m

5r

/

q€C

NICOLAI TVLPII

Amstelredamensis

OBSERVATIONVM

MEDICARVM.

L i b r i Tres.
Cum geneis figur\'is.

rp ,

: AMSTBLREB AMI,
apiid lvd ovicvm Elzevirivmj
cid 13 cxli.

ikonologisch
instituut der
rwksuniversiteit
uti^echt

A D

P E T R V M T V L P I V Nf
F T L Ï V M.

Atè fe pandit, Petre
fill,in quo decurriSj
Medicine campos«
Percoliiêre tarnen
ilium certatim,cum
veteres,tum recen-
tiores, labore tarn
indefefïö: ui fix quicquam amplius,
in eo defideres, prater certas, rario-
rum afFcdiinm. ohfprvarinnp.smtique
femedia , infallihili rmnpmhnrp
Quibus equidem confifus , pmer
tuum, amp; aliorum fludium, baud levi-
ter adjutum iri; decrevi tandem in
commune dare; ac publici juris fa-
cere;quas tibi foli alias deftinaveram,
Obfervationes.Futuras fortaffis Mufis
tuis, eo gratiores ; quo plures ea-
rum, vel coram videris, vel auditio-
ne faltem acceperis, ateftibus ocula-
ris. Quorum pars magna, utique eo-
* 2,nbsp;rum

rum,quorum hic paffim nomina,in vî-
vis cum fit,prodibunt fortè,nunc mul-
tofecuriores, in publicum, quàmillis
defiindis. Continent quippe non pau-
ca, ut àcommuniufufejugata; atta-
men veriflima. Neque futura minus
ex ufu Medicis ; quam Geographis,
vel America; vel Fréta ,fiveMagella-
nica, five Lemeria; noftra faltem me-
moria , primùm inventa. Quibus ut
non parum illuftratur Geographiae
gloria : ita neque haec exempla , for-
tè dedecori erunt, arti medicae, prae-
fertim \\erx. Quïe fané tantum difcre-
pat, à fcientiâ umbratili, quantum
imaginaria inventa, ab inconcuifis ,
indubitatîE veritatis , fiindamentis.
Quibus qui innititur, nx ishaud facilè
contemnet, quin potius obviis uluis
excipiet obfervationes, quas demon-
ftravit Anatome, verus medicina o-
çiilns^ Cujus lumine, ut irradiantur
fetima corporis penetralia: fie produ-
cuntur ejufdem beneficio, quafi in
claram lucem, abditiffima?, occulto-

rum

rum morborum, caufBtxeranidier-
cules fulcra, ac genuina artis medico
ilabilimenta.quorum ccrtitucUncm fi-
quidem vis penitus adfertam ? conjice
oculos in lediflima ilia exempla, quae
de rariffimis evcntubus, edidêre, qui
inter Medicos audiunt fagaciffimi.
Quippc exempla , velut kicidi/Tima
fpecula , repr^fentant tarn perfpicuè
aliéna fada, ac fecula: îir vel c^co ap-
pareat, gnid imitandiim. qnid fiifffn-
dum. Qua certe fcientia nihil medicis
ûtîïîus. Amplum enim, ac fpatiofum
eft,in quo navigamus,asquor.Etin illo
tot propemodùm vada, quot morbi :
amp; tarn frequentes fcopuli, quam fco-
pi. Quorum periculis fiquidem te fa-
tagasfubtrahere, necefîè erit curfum
dirigere, per lineas. àperirifTîmis P^-
linuris notatas. alias fluduabis incer-
tus , inftaroberrantis alicujus Euripi.
Erifque non tarn re, quàm fpecie, amp;
adfolam pompam, eruditus. Nihil e-
nim poteft efle folidum, cui non fub-
eft ratio. Muko minùs ulla artis de-
* 3 creta

eretafirma, quae non comprobat u-
fus, qui omnium Magiftrorum fupe-
rat praecepta. Ac pro inde fcitè
fchylus Poeta.

Qui fmäuofa, non qui mult afdt,fapii.

Noli itaque pede nimis libero va-
gari ; fed coerce ftiidiornrn mrflim,
mtra orbitam . rationis ^ ac ufu.s^Er
ut apes, ex floribus, fragrantia mel-
la: fic felige tibi, ex optimis audo-
ribus, quod fapientize rore adfper-
fum, potiffimùm facit ad hominis fa-
lutem. Cemis, nulla re, Medicum
propiùs ad Deumaccedere, quàm fa-
iuteJiQminibus dandâ, QuarïLi:mè
A^on tibififignes, enavigabis frJici-
rer qnarncunque charibdirh. Etubia-
nimum inflruxeris verâ,internâque e-
ruditione, difpelles fàcillimè à te, fu-
tiles quifquilias; amp; confragofas il las,
ineptarum difputationum, falebras,
quibus dignitas Medica magis obfcu-
ratur, quam illuftratur. quod fi vero
animus te ducat ad feäiones anatomi-
eas: cavefis immoreris in externis li-

neamen-

neamentis ; defceiide ad interiora, amp;
inquire non tantum in naturam vifce-
rum ; fed praecipuè in loca, ac caufîàs
abftruforum morborum.Quibus pro-
bè cognitis, licebit deinceps, 8c tuum
lumen, in aliorum immittere animos:
8c ubi ea duntaxat ab oblivionis inju-
ria vindicaveris , qu^ fciri, cognofci-
que publicè intereft ; mereberis opti-
mè, non tantum de arte, quam colis;
fed potilîîmùm de Republicâ , cujus
civibus falutariter Medicinam faciès.
Quae duo equidem ex animo voveo,
qui tibi fum, non minùs affèâu,quàm
n^urâ pater.

Amflelredamï, ad annumfalutis humante
cid lOcxLi. xvi KalendOâohris.

• I N\'

INDEX CAPITVM.
Libri I.

I ^AlvariafraSta.

i Occulta capitis nma

3nbsp;Fraäuraoßis cuneiformis.

4nbsp;Fraäura capitisfänata,

5nbsp;Salutaris modioli ufus.

6nbsp;Morbus attonitus.

7nbsp;Morbus attonitm a /anguine.

8nbsp;Morbus comittalis Jpoitte fanatm,
5) Morbus camitialis a Jplene.

1nbsp;o Morbus comittalis a vulva.

11 -Eftlfpfiafixies cottidie accederts.
Ii Tremorperiodicm.

13nbsp;Reciprocus capitis dolor.

14nbsp;Convulßoßdentaria.

15nbsp;Vrafagium convulßonis periodic^.
Viti ßaltus.

ij Maüeatio.

18 Imagmariaoßium moUities.
15) Mola imagmaria.
20 Aqu£meti{s.
ZI Senexrabioßis.
zz Catalepßs ex amore.

2nbsp;3 PoUicis tremor,k detraäione fanguinis.
24 Hydrocephalus.

z 5 Hydrocephalus dimidiati capitis.
z6 Folypus narium,

* 5nbsp;27Po-

INDE X

27nbsp;Pus Iocmons,peros, acalvam.

28nbsp;Liennrberans.
tiendifruptm.

30nbsp;Magnus lien.

31nbsp;Sanguis ciitemtranfudam,
3 z Steatomata mefenterii.

35 Steatomacumulcereaqua,

5 4 Hydrops cum veßculis mefenteriL

3 5 Tympanites cum afcite.

3 6 Morbus regim, cum hydrope.

3 7 Abfiejfus mefenterii, àpartu difiuptus,

38 Ventrisfeäio,

3 9 F erf oratio fcroti.

40 Mors ex deprejfo ventre.

4.1 Volvulmex ira.

^z Caput lumbricilati,

43nbsp;ifihuria lunatica.

44nbsp;Calculus renum.

45nbsp;Calculas ureteremobturans.
4(5 Diabetes.

47nbsp;Miäus lapidofus.

48nbsp;Membranalaptdefcens.
^^Miämvermts cruenti.

5 o Vnde viginti vermiculi emiäi.

Cottidianusverm\'mmmiäus.
5 2 Periodicus capillar um miäus.
^^ viens veßcajänatum»

üb.

I N B E X.
tik IIL

I \\ Alfira, v\'irginisgibbof^,conditio,
z ^■^Veficaacalculoconfumpta.

3nbsp;Gangramp;naumbilici.

4nbsp;Lap^eihez,oarticiin^hom]ne.

5nbsp;Calculus vefictz adnatus.

6nbsp;Calculus vejica ar^hircumdatus.

7nbsp;Calculus trium metarum Jpönteexcretus,

8nbsp;Moduè eximendi calculum ex urethra.
O Turunda lapidefcens.

10nbsp;lethalisani tumor.

11nbsp;mlor aniquarta hora, a folutaalvQ
ïz Lumbncusex ïnguine.

13nbsp;?enculof^^

14nbsp;Sapienttajuvenilis.

15nbsp;Framp;pofterumfilentïum.
\\6lmmoderatus cljflerisufj^

\'\'\'^ly Interior int eft mt turuca excreta.
18 Adepcottidieabalvo prodiens.

1nbsp;p Idem adeps, ab alvo, ac vejica.

zo Vulmn, latiorisinteftim fanatum.
zi Valvulainteftïnalis.

2nbsp;2 Convulfio abdominis.

a 3 Abfcejjiismgumum,avulva.
24 Tabes dorfalis.

Cox^i dolorabfcejfufanarus.
2 6 Coxa ferramento exufta,
2j Vulnusj}malismediiik. \'

z8 TtftuU

index.

28 F\'tfiula mfanabilis,
2p Lethdtslumborum tumor.

30nbsp;Spnadorftbtfida.

31nbsp;Vulva bill tnyiatans.

32nbsp;Bydrops uteri.

53nbsp;Yungus ex vulva exctfus.
34 Major fungus ibidem exci/iii,
SSje^ièiÈlÉiiMmi\'
3 MenJiruapuelUquadrmid.

37nbsp;bicipitis.

38nbsp;Dijfedio monftribicipitis.
351 Coles incurvatus.
^oJldiCMÜ-ftéis

42nbsp;annorum.

43nbsp;vn-fmti.

44nbsp;Exedenspracordtorum herpes.

45nbsp;Pulfusarterm extra carpum, explorandm.
46\' Gangrmauniverfalis,

47 Gangrma pedis.

Sphacelusbrachuiafebre.
Y 45» Atrophia brachii fuBu f^^i-^
/ 40 Rotundum vulnus.
/♦ 51 QmwMMia^kmm^irs,
^ 52 ¥ebris quintana.

5 3 Cibi abjimentia quartanamp; lethalis.

54nbsp;compenfitifc,

53 Incredibilecorportshmnam merementum.
Satyrtiilndicm,

«

Nicolai Tvlpii

OBSERVATIONVM

M EDICARVM

I I B R I PRIMI

C a p v t L

Calvaria fraäa.

Nter calvarix vulnetâ , ficutî
eminet ; ita difficulter quoque
curatnr eV?)A£t(j7î Hippocratis.C^g
fit, ubi capitis os, tam finditiir,
quam mediumdesîciet. Cujus vulnerisfrag-
mentum, dum premit, pungitque membra-
nas : vel impeditur cerebri motus; vel excita-
tur inflammation vel delitefcentcfragmen-
to , fub integro ofTe , comprimuntur adeô
arétè, injequaleSjdifi-uptarum partium,orse:
ut inter éludant omnem exitum, evacuationi
alias erupturas: undehominiexitium.

Gravis , decidentis feneftr^ , lapfus de-
preffit, fregitque, filio Petri Witfii, finiftra
bregmatis offa : non proculàfuturaLamb-
doide. Atfragmenta, quz,indediffilierant,
defidebant non modo, fub limbe circum-

Anbsp;pofiti

2,nbsp;Observationvm

pofiti olTis: fedinfigebanturprsEterea, tam
firmiter, pertufis, cerebri, membranis: ut
iiihilomnino humoris, potueritex vulnere
efifluere: nedumeximi rité fragmenta: quin
lacerarentur turpiter membranse ; utique
cerebrum, iliis fubjedum.

Ex cujus dilaceratä medulla, ademit tan-
tum cottidie chirurgus: quantum recepiflet,
dimidiatum nucis juglandis putamen. At die
tertio auferebatur inde, duo integra cochle-
aria : fine ullatamen ( quod diélu mirum)
vel mentis ofFensa; vel alio aliquo fympto-
mate. Sed die quinto intervenêre febricula,
levis fopor, amp; refolutlo lateris dextri {quam-
vis plaga infcftaret finiftrum ) verum fexto
periit vox; amp; poft illam ipfa vita.

Sed cur flaccefcit latus oppofitum ? fit id
bifariam : vel circa plagx initium, vel ali-
quot diebus poft. Siquidem contingitproti-
nus ab inflióto vulnere, propeiluntur hu-
mores, a violent^E conculfiouis impetu, ad
loca quam remotilTima: fiveadventriculos
cerebri; velmeatum(pinali medulla: infcui-
ptum. Quo delata penetrans hsec vis, adigit
(ut cum Cafllo loquar) fluidam hanc mate-
riamj potiüs ad partem oppofitam, quam
plag^ vicinam.

Quo tamen, fiquidem tenderet humor,
nervos refoluturus, retrocederetneceflarió,
ad motus fiii principium; amp; ad tcrminum, a

quo

Medicarvm Lib. I. ^
quo primùm fuerat depulfus. Cùm contra
moms violentus fequatur motorem: ten-^
datque potiiis ulteriùs, quàm fubfiftat in
propinquo. Sicuti luceciarius, apparet in
clandeftina, ofïîs oppofiti, fifîuvâ.

At fi nervi refolyantur, aliquandiu poft
infliólum vulnus : verifimileell:, ab illatâvi,
humores quidem fuifle agitatos , fed non
exiiffcjex parte affedâ. Verum iilâ paullatim
incalefçente, five à puti\'edine, five à febre,
credibile eft eofdem illos humores denuo
moveri; amp; ab exfufcitató hoc calore , tan-
dem quoquepropelli, ad partem oppofitam:
ceu locum maxime remotum, à motus prin-
cipio : amp; prœcipuè à latere dolente, unde
hoftemfuum J fatagit depellere natura.

Cap vt IL
Occulta capitis rima,

Vamvisferramenta, plerumque adhi-
^Vbeantur calvarix, vel fradse, vel fife;
ponveniuntnihilominusjnonnunquaetiani
integrx; prsefertim fi metus fit, difi\'uptarum
veuarum. Educitur quippehac ratione,non
tantùm fanguis effufus; ledimpediunturfi-
l^ul, inflammatio, putredo, delirium, Fct^
bris, aliaque exitialia fymptomata. Sedc^
fcopunUmncnonfemper attingat ars,

A 2,nbsp;mon-

4nbsp;Observ ationvm

modhamjiL-itiuiit, fequmdaL-emnpIa;

lacobusBgyjJLS, idusäfclopeto, inocci-
pite , concidit protinus promis ia terram:
Jorjs_ÖX laefus , lid-iatus tam vehementer
offenfus : ut inciderit ilicó, in febrem , ac
graves convuifiones. Qmbuspermoti, ^^
fora_yimus confefl-iin ralvartam. licet extrin-
ftcüs nullas egiflet rimas. Quaaiisilio ^.glt
cuimus quidem fanguinem , fupra cerebri
membranasefFufum: attamen nequefdüna
hre.c acceleratio, neque remedia fatis mature
adhibita, tantum potuêre, in praecipiti hoe
periculo: quin nihilominüs fc^die-perieó?:

In cujus capite, terebram dum circum-
ageret chirurgus, vidimus, per integrum
os , erupifl\'e innumeras fanguinis guttulas:
coöperientes, inflarroris, univerfam calva-
riam. Quibusfpongiaaliquoties deterfis, re-
pullularc continuo amp; alias : monftraturas
quafi digito, nihil naturae elTe invium: fed
omnia pervia. Neque offa ullibitamfolida;
quin per ea liberè permeet, cum fanguisj
tvim pus.

Atdilfefto, poft obitum . cadayere, licet
apparuerit calvaria foris ilkfa: oüendlt ta-
rnen intus varias fifliiras: docensfuoexem-
plo 5 qu.id per infortunium fuum , velit vir
incomparabilis Hippocrates, libro de vulne-
ribus capitis. Vere enim infclices funtilli, ad

quo-

Medicarvm Lib. I. 5
quorum abditos morbos, nec ocuU, nec
rnemis pénétrât ades.

Sed prjcter occultas hafce rimas, videre
fuit, prope plags locum, extimam cerebri
mginbranaqi non minus lividam , quàm
flaccidam: amp;non uno loco,atro cruorefœdê
obduftam. At cerebellum erat plane fyde-
ratum ; ceu vero fphacelo corru.püiiP» Venae
utique paffim lacerse : amp; circabafim cerebri,
ac rete mirabile, tantum concreti fanguinis:
ut nullus miraretur, occubuifle hominem,
tot calamitatibus circumventum.

Vereitaque,verusnaturg^^enius,fed:.lil.
aph. xi. coac. prsenot. Cerebro lyderato,
quidem tertio vero feptimo mo-
riuntur die: iilosautem fiefFugerint, fervan-
tur. At quibus ex his difl\'eétis ^nvenitur os
diflbciatum,illipereunt. Quacircumloquu-
tione defignatur, procul dubio ,principium
corruptionis. Licet fphaceli vox, latiiisfefb
extendat. Qui enim fervaretur alias aliquis,
poft diem feptimum ? etenim , quod femel
integre emortuum, id revivifcitnunquam.
Qiùppeàprivàtione, habitus denuo compa-
rari nequit.

Sed quid vult fibi os diffociatum? Assdj^c??
«îsi/i-î annon corruptionis labem, vitiatsecal-
yarix communicatam ? cui us indicium fecit^
in hoc x^n, diflblutaillaoflislaxitas : à qua
promanarunt, guttuefanguineÉ; quasdixi-
A 5nbsp;mus

lt;5*nbsp;OBSERV ATÏONVM

mus terebranti chirurgo , prater omncm
confuetudinem, fuifTeoWàtas. Non fecus ac
pngriEnam praecedit, aquofa cutis vefica ; amp;
infequentem fphacelum, ipfa gangrena.

dicfrft vir inrln,t.us. Siquidem à
cerebri vitio,eatenùs immutetur os,ipfî pro-
ximèimpofitum:utdi{roIutâ compage, dif-
cedat evidenter, à naturali fua foliditate
(quod in hac calvaria conlpicuè faóbum)
adum erit de vitâ: amp; necefle, hominem
mori; à tam deiperata, corrupticerebri,con-
ditione,

Capvt IïL

VraBura ops cmeiformts.

Jn quod ipfum infortunium , modo non
in majus, vidimus quoqueincidiffe, virum
feptuagenarium, fed ebrium. Quidelapfus
ex altiore loco , contraxit in calvaria , tam
amplum vulnus: ut commode, per ejus hia-
tum, educeretur, quicquid inhsereret, ex-
tim£ cerebri membrana;, Invadentibus i-
pfiun nihilominùs ilico, veitigine, vomitu,
ac ftupore. Sive à refiduâ crapulâ, five à
conculTo cerebro. Sed poftridierediit ad fe;
expers febris ^ amp; immunis omnium aliorum
lymptomatum. Verùm die quarto, exfcrea-
tis priùs iputis purulentis, periit j prêter
pmnemipcm, ab inopinata apoplexia.

Cujua

Medicarvm Lib. L 7

Cujus ergo interiora capitis penitiùsper-
fcrutantibus, obtulit ie primùm, frequens
humor ; repiens vemriculos cerebri. Sed
mox longiffima rima ; excurrens coiltinua-
tâ ferie, per frontem, oculique foramen, uC-
que ad fellam equinam ; prope oflis cunei-
formis medium. Quo loci animadvertimus
(quod jure, in omnium oculis fviit rariffi-
mum ) ingens offis cuneiformis fragmen-
tum : ita fejugatum areliquo oflfe ; utmani-
feftè elevaretur, fupra quafcunque partes
circumpofitas.

In quarum remotiori receffu, cum deli-
tefceret plurimum fanguinis coagula ti; ve-
rifimile eft , ex ejus putredine , prodiiffe,
poftremo vkx die , quodexfcreavit, pus,
Sed morbus attonitus, qui ipfum occidit,
traxit originem ; partim ex obftructis pro-
ceflubus ipinalis medullse ( qui funt verum
nervorum principium) partim vero, ex an-
guftia retis mirabilis : quod conftat, ex in-
tricate venarum jugularium, arteriarum ca-
fotidum, accervicaliumconcurfu. Quibus
nobiiiffimis parti bus impeditis, privatur ho-
»T10, non mod o fenfu, ac motu, fed ipsa vita:
juxtaillud Corneiii Celfi. Lib v. capxxvi.
Servarinon poteft, cui bafis cerebri percuiTaquot;
eft.nbsp;«

A4nbsp;Cap,

8nbsp;oeserv ationvm

Capvt IV.

Traäura capitis fanata.

J)Rioribus autem segris, ut nequicquam
perforatù fuit capitis os : eô quod fanguis
deliteiceret, non tantum fub membranis;
fed infra cerebri bafim: ubi inevitabilis mor-
tis caufa eft. Sic contra, profuit aliis fum-
mopere terebra : pr^fertim hsrentecruore,
ex venis effufo ; non tam fub membranis,
quam in obvia earundem parte.

luveni, habitant! propeTyamfluvium,
frangebatur lapide , tam insqualiter cal-
uaria : ut fragmentum hinc urgeretniem-
branas ; illinc veroadhsereretetiamnum in-
tegro olTi. ^se dilpar fraâurse ratio,in cauf-
saFuit 3 quo minus, velfeftinanter elevaretvu*
fragmentum , cerebro grave : vel prohibe-
retur convenienter, ne concretus fanguis
produceret, autfebres, autdeliria.

Quibus propterea ipfum invadentibus,
ivimus protinùs ad modiolum : dilfoluturi
quam pnmùm,tenaxillud vinculum; quod
fragmentum hoc adligabat offi circumpo-
fito. Quo cautèdivulfo, conquievére ilico
febres, ac del.iria: amp; relHtuta cerebro mo-
vendi übertäte, evanuere pericula : qu£ no-
biliflimo vifceri intentaverat^ urgensdepref-
fïo,nbsp;.....

Cap.

Medicarvm Lib. I, ^
capvt v.

SäluLmumäßluifiii.

^ I qux itaque neceffitas, exegerit modio-n
lum; utendum eo mature: ne à mora,pro-
vemant, putredo, tetri vapores, pus graveo-
lens, inflammatio , febris , delirium , con-
traclio nervorum, amp; tandem ipla mors.

Centurio marinus, opiparè cxnatus, amp;
vino largiter obrutus, fatagens fubnodem
ofliciofiiis , quàm id temporis exigebatur,
convivas fuos dimittere ; allifit graviter ca-
put filicibus ; amp; fifsa longiiTmiè caluariâ,
contraxit in eâ rimam fatis produâam : fed
anguftiorem, quàm ut per illam, vel débité
fe exoneraret cerebrum ; vel convenienter
admoverentur neceflaria auxilia.

_ Qmbus aditu interclufo, opusihile-mD--
dinlnm fjfTiii-^ imprinprp- amp;excifo oiTe, haud
cunélanter elicere; quidquidvel cerebro,vel
membranis foret oneri, r)npm frnpnm p^
Yix eaim medidnug
lomi-n fpfp]-^]- rprrbrquot;\' quin-yidimus.pjxij-i-
nUS , ppr nffig -ir^rnij^n , pv»p1H pinrimnm

fan§uia]g : quo parrins fiibiiiHf prodfiiiucj
depteßijsms aliquoties cerebri membranas
Ipecillo : velnbsp;n^ril-mc, fategimus

Ipiritum fnrfi|i-r| pj^mpt-p- quo expeditiiiso-
nus fuum, expelleret oppreflum cerebrum,
A 5nbsp;Excre-

M

Si\'nbsp;îo Observationvm

Excrementumautem hoc, quodnatura
hîc expulit, per foramen, à modiolo reli-
élum : erat plané albicans, ac fpumeum.
Q^m fpeciem, folentchirurgi ponere, inter
optimas, advetantis lànitatis, notas. Eo enim
fluxu ceflante, increfcit protinus caro ; vel
ab ipfo offe, vel à cerebri membranâ. Reple-
turque paullatim, calvarise vacuum ; à cruftâ
rubicundâ : tranfitura tandem in callum;ac
fubiturâ genuinam , olTis ablati, naturam,
Quod fagax induftria; nature tentamentum,
exprelfurus Poëta, cecinit non inconcinnè.

