SÜMMïSÖÜi IS THEOlOeiA EÖIORIBnS AG PRfflLEGIlS,
IN ACAOEI^IA RHEriO-TRAJECTIKA,

NOMINE INSIGNITI COLLEGII SOCII MIHI FUISÏIS,
HAE STÜDIOEUM PRIMITIAE MITTÜNÏÜE.

Vobis, quos in vita academica sodales liabui, Amici caris-
simi! Vobis lioc libellum offerre amicitia ac vero animus gratus
jubet. Nonnulla Hbris, multa Praeceptoribus, plura autem
Vobis debeo. Quid omnia ref eram? Nequeo, Horas, quas
es institutione nostri collegii, Iiistoricis studiis et tbeologicis
dicavimus, mihi nunquam in obhvionem abituras esse, facile
credatis.

Benevole accipiatis hunc libellum spero, ut semper lium.ane
me audiistis disputantem.

Gratum sit Vobis lioc opusculum credo, attamen triste Vobis
videri donum scio, quippe quod signum me cursiii academico
finem impositurum, et Vobis. familiaribus valedicturum. Quo-
cunque autem abeam , Vestrum recordabor , ne mei immemores
estote.

Non minus quam amicis gratum animum obstrictum censeo
Praeceptoribus, quorum institutione frui mihi contigit per
vitae academicae curriculum.

Tibi imprimis, Clar. Opzoomer, plurimis nominibusl duot
qualiaque a Te accepi studiorum varia incitamenta sentie
melius, quam eloqui possum. Cum publice, tum. privatim me
recepisti. Et singularem, qua me saepius ornasti, benevolentiam
et egregiam institutionem gratus nunquam oblivioni tradam.
Supremum Numen ut favore Suo Tibi nobilissimaeque Tuae
prope adsit familiae, ardentissimis rogo precibus.

Te compellare liceat, Clar. Bot/man, nunc quidem rude
donatum, sed paulo ante indefessmn studiosae juventutis ducem
in castris exegeticis et criticis. Dulci et fructuosa quiete frui
Tibi contingat. D. O. M. corporis Tui imbecillitati succurrat..

Tuam memoriam pie semper colam, Clar. Vinke , cujus sclio-
lis me interfuisse gaudeo. D. O. M. vitam Tuam conservet,
ut per multos annos plures juvenes educate possis ad Euan-
gelii annuntiationem et munus pastorale.

Noil pauca Tibi accepta refero, Clar. tek. Haar! Promotor
maxime aestumande ! Ecclesiasticae historiae inquirendae si quis
milii inest amor et methodus, Tu praeclara Tua institutione
mihi horum fuisti auctor! Sinceras accipias gratias pro sin-
gulari Tua erga me benevolentia, qua Promotoris provinciam
in Te siiscipere, mihique in specimine iiteris mandando, optimis
Tuis conciliis humane adease non recusasti! Diu esse pergas
Academiae decus et gloria.!

Neque solemid liac opportunitate Vos silentio praeterire fas
est, Doctissimi viri! qui literis humanioribus erudire et
emollire juveniles mores suscepistis. Maxima Tua erga me
est benevolentia, Doctissime Tydeman, Gymnasii Tielensis
Eector! inde a puerili aetate ad hunc usque diem omni ra-
tione veri justique amore me imbuere studuisti! Praestantissi-
ma, quae Pater coelestis homini tribuere possit, beneficia
Tibi apprecor largissima!

öuae Tibi ibidem accedant opto, Doctissime Spiering,
Gymnasii Tielensis Gm-ator! qui in legendis variis classicis
mihi ducem humanissimum Te praestitisti per triennium.

Superest ut gratias agam, Vobis, qui libros suppedi-
tando in hoc specimine scribendo auxilium mihi praebiiistis,
Clar. Moll et Venerandi Middeibukg, Junius et Wessexing.
Ehen! quominus in Vestrnm nmuero compellare possim Gla-
rissimos van Gilse et Kist, inopinata mors, quae eos patriae
et literis eripuit, prohibuit.

Si qui B. L. hoc specimen adeat legatque, ne offendatur
barbara oratione, snpplex rogo.

Nunquam certe magis quam nostro aevo Theologi
operam dederunt, ut, quaenam rei Christianae Apostolicâ
aetate conditio fuerit, ac primordia ecclesiae Christianae
Catholicae indagarent. Q,uo studio ducti multas denuo
in disceptationem vocarunt, de quibus actum et concla-
matum videbatur, quaestiones. Ex illarum numero, cam,
quae spectat ritus Paschalis in ecclesia formam primiti-
vam, accuratius examinare mihi proposui.

Primo obtutu forsitam supervacaneae videantur cuidam
lectori novae illae curae. Attamen xonbsp;nondum ßöav

probant virorum doctorum recentissima studia. Et est
omnino in praesentiarum digna illa quaestio, quae identidem
tractetur. Nimirum problemate illo soluto, quanta lux
affulgeret aliis, quae Apostolorum indolem, et Quarti
Evangelii authentiam spectant.

Ecquis, quaeso, est, qui nesciat plures Theologos
eosque de Theologia Historica optime meritos, quibus
annumerandi imprimis Weitzel et Baijr, in banc de-
scendisse arenam, sed neminem omne punctum tulisse?

Et vero, si quis locum diligenter expenderit, persuasis-
simum sibi idem habebit, litem adhuc esse sub judice.

Mirumne tibi videtur, L. B. mibi, vitae acadeiïiicae
rudimentum edere cupienti, ad summos in Tbeologia
honores capescendos, arrisisse illam de Sacris Paschalibus,
primis rei Chiistianae temporibus disquisitionem ?

Quomodo vero se habuerint solemnia Paschalia Apos-
tolico aevo non ex N. ï. libris docemur, sed ex docu-
mentis seculi secundi. Cuncta illa originem debent ipsis-
simae Uti., quae de festo celebrando inter ecclesiam Eo-
manam et Asianam exarsit. Quaecunque in iis libris
de ritu Paschali prioris seculi nobiscum communicantur,
cum ipsa quaestione, de qua in duas partes sibi oppositas
abierunt Christiani, arctissime cohaerent. Unde fit, ut,
quaenam primitiva fuerit hujus festivitatis forma et ratio,
non intelligamus nisi illa lite recte exposita. Itaque de
illa lite et de ritu Paschali seculi secundi nobis dispu-
tandum est, ut ejus formam primitivam explicemus; qua-
propter nostrae dissertationi inscripsitnus : de Sacris
Paschalibus in licclesia Christiana, seeido primo et
secundo.

Spero fore, ut iis, quae de hac quaestione exposuero,
quippe quae non omnibus probanda visa fuerint, exciten-
tur, qui in Theologiae Historiae castris dudum stipendia
meruerunt, ad novas circa hunc locum curas. Quod si
mibi contigerit, erit profecto quod gaudio perfundar
totus.

Historia hujus litis literaria commode in duas periodos
dividi potest. Frior periodus illos complectitur scripto-
res , qui recte exposito sensu vocabuli Tzdaya. omnes
difficultates, quibus accurata litis expositio premitur, su-
perare sibi visi sunt. Fhilologice in quaestionis caput
inquisivere, sed unde diversi exstiterint ritus, quas
ecclesiae Eomana et Asiatica amplexae fuere, inquirere
neglexerunt.

Tali modo omnes ad Neamdbum usque (ad annum
1823) de lite egerunt. Qua autem in periodo, jure a
doctis E-ettbeeg et Hilgenpeld duae sectiones distinguun-
tur, prior usque ad Moshemium (annum 1750) et altera
incipiens ab edito illius auctoris libro, de Hehus Christianis
ante Constantinum M.

Ante Moshemium., vocabulum tmojo. etiam hac iu
lite Paschali ab utraque parte eodem sensu ac nostro
tempore usurpatum fuisse Tiri docti putarunt; itaque
Romam inter et Asiam disputatum esse de recte consti-

tuendo Besurrectionis festi die statuerunt. Asiatici
propterea Eomanorum reprehensionem incurrerunt, quod
diem, quo consueverant Judaei Pascha facere, resurre-
etionis Domini memoriae dicaverant.

Moshemio talis expositio minime placuit. Quid,
rogavit, ad tantam stultitiam duxit Asiaticos, ut alium
diem, ac quo Christum in vitam reversum sciebant,
felici illi eventui sacrum dicarent? Ad quam quaestio-
nem apte respondere non potuit. Haue ob causam, as-
sentiens Gabuielo Daniex.o (1) statuit duplicem de
die et mortis in memoriam et resurrectionis Christi
significationem inesse vocabulo -Kdaya, minima, ut vulgo
existimarunt, quod reditu Christi in vitam nobis libera-
tio a pernicie parta esset, sed quod eo die, ut apud
Judaeos, agnns sacra coena consumi solebat. Puta-
runt enim Christiani commode et utiliter servari posse
ritum Judaeorum, ad colendam memoriam l«. postremi
illius conviviiPascbalis, quod Jesus cum discipulis aman-
tissime fecisset, 2o. instituti quoque in eo eucharistiae
salaberrimae sacramenti, et 8°. sacrificii ipsius Domini,
nostri, quemadmodum Paulus eum nominavit, agni
Paschalis. Quod instituerat Deus Jehova typicnm sacri-
ficium, id, ut veri sacrificii redintegrarent memoriam
Christiani obeundum duxerunt.

(1) Libello: De la discipline des Quartodedmans pom-
la celehration de la Paque, 1734. diligentius demonstraverat
vocabulo Tracrx« inesse etiam significationem festi in mortis
Domini memoriam. Quo cum jam fecerat Ceist. Aug.
Heumannus, in lib. Vera descriptio priseae contentionis inter
Moman et Asiam de Vero Paschate. Gottinguae. 1745.

«t Asiam 1. 1. p. 444 sic exposuit. //Non disputaba-
//tur de tempore et die, quo memoria mortis Jesu
//Christi celebranda esset. Oranes enim Christiani, non
//secus ac Asiatici, diem illum pro sacro et solemni ha-
//bebant, quo morte sua Christus peccata generis buma-
//ni expiavit; et in ipso etiam hoc die non dissentie-
//bant ab Asiaticis. Neque etiam praecipue de tempore
//festum resurrectionis Christi diem agendi certabatur
//sed de coenae Pasclialis tempore. Haec vero tria in
//disceptationem vocabantur: primum: num fas sit, san-
//ctissimum mortis Christi diem a coena Paschali inchoare,
//et sacrum ac solemne hujus diei jejunium per hoc epa-
//lum interrumpere ? Afßrmabant Christiani Asiam mino-
//rem incolentes, negabant reliqui. Secundam: num
//Christianos deceat agnum suum Paschalem eodem tempore
//quo acerrimi Christi hostes, Judaei suum, comedere?
//Afßrmabant Asiatici, negabant reliqui Christiani. Tertium :
//num liceat tertio semper post decimam quartam lunam,
//qua Christus mortuus putabatur, diem sacrum resur-
//rectionis ejus obire? Affirmabant Asiatici, negabant re-
//liqui, contendentes, quoniam Christus primo hebdomadis
//die de mortuis resurrexisset, ideo nullo alio die, quam
//hoc, maximi eventus hujus memoriam celebrari debere.quot;

Quam dedit espositionem Mgshemius, plurimi amplexi
sunt, inter quos Wai-chius (1) et Sohroeckius (S) et
Philologus J. A. Ernesïi (3).

Moshemii sententia apud omnes fere valebat, quum
Eretschneider, anno 1820, editis suis ProlaUUhis, ad

hanc litem denuo perscrutandam, novo quodam impulstt
permovit Theologos. E Paschalis ritus indole argumen-
tum contra JJJuangelii Joamiis anthentiam peti posse
staiuit. Nimirum Asiatici inter eos, qui suo ritui fave-
bant et Joaniiem Apostolum numerant. Et quia Chris-
tiani, ducti auctoritate exempli, quod dederat Dominus,
F aschalem coenam solemniter faciebant eodem die, quo
Judaei suum comedunt agnum, ut memoria coleretnr
Ultimi convivii Paschalis, quod Jesus cum discipulis
fecisset, propterea nullo modo ab Äpostolo Joatine, Asia-
Ucoriim riltis faulore, proficisci potuisse statuit Bret-
schneideb., ejtismoäi de uUima coena relatione, secundum
quam Christus ante horam, qua consumeretur agnus,
mortuus et coena ultima, quam habuit, etsi solemnis,
non vero Paschalis esse videantur. jMeandeb, hanc ob
rem singularem suam adhibuit industriam, ut non
tantum litis caput, sed et diversi ritus originem et in-
dolem cognoscamus. Tanta cum acritate de die recte
constituendo motam esse contentionem vix explicandum
putavit, nisi ex eo, quod diversus ritus ex diversa ec-
clesiarum indole ortus esset. Ex interna discrepantia
externam rituum diversitatem oriundam duxit. Post
illum omnes, qui de lite Paschali egerunt, magis in
diversorum rituum fundamenta et indolem oculos verte-
runt, quae quomodo cum totius ecclesiae charactere
cohaereant simul explicare coeperunt, Hoe nomine peri-
odus posterior a priore differt.

Inde a Neandeo ad doctum Weitzel , id est ab anno
1823 ad annum 1848 usque, omnes scriptores consentiunt
in his: ritum Asiaticorum, qui dicitur Quartodecimanorum,
Judaeo-christianimo propinquum fuisse, ex quo forte

\'originem duxerit; ritum vero Bomanonm ex Ethnico-
Christianismo esse profectum. Hi scriptores ad sectionem
secundae periodi priorem referendi sunt.

Neander ipse statuit ab Asiaticis celebratam fuisse
coenam Paschalem, die quartadecima Nisan, ut ultimi
convivii \'Paschalis, quod cum discipulis fecerat Dominus,
memoria servaretur. Eomani nunquam Judaeorum solem-
nia secuti, inde ab initio prorsus non obierunt festum
Paschale, postea autem, seculo secundo, ex parasceues
et dominicae diei observatione, earundem dierum post
Pasehatis Judaei diem celebratio ortum cepit solemnis,
ut Christi mortem et resurrectionem in memoriam revoca-
rent. E cyclo hebdomario festum exstitit Paschale sinml et
aza.vp(mi(j.ov et avaaw\'tTtfiov. (1)-

(1) Primum suam sententiam exposuit in annuario: His-
iorisch Archiv von SräuDiiN 1823. P. U. P. 90-100 «Hr-
leuterungen Hier die Veranlassung und Beschaffenheit der
ältesten Passahstreitigheiten in der Christliehen Kirche.
De rituum origine et indole aiidiamixs ipsius auctoris verba:
//quot;Wie die aus lauter Christen jüdischer Abkunft bestehenden
//Gemeinden z. b. in Palästina, das ganze jüdische Cere-
//monialgesetz in den ersten Zeiten zu beobachten fortführen,
//so setzten sie auch die Peier der jüdischen Feste fort, sie
//lögten aber in die beiden Hauptfeste, das Paschafest und
//die Pentekoste, eine Christüche Bedeutung hinein, die sich
//von selbst leicht darbot. Wenn sie ins besondere die Pascha-
//mahlzeit feierten , so war ihnen diese besonders wichtig als
//Andenken an das Letzte Mahl Christi mit seinen Ji^ngern.
//Diese Paschamahl gab nun gewiss den Judenchristen,Vwelcli^
//das jüdische Pest in ein ChristUches verwandehen
//festen Punkt in der Zeitrechtnung. Ganz anders war die
/\'Sache in den Gemeinden, in denen von Anfang an das.
f\'HekhiiscJt-CliristlicJie Element vorgchervsdit hatte, und

Rettberg singula litis monumenta tractans dilucidam
quam dedit Heandee expositionem, confirmare studuit (1).

Qua causa ducti statuerunt duo illi talem plane diver-
sum singularum ecclesiarum ritum exstitisse e diversa
sive Judaica sive Ethnica ecclesiarum indole? 1°. Prop-
terea a Romanis prorsus non factam esse coenam Pascha-
lem duxerunt, quod multi scriptores probant ante resur-
rectionis diem nullam coenam habitam fuisse Romana in
ecclesia, e contrario sic ut parasceuen ita et sabbatum
magnum jejunio dicata fuerint. Romanorum ritus Pascba-
lis non ortus est ex custodita coenae Pascbalis Judaicae
observatione. 2°. A. Romanis Asiatici reprehenduntur,
qui cum Judaeis facerent. (Rettbeb,g. P. 102-108).

Horum autem expositione difBcultas contra Euangelii
Joannei authentiam ex Asiatico ritu orta non tollitur,
discordia contra inter traditiones de Apostolo Joanne et
de auctore quarti Euangelii, eo magis in oculos incurrit.

//in welchen man der Beobaclitung des jüdischen Ceremonial-
//gesetses sich vom Anfang an entgegenstellte, wie in der
//Eömische. In diesen Gemeinden hatte man von Anfang an
//nur Wochenfesttagen, von Jahresfesten finden wir ja auch im
//N. T. unter Gemeinden der Heiden-Christen nirgends eine
//Spur. Der Sonntag wurde in jeder Woche gefeiert Wegens
//des Andenkens an die Auferstehung Christi, den Freitag
//betrachtete man als Fast- und Busstag wegen des Anden-
//kens an das Leiden Christi. Indem man nun später einen
//^onntag und einen Freitag im Jahre besonders hervorhob,
//entstand das Osterfest der Heiden-Christen. Hier musste
//also der Hauptgesichtspunkt werden, das Andenken an
//die Auferstehung jedes mal an einem Sonntage zu feiern.
//An eine Paschamahlzeit wurde hier nicht gedacht.quot;

(1) In Annuario: Zeitschrift für JSistor. Theol. von
lügen. 1823. P. II P. 91-136. Der Paschastreit der alten
Kirche in seiner Bedeutung und seinem Verlaufe.

Orientales ritum observantes e Judaeo-christianîsmo
ortum Christique exemplo nixum, ad Joannis Apostoli
auctoritatem provocarunt. Occidentales ritum amplexi ex
Ethnico-Christianismo ortum ad Euangelii relationem de
ultimo convivio provocarunt.

Aut confirmasse Joannem actu Judaeo-christianorum
morem, quem sua doctrina et relatione in Evangelio ipse
réfutât; aut aliquo modo illius expositionem cum Syno-
pticorum relatione in harmoniam redigi posse ; aut, quod
tertium datur, uti jam Breïschî^eideb, suspicatus erat,
e Joannis manu et doctrina illud Euangelium haud pro-
fectum esse, statuamus necesse est.

Qui secundam hypothesin defendere non ausi sunt, et
tertiam oppugnarunt, primae patroai exstiterunt, nequa-
quam tamen omnes, nam denuo in litem inquirentes
eam contentionem inter Romam et Asiam exposuerunt
ratione nonnullis nominihus diversa ab accepta jam dis-
positione, inter quos E. Lücke et Bleek.

Lücke (1) quaestionem, de qua inter ecclesias dispu-
tabatur, itadefinivit: utrum Christianis secundum canonem
Judaeorum celeberandum sit festum Paschale, nec ne?
Affirmabant Asiatici, negabant Romani, novum eumque
Chïistianae religioni congruum canonem sequentes. Asia-
tici quartadecima habebant (Jsnrvov vjj^iomv ^ quod Romani
dominica, die resurrectionis, fecerunt. Asiatici in illo
convivio memoriam celebrarunt oblationis veri agni. Hic
tamen ritus ex eucharistia in coena Paschali a Christo
instituta minime ortus est, quamquam seculo secundo
Synopticorum de coenâ Paschali ultimâ traditio arctissi-
me cum illorum cultu connexa fuerit.

Nemo est quin videat, lite sic exposita, Joanneam de
altimo convivio relationem Asiaticorum observationi non
inimicam fuisse. Sed eheu ! plura exposuit, quam
argumentis probaverit!

In expositione, quam dedit Lücke de ritus Asiatico-
rum indole et significatione, minime acquieseendum esse ratus
F. C. A. ScHWEGLEE, denuo agendum putavit de discor-
dia inter traditiones de Apostolo Joanne et de auctore
Evangelii. Quod opus suscepit libro: Ber Mo?itanismus 1841,

Quaestionem, de qua inter viros doctos disputandum
esset, ita circumscripsit: num ex diversa de ultimo con-
vivio (1) relatione diversus profectus sit ritus Paschalis,

TSIae. 1840 P. III scripsit: //Nach allem was vorliegt war die
//ursprüngHche Streitfrage, ob das übliche Christliche Pascha
//mit den Juden zugleich, also nach der alten Jüdischen Fest-
y/ordnüng, oder nach, einer neueren Christhchen gefeyert
//werden sollte? Allerdings war mit dem Christlichen Pascha
//die Feyer des Herrnmahles ^hizvov mpimlv verbonden, aber
//die eigenthche Christliche Wurzel darin war wohl der Ge-
//danke des Todes Christi, des Neutestam. Paschalammes.
//Eben deszhalb scheint man bey der Tagesbestimmung der
//Feyer weder in den Kleinasiatischen Gemeinden, noch in
//der Eömische ursprünglich von der Frage ausgegangen zu
//seyn, wann Jezus das Neue Bundesmahl eingesetzt habe....
//Der Apostel Johannes selbst konnte wissen dasz Christus das
//letzte Mahl einen Tag vor dem Jüdischen Pascha gefeyert
//habe, und doch die übliche Sitte der Kleinasiatischen Ge-
//meinden, die er vielleicht vorfand, mitmachen und durch
//seine Auctorität bestätigenquot;. Ex hisce Lücke verbis facile
perspicitur minus recte Ci.. Schölten [ßodgel. Bijd. 1856.-
II. F. 106.) docti Lücke sententiam, quam eandem ac Tu-
bingensium tradit, exposuisse.

(1) Yid: Monf. P. 193: //Es ist klar, dass sich die ganze
Argumentation von Bketschneidee um die Frage dreht, ob

neciie? Âffirmando ad hanc quaestionem ipse respondit
(1). Ad quod responsum comprobandum oculos convertit
imprimis in litis Laodicensis documenta, quae Apolli-
narem auctorem habent. Ex iis dilucide apparet, Quartode-
cimanos, quos Apollinaris oppugnavit, propterea cparia
decima Msan coenam habuisse Faschalem, quod puta-
runt a Domino, ultimo vitae anno cum discipulis
comedente, coenae Paschalis institutum esse comprobatum.
Quisque videt ab Euangelio Joanneo, ipsa Paschatis die
Christum cruci affixum tradente, Asiaticomm ritum re-
felli et Eomanorum ritum defendi.

nämhch die Streitigkeit zwischen Polycarpund Anicet (Äsiam
inter et Eomam) mit dem exegetischen Eelationen von dem
letzten Mahle Christi in einer nothwendigen Yerbindung
stand oder nichtquot;?

(1) Bespondit haec: //ohne zweifei das erstere, sofern schon
nach der Natur der Sache die Herübernahme eines jüdischen
Festes in den Christlichen Festeyclus die ausdrückHche Sanc-
tion Christi voraussetzt. (?) Ein jüdiches Fest aber war das
orientalische Pascha nach seinem ganzen charakter. Was
Lücke die Christliche Wurzel desselben nennt, war nur der
occidentaUschen Feier eigen; nur sie war es, die an der
symbohschen Identität des geschlachteten Lamms und des
geopferten Christus festhielt, eine Identität, die bei den
Orientalen in zwei selbst zeitHch getrennte Anschauungen
aus einander fiel. Denn die jüdisch-christliche Parthei (Asiatici)
bestimmte den andern Tag nach jenem Pascha-Mahle für das
Andenken an Christi Leiden, während die römische Parthei
das Opfer des Erlösers am Kreuz, das der Gegenstand ihrer
Festfeier war, an die Stelle des vorbildHchen jüdischen
Pascha-Mahles treten Hess. Es ist daher ganz folgerichtig,
dass der Streit beider Kirchen gleich bei seinem Ausbrusch
auf die Frage zurückkam, ob Christus sein letztes Mahl am
14!ten Nisan als PasehaniaM, oder, oJme diese Bedeutung
schon Tags zuvor begangen habe?quot;

Joannei Euangelii mctor igitur Aposfolum Joannem,
Asiatici moris fautorem, réfutât (1).

Hanc diffieultatem noil tolliraus, si cum Lücke statu-
imus Apostolum se accommodasse Asiatici ritus chronolo-
giae, nam utriusque ritus diversa fuit signification
Orientales hac in re unam eandemque et Veteris et Novi
T. oeconomiam duxerunt, neque inter Legem et Euan-
gelium distinxerunt; quod idem sensisse Apostolum Jo-
annem nullo modo accipere possumus, si quidem ei
tribuimus Euangelium, quo luculenter discrimen Judais-
mum inter et Christi religionem docetur. Hue accedit,
in Euangelio Joanneo nonnulla inveniri dicta, quibus
refutari videtur ritus Asiaticorum (2). Quapropter Euan-
gelio authentiam non tantum abnegandam esse putat
schwegler, sed etiam ex iisdem efficere studet, quo

(1) Klar ist also, ait Schweglek 1.1. p. 195. dass die
Johanneisclie delation, indem sie den Tod Christi auf den
Paschatag setzt, dem klein asiatischen Gebrauch widerspricht,
klar ferner, dass aus diesem Grunde derjenige Johannes auf
den Polycarp und Polycrates (Quartodecimani) sich berufen,
der Verfasser des unter diesem Namen bekannten Evangelium
nicht seyn kann.

(3) //Die Verwicklung liesse sich nicht lösen durch die
Annahme der Accommodation von Seiten des Apostels,
den die Bedeutung des Festes war auf beiden Seiten
eine ganz verschiedene. . . Die Orientalen ihrerseits hielten
an der Identität der alt- und neutestamentlichen Oeconomie
fest. Diese ünklarhiet über den Unterscheid des Evan-
geliums vom Gesetz kann uns auf dem bode Kleinasiens selbst
gegen das Ende des zweiten Jahrhunderts nicht sehr auffal-
len; befremdlicher wäre sie bei einem Apostel, dessen Evan-
gelium so frei, so universell, von einem so tiefen Gegensatz
gegen alle Trübungen des Judenthums getragen ist, wie das
Johanueische. Hierzu kommt, P. 199, auch die unver-
kennbare Absichtlichkeit, mit welcher das Johanneische Evan-

tempore et a quo auctore confectum sit Euangelium (1).
Qua argumentandi ratione scholae criticae, quae nominari
potest positiva, germanum discipulum se profitetur.

Ut schwegi.eu ita et P. Ch. Batjk, expositionem
quam de ritu Paschali Asiaticorum et Eomanorura de-
derat Rettberg confirmavit, quoad illorum rituum origi-
nem et significationem et indolem ; improbavit vero quod
ad coenae Paschalis a Quartodecimanis habitae formam
attinet. Rettbeeg nempe credit illam coenam judaico
morehabitam fuisse, Baur vero contendit coenam illam
celebratam esse, habito eucharistiae convivio ex Christia-
norum more, a Judaeorum cultu alieno (2). Variis

gelium die exegetische Beweisführung der kleinasiatischen
Parthei abzuschneiden sucht et. P. 200, die Bemerkenswerth-
este Bestätigung der obigen Annahme, es ziehe sich durch
vierte Evangelium eine ausdrückliche Polemik gegen den
kleinasiatischen Festgebrauch, (ist) das Schweigen dessel-
bens über die Einsetzung des Heil. Abendmals.quot;

(1)nbsp;L.L. P. 203. //Wenn der Anfang der Pascha-streitig-
keiten etwa bis zur Mitte des zweiten Jahrhunderts zurück-
datirt werden muss so ist damit annähernd der Zeitpunkt
angegeben , in welchen der Ursprung des Johanneischen Evan-
geliums zu verlegen ist.... In den Motiven dieser Annahme
liegt zugleich auch eine Andeutung des theologischen Krei-
ses, aus dem jene Evangelienschrift hervorgegangen is: es
ist muthmasslich der selber, dem auch Apollinaris als spä-
teren Zeitgenosse angehört hatquot;; id est Quartodeoimanomm
oppugnatori adscribendum est Evangelium. Haec explicatio,
etsi ex Sehwegler sententia fagile elucet, addenda videbatur,
quia Cl. Schölten Godg. Bijd. 1856. P. 116 et. Inleid.
M. alt. F. et Bijbelsch Woordenboele II. P. 186 scribens
Tubingenses Theologos putasse, Evangelium ad defendend/uu
öuartodecimanorum ritum scriptum esse, vocabulum Quarto-
decimanorum alio sensu usurpavit. Quod nisi probe teneat
lector facile in errorem duci posset.

eomraentatioiiibus suam sententiam tuitus est, inde ab anno
1844 ad annum 1859 (1). Anno 1847 contra doctura Bi^eek-

Bleek statuit (2) ecclesiam in duas partes abiisse, non
quia Asiatici aliis diébus., ac Bomani celebrandam puta-
rent memoriam Domini mortui et in vitam reversi; sed
quia orientales celebrarunt, quem celebrare nefas duxerint
occidentales, Judaici sc: festi Pascbalis diem. Asiatici inde
a primis temporibus cum Judaeis observarunt Pascha,
nulla ratione habita, utrum Jesus r^ an vero t^ t£
cum discipulis fecerit ultimum convivium, coenam habue-
runt Paschalem, secundum legem Mosaicam die consti-
tute. Hanc hypothesin recte vidit confirmari nominibus
quibus singulae partes designarentur, hi TyjpôuvTsç et \\i.r[
ZYipovvTsç. Negandum autem non putavit in lite Laodi-
censi Quartodecimanos ita défendisse causam, ut arctissi-
me cum suorum ritu conjunxerint synopticam traditionem
de ultimo convivio Paschali.

sium sententia diversam tam apte ac docte defendit ac
W^iTSZEL in tuenda hypothesi, quam exposuit in libro ;
Die Christliche Passafeier der drei ersten Jahrhunderte,
Ab eo libro, edito anno ]848, incipiat altera pe-
riodi sectio.

könnte denken, die kleinasiatische Partei habe, als eine
streng jüdaisirende, das Pascha ganz nur in judischer Weise
gefeiert; allein dies war nicht der Pall und es weist auch in
der Polemik der Gegner, welche dies nich hätten verschwei-
gen können, nichts darauf hin.quot;

(1)nbsp;Theol. Jahr. 1844, 1847, 1848, 1851 et 1859-
Kanonische Evangelien, et CJiristentTium der 3 ersten Jahr-
hunderte.

Hucusque viri docti statuerant ex indole Judaica aut
Anti-judaica singularum ecclesiarum profectum esse ritum,
Doctissimo Weitzel vero si aurem praebes, Asiaticorum
ritus ortus est ex animo a Judaeo-christianismo haud
minus alieno quam Eomanus ritus fuit.

Neandee jam ed: altera Historiae suae Ecclesiasticae
et in: Vita Jesu judicium, quod jam pridem enuntiaverat,
de ritu Asiatico, aliqnatenus missum fecit, videns grave
argumentum ex eo provenire ad authentiam Euangelii
Joannei negandam, et rogavit, nonne fieri posset,
propterea decimam quartam celebratam esse, quia ea die
mensis Nisan, Christum, verum agnum mactatum puta-
rent. Gieselee, duabus prioribus editionibus suae His-
toriae Ecclesiasticae, Eettbergii sententiam est amplexus,
secundum quam in lite Laodicensi Claudius Apolli:;^a-
eis, Quartodecimanos aggressus erat et Melito eos de-
fenderat; sed editione tertia Geiselee. inter illius Epi-
scopi Hierapoleos et hujus Episcopi Smyrnensis doctrinam
de Christo vero agno Paschali, magnam intercessisse con-
venientiam ostendit. Quo potissimum argumento historico
Weitzel usus est ad defendendam Neandei hypothesin,
quam jam aliquatenus amplexus erat Lücke. Hoc modo
illud argumentum adhibuit. Eecensetur a Pot.yceaïe
inter orientalis ritus fautores Melito , qui Christum verum
habet agnum, quemadmodum etiam Apollinaris. Apol-
linaris igitur de Christo, ut vero agno Paschali, mortuo
doctrina non impedit, quominus eum inter Quartodeci-
manos recenseamus. Si ille ad Quartodecimanos referendus
est, ipsos illos Quartodecimanos in duas partes abiisse
statuamus necesse est. Apoli.inaeis enim in lite Laodicensi
aggressus est Quartodecimanos Judaeo-christianorum par-
tihus addictos.

Quod et vidimus ex diversa agendi ratione IkENAEI
Episcopi, qui, licet ritui occidentali favens, vel sic ta-
rnen in Eomanorum ordinibus cor^i\'CB. jEpiscopos Asiatieos,
qui quartamdecimam observabant, non dimicavit, sed ut pa-
cem coleret adhortatus est Vicïoeèm, Episcopum Eojna-
num; Blastum vero acriter oppugnavit ob Jiaereticam
ipsius de festo quartadecima celebrando doctrinam. Bae-
retici Quartodecimani secundum legem, et ad formam et
ad diem , coenam Judaicam Paschalem faciebant, provo-
cantes ad Christi exemplum, qui secundum Synopticos
adhuc ulthna vitae nocte fecit coenam Paschalem; sed
CathoUci Quartodecimani, ut ex Melitoîjis et Aîol-
i.iNAEis exemplo elucet, quartamdecimam observarunt,
quoniam Christus, verus agnus, die constituto mortuus
est, qua morte nobis parata est salus.

Quod ad Romanorum ritum attinet et de ejus forma
et ortu ex parasceues et dominicae diei observatione,
Weitzel idem statuit, quod jam jMeandeii.

Inter ritum orientalem et occidentalem tale igitur
discrimen intercedit, ut Uli, quo die Conservator noster
mortuus est, die s. Paschatis a lege constituto , laetum
festtm. inirent et jejunio finem imponerent; B vero
negarent laetum festum incTioandum, et jejunio finem
imponendum esse alio die, ac illo, quo Apostoli, laeto
resurrectionis eventu tristis Domini mortis significationem
intilligant (1), Die nempe dominica.

(1) Audiamus auctorem. P. 113. //Beide Theilen feiern
dasselbe Christliche Fest; beiden besteht dieses Pest aus
denselben Momenten, Tod und Auferstehung des Herrn; beide
theilen dieselbe Chronologie der Leidenswoche nicht nur
hinsichtHch der Wochen-, sondern auch hinsichtlich der Ju-
dischen Ritustagebeide halten den Zusammenhang des A.

Diversus ritus a diversis auctoribus iu siiigulas ecclesias
introductus est. Apostoli autoptici, diebus azjmorum festi
post Christum in coebim evectum redeuntibus, Paschatis
die Domini mortis tristem eventum, die autem magna
primigenitarum, resurrectionem in memoriam revocarunt. Sed
non eodem septimanae die, quo anno superiori celebrabantur,
redibant festa sequenti anno. Et pia simplicitas haud
sinit aliquid mutari et vaciilare in ordine rerum, quarum
memoriam magni facit. Quid igitur faciendum erat
Apostolis? Optio iis erat data, utrum négligentes dies
Judaeorum festi solum parasceuen et dominicam colerent,
an vero dies septimanae fixas négligentes , stricte obser-
varent festi ludaici. Prius maluere, quia jam sin-
gulae parasceuae in tristem mortis, dominicae in laetam
rcsurrectionis memoriam dicatae erant. Cyclus septima-

undN. Iis. fest; beide erkennen aber auch die Superiorität des
iV., als der Erfüllung über den Typus, und stehen in dieser
Beziehung auf der Basis des autonomischen CJiristenthums.
quot;Worin aber gehen sie auseinander? In letzter Beziehung nur
in einer verschiedenen Betrachtung des Todes Jesu und dar-
um auch der Leidenswoche, in einer mehr suljectiven oder
mehr aljectiven, mehr dogmatischen oder historischen. Die
asiatische leier geht von dem Wesen und der oljectiven Be-
deutung des Todes Jesu an sich, so wohl für die Person des
Herrn seiist als für die Erlösten, aus. Mit dem Eintrit
des Todes ist den Asiaten das grosze Werk vollbracht, die
Verklärung des Herrn begonnen, mit ihm begannen sie da-
her auch die Freude. Die occidentale Feier geht von der Zeit
aus, mit welcher diese Befeutung des Todes dem Bewusztsein
der Apostel sich manifestirt hat; dies war in der Passions-
woche noch nicht geschehen, sondern erst mit der Auferste-
hung; daher wollen sie erst mit dieser ihre Festfreude be-
ginnen. Jene gehen darin von einem ideellen, diese von
einem empirischen Standpunkt aus; jene vom dogmatischen^
diese vom historischen.

nus norma cycli annuarii festi exstitit (1). Ab autopticis
occidentalis ritus originem cepit. A Paulo vero, baud
autoptico, orientalis ritus fundatus est (2). Ille divinitus
constitutum duxit, ut iisdem diebus et typici et veri agni
facta sit oblatio, et, magis quam caeteri, ille magnum,
quod Christi mors ad salutem nostram habeat momentum

(1)nbsp;P. 178: Hiemit liegt der ursprünglichste Passa-ritus
als ein Kind der juden-christlichen TJrgemeinde und der Ura-
postel vor uns. Allem nach sehr alt, und nach allen Seiten
hin, sowohl durch die Art seiner Feier, als durch ihren
Ursprung und Zusammenhang aus und mit der noch frühern
Woohenfeier auf den Kreis der unmittelbaren Jünger zurücJc-
vjeisend, welche die Ereignisse der Urwoche selbst miterlebt
und mitempfunden hatten, auf den gewisz ältesten Standpunkt
der persönlichen, noch vjeniger freien und objectiven Auffas-
sung und Aneignung der Thatsachen des Reils, wie er in
der ersten Zeit bei den Autopten gewesen sein mag. Bei
diesem Kitus war die den Uraposteln so wichtige Thatsache
der Auferstehung., ihr Lebens-und Hoffnungsgrund, die ihnen
durch die Offenbarungen des Herrn gleichwichtige y.upiay.y} ,
das uralte Institut der Wochenfeier die iVom , die von selbst
überwog, nach welcher sie auch die Jahresfeier einrichteten.

(2)nbsp;P. 191 die orientalische Observanz scheint, aüszer-
lich angesehen, judaistisch, nach ihrem innern Wesen, in
ihre Elemente zerlegt, ist sie durchaus Patdinisch. — P. 181.
Dieses Zusammentreffen gewisser altt. Passatage mit getoissen
neut. Heilstagen in der Urwoche war leein zufälliges, es war
ein göttlich geordnetes und bedeutungsvolles gewesen, das
Zusammentreffen des Typus mit der Erfüllung, und gerade
dies muszte einem Paulus weit wichtiger erscheinen, als die
Einhaltung der Wochentage und der blosen äuszeren Umrisse
überhaupt, P. 185. Hiemit hatte sich aber nun schon
auch eine andere Faidinische Eigenthümlichkeit geltend ge-
macht: eine universellere Auffassung und eine sfärlcere Her-
vorhebung des Todes Jesu in seiner oljectiven Bedeutung für
das Erlösungs-icerk.

percepit, et inde censnit mortem laete celebrandam esse
et quidem die a lege constitute.

Eadem ac Patjl-ds statuit Joannes (1). Ntdla igitur
est discordia inter traditiones ecclesiasticas de Joanne
Apostolo, Asiatici ritus fautore, et de Muangelista.

Post editum ilium librum, scriptores dividi possunt m
eos, cpi docti Weitzel sententiam amplesi sur.t, et eos,
qu.i cum Tubingensibus fecerunt.nbsp;^

Ab illius auctoris partibus stant G. E. Steiïz (2), (licet
hic docti Weitzel sententiam de ritu Paschali in eo mutavit,
ut ad festum Paschalem et mortis et resurrectionis celebratio

(1) P. 188 so ist es auch Johannes, bei dem wir die-
selbe Servorhehmg des Todes Jesu, die gleiche universelle
Auffassung desselben, dieselbe Anschauung vom Ferhältnits des
Alten Testaments zum Neuen, dieselben Gedanken t\'o?«
als dem loahre Passalamm, ja auch die dazu gehörige Chro-
nologie der Leidenswoche finden. Haec probantur locis ex
Euangeho et BpistoHs Johanneis petitis. Argumentatio hujus
auctoris eadem ac Tubingensium, sed ad alterius ritus ori-
ginem explicandam adhibetur a Tubingensibus. Eomanorum ritum
profectum putant ex doctrina Fauli, quacum doctrina in Euan-
geho Joanneo et Epistolis exposita in multis convenit. Weit-
zel Asiaticorum ritum ortum putat ex institutione Pauli,
qu.ocum Joannes in multis convenit, si tantum ex Euangelio
et Epistolis doctrinam ejus hauriamus. Num vero statuere
possumus, JoAKNEM , qualem ex Actubus et Epistolis Paulinis
et Apoealypsi cognitum habemus , eodem ac Paulum animo,
ecclesiarum gubernaculum tenuisse? hac de quaestione non
egit Weitzel. Immo vero e silentio, quo premitur in ejus hbro
Apoealypsis , efficiendum duco , auctorem huic scripto Joan-
neo authentiam abnegare.

