oppervlak ,s hobbelig, die blare is omgebuig en bietjie onreëlmTa
d,e groeipunt is ingesink en beginne by enkele plante arswS^^^^
word, die wortelstelsel is klein en stokkerig, die JL^ta^M
kloroties en kleiner as van die ander rye.nbsp;^ ^

Die plante van die ry met x sonder borium vertoon die simptome
m baie hgter vorm, en die wortels is wel beter, maar hulleTs ook
kiemer as die van die ander rye. Dié wat x sonder manqaan aekrv
het is weer bietjie groter met \'n normale habitus maar taamlik
geviek en kloroties. Die rye met x sonder aluminium, jodium en
tluoor IS verreweg die beste en verskil so op die oog nie baie nie
«gedurende die volgende weke word die siektesimptome van die

aaste vier rye, en nou ook van die eerste ry. hoe lanqer hoe ster
ker. en die plante lyk heeltemal mismaak. Daar is qeen benaaldp
verskil tussen die rye te sien nie. By \'n enkele plant qroei \'n sv
knop uit en vorm weer \'n nuwe hoofas, sodat die plante dan lanaS
word as die ander, alhoewel hier nâ \'n rukkie ook weer dieselfde
siektesimptome optree. Die ry met x sonder mangaan word eqter
baie beter en haal die volgende drie rye amper in. Die kleur word
ook normaal groen. As op 15 Augustus verskillende qeqewens od-
geneem word, is hulle nog nie so ver in bloei as die ander plante
me. Waarskyn Ik sou hulle dus nog \'n klein bietjie langer en swaar-
der geword het.

, Die gegewens oor die verskillende \'plante is weergegee in Tabel I
n Afbeelding van die plante vind \'n mens op Plaat I. Aangesien

abnormale plante omtrent gelyk was in lengte en die lengte
alleen verskil het as nuwe syknoppe uitgegroei het, is die lengte
^n die plante en ook die beskrywing vir almal dieselfde opgegee.
Ueur die onreëlmatigheid en willekeurige grootte van die blare het
dit ook geen nut om die gemiddelde grootte te gee nie. In geval
nuwe syknoppe uitgroei, word die plante omtrent 40 sm. lank. Die
aantal blare het gevarieer van 12 tot 17.

Die plante met alleen borium en met x sonder mangaan, alumi-
nium, koper, jodium en fluoor het \'n mooi normale habitus \'n egaal
groen kleur, \'n fors bloeiwyse, \'n sterk, wit wortelstelsel en 15
tot 18 blare.

Uit dié resultate en uit die gegewens in Tabel I blyk duidelik
dat die abnormale habitus en die swart groeipunte alleen optree
sonder borium. Die siektesimptome van tabak in waterkultures,
wat dus volgens die beskrywing ooreenkom met die topsiekte in
Indië, kan dus toegeskryf word aan boriumgebrek.

Sonder borium het die ander genoemde elemente nagenoeg geen
invloed nie. Met borium en een van hulle is daar wel \'n sekere
invloed merkbaar. So sien ons b.v. uit die tabel dat die lengte
sonder Al, Cu en KI KF beter is as met. Wat die grootte van
die blare betref, is die variasie te gering, alleen is dit opvallend
dat die blare sonder mangaan \'n stuk groter is as die ander.

Bekyk \'n mens die drooggewigte van die eerste vyf rye, dan
lyk dit of koper die beste gemis kan word, dan aluminium, dan
jodium en fluoor en dan mangaan. Eienaardig is dat die volgende
vyf drooggewigte van plante sonder borium in dieselfde volgorde
kan gerangskik word: hier het koper die minste effek, dan alumi-
nium, jodium en fluoor en mangaan. Dis onmoontlik om te sê
hoeveel waarde daaraan geheg kan word. Dit sou eers nodig wees
om \'n proef te doen waarby al die oplossings borium en een van
elemente kry.

Uit die proef kan \'n mens aflei dat behalwe die hoeveelheid wat
as verontreiniging aanwesig was, die tabakplante in waterkultures
nog meer borium nodig het vir normale ontwikkeling. Ook \'n ekstra
hoeveelheid mangaan het waarskynlik \'n gunstige werking, veral
gedurende die eerste weke. Aluminium, koper, jodium en fluoor was
hlykbaar in \'n voldoende hoeveelheid as verontreiniging aanwesig.

Aangesien in die praktyk tabak ook skade kan ly aan \'n oormaat
borium (Plummer en Wolf 1920), het dit wenslik gelyk om
nog \'n proef op te sit met verskillende hoeveelhede borium. Hier-
mee is ook nog verskillende hoeveelhede mangaan, gekombineer
om te sien of \'n verklaring gevind kon word vir die feit dat die
plante sonder mangaan in die vorige proef in die begin vlekkerig
Was. Hiervoor is dan ook \'n voedingsoplossing gekies waarin die
plante in ander proewe al meer \'n neiging vertoon het tot vlekke-
righeid. Die samestelling was as volg:

0.50 gr. MgS04
0.686 gr. Ca(N03).,
0.611 gr. Ca(H2P04)2 „
0.25 gr. Fe3(P04)o „

Die proef is op 2 September begin en is dus gedurende die herfs-
maande geneem. Al is daar nie bepaalde proewe oor gedoen nie.
IS dit tog tydens die ondersoekinge opgemerk dat die plante ge-
durende dié maande, as hulle meer te ly het van kou en slegte
lig, baie maklik gevlek of gemarmer word. Die verskil tussen dié
verskynsel en klorose sal later bespreek word.

Met die bowegenoemde oplossing is ag rye opgesit, waarvan
die eerste vier respektiewelik 0.0005 gr., 0.0010 gr., 0.0015 gr en

Ü.ÜÜU5 gr. Mabüg per Liter en buitendien noq respektiewelik
0.0015 gr., 0.0030 gr.. 0.0045 gr. en 0.0060 gr. MnS04 penster
Uie plante groei stadig en is gedurende die eerste weke almal
bietjie gemarmer. Verdere verskille is egter nie te sien nie Op
27 Okt. vertoon geen van die plante enige siektesimptome nie. By
die vierde ry is daarom nog 0.0020 gr. H3BO3 per Liter en by die
agste ry nog 0.0060 gr. MnS04 per Liter gesit. Toe dit op 9 Nov.
blykbaar nog geen effek gehad het nie, is nog \'n keer dieselfde
hoeveelheid H3BO3 en MnS04 by die vierde en agste rye gesit.
Op 16 Nov. is die plante in knop, maar vertoon nog geen siekte-
simptome nie. Almal is omtrent 60 sm. lank. Die enigste verskil is
dat die plante van die eerste vyf rye, dus dié met alleen borium en
met 0.0015 gr. MnS04, bietjie gemarmer is, dié met 0.0030 gr.
MnS04 bietjie minder en die laaste twee rye glad nie. Dié twee
rye is selfs donkergroen, alhoewel die reaksie van die oplossing
dieselfde is as van die ander, naamlik pH 6.4. Die donkergroen
kleur is ook deur s\' J a c o b 1927 en ander ondersoekers opgemerk.

Die wortelstelsel- van die plante met borium alleen is almal sterk
ontwikkel, wit en lank. Dié met mangaan is korter, smaller en
bietjie geler, en by die sterkste twee konsentrasies selfs meer bruin
Die punte van die wortels van die laaste ry is sterk bruin verkleur
Uit die proef kan ons konkludeer dat borium en mangaan onder
die omstandighede en in die gebruikte konsentrasies geen siekte-
simptome veroorsaak nie. Mangaan veroorsaak alleen \'n bruinver-
kleuring van die wortels en donkergroen blare by sterker konsen-
trasies. In die laaste groeistadia kan die plant waarskynlik taamlik
sterk konsentrasies van de twee elemente verdra.

Mangaan het blykbaar \'n heeltemal ander funksie as borium.
In hoeverre die verbetering van gemarmerde blare op die funksie
van mangaan dui, sou nog verder ondersoek moet word.

uitgekom in proewe wat in die volgende hoofstukke beskryf word.
bk sal hier alleen die resultate daarvan bespreek wat die borium
betref. Vir verdere besonderhede oor die proewe self word na die
spesiale hoofstukke verwys.

Ie. Uit die proewe wat gedurende twee jaar geneem is, het
ten eerste die invloed van die uitwendige omstandighede duidelik
geword. Die simptome van boriumgebrek is baie sterker in die
somer as in die winter. In die winter tree die simptome meestal
pas op by die knopvorming. Partykeer val alleen die blomknoppe
af met verdroogde steeltjies, al is die habitus ook \'n klein bietjie
onreëlmatig. Dit word egter ook nog deur ander faktore beïnvloed.

2e. Dit het geblyk dat as die potte nuut is, die simptome van
boriumgebrek by die eerste proewe waarby hulle gebruik word,
nie so sterk is as later nie. Waarskynlik kom dit deurdat in die
begin nog meer borium uit die glas tree. Behalwe by die een proef
waar dit by vermeld is, is die potte naamlik nie meer van binne
geparafineer nie. Die maatreël het alleen verskil gemaak in die
sterkte van die simptome. Die relatiewe waarde van die proewe
bly egter dieselfde.

3e. In sandkultures het nooit simptome van boriumgebrek op-
getree nie. Blykbaar was daar voldoende in die sand aanwesig. Die
enigste teken wat partykeer daarop gedui het, was dat \'n enkele
maal \'n paar knoppies met verdroogde steeltjies afgeval het.

4e. Die samestelling het \'n baie groot invloed, sowel op die
simptome van boriumgebrek as op die boriumbehoefte van die plant.

a. By \'n proef waarmee die invloed van die gebrek aan N, Ca,
K, P, Mg en Fe in die oplossing bestudeer is, is ook die invloed
van borium en mangaan daarop nagegaan. Hierby het die eien-
aardige verskynsel opgetree dat in die oplossings sonder N, P,
Mg en Fe, waarin die wortels goed ontwikkel, al is die groei nie
normaal nie, gedurende die eerste weke geen verskil te sien is
tussen die plante met en sonder borium nie. Die uiterlik van die
Wortels word nie deur borium beïnvloed nie. Die plante sonder
N het in altwee gevalle \'n paar baie lang, dun, syagtige wortels.
Die wortelstelsel van die plante sonder P is taamlik breed, maar
die wortels ook dun en lank. Sonder Mg is die wortels taamlik
lank, dik en baie wit. Sonder Fe is die wortels ook goed ontwikkel,
maar geler. In ieder geval lyk die wortelstelsel anders as in \'n
volledige voedingsoplossing met borium, en die uiterlik word dus
bepaal deur die afwesigheid van die ander elemente. Met die
bowegrondse dele is dit dieselfde. Daar is geen verskil tussen die
plante met en sonder borium nie, maar almal vertoon die simptome
van gebrek aan N, P, Mg of Fe.

Later word die wortels van die plante met borium beter as die
ander en begin die plante sonder borium simptome van die gebrek
daarvan te vertoon. Hulle groei nie verder nie, die top word swart,
en die blare krul om.

In oplossings sonder kalsium en kali gebeur egter iets anders.
In altwee gevalle is die wortelgroei baie sleg. en die merkwaar-
digste is dat in die begin die bowegrondse dele en die wortels
van die plantjies met borium duidelik slegter en kleiner is as son-
der borium. Die plantjies sonder kalsium en kali vorm alleen \'n
paar stomp, gebrekkige worteltjies wat meestal aan die punte ver-
slym. Dié sonder kali is bietjie stywer en taaier as sonder kal-
sium. Dis dus moontlik dat in dié oplossings die worteltjies baie
gevoelig is en dat die borium- of mangaankonsentrasies in dié ge-
val te sterk was. Dieselfde proef moet dus nog met ander borium-
en mangaankonsentrasies gedoen word.

Die habitus van die plante met en sonder borium is presies die-
selfde, en die simptome van kalsium- en kaligebrek is duidelik te
sien. Later word die plante met borium \'n bietjie beter. Dié sonder
kah vorm alleen \'n paar nuwe wortels, maar bly verder \'n paar
maande so staan sonder om te groei of dood te gaan. Ook tree
geen simptome van boriumgebrek op nie. Dié sonder kalsium groei
wel stadig verder en nâ n paar weke tree die boriumgebrek-simp-
tome op, terwyl die plante met borium die ander verb^roei. Ten-
gevolge van die kalsiumgebrek word die habitus van die wortels
en bowegrondse dele egter nooit normaal nie.

Op Plaat II en III vind \'n mens afbeeldings van party van die
bowe beskrewe plante.

b.nbsp;Ie. Uit \'n proef met verskillende kalsiumkonsentrasies
(Tabel IV) met en sonder die mengsel x, het geblyk dat by swak
konsentrasies sonder borium die plante kloroties is. By sterker
konsentrasies verdwyn die klorose, waarskynlik deurdat die wor-
tels dan ook beter is. Simptome van boriumgebrek is egter by al
die kalsiumkonsentrasies ewe sterk. Met borium is daar geen ver-
skil tussen die plante by die verskillende kalsiumkonsentrasies nie.

2e. Die simptome van boriumgebrek is swak by swak fosfor-
konsentrasies en sonder fosfor. Dit kom omdat die groei in dié
geval stadig, die blare styf en vlak en die wortels lank en dun is.
Hierdeur word boriumgebrek nie so maklik aan die wortels en
aan die vorm en stand van die blare sigbaar nie, maar hoofsaaklik
aan die swart top, of anders alleen as die plante begin bloei.

Aan die ander kant is die simptome van boriumgebrek by stérker
fosfaatkonsentrasies juis baie erger as dit anders ooit word. Veral
die habitus en vorm van die blare is dan baie abnormaal. Waar-
skynlik word dit ten eerste veroorsaak deurdat die wortels met
sterker konsentrasies minder goed ontwikkel is. Ten twede deur-
dat die plante harder groei en slapper van bou is, sodat meer
borium nodig is en boriumgebrek dus gouer optree. Ten derde
omdat die reaksie suurder word.

Agterste ry van links na regs:
met X sonder koper, met x sonder aluminium, met x sonder koper
Voorste ry van links na regs:
met X sonder borium, alleen mangaan, alleen aluminium

veranderinge m die samestelling van die voedingsoplossing, b.v.
wat verskdlende kalsium- en fosforverbindings betref. Ten eerste

eurdat klorose soms afwesig, soms swak, soms sterk is. Ten twede
wortelvorming en ten derde in grootte.

Met borium is die verskille tussen die plante in die verskillend
saamgestelde oplossings baie kleiner of selfs afwesig. Die uitson-
aerings hierop, b.v. met onoplosbare verbindings, word in die vol-
gende hoofstukke bespreek.

In Hoofstuk V word proewe beskryf met oplossings van
verskillende reaksie en met en sonder die mengsel x. Op Plaat VI
^\'en \'n mens die afbeeldinge van die series.

Die simptome van boriumgebrek was, deur die tyd van die jaar
waarin die proewe geneem is, nie sterk nie, maar tog sien \'n mens
auidelik dat sonder borium daar ten eerste meer verskil in grootte
is by die verskillende reaksies. Ten twede is die habitus van die
plante by \'n suur reaksie baie onreëlmatiger en abnormaler as by
meer alkaliese reaksie. Boondien is by \'n suur reaksie die kleur
donkergroen en die blare harder en dikker, terwyl die knoppies
afval voordat die plante in bloei kom. Vanaf swak suur tot alka-
liese reaksie lyk die habitus meer op dié van plante wat borium
kry (en op dié wat te min fosfor kry!). Die blare is naamlik vlak-
ker en stywer en wys meer na boontoe. Ook word die bloei beter
na die alkaliese kant. Minder knoppies val af en selfs normale
vrugte word gevorm. \'n Mens kan by die sterkste alkaliese reaksie
selfs min verskil sien tussen plante wat wel en wat nie borium
gekry het nie, behalwe natuurlik wat die kleur betref.

Met borium is daar baie minder verskil in grootte tussen die
plante by die verskillende reaksies. Ook die wortels verskil nie
bai^ nie. Die plante het dieselfde habitus en word nie kloroties nie.

Die verskynsel dat die simptome van boriumgebrek by alkaliese
reaksie baie swak is of glad nie optree nie, is ook deur s\' J a c o b
1927 by proewe met Vicia faba opgemerk. Hy skryf dit toe aan
sterker groei by suur reaksie. waardeur die simptome, net soos
in die somer. eerder optree. In die geval van tabak gaan die ver-
klaring egter nie op nie. want in die gebruikte voedingsoplossings
groei die plante, selfs met borium, bietjie vinniger aan die alka-
liese kant.

Die lyk asof \'n verklaring eerder by die fosforopname gesoek
moet word. Ons het naamlik gesien dat hoe meer fosfor die plant
op kan neem, hoe sterker die simptome van boriumgebrek optree.
Nie alleen word meer fosfor uit sterker konsentrasies opgeneem
nie, maar ook sal by suur reaksie meer opgeneem word as by
alkaliese reaksie. Hierdeur kom die habitus van plante in alkaliese
oplossings dan ook waarskynlik meer ooreen met dié van plante
met onoplosbare fosfate.

As ons nou aanneem dat een van die funksies van borium in
verband staan met die reëling van die permeabiliteit van die selle.

dan sou borium n groot invloed uit kon oefen op die opname van
fosfate. liierdeur sou die plante wat sonder borium groei, te veel
fosfor op kon neem. Die teorie word ook ondersteun deur die ge-
drag van die wortels. Ten eerste sien \'n mens dat in gevalle wLr
aangeneem kan word dat die permeabiliteit van die selle verstoor
is, die wortels baie maklik verslym. So b.v. as die H- of OH-ione-
konsentrasie te sterk is, by gebrek aan kalsium, met ammonium-
verbindings onder bepaalde omstandighede, sonder borium en veral
met sterk fosfaatkonsentrasies sonder borium. Ten twede is dit
opvallend dat met onoplosbare fosfate ook lang, onvertakte wor-
tels gevorm word, net soos wanneer borium by die oplossing gesit
word. Alleen is die wortels in die eerste geval dunner.

Waarskynlik sal borium dan ook die opname van ander elemente
kan reël en nie alleen sorg dra dat nie te veel nie, maar ook dat
nie te min opgeneem word nie. Dat b.v. die slegte wortelgroei by
boriumgebrek die ysteropname by die proewe met tabak gehinder
en dus klorose veroorsaak het, is wel so goed as seker. Deur die
selfde oorsaak kan ook die opname van ander elemente verminder
word.

Brenchley en Warington 1927 meen dat borium in
verband staan met die opname van kalsium. Deur die borium al-
leen sou die plante in staat wees om voldoende kalsium op te
neem of te gebruik in sy stofwisseling. As behalwe borium ook
nog kalsium ontbreek, sou die siektesimptome nog sterker word
deur die giftige werking van die ander soute.

Uit die publikasies van Sommer en Sorokin 1928, S o r o-
k i n en Sommer 1927 en Mc M u r t r e y 1929 en ook uit my
eie proewe het egter geblyk dat die simptome van kalsium- en
boriumgebrek nie altyd dieselfde is nie. In die twee eerste publi-
kasies is ook die histologiese veranderinge by gebrek aan die twee
elemente beskryf.

Wel lyk dit asof die funksies van kalsium en borium in dieselfde
rigting lê. In altwee gevalle word die wortelgroei en die meristema-
tiese weefsels sterk beïnvloed. Aan kalsium word ook baie keer
\'n rol by permeabiliteitsvraagstukke toegewys. Dit is daarom ook
begryplik dat die simptome van kalsium- en boriumgebrek in party
gevalle so baie op mekaar lyk.

Aangesien die stofwisseling by verskillende plante verskil, kan
die verband tussen kalsium, borium en die ander elemente telkens
weer bietjie anders wees en die siektesimptome by gebrek daar-
van hulle op \'n ander manier uit.

By bestudering van boriumgebrek by tabak het dit opgeval dat
die simptome wat deur Rand 1922 beskryf is by „pecan-rosettequot;
baie hiermee ooreenkom. Dat die siekte deur gebrek aan borium,
mangaan of \'n dergelike element veroorsaak word, word versterk
deur die feit dat die simptome wat deur Haas en Reed 1927

vir lemoenbome by gebrek aan verskillende van dié elemente be-
skryf is ook baie dieselfde lyk (Haas 1929). Uit die resultate
■wat gedurende die laaste jare met borium, mangaan, sink, koper,
ens., verkry is, lyk dit asof \'n oplossing van baie van die fisiolo-
giese siektes van verskillende plante wat gekenmerk word deur \'n
abnormale habitus, abnormale en klorotiese blare en afsterwende
gr^ipunte, in dié rigting gesoek moet word.

Diesel f de idee is ook \'n paar maande gelede deur S a m u e 1
en Piper 1929 geopper. Hulle meen dat „pecan-rosettequot;, „yel-
lowsquot; van okkerneute en die klorose van suurlemoenbome deur
gebrek aan mangaan veroorsaak word.

Borium is noodsaaklik vir die normale ontwikkeling van tabak.
Sonder borium tree simptome op wat ooreenkom met die beskry-
wing van die topsiekte in Indië. Die wortelstelsel in waterkultures
ïs baie klein en stokkerig, die wortels self is kort, dik en stomp,
met baie dooie punte. Die blare is meestal kloroties, dik, hard,
abnormaal van vorm, na onder toe omgebuig en met \'n hobbelige,
onewe oppervlak, veral langs die hoofnerf. Die plant is klein, met
kort internodië en die blare sit vlak op mekaar. Die groeipunt sterf
af en word swart. Partykeer tree ook swart strepe op die stingels
onder die blare op. Dit word veroorsaak deurdat die vaatbundels
in die stingels en bladstele swart word. As die top dood is, kan
syknoppe uitloop om \'n nuwe hoofas te vorm, maar meestal kry
hulle dan na \'n rukkie dieselfde siektesimptome.

As die simptome deur omstandighede minder sterk is, dan is die
habitus van die plant beter, maar die wortelstelsel verskil nie baie
nie. Die blare kan dan nog kloroties wees maar minder bobbelig
en minder onreëlmatig van vorm. Die top sterf nie af nie; maar
as die plant in bloei kom. val die knoppe of blomme af met ver-
droogde steeltjies, en alleen \'n enkele normale vrug word gevorm.

Die sterkte van die simptome word bepaal deur: Ie. Die hoe-
veelheid borium wat as verontreiniging aanwesig is of wat uit die
glas tree. 2e. Die tyd van die jaar waarin die plante gekweek
Word. 3e. Die ouderdom van die plant. 4e. Die samestelling, kon-
sentrasie en reaksie van die voedingsoplossing.

Borium by n konsentrasie van 0.002 gr. boorsuur per Liter ver-
oorsaak nog geen siektesimptome nie. In die laaste groeistadia kan
die plant selfs 0.006 gr. boorsuur verdra. Met 0.00025 gr. tree in
die somer nog swak simptome van boriumgebrek op, sodat 0.0005
gr. omtrent die geskikste konsentrasie was.

As een van die ander elemente ook ontbreek, dan vertoon die
plant eers simptome van dié gebrek; en as die plante groter word.
tree buitendien nog simptome van boriumgebrek op.

As kalsium of kali ontbreek sodat die wortelgroei baie sleg is,
dan is 0.0005 gr. boorsuur en 0.0015 gr. mangaansulfaat p. L. in
die begin skadelik.

Een van die funksies van borium staan waarskynlik in verband
met die permeabiliteit van die selle. Daar is geen verband tussen
die kalsiumopname en boriumgebrek nie. Wel word die siekte-
simptome van boriumgebrek baie sterker as meer fosfor opgeneem
word.

Behalwe die klein hoeveelhede wat waarskynlik al aanwesiq is
werk 0.0005 gr. Al2( 804)3 en 0.000125 gr. CUSO4 per Liter eer-
der skadelik as gunstig en 0.00025 gr. KI en 0.00025 gr. KF nie
stimulerend of ongunstig nie.

Mangaan werk wel stimulerend, veral gedurende die eerste weke.
Dit is blykbaar van belang vir \'n normale stofwisseling. Plante
wat in \'n oplossing van \'n bepaalde samestelling gemarmer is, word
nâ mangaan bygesit is, normaal tot selfs donkergroen.

By afwesigheid van mangaan tree nie dieselfde simptome op wat
deur Samuel en Piper 1929 beskryf is nie. Daarvoor was
waarskynlik te veel mangaan as verontreiniging aanwesig. Gedu-
rende die eerste weke word die wortels met 0.006 gr. MnS04 per
Liter bietjie bruin gekleur, maar die plante bly verder normaal.
In die laaste groeistadium kan die plante selfs 0.018 gr. MnS04
verdra sonder bepaalde siektesimptome te vertoon.

Dit lyk waarskynlik dat verskillende fisiologiese siektes van
onbekende oorsaak. maar wat almal gekenmerk is deur abnormale
habitus, klorotiese en abnormaal gevormde blare en afsterwende
groeipunte, deur gebrek aan borium of mangaan, of miskien ook
wel een van die ander in die hoofstuk behandelde elemente, ver-
oorsaak word.

In n voedingsoplossing kan, behalwe die konsentrasie van een
van die soute, ook nog die konsentrasie van al die soute saam ver-
ander word. Daar is al baie gestry oor die vraag in hoeverre ver-
anderinge in die hele konsentrasie van die oplossing die uiterlik
van die plant beïnvloed. Dit sal egter alleen uitgemaak kan word,
wanneer stromende oplossings gebruik word waarvan die konsen-
trasie konstant bly. Soos Stiles 1915 en 1916 opmerk, is daar
nie genoeg gelet op die verskil tussen die absolute hoeveelheid van
die elemente en die konsentrasie nie. In baie gevalle kan die hoe-
veelheid van een van die elemente nie voldoende gewees het nie,
en dié gebrek die groei beperk het. Ook verander die verhouding
van die soute deur absorpsie.

Daar is natuurlik wel \'n minimum-konsentrasie waarby plante
nie meer voedingstowwe op kan neem nie, of waarin die wortels
selfs stowwe afskei. Hier word b.v. ook die skadelike werking van
gedistilleerde water aan toegeskryf (True 1914). Aan die ander
kant kan by sterk konsentrasies die een of ander sout \'n skadelike
Werking uitoefen.

Knop 1860, Sachs 1860, Nobbe 1867 en Birner en
Lucanas 1866 het al na \'n gunstige konsentrasie gesoek en
later o.a. ook Brenchley 1915, Stiles 1915 en H o a g-
land 1919. Die laaste twee ondersoekers meen dat die konsen-
trasie binne baie wye grense kan skommel sonder baie invloed uit
te oefen. Daar is egter ook ander wat beweer dat die groei bo en
onder \'n sekere konsentrasie afneem (Pouget en Chouchak
1912).

Wel word algemeen aangeneem dat by sterker konsentrasies
die wortelstelsel korter word,soos al deur Sachs 1860 en Nob-
be en Siegert 1864 aangetoon is.

Die invloed van verskillende konsentrasies en veral van die
minimum-konsentrasie hang grotendeels af van die uitwendige om-
standighede (Hoagland en Davis 1925). So het Gericke
1925(1) b.v. die invloed van lig op die werking van die ysterkon-
sentrasie aangetoon.

Verder speel die verhoudinge van die soute (Shive 1914 en
Tottingham 1914) en die ouderdom van die plant (Hoag-
land 1919, Burd 1919 en Wilfarth, Römer en Wim-
m e r 1905) ook \'n rol by die bepaling van die gunstigste konsen-
trasie.

Die natuurlike toestande waaronder die plant in die grond groei,
is volgens die laasgenoemde skrywers waarskynlik \'n sterker kon-
sentrasie gedurende die eerste groeistadium en \'n swakker konsen-
trasie gedurende die laaste stadium. Miskien is dit selfs nadelig
vir die plant om in \'n sterk gekonsentreerde oplossing te groei
tydens die bloeistadium. Dit is bekend dat die konsentrasie van
die elemente in die grond, veral van die nitrate, sterk afneem ge-
durende die groei en die grootste absorpsie vind waarskynlik
gedurende die eerste weke plaas.

Dit blyk dus dat sowel skadelike as gunstige konsentraties nie
binne bepaalde grense vas te stel is nie en deur baie faktore be-
ïnvloed word. Ook kan die plant, in ieder geval in die grond, met
baie swak konsentrasies klaarkom.

Ewe goed as die opname van katione in die grond deur ander
katione beïnvloed kan word, kan dit ook deur die begeleidende
anion versnel of vertraag word. So vertraag SO4 die opname van
die kation, terwyl CI2 en NO3 dit versnel (Hoagland 1923(1)
en Hoagland en Davis 1925). Op dié gebied is die resul-
tate egter nog baie teenstrydig, en veral blyk dat die verskillende
plante in hulle gedrag verskil.

Dis natuurlik die vraag of dit daarom ook in \'n volledige voe-
dingsoplossing van invloed sal wees watter ione met mekaar ge-
kombineer word. Hoagland 1919 meen van nie en stel dus
voor dat die samestelling van die oplossings alleen opgegee moet
word deur die konsentrasie van die verskillende ione te noem. Dit
sou dit egter amper onmoontlik maak vir ander om uit die gege-
wens so\'n selfde oplossing saam te stel, selfs al het die soute in
hulle geheel dan ook geen invloed nie.

Daar is egter ander ondersoekers wat meen dat dit wel van
invloed is. So vind Aso 1907 b.v. dat KCl beter is vir vrugvor-
ming, K2SO4 vir vegetatiewe groei. Brehmer 1928 vind dat
KCl, K2SO4. KNO3 en K2HPO4 verskil in werking sowel wat
optimum-hoeveelheid as wat optimum-pH betref. KCl het amper

3ltyd die slegste uitwerking. R e e d en H a a s 1926 vind selfs dat
le werking van KCl nie baie beter is as wanneer swak konsen-
trasies van die ander kali-soute gebruik word nie.
, ving s ton en Tottingham 1918, Johnston
;»y25, D u g g a r 1920 en ook G e r i c k e 1922 het die kwessie op
n ander manier probeer ondersoek deur die ione op verskillende
maniere te kombineer. Vir besonderhede word na die publikasies
verwys. Oor die algemeen blyk uit die tabelle dat die variasie
tussen die plante in dieselfde oplossing te groot is en die verskille
tussen dié in die ander oplossings in verhouding te gering is om
^aste konklusies uit te kan ttek.

Uit al die ondersoekinge blyk nog nie of die werking van twee
lt;3plossings wat met verskillende soute saamgestel word maar tog
eweveel van al die ione bevat, dieselfde invloed op die plant sal
quot;ê of nie. Op die oomblik kan die verskillende werking van die
soutverbindings nog altyd toegeskryf word aan veranderinge in
die samestelling van die oplossing waardeur die reaksie en die hoe-
veelheid van die ione verander word. Ook speel die meerdere of
mindere oplosbaarheid van die soute \'n groot rol.

Dat kalsium noodsaaklik is vir die ontwikkeling van die plante,-
is al sinds deSaussure 1804 bekend. Watter rol die kalsium
nqu eintlik speel, is egter nog steeds nie presies uitgemaak nie. Wel
is daar genoeg verskillende teorieë geopper. Die ouer ondersoekinge
is uitvoerig deur Reed 1907 bespreek, terwyl van ander publi-
kasies dié van Loew 1898 en Bruch 1902 en vir \'n nuwere
sienswyse dié van True 1921 en 1922 genoem kan word.

Ten eerste word dan deur baie ondersoekers aangeneem dat
kalsium nodig is om die gevormde sure in die plant te neutrali-
seer, waarby dan o.a. kalsiumoksalaat gevorm word (Yerma-
kov 1905 en Parker en Truog 1920). Verder sou kalsium
nodig wees vir die opbou van eiwitte (Parker en Truog
1920) of in ieder geval vir die opname van nitrate (Yermakov
1905). \'n Derde funksie staan in verband met die selwandvorming
(Boehm 1875 en Hansteen Cranner 1910), wat volgens
True 1922 uit kalsiumpektaat bestaan. True meen dat kalsium
dus noodsaaklik is vir normale permeabiliteit en dat dit die ander
elemente fisiologies beskikbaar maak vir die plant. Volgens anato-
miese ondersoekinge van Sorokin en Sommer 1927 word
die selwande egter nie beskadig, en val die weefsels nie uitmekaar
by afwesigheid van kalsium nie. Wel sou kalsium volgens hulle

\'n deel uitmaak van die protoplas en sou dit die fiesiese toestand
van die kolloidale stelsel beïnvloed.

By afwesigheid van kalsium word die koolhidrate-transport ver-
stoor, sodat stysel in die seile opgehoop word (Boehm 1875
Raum er en Keilerman 1860, Raum er 1883 en Gräfe
en V. Port heim 1906). Dit kan veroorsaak word deur ver-
anderde permeabiliteit of deur indirekte invloed op die ensieme
wat deur oksaalsuur in hulle werking gehinder word (Groom
1896 en Bruch 1902).

Dat kalsium noodsaaklik is vir wortelgroei, is al deur W W o 1 f
1865 ontdek. Later het Bruch 1902, Farr 1927, True 1922
en Reed en Haas 1924(2) ook die invloed van kalsium op die
wortelgroei en op die ontwikkeling van wortelhare bestudeer
öruch 1902 vind dat wortels amper ewe goed groei met Ba en
br, as met Ga, maar dat die bowegrondse dele met Ba en Sr e^^\'e
sleg lyk as sonder Ga.

In die grond is die wwking van kalsium nog ingewikkelder as
m n voedmgsoplossmg. Ten eerste beïnvloed dit die fiesiese hoe-
damgheid van die grond. Ten twede die reaksie, waardeur ook
indirek die mikrobiologiese prosesse en ook die ander voeding-
stowwe beïnvloed word. Ten derde is die antagonistiese werking
hier, veral in verband met baie skadelike stowwe, soos b.v alumi-
nium en mangaan, wat in die grond voorkom, ook van belang. Ten
vierde ^peel kalsium die vernaamste rol by die uitwisseling van
bases (Stephanson 1928 en Kelley en Brown 1925).
Ook kan kalsium met die fosfate in die grond verbindinge aan-
gaan en hulle so vashou.

Die werking van kalsium sal ook nog afhang van die geaard-
heid van die grond. Hoe ingewikkeld dit b.v. op organiese gronde
kan wees, sien \'n mens uit die publikasies van Loehwing 1925
en 1928. Uit sy proewe blyk dat gronde met \'n lae kalsiumgehalte
ongunstig kan reageer op kalkbemesting, terwyl gronde met \'n hoë
kalkgehalte soms nog verbeter word deur kalktoevoeging.

\'n Uitgebreide bespreking van die verband tussen die kalsium-
gehalte en die reaksie van die grond, vind \'n mens by Mevius
1927 en by Arrhenius 1926.

Wat die antagonistiese werking van kalsium betref, is die in-
vloed op Mg wel die meeste ondersoek (Loew 1892 (i en 2)
en 1902, Loew en May 1901, Mc Gooi 1913, Lipman
1916, ens.).

Loew 1892 veral het gemeen dat vir elke plant \'n bepaalde
Ga—Mg-verhouding bestaan en dat ander verhoudinge skadelik
sal werk. \'n Volledige oorsig van die literatuur vind \'n mens by
Mc Gooi 1913 en by Lipman 1916, terwyl Wheeler en
Hart we 11 1904 die kwessie ook uitvoerig behandel. Volgens

Lipman 1916 gee van die 64 publikasies 24 \'n positiewe bewys
vir n bepaalde verhouding tusschen Ca en Mg, 26 \'n negatiewe be-
die res neutraal. In ieder geval kan baie van die resultate
oolc anders verklaar word. Die skadelike werking van te sterk
magnesiumkonsentrasies word waarskynlik bepaal deur die ver-
houding en konsentrasie van al die ander elemente (Gile 191W2)
en 1912).nbsp;^ \'

Nieteenstaande al die ondersoekinge weet ons dus nog maar
Mie min oor die verband tussen kalsium en magnesium in die plant.
Ook die analieses van die plante werp nie baie lig op die saak nie.