---— Kerumque novatrix.

Ex alïts, alias réparai naturafiguras.

Capvt VI.

Morbus attonitm.

J llvenis temulentus , iftus vehementer, in
peâore , concidit repente attonitus, in
terram ; ceu fulmine confternatus : cum fpi-
ritu gravi, vomitu frequenti, voce fupprelsâ,
amp; fpumâ tam confertim ex ore émanante;
ut intra paucas horas, amitteret vitœ ufu-
ram.

Cujus inopinati eventuscaufla fuit, par-
tim evidens calvariœ rima, à calu exorta: par-
tim verôfrequens languis, effuilis ubertijn,
ciim fupra, tum infra cerebri membranas.
^djp.llli\'quot;quot;habfihar phn-imas, Ijyidas.fflacu-

las;

Medicarvm Lie. I. n
las; adfbribmdasfbnè,_velrepentin$fufFo-
cationij vd-Hkotianze crebriiis aarnmptg? ;
qua planta dicebatur hic juvenis,plus nimio,
fuifTe delegatus.

AdfufFocationem quidem maculasha^
Xsfee, fuadebat, ciimfpums, tumlivoris
naturaVSpuma quippe (juxta elegantiffimum«^
Alt;^anum) eflfeiritus, amp;humorummix- )

fisT^itgummodi^^nbsp;/

iante capitis pituita , per aërem raréfia: (
^ei ex fpirituofo , opgrdîî pJmgnis, jz- \\
BQi;e?^Priorem fpumam plané innoxiam de- ƒ
claratcottidianus, fpumofe epilepfix, redi-
tus. Sed alteram lethalem, repentina apo-
plecticorum mors: orta,procul dubio, e??
àdemp^o fpjrifn • fme quo, ne momentum

quidem fubfiftit homo.

/pumg periculum propterea pro-
pofiturus Cornelius Cellus, fubjungit fa-
tis fcitè. Neque is ad vitam redit. qui ex
^fufpendio, fp um ante ore . detradus eft.«
Qijippe banc fpumam non producit pulmo,
^^ift fiimme labj^ans; five à refolutione hu-
inidi, fibi, cordique infiti : five afpiritibus,
ob jetentos vapores,; impeditamque refpi-
rationem, adeo efFervefcentibus: ut in extrer
^^^.âifiglutionïs metu fit, lt;^dum innatuip.
vuâBLkaain qiiùm defignet \\\\xc fpuma ;
quid miruni eam utique prsefagire inelufta-
Oilem mortem? Liducitur eniin poft illam

partibus

12nbsp;OBSERVATIONV M

partibus obfefïî, loco vividi coloris, obfcu-
rus,ac luriduslivor. Non fecus acâfolis oc-
cafu tenebrse i amp; à flaram^E fufFocatione cai-
bonis nigredo. T .ivnrpntm loquitur ex-
tindionem; yglinterceptionem fpiritns. ac
caloris Vitalis. Ac proinde non temerè Hip-
pocrates, in coacis, aph. lxx i i .

Livida evenientia àn febi\'e, brevem mor-
^^tem fignificant.

Potuit it^ue, hxc repentina fiffioqt-
tio , TmljTndpm prnHi^^\'^\'\' ina^^plas; J^
i^niYlt;; ■ ciim occurrantin eorum pulmoni-
bus , quos occïdit morbus attonitus : amp;
contra frequentii^, in illis quibusNirotia-
najiiit in Hriijàis ; noijjjicuaûikiim fortaf-

/fis erit, cxcuterehk naturam illiusfumi : qui
ftëripermixtus, amp;ore attraótus , tam bene
, , facit ad multorum palatum : ut eum prjefe-
^ rant omnibus epulis ; modo non amp; ipfî fani-
îati : qua tamen humano generi nihil uti-
kjiùs.

\' MàAtl^\' Extra omnemnbsp;fnntrr^xr^rGof

^eft. Nicotianam potui datajri,
verfari ventriculo , ac^inteftjnis : qu^p-
tum prodeft hunîido , ac frigido_cere,lyo.
JU/^ Sp^ dyhjt-fltur j^ntrum fumusnbsp;nf-

fendat pulmones? Cidida quippe eft pJ«4Jta;
J^ , imô actis, ac vellicaris :. five natura, five arte.

Ex

ifcnbsp;Medicarvm Lib. I. 15

^ pnivfrr viHrlirer cuphorbti, pyivik-j, ^^
pipits, aliorutftvc ? cri u m aromntum, fae^j /Vjgt;,
caijisâ^Afi\'audni.eatis, adjofidis-^iemttod-

buijJ^JlXUlliLtn, rnptnrfis tpiln^ fnlij«:, in-
ipei£o. Quorum omnium vapprejverifimiJc
3 non^minùs ofFendi pulmones, quam à
Raphani agreftis, ac piperis tritura, cere-
tgt;ruiii fternut^r^«;.

^^Immodicus namque calor, ut exhauritr\\
numidum radicale ; fic obfcurat nebuloïus I
^pfius fuimis, j^on parùm illufcem, noftr^ I
Vitg fpiritum : imo fuftocat tam efficaciter ^
talidum innatum : ut inftar tabidorum (qui
cx fententiâ Galeni, à iiccitate conliimun-
tur) plane extenuemur, cum tulTi pereimi,
amp; infatigabili fpiritus difÏicultate
^^^ arguuntinekricabile, oppreffipulmo-\' •
niSiMiülïi.

^ quo equidem plurtmos, qui dies, ac
tioétes cum^ac Helena tranfegerant, vidi_
pcüundatng Moderata certè utinullibi,
neque hîc culpantur. Sed modumJnJiQC
fi-exceflfem, d^f?irigahms^ ruffî, viti-
P^^W), emajxdtót animus , amp;J:au-
corpus univerfum.\'*\':^!
faerisiiupgpr, a^^talais ^dxde-

sgrû.Quemeo, pro-
culdubio, citiùsftrangulavit morbusattoni-
tus ; quo mmus potuçrit reluctari ; amp;Tpi-

ritum

Observationvm
ritum ab interitu vendicare ^ exfuccus, aç
niaculofus pulmo.

Capvt VîI.

Morbus attonitus, a fanguine.

VElut non quilibet morbus attonitus, vel
à pituitâ , aut atrâ bile ; fed interdum
quoque, à fanguine: fie neque occîditpaf-
fim apoplexia,fortis, acftertorolà. quan-
tùm enim opis olim animadvcrtitHippocra-
tes, ex febre ( iuxta Gaienum ) pituitof«
apoplexie fuperveniente : tantùm obfervat
etiamnvim infequens atas, in fanguineâ,
cum ftertoreconiundâ, à fanguine liberali-
«ter miflb. Qui fani, inquit, capitis dolore,
lt;c repente corripiuntur ; amp; ftatim muti fiunt,
lt;cac ftertunt, in feptem diebus moriuntur;
«nifi febrisprehenderit.aph.li.lib.vi.

ïuvenem pleni habitus, prjecipitavitre-

f dundanscapitisfanguis, infubitam, acgra-

vem apoplexiam : cum tremore, aphonia,
j amp;c ftertore ; tribus periculoMimis, huius
^ morbi, comitibus. qu orum vehementia ma-
ture , quo infringeretur ; emittebatur ilico
fanguis , ex brachio dextro : fed eo ientiùs
fiuente, quàm ut fatisfaceret morbi magni-
tudini : exfolutumfuit utique, eodem ferro,
amp; brachium finiftrum. quo bipartite fluxu,

aliquan-

Medicarvm Lib. L . ïy
aliquandiu continuante , rèmifit evidenter
ftertor ; traxit commodiùs fpiritum ; amp; re-
cuperavitbrevi priftinam fanitatem.
^ Quid ergo ? inquies, fuadesne hoe ftridè «
unitari ? imo in fimiJi neceflitate intrepidè.,
verùm multa in prsecipiti periculo , rede,
fiunt, alias tarnen omittenda. Quippe^e- ^^
iiêfflei^i, ac(y1crimflTo, mtn fuccurrit^jijfi
reiüeduim, vfl yqnpvplipiTipiiCj vdLpmo-«
^Ê-celer. At fcrupuluminjicietfortèCorne-fi
quot;Us Celfus, aflerens lib. 111. capite xxvii. Si
®»inia membra, refolutafint, fanguinisde-^j
l^\'aftionem, vel liberare: vel öccidere. Sed^^j
inculcat non minùs ferio idem auâor ^ia-
tiùo ofTe, aiiceps remodium cxpcriri, quàm
Quamvisancepsnon fit, quod fe-
ftinanter imminutum it fanguinem, homi-
nem aliâs obruiturum.

Cui ancipiti alesB, ne iteriim fubüceretur
nic juvenis ; monitus fuit, quolibet vere,
ïanguinem fibi detrahere : amp; protinùs oc-
J^i\'e venienti hofti. feë-metotis-Mee

dedk^oilhien^^nbsp;^

/ Ïi^^telggenlzy s, fubmerguntur pra-
r \'\' Qbruitur quogiie fadf^ cerebrum, à
îangume. prœlertim fi,vcleffringatur, vel-
enervetur , membraneum illud bftiolum:
quoa, ad coercendumfanguinisimpetum,
imerms juguü ye^is, incomprehenfibiliar-

tificio

\'i^ Observation vm
tificio, à providâ natura inditum. QaJjfijjt
quidem amp; alije vense, fimilia repagula
uLisJilis impeditur fangmnis defcenfus u£â
hîc CQlltrà,ejufdem adfcenfus. Obruerentur
alias facillimè, à concitatilanguinis, copia,
repleta, athletarum, corpora»

Capvt VIII.

Morbus comitidk^onte Janatus.

JpLurima non minus graviter, quam verè
dixit, vberrimus audor, Hippocrates:
fed nihil maieftate ipfius digniùs, quam
îngenuum illud/^atura morbis medentur.
cuius effati dignitatem , ut palTtm omnes;
1îc oftendit pr^cipuè morbus comitialis.
quem eradicatù ubi vult natura, utitur mp-
jtó, variantisgtatis, nmiadope; madovero
ylceribus, incapiteexcitatis;velj£xcügitajjs
aliuddiquod folers inventum, dilTolvit in-
duftriènodum, arti medic^planè indilTolu-
bilem.

Confulis Amftelredamenfi.s fi exagita-
\'tx vehementer, à morbo comitiali ; amp; pa-
rum , aut nihil auxilii, ab arte , impetran-

expeli£n^_pûl£ûtcr , an-pin . periodiragt;_dL
ftentionis, cauflam, à cerebro in fubjedos»
faucium, mufculos. Quibusimpeditis, cef-
ilt quidem, ex toto, morbus comitialis ; {\'ed

interim.

Medicarvm Lie. ï, ly
Interim, iutumuit haud parum guttur; periit
elocutio ; neque deglutiit, nifi admodüm
gi-auitoi.

Sedprgci^uajnoleftia fuit,a fupprefsa vo-
ce : qua caruitj ad lextum ufque menfem:
iiceyj;H-n;i;-n nnn,.ap,gligerentur, velconye-
nien^a rathartir.-^; vel requifit^g rohorantia;
inter qu;g facü^ primas temitr^ oleum,
chymica, é fuccinoelicitum. Quod fane
^quot;imim^ofuit, recuperandse voci. Quam ^
iterun-i^epta, fedt pnmum, receptse locu-
^lonis, initium (quod etiam ab aiüs , alias
oblèrvatum,X ä vocalibus A, amp; o. C^ibus
aliquoties ruditer prolatis, profecit brevi
tantoperè; ut antediemquartumdecimum,

ioqueretur,nonm.miisarticulatè;acfinun-
quamobmutuiflet.,., \'

Quoiipüinijbenevok nanKx^-auxilium,
etiam in .^Hic fubinde licuit videre ^fedquot;quot;^
pr^cipuè jjinbsp;infantibus, quorum /

gpüepfiam fanayit, permanantia capitis ui- I^L^
Quibusnbsp;/

iicW^^nbsp;rr^n^fo^.^ NcqUC defl-

rir^trire, refera-

Bnbsp;rum ^

18 Observationvw
runvukerüüi, uijdiP\'- exfamâ tuâerït, imo
ex ufu aegrorum , fi hanc fequaris ducem.
^Pmfnnt, ulrera qrr.bj:irjdi ; expelluilt lippu
iiidiijem ; fed -aeniineni efiicaciùiJjivant
quàm, morbo comiti^li., nhipifos.

Capvt IX.
Morbus comitialis à jplene.

-^rebrum vpllirantp. morbinn romii-îalpni

^^xiitari, npviim noo ell:. Se^d^paiti alicui,
tam exquifitum ineffe fenfum : ut attaâa
dumaxat, levi, digitorum, apice,protinùs
coiitraliatnervos ; idcer^fummérarum eft.
Et prseter unum Fcrmlium (qui ex fimili oc-
cipitis attaélu , vertiginem vidijt.obortam)
yiglcuiquam fortailis obfèrvatum.

luvenis Patritius, annorum cir citer quîii-
decim, dokÙLO-piihe, tamintokmbi iter;
extra omnem fufpicionem calculi : ut ibidem
loci, neque litum olei amigdalini; neque
linteolumeodem madens,foret ferendo. S^i
conveffo, poftjxienfexn, omnj_d^loris impe-
tiij, à.pjihe, verfu^JamsJiûiûxiUJi j unde
fortalTis defcenderat, ddiij: j ex toto , illius
partis cruciatus; /^-Jliro malehabuit lien- ^
^cx ipfius confortio, cerebrum. Non feçùs ac
aliis, expede viika ; esiioie yejauiadus ; amp;

à ven-

Medicarvm Lib. I. ip
a Veiitriculo caput; inftatj:ucurhitiyj uni-
Verfocorpori, impofitum.

Noxjam autem materiam*JJieAe, pgr
Vpias iliacas, ad ilia ^ acpubemdefceiidere,

vidit^m virnml^ti/Timi^cHippnrr^t-Pc. fedquot;

inmiitid, adeo tede, ut apaucis obferve-«
tur. Qui nigra (inquit)jv-om«nt, ajd|).iih£ro «
asi^. Lib. Vmd. Exjjiii^videlicetiiiuc,
^^ ^riguini^ fyrff^Vndp rprtp eft, quod

Dequofum fnolefl-g rlilarera±tr^nPj nnn mi- ^
^usnbsp;conguerunuiri^fcorhntn quiy^-\'/-^^

obnoxn : guibis propterea vjdsumLJlia\'P
mtppi • cumob continnain bnmnrt);;p|-(-)f^£j K /,

lion; Itim propter yrg^nrriri^ dijamm- ( •
riuBjnjExahtaaaniin, dillaitiniiem. J

I^quireildlim itaque curiofe medicis , in
natjgram humoris, a natura exputfi : amp; £a-
y ^^Al™ obnixcj ne f^le regurgitet, a loco
5 in partemprincipem.*^ Satius^j^

P^^-eft , p£fl:ilpnfpi-n ptrifrptTinr^i friigpin ^ jquot;

leminp \'^oinprimprp;

Scd ad rem. JisnatmrgidnJiOc , atrasbi-^
aermfutQ , jam mmidys, difiidiUlico,
va^^s ce?;ebrataH5j«4miees: ujJu^

invejiementiiri-i
quot;^osjBorhi comitialis, ijifiiltris : exgiUtQS
noiuantum , i cauflliniern^; fed fubinde^

quoque^abextgrnl

B %nbsp;Nam

zonbsp;OeSERVATIONVM

Nam pretfa, velfolo digito,regione lienis.
conn-ahebantur ilicó^omnes nejafi:amp; feg[ue-
baturconfcfHmjmiferabilis, univerfi corpo-
ri$,diftentio: Isedens, iteratis fuis circuitibus,
ufque eo, mcntemjamaliqiiotiesiabefacla-
tam : amp; cumprimis ^ vim ipßus imaginatri-
cem : ut crederet, fe iiefcio, quem regem:
deftribueretque , non minus largiter, qua-
liacunque munera ; tinn intepas regjonpt;;
ac fircvera, rerum potitus fuiiBet.

Iniidente ipfi. hac. co^££pt;gmaj^flatis,
ojiiiiißne) adcö profunde: utimimè excan-
defceret; corripcreturque graviffima epile-
pfia: {iqiii.smajpfl-^f-ilt;rgt;Klii-nc ^ ipfum com-
pellaflet nomine ufitato. Ceu inferiiis dig-
nitate fua ratus, alio, quam regio infigniri
titulo. Impofitis interim familie fua; (quse
erat ampliffima) promifcuis, quorumcun-
que animalium, nominibus. Qijgfemel da-
(quod merancliolicis proprium) tam fir-
miter memoria; mandavit: ut nunquam
deinceps, inde exciderint: Heet vel longifli-
mè quis peregrè abfuiflct.

Onnrl f, ypjvX , ^jj-f ^ ^gjjs, Canjs,
dramnis, aut Icj^paxdi^defideraret proprium
fibi reftitui nomen; eijjjiredidiaJiHcö, voti
compotem: mododonareturaliquomune-
re. quafacilita,te. abamicis, ahÊi:5aiy,re-
demêre plcriquc omnes, ignominiofa illa
nomina. Eaque donis ipfor u\'m impofita, re-

tinuit

Medicarvm Lib. L \' 21
tinuit inviccm , tam ftriaè: ut etiam poft
plures menfes, recordarctur nominatim;
quod quifque, vitandx ignominiïE ergo,

obtuliflètmunus.

Inifeto autpm tV m orhn,p\'quot; ^
deinnobiiiuirLQpp^ fdicißlmusMedi-
ciis, loamies Fontanus: feinihjl prseponde-

viqj^rbalyhpnrrt-vgj yprnryn ntgm.

^oi\'um primum,pofteris quo commenda- ^^^^^ • *
ret Cornelius Celfus, fcribitexprefse, ani-^ Ct//^
madverfum eile, ea ammaüa, gux apud fa- ( ^ \'
orgs fcrrarioseducvmtur,exiguos habere lie- (
i^^onifabJFautem Eocvuium.ex iegnpn,-^
tibus.

i^^Radia altte, afparagi, fingularum rj^/rud^^

uno^as ; decoquantur, ex accto vini,amp; ^/c^V
mfundecolaturg, limatur^ chalibis Jibramnbsp;\'

unam, cum dimidlj deindc_infokntur, vel-^
m_a£erentur,per biduumüifcmcribus c\'alidi^
ad^do, chalibiexflccar.o, amp; teniiitertrito.
vmijlhcnani Übras gnarnnr: aquae mcliflk
iim-as dua.s;ljgni guaiaci raft unci am rnediam,
corticum radicum capparum, tamarifci,

«terach/crpiiliXmmilornmdrnamn^a^;^--

.nbsp;---Lï-iyx LliJLl Lii-cl^ 1 J IcLlJljt-l (J

CIBntannici,fcrupuhnn; concutiantur cot- 1
twic fortiter , in lagenavitrea; ex cola- /
tiira fiat, vinumchal^beatum.

ulcus,.edvixdedderatipfiuscrufta; quinef-
fervefcerctufqueeó, turgidabiiis: ut nihU

B 5nbsp;diffcrrct

Oeservationvm

differret àfuribundo. Cantillans nodn, ta-
citurnus interdiu, cum vultu femper truci,
mente perturbata, fame infatiabili, amp; ob-
ftruäione gukjtam pertinaci^ut vix ullis re-
mediis referaretur itemm: nifi forte, per cly-
fteres crebriùs infufos : utique veratrum ni-
grum , dejedionis causa, aliquoties, potui
dai:um.

Bi Corticum radicum capparum,tamarifci,
foeniculi, fingulorum unciam. Herbarmn
fumarix, meliffe, boraginisfingularum ma-
nipulum. Seminum melonum, Hmonum,
anifi, fingulorum dragmas duas, /adicunl
veratri nigri, dragmas fex.uvarum paflarum
corinthiac\'arum uncias quatuor. Decoque
ex aqua hordei adiibras duas, amp;diffolveiii
coiatura, Sirupi ro/àrpi rum fenâ. uncias
^quatuor, mifce, fiat potio.
if. Cups medicamenti beneficio.lketuhpriAg
deponereturatra bilis ;^ep.ajmsieningra-
tus ipfiusjàpor, tantum faftidü: ut nec^e
fuerit,eoderelic!:o, prœparareinihqjjnisxar-
thartic^m i^uod etiam fummoperè, ip£in
rein fuit.

bus dragmas duas, radicunijcgyi^t-rj nigri,
fcrupuios duos, fpminpm liï-nonum^amp;fo^..
£uli, fingulorum fcrupulum, infunde per
not^eiTÏ^nricrnrq-ofnmnria\'vindi.Sj addede-
Inde colaturïe, co^fedionis hamecji drag-
mas

Medicar.vm Lib. T.
mas duas, Sirupi roracei folutivi, unciam
CUmdimidia, fiatpgtnmr-nla-

Qua aliquoties propinata. e j edtcontineii-rs.
tertantmi-iatr;Eh;)i^Mii-tandemadferedieritgt; )

graviffims epilepfiae, materia, ajtamen non
fii^e aliqua mentis la^e.^Ou^^ tamen tanti
quin potuerit deinceps, amp; Uteris
ritêoperam dare : amp;aiia peragere, nonfecùs,

atquefaniffimus.

Capvt X.
■Morhmnbsp;^ vulv^,

\' VTnbsp;prsegnantem coniecit mali-

i.y X^nus vul vze vapor, in tam acerb as ner-
vqrum contradlones : ^it\'pepererit. Ignara
tamen partum ilium, à fe, editum: derogans
adhsc fidem, amicis, id uno ore adfeve-
rantibus. Ea quippe fuit hujus diftentionis
vehementia : ut extenderit fe, ultra Horas
novem. Qmbus exaâis, corripuêre ipfa m
febris,ac fopor adeô torpidus,àfanguine im-
petuofms furfum rapto : ut tali vena aliquo-
ties fuerit ferienda. Antequam iterùm de-
fcenderentipfi menftrua: amp; ceffaretjcx toto,
lebris, vehementer ipfam exagitans,

in queminfciumpartum, abeodemvul-
VXconfortio,inciditutique,hauddiupoft,
afhnisnoftra, Maria Corvina. Sedprivaba-
turhscprœterea vifu. Licet forisnechebe-
B 4nbsp;tudinem

24nbsp;Observ ationvm

tudinem acies: nec aliud, aliquod vitium,
oitenderet externa oculi tunica. Quani£S£-
cjtatis fperifmnbsp;veteres, amp; guttam

ferenam appellant rerent-inmi-p nonnuili.

Qiiod vitium utinfanabile habetur,fiqui-
dem infïdet ipii cerebro: {y cijrönTr etiam
difficillimè gt; quaiitumvis fiat, ex aliarum
partiuin coiifenfu. Ac prnindpnbsp;e~

tiam inhacsgratolli, ni/j p^rremedid Valen
tiflima. In gnihusexrelliiêre anjpIa-Jtcefica-
f „toria, internis feniipibnanbsp;Qty^ümi

operetrahebatur,tampotenterjfangiiisj{lt;ir-
fum ver gens: ut recuperata^gratifflimi liu-ni-
nis, ufura: evaferitfcliclLer pernicioftfTtmam
illam caecitatem: quam plerique Medico-
rum judicaverant habere certam delpera-
tionem. ^

Sed circumrpp^i^MpdfVi pft. pr^fagji-e

qu^ ars requirit. EtjojjLqiiidjb, delperarct
quis fieri poffe, quse hicfaäa funt ? inrippn-
nimose. pergeprudenter. amp; annnft forte!
gt; cgpti^ nm Orus.

Capvt XL

Tpilepfiayfexks cottidie, accedem.