(2) In Annuario : Studien und Kritiken, 1856 P. 721-809
et anno 1857 P. 742-782, et 1858, anno 1859 in libro:
Real-EneyMopädie fur protestantische Theol. n. Kirche edi-
to a Dr. Herzog, fase: 102 et 103, in voce Pascha.

non una referenda sit, sed tantum illius eventus tristis
observatio, dum contra laetum resurrectionis festum ad
Pentacosten pertineat,) Kakl Hase (1) et Alb. Eiïschl (3)
et Meter, aliique.

In Tubingensium ordine stant Baue (3) et Hilgen-
feld (4), qui, ut Bleek, imprimis urget argumentum
e nominibus, quibus designantur partes, petitum, ut
orientalium Judaicam, occidentalium ritus anti-Judaicam
demonstret indolem.

Inter nostrates ante editum docti Weitzel librum,
Cl. W. Moll (5) docti Schwegler sententiam défen-
dit. Post annum 1848 vero, Nieemeijee (6) docti Weit-
zel expositionem secutus est. D». J. j. van Oosterzee (7),
etsi doctum Weitzel laudans, cum Tubingensibus ta-
men fecit quod ad hanc litem. Cl. Scholien senten-
tiam exposuit docti Weitzel. (8) Doctus Eeville (9)

(2)nbsp;Die JEnistehung der AlthatJiolisclen KircTie Ed. pri-
ma, 1850, P. 145, 248 et aliis,

(3)nbsp;Tlteol. Jalrh. 1849, P, 309 , 1857 , P. 523. Allg.
Litt Zeit. 1847, N. 85, et ZeitscJi. für Wissensch. Theol
1858, P. 151.

(5)nbsp;Gesch. V. het KerUeven der Ch. ged. de 6 eerste
eeuwen , 1846, Tom. II. P. 163,

(6)nbsp;Owe/\' de geschriften van Johannes. W. W. van
\'tHaagsch Gen. 1852, bl. 373.

(8)nbsp;Godgel. Bijdr. 1856, 97—127, Bijbelsch Woorden-
boeJc. II. P. 182. Inleiding. Ed. ait. P. 131—135.

(9)nbsp;Revue de Theol. Colani 1856, jul-oct. P. 36. \'/Nous
n\'avons guère fait, que reproduire l\'argumentation de M.
scholten.\'!

hanc Cii. Scholten expositionem vertit IVanco-galKce.
Quibusnam annnmerandns sit Do. P. J. J. A. Junius,
pro certo afBrmare dubiis haereo, quippe qui in libro:
OescMedenis en Belangrijkheid der Lijdens/prediking P. 25,
suam sententiam exposuerifc ut cum Tubingensium expo-
sitione satis exacte respondeat, P. 30 vero laudat et
comprobat thesin, quam protulit Weitzel.

Quo amii tempore, qua ratione ab ipsis Apostolis ce-
lebrabatur Paschalis festivitas? Ad hanc quaestionem si
respondere possemus, hinc ordiendum foret, ritus, quem
instituerint, conformationem, seu si mavis, deformationem
exposituro. Sed neque a zqlç Irvloiç, neque a Paulo
aliquid de Paschatis celebratione constitutum novimus.

Tradit quidem Actmm liier Paulum in gentilium urbi-
bus Euangelium annuntiantem verba fecisse in synagoge,
in ecclesia Philippica per tw twvnbsp;iopzriv reman-

sisse, ut convenientibus Judaeis Christum praedicaret,
Hierosolyma adscendisse fratres ex Judaeis visitaturus;
e Pauli autem, quae quidem aetatem tulerunt, scriptis
tuto efficias, eum nec ipsum diem diei praetulisse, nein
memoriam quidem Jesu mortis et e mortuis resurrectio-

nis, nec in ecclesiis a se conditis ejusmodi quid praece-
pisse, liunc tvjv y]y.épccv [xv) fpovovvxa doctorem {Som. XIV:
5 etc.}, quippe ex cujus mente, Christi discipulo per
totam vitam terrestrera festus dies agitandus sit, quovis
die Pascha obeundum, quia semel pro nobis sacraficatus
est verus agnus, nempe Christus. (I Cor. Y : 7 et 8).

De caeteris ApostoUs idem statuere non licet; nam in
eorum, quae feruntur, scriptis, frustra quaesiveris ejusmodi
ratiocinationes, ac in Paulinis. Quae autem de ecclesia,
cui 01 azvloL praefuere traduntur Act. cap. XXI, sect. 20
etc. et quae in JE pist. ad Gal. data Paulus narrat cap. II,
Jacobüm misisse legates, ne Petrus et caeteri Judaei
Antiochena in ecclesia convivium agerent cum Christianis
ex ethnicis, hinc probaliU^ii, illis Apostolis cum/^tó«
communem fuisse Paschalis festivitatis celebrationem.
Attamen fieri potest, ut Pascha ederint ratione magis
consentanea doctrinae Christi et haud sine jure statueris
eos ad coenam itasse, non tantum in liberationis ex
Servitute Aegyptiaca recordationem, sed etiam in memo-
riam alicujus eventus ex Christi historia; nec minus fa-
cile credideris eos praeter Pascha Judaicum observasse
festum in mortis aut resurrectionis Domini memoriam.
Sed quid hac de re sit statuendum, aut alia primi aevi
temporis scripta , aut traditio ecclesiastica, si vera invenitur,
doceant necesse est; e libris enim canonicis nihil hac
dequaestione legitur.

quot;Ai ô\'iarayàt iwy aytwv \'AtîoctoXwv et hi xccvovEg iy^xlnsi-
aazixol t. a. \'A. nobis quidem praebent nonnulla edicta
de feriis, utpote ab eorum manu, sed post critico-
xum circa hos libros labores, persuasissimum nobis
habemus, nmiquam eos esse appellandos, ut testes fidebs-
simos ecclesiae saeculo secundo vel tertio. Conditionem

Quae afferuntur in Epiphanii scriptis ab Audianis
e Biaxa^zl X. â\'A, dare ostendunt, tantam inter rhv
âiam^iv et Txç ^laxayxq consensionem esse, ut illos libros
eodem aevo scriptos esse inde abunde pateat. E dissen-
sione autem, quae inter utrumque codicem obtinet,non-
nulli Tbeologi, inter quos Weitzel (2) et Eitschl (3),
efiTecerunt eos pro duobus decretorum corporibus esse
babendos. Omnes fere scriptores in auctoris aetate defi-
nienda cum Doct. Dkey faciunt, statuente seculo tertio
parte posteriore scriptum illud ortum esse (4).

ScHWEGLiiE (.5) et Hilgewteld (6) autem a docto Weit-
zel dissentiunt, xvjv diaxd\'^iv et xàç âitxxa.yocç pro uno eo-
demque libro habentes. Equidem ab illis haud dissen-

(1) Eecte monuit Cx. Kaki Hase KG. ed. 7. §57:
//der Beweis für eine Verhältnisz des 2ten und Sten JaTirJi.
kan nicht allein aus diesen Gesetzsammelungen Apostolischen
Namens gefuhrt werden.quot;

(3) In libro: die Fassafeier et: P. 257. //Die Schrift, auf
welche die Audianer sich beriefen, ist daher ein von den
Const. Apost. verschiedenes, vermuthlich im Orient, eben so
wie unsere Const, im Occident heimisches Apokryphen.quot; In-
geniöse certe Weitzel ipse argumentationis suae vim negare
videtur 1.1. P. 259, scribens: uT]nbsp;eine Vermittlungs-

schrift scheinbar mehr aus dem Occident stammend, aber
wegen der Unbestimmtheit ihrer Verordnungen und ihrer
Eichtung auf katholische Einheit, auch im Orient, wie im
Occident gahunxkiM und beliebt.quot;

(3)nbsp;Her Alth. Urclie Ed. I. In Ed. altera sententiam «t
quidem videtur mntavit P. 329.

tiendum puto. Licet enim loci ab Epiphanio laudati,
cum monitis de Paschate in Comütutionum libris obviis
maximam convenientiam ostendentes, minime in singu-
lis verbis sibi invicem respondeant, hinc tamen cave,
concludas pro duobus diversis habendum esse illum codi-
cem decretorum corporibus. Idem enim, quem modo
laudavimus, doctissimus Dkey abunde probavit, allatis
exemplis, textum per temporis decursum non inmunem
mansisse a mutationibus et corruptelis (1)= ISJos quidem
non de duobus diversis cogitavimus scriptis, quia loci ab
Audianis ad commendandam suam ritus rationem allati,
prorsus discrepant ab iis, qui de eadem re in Constitu-
tionibus habentur; nam illi loci etiam repugnant Epi-
PHANiT ex eadem ^ioctcc^sl allegationibus. Si ^iccra^ig sibi
repugnare potest, quare non ccï^iazccyM? //Itane tu pu-
tas in Comtiiutionibus talia dissimilia de Paschate cele-
brando praecepta esse? Bespondeo quaestioni: nonne de
sabbato observando hic leguntur, quae non valde amice
conspirant? (2) Accedit quod Epiphanius sub nomine
xm S\'Lxza^sMç nonnunquam laudaverit Consütutiones, ex.
gr. Haer. XLY, etiam in plurali numero vocabulo usus
est LXXY: 6. LXXX : 7. Apparet igitur exstitisse jam
vetustissimo tempore varias ^topScocreiç ConstihSonum
libri.

Nullane autem placita in hoc opere inveniuntur, quae
ipsis Apostolis debentur? Documenta vetustissima iis
esse inserta critici lubenter concedunt, sed decretum
Äpostolicum de Paschate in hoc libro superesse, parum
credibile est. Quid multa? Si mandatum Apostolicae

originis superstes fuisset, nuiiquam profecto lites acerri-
mae de hujus festi celebratione seculo secundo exarsissent !
Estne credibile neminem tali monumento usum fuisse,
si superfuisset? (1)

Etsi nulla harum de Paschate regularum ecclesiastica-
rum ab Apostolis profecta est, uil tamen impedit, quo-
minus statuamus jam seculo secundo nonnulla esse dé-
créta et constituta; quin nihil in se habet, quod impro-
babilem eam efficiat, hypothesis, ex qua décréta illa orta
fuerint ex lite de Paschate celebrando. Quis auctor eo-
rum sit, quove loco sint nata, cuiuam aetati sint tribu-
enda, ccce quaestiones quibus ex instituti nostri.
ratione foret respondendum. Iis enim solutis clara lux
nebulas removebit. At licet dignae omnino sunt, quae
serius tractentur, quaestiones, nunc tamen eas missas
facie, quia eas solvi posse non opinor, qnandoquidem
singula décréta in diversis rixarum stadiis confecta esse
probari possunt (2).

(1)nbsp;Praeclare meae sententiae favent Sockatis verba H.
E. V. 22. \'Epj ^atkrai , ort w^TOjO TToXXa zara

cwh^ziav eXajSsv^ Suva xai -h xoy Tcaa/a iopr/? Trap\'
ixdaioic, èx avvri^eiaq zLwg cS\'ia^ovutxv ecj/j vhv TiapaxYip\'/iaiv,
§iix TO ixYjS\'ém Twv umanlm^ (hg Ibïjy^ p/i^svi vevofxaOsiYi-
yJvM Txsp\'t ocmriq.

(2)nbsp;Quod ad locum ab Audianis citatum attinet, Hiigen-
mld {IJieol. Jahrb. 1849 P. 164. N. 1.) haec scripsit: //diese
Schrift (Consiit.) enthält noch jetzt widersprechende Bestim-
mungen , und ist vielfach überarbeitet. Die Verordnung,
welche die Audianer hervorhoben, war ein solcher Zusatz
ideoqueposterioris temporis.quot; Aliter judicavit Schweglek (1.1. P.
408) //nach Epiphanius dagegen haben die Audianer ihre
Sitte aus den Constitutionen gerechtfertigt, ein Umstand, der
uns zur Vermuthung berechtigt, die ursprünliche Grund-

Num igitur videns, quam habuerit vim in condeudum
et oonstituendum ordinem clericorum inter Christianos,
regimen Judaeorum sacerdotale (1), eandemne vim tribuam
cyclo festorum Hebraicorum in constituendum Pascha
Christianae ecclesiae? An propter ortum Apostolorum
et primorum Christianorum e gente Judaica, primas ec-
clesias eorumque duces, ut postea Apostolum Joannem
in Asia, coenam Paschalem eodem die cum Judaeis obiisse
affirmabo, idque non solum ut patrum servitudinis Aegyp-
tiacae sed ut et suae a peccati jugo per Christum liberatio-
nis recordarentur? (2) Hoe ita fieri potuisse negari
non potest, sed a posse ad esse non valet conclusio;
et a docto Weitzel (3) opponitur hypothesis, quae

schrift der Const., falls dieselbe überhaupt in der römischen
Gemeinde entstanden ist, sey älter als die Periode Victors.quot;
Ut autem auctorem Const, in occidente quaeramus, monet to-
tius scripti argumentum et Eomam quidem nos dacuat et
inscriptio et postremus canon, quibus a Clemente Episcopo
Eom. in unum redactas se pxaedicant üonstitutiones. Post
VicTOKEM autem, in Ecclesia quae Eomae est, ad Apostolos
certe non referebatur praeceptum, quo cultus orientalis de-
fendebatur. Praeterea de sabbato cbservando mandata ex
priore tempore repetenda videntur.

inde a Pagina 169: //Mit welchen Empfindungen war diese
Woche , waren ihre einzelnen Tage und Ereignisse für den
Kreis der Zwölfe ursprünglich verknüpft gewesen? Ge-
fühle, die sich ihnen und durch sie der Cultgestalt der
Ürwoche selbst unvergeszlich einprägten, durch Avelche ge-
wisse Tage der Urwoche gerade für die jenigen Apostel,
welche alle jene schmerzen und Freuden der Urwoche als die
persönlichen Freunde und Begleiter des Herrn selbst durch-
lebt hatten, für immer einen durch jene Urgeschichte be-

prima specie se commendat. Putat ille Apostolos, ut-
pote testes oculatos Christi passionis, mortis, resurrectio-
nis , ductos recordatioae doloris atque laetitiae, decrevisse
Paschatis ritum e cyclo Hebraico non desumendum. Pia
eormn simplicitas eod sivit aliquid vacillari in ordine re-
rum, quarum memoria iis carissima erat. Pascha autem
Judaicum mutabile festum. Si in eo festo recolere vel-
lent, quae semel in eo evenerant, sequenti anno recordari

stimmten Charakter der Freude oder Betrübnisz annahmen.\'.
PorroP. 174,Es läszt sich kaum anders denken, als: nachdem
ein Jahr seit dem Tode Jezu und seiner Auferstehung verflossen
war, als die Passatage der Juden, die Zeugen jener Ereig-
nisse , wiederkehrten, erwachte das Gedächtnisz der letzteren
auf denen das Christliche Glaubensleben ruhte, weider aufs
lebhafteste in Denen, welche jene Ereignisse selbst mit er-
lebt hatten. Jetzt waren also die ewig denkwürdigen Tage
wiedergekommen, das denkwürdige Fest, wiederholt mit dem
Herrn gefeiert und zuletzt durch jene auszerordenthche
Schickungen Gottes bezeichnet. Machten sie auch anfangs ,
wie es ganz wahrscheinhch, diese Passatage noch nach dem
jüdischen Eitus mit, so waren sie ihnen gleichmahl noch
weit denkwürdiger durch ihre ChristUchen Erinnerungen;
nur Eines muszte ihnen mehr und mehr störend werden. Die
Pietät kann es nicht über sich gewinnen, an dem Heihgthum
ihrer Erinnerungen auch nur Einen umstand ändern zu las-
sen. Jenes Gemach ist für uns einst der Schauplatz wich-
tiger Ereignisse gewesen. Man kann sich in diesem Gemach
Alles noch so lebhaft denken, wo jedes Geräthe damals stand,
als dieser Ort der Schauplatz jener Ereignisse war. Mit den
Erinnerungen selbst ist einem kindlichen Gemüthe auch der
Ort heilig, an den sie sich knüpfen. Man wünscht Ahes in
demselben Stand erhalten zu sehen, an derselben stelle wie-
der zu finden, welche es zu jener Zeit emnahm, nichts soll
verrückt, nichts weggeschafft werden, damit die Erinnerung
überall ein möghch getreues Abbild jener Zeit und allent-
halben Anknüpfungspunkte finde. Für die Apostel war die

debüissent mortis et resurrectionis memoriam alio die,
quam superiori anno, alio die quoque ac in quo evene-
rant. Et jam inde ab initio instituta fait parasceues in
mortis memoriam et dominicae diei in resurrectionis
recordationem celebratio. Quapropter mox, negligentes
dies Pascbatis Judaici, parasceues die et dominica post
deciman quartam Nisan observare incoeperunt Pascha
GraupcÓGtpLou et avaffTaat^ov.

Urwoche ein solches Heiligthum, sie war, so zu sagen, Zeuge
gewesen jener auszerordentlichen Ereignisse. Jhre einzel-
nen Wochentage waren jeder mit einer bestimmten Erinne-
rung für sie bezeichnet; sie waren inzwischen durch die Christ-
liche Wochenfeier schon seit Jahresfrist die stereotypen Trä-
ger derselben Erinnerungen geworden. Auf diesen Wochentag
war in der Urwoche der Tod auf jenen die Auferstehung
gefallen; denselben Ort hatte man ihnen Yon Anfang auch
in jeder kommenden Woche eingeräumt; auch in der Jahres-
woche, die nun zum ersten Mal wiederkehrte, sollte keine
Erinnerung von ihrer Stelle gerückt werden; der Tod war
auf einen Ereitag gefallen , er sollte auch in der ersten
Jahresfeier auf einen Ereitag gefeiert; die Auferstehung war
an einem Sonntag eingetreten, sie sollte auch bei der ersten
Wiederkehr der Jahrestage auf einen Sonntag gehalten wer-
den. Nun war aber in der Urwoche mit jenen Wochentagen
und ihrer Heilsthatsachen auch die jüdische Passafeier zu-
sammen getroffen und in eine bestimmte Constellation getre-
ten ; der Tag der Kreusigung war zuglich der Tag der Pas-
saopferung, der Tag der Grabesruhe die ^sycckr] d^vixm,
der Tag der Auferstehung der des Erstlingsopfer gewesen.
Gerne hätte man auch diese Constellation der jüdische Passa-
tage mit den Wochen und Heiligstagen alljahrlich ganz so
gelassen, wie sie in die Urwoche gewesen war. Allein der
jüdische Eestkalender machte es unmöglich; nach diesem
fiel der Passaopfertag, die n^ ^ nicht jedes Jahr weider auf
denselben Wochentag, also den Ereitag, wie in der Urwoche
somit der Tag des ErstKngsopfers nicht immer auf den Sonn-
tag, wie es damals gerade sich gestellt hatte, vielmehr

Primo obtutu putaveris praeclare dictum, sed accura-
tius indagantem verborum expositionem, multa baud
dilucida, alia minus probabilia te ofFendent. 1». Non
dilucide exposuit quis primo anno fuerit cultus. Haud
perspicuirm est an primo anno jam praeter Pascha Judai-
cum , festum mortis et resurrectionis Domini celebrarint (1),

schwankten diese jüdische Festtage durch die ganze Woche hin
und her. Was sollte man nun thun ? Einige Zeit liesz man
es sich vielleicht gefallen, aber bald wurde die Sache zur
lästigen Störung. Sollte man die Wochentage, an denen man
schon seit einen Jahr allwöchentlich sich gewöhnt hatte,
jene Thatsachen zu begehen, aufgeben, sich streng an die
jüdischen Festtage anschliezen und damit die Physiognomie
der solennen Festwoche Jahr für Jahr ändern, zwischen die
Jahres und die bereits fixirte Wochenfeier eine Disharmonie
bringen , alles aus der Stelle , die es in der TJrwoche einnahm
Jahr für Jahr verrücken P Was that man also ? Man hielt
die äussere Gestalt der Urwoche unverrückt auch bei der
Jahresfeier fest, somit ihre Wochen und Heilstage; die Woche
Nachbild der Urwoche.quot; Haec ut cognoscamus docti Weitzel
expositionem sufflciant, sequentibus: //Mann tliat jenes mn so
mehr da bald eine Meinungs Verschiedenheit über die Art
eingetreten zu sein scheint, wie die judische Passatage sich
im Todesjahr mit den Wochen und Christlichen Heilstagen
constellirt hattenquot; appono signum interrogationis , quaerens ,
utmm tantopere vigente memoria Christi passi et in vitam
reducis , in ipsa //Urgemeinde, schon unter den Urapostelnquot;
non amplius constaret, an Jesus ipso Paschatis die mortuus
sit nec ne ?

(1) Conferantur verba et ea, quae jam citavimus et quae
afferre hoc loco lubet: //sie machten auch anfangs, wie es
ganz wahrscheinlich, diese Passatage noch nach dem Jüdische
Eitus mit^\'\' sie ut hisce dilapsis obirent parasceuen et dominicam
diem: quot;der Tod, enim, war auf einen Freitag gefallen, er
sollte auch in der erster Jahresfeier auf einen Freitag ge-
feiert werden. Man feierte gleich in der Urgemeinde und
im kreis der Urapostel noch die jüdische Festtage neben dem
Christlichen Heilstagen fort. P. 18: //Paulus primus negle-

nec ne (1). 2». loco. Minns probabilia sunt, quae de
pia simplicitate Weitzel attulit. Quaerimus enim ex
eo, nonne magis redoleret pn.erilem pietatem talia, quae
ad salutem pertineant et quae evenerunt diebus festis,
quos religiose obire consuevimus et celebrare pergi-
mus, recordari ipsis ejusdem festi diebus, quam die
septimanae fixo post illud festum? Exempli gratia, si
magna accepimus beneficia religiosa ipso die natali Serva-
toris, nonne grati animi sensus faciet, ut post annum
dilapsum eorum memoriam colamus eo ipso, quern dixi,

xit Judaicum Pascta.quot; Judaicum autem et Cbristianum Pascha
junctim una eademque septimana celebrare non poterant
Apostoli, si dies festi Judaici eodem modo, quo in passionis
septimana, redirent, qnippe qui et coenam habere et jejunare
simul non possent. Jejunandum autem foret, si iS\' rediret
in parasceuen, ut mortis memoria coleretur, et coena agenda
foret ad hberationis ex Aegyptiaco jugo memoriam recolen-
dam. Idem valet de magno sabbato. Puisset dies laetus
idemque tristis. Itaque festum celebrari non potuit quin
Pascha Christianum sequenti septimana, post Pacha Judai-
cum observabatur.

(1) //Allein der judische Pestkalender machte es unmöglich
die Constellation der jüdische Passatage mit den Heilstagen
so zu lassen, wie sie in der TJrwoche gewesen war., was
solltte man nun thun? Einige Zeit liesz man es sich vielleicht
gefallen.quot; Quid autem aliquamdiu (siverunt) passi sunt Apo-
stoli? Ut die Paschale Judaeorum haud conveniente cum die
hebdomadis passionis, colerent Christi mortis memoriam:
//diese Passatage nach dem jüdischen Eitus waren ihnen
gleichwohl noch weit denkwürdiger durch ihre ChristUchen
Erinnerungen.quot; Primis igitur annis ipsa Christi mortis
memoriam celebrarunt, et primitiarum die resurrectionis me-
minerunt. Sed si post eventum proximis, //die Pietät es
über sich gewinnen kann, an dem Heiligthum ihrer Erinne-
rungen einen Umstand andren zu lassen,quot; eo magis seciuenti-
bua a;nnis !

die natali ? Si tale beneficium nobis obtigerit die Paschali,
aut eo die, quo Christus mortuus esse creditur, aut ad
coelum evectus, uum alio quovis anni tempore ejus reco-
lemus solemnem memoriam. Concederet forte Weitzel,
omnino ita et Apostolos factures fuisse, nisi jam primo
anno constitutus fuisset cychis septimanus.

Itaque 3o. loco de hoc cyclo est agendum. //Huic
cyclo insunt, ut Weitzel putat, tria momeniz, parasceue,
jejunii dies lugubris, dominica, laetitiae dies, qua
conveniebant Christian!, et salhaiwm, dies festus, ut in
Judaeorum religione. Duo priora momenta in constituendo
ritu paschali non neglecta fuerunt.quot;

Quod autem ad pamsceuen attinet, non video, quo-
modo quis serio ex Matth, IX, 15. Marc. 11, 19 et
Lticae Y, 34. efficiat ab Apostolis jam primis annis sin-
gulas parasceuas jejunando observatas esse! E contrario
probabile esse puto, Yictoeis Episcopi Romani aetate
nondum omnibus Christianis communem fuisse hunc ritum,
ne occidentalibus quidem. Yideatur infra suo loco. Prae-
terea Weitzel non reputavit, secundum suam interpre-
tationem ab Apostolis jejunii diebus, quibus ablatus fuit
sponsus, sabbatum festum celebrari nullo modo potuisse.

Superest igitur, Christianos jam Apostolica aetate,
singulis dominicis convenisse, Christi resurrectionis
memores. Non equidem is sum, qui negaverim pauca
eademque satis perspicua vestigia hujus rei reperiri in
sacri cod. libris. Quid autem ex hisce sequitur ? 8e-
quiturne inde, Apostolos diem dominicam post Pascha
Judaicum solemniore ratione obiisse, quam caeteras do-
minicas, quin etiam quam Paschatis dies? Minime gen-
tium ! Pieri potest, sed vix aliud argumentum attule-
ris, nisi traditiones ecclesiarum Romae et Hierosolymorum

seculi secundi exeuntis, allata ea contra Asiaticos,
cultum defendentes. Hisce traditionibus nixus, Weitzel
suam de Apostolico Pascbate thesin defendit, ut patet ex
iis, quae scripsit P. 163 in fine, alibi passim. Quantula
autem fides hisce traditionibus habenda sit, post exposi-
tam litem Asiam inter et Romam videbimus. Itaque ab
Apostolica aetate ad sequentia tempora gressum faciamus.

Si de festo Paschali Apostolis viventibus expositio diffi-
cultatibus premitur,non minus in tenebris ambulamus, in
ritum ecclesiae Patrum Apostolicorum aetatis inquirentes,

De j^psiïo?« PsEUDD-Pii, fratris Heemae, agendi otium
mihi fecit Blondel sua, quam procuravit, eäitione.

Jam vero nullum aliud examinanduna superest scriptum
Pastristicum, nisi Epistola Igî^atii ad Fliilippenses, in
cujus Epist. cap. 14, haec legimus: \'Et ti? pw\'lou^ai\'wv
OTtxeXa TO ua^xa, vj xoc av[jißola xvi iofiX\'/jg abxamp;v àéxetxi,
xoLvavóq tazi xm àr.oy.xîivdvxav tov Jtuptov ^ xat xovq à%o~
axokoMç cthxov.

Inde ab anno 1557, quo repertus et editus est textus
Graecus ekiodecim Ignaïii Epistolarum, ad nostram usque
aetatem multum disputatnm est inter viros doctos cum de
auctoritate diversarum recensionum A. B. et S. tum de
Epistolarum authentia, quam jam Blo:^del et post eum
multi negarunt, quibuscum nostra aetate faciunt P. Ch.
Baue (1) et Schwegleb, (2). Nostra in patria Viri Docti
sub judice litem adhuc esse putarunt. Diguam eam
habuerunt rectores Societatis Saganae litem, de qua
quaestionem proponerent. ßesponsum doctissimi P. J. A. A.
Junius licet haud ab omni parte propositae quaestioni

satisfecerit, dignum tamen aestimarunt, quod praemio
aureo ornaretur (1). Licet dijudicare uon ausim num
illo response lis diremta otnnino sit, mihi tamen
firmiter stat liaeo opinio, post omnia quae etiam ab illo
auctore de JEpistoIa aä PJiilippenses prolata sunt, sine
ullo dubio atiilientiam Jmicce Epistolae abnegandam esse.

Ut probet non ab Ignatii manu profectam esse hanc
Epistolam, attulit Junius P. 235.

1. Epistolam non reperiri nisi in Cod. Or. 3 et
Vers. Eat. 2. Ante seculum septimum nulla citata ex
hac Epistola olfendi.

1. In Epistola reperiri vestigia litis acerrimae de Tri-
nitate, quae suadent eam datam esse demum ])ost conci-
lium Chalcedonense (anno 451). 2. Jnssa de jejunio in
ea legimus, quae anno 489 nondum viguerunt, aliaque.

Si quis hisce argumentis perpensis non abit in eam
sententiam, quam et nos amplexi sumus, addere velim
ipso nostro de PaseJiate loco confirmari ahnegationis
judiciim. Ita certe Ignatius, quem ecclesia Asiatica,
quae ut èmzsXovaoc. ^ixa. lov^aiav to \'Kclaya. describitur,
magni fecit, ita Ignatius amicus Polycaupi , strenui
illius orientalis rationis defensoris, nunquam scripsit.
Num suam ecclesiam, suum amicum, ac si Christi atque
Apostolorum interfectores essent, exsecaret? Credat Ju-
daeus Apella!

Itaque hujus quoque aetatis nobis desunt monumenta
fide digna, nec nitimur historico fundamento, antequam
in mediis rixis Eomam inter et Asiam versamur. Jam
vero ad eas propero.

Litis de Paschali cultu vestigia prima, paulo post
seculum secundum dimidiatum deprehenduntur. Eusebius
narrat Polycaeïum , Smyrnensem Episcopum, Eomam
profectum ut conveniret cum Aniceto Episcopo de lite
circa festivitatem Paschalem. In H. E. L. IV. Cap. 14-
Caesariensis haec habet:

\'Euif^\'e Twv §-filovi.\'.imv \'Avin/koy TV?? \' Pco/^atW £r,tgt;/](7ta?
riyouiJ-évou Tlolvy.apr.o)J, Itt izspióvxcc tw ßtw ysvéaBrai ze im
quot;PcS/xYi? , xaJ £[? oijAiav TW \'kvivJizt^ ll^eh ^id zi ^yjzyji^x
TTSpi TVJS Jtaid: to TratT/a :^(xépocg ^ Ecprivdcog lazopet.

//Eadem tempestate, Aniceto Romanae ecclesiae
//praesidente, Polyoaepum , qui etiamtmn superstes erat,
//Eomam venisse ob quaestionem quandam, quae de
//Paschate inciderat, et cum Aniceto colloquium hac de
//re habuisse, tradit Ieenaeus.quot;

Gaudemus profecto Eusebium testem, a quo sua hausit,
allato nomine laudasse. Nunc enim accuratius quam ab
illo factum est, in expositione controversiarum, rem, de

qua certarunt, definire possumus. Hausit ex Epistola
Ieknaei ad Episcopum Romanum Viotoeem; data,
quum iterum Asiam inter et Eomam oriretur dissensio
Conf. H. E. L. V. Cap. 24. Posthac, capite qu.into,
his Uteris tractandis immorari oportet, nunc quidem
ea, quae de eo itinere scripsit Ieenaeus , attigisse suf-
ficiet.

Postquam monuit Ieenaeus Presbyteros Romanos, Soteei
antecessores , eandem observantes ritus rationem , quam
tunc propugnaret Tictoe , nihilominus tamen pacem co-
luisse cum iis, qui adveniebant ex ecclesiis, in quibus
alius observabatur cultus, pergit hisce verbis: jtaî rot
^aklov imvxiov Tiv to T/joëiu toTç [xvj iripoOai. (Seil. ^ vvv
to tyipstv toFç p.}] xripou(7LV èvccvxiov ectttv). Yictoeis aetate
non querebantur Christiani Asiatici {k zYipovvzsg) ritum
Romanum se abhorrere, non conabantur B,omanis (zoiç
ixi] TYip) suam cultus rationem commendare, Aniceti autem
tempore aliter se res habuerat. Et tamen qui ante Yic-
ïoeem fuerant Presbyteri, quamvis non observantes, eu-
charistiam Presbyteris ecclesiarum observantium transmi-
serunt.

Kat Toy piMapiov JIolvy.c(pv:oD £7rtt?/!;x«(7avToç t^ \'Pwp,-^
£7r£ \'KvLXmOV YM Ttspi SDmV TtVWV ^.txpà üjjjVXZC, TTpÔç.

dXkyilovç eùS\'ùç icpyjvsvaav^ mpi toutou toù xsfalaiou pL-h
çiXsptcTwavTeç TTjOoç lauTouç. Ours yâp 6 \'Avizriroç zov IToW-
yMpTtov nstcoa. èâxivaxo r/jp£tv, cczz pLîzà \'ïaxvvou to\'j
xoij Kvpi\'ov ymI Xomœv àmaxokav oiç aw^texpit^cv
àel xsxyjprixôxa. Où\'xs [àyjv 6 îlokvxxp\'KQç xov Avix^xov
Irretcrs xv^psTv, Xéyovxa xhv avv^S\'siav xm lïpo aiixoù Ttpsa-
ßuxipCfiV oçpsfXsiv xaTS/etv. Kai toutwv oikag i^óvxcov ^
IxoivwVïjtTiZV savxoiç,\' xxl tgt;5 Ijtj-Jvjcrtac îraps^wpyjffsv 6 \'Avj\'-
xyjToç r/jynbsp;tw ïlolvxccpv:^, xax\' èyxponhv

xtiç, £xxxy](ttû:ç itpïjv/lv s/ôvtwv twv tiopowtmv x«t fxïj tvî-
pouvtmv.

//Et quum beatissimus Polïcarptjs âniceti tempore
//Homam venisset, atque inter illos de quibusdam aliis
//rebus modica esset controversia, statim mutuo pacis
//osculo se complexi sunt de hoc capite (quaestione prin-
//cipi, ut Eus. H. E. YIIL S5) non magnopere inter se
//contendentes. Neque enim Anicetus Polycae-po per-
//suadere unquam poterat, ut observare desineret, quippe
//qui cum Joanne Domini nostri discipulo, et cum
//reliquis Apostolis , quibuscum familiariter vixerat, eum
//morem perpetuo observasset. Neque item PonYOAEPUs
//Aniceto persuadere potuit, ut observaret, quum Anicetus
//eorum, qui ante se fuerant, Presbyterorum morem sibi
//retinendum esse diceret. Quae quum ita se haberent,
//communicarunt sibi invicem et Anicetus in ecclesia
//consecrandi munus Polycaepo, honoris causa, conces-
//sit; tandamque cum pace a se invicem discesserunt, tam
//iis qui observabant, quam iis, qui minime observabànt,
//totius ecclesiae pacem retinentibus.quot;

Epistola diligenter perlecta, sponte haec oritur quae-
stio, utrum Eusebitjs ei non alienam obtruderit senten-
tiam. Hieeonymus in Catalogo Script. Eccl. C. 17. in
eo cum hoc scriptore facit, quod Polycaepüm Romam pro-
fectum eo consilio dicat, ut de lite Paschali ageret. Certe
non alium invocare potuisset testem, nisi easdem illas
Ieenaei literas. In quorum sententiam et alii et vero
Clar. ScHOLTEN abierunt (I).

Reputes tamen velim, Ieenaeum non nisi haec scri-
bere: //quum Polycaepüs venisset Aniceïi temporibus, in-

//ter illos de quibusdam aliis rebus modica fuit contro-
//versia; statim mutuo pacis osculo se complexi sunt: de
//hoe capite non magnopere inter se contendentes.quot; Nutn
adeo a contentione abstinuissent si ad hanc litem ipsam
dijudicandam venisset Polycamus ?

Haud probabile videtur. Eodem jure quo Eusebius
ex hisce literis concludit Poltcakpum banc ob causam
iter ingressum fuisse, nos Irenaei effato Saer. lib. III.
cap. III. § 4. (quod et Eusebius citavit H. E, IV. 14.)
nixi statuimus Poltcakpum Bomam navigasse ut conver-
teret haereticos.

duo Twv \'KposiOYiiJ.éyav ccipsnnMv èniaxps^sv dg rriv èmlrtGiav
Toü 9eoü, y-iav yml pióvï]v xavrr.v dlyjSstocv xYipv^xg utto twv
«■iro(jTÓ).oov TvapEikrifémi, vhv UTTO v/jg enJiXyjuiag Tiapa^e^o-
fx£yy]v.

/•/Qui PoLYCAEPUS etiam, quum sub Aniceto advenis-
/■/set in Urbem multos ex his, quos praediximus (Yalen-
//tinos et Marcionitas) haereticos convertit in ecclesiam
//Dei; unam et solam banc veritatem ab Apostolis se
//percepisse annuntians, quam et ecclesia tradidit.quot;

Si PoLYCAEPUs in Urbem migravit, si illam alpeaewv
eo tempore nutricem adiit, ut de communi contra erro-
res defendenda doctrina ageret cum Aï^ICETO, hoe iter
majus momentum nanciscitur, quam si ejus causam
quaerimus in communione rationis hujus ritus, de qua
dissentire pergebant, licet mutuus amor non exstinguere-
tur, neque communie divelleretur (1).

Quidque vero de vera hujus itineris causa statuatur
certe nunquam Romano-Catholici ex eo itinere probare

possmit, jam illo tempore Episcopmn Bomanum summum
juflicem in rebus ecclesiasticis egisse. Ponamus Poly-
caepxjm in Italiam venisse, ut ageret de lite Pascliali,
certe non succepit iter, liortatu Aniceti, ut ejus de-
cretis se submitteret; e contrario, profectus est utEomanum
Episcopum ad suas deduceret partes. Mallov èvaniov ijv
TO TïipÈiv roTg [Jih TYipSvai.

D\'mentiebant igitur ecclesiae in tw i-^pziv et xw jnyj
Tfipetv. JScquam rationem olservabat ecclesia orientalis,
ecquam occidentalis negligebat? Varia respondentur, Ne-
andee, post Tî[pzXv supplet to minya., Weitzel tw t^,
Eettbeeg rogavit nonne illud z-ripti-^ significet olservare
legem, quod ad Moisis instituta de festo Paschali

Videamus quaenam secundum Irenaeum supplen-
da sint? Sed eheu! duo fragmenta tantum super-
sunt, ita ut de contextu admodum difiicilis reddatur dis-
putatio. Accedit quod nec in secundo neque priore fragmente
dare enuntiavit, quam rationem Eomani neglexerint (2).

Itaque conferamus, quae Pot.yceates de Poi.ycakpo
alüsque Asiae Episcopis tradit apud Eus. H. E. V, 24
oÜTot TTÂVTeç £T«pïlt7av xw rj[J.spav xm xsaaapsçMi^eyJxyig
XOÜ -ndayaL. Haec nos monent, ut cum Weitzelio, sup-
pleamus ryjv toü Ttaerx«. Neque imprudentiae reus
fieri mihi videor, Eusebii verbis de cultu orientali, se-
culo secundo exeunte, ritum Polycaepi sie exponens ,
cik-nvriç, xhv xecisapEa%a.i§zvMxr\\V oUxo Mv em v/ig xov aaxn-
piov lid^xcf, iopxrig TtapoL^fvldxxsiu, £V t Srüiv xo zpoßatov

\'loM§a(oic, TtpoYiyópeuTO ^ w? ê\'éov ixnuvrèg zavd ravrriv omi\'a
^ àv 7iiJ.épa. zyjg eß^oiJ.dS\'og rtepixvy/^dvoi, xàq fwy dama^f
èntlvGsiç, TToterffS\'at. //Quarta décima luna salutaris Pa-
//schatis festum diem celebrandum esse censebat, quo die
//praescriptum erat Judaeis, ut agnum immolarent: ea-
//que omnino luna, in quemcunque diem septimanae in-
//cidisset, finem jejuniis imponendum esse statuebat.quot;

De cultu Eomano ex hisce documentis nihil efScias,
nisi hoc unum, ab iis non observatam esse xm ti? toü
%d(sjoL. Vetat enim Justini Martteis auctoritas, quo-
minus ad Aniceti aetatem concludamus ex iis, quae de
ViCTORis aetate affert Eusebius (1), eum professum esse :
tós pw § szépa Txpoçmsiv napà twv tws àvaffTacrewç toù
aazvpoç îîjtjtwv rjfiép/x tocç Wiareiag sTîtAuOTS\'at^ celebrando
TOÜ Kuptou pnjuryjpiov.