Baie vaster staan die feit dat kalsium \'n groot invloed uitoefen
op die ysteropname, al is dit dan ook hoofsaaklik indirek deur die
^aksie. Die kwessie sal verderop nog uitvoeriger behandel word.
lt;nier kan alleen opgemerk word dat klorotiese plante wat baie
kalsmm bevat, meestal \'n laer ystergehalte besit (Ginsbura

Uit ondersoekinge, veral uit die laaste tyd. blyk dat kalsium ook
die oplosbaarheid en opname van fosfate beïnvloed. Daar dit in
nou verband staan met die verskillende kalsiumverbindings en met
die beskikbaarheid van die fosfate. sal dit onder fosfor behandel
word.

Resultate van ondersoekinge oor die verband tussen die kal-
sium- en stikstofgehalte van die plant loop nogal uiteen. G i n s-
burg en Shive 1926 bespreek die literatuur hieroor. Parker
en Truog 1920 meen dat die gebruik van stikstof die gebruik
van kalsium op een of ander manier insluit. Daar sou dus altyd \'n
bepaalde verhouding tussen die twee moet bestaan. Die oorsaak
hiervan sou wees dat kalsium diens doen by die opbou van eiwitte
en nodig is om die sure wat by afbraak van eiwitte gevorm word
te neutraliseer (Yermakov 1905).

In die publikasies van Clements 1928. Lomanitz 1926,
Gile en Ageton 1914 en Newton 1928 bestaan egter geen
verband tussen die kalsium- en stikstofopname nie. Die resultate
van die proewe van Lipman en Blair 1914, 1916 en 1917 en
van Ginsburg en Shive 1926 dat die stikstof gehalte wel toe-
neem as CaCOg gebruik word, gee miskien \'n aanduiding dat nie
alleen die kalsium nie, maar ook die reaksie \'n rol speel.

Dit is in ieder geval seker dat toevoeging van kalsium die nitrate
in die grond kan vermeerder, al is dit deur indirekte werking op
die mikroorganismes (Arrhenius 1926 enLoehwing 1928).

Die invloed wat kalsium op die opname van kali uitoefen, word
uitgespreek in die kalk-kah wet van Ehrenberg 1919. waarin
verklaar word dat by \'n oormaat van kalsium en te min kali die

kaligehalte verminder word en dus beperkend op die groei kan
werk. Analieses van klorotiese blare het gewys dat hulle behalwe
\'n hoë kalsiumgehalte en \'n lae ystergehalte ook \'n lae kalige-
halte besit. Die klorose self sal egter waarskynlik nie deur die lae
kaligehalte veroorsaak word nie (Gile en Carrero 1920).
Proewe van Loehwing 1928 het aangetoon dat op party gronde
kalkbemesting \'n skadelike werking het deurdat dit \'n kaligebrek
veroorsaak. Op ander gronde weer kan die omgekeerde plaasvind.

Na alles wat ons oor die werking van kalsium weet, val die ver-
band tussen kalsium, pH, yster- en fosforopname wel die meeste
in die oog.

Kalsiumgebrek uit hom by verskillende plante waarskynlik deur
ander simptome, en die een plant ly blykbaar meer deur dié ge-
brek as \'n ander. Alleen wat die wortels betref, is die werking
dieselfde, n.1. hulle word geel. is sleg ontwikkel,\'bly kort en dik
en word bruin aan die punte. Dié simptome en ook die histologiese
storinge in die wortels is uitvoerig deur Sorokin en Sommer
1927 beskryf. Verder vind ons egter b.v. by Dickson 1921 dat
hawer baie min kalsium nodig het, terwyl dit weer vir ander plante
die mees onmisbare element blyk te wees (Ginsburg 1925).
As simptome van kalsiumgebrek word opgegee klorose van die
blare (Reed en Haas 1924(3), of die blare word heeltemal
geel en kry bruin vlekke, krul om en val af. Ook sterf die eind-
knop soms af. Soms tree alleen een van dié simptome op. By
proewe van s\'Jacob 1927 was die blare alleen slap en geel en^
nie kloroties of gevlek nie.

In „Symposium on tobacco researchquot;, wat \'n paar maande ge-
lede verskyn het, beskryf Morgan 1929 o.a. simptome van kal-
siumgebrek by tabak op party gronde. Die blare was gerimpel,
soms gevlek en bedek met klein, bruin, dooie plekkies. Die grond
was egter baie suur en het baie Al en Mn bevat, sodat dit wel
waarskynlik lyk dat die simptome meer aan te sterk Al- en Mn-
konsentrasies te wyte sal wees. Ook Mc Murtrey 1929(i)
gee onder dieselfde hoof \'n beskrywing van kalsiumgebrek. Die
beskrywing is egter taamlik vaag, en dit is nie duidelik hoe die
proewe gedoen is nie. Volgens hom uit die kalsiumgebrek hom
eers in die knop of boonste blare, wat siek en abnormaal is aan
die punte en rande. Soms sterf die groeipunt af. Die simptome
lyk dus baie op boriumgebrek uit die beskrywing. Op die veld
sou tabak kleiner wees deur kalsiumgebrek.

deer saam met verskillende verhoudinge van die soute. Hierby is
dan baie keer aangetoon dat die plante die beste groei met baie
Ca(N03)2 (Johnston 1920 en Mc Call 1916), maar die
teenoorgestelde is ook wel gevind (Hibbard en Gershberg
1924). In ander gevalle was daar heeltemal geen verband tussen
die groei en die kalsiumkonsentrasie nie. Die ouderdom van die
plant skyn hierby ook van belang te wees (Shive en Martin
1918 en Gericke 1925). As alleen die kalsiumkonsentrasie ster-
ker word terwyl die ander soute dieselfde bly, dan het dit vol-
gens Ginsburg en Shive 1926 en Gile enCarrero
1916(2)^ nie baie invloed op die drooggewig nie, volgens L a r-
son 1927 wel. Dit lyk waarskynlik dat vir elke plant die droog-
gewig sal toeneem tot \'n bepaalde konsentrasie en dat vandaar die
toename van kalsium nie baie invloed meer op die drooggewig sal
uitoefen nie.

Behalwe die opbrengs van die plante moet ons ook nog die
siektesimptome wat by sterk kalsiumkonsentrasies op kan tree,
nagaan. Die klorose wat daardeur veroorsaak word, is al lang
bekend by druiwestokke en vrugtebome en is al deur E u s e b e
Gris 1843 en Sachs 1888 deur ystertoevoeging verbeter. Die
literatuur oor die oorsake van die klorose is so uitvoerig deur
Gile en Carrero 1916(2)—1920 bespreek dat dit nie nodig
is om dit nog \'n keer hier te behandel nie. Die resultaat van al
die ondersoekinge is dat te veel kalsium \'n klorose veroorsaak waar-
skynlik deurdat die ysteropname beïnvloed word, aangesien be-
spuiting met \'n ystersulfaat-oplossing die blare weer groen maak.

Volgens Gile en Carrero 1920 lê die oorsaak nie aan \'n ,
sterker kalsiumopname nie, aangesien CaS04 en ander kalsium-
yerbindinge nie \'n klorose veroorsaak nie, en ook nie alleen aan
\'n alkaliese reaksie nie. Dit is moontlik dat \'n sterker kalsium-
opname gelyktydig met \'n alkaliese, of by party plante selfs \'n
neutrale reaksie, die ysteropname verstoor. Die toestand word al-
leen deur CaCOg verkry en nie deur die ander kalsiumverbindings
nie. By besprekinge oor die onderwerp kan die resultate van water-,
sand- en grondkultures egter nie sonder meer vergelyk word nie.

Die invloed van verskillende kalsiumverbindings is ten eerste
bestudeer in oplossings van een kalsiumsout (True en H a r-
vey 1918). Bruch 1902 vind dat die wortels die kortste is in
CaS04- en Ca(N03)2-oplossings. Hulle sterf af in Ca(H2P04)2-
oplossings, waarskynlik deur die suur reaksie, en groei die beste
in CaHP04- en Ca3(P04)2-oplossings. In sandkultures is dit weer
anders en is die bowegrondse dele beste met Ca(H2P04) )2, slegste
met Ca3(P04)2.

In dié geval veral die fosfaat, \'n Slegte invloed van Ca(NOQ)gt;
op die wortelgroei is ook deur Rudolfs 1925 gekonstateer Dit
sou verklaar kan word deurdat die NOg die groei verminder of
deurdat die oplossing alkalies word. Volgens Prianischni-
kow en Domontovitch 1926 word naamlik uit oplossings
Ca(N03)2 die NO3 gouer opgeneem (Hoaqland
1923) en vorm die Ca wat oorbly, Ca(HC03)2, waard^r die
oplossing alkalies word.

werking van verskillende kalsiumverbindings, n.1. CaS04,
CaC03. Ca3(P04)2 en CaHP04 in \'n volledige voedingsoplos-
sing, is deur Duggar 1920 bestudeer. Op grond van sy proewe
meen hy dat CaS04 die beste is en dan CaHP04. Die droogge-
tabelle is egter nie baie oortuigend nie. en dit lyk selfs
of CaCOs beter is.

Die werking van twintig verskillende kalsiumverbindings van
natuurhke oorsprong in die grond, is deur Meyer 1900 bestu-
deer. Hierby het geblyk dat waar CaCO-, n 100 %-vermeerdering
in opbrengs gee. die werking van gips negatief is. Later (1901)
het hy aangetoon dat dit vir sommige plante die geval is maar
dat by ander. b.v. aartappels, die werking van gips en CaCO,
dieselfde is. Ook kan die slegter werking van gips deur toevoe-
ging van MgCOg opgehef word. Dit is dus blykbaar \'n kwessie
van die suurgraad. Volgens Takeuchi 1908 is gips dan ook \'n
gunstige, CaCOs \'n ongunstige bemesting vir alkaliese gronde,
terwyl gips \'n skadelike werking het op suur gronde.

Die verskillende werking van CaS04 en CaCOg is ook deur
Gile en Carrero 1920 opgemerk by die bestudering van klo-
rose van rys. CaS04 gee \'n ander soort klorose as CaCOg. Te
oordeel na proewe van Metzger en Jansen 1928. lyk dit
asof die CaS04-klorose. wat nie \'n werklike klorose nie. maar
meer \'n geelwording van die blare is, kom deur stikstofgebrek. Die
CaCOs-klorose word waarskynlik veroorsaak deurdat die yster-
opname beïnvloed word en die ystergehalte van die gronde blyk-
baar te laag is. Die verskil tussen CaS04 en CaC03 kan verklaar
word deur base-uitwisseling in die grond, waarby Ca \'n belanq-
rike rol speel (Kelley en Brown 1925). Word CaS04 toL
gevoeg, dan v/oid die Ca-gehalte van die grond wel hoër. maar
hierdeur kan H-ione verplaas word en die grond suurder word.
Met CaCOs word die grond alkalies. Die werking van CaCoJ
in die grond is so ingewikkeld dat dit moeilik vergelyk kan word
met waterkultures.

Gewoonlik word by kalsiumbeskadiging alleen op een oorsaak
gelet. In geval van klorose b.v. die ysteropname. Hier moet nog
\'n keer die nadruk gelê word op die feit dat kalsium. en veral
CaCOg, \'n sterk invloed het op al die ander voedingstowwe. op
die reaksie, op die fiesiese hoedanighede van die grond en op die
biologiese prosesse in die grond, wat dan weer in nou verband

I^e baie daar al oor die onderwerp geskryf is, sien \'n mens
ujt die feit dat Mevius by sy bespreking oor kalsium en suur-
graad, in sy literatuuflys \'n 759, Arrhenius 1926 oor onge-
veer dieselfde onderwerp, \'n 403 publikasies opneem. Vir verdere
oesonderhede word na dié twee publikasies verwys.

Om \'n beter oorsig te kry, sal kalsiumgebrek en verskillende
kalsiumkonsentrasies gelyk behandel word.

By die eerste proewe wat hieroor gedoen is, is nog die oplos-
sing van Olsen saam met dié van v. d. Crone gebruik. In dié
twee oplossings is dan variasies gebring op die manier van
s Jacob 1927. Dit is naamlik nie duidelik waarom s\'Jacob die
samestelling van sy oplossings altyd heeltemal verander as hy die
mvloed van gebrek of oormaat van \'n element wil nagaan nie. So
vervang hy b.v. Fe3(P04)2 deur FeS04 as hy die invloed van
baie fosfate wil bestudeer, KNOg deur NaNOg by invloed van
baie kali. Waarom hy die samestelling van v. d. Crone verander
in 1.00 gr. KNO3, 0.70 gr. MgS04, 0.40 gr. K2SO4. 0.06 gr.
Ca(H2P04)2. 0.25 gr. K2HPO4 en 0.25 gr. Fe3(P04)2 om n
oplossing met min kalsium te kry, is ook nie duidelik nie. Ten
eerste waarom die bietjie Ca(H2P04)2 bygesit word en ten twede
die groot hoeveelheid kali, aangesien kali die kalsiumopname sterk
beïnvloed.

Die oplossing met baie Ca is by my eerste proewe ook volgens
s\\ Jacob saamgestel. Die gebruikte oplossings is in Tabel 11 weer-
gegee. No. II, IV en VI is respektiewelik dieselfde as I, III en V,
alleen is die hoeveelheid Mg 0.25 gr. i. p, v. 0.35 gr. p. L. No. I
en II bevat geen Ca, No. III, IV en VIII bietjie Ca, No. VII is
die gewone v. d. Crone-oplossing, en No. V, VI én IX bevat
baie Ca.

Die proef is begin op 28 Mei met Brasiliaanse tabak en is op
17 Aug. geëindig. By dié proef is nog geen borium gebruik nie
en die plantjies is nog nie in steriele grond gekweek nie. Vandaar
dat die plante aan boriumgebrek gely het en dat die wortels baie
keer aangetas is deur Pythiums en weggevrot het. Hierdeur het
die plante nogal verskil in grootte. Die verskille tussen die drie
hoofgroepe is egter baie sterker as die indiwiduele verskille, sodat
ek die resultate tog in hoofsake hier op sal noem.

Die plante met min Ca word nie groter as 15 sm. nie. Die on-
derste blare is vuilgroen, die boonste geel met \'n soort silwerglans,
en groen nerwe. Die plante kom nie in bloei nie. Die blare kly
vlekke en sterf dan af met \'n liggeel tot bruin kleur. Die wortels
is kort, bruin en stokkerig.

Met bietjie Ca word die plant tot 50 sm. lank. No. III en IV
het die meeste las van wortelrot (suur reaksie?). Die blare is geel-
groen tot kloroties met bruin vlekke. Die plante kom wel in bloei.
No. VIII is ewe groot as die ander twee, maar die boonste blare
is geel tot geelgroen met groen nerwe en bruin vlekke, terwyl die
onderste blare groen is. No. VIII is sterker kloroties\'as No. III
en IV, waarskynlik deurdat die laaste twee suurder is deur die
NH4CI en omdat No. VIII meer kali bevat. Na bespuiting met
\'n 0.5 % FeS04-oplossing word die blare groen op die plekkies

Samestelling van oplossings uit 1« proef met verskillende
kalsiumkonsentrasies (gr. per L.)

Die plante met baie Ca is, veral in die begin, verreweg die beste
Hiervan is No. V en VI dan weer die slegste. Waar die plante
in die begin baie min las gehad het van wortelrot, verslym die
wortels van die plante in dié twee oplossings aan die end van die
proef. Ook word die basis van die stingels bruin en bietjie inge-
snoer, soos by ander proewe met ammoniumsoute. Die blare word
dan sterk kloroties. Maar, in teenstelling met ander oplossings is
die onderste blare hier geel met groen nerwe terwyl die boonste
kloroties tot groen is. Dit wys dat ook ander faktore as kalsium
hier \'n rol speel. Die blare kry bruin vlekke. Bespuiting met FeS04-
oplossing maak die blare groener.

lank en is nie kloroties nie. Die meeste blomme word deur die
plante gevorm, al val hulle later deur boriumgebrek ook af. Die
Wortels is mooi sterk, en waar hulle bietjie vrot is, word dit merk-
baar deurdat die onderste blare van die plante dan afsterf.

In v. d. Crone-oplossing (VII) word die plante tot 65 sm. lank,
ïs slank met dun stingels, smal donkergroen blare wat vol met
klein, meestal ronde, wit, bruin of swart vlekkies sit. Die wortels is
goed ontwikkel, maar dun. Die plante kom in bloei, maar dan val
die knoppies af.

Konklusies uit die proef is dat kalsiumgebrek geel blare en slegte
Wortelgroei veroorsaak. Dat die plante met bietjie kalsium taamlik
groot kan word, maar dat die blare dan geel tot kloroties kan wees
en dat die plant en die wortels dan baie gevoelig is vir ander
skadelike invloede. Met baie kalsium speel die verdere samestel-
ling van die oplossing ook \'n groot rol. Die klorose in No. V en

VI kan in verband staan met die groter fosfaatgehalte en met die
NH4CI in oplossing, waardeur die wortels op die end verslym.

Om die invloed van kalsiumgebrek nog verder na te gaan, is \'n
volgende proef opgesit met Maryland-tabak op 19 Julie. Hiervoor
is die oplossings uit Tabel III gebruik. No. I het bietjie minder
fosfaat gekry as v. d. Crone. No. II het \'n ekwiwalente hoeveel-
heid fosfaat as v. d. Crone. No. III is die oplossing wat deur
s\' Jacob gebruik is. No. IV het die gewone hoeveelheid MgS04
gekry i. p. v. die 0.70 gr. wat s\' Jacob gebruik het. Die sulfaat is
dan deur \'n ekstra hoeveelheid K2SO4 bygesit.

Teoreties ontvang die plante in No. I dus die meeste kalsium,
dan No. IU en dan No. IV, as gevolg van nog meer kali, terwyl
No. II geen kalsium bevat nie. Aan die ander kant kan die ^ groot
hoeveelhede MgS04 in No. I en II ook skadelik werk, veral op
die wortels. Dit kom dan ook so uit. Die plante bly almal klein.

selfs nâ twee maande is hulle nog nie langer as 10 sm. nie, en
sonder \'n bepaalde verskil in lengte. Die wortels van I en II is
die slegste; veral in die begin is hulle baie verslym. Later word
nuwes gevorm wat ook weer wegvrot. Die uiterlik van die plant
skyn hier grotendeels af te hang van die wortelstelsel. Die wortels
van No. II bly klein en vorm nie so baie nuwes nie. Dié van
No. III is bietjie beter, en dié van No. IV die beste.

Wat die uiterlik en kleur betref, val die beste plante onder
No. I met die onderste blare groen en die boonste Idoroties. As
die wortels baie sleg is dan is die plante in dié oplossing ook geel
tot kloroties. In No. III is die middelste blare ook meer kloroties
en alleen die boonste geel. Die plante in No. II en IV is die slegste.
Die blare in No. IV is selfs geel tot amper wit.

By al die plante is die uiterlik meer of min roset-ag\'^tig en staan
die blare vlak op mekaar in \'n krans van soms elf blare. Hulle
staan meestal reg na boontoe met stywe groen nerwe. Alleen dié
in No. IV is bietjie slapper. Die blare sterf af met lig, geelbruin
vlekke, wat stadigaan die hele blad inneem.

Die invloed van die wortelstelsel blyk nog beter uit proewe in
oplossings sonder kalsium met en sonder borium en mangaan.

Hiervoor is op 27 Aug. drie plantjies in \'n oplossing gebring
wat 1.00 gr. KNO3, 0.50 gr. MgS04. 0.28 gr. K2HPO4 en 0.25
gr. Fe3(PO)4)2 p. L. bevat. Drie ander plantjies is in dieselfde
oplossing gesit wat egter ook nog 0.0005 gr. H3BO3 eii 0.0015 gr.
MnS04 p. L. bevat het. Die plantjies was dié slag baie klein; en
alleen een plantjie met, en een sonder borium het deurgegroei. Die
ander het \'n rosetjie van klein geel blaartjies gevorm en daarna
afgesterf. Die wortels van hulle het sowat glad nie gegroei nie.

Van die ander twee plante vertoon die een later tiepiese simp-
tome van boriumgebrek. Die ander groei baie stadig verder en
het \'n klein stokkerige, geel tot bruin wortelstelsel. Party van die
wortelpunte verslym. Die blare is liggroen, bietjie gemarmer, klein
en sonder die tiepiese stywe nerwe. Op 16 Nov. is die grootste
een 18 X 9.5 sm.. Die stingel is dun. Die onderste blare sterf af
met \'n oranje kleur, wat eers langs die hoof- en synerwe optree.
Die plant is dan 20 sm. lank en in knop. Later val die paar ge-
vormde blomme egter af.

Om die simptome van kalsiumgebrek in sandkultures te bestu-
deer, is ook nog tw^ee plante in Mitscherlich-potte gekweek waarby
weer die bowe genoemde oplossing gebruik is. Al is die sand met
sterk soutsuur gewas, bevat dit tog nog \'n bietjie kalsium, sodat
die plant nie absoluut sonder Ca groei nie. Die proef is op 4 Aug.
met Brasiliaanse tabak opgesit. Die pH van die oplossing wat onder
opgevang is, was pH 5.6 en het nâ twee maande verander tot
pH 6.2.

normale oplossirg (met Ca(H.^P04).^), kaliumgebrek sonder borium, kaliumgebrek met borium, fostorgebrek met borium,
fosfor- en ystergebrek met borium, kalsiumgebrek met borium, kalsiumgebrek sonder borium

gt;
gt;

^^nla^t /^toei stadiger as
Lw/i?\\nbsp;«jolledige voedingsoplossing. Nâ omtrent ses tot

a uf\' onderste blare dadelik af. Opmerklik is dat selfs
as die blad al heeltemal verdroog en verder slap is, die hoofnerf

nulle bly nog lank horisontaal aan die plante vassit (Plaat IV,
2). Al die blare is mooi donkergroen sonder enige klorose
quot;ulle voel dik en fluweelagtig, waarskynlik deur baie hare wat
gevorm is en wys reg na boontoe. Die twee plante lyk presies
lt;lieselfde. Nâ twee maande is hulle in knop en 90 sm. lank. \'n Paar

TABEL IV
Samestelling van oplossings met verskillende
CaSO^-konsentrasies (gr. per L.)

Weke later is hulle in volle bloei met \'n normale bloeiwyse en 130
sm lank. Hulle het 20, dus relatief baie, blare gehad, maar op
7 Nov is daar nog maar 11 van oor. Die ander is verdroog. Op
die end kry hulle n vaal swart kleur, terwyl die netwerk van die
nerwe nog lank sigbaar bly as baie klein strepies net soos by
herfsblare.

Die plante is dus nie geel of kloroties nie, maar selfs donker-
groen. Alleen is hulle kleiner as normaal, die hoofnerwe is baie
styf, en baie van die onderste blare sterf af.

Behalwe kalsiumgebrek is die proewe met sterker kalsiumkon-
sentrasies ook nog uitgelei. Ten eerste met vyf oplossings met
verskillende hoeveelhede CaS04, soos in Tabel IV aangegee. Die
proef is op 8 April met Brasiliaanse tabak begin. Nâ twee weke
is by een plant van elke ry die normale hoeveelheid van die mena
«el X gesit.nbsp;^

Nâ n maand vertoon die plante sonder x almal sterk simptome
van boriumgebrek. Die plante met x groei mooi aan en bly almal
presies ewe groot. Nâ twee maande is hulle in knop en 70 sm.
lank. Die plante sonder x is dan almal 15—20 sm. lank. Dié in
oplossing I en II sonder x is kloroties, en ook een plant in oplos-
sing III. Al die ander plante is mooi groen.

Met borium is daar dus geen verskil tussen die kalsiumkonsen-
trasies nie. Sonder borium veroorsaak die swakker konsentrasies \'n
klorose. Waarskynlik speel die wortelgroei hier ook weer \'n rol.

Nog \'n twede proef is op 18 Julie begin met verskillende hoe-
veelhede CaCl2, soos in Tabel V opgegee. Oorspronklik was die
gedagte om die fosfaat as K2PO4 te gee, sodat oplossing I dan
geen kalsium sou gekry het nie. Deur \'n vergissing is egter tog
Ca(H2P04)2 gebruik. Die plante het almal die normale hoeveel-

heid x gekry. Deur die gunstige uitwendige omstandighede in die
somermaande het die plante baie vinnig gegroei.

Na vier weke was daar nog nie \'n bepaalde verskil tussen die
plante te sien nie. Hoogstens was dié van No. IV bietjie groter
en die wortels ook bietjie beter. Die lengte van die eerste drie rye
het om 30 sm. gevarieer, dié van No. IV om 33 sm. Op 18 Aug.
is die Ca(H2P04)2 deur K2HPO4 vervang, sodat No. I dus nie
meer Ca kry nie. Op 25 Aug. is die hoeveelheid CaCl2 van No. III
verhoog van 1.00 gr. tot 3.00 gr. p. L., dus tweemaal soveel as
die hoeveelheid Ca van No. IV.

Op 22 Sept. is daar so op die oog nog nie verskil tussen die
plante nie. Die verskille wat daar is kom deurdat die een plant
partykeer bietjie verder in bloei is as \'n ander. By elke ry is daar
plante wat ewe groot is as plante van die ander rye. Alleen No. III
het een abnormaal groot plant van 110 sm. Ook het die plant
relatief harder gegroei as die ander plante van die ry. Neem \'n

mens die gemiddelde lengte, dan is dit vir ry I 79 sm., vir ry II
öö sm., vir ry III 99 sm., en vir ry IV 90 sm.. Dat dit nie so veel
se as wat dit lyk nie, blyk uit die feit dat twee plante van No. I
^f en 99 sm. lank is. Dit wys weer daarop dat \'n mens nie op
Oemiddelde alleen af kan gaan nie.

Maar by die oplossing blyk weer dat Ca \'n groot invloed op
die wortels het, want die wortelstelsel van No. I is, in vergelyking
met die ander, klein en stokkerig en met baie bruin punte (nieteen-
staande daar borium in die oplossing aanwesig is). ^Vaar dit baie
erg is, is die plante 61 en 62 sm. lank. Die wortels van No. II is
baie beter, maar dié van No. III en IV is tog nog weer dikker
en witter.

Wat die kleur van die blare betref, is die boonste blare van No.
I \'n baie klein bietjie gevlek. Al die ander het mooi groen blare.

Uit die proef blyk dus dat die plante, in ieder geval in die later
groeistadia, met min Ca kan klaarkom, dat met min Ca die wor-
tels die meeste skade ly en dat baie Ca \'n gunstige werking het
onder die omstandighede waaronder die proef gedaan is. Blyk-
baar veroorsaak baie Ca alleen \'n klorose onder bepaalde omstan-
dighede as daar ook ander ongunstige faktore bykom.

As ons nou nagaan hoe dit met tabak in die praktyk gesteld is,
dan blyk uit die ,,Mededeelingen van het Deli Proefstationquot;
(Tweede Serie No. LVI) dat daar in Deli amper nooit met kalk
gemes word nie en dat kalk selfs op die meeste gronde \'n minder
gunstige werking het. Tog vind \'n mens aangegee deur Sanders
1924 dat die gronde in Deli meestal arm is aan kalk. Boondien is
die gronde swak suur en word daar selfs \'n suur bemesting van
S,wawelsuur ammoniak gebruik wat ontkalkend werk ( H u d i a
1929).nbsp;^

Ook in Amerika (Ames en Boltz 1915, Morgan, An-
dersen en Dorsey 1929) het kalk op party gronde, wat wel
Ca maar amper nie CaCOa bevat nie, eerder \'n slegte as \'n goeie
invloed op die opbrengs. Aan die ander kant sê Gile 191 l(i)
dat tabak wel goed groei op gronde wat baie CaCOs bevat en
wat klorose by pynappels veroorsaak.

Die verband tussen die feite en die suurgraad sal onder die
hoofstuk oor die suurgraad nog verder bespreek word.

Die invloed van verskillende kalsiumverbindings is saam met
die invloed van verskillende fosfate bestudeer. Vir die gemak sal
die hele proef hier bespreek word en dan onder fosfor weer hierna
verwys word.

Die eerste proef is gedoen met ag verskillende oplossings soos
in Tabel VI opgegee is. Dit is op 12 Julie met Maryland-tabak
opgestel. Die plante het nie borium gekry nie. Oplossing I en yj
is dieselfde as dié van s\' Jacob met baie Ca en met baie CaCO«

Die ander oplossings het bietjie minder Ca gekry, elk weer in n
ander verbinding.

Samestelling van oplossings met verskillende
kalsiumverbindings en fosfate (gr. per L.)

Die resultate na drie weke is weergegee in Tabel VII. Die plante
van No. II, III, VI en VII is donkergroen, klein, met klein blare
en lang, dun, slap wortels. Dit word veroorsaak deur die onop-
losbare fosfaat, net soos ook die swart vlekkies, en sal dus later

Wortels

wit, middelmatig
lank, dun en slap
lank, bietjie beter as II
net soos I
net soos I
net soos II

dito

wit maar taamlik klein

bespreek word. Die ander vier rye het omtrent dieselfde habitus,
maar alleen No. IV is mooi groen en het ook die grootste plante
van die vier rye.

Gedurende die volgende twee weke word die geel tot klorotiese
plante bietjie groener, en die lengte neem eweredig toe. Dan be-
gin die plante van No. IV sterk simptome van boriumgebrek te
vertoon, so sterk as anders amper nooit opgetree het nie. \'n Paar
dae later beginne No. I, V en VIII ook swart toppe te kry, maar
die simptome bly daarby, en syknoppe groei uit om \'n nu we hoofas
te vorm.

Nog van belang is dat No. III groter en forser is as No. II en
nie swart vlekkies het nie. Die blare van No. V is in die begin
nard en bros en breek baie gou, terwyl hulle vol klein kristalletjies
Sit. Die verskynsel is wel meer met CaCla en ander oplosbare kal-
siumsoute waargeneem.

Op 13 Sept. is die meeste van die plante met onoplosbare fos-
faat in bloei. Die ander plante verskil in lengte al namate hulle
boriumgebrek vertoon en die syknoppe wel of nie uitgeloop het
nie. Die bloei hang hier natuurlik ook van af. Begin Okt. is dié
wat nuwe stingels gevorm het, ook meeste in bloei. Die plante
van No. I en VIII is dan nog kloroties, No. V is mooi groen, No.
W is nog ewe abnormaal en is nog nie verder deurgegroei nie.
Die plante van No. II het nog dieselfde habitus. No. III is groter,
maar die habitus is dieselfde as van No. II, alleen het die blare
amper nie vlekkies nie. No. VI is die slegste van almal, met klein
plantjies en blare vol swart vlekkies, No. VII is omtrent dieselfde
as No. VI.

Uit die proef blyk dus dat by gelyke hoeveelhede kalsium, die
reaksie van die plant kan verskil al na gelang die kalsium in ander
verbindings gegee word. Ten eerste speel die fosfate hierby \'n rol.
Met onoplosbare fosfate is die plante nie kloroties nie, en die hoe-
veelheid kalsium het nie baie invloed nie. Alleen verminder CaCOs
nog die werking van die fosfaat. Met oplosbare fosfate word die
plante baie gou kloroties, maar ook hier speel ander faktore \'n rol,
b.v. die suurgraad (soos by IV) en waarskynlik by al die plante
\'n slegte wortelgroei tengevolge van boriumgebrek.

Dat s\' Jacob met baie CaCOs nie \'n klorose kry nie, kom dus
nie soos hy meen deurdat met CaCOs minder Ca-ione in oplos-
sing is nie, maar omdat hy onoplosbare fosfaat gebruik het. Sy
resultate is dus nie vergelykbaar met die resultate van Gile en
Carrero 1916—1920 oor die werking van CaCOg nie. Die
klorose met baie Ca kan ook nog ander oorsake hê as alleen die
kalsium-ionekonsentrasies. Ten eerste reageer die oplossing neu-
traal. Dus dit is net op die grens waar die klorose by Phaseolus
begin, soos uit sy proewe oor suurgraad blyk. Ten twede gebruik
hy hier wel die oplosbare fosfaat.

In verband hiermee is ook nog \'n proef geneem (sonder borium)
waarby die oplossing I verander is tot:

1.00 gr. KNO3
0.50 gr. MgS04
0.396 gr. CaS04
0.133 gr. Ca3(P04)2
0.133 gr. Ca(H2P04)2
0.133 gr. CaClg

Hier is dus dieselfde soute as wat s\' Jacob met baie Ca gebruik
het, alleen is die hoeveelheid Ca dieselfde as in v. d. Crone. Die
reaksie is hier ook neutraal, dus waarby tabak in die proewe oor
suurgraad (sien Hoofstuk V) kloroties geword het.

Samestelling van oplossings met verskillende
kalsiumverbindings en fosfate (gr. per L.)

As die plant groter word, is die onderste blare nog groen, die
middelste is kloroties en die boonste amper heeltemal geel. Die
klorose in oplossing I uit die vorige proef hoef dus nie deur die
Ca-ionekonsentrasie veroorsaak te word nie.

Dat die reaksie \'n groot invloed het, blyk ook uit die volgende
proef met die oplossings uit Tabel VIII, wat op 21 Januarie met
Brasiliaanse tabak opgesit is. Oplossing I—III kry dus CaSOa
IV—VI kry CaCOg. VII—IX kry CaCl^ en X—XII k^
Ca(N03)2. Elke kalsiumverbinding is dan weer met drie verskil-
lende fosfate geprobeer. Oplossing I is die gewone v. d. Crone.
Aangesien die hoeveelheid Ca in al die oplossings dieselfde moes
wees, en die twee oplossings met kalsium fosfaat ekwiwalente hoe-

veelhede Ca as fosfaat kry, het die oplossings met Ca(H2P04)2,
^arom ook driemaal so veel fosfor as met die ander twee fosfate.
Die pH van oplossing II was pH 5.4, dié van No. XI en XII
amper pH 8 en van al die ander omtrent pH 7.4. Wat die rede
is dat die oplossings so alkalies was, is onbekend. Meestal tog is
oplossings van dié samestelling swak suur. Waarskynlik kom dit
deurdat nuwe flesse gebruik is om die oplossings in te bewaar,
want in die flesse het die oplossing nog meer alkalies geword na
dit \'n rukkie daarin gestaan het. Die oplossings XI en XII het selfs
tot amper pH 9 geloop. Oplossings wat later vars gemaak is, was
dan ook nie alkalies nie.

Nä twee weke is die kleur van die plante as volg: No. I, V en
VII donkergroen, die tiepiese kleur wat saamgaan met onoplos-
bare fosfaat. No. II en XI is ligter groen. No. III en IX nog ligter
en bietjie kloroties. No. VI en VII is kloroties. No. IV kloroties
tot geel en No. X en XII geel. Die oplossings in die potte van
No. I, II, III, VIII en IX is dan swak suur tot neutraal, van No.
VII neutraal, van No. IV, V, VI, X en XI swak alkalies en van
No. XII sterk alkalies.

Die wortels van die plante in die oplossings met Ca3(P04)2.
behalwe van No. XI, is weer tiepies lang, dié met CaCOs,
Ca(N03)2 en oplosbare fosfaat ekstra kort en sleg ontwikkel.
Opmerklik is dat die blare in die oplossings met die oplosbare
CaClg en Ca(N03)2 weer die harde, bros, blare het wat maklik
breek en vol kristalle sit, net soos uit die vorige proef met CaCl2.
Later verdwyn dit weer.

Gedurende die volgende paar weke sterf die plante in No. X
en XII heeltemal af. Die wortels is baie sleg, nie langer as 9 sm.
me en groei amper nie. Die lengte van die plantjies is omtrent
1—3 sm. Die onderste blare is nog groen, maar die boonste is lig-
geel en word hoe langer hoe kleiner, tot op die end \'n rosetje van
Idein geel blaartjies gevorm word. No. XII is nog slegter as No. X,
en die wortels is ook korter.

Die stand van die ander plante op 22 Maart is weergegee in
Tabel IX. Die plante is dan omtrent almal in knop of in bloei, en
die verskille in lengte word die meeste veroorsaak deurdat die
bloeistingel van die een langer is as by die ander.