Vod in mari eft aft us, acrecelTus: id in
morbis vocatur reciprocus circuitus.
Quemquocomprehendis minus, eoadmi-

raris

Medicarvm Lib. L 25
raris magis. Latet quippe plerumque ipfius
cauffa. Etabj^iditi ordinis ratio, defatigat
eti^ acutiffiniaaageiiia. Prgfertim quo-
rundamm^rbor^ eac^fitconditip: ut
comdie, non femel, atqueiterùm, fedinter-
^quot;\'i?!., fl^inquies, vel fexies accédant, rece-
dantque. Idque non aliquot menfes; fed in-
^^S^l^âfubinde annos. fervante quolibet in-
lultu, exaäum, reciprocantisperiodi, mo-
mentum. Uti id nonnunquam videre eft,
vel in interpola to capitis dolore: vel recipro-
co artuum tremore, fed nullibievidentiùs,
quàm inperiodicâillâ, epilepfiâ, quamhîc
inferam.

Matron^e locuplctlrintcrvcncre. exyen-
trediutiùsadftrici-o. non modo horror, ac
febris : verùmetiam frequens animi deli-
qaiüin : accedens primùm quidem promi-
lcué,amp;indiftinaè;fed mox ordinatè,cùm in
accelTioue, tum in recclTionc. Qtrod tam en
reciprocans animi dcliquiurn deftitit ex to-
to, poft duos menfes. Sed eâ cum lege, ut
mi, èveftigio fuccefTerit, admirabilis quse-
dam epilepfia ; infurgens cottidiè, modo ter-
nis, modo quinis, modo fenis circuitibus.
quorum impetus fuit fubinde adeo efferus:
lit opus non femel fuent, ipfam detineri à

quatuormulieribus.

Supprefsâ interim (qualibet accelTione)
voce^occœcatis oculis^obfurdefcentibus au-
B 5nbsp;rib us,

z6 Observationvm
ribus, amp; ceffantetara dm, fènfuuminterno-
rum, fundione : donec poft horam quar-
tam (isenimtermimis cuilibetperiodo fuit
prsefixus) adfereverteretur: mentis iterùm
compos: amp; protinus apta refpondere, ad
quascunque interrogata. Qux animi prx-
fentia manfit illi femper immota: ufque dum
rccurrerct iterùm novus infultus : abolitu-
rusdenuo èc interiores, amp; exteriores fenfus.

Quem tamen reciprocum ordinem im-i
mutaruntfubinde, vel aërisinclementia;vel
animi adfedus; vel inopinatumaliquod in-
fortunium. Etproutvelleniretur, velexa-
cerbaretur liic morbus ; pro eo etiam, vel to^
lerabiliùs, vel deterius Ïêlè habuêre utique
ipfius accefliones : modo leues, modó a-
fperi ; nunc plures, mox pauciores.

Quin imo, deficiente fomite,defecit non-
nunquam integer aliquis infiiltus. Sed com-
motoiterùm corpore, rediit utique facilli-
mè : verùm cum novo invadendi, acremit-
tendiordine. Q^ recidivâfrequentiùsipfi
interveniente, vix aula fuit propterea, mu-
tareunquamcubilefuvim, nifi forte fub ho-
ram, venientis acceffionis. Ne fi fecùs faceret,
prœcipitaretur denuô, exmotuillo, inno-
vum circuitum. Qui plerumque excurre-
bat, ultra quartum, quintumve menfem,
antequam iplamiterum dcfereret.

linde faâum, ut circa fmnmum morbi

in ere-

Medicarvm Lib. I. 27
incrementum , epilepfia liîec habiierit, fe-
noscircuitus: ftatishoris, cottidie, amp;acce-
dentes, amp; recedentes. C^arum periodo-
rum irequentia, exagitavitufqueeo, defa-
tigatum hocce corpufculum : ut tandem in-
cident, inacceffionemlongiiîîmam: conti-
nuantemcottidiè,fine ullâ intcrmiflione,ul-
love, vel cibi, vel potus ufu, ad horam circi-

tervigefimam.

Cui oneri impar, credebatipla, jamad ul-
tima ventum. Sed re plane delperata: appa-
ruit nec opinanti, quail, ex machina. Deus.
Et fedatâ, poft diem quintum, intolerabili
hac tempeftate, fuftulit, ex toto, produótum
ilium paroxifoum, relidis duntaxat in lo-
cum ipfius, duobusinftiitibus: quorum al-
ter durabat ab odavâ matutinâ, in horam
undecimam : alter vero, à fecundâ pome
l\'idianâ, in quintam velpertinam.

Donee decrefcentepaullatimfomite, nC-
queo decreverit utriufq; longitudo: ut tan-
dem vix mediamexcelferinthoram.Qua uti-
que declinante, vidimus, poft annum fecun-
dum, conflagrato jam omni igne, terribile
hocce incendium, integre fuilfe extinaum.
pebeliata, ex toto, perniciofiflîmâ illâepi-
l^pfiâ, quam,trigefimo-odavoœtatisanno,
(quem, id temporisagebatsegra) ceuinvin-
cibilem, cum omni antiquitateicrediderat,

totanoftracivitas.

Sed

28 Observationvm

Sed flimmè admira baniur, nunquam ipfi
intervcnifle, novum infultum: quin eviden-
ter ipfum praefagierint, vel concitatse tempo-
rum artcrise: velfloridus, manuum,acma-
iarum rubor. Quihusprarfdis figni.s, tantam
fidem habuit «gra: ut iis apparentibus, certo
femper prsdixerit, aliquid monftri ali, ne-
qiic fané prater rationem : accgüio^Ilimjiji-
guine, mirum haud fuit,motas fuilfe tempo-
rum arterias: tjndam manus, ac facieij;^-.
tem: amp; ex acri,fervidi humoris,vaporc, con-
citatam fuifle, novam^contradorum nervo-
rum, periodum.

Qipt quot autem accederent Medici, ac-
cede bant veroplurimi; omnes contulére,
primo laltem accelTu, morbi hujus cauflTam,
in viilvam : fed intellcdo legitimo men-
ftrisorumordine; amp; audita gutturis liberta-
^e^irexêrexontrà, cqnfiiiafiia^nli£ii£m,jig
atram bilem, in p^^reate ftabulanten?. Hsec

cnimioca, defignabantperipicuè,ciim_do-

\\ lorjaterkiiüiüxi; tum calor in himhisevi-
dentior, quamalibi. Quibusaccelsere^-ex-
creta fubinde quidem flava, ac porracea; fed
plerumque atra, ac verè nigra; ex quibus,
luce clariùs apparuit, ciiiiulienis, tumpan-
fisaiis vitium.

Qunnim partium ra\'or, ac
raî-îl|Terrinaritpr alviim: ut totius morbi de-
curfu, vixquicquamreddiderit jpontc. Ac

proinde

Medicarvm Lib. I.
proîndencccflcfuit, camcontinenter duce-

3nbsp;: prjefertim per catapotia jfA

(clj^fteres quippe averfabatur) condnna- ^^
ex gratlisnnriprim pvtr^fti r^t-bnlirt, fi^ . ,

tuiidgiji, velyoratrinigri, vel jiulvcris hiera:
proLitjonamtmoKbi, inclinatip.
Noil omiifis interim illis, qus longo ufu,
judicantur, morbo comitiali, apta: quorum
tarnen tedium : perpulit ipfam aifiduo, ad
eafdem pilulas: quibusetiam.ufq: eo,beae-
dixit mifericorsDeu.s :uttllicprrgt;ppi-nnHu,i-n
Üilis, ceiferit pertinaciiTimus hie morbus.
Deviótixs proçul dubio, eotardiiis; quo mi-
ii^s doraiiveritnodu, amp; parciùs aleretur in-
terdiu^rSemel tantùm capiebat cibum, in-
die ; eumque femppr. rirra ot^-avam velper-
tinaa^i : amp; quâlibelliûile exagitabatur ab in-
defatigabilivigilia: uti interdiu, aperiodicis
nervorum diftentionibus: pier urn que ita cf-
leris; ut continenter opus fuerit, excarnifi-
_^catosnervos, illinere leni ahquocerato: fed
P^\'^HBtjin planta ppdist). qua, utiincœpit,
i^iaasaHedeffit, gravifTimushicmorbiis.

Capvt XIL
Tremor periodkus.
mentio, reciprocantis hujus periodi,
iquot;ggeritmihi, fimiilimum, periodic! tre-
nions, cxempluna: confpedum in Affine

noilrâ.

jonbsp;Observationvm

noftrâ, Margareta Brentiâ, virgine pallida;,
amp; habitus plane pituitofî: quam periodicus
hic tremor exagitavit, integrum trienniuni:
fado initio, ab omnibus membris; fed mox
^ fnbsp;definens, in fbla brachia, ac crura: commo-

vensilla non afTiduô, fed interpolatis dun-
taxatvicibus: durante qualibet periodo, ad
I ijnbsp;horas ferme duas: cum gutturerauco, amp; vo-

\'nbsp;ce fupprefsa.

Sub cane vero, amp;:ardenteSirio, contre-
mifcebantipfi membra,qualibet fefquihorâ:
cùm reiiqua tempora, cottidiè unam folum-
I inbsp;modo cernerent periodum.Sed menfis mar-

tius conveniebat quotannis, cum ordine
dierum canicularium. Nonus dies erat fem-
per integer, amp;expersomnismolefi:i2ê: prac-
terquam quod in eo , mutaretur aiîiduo,
hora infequentis periodi. Sive ab occulta
aliquâ , illivis numeri, proprietate ; five à
lànguine, illo die, frequentiùs, quàmalûs,
cmifTo.

Ipforum autem circuituumordo, conve-
niebat manifeftc, modo cum maris, modo
cumiunse, modo cunifblis motu: prout e-
nim horum variaret ratio ; pro eo etiam, vel
celeriùs, vel tardiùs, accedere, amp;recedere,
reciprocantis tremoris, circuitus. Sicuti
namc]ue maris motus, pendetà foie, ac lunâ:
fie quoque videre fuit, periodicum hune
motum, pi urim ù m im mutari, ab cor und cm

fiderum,.

Medicakvm Lïe. I. 3Î
«dei\'um, vel acceflu, vel receflli. Quippe
nieme erant tremores hi tardi; aeftate contra
Celeres:amp; fub Sirio,totpropemodùm circui-
tus; quothor^: aquo tarnen moleftiffimo
tremore, vidimus tandem, hanc virginem
intégré reftitutam.

Capvt XÏIL

\'Reciprocm capitis dolor,

j^Ketsus Cappadox,propofiturus,lib. ï.
. (ie cauf. diuturn. afteâ. c. 11. difcrimen,
^i^ter Ke^aXdXytM\', amp; xs^ct?^»!^^ -, aflerit adpofi-
illam rccentem ; hanc vero inveteratam,
amp;periodicam. \' Ejufque circuitus, protrahi,
iTiodo ab occafu folis in meridiem ; modo
invicemà meridie, invefperum.
. Ijkium Halmalum Ïnfeftabat/ubaftatis
^i.tiwm,j.cerbiirmius capitis dolor: inva-
dilcedens cottidie, ftatishoris, revo-
lutionetammolefta: utmultoties mihiafle-
veraverit, fe yix foreferendo cruciatumil-
Jum, nifibrevi deficeret. Karo enim excur-
l\'LJIxUliiaJioram fecundam. Atreliquum

juei erat fme febre, fme lotii intemperie, ul-
iove,pulfantisarterie, vitio.
j-^-^^^^^^ikäl^utem periodicus hic dolor,
----^^^^iBmjfeni^ : quamvis interim,

nequaquam omitterentur, requifita reme-
dia: iiti neque cum.i^^^^^i^ fn-if rr^quot; ; vei

vefica-

Observationvm
ocripiti a4mota:à.qiiih„u,.s,]-gt;nf}-rf^
pii»; anviliisj vidiimi.s non tailt-nm hniirrea .
\\ grnm , fer! ptinm a lin»;, phiinrnniyi pmnln-

,y tTippttpprrrpiffp: fedprzEcipuè mercatorem

guendamBrabantimim,quoiibptvprç^à.pe-.

rio^co hoc dolore, tam acriter excrucia-
tum: ntvtY palppbf^ s trilleret; npdmn vi^i;-
bnm ulkim proferret, -i/ir nlioo[umrai;jlt;;ypj--
minimètraiiquillüS.

Cap vt XIV.

Convulfio fcdentma.

quot;TTlrghiiquot; quindecim annorum, divexataî
* frequenter, à vulva, intervênit tandem,
admirabilis quaedam nervorum contraólio:
invadensiplàm, non nifi fedentem. Stanti
quippe, amp;ambulanti nihilpeperitunquam
negotii : quo ciixaiibuit, illam vocare, eon-
vullîonemfedentariam: non fecùs acPlau-
.tusfedentarios appellavit, calceoTafios, fu-
tores, acfartores; amp; Titus Livius fellularios,
qui in fellulis opera fua peragunt.

Caufl\'a, inufitati hujus morbi, infèdit,
procul dubio, cùm lumbis, tum ligamentis,
vulvam ilei oiTibus, utrimque adnedenti-
bus. Motis enim lumbis, amp;femore, verlus
fedile inclinato,movebatur evidenter, noxia
materia, illic loci ftabulans : ex cuius acri
vapore, verifunile eft, laceffitos fuille ner-
vös.

Medicarvm Lib. L
Vos, àfpinali medulla, lumbisconcelTos; Sc
ex eorum,cum cerebro, confortio, expref-
fam fedentariam haiic convulfionem.

Quam conjeäuramconfirmavit deinceps
curatio. Suftulit namque banc nervorum
tliftentionem, vehemens exercitium : indu-
cens pernicifuo inceflu,tantum caloris, exa-
patislumbis: utdifcufsâlentâpituitâ, illic
hœrente, licuerit virgini dornum reverfe,
noii modo federe fecure ; verùm etiam mol-
iiter decumbere^ fineullânoxâ, ullâvener-
yorum contraöione, à qua in pollerum,
integre quoque ipfam äfferuit, defatigans
bcEclalfitudö.

Capvt X V.

Trafagium convulfionis periodiu.

J Uvenis m r.H r 11 c^ adfumpto

fdiocujufdam chirurgi, cuphûrbiû, cor-
npiebatUr pl-imiVi-. kipoi-rltnatn fO
mox gravi nprynrinTi contradione. Cujus
periodicas revolutiones , licet admodùm
tardas, prsefagütipfusadeo infallibiliter : ut\'
Y^ulla ipfum occupaverit, qtiamnonpraj-
«ixerat adventuram, ante oäiduum. Quam
îrsxagî: mentis certitudinem, amp; vidit,amp;no-
bilcurn admiratus fuit, non femd, vir ere-
dions mgenii, loannes vander Linden.
Imputabatautcmagcr, prsefagium Hoc,
C -nbsp;dcftiU

EB»

.34 Observationvm
deftillationi, à capite in peâiis, amp; inde, in
yentricalumdeciduîE : ex cujus adventu, ju-
dicabatadventuros, convulllonum circui-
tus. Sed concitabatur hie deftillationum
.curfusjcx motu atr^ biiis, (qua redundabat)
amp;ex ejus vaporibus, àfrigido cerebro, ina-
quam converfis, verifimileeft ; jadafiiifle,
inufitati hujus prjefagii, fundamental innixa
,1 j;nbsp;forte iifdem fulcris, quibus innitebatur cen-

turio illc marinus, quem dixi,hbro fecundo,
prsdixifle cordis palpitationem, ex tenui
urina, aliquot diebusante, excreta.

Convulllonum vero harum,eafuitvehe-
mentia : ut concuterent non tantum corpus,
fed perturbarent quoque, ufque eo men-
tem : tit fupprelsâ voce, cogeretur calamo
fententiam fuam exprimere : ubi paullum
remitteretmorbivis. Quam quoimpenfr 1) s
infringeret ars,fategit quideni, nojdamcau-
iam_edjaçere, per medicamenta cathartics :
morba inde (einperexafpetato, confu-
giendurn fuit ad q,pf,|dota : amp; imprimis
tiiifj-iiram rorallornm, cofedionem hya-
cintuium, amp; tandem ad aqiiam cadefteni
Matthioli.

^ argumpnfn cpi-fp pyir^i^nt-i ^ COnvuIflO-
\\ naa-hauc, nrigh-ipm rr-^^-\'^^^^ vapore, ex
Jiege, ad coy ; ëcÀ£mdëj ii^ cerebtttm, ela-

: cuius vim ubi infregiflent antidni-:);
nuere utique. conyulfiones indeortg. Sed
, ,nbsp;manente

. Medicarvm Lib. I. 35
manente mteiimxaufia, a££a^vi4elicct-bile,
Ob falMEâxailiaEtio, licuit quidem mor-
bum, hac ratione, aliquatemis lenire, fed
nequaquam finire. luxta nobileHippocra-
tiseftatum, Aph. x11.1.1 i*1-eli6tainmor-^^
poltjjidicium folent récidivas facere.

Capvt XVI.

Viù faltm.

^^îâDluIsilâiis, utinquietudinêjamp;cani^
iquot;abidivenenû,aqug:metum:ficmducit,
^^ perpétuas choreas , vel indefatigabilem
^Hlfimij iila infarikfpecics,quam. Eslixj^
terns : vjtifaltum nuncupat. Cujus miferri-
iT^i morbi fpecimen, licuit nobis aliquando
ydere, prope Cortracum, modicum Fian-
drix oppiduhn-n, in homine verè mifero.

Qui dies ac nodes curfitabat, fubfultu
tarn pernici, g^ agitatione tam perenni, ut
Fae defatigatione deflueret undiquaque fu-
oiibus : neque tamen propterea, vel tan-
u urn quiefceret, homo volaticus, amp;irre-
anl^ ^^îcrevolutioni, tam ftridè addi-=
qua? ^^ quot;^^quot;quam fe dederitulli quieti, nifi
extorqueret, inevitabilis dor-

iiJiendi neceffitas.

C 2nbsp;Cap.

Observationvm

Capvt xvir.
Malkatio.

^â infaniâ, Iiaud multùm certè abiufit,
illa, \\x(x imaginationis, fpcdes : quam à
mallei fimilitudine gt; liituit malleationem
»nbsp;vocare. Nam velut fabri ferrarii, iteratis

;;nbsp;iétibus, incudem fuam tundunt : fie vidi-

mus mulierem Campenfem,infaniâ hac per-
iïnbsp;citam, percuififie iiidefinenter genu fiium;

1nbsp;modo dextro, modo vero brachio finiftro:

i ilnbsp;fed iâu tam vehementi, ut quilibet ipfàm

l ;;nbsp;maximoperèlaefifletmifivcrberantismanus

, \' ■nbsp;impetum fregiflent domeflici, interpofito

\' \'nbsp;mollioripulvinari.

Brachium quidemelevabat, acdeprime-
batfatis diftindè: fed motum eius inchoa-
tum, velincitarc, velretardare, non vide-
batur, in manuipfius eflc, multo minùsinte-
grè ceffare , ab hoc fericndi ftudio. quod
îànèlubcns intermififiet (iam cnim,quinque
menfes , incudcm hanc tutuderat*), nifi
ipranygt;otcnter eo pcrtraxifi^t, JaiiLima^-
nnt-io : jdtia^ procul dubio, Üuliginibjjs,
atraL-bilis ,\'^eiJü^ta confortiim, ubcrlu^

in cerebmn] 1-rn n fi a t-is.

Cuius caufis naturam, cquidem dum fa-
tagerem pcnitiùs excutere , cum Egberte
Bodaeo, amp; Gerardo Rychio, yiris, in artis

arcanis.

Medicarvm Lib. L 37
ai*canls,abundè exercitatis, fubduxit fe clan-
culum segraiimpedienshacratione, ne men-
tis aciés proFundiüs dii\'igeretur in infanam
Hancferiendilibidinem: cujus abfconditam
naturam, nifuiobisinvidiflet, fugitivahxc
^gra, neciue nos fanè invidiflèmus pofteri-
tati.

Capvt XVIH. ~
ïmngmma. oßum moükies.

^ElutnonCuiußd5rfi-j ^-npl^nrlioliris ITIP-

ikfi gt; fic difficujtcr quoque cradicantur
_^cl^culum, ex ipforum animis imagines»
abatrabile, talsoimpreflae: cujus tamen in-
geniofi invent!, nobile fpecimen, olimedi-
turus, Philodotus medicus, reftituit, plum-
bcp pileo , cuidam melancholico caput,
quod putaverat libi, jam dm ,quot;aniputatum.
pü«^ rcfpicic-ns^\'rni-nclius Celfus, fuadet
m. cap. XVI11. infä^huicfepiiis af-
^^GiküdiiiTx, quasiLXepiigD^Jidiiin: amp; non
evidenter, ab lis, quseftultèdicuntur, ad
iWiliora, mentemipforumabducendam.

InfigniiPidßr, infeftatus aliquandiu^ak
wrjJ^e , imaginabatur fibi falfó , cunCta
c^-poris ofla, adeo mollia, ac flexibilia fibi
^ c gt; ut iiiftar fpqmris rfquot;quot;^; facillimè in fc
; fi vel minim üm illis in nite-
ictur. Quaopinionementi pcuitiusimpref-
C 3nbsp;sa,.

38nbsp;OesErvationvm

sä, continuit fe integram hiemem inledo:
veritus inde fi forgeret, aliquid finiftri. amp;
certo ceftiiis eventuram, quam haftenüs
meuxerat, deformem offium fuorum , vel
potius totius corporis conglobationem.

Quomemm^^ , noluiipfiadycrfari:
neque palam, fed clam furreptunüre, quam
conceperat imaginationem.
pj-frcia, mollitiem lianc npn latere medicos:
qvüoy^tijkiaauiÄu-aJMi^Tiad v erfa4Ti ab Inclu-
to Ferneliolib. 11. deabd.rer. caufT. amp;:ficuti
cera-Smüllitur, ac induratii r: fic plurimüm
inogib-US-etiaiii-pQffcartfm medicam, mo-
do morigeros fe prxbeant segri. Ipfius au-
,nbsp;tem offibus, intra triduum , reftitutum iri

p. Inbsp;priftinum ftabilimentum. Et ante dieln fex-

tum, potentiam quocunque ambuiandi;
dummodo fueritdido audiens.
^\'K^^^ömiHa, dici vixporpft, quantam
c-jdniiTrii\'ir

quanLOlQOggaami\'eddirlfrinripfum, iaad

nijltp quot;d lt; ^re fdüs ^ j] rry ht 1 i H f fti ii^is. Qua
convenienter ex corpore depulsä, exfolyi-
mus amp; nos facile fidem noftram: ju^£ates
ipfum furgere, e^ cubili: in quo integram
liiemem decubuerat. Vfrum^OAm eä lege,
Vit duntaxat infifl:ereti)cdibiis; ne^ü^proce-
der^ vel la^t-nm nnguem. Secüs fi faceret,
penes fe ciilpam futuram. Sexta, vercuiie,
me veniam ipfi damnum-j quocunque deam-.

bulandi.

Medicarvm Lib. L 39\'
blilandi. Morlo-Jitè nhfr.fmperarpf arri.

Qiis certè monita eo fuêre rigidiora,quo
rninüs expediit ipfi dolum himc refcifcerc.
Qui quo magis iateret. continuavimus tc-
Üè gt; in njL£di£ainpnti.lt;; ratharticis. Sed ap-
propinquante jam fecundo triduo; oftendi-
mus coram promilTi veritatem. ,Ea£li iiöp
tantuiQj^^^ ambulandi per conclave
etiam in publicum prodeundi, amp; obeundi
JUgitei\', qualiacunque, lani.hominis,munia.
. Qija Jibertate tantoperè gavifus fuit; ut
ignoraverit quibus encomiis extolleret lani-
tatis fuse Praefidem.^Admiratus Iiinc artis
potentiam; iilinc deteftatus fuam diffiden-
tiani. Quod tam diu denegalTet fidem : a
qua tam falutare recepilfet confilium.

Vidi^uidemliic seger robur oiTibusfuis
reIhtiitum;viditredivivacruruumofficia:vi-
«litexpeditum inceflum: viditalia: fedftut-
. lanc, totius hiemis imaginationem

tam.

claiiculùmfibi eripi, nee vidit, nee fen{it,ho-
mo c«eroquin minime ftupidus, fed in arte
lua abundé fagax, amp; vix ulli fecundus.

Capvt\' XIX.

^^oU imannma.