In priore Apologia inde a Capite 61. Justinus de-
scribit ritus Christianos et cultum sacrum; — de baptis-
mo, de eucharistia, quin et de solemni conventu die
dominica agens haec verba addit : èv v tov -hh\'ou rjp.époc ymI
\'înaovç XpiffToç, 6 YiiuTEpoqaaT^p lu vsxpwv àvOTTy). Quodsi
jam solemni modo dominica die post celebrata fuisset
resurrectio, et hujus quoque mentionem exspectare liceret.
Nullius tamen festi in resurrectionis Domini memoriam
JusTiHiTs meninit, nisi cujusque dominicae observationis.
Tw ZYipeïv tr,v zov itdayjx (ritui orientalium) hoc tem-
pore oppositum fuerit non to xy]pzïv rhv jtupifaxïjv toû -Kccaya.
(qui erat occidentalis ritus, seculo tertio ineunte) sed

Illa Toy iJiYj xrjpsTv dicendi formula viam nobis mon-
strat, quam ingressi intelligere ^oterimus, quo potissimum

stnMo occidentalis ritus ratio profecta sit. Inter Judaeos
enim et Christianos eo tempore adhuc agitabatur quaestio
de observandis festis, lege Mosaica praescriptis; ut ex
ejusdem Philosophi et Apologetae Dialogo cum Tky-
IHONB palam fit. Cap. 10, Christianis opjJrobrio verti-
tur, quod cum ethnicis convenirent iv tm fArjTS Tag
kpxaq, ntizs x(x aa^^dzix tyioeTv. Justinus hoe conce-
dit cap. 18—26, 46. et talem agendi rationem vindicat,
ad tempus tantum datas esse. Divinas illas institutiones
dicens, duro Hebraeorum animo adaptatas. Non dispu-
tatur, utrum festum CTiristianum in Judaeorum Dasclia-
tis locum suhstitiierint, necnesed de festo olemido.

At vero non tantum Judaei, sed etiam Judaeo-Chris-
tiani, Romae urbis incolae, hic dissentiebant a Chris-
tianis ex ethnicis. Cujus sententiae praesidium quaero
in eodem Dialogo cum Tyrph cap. 47 , ubi roganti
Tkyphoni, serveturne Christianus legis cultor, respondet
JusTlNus: \'üg fzèv èiioi ^oxsT léya on aaS-riasrai 6 Toiovxog,
èccvp.yi zovg dllovg dvS^pMTtovg, léyco zovg and twv éS-vwv
^liX tov XpiCTOU «TTO XYig TïlocVng TTSptTfJt./lS\'éVTa? ^ h TVOCVTOg
nSiS\'siv aymyj\'cïtai zocvzd ccutw (fvlctaaeLV, xsywv ov crws\'wsa-
S-ai avzovg èav pi zabztx fvla^aaiv.

Kdxeïvog: §ioc zi ouv sfiras w? pv Ipj ^oxzi^ caB-mezat ó
zoiovzog, et [/.yj zi scfftv ol léyomg, ozt oü oaB^movzcn ol

Jusimus : Etffïv dmxpivdfXYiv ^ kxI y.ri$è xoimvsTv éfuhxg
yj éaziag zoïg ZQiomoig zoliiSivzsg, oJg eyw ov aWMVog kixL
èocv abzoi ^lot zo daSsvèg z^g ympig nai zx ma èximv-
zxi VVV ht twv Mwfféw? , a ^id zo arJnpoKcxpê\'LOV zov Xaoü
i/oovp^sv ^MzezdxS-M, [xszd zov èiri zovzov zov Xpiazóv
eItxic^siV xai zag aiomovg ml fV(7£i ^ixaionpa^tag ml èvaz-
^eiag fvldaasiv [5qv)mvzm ml dipmzai av^vv Tot? Xpiazix-

vor? x«; mGToïç, TraSoVTE« aÙToùç ^rîre T.spixé^vm^at
èlJ.o{o,ç ccvTàiç, pMznbsp;p.-nre äXkcc, éaa xoium

èaxi^, xnpàv , xcf.l Tipog laiißdvsa^rai xai xoivmsiv âitâvxccv,
àç èixoanldyxwiç Kai âM^oï^, §siv âmfoci\'vopiM.

//Ut mihi,quidem videtur, hominem ejusmodi salvum
//dico futurum, si modo ceteris hominibus, iis nempe: qui
//ex gentibus per Christum ab errore circumcisi sunt,
//omnino persuadere non conetur, ut eadem ac ipse ob-
//servent, salutem eos negans adepturos, nisi haec custo-
//diant, quale est quod et initio colloquii faciebas (tu
//Trtphon) quum pronuntiares salvum me non futurum
//nisi haec observarem.quot;

Tum Teyphok: ////Cur igitur dixisti : //Ut mihi qui-
////dem videtur, talis salvus erit,quot; nisi quia sunt, qui
////tales negent salvos futures?quot;quot;

//Sunt, respondebam, et quidem nec sermonis nec
//hospitii communione cum talibus conjungi audent; qui-
//bus ego non assentior. Sed si illi ob animi infimita-
//tem etiam quaecunque nunc possunt ex iis, quae a
//Moise propter duritiam cordis populi instituta novimus
//cum spe in hunc Christum et aeternorum et naturalium
//justitiae pietatisque praeceptormu observatione conjungere
//voluerint, eos suscipiendos esse, et cum iis omnium
//rerum communionem, ut cum hominibus affectis et
//fratribus tenendam esse censeo, modo cum christianis
//et fidelibus vivere non recusent, neque iis, ut dixi,
//suadeant, ut similiter ac ipsi circumcidantur aut sai-
nlata et alia ejusmodi custodiant.quot;

TO ffvl^ßolov wv àÇ^wv, ïva xà iraXatà T«Ç mKfjg
ÇûfAïlçnbsp;TrpaiTïîTc.

Eadem ac Jtistinus erga Judaeo-Christianos mente
fuit forsitan Anicetus, quum amicitia ejus fruebatur
Polycakpus defendens ritum, qui et forma accecleret ad
Judaeorum cultum atque eodem toù x/ipsly i^day«- nomine
designaretur. Eratrem babuit Polycaupum , secutus est
praecepta Patjm , tradita cap. XIV. Ep. ad Eomanam
ecclesiam.

Quum igitur Eomam venisset Pot.tcabîus, ipsis for-
sitan diebus Paschatis cum Aniceto collocutus est de
diverso ecclesiarum ritu. Ille, non curans in quamnam
septimanae diem incideret festum, cum Judaeis XIV die
mensis Nisan Pascha salutis celebrabat, et eo die jejunio
praecedenti finem imponendi mos ei erat. Anicetus
autem non comedit Pascha et diem dominicum post XIV
Nisan eodem modo, ac quacuuque septimana, in Christi
resurrectionis memoriam coluit. Alter alteri suam ratio-
nem commendare voluit, ut unice rectam. Polycabpus
JoANNis Apostoli ceterorumque Apostolorum, quibus-
cum familiariter vixerat, auctoritatem frustra testatus est.
Opposuit Anicetus praecessorum venerandam memoriam,
eorum morem retinendum dixit. Jam vero alterum carpsit?
Minime! Vero tandem amice alter alteri valedixit,
postquam Awcettjs honorificum consecrationis munus
honoris atque amicitiae causa ipsi concesserat (1).

(1) Cum Clarissimo ScHOLTEN (G^ot?^. ^iji^r. 1856. P. 112)
secutus sum Valesxi interpretationem. /\'Hunc honorem,quot; obser-
vât Valesius , //habuit Anicetus venerabili seni Polyoakpo ,
ut ilium in ecclesia sacra facere sineret, et quidem praesente
se, quod notandum est. Sic Ibenaei verba Eufinus ceten-

Ecquae autem ecclesiae Asiaticae in Paschate cele-
brando recordatio fuit ? Ad hanc quaestionem respondere
mihi propositum est tractaturo litem, quadraginta an-
nos post denuo ortam. De qua antequam agendi initium
facio, comtemplemur eas rixas, quae hisce quadraginta
annis ferventibus esarsae sint in Asiae et B,omae ecclesiis.

que interprétés intellexerunt. Sed Feangiscus Floeens,
antecessor Aurelianensis, Ieenaei verba alio modo intelligen-
da esse perhibuit. Yid. Tract, ad lit-. 7. Decretalium^ Be
translatione JSpiscopi. Putat enim, Anicetüm porrexisse
dnntaxat eucliaristiam Polycaepo , non autem concessisse
illi jus sacra mysteria celebrandi. Yerum si Mc est sensus
loci, quid honoris Anicetus amico concessit ? Diserte IkenaeüS
mentem suam enuntiat, tum vocabulo Tiaps^^wpy^ffs (de suo
jure concedere), tum ilhs verbis quae addit, ymt ivzpoTvyjU
ä\'/ihmri, (ld est honoris causa et contemplatione, ut vertit
Eümnus. ) Certe si nonnisi eueharistiam Anicetus Po-
lycaepo porrexisset, nullum palmarium honorem in eum
contulisset, nam omnibus peregrinis Episcopis taie quid sub-
inde concessum legimus, ut cum Episcopo civitatis simul
communicarent, quemadmodum scripsit ipse Eloeens ibidem.
In ConcUio Arelatensi can : 20 decretum est, ut peregrino
Episcopo locus sacrificandi daretur.quot;

Postquam pax Eomam inter atque Asiam, in cultu
quamvis in diversa abeuntes, per aliquod temporis spa-
tium servata fuerat, ipsa in ecclesia Asiatica dissidium
exarsit.

Enumeratis Meutonis scriptis, in quibus etiam xà
mpi xoü ttaax« ^uo, Eusebius H. E. Iquot;V: Cap. 26, sic
pergit :

\'Ev ixb oh XQÏç mpj wj Ttdaya, rov xpóvov, xaSquot;\' óv
avvixaxxev, àpypii-evoç,nbsp;Iv toÛtoiç. ênl Sspovhou

TIavhv izvButicczo\'j xyjg \'Acixg, m Idyapn yMipM ê[xapxv-
pmev, iyévexo ^-riXWigiiolVn hnbsp;, mpl xoü -Kdaya,

c/In libro de Pascbali festivitate, tempus quo scribe-
bat, initio operis sui désignât bis verbis: Seevii.io
Paulo Asiae Proconsule, qno tempore Saöaris marty-
rium perpessus est, magna controversia Laodiceae exci-
tata est de solemnitate Paschali, quae tempestive in illos
dies inciderat. Et scripsit haec.quot;

Sic igitur anno circiter 168 nostrae aerae, inciden-
tibus Paschatis diebus, quaestio de hoe festorenovataest;

Quum Mei,ito statim in initio diserte dixerit se
hunc librum eodem tempore scripsisse, haud dubium est,
quin in gravem quaestionem hic inquisiverit.

Ex Eusebii scriptis de hac lite plura doceri non
conceditur, quare gaudemus nos ex Apollinaris (qui
Hierapoli fuit Episcopus) libro de dissidii cardine certio-
res reddi, ut etiam de partibus atque de armis, quibus
dimicatum est. Licet non nisi fragmenta ad nos perve-
nerint, magni tamen ponderis habenda sunt eadem illa
monumenta, quia auctor earum rerum, quae narrat, magna
pars ipse fuit.

\'Km^kiva-pioxi Itticdcottou quot;lepaTroXsai; ^ ort èv oi
6 Kuptos smBev obx. sfamp;.ysv to tuttdcov Ttxay^a.

Kai \'AlïoXkLVâpioç ^t 0 ôaiMzxroç èmmomi; \'lepamlsixiç
ryjç \'Acriaç, ó èyyvg twv àmamlr/MH y^pómv yeyovwç^ ly
Tw mpi Toû Tzdaya Xo\'ytp Ta TXixpcuTCkriaicx. s^lâoc^z , léyav
o\'jtwç.

Ec(7£ Totvuy Ot ât äyvoiav tpiXovsiKovat mpi zovrav, rroy-
yvaaTov Tïp\'xyp.oi.TisTïovBÓTsg\' äyvoioc, yàp où KccT/iyopiav Ma-
^éytTM , àiy.à ài^ajfiq Tipoc^snai\' %ai Xiyouaiv ott
70 Ttpoßoczov [xszà t^ynbsp;ecpaysv 6 Kvptoç, tv §è

fAsya\'X^ rjpLSpx Twy àfû^coy àvxoq eiraS\'ey, xat §iriyovvxa.L
mats\'aroy outm }.éyeiv, wç vsvomaaiv oS\'sv xav^^fmäg
T£ yo\'f/fj) Yi vÓYiGiq àuTwy ncù axccGKXc^civnbsp;àuxoiiq rx

\'H to àlriSnvov xoü Kupi\'ou \'Edc-^a, \'n \'ämia ^ pt.syoc).ïi
6 ocvxl à^voy TMÎq 9eoO ^ 6 ^sB\'etg, 6 §rilt;jctq xov layvpóv,

TIXI O zpiB\'sk )tptTV/Ç I^WVTCOV y.xi vzTifMV^ y.M 6 itapa^oBsk
èig x^V^-^ ócp-apxalm, ïva (jzaupaS-^ , o v^aS-etg ènl KSpcczav
y-OMnépaxog , vMi 6 TVyV ayiav Ttkevpàv èxy.zvzriB\'sk, ó
1% zriq TÙ.zvpâq aùxoù zà §vo iraXtv ■naB-ó.paia v^ap zal
aig-a., lóyov vm uvsypa, o zacpecg h ^népa z^ zoü
r.diya., kv.izz\'^ivzoq tw ]xmp.a.zi zou XOou.

Ex Apoli,inakis Hierapoleos episcopi libro elucet, quod
eo teinpore , quo passus est Dominus , non comedit typi-
cum Pascba.

Et Apollinakis sanctissimus Hierapoleos Asiae episco-
pus, qui Apostolicis temporibus proximus fuit, in libro
quem de Paschate conscripsit, consentanea docuit, hisce
verbis :

Quidam igitur sunt, qui ex ignorant ia, de hisce exci-
tant contentiones, rem venia dignam passi (neque enim
accusationem admittit ignorantia, sed eget doctrina) et
ajunt XIV agnum cum Discipulis manducasse Dominum,
magna vero Azymorum die passum esse, atque demon-
strant MaUheum ita tradere, uti illum intelligunt, unde
legi contraria est eorum opinio, et adversari videntur
Evangelia.

Décima quaria Verum Domini Pascha, magna oblatio,
loco agni Dei filius, qui vinctus fortem vinxit, etquiju-
dicatus est Judex vivorum et mortuorum, et qui traditus
est in manus peccatorum ut cruci affigeretur, qui super
cornua unicornis est exaltatus, et qui in sacro latere
percussus est, qui ex latere suo duo fudit purgatoria,
aquam et sanguinem, verbum et spiritum et qui Paschatis
die sepultus est, lapideo monumento imposito.

Fragmentorum illorum authentiam vindicare refutandis
Neandki dubiis, ex eo desumtis, quod nullus Apollina-
eis liber recensitus sit in operum catologis, neque apud
Eusebiijm, neque Hieeontmum et Photium (1) super-
vacaneum puto. Omnes pariter viri docti nostrae aetatis
in eo consentiunt, quod authentiam herum fragmentorum
agnoscant. Et revera catologus Eusébii, in quo de frag-
mentis altum silentium, verbis incipiens bis : to\'j lt;5\'\'
\'AuoA^tvapiou TZoXkm i:a.pà mXkoig aoji^opievwv tà siç yi^aq
ixs-óvt« lort xä^s, aperte ipse praedicat non omnium
Apollinaris scriptorum titulos in ea contineri.

De primi fragmenti sensu multum et vehementer dis-
putatmn est, et nulla ejus interpretatie omnium assen-
sum ibi conciliare potuit.

Quod attinet ad haec : r-^ âs p.syälYi rip.ipix t. a\'C^ memo-
rasse sufficiat doctissimos Ebttbesg, Schweglee et Baue,
illa verba accepisse de quarta décima, ut Marci XIV:
13 et Lucae XXII: 7 h^zp^ r. àX, quae deinde ab
Evangelista explicentur, sic: h fi \'é^zi S-usaS-ac to izday^a.
Postea vero {%) Baue suam sententiam mutavit, conce-
dens verba illa explicanda esse de iz, npévç àl; stricte
sic dicta. (Vid Josephi Anliquit. lud. III § 5.) Hujus
sententiae argumentis fulciendae otium nobis fecit Weit-
zel iis, quae scripsit 1. 1. P. 34.

Verbis illis sic explicatis de decima quinta rejicitur et
eorum sententia, qui (3) tgt;7 lt;?£ pi —sTraS-ev antithesin
habent toF? on v^ — Kvptoç, Apollinaeis ad eorum ,

qui dicerent: oti m - Kuptoc, thesin infringeudam attuquot;
ierit. Ad ipsam thesin Quartodecimanormn referenda
sunt illa verba : r^ — siraS-ev.

//Nonnulli sunt,quot; sic Apollinaris narrat,quot; qui ex
ignorantia de hisce (e contextu patet de xöic, tov ttda)(a)
excitent contentiones ; nec accusandi ii sunt, sed condo-
nandum iis est, neque enim accusationem admittit igno-
rantia, sed institutio requiritur. Dicunt XTVa a Domino
manducatum esse cum discipulis agnum, magna vero
azymorum die eum passum esse; exegetica via hoc de-
monstrant e Matthe! Euangelio.quot; Hanc sententiam auctor
réfutât sequentibus : //Unde Legi contraria est eorum
thesis et azaaid^uv âoKSt y.ax avzovg rlt;x évayyéXia.\'quot; Quid
hisce auctor vult?

Si, cum Du Gange, vertere liceret: //iisgue aäversari
viäentur Mtmngelia^ \'sensus valde simplex esset. Ita
autem interpretari vetat textus. Si scriptum esset jtar
avzMV optime procederet ejus interpretatio; nullus vero
codex talem textus mutationem probabilem facit. Itaque
TO ozaaidi^Eiv hic absque objecto positum est.

quot;Weitzel, probare conatus est zo azaaidc^siv proprie
significare ejusdem rei membrorum, quae organice co-
haerere debent, dissiditm. Nisus philologica sua demon-
stratione (1) multis locis (e Platonis, Herodoti,
Lysiae, quin etiam e Clementis Rom. operibus) pro-
bata, sine objecto positum vertendum putat: aäversari
vicissim, ita ut \'EuayvsXta sit subjectum, cujus membra,
(unum Euangelium ab altero) a se discedant.

doctrinam agnoverit, credere pergit (1) tó azd. sine objecto
positum significare omnino posse dissiämm internum, et
contextu suadente ita vertendum esse, attamen proprie
nil aliud significare, nisi movere coniroversias (3); ob-
jectum igitur e contextu supplendum putat. Si jam
nostro loco sermo fuerit de Euangeliis inter se dissiden-
tibus doctissimi Weitzel interpretatie staret. Quum au-
tem buc non referenda sint praecedentia, quippe in quibus
de controversia Legem inter et adversariorum thesin dic-
tum est, objectum ex iis petiit vertens: nsecundum eos
JEuangelia Legi adversari videntur.

Jam agite, paucis disputemus de significations et ra-
tione, qua construitur to amxiaCeiv.

Plato dicit in Sophist. P. 388 a. axdaic, idem est ac
rj Tou oizsiou \'éyPpcc, et recte dixit. De rixis inter ejus-
dem familiae fratres, Hee \'od. IV. 160 verbo utitur. De
partibus in civitate Pr.ato, de Heptib. YIII. P. 556.
e, et Lysias Orat. Fun. ed Lips. 1848. P. 38 et
29 et Heeod. I. 60. De aemulatione inter Graecos
usurpatur ab eodem Heeod. IX. 37 et in Lysiae,
Orat Fun. Alibi de aemulatione privatorum, ejusdem
civitatis civium. Cf. Heeod. quot;VIII. 79. De cotijura-
tione, qua seditiones moventur a militibus contra du-
eem exercitus occurrit apud Xenoph. in Anab. II: 5,
28. Imprimis etiam de dissidiis contra principem et
dïKes ecclesiae, eo verbo usus est Clemens Kom. I.
ad Cor. 46, 47. E quibus omnibus patet, ffTaatv signi-
ficare dissidiïim. seu contentiones inter eos, qui vinculo
quodam inter se conjimcti sunt, inter eos igitur, quos

eadem mente exspectas. — Putarunt autem Christiani
Buangelia non tantum inter se, sed etiam cum Lege conjuncta.

Quod ad constructionem cum praepositione attinet; in
citatis locis verbum qx. copulatur cuw, praepositione, non
magis si dissidii altera pars aliunde petenda est, quam
si partes ipso in subjeeto comprehenduntur amlae. Ad
hoc probandum confl. Heeod. I. 60. Lysias Orat. Fun.
P. 28 et 29 quibus addi possunt Jxjstini M. Cohort, ad
Graecos C. 4, 8, 85 et Epifhanii : Eaeres 39 § 2, 42 § 7,
ut alios caeteros mittam. Weiïzelio asseveranti, vof/w e prae-
cedentibus non suppleri debere, quoniam non scriptum est
Tzpoç, xhv vóg.ov, respondemus, auctorem scribere debuisse
Ttpoç âXkriXovq ad significandum: vicissim répugnant.

Inprimis autem animadvertenda sunt ea loca, in qui-
bus hoc verbum copulatur substantivo in plurali numero
aut quod eodem redit, isomini collectivo. Triplici modo
construitur,

1°. Ita, ut in nomine plurali seu collectivo utra-
que dissidii pars complectatur, ita ut vertendum sit xo
ax, quamvis non additis praepositione neque pronomine,
adversari vicissim. Lysiae loc. laud.

2o. Ita, ut nomine plurali seu collectivo altera dis-
sensionis pars indicetur, objectumque e contextu supplen-
dum sit, Hekodottjs VllI. 8. de civibus Athenamm do-
cet eos non amplius de principatu dimicasse quippe qui ^eya
7t£7roty]|u.£Voi mpiehai TVîv\'EX^.aâ\'a, xat yvwvTSç èi axdGiäaovai
mpl xriq riyzg-oviYic, ^ cbç àTiokkxM h EXXaç h. 1. ad ax. non
supplendum Tipôç à).Xr;gt;.ouç ^ minime amp;mm Rellenes q^ï sub-
jectum, sed Athenienses, neque inter se dimicarunt de
principatu sed cum Lacedaemoniis. Conf. Clemens Rom.
I. ad Cor. Cap. 43.

Cap. 55. substantivum in plurali numero cum verbo ita
adhibetur, ut subjectum sed in singulari mimamp;xo seditione
perturbatum sit. IIoAAot {Christiani)nbsp;l^im m~

XewVj tm [jLYi araaià^watv ote izletov: baud contenderunt
urbes npôç âAA. sed in unaquaque urbe seditiones motae sunt.

Hunc verbi usum ad nostrum locum referentes hic
hujus loci fit sensus: Euangeliorum auctores secum ipsis
pugnant. Hoc autem ab Apollinaei objectum fuisse
nec ego video, nec ullus statuit. Itaque restât, ut e
contextu videamus, quid supplendum sit irpoç à}lr]lohq,
an vero npoç vofxóv.

Additis Ulis bene procedit oratio, non minus vero
eleganter procedere videtur, si vertamus: .Ce^i adversantur.
Insunt adversariorum thesi duo momenta: 1. Christum
passum esse xv is, 2. Mattheum ita tradidisse, quibus
plane respondent antitheseos momenta: l®. talis chrono-
logia Legi contraria est, et 2. Mattheus et cum eo
caeteri Euangelistae (I) Legi adversari videntur talem
chronologiam docentes.

Ne quis roganti, num igitur Apoi.linaeis tanti fecerit
legem Mosaicam inter et euangelia harmoniam, responde-
at: //non est, nisi argumentum ad hominem. Apollina-
ris adversariis, Legis auctoritatem prementibus, objecit:
eos statuere evangelia Legi repugnare.quot; Nil enim pro-
hibet, quominus statuamus, Apollinarem , in Christo
jussa typica V. Eoederis adimpleta aestimantem, hoc
duxisse signum falsae de Cheisto, quam traderent Quar-

(1) In argumentatione sumsi quatuor Euangelia jam eo
tempore twv b)ccf. nomen habuisse, quandoquidem docti
Weitzel interpretatie non sinat, ut habeamus xà. ivay,
idemac, to èvay. Attamen de illo usu dubitare licet.

todecimani doctrinam, quod secundum eorum chronolo-
giam, quae de Christo in V. Testamento praefigurata
essent, haud constitute die evenerunt.

Quum igitur et pTiilologice et logice eodem jure
utraque interpretatio defendatur, non restât nisi testimo-
nium ex totius lïbri argumento petitum, quo sensus nos-
tri loei dijudicetur. Sed elieul temporis injuria, frag-
menta tantum supersunt, et hypotheses variae de caeteris
libri partibus conjici possunt. Si licet e cognitis argumen-
tari praeferenda videtur versio : //Legi aäversari viden-
tur secundum eosnon tantum quod verbis, de quorum
sensu disputamus, antecedit argumentum, adversariormn
opinionem Legi contrariam esse, sed etiam quia e frag-
menta secundo nil aliud effici potest, nisi Apollinahem
ostendisse, swaî^î chronologiam cwm Lege convenire.

Eo duce statuendum est, Christum esse passum t^ ,
quae dies est non tantum agni typici oblationis, sed

effatis probatam esse ab Apollinari, quis est, qui infi-
tias eat PDemonstravit igitur suam de Christi morte chro-
nologiam et JEuangelia, quibus suam expositionem su-
perstruxerit, Legi convenire.

Plura de fragmente B dicere necesse non puto {]).
Superest, ut oculos vertamus in ea, ex quibus patet,
auctorem eadem ductum fuisse persuasione et doctrina
ac JoANNÊM, qualem nempe ex Epstolis et Euangelio
cognoscimus. Conferantur cum fragmento Jon. I. 29,

(1) Minus recte hllgenfeld {TJieol. JaTirl. 1849. P.
245.) scripsit: AroLLiNABis rechnet das Begräbniss in der
Nacht schon zum folgenden Thage. \'H o^fASpa zou Ttäcrx«
non est dies magna azymorum, sed quartadecima Nisan.
conf, Joseph. Antiq. III. 10 § 5. PHiio. de Septenario..

XII 82, XIX. 34 et I. Joh. Y. 6. Luce clarius est
auctorem allegorice interpretatum fuisse Joh. XIX. 34.
\'O èy.yéoLç — u^wp y.ai ài^a — Xoyov notl nveùiioc..

Docent igitur fragmenta, esse nonnullos, qui putent
etiam a Cliristianis observandam esse quartamdeciuam,
cujus diei observationem Chuistus, manducans etiam
postremo vitae anno Pascha, sanciverat. Hoc factum
esse negat Apollinaris, non potuit enim Chkisïus ag-
num comedere, quia ipse agnus verus constitute die,
cruci afïixus est. Ejus morte nobis sunt justificatio et
sanctificatio, Christianos igitur decet ... ? ecce, de
quo inter doctos est dissensio !

Num Apollinaris sua ratiocinatione ad eundem per-
venit finem, ac Chronici Paschalis auctor, qui eum citât ?
Hic ed: Dindorfii P. 16 sequentia docet: tum ergo
morte Domini aäimpleto iypico et mnbratico Paschate et
cessato, verum sanetae Bei catholieae et Apostolicae
ecclesiae Pascha ■ incepit ; ecclesia sanctum Christi, Dei
nostri, ex mortuis resurrectionis recordationem peragere
incoepit die dominica, post quartam decimam primi men-
sis lunam.

//Nil minus, respondet Weitzel (quem sequitur Cl.
■Schölten) ä.poli,inaiiis quartamdecimam observavit in
Christi, veri agni, mortis memoriam.quot;

Quaenam attulerunt argumenta? I: Apollinaris lau-
dat quartamdecimam, to à\\ri^ivhv to\'j kupwu ndaja..
Num igitur ille, qui Christum, verum agnum, consti-
tute die, haud t^ iz mortuum putat, quartamdecünam
Nisan obire studet ? Minime gentium ! Si ita res se haberet
Clemens Alex. Judaeo-Quartodecimanos refutans hisce:
7iItov3-£V T/i sTctouCTn (die post ly) o ScOZYip
aùmç wv TO \'Kaayß, quartamdecimam observavisset; —

at conirarium ritum ecclesia Alexanclrina propugnavit,
et ipse Weitzel 1.1. P. 64 de Clemente Alex, scripsit,
ab eo dominicam, neque XIV. observatam esse.

11. Eusebius litem exponens Polycrate Quarto-
decimano duce agitatam, incipit L. Y. cap. 23.
ffswç, àriza xaxà Toùç ounbsp;àvaxm^dam, ozi

àpxa.ôtepaç, îc. r. gt;• ßogavit Cl. Scholten, 1.1. P. 109.
num talia scribere potuisset Eusebius, si Apollinaris,
Hieropoli clarus Episcopus, publice alium morem defen-
disset? — respondendum videtur, ita Eusebius tradere
potuit, scribens de Asiae cultu post Apollinarem, modo
Apollinaris de Pascbate sententiam non acceperit ecclesia.

Porro Eusebius, ignorans ille Apollinaris de
FascMte libellum ejusque sententiam, eum ab aliis se-
jnngere non potuit. (2) Thesis igitur al Apollinari
GiuaHodecimanorum ritum acceptnm fuisse, nullo historico
nititur testimonio; opposita vero sententia praesidium
habere videtur in eo, quod Apollinaris nomen desi-
deratur inter Asiae ritum defensores, (3) quibus annu-
meratur aequalis Melito; ex quo probalile fit Apollinarem
haud ad exponendum atque defendendum orientalem ritum
libellum sumn composuisse. Cujus argumenti vim nequa-
quam infregit Weitzel 11. P. 163. scribens: //in catalogo

(1)nbsp;Sic legitur in Codd. antiquissimi Mazarin., . Medic.
Tucketiano et Savii. In caeteris à^aas-i. De hisce verbis

(2)nbsp;Eusebii silentium de Apollinari , in lite paschali, es
eo forte explicate, quod hujus libellus paucis tantum apogra-
phs pnblici juris fuerit, ita ut nullus , nisi qui de Paschate
ageret, eum cognitum habuerit, es. gr. Chfon.^ Pasch. auctor.

nulla nomina esse recepta, nisi eorum, qui aut vita
ascetica aut martyrio insignes fuere, neque Apollinarem
hisce darum fuisse.quot; Hypothesin enim illam quominus
verisimilem habeamus, vetat Papirii nomen, ignoti pror-
sus nec ornati yiri, cum adjecto toù iimoipiov. — Wee
feliciore successu hoc argumentum idem auctor refutavit
dicens: //eandem ob rationem silentio premitur Apolijnaris
nomen, ac Papiae.quot; Non enim constat, Papiam, qnam
acerrime posset scripta défendisse observ ationem orien-
talis ecclesiae, quod factum ab Apollinare suspicatus est
Weitzel. Nomen Episcopi licet clarissimi deesse potest,
dummodo de Faschate non scripserit ad defendendum
ritum Asiaticorum.

Praeter illud ex silentio argumentum, afferre etiam
possumus ratiocinationem ex analogia, qua non tantum
probatur, ab Apollinari aliim, quam a Quartodecimanis
ritum propugnatum esse, sed etiam elucet, qualis tandem
ille ritus fuerit.

Supersunt fragmenta auctoris ejusdem temporis, qui
ejusdem dissidii occasione librum conscripsit de FascJiali
festivitate, et eosdem adversarios eodem fere modo refu-
tavit. De hoc auctore constat eum alium ritum secutum
esse, quam Quartodecimani Asiatici secuti sunt ; num
Apollinaris modo in ritu ab eo distaret ?

Sunt fragmenta e libro Clementis Alëx, quae afferre
hic lubet, ut recte procedamus.

Eusebius H. E. IV. 26. post recensa Melitonis de
FascJiate scripta, narrat et Clementem Alex : de eadem
materie egisse Melitonis lihri causa. Toutou ^stoù Xo\'you
(de Paschate festo)nbsp;Ó \'Kks^avàpziq, h

t^ty mpl roO Traax« Xoyw, 6v ii âaixç rüg toù Mshzavoç
■ypccfïjç (prioiv éuvrôv ffuVTK^ai.

Duo ex hocce ad nos pervenerunt fragmenta, manu
auctoris Chron. Pasch, ed. Dindoek P. 14

\'Alllt;x Kai KWfxvis ó
ysyovwi kpevg, lt;xvhp dpjaióxa.xoq yml ou f^axpäv Twv arroffTO-
Xtzcöv ysvóptsvo; ypóvav iv tw itepi xov tmcjo. Xóyw ra\' Tuapa-
lO^-hma. (lotg \'kTzöïhwpiou)nbsp;ypix^wv o\'jxag.

tois füv olv trapsayixus-ófftv ëxeai xo suó/xsvov Tipog lou-
(jatwv wstsy iopxdl^av 6 KVpioq -Kdayc^\'nbsp;i-Avpv^sv

avxoq amp;v xo TTccff/«, ó dp.voq xoü B\'eov, wg Tzpoßaxov ira
a^ayriv dyó^evog, d-Jxi\'yM e^lSoc^s p-sv xovg fitx3-/izdg xoO
tuttou xo pLvaxyjpiov x^ ly; iv f vm livv^dwvxai dvxov,
IIo\'J BéXstg £Totpi.a(7cop\'v lt;Jot x6 TTaa/a (pocyeïv; xxvx^ oüv xr}
Yipiépa MÜ 6 dyiaaiiog xävnbsp;xxi y] ■ïïpotxoLp.aai/x. xriq

éopxüg èyivsxo\' öBsv 6 iwavv/)? iv xmvfi xyj r/pipa i^oxag
ègt;g av npoexoipLa^oiJiévovg rjS\'ï] dTCOVitpaa^ctc xovg m^ag Tzpog
xov Kvptov xovg pLocS-y^xdg dvccypdfei\' tïstiov^sv (?£ tv? etctouff^
6 cwTwp o^ptcriv, avxogj ö)v zo \'Kdsya., KoXkisprtS^sig , uttó
\'ïov^oitoiv.

\'Anolov^ag dpa tw , oxz y.ai e-rcaBsv, saSrsv avxov oi
dpyiepsTq Koil ot ypcx[Jt.[Jt.iXX£Tg tw TIiXaTW Tzpoaayayóvzeg
oüjt iidïilS\'ov Big zo Tïpoiixépiov, ïvoc [ih p.iav3-ügt;cnv, dl},
dxalvzag éampag zonbsp;(s^dymi xaizv twv xvi dy.pi-

ßsi(x xal at ypccfxi Tvdaai aupiyoovoyfft ytai xd evayyéha
GVVaS\'d\' i7ïiy.apxvp£T ^s xccl -h dva.axa.aig xv yovv xpizri
dvéaxY] Yip.épa, vxig ^v Ttp^xn twv eß^op-d^av xoü Ssptffpy
èv f, xal xo èpdyp-a VEVopLoS-ÉT\'/iTO TZpoaiveyxtLV xov hpéa.

Sed et Ci.EMENs, sanctissimus Alexaudrinae ecclesiae
Presbyter, vir antiquissimus, et qui non multum abfuit
ab Apostolicis temporibus, in libro de Paschate similia
docet, scribens sic:

Pascha, festum agens, manducavit Dominus. Sed post-
quam praedicavit, ipse qui erat Pascha, agnus Dei, ut
Ovis ad occisionem ductus, discipulos statim edocuit
tigurae mysterium decimâ tertiâ, qua etiam illum roga-
runt : // Uhi vis paremns tibi Pascha mandticare ?quot; Hac
igitur die et sanctificatio azymorum et festi praeparatio
facta est. Unde Joannes, ubi scripsit, Dominum hac
die rite paratis jam discipulis abluisse pedes, subdit :
vPassm est seqaenti die Dominus noster quum ipse
esset Pascha immolatus a Judaeis.

Post haec ergo quarta decimâ, quando passus est, ipso
mane ad Pilatxim adducto, Pontifices et scribae non
introierunt Praetorium, ut non contaminarentur, sed ut
vespere lihere manducarent Pascha. Huic dierum accu-
rationi scripturae omnes consentiunt, atque Euangelia ei
consentanea. Quin etiam id ipsum testatur resurrectio:
tertia enim die resurrexit, quae fuit prima septimana
messis, quo et manipulum deferre Pontifex a lege
praecipitur.

Sponte apparet caput, de quo dissentiebant Ci;EMEns
et adversarii. De dierum accurata computatione (äKOißsia]
in diversas partes abieruiit.

Quam Clemens tuitus est axpißsiav, in eo consistit,
ut dies Christi mortis incideret in diem, quo agnum
Paschalem off\'erri et manducari Lege jussum est, ut cou-
sueverant Judaei. — Ipsis diebus Paschatis Judaeorum
festi insignioribus facta sunt ea, qitae ad salutem Chris-
tianorum pertinent. Accurata illa computatio, ex qua
et typici et veri agni oblatio eodem die invenitur, com-
firmatur et veteris T. scriptorum testimoniis [xcd ai -/pcmax
t.äam ffufi^wyoufft) et historia euangelicâ (xal xâ iuayyéXvx

axiVtàSd) (1). //Qnartadecima est dies,quot; ait Clemens,
//ore vmI sTta^sv, qua recusabaiit Praetorium introire
//Poutifices et scribae , ne contaminarentnr, sed ut ves-
//pere libera manducarent Pascha. Praecedenti Xlllß. (3)
//discipuli rogarunt; Pbi vis paremus tibi Pascba man-
//ducare? (Matth. XXVI. 17.) Vespere luendis discipulo-
//rum pedibus et sua morte praedicata, statim Christus
//edocuit discipulos figurati Paschatis significationem
//veram.\'\'\'

Non tantum praeparatio ad oblationem et ipsa ovis
jngulatio cum typici, tum veri conveniebant, sed et re-
mnectioms dies talem concordiam inter Legem et histo-
riam Euangelicam nuntiat. Tertia die enim resurrexit
qua et manipulum deferre Pontifex a Lege praecipitur.
Apaypa vzvo]xri^sxixo TrpofftVeyKsFv ^ exposuit Josephxjs
Antiq. III. 10, tgt;7 ^suzspa twv açup.cûv ^épo:, îvxn
^\'iaxiv ctuxri èsncixri. Itaque Chejsttjs décima sexta
surrexit e mortuis, die prima septimanae et décima
qtiinta, quae inciderat in sabbatum (57 psy, v. x. à^vixav,
r, pteyaXy] aaßßaxcüv) sepultus, mortuus igitur est decima
quarta, eadem bora, qua immolabant Judaei agnum,
cruci affixus; ita ut Pascha non manducaverit Dominus
ultima vitae nocte, — praeteritis quidem annis cum
Judaeis festum agens manducavit Christus agnum, sed

(1)nbsp;Minus recte Du CaNGE interpretatus est: //Euangelia
sibi invicem consentaneaquot;, e praecedentibus enim ad cuvco^a
supplendum est xn aycpißsioc. Negligentius interpungens ille
A et B pro uno habuit fragmente.

(2)nbsp;Ni egregie fallor ex vitio typographico factum est,
quod in mea Chron. Pasch. editione DiNb: anno 1833 in-
veniam in interpretatione doctissimi Du Gange : //discipulos
statim edocuit figurae mysterium decima quarta\'\\

postquam, praedicavit, se ipsum esse Pascha , agnum Dei,
ut ovem ad aram ductum, statim, ante festum, quo
verus agnus occidi debet, typici agni significationem
edocuit.