Die vernaamste resultate is dan dat met CaCOg en oplosbare
fosfate die plante soms, net soos met ander proewe oor CaCOg
en proewe sonder Ca, klein bly en afsterf ongeveer net soos in
No. X en XII. Blykbaar is die oorspronklike toestand van die
wortels van baie belang as die verdere omstandighede ongunstig
is vir die wortelgroei. Met CaCOo en K2HPO4 bly die plante
egter klein, word heeltemal geel tot amper wit met bietjie groener
nerwe. Die blare staan styf na boontoe deur die stywe hoofnerf
en lyk verder net soos plante sonder yster. Die blare sterf later
af met \'n lig geelbruin kleur.

In die proef het ook weer die donkergroen kleur en lang dun
worte s opgetree met Ca3(P04)2. behalwe by No. XI waL die
wonelgroei deur ander oorsake verhinder is. Die klorose met op-
iosoare fosfate staan weer in nou verband met die pH en met die
worte groei. Hoe alkalieser die oplossing en des te slegter die
wortels, des te meer kloroties is die plante. As die wortels te kort
IS, sal veral die ysteropname minder word, aangesien die Feg (PO4)
op die boom lê. Dit is al deur S i d o r i n op die laboratorium van
t^rianischnikow 1925, aangetoon. Die suurgraad sal hierbv
ook n rol speel.

Die invloed van die wortelgroei blyk ook nog duidelik uit die
teit dat, nadat op 15 Maart by een van die plante in elke oplos-
smg n normale hoeveelheid van die mengsel x gesit is, en die
yortels na \'n week al so sterk beginne groei het dat hulle amper
die hele nek van die pot vul, ook die blare van die plante groen
word. Alleen No. VI is te ver heen en reageer nie meer nie. By
ai die ander plante word eers die boonste blare, later ook die mid-
delste, mooi groen, en alleen die onderste behou hulle klorotiese
Kleur. Al die ander simptome van boriumgebrek soos in Hoofstuk
UI beskryf, verdwyn natuurlik ook.

Wat die slegte uiterlik in die oplossings met Ca(N03)2 betref.
Word dit ten eerste veroorsaak deur die slegte wortelgroei. Die
Wortelgroei word weer sterk beïnvloed deur die alkaliese reaksie
^ deur die sterk konsentrasie van die nitraat-ione. In oplossing
X en XI is dit omtrent tweemaal so sterk as normaal, in No. XII
driemaal so sterk. Dat sterk stikstof konsentrasies die wortelgroei
verminder, is bekend. Die twee faktore saam sal waarskynlik ook
die wortelgroei met Ca3(P04)2 verminder het, sodat die plante
iat,er selfs ook kloroties daardeur geword het, en ook boriumge-
brek vertoon waar plante met Ca3(P04)2 anders minder las van
het as met oplosbare fosfaat.

Met dieselfde oplossings uit Tabel VIII is ook proewe in sand-
kultures geneem, wat op 10 Maart met Brasiliaanse tabak opgestel
IS. Deur die klein aantal beskikbare potte kon ongelukkig alleen
een plant vir elke oplossing gebruik word. Uit al die proewe met
sandkultures het egter geblyk dat as twee plante gebruik word,
die ooreenkoms tussen die twee in elke oplossing baie opvallend
is, sowel wat uiterlik, lengte, grootte en aantal blare betref. Die
variasies wat in die waterkultures optree, was hier nog baie min-
der. Tog kan \'n proef waarby een plant gebruik is, alleen maar
dien vir oriëntering.

Die sand wat met sterk soutsuur en daarna met water gewas
is, was nog taamlik suur, selfs na die soute daardeur gemeng is.
Alleen CaCOs het die sand neutraal tot alkalies gemaak. Dit is
saam met die resultate van die proef in Tabel X weergegee. Die
eerste kolom gee die pH van die oplossing wat deur die sand ge-

loop het en onder opgevang is. Waarskynlik is die pH van No. V
en VI in werklikheid bietjie laer, want later is opgemerk dat die
oplossing van CaCOs-sandkultures nog alkaliese word as dit \'n
rukkie staan. Na afloop van die proef is die sand met \'n bietjie
water gewas en die pH daarvan weergegee in kolom 4. Die
grootte van die nuwe blare is opgeneem nadat die plante in volle
bloei staan. Die ander gegewens spreek vir hulle self.

In die begin al groei die plante van No. IV—VI baie harder
as die ander en na twee weke is die lengte respektiewelik 8, 25.
22. 44, 34. 46. 7. 3. 8. 2. 7 en 1 sm. Dat die groepe met CaS04,
CaCl2 en Ca(N03)2 kleiner is as met CaCOs. sal waarskynlik
aan die pH lê. maar tog kan nie alle verskille hierdeur verklaar
word nie. Ten eerste is die gedrag van die Ca(N03)2-kultures
hier, net soos in waterkultures, die omgekeerde van die ander drie
groepe — n.1. die Ca3(P04)2-kultuur groei harder as die ander
twee, wat so te sê nog niks gegroei het nie. Waarskynlik speel
die oplosbaarheid van die kalsiumverbindings. en by die laaste
groep miskien ook die stikstofkonsentrasie. \'n rol.

Die kultures met CaS04 is sowat ewe suur as die laaste ses,
maar die groei is hier tog sterker, en die pH verander baie gouer.
Watter van die twee primêr is, is moeilik om uit te maak.

By bestudering van die resultate in Tabel X val die volgende
feite op. Ten eerste is by al vier groepe die lengtegroei die stadigste
met Ca3(P04)2. Dié met Ca{N03)2 is hierop \'n uitsondering,
maar dit kom omdat die groei in No. X en XII nog stadiger is
deur ander oorsake. In party gevalle word die lengte met
Ca3(P04)2 egter nog .groter as met die ander twee fosfate. Ver-
der het die plante met Ca(H2P04) die grootste gemiddelde blad-
grootte en ook die grootste blad. terwyl die verhouding van lengte
tot breedte amper altyd die grootste is met Ca3(P04)2. Dié met
Ca(N03)2 is weer \'n uitsondering hierop, maar al die plante, veral
in No. XII, het \'n habitus wat aan \'n fosfor-tekort laat dink. Waar-
skynlik kom dit gedeeltelik deur die suur reaksie. In hoeverre dit
die oormaat nitraat is wat hier die fosfaatopname beïnvloed, soos
deur Prianischnikow en ander Russiese ondersoekersange-
toon is, sou nog verder ondersoek moet word.

Verder proewe is nog noodsaaklik en daarvoor sou ten eerste
die verskillende oplossings ook by verskillende pH en met verskil-
lende konsentrasies geprobeer moet word. In Hoofstuk V sal
pH-series van sandkultures met die oplossings IV en X en van
waterkultures met die oplossings II, VI en X. nog behandel word.

Uit die proef sien ons dan ook nog dat die drie oplossings met
CaCOg die minste onderling verskil en ook, wat kleur en siekte-
simptome aangaan, die beste is. Die vlekkerigheid wat in die voor-
laaste kolom in die tabel beskryf is, is anders as die gewone klo-
rose (sien Hoofstuk VI) en word ook wel marmer genoem. Dis
taie moeilik om \'n verband te vind tussen die vlekkerigheid en die

^mestelling van die oplossing. Verskillende oorsake kan daarby
n rol speel, b.v. die suur reaksie, die oplosbare kalsiumverbindings
en die fosfate. Dis moontlik dat al die faktore en miskien ook nog
ander, saam werk en dat vir elke oplossing \'n ander suurgrens
bestaan waarby die vlekkerigheid optree.

Met die afsterwing van die blare, soos dit plaas vind teen die
tyd dat die vrugte ryp word, staan ons voor dieselfde moeilikheid.
Alleen is dit opmerklik dat al die afsterwende blare van die laaste
vyf oplossings tiepiese groot kringerige dooie plekke kry, veral
dié met No. VIII, IX en XI.

Aan die end van die proef het die plante van No. II—VI \'n
mooi groot fors bloeiwyse, dan kom No. VII wat bietjie kleiner
is, dan IX, X, I, XI en VIII. Dié in oplossing XII was op 7 Junie
nog nie in bloei nie en is toe weggegooi. Die minste blomme word
dus met Ca3(P04)2 gevorm.

Uit analieses van die sand wat in die Koloniaal Instituut, Am-
sterdam, na afloop van die proef gedoen is, het geblyk dat aan
die end van die proef alleen die nitraat deur die plante opgebruik
is. In al die kultures was nog van die ander elemente aanwesig,
terwyl alleen die sand van No. IV, X en XII \'n positiewe nitraat-
reaksie gegee het. Dit is egter nie waarskynlik dat die ander plante
aan nitraatgebrek gely het nie of dat dit van invloed was op die
simptome nie.

Uit die resultate van die proef blyk dus dat die plante in sand-
kultures wat die kalsium in verskillende verbindings bevat, tiepiese
verskille in groei kan vertoon in verband waarskynlik met die
sekundêre invloede van die kalsiumsoute o.a. op die suurgraad en
op die gebruikte fosfate. Voordat die proewe nie uitgebrei en
niet meer plante gedoen is nie, is dit nog onmoontlik om \'n vaste
verklaring vir die resultate te gee. In ieder geval wys dit dat \'n
mens versigtig moet wees met konklusies trek, aangesien met ver-
andering van een faktor ook die hele kompleks van ander faktore
verstoor kan word,

Uit die proewe blyk dat as die plante geen of te min kalsium
kry, maar nie tegelykertyd ook te min yster nie, die blare
dan nie geel en waarskynlik selfs nie kloroties word nie. Dit blyk
uit die feit dat in sand wat vermeng is met Fe3(P04)2. die plante
sonder Ca selfs donkergroen is. Hier het die wortels alle kans
om yster op te neem. In waterkultures word die klorose veroorsaak
deurdat die wortelgroei sonder Ca so sleg is en hulle dus nie ge-
noeg yster op kan neem nie, veral nie as dit vir die grootste ge-
deelte as Fe3(P04)2 op die boom lê nie. Is die wortels baie sleg,
dan gaan die plant dood, by beter wortelgroei is die blare geel of

kloroties. As die wortelgroei deur borium verbeter word, kan die
blare later selfs \'n normale groen kleur kry.

Plante wat eers in \'n volledige oplossing gegroei het en \'n goed
ontwikkelde wortelstelsel besit, bly ook groen as hulle in \'n later
groeistadium nie meer kalsium kry nie. Al die feite pleit daarvoor
dat gebrek aan kalsium nie \'n klorose veroorsaak nie, maar dat
die grootte van die plant en veral van die wortelstelsel, en dus
die opname van die ander elemente, ongunstig daardeur beïn-
vloed word.

By sterker kalsiumkonsentrasies sal blykbaar ook nie altyd \'n
klorose optree nie. Ook hier sal sekundêre invloede soos die reaksie,
fosfate, yster, ens,, en rol speel.

Verskille in groei met verskillende kalsiumverbindings in water-
kultures word ten eerste baie sterk deur afwesigheid van borium
beïnvloed deurdat die wortels hierdeur baie slegter en gevoeliger
is. Sonder borium is die wortelstelsel met CaS04 en CaCl2 baie
beter as met CaCOg en Ca(N03)2. Met CaCOa is die wortel-
stelsel klein en stokkerig, met Ca(N03)2 langer, maar die wortels
dunner. Die klorose en grootte van die plante word gedeeltelik
hierdeur, en gedeeltelik ook deur die reaksie, fosfaatgehalte en
ander sekundêre invloede bepaal. By aanwesigheid van borium val
baie van die verskille weg, alleen bly die ontwikkeling met CaCOs
baie slegter as met die ander drie kalsiumsoute.

In sandkultures waar CaCOs makliker bereikbaar is vir die
plant, is dit weer die beste kalsiumsout. Die resultate word hier
egter waarskynlik ook deur die sekundêre invloede bepaal. In
Hoofstuk V word dit nog verder uitgewerk.

Die werking van fosfor en die beskikbaarheid van fosfate in die
grond vir die plant is seker een van die mees ingewikkelde pro-
blème van bemesting.

Fosfor kom in die plant sowel in organiese as in anorganiese
vorm voor (Parker en Truog 1920. Loew 1891 het
daarop gewys dat fosfor \'n rol speel by die vorming van lesitine:
sonder fosfor stapel die vette in die plant op. Waarskynlik is dit
ook nodig by afbraak van koolhidrate en vir sel-deling (Reed
1907, Hartman en Powers 1928). Fosfor verhaas die bloei
en sonder fosfor word selde sade gevorm (Hartman en Po-
wers 1928).

Oor die algemeen word in die praktyk aangeneem dat fosfate
die wortelgroei bevorder. In waterkultures vind die meeste onder-
soekers egter dat die wortelpoei minder word met sterker fosfaat-
konsentrasies. Dit is o.a. duidelik in die proewe van v. d. Crone

1904, Ben eek e 1909 en Appel 1918, waarin die wortels in
oplossings met min fosfaat of met onoplosbare fosfaat die beste
is. Benecke skryf dit toe aan die neutrale reaksie, maar met
die oog op my eie proewe met tabak lyk dit nie waarskynlik nie.
Dat die wortels met min fosfor in ieder geval baie lank is, word
ook bevestig deur Turner 1929 en Teakle 1929. Aan die
ander kant vind ons egter in publikasies van Hartman en
Powers 1928 en Brenchley en Warington 1927 op-
gegee dat die wortels sonder fosfor amper nie groei nie.

\'n Feit wat nog altyd \'n probleem vorm, is die lae fosfaatkon-
sentrasie van die bodemoplossing, selfs na fosfaatbemesting. Ver-
skillende ondersoekinge is daarom gedoen om uit te vind of plante
in waterkultures met sulke lae konsentrasies kan groei. Veral in
suur gronde is die fosfaatkonsentrasie baie laag en kan hier dan
ook as beperkende faktor optree (Ames en Schollenber-
ger 1924 en Stephanson 1928).

Daar is verskillende verklaringe vir die lae konsentrasie. A.
Meyer in sy boek oor „Agrikulturchemiequot; het al die mening
uitgespreek dat fosforsuur in die grond amper heeltemal geabsor-
beer word deur koolsuur kalk, ysteroksihidraat en dubbel silikate,
veral as hulle basies is. Hoe sterker die kolloïdale eienskappe van
die grond, des te beter kan die fosfate blykbaar geabsorbeer en
vasgehou word. Miskien kan die organiese stof in die grond ook
as kation werk en die fosfor opneem (Stephanson 1928).
Ander ondersoekers meen dat water of waterige oplossings van
invloed is deurdat b.v. die Ca(H2P04)2. 2H2O eers in CaHP04.
2H2O en dan in Ca3(P04)2 verander word met vrymakinq vaii
H3PO4.

Interessant in verband met die kwessie is die publikasie van
Teakle 1927. Volgens hom word die fosfor in die grond by
verskillende reaksies gepresipiteer as aluminium-, yster-, mangaan-,
magnesium-, kalsium- of ander fosfate, waardeur die konsentrasie
altyd laag bly. Volgens die oplosbaarheid van die verskillende
fosfate sou by teenwoordigheid van al dié katione die fosfaatkon-
sentrasie in die bodem by pH 5 tot 6 die sterkste wees. Hy be-
spreek egter ook nog ander faktore wat dit weer kan beïnvloed.
So sou b.v, toevoeging van CaCl2 die hoeveelheid opgeloste fosfor
verminder deur vorming van Ca3(P04)2.

Fosfor kom in die grond voor in oplosbare en onoplosbare, in
organiese en anorganiese vorm. Party ondersoekers meen dat \'n
groot gedeelte as Ca3(P04)2 voorkom (Stephanson 1928),
ander dat dit as 3 Ca3(P04)2.Ca(OH)2 in die grond bestaan.

Aangesien die grootste gedeelte van die fosfor in die bodem-
oplossing organies is (Parker 1927), is dit van belang om
te Weet of die plant ook organiese fosfor op kan neem. Die proewe
van HeckenWhiting 1927 gee die indruk dat die plant daar

wel toe in staat is, maar hulle doen hulle proewe in grondkultures
en met ,,phytinquot;, wat ook \'n seker hoeveelheid anorganiese fosfor
bevat. Die ondersoekinge van Parker 1927 en Pierre en
Parker 1927 wys duidelik dat die plant nie in staat is om orga-
niese fosfor uit die bodemoplossings of bodemekstrakte op te neem
nie. Dis natuurlik moontlik dat in die grond, waar \'n sterker en-
siemwerking moontlik is en die wortels in direkte kontak is met
die gronddeeltjies, die organiese fosfor wel van nut is.

Uit die ondersoekinge wat gedoen is om te sien of plante goed
kan groei met die lae fosfaatkonsentrasie wat in die grond voor-
kom (Parker en Pierre 1928, Parker 1927 en Teakle
1929), blyk dat die fosforkonsentrasies nie altyd voldoende sal
wees vir maksimum groei nie. In alle gevalle is die groei beter met
sterker konsentrasies. \'n Verklaring hierdeur is deur Parker
1927 gesoek. (Sien ook v. Wrangell 1930).

Uit die verskillende ondersoekinge blyk dat plante wat te min
fosfor kry, donkergroen blare het wat soms selfs bietjie persagtig
kan lyk (Pember 1917). Die groen kleur is egter nie helder
nie, maar meer vaal (Roemer en Wimmer 1907). Verder
verskil die beskrywinge van fosforgebrek nogal. Wilfarth en
Wimmer 1903 en Roemer en Wimmer 1907 vind dat die
blare aan die rande swartbruin of partykeer meer rooibruin ver-
kleur. Later verdroog die blad eers met vlekke en dan heeltemal
met \'n swartbruin kleur. Volgens s\'Jacob 1927 kry die blare
van Phaseolus rooibruin vlekke, en sterf die blare later met \'n don-
kerbruin kleur af. Johnson 1924 gee \'n afbeelding van vlekke op
tabaksblare wat deur fosforgebrek veroorsaak sou wees.

Ander ondersoekers kry egter nie bepaalde siektesimptome nie.
Volgens Schaffnit en Volk 1928 lyk tabaksplante met min
fosfor baie op plante wat in die skaduwee groei. Die blare is dun
en staan horisontaal; die hele habitus is slap. Ook Morgan
1929 en s\'Jacob 1927 kry nie vlekke of afsterwende blare nie,
al is die groei baie sleg. Deur Ginsburg 1925 word \'n geval
beskryf, naamlik met sojabone, waar die plante sonder fosfor selfs
taamlik normaal gelyk het en alleen die vrugsetting beïnvloed was.

Met sterker wordende konsentrasies vind party van die bowe-
genoemde ondersoekers dat die groei tot \'n bepaalde konsentrasie
toeneem en dan dieselfde bly. Dit is o.a. ook deur Jordan 1913
met tabak waargeneem. Ander vind weer dat die groei nâ \'n be-
paalde konsentrasie afneem. Dit sal waarskynlik afhang van die
soort plant en van die konsentrasies.

In nou verband met die invloed van die konsentrasie staan die
vraag of oplosbare fosfate klorose kan veroorsaak, soos deur v. d..
Grone 1904 beweer is. Hy kry met alle oplosbare fosfate klo-\'
rose, terwyl die plante sonder fosfaat donkergroen bly, al is hulle
natuurlik kleiner. Sodra die fosfaatkonsentrasie bo \'n bepaalde
sterkte kom, word die plante kloroties. Plante sonder yster en

sonder fosfor is klein, maar het meestal groen blare. Dat hy klo-
rose kry as hy ferrifosfaat as yster- en fosfaatbron gebruik kom
egter deur ystergebrek (Benecke 1907 en Gile en Car-
rero 1916) en nie deurdat daar te veel fosfor in oplossing is nie

Takeuchi 1907 is een van dié vi^at beweer dat oplosbare
fosfate geen klorose veroorsaak nie, maar sy proewe is baie vaaq
Uit die verskillende ondersoekinge waarby oplosbare fosfaat ge-
bruik is, blyk duidelyk dat klorose baie maklik op kan tree. Met
proewe oor lupine b.v., kry Arndt 1925 klorose met sterker
fosfaatkonsentrasies. Appel 1918 dieselfde met Pfeffer\'s oplos-
sing. Ook in die proewe van s\'J a c o b 1927 sien ons dieselfde
verskynsel met Phaseolus, behalwe as die oplossing suur is of
word soos dié van Shive. Olsen en s\' Jacob se oplossing met baie
fosfaat. In die ander oplossings, b.v. dié van Sachs, dié met baie
kali en dié met baie kalsium. waarby hy ook oplosbare fosfaat ge-
bruik, is die plante wel kloroties.

Alhoewel ons sonder uitgebreider proewe nie die klorose aan
die fosfaat kan toeskryf nie. is s\'Jacob ook nie geregtig om te
sê dat oplosbare fosfate nie klorose veroorsaak nie. Ongelukkig
is sy proewe ook in die wintermaande geneem. waarin die klorose
tog al swak sal wees of glad nie sal optree nie (G e r i c k e
1925(1)).

In die grond sal baie sterker konsentrasies nodig wees om klo-
rose te veroorsaak. wat verklaar waarom v. d. Crone 1904 dan
ook nie klorose met oplosbare fosfate in grondkultures kon kry
nie. Dat dit egter moontlik is. sien ons uit bemestingsproewe met
tabak (M e d e d e e 1 i n g e n van het Deli Proef-
station. 2de Serie No. LVI en LX. 1928 en Sanders 1924).
Hieruit blyk dat \'n te sterk fosfaatbemesting baie meer ..bont\'\'
tabak veroorsaak.

Algemeen word nou aangeneem dat die klorose veroorsaak word
deur ystergebrek. Ten eerste word die oplosbaarheid van yster-
verbindings sterk verminder deur oplosbare fosfate (Benecke
1907 en Appel 1918), en ten twede kan die klorose deur yster-
behandeling verbeter word (Appel 1918).

By bestudering van die verskillende publikasies lyk dit egter
asof nie alleen die ystergehalte in die oplossing verminder nie.
maar ook asof die plante baie meer yster nodig het om groen
te bly, as hulle baie fosfate opneem. Of dit kom deurdat die op-
genome yster in die plant ook deur die fosfate onbruikbaar ge-
maak word, is weer \'n ander vraag.

Ie. Baie plante sonder yster en sonder fosfor is in die begin
tog donkergroen, en die bietjie yster in die water of in die sade
is dan dus blykbaar voldoende. Ginsburg 1925 het o.a. ook
opgemerk dat die plant met min fosfor ook min yster nodig het
om groen te bly.

2e. Dis opvallend dat die simptome van fosforgebrek, naamlik
\'n rooibruin verkleuring of vlekke op die blare, baie laat dink aan
dieselfde simptome by ystervergiftiging (A r n d t 1922 en Marsh
en Shive 1925).

3e. Die beskrywing van plante op gronde wat baie yster bevat
laat ook baie dink aan plante wat te min fosfor kry (Loehwing
1928). Die blare is naamlik donkergroen, smal en vol met bruin
vlekkies. Die simptome van fosforgebrek by tabak wat verderop
beskryf word, kom baie mooi hiermee ooreen.

Waarskynlik kan fosforgebrek dus \'n ysterbeskadiging veroor-
saak, net sowel as fosforoormaat \'n ystergebrek kan teweeg bring.
Miskien loop die ysterbehoefte wel parallel met die fosfaatopname.

Ie. In Indië kom „rooi roesquot;, wat soms in verband gebring is
met fosforgebrek, blykbaar in die meeste gevalle voor op rooi
gronde wat baie yster bevat (Mededeelingen van het
Deli Proefstation, 2de Serie, No. XLIII en Sanders
1924).

2e. Uit die pH-bepalinge van dié gronde (Mededeelin-
gen v. h. Deli Pr. St., 2de Serie No. LX) blyk boondien dat
hulle ook meestal baie suur is.

3e. Dieselfde gronde het blykbaar ook die laagste fosfaatge-
halte en die grootste fosfaatbehoefte (Mededeelingen
v.h. Deli Pr. St, 2de Serie No. LVI, 1928).

Die feite kan miskien \'n oplossing gee vir die oorsake van „rooi
roesquot;. Dat alleen Thomasslakmeel dit in party gevalle genees
het, kan dan verklaar word deurdat dubbele superfosfaat suurder
werking het en ook baie gouer in die grond neergeslaan word.
Dat ekstra fosfaat volgens Kuyper 1928(i) nie in staat was
om die siekte te verbeter in potproewe nie, kan miskien kom deur-
dat die ysterkonsentrasie tog nog te sterk en die fosfaatkonsen-
trasie te swak was. Verder proewe sou nog noodsaaklik wees om
\'n verband tussen die feite te vind.

Baie ondersoekinge is al gedoen om die bruikbaarheid van ver-
skillende fosfate te vergelyk. Meestal is hiervoor egter ruwe,
moeilik oplosbare fosfate gebruik, \'n Enkele keer is die werking
van die verskillende oplosbare kalium-, natrium- en ander fosfate
in waterkultures bestudeer, b.v. deur v. d. Crone 1904, wat met
almal klorose kry. In gevalle waar die een fosfaat beter was as
\'n ander, b.v. KH2PO4 beter as K2HPO4 (Tottingham
1914), kan dit verklaar word deur die verskil in suurgraad.

Dis\'onmoontlik om al die publikasies hier te bespreek wat oor
die werking van die verskillende fosfate handel. Meestal is dit
beenmeel, Thomasslakmeel, die ruwe fosfate en die onoplos-
bare fosfate van kalsium, yster en aluminium wat bestudeer is.
Veral Russiese ondersoekers het hulle hiermee besig gehou, maar

magnesiumgebrek met borium, magnesiumgebrek sonder borium, ystergebrek, fosfor- en ystergebrek, fosforgebrek,
oplossing met te sterk NHiNOg-konsentrasie (die laatste vier met borium)

tr-i-
gt;

gt;
-3

ongelukkig is die meeste van die publikasies in Russies geskryf
en is \'n mens afhanklik van die referate wat in Experimen-
tal Stations Record, Zeitschrift für Pflan-
zenernahrung und Düngung en soms ander tydskrifte
verskyn. Die publikasies van Marais 1922, Gile en Carrero

1924nbsp;en V. Wrangell 1922 en 1926 (ien2) gee \'n baie goeie
oorsig oor die vraagstukke wat hierby van belang is, en die resul-
tate wat deur verskillende ondersoekers verkry is.

Uit die publikasies sien \'n mens al dadelik dat die werking
van die verskillende onoplosbare en oplosbare fosfate baie inge-
wikkeld word deur al die faktore wat hulle werking beïnvloed.
Veral speel hier die konsentrasie van die kalsium-, HCO3- en
waterstofione \'n groot rol. \'n Duidelike bespreking en verklaring
hiervan word deur Breazeale en Burgess 1926, W i t y n

1925nbsp;en Butkewitsch 1927 gegee. Hoofsaaklik is die invloed
op die onoplosbare fosfate ondersoek. Plummer 1923 gee \'n
oorsig van die literatuur oor die invloed van kalsium op die op-
neembaarheid van fosfor.

Dis onnodig om al die kwessies hier weer te bespreek. Die kon-
klusies waartoe dit lei, is:

Ie. Verskillende plante is nie almal ewe goed in staat om onop-
losbare fosfate te gebruik nie. Volgens Truog 1916 en 1922
hang dit af van die hoeveelheid kalsium wat die plante
opneem.

3e. Die oplosbare fosfate is beter op alkaliese of op swaar
gronde, b.v. klei, die onoplosbare fosfate is beter op suur of op
ligte gronde, b.v. sandgronde.

4e. Hoe langer oplosbare fosfate en Thomasslakmeel in die
grond bly, hoe meer hulle in werking afneem, waarskynlik omdat
hulle omgesit word.

5e. CaCOa verminder die beskikbaarheid van ruwe fosfate,
Ca3(P04)2 en beenmeel maar het amper geen invloed op oplos-
bare fosfate en slakmeel nie.

6e. Die beskikbaarheid van die onoplosbare fosfate word be-
ïnvloed deur die Ca(HC03)2 teenwoordig, aangesien dit die buf-
fervermoë van die bodemoplossing bepaal (Butkewitsch
1927).

7e. Die opname van fosfor uit onoplosbare fosfate word des
te sterker deur kalsium gehinder hoe alkalieser die omgewing is.
Net so word die opname des te sterker deur alkaliese reaksie ver-
minder hoe meer kalsium aanwesig is.

8e. Ammoniumsoute vermeerder die fosforopname uit onoplos-
bare fosfate, terwyl NaN03 en Ca(N03)2 sonder invloed is of

Samevattend sien ons dus: Ie. Dat die wortels meestal sterker
ontwikkel is met swak as met sterk fosfaatkonsentrasies in water-
kultures. 2e. Dat by gebrek aan fosfor in teenwoordigheid van
baie yster siektesimptome optree wat baie laat dink aan ysterbe-
skadiging. 3e. Dat by sterker fosfaatkonsentrasies baie gou yster-
gebrek optree, aangesien die ysterbehoefte groter is en die yster
in oplossing baie maklik neergeslaan kan word. 4e. Dat die fos-
faatkonsentrasie in die grond gewoonlik baie laag is en so gehou
word, gedeeltelik deur absorpsie, en gedeeltelik deurdat die fosfor
met verskillende katione verbind en neergeslaan word. Ook word
dit gedeeltelik bepaal deur die watergehalte van die bodem. 5e.
Dat die grootste gedeelte van die fosfor in die grond in organiese
vorm aanwesig is maar as sodanig nie opgeneem word nie. 6e. Dat
die werking van verskillende fosfate heeltemal afhang van die
karakter van die bodemoplossing, veral wat die konsentrasie van
die kalsium-, HCO3- en waterstofione betref. 7e. Dat die werking
van verskillende fosfate ook nog beïnvloed word deur ander stowwe
wat in die grond teenwoordig is.

In die eerste proewe wat met kalsium geneem is, het dit al op-
geval dat met die oplossings uit Tabel II die plante in v. d. Crone-
oplossing (No. VII) so baie in habitus verskil van die ander
plante. Die oorsaak daarvoor was uit die proef nie duidelik nie,
maar met die oplossings uit Tabel VI, was dit opvallend dat die
plante in oplossing II, III, VI en VII ongeveer dieselfde habitus
gehad het as in v. d. Crone, terwyl die ander vier oplossings \'n
ander resultaat gelewer het. In v. d. Crone is die plante meestal
korter as in die ander oplossings, die stingel is slank en dun, die
blare donkergroen, smal en met \'n gladde stywe oppervlak, terwyl
die wortelstelsel baie sterk ontwikkeld is, met lang, dun wortels
en lang wortelhare wat soos \'n dons om die wortels sit.

In die ander oplossings is die plante meestal langer, terwyl die
stingel dikker en stewiger is. Die blare is ook groter, veral in die
breedte, en hulle voel ook slapper en sagter. Die bladoppervlak
is nie so glad nie, maar bietjie hobbelig of gewelf, veral waar die
blad aan die stingel vassit. D ie wortelstelsel (sonder borium) is
baie korter as in v. d. Crone en bestaan uit baie minder wortels
wat dik en stokkerig is. Met borium is daar nie so baie verskil
tussen die wortelstelsels nie, alleen bly die wortels in v. d. Crone
dunner en langer.

Aangesien die oplossings II, III, VI en VII onoplosbare fosfaat
bevat teenoor die oplosbare fosfaat van die ander, het dit waar-
skynlik gelyk dat die oorsaak by die fosfaat lê. Die klein ronde
donkerbruin vlekkies wat op die blare voorkom, skyn ook daarmee
saam te gaan.

Die resultate van die proef met die oplossings uit Tabel VI was
boondien nog dat No. III op die end iets beter en forser is as No.
II, en No. VII iets beter as VI. Ook is dié met CaCOg en
Ca3(P04)2 (VI en VII) slegter en het meer n vuilgroen kleur
as dié met CaS04 en Ca3(P04)2. Waarskynlik kom dit deurdat
CaC03 die oplosbaarheid van die Ca3(P04)2 nog verminder het.

Die verskil tussen die onoplosbare en oplosbare fosfate kom nog
duideliker uit in proewe met die oplossings uit Tabel VIII, sowel
in water as in sandkultures. Die resultate is in Tabel VIII en IX
weergegee en al gedeeltelik onder kalsium bespreek. Behalwe die
afwykinge wat die oplossings met Ca(N03)2 by altwee proewe
vertoon, is die werking van die fosfate nie heeltemal dieselfde in
water- en sandkultures nie. Die plante is blykbaar beter in staat
om die onoplosbare fosfaat uit sandkultures op te neem, en die
verskil in habitus met onoplosbare en oplosbare fosfaat is daarom
nie so tiepies nie.

In waterkultures het al die plante met onoplosbare fosfaat die
tiepiese, alreeds beskrewe habitus soos in v. d. Crone. Dié habitus
is die opvallendste met CaC03 en die minste duidelik met CaClg.
Ook die grootte van die blare en die lengte van die plante verskil
die minste vir die drie fosfate as CaCl2 gebruik word as kalsium-
sout.

Die plante met onoplosbare fosfaat kry na \'n bepaalde tyd klein,
ronde, donkerbruin, amper swart vlekkies op die blare. Soms is
die vlekkies egter wit, en soms meer rooibruin. Op die end word
die meeste wit vlekkies donkerbruin tot amper swart. Alleen die
onderste afsterwende blare hou nog die wit plekkies. Wel sterf
al die blare af met die donkerbruin kleur.

As die wit vlekkies donker word, begin dit met \'n klein puntjie
in die middel van die vlekkie, wat dan uitbrei tot die hele vlekkie
donkerbruin tot swart is. Die rooi vlekkies hou hulle oorspronklike
kleur. Die meeste is skerp begrens teen die donkergroen bladmoes,
maar in sommige gevalle kan daar om die eerste vlekkie weer \'n
nuwe kring gevorm word, sodat \'n mens soms konsentriese kringe
kry wat deur die donkerder lyntjies van mekaar geskei is. Die
wit vlekke kan baie groter en ook onreëlmatiger van vorm wees
as die meestal ronde, rooi- en donkerbruin vlekkies.

Tot op sekere hoogte is die vlekkies afhanklik van die weers-
omstandighede, want in die laatste proef wat in die winter opge-
stel is, het hulle pas opgetree toe die plante almal in bloei was.

In ander proewe gedurende die somermaande word hulle al na \'n
paar weke sigbaar.

Opmerklik is die ooreenkoms tussen die vlekke en die beskry-
wing van „rooi roesquot; (Jochems 1926), waaroor in § 1 al
iets gesê is. Die vlekke is rooibruin. \'n Ander siekte, bekend
onder die naam „poksiekteiquot;, bestaan uit wit tot bruin vlekkies
op die blare, wat uit die beskrywing (Jochems 1926) ook baie
lyk op die vlekkies wat in waterkultures met onoplosbare fosfaat
optree. Ook in Johnson 1924 word op Plaat XI vlekke alge-
heel wat baie op dié in waterkultures met onoplosbare fos-
faat lyk.

Uit die resultate van die sandkultures soos in Tabel X weer-
gegee, blyk dat die onoplosbare fosfaat hier nie dieselfde habitus
veroorsaak nie en hier ook geen vlekke op die blare voorkom nie.
Ten eerste is die sandkultures hier meestal suurder, en verder bly
die fosfaat gedurende die hele groeiperiode met die sand vermeng
en word nie soos by waterkultures telkens nuwe Ca3(P04)2 ge-
gee nie. Die fosfaat kan dus na \'n tydjie deur die suur reaksie
in die sandkultures opgelos word. Daarom groei die plante in die
begin waarskynlik dan ook stadig en lyk meer op plante in v. d.
Crone-oplossing as later. Die groeiperiode duur meestal langer,
en op die end kan die plant selfs langer word as met oplosbare
fosfaat.

Ook het die plante met Ca3(P04)2 die meeste blare, terwyl die
verhouding van die lengte tot die breedte hier die grootste is. Die
plante met Ca(HoP04)2 het die grootste blare, maar dan ook
die meeste fosfor.