O

Uod ipfum inventum, non minùs fe-

. rnbsp;Jmvcmuiii 3-iiuii inMiiio it-

-Inciter quoque celTit uxori Salomonis
Craleni. Q^^ credebat, in vulva fua, conti-
C 4nbsp;neri

Observationvm
neri molam vivam^interimendam à medico.
Quam opera m fiquidem ipfi denegafTes/at-
agens rationibuspotiiis, quàmfagacialiquo
ftratagemate, fententiamilkmevellere, o-
peramperdidifTes, neque vel tantul um pro-
fmfles^gr^. Quam prseftitit clam circum^
venire, quàmpalàm convincere.

Monitaitaquefuit, haberet exaélam ex-
cretorum rationem : amp; fi quse confpiceret
stra: vel nigrse fuliglni fimillima ; crederet
firmiter,^un tumexpelli molam fibiingra-
tilTimam. Quibuvv^^
mifit haud gravatê , modo veratrum ni-
gium ; modoconfedionem hampch. aliave
expellend^ eiufcemodi infmix apta. Quo-
rum ope, atrâ bile excreta, non dubitavit
^mpliùs de molas Cux internecione : certa
(uticredebat) ex ejus occife colliquatione,
fequi nigram illam dejeâionem : in quam
prsdixeram diflblutum iri, vivum illud
ponftrunj; quod imagijiabatur vulvae fii^e
inclufiim.

A quo licet id temporis féliciter evafcrit;
încidk tarnen haud diu poft, in fimillimam
infaniam, fed priore multo graviorem, cre-
densfirmiter, fe fato fundam, eâ conditio^ ^
PC, à Deo inmundumremiflam, ut vivcret ■
deinccps excors. Corde enim fuo, à Deo,
rctento, doluitimpens-è,aliameffefibi,quàm
aliormn mortalium vitam ; lt;juam tarnen

imagi-.

T

Medicarvm Lib, L 41
imaginationcm, nulla ciim auferrentftrata-
gemata ; afflixit quidem ipfam aliqüandiu,
lixctriftitia: fed tandem quoque, licet tai%
diüsdifceffit: juxta illud elegantiffimi ïufti
Lipfii.Ilkts^atra bile, curat dies, g^guies. ««

Capvt XX.

T^X V£ü£Jia£Q canis rabid i mor£i omwr-
-■-\'terribilisj ac cxitklis iHpnbsp;mptn«;-

quem v\\olt;paßl^ appellantGrseci^n quo fiti
enecantur,nec tamen bibunt segnTCujus mi-
ferix-nnimi3xxaaediuffi:-«fl:, (fiquidem ere-
dimus Celfo, lib. v. cap. xxv ii.) necopinajQ-
yuiin pifcinanx^irojiceïe. Pr^fcrtim eo ii
dfvrnuat, antequam aguam mptn^ni-: alias
toretfpes inangufto, ex eodem Celfo, Avi-
cenna, ac Cslio Aureliano; i_moJßiaJU.fu,
efficaciiTimo, omnium renim. magiflrn.

Quod ipfum auxilium,tami, _i_nhoc mor-^
bo, fit noftratibus.uteo folo ferme content!,
vix expetant aliud. Neque faneinjuril Sa-
nat quippcmarc quofcungue. Neque vidi
liaótenüs qucnquam (licet viderim pluri-
mos) cuitempeftive in mare projecto, quic-
c]uam finiftri, poftmodum evenerit. SÜGi-

dcjac timide adbibito: dederemulti,irrepa-
fabilcs, fupina: fu^e incurix poenas; obfeiTi
C 5nbsp;jam

¥

Observationvm
jani tum penitiùs, ob longiorcm moram,
quam utuJlaarte difpelleretur inevitabile
ftrangülationis periculum.

lyftiiann, ac fummè irrcquieto, in-
cenfum cum foret guttur, utiqueimpedita
deglutitio; intemqiji^cûiidia; Ipiritusdiffi-
cilisj Iltis mexhaufta: amp;vibraiis arterie pul-
fus:impera^ur confcftim
to: prêtercljfterem, amp;potionesfrigidas-
qu^.^opoftremn Riniiia, ceu h um id a,^.\'
pavelcebattam evidenter, utmoveritfufpi*
cionemhydrophobic,quam deincepscon-
hrimvit certo adefle, exilTaliquod yXy,
iaüiim: quod ante\'quintum mppfpm,
flixeratrabidacanirnla.

Quo negleöui habito, nequetanti fado,
ut vel convenienter inde extraheretur con-
ceptum virus, velpropterea profidfceretur
mature ad mare: proffijt fane hl-r
bes tam alté, ut infedtis vifccrïhjis, degene-
rc^entmeferamrabiem. amp; furo^^^^^J^
mdomitum, acbelliTimirn^ ut nullis cöërce-
= quin potiiis miferabiliter
peiiundaret hominem, cum per terribile»!
nejTOum contradiones , tum per incen-
dium, ne toto quidem mari, extinguendum.

Adeo ut opus non fuerit, neçJmic, j^^c
aliisœgris, (quos equidem vidi fatis fréquen-
tes) mortem maturare, five^erjftrat^uk ït

pofitam.

Medicarvm Lib. L 43

pojim\'^ i^eixam guippe. perfe.fafisceje-
rj^r: utpot^o fupcrftites^cu aquse formi-
dine,in d^,vei terdum,
biis^addo, q nod eq^em neminem hadcr-
nils, vei aud^i-im latrare, vel ^iderimmor-
d^; ucdum_cuiquam detrimento fuiffera-
: qu£e tamen, ne forte noce^
I\'ei^tj jull^ihil ominiis, curiose mari femper
abluere: territus_e.xemplo illius fartricis^,
quam Cj^lius Aureiianus 1.11 i.acut.morb.
cap. IX. fcribit tertio die ,inrabiemconver-
lam: quod lingua tetigiflet, pannorumfij-
tUJCis, arabicb moriuc^^

Capvt XXL
Senex rablofus.

^^ Aiiia. feprii^gpn^rins ^ demorfiisacane
_. rabido.plirnit miniismaturevirus,bra-
chio fuo imprelTum: ne^^demiflt feitain
ut invituseafatiaretur: in quo ta-
^en Cornelio Celfo, hujusauxiliifumma.
\' ^^^Hudi^,propter astatem, aliberis habi-
tus, perfundebatuLXj^^ »^on minus

cniter, ac ft folius cu tis immunditiem deter-
ium veniffent.^Quum tamen expediiffet, amp;
amp; inopinato illo terro-
^,mtegrê expelli^rp, am^metuni; ipium

alias^cer^ccifurum.

Vti etiam, haud diu poft, contigit; pro-

^ferpcnte

44 Observationvm
ferpentepaullatimveneno:amp;infeftanteeius

acrimoniâ, primùm quidem brachium ix-
fum : fed mox etiam alas, illi adpofitas; à
quarum arftu ubi accenderetur cor, occu-
pavit ipfum ilico\', non tantùm febris, fed
tam vehemeiis faucium ficcitas : ut immen-
sùm fitiret : neque tamen vel tantulum bi-
beret, ob formidinem, conceptam non
tantùm ex aqu£E intuitu, fedexqualicunque
ejus mentione.

Hinc torreri vifcera, Scprx fervido ar-
dor e, tantas intùs excitariauguftias, utde-
morfus fenex reiiceret modo ftragula fibi
impofîta, modo vero exfiliret nudus, ex
ïeélo: exclamans ftentoreâ voce, ardentiiis
fibi effe incendium, amp; urgentiorem fitim:
quàm utpoffetab Iiomine toierari.

Quem tamen fervorem , fiquidem fata-
i^eret bibendo compclcere , contrcmifce-
jant protinùs omnia membra : amp; fenticns
brachii nervös minùs firmos, ad retinendum
poculum, ratiocinabatur ècum,adinftar
iilius Pliilofophi,qui apud^îtium, tet. 11.
ferm. 11. capxxiv. delcribiturfeipfumro-
garej quid Cani cum balneo, QuodfiVcrô,
tantulum liquoris forberet, decidere ilico
poculum àmanibus, amp; exhorrefcereufque
adeô corpus univerfum, ut exclamarit non
ièmel, 6 homines quid me cogitis , adea,
quae naturae mc^tantopcrç adyerfa.

Tantum

Medicarvm Lib. L
Tantumjt^^
dior hsc acjuge ablutio : ut potuerit inter^
dumylicct moleftg, bibere : Prsfertini cir-
ca poftremosvitsedies, in quibus licet bibe-
ritaffatim, nequit tamen extinguere ineen-
dium, nimisdiuinveteratum : multó minus
fupprimere convulfiones, quae haud diu
poft ipfum iugularunt.

Capvt XXIÏ.

C/ttalepfis ex âtnm.

T lIvenisBritannus, impenfiùs (ut Ibletillâ
setas ) amoriindulgens, perculfusfuitadeo
Vehementer ex inopinata matrimonii repul-
sa: ut obrigueritinftar ftipiti^ fedensin fedi-
li fuo w\'ni;^;©-\', five detentus, fivecongelatus,
per integrum diem: retinenfque continenter
eundemfitum, amp; oculos non minus apertos;
atque olim fimillimumadfeólumdelineavit
Calenus , comm 11. inprorh. cap. lv.

A qua figura, ne latum quidem cum recc-
deret unguem : iuralTes certó, teftatuani
potiùs, quam hominem videre. Adeo quip-
pe fuêre omnia non modo rigida, fed plane
immobiHa. Verum ubi exclamaretur, altâ
voce ; rem ipfius meliori effe loco, amp;: cupi-
tam habiturum amicam : modo adfe rever-
ter etur , pr ofiliit confeftim ex fedili, amp; qua-
fi excitâtes ex profundiore forano, rediit

adutum.

Observationvm
adutiim ad fe, difitiptis protinùs illis vincu-
lis, quibiis ipfum ardèilligaverat, tenacif-
fimaharccatoche.

Capvt XXIIL

FoUîcis Tremor, a detrjMimefim^mis.

P abrocuidamferrario, nunqiiam ferieba-
A tur brachii vena, quin contremifcerct
îrotinùs, vel manus intégra; vel faltem pol-
ex ejus Jateris , e quo fanguis fuit emifTus.
Ctiji^ tremoris cauffa, procul dubio fuit,
cùî^ fpiritibus evanidis, tuni^^bjnn^quot;
hiunidioris cerebri. imbecillitateT^a: duo
inhocxgro fueretam magna, ut ipfum tan-
dem pr^cipitaverint in lethalem apople-
xiam. Cu^us indicium, uti hîcfecit pollicis
tremor, ita alibi defîgnat eandem, vel palpe-
brs, vellabiipalpitatio. Verg.jtaque, vir in
geniofus Aduarius : Tremor^tJ^nat^,
« partim vit^Hrp. paitini^vërèTïZïÏ Lib-, i.
««meth.cap.xvi.

■lt;f^Cognofcenda itaque medicis, ncuilân-
^lüPj communis. fedpr^^prrg^^^
jtifque natura :nbsp;vocant Grxci:

quam quiperfpeclam habet, isdemùmverc
medetur. Penetrn vit ouippp ad natuiv^ pe-
netralia : amp;_e^a:us, ex fimilifcintilla, in-
gens incendium in iifdem a:dibus,aliquando
excita tu m ; contemnithaudfacilè parva ini-
tia :

. ^edicarvmnbsp;I.nbsp;47

tia : led metuit inde magnos progreflus: amp;
epnfpidtprovidè,quafiexaltiorirpecula,ex
tremulo pöllice, exitiale, moijbiattoniti, pc-
ncukim,nbsp;^

Capvt XXIV.

Hjdiocephalus.

pjUmor capitis hydropem induaiirus,
, .. ii^aïTöi extcnditinterdum taliiTateno-
oue hoc mentis palatium: utin state tenella,
ilonnimquam excedat magnitudinem vin-
\'em. Delitefcente aqua, non minus extra,
quam intra calvariam: amp; utrobique, modó
fupra, modo infra membr^as: obvolven-
tes, vel cerebrum, veicalvariam ipfi circunv
politam.

Puerqumquennis. diffedus in valetudi-
mriopublico, congeflèratin capitetantum
licjj^s, utvitiata nlüïralifigurajtantope-
i-e mter fe defcifcerent difloluta ofla: üt di-
latata iplormn compages, haud parüm di-

K-irn,. ,nbsp;exdecorpufculum.coge-

cumh\'nbsp;defidere; velafliduo fn-

nnbsp;ufque, dum fi-

tmen, qumque aqu^Ubras: quibusefFufis, ■
fuere omnia adeè vacua, acijiania; utpleri-

que

48nbsp;ObsérvationvM

que medicorum pr^efentium, fed pr^prö
perè , judicaverint hîc confpici, caput fine
cerebro.\' At oGuliacie,illucpenitiùsdireââ,
vidimus fatis perfpiciie , cerebrum non de-
fuiffe : fed amifsâ figura globosâ, induiffe
formam convexi fornicis ; amp; ab exuberante
aqua, fequacem ipfius medullam adeô fuif-
fe dilientam : ut inftar alicujus craffioris
membranae, adharefceret undique, arcuat£egt;
diiTohitOrumoffium, circumferentiae.

Mirabantur autem fummoperè,qui fectio-
niintererant, Medici, qui, extamdeformi
cerebro, amp; medulla adeo extenta , ac irri-
gua , prodierint ( quod tameii fände adfe-
verabat pucripater) intégra mentis munia.
Qmim in aiiis,vei folius figure vitium,indu-
cat, five morbum attoftitum , five lethar-
gum , vel fatuitatem , vel infaiaabilem ali-
quam amentiam.

Aliis verofuggelTit, confufa hcecjintricati
cerebri,congcries, inexpugnabile argumen-
tum, adverlus diftinda illa loca: quasnon-
nulli adfignantjcuiiibet animsfacultati. Aiii
viciffim credcbant, hîc confirmari, dogma
Ariftotelis : afferentis cerebrum, non mentis
ergo, fed refrigerandi cordis caufa, con-
ftrudum. Et proutquifque, velamore,vel
ftudio fuit, in banc, illamvepartem ; pro
eo, ctiam extulit, rciccitve, vel huius, vel
ilhts fententiam,

Sed

Medicarvm. Lie. L ap
Sed exercitatiores, confugiebant, ad in-
genuum illud: Quantum eft, quod nefci-
mus! velut namque in aliis, fic certd ere-
dibile eft, potiffimùm nos cscutire, in genu-
uio cerebri regimine : cujus oçera mul-
to tortaffis fijnt diviniora : quàm quifpiam
hactenus, fuo comprehendit captu.

Capvt XXV.

Hydrocephalus dimidiati capitis.

C Icuti autem priori puero, totum caput:
^ita protuberat aliis , duntaxat media
ipfius pars : hsrente liquore, vel in dextro\'
vel finiftro cerebri ventriculo. In quorum
alterutro , memini me bis vidiffe, ultra
duas aqu^ libras : indufas tam ftridé uni
ilti, parti ; ut altera foret, plané illgfa, ac
Integra.nbsp;^

■ Inujibat^jiidfrn hifrP r^pltihn^ , iilcrrg.
chmirgus ; amp; diflecuerat non uno loco,
• utruj^ïÇl^, î^què improiperèî
exftillante humore, magis guttatim : quàm
tam eftuse ; ut levaret cerebrum : amp; ex-
nauriret fontem , vitalem calorem , aliis
««o,cxunöurum.

Dnbsp;Caf.

jonbsp;Observationvm

■înbsp;Capvt XXVI.

ïnbsp;Folj\'pusndrium.

1) Oft frequentes deftillationes, occupavît
fnbsp;A uxorem «ditui, divi Adolphij infignis

, polypus : colore albus, 8c ftibftantiâ pitui-
tofus; fed obturans narem utramque, at im-
i;nbsp;primis finiftram : cumfpiritudifEcili, amp; con-

;;nbsp;tinuo fuffocationis metu. Conlßkiebatur

quippe, nm..îaiimniJn_ua4il^s; vcn\\fn
^nbsp;etiani.iju.^umit:e ; cum duplici carunculâ:

alxerâ albâ, ac leni ; altera vero lividâ , ac
Inbsp;dura, imô parùm diftante, à natura carci-

.nbsp;nomatis. Sed in eodifcrepabantevidenter:

quoddifparem, prsfe, ferrent figuram: qux
!nbsp;enim inillâhumanumventriculum; iiiaex-

■nbsp;prelTit non maiè in hac,. fo rmam o vi colum-

;nbsp;bini. _ _nbsp;^

tnbsp;i^mûfum, hinc pr^cipiti carcinomatis me-

\'nbsp;m;illinc\'vero xfluantium faïkium fervore;

Inbsp;humoribus acriùs nares iam erodeirtibus:

tentatum fuit impedimentum hoc inde ex-
trahere. Sedfraâismagis, quàmeduâisil-
linccarunculis, ^pxplii^iiticiiiäifii^^
ilk-pars; giumdi^i\'-nuctnf^unhu.s.carcino-
majtninari. C^pot-entins-vcliicaTtTfeque-
batur protinùs il^6e§e-r felypttfr^cum omni-
^ bus fuis pê^iculis ,nbsp;, quàm

gM^taure coftifixyais.

Q^em

Lïb. h

rtah^i.

cL, mc^ieas carcinoma.
y .c. â.

52 Observatiönvm

Quem inopinatum eventum, quantufti
mirarentur amici : tantum invicem exhor-
füit ipfasEgra. Verita hocimproviforaptu,
totum palatum fibi eripi. Sed reverfa, pau-
lopoft, ad fej gavila fuit impensé, quod ca-
reret jam illo impedimento: quo conjeda
fuerat, non modo in urgentem fpiritus dif-
ficultatem : verùm in pernicilîîmum, prx-^
fentis ftrangulationis, periculum.

.££a»fe-a«t€m4Miic pol)\' po (cui vel à pifcc
inarino ; vel à pedum frequentia nomen )
oiloni pedes, incipientes finguli, inftai\'py-
rorum, à teretipediculo: orto abexcrefcen-
tise hujiis centro. Unde quoque prodiêiœ
l;en«:peripiam.diip€t:fe. Pedes au tem, quos
carunculas vocant medici,plurimitm inter fe
dilcrepabant. QxàeniminftadJbais-etâÂtoK-
longi: illi ipfi fuâreiiiikudbus cetuadi. Sed
omnes erant tedi membraneo velamento,
fubqw-GXcntine-bafeur conccetapituita. In-
plerifi^ue mollis, ac pellucida, inftarpuJ^
pomialbi: in aliis vero dura, acopacaadin-
ftar cornu adufti.

Argumento certè evidenti, iîie€tte»4«ni
lyin rintumgt; à lividia, alt;y»efe«ebeticisx-Ted
eti?^ m n po i)rpiî a i b is,a(:.pituitQfis.Pr£Ecipuè fi
Vel afervido fanguine;vel ab £eftu,intiis con-
clufo, degenerentinnaturam carcinomatis;
uti hic evidenter fadum. Eia^r itaque jaon
ksdt«:, qui judicaat poiypurn-piteitofum,

carere

Medicarvm Lib. L 55
car^re omjii per-ietOo. Quod plcnimquc
quidem verum s fed nee promifcuè, nee in-
differenter.

Sed dicaujuis? annon fortuitum hocce
tentamentum ? amp; inopinata hsec polypi, per
tauces eduftio? ijn^,ij:a, ut etiam alios no- •
venm, quos hoe exemplumdocuit, idem in
alus quoque experiri. Neque fanê minore
cum felicitate. luxta illud Poët« Manilii;
\'Per var tos ufus mem experientiafecit,
\'Exemplo monflrante viam.
Quod-fi vfro iubeai_m£dicam£iitis tem
teaiate, cpnfugiendum erit aAptd^cerenm-
trioli-^aietnati, colcothar vocant Chymici:
vel adiajücem heimodadylbil:^, oxceptam

autmeÜêj;©4to,aut aqiiliahijix. Qu^s

reissdüs cor]a.gaittP4fte^is, quim. ap£ritiir
pol]|^2^tu|lii:a. Nee^eftewat hic pulvis per -
anguftiam, prope mü finem, ab excrefcen- ^
tia hac, obturatam.

linde-taraen, nifi eduxeris carunculas, il-
iic flabulantes: lusuriahi.t continenter ea-

demhaccfeg^. Etex^afet-H^mhHffloris,

mtHm^etaffiduó, qu^ in exficcatä tunicä
remanferat pulpa. Nifi-W in^r-u^n
acmoUe: uapulvere

nitiJilanUuGem^is. QuemipfiuduGcef-
fiun, alicubi, aliquiexperti, credidêrepro-
pterea, fed fatis temerè,pulveremcomme-
P 3nbsp;mora-

54 Observationvm
moratum, ubiquelocorum idem poliere: amp;
jnfallibiliter fanare, quemcmique polypum.

Capvt XXVIÏ.
polypus Cordis.

CRedidit Galenus, interiora cordis nul-
lum pati tumorem, quin protinùs fati-
fcerethomo. Sedindefefla, inlequentis seta-
tisjindagatio, invênittarnen non femel, in
ipfius ventriculis,non unum tumoris genus,
ïmo glandulas, carnem, olTa, pinguedinem,
amp;interdùm ulcéra. Ut fileam nu ne aliorum
expérimenta,confirmabit id abundè, mira-
bilis illa excrefcentia: quam juxta mecum,
ï 11 finiftro cordis finu, inveiiére pr$cipui,no-
ftr« civitatis, medici: indigitanteseamuno
ore,polypum cordis. Surgentevods etymo,
aliquateniis quidem à pedum frequentiâ:
fedpotiffimùm, à formas, ac materiafimili-
tudine.

Momma Baxius, homo torpidus, ac he-

bes, occifus repente, à morbo attonito,ob-

tulitfecanti chirurgo, cerebrum adeô flacci-
dums amp; membranas ipfius,tam h\'equentipi-
tuitâ perfufas: ut opus fueiit, eamfpongiâ
detergere. Quâ eâdem pituitâ, replebantur
utique amp; vena;, per cerebrum difpcrfœ; nee
minus,finus faldtbrmis : amp; quidemutrobi-
que, tantâ copia, aclentore: ut inde po-

tuerit

Medicakvm Lib. L 55

Observationvm
ilnbsp;tuerit extrahi, inftar longions alicujus fili.

Inbsp;iVloventehacconcreta pituita,nonlevem

Inbsp;polypi lulpicionem: fed quem, id temporis

Inbsp;fi-ultra quagt;fitum ivimus in naribus : ilium

Inbsp;ofïendimus deinceps inlcii, in finiftro cordis

^nbsp;ventriculo:in quo fimile quid etiam,animad-

vertit vir diligens, CafparusBauhinus : fed
ex materia adiposa; cum nofter polypus fue-
rit, à concreta pituitâ. Uti yidere eft, in ap-
gt;nbsp;pendice opeiis anatomici.

Inbsp;Sed antequam hunc polypum pleniùs dc-

Inbsp;fcripferim.-fatiuserittantifper adhucimmo-

fnbsp;rari, inpituitolb hoc cerebro : in cujusven-

ijnbsp;triculis invenimus, non tantùm plurimum

aqu2E (quod attonitis familiare) fed Ipinalem
^nbsp;medullam ita humidam, imo udam ; ut ne-

^nbsp;celfefuerit,exuberantesliquores,priùslpon-

giâ ablbrbere ; antequam licuitinquirere, in

naturam nobililïimx hujus partis.
■nbsp;Quam médius fidius, longe invenimus a-

liam, quam haftenùs expreßere Ipeciofe, a-
natomicorumtabula:. Inyolvebaturautem,
hœc medulla,facrç fiftulç inciulà, tribus tuni-
cis : quarum cuilibet fuse inerant yense; led in
;;nbsp;duabus propinquioribus, tam eleganti ordi-

ne diiperfe ; ut ad amuiïîm exprimèrent, ya-
riegatummarmor.

Nervorum autem paria, prodibant ex cer-
vice, non diftinda, acfejugata : uti quidem
^nbsp;4elinea^tui-; fed tranfibant plerumque per

idem

Medicarvm Lib. L 57
idem foramen, modoquini,velfeni; modo
verodeninervi. Atintfiprace difparfiiitra-
tio:prodemitibus illic nervis fœparatim,qiio-
rum principium etiam tantùm difçrepabat
ab exitu: utnervus, tranfiturus, per foramen
qiunt^ vertebriK, inciperetplerumque circa
primam, autfecu^dam. C^emprdineme-
tiam m aliis paffim vidimus obfervatum.