Clementis scriptum eodem consilio confectum, quo
Apollinakis liber, magnam argumenti convenientiam
ostendit, pluribusque numeris similem se praebet utraque
expositio. Eadem de Christo doctrina, ac Joannes
Euangelista, imbuti sunt ambo illi auctores. Clemens
non tantum fragmenti indole hoc docet, sed etiam no-
minatim Joannem citavit.

Etsi in fragmentis non dicat Ci^emens , nonnullos
fuisse, qui dicant quartadecima a Domino agnum cum
discipulis manducatum esse, ex libri tamen argumento
et consilio jure efiicias, a Clemente tales adversarios
refutari; imprimis quum ab Eusebio acceperimus, Cle-
mentem conscripsisse opus oportunitate dissidii, quod
JLaodiceae ortum est.

Talia Quartodecimanorum de Paschate placita et ab
Hippoltto, Portus prope Eomam Episcopo, condemnantur
libro: Contra omnes Haereses. De hoc Episcopo, qui
220 circiter floruit, postea in appendice agendum est;
ut autem accuratius intelligamus sententias utriusque
partis in lite Laodicensi, utile videtur adferre ilia, quae
de Quartodecimanis ab eo traduntur.

Sunt duo fragmenta illius libri servata ab auctore
Chron. Pasch. ed. Dindorp. P. 13.

ItcttôXutoç tOi\'vuv Ó xm suasjSsiag ^ûpxvçy eTTto\'JcoTros
yeyovwq toö \'xxkoviiévov ïïópxov likyitjiov xm \'Pw/xyiç^ èv tw
TCpôç «TTacaç xàç «tpsaeiç awxayiiaxi èypa^ev éni lé^suç

\'Optà (xsv OVV ort gjûovststtaç to epyov, léyèi yàp o^naç\'
sîrotïîffs to \'KÓ.Qycf. 6 Xpiarog tóte rvj Yjjxépx xal snaBsv\' §io
xàpLS âeï ov zpómv 6 Kvptog èmaiaev, oï5tm tcoierv mnldvYj-

gç)ays to zat« vopi-ov •Kdax\'^y ow\'^o? ^^ ndayjx. to
%poxsxripvyi^svov xcd to ztkîiovy-zvov x^ wpiap-lvy!
Et rursum in libro primo de Sancto Paschate (deperdito)
sic loquitur:

Où^È £V xoig TfpwTôtç öMè £V Torç èaydxoiq wç oùx etpeu-
(jctTo TTpo\'i^yjAov, ÔTt Ó 7:a),a[ TrpoEtrôVj oTt Omixi fayo^i xo
ndaya., etxÓTtós to pèv (J\'s^jivóv £(?enTvy]ffev Ttpo xov lidcsya.,
TO (5\'È ndaja. ow \'é(^a.yzv, à\\X ëmB\'ev\' oiiâ\'é ydp kàcipèç ■nv
xvç ßpdü(T£üig duxöv.

Hippolyte s igitur pietatis martyr, Portus juxta Eo-
mam Episcopus in libro,, quem adversus Haereses confecit,
haec ita verbo tenus scripsit:

Video ergo in quo dissidium consistât, sic enim ait
{Quariodecimanus): Eecit\\P«5C^a Christus Me die, dein-
de passus est, ideo necesse est, ut eodem modo faciam ,
quo fecit Dominus. Verum fallitur, quum non adver-
tat, illo quo passus est tempore non manducasse Chris-
tum legale Pascha. Erat enim ipse Pascha, quod prae-
nuntiatum fuerat, ac hora statuta completum fuit.

Neque in primis, neque in postremis falsum esse per-
spicuum est: nam qui olim praedixit: Non adhuc man-
dueo Pascha, verisimiliter coenam coenavit ante Pascha ;
Paschä vero non manducavit, sed passus est: neque
enim manducationis illius erat tempus.

niuntur ot (pikovsuóvrsg. Hippolttus ipsum Quaréodeci-
manum loquentem inducit, eandemque thesin defendentem
ac Apolianakis adversarii, Christum legitime die XIV
Nisan Pascha celebrasse, deinde (xat) passum esse (1).

Chmsti exemplo Quartodecimanus suum ritum defendi
perhibet, dicens: necesse est me eodem modo facere,
quo fecit Domimus. Haec igitur eorum fuit sententia,
die a Lege constituto Christique exemplo comfirmato
facere debent Christiani Pascha, cum Judaeis, in quem-
cumque diem incideret quartadecima luna mensis Nisan
non curantes (2).

Huicce thesi opposuit Hipeolttus eadem, ac Apollinaeis
et Clemens Ai,ex. Christus non manducavit Pascha^
sed fassus est ; verisimiliter coenam coenavit ante Pa-
scha; nam fuit ipse Pascha, quod praenuntiatum fuerat,
ac hora constituta jugulatum est. Igitur illo, quo passus
est tempore, nondum venerat legitimus ille dies, non
manducavit Pascha quartadecima luna. (to ym-zoc vófiov
Tradx«.)

Hippoi.yttjs suam de Christi vita historiam petiit
cum Apollinari et Clemente ex Euangelio Joanneo,
sed animadvertendum praeterea est id, quod ei proprium
est prae Apollinari. Ex Lucae enim (Clemens ex

(2)nbsp;Weitzel 1. 1. P. 4 et 66, aliam defendit expositionem.
Ex Hippolypti verbis effecit, auartodecimanos iUos non solum
die legitime, sed et secundum ritus Judaeorum Pascha
celehrare studuisse. Perperam vero,- nil enim hac de re legitur
neque in Apollinaris oppositione, neque in Quartodecima-
norum thesi: //necesse est me eodem modo facere , quo fecit
Dominus.quot; Christus autem fecit Pascha tots twnbsp;y
necesse igitur faciam Pascha quartadecima Luna, die a lege
constituto, Yx/xoc vópiov.

Matthe!) (1) Euangelio, e traditione igitur synoptica
suara probare conatus est sententiam. //Christus non
manducavit Pascha, hoe inde sequitur, quod neque in
primis, neque in postremis annis fefellisse perspicuum
est, et ipse praedisit: r/Nonäum mancïucabo Pascha\'\'\'

Tres igitur adsunt auctores, Apollinaris, Clemens
Alexandkinus et Hippolttus , Portus Episcopus, qui-
bus cunctis communis est eorwidem adversariorum refuta-
tie. Dum Qioartodecimani statuebant, a Christo ita
Legem adimpletam esse, ut eonstituia, etiam quae ad
Pascha pertinent, ad mortem usque observaverit, ultimo
die legale Pascha comedens cum discipulis, — HU
auctores «f^o animo objecerunt, Christum hoc nonîamp;6s%%
quia manducationis tempus nondum aderat, sed ita ad-
impietam esse Legem, ut in Christo, quippe statuta hora
mortuo, evenerint quae de typico agno jussit legislator.

m ecclesia catholica serioris temporis, et Chronici
Pasch. auctor, ita et Hippolttus et Clemens Alex, ex
eo, qnod sit adimpletum typicum et umbraticum Pascha,
effecerunt hoc Pascha et cessasse non tantum ad ritus.,
sed et ad äiem , et igitur post dominica die resur-
rectionis festum celebrarunt. Quo jure de Apollinari alio
modo dijudicatur? Nullo jure! Igitur eum occidcntaU
observationi adäiciim habebimus, nisi aliunde satis fir-
mun adducatur argumentum , quod adductum esse jam
negavimus.

(1) Quamquam Weitzel 1.1. P. 72 recte statuit, Clementem
praeter Joannis etiam Euangelium consuluisse Matthei ,
dubito tamen an archeologice ostenderit Clemens tcpcór/jv àÇ
apud MaTTHEUM eundem esse diem ac Tzposroifxaanxv

Unius 23artis principum nominibus cognitis , inquirere
conabimur in eos, qui cum Quartodecimanis fecerant.

In dispositione jam aliquem nominavimus virum, cujus
sententiam tum non expos uimus, Melitonem, Episcopum
Sardensem. A quibus partibus ille stetit ? E. Polycratis
catalogo novimus eum defensorem OMartoäechiano-
rnm moris. Ci,emens Alex. Qontrarium ritum tuitus est.
Igitur quum Eusebius tradat ab eo Episcopo Alex,
confectum esse librum de Fas(^hafe, ov è^ dmag ryjg xou
Melizavog ypaf/ig lt;piqaiv ixvrov aund^ai, haec dtxioa;
quamvis per tantum significautia cmsd, opportunitate,
jure tamen hoc loco prorsus eodem sensu explicanda
puto, ac inest xóig è^ dmvxidg, et interpretanda esse
contra. Clemens enim suo libro occiäentalem ritunt
defendit, Melito vero Orientalem ritum.

Climentis adversarii iidem sunt, quos refutavit
Apollinaris ; Clemens refutavit Melitonem, ergo Apol-
linaris adversariorum mtis et dm quidem videtur
Melito. Nec ille solus stetit, sed cum Mehtone
faciebant complures Episcopi ecclesiae Asianae, inter quos
antea Polycarpus et postea Polycraïes. Quartodecimani
Laodiceae et DpJiesi eundem secuti sunt morem. Obser-
varunt xhv , quam Dominus observaverat etiam ultimo
vitae anno,

Nonnulla vero dubia moverunt viri docti in talem
partis Quartodecimanorum Laodiceae descriptionem. 1°. Ro-
gavit Cl. Schölten 1. 1. P. 109: num credibile est
Apollinarem de Collegia, Hpiscopis Asiaticis dixisse:
6i dyVQicL-j ^tXovijjtoufft, cuyyvwffToy Tzpxypnx zsmvS\'óxsg,
dyvoia ydp oh xaxYtyopiav dm^sxsrM, all« ^L^otym

Apüllinakis laudabilius egisset, si Episcopis, qui secuiii
ecclesias orientis gubernabant, quia ab eo dissentiebant,
objurgasset //propter animi malitiam, qitae aämittit ac-
cusationemquam nunc egit, quum eos describat //rem
venia äignam passos, ignorantia enim eget institutione\'\'?
Caritatis Christianae est non invehi in adversarios, sed
edocere eos, si possumus. Verae humanitatis est, putare
errores ex imperfecta cognitione ortos esse. Nec aliter
Apostolus Paulus in I. Ep. aä Corinth ; YITI. iis , qui
praeceptis synodi Hierosolymitani se non ligatos esse
putarunt, majorem adscripsit jAüiV.

An vero contumeliosi quid inesset to?s dal ol ? (1)
Nequaquam ita est, Seimus enim vocabula ot fxsv - oT
in describendis partibus a Graecis saepius etiam honori-
fico sensu usurpari.

//Sed,quot; ait Weitzel, 2do loco, //hi Quartodecimani
sunt haeretici, non est dissidium inter catholicos. Post
ea inter catholicae ecclesiae partes fuit dissidium.quot;

Accuratius inquiramus in hoc argumentum. Eusebius
posteriorem Htem inter catholicos describens hisce incipit
verbis : B. E. L. F. Cap. 2-3. lyitwscos (?gt;7ta vMzà rovç
ov aiimpäq àva/avy]^£tff\'/]ç. Melito (Eus. H. E. L.
lY. cap. 36), de lite Laodiceae agens scripsit: syhzxo
^■nx\'naiq mllyi- Si e verbis Historicorum litis gravitatem
intelligere licet, Laodiceae dissidio idem ac posteriori
character adscribendus est. Neque ex Apoli.inaeis et
CT.EM.E1STIS fragmentis efiici potest, Quartodecimanoö
Laodicenses ecclesiae non addictos fuisse.

Restât igitur Hippolyti testimonium, quod non ne-
gandum est ; nam ex libri inscriptione, Ttpk a-ndcxxq
alpeaeiq, patet, ex illius auctoris sententia Quartodecima-

(1) Schölten belgice vertit hoop, qua voce in bonam
partem fere non utiraur.nbsp;^

nos haereticis anuumerandos esse. Quid mirura ? Jam
antea Victor, Eomae conatus est Asiae jEpiscopos Quar-
todecimanos mç ézspo^o^oüvvaq (dogmatico sensu) e com-
muBione rejicere. Quare Hippoi.ytus , prope Eomam
episcopali dignitate ornatus, et occidentalem ritum am-
plexus, inter haereiicos numerare quidem posset Quarto-
decimanos Laodicenses , non vero Quartodecimanos Ephesi
et Smyrnae? An forte quia Episcoporum Asiaticorum
nomina tradidisset .P sed non magis de Quartodecimanis
Laodicensibus se egisse docet, neque nomina eorum du-
cu m recenset; quin immo statuendum videtur, Hippolyt cm
de Quartodecimanis agentem commémorasse sententiam
eorum, qui licet in Occidenti habitantes j cum ecclesia
tamen orientali etmdem sequebantur morem, Tanti igitur
habere non possum Hippolyt! testimonium de vinculo
Quartodecimanos sui temporis inter et ecclesiam occidenta-
lem., ut inter Quartodecimanos Laodicenses et ecclesiam,
orientalem eandem necessitudinem incidisse statuamus ; id
est fere fô«//«»« necessitudinem. Si vero nulla necessitudo
incidisset, num i^ïjr/jajç -koTïM mota fuisset ?

Hisce expositis, sequentia, ut vera, de dissidio Laodi-
censi accipere licet. Seculi secundi sexto decennio, ipsis
Paschatis diebus, forte dum Laodiceae babebatur Episco-
porum synodus, de festo celebrando lis exarsit. INTon-
nulli eorum, qui aderant, cum Judaeis qnartadecima
luna mensis Nisan Pascha celebrandum putarunt. Apol-
linaris autem hoc negavit, ritum occidentalem sequen-
dum statuens. Alter alterum non vicit. Apollinaris
librum confecit ad defendendam suam sententiam. Melito
eum refutare conatus est, et major ecclesiae pars ejus
moris tenax fuit; nec mirum, quippe quem jam a patri-
bus traditum diu secuti fuerant. Clemens Alex., quum,
ut verisimile est, in sua ecclesia etiam nonnulli essentj

■Judaicaeillius observationis tenaces, dignam habuit cau-
de qua denuo ageretur, et Melitonis scriptum

refutans, Apollinaris tbesin dilucide expositam compro-
bavit. Postea in occidentis ecclesiae, seculo tertio ineunte,
supererant, qui, cum Judaeis celebrantes, de festo conten-
tiones moverunt, quos refellere studet Hippolytits. Ec-
clesia Asiatica ritum Melitonis non neglexit, illum contra
strenue retinuit.

Utraque pars e Cnuïsii/dstoria et quidem e postremo
vitae die argumentum protulit ad suam comprobandam ob-
servationem,—-de qua bistoria inter dimicantes non con-
stitit. Communis quidem iis factorum series, iidem dies
septimanae, quibus evenerunt; sed dè ratione qua convenerant
illi dies cum Paschatis Plebraeorum diebus in diversas abie-
runt partes. Diversa sententia hoe schemate depingi potest.

Quartodecimani ad Mattheum provocarunt, Euangelio
Joanneo altera computatio nititur, Praeter argumentum
ex Joanneo Euaiigelio ab Aeollinaei , Clemente et
Hippolyto etiam adducitur hoe: et Jjegem praenuntiasse
et Dominum monuisse, se futurum esse agnum verum,
et die constituto oblatum iri. Quo argumento adversarios
viucere studuerunt, qui non minus Dominum verum
agnum habuerunt, ut ex Melitonis verbis patet : tbç x.piàç
efsS\'y] XptGToç Jtaî wçnbsp;sKccpri ymI wç rcpoßixzoy iig

Gfay/iV riyB-ri xal wç cx[xwç iazavpcoS-/]. Lex igitur non
modo, sed etiam eorum de Christo doctrina, eorum in-
terpretationi contraria videbatur.

liitis fundamentum quidnam erat? Kum adeo dimi-^
cabant inter se, quia Christus secundum alterum alio quo-
dam die sacram coenam instituerat? Minime gentium!
Sed lis provenit ex illa quaestione, quam in Christianos
vim baberet lex Mosaica. Alii fere nullam vim ei attri-
buerunt, quippe in Domino adimpleta erat et cessaverat,
Quartodecimani vero nonnullos ritus religiose observandos
habuerunt, inter quos ut paschalis coena constituto die
celebraretur, quem morem ut defenderent, ad Chbisti
exemplum etiam ultimo vitae anno provocarunt.

Digladiatae igitur sunt partes de ritu, armis exegeseos
historicae, et dogmatica discordia ad dimicandum impelle-
bantur, diversa nempe doctrina de necessitudine inter
Judaeorum et Christianorum instituta.

Porte autem ex argumento, e contentione Eomae orta
per quendam Blastum petito, nostram dispositionem fal-
sam esse quis probet Sequenti capite de Blasto agamus-
inde necesse fit

//Quartodecimanis illis Jtaereticis, quos in expositione
#litis Laodicensis memoravitnus, annumerandus sine du-
//bio Blastiis quidam, anno circiter 180, Romae degens
//neque asseclis carens. Hic non aliam ob causam eccle-
//siae communionem sprevit, nisi quia in paschali ritu
//cum caeteris facere non posset, ipse autem rationem
//Judaicam secutus fuit.quot; Sic de eo Weitzel 1.1. P. 86.
cujus verba digna omnino sunt, in quorum fundamentum
ac veritatem diligentius inquiramus. Si enim Blastus
unice quia paseJialis ritus rationem improharet ecclesiam
reliquisse putandus est, ac ideo ab Irbnaeo oppugnatus,
sine dubio statuendus est idem amplexus esse rationem
aliam ac quae Episeopis ecclesiae Asianae adamata erat.
Cum iis autem Episcopis Irenaeus, ut alii pastores
pacem servandam esse censuerunt. Deinde si Blastus
eundem ritum colens, cui favebant Anti-ApolVmaristae in
Lite Laodicena, Irenaei operâ ex ecclesia remotus est,
sequitur distinguendum esse inter Quartodecimanos catJic-
licos et Anti-Apollinaristas.

Haud difficile videtur probare, Blastum in re Paschatis
fecisse cum Anti-Apollinaristis. Cum bis putavit xf,

Pascha celebrandum esse. Hi provocarunt ad Chmsti
exemplum, qui secundum Legem agnum manducans,
Mosaicam institutionem sanciverat, quam ob rem a Chris-
tianis die Lege constituto festum obeundum ducebant,
nec minus Blastus secundum Legem XIYto mensis
Nisan Pascha agendum contendit. Negantibus Apol-
ijnaui et Ci.eiienti, ultimo vitae anno Dominum legi-
timum celebrasse Pascha, responderunt Anti-Apollinaris-
tae in hunc modujn : eo etiam tempore lyj a Domino
agnum esse manducatum ; prouti Blastus Christum a
lege non sejungebant. Videatur auctor Pfaescriptiomm ad
Teetullianum nredigeiat Christum ad legem Blastus,
qui latenter Judaismum vuU introducere. Pascha enim
dieit non aliter cuslodiendum esse, nisi secundum legem-
Moysis XlVto mensisT

Altero loco demonstrandum esset, Ikenaeum oh hanc
discrepantiam aggressum esse Blastum , eumque ab eccle-
sia removisse. Quod nisi probetur, non procedit ratio-
cinatio docti viri Weitzel. Difficile sane hoc pensum.

Concédât nece.sse est Cl. Schölten, iis quae attulit
rem non probari (1). Blastum suo ritu paschali latenter
introducere vult Judaismum ; Ieenabus eum aggressus
est ; sed inde ne efficias, ab Ieenaeo improbatum esse
Blastum ob ejus de ritu paschali doctrinam. A-ge
exemplo rem illustrem : si historia me docet a Martino
Lutheeo monachatum improbatum esse, et Desiderium,
Erasmum contra Lutherum scripsisse, hinc non sequitur
de monachatus pretio et dignitate Erasmum et Lutheeum
litigasse. Quod certe vidit Cl. auctor citans Weitzel 1.1. P.
88, nifallor, ut ostendat, suam argumentationem esse

supplendam iis, quae Weitzel ad hanc thesin defeudendam
attulit. De quibus vero ut judicemus, cetera audiamus testimo-
nia de Blasto, inspiciamus litis documenta si haec supersunt.

Imperante Commodo , (180—192) Eleutheeo Episcopo
Romano, (171—190) nono igitur decennio seculi secundi,
ita exponit Eusebius H. E. V., haereticorum esstitit
multitude ; in Asia et Phrygia Montanistae, quorum
adversarius Apollinabis , Eomae Elokinus et Blastus
quos refutavit Irenaeus. De Elorino , et Blasto L. V.
cap. 15 haec leguntur.

Oï lt;3\'\' int \'Pcópty!«; wfxai^ov / tov :^yeho *PhpmÇj npsaßv-
xepiov T?iç £gt;iît).7i(7(a; änomaav, Blaaxog zz aùv toutco Tirapa-
TrXyiciici) TTTwptartnbsp;Ot vm iCkzimc, xrjg èy,-/t7.ri~

alaç Ttepizkxo-Jxsg, ènl aywv vv:r,yov ßouXyjpta, âdxepoq
Ttepi XYiV akyiBzLC(.v ysaxtpii^ziv Trsrpwfxsvoç.

//Alii vero in urbe Roma viguerunt, quorum dux fuit
Florinus , Presbyterii in ecclesia gradu dejectus, et
Blastus simili errore implicatus. Qui quidem quam
plurimos ab ecclesia abstrahentes, in suam sententiam
perduxerunt: quum alter seorsim novam doctrinam ad-
versus veritatem fidei invehere molitus sit.quot;

Ut bene intelligamus loei sensum , ante omnia attentione
nostra digna sunt haec verba nxópi-axt Kocxeaxvy-éwg BAaVros.
Nonnulli nxdpLX proprio sensu hic positum esse putant,
ut Nicephorus (1) Dodwellus (2) Massuetus, Euld-
kerus (3) et Weitzel (4), vertentes quemadmodum
etiam coinpositum anoTzsawv j honorihis preshyterii priva-
tus, — alii, ut Rupinus, Chiustophorsonus , Yale-

(3)nbsp;De Carpocratianis , in : Dritte Denkschrift der
Histor. Iheologiegesellschaft zu Leipzig. P. 219.

srus et Heinichen , de sensu metapJiorico cogitantes
reddiderunt, simili errore imjjlicatns. Posterio-
rem lianc interpretationem probandam esse adjectum
Y.axsa-j(;np-évoq docere videtur, quod verbum minus apte
cum TîTw/xaTt proprie usurpato conjungatur. Eusebius
in capitis initio tradit alios haereticos inhabitasse Eo-
mam , eorumque ducem dicit Elopinum. In eorum
baeresiumquot; communionem incidit Blastus. Haereticos
illos deinde coiijungit Eusebius e similitudine fortunae,
narrans utrumque, et Eloeinijm et Blastum , plures
commentorum suorum nactos esse asseclas, licet error non
fuit irïem, sed tantum similis {■KOLp^ml-óaioc), nam alter
eorum .S-aispos nempe Bi.astus) peculiari ratione novas
res molitus est. (ii^\'jwç veaxspl^eiv itsipdùijLevoç.)

IvavTcaç TWV £7TJ P(jó|üt,ï]5 TOV vytgt;7 v/jq ènyjyidiixç
S\'ecjp.QTj T^apajapaxxovxav, ILiorjUdiog ^layo\'pouç iraaxolxc, avv-
xàxxei, Tv;v è-niypà\'^aç ivamp;oç Bläaxov mpl (j^tcr/iJtaTOC, xw
^k7:poç (^lapïvov mpi p.ova.pfJa.q yj %zp[ xov Itmi x6v ^ecv
TMYiXTiV XÄKtiv. Taur/]ç ydp zoi xriç ymavjç ovxoç êS\'éxei
npoacfj-âi^Siv\' ov avB-iç VTxaavpóp-evov zn xaxd Owlev-
XLVOV Tïldvip, xai xo mpi oy^od^oq awxdxxexxi tw Ecpnvatco
ar.ov^ocap.oc\' i-j w xal èT:iaYiiJ.cx.ivexcii xhv npcûxriv twv dm-
axóïav yMX£Ù:/](pêvxi ioLvxov ^la^oyfjV. x. x. a.

//Adversus autem illos, qui sinceram ecclesiae legem
adulterabant, Irenaeus varias conscripsit Epistolas
Alteram ad Blastum , quam inscripsit de ScMsmafe :
alteram ad Elobinijm De JMouoreJiici, seu Q,uod Deus
non sil Conditor malorum,. Eam enim opinionem hic
defendere videbatur. Contra quem, mox in errorem
Valentini abre|tum, Irenaeus etiam librum De Oeto-
nario compr suit ; in quo libro se primam Apostolorum
doctrinam accepisse etiam significavit.quot;

Et.oriwus aberrabat a vera doctrina haud adeo alie-
nus a Valenïini placitis. (Videantur tantum Upistola-
rum. inscriptiones.) Talem se gessit defensorem Monarchi-
anismi, ut ethica in Dei notione periret; veritus ne in
dualismum incurreret, Deum habuit v.azwv Tror/jTïjV.

Quod ad Blasti errorem neque ex inscriptione auxilium
patere possumus ad veram mentis ejus sententiam definien-
dam, neque ex ipsa Epistola aliquid nobis tradit Eusebixis.
Teneamus igitur, quae cap. 15. legimus. Blasto et
Flouino, licet error haud idem et communis, similis ta-
men. Bi.asïtjs -nspc akri^zica vsMTspti^siv molitus est.
Aberrabat, ut et Ei.ob.inus, a doctrina.

Improbavit autem hanc sententiam Weitzel, 1. 1. P.
87. scribens: //etsi ex Eusebii verbis certo efficere neque-
amus, quaenam Blasti fuerit haeresis, nihilominus tamen
e Tor? : ol OTt Pcópvig xhv uytvï tgt;7ç £xxgt;.y](7!aç S-eapiov Trapoc-
Xocpexxxovxsq, quae de Eloeino et Blasto dicuntur, pro-
babiliter sequitur, Blastum non ab ecclesiae doctrina re-
cessisse. Si Blastus ut et Ei,oeinus , a vera doctrina
aberrasset, loco S-sffpiÏ scripsisset Eusêbius jtavóva mfftscos.
Osffpiàç usurpatur de vinculo conformitatis ecclesiaram
non tantum in doctrinis, sed etiam in riluhis. De
Eloeino, qui doctrina ab ecclesia distaret, at de Blasto
Eusebius hoc vocabulo usus est, ut doceret Blastvm
tantum alios ritus secutum esse, ac ecclesia secuta est.
Vid. Praese: ad Tertulliannm.

Inganiosa magis quam vera disputatio. ©etjfxov îiapa-
yv-paxxzïv dicitur cum de iis, qui propter doctrinam, turn
de iis, qui propter cultum communionem negligunt,
Utro de genere hîc usurpatur? Uno ore de duobus
haereticis dicitur, quorum alter distabat ab ecclesia do-
ctrina. Certo igitur adhihekir nostro loco de discordia

dogmatwm. Eandem significationem tribuemus eidem
VGcabulo etiam quum ad a^/emza haereticum, ad Blastum
refertur.

Ex capite 15, ut ex posteriori loco patet dogmatko
errore Blastum fuisse implicatum.

Gaudemus autem servatum nobis esse fragmentum il-
lius Episiolae : De Schismate. Tertium nempe e frag-
mentis perditorum Ieenaei scriptorum, quae edidit Ch.
Maxth. PfafpIüs. (l).

\'Eialav 01 àmaxokoi, âsïvaî vyAç xpimv rivà èv
Ppwaei xcù iv maei xal èv ^épsi éoprvjg v vsopy}vi\'a.g v cajS-
/3ö:twv. ïlóSrev àvv avrat 6ci [t-dyai}, -kó^ev xà axt-frp^ocrx}
éopxcxi^oiiev aXX èv xaKiaq %a.i novrjpiccq^ xiiv èyM},yimav
xov Beov âiocppmxovxeç, ymI xà è-KXog XYipovpsv ïm xx npsix-
zovx, xhv -Kmxiv xcù aydiz-riv àm^àllapiev. Tavxaç ovv
sopxtxç KM VYiaxeiaç aira.psG-x.eiv xmv -Kpocprixin^v, xo\'ywv
Kovaapiev.

//Praeceperunt Apostoli non oportere nos judicare aliquem
in esca vel potu vei parte festi aut novilunii aut sabba-
torum. XJnde igitur hae disceptationes? Unde schismata?
Periamur, sed in fermento malitiae et pravitatis, eccle-
siam Dei scindentes et externa servamus, ut meliora, fidem
caritatemque abjieiamus. Has igitur ferias et jejunia
displicere Domino e sermonibus propheticis audivimus.

Pfaffius dubitat, utrum pertineat ad Ieeistaei Ujjîs-
tolam ad Blastum , an ad librum T.zpl xov nxax^, lau-
datum illum a Pseudo - Justino in Hesponsione ad
Orihod. Quaestioni 115.

(1) Vid. Adolphus Stieben. Apparatus ad Opera Saticii
Ieenaei, Lipsiae, Wegel. 1853. P. 887.

eo fragmeBto non piobatur, nisi ad prius pertineat scrip-
tum. At si vel hoc ponimus, inde non sequitur Blas-
tum ab Irenaeo refutatum esse ob ritum paschalem i
contrarium potius sequi videtur, Ostendit Ibenaeüs,
discordiam de ritu non tanti esse momenti, ut ob eam
ecclesiam discordiis dilaceretur. Invectm est igitur in
Blastum eandem ol causam, ac postea, in quot;Victorem
Romanum, quum hic ecclesiam Asianam a communione
secernere studeret. Dissidium ergo inter Blastum et
ecclesiam de festo obeundo, et serioris temporis inter
Bomam Asiam , Irenaeus ejusdem ponderis, id est/ere
nullÀus aestimavit. Tragmentum igitur theseos, de qua
disputamus, conclusionem prorsus diruit.

Inde fortasse factum est, ut Weitzel hujus fragmenti
e Tw: TOpj crxiffpiaToç ortum negaverit, idemque locum
adsignans in Epistola Irenaei ad quot;Victorem. Itaque
ultimum, quod afferri posset argumentum, quo demonstra-
ret de Paschate inter Blastum et Ieenaeum actum fuisse,
ipse repudiavit.

IMec sine causa Weitzel fragmentnm illud Epistolae
ad Victorem partem fuisse statuit. Si per literas Vic-
torem prohibere conatus est, quominus propter discrepan-
tiam de festo disrumperetur fidei vinculum, non minus
hoc fragmento idem eum spectasse apparet, ut nempe pax
ecclesiae conservaretur. Illis ostendit Iebnaeus a Prae-
cessoribus Vigtoris, in Episcopatu Romano, non tanti
factam esse litem, ut in duas partes di\\?ideretur corpus,
Christi ; in hoc fragmento non minus improbat scindi
ecclesiam propter ferias.

Eragmentum scriptum esse quum instaret schisma, luce
clarius est. Quod autem et nunc, quum Blastus assec-
las nactus esset, et postea Episcopo Viotoeb pariter evenit.

Partium studimn ad concordiam du cere non minus Tiùc
tempore, quam postea nobile erat consilium. Nibilomi-
nus vero facilius crediderim fragmentum illud tw: rrepî
ajid^a-zac, inserendum esse. Minus enim probabile puto
ab Irenaeo imputatum esse Victori , quod secernendo
ecclesiam Asianam, ipse ßdem ahjieeret, quod majori
jure imputari posset Bi-asto, se ab ecclesia secernenti.

Duce Etjsebio eo pervenimus , ut Bi.astum babeamus
haereticum ab ecclesia distantem doctrina, multos nactum
asseclas, eundemque tanquam scbismatis auctorem ab
Trenaeo oppugnatum esse in libro , cui titulus iispi ay ia-
ixazoç. Praeter perversam de dogmatibus sententiam , ille
etiam fovit observationem ab ecclesia occidentali diversam
quod attinet ad pascbalia solemnia. Itaque et oh dog-
mata et oh fitum ecclesiam reliquit, et propriam quidem
sectam , gnosticismo non addictam, ut Plorini seota,
sibi conciliavit. Ad ecclesiam eum revocare studet Ire-
NAÉTJS. Initium igitur forte cepit ab eo, de quo magis
libere ipse cogitaret, de festo paschali. Ad Apostolicam
provocavit auctoritatem, ut persuaderetur Blasto , nemi-
nem et vero nullam ecclesiae partem condemnandam esse
propter ferias. Dicit, lites de externis contra Pauli et
Prophetarum doctrinam oriri. Non perbibet ut Apolij-
naris et Clemens Alex et post illos Hippolttus de
Quartodecimanis, eum sequi vitiosam de Domini morte
chronologiam , forte ipse Irenaeus hac in re cum Bi.asto
fecit, (1) solummodo e Blasto petiit, ut Christianas
caritatis atque fidei rationem haberet, ut hanc discrepan-
tiam ferret, si negligere orientalium ritum non posset et,

Talis de Blasto expositio comfirmatur etiam testimo-
nio Paciani , Episcopi Ilispaniensis, qui floruit circiter
anno 370 , innbsp;SyMïRONiANXJM : {}) nPhryges

Blastus igitur Romae Phrygium unus, et cum iis
Pascha celebravit r^ (3) A Phrygibus enim quartam
decimam celebratam esse probare non necesse est. Safcis
superque hoc ostendit Schwegler in libro J)er Monta-
nismus P. 251, testibus Socrate H. E. IV. 28 ,
SozoMEKo H. E. VIII. 8 , Chrïsostomo , in Oratione in
Pascha VIII. (4) aliisque (5). Hunc autem ritum haud ex

(2)nbsp;Miror Weitzemum de hujus loci axiopistia duas protulisse
sententias L. 1. P. 86 No. 2, ipse statuit, auctore Pacl\\N0,
Blastum fuisse Graecum, forte ex Asia profectum, et ab
eo Montanistas defendi contra Eomanam ecclesiam; P. 87 at
88 , negavit vero hujus loci vim, ad probandum, Blastum
cum Cataphrygibus fecisse Eomae, et Montanistarum fuisse
ducem ! !

(3)nbsp;De Blasto Montanista videatur Alb. Eitschl. die
Entstehung der alt - Katholischen Kirche ed : prima P. 850
562 et 566. Edit, altera, de lib. ■KEplaxi^iJJXxog, P. 542.
//Und so müssen wir denn auch anneumen , dasz sein Brief
//an Blastus gegen den Montanismus gerichtet und nach jener
\'/Eeise nach Eom geschrieben sei ^ welche ihm erst die ge-
//nauere Bekanntschaft mit der neuen Prophetic verschafte.quot;

(5)nbsp;Non possumus non animadvertere in lite Laodicense
contra Quartodecimanos imprimis surrexisse eos , qui et Moo\'-
tanistas fortiter aggressi sunt, Apollinasem et Clementem.
Melito vero , Anti-Apollinarista, ad Montanismum inclinare

eorum doctrina provenisse, sed magis ex eorum origene
nos docent exempla Tertuluani , ecclesiaeque Afrorum,
Montanismo addictorum et tamen in causa Paschatis cum
Eoma facientium. Blastus ex Asia oriundus, quippe
Graecus nominatur, xtiv lS\' observabat ; alii Montanistae,
qui non tali vinculo cum Phrygia erant conjuncti, eum diem
negligebant, licet peculiares mores, qui ex eorum dualis-
mo sequerentur, studiose servarint.

Eusebius H. E. L. V, Cap. III. agens de Phrygibus
narrat Epistolam missam esse ab ecclesia Lugdunensi ad
Episcopum Eomanum Ei,euïherum, cum literis confes-
sorum, in carcere mortem exspectantium, manu conscrip-
tis. Hanc epistolam scripserunt z^ç zûv èxylriaLÔiV èipgt;2-
Vïjç Ivsxa Txpsaßevoiizsg. Cum illis literis ecclesia Lugdu-
nensis misit Eusebium, tune tempore Presbyterum,
a nova prophetia non alienum (2) ut, licet ivlaßv xocl

videtur (Schweoxer der Montan: P. 223). Hac animadver-
sione forte pervenire possumus ad respondendum difficili
quaestioni, cur Apollinaeis ab Episcopis Asiae minoris in
ritu paschali dissentiret. (ScfioxTEN L 1. P. 108.) Hierapoleos
ecclesia, quae sedem se fuisse jactabat Phixippi ejusque fili-
arum, aä quorum auctoritatem provocant Montanistae (Eus.
H. E. V. 24) e cujus ecclesiae sinu profectus est Montanis-
mus, gubernabatur ab Episcopo, Anti-Montanistarum sig-
nifero et duce ! Hoc miramur et sponte quaerimus : unde
accepit Apoxlinaeis doctrinam tradition! suae ecclesiae oppo-
sitam ?

(2)nbsp;Vid. Neander, KirchengescJi. I. 3. P. 1113 et
schwegxer der Montanismus P. 223. Tertuxxianus laudat :
i\'Irenaeum doctrinarum curiosissimum expieratorenC\\ advers.
Vaxent. 5.

opS\'o^ozäxYiv Kpi(xiv, proprium tarnen et haud infestum de
Montanistis daret judicium. Ita Eomae Ieenaeo iuno-
tuerunt placita Blasti, etiam de festo paschali rixas
moveutis. Couferautur locus e Praesc : ad Tektüllia-
num, quem laudâvimus, et Paciani Epistola ad Sym-
peonianum i: (1) /rMontanistae multiplices coniroversias
excitarunt de Paschale dieT

Eedux Iebnaeus suas composuit literas, certe nihil
aliud studens nisi ut pacem coleret (2j. Titulum itepi
cxfcr/zaTo? liber in fronte gerit, ut indicet auctor se
disputare de Montanistarum seditione, quae seditio schisma,
non haeresis videbatur. Multi etiam seriori aevo, talem
de Cataphrygibus liberalem fovebant sententiam. Oeige-
nes, qua fuit humanitate, haesit inter ea nomina, nescius
quo nomine compellaret Montanistarum seditionem (3). Quod
memoravimus fragmentum talis Epistolae certe piilcra
pars est. Irenice in fragmento Ieenaeüs loquitur.

Itineris exitus prosper dicendus est, Eleuïheeus eo
pervenit, ut agnosceret prophetias Montanr. Sed eheu!

(2)nbsp;Librum a tali viro scriptum, refutation em complecti
dogmaticam omnibus partibus absolutam, haud probalile est.
Ritsohl. I. 1. P. 539. quot;Oh der Brief Tzeplnbsp;den
Irenaus an Blastus schrieb , eine direkte Gegenschrift war,
ist nach dem, was sonst von Irenaus bekannt ist, nicht leicht
zu entscheiden.quot; Propterea Eusebius ex eo nihil descripsit ; vel
forte jam, eo scribente, perierit liber. Haec adversus Weitze-
LIUM L. 1, p. 87.

(3)nbsp;Oeigenes in Epist: ad Titum edit: delà Rue Tom;
IV. 696. et Pamphil. Jpol. pro Origene c. 2. Tom: IV.
append : P. 22. //requisierunt sane quidam, utrum haeresin
an schisma oporteat vocari eos, qui Cataphrygae nominantur^
observantes falsos prophetas etc.quot;

Pkaxeas Alogus, vir rixosus ex Asia advenit (1), qud
factum est, ut Episcopus sententiam mutaverit. Terïullia-
uüs in libro adversus Pkaxeam testatus est; »nam
idem (Peaxeas) imc Episcopum Bomanum agnosceniem
jam propJietias Montam, Priscab , Maximillae, et ex
ea agnitione pacem ecclesiis Asiae et PJirygiae inferen-
tem, falsa de ipsis et de ecclesiis eorum asseverando ei
praecessorum ejus auctoritates defendendo , coegit et llteras
pacis revocare jam emissas et a proposito recipiendorum

Itaque Eleutherus cum Montaiiistis communionem
dissolvit, nec qui ei successif Victor iis magis favit;
magni faciebat Praxeam istum (2).