Dat die plante met Ca3(P04)2 op die end meestal die sterkste
gevlek is, kan miskien ook veroorsaak word deurdat die plant in
die begin minder fosfaat opneem, sodat daar teen die end as die
Ca3(P04)2 almal opgelos is. \'n oormaat van fosfaat is. Met
CaCOs waar die plant vinniger groei, is dit nie die geval nie.

Die resulate in Tabel X vir die eerste ses oplossings. sowel wat
die vlekkerigheid as die afsterwing van die blare betref, sou vol-
gens die teorie verklaar kan word. Plante wat Ca(H2P04)2 kry.
het dan driemaal soveel fosfor as dié met K2HPO4 en dié met
Ca3(P04)2 weer minder fosfor wat bereikbaar is vir die plant
as K2HPO4. Is die groei met Ca3(P04)2 baie stadig, dan kry
die plant hier op die end ook baie fosfor. Die resultate van die
laaste ses oplossings en veral die verskille tussen die werking van
Ca(H2P04)2 en K2HPO4, klop egter nie daarmee nie. Soos onder
kalsium al bespreek, sal ander faktore hier waarskynlik ook \'n rol
speel. Dit is moontlik dat die plante met verskillende fosfate ook
by verskillende suurgrade gevlek word. Dit sou seker die moeite
Werd wees om die faktore verder te ondersoek, maar tot op die
oomblik was daar deur gebrek aan tyd en ruimte nog nie geleent-
heid voor nie.

Wel is proewe geneem om na te gaan of dieselfde siektesimp-
tome as met Ca3(P04)2 ook deur ander onoplosbare fosfate ver-
oorsaak word, of dit veroorsaak word deurdat die plante nie in
staat is om voldoende fosfor op te neem nie en wat die simptome
is as die plant glad nie fosfor kry nie, of as die fosfor in verskil-
lende oplosbare verbindings gegee word.

Hiervoor is ten eerste op 8 Augustus \'n proef opgestel met die
oplossings uit Tabel XI. Ongelukkig het die plantjies gedurende
die tyd baie las gekry van n Mucor wat die wortels .van party
plantjies heeltemal oorgroei het, sodat hulle nie verder kon ont-
wikkel nie.

Samestelling van oplossings met verskillende soorte
fosfate en konsentrasies (gr. per L.)

1.00
0.50
0.639

0.278

0.25

0.25
6.7

0.22

0.25
6.3

0.343
0.25

6.7

Hierdeur het die plantjies dan afgesterf op dieselfde manier as
party van die plante in oplossings sonder kalsium, wat dus waar-
skynlik kom deur slegte ontwikkeling van die wortels. So moes
een plant van oplossing I, een van II, een van IX en een van X
weggegooi word. Wat die ander plante betref, is dit nâ twee weke
al duidelik dat dié van No. III, VII en VIII donkergroen is met
sterk ontwikkelde wortels en Wortelhare. Die ander is almal in
meerdere of mindere mate kloroties tot amper geel.

Op 26 Aug. is die klorose in No. V die sterkste, dié in No. X
die minste. Een van die plante in No. V en een in No. II is \'to^
bespuit met \'n 0.5 % FeS04-oplossing. Die volgende dag is al te
sien dat die blare groener word, veral die jongste blaartjies. Die

blare het egter ook baie klein bruin vlekkies, tengevolge van \'n
ysterbeskadiging.

Op 30 Aug. is die plante in No. IX en X normaal groen, en ook
die ander lyk bietjie beter. Tog is nog een plant in No. V en een
in No. I met FeS04 bespuit. Die volgende dag is die gunstige
werking van die bespuiting by dié plante ook al te sien.

Op 13 Sept. is behalwe die plante in No. IX en X dié met op-
losbare fosfaat almal nog kloroties tot liggroen, dié met onoplos-
bare fosfaat en sonder fosfaat donkergroen. In No. VIII sonder
fosfaat is die plante nog maar ± 2 sm. lank, die blare het klein
rooibruin tot donkerbruin vlekkies en is ook bietjie valerig. Die
onderste blare sterf af met \'n donkerbruin kleur. Die wortels is
egter nog langer en minder vertak as in No. III en VII. Die plante
in No. II—^VII is omtrent ewe lang, d= 11 sm., dié in No I bietjie
kleiner, terwyl dié in No. IX en X langer is.

Op 30 Sept. is, veral die onderste blare in No. II en VII vol
klein vlekkies. Die vlekke verskil in grootte en vorm: party is
klein en rond, en ander is groter en onreëlmatig van vorm. Die
grotes is almal wit, die kleintjies wit of donkerbruin. Plaat V,
Fig. 2 gee \'n afbeelding van \'n paar van die blare in dié stadium.
Later is meeste van die vlekkies op die blare donkerbruin tot
amper swart, en ook die wit vlekkies word donkerbruin, soos in
die begin van die § beskryf is.

Behalwe in No. IX en X is die plante met oplosbare fosfaat nog
altyd bietjie kloroties. Aangesien die plante in oplossing IV—^VI
nog altyd dieselfde is as in No. I en II wat lengte, kleur en habi-
tus betref en die potte vir ander proewe nodig was, is die rye
IV—VI opgeruim. Die wortelstelsels van al die plante is mooi en
sterk ontwikkel deurdat hulle almal borium gekry het. Alleen is
die wortels in No. III, VII en VIII natuurlik nog tiepies lank en
dun, met baie wortelhare. Die pH van die oplossings, ook dié van
No. IX en X, varieer van pH 6.5—pH 7 na die plante \'n week
daarin gegroei het.

Op 6 Okt. is die plante in No. I en II nie meer soseer kloroties
nie as alleen \'n bietjie gevlek.

Op 26 Okt. is al die plante opgeruim al was hulle nog nie in
bloei nie, as gevolg van die slegter lig en kouer dae, gedurende
die laaste weke, waardeur die plante baie stadig gegroei het. Die
resultate was omtrent nog dieselfde. Die plante in No. VIII het
nie verder gegroei nie. Dan kom No. III wat ± 32 sm. lank is, dan
No. VII ± 35 sm., dan No. I, H en X almal ± 47 sm. en dan
No. IX, wat ± 62 sm. lank is. Die blare van die plante in No. I
en II is baie stywer en vlakker as dié van No. IX en X, waarvan
die bladoppervlak meer bobbelig jg y^^aX by die bladbasis. Dit sou
terug te voer wees op die kleiner gehalte aan fosfor van die op-
lossings. Die wortels van al die plante is nog mooi wit en gesond,
behalwe dié van No. X, wat gelerig geword het en waarvan die

wortelpunte bruin is. Dit is moontlik dat die beskadiging wat waar-
skynlik deur die baie fosfaat kom, die oorsaak is dat die plante in
die laaste weke agter geraak het by No. IX.

Uit die proef kan ons die konklusie trek dat die donkergroen
kleur van die blare, die vlekkies, die stywe uiterlik en die sterk
in die lengte ontwikkelde wortelstelsel veroorsaak word deurdat
die plant min fosfor kry as Ca3(P04)2 gebruik word. Dit is op-
merklik dat amper al die ondersoekers wat met v. d. Crone-oplos-
sing werk, veral die donker kleur en die sterk wortelstelsel noem.
Die plante sonder fosfor is \'n verkleinde uitgawe van die plante
met onoplosbare fosfaat.

Die simptome van fosforgebrek is nog verder uitgewerk met die
drie oplossings uit Tabel XII. No. I bevat geen Fe en geen PO4
nie, No. II gedn PO4, en CaCOs in plaas van CaS04, No. III
bevat alleen \'n bietjie PO4 as Fe3(P04)2. Die proef is begin op

27 Aug. By al drie rye is die gewone hoeveelheid x gesit en bui-
tendien is met oplossing III nog n ry opgesit sonder die mengsel x.

Van die drie rye groei dié met bietjie Fe3(P04)2 die hardste,
alhoewel al die plante in die proef baie stadig groei. Die wortels
is die sterkste ontwikkel in No. II, dan in No. I en dan in No. III.
By al drie is die blare donker vaalgroen en smal. In No. I en No.
11 is egter twee plante waarvan die wortels amper nie verder ont-
wikkel nie, en dié in No. I sterf nâ \'n rukkie af, met \'n rosetjie
van klein geel blaartjies, dié in No. II met \'n rosetjie donkergroen
blaartjies. By die ander plante met sterk ontwikkelde wortels is
in No. I nog geen ystergebrek te sien nie. Alleen die paar onderste
blaartjies wat afsterf, is soms eers bietjie gelerig voor hulle don-
kerbruin word. Die blare in No. I en No. II het \'n paar ronde
rooibruin plekkies, dié in No. III meer rooibruin tot swart vlek-
kies. In die begin is daar nie verskil tussen plante met en sonder

die mengsel x nie, maar nâ omtrent \'n maand begin die plante
sonder x simptome van boriumgebrek te vertoon. Later word dit
erger en groei hulle ook nie verder nie.

Nâ omtrent twee maande word die boonste blare van No. I lig-
groen tot geelgroen, en ook dié in No. II word bietjie ligter groen.
Op 16 Nov. is die grootste plantjie in No. I, 5 sm. Die onderste
blaartjies is nog donkergroen met \'n paar rooibruin vlekkies, die
boonste liggroen en sonder vlekkies. Die grootste blad is 11 X
4.5 sm. Die blare wat afsterf, is donkerbruin met \'n paar konsen-
triese vlekkies. Die plantjies in No. II is kleiner met die grootste
blad 7.5 X 3 sm. maar verder lyk hulle omtrent dieselfde as in
No. I. Die blare wat afsterf, word»eers bietjie oranje en dan don-
kerbruin. Die plante in No. III lyk net soos plantjies in v. d. Crone.
Hulle is nog taamlik klein, 19 sm. lank, met blaartjies tot 17 X 8
sm. Die onderste en middelste blaartjies het taamlik baie donker-
bruin tot swart ronde vlekkies, die boonste nie. Verder is die
habitus, kleur en wortels nog dieselfde.

Uit die proef sien ons dus nog \'n keer dat die wortels in water-
kultures sonder fosfor baie sterk ontwikkeld is. Dat die plante
sonder fosfor donkergroen is, selfs al kry hulle nie yster nie, sodat
dus waarskynlik die yster wat as verontreiniging in die water aan-
wesig is, voldoende is in dié geval. Op die donkergroen blare tref
\'n mens dan ook weer die rooibruin vlekkies aan. Later word die
boonste blare liggroen deur ystergebrek en verdwyn ook die vlek-
kies. Met CaCOs is dit amper dieselfde, omdat die ysteropname
deur die CaCOg verhinder word. Opmerklik is ook dat die plante
sonder yster en sonder fosfor groter is as dié sonder fosfor maar met
yster, uit die vorige proef. Dit pleit ook daarvoor dat die simptome
van fosforgebrek gedeeltelik veroorsaak word deur ysterbeskadi-
ging.

Aangesien die laaste proef egter gedurende die herfsmaande
gedoen is, waardeur die simptome verander kan word of verhin-
der word om op te tree, is verdere proewe noodsaaklik voor vaste
konklusies getrek kan word.

Dit lyk egter waarskynlik dat verdere proewe sal wys dat die
rooibruin vlekkies te wyte is aan \'n oormaat van yster wat die
plant opneem by fosforgebrek, terwyl die wit- en swart vlekkies
waarskynlik meer direk te wyte is aan fosforgebrek. Dit word
ondersteun ten eerste deur die feit dat die wit vlekkies later
amper almal in donkerbruin tot swart verander en die rooibruin
vlekkies hulle kleur behou. Ten twede het by \'n proef in sand-
kultures met verskillende suurgrade wat in die volgende hoofstuk
^sktyf word, by alkaliese reaksie dieselfde wit vlekkies opgetree.

Soos later nog verder bespreek sal word, is dit hier waarskynlik
ook \'n geval van fosforgebrek. Aangesien die ysteropname hier
egter ook deur die alkaliese reaksie sterk verminder is, uit dit
hom alleen deur die wit vlekkies. Hierdeur sou verklaar word
waarom die rooi roes en die poksiekte as twee verskillende siektes
in Deli, bekend is, al is daar volgens J o c h e m s 1926 allerlei
oorgange tussen die twee.

Ook is dit begryplik waarom die uitwendige omstandighede as
oorsaak van die siekte aangesien word. Die poksiekte sou naamlik
optree na die plant \'n ruk normaal gegroei het met voldoende
water, en dan aan droogte en sterk sonlig blootgestel word. Soos
ons gesien het, staan die fosfaatkonsentrasie in die grond in nou
verband met die watergehalte. Hoe meer die watergehalte vermin-
der, hoe meer die fosfaatkonsentrasie afneem. As dan buitendien
die sonlig sterk is, waardeur die vlekkies ook eerder optree, is dit
duidelik dat dié omstandighede die siekte te voorskyn sal roep.

Fosforgebrek is ook nog in sand bestudeer. Hierby het twee
Mitscherlich-potte elk 10 gr. KNOg, 5 gr. MgS04, 9.17 gr.
CaS04 en 0.5 gr. ystersitraat gekry. Die reaksie is op pH 5.6
gebring. Die proef is begin op 4 Aug.

Gedurende die eerste weke lyk die plante normaal, maar op 25
Aug. is die habitus van die plante in waterkultures met onoplos-
l\'are fosfaat duidelik te herken. Die blare is bietjie vaal donker-
groen, styf en smal. Na \'n tydjie groei hulle amper nie meer nie,
en die blare onder sterf af. Die blare is ook \'n bietjie na onder
toe omgebuig. Eers word hulle tussen die nerwe bietjie bruinerig
tot swart, wat lyk of dit kom deur baie donker stippels wat vlak
op mekgar sit. Dit word hoe langer hoe duideliker, veral aan die
oladpunte, totdat dit groot persagtige donker plekke vorm wat ver-
droog. So sterf die hele blad heeltemal af met \'n donkerpers tot
swart kleur.

Op 6 Okt. is die plante 11 en 15 sm. lank met nog maar vier
olare. Die langste plant groei nog stadig en op 26 Nov. is hy

sm. lank met twee blomme, twee knoppies en ag blare. Die
grootste blad onder is 15 X 7 sm. en die ander baie kleiner. Almal
js ewe styf, donkergroen, en smal. Die ander plant het ook bietjie
\'anger geword en \'n paar knoppies gevorm. Die wortelstelsel van
die plante is baie klein in eweredigheid met die res. Fosforgebrek
oefen hier dus nie dieselfde invloed uit op die wortels as in water-
kultures nie.

Uit die resultate van die proewe met tabak kan ten eerste afgelei
j^ord dat die plante in waterkultures alleen voldoende fosfaat op
kan neem as dit in oplosbare vorm aanwesig is.

Met oplosbare fosfaat is die plante groter en forser, die blare
is slapper, breër en meer gewelf en die bloeiwyse is ook forser.
Die plante word gouer ryp, waardeur die onderste blare egter
ook gouer afsterf en verlep. Alle oplosbare fosfate kan maklik \'n
klorose veroorsaak, deurdat die plante makliker aan ystergebrek
ly. Dit is veral die geval as die wortelstelsel deur die fosfaat ook
slegter ontwikkel is of as die reaksie nie suur genoeg is nie. Waar-
skynlik kom dit gedeeltelik deurdat die fosfaat die yster neerslaan
en gedeeltelik deurdat die plant met meer fosfaat ook meer yster
op moet neem om groen te bly.

Met onoplosbare fosfaat en sonder fosfaat is die habitus van
die plante in waterkultures omtrent dieselfde, alleen is die plante
sonder fosfaat baie kleiner. Die plante het dun, slank stingels, die
blare is donkergroen, styf, vlak en smal. Sonder fosfaat het hulle
meestal rooibruin vlekkies, met onoplosbare fosfaat ook wit vlek-
kies, wat later meestal donkerbruin tot swart word. Die plante
met onoplosbare fosfaat het blykbaar minder yster nodig. In ver-
band hiermee en met die feite uit die praktyk, lyk dit asof die
rooibruin vlekkies ooreenkom met die „rooi roesquot; in Deli en indi-
rek veroorsaak word deur \'n ysterbeskadiging, terwyl die wit
vlekkies baie lyk op die „poksiektequot; in Deli en waarskynlik direk
veroorsaak word deur fosforgebrek. Verder proewe hieroor is
noodsaaklik. Ongelukkig vind \'n mens by die beskrywing van die
„rooi roesquot; en die „poksiektequot; geen ander gegewens omtrent die
habitus van die plante nie.

Die wortels in waterkultures met onoplosbare fosfaat en sonder
fosfaat is baie lank en dun met baie lang wortelhare. Dié met
oplosbare fosfaat is baie korter, dikker en stokkerig, veral sonder
borium, terwyl borium op wortels in kultures met onoplosbare fos-
faat minder invloed het.

In sandkultures is die verskil tussen die plante met oplosbare
en dié met onoplosbare fosfaat nie so groot nie. Waarskynlik kom
dit deurdat by die suur reaksie van die kultures die fosfaat ook
maklik opgelos het. Verder besonderhede oor die fosfate in sand-
Icultures word nog in die hoofstuk oor suurgraad behandel.

In sandkultures sonder fosfor het die plante omtrent dieselfde
habitus as in waterkultures, alleen sterf die blare duidelik af met
die donkerbruin tot amper swart kleur, sonder die vlekkies. In
dié geval is die wortelstelsel, in teenstelling met dié in waterkul-
tures, baie klein.

In alle geval kom die plante sonder fosfor nie in bloei nie of
vorm alleen \'n enkele blommetjie. Hoe meer fosfor, tot \'n sekere
grens, gebruik word, hoe forser die bloeiwyse.

Aangesien kalsium en fosfor onder bepaalde omstandighede klo-
rose veroorsaak, is dit van belang om die simptome van ysterge-
brek bietjie nader te bestudeer.

Die klorose kan van ander gevlekte of geel blare, wat b.v. deur
stikstofgebrek veroorsaak word, onderskei word deurdat die blare
weer groen word as hulle met n ysteroplossing behandel word
(Gile en Carrero 1920). By ysterklorose is die ligter dele
ook meer geel en kan die geel selfs die groen oorheers. Veral aan
die bladrande is die blare meeste geel tot selfs amper wit. As
plante in oplossings sonder yster gekweek word, is veral die nuwe
blare amper heeltemal geel en sterf af (Marsh en Shive 1925
en Ginsburg 1925).

Tog het die klorotiese plante, in baie gevalle waar dit onder-
soek is, meer yster bevat as gesonde plante (Marsh en Shive
1925 en Schertz 1921). Dit kom omdat die yster nie mobiel
in die plant is nie (Gile en Carrero 1918) en in dié geval in
die stingels opgehoop word (Loehwing 1928 en Ho ff er en
Carr 1920). Die ophoping kan ook plaas vind by te sterk yster-
konsentrasies in die voedingsoplossing (Marsh en Shive 1925),
sodat die pekke b.v. aan die basis, selfs die tiepiese rooibruin ver-
kleuring van ysterbeskadiging kan vertoon (Arndt 1922).

Die waterstofione-konsentrasie speel een van die grootste rolle
by die ystervoeding. Dit blyk al dadelik uit die feit dat plante
by taamlik suur reaksie donkergroen is en by alkaliese reaksie baie
maklik kloroties word. Gedeeltelik hang dit ook weer af van die
soort plant, van die wortelstelsel en van die uitwendige omstan-
dighede.

Hopkins en Wann 1926 en 1927 meen selfs dat afname
in groei by neutraal of alkaliese reaksie veroorsaak word deur
ystergebrek. Nie alleen sou die yster gepresipiteer word nie, maar
ook die Ca3(P04)2 wat neergeslaan word, sou die ystergehalte
deur absorpsie verminder. As hulle Chlorella laat groei is oplossings
sonder kalsium en die yster in oplossing hou deur natriumsitraat
(waarskynlik word hierdeur ferrisitraat gevorm), dan bereik die
pH-kromme sy maksimum al by pH 5, loop dan vlak tot pH 7.5
en dan steil na onder toe tot pH 8.4. Die vlak gedeelte van die
kromme word dan veroorsaak deur ongevoeligheid vir die pH of
deur \'n ander beperkende faktor. Reed en Haas 1923 vind
ook dat verskillende organiese verbindings die hoeveelheid opge-
loste yster in alkaliese oplossings verhoog.

Volgens Hopkins en Wann 1927 het die plante by al-
kaliese reaksie meer yster nodig. Eienaardig in verband hiermee

is die feit dat G i 1 e en C a r r e r o 1916 gevind het dat as by al-
kahese reaksie die oplossing en daardeur ook die plant meer yster
bevat, die groei tog slegter kan wees as met minder yster. Hulle
meen dat dit kom deurdat die yster in dié geval in \'n verbinding
bestaan wat nie deur die plant gebruik kan word nie. Dit lyk
van baie belang om die punte verder te ondersoek, om uit te maak
in hoeverre sekundêre faktore die resultate miskien beïnvloed het.
Die laasgenoemde ondersoekers het verder nog gevind dat rys in
oplossings met 0.002 gr. yster die beste groei by suur reaksie, met
0.008 gr. by neutrale reaksie. Met 0.008 gr. yster is die groei
egter oor die geheel meestal beter as met 0.002 gr., en bevat die
plant meer yster.

Of yster by verskillende suurgrade voldoende is, sal natuurlik
ook afhang van die verbinding wat gebruik word. Totting-
ham en Rankin 1923 het daarop gewys dat die verbindings
self ook nog die reaksie verander, b.v, Fe2( 804)3 ^^ die suur
kant, ystersitraat na die alkaliese kant. Dié ondersoekers en ook
Marsh en Shive 1925 bepaal die oplo\'sbaarheid van verskil-
lende ysterverbindings by pH 4 tot pH 6, Tottingham en
Rankin 1923 het gewys dat party ysterverbindings sterk deur
die reaksie beïnvloed word, ander amper nie, Marsh en Shive
het egter aangetoon dat die oplosbaarheid ook afhang van die
samestelling van die voedingsoplossing. Die een ysterverbinding
kan die beste oplos in \'n oplossing waarin \'n ander ystersout die
slegste oplos. Ook het dit \'n sterk invloed op die suurgraad waar-
by die meeste yster opgelos is. Oor die algemeen is egter die
meeste yster opgelos by pH 5,5, Van die vier gebruikte verbin-
dings is by pH 6.2 met ferritartraat die meeste yster opgelos. Tot
dieselfde konklusie het Gile en Carrero 1916 ook gekom.

Die verband tussen kalsium- en ysterklorose is al vir \'n groot
gedeelte onder kalsium bespreek. Behalwe die indirekte werking
van kalsium veral wat betref die reaksie, kan kalsiumsoute, net
soos fosfate, ook die werking van ferro- en ferriverbindings ver-
minder deur vorming van onoplosbare ystersoute. Die kwessie
word uitvoerig deur Gile en Carrero 1916 behandel.

Hier kan nog net die volgende eienaardigheid vermeld word.
\'n Mens sou verwag dat met meer kalsium die plant ook meer
yster nodig het om groen te bly, en waarskynlik sal dit in die
meeste gevalle ook wel so wees, Tog vind \'n mens deur Gins-
burg en Shive 1925 opgegee dat in oplossings met baie kal-
sium die plante minder yster nodig het, Hulle gebruik Ca(N03)2
en CaCl2, Dit is moontlik dat die oorsaak by hulle proewe in die
wortelstelsel lê, want dit blyk dat die drooggewigte van die wor-
tels toeneem, In verband hiermee is dit egter van belang dat Par-
ker 1927 vind dat plante op gekalkte gronde wat, volgens ana-
lieses daarvan, te min yster bevat om klorose te verhinder, tog

groen is. Dit sou seker die moeite werd wees om die kwessie ver-
der te ondersoek.

Die verband tussen fosfaatbemesting en ysterklorose is al ge-
deeltelik onder fosfor bespreek, \'n Paar punte kan hier nog ge-
noem word. Die suurlemoenbome in Amerika het naamlik baie las
van klorose. sonder dat dit absoluut vasgestel is wat die oorsaak is.
Volgens Kelley en Cummins 1920 bevat die klorotiese blare
abnormaal baie kali en fosfor en te min kalsium. terwyl die hoe-
veelheid yster normaal is. Lipman 1921 het die gronde geana-
liseer waarop klorotiese bome voorkom. Meeste bome het op alka-
liese gronde gegroei, wat baie keer baie kalsium- of ander kar-
bónate bevat het. In \'n ander geval het die bome op ou skaapkrale
of kampvuurplekke voorgekom. Die grond het daar minder stik-
stof en kalsium, meer fosfor, kali en natrium bevat. Ook hier was
die ystèrgehalte normaal en die reaksie alkalies. In altwee gevalle
is dit egter moontlik om die klorose toe te skryf aan ystergebrek
indirek veroorsaak deur te baie fosfor en deur die alkaliese reaksie.

Ons het naamlik gesien dat met meer fosfor ook meer yster
nodig is, dus as die ystergehalte dieselfde bly en die fosforge-
halte vermeerder, dan kan tog ystergebrek en dus klorose optree.
Dat in een geval die blare by analiese meer yster, kalsium, mag-
nesium en fosfor as normaal bevat het (Sien Schertz 1921),
hoef dit nie teen te spreek nie. Die blare bevat boondien ook baie
kalsium teenoor die min kalsium van die ander.

Die invloed van verskillende hoeveelhede yster is ondersoek
o.a. deur Tottingham en Rankin 1923, Gile en Car-
rero 1916, Marsh en Shive 1925 en Jones en Shive
1921 en 1923, sowel met verskillende verbindings as by verskil-
lende reaksie. Dit is onnodig om hier al die resultate op te som.
Dit het tog geblyk dat al die faktore mekaar beïnvloed en dus
die resultate onder verskillende omstandighede altyd weer anders
sal wees. Volgens Marsh en Shive 1925 is \'n juiste hoeveel-
heid yster egter van baie belang.

Dieselfde as van die verskillende hoeveelhede yster kan gesê
word van verskillende ysterverbindings wat deur bowegenoemde
ondersoekers en ook deur Corson en Bakke 1917, Arndt
1922, Reed en Haas 1924(1), Duggar 1920 en Deuber
1925 gebruik is. Oor die algemeen is ferrifosfaat een van
die ongunstigste verbindings as gevolg van die onoplosbaarheid.
Baie van die ferroverbindings het onder bepaalde omstandighede
\'n skadelike werking. Dit hang egter af van die konsentrasie en
van die reaksie.

By die verskillende oplossings waarin die tabak gekweek is, het
ek altyd die ferrofosfaat gebruik wat ook deur v. d. Crone
1904 gebruik is. Daar is verskillende Fe3(P04)2-preparate: geel-
groen, blou en bruin. Ook is daar suiwer, wit ferrofosfaat; maar
dit kan nie bewaar word nie, omdat dit water aantrek. Die blou fos-
faat wat, na die wit fosfaat, die meeste yster bevat, is deur v. d.
Crone en ook by my proewe gebruik.

Toe in die proewe met verskillende kalsiumverbindings geblyk
het dat die plante in die oplossings met CaCOa en K2HPO4 sterk
kloroties en later selfs geel tot wit was, is die volgende proef op-
gesit om te sien of die plante met ander ysterverbindings miskien
wel groen sou wees. Die oplossings het dieselfde samestelling as
No. VI uit Tabel VII, wat die ander soute betref, en bevat dus:

Sewe rye plante is op 8 April hiermee opgesit wat respektiewelik
0.04 gr. FeS04, 0.0404 gr. Fe2( 804)3, 0.0286 gr. FeCl2, 0.024 gr.
Fe3(P04)2, 0.0269 gr. Fe2(P04)2. 0.020 gr. ystersitraat en 0.020
gr. ystertartraat per Liter bevat.

Gedurende die eerste paar weke is die reaksie van die oplossings
so nou en dan op pH 5 gebring om die plante kans te gee om
aan te groei. Hulle is dan ook in die tyd mooi groen, maar tog
baie kleiner as plantjies wat op dieselfde tyd in oplossings met
CaS04 en Fe3(P04)2 gesit is. Die grootte met die verskillende
ysterverbindings is taamlik gelyk, al lyk dit of dié met Fe3(P04)2
en ystersitraat die beste is. Nadat die pH egter nie meer bygereël
is nie, word die plante al gou geelgroen en dan amper geel. Al-
leen die eerste blare bly groen. Die boonste blare is eers geel met
groen nerwe, dan word die nerwe ook geel en die blare amper
wit. Later sterf hulle af met ligbruin vlekke, veral vanaf die rande.
Die hoofnerf bly nog lank styf en reguit staan. Die plante word
nou ook baie ongelyk in grootte. Party groei amper nie verder
nie. Die internodië is baie kort, die blare word hoe langer hoe
kleiner, totdat daar \'n k^mp geel kleintjies in \'n rosetjie op me-
kaar om die knop sit. Dié met ferrifosfaat is die slegste, maar
verder bevat die rye almal ewe slegtes.

Op 11 Mei is by een van die slegtes van elke ry die gewone
hoeveelheid van die mengsel x gesit. Dié met FeClg, Fe2(P04)2\'
ystersitraat en ystertartraat is egter al te ver heen, en hulle sterf
tog af. Die ander groei stadig deur, en die boonste blare word
weer groen. Party van die ander plante sonder x wat nie afgesterf

Einde Junie is een plant met Fe3(P04)2 en een met FeS04
meer as 20 sm. lank, die ander almal kleiner, terwyl dié wat af-
gesterf is, nie groter geword het as 1 tot 4 sm. nie. Oor die ge-
heel gaan by al die plante die onderste blare wat nog groen is,
dood. By die plante sonder x is die middelste blare geel tot wit
met stywe nerwe en dooie plekke. Met x is die middelste blare
alleen aan die punte kloroties. Die boonste blare van die plante
sonder x is soms ook geel. soms groen; maar in dié geval vertoon
hulle boriumgebrek. Die boonste blare van die plante met x is
groen. Die wortels van al die plante is klein, geel tot bruin en
stokkerig.

Uit die proef blyk dat in die oplossing nie een ysterverbinding
in staat is om die klorose te voorkom nie en dat in dié geval hulle
ook nie beter is as met Fe3(P04)2 nie. Duidelike verskille tussen
die verbindings kon nie vasgestel word nie. Soos al meer geblyk
net. is die groei te onreëlmatig in dié oplossing. Van belang is
die wit kleur, die stywe nerwe en die bruin vlekke waarmee die
blare afsterf en buitendien die feit dat die blare later weer groen
Word. Ons sal verderop sien dat plante sonder yster dieselfde
beeld vertoon.

Om te sien of die plante miskien in \'n oplossing waarin hulle
met Fe3(P04)2 normaal groei, siektesimptome of klorose sou ver-
toon as ander ysterverbindings gebruik word, is op 17 Junie \'n
proef opgesit met sewe rye van die oplossing III uit Tabel VII
Wat die volgende samestelling het:

Hulle het ook respektiewelik dieselfde sewe bowegenoemde
ysterverbindings gekry. Op 23 Junie is by almal die normale hoe-
vedheid van die mengsel x gesit.

Die plante groei van die begin goed. en daar is min verskil te
behalwe dat dié met FeS04 bietjie kleiner lyk. Die habitus
\'s mooi fors, die blare mooi groen, die wortels goed ontwikkel
fn wit. Die plante met FeS04 bly bietjie kleiner en kom ook later
\'n knop. Dit is dus moontlik dat die plante later ook ewe groot
sou geword het as die ander.

^P 30 Julie was die ander plante almal in knop. Die volgende
Segewens is toe opgeneem: lengte, groengewig en aantal blare.

plante met FeClo was die reëlmatigste. oor die algemeen die
gaarste en met die meeste blare. Die plante met die verskillende
j^^^erbindings het egter te min verskil, bo die foutegrens. dat
quot; die moeite werd is om die resultate hier weer te gee. As daar\'

enige konklusie uit getrek kan word, is dit dat in die oplossing dié
met FeClg die vinnigste, dié met FeS04 die stadigste groei.

In verband met die klorose wat in verskillende oplossings op-
getree het en die geel kleur van die blare in oplossings wat CaCOg
as kalsiumsout gekry het, was dit van belang om die simptome
van ystergebrek by tabak te leer ken. Daarvoor is op 27 Aug. \'n
proef opgesit met ses plante in \'n oplossing met die volgende
samestelling:

By drie plante is ook die normale hoeveelheid borium en man-
gaan gesit, by die ander drie plante nie. Op 7 Sept, is daar nie
verskil te sien tussen die plante met en sonder borium nie. Die
wortelstelsel is taamlik klein, bo is dit breed en dan loop dit met
\'n punt toe. Die eerste blare was groen, dan is hulle \'n klein
bietjie gevlek, word dan ligter tot geelgroen en dan egaal geel met
groen nerwe. Die plante is groter as plante wat in oplossings groei
waarin \'n ander element ontbreek. Van belang is dat die hoof-
nerwe hier ook styf is.. Die kleur en habitus lyk baie op dié van
plante wat tegelyk in oplossings sonder kalsium gekweek en onder
kalsium beskryf is.

Daarna begin die plante sonder borium sterk simptome van die
gebrek te vertoon. Die knop word swart, die blare krul na onder
om. Die boonste blare word hoe langer hoe smaller met stywe
omgekrulde hoofnerf wat gou breek. Op die end is daar amper
net alleen \'n nerf oor. Die plante groei nie verder nie. Die wor-
tels is bruinagtig, kort en stokkerig. Met borium bly die stingel
ook kort, die blare sit vlak op mekaar.

Op 17 Nov. lyk hulle net soos die plante in oplossings met
CaCOs as kalsiumsout. Die onderste blare is nog liggroen, dan
word die blare geler en die boonste is amper wit, met liggroen
nerwe en partykeer nog bietjie groen aan die basis van die blad
en om die nerwe. In dié stadium lyk die blare net soos die blare
wat afgebeeld is deur Garner, Mc Murtrey, Bacon en
M O s s 1923 en wat toegeskryf word aan magnesiumgebrek. Van-
af die rande en bladpunte word die blare geel tot wit. Daarna
kry die blare dooie ligbruin plekke. Dié stadium is op Plaat III
afgebeeld. Die stywe nerwe van die wit blare is hier duidelik te sien.

Dan vorm die plant in die knop weer groen blare wat eers nog
bietjie gelerig aan die punte is. Die stingel groei ook nog deur.
Die blare is mooi groen maar taamlik klein. Later kom die plant
selfs in knop. Die hele habitus bly egter klein en lyk natuurlik

tr-i

tgt;
gt;

baie gebrekkig. Eienaardig is die groen blare wat later weer ont-
wikkel het en wat ook nie meer die stywe nerwe het nie. Die hele
beeld is dus net soos dié van plante in oplossings met CaCOg. Die
wortels lyk ook baie so, al is hulle bietjie sterker ontwikkel.

Na aanleiding van die resultate van die proewe kan daar ver-
skillende vrae gestel word.

Ie. Waardeur word die stywe nerwe veroorsaak? Dit tree op
in die kultures met CaCOg en in dié sonder yster. Tog kan yster-
gebrek alleen dit nie veroorsaak nie, want die plante in sandkul-
tures sonder kalsium soos onder kalsium beskryf is, het ook stywe
nerwe en is tog donkergroen. Soos ons later sal sien, het die plante
in sandkultures met bietjie stikstof ook stywe nerwe. Die plante
met onoplosbare fosfaat in waterkultures het ook stywer blare
gehad, al het die beeld wel bietjie anders gelyk. Dit is eqter
moontlik dat daar wel \'n verband tussen bestaan.

2e. Het die plante sonder kalsium meer yster nodig om groen
te bly, en m hoeverre speel die kalsium, die slegte wortelqroei en
die yster hier n rol?

3e. Hoe kom dit dat in die meeste gevalle, as die plante nie
afsterf me, hulle in oplossings met CaCOg en in dié sonder yster,
later weer \'n paar groen blare kry? Kom dit deurdat die plante
in die later groeistadium minder yster nodig het en die yster wat
as verontreiniging aanwesig is, dan voldoende is?

Die vrae moet nog verder ondersoek word. Hierby moet egter
in die oog gehou word dat verskillende plante waarskynlik anders
sal reageer.