Sed prope os facrum, qusefivimus qui-
dem curiose, fed noninvenimus, pilofa ilia
filamenta ; quse dcpingit Andrseas Lauren-
Uus, fcriptor alioqui minime infidus. Oc-
currere quidem nobis nervi , illic magis,
quàm alibi dilfoluti : fed interim compafti,
^ tam prefse uniti : ut ab aqua tepida, (licet
aliquandiu, in ilia detinerentur) nequaquam
ita diflfl ueret, conglomerata ipforum compa-
ges: uti idem alferit auâor. Nififortèintel-
lexerit, per filamenta fùa, teretes illos ner-
vös; in quos dilpefcitur evidenter, extrema
Ipinalishujus medullîEpars.

Sed ad polypum ut reyertar,cpnfl:abat is,ex

alba, ac concreta pituitâ,inclusa membraneo
involucro:_amp;inh2rensfuisradicibus,carneis
cordis hbris, alfurgebat bifido trunco, ob-
turatum non minus arteriamaörtam, qùam

^Sf Qü^rumnobiliffimarum viarum
obftacula, impedimento fuêre: nedeinceps
vel äerem liberè attraheret; vel fuligines
débité expelleret cor. Nedum exade fe clau-
D 5nbsp;derent

58nbsp;Observationvm

derent valvnlse, poftiegrefTum fpiritus Vita-
lis. Cuitamen ufuiy illas ibidem loei defti-
navit follicita natura.

Unde fadum, ut partim, ob exclufum
aërem; partim veró ob retentas fuligines; amp;
Ipiritus , plus xquo, diHipatos : infirmare-
tur , ufque do, cordisrobur: ut nequiverit
ampliüs fuum ofïidum facere: multó minüs
Ipiritus vitales (ut par erat) quibufcunque
partibus impartiri. Quorum calore ac fotu
«bi carendum fuit: refrixit inde confeftim
corpus: cmarcuit animus: amp; torpuit tam
vehementer cerebrum: ut tandem pcrierit,
a graviflima apoplexia.

Capvt XXVIII.

Octill procidentia.

MAIè vocant nonnulli, quamlibetoculi
procidentiam, five -af«W««!/, five

Pauli vEginetje lib. lïi. cap.xxi i. amp;
lib. vj. cap. XIX. Loquitur quippe illic, de
illa,procidentias Ipecie, quamproduxit,vel
rupta, vel elevata ocuii tunica: cujus etiam
meminit Cornelius Celfus, lib.v 11. cap.v 11.
«in ipfo (inquit) oculo, attollitur nonnun-
quot;quamfummatunica: fiveruptis, intiis, ali-
quot;quibus membranis , five laxatis , amp; fimilis
*\'figura fit acino: unde idnbsp;Graeci vo-

cant.

At

Medicarvm Lib. ï. 55)
At longe aliud procidentise genus, con-
tigit nobis fubinde videre , poft Vidorem
Trincavellium;ac Fabricium Hildanutn:qui
idem quoque memorise confecrarunt. Pro-
tuberantiam videlicet, non membranae u-
ve^ ; elevatse, vei inftar acini, vel capitis
mufci : fed tumorem totius oculi; effunden-
tein fe tam late , exfede fua, ut deturpet
raciem univerfam.

Quem deformem, excidentis oculi, pro -
lapfum, fiquidem iubet reducere ad nomen-
aliquod antiquitati ufitatum : videbis eum
PauloiEginetçe^^2\'^j^»vocari;l. 111 .c.xx 1
Exprimuntur (inquit) oculi,amp; exertiperma-^^
nent : caufaeft, vel ftrangulatus, vel dolores,^^
qui frequenter accidunt, ex partu : quos^^
lolvunt uteri purgationes.

Sed Aëtio , ac Cornelio Celfo, vocatur
idem vitium ■jitoVI^uj?, tumor videlicet, ob
magnum inflammationis metum , oculos
fede fua propeilens. Celfus lib. vi.cap.vi.
verum addit Aëtius, procidere ufque eo
oculum; ut à palpebris contegi haudpoffit:
imo.vergere interdum ad malas, 8c ipfafu-
pei^ia. Lib. v 11. cap. xx iv.

ET fuppreflis menftruis , inciderat filia
cujufdam vitrarii,in inimodicum narium
profluvium : quo intempeftivè, ab iracun-
dia,fuppre{ro; convertebaturprotinùs, o-
mnisjimpediti fanguinis,impetus,in oculum

dcxtrumj

Ilnbsp;6b Observationvm

I\'nbsp;dextrum; qui inde ufque adeô intumuit ; ut

||nbsp;iede fua propullus, deformaverit, mirum

1;nbsp;in modum^^totamfaciem. Cujusvitiumuti

jif;nbsp;auferret, nihil non nobifcum molitus fuit,

tnbsp;vir jure magni nominis, Vopifcus Plem-.

Inbsp;pius ; led lucceflu miniis prolpero.

J;quot;\'nbsp;Induerat quippe jam tum naturam carci-

Inbsp;nomads, cum cute livida, tubere inœquali,

amp;: pure tam acri : ut vitiata forent inde na^
Inbsp;riumofla; Sc vires prsterea, adeofrafta;: ut

nihil proRierint etiam laluberrima confilia:
nifi forte lubuiffet oculum excidere : quod
tamen crudeJe auxilium,licet fuccedat non-
nunquam féliciter: equidem haudfacilefua-
ferim: nificonftentvires.

At enim, fublata è vivis ^grâ,vidimus evi-
denter prqcidentiam hanc originem traxilfe,
ex tumore pone oculum delitefcente : quo
adaperto, occurrebant palîîm venx lacera;
membranse diftentas ; ofla carie infeéta; amp;
tantum fanguinis cum extra, tum intra cere-
brum , effufum : ut nulli mirum videretur,
periiflTe virgine, tothoftibus circumventam»
Inconfideratè itaque agit, qyifquiamp;iàfei-
gi^coçrcçre, qualecunque fanguinispr^q^-
vium: diftinguenda flmt cautè loca; amp; ^itäSquot;
daobnixè, qu^e hîc fignantur, bjioàar lgiiùs
enim naturam liberare , quamnbsp;.

pr;dtat intëraum , languinem aligtiq^jidni
ilu£re: qùajn. indifçriminatim inh

Cap.

Medicarvm Lib. I 6*1
Capvt XXIX.

Encanthis càncrofa.

\'pr^^^^SJä eft Cornelio Celfo, ac Paulo
-»-^^ginete^taberculuni. eoatosäß^o^i
WJfe: quern ^ö^v^^niominat, RufFusEphe-
I i.cap. V. 4isilii£.ur autem in beni-
§022? 3 ac cancrofam. ilk ut occurrit fre-
qu^ter, fic liaec non nifi raf ifTime.

vidimus tameiî earn, luce clarius, in
naupego Hornano: rnî^y fluvn l^rkrymalî
per oleum vitrioli, inîmçdliïiJÛJppldro,
ufque eo luxuriavitnbsp;, à narium

parte, ocufis adpofita: ut ejus excrefirentia
cöoperirit, non tantùm malam : fed dege-
neraverit quoque in perniciofiffimum carci-
nonia. Quo4.t.çntayii;qiii(]^iT) filpfflmpre-
quot;SflOfre, amp; convenienter ferro exfcindere
Cornelius Sasboutius, lithotomus, acchi-

rurgus fatis felix j fed acquifiverat jam tum,
cam malignitatem hic tumor: utyix potue-
quin protinùs, profunderet piu-
rimum fangûinis : ac prQmd£.lie£damp;fmt,
lohsJaîiÊûîihiiOlti : quibus exitium œgri
magis fuit dilatum, qùam ablatum. Vide^
nnt Itaque illi^ quibus acria medicamenta
infrequentiufu: quam fadlè committatur
error : nulla arte deinceps emendabilis.

Cap.

Observationvm

Inbsp;Capvt XXX.

IInbsp;Vulnus pupiUamp; fanatum.

^r^ Uantumvis ram, vidimmen indefef-

VZ naturjE perfcrutatorGaköiis^aS-

nShiommi, agueumhumorem : ex oculo,
toer vulnus efFufuirïTîiB7î7ï}^p. cauf.cy^i.
vidêre id ipruni deinceps alii : fed fefflg-
res utrifque funt iili, id infe, qjji vident ipfi.

\'S^gü^g^^gfliipjs.ex^^nbsp;, diïBidit

^c^uSam equitis fi\'lio, tam latè pupillam:
ut effundcretur nontautiun aqua, oculo in-
clüfa: fed concideret quoque membranau-
vea: hebefcente inde ufque eôvifusacie,ut
ne admotum quidem candelx conlpiceret
lumen.

Unde plurimiim confternari parentes; amp;
frequentiùs ingemifcerefamiliares; fkdjtto-

ftratoshaud^A\'^uiBnbsp;» eorum exem-

ploTquibus regeneraia^a, reftituilfet,a-
miiri luminis,ufura, ac pr oinde non abicien-
dum animum: fed ex aliis exeii^lum capien-
dum, nobis quod ex ufu fiet^^Hon minus
virium^flLWiïS-^ï^fgt; quàinolim. lïan-

dern\'m^aerejenim^^ fecuk^jjidem,

amp; perfonas^^ i fed,Xâillàs^Sc eyenms

identidemrecurj^.

1Qux prûÊdû-oamita, tantum valuere,
apud «grum : utjiilliiilpn admiferit reme-
ynbsp;diorum;

Capvt XXXI.

CAcitAs à veneno.

INter csecitatis genera ; emïnet evidenter
^^^vpo!^, ilvejobfcuratio vifu^ Quaîjdii=
eft ; altera cerebro propria;^tera vero,
à confortio aliarum partium : prior fpecies,
ut eftpianèimmedicabilis; fie contra cura-
tur interdum pofterior. Potiffima autem,
hujus cgçitatis, cauifaftatuitur, humôrtûr-
gen^; vel à bile flava, aut atrâ; vel à veneno
potui dat(^Manente in hac cscitate, pupiUâ;
femper clarâ, ac pellucidâ: licèt interim nihil
cernât oculus ; obvitiu^, nervo viforio.jn-
trinfecusobieétum : vel abhumore eô ube-
riùs affliiente ; vel à cerebro, plus zequo, agi-
tato.

Nontemerè ergoDidator nofter, Hip-
pocrates , lib. i. prsed. ^Tt^KXeitm, ù a
Oculiocclufio,in^cutis, mala. Si- lt;c
quidem enim à bileflavâ, verâ, plerorumqttc

acutorum

Observatiönvm
acutorum morboruin, caufsa, I^datur cere^
brum,nolimodo, qua fimilare: verùm ob-
tureiitur, quoque organa, vifui deftinata:
videbisejufcemodiaegro, aut raro, autnun-
quam reftitui, ademptum vifus lumeiii

Vukis hanr rem darius ? kgi^e, fdLllüH
perfunftoriè, aph. 111. üb. 11. coac. c.xx i v.

Quafidiceret, convulfionem, quammaniae
induxit bilis atra, privare hominem, omni,
lucis, ufura. Quippe à.MSf\'k\'quot; ipiiâppellâiur,
non quodlibet obfcurmn : fed, quod vf I pj-
tindioni eft: prodimmi ; vel ^ugä^aret o-
mntlumirie- NonfeciisacLuciamis,
Xv^n^m, deficientem lucernam : amp; ipfe Hip-
pocrates , -^iv/ü^nbsp;{piritum ita öbfcu-
rum,amp; evanidum;ut fit verus,mortis, index.

W jalim^ipJendidtts, fed, id temporis,
inops, exceptus hilariore convivio, incaluit
ufque adeo , à vino : ut inftar mufti, dolia
fuarumpentis, quoquoverfus exiçum moli-
renturhumores, plus nimio, in ipfoconci-
tati. Qu^rentes exjàim, ijlûdoper vomi-
tum, ifte^dè-perdejeâionemalvijm^dó ve-
\' ropernaresjè quibus quot;teftuseprofluxitfan-
guis: fic doluit impensé caput; cum febre
intensâ ; prsecordiis^ftuantibusjlpiritu gra-
vi; oculisflammeis; amp;ment£iami£liejiien-

ter perturh3|:â: ut vei cacus vidiifet, bjlöii
ipfi fiimmoperé tufgerp.

Cujus

MEDIC AR,VM LIB. I. 6^5
Cujjisimpetuoiùm, qvpainfHngcreimjÄ,

t-\'a^iriun, infudimus ilico g^fteren;^: amp;
iolütj priùs brachii yenâ, propinauimus
mediçaïpenta,nbsp;tuminteiT}-

periem corrigentiar Quctfaim-uafie, iahihi-

ta tiumem fuit. fed non tam flrlaè, effera
h^cjfis ; quinconyerrerit fe ni.ki.l,omin,ùs,in
opticum: inducendo ilIipelTimam
illan^gecitatis fpéciem :nbsp;no-

^Ifi^nt Grseci. In^^, licet omnia oculo
fint pura , nihil tamen vident jegri. Vide
Gaïenum comm. 11. in prorh. cap. ii.ôc
i^tium tetr. 11.fèrm. m. cap.xlvm.

CuipertiiiyiffimoyitiQjquamtumvis pro-,
tinùssanimoie, cum BLoberto Verhoevio, ac
ISlicolao Pontano^obviam itu^îcumjer fer-
rum car ^nbsp;\' quot;nbsp;■ \'

utique_

tamenta valida ; filum, per cervjcem , tra~
jeâiîni; amp; fanguifugas ; affixas non minùs
temporum, quam oculormn veniifNequiit-
tamen re^ntegrari^s : five ob\' morbum
pemtiùs jam impreffum: five o^vehemm-
tiam alicujus veneni: quodseger adfeverabat
medicis, àfe adfumptum. Cuj us,licet volue-
rit, exaâam haberirationem; nequiit tamen
eo unquam perduci, utejusexprimeretna-
türam; nedum à quo datum : fatagensclam
potius muifitare , quam palam detegere,
iniuriamfibi illatam.

Enbsp;Cap,

Observationvm
Capvt. XXXIT.

iMlEmâkiÀmmâàmâmf

CorneliusTedor, virglenihabkus^ex-
carnificatus aliquandiu, ab intolerabili

capitis dolore: contorquebatur tandem,tam

vehementer, à contaàione nervorum : ut
nihil proficiente arte medica, neceflfe fiicj-^it
impinrarp n^^tnrr np^m : quse etiam tam
fedulas tuht fuppetias; ut Eujfc, pei-n^fpc.
plurimo pyrp, brevi Hberaverit homii^pip.
non tantùm n dolore : verùmetiam àparti-
naci, horribilis illius cpnvullionis, causa,
\'\'luxta illud HippocratisTCapitedolenti, amp;
quot;vehementer laborant!. pus, velaqua, j^}
^Tänguis, per nares, aiit aures, autos etflnpn^
^\'^morbum folvit. lib, v i. aph. x.

Quodlplûm , benignœ naturje , auxi-
iium , etiam aliis vidimus adlatum : cùm
)er porriginem ; tum per vermes, à nari-
3US, excretos. Q^s luclicèt-fîlentio. ^rr-

terimpir^non poflùm tamen nnn mnm;^

(Jiilîe, iàlutaris illius porrigini.s, qux affinem
Cafpans Barlai, fiimmi, noftrifeculi. cùm7
Qratoris, tumPöet^e, liberavit ofîïrip^,^^

inveteratâ cephalgâ: expulsa,per infcnfihi[|i;^
^is foramina , vifcidâ pituitâ : adhaere-
^Jite,inftarglutims, capillorumraTicit^n.«:;
i amp;producente paullatim, va-am porriginem ;
V defagdantcm quidem caput ; fcdadndüücaa-

tem

Medicarvm Lib. ï. e-j

^►mterimjpfumv^^aolnre.aliasinvincibili.
^Diicant hinc medici, gyuramimitari;
Obfovare, cum iudictf^guantnperp. in ca-
pittó^olore, \'quot;mjjlfa^iimnbsp;,

Ml tf iTipfi£f jniftr al^itji nlrpra r Rpiri i^lma-
ture, innfl-^ natura quippe dux optima: nee
laciiè ei-rat, ipfius quiinfiftit, veftigiis. lila
j, profperè navigata-ger: amp;intcrdünïr
jP^da^e, incredibiiia peragit medicus. Uti^t
leite Seneca. Naturam fêquentibus omnia jj
racilia, amp; expedita fiint: contraillam viventi-^t
DUS, non alia vita eft, quam contra aquam^«
navigantibus.

Capvt XXXIIL
Dolorf inter caput, acpedem, reciprocus.

Porrs T p,°dp, ad rrrfbrnm ^^r^^nd^r^j *

________1nbsp;• • «nbsp;1 ^ quot;W

■tbldgmqi mnrhiim rnmiriiL-j-n prorln-
crrrinnimm non oft. Sedeundem dolorem,
apede, in caput, amp; a capite, identidem in pe-
dem, reciproco curfii, revolvi; idcertè,non
nifipauciffimis obfervatum.

Uxorem fabri lignarii, excruciavit ali-
quandiu acerbilTimus dolor: proferpens,
cummanifefto caloris fenfu ,jm£gt;dQ^ipede,
Jfca^; mo4o v-gfè, arapit^, in pedis pnl-
m quem ubi defcendiffet. jufTimii^
ilKo^irurhitulam illicimponi: zdsMsD»^\'^
dumrolaticumiUmyi fpirir^P •nbsp;p^» ^

E 2nbsp;nici

f

68 Observatiönvm

ntri rnrfij-

jquot; verfumnbsp;, vilt;amp;His-4ieoT:ef-

ioconypiiirminT lil^rat-nm, qu^m r^fticng
I jnbsp;illn^qiios Galenus, lib. m. ^ loc. aC

eap.v 11. tcftatur evaAffe mortem j^mputato

illo, qne^m vipera momorderat^ digifn.

Ca\'pvt XXXIV.

Pedes Talpinl, Capiti humano, ïnnati.

|]nbsp;T Nefïabilem, difïimilium, fimilitudinem;amp;

Inbsp;* uniformem, diverformn formam, offert

quidem nobis aliquateniis, mundus uniyer-
; ;nbsp;fus : Sed multo evidentiùs, incomprelienfi-

bilis confenfus ; amp; admirabilis, fingularum
partium, inter fe, harmonia. Cujus ea vis
eft: ut terreftria aquatilium ; amp; volatica ter-
reftrium imitentur naturam. Neque quic-
quam fit uni elemento ita proprium: quin id
ipfum, communicet utique cum aliis obfè-
quiofa natura.

Sic exhibet mare coralliarborem; avium
pedes ornuthopodium ; earundem roftrum
geranium; pulmonem, pulmonaria; teftes,
Satyrium; amp; colem, phallus. At^àmio, ani-
y;nbsp;mal perfedifïimum, licet comiae^t inj(f,

h \'nbsp;omnium animantiiun^ formas; rai-^-^rnc^,

fort, pra;^fe,nlionim figura,s. Nifi forte, vel
errante natura, in prima conformatione:

unde

Medicarvm Lib. L
unde fiunt monftra: vel eâdem irritatâ,à diu-
tUîis abfcëflîbus : quorum putrcdo offert
nonnunquam medicorum oculis, mirificas,
irnô prodigiofasrerum figuras. Velut vide-
re eft, apud Galenum, lib. x i v. meth. c.x xi.

Pauperculae,abeccIefiâ,enutrit3e,obfideba-
tur ca.put undiquaque, à manantibus,ac fbr-
didis illis ulceribusiquç Grsecis vocan-
tur. Quibus fummam cutemdifî-umpenti-
bus,confpurcantur omnia fanie. Sed quod
lummè admirabile, excrevit bic, e^jquolihet
eiafcemodi ulcere, nrfrio gny HnHnr r^rt\'-
lago- figura, ac colnire, talp^pf?dj,adamt^-
fuTi, fiiràlis : coöperieiis capitis cutem, inftar
porriginis.

^amdeformitatem, quo auferret ars,
ulaluitprater cathartica, ac fomenta, par-
tmi exficcantia, partim detergentia, ipfoff.r-
^xandpntei cujus beneficio,demetebat, in-
ftar falcis, luxuriantemhancmeffem. Quse,
tamen paulo poft, iterùm repullulavit: fed
ea fuit inopis hujus mulieris fordities: ut ma-
luerit retinere deforme hoc vitium, egeftati
fuffi forte non inutile: quam convenienter^
iterùm ab eo liberari.

E 3nbsp;Cap.

yo Observationvm
Ca pvt XXXV.

Rejpiratioperaures.

LAtitant in ore humano, duo angufti du-
élus; adfcendentes utrimq-ue, ad latera
maxillse verlus aures; quarum ingenitoaëri
Ut advehunt pabulum : fic conceduntinter-
dum exitum per aures, fpiritui; ob gutturis
ânguftiam, alias hominem certo fiiffocatu-
ro. Uti id bis à nobis obfervatum, inillâ
relpiratione , quae nou trahitur, nifi redâ
cervice: i^éî^votM/\'^ocznt Grascijàcujusperi-
culofîffimi morbi, fijftocatione,equidem vi-
di ouos sgros Hberatos : efFufo Ipiritu, per
vias jam commemoratas.
^ Ô^od auxilii genus, forte quo que ani-
madvertit olim Alcmson Crotoniates: afle-
renspropterca, caprasauribuslpirare. Non
quod crederet, illis omne fpirandi officium,
elfe abauribus: fed quod notaveritnonnun-
quam, hacviâ, non leve levamentumacce-
dere pulmonibus, à fpiritus difficultate op-
prelfis.

IjgJCt utiqtif\'hTr ipfi^jyia : cu4;i«^4iaaj-
tiùamp;2JLidiant, apmo, quanxaadiiibjore. Ad-
fcendit quippe per illam, cum aëre, etiam fo-
nus: inveniensinterdum aurem, intus non
tantiim kfam j quantum vidctur indicare
externafurditas. Quibus addo,per hosipfos

duólusj

Medicarvm. Lib. L yx
duftus, offendi interdum, non parùm illo-
rum aures : quos plus œquo infirmavit lues
venerea : quibus aures fubinde adeô funt te-
ttert : ut eas Isdat non tantùm aër frigidus:
fed etiam qualifcunque ftrepitusjinsqualiùs
per os, ad aures tranfiens.

Capvt XXXVT.

Mors a dentegenuino.

ijOlor dentium, quamparvi inexpertis,
^ tammagni fit expertis : idemque Ôc ri^
detur, amp; defletur. Quin imo, fiint quicre-
dant, maximum hoe tormentum, femper
effe innoxium. Sed crede o niedice eventi-
bus : amp; videbis inde, non femel produci : vel
inemendabilem faciei deformitatem ; vel
certam mortem.

Gofvino Hallio,medico Amftelredamen-
fij erupêretam moleftè, dentes genuini : ut
opysfuerit illorum eruptionem accclerare,
incifis, fcalpello, gingivis. Sed tantùm ab-
fuit, ut inde vel citiùs emerferint dentes; vel
placatus fit dolor: ut potiùs cundainde rue-
rmt m pejus : excitatis, ab incifione, non
modo febnbus, ac vigiliis : fed etiam deli-
riis adeo efferis ; ut dies noólefque prœ furo-
re, difcurrerit per conclave : antequam mi-
ferrimo dolorifinem impofuerit mors.

CA F»

•jz Obsêrvationvm

Capvt XXXVÏI.

Vlcera falat\'u

VLcera plati occupant, velos, vel car-
ncm:priora ut funt inlan\'sbiliajfic curan-
tur xgefrimë pofteriora. Vidimus id evi-
dentilfimé, in Piftore Alberto: cui amplilîi-
mum carnis ulcus, in palato, u bi fanalfet chi-
rurgus: crediditilicô,homo gloriofus, quse-
cunque palati ulcera, etiam cumoflis carie,
feliciter fibi celfura. Sed obfeivatâ, minùs
difl:inä:e, difpari, horumulcerum, natura;
cxcidit non femel fpefuâ : neque tetigit per-
pétué, ad quem collimabat, fcopum.

