DISPÜTATIO PHILOLOGICA INAUGURALIS

COKTINENS

QllAESTIONES ISOCIUTEAS DÜAS,

QUAM

ANNUENTE S.ÜMMO NUMINE,

EX AUOTOKIIATS KECTOKIS MAGKIFICI

BERNARDI TER HAAR,

THEOL. DOCT. ET PROfquot;. ORD.,

AMPLissiMi SENATÜS ACADEMICI consensu,

NOBILISSIMAE MCÜLTATIS PHILOSOPHIAE THEORETICAE ET
LITERARUM HÜMANIORUM DECUETO.

SUMMISQUK

tn philosophia theoretica et liteeis humanioribüs
honoribus ac pbivilegiis,

EITE ET LECSITIME CONSEQUENDIS,

ERUDITORUM EXAMINI SUBMITÏIT

HENRICUS PETRUS SCHRODER,

e pago Vinkeveen.

a. d. xxxi m. maji, anni mdocclix, hoea ii.

Trajeeti ad Rhenum.
TYPIS MANDARUNT KEMINK ET FILIUS.
mdccclix.

■ 8iaAHif0aÂKi Aöi0öaaiifW oiTAîuiaia

«aaîîfMOo

ggfiui ?j\'Ami\'Mi a\'/ioiraAiJi»

«aïîfMîJV! OKMUf aTKaiJiî\'/./.

vsuïnbtienbsp;atATWOtSïi» ,K3 y;.

sa.\'

: f

..«ao\'.^oiit là .t\'JOït\'.aüïUTquot;\' r\' ; iv::\',.\'--■

lit ^ jnr

-t

SSî

iTiTi^aaa miamp;y:^:;^ y jHOTjajaJ

.U /«OUnbsp;r/\'tîinbsp;„M. iaj^/ a ji

________ ■ ^ -. ■

\'quot;tï:

fia i^oöts^T
.njça-JOHMnbsp;. :

-fti»-

PARENTIBUS CAUISSIMIS.

\'S?

V

S

^feil^iMiifflliiiiite

PUAEFATIO.

Utinam Sfermamm mihi feisHvilatem urbanilatemque,
vel sallem Plaulini aliquot micas salis benigna parens
natura Iribuissetl Utinam ex Isocralis assidua leclwne
hunc mihi cepissem. fructum, ut de rebus tritis decan-
tatisque, quales sunt fere quae in prooemio disputationis
Academicae ponuntur, nove dicer e possem! Eh eu, quod
benigna ilia parens uni copiose et utraque manu largi-
t\'ur, id alteri prorsus denegat. Non mihi joci Plautini ,
non Sternianus obtigit lepor. Seria sunt et incompta quae
OS effundere valet. Tantum aulern abesl, ut Isocrates
me TTsp) TÙV TraXaim Kxivàç ï.kysiv docuerit, ui admodum
verear ne, si centies repetita repetam, haud male m me
convenire videatur Aristophaneum illud :

eiTTslv 71 rëv SJCCÔÔTCOV
f

fvp\' oh àsi ysKôùdiv o\'l ôsciiftsm.

Quodsi tale de prooemio meo sit luum., quisqms es
(fui haec inspicies, ornatissime lector !, jxdicium vcren-

Verum satis jam apparuit, ornatissime lector!, qiio-
cunque me verlam, vocem mihi praecludi metu. Tu ne
mihi succensueris, quod inani te luserim specie, quum
praefationem hoc consilio scripsisse videar, ut me prae-
fationem scribere non posse demonslrarem. Voluisse qui-
dem constat, in magnis autem voluisse sat est.

QUAESTIO PEIOß.

SOCRATES SITNE IN ISOCRATIS PRAECEPTORIBUS
NÜMERANDUS.

Apud eos, qui antiquitus Isocratis vitam enarra-
runt, in eius praeceptorum numerum praeter alios etiam
Socratem relatnm esse legimus^). Quod quo jure fa-
ctum sit, inquirere lubet.

Socratis disciplina usum esse Isocratem, e recentio-
ribus affirmant alii, alii negant. Affirmant Benselerus,
Sauppius, Rauchenstenius. Benselerus ad sententiam
suam firmandam tria Xenophontei Socratis dicta attulit
quae cum totidem Isocratis enunciatis pulcrc conci-
nerent 2). Sauppius quae Socrates de virtute disputa-
visset, quum ab Isocrate audita essent nec tamen
probe intellecta, Socratis de virtute sententiam ab

1)nbsp;Vid. Anonymi Vita Isocratis. Cf. Pseudo-plutarchi Vita Iso-
cratis.

2)nbsp;Isocrates\' Werke übersetzt und erläutert von G. E. Benseier.
Einl. p. 23.

Isocrate ad vulgarem utilitatis rationem revocatam esse
contciidit 1). Quae quum dixerit, mihi quidem rem acu
tetigisse videtur, quod infra data opera demonstrare co-
nabor. Rauchenstenius denique e quibusdam dictis, quae
tamen non commémorât, item e verborum quorundam
usu idem effici posse existimat. Verbis enim hisce,
£7riiTTyiiJ!,n, IUm, Isocratem eodem quo Socratem
modo uti atque easdem notiones iis subjicere 3). Quo-
cum ita facio, ut l\'^à/z sitne Socraticum verbum an
Platonicum me nescire fatear.

Diversa ab his et plane contraria statuunt qui om-
nino Isocratem Socratis, ut quem odio haberct, disciplina
usum esse negant, in his nostrates Cobetus etHalberts-
ma. Alter de prooemio Isocratis Busiridis disputans,
„ Quamignorabat, inquit, Socratis animum et ingenium
lividus rhetor qui haec scripsit, tam admirator sui quam
Socratis et Platonis et Socraticorum omnium osor et
contemtor 8).quot; Hoe viri clarissimi judicium facile mihi
persuasisset ut frustra operam insumpturum putarem
si quis hunc ex osore familiarem et amicum Socratis
reddere vellet, nisi cum ilia legerem jam manum operi
admovissem. Nunc doleo quod mihi non contigit qui-
bus argumentis ille in hanc sententiam sit adductus
cognoscere ; probare tamen conatus sum Isocratem tan-
tum afuisse ut Socratem contemneret et odisset, ut
ejus disciplina usus esse putandus sit.

Vir doct. Halbertsma sententiam suam his fere verbis

1)nbsp;Zeitschrift für Alterthumsw. 1835, p. 404.

2)nbsp;Des Isocrates Panegyricus u. Areopagit erklaerticus Ton
Dr. Rauchenstein. Einleitung p. 6.

3)nbsp;Mnemosyne. Vol. VII. Pars III, p. 254.

exponit. „Isocrates qui audivit Grorgiam, Prodicum,
Tisiam, non potuit diligere Socratem, a cujus disciplina
prorsus alienus erat; Socraticos saltern pessime oderat,
ut de Antisthene et Platone constatquot; i). Itaque argu-
mentorum ejus conclusio haec est: „Qui audivit illos
sophistas, non potuit diligere Socratem ; qui odio
habuit Socraticos, alienus fuit a Socratis disciplina.quot;
Quod ad prius horum attinet, Socratem Sophistis in-
visum fuisse quis neget ? Nam praeterquam quod ut
multorum aliorum ita illorum quoque errores, igno-
rantiam stultitiamque confutabat, Sophistis etiam alia
accessit offensionis et inimicitiarum causa. Socrates ov-
\'^svx f/,i(rêûv sTrpxTTSTO Tî^ç (Tuvov(rioiq, et parum honorifice de
ils, qui sapientiam quaestui haberent, loqui solebat
Quicumque eum aiidiendi cupidus esset, comitari ob-
ambulantem, vel in foro, in tabernis aliisve locis
sermocinanti atque interroganti adesse poterat. Qua
quidem re quantopere adolescentes delectarentur, ipse
narrat in Apologia Platonis Ob has igitur causas
Sophistis, cum praesertim plures iis subduceret disci-
pulos, non in odio esse non potuit. At neque Isocra-
tes neque alius quisquam illis ita erat deditus et ad-
dictus, ut impedire potuissent quominus Socratem adi-
ret eumque comitaretur, et de bono, de virtute, de
arte rhetorica vel imperatoria, de ipsis adeo Sophistis
eorumque meretricia arte vel ipse eum eo colloqueretur
vel disputantem cum aliis audiret^).

1)nbsp;Quaestiones Isocrateae in Mnemosyne. 1855 p. 218 sqq.

2)nbsp;Xenoph. Meer. I: 6. 13.

3)nbsp;Apol. Socr. 23. C.

4)nbsp;Contra quam Halbertsma statuit, disseruit Pfundius (De

1*

Quod ad alterum quo Halbertsma utitur argumen-
tum attinet, id ita convertere licet ut dicam : qui So-
cratis discipulus fuisset,, ipse Socraticus, fieri tamen
potuit ut alios Socraticos pessime odisset: quod in tanta
discipulorum, qui post praeceptoris mortem philoso-
pbiam professi sunt, dissensione et discrepantia opinio-
num ne mirandum quidem esset.

Si ergo Isocrates potuit esse Socratis discipulus,
fueritne quaeritur. Proditum est Isocratem, nuntiata ei
morte Socratis, non mediocriter afflictum fuisse et po-
stridie in publicum prodiisse atra veste indutum i).
Est sane cur banc narrationem ad nugacium bominum
commenta ablegandam esse judicemus. Fortis erat
hominis et audacis palam eum lugare quem judices ob
corruptos adolescentium mores et ob violatam religio-
nem capitis damnassent ; timidi autem animi se fuisse
idque magnopere dolere ipse Isocrates saepius signifi-
cat. Quare luctum illum supra verum auctum esse
opinor atque ejusmodi fabellae fingendae ansam prae-
buisse ea quae de consuetudine aliqua, quae Isocrati
cum Socrate intercessisset, ab aequalibus essent prodita.

Alicujus momenti ad probandum id de quo agimus,
sunt ea quae Socratem facit loquentem Plato in Phaedro %

Isocratis vita et scriptis p. 10), qui seriore demum tempore Iso-
cratem Gorgiae asseclara factum esse contendit, hanc ob causam,
quod ante laudes illas Isocrati in Phaedro a Socrate datas vix
Gorgiae discipulus esse potuerit. Itaque existimat Isocratem post
mortem demum Socratis in Thessaliam abiisse. — Refellit hunc
Sauppius 1. 1. p. 408.

1)nbsp;Pseudo-plutarchus in Vita Isocratis.

2)nbsp;278 E — 279 A.

„Adolescens etiam nunc, inquit, o Phaedre, Isocrates
est, sed quid de illo augurer, lubet dicere. Majore
mihi ingénie videtur esse quam ut cum orationibus
Lysiae comparetur; praeterea ad virtutem major indo-
les, ut minime mirum futurum sit si, cum aetate
processerit, aut in hoc orationum genere cui nunc
studet tantum, quantum pueris, reliquis praestet omni-
bus qui umquam orationes attigerunt, aut, si contentas
his non fuerit, divino aliquo animi motu majora con-
cupiscat. Inest enim natura philosophia in hujus viri
mente quaedamquot; i). Quo animo in Isocratem, cum
haec scriberet, fuerit Plato, ambigitur a doctis. Ba-
kius^) et Geelius3) Platonem consulto, ut Isocratem
perstringeret, addidisse haec verba putant: fVlt; ts si
ccùrci) m àmzpT^irai tâûto, STT) (JM^CO Si ng O^VTOV \'âyoi
êp,uh ôsioTspx. Significari enim, Isocratem non tenere
iter illud quo veram eloquentiae et eruditionis laudem
assequi posset. At Stallbaumio aliisque nulla ex
parte vera videntur esse quae de simultate Platonem
inter et Isocratem orta memorantur. Denique Spen-
gelius Platonem haec scripsisse arbitratur quum
praeclara ei de Isocrate adolescente augurari liceret,
posteriore autem tempore vidisse quam se fefellisset
exspectatio. Quaestio judicata difdcilis, quae cum altera,
de tempore quo Phaedrum composuerit Plato, arcte

1)nbsp;Cic. Or. 4L

2)nbsp;Schol. Hypomn. Vol. III. p. 45.

3)nbsp;De Stesichori Palinodia in Rheinisch Museum. 1839, p. 9.

4)nbsp;De primordiis Phaedri Platonis p. 40.

5)nbsp;Isokrates und Plato p. 39, 40.

cohaeret. Nobis quid de hoc statuendum videatur, alio
loco erit dicendum. Adolescentem autem, cujus Inge-
nium sibi perspectum esse significat Socrates et de quo
tarn praeclara auguratur, non incognitum certe neque
alienum ei fuisse, jam nunc e Platonis verbis proba-
biliter conjici posse arbitrer,

Socratis nomen semel tantum in Isocratis scriptis,
quae aetatem tulerunt, memoratur i). Nempe Sophistam
quemdam, Polycratem, perstringit non quod xotrviyopixv
iLcâKùàTovq scripserit, sed quod male et inepte Socratem
accusavcrit. Quum enim aliud sit laudare, aliud ac-
cusare, stulte fecisse dicit Polycratem qui laudaret quem
accusare voluerit, quippe qui, \'âiirsp syxcciAiàfXôn ßoiiXöf4.svog,
Alcibiadem Socratis fecerit discipulum: neque enim
quemquam scire hunc a Socrate eruditum esse, omnes
autem fateri eum longe ceteris antecelluisse. „Quodsi,
inquit, Socrates mortuus de Polycratis accusatione suum
interponere judicium posset, Polycrati accusatori ma-
jores gratias ageret quam eorum cuiquam qui illum
laudare soient,quot; Jure quis dubitet num Socrates Poly-
crati propterea gratias acturus fuisset : quare concedatur,
Isocratem quali fuerit ingenio Socrates aut parum cu-
rasse aut non intellexisse. Amplius vero quid ex
ejus verbis effici non poterit. Nam Xenophontem quo-
que non satis intellexisse, quo Socratis de virtute et
beatitudine placita spectarent, mox demonstrare conabor;
nec tamen ideo quisquam dubitaverit quin is germanus
fuerit Socratis discipulus. Isocrates autem quum exa-
gitat Polycratem, rhetor rhetorem exagitat qui male

1) Or. XI. 4 sqq.

munere functus sit; ipsum autem illud munus sitne
turpe an honestura, nunc quidem ejus non rcfert. Quae
eum ita sint, ne ea quidem quae de Socrate ipse Iso-
crates dixit, ad controversiam dirimendam valent.

Sed omissis aliorum testimoniis ipsa hominis scripta,
testes sane satis locupletes, adhibeamus. In quae si
te insinuaris recens a lectione Xenophontis libri quern
de Socrate scripsit, fieri non potest quin multa animad-
vertas similia, multa etiam paullum immutata, quae
comparandi opportunitatem identidem offerant.

Socrates, dicit Xenophon, (pxvepog m rüv o-wovrccv rovg
TTOvnpxq sTriûvijJûcç sxovrxq TÛÛTCOV (ÛV rramv, TS KOCK-

X\'KTTVjÇ KSCI f^sy0iK07rps7rs(TTiiTgt;iç apstviq, ^ ttûksig ts XXl ohol

£V ohoua-i, TTporpsTTccv STTIÔVIJMV 1). De Aeschine Socratico
haec sunt verba Lysiae: o]iy.smq toutov) T,cc)cpâTovg ysvo-
f/,svov (sic emend. Cobet vnlg. ysyovsvxi) (j^iyAyiTViV km Trsp)
liKaiOŒvvijg Kxi âpsTÎjg vroXXovg xoCi crsfMobg Ksyovroi Ko-
youg ovK xv mrs sTrixstpmxi ovTs roXf/^wai xvrsp ol ttov/i-

POTXTOI KXi àllKÛTXTOl hêpCCTTOl STil^SipOmi TTpXTTSIV

Apparet, ex Lysiae sententia virtutis laudationem tam
arcte cum Socratis disciplina conjunctam esse, ut
qui Socratis fuerit discipulus, consequens sit ut idem
de justitia ac virtute habeat TroXKohg xx) asjzvovg Kôyovg.
Lysiae hanc sententiam ita convertere mihi liceat ut
dicam: Isocrates de virtute multa et praeclara dixit.

1)nbsp;Mem. I, 2. 64 Cf. I, 2. 48. lisdem fere verbis usus est
Isocrates XV. 285.

2)nbsp;Ex oratione Trpoçnbsp;rov Zuxpxrtxov apud Athen.
P- 611. E. Cf. Mnemosyne, Vol. VII. P. III. p. 255. — Frag-
menta Orr. Att. ed. H. Sauppius. p. 170 sqq.

fuit ergo discipulus Socratis. Legatur ejus suasio
quae Areopagitica inscribitur, legatur oratio quam
de Face scripsit: apparebit quam omnis spes salutis
et felicitatis Isocrati in virtute posita esse videatur,
et quantopere cives sues ad virtutem et temperantiam
(dpsT^i/ zm (TccCppo(Tvv/!v) colendam bortatus sit.

Cur virtus et honestas Socrati expetendae vide-
rentur, narrat Xenophon bis verbis: robg lt;ykp roioxiTovg
^yalTO xoti^cvdhrocc; ouk a,v f/Jvov ocvTOvg ts sodaifzovx^; eï-
voci xcc] Tovg sx,vrS}v oïxovg K/xAóóq ohsTv ocKhoc, kx) a,XXovi;

xvêpuTTOug m] TrÓKeig ^vvxtrêM eii\'^aif^ovxg Ttoiijtrxi Et
alio loco : noCi ovrccg sttktxottoóv , rig sivj dytzóoii i^iysf/Jvog
amp;p£Ti^, roi [jih aKKcc vrspi^psi, KOiTs\'Asnrs ro su^cJfMvxg
TTOisïv uv div yiy^TOii Virtus igitur homines reddit
beatos. Jam vero qnum beatitudo sit xyi/Jóv, ayo^êh
idem quod è(péKi(Mv, sequitur ut virtus propter utili-
tatem expetenda sit. Age, Isocratem testem his ad-
hibeamus: sl fzsv ng v7roXoi[jt,(^m£i rovg aTrourapovvro\'.g vj
TTccpoiXoyit^oizswugnbsp;ti Troiovvrag irkeovextslv, ovk

opêag syvMKSv\' ovhhsg yotp iv avravri rw (31cp (maXov sKixt-
TOvuTtzi rüv roiovrcüvnbsp;iv tvKsioo-iv xTroplaig éah ouS\'

STTOVSt^KTTÓTSpOV ^Sl(TlV flü^\' CAW? izêhlCCTSpOl TU\'/X\'^quot;^^^\'^

\'^sg\' Xphnbsp;fwv TTXSOV \'éxsiv v^yslséxi KX) TrKeovsKT^-

(Tsiv vofyj^eiv Trapk [jisv rm êsüv rovg eucrs(3£(7Ta.TCug xx) TOug

TTSp] TYiV óspXTTslxV Tgt;)!/ SKSIVCCV £7ril^£\'A£(7TXT0Vg CVTXC, TTXpX

ds rav xvêpaiTrav rovg xpicrrx Trpog rovroug f/^sff m xv oï-
Kcc(ri KXi TTOXiTsvccvTXi ^ixKsif^évoug Kx) Tovg (ieKria-roug

1)nbsp;Mem. IV. 1, 2.

2)nbsp;Mem. III. 2, 4.

3)nbsp;Mem. IV. 6, 8.

aÙTovq shxi loxovvraq Quodsi non semper res ita
se habet, attamen plerumqne probi homines iidem sunt
beati : XP\'^\'i ^^nbsp;Cppovovvrag ^ sirsilvi ro [jAkXov Mi

(tumœslv cù kcjopùfxsv, to ttokxàxiç àcps?.ovv , -- toüto

(pdvsffùxi TrpoMpovf/Jwuç Perspicue haec dicta sunt
neque lucem desiderant. Qui divitem se esse cupit,
qui potentem, qui felicem, qui bonis suis in perpe-
tuum vult frui, is sola confidat virtute, quacum omnia
bona non animi solum sed corporis etiam et fortunae
sunt conjuncta. Quod si quem spes fallit, ut, quam-
vis omni virtute praeditus sit, tamen rebus affligatur
adversis, „ solatium est miseris socios habuisse malo-
rumquot;: etenim où xarà Trhrccy ovrca; aêia-rxi crvf/,-
ßtzivsiv.

Virtutem propter utilitatem, i. e. propter beatitudinem
quae eam consequatur, expetendam esse docuerat Socra-
tes. Attamen vereor ne Isocrates ad ea quae a Socrate
haud dubie accepisset, nonnulla de suo addiderit vel
quae praeceptor dixisset, detorserit aut ne intellexerit
quidem. Licet enim Xenophon speciem illam beatitu-
dinis, quae Platone teste 3) Socratis animo obversaba-
tur, non adumbrarit, tamen ne Xenophonteo quidem
Socrati in fortunae aut corporis bonis béatitude con-
sistera videtur. Audiamus ipsum sermocinantem : xiv-
2vv£ii£i, fCpgt;;, w ^cüKpxrsg, àmi/.(piKoyàTOiTOV xyaùov shai
ro £Ù\'§(Xif/,ov£7v. E\'î y s riç aùrô,nbsp;wnbsp;è^

1)nbsp;Or. XV. 281. Cfr. IL 20. III. 2. 30. VI. 36. 59. VIIL
17. 33. 34. 35.

2)nbsp;Or. VIII. 35.

3)nbsp;Gorg. 506 C. sqq.

âpc^ixôycûv âyxêav (ruvriêsivi. Ti ï\' h, tcpvi, rSv sv^xifio-
viKÓÓv âfA,CplXoyov «gt;} ; Où^év, t(pn, si lt;ye /zïj Tpo(Tê^lt;rof/.£v
xvT^ KâXKoç ^ hxvv i? TTKOVTOV ^ ^o^xv
tlt;3V TOiouTccv. \'A^./M vn Ala, irponô^o-oi^sv, Icpvi\' ituq yàp
amp;v Tig hsv rovTMVnbsp;; Ngt;? A/\', \'écpvi, TrpciêiïtTOfzsv

âpx f\'l SlV TTOXhOi, KOi) XXXSITû!, (7vfi(3xiv£l TOÏq dvÔpaTTÛlÇ \'
ttoX^o) [zh yxp ^loi to ncikkoq vtto tüv stt) toïç up/zlotg rx-
pxasKivmoroov ^^(pêsipovTM, ttoK^o) ds\'Bià rijv h^vv [/.el^ociv
\'épyoig £7nx,sipovvTsg où f/,ixpo7g xxxoJg TrspiTTiTrTOvcn, tvoKKoi
te oix tov ttxoütov ^laùpvtttoi^evûi ts xxi strijsouxeuofxsvoi
âttoxxvvtai, TToXXo) ^s dià SJIöjy ymi ttoXitik^v \'èvvxpi.iv
Ij^syoi\'AX KXKOi TTSTróvêxdiv^). Quodsi neque pulchritudo
neque corporis robur neque divitiae neque gloria bé-
ates reddunt homines, beatitude neque in corporis ne-
que in externis bonis consistât necesse est. Attamen
virtutis haec erat utilitas ut beatos redderet : unde ne-
cessario sequitur ut aliis i. e. animi bonis qui virtutem
colat, fruatur. Quam Socratis sententiam quum non
satis perspiceret homo quidam ex eo quaesivisse fertur :
Quid omnium dignissimum esse in quo quis elaboraret,
ipsi videretur■? Respondisse eum: r^v sóvrpx^ixv.
Quod quum paruni iste intelligeret, t^v svirpa^xv,
i. e. fortunam secundam, sTriT-^\'^svy.x a Socrate vocari,
rogavit putaretne t^v sùtozi^-\'V quoque, ejusdem rei
alterum vocabulum, esse iTrnnhsuf/M. At ille, memor
eor^im quae de verborum potestatibus Prodicus docuerat:

7ra,v IÛV OVV rovmvTÏov eyc^ys tux^v \'\'^oà irpx^iv ^yovpoxi\'

1)nbsp;Mem. IV. 2, .34.

2)nbsp;Mem. III. 9, 14. t/ ^oxou a^rli xpâtkxtov àv^pi sttiryi-
^svfiX elvcif.

to jûv yàp [j,^ ^yjtouvtx sttitvx^Tv tivi tSiv ^sovtccv sÙtv-
x\'iav olfZXl slvxt, to Ts (zxôovtx ts %Xl f/.£ästgt;l(rxvtx tl si)
Tt.oish SÙTrpX^lxV VOfil^œ Kx) ol TOVTO STTlTVl\'êsVOVTSg ^OXÛUITI
[Ml sv xpxTTsiv. Apparet interrogantem ludere So-
cratem ambiguitate vocis fu vrpxTTsiv, cui vim recte
agendi subjicit, quum ex vulgari loquendi consuetu-
dine sÙTrpx^îx sit secimda forluna, su ttpxttsiv secundo
fortuna uii. Addit autem, quum Tuzh et tt/j«?;? diversa
sint, etiam sùtvxmv et sÙTrpx^ixv diversas habere no-
tiones. Ff^cetius sane quam verius ! Sed ludendi con-
silium hoc nimirum fuit, ut ostenderet fieri posse
ut recte ageret quis nec tamen secunda uteretur for-
tuna: quare et spem secundae fortunae ab omni vitae
actione sejungendam esse nec duas illas notiones uno
eodemque verbo exprimi oportere.

Apparet Socratem non solum a beatitudine sed ab
omni vitae instituto atque actione tijv svtvx\'ixv, externa
fortunae et corporis bona, sejunxisse: unde quid
consequatur, nunc quidem nemo est qui non videat.
At neque Xenophon neque Isocrates intellexisse vi-
dentur quorsum Socratis tenderent placita. Alter, ut
praeceptorem a calumniis defenderet, Uteris mandavit
quaecumque ab ipso Socrate accepta memoria teneret.
Virtutem beatos reddere homines dixerat Socrates.
Dixerat idem beatudinem non in corporis bonis exter-
nisve rebus consistere. Haec Xenophonti opus suum
conscribenti in memoria haerebant. Itaque oblataocca-
sione ex eo discimus quae Socrati non pertinere ad
beatitudinem viderentur. Jam si varias sententiae So-
craticae partes in unum conferre voluisset, vidisset
unam praecipuamque deesse : nimirum animadvertendum

fuisse qualis esset béatitude illa quam a fortuna So-
crates sejunxisset. Sed quominus ejusmodi quid adde-
ret, obstabant et operis consilium et scriptori« ingenium.
Ad ea quae a Socrate acçeperat de suo quidquam ad-
jicere noluit. Quodsi narranti ei quae cum Eutliydcmo
Socrates sermocinatus esset, in mentem venisset alius
sermonis quem de vera beatudine Socrates instituis-
set, religio ei fuisset silentio praetermittere quae dispu-
tavisset magister. Nunc autem de re silet, quam a
Socrate in disceptationem vel disputationem vocatam
esse non recordatur. Praeterea Xenopbon, quo erat
ingenio, ad cernenda consequentia non valebat. Erat
homo pius, modestus, ceterum non magni animi; vir-
tutem coluisset etiamsi Socratem numquam audivisset.
Diligebat atque admirabatur illum; quia semper ad
virtutem homines hortabatur. Ceterum si philosophus
habendus est qui non doctrinae alicujus singulas partes
memoria complectatur, sed in eam se totum insinuet
eamque penitus perspiciat, haec si in philosophum
cadunt, Xenophon nequaquam habendus est philoso-
phus. Non est igitur quod miremur eum omisisse id
quod Plato tractavit in Gorgia, ut qualis esset beatitudo
illa, quae virtutem semper consequeretur, ostenderet.

Monere hic velut in transitu liceat, Xenophontem
tanto esse fide digniorem quanto minor esset ejus ad
philosophiam indoles. Nec emendavit nec addidit quid-
quam, dedit quae acceperat. Quodsi Polycratis mTvi-
yop\'ii^nbsp;librum suum opposuisse putandus est i),

1) Rem ita se habere, probasse mihi quidem videtur CI. Cobet,
Mnem. Vol. VII. P. III. p. 254 sqq.

tamen fidem vel maximam habendam existimo scriptori
qui nec decipere voluerit nee nova fingere potuerit.

Xenophon igitur quum parum curaret, quid esset
consequens, in medio velut itinera substitisse nec in-
tellexisse, quis esset finis quo praeceptoris placita ten-
derent, videtur. Paullo longius progressus est Iso-
crates. Hie enim quae non intellexit, immutavit atque
detorsit. Docuerat eum Socrates, virtutem solam beatok
reddere homines. Itaque ad virtutem qualibet occa-
sione hortatur Athenienses. Docuerat idem, id quod
arcte cum illa de beatitudine sententia cohaerebat,
quum bonum, i. e. virtus, idem quod utile esset, vir-
tutem propter utilitatem colendam esse. Erat hoc
specie quidem facile, revera autem diflficillimum intel-
lectu. Hanc enim esse beatitudinem, quae non Jf
Aûycûv âyxôSiv composita sit, quae non consistât in ex-
ternis vel corporis bonis, quae sùrux\'o^v spernat, cui
virtus, etiamsi in equuleum imponatur, multo optabi-
lior res esse videatur quam injusti tyranni licentia,
cui mens sibi conscia recti ceteris bonis omnibus longe
praestare videatur ac sola, etiamsi reliqua desint,
beatos reddere homines : haec nos optime intelligi-
mus, sed Isocrati multisque ejus aequalium vereor ne
obscuriora visa sint quam ut Socratem, ad beatitudinem
eos ducentem quae ne esse quidem beatitudo videretur,
sequi vellent aut possent. Hue accedit quod Socrates
quae docuit, non mandavit Uteris : unde fieri non po-
tuit quin multi errores nascerentur eorum qui, quae aut
omnino non intellexissent aut perperam percepissent,
detorquerent. Eandem ob causam magna erat licentia
commutandi aut rejiciendi quae non placèrent. Quoquo

autem modo se res habet, hoc quidem apparet, Socratem
et Isocratem, quum de virtute et de utilitate virtutis, de
beatitudine quae virtutem consequeretur, inter se con-
gruerent, in hoc a se invicem discessisse quod Socrates
a beatitudine fortunam sejungeret, Isocrates vulgarem
hominum proborum tueretur opinionem: Dis homini-
busque caros esse omnibusque bonis ab iis cumulari
qui ad virtutis normam vitam dirigèrent, quare in
virtute omnia esse posita. Ad virtutem ut incitaret,
enumeratione simplici, quam dicunt, usus est, quae
quam parum valeat ad probandum cum virtute beatitu-
dinem esse conjunctam, ipse significavit additis ver-
bis : xm tcait fl yl^ kcctoc. ttàvrm qutmç sÎÔkttxi (ru(/,ßix,l-

to yàq bt) to mkv tovtov ylyverm tov rpottov
Sed necesse erat ad simplicem enumerationem con-
fugeret qui fortunae permitteret hominum beatitudinem.
Ceterum satis jam de beatitudine dictum videtur; ad
alia transeat disputatio.

In easdem quas Socrates partes virtutem distribuit
Isocrates in ea oratione qua Euagoram omnibus corporis
animique dotibus exornavit 2). Unde apparet Theseum 2),
Agamemnonem 4-), alios, si qui ab Isocrate celebrati sint,
qui ut Euagoras non una atque altera virtute, sed „omni-
bus quas noniinare queas,quot; où /u,£Tpicci; xXX\' ÖTrspßaÄÄouTccg

1)nbsp;VIII. 35.

2)nbsp;IX. 22, 23. Aliis locis (VIII. passim) conjuncta deprehen-
duntur apsri] et ffu(ppolt;rvyyi sed consulto hoc truCppotrvvi^ ad aps-
TÎJv additur quum ad illam tîjç «psT^ç partem tota speetet ejus
oratio,

3)nbsp;X, 21,

4)nbsp;XII, 72,

praediti fuissent, hos igitur ut Euagoram quatuor illis
Socraticis virtutibus insignes fuisse perspicuum est!

Jam si qua ratione virtuti studendum sit, ex utro-
que quaesiverimus, asseverabit Socrates, xxlrnvhuMo-
ffvvjiv xoit Tvjv amp;XXV1V \'TrS.trav àpar^v (Tocpiocv sivizi i). Omnem
enim virtutem esse Wxktov At Isocrates : Sunt qui
sibi valde placeant ^v ùttûÔso-iv xtotcov km irocpx^o^ov
7roiyi(rxߣvüi Trep) TXvrgt;]ç âvsktœç s\'ittsïv ^uvgt;jôSi(ri xx] xxrx-
ysy^jpxxxffiv ol (ûv —, ol Sf ^is^ióvTsg cóg xv^pix xxi (TO0ix
Kx) ^ixxmóv^ txvtÓv èari xxj Cpvusi pdv ovTamp;v xùrav £XO[à,£V,
[jJx Tnbsp;xaS xTcxvTœv êariv 3). Dicat quis : Qui

talia scripsit, numquam Socratis fuit discipulus : qui
enim fieri potuit ut Socratis disciplina usus esset qui
mendacium amentiamque ei objecerit.quot; Recte sane,
si modo sibi constitisset Socrates, qnod non fecit
Posito enim hoe, virtutem esse sapientiam vel potius
scientiam s), sequitur ut quae bona vel pulcra esse
cognorit, faciat, quae mala vel turpia, rejiciat is
qui sola scientia utatur duce. Nil refert autem sitne
bona an mala ejus ad virtutem indoles. Neque vero
opus est ut in virtute se tanquam in arte aliqua
exerceat. Nam si statuitur indolem vel minimi ad
virtutem momenti esse, possit quis tam mala ad vir-
tutem esse indole ut rejiciat quae bona et pulcra esse
compertum habeat. Itaque sapientia non erit virtus.

1)nbsp;Mem. III. 9, 5.

2)nbsp;Mem. III. 9.1. sqq.

3)nbsp;X. 1.

4)nbsp;Cf. Grotei Hist, of Gr. VIII. p. 462.

5)nbsp;Memor. III. 9, 4.

6)nbsp;Ibid. 5.

Atque si verum est, exercitatione adhibita quae antea
factu diiïicilia essent facilia reddi et parvo labore ef-
fici, necesse est, qui plurimum se exercuerit, eum
facillime ea facere quae bona et honesta esse cognorit.
Kursus qui inexercitatus atque rudis adhuc sit, quum
non calleat artem ea quae bona et honesta esse cogno-
rit faciendi, recte facere aut omnino non posse aut
non nisi magno cum labore, manifestum est. Itaque
virtus non erit sapientia, sed ad sapientiam accedat
exercitatio tamquam cumulus necesse est.

Si vera sunt quae disputavi, non constitit sibi So-
crates, qui praeter sapientiam indolem quoque etexer-
citationera multum ad virtutem valere docuerit. Quum
enim ex eo quaereretur, fortitude essetne li^ocztov n
(puitiyjv, respondit: ■^pvzmnbsp;êppcc{a.£v£jtépxv trpog tcc

quot;hsivx (pv(T£i yl\'/v£(T0izi • opä ykp £v róïq izuTOÏg vópcoig t£ ml
Uscri Tp£(pOߣvovg ttoXu dixCpépovrxg xaK^JiXccv toXi^i^- vof/J^co
pLkyronrrnxv (pó(rivf/^xê^crsi kxinbsp;Trpogamp;p£T^v

Et paulo post: bpSi S\' tyccys zx) ir) rSiv xK\'Am xvrdv-
rccv oßolcog kx) 0Ó(j£i ^laCpèpovrxg xKKviXccv rovg xvêpèmvg
Kx) £7ri!j.£X£icf. ttqKv £7ri^i2évTxg Denique: oaxi èv
xvêpisTTOic (xp£Tx) XsyovTXi, (ni07rou[/.£vog £upvi(T£tg 7rx(TX,g
T£ xx) ߣXäTifi xv^xvof^évxg 3). Quid quod in omni
illo sermone quo eum cum Aristippo disserentem facit
Xenophon, sapientiae vel scientiae nulla fit mentio \'\'•) ?
Immo testis adhibetur Hesiodus, virorum bonorum

1)nbsp;Mem. III. 9, 1.

2)nbsp;Ibid. III. 9, 3.

3)nbsp;Ibid. II. 6, 39.

4)nbsp;Ibid. II. 1.

iinus cujus notos versus :

rijg S\' àpsTÎ^ç Tèpura éso) TrpoTrâpoiôsv Ugt;i}cxv —
in suum convertit usum, nimirum ut ostendat in exer-
cenda virtute laborem et contentionem adhibenda esse.

Tria igitür sunt ex Socratis sententia ei qui in
virtutis quasi fastigium escendere volet necessaria :
(póiTi!;, fixSiiiTig, fZsÄsTi^. Jam illud perspicuum est, Iso-
cratem, quum eos exagitat qui homini nihil a natura
ad virtutem tributum esse contenderent, aliis, non
Socrati, qui magni fecit tviv cpva-iv, hunc infringere vo-
luisse colaphum. At constitit sibi ac (póiriv neglexit qui
in dialogo Protagora virtutem esse êiriTr^mv, atque unam
virtutem qui haberet, eum omnes habere probare conatus
est, germanus Socratis discipulus, Plato. Quare hunc
significatum esse ab Isocrate, non est quod dubitemus.
Ceterum fusius hanc rem inquirendi alio fortasse loco
offeretur occasio. Nunc explorare tempus est, quam viam
Isocrates ei qui ad virtutem tendat, ingrediendum putet.