Uit die proewe blyk dat die plante in oplossings sonder yster
dieselfde siektesimptome kry as plante in oplossings waarin CaCOg
die kalsiumsout is en ook as plante in oplossings sonder kalsiumquot;.
In altwee die laaste gevalle is dit waarskynlik \'n kwessie van slegte
wortelgroei. Die onderste blare van die plante was nog groen,
maar daarbo word hulle ligter groen en dan vanaf die bladrande
geel tot amper wit. Op die end is die boonste blare dan heeltemal
geel tot wit met stywe, klem bietjie groen nerwe. Later word dan
nog weer \'n paar groener blare gevorm.

In die oplossings met CaCOg met Fe3(P04)2 waarin die simp-
tome ook opgetree het, kon ander ysterverbindings dit nie genees
nie. Wel was \'n enkele ysterverbinding nog slegter as ferrofosfaat.

In oplossings waar Fe3(P04)2 voldoende yster gegee het, het
aie ander verbindings ook me veranderinge van betekenis vir die
proewe veroorsaak nie.

Die waarde van magnesium vir die plante val by tabak veral
in die oog in verband met \'n siekte in Amerika, „sanddrownquot; ge-
noem, wat skynbaar veroorsaak word deurdat in sandgronde die
magnesium, as dit baie reent, uitgespoel word.

Magnesium speel \'n rol by die opbou van die bladgroen, maar
tog bevat die bladgroen maar \'n klein gedeelte van die opgenome
magnesium. Die res is blykbaar op een of ander manier in die
protoplasma gebind. Dit word dan ook deur verskeie ondersoekers
veronderstel dat magnesium op een of ander manier in verband
staan met die vorming van eiwitte en ook met die teenwoordig-
heid van olie in party sade, wat daarom soms baie magnesium
kan bevat. Ook sou magnesium diens doen by die vervoer van
fosfor na die jong groeiende dele. Klein hoeveelhede magnesium
sou dan voldoende wees en elke keer weer as draer van die fos-
forsuur gebruik kan word. Dit is dan ook al deur party onder-
soekers veronderstel dat die afsterf van die ouer blare veroorsaak
vi^ord deurdat die magnesium aan die blare en bladgroen onttrek
word by die vorming van die vrugte. Die kwessies en die litera-
tuur daaroor is uitvoerig deur Lutman en Walbridge 1929
bespreek en dus kan, vir verdere besonderhede, na hulle publikasie
verwys word.

Oor die verband tussen magnesium en die ander elemente is
onder die ander hoofde en in Hoofstuk II al iets gesê. Die meeste
belangstelling het vroeër die Ca—Mg-verhouding in die plante
gehad. Nou lyk dit egter wel beslis dat daar nie \'n bepaalde
Ca—Mg-verhouding binne baie wye grense noodsaaklik is nie
en dat die beskadiging wat optree, deur gebrek of oormaat van
magnesium, of deur sekundêre faktore veroorsaak word.

Die simptome van magnesiumgebrek is betreklik min bestudeer.
Meestal word klorose opgegee as \'n teken daarvan (Reed en
Haas 1924(3), Hartman en Powers 1928). Ginsburg
1925 vind dat die blare van sojabone na ag dae bruin vlekkies kry
en afval. Die wortels bly normaal die eerste twintig dae en is
ekstra wit; later word hulle sag. \'n Paar vrugte word gevorm,
maar sonder sade. Brenchley en Warington 1927 en
S herman 1929 beskryf rooibruin vlekke op die blare. D i c k-
son 1918 het egter gevind dat magnesiumgebrek amper geen in-
vloed het op die groei van hawer nie.

By „sanddrownquot; van tabak word die onderste blare volgens
Garner, Mc Murtrey. Bacon en Moss 1923 geelagtig
of kloroties aan die bladpunte en rande. Die kleur word dof lig-
geel tot amper wit, en later versprei dit hom oor die hele blad tot
alleen die nerwe en bietjie van die weefsel daaromheen soms nog

groen is. Gewoonlik tree die simptome pas by ouer plante op. Die
blare is vlak, sonder dooie plekke en alleen \'n enkele keer omge-
krul. Volgens Johnson 1924 kan in party gevalle die weefsel
wel op plekke afsterf en die blad omkrul. Mc Murtrey 1929
het kort gelede by beskrywing van die simptome weer opgemerk
dat die blare nie gevlek of omgekrul is nie en selfs dat in erge ge-
valle die bladrande \'n neiging vertoon om na boontoe te draai.

Eienaardig is nog die feit dat Garner, Mc Murtrey,
Bacon en Moss 1923 gevind het dat kaliumsulfaat en ander
sulfate die siekte vererg, terwyl kaliumkloried en ander kloriede
dit in party gevalle verminder. Blykbaar is daar dus \'n verband
tussen die oormaat van sulfate en magnesiumgebrek.

In die ondersoek is alleen die gebrek aan magnesium in water-
en sandkultures bestudeer om na te gaan hoe die Brasiliaanse
tabak onder die omstandighede reageer.

Die waterkultures is op 27 Aug. opgesit in \'n oplossing met die
volgende samestelling:

1.00 gr. KNO3 per Liter
0.917 gr. GaS04
0.28 gr. K2HPO4
0.25 gr. Fe3(P04)2 .. ..

Ook hier het van ses plante, drie borium en mangaan gekry en
drie nie, net soos by die bestudering van gebrek aan die ander
elemente.«

Die plante met en sonder borium is in die begin dieselfde. Hulle
groei harder as die plante sonder Ga, N, K en PO4 en vertoon
die eerste weke geen abnormale simptome nie. Die wortelstelsel
is sterk ontwikkel, die wortels lank en dik, baie vertak en veral
spierwit. Na omtrent vier weke begin die plante sonder borium
simptome van die gebrek daarvan te vertoon en ook verskynsels
van magnesiumgebrek tree op. Party van die blare begin naamlik
aan die rande na onder toe om te krul, en ook word die weefsel
hier en daar, tussen die nerwe, dun en verdroog. Eers word die
plekke dofgeel en dan rooibruin. Die heel onderste blare vertoon
\'n soort verkleuring. Die nerwe is wel normaal groen, maar die
res van die bladoppervlak kry \'n soort wateragtige blougroen kleur
Wat later meer geelgroen word. Die gevolg is dat die blad fyn
geteken lyk en dit net is asof met \'n potlood lyntjies en hokkies
daarop getrek is. Die lyne is dan die nerwe. Die blare voel baie
taai en elasties; en alhoewel hulle sterk na onder toe ombuig na
\'n rukkie en selfs amper ewewydig met die stingel loop, is hulle
tog nie slap nie. Die blad en nerwe bly styf. Op Plaat III sien

Die tekening van die nerwe op die blad is op die onderste blare
te sien, die blare aan die regterkant wys die bruin dooie plekke
wat tussen die nerwe gevorm word en soms \'n groot stuk van die
blad inneem, \'n Mens sien ook dat die plant sonder borium nou
agtergebly het. By die ander plant is die boonste blare normaal,
terwyl die onderste blare sterk na onder toe omgebuig is. Die blare
wat onder verdroog, verdroog partykeer eers gedeeltelik, sodat die
blad aan die punt en basis nog normaal is terwyl die res al afge-
sterf is. Op 16 Nov. is die plante met borium ±19 sm., dié sonder
borium ± 8 sm. lank. Die grootste blad is 17X9 sm. Die wortels is
nou geel tot bruin. Die plante met borium groei nog verder, en
op 3 Des. is twee plante in knop. Die knoppies val egter baie gou
af. Die blare wat nog groen was, kry nou geelgroen vlekke, reël-
matig langs die synerwe en veral in die middel van die blad.

In geen geval is hier \'n klorotiese of geel verkleuring van die
bladpunte of bladrande opgemerk soos vir „sanddrownquot; beskryf
en deur Garner, Mc Murtrey, Bacon en Moss 1923
deur \'n gekleurde foto weergegee is nie. Die verkleuring vind reël-
matig oor die hele blad plaas, of begin in die middel, terwyl die
punt en rande van die blad nog groen bly.

Ook tree by my proewe wel dooie plekke op en krul die blare
om en buig later heeltemal na onder toe. In party gevalle begin
die bruin verkleuring in die hoofnerf. Dit lyk of die vaatbundel
in die nerf opdroog en bruin verkleur, sodat hy net soos \'n wurm
in die nerf lê. Van daar versprei die afsterwing hom dan oor die
blad. In ieder geval begin die siekteverskynsels dus in die mid-
del en nie aan die punte van die blare nie.

Twee potte is hiermee op 4 Aug. opgesit, waarvan die reaksie op
pH 5.6 gebring is.

Net soos die plante sonder Ca en K is die plante ook in die
begin normaal van vorm en uiterlik. Na 2 maande is die reaksie
verander tot pH 6.6. Die lengte van die plante is nou 67 en 80 sm.,
en daar is 17 blare. Altwee kom nou in knop: dié van 80 sm. is
bietjie verder as die ander een. Toe die knopvorming begin, het
die onderste blare sterk na onder toe omgebuig, sodat die blare
hoe langer hoe meer ewewydig met die stingel beginne loop. in
plaas dat hulle na boontoe of horisontaal staan. Die blad voel
papieragtig en taai en is verder baie elasties, sodat dit gebuig kan
word sonder om te breek.

Gedurende die volgende weke, terwyl die plant in bloei kom,
buig hoe langer hoe meer van die blare na onder toe. Hier en
daar tussen die synerwe en naby die hoofnerf sterf plekke van
die weefsel af en word eers ligbruin dan rooibruin. Die onderste
blare kry stadigaan \'n ander kleur groen. Die bladmoes word
naamlik eers \'n waterige geelgroen kleur, wat later geler tot amper
oranje word. Die nerwe is blougroen. Aangesien die donkergroen
absoluut tot die nerwe beperk is, is die blad sterk geteken soos
duidelik op Plaat IV. Fig. 2 te sien is. Die blare is taai en die
onderste blare kan in die hand opgerol word sonder dat hulle
breek. In die afgestorwe plekke en op die blare wat onder af-
sterf, ook met die rooibruin kleur, sien \'n mens die netwerk van
al die klein nerfies soos donkerbruin strepies, net soos by blare
in die herfs. Ook die kleur van die afsterwende blare lyk baie
op dié van blare in die herfs. Behalwe die geel en oranje van die
bladmoes, die rooibruin van die afsterwende plekke is daar nog
die groen van die nerwe en soms ook nog geelgroen plekke in
die rooibruin verdroogde stukke.

As die blad nog nie heeltemal verdroog is nie, voel dit baie
soos \'n stuk doek: \'n mens kan daaraan trek sonder dat dit gou
skeur. Die plant op die foto gee \'n goeie beeld van die magnesium-
gebrek. Alleen is die bruin dooie plekke moeilik om te sien. Die
blare sterf nie in volgorde af nie, maar die hoër blare verlep party-
keer voor die onderstes. Die afsterwing kan ook by die hoofnerf
begin, wat bruin word en verdroog. Van daar af verdroog dan ook
die res van die blad net soos in die waterkultures.

Behalwe die rooibruin vlekke op die blare sien \'n mens die-
selfde simptome, soos hier bowe beskryf is, ook op die afbeel-
dings van Garner, Mc Murtrey, Bacon en Moss 1923
Al gee hulle op dat die blare nie omgekrul is nie, sien \'n mens
tog dat die blare sterk na onder toe gebuig is, en op Plaat 6 in
hulle publikasies is \'n paar selfs ook omgekrul aan die rande. Ook
vertoon hulle dieselfde tekening van die nerwe. In geen geval lyk
die habitus of die verkleuring van die blare soos \'n „sanddrownquot;-
plant afgebeeld op Plaat 1 dit vertoon nie.

Die plante in die proewe het in begin Desember normale vrugte
gedra, al het daar ook n klompie van die blomme afgeval. Die
boonste blare, wat nog groen is, beginne nou in die middel van
die blad en vlak langs die synerwe klein geelgroen tot geel vlekke
te vertoon, net soos in die waterkultures. Die hoofnerf word van
binne bruin en droog in net waar hy aan die stingel vassit. Hier-
deur word daar \'n hol plekkie gevorm, wat dan as \'n voor na
die bladpunt toe loop, sodat dit lyk asof daar twee nerwe langs
mekaar lê.

Uit die proewe blyk dat die simptome van magnesiumgebrek in
water- en sandkultures omtrent dieselfde is. Eers buig die blare
na onder toe om en krul om aan die rande. Dan verkleur die
onderste blare egaal geelgroen en later geel en bly alleen die nerwe
soos groen lyntjies deur die blare loop. Die middelste blare en
partykeer die onderste blare kry rooibruin verdroogde plekke. As
die hele blad verdroog, gebeur dit met dieselfde kleur, en begin
dit aan die bladpunte, of vanaf die hoofnerf, of vanaf die dooie
plekke. Die boonste blare kry later ook geel vlekke in die middel
langs die synerwe. Die bloeiwyse is blykbaar normaal.

Vergelyk \'n mens die simptome met dié van „sanddrownquot; soos
deur Garner, Mc Murtey, Bacon en Moss, 1923
beskryf en op \'n gekleurde foto afgebeeld, dan blyk dit dat hulle
nie aljsoluut ooreenkom nie. Die blare by „sanddrownquot; verkleur
vanaf die bladpunte, hulle is nie omgebuig of omgekrul nie en
kry nie dooie plekke nie. Vergelyk \'n mens aan die ander kant
die plante uit my proewe met die afbeeldings van plante wat sonder
magnesium in sandkultures gekweek is deur dieselfde ondersoekers,
dan blyk dit dat die plante heeltemal ooreenstem. Waarskynlik
het by hulle kultuurproewe die plante dus dieselfde siekteverskyn-
sels vertoon. Ongelukkig beskryf hulle nie die simptome van hulle
potproewe nie en sê alleen dat „sanddrownquot; optree.

Al verbeter magnesium dan ook die siekte op die veld, is die
ondersoekers tog nie geregtig om magnesiumgebrek as direkte
oorsaak van „sanddrownquot; aan te neem nie. Magnesiumgebrek
alleen veroorsaak simptome wat anders lyk, dus waarskynlik speel
ander, indirekte faktore hier \'n rol. Dit verander natuurlik nie die
feit dat magnesium die siekte verbeter nie. Miskien sal die feit
dat sulfaat die siekte erger maak, die weg na \'n oplossing wys.

In verband met die verskillende, in die oog lopende kleure, wat
die blare aanneem as hulle deur magnesiumgebrek afsterf, is dit
interessant dat party ondersoekers die normale afsterwing van
blare in die herfs toeskryf aan die feit dat, by die vorming van
vrugte, die magnesium vir dié doel aan die blare onttrek word.
Die kwessie word uitvoerig deur Lutman en Walbridge
1929 bespreek. Al lyk dit waarskynlik dat by die afsterwing ook
ander stowwe die blare verlaat, kan \'n mens tog die vraag stel in
hoeverre die magnesiumverlies onder bepaalde uitwendige om-
standighede die oorsaak kan wees van die spesiale kleure wat die
blare in die herfs aanneem. Alleen by kalsiumgebrek kry die blare
\'n dergelike fel kleur, in dié geval oranje. Nog meer val dit in die
oog omdat in die blare die fyn netwerk van nerwe sigbaar bly as
dun donker lyntjies net soos by herfsblare. Dis natuurlik moontlik
dat ander plante ook weer anders reageer. Oor die geheel is die
simptome egter onvolledig beskryf.

By bestudering van die publikasies oor kaligebrek, val dit in die
oog dat die beskrywing van dié gebrek by die verskillende plante
en deur verskillende ondersoekers oor die algemeen so goed oor-
eenkom, in teenstelling met die verskynsels wat veroorsaak word
deur gebrek aan party van die ander elemente.

Kali is noodsaaklik vir die vorming van koolhidrate (Reed
1907, Loehwing 1928, Hartman en Powers 1928,
Haley 1929, ens.).

Tog is daar ook \'n verband tussen kali en die ander elemente
in die plant. Onder kalsium het ons al gesien dat baie Ca die hoe-
veelheid K verminder en ook omgekeerd. Baie kali kan ook die
magnesiumgehalte verminder (Loehw ing 1928 en Brown
1928). Dit lyk ook of daar \'n verband bestaan tussen die hoeveel-
heid kali en die hoeveelheid organiese stikstof in die plant. As
daar te min kali is, is daar minder koolhidrate, te min om met die
nitrate tot organiese stikstof te verbind (Loehwing 1928). Vol-
gens Haley 1929 verbind die kali ook met die organiese sure
wat by die stikstofmetabolisme gevorm word. Te baie stikstof,
waardeur te baie organiese sure gevorm word, sou dan skadelik
werk, omdat dit te veel van die kali in beslag sou neem.

Volgens Clements 1928 is die hoeveelheid koolhidrate en
organiese stikstof egter baie afhanklik van die hoeveelheid lig en
volgens Tottingham 1923 ook van die temperatuur.

Hartwell, Wheeler en Pember 1907 en ander het
aangetoon dat by te min kali, natrium wel \'n verbetering in groei
gee maar nie die kali heeltemal kan vervang nie.

Oor die betekenis van verskillende kaliverbindings is in die
begin van die hoofstuk al iets gesê. In die grond is die kali ook
nog gedeeltelik in verbinding met organiese stowwe. Die hoeveel-
heid kali wat vir die plant beskikbaar is, hang dus ook af van
die omsetting van die organiese stof en dus van die aktiwiteit van
die mikroörganismes. Die opname van kah uit anorganiese verbin-
dings word deur Haley 1929 en T r u o g 1922 bespreek.

Vir tabak is die verskillende kalisoute nog van belang omdat
Clo en SO4 van KCl en K2SO4 die kwaliteit en brand bdnvloed
(Aquot;mes en Boltz 1925, Haley 1929 en Moss 1929). Aan
die ander kant kan K2CO3 die reaksie te alkalies maak en deur
KNOg-bemesting te baie stikstof toegedien word. Dat K2SO4
en KCl ook baie verskil in werking wat die optree van „sand-
drownquot; betref, is deur Garner, Mc Murtrey, Bacon en
Moss 1923 aangetoon.

Oor die invloed van verskillende hoeveelhede kali, is in die
praktyk al baie proewe gedoen op verskillende gronde.

Die simptome van kaligebrek is uitvoerig deur W i 1 f a r t h en
W immer 1903, o.a. ook vir tabak beskryf. s\' J a c o b 1927 gee
\'n oorsig van ander publikasies oor dieselfde onderwerp. Die
resultate is egter in hoofsake orals dieselfde. Vir tabak is dit ook
nog beskryf deur Johnson 1924, Schaffnit en Volk 1928,
Morgan 1929 en Mc Murtrey 1929 en is in die praktyk
ook voldoende bekend.

Die gebrek blyk eers üit \'n geel gevlektheid van die blare met
\'n soort brons- of koper-weerskyn. Die groen gedeeltes is baie
donker met \'n blou skyn. Die blare krul na onder toe om aan die
punte en rande. In die ligte plekke tree klein dooie plekkies op
tussen die nerwe aan die bladpunte en rande. Hulle word groter
en vloei in mekaar, sodat die hele blad vol groot vlekke kom. Die
blare is bros en ru. Ander simptome wat op kan tree, is nog slap
stingels wat maklik omknik, slegte vrugsetting en slegte wortel-
groei, terwyl die plante baie maklik deur parasiete aangetas word.

Wat die kwaliteit van tabak met sterker konsentrasies betref,
sien \'n mens dat in Amerika die ondersoekers \'n sterk kali-bemes-
ting aanraai oor dit die brand gunstig beïnvloed. In Indië egter
word volgens die „Mededeelingen van het Deli Proefstationquot; die
beste tabak gekweek met \'n swak kali-bemesting. Die oorsaak vir
die verskil in opvatting sal wel aan die geaardheid van die grond lê.

Dat ons hier nog voor meer verrassings kan staan, blyk uit die
feit dat op verskillende gronde wat by analiese dieselfde kalige-
halte blyk te besit, op die een kaligebrek optree, op die ander nie
(Morgan 1929). Selfs het Loehwing 1928 gevind dat
gronde wat \'n lae kaligehalte bevat, ongunstig reageer op kali-
bemesting. Die sekundêre oorsake kan dus die hele beeld verander.

Al is die simptome van kaligebrek dus goed genoeg bekend, was
dit tog van belang om te weet of die verskynsels, onder die om-
standighede waarby die proewe geneem is en met die Brasiliaanse
tabak, dieselfde sou wees.

Hiervoor is ten eerste op 27 Augustus, tegelyk met ander kul-
tures sonder die verskillende elemente, waterkultures opgesit son-
der kali. Drie plante het borium en mangaan gekry, en drie nie.
Die oplossing het die volgende samestelling gehad:

Ook hier is die plantjies met borium slegter as sonder borium, en
die wortels is ook korter net soos by kalsium. Op 7 September
is die blare geel gekleur met \'n koper- of brons-skyn. Die nerwe
is nog groen. Die blad is bietjie hobbelig en na onder toe omge-
krul. Hier en daar tree \'n paar vlekkies op. Die wortelstelsel is
baie kort en bevat maar \'n paar wortels wat hard aanvoel. Die
plantjies verander amper nie meer nie, alleen verdwyn die ver-
skil tussen die plante met en sonder borium. Op Plaat II is die
twee soorte plante afgebeeld. Later word die wortels met borium
nog bietjie langer en vorm nog \'n paar nuwes. Die vlekkies op
die onderste blare word groter, en die hele blad verdor. Die
boonste blare kry nie meer vlekke gedurende die volgende maande
nie, en in Desember is die plante nog net dieselfde. Die grootste
blad is 7.5 X 4 sm. en die plantjies is \'n paar sm. lank.

Op 4 Augustus is ook nog twee sandkultures opgesit sonder
kali wat elk die volgende stowwe gekry het:

8.41 gr. NaNOs
5.0 gr. MgS04
9.17 gr. CaS04
6.11 gr. Ca(H2P04)2
2.5 gr. Fe3(P04)2.

Die plante het gedurende die eerste weke normaal gegroei maar
was bietjie kleiner as dié sonder kalsium wat onder kalsium be-
skryf is. Die groei bly normaal tot einde September al is hulle
kleiner as plante met volledige voedingsoplossing. Dan begin die
plant knoppe te vorm en tree die eerste siektesimptome op. Die
plante is dan 80 en 90 sm. lank.

Na \'n paar weke lyk die plante net soos dié onder die literatuur-
oorsig beskryf. Die blare word donkergroen, en aan die rande
beginne ligte vlekke op te tree. Die vlekke is bietjie geelagtig en
brei uit na die middel van die blad toe. Die blad krul na onder
toe om aan die punt en rande. In die ligte plekke tree eers klein
dooie plekkies op wat groter word. Op die onderste blare is die
vlekke die grootste en het \'n persagtige kleur met \'n ligter, water-
agtige rand.

Op Plaat IV, Fig. 1 sien \'n mens op die onderste blad \'n paar
van die vlekke. Op die middelste blare is die vlekkies kleiner en
droër. Hulle is ligbruin tot amper wit en sit in \'n groot aantal
oor die hele blad versprei en tree ook eers aan die punte en rande
op. Hulle is skerper begrens as die groter vlekke, maar tog kan
meer kringe om mekaar gevorm word. Die blad lyk dan baie op
die afbeelding op Plaat X in Johnson 1924. Die geel kleur
is lang nie so duidelik as wat op Plaat II deur hom afgebeeld is

nie wat veroorsaak sou wees deur kali-gebrek. Waarskynlik is by
my proewe meer yster aanwesig. Die afbeelding op Plaat X is
volgens hom nie-parasitêre bladvlekke wat party tabakvariëteite
maklik kry. Waarskynlik sal dit dus ook enigsins van die soort
tabak afhang hoe kaligebrek hom uit. Dat die vlekke op die blad
op Plaat X in Johnson 1924 deur kaligebrek veroorsaak is,
is egter bes moontlik.

As die dooie plekkies die grootste gedeelte van die blad in-
neem, sterf die hele blad af en voel droog en papieragtig. Die
plante het eers 17 blare gehad, maar nou sterf baie af. Op 26
Oktober is die plante in bloei en ongeveer 120 sm. lank. Daar
is nog maar \'n paar goeie blare bo aan die plant, die ander is
verlep en breek dadelik af by aanraking. Die kleur van die blare
is lig rooibruin. Die bloeiwyse is baie klein. Op 7 November het
een plant al sy blare verloor, en die blomme en vrugbeginsels het
amper almal afgeval. Die stingel is slap en is heeltemal hol van-
binne, terwyl hy verder uitdroog. Die ander plant is bietjie beter
en het nog \'n paar blare en \'n enkele klein vruggie. Die blare is
donkerder groen as die blare by die proewe ooit geword het, en
is vol klein ligbruin dooie vlekkies. Die stingel droog hier ook
al uit, en later is die plant net soos die eerste. Alleen die kaal uit-
gedroogde, hol stingel bly nog oor. Die reaksie is nog steeds
pH 5.6.

Uit die proewe blyk dat onder die omstandighede by kalige-
brek dieselfde verskynsels optree as deur Johnson 1924 en
Morgan 1929 al vir tabak beskryf is.

Hoofsaaklik val in die oog die omgekrulde blare, die donker-
groen kleur met partykeer ligter vlekke wat vanaf die rande enig-
sins reëlmatig na die middel loop. Verder die vlekke wat party-
keer skerp begrens is, veral op die boonste blare, en partykeer
kringerig, veral op die onderste blare. Later droog die stingel uit,
word hol en knik om. Die blomme en vrugbeginsels val almal af.

Alleen is daar \'n verskil wat betref die geel kleur, wat die
blare volgens J o h n s p n 1924 aan die rande kry. Waarskynlik
is dit \'n gevolg van die yster wat vir die plant beskikbaar is. Is
daar genoeg yster soos in die sandkultures, dan word die blare
wel bietjie ligter aan die rande maar nie so geel as Johnson dit
afbeeld nie. Is daar egter ystergebrek b.v. deur slegte wortelgroei
soos in die waterkultures, dan kan die blare selfs heeltemal geel
word. In sand- en grondkultures kan ook maklik ystergebrek op-
tree oor die wortels sleg ontwikkel is.

Al word stikstofgebrek altyd deur dieselfde simptome geken-
merk bly die stikstofvoeding tog \'n ingewikkelde probleem.

Behalwe die faktore wat verderop bespreek word, het ons al
onder kalsium gesien dat dit partykeer lyk of daar \'n verband
bestaan tussen die kalsium en stikstof in die plant. Waarskynlik
is dit ook die reaksie wat hierby \'n rol speel. Hoagland 1919
het nl. al aangetoon dat nitrate beter opgeneem word by suur
reaksie. W. Butkewitsch 1927 het dit bevestig en boondien
aangetoon dat ammoniak-stikstof beter by alkaliese reaksie opge-
neem word, soos proewe van Pr ianischnikow op dieselfde
laboratorium ook al uitgemaak het. Dat volgens Ginsburg en
Shive 1926 die stikstofgehalte van die plant toeneem as die
H-ione-konsentrasie afneem, kan waarskynlik kom deurdat die
reaksie van pH 4.5 tot pH 6.5 geloop het en dus nie alkalies
genoeg was nie.

Dat daar \'n verband tussen die kali-bemesting, die koolhidraat-
vorming en die stikstof-metabolisme in die plant bestaan, is al onder
kalsium bespreek. Interessant in verband hiermee is die publikasie
van K r a u s 1925, waarin hy aantoon dat as, ook deur ander
oorsake as \'n sterk stikstofvoeding, die vegetatiewe groei sterk
toeneem, die amino-stikstofgehalte van die plant dan baie hoog
is en die koolhidraatgehalte laag. Dat Roemer en Wimmer
1907 opgemerk het dat by stikstofgebrek die suikergehalte van
suikerbiete toeneem en by stikstofoormaat die suikergehalte af-
neem, . kom hier ook mee ooreen. Miskien berus die feit dat
Gericke 1922 aangetoon het dat as NOg uit oplossings van
een sout opgeneem word, kali dan ook aanwesig moet wees, wel
op dieselfde prinsiepe.

Die invloed van verskillende stikstofkonsentrasies word ten
eerste duidelik in proewe oor die verhouding van die bowegrondse
dele tot die wortels. Dié verhouding neem toe met stygende stik-
stofkonsentrasies, oor die groei van die bowegrondse dele toe-
neem en van die wortels afneem (Probst 1901 enSchaffnit
en Volk 1928).

Met te min stikstof is die wortels meestal langer, dunner en
die geheel swaarder as met meer stikstof (Hartman en Po-
wers 1928). Ook is hulle minder vertak (M ü 11 e r-T h u r g a u
1895). Turner 1922 beskryf egter \'n geval met gars waarby
die wortels juis met meer stikstof langer, dunner en onvertak was,
alhoewel met mielies en vlas die wortels dikker en korter was met
meer stikstof. Dis moeilik om uit te maak of gars \'n uitsondering
is of dat ander faktore by die proef \'n rol gespeel het.

Wat die bowegrondse dele betref, is dit goed genoeg bekend
dat die plante wat te min stikstof kry, klein is met dun stingels
en klorotiese of geelgroen blare waarvan die onderste afsterf
(Roemer en Wimmer 1907, Hartman en Powers

1928nbsp;en Schertz 1921). Vir tabak is dit o.a. beskryf deur
Schaffnit en Volk 1928 en Morgan 1929. Die plante
bly klein en styf met blare wat na boontoe gerig is.

Met te sterk konsentrasies is die plante baie donkergroen en
sukkulent, die vegetatiewe periode word verleng (Hartman en
Powers 1928), en die onderste blare sterf af (Turner 1922).
Ook het die plant minder blomme as onder normale omstandig-
hede. By proewe oor gunstige konsentrasies het Goedewagen

1929nbsp;gevind dat die groei eers toe- en dan afneem met stygende
konsentrasies. Die resultate van sulke proewe sal egter verskil met
die ouderdom van die plant (Hoagland 1919 en Burd 1919).

Verskillende ondersoekers is dit daaroor eens dat die hoeveel-
heid nitrate in die plant, bo \'n sekere minimum, nie toeneem met
die hoeveelheid in oplossing nie (Clements 1928, Lomanitz
1926, en Ginsburg en Shive 1926). Met die oog op wat
al gesê is oor die faktore wat die nitrate in die plant beïnvloed,
is dit begryplik.

Met verskillende stikstofverbindings kom ons op \'n terrein wat
te uitgebreid is om hier uitvoerig te behandel.

Die grootste verskil bestaan tussen die ammoniumverbindings
en die nitrate. Ten eerste neem party plante makliker ammoniak-
stikstof op, ander verkies nitrate. Ook hang dit baie af van die
mikroörganismes in die grond, van die watergehalte en van die
geaardheid van die grond. So het dit baie keer geblyk dat ammo-
niumsoute beter voldoen op droë gronde, nitrate op nat gronde.
Aan die ander kant word nitrate baie maklik weggespoel uit nat
gronde, terwyl NaNOg op swaar gronde op die ou end skadelik
kan werk deur die Na wat agterbly. Meer besonderhede oor die
punte kan \'n mens o.a. in die publikasies van C o 1 e m a n 1917,
Lipman en Gericke 1916 en Prince en Winsor 1925,
vind.

Ook die organiese stof speel \'n rol. So sou organiese stof wat
in die grond gesit word, die hoeveelheid stikstof verminder
(Haley 1929), tfwyl dit blykbaar aan die ander kant die vor-
ming van ammoniak-stikstof bevorder (Metzger en Janssen
1928).

Dat die reaksie van die grond net soos by alle ander prosesse,
hier ook van belang is. spreek vanself, ook veral wat die invloed
daarvan op die mikroörganismes en hulle werking betref. IDaarom
kan die sake op kalkryk of op kalkarm gronde dan ook weer om-
gedraai word. Aangesien die probleem so ingewikkeld is, is
dit onmoontlik om die resultate van waterkultures in die praktyk

toe te pas, soos in baie publikasies veronderstel word. Meestal het
geblyk dat as \'n plant in waterkultures nie normaal groei met
ammoniumsoute nie, hulle dit wel doen op die veld. Rys is een
van die plante wat in waterkultures beter groei met ammonium-
soute as met nitrate (Espino 1920).

Van die groot aantal ondersoekers wat die waarde van verskil-
lende stikstofverbindings, ook organiese, ondersoek het, kan o.a.
die volgende genoem word: Hutchinson en Miller 1911,
Stewart, Thomas en Horner 1925, Lipman en
Blair 1918, Lipman en Gericke 1916, Prince en
Winsor 1925, Beaumont en L a r s i n o s 1922, Metz-
ger en Janssen 1928, Brigham 1917 en baie ander. Ver-
dere literatuuropgawes kan \'n mens in die publikasies vind. \'n
Ander kyk op die saak gee Lipman en Burgess 1917(i)
wat die waarde aflei uit die feit of verbindings maklik genitrifi-
seer of geammonifiseer word.

Coleman 1917, maar veral Mevius 1928 en 1929, gee \'n
baie goeie oorsig oor die probleem of ammoniumsoute slegter is as
nitrate en wat die oorsake daarvoor is. Gewoonlik word die skade-
like werking van ammoniumsoute toegeskryf aan die fisiologies sure
werking. Prianischnikow 1926 meen selfs dat as die suur
geneutraliseer word, ammoniumsoute beter is as nitrate. P a n a-
telli en Severinni 1910 en 1911 is van dieselfde mening.
Alleen speel volgens hulle die anion daarby \'n rol en moet die
absorpsie van die ammonium stadig wees.

Zinzadze 1926 en 1927 en Prianischnikow en Do-
montovitch 1926 gebruik daarom ook ammoniumnitraat as
stikstofbron vir hulle voedingsoplossings. Hulle probeer om daar-
mee oplossings te kry waarvan die reaksie konstant bly.

Mevius 1928 het egter aangetoon dat in baie gevalle die
skadelike werking van ammoniumsoute nie verklaar kan word deur
die suur reaksie nie aangesien dit erger word as die H-ione-kon-
sentrasie afneem. Ook word dit erger as die konsentrasie van die
sout sterker word. As die oplossing baie suurder word, by sy
proewe onder pH 3.6, meen hy dat die skadelike werking van die
H-ione versterk word deur die aanwesigheid van ammoniumsoute.
Tussen pH 5.3 en pH 5.6 is die ammoniumsoute ewe goed as
nitrate en het sterker konsentrasies ook geen invloed nie. Ook
volgens Pirschle 1929 is ammoniumsoute ewe goed of beter
as nitrate tussen pH 5 en 7. Ammoniumsoute was egter veral sleg
by alkaliese reaksie, en die optimum reaksie vir die plante was
anders met nitrate as met ammoniumsoute (Sien ook Mevius
1929).

Dat die skadelike werking van ammoniumsoute nie opgehef word
by neutrale reaksie nie, kan \'n mens ook uit die proewe van
s\'Jacob 1927 aflei. Waarskynlik sal die verklaring hiervan lê
by die feit, soos deur Butkewitsch 1929 vasgestel, dat am-

moniumsoute beter by alkaliese reaksie opgeneem word en nitrate
beter by suur reaksie. Ook sou dit verklaar waarom rys, wat blyk-
baar hoofsaaklik ammoniakstikstof gebruik, volgens M e t z g e r
en Janssen 1928 sterker kloroties of geel is op suur gronde as
op neutrale gronde. Die klorose sou volgens hulle naamlik ver-
oorsaak word deur stikstofgebrek.

Dit lyk dus dat as die plante te baie ammoniak-stikstof opneem,
óf deur te sterk konsentrasies van die ammoniaksout, óf deur
alkaliese reaksie, dit skadelik kan werk. Met ammoniumsoute kan
die plant ook meer stikstof bevat, waarskynlik deurdat dit volgens
Suzuki 1894 baie vinniger in asparagine omgesit word as nitrate
{Hutchinson en Millar 1911). Die asparagine-vorming
word bevorder deur aanwesigheid van suikers. As daar dus te
min suikers is, kan die ammoniumsoute in die plant opgestapel
word en skadelik werk. (Sien ook Mevius 1928 en 1929). As
ander omstandighede ongunstig is, b.v. die lig, temperatuur, yster-
voeding, ens. kan die skadelike werking ook nog toeneem (M e-
vius 1928).