(1) Itinera illa Bomam Schwegler ider Montanism.
P 279) aevi signum characteristicum habet: //Nicht
Mardon war der Einzige , den der Eenereifer des Keforma-
tors in die grosse Weltstadt triebt. Ein allgemeiner Zug der
strebenden Geister ging nach Eom, als ob Eom das Eeld
der Entscheidung ware über den Glauben der ganzen ro-
mischen Welt. Valentin, der Grostilcer eilt dahin, nach
ibm Justin der Apologet, Hegesipp der Ebionitische Annahst,
Polycarp der Eepräsentant der Klein-Asiatischen Kirche.
(Iter ad Anicetum , ut oppugnaret Anti-Judaisticas Gno-
sticorum, Valentini et Marcionis, sententias). Praxeas, der
Aloger; Proclus, der Montanist. Alle höheren Kräfte der
Christenheit strömten ans pulsirende Herz der ewigen Tiber-
stad.quot; Pacis amantes et suos miserunt legatos ut ex Irenaei

(2) Teutxill. de Praescr. 53: //Post hos omnes etiam
PraXEAS quidam haeresin intulit, quam ViCTORlNüS corrobo-
rare curavit.quot; Primis seculis nullus cognitus est ViCTOSi-
iros nisi Episcopus Petaviensis, qui floruit regnante Diocle-
tiano. Haud dubium igitur est, quin h. 1. Victor legi
debeat. Vid. Gieseleb, Kg. I. 239. Not.

coudemnaverat etiam zm observatioiiem, quem ritum,
utpote Judaismum redolentem, oppugnandum putavit
occidéntalis ecclesia (1). Quo magis Montanistae, quod
ad paschalia sacra, omnium Asiae minoris ecclesiarum
consensu se gaudere jactareut, et jure jactare possent,
eo magis infestus tali observationi animus alebatur. (2)
Et Yictor non modo bierarchica indole ductus, sed
etiam temporum conditione coactus; ut catholicae ecclesiae
(et spiritualis et visibilis societatis) ideam perficeret, instau-
rando inter Christianos dogmatum et rituum concordiam,
ad quod perficiendum imprimis monuerant haereses gnos-
ticonum et Montani, — ille Victor, ut Eomana cete-
ris praevaleret traditionibus, magnam ecclesiae partem,
fulmine suae condemnationis ictam, e communione ab-
scindere conatus est, quia ecclesia illa suum morem ser-
vandum sibi putaret, et Eomae cedere noliet.

Nunc ad rixas Eomam inter et Ephesum telam per-
duximus. Ilias rixas sequenti capite tractabimus.

(1)nbsp;Etiam Montanismum Eomani ducebant Judaismum,
ut patet ex Teetüliiani, de Jejmiis passim.

(2)nbsp;Eecte Eitschl. L.1. ed. alt. P. 5M. Durch die Maas-
regel des Eleutherus war übrigens der Montanismus weder
im^^AUgemeinen aus der Kirche gestoszen, noch auch in der
römischen Gemeinde so vöUig gelahmt, dasz nicht der Streit
noch wieder hatte aufgenommen werden mussen. Von einem
zusammentreffen des Viktor mit demselben wird uns nichts
berichtet, dagegen setzt Eusebius in die zeit semes Nach-
folgers Zephyrinus (197-218) die Bluthe des Presbyters Ga-
jus , welcker der Verfassez einer Streitunterredung mit dem
Montanisten Proklus ist, in welcher die beiden Gegner unter
Anderem auf die alten Auktoritäten ihrer Kirchen, Cajus auf
die Apostel Petrus und Paulus, Proklus auf die weissagenden
Töchter des Philippus sich beriefen, und jener die Montanisten
der Verfertigung von untergeschobenen Schriften beschuldigt.

tifixmz^q d\'Hrot. xaTa x0v(j§s ov apuxpai; amyMYjSsiayjg ^
on vlg \'Kalaq aTidam (1) «« TMpovAiai, Ijc Trapa-
Boasac, dpX\'Xiozspccq, asX-^vrig xw TEOdapeaxai^exaxriv mvxo-
Becv inl xvg xov CMxyjpiov Tracx« iopx^g ■napacpvlaxxsiv ^ iv
^ Bveiv TO 7Tpoj3«Tov lovS\'aioig npoviyopsvxo\' ug Biov ixnav-
Tog Kdxd x0cvx71v J omix S\'av rip^ipa xrig i[3Ba[JiccS\'og mpc-
xvyxocvot y xlt;zg tmv atjtTtwv sircXuffEi; mLsiaS\'ai, om eS\'ovg
Svxog xovxov iixmlsiv xov xpomv xxig dvcc T\'/jv XotTryjv anaauv
Suovpt-ivYiv ixxXriaictig y dmaxohnvg napaS\'oaeag to xal
sig (^evpo xpaxmav exog (pvlaxzoucnxcg, to? pty] d\'\'\'ixipa T:po(j-
W£tv TTctpa xhv xrjg dvtxaxcctjsug xov aonvpog vpt-wv Yipt-ipa (2)
xdg vriaxsiag imlvsaBrai.

(3) Plerumque refero textum Eusebii secundum recensionem
doctissimi Ekedeeici Adolphi Heinichen Lipsiae apud C.
G. Kayser. 1838. Ille legit wfiepa. In recensione Eduardi
Burton, Oxonii, e typographo academico. 1845. iuvenitur
rifxip^xv.

^ûvoiîoi xcù ffuvKpotrîcrstç sittffjtoTcwy mi xcclixw syivov-
XQ, -Kâvxeg xe p-id yv^^rç ivnaxoXamp;v gjcxAyiaiaarixov Bóyiia
xotq navxay^óas ùkxvr.oùvxo , amp;ç av p.v] (J\'év allv ttots x-^ç
xvpiay,yjç î^ptépa xà xyjç èz ysxpm àvcLaxdazûiç iTZLxikoïxo xov
Kupiov pLvtJxyjpiov, xai ottwç sV xavx\'ri povv) xamp;v xaxà xo
r.daya. vriaxeiwv fvlaxxw p-sBa. (1) xàg sTtilvastg.

(^spéxcci siaêxi vvv xm xa.xà Ua)Maxivriv XYivudi^s
avyxsxpoxYipLsmv yptxfi], wv -Kpovxixaxxo ©eéfdoç x\'^ç iv Kat-
uapsta napoixiaç immomç xm NdpMcrcog xyjç iv Ispoaolvixotg\'
xoù twv ctt \'Pwp/iç (?£ optwç äXXv] mpi xov avxov l;rix-/ip.ccxoç,
èrJaxoTiov Baiopa Srikovacf.\' xwv xs xccxà Ilóvxov èniaxónav
S)V Udlp-aç (3) wç ixpyMÔxixxoç npoùxéxccxxo ^ xal twu xaxà
roc7Mav â\'s zapovMwv ^ aç \'EipriVcdoç sixiaxónet\' ïxi xe xm
xaxà. xTiV \'Offpo/jvÀv xat xocç èxeïas noksig. Kaî î^iag Bagt;c-
/ûXXw (3) xm KoptvS-t\'wv éxyJyjataç è-niaxórcov^ xoù Tilei\'axav
ocrwv agt;JcoVj oi p.iav xal r/iv ahxw ^o^av xs xal xpiaiv
i^£V/lV£ypL£VOi J xyiv avxiiV xéB£ivxai tp^ifov. Kat xovxoiv
fxéu TiV opoç £Ïç, é (5\'£^y)Xo)pyoç.

Iisdem temporibus gravis controversia exorta est.
Ommes Âsianae ecclesiae vetusta quadam traditione nixae,

(1) Sic babent cod. Maz et j?uk. Caeteri (fvlaxxoLusâa,
Burton: fjlaxxóp-es-a.

(3) Palma erat Episcopus Amastridis in Pouto, de quo
Dionysius Corintbiorum Episcopus in epistola ad ecclesiam
Amastrianorum, teste Eusebio in lib. IV. Cap. S3. Eusebius
hunc Palmam praesedisse ait ob antiquitatis praerogativam,
non autem quasi metropolitanum. Neque enim Amastris,
sed Heraclea metropolis fuit urbium Ponti. Verum in eccle-
siasticis consiliis diversa fuit sedendi ratio pro diversis tem-
poribus et locis. Simplicissima quidem sessionis fuit ratio ,
ut aetate major Episcopus ceteris praesideret. Postea Epis-
copis primariarum urbium seu metropoleon, id honoris con-
cessum est.

(3) Baüj^uXXou j sine dubio emendancbnn est, quam lec-
tionenr expressif inter alios Clar. Burton in sua editione.

qtiartaâeemd lunâ saTmtans Paschatis festim äiem
celebrandum esse censebant, qua praescriptum erat Ju-
daeis, ut agnum immolarent: eaque luna, in quemcunque
diem septimanae incidisset, finem jejuniis imponendum
esse statuebant. Attamen reliquae totius orbis ecclesiae
alio more utebantur, qui ex Apostolorum traditione ortus
etiamnum servatur, ut nempe non alio nisi resurrectionis
dominicae die jejunia solvi liceat.

Inde factum, ut synodi coetusque Episcoporum con-
venirent, qui hoc eventu deliberarunt, ut omnes unanimi
consensu ecclesiasticam regulam universis fidelibus per
epistolas tradiderint : jusserunt ne nullo alio nisi domi-
nico die mysterium resurrectionis Domini celebraretur :
utque eo duntaxat die paschalium jejuniorum terminum
observarent.

Exstat etiamnum epistola Episcoporum , qui tune in
Palaestina congregati sunt : conventus praesides fuerunt
Theophiltjs caesareae Palaestinae, et Naecisstjs Hiero-
solymorum Episcopus. Alia item extat de eadem quaestione
epistola synodi Eomanae, cui Yictoeis Episcopi nomen
praefixum est. Habentur praeterea literae Episcoporum
Ponti, quibus Palma utpote aetate caeteris major,
praefuit : Galliae quoque ecclesiarum, quibus praefuit
Ieenaeus : ecclesiarum quoque in Osdroenae provincia et
in urbibus illius regionis. Seorsum vero Bacchylli
Corinthiorum Episcopi, aliorumque complurium, qui om-
nes unam eandemque doctrinam profitentes, unam edi-
derunt sententiam, idemque protulerunt judicium. De
hoc unanimo illorum consensu supra monuimus.

In capite 24 idem historicus sic pergit :
Tclöv ht rüg \'Aaïag eTiimó-Kav to ttuIm itpórspov
avroïç TTocpccâoS-su ^laipularmi/ eB-og XF^^^^ ^üaxfpi^oy.imv,

^ysîxo Uolvnpdxni- k y^cil abrog Iv ^ rtpog Bt\'^Topa xai vhv
\'Pwfxatwv èKxl\'nmocv ^lexvn^aaToypaff, xiv dgcàxhïïam^
mv 7îapa^0(7iv iyLxi^zxa.1 èià toutwV

traditum, retinendum esse acriter contendebant, Pouy-
cbaïes praeerat. Hic autem in ea epistola, quam ad
VicTORiM et ad Eomae urbis ecclesiam scripsit, tradi-
tionem ad sua usque tempora propagatam exponit hisce
verbis :quot;

Ex POLYCEATIS , Ephesi Episcopi , epistola : ^
\'np.siç hv dpMpyyjxov âyoï^ev xrjv iip-épav,nbsp;Ttpoa-

avxoù ysyyipocxvm ito^pSfévoi, naî fi hipa avxov ^vydxy sv
âyi^ T^vsvixaxi mlixevaap.évn, v \'Eçiffco ^vaTrauerar
rtt y.ai \'lo^dwm à èm TÔnbsp;toO Kvp(ov dmmaùgt;v,

6g èysvvân i^p^vi ^st^ov r.scpopzxù^g xcà ^p.dpwg xd
^i^dGxcàog- olxog h \'Eçécrw Jtsxotpxau \'Ext xo^l HoW-
xapTCOç 6 èv 2p.vpvr, xal £7t{mo7:og xocl p.dpxvg- xcci ©paffsaç,
xaî kloxomg xat p.dpxvg dno Ehpsvelag, \'k èv lp.hpvn
xo(p.nxai.TÎ Mléyeiv Idyapiv OTtWuov xw p.dpxvpa,
5g èv Acco^ix£i\'axexolp.YiXM-, \'Exl xai HaTOtptov xov
xdpiov, yM Mslk^voc xèv sbvovyo^, xai xèv èv dytc^ T^vzipmi
r^dvxa TtohxevadpisvoV k Ät Iv Idp^eat ireptfxlvwy wv
à™ T«v oùpavcSv èmaxonhv, iv ^ vexpamp;v dvc/mr^exai
Ovxoi Ttdvxeg It^pviaav xw vp.ipav xm xeaactpeaxaiàzxdxviç
xov TTOTxa WtÓ ivayyhhov, p/i^èv jtc^pzxßcclvovxeg, d^cc
mxà xov xavóva xm Trtaxewç dxolovBovvxsg-. ïzi xdyà
é iiixp6x£pog iraVTWV vp.év Ilolvxpdxrig,nbsp;i:ccpd^oaiv

Tûv avyysvSw p.ov, oJg xai T:aprMolt;gt;^riaa xialv abxév\' éi^ri
JJ.SV fmv Qvyymk py Intawiiot, eyw ^è oy^\'\'»«\'

roze tïîv ri[/.épav fr/ayw ót . auyyevsTg [j.ovy ôt«v q quot;Xaôç
yjpvus (1) Trjv Çûpiyiv\' èyd) ovv, aS\'eT.foc , é^wovrx névxe
^XYi s^wv iv Kuptw, ïiat aup.ßeßlri-K(tgt;q zoïg âm x9iq olxov[xévr]ç
d^elfoïg^ xal namv âylav ypafviv ^teXyjAuS-côç ov nxvpoyMi
Itu xóig yL(xx(f.\'Kkf\\mop.ivo\\.g. ■ 01 yap i^ov i^eiXovsg dpwMCSi,
TzsiS\'txpyßv ^sï (xcùlov \'/j àvBpomoiç.

//Nos igitur verum ac genuinum agimus diem nec ad-
dentes quidquam, nec detrahentes, Etenim in Asia
quoque quaedam lumina sepulta sunt, quae illo adventus
dominici die resurrectura sunt, quum Dominus e coelo
veniet plenus gloria, sanctosque omnes suscitabit ; Phi-
lippus nempe unus e duodecim Apostolis, qui mortuus
est Hierapoli, et duae ejus filiae, quae virgines conse-
nuerunt : alia quoque ejusdem filia, quae spiritu sancto
afiiata vivit, et Ephesi requiescit ; praeterea Joannes,
qui in sinu Domini recubuit, qui sacerdos fuit et laminam
gestavit, martyr et doctor, hic Eph esi sepultus est.

//PoLYCAEPus quoque, qui apud Smyrnam Episcopus
fuit et martyr, itenaque ïheaseas Eumeniae Episcopus
et martyr, qui Smyrnae requiescit. Quid Sagaeim Epis-
copum eundemque martyrem recensere debeo, qui Laodi-
ceae est mortuus? Quid beatum Papieium, quid Meli-
TONEM eunuchum , qui spiritus sancti aiïlatu semper gau-
dens ecclesiam moderavit, qui Sardibus sepultus est ad-
ventum Domini de coelis, in quo resurrecturus est,
exspectans ? Hi omnes diem Paschatis quartadecima
luna secundum euangelium observarunt : nihil perverse
mutantes, sed regulam fidei constanter sequentes. Ego

(1) ïripwe legunt codd Vatic, Eeg. Mazar. In Medicaeo
prius scriptum erat r.pvuz, sed postea, erasa litera v, ejus
loco t. substitutum est.

quoque vestruni minimus Poï.ycrates , sequens traditio-
nem cognatorum meorum, quorum etiam nonnullos assec-
tatus sum: fiiere enim septem ex cognatis meis Episcopi,
quibus ego octavus accessi ; qui quidem omnes semper Pascha
eo die celebrarunt, quo Judaeorum populus fermentum
abjiceret. Ego , inquam , fratres , quinque et sexaginta
annos natus in Domino, qui cum fratribus congregatis
scripturam sacram perlegi omnem, haud moveor minis.
Etenim ab illis, qui me longe majores erant, dicta
accepimus : obedire oportet Deo magis, quam homi-
nibus.quot;

Eodem Capite Eusebius pergit:
Toviotg £T:i(pspei Tigpj itocvzav ypaywv twv avpLiïapóvxav
«ùtw XOÙ oiio^o^ovnav èmam-nm zavrcc lêyodv\'

//Post haec de Episcopis, qui simul aderant, quum
haec scriberet Polyceates , et eadem sentiebant, sic
loquitur.quot;

v.a}.£aócixYiv\' wv xx ovópiaxa gàv ypocfa, mïXa: tïI^S\'yi emv.
01 âè j(?dvt£ç tov fijxpo\'v fiou avs-pmttov, (JVVYivâ\'ôxyiaccv z^
ctwtoXyîj sîâ\'ôxsç 6x1 sk^ T:oh(Xç om ijvsym, a)là\'év Kuptw
lyjcotJ TraVTOTS TcsmlixsvpLat.

//Possem etiam Episcoporum, qui mecum sunt, facere
mentionem, quos petiistis ut convocarem, quod et feci.
Quorum nomina si adscripsero, ingens numerus videbitur;
Hi quum me pusillum hominem invisissent epistolam
nostram assensu suo comprobarunt, gnari me canos istos
non frustra gestare, sed vitam ex praeceptis institutisque
Domini Jesu semper egisse.quot;

Post quae aliata , Busebïtjs sic pergit:
\'ETTÎ TOUTOJÇ 6 x9\\q Pa/jiat\'wv Tïpoeaxàg Burap, àS\'pôàç
zyjç \'ÀaMç Tracy]? xmç op.6poiç ë-nylYiaiatg zocç izapoixîaç,
àmzép^mVy ézspoS\'o^ovaaç ^ xotvirç évwfjswç Trstpäraj ^
jtaÈ azYÏkizsvei ys (î\'tà ypa\\x.p.(i.zm, âxoivmrjzovg apàriV Tidvzctq
zohç \'éxeiaz àvaxripiizzuiv àS\'ûfovç.

\'A)X ov Ttdai yz zotg èmmémiç zavz\'\' iipémzzo. \'Av-
ziTtapoLxoiksvoyzcit ^rizcc avzcà, zà zm etpwvy]? xat zvç
Tvpoç zovç TT^y](7tov évmsMç KM àydiïYjç (ppomv. Qépovzai
^k xccl at TouTtóv œwva; iT).y))tTtKWTepov xaS\'aTrTop.évcoy zov
Bixzopoç. \'Ev oTç xai o Eiprimcog èx npoacómv S)V rjyzizo
xazà zy]V Falhav dS\'zlfäy CTHJTet\'Aaç ^ napiazazcci [xzv
zo âzcu iv pv^ ZYi Twç xvpnxxviq -np-épà zo zvjg zov Kvplov
àvaazdazag iiiizzkziaBM [xvazyjpiov\' zamp; yzpv Bixzopi npouiq-
xóvzctig M? pL\'h àmxôiizoï ôXaç zxxh,Yia(a.g Squot;eoù àpyjXLOv sSrovg
Ttapd^oaiv èmzripovaaç , Tvlzlaza. szepa -Kaparnï, xoù avzoïg
âs py]fxa(7t zd^z èitiXéyav\'

illico omnes Asiae vicinarumque provinciarum ecclesias,
tanquam contraria rectae fidei sentientes, a conmunione
abscindere conatur; datisque literis uni versos qui illic
fratres erant, ab unitate ecclesiae removet.quot;

//Quod vero non omnibus placuit Episcopis. Proinde
Victorem adbortati sunt, ut ea potius sentiret, quae
paci et unitati caritatique congrua sunt. Exstant etiam-
num eorum literae, quibus Victorem acerbius perstrin-
gunt. Ex quorum numero Ie,enaetjs in epistola, quam
scripsit nomine fratrum, quibus praeerat in Gallia, illud
quidem defendit, sola die dominica resurrectionis Domini
mysterium esse celebrandum ; Victorem tamen admonet,
ne intégras Dei ecclesias, morem sibi a majoribus tradi-
tum custodientes, a communione abscindat. Post multa
alia hisce etiam utitur verbis:quot;

xX}.à KOÙ ttspt toù £Ï§QVÇ avTOV xrjq Vfpxzia.g\' oi piv yàp
oiovrat fjtîav rj^épav avzovç, vriaxsveiv ^ ol ^vo, ol §£
XM nlefomç\' ol â\'è xecxaixpdwum amp;pocç ■^p.spivocç ts xat vust-
rspivxç (tfxpr.pi£tpc3îicr£ tw rjixépav mxamp;v. kaj xoiccvxr} f/£v
•Koixth\'oi xô)V èTrtxyjpovvxav y ov vvv -niJ-wv ysyovvLix ^ oàlà
xoù mlv Tcpóxspov ènl twv ttpô vjij-m, twv tiapà to axpißig,
tb; ÊtVvôç J xpaxovvtm, twvnbsp;arrXoTyiTa xal l^ioixtapLOV

avVYiB\'eLav dç xo pLExémixx TismiYixoxMV. Kai ou^Èv \'ikaxxcv
Tzdvxeq ovxoi èipYjVsvadv xe, xal £tpy]v£uo^£v Ttpoq àXknkovq ,
xai 71 (J\'taçjcidVta v/jg vriaxeiaç xhv épio\'voiav x^g rctaxsctiç
aw\'iGxrcji.

//Neque enim de die solum est controversia, sed etiam
de forma ipsa jejunii. Quidam enim existimant unico
die sibi esse jejunandum, alii duobus, alii pluribus; alii
vero quadraginta diurnis pariter ac nocturnis boris com-
putatis suum diem commetiuntur. Atque haec quidem
inter eos, qui jejunia observant, varietas non nostrum
primum aetate nata est, sed longe antea apud majores
ortum cepit ; qui non accurate — ut videtur retinen-
tes jejunii formam, eam, quae e simplicitate et imperitia
ortum habuit, consuetudinem in posterum induxerunt.
Atque nihilominus tamen et omnes pacem inter se reti-
nuerunt, et nos invicem retinemus. Ita jejuniorum di-
versitas consensionem fidei commendat.quot;

Eusebius alterum fragmentum ex eadem Epistola ad-
ducit, praemittens haec verba:

TouTotç xcd tfjToptflcv TTpoo\'Tî\'S\'ïîff\'i\'; ^v oixsidig ncipoiB\'y^aoïxou^
xovxov ëypvaoiv tov xpómv.

Kat Ol TC po I,ùiT/ipoç maßvTspoi ol Tcpoaxâuxsc, xm sjcjcajj-
■maç îjç vw dfy]-/^ y \'Avixy^xov léyopisv Illov, \'Hytvóv xs.
wi Tskeafópov xai Euctov , oüxe abxoi èx-^p\'/]aa.v, oûve tor?

cmxovq, èmxpsmv, xoù ovâh ekaxxov avxoi ptyj xripovv-
xeq kpr/vsvov xoTg dm twv ■na.poixmVj Iv cclç exripsixo^
(xévoiq Tïpàq avxoxiç- xal roi ixócllov èvavxiov riv xo xy]pztv xoTç
l^ri XYipoîîai. Kat oÙiJe ttots iid xo sî§oq xovxo dmßlyj^natxv
XLVeq, dll\' mxol (xri XYipowxsq ót npo aov npsaßvxspoi, xocç
dm twv ■Ko.poivMv xripoûtjiv empLixov ev^ocpiaxcav (1). Se-
quunturjquae de Poltcarpi Eomain itinere commemorata
sunt jam supra capite secundo P. 36.

//Sed et Presbyteri illi, qui ante Soterem , ecclesiam
cui tu nunc praeës, (Victor) gubernarunt, Anicetum
dico et PiuM Hyginum cum Telesphoro et Xysto,
neque ipsi unquam observarunt, neque bis, qui cum
ipsis erant, ut observarent permiserunt. Ipsi tamen quum
non observarent, pacem nihilominus colebant cum lis
qui ad se venissent ex ecclesiis, in quibus observabatur.
Atqui observantia magis contraria videbatur iis, qui non
observabant. Nec ulli unquam ob ejusmodi ritîim rejecti
sunt, verum ipsi illi, qui te praecesserunt, Presbyteri,
quamvis id minime observarent, ecclesiarum Presbyteris
qui observabant, eucharistiam transmiseruni Sequentia
inveniuntur P. 37.

(1) Ad haec legatur Massueti , Sis. in Irenaeum : //Hunc
quippe morem eucharistiam tempore Paschalis festivitatis ad
alios Episcopos eulogiarum nomine transmittendi promiscuum
fuisse et ab omnibus passim Episcopos usurpatum, e concilii
Laodicensis canonibus didicimus,quot;

fjtóvw TW BiXTopt, xat ^lafôpoiç TrXetffTOiç ap/oucrtv eV.-
yjyiffiwv, Ta xaxacklnla èniGZolm mpl Toù xsxivrj^éwj

solum nomine sed etiam hac admonitione pacificus, pro
ecclesiarum pace haec monuit et adstrusit. Nec vero
ad quot;VicïOKEM solum, sed ad multos alios ecclesiarum
antistites de quaestione proposita literas in eandem sen-
tentiam misit.quot;

Eusebius capite 35 agit de Palaestinensium literis.
Ojnbsp;ïttt ïlakaiaxivriq ouç (Xpnag ^leknlvSrap-sv, o, te

\'Ndpxiaaoç ml ©soçtAoç^ xxc avv aûToîq Kdaaioç z^g vMzà.
Tûpov èxrMdMq èitiaxo-Kog, xcct Kkdpog zrîg èv ÜToAepal\'^i,
Ol t£ xaxd zovzav avvs\'ktikiB\'ózsg itspl zHg xazü^ovam
eig avzovg èz §ia§o-/ßg twv dmazóloiv Tiepl zoO izda/a Txtx.-
pa^óasoig lïMaza. §isà.ri^6zsg, xaxd to zélog z^g ypctf^i
avzoîç pwuacjiv iT^ilsyovai zccüxcx.\'

//Episcopi vero Palaestinae, quos paulo supra memora-
vimus, Naecissus nempe et Theophilus, et cum illis
Cassius Tyri, et Claeus Ptolemaidis Episcopi, et qui
simul cum ipsis convenerant, ut ageretur de traditione
diei paschalis, quae jam inde ab Apostolis ad ipsos con-
tinua successione pervenerat, ad finem epistolae hisutun-
tur verbis:quot;

Ex Bpistola Palaestinensium Episcoporum:
Tvîç zTziazolm vp-^y mipdS-rize xard izmciv Ixiùypiav
dvztypccfoi S\'ixmpt.ipafj^ai, onag p-\'h \'évoyot wp.£V zoîg pac^ioig
Ttlavmiv lauTWV rdg lt;\\ivxdg. A/lXoüftEV §k vp-Tv ozi rv
aur?) ^p.ép(x xai iv quot;quot; Kkz^av^pzia dyovtslv, frop vjp£jç.
Tlap j^ptwv yctp zd ypdp.p.aza. xopLi^szai avzoig xm yjp.iv Trap
aÙTWv, W(7T£ avp.f\'J)vag xxl épLoü dyiwhp-dg\'à-i\'^^l\'-^\'^W-^^^^^-

//Date operam, ut Epistolae nostrae apographa per
omnes ecclesias mittantur, ne nobis crimen imputetur,
si qui animas suas a recto veritatis tramine facile abdu-
cunt. Illud etiam vobis significamus eodem, quo apud
nos die, Pascha Alexandriae celebrari. A nobis enim
ad illos, et vicissim ab illis ad nos literae (1) perferun-
tur, ita ut uno consensu et simul sacrosanctum peragi-
mus diem.quot;

Omnia, quae exstant, hujus litis documenta et Eu-
sebii descriptionem, hic attulimus, quo facilior sit lectori
comparatio.

Initiorum discordiae tempus definire possumus ex Epis-
coporum, qui ea vigente maxime inclaruerunt, aetate
regiminis. Komae Yictor (190-200), Alexandriae De-
metrius sedem episcopalem tenebant (190-232), regna-
bat commodus (180-192), quum agebatur quaestio Romam
inter et Ephesum, cujus ecclesiae praefait Poltcrates.
Itaque anno 190 p. Ch. N. aut sequenti l^imiq oy q-^î-
Kjoa mota est.

Stabant ab una parte totius Asiae minoris ecclesiae,
exceptis ixxkYjaiaiq Tiaxà Jlóvzov (2), ab altera parte ceterae
ecclesiae, nominatim Palaestinae, Hierosolymorum, Romae,
Ponti, Galliae , Alexandriae, Corinthi et Osroënae. Harum
Episcopi synodos congregarunt, multasque scripserunt epis-

(1)nbsp;Intelliguntur literae paschales, quas lopxocaTMcxq vocabant.
Cl. W. Moil. Kerlcelijlc leven der Christenen em. parte I.
Tit. Kerkelijlce briefwisseling eas silentio praeterit; fortasse
ideo quia earum mittendarum mos non semper valuerit.
Patet jam ex nostro loco quantum valuerit Alexandriae au-
ctoritas in constituendo festorum die. De ejus auctoritate
seculo tertio exeunte videatur CI. W. Moll , L. 1. II. P. 169.

(2)nbsp;Ex hisce patet ab Eusebio, capitis 33 initio, minus
accurate partes descriptas esse.

tolas, quarum miam, partim saltem, a Palaestinensibus
Episcopis conscriptam, nobis tradit Eusebius. Ipse ex hisce
omnibus suam de lite historiam petiisse videtur. Quid
ille paucis narret, videamus, ut deinde ejus expositionem \'
e fontibus illustremus, aut, si emendatione egeat, corri-
gamus.

A ceteris ecclesiis jejunium paschale nullo alio nisi
resurrectionis die solvendum ducentibus, ita dissentiebat
ecclesia Asiatica, ut to mensis Nisan, qua Judaei
agnum mactant, quis sit septimanae dies non curans,
festum Pascha salutis celebrandum statueret, et jejunio

Constitit inter omnes jejunium xatà to -adaja. jeju-
nandum esse, at diversa abierunt quod ad diem, quo
jejunio finis imponendus. Onens assidue celelravit diem
festum paschalem Ûebraeomm , et eo die a jejunio absti-
nuit, edendo sine dubio sacram coenam paschalem,
to tou (tmtvîptou [jlu(ttgt;2ptov. Occidens to i^uaxripiov, quippe
quod TO tTiç, I)c veîtpœv avaffTaaeco? ^ alio die quam resur-
rectionis mgavit habendum, atque igitur ad dominicam

VicTon, Romanus Episcopus, hac de diversitate in
ritu paschali epistolam misit PoLycKATi, Ephesino Epis-
copo, commonitoriam illam, se ecclesias Asiae a com-
munione abducturum, nisi facientes cum ceteris ecclesiis,
quae unam eaiidemque sententiam se habere multis epis-
tolis professae erant, suum relinquerent morem. Nec
tamen Polyckates , multorum consensu gaudens, obser-
vationem suam h Tïapa^oiJSMç xpxMozipaç mutavit.
Hanc ob rem, Yictok eum e communione movere
conatus est; quod vero pliiribus displicuit, imprimis
Gallicis fratribus, quorum dux Irenaeus, LugduniEpis-

copus, qui ostendere studuit, rem haud tanti esse momenti,
quod ob eam ecclesia divelleretur. Ritus autem, quem
et hic et Romani et plurimi amplexi erant è^ àmaxoh-
Kïjç Tïapa^óasaq^ magis magisque comfirmatus, Busebii
aetate omnibus locis viguit (etç àsijpo xparmav erog.)

Rei expositio, quam dedit Eusebius, optime convenit
iis, quae ipsis e fontibus a nobis commemoratis elucent.

De die jejunii fiuis esse dissidium docet Polyceates,
scribens: //yj^sTg ovv âpa^iovpyrizov (vos Romani, vero
negligenter) äyop.ev zhv ^ylpav nempe zov izàax\'^, id est,
xw habemus terminum jejunii, et ut festum ob-
servamus. //Quam maxime accurate hac in re xhv slg
[xs ilBomav ■Kccpccâ\'oaLV custodimus, nullum diem adjici-
entes jejunio paschali (ut vos. Romani, qui post decimam
quartam lunam ad dominicam usque jejunare pergitis),
nec adimentes (de quo nos objurgatis). Patrum exempla
sequentes observamus diem quartmn decimum paschalem
xccxà zo ivxyyshov. Cognati omnes semper paschatis diem
festum tune celebrarunt, quum Judaeorum populus fer-
mentum abjiceret.quot;

Eandem prorsus hujus litis notionem concipio ex Ire-
naei Epistola. De die jejunii est controversia. Agitur
de die hCkvazag xrig vf[rsxzicf.g. Partes ab eo describuntur :
k XYipovvxsg et 6i ^h ZYipovvzsg ^ ut supra P. 33 et 30
vidimus, supplendum est, xhv hfj-épccv, xhv xoù
Tzdayo-.

Quod ad utriusque ritus auctores attinet, Eusebius
dicens, Romanam rationem ex Apostolorum institutione
ortam, alia certe scripta consuluit ac Ieenaei Episto-
lam, quippe quae de Apostolica origine ritus occidentalis
nihil continens, tanturamodo tradit Vicxoris anteces-

sores (1) ad usque Xystuui (131—139) talem ritum
fuisse seeutos. Eorte hausit ex JEpistola synodica Pa-
laestinensium, de qua synodo ipse scripsit : //qui cou ve-
nerat, ut ageretur de traditione diei paschalis, quae Jam
inde ab Apostolis ad ipsos pervenerat.quot; Porte etiam e
ViCTOßis ad PoLYCEAïEM EpistoU hausit, si in manu-
bus eam habuerit. Etsi illa Epistola ad nos non per-
venit , aliquatenus tamen ea nobis innotescit ex Poi^y-
CKATls responso. Nam in Epistola sua, singula Victoris
argumenta réfutasse videtur. Et incipiens Polycrates:
� yàp xlt;xrà vhv \'Aai\'ixv ^eycxlr] awi^sia xsjcoj\'^viTfiti,,
respicit simile argumentum, e azoïxsÏMç (Apostolis) Eo-
mae sepultis petitum.

Hanc thesin non infregit Baur, qui (3) annotavit
xat yàp non nisi etenim significare; si dicere vellet Po-
ltcrates: tmetiam in Asia sepulta sunt,quot;quot; scripsisset
procul dubio vxà yàp xaiy E totius enim Epistolae
indole ad refutandum scriptae, sequitur lectionem: %cà
yàp xaj, quam Eusebius habet H. E. III. 31, hic esse
restituendam in locum v.ai ycup.

Praeter Eusebium Socrates, sed hic disertius, dicit
ad apostolicam auctoritatem provocatum esse a Romanis.
Soc. Hf E. V. 33 ed, R. Hussey T. 11. P. 639;

(1)nbsp;Fortasse de Eleutheeo et de Sotere Irenaeüs jam
egerat. Quid de iis dixerit difiicile supplendum. Consentiunt
fere omnes scriptum fuisse , et eos ^yj TeTïipyjitevat. Porte etiam
adjecit : ab Eleüthero diversitatem majoris, quam deceret
momenti liabitam fuisse, quod ostenderat in Blasti damnatione
et revocatis literis jam missis ad ecclesias Asiae. Si contra-
ria enim scripsit, quare non in eodem catalogo cum nomina-
tis Episcopis eos numerasset ? Yid : Neandeb. Archiv,.
P. 95.

Ol às Jcarà XYjV Pw/i^yiv vmI zà. èanépm [xèpri ^ rok ànoaxô-
lovç IlayXov nai JJezpóv t//U ixei mpaäeäaxsvaL aw/j^siav
léyomiv.

De orientali ritu dixit Extsebitis êx. ixapcc^ôasaç âpxm-
orépaç, Nullum dubium est, quin hisce verbis, oppositis
vn àmaxoliK-n -naptxâoaeï, quam tribuit occidentali ritui,
negaverit orientalis ritus institutionem ApostoUeam, Pon-
tes autem dilucide contrariam sententiam nos docent.
Non tantum Polyceates, Philippum Apostolum et Joan-
nem sui cultus auctores laudat, sed etiam Ieenaeus
PoLYCAEPUM idem contcndisse narrat, et huic magistro
dilectissimo indubitatam fidem habet. Eusebium autem
sua auctoritate Apostolicam originem negasse Asiaticae
observationi, non necesse est, ut statuamus. Quae
Ieenaeus de noixOIa twv Imx-npovvxrùv vriaxzic^ dixit,
multi, qui a partibus Eomanorum steterunt, forte etiam
de Asiatica paschali festivitate dictum putarunt. Illis
adstipulatus est Eusebius.

Quam ob causam Ieenaeus fecerit cum Episcopo
Romano, jejunio finem imponenti h) pvn xm xvpiaxm
^plpcc, clare docet dicens, eo die resurrectionis Domini
mysterium celebrari decere.

An igitur ecclesia Romana Pascha celebravit resurrec-
tionis? //Haud ita,quot; respondit Stemz, (1) //Romani

(1) Steitz in MealUncycl. vom Herzog. 1859.102—102
in voce Pascha P. 151. //Man nimmt gewöhnlicht an dasz
die Christliche Paschafeier schon in zweiten Jahrhundert
diesen zweifachen Karakter der Passionstraner und der Auf-
erstehungsfreude in sich vereinigt habe, allein ohne Grund.
Jene beiden Stimmungen vertheilten sich nämlich auf zwei
Pestzeiten, das Pascha und die Pentekoste. Als die Christ-
liche Kirche an die Stelle der abrogirten judischen Eeier

enim, mysterio in resurrectionis memoriam habendo, jam
Peniecosten celebrare inceperunt. Ad paschalem ritrmi
non illa coena, sed solummodo jejunium in mortis me-
moriam pertinet.quot;

Tali Eomanorum cultus expositione exhibita, de Christi
mortis festo loqui amplius non licet. Ipse enim ait
auctor: //Christiani a Judaeis, qui in festo aut sabbato
jejunare nefas duxerunt, didicerunt tam accurate inter
dies festi vas et lugubres, festum et jejunium distinguere.quot;

At Chbisti mortis memoriam die parasceues ante re-
sïirrectionis dominicam custodiverunt Eomani jejunio
jejunando. Pascha igitur iis nequaquam fuit festum-
nacr^a où t£r/]prjitafft Eomani. Tyjpeïy enim T/jV -h^ipstv
est solemniter diem obire, festum agere quodam die.
(Cf. Weitzel.)

Itaque Stbitz ritum Victoeis parum diversüm habeat
necesse est, ab illo ritu, qui vigebat tempore Jüstinï.
Eitus progressionem ducere potest hoc, quod die statio-
nis magnae hebdomadis superpositio fieret et sabbatum
quoque jejunio dicaretur, quae Justini aetate jam facta
esse non constat. Et altum Justini silentium et ipsa
jejunii forma variabilis nos m.onet, ut credamus illud je-

eine Christliche setzte, konnte diese nicht das Fest der
Auferstehung sonder nur das Fest des Todes Christi seyn.
So kann Obigenes contra Celsum YIII. 22 , die Feier der
Auferstehung nicht zum Pascha, sondern musz sie zum Pfingst-
zeit gezogen haben. Als Todestages Christi wurde stets der
Freitag vor dem Auferstehungstage begangen. Als Passions-
tage im eminenten Sinne konnte er nur durch geschärftes
und verlängertes Fasten ausgezeichnet werden. Wie das
Fasten unter allen Umstände Zeichen der Trauer war, so
galt ins besondere das Paschafasten lediglich die Trauer über
das Leiden und den Tod des Herrn.

junium non tempore remoto, sed paulo ante hanc litem
exstitisse. De illa forma Ieenaeus sie : ot pv yàp (Ca-
tholicorum) olovmi fxiav -j^ptepay §th aù-royç v/yo-reuetv —
procul dubio, parasceuen magnae hebdomadis, //diem
Pascliae^\'\' secundum Teutultjanxts , //quo quidem die
communis et publica jejunii religio est,quot; (1) ot ès §vo —
parasceuen et sahbatum w,agnum //in quibus oblatus est
Sponsus,quot; ot (?£ xat rlzlomc, — e Dionysio Alexan-
drine addere licet, tres aut quatuor, aut sex dies, —
ot rsaaccpdxovxa. ojpixç Yipipivxq zs xtxl vvxzpivàç avp.p.t~
zpovat z\'hv r,jj.ipff.v ahzm (2) ab hora sexta parasceues usque
ad diluculum primae feriae, quae computatae circiter sunt
quadraginta horae, quod spatium a morte Christi ad ejus
resurrectionem usque fuit.