Quod enim ulcus, in mufculis palati la-
natur: id manetimmedicabile, inolfe. Ac
proinde haud niirum, fi in parte dedivi, ac
femper madidâ operam luferit: licet

ƒ1 V-^^\'mmdÜs, aliâs/ati.s jpgeninfis: aqiu_w-
delicet fiiblimati: infradaquot; n.m fy.pp^
jksß. Qua,

^ t\'atis ofiibus, admota, eriij^jj-
ilico e^illü^bic^a-i qtifgdsiTifpum^; quaa-
liquotiesdetersa, fè.paLaLsdLdeinde pacteamp;cg.^
^^. riûiàj ; pernbsp;rinamnmi., mixtum cum

cleo faÙimiyj- Qiiojcem£dipequideiîi, in
fegregandis celeriter oiTibus, nec y.i\'^i \' OfiP
legi, quicqii^\'-n

Neqmit tarnen, velcarnemtndnrprp, dif-

•fitis, ulceris, oris; vekxviti^to nü}^ tantum

calli,

^ Medicarvm Lib. L 73
calli, elicere : ut obturaret commode am~
plumforaminishiatum. Sednç^idiiliabm,
tanden^confugere , ad ar^n^am illa m la-
mjjiâffi ; quam ejulcemodi ulceribus, cum
adnexâ fpongiâ, jubemimponi, quotquot
de re chirurgicâ, fcripsêre, audores.

Capvt XXXVIII.

Frolapjiis palati.

tJ Adenus quidem, vel omnînoprxteri-
-quot;-tus, vel levi faltem brachio, percurfus
fuit, à medicis, prolapjfus palati. Vitium ta-

7rave, quàmrarum. Cujus
,atione humoris.df primp n-

ut 3 pJÂpôûdere, puolafâ, praacludantviam
pernares mipturo-
Qüx anguftia, necelfariopeflundantlio-
ttiinem: nifidiâum,acfaâ:um fcalpello tu-
morem pertuderis: evacuatoque liumoreil-
lic conclufo, aperueris confcftim viam, ac-
cedenti, ac recedenti fpiritui necelfariam.
Vidi equidem tumorem Imnc, in palato, a-
deô celeri, ac pernicicurfu, aliquando exor-
tum : utvix licueritcogitare, de gargarifma-
te: nedum de aliisauxiliis;prsEterquangt;4«iû-
In {^^nlppin inrifinnp . dextrè, amp; fefti-
nanter, id temporis, inftitutâ, vidimusnon
modo efïluxiflè inde, plurimum aqua: : fed
E 5nbsp;dctume-

74 Observationvm
detumefcente palato, protinùs ad ferediîflê,
hominem extinótioni jam proximum«

Capvt XXXIX.

Vox a febre i intercepta.

M Alum Hippocrati eft,infebribus,ob-
mutefcere. Sed filentium hoe vocat,
vel ^(pancui, vei dvc!,v}icw: poftcriore autem ver-
bo, inteliigit, impedimentum fermonis, or-
tum : cùm à refolutione, inftrumentorum
voci infervientium ; tum ab eorundem ex-
ficcatione. Refolutio vero, ut fit, à deftillan-
te pituitâ: ficexficcatio, à calore febrili:are-
faciente interiorem laringis rimam. Quod
vitium judicatur quidem grave; fed non cer-
toexitiale.

At «(pÄ-«« fignificat ipfi, privationem vo-
cis, indudam: vel à graviore cerebri morbo;
vel ab omnimodâ fpirituum dilîîpatione.
Q^am fpeciem propterea, pluris faciunt me-
dici: utpote cum majore periculo conjun-
d:am. Vultis utriufque difcrimen? »(pmtaf
cxemplum dabunt, graviffimaapoplexia; amp;
funcfîa illa virium refolutio: quse in febri-
bus continuis, privat hominem, non minùs
vita, quam voce. At ümv^Im) proponetper-
fpicué, qua^hîcintexitur, hifloria.

Puerulus biennis, obfeffus à febre conti-
nua, inciditrepentein »mv^iav, five eam vo-

cis

Medicarvm Lib. L 75
dsintcrceptionem: quaminfert, pmifflttu-

partim v^-

ro, calot^Mualis; cdk.canstantQpe4gt;è,ia^

dorem laringio rtmam, verum vods Orga-
num: ut nequiverit ampliùs voces formare.
Mufculos autem laringis, utique nervös vo-
cales, lie fuiflëaffedos; docebantevidenter,
hinc febres intenfx: illinc vero, praeter fputa
frequentia, tulTis permanens; amp; affidua fau-
cium irritatio. C^ibusab arte debellatis,
celTit adutum, pertmaxhoc filentium:quod
ultra diem quartum dedmum, vocem ipü
intégré fupprelTerat.

Capvt XL.

Uemßlentium,apituitL

quot;P LifçGermang,deftillabat quotannis,tam
^ frequens humor, à capite, in nervös voci
deftinatos: ut propter eorum impedimen-
tum , obiTiutefceret fubindc, non aliquot
dies, verùm integr OS inter dum menfes. Non
quidem femper, line aliquo vulvje vitio : fed
inhserente plerumque.potiiïimâ filf ntii cau-
sâa^lhlllûare, mufculrtdaringigjplnc-ygnnj
r^folvente.^

Fuit quippe is, huic puell^e, adeo fre-
quens : ut fputa inde prodeuntia, replerent
cottidie, aliquot pelves. Q^ curfu, dein-
ceps, velfponte, vel arte impedito,contra-

hebantur

Observationvm
hebantur ilicó, non tantiim omnesnervi;
fed fuppreßä voce, obmiirmurantibus in-
teftinis, amp;niterrupta fpiritus libertate, fe-
quebatur protinùs, tam vehemens cordis
palpitatio : ac fiipfa actutum, pefTum iviffet.

Cujus anguftise evitandse ergo, moneba-
tur femper, ferio abftinere ab omni fermo-
ne, licet interdum fortepotuiffeteloqui. Si-
quidemenim, vel minimum fatageret pro-
ferre verbum ; contremifcere ilico omnes
artus ; concitari abdomen ; perturbari j(pi_

ritus; imo trahi in confenfum, pleraque o-
mnia membra, quibus furculos fuos im-
pertiuntnervi, fextl paris. Qui fe diipergunt
latilsime, non tantùm per peétus: verùm
per omnia abdominis vifcera.

Habuit quidpm. Tiitrrrn \'quot;^\'^pnnT Jgxc
a?gra, fatis exadamfiit; rc^tinppm neque in-
termiiit unguam. velnbsp;f rlrpiri

Ji^,velpulvei^rnpiri irnpoüamp;ss; vel ulcéra
artubusjnufta ; nedum catapo^ia. dejeaio-
ms causa, data. Sed ea fnii-rn|-[i yiff-Pt-nm n-v.,
^ÖUil^as; tum nervorum laxitas : ut facile
iterum impegerit, in eundem lapidem: rai\'o-
que tranfègerit integrum annum: quininci-
derit aliqu oties, vel in graves nervorum con-,
tra(aiones;vclin commemoratam vocisfup-
prefsionem.

Cap.

Medicarvm Lib. i. 77
Capvt XLL
Uum loquem.

Joannes (cui muticognomenimpofuitin-
■^tortumum) petiturus Italiam, incidit in
pyratas Turcicos: quorum religioni nomen
dare, quum renueret; adnixifuêre homines
teroces,Iinpam, propterearadicitusipfi e-
vellere: fedperplagam, ex vulgi fententiä,
lubi^entoinfliäram. Verum ea crudelitate,
mmüsex voto, ipfisfuccedente, detrunca-
runt ipfi deinceps, totamillampartem, qua
hngua homini volubiHs eft; eaque adempta,
privarunt luvenem omni voce.

. Qii^ t^es ampliüs annos ubi caruiffet
nit forte, ut intempeftä node, admodunA
pcrcelleretur, ab inopinato fulgure; cujus /
permcifsimum lumen, cditus immiifum, \\
perftrinxit ufque eó,\'pavidum ipfms ani-
mum: ut inde ipfi, nonfeciis ac oHmCrxfi
fiho, diffolveretur yiolenter, tenax illud vin-
culum, quod ipfum fermonis ufu, hadenus
privaverat.

Quem tamen , ubi vidit fibi reftitutum,
Vix crediditfibi ipfe loquenti; nedum ipfi
alii. Commovit quippe hxc inexfpedata
ipfius vox,ufque eototamfamiliam: utinde

protmusabortierit, juvencula, ipficohabi-
tans. Quorumorelatius, deincepsfefedif-

fundcnte»

-^g Observatiönvm
fundente, ivimusamp; nos tandem Wefbpum,
modicum Hollandiae oppidum: fpedatum
coram, infolitje hujusreinovitatem: famâ
certc fua, nequaquaminferiorem.

Qui enrni integrum triennium obmu-
tuerat, ob mutiiatam mediam linguœ par-
tem; eumaudivimus, cum. eodem vitio, non
tantùm diftinctè loquentem : led etiam ac-
curate pronunciantem, quafcunque literas
confonantes : q.uarum tarnen ctitmciatio-

resnaturirind^gimrcs.

Sermo quippe non forniatur fine motu:
nec confonantcs literse fine linguae apice,
Quatenùs enim lingua volubilis, eatenus di-
llinguit vocem, in verba : amp; prout allidit,
vel ad dentes, vel ad palatum, aut labia : pro
co, credituretiam cruditis, difi:ernere voca-
bula;amp;modu}ariconcinnèfermonisfonum.

Ac proinde haud mirum, tesa tam evi-
denter lingua, genuino, dearticulatœvocis,
inftrumcnto, Ijefam utique fuifle, amp;ipfam
vocem: fedeandem, pofttrienniiobmute-
fcentiam, manentelinguâ, perindemutila-
tâ, imegrèipfinihilominùsrediifle: idfanè
cxcedit omnium eruditorum captum : po-
tuit quippe non modo, expedite clamare, (id
enim amp; aliis integrum fuit, poftabfciflam,
refolutam, velligatam linguam)fed diftinxit
quoque perlpicuè, vocem in vocabula: amp;

clo-

Medicarvm Lib. I. yp
eloqiiutnsfuit omnia admodm-n articulate.

Sed ut giplitifin iTIfxJ^^riiUs, quoad repa-
gulum^afulgure difruptum: afleveravit-i-n;-quot;N
hicaficiidè} feprotinus;!fnigiirf, prrrrpifTe f
m,ajorem motumjnmufculis lingua. Quafi \'
fublatp jam, msequali illo cöalitu, queinTub
• meiito reliquerat, vulnus ibidem a pyratis
ruditer fanatum. Verum deglutitio (tui non
mmüs, quam elocution! jnfemit lingua)

utingenué

conqueftus fit,n^laatokun,quidem alimen-

ti, etiam tum temporis, tranimittere gulam;

nifii^inrnquot;^\'quot;\'quot;\'\'quot;\'^^\'\'^^!violento,digitorum J
fiLorum, adminiculo.

Capvt XLIL

Gula refiluta.

POft vomitum, vertiginem, aclpafmum
cynicum, relblvebantur, fub autumnifi-
nem, inulieri quinquagenarise, tam pertina-
citer mufculi deglutitionis: ut guläpropte-
rea flaccefcente, ne guttulam quidem dein-
ceps potuerit tranfmittere: licet nec dolor,
nec tumor, nedum ulk ipfam urgeret an-
guftia.nbsp;^

Quodrefoluts guk impedimentum, ab-
latun medici, intrusêrefaucibus, plumam a-
cribusmedicamentis imbutam, ex fententia
Aëtii, Sed illa noneiicuit adeo pituitam mu-

fculis

gonbsp;Observationvm

fculis impadam, ut potiùs conjecerit x-
gram,inprsefeiis TufFocationis periculum.
Integra enim deglutitio, quantum deprimit
gulam, tantumelevatinvicem caputalperse
arterie:amp;dilatandoipfiusrimam, efficit, ut
ob adfumptum cibum, non anguftiùs, fed
liberiùs trahatur Ipiritus. In refoluta autem
gulâ, contra quum fiat, mirum profedo
non eft, a-gram hanc propemodum fuiffe
{ufi\'ocatam: àplumâ, obturante, non minùs
laringem, quam gulam,

Quariim profedo partium angidlia, in
caufsafuit, quo minùs deincepsvoluerit ad-
mitterc, faiutarem illum tubulum, quem in
fimilineceiTitate, defcribitHieronymus Ca-
povaccius, Hb. i. cap. l iv. Cujusope,licuif-
fetfortaffis, per os, jurulentaventriculoin-
fundere: eâqueratione, vitam, finoninte-
grè, aliquandiu faltem ipfiprorogare.

Quo auxilio obftinatèrepudiato, fategi-
mus tamen, qua licuit, viresipfiustueri: amp;
cùm non poflèt id, convenienter fieri per os:
infudimus tandem idem illud j us,per alvum,
beneficio clyfteris. Quod remedii genus,
quantumvisplurimifiat, Abenzoari, Oriba-
fio, imo ipfi Celfo : tantum tamen haud pro-
fuit huic mulieri: ut propterea, licetinfun-
der etur inteftinis fatis deterfis, extenderit vi-
tam , ultra diem feptimum : in quo diem
fuum obiit.

C a p.

mebicarvm Lib. ï. 8i
Capvt XLÏlt
Inedia undecm dierum.

HOmini (inquitPlinius) non^tefcpti-^«
mum iethalis inedia: durafle, amp; ultra«
undecimum, plerofque certum eft. Bre-
vioris temporis fpecimeu, ut edidit «gra
commemorata:ficexliibetlongioris, borri-

bilis illa tragoediarqixam non itapridem,con-

fpexit India Occidentalis, infeptemBritan-
nis: quibus neceffitasfamem fecit, undeeim
dierum. Velut nobis fincerè relatum, ate-
ftibus oculatis: qui hxc ipfa ventorum ludi-
bria,amp;humaniternavibus fuis excepêre: U
ofEciosè, ad fuos reduxére,.

SeptemBritanni accinxerantfe, in infula
Chriftophotiana, unius folummodo nodis
itineri: ultra quam etiam non extenderant
commeatum. At interveniens tempeftas

abripuit imparatos, longiüs in mare: quam
ut potuerint reverti, ad portum deftinatunij
ante diem fèptimum decimum.

Quo tempore pepercêre quidem, tam
impenfè,cibouninodi duntaxat deftinato;
utiuffecerit ipfisin diem quintum:veriim eo
iitique tranfado, ludandum fuit reliquos
undeeim dies, cumomnimoda inedia: quae
eoipfisfuitgravior; quèardentiüs, id tem-
poris jeftuarit fol: vehementiiis exucca
Fnbsp;ipfo-

82. Observatiönvm
ipforum guttura, exarefecerit, exlialans, in-
calefcentis maris, ialfedo.

Cujus imricati erroris,nullum finem pro-
mittentelpatiofo mari, adigebantur tandem
( Ô durum necelTitatis telum ) ancipiti forti
committere; cujus carne urgentem famem;
amp;cjuö fanguine compefcerentinexplebilem
fitim. Sedjaâaalea, quis eventum hunc non
miretur ? deftinavit prim^ ca:di, primum,
liujuslanienx, au6torem. Nonfecùs, ac o-
lim Phalaris, tefte ipfius epifl:oIa,aeneo tauro
inclufit Perilaum, primum crudeliffuni illius
inventi fabricatorem.

Sed,quod fummè mireris,fuit hic vir, non
magis promptus indando, quàm imperter-
ntus,infuftinendo,ferocis fuiconfilii, even-
tu. Addens confidenter meticulofis ani-
mum ; amp;obtefl;ans, nonfèmeI,perterritos:
prsefidiumab audacia mutuandum. Auda-
ces fortunam juvare. Neque ullum ipfis,
deinceps reftare effugium : nifi diólum ac
faâum, fugientem vitam il;iterint humanâ
carne. Se lubenter fortune ceflurum ; imo
beneficii loco accepturum ; fiquidcm vel
mortuus amicis profit.

Idem olim, etiam ab aliis, infimilünfor-
tunio, nonnunquam faclitatum; ficmatres
devoraffefiios fsetus^uxores maritos; Hberos
parentes; imo alibi, alios feiplbs; alios vero
filios fuos, ob hanc ipiam cauflam, prxcipi-

taffc

Medicarvm Lib. L 83
täfle in ardentem rogum. Ac proinde nul-
lam legem neceffitati hadenùs pofitam:
quin cuique liberum eile, quod invito ex~
torquet inevitable infortunium.

Q^a. oratione, ut non parum lenivit hor-
rendifacinorisatrocitatem: fic erexit utique,
ufque eofiaccidos ipforum animos: ut tan-
dem rcperiretur aliquis, forte tamen priiis
dudus, qui petierit animose perorantisju-
gulum : amp; intulerit vim volenti. Cujus cada-
veris (h or refco refer ens) expetiitquilibetil-
^ lorum, tam prasproperè, fruftum : ut vix po-
tuerit, tamfeftinanter dividi. Keipuentibus
interim, nec carnemfainelicis dentibus;nec
fanguinem fitibundo ventriculo ; nedum
inexpiabile hocce facinus animo; ànecefîî-
täte jam plane devido: juxta illud Satyrici,
Membra aliéna fame lacerahant, ejfefaran
Et fua..

Reperiebatur tamen inter ipfos aliquis,
qui obarlt;5tiorem,cLimoccifofamiliaiitatem,
averfatus Thyeftéam hanc caenam , noluit
fieri tanti facinoris reus : certus, quidvispo-
tiùs perpeti, quam fepolluere, tam amico
fanguine. Quœ fententia obftinatè retenta,
conjecit ipfum, poftridie ejus diei, inrabiem
tamfiEvam: uteapercitus jfeipfumpr^cipi-
tem dederitin mare.

Sed qui aderant focii, non patiebantur,
tam inopportuno tempore, femelicis liiis
F znbsp;dentibiis,

84 Observationvm
dentibus, tamdefideratumenpibolum. At
conceptarabies,vitiaverat jam tmn,itaipfius
fanguinem: utique carnes venis circumpofi-
tas: ut in univerfo corpore, vix quicquam
forctefui aptum, prseter exta: quibus folis
videbaturid reliâum, quodfaceret,ad avida
ipforum palata.

At tandem mifertus, miferrimi hujus er-
rorisDeus, deduxitipforum naviculam, ad
infulam Martiniam: in quâ à prœfidio Belgi-
co,amp;humaniter excepti; amp; benignèad fuos
redudi fuêre. Sed vix attigerant terram,
quin accufarentur protinùs, à prsetore, ho-
micidii : fed diiuente crimen inevitabih ne-
ceifitate, dedit ipfis brevi veniam ipforum
judex: (Uteumluvenaleloquar,)
dira, atque immania paß is;
W quibus ipßorumpoterant ignoßcereman^s,
Çmrum corporibns yeßcebantur.

Capvt XLIV-

Lethalisguk tumor.

Nter sfophagum,ac afperam arteriam,in-
finuat fe nonnunquam durus, amp; exitialis
quidam tumor: modo foris confpicuus; mo-
do vero intus deliteJfcens. Primùm autem
coardat, fed mox occludit gulam: amp; qui-
dem tam ftriélè; ut denegato ahmentis omni
tranfitu, certo pelfundet hominem.

Caufani,

Medicarvm LiJb. I. 85
Caufam autem agnofcit, vel pituitam,
Vel fuccum melancholicum: 8c prout, five
hic, five ille humor uberiiis redundet ; pro
co etiam augetur, imminuiturve difcrimen,
in quod précipitât œgros. Pituitofum tumo-
rem ut interdum ; fic nunquam domabis il-
ium ab atrâ bile. Prxfertim fioccnpet möl-
lern, afperaearteriae, partem. Oijusflexiles
membrane, ut ponèfacile deprimuntur: fie
ante refiftunt potenter, huic tumori, carti-
laginei illi annuli : quos inftar fcuti, nobilif-
fimœ huic fiftulae, prsepofuitfoUicita natura.

Signa ejus funt, gulx anguftia ; fpiritus
difficilis; gutturis fervor; fputâfalfa ; ac per-
ennis falivze fcreatus. Ipfa autem pars affe-
cta, digito depreffa, oflendit tumorem ma-
gislatum, quàm elatum: quiquanto delite-
Icitpcnitiùs, tantomagiscoardat, cixmgu-
lam, tum afperam arteriam: adeo, ut inter-
dum,nec detur fpiritui exitus^ nec alimentis,
conveniens inventriculum, ingrcffus.

Vidusjcujufdam naupegi,fuccrevit paul-
latim, ex deftillatione ; humilis,ac latus tu-
mor: infidensfirmiterlateri, afpers arterie,
paulum fupra jugulum. Hinc impcdiri evi-
denter fpiritus, amp; tandem tantoperedeglu-
titiones: ut circa fummum tumoris incrc-
mentum, vix quicquam amplius tranfmife-
rit pla : nifi forte exigu as aliquas, ladis vac-
cini, guttulas : quarum ope nequaquamubi
F 3nbsp;reftftu-

Observatiönvm
reftaurarentur débité, vires majoris opisin-
digSE:emarcuitneceflario corpus; Scexceffit
ipfa, non invita, è vita.

Difledo autem cadavere, amp; denudata
convenienter cute, ofFendimus hunctumo-
rem, adinftar carcinomatis, colore lividum,
amp; radicibus diffufum, per quamcunque col-
li partem. PotilTumim vero circa gulam :
premendo eamtam arde, ut ex complicatis
ipiius tunicis, excrefcerentintus, varia fila-
menta : obturantia,intricatâfiiâ texturâ,uf-
que ed, perviam hancfiftulam: ut ne fi;r-
reum quidem fpecillum, per eam, nobis li-
cuerit, tranfinittere.

Intumuerant adhsec, à perenni pituits
curfii, tam vehementer glandulse, in medio
thorace, gulaeextrinfecùsadpofitœ: utnemo
miraretur ampliùs, muiieremhanc incidifle
non modo infiimmas anguftias, verùm in
famem inexpugnabiiem,amp; novilfimè in ine-
luftabilem mortem,

Sed exçelTitomnemadmirationem, arte-
ria cervicalis; tam ampla,aclata;ut in fe facil-
lirnè recepifl\'et duos digitos : fed interim pla-
ne vacua, amp; omni humore deftituta, Calor
quippe arterise, à carcinomate imprelTus, at-
traxerat eo plus fanguinis, quam ipfafuitre-
cipiendo, linde verifimile eft, tunicas ipfius,
pra\'ter confuetudinem, f uifle diftentas. ^
AthuiT|orer|n|.attra6èum, abforpfit deinde

tam

Medicarvm. Lib. Lnbsp;87

tam valide, idem incendium indies incre-
fccns; ut artcriâ integre inanitâ, induceretur
inde inevitabilis illa moriendi neceffitas:
quamtediùs videtur innuere, Audor libri
de corde, afîèrens non inconfideratè. Vala
cordis eflè fontes humanse natura; : amp; flu-*-
mina, quibus totum corpus irrigatur : Use
vitam conferre: fedfiexficcentur, hominem quot;
perue.

Q^m eandem exficcationis fpeciem,con-
tigit mihi deinceps , non minus evidenter
quoque videre,in emaciato exfucci eunuchi
cadavere : cujus arteriam cruralem offendi-
mus, ut extrinfecusfummèduram:ficintùs
afperam,ipsequalem, 8c omni fanguine de-
ftitutam. Sed prioris xgrx arteriam, ut ex-
hauferat incendium, a carcinomate ipfi pe-
nitiùs imprelTum: ficinaniverateunuchum
hune feptuagenaria fenedus. Cujus tamen
inanitionis, lubuit eô longiorem hîc facere
mentionem: quo deinceps deligentiùspen-
ficularetur, ab illis, quicôeteris, utotio? fie

eruditione prspollent.

Capvt XLV.

Idm tumor ^ptmtS..

T Tïdua locupktisalicujusmercatoris, ot-
V felfa ab eodem hoctumore, fpd ^ pitnitp..
eurabatur deinceps admodùm profperè;

F 4nbsp;cum

88 Observationvm

cùmjg£Oatafuatia, mmnbsp;rUjn-v; fe^i

pôtifTimùm per continpi^iTi garanHf^t^\'m-
jaenu eiicientem non tantum, pituitamfau-
cibus impadam : fed compefcentem prxte-
rea,fervorem gutturis, tumori huic fummè
noxium.

n Maffae piiuiarum agarici. Extradi ca-
* S tholicijfinguiarum fcrupulum.Guttse gam-
/y^S bas fcrupulum medium. Croci, mafticis,
\\ ) fmgulorum grana quinque. Fiant piln[y
/ xii.demuriii.