Die beskadiging wat J o n e s en Shive 1923 kry in oplossings
met (NH4)2S04 en ferrosulfaat word veroorsaak deurdat by suur
reaksie te baie yster uit die oplosbare ystersout opgeneem kan
word. Daarom is die groei met onoplosbare ferrifosfaat wel goed.
Die beskadiging sal afhang van die yster-konsentrasie en van die
reaksie van die oplossing. Dat ferrifosfaat in n gewone oplossing
met nitraat nie voldoende yster gegee het nie, ferrosulfaat wel, is
begryplik. Ook dat ferrosulfaat in sterker konsentrasies in dié op-
lossing ook skadelik was. Die beskadiging met (NH4)2S04 word
nie veroorsaak deur die ferrosoute soos s\'Jacob 1927 meen nie,
en daarom spreek die resultate van sy proewe met ferrofosfaat
nie dié van Jones en Shive 1923 teë nie, want dis nie seker
of met ferrofosfaat, wat net soos ferrifosfaat onoplosbaar is, die
ysterkonsentrasie wel ewe sterk was as met die ferrosulfaat in die
proewe van Jones en Shive nie.

Wat die stikstofvoeding van tabak betref, blyk uit die verskil-
lende publikasies dat sowel in Indië as in Amerika en Europa
meestal swawelsuur ammoniak vir bemesting gebruik word. Volgens
Kuyper 1928 word die plante met sterker stikstofkonsentrasies
langer, die kleur word baie keer valer en donkerder, die stingels
word partykeer dikker. In dig Mededingen van het Proefstation
voor Vorstenlandsche Tabak No. 59, vermeld Beets 1927 ook
dat meer stikstof \'n donkerder groen kleur gee en dat die blare
langer groen bly en later ryp word. Ook volgens Moss 1929
Word die blare donkerder en growwer met meer stikstof.

Wat die kwaliteit betref, het toenemende stikstofkonsentrasies
volgens Kuyper 1928 ge^ invloed nie. Uit die publikasie van
Moss 1929 blyk dat dit van die soort tabak en van die doel

waarvoor die tabak gebruik word, afhang of die blare baie of min
stikstof moet bevat.

Aangesien swawelsuur ammoniak meestal vir bemesting van
tabak gebruik word, is die volgende proef opgesit om te sien of
tabak in waterkultures ook goed groei met ammoniumsoute en of
hulle geen siektesimptome daardeur kry nie. In dieselfde proef is
dan ook die werking van \'n paar ander nitrate vergelyk.

Die reaksie van almal is in die begin omtrent pH 6.4. Gedurende
die eerste drie weke is die pH maar een keer bygereël. Op 14
Aug. is die oplossings vir die eerste keer ververs, en die pH van
die OU oplossings in die potte is weergegee in Tabel XIV.

So gou as die plante begin groei, is dit al duidelik dat die laaste
vyf rye, met ammonium-stikstof, baie donkerder groen is as die
eerste drie. Die eerste vier rye is die grootste, en ry V en VI die
slegste. Veral die wortels van ry V is baie sleg en slymerig. Na
omtrent vier weke word die plante met NH4CI en (NH4)2S04
ligter groen tot amper geelgroen. Die blare hang amper reg na
onder toe en beginne verdroog aan die punte. Die kleur is dus
nie \'n klorose soos gewoonlik deur slegte wortelgroei veroorsaak
Word nie. Ook verwag \'n mens dat by die sterk suur reaksie eerder

\'n donkerder groen kleur sou optree. Die ligte geelgroen kleur laat
egter baie aan stikstofgebrek dink. As verdere ondersoekinge wys
dat die opname van ammoniak-stikstof verminder met die toename
van die H-ione-konsentrasie, dan is die verklaring van die ver-
skynsel duidelik.

Van toe af is die pH elke dag, of om die dag bygereël en die
oplossing elke vier dae ververs. Na \'n paar dae kry die boonste
blare van ry V en VI nou weer hulle donkergroen kleur terug
en bly so. Dat waarskynlik ook die begeleidende ion \'n rol speel,
blyk uit die feit dat die plante met (NH4)2P04 in die begin ewe
suur is en tog groen bly. Die pH kan ook nie alleen die skuld
van die slegte groei van die rye V—VIII dra nie, want dié met
NH4CI is minder gou suur as met (NH4)2S04 en tog \'slegter,
terwyl dié met (NH4)2P04 selfs nie suurder is as met NH4NO3
nie. Boondien word die plante met ureum later baie beter as dié
met (NH4)2P04, en \'n paar is selfs amper ewe goed as die plante
van die eerste vier rye. Die feite kom baie goed ooreen met die
mening van Mevius 1928 oor die werking van ammoniumsoute.

Van die resultate van die proef kan nog die nadruk daarop
gelê word dat die wortels van die plante wat ammoniumsoute kry,
baie gou verslym, veral as die oplossing suurder word. In die
begin van die proef is dit duidelik en ook teen die end, toe die
pH nie meer bygereël is nie. Eienaardig hierby is nog dat die
plante met ureum waarvan die wortels verslym het, op die end
donkerblou geword het deur die ysterfosfaat. Die lyk asof die
fosfaat die hele wortelstelsel deurtrek het. Dit is die enigste keer
dat die verskynsel opgetree het. In alle gevalle waar die wortels
by die proef verslym het, het hulle baie sleg geruik.

Dit is ook nog opvallend dat by die plante met NH4CI,
(NH4)2S04 en (NH4)2P04 die nek van die wortels bruin word
en bietjie ingesnoer is. In verband hiermee is die resultate van
Bernhard 1927 met Deli-tabak baie interessant. Hy het naam-
lik tabak in grondkultures met fisiologies suur ghwano bemes en
dan gesien dat as hy nie kalk bysit nie, die plante geel slap blare
kry, die stingel en wortelhals bruin tot swart plekke vertoon en
die wortels wegvrot. Die plante het later aan slymsiekte gely en
hy konkludeer hieruit dat slymsiekte dus bevorder word deur suur
reaksies. Die beskrywing van sy plante lyk egter ook baie op die
simptome wat by my proewe met ammoniumsoute by suur reaksie
in waterkultures opgetree het.

As die swawelsuur ammoniak in die grond ook skadelik op die
wortels werk, sou dit glad nie verwonderlik wees nie as die ver-
band wat daar blykbaar tussen die geaardheid van die grond en
die optree van slymsiekte bestaan, berus op die bemesting met
ammoniumsoute. Die wortels sou daardeur baie gemaklik deur die
veroorsaker van die siekte, Bacterium solanaceamm S m i t h, aan-
getas kan word. As die simptome in my proef werklik dieselfde

Van begin af mooiste, grootste plante, al is verskil met
volg. 3 rye nie baie groot nie.

Kleinste van almal. Eers donkergroen, dan geelgroen
met hangende blare. Na pH bijgereël word, weer
donkergroen.

Beste van laaste 4 rye. \'n Paar plante later verslymde
wortels en dan sleg. Ander lyk amper soos IV.

Wortels eers heeltemal verslym. Na pH bijgereël word,
nuwes gevorm wat later weer verslym. Wortelhals
bruin en bietjie ingcsink.

Wortels eers baie sterk ontwikkel maar dun. Later
2 wortelstelsels verslym. ruik baie sleg en is donker-
blou deur ysterfosfaat. Ander bly gesond. Wortel-
hals ook van almal normaal.

Verhouding
lengte:

breedte

21.5X13

18nbsp;XlO.5
20 Xll.5

19nbsp;Xll.5

13 X 8

12.5 X 8

13 X 8.5
14.5 X 9

1.65

IJl

1.74
1.65
1.63

1.56

1.53
1.61

is as dié wat deur Bernhard in Indië beskryf is, dan is dit egter
nie alleen aan die suurgraad te wyte, soos Mohr 1929 meen nie
Die ammoniumsout moet ook daarmee in verband staan; omdat soos
in die volgende hoofstuk beskryf sal word, die simptome by\' suur
reaksies in oplossings met nitrate weer anders is.

lt;^a{NU3)2 en NaNOg, veral in die begin, bietjie gemarmer is en
bietjie kleiner bly as dié van ry I en IV. Ander siektesimptome
tree me op nie. Die plante is op 22 Sept. opgeruim.

Aangesien die plante in die oplossing met NH4NO3 normaal
gegroei het is op 16 Aug. nog \'n proef opgesit met sterker kon-
sentrasies NH4NO3 om te sien of die plante dan meer op dié met
die ander ammoniumsoute sou lyk.

Daaroor is vyf oplossings gebruik. Ten eerste No. I en No. IV
uit Tabel XIll en dan drie ander wat respektiewelik twee-, drie-
en viermaal soveel NH4NO3 as No. IV bevat het. No. I dien as
kontrole. Al die oplossings het borium en mangaan bevat.

NH4NO3. Die ander drie rye was nog bietjie kleiner. Almal met
NH4NO3 was donkergroen, en die wortels was langer en dunner
as dié met KNO3, maar verder goed ontwikkel. Die reaksie bly
pH 6.2. Dan kry die blare van die plante met NH4NO3, veral
dié met die sterker konsentrasies, ligte plekke, wat verdroog.\' Hulle
bly verder donkergroen, word bietjie bobbelig en buig na onder
om. Die vlekke is eers grys en word dan bruin. Die plante met
KNO 3* groei normaal verder, terwyl dié met NH4NO3 nie meer
groter word nie. Plaat III gee \'n afbeelding van so\'n plant

Baie verskil tussen die verskillende NH4N03-konsentrasies is
daar op die end nie. Opvallend is die ooreenkoms wat die plante
vertoon met dié wat aan kaligebrek ly. Alleen die kleur is noq
donkerder groen en die wortels is beter ontwikkel, s\'J a c o b
1927 het ook opgemerk dat erte en bone wat (NH4)2S04 kry
siektesimptome vertoon wat baie aan kaligebrek laat dink. Waar-
^ynlik ly die p ante ook regtig aan kaligebrek, maar dan indirek.
Ons het naamlik al gesien dat die ammonium-stikstof wat opge-
neem word, omgesit word in asparagine, waarby dan koolhidrate
gebruik word. Hoe meer ammoniumsoute opgeneem word, hoe meer
koolhidrate verbruik word, sodat op \'n oomblik te min koolhidrate
aanwesig kan wees, waardeur dieselfde siektesimptome optree as
by kaligebrek.

Nie alleen die hoeveelheid kali sal hierby van belang wees nie,
maar ook die lig-intensiteit, wat koolhidraatvorming bevorder
Aangesien die proewe met tabak in September en Oktober geneem
is, is dit waarskynlik die lig wat in dié geval beperkend gewerk

het. Daarom tree die simptome van kaligebrek op met \'n NH4NO3-
konsentrasie waarmee die plante in Julie en Augustus normaal ont-
wikkel het.

Dat CaCOs nie die slegte groei in oplossings met {NH4)2S04
kan verbeter nie, blyk uit \'n proef wat gedoen is met \'n oplossing
wat die volgende samestelling het:

0.50 gr. MgS04
0.50 gr. CaCOg
0.653 gr. (NH4)2S04
0.28 gr. K2HPO4
0.25 gr. Fe3(P04)2

Volgens Prianischnikow 1923 sou die CaCOs die skade-
like werking van die (NH4)2S04 ophef. Met tabak is dit nie
die geval nie, want die plante is nog slegter as dié uit die vorige
proef. Die proef is egter op 27 Augustus opgestel en die plante
het dus onder minder gunstige uitwendige omstandighede gegroei
as in die vorige proef.

Die blare van die plante is in die begin donkergroen maar ook
sterk gemarmer. Mevius 1928 het ook \'n dergelike vlekkerig-
heid opgemerk. Hy meen dat dit kom omdat met CaCOs en
(NH4)2S04 die reaksie neutraal of alkalies is en dan baie gou
ystergebrek optree.

Uit die een proef kan ons egter geen ander konklusies trek nie
as dat CaCOg die groei met (NH4)2S04 nie verbeter het nie.

Die simptome van stikstofgebrek by tabak is ook nog bestudeer.
Ten eerste in waterkultures wat op 27 Aug. opgestel is met \'n
oplossing met die volgende samestelling:

Die plantjies groei glad nie. Die blaartjies bly ewe klein, word
stadig aan geel, en dan verdroog party, \'n Paar van die boonste
blaartjies is na drie maande nog net so en nog nie dood nie. Die
wortelstelsel bestaan uit \'n klompie baie lank, dun, onvertakte wor-

tels. Hulle lyk net soos sydraadjies, voel bietjie taai en is tot
32 sm. lank. Daar is geen verskil tussen die plantjies met en son-
der borium nie.

Op 4 Augustus is met dieselfde oplossing ook nog twee sand-
kultures opgesit. Nâ twee weke is die plantjies al amper dood.
Die blare het valerig geword, met klein, donker plekkies. Daii
word hulle vaalgeel, papieragtig, dun en verdroog met \'n donker-
bruin kleur net soos die blare van plante sonder fosfor. Op 21
Aug. is die plantjies pas 4 sm. lank en het nog maar twee blare,
wat ook al baie sleg lyk. By elke pot is nou 0.3 gr. ureum gedoen!

Waar die reaksie eers pH 5.6 was, het dit tot nou teruqqelooD
tot pH 5.nbsp;aa F

Die boonste blare word nou weer groen, en die plantjies groei
stadig verder. Hulle het \'n bietjie \'n roset-agtige habitus met stywe
smal, vlak blare. Wat dit betref, lyk hulle ook op die plante met
fosforgebrek. Die regte, stywe hoofnerf lyk weer op die plante
met kalsiumgebrek en op dié met ystergebrek in waterkultures.
Die blare wat onder afsterf, lyk net soos die blare van plante
m sandkultures sonder kalsium. Die blare is eers bietjie valerig,
word dan vol donker stippels vanaf die rande en bladpunte. Die
stippels word bruin, en dit lyk of die blad geroes is. Dan word
die blare dun en oranjegeel, terwyl hulle van die punte af met \'n
donkerbruin kleur afsterf waarin die donkerder stippels nog te
sien is.

Die plante is 47 sm. lank op 2 Des., met \'n paar blomme wat
egter baie gou afval sodat alleen een vrug gevorm word. Die
blare is nog liggroen en verder ook dieselfde. Alleen word die
blare ^geel en nie meer so oranje voor hulle verdroog nie. Die
plante vertoon dus ooreenkomste met plante wat aan kalsium- en
aan fosforgebrek ly. Alleen die kleur is liggroen. In hoeverre die
teorie van Yermakov 1905, dat kalsium onmisbaar is vir die
opname van nitrate, aangesien anders die oksaalsuur in die plante
opstapel en die opname van nitrate verhinder, hiermee in verband
staan, sou deur verdere proewe uitgemaak moet word. As dit so
\'s, is dit begryplik hoekom party van die simptome van kalsium-
gebrek dieselfde is as van stikstofgebrek.

Uit die proewe kan ons die volgende konklusies trek:
Ie. Die plante wat ammoniumsoute kry, is baie donkergroen.
Of dit kom deurdat meer stikstof opgeneem is, óf deurdat meer
yster opgeneem is, óf omdat minder yster nodig is, is onmoontlik

uit die proewe op te maak.
2e. Die wortels verslym baie gou met ammoniumsoute, veral
3s die reaksie baie suur word. In dié geval word die blare party-

keer ook geel en slap. As gevolg van die wortelgroei is die ont-
wikkeling van die plante met ammoniumsoute ook meer ongelyk-
matig.

3e. Behalwe met NH4NO3 is die ontwikkeling van die plante
met ammoniunlsoute baie slegter as met nitrate. Gedeeltelik hang
dit af van die begeleidende ion en gedeeltelik van die reaksie.

4e. Daar is geen spesiale verband tussen die sterkte van die
siektesimptome en die suurgraad veroorsaak deur die fisiologies
sure werking van die ammoniumsoute nie. Toevoeging van CaCOa
verbeter ook nie die groei nie.

5e. Die simptome wat optree in waterkultures met ammonium-
soute by baie suur reaksie, lyk baie op die beskrywing van siekte-
verskynsels deur Bernhard 1927 verkry nâ bemesting met
fisiologies suur ghwano. By sy proewe het die simptome later in
dié van slymsiekte oorgegaan. As die simptome regtig dieselfde
is, sou die verband tussen die optree van slymsiekte en die bemes-
ting miskien by die bemesting met ammoniumsoute gevind kan word.

6e. By sterker NH4N03-konsentrasies en onder ander, min-
der gunstige uitwendige omstandighede, kan simptome van kali-
gebrek optree.

7e. In waterkultures sonder stikstof is die wortels baie lank,
dun en onvertak. Die plantjies self groei nie verder nie en die
blaartjies word geel.

8e. In sandkultures sonder stikstof groei die plante ook nie
verder nie. Die blare word geelgroen en verlep. Met bietjie stik-
stof groei hulle verder maar bly klein, met ligter, stywe, vlak blare,
wat na boontoe wys. Gedeeltelik lyk hulle op plante sonder fosfor
en gedeeltelik op plante sonder kalsium.

Nadat die waarde van die reaksie vir die plant vasgestel is, het
n ontsaghke aantal publikasies oor die onderwerp verskyn. Hier-
by is die literatuur oor en oor bespreek, sodat dit oorbodig is om
die afsonderlike resultate hier nog \'n keer te behandel, \'n Vol-
ledige samevatting van alles wat verskyn het, word deur Mevius
1927 gegee. Hy beskou die probleem van al kante en behandel
uitvoerig die waterstofione-konsentrasie en hoe dit bepaal word,
die oorsake van die bodemreaksie en hoe dit gemeet word, dié
verspreiding van plante in verband met die reaksie, die verskil-
lende proewe wat gedoen is om die groei van plante by verskil-
lende reaksies te bepaal, die direkte en indirekte invloede wat dié
reaksie uitoefen, en die verandering van die reaksie van die
medium deur die plant. Arfh enius 1926 het dieselfde probleme
ook taamlik uitvoerig behandel, n Beter oorsig as in die twee
publikasies kan nie gegee word nie, en dus sal ek hier alleen die
hoofsake in kort trekke bespreek.

By bestudering van die reaksie in waterkultures is dit natuurlik
van belang dat die reaksie so veel as moontlik konstant bly Ge-
woonlik verander die reaksie egter terwyl die plante in die op-
lossings groei. Bufferstowwe help nie voldoende nie en oefen ook
nog andere invloede uit. Prianischnikow en Domonto-
V i t c h 1926 enZinzadze 1926 en 1927 probeer dit deur ver-
skillende verhoudinge van NH4 en NO3 te gebruik, of deur fisio-
logies of hidrolieties suur soute te neem saam met bepaalde fosfate.
Elke fosfaat sou by \'n bepaalde pH-gebied die sterkste buffer.

\'n Ander metode wat toegepas word, is om die oplossing so veel
as moontlik te ververs of, as al die soute oplosbaar is, om \'n stro-
mende oplossing te gebruik soos Olsen 1923.
Buitendien kan die pH bygereël word deur toevoeging van sure

of bases, b.v. HCI, H2SO4, NaOH, KOH, ens. Tog lyk dit ook
van belang watter suur of base daarvoor gebruik word. So het
Barratt 1905 b.v. met Paramoecium gevind dat die aard van
die suur-anion, nog meer as die pH, die skadelike werking van
die oplossing bepaal. Reed en Haas 1926 het iets dergeliks met
suurlemoen-saailinge aangetoon.

In sandkultures is dit nog swaarder om die reaksie konstant te
hou, aangesien die reaksie om die wortels, tengevolge van die
C02-afskeiding en selektiewe absorpsie, baie gou kan verander
(Hoagland 1923). Ook meen party ondersoekers dat die
reaksie van die oplossing wat deur sand geloop het, verander
(Reed en Haas 1923, Bakke en Erdman 1923 en Pria-
nischnikow en Domontovitch 1926). Shive 1920
beweer egter dat dit met sand wat goed gewas is, nie die geval
is nie.

Oor die algemeen word aangeneem dat by alkaliese reaksie die
meeste katione, en by suur reaksie die anione vinniger opgeneem
word. Aan die alkaliese kant word die reaksie suurder deur die
sterker katione-absorpsie en die ekskresie van CO2. Die anione
wat opgeneem word, word vervang deur HCOg-ione. So kan b.v.
in oplossings met kalsiumsoute, die anion opgeneem word en die
Ca wat agter bly, met die HCO3 tot Ca(HC03)2 verbind. Die
Ca(HC03)2 kan dan weer die opname van yster en fosfate ver-
minder (Prianischnikow en Domontovitch 1926,
Butkewitsch 1927 en Hoagland 1923(2)).

Met ammoniumsoute word die reaksie na \'n rukkie sterk suur,
partykeer selfs so erg dat die plante dood gaan.

Met dié feite voor oë lyk dit nie swaar om \'n verklaring te vind
vir die uiteenlopende resultate wat verskillende ondersoekers, by
die bepaling van pH-optima vir plante kry nie. As \'n plant b.v.
aan fosforgebrek ly, sal die plant dit eerder wys in \'n alkaliese
oplossing, aangesien dit die fosforopname ook nog verminder. Die
pH-optimum van \'n plant in \'n oplossing met te min fosfor sal
dus waarskynlik aan die suur kant lê, dié in \'n oplossing met te
min kali aan die alkaliese kant. Dit is dan ook kort gelede deur
Butkewitsch 1929 aangetoon. Hieruit is dit dan weer maklik
om te verstaan dat die invloed van die reaksie sal verander as die
samestelling van die oplossing in bepaalde punte verskil.

Die proewe van H o p k i n s en W a n n 1926 en 1927 toon baie
mooi aan hoe die verloop van die pH-kromme deur ystergebrek
verander kan word, en ook dat verskillende ysterverbindings ver-
skil in hulle werking. Onder yster in die vorige hoofstuk, is die
proewe en ook die verband tussen die reaksie en die ysterkon-
sentrasie al bespreek, M e v i u s 1927 behandel dié punt ook taam-
lik uitvoerig.

Ook die feit dat party ondersoekers eentoppige pH-krommes
Kry, ander weer tweetoppige krommes met dieselfde plant, berus

op dieselfde prinsiepe (Mevius 1927). Webb 1921 het b.v.
aangetoon dat by die kieming van skimmelspore die krommes soms
een top het en soms twee, al na die samestelling van die oplos-
sing verander. Lundegardh 1924 het ook aangetoon dat twee-
toppige krommes verander in eentoppige as bepaalde soute by
die voedingsoplossing van Giberella gesit word. Dat tweetoppige
pH-krommes optree, is al deur so baie ondersoekers met plante,
wortels en skimmels aangetoon dat dit nie aan foute in die op-
stelling van die proef gewyt kan word nie. Onder watter omstan-
dighede hulle egter optree, is nog onbekend. Ons weet ook nog
te min oor die gedrag en oplosbaarheid van verskillende soute
by verskillende reaksies. Bekend is wel dat kalsium, yster en
fosfor baie maklik neergeslaan word by alkaliese reaksie. Dit al-
leen kan egter nie die twee toppe verklaar nie.

Butkewitsch 1927 meen dat die twee toppe partykeer
deur die fosforopname veroorsaak word. By pH 8.5 sou die buffer-
sisteem naamlik verstoor word en daardeur meer fosfor opgeneem
word as by pH 7.5. Moeiliker om aan te neem is die teorie van
Arrhenius 1926 dat die een top deur die H-ione-konsentrasie,
die ander deur die OH-ione-konsentrasie veroorsaak word. Dit
lyk nie asof al die feite daardeur verklaar kan word nie.

Tot sover het die feite vernaamlik betrekking op die groei van
plante in waterkultures. In die grond is egter nog meer indirekte
faktore wat die verloop van die pH-kromme beïnvloed, veral in
suur gronde.

Verskillende ondersoekers meen dat die skadelike werking van
suur gronde hoofsaaklik veroorsaak word deur gebrek aan be-
paalde elemente en nie soseer deur \'n te sterk H-ione-konsentrasie
nie (Step hanson 1928, Skeen 1928, Densch, Hun-
nius en Pfaf f 1924 en Kelley en Brown 1925(2)). Suur
gronde ly meeste aan fosforgebrek, waarskynlik deur vorming van
onoplosbare verbindings. Ook verminder die hoeveelheid beskik-
bare kalsium, magnesium en kalium. Die kalsium speel wel die
vernaamste rol.

Aangesien die skadelike werking van suur gronde blykbaar meer
afhang van die hoeveelheid kalk as van die absolute suurgraad,
sodat gronde met dieselfde pH kan verskil in hulle gedrag, word
in Nederland en ook partykeer in ander lande, die woord „kalk-
toestandquot; gebruik in plaas van suurgraad (Hudig 1929).

Die gronde wat \'n selfde reaksie het, het nie altyd ewe veel
kalk nodig om \'n goeie plantegroei te waarborg nie (Truog
1918). Die kalsium speel die vernaamste rol by die uitwisseling
van bases. Word die Ca in die bodemkompleks deur H-ione ver-
ruil, dan word die reaksie suurder; as dit vir Na-ione verruil word,
alkalieser. Volgens Step hanson 1928 is dit daarom die hoe-
veelheid verplaasbare kalsium en nie die totale kalkbehoefte van
die grond wat die reaksie determineer nie.

Truog 1918 beskryf ook gevalle waar plante normaal groei
op suur gronde as voldoende kalk aanwesig is. Volgens hom is
daar egter \'n ander faktor wat bepaal of die plante op suur gronde
sal groei of nie, en dit is die kalkbehoefte van die plant self. Dit
het betrekking op die hoeveelheid kalk wat die plant nodig het
en die vermoë van die plant om die kalk maklik en gou uit die
grond op te neem. Dit word dan weer bepaal deur die volgende
faktore:

Hoe meer kalk die plant bevat en hoe harder hy groei, hoe
groter die kalkbehoefte sal wees. Aan die ander kant neem die
kalkbehoefte af as die vermoë van die plant om kalk op te neem.
groter word. Hy het by verskillende plante dié faktore ondersoek
en meen dan ook dat plante met \'n sterk kalkbehoefte beste qroei
op alkaliese gronde, dié met \'n lae kalkbehoefte beste op suur
gronde. Dit sou dus sy teorie, dat die skadelike werking van suur
gronde hoofsaaklik berus op die feit dat dit plante met \'n sterk
kalkbehoefte verhinder om voldoende kalk op te neem, ondersteun
Vdgens hom is die ander faktore van minder belang.

Die kalsiumgebrek in suur gronde veroorsaak ook nog ongun-
stige veranderinge in die bodemstruktuur waardeur die qrond
minder poreus en die deurlugting dus slegter word. Buitendien is
dit nadelig vir die ontwikkeling van die mikroörganismes.

Uat die CaCOg nie deur CaS04 vervang kan word nie. wys
daarop dat ^e werking van die CaGOg nie alleen op die Ca berus
nie. Die CaCOg verlaag die H-ione-konsentrasie, verseker \'n vol-
doende hoeveelheid Ca vir die plante en verminder die konsen-

Verskillende ondersoekers neem selfs aan dat dit die sterk kon-
sentrasie van die soort stowwe is wat die skadelike werking van
suur gronde veroorsaak. Mevius 1927 gee hier ook \'n taamlik
uitgebreide bespreking van. Dit is ook wel seker dat partykeer
bepaalde siektesimptome op suur gronde aan te sterk konsentrasies
van die elemente toegeskryf kan word, maar daarom bevat noq
nie alle gronde wat suur is, groot hoeveelhede van die elemente
me. Selfs al ,s daar glad me aluminium of mangaan aanwesig

wat optree duidelik omskryf word. Omtrent die siektesimptome
wat optree by te sterk aluminium- en mangaankonsentrasies is al
voldoende gesê in Hoofstuk III. Hartwell en Pember 1918
het aangetoon dat gars baie meer gevoelig is vir te sterk alumi-
niumkonsentrasies as rog. Die invloed van die reaksie op die
twee plante in waterkultures was dieselfde, al het gars baie slegter
gegroei op suur gronde as rog. Volgens hulle sou dié verskil
dus deur die aluminium veroorsaak word. Al is dit in dié geval
moontlik, kan die teorie egter nie altyd toegepas word nie. Die
aluminium en mangaan kan alleen een van die faktore wees wat
die groei van plante op suur gronde beïnvloed.

Wat yster betref, is meer gevalle bekend waar ystergebrek op
alkaliese gronde n rol speel as ysteroormaat op suur gronde Die
klorose wat in die eerste geval optree, is al in die vorige hoofstuk
bespreek. Tog speel die yster nie so\'n groot rol by proewe met
grondkultures as met waterkultures nie, en klorose tree in die eerste
geval nie so gou op nie. Waarskynlik kom dit deurdat in die qrond
die yster makliker vir die plant bereikbaar is en ook in komplekse
organiese verbindings teenwoordig is (Mevius 1927).

\'n Ander indirekte invloed wat die reaksie uitoefen, staan in
verband met die plantsiektes. Daar is naamlik siektes wat baie
kwaai is op suur gronde en ander weer op alkaliese gronde, sodat
die groei van plante op gronde met dié reaksies dus daardeur ver-
hinder word.

Behalwe die indirekte invloede oefen die H-ione- of OH-ione-
konsentrasie ook nog \'n direkte invloed op die plante uit.

Verskillende ondersoekers, o.a. Hoagland en Davis 1925
Th er O n 1924 en Mevius 1926 het aangetoon dat, al verskil
die reaksie in die verskillende dele van die plant, dit toq amper
me deur die reaksie van die omgewing, tenminste tot \'n bepaalde
punt, beïnvloed word nie, maar vrywel konstant bly Die reaksie
van die omgewing kan dus geen invloed op die ensimatiese pro-
sesse in die sel uitoefen me. Word die reaksie egter te suur of
e alkalies dan verander die pH van die selsap wel, maar tegelyker-
^.d sterf die selle af. Verskillende ondersoekers het aangetoon dat
die permeabiliteit van die selle verander met die H-ione-konsen-
trasie. Arrhenius 1922 het die opname van die verskillende
elemente by verskil ende pH nagegaan en gesien dat dit varieer
met die pH en ook dat die ione hierin almal weer verskil. Sy
tabelle word ook deur Mevius 1926 en 1927 weergegee. Dit
blyk daaruit dat die groei-maksimum nie ooreenkom met die mak-
gmum opname van die ione nie (Sien ook Pirschle 1929)
Eerder gaan die maksimum-opname saam met die slegste groei
Arrhenius stel daarom ook die hipotese op dat die permeabi-
liteit van die wortelselle afhang van die pH, en dat as die pH
ongunstig is vir die groei, die selle dan ook baie meer permeabel

word en te baie ione die seile binnedring. Hierdeur word hulle
oerstroom en sterf af.

Mevius 1926 en 1927 meen ook dat die verandering van die
permeabiliteit die groei-krommes by verskillende pH bepaal. Al-
leen sou die beskadiging by sterk suur of alkaliese reaksies nie
soseer veroorsaak word deur \'n oorstroming van die seile deur
die ione nie, as wel deur eksosmose. Die permeabiliteit van die
seile word egter nie alleen deur die konsentrasie van die H- en
OH-ione beïnvloed nie, maar ook deur die geaardheid, konsen-
trasie en verhouding van die ander ione en ook deur die tempe-
ratuur. Die pH-grens waarby beskadiging optree, kan dus deur
dié faktore verskuif word. Die verskillende plante sal natuurlik
ook weer verskil in hulle gedrag.

Mevius 1927 meen dus dat die slegte groei en afsterwing van
plante in sterk suur en alkaliese oplossings of bodems veroorsaak
word deur \'n baie sterk toename in permeabiliteit. Die feit dat
verskillende ondersoekers een- of tweetoppige pH-krommes kry,
verklaar hy dan deurdat nie alleen die H-ione, maar ook die ander
ione die permeabiliteit bepaal en die ondersoekinge meestal alleen
maar ooreenstem wat die H-ione-konsentrasie betref.

Die invloed van die pH op tabak is, sover ek weet, nog nie in
waterkultures bestudeer nie. Wel word veral in die laaste tyd
meer aandag bestee aan die suurgraad van die grond en die stand
en kwaliteit van die tabak wat daarmee saamgaan. Anderson
1929 b.v., het die pH van verskillende tabaksgronde gemeet en
tot die konklusie gekom dat die meeste gronde in Amerika \'n
reaksie van pH 5 tot pH 5.6 besit. Gronde wat suurder was as
pH 4.5 het slegte tabak gelewer. Hy meen dat dit hoofsaaklik
deur oplosbare mangaan- en aluminiumsoute veroorsaak word, aan-
gesien die simptome op die blare dieselfde is as in potkultures met
MnS04. Van aluminium is hy nie so seker nie, en ook beskryf
hy nie die siektesimptome nie. Dat dit egter deur die mangaan
kom, word ondersteun deur die feit dat superfosfaat of kalk, waar-
deur die mangaan neergeslaan word, die simptome verdryf. In
verband hiermee kan ook na die publikasie van Jones 1929 ver-
wys word. Jones meen naamlik dat bruinwortelrot van tabak,
wat baie op suur gronde voorkom, veroorsaak word deur te sterk
aluminiumkonsentrasies. Die simptome word ook deur superfosfaat
verbeter. Dit is in Hoofstuk III bespreek.

Anderson 1929 het verder ook nog gevind dat van pH 5.6
tot pH 6 party gronde goed, ander weer sleg is. Bo pH 6 is die
meeste gronde sleg. Die oorsaak hiervoor lê egter hoofsaaklik
daaraan dat bo pH 5.6 die swart wortelrot, veroorsaak deur Thie-
lavia, baie kwaai word.

Die stuk van Morgan, Anderson en Dorsey 1929 gee
\'n baie uitvoerige bespreking van die kwessie en behandel ook die

resultate, wat deur verskillende Amerikaanse proefstasies en in
die praktyk verkry is, deur verandering van die bodemreaksie met
kalk. In die meeste gevalle het die kalk skadelik gewerk of was
dit sonder invloed, \'n enkele keer was die werking gunstig. Die
kwaliteit van die tabak was meestal slegter na kalk-bemesting,
die brand beter.

Soos uit die Jaarverslag 1928 van die Deli Proefstation blyk,
het die tabaksgronde, in ieder geval van \'n gedeelte van Indië,
ook \'n gemiddelde reaksie wat tussen pH 5 en pH 6 varieer, \'n
Bepaalde verband tussen beskadiging of siektes van die tabak
en die suurgraad van die gronde is in Indië blykbaar nog nie ge-
kry nie. Die swart wortelrot speel hier nie dieselfde rol as in
Amerika nie. Wel het Bernhard 1927 die verband tussen
slymsiekte en die suurgraad en tussen die topsiekte en die suur-
graad probeer aantoon. Hy meen dat die slymsiekte meer optree
op suur gronde, terwyl topsiekte erger word nä bemesting met
kalk, Sy waarnemings op dié gebied is egter nog te min en die
feite nog te vaag. \'n Duidelike verband is deur hom nie vasge-
stel nie. \'n Baie uitgebreider ondersoek oor die kwessie is nog
noodsaaklik, en ek sal daar hier dus nie verder op ingaan nie.
\'n Diskussie oor die publikasie van Bernhard is kort gelede
nog deur Möhr, Hudig en Kuyper gevoer en gepubli-
seer in die Indische Mercuur Bnd. 52, 1929, No, 28, 34, 38 en 43.

Bernhard 1927 het verder ook bepalinge gedoen omtrent
die uitwisselings suurgraad van die bodem en die groei van tabak
op die gronde waargeneem. Hy meen dat die fisiologies suur
ghwano wat bestaan uit swawelsuur ammonia, swawelsuur kali
en superfosfaat op suur gronde nie gunstig werk nie, maar wel
as kalk toegevoeg word. Alleen mag die grond dan ook nie alka-
lies gemaak word nie. Volgens hom groei tabak die beste by \'n
bodemreaksie van pH 6 tot pH 6.5. Dit is dus bietjie minder suur
as in Amerika, maar dit kan kom deurdat in Amerika die swart
wortelrot bo pH 6 die groei verminder,

Toe in die proewe met verskillende kalsiumverbindings, wat in
die vorige hoofstuk beskryf is, geblyk het dat die pH van die op-
lossings ook te baie verskil het. het dit wenslik gelyk om te sien
of dieselfde oplossings by \'n ander pH tog goeie plante sou lewer.