Multis numeris confirmatur expositio doctissimi Steitz,
confirmatur enim plurimis locis e Tertülliani et Iee-
naei et Origenis operibus, nec non gravissimo^testimo-
nio Diohysii Alexandrini (anno 250 floruit) in ed.
HoiJTH, ReliquiaeSacraeH. P. 385. JlvvBavop-svog zaSf
Tjv amp;pav aTtov^ztl^eaS^ai z^ toü Ttcxaya nzpù.mzi, (3)
de quo loco Weitzel, qui ceteroquin Pascha occidentale
resurrectionis festum fuisse putat, testatus est L. 1. P.
213: Pascha dici de jejunio in mortis Domini memoriam.

(1)nbsp;Ita scripsi, duce Tertulliano, de Paschatis die, Kcet
Constitutiones Apostolicae. L. V. C. 18 moneant ilhim diem
fuisse sabbatu.m magnum. Mos jejunandi die sabbatico serioris
est, ut videtur, aetatis quam institutio Stationum.

(2)nbsp;Heinichen e conjectura legit twv VTiGZtlcLi/ loco zoü \'
Tïjv -hp-épocv.

(3)nbsp;GLuamquam ipsa haec a Steitz non citentur, tamen
nullum dubium est quin ad hunc locum respexerit.

usque, Tra\'ffx« et verbum ttaajdv arete cohaerere, et ad
eaadem radicem referendum utrumque putarunt, non bene
explicatur, quo modo hoc nomen ad Eomanorum obser-
vationem translatum sit, nisi primum passionem domi-
nicam in eo festo recordati sunt.

Denique ex eo, quod resurrectionis recordatio non ad
paschale festum pertinet, expb-candum est, in omnibus
documentis desiderari formulam TrccV^a avwmai/xôv. Si
disputatum fuit inter partes, qua die, dominica an vero
tT) lâ pascha habendum sit, cur, quaeso, nullo loco
legitur hoc responsum: Pascha quippe resurrectionis fes-
tum dominica celebratis ? Semper locuti sunt de
dmazdaeag -^^épaç^ nec vero de àvocaxâasaç -Kdaya. aut de
avacJTOcrewç \'KÓ.Qya. ri^épaç.

Sunt tamen, nec ea parvi ponderis, quae obstant. Et pri-
mum quidem in censum hic venit Upistolae Palaestinensium
testimonium. Diem dominicam, qua celebrabant resurrectio-
nis mysterium, solemniter obire dicitur x-hv vpiépav
ajEiv. Haud dubium est quin ad illud x. contextu
capitis 25 supplendum sit tou TT^xa. Igitur hic v. cc.
57. xov -ndayjx dicitur de die festo resurrectionis. Nemo
est quin videat nos, ubi agimus de contextu, non ultra
Etjseeium sapere posse; nam in ipso Epistolae synodieae
fragmente vocabulum TuaVxa frustra quaesiveris. Hinc
concedamus necesse est argumenti levius esse pondus

Secundo, reputemus, quod licet in Patrum scriptis
vocabulo Pascha vulgo msit notio passionis, idem tamen
et apud Tektullianum de jeju. C. 14. de celebratione
et mortis et resurrectionis inveniatur, et apud Hippoly-
ïum. Supersunt enim catalogi illius auctoris à^Pascha-

Ex iis, quae attuli, persuasum mihi habeo , id temquot;
poris in ecclesia Eomana fesium resurrectionis celébratum
faisse, edenda sacra eucharistia, qua coena finem im-
posuerunt jejunio paschali, et inchoabant festum Pente-
costes. Quod postea apud omnes factum est et facile
quidem, id apud scriptores nonnullos hujus temporis jam
evenit, id nempe, quod diem, quo tristem Domini
mortis observationem finirent, eodem nomine designariat,
quo tristis illa observatio compellaretur, nomine: Pascha.

Eomani igitur Pascha non celehrarnnt, sed jejunarunt;
Asiatici contra celelrarimt diem paschalem et eo die jejunare
non pergebant, sed ederunt sacram coenam paschalem.
Et non obierunt diem paschatis, qua jejunarunt Homani,
parasceuen nempe, sed quartam decimam Lunam, diem
paschalem Judaeorum. Hinc Iuenaetjs partes in hac
lite comparavit cum partibus temporis Polycaupi, notatis
XOÎç zû)V zyjpovvTOù-ii et y.-}] ryjpoüVTWv tïjv i(} TOU Tidaya.
formulis.

Unde illa discrepantia ? Eespondit Cl. Schölten 1.1.
P. 116 exponens sententiam doctissimi Weitzel: //Asi-
atici nostrae a peccato liberationis festum celebrarunt die ,
quo liberatio nobis (objective) parata est per mortem
Domini, Eomani idem festum celebrarunt, sed eo die,
quo Apostoli, liberationem per mortem Domini nobis
paratam esse intellexerunt, quod evenit die resurrec-
tionis.quot;quot;

Hinc quidem optime explicari posset Pascha azavpôati^oV
ab Asiaticis, resurrectionis festum vero a Eomanis laeta
coena habenda celebratum esse, sed quomodo inde ex-
plicaris Christianos, Asiam incolentes, parasceuen, Christi
mortis diem, non celebrasse, quo Eomani jejunarunt?

//Tiguit apud Eomanos dierum stationariarum et domi-
nicae observatie, quibus stationariis Christi passionem
tristi animo, resurrectionem vero dominica laetantes re-
cordari consueverant. Alia ratione in Paschatis septimana
non agendum putarunt.quot; — Sed apud orientales non
minus, quam apud occidentales cyclus ille septimanus
viguit; adhuc igitur quaerendum est, cur dies Paschatis
Asiaticis non fuerit parasceue magnae hebdomadis.

//Asiae ecclesia Dominum duxit verum agnum vn
oblatumquot; — Non minus Eomana ecclesia, cui tamen
37 là non fuit dies paschatis.

//Eomani putarunt Legem, Domino constituta hora
mortuo, impletam esse et abrogatam, Asiatici contra ipsa
illa morte Legis jussum sancitum aestimarunt et a Chris-
tianis quod ad diem (cur non ad ritus?) observandum
esse.quot;

Undenam Asiatici acceperunt talem de Christi mortis
vi et efficacitate doctrinam? Eespondit Weitzel, //a
Paulo.quot; (1) Paulus auctor fuisset orientalis ritus, etsi
illius observatio occidentali ritui locum cesserit ea ipsa
in ecclesia, ad quam scribens Apostolus magis dilucide,
quam ullo alio loco, Christi mortem inter et agni oblationem
docuit necessitudinem, Corinthiaca nempein ecclesia ! Pajj-
Lus talem ad Judaeorum ritum constitutam observationem
suo exemplo probasset ethnicis, postquam ipse jam cognitum
liabuit ritum Apostolorum Hierosolymis, qui quartadeci-
ö3a luna neglecta, parasceuen obierunt! (2) Paulus ex-
stitisset auctor orientalis ritus, quem auctorem orientales
plane neglexerunt, dum Eomani, qui a Paulo morem.

suum non acceperaut, Pauli auctoritate gloriabantur !
Et nihilominus traditio ßomana de auctoribus Paschatis
festi dignissima esset cui partim fidem tribuamus !

//At traditio Asiatica Joannem sui ritus auctorem ait.quot;
Joannes vero usque ad tempus, quo, Paulo mortuo,
accepit Asiae ecclesiarum gubernaculum addictus ipse fuit
cultui occidentali; quid eum movit ad suum mutandum
morem ? Instituta dominicae et parasceues observatio
efi\'ecit, ut jam primo post Chiustüm mortuum anno, non
Paschatis die, sed post illam mortis memoriam et resur-
rectionis agerent Apostoli; quare unus eorum Joannes
reliiiqueret illum ritum per multos annos observatum, in
dies magis firmatum ?

Unusquisque facile videt multis difiicultatibus talem ex-
positionem premi, Illis, quas meinoravi, accedunt aliae.
Si Apostoli celebrarunt diem, quo acceperunt nostrae per
Chkisïi mortem liberationis cognitionem, necesse prior sit
eorum ritus, quam ritus Asiaticorum. Nec tamen de eo
locutus est, ut vidimus, Justinus. Eem Weitzel non
attigit. Deinde difficiliter explicaveris, quare non potius
Asiatici nomen acceperint twv p-h twpuvtwv tw vp-épav
xoü TÄajc/. sc. awjaxa-rsmg, dicti autem sunt ut in fon-
tibus memorantur ot xvjpoiJvxsg xw Tip-spccv xoü Tcccrjycx. sc.
xhv Porro cum tali e\'xpositione non convenit, quod
Pascha etiam apud occidentales fuit dies mortis, antequam
illo nomine indicatum est, resurrectionis festum. Praeter-
ea plane diruitur thesis si recte sese habent ea, quae
exposuimus in quaestione Laodicensi de Apollinaei ,
ubi pïobare conati sumu.s eum Quartodecimanis adnume-
randum non esse; sic enim ad nullum provocari poterit
Patrem, qui ex Cheisti morte t\'^ observandam puta-
verit TW tlt;3\'. Denique affero, Asiaticos jam consuevisse

stationes habere parasceues die cujusque septimanae (1).
Illum enim diem ad stationes observandas elegerunt Chris-
tiani , quandoquidem eo die passus est et mortuus Do-
minus Christus. Si igitur tristitia e Christi morte orta
per totum annum ducebantur acl jejtmum in parasceue^
quare uno PasoJiaiis die laetum de eadem re hahiissent
festum ?

Tusius de hac thesi agere supervacaneum est. Post-
hac in illud de origine Apostolica argumentum accura-
tius inquiram. Impresentiarum ostendere conabor, ex iis,
quae de Quartodecimanis supra dixi, orientalem cultum
recte omnino explicari posse.

Quartodecimani Laodicenses et Blastus observarunt
xr,v , ita et Polycrates diem observavit, quo Judaei
agnum offerunt, nullam rationem habens diei in septi-
mana fixi. Illi quartadecima coenam paschalem fecerunt,
ita et hic quartadecima celebravit Pascha salulis, haben-
do coenam sacram, quam in ipso paschali convivio insti-
tuerai Christus , eo die finem imposuit jejunio. Uli
secundum Legem quartadecima Pascha custodierunt, quia
Christus suo exemplo, etiam postremo vitae anno. Legis
jussum sanciverat, ita et hic paschalem diem secundum
Legem observavit, quia Christus tiUimo convivio Legis
jussum, quod ad diem , repetiverat.

Secundum Legem quartadecima fecisse Asiaticos pascha-
lem coenam, et ad Christi , ultimo die convivium pa-
schalem colentis, exemplum provocasse patet e Catholi-
corum oppositione. Opposuerunt Catholici, occidentalis
ritus sectatores, Quartodecimanis, secundum eorum thesin

(1) De Stationariis videatur Eus. H. E. V. 18. Cl. W.
Moll. KerMijk leven. II. P. 135.

non tantum ad diem sed et ad ritus, quos secutus est
Chkistus , ultimum Habens convivium, Domini exem-
plum esse sequendum. Audi Soceatem. H. E. V. 23.
ed. Eeading P. 299. \'Exervo ^è f/óvov , ozt ol
filovvzeç \'lovàaioig àxolovB^exv, xoù mpt zoùç rvmvç àxpi-
ßoloyovp.£voi y ov^Evi TpÓTTW TOUTWV ezTttTTTStv, ofsû-ovaiv\'
èi yàp oXwç cxxpißoloyelaBroit Trcoffgt;îpv]VTa£, oiix ofsi\'lovaiv
^aépaç ptdvov xcà p!.y}vxç TTccpxrripsïv, alloc xal xà alla oax
6 X-pi-axog vm vóp.ov ysv6p.£Vog loixJ\'atxoaç ïitpaxxBVn viii^ti-
V£V vnô lovâ\'aïav dS\'ixovpisvoç ^ ri (5\'iepx;£TWV xovg lïdyxaç
xvTiixwg xaxeipydl^exo - exempli grat: siç âvayiov oïxrip.a. xo
Tïdaxa. ^LaxpeTziaSryjvai ixslevaeïv et alia, xai ôaa iivpiamp;.-èv
\'JLvayyeh\'oiç yeypâmai.

Ad Chkisti exemplum provocatum fuisse ab Asiaticis
docet etiam Polyceatis Epistola. Audiamus Polycra-
tem causam suam defendentem. Profitetur se VMCsav
ccyiav ypa(j)r,v perlegisse, nec quidquam suae opinioni
contrarium sibi obvium factum esse. Ad sacram scrip-
iuram provocaus sine dubio intelligit veteris testamenti
libros. Eadem formula eodem sensu utuntur novi testamenti
scriptores, et Patres Apostolici (Ij. Idem usus, ut supra
vidimus in Clementis Alexandrini fragmento obtinet (2).

(1)nbsp;Clemens Eom. Il ad Corinth. 2. respiciens Matth.
IX. 13. aut Luc. V. 32, dixit quidem irlpa ypayyj non autem
àyla ypaov. Seriore tempore praeterea conscripta videtur illa
Epistola, ita ut ex illius usu baud concludi licet ad usum
Patristicum primorum seculorum.

(2)nbsp;Weitzel nostro loco â.yp. et veteris et novi testamenti
scripta liabet. P. 113 et 115 , ita rogat : quot;und warum soitte
dies nur die alttest. gewesen sein , da man doch schon um.
170, auch die neutest. als Zsugen tmd gewisz, als heilige
aufgerufen hatte ?quot; Anno 170 in rixis Laodicensibus vidimuë
e Novi test, scriptis argumenta esse petita , non autem no-.
mine ypaœyjç «yiö«; ibi provocatur ad illa scripta, sed nomine
ÎWV zhayyùmv.

Haec autem spectant demonstrationem epistolae Victo-
■Rls, qua ostenderat Asiae ritum non convenire cum ve-
teris testamenti effatis. Haud aliter Apollinabis objecit
Quartodecimanis in lite Laodicensi: àavp.lt;pavoq vóptw «
voy]aiq autwv. Ut Clemens Alex, contra Melitonem, ita Vic-
tor contra Polycratem: zccc al ypatpxl nostrae computa-
tioni (7v[x^awv(7i. Illa autem quomodo objicere potuerit
Victor, non perspicimus nisi statuamus eandem ob rati-
onem et a Polycrate quartamdecimam celebratam ac
ab Laodicensibus et a Blasto (1),

Si tali opinione ductus Victor suas dedit literas,
argumentum secundum a Ci^emente allatum contra Quar-
todeci manos : (xal zà thayy£k\\.a., auvM^a) et ab Hippolyto
(^.frù.cf.mxa.i [xy; ytvcoaitwv, ort wnbsp;ïitaGjiv o Xpitr-

To\'ç om lyaj/s to xarà vo\'ptov Tzaaya) certe non frustra quae-
reretur. At videtur non defuisse, Attendamus tantum
ad responsum Poi.ycratis , ncbxzq k-npmav ttjv ri^épav
tgt;5s là zov ttdaxa mzâ zo evayyDdov, id est: secundum
historiam Euangelicam, p^àèv ■Ktxpexßaivovzeg, àllà xazâ
zcv xavôvazyiq Tziazsaç ocxolovBovvzeq, Inde efßcimus Vic-
ïokem scripsisse //Dominum, ultimo vitae anno die legi-
time Pascha edisse statuons recedis tu ab historia Euan-
gelicâ , nam Christus ovx k\'mys ocXlà IrraS-gv tç là, et rece-
dens ab bistoria Euangelica non sequeris canonem fidei.quot;
Quibus opposuit alter ////se xoczä zo evayyéliov quartam.
decimam celebrare.quot;quot; Idem illud responsum dederunt
Laodicenses ad Mattlieum provocantes, perspicue docentem.
a Christo , cum suis Pascha comedente, institutam esse
sacram coenam.

(1) Victorem talia de Polycuate censuisse testatur etiam
Weitzel. P. 128 : //Die Asiatische Kirche jener Zeit deren
Katholische Anhänger der man in Rom von der Ebioni-
tischen Anhänger der irj nicht unterschied, u. z. w.quot;

VicTOß inter Blasïi et Asiaticorum ritum non distin-
xit, et tali opinione de Poltceaïis observatione insti-
gatus suas dedit literas. Polyceaïis responso haec sen-
tentia minime mutata est. Et quum relinquere suam
consuetudinem noluere ecclesiae Asiaticae, Victor eas
wç ézspoS\'oiovaag (recte monet Weitzel P. 128: sensu
dogmatico dictionem esse accipiendam) «TiroTg/jtvstv zyîç xoi-

Quae fuerit forma Paschatis festi Quartodecimanorum,
quodnam ejus fundamentum fuerit, quomodo illam for-
mam defenderint, vidimus ; m cujus vero memoriam
celebraverint illud festum jam indagemus.

Eusebius de Asiaticis scripsit : zhv iB oïovzo Bstv énï
zijg toö GCàZYipiou ■Kdaja. éopzijg Kccpa\'fvkdzzeiv. Heinichen
ad haec Verba notavit: t/ndafx h. 1. de Paschate ava-
ffTOffjptw dici patet, ut VII. 30. et Vitae Constant. IV.
60. III. 18.quot;

Nec male. Pestum\' paschale, eiicharistia celebratum,
Eusèbio fuit festum resurrectionis. Quartodecimani in
Paschatis festo faciebant eucharistiam paschalem. Eu-
charistia habenda Christiani communionem suam cum
Christo redintegrabant, non tantum cum passo atque
mortuo Domino, sed et cum resuscitato illo et in
coelum evecto, ecclesiae illustri et potente Duce, atque
olim redituro (1). Quum Quartodecimani haud singulari,
ratione dominicam post Pascha obirent, illorum Pascha
facile confudit Eusebius cum occidentali, neque utrius-
que significationem bene distinxit. Celebravit occidenta-
lis ecclesia Pascha salutis, non minus Asiatica, sed
illa itnprimis per resurrectionem nobis acquisitam puta-

(1) Conferatur praeclara expositio clarissimi Ewald , Ge-
schichte des V. Isr. VI. P. 141.

vit salutem, haec vero nondum de facto, quo acquisita
est, sed tantum de persona cogitavit, et convivium pa-
schale habuit propter salutem nobis per Christum: Sote-
rem a Deo paratam.

Aliud judicium professus est Hilgehfeld , (1) qui
Toö aazrjpiov habet epitheton characteristicum, quo orien-
talium cultus etiam ab occidentali ritu dio-noscatur.

Licet non negandum sit forte ab Asiaticis ipsis illo
nomine indicatum esse suum festum, ut ejus characterem
exponerent, nullum tamen provocare poteris argumentum;
nihil igitur monet ut hic illam vocem e documentis
petitam aestimantes negligamus hermeneuticam regulam:
sui quisque scriptor optimus est interpres.

Weitzel alio sensu verba ilia accipienda esse censet,
et illo nomine (ttäctx« acozripiov) refelli putat expositionem,
quam de Quartodecimanorum ritu dedimus. //Quartade-
cima Msan Asiaticis,quot; ita scripsit L. 1. P. 195, fuit
insignis prae ceteris diebus festi Paschatis. Quam ob
causam ? Aliud ad banc quaestionem responsum dari
non potest, nisi hoc unum; quia hoc die aut mortis aut
resurrectionis memoriam celebrarunt. Nam utrumque
illud religiose recordati sunt Christiani, agitantes festum
paschale; ut e Comstantiot Epistola, Origenis et Ter-
ïui.liani operibus elucet. Quia autem statuere non pos-
sumus Asiaticos quartadecima resurrectionem recordatos
esse, necesse est statuamus zyjv iS\' Asiaticis fuisse Y]p.épa.v
azavpdiaip.ov.\'\'\'\' (2)

(3) Welche Thatsachen waren es , an die man bei jenem
Collectivnamen des Christhchen Passa besonders dachte, die
als Culminationspunkt der Peier verschienen ?_ Der Tod
nnd die Auferstehung des Herrn, da sie nun die Auferstehung

Animadvertere licet, Weitzblium nullum e Quartodeci-
manis attulisse testimonium ex quo probaret vel mortis vel
resurrectionis recordationem ab iis die Paschatis observa-
tam esse. Neque id afferre potuit auctor, quia utrumque
nondum in Asiaticorum cultu distinguebatur. Deinde
auctor scribens: //necesse est celebrata sit ab Asiaticis
die Paschatis aut mortis aut resurrectionis recordatio;
tertium non datur,quot; praeclare negavit Laodicens\'mm et
Blasti exempla. Si ejus argumentatione contra ea,
quae ipse exposuit, utar et dicam : ////aut mortem aut
resurrectionem Blastus celebrandum putaverit rh là necesse
est; tertium non datur. Resurrectionis autem memoria
eo die solemniter recoli nequit; — itaque Ibenaeüs eum
aggressus est, quia mortis memoriam vn là celebravitquot;quot;
quid mihi respondendum esset? Concedeat necesse est
tertium dari. Et tertium illud, quid est? Hoc, ut vi-
detur. Ut Blastus ita et Polycuates coenam habuit
paschalem, exemplum secutus Domini, qui ultima coena
paschali instituit eucharistiam. Eamque coenam agens
Polyceates gratias egit ob fructus salutares non tantum
mortis sed et resurrectionis. Hinc Eusebius ritum
Quartodecimanorum cum catholico ritu sui temporis per-
mutare potuit, quod ad significationem festi attinet. Si
vero neglecta resurrectione, recordatio mortis in cultu
orientalium primum obtinuit locum, cur non adjecit
Eusebius (7zixvpcü(7tp.ou epitheton , quod suo tempore usu
valebat?

an der t(5\' unmöglich gefeiert haben können, so bleibt nur
die Bedeutung des Todes Jesu Übrig und musz den Aziaten
der YipLspa. tjzavpoiCilJi.oq gewesen sein.

îllo mysterio gratias actas esse ab Asiaticis ob resurree-
tioms fructus, alioquin scribere non potuisset: (Ecis.
Viia Const. HT. 18.) xl yàp xa)J.t\'ov, xi âe
pov VTxdp^ai àuvrmxa.1 xoù xvv iopxhv xam\'/\\v, Trap\' 55? xàg
à^amalaç, èilrj(pxij.£y B.mâaç ^ pnx xac^et xal tpaytpâ Xoyw
TTapor ttäotv à^MTïxdtxaç i^uldxxsdBai • xal Tipmov yh âv«-
|tovnbsp;thaï, xriv âyimdxr,v èxelvnv lopxhv x^ tcöv\'Iou-

èaim Imp-ivovc, awn^eia Tr?.y]po\'Jv. Quid enim magis pul-
crum, quidgravius a nobis fieri posset, quam illud festum,
quo immortalitatis spem accepimus, uno ordine et certa
ratione apud omnes stabile celebrari? Primum certe in-
dignum videtur sanctum, illud festum secundum Judaeo-
rum morem obire.quot;

Sed Weitzel P. 110 attulit argumentum ex hisce
Eusebii verbis petitum : vç t^, iv ^ Sfûsiv (//haud (^ayzh)
rb TrpoßaxoD \'IovMolç -npoyiyópevxo. Asiatici illum diem
observarunt, quo afferre agnum Judaeis praescriptum fuit.
Quid autem e Christi historia respondet oblationi agni ?
Yeri agni oblatio, id est: Christi mors, igitur ad mor-
tem Domini celebrandam vn à pascha obierunt Asiatin
ciquot; (1). Si haec omnia efßcienda sunt ex illa appositione
xfq , quid efficiemus ex hac appositione, quam adjecit
POLYCRATES, cujus auctoritas in hisce praevalet auctoritati
Eusebii : óVav ó laoç yjpvvs xhv c^vg-\'/iv ?

Quo minus autem nostram expositionem ab omni parte
firmatam aestimemus, impedit argumentum ex ipsius

(1) //Also die Opferbedeutung der war die Grund,
mvnm sie ihren analogen Christlichen Passatag gerade an
ihr feierten, und zwar die NeutestamentHche; die Kreuzi-
gung musz durchaus für sie die Christliche Bedeutung des
vierzehnten Nisan g6W6Z6n. sein*quot;

cultus paschalis forma a doctissimis Steitz (1) et
Ritschl (2) allatum. Ita argumentati sunt : //Asiatici r^ lâ
jejunio finem imposuerunt. In tota ecclesia jejunium
paschale signum erat tristitiae ob passionem Domini, ita-
que quum coenam paschalem agere incipiant, necesse est.
ut cogitent Asiatici recordationem passiotiis ad finem per-
ductam esse. Et quum tç ly jam mortuum esse Domi-
mum nullo modo accipi potuerit ab Asiaticis, necesse est
ut celebrata sit Domini mors ab orientalibus, coenam
paschalem vn habentibus.

Steitz scribens in tota ecclesia jejuniu.m Paschale fuisse
signum tristitiae ob passionem Domini, sine ulla ratione
tantum ad passionem respicere jejunium contendit, et
prorsus refellitur hisce Tektulliani verbis: //dies quibus
dblatus est sponsus, eos jam solos légitimas jejuniorum
dies putavit? Potius contendere licet, exceptis ecclesiis
Asiaticis, omnes jejunasse, tristi animo motos, iis die-
bus, quibus Dominus mortuus est et suis ereptus in se-
pulcro jacuit. Asiatici vero tgt;? jejunio finem impo-
suerunt , et quum r^ reversum, esse in vitam Domi-
num putare non potuerint, necesse est sit eorum je-
junium diversum a jejunio paschali Eomanorum. Asiati-
cis praeparatio fuit ad festum paschale. Jcjunarunt quia
T^ 1(5\' eucharistiam paschalem haberent. Qui autem jam
obituri sint Pascha Salutis, reapse jejunando meminisse
multorum dolorum, quibus Dominus angebatur, ut nobis

(1)nbsp;In Actis menstruis Studien und Krit. 1856. H. 4. P.
773 et Heezog: Eeal Encycl. 101—102 P. 156 in voce
Pascha.

salutem pararet, quis est, quin hoc probandum ducat?
Jejunium paschale ab Asiaticis ad passionis , non minus
autem ad mortis et descensionis in sepulcrum recor-
dationem, custoditum puto. Quid autem movit Asiaticos,
ut quartadecima coenam facerent paschalem ? jam vidi-
mus causam. Lex jussit quartadecima coenam facere.
Christus hoc jussum sanciverat. A Christianis igitur eam
diem observandam statuerunt Quartodecimani; Romani
contra Christum paschali die non edisse sed mortuum
esse contenderunt.

Quominus autem hanc de Christi ultimae diei chrono-
logia diversam computationem primarium habeamus rixa-
rum fontem, prohibet ipsa Polïcartis Epistola, in qua
defensio contra exegetica Yictoris argumenta secundum
tenet locum. Idem forte docet Irenaei exemplum , qui
etsi cum Roma eodem die Pascha celebraret, cum Asia
tamen Euangeliorum harmoniam ita constituisse videtur,
ut Joannes ex synoptieis explicetur. Lib. 2. Contrl
Haer. cap. 22. §. S. .Ut inde (e civitate Ephrem) ante
sex dies Pasckae veniens in Belhaniam seriUtur, et de
Bethania aseendens in Hierosolymam et manducans Pa^
scha et sequenti die passusT.

Forte scripsimus, nam in ejusdem Patris scriptis etiam
illa invenitur dierum numeratio, quam Victor secutus
videtur, ut etclemeks Alex, et Hippouttus et Apol-
linaris. Contra Haer. Lib. 4. Cap. 10 §. 1. „JEt non
est numerum dicere , in quibus a MoYse ostenditur Fi-
lius Dei, cujus et diem passionis non ignoravit, sed
figuratim praemmtiavit, eum Pascha nominans, et in
eadem ipsa, quae ante tantum tetnporis a Moïse jjme-
dicata est, passus est Dominus, adimplens Pascha.
Non solum autem diem descripsit, sed et locum et

eaostremitatem temporum et signum occasus solis, dicens:\'\'\'\'
etc. Nisi omnia me fallant, hoc loco Ieenaeus pntat
Cheistum, vemm agnum, quartädecima die passum et
mortuum esse. Moyses ejus passionis diem praedicavit
eum Pascha dicens , quin et horam mortis novit.

Unde explicandum est, quod sibi non constat Ieenaeus.
quot;Videtur explicari posse ex ejus vitae historia. Ieenaeus,
Poltcaepi discipulus, ex Asia iu Galliam profectUs,
quam acceptam a magistro habebàt dierum axpißslav,
transtulit Lugdunum. Sed ecclesia Lügdunensis non
minus cum Eomana, quam cum Asiatica arcto vinculo
conjuncta fuit. Quo arctior autem necessitudo illius
Episcopum Ieenaeum inter et Eomanum Episcopum in-
tercederet, eo magis sequi coepit ritum et exegesin,
quam Petei PAULique sedes propugnavit. (1) Si quis,
ille certe in litibus, Asiam inter et Eomam , irenice lo-
qui potuit, neque id neglexit (2).

(1)nbsp;Steitz, Heezog. iZeaZ J\'^zcyc^.- 101—102. P. 154.
Not 2. Wenn Irenaeus, Tertullian, Origenes und Epipbanius
als den Todestag den 14den festhalten und nicht desto
weniger in anderen Stellen ihm ein Paschamahl halten lassen,
so müssen sie entweder diesen Wiederspruch übersehen, oder
nach ihrer Harmonistik eine Verlegung des letzteren auf
den Schluszabend des 13 angenommen haben.

(2)nbsp;Qua ratioeinatione Baue usus sitnbsp;Jahrb. 1857.
P. 255, non video. Ille scripsit: //Ein blos rituelle wäre
der Streit dann gewesen , wenn beide Theile den Tod Jesu
auf den Tag des Passahmahls gesetzt hätten, und nur über
dem Wechsel des Wochentags eine Differenz gewesen wäre.
Allein Irenaus nahm 2. 23. 3. an dass Jesus an dem auf
das Passahmahl folgenden Tag gestorben sei. Bei aller
Liebe zum Frieden konnte Irenaus die Wichtigkeit des Streits
doch volkommen anerkennen.quot; Baue, ut et nos, habet
quaestionem majoris momenti si partes distarent in dierum
äxptjSet«. Igitur Ieenaeus , certissime omnem litis de ritu

Rogantes igitur, quare propter diversitatem tam parvi
momenti tantum exarserit dissidium, ad totius ecclesiae
eo tempore indolem oculos convertere nos jubet ipsa Pa-
LYCSATis Epistola. Quaenam primaria fuit causa, prop-
ter quam cedere Vicïour noluerit? Ob pietatem erga
cognatos et erga Apostolos. Witebatur ejus observatio
firma auctoritate. Hoc primum et gravissimum est argu-
mentum, hac in re, ab una et ab altera parte allatum.
Hujus argumenti vis, ea aetate, quam maxime in ritibus et
ia dogmatibus constituendis valebat. Jam ecclesia, magis
magisque studens, ut revera esset calMica, non solum
fidei et amoris, sed et externorum unitatem assequi coepit.
Imprimis Somana ecclesia, contra Marcionitas fidem dé-
fendons, hoc studium fovit. Post gravem et diuturuam
cum Valentinianis et Marcionitis collisioiiem ecclesia
7rapalt;?óa£w? victrix e campo abiit. Yictoria reportata
suam confirma verat auctoritatem. Quo meliora ad fidem
defendendam arma praebuerat traditio, eomagis ei adhaerere
coeperunt. Ea, quae Trccpa^oVis tradit fuere instar verba
Dei. Sed ecce in Paschatis quaestione traditiones diver-
sarum ecclesiarum in duas partes abierunt. Yictor hanc
ob rem nitens Somana traditione, eadem referente ac
traditio Hierosolymorum, Asiaticos repudiare studuit, ut
ita unam eandemque esse veram traditionem agnoscerent
Christiani, eamque contra haereticos defenderent,

Hisce de universae ecclesiae indole expositis, adjiciamus
nonnulla de ecclesiae Romanae erga Asiaticam animo. Ex

pavitatem agnoscere potuisset, si sv dxpißda et in ritu cum
iisdem staret. Sed , auctore Baubio, alterius \'dxpi\'ßeiocv et al-
tering ritum amplexus fuit. Utrum igitur omne litis momeii-
^im agnoscere potuerit, quam maxime dubitandum est.

Asiae ecclesiis permulti haeretici Romam vénérant; anno
160, Makcion ad auctoritatem Pauh provocans, contra
quem Romana ecclesia suam traditionem ita defendit, ut
Patili infesta videretur; anno 170, altera haeresis et
quidem Judaica, Monianismus, cujus assecla Blastus
joanms et Philippi auctoritate nitebatur. Huic nou
minus se opposuit ecclesia Romana, suam baud mutatam
traditionem defendens. Quantopere propter hos haereticos
infestus Asiaticis animus Romae jam alebatur, videmus
ex eo, quod haereticus ille Simon ex oriente Romam
venisse fingitur in Clementinis.

(1) Praeclare de ejus indole hierarcliica scripsit quot;Weitzel
L. 1. P. 138. //Kechnet man zu dem Siegesgeiuhl der rö-
mischen Gemeinde noch den persönlichen Character des Vic-
tor, die glijchliche Stellung des römischen Bischofs in der
Hauptstadt der damaligen Welt, welche ihm dem universellen
Blick auf das Ganze gab, ihm in dem politischen Ganzen, in
dessen Centrum er sich befand, das groszartige Ganze einer
allgemeinen Kirche als zu erstrebendes Ziel und ihn selbst
hauptsächlich als den berufenen Vertreter des Ganzen, als
das Küstzeug erschienen liesz, das bestimmt sei, ein unan-
tastbare , compacte, imiforme katholische Einheit herbeizu-
führen, deren Bedürfnisz in den Kämpfen mit den; Häretikern
sich dringend fühlbar gemacht hatte; nemen wir hinzu, wie er
sich zu diesem Behuf mit der palästinensischen und alexan-
drinischen Tradition in Verbindung setzte, wie gerade damals
unter der Eegierung des Commodus, fur die Kirche ruhigere
Zeiten eingetreten waren, in welchen sie des Kampfes um
Sein oder Nichtsein für den Augenblik enthoben, sich mit\'
ihrer innern Eortenwicklung auch in Cultformen beschäftigen
konnte — so haben wir Momente genug, welche uns die
mächtige Bewegung, den Sturm begreifen lassen, den eine
an sich nicht so beteutende Differenz in der ganzen Ku-che ,
in Ost und West, Sud und Nord hervorbringen konnte. Die
bischöfliche Tradition war die gewaltige Waffe der Kirche

causa dogmatica, quibus factum est, ut tanta cum acer-
bitate litigatum sit a parte Eomanorum.

Contra Montanistas, qui Judaeo-Christiani esse puta-
bantur, Eomani Episcopi Paulinam—si ita dicere licet—
doctrinam defendebant. Illis haereticis in ratione pascba-
lis ritus adstipulabatur Polyceatès, Inde factum est,
ut Yictok , illum ritum oppugnans, sibi visus sit judais-
mum oppugnare; ceteroquin kzpo^o^ovvxaq (dogmatico
sensu) vocare non potuisset Asiae Episcopos.

Non minus Apollinaeis, qui, ut vidimus, in Asiae
ecclesia ipsa librum contra Quartodecimanos scripsit,
Paulinae doctrinae fuit addictus, studio Judaismi infrin-
gendi fuit ductus, quod et e librorum titulis et ex op-
positione contra Montanistas patet. De hac oppositione
Theodoeetus P. H. 1. 21 scripsit: \'EyxparaM xov Bsiou
JJavlou xxç èmoxolàç xal xmv upd^em xvv laxoplav Ix-
ßxllovGLV. Kaxà xovxoiv auyypdcpsi \'Amltvdoiog, i» xtïç
xaxd ^pvyi\'av lepäq mlaccg ysyovwg imaxomg. Defendens
igitur Apollinaeis Pauli auctoritatem et dignitatem
Apostolicam, inter canonica scripta ut reciperentur et
JSpidolae Paulinae efßcere studuit.

Nec mirum est Asiae ecclesiam, qoae exemplum, in
ultima coena, a Domino datum sequens, Paschatis legiti-

gegen die Häretiker. Hier war sie in einem auffallenden
Punkt im Widerspruch mit sich selbst. Es galt nun, diesen
Zwiespalt unter den Katholikern zu lösen und das Ansehen
der Katholischen Ueherlieferung herzustellen, wenigstens da-
durch dasz man eine in sich einstimmige Mehrheit gewann
und die Widerstrebenden zu Unterwerfung zwang. Der ganze
Streit von 190 hat daher weniger einen dogmatischen als
einen hierarchisch-traditionellen, katholischen und rituellen
Character.quot;

mum diem custodiendum esse opinabatur, magis in ex-
ternis haerentem, judaismo propiorem videri, quam Ro-
manam ecclesiam, quae Chmstum verum Habens Pascba
eo die mortuum, quo Lex maculari agnum jussit, magis
stetit a Pauli doctrina. (1 Cor. Y: 7.)

Talis a judaismo alienus animus (1) apud Romanos, in
dierum religiosa observatione, viguisse conspicitur etiam,
in eo, quod jam multi sabbato jejunare inceperant, quo
die jejunare, ut Judaei, ita ecclesiae orientalis et Afra
nefas ducebant. Ilium morem jam hoc tempore Romae
exstitisse docet Tekïüllianus , JDe jejunio C. 14 bis
verbis usus: i/Cur stationibm qnartam et sextam sabbati
dicamus et jejuniis parasceuen (paschalem)? Quamquam
vos (Romani) etiam sabbatum, si quando continuatis,
mnqnam nisi in Pascha jejunandum, secundum rationem
alibi reddiiam; nobis (Afris) certe omnis dies etiam vul-
gata consecratione celehratur (3).

Hilgekfeld (3) et Wieseleb (4) ejusdem studii
ecclesiae ritus ab omnibus, quae Judaismum redolent,
expurgandi, inveniunt darum vestigium in celebratione
festi Pentecostis die dominica, quae erat ratio in ecclesia
Romana. //Chrono]ogia,quot; sic illi disputant, //in Actmim
libro et Euangelio Lticae est eadem. Secundum Lucam
Chkistus mortuus est parasceue, quae fuit decima quinta
Nisan. Sabbatum igitur incidit in decimam sextam, et
quinquagesima post decimam sextam Nisan celebrarunt

(1)nbsp;Similis contra judaismum fervor reperitur in Epistola
Babnabae. Ex. gr. C. 85, ne sabbatum celebrent Chris-
tiani bortantur.

Judaei Pentecostes festum. Quinquagesima dies post
sabbatum incidit in sabbatum. Itaque Spiritum Sanctum
acceperunt Apostoli ipso sabbato. — Ecclesia Romana in
paschali ritu parasceuen et dominicam observavit, quia
iis diebus mortuus est Dominus et in vitam redux. Ex
eadem norma Pentecostes festum iis celebrandum fuit non
alio die nisi saMato. Hoc autem non ita facientes, sed
studio judaismi oppugnandi ducti, sabbatum neglexe-
runt, et dominicam sequentem observamnt.quot;

Et recte quidem haec disputatio se haberet, si probare
possent Romanos dominica Pentecosten custodivisse, dum
adhuc adhaererent tali dierumastpißeta, qualem Lucae Euan-
gelium propugnare videtur. Quod difficiliter probaverint.
At inprobanda foret ea sententia, si dies Pentecostes apud
Romanos constituta est postquam CaEisTUM, verum ag-
num, quartadecima mortuum putarunt. Si enim putabant
parasceuen incidisse in quartam decimam, necesse est
putaverint etiam dominicam resurrectionis incidisse in
decimam sextam. Quinquagesima dies post dominicam
resurrectionis, sit dominica necesse. — Porro nullum est
dubium, quin Romani talem chronologiam propugnantes
et ex Euangelio Joanneo defendentes, ita et Euangelium
Lucae et Aclmim librum interpretati sint, ut eorum
chronologia conveniret cum Joannea. Exempli gratia
Hippolyttjs. Si autem Pentecostes festum constitutum
est postquam talem chronologiam et interpretandi ratio-
nem secuti sunt Romani, ex eadem norma et diem
Paschatis et Pentecosten constituerunt, observarunt nempe
lt;liero, quo Spiritmn Sanctum acceperunt Apostoli, secun-
dum cyclum septimanum.

