DISSERTATIO UISTOEICO - JURIDICA INAUGURALIS

DE CARCERE CELLULARI,

QUAM,

ANNUENTE SÜMMO NUMINE,

EX AUCTOEITATE EECTOKIS MAGNIEICI

BERNARDI TER HAAR,

THEOL. DOCTOR ET IH TAOÜLT. THBOL, PKOF. OBD.
KEC KON

AMPLISSIMI SENATÜS ACADEMICI CONSENSU

ET

NOBILISSIMAE FACULTATIS JURIDICAE DECEKTO,

|ro êrUn icdoratim

SUMMISQUE IN JUKE KOMANO ET EODIERNO HONOEIBUS AC PBIVILEGIIS,

IN ACADEMIA ÜLTEAJECTINA

EITE ET LEGITIME CONSEqXTENDIS ,
PUBLICO ET SOLEMKI JSSAMINI SITBMITTXT

JACOBUS DOIEIA NIEUWENHUIS,

MONSflCKEWDAMMBSSIS.

A.D. D(EM XVIII JUNII, A. MDCCCLIX, HOEA I.

amstelodami,
ARUD J. H. GEB HARD et Socios.

MDCCCLIX.

, Si le système de remprisonnement individael doit prendre racine quelque
part, c\'est assurément dans cette riclie terre de Hollande ou le germe de
toute vraie réforme, de tout vrai perfectionnement, de tout vrai progrès
pousse, vivace et fécond comme celui de toute vraie indépendance, de
toute vraie grandeur, de toute vraie liberté.quot;

Moreau Christophe.

DE STRAF

AEZONDERLUKE OPSLUITING,

HISTOEISCH EN KRITISCH BESCHOUWD,

VOORAL IN HARE BETREKKING TOT

ONS VADERLAND.

TER VEBKBIJGINÖ VAN DEN GRAAD VAN

doctob m db begte3n.

J. DOMELA NIEUWENHÜIS.

AMSTERDAM,

J. H. GEBHARD amp; Co.
1859.

Gedrukt tij M. J. Portielje.

AAN MIJNEN VADER.

Aan het einde mijner helaas te snel vervlogene academische
voorbereiding genaderd, gevoel ik behoefte U een woord van
Mrtelijken dank hier openlijk toe te roepen voor het onbe-
grijpelijk vele goede, dat ik van U, van het oogenblik mijner
geboorte af, heb mogen ontvangen. Het was immer uw grond-
beginsel, dat het beoogen van zelfstandige ontivikkeling bij
de opvoeding uwer kinderen hoofdzaak moet zijn. Immer
Meldt Gij het schoone voorbeeld van den landman voor oogen,
dat nog onlangs op zoo uitstekende wijze door uwen vriend,
w. h. sueingarI), ^^erd aangehaald, waar hij over de ont-
wikkeling en verbetering der menschen aldus sprak: „De
landman kan niet maken, dat er koren uit den akker en
vruchten uit den boomgaard komen, maar hij kan wel ma-
ken dal ze niet komen, door het onkruid zijn vrijen loop
te laten, zoodat het goede zaad daaronder verstikt, door het
snoeijen te veronachtzamen.quot;

1) (IFeekMad van het Regt van 13 Maart 1857. Bel celidlair sysleem VI).

Ontvang mijnen dank daarvoor, even als voor zoo menigen
nuttigen wenk, mij in zoo menig opzigt gegeven.

O mogt ik in staat zijn een deel uwer regtmalige verwach-
tingen te vervullen, en zoo, al ware het dan ook in geringe
male, de zorgen te vergoeden, die mijne helaas te vroeg ont-
slapene moeder en Gij voor mij hebben gehad!

De Almagtige schenke U verder met uwe voortreffelijke
levensgezellin, die idt liefde voor U en uwe onvergetelijke
gade, haar veelbeminde vriendin, de zware taak van moeder
voor hare kinderen wel op zich heeft willen nemen, een hel-
deren en schoonen levensavond.

Hij verleene IJ het voorregt, om nog een tal van jaren, aan-
gegord met de wapenrusting des Geestes, te strijden voor de
I uitbreiding van dat rijk der Waarheid, hetivelk verre boven
: alle stelsels en meeningen verheven, achttien eeuwen heeft
: weder Staan, en in plaats van door de tvetenschap te worden
verdrongen, meer en meer in wetenschap zal overgaan.

Voordat ih tol het behandelen van mijn onderwerp overga,
wensch ik nog een woord te spreken tot zoovele hooggeschatte
leermeesters, die mijne schreden rigtten op de baan der we-
tenschap. Aan allen zeg ik daarvoor mijn opregten dank,
meer in het bijzonder echter aan U, hooggeschatte beteeman.
Liefde voor waarheid, bij een innig, levendig gevoel voor
vrijheid en regt, bezielde U immer bij uwe vaak met ondank-
baarheid tyeloonde pogingen, om door onpartijdige waardering
van de karakters der grootste telgen van onzen vrijen, nooit
genoeg te waarderen vaderlandschen grond, uwe leerlingen
bewondering af te persen voor het vele schoone, dat men er
in aantreft en te doordringen van de overtuiging, dat juist
de geschiedenis ons de treffendste bewijzen oplevert, hoe de
beginselen van oen verlichten vooruitgang de eenige ware zijn,
en trots alle reactie eenmaal een zekere zegepraal wachten.

Die zelfde dank zij U toegebragt, hooggeleerde de bosch

kemper, voor zoo menig nuttig uur aan uwe voelen geze-
ten , om hetzij op staatkundig, hetzij op ivijsgeerig, hetzij
op slrafregtelijk gebied uwe voorlichting fe ontvangen. Immer
wildet Gij uwe leerlingen doordringen van den wijsgeerigen
ztn, die in U is, waardoor zij alleen regtsgeleerden in den
edelen zin des ivoords kunnen worden. O moge dit streven
rijke vruchten opleveren voor die toekomst, waarop Gij zoo
menigmaal onze blikken rigttet!

En wat zal ik tot U zeggen, hooggeleerde des amorie
van der hoeven.^ Ja hier wordt mij het harte vol. Want
wat ik aan U te danken heb, valt onder geene woorden
te brengen. Gij weest ons den weg in de doolhoven van
het Romeinsche regt op eene wijze, die ten volle voor-
treffelijk genoemd mag worden. Gij voerdet ons in de hoo-
gere sfeeren van het mensehelijk denken, weest ons op
de vele teekenen, die vlammend en sissend van het Oos-
ten naar het Westen, van het Westen naar het Oosten
schieten, en wildet ons van uit de schaduwen des doods
brengen tot de helderheid van het licht. Daartoe gaaft Gij
ons lessen van hoogere levenswijsheid in die vele uren, die
wij buiten den eollegietijd bij U doorbragten, en waarin
Gij wildet aanvullen, wat Gij in het publiek door uwe voor-
dragten, voor ons en zoovelen als U wilden hooren, hebt ge-
tracht te doen. Ja wat latere tijden ook mogen opleveren, nooit
zal ik vergeten wat Gij toen voor uwe leerlingen waart.

Niet minder klinke echter mijn dank tot de Hoogleeraren
der Regtsgeleerde faculteit aan deze Hoogeschool, wier lessen ik
het voorregt had in het laatste jaar mijner studiën te hooren.

Gij, mijn hooggeachte Promotor, hooggeleerde veeede,
zult het wel niet voor vleijerij aanzien, ah ik U dank voor
de grondige en onpartijdige wijze, waarop Gij U bij het geven
uwer lessen immer kenmerktet en vooral voor de vele wenken,
die Gij mij bij het bewerken van dit proefschrift in zoo me-
nig opzigt gegeven hebt. Blijf met uw brandenden ijver voor
de wetenschap nog lang een sieraad dezer Hoogeschool, en
een zegen voor de menschheid.

Hooggeleerde ackeesdijk en de geee, ook was hel mij
goed U te hooren. Heb dank voor uwe lessen, en de bijzon-
dere welwillendheid mij immer betoond.

O mogt ik dien dank ook den Hooggeleerden van hall
kunnen toebrengen, wiens praktische zin voor een echt prak-
tische wetenschap, wiens helderheid van voorstelling, scherpzin-
nigheid en juistheid bij het aangeven van bepalingen en onder-
scheidingen, immer bij mij in dankbare herinnering zullen
blijven. Dan, de onverbiddelijke dood heeft hem weggenomen,
en ons rest slechts zijne nagedachtenis in eere te houden.

Nog mag ik niet eindigen, zonder ook U openlijk een woord
van dank te hebben toegeroepen, veelgeachte süeingar , edele
menschenvriend, die, door uw streven voor de verbetering van
den diepgezonken medemensch, U een onvergankelijke eere-
zuil gesticht hebt. Gij zijt, door de heldere wenken mij nu
en dan gegeven, alsmede door de bijzondere welwillendheid
in het voor mij openstellen van uw boekenscha t, mij menig-
werf van groote dienst geweest. Zoo mag ik ook tot U spre-
ken, mijn zeer beminde oom Me. o. j. n. nieüwenhuis,
wien het mij goed was hier, tot loon uwer onvermoeide dien-

slen aan regts- en gevangenis-wezen betoond, den reqterlijken
zetel te zien erlangen.

En Gij, mijne vrienden, die ik zoowel aan het Athenaeum
ie Amsterdam, als aan deze lloogeschool, heb mogen leeren
waarderen en liefhebben, vaart allen wel! Nimmer zal ik de
uren vergeten onder en met u doorgebragt. Veel zijt Gij voor
mij geweest. O kan het zijn, blijft het ook op mijne verdere
levensbaan.

INHOUD.

Bldz.

Inleiding........................... 1-

EEKSTE AEDEELING.

De sxrai\' dee afzonderlijke opsluiting in iiaee geschiedkundige ont-
wikkeling in \'t algemeen.................. 7.

Ekeste Hoofdstuk. De straf der opsluiting in hare ontwikkeling. ... 7.

Tweede Hoofdstuk. Het beginsel der afzonderlijke opsluiting. .... 16.

T W E E D E A F D E E L I N G.

Het stelsel van afzondeelijke opsluiting in ons vadieland. . . . 35.

Eeeste Hoofdstuk. Het tijdperk der voorbereiding buiten de wetge-
ving — tot 1840....................... 35.

Tweede Hoofdstuk. Het tijdperk van 1840—1846. Eerste ontwerp van
wet met zijne gevolgen....................59.

Deede Hoofdstuk. Het tijdperk van 1846—1851. Tweede ontwerp van
wet en zijne gevolgen..........................70.

Vieede Hoofdstuk. Tijdperk van 1851—1859. De wet ter proefneming
van het stelsel en hare gevolgen. ............... . 78.

DERDE AEDEELING.

Bldz.

Dio stkat dek aezondelllijke opsluiting keitiscii beschouwd .... 99.

Eeuste Hooedstuk. De waarde van de straf der opsluiting in het alge-
meen, in vergelijking met andere straffen.............99.

Tweede Hoofdstuk. Het beginsel van afzondering bij de straf der opsluiting. 119.

Derde Hoopdstuk. Het stelsel van afzondering der gevangenen door mo-
reele afscheiding.......................142.

Vierde Hoofdstuk. Het stelsel van afzondering der gevangenen door
physieke afscheiding..........................

VijPDE Hootdstuk. Wederlegging der hoofdbezwaren tegen het stelsel van
afzondering der gevangenen door physieke afscheiding........160.

Zesde Hoofdstuk. Zullen er uitzonderingen worden toegelaten, en welke? 183,

Naschrift, ................................200.

Bijlagen............................ 206.

Theses juridicae inaugurales. ................... 209.

INLEIDING.

Wanneer men, hoe bedeesd ook, voorwaarts tredende den
blik om zich heen werpt, mag het geenszins ontveinsd worden,
dat de vv^ereld zich aanvankelijk als een toestand van gren-
zenlooze verwarring voordoet, hij den strijd van meeningen,
begrippen en belangen, die geene bevredigende uitkomsten
schijnt te kunnen opleveren. Doch bij eene naauwkeuriger
beschouwing bemerkt men, dat terwijl de menschen in
den aanvang door behoefte aan gemeenschap tot eenheid ge-
dreven werden, zij met het beginsel der zelfstandigheid al-
lengs die eenheid en hare grondslagen wilden doorzien. En
zoodra dat onderzoek geene bevredigende uitkomsten ople-
verde, en het begon te blijken dat die eenheid meer eene
uiterlijke, dan eene innerlijke was, werd de kamp tegen
haar aangevangen. De ontwikkeling werd strijd, het leven
worsteling, en de beide bestanddeelen van gemeenschap en
zelfstandigheid scheidden zich, en werkten beurtelings met
ongetemperde kracht.

En toch, hoeveel die zelfstandigheid ook scheen af te
breken en verscheidenheid voor de eenheid in de plaats te
siellen, zij had inderdaad geen ander doel dan om de een-
heid op hechtere grondslagen te vestigen, aan eene innerlijke
boven eene uiterlijke de zegepraal te verschaffen, en zij
naderde trots alle hinderpalen al meer en meer de berei-
kiög van dat doel.

Zoo ging het ook op het gebied van het strafregt, waarop
wij ons in dit geschrift willen bewegen.

Er bestond eene eenheid, namelijk deze: dat men als hoofd-
beginsel aannam, dat de vereeniging van wedervergelding en
afschrik tot het toepassen van zoo zwaar mogelijke straf-
fen moest leiden; dat elk misdadiger, — om de taal der
criminalisten te gebruiken i), — als een homo vilis moest be-
schouwd worden, dien men ten exempel voor alle anderen kon
stellen op zoodanige wijze als men goed dacht. In die een-
heid had men eeuwen berust, toen men zich begon af te
vragen of het regt geen acht behoefde te slaan op de menschen-
waarde, en of het voor zijne handhaving inderdaad onvermij-
delijk was die menschenwaarde aanhoudend te vertrappen.

Nu ving de karap aan; alle eenheid scheen te zullen ver-
dwijnen onder den regen van theoriën, die zich bij stroo-
raen over het aardrijk ontlastte. Daar het doel echter geen
ander was dan inderdaad eene innerlijke eenheid in de ver-
eeniging van regt en menschenwaarde te vestigen, willen
wij zien of die vereeniging niet inderdaad als gegrond kan
beschouwd worden door de toepassing van de straf eener
afzonderlijke opsluiting.

Naar de geringe male onzer krachten tot het in hellicht

1) Zie Beschouwinge der crimineele Zaahen, door Mr, jan Samuel amalet.
Amsterdam 1777 , p. 4.

stellen van die innerlijke eenheid mede te vs^erken, hebben
wij, hoe gewaagd het ook zijn moge, met eenig vertrou-
wen op ons genomen, omdat het in overeenstemming schijnt
te zijn met de gevoelens die in deze, in menig opzigt, ge-
zegende negentiende eeuw, onlangs i) zoo voortreffelijk de
eeuw van gaz- en van geestesverlichting genoemd, allengs
meer en meer veld winnen. Ik bedoel de gevoelens, waarbij
aan den eenen kant het regt van den Staat gestreng wordt
vastgehouden, om tot handhaving van de geschokte of be-
dreigde regtsorde de straf als een noodzakelijk gevolg van
het misdrijf toe te passen op eene wijze die den overtreder
der wet doe gevoelen, dat hij daarom lijdend zijne schuld
aan die maatschappij moet boeten, en aan den anderen
kant, dat de hooge waarde van den mensch gebiedend vor-
dert aan die straf meer eene psychische dan eene physieke
werking te verzekeren, zoodat de mensch niet als het dier
door zinnelijk, maar door zedelijk lijden lot zijn pligt terug-
gebragt worde

Dat de gestrengheid der straffen zonder de inachtneming
van die menschenwaarde niets gebaat heeft tegen het te keer
gaan der misdrijven en, gelijk Dirk Volkertszoon Coornhert
reeds vóór 1890 opmerkte, de misdrijven zich vermenigvul-
digden met het vermenigvuldigen der plakaten, heeft de
ervaring van alle landen overtuigend bewezen. Bij voortdu-
ring zagen de wetgevers zich genoodzaakt nieuwe marte-
lingen uit te denken, en hoewel het arsenaal bijna van

1)nbsp;Door den dichter didymus in een gedicht over de 19äe eeuw, {Almanak
Holland, 1859).

2)nbsp;Zie Dr. bbiedkioh hoellnee over de BadenscJie viet, enz. (Uitgegeven

door c. r. LUEASco), pag. S3.

3)nbsp;In zijn Boeventucht of middelen tot wering der schadelijke lediggangers.

] *

wapentuig ontbloot was, en de scherpzinnigste kunstenaars
niet in staat schenen om nog schrikwekkender uit te den-
ken, was de vijand niet alleen geen duimbreed geweken,
maar drong hij al stouter voorwaarts, steeds versterkt door
nieuwe hulptroepen. Noch de hevigste aanval, hoeveel dood
en verwoesting die ook in zijne gelederen aanrigtte, noch
onderhandelingen vermogten iets tegen dat vernielend geweld.

Onderhandelen zeg ik: want ook dit geschiedde in later
tijd door het veelvuldig aantal graties op sommige tijden
gegeven, en door de verzachting van onderscheidene straf-
fen 3), zoodat onder anderen eene menigte gevangen misda-
digers te zamen werden geplaatst oncier het genot van allerlei
voorregten, waaraan zij in de vrije maatschappij niet eens
liadden durven denken s). Buitendien was er, gelijk Dr. J.

1)nbsp;Van 1820 tot 1826 werden in Engeland 7656 personen ter dood veroordeeld
en sleclits 528 geëxecuteerd, dus 2 op de 29. (llossi, Traité du droit Venal, p 31).

2)nbsp;De strenge straffen, zoodat bijv. volgens het statuut van Willem III, Nquot;,
10 en 11, en van Georg II, Nquot;. 24, ieder die een diefstal van 13 shillings
en daarboven in eene herberg pleegde, van 40 shlllingen wanneer het in een
bewoond huis geschiedde, des doods schuldig was, maakten dat niet alleen de
graties veelvuldig* waren, maar zelfs de verzachtende omstandigheden zeer ligt
werden aangenomen en vrijspraken menigvuldig waren, als die niet in aanmerking
mogten komen, Van 1805—1811 geschiedden er 598 diefstallen op publieke
plaatsen, van deze werden 120 als felonies capital veroordeeld en geen enkel
doodvonnis uitgevoerd. Van 1814—1820 hadden er 85.487 capitale besehuldi-
gingen plaats, en slechts 7683 condemnatiën en 698 executies, (Zie de dissert.
van p, M. NOLTHENius de poenis, pag. 19).

3)nbsp;Zie over het ondoelmatige van de tuehthuis-inrigtingen die op eens in
plaats van vele dood- en lijfstraffen in zwang kwamen, Dr. C. G, v. wäcHTER,
Gemeines Hecht Deutschlands, insbesondere Gemeines Deutsches Strafrecht, Leip-
zig 1844, pag. 128. Zelfs alle vaste maatstaf ontbrak ,daar het eene geregt 2
jaar voldoende rekende, waar het andere 4 en 6 jaar aannam, en dat in geval-
len, waar een edict van 1736 in Pniissen, dieven, die een kast of deur openbra-

Füesslin^) opmerkt, nog een hoofdfout, dat namelijk de
regtsgeleerden in den regel slechts daarin behagen en belang
schenen te stellen om regtsvragen te ventileren, en kunstige
vonnissen te scheppen, maar er zich niet om bekommerden,
hoe hunne wijsheid zich in \'t leven vertoont, en welke
werkelijke gevolgen de regtsuitspraken hebben. Als zulke
regters^), zegt hij, eenmaal de gronden van schuld en on-
schuld afgewogen, en in eene verhouding, die als een
proefstuk van scherpzinnigheid dienen kan, analytisch te
zamengesteld hadden, geloofden zij voor God, den koning
en hun geweten genoeg gedaan te hebben, en gingen tot
anderen arbeid over, zonder zich af te vragen wat er van
die zaak verder worden zou. Met de uitvoering, de inrigting
der straf, met zulke allotriën konden zij zich niet bemoeijen.

Naar de innerlijke eenheid werd hij al die uiterlijkheden
van vorm en dwang niet gezocht. Daarmede kon noch een
Joos de Damhouder, noch een Farinacius, noch een Carp-
zovius, noch een Muyard de Vouglans zich bezig houden

ken om iets te stelen, zelfs als zij alles teruggaven, binnen 8 dagen deed opknoo-
pen, terwijl zij, als zij wapenen bij zieh droegen, met het rad gestraft werden.
Zie ook V. Aknim, BruckstüeJce üher Verbrechen und Strafen. Frankfort 1803,

Bd. I. pag. 21—28.

1)nbsp;Dr. j.ïiiessiin, die Beziehungen des neuen Grossh. Badischen Strafgesetzes

zum Tönitentiar-systeme, enz. Carslruhe 1853.

2)nbsp;Men houde onder het oog, dat de regtsgeleerdeu doorgaans regters waren

of als leden van de Juridische faculteit in de meeste vonnissen geraadplee-: werden.
Zoo was bijv. CAEPZOVius ordinarius der Juridische faculteit te Leipzig.