Daarvoor is ten eerste op 14 Maart \'n proef opgesit met \'n op-
lossing wat die volgende samestelling besit het:

Blare na onder toe gebulg, bobbelig, onderste blare
verdroog. Later, blare baie onreëlmatig van
vorm.

Dikste stingel van almal. Blare sterkste onreëlmatig
van vorm. Ook na onder toe gebuig. Onderste
verdroog. Habitus omtrent soos van vorige
2 rye.

Blare vlakker en stywer as voriges. Onderste na
onder toe gebuig. Boonste regop of horisontaal.
Amper nie onreëlmatig van vorm nie. Onderste
paar verlep.

\'donkergroen

lïegin bietjie
f^lek. Later
^O\'Jkergroen en
P^ftykeer met
•\'\'«jie ligter
plekke.

Kloroties

kloroties
\'o\'geel met
^•■oen nerwe,

^\'«^«•oties maar
\'quot;\'«der sterk as
\'\'y pH 7.6.

Met die oplossing is ses rye opgesit en die reaksie daarvan met
KOH en HCI respektiewelik op pH 3.6, 4.4, 5.6, 6.6, 7.6 en 8.6
gebring.

Die plantjies het goed aangegroei. Nâ \'n week is dié by pH 3.6
en by pH 4.4, donkergroen van kleur, dié by pH 5.6 \'n klein
bietjie geviek, dié by pH 6.6 kloroties, dié by pH 7.6 nog sterker
en dié by pH 8.6 weer omtrent dieselfde as by pH 6lt;6. Nâ \'n
paar dae is dié by pH 5 ook donkergroen. Op 27 Maart is by een
plant van elke ry wat so op die oog die slegste lyk, die gewone
hoeveelheid van die mengsel x gesit. Hierdeur kry die plante nâ
\'n paar dae stywer, vlakker blare, wat meer na boontoe wys. Die
klorose van die plante by pH 6.6, 7.6 en 8.6 verdwyn, terwyl die
kleur by pH 3.6, 4.4 en 5.6 minder donker word. Die plante by
die verskillende reaksies kry hierdeur dieselfde kleur en habitus.

Die plante sonder x aan die ander kant, vertoon hoe langer hoe
meer verskille. Die verskil in grootte is sterker as by die plante
met x. Die blare van die plante by pH 3.6, 4.4 en 5.6 buig om na
onder toe soos altyd by boriumgebrek en is sterk gegolf en hobbe-
lig veral naby die bladsteel. Ook word die blare onreëlmatig van
vorm. Van die plante by pH 6.6 is die onderste blare na onder toe
gebuig, die boonste staan meer regop. By pH 7.6 en 8.6 staan al
die blare meer na boontoe en is stywer en vlakker net soos by
die plante met borium. Eienaardig is dat die plante by pH 8.6
wel kleiner is as by pH 7.6 maar tog groener lyk. Die plante by
pH 5.6 het die dikste stingels, die grofste, onreëlmatigste blare
en lyk of hulle bietjie in mekaar gedruk is. Dit is bes moontlik
dat dié plante egter die swaarste sou geweeg het as die gewig
bepaal was.

Op 2 Mei is die meeste plante in knop en die verdere gege-
wens oor die plante is weergegee in Tabel XV.

Nâ die eerste drie weke is die reaksie eers elke dag bygereël; en
toe dit nie voldoende geblyk het nie, tweemaal per dag. Nieteen-
staande het die pH tog nog baie sterk teruggeloop, veral by die
plante met x waar die wortelstelsel nog sterker ontwikkel was. Dié
met \'n suur reaksie het minder suur geword, die ander minder alka-
lies. Die pH het partykeer wel 1 tot 2 eenhede verander. Dit was
egter prakties onmoontlik om die reaksie nog meer by te reël. By be-
studering van die resultate moet dus wel onthou word dat die
reaksie nie presies pH 3.6, 4.4, ens., was nie. Alleen die relatiewe
waarde van die resultate bly dieselfde.

Plaat VI gee \'n beeld van die plante met en sonder x, in knop.
Van die plante sonder x is die grootste van elke ry afgebeeld.

Beskou \'n mens die mate in Tabel XV, dan sien \'n mens dat
die grootte van die plante en blare, veral van die plante met x,
nie so baie verskil as \'n mens wel sou wens nie. Gedeeltelik sal
dit wel veroorsaak word deurdat die reaksie so sterk terugloop.
By al die gegewens kan \'n mens egter twee toppe opmerk, ook

al kom hulle nie ooreen nie. Neem \'n mens b.v. die lengte van die
plante, dan groei die beste plante by pH 7.6, die ander top lê by
pH 4.4, die slegste plante groei by pH 5.6. Neem \'n mens egter
die grootte van die blare, dan vind \'n mens die grootste blare by
pH 4.4, die ander top vir plante met x by pH 7.6, vir plante sonder
X by pH 6.6, terwyl die kleinste blare by pH 8.6 voorkom. Die
grootte van die blare verskil die minste by die plante sonder x.
Die grootte is geneem as gemiddelde van die vyf boonste blare
van die plante van elke ry. Neem \'n mens die kleur of habitus, dan
is die plante met x omtrent almal gelyk, terwyl van die plante
sonder x, dié by pH 6.6 tot alkalies toe die beste habitus het.
Wat die kleur betref is hulle egter kloroties. Hiervan is dié by
pH 7.6 die slegste. Van die plante by baie suur reaksie is die
kleur weer te donker. Dit is dus swaar om uit dié gegewens
Wat almal op hulle self \'n tweetoppige-kromme gee, die optimum
pH uit te soek. So op die oog sal \'n mens, van die plante met x,
dié by pH 7.6 deur hulle lengte uitkies. Aan die ander kant het
die plante by pH 4.4 die grootste blare.

Uit die proewe van T O 11 i n g h a m en Rank in 1922 blyk
ook dat die plante met die hoogste drooggewig nie die beste uiter-
lik het nie.

Die pH van die oplossing wat pH 7.6 gemerk is, sal in werklik-
heid omtrent pH 7 wees, die by pH 4.4 omtrent pH 5 tot pH 5.5.

Nâ die gegewens opgeneem is, is die plante nog tot 31 Mei
bewaar tot hulle uitgebloei was. Van die plante sonder x kom dié
by pH 3.6, 4.4 en 5.6 nie verder as tot knopvorming nie, dan val
die knoppies af met verdroogde steeltjies. Dié by pH 6.6 kom wel
in bloei maar die blomme val af, dié by pH 7.6 het \'n paar ver-
skrompelde vruggies, dié by pH 8.6 het \'n klompie taamlik goeie
vruggies met bietjie saad. Die bloeiwyse van die plante met x is
omtrent almal dieselfde, alleen is dié by pH 3.6 en 8.6 miskien
bietjie kleiner. Die grootste plant van hulle is dan omtrent 80 sm.
lank.nbsp;,

Uit die proef sien \'n mens dus dat daar \'n neiging is van die
pH-kromme om twee toppe te vertoon, dat die plante met borium
ens., selfs by alkaliese reaksie, nie kloroties word nie, deurdat
hulle deur die sterk wortelontwikkeling genoeg yster op kan
neem en die reaksie ook gouer verander as sonder borium.

Soos ons in die vorige hoofstuk gesien het, was die groei van
die plante waarin Ca(N03)2 die kalsiumsout was, baie sleg.
Waarskynlik is dit deur die sterk alkaliese reaksie veroorsaalc.
Om dit uit te maak is vier rye opgesit met die oplossing wat die
volgende samestelling bevat:

0.50 gr. MgS04
0.685 gr. CaiNOsla „
0.611 gr. Ca(H2P04)2 „
0.25 gr. Fe3(P04)2 „

Die reaksie van die vier rye is respektiewelik op pH 3.6, 5.6,
7.0 en 9.0 gebring met HCl en KOH. Die oplossing was dié keer
egter oorspronklik swak suur en tydens die groei van die plante
het die pH van die oplossings dan ook sterk teruggeloop. Aan
die oplossings is geen borium toegevoeg nie.

Nadat die plantjies op 14 Maart in die oplossings gesit is, het
hulle dadelik mooi aangegroei en nie dieselfde afsterwingsimp-
tlt;^e vertoon as in die vorige hoofstuk beskryf is nie. Maar die
pH het hier nie konstant gebly nie, selfs nie toe nâ \'n paar weke
die reaksie tweemaal per dag bygereël is nie. Wel vertoon die
rye onderling duidelike verskille. Dié by pH 3.6 en 5.6 is donker-
groen, dié by pH 7 en 9 bietjie tot sterk kloroties. Nâ omtrent
drie weke is dit duidelik te sien dat die blare van die plante\'by
pH 3.6 en 5.6 onreëlmatig van vorm is, ook is hulle sterk hobbelig
en na onder toe omgebuig. Dié by pH 7 en 9 is vlak en na boon-
toe gerig net soos by die vorige proef.

Die grootte van die plante van die vier rye verskil nie baie nie,
wel is die wortelstelsel by pH 3.6 en 5.6 groter en die wortels
dikker as van die volgende rye. Die gegewens van die plante op
29 April is weergegee in Tabel XVI. Dit blyk dus dat die plante
bietjie kleiner is as dié uit die vorige proef, maar dat die blare
bietjie groter is. Wat die kleur en habitus betref, is dit dieselfde
as van die plante uit die vorige proef sonder x. Ook wat die bloei
betref is die resultate dieselfde. Die knoppies van die plante by
pH 3.6 en 5.6 val al dadelik af, dié by pH 7 en 9 kry nog blomme
maar tog word geen normale vrugte gevorm nie.

As laaste van die verskillende kalsiumverbindings is op 8 April
n proef opgesit met die oplossing met CaC03 waarin die plante
baie sleg gegroei het (sien onder kalsium) en wat die volgende
samestelling besit het:nbsp;quot;

Vier rye is hiermee opgestel maar die reaksie is pas nâ \'n week
respektiewelik op pH 3.6 5.6, 7 en 9 gebring. Die plantjies was
toe al taamlik gelerig en die wortelstelsel klein en bietjie verslym.

As die reaksie bygereël is, word die oplossing, behalwe dié by
pH 9, almal alkalieser, ook al word dit tweemaal per dag weer
teruggebring. Tog is die plantjies by pH 3.6 na \'n week al mooi
groen, dié by pH 5.6 is ook beter. Dié by pH 7 en 9 bly sleg.
By een van die plantjies van elke ry word dan die gewone hoe-
veelheid van die mengsel x gesit. Die plantjies by pH 7 en 9
groei hierdeur ook \'n bietjie beter, al bly die blare klein en gelerig.

Resultaat van pH-serie in waterkultures (oplossing met C:a(NOs)3 en Ca(H2P04)2).

Van

opl.

Blare omgebuig, bobbelig, onreëlmatig
van vorm. Blomknoppe val af.
Onderste blare sterf af met \'n fel
geel kleur.

Omtrent selfde as by pH 3.6, maar
stingels is dikste van almal en hele
plant is swaarste gebou.

Blare vlak en styf; wys boontoe. Vorm
klein bietjie onreëlmatig. Amper
nie blare afgesterf nie. Stingels dun.
Meeste blomme val af. \'n Enkele
vrug, maar sonder sade.

Stingels dunner, bloei beter, blare nog
minder onreëlmatig, habitus selfde
as by pH 7.0.

Onder lig-
groen,
boonste geel-
groen tot geel.

omtrent selfde
as by pH 7.0.

Ook die wortelstelsel vorm \'n paar nuwe normale wortels waar
die ander klein en slymerig bly.

Op 4 Junie. dus nâ twee maande, vertoon die plante sonder x
by pH 3.6 en 5.6 sterk simptome van boriumgebrek. Hulle is
kloroties, met onreëlmatige blare en swart toppe. Dié by pH 7
en 9 is al dood deur slegte wortelgroei.

Op 14 Junie is die plant by pH 3.6 met x in knop en 47 sm.
lank. Die habitus en kleur is normaal net soos ander plante wat
borium kry. Die wortelstelsel is baie mooi en sterk ontwikkel. Die
reaksie is die laaste paar weke nie meer bygereël nie, maar tog
bly die plant normaal. Blykbaar is die wortelstelsel groot en krag-

tig genoeg. Die plant by pH 5.6 met x is 51 sm. lank, maar is al
in bloei. Die wortels is kleiner as by pH 3.6. By pH 7 en 9 is die
plant met x nog steeds klein met \'n klein wortelstelsel. Die blare
is geelgroen tot geel met groen nerwe. Sonder x is die plante nog
dieselfde. Selfs dié by pH 3.6 wat \'n taamlik goeie, al is dit \'n
knoestige wortelstelsel het, word nie groter as 15 sm. nie. Dié
by pH 5.6 is nog kleiner en die wortelstelsel slegter as by pH 3.6.

Uit die proef blyk dus dat die plante in oplossings met CaCOs
beter groei as suur toegevoeg word waardeur die kalsium oplos.
Wel bereik die plante waarskynlik nie dieselfde grootte as in ander
oplossingsi b.v. met CaS04 nie. Toevoeging van borium ens., maak
die groei in neutrale of alkaliese oplossing wel bietjie beter, maar
die plante bly klein en geel, By suur reaksies werk die Ijorium
egter ekstra gunstig. Die wortelgroei word hierdeur so baie ver-
beter dat die plante dan waarskynlik wel taamlik normaal in \'n
oplossing, waar CaCOg die kalsiumsout is, kan groei.

Net soos by die waterkultures was dit vir die sandkultures ook
van belang om uit te vind hoe die groei in die verskillende oplos-
sings sou wees as die pH gunstiger of ongunstiger was. Daar-
voor is dan ten eerste dié oplossing gekies waarin die groei nie so
goed was nie en wat die volgende samestelling het:

10.00 gr. KNOg per pot
5.00 gr. MgS04 „
6.85 gr. Ca(N03)2 .. ..
6.11 gr. Ca(H2P04)2., „
2.5 gr, Fe3(P04)2 ,, »

Omdat daar min potte en min plek was, was dit onmoontlik om
meer as twee potte vir elke reaksie te gebruik. Die sand van die
twee potte is tegelyk gewas en met HCl behandel. Dan is twee-
maal die bowegenoemde soute bygesit. Nadat die reaksie op die
gewenste pH gebring is, is die sand weer oor die twee potte ver-
deel, So is daar twee potte van pH 3.8, 5,2, 6.0, 7,2, 8.0 en 9.0
elk, klaar gemaak en die plantjies op 23 Junie ingesit. Gedurende
die volgende dae hang dié by pH 3.8 en 9.0 gou slap, die ander
slaan dadelik mooi aan,

Nä twee weke is die kleur van die plante by pH 3.8 duidelik
donkerder groen as van die ander en die blare lyk stywer en dik-
ker. Dié by pH 9 verskil ook van die ander. Die blare is
baie hobbelig, die boonste is ook donkergroen, maar tussen die
nerwe kom ligter vlekke. Die onderste blare is slap en gelerig.
Later word die vlekke op die boonste blare duideliker en versprei
oor die hele blad tot dit met \'n donkerbruin kleur verdroog. Die
groeipunt vrot weg, en die plantjies sterf heeltemal af.

dié by pH 3.8 maar ook dié by pH 7 agterbly by die ander.
Die twee plante by dieselfde pH bly baie gelyk in grootte
en uiterlik. Hoe groter die plante word, hoe meer die pH
van die oplossing wat onder uitloop, verander. Dat elke dag
by 500 smS. van die oplossing, of wat tot 500 sm3. aangevul is
met water, tweemaal soveel suur gedoen word as nodig is om die
reaksie op die gewenste pH te bring, is blykbaar nie voldoende
nie. Die plante by pH 3.8 het so elke dag 20 smS. 0.1 normaal HCl
gekry. Nâ twee maande loop die pH van die kultures by pH 3.8
terug tot ± pH 5.6, dié by pH 5.2 tot ± 6.7, dié by pH 6 tot
± 7.4, dié by pH 7 tot ± pH 8, dié by pH 8 tot ± 8.5. Hier
doen hom dus die eienaardige geval voor dat al die oplossings
meer alkalies word. Of dit kom deurdat by die opname van die
anione die kalsium met HCO3 tot Ca(HC03)2 verbind, is met
so\'n komplekse oplossing moeilik om uit te maak. Deur die ver-
andering word die plante by pH 3.8 egter hoe langer hoe groter
en word die verskil met die ander plante kleiner. Ook begin die
twee plante by die slegter reaksies b.v. pH 3.8, 7 en 8 meer van
mekaar te verskil. Die plante by pH 7 is nou ook geviek of ge-
marmer deur ligter plekke op die blare. Later kry dié by pH 8
dit ook, maar dit word nooit so sterk as by pH 7 nie. Ook is die
groen van die plante ligter as van die ander. Die plante by pH 4
is in die donkergroen ook bietjie geviek. By al die plante is die
boonste vier blare egter ook donkerder groen en bietjie vlekkerig.

Nâ twee maande as die meeste plante in bloei kom, kry die
blare van die plante by pH 7 en 8 almal klein wit nekrotiese vlek-
kies in die middel van die ligter plekke. Plaat V, Fig. 1 gee \'n
beeld van \'n paar blare van een van die plante by pH 8. Die
vlekkies op die boonste blare lê meer verspreid, terwyl hulle op
die onderste blare naby mekaar lê. Opvallend is die gelykenis
van die vlekkies met dié op blare van plante in waterkultures wat
aan fosforgebrek ly wat op Plaat V, Fig. 2 afgebeeld is. Dit is
natuurlik moeilik om uit te maak of hulle ooreenkom. Dit is moontlik
dat die kalsium met die fosfaat Ca3(P04)2 gevorm het, wat by die
alkaliese reaksie sleg oplosbaar is, sodat die plante te min fosfor
kry. As KOH by \'n oplossing van dié samestelling gevoeg word,
word altyd \'n sterk neerslag gevorm, terwyl by die klaarmaak van
die oplossing ook al maklik \'n neerslag gevorm word.

Die plante by pH 5 en 6 kom eers in bloei, dan volg dié by
pH 8, dan dié by pH 4 en pH 7. Die laaste twee omtrent op 25
Aug.. Verdere besonderhede en gegewens oor die plante op dié
datum is opgeneem en weergegee in Tabel XVIL Opmerklik is
dat nog amper nie blare afgesterf is nie. Ook dit kan miskien
toegeskryf word aan min fosfor, as die fosfaat as Ca3(P04)2
neergeslaan word en die reaksie van geen een van die kultures,
veral teen die end, baie suurder is as pH 6 nie. In die tabel sien
\'n mens ook dat die plante by pH 3.8, 5.2 en 6 nie baie verskil

in grootte nie, dat dié by pH 7 \'n hele ent kleiner is en dié by
pH 8 weer groter. Ook is dit opvallend dat die plante by pH 7
sterker geviek is as by pH 8. Dieselfde dus as by waterkultures
en ook dieselfde neiging vir \'n tweetoppige kromme.

By die proewe oor die verskillende kalsiumverbindings het die
plante met CaCOs as kalsiumsout baie goed gegroei in sandkul-
tures. Die reaksie was egter alkalies, en om die waarde van die
oplossing te kan vergelyk met die ander, was dit dus wenslik om
uit te maak hoe die groei by ander reaksies sou wees.

Die sand is op dieselfde manier behandel as in die vorige proef
en ook hier is twee potte vir elke pH gebruik. Vir elke pot is in
dié geval die volgende stowwe gebruik:

Die reaksie is respektiewelik op pH 4.0, 5.0, 6.0, 7.0 en 8.0 ge-
bring. Die plantjies is ingesit op 16 Aug. Hulle groei almal goed
aan, en na drie weke is dit duidelik dat dié by pH 4 donkerder
groen en kleiner is as die ander. Dié by pH 7 lyk die grootste,
en dan is dié by pH 8 weer kleiner. Gedurende die volgende
weke bly die kleur van die plante by pH 4 donkergroen, die blare
is lank en smal, en die geheel lyk baie op plante wat aan fosfor-
gebrek ly.

Die eerste weke is die kultures ook deurgespoel met \'n halwe
Liter van die oplossing, wat onder uitgeloop het. Dié oplossing
is tot die oorspronklike pH teruggebring en dan is nog \'n keer
soveel HCl of KOH by gesit. Al gou het egter geblyk dat dit
nog nie voldoende was nie. Selfs as agter mekaar vyf tot tien
keer 500 sm^. met tweemaal te baie HCl deurgegooi word, is die
pH van die oplossing wat onder uitkom by die suurste reaksie
nog nie wat hy moet wees nie. Aangesien die inhoud van die
pot maar 5 Liter is, moes die reaksie eintlik suurder wees. \'n Mens
moet egter onthou dat die HCl wat toegevoeg word, met die
CaCOg, CaCl2 sal vorm en dat dit dus onmoontlik is om \'n nor-
male pH-serie op te sit met CaCOg. Die reaksie van die kuituur
wat oorspronklik pH 4 was, loop terug tot amper pH 6, dié by
pH 5 tot pH 6.5, dié by pH 7 bly omtrent selfde, dié by pH 8
loop terug tot amper pH 7. Dat dié aan die alkaliese kant terug-
loop na neutraal, is dus verskillend van die kuituur met Ca(N03)2,
wat selfs aan die alkaliese kant nog meer alkalies geword het.
Dit is eienaardig dat die oplossing wat onder uitloop, op sigself
wel alkalieser word as dit bly staan.

Om die reaksie so konstant moontlik te hou, is die sand nou
elke dag met twee Liter oplossing, wat onder uitgeloop het en
waarby genoeg suur of alkali gesit is om vier Liter op die ge-
wenste pH te bring, deurgespoel. Dit het wel nie die pH tot die
oorspronklike teruggebring nie, maar onder die omstandighede was
dit die enigste wat gedoen kon word.

Nieteenstaande dat die reaksie van pH 4 tot pH 6 terugloop,
het die plante tog meer die uiterlik van plante wat in \'n te suur
oplossing gegroei het, as die plante van die vorige proef by
pH 4. Die verskil in grootte tussen die plante by pH 4 en 5 is
ook sterker as in die vorige proef. Tog loop die reaksie amper
nog meer terug.

Buitendien loop die pH-kromme nie by pH 7 na onder toe en
by pH 8 weer na boontoe nie, maar die geheel vorm \'n eentop-
pige kromme, soos duidelik uit tabel XVIII blyk. Die tabel gee
die resultate weer op 18 Des. nadat die plante vrug gesit het.
Dat die kromme weer na bo sou geloop het by suurder of meer
alkaliese reaksies bly natuurlik moontlik. Die vernaamste feit is
egter dat die pH-kromme verskil, as die samestelling van die op-
lossing verskil, al is dit maar dat CaCOg gebruik word in plaas
van Ca(N03)2. \'n Mens moet egter onthou dat die getalle in
die twee tabelle nie sonder meer met mekaar vergelyk kan word
nie. Ten eerste omdat die proef met Ca(N03)2 in die somer ge-
doen is en dié met CaC03 gedurende die herfsmaande toe die
lig sleg was. Ten twede gee Tabel XVII die grootte van al die
blare, ook die boonste en onderste wat oor die algemeen baie
kleiner is, terwyl in Tabel XVIIl die onderste en boonste drie
blare nie geneem is om die gemiddelde te bereken nie. Hierdeur
is die gemiddelde dus groter.

By bestudering van die resultate val dit in die oog dat die plant
by neutrale of alkaliese reaksie, nie dieselfde sterk gevlekte of
gemarmerde blare besit soos die plante uit die vorige proef by
pH 7 nie. Ook is dit opvallend dat die minste blare afsterf by
sterk suur reaksie en dat hoe alkalieser die reaksie word hoe meer
blare afsterf. Die helder geel kleur van die blare laat baie aan
plante in waterkultures met oplosbare fosfaat dink. Of die af-
sterwing werklik in verband met die fosfaatvoeding staan sou nog
ondersoek moet word. Wel lyk dit moontlik dat by dié kultures
die plante by suur reaksie minder fosfaat kry as by alkaliese
reaksie. By neutrale of alkaliese reaksie word die fosfaat waar-
skynlik nie deur gevormde CaCla as Ca3(P04)2 neergeslaan nie
soos by die suur reaksies. Die CaCOg sal die opname van
Ca(H2P04)2 nie baie beïnvloed nie. Dit is dus anders as by kul-
tures waar Ca{N03)2 gebruik word.

Die kwessie is egter so ingewikkeld, en daar is so baie faktore
wat \'n rol speel, dat dit onmoontlik is om hulle in \'n beknopte
ondersoek uit mekaar te haal.

Uit die proewe blyk dat tabak sowel eentoppiqe as twPPfonn,-..
pH-krommes kan gee en dat dit hoofsaaklik vafdt sr^esSo
van d.e yoedmgsoplossing afhang. Gedeeltlik hang dit
d,e maatstaf waarna \'n mens die plante oordee? waar dif nH
optoum lê. Die samestelling van L voedingsop/osTna btlis
watter ngtmg die reaksie tydens die groei verander Zdquot;

In waterkultures sonder borium is die verskille tussen dt nlante
by verskdlende reaksies baie groter as met borium. Ten eerste

Die blare was hoogstens bietjie ge?lerof gemlrmTf
baar ook weer afhanklik vai Inbsp;Se ItsJt

Die meeste feite wys egter daarop dat, onder qewó„.
dighede, die tabak die beste sal groei by omtrenf^H ^

Klorose is een van die siektesimptome wat die meeste by tabak
opgetree het. Dit is egter \'n vae begrip. Die feit dat verskillende
ondersoekers onder die naam „klorosetquot; eintlik ander siektebeelde
beskryf, het al baie verwarring gebring. So is dit b.v. onmoontlik
om uit te maak of Metzger en Janssen 1928 en Gile en
Carrero 1920 wel dieselfde klorose van rys bedoel. Die eerste
ondersoekers skryf dit toe aan stikstofgebrek, die laatste aan
ystergebrek. \'n Mens kan nie volstaan om met klorose \'n geelwor-
ding van die blare aan te dui nie, want daar is verskillende
maniere waarop dit kan gebeur. By tabak kon vier verskillende
tiepes onderskei word:

le. Die verkleuring wat orals in die vorige hoofstukke met die
naam klorose aangegee is. Dit begin eers met onreëlmatige, ligter
plekke, wat veral naby die bladpunte tussen die nerwe optree. Die
vlekke word al gou geelgroen en dan heeltemal geel. Op dieselfde
tyd begin die geel kleur ook aan die bladrande en om die blad-
punt heen. Dit neem dan hoe langer hoe meer van die blad in,
en alleen onreëlmatige stukkies weefsel om die hoof- en synerwe,
en meestal die stuk by die basis van die blad, behou hulle groen
kleur, \'n Dergelike beeld sien \'n mens in foto\'s van „sanddrownquot;
(Johnson 1924) en is b.v. ook te sien op Plaat VI, Fig.2, in
waterkultures by pH 6.6 sonder borium. Die klorose kan egter
nog verder gaan, sodat die hele blad geel word, met uitsondering
van die nerwe en baie klein omliggende stukkies weefsel, soos by
pH 7.6 op Plaat VI, Fig. 2 te sien is. By \'n nog verder stadium
is die kleur dan van geel tot liggeel en tot amper wit verander,
en die hoofnerwe is nou alleen nog maar liggroen. Dit is op Plaat
III te sien by die plant in \'n oplossing sonder yster.

Die oorsaak van dié klorose in sy verskillende stadia is yster-
gebrek. Ystergebrek kan optree deur:

4e. Te sterk konsentrasies van party onmisbare of skade-
like elemente. (Sien ook Arndt 1922).

3e. Die yster wat deur die plant opgeneem is, nie voldoende
is, of op een of ander manier nie gebruik kan word nie.

Die sterkte van die klorose word gedeeltelik ook bepaal deur die
uitwendige omstandighede.

2e. Die twede tiepe is in die vorige hoofstukke met gemarmerde
of gevlekte blare aangedui. Dit bestaan uit ligte, meer of min reël-
matige, amper ronde plekke, wat oor die hele blad versprei lê. Die
vlekke word nooit so duidelik geel as by klorose nie en neem nie
die hele blad in nie. Op \'n foto is dit moeilik om dit weer te gee,
maar Jensen 1920 gee \'n baie goeie gekleurde afbeelding van
gemarmerde tabaksblare.

Die oorsaak kon nie vasgestel word nie, maar dit is opgemerk:
Ie. Dat daar meer neiging toe bestaan in die kouer herfsmaande.
2e. Dat daar miskien \'n verband bestaan met die stikstof voeding.
3c. Dat dit ook optree by baie suur reaksies in sandkultures.
4e. Dat mangaan dit in party gevalle kan genees.

In verband hiermee is die publikasie van Schertz 1921 waar-
skynlik ook van belang, waarin by analieses van gemarmerde Co-
leus-blare geblyk het dat hulle minder nitraatstikstof, proteïne-
stikstof, ammoniumsoute en koolhidrate, maar wel nitriete en vrye
ammonia bevat.

Haas 1929 beskryf ook \'n soort van marmer by tabaksblare
na sterk ammoniumnitraat-bemesting.

3e. Die derde tiepe is dié wat onder magnesiumgebrek beskryf
is. Dit verskil van die vorige twee hierdeur dat die hele bladopper-
vlak, behalwe die nerwe, van kleur verander. Eers word dit \'n
soort van waterige blou-groen, wat dan stadigaan in \'n soort
oranjegeel oorgaan. Deurdat die nerwe groen bly en as klein
strepies oor die blad loop, lyk die geheel nogal \'n bietjie op \'n
dambord. Dit is op die onderste blare op Plaat IV, Fig. 2 te sien.
Die blare het hier en daar meer \'n rooibruin skyn gekry en sterf
dan ook later met dié kleur af. Pas as die blare afsterf, word die
nerwe ook rooibruin, wat blykbaar van binne begin.

4e. Die vierde tiepe is onder stikstofgebrek beskryf. Dit is die
eenvoudigste. Hierby verkleur die hele blad eers ligter groen en

dan geelgroen. So sterk geel as in die vorige gevalle word die
blare egter pas vlak voor hulle afsterf.

Die prinsipiële verskil tussen die vier tiepes lê dus by die manier
waarop die bladoppervlak en die nerwe verkleur, en by die ver-
band wat daar tussen die twee bestaan.

le. Dié bladvlekke wat skerp deur die bladweefsel omlyn word.
Hierby was dan weer verskillende soorte:

le. Te min fosfor in waterkultures. (Plaat V, Fig. 2).
2e. Kaligebrek in sandkultures, veral op die boonste blare.
3e. Alkaliese reaksie in sandkultures met oplossings van
\'n bepaalde samestelling. Waarskynlik ook fosforge-
brek. (Plaat V, Fig. 1).

b.nbsp;Swart, ronde vlekkies veroorsaak deur te min fosfor in
waterkultures. Hulle kan direk optree of ontwikkel uit die wit vlek-
kies wat onder a.( 1) beskryf is.

c Rooibruin, meestal ronde vlekkies, veroorsaak deur fosfor-
gebrek in waterkultures. Waarskynlik word dit indirek veroorsaak
deur \'n ysterbeskadiging.

2e. Die bladvlekke wat stadigaan in die bladweefsel oorgaan.
(In die ergste stadium kan \'n mens hulle nie meer bladvlekke noem
nie). Hulle kan veroorsaak word deur:

b.nbsp;Kaliumgebrek. Behalwe die vlekkies wat onder l.a.2. be-
skryf is, kom op die onderste blare ook nog groter dooie
plekke voor. Party is ligbruin of grys, ander het \'n meer
persagtige kleur.

Blare wat onreëlmatig van vorm is, te smal, nie ewe breed aan
twee kante van die hoofnerf nie, ens., tree op in waterkultures son-
der borium \'n Suur reaksie en aanwesigheid van baie fosfaat speel
egter ook \'n rol by die sterkte van die simptome

Die simptome van „frenching (Johnson 924) het by die
proewe nooit opgetree nie. Nie by stikstof gebrek (Val 1 eau en

Johnson 1927 Haas 1929) en ook nie by stikstofoormaat nie
(rtopkins 1928) n Te sterk gehalte aan organiese stowwe in
die grond het blykbaar ook geen invloed daarop nie. Potproewe
met turfmolm-kultures en met half sand, half turf met verskillend
saamgestelde voedingsoplossings het nie „frenchingquot; veroorsaak nie.

Die groeipunt sterf af deur:
Ie. Boriumgebrek. Die groeipunt word swart.
2e. Kalsiumgebrek as die wortelstelsel ook baie sleg is. Die
groeipunt word dan geel.

Die afsterwing van die onderste blare word beïnvloed deur fak-
tore wat die ontwikkeling van die plant benadeel of versnel:
Ie, Uie uitwendige omstandighede.

2e. Te sterk of te swak konsentrasies van die hele voedings-
oplossing or van een van die soute,
3e. Reaksie van die voedingsoplossing.
4e. Faktore waardeur die wortels beskadig word.

Behalwe dat die wortels weg kan vrot deur aantasting van skim-
mels of bakterië, kom daar ook gevalle voor dat die wortels, as
gevolg van die samestelling van die voedingsoplossing, te gronde
gaan, sag word en verslym. Die begin van die simptome is afster-
wmg van die worteltop. Partykeer kan dit ook daarby bly.
Die beskadiging van die wortels tree op by:
Ie. Boriumgebrek.
2e. Kalsiumgebrek.
3e. Te sterk konsentrasies.
4e. Suur reaksies.

5e, Met party ammoniumsoute in waterkultures. Die sterkte
van die simptome hang hierby hoofsaaklik af van die reaksie en
van die anion van die ammoniumsout,

Vergelyking van bowe beskrewe siektesimp-
tome met fisiologiese siektes van tabak in
N e d, Indië.

Ek sal hier nog net kordiks aandui in hoeverre die bowebe-
skrewe resultate miskien kan dien om \'n verklaring te vind vir party
bekende fisiologiese tabaksiektes in Indië (Jochems 1926)

Simptome wat heeltemal ooreenkom met die beskrywing van top-
siekte, het in waterkultures opgetree en kon genees word deur
borium.

Hierby tree dieselfde simptome as by topsiekte, by jong plant-
jies op. Dat dit waarskynlik dieselfde oorsaak het, word ondersteun
deur die feit dat altwee siektes spesiaal op sleg gedreineerde klei-
gronde voorkom. Hierdeur verkeer die wortels natuurlik nie in \'n
gunstige posiesie nie, en ons het gesien dat borium juis van belang
is vir die wortelgroei. Die optree van topsiekte en verbrande hart-
jies, dus gebrek aan borium, word daarom waarskynlik ook bepaal
deur die bodemgesteldheid.

In waterkultures het vlekkies opgetree wat ooreenkom met die
beskrywing van rooi roes. Noodsaaklik vir die optree daarvan by
my proewe was fosforgebrek en aanwesigheid van voldoende yster.

Sowel uit proewe met water- as met sandkultures het geblyk dat
as die plante te min fosfor kry, simptome op kan tree wat baie
lyk op die beskrywing en afbeelding van poksiekte. Omstandighede
waardeur die fosforgehalte van die bodem verminder word, soos
b.v. droogte, sou dus poksiekte te voorskyn moet roep. Dié teorie
word ondersteun deur die feit dat daar volgens Jochems 1926
baie oorgange is van rooi roes na poksiekte.

Volgens die afbeelding van J ens en 1920 is dit dieselfde as
wat by my proewe opgetree het. Die waarskynlike oorsake daarvan
is in die begin van die samevatting bespreek. As besonderheid kan
hier nog daarop gewys word dat volgens Sanders 1924 in Indië
die blare deur natriumnitraat vlekkerig word.