Fjorum rofarum rubrarum, fambuci,
\\ nymphsîE albœ jTîngulorum manipulum.
1 Decoquantur ex aqua plantaginis, amp; adde
I colaturae librae uni, cum dimidiâ, acetifam -
V bucini unciastres, grirgariiftitio.

Capvt XLVL
^mimmim anatome.

VA p-yf^ipffl-rnmirnm fpfries;: live à loco,

^five à materia. EximuK diu ^mt inno-

xix: fed jinternse brevi periculofe.-Eiujitau-
tem ^y] p\'ml\'quot;^ - permivt^quot;, cum
fâuguine, acajxâhile. QijMiimJmmûmm
concurfus, fiqmdgnexfiçcetur, à pr^^jï^e
sefl:u^roduc^r_nonnunquam in ftni^nicj
vel gypfum • vpI iirnif\' f ^l^ulus-

Struma à fanguine, açnbsp;vcrtitur

facile m pus î p yzs nontendit ^ eliceü-

lam,

Medicarvm Lib. i, 89
laiji. cum invplucro, cuiincluditun fed pg-
^^^qjjin^im.gyn^ fpgrpgatim. C^JISP-
donKa^è.nequgremaneanlldLioJji^:n- ,
tamen toÜes rl ptnrppc. pul ypi-p m ercurii pra:--\'^^\'^^^
dpiuti, caute illis infpeEfo.^Sed.mrl,TtiLna
mnlpftiapritj i fp^linihiis. fub qu^bet ftru-
ma , clanculum delitefcentjbus : gug licet
mole fmtexilia; neque multum dilcrepan-
tia, a forma feminiim Inptnorum: produ-
cunt tamen perniciofifTimam, inexpugna-
bilium fi-i;ninarum. fe^etem.
^If Semiaa^ottcaaJa^Cj obtulit nobis aliqtian-
do, orphanotrophium publicum, in collo
puell£,ab hoc morbo fuftocatse^JErantve-
rö by.g a4eQ ßieqiien^ia: ut non quina, aut
fena; fed interdum dena, vel vicena occurre-

mit, in eodem ioco* Sec^oiêmiïÊLatiiineï

ut majora incumberent minoribus: decli-
nantejßüilrn, ufque eo: ipforum magnitu-
dine ^ut tandem vix gequarent fernen fefami-
iium-.mclufä nihil onijnus^u^lAet fu||uni-
cä: amp; ap^-^pyrf^iirprpmaiQrrmftrumam.Ma--
neiuibus itaq ue hifce feminibus, repullulant
kontinenter eadem ftrumarum germina.

Capvt. XLVIL

Cancer quinquagmta annos innoxius.

5)0 Observatiönvm

tur deinceps nullis repagulis ; fed inftar fe,
vientis ferse, depafcitur qùicquid obvium.
Et quo liberiiis exlialet vapor, illi inclufus:
eo impenfms quoque affluit humor, tumo-
rem adaudurus. Ad cujus intima, fiquidem
penetret, circumfiuus aër,a tunicis antea ex-
clufus: infèquitur ilico, amp; major putredo;
Sc uberior, partis aiFeâ:^, luxuries. Quam fi
fata^as, velfgrro, vel acribus inhihpi-^ ^
quot; tlicammtis, idem facis, acfi primo verr^ co-
neris rurfus in gyrum redigere, quem femel
dÜißheris , conglomeratarum aren en)
j:um,globum.

Blanda quippe remedia, iifcuibilprofunt,
fic nocenriumrne acria: gim phic puris,
CO penitius defcendit virus ; iècaitaquejjtia-

îmè: vel blandire prudenter. Etfiliibpr^
audi Cornelium Celfam, expolientem fuâ
tc dolabra, aph orifinum. XXVI i i.lib.vi.Ple-
quot;rique (inquit) nullam vimadhibendo, qua
«tollere id malum tentent; fed imponëndo,
tantum, lenia medicamenta: quse quafi blan-
« diuntur; quo minus ad ultimam fencdutem
lt;tperveniant,nonprohibentur.l.v.c.xxvi 11.
Filia GeropiiBecani, medici olim Ant-
verpienfis,ti;lirin fijiiftriv tpmpnribus,quin-
quaginta ampliùs ann OS, ducum, acjuau^ua-
le carcinoma : fed fine tilrprp, ulll\\rp g\'-^iyi
noxa. Verum increfcentepaullatim, poft tot

annos, cùm dolore, tuijipnintji, fiye ex ad-

versa.

Medicarvm Lib. L pi
versa, mariti fui Cafparis Conjetti, fortuna;
five ab aträ bile eo uberius efFusa; .impofiiit
tumori improvide, ex coiifilio empyrici.ne-
fcioqu^ adur^ti,a;mmfliX^,.

Ouibus^iil-^-p prrtHpntiLns. concitaba-.
tur non modó malum hadenus quietum:
feddcgenerabatbrevi, in carcinoma ulcera-
UUÏ1: cum labiis inverfis, crufta cinerea, fi-
nu defi^rmi, tubere insquali, colore livido,
fanie cadaverofa, dolore, vigiliis, animi deli--
quiis, ardore, pruritu, alisque conclamati
cancri notis.\'^Quibus nulla citm prodelTet
medicina: applicuit tandem bj^ndiens hoc
ceratum: quod-idiis.co.mpro.lia.Yit, c|uali-
eunque carcinomen, fiimmdütüe.

OJdrofati unciasduas, eers. albse dra-
gmas fcx, plumbi ufli, ac Igti, unciam me-. ■ ^
diam, ol^m cum ceraliquefiat; amp;addito \\
pliinibo, agitentur fex horas, in mortario )
plumbeo, utfiat ceratum.

Prxter quod, vidimus ulceratts cancns ,.
utique abaliisfeliciter admoveri, pulverei]]

coi^cmnat^u, exjlumbo liquefa^, £um
i^^^H^ipvivp: cuifiquidemtantiJLummfir-
curii vitae infperferis, redoes omnia in pul- ^
verem fi-iabüem; ulcerato cancro adprime^f^^
utilem.

Cap.

Observationvm
Capvt XLVIIÏ.

_Arteriotomia.

y/Jlr-êi,^ C Agiffiïk^rgfsfor, dolens graviter, ex
■ O capite, ob impetum fanguinis vitalis eo
rnnquot;°rfnmnbsp;gnidem plurimn rçme-

jiia, fed ferme incafïùm. Sedem^tandem

conydmtextgto.
Erat autem is colore floridus ; fed fubftantiâ
adeô tenuis, aclevis; utinftarfpongix, fero
fuo innataret :Juperficies verô illius, non
minus glabra, ac Iplendicans, acfitedafuif-
fet,àtclâpingui: reliqua autem textura tam
erat rara : quot;ut vix attingeretur à cultri acie,
quin protinùs difcifceret in varias partes.

iildiiluljujtoin-arieda, unicgii^u, aan
lècusjÊJöina: fed cavendumohuisè, ne_ygl
nimiseffüsè profiliatfanguisijr^l mings ftri-
\\ âè occludatur vulnus. Çui proprgra im-
ponendum, liimKnmm,

Qiig ne decidanuur,g£adjAm
^rnpnllfiim Ihiamentum , laminâ plumb^^.
pnnnlinr\'^^\'quot;\'\'^^\'quot;^^- Eaq^e ratione, amp; bre-
vi coit, amp; folidè glutinatur diduda arterie
p^r^lirg^id. obp£££imrmirtFriy motum,
vix virifimile fit. Coriielio Cplfo „ operum

cliirurgicorûmjliâinon ilTiperito.

Cap,

Medicarvm Ltb^ I.

Capvt XLIX.

Sanguis ex dente.

VT moleftum, fic quoque pericuIofiiiTSj
fanguinemprofluere, ex oculis, auribu%
ac dentibus, five quoad ipfas venas, arteriaf-
ve ; è quibus Fa ril p pluseffluit, quam partes,
quibus deftinantur, fint ferendo : jjvequod
remedia, profluvio huic neceflaria, segerri-
mè perducantur, ad loca diviforum vafo-
rum.

Mnlipr locuples, dedita,nbsp;pQ-

culis, conckavit fibi inde, tantum fanguinis
ilnpetum, yërfüs caput : ut referatae dentium
venaz, efFuderintcottidiè, plurimum fangui-
nis. Licèt illis . non femel cruflam inuflerit
chirurgus : per calcinatum vitrioH pük£r
lyiL, quemcolcothar vocant Chimici.

Cuius vi parùm. a«t nihil proficiente; ivi-
mus ad pulverem illum adfbringentem :
quem fummopere commendant ciin\'urgi
noflri : five in membris amputatis ; five in
fupprimendo, qualicunque fanguinis fluxu.
Prgfertim fji imponatnr laceris venis, arte-
riifVe, cum exficc^iHp majore fungo^
quem bovift vocant aromatarii.

^Jk. Boli armeniœ, uncias quatuor, calcis
vivs,vitxioliufti,aluminis ufti, fingulorum t
fcfquiunciam, lapidishaematitidis, aloes lu- } \'

cjdar.

c)4nbsp;Observationvm

cïàx, fanguinis draconis, terrae lemiiiae, croci
martis , mumise fingulorum unciam me-
diam, mafticis, thuris, olibani fingulorum
dragmam. Fiat pulvis.

Cujus ufujlicèt convenienter fatisfupprî-
meretur fanguis, ex dente proruens: exafpe-
rabatur tamen inde tantoperè guttur : ut ne-
ccflefuerit, eoomiffo, folumfiingumdenti
intrudere : cujus beneficio, etiam feliciffime
vidimus coërcitum, impetuofum hoc fan-
guinisprofluvium.

Capvt L.

Vulnus ajferiz arterh.

Tllvenem, abatrâbile, aliquandiu adflî-i
(Sum, offendit tam vehementer, inopina^^
ta, quarundamnuptiarum, repulfa; ut vitae
pcrtxfus, violentas fibi ipfe intulerit manus:
prascifis ferro obviis, afperse arterie, cartila-
ginibus, fed intadis, mollibus illis tunicis,
qu^e fiftulam hanc pone alligant fubjed«
gula; : illsefis utique venis jugularibus ; amp;ar-
teriis carotidibus, lateri, afperae arteriae, u-
trimque adpofitis.

Qu Gc plaga, licet non vita, privavitfaltcm
ipfum voce: quod fpiritus denegaretui\'(ut
loquiturGalenus.lib. i.deloc.aff.) proprio
vocis inftrumento. Cui incommodo fefti-
nanter, opem uti ferret chirurgus, confuit
dexterrime filo didudasvulnerisoras: fata-

gens

Medic arvm Lib. I.
gens hac ratione inhibere evanidum fpiri-
tum. Sed ea fuit impotentis hujus juvenis
temeritas: utdifruperit iterumfuturam: amp;
referato vulnere, próecipitaverit fe fatis im-
provide, m idemj modononinmajusvitse
periculum.
Quippe

taminsequaliter dilaceraverat dif-
ruptasoras: ut vix licueriteas denuo confue-
^^\' ^edr^ceffefuerit, illis imponere utrim-
em^ib-rnr. fal^rili glutineillitu^^^T^
Ao per illud adado, conjungere hians vul-
^us, amp;ex mutuoillo attadujtandem produ-
cere folidam cicatricem. Ad quam etiam
pervenit grave hoc vulnus, intra primum
menfem, licet interea loci, aliquoties rurfus
adnixus fit, dilfol vere confuta hxc fila:amp; q ua
ftfnbsp;vulneris cöalitum: M cm-^

plaüj:aJm: feniei AeU\\tJ accreta, inhsesére
nnmus: quam utavellerentur deinceps, fme
ïpsa cute.

-nbsp;quidem

tmt vulnus; fedjieg^quam furor, menti,ab
iracundia, penitiüs imprefliis. Qiii tamen

tandem degeneravit, in eam, bfeiTiiagina--

tionisiabem:utcrederet. crura fuadelHtui
iuiis:acpromdefaciléquidfiniftri,fibieven-
turum: fiauiHptr,;- • •

^iv^uiaem us inmxus, conaretur per

conclaveambulare.Q,üppecarerefeiilo^d-
mimculo, (furasintelïrgeLt)quod homi-

nemdctmeret,insquil?bno.

QMin

Observationvm
Quam faliàm imaginationcm, indufirio
ftratagemate, quoeriperem: jufli furasper-
cuti,inopinatoi(Su ; quarum dolorem evi-
denter ubipercepit; vidit,Iuce clariùs, fe il-
lis minimè carere : quin potiùs convaluit, ab
eo tempore : neque remanfît ipfi deinceps,
ex periculofohoc, afpers arterise, vulnere^
quicquam vitii : prsterquam quod in con-
centu mufico, cogeretur fiibmiffiùs paullo
canere, quamanteplagaminflidam.

Capvt LI.

^■Agwd. inteuM.

\\7 Aria fimt nncriny gpnpra , fed nullum
periîiciûûusàllo ; quod produxit, vel
vertebra introrsùmluxata; velinflammatio
mufculorum interioris laringis. Q^oyum
profundujUinipr, fiquidem coaidctangu-
ftüiP j afperag arterie, caput ; amp; ligulam illi
infculptam (quœ funt proxima vocis inftru-
menta) fupprimitiu: noatantùm vox .;-,fed
prgcluditur quoqueviafpiritui ; vel potiùs
ipii vitg. Quy fincfpiritji nullidiu, durabi-
iis. Ac proinde non inconfideratè, Hippo-
crates lib. 111. prog. l^tgnf -ingwia, vc|.ffi-
1 Yfl ffflir^ ^\'\'^h^lic.
Xfgjita plfpiN^hii-tig^ correptusintempe-
ftâ nocèe, ab urgente faucium anguftia,
traxit ilico Ipirit^im adeo difficulter : ut exci-

tatâ

Medicarvm Lib. L pj
Uta febre, amp; accenfo gutture, incideritpro-
tmusin gravefufpirium,fpirituin turbidum,
imo ipfam mortem. Cujus periculo, quo
fubtraheretur, nihil non moHtum : fed ur-
geipQf fiiir nrrpffij;as 3 amp; vxhmieniipr, ab
mclufo fpiritu, ftrangulatus : quamutjuye-
ipti^ni, vel fanguis mature utroque^
brac^iç) dftrrHäus: veHndânJiyla :
cuiiiitül^ J gargarifationes, clyfteres, cata-\\
plafmata, aliaqnp(àt-icrplpi-it-pi-arlhihif^. J
. Anginam autpm hanr, fineullo tumore,
more, confpicuo, tamparùm, cumjuverint
falubria hxc remedia : ecquidigitur iperan-
d^ ? fi q u^, pr^teritisimprovide, remedib
univerfalibus , fexkiiL_confeftim ramdas.

^ubus prsproperë exfolutis, elicitur qui-

\'^^\'lr H^ensfanguis, iUfltiUtim ex parte
atteeta, q wi CQiPDJ:e uni^ierfo. Pertrun-

cumvidflirrrypiiTjiigaLuis, cujüiüaguis,

attradus ubedns, yerfiiT locum,perfe, fatis
anguftum , fu^b^aUidläJajQmiacm. Uti,
ejus infortunii, exempla aliquando nobis
vifa.

Sed ne quem lateatdiutiùs, natura Ipiri-
tus turbidi, feunbsp;confpedi evi-

denter m hoc ^gro. SrirnHum Hippocra-
timhiHân^^ quàmcertamfaliçu-

deflgnare . ciTm
per-«.^ wc-,iaeft;obfcurum;tum per
fiye fpirit^j^ turbidum.

Gnbsp;Obfcu-

Sgt;8nbsp;OSSERVATIONVM

Qbfcurum auteln ut vocatipiritiim ^ ex-
tindioni proximum : fic_£u£biH»m, qui ab
admixtis, vel vaporibus, vel etiam h urn ori-
bus, adeocrafllis, actenebricofusevafit;ut
amifsâ vera fpiritus natura, quae confiftitin
^thereo fplendorcj acinvifibilihalitu UKUJ
exhifaret:.amplius cor ; multo minus digerat
convenienter aërem infpiratum ; vel fegre-
get débité fuligines : fedronfpirtgt;^.|r efferri
turbulento impetu ; amp; foras prodire, adin-

ftar alicujusfumi,elati vehementiore turbi-
ne, five ab udis, atrifque celpitibus^fiye à fuf-
focatis carbonibus.

. Eatifcitgnippr filhr?iii l^-ttxor: amp; de-
bilitatur eatenùs calor vitalis : ut fuligines
fiveretentç, five fpiritui perperam permi^tç,
vel opprimant, vel interimant hominem.
Quo adfpeólu dixitforté Hippocrates, hb. i.
prxdiâ.

fc In acutis, tenues fudores, circa caput, ma-
tt lum : fedprsEcipuè, cum urinis nigris, acfpi-
lt;t ritu turbido.

Quafidicerct,fiquidem vires itafim^L
Jesj ut non moveant fudores, prater quam
incapite ; amp;accedatpr^terea urina, quae ni-
gredinemcontraxit, vel ab extindione cali-
diinnati : vel ab atrabileilH uberiiis immix-
ta: periculum eft, ne pereat sger. Sed fi prê-
ter commemorata, adverfx valitudinis, vi-
tia, videris utique, in ipfo, fpiritum turbi-

dum :

Medicarvm Lib. ï. pp
dum : aöum eft, amp;ne falus quidem ipfa, ta -
lemfervaverit hominem. Fit enim fpiritus
turbidus, nonnifi inextremahida, in qua
dumfatagit animaimpedire, quapoteft,fui
diflblutionem, concitat violent© impetu,
quicquid in corpore, mobile eft.

Et permixtis limpido fpirimi^ velcralTis
fuhginibus, veLatrabile, autfanguinequa-
Iicunque, reddit eum fummè turbidum; ex-
citando, prjeter craifiorem aliquem halitum,
ina:qualem, acfonoramillam, agitatifpiri-
tus, difficultatem : quam in moribundis, in-
terdum confundit cum ftertore, medico-
rum vulgus.

Aquarampnfiqntdnn lubrt, diftingut»-
re tujbidum h^^nr fpiritum : ohikjLâ iüLlPi.

iudigo, fonitum vel hom^pi^, ab apoplexiâ;
Vgl huyis, à lanione morientis. Quorum
pedorapoft nbit-nm ft rpfpi-pc, yidebisafpe-
ram arrrriim, fpumofb fanguine, uhiqjie
obütain. Ceu veras, turbati fpiritus,X^i-

quias. Quas,procul dubio,qüoqueintcllexity
I\'oëta,ubicecinit,

Ecceautem äuro,fumam,fuh vomeretaurus^
Conadit, amp; miftum, fpumis, vomit ore erm-

Gznbsp;C A p»

loo Observationvm
Capvt LII.
RanuU.

quot;D Anulafub lingua excrefcens, peperitju-
^^veni Gallo, tantum negotii, ut vix po-
tuerit cloqui, nedum deglutire, vellpiritum
commode ducere. Cujus anguftiseergo, de-
creverat chirurgus fcalpello elicerc pituitam
illic conclufam ; fed induruerat jam firmiùs,
quam ut inde effluxiflet. Ac proinde jimta-
tâ fentendâ, confumpfit eandem deinceps,
ferramentocandente:inipediendo{imiilj ne
identidem reverteretur.

At veró, f^ mnHis.acnbsp;fitranufe ma-

teria (quod facilè attaâu dignofcitur ) noli
de exuftione cogitare; fedexcidedunraxar.
fummam ipfius tunicam ; amp; effluet Ipontè.
vei exprimetur laltem digito. Iympi4a, acjri-
fcida q ugcdanvpituita; fimillimaalhni2yi,7-e-
cens,exeffrada, tella excidenti.

Capvt LIII.
Cancer mammarum.

L. jihs cancri. ut unicum remedium
eft, tempeftiva fedio ;.fic citra illam,
inextricabilis error. TslifT ^nin-,
praxiditvit^ filum. Sedyitandg-funt ctirio-
sè, ak, aurium glanduk, amp; vens majores:
jlH!nbsp;in qnapini rorifragnfiylofiy^fepéplusnocet,

quam prodeft incilio.

Ancilte

Medicarvm Lie. L ïoi
Andlk Coymanni, ïiiaewt, ex idn, in
mamma liniltrâ, ingens tumor : inclinans
quafi in naturam carcinomatis : cum dolo-
re,œftu, livore, acpruritu. Sedneeomali-
gnitaiis-demjàet, decrevimus eum potius
Icalpello exfciiidere. Quod etiam dexterri-
à ChirurgoLugdunènfi, (pi
inciSidilüÜÄaLOitC, tiihprrnlHmhr.rJnvn-
^^crofaoinrhlfum, tam dextcrè digitofuo,
legtÊgaüit à circumpofitâ pinguedine : ut
nihil detraxerit mufcuiis fubjeéHs: amp; nihil
ominus integre exftirpaverit m alum^
_ Onam rnranHi viam. etiam ab aliis j aliaS

vidimus fatis fehciterdecuffam: fed li con^
tigerit aliq uas reliqyü^s intjj.s m a 11 fi0e, expe-

jimmma^^^mmmiÊÊÊB i ii ± m —^hmmmmmmimm^nbsp;.^lii y

quidem ilks

per ^yer^rnjTirrmrii pr^dpitatiffed vi- ^^
dendumattgütê,neœgfrindnntur in peri- ^
culofamfahvatinri^m- amp; arsjaindekhikin;
ign^miaiara.

Capvt HV.

Bvanids mammammfufluU.

^Enftruis minùs convenienter fluemi-
■^bus, expullularunt mulieri obefs, ac
pngui,mmammis,quotiesfugeret,plurim3e
fr™ = ^^^ ^^^nid^e, ut abladato infante,

identidemprotinùsdilBparentur. Planèeâ-
dem ratione, quâ fimillimam\'clïlorefcen-
G 3nbsp;tiaiTjj\'

ï02 Observatiönvm

tiam, olim defcripfit, viroculatiffimus Htp-
pocrates,lib. ii.epid.fea.ii. Afferens,la-
âanti apparuiffepuftulas, in corporis habi-
tu: fedfub^ftatem, ubilaâ:aredefnt,denuo
fabsédiffe.

Capvt L V.
Livorex tufsL

P Iliusfenatoris, HenriciHudde, tufîîitali-
quando , tam vehementer: ut retrado
fpiritu, amp; exclufo aëre incideret in prsfen-
tiiïimumTuffocationispericulum. tjü^^dis

jam tum, perhabitum mrpnric,nbsp;.

bufdam maculis; fimillimis ex anthemati pe-
ftilentiali.

Sed momentanea ipfarum eruptio, uti-
que prœcedenstuffîs, docuêre fatis luculen-
ter, colorem iHum proyeniflë. non-£airL_a
contagio; quàm ab imminente, fpirijusxi-
talïs, extinaione. Quointereunte, mirum
non elt, perire utique partibus vividum co-
tnbsp;lorem:amp; illi ë veftigip/ucccdereluridum,ac

^ emortuum livorem^Eflenim fpiritus vita-
Jis(fiquidem credimusFrancifcoVerulamio)
ƒnbsp;Ac^üüjn-

,,fornffnrrtto,jfivejab jxuanis, ferefri^e-
_rii,autalimentidefetS-iirn. viderecft,cutein
ilico nigrefcere, autlividfs marnlt\'.: ppTfpp;.
nonfecùs, ac carbones, abexclufo acre, vio-
lenter ex tinétosgt;

Nigo-

to$

Nicolai Tvlpii

observationvm

Medicarum

^^^SRISMCVNDI
Capvt L

Dolor pleutitkus a bik.

j O L o R pleuriticus, alius audit
^ fpurius, alius legitimus: exfur-
wnbsp;quot;ufque difcrimine, vel à

^r^^ materiâ, vel à loco difpari. Le-
gitimum (qmoccurritomnium rariffimè)
excitatpleura; utaccenfa,ficdifteuta, ab u-
beriore,calidifanguims,afïluxu. Sed fpurius
occupât varia loca,amp;agnofcit varias fui eau-

^s: fitque nontamùm à bile, ac pituitâ ; vc-
»■^im etiam à fpii\'itu, membranam dillen-
dente.

Licet veró fanguis, hunc dolorem pro-
dufturus, plerumque fefe effundat in pe-
ctus; per venam thoracicam, prope papiL
iam,mtrorfum vergentem: quo loci etiam
^cquentiffimè obfervaturacutus hiclateris
morbus Contingit tamen non raró, eiui-
clem dolorem occupare, vel humerum,vcl
G 4nbsp;jug«-

104 Observationvm
jugulum, veldorfum, vel alia thoracis loca:
qu£e non miniis cinguntur à membranâ
pleura; quàm coftae, pedoris latera tegentes.

Ut ut autem difcrepent, difparia haec lo-
ca, manet tamen unicum, qualifcunque do-
loris, remedium: fanguis mature mifllis. Et
quidem toties, quotiesextorferit inevitabi-
lisneceffitas. Qus faepé adeô praeceps eft, in
pernicihoc morbo: ut grande fit paucarum
horarum momentum. Et quod vefperi fa-
cile curafTes; id in crepufcu o, plerumque
videas immedicabile, amp; cumcertâdefpera-
tioneconjundum.

Ac proinde fi ullibi, hîc faltem acri cir-
cumfpedione opus eft. Ne praepoftera, e-
mittendi fanguinis , formido inducat pras-
gnantes, puerperas, acpueros,inpericulo-
fumpedoris fUppuratum : à quo certè hbe-
fantur pauciffimi. Qus: enimhsc demen-
tia eft ? Primùm metuis exile brachii vulnu-
fculum, amp; leve alicujus fanguinis difpen-
dium : deinde verô incîdis fecurèipfumtho-
racem: amp;elicisinde, non aliquot fanguinis
uncias ; verùm intégras pelves pure refertas:
interdum per aliquot menfef, fed fepius, per
pluresannos.

Vita hac vada Ô Medice. Satins quippe
eft, prudenter vitam prorogare quàm timi-
de mortem maturare. Improvida namque
fpliçitudo, fsvitia adeô efl, non lenitas: ne-
dum

tiquot; ........ --—^-L-i-- - .. I-..yii_______

Medicarvm Lib. IL 105
dum feeuritas, fed fpeciofa temeritas. Secaii-
da itaque vena, cuicimque xtzti, ac fexui:
maxime ü conftent vires, amp; auxilium hoe
expofcat imperiosè,inevitabiHs necelTitas.
luxtailkid Celli. In prœcipitipericulo,fiunt quot;
mulca, alias ómittenda.nbsp;«

Filiam Tabellarii colonienfis corripuit,
cn-caveris initium, acutuslateris dolor, pro-
pe papillam finiftram ; ex impetu langui-
nis, illiic confertim converfo. Aderant au-
tem iHco febris intenfa, fpiritus^r^s,
gcnsj)edori^rvof:at die fecundo frequens
ianguinis fputum : amp; co poftridie prjeprope-
refupprelfo, tanta, oppreffipulmonis, an-
guftia; ut ex ore ipfius elideretur non tan-
tum evidens fibilus: fed contremifceret in-
fuper totum corpus, adquemlibet, attradi,
aut emiffi fpiritus, motu m.

At die quarto efferbuit febris, amp; prodierc
fputa non minus cruenta, quam flava: !quin-
toverè,nihilapedore/edpIurima,ab alvo.
qua fexto iterùm fuprefsâ, exfcreaf itrurfus
frequenter, fudavit largiter, amp; evafit omnem
dolorem. At feptimo continuabat fudor,
utique fcreatus, cum fomno blandilTimojuf-
quein undecimum: in quo integredifce(fit
acerbilTimus hie morbus.

In quo, ter venam feiierat Chirurgus: li-
cet aliis idem auxilium, modo quinquies,
modo adhibeatur odies. Neq; tantùm cor-
G 5nbsp;poribus

io6 Observationvm
poribus valentibus; verùm interdum quo-
que, prsgnantibus, puerperis, ac pueris, five
trimis, fivequadrimis. (^orum certè into-
ierabilcm lateris dolorem, nifi tolleret inter-
dum fanguis, ex brachio, emiflus ; qui eva-
derent thoracis fuppuratum ? imo perfora-
tionem mufculorum intercoftalium , amp;
ipfius pleurse ? qui£ neceflario requiritur ;
ubi pus in thorace coliedum , minus con-
venienter expcllit pulmo. Animosè itaque,
ex Hippocrate , CorneHus Celfus. Vehe-
« menti morbo, nqnfuccurrit, nifiremedium.
lt;«gquê vehemens.

Capvt IL
Sanguis, oäiespuerpeu, miJJus.

VXori Cafparis Walendalii, infurrexit,
odavo, ^ parfn. dip. arerhifTtmiis lat^i-j^
dolor : repetens identidem, tot infultibus;
quot;ïïtneceflè fueiit, ter pedis, amp; quinquies bra-
chii exfolvere venas: antequam compefce-
retur iterum, fanguis, a fuppreifis menftruis^
furfumraptjjs. Sedeafuïtipfi, virium con-
ftantia ; ut, prêter fanguinem toties detra-
dum, fuftinuerit etiam infuper ingens alvi
profluvium,antequam integre,evicerit kunc
morbum.

Cap.

Medicarvm Lib. II. 107

Capvt I IL

Pleuritis, fanguinemvenü, fuhtrahem.

\\/Xor Martini Colîcnfis, mulier macra, ac
* lummèbiliofa, obfelTa à latcrismorbo,
cxpetiit fummopere detradionem fangui-
riis: fedeâmatm-è fatisinftituta, retraheba-
tur tam potenter fanguis, verfus thoracem,
ab accrrimo ipfius dolore : ut vix quicquam
illius erumperet, exvenâincisâ. Sed ubiim-
peratum fuitgegrg, per validiorem tuffi.m,
reciproco curfu, fanguinem a. thorace ite-
riW .quot;quot;verüjsbracliium^ propf^llçrp- vtHimuc

eumliberaliùsprofiliiffe, amp; îEgrambrevi, à
dolore liberatam.

_ Siquidem itagjjf fimijj gnis invjakatyr
pmceUa, confugiendnm pi-ntimYs
ipfumafyhirn : excitanda ihco tuiTis, amp;repel-
lendus eâ ratione fanguis, ad brachium,
Qjwd inventum equidem vidi, multis dein-
ceps, admodum feliciter fuccelTifle : tojlit
quipp e, quod alias tolleret hominem.

Capvt IV.

Pleuritis fuppurata.

: fexagenarisE, inlaterismorbo,mi^
nùs mature , cum exfolveretur bra-
chium : collegit inde plurimum puris, in

thoracc.

ïd8 Observationvm
thorace : cujus onus, quôexpelleret officîo-
fa natura,demonftravit tandem qua û digito,
locum; inter coftas, evidenterprotuberan-
tern: quem ubi perfora vit Chiriirgus, man-
lit segra exitio fuofuperftes: Sc eiecit cotti-
die, perinflidum vulnus, fœtidum, acfor-
didumpus.

Quam, lateris Hippurati, incifionem, e-
quidem frequenter vidi inftitutam : inter-
dum quidem profperè, fed pluries^ infelici-
ter. Sive quod adimat pulmonimotum : five
quod tam diu plerumque continuer: ut vix
id fufferant vires; vel corporis totius; vel pe-
doris folius: cujus vilcera ufque eo infirmât
firigidus, acindigeftus aër: ut raro évadant
mortem, quibus hac via pus elicittir.

C A P V T V.
légitima thoracis feciio.

Qilod fi tamen pus, incumbens fcpto
tranfverfo, reddiderit fpiritum admo-
diim difficilem, jubent medici latus incidi;
feddefedionis loco, magnusfententiarum
confliduseft. Eligentibus aliis interftitium
quarts, ac quints: aliis vero, tertiae, ac quar-
ts coftae. Sed pofteriorfententia prjeponde-
rat evidenter : educendo convenientiffimè,
quicquiddiaphragmitinegotium parit.

Sed difpar eft vivi,ac mortui hominis ra-
tion

Medicarvm Lib. It 105»
tiOî quippe in viventibus, elevaturdiaphra-
ma, multo altiiis, quàm in mortuis.. Sed in
diutinâfuppuratione, languet, velpotiuse-
moriturtantopere, vis expultrix : ut multo
tacilms expellat onus fuum, perviamdecli-
vem, quàm fublimem. Vidit id aliquando
yaletudin^irium publicum, in homineveré
intelici; cuiviventi, nihil purisfubduxitfu-
perior: fed plurimum fedio inferior, poft
morteminftituta.

Dirige itaque curftim tuum ô Medice,
per lineas hîc fignatas : amp; excipe grate, quod
prœfertur lumeii. Sed feca mature, conftan-
tibus viribus, Scinfegrisvifceribus: aliase-
duces quidem pus, vel cruorem : fed neuti-
quam ex periculo ^grum. Ac proinde non
temeremonuit prudentie genius, Hippo-
crates. Tab efcentes citoinurendos.aph.vin. «
Ub.vi.fea.vii.epid.

Capvt VL

Tus thoracis per umbilicum,

^ Agni quidem facienda,falutariaMedi-
ci;fednonminoris,naturse auxilia:qui~
juvat nonnunquam , humana ope de-
«itutos. Satagens nihil non tentare, an-
tequam dilfolvatur nobilis humanse fabri-
c^compages. Pr^clusâ viâ fuperiore, de-
curntinienorem: eâque fimjiiter impeditâ,

defledit

Observationvm

defleditaltrinfecus. Nihil quippe ipfl eft in-
vium. Qmn potiùs omnia pervadit, dum-
modo in libertatem aflerat hominem.

Sponfœ pieuriticje feriùs opemimploran-
ti, ademi t quidem fanguinem deinceps Chi-
rurgus : fed neutiquam dolorem, nedum
tulfuTi,amp; pus: in quod fe converterat inflam-
matio pleurse; minùs maturë, per detraâio-
nem fanguinis, adiuta. Tn quo urgente vitae
periculo, varia quidem tentavit ars, fed fer-
me incaffum. Tandem vero, manumoperi
admovit officio^fa natura : amp; excitavit pri-
mùm quidem, infignem ablcefl\'um in alis:
fed deinde fimilem,inió majorem prope um-
bilicum : per quas vias expulitipfa quidem
lente; attamen adeo falubriter, pus in thora-
ce contentum : ut priftinam fanitatem, brevi
inde, recuperaverit ïegra.

Capvt VÏI.

Rara, difficile fpiritus, caujfa.

CIvis Amftelredamenfis, feptemampliùs
annos, divexatus ab indefatigabilituC-
fi, traxit continenter fpiritum, adeo difticul-
ter: ut corpus ipfi fummopere emarcuerit.
Sed ejeöo tandem, per vehementilfimam
tulfim, putamine, nucis avellanjE: duxitilicö
fpiritum commodiùs ; amp; evafit celcrrimè,
quod vitïe intentabatur, periculum.

ïnhse-

Medicarvm Lib. IIL hi
Inhsferat autem hocputamen (quod ad-
^quabat unguem humaiium) circa caput
aipcrx arteria:: uti fatis diftindè indicavit
aeger. FortèPropeillum locum jinquoau-
reum numum, fcribit ultra biennium deli-
tuiffe, Philippus hechfteterus, obf decad.
vi.cafx.

Capvt VII L
Manor oHreis fanatus.

MEdiais mFtimlofm,veritus, ob imbc-
cillitatem^veaaan feme CathariiiaeGe-
^ , acerbijjjmgex lateredolniri,auxit tan-
tQpere,febrem ; utique inflammationem, in
membranâ coftas fuccingente, conceptam:
utexretorridi fanguinis aftu, ipfa non fedis
emaixuerit; ac %hnnSt,imm£dicahilita-
Quam etiam non obfcurè videbantur
«efignare, fputaitafrequentia, acfordidarut
^opia, capacempelvim;amp; fcetore, fpatiofum
facile replevilfent conclave.

I^eauterai^is, jani^IaüèJdpmta, amp;
morbo, ultra quartum menfem, in ipfam f«
viente; apparjmipiLquafipypi/rbin^npus.

nf^^^r \'nbsp;crujdümm-oftiXD-

quot;^^ii^sfeiuiQ. (^od eo quoqueluben-

tms conceffimus, quèminushadeniis pro-
tuiiient , potiones concinnata^, exhumidis,

ac h-igidis herbis.

Quâ

112 [OBSERVATÏOÎ^ VM

Qua Ipe etiam minime excidimus. Vix_

protinùs îmminnf^fpntur non tantùm calor,
aç,febjis: fed etiam ufque eô perniciofifTimus
hic morbus : ut brevi integre convaluerit.
JEjtiaÛPj abalgido, ac vitcido oftreorum
fucco, pjemmdiEmo illgjjiceüdio : quo,
proculdubio, conflagraflèt miferrimè uni-
verfum ipfius corpus.

lt;^nonxejSiüiit, adjny^irtpmeritas. :^que cer-
5 tè inconfideratè agere videtur, qui circum-
fpedè cedit natursinclinationibus: amp; obli-
quât prudenter finus, ubinonlicet, redum
«tenere curfum.quot; Satiùs quippe efl:. ajjûeps
gt; *n-emediumexperirK quàm nullum. Dub^a
«namqi.i£j[^s, certâ defperatione potior.

C APV T IX.

Idem fmcejfus, a folkmturk.

lOannesvander Wielen, vir pleni habitus,
procidens forte in terram,licet non videre-
tur, plurimum offendifle latus déclive : inci-
dit tamen pofl: aliquot menfes, in infignem
ejuspartis dolorem, cum tufli indefatigabi-
H, febre intensâ, amp;:fputisadeôcruentis, ac
fœtidis ; ut nonnunquam anima defecerit; amp;
obortumfitinde,tantumciborum faftidiu m\'-

ut ex-

MpicARVM LIE. ÎL 115
^it exhauftis viribus, amp; emaciato corpore,
crederetur certo certiùs peffum iturus.

Sed eâ fuit fortitudine, ut h^ec iiuommo-
da fuentferendo, ultra quârtum menfem:
lubcujusfinem, enavigavit felieiterpericu-
lolam hancce charibdim. In quam tamen,
haud dm poft, bis iterum incidit^ ob latus,
F^^ulentisfuccis, rurfusrepletum. Quibus
lurlum prorumpentibus, dici vix poteft,
quantusfœtorin ore,amp;quam vehemens aa-
guftia fu erit, circa prsecordia.

A quibus tamen ubi ipftim, poft aliquot,
îïienfmm, curriculum, denuà vidimus,ufgt;
que eoaffertum : ut potuerit iterum in pu-
blicum prodire: 8e libéré obire, quscunque,
fani hominis, officia : mirati certè, nonpa-
rùmfuimus, qmprodierint,ex thorace, jam
ter, tot cruenta, acfordidafputa, fmeinfe-
quentetabe. Sedjudicavimus forte, non
pmer rationem: pusillud nondelituilfe in
l^lmonibus. Sed per eos duntaxat tranfiiife,
-Dolebat eriimfemperin latere finiftro:à quo
«Dl fecerneretur pus fuperfiuum : invenit
ioi-te pulmonis vifcusadeo validum ; utpogt;-
tueritillictranfîre fmeeyidentekbe, ullovc
^^i^itatisdifpendio.

Hnbsp;Cak

ji4 Observationvm
Capvt X.

Vomica pulmonis.

VOmicam ( tefte Galeno, lib. i. de locis
aff.) ut facile coiicipit pulmo: vifcus flac-
cidum, ac putredini fummèobnoxium: fic
conlpiciturilla, vix ullibi locorum,frequen-
tiùs, quàm in noftrâ Batavia. Sive ob alimen-
ta humida ; five ab acrem uliginofum ; vel
loca, plerumquepluvia, ac irrigua.

Latet hoc vitium , inter initia, adeo clan-
culùm; ut vix ulla fui proférât inditia: prê-
ter tufficulam, primùm ficcam, fed mox hu-
inidam. Qua aliquandiu continuante, trahi-
tur difficulter fpiritus ; deficit anima ; amp; e-
marcefcit paullatim corpus : Hcet interim ,
nec pus, nec fanguinem prx fe ferant fputa.
Sedfirumpatur, necopinanti, vomica: oc-
ciditur diâum ac faâum homo. Vel fi man-
ferit, aliquandiu exitio fuo fuperftes : con-
jfiimitur tamen lente, à febriculâ; five ob pus;
live ob fanguinem, per thoracis interiora, ef-
fufum.

Elise Trippio, graviùs relpiranti, amp; cre-
briùs tufTienti, concidere tantoperè vires : fi^
ne ulla, vel fanguinis, vel puris excretione: ut
nequiverit ampliùs in publicum prodire.
Quo languore indies increfcente,difrumpe-
batur tandem vomica : cujus referatio, pro-

ftrayit

Medicarvm Lie. II. nj
fti\'avitufque eo, debile ipiius corpus: ut a-
miflb omni colore, ac decore, compofuerit
fe protinùs, ad mortem: quam etiam haud
diu poft oppetiit ; cum fputis, non minùs
cruentis, quàm fœtidis.

Quemtragicum eventum, etiam aliis, à
fimili vomica, vidimus ufuvenilfe: fed prs-
cipuè prœclaro Senatori, Petro Opmerio:cui
adeô exitialis fuit, difrupta thoracis vomica:
ut intra biduum ipfum occiderint, cùm do-
lor er up tionem prEccedens ; tum pus eam in-
fequens. Qike duo, tam inopinato interve-
nêreipfî, febre continua laboranti : ut fum*
mopere miraretur, inexfpeâatum iliume-

ventum.

Aflerens religiose, fe nullas, infidiantis
vomica, anim ad ver tilfe notas: nedum tut
ficulam, aut ullum, inceffus fui, incommo-
dum. Attamen fe fatis evidenter nunc vide-
re: inexlpeäatum illud pus, non here atque
hodie, fed diu ante fuifle collegium : confta-
re fibi abunde, res, Ôc eventus humanos, fx-
5e latere, in alta node. Et ut ferrum rn-^
^,itaabfconditas cauffas, tedè nonnun4
quam conlumere homines, nihil fequiùs)
cogitants.nbsp;\'

H snbsp;Capquot;.

Observationvm

Capvt XI.

Sputumfanguinis, trigmta annorum.

Sputum ^.nguinis à pulmone, ut non per-
inde occïdit, fic neque inducitsequèce-
ïeriter tabem. Quaeenim alios decimo, illa
ipla invadit alios, anno demùm trigefimo.
quocirca inconfideratè facit, quifquis prse-
propere animum profteriiit , ianguinem
exlpuentibus.

Pauci quidem evadunt, impendenteni
calamitatem : led dilfertur fepè tamdiu ; ut

nijiil Iri^rt-PIT» inag-ïc i-ncil-n^pi-j qy jin

tunum^r;£fagi-ufli. Non inconcinné itaque
lt;lt; Aretaeuslib. i i.cap. 11. ^Sâiigjjinis «»««yoyw^
Çif five.Lfigdionem, veUpi Inrijie vifcere, vei

gcpulmone, non aque cito interimere. Sed
tandem defincredn y^trJ^Af». five vepaiTij^,

Pido^Ryrlitus. obnoTiîufiâ pucmgt;..a£r?y
ac lalfgdeftillationi ; exlpuit plmimùm fan-
guinis, annûs^m^liùsjai^ In quibus
tamen licuit ipfi, módo in Britanniam traji-
cere ; modo vero in Hilpaniam, ac Galliam
iter fa cere. Sed referebatur tandem, tam la-
tè, volatjco homini dehifcens yena: ut ne fa-
Jus quidem ipfa, ipfum fervalfet.

lt;^od ipfum, validions natura?, robur li-

chït

Medicarvm Lib. IL 117
cuit etiam vidcre , in genero fenioris Berro-
^ij quem fanguinis fputum, utique non
pi^cipîtavit in tabem , nifi poft annum de-
mùm vigefimum. Sed fuit illa, id temporis,
ipfi adeô gravis : ut fputaori prnpingna. non
femel iterùm rFridprinr.int1-|nransvari]]iiT)»
per exefos, ac confumptos pulmones.

Procuidubio, in ipfum diaphragma : ubî
etiam percepit evidentem ponderisfenfiim.
lt;^od cerrp grave, confumpti pulmonis,j£i-
tiujp,equidem lubens coram confpexifïem:
Sed Hptprmif, à fff\'^innPj fœtortabidus: no-
xius ^tèjaon minus mçdiçjs , quam ipfi^
çonfànguinds.

Capvt XI L

Surçulm, venlt;z armioßamp;i expeäorattis.

IC Rancifco Epifcopio, juveni macro, ac te-
red, exefit acris, ac ferinus humor, à capi-
te deftillans, non tantum molle pulmonis
vifcus: fed etiam venas illi inclufas\'. à quibus
ubi concitaretur frequens fanguinis proflu-
vium j erupit tandem, praeter omnem fpem,
ingens vena; arteriofa; furculus : adaequans
iongitudine fuâ, digitum auricularem.

Ç^â inopinatâ excredone, adeô perter-
ritus fuit hie luvenis : ut metuerit inde mor-
tem repentinam. Quae tamen ipfi non inter-
Venit nifi poft anni curriculum, Exfoluta
H 3nbsp;cniiB

ii8 Observationvm
enim brachii vpnâ. fiipprimebatur ilir^ Un-
guis, expedore emanans. Et fado, hac ra-
tione, medicina: loco, adhibebantur tam fé-
liciter remedia : ut potucrit iterùm in Ze-
landiam proficifci; amp; ubique locorummer-
caturam exei\'cere.

Sed exado hoc anno, revolvebatur iden-
tidem, ex iifdem deftillationibus, in idem
fanguinis fputum. Et ex illo infcetidum pus,
amp;tandcminexitiale pulmonis ulcus. A quo
qui périt, isverè fentitfeperire. Namfiquze-
r , Tnhidorum rt-rrr mnr.s, excaxai^cat

. duin.

Capvt XIIL
Integravena, apulmone, rejeta,

\' ^ Avarchus Amftelredamenfis,quidiu in

^ mari vixerat, coiitraxit setate jam ma-
turus, ex perennideftillatione, tu/Tim ma-
gis terra, quàm mari moleftam. Qua, per
biennium, flaccidos pulmones exagitante,
defecit tandem vifcushoc, plus nimio lacef-
fitum. Et eifudit, ex inopinato, non tantum
fanguinem, fed prseterea duos infignesve-
narum ramos; adaequantes fingulos expand
manus magnitudinem. Prodibant autem
feparati, ab omni parendlymate ; often-
dciites non minus diftindè, extrema fua li-

neamenta«

Medicai^VM LIB. II, ii^

quot;Vas pulmonis ex^echn^aiutft-,

quot;Tdh. HZ,

lio Observationvm
neamenta: ac fi otiofiis anatomicus remo-
viflèt, circumpofiti vifceris, impedimen-
tum.

Argumento certè evidenti, totum pul-
monem fuifle vitiatum. Ac proinde haud
mirum ; excretis hifce furcuiis, cffudifle
ipfum, ipfam cum fanguine vitam. At vero
mirabantur medici, tantam parenchymatis
diffolutionem , fine prseyio pure. Quod
ipfum forte, non minùs quoque mirabun-
tur pofteri: licet i^cvifuri, nec leélurifimi-
ie exemplum , in ullis medicorum monu-
mentis. Sed ut altiffima flumina, niinimo
labuntur fono; fic eveniunt homini fubinde,
maxima infortunia ; fine turbulentisprsela-
giis. _

Divul/às autem hafce venas, ceu miracu-
lum inauditum, equidem coram vidi, publi-
ce examinari, à Prsceptore meo Petro Pav-
vio plané eâdem forma, quâillas coelo fuo
expreffitfculçtor: in eâ, quam huicoperi at-
texui, tabellâ. Quam mihi dono dédit, vir
officiofus Egbertus Bodaeus, qui a;grohuic
medicinam fecit, cum viro, profunda eru-
ditionis, Sebaftiano Egberto, Gonfule Am-
ftelredamenfi.