3)nbsp;Wij vermelden hier alleen de namen der beroemdste criminalisten wier
schriften als autoriteiten golden, zoodat onder anderen vfäCHTEE, pag. 108, van
CARPZOVius kon getuigen: » Die Wissenschaft aber blieb über Carpzov beinahe
stille stehen ; sie richte gleichsam auf ihm und beruhigte sich bei ihm.quot;

De Damhouder stierf in 1570, Farinacius in 1618, Carpzovius tegen het einde
der zeventiende, Muyard de Vouglans tegen het einde der achttiende eeuw.

fllaar, sinds Beccariai) het ijs gebroken had, streefde men
met onvermoeide inspanning naar die eenheid, en dit stre-
ven zou ook door ons naauwkeurig worden gadegeslagen,
indien de rijkdom van ons onderwerp het ons te dezer
plaatse niet verbood. Nu moeten wij ons vergenoegen met
eene beknopte ontwikkeling van de straf der afzonderlijke
opsluiting in \'t algemeen, ten einde haar daarna meer in \'t
bijzonder met betrekking tot ons vaderland te beschouwen,
en eindelijk haar als door wetenschap en ervaring gevor-
derd aan te bevelen, en tegen eenige voorname bedenkingen
te verdedigen.

Voor het volbrengen dezer gewigtige taak roepen wij de
toegevendheid in, die een aanvanger in theoretische studie
zonder praktische ervaring in hooge mate behoeft.

1) In zijn Traité des delits et des peittes: 1764.

EERSTE AEDEELING.

DE STEAF DEE AFZONBEULIJKE OPSLUITING IN HARE GESCHIED-
KUNDIGE ONTWIKKELING IN \'T ALGEMEEN.

EERSTE HOOFDSTUK.

De straf der opsluiting in hare ontivikkeling.

In de oudere tijden, ja bij elk volk op een lagen trap
van beschaving staande, werd deze straf zelden of in \'t
geheel niet aangetroffen. De physiek pijnlijke straffen waren
schier de eenige die in toepassing werden gebragt. En dit
was hoogst natuurlijk, als men in aanmerking neemt dat
de menschheid in haren kinderlijken staat nog niet vat-
baar is, om op psychische wyze te straffen of gestraft te
worden\' De zinnelijke neigingen beheerschten den mensch
voor \'t grootste gedeelte. Die dreven hem tot vrees voor
hetgeen hij boven zich waande: vandaar zijne vereering der
natuur; vandaar in één woord zijne godsdienst, zijne staat-
kunde, ja zijn geheel bestaan.

Wij zien bij de volken in \'t algemeen dezelfde opklim-
ming, als bij de menschen in \'t bijzonder. Schiller i) merkt
het quot;uitnemend Juist op: dat de mensch als kind tot den
jongelingsleeftijd door de natuur geleid wordt, en liefde
tot°arbeid, liefde tot zijne ouders, tot zijne vrienden, ja
zelfs tot de Godheid gaan langs den weg der zinnelijkheid

1) f. schillek : Ueher den Zummmenhang der tkieriscJien Natwr des Wensolien
mit seiner geistigen.

in zijne ziel; eerst als jongeling en vooral als man wordt
Inj genoopt over de dingen te denken, en zich bewust te
worden van hetgeen hij is en door zijn geestelijken aanleg
verder worden moet.

Dat derhalve ook de straf zich bij voorkeur uitdrukte
lil zinnelijk lijden, om den mensch af te schrikken van
aan zijne zinneli^e lusten gehoor te geven, kan geene
bevreemding baren. Hoe sterker die zinnelijke natuur, hoe
meer physiek pijnlijke strafaanwending, gelijk de Ooster-
sche volken ons overtuigend aantoonen , en zij vermindert
naarmate het redelijk bewustzijn ontwaakt, gelijk de Grie-
ken, en Romeinen ons in hun bloeitijd doen zien.

Ook het meerder of minder gevoel voor vrijheid oefende
een grooten invloed hierop uit. De Israëlieten bijvoorbeeld, in
wier staatsregeling de eerbiediging der vrijheid van de
individuen gunstig uitblinkt bij die van andere volken,
en waardoor zelfs de vreemdelingen in een milder regts-
toestand verkeerden, dan bij de Grieken en Romeinen;
de Israëlieten kenden wel de steeniging, worging en ver-
branding (in zeldzame gevallen); maar hadden overigens
geene geqnalificeerde doodstraffen, i) Ook pasten zij de straf
der stokslagen 3) wel toe, maar tot een getal van niet
meer dan 40, en hadden voor misdadigers, die niet uit
zucht tot het kwade of baat een doodslag bedreven , nog

1)nbsp;Volkomea juist is de benaming van stokslagen niet; want de macbine, waar-
mede bij de Israëliten de slagen werden toegebragt, bestoud uit kalfs- en ezelsleder.
Om een in vieren gevouwen kalfslederen riem werden twee ezelslederen riemen
gebonden. Elke riem moest eene tefaeb (gelijk staande met 4 middelmatige duimen
eener hand) breed zijn.

Bijzondere vermelding verdient: Deuteron. XXV, vs. 3: »Wanneer men
hem veertig slagen gegeven heeft, zal men hem niet meer slaan, opdat hij niet
zoo men hem meer slagen gegeven heeft, te veel geslagen worde, en uw broeder
daarvan sehandteekenen behoude voor uwe oogen.quot;

Hoe het hrandmerk, in den Code Penal y^u 1810 gelast, daarmede te rijmen
is, en verdedigd kon worden door zoogenaamde bijbelsche lieden, is niet duidelijk.

2)nbsp;Zie over een en ander j. i,. saalschütz, Bas Mosaische Recht, mit Be-
rücksichtigung des spätem Jüdischen Beriin 1848, Kap. 58,,

vrijplaatsen. Vergelijkt men nu daarbij de straffen van het
uit elkander scheuren , en afkappen van verschillende lig-
chaamsdeelen, om van geen groot aantal gequalificeerde
dood- en lijfstraffen verder te spreken, bij de Oostersche
volken schier algemeen, dan blijkt zonder twijfel het groote
verschil. Diezelfde gunstige stand van zaken treffen wij hij de
Germanen aan , wier vrijheidszin voor die tijden inderdaad
bijzonder moet geacht worden. Tot op het einde der 12de
eeuw worden er buiten de doodstraf^) geene lijfstraffen
aangetroffen. Het hoofdbeginsel van , hunne strafwetgeving
was de afkoop van het misdrijf door een weergeld, dat
tot afwending der privaatwraak was ingesteld, en later
door de wet geregeld, vooral in het belang van den belee-
diger, van wien door de beleedigde partij vaak te veel ge-
eischt werd

Latere ruwheid en invloed van andere natiën s) hehfeèn
hierin echter groote veranderingen gebragt.nbsp;^

De straf der opsluiting werd weinig of niet aangetroffen.
Men kende alleen gevangenissen als bewaarplaatsen van de
beschuldigden: iets waartoe, J. Salvador^) opmerkt, de verle-
genheid en de onkosten verbonden aan plaatsen van opslui-
ting zoowel, als de zeden in\'t algemeen het hunne bijdroegen.

Bij de Israëlieten vindt men de gevangenis bij uitzondering

1)nbsp;Ook de doodstraf scieen zeldzaam. E. Ducpetiaux zegt in zijn werk de la
peine de mort Bruxelles, 1827, p. 69. »11 parait, d\'après Tacite qu\'ils ne reconnais-
saient que deux crimes capitaux; ils pendaient les traîtres et noyaient les poltrons.quot;

2)nbsp;wilda, das Strafrecht der Germaner 1842. VI, pag. 519. Emile van
hooeebeke, Be la Eecidive dans ses rapports avec la réforme Penitentiaire,
1846. pag. 44.

3)nbsp;Aïs een treffend voorbeeld dier ruwheid wordt door Mr. Noltbenius aange-
haald een straf, die toegepast werd op iemand die boomen in de mark van de
bast beroofde of snoeide, wien de navel uit den buik gesneden werd, waarop
men hem daarmede aan den boom naaide, en om den boom scheurde, tot zoo-
lang dat de darmen alle uit den buik en om den boom gewonden werden (ge-
nomen ex ordinatione Marcali m oleryssel. anno 1634). Zie dissert, p. 46.

4)nbsp;J. Salvador, Histoire des Institutions de Moise et du peuple Eehreu, p.
32. michablîs, Mosaisch HecM, Th. V, p. 238.

als straf toegepast door de willekeur van sommige koningen.
Zoo liet Koning Asa i) den profeet Hanani in de gevangenis
werpen wegens zijne vrijmoedige taal, en Koning Zedekia
den profeet Jeremia 2) wegens zijne godspraak. Saalschütz
deelt daarenboven uit de schriften der Rabbijnen eene
gevangenisstraf ten doode mede, waardoor de personen die
deze ondergingen alleen in een eng hok geplaatst, eerst
zeer weinig eten en later, als daardoor de ingewanden te
zamen getrokken waren, gerstenbrood bekwamen totdat het
lijf barstte. Tot dergelijke martelingen diende de gevangenis
in \'t algemeen bij de Oostersche volken. Zij was doorgaans
een middel in de hand van willekeurige dwingelanden om
dezen of genen voor een tijd lang onschadelijk te maken. In
dien zin moeten wij de gevangenis beschouwen, waarin
Jozef, de bakker en de schenker zich in Egypte bevonden.

Hetzelfde merken wij op bij de Perzen, waar voorname
lieden wel eens in gouden of zilveren boeijen werden geklon-
ken, gelijk Ausonius ten aanzien van Croesus den Koning
van Lydië, krijgsgevangene van Koning Cyrus, mededeelt

Nergens evenwel vinden wij een duidelijk begrip van de
opvatting der gevangenis ais straf.

Bij de Grieken en Romeinen waar de mensch zich op-
loste in het staatsburgerschap, en de straf voornamelijk
in het verlies van dat staatsburgerschap bestond door ver-
banning , waartoe zelfs hij die de doodstraf verdiende ,vóór
de uitspraak van het vonnis zijn toevlugt kon nemen ,
was de gevangenis mede als bewaarplaats cuslodia be-
schouwd ; maar als zelfstandige straf komt zij nagenoeg
niet, voor. De meening als zoude zij althans bij de Ro-
meinen in \'t geheel niet worden aangetroffen, is in de uit-

1)nbsp;3 Kronijken XVI: 7—10.

2)nbsp;Jeremia XXVII.

3)nbsp;Saalschütz, Monaisch recht, kap. 58, p. 4G6. De Mozaïsche wetgeving
kende deze straf niet.

4)nbsp;Zie Decouex Dissertaiio de carceris poena, p, 38—41.

5)nbsp;Tolyhius VI, 12.

nemende dissertatie van T. G. Schade van Westrum i)
bestreden, en mijns inziens met voldoende gronden. Wat den
tijd der republiek aangaat, beroept hij zich op P. Manu-
tius^) die vermeldt dat de gevangenis als straf is aange-
wend ; welk gevoelen te meer kracht bekomt door Cicero

Catilinaria: »Vincula eaqne sempiterna ad singularem
poenam nefarii sceleris inventa sunten in de »Sentiet
in hac urbe esse carcerem, quem vindicem nefariorum sce-
lerum, majores nostri voluerunt.quot;

Later vinden wij dat Paulus^) in zijne receptae senlenliae
de vincula nevens de relegatio, het exilium en het opus pu-
onder de minst zware straffen vermeldt, evenals

ook Isidorus.

Wat overigens de beroemde Pandektenplaats van Ulpianus
aangaat:®) »Solent praesides in carcere continendos damnare,
aut ut in vinculis contineantur, sed id eos facere non
oportet, nam hujusmodi poenae interdictae sunt: Carcer
enim ad continendos homines, non ad puniendos haberi
debetquot; is de schrijver te regt vau oordeel, dat het woord
aut moet wegvallen, gelijk het ook bij Haloander niet ge-
vonden wordt, terwijl Charondas op den rand als kantteeke-
ning heeft. »Ut in vinculis contineatur.\'\'\'

De schrijfwijze toch in carcere continendos damnare voor,
damnare ut in carcere contineantur is, zoo niet geheel ver-
keerd , althans strijdig met de goede latiniteit. En er is
geene reden waarom Ulpianus, als hij dat wilde uitdrukken,
niet zou gezegd hebben: »solent damnare ut in carcere

aut in vinculis contineantur.quot;

Behalve den goeden zin die de weglating van het woord

1) T G. Schade van westeum, de cura quam Eomani habuerunt carceris et
eorum \'qui carcere continerentur. L. B. 1835 , pag. 62 etc.

3) P. Manutius de legibus liomanorum, C 19 en 35,

3)nbsp;Pauli Tlecept sent, L. v, T. 17, § 3.

4)nbsp;IsiDOEtrs, Origin, L. V, C. 37.

5)nbsp;D. de poenis, L. 8, § 9.

mit geeft, wordt het hezwaar opgeheven, dat uit deze
plaats ontstaat, namelijk dat de jurist zegt dat zoowel de
straf van den carcer als die van de vincula verboden is,
welk laatste althans volstrekt niet blijkt, wat de tijde-
lijke boeijen of galeistraf aangaat, wel wat de altijddurende
betreft, die ten tijde van Ulpianus waren afgeschaft, daar
Keizer Anloninus zich eenige jaren te voren in dien geest
uitliet: dat het ongeloofelijk zou zijn, dat een vrij man
voor altijd in boeijen werd geklonken. De plaats schijnt
dus van die boeijen te moeten worden verstaan, welke
verboden zijn, en toch door den praetor wel eens werden
toegelaten. Inden laatsten zin »carcer enim ad continendos
homines non ad puniendos haberi debet »kan piinire zeer
goed de beteekenis hebben van ultimo supplicio afficere ol
dolore et crucialu afftcere, zoodat dan gezegd wordt, dat
de kerker de menschen moet bewaren, niet tot marteling
of uiterste strafgeregt dienen Voor meer dan tijdelijk
werd de gevangenis verboden uil 3S D, l 6 C de poenis,
in eenige gevallen bepaaldelijk aangewezen.

Dat de gevangenis echter slechts zelden als straf werd
toegepast, is geheel in overeenstemming met hetgeen in
Cod. n. 4. 1. te lezen staat: quia innocentibus miserum
noxiis non satis severum esse dignoscitur.

Bij de Germanen speelde de gevangenis zulk een onbe-
duidende rol, dat men zelfs menigwerf bewaarplaatsen voor
aangeklaagden te kort kwam. De middeleeuwen deden,
gelijk Koning Oscar van Zweden opmerkte, de lijf-
straffen toenemen als ingelijfd in de algemeene denkwijze,

1)nbsp;L. 6. Cod de poenis.

2)nbsp;Zie verder schade van westrum, p. 64—69. Dat punire in den zin van
ultimo supplicio afficere kan voorkomen, wordt gestaafd door twee plaatsen van
Siietonins: »in vita Tiberii, cap. 61: »nemo punitorum non et in Geraonias abjectiis
uncoque tractiis,quot; en cap. 87.

3)nbsp;L. 1, § uit D de aleator. L. 3, § 16 D de susp. tut. L. 28, J 7 , D de-
poenis. Zie ook Kleinschrod III, p. 82.

4)nbsp;Over straffen en strafgestickten, vertaald door Mr. S, P. Lipman, p. 15.

omdat ze met de lieerschende godsdienstbegrippen over-
eenstemden, daar de kerk er op wees als op een middel tot
zaligheid, en de boetvaardige zondaar geloofde den verloren
gewetensvrede door zelfkastijding, ligchamelijk lijden en
gestreng vasten te herwinnen, en ze dus verre van ont-
eerend waren, en als middelen ter verzoening werden aan-
gezien.

De gevangenissen integendeel waren menigwerf middelen
in de hand der magtigen om hunne tegenstanders zondev
vorm van proces onschadelijk temaken, en doorgaans holen

van bittere ellende.

De eerste aanwending als straf schijnt bij policie-over-
tredingen geschied te zyn, en daar nu gelijk Dr. Füesslm
mede opmerkt, het Romeinsche regt, dat de straf der op-
sluiting niet uitsloot, meer en meer in gebruik kwam, en
in de algemeene regtsverwarring dier tijden, policie en
criminele regtspleging dooreen werd gemengd, kon de toe-
passing daarvan op ruimer gebied weldra niet vreemd zi^in.

De Carolina van 1552«) vermeldt de gevangenis als
middel van bewaring, en ook als subsidiaire straf bij niet-

betaling van boeten.

De Ordonnantiën van Philips II van 1570 beschouwden
haar uit hetzelfde oogpunt, gelijk zelfs een eeuw later de
Ordonnantie van Lodewijk XIV van Augustus 1670, die de
gevangenis niet in de nomenclatuur der straffen opnam;
hetgeen evenwel niet verhinderde, dat men er wel eens voor
niet geringen tijd in geplaatst werd-

Toen de gevangenis eindelijk allengs algemeen als straf

1)nbsp;Bijzonaere opmerking verdient hetgeen g. a. kleinschrod in zijn Systema-
tische i:ntmclellt;uKg der Grundbegriffe mid Grundwahrheiten des peinlichen Rechts
III, p. 48, mededeelt, dat men uit eenige Canonieke wetten (Codex 7. 8 dist.
45)\'he\'sluitén kan, dat het oudere Canonieke regt de lijfstraffen niet duldde,
en de decretalen der pausen ze eerst toelieten, ofschoon met matiging. C 1 X,
de calwnniat. , C 2 X, de adulter.

2)nbsp;Dr. TüESSLiN, die Bineelhaft, enz. pag. 3.

3)nbsp;Art. II en 318, Carolina.

voorkwam, werden er allerlei afschrikkende middelen in
opgenomen, als ketenen, ijzeren stangen, tuchtigingen ter
welkomst- en afscheidsgroet, slechte kost, enz. enz.

De toestand dier gevangenissen was allerrampzaligst, of-
schoon zoowel Philips 0,1) als Karei IX en Lodewijk XIV
hadden voorgeschreven, dat zij zoo moesten ingerigt zijn,
dat zij de gezondheid niet schaadden.

Maar het gevangeniswezen maakte ook nog niet het voor-
werp van de studie en zorgen van regtsgeleerden en men-
schenvrienden uit. Men was tevreden de wijze aan te
duiden, waarop de misdadigers of liever de van misdrijf be-
schuldigden achter de tralies konden worden gesloten. Waren
de kerkerdeuren gesloten, de maatschappij bekommerde
zich niet meer om hen. Zij waren slechts aan de hebzucht
van mindere Leamhten, en de plunderingen en mishande-
lingen hunner ellendige lotgenooten overgegeven. Zieken,
gezonden , krankzinnigen; alles werd dooreen geworpen, en
er ontstond eene zoodanige verdieiiijking en verontreini-
ging, dat zelfs gevangeniskoortsen zich voordeden, die be-
smetting en dood verspreidden, ja die in 1Ö77 te Oxford
de regters besmetten, zoodat de geheele assises en een aantal
burgers het daarbij bestierven, waarvan zij den naam van
zwarte assises ontleenden, die nog in 1750 te Londen den
Lord Mayor en vele regters het leven kostten.

Zoo was het in schier alle landen. In Frankrijk werd
de arbeid der gevangenen verpacht, en de gevangene door
den pachter als lastdier gebruikt. Hoe vreesdijk het in
1822 nog in Spanje en Portugal was, beschrijft ons een

1)nbsp;Art. 39 van de Ordonnantie op de criminele Justitie zegt: dat ten minste
eens ter maand twee regters met den officier zich in de gevangenissen zullen be-
geven, de gevangenen naar tijdsomstandigheden zullen aanspreken, zich infor-
meren of zij van het noodige voedsel enz. voorzien zijn, of de gevangenissen niet
geinfecteerd of stinkende zijn? (Vertoog over de ongerijmdheid van het zamen-
stel onzer hedendaagsche regtsgeleerdheid en praktijk door Mr. W. Sohorer, 1777.

2)nbsp;Redevoering van Mr. d. t. gevers van endegeesx. Zie j. van den honert
Ie afl., 1848, p. 82.

Engelsch berigt van dat jaar: »Sonie account of the states
of the prisons in Spain and Portugal.quot; De staat der vertrek-
ken was er afgrijselijk, meestal zonder behoorlijke ventila-
tie; de gevangenen waren schier naakt; hunne opeenhooping
veroorzaakte een stank, die vooral in de gevangenis te
Lissabon den bezoeker bedwelmde.

Nederland maakte volgens de getuigenis van Howard ver-
gelijkenderwijze eene vrij gunstige uitzondering.

Maar hel ligt niet in mijn doel dit alles in bijzonder-
heden te schetsen: ik wil er alleen op wijzen, om op te
merken hoever deze verwaarloozing gekomen was, toen
betere denkbeelden eene hervorming voorbereidden, die hare
bewerkers eene onvergankelijke eerezuil verzekert in de
harten van duizenden van die lijdende en ongelukkige mensch-
heid, die wel strafschuldig is, maar toch immer aller
medelijden verdient, gelijk de geheele menschheid dat be^
hoeft in te roepen bij den hoog heiligen God wegens haren
diepen en ontzettenden zondenval.

TWEEDE HOOFDSTUK.

Het beginsel der afzonderlijke opsluiting.

De ontwikkeling van het beginsel der afzonderlijke op-
sluiting staat in het naauwste verband met de denkbeelden
over verbetering der misdadigers, die bij de Ouden niet
beoogd werd. Dat zij voornamelijk bedacht waren op de ver-
wijdering van de misdadigers, tot welken prijs ook, kan,
volgens den Hoogleeraar Den Tex i) niet bevreemden, daar
de slavernij hen geleerd had den mensch bloot als eene zaak,
als een werktuig te beschouwen. Slechts zeer enkele blijken
van helderer begrippen werden aangetroffen. Plato, de groote
wijsgeer, die als een der meest tot het Christendom nade-
rende denkers mag beschouwd worden, heeft, hoewel ook
hij zich van het vooroordeel der slavernij in geenen deele
kon losmaken, verbetering der misdadigers als doel der
straf gesteld. Zij worden, dus zegt hij s), niet gestraft alleen
om hel bedreven kwaad, maar ook om die noodlottige
kwade gezindheid in hen te verzwakken, en hun een afgrij-
zen van alle ongeregtigheid voor \'t vervolg in te boezemen.

Het Christendom bragt een groot zedelijk begrip aan het
licht, dat van boetedoening door berouw. Dat begrip is
echter gebleven in de kerk, en niet overgegaan op het
staatsbestuur.

1)nbsp;C. A. Den tex, Ned. JaarboeJcen van Regtsgeleerdheid en Wetgeving, II, p. 6.

2)nbsp;Zie PLATO de legibus. Boek XT.

Aan de kaüiolieke kerk komt nogtans de eer toe, het denk=
beeld poena conslifuitur in emendalionem hominum (zooals
de Romeinsche jurist Paulus bet 1. 20 D de poenis formuleerde)
in de middeleeuwen bewaard en zooveel mogelijk in toe-
passing gebragt te hebben.

In de kerkelijke Canones liggen, gelijk Dr. Fiiesslin het
opmerkte, reeds de grondtrekken van een goed gevangenis-
wezen, maar voor de toepassing op wereldlijk gebied be-
behoefden zij regenten en staatslieden met een meer ont-
wikkelden geest, en een volk, dat zulke wetten wist Ie ver-
staan en in zich optenemen. En daartoe was die lijd
niet rijp , en de kerk was door toenemende ontaarding niet
in staat, die beginselen in eigen boezem te verwezenlijken.
De eerste aanleiding, dat het canonieke regt de gevangenis-
straf in den kring zijner jurisdictie opnam, is gelegen in de me-
nigvuklige boetedoeningen s) in de gevangenis te ondergaan.
Zij werden zoowel tegen geestelijken als leeken bedreigd,
maar vooral op de eersten toegepast. Bekend is ook de
verordening van Justinianus, die, in de 134«te Nqv. caput
10, echtbreeksters naar de klooslergevangenissen verwees.

Dat zelfs de afzonderlijke opsluiting der gevangenen het
meest geschikt voorkwam, om die verbetering te bewerken
is, naar onze meening, in het allerbelangrijkst geschrift van
den baron de Hody^): »cïii système cellulaire dans ses rap-
ports avec le culte catholique\'\' overtuigend aangewezen.

Deze vóór 1840 officier van Justitie le Brussel, van 1840—
1892 administrateur der openbare veiligheid in België en na

1)nbsp;Fuesslin, Die MnzelMfl nach fremden und secUjährigen eigenen Erfahrun-
gen im neuen Männer-ZucMhause in Bruchsal. Heidelberg 1855. p. 3.

2)nbsp;G. A. Kieinscheod , Systematische Entwickelung der Grundbegriffe und
Grundwahrheiten des peinlichen Hechts, HI, p. 65 en 81. Codex 3 de Poenis.

Zie ook- de Canones Apostolorum veterum conciUorwn constitutiones, décréta
pontificum antiquiora Pomanae ecclesiae, concilium Aphricanum. Cap. X de poe-
nitentibus (canon CV Anno 395), Décréta Innocenta I Papae (anno (408). Cap
Vllde pcenitentibus.

S) Hody, p. 35—29, (Anvers 1853).

dien lijd op nieuw officier van Justilie, heeft eene poging
gewaagd om den kardinaal Morichini, thesaurier-generaal
van de Apostolische Kamer, Aartsbisschop van Nezib in
partibus infidelium en oud Nuntius in Beijeren, van zijn
ongunstig oordeel over het stelsel van afzondering der ge-
vangenen te doen terugkomen, door hem aan te toonen,
dat dit stelsel niet alleen niet legen de katholijke kerkleer
strijdt, maar er zelfs zijn beslaan aan verschuldigd is.

Hody hechtte, als warm kathoiijk, veel aan die ontdekking,
omdat de verklaring van genoemden kardinaal ook hem in
zijn oordeel over het stelsel had doen weifelen. Zij was in
de Fransche kamer van gedeputeerden door schier alle te-
genstanders en zelfs door den protestant Leon De Maleville
met bijzondere voorliefde aangehaald, en had bovendien den
gedeputeerde Bechard i) doen zeggen, dat wel de afzonde-
ring bij nacht van Rome afkomstig was, maar niet die bij
dag en nacht, welke als eene uilvinding der Kwakers moest
worden beschouwd.

De meening van Hody komt mij voor, daarom geloof te
verdienen, omdat hij die staaft met bronnen bepaaldelijk door
hem opgenoemd en nog bestaande, namelijk met het werk
Véchelle sainie ou les dégrès pour monier au der tusschen
525 en 605 door St, Johannes Climacus, abt van hel klooster
op den berg Sinaï, op verzoek van den abt van het klooster
te Raiti in het grieksch geschreven, waarvan de lalijnsche
vertaling van Ambrosius den Camaldusenser op het einde
der IB\'^® eeuvs- door den vlaamschen doctor ïsseltius is uit-
gegeven met aanteekeningen, en in 1675 eene fransche van
Arnauld d\'Andilly het licht zag.

Daarin komt eene beschrijving voor van het klooster der

\'1) Zie Eeviie Penitentiaire (uitgegeven door Moreau Christophe), ï II, p. 342.
2) Deze Pransche titel is aangehaald uit Hody, daar de Grieksche mij niet
hekend is. De tekst, bijlage I, is ontleend aan de Latijnsche vertaling van Ra-
derua onder den titel van Scala paradisi. Zie Sancti Patris nostri Joan-nis scho-
lastici, dblatis Montis Sina, qui vulgo Climacus appellatur Opera omnia, inter-
prete M, Bader O 1633,

poenitenten, lielwelk men gevangenis noemde, omdat er
lieden die zware misdrijven gepleegd hadden afzonderlijk
werden opgesloten, hetzij geheel alleen, hetzij twee aan
twee, en daar bleven zonder dat zij er ooit uit kwamen,
totdat, zoo staat er, God hunne beterschap had verzekerd i).
En dat dit geene vrucht was van de verbeelding van den
abt van Sinaï, bewijst Arnauld d\'Andilly in een noot op
het leven van Johannes Climacus, waar hij vermeldt dat
St. Hieronimus van Slridon (op de grenzen van Dalmatië en
Pannonië), die in 420 stierf, in het algemeen ook reeds van
een poenitentenklooster sprak.

Eeuwen later heeft de Benedictijner monnik Jean Mabillon,
die van 1657 tot 1707 leefde, imiine ygt;reflexwns sur les pri-
sons des monastèresquot; het stelsel aanbevolen. Ook de tekst
daarvan komt voor bij Hody terwijl Moreau Christophe
Grellet Wammy en J. S. Mollet s) er mede gewag van maäk-
ten. De vier middelen van hervornring die hij voorstelde
waren: afzondering, arbeid, gebed en stilzwijgen.

Hoe hetzij, dit is zeker, in 1703 werd het stelsel van af-
zondering, ofschoon alleen des nachts, en in gemeenschap des
daags onder stilzwijgen, te Rome door Paos Clemens XÎ
voor jeugdige gedetineerden in de gevangenis Saint Michel
in praktijk gebragt. Volgens het plan door Howard van die
gevangenis later gegeven, zou het zelfs blijken, dat zij be-
stemd was geweest voor de volkomene afzondering^).

1) Zie hierover Bijlage I.

3) Asnaold d\'andilly, p. 33.

3)nbsp;Hody, p. 26. Mabillon schreef in \'t Latijn. De plaats is echter ontleend,
aan de overglt;,iette-oeuvres posthumes. Paris 172é in 4quot;. II p. 332. Zie Bijlage IL

4)nbsp;Mokbau chbistophe, Emprisonnement individuel. Résumé de la question

pénitentiaire, etc.

5)nbsp;Gkellet wammy. Manuel des Prisons, Genève 1838, p. 11.

6)nbsp;J. S. Mollet, Memoire sur ï utilité du système d\'emprisonnement indi-
viduel 184amp;, p. 13.nbsp;■

7)nbsp;J. Howard, State of the prisons in England und Wales with preliminary
observations and an account of some foreign prisons and hospitals, plate 12.

Ofschoon wij met Ortolan i) erkennen, dat de eigenlijke
onmiddellijke toepassing van het stelsel eerst dagteekent vannbsp;j

lateren tijd,-hetzij inde gevangenis te Milaan in 1766 opnbsp;\'

de zwaar veroordeelden, in plaats van de afgeschafte ga-nbsp;\'

leistraf, en wel met zulk een helder begrip, dat tweenbsp;i

dagen gemeenschap door één dag cellulair werden ver-
vangen, hetzij althans stellig in 1778 in de maison de
force te Gent onder gemeenschappelijken arbeid daags
zonder stilzwijgen, zoo kunnen wij de opmerking niet
wederhouden, dat het ten hoogste eenzijdig zijn zou,
de verdiensten van vrome katholijke geestelijken te diennbsp;i

opzigte te miskennen. Wij aarzelen daarin te minder, om-nbsp;\'

dat het bewijst, hoe te midden der heerschappij van de
magt der hartstogten en der vooroordeelen, waarmede het
Christendom te kampen had om aan de overblijfselen der
Ifeidensche ruwheid meer regterlijke vormen te geven, juist
in de toenmalige Christelijke kerk verlichtere denkbeel-nbsp;*

den bewaard bleven. In zekeren zin sloten zij zich aan
die der Israëlietenwier str-afwetgeving in vergelijking

i

1)nbsp;OsTOLAN, Ulements de droit Pénal, p. 669.

2)nbsp;Zie Mobkau chkistophe, Dófense du projet de loi sur lespi iaons,]}, 123.

3)nbsp;Deze vergelijking moet natuurlijk cum grano salis worden opgevat. De Isra?-
lietisohe wetgeving dateert van althans ruim 1000 jaar voor onze tijdrekening;
de Fransche van het jaar 1810. En als men nu nagaat de gevallen waarin de
doodstraf voorkwam, dan kan de Israëlitische gerust den toets der vergelijking
doorstaan: voorbedachte doodslag, menschenroof, overspel, godslastering, afgoderij,

daartoe bepalen zij zich. Men neme verder in aanmerking, dat die strsf bij denbsp;i

twee laatsten in een theocratischen Staat van dien tijd moeijelijk konden achterblij-
ven, en bij het derde misdrijf, hoewel te gestreng, toch meer overeenkomstig met de
handhaving van het regt is, dan de vergoelijking van het overspel des mans in art,
339 C P. Men herinnere zich de vrijplaatsen, waarvan boven gesproken is, en hetnbsp;(

vijfmaal wedergeven van het gestolene als straf op den diefstal, en stelle tegen
dit alles over het 32tal gevallen van doodstraf van den C P, waaronder Idnder-
moord door eene ongehuwde moeder; diefstal met vijf verzwarende omstandig-nbsp;|

heden, brandstichting (zonder eenig onderscheid van gevaar voor menschen
levens), om van geene andere te spreken, en lette op den dwangarbeid gepaardnbsp;!

met ketens , het brandmerk, de eerloosheid, de tuchthuisinrigtingen.

met den Code Penal van 1810 een zeer gunstig contrastop-
levert en vs^aardig is het volk, welks godsdienst de voorloo-
per was van dat Christendom , dat zich door hemelsche
liefde en regtvaardigheid boven alle andere godsdiensten zeer
verre onderscheidt, en eerst in lateren tijd de maatschappij,
gelijk Prof den Tex i) het zoo heerlijk uitdrukte, deed inzien
dat er in den schuldige iets anders is dan een hoofd om te
nemen en armen om te binden; dat er een verstand is om
te onderrigten, een zedelijke zin om op te wekken, een
geweien om te overtuigen.

De afzondering der gevangenen dan is een dier vruchten,
welke Wij verschuldigd zijn aan het streven om het Chris-
tendom niet slechts tot een voorwep van geloof en bespie-
geling te maken, maar door praktische toepassing in het
leven te doen doordringen. Yan daar dat de Kwakers, die
onder aanvoering van William Penn in 1682 uit Enge- .
land zich naar Noord-Amerika begaven, en er de kolonie
Pennsylvanië stichtten, hetzelfde denkbeeld aangrepen en
trachtten te verwezenlijken ten aanzien van die misda-
digers, die vroeger ter dood werden veroordeeld, vol-
gens de Engelsche strafwetgeving in 160 gevallen welke
Penn wilde terugbrengen tot het geval van moord met
voorbedachten rade. Koning George I verhinderde evenwel
de uitvoering van dat voornemen, daar hij de kolonie met
vernietiging bedreigde als zij de strafwetten van \'t moeder-
land niet invoerde. Penn bevreesd, dal de administratie
dus weder in handen der kroon zou overgaan, en daarbij
het einde zijns levens ziende naderen, gaf toe; de En-
gelsche strafwet werd ingevoerd en verwekte onder het
bestuur van Sir William Keith en zijne opvolgers dezelfde
ellende en vermeerdering van misdrijven als in Engeland

1)nbsp;Zie Ned. JaarhoeTcen II, p. 7.

2)nbsp;Zie Rapport servant ^introductionnbsp;au Code de réforme et de discipline
deprisons par e. jjvingston opgenomen door ch. lucas , Du Systeme féniten-
iiau-e en amp;rope et aiia Btats-Vnis.nbsp;® X .

zelf. De opstand teg«n dat onderdrukkende moederland gaf
ook daarin weldra verandering. Reeds in 1776 te mid-
den der oorlogsbemoeijingen werd een genootschap ter
verbetering der gevangenen opgerigt, en in 1786 toen
de vrijheid van Amerika verzekerd was, stelden de Kwakers
aan de wetgeving van Pennsylvanie hetzelfde voor, wat
Penn vroeger wenschte. De afzonderlijke opsluiting werd
echter eerst in 1790 voor de vroeger ter dood veroor-
deelden aangenomen, nadat men de rampzalige gevolgen
van den in 1786 aangenomen publieken arbeid der ge-
vangenen, die in boevendragt, met geschoren hoofd, tot het
maken van wegen, straten enz. gebruikt werden, gezien
had. Caleb Lewnes 3) had een belangrijk aandeel in deze
wijziging, die mede te weeg bragt dat in de gevangenis
in de Walnut-Street te Philadelphia, voor hel groot aantal
overige gevangenen eene gepaste classificalie werd inge-
voerd.

Inmiddels had ook de oude wereld deel genomen aan
de hervorming. Hare noodzakelijkheid was in menig ge-
schrift erkend. Sterker kon het moeijelijk dan in een door

1) Zie daarover des Prisons de Philadelphie par un Europeen, Amsterdam
1799, en Cïi. lucas du système penitentiaire en Europe et aux Etats unis.
Tome II, p. 13.

»Les dispositions de la loi de 1786 furent liUeralement exeeutées; mais quelle
que fût la bonne intention qui les avait dictées, on s\'aperçut bientôt qu\'elles pro-
duisaient les plus grands maux , et un effet bien opposé à celui que les redac-
teurs de la loi avaient en vue. La plupart doivent se rappeler lea désordres
apportés dans la société, les vols, les bris de prison, les alarmes répandues dans
la ville et la campagne, l\'ivrognerie des prisonniers, leur conduite profane et de
réglée, et les infractions des lois delà pudeur commises par eus au milieu des rues.quot;

Dit ailes geschiedde niettegenstaande de bewaarders gewapend, de gevangenen
met kettingen beladen waren. Zij bedelden, scholden, raasden, dronken en
trachtten op allerlei wijzen te ontsnappen. Het aantal misdrijven nam weldra
zoodanig toe dat er geen plaats voor de misdadigers was.

3) Caleb Lewnes was een der commissarissen nit de burgerij, uit welke tel-
ken jare eenige benoemd werden, die niet langer dan een jaar verpligt waren
hunne function waartenemen, doch herkiesbaar bleven. Lewnes liet zich onder
gcheidene raaien herkiezen.

Jacob Friedrich Abelprofessor in de Philosophie aan de
Hohen Carlsschiüe te Stuttgart in 1787 uitgegeven geschrift,
waarin deze de geschiedenis mededeelt van den bcruchlen
roover en moordenaar Friedrich Schwan van Eberspach, wiens
zaak in 1760 door zijn vader, den opperambtman Abel, was
geinstrneerd. Daarin komt het volgende voor: »das Zuchthaus
hatte bey Schwanen die Folgen, die durchaus alle Zucht-
häuser haben müssen, so lange ihre bisherige Einrichtung

beybehalten wird. — Er kam zehnmal schlimmer zurück, als
er hineingegangen war. Schlimme Beispiele, Entfernung von
allen guten menschen, Inngrimm über diejenigen, die an seiner
bestrafung einigen Anlheil hatten, Ausziehung jedes Gefühls von
Ehre, die er nun auf ewig nicht mehr herstellen zu können
glaubte, alles diss vereinigte sich seine Seele zu verschlimmern.quot;

In gelijken zin liet zich in 1778 de bekende Justus
Moser uit , die hoewel doortrokken met den zuurdeesem
van het stelsel van afschrik, daar hij zich zeer voor het brand-
merk, oogen uitsteken en verkoopen van misdadigers verklaart,
toch \'de tuchüiuisinrigting nadeelig acht, en het voor den
Staat beter houdt, »wenn er viele schlechte Leute darin hes-
sern, und aus ihnen gehorsame und üeissige Unterthanen
machen kann, als wenn er das Zuchthaus blos zum Bauer für
solche Vögel gebraucht, die nicht frei herum fliegen sollen.quot;

1) Sammlung und Erklärung merkwürdiger Erscheinungen aus dem menschli-
chen Lehen, II Tb., p. 17. Zie verder ook de naar aanleiding van deze ge-
sehiedenis nitgegeven Schwäbische VolksgescUchte aus dem vorigen Jahrhundert
der Sonnenwirth von heeMANK kürz, Frankfurt 1855, die de geheele gebeurtenis
uit het Inquisitions-Protocollum hetreiFend den sogenannten Sonnenwirthle (F.
Schwann) en andere acta, op nieuw bewerkte, en aantoonde dat F. Schiller in
zijn Verbrecher aus verlorener Ehre, hoewel hij het eene ware geschiedenis noemde,
de waarheid niet geheel getrouw was geweest, hetgeen vooral te bejammeren is,
omdat in 1844 aan dat werk statistische opgaven ontleend zijn inde: -^Beschrei-
bung des Oberamts Göppingen, herausgegeben von dem Königlichen Statistisch
topographischen Bureau. Stuttgart und Tubingen 1844.quot;

2) Zie J MoSEE sämmtliche Werke neu geordnet und aus dem Nachlasse des-
selben gemehrt durch b. e. abeken, Th. IV, Berlin 1843, p, 141. Etwas mr
Verbesserung der Zuchthäuser.

Als hoogst belangrijk verdient vermelding de later in 1805
door den Minister Von Arnim uitgegeven : tgt; Bruchslüche über
Verbrechen und Strafendie den rampzaligen toestand der
Pruissische gevangenissen beschrijven, énl)nderscheidene voor
dien tijd verlichte denkbeelden tot w^ijziging van dien toe-
stand aangeven, zooals: plaatsing van niet vele in eene ge-
vangenis, behoorlijke classificering, zorg voor reinheid en
orde, enz. Nadat de straf in eene gevangenis ondergaan
is, wil hij de gevangenen in een verbeteringsgesticht over-
plaatsen , waar zij als eerlijke arbeiders moeten behandeld
en tot hel goede opgeleid worden. Aan hoevele bedenkingen
dit stelsel van latere verbetering onderhevig is, zuilen wij
in \'t bijzonder behandelen, i) Belangrijk was vooral de
memorie, die graaf Vilain XIV 2) in 1772 aan de Staten
van Vlaanderen aanbood, waarin hij verklaarde dat de roo-
vers die den landman schrik inboezemden, misdadigers wa-
ren, vroeger tot ballingschap, aan de kaakstelling en brand-

1)nbsp;Het is mij, hoe gaarne ik het wenschte, ondoenlijk uit dit voortrelFelijk
werk het een en ander medetedeelen. Slechts een paar plaatsen tot voorbeeld.
Daar de ervaring nog niet het tegendeel konde leeren,hechtte ton akkim veelaan
eene doelmatige classiflcatie die in zijn tijd geheel gemist werd en zegt p. 33
van de bijlagen van het 1ste deel: »Unstreitig gehort doch zu einer der ersten
Verbesserungen dieser art, dass ganz verworfene Menschen von andern oft Mitleid
verdienenden Verbrechern separirt werden. Denn wie oft werden bei der jetzigen
Einriehtung die letztern, die weder boshaft noch verderbt, sondern vollkommen
besserungsfähig sind, nicht nur an und für sich härter bestraft, als sie es
verschuldet haben, sondern auch, durch die böse Gesellschaft, von Grund aus
verderbt?quot;

De Kwakers, op pag. 32 van zijn 2lt;Je deel bijzonder roemende, zegt hij:
»Sie lassen den Staat nach den Grundsätzen, nach welchen der Staat nur han-
deln kann, verfahren, und lassen dessen strafen auf den sinnlichen Menschen
wirken, während sie eben diese Wirkungen in eine höhere Ordnung der Dinge
zu leiten, und sich mit dem moralischen Menschen zu beschäftigen suchen. Hier
ist es möglifch, die Strafgefängnisse selbst zu einer Schule der Besserung zu
machen. Hier können Straf und Besserungsanstalten verbunden, oder vielmehr
hier brauchen sie nicht getrennt zu werden.quot;

Voor Pruissen achtte hij die scheiding echter voor \'t tegenwoordige noodwendig,

2)nbsp;Memoires sur les inoyens de corriger les malfaiteurs et les fmnéants a
leur propre avanlage et de les rendre ufiles a l\'Etat par Ie Comte vilain XIV,
Edit. de 1773 ct 1776.

merk veroordeeld; dat deze straffen niet verbeterden, maar

tot niets dienden.

Daar wij welligt reeds te uitvoerig over de ontwikkeling

van het stelsel der afzondering gehandeld hebben, zien
wü om het aangekondigd voornemen van beknoptelijk het
een en ander aanteroeren, niet geheel te doen falen, ons
genoodzaakt die gevangenis te Cxend niet verder te beschou-
wen en ons later slechts bij de vermelding der voornaamste

gestichten te bepalen. Wij kunnen dit te eer, omdat het
Ltere meer bekend is en door een groot aantal schrijvers
behandeld, en ons doel slechts was meer naauwkeurig
den oorsprong na te gaan, ten einde te doen zien hoeveel
de Christelijke beginselen te dezen opzichte hebben uitge-
werkt L. von Jagemann^) Groothertogelijk Badische Ge-
neralauditor, een uitnemend jurist en onbepaald voorstan-
der der afzondering, helaas den 11- Julij 1849 te vroeg
aan de wetenschap en de maatschappij ontrukt, is onzes
inziens door een te ver gedrevene vrees, als zoude door
die Kathoiijken en Kwakers de juridieke grondslag van dat
stelsel te veel schade lijden , te sterk legen dezen Ie velde
vetrokken. Hunne verdienste toch is, de denkbeelden aan de
regtswelenschap te hebben aangegeven, die der regtswelen-
scLp te hebben getoond, dat inderdaad het regt en de.
menLbelijkheid door \'I Christendom geeischt, niet alleen
niet in strijd, maar bij eene scherpere opvatting der be-
grippen in een hoogere eenheid zamenvallen. De ontslapen
regtsgeleerde heeft daartoe het zijne gedaan, inderdaad op
voortreffelijke wijze, en doen zien dat het maatschappel^c
belang geen anderen eisch had dan hel Christendom zoodat
men geenszins tot Pietisme en Bigotisme zijn toevlugt be-
hoeft Ie nemen.nbsp;, n- j j ♦
Aan die regtswetenschap is men verder verschuldigd, dat

zij de misslagen der Kwakers, door godsdienstijver zonder

D ZelUoMft für BeuUcUs Strafierfahren , Band V, l^tes gtes
pag. 21.

zonder regtskennis, heeft aangewezen, terwijl zij juist daar-
door eene grootere kracht aan het goede heeft gegeven.
Daarover echter later.

In Engeland werkten de pogingen van Howard, die zich
te midden van tijgers in menschelijke gedaante in de ker-
kerholen wierp, en in 1779 door zijne geschriften de
oogen deed opengaan voor een heter licht, op krachtige
wijze tot invoering van nieuwe gevangenissen mede, zoodat
in 1790 er eene te Gloucester verrees, grootendeels in
zijn geest ingerigt. Blackstone, Bentham,\'sir George Paul,
sir James Mackintosh, Samuel Romilly en zoo vele anderen
deden die beginselen hoe lang zoo meer ingang vinden.
Milbank in 1822, Glasgow in 1824, Pentonvillc in 1842:
wij mogen ze slechts in \'t voorbijgaan aanstippen i).

De classificatie te Philadelphia leverde het bewijs op dat
het onmogelijk was dé moraliteiten te sorteren. Het aantal
misdrijven dat in den aanvang, vooral door de vereeniging
der classificatie met de volkomene afzondering, (toegepast voor
de helft van den straflyd als maximum, een twaalfde als mi-
nimum), integenstelling der vroegere publieke arbeidsstraf,
zeer was afgenomen, nam weder verbazend toe, zoodat er
in 1790 109 veroordeelden waren, in 1791 78, in 1792
6o en 1793 4S, en dat niettegenstaande de zoo snelle toe-
neming der bevolking, terwijl in 1787 105, 1788 97, in
1789 126 voorkwamen. Het ontoereikende der classificalie en
het minder gebruik der afzondering in geheele eenzaamheid,
wegens de schrikbarende resultaten, die zij door gemis aan
arbeid, toespraak en gebrek aan vrije lucht, voor de gezond-
heid opleverde, veroorzaakten dat sinds 1795 toen de proef-
tijd, gedurende welken men zich streng aan de gestelde rege-
len hield, was afgeloopen, dat getal met elk jaar steeg, als
van 92, 116, 145 en zelfs tot 182.

1) Zie hierover béeekger, ele la rêpression Pénale, ^ic. 1855 en jotm p. burt.
PesuUs of the system of separate confinement as adminidercd at the Pentonville
prison. London 1852.

Dit iaatüle stelsel van afzondering en geheele eenzaamheid
veroorzaakte, gelijk Mr. D. T. Gevers van Endegeest i) op-
merkte, onverschilligheid, wanhoop, zelfmoord en verkwij-
ning, omdat hel slechts een onredelijke dwang, en de ziel
even ledig als de hand werkeloos was De ontzettende
vermeerdering der misdrijven gaf aanleiding lol het Anhurn-
sche stelsel, in 1821 ingevoerd, waarvan de grondslagen
waren: afzondering hij nacht, gemeenschappelijke arbeid over
dag onder aanhoudend stilzwijgen, en nadat in 1827 te
Filtsbiirg het strenge afzonderingsSeisel met hoogst ongun-
stige rcsul laten was beproefd, in 1829 lot hel Peni^sylvani-
sche. Dit beriislle op volkomen afzondering hij dag en
nacht, aanvankelijk in volstrekte eenzaamheid en zonder
arbeid dan op aanvrage, later mei arbeid en toespraak (of-
schoon niet menigvuldig en zonder toelating van familie of
vriendenbezoek), met genot van beweging in de lucht (zeer
ongenoegzaam), met godsdienstig en schoolonderrigt.

De vergelijkenderwijze aanmoedigende uitkomsten die deze
toepassing opleverde, op welke door Livingsion in zijn rap-
port over den Code Penal voor Louisiana in 1824 reeds zeer
de aandacht was gevestigd, maakte een diepen indruk op
de stalen der oude wereld, die gebukt onder de voortdu-
rende toeneming der misdrijven, zich beijverden afgevaar-
digden derwaarts Ie zenden, ten einde het stelsel gade Ie slaan.
In 1851 gingen Gustave de Beaumonl en Alexis De Tocqueville,
in 1830 Demelz en Blouet uit Frankrijk, in 1854 Craw-
ford en Russell uit Engeland , in 1836 Dr. Julius uit Pruissen,
uit Spanje Ramon de la Sagra enz., en de resultaten waren
in \'t algemeen gunstig voor hel hoofdbeginsel, ongunstig
voor het Auburnsche, gunstiger voor hel Philadelphische
of Pennsylvanische stelsel

1)nbsp;Zie de nota van me. d. t. geve.es in 1840 aan de 2de Earner ingediend,

hij van den Ilonerl.

2)nbsp;Zie over de toepassing: -Da prisons de ThüadelpUe par un Europien ,
Amstcrclam 1799,

Langzamerhand ontwikkelde zich het zoogenaamde Fran-
sche stelsel sur Vemprisonnemenl individuel, waartoe vooral
Moreau Christophe i) het zijne bijdroeg, door aantetoonen,
dat dit stelsel slechts afzondering begeert van andere ge-
vangenen, de volkomene eenzaamheid uitsluit, gepaste werk-
zaamheid, wandelingen, school- en godsdienstig onderrigt
en bezoeken toelaat.

Of men niet liever van een gewijzigd Pennsylvanisch, dan
van een Fransch stelsel behoort te spreken, is eene vraag,
die wij hier niet opzettelijk kunnen overwegen. Zeker\'is\'
het, dat den Franschen geenszins alleen de eer der ontwik-
keling toekomt, en mannen als Dr. Julius, Dr. Varrentrapp,
om geene anderen te noemen, ook wel eenig aandeel daarin
mag worden toegekend. In Frankrijk werd dit zoo even in
korte trekken geschetste stelsel, na levendige beraadslagingen,
door de Kamer van Gedeputeerden in 1844 met 231 legen
128 stemmen aangenomen. De Kamer der Pairsstelde
echter nog een nader onderzoek in; de geregtshoven gaven
voor ver het grootste gedeelte een gunstig advies, en in
1847 werd bij monde van Bérenger de aanneming aanbe-
volen. Van een en ander mogen wij in dit beknopt overzigt
slechts in \'t voorbijgaan gewag maken. Het belang der zaal
dringt ons een weinig naauwkeuriger bij de latere wending
stil te staan.

De revolutie van 1848 verhinderde de aanneming van het
stelsel, en hoewel er door administratieve beschikkingen
reeds 47 cellulaire gevangenissen waren ingerigt en zich in
gebruik bevonden, heeft zich in 18S3 , onder het uit den
coup a^État van 2 December 1851 ontstane keizerlijk be-
wind, op eens eene reactie vertoond. Zij werd te weeg

1) Men zie vooral: moeeau cheistophe, Résumé de la quesiion penitentiaire, 1843.
3) Men raadplege: Bericht über den Gesetzentwurf, in Betreff des Gefdng-
nisswesens erstattet in der Sitzung der Französischen Pairskammer am 24. April

1847, von herrn Berenger. Jahrbücher X, p. 169, cn bovenal de
ment Francais 1844—-1848.

gebragt op raad van den Inspecteur Léon Vidal door de
bekende circulaire van den Minister van Binnenlandsche
Zaken De Persigny i) van 17 Augustus 1855, waarin deze
verklaarde: »Que le gouvernement renonçait à ce régime
d\'emprisonnement pour s\'en tenir à celui de la séparation
par quartier.quot;

Algemeen was de verbazing, verwekt door deze handehng
van quot;eene regering, die echter reeds geleerd had, dat men
zich over niets meer behoeft te verbazen. Niettegenstaande
de heerschende onderdanigheid, trekt het de aandacht, dat
de conseil géneral van het departement der Seine 3), en die
van dat der Seine en Oise den moed hebben gehad om zich
ten gunste der voortdurende toepassing van het afzonderings-
stelsel uit te laten, en wel de eerste in deze belangrijke
bewoordingen :

»La commission départementale s). Vu ses délibérations
de 3 Novembre 1851 et 12 Novembre 1855; considérant
que la mauvaise disposition des prisons de construction an-
cienne ne permet pas d\'y établir entre les détenus à différents

titres les distinctions, que la justice et Thumanité réclament.

Considérant que la vie en commun dans les prisons a
pour objet d\'amener la corruption réciproque des détenus,

1)nbsp;Zie owîo^hn, JElemenU de droit pénal, Paris 1856, p 682.

2)nbsp;Zie Congrès international de bienfaisance de Francfort sur le Mein, ses-
sion de 1857. Tome II, p. 361.

3)nbsp;Bérenger zegt van dit conseil général van de Seine het volgende: Cepen-
dant la commission départementale delà Seine, qui placée au centre des lumières
et dans une capitale où l\'eKÏstence d\'une grande maison cellulaire, trop grande
sans aucun doute lui permet de comparer les deux systèmes, cette commission,
dont les membres sont nommés par le gouvernement, et à qui. conséquemment
on ne peut supposer un esprit d\'opposition a énergiquement protesté contre la cir-
culaire du ministre (zie Eépression Pénale, Tome II, p. 259).

Als reden dat de overige departementale raden, die zich in 1847 voor de af-
zondering verklaarden, in 1853 eene andere meening schenen toegedaan (waaraan
Prof. Mittermaier in zijne Gefangnissverlesserung te veel gewigt hecht) geeft
Bérenger op, een gewaand denkbeeld van hezuiniging ten dezen opzichte (de vrees
der regering te mishagen zal ook wei invloed gehad hehben).

soit par ia contagion du mal, soit par la suppression du
sentiment de honte, soit enfin par ces liaisons qui ne se
forment la plupart du temps que pour le crime; que le
système cellulaire produit de bons résultats, persistant dans
les délibérations sus-visées.

Ne peut que prier M M les préfets de la Seine et de police
de continuer les études commencées sur l\'extension du ré-
gime cellulaire à toutes les prisons départementales.quot;

De verbazing strekte zich ook tot andere landen uit. Uit
Denemarken, alwaar men sinds 1841 belangrijke schreden
op den weg der hervorming had afgelegd, en de regering
juist eene aanvrage van 800,000 gulden tot aanbouw eener
nieuwe cellulaire gevangenis gedaan had, werd Prof. David
als afgevaardigde gezonden, ten einde de redenen dier op-
heffing te onderzoeken. Het bleek dien bekwamen afgevaar-
digde aldra, dat die redenen van weinig aanbelang v/aren, en
zijne ernstige bestrijding van den genomen maatregel noopte
Léon Vidal lot een geschrift i) te zijner rcgtvaardiging.

Ook daardoor werd weinig ander licht verspreid dan dat
men een ander stelsel xvilde aannemen. De Iransportatie
naar Cayenne werd bij de wet van 30 Mei 1854 voor de
groote misdadigers als grondslag der wetgeving aangenomen.

De cellulaire gevangenissen bleven echter in gebruik, niet
alleen als wijziging der gemeenschap of disciplinaire straf,
maar ook als de afzondering door de noodzakelijkheid of
doelmatigheid gevorderd wordt s). De zaak is dus eigenlijk
in statu quo gebleven, daar nog uit het laatste werk van
Dr. Santa Pietra »over de cellulaire gevangenis Mazasquot;
blijkt, hoe menigwerf de gevangenen cellulair worden opge-
sloten. Met klem van feiten en redenen heeft de ijverige
President van het hof van Cassatie Bérenger de dringende

1)nbsp;ViDAt, Notice sur les prisons, et Ie nouveau régime penitentiaire.

2)nbsp;Zie C. J. A, Mittekmaiee, Die Oefangnissverlesserung. Erlangen 1858,
pag. 50.

3)nbsp;Zie béeengee, Be la répression Pénale, etc., T. I, et II.

noodzakelijkheid der verdere invoering aangetoond; tot nog

toe te vergeefs.

De stand van de vraag der afzondering in de verschil-
lende wetgevingen is \'t laatst op vrij volledige wijze door
den Hoogleeraar Mittermaier i) uiteengezet. Tot dat geschrift
moeten wij derhalve eiken belangstellende verwijzen, ofschoon
niet zonder de opmerking, dat de schrijver geheel geleid
wordt door eene bijzondere voorliefde voor de vermenging
van stelsels, die ie Genève na de wet\'van 28 Pebruarij
1840 het oudere zoogenaamde Geneefsche vervangen heeft.
Wat Genève2) aangaat, moeten wij volstaan met de her-
innering, dal aldaar in 1825 het Auburnsche stelsel is
ingevoerd met eene classificatie in 4 afdeelingen. De eerste
bevatte: de lol dwangarbeid cn tuchthuis veroordeelden,
welke als bijzonder zware misdadigers worden aangemerkt,

1) Mitteemaiek, t. a. p.

3) Zie over Genève een zeer belangrijk stuk van Dr. G. Vakeenteapp in
de Jährlicher der Gefängnisskunde und Besserungsanstalten, liter Band, Iste»
Heft, p. 47. Daarin zijn meer dau 37 belangrijke werken aangehaald. Zie ook

Jahrbücher, Hl, l^tes heft, p. 179.

De naam: Geneefsche stelsel, vindt bijval bij den Hoogleeraar Mittermaier, die
het als type aangeeft van het Europesche in tegenstelling van het Amerikaansche.
Dat Europesche stelsel zou volgens hem de gestraften als menschen behandelen
en opvoeden, door afzondering en verpligting tot arbeid onder stilzwijgen met
classiflcatie zoodanig aan te wenden, als tot opleiding der gestraften noodig is.
Tot dat stelsel rekent hij de overige Zwitzersche gevangenissen. Wij kunnen die
meening geenszins beamen. Tusschen Auburn en Genève is geen onderscheid dan
de classificatie. De grondslagen zijn volkomen dezelfde. Elke wijziging kan geen
nieuw stelsel vormen. Daarenboven is te Lausanne het karakteristieke van het
Europesche stelsel van Prof. Mittermaier, de classificatie, verworpen. Men zie ten
aanzien der meening van Mittermaier, hetgeen hij in het Archiv des Criminal
rechts Jahrgang 1838, S. 467 en Jahrgang 1841, S. 451 , 455 daarover
schreef. In zijne Gefängnissverbesserung, p. 60, noemt hij de toepassing der
volkomene afzondering in de eerste 15 dagen van iedere gevangenisstraf, van
die der recidivisten voor de helft hunner straf, en van sommige gevangenen welke
beneden het jaar moeten zitten, als kenmerk van het Geneefsche stelsel. Daardoor
is echter, onzes inziens, het oude Geneefsche stelsel opgeheven en eene halfslach-
tigheid van vermenging van stelsels en transactie ontstaan, die moeijelijk tot een
nieuw stelsel verheven kan worden.

en alle recidivisten boven de 16 jaren; de tweede: al de
wegens misdaad voor de eerste maa! veroordeelden, welke
niet in de eerste afdeeling zijn opgenomen; de wegens wan-
bedrijf veroordeelden, welke wegens slecht gedrag hierin
uit de derde zijn overgebragt, en de van de eerste klasse in
deze bevorderden; de derde: al de wegens wanbedrijf voor
de eerste maal veroordeelden, uitgenomen de in.de tweede
geplaatsten, en de uit de beide eerste afdeelingen hiertoe be-
vorderden; de vierde: de verbeterden uit de vorige afdee-
lingen, alle jeugdige misdadigers onder de 16 jaren, en
die welke tusschen 16 en 18 jaar oud hier bij uitzonde-
ring geplaatst zijn.

De geheele inrigting der gevangenis heeft allengs belang-
rijke wijzigingen ondergaan, zoodat thans zelfs vele gevan-
genen, die heneden het jaar straf erlangden, en som-
mige recidivisten tot voor de helft van hunnen straftijd
aan eene volkomene afzondering onderworpen worden. De
daartoe in 1845 voltooide cellulaire gevangenis trok zeer
de algemeene aandacht. ïe Lausanne^) werd in hetzelfde
gebouw de proef met het Auburnsche en Pennsylvanische
stelsel genomen, hetgeen, daar het laatste als uitzondering
voor recidivisten werd toegepast, geenerlei bewijs kon op-
leveren noch voor het eene noch voor het andere.

De gevangenis te Sint Gallen in 1839 onder den bekwa-
men directeur Moozer was meer in Geneefschen geest. Thans
schijnt er in Zwitzerland veel neiging voor de volkomene
afzondering te bestaan.

Nog rest ons de vermelding van het beroemde tuchthuis
te Bruchsal, waar het stelsel der afzondering volgens de
Badische wet van 6 Maart 1845, onder den bekwamen di-
recteur Dr. J. Fuësslin van 1848—1858, op eene wijze in
praktijk werd gebragt, die zeer de aandacht heeft getrok-
ken. Behalve door het geschrift van den directeur zeiven,

JahMch£r der Gefdngnisshunde, etc., I, lsteheft,p 80—130,
2) J, Füessmn, die Mnnelhaft, enz.

werd deze levendig gehouden door de sedert 18S6 uitge-
geven geschriften van G. F. Schlatter i), Corvin en J. M.
Haegele3), ontslagen gevangenen wegens politieke misdrij-
ven, en de in 18S8 uitgekomen ygt;Slem uit Baden over de
gevangenishervorming in Nederlandquot; van Prof. Röder van
Heidelberg.

De grondslagen derBadensche wet zijn de volgende: afzon-
derlijke opsluiting, bij dag en bij nacht, van de mannelijke tot
tuchthuisstraf veroordeelden, met arbeid, 6 maal daags be-
zoek en een half uur wandeling in eene daarvoor bestemde
ruimte. De afzondering mag het maximum van 6 jaar niet
te boven gaan, tenzij op verzoek van den gevangene zelf.

De tuchtelingen boven de 70 jaar kunnen van dezelfde
uitzondering gebruik maken. De van de afzondering onthe-
venen, waaronder ook lijdenden aan ligchaamskwalen of zwakte
van geestvermogens, en gevangenen, welke 18 maanden in
afzondering doorbragten en daarna hun verzoek^), op mag-
tiging van het Ministerie van Justitie, door den raad van
toezigt zien inwilligen, worden in eene gemeenschappelijke
arbeidszaal bezig gehouden, maar blijven buiten die arbeids-
uren in hunne cellen. Twee maanden volkomene afzondering
gelden voor drie maanden gewonen straftijd. Er is vergunning
tot het lezen op gezette tijden en het schrijven en ontvangen van
brieven: terwijl voor onderrigt en godsdienst gezorgd wordt.
De raad van toezigt bestaat uit den Inspecteur, Directeur,
doctor en geestelijke der inrigting, benevens eenige geachte
ingezetenen.

Ziedaar zoo beknopt mogelijk, de voornaamste bepalingen
dier merkwaardige wet. Hare toepassing zal nader door ons
besproken worden.

1)nbsp;Das System der Einzelhaß: Stimme eines Gefangenen von Schlatter,
Mannlieim 1886,

2)nbsp;Die Einzelhaft und das Zellengefdngniss in Bruchsal von coevin, Ham-
burg 1857.

3)nbsp;Erf ahrungen in einsamer und gemeinsamer Haß von haegele, Leipzig 1857-

4)nbsp;De wet bedoelde dit als een geheel esceptionele bepaling.

O

Door het aangeven der hoofdpunten ziet men dat de
stelsels der afzondering zich tot twee bepalen, die op eene
uitnemende wijze door De Tocqneville i) gekenschetst zijn
met de woorden: »On a beaucoup parlé des différents sys-
tèmes, A mon avis il n\'y a qu\'un seul système. Cet unique
système consiste à séparer les condamnés les uns des autres.
Mais il y a deux méthodes. Ces deux méthodes consistent
à isoler les détenus la première par le silence, la seconde
par des murs.quot;

Wij hopen die twee manieren in \'t bijzonder te bespre-
ken, na eerst den loop der zaak in ons vaderland te hebben
nagegaan.

1) Zie in de Revue Pénitentiaire, Tome II, p. 343, de redevoering van

ALEXIS DE TOCI^UEVILLE.

TWEEDE AEDEELING.

HET STELSEL VAN AFZONDEULIJKB OPSLUITING IN
ONS VADERLAND.

EEESTE HOOFDSTUK.

Het tijdperk der voorbereiding buiten de ïvetgeving — tot 1840.

Het tijdperk der voorbereiding is niet van ruimen omvang..
Integendeel, terwijl Oostenrijk in 1787 in zijn Schwersler
Kerker^), Frankrijk in 1791 in zijne Gêne^), al waren
het ook onvolkomen pogingen ter hervorming ondernamen;
Engeland, België, Italië en Amerika nog sterker bewijzen
daarvan aan den dag legden, bleef Nederland vreemd aan
al die bewegingen.

Eerst laat werd de gevangenis bij ons als straf aange-
wend.

Men schijnt echter te kunnen beweren, dat er even als
bij de Romeinen, nu en dan eene schemering van het begrip
gevangenisstraf, in tegenstelling van gevangenis als bewaar-
plaats, is voorgekomen.

Later toen de Romeinsche regtsheginselen, daaromtrent,
gelijk wij bereids zagen, door een zeker wankelen geken-
merkt, hier te lande ingang vonden, is dit zeer hegrijpe-

1)nbsp;Zie art. 27 en 28 van het Strafwethoelc van Oostenrijk, van Joseph II.

2)nbsp;le partie du Code Pénal de 1791. Art. 14. Tout condamné à la peine de-
la gêne sera enfermé seul dans un lieu éclairé sans fers ni liens, il îie pourra
avoir pendant la durée de sa peine aucune communication avec les autres condamnés,
ou avec les personnes du dehors.

lijk. Wie toch zou het regtsgezag kunnen ontkennen, hetwelk
ten deze aan de zoogenaamde Ubri terribiles uit de Pan-
dekten, alsmede aan een aantal plaatsen uit de Codices
werd toegekend?

Hugo de Groot i) betwistte zelfs de regtmatigheid van het le-
gen hem gewezen vonnis van eeuwigdurende gevangenis op
grond van het verbod van keizer Hadrianus, en de reeds
vroeger aangehaalde woorden van keizer Anloninus : »incre-
dibile est quod allegas liberum hominem, iil vinculisperpeluis
contineretur, esse damnatum. Hoe enim vix in sola servili
conditione procedere polest.quot; Wel is waar, gaat hij voort,
»dat daarna in Spangien en Italien sulcx is inghevoert jegens
»de beschreven rechten: maar in onse vrye landen is sulcx
»ongehoort: ten waar men daartoe wilde appliceren het
„ bannen op de galeijen, \'twelck eerst onlanghs, gheduerende
»\'loorlogh, Ier noodt is begonnen gcbruickt Ie werden jegens
»boeven en rabauwen, ofte ooc het opsluiten in luchthuisen,
»\'1 welck niet en geschiet om eeuwich te dueren, maar op
»hope van beternisse, oock meest ten versoecke van de
»eigen vrunden.quot;

Hoogst opmerkelijk zijn vooral de laatste bewoordingen,
waaruit men ziet dal dc luchthuizen reeds meer in zwang
begonnen te komen, terwijl het Ie bier en broodleggen,
gelijk men de gevangenisstraf noemde, in 1567 te Amster-
dam meeslentijds voor niet langer dan 14 dagen, of hoogstens
eenige maanden voorkwam.

I. Koning®) Irof deze straf slechts tweemaal voor den
lijd van twee, eens voor die van drie jaren aan, en wel
in het Confessieboek van 1667—1072, fo. 345, Justitieboek

1)nbsp;Zie: Verantwoordingh van de weUelijoIce regiering van Eollant ende Weü-
Vriesïant midtsgaders eeniger nahwjrige provinciën. Sulcx die was voor de ver-
anderingh, gevallen in den jare 1618, beschreven bij Mk. hugo de geoot,
Cap. XVII, pag. 159 en 160.

2)nbsp;Cod. de poenis, L. 6.

3)nbsp;I. Koning, Geschiedkundige aanieeJceningen belreUelijh de lijfstraffelijlce
regisoefening ie Amsterdam voornamelijh in de 16de eeuwi, 1828, p. 33.

van 1S66-1578, K 157, Justitieboek No. 1, fo. 291.

Ook in vroegere tijden schijnt wel eens een onderscheid
te zijn gemaakt tusschen bewaarplaatsen en gevangenissen
der misdadigers. Immers wordt onder anderen bij S. H. van
Idsinga in zijn^): Staatsrecht der Vereenigde Nederlanden
vertolnd volgens de geschiedenissen der stad Groningen onder
de bisschoppen van Utrecht en volgende prinsen van \'t mid-
den der XF« tot het einde der XVF« eeuw, op het jaar
1212, sprekende van bet souvereine regt der Graven ten
aanzien der justitie, het volgende aangeteekend: »dit is de
reden waarom de gevangenissen en bewaarplaatsen der mis-
dadigers aan de Graven behoorden, en dikwijls onder de
benaminge van gravensteenen , steenhuizen of heerensloten
voorkomen.quot;

De gevangenis kon echter geenszins onder de regelmatige

straffen w^orden aangemerkt.

De verdienste , de gevangenissen of arbeidsbnizen in de
zestiende eeuw in \'t leven te hebben geroepen, behoort
aan de werkzame Nederlanders, al waren het ook minder
zedelijke dan stoffelijke belangen, die tot deze inrigtingen
aanleiding gaven. Vandaar zijn zij in Noord-Duitschland
overgenomen. Zoo luidt de getuigenis van een beroemd
vreemdeling

Het stoffelijk voordeel, waarvan hier gesproken wordt, was
gelegen in de inrigting dier gestichten tot werkhuizen, die
voon het een of ander bedrijf een uitsluitend privilegie be-
kwamen. Zoo erlangde het rasphuis te Amsterdam, in dato 11
Mei 1602, van de heeren Staten van Holland en West-Vriesland
het privilegie, dat al het harde hout, als: sandelhout, pok-
hout, versethout, geelhout, roosenhout, brasiliënhout, St. mar-
tenhout, saffefras en ander dergelijk hout, hetgeen tot ver-

1) Zie dat werk in 1758 uitgegeven, Deel I, p. 170. Onder de eerste stee-
nen gebouwen in ons vaderland zijn gevangenissen geweest. Een bijzondere eer voor

de gevangenen!

3) Dr. ïüESSi,iN, die Einzelhaft, enz. pag. 5.

wen gebruikt werd, uitsluitend aldaar zou gezaagd, gekapt
en gemalen worden. Buiten dit huis mogt men geen verwhout
malen of raspen op boete van 200 Gulden^). Zoo doende
werden de gevangenen, die reeds vroeger voor eigene kos-
ten geconfineerd waren, zijnde deze in 1567 op drie stui-
vers daags geschat genoodzaakt ten bate der administratie,
zonder eenig voordeel voor hen zeiven, zeer hard Averk te
verrigten. Dat er echter ook andere dan stoffelijke drang-
redenen waren, wordt ons duidelijk door de beschrijving
van de oprigting van dat rasphuis, bij resolutie van de
vroedschap van Amsterdam van 26 October 1589 Nquot;. 6,
waarin uitdrukkelijk gelezen wordt »dat schepenen zwaarig-
heid maken, om sommige kwaaddoenders overmids hunne
jonkheit capitaal te straffen, en dat zulks gelegenheid gaf
tot het besluit om een huis tot castijement van deselven
te stigten en daartoe te nemen.quot;

De geschiedschrijver J. Wagenaar®) vermeldt mede, dat
de oud-Burgemeester Cornelis Pieterszoon Hooft, niet lang
na de oprigting, als reden daartoe opgaf de zwarigheid, die
\'t geregt al terstond na de verandering der regering in \'t
Jaar 1578 maakte, om dieven ter dood te brengen.

Derhalve heeft de zucht om minder kapitaal te straffen,
allengs strafgevangenissen doen verrijzen.

Zij kunnen voorts als in verband beschouwd worden met
de uiting van verlichter denkbeelden door Coornhert^) in
zijn ygt;Boeventucht tot wering van schadelijke lediggangersquot;
Deze voortreffelijke man hield zich daarin bezig met een
onderzoek tot wegneming van den lediggang, dien hij als de
bron van alle misdrijven beschouwde. Hij wees er op, dat
de hoop om ongestraft te blijven verzwakt of vernietigd

1)nbsp;Zie isaac le long, De koophandel van Amsterdam 1763, 8ste druk, p. 394.

2)nbsp;i. koning. Geschiedkundige aanteekeningen letrekkelijk de lijfstraffelijke
regtsoefening, enz,, p. 32.

3)nbsp;I. WAGENAAB, Beschrijving van Amsterdam, in folio, stuk, bl, 341,
Iste stuk, bl. 415 en volgende,

4)nbsp;Coornhert stierf in 1590 te Gouda.

moet worden, daar dit een veel beter preservatief is dan de
strengste strafbedreigingen. De doodstraf achtte hij over \'t
algemeen nutteloos, daar vele door jammer en ellende tot
misdrijf gedreven lediggangers daaraan boven den natuurlij-
ken dood de voorkeur gaven, als zijnde zij korter en scher-
per dan een langdurig, kwijnend uileinde. Als de beste mid-
delen tot wering der kwaal gaf hij aan: werkverschaffing
aan lediggaande ingezetenen, het over de grenzen brengen van
zoodanige vreemdelingen, en de gevangenis als uiterste recept,
waardoor kwade lieden geneeslijk zijnde door angst voor
.schande en smarle tot deugden konden komen, terwijl on-
geneeslijken voor altijd onschadelijk werden gemaakt, en
door het harde werken hun opgelegd niet alleen productief
voor de maatschappij waren, maar ook voortdurend het
bewustzijn hunner misdadige handelingen behielden, heigeen
meer doeltreffend dan de dood is. Men ziet, hij veelmindèr
wenschelijks, ligt in deze denkbeelden de kiem van een
strafstelsel, dat de menschelijkheid met de nuttigheid ver-
eenigt.

In de praktijk schijnt zijn werk op de vermeerderde toe-
passing van de gevangenisstraf een gunsligen invloed gehad
te hebben, ofschoon de doodstraf nog menigvuldig bleef, en
straffen als: het opensnijden der wangen, doorsteken van de
tong met een gloeljende priem, afhouwen van een hand,
brandmerk, en afsnijden van een oor, om van geene andere
Ie gewagen, tot zelfs in de Instructie voor den scherpregter
van het hof van Gelderland van 23 December 1773 kunnen
worden aangetroffen

Te midden van dien chaos van ongeregtigheden mag het de
aandacht niet ontgaan, wat onze Hog^^^ Q den S October

1)nbsp;Zie over die gruwelen, i. konikg, in zijn reeds aangehaald werk, p. 78—81.

2)nbsp;Zie Fraestantium ac eruAitorum vironm epistolae ecclesiastioae et theologicae
(Epistolae Hemonstrantium) Epist, 425, edit, in folio, p. 697 en 698.

Verum illud imprimis hic observandum esse puto, Magistratum Christianum
in infligendis poenis non debere sequi rigorem legis Mosaioae, nec terribiles illos
Jurisconsultorum Romanorum libros, qui, teste Justiniano Imperatore, omnem

1623 met betrekking tot de dood en andere straffen len beste
gaf. Hij zeide namelijk: dat de Christelijke Overheid in het aan-
doen van straffen niet moet volgen de strengheid der Mozaï-
sche wet, noch die vreeselijke boeken der Piomeinsche regtsge-
leerden, die, naar \'t getuigenis van Keizer Justinianus, vol
van scherpe verschrikkelijke straffen zijn, maar hij moet weten,
(dat de geest van Christus een geest is der zachtmoedigheid
niet van onmatige, die verkeerd ware en legen de regtvaar-
digheid) maar der hoogste, en hij zal dus nimmer straffen
opleggen dan aan geheel ongeneesselljke gemoederen, en
dal wel met oogmerk van verbetering.

Verder zegt hij: »dat alle straffen moeten ingerigl wor-
den ter verbetering van den schuldige, en daar dit het
eerste en voornaamste is, waarop der Overheid te lellen staal,
Iwijfele ik of de slraf van den natuurlijken dood aan ie-
mand kan aangedaan worden, en zeker, bijaldien (hetgeen
allen toegeven, en ik als zeker stelle) de doodstraf niet
moet aangewend worden lenzij in ongeneesselijke gemoede-
ren, dan zal zij schier nimmer toe Ie laten zijn; want ter-
wijl wij in dit ligchaam leven, mag niemands verbetering
verzuimd, aan niemands hekeering gewanhoopt worden,
nimmer de hoop weggeworpen, of van doodelijke merklee-
kenen uitspraak gedaan

Verlichte en wijsgeerige regtsgeleerde! de zeventiende
eeuw heeft n niet begrepen, de negentiende u niet naar

continent severitatem poenarumque atrocitatem: scire debet, Christi spiritum
mansnetudinis (non qnidem inßnitae, quae vitiosa esset ac justitiae contraria) sed
summae; ideoque nunquam poenas admovebit, nisi in ingeniis plane insanabilibus,
idque animo maxime corrigendi. 2. Et sane si (quod omnes coneedunt, et ego
verissimum essestatuo) poena mortis non debet admoveri nisi in insanabilibus ingeniis,
vix unqnam admittenda erit: nam dum in hoe corpore vivitur, nullius negligenda
est eorreetio, nullius desperanda reparatio; nunquam spes projicienda est, nec
mortifera signa pronuncianda.

1) Men zie het zeer curieuse werkje: Geschiedenis van hei straf- en
doodregt van het geluhldg eiland Teneriffe van h. a. vezin, uit het Hoogduitsch
vertaald en met aanteeheningen vermeerderd door Mr. h. w. tydeman. Amster-
dam 1809, p. 384.

eisch gewaardeerd! Wij zouden bijna geneigd zijn aan Bec-
caria zijn voorrang te betwisten, indien het niet ware dat de
stem van Hogerbeets was geweest als die des roependen in de
woestijn, die van Beccaria integendeel had uitgesproken wat dui-
zenden en duizenden gevoelden en lot bewustzijn zagen komen.

Ons langer op te houden bij de gevoelens van de ver-
schillende regtsgeleerden is overbodig, daar slechts zeer
weinige van heldere inzigten blijken gaven, en niemand
Hogerbeels hierin heeft geëvenaard, hoezeer ook hij de
noodzakelijke gevolgtrekking zijner denkbeelden: een goed
ingerigt gevangeniswezen, niet nader heeft ontwikkeld.

Wat het gevangeniswezen betreft, zoo was het leidend
beginsel, even als elders, door een zeer zware tucht afschrik
inteboezemen. Wil men daarvan een bewijs, men neme
slechts het karakteristieke opschrift boven de poort van het
rasphuis te Amsterdam, dat door Wagenaar wordt mede-
gedeeld, en aldus luidde: ^Virtutis est domare quae cuncti
paventquot;, dat wil zeggen: het is der dapperheid eigen, te tem-
men hetgeen elk vreest. In welken zin dit opschrift ver-
staan moet worden, blijkt, als men daarbij het beeldwerk bo-
ven den ingang bezien mag: een wagen bespannen met vier
tijgers, in zware banden gesnoerd en getemd door een
forsch gespierden Hercules, — en dat boven de binnen-
poort, een paar misdadigers zwoegende onder het zagen van
het hardste hout, door eene bullepees tot den arbeid voort-
gezweept.

Dit was, zegt Ds. Stuart2), de type van een vroeger
gevangenisstelsel, totdat de geest van philanthropie ook de
strafwet beheerschte; en wij zeggen het hem gaarne na

1) Onder die weinigen verdient vermelding: Mr. h. calkoeNj in zijne Ver-
handeling over het voorkomen en straffen van misdaden, 1778. Men zie in

\'t bijzonder pag. 10—76.

3) A. A. STUAET, De gemeenschappelijlce of de afgezonderde opsluiting? uit

een eedelijh godsdienstig oogpunt, 1857. pag. 11 en 12.

S) Dat men bepaaldelijk niets anders bedoelde dan voor de veiligheid der
maatschappij, de menschen door de hardheid der tucht, en de akeligheid der

Zonder twijfel was het gevangeniswezen hier beter dan
elders, gelijk ook John Howard gaarne getuigde, maar toch
lag dezelfde geest er aan ten grondslag, die de geheele straf-
wetgeving bestuurde. Men behoeft dan ook slechts de werken
van W. Schorer i), President van den rade van Vlaanderen,
en J. S. Amalry^j, Advocaat te Amsterdam, in te zien om
zich daarvan te vergewissen.

Bij Schorer kan men lezen hoe »in die gevangenissen
luiden weeken en maanden in het strengste van den win-
ter doorbragten, van het noodige geheel onvoorzien, siegt
deksel, geen gal verwekkende tafel, nog vier nog ligt;
geen glaasen, om kort te gaan aan alles overgegeven, waar-
voor een wreedt mensch zelfs zijne beesten zoude bewaaren ;
en dus gespijst werden, gelijk wy leezen I. Koningen XXH.
vers. 27, met broodt der bedruktheid ende met water der
bedruktheid.quot;

Men boude hierbij in \'t oog, dat zoowel schuldigen als
onschuldigen dit lot wedervoer, daar de zaken der voor-
loopig in hechtenis genomenen soms maanden in behande-
ling bleven.

kerkers af te schrikken, bewijst mede hetgeen de geleerde delphat in de
Gids van April 1859, pag. 656 mededeelt, dat nog in zijne jeugd, in een onzer
aanzienlijkste steden de gewoonte bestond, om op de kermisdagen de gevange-
nissen ter bezigüging van het publiek te stellen. Er werd dan van deze vergun-
ning gretig gebruik gemaakt, en soms potsierlijk uitgedost nam men ook deze
vermakelijkheid waar.

Men zie bovendien ten aanzien van het rasphuis te Arasterdam de volgende
regels van vondel »in zijn gedicht, inwijdinge van \'i Stadhuisquot; te vinden in
zijne quot;poem of verscheide gedichten, Franeker 1683, pag. 340.

.... Sint Klaere ziet Raspyn ,
Betemmen met zijn rasp het wilt, dat in de lijn
Het Brasiliaensohe hosch moet maelen en versieepen
En siddren voor den knoop, en \'t klatren van de zweepen
Der overstrenge tucht.

1)nbsp;Zie Mr. w. schoeee. Vertoog over de ongerijmdheid van het samenstel
onzer hedendaagsche regtsgeleerdheid en praldijh. Middelburg 1777, p. 112—115.

2)nbsp;I. s. AMALEY, Beschouvjinge der crimineele saahen, Amsterdam 1777,
p. 71 en 73.

In sommige gevangenissen, zoo als in die te Amsterdam,
had men daarenboven eene zoogenaamde stille plaats of
plaats der vergetelheid, een van het overige van den kerker
afgescheiden gedeelte, eigenlijk bestemd voor de bewaring
van hen, die om het crimen nefandum werden gestraft.
Daarin plaatste men wel eens lieden, die een politiek ver-
grijp begaan hadden, of daarvan verdacht werden. Zoo
werd onder anderen een zekere Vincent Gandio, in 1766,
na eene zeer onregelmatige procedure i), voor den tijd van
30 jaren daartoe verwezen, eenvoudig wegens een Artikel
in het Journal des Savans over de onwettigheid van een
plaats gehad hebbend lijfstraffelijk geding.

En niettegenstaande dit alles, en in weerwil van den zeer
slechten staat van vele landelijke gevangenissen, gelooven wij
dal men met Mr. D, T, Gevers van Endegeest s) den toestand
in\'t algemeen aldus kan beschrijven: »Iedere souvereine stad
had hare gevangenissen soms uit ruime beurs gebouwd. Men
liet er de vrouwen spinnen, en de mans het campêche en
andere verwhouten raspen. De verpleging was er ruim, want
de sleden betaalden ze, de behandeling was er niet hard,
want het bestuur was opgedragen aan de van ouds bekende
collegiën van regenten over de gevangenissen, vaderlijke
instellingen, waarvan het lidmaatschap meer als eene eere-
post gewenscht, dan als een lastpost afgewezen werd.quot;

Zoo was, behoudens eenige uitzonderingen, de praktijk dus
minder wreed, dan de theorie aan de hand gaf. Classificatie,
scheiding der sexen werden echter niet bepaald in achtge-
nomen, de zedelijke verbetering geheel ondergeschikt aan den
fabriekarbeid, die den gevangenen verpligt waren uit te voe-
ren. Zij werd niet bedoeld, zij werd niet verkregen.

1)nbsp;Zie Mr. m. o. van hall. Bijdrage tot de regtsledeeling in straf zalen te
Amsterdam, in de ISc^e eeuw, en herinnering aan eenige regtsgeleerden die
daarop inLed gehad hebben, in äe Nieuwe Bijdragen voor regtsgeleerdheid m

wetgeving, IV, 1854, 3 en 3.

2)nbsp;Zie Mr. d. x, gevees van endegeest, Eedevoering (p. 31 bij van deh

honeet).

De omwenteling van 179ö, evenmin als het bestuur van
Koning Lodewijk Napoleon en de Fransche overheersching,
bragten hierin eenige hervorming. Bij een veranderd regt
veranderden wel de namen, maar slechts op papier.

Na de afschudding van het Fransche juk werden in 1814
aan de collegiën van regenten nieuwe voorschriften gegeven,
de gevangenissen werden voor het grootste gedeelte rijks-
eigendom , maar men beging weldra den misslag, ze onder
toezigt van het Ministerie van Binnenlandsche Zaken in
plaats van onder dat van Justitie te stellen; terwijl toch
de uitvoering der straf wel degelijk tot de Justitie behoort,
en het juist de hoofddwaling van vroegere tijden was,
ze eigenlijk niet als zoodanig, maar als politie te beschou-
wen. Zoo ergens, dan is in de justitie eenheid van hande-
ling eene hoofdvoorwaarde voor het welslagen harer pogingen.

De toestand der gevangenissen was jammerlijk, daar, bui-
ten velerlei leemten in de inrigting, welke voornamelijk
in den gevangenisbouw lagen, de hoofdgebreken deze waren:
de straf werd niet gevoeld door de grootste boosdoeners,
was voor de besten onder de gevangenen het zwaarst, be-
oogde niet alleen geene verbetering, maar ging die zelfs
tegen door het zedebederf en den onhewaakten omgang der
gevangenen.

Bij den gevangenisbouvi^ had men, gelijk Ramon de la
Sagra Lid der Spaansche Cortes, niet onaardig opmerkte,
de gevangenen bloot als stoffelijke ligchamen beschouwd,
en bij het beramen der voor hen benoodigde ruimte dus
enkel op den omvang van die ligchamen gelet, zonder daarbij
de hoeveelheid lucht, voor de longen benoodigd om vrijelijk
te kunnen ademhalen, noch ook de ruimte die door de

1)nbsp;Zie hierover de kernachtige taal van l. von jagemann, Die EecMsbegmn-
dung und Verwirklichung des Grundsatzes der Einzelhaft in Strafgefängnissen.
(Zeitschrift für Deutsches Strafverfahren Heue Folge, Bd, V, 1 heft, p. 7.

2)nbsp;Zie Heis door Nederland en Belgïé door ramon de la sagka enz. Gro-
ningen 1839, 1ste deel, pag. 259.

bewegingen der arbeiders, de plaatsing der weefgetouwen,
enz. moet worden ingenomen hoegenaamd in aanmerking te

nemen.

Welke gevolgen dit zoowel voor den toestand van het
ligchaam als voor dien der ziel moest hebben, is onder
g^ne woorden te brengen, daar het opeengepakt liggen en
geplaatst zijn, zoowel des daags als des nachts, aanleiding
gaf tot het aanleeren en verspreiden der schandelijkste zon-
den. J. Brandt van Cabauw trad in uitvoerige beschou-
wing der vele gebreken, waarin de regering dan ook veran-
dering wilde brengen. Er werd te dien einde in 1820 eene
commissie benoemd onder het voorzitterschap van den Staats-
raad Fagel. Aan den arbeid dezer commissie werd ten grond-
slag gelegd eene plaatselijke opneming van al de gevangen-
huizen des lands en de door de Gouverneurs der provinciën,
in overeenstemming met de collegiën van regenten, ingele-
verde berigten.

Op advies dier commissie werd dan ook bij Koninklijk
Beskiit van 4 November 1821 eene nieuwe organisatie
ingevoerd, die voor een deel nog beden ten dage bestaat.
Gevers van Endegeest, secretaris dier commissie, zegt
van die organisatie weinig goeds. Er werd, dus verklaarde
bij 3), in 1846, in de Kamer der Staten-Generaal,
wel het een en ander verbeterd, 60000 gulden jaarlijks
bespaard, maar aan zedelijke ver])etering der gevangenen
werd niet gedacht, de hervorming beoogde slechts: eenvor-
migheid, vereenvoudiging, bezuiniging, winst op den arbeid.

Van afzonderlijke huisvesting der gevangenen was volstrekt
geen spraak, men dacht al heel veel gedaan te hebben met
het inrigten van groote slaapzalen en het verstrekken aan

1)nbsp;i. brandt van cabauw, lets over de gevangenissen in hei Eoningrijh der

Nederlanden, 1819 en 1841.

2)nbsp;Zie dat Lesluit en de hierbij behoorende stukken bij j, j. de jongh, ¥er-
zameling van wetten en besluüen betreMelijlc let gevangeniswezen, 1846, pag.

88—197.

3)nbsp;Zie de reeds meermalen aangehaalde redevoering bij van den honeet.

ieder gevangene van eene afzonderlijke hangmat, terwijl
zij tot dusverre twee aan twee, somtijds met drie, in
houten kribben gelegerd waren. De afzonderlijke hangmatten
werden echter zoodanig geplaatst, dat men drie rijen hoven
elkander hing. In de strafgevangenissen worden zelfs nog
tegenwoordig twee rijen boven elkander gevonden.

Dit stelsel in \'t bijzonder te beschouwen behoort niet tot
de ons voorgestelde taak. Wij kunnen er ons te meer van
onthouden, omdat het in 18S7 door schier alle geregtshoven,
regtbanken en commissies van administratie veroordeeld is
en de ervaring er derhalve uitspraak over gedaan heeft.

Wij willen er bovendien met G. H. M. Delprat i) op wij.
zen, dat juist de eenvormigheid, die men zich voorstelde,
nog grootere onheilen moest veroorzaken dan hel oude ge-
vangeniswezen. Wat toch was het geval ? Er waren tot nog
toe meest provinciale en stadsgevangenissen, en de versnip-
pering van reglsbedeeling, hoe nadeelig ook, had ons vader-
land len minste bewaard voor de groote strafgevangenissen,
die leerscholen der zonde op uitgebreide schaal. Door de
vereeniging der gevangenen in weinige, maar groote gestich-
ten, verzamelde men sinds 1821 op bepaalde plaatsen een
groot aantal boosdoeners, die elkander in de theorie der
misdaad des te beter konden oefenen, ten einde na hun
ontslag de praktijk met goed gevolg voorttezelten. In dat
jaar toch werden meer dan 50 kleinere gevangenissen op-
geheven, waaronder het beruchte bagne te Antwerpen.

Ja, zoo weinig werd er bij het geheele plan aan zede-
lijke verbetering gedacht, dat nevens de menigte besluiten
nopens de arbeidsloonen, kleeding, voeding en meer derge-
lijke huishoudelijke aangelegenheden, niet eens de afschei-
ding van oudere en jonge lieden gebiedend werd voorge-
schreven 2). Het denkbeeld, dat op de gevangenen door

1)nbsp;Zie Gids van April 1859, pag. 656 en 657.

2)nbsp;Zie onder anderen eamon de la saqea, D. I, p. 269. Zij was slechts
voorbereid in Art. 15 van het organisatiebesluit.

zedelijke verbetering moest gewerkt worden, bleef echter
niet lang van onzen vaderlandschen bodem verwijderd.

Door ingezetenen, niet door de regering, werd het in \'t
leven geroepen. In 1825 wendden zich drie verdienstelijke
Nederlanders W. H. Suringar, J. L. Nierstrasz Jr. en W. H.
Warnsinck Bz., nadat zij zich van de medewerking van vele
landgenooten verzekerd hadden, tot de regering met verzoek,
om het door hen opgerigt genootschap van zedelijke verbe-
tering der gevangenen te erkennen, hetgeen bij Koninklijke
dispositie van 6 October 1823 geschiedde.

Hoe noodzakelijk deze vereeniging was, blijkt uit het
y,kört overzicht^) mn den tegenwoordig en toestand der ge-
vangenissen in het Koningrijk der Nederlanden, volgens het
nieuwe stelsel ingerigt\'\', waaruit men verneemt dat wat den
zedelijken toestand der gevangenen betreft, schier geene an-
dere pogingen tot verbetering werden aangewend, dan dat nu
en dan een geestelijke een stichtelijk woord tot de gevan-
genen kwam spreken, daartoe den vorm eener gewone
godsdienstoefening bezigende, uit haren aard voor misdadigers
minder geschikt en doeltreffend, dan eene afzonderlijke
toespraak.

De leden van het genootschap verkregen vrijen toegang
in de gevangenissen, en konden nu door toespraken en het
verspreiden van nuttige geschriften, alsmede door de pogin-
gen om ontslagene gevangenen in het erlangen van werk
behulpzaam te zijn, hunnen werkkring aanvangen.

De Administrateur der gevangenissen, P. J. de Bye3),
noodigde bij missive van den 2 December 1823 de Gouver-
neurs der Provinciën uit, de collegiën van regenten en
commissies van administratie te verzoeken hun in hunne
belangrijke onderneming zooveel mogelijk van dienst te zijn.

1) Zie de aanhaling dezer plaats l)ij j. j. uixwekp steelwg. Eedevoering
over de noodzaMißkeid om de nedelijke verbetering der gevangenen te bevorde-
ren, 1838.

3) Zie de jongh, Nquot;. 386, pag. 548,

Van de verrigtingen van dit genootschap verder te ge-
wagen, ligt niet in onze bedoeling. Wij vei^raelden het alleen
als een heugelijk teeken van vooruitgang, te meer, omdat
laler de ondervinding hare leden geleid heeft alleen heil Ie
verwachten van afzonderlijke opsluiting, daar bunne beste
pogingen schipbreuk leden op het bederf def gemeenschap.
Op die afzondering der gevangenen werd herhaaldelijk met
klem van redenen door hen aangedrongen, cn nog onlangs in
October 18S8 bij een kernachtig en in alle opzigten der
aandacht ten volle waardig adres.

Onder de redevoeringen bij gelegenheid hunner jaarlijk-
sche algemeene vergadering uitgesproken, verdient bijzondere
opmerking die van Mr. J. J. Uitwerf Sterling i), wiens
verlichte denkbeelden ten deze, ons in de verdere behande-
ling van dit onderwerp van groote dienst zijn geweest. Ook
deze regtsgeleerde was op dat oogenblik (in 1828) nog geen
voorstander der afzondering, maar de ondervinding deed
hem den 4 Mei 1846 in de Tweede Kamer der Staten-
Generaal zich met nadruk voor dien maatregel verklaren.

Dat stelsel vond in het algemeen nog weinig voorstanders,
of liever, gunstig daarvoor gezinden. Bleu meende nog, dat
de proef ter zedelijke verbetering der gevangenen in de ge-
meenschap met goed gevolg kon bekroond worden.

Daarom te meer verdienen de denkbeelden van een helaas
te vroeg gestorven regtsgeleerde, T. G, Schade van Westrum,
hier eene opzettelijke vermelding.

Deze jeugdige schrijver had in 1828 hetzelfde werk willen
ondernemen, hetwelk thans door den schrijver dezer verhan-
deling met oneindig meer bronnen en hulpmiddelen beproefd
wordt. Hij wilde het doen in een tijd, toen het stelsel van af-
zondering der gevangenen slechts bijval vond bij eenige edele
philantbropen, en nog schier geen ingang verkreeg in de over-
tuiging van regtsgeleerden en staatslieden. Hij wilde zich

1)nbsp;Zie Redevoering over de noodeahelijMeid enz. boven aangehaald.

2)nbsp;Zie Redevoering lij van ben honeet, pag. 16—21.

dus wagen aan de minachtende beschuldiging van oppervlak-
kigheid , niet zelden tegen hen ingebragt, wier zienswijze
afwijkt van de heerschende meening. Eere zij daarvoor
zijner nagedachtenis!

De Hoogleeraar Den Tex was echter met dit voornemen
weinig ingenomen, en de edele jongeling gaf toe, hoewel
de voorrede van zijne zoo verdienstelijke over een ander
onderwerp geschrevene dissertatie van het leedwezen ge-
tuigt, hetwelk hij daarover gevoelde. Hij liet zich nogtans
niet wederhouden in de drie volgende theses, zijne door
naauwgezet onderzoek verkregene gevoelens te formuleren.

Thesis o. Indien de gevangenisstraf, goed ingerigt, zulke
resultaten geeft als ze in Noord-Amerika gezegd wordt te
geven, is zij de beste aller straffen en geschikt om alle
andere, zelfs de doodstraf te vervangen.

—nbsp;6. Als de gevangenisstraf zoo slecht is ingerigt, dat zij
een leerschool van alle ondeugden kan genoemd worden, zijn
de nadeelen, die uit die straf voortkomen groot, en schaadt
de straf soms meer aan den Staat, dan het misdrijf zelf.
Zoodoende zou het misschien beter zijn, ten minste de lig-
tere misdrijven in het geheel niet te straffen dan met zoo-
danig eene straf.

—nbsp;7. Indien men de verbetering der misdadigers door de
gevangenis wil bewerken, moet men vooral zorgen, dat
die straf zelve niet bederve. Daarom moet men bovenal er
op bedacht zijn om de misdadigers, naar de verschillende
graden van boosheid, in den kerker van elkander af te schei-
den, zonder hetwelk al hetgeen ter verbetering wordt aange-
wend niets, of bijna niets uitrigten kan. Het meest doeltreifend
schijnt echter de wijze, waarop de misdadigers in sommige
gevangenissen van Noord-Amerika worden opgesloten, in
wier midden eene plaats is zoo gebouwd, dat men alle

1) De cura quant Eomani habuerunt carceris et eorum qui in carcere conti-
, L, B. 1825.

gevangenen te gelijk kan zien, hoewel zij ieder in \'t hij-
zonder in verschillende cellen hewaakt worden.

In 1827 werd een tijdschrift over gevangenen en gevan-
genissen onder den titel: Liefde en hoop door het Genoot-
schap ter zedelijke verbetering der gevangenen uitgegeven i),
in hetwelk verscheidene schrijvers belangrijke bijdragen le-
verden, zooals Mr. J. van Leeuwen, J. S. Mollet, Mr. J. J.
Uytwerf Sterling, W. 0. Warnsinck en anderen. Ook dit
tydschrift droeg het zijne bij lot de voortplanting van ver-
lichter denkbeelden over straf en gestraften.

Datzelfde jaar was ook daardoor merkwaardig dat van
regeringswege een nieuw ontwerp van strafwet werd aan-
geboden waarin de geest van afschrik zoo luide sprak , dat
Prof. Mittermaier , in de aanmerkingen die hij daarop in
\'t licht gaf, gewaagde van een Monsterkaart van misdrijven
en straffen. Dat ongunstig oordeel was geen wonder op een
oogenblik, dat juist de Poenitenliaire denkbeelden in het bui-
tenland meer en meer veld wonnen, en Livingston\'s wet-
boek voor Louisiana de bewondering van verlichte crimina-
listen had opgewekt, en ook hier te lande de bezwaren, len
minste tegen de lijfstraffen, al meer en meer werden erkend.

De indiening van een dergelijk wetboek door den toen-
maligen Minister van Justitie, Mr. C, F. van Maanen, gaf
aanleiding tot een geweldigen storm van geschriften die
de intrekking van het ontwerp len gevolge hadden, het-
welk negatief het zijne bijdroeg om de rigting naar verbe-
tering krachtig in de hand te werken. De poenitenliaire
denkbeelden hadden echter nog weinig positieve gevolgen,
dan alleen verkeerde, doordat de administratie allerlei ver-

1)nbsp;Uit tijdschrift is later vervangen door een ändert „de Mensckenvriendquot; van
wijderen omvang, bevattende alles waar Christelijke weldadigheid en menschelijke
liefde zich werkzaam vertoonen. Zie hierover Mr. w. ï. van hamelsveld , Ne-
derlandsche PandeUen of verzameling van wetten in het Koningrijk der 2Ve-

Ve DL, 1835, p. 133.

2)nbsp;Zie den tex en van hall, Bijdragen III, p. 574.

zachtingen in den physieken toestand der gevangenen bragt,
welke uit het oogpunt der zedelijkheid hoogst bedenkelijk
waren en aanleiding gaven tot veelvuldige misbruiken en
ongeregeldheden.

Zoo bragt bijvoorbeeld de zoogenaamde cantine of verver-
schingsplaats, die vroeger niet bestaande, bij reglement van
11 Februarij 18251), was ingerigt, met het doel om ge-
vangenen, die zich behoorlijk gedroegen, op bepaalde uren
voor hun zakgeld eenige verkwikkingen of eetwaren te doen
bekomen, de schromelljkste gevolgen te weeg2).

In de eerste plaats veroorzaakte de ongelijkmatigheid,
die er bestond ten aanzien van dat zakgeld veel jaloezlj ,
ja misdrijven om aan geld te komen. En die ongelijkma-
tigheid werd van staatswege bevorderd, doordat het zakgeld
van het arbeids- en dagloon niet gelijk was, zijnde 2/10
voor de tot tuchthuis, 1|/10 voor de tot dwangarbeid
veroordeelden, hoewel ze bij elkander waren opgesloten.

Daarenboven verschaften de cantinehouders, die in geen
geval beambten van het huis mogten zijn, zelfs sterke
dranken; een misbruik dat echter later gelukkig geweerd
werd. De ongelijkmatigheid kon echter in de gemeenschap
niet worden weggenomen. De cantine bleef aan ernstige
bedenkingen onderhevig, terwijl bij eene afzonderlijke op-
sluiting der gevangenen het gebruik daarvan als belooning,
het gemis als straf eene zeer heilzame uitwerking kon
hebben In dat geval toch weet een gevangene niet van
meerdere of mindere bevoorregting.

Terwijl men te veel vrijheid verleende, daar tot op de
slaapzalen gerookt, gespeeld, en losbandige taal gevoerd

1)nbsp;Zie dit reglement Wj de jongh. 101. pag. 84. Bij Art. 46 van liet
besluit van 4 November 1821 waren de cantines ingesteld.

2)nbsp;Zie 3IiJn verhlijf in de gemeenschafpelijhe en afzonderlijke gevangenis, door
een ontslagen gevangene, medegedeeld door Mr. c. j. k. nieuwenhtjis , 1857.

3)nbsp;Wij aobten ons onbevoegd voor de cel eene dergelijke praktische quaestie
uit te maken. Wij vermelden alleen, flat vele leden van het bestuur van het ge-
nootschap der zedelijke verbetering, de cantine in de cel niet ongenegen zijn.

4*

kon worden, en op \'s konings verjaardag en enkele an-
dere feestdagen wel eens tooneelspel, zang, en dans bij
de viool werd toegelaten, ja zelfs vuurwerk afgestoken i),
zorgde men, naar het schijnt zuinigheidshalve, niet eens
voor licht gedurende de lange winteravonden, hetgeen dan
ook gevolgen had, die het licht schuwden. Zoo was, en
is zelfs thans nog wel de zondag de dag der zonde bij

uitnemendheid.

Eerst in latere jaren is beter voor licht en behoorlijke
lectuur gezorgd s), ofschoon ook te dien opzigte nog in
1859 wel wat te klagen overblijft, daar de verlichting in
sommige gevangenissen zeer flaauw is. Voorts moet melding
gemaakt worden van de pistoles, afzonderlijke vertrekken
voor degenen die hunne proceskosten betaald, en nu ook de
onkosten, voor die gunst verschuldigd, konden voldoen. Zij
werd doorgaans door de gevangenen rijke Ms gevangenis,
quartier aristocrate genoemd. Men kon zich volgens tarief betere

1) Zie over een en ander Mr. d. t. gevers in de aangehaalde redevoering,
pag. 34.

3) De met warme liefde voor het stelsel der afzondering bezielde Ds. a. a.
stuart deelt in zijn werk: de gemeenschappelifle of de afgezonderde opduUing?
uit een zedelijk godsdienstig oogpunt, Amsterdam 1857, hieromtrent, pag. 16
en 17, mede:

.Voor twee jaren hezocht ik een Provinciaal huis van arrest en justitie,
waarin zich doorgaans gemiddeld 160 gevangenen, in 8 ä 10 onderscheidene
lokalen of hokken bevinden. Ik moest de goede orde en reinheid bewonderen,
en bemerkte hoeveel moeite en zorg werd besteed aan de geestelijke behoeften der
bevolking. Maar onwillekeurig vroeg ik, op wat wijze \'s avonds die lokalen wer-
den verlicht, die op eene binnenplaats uitkwamen. waar een lantaarn werd ge-
zien^ En het antwoord was: avondlicht is er niet. Dit ^ou kostbaar en gevaarlijk
zijn- Denkt nu aan de wintermaanden, aan de lange avonden, van \'s middags
4 tot \'s avonds 9 of 10 ure, aan volslagene werkeloosheid, ledigheid van hoofd
en hand, verveling, en alle kwaad wat daaruit kan geboren worden onder ge-
vangenen.quot;

Voorwaar, hier mag men het hem wel nazeggen: .Wie een ander met voor-
bedachten rade en met pijniging van het leven berooft, wordt door dc wet ter
dood veroordeeld. En wie den gevallen medemensch prijs geeft aan zedelijken
moord van den onsterfelijken geest, - zou onschuldig zijn in het gerigt?quot;

spijzen en dranken dan de gewone gevangeniskost verschaf-
fen, terwijl het hatelijke voor de overige gevangenen daar-
door vermeerderd werd, dat zoodanige hevoorregten, zoo zij
verkozen, nu en dan ook van hunne zamenleving gehruik
konden maken. De misbruiken, door die pistoles veroorzaakt,
waren groot; zelfs werden, gelijk te Gent vóór 1830, voor
geld aan de bewaarders, publieke vrouwen toegelaten, ter-
wijl het aan een gewonen gevangene niet vergund was, om
zijne wettige vrouw, die hera uren ver kwam bezoeken,
den afscheidskus op de natbekretene wangen Ie drukken

Dat waren de gevolgen van het denkbeeld, om in eene
gemeenschappelijke gevangenis voor geld, aan de tuchtelin-
gen voordeden te verschalfen. En wat bleef er onder dit
alles van het karakter der straf over ? Of zou die soms be-
vorderd zijn door de missive van den administrateur der
gevangenissen van 1 Maart 1828, N«. 7, te belangrijk om
niet eene plaats hier in te nemen ?

»Men heeft zich wel eens met veel vrucht in sommige
strafgevangenissen als strafmiddel bediend, van het afscheren
van het hoofdhaar van de gevangenen, bij het eindigen van
eenige andere straffen, hun opgelegd.

Dit middel, als een lijdelijk schandteeken, voor een ieder
ziglbaar, en daardoor juist geschikt, om bij anderen de
meest mogelijke afkeer en bedwang in Ie boezemen, gelijk
dan ook de ondervinding heeft geleerd, dat de gevangenen
daaraan doorgaans zeer gevoelig zijn, is aan Z. M. bij voort-
during toegeschenen, als geschikt, om ter verzwaring der
straffen van policie, in de strafgevangenissen Ie kunnen
toegepast worden; dan, namelijk, wanneer de bijzondere
zwaarte van het gepleegde misdrijf op de blijkbare onver-
belerlijkheid van den persoon eene zoodanige bijvoeging of

1)nbsp;Zie Behnopt overzigt van het gevangenisstelsel in Nederland in verhand
met dat van afzonderlijke opsluiting, door een gerehahiliteerden gevangene, Am-
sterdam 1843.

2)nbsp;Zie de jongh, ISf°. 395, p. 445.

verzwaring mogt wettigen of noodig maken, terwijl ook de
aard dezer strafoefening zelve medebrengt, dat ze, om van
wezenlijken indruk te blijven, niet dan zeer spaarzaam
worde aangewend.

Mij gelast ziende, om de Commissien van administratie
over de groote strafgevangenissen met vorenstaande Z. M.
wijze van beschouwing en bedoeling bekend te maken, ver-
zoek ik U HoogEdl. Gestr. om dezelve ter kennisse van de
Commissie van administratie te brengen, met autorisatie,
om bij voorkomende gelegenheden dien overeenkomstig te
kunnen doen handelen.quot;

(was geteekend)nbsp;A. Brogx.

Administrateur.

Maar genoeg, hoe gaarne wij het ook deden, wij mogen
ons niet langer ophouden bij die bijzonderheden, noodwen-
dige gevolgen van ons gevangenisstelsel. Alleen dit nog, de
Minister van Binnenlandsche Zaken, De Koek i), heeft, bij
circulaire van 24 Blei 1837 ter wering van messen in de
gevangenis verklaard, dat het der regering voorkwam, dat
het lot der gevangenen reeds voldoende verzacht was; dat
meerdere genietingen het denkbeeld van straf te veel zouden
doen ophouden, en de misdadigers beter lot ontvangen dan
de gemeene man.

Niet oneigenaardig is het welligt hierbij nog te zien, hoe
een man, die als een der verlichtste Nederlandsche staats-
lieden werd beschouwd, en zonder twijfel aanspraak heeft
op de hulde van tijdgenoot en nakomeling, hoe Gijsbert
Karei van Hogendorp^) in 1824 over dit stelsel oordeelde.
Hij zeide: »de grondslag van hetzelve is arbeid. De gevan-
genen zullen op de krachtigste wijze eene zedelijke verbe-
tering erlangen door den arbeid, en wanneer zij in de

1)nbsp;Zie de jomgh, 386, p. 248.

2)nbsp;Zie Bijdragen tot de huishouding van Staat in het Koningrijk der Neder-
landen, VITlste DL, p. 77 (uitgave 1824).

maatschappij terugl^eeren, zullen zij de hebbelijkheid van
werken hebben, en een sommetje medenemen om eene
kostwinning op te zetten. Daarenboven ontvangen zij ten
zelfden einde schoolonderwijs naar ieders behoefte, en wo-
nen elk zijn eigen godsdienst geregeld bij.quot;

Ziedaar wel de schoonste voorstelling die van de inrigting
te geven was, voordat de praktijkin staat was aan Ie too-
nen, dat de zedelijke verbetering door arbeid, schoolonder-
wijs en het geregeld bijwonen van elks godsdienst, in de
gemeenschap eene illusie, geene werkelijkheid kan zijn.

Hoe geheel anders zou een man als Hogendorp er thans

over oordeelen!

Wat het schoolonderwijs aangaat, terwijl het van rijks-
wege alleen in de groote gevangenissen plaats vond en zelfs
daar door Kommandanten i) zoo werd tegengewerkt, dat de
regenten van enkele gestichten dit onderwijs bij reglement
verpligtend hebben moeten maken, werd het, door het ge-
nootschap tot zedelijke verbetering, in de overige gevan-
genissen zeer bevorderd.

Vooral aan de bemoeijingen dezer vereeniging is het te
danken, dat de jeugdige misdadigers, die volgens het be-
sluit van 4 November 1821 zooveel mogelijk in de gevan-
genissen van de oudere moesten afgescheiden blijven, hij
besluit van 15 Maart 1835 in een afzonderlijk huis van be-
waring en verbetering te Rotterdam werden geplaatst; eene
inrigting, die in dien tijd een bepaalde vooruitgang mögt ge-
noemd worden, en zelfs de goedkeuring van beroemde vreem-
delingen, zooals Ramon de la Sagra en Bloreau Christophe
wegdroeg. Bij besluit van 10 November 1857 werd voor
veroordeelde meisjes mede een dergelijk afzonderlijk geslicht
ingerigt te Amsterdam.

In 1858 verklaarde Moreau Christophe, in zijn rapport

1) Sommige kommanclanten eB directeurs van den arbeid waren van meening,
dat het een gevangene vrij moest staan te zeggen: ik wil onderwijs, of ik wi!
het niet.

aan den Minister Graaf de Montalivet, dat hij in Nederland
eigenlijk nog niemand gesproken had, die geene bezwaren
tegen het stelsel van afzondering had Juist op dat oogen-
blik echter nam de zaak eene beslissende wending.

Onder de eersten, die zich daarover in geschrifte uitlieten,
behoort L. G. Bouricius regent van de strafgevangenis te
Leeuwarden, die de afzondering volgens de Anburnsche wijze
met doelmatige classificatie wilde invoeren. Het Pennsylvani-
sche stelsel vond geene goedkeuring bij bem, omdat hij 1« de
kosten te groot achtte; 2e den invloed betwijfelde dien men
zich van de toespraken der Godsdienstleeraars en onderwij-
zers in de afzonderlijke cellen belooft. Hij gaf echter loe,
dat het Pennsylvanische stelsel in Amerika betere resultaten
opleverde, dan het Auburnscbe. De geheele afzondering
wenschte hij Ie bij de intrede, gedurende 15 dagen of 1
maand; voor bet ontslag, gedurende 15 dagen, mits de ge-
vangene door den kommandant ol\' geestelijke bezocht worde,
2e bij recidive, gedurende 3 of 6 maanden, als het vonnis
dit gebiedt; 5« bij vonnis door den regter als verzwaring
van straf, gedurende 5 maanden, of, hetzij een bepaalde tijd
ieder jaar, hetzy onbepaald op te leggen, met magt tot
opheffing aan de administratie; 4e als disciplinaire straf.

De classificatie bestond in \'t algemeen in de verdeeling
in 4 of 5 afdeelingen. Er was afscheiding van de jong-
ste gevangenen aan de eene, der halstarrigste en slechtste
aan de andere zijde, terwijl de groote hoop tusschen bei-
den ook nog in klassen verdeeld was, alles met vrijlating
aan regenten, om tot belooning of straf voor gedrag in den
kerker, van de eene naar de andere klasse over te plaat-
sen. De eene afdeeling genoot onderscheiden voorregten bo-

1) Men herinnere zich ook den hekenden gelnkwensch van dien Heer aan Prof.
Den Tes. Zie Mr. a. j, van deinse, Algemeene beginselen van Strafregt,
1852, pag. 891.

3) Over de gevangenissen in Nederland, 1839.

3) Zie over do classificatie te Leeuwarden, Bijlage II.

ven de andere, als: ontvangst van bezoek, briefwisseling,
toestemming van vertering in de cantine, en er werd zoo
veel mogelijk getracht alle onzedelijkheid in gesprekken als
anderszins te weren, vooral door lectuur en bezigheden bij
de lange winteravonden.

Deze classificalie, door de regering aangemoedigd, werd
nog aanhoudend verbeterd, en daarbij aan andere inrigtin-
gen aanbevolen. W. H. Suringar i), die haar naauwlettend
gadesloeg, aan vreemde Staten aanbeval, en er eenig hèil
van verwachte, verklaarde zich echter in 1842 volkomen
overtuigd van de onmogelijkheid harer toepassing, welke
verklaring hij op het Poenitentiair Congres te Frankfort
van 28 October 1846 met nadruk herhaalde, en in het
Weekblad van het Regt van 1857 N«. 5 op nieuw te ken-
nen gaf op gronden, die door Prof. Röder de beste wor-
den genoemd, welligt ooit tegen het classificatiesysteem in-
gebragt. Ja, de commissie van administratie zelve ver-
oordeelde, bij rapport van 18 September 1843, haar ei-
gene schepping, en verklaarde zich onbewimpeld voor de
afzonderlijke opsluiting, onder breedvoerige opsomming van
de veelvuldige bezwaren tegen het gemeenschappelijk ge-
vangenisstelsel.

Maar wij zouden het tijdperk zoo doende overschrijden.
Hetgeen wij echter behandelden stond te zeer in verband
met het voorafgaande, om het niet hier eene plaats te doen
vinden.

Het werk van Bouricius trok in den tijd dat het uitkwam,
de algemeene aandacht. Mr. D. Tiehoel Siegenbeek gaf er
eene uitvoerige beoordeeling van in een belangrijk artikel
in de Nederlandsche Jaarboeken van regtsgeleerdheid 2).

1)nbsp;Zie QedacUen over de eenzame opsluiting der gevangenen van w. h. sü-
eingae, 184.2.

2)nbsp;Zie EöDEE, in het Kritische Zeitschrift für die gesammte Rechtswissen-
haft, Band V, 4 heft, 1858, p. 307.

3)nbsp;Zie die recensie, JaarboeJcen van den tex en van hall, p. 683—693,

Deze achtenswaardige en kundige magistraat verklaarde
zich in de hoofdzaak daarmede te vereenigen, zeggende:
»dat de volkomene afzonderlijke opsluiting der gevangenen,
hoe schoon in theorie, in de praktijk niet als een maatre-
gel moet worden aangewend voor alle gevangenen zonder
onderscheid. Het kwam hem voor, dat niet genoegzaam on-
derzocht was of landaard en volkskarakter niet hij verschil-
lende volken tot verschillende resultaten leiden

Nog stelliger werd het stelsel der volkomene afzondering
verdedigd door J. S. Mollet , terwijl ook de Amsterdam-
sche Hoogleeraar Den Tex®) zich in dien geest uitliet, en
zich zoowel in eene reeks van beoordeelingen van verschil-
lende werken in het buitenland uitgekomen, als door zelf-
standige artikelen tot bevordering der groote zaak zeer ver-
dienstelijk maakte.

Eene bijzondere vermelding verdient voorts de dissertatie
juridica inauguralisnbsp;carceris van H, F. De Court

welke na een breedvoerig overzigt van de ontwikkeling der
gevangenissen, vooral bij de oudere volken, tot de slotsom
komt, dat het gewijzigd Pennsylvanische stelsel van afzonde-
ring verreweg de voorkeur verdient.

Inmiddels was ook de aandacht der Nederlandsche rege-
ring allengs in hooge mate op de velerlei bezwaren tegen
het bestaande gevangenisstelsel gevestigd. Daarover echter
in het volgende hoofdstuk.

1)nbsp;Later is de Hr. SiegenLeek een meer bepaald voorstander der afzondering
geworden. Men zie onder anderen Themis V 181. Flugtige hedenkingen aan-
gaande, het onlangs voorgedragen sftelsel van eeneame opsluiting en de herziening
der Militaire wetgeving.

2)nbsp;Zie Quelques idéés sur les lois pênales et sur les frisons dans Ie royaume
de Pays-Bas, 1839.

3)nbsp;Men zie de Nederlandsche Jaarhoekeu van 1838—1851.

4)nbsp;Zie genoemde dissertatie, L. B. 1839, p. 138 en volgende, p. 162.
Thesis VII. Carceris systema quale viget in Pennsylvania, praestat systemati
Anhuraiensi.

TWEEDE HOOFDSTUK,

HET TIJDPERK VAN 1840^—1846.

Eerste ontwerp van wet met zijne gevolgen.

De regering dan begon zich de zaak der gevangenissen
bepaaldelijk aan te trekken, schoon slechts met het doel
om door gestrengere tucht en orde den afschrik te bevor-
deren, want de denkbeelden van verbetering der gevangenen
oefenden op het ontwerp al zeer weinig invloed uit.

Ten aanzien van de gevangenisstraf bevatte het oorspron-
kelijk ontwerp, in 1839 aan de 2de Kamer ingediend, onder
anderen de navolgende bepalingent

Art. 21. De straf van dw^angarbeid wordt altijd opgelegd
voor een bepaalden tijd van ten minste vijf en ten langste
veertig jaren. De tot die straf veroordeelde manspersonen
zullen, voor zoo verre hun arbeid dit zal toelaten, geke-
tend, hetzij binnen, hetzij buiten het daartoe bestemde ge-
sticht, tot zwaren arbeid worden gebezigd.

De vrouwspersonen zullen binnen het gesticht aan hare
krachten geëvenredigden zwaren arbeid moeten verrigten.

Art. 22. De tuchthuisstraf wordt altijd opgelegd voor een
bepaalden tijd van ten minste drie, en ten langste vijftien
jaren. De tot deze straf veroordeelde personen zullen in
daartoe afzonderlijk ingerigte gebouwen worden opgesloten,
met de verpligling tot zoodanigen arbeid, als naar hunne

ligchaamsgesleldheid en bekwaamlieden het meest geschikt
zal worden bevonden.

De regering had de eerstgenoemde kettingstraf, als eene
poena mortis proxima, voorafgegaan hetzij door tentoonstel-
ling op het schavot onder de galg, hetzij door enkele ten-
toonstelling, hetzij door eerloosverklaring, de tweede, als
daarop volgende, mede mei voorafgaande lenloonslelllng
op het schavot of eerloosverklaring, voorgesteld, en meende
nu de geesel en brandmerkstraf te kunnen missen. In de
memorie van toelichting verklaarde zij, dat er nu toch eene
voldoende gradatie van straf zou zijn, en dat de inwendige
inrigting der gevangenlmizen, welke men meent, dat bij re-
glementen van algemeen bestuur moet worden geregeld,
veel zal kunnen bijdragen, om de veroordeelden berouw
over de door hen begane misdaad in Ie boezemen, hen tot
betere leden der maatschappij Ie vormen, en in slaat te
stellen, om, na bet ondergaan hunner straf, als nuttige en
werkzame menschen in hel maatschappelijk leven terug te
keeren.

Dat zoodanige voorstellen evenwel Ier bereiking van dat
doel len eenenmale onvoldoende moesten geachl worden,
werd zoowel in de afdeelingen der Staten-Generaal, als door
geëerde stemmen uil de natie schier algemeen geoordeeld.

Suringar wendde zich onder anderen mei een breedvoerig
gemotiveerd adres lot de Kamer, mei dringend verzoek
geene keltingslraffen, noch 40jarigen dwangarbeid in de wet-
geving op Ie nemen, als zijnde deze alleen in slaat om alle
overgebleven eergevoel bij de misdadigers volkomen uit Ie
dooven, en hen zedelijk en ligchamelijk te vernietigen.
Hij drong voorts aan op de invoering van het Anburnsche
stelsel met classificalie als regel, hel Pennsylvanische als
uitzondering, en wel lo. voor het grootste gedeelte van hen
die voor denbsp;maal of meer veroordeeld zijn;

2«. voor allen op wien de poena mortis proxima van toe-
passing ware.

Van de leden der Kamer maakte zich vooral verdien-
stelijk de reeds meermalen genoemde Mr. D. T. Gevers
van Endegeest die door eene allerbelangrijkste nota
mede aanleiding gaf, dat de regering zelve op de voorge-
dragene bepalingen terugkwam, terwijl ook de raadsheer
Tromp uit Leeuwarden door zijne nota het zijne daartoe
bijdroeg.

Gevers deelde, na eene historische ontwikkeling van de
stelsels van afzondering, met klem van redenen zijne be-
zwaren tegen de voorgedragene straffen mede. Dwangarbeid
met kettingstraf zou, naar zijne zienswijze, alleen op Java
waar zij reeds bestaat, ten aanzien van zeer zware misda-
digers, derwaarts gedeporteerd, kunnen worden ten uitvoer
gelegd. Hij stelde evenwel liever voor: eene eenzame op-
sluiting voor een bepaalden tijd, van ten minste ö en ten
hoogste 20 jaren, en wilde de tot die straf veroordeelden,
in eene afzonderlijke afdeeling van de huizen van tuchti-
ging, gedurende de helft van hun straftijd in een afzonder-
lijke\' cel, bij dag en bij nacht, doen opsluiten, en gedurende
hun geheelen straftijd onderworpen zien aan gestrenger
orde en tucht, dan de overige veroordeelden. De reglemen-
ten van algemeen bestuur moesten verder bepalen de geval-
len, waarin het bestuur der gevangenissen ook gedurende de
tweede helft van den straftijd wegens onvoldoend gedrag in
het gesticht, de eenzame opsluiting wederom voor korteren
of längeren tijd zoude kunnen gelasten.

De regering nam deze bepalingen wel niet over, maar
wijzigde de hare in zooverre, dat dwangarbeid voor uiter-
lijk 40 2) jaar (kettingstraf) in langdurige zware tuchthuis-

1)nbsp;Zie over dit alles van ben soneet , 1ste Aflevering, 1840.

2)nbsp;Het getal 40 schijnt ontleend aan het Wethoei van Strafvordering. Art.
461 en Art. 462; »Vervolgingen ter zake van misdrijven waartegen de doodstraf
bedreigd is verjaren met twintig jaren; de straffen hij arrest of vonnis opgelegd,
verjaren door het verloop van het duhbel getal jaren, hetwelk tot verjaring der
vervolging zoude worden gevorderd, te rekenen van den dag, waarop het arrest
of vonnis kracht van gewijsde heeft bekomen.quot;

straf voor dien zelfden tijd veranderd werd, waarvan de
veroordeelden niet langer dan de helft en niet korter dan
een vierde in eenzaamheid mogten worden gekerkerd, en
alleen tot het verrigten van gemeenschappelijk werk, en
om noodzakelijk genot van de vrije lucht te hebben, daaruit
worden gevoerd, onder aanhoudend stilzwijgen. Bij de zware
tuchthuisstraf van 7 tot 20 jaren zal de regter voor uiter-
lijk de helft van dien tijd eenzame opsluiting kunnen uit-
spreken , die in geen geval minder dan een jaar zal mo-
gen duren. Die opsluiting zal altijd gedurende den eersten
tijd der straf plaats vinden.

Bij de enkele tuchthuisstraf van 5 tot 15 jaar kwam die
afzondering niet voor, zelfs niet bij nacht.

Deze ontwerpen werden verschillend beoordeeld. Mr. Ge-
vers achtte ze onvoldoende, Mr. W. L. P. C. van Rappard
te drukkend.

De voorstelling van laatstgenoemde, een voorstander
van geesel en brandmerk en 40 jarige tuchthuisstraf, leed
aan het euvel van verwarring der begrippen van eenzaam-
heid en afzondering. Wenschelijk zou het geweest zijn
de onderscheiding ook bij de wet in \'t oog te houden,
en nimmer van eenzame, maar wel van afzonderlijke op-
sluiting te spreken, daar men toch niet de eerste, maar
wel de laatste bedoelde, gelijk Gevers uitdrukte door te
zeggen: »Men moet het Philadelphische stelsel nemen zoo
als het thans verstaan wordt, dat is opsluiting van iederen
gevangene in een cel, maar met arbeid, met toespraak van
suppoosten, beambten en leeraars, en met genot van vrije
lucht op eene wandelplaats.quot;

De afkeuring van van Rappard was te sterk gekleurd, om
haar hier met stilzwijgen voorbij te gaan, te meer omdat
zij in den mond van vele tegenstanders menigmaal evenzeer
werd en wordt gebezigd, i) Hij drukte zich aldus uit: »die

1) Men zie slechts de redevoeringen van de sade, laeochb-jacquetem,

»Straf komt mij te zwaar voor; verbeeld u een mensch wiens
»geweten, na het plegen van zware misdaden eindelijk is
»ontwaakt, die daar des nachts en des daags eenzaam in
»zijn kerker is gekluisterd, afgescheiden van alle mensche-
»lijke wezens, aan wien ja even als aan de dieren voedsel
»wordt toegediend, die ja, even als een dier zwaren arbeid
»moet verrigten, doch wien het verboden is zijne gewaar-
»wordingen mede te deelen; die wanneer hij ook al tot
»gemeenschappelijken arbeid wordt toegelaten, daar als een
»doode onder de levenden wordt aangemerkt, verbeeld u
»dien toestand, niet gedurende dagen of maanden; maar
»gedurende twintig volle jaren.quot;

Gevers antwoordde hierop teregt: »er is hier geen sprake
van twintigjarige eenzaamheid, de eenzame opsluiting be-
rust op het beginsel van korteren straftijd, er komt hier
ook geen kluisteren maar slechts opsluiting te pas, geen
kerkers, maar drooge, gezonde, kleine vertrekjes of cellen,
welke naar de bestaande verordeningen niet beneden den
grond mogen zijn, geene afscheiding van alle menschelljke
wezens, want de toegang en toespraak moet vrij zijn aan
de bewaarders, aan alle beambten, aan de geestelijken, re-
genten, enz. geen te zware arbeid, maar de gewone in onze
gevangenissen verrigt: spinnen, weven, kleedermaken en
dergelijke.quot;

Na velerlei overwegingen werd de 2de Titel die deze bepa-
lingen der regering betrof, met 34 tegen 19 stemmen aan-
genomen. Be 1ste Kamer nam het geheele ontwerp in de
zitting van 9 Junij 1840 aan, en den 10 Junij werd dit
1ste Boek in het Staatsblad 20-26 afgekondigd, onder be-
paling dat een nader tijdstip, na het goedkeuren der overige
gedeelten des welhoeks zoude worden vastgesteld, waarop
het zou in werking komen, en kracht van wet erlangen.

leon de malevilie, caenot en meer anderen in de Fransche Kamer van Ge-
deputeerden. Zie de Hevue Fénüentiaire.

1) Zie YAN DEN HONEET, Afl. I, pag. 31.

nPfOÜ

64

Dat tijdstip brak echter niet aan; de wetten ondergingen
nog nadere wijzigingen, het 2de en 3lt;ie Boek werd ingediend
op 17 Sept. 1842 1), een nieuw ontwerp op 17 November
1843 en in October 1844. Voor dien tijd had de Kamer zich
tot de regering gewend met verzoek, om de beginselen van
het stelsel van afzonderlijke opsluiting zuiverder in de wet
op te nemen, hetgeen in 1843 geschiedde. Verschillende re-
denen verhinderden de behandeling der zaak, die eerst ten ge-
volge der indiening der wetten van 6 Februarij 1846 plaats had.

Ook de openbare meening bleef inmiddels geenszins het
stilzwijgen bewaren. Voor- en tegenstanders deden zich hoe-
ren. Onder de geschriften, die in dat tijdperk uitkwamen,
trekt in de eerste plaats de aandacht: dat van J. Brandt
van Langerak en Cabauws), die daarin beweerde de eigen-
lijke uitvinder van het gevangenisstelsel van 1821 te zijn,
terwijl de staatsraad Administrateur P. J. De Bye 3) er voor
wordt gehouden. Deze staatsdienaar had hem in 1819 bij eene
ontmoeting, in vertrouwelijk gesprek omtrent het een en an-
der weten uit Ie booren, en voorts uitgenoodigdzijne denk-
beelden aan de regering mede te deelen, hetgeen daarop
geschiedde. Het door hem aangegeven stelsel werd aangeno-
men, schoon slecht begrepen, en verminkt. Belangrijk is de
aanwijzing van de vele gebreken in de toepassing, die hij
vervolgens geeft; waarna hij eindigt met te vermelden reeds
in 1819 voor het zoogenaamde Anburnsche stelsel zich ver-

1)nbsp;Als toelicliting diene, dat dit ontwerp door den in plaats van Mr. C. F, van
Maanen den 17^™ Maart 184,2 opgetreden Minister van Justitie, Mr. P. A. van
Hall, werd ingediend, de latere ontwerpen door Jhr. Mr. de Jonge van Campens
Nieuwland. Terwijl van de behoudende gezindheid van Mr. van Maanen, die in
1840 in de 2de Kamer verklaarde, dat zijne denkwijze omtrent het stelsel van straf-
fen nog dezelfde was als voor twintig jaren, weinig te verwachten was, leverde
Mr. de Jonge, die dezelfde denkwijze was toegedaan, in elk nieuw ontwerp het
bewijs op van vooruitgang en huldiging vr.n betere beginselen.

2)nbsp;Iets over de gevangenissen in het Koningrijk der Nederlanden 1841. Zie
onder anderen pag. 61 , 62 , 74 en 77.

8) Men zie pag. 62 de klacht tegen den Hr. de Bije, in de woorden van
Virgilius: »hos ego versienlos feci, tulit alter honores.quot;

klaard te hebben. Thans (1841) zou hij niet afkeerig zijn
van eene proeve met het Philadelphische, ofschoon hij 3
maanden eenzame opsluiting bijna gelijk zou stellen met 3
jaren gewone gevangenisstraf.

Mr. S. P. Lipman en Mr. L. G. Vernée maakten zich
voor de zaak der afzondering verdienstelijk door het over-
brengen in onze taal, de een van het beroemde werk van
den Zweedschen kroonprins Oscar «over straffen en straf ge-
stichten , de ander van dat van Dr. C. A. Diesz 2), direc-
teur der toenmaals in Auburnschen geest ingerigte gevan-
genis te Bruchsal »over de voordeden der eenzame opsluiting
als middel ter verbetering der gevangenen in de strafge-
sliehteny In 1842 trad de onvermoeide kampvechter, W. H.
Suringar®), in het strijdperk, en ditmaal m een geschrift, dat
de eer eener Fransche vertaling van Moreau Christophe
genoot. Merkwaardig zijn de woorden, waarmede hij het
belangrijk betoog eindigt, dat hem als stellig voorstander
der volkomene afzondering deed kennen.

»Maar er is tot nog toe geen eigenlijk stelsel voor en in
Nederland uitgevonden, en niemand behoeft zijn eigen werk
te prijzen of te verdedigen. Gezamenlijk zoeken wij naar
waarheid. Mogten wij zoo gelukkig zijn haar te vinden, en
mogten deze beschouwingen en die van anderen daartoe
bruikbare bouwstof leveren.quot;

Belangrijk is het voorts daaruit te vernemen, dat de prak-
tische deskundige, F. J. Mahieu^), destijds Inspecteur over
den arbeid in \'s rijks gevangenissen, later Inspecteur-Gene-
raal van het gevangeniswezen in Nederland, een man, wiens
verdiensten algemeen geschat worden, zich mede voor dit
stelsel verklaarde , zeggende: »Mijne inzigten stemmen volko-
men overeen met de uwe. Het is onnoodig dat ik afzonder-

1)nbsp;In 1843.

2)nbsp;In 1843.

3)nbsp;w. H. suEiNGAU, Gedachten over de eemame opsluiting der gevangenen.

4)nbsp;Zie aat werk, pag. 3.

K

lijk nog iets deswege publiek make: ik zou in repetitiën
moeten vervallen.quot;

Allerbelangrijkst is het rapport van de architecten, J. 6.
van Gendt en J. Warnsinck op 22 November 1843 aan
den Minister van Justitie ingeleverd met betrekking tot de ver-
beteringen in Engeland en Schotland, bij het bouwen van ge-
vangenissen. Zij geven eene beschrijving van de gevangenis
Bridewell te Glasgow in 1824 gesticht, alsmede van hunne
bezoeken te Milbank, Pentonville, Parkhurst enz. en ver-
klaren zich voor de toepassing van het Pennsylvanische stel-
sel. Hun rapport moet, volgens Mr. A. J. van Deinse als-
mede volgens den Tijdgenoot, van veel invloed geweest zijn
op den bouw van de cellulaire gevangenis te Amsterdam.

De tegenwoordige Advocaat-Generaal, J. A. Jolles, deed in
zijne statistiek van het Provinciaal geregtshof van Noord-
Holland over 1843 zien, hoe onderscheidene misdaden het
gevolg van onderling verkeer der misdadigers in de gevan-
genissen waren.

Belangrijk is in dat opzigt ook een beknopt overzigt
van het gevangenisslelsel in Nederland in verband met dal
van afzonderlijke opsluiting door een gerehabiliteerd ge-
vangene

De voorspraak wekte echter ook tegenspraak op. Als
voorbeeld daarvan vermelden wij een artikel, in de Arn-
hemsche Courant van b Junij 1844, No. 110, van Dr. Schel-
tema, die de classificatie der moraliteiten volstrekt niet lot
de onmogelijkheden achtte.

»Menschen,quot; zeide hij, »die zoo door aanleg als door
theoretische en praktische kennis daartoe geschikt zijn,
kunnen zonder twijfel scheidingen maken, kunnen op grond

1)nbsp;Te vinden in de Terhandélingen van het Koninklijk Instituut van Inge-
nieurs, 1848. iste Stuk, p. 45.

2)nbsp;van deinse, Algemeene beginselen van Strafregt, p. 389. Tijdgenoot
1844, IV, pag. 637, Nieuwe cellulaire gevangenis {huis van arrest en justitie):

B) Zie Ned. Jaarboeken van, den tex en van hall, V, 187.

van hunne algemeene raenschenkennis van buiten, na ge-
noegzame lange opmerking, zien wat er binnen omgaat,
en in zooverre is het ook buiten Lavater en Gall eene waar-
heid, dat zij in hun uiterlijk dikwijls de onbedriegelijke
en onuitwischbare kenteekenen van hun inborst dragen.
Buitendien is men niet enkel tot deze zigtbare teekenen
bepaald. Wij herinneren ons ook in het Magasin Pittoresque
van 1843, de teekening van tien hoofden gezien te hebben,
om aanschouwelijk te maken, hoe de mensch tot het rede-
loos gedierte afdaalt, en omgekeerd, terwijl wij tijdens ons
verblijf in Amsterdam in de gelegenheid waren, om ook
nog met opzigt tot de schedels van menschen en dieren
in het fraaije kabinet van Natura Artis Magistra ons daar-
van te overtuigen,quot;

Deze schrijver acht de straf van afzonderlijke opsluiting
nadeelig, en zonder voldoenden afschrik naar buiten.

In veel heftiger toon laat zich de anonyme schrijver van
de nieuwe berigten over het Pennsylvanisch gevangenisstelsel
uit. Deze schrijver, sterk voorstander van de dood-en ver-
dere lijfstraffen, grondt zich ter verdediging daarvan op
het Oude Testament, hetwelk hij acht door God te zijn
ingegeven, en een jus positivum divinum universale te be-
vatten. Op dien grond hijvoorbeeld is hij voor de geesel-
straf. Of men zich bij 40 slagen bepalen zal, roert hij geens-
zins aan De mensch, zegt hij, kan slechts door twee
dingen van het kwade weêrhouden worden, door de gedachte
aan vernietiging of pijn. De toepassing dier hoofddenkbeel-
den is de grondslag zijner strafregterlijke belijdenis. De
afzonderlijke opsluiting acht bijechter barbaarsch!

Hoe beleefd hij zijne tegenstanders behandelt, blijkt, als
hij van de verbetering der gevangenen sprekende zegt:
»Dat bespottelijk denkbeeld moest met zoovele andere we-

1) Het aangehaalde werk is te Groningen in 1844 uitgekomen.
Men herinijere zich dat in het Oude Testament 40 slagen het maximum was.
Zie over een en ander Ned. Jaarb. VI, pag, 744 enz.

derom voor onzen tijd bewaard blijven, en wie weet welke
diepe wortels het reeds bij velen geschoten heeft? Getuige
dat erbarmelijk geschreeuw van jonge lieden, zonder ge-
noegzame ondervinding, dat geschrijf van week- en dag-
bladen tegen de lijfstraffen, waardoor de verbetering van
de gestraften onmogelijk zou worden; getuige dat zwetsen
over verlichting en beschaving dat doorgaans juist gedaan
wordt door hen, die sedert eeuwen toonen, dat zij niet
vatbaar zijn voor verlichting/\'

Inderdaad, het is treurig, dat dit geschreeuw en gezwets
thans (1859) zelfs schier al onze achtbare geregtshoven, en
vele der bezadigste mannen van den lande heeft aangestoken.
Het einde der dingen schijnt gekomen te zijn, als zelfs de
geloovigen verleid en medegesleept worden !

In denzelfden geest werd mede anonym de vraag be-
handeld 1): Is het Pennstjlvanisch of eenig ander gevangenis-
stelsel zonder lijfstraffen ter bevordering van afschrik doel-
treffend? en in vrij hevige taal ontkennend beantwoord.
Vervolgens trekt de aandacht de dissertatie van P. M. Nol-
thenius®), mede een ijverig voorstander der afschrikbegin-
selen, die uitvoerig stilstaat bij de vraag of de doodstraf
geschikter door ophanging of door verworging zal wor-
den uitgeoefend, en de geeselstraf bijzonder doelmatig acht
voor de mindere volksklassen. Hij verklaart zich, en het
verdient opmerking, uit het oogpunt van afschrik voor
het gewijzigd Pennsylvanische of Virginische stelsel van
afzonderlijke opsluiting, hetwelk hij als geneesheer vermeent,
dat geene schadelijke gevolgen voor het ligchaam en den
geest der gevangenen zal hebben. Hij wil evenwel ook in
sommige gevallen eene plaats voor het Auburnsche stelsel,
en voor dwangarbeid voor hen, die tot meer dan 10 jaren
gevangenisstraf veroordeeld zijn, en in allen gevalle geene
eenvormige straf voor allen, op grond van zijn motto: »Zou

1)nbsp;Zie Jaarh. VI, pag. 739.

2)nbsp;Biss. medko-juridioa moralis van p. m, noltheniüs , 4 Mei 1846.

het niet bespottelijk zijn dat één hoed voor alle menschen
geschikt is.quot;

Alle geschriften te vermelden is ons ondoenlijk en ook
onnoodig, daar wij alleen de ontwikkeling van het beginsel
in het algemeen moeten aantoonen. Wij mogen echter niet
zwijgen van den verdienstelijken arbeid van C. F. Lnrasco,
die door meerdere buitenlandsche reizen groote ondervin-
ding ten aanzien van het gevangeniswezen verkreeg en daar-
van ook onderscheidene mededeelingen deed. In 1845 gaf
hij daarover eene voorlezing uit, in 1846 vertaalde hij de
bedenkingen van den raadsheer in het hof te Glessen, Dr.
F. Noellner, mederedacteur yamp;n^Q Jahrbücher der Gefängniss-
kunde und Besserungsanstalten, en van het Kritisch Zeitschrift
für Deutsches Strafverfahren, tegen de Badensche wet van
1843 en voegde hij daaraan nog eenige belangrijke aanmer-
kingen toe, in verband met het bij ons in 1846 ingediend

ontwerp van strafwet.

Der vermelding waardig is ook eene redevoering van Mr.
J. A.van Royens), over Wetgeving en armoede beschouwd in
betrekking tot hel misdrijf, den 10^- Februarij 1846 uit-
gesproken. Deze schrijver deelde mede dat er in 1844 bij af-
wisseling 15484 gevangenen waren opgesloten, waaruit men
kan nagaan tot welk een reusachtig cijfer het getal dier
ongelukkigen stijgt, gedurende den leeftijd van een enkelen
mensch. Sprekende van den werkkring van het genootschap
tot zedelijke verbetering der gevangenen, zegt hij dat hier
een hinderpaal in den weg staat: de vermenging der
gevangenen van verschillende soort in de huizen van ver-
zekering. Indien het stelsel van afzondering in eenig op-
zigt zich aanbeveelt, het zal voorzeker daardoor zijn, dat
het verhindert, dat de verdorvenheid van den een, een
schadelijken invloed uitoefene op de anderen.

1)nbsp;Zie BmertaUe, pag. 101, Theses V; pag. 162, 118 en 119.

2)nbsp;Zie Jaarloehen, VI, 5.

3)nbsp;Zie voorts pag. 38 en 39 van het aangehaalde werk.

DERDE HOOFDSTUK.

HET TIJDPERK VAN 1846 —1851.

Tweede ontwerp van wet en zijne gevolgen.

Wij hebben gezien, hoe de zucht oni minder aan den
iijve te straffen, gevangenissen heeft doen verrijzen. Daarbij
merkten wij op, dat de versnippering der regtsbedeeling
Nederland voor het bezwaar der groote strafgestichten be-
hoedde, dat echter het koninklijk besluit van 4 November
1821 ook ons land met de aan die inrigtingen verknochte
Jammeren in overvloedige mate deed bekend worden. Ein-
delijk zagen wij, hoe langzamerhand de overtuiging veld
won, dat de tezamenbrenging der gevangenen de bron van
al die jammeren was, en dat de kwaal niet te genezen
zou zijn zonder wegneming der oorzaak.

Wat eerst in enkele geschriften en vervolgens in vele
werd uitgesproken, trok de opmerkzaamheid der regering,
en zij voelde zich geroepen om middelen ter genezing voor
te schrijven. Het weinig afdoende dier voorslagen werd
echter vrij algemeen erkend, en eindelijk door de verte-
genwoordigers der natie openhartig beleden.

Een zoo schrander man als de Minister de Jonge van
Gampens-Nieuwland, hoe behoudend ook van gezindheid,
kon de oogen niet langer sluiten voor het licht der waar-
heid. Hij gaf gehoor aan den wensch der vertegenwoordi-
gers, en niet meer het Anburnsche, maar het gewijzigd

Pennsylvanische stelsel maakte in het ontwerp van 15 Ja-
nuarij 1846 den grondslag der strafwetgeving uit.

Dit ontwerp gaf tot ernstige gedachtenwisselingen aan-
leiding, werd dennbsp;Januarij 1847 op nieuw ingediend
en verwierf, wat het Boek betreft, de goedkeuring
van de tweede kamer der Staten-Generaal. De gebeur-
tenissen van 1848 en de daaruit voortgevloeide grond-
wetsherziening weerhielden echter het lot stand komen
der zaak.

Daar het eene waarheid is, door een verlicht Vorst i)
erkend, dat onbevooroordeeld te luisteren naar de vaak
duurgekochte ervaring van hel voorleden, en daaruit les-
sen en gedragsregelen te ontleenen, de eischen van het
heden juist te beoordeelen en geheel te vervullen, en aldus
de mogelijkheid voor Ie bereiden van eene verstandige op-
vatting van het vraagstuk, hetwelk de toekomst op hare
beurt zal hebben op te lossen, de ware continuiteit in de
vooruitgaande ontwikkeling der menschheid is; zoo achten
wij het niet onbelangrijk aan die voorstellen van wet eenige

oogenblikken te wijden.

Deze toch kwamen grootendeels overeen met de Badensche
wet van 6 Maart 1845 3), ^[q hoe uitnemend ook in hare
bedoelingen, en hoeverre uitblinkende boven die van zoo-
vele andere landen, toch, volgens het onlangs verschenen
allerbelangrijkst geschrift van onzen Suringar 3), aanleiding
gegeven heeft tot gevolgen, die helaas maar al te zeer
regtvaardigen hetgeen deze onze landgenoot in 1846 op het
congres te Frankfort voorspelde^).

1)nbsp;Kfoning oscak i in zijne ^Sirafen en Strafgestichtenpag. 3.

2)nbsp;Zie pag. 33.

3)nbsp;w. h. sueikgae, Eene stem uit Nederland over de cellulaire gevangenis
te Bruchsal en de strafwetgeving in Baden en elders, in verhand tot het ge-
vangeniswezen en de strafwetgeving in Nederland, Leeuwarden 1859.

4)nbsp;Mr. m. m. Ton baumhatjee. Terslag der beraadslagingen op het poeniten-
tiair Congres, gehouden ie Frankfort a!M. 28, 29 en 30 September 1846,
pag. 5 en 50.

»Ik stem toe,quot; aldus luidden in dien tijd zijne woorden,
»Baden heelt een voorbeeld gegeven, maar de groote vraag
is, of het een voorbeeld is, dat wij moeten navolgen, of
dat wij moeten vermijden. De waardige afgevaardigde van
Baden (L. von Jagemann) heeft met eene edele onpartijdig-
heid en eerlijkheid in deze vergadering verklaard: »Baden
heeft met de Anburnsche vrouwengevangenis te Bruchsal