Onder bont kan dieselfde verstaan word as wat in die begin
van die samevatting as klorose beskryf is. Volgens Kuyper
1928 word bont bevorder deur sterk fosfaatbemesting en teenge-
gaan deur ammoniumsoute. Die proewe wat in Hoofstuk IV met
fosfate en ammoniumsoute beskryf is, bevestig dit.

Of die teorieë enige grond van waarheid besit, kan alleen in
Indië self uitgemaak word.

AGULHON. H. Recherches sur la Présence et le Rôle du Bore chez
les Végétaux.

ALLISON, R. V. and SHIVE, J. W. Studies on the Relation of Area-
tion and continuous Renewal of Nutrient Solution to the
Orrowth of Soybean in artificial Culture

AMES, J. W. and BOLTZ G E Tobacco. Influence of Fertilizers on
Sd^Euîenbsp;F\'^ia Experiments with Fertilizers

AKKHtNIUS. O. Absorption of Nutrients and Plant Growth in Rela-
tion to the H. Concentration.

BAKKE. A. L -d ERDMaiI. L.^\'w \' A\'compäratÄdy of Sand
and Solution Cultures of Marquis Wheat.

BARRATT, j. O. W. Lethalquot; Concentrations of Acid and Bases in
Respect to Paramoecium surelia.

BEAUMONT, A. B. and LARSINOS, G. J. Assimilation of fixed Ni-
trogen by Havana Tobacco.

BOBKO, F. W., GOLUBEW, B. A. en TULIN, A. F. Zur Frage über
die schädliche Wirkung höher Kalkgaben.

BOUYOUCOS, G. J. Transpiration of Wheat Seedlings as affected by
Soils ,by Solutions of different Densities and by various
chemical Compounds.

Soil Particles.
1920, Soil Sciencc. Vol. 11, 131.
BREAZEALE, J. E. Effect of the Concentration of the Nutrient Solu-
tion upon Wheat Cultures.

BREHMER W VON Die Einwirkung der Kalisalze auf Kartoffel-
stauden und die Beeinflussung des Bodens durch die Wür-
zeltätigkeit der Pflanze.
1928, Die Ernährung der Pflanze Vol. XXIV 393-, ^ ^^ .
BRENChLeY W E. The Effect of the Concentration of the Nutrient
Solution on the Growth of Barley and Wheat in Water-
cultures.

1916, Ann. Bot. Vol. 30, 77- .nbsp;, c- ,
_ Inorganic Plant Poisons and Stimulants.

- and WARINGTON, K. The Role of Boron in the
Growth of Plants.
1927 Annals of Botany, Vol. 41. 167.
BRIGHAM B O. Assimilation of organic Nitrogen by Zea mays and
\'the Influence of Bacillus subtilis on such Assimilation.
I0I7 Soil Science, Vol. 3, iSS-
BROWN D D The effect of different Proportions of Calcium nitrate
\' ^„(j\' Potassium di-hydrogen phosphate on the Growth of
Wheat in Sai^cult^res^^

nuTirw^^T? ^ rlir^niivslologischen Bedeutung des Calciums in der Pflanze.
1002 Landw Jahrb. Vol. 30.. Suppl. Ill, 127..

^^^^ ^f Absorption of Soil Constituents at successive
ßUK-u, J.nbsp;Plant Growth. ^

Journ^ W Ueber d?e Faktoren, welche das Verhalten
^^^^^ schwerlösliche Ca-Phosphate beeinflussen.

BUTKEWITSCH, W. W. Zur Frage über den Mechanismus der Nahr-
stoffaufnahme durch die Pflanze.

CLEMENTS, H. F. Plant nutrition Studies in Relation to the trian-
gular System of Watercultures.

CLERC, J. A. LE and BREAZEALE, J. F. Effect of Lime upon the
Sodium-chloride Tolerance of Wheat-seedlings.

COLEMAN, D. A. The Influence of Sodium nitrate upon Nitrogen
Transformations in Soils with special Reference to its Ayail-
ability and that of other nitrogenous Manures.

COMBER, W. M. The Availability of mineral Flantfood. A Modifica-
tion of the present Hypothesis.

CORSON, C. E. and BAKKE, A. L. The Use of Iron in Nutrient Solu-
tions for Plants.

CRONE, G. V. d. Ergebnisse von Untersuchungen über die Wirkung
der Phosphorsäure und eine neue Nährlösung.

DAY, D. Some Effects on Pisum sativum of a Lack of Calcium in the
Nutrient Solution.

DEUBER, C. G. Potassium ferrocyanide and Ferrie ferrocyanide as
Sources of Iron for Plants.

DICKSON, J. G. The Value of certain nutritive Elements in the
Developm^ent of the Oat Plant.

GARNER, W. W. and ALLARD, H. A. Effect of the relative Length
of Day and Night and other Factors of the Environment on
Growth and Reproduction in Plants.

E. G. Sanddrown, a Chlorosis of Tobacco due to Magne-
sium Deficiency, and the Relation of Sulphates and Chlorids.

GERICKE, W. F. Influence of Temperature on the Relations between
Nutrient Salt Proportions and the early Growth of Wheat.

1922,nbsp;Amer. Journ. Bot. Vol. 9, 180.
Effect of Light on Availability of Iron to Wheat Plants

1925,nbsp;Bot. Gaz. Vol. 80, 410.
GILBERT, B. E. and Mc LEAN, F. T. A „deficiency Diseasequot;: the

Lack of Available Manganese in a Lime-induced Chlorosis.
1928, Soil Science Vol. 26, 27.

GILE, P. L. The Relation of calcareous Soils to Pineapple Chlorosis.
1911, Porto Rico Agric. Exp. St. Bull. 11, i.

Soils on the Growth and Ash Composition of certain Plants.
1914, Porto Rico Agr. Exp. St. Bull. 16.

affected by Liming and by the Length of Time the Phos-
phates remained in P. Rican Soils.

1924, Journ. Agric. Res. 25, 171.
GINSBURG, J. M. Composition and Appearance of Soybean Plants
grown in Culture Solutions each lacking a different essen-
tial Element.

^ - and SHIVE, J. W. The Influence of Calcium and Nitrogen
on the protein Content of Soybean Plants.

1926, Soil Science Vol. 22, 175.
GOEDEWAGEN. M. A J Influence of the Nitrate-Ion-Concentration
Pnbsp;Solutions on the Growth of Summer-wheat.

1929, Proc. Kon. Akad. v. W., Amsterdam, Vol XXXII nc
GRÄFE, V. und P9RTHEIM. L. Untersuchungen über die Rollf des
Kalkes m der Pflanze.

1906. Anz. K. K. Akad. Wiss.. Wien, math. nat. Kl. Vol. XVIII 324
GROOM, P. Preliminary Note on the Relation between Calcium\'and
the Conduction of Carbohydrates in Plants.

HAAS. A. R. C. Effects of Nitrate Salts upon Growth and Composition
of Tobacco Leaves.

HALEY. D E The chemical Approach to the Study of Problems of
1 obacco Fertilization.

HALL. A. D and UNDERWOOD L M. The Soil Solution and the
Mineral Constituents of the Soil. III. The Rate of Diffu-
sion of the Nutrients m the Soil Solution.

HANSTEEN-CRANNER. B. Ueber das Verhalten der\' KuUurpflanzen
zu den Bodensalzen.

HARTMAN Jr., Ch. and POWERS. W. L. The Crop-producing Power
of limited Quantities of ..essentialquot; Plant Nutrient.

HARTWELL, B L. and PEMBER. F. K. The Presence of Aluminium
as a Reason for the Difference in the Effect of so-called acid
boil on Barley and Rye.

HECK. A. F. and WHITING, A. L. The Assimilation of Phosphorus
from Phytin by Red clover.

of the Nutrient Medium to the Growth and Absorption of
the Plant.
1919, Journ. Agr. Res. Vol. 18, 77-
HOAGLAND, D. R. Absorption of ions by Plants.
1923, Soil Science Vol. 16, 225.

HOFFER, G. N. and CARR, R. H. Iron Accumulation and Mobility
in Diseased Cornstalks (abstr.).

HOPKINS, E. F. and WANN, F. B. Relation of Hydrogen-ion Con-
centration to the Growth of Chlorella, and to Availability
of Iron.

HOTTER, E. Ueber das Vorkommen des Bors im Pflanzenreich und
dessen physiologische Bedeutung.

HUTCHINSON. H. and MILLER, N. H. J. The direct Assimilation
of Ammonium Salts by Plants.

S\' JACOB, J. C. Anorganische Beschadigingen bij Pisum sativum L. and
Phaseolus vulgaris L.

JOCHEMS, S. C. J. Handleiding voor de Herkenning en Bestrijding
van de Ziekten van Deli-tabak.

JOHNSTON, E. S. Nutrient Requirement of the Potato Plant grown
in Sand Cultures treated with „Type Iquot; Solutions.

JOHNSTON, E. S. and DORE. W. H. The Relation of Boron to the
Growth of the Tomato Plant.

-and-The Influence of Boron on the chemi-
cal Composition and Growth of the Tomato Plant

JONES, L. and SHIVE, J. Effect of Ammoniumsulfate upon Plants
in Nutrient Solutions supplied with Ferricphosphate and
Ferroussulfate as Sources of Iron.

Plant Growth in Nutrient Solution and its Effect on the
Hydrogen-ion Concentration and Iron Availability.

led Citrus Leaves.
1920, Journ. Agr. Res. Vol. 20, 161.
KNOP, W. Ueber die Ernährung der Pflanze durch wässerigen Lösungen
bei Ausschluss des Bodens.
i860, Landw. Versuchs. Stat. Bnd. 2, 65 en 270.

1882, Landw. Versuchs. Stat. Bnd. 30, 292—94.
KRAUS, E. J. Soil Nutrients in Relation to Vegetation and Repro-
duction.

1925, Amer. Journ. Bot. Vol. 12, 510.
-— and KRAYBILL, H. R. Vegetative Growth and Repro-
duction with special Reference to the Tomato.
1918, Oregon St. Bull. 149, i.
KUYPER, J. De bemesting bij de Deli-Tabak.

1928, Med. V. h. Deli Proefst., Tweede Serie, No. LVI.
-- Verslag van het Deli Proefstation over het jaar 1928

1928,nbsp;Med. v. h. Deli-Proefstation, Tweede Serie, No. LX.
- Ex occidente lux of de Voorlichting der Tabakscultuur uit

1929,nbsp;De Indiscl^ Mercuur, 52e Jaargang, No. 38, 803.
LARSON, H. W. E. The Relation of the Concentration of Calcium-Ion

required by Alfalfa to the Amount present in Soil Solution.
1928, Soil Science Vol. XXV, 399.
LIPMAN, C. B. A Critique of the Hypothesis of Lime. Magn. Ratio-
1916, Plant World, Vol. 19, 83—105 en Ii9-ri35.

I92I, Phytopathol. Vol. ii, 301.
LIPMAN, C. B. and BURGESS, P. S. Ammonificiability versus Nitri-
ficiability as a Test for relative Availability of Nitrogenous
Fertilizers.
1917, Soil Science Vol. 3, 63—75-

Lead Salts on Ammonification and Nitrification in Soils.
1917, Univ. Cal. Agr. Science Vol. i, 127.

the Availability of Nitrogenous Fertilizers in an arid Soil.
1916, Soil Science, Vol. II, 575-

1917, Univ. Cal. Agr. Sc. Vol. i, 495.
LIPMAN, J. G. and BLAIR, A. W. Factors influencing Protein Con-
tent of Soybean.

1914-1916, N. Y. Agr. Exp. St. Ann. Rep. 1914, 237 en 1916, 387.
---and -- Yield and Nitrogen Content of Soy-
beans as influenced by Lime.

bility of Nitrogen in Nitrate of Soda, Amm. Sulfate, Dried
Blood and Farm Manures.
1918, Soil Science, Vol. V. 291.
LIVINGSTON, B. E. Relation of Temperature to Growth of Wheat.

1906,nbsp;Bot. Gaz. Vol. 41. 139-
A simple Method for Experiments with Watercultures.

___ Ueber die physiologische Functionen der Calcium und Mag-
nesium Salze im Pflanzenorganismus.

1892,nbsp;Flora Bnd. 75, 368.
Die Bedeutung d. Kalk-Magnesia Salze in die Landwirtschaft.

bestimmten quantitativen Verhältnisse zwischen Kalk und
Magnesia im Bodem.
1002 Landw. Jahrb. Vol. 31, 561.

lomanllz, S. a Study of physiological Balance for Alfalfa in Solu
tion Cultures.

LUNDEGARDH. H. Der Einfluss der H-Konz. in Gegenwart von Sal-
zen auf das Wachstum von Gibberella Saubinetti

LYON, T. L. and BIZZELL, J. A. The Plant as an Indicator of the
relative Density of Soil Solutions.

Mc CALL, A. G. Physiological Balance of Nutrient Solution for Plants
m Sand Cultures.

on the Growth of Plants in acid and neutral Soils and the
Necessity of Manganese as a Plant Nutrient.

1927,nbsp;Soil Science, Vol. 2, 3^.
Mc LEAN, F. T. and GILBERT. J. H. Aluminium Toxicity.

— Ihe Effect of Boron Deficiency on the Growth of Tobacco-
giants in aerated and unaerated Solutions.
1929. Journ. Agr. Res. Vol 38 371
MAGISTAD O^ C The Aluminium Content of the Soil Solution and
c • quot; Soil Reaction and Plant Growth

MARSH, R. P. and SHIVE j. w. AdjusTment of Iron Supply to Requi-
rement\'s of Soybeans in Solution Culture.
1925, Bot. Gaz. Vol. 79, I
MAZE. P. Influences respectives des Eléments de la Solution minérale
sur le Développement du Maïs.
1914. Ann. Inst. Pasteur, Vol. 28, 21.

1 Evolution complete du Maïs cultivé à l\'abrides Microbes.
1919. Ann. del\' Inst. Pasteur, Vol. 33, i en 139.

MEIER, H. F. A. and HALSTEAD, C. E. Hydrogen-ion Concentrations
in a Three-Salt Solution.

1921, Soil Science, Vol. 11, 325-
METZGER, W. H. and JANSSEN, G. The Relation of Sodium Nitrate
and certain other Nitrogen Carriers to the Development of
Chlorosis in Rice.

1928, Journ. Agr. Res. Vol. 37, 589-
MEVIUS, W. Die direkte Beeinflussung der Pflanzenzelle durch die
Wasserstoffionen-Konzentration des Nährsubstrates.

1926,nbsp;Zeitschr. f. Pflanzenernährung und D., A. Vol. VI, 89.
- Reaktion des Bodens und Pflanzenwachstum.

MEYFR, D. Die Kalkverbindungcn der Ackererden und die Bestim-
mung des assimilierbaren Kalkes im Boden.

1900-01, Landw. Jahrbuch Vol. 29, 913 und Vol. 30, 619.
MOHR, E. C. JUL. De groei van Deli-tabak op gronden van bepaaldc
zuurgraad.

1929, Indische Mercuur, Vol. 52, No. 28, 519, en No. 43.
MORGAN, M. F. Tobacco as an indicator Plant in studying nutritio-
nal Deficiencies of Soils under greenhouse Conditions.

1929, Conn. Agr. Exp. Stat., Bull. 306.
MOSS E G Nutrional Problems of bright Tobacco.

1929, Journ. Amer. Sc. Ap. Vol 21, 137.. , ^ ^ ^ ^^
MULLeC THURGAU, Jahresber. d. Pfl. physiol. Lab. der Versuchs

1903, Bull. Coll. Agr. Tokyo Vol. 4- .
NEWTON, J. D. The selective Absorption of inorganic Elements by
\' various Crop Plants.

1928, Soil Science. Vol. 26, 85.
NIGHTINGALE, G. T. and KRAUS, C. J. Does Light affect the fer-
tilizer Requirements of Plants?

1924. Wise. Exp. St. Bull. 362.
NOBBE F Beiträge zur Pflanzencultur in tropfbar flüssigen Wurzel-
\' medien. VI Ein Versuch zwei-jährige krautige Pflanzen in
wässerigen Lösungen zu erziehen.

and SIEGERT, T. Beiträge zur Pflanzencultur m wasse-
rige Nährstofflösungen. I. Ueber die Concentration der Nähr-
stofflösungen. II. Ueber das Chlor als Pflanzennährstoff.

1864 Landw. Versuchsst. Vol. 6, 19 en 108.
ni c;VTlt;r C Studies on the Hydrogen-ion Concentration of the Soil and
ULSJiiN,nbsp;Significance to the Vegetation.

102^ Comptcs Rend. Lab. Carlsberg. Vol. iS. i-,
OSTERHÖUT, W. J. V. On the Importance of physiologically balan-

Vol. 43, 449. Vol. ^^ 873
PARKER, F. W. Soil Phosphorus Studies, III.
1927, Soil Science, Vol. XXIV, 129.

tion of mineral Elements in a Culture Medium and the
Absorption of those Elements by Plants.

1921,nbsp;Journ. Amer. Soc. Agron. Vol. 13, 89—90.
PIRSCHLE, K. Nitrate und Ammonsalze als Stickstoffquellen für höhere

1929,nbsp;Ber. der Deutschen Bot. Gesellschaft, Bnd. XLVII General
versammlungs Heft i, 86.nbsp;^eneral-

PLUMMER J. K. The Effects of Liming upon the Availability of Soil
Potassium, Phosphorus and Sulfur.
1921, Journ. Amer. Sc. Agr. Vol. 13, 162.

die WirkunJ^t^^quot;quot; Einflusz von kohlensauren Kalk auf
me Wirkung von verschiedenen Phosphate
1911, Landw. Vers. St. Vol. 75, 357.

1926, Soil Science Vol. 21,
PRINCE, A. L. and WINSOR. H.\'w. The Availability of Nitrogen

in garbage Tankage and in Urea in Comparison with standard
Materials.
1926, Soil Science, Vol. 21, 59.
PROBST, O. Einflusz des Stickstoffes auf die Pflanzenentwicklung.
1901, Diss. Bonn.

RAND, F. V. Pecan rosette: its Histology, Cytology and Relation to
other Chlorotic Diseases.

RAUM ER, V. Calcium und Magnesium in der Pflanze.
1883, Landw. Versuchsst. XXIX, 253.

im Leben der Pflanzen.
1880, Landw. Versuchsst. Vol. XXV, 25.
REED, H. S. The Value of certain nutritive Elements to the Plant Cell.
1907, Ann. Bot. Vol. 21, 501.

1918, Bot. Gaz. Vol. LXVI, No. 4, 374.
--and HAAS, A. R. C. Effect of Sodium Chlorid and Cal-
cium Chlorid upon Growth and Composition of young
Orange Trees.

the Growth and Absorption of Citrus Seedlings.
1924, Amer. Journ. Bot. Vol. 11, 15.

on Citrus and Walnut Trees with special Reference to the
Concentration and pH of the Medium.
1924, Cal. Techn. Paper, No. 17.

ROEMER, H. und WIMMER, G. Die Bedeutung der an der Rüben-
pflanze durch verschiedene Düngung hervorgerufene äussere
Erscheinungen u.s.w.

RUDOLFS, W. Influence of Water and Salt Solution upon Absorption
and Germination of Seeds.

SCHAFFNIX E- VOLK, A. Beiträge zur Kenntnis der Morpho-
logie und Physiologie verschiedener ernährter Pflanze.

SHERMAN H. E. Preliminary Report on Growth of Abacâ (Musa
textilis) in various Nutrient Solutions.

SCHREINER, O. and SKINNER. J. J. The Triangle System for fer-
tilizer Experiments.

for Plants and to the relative Plant-Producing Value of
various Salt Proportions.

1919.nbsp;Journ. Agr. Res. Vol. 18, 357.
The Influence of Sand upon the Concentration and Reaction

- and MARTIN. W. H. A Comparison of Salt Require-
ments for young and for mature Buckwheat Plants in
Watercultures and Sandcultures.

SKEEN. J. R. Sotne Reactions of Seedlings to weak Concentrations of
Hydrochloric Acid and Calcium.

SOMMER, A. L. The Search for Elements Essential in only small
Amounts for Plant Growth.

— and LIPMAN, C. B. Evidence on the indispensable
Nature of Zinc and Boron for higher green Plants
1926, Plant Phys. Vol. i, 231.

of some other essential Elements on the Cell Tissue Struc-
ture of the Root Tips of Pisum sativum.

SOROKIN, H. and SOMMER. A. L. Changes in the Cells and Tissues
of Root Tips induced by the Absence of Calcium.
Activities of Dep. of Bot. Univ. of Minnesota 1927.

STEWART, G. R., THOMAS. E. C. and HORNER, j. The compara-
tive Growth of Pineapple Plants with Ammonia and Nitrate
Nitrogen.

STILES, W On the Relation between the Concentration of the
Nutrient Solution and the Rate of Growth of Plants in
Watercultures.

of the Nutrient Solution in Waterculture Experiments, with
some Remarks on the Waterculture Method.

SWANBACK, T. R. The Effect of Boric Acid on the Growth of To-
bacco Plants in Nutrient Solutions.

SZUCS, J. Experimentelle Beiträge zu einer Theorie der antagonis-
tischen lonenwirkungen. I. Mitteilung.

TEAKLE, L. J. H. Phosphate in the Soil Solution as affected by Reac-
tion and Cation Concentrations.

THERON, J. J. Influence of Reaction on Interrelations between the
Plant and its Culture Medium.

THOMAS, W. Studies of certain Phases of the Interrelationship be-
tween Soil and Plant, i. Availability of mineral Plant Nu-
trients in Relation to the Degree of Dispersion.

TOTTINGHAM, W. E. A quantitative chemical and physiological
Study of Nutrient Solutions for Plant Cultures.

Nutrient Solutions for Wheat.
1923, Amer. Journ. Bot. Vol. 10, 203.
TRELEASE, S. F. and LIVINGSTON, B. E. The Relation of Climatic
Conditions to the Salt-Proportions Requirements of Plants
in Solution Cultures.
^ 1924, Science n.s. Vol. 59. .168.
TRUE R H The harmful Actions of distilled Water.
1914, Amer. Journ. Bot. Vol. i, 255. ^nbsp;. .

1921, Journ. Amer. Soc. Agron. Vol. 13, 91.
___ The Significance of Calcium for the higher green Plants.

by Squash Seedlings.
1918, Brooklyn Bot. Gard. Mem. Vol. i, 502.
TRUOG, E. The Utilization of Phosphate by agricultural Crops inclu-
ding a new Theory regarding the feeding Power of Plants.
1916, Wise. Res. Bull. 41- , .
_ Soil Acidity I. Its Relation to the Growth of Plants.

1922 Science N.S. Vol. 56, 294.
turner\' T. W. Studies of the Mechanism of the physiological Effects
\' by certain mineral Salts in altering the Ratio of Top Growth
to Root Growth in Seed Plants.
1922, Amer. Journ Bot. Vol. 9, 415.nbsp;o ^ , \\ rr
_ Effects of mineral Nutrients upon beedplants II.

VALLEAU W. D. and JOHNS9N, E. M. Tobacco Frenching - a
Nitrogen Deficiency Disease.nbsp;^

WANN, E. F and HOPKINS F. B Further Studies on Growth of
Chlorella as affected by Hydrogen Ion Concentration

WARINGTON, K. The Changes induced in the anatomical Structure
ot Vicia faba by the Absence of Boron from the Nutrient
Solution.

WAYNICK, D. D. Variability in Soils and its Significance to past and
future Soil Investigations.

WEBB, R. W. Germination of the Spores of certain Fungi in Relation
to H-conc. I and II.

WILFAHRT H., ROEMER, K und WIMMER, G. Ueber die Nähr-
stoffaufnahme der Pflanzen in verschiedenen Zeiten ihres
Wachstums.

WITYN, J. Ueber die bessere Ausnutzung der im Boden befindlichen
Phosphorsäure.

WOLKOFF, M. I. Effect of Ammoniumsulfate in Nutrient Solution
upon the Growth of Soybeans in Sandcultures.

WRANGELL M. v Gesetzmässigkeiten bei der Phosphorsäure Er-
nährung der Pflanze.

lichenquot; Anteil der Bodenphosphorsäure.
1926, Landw. Jahrb. Bnd. 63, 739.
YERMAKOV, V. Correlation between Calcium Salts and the Assimi-
lation of Nitrate Nitrogen.
1905, Russ. Journ. Expt. Landw., Vol. VI, 403. (Ref. in: Exp. St.
Ree. Vol. XVII, 1144).

ZlNZADZE, R, Neue normale Nährlösung mit stabiler Reaktion
während der Vegetationsperiode.
1927, Landw. Vers. St. Vol. CV, 267.

De conclusie van Smith (Dissertatie, Wageningen 1927), dat
micro-organismen niet de directe oorzaak van de ontginningsziekte
kunnen zijn, wordt niet gerechtvaardigd door zijn eigen proeven.

De Veenkoloniale Haverziekte wordt alleen indirect door de
alcalische reactie, maar direct door mangaangebrek veroorzaakt.

„Sanddrownquot; van tabak kan niet alleen door magnesiumgebrek
veroorzaakt worden.

\' Dat de ontwikkeling van een plant in een voedingsoplossing,
bij verschillende H-ionen-concentraties soms één, soms twee optima
vertoont, wordt veroorzaakt door de samenstelling van die voedings-
oplossing.

Dat de patanas op Ceylon gevormd ziin door het afbranden
van de oorspronkelijke vegetatie, is meer waarschijnlijk dan de
meening van Stomps dat het tropische alpenweiden zijn.

De thermophile eigenschappen van sommige Cyanophyceeën
zijn geen bewijs voor de hypothese dat het de oudste organismen zijn.

Bij het onderzoek naar de vraag, of de invloed van en
andere ionen op enzymewerking voornamelijk uitgeoefend wordt
op het substraat of op het enzyme, moet men ermee rekening
houden, dat ook andere ionen dan H en OH invloed kunnen
hebben op de stabiliteit van het enzyme.

Het is noodzakelijk dat aan de landbouwfaculteit van het Trans-
vaalsche Universiteits College, Pretoria, een aparte leerstoel voor
erfelijkheidsleer opgericht wordt.

Oplossing	Gemiddelde	Grootste	Gemiddelde	Gemiddelde
met;	lengte	blad	grootte van	drooggewig van
	gemiddeld	blare	bowegrondse dele
x —Bo	± 23 sm.	± 24X13sm.		6.5 gr. 8.9 gr. 10.9 gr. 11.86 gr. 9.9 gr. 10.4 gr. 6.8 gr. 6.45 gr. 6.35 gr. 6.7 gr.
x — Mn	84 sm.	30X18sm.	23 Xl2.5sm.
x —Al x —Cu	91 sm. 93 sm.	26X15sm. 25Xl5sm.	20.5X12 sm. 21 X12 sm.
X — KI en KF	93 sm.	27X15sm.	20.5X12 sm.
alleen Bo	80 sm.	25X13sm.	20 X12 sm.
alleen Mn	± 20 sm.	24Xl3sm.
alleen Al	dito	dito
alleen Cu	dito	dito	—-
alleen KI en KF	dito	dito
kontrole met x	79 sm.	24X13sm.	20 Xn sm.

No. V.	Gemidd.	Grootste
oplos-	lengte v.	blad in sm.	Kleur van blare
sing	plant	gemidd.
I	6 sm.	15X7	geelagtig
II	2—4 sm.	9X5	donkergroen
III	3—5 sm.	9.5X5.5	donkergroen
IV	6—lOsm.	16X10	mooi normaal groen
V	3—6 sm.	net soos I	geelagtig tot kloroties
VI	2—4 sm.	kleiner as II	vuil donkergroen
VII	2 -5 sm.	dito	dito
VIII	5—8 sm.	net soos I	geelagtig

No. van	pH na	Lengte	Grootste	Verhouding	Kleur
oplossing	een	blad,	lengte :	van blare	Opmerkings	Wortels
week		gemidd.	breedte
I	±6.6	25—35 sm.	17X9 sm.	1.89	donkergroen	Onderste blare sterf af met donker- bruin kleur net soos ahnal met	20—25 sm. Lank. dun, slap en gelerig.
n	±6.4					Ca,(PO,),.
26-40 sm.	20X12sm.	1.67	mooi normaal	Simptome van boriumgebrek.	17—20sm. Dik, wit
III	±7	23—35 sm.	20Xl2sm.		groen		stokkerig cn knoestig
1.67	groen tot	Onderste blare altyd kloroties	12—17 sm. Wit cn
IV		0—30 sm.			kloroties	partykeer boonste blare groen.	kort.
±6.8	ISXHsm.	1.64	kloroties tot geel	\'n Paar plante afgesterf net soos X en XII. Boonste blare van	12 sm. Wit, kort en dik.
V	±7	12-28 sm.				ander word groener.
HX7.5sm.	1.87	donkergroen	Plante met dunste stingels en	19-25 sm. Net
VI	±7.2	0-20 sm.				kleinste blare van almal.	soos I.
		geel	\'n Paar plante afgesterf net soos IV. Ander lyk soos plante son-
		13-15. sm. Net soos IV.
vil	±6.2					der Fe.
25—35 sm.	21 X12sm.	1.75	bietjie	Begin van boriumgebrek. Blare	14—20 sm. Net
VIII	±6.6	25-31 sm.			kloroties	bietjie abnormaal van vorm.	soos II.
19X10sm.	1.90	donkergroen	Blare en plante groter \'as ge- j	20-25 sm. Net
IX	±6.6	30—33 sm.				woonlik met CajCPOJ,.	soos I.
22X12sm.	1.83	kloroties	Ook bietjie abnormaal van vorm.	19-21 sm. Net
XI	±6.6	6-11 sm.	14 X S sm. 1	1.75	groen tot liggroen	Abnormaal van vorm. Blare dik, i haird en ru.	soos II. 13—15sm. Kort dun, vuilgeel,

pH van opl.	Plante met mengsel x	Plante sonder mengsel x
Gemidd. lengte in sm.	Gem. grootte V. blare in sm.	Grootste blad (insm.) gemidd.	Gem. lengte in sm.	Grootste gem. lengte in sm.	Gem. grootte van blare in sm.	Grootste blad (insm.) gemidd.
3.6	47	19X10	26X13.5	29	36	16 X8	22X14
4.4	51	20X10.5	27X14	32	38	17.5X8.5	26X13
5.6	45	20X11	25X13.5	28	34	16 X9	23X14
6.6	45	16X 8	20X10.5	40	47	17 X9	24X»3
7.6	65	17 X 9.5	23X12	45	55	17 X8.5	22X12
8.6	54	15 X 8.5	19X11	36	43	17 X8.5	22 XH

pH	Gemiddelde lengte	Gemidd.	Gemidd.	Gem. grootte	Grootste	Kleur van blare
van opl.	tot bloeiw. in sm.	van hele pl. in sm.	aantal blare	lengte v. internodië In sm.	van blare in sm.	blad gemidd. in sm.	Opmerkings
3.8	131	143	16	8	37.5X23	49.5X31 j	donkergroen	Blare eers bietjie gevlek in die donker- groen. Later as pH terugloop, ver- dwyn dit.
5.2	133	156	16	8.25	36.5X23	51 X33	eers donker- groen later ligter	Blare baie mooi: kleur egaal. Bloeiwyse groter as by pH^4,0.
6.0	135	162	15	8.5	38.5 X 23.5	50.5X33	eers donker, later ligter maar nie so lig as pH 7.0 nie	Selfde as by pH 5.0. Later egter kleur van boonste blare bietjie gevlek.
7.2	99	115	15	6.25	31.5X20.5	40 X27	eers groen, dan sterk ge- marmer	Later, as reaksie alkalieser word, is blare minder sterk gevlek. Boonste blare donkerder. Wit, dooie vlekkies op blare. Bloeiwyse baie klein.
8.0	116	133	15	7.25	34 X21.5	45 X30	liggroen, amper nie ge- vlek nie be- halwe boonste blare	Ook wit, dooie plekkies op blare.\' Bloei- wyse omtrent selfde as by pH 4.0.

No. van	I	II	III	IV
oplossing
KNO,	1.00	1.00	1.00	1.00
MgSO«	0.95	0.95	0.70	0.50
K,S04			0.40	0.643
Ca(H,P04),	0.19		0.08	0.08
K,HP04		0.28	0.25	0.25
Fe,(P04),	0.25	0.25	0.25	0.25

No. van oplossing	I	II	III	IV	V
KNO,	1.00	1.00	1.00	1.00	1.00
MgSO^	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50
CaSO^		0.20	0.50	0.80	1.20
Ca,(HP04),	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25
Fc,(P04),	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25

No. van oplossing	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
KNO„	1.00	1.00	1.00	1.00	1.00	1.00	1.00	1.00	1.00	1.00	1.00	1.00
MgSOi	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50
C:aS04	0.50	0.50	0.917
CaCOs				0.29	0.29	0.532
CaCl,							0.321	0.321	0.590
Ca(NO,),										0.685	0.685	1.26\'
Ca,(P04).	0.25				0.25			0.25			0.25
Ca(H,P04),		0.611		0.611			0.611			0.611
KgHP04			0.28			0.28			0.28			0.28
Fe,(P04),	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25

No. V. oplossing	1	11	in	IV	V	VI	VII	vni
KCl	_	0.737	0.737	0.737	0.737	0.737	0.737	0.737
MgSO«	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50
CaS04	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50	0.50
K5HPO4	0.28	0.28	0.28	0.28	0.28	0.28	0.28	0.28
KNO,	1.00
NaNOs		0.841
Ca(NO,),			0.653
NH4NO3				0.396
NH4CI					0.529
(NH4),S04						0.653
(NH4),P04							0.653
Ca(NH,),								0.297
Fe,(P04),	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25	0.25

No. van opl.	pH V. opl. op 14 Aug.	pH na 2 dae (25 Aug.)	pH na 1 dag (31 Aug.)	pH na 2 dae (13 Sept.)	Kleur van blare op 22 Aug.	Gemiddelde lengte op:
22 Aug.	22 Sept.
I	6.4	6.7	6.5	6.5	mooi groen	26 sm.	94 sm.
II	6.1	6.5	6.5	6.5	bietjie gemarmer	23 sm.	74 sm.
III	6.7	6.7	6.7	6.7	bietjie gemarmer	21 sm.	75 sm.
IV	4.1	5.6	6.2	6.1	donkergroen	25 sm.	78 sm.
V	3.6	6.1	5.8	5.0	donkergroen	11 sm.	25 sm.
VI	3.8	4.1	3.9	3.7	selfde as V	14 sm.	43 sm.
VII	3.7	6.2	6.1	6.4	donkergroen	19 sm.	60 sm.
VIII	5.2 1 1	4.1	5.8 i	5.0	donkergroen	19 sm. j	73 sm. ! 1

pH	Gemidd. lengte:	Gem.	Gem. grootte	Grootste blad	Kleur van blare
van opl.	tot bloeiwyse	hele plant	aantal blare	van blare in sm.	in sm. gemidd.	Opmerkings
4.0	98 sm.	116 sm.	13	39.5X20.5	48 X23	donkergroen	Habitus lyk op fosforgebrek. Blare lank, smal, vlak, donkergroen. Nog nie blare afgesterf nie.
5.0	131 sm.	148 sm.	15	39 X22.5	49 X26.5	bietjie ligter groen as by pH 4.0	Habitus baie mooi. Nou 2 onderste blare met helder geel kleur afgesterf.
6.0	140 sm.	160 sm.	17	38.5X22	50.5X28.5	selfde as vorige ry	Dikste stingel van almal. Nou amper 3 blare verlep met helder geel kleur.
7.0	137 sm.	155 sm.	16	37.5 X 21	49 X27	bietjie ligter as by pH 6.0	Selfde habitus as by pH 5 en 6. Amper 4 blare onder verlep. Boonste blare klein bietjie gevlek.
8.0	101 sm.	115 sm.	15	36.5X20	47 X24	selfde as by pH 7.0	Ook selfde habitus. 3 blare verlep. Boonste blare donkerder en klein bietjie vlek- kerig.