Ne in hac quidem causa desunt quae testimonii loco
adhibeantur ipsius verba: Xsyopcsv yàp, inquit, èg hl
rovg yLk\'KUwxq liobeiv ïj Trsp) rovg Xoyoug ^ Trsp) rag
7rpó,^£ig ï5 TTsp) rxg âXKxg ipyxcrixg, Trpcarov [ûv Trpog roü-
ro 7r£(pvx£vixt mXSig Trpog OTTsp xv Trpoi^pviijAm rv/xhccaiv,
sTreirx Trxi^suôîjvxi xxî Kxßslv rnv sTriar^pcnv ^rig xv ^
TTsp) sxmrov, rpirov brpißslg ysvkôxi xx) yufcvxcrùvivxi
Trap) T^vnbsp;xxi r^v i[XTrsipïxv xvrZv His verbis nec

plura nec pauciora sed paria atque gemina iis, quae
Socrati necessaria visa sunt, ab Isocrate ad virtutem

1)nbsp;Mem. II. I, 20.

2)nbsp;XV. 187.

requiruntur. Neque tamen eundem quem Socrates
singulis assignavit ordinem et dignitatis locum. Non
prudentia primas tenet, sed (pva-ig. Etenim to Tîjg cpv-

(tsccç ävuttspßai^tcv stttl hx) ttokv ttxvtcüv \'èlx^épsl aho

autem loco majoribus etiam effertur laudibus indolis
bonitas. Existimare se dicit, totxvtgt;iv texv^v, vitis toTs
xxküg TTsCpvxócriv àpst^v ivspyxcrxiT âv xx) ^ixxtoaùv/jv, outs
vrpÓTspov OUTS vüv oùhfMxv slvxi Quodsi quaeritur qua
de causa ita statuisse putandus sit, ipse in se peri-
culum fecerat Isocrates quanti to rijc cpóosccg facien-
dum esset, quo quum careret, omnis ei deerat facultas
gerendae reipublicae et coram condone verba faciendi,
quo studio unus maxime flagrabat Ceterum quod
ibi contendit, eos qui mala essent indole nulla arte
ut virtuti justitiaeque studerent adduci posse, fore
autem ut meliores (xvrovg aÔTÛv ßsKrloug) redderentur
si eloquentiae operam darent, primum sibi ipse con-
tradicit, quum eloquentiae, quae est ars quaedam,
eam corrigendi tribuat vim, quam nulli arti inesse
paullo ante dixerat. Deinde, quo consilio cam ora-
tionem quae Trsp) âvTi^éa-sccç inscribitur composuerit,
non negligendum videtur. Quum enim se suamque
institutionem defendere ab adversariorum calumniis ipsi
propositum esset, sua tuendi aliisque obtrectandi studio
atque animi vanitate qua omnia praeter se suaque
despiciebat, factum est ut, omnibus fere artibus ac
disciplinis quae ea aetate vigebant, contemtis, orationi

1)nbsp;XV. 189.

2)nbsp;XV. 274.

3)nbsp;XII. 10.

atque eloquentiae non tantum primas sed et secundas
et tertias tribueret, et debito magis artem quam pro-
fitebatur extollendo ad ridicula atque absurda delabe-
retur. Quibus omissis, ex aliis quae integre animi ju-
dicio nec in laudem artis suae, quam tanquam Deam
colebat, conscripsit, aliquanto melius vera ejus aperie-
tur sententia.

Exstat Isocratis libellus qui ad Nicoclem inscribitur,
quem ad hunc principem, Euagorae filium, Salaminis ty-
rannum, misisse dicitur, in quo de offieiis regis exponit.
In tali argumento ne iracundia commötus aut vanitate
inflatus verum videre non potuerit, non est quod ve-
reamur. Audiamus igitur ipsum loquentem : kx) [j.^ voßi^s

tî)v èTTif/JXstocv h f/.£v toïç âX\'aoïg 7rpdrf^iz(7i xpwîy-^iv s^^vm,

Trpog Ts TO ßsÄTtovg ^fxâiç xoù (ppom^uccTspovg yiyvscróixt
\'ès[/,\'i0iv dvvoipciv szsiV KXTücyvZg töóv àv^péirm to^xv-
Tgt;jv ^va-Tvzïxv, âg Tsp) yÀv tx ê^jpia Tsxvxg sùpiJjKZfisv,
cäg ûivTm rag ^\'u^xg j^f^spoü,usu kx) TrXslovog x^ixg miovp^sv,
i^ßxg Txùtovç oùTsv xv Trpog xpsTi^v uCpsKwxißsv, xKX\' àg
kxi rijg TTxi^svarsoog kx) rijg sm^sXsîxg hvx[A,évgt;ig rîjv ^(j^s-
Tspxv (pû(Tiv sùspysTsîv, outcc hxkslo-o T^V yvuf/^T^v 1). Talia

quum scribit Isocrates, ad Socraticae triadis exem-
plum suam sententiam conformasse existimandus est;
sed ita hoc fecit, ut paullulum commutaret quae a
praeceptore accepisset, nonnihil etiam de suo adderet.
Primum enim experientia edoctus principem locum in-
doli assignavit; Socrates autem non dubium est quin
institutioni, fixôgt;} tjsi y dederit primas. Dein illud non
est praetermittendum, de reliquis duobus ita Isocratem

1) II. 12.

m

inter et Socratem convenire, ut Trxîlsvm vel i/,!kÙy)lt;Tiv
necessariam esse uterque judicet, Isocrates vero aliuni
ac Socrates institutioni et disciplinae proponat finem.
Socrati enim institutionis finis esse videbatur ^
quam si quis sibi comparasset, eum reliquas quoque
habiturum virtutes putabat : etenim km ^ikmoctvvh kcc)
^ \'àxKvi TTx^c. àpBT^ ^ocplx fWvi). At Isocratis ex
sententia (roCpla quatuor partium, in quas virtus distri-
buenda videbatur, erat una. Ceterum nobis in prae-
sens non est propositum ut pbilosopbiam Socraticam
ab Isocrate scriptis suis effictam expressamque esse
demonstremus : adeat Xenopbontem cui ex ipso fonte
baurire in animo est. ßivulus unde suam duxerit
aquam, sive pura et limpida sive turbida interdum et
lutulenta sit, nobis explorare lubet. Quod quo melius
exploratum babeamus, de aliis quibusdam Socratis
et Isocratis placitis praeceptisque deinceps agendum
erit. Et quoniam uterque utilitatem non solum cum
bonestate conjunxit, sed in quaque re utilitatis impri-
mis rationem babendam duxit, ordine proximum est
ut quam vim ista utilitatis ratio constanter habita ad
nonnulla eorum placita conformanda habuerit, paucis
exponamus. Qua in re explicanda ab Jove, i. e. a
rerum natura, principium ducendum videtur.

Notum est enim plerosque veterum sapientum in
rerum natura pervestiganda omnem collocasse operam.
Quorum alii in hoc incumbebant ut causas indagarent
et principia rerum, alii ipsam rerum universitatem con-
siderabant qualis esset, essetne unum ita ut cetera esse

1) Mem. III. 9, 5.

tantum viderentur, révéra non essent, an plura autinfi-
nita rerum multitude, moverenturne res an moveri tan-
tum viderentur, — in ejusmodi igitur rebus anquirendis
quum plerique ael#tem tererent, quamquam dissimiles
studiis et sententiis inter se discrepantes, in hoc tamen
similes erant quod abdita rerum atque ea quae ad vitam
bene agendam nihil. conducerent, cogitando explorari
atque inveniri posse putabant, quae excogitassent pro
veris habere non dubitabant. Cum hac abditarum re-
rum investigatione conjuncta erat rerum naturalium
indagatio quae tam in pervestigando „hoc coelum et
terram et decadentia certis tempora momentis,quot; quam
in minimarum rerum perscrutatione versabatur. Nobis
quamquam veteres illi in plerisque a vero aberrassc
videntur, tamen indagatio illa non contemnenda vide-
tur , siquidem ipsi illorum errores meliorem investigandi
viam sequentibus aperuerunt. Verum Socrati ejusque
aequalibus, qui studiorum illorum utilitatem, ut in phi-
losophiae primordiis, usu perspectam non haberent, non
est quod miremur omnes omnino qui in talibus rebus
operam collocarent stulte facere visos esse, scientiam,
quae ad vitam melius degendam nihil quicquam adju-
varet, inutilem ab eo judicatam esse quot;atque inanem.

Hie vero oritur aliqua difficultas. Nam si Aristophani
fides est habenda, Socrates non modo non alienus ab
iis qui in abdita rerum inquirerent, sed ipse magnus
imprimis fuit CppovTiŒTyjç. Verum quominus poëtam comi-
cum hac in re testem fide dignum esse credamus, ob-
stant cum alia, tum odium quo ille nova omnia in-
sectabatur, atqoe irridendi ac calumniandi studium,
quibus induci potait ut quae Socrates numquam dixisset

neque cogitasset, eum dicentem cogitantemque faceret,
tum ipsa etiam urbis Athenarum conditio, quae urbs

im to ßsysüo? XCA to \'^Xîjôoç tôôv èmXOWTUV OÙX sva-vvotttog

èotiv ovlquot; äzßißng aKXquot; sinrsp x£i!/,äppouß, ottccç skxœtov
ÜTTOKüißoÜO-üi tûx)fl XOÙl tôiv àvÛpUTrcOV KOii tSgt;V 7rpxyfA,ixtccv,
outco kdtiljvs\'yke, xmnbsp;êvioiç tv,v svacvttixv tî^g trpo^yjxovayig

TTspiéâMKsv 1). His rebus fieri potuisse ut Aristophanes,
quo tempore Nubes conscriberet, aut nesciret aut scire
parum curaret, qualis homo Socrates revera esset, non
improbabiiis est conjectura. Accedit quod Plato in Apo-
logia Socratem facit asseverantem, se nihil eorum quae
ab Aristophane excogitata effictaque essent intelligere (h
£gt;« oy§£y CUTS fjJya ours ai^ixpov Trépi êTrxïcc Aristophanem
autem, qui in Symposio cum Socrate colloqueas induca-
tur, Platoni notum ac quodammodo familiarem fuisse,
negari non potest. Quodsi ei cum Platone, fortasse etiam
cum Socrate, consuetudo aliqua intercessit, dolendum est
Platonem nihil quo tenebrae nunc quidem huic rei offu-
sae dispellantur, memoriae prodidisse3). Sedututseres
habet, non est quod poëtae comici icpori ac dicacitati
Xenophontis optimi hominis auctoritatem postponamus.
Quare audienda nobis erunt quae hie data opportunitate
Socratem de iis qui rà \'èxii/Jvia pervestigarent disseren-
tem facit : oùTs yàp Trap) rijg tccv ttx^vtcov Cpótrscog ^Trsp rüv
k\'AXuv ol TrXsïa-roi heKeysro (xxoTccy OTroog ó xaXovi^svog \'vtto
ràivnbsp;xócfiMg \'éxei xoùi riaiv àvàyxaig IxiaaTO!, yiyve-

1)nbsp;Isocr. SV. 172.

2)nbsp;Apol. 19. C.

3)nbsp;Vid. de hoe argumento J. A. Grothe, Dissert, liter, de So-
crate Aristophanis. Traj. ad Rhen. 1843.

tm tSgt;v ovpxvioov aXha, kx) rovg Cppovrit^ovrxg rx roixvrx
ßccpxlvovrxg xtts^sskvvsv . — Uxv[jt,x^s e\\ [jJviCpxvspov xvrolg
hriv on rxvrx ov Ivvxrov iuriv xvépéiroig svpsTv\' stts) kx)
rovg ßiyicrrx (^povovvrxg stt) rä Ttspl rovrccv Kaysiv ov rxvrx
^o^x^mnbsp;xKax rc7g /y^xivof/Jvoig of/.obg ^ixksïrjêxa

Trpog xXKyjMvg. Nam qui iusanirent, horum alios ne
metuenda quidem metuere, alios quae minime formi-
dolosa essent reformidare, alios alia facere quae pror-
sus absona et inter se contraria essent, rwv rs Trap)
rïig rSiv Trxvrccv (pvtracog /^apifMciivrccv roTg [zh dozaïv fV ptö-
vov ro ov ehxi, róïg \'Squot; xTraipx ro TrX^êog- xx) roïg puv aa)
KtveJa-êxi TTXvrx, rolg ^^ ovïsy av Trora xivyiêijvxr xx) rolg
(xh TTxvrx y\'iyvacÖxi ra xx) xTróXXuo-êxi, ro7g ovr xv ya~
viaêxi Trora ovïav ovr xTrokkêxi. Quum autem artes eae,
quae hominum commodis inservirent, tam ipsis artili-
cibus quam ceteris prodessent, quaerere solebat, puta-
rentne qui res divinas perscrutarentur, quum edocti
essent quibus singula necessitatibus fierent, se ventos et
aquas et diversa tempora anni, simulac vellent, ef-
fecturos esse, an hoc tantummodo sibi proponerent,
ut singulorum perspectas haberent causas? i).

Socrates igitur aperte significat, sua non referre
quales sint causae quarum cognitio nihil prosit bomini-
bus. Quod utile esset, id solum spectandum maximi-
que faciendum esse existimabat: itaque judicabat qui
rebus humanis nondum bene cognitis divina perscru-
tarentur — X ÜV ^vvx,rov xvêpxTTOig avpah — eos officium
deserere suum Praeterea impium esse arbitrabatur

1)nbsp;Mem. I, 1. li—15.

2)nbsp;Mem. I. 1, 12.

nee Diis gratum qui f \'kwToi, o ôeoç [j.yjxxvxTxi investi-
gare vellet i).

Eadem, quae Socrates, de (ppovriffTÜv vanitate opinio-
num passim disputât Isocrates. Qui postquam exagi-
tavit sophistas illos qui absurda et ridicula aut prorsus
inutilia excogitarent atque oratione exornarent 2), „ Ego
autem, inquit, si nuper ineptias illas invectas viderem
in studium eloquentiae et auctores de inventorum novi-
tate gloriari, non perinde mirarer ; nunc vero rlç hriv
ouraç ô^ifzizÙiiç öW;? oùk oT§£ UpccTXyópxv kx^i robg xxr êxsïvQu
tov xpóvov ysvoi/^houg aoCptuTxg qti xxa tx toixütx kx) ttoKv
toÓtccv trpxypixtcc\'êécrtspx, (ruyypxf/.f^xtx xxrkXiirov j^fiïv;
rZg yxp xv tig u7rep(3xk0it0 Topyixv tov toKijJiO-xvtx xéysiv
ég où^sv Tœv ovtccv httv, j? ï^jvccvx tov txùtx hvxtx kx)
TTixXtv xSÓvxtx ■TTSipüizsvov x7ro(^xivsiv, gt;j Méxia-a-ov og xttsI-
pccv to TrXîjâog TrsCpmórccv tüv Trpxyf^xtuv amp;g evoc ovTog tou
TTXVTog £Vf%f//3jj(r£v xTTolsi^sig sùpÎQ-Ksiv; iAA\' Oficcg OVTM
0xv£pZg £K£ivoov £7rih£i^âvTccv, oti p^\'ètóv èa-ti 7r£p) h XV
Tig 7rpôôgt;iTxi, t^fy^jjnbsp;Koyov, Ïti Tsp) tov

TOTTOV TovTov hxTplfiûutTiv 3). In oratiouc autem de Anti-
dosi cautionem dieit adhibendam esse adolescentibus ne
ingenium exarescat neve allidatur, tanquam ad scopulos,
ad fabulas veterum Sophistarum, Empedoclis, lonis,
Alcmaeonis, Parmenidis, Melissi, Gorgiae : i^yoüfy.xi yxp

Txg [JÀV TOixvTxg 7r£piTToXoyïxg é/xoixg £Ïvxi Txlg ôxvfiXTO-
TTOiîxig .Tx7g cv\'êh (ûv àlt;p£Xov(TXig vtvo quot;§£ râv xvo^tccv
7r£pifXTXT0ig yiyvof4,£vxig, ^£7v Sè Toiig yrpoupyou ti ttoisIv

1)nbsp;Mem. IV. 7, 6.

2)nbsp;In exordio orationis X.

3)nbsp;X. 2, 3, 4.

ßouXoi/Avoug Kx) tZv xiyccv tûvç (zocTOilouç xx) räv Trpx^euv
Txg (/.^Vev vrpog tov ßiov (pspovuxg àvaipslv s^ XTracrSiv tZv
hxrpißSiv 1).

Neque meliora aut magis profutura utrique facturus
videbatur qui astronomiae aut geometriae cognitioni
operam esset daturus. Quare aut omnino abstinendum
esse a cognitione quae nulli esset usui statuebant, aut
admodum sibi temperare oportere qui in eam incum-
bere vellet. Atque ne plus operae et temporis
quam necesse esset in rebus futilibus juvenes consu-
mèrent, Socrates certos terminos constituere solebat
quos extra in iis elaboranti egrediendum non esset.
Geometriam enim yèxpi ßh tovtov I^Jjj 5f7v f/^xvêhsiv
\'iccg hxvóg rig ysvoiro, si -kots \'ès^usis, yijv f/Jrpcp opôZg ^
TTxpxXxßslv ïj TTxpxhïivxi ^ hxvsTfixi y, Ipyov xTrohi^xaôxi.

ouru TÛVTÛ pxêlOV sjvxi f4,xùs7v alt;JTS TOV TTpOfTS^OVTX TOV

vovv T^ ßSTpi^(rsi xf^x T^v TS yijv 07r0(TVj éVriv sBsvxi xxi
œg fiSTpsÏTXt STTiijTxpisvov XTTisvxi. TO 2s fisxpt tZv ^ucr^uvs-
Tccv quot;Sixypxi^fiXTccv ysa/xsrplxv ^xvêxvsiv XTTsdoxi/zx^sv 2).
Astronomiae autem peritos esse volebat juvenes : [/J%pi
Tou WKTog TS copxv xx) f/^\'/jvog xx) svixvTOv \'^vvxaêxt yiyvcctj-
xsiv svsKX Ttops\'ixg TS xx) tXou xx) (puXxxi^g xx) o(rx xXKx
ij vvxTog ^ ßvjvog ^ svixvtov vrpxTTSTXi, vrpog txvt s^stv
tsxfi\'/ipioignbsp;\'nbsp;slpgt;jfiévccv ^ixyiyvœaxcvtxg \'

xx} TXVTX p:ßix sJvxi [zxêsïv TTxpx ts tcóv vvxTûêyjpccv
Kx) xvßspvT^TCov xxi xXKccv xo\'aXSiv ofg s7ri(/,sKsg txZtx slds-
vxt Qui extra hos quos in geometria et astronomia

1)nbsp;Isocr. XV. 268, 269.

2)nbsp;Mem. IV. 7, 2.

3)nbsp;Mem. IV. 7, 4.

discendis posuisset fines, egressus esset, fore dicebat
ut delaberetur ad res quae nihil proficerent, essent
autem ejusmodi ut totam aetatem in iis discendis
consumere quis posset eoque impediri quominus alia
multa et utilia faceret

Socrates igitur utilitatem, quam cum honestate con-
jungebat, a cognitione sejungi non sivit. Tam di-
scenda quum facienda existimabat ea tantum quae
utilia essent, rejicienda quae aut nocerent aut nihil
proficerent. Quum multa eorum quae in geometriae
et astronomiae studiis discenda essent, aut nihil ad
vitam bene dcgendam adjuvarent aut supra quam
par esset sapere homines docerent ideoque obessent,
delectus faciendus ei videbatur quo nonnisi ea quorum
aliqua esset utilitas, retinerentur. reliquis rejectis;
rejectis autem quae inutilia essent, quae rclinqueban-
tur in facili admodum cognitione posita ei videbantur,
ut geometriae aut astronomiae institutione adole-
scentibus non opus esset. Nam partim ipsi sibi erunt
praeceptoris loco, partim quae cognoscere cupient, a
navis gubernatore vel excubitore aliquo aliisve multis,
quibus istarum rerum notitia opus est, discere poterunt.

Nonnulla eorum, quae astronomiae et geometriae
cognitione continentur, aliquid proficere ideoque sive
Socratica sive alia ratione discenda esse nec negat
neque affirmat Isocrates; ceterum aeque ac Socrates,
ut in omni cognitione, sic in geometriae et astrono-
miae studiis utilitatis rationem habendam ducit.
Verum alia Socrati, alia Isocrati utilia visa esse

1) Mem. IV. 7. 3, 5.

possit esse suspicio. Isocrates enim ita assentitur So-
crati ut dicat: di ra votzit^ovrsgnbsp;xpyiTif/.gt;i v slvoti rijv
TTOii^sisCV TCCVTYIV^) TTpO!: TO(,q TTpX^Siq Cpöoóq fiO I \'BoV.QVdl yi-
yvda-ksiv: addat autem: oquot; ts strxivovvtsg avrw xxijêïj
Xsysiv Ne vero repugnantia inter sese dicere vide-
atur, qui laudandam censeat institutionem quae ad
res agendas (rxg Tcpa^sig) inutilis sit, cur ita statuat
expositurus haec subjicit: txvtx yap to, y^x^ylatx tjjv
(pxjuiv oudh ofMixv e%£i Tofg aXKoig olg ^ao-\'/Jpcsêa\'
to, jjjiv yap aKKx tot aCpsKslv jjjzxg tts^vksv otxv ?\\x(3cc-
imsv xiirav t^v i7ricrt^{j.vjv txvtx 5s rohg [zsv d7rgt;ixpi(3cc-
l/Jvoug ovhh hj shspyaT^trsis tt\'kMv TOvg èvTsvêsv ^ijv irpoxr
pviixsvovg Tohg Ss [/,xvêxvovTxg ovlvyjo-iquot; Trap) yxp ty,v TTspiT-
roKoyixv kx] t^v dxplfSsixv rïjg dtrrpoXoyixg xx) iyaooy^aTpixg
quot;êixTpIfSovrag xx) ^ua-xxrxf/MÓi^TOig 7rpxy(zx,(nv dvx.yxx^o-
fiavoi ttpoaaxaiv tov vovv , an da i7vvaêi^ó[j,av0i Kay atv xx]
TTOvah aTTi ToTg Xayopcavoig xx) quot;BaixwyAvoig xx) izij vraTrXx-
vmA,lwiV l%aiv T^y ^ixvoixv — iv TOUTOig yu[y,vxuSavTag xx)
TTxpo^uvêévtag p^ov xx) êxrrov tx a-ttoudxiorapx xx) Trkaiovog
a^ix tSiv 7rpxyf/,xtm d-nrodaxarr^xi xxa i/,xvêdveiv duvavrxi —.
Est igitur talis ^larpijSi^, inquit, yuf/^vxalx tgt;jg
xx) TTxpxiTxai/ij TY/g cpixca-ocpixg: atque ideo hxTpl^xi
l/iv OVV Trap) Txg Trxitaixg rxvrxg nvx crvpL(3ovXav-
(TxiiS xv Tolg vaccrapoig, piij [j^svtoi Trapiidalv tI^v Cpvirtv rijv
xvTciv xxTXo-xaKaTavêaïa-xv ayr) rovTOig —

Dixerat similia quidem Socrates, non tamen plane

1)nbsp;Puta astronomiae et geometriae et roiv Xóyuv rSv èfifTTixSv
(iisciplinam. XV. 261.

2)nbsp;XV. 263.

3)nbsp;XV. 264. sqq.

eadem. üterque suum de astronomiae et geometriae
cognitione judicium ad utilitatis normam conformavit;
utrique communis fuit opinio: tmtx tovq airmpiß^l^-\'^\'
yovq ovlh hj suspysTw^i i); nec tamen illarum artium
rudes omnino esse oportere juvenes uterque affirmat.
Quodsi vero ex utroque quaeras, quam ob causam
sic statuat, aliud respondebit Socrates, aliud Isocrates.
Socratis enim rationes sic concluduntur: quaecunque
ad vitam bene degendam non adjuvant, rejicienda
sunt; atqui paucis exceptis inania sunt futiliaque quae
docent geometri et astrologi; ergo sunt rejicienda.
Quare juvenes dehortor ne aut geometris aut astro-
logis in disciplinam se tradant: pauca enim illa quae
alicui sunt usui aut ab aliis sciscitari aut ipsi per se
dicere possunt. At Isocrates: Non sunt, inquit, nulli
usui quae ad vitam bene degendam nihil adjuvant:
proficiunt enim adolescentibus quae laborem et dili-
gentiam et animi attentionem assiduam flagitant, quare
equidem non obsto quominus illis se dedant studiis,
immo ut in ea incumbant suadeo; monitos tantum ve-
lim ne his exarescere ingenia sua sinant.

Ceterum operae pretium est attendere quantopere
Isocrates cum aetate judicium sententiamque mutarit.
Provecta quum jam esset aetate 2), sic existimavit:
roiig èv roig ipi(7timg xóyoig ^wxarevovtocg m) roug yrsp)
rhv XTTpoKoyixv xx) ysccfisrpixv xx) rx roixvrx rm p^xêijf/J-
tccv hxrpißovrxg ov ßXxTrrsiv xKXquot; uCpsKm rovg (rmovr-xg 3).

1)nbsp;Isocr. XV. 264.

2)nbsp;XV. 9.

3)nbsp;XV. 261.

Aliud ejusdem de institutione tmv Trsp) tx? \'épilxg
hxrpißivTccv judicium habemus multis ante annis Ute-
ris mandatum 2), dissimile sanequam illi ac diversum.
„Jure, inquit, indoctorum quidam tales praeceptores
contemnunt, xx) vofJ^ouiriv x^oXecrxto^v kx) ßiKpoMyixv iAA\'
Qv Tgt;jg ^pvxm £7rif/,£\\£ixv slvxi rx; roixvTxg lixrpißh s),
puta eadem illa studia, quae yup^maixv rîjç ^\'ux\'^? \'i^\'
7rxpxcrK£ugt;]v rm (piKotroCpixg esse idem posteriore vitae
tempore judicavit. Quam répugnent haec inter se,
nemo non videt. Apparet Isocratem, quo tempore scho-
lam aperuit et suasiones ac laudationes conscribere
coepit (quando autem id fecerit, nunc non attinet quae-
rere) , quo igitur tempore incepit Trsp) rxÓTijv, i. e. rhe-
toris, £hx\'. T^v 7rpxyf/.xT£ixv, apparet eum eristicis
studiis omnem utilitatem abjudicavisse. Quodsi de
eristicorum disciplina in Antidosi aliter atque in
prima illa scriptionenbsp;judicavit, hoc ita con-

vertere par est ut dicamus, Isocrati, antequam mutasset
judicium, tria illa aeque utilia, i. e. prorsus inutilia
ac indigna in quae incumberent juvenes, visa esse
atque ita eum de geometria et astronomia cum Socrate
consensisse ut nulla esset inter ambos dissensio.

Sed dum nos serio et attente Isocratem audimus de
disciplinis disputantem, dum miramur qui factum sit,
ut eristicos, quos antea odio habuisset postero tempore
dilexerit atque ab objurgatoribus defenderit, ipse ille

1)nbsp;In oratione xciTct rüv lt;rs0itrTt2v. XIII. mitio.

2)nbsp;XV. 193: OT fipzó/^^v TTspl rauryiv slvat t^v TrpciyfiXTSiccv.

3)nbsp;XIII. 8.

4)nbsp;XV. 266-

vereor ne nil aliud agat nisi ut fucum faciat atque
egregie imponat lectoribus. Simulât quidem se cum
prioribus inimicis in gratiam rediisse, sed revera de-
spicit contemnitque quos tueri videtur. Mox oblata oc-
casione eloquetur talia, quae omnibus, quibus in prae-
sentia ea involvenda duxit, integumentis nudata, veram
ae pristinam ejus exbibeant sententiam. Dixerunt gre-
grarii quidam sophistae Isocratem aliorum studia
atque omnes omnino institutiones evertere Quos ut
refellat, strenue operam dandam censet senex : „ Egone,
inquit, ut institutionem a majoribus nobis traditam
contemnam? Tantum abest ut hoe facere mihi in
animo sit, ut vel eam quae nostra viget aetate lau-
dibus efferam, geometriam dico et astronomiam et
eristicos dialogos, quibus juniores magis quam aequum
est delectantur, seniorum autem nemo est h âv-
sKTohq ehxi Cp^iraisvquot;Pulchram laudationem! „Ve-
rumtamen ut in studia illa incumbant atque intendant
animum, omnibus qui se iis dederunt auctor sum. Quid
enim? Ut nihil aliud efficiant boni, juniores tamen
a multis aliis erroribus et delictis (dßxpnlfyMTx) illae
prohibent disciplinae.quot; Profecto nil novi est sub sole !
Aut enim fallor aut hoc est illud quod hodieque timidae

1)nbsp;Tfsli; vi rérrcipss riav uyeXaiuv iroCpiirTÜv. Isocr. in Pan-
athenaïco (18.) quae oratio, ut hoe in transitu moneam, altera
senis Isocratis Apologia jure appellari possit. absoluta illa atque
edita quindecim annis postquam priorem Apologiam, i. e. oratio-
nem Trsfi avrtSSasu^, conscripserat. (XV. 9. XII. 270.)

2)nbsp;XII. 19.

3)nbsp;XII. 26 sqq.

faciunt matres, quae ad ludi magistrum mittuut pueros,
ne in ignem incurrant neve in aquam incidant. Quid-
quid est, qui e malis id quod minus malum sit eli-
gendum ducit, tamen malum istud bonum esse non
dixerit. In malis igitur Isocrati et eristicorum disci-
plina et astronomiae ac geometriae cognitio ponendae
videbantur. Nos autem, quum verba illa legeremus
satis bonorifica, quae de eristicis ceterisque inAntidosi
posuit, fugerat quo consilio haec dixisset : scilicet ut
mitem se esse hominem nec angusti animi rhetorem
ostenderet i). Quae oblivio quum ad finem properan-
tibus cursum retardarit, tandem aliquando vento vela
sunt danda^).

1)nbsp;XV. 260.

2)nbsp;Orellius de Isocratis verbis, in Antidosi positis, disputans,
Isocratem auctorem fuisse existimat vulgaris illius opinionis, cujus
Quintilianus facit mentionem; in geometria partem esse utilem
teneris aetatibus; agitari namque animos atque acui ingenia et
celeritatem percipiendi inde venire. (Inst. 1. 10, 34.) Ne vero
majorem quam par sit, laudem Isocrati tribuat, haecaddit: „üebri-
gens darf man schwerlich annehmen, dass sie aus seinem eigenen
Geiste hervorgegangen sei; denn jeden speculativen Gedanken
dankt er andern, und besonders dem Piaton.quot; Isocratis oratio
de permutatione; edd. Orell. pg. 307. — Equidem concedo illius
opinionis originem ab ipso Isocrate non esse repetendam, etiamsi
Isocrates primus eam elocutus sit, nec tamen credo e Platonico
eum haec fönte duxisse. In omni institutione tria requiri: cpCaiv,
f^sXsrviv, [^cdèyiaiv, Socratis fuerat opinio. Isocrates, praeceptoris
naemor, tribus illis omnem cujusvis disciplinae utilitatem metieba-
tur. Quum studia illa, quae ceteroquin despiciebat, in praesentia
paullulum laudanda duceret, fieri non potuit quin exercitationis,
quae una hue trahi poterat, ei veniret in mentem. Quocirca ad

Isocratem Socratis more ad utilitatem retulisse om-
nem institutionem, cum ex iis quae eristicis aliisque
objecit effici jam potuit, tum quae idem illud décla-
rent habemus multa alia ejus enuntiata. Ipse sophista
graves cum omnibus fere sophistis, qui ea aetate
floruerunt, exercuit inimicitias. Jam quoties convicio-
rum tela in eos conjecit — fecit autem id quavis data
occasione — id egit ut eorum stultitiam dementiam-
que convinceret atque a disciplina, quae ad vitam bene
dcgendam nihil adjuvaret, dehortaretur averteretque
adolescentes. Cujus rei quum multi documento esse
possint loci, unum qui omnium instar sit afferam.
Invehitur in adversaries suos, quorum orationem in
absurdis atque ridiculis argumentis exsultantem per-
stringit, deinde haec addit: ok izp\'-i^ à^sf^Jvoug täuth?
TÎÎÇ rspêpsioiç TÎjg èv f/.ev roJg Kéyoig £^£Kéy%£iv 7rpo(r7rotov-
f^évi^g èv Ts Tûtg ïpyoïg ttqKvv yih zp^^\'^v fçfaaf^/ciii\'î^ç,
riiv amp;K^Û£iûcy diûmv xx) Trsp) ràg Trpâ^sig h oäg ttoäitsvo-
fisùx, Tovg o-vvóvTizg ttxiIsvsiv xx) 7r£p) rm si/.\'ïïsipixv tvjv
rovruv yviivxt^£iv, ivÔu^ouf^évovg on ïtöAü xpsTrróv êart Trsp)
tmvnbsp;àttisixâg lo^t^siv i? ^sp\\ tüv x^p^ffrccv âxpi-

ßäg sTrhrxffÔxt xx) ßixpov Trpoéz^iv h) ro7g (/.syiXûtg ^äA-
xov tvûxh hxcpépstu iv Tûlg f^ixpoTg xx) ro7g ^Tav Trpog
rbv ßiov wCpfAcys-zv i).

Ne vero in mentem alicui veniat versus cujusdam

Socratem origo illius opinionis referenda est, siquidem de exerci-
tationis utilitate Socrates ei persuaserat. Sed vereor ne hoc modo
origines quaerendo omnes omnino homines corvos, neminem pa-
vonem esse, probare facile possemus. Cf. Phaedri fabula quae
est de Corvo et Pavone.

1) X. 4, 5.

Horatiani ^ ), IsocratCKS non solum aliis, ut quae utilia
essent adjuvarentque ad vitam sequerentur, auctor
extitit, sed et ipse in talibus versatus est argumentis
quae cum jucunditate conjunctam habere utilitatem vi-
derentur, et quos habuit discipulos, non ad qualem cum-
que eloquentiam, sed ad earn quae utile dulci admi-
stum haberet, instituere officium sibi duxit. Quodsi
quaeritur, quibusnam in argumentis utile illud positum
Isocrati videretur, exstant ipsius verba: Nfcir^pcs [y-^sv
oov — TTSp) sKshoug rovc ÄÖyoug sTrpccyiJMTsvéi^ViV rovg Tvsp)
räv (yvizcpspûvtùjv r^j ts ttqKsi kx) roïg âxxoig quot;EAAî^ct/ o-ufz-
ßouXsvovTxg 2). Tales orationes alio loco vocat
Kovg kx) TfoXiTiKOvg kx) ttx-n^yvpikovgy — àv — 7roX?,o) — ßx-
ôijTx) yiyvscrôxi ßovXovrxi, vof/J^ovrsç rovg sv rovTOtg TrpM-
rsùovTX^g tto\'Av troCpcorspovg kx) ßs\'Ariovg kx^i fzxXXov àcpsÀsïv
\'^uvxptsvoug sïvxi tcûv txg ^iKxg sv ÀsyovTcov

Quae ipse de suis orationibus deque institutione sua
praedicat, pulcra sunt illa quidem et animum testantur
ab eristicorum controversiis spinisque alienum, utilia
semper spectantem; sed ut in omnibus artibus ac dis-
ciplinis maxime eminet is, qui veram viam quam in-
grediendum sit primus monstravit, ita plurimi refert
scire utrum Isocrates primus, utilitatis ratione habita,
novum argumentorum et declamationu.m genus invene-
rit et in suam induxerit scholam, an quae ab aliis
accepisset pro suis venditaverit. Ad quod responden-
dum videtur verbis Dionysii Hal. qui in libelle que

1)nbsp;A. P. 138.

2)nbsp;XII. 1, 2.

3)nbsp;XV. 46.

i^^msssmm

— 34

de Isocrate aliisquc oratoribus judieat, haec dicit:
7r£^upfzsvgt;;v Te Xaßav t^v m^iv rav xiym vtto rZv vrsp)
Topyioiv KOi) npcotayópav croCpKrruv trpûroç sx^pms^ àno tüv
êpKTTiKÙv Kx) (pvtrmSiv Itt) rok TtoKirmovg m) Trep\'i roiónjv
^TTovU^ccv Thv èiTi^r^mv heréxs^Tsv. Quod Dionysius di-
cit, Isocratem primum vrsp) zavry^v t^v aTrKTTn^v ^mts-
Khxi. consulte ab eo additum videtur. Nam inceperat
jam antea Gorgias quod Isocrates semper ac constan-
ter fecit, ut qüi praeceptor esset eloquentiae idem
Kéyovq m-AiTiKoéq conscribcret et recitaret i). Sed primus
fuit Isocrates, qui eristicorum argumenta ridicula et
absurda, physicorum Ûm;MT07V0uxq, a quibus Gorgias
non abstinuerat, quin forense etiam dicendi genus
contemneret et rejiceret, atque ad eam eloquentiam,
quam solam utilem esse existimaret, tam exemple
quam institutione informaret discipulos. Quae cum ita
sint, agnoscere in hoe mihi videor Socratis discipulum
qui praeceptoris praecepta ac placita ad suam disci-
plinam transtulerit.

Ne illud quidem praetermittendum est, quod Isocrates
novae Academiae placitis fuit addictus longe antequam
Carneades eam constituisset. \'^Tfsiln, inquit , oùx hsanv iv

T^nbsp;T^nbsp;duûpciTTCoy STTltTT^I^nV KxßsiV, \'^V \'é%OVTSq

éMy.sv ö Tl TtpaxTkov n Afxriw hrb, —nbsp;vofjJ^c^

Tohc touq ^o^mç imrvyzdmu aq Itt) to ttoKv tov ßsKTi-
(ttov huxyjvovq 2). Quid sit optimum dictu factuve quum
sciri non possit,nbsp;et ^Tozd^s^ôxi habita sunt

1)nbsp;Cf. Westermann. Geschichte der Beredsamkeit. I. p. 45.

2)nbsp;XV. 271.

3)nbsp;XII. 261. XIII. 17. et multis aliis locis.

tamquam termini, quos extra egredi atque ad certam
rerum cognitionem pervenire liominibus non liceret.
Quid utile sit, conjectura assequendum est: ut quisque
optime uToxaî^sTxi, ita optime eruditus est i). Haec
Socratem docuisse, non quisquam dixerit. Hie enim
liominum ignorantiam convincere studebat eo consilio
ut falsas aut praejudicatas opiniones (So^xg) ex eorum
animis evelleret, quibus ereptis fore sperabat ut non quid
verum esse videretur, sed quid revera esset, quaerere
institueront. Jam vero persaepe acciderat ut qui ab eo
interrogarentur, quod responderent non baberent atque
obmutescere cogerentur. Quo quum rem perduxisset,
satis interrogatum putabat. Neque enim tam id agebat ut
falsae opinionis in locum substitueret veritatem, quam ut
ad meliora ac firmiora quaerenda eos, quorum ignoran-
tiam et errores convicisset, adigeret. Sed fieri vix
potuit quin multos, qui eum cum civibus peregrinisque
sermocinantem audirent et singulos eo perducentem
ut obmutescerent, ea teneret opinio, nihil certum nec
absque dubio verum esse in hominum scientia, quum
viderent tantam esse falsarum opinionum vim, tantum
diversissimorum hominum numerum, non solum stupi-
dorum, sed eorum etiam qui rerum periti sapientesque
haberentur, qui tamen to i/pco\'M resistere non possent.
Hinc repetenda mihi videtur sententiae Isocrateae origo,
quem ab ipso Socratenbsp;illud et ^o\'^xç illas

traxisse puto, etiamsi Socrati neutrum fuisset pro-
baturus. Isocratem autem quorsum Socratis tender ent

1) XII. 30.

placita, non semper intellexisse, supra jam demonstrare
conatns sum.

Comparanti mihi similitudines liceat ordinem in dis-
putando non tenere et continuam rerum seriem ita
deserere ut ah Isocratea probalitate ad Deorum cul-
tum derepente transsiliam. Sunt autem quae de
cultu Deorum dixerunt Socrates et Isocrates vinculo
quodam cum iis quae supra disputantem audivimus
ntrumque conjuncta : quid utile sit, quid inutile,
quaerit uterque. Ac Socrates quidem Deos sic coluisse
narratur, ut Pythia oraculum consulentibus praeci-
pere solebat : îJ rf yàp môlocnbsp;rroXsag dvxipsT

TTOmvTizq sviTsßaiq av TTOim, \'ZccKpäri^g rs ovru km xÙtoç
STToUl km TOÏq amp;KXQIÇ TlXppSl, TOVq Ts âXXaq TTCCq TTOtOVV-
Tdq Trepiépyovq km f^arxlovq ivoßi^sv slvxi l). Nicocli
praecepit idem Isocrates : toc Trpoq Tohq êsouq mUi (f/Jv),
âq ûl TTpoyovûi KiZTshi^xv 2). In Areopagitico autem, quo
majores omnibus cumulavit laudibus, atque illos omni-
bus animi bonis externisque rebus abundasse, contra
suae aetatis Athenienses omnino bis carere demonstrare
conatus est, non ultima haec laus habetur: où yàp h

TMq TTOKvTe\'Aeixiq èvôfii^ûv slvxi rnv svrrsßeiav, àXXquot; iv rcp

fi^j^h Kivéïv UV aÙToJq oï Trpéyovoi TTxps^oŒxv 3). Quod ma-
jores fecerant, ut non sumptuum magnitudine pietatem
metirentur, idem Nicocli ut faceret neve pluris aesti-
maret sacrificia quam vitam sanctam honestamque, auctor
Isocrates est his verbis: woïi Ts Ôv[j,ûc, tovto kxKKiittov

1)nbsp;Mem. I. 3, 1.

2)nbsp;II. 20.

3)nbsp;VIL 30.

eJviXl KOÙ ôsp/ZTTsîûCV fZSyî^TyjV, ûCV ccg ßsXTKTTOV xx) quot;SlKXlO-
txtov axutov TTXpSX\'^il? \' [mkkov yxp JAtT/Ç rovç tûiovtûuç î5

toIk; Upsïx TToKXà xarxßäxxovrxq trpx^siv t; ttxpx tSiv
ôsœv àyxùûv Ne liic quidem deest dux atque auctor
sententiae Isocrateae Socrates, qui ôua-iag ôvuv fzixpàç
xtto IXtKpZv OÙ^SV ^yslto (zslqug\'ôxt tüv XTTO TTOXXcóv Xx)
yxXav ttoKXx vmi fzsyxKx évôvrav, iAA\' èvóf/A^s rovq ôeovq
tx7ç TTxpà tüv smeßsfttxtccv tifjmç f/mxi(ttx xxipiiv
Ceterum de Dis eorumque mundum regendi munere quid
existimandum esset, Philippum, regem Macedoniae,
docuit Isocrates Sunt autem quae docendi causa li-
teris mandavit ejusmodi, ut nec cum Socratis sententia
discrepent nec tamen similia in Xenophontis libro me
legere meminerim. Quodsi hac in re a Socrate dis-
sensisset, id in tanta opinionum discrepantia tantaque
quidvis sentiendi judicandique licentia ne mirandum
quidem foret.

De reliquis quum jam satis dictum videatur, restât
ut de republica administranda paucis absolvamus. Erat
haec Socrati opinio : ßxviXalg xx) âpxovTxg où rovg rà

(TXÏjTTTpX SXOVTXÇ sïvXi OÙTs TOVC VTTO TUV TVXÔVTCCV xlpsôsi/-

txq oùTa Toùg xK\'^p^ xxxóvtxg où\'Ss touç ßiX(txf/,avoug ov^s tovç
i^xttxti^crxvtxg, âxxx touç livi\'îtxylavouq xpx^iv Aperte
haec verba significant, populäre imperium Socrati dis-
plicuisse. Quare ne opus quidem fuerat, Xenophontem
alio loco narrare, eum magistratuum sortitionem im-

1)nbsp;IL 20.

2)nbsp;Mem. I. 3, 3.

3)nbsp;V. 150, 151.

4)nbsp;Mem. IIL 9, 10. 11.

probavisse i). Nam si regendi artis peritis permittenda
est respublica, sponte sequitur ut magistratus non sint
sorte ducendi. Ceterum de reipublicae administratione
non multum disseruisse videtur Socrates. Nec mirum boe
est. Socrates enim reipublicae gerendae partes aliis per-
misit; ipse in materna exercenda arte tam erat oc-
cupatus ut semper percunctandi et explorandi hominum
animos propopositum sequens, a recta via se aberrare
non pateretur. Quare nec novis rebus studuit, quamquam
populäre improbaret imperium, nec certam reipublicae
formam, quae omnium optima esset, informavit, cujus
cum praestantia popularis imperii ealamitates et mise-
rias compararet, id quod non Plato tantum, sed Iso-
crates etiam fecit. Et Socratem quidem novis rebus non
studuisse, documento sunt ipsae accusatorum ejus cri-
minationes, quas inter frustra quaesiveris hujusmodi
aliquid : iAAÀ vii Aio,, o xxT^yopoq sCp^i, VTrspopxv sttcIsi
rm xaùsariiroov voßccv rohç cruuévTxg\' — TOvg rotouToug
Koyovq sTTxipsiv sCp}^ rovq vsûvç xxrxCbpovsTv rïjg KxêsiTTÛayiç
TToXiTsixç icx) TToislv ßixio\'jq Scrlptum erat in accusa-
tione : \'ZaxpxTiji; dixCpôslpsi robg véoug ; tantum vero ab-
fuit ut partium novarumque rerum studium Socrati
objicere possent ejus inimici, ut Plato in Apologia ne
verbo quidem talis criminationis mentionem faciat; immo
longe aliam ob causam eum depravare juvenes accusa-
tores asseveraverunt, crediderunt judicesAttamen

1)nbsp;Mem. I. 2, 9.

2)nbsp;Mem. I. 2, 9.

3)nbsp;Mem. L 1, l. _ pkt. ApoL 24. B.

4)nbsp;Ap. 26. B. -— 18. B.

tradit Xenophon, accusatorem — tov xar^yopov — Socrati
crimini dedisse quod juvenes novarum rerum studiosos
ac violentos redderet \'). Quis sit accusator ille quae-
ritur, vel potius nixnc quidem quaerere non amplius
opus est. Xenophontis enim xsxriïyopov non esse Meletum
neque Anytum neque Lycona, sed Polycratem Sophistam,
qui aliquot annis post philosophi mortem xaTviyopixv So;-
Kpdrovg edidit, satis superque probavisse Vir Cl. Cobe-
tus mihi quidem videtur. Cujus ad argumenta, per se
jam satis firma, hoe addi potest, quod accusatorem Xeno-
phonteum si statuimus revera in judicio Socratem accu-
savisse, Plato gravissimam criminationem, tamquam si
refellere eam Socrates non posset, silentio praeter-
misit; si autem Xenophon Polycratem ut redargueret
operi manus admovit, nec repugnant inter se nec
discrepant quae ab utroque discipulo, magistrum ut de-
fenderent; Uteris mandata sunt. Alter Socratem inducit
in vera causa accusatorum crimina propulsantem, alter
non accusatores — Tovg KXTi^yopoug — redarguit, sed
TOV KXTi^yopov, i. e. Polycratem, qui multa excogitare
potuit quorum illis ne in mentem quidem venisset.

Si vera sunt quae disputavi, Socratem, quamquam
populäre improbaret imperium, tamen nequaquam ad
TOVÇ iTTia-rxf/Jvoug amp;p%s!v administrandae reipublicae mu-
nus deferre studuisse, eumque tam raro de suae civitatis
institutis moribusque verba fecisse ut ne accusatores
quidem ei crimini dare possent quod novis rebus stu-
deret, sequitur Isocratem hac in parte nonnisi pauca
admodum a praeceptore mutuari potuisse. Atque baud

1) Mem. I. 2, 9,

scio an nihil ab eo mntuatixs sit. Despiciebat ac me-
tuebat plebem Isocrates, odium habebat popularis
imperii, sorti permittendam negabat rempirbiicam i) ;
at hac in re Socratis auctoritate ei opus non est. Isocra-
tes enim, quo rerum tempora ipsiusque ingenium duce-
bant, sponte sua pervenisset: ab optimatium stetisset par-
tibus, etiamsi Socratem numquam audivisset. Illud autem
sine ulla dubitatione a Socrate acceperat, quod quali-
bet oblata occasione Atheniensibus inculcare studuit,
quemadmodum singulis hominibus, sic toti etiam civi-
tati omnem beatitudinis spem in virtute esse positam.

Atque hic subsistendum finisque disputationi facien-
dus esse videtur. Attuli quae ut Socrati Isocratem
auditorem vindicarem, colligere potui. Suscepto mu-
nere ita functus sum, ut de virtute ceterisque de
rebus, in quibus praecipuam cogitandi et disserendi
curam homines ponunt, utrumque disputantem aut
sermocinantem audirem. Quae similia essent, notavi,
nec tamen discrepantia neglexi aut silentio praetermisi.
Jam quid statuendum sit, judicent qui haec le-
gent. Forsitan dixerit quis, me nimis curiose in hac
quaestione exploranda versatum esse : ad Socratem
enim tanquam auctorem me retulisse nonnulla, quae ali-
unde accipere Isocrates potuerit. Eespondeo, in huius-
modi quaestione certos terminos, quos intra verum
consistât, constitui baud facile posse. Quare conce-
do, quae de cultu Deorum, de humani ingenii imbe-
cillitate, de aliis quibusdam rebus Isocrates dixerit,
non a Socrate sed aliunde mutuari eum potuisse, modo

1) YII. 21, 22.

ne negetur, eum gravissima sua décréta a Socrate
duxisse, reliquorum autem eam esse rationem ut
e Socratica disciplina hauriri saltern optime potue-
rint. Praeterea non negligendum est, me non id prae-
cipue egisse ut Isocratem Socratis discipulum fuisse,
sed ut alteram alterius osorem non fuisse probarem i).
Quo plura autem doctrinae capita et décréta ambobus
communia fuisse apparet, eo melius refutantur qui
in tanta consensione de invidia vel odio cogitant.

1) Vid. supra p. 2.

QUAESTIO ALTEEA.

DE ISOCKATIS VITA, INGENIO, MORIBUS.

CAPUT I.

De Isocratis vita dictnro liceret mihi esse brevem,
etiamsi hoc propositum esset ut a carceribus ad cal-
cem eam percurrerem. Multi enim et doctissimi viri
copiose de ea exposuerunt, qui cum ineptias et men-
dacia veterum scriptorum qui ejus vitam enarrarunt
refellerunt, tum ostenderunt in tota Atticae Sirenis vita
perpauca ac paene nihil reperiri dignum quod magno-
pere attendatur. Sed ad hanc brevitatis excusationem
accedit alia ratio, quae non minus est gravis. Quaestio-
nem enim quam tractare aggredior, ideo tantum „ de
Vitaquot; inscripsi, quod cujusque vita et ingenium mores-
que arcto vinculo inter se continentur, ita ut secus
quam fecit aliquis et cogitavit, facturus et .cogitaturus
fuisset si aut alio tempore vixisset aut alii casus sive
secundi sive adversi ei obvenissent. Quod si verum
est, sequitur quaestionem quae est de Isocratis ingenio

et moribus, qnam elucubrandum suscepi, ab altera
quae est de vita, sejungi non posse. Sed quoniam in
satis magna farragine eorum quae de vita Isocratis
memoriae prodita sunt nonnisi perpauca inveni quae
ad propositam quaestionem valere aut certe non negli-
genda esse mihi viderentur, delectu facto rejectisque
multis cetera, quae hue pertinere arbitrer, aut praemit-
tam tanquam in prooemio aut suo quaeque loco inseram.

Constat igitur inter omnes, Isocratem natum anno
a. C. 436, centenarium paene anno a. C. 338, paucis
post Ghaeronensem cladem diebus, diem obiisse su-
premum i). Liberaliter se a pâtre educatuim esse, ipse
narrat 2). Neque est cur fidem non habeamus seni dicenti
se olim magis illustrem et notum inter aequales et
condiscipulos fuisse quam tum esset inter cives suos.
Juvenem eum audisse claros Sophistas qui ea aetate
florebant, Protagoram, Gorgiam, Tisiam, Prodicum^),
narrant qui de ejus vita egerunt scriptores veteres.
Nec dubium est quin hos Athenis docentes et décla-
mantes audierit ab iisque ad eloquentiam institutus
sit. Sed philosophia quam illi profitebantur nequaquam
ei placuisse videtur. Quoties enim eorum décréta tan-
git, irridet perstringitque rovg TrocKociovg ŒoCpia-râi;, qui ejus-
modi ineptias excogitassent\'•\'). Socratem autem jure
inter Isocratis praeceptores numerari, supra probare
conatus sum. Sed Theramenes nescio an ad praecep-

1)nbsp;Cf. Pfund de Isocratis vita et seriptis, p. 4.

2)nbsp;XV. 161.

3)nbsp;Cf. Pfund p. 8.

4)nbsp;X. 3. XV, 269.

ptorum numerum non adscribendus sit i). Demonstravit
V. Cl. Bakins haiidquaquam verisimile esse, bunc
demagogum et politicum oratorem institnendae juven-
tuti operam dedisse 2). Tamen inter ambos arctior
familiaritas intercessisse • videtur. Narrant enim ve-
teres Isocratem Therameni, cum ad mortem du-
ceretur, opitulari voluisse s): quae narratio etsi et
propter Isocratis timiditatem et quod de Socrate idem
fere memoriae proditum est, satis dubiae est fidei, ta-
men ostendit antiquitus faniam obtinuisse de amicitia
et necessitudine quae Isocrati cum Theramene fuisset.
Quare equidem cum Bakio facio, qui se non interce-
dere dicit quominus Tberamenem audiverit Isocrates,
modo sic intelligatur ut de Demostbene traditur eum
audivisse Callistratum, i. e. hujus imprimis dicendi
gloria ad ejusdem laudis studium excitatum esse.
Ac forsitan baud perverse statuerit qui existimet, eum
a Theramene non tantum eloquentia sed etiam civili

scientia auctum esse.

Quale vitae institutum ineunte adolescentia ceperit
Isocrates si quaeras, ipse narrat se olim capessendae
reipublicae iniisse consilium, defuisse autem sibi quae
plurimum apud Athenienses valeant, Cpcoyijv havljv

Neque tamen ideo animum despondisse, sed
ad ea se contulisse in quibus elaboranti neqiie magna

1)nbsp;Pfund, p. 8.

2)nbsp;In disputatione de Isocratis praeceptoribus, Schol. Hyp.
Vol. III.

3)nbsp;Pseudo-plut. in vita Isocratis.

4)nbsp;XII. 9, 10.

voce neque audacia opus esset, stt) to (pixo(ro(p£tv km
TTOVSIV KM yptk(p£iv a hxm^mv. Itaque scholam aperuit
et Xoyovg \'EXXi^vmug kx) ßx(n?movg kx) TroXiriKOug oon-
scribere aggressus est i). Haec quidem ipse. At alia
Aristoteles, qui, apud Cieeroneni, Isocratem primo
esse artem dicendi negavisse narrat, scribere autem
aliis solitum orationes, quibus in judiciis uterentur:
sed cum ex eo (quia quasi committeret contra legem,
quo quis judicio circumveniretur) saepe ipse in judicium
vocaretur, orationes aliis destitisse scribere totumque
se ad artes componendas transtulisse 3). Ne vero pu-
temus negligentia quadam factum esse ut Isocrates id
quod ab Aristotele relatum est silentio praetermiserit,
quasi parvi id existimaret esse momenti, non semel
verum id esse plane negat. Obiter quidem et ut rem
tangere in praesens satis babeat, bis verbis: ov Trsp) f/j-

npuy T^V TTpOxIpSiTlV TTOlOVIMVOq OuTs TT £ p) tSiV \'idlccV CrUf/.ßo-

Xxic^v\'^). Sed aliquot ante annis data opera, argu-
mentis collectis et dispositis, demonstrare conatus erat
se orationes judiciales aut nullas conscripsisse, aut si
conscripsisset, quod tamen probari non posset, nemini
civium nocuisse Sed operae pretiurn est attendere
ad argumenta quibus usus est ut fictum accusatorem
redargueret. Postquam enim se nemini civium nocuisse
neque aliis orationes conscribendo neque discipulis suis
praecipiendo, quomodo rh j^tt« xóyov Kpshrcc facerent,

1)nbsp;XII. 11.

2)nbsp;Cic. Brut. c. 12.

3)nbsp;XII. 11.

4)nbsp;XV. 33—42.

I

probavit ita ut diceret, si qui a se laesi fuissent,
eos oblata oecasione usuros fuisse ut se aceusarent (in
fieta scilicet causa!) vel testimonium contra se dicerent :
postquam igitur quod crimini daretur, id verum esse
ita concessit ut non turpe facinus sed laude dignumnbsp;j

se commisisse contenderet, derepente rem omnem infi-
tiatur. Où i^t-hv ovSquot; si txut £%uv Trsp) £[j.avrou Xsysiv,
ovh\' ûvroù Cpayyjo-QfJMi Trsp) rovi; Xoyovg robg Toiovroug ysys-
v)j(jJvog\'^). Quid enimquot;? Omnes homines in iis locisnbsp;*

versari soient, unde quaestum sibi comparare insti-
tuerint : qui e negotiis civilibus et litibus quae inde
oriuntur victum quaerunt, hi tantum non in foro habi-
tant; at me nemo umquam vidit out sv rolg a-uvs^pioig
OUTS TTspi ràg âvxKpIusig ovr stt) ToJg ^inxuTVipioig ovrs
Trpog Tolg hxir^TXtg. Deinde istos apud vos solos quae-
stum facere posse reperietis ; si alio migraverint, unde
famem depellant non habere; mihi autem omnes co-
pias aliunde obvenisse. Praeterea ad ülos se convertunt
qui aut ipsi in malis sint aut aliis negotia facessere
velint, ad me autem qui omnium Graecorum sunt otio-
sissimi. Quod autem audivistis accusatorem dicentem,nbsp;!

me a Nicocle, Salaminiorum rege, multa et magnanbsp;!

munera accepisse, profecto non ut causas agere disceret,
propositum sibi habuit ille qui aliorum controversias tam-nbsp;,

quam dominus disceptare solet. Postremo quum permulti
sint, qui litigantibus orationes conscribant, nemo eorum
umquam dignus est habitus cui juvenes in disciplinam
traderentur ; „ ego vero plures habui discipulos, teste
accusatore, quam ceteri omnes dicendi magistri.quot;

1) XV. 36.

Satis callide quaecumque potuit colligere argumenta,
expromsit. De quibus illud inprimis dignum est quod
animadvertatur, eum nequaquam omni asseveratione
affirmare, numquam se aliis conscripsisse orationes.
Non enim negat se umquam in eo genere orationum
operam posuisse ; tantum negat id posse probari:
où — (pxui^croaxi — yersvi^/zsvog. Quod sequitur ar-
gumentum, aliquantum haberet ponderis, nisi scire-
mus in ficta causa qui eum redargueret non adfuisse.
Etenim quum affirmat neminem esse qui se in foro
aut in judiciis umquam viderit, recte eum idafiörmare
credimus, modo ne de omni vitae tempore hoc dictum
esse velit. Deinde, iterum cautione adhibita, non dicit
„numquam ego fui,quot; sed „nemo me umquam vidit,quot;
quod facile dicere poterat. Neque enim, ut modo dice-
bam, aderat qui redargueret, et quum multi anni
praeterlapsi essent ex quo aliis orationes scribere de-
stitisset, etiamsi olim per aliquod tempus in foro ver-
satus esset, tamen quae tot ante annis facta essent e
memoria excidisse eorum qui etiam tum superstites
essent ex ejus aequalibus, facile suspicabatur octoge-
narius senex. — De altero videamus argumento. „Uli
(causarum actores), inquit, apud vos solos rem facere
possunt, mihi ab externis hominibus omnes obvenerunt
copiaequot;: et „ad istos se conférant qui aut ipsi in mails
sint aut aliis negotia facessere cupiant, ad me vero homi-
nes omnium G-raecorum otiosissimi.quot; Male concludi hoc
argumentum quisque videt. Videlicet in omne vitae
spatium transtulit quod nonnisi in partem quadrat.
Post enim quam vitae institutum mutaverat, ab exter-
nis imprimis copiae ei obvenerunt et homines otiosi ad

eum se contulerunt, antea vero cives qui ant ipsi in
malis essent aut aliis negotia exhibere vellent, ejus
opera utebantur. Ergo vera sunt quae dixit, sed alia
quae non minus vere dici poterant silentio omisit.

Tertium argumentum, quum nullius sit momenti,
silentio praeterire liceat. Quarti eadem quae secundi
est ratio : „ Àoyccv (ruyypaCpeJg numquam digni sunt ba-
biti quibus in disciplinam juvenes traderentur.quot; Si
nihil omittere voluisset, addendum fuerat, ne sibi
quidem, ante quam destitisset aliis orationes scribere,
adolescentes in disciplinam esse traditos.

Callide igitur fecit quum quae de vitae parte vere
dici poterant, ad totius vitae spatium transtulit. Jam
si quaeritur, qua de causa loqui quam tacere, redar-
guere quae negare non posset, quam silentio praeter-
mittere maluerit rem cujus in oblivionem plerosque
adductos esse probe sciret, ipse suis respondeat ver-
bis : Ai/f/ 0 xar^yopoq coq ayà rovq virrouq Kóyovq Kpsh-
Tovq lÖVCCßOil TTOlsJv 1) Ct Uq \'èixcpôslpcc TOVÇ VSMTSpOVq,
?jy£iv ^t^diTuccv xxi TTCipcc to Hkohov èv Tolç âyûcriv tXso-
vexTslv 2). At in ficta accusatione Lysimachum nescio
quem haec facit loquentem 3). Itaque finxit prorsus, et
quidem consulte, se talis culpae reum factum esse, ut

1)nbsp;XV. 15.

2)nbsp;XV. 30.

3)nbsp;Lysimachum quemdam rei familiaris permutationem postu-
lasse, tradit Pseudo-Plutarchus. At idem in ficta accusatione ac-
cusatori nomen imposuit Isocrates. Quem quum sycophantam
appellare (8) et acerbissime exagitare non dubitarit, quo erat
quietis studio et sycophantarum metu, vero nomine uti profecto
non est ausus.

existimationein suam non ab unius sed a multorum
calumniis defenderet Vixit enim Athenis, in ea iirbe,
cujus ineoîae omnibus fere qui supra vulgus sapere
viderentur infesti erant atque illud inprimis metuebant,
ne, si qui diceudi facultate valerent, bi in concione
aut in judiciis plebi imponerent. Quod quum sciret is
qui rei familiaris permutationem postulaverat, de so-
phistis male existimare plebem, Isocratis eloquentiae
facultatem calumniatus erat^), i.e. eisdem verbis in
eum invectus erat quae in ficta accusatione Lysimachum
dicentem facit Isocrates. Orator cum causa cecidisset,
quod timiditate impeditus non fecerat, ut coram populo
causam diceret, id postea ita fecit, ut disciplinam suam
et vitae rationem exponeret, et, quod gravissimum
erat, se numquam aliis judiciales orationes scripsisse
aut scribendi praecepta dedisse demonstraret. Sed
magnae erat res ditïicultatis. Ketulit enim Aristoteles,
Isocratis aequalis, qui fraudem sub rhetoris verbis
latentem nobis detexit, non tantum scripsisse Isocratem
olim judiciales orationes, sed plurimos earum fasciculos
a bibliopolis, quo tempore ipse Athenis vivebat, cir-
cumferri solitos Fuerit sane Aristoteles ita non ami-
cus Isocrati, ut exaggerando majorem rhetori invidiam
contlare voluerit: deducta aliqua parte, ponamus non
plurimos, sed multos ejusmodi fasciculos, quibus Iso-
cratis nomen inscriptum esset, circumlatos esse: tamen
credere par est, Aristotelem quae tam fidenter asseve-

1)nbsp;XV. 6.

2)nbsp;XV. 5. iicißdXXovTOq rijv rîov K\'oym tSv sfjiüv Suvufnv ■

3)nbsp;Apud Dion. Hal. in ejus de Isocrate judicio, § 18.

4

ravit, non temere enuntiasse, sed rem hominum ser-
monibus ac fama pervulgatam tradidisse. Jam vero,
quum circumferri fasciculos istos omnibus esset notum,
Isocrates se judiciales orationes aliis conscripsisse ne-
gare non potuit. Si palam professus esset, qui tam-
quam orbi vagarentur, suos esse liberos, addidisset
autem, recens natos expositos esse nec quid agerent sua
quidquam referre, multi patrem tam durum atque in-
humanum eum credere noluissent, sed potius clam eum
augendo liberorum numero operam dare putassent.
Quare quod prudentis erat et cauti hominis fecit: nec
negavit se esse illorum patrem nec fassus est, sed
talia dicenda sibi duxit unde efficeretur, Isocratem
patrem esse non posse.

Apparet satis gravem Isocrati causam fuisse cur ac-
cusatorem quem sibi finxerat, quantum posset, refel-
leret. Ceterum quod in Apologia fecit, ut contenderet
nihil sibi esse commune cum judicialium orationum
scriptoribus, idem qualibet data opportunitate asseve-
rat : inglorium ac prope turpe eorum esse studium qui
TTsp) TÙv llioov a-v/xßoÄMuv orationcs conscribant; se ab
isto negotio abstinere quam potest saepissime incul-
cat \')• Sic enim statuebat, ciijuslibet esse hominis
judiciales orationes conscribere ; quod autem factu fa-
cillimum esset, id etiam parum nec nisi paucis proficere.
Praetera laudi et existimationi suae male consulere qui
omnem in ejusmodi scriptionibus operam consumèrent:
esse enim satis manifestum, robg {f/.h) lixavmvq SoKoui/rxq

1)nbsp;IV. 11, 12. XII. 11. XV. 3, 48—51, 228, 276.

2)nbsp;IV. 12.

shxi rxiiTViV T^v viizspxv f/Jvi^v àvsarovg avcct fV frrsp
âyccvi^éfzsvoi Tuyxàvccsi —\' sri Is rovg [jJv, ^v oCpécoffi tig
gt;j rp]g stti rS)v hxaa-ry/plccy, fyjusïrrôixi kx) ^ixßxÄÄscröxi—

Qui tarn male de iis quos diKxvixovg appellat existi-
maret, tacere quam coramemorare de suis erga reos et
accusatores meritis maluisse, immo quantum posset,
liKxviKov se umquam fuisse inJitiatam esse, non est quod
miremur. Neque ipse tantum negavit. Apliareus, filius
ejus adoptivus, in oratione quadam contendit, pcn^si/^ixv
VTTO rov TTXrpog ÙttÔÔso-iv slg \'BiKxrjTVjpiov ysypxCpêxi At
patris obtrectatores plurimos eorum fascicules circum-
ferri testabantur. Cepbisodorus autem, Isocratis aequalis
et diligens auditor, nonnullas quidem ab eo scriptas esse
judiciales orationes, nec tamen multas affirmavit, cui
fidem se habere dicit Dionysius. Nostra quum nihil
intersit nonnullasne scripserit an multas an plurimas,
dum scripserit, istam sub judice litem relinquimus.
Constat \' enim, Isocratem, quum initio aliis orationes
scripsisset, postea facti poenituisse et scribere desti-
tisse. Ne vero quis miretur, eum factitasse artem
quam contemneret ac vituperaret, monendum est, ac-
cidisse Isocrati quod eligendi rejiciendive omnem fa-
cultatem adimere hominibus solet : paternis facultatibus
bello Peloponnesiaco deperditis, inopia premebatur, ut
gloriae minus quam rei familiari consulere cogeretur 3).

1)nbsp;XY. 48, 49.

2)nbsp;Dion. Hal. 1.1.

3)nbsp;XV. 161. OTs yotp Sttxuvvsiv ^pxóf4i}v ro7g tSioig, kTToXo-
fiévm èv TU jtoa/jciu tw îrpoç AuxsSxifAOviovg «tävtwv twv
CTtKfXi^VTUv yifiiv —.

Igitur necessitate victum sibi comparandi imposita,
aliis orationes scribere instituit. Sed hoe quaestus
faciendi genus multis cum molestiis et periculis esse
conjunctum, mox sensit: quare omisso hoe instituto
Chium commigrayit ibique ludum aperuit i) ; cui
quum aliquamdiu praefuisset, Athenas re versus est, ac
tum denique fecit quod ab initio se fecisse narrat,
ut se converteret st) to (piAocro0s7u kx) ttovsJv kx) ypx-
(psiv X ^ixvoyjósp/^ Athenis scholam aperuit ediditque
orationem quae kxtx tccv o-qCPkjtmv inscribitur, eo con-
silio ut et in civium suorum notitiam veniret et quid
interesset inter se et ceteros eloquentiae praeceptores,
quantum ipse illis praestaret, ostenderet eoquesuamin-
stitutionem civibus et peregrinis commendaret In qua
oratione elaboranda quum versaretur, videtur, memor
periculi quod ipse in se fecerat, haec verba scri-
psisse: omvf? vttsg-xovto hkx^£(töxl ^im^slv, skxs^xfisvol
to ^V(T%£pË(ttxtov tuv ovo[jmtclt;iv, o TOV cpêowvvtccv ïpyov
\'Asysiv iAA\' OU Tm TTposdTmccv rijg TOixürtjq Trxthvcrecoi;

1)nbsp;Pseudo-plut. in vita Isocr.: lt;r%oAï)? Se ^lyeTro, w? rivég
Cpxa-i, TTfiSrov stt) Xtov. De tempore quo Chium commigrave-
rit, discrepant inter se viri doeti. Quorum varias sententias cui
cognoscere in animo est, inspiciat Sauppii de Isocrate disputatio-
nem. Zeitschrift f. Alterthumsw. 1835, p. 407. Equidem in
Sauppii discessi sententiam.

2)nbsp;XII. II.

3)nbsp;Ipse auctor est, se orationem illam edidisse : or
Ts-efi) TxiJTViv stvoli TÏjv TTfiixyficiTsiciv. XV. 193.

4)nbsp;XIII. 19.

CAPUT IL

Quoniam de Isocratis vita in praesentia satis dispu-
tatum videtur, transeundum est ad alteram propositae
quaestionis partem, ut inquiramus, Isocrates qualis fuerit
liomo, quo ingenio, quibus moribus, quibus virtutibus
quibusque vitiis praeditus. Qua in re tractanda ita
versabimur ut nec Dionysii, stulti Isocratis admirato-
ris, judicium, nec Pseudo-plutarcbi aliorumve fabellas
multum curemus, sed ex ipsius Isocratis libris bau-
riamxxs ea quae bominem talem, qualis revera fuit,
informare nobis videantur.

Isocrates de vitae suae instituto quod ab initio ce-
pisset saepius exposuit. Adliibenda autem cautio est
ne temere ei credamus de iis quae de se praedicat.
Veluti falsa esse apparuit quae in Panatbenaïco posuit,
se naturae iniquitate de reipublicae capessendae con-
silio deterritum, protinus ad illud eloquentiae genus
se applicuisse quo postea magnam sibi gloriam com-
paravit. Constat enim eum aliquantum temporis aliis
operam navasse, antequam ypacpsiv xa) ttovstv a hotvovi-
ôslvi \') inciperet. Quocirca in vita ejus enarranda caute
admodum utamur necesse est iis quae de se ipse tradit.
Quum autem id agimus ut ex iis quae de se deque
eloquentia sua et disciplina dixit, hominis efiiciamus
indolem et ingenium, nostra nihil refert, scriptorem
in his referendis parum curare ordinem quo singula
facta sint, nonnulla silentio praetermittere, alia infi-

1) XII. 11.

tiari. Nobis enim verba ejus perpendenda sunt, non
ut cum factorum veritate conferantur, sed ut ani-
mum ostendant dicentis. Verum satis de hujus qiiae-
stionis tractandae ratione; tempus est suscepto munere
fungi.

Dicit Isocrates, illud sibi semper propositum fuisse
ut, reliquis argumentis rejectis, Koyovi; conscriberet Trsp)

■Ç-ÛV (TUf/.CpSpCl\'TCOV T^ TS TTÓKSI Kx) To7ç amp;,?\\X01Ç \'%XXVi(Tl cry,6i-

ßovXsvovTxg\'^). Pulcre quidem haec et Socratice! Ete-
nim ex Socratico hoe fluxit fonte, ut in eloquentiae
studio inque omni institutione aut disciplina utilitatis
rationem habendam esse existimaret. Sed in oratorem
cadit atque in omnes omnino homines Terentianum illud :
„ Homo sum, nihil humani a me alienum puto.quot; Con-
glomeratae et conglutinatae ita sunt diversae animi
affectiones, ut plerumque non una sed plures conjun-
ctim ad agendum impellant ac totum illud efficiant
quod rei alicujus studium appellare solemus. Socratis
praecepta Isocratem impulerint, ut orationes quae Tspl
TÜV (Tufz0spovTccv esscut claborarct, aliam cur ita faceret,
accessisse causam alio loco ipse nos docet. „Scripsi, in-
quit, TTSp) Tciv \'EX^^V/VIkSiV XûÙ ßx-TlXlxäv Zx) TTOXlTlzSlV TTpX-
yi^XTCüV X TTpOffl^XSlV l^fi\'/jV [Ml TOffOVTU (jbXXXÓv TtfyiS-crôxi
TÙV STï) TO ß\'^fXX TTXpiÓvTCOV, OSZÙ TTSp TTSp) ßStt^OVUV Zx) KX?^-

Xiévav ^ Ksïvoi TÛVÇ Koyouq £7roiov,u^v Igitur quae uti-
liora, eadem graviora ac pulcriora ei visa sunt. Si in
magnis et pulcris versaretur argumentis, putavit fore
ut honore se honestarent aequales, ac laudibus prose-

1)nbsp;XII. 2.

2)nbsp;XII. II.

querentur : itaque ad utilitatis studium gloriam aceessisse
apparet. Porro scripsit AÓyovg toäXüv ßh Mu[j.màrccv

yéfMVTXç OVK oKiyccv V âvTiêhsm kx) Trxpicrûffsccv xx) TÔiv
xX?MV l^sm rZv h TXÏg p-^rcpslxiç 2ixXxf/.7rovlt;xäv xx) roùg
dxovovTxg èTTKTi^f^xiys^Ôxi xx) ÜopußBV àvxyxx^ovaZv 1).
Quum blandimenta ilia atque orationis lumina eo con-
silio se adhibuisse dicat, ut gestu et Yoce auditores sibi
applaudere cogeret, satin\' significat ex hominum se
pendere opinione? Socrates si rhetor fuisset, blandi-
menta ista aut omnino rejecisset aut adhibuisset non quo
multitudinis aut intelligentium captaret plausum, sed ut
cum jucundis commixta utilia in animos se insinuarent.
Sed audiamus rhetorem. Ad reliquas causas quibus ad-
ductus est ut ad irQXmxohg pJyov? se converteret scho-
lamque aperiret, addit etiam hanc : ornbsp;TrXmià^siv

rmv, äpoviv, si lvvnùeiy,v ttâs/« xrmxaùxi xx) TrspiTrorJiffx-
CFÔXI TWV STT) TOV XÙTOV ßm op[y.yi(TxvTUv, xfiÇoTspx ^é^siv
xx) Trep) Tviv (piKolt;TO(pixv lixCpspsiv xx) xo(rfyjcÓT£pov ßsßiccxtvxi
tZv xaxccv 3). Tollamus quae oratori tribuenda sunt,
restabit ut quaestum faciendi remque augendi studium
ad scribendum et erudiendum impulerit hominem. Ne-
que vero turpe illud habendum quod, paternis quum exci-

disset bonis, omissa recuperate studuit, vel potius quod

pauperitate coactus initio artem factitavit unde vitani
sustentaret. Ne in hoc quidem reprehendendus est,
quod plura conquirere se voluisse dicit quam reliqui
Sophistae comparare sibi potuissent. Hoc tantum no-
tatum velim, verius quam benignius de Isocrate judi-

1)nbsp;XII. 2.

2)nbsp;XV. 162.

caturum, qui statuat eum non gloriae tantum neque
utilitatis sed nummorum etiam ratione habita et ipsum
TTsp) {3lt;%.tji?.iyMv zA TToKiTtxcüv TTpxy[jAtccv orationes conseri-
psisse et ad idem dicendi genus discipulos instituisse.

Sed incido hie in lepidam fabellam, de qua, an-
tequam ad reliqua pergimus, velut in transitu pau-
cis videndum est. Pseudo-plutarchus narrat, Isocra-
tem a nemine cive mercedem poposcisse Quare
non poposcerit, scire cupientes docet nos alius qui de
Isocratis vita egit:nbsp;Ts zp^ocra Trcky^ToXha, vTsp

r^g h^XdxoiKiag, vrccpoi f/Jv tccv ttoKitcov cviév, ciaTrsp yépocg
tovto xoitxtlul^svog kocl tpocpstx xxtx^xxxü^v t^ ttxtlh ,

TTxpx rs tZv ^svccv xiKixg ^pxxf^Jg Quid quod ne a
peregrinis quidem mercedem accepisse videtur nisi
invitus et necessitate coactus? Quum enim in insula
Chio scholam aperuisset et mercedem, quam pepigis-
set, sibi annumerari videret, novitate rei permotus,
lacrimans dixisse fertur: ccg hrsyvav sizxutov vdv toó-
rom TTSTrpcifyJvov s). Equidem haec vera esse posse
non nego, dummodo ne ipsius Isocratis verba obstent
quominus obscurorum quorundam hominum testimoniis
acquiescamus. Nam si vera haec sunt quae de ejus
liberalitate traduntur, longe secus fecit atque dixit.
Videlicet liberalis fuit, civibus pecunias, quas jure po-
scere poterat, condonavit; et tamen de sua liberali-
tate nihil quidquam ipse praedicat, immo plura se con-
quirere studuisse quam reliqui sophistae sibi comparas-

1)nbsp;TToXiryiv y ovSsTTor\' sla-STrpa^s /Aiatov.

2)nbsp;Anonymi \'icroxpdrovg.

3)nbsp;Pseudo-plut. Vita Isocr.

sent, profitetur. Hoc in alio quovis homine forsitan
minus esset mirandum; Isocrates nec vitia sua nec
virtutes dissimulare solet, benefactis vero et meritis
satis frequenter gloriatur. Atque etiamsi tanta fuisset
viri modestia, ut ne verbo quidem beneficiorum quibus
cives afficeret, in aliis orationibus mentionem fecisset,
tamen in apologia ilia quae Trsp) àvrî^ôasaç inscribitur, non
reticuisset quod unum maxime ad diluenda ficti accu-
satoris crimina valuisset, se a nemine cive institu-
tionis mercedem poposcisse i). Quae cum ita sint, al-
teram Pseudo-plutarcbi narrationem veram esse puto,
alteram vero fictam eamque ex Isocratis verbis male
intellectis ortum duxisse, demonstrare conabor. Atque
de illa quidem non est cur multa dicam. Ut enim
omittam, baud improbabiie esse Isocrati, quum mer-
cedem sibi annumerari videret, Socratis in mentem
venisse, qui in Servituten! se ipsum redigere dixisset
quicunque institutionis mercedem postularet quot;) ; sed hoc
in medio ut relinquam, Isocrati accidit, opinor, quod
multis qui quaestus faciendi ac vitae sustentandae
causa munus aliquod suscipiunt, ut non sine dolore
ac taedio necessitati quae iis imponitur aliorum com-
modis inserviendi se submittant. Quod autem Pseudo-
plutarchus narrat Isocratem a civibus suis mercedem non
poposcisse, in hoc primum ipse secum pugnat. Narrat
videlicet idem Demostheaem aliquando adiisse Iso-
cratem, et quum mille drachmas, quas a discipulis posce-
ret ille, se su|)peditare non posse dixisset, obtulisse

1)nbsp;Cf. XV. 154—159.

2)nbsp;Mem. I. 2, 6.

ducentas ea lege ut artis quintam partem disceret.
Cui respondisse Isocratem : Nos quidem, o Demosthe-
nes, non solemus in frustra secare operam nostram,
sed quemadmodum bonos pisces totos vendimus, sic
ego tibi, si in disciplinam te mihi tradere volueris,
integram vendam artem.quot; Quam indignus sit cui cre-
datur, qui repugnantia inter sese narrare non timet,
modo habeat quae narret, nemo non videt. Ceterum
quae de Demosthene hic narrantur, ita se habent ut
nec Demosthenem aut Isocratem ita esse locutos credere
ausim, nec tamen quae commenticia puto, vera esse
non posse ad probandum sit facile. Aliquanto faci-
lius est probatu, quae de Isocratis liberalitate memo-
rantur ficta esse et excogitata ab homine qui oratoris
verba non intellexisset. Isocrates enim in Antidosi
postquam conquestus est de moribus Atheniensium
qui bonos cives opprimant et afamp;igant, improbis
quaecumque velint dicendi et faciendi libertatem per-
mittant, haec addit: Sjts Avt7if/M%ûç jzh ô TrpoYipvr
[jJvoç ^yjv sx. Tov ffvxoCpX\'jTsly xm xxxuç àsi rivx ttoisJv
txy ttoXitsjv , xxtviyopyitcov ^[jmv ävxßsßvjxsv, syxi oq cvis

TTSp) ivx troottot s^^[j,ccptoll âxkcc tù)v [jjév svêsv\'^s xvilj^ljmtm

dTTsa-xóf^-^\'y^y, TTxpà tsvic-j Vs xx) vof/j^évrccv sù ttxtxsw stto-
pi(TX[./,ViV Txç à^s\'xslxÇj àç ^siux TTOiuv slg T\'/iXixo\'jTOv) xxAs-
a-rvj-Kx xlv^uv-oy^). Legit haec quisquis fuit, qui ad ce-
tera de Isocrate commenta novum hoc de quo agimus,
addidit. Quae autem X\'Jh^fMrx hic significarentur, parum
intellexit : credidit, qui a lucris quae Athenis honesta
putarentur abstinuisset, eum a nemine Atheniensi in-

1) XV. 164,

stitiitionis mercedem postulasse. At quid Isocrates signi-
fica verit verbis istis: rüv svùsvds Kiify^f/Jrccu amp;7rscrxó{z\'/iv,
melius perspexisset, si recordutus esset ilium paullo
ante in eadem oratione idem de se praedicare bis verbis :
TÄv XvißuäTccv tS)v Trap«, Tîjg TcXsug d7r£o-%of/.gt;iv Cur?
quia aliis, inquit, impediraento esse nolui, quomi-
nus acciperent quae a republica darentur. Mani-
festum ergo est,nbsp;quum dicat, intelligi eorum
lucra qui rempublicam quaestui haberent. Verba autem
TTxpx rijg mxsag idem significare atque illud hAsv^s,
quod oppositum sibi habet Tvapot ^svm, nemo infi-
tias ibit. Dicit igitur Isocrates, tantum abfuisse ut
sycophantarum more praevaricando et cives calum-
niando victum sibi quaesierit ut vel ab iis absti-
nuerit lucris quae sectari non esset inhonestum. Jam
alia exoritur quaestio. Nam quae sequuntur verba 2)
tantum non manifesto indicare videntur, eum a civi-
bus suis nihil quidquam postulasse, quum omnia ab
externis et beneficio a praeceptore-se affici esistiman-
tibus oratori obvenisse audiamus. Quid enim? nemone
Atheniensis Isocrati se in disciplinam tradidit? Imo
satis multi, atque horum nonnulli tam bene de repu-
blica meriti, ut aureis coronis donati sint S). Quodsi
cives Athenienses ab Isocrate sunt instituti, ipse autem
ab externis omnia sua sibi obvenisse testatur, quid
obstat, quominus Plutarcho in iis quae narrat creda-

1)nbsp;152. Cf. YII. 25.

2)nbsp;164. Ttxpa, ^svaiv Ss xcci vofit^óvraiv ev 7rä(TXSiv iTrofKrä,-
ß\'\'iv rccç äCpsXsiixt;.

3)nbsp;XV. 94.

mus? At obstat aliquid quod ad rem dijudicandam
nonnibil habet momenti. ßeeenset Isocrates in libro
quem Trsp) ävTtlioa-sccc scripsit sua in rempublicam et
in singulos homines mérita, de quibus postquam fuse
exposuit, singulatim omnia enumerat Sed ibi ne
verbo quidem liberalitatis illius, qua a nemine cive
quidquam mercedis loco postularit, mentionem facit.
Quum admodum senex esset, gregarii quidam Sophistae
eum exagitarunt, quod reliquorum Tfxt^slizg everteret,
suam institutionem solam dignam esse contenderet
quae Troci^six diceretur 2). Merito Uli quidem: solebat
enim Isocrates suam institutionem ita commendare ut
in reliquorum institutiones quam acerrime inveheretur.
Sed numquam fecit id quod reliquis Sophistis maxime
nocuisset ipsiusque disciplinam omnibus commendasset,
ut diceret, non eum se esse qui a civibus suis in-
stitutionis mercedem posceret. Quid si ex Antidosi
non tantum effici possit, eum Athenienses gratiis ad
eloquentiam instituisse, sed etiam eosdem omnium mor-
taliuni ingratissimos fuisse? Commémorât aliquo loco
de am ore quo se prosecuti sint discipuli. Etenim,
inquit, touovtm qxxsjjruv) ysyevvif/jvav — o^^f/ç outsv
(pauj^asTûii räv Trap\' e\'wc} fi£fy^\\piZfA,svog àK/C stt) rsKsurPig
OT ^hvi f/Jkkoisv xTTOTr\'Aslv ûç Tohc yovéûiç %ai rovg (p\'iKovc
TOvg CMTÜ)/ y ovrag ^yxvrav rijv ^larpißyju cctrrs (zsto, ttoÙov

xx) ^xxpvm xoisïaôxi rijv xTrxÄÄxyijv Navigatio illa
in quos nisi in externos cadit? valedicentium lacrimae

1)nbsp;XV. 144—146.

2)nbsp;XII. 19.

3)nbsp;XV. 87.

quorum nisi exterorum fuerunt ? De civibus non me-
morat. Attamen certo scimus in ejus discipulorum
numero Athenienses fuisse, quorum ipse paullo post
praestantissimos quosque enumerat i). Itaque de dis-
cipulorum grato in praeceptorem animo si oratorem
audias loquentem, credas ingratissimos fuisse Atheni-
enses et prorsus indignos habitos qui ob gratum ani-
mum laudarentur. Dein medio quasi loco, inter pere-
grinorum grati animi laudes atque eorum quae ipsi
donarint commemorationem, mentio Atheniensium non-
nullorum qui ejus disciplina usi sint interjicitur. Quos
injuria ingratos a nobis habitos esse, quum honorifi-
centissime de iis loquatur Isocrates, apparet. Sed
quae sequuntur, iterum maculam Atheniensibus ad-
spergere videntur: credas eos, etiamsi non ingrati
fuerint, tamen verbis potius quam re factisque gratiam
retulisse. Etenim rà? èCpsXsiag et ràg svrropixq amp;TTamp;lt;TO(,q
a peregrinis sibi comparavit

Cur igitur Isocrates nunc nonnisi de peregrinis, nunc
nonnisi de civibus memorat? Dixerat Lysimachus Isocra-
tem multa et magna dona a Mcocle accepisse ; dixerat
idem plures Isocrati fuisse discipulos quam ceteris So-
phistis omnibus Utrumque vere dictum esse, afiirmat
orator 5). Jam fuerintne praeter Nicoclem, qui pro lau-

1)nbsp;XV. 93.

2)nbsp;Cf. XV. 87, 93, 164.

3)nbsp;XV. 40.

4)nbsp;XV. 41.

5)nbsp;A Nicocle, cui Euagorae laudationem scripserat, viginti ta-
lenta accepisse traditur. Discipulos habuit tam multos, ut Her-

dibus quibus eos ornasset, gratiam Isocrati retulerint,
nos quidem, quum de hac re nihil traditum sit, igno-
ramus; compertum tamen habemus, uti cum Nicocle ita
cum lasone necessitudinem quandam et hospitium ei
intercessisse t). De Lacedaemoniorum republica quum
saepius quam bene existimaret, significaverit, tum Archi-
damum, regum alteram, talia fecit loquentem quae ani-
mum ostenderent justitiae amantissimum atque antiqua
Spartanorum virtute imbutum 2). Erant autem anti-
quitus qui dicerent, Archidami rogatu orationem illam
ab Isocrate conscriptam esse ; at alii dicebant,
exercitationis causa Isocratem scripsisse, ut ostenderet
quomodo verba facturus esset Archidamus, si con-
silia daturus esset Spartiatis IJtrique vere, opinor.
Neque vero dubium est quin multo plures tyrannos
aliosque principes, quorum virtutes fortiaque facta ora-
tione extulisset, Isocratis amicos ac fautores fuisse
pro certo aißrmare liceat. Quodsi illi non ultimam
visam esse laudem „ principibus placuisse viris quot; sta-
tuimus, tamen non ita lau dis cupidum fuisse credo ut,
quod prorsus infructuosum foret laudaret et coleret
eos unde nihil nisi laudis consortium ad se esset re-
dundaturum. Quare quod a Nicocle ttoxxàç kx) [zsyxxxg
quot;èccpsxg accepisse fertur, id non ita intelligendum vide-
tur, ut praeter Nicoclem nihil ab ullo acceperit tyranno

mippus librum conscribere potuerit, qui inscriptus erat ^sfi twv
\'la-Oj^fÂToyç fiXÙijTwv.

1)nbsp;Epist. VI, Cf. oratio ad Phil, scripta (V) 119.

2)nbsp;Cf. oratio sexta.

3)nbsp;Cf. orationis argumentum.

4)nbsp;Ibidem.

velamico potentia atque opibus valenti, latiusque patere
quod de uno Nicocle memoriae est proditum, credere
par est. Aliquam igitur partem tÙv u^sXsiZv unde
conquisiverit, exploratum babemus. Externi enim,
sive tyranni illi fuerunt sive alii opibus valentes,
copias ei suppeditarunt satis magnas ; nec tamen omnes.
At ipse asseverat, sibi rà? svTtopiscg —nbsp;«ttäct^?

ysrmiJ^^yocç O- It^ prorsus, nec est cur vere dixisse
negemus, modo ne oratori et communi loquendi con-
suetudini quid tribuendum sit obliviscamur. Plures
Isocrati quam universis Sopbistis discipulos fuisse,
contendit Lysimacbus, Isocrate assentiente. Qui unde-
nam profecti ad hunc se contulerint, si quaeras, ïbeo-
decten Pbaselitam, Epborum Cumaeum, Cratenl Tral-
lensem, alios aliis ex locis oriundos Atbenas venisse
ut ad eloquentiam ab Isocrate instituerentur, apud
Dionysium aliosque legere licet 2). Neque omnino de-
fuerunt qui Atbenis nati et in eadem qua Isocrates
degentes civitate, ejus disciplina uterentur s). Sed
aliud est, Atbeniensium nonnullos ejus discipulos fuisse,
aliud, tam multos, ut sine mendacii culpa dicere non
potuerit, a peregrinis omnia sibi obvenisse bona. Ut
boe in tanta Sopbistarum copia, qui eadem qua Iso-
crates aetate Atbenis floruerunt, atque in tanta opi-
nionum de optima institutione discrepantia, verisimile
non est, quum praesertim hxavinovg xéyoug contemserit
orator, ita consentaneum est credere, qui opibus va-

1)nbsp;XV. 39.

2)nbsp;Cf. Westermann. Geseh. der Beredsamkeit. I. 50.

3)nbsp;Westermann 1.1.

lerent aut qui ipsi aliquando rhetorieam profiteri rel-
ient, undecunque ad praeceptorem confluxisse qui vrsp)
\'EÄXijvixäv Kiz) mkiTiKüiv Trpay^ârccv orationes et ipse
permultas conscriberet et ad idem eloquentiae genus
institueret discipulos. Quare, quum circiter centum
Isocrati discipulos fuisse tradat Pseudo-plutarchus, longe
majore pro parte externos existimo numerum illum
explevisse. — Si vera sunt quae disputavi, nec
Pseudo-plutarcho credendum est, nec lucem desiderant
quae ipse de peregrinorum erga se meritis bic illic
memorat orator. Etenim in tanto discipulorum numero
qui aliunde profecti Athenas venissent, quum de disce-
dentium grato in praeceptorem animo commemorandum
erat, peregrinorum tantum facit mentionem. Kursus de-
monstraturus se adolescentes non depravasse, omissis
peregrinis, eos qui Athenis nati ibique viventes sua usi
essent disciplina, enumerat. De externis enim judi-
ces nihil cornpertum habebant. Si autem quaeris, unde
acceperit TrxfXTrX^jÔij rijv ouulav, tyranni atque omnino
externi homines magnum illi struxerunt acervum, Athe-
nienses non nisi perpauca grana contulerunt. Vere
igitur dicit, ab externis se omnes facultates suas ac-
cepisse.

Ceterum aliud est, refellere scriptorem qui Isocratis
verba parum intellexit, aliud ac prorsus diversum, So-
cratis discipulo vitio dare, quod mercedem institutionis
accipiendo secus quam ille fecerit atque a Socratis non
flocci pecuniam facientis more et sententia desciverit.
Suum utrique fuit propositum pro utriusque indolis
morumque diversitate. Socrates enim hoe semper et
unice egisse videtur, ut hominum stultitiam et igno-

rantiam convinceret, pravas exstirpando notiones quasi
terram culturae aptam redderet, ad boni scientiam,
i. e. ad virtutem, cives et hospites adduceret. Neque
consulte ac deliberate tale vitae institutum ceperat.
Divino mentis afflatu incitatum atque impulsum,
seu, quod Graece melius sonat, ab oraculo Delpbico
admonitum atque instigatum se esse persuasum sibi
habebat. Itaque prae Deorum mandate omnia ne-
glexit et contemsit nec intra scholae cancellos se con-
tinuit, sed in foro, in tabernis, in officinis, ubicum-
que ipsi daretur locus, artem quam lepide a matre
sibi traditam dicebat, exercuit. In talem hominem,
deorum jussu se facere opinantem quaecunque face-
ret, profecto non cadit quaestus et lucri amer. Verl
inveniendi atque demtis opinionum involucris profe-
rendi studio unice intentus, duram servitutem servira
existimat qui lucro inhiantes mercedis et famae magis
quam veritatis rationem habere cogantur. Accedebat
quod corpore erat robuste, frigoris et inediae patiens,
animo ad voluptates et delicias non proclivi. Quae
si reputamus, non est quod miremur, victu contentum
tenui nec ultra quidquam appetentem aetatem degisse
philosophum. Sed ut illud non mirandum sit, hoc
tamen verissimum est, parvum semper fuisse numerum
eorum quibus pauca bona, si plura acquirere possent,
beatae vitae sufficere viderentur. Omitto philosophos,
quamquam non pauci horum, uti Cicero et Seneca,
Stoicorum placita scriptis magis commendarunt quam
vita et factis secuti sunt; sed omitto illos qui quod
Socrates fecit faciunt, ut majora atque altiora appe-
tentes, nulla commoditatis aut utilitatis suae ratione

5

habita, illam quam numen divinum aut ipsorum inge-
nium sibi monstret insistant viam. Loquor de iis ho-
minibus quorum ex numero unus fuit Isocrates, qui nec
majora quam vulgus concupiscunt, nec suspicantur,
stulte et perverse agere qui praeter virtutem in bonis quid-
quam ponant. Socrates autem Sophistarum istam con-
suetudinem exagitaverat quidem, perverse tamen aut
injuste eos facere numquam dixerat. Quid multa?
Quod in tali ingenio, in ejusmodi moribus aliter fieri
vix potuit nec improbandum est, id fecit Isocrates,
ut, quod sprevisset praeceptor, vi et necessitate qua-
dam naturae adactus sectaretur. Tantum enim aberat
ut paucis vivere contentus more Socratis posset, ut,
nisi amplae ipsi obvenirent copiae, misera vivere sibi
videretur. Atque ne contendere quod argumentis pro-
bari nequeat videar, age, qualis fuarit homo, rursus
ex ipsius scriptis efficiamus.

Isocrates natura erat timidus, ad gerendam rempu-
blicam, ad verba pro concione facienda haud idoneus i).
Est autem naturalis quaedam necessitudo timiditatem in-
ter et otii quietisque amorem. Utrumque in Isocrate fuit
conjunctum; magni se facere rîiv ^uuxiav koc) rvy àicpay-
ßO(rvvgt;!v ipse affirmat 2). Timidus autem qui est otiique
amans, idem fere est ad mollitiam et luxuriam proclivis.
Quippe omnia aspera ac dura reformidat, ea expetit
quae sensus dulcedine quadam permulceant, quae lan-
guidas, unde dififluit animus, afferant voluptates. Quodsi
ita se res habet, equidem facile fidem habeo Pseudo-

1)nbsp;Xil. 10.

2)nbsp;XV. 151.

plutarcho; cujus de Isocratis mollitia haec sunt verba:
èyévsTO Ts KoCi Trpoc rot dCppo^bia xtXTOiCpspyjc; v7ro7t-d,lt;7ri^
7rcx,psiXK\'j(Tf/,svcfl sv rfj ko/t^ xjii^a-êdi xpéxcp \'Sixßpopcov syjjVTX
TO \'7rpo(Txs(pa,Xixiov. Nec dubito quin recte statuant qui ut
ex ungue leonem, ex hac narratiuncula Isocratis indo-
lem cognoscere sibi videantur. Jam qui animo parum
firmo est contra voluptates, fieri potest ut ten ui victu,
si non contentus, at coactus aetatem degat. Non enim
soli virtuti Di praeposuerunt sudorem; ardua ut plu-
rimum est via qua ad vitae copias et facultates adi-
piscendas perveniri possit. Quem indoles fert ad se-
quendam vitam deliciis et luxu affluentem, saepe accidit
ut prius quam ad metam peryenerit, eum vires deficiant
et propter ipsam mollitiam otiique amorem „ humi serpat
tutus timidusque procellae.quot; Accesserint ei necesse est
aliae quaedam naturae opportunitates, ut cujus pater
bello Peloponnesiaco omnes amisisset facultates, is ne
nimis magnas possidere opes civibus suis videretur, ali-
quando sollicitus esset futurus Erant autem duae
praecipue res quae ad agendum et laborandum impel-
lerent adjuvarentque hominem ceteroquin otii et delicia-
rum amantem. Nam primum nec corporis infirmitas aut
adversa valetudo neque animi morbus aliquis eum im-
pediebant, quominus studiis suis totum se dederet. Qua
est simplicitate et cupiditate de se commemorandi,
(Tsco: suae hoc in genere praestantiam laudat; sya, inquit,

ßSTSG-X^IXCi tSV ßSyiCTTCCV XycMSlV m \'dinZVTSg xv SU^XIVTO
ßSTXXxßsJv, TrpÜTOV ßSV T^q TTSp) TO (TaßX XXI T^V tpU^f^V
vyislxq, OVX uq STUXOV, xKX\' SVXfJXXuq ToJq [JMhilTX Tsrsp)

1) XV. 31, 154.

B*

skcctspv tovtccv svtvx\'^m — 1). Corporis illa animique
sanitas et hinc orta tranquillitas serenitasque quanti
cum in omni vitae actione tum in artium studiis fa-
cienda sint, non est quod moneam. Hue autem acce-
debat aliud Cpwsccç bonum, quo identidem gloriatur,
ingenii summa facilitas et celeritas. Narrat se puerum
omnibus praestitisse discipulis Quoties naturae con-
queritur iniquitatem, quod desint sibi quibus oratori
concionanti opus est, vox et latera et fiducia, ipse
tarnet! continuo hunc consolatur dolorem : desint sane
illa naturae bona, tamen tov (ppovsiv su äy^i^rß^tü
kcii ôsîyjv av eiymvtov oùk iv Tolq amp;troxsk£i^[jAvoiq AXa h
to7ç 7fpoézov7i tav xmv 3). Facile equidem fidem habeo
talia asseveranti. Testes mihi sunt ejus orationes.
Non enim puto negari posse quin in stilo et scribendi
genere, quo quis utatur, sit mentis ingeniique aliqua
effigies. Qui facile semper et dilucide, apte et sim-
pliciter quaecumque vult dicendo scribendove expri-
mit, is fieri non potest quin celeriter et cum facilitate
res percipiendi rerumque notiones conformandi facultate
valeat. Isocrates autem sive res gestas enarrat, sive
consilia impertit, sive laudat sive vitupérât, sive
aliud quodlibet agit, nec umquam deest lucidus ordo
nec invita rem bene perceptam verba sequuntur; unde
efficio non minorem in eo fuisse percipiendi intelligen-
dique facilitatem quam eloquendi et exprimendi quae
percepisset et cogitasset. Dicat quis, credibile vix
esse, qui in una Panegyrica oratione conscribenda decem

1)nbsp;XII. 7.

2)nbsp;XV. 161.

3)nbsp;V. 82. Cf. XII, 8, 9. Epist. I. 9, 10.

consumserit annos, eum mentis facilitate praeditum
fuisse. At scribendi generi quod tribuendum est,
id ingenio vitio non est dandnm. Nitidum enim illud
et comptum dicendi genus, floridum et èvôuf^i^f^ârav
atque Ihüv plenum, quantum laboris et assiduitatis
poposcerit, ut non ullum verbum vacaret, singuli
verborum ambitus artificis ostenderent manum, per-
spectu est facile. Ceterum quod ingenii facilitatem
non semper comitatur, mentis acies et judiciiacumen,
quo non tantum rei cuj usque notio per se spectata,
ab omni aliarum rerum admixtione secreta, facile ar-
ripitur, sed etiam quae différant inter se, quare et
quomodo differre putanda sint, dispicitur, hoc igitur
naturae beneficio Isocrates etiam caruit. Quod cum ex
ejus de virtutis utilitate judicio, quod supra explicavi-
mus, abunde patet, tum vero maxime ex iis, quae de
republica et de optima reipublicae forma dixit, efïïci-
tur. Temporis quae conjunctionem habent, ea semper
fere ita cohaerere ei videntur tanquam si causae ne-
cessitudine contineantur. Qaa de re mox plura dicendi
erit locus.

Alterum autem nec exiguum adminiculum, quo mol-
lis animus ad agendum enitenduiuque non adjuvaretur
tantum sed vehementissime impelleretur, positum erat in
gloriae studio et ambitione, quae utrum in Cicerone
major an in Isocrate fuerit dubites. Hoc certum est,
in utroque illorum cum gloriae studio, quod magnorum
etiam est virorum, vanitatem quae sibi unice placeat
quaeque ex hominum, levissimorum etiam, opinione et
judicio pendeat, arctissime fuisse conjunctam. Gloriae
studio uterque ad rempublicam capessendam est im-

pulsus; sed par quam esset utrique studium, dispar
fuit rerum exitus. Isocrates enim indolis vitio al) in-
cepto desistere coactus est; assecutus est quod sibi
proposuerat Cicero. Graecus homo quod vix minus
gloriosum foret, id sibi faciendum putavit, ut ad elo-
quentiam se totum transferret eam quae in commu-
nibus et publicis versaretur argumentis i). Uterque
veram sibi peperit gloriam atque in maximam pluri-
morum venit admirationem. Sed magnopere dolendum
est quod exspectare neuter potuit dumquot; admirationis
ac famae pars satis larga, quae iis debebatur, ab ho-
minum sibi tribueretur justitia. Alter postquam magnae
calamitatis ac belli civilis metu patriam liberavit, Haec
ego, exclamat, feci, Quirites; ego, Patres conscripti,
togatus consul, per me haec omnia tam pulcra et
praeclara perfeci. Alter autem quam se jactare so-
let! eyw yap Trpog pùv to TrûXtTsvsaôxi TTikvTuv â^puéa-TXTog
aysvoßijv tm ttoKitZv • outs yàp cpcovî^v str^^v îxavijv ovts
tó?^,uizv ^vuxf/jr/iv opcXci) xp^^ùcct kcÀ iJxXwsaÛai vm) Koi\'So-
psîrrÔM TOÏg stt) toü ß^(/.XTog K^Mv^ûv^^hoig — credas
fabulam quae est devulpe, de Isocrate esse narratam —
Toï) ds (ppovs7v £Ù Ksci TTSTTiZi^evci-âxi xcO^ôoc, sl VM Tiç âypoizô-
Tspov shjai (p\'/jcrei to py,ûh, äfzCpKrßvjTU xoii ósiijv àv ifidutov
oÙK êv ToJg xTroX£Ä£t,ufyJvoig àïX èv roîg irpoé^ova-i tuv xX\'amv
Talia, quae si saepius eundem praedicantem audias,
bilem movent nauseamque faciunt, centies Isocratis le-
genti libellos occurrunt. De rebus quum loquitur gravis-
simis, derepente sui injicit mentionem, quam sincere sit

1)nbsp;XII. 10, 11.

2)nbsp;V. 81.

animo, quam veriamans, qui quae dicere invidiosum sit
aut periculosum, dum salutaria sint, boni medici instar
reticere nolit i) : haec igitur virtus ut omnibus probe
nota sit capit, atque hanc ob causam saepissime eam
commémorât. Idem in Uteris, quas ad Timotheum,
Heracleae tyrannum, et in iis quas ad Mytilenaeorum
magistratus dedit, quum eos rogat ut amicos quos-
dam suos benigne escipiant et votorum compotes
reddan\'t, praeter reliqua se hoc etiam ab iis petere
addit: {ncci) yEvélt;7Ôai (pavspov cri fyJpog n km £,ci£
ylrvsTxi räv IsôvTccv ûcvt^ Atque ut bona plerumque
malis intermixta videmus, ita in Isocrate Socraticae in-
stitutionis bonitas quantis arrogantiae et vanitatis macu-
lis polluatur, animadvertere licet. Fuerat haec Socratis
sententia, tam ceteris in rebus quam in adolescentinm
institutione utilitatem semper esse spectandam, neque
ea discenda aut docenda esse quae cognita nihil
quicquam homini proficerent. In eandem discessisse
sententiam ejus discipulum, supra ostendimus. Sed
permultum interest, utrum Socratem audiamus an Iso-
cratem, qualis institutio utilis esse sibi videatur, expo-
nenten!, aliorumve falsas opiniones refutantem. Du-
bito equidem num umquam dixerit Socrates quod apud
Platonem saepe dicens inducitur, se non id agere ut
suam, sed ut philosophiae sententiam tueatur, nec
facere se posse quin quae magistra illa enuntiare
jubeat, ea, quamvis displiceant audientibus, proloquatur.
Non exstant, quod sciam, in Xenophontis libro eadem

1)nbsp;VIII. 39.

2)nbsp;Epist. VII. 13. VIII. 10.

et sopliistarum praestantissinium quemqiie ad se ar-
cessat; poëtarum ut sit auditor, sopliistarum disci-
pulus\'); quin laudandos eenset poëtas propter utilia
consilia praeceptaque quae versibus comprelienderint
Neque est quod miremur, poëtarum libros ab utilitate
magis quam a pulcritudine ei se commendasse. Iso-
crates enim fuerit sane rhetor illustris, tantum aberat
ut divino spiritu, quo incitante canere poëtae dicuntur,
esset afflatus, ut rogatus, qualis sibi poëtarum furor
esse videretur, delirantium esse insanum furorem sine
dubio responsurus fuisset. Quocirca poëtarum nonnullos
quum laudat, laudat eorum sapientiam, reliqua silentio
praetermittit. Praestantissimos quosque maxime ope-
ram dedisse existimat ut zh kxXovi/àvxc yvà[JMg venuste
exprimèrent Gomicos autem poëtas appellat impro-
bos ; Homerum et tragicos dignos esse admiratione

1)nbsp;II. 13.

2)nbsp;II. 42, 43, 44.

3)nbsp;II. 44.

4)nbsp;Constat coinicos rhetorem satis acerbe perstrinxisse et dicte-
riis laesisse. Quocirca mirum non est, improbos eos ab Isocrate
appellari. Praeter alia jocorum ansam praebere solebat aiXo-
Tolt;wv familia quam Isocratis pater, Theodorus, aluerat. In
Strattidis Atalantes fragmento (apud Athenaeum p. 592) Theo-
dori filio cognomen datur «uAoTpvT^i. Unde efSciendum existi-
mat Halbertsma (Quaest. Isoer. Mnem. 1855, p. 218) ipsum Iso-
cratem civXoTTOtoîii; aluisse. Equidem non intelHgo cur hac in re
comico poetae qui jocandi causa paternum quaestum ad filium
transtulit, potius credendum sit quam Dionysio et reliquis qui de
Isocratis vita egerunt, cum praesertim, teste ipso Halbertsma,
fragmentum illud corruptissimum ad nos pervenerit et Isocrates
in Antidosi ne verbo quidem de hoc fonte, unde copias suas

censet : quare ? quod prudenti consilio usi tale poësis
genus tractaverint quod ad hominum naturam optime
esset accommodatum ; ó (zh yap TOvg àyâvaç xxi robg
TToXéy.oug rovg ruv vi{j.Mœv siJ.vóoXÓyn(T£v, ol Ts rovg f^vêovg
slg xyccvxg zx) vrpx^sig xxrkrvifjxv, mrs [jJvov àxov-
rjrovg vti^jv xKhx xx) êsxrovg ysvsaùxi Nimirum in-
tellesisse Homerum et tragicos, on ls7 rovg ßovKoyJvovg
gt;j TTOisïv Pi ypxCpsiv n xs%xpi(rf/,svov roTg TVoXXolg f/^h rovg
ùCpsXiyMrxroug rm xóycov ^gt;;rsïv xX\'ax rovg fcvûccdsarxrovg •
xxovovrsg [ûv yxp rSiv roiovrav zxlpovai, óscopovvrsg Ts rovg
xymxg xxii rxg xuJxxxg -^p^j^xyccyovvrou 2). Isocratem
igitur si audias, Homerus et tragici non aliam ob
causam in inveniendo et eloquendo elaborarunt nisi
„populo ut placeront quas feeissent fabulas.quot; Illorum
magnitudinem sua metitur mediocritate et judicio a vul-
gari trutina suspenso. Ceterum vix opus est ut moneam,
in Isocratis de poëtis judicio idem illud cerni utilia
sequendi commendandique studium quod ex Socratis
fluxisse disciplina supra demonstrare sum conatus;
quamquam ideo non ausim contendere Socratem non
quo iis delectaretur, sed eo tautum consilio quo
legendos eos esse censebat ejus auditor, pervolutasse
ràv TTXXXI (T0lt;päv xvhpm libros. Socrate certe sunt digna
quae Isocrates sine ira ac studio ad Nicoclem scribit:
de ingenii animique eruditione dissensionem quandam
esse inter philosophes, i. e. sapientiae praeceptores,

hauserit, memoret. Quodsi divitiarum pars ei ex ctiXoTcoim opera
rediisset, dicere non potuisset se ab esternis omnia aceepisse.

1)nbsp;n. 49.

2)nbsp;II. 48.

et soptiistarum praestantissimtim quemque ad se ar-
cessat, poëtarum ut sit auditor, sopMstarum disci-
pulus \' ) ; quin laudandos censet poëtas propter utilia
consilia praeceptaque quae versibus comprehenderint 2).
Neque est quod miremur, poëtarum libros ab utilitate
magis quam a pulcritudine ei se commendasse. Iso-
crates enim fuerit sane rhetor illustris, tantum aberat
ut divino spiritu, quo incitante cancre poëtae dicuntur,
esset afflatus, ut rogatus, qualis sibi poëtarum furor
esse videretur, delirantium esse insanum furorem sine
dubio responsurus fuisset, Quocirca poëtarum nonnullos
quum laudat, laudat eorum sapientiam, reliqua silentio
praetermittit, Praestantissimos quosque maxime ope-
ram dedisse existimat ut nxg xxXovfiéux? yvci/Mg venuste
exprimèrent 3), Comicos autem poëtas appellat impro-
bos ; Homerum et tragicos dignos esse admiratione

1)nbsp;IL 13.

2)nbsp;IL 42, 43, 44.

3)nbsp;II. 44.

4)nbsp;Constat eomicos rhetorem satis acerbe perstrinxisse et dicte-
riis laesisse. Quocirca mirum non est, improbos eos ab Isocrate
appellari. Praeter alia jocorum ansam praebere solebat awAo-
^otSv familia quam Isocratis pater, Theodoras, aluerat. In
Strattidis Atalantes fragmente (apud Athenaeum p. 592) Theo-
dori filio cognomen datur âtvXoTpvTn;!. Unde efficiendum existi-
mat Halbertsma (Quaest. Isocr. Mnem. 1855, p. 218) ipsum Iso-
cratem avXoTTOtovç aluisse. Equidem non intelligo cur hac in re
comico poetae qui jocandi causa paternum quaestum ad filium
transtulit, potius credendum sit quam Dionysio et reliquis qui de
Isocratis vita egerunt, cum praesertim, teste ipso Halbertsma,
fragmentum illud corruptissimum ad nos pervenerit et Isocrates
in Antidosi ne verbo quidem de hoc fonte, unde copias suas

censet : quare ? quod prudenti consilio usi tale poësis
genus tractaverint quod ad hominum naturam optime
esset accommodatum : q /xèi/ yàp tovq àyâvxç xxl rovg
7ro?Jy.ovg touç tuv wJéuv £ij.vûoXÔynlt;tsv, oi Ts tovg fivôovg
siç xyccvxg kxi Trpâ^sig mrsa-Tm^^\'-\',nbsp;M

(ttovç vjfzïv â\'AXà kx] ôsxtobç ysi/sg-Sxi Nimirum in-
tellexisse Homerum et tragicos, on M Tovg ßovKoijJvovg

^ TTOISÏV Vj ypxCpSlV Tl KSXXpKTp/ÀVOV TOÏÇ TTCXXoJç [/.i] TOUÇ

è(psxiymtxtoug rm ÀÔycov Çî^tov xX\'ax tqvç izvêcc^sardtovg •
àaovovTsg (ûv yàp rm toiovtcûvnbsp;, ôsccpovvTsg Ts roug

xycûvxç xx) Txç âi/Jx\'Axg --pJxxyayovvTxt Isocratem
igitur si audias, Homerus et tragici non aliam ob
causam in inveniendo et eloquendo elaborarunt nisi
„populo ut placèrent quas fecissent fabulas.quot; Illorum
magnitudinem sua metitur mediocritate et judicio a vul-
gari trutina suspenso. Ceterum vix opus est ut moneam,
in Isocratis de poëtis judicio idem illud cerni utilia
sequendi commendandique studium quod ex Socratis
fluxisse disciplina supra demonstrare sum conatus;
quamquam ideo non ausim contendere Socratem non
quo iis delectaretur, sed eo tantum consilio quo
legendos eos esse censebat ejus auditor, pervolutasse
TCÓV irxKxi croCpZv âv^pôov libros. Socrate certe sunt digna
quae Isocrates sine ira ac studio ad Nicoclem scribit:
de ingenii animique eruditione dissensionera quandam
esse inter philosophes, i. e. sapientiae praeceptores,

hauserit, memoret. Quodsi divitiarum pars einbsp;ex civXottoiüv opera

rediisset, dicere non potuisset se ab externisnbsp;omnia accepisse,

1)nbsp;IL 49.

2)nbsp;IL 48.

omnium tamen consensu hunc esse institutionis finem,
ut ßovXdslt;TÜcii discant discipuli. Quare cavendum esse
Nicocli, ne mentem suam erudiendam credat rdig fi^Tsv
yiyvcüo-xova-i tôSv \'êsóvrccv. Etenim o [z^^Tèv uv xvToq XP^-

(jlfA,OÇ OÙT xv xkxûv (ppóvifmv TTOIWSIS 1).

Praeclare haec, quae non dicit ut sibi laudem, sed
ut alteri bona consilia impertiat. Qualis ipsi optima
esse videatur institutie, ne verbo quidem signi-
ficat. Quid enim? Ipsius hic non agitur gloria. At
in Apologia illa, qua se suamque institutionem ab ad-
versariorum calumniis defendit, quanta est jactantia,
quantum apparet se efîerendi sibique omnia assumendi
studium ! Ac primum quidem demonstrat, orationem

TTXVTCCV TÜV SVÓVTCCV iv T^ TMV XVÖpCÜTTCüV (pVOSl TTXsIffTCCV

xyxMv xkiov slvxi. Quod quomodo probare conetur,
qui scire cupiat, ipsam orationem legat et rhetoris co-
gnoscat ampullas Summa hue redit, ut oratio {xéyoç)
sit xx^i TÜv \'épyccv kx) tS)v ^ixvoj^f/MTcov âirxvTccv T^yificóv,
et ut ea plurimum utantur ci tt^sTcttov vouv sxovtsç. In
oratione igitur omnia posita sunt, in qua ita elabo-
randum esse ut verbis artificiose compositis et ad
rhetorices praecepta conformatis a simplici et vul-
gari dicendi consuetudine ad quaesitam elegantiam
traducatur, e dictis sponte efficitur. Tum oritur
quaestio, qualis sit disciplina illa quae revera elo-
quentes reddere possit juvenes ? „ Mea haec ars est,
inquit : quum enim sint tpóttoi tSiv xôyccv ovk sXxttouç ^

1)nbsp;IL 51 sqq.

2)nbsp;XV. 253 sqq.

TOV l^,£Tà, jj^srpov TTon^f/Jrcov i), alii in alio genere et in
aliis orationum argumentis versantur. Sunt autem non-
nulli dl Tuv (ûv Trposipijfiévcov oùx. àTrsipcûç sxoviri, ypâCpsiv
TrpoiIjpyivTcci Koyovq ov Trsp) rStv vpcsrépccv a-vi^ßoXaicäv, «AA\'
EKXi^vikovç m) troäirtkovq kcÀ trccvyiyupikoùg, ovg xtrxvtsç xv
(p^asixv oßoiOTspovg shxi Toïg fzsrx fiOvtriKiji; kx) pvôf/Mv
TrsTToivjßsvoig yf rolg sv diKxar\'/ipi!^ Äsyofisvoig. Quodsi quis
in ejusmodi orationes elaborandas incumbit, is non
tantum non ßxxßspoTgnbsp;rolg xôyoïg, xKKx rotovroig

dloiq ovMç xKAoç Quod nisi rem ita se habere vobis
omnibus, inquit, probavero, gravissima quominus alfi-
ciar poena non recusabo. A ge, cujusmodi sint quas ego
in hoc genere conscripsi orationes, ipsis testibus adhi-
hitis cognoscere licet.quot; Eecitantur deinde orationum
nonnullarum particulae, brevi de singulis enarratione
adjecta. Quibus expositis putet quis satis jam rhetorem
disciplinam suam commendasse atque ab adversariorum
calumniis défendisse ; sed egregie fallitur qui ad secun-
dum fabulae actum quum pervenerimus, jam illud „vos
plauditequot; se auditurum putet. Oratoribus quantum
praestet orator, audivimus; nunc quantum aliis qui-
busdam antecellat, ostendetur.

Pergit ita : Olfixi Trxvrxg xv ôfioXoygt;jlt;TXi rovq vô/zovg
TrXsiiTTuv kx) jj^syityrccv xyxûîov xhiovg sJvxi r^ ßlcp rw
rüv âvÔpcoTroov. Sunt igitur leges affinitatis quodam
vinculo cum orationis facultate conjunctae. Nam plu-
l\'ima beneficia et oratione et legibus in genus huma-
num conferuntur. Sed leges singulis tantum civitati-

1)nbsp;XV. 45.

2)nbsp;XV. 51.

bus prosunt; si 5s roïi; koyoig tsIÔokjÔs to7ç sfzoïg, üMv
TÎiv \'EXXâ\'Sx kûùâSiç a,v hoirSus koci ^iKcJccg nx) r% vroKsi
(TUf/,(pspóvTCji;. Deinde G-raecorum et barbarorum qui
valeant ad leges scribendas intinitus est numerus;
sÏttsTv TTsp] rm cru/zCpspóvrccv â^lccç ri?? ttoKsccç kxi
ryjg \'EAAâ^sç ûvx xv ttomsi ^uvyjûstsv , iique tanto pluris
aestimandi sunt , quanto major est borum inopia quam
eorum qui leges scribere possunt. Praeterea leges
civitati dare non est magnae res difficultatis. Tantus
enim, tam infinitus est earum quae jam latae sunt
numerus, ut supervacuus sit qui in novis escogitandis
insumatur labor, quum praesertim antiquissimae quae-
que maxime laudentur. Nulla magnopere opera adhi-
bita, quas apud alios populos vigere et praestantia se
commendare videbit, colliget quicumque cupiet legis-
latoris fungi munere. At in oratione desideratur to
xxivàç \'Asysiv] quod ne frustra desideretur, quum ma-
xima argumentorum copia jam ab aliis occupata sit,
summopere est cavendum. Quae cum ita sint, appa-
ret multo majores quam legislatoribus laudes tribuen-
das esse roTg to ^aAfTrcir^pcy s^spyx^sa-ôxi ^uvxyJvoig l).

Pergit: \'AAA« /jcijv xx) tccv stt) tviv crcocppotrvvyiv xx) ty^v
^ixxiO(TÓvijv 7rpo(T7roiovyJvù)v TTporpSTTsiv ^p^sTç XV xK\'^ûsaTspoi xx)
%pgt;ii7t PICOTS po i Cpxvsïf^sv ovTsg. 0 pulchram, exclamat, illo-
rum virtutem, ceteris hominibus ignotam, de qua inter
eos ipsos, qui ad eam se impellere homines dicunt,
dissensio est. At ego ad eam adduco virtutem quae
agnoscitur ab omnibus. Neque vero satis habeo rf?
^é^Tj] T^ TÙv ovofixTccv paucos quosdaui ad meamallicere

1) XV. 76—79.

disciplinam, sed toti adeo civitati ea siiadeo quae et
cives et reliques G-raecos beatissimos sint redditura i).

Quinam sint quos hoc loco insectetur Isocrates, etsi
certo sciri non potest, tamen proxime a vero mihi
abesse videntur qui Platonem, omnium tcóv st âpst^v
TrporpsTTovTcov celeberrimum, praecipue ab eo perstringi
existimant. Quod caput erat Platonicae de virtute do-
ctrinae, quatuor virtutes ita inter se esse conjunctas
ut earum unam qui haberet, is omnes haberet, id
quale tandem esset, Isocratis intelligentia capere non
poterat; cavillandi autem et exagitandi, quae non intel-
ligebat, abunde ei praebebant materiem. Praeterea Plato,
si quis alius, nonnisi r^ t|j twv ovof/Jrau, verbo-
rum quibus in explicanda philosophia utebatur gravi-
tate et splendore, ad se alliciebat discendi cupidos, nec
eloquentiae aut alius cnjusdam artis profitebatur se
praeceptorem, qui mercede accepta juvenes institueret.
Quare invidiose in ilium haec dicta esse puto : „Alli-
ciant ad se verborum splendore privates quosdam ; ego
numquam id egi ut privates mihi conciliarem meaeque
disciplinae. In reipublicae enim luce versari neque
paucis hominibus, sed toti civitati quae facienda sint
praecipere malo.quot; Quodsi in hanc partem ejus verba
interpretanda sunt, acerbius quam verius dicta vi-
dentur.

Sed redeat unde aberravit disputatio. Agetur ultima
fabulae pars. Rejectis aliorum de philosophia opinionum
commentis, se solum philosophiam, quae digna hoc no-
mine sit, profiteri demonstrabit rhetor: svrsi^ij rnv xxXov-

1) XV. 85.

iu,svpiv ôttÔ rivccv ^iK070(pia,v om aïvxi 1), — Trpotrtïxsi
rijv ^ixxlcog hi v0[/J^0ߣvgt;iv opitrxi acii ASra/ Trpog vf^xg .
Non hoe a natura homini est tributum, ut scientiam
(è7ri(7TT^f/,j^v) talem acquirat, quam si ten eat, quid fa-
ciendum dicendumque sit sciât ; quid optumum factu
dictuque sit, conjectura est assequendum. Quocirca
sapientes appellandos arbitror eos, qui opinando et
conjiciendo plerumque in optimum illud delabantur

(roùg Toùg ^é^/xig iîr/rû/^ivf/y ùg stt) to ttoXv tov ßsXTi-
(TTOv \'IwxiJ.kvovg) ; philosophes autem Tovg h TOvTOig lix-
rptßovTCig fÇ m txxktto, Xi^-povTixi t^v toixvt^^v (ppóvi^criv.
Est igitur philosophus, qui conjiciendi non arte aut
scientia, quae non cadunt in homines, sed calliditate
quadam seu peritia valet.

Isocratem ex Socratis doctrina et sermocinandi con-
suetudine haec ita hausisse ut detorqueret immutaretque
quae non intelligeret, nunc monuisse, quoniam supra
pluribus ea de re disputavi, satis habeo. Sed alia hoc
loco exoritur quaestio. Sint philosophi ii qui bene con-
jicere vel opinari didicerint: quaeritur a quonam, qua
ratione, qua disciplina ad id sint instituti? Ad hanc
quaestionem ita respondet Isocrates, ut primum aliorum
convincat errores et stultitiam, deinde veram monstret

1)nbsp;Ab eristicis enim atque iis qui ad geometriae aut astrono-
miae cognitionem instituèrent juvenes, omnem abjudicandam esse
philosophiam paullo ante dixit (266).

2)nbsp;270.

3) Isocrati neganti eorum quae facienda sint esse scientiam,
ob oculos versabatur, opinor, Platonis de virtute, quae eadem
esset sapientia, doctrina.

viam, qua ad philosopliiam sit perveniendum. Tantum
enim abest ut omnes de rationis imbecillitate et de
tenebris menti humanae offusis ei assentiantnr, ut qui-
dam contendere audeant virtutem (i, e., facultatem
quid faciendum sit conjectura assequendi) esse scien-
tiam : quare improbos etiam homines et qui mala omnino
ad virtutem sint indole, doceri virtutem posse. Con-
futanda est nimia eorum, qui talia proferre non ve-
rentur, audacia: i^youfMi Ts rcixvrijv Qzh) t\'sxw\\v,
ijTiq TOÏq mxâg ■ïï\'sCpvyJcriv àpsTviv svspyxa-aiT xv kxa T-

Kxmvwiv, OXJTS TrpOTSpOV ÛVTS VVV OV^Sf/JxV slvxi, TOXiq TS
Txq VTrOUXStJSiq TTOlOVI/ÀvOVq TTSpi XMTUV TTpOTSpOV XTTSpsîV Kx]
7rxÔ(TS(7Ûxt XVjpOVVTXq TTph sÙpsûî^Vxl TIVX TTXI^SÎXV TOtXV-

rgt;iv — 1). Satis invidiose haec dicta sunt, sed recidunt
in ipsum Isocratem quae in alios contorquet tela. Phi-
losophiam enim ita defmivit ut esset non ars illa
quidem, sed tamen prudentia quaedam, quam adeptus
philosophus faceret diceretque quae oporteret, quum
prius eadem nec facere nec dicere posset. Disci ergo
potest philosophia. Quod si ita est, quid obstat quo-
minus discant ii qui mala ad virtutem sint indole et
prudentiam illam, in qua totam virtutem positam esse
censet, sibi acquirant. Qua si potiti erunt, erunt sa-
pientes, erunt probi adeo ol xxmc Trpog xpstviv TrsCbuKOTsg.
Haec atque hujusmodi alia si quis objiceret Isocrati,
responderet, opinor, se adeo poenitere ingenii sui, ut
sine indolis bouitate institutionem disciplinamque nihil
quicquam proficere, persuasum sibi haberet Si autem

1)nbsp;XV. 274.

2)nbsp;V. 81, 82.

aliquis ex eo quaereret, quinam sint cl x^^poüvTsg in
quos tam acriter invehatur, responderet, credo, eos
esse qui t^ So^î^ tmv ovofuzrav alliciant ad se juvenes^),
qui scientia contineri virtutem statuant^), qui una
scientia vel sapientia omnes virtutes tamquam vinculo
quodam contineri asseverent 2) ; a Platone imprimis
has ineptias et delirantium fabulas inventas esse scri-
ptisque divulgatas.quot; Quae si responderet Isocrates,
At inter te, diceret ille, et Platonem nihil interest
praeter verborum differentiam. Utrique enim omnes
omnino homines ea facturi videntur quae optima factu
esse cognorint; sed ille certam eorum esse scientiam
contendit, tu probabili conjectura, quum verum quid
sit nesciamus, ad agendum homines impelli putas.
Illud autem te fugit, quod unum maxime ad impugnan-
dam Platonis valet doctrinam, fieri posse ut aliquis
plenam et absolutam scientiam eorum quae factu optima
sint, sibi acquisiverit, nec tamen quidquam eorum
facere velit quae optima esse intellexerit. Verum hoc
quidem tum nondum explanatum erat ab Aristotele :

1)nbsp;XV. 84, 85.

2)nbsp;X. 1.

3)nbsp;X. 1.

4)nbsp;Arist. Eth. Nie. II. 3. quot;Erlt; ov^ ofioióv strn sth, tuv tsx-
vuv nxi TMV àpsTMv\' Tà pisv yàp vtto twv rsx^Zv yivó/A.svci
TO Sil e%elt; èv CIÔTO7Ç, apnét aSv rauTa ^«ç e%ovTÄ yevéïrôa; \'
ra. Ss }tccTX rkç xfsrccç yivôfisva ovx skv aî/rd Trdiç sxv
Kciiccç Vi lt;rw(J)pôvwç TrpâTTSTCii, àXXct Kcà èkv 0 Trpdrrm Trmg
sziiiv TrpdTTif, TrpuTov pcsv èàcv eïaiSg, STrstr èxv Trpoccipovf^s-
voç Si\' avrd, to Ss rpirov xcù èàv ßsßcciuq acù àfieTaxivt^raiç
%xm Ts-pKTrifl. Txvra ëè irpsç fisv ro «aaâçnbsp;\'é^siv

quare venia tibi danda, si doctrinam, quae ad vitae
veritatem non est accommodata, non idoneis illis qui-
dem rationibus, at pro viribus tamen refutasti.

Sed bis missis ad propositum revertamur. Agebatur
autem hoc, ut Isocratis de vera pbilosopbia nosceretur
sententia. Sit igitur philosophus, qui in iis versetur
artibus unde scite conjiciendi prudentiam sibi acqui-
rat. Porro ea sit -tSiv kxküc tts^vkotccv conditio, ut vir-
tutis justitiaeque semper expertes manere necesse sit.
Tarnen in tantis miseriis aerumnisque est quo le-
vetur calamitosorum illorum iuiqua sors. Ut enim
virtutis justitiaeque compotes fieri nequeant, illud
tamen constat, avrovg y xùrxv ßsKriovq av yiyvsffôai xai
TrXsîovog â^\'iovç. Qua ratione \'? s] Trpoq ts to Xsysiv
sZ (piXoriprMq hxTS^slsv xa] tov ttsIÔsiv ^vvacrôiZi TOvq
àxovovTxq spccaôslsv (km Trpoq TOVTOtq T^q TrXsovs^iaq STriôv-
(j^^asiocv, [jJi^ T^q VTro rœv âvûvirav voyj^OfjJvYiq, âXXk TÎjq

coq àXvjûZq t^vnbsp;txvtviV s^ovn\'/jq Haec congru-

antne cum iis quae de virtutis professorum vanis
pollicitationibus in eodem verborum ambitu dicta
sint, nunc quidem nolumus quaerere ; quae vero bene-
ficia in eloquentiae cultores conferantur, rhetorem
audiamus ordine enarrantem. Omnes omnino homines,
bonos aeque ac malos, ab eloquentiae vi meliores

ov (ruvapi^fieitcii, tAJjv xuto to sïSévcii\' trfoq Se ro t«ç àps-
r\'àç TO fièv e\'isévcii ßixpov îj ovêsv i^xvei, tu, «AA« to
TTav. Svvxrcii, azsp èn rov TTokXdiaq Trpdrreiv tu. Siaaiy. neu
créippovd jr£plt;ylt;v£TÄlt;. Cf. Eth. Nie. VI. 13. ovx ^iov rs âyx-
ösv elvÄf icvpluq avev (ppov^irsaq, ovSs (ppóvi/xov \'àvsv rîjç ^Ôintjq

«peTÎjç.

1) XV. 275.

Ö*

effici in aperto est, quum ne vitiosi quidem nisi
docti meliora ex eloquentiae officina discedant. Quod
ita se habere paucis demonstrabitur. Primum enim
qui dicere aut scribere aggrediatur orationes laude
dignas, is non potest tractandas sibi sumere ömösam
â^iKOv? yj fiixpxg Vj TTsp) rcov ]\'Bioov lt;TVf/.ßoXcclccv, sed his
rejectis eliget sibi i/.syccKxg xoci KdKkg koù cpiKocvûp\'^mvç
KM TTsp) tZv KOimv TTpxyf/JToov 1). Dciude rerum gesta-
rum, quae cum singulis argumentis connexae sunt,

hAs^srsii TCCÇ TTpsTTOc\'hsaTÀTiXg Ka) iMaMura cruy^Cpspovcxg.

Jam vero qui ejusmodi res considerare et tractare
consueverit, is non tantum in scribendo, sed in
omnibus quaecunque aget, ad ea quae maxime utilia
sunt et decora, animum attendet : mû\' xy.x to xsysiv

SV Kx) TO cppomv TTxpxysvmsTXi ToU q)ao(7Ó:pccg KX) lt;pl-

XoTiucüq Trpog Tobg xiyovg liXKsißsvoig. Deinde qui aliis
persuadere velit, majorem orationi fidem conciliabit
quo meliore ipse fruetur existimatione. Itaque per-
suadendi ille cupidus non modo non negliget virtu-
tem, sed ob impositam necessitatem homo erit probus,
i.e., ut probus homo a civibus suis habeatur, omnem
impendet curam. — Satin\' probavit Isocrates, inu-
tilem insumere operam qui ad virtutem incitarent
juvenes? Satin\' apte haec conclusit? Qui in gravi-
bus versatur argumentis, qui honesta quae sunt atque
utilia undecunque ut orationi inserantur conquirit,
is sponte consuetudinem inde capit justa et utilia,
decora et honesta spectandi, i. e. conjectura assequendi;
virtuti autem, vel, quod in tali homine verius dici-

1) XV. 276.

tur, virtutis famae studere vei invitas cogitur. Ha-
bemus igitur, quae omnium disciplinarum instar sit,
optimam non disciplinam sed officinam virtutis, ab
Isocrate institutam; babemus veram pbilosopbiam,
dignam eam ob quam Platonis ceterorumque philoso-
phia tanquam desipientium {xnpovvTm) contemnatur.
Philosophiam sane habemus, siquidem Isocrati licuit et
omnibus aequo jure semper licebit, in re incerta nec
certis terminis circumscripta hoc vocabulo uti, sed philo-
sophiam talem, quae nescio virtutis an vitiorum magis
ofificina dicenda sit. Quid enim? Informemus nobis ora-
torem qualis fuit Isocrates. Magnam adhibebit curam
et diligentiam in argumentorum et rerum delectu : quo
effectum iri concedamus ut consuetudinem aliquam sibi
contrahat, in omnibus vitae negotiis eorum quae utilia,
decora, justa sint, rationem habendi. Idem honesta fa-
cere ut aliis persuadeat, ipse honesti civis personam
satis bene gerat. At vero idem aliam etiam et minus
honestam consuetudinem sibi contrahat atque ex offi-
cina et ludo in vitam transferat necesse est. Eloquen-
tiam existimabit esse persuadendi opificem i). Qua
autem ratione ut persuadeat efficiet? Hac lege ut,
non quid verum sit in rerum gestarum memoria atque
omnino in rebus humanis, sed quid probabile quaerat,
atque nove semper quum dicere velit de eadem
re fortasse quidem non mutet sententiam, attamen
diversa pro tempore et loco proférât judicia, denique
ut TOV i^TTCd xóyov KpstTTu TToiéïv uulla ei sit religio.

1)nbsp;XV. 249, 254. Cf. Quintil. I. O. IL 15. 4.

2)nbsp;IV. 10.

Etenim ot Koyoi TOioivT^v szovm TVjV (puav uirê\'\' oJóv t

slvCA TO, Tf [zsyocxot, TXTTSlVOi TTOl^CTXl KM TOiq fZlKpOÏg jU,Sy£-
kq TTspiklvxi xdï TO, t£ TTOiKoiicc Kxivooq lisXÖaJv KXI 7r£p)
t5v vsccar) \'y£\'y£vy,f/Jmv xp^xlccq s/VfJ:/1). Itaque in tyranni
laudatione quum versabitur orator ille, affirmabit inter
omnes hoc convenire: Tvpxvvi^x km rZv ê£lccv xyxóccv

kxi tZv dvépccTrivav (/J^kttov kcc) (j£i^vÓtxtov vm 7r£pipix-

xntotxrov £Ïvxi, denique kxKXhttov tZv ovrav At
posteris eorum qui tyrannos interfecerunt quum auctor
erit ut pacem componant, multum interesse contendet
magistratum inter et tyrannum. Etenim róïq rvphmq Uoq

KxQ£(7TTjK£ TOlq tSv xXXCCV TTOUOiq Kx) KXKOjq XVTOlq yjhvxq
7rxpx(rK£ux^£iv, duxyKii rouq rosovroiq ïpyoiq êrixsipouv-
Txq rvpxvviKxïq kxa rouq (Tupc^opxTq 7r£pi7ri7rT£iv kx) roixvrx
7rxux£\'v olx 7T£p xv kx) rovg aKKova ^pxrrmiv 3). Ostensu-
rus se laudandi artem callere Isocrates Helenam om-
nibus animi corporisque dotibus exornat; banc a Paride
raptam affirmat maximi belli sustinere causam, quum
et Trojani et Graeci sic putarent: èv oTTorépf (i. e. in
Asia an in Europa) ro crapcx rovK£lvy}q KxroiK^usis, rxv-
Tv,v £vdxifiov£crr£pxv rhv x^P^-\'^ £(T£uêxi 5). Ne tamen fidem
babeamus talia narranti. Nam, ut idem alibi, una
tantum muliere rapta, tanta ira excanduerunt princi-
pum animi, ut vi et armis injnriam illatam vin-
dicandam censerent 6). Igitur non mulier rapta, sed

1)nbsp;IV. 8.

2)nbsp;IX. 40.

3)nbsp;VIII. 91. Cf. VIII. 111. II. 5.

4)nbsp;X. 15.

5)nbsp;X. 51.

6)nbsp;IV. 181,

injuria illata causam belli attulit. Atqui ne hoc qui-
dem vere dici, alibi probat. Bellum enim gesserunt
Graeci Xoya /yJu vTspnbsp;rij? Uevs?MOv ywccixog,

spycp T ÙTTsp roü tî^v \'EAääSä 7rà(x%£iv vtto rüv ßap-
ßäpav fj,\'JlT£ TOiauTdnbsp;qU Trporapov aÙT$ (ruv£T£(r£

7r£p) Tijv IlsKQTtog izav âTrâcrviÇ U£Xo7rovvwov KCiTizXyr4jiv,
Axväou Ts Tïjç 7rÓK£ooq TÏj? \'Ap^f/wv, Kâ2fy.ûu Ts
Igitur non Helena, Jovis filia, neque ira ob unam
mulierem raptam causa fuit belli; de principatu, quem
barbaris eripere cupiebant Graeci, omnis fuit con-
tentio. Quum id agitur, ut orationis beneficium quan-
tum sit ostendatur, primum quidem, inquit, ora-
tionis facultate accepta roîi ùnpuclâç Çi^v àTnjkxâyyiy^sv
oblitus scilicet eorum quae antea dixit: rovg zocp-
TTûvg rod ^ ÔijpuoTcg Çi^v io^Zg drioug y£yov£vai 3).
Major um virtute, temperantia, justifia auctam esse
et ad summum potentiae gradum evectam rempu-
blicam, persuasum sibi habebat Isocrates. Itaque
cives suos ut majores imitentur quam saepissime
adhortatur: qui nisi antiquae virtuti studeant atque
ad majorum instituta revertantur, fieri non posse
ut in pristinum statum restituatur respublica. Ideo
Atheniensibus persuadere voluit, ut senatus Areopagi-
tici fractam auctoritatem restitueront^), imperium mari-
timum ne diutius aifectarent. Postquam enim infracta
esset senatus auctoritas, omnes calamitates in rem-

1)nbsp;XII. 80.

2)nbsp;XV. 54.

3)nbsp;IV. 28.

4)nbsp;VII. K;. 17.

publicam erupisse; maritimum autem imperium esse
fJXslh àTTamp;VTm amciv riv kxkSiv m xvroi r \'éxo^sv xx)
ro7g âXÂoiç vrapé^of^sv i). Talia, quum de republica bene
administranda dissereret, dicere solebat; at idem ope-
rae pretium est videre quam contraria plane dicere
non metuat, dummodo Atheniensium multo plura et
majora quam Lacedaemoniorum in universes Graecos
esse mérita demonstret 2). „Majores nostri, dicit,
prudens secuti consilium, reipublicae formam, quae
tum vigebat, mutarunt et classem sibi compararunt.
Quid enim? Necesse erat ut baberent quo se de-
fenderent a Spartiatarum insidiis et cunctorum Pelo-
ponnesiorum impetu. Quare reprehendendi non sunt.
Neque enim nesciebant, de antiqua honestate, de so-
ciorum benevolentia actum fore, et praeterea alias
ealamitates inde consecuturas esse; verum putabant
decere tantam, tantae celebritatis civitatem omnes has
molestias ferre potius quam Lacedaemoniorum domina-
tionem: ^voTu yàp 7rpxyi/J.T0iv 7rpor£ivo[jJmv ^v) (XTrovMotv,
xpshra Thv xJpstTiv eïvai roù dsim ttouïu êrépovg ^ ttxct-
Xeiv oiùtovg xcc) tou fz^j 2ixoiiccç tZv xXXav \'àpyjiv [jMov
n 0£uyovTóig Thv ahiciv Txir^v äVixcog Axxsdxifiovloig hv-
xeûstv, XTTSP XTTCiVTsq (J.h h 01 vom s^cvTsg S\'AOIVTO xai ßov-
Xnùshv, oKiyoi T av riveq rav wpoayroiouijJvuv slvoti aoCpcóv spcc-
Ti^ôèvTsg ovk 2cv (pj^asixv 3). (Platonem significat, in Gorgia
de Justitiar disputantem p. 508 C. sqq.) Aliquando igitur
accidere potest, nt injustitia potior meliorque sit quam

1)nbsp;VIII. 63.

2)nbsp;XII. 35, 41.

3)nbsp;XII. 114—119.

justitia; sunt in utroque certi fines „quos ultra citraque
nequit consistere rectum.quot; Atqui antea ex injustitia
et virtutis neglectu omnia mala orta esse, una virtute
beatitudinem plenam absolutamque contineri, ab Iso-
crate quam saepissime erat asseveratum \'); sequitur
ergo ut sententiam mutaverit orator et aliquantum qui-
dem injustitiae non nocere civibus nec dedecere nunc
opinetur. Egregie vero fallatur, si quis hie tritum illud
„ quantum mutatus ab illoquot; in nostrum conférât. Mox
denuo exsultabit rhetoris oratio in laude justitiae,
perstringentur quicunque victoriam injustam celebrare
audeant. Quippe parum noverunt isti : .èg ovïkv ovôquot;
odiöv ovts koixév êitti tsiv [yj/j f/.stx quot;hikmonxivyjc xci) Keyo-
yÂvmxaiTrgxTTOidiJKv^). Ne Socrates quidem, de justitia
cum Callicle sermocinans, pulcriora eloqui potuisset.
Verum Isocrates veritatem, justitiam, omnia omnino de-
torquet, dum orationi suae consulat. Eo enim consilio
Panathenaicum scripsit, ut plura ac majora beneficia
Athenienses quam Lacedaemonios in universes Graecos
contulisse probaret: quo munere ut rite fungeretur,
Lacedaemonios injustissimos semper fuisse®), Athe-
nienses non sui ipsorum tantum sed totius Graeciae
commodorum et utilitatum rationem habuisse atque
insignes justitia fuisse, contendit. Extenuandoet exag-
gerando rem facile quo voluit perduxit : Athenienses
semper fere justissimos, semper prudentissimos fuisse,
Lacedaemonios nec a prudentia nec a justitia laudari

1)nbsp;VII. 37 sqq. VIII. (53;, 64. XV. 281 sqq.

2)nbsp;XII. 185, 186, 187. Cf. 228.

3)nbsp;XII. 46, 71, 91, 188.

posse, demonstrat. Ceterum fallatur rursus qui inde
efficiat, Isocratem Lacedaemonios odio habuisse. Imo
eorum justitiam et instituta civilia maximis extulit laudi-
bus , tum in aliis orationibus tum in ea quae quot;Apzi^xfiog
inscripta est, qua eorum virtutes animumque excelsum
aeternitati commendare voluisse videtur i). Quod quum
secum reputaret, quae in laudem eorum dixisset
valde discrepare cum iis quibus maximarum Grae-
ciae calamitatum illos auctores fuisse probasset atque
horrendam iniquitatem et injustitiam iis objecisset,
ipso teste, ex ea cogitatione magnum concepit dolo-
rem \'). Advocantur in consilium familiares quidam ;
rogatur sententia, quid facto opus sit, comburenda sit
an edenda scripta oratio^). Ibi reliquis inter se dis-
ceptantibus, de grege unus, Lacedaemoniorum laudator,
Macte, inquit, virtute tua! Equidem orationis tuae quae
sit ratio, quod consilium, optime perspicio. Spartiatas
nimirum quum videris reprehendere, revera laudas. Quod
ut consequereris, adhibuisti Xoyova ä[jiCpißüÄoug xx) f^T^Tev
fA,xxxov !/,£TX TÜV èvrxivûvvTccv yi tSiv xpsyo\'vrav ovrxg dxa\'

£7TX;j,lt;pOT£pi^£lV ^UVXf/JvOUÇ Xx) TTOXXXÇ amp;[ZCplrTß\'/lTl!^(r£ig £%ÛV-
TX,Ç, äq Xpï^aÔXi TTEp) f/,£v (TVy^ßoAxim xx) TTSp) 7rX£0V£^îa,q
âyccvi^ô/z£v0v ah%pov xxÀ TTOvvjpiaq où [^ixpov ô-^/xfwv, Trsp)
Se Cpvcrsaq xvôpûircov ^ixX£yó[Z£vov xx) TrpxyiJÂTOov xxXov
xx) 0rA0(ToQov Deinde demonstrat, omnia quae cum
acerba Lacedaemoniorum reprehensione dicta videan-

]) VI. 108—111. Conferatuv tota oratio.

2)nbsp;XII. 232.

3)nbsp;XII. 233 sqq.

4)nbsp;XII. 240.

tur, facillime in eorum laudem posse converti i). Scrip-
sit igitur Isocrates, familiarem illum si audias, oratio-
nem specie quidem simplicem facilemque intellectu, sed
prudentioribus magnas exhibituram difficultates, quippe
qui ea perspicere studeant quae fugiant reliquos. Scrip-
sit denique xóyov mKXnc ßh \'itrroplxg yki/.ovra xxi (pixo-
(TOlt;pïxg, TTxvTo\'^XTÏjg Sè IZSSTOV TroiaiXtxg xx) xl/su^oÄoylxg,
où T^g £tói(rf/Jvgt;ig fzsrà xxxlxg ßXxTTTeiv rovg avfiTrokiTsvo-
[zévoug àKkx rîjg \'èvvx[jJwjg ßsrx ttxi^sIxc àCpsXsJv ^ rsp-
T£iu rovg âxovovrxg Haec familiaris ille, veris falsa
mirum in modum permiscens. Tantum enim abest ut
Isocrates in Panathenaico Lacedaemoniorum res gestas
et virtutes laudasset, quum exagitare eos videatur,
ut longis verborum ambagibus opus fuerit, quibus co-
ram amicis dicta sua purgaret ; in laudandis Athe-
niensibus ita sibi indulserat, ut eorum inimicis atque
hostibus infestissimis ne minima quidem laudis par-
ticula relinqueretur. Sed de dicendi genere, in quo
ipse versabatur, Isocrates familiarem suum dilu-
cide et egregie disserentem fecit. Quod genus quum
pompae non pugnae sit aptum, quid verum sit quae-
rere non attinet, artificiis et blandimentis opus est,
quibus legentium vel audientium animi tanquam ju-
cunditate quadam perfundantur. Verum omnibus quae-
cunque agunt homines, certi fines sunt constituti, quos
extra ne oratori quidem egredi licet. Suo exaggerandi
jure usus Agesilai res gestas supra quam verum est

1)nbsp;Legat haec cui lubet; 241 sqq. 250 sqq.

2)nbsp;XII. 246.

3)nbsp;Cf. 250,

celebravit Isocrates Sed idem non metuit adversa
fronte pugnantia componere, laudibiis efferre quos, si-
mul atque usu venerit, perstringet conteranetque, odisse
aut diligere prouti orationis ratio et consilium postu-
lat, justitiam et virtutem in ore habere, re et factis
suum virtutis, qua, uti fert laudandi studium, omnes
omnino homines exornat, contemtum declarare. Hoe
non tantum rhetoris est vitium, sed hominis, si
vitiosus appellandus est, cujus a natura abest veri
amor; qui fallaciis ac dolis, quoties opus est, utitur;
quem non impedit pudor quominus suam in hoe ge-
nere calliditatem palam jactet. Sed Isocratis quod
fuit, idem aetatis illius commune erat vitium, siqui-
dem familiaris ille vere dixit, quae, ut coronam operi
imponeret, in fine adjecit : èv rolg 7!-izp£KÔov(7i xpóvoig
êóizvfici^óv (tov ri^v (pótriv %m r\'nv tov ßiov rà^iv Koti (piXo-
TTOViav Ktxi fidkiffTiZ r^v âÀy,ê£iiZV rijg CpiKo(xolt;:piot,g, vvv
ÇîjAw lt;T£ Kûi) i^xKOipt^œ T^g £v\'§oiiy.ovlo!,g- ^oy,£lg yàp
[MOI Çwv ßsv X-Jj-^sa-êOil dé^ûiv où (Cif/Çoj pch^g a^iog
a, xxXettov yàp, trapà ttKsIoo-i Sè kx) p^xXXov of^o-
Xoyov f/,£vyiv T?jg vvv vrxpxo^f^^?, T£X£VTiî(7xg Sf
TOV ßiov fi£Ü£^£iv àûxvxcrixg, où T^g Tolg ê£olg
TTxpoùa-yig, xKXk TÎjg Tolg êrriyiyvoi^Jvoig 7r£p) tüv
ll£V£yKÖVTCCV STTl TlVl TÜ2V KXXSlV tpyOOV

£f4,7roiovo-gt;ig\'^). Profecto non saepe incidunt tempora,
quum talia ob mérita immortalitatem sibi sperare quis
audeat. Sed de immortalitate nunc quidem non agi-
inus; de disciplinae Isocrateae utilitate erat omnis

1)nbsp;Cf. Niehuhr, Vortr. ü. a. G. Vol. II. p. 238.

2)nbsp;XII. 260.

disputatio. Quodsi Isocrates recte monuit, eloquentiae
Studium assuefacere juvenes, ea quae justa, pulcra,
honesta haheantur, in omnibus vitae negotiis spectare,
consequens est, eosdem quid vere justum, pulchrum,
honestum existimandum sit, non quaesituros esse, sed,
dum suae aut voluptati aut libidini inserviant, omne
jus et fas perversuros, denique non secus factures
quam fecit Isocrates qui pulchrae verborum compre-
hensioni veritatem gratiticari solebat, quique, quum
virtutem summum bonum esse crederet et contende-
ret, tamen vanitate adductus eo pervenit, ut fama et
specie virtutis aliquanto magis quam ipsa virtute de-
lectaretur.

Haec scribenti venit mihi in mentem verborum qui-
bus Plato in Gorgia Socratem de rhetorica suam de-
clarantem facit sententiam. Quorum quum ea sit ratio
ut universi carpantur rhetores, tum non desunt quae
tam apte in Isocratem quadrent, ut hunc a Platone
tecte ac scite exagitari negare vix possis. Quocirca
paullum de via deflectendo Platonis de Isocrate, aequali
et condiscipulo suo, judicio meum firmare lubet. Ne vero
per simulationem pro meis inventis exhibere videar,
quae ab alio reperta et solito acumine demonstrata
sunt, Bakium, V. C., in disputatione quae inscribitur
„ de aemulatione Platonem inter et Isocratemquot;, utriusque
dicta enunciataque, quaecunque hue pertinent, acute
dilucideque explicuisse lubens et grato animo profiteer.
Socrates igitur de rhetorica exponens, Sunt, inquit, duae
artes, rijy i/,h air) r^ \'•l\'^X^ ttoXitikviV xoiXSi, tjjv stt)
(rif/MTi [jJßcv [Av ouTcci; ovûfMo-xi om s� (rot, [jauç Te ou-
Tî?$ toü (yccf/.iXTOÇ ôspXTTeixq Ivo fcopia PJycc, rhv f/Jv

\'yvi/,vxlt;TTimv, TÎ]v Te IxTpizijvIdem iisdem fere verbis
dixit Isocrates: Majores nostri ^ittxc evripisÄslxg xoiréXi-

ttov mjav 5 7k £p] fûv toc (jàij^xrx rw vrxi^ürpißiziiv,nbsp;^

\'yv(j.vx(TTiyJh yJpoç ècrr), Tsp) Ts ràg ■•pvxxç tgt;iu CptXoa-cCplxv
Hoc interest, quod Isocrates, xTrâtrag àvxipm txç rüv
âxxccv TTxilsixg, non universe rm ttoäitiz-Jiv , sed solam
(piAO(jû(pixv, i. e., suam disciplinam, ad animum excolen-
dum valere contendit s). Plato autem tI^v TtoXiriy^v in
duas et ipsam dividit partes : tviç Ts iroxitiyvig âvrï ,u£v
tgt;jg ■yufivxo-tixîjç rî^v voyi^ohriy^v, dvrla-rpocpüv Ts t^ ixrpiic^
T\'/iU lr/.xi0!jvvyiv. At ille: Fabulas, inquit, nutricularum
narras. Desipiunt quicunque justitiam in arte quadam
versari existimantAd haec alter habet quod re-
spondeat. „Scilicet tu non tantum justitiae esse artem
negas, sed omnem e mundo veritatem ac scientiam tol-
lis, conjecturis in omni vitae actione opus esse conten-
dens ■\'). Vide ne tua ipsius ars, quam in coelum effers
laudibus, non magis ars sit vocanda quam sfxTrsipix
kx) rpißvi^). Nam quod asseveras, non arte sed insti-
tutione tua, i.e., exercitatione et consuetudine, homi-
nes adduci ut quid decens et justum sit, intelligant,
intellecta faciant, latius hoc patet atque ad Koyav
Tsxmv est traducendum. Tsxv^v Ts xùr^y où cpvipCi sïvxi
iAA\' siu,7rsiplxv, on oùk sxsi Aoyw oùdsvx ëv vrpoa-Cpspsi,
\'oTToV xttx rijv óóa-iv scttIv , cci7ts rviv xirixv hda-rou ja^

1)nbsp;Gorg. 464 B.

2)nbsp;XV. 181.

3)nbsp;XV. 183 sqq.

4)nbsp;XV. 274.

5)nbsp;XV. 271.

6)nbsp;Gorg. 463 B,

sÏttsïv , iyh Ts tsxvviV ov kx?m S xv ^ xXoyov
Trpx\'/ßx • rovTCüv Ts Trspi sï xpi,(pi(jß^rslq, sésXu vttocxsIv
\'Aoyov 1). Neque yero recusare potes, quominus a studio
isto artis nomen abjudicetur, qui nitro ae saepe lioc
ipsum eoneesseris. Statuis enim homines verum quid
sit latere, eos rng xXyjésixg (ttox\'^^s\'^Ôxi, rxïg ^ó^xig
Toï) ßsXTicTTOv sTTiTvrx\'^-^^^^- Asscntlor tibi et aequum
me judicem tibi visum iri eredo, si ita definierim rhe-
toricam, ut git iTriT-Jj^svpix (pvcsccg crTOxxa-Tin^g xx) xv-
^pslxg xx) (pvcrsi ^stvP/g Tp0(70fZ!?,£7v roïg xvêpÓTTOig : sed
cave putes de reliquis jam omnibus nos congrnere.
Tantum abest ut IsrnTVirx illam laudem, ut turpissi-
inam eam adulationem appellandam censeam s). Et
conjiciendi sollertia te excellere coucedo equidem, sed
videris rmhi tov ■^sog utoxx^sœûxi xvsv tov ßsxtt-
(TTov \'•\'). Stultus ig\'itur sit qui tibi credat de tua di-
sciplina praedicanti, hanc unam esse philosophiam,
huic qui se dederint fore ut tov ßsxticftov ^toxx^sœôxi
possint 5). Sed satis tecum expostulatum est. Continua
oratione meam de rhetorica sententiam declarabo. Sunt
enim quatuor omnino artes, IxTpix^Jt, yvy^vxo-Tixi^, et,
(luae his respondent, dixxwuvv^], vofzoêsnxij. rsTTxpccv T/i
\'^OVTUV ovaciv xx) xs) TTpOg TO ß sKTKTTOV ôspxttsvov-
lt;tSiv, TCOV f/Jv TO (räßX, TUV Ss T^V Xpvxh^, ^ XOXXXSVTIXÎ^
^io-ôoptsvîj, où yvova-x Xsyu xKKx (ttox^^-f^^^sv^i, ts-

\'^pxxx sxvtîjv ^ixvslfixitx, ótro^lktx vtto sxxcttov tôùv (mpiciv

1)nbsp;Ibid. 465 A.

2)nbsp;463 A.

3)nbsp;463 A.

4)nbsp;465 A.

5)nbsp;XV. 271.

TTpOG-Troieïroii slvai rovro oTTsp utts^u , kx) toü f/Av jSfAr/-

(ttou où^sv cppovtl^s l , ta â\' à,si yjtiljtcj} ô^psùstxi t^v

(kvoixv KXl S^XTTXTX mTS ^OKSÏV TTksicTOV slvXl, - UTTO

(ûv om T^v IxTpiyS/iv o-^ottoux^ ùiro\'èé^uxs xa) TrpocrTroisÏTXi
tci (SsXtkttx (tit\'iX Tanbsp;si^hxi, cü(TT e] quot;héoi èv tv040-1

^IXyavI^etôxt o-^ottolóv te xx] ixtpov , ^ êv xv^pxa-iv outccg
à\'joi^toiq ü)(x7rep ol ttxl\'hsç, Trórspog ettxasi vrsp) tccv %pvi(ttSiv
(titlccv xx) ttovi/ipüv, ô ixtpoç ^ o o^ottoioç, xiym XV xtto-

ôxvejv tov ix-póv^). - t^ fjjv ovv ixtpix^ vj o\'^potollxil

XOAXXeix VTTOXEtTXl, ds yUL^VXtTTlXj^ XXTX TOV XVTOV TpÓ-
TTOv TOVTOV ^ xof/,fiaTixïi \' — fv OVV fivj fixxpoXoySi, êêéXCÜ
itol eIttsïv Sktttsp oÏ yECCfiérpxi — on d xofif/^corixi; Trpog
yvfMxtTTixiiv, TOVTO o\\p0Tr0itxii Trpog \'ixTpixï^v\' (/,x?^Kov Tsaès,
otl O XOpif/MTlxij Trpog \'/Vp!,VX,(TTlX^V, TOVTO (TOÇlKTTlXyi TrpOC
vo[MÙ£TlXnV, XXÀ 3 O-^JOTrOllX^ TTpog Ixrpixijv, TOVTÜ pi^TOpiXn
Trpog quot;èixxmvv^v\' OTrsp fx,ÉvTOt Xsycc, ^iÉ(rTgt;iX£ fisv ovrcc Cpv-
(TEi, XTs T êyybg ovtuv QùpovTxi êv r^ xvt^ xx) Trsp)
TXÙTX lt;70^lirTx) xx) pVjTOpSq, xx) OVX SXÛVŒIV 0 Tl XiP^\'^OVTXl
ovts xvro) sxMToHg ovts ol xKKoi xvêpooTroi Tovroig 2).

In hac disjjutatione nonnulla inesse mihi videntur,
quae Platonis Isocratem exagitandi consilium manifesto
argiiunt. Isocrates philosophiam artemque a Platone
abjudicat; Plato diserte et saepius rhetoricam artem
esse negat, crebro usurpât Isocrateum illud (ttoxx-
^stTÔxi S). Isocrates statuit, philosophes qui ex sua dis-
ciplina profecti essent,nbsp;TxJg \'èé^xtg tov fisK-

1)nbsp;464. C. D.

2)nbsp;465. B. C.

3)nbsp;^ O\'Top^ao\'TtKyig, —— ^ xoXaxsvTfK^ nt^ùo/Jiévii, ^^
yvovffz Xéyu xXXk (rToxa(roi.iJt,évgt;i, — TOV ijSéoç STOxâtleToct-

tIcttou, Plato quid optimum sit rhetoricen non curare
existimat i). Neque vero temere factum puto ut Iso-
crates , quum in Antidosi disciplinam suam praedicaret,
verbum (TToxâ^sirêizi ^ quod antea ejus sententiam apte
declarare visum erat, non usurparit, dó^acg ejus in
locum substituerit 2). Sed graviora sunt alia, non in
verborum discrepantia sed rerum posita. Negat Iso-
crates justitiae alius ve rei esse scientiam, exercitatio-
nem et consuetudinem capiendam esse censet. Conse-
quitur ut, duplicem quum faciat humanae naturae
divisionem, corpus gymnastica, mentem exercitatione
quae gymnasticae respondeat excolendam putet. Quae
exercitatio qualis sit si quaeras, rbetoricam solam esse
pbilosopbiam, solam mentis exercitationem dignam in
qua élaborés, persuadere tibi conabitur. Plato autem con-
cedit ille quidem ut duo artium genera sint, sed utrum-
que genus in duas dividit partes, neque uno vocabulo
eomprebendi posse tî^v st) ö-w/^ot; ri^vîjv contendit:
quae ipsa verba addidisse et quadripartitam divisionem
fecisse mibi videtur, Isocratis ut definitionem corri-
geret. Jam vero in Platonica divisione dignum quod
attendatur illud est, quod r^ }xTpix^ respondet gt;j ^i-
y,a,toavvTj, et quod tantum interesse statuit inter 0\\p0\'
TTotiK^v et ixrpiKiîv quantum inter pj^ropixi^v et Sjmwo-óui^u.
Primum enim contra atque Isocrati videtur, justitiam
artem vocat. Deinde rbetoricam opponit justitiae. Il-
lam non magis artem esse affirmat quam artem coqui-
nariam, sed turpem adulationem, quae speciem sibi

1)nbsp;tov ficèv ßskriffTOV oùSsv CppOVTÎl^Sl ~ TOV viSéoc ctto-
Z^^STCil ïüvsv TOV ßskrtsTou —.

2)nbsp;XV. 271.

assumai ejus quod non sit, i. e. justitiae. Egregie!
sed quorsum haec? Gorgias enim in praecedentibus
non tantum sibi arrogavit, ut rhetorieam aequaret cura
justitia. Ars mea, inquit, est persuadendi in omnem
partem opifex i). Quam postquam sic definivit, a Socrate
in tantas compellitur angustias ut, definitione emen-
data, addere cogatur, rhetorieam esse artem persua-
dendi TTfp) TO ^ÏKCiióv Tf Kûi) Bixov Scd mox arctio-
ribus quam par sit terminis rhetorieam a Socrate
circumscriptam esse sentiens, ad priorem redit senten-
tiam : ^uvdTog (f/Jv yàp) ttçoç MTrotvTxg strriv b o^rap xat
\'/Tep) TTOiVTog Xéysiv ^Vre Triûxvérspog sïvaci èv roTg TTh^^STiv
£pi(3p\'X%u TTsp) OTOV XV (^ovXvjTxi Itcrum frena adhi-
bentur exsultanti et glorianti sophistae. „Quicunque
artem medicam didicit, is medicus est: qui musicen
didicit, musicus: ergo b rx Tkxix f/.sf^xûy^nùg okxiog.
Quodsi orator artem didicit persuadendi Trsp) ro Tikxiôv
rs kx) xhKov, didicit rx ^Ikxix: est igitur Justus nec
umquam injuriam facere volet.quot; Acutis Socratis con-
clusionibus de sua sententia detrusus Gorgias, ad alte-
ram se traduci non aegre patitur-^). Hic autem Polus
peropportune suum interponit de re quae in disputa-
tione versatur judicium s). „ Pudore nimirum impeditus
est Gorgias quominus tibi concederet, ut orator nesciat
quid justum, pulcrum, bonum sit: hinc nata est quam

1)nbsp;èxéXsvs yovv VVV èyi êpurxv o ti rtg ^ovxotto ruv su-
Sov b\'vTwv, xai Trpog XTravra. sCpy^ à7roxpiv£7lt;Tamp;cii. 44/. C.

2)nbsp;455. A.

3)nbsp;457 A.

4)nbsp;461 B. sqq.

5)nbsp;461 B.

reprehendis dictorum ejus repugnantia; «AA\' £ig rx

totavtpi \'âysiv ttoXK^ àypoixia sut) toxjc xóyoug,quot;

Assentiendum Polo, opinor. Argumento rum conclusione,
tanquam tormento quodam admoto, extorsit Socrates
ut alter cum rhetorica justitiam arctissimo vinculo esse
conjunctam invitus reluctansque concederet, quin etiam
qui orator esset, eundem justum esse hominem affir-
maret; sed vi quae extorta sunt, ad probandum non
valent. Orator quid sibi proponat si ex Gorgia quae-
ras, nisi adsit Socrates aliquis, sic artem suam defi-
niet, opinor^ ut in omnem partem persuadendi sit
opifex ; nec dubium est quin omnes fere qui ea aetate
florebant rhetores, sententiam rogati de rhetorices defi-
nitione, Gorgiae assensuri Polumque rem acu tetigisse
dicturi fuissent, quum objiceret Socrati, otAA^v àypGmxv
sivai sig TO, toiocvtx xysiv TOvg Xoyoug.

Quae cum ita sint, manifesto apparet Platonem hoe
consilio Socratem induxisse Gorgiam interrogantem, ut
justitiam abesse a rhetorum arte, nec tamen deesse
oportere ostenderet. Quo postquam res deducta est,
continua oratione de rhetorica exponet Socrates. „Adu-
latio, inquit, in quatuor se distribuit partes, quarum
una ad oratores pertinet.quot; Credas adulationem a So-
crate hanc dici quae orationis dulcedine in audientium
vel legentium animos se insinuet eosque adducat
ut prae verborum delectatione et jucunditate anqui-
rere et dispicere rerum veritatem nequeant. Exspe-
ctes igitur ut addat, se hanc ob causam rbetoricam
icoxxKsuTiKiiv appellasse, quod sit 2o^ocrocplx vel So^u-

1) Plato Soph. 2.31 B.

TTM^euriKi] êvjpoi vel quot;^o^xariKyj Tig Trsp) TràvTccv STrt(rT^ßgt;i
Verum loage aliter res cadit. \'H koàxksvtikî^ ttpoo-ttoisTtüci
slvoit TOÜTO ÖTTsp vTTs^u Itaquc speciem sibi assumit —
non scientiae quae omnes res divinas humanasque com-
plectatur, sed — illius virtutis quae dud um ab hac adu-
lationis parte abjudicata esse videbatur, i. e. justitiae.
Hic, unum si excipias Isocratem, cuncti clament rhe-
tores, iniquissime secum agi: se enim non negare quin
de justis aut injustis persuadere possint, sed tamen
banc nonnisi minimam esse muneris sui particulam.
Quodsi non ludendi aut exagitandi causa, sed veri
amore ductus rhetoricam perstringere voluisset Plato,
arti suae non justitiam, sed certam et stabilem rerum
scientiam opponendam fuisse. Ceterum quod tam ini-
que de rhetoris, gravissimi hominis utilissimique, arte
judicet Plato, id sibi ne mirum quidem videri. „Phi-
losophi enim xx) rùv vópcoov XTrsipoi yiyi/ouTXi tamp;v xxtx
TW ttoKiv kx) rm Äoyav, oJg Sf7 xpéif/^svov ü,uiÄsh sv ToJg
avfcßoÄxioig Tolg xvôpcoTroig kx) Wicf, kx) T/iiMo-icf., kx) tSv
gt;}hovm TS kx) sTTiöußiSiv tSov xvöpcüTTsiccv, kx) o-uxavlß^jiv
TCùv vjôSiv TrxvTXTrxlt;7iv XTTsipoi yiyvovTxi \'quot;•).quot; Haec atque
hujusmodi alia si illi proférant, vereor ne causam
vincant, modo reos illos facere voluerit Plato, quod
factum nego. Omnino in describenda oratoris facultate
Plato non secus ac ceteri, qui in hoc describendi genere
versantur, fecisse existimandus est. Cavendum iis sum-

1)nbsp;Soph. 223 B.

2)nbsp;Soph. 233 C. Cf. Gorg. 447 C.

3)nbsp;Gorg. 464 C.

4)nbsp;Gorg. 484. D.

mopere est „ne turpiter atrum in piscem desinat mu-
lier formosa superne/\' ne „talem informent hominem
qualis fortasse nemo fuitquot; Quocirca genus quoddam
descripturi, certi hominis qui in illo genere longe
omnibus antecellat imaginem exprimunt, ejus mores,
studia, artem dicendo depingunt, nonnullis tantum
membris, quibus opus est ut unum totumque quasi
corpus efficiatur, aliunde assumtis. Veluti Platonis in
describenda oratoris facultate nihil quicquam referebat
exstitisse quosdam quibus ßofzßuXtol et aXsç xx) rà
roixvrx pulchram ad laudandum materiem praebuissent
Neque vero quid reliqui agerent, non ignobiles illi
quidem rhetores, verum tamen alio quodam longe
inferiores, magnopere ejus intererat. Ex iis quos
noverat unus, praestantissimus qui esset et cele-
berrimus, eligendus erat, inde exemplum petendum.
Itaque circumspicienti Isocratis tum a praestantia
doctrinae tum a celebritate se commendantis imago
sponte oculis ejus oblata est. Rhetoricam igitur quum
perstringit, hoc agit ut Isocratis perstringat faculta-
tem artemque; de ceteris nonnisi mutatis mutandis
narratur fabula. Illum si ob oculos habuit, nequaquam
fuit TToXXn àypotxix êç rà roixvrx (i. e. justitiam) âysiv
rovq xoyouç. Isocrates enim non solum cives suos quam
saepissime hortabatur, ut justitiae atque omni virtuti
studerent, sed ipse r^ âvxf^xprilirccç ^îjv ceteris
praestare voluit. Porro in Isocratis seriptis quanta

1)nbsp;Cic. Or. 7.

2)nbsp;Isocr. X. 12.

3)nbsp;Isocr. XII. 5.

esset repugnantia, quam sibi non constaret in homi-
nibus rebusque gestis ex justitia et aequitate ponde-
randis, Plato, si quis alius, optime perspexit. Hinc
consilium illud inducendi Gorgiam sibimet ipsum con-
tradicentem Isocrates enim quod Gorgias fecisse
fingitur, id revera fecit, nt duas res quam maxime
inter se répugnantes copularet, justitiam dico et
omnipotentem illam rbetoricam.

Quodsi vera suut quae de Platonis consilio dispu-
tavi, consequitur ut ad Isocratis potissimum artem
pertineant quae de rhetorica Socrates continua oratione
exponit Verum ipsa philosophi verba tale con-
silium manifesto arguunt. Mitto indicia e singulis
verbis petita, quoniam de iis supra satis dictum vi-
detur; verborum comprehensiones perscrutandae sunt.
„Medicae arti, inquit, respondet justitia.quot; Igitur jus-
titia intelligenda est ars, qua ab injustitia ad justi-
tiam traducuntur homines. Medicinam populo aegro-
tanti adhibere voluit Isocrates, justitiae artem exercuit.
At quam ineptus est artifex ! Audiamus Platonem :

5? xo\'AOiKsuriK^ — TraoiTroialn/A shxi rouro o-n-ep vttsIv zx)
toù ^.h ßskricTTOv ovlh Cppoyrl^si, T àù ^llur:^ ônpevs-
rxi Ty^y hoixv xx) s^xttxt^ wts hxsJ ttKs\'kttov â^ix elvxi.
Isocrates sive tyrannidem sive Atheniensium rempu-
blicam sive Lacedaemoniorum oratione celebrare vo-
luerit, verba ei non deerunt. Simulât se esse justum et
suum cuique tribuere, revera cuique quod maxime
placeat tribuit. Pulcre et artificiose nunc Athenien-

1)nbsp;Gorg. 460 E. 461 A.

2)nbsp;464 B. sqq.

segi), nunc Lacedaemonios in eo reprehendit quod
injusti sint ; ipse vero quid agit ? Nimirum non ut
landet vel reprehendat prouti quisque aut laude aut
reprehensione revera dignus sit^ sed ut extenuatione
et exaggeratione usus, prouti fert orationis consilium,
quos velit aut laudibus efferat aut graviter vituperct.
Itaque qui alios ab injustitia reprehendendos censet,
ipse est injustissimus. Nihil aliud nisi simulât {Trpoa-
TTûietrai) se magni facere tovto otrsp vtts^v , i, e. justi-
tiam; revera autem rä âsl i^\'^hra ô^ipeusTM rm âmccv.
Nam sive Euxagoras sive Athenienses sive Lacedae-
monii sive alii quilibet laudandi sunt aut perstrin-
gendi, semper xoyo\'^izßxP-.oi noster illud poëtae comici,
paullum commutatum, secum reputat : „Populo ut pla-
ceront quas fecit fabulas.quot; Denique o o^poTronxi^ Trpog
Ixrpr/Ji\'j, TovTû pijTopiy.ij Tpoç lixaAouvwiv. Coquo similis
Isocrates cuique apponit quae jucundissime palato
fore existimat, „totusque in patinis est animus.quot;
Profecto non magis medica ars dififert a coquinaria
quam rhetorica Isocratea a justitia. Ne vero ullus
subterfugiendi locus relinquatur — ^uo-âr^peuTOi/ yxp ro
û^piov — adduntur haec : OTrsp pcsvroi Xsycc, M^rms
ßh ûvTcc (pvlt;j£i (adulationis quatuor partes), xts lquot; lyyhq

CVTCCV (pVpOVTXl h TOp XVT^ Hx) TTSp) TXVTX (TOCplCTTXt KXt

p^Topsq. Isocrates si se oviropx esse negarit , sophistam

1)nbsp;In oratione de Face.

2)nbsp;In Panathenaico.

3)nbsp;Isocrates enim, quanquam ptjTOptxiiV profitebatur artem, ta-
men non erat pgt;)T«p, i.e., non verba faciebat in concione. In Pan-
athenaico se et suos discipulos tsT? p^ropa-i, nequissimis liomi-

se professus erit i) ; tamen non demovebitnr culpa de-
licti ab utroque commissi.

nibus, opponit, idem faciens, credo, quod vulpes in fabula, i.e.,
m contemtum vocans quorum se similem aemulumque esse non
posse magno cum dolore sentit. (Panath. 10. 12. sqq.)

1) Sophistam se professus est in Antidosi, 155. 157., eratque
hoc verum rei quam profitebatur voeabulum. Nec tamen nisi
necessitate quadam adactus nomen illud, quod invidiosum sane
erat illa aetate (XV. 235.), sibi imposuit. Ut enim probaret
quod probandum erat, falsa esse quae ab illo, nescio quo, qui
facultatum permutationem postulasset, asseverata essent, wç 7ta,(i-
ttXhIîj KSKTvißs^u. T^v ov(riciv (154), cum reliquis se exaequavit
comparavitque qui mstitutionis mercedem aceiperent. Quibus cum
sophistis vulgo nomen esset, facere non potuit quin ipse se so-
pliistarum in numerum referret. Sophistam igitur se profitetur,
ut duas hasce rationes concludat : 1° se divitem non esse, quum
ne Gorgias quidem, sopkistarum omnium ditissimus (155.), mag-
nam pecuniam reliquerit (156.); 2quot; se divitem non esse, quippe
qui sopMsta sit, non histrio (157). Ceterum non alio loco, quod
sciam, sophistam se appellat. De disciplina sua quum loquitur
utitur verbo 0(Xo(ro0îci, cui duplicem subjungit notionem. Nam
in universum (piXotroCptxv intelligit mentis culturam (r^v xSfç
lt;p(iovw£ug atrxwtv, XV. 209.) vel scientiam (XII. 246. tsAA^ç
IffTopiaç yéf^ovrci xcà CptXotro^iaç), vel mentis exercitationem
eam quae in cogitando et perpendendo ponitur (XII. 260. rijv
rijç lt;piXo(ro^iXç, i.e. cogitatorum veritatem). Quum
autem persuasum ei sit reliquorum philosophiam indignam tali
nomine esse (XV. 270.), suam disciplinam ad veram philoso-
phiam , quae prudentia ex mentis exercitatione capta et recte con-
jiciendi facultate cernatur, conducere (XV. 271 sqq.), hinc re-
petenda est altera vocis (ptXoiroÇlec. notio, qua 0(Âoa-60ovç ap-
pellat quicunque rhetoricae operam dant (VIII. 145 in fine;, quos
eosdem CpiXotroipovvrxi; appellat in oratione x«t« twv (roCpurriav

Quae quum ita sint, non dubito quin sub Gorgiae per-
sona lateat Isocrates ; Poli enim et Calliclis quinam induti
sint specie armisque, nunc quidem non quaerimus.
Gorgiam autem Isocratis agere partes, hinc etiam
efficio, quod non est homo procax, injustus, leges
sibi latas negans, quales sunt Polus et Callicles, sed
mitis ingenii et amans justitiae, ceterum non ma-
gnae sagacitatis, ut Socrati facillimum sit negotium
dcducere eum quo velit. Itaque Socratis acutis inter-
rogatiunculis quod opponat non habet et concedere
cogitur, ut eloquentia non de omnibus sed de justis
injustisve persuadendi ars sit (455 A.). Mox autem
eorum quae dixit oblitus est. Ego, inquit, Trstpdo-o-

f^aci y M 1,CCXPXT£Ç, (yciCpäi; XTTOzaXv^pxi Ti^vnbsp;pviTopix^q

lvvcifA,iv XTTXITXV (455 D.) —• ov yàp hri Trsp) orou ovz
àv TriêccvÛTipov s\'imi o ph^ropixog vj xKkoq oo-tkjovv rm t/r
fA.iovpyäv s-j TTX^êsi (456 C.) Isocratem, opinor, hoc loco
audimus in artis suae laudibus stulte exsultantem et
ad consequentia cernenda prae vanitate non valentem.
Sed adduntur quae ad causam vincendam majoris
etiam nobis sint momenti. AfSrmat enim Gorgias, fa-
cultate sua abuti qui de omnibus persuadere cupiant :
nam hoc commune esse eloquentiae studiosorum cum
iis qui TrvzTsvsiv ts kx) vrxyzpxTict^siv zx) sv ottAoiq fzx-
%s(T0xi didicerint, ut quam norint artem, eam male
et cum aliorum incommodo exercere possint; non au-
tem arti tribuendam esse hominis qui eam exerceat
vitiositatem (456 C.). Eodem prorsus modo et iis-

(14, 18.) et aliis locis. Denique (piXo^aCpiav quum dicit, idem
intelligit quod Plato voce pviTOpm^ significat (XIII. 21. XV. 186.).

dem fere verbis se defendit in Antidosi Isocrates
(251 sqq.). Itaque Platonem ab Isocrate mutuatum
esse quae Gorgiam boc loco faciat dicentem, verisimi-
limum mihi quidem videtur.

Sed oritur hie difficultas satis magna. Quamquam
enim litem lite solvere videntur qui certo tempori Gor-
giam Platonis assignare student, hoc tamen satis con-
stat, Isocratis orationem de Antidosi post Gorgiam,
si non editam, at scriptam certe esse Quocirca
cautio adhibenda est ne in Platonem culpam con-
feramus talem, qualem poëta quidam Anglicus sustinere
fertur: praeoccupasse sagacis ingenii hominem dicunt,
quae mnltis post annis poëta nostras versibus perse-
cuturus esset. Verum Deus ex machina hic non opus
est. Locorum communium usus omnem solvit difß-
cultatem. Quae de orationis facultate et de iis, qui
facultate illa abusi dicendi artem corrumpant et in
invidiam vocent, in Apologia Isocratea dicuntur, iis-
dem fere verbis scripta exstant in Isocratis oratione
quam pro populo habentem facit Nicoclem, Salaminis
regem : quae quum aliquot ante editam Antidosin
annis ab Isocrate scripta sit, fontem habemus unde
sua hauserit Platonicus Gorgias s). Atque hie locorum

]) Bake 1.1. p. 45.

2)nbsp;III. .-j—lO. XV. 251—258.

3)nbsp;Scripsi „aliquot,quot; quia certa temporis quo composita sit
definitio neque ex hae oratione neque ex aliarum indiciis eliei
potest. Dicam tamen quid verisimile hac in re mihi quidem vi-
deatur. Existimo enim e verbis : rov ixsv ouv srspov, w? xpif
rvpavvsTv, (i. e. eam orationem quae ad Nicodem inscribitur)
\'icroapt^rovi; wovcizts, tov èxófisvov, « Ss7 ttoisiv toD? xp-

communium usus multo latius patuisse putandus est.
Monuit jam Bakius „credibile esse eandem senten-
tiam (i. e. eandem artium distributionem quam in An-
tidosi exhibait Isocrates) positam fuisse in oratione
adversus Sophistas, cujus hodie nonnisi particulam
habeamus, indeque excerptam exstare in Antidosi.quot;
Ac profecto argumentis satis gravibus opinio illa fir-
mari potest. Non eodem, sed simili consilio utramque
orationem conscripsit Isocrates, alteram senex, ut se
suamque disciplinam a calumniis defenderet, alteram
quo tempore scholae praeesse coepit, ut institutionem
suam reliquis praestare demonstraret et civibus exter-
nisque commendaret. Itaque in utraque traducuntur
eristici aliique Sophistae quibuscum de optima insti-
tutione noQ concineret In utraque tria necessaria
esse dicuntur ad formandum bonum oratorem, inge-
nium, praeceptor, exercitatio; ingenium autem in utra-
que ita fert primas, ut vel solum, etiamsi reliqua
desint, ad eloquentiae famam comparandam valere
videatur 8). In utraque contendit, justitiam non esse
Mxxróv\'^)-, sed multo leniora sunt quae in hanc sen-

lyw Ttupdaoiicn ^tsk^eiv (III. Il), his igitur ex ver-
bis effici posse existimo, utramque orationem, i. e. Nicoclem et
ad Nicoclem, eidem tempori assignandam esse. Quodsi vera est ■
haec opinio, orationes illae non tantum ante editam Antidosin
(XV. 73.) scriptae sunt, sed eo jam tempore compositae et ad
regem missae, quo hic in paternum successit regnum (III. 11, 12.).

1)nbsp;1.1. p. 45.

2)nbsp;XIÎL 1 sqq. XV. 258 sqq.

3)nbsp;XIII. 14—19. XV. 186—193.

4)nbsp;XIIL 21. XV. 274.

tentiam in or. adv. Sophistas disputantur quam quae
in Antidosi posuit: unde efficio, quum ilia ederetur,
inimicitias Platonem inter et Isocratem nondum esse
ohortas. Praeterea, id quod caput est, in utraque stti-
armv! exsulare jubetur, lo^a. in ejus locum et hono-
rem succedit i). Postremo in utraque, rejectis aliorum
commentis, opinionem suam de optima institutione
exposuit 3); sed desunt quae de hoc argumento in
priore oratione dixit; quae in Antidosi, intégra exstant.
Jam vero tanta est prioris cum posteriori, quoad
utramque conferre licet, similitudo, ut sine ulla dubi-
tatione contendere audeam, Antidosin alterius orationis
lacunam explere. Quocirca Plato, quum Grorgiam scri-
beret, non divinando quae Isocrates esset scripturus
praeoccupasse et Gorgiam loquentem fecisse, sed Iso-
cratis judicium sententiamque ex or. adv. Soph, bene
cognita habuisse mihi quidem videtur. Quodsi haec
vere disputata sunt, non dubito quin illud quodBakii
vestigia secutus demonstrare conatus sum, sub Gorgiae
Platonici persona latere Isocratem, rem attente per-
pendentibus sim probaturus.

Quoniam saepius jam Platonem et Isocratem obtre-
ctantes inter se et alteram alterius traducentem verba
sententiasque fecimus, res postulare videtur ut de
loco Platonis qui est in Phaedro, paucis absolva-
mus. Nisi enim probare potuerimus, Ciceronem, etiamsi
vere dixerit „ de seniore Isocrate haec scripsisse Pla-
tonem,quot; tamen addere non oportuisse, „ilium omnium

1)nbsp;XIIL 17. XV. 271.

2)nbsp;XIIL 22. XV. 270 sqq.

rhetorum exagitatorem (Platonem) hunc unum, i. e.
Isocratem, mirariquot;^), totus comparand! et simultatis
vestigia deprehendendi labor inanis fuerit et superva-
cuus. Ciceroni igitur seniorem jam Isocratem laudare
Visus est Plato, qui in Phaedro de rhetore Socratem
haec dicentem fecisset: hzsT ptoi âpcshccv ^ xxrà rovç
TTSp) Avuîxv elvCA }.ôyovq tx T^q (puasaq, \'in ts ^ûsi ysv-

VlKCCTSpCfi KSKpXCrôXl , COCTTS OÙTsV XV quot;/SVOITO ÛXVlXX.(ÏTOV,
Trpóiöva-yiq n^q yjXtxlxq, s] TTspl xÙTOvq ts Tobq XÔyovq oïq
vvv sTTixsipsï Trksûv yj Trxßccv Tsvsyxoi tùv ttÜttots à^a,-

ILSVOÙV Xoyuv, sn TS si XÙTCp f^ij XTTOXPWXl TXÏITX , STTl
[jtsl^u Si Tiq XVTOV xyot ôpp^h ôsicrspx\' (pvasi yxp, à CpiXs,
svs(tt! tiq (piXocroCplx tï^ tov âv\'Spoq Txvolnji Haec quando
scripta sint, non convenit inter viros doctos. Partim
assentiuntur Ciceroni, qui senior e jam Isocrate aPlatone
scripta putat quae de adolescente augurantem facit
Socratem 3); partim adolescentem revera fuisse Isocra-
tem contendunt, quo tempore haec de eo Socratem
dicentem fecerit Plato. Hi Platonem admodum juve-
nem^\'), antequam Socrates capitis damnatus esset,
Phaedrum composuisse statuunt; illi philosophum qua-
draginta circiter annos natum librum illum conscri-
psisse existimant. Equidem meum hac in causa
judicium interponere non ausim: utrisque enim liti-
gantium argumenta et indicia deesse mihi videntur
talia, quibus sententiam suam absque dubio veram esse

1)nbsp;Cic. Or. 41.

2)nbsp;Phaedr. 279 A.

3)nbsp;Phaedr. 279 A. initio.

4)nbsp;Erat enim Plato sex annis minor natu quam Isocrates. Vid.
Diog. Laert. in vita Platonis 2.

probent. Verum judicio aliquo interposito ne opus qui-
dem est: mihi enim probandum est, sive juvenis sive
quadraginta circiter annos natus scriptionem illam
composuerit Plato, tamen baudquaquam verum esse
quod Cicero dicit „ illum omnium rlietorum exagitato-
rem hunc unum mirari.quot; Quocirca quaestione illa, quae
est de Phaedri anno natali, aliis relicta, in meum
proprium opus incumbam. Si enim juvenis Phaedrum
composuit Plato 1), non est quod miremur, eum lau-
dibus extulisse Isocratem, cujus nonnisi indolis boni-
tatem et fortasse orationes nonnullas judiciales cognitas
haberet. De adolescente et condiscipulo pulcra augura-
tur ipse adolescens; exspectatione quum frustratus erit,
traducet de quo temere praeclaram spem se concepisse
animadverterit. Sin ipse senior de seniore Isocrate talia
scripsit, dijudicandum videtur, serione an per ludum
jocumque exagitatoris munere sciti et acerbi fungens
locutus sit. Est sane ea hujus loei ratio ut utramque
interpretationem admittei-e videatur. Itaque Stallbaumius
aliique, serio omnia dicta putantes, „ non ulla ex parte
vera essequot; dicunt „ quae de simultate inter Platonem
et Isocratem postea temporis exorta disputenturquot;
At Bakius et Geelius „ conditione adjecta mirifice
temperariquot; existimant „quas Plato illi tribuat laudes, at-
que ejus verba ne plenam quidem laudationem sine gravi

1)nbsp;Quae tum aliorum, tum Spengeiii sententia est. Cf. ejus
liber qui inscribitur „Isokrates und Platoquot;.

2)nbsp;Cf. Stallbaum De primordiis Phaedri Platonis p. 40. Hermann
Gesch. d. Plat. Philosophie, I. p. 123.

3)nbsp;Schol. Hypom. III. p. 46.

4)nbsp;De Stesichori Palinodia in Rheinisch Museum. 1839. p. 9.

— Ill —

admixta reprehensione continere.quot; Provocant ad verba
fl rmTx (m âTToxpvifjcùi avT^] contendunt cum repre-
hensione haec dicta esse : „ satis enim perspicue signi-
ficari, eum non tenere illud iter in quo veram bene
dicendi et omnino eruditionis laudem expiicare posset :
itaque non vere philosophum esse, qua una appella-
tione Plato omnia complectatur.quot; At alteri tanquam
praesidio utuntur verbis : (pmsi yàp haarî ng (piXoaoCpix
T^ Tûïi àvlpog ^ixvoici.. Platonem dicunt, si Isocratem
carpere voluisset, non additurum fuisse haec verba,
quae nihil aliud nisi laudis testimonium non ulla re-
prehensione admixta contineant : quare verba illa, ii
ûcÙTÔ: m âroxpviiToii tmitx, ita interpretantur ut statu-
ant , Platonem revera opiJtMv ûsioripxv in Isocratis scriptis
deprehendisse, itaque oraculum edidisse post eventum.

Equidem credo utramque interpretationem habere
quo se commendet; ceterum nnicuique manifestum fore
arbitrer, eam Platonis verborum esse rationem, ut pro
interpretantis arbitrio ad Isocratis aut reprehensionem
aut laudationem trahi possint. Sed fieri posse ut senior
Isocrates ab aequali Platone laudetur, Stallbaumio ce-
terisque ita concedam, ut tamen magnopere cavendum
censeam, ne hinc plus efificiatur quam jure effici queat.
Dixerit sane Plato, natura inesse in Isocratis mente
philosophiam quandam : at non dixit qualis esset philo-
sophia illa. Non cogitavit, credo, de hac illave phi-
losophiae parte aut ratione; significat tantum mentis
habitum ad philosophandum aptum et proclivem ad-

1) De qua signifieatione v. 0iXotTo(pîci vid. Heusdius Initia
pbil. Plat. I.

jectum autem voeabulum rig illam ingenii laudem etiam
temperat. Quare multum abest, ut Plato dixerit esse
in Isocrate illud veri studium, quo maxime philoso-
phia eernitur ; potius videtur his dictis benevolum erga
condiscipulum et amieum testari animum voluisse. Ami-
ces enim eos olim fuisse nec est quod miremur et
diserte aflirmat Diogenes Laërt. III. 8 : o oh CpiXouo^oi;
(Plato) KoCi \'hroKpârsi (pUog ^v xx) xÙtuv ïïpx^iCpxvi^g
(jvvsypx-lisnbsp;rivx Trep) ttoi\'/iTccv ysvoijJwiv av xypïp

TTXpx Il?MTä3vt aTri^avcâôévToç rov \'laoxpxrovg.

Porro communis est Stalbaumii ceterorumque cum
Bakio haec opinio: Phaedrum eo consilio a Platone
scriptum esse, ut ex itineribus redux, scholam aper-
turus, rhetorum qui tum temporis maxime Athenis
florerent institutionem in invidiam vocaret, ab ora-
tionis artificio ad dialecticae studium traduceret ju-
venes. Quodsi disputanti de Lysia tale consilium
attribuunt, consequens est ut ne ea quidem, quae
de Isocrate in Phaedro scripsit, ex mero laudandi
studio profecta arbitrentur. „Natura, inquit, philoso-
phia quaedam in ejus mente inest;quot; at philosophum
esse Isocratem non audias dicentem. „ Minime mirum
erit, si, cum aetate processerit, reliquis praestabit
omnibus;quot; at hinc non consequitur, Platone judice
Isocratem pervenisse quo oportuerit, i. e. revera eum
reliquis praestare omnibus. ,, Aut i) si contentus his

1) Monuit Spengel. (Isocr. u. Plato p. 5, 6.) attendendum esse
ad particulam aut, quam Cicero, Platonis Graeca Latine expri-
mens, usurpavit. srt rs et aut toto coelo distant. Conjungit
alterum, alterum sejungit. Quare verisimile Spengelio videtur,

non fuerit, (non mirum erit si) divino aliquo animi
motu majora concupiscat.quot; Majora ista quaenam intel-
ligenda sint, mox deelaratur: divino aliquo animi motu
si correptus fuerit, in philosophiae, i. e. dialeeticae,
uberrima prata se transferet. Ergo nondum evasit philo-
sophus et aliéna sibi arrogavit, si forte, ut postea in
Antidosi fecit, in or. adv. Soph, philosophum se pro-
fessus sit^).

Omnino ea totius loci ratio mihi esse videtur, ut
sub laudandi specie, si non reprehendendi, at adhor-
tandi et meliora docendi lateat studium. Et quoniam
conjecturis hac in re opus est, ad duas illas tertiahaec
addi potest. Platonem opinetur quis id egisse, ut
memoriam Socraticae disciplinae revocando comiter et
urbane errantem amicum castigaret, ab orationis blan-
dimentis avocaret, deduceret vero, quo fore ut divino
impetu abriperetur lepide Socratem facit augurantem.

Quamquam de Phaedri scriptionis tempore Stallbau-
mium inter et Bakium fere convenit, tamen de ejus
anno natali est inter eos aliqua dissensio. Hic brevi
post evulgatum ab Isocrate Panegyricum Phaedrum edi-

Ciceronem non ert rs in suo exemplari legisse, sed si ts , quam
lectionera Bekkeri Codices exhibent. Concedit tamen être el ita
non usu tritam verborum conjunctionem esse, ut non alio loco
se eam reperire meminerit. Praeterea aliquid interesse monet,
utrum s\'its an sti a Platone scriptum sit. Hoc si usurparit,
eum signifieasse, eloquentiae et philosophiae studia posse conjun-
gi; illud a rhetorica ita divellere et sejungere dialecticam, ut qui
rhetor idem philosophus esse non possit.quot; Judicent de hacrealii.
Mihi quidem acutius quam verius a Spengelio disputatum videtur.

1) XllI. 14, 28, 21.

disse Platonem existimat, i. e. 01.99, 4. i); Stallbau-
mius initio fere 01. 98 Phaedrum Uteris exaratum
esse statuit Quae cum ita sint, Isocratis verba in
Panegyrico posita s), diuturnus labor quem in expo-
lienda illa oratione insumsit rhetor, in Phaedro per-
stringi videntur Bakio^\'), quod idem ex Stallbaumii
sententia ne potuit quidem fieri. Quidquid est, satis
ostensum videtur, sive in Platonis verbis insit acerba
illa reprebensio sive absit, Bakium rectissime statuis-
se, adjecta conditione mirifice temperari quae Isocrati
tribuantur laudes. Praeterea, sive reprehendere sive
adhortari sive laudare alter alteram nunc quidem
voluerit, posthac nec laudandi nec commonendi amici
amplius erit locus. Operae quantum perdiderit, poeni-
tebit philosophum ; laudes et blanditamenta excipient
exagitantis tela ; exsistet Gorgias de rhetorica dispu-
tans, artem suam defendens: cujus sub persona latere
eundem illum, quem Socrates olim bona adphilophiam
indole praeditum esse credidisset, huj usque artem et
institutionem acerrime a Platone perstringi, satis a
me probatum esse confido.

1)nbsp;1.1. p. 44.

2)nbsp;Paneg. 8.

3)nbsp;1. 1. p. 41.

4)nbsp;Phaedr. 267 A. 278 D. Cf. Bak. 1.1. p. 37.

CAPUT III.

Postquam per satis longas ambages , eo processimus,
ut ab Isocratis vita ingenio moribusque exorsi, de-
inde in Sauppii judicio, quod de Isocratis vanitate
tulit, aliquantisper detenti, hinc, qui facilis erat trans-
itus, ad Platonis Grorgiam et Phaedrum diverterimus,
jam pergendum eo unde profecti sumus, ut viri inge-
nium moresque penitus exploremus. Et quoniam in
praecedentibus satis ostensum est, qualis homo, quibus
virtutibus vitiisque praeditus fuerit, nunc paucis ab-
solvendum de orationibus illis, quas politicas et Hel-
lenicas haud sine gloriatione vocare solet. Ut enim
non ex uno alterove sed ex cunctis mails arborem
cognoscimus, vel quemadmodum, ut nostrates ajunt,
non una hirundo ver efficit, sic quaestio haec, quam
pro viribus enucleandam sumpsi, non omni ex parte
absoluta mihi videretur, nisi ad expositionem eorum,
quae tam de se suaque disciplina quam de ceterorum
institutione et philosophia dixit, adjungerem ejus
de republica, de Graeciae statu, de optima civitatis
forma judicium, atque consilia memorarem unde per-
ditis patriae rebus salus petenda esse ei videretur.
Quod quum aggredior, iterum Sauppium inspicio, mi-
rum quantum a priore sententia discrepantem ! Ete-
nim cujus rhetoris vanitatem carpsit, eundem civili
illa virtute quae ab omnibus maximi aestimatur, unum
omnibus antecelluisse sine dubitatione affirmat, quum
ea qua solet brevitate de Isocratis bac in parte laudi-

bus haec scribit: „Eins ist aber an Isokrates acht
und gross, seine Vaterlandsliebequot; i).

Jam statim, opinor, quis metuat ne, quod plerumque
fit, illud Isocratis vitium quo in tam acerbam Saupii
castigationem incurrit, virtuti huic quam in sincero
patriae amore idem vir doctus ponit, tenebras obduxerit,
ita ut non patria, sed sua ipsius laus atque gloria ante
omnia ei cara fuerint. Neque enim dissimulandum
est, in vano homine fere omnia esse parva et minuta;
deesse animum excelsum et firmum, vulgus vulga-
resque opiniones, dum officio fungatur, despicientem.
Videlicet parum habebit recta fecisse, optimorum in
republica consiliorum auctor exstitisse; cupiet „digito
monstrari et dicier: hie est!quot; Quae si ita sunt, vereor
ne brevitati magis quam legentium persuasioni con-
suluerit Sauppius, qui quae valida argumentatione ege-
rent, non ullo argumente adjecto nuda posuerit nec
operae pretium se facturum putaverit, si statuae Isocratis
honori dedicatae fundamentum quo niteretur subjiceret.

Mihi quidem in homine omnes animi affectiones
ita inter se connexae videntur ut altera ad alteram se
accommodet, altera alteram vel temperet et paene
opprimât vel augeat et illustriorem reddat. Veluti
Isocratem non fuisse animo magno et alto, docent ipsius
scripta. Natura se timidum fuisse et ad res gerendas
non idoneum, ipse fatetur: quare relicto reipublicae
capessendae consilio intra scholae parietes se continuit.
Jam quum ex domestica hac solitudine, remota illa a
concionum turba et strepitu et a virorum politicorum

1) 1.1. p. 405.

usu, orationes emiserit illas quae patriae caritatem
arguere non immerito Sauppio videntur, tamen vix
exspectes te in iis altiorem illum ac prope divi-
num animi spiritum reperturum, qui nisi apparet,
nulla virtus digna est quae magna appelletur. Mitia ac
placida fore quaecumque vir quietus et otiosus aut ci-
vibus suis aut cunctis Grraecis impertiat consilia, de-
futura vero ea quae virum ostendant, dum propositum
exsequatur, vitae commoda otium quietemque nihili
ducentem, verisimillimum est. Eundem suspicari licet
talia fere suasurum esse quae a vitae usu aliéna sint nec
quicquam profutura. Tempora enim qualia sint explo-
randi, aequaliumve, quos non habet cognitos, studia
perspiciendi homini in otio sua elucubranti décrit fa-
cultas. Qui numquam in suggestu constitit verba factu-
rus coram coriariis turbulentis et sutoribus, is facile
sibi persuadebit de eloquentiae suae vi et efificacitate,
cui immutare audientium animos et voluntates, prae-
sentia tempora ad similitudinem eorum, quae aut num-
quam aut duobus tribusve saeculis ante fuerint,
refingere facile videatur negotium. Erit autem ad
hujusmodi novitatem maxime proclivis, cui cum alias
ob causas, tum praesertim quod a republica capessenda,
quo nihil ei optatius, naturae iniquitate abstinere cogi-
tur, ideo rerum, temporum, hominum, quales hac sunt
aetate, conditio studiaque valde displicent. Nec fieri
poterit quin omnia quaecumque hodie deesse putet,
copiose aut olim abundasse credat aut redundatura
esse in beatos illos, quos sibi fingit: qui procul a
negotiis, omnium rerum copia affluentes, justitiaque
insignes neminem, ne ignavos quidem timidosque,

laedente, clari denique atque omnino mortalium bea-
tissimi, aut olim aetatem degerint aut aliquando sint
futuri, documente ut sint „omnia jam fieri, fieri quae
posse negares.quot; Quodsi ad patriae caritatem ceteraque,
quae in bomine. isto mirifice conjuncta esse inveni-
mus, tanquam cumulus accedet gloriae studium et
vanitas, in tam diversis animi aiFectionibus difficile
dictu erit quaenam teneat primas. Salutaria dicere
jubebit ratio et patriae amor, magnifica et auditu ju-
cunda, quibus gloriam plausumque sibi pariat, alia
quaedam alFectio. Atque equidem vereor, optio si
quando ei facienda sit, ne jucunda et grata cum magno
audientium legentiumque plausu et comprobatione sua-
dere quam salutaria quae non placitura sint, bomo
ille quem fingimus expromere mailt. Quod si fecerit,
cuncti sane clamabunt Platones, rursus se in ipsa
artis exercitatione coquum deprebendere, qui medicum
se esse simulet. Est enim ferox et immite genus
pbilosopborum nec indulgens in errores qui ex humana
oriuntur imbecillitate. Verum philosophi quid dicant,
nunc quidem nostra non refert. Timidus ille homo et
cautus catusque, vanissimus idem qui est et gloriae
cupidissimus, tum pacis et quietis aeque ac patriae
amans, justi non tenax ille quidem, sed tamen justitiae,
utilis quippe virtutis, laudator et, dum ne quid obstet,
patronus et cultor, denique tempora quid exigant, non
quaerens — talis igitur homo, quern tot fere quot
Plato Sophistam exornavimus nominibus, si orator ac
publici consilii auctor exsistet, quodnam potissimum
argumentum sibi sumet tractandum? Scilicet de re-
publica verba faciet, a reipublicae administratione remo-

tus, itaque materiem quam traetet pro arbitrio eligendi
facultate gaudebit; id quod longe secus accidit in iis
qui suggestum conscendunt. Domi igitur orator noster,
prudenti deliberatione adhibita, otio abundans, elabo-
rabit et elucubrabit orationem omnibus nnmeris abso-
lutam, in quam, miscendo utile dulci, et salutaria et
auditu lectuve jucunda congeret; argumentum autem
erit taie quod non tantum ad pulcra suadenda et
ad audientium animos delectandos accommodatum sit,
sed ad gloriam atque eloquentiae famam ipsi compa-
randum valeat; grande igitur erit ac nobile, a priva-
torum negotiorum sordibus ita alienum, ut quam latis-
sime pateat et ad quamplurimos pertineat.

Quae bucusque collegi et composui, ejusmodi sunt
ut in quemlibet cadant rhetorem, a natura ita ut fuit
Isocrates conformatum. Nunc quoniam de uno agi-
mus Isocrate, addendum est, hunc ex Socratis disci-
plina profectum ad TroXmxàg orationes conscribendas
se contulisse. „Quo semel est imbuta recens, serva-
bit odorem testa diu:quot; utilitatem non saepe, sed
semper in ore habebat Socratis discipulus. Ceterum
aliud est utilitatem; semper spectandam putare, aliud
utilia facere et suadere. Isocrati persuasum est, quae-
cunque sint utilia, amplectenda esse, rejicienda quae
inutilia. Ergo rejicienda censet quae ab ipsius cogi-
tatis abhorreant, amplectenda quae ipse sequatur.
Miram hanc esse et perversam argumentorum conclu-
sionem, vel potius ne esse quidem conclusionem, sed
meras nugas, facile concede ; sed idem contendo Socratis
discipulum, quale revera utile illud esset, non umquam
dialecticae ope usum quaesivisse; sui amore dùetum.

Optimum illud quo quis studia sua dirigeret, ro diCpsXißov,
in suis tantum studiis positum esse firmiter credidisse.
Ac Socratem ejusque disciplinam illi, quum de repu-
blica deque universae Graeciae commodis scriberet,
in memoria haesisse, mihi quidem non posse yidetur
negari; sed merito dubitet quis, num Socrates discipulo
suo de justitia, de temperantia, de omni virtute, de
utilitate denique disputanti assensurus fuisset. Virtus,
inquit, est utilis: ergo virtutistudeamus. Dixerat idem
Socrates. Verum Isocrates de suo quaedam addit. Ma-
jores nostri, inquit, virtutem colebant, erant ^ècppovsç
kx) lUxior, inde exstiterunt beati illi, quorum ultimi
Periclea vixerunt aetate. Quodsi virtus majoribus no-
stris utilis fuit, eadem nunc quoque prodest: ergo re-
deamus ad antiquam majorum virtutem, i. e. ad ma-
jorum rempublicam, instituta, leges: nam ttokItsix

£lt;TTl TÎjÇ TtOKSûSÇ, T0(TXÓtgt;1V S^OUIX ^VVXf/^iV OO\'^jV Tfsp

èv (Tci^AXTt cppovi^iTtg Socrates, opinor, haec si audis-
set, „O bone, dixisset, rerum invertis ordinem; quod
prius est, id posteriore ponis loco. Bonorum enim homi-
num bonam esse vroxhaxv jme forsitan dici possit ; sed
TToXlrsixv quum asseveras homines reddere probos, non
magis acu rem tangis quam quum in Antidosi tua affir-
mabas institutionem tuam esse quasi virtutis officinam.quot;
Quae Socrates non dixit, nobis dicere licere existimo.
Erat Isocrates unus ex magno eorum numero, qui se
utiles esse, nonnisi utilia agere veile, utilia semper dare
consilia tibi narrant, quid autem revera utile sit, quid
denique fieri possit, plane ignorant.

IJ VII. 14.

Ne vero Isocratem aliqnem mihi finxisse potius quam
ipsam Sirenis Atticae imaginem expressisse videar, ex
ipsius scriptis tanquam ex armamentario argumenta
depromam quibus mea tuear. Isocrates in prooemio
Panathenaïci quid sibi in conscribendis orationibus
proposuerit, accurate explicat. \'Nsürspog — amp;v -Kgoxr
pov/Zi^v ypaXbstv rSiv xéyccv ov rovg y^êa^eig ovTs rovg rs-
poiTsloic Kxi \\p£v^oXoylxg ^strrovg olg oJ tto\'aKo) /CiSAAcy xd-
pov(Ttv j? Tolg TTsp) Tijg xvTwv (jUT^ipiccg XsyofyJvoig, (JuSè TOvg
Txg TTaXaiocg Trpx^sig zx) TOvg TroXsfMug Tovg \'EAAj^v/jccu^
è^yiyovfA,évovg, ov\'Ss xv TOvg XTrXag iipija-êxt ^oxovvTxg kxj
[z^lsiMxg k0f/.\\pÓTgt;iT0g /asTsxovTxg, oug ol hivo) Tvsp) rovg
ayavxg vrxpxivovtTi TOÏg vsccTspotg fisXsTxv, siTTsp ßovXovTxt
TTXéov ïxsiv Tm xvTt^lxm, xXXx TCXvTxg Tovrovg axaxg
TTsp) eKsivovg èTrpxy/j^XTCvófii^v rovg Trsp) Tm crvfi(pspévTm
rfj TS Tró?:St XXI Tolg aXXoig \'%XXy,tji a-vßßovXsvovrxg xx)
TToXXm fisv svêvf/,gt;!f^xrm yéfMvrxg, ovx oXiym T dvTiês-
lt;Tsm xx) Trxpi(Tii(rsm xx) Tm xXXm l^sm Tm sv Txjg pvi-
Topsixig \'BixXxpt,Trov(rm xx) TOvg xxovovTxg sTria-j^f/,xivs(rêxi
xx) öopvßsTv izvxyxx^ovam Deinde causam addit cur
ad ejusmodi orationes conscribendas se con tul erit. „ Ad
gerendam rempublicam me non esse idoneum, magno
cum dolore olim sentiebam. Ou ß^v stt) Tovrotg xêvfj^mag

TTSpisl^OV Syi,X,VTOV X^O^OV OvT iXCpXVgt;j TTXVTXTTXa-l ySV0(AfSV0V,
aXX\' STTsiSij TOV TroXiTsósa-éxi \'§rgt;^,uxpTOv, stt) to CpiXoa-olt;psTv
xx) TTOvsïv xx) ypxlt;psiv X dixvoyjêslijv xxTsCpvyov, ov Trsp)
fyiixpm rijv Trpoxtpstxiv Troiovfisvog cuSè Trsp) Tm l^tm fxv[z-
ßoXxim TTsp) m xXXoi Tivsg Xvipouaiv, a.XXx Trsp) tüv
\'\'EX?.vjVixS)v xx) ßxuiXixm xx) TroXirixm Trpxypiarm, B/\' cc

1) XII. 1, 2.

ttpoo-\'jixspjnbsp;[ml tqdoura [j.s,kkov tifzs.lt;rêxi tüv stt) to

fSgt;jfjC,Ci TTiZpiÓVTCCV Oa-^TTSp TTSp) fjiSl^ÓVCCV KoCl KaKhlóvCCV

ènslvoi Touq \'Aoyovq êmiovfz^iv i). Egregie haec Isocratis
verba ejus ingenium declarant. Quam gloriam, in-
quit, verba ad populum faciendo et publicis mune-
ribus fungendo consequi non potui, eam artiiiciosa
oratione et argumentorum gravitate mihi comparare
studui. Duplex igitur ei fuit propositum. Nam pri-
mum, perinde ac si in media reipublicae luce versa-
retur, civibus suis atque universis adeo Graecis consilia
dare, virum se praestare otA/t/xijv, etiam post abjectum
reipublicae capessendae consilium, voluit studuitque.
Itaque ejus ttoXitiko) koyoi non merae sunt declamatio-
nes ad scholae usum comparatae, sed hoe praecipue
consilio conscripti ut ipsius de republica sententiam
declararent et commendarent. Ergo non tantum discipu-
lorum commodis consulere voluit, neque assentiendum
Dionysio Hal., qui existimare videtur, Isocratem non
aliam ab causam Xoyouq conscripsisse 7roKiTiKovq,rm\\ui
discipulis exempla proponeret quibus eos ad rempublicam
gerendam idoneos redderet Contra statuendum est,
eo consilio xóyovq illos ab eo esse conscriptos, ut
naturae vitium scribendi opera et facultate compen-
saret, ut gloriae studio ceterisque cupiditatibus indul-

1)nbsp;XII. 9—12.

2)nbsp;Dion. Judic. d. Is. I.nbsp;TatpasAssjSwi/ rijv ay-
jt\'^o\'tv Ttav Aóywv óva rSiv Trsfi Topytav acti Tlpcigt;T0!,y0pciv co-
lt;pt(TrSi\\), ttputo: êxapijcrev utto tSv èpitrrixSiv ts acii (pvfftxtSv
STri Tdi/q TToXiTiicoug iczt Trepl ravn^v (TTrovSd^m Tijv
SisréXscrsv, è^ wq (pi^triv avroq. to ^ovksiJecrSxf gt;cx) Xéystv
}icii Trpdrretv rot, (rviA^épovra, Trapxyivsrcii Totq fmèovaiv.

geret. Ceterum quae orationes elaboratae erant ut ejus
de republica sententiam declararent, iisdem pro decla-
mationibus utebatur, quae discipulis eloquentiae exem-
plum et stili exercendi normam praeberent. Quod ita
se habere, argumento sunt ipsae ejus suasiones, quae
non in qualibet declamandi materie versantur, sed
unum in suadendo tenorem servant, aut Graecos ad
bellum Persis inferendum adhortantur, aut Atheniensi-
bus quomodo rebus affiictis subveniendum sit praecipiunt.

Verum duplex Isocrati fuisse propositum supra jam
monuimus. Vir politicus qui esse voluit, idem fuit
rhetoricae artis praeceptor, germanissimus sophista.
Atque hac in parte de ejus laudibus detrahere ita non
cupio, ut Ciceroni eredam, praeter ceteros laudandum
esse Isocratem contendenti, qui „primus instituerit
dilatare verbis et mollioribus numeris explere senten-
tiasquot; 1). Equidem non obsto, quominus vel princeps
in hoe artificiosae orationis génere vocetur. Sed aliud
est in coquinaria arte praestare ceteris, aliud coqui-
nariae adjungere medicam. Metuendum videlicet, ne
medico labem adspergat coquus neve parum commoda et
utilis aegrotantibus sit ars cujus illecebris validiores de-
lectantur. Coquum autem eundemque medicum se pro-
fessus est Isocrates: „Nolui, inquit, de rebus scribere
(aut dicere) fabulosis, nolui portenta et mendacia
oratione exornare; id egi ut orationes conscriberem
tales quae utilia suasurae essent huic civitati et cun-
ctae Graeciaequot; Haec medicus e Socratica disci-

1)nbsp;Or. 40.

2)nbsp;In prooemio Panathenaïci,

plina profectus, ci vis Atticus, salutem qui spectat pa-
triae communis gloriamque quae inde in ipsum sit
redundatura. At postquam de proposito suo exposuit,
continuo civem excipit sophista : „ Scripsi autem ora-
tiones non tantum utiles, sed plenas etiam Toxxäv
ivùvi^yiljmtm, ûvk oxiyccv âvriôsgsav xx) txpiddnrsccv kx)
rôôv xXXcov Usäv räv h rxTg pyiTOpstxjg quot;êixXxpLTOuam.
Scilicet digna haec sunt in quibus opera insumatur:
quippe Tovg xxoöovrxg £7ri(tvj(u,xiv£(jöxa kx) üopvßslv xvxykx-
Zpvciv \').

Apparet longe diversum esse alteram ab altero pro-
posito. Utilia enim qui suadere volet, is persuadendi
rhetorieam esse opificem existimabit et orationis lumi-
nibus ita utetur ut delectando permoveat animos et
auditores quo velit adducat. Sin aliquis id sibi propo-
nit, ut orationibus ornamentorum plenis artem ostentet
suam, si audientium vult excitare plausus, non eos qui
vi veritatis extorquentur, sed quales histrionibus im-
pertiri soient, dubitare quis possit, num talis hominis
multum intersit, utrum xXxg et ßoizßuKiovg Hele-
nam et Euagoram, an vero Graecorum suaeque ci-
vitatis res gestas et laudes et fortunam orationis lu-
mine exornet. Verum egregie fallitur qui praeoc-
cnpata ductus opinione de Isocrate sie judicat. Nam
i^vx^g Platonicae instar Isocrates sophista non est im-
memor divinae suae originis; obversatur ejus animo
species quaedam et figura viri politici, quae etsi olim
amplecti conantem efifugit lusitque, tamen penitus animo

1)nbsp;In probemio Panathenaici.

2)nbsp;X. 12.

inliaeret nec minora ista multum curare sinit. Quodsi
Isocrati ars sua non solum docendi et suadendi, sed de-
lectandi etiam est opifex, tamen utrumque ita conjun-
gere studet, ut interdum quidem rhetor quid valeat, lau-
dando Busiride vel Helena, vel Euagora vel Arehidamo,
ostendat, plerumque tamen graviora et utilia sibi sumat
tractanda. Sed operae pretium est, de eligendi argu-
menti negotio ipsum audire disputantem. Quae enim
de duarum artium conjunctione paullo ante dixi, ipsius
oratoris verbis optime explicabuntur. In exordio Pa-
negyrici, dicturus sum, inquit, ttspl ts tov ttoKsv-ov

TOV Trpog TÛVÇ ßxpßxpovg km Tîjç op\'.ovoiccg TVjç Trpoç ^.xg

aÙTOÛg. Enumerantur deinde variae quae ad illud po-
tissimum argumentum eligendum eum impulerint cau-
sae. „ Haud ignore oti Tro?^Xo) rSu Trpomrotyisa[xhxv sIvm
lt;7o(pii7TS)v stt) tovtov tov KÓyov äppc^juixv : verumtamen a
proposito non absistendum duxi: nam xf/m pùv èxtri^cc
TOUOVTOV ^ioi(T£iv mTS Tolg xXKoig (a^Tsv TrÙTroTs \'hoxslv d-
pï^aùxt Trap) xùrcov,nbsp;Ta TrpouKpivx, TOVTOvg kcck\'ai(TTOvg

aJvM Tciv \'Aoyccv, oÏTivag Trap) fiayicrTav Tvy%àvov(Tiv ovrag
km TOvg Ta xàyovTxg (jmkitt aTràaïKVvovtn km rovg xkov-
ovTxg TrXalcTT chÇakov(nv, èv aïg ovTog hTtv. —■ Gloriam,
ostentationem et utilia suadendi studium mirifice con-
juncta in unum bic jam videmus. Pergit ita: sTraiT
ovT ol KXipoi Trcj TrxpeKvjKvôXG-iv, Siœtnbsp;ßcamp;Tyiv aJvxt

to ßaßvijcröxi Trap) tovtccv. Tora y \'àp ZP\'^ Travacrâxi Àayov-
Txg, OTXV Tx trpxypixtx xxß^^ Takog kxa pli^ksti sii^
ßovKavacöxi Trap) xvtôov gt;i rov Xéyov f^j? rig t%oytx Tra-
pxg, mra f/.ij\'êaf/Jxv ÂsXaJcpêxi roi g xKXoig vTrapßoK^v ■ aag
XV rx pàv ô[/^oioog mTrap TrpoTspov (pipi^rxi, rx T
slpvjßsvx (pxvXccç axovtx toy%xv]{j, Tug où %pm o-kottsjv

xx) lt;piKQ(jû(peiv rovrov tov Xóyov, og gt;jv xxûopèccô^, xx)
TOV ■7roh£!y,ov TOV Trpog xAKiljKovç xx) TÎjg Txpxxng TÎjg
TTxpomvjg xx) tcbv iJ,£yi(TTCcv Kxxäv ^ßxg x7rxXXx^£i. — Ita-
que de argumento digno, in quo eivis bonus idem-
que laudis cupidus versetur, dicturus est opportune
tempore. Id autem cernitur duabus in rebus. Nam
dicendo eeteros superare poterit sopbista; utilia vero
et temporibus opportuna suasurus est alter ille, sive
Isocrates is sive Socratis discipulus sive patriae amans
homo G-raecus appellandus est. Ceterum dubius est
adhuc ancepsque certaminis inter utrumque, sophis-
tam dico et virum politicum, eventus, nec uter pro-
tagonista sit futurus, uter deuteragonistae acturus sit
partes, satis sciri potest. Sopbista enim dum in
argumenti eligendi negotio occupatus est, nil obstat
quominus utilitatis rationem habeat et communem pa-
triae gloriam spectet. Igitur verborum artificem So-
phistam et patriae amantem Socraticum credas inter se
partitos esse imperium. Jam vero legantur quae ad supe-
riora ilia adduntur: quam omnia sintmutata, intelliges.
Altero, i. e. politico viro, emortuo, alter, germanus
ille sopbista, in ejus honores et legitimam regni
partem succedit, nec jam cuiquam praeter sophi-
stam regnandi relinquitur locus. Transacto eligendi
negotio, res gestae erunt enarrandae; quae cum ab
aliis .saepius jam oratione celebratae sint, caven-
dum erit ne decantata tritaque argumenta nauseam
faciant audituris et lecturis. Verum sophistae nihil
arduum est. El f^hnbsp;aXkccg óïóv t ^v Sjj-

Kovv Txg xvTxg Tvpx^aig xKTC ^ dix f/jxg Idéxg, £lx£V xv
Tig vTToXxßaJv êg ■7r£pi£pyóv iuti tov xvtov rpömv ixEivoig

ïÀyovTX Tîà\'kiv ivoxKsh rótq àzoôova-iv \' sVf/SJ; T ol Xcyci
TOiavTT^v \'éxûutji Tvj\'j (pv(riv âtrê\' oïôy t slvxi rrsp) tSiv tavrccv
ttokâsixâçnbsp;xx) tx t£ (j-syxax txtteivx miija-xt

kx) toïg [MKpó7g ^£^£00? vtepiêsïvxl , xxi tx t£ ttx\'axix xxi-
vSgt;ç h£aô£7v xxi 7r£p) ruv v£u(tr) yeyevi^pcsvccv âpxxhg £/-

7r£7v, oùxéri cp£vxT£oy txvt ètrr) 7r£p) év £t£poi 7rpór£pov ii-
p^xxlt;riy f xXX\' xpceivoy £K£lvav inréîv 7r£ipXT£0v— Sunt
haec ad delectandi studium egregie accommodata, ad
persuadendum aliquanto minus. De veritate enim actum
esse, omnia flexurum esse quo velit, dum orationis
decori et splendori inserviat artifex, jam ita persua-
sum est audientibus legentibusque, ut prooemio nondum
ad finem perducto omnem de re utili gloriosaque per-
suadendi facultatem ipse sibi ademerit orator. Sed
omnium maxime mirum videri debet quod ingenue
atque ultro profitetur, se velle rh î^tto xôyoy xp£ÎTrcc
7fot£7v. De rebus gestis et gloria majorum, de pïae-
senti rerum conditione, de principatu non Lacedae-
moniis, sed Atheniensibus ob majora horum erga
cunctos Graecos merita tribuendo, omnis erit oratio.
De quibus quomodo sit dicturus, ne quem fugiat,haec
insuper addit: xl lûv yxp 7rpx^£iç xl 7rpoy£y£vgt;i,u.£vxi
xoivx) TTxiTiv ]jpc7y xxTsKEicpûna-xy, to T êv xxipcp txvtxiç
KXTXXp^uxaûxi xx) TX TTpoa-yiKOVTX 7r£p) hxxuTYiç êyôupiyjôij-
vxl xx) T07ç OVOf/M(riV £V ^ixôèffôxi TÔOV £Ù CppOVOÔVTUV quot;t2ióv
ioTTiv . ^yoü[/Mi T ovTccç XV ju,£yi(îT\'/jy £7n%(riv Xxpc.ßxv£iy xx)
Txç xX\'Axq T£xvx,q Kx) T^v 7r£p) Tûvq XÔyouç CpiKo(joCplxv,
£t tiq ôxuizx^oi xx) tipf^yi ptvj rovg Trpérovg tccv epyccv âp-

xof^svovç, àx\'ax tovç âpiasquot; skxo-tov xùtûv £^£pyx^ofi£vouç,

1) XII. 7, 8.

jCi^Sè rov; Trsp) rovrcov ^viTovvrag Xsysiv Trsp) wv pcvïhs)c;
TTpoTspov sIpyjKSV, ixAAÄ rovg ouTCcg s7rirsT0lt;,y:.svQVc: sItsTv âg
oùh)g xv amp;?.Kog ^vvxiro \'). — Jam sensim eo perducta est
reS; ut derelicto persuadendi consilio ad meram artis
suae, T^g Trsp) rüv Koyccv (^iKouoCp\'ixg, ostentationem se
composuisse rhetor videatur. Hoe autem in allo quo-
vis illius aetatis magistro, si non laudandum, at feren-
dum est. Hic enim ut ad eloquentiam instituât dis-
cipulos, artis praecepta exemplis illustrare cogitur;
exaggeratio et extenuatio ceteraque orationis artificia
frequenter ei adhibenda sunt, ut aliis quomodo his
utendum sit demonstret ; denique sive de apicis sive
de alia qualibet re scribat, scribit ad aurium vo-
luptatem. Sed aliud praeter istud Isocrati fuit pro-
positum : Trsp) rüv (/upc(pspóvruv, Trsp) \'\'EKXvjvixüv xx)
ßxcriKixüv xx\'i TroXirixüv Trpxyixxrcüv scribere se et scrip-
sisse, saepissime ipse asseverat. In fine Panegyrici
hanc ponit sententiam: xvrovg ovv XP^ (rw^iopxv oa-pjg xv
sù^xt{/,ûvixg róxoifisv (si regi Persarum bellum intule-
rimus), xx) /y^Jj fjJvov xxpoxrxg ysvof/Jvovg aTrsXÔslv, xKKx
rovg (ûv Trpxrrsiv ^vvxf^évoug TrxpxxxÄoüvrxg xKX\'^Kovg
Trsipxuùxi ^ixXKxrrsiv tt^v rs TróXiv ri}v ^[^srspxv xx) r^v
Axxs^xif/.0viuv, rovg ^s rüv xéyccv xpi(pt(rßijrovvTXg Trpog
fiSv r^v TTxpxxxrxû^xviV xx) Trsp) rüv xAXav Stv vüv (pAvx-
poviTi TTxvsuôxi ypx^ovrxg, Trpog 2s rourov rov KÖyov ttoisI-
(TÔXI rijv x/ziÄ\\xv xx) cxottsIv oirag xßsivov s{mv Trsp) rüv
avrüv Trpxyf/^xrccv spovmv, svêvi/,ovpiSvovg ori rolg f^syxX\'
vTriarx^ovßsvoig où Trpkirsi Trsp) ßixpx dixrplßsiv oùTs roixvrx
Ktysiv s^ «V 0 ßiog [j,viÏÏsv sTriSüast rüv ttsktÔsvtccv , iAA\'

1) Xll. 8, 9, 10.

m liïirsAi\'j^iéVTm avToi r xTrxXXxy^aoyTxi rîjg ■^xpovT\'/jg
xTTopixg xx) rois xK\'Aoïg f^syxAccv xyxôSiv x\'irioi do^ovuiv
shxi^]. Serio haec dicta esse, non est quod dubite-
mus; itaque revera sibi proposuisse videtur, ut talia
scriberet, s^ m ó (3Ug rxv TrsKiÙhrxv sTTiButrsi. Atqui
initio tantum non palam professas est, se nihil aliud
agere nisi ut omnes dicendo superet, artis suae prae-
stantiam ostentet Addidit verba, quibus eorum occur-
reret reprehension! qui demoastrativum dicendi genus
tanquam nimis elaboratu m contemnerent r „Tantus, in-
quit, horum est error, ut cum judicialibus conférant
rouç \'Aoyovç rohç Trpog ÔTrsplSoAi^y ttstcoivkjÂvovç \' ccairep
û/xoucç dlûv xuÇorépo\'Jç Ixamp;iv , x}J^ où rouq xTCpxAag,
roùg y sTTidsixriy.Sç. Sed nihil mihi cum talibus homi-
nibus : ego in scribendo respexi rcvg oùTsv xTrods^of/Jvoug
rüv eh\'^ AsyoiyJvcüv, xK?.x dvtJXspxyoÎJVTxg KX) ^^r^orovrxg
Ideïv ri roiovrov iv rolg if^olg, oJov vrxpx r:ïg xAAoïg ovx
sùp-Jjcrouciiv

Haec legenti in mentem mihi venit judicii quod de
Panegyricis facit Quinctilianus : „Mihi, inquit, ivri-
detKriKov non tam demonslralionis vim habere quam
osientationis videtur. An quisquam negaverit Panegy-
ricos i-Tï-ideiKriKovg esse ? Atqui formam suadendi ha-
bent et plerumque de utilitatibus Graeciae loquunturquot; \'i).
Isocratem non excipit, eodem oslental-ioms, quae sub spe-
cie utilia suadendi lateat, vocabulo omnes quicunque
Panegyricos scripserunt comprehendit. Cicero autem.

1)nbsp;IV. 187, 188, 189.

2)nbsp;IV. 10, 14.

3)nbsp;IV. 11, 12.

4)nbsp;I. Or. 4, 13, 14.

addito nomine, Isocratem ad voluptatem aurium scrip-
sisse aiïirmat i). Dionysius Hal. et Panegyricum et
Philippum et Antidosin laudationes esse contendit, ro

fzsv ^Adi^voiiccv, Tü Ts ^ixIttttov , TO T socvrov. Addit au-
tem : àX\'Ax rdïq lûv quot;quot;Aùvjvcûm syuccßioiq zx) TOÏg ^ûJtt-

TTOV (FVfißüUXijV vttoôsjlcsvoç , TO SUTTpSTTSq tou iyXCHfyJoV
STrpX,Y!MTSÙlt;TX,TO, xx) TTSTTOtVlTXl U(T7rsp TTXpSpyOV UU(A,ß0UA^C
TO syxâlJMV, TO T SCTTIV Spyov, TO syxàprjov, TTXpspyOV T yj
cruf/,ßouXji \' xvTCj T shaxsv sttxIvûv xCpopßviv iv xvxyx\\fs
xttoxoyixç trpoq tx xxt^yopm^svx^). E tribus illis, gra-
vissimis sane bac in causa judicibus Dionysius mibi
proximus a vero abesse videtur. Isocratem existimat,
quo melius quos vellet laudaret, speciem assumpsisse
suadentis, revera autem ad laudandi propositum sua-
dendi illud consilium tanquam Trxpspyov aliquod, vel-
uti assutum pannum, accedere. Equidem credo Iso-
cratem non tantum quum Panegyricum conscriberet,
sed per totum vitae cursum diversissimas res atque
inter se discrepantes, coqui et medici artes, conjun-
gere voluisse. Veluti Panegyrici et Pbilippi non illud
tantum fuit consilium ut se ostentaret, neque ut au-
dientium legentiumque consuleret delectationi, neque
ut artificiose sub specie suadentis laudaret; accessit ad
illa satis sincerum utilia suadendi studium, quod
quum in Philippe multo magis quam in Panegyrico
cernatur, tum in Areopagitico et in oratione quam
de Pace scripsit manifesto apparet. Sed vivebat a re-
publica remotus; quocirca ad scriptiones ei erat con-

1)nbsp;Or. 38.

2)nbsp;Ars rhet. IX. 12.

fugiendum, si sua in hominum notitiam venire vellet.
Quas elaboraverat orationes, eae vel antequam divulga-
rentur recitabantur èv tmç TrKvy^yvpsai i), vel ad regem
aliquem principemve mittebantur, vel continuo, scrip-
tione absoluta, edebantur (^looBi^ivxi XV. 87, èKh^ovxi
V. 11.) Sed quoquo modo consilia sua aliis impertiebat,
sive auditoribus sive lectoribus scribebat, probe nove-
rat aliud esse dicere in veris causis, apud judices aut pro
concione, aliud ac plane diversum suasiones scribere
quae lectu audituve dignae esse viderentur. De his
enim qui judicaturi erant, non tantum de rerum veri-
tate, de utilitate consiliorum judicium erant laturi, sed
de ipso rhetore qui ista conscripserat, de eloquentiae
artis praeceptore deque ipsa ejus arte; quin veritatis
ad normam aliquanto minus judicium directuri erant,
quam ad delectationis et jucunditatis ex opere artifi-
ciose elaborate perceptae Mentiri, res supra quam
verum esset aut exaggerare aut extenuare rhetori lice-
bat, dum eleganter atque artificiose id faceret. Ad
aurium voluptatem enim et ad porapam, vrpog èTrilsi^iv,
non ad pugnam, talia comparata esse, constans erat
omnium opinio Illis ut satisfaceret judicibus utqtie
reliquis sophistis ipse praestare videretur, strenue operam

1)nbsp;Is. Or. V. 12. Utrum ab ipso Isocrate an ab anagnosta
aliquo recitatae sint, nescimus; equidem credo eum, quum voce
idonea careret, anagnostae ope usum esse, quamquam Aelianus
ipsum Isocratem stissi^au\'óai tov hcivi^yviihióv affirmat (XIII. II.).

2)nbsp;Paneg. 11 , 12. Panath. 246.

3)nbsp;Vid. quae de hac opinione ipse Is. scribit: V. 10,25. XII.
246, 260. XV. 55.

dedit Isocrates. Agebatur enim ipsius gloria, agebatur
scholae cui praeerat celebritas; ab aliis se in hoe ho-
noris et gloriae campo superari homo vanus non pa-
tiebatur; imo palam profitetur se, de rebus ab aliis
jam tractatis dicturum, êXri^siv roiovrov holasiv äurs rolg
cixxoig (CiJ^Sff TTccTTors doxslv iipïja-êizi Trsp) xvrSiv (IV. 4.)

Jam vero res ipsa postuiabat, ut delectu facto non
in quolibet argumento sed in iis potissimum versaretur,
quae novitate, magnitudine, gravitate quam plurimis se
commendarent. Itaque baud mirandum fuisset, si spre-
tis argumentis ex portentis et mendaciis, ex sale api-
cisque petitis , hanc unam ob causam ad TroXtrixohg
Koyovg conscribendos se contulisset, quod inde maximam
delectationem captures esse studiorum suorum fautores
jure auguraretur. Quodsi hac mente ex infinita rerum
copia argumentorum delectum feeisset, pulcriora aut ad
civium suorum omniumque Graecorum delectationem ma-

1)nbsp;Antequam scripta oratio ex officina emitteretur, o Aóyo?
èSsixvvTO, i. e. in discipulorum et familiarium corona reeitaba-
tur. Qui postquam quid sibi placeret, quid minus, quid muta-
tum vellent, quid pulcre dictum videretur, significaverant, Iso-
crates eorum quae animadverterant ratione liabita, denuo manum
operi admovebat et quae merito in eorum reprehensionem incur-
risse videbantur, delebat aut emendabat (V. 17, 22, 23. XII.
200, 233. XV. 141 sqq.).— Quantopere hominum curaret plau-
sus, ipse significat in proöemio Panathenaïci. — In libro ad Phi-
lippum misso vereri se profitetur ne Philippus non idoneo utatur
anagnosta (V. 26, 27, 28.). Multa hue addi possint, quae quam
anxie semper studuerit ut civibus exterisque sua probaret, decla-
rant.

2)nbsp;X. 1—14. XV. 268, 269.

gis accommodata vix invenire potuisset. Neque enim
cunctis hominibus, cujusounque essent loei et ordinis,
scripsit, non infimara plebem, sed divites nobilesque
et quicumque animo essent bonis Uteris favente , hos
respexit et delectare studuit. Quibus cum scriberet,
quid pulcrius, quid jucundius excogitari potuit, quam
illorum laudatio temporum, quibus effrenata plebis
licentia nondum in omnia in vaserat, honores magistra-
tusque ad divites et optimales deferebantur ? Quam
laudationem ita instituere poterat, ut cum ea conjuncta
esset temporum ante actorum cum bis, quae nunc
essent, comparatio ; quibus inter se opponendis rhetori
ampla dabatur pingendi copia. Subsequebatur mediei-
nae, quae tot tantisque malis adhibenda esset, com-
memoratio : revertendum esse ad majorum (rcoCppo^r^vy^v
xm amp;peT-/iv, i. e. ad eorum Troxirsiav, quanto cum au-
dientium legentiumque si non assensu, at gaudio et
voluptate dixisse putandus est! Neque vero deerat
opportunitas laudandae illius regiminis formae, quae
per tot saecula stabilis atque incorrupta permansisse,
ad res maximas gerendas idoneos fecisse Spartiatas
existimabatur, quaeque plebis licentiae fortiter frena
injiciendo, patricios tantum in regni partem vocando
jamdudum in maximam multorum Atheniensium, ea-
dem sibi exoptantium, venerat admirationem. Quodsi
extra artiores illos fines, quibus patriae laus et utili-
tas continebatur, egredi rhetori forte lubebat, tota
patebat Graecia, in qua tanquam in latissimo campo
audax ejus exsultaret oratio. Erat arduum sane opus,
in tanta Graecorum discordia mutuaque invidia, ar-
gumentum invenire quod diversas diversarum civita-

tum mentes voluntatesque teneret et conciliaret : de
praesenti rerum conditione aut omnino silendum erat,
aut ita dicendum ut ad praeteritorum temporum, quorum
gratissima cunctis erat memoria, recordationem et ad
futurorum pulcram imaginem converteret animos. Quid
autem hoc in genere ad rhetoris, voluptati et de-
lectationi inservientis, consilium magis convenire po-
tuit quam adhortatio ad concoi\'diam et ad beUum
Persarum regi inferendum ? Scilicet fierine illud pos-
set, ut in concordiam redigerentur G-raeci, non opus
erat quaerere; quippe artifici licebat rk [A-syaAo, Tarsivà.
TToiijo-xi, praetermittere quae expedire non posset. Illa
vero quam speciosa dictu erant, quam jucunda au-
ditu: res gestae et gloria majorum, justum barbarorum
odium, Persarum turpia facta, mores turpiores, pax
Antalcidea per vim et injustitiam composita, magni
regis parvae opes, decern illorum millium, Agesilai,
Euagorae laudes. Quid multa? Fore ut Graecorum
quasi tactu totum illud vetus aedificium, a Cyro con-
structum, collabefieret, satis jam erat demonstratum.
Ostendebantur dein pulcherrima concordiae et virtutis
praemia: coloniae inopum in Asiam deductae, praeda
ingens, omnium omnino summa beatitudo, Graecia per
totam regnans Asiam. Restabat ut de civitate, qua
duce haec omnia perpetranda essent, ageretur. Com-
parabantur Atheniensium beneficia in universes Grae-
cos collata cum Lacedaemoniorum meritis. Haec sum-
ma rhetori erat artem ostentandi opportunitas. Erant
enim Athenienses ita celebrandi, ut ne Lacedaemonii
eorumque amici laederentur, ut prudentibus scrip-
sisse videretur Äoyov mAK^g ßh laTopixg yk^ona kx)

TTXVTO^oixïjg Ts fisarhv TomXixg xx) -psvhxo-

y\'lXq

Quodsi ad Dionysium ad Jasonem s), ad Phihp-
puni librum de eodem argumente scriptum mittere in
animo esset, paucis tantum mutatis reliqua retineri
poterant. Veluti quum Philippum orationis delectare
illecebris cupit, hunc ex barbaro homine in Graecum
transformat, a divo Hercule ducentem originem. Enar-
rantur fortia Herculis facta, xTr^m ■\'^otrh\'Tn r^?
\'Exxâhç sùspysrm-, fama, virtote, Graecorum amore
aequandum esse vel etiam superandum hunc tantum
proavum per artificiosos verborum ambitus docetur
Philippus, postquam admonitus est ne per ineptum
anagnostam orationis nitorem interire patiatur -t).

Erant igitur Isocratis xéyoi \'Emvm) xa) ttoXitixo)
revera Trphg vTrspßoXiiv TrsTroi^fyMoi, ad aurium volupta-
tem et delectationem scripti; quod probe intelligebant
ejus discipuli ceterique quibus ^sixvùmi rok xóyovg
solebat, qui tantum aberant ut ad veritatis aut utili-
tatis normam suum de praeceptore aut familiari judi-
cium dirigeront, ut memorabile facinus et dignum
quod narraret Isocrati commisisse viderentur, si quan-

1)nbsp;XII. 246.

2)nbsp;Vid. Epist. VI. 7 sqq.

3)nbsp;Quum Isocrati cum Jasone familiaritas atque hospitmm m-
tercesserit (Epist. VI. 1.), verisimillimum est, hunc vehementius
etiam quam Dionysium et Philippum a rhetore impulsum esse
ut Graecos in Asiam transduceret et Persarum opimis pasceret
praedis.

4)nbsp;V. 29.

do laudassent et admirati essent non tantum tóv /Jyov
TViV \'As^iv êg äxpißcög zoCt KCiôxpôôç exoutxxv {oTrsp
eiùjùatTL Tivsg TTOisïv), àXKci t^v âk^Ôsioiv ruv Ttpay-
ßxrcüv et consiliorum utilitatem Prudentes vero
qui éditas ejus orationes legebant, quum eadem fere
quae familiares illi admirabantur, tum otiose in scrip-
tum opus inquirendo ad pleniorem ejus intelligentiam
pervenire studebant. Etenim se suamque rempublicam
laudari parum babebant, pulcram esse volebant atque
artificiose elaboratam talem laudationem, subesse ali-
quid quod vulgarem hominum captum fugeret

Subesse aliquid, nec tamen idem quod prudentibus
illis, olim sibi etiam visum esse narrat Niebuhrius,
cujus de Areopagitico haec sunt verba: „Ich habe
den Areopagiticus gelesen und wiedergelesen ; ich sagte
mir: es muss etwas darin stecken was du nicht siehst,
weil Alte und Neuere ihn bewundern.quot; Invenitne
tandem quod penitus scrutando quaerebat? Minime
vero. „Der Areopagiticus, der die Athener auffordert
die alte Zeit aufleben zu lassen, ist ganz albern, er
ist weiter nichts als die eine Klage : Ach ! wären doch
die alten goldenen Zeiten wieder da ! aber nie kommt
ein Vorschlag vor, wie man denn die alten goldenen
Zeiten zurückführen könne, davon steht kein Wort
darin.quot; Quum autem eadem omnium Isocratis oratio-
num sit ratio, ut praeter verborum artificia et ambi-
tus artificiose comprehensos nihil dignum quod atten-
das in iis deprehendi possit, non intelligere se addit,

1)nbsp;V. 4.

2)nbsp;XÏI. 246, 247 sqq., imprimis 251 sqq.

qui factum sit ut tam sterilis ingenii homo ad tantam
pervenerit celebritatem

Quodsi admiratores iili ob consiliorum prudentiam et
utilitatem, ob rectum sincerumque judicium Isocratis
suasiones laudibus extulissent, Niebubrio omnino esset
assentiendum. lis enim quae rhetor expromsit, aut
jejuniora aat a vitae usu magis aliéna vix excogitari
possint. Verum aliis de causis eum cum olim admira-
bantur veteres, tum hodie nonnulli dignum qui lega-
tur existimant. Veluti Cicero quin Isocratem valde
admiratus sit baud dubium est. Legit hie Panathenaï-
cum, in quo ipse Isocrates testatur se, spretis futili-
bus argumentis, irsp) rav auy.,(p£p0vr:cv r^ rs ^rcAfi km
ro~iqnbsp;quot;EAAgt;j(7i scripsisse Jam vero quale est ej us

de Isocrate judicium\'? „In Panathenaïco, inquit, Iso-
crates se ea (i. e. verborum artificia ceteraque quae
sunt ejusdem generis) studiose consectatum fatetur, mn
enim ad judiciorum cerianwn sed ad voluptalem aurium
scrip serai Cicero igitur rhetorem admiratur claris-
simum, cujus ex ludo meri exiissent principes
quotquot antiquitus ferebantur Isocratis libri, omnes
fortasse manibus triverat, non ut virum ttzXitikov de
republica dicentem audiret, sed ut rhetoris cognosceret
artificia et genus dicendi. Isocratis consilia utrum recta
anprava, sapientia an absurda fuissent, nihil quicquam
illius intererat. Aequalibus vero suis laude et ad-

1) Vortr. ü. a. G. II. p. 300.
2} XII. 2.

3)nbsp;Or. 38.

4)nbsp;De Or. II. 54, 94.

miratione dignos videbatur Isocrates, non tantum quod
egregius esset rhetor et sophista, optimus xoyo\'^a.ßix.xo?,
verum etiam quod ipsorum sensa cogitataque optime et
pulcherrime dicendo exprimeret, quod in eligendo ar-
gumento, in rebus gestis enarrandis totum se ad audi-
tor um lectorumque componeret voluptatem. Praeterea
et semper fuerunt homines nec umquam deerunt, qui
„quam pulcre! quam belle!quot; exclament, simulac de
justitia, de virtute, de temperantia aliquem audiant
declamantem ; quibus numquam nauseam creet qui haec
in ore habeat; qui ad utilitatem aut opportunitatem
exigere dicta non audeant. Horum de grege unus est
Dionysius Hal., qui de Isocratis suasionibus haec
scribit : m) ïycoyé (p^^i xP\'^voii roy? f/JxxovTxg ov^i
(zspog Tl ri^g TToÂirmiJg Suvdßsagnbsp;oX^v ccvTyfv

a-ùcii, TOVTOV \'éxstv tov p^topa quot;hià xsipóg\' koCi ei Tig im-
Tijhvst TÏjv àx^ûivviv cpixocrocptxv, ,«}} ro ômp-^rtxov xvT^g
fióvov âyxTrSiv, âxxà xx) to Trpxy^XTixov, ß^V xCp\' aiv
xvTog âxvTTOv s^si ßlov TTpoxipovßsvog, àXX^ if Zv TCoXXovg
ùCpsXyjtTsi, TTXpxxeXsvdxißi^v xv xvra TViV sxsivov tov p^Topog
IjjßsJo-Öxi Trpoxipsfxiv i). Exspectes, rhetorem te auditu-
rum alterius rhetoris salubria et recta consilia com-
mendantem, atque demonstrantem inesse in his vim
persuasionis talem, cui leves vulgarium hominum animi
resistere nequeant; egregie te fefellerit exspectatio. „Mo-
destiores, dicit, et patriae amantes et justos piosque
reddet homines, quicumque Isocratem ad illas virtutes
hortantem imitando exprimetquot; Quasi vero non stul-

1) In judicio de Isocrate 4.
lb. 5. sqq.

tissimus sit atque ad rempublicam gerendam minime
idoneus, qui, quum salutari et praesenti consilio rebus
mederi alïlictis nesciat, civibus pii et probi ut sint,
reliqua Dis permittant, suadeat.

Equidem nec Niebubrio assentiendum arbitrer, in
Isocratis orationibus nihil nisi inanem verborum stre-
pitum inesse affirmanti, nec Dionysio, dicendi, non
virtutis, magistrum Isocratem fuisse eblite. Deducende
addendoque videndum quae reliqui summa efficiatur.
Deductis autem verborum artificiis, deducto ad delec-
tationem et voluptatem se componendi studio, deductis
denique quae sive e vSocratica disciplina sive aliunde
desumta in suum rhetor convertit usum, nonnulla
relinquuntur quae Isocratis indoli ingenioque tam apte
cengruunt, ut fucata esse simulatave aut aliunde
petita non possint, nec rhetoris, sed hominis propria
ac peculiaria sint habenda; quae denique arguunt
delectandi consilio adjunctum fuisse alterum, ea audi-
toribus persuadendi de quibus ipsi esset persuasum.
Haec quaenam sint, nobis qualis ille homo et vir
TroÂiriKÔç fuerit quaerentibus, nunc videndum est.

Satis graves profecto erant causae, cur Isocrates lau-
dator exsisteret temporis acti. Nam primum Athenien-
sium fere omnium communis erat haec consuetude, ut
vetera semper respicerent tempora ; quae de bellis Per-
sicis rebusque a majoribus gestis memoriae prodita es-
sent, in ere habebant, ut nostrates quidam bellum per
octoginta annos contra Hispaniae reges gestum. Itaque
Demosthenes, quum parum fructuosam esse majorum
laudationem contendit, haec tamen addit : syà T iscelmv
STCXIVOV TOV xpóvov i^yovfixi p^éyis-TOV, OU TTohXov ysysvij\'

yJvov ßsit^cc TÜv vtt\' sxsIvcûv -Ttpx\'xßkvTm ouhkvsq xXKoi
Tnzp\'xSelËxiTÔxi Wury^vrxi i). Praeterea Isocrates decern
circiter annis ante ortum bellum Peloponnesiacum
natus erat; ejus pater autem illo bello omnes amiserat
facultates. Quocirca non casu accidisse videtur, ut
Pericleam aetatem tamquam termines quosdam consti-
tueret, quos citra quaecumque dicta, acta cogitataque
essent, probaret et ab obtrectatorum calumniis defen-
deret, quae postero tempore ad suam usque aetatem
evenissent, improbaret nec quicquam fere in bis inve-
niret boni tam multis quae pessima essent admixtum.
Denique hominem otiosum quietisque aman tem, scho-
lae in umbra, a reipublicae luce et vitae veritate re-
motum, aevum degentem, juvabat, opinor, a prae-
sentium contemplatione temporum mentem sevoeare;
informare homines, tempora, Troxirsiav, quales num-
quam fuissent; se autem fingere in optima eivitate
optima voce praeditum, amotis a republica quam in-
formarat concionum turbis, quae nunc quidem obsta-
bant quominus ipse verba ad populum faceret, ad tran-
quiliitatem et ad moderationem illam, quae non inferendo
magis quam propulsando eernitur injuriam, omnia com-
ponentem, denique in tali viventem eivitate, ubi res
et homines ex optimi magistri praeceptis proque suo
ipsius ingenio essent conformati. Quae autem ita mente
adumbraverat, ea olim revera fuisse sibi persuadebat.
Profecto „pictoribus atque poëtis quidlibet audendi sem-
per fuit aequa facultasquot;; veruntamen aliud est opti-
mam aliquam civitatis formam animo effingere fictaque

1) Or. XIV. 1.

literis mandare et tanquam calamo in charta novum
aedificium esstruere, aliud, hominibus qui nunc sunt
persuadere veile ut, ruinosis aedibus suis relictis, in
pulchrum illud aedificium, vel potius speciem aedificii,
immigrent. Putant viri docti ab Isocrate exagitari Pla-
tonem, qnum in Philippe Panegyricas orationes nulli
usui esse dicat, addat autem haec: \'oßoiccg oï toiovtoi
rSsv Koym xaupoi tvyxxvovaiv hrsc roïg vo-u^oig kx) tx^Ïc
TToXirsiX1Ç TXÏg utto tSv a-oCpnjTäv ysypxfy^yJvxig^).
ütrum ad Platonis an ad aliorum irrisionem haec perti-
neant, nunc quidem non quaerimus; illud vero osten-
dere conabimur, Isocratem non aliud fecisse quam tto-
\'AiTsiüv scriptores , quos frustra insum.ere operam affirmat.

Superest ejus oratio quae Areopagiticus inscribitur,
in qua rectissime Graecus homo tgt;jv to\'aitsIxv cum
animo coraparat Haec, inquit, animi est instar,

TOUXVTYjV êX^^^X dvVXlMV 0(t\'»iV TTSp SV CTCOflXTl ^p0Vy,(Jtg.
XUTVj yxp SŒTIV Vj ßouASVOf/Jwj TTSp) XTTXVTCCV, Kx) TX [XSV

-xyxûx hxcpvxxttouttx, txç Ts lt;juf/,Cpopxg dixCpsôyovirx. txórvi
kx) TOvg vófzovg kx) rovg pgt;itopx-g xxi rovg Utèrxg xvxyzxJóv
êa-tiv oßoiomüxi kx) TrpxTTSiv ovTccg SKxaTOug o\'ixv Trsp xv txv-
Tvfv sx,xlt;nv. Itaque admodum dolendum est, inquit, quod
nostra ttoAitsÎx corrupta sit ac depravata (discpôxpf^svti) s).

Jam vero aegrotauti reipublicae medicina est adhi-
benda. Egregie, modo ne xKvpog sit medendi conatus.
Ebriosum si ad sobrietatem reducere volueris, prudenti

1)nbsp;V. 12.

2)nbsp;Cf. Aristot. Pol. IV. 11, 3. \'h yàp TtoXtrsia ßiog rig ècrri

3)nbsp;VIL 14.

erit opus consilio, ne invitum facere jubeas, quae ab
ejus nioribus et inveterata consuetudine prorsus abbor-
reant. Ni sensim paullatimque ruinosam demoliaris do-
mum, verendum est ne derepente collabatur et quidquid
obstet ruina sua obruat. Est autem, Isocratem si audias,
tota ci vitas quasi ebriosa, siquidem âxoXizcrioi i) ebrio-
sitati simillimus est morbus; ruinosa cum domo apte
conferri potest ttoXitsIx illa, quam penitus ^tscpôxpf/Jvt^v
esse rhetor existimat. Hic vero non amat ambages.
Ad sobrietatem reducet ebriosos, ea scilicet ratione,
ut ebriosis ad imitandum proponat illorum mores et
beatitudinem, qui numquam se temulentiae dederint.
Domus sitne repente collapsura atque ipsum for-
tasse obruitura, ni in demoliendo prudenter cauteque
versetur, nihil refert philosophi, quem age ipsum au-
diamus loquentem. Evphrxa yxp, inquit, txvtviv f/jvy,v

xv ySVO\'/àjviv KX) TÓóv PCSXXÓVTCCV Kiv\'êóvcov XTTOTpOTVtV XX)
TÜV TTXpovTccv kxkZv XTTxKXxyviv, VjV èôsXi^aufxsv sKslwjv rviv
IvjpcoKpxTixv xvxXxßsTv, ^v ZoÀav p/Jv, ó ^ijßoriKärxrog ys-
vo[j.evQ:, £V0f/,0êéti^(Tê, KXsktÙsv^ç S\', o tol/ç rupxvvouç sxßxXccv
kx) tov ^y/izov kxtxyxyoûv, ttxäiv xp%îjç kxrsfft^rrsv.
OÙK XV evpoipcsv OVTS ^ijpCOTlKCCTSpXV OVTS T^ TTûKSl yMKKov

!rvpc,0épovaxv

Eem ita se habere, demonstratur instituenda temporum
praeteritorum cum his quae nunc sunt comparatione ;
majorum beatitudini opponuntur hujus aetatis hominum
calamitates et miseriae; omnia autem hue redeunt, ut
majorum toPjtsIx esset cra(ppolt;7uv}jç, contra qua posteri

1)nbsp;VII. 3, 4.

2)nbsp;VII. 16.

iituntur, âzohwiag sit causa „Nam illa ad optimates

(robg ßsXr\'tcrTovq kx) rovg \'ixxvankrovq) honores deferebat
et magistratus; haec nullo discrimine facto ad unum-
quemlibet. Neque vero inviti majores optimatibus per-
mittebant rempublicam. Illi enim êpyâ^sa-ôxi didicerant
xx) cpeßsiTÖai- nunc vero sua negligunt negotia cives,
aliorum insidiantur bonis, rempublicam quaestui ha-
bent, Itaque difiicilius erat iv èxsimg roïg xpóvoig svpsTv
Tovç ßouXoßsvovg xpxsiv ^ vüv rovg iJ.yjTsj ^sofjJvovg. Pos-
tremo onbsp;erat quasi tyrannus, qui magistratus con-

stitueret, puniret delinquentes, de controversiis judi-
caret; qui otio abundarent et unde viverent haberent,
tanquam famuli TJißou res curabant : xxlroi Träg av rig
svpoi Txvrvig ßsßxiorlpxv yj TxaioTspxv ^^ißoxpxrlxv rijg
rovg ßh \'èvvx.rccràrovg stt) rxg vrpx^sig xxêia-rxa-yjg, xvrâv
rovrccv rov T^ßov xvpiov Toiov(Tv;g ;
Erat autem in privatis negotiis non minor majorum
iToo(ppocrvvyi quam in publicis: xvxyxvj yxp rolg Trsp) oXccv
rüv TTpxyiJMTMv xxXxg rxg vTTOÛsfjsic TTSTOiyißsvoig xx) rà
ßspyj rov xvrov rpoTTov s^siv sxsivoig. Pauperes divitibus
atque optimatibus permittebant rempublicam, nec invi-
debant iis qui plura possidebant ; divites vero ceterorum
inopiam sibi dedecori esse existimabant : quare omnem
dabant operam ut egenis civibus subvenirent. Ksipx-
\'ax10v rov xxXSg äXK^Koig oßiKsTv xi (jlsv yàp xrwsig
X(T(pXXstg ^(TXV, oïtTTTSp XXrX ro TlXXlOV VTTÎjpXOV, XI ds
xoivx) TîX(Ti rolg ^soßsvoig rüv TToXirüv

1)nbsp;VII. 20.

2)nbsp;VII. 20—27.

3)nbsp;VII. 31—36.

Tanta et tam malta beneficia Solonis et Clistbenis
TToXiTsIsi, i. e. Jï ü-ccCbpoTÓvi], iu Athenienses contulit.
Tanti autem crccCppoiTÓyviv illam majores faeiebant, ut ad
reliqua instituta illud longe pulcherrimum adjungerent;
senatum, dico, Areopagiticum. Oürcc yàp -^ßwv ol Trpóyo-

VOl (TCpÓ\'^pX TTSp) Tgt;jV lTCüppü(rvr/jV èiyTTOvlx^OV, CCTTS TV/V if

\'Apslov Träyov ßovKij\'J s7r£lt;rTgt;jcyüiv èTrt^sXsJijêsci T-^g evkot-
yJizg, ^g ov% olóv r ^v ßSTXcrxsTu ttAÎjv roïg xxKag ysyo-
vócri zx) toa\'ayjv xpsr^v iv rep ßicp kx) tjcuCppoTVV/iv èv\'^e-
Isiyysvotg^). Viros juvenesque meliores haec reddebat
et fjaCppovc^rspovg, non legibus in porticibus insculp-
tis, sed justi sensum et decori in animis inscri-
bendo Existimabant enim Areopagitici, rovg xo\'AXovg
oyo\'ovg roïg y,0£(7iy XTToßxAvsiv, h oîg xv szxa-roi 7rx(^£vôcclt;7iv.
Itaque où rovro vrpürov sg-xottouv , Siv zoàxo-ovœi rovg
xxoo\'ßcvvrxg, dX/J £lt;; àv 7rxpxo\'K£vxa\'0vcn y^Tsv xvrovg x^tov
£^xyxprxv£iv. Maximam puerorum educationis
curam habebant; tenuiores ad agriculturam et nego-
tiationes destinabant, quippe qui omnium vitiorum
fontem inopiam esse probe novissent ; divites vero in
equitando et venando, in gymnasiis et philosophorum
scholis tempus consumere cogebant, ópüvr£g êx rovrccv
rovg fih ^ix^épovrxg yiyvoubovg, rovg Te rm TrXEhruv xx-
xäv x7T£XO[j.£vovg Denique rovg xxoTßovvrxg xvïjyov iig
ry}v ßovAVjV îj Ts rovg ysv svovôérst, roïg T ViTTeIxei , rovg T
ùg TTpoa-îjxsv sxoXx^ev. Duplici igitur modo cives in otïi-
cio retinebat, rx7g ripcapi\'xig xx) rxïg sTnyEXiixig. Uber-

1)nbsp;VII. 37.

2)nbsp;VIL 41.

3)nbsp;VII. 42—46.

rimos autem ferebat fructus laeta illa seges, cui tan-
tum curae Areopagitae impendebant. Juvenes enim
virique erant modesti, où dixàv oùT èyy.Knfjs.àrccv oùT
slaCpopSiv ovTs TTSvia,!; ouès Tro\'Asi/^av ^ TTOKig sysßsv, àkxà
xoii Trpog àXKviXovg ^(rvx\'ioiv sJxov xûù Trpog robg ä-XÄovg
épijvyiv ^yoy. Metuebant eos barbarî, colebant Graeci ;
ipsi autem (roo(ppóvccg, otiose et tranquille vitam dege-
bant erantque omnium beatissimi. Kxkoi Trug xv ysvoiro
txvrvjg TrXslovog x^ix ttoKitsIx rîjg oïircc KxAùg XTrxvrccv
rûv TrpxyfiXTCcv Jx;,C4fAi^feV^î? ; i)

Videtur Isocrates , quum ad hanc usque sententiam
in scribendo processisset, in consilium adhibuisse
familiares suos iisque SsT^xi tov \'héyov. Qui quum
judicium essent rogati, laudarunt illi quidem quae
scripserat, sed tamen laudationi reprehensionis ali-
quantum admiscuerunt. Primum enim vereri se dice-
bant, ne frustra in scribendo operam insumsisset: où
(jMv, inquit, vfjbxg y\' ^ovro Trsiuôtîcrscrûxi xPW^xi TOVTOig,
äAA\' Xipgt;llT£CTÔXl dix TÎjV (TVVT^êslXV èv TOÏg KXÔ£(TtSgt;(jI TTpxy-