Ita factum esse videtur. Apud Justinxtm nondum men-
tio fit festi pentecostalis, sed jam Irenaexts de eo festo

münet (1). Itaque statuendum est, primum observatum
esse festum Pentecostes a Eomanis, quum eorum festum
pascbale constitueretur secundum chronologiam Joan-

Ex iis, quae de anti-judaistica ritus Eomani indole
dixi, imprimis explicandum videtur, Romam, quamvis
post longum certamen, victoriam reportasse de Asiatica
observatione (2).

(1) pseudo-justinüs qmaeä^^omes ad OrtJwd. 115. Justini
Opera ed : J. C. ïh. Otto. Jenae 1847. Tom. HI. Parte
n. P. 179. De eo loco videatur Gass: Hier JusT. des M.quot;
Fragmenta an die Eechtgl. 4. In lllgen Histor. Zeitschrift.
1843. 4tes Heft P. 117.

(3) Toto animo hac in re consentimus cum Hiigenfeld,
cujus verba, ut totus legi possit locus, hic apponimus. Theol.
Jährt). 1849. P. 339. //Wie die katholische Einheit der Kirche
überhaupt darin eine innere Berechtigung hatte , dass durch
sie die Autonomie des Christenthums älteren Eeligionsformeu
gegenüber verwirklicht wurde : so vertrat die römische Kirche
in diesem Streite bei aller Einseitigkeit und Herrschsucht
doch auch das Eecht des Eortschritts gegen das Alte, die
Selbständigkeit des Christenthums gegen eine ihm unange-
messene Abhängigkeit von dem Judenthum. Die Berechtigung
der Gegenpartei liegt eben in dem hohen Alterthum ihrer
Sitte , und eben darin besteht der tragische Charakter dieses
Kampfes, dass das Eecht nicht blos auf einer Seite gesucht
werden darf, dass die urchristliche Sitte durch die Fort-
schritte einer neuen, das Christenthum in seiner vollen
Unabhängigkeit erfassenden Zeit verdrängt wurde, während
nach der weitzel\'schen Fassung gerade die höhere Stufe
des Christlichen Bewusstseins unterliegen musste. Daher die
Energie met welcher Eom die orientalische Observanz zu
unterdrücken strebte, Asien die Sitte seiner Vorfahren ver-
theidigte. Das grosse Ziel, welches Eom verfolgte, war trotz
alles hierarchischen Beisatzes doch kein anderes, als ein
Band zu zerreissen, welches das Christenthum noch in einer
unselbständigen Weise an die jüdische Eeligion fesselte.quot;

Si cum polycabpi et Aniceti collocutione compara-
mus controversiam Vicxoeem inter et Polycratem, vi-
demus in priore lite ut in posteriore, ab utraque parte,
summum adductum esse argumentum antiquitatis. Sed
in priore Anigetus tantum ad Episcoporum praeceden-
tium exempla, in posteriore Victor ad institutionem
Apostolicam provocavit, ut suum morem defenderet.
Abfuit in ea collocutione illud historico-dogmaticum ar-
gumentum , e Christi mortis die in quartam decimam
lunam incidente petitum. Porro Anigetus nullam Asiae
ecclesiis inimicam opinionem fovit, cum eo enim simili
ardore Polycarpus haereticos oppugnavit. Nec Judaeo-
Christianismo infestus fuit Anicstus , e contrario prohi-
bere debuit, ne haeretici Paulina doctrina abuterentur ad
impugnandam veteris testamenti auctoritatem. Denique
ille Episcopus Eomanus, natura qua fait minus hierar-
chica, quam Victor , erga seniorem Polycarpum piam
reverentiam ostendit.

Si cum rixis Laodiceae comparamus controversiam inter
Eomam et Ephesum, videmus in iis rixis abfuisse sum-
mum argumentum auctoritatis. Unice historico-dogmati-
cum argumentum a Quartodecimanorum adversariis ad-
ducitur, postea in Vicïouis et Polycratis epistolis hoe
argumentum secundo loco aifertur. Neque mirum. Apol-
ijnaeis , qui ■ sedem episcopalem obtinuit Hierapoli, in
qua urbe traditiones Philippi et ejus filiarum vigebant,
auctoritatis argumentum uti non potuit, quum Philip-
pus ejusque filiae in Quartodecimanorum ordine steterint.
Secundum vero argumentum e Christi historia petitum,
ut ex Apollinaris fragmento patet ipsa in Asiatica
ecclesia magni momenti aestimabatur.

ritum aliquatenus perspicuum duco. Asiatici paschali
die, quartadecima Nisan, solemnem eueharistiam celebra-
runt; Eomani paschali die, parasceue post decimam quar-
tam , jejunarunt et, die dominica post, coenam resurrec-
tionis fecerunt- Asiatici eueharistiam celebrarunt pascha-
lem ob salutem, quam Dominus et morte et resurrectione
et vita coelesti nobis paravit ; Eomani paschali die je-
junarunt ob tristam Christi mortem, et dominica coenam
habuerunt ob laetam Domini resurrectionem, per quam
vitae aeternae spem accepimus. Asiatici celebrarunt diem
paschalem. secundum Legem ifoÄßäcfljffl simul cum Judaeis,
quia Christus etiam ultima vitae nocte sanciverat Legis
jussum ; Eomani hoe negarunt et quia Christus , con-
stituto die mortuus impleverat pascha, typicum pascha
aboletum duxerunt, neque diem paschalem secundum
Legem custodiendum. Quartodecimanorum cultus Judaismo
propiuquus visus estVicïORi Episcopo Eomano et catho-
licis seriorum temporum, nec nos illud negaverimus ;
Eomanorum vero cultus ex anti-judaistico animo profec-
tus esse videtur.

Age jam indagemus utriusque ritus originem, allatis
traditionibus ad quas utraque pars provocabat.

Yictoe, ut supra P. 95 vidimus, ad Pauli PETEique
auctoritatem provocavit ad suam rationem confirmandam.
Ex eo autem quod Anicetus tantum ad antecessorum Epi-
scoporum auctoritatem provocaverit (1), efficimus illam
traditionem de institutione Apostolica demum viguisse
post Anicetum , i. e. eo tempore quo jam quot;ßomana eccle-
sia ceteraeque, cum Eoma necessitudinis vinculo conjunc-
tae, credere consueverant, Petrum non minus, quam
Paulum et auctorem ecclesiae Eomanae exstitisse et ibi
martyrium passum esse. Traditio, de ritu a Paulo Pe-
TEoque institute, niti videtur altera bac traditione Pe-
trum et Paulum Eomanae ecclesiae fuisse conditores et
gubernatores. At vero utraque traditio rejicienda est
quod attinet ad Petkum conditorem ; nam quae de

tempore, quo Petrus Romam adierit, et de ejus martyrio
traduntur ejusmodi sunt ut fidem iis habeat nemo, nisi
qui plane negligat ea, quae in S. C. libris nobiscum com-
municantur de Apostolorum historia (1).

Ecclesia Corinthiaea cum Romana faciebat, et ab iis-
dem Apostolis Paulo et Petro fundata ferebatur. Dio-
NÏSIUS, ab anno 170 usque ad annum 180 Episcopus
Corinthiacus, multas dedit literas paranaeticas ecclesiis
Graecis, quin et Romae et Ponto, ut iis arma praeberet
ad oppugnandos haereticos. In epistola ad Sotbrem
Episcopum Romanum, de Paulo et Petro haec monet
//Ambo illi etiam in urbem nostram Corinthum ingressi,
sparse Euangelicae doctrinae semine nos instituerunt, et
in Italiam simul profecti, quum vos similiter instituissent
eodem tempore martyrium pertulerunt.quot; (2) Recte autem

(1)nbsp;Pusius de traditione, ex qua Petrus Eomae fuerit ,
disputare supervacaneum esse puto, postquam ipse Eomano-
CathoHcus ElleNDORF in fine commentationis suae: 1st
Petrus in Rom und Bischof der Romischen Kirche gewesen ?
Darmstadt. 1841, haec testatus est: //Petrus kann zu Eom
gewesen seyn, es ist möglich, dasz er um Jahr 65 oder 66
da gewesen, aber es ist nur möglich, und trotz dieser Mög-
lichkeit ist das Gegentheil ebenso wahrscheinlich, ja wohl
noch wahrscheinlicher , und es kann einem Protestanten gar
nicht verargt werden , wenn er den Beweisen zufolge , welche
die Heilige Schrift und die ältesten Täter Clemens und Justin
bieten den Aufenthalt Petri zu Eom und alles was damit zu
sammenhängt für ein aus den Apokryphen geschöpftes Mär-
chen hält. Petri Aufenthalt in Eom kan nie bewiesen wer-
den.quot; Idem judicium tulit nostras Cl. Schölten in opere ,
Inleiding tot de 8. des N. V. I- Petrus §. 12. Ed. alt. P.
358. Qui plura hac dequaestione legere cupit, inveniet his-
toriam literariam hujus traditionis, inde a Matthia Elacio,
in opere, Paulus, P. Ch. Baue. Anhang I. Der Petrus Sage.

Baue illud testimonium nulla fide dignum censuit, quippe
quod prorsus refellatur testimoniis in EpistoUs Pauli
ad Corinth, nobis servatis. Putat ille hanc traditionem
ortam esse e studio eflerendae gloriae ecclesiarum Corinthi
et Eomae (1).

(1) Baue opere Paulus P. 233 et seq. //Welche geringe
Vorstellung müssen wir aber von der historischen Glaub-
würdigkeit dieses Zeugnisses haben,wenn wir uns auch nur an das
Eine halten, dasz es im Idaren Widerspruch mit den Briefen
des Apostels an die Corinthier, nicht blos den Paulus, sonder
neben ihm auch den Petrus zum Gründer dieser Gemeinde
macht ? Schon hieraus ist zu schlieszen dasz Petrus, so we-
nig er die corinthische Gemeinde gegründet hat, eben so
wenig nach Corinth gekommen ist; es kann nur die petrinische
Partei in Corinth gewesen seyn, die sich das Verdienst anmaazen
■wollte , die corinthische Gemeinde gegründet zu haben, und
so auch die Behauptung veranlaszte , Petrus selbst sey in
Corinth gewesen. Die Möglichkeit (dasz vom Dinoysius eine
schon damals vorhandene unhistorische Sage als eine acht
historische geglaubt und nacherzählt werden koxmte) läszt
sich gewis nicht bestreiten, und wenn die Bereitwilligkeit mit
welcher man solche Sagen glaubt, auch ein gewisses Interesse
für sie voraussetzen zu müssen scheint, wie leictt läszt sich
ein solches auch bei dem corinthfschen Dionysius denken ?
Im Allgemeinen glaubte man überhaupt die die Apostel verherr-
lichenden Sagen gern, am gernsten freilich in dem Ealle ,
quot;wenn sie zugleich zur Verherrlichung der Kirche dienten,
welcher man selbst angehörte oder vorstund. War aber
diesz nicht hier der Fall? War es denn nicht aucht für die co-
rinthische Gemeinde höchst ehrenvoll, wenn die beiden gros-
zen Apostel vor dem glorreichsten Moment ihres Lebens noch
in Corinth zusammen waren, hier, wie aus höherer Fügung»
oder nach gemeinsamer Verabredung sich eingefunden hatten»
um von hier aus die Pieise zu dem ihr ganzes Leben verherr-
lichenden Märtyrertod in der Welthauptstad anzutreten? und
blickt nicht eben dieses Interesse die Stadt Corinth mit der
Stadt Eom in gleiche Linie zu setzen, um das von den bei-
den Aposteln ausgehende Licht der Verherrhchung auf beide

Sepositis iis, quae nulla sunt digna fide, traditio cum
Romana tum Corinthiaca vere tradit Paulum , qui ut
novimus hujus ecclesiae conditor fuit et in Urbe per
nonnullos annos Euangelium annuntiavit, tandem martyrii
corona ornatum, in Italia et Graecia ritus occidentalis
fuisse auctorem, Ejusmodi autem mos, cujus primaria
forma in eo consistât, ut paschalem diem, festum judaeo-
rum, non colant christiani, certe non alienus est a mente
et doctrina illius, qui ad Oalatas scripsit de Christianis,
ethnicis antea, tunc vero ad Judaeorum sacra delapsis:
lY, 9. IIwç £TriCTTpéç£T£ TtaXtv Irà xà àa^zvri ymI nx\'Aja
üxoijßay oïq TtdliTJ amp;vcùBi£v àovlsvsiv Bskéxe; S. lO-\'Hp-
paç napaxYipeüBE xoù p.yivaç xal xaipovç xai èviccvxovç. S. Il ~
^oßoHp-M v^àç iiYi TTWç hxY! XEXOTZiaxa elç vp.ixç. — illius ,
qui Colossenses monuit IL 16. Mï? ouv xiç vpiàç xpivéxa
èv ßp^asi 7] èy mcei , în èv p.épei zopxriq v vovp.riviaç yf
aaßßccxav. Ille inter ethnicos vivens ac simul Judaicum
festum non observans, se non varium vel inconstantem
praestitit, licet Judaeos, ut suum exemplum sequerentur,
non coegerit, memor sui ipsius moniti, quod legitur in
Epistola ad Homanos XIV. 5.

Afflrmans Paulum suo exemplo aliis auctorem esse
factum Paschatis Judaeorum negligendi, nolo videri in-
nuisse Apostolum jussisse alios semet ipsum sequi. De
ejusmodi Apostolico jussu silet traditio. Nec, ut vide-

Städte fallen zu lassen, deutlich genug aus dem Schreiben des
corinthischen Bischofs hervor?quot; —Idem fere judicium de
hac traditione tulit Neandek Pj?. undL.^. 518. //Es konnte
vielleicht diese ganse Erzählung theils aus dem Miszverstande
der Beziehungen auf den Apostel Petrus in dem ersten
Corintherbriefe, theils aus dem Bestreben, den Ursprung
jener ecclesia apostolica von den beiden angesehensten Apos-
teln abzuleiten hervorgegangen seyn. Dasselbe gilt aucli
von der romischen Gemeinde.quot;

tur, unquam datus est. Num probabiie est Anicetum,
ut erat studiosus suae rationis antiquitatis sigillo munieu-
dae, tale praeceptum facile ueglexisse?

At forte quis quaesiverit : //tune ignoras Judaeo-Chris-
tianos vel in ecclesiis Eomana et Corinthiaca eo progres-
ses esse audaciae, ut nonnulla sacra secundum Legem
custodienda esse docuerint, ipsorumque commentis facile
aures praebere potuisse utriusque ecclesiae socios ?quot; Nihil
minus, respondeo, sed facilius me tempus quam charta defice-
ret si hîc dijudicarem quae de partibus in ecclesiis Aposto-
licis, de rixis, quibus divellebatur unum Christi corpus,
plurimi docti viri inter aequales exposuerunt. Nec ejus-
modi pensum, quin juvenis humeri ferre recusent, dubi-
tavi unquam vel nunc dubito. Attamen si candide men-
tem enunciare mihi licet , persuasum mihi est in Judaeo-
Christianismi doctrina et vi depingendis multos Theolo-
gos se non ostendisse fideles pictores.

Efßcimus tum ex Faiiünis Epistolis, tum ex Actuum
libro Palaestinenses Christianos in duas partes fuisse
di visos. Altera pars putabat et Judaeo-Christianis et
fidelibus ex ethnicis legem Mosaicam observandam esse
banc observationem ad salutem necessariam ducentes.
Altera autem Legem ipsa obseivans, ethnicis abstinendum
esse ducebat ab iis solummodo , quae interdicta erant Por-
tae Froselyiis. Uli e Pharisaeorum numero, napstaaxmi
ÛJsv^aMlcpoL {Gal. IL 4), hi, sit venia dicto, constitue-
bant Apostolicam partem, cui canon ecclesiasticus {Act.
XV. 29) originem debet.

Licet in Corinthiaca ecclesia illi, qui distinguebantur
nominibus Petri et Christi, habendi sint Judaeo-Chris-

tiani, fuere tamen posterioris partis. Hoc inde elucet,
quod licet ipsi ritum Hebraeorum custodirent, aliis ta-
men hanc observationem obtrudere non conati sunt.

In coetu Eomano, e synagoge ut videtur orto, (1)
Judaeo-Christianos, quamvis haud numero, auctoritatem
tamen multum valuisse, cum es Upistola ad Rom., tum
ex infesto Romanorum animo contra Paultjm (2) apparet.
Cuinam Judaeo-Christianorum partis adnumerandi sint illi
in Romana ecclesia difficile est dijudicare. Ex Epistola
enim non apparet utrum discordia de dierum observatione
a Judaeis mota fuerit, qui et ab aliis, ut obirent dies
exigeront, an vero ab ethnicis, qui ut negligerent Ju-
daeos permovere studerent. Ideo enim Paulus cap. XIV.
Ethnicos imprimis adhortatus est, quia eos, fide fortiores,
ad imbeeillitatem Judaeo-Christianorum ferendam facilius
duci putaret. Licet porro e Phil. III. 2, cum aliis
locis ejusdem Epistolae coilata probabiliter eflficiatur inter
Judaeo-Christianos Romae etiam tales fuisse qui circum-
cisionem ethnicis quoque imponere studerent, nihil tamen
hac de re in Epist. ad Rom. monet Apostolus. Qua
propter statuendum videtur utriusque partis Judaeo-
Christianorum nonnullos ibi commemorato esse asseclas.
Yidimus supra (3), hos Romae adhuc superfuisse tempore
JüSTiNL Hic partis Apostolicae asseclas a Christo servari
putat, alii contra ejus aetate, cum Judaeo-Christianis ex
Phariseorum parte etiam hos condemnarunt. Seculo ita-
que secundo dimidiato sine ullo dubio Romae praevaluit

(1)nbsp;Suetonius , vita Claudii. C. 25 u Judaeo s impulsore
Ohresto assidue tumultuantes Roma expulit Claudius.\'\'\'\'

(2)nbsp;Philipp. L 15—18; JI. 19—22; IH. 2; Colos : TV,
11, 2 Tim IV: 10, 11, 14—19.

pars Anti-Judaica, pars nempe twv juy? Tvïpoüvtwv festa
judaeorum, de quibus tune agebatur; et jam ineunte
seculo illo ab Episcopis in Urbe sententia eadem propugnata
est, ex quo haud sine veritatis specie efficimus jam tune
temporis praevaluisse ethnicorum sententiam. In Ieenaei
catalogo illorum Episcoporum nomina recensentur, (1)
Pius (142—157) Htginus (138—142) Telesïhoeus
(129—138) et Xystus (121—129).

Numerus Christianorum ex ethnicis, qui jam antequam
Paulus Eomam venerat haud exiguus fuit, et praedicatione
Apostoli et captivitate et martyrio insigniter auctus (2),
adversantibus forte nonnullis Judaeo-Christianis, suum
ritum asservavit et in posterum induxit.

Ex urbe Eoma et a Paijli discipulis ritus occidentalis
translatus videtur Alexandriam, qua in urbe a Baenaba
et Maeco Euangelium annunciatum et ecclesiam fundatam
esse tradit antiquitas.

Clementinae narrant Clementem Eom. Alexandriam ad
Baenabam venisse, quem Baenabam Petei socium fuisse
perhibent ; ille ad Peteum magistrum duxit Cj.ementem.

Quae de Baenabae commemoratioue Alexandriae et
Clementis Eom. in eam urbem itinere narrant Clemen-
tinae, licet nulla fide digna , ostendunt et Eomani inter et
Alexandriae ecclesiam necessitudinem intercessisse intimam
et Pauli discipulos in Aegyptum primum Euangelium
transtulisse. Haec enim de Clementis ad Baenabam
itinere narratio credi non potuit, antequam fidem invene-
rat alia quaedam de Baenabae in Aegypto mora traditio,
quae facilius ortum cepit in ecclesia ea, iu qua aliquod

tempus degisse dicitur (1). Et quid de Baenaba no-
ruut Patres praecipui illius ecclesiae? Clemens Alex.,
et Oeigenes Baenabam dicunt Äpostolum , martyrem, gui
fuit e numero septuagintorum; eum habent Pauli avvéoyov,
6 Kcà àvzog avyxripv^ag tm AmirrólM xazx zhv â\'tax.oviau
twy iBvóiv zov loyov, et orthodoxae Epistolae auctorem.
SufHciant ad comprobandam thesin, Patres illos ante-ju-
daicum animum adscripsisse primis Alexandriae Christi-
anis. Eorum sententia nonne magis esset digna, cui fidem
tribuamus, quam traditio in Clementinis exposita ? Animus
ille ibi vigere perrexit, ut patet cum ex hypothesi de
illius Epistolae auctore, tum ex Epistolae argumento et
doctrina (2), quae doctrina affinis est Epistolae ad
Hebraeos. Etsi enim non a Baenaba pro venerit, sed
potius scripta sit seculo secundo ineunte (3), a manu
tamen Alexandrini (4) scriptoria profecta est.

Ecclesiam Alexandrinam constitutam esse, narrat Euse-
bius (5), a Maeco épix-/ivsuzr. Petei. Postquam Eomae
scripserat Euangelium, quod dicitur Kxzà Mdpxov^ venit
Alexandriam, ibique euangelium anliuntiavit et ante
Annianum primum Episcopum coetum gubernavit (6).

(1)nbsp;Num forte ex insula Cypro navigatores Alexandriam
euangelium detulerunt ? Inde talis traditio oriri et facile
accipi potuit.

(3)nbsp;Hbpele. Das SendseJtreiben des Äp. Barnabas auf
neuen unter sucht, überzetzt und erhlärt. Tub. 1840.

(4)nbsp;Alb. Eitschl. Die AUh. Kirche. Ed prim. P. 275,
Ueber dessen alexandrinischen Ursprung und bedeutend hohes
Alter aber kein Zweifel herrschen möchte.quot;

rant Eusebius et antea Joannes Presbyter apud Papiam?
Irenaeus, Clemens Alexandrinus et postea Hiekonymus?
ita sese habent, ut et sibi repugnent, et studium tradi-
tionis excolendae luce clarius ostendant, quin etiam plaiie
nitantur traditione de Peïro Äomae degente, et hypo-
thesi de nomine typico Babylonis in Petbi priore Epistola,

Mihi autem nec traditio illa neque haec hypothesis pro-
bandae videntur. Porro descriptio libri a Maeco illo con-
fecti, quam dedit Joannes Pres., prorsus non quadrat
in Muangelium secundum. Nobis igitur statuendum vi-
detur quae de Mauci Libro narrat Joannes Presbyter
forte dicta esse de quodam scripto, ex quo seriori tempore
provenerit to -/.ripvyixa ïlszpoû ^ et Patres minus recte,
quae de illius scripti auctore commemorata inveniebant,
retulisse ad Muangelii secundi auctorem, qui fuit alius
eodem nomine insignitus, Romae versans. Ad illam ur-
bem enim, ut EnangeUi auctorem ibi quaeramus, nos
ducit dicendi genus latinizans, quod in illo Euangelio
conspicimus.

Et alius Marcus in Nov. testi. scriptis reperitur.
Joannes Marcus, consanguineus Baenabae {Col. IV,
10, 11), Pauli socius in primo itinere, deinde cum
Barnaba Euangelium curans in insula Cypro. {Act-
XV. 39). Mortuo Baenaba Marcus Paulum adiit,
ejusque amicitiam denuo ita sibi conciliavit, ut Paulus
eum, ut avvépyov, commendaverit Colosscnsibus, quem
ajuice acciperent. Deinde ut Romam veniret ab Aposto-
lo invitatus, (3 Tim. IV. 11), capitivo adfuit {Philem.
^4). Certe nostrum Euangelium non alienum est (1)

(1) De Marco Euangelii auctore legatur Cb Schölten,
Inleiding II. ed. alt. P. 28.

ab indole talis vin, Pauli socii, quem ConstUuüones
Apostolicae secundi JEuangelii auctorem appellant (1).

Primo obtutu mirum videtur et nostrae sententiae
adversum, Naecissum Hierosolymorum Episcopum et cete-
ros Palaestinenses non solum cum Eoma eundum ritum
mplesos esse, sed etiam Apostolicam institutionem ei
indicasse. Uli enim sine dubio ad Jacobum, Kuptoü
àèikc^ov, qui Hierosolymis fuit ecclesiae dux, provocarunt.
Hoc tamen minus mirum videbitur, si bene teneamus
hanc traditionem non primo , sed secundo demum seculo
exeunte viguisse. Itaque fieri potest, ut minus accurata
sit traditio; et videtur truncata esse, quum seculi secundi
decennio quarto Christiani ex Judaeis vi externa coacti
sint, ut suos ritus et, Episcopis, qui traditionem cura-
bant, ex alia gente electis, etiam suam traditionem mu-
tarent.

Moderantibus Jacobo et post eum Symeone Clopae,
consanguineis Domini, Christiani Hierosolymis, licet diver-
sas sententias de legis ab ethnicis observatione foventes,
una tamen et conjuncti manserunt, quum a Christianis
e gente Judaica Legem custodiendam putarent (2). Mor-
tuo vero Symeone anno 1].6, eo sententiarum discrimine
factum est, ut in duas partes abierint, auctore quodam
ThebuïI, — Ebionitas proprio sensu et Nazaraeos.
Hue usque Apostolica pars prae EUoniiis valuerat, illae

(1)nbsp;L. 11. cap. 57 ed. Cotelerii P. 262. «Be JEuangeliis
a (A Gvvepyol Uavlou mpeàrtfÔTcç Kaxekeit^av Aovxdç
KOCl McXpXOÇ.

(2)nbsp;Jet. C. XXI. s. 20 et 21. Breapeïç, à^elfl, maai
pt.upiocâ\'eç, slij\'^ \'louijatcov tmv nsmarsukôzm, ttävtc?
Çyigt;.MTai Tou vopiou bitacpxovai x. l.

itaque turbae a Thebuïi motae optime designari possunt
barbara voce reactionis. Eeactio illa Palaestinensium,
etsi etiam ceteras ecclesias perturbaverit (1), non tamen
tantam exercere potuit vim, ut lei Christianae inter
ethnicos formae periculum afferret; quia et multi e gente
Judaica in Nazaraeorum exercitu manserunt, et vis con-
stitutiva, quam ecclesia Judaica quoque in externas
ecclesias exercere studuerat, quam maxime fracta fuit,
occupatis Hierosolymis.

Mox jam post illam seditionem, et Mionitae et Na-
zaraei Hierosolymis expulsi sunt et redire iis non licuit
nisi mutatis ritibus. Hoc docet Sülpiciijs Severus H.
Sacra. II. 31: //Sub Hadeiaïto deinde Judaei rebellare
mluerunt, Syriam et Palaestinam deripere conati, misso-
que exercitu subacti sunt. Qua tempestate Hadriaïtus
existimans se CJiristianam fidem loci injuria peremturum,
et in templo ac loco Dominicae passionis Daemonum
simulacra constituit. M quia Christiani ex Judaeis po~
tissimum putabantur, namque tum Hierosolymae nonnisi
ex circumcisione habebat ecclesia sacerdotem, militum
cohortem custodias in perpetuum agitare jussit, quae Ju\'
daeos omnes Eierosolyma arceret. Q-uod quidem Chri-
stianae fidei proficiebat, quia tum paene omnes Christum
Deum sub legis observatione credebant. Mmirum id
Domino ordinante dispositum est, ut legis servitus a li-
bertate fidei atque ecclesiae tolleretur. Ita tum primum
Marcus e gentilibus apud Hierosolymam Episcopus fuitT
Vis igitur armorum Anti-Judaicum animum in eccle-
sia Hierosolymorum juvit et coluit. In Aelia Capitolina

existere coepit ecclesia ex ethnicis, potissimum Romanis,
quibus accesserunt nonnulli Nazaraei, qui ad ^ài rrtps-tv
judaicas caeremonias permoveri poterant. Mutata ecclesia, ex
alia gente electi sunt duces. Eusebius (1) tradit ante Mab-
cum quindecim Episcopos Hierosolymis, omnes èx TieptTopiyjs
sedem obtinuisse. Ille Mabcus post rebellionem Bab-Coch-
bae primus fuit Episcopus èxxlfiGMc, IS-vwv auyjtpoT/jS\'stffyig.
Post hunc Casseanus, deinde Publius, postea Maximus et
deinde Julianus I, Gajus I, Symmachus, Gajus II,
Julianus II, Gapito, Maximus, Antoninus, Yalens
et Nabcissus. Haec nomina originem Romauam redolent.
Romana ecclesia inde ab anno 135 in Jacobi traditionis
truncum, suae traditionis ramos insevit, qui ex propin-
qua ecclesia Alexandrina accipientes alimentum mox
adoleverunt, multosque protulerunt fructus , quorum unus
ritus paschalis. Narcissus tamen hunc e pristina tra-
ditione Judaica ortum esse professus est; non recte qui-
dem, quia Jacobus, ut et Nazaraei, sibi legis servitum
imponendum putavit (2) ; nec tamen fraude ductus, quippe
qui ijjse meliorem Jacobi traditionis notitiam non ha-
beret.

Examinatis igitur ecclesiarum praecipuarum, quae ritum
occidentalem amplexae fuere, traditionibus, quae osten-
dunt morem twv p.yi VY]povvmv agt; parte \'Faulinorum. ortum
cepisse, tempus est inquirendae traditionis ecclesiarum
Asiae minoris de ritus orientalis auctore.

(2)nbsp;Act. XXI. 20 ; Flavius Josephus , Antiq^. XX. 8
§ 4. Hesesippus apud Eus. H. E. II, 23. Epiphanius ,
Haeres. XXIX : 4. LXXVIII. Paulus Bp. ad Gai. H- 12.
Legatur et D. van Heyst. Diss. de Jndaeo-Christianimo.
Lugd. Bat; 1823. 135. et seq.

PoLYCEATEä, Ephesiiius Episcopus, in Epistola ad
Victorem, tradit Joannem, Apostolum, ibi sepultum,
quartamdecimam lunam observasse. Ecclesiam Epbesinem^
vera de Joanne referre potuisse, quis negaverit ? Nam non
tantum ibi sepultus fuit Joannes, sed inde a Paulo
mortuo,buic ecclesiae praefuit, ut omnis antiquitas nos-
cit (1). Sed praeterea Joannis notitia de Asiae ecclesiis,
quam in prioribus Apocalypseos capitibus ostendit, docet
eum in Asia degisse. Quum per multos vitae annos Epbesi
degerit ad usque Trajanum imperatorem (annum 98)
optima de illo Apostolo est testis ecclesia Epbesina (2),
Inde ab hoc tempore haec traditio incolumis asservata
forte ab eadem familia, ex qua et Polycrates. Ille
enim octavus ex sua familia Episcopus. E septem illis,
qui praecesserant, primus certe ineunte seculo secundo
aut antea ecclesiam gubernaverat (3).

Non minus, quam Ephesina, traditio Smyrnensis fide
est digna, eadem de Joanne Apostolo exponens. Eccle-
siam, quae Smyrnae fuit, ab eo fuisse conditam pro-

(1)nbsp;Papias, EuS. H. E. III. 39. polycarpüs, EüS. H.
E. V. 20. Iben. Eaer. II. 22 § 5. III. 3 § 4. Clemens
Alex. Quis dives sah. C. 42. Origenes, Eus. H. E. III.
1. Eusebius h. E. III, 20, 23.

(3)nbsp;Weitzel, P. 162. //So viel aber dürfte jedenfalls
anzuerkennen sein, diese sieben Bischöfe der Polykrateischen
Eamihe, die dem um 190 schon 65 jährigen Polycrates selbst
vorangingen, füllen einen groszen Theil des zweiten Jahrhun-
derts aus, und reichen wohl noch in\'s erste hinüber. Diese
Familie war also ein starkes Mittelghed zwischen der Apos-
tolischen und Nach-apostolischen Zeit, haüptsächhch in
Ephesus, sie war im Besitz einer glaubwürdigen und treuen
Tradition.quot;

babiie est. Ex Apocalypseos Cap. IL 8 pro certo haben-
dum est, ecclesiam illam ab eo confirmatam esse. Illius
ecclesiae, seculo secundo dimidiato, Episcopus fuit Poly-
caeptjs, strenuus contra Anicetum Qaartodecimanorum
ritus defensor, qui illum ritum a Joanne aliisque Apo-
stolis acceptum professus est. Tir ille Apostolicus non
solum ab Apostolis edoctus et conversatus cum multis ex
iis, qui Dominum nostrum viderunt, sed etiam ab Apo-
stolis in Asia in ea, quae est Smyrnae ecclesia, constitu-
tus Episcopus, valde senex gloriosissime et nobilissime
martyrium subiens, exiit de hac vita, octogesimo et sexto
anno, ex quo serviebat Cheisïo (1). Eecit hoc marty-
rium anno post Cheistum centesimo sexagesimo, quo
anno Poltcrates quadragesimi tertii vitae anni attigerat
terminum. Quapropter Polycrates optimus testis haben-
dus est; conferre enim potuit et quae a sua familia et
quae a Polycakpo de Joanne tradebantur.

Ecclesia Ephesi non solum ad Joannem Apostolum
provocavit, ut tueretur suam observationem, sed etiam
ad filiam Phiijppi , quae ibi sepulta esse narratur.
Postquam Philippus cum suis filiabus Hierapoli Euangelium
nuntiaverat, et ille ibi mortuus erat, una harum ^ sv ayiw
TcveujxaTi TToXtTEuaafjisv/], Ephesum migravit, eaque in
urbe obiit. Hierapolis autem de Philippo traditionis
sedes videtur primaria. Philippus quidem ante Joannem
in Hpisfola Polycraïis numeratur, forte quia ante Jo-
annem vita exiit. Ille Philippus, ne quis de sua auc-
toritate dubitare posset, nominatur be, twv ^th^sxa âmarokav.

(1) Irenabus baec narrat. Conf. Martyrium- S. Polycakpi,
Hefele Pat. Apost. Opera P. 284.

Huic autem titulo obstare quae de Philippo Aci. XXI.
s, 8. narrantur multis viris doctis visa sunt.

Secundum testimonia Patrum seculi secundi, (1) vixe.-
rat Hierapoli Philippus ApostoUis cum quatuor filiabus,
quarum duae ad mortem usque virgines manserunt, duae
vero connubium inierunt. Virginum una Propbetiae dono
gavisa est. Sed Act. XXI. 8. legimus Paui.um Hierosoly-
mam iter ultimum facientem in urbe Caesarea tiatk^zh
Eig zov oiKov ^ikmmv - tout« ^è mccv S^vyaxépeg rcapSrêvot
xéaaapsg Tïpoi^r,x£Vouaai.

Illum Philippum ex urbe Caesarea et Hierapoli, quum
uterque quatuor habuerit filias, ecclesia an tiqua unum
eundemque duxit virum Apostolicum. Ex eo Eusebius
H. E. III. 31. de Philippo Hierapoli mortuo ejusque
filiabus agens, huncce Aciuum locum citavit. Cum
Eusebio faciens Weitzel , Philippum Apostolum cujus
sepulcrum Hierapoli invenitur, Philippum et Euangelistam
eundemque Biaconum Caesareae aliquod tempus degentem,
eunclem. habuit virum. (2)

Alii ut Zellek (3) et Ritschl (4) licet Philippum
Caesareae et Hierapoleos eundem virum habentes, illum
Euangelistam et Biaconum a Philippo Apostolo distinguunt.,
Tertia sententia ex qua Euangelista et Apostolus idem est
vir, sed distinguendus a Biacono facile defenderetur etiam
ipsis Actuum cap. Till verbis, at refellitur cap. XXI.
Quarta sententia defenditur ab iis, qui Euangelistam ab

(1)nbsp;Papiae , Pomcratis , Clementis Alex, et Peocli ,
aliorumque. Tideatur Eus. H. E. HI. 39. IH- 80 j 32, et T. 24.

Afosioh recte distinguentes, Philippum Caesareae et
Hierapoli duos habent viros. Inter nostrates nuperrime
hanc sententiam professus est Cl J. J. Prins , (1) inter
Gerrnanos De Wette (3) et Giesèler (3). Hujus ex-
positionem prae aliorum laudabilem aestimamus ; a Gie-
selëro enim et sacrae scripturae fides historica et tradi-
tionis vetustissimae (4) servatur, licet e textu Act. XXI
sectionem 9 rejiciendam ducit.

Pusius hoe loco exponantur et dijudicentur singulae
sententiae de Philippo , necesse non habui, quandoquidem
quaestio, licet non negligenda, ad nostram de sacris
paschalibus primi seculi sententiam haud tanti momenti
aestimanda est.

Ex iis, quae in ritu Quartodecimanorum exponendo
disputavimus, facile perspicitur quare non Paulum , ec-
clesiarum conditorem suae observationis auctorem esse
professi sint Asiatici Episcopi; Pauli enim doctrina
et exemplum magis twv fiYi zyipovvzav observationi
favebant. Nemo est, quin videat quot;Wbitzelium et qui
cum eo Paulum orientalis ritus primarium habent

(4)nbsp;Ipse Zeiler , qui eam prorsus non admitit, testatur 1.1.
P, 373. //Die Genauigkeit in dem Angaben des Polycrates
über die Töchter des Philippus erweckte ein gunstiges Vor-
urtheil für die Tradition der er gefolgt ist.quot; Et Weitzel,
P. 153 recte rogavit: Und wie hätte sich die Asiatische Kirche
— wie deren Kirchenlehrer die Z. B. ein Papias und W9hl
auch Polycarp, Ersterer Bischof von Hierapolis , dem Wohn-
sitz des Apostels Philippus und seiner Töchter, die letzteren
persönlich kannten, und gewisz über ihren Yater genau un-
terrichtet wa ren , darüber täuschen können ?

auctorem, hac quastioni in angustias adduci. Quae
ille respondit L. 1. P. 149, sibi ipsis repugnare
videntur,

Etsi ex eo, quod Asia Paui.um in auctorum numero
recensere neglexit, non efficiendum sit ejus ecclesias
scivisse se a vera Pauli doctrina déclinasse, docet tamen
Pauli memoriam in eorum animis esse deletam per
Apostolorum Joannis et Philiïpi apud eos commorationem.
Si duce nostra traditione respondendum foret, utrum bi
eandem tradiderint doctrinam quam Paulus, nec ne,
potius negandum videtur quam affirmandum. Sed e si-
lentio ditficilis argumentatio; et alia nobis adsunt do-
cumenta , quae igitur adiré debemus.

Joannes Petei socius et in miraculo patraudo {Act.
TU. 4.) et in captivitate {Act. IV.) in comfirmandis Chris-
tianis Samariae {Act. VIII. 14), a Paulo {Qal. II. 9)
löic, «S\'oxo\'jcrt cTuXoiç zha.1 annumeratur, qui licet manus
/.otvMVi\'aç ei dedissent, tamen non nisi inter circumcisos
euangelii predicandi munus sibi impositum duxerint.

Ab his, ut supra vidimus, canon ille synodi Hierosoly-
mitanae {Act. XV). profectus est, qua in synodo Apostoli
ethniqos ak el^alav xcd zvq r.opmocç etc. abstinere jusserunt,
Christianis autem e Judaeis et sibimet ipsis legis Mosaicae
ritus imposuerunt. (^c^.XXI:35). Ex eo quod in coetu Corin-
thiaco quaestio mota est de sî\'JmXoS\'utwv, perspicuum fit,
Paulum hunc (forte a se non probatum aut sibi igno-
tum) canonem, suis ecclesiis haud injunxisse. Paulus
quidem ne fortiorum exemplo perdantur imbecilliores,
moneat fortiores, ut caveant, ne quae iis licerent ceteris
^amno forent; sed ut amoris principio ductus non sua
quisque unice quaereret, de fatris commodo parum solli-.

citus; illius tamen monita longe distant ab iis, quae
Joannes in Apoc. II: 14, 15 et 30 scripsit de iis,
qui manducantes, quae idolis immolata sunt, Judaeo-
Christianos scandalizant. (Apoc. IL 14, comp, cum 1
Cor. quot;VII: 13.) Ex hisce jussis effici potest, Joannem
adhuc eo tempore, quo Paulinas ecclesias moderari coe-
perat, in Apostolica Judaeo-Christianorum parte stetisse.
Pauli doctrinae minus amica.

Porte etiam ex iis, quae de Joanne scripsit Polycra-
tes; 0Ç èysvv^Yi lêpsvç to Tiéxalov mfopsyMç, apparet, Jo-
annem ita ecclesias Asiaticas moderatum esse, ut Judaeo-
Christianorum causa promoveretur, et ipse Judaeo-Chris-
tiani faciem ostenderet.

Etiam si contendimus cum Le Moyne, a Polycaïlpo
fabulam narrari illi similem, quam HegEsippus et Epi-
PHANius de pontificatu, tcstoXw ^ morte et sepulcro Jacobi
narrant, hoc tamen inde apparet, Joannem, ex Poly-
CB.ATIS sententia, talem fuisse, ut Judaeo-Christiani narrant
Jacobum se egisse. Polycbates autem in quaestione de
Joannis in Asia commoratione testis est nequaquam con-
temnendus (1).

Itaque omnia — et ritus nomen et forma quin et
auctor suadent ut inquiramus in illius cultus originem ex
Judaeo-Christianismo ecclesiae primae. Quod ad orien-

(1) Weitzel L. L P. 159. et 160. metapborice haec dicta
putat, sententiam defendens, quam doctissimus Le Moyne
proposuit in Varr. Sac. T. II. P. 35 ; sed in toto contextu
propriis verbis de rebus factis loquitur Polyceates. Lectu
dignissima, quae scripsit Heinichen ad h. 1. //Inproprius ille
sensus non nisi extorqueri potest, praesertim quum Polycrates
sobria oratione pedestri, neque vero audaciori poëtica loquatur.

talem ritum attinet, (1) probamus verba doctissimi van
Heyst, in dissertatione Theologica: Je/«^^aeo-C/lm^m»-
mo, ejusque vi et eßcacitate P. 156. //Clarius adbuc elu-
//cet efficacitas Judaeo-Cbristianismi in rituum festorum-
//que observatione, qualis primis rei Christianae tempori-
//bus obtinuit. Nec Jesus neque Apostoli hac de re
//leges aut praecepta dederunt. In promtu erat cultus
//Judaeorum, qui recens conditis ecclesiis exemplar exhi-
//beret. Celebrari solebant festa solemnia Judaeorum, sed,
//ne nimis jejuna eorum observatio videretur, Christiani
//conjungebant cum festis illis memoriam quandam even-
//tuum ex historia Christi vel Apostolorum repetitorum.
//Temporis ratio imprimis huic studio apta erat. Quid
//magis rei congruum, quam cum Judaeorum festa Pa-
//schatis, Jesu patientis et emortui, inque vitam revocati
//memoriam connectere?quot;

Propterea cum epulis paschalibus conjunxere sacram
eucharistiae coenam, quam in suam memoriam instituerat
Dominus nocte, qua captus est ab inimicis.

Mox omiserunt Christiani, quae cum festo paschali
Judaeorum minus arcte conjuncta fuere neque ad recor-
dationem liberationis e Servitute Aegyptiaco pertinuere,
solemnia nempe Azymorum.

Templo Jehovae diruto, quum et oblatio paschalis et
coena secundum Legem amplius offerri agique desine-
rent, (2) Christiani r/ipovvTsç non nisi eucharistia solemni
habita vespere quartaedecimae Nisan, observare perrexere

(1)nbsp;Si quis non videt, auctorem, etsi non perspicue dixerit,
tamen inter ecclesiam Orientalem distinxisse, légat. L. 1. P.
157. No. 26.

(2)nbsp;JusT. Dial. c. Trïph c. 40. comp. PßlEDMANN et
Guäxz. Theol. Jahrb. 1848, P. 3. P. 338.

Pascha. (1) Atque ita legis jussa non nisi quod ad diem
constitutum observaruut. Diem quartum decimum autem
Judaei habebant diem Paschatis, stricte dicti; ut probat
auctor Chronici Pasch. (Dind. P. 437) ewótws «p« èjtsi\'viv
Tgt;]V \'hp-ipoLV pvoy T.daya ol vloi \'laparik npodriyópsaov, xyjv
^e t£ xct! Ta? fJisT auTïiV 5 ■hp.épciq lopTyjv afupiwv. Compa-
rentur etiam quae supra e Josepho et Philone citavimus.
Exinde, tempore Poltcakpi et postea, loco toü xripstii
tó maya. Kixzix vó^ov^ in lite paschali dictum invenimus
zYjpsïv vhv tl? tqo thxaja (3).

(1)nbsp;Jura quis dubitare potest, an quidem Judaeo-Chris-
tiani etiam ante templum dirutum, agnum paschale mandu-
carint. Si ex IShionitarum observatione ad eorum ritum con-
cludendum est, negandum videtur. Epip. de Ebionitarum
Sarcramentis haec habet Haer. XXX. 1. Mu/yr/jpia àè
àrjSrsv Teko\'ùai - àm èviauzov sk èviaurov àià: ài^ufxwv.
Multi BUonitae, carne vesci abhorrentes, agnum non mandu-
carunt, ut deinde tradit XXX 22, qua propter verba Chkisxi
Matth. XXin et Luc. XXII 16 ita in Euangelio legendum
aestimabant: piyj èniBup-lu è-KsBvpL-riaa. Kpéaç zovzQ zo ndaya
qiaysTv [xeB\'\'\' vpL^v. — Multos Christianos in ecclesia Eomana
ex Judaica forte superstitione, non nisi olus manducasse açce-
pimus, Ej?. ad Rom. XIV 3. Carnis abstinentia quantopere
primis rei Christianae temporibus viguerit, etiam e descripti-
one Apostolorum autopticorum agendi rationis elucet. Clem.
Alex. Pueä. IL 1. M-azBaioq 6. \'A. a-Kep[i.dzm xal ài^po-
§p\\)(ùv xal lajdvtiäv, aveu xpsâv ildpißaue. August, adv.
Faustum XXII. 3: //Jacobus, frater Domini, seminibus et
oleribus usus est, non carne nec vino.quot; Hegesippus (Eus.
H. E. II. 23.) de Jacoeo : ohov xal aixépa ovx enisv oOiJs
siJLlt;fu-)(OV s(pays. In Homil. Clem. XII. 6. Peteus de se ipso
testatur dpzfA (J.6v(o xal èlai\'atqnbsp;xai GTtavMç îiap^a-
Vûiç.

Si quis ex me quaerat, an Joannes censendus sit,iii
Asiae ecclesias primum induxisse illam Judaeo-Christianorum
observationem, fretus librorum N. T. testimoniis illud nego.
Ex Paui.i ad Galatas Ep. novimus Judaeo-Christianos
adeo feliciter rei suae patrocinatos esse, ut omnes fere
Galatarum coetus Christiani sententias eorum de festis et
de sabbato amplexi sint, quo circa metuit Paulus , ne frustra
inter eos laboravisset. [Gal. II: 10,11.) Non minus ex
Ep. ad Coloss. vidimus etiam in illa ecclesia Judaeo-
Christianos de iisdem rebus rixas agitasse,(II. 17.) An in aliis
Asiae coetubus haud eodem modo egissent? Afiirmando
respondendum est ad hanc quaestionem. Joannes igitur, quod
reliquerat Paui.us moderamen harum ecclesiarum suscipiens,
Judaeorum ritum jam a multis acceptum in venit. Suo autem
cum Judaeo-Christianis commercio suoque exemplo illum
ritum sancivit, et etfecit ut Apostolica institutione cor-
roboratus ab omnibus fere Asiae Christianis observaretur.
Qua propter etiam Poi.cïbates Joannis auctoritate
Quartodecimanorum ritum contra Victobem: defendere
potuit.

dies complebat, loeo xoO -CYjpsïv 1$\'\' rov tt. dicebatur de
öuartodecimanormn ritu: vhv (xiav ■^p.épa.v xov. ir. xnp.
Epiph. de ûuartodecimanis sic: Haer. L. I. \'lov^cüxoTq en
[ivBolç ttpogméyovreq ^ in caeteris orthodoxi, fztav Yipiépav roû
i:d(jxlt;x oî xolovxoi ^CkoveirMq (ut in Apollinakis et HippoLy-
Tl fragmentis) dyovai , provocantes ad Nwn. IX. 2 et III. 13.\'
miy.a.zdpaxoq oq où mirjaei xo vidaya xri is\'. De Aüdianis
idem auctor JSaer.. LXX 12. Mj\' a ydpyiplépamp\' dvxoiq
imsïxai Tzap ■^pLiv ^s ov jut«^ dXkd II, é^â\'opi.dç lù.r^psa-
Taty],

sit e Synagoge Jndaica, ita etiam, quomodo ritus occi-
dentalis ex illa Ttóv t/jpouvrwv observatione ortus sit
describamus necesse duco.

Supra jam monuimus, Justing auctore, a Eomanis eo
tempore nulla festa annuaria celebrata esse, et etiam,
quantum scire licet ex Ieenaei Epistola, Awiceto Epi-
scopo semper coetus Eomanus a celebrandis festis absti-
nuit -, sed Yictoee Episcopo institui coepit dierum annua-
riarum observatio.

Quomodo factum ut ecclesia a non celebrandis festis ad
illa instituenda transient ? Num suum animum mutavit
Ante-Judaicum? Minime gentium! Sed dies constituit,
ne majorum e Cheisti historia eventuum recordatio de-
leretur (1).

(1) Praeclare de eorum institutione disputavit Cl. MoLL.
Kerh, leven. II. P. 115 : //Bleek liet dat de edelste kerkleer-
aren de Evangelische denkwijze van Paulus betrekkelijk vaste
tijden en dagen overgenomen hadden, terwijl het echter
evenzeer openhaar is , dat er desniettegenstaande reeds vroeg
vaste tijden en dagen door de Christenen onderhouden en
door diezelfde mannen ter onderhouding aanbevolen werden
zoo rijst van zelf de vraag bij ons op: van waar dit verschijn-
sel? Waarom liet men het toe moedigde men het aan, dat
de Gemeente hare feestdagen had? ..... Er was eene
schoonere oorzaak voor de invoering van de christelijke
feesttijden en de onderhouding van bepaalde dagen: het was
de behoefte, de algemeen gevoelde behoefte der liefde. De
eisch des Apostels, dat het Christenleven een gedurig feest-
vieren in den geest zou zijn, door een altijd vernieuwde
herinnering van hetgeen niet vergeten kan worden dan tot
schade der zielen , was voor de groote menigte der toenmalige
Christenen te zwaar. De tijd waarop de gebeurtenissen, die
het Godsrijk grondvesten, geschied waren , werd onder het
voortspoeden der jaren een verwijderd verleden ; en de ge-
dachtenis der groote daadzaken, die in de harten voortdurend

Praeterea forte ad institueiida festa irapellit, quod e
nationurn opinione rei Christianae praestantia et g-loria
diminueretur illa solemnitatum et cultus absentiâ (1).

Quidquid hujus rei sit, illa, ut statutis diebus recor-
darentur insignia conditoris fata, nécessitas imposita fuit
omnibus ecclesiis, quae négligentes Judaeorum festa
in iis etiam praeclara Domini fata non colebant. Pesta
annuaria ea necessitate celebrari coeperunfc in tota ecclesia.

Cur autem et mortui et resurgentis Domini memoriam,
nec alia ejus vitae momenta constituto die celebrare coe-
perunt Christiani? Illud non tantum inde videtur ex-
plicandum, quod illa momenta ceteris cariora ducebant,
sed etiam ex eo, quod jam in eorum memoriam quaque
septimana certum diem obire consueverant.

Jam inde ab Apostolica aetate die dominica conve-
nire consueverant Christiani. Illam elegerunt, quoniam
hi fAiä außßxzMV in vitam a Patre revocatus fuerit Do-
minus, et Apostolis apparuerit. Apostoli mox jam illam
obiisse videntur, qui die octavo post resurrectionem con-
gregati sunt, quo die Thomae , ut manibus tangeretur
se praebet Chkisïüs. Porte Joannes ^^oc 1.10 dexuptaw
loquens, hunc quoque diem utpote sacrum in mente ha-

moest leven, zoude het Evangelie zich waarlijk een kracht
Gods tot zaligheid bewijzen , dreigde in de kerk te verflaau-
wen. Dit moest kommer baren aan allen die Christus en der
broederen behoud liefhadden; en men zag het te duidelijk:
//de menigte dergenen , die meer in schijn dan in waarheid
geloovig, die onwillig en onvermogend waren om dagelijksch
feest te vieren, behoefde zinnelijke aanmaningen , opdat zij
haren pligt niet geheel verzuimde.quot; Okig. contra Cels. L.
VIII. c. 23 T. I. P. 759. enz.

buit. T-fl KVpiaz^ gatidebat singulari et intimo cum
Domino in coelum evecto commercio. Hac die étiam
fratres, qui erant Troadi, convenerunt, ut habita
sacra coena et audita praedicatione fides confirmaretur,
Act. XX. 7. Nec sine ratione Paulus admonet Corin-
thios, ut ^lä (Tußßdmv dona conferrent. Luce clarius eo
praecepto illam diem sancivit, ut mutui amoris opera
praestarent Christiani, qui amor grato propter salutem
per Christum acceptam animo alebatur. Inde jure
contendisse videntur Patres, dominicae diei observationem
niti Apostolica institutione. Post Apostolos mox in
universa ecclesia viguit consuetudo octavum diem laéte
agendi (1).

Quum talis mos magis magisque invaluerat, nihil ei
magis congruum videri potuit, quam unam definire diem
dominicam,. qua solemni modo Christi resurrectionis me-
moria ageretur. Sponte in diversis ecclesiis instituta est
illa observatio, quam contra Quartodecimanos Yicrou
strenue defendit. Diem autem resurrectionis ad festum
Pentecosten pertinere censebant. Illo die gaudium agere
incipiebant. Propterea scripsit Teutuli.ianus de Idol.
T. I.quot; Mxerpe singulas solemnitates nationum et in ordi-
nem texe, Fentécosten implere non potenmtT Et Gri-
GENES contra Celsum t VIII. 22, ideo scribere potuit,
//eum, qui revera gloriari potest ////cum Christo resur-
rexi; cum Christo Deus et nos revocavit in vitam, et
in caelum transtulitquot;quot; semper obire Pentescotes dies.\'\'
Pentecostes festi institutio tali modo profecta est ex
vigente dominicae observatione, studio ut quovis anno

(1) Plinii ad Trajanum Ep. Justini. Apol. I. 67.
Barnabae. Ep. e. 15 Ignatii ad Magnes, c. 9.

îecordatio singulorum momentorum rediret iisdem diebus
septimanae, quibus singula annumeranda. Hujus festi
initium erat dominica resurrectionis, et ejus exitus domi-
nica, in qua spiritus S. demittebatur, quae quinquaginta
dies laetitiae fiiere.

Sed in cultu Christianorum non solum dominica dies
observabatur, sed etiam a remotis inde temporibus dies
quarta et sexta constitutae sunt, in quibus habebatur statio.
Quare hasce dies elegerint Christiani, audi sic Peïrum:
Alexandrinum (1) exponentem: oÙk eyxaXécrst tiç]yiiûv t:«-
par/jpoupvotç reTpdâoc. xài T^apmxsv^v, iv ccïç xal vïiatsvsiv
yiyJv -itaxà Tzapci^oaiv eyXdyoaç TzpoûxiTcmxai zhv jxtv xexpdStXj
àià to ysyóixsvov avpi.ßovkiov vno twv \'lou^afwv irù z^ apo~
amp;oaia toù Kvpiov, ttjv ^s 7rapaax£u:^v Bià to nsmvMvai
aùràv vnèp ^piwvquot; vhv yàp Kvpimijvj ^\'^ppioavvYiç ■^piipav àyo-
(J.SV âià xov àvaaxccvxa iv avx\'n , iv f ovâ\'s yómxx xhvsiv
mpciXYi^ocpLsv.

Prae quartae diei observatione autem in ecclesia valuit
sextae observatio, quippe qua recordabantur mortem Do-
mini, quocum et mundum et peccatum vincere debemus.
Teut. de Jej. C. 14. Okigenes Contra Celmm VIII. 32.

Nemo est quin videat, quam facile, instante festorum
constituendorum necessitate, Paschatis, id est: Christi
passionis diei observatio ex illa parasceues observatione
provenerit. Loco semi-jejunii jejunium habebant, quod
et in sequens sabbatum prorogabant, ut eo modo tris-
tem ostenderent animum iis diebus, quibus suis ereptus
fuit sponsus.

(1) Petrus Alex ad BasiUdem Xôyoc, ziç, xo
lïi Eouth Relig. Sac. T. III. P. 343. Conf. Const. Ap.-

Romana suiim instituerat ritum, in chronologia se duci
a Judaeis non sivit. Quartodecimani Judaeos sequentesv
cum iis eadem die et mensis et septimanae quartamde-
cimam lunam observabant. Romani contra, loco canonis
minus accurati, quem Judaei sequebantur, in anni initio
definiendo, proprium canonem expetierunt. Contendentes,
Judaeos, Hierosolymis dirutis, non eodem modo quo antea
menses computasse, suum canonem composuerunt, con-
venientem, ut jactabant, cum Christi computatione. Ex
eo canone primae mensis initium semper fuit post aequi-
noctium vernum.

Vidimus occidentalis ritus defensores omnes, Christum,
agni loco, quartadecima mortuum esse duxisse. Quarta-
decimani contra, diem lege constitutam observandam
ducebant, quandoquidera eucharistiam instituerat Dominus
postquam Paschalem coenam habuerat, ea ratione osten-
dens etiam a suis diem Paschalem esse custodiendum.
Concedendum est fieri potuisse ut jam inde ab initio
Ol irnryipoiJVTsc, conjunxerint Joanneam de Christi morte
traditionem cum suo Anti-Judaico studio. An autem ab
initio ita fecerint, duce historia indagandum est. Non
minus enim fieri potuit, illam inter [ih xyipoUuraç et
tïipoùvtoç dissidiam exstitisse, absque ulla de Christi
mortis die diversa opinione, ex animo a Judaismo aut alieno
aut illi amico. Et revera ita factum videtur. In colloquio
enim ponycari?! cum Aniceto, illud historico-exegeticum
argumentum prorsus abfuit. Ne autem hoc e silentio
petito argumento fallamur, necesse est audiamus expo-
sitionem chronologicam variorum scriptorum inter utrius-
que cultus primarios sectatores.

Occidentalem ritum forte a Paulo, certe ab ejus as-
seclis conditum vidimus, ab iis igitur incipiamus.

Nonnulli ex I ad Cor. V. 7. elfecerunt, Paulum
putasse, Dominum quartadecima mortuum esse, Possu-
mus quidem ita ex iis concludere, nec tamen necesse.
Nonne Paulus agni mysterium, Cheisti mortis expiato-
riae typum habere potuit, nisi etiam et dies et hora
oblationis convenirent? Nonne Paulus, ad Mom. III.
25 in sacrificio piaculari Magnae diei, Cheisti mor-
tis symbolum videre potuit, etsi ea die non mortuus sit?
Talia e typologia sumpta loca parum probant.

Non magis ex eo, quod 1 Cor. IX. 23. de nocte,
qua tradebatur Dominus, uon dicit eam fuisse Paschatis
diei noctem, probari potest Paulo Synopticorum tradi-
tionem ignotam fuisse, Quisque enim videt, auctorem taie
adjecisse epitheton, quale suae expositioni congruum erat,
et non animadvertisse, an fuerit Paschatis nox necne,
sed ultimam fuisse vitae noctem, qua instituit coenam

Ille locus Paulinus potius nos monet, ut Paulum
Synopticorum traditioni favisse statuamus. Verba enim,
quibus usus fuerit Cheistus, quum instituebat eucharis-
tiam, hoc loco, tantopere conveniunt cum iis verbis, qui-
bus Dominus usus est secundum Lueae traditionem, ut
ex ea convenientia jure efficere possimus et Paulum et
Lucam, ope ejusdem traditionis, sive literis mandatae,
sive ore promulgatae, instructos esse de ea institutione.
Si itaque Lucas eandem de ultima coena traditionem
scripto mandavit, quam etiam Paulus secutus est, ad Pauli
sententiam ex Lucae Muangelio concludere licet. Lucas vero,
ïit Maecus et Mattheus, scripsit coenam ultimam habi-
tam esse die, quo jussum est immolare Pascha. (XXII, 7).

Licet minus recte se habent, quae de Paulo disputavimus,
e Lucae tamen et Maeci exemplis elucet, inter Pauli-
nos, a quibus pw rnpoMzav cultus profectus est, et qui-
dem in ecclesia Romana viguisse chronologiam Synopti-
corum. Ita ut concludere liceat fjiy? zripouvzav observationem
haud niti relatione Joannea.

Justin us Martyr primus inter occidentes statuisse vi-
detur, Christum zn cruci aflBxum esse. Dial c.
Try phone c. 111. Kal ozi èv -hpLspa zavtidaja auveldßszs
avzov xal épioimç èv z(ù nda^a èazavpwaaze yéypanzat.
JVox, qua captus est et dies, qua mortuus est ad ean-
dem diem computantur et quidem ad quartam decimam
Nisan. De eo die enim Patres primi et secundi seculi,
ut et Judaei, usi sunt voce zrtç ■hpi.êpaç toO ■karj-^a.

Post Justinum, Joanneam chronologiam defensam re-
perimus a [j.rj zyipovvzav parte, imprimis a Patribus Ire-
naeo, Ci;Emente Alex. et Hippolyto , et inter Episco-
pos Asiaticae ecclesiae, ab Apollinari. Hi omnes sua
defensione ostendunt sibi EuangeUim, Joanneum cogni-
tum habuisse. Utrum Justinus illo Euangelio usus sit
nec ne, adhuc disputatur.

Quod de fih zripovvzatv observatione verum est, nonne
hoc de ZYipovvzù)v cultu etiam fieri potuit ? Illa ob-
servatio licet seculo secundo exeunte arctissime cum
chronologia Johannea conjuncta, tamen ea haud nititur;
num zripoüvzav observatio non existere potuit, nisi Syn-
optieomm chronologia nitons? Exsistere potuit licet
non conjuncta cum Synopticorum chronologia, ita huic
quaestioni respondendum esse duco ob sequentia argumenta.

Primum. Si Asiatici seculo secundo non ob aliam
causam Pascha celebrarunt, nisi quia ultimae, quam

Gheistus liabuit, coenae memoriam renovare studerent, et
si eorum cultus paschalis ex illo studio profectus fuerit,
sine dubio negatione respondendum foret ad quaestionem
propositam; sed coenam paschalem celebrarunt Asiatici,
ut nostram per Christxim salutem , id est : a peccato et
morte liberationem recordarentur, et propterea quartade-
cima ab iis celebrata est coena salutis, quia antea ecclesia
Asiatica festum paschale Hebraeorum cum Judaeis et
Judaeo-Christianis obire consueverat, illique festo tantum
significationem Christianorum fidei congruam addiderat.

Secundo. Judaeo-Christiani, seculo primo, facile ceteris
Christianis, qui in Asia fuere, persuadere potuisse viden-
tur, ut festum paschale colerent cum Judaeis, licet non
adduxeriat argumentum petitum e Christi, ultimo vitae
anno, agendi ratione. Multis enim persuaserunt, ut
novilunia et cetera festa colerent, quem.admodum scimus
e Pauli Mp. ad Colossenses et ecclesias Galatiae. Paulus
has literas scripsit, ne Judaeorum conamina prorsus cor-
rumperent ecclesias Asiaticas, in hisce Epistolis Judaeo-
Christianos refutare et edocere studet. In hac autem
refutatione nulla ratiocinatio invenitur unde efiicere pos-
sumus, Judaeo-Christianos provocasse ad exemplum, quod
dederit Dominus, neque in prioribus neque in ultimo
vitae anno. Auctor quidem in Epistola ad Coloss II.
14—16, demonstravit Christi morte Legem abrogatam
esse, qua propter Christiani in causa festorum secundum
eam non judicandi sunt, sed haec demonstratio prorsus
aliter procedit, quam demonstratio Apollinaris et
Clembntis.

Tertio. Nil impedit quominus aliquis Joanneam de
Christi morte chronologiam amplexus, cum Judaeis
facere potuerit Pascha quartadecima Nisan. Haec thesis

forte minus probabilis videbitur et forte quis nos repre-
bendet dicens : //qui Christum quartadecima cruci ajfïixum
ducit necessario putare debet, Christum loco agni oblatum
fuisse. Et qui Christum ut verum agnum constituta
bora oblatum ducit, aestimet necesse est legem Mosaicam
quod ad festum paschalem abrogatam esse. Qui hoc
putat baud tam sibi inconstans erit, ut denuo quartamde-
cimam obeundo observet Legem; sed diem non curabit, ut
fecerunt Patres, seculo secundo, allati.quot;

Qui talia disputât, ad discrimen inter conditiones rei
Christianae, seculo primo, et seculo secundo parum attendit.
Qui quartadecima Christum mortuum esse putet etiam
seculo primo facile movebatur, ut eum agni loco oblatum
haberet. At non omnes, qui Christum verum putabant
agnum, ducebantur ad Judaeorum festa negligenda. Quod
docet exemplum Apostolorum autopticorum.

Petrus Christum nomina vit: «pö? äp-ufiog, sensu
agni paschalis. (l Pelr. I. 19 comp. c. JExod, XIL 5.)

Joannes in Apocalypseos libro saepius loquitur de
Christo äpviou èat^ayi^évou (V. 6; VII. 14; XIL 11-
XIIL 8.) àyopdaavxoç zamp; ^ew èv to al^xi aou,
Xowavroçnbsp;àno zamp;v amp;ixo(.pxim èv tw lt;xl^lt;x.xi abxoù etc.

(L 4; Y. 9; VH. 14; XIV. 3.) Quae Joarmea, ut
illud Peirinum, de morte Christi agni paschalis loco
explicanda sunt, neque, ut volunt nonnulli e Iesaiae
LUI. 7, interpretanda (1).

(1) Vid. Eitschi. die Bntsi. etc. edit. ait. P. 131.
//Einmal paszt dazu nicht die johanneische Vorstellung vom
//Zorne des Lammes. (VI. 16.) Dann leitet die allgemein
/ apostohsche Vorstellung, dasz Christus als das Passahlamm
//gestorben sei bestimmt darauf hin , dasz auch in die Apo-
kalypse dieser Typus herrscht. Dazu kommt, dasz die alt-

Apostoli igitur Christum habebant verum agnum pascha^
lern et nihilominus Legem observare pergebant. Quum
in Ecclesia Hierosolymitana tale viguerit Legis custo-
diendae studium, quale describitur Act. XXL 21, ejus
duces certissime Legem non neglexerunt. Et statuendum
videtur Apostolos, qui gentem Israëliticam ante ethnicos
in Messiae regnum introduci fas statuerunt, {Apoc. XIV.
é; Act. n. 39; forte etiam Jacohi I, 18.) non solum
ipsos Legem judaicam observasse, sed etiam non cohibaisse
Judaeo-Christianorum studium, quo non magis ceteras
legis institationes quam et sacrificiorum cultum custodive-\'
rint (1). Neque Apostoli solummodo ita fecere dum vitam
degebant Hierosolymis, Jehovae cultus sede, sed etiam
postea. Ex eo vaticinio, quod propheta Joannes in
Apocal. XL 1, S, de templo edidit, a Cheisïi vaticinio
valde diverso, {Marc. XIII. 2.) apparet quanti Joannes

\'/christliche Literatur die Geltung dieses Typus im dem
//Maasze bezeugt, dasz das iesaianische Bild erst durch Vermit-
//telung der Idee des Passahlammes auf Christus angewendet
//wird. Test. XII. Patr. Test. Joseph: 19; Benjamin: 3;
//Justinus Dial. c. Tryph. 72, et III; Clem. Alex. Prag-
//mentum B.quot;

(1) Praeclare Eitschl. 1. 1. P. 169 : //Wir können es
//uns freilich nicht recht vorstellen, in welcher Weise die
//Urapostel und die jerusalemische Gemeinde am Opfercultus
*Theil genommen haben. Die schriften der Urapostel ver-^
//rathen nichts, woran wir Heidenchristen ein inneres bedürf-
//nisz derselben nach jenen Observanzen anzuknüpfen ver-
^möchten. Indessen ergiebt es sich nicht nur indirekt aus
//der Situation des Hebräerbriefes , sondern direkt auch aus
//Act. 21, 23 ff., dasz die Urapostel mit ihrer durchaus
quot;idealen und universalistisclen Ansicht vom werke Christi,
/\'die Theilnahme am Opferkultus verbonden haben müssen,
quot;Und zwar wahrscheinlich mit gröszere Unbefangenheit , als
gt;/uns verstandlich ist.quot;

fecerit institutiones religiosas natioui Judaicae proprias
adhuc eo tempore, quo jam Paulinas ecclesias per aliquod
temporis spatium moderaverat (1).

Quid igitur prohibet quominus statuamus inter
TYipovvmg seculo primo fuisse nonnullos, qui Chkisttjm
quartadecima mortuum putarent? Quid prohibet, quomi-
nus Joannem Apostolum et Quartodecimanum, talem
chronologiam secutum esse ducamus? Nihil, nisi forte
id quod adhuc demonstrandum sit, quomodo seculo se-
cundo, Synopticorum traditio tam arcte conjuncta fuerit
cum ritu Quartodecimanorum, qui ad ipsius Cheisti

(1) Talis agendi rationis causam exponit Kitschl. 1. 1.
ed. Alt. P. 135 //Ohne dasz wir auf den Unterschied
//der Zeit zwischen der Abfassung der Apokalypse und des
//Briefes Petri, und der Gründung der Gemeinde zu reflek-
//tiren, und einen Fortschrift der Apostel über ihre erste
//Bildungsstufe hinaus anzunehmen brauchen, erklärt sich die
//Sache aus dem Verhalten Jesu zu der gesetzhchen Praxis.
//Wenn Jesus ausdrücklich Sabbathsfeier , Eeinigungen, Opfer
//von der Ordnung des Gottesreiches ausschlosz , und doch
//weder für seine Person die jüdische sitte verliesz, noch
\'/seine Jünger grundsätzlich derselben entzog, sokann es nich
//Wunder nehmen, dasz dieselben, ungeachtet ihrer vollen
//Einsicht in die Neuheit des Bundes, in der Beobachtung
//des mosaischen Gesetzes fortfuhren. Dazu kommt, dasz
//Jesus die Beschneidung, also ein Privilegium des israelitischen
//Volkes, auch in Beziehung auf das Gottesreich nicht ange-
//tastet hatte. Die Apostel aber konnten ihr angeborenes
//Vorrecht als Israeliten nur durch die Beobachtung der mo-
//saischen Sitte erhalten. Die Anschauung von Christus als
//dem wahren Passahlamm und von seinen Tod als dem
//Opfer des neuen Bundes brauchte ihnen die Theilnahme an
//Brand- und Dankopfern nicht zu verleiden und die gewiszheit
//der durch Christus vermittelten Sündenvergebung brauchte sie
//nicht zu drängen, sich z. B. der Theilnahme an dem jähr-
//lichen Sühneritus zu entziehen, da derselbe überwiegend
/\'kultischen Verun reinigungen galt.quot;

Explicare omnia propter documentorum inopiam non
possumus. Sufficiant ideo sequentia. Ipsa in ecclesia
Asiatica e diversa de Chbisïi mortis die chronologia,
argumentum petitum est ad defendendum aut oppugnan-
dum ritmn Quartodecimanorum, antequam a diversis
ecclesiis illud argumentum adduceretur; quemadmodum
in lite Laodicensi vidimus. Asiatici primum igitur ad
illam diversitatem oculos vertisse videntur. Apollinaris
Joanneam chronologiam defendit, ceteri Asiatici Synop-
ticorum chronologiam. Hi Euangelium Joanneum, quod
ad hanc rem, e synopticis explicare consueverant, ut in
schola PoLTCAEPi factum esse exposui. Contra virum
PauUnum Apollinakem defenderunt Episcopi Asiatici
ritum Judaeo-Christianismo propinquum, ostendentes
Christum talem quartaedecimae observationem suo exemplo
probasse. Idem illud, nempe a Christo ultima vitae
nocte coenam paschalem esse habitara, jam antea defen-
derant contra haereticum Anti-Judaisticum, gnosticismi
ducem. Hic Pauli auctoritate nitens aggressus est et
doctrinas et sacra, quae e Judaismo in ecclesiam Asiati-
cam irrepserant. Negans a Christo legem observatam
esse, contendit Eum nullo mode cum Judaeis festum
obiisse neque ultima nocte Pascha manducasse, sed
mysterium instituisse; ad quod probandum Marcion, de
quo haeretico loquimur, mutulavit EuangeUum. (1).
Ex eo tempore maj oris momenti habere coepit ecclesia
Asiatica, ut ostenderetur non tantum mysterium, sed
etiam paschalem coenam a Christo habitam esse ultima

(1) De eo videatur Epiph. Haer. XLII. schal. 61 P. 344.
Petav. Ed. Comp. Hahn, das Evang. Marcions P. 207,
Kitschl Evang. Marcions P, 107.

uocte. Et postquam Joanneum Euangelium antea non-
dum dispersum — magis magisque notum fieri coeperat ,
exstitit harmonistica illa exegesis cujus mentionem fecimus.

Age jam ea , quae hoc libello exposuimus, brevibus
articulis comprehendere conemur.

Eitus Asiaticus ortus est e Judaeorum festi paschalis
observatione, ritus Eomanus contra e studio Anti-Judaico.
Asiatici, quartadecima luna Nisan, coenam habebant
Paschalem; Eomani, dominica post, mysterium.

Illa coena paschali Asiatici haud recordati sunt eucha-
ristiae institutionem, ita ut celebrarent coenam paschalem
a Domino institutam, (uti fert Tubingensium Theologorum
opinio.) neque magis recordati sunt Christum quartade-
cima, ut agnum verum, oblatum esse, (quemadmodum sta-
tuunt Weitzel aliique) sed recordati sunt Salvatoris morte,
resurrectione et vita aeterna nobis paratam esse salutem.

Eomani, qui seculo primo nulla celebrarunt festa an-
niversaria, quum seculo secundo exeunte instaret necessitas
festorum constituendorum, primum et mortis et resurrectio-
nis Domini recordationem fixis diebus instituerunt. Mortis
tristem memoriam jejunio, die parasceues post xhv
celebrarunt, resurrectionis vero laetam memoriam dominica
sequenti. Illa parasceue fuit die Easchatis, haec domi-
nica resurrectionis et terminum jejunii paschalis et initi-
um festi Pentecostes constituit, quod per quinquaginta dies
celebrabatur. Haec parasceues et dominicae resurrectionis
observatio e cyclo septimano profecta est.

Ex inde, quod Joannes Apostolus inter Quartodecimanos
ïiumeratur, non magis efilciendum est eum putassc Chris-

Neque Quartodecimanorum, neque Anti-Quartodecimano-
rum ritus niti videtur chronologia de Christi mortis die.
Quae cum ita sint dubia, quae e ritus paschalis charactere,
quem Joannes Apostolus secutus esse dicitur, protulerunt
Beetschneider, Baur, Schwegler et Hilgenfeld ad
oppugnandam Euangelii Joannei authentiam non in om-
nibus valent, — minime valent quod ad causam chronologi-
cam attinet. Putant enim Tubigenses Apostolum Joaî^nem
et Euangelistam diversam chronologiam secutos esse.

Superest autem illud dubium, quod in Euangelio elu-
cet animus Anti-Judaicus, et quod secundum nostram de
ritu expositionem, Joannes custodiverit solemnia paschalia
cum Judaeis. Sed quaestio, quae proficiscitur ex hoc
dissidio inter testimonium Euangelii et testimonium
traditionis ecclesiasticae de animo Joannis Apostoli,
prorsus convenit cum ea, quae oritur e diversis testimo-
niis petitis ab una parte ex Euangelio Joanneo, ab al-
tera parte ex Synoplicis Euangeliis et Actuum libro et
Epistolis Paulinis et Apocalypsei de doctrina Joannis
sive Judaeo-Christianismo propinqua sive aliéna ab eo.
Et responsum prorsus pendet ab eo, an revera 6 cxîikoq
et auctor Apocalypseos idem sit ac auctor Euangelii.
Hanc autem quaestionem, ad introitum librorum NoVi
Testament! pertinentem, hic missam facio.

quot;quot;quot;nbsp;tsmnbsp;iterafO samp; sî^ofonoit\'îoïîytaamp;fv Öïa tv^n fiarr

Asiaticum Pascha seculi secundi non fuit Pascha
(ymvp(óai[j.ov oppositum Paschati àmazcmip-w.

Joannem Apostolum fecisse, quod ad chronologiam de
Cheisti mortis die, cum. Synopticis, non effîci potest e»
60, quod fuit inter Quartodecimanos.

Brittorum ecclesia seculo septimo potius a partibus
Romanorum stetit, quam a Quartodecimanorum seculi
secundi.

E relatione Matthei de tentatione Domini non se-
quitur Matthei Euangelium ceteris aetate antecessisse.

E Pauli ad Ep. Galatas cap. 11. s. 2. effici potest,
praeter privatum Apostolorum conventum, etiam publicam
pro ecclesia concionem esse habitam. (Act. XV.)

Cheisti et Apostolorum auctoritas neque in dogmatici^
neque in ethicis spernenda est.

In pueris religionis Christianae scientiâ imbuendis,
non ea solum probanda est methodus, quae dici solet
8ocratica.

Verbi divini ministro summa habenda est cautio ne,
omni negiecto exotericam inter et esotericam doctrinam
discrimine, publice ea tradat, quae\'^populus ferre nequeat.

Memor esse debet Orator sacer eorum, quae scripsit
Goethe: Famt. P. I. Act. I. sc. PT,
Es trägt Verstand und rechter Sinn
Mit wenig Kunst sich selber vor.
Und wenn\'s euch Ernst ist was zu zagen
Ist \'snöthig Worten nach zu jagen?

» 57 xauTV) TWV rri
» 64 hinc
, 65 2y]Ty](7£M?
» 67 in occidentis ecclesiae
» 75 ut ob eam ecclesiam
»81 gnosticonum
» 88 Qipovzai
» 98 secundum Tertüllianus
»103 Impresentiarura
»104 Nota 1. licet
»112 Ihenaeus.
Si hic vel illic in Graecis locis
sunt, ut corrigat B, L. rogatur.

Theologiae historicae
ritus, quos.
relationem
dieses Paschamahl
Römischen
mit den
denn die
Ed. alt. P. 153
Weitzel

weider 1, wieder,
memoriam 1
» allatas eas
» exsecraret?
» suscepit
B èzéptx i]ii.èplt;x
» Tbyph
» tpya.
» Dindoefh
» catalogus
» TauT^ ouv r^,
» huic

» secundum Tertulliakum
» Impraesentiarum
» liceat
» Ibenaeus ?
accentus aut jotae suLscriptae omissae

2nbsp;Theologiae Historiaenbsp;1.

3nbsp;ritus, quasnbsp;s

6nbsp;relationenbsp;»

7nbsp;Nota 1, Diese Paschamahlnbsp;»

10nbsp;» Römischenbsp;»

11nbsp;» mit demnbsp;»

12nbsp;Nota 2. den dienbsp;»

13nbsp;Nota 1. Ed. alt. P.nbsp;»

14nbsp;Weitszelnbsp;»

14nbsp;Nota l. Jahrhunderte add.nbsp;Ed.

15nbsp;Geiseleknbsp;1.

16nbsp;intilligant, (1) Dienbsp;»
19 Paschalemnbsp;»
22 visitaturus;nbsp;»
27 Nota 5, Pasafeiernbsp;»
29 deciman quartam Nisan ob- »

servare incoeperunt
29 Nota kreusigung war zuglich »

29 » , 1.nbsp;et

In diebus Septimanae,	quibus evenerunt.
Quinta.	Ultima coena,
Sextâ.	Mors Domini.
Septimâ.
Dorainicâ.	Sesurrectio Domini.

APOI-LlNAßlS.	Quarfodecimani.
13		14	Oblatio agni et coe-
			na Paschalis.
14	Oblatio agni et coena	15	fjLsydly] aÇufXMV.
	Paschalis.
15		16	Primogenitarum oblatio.
16	IPrimogenitarura ob-
	latio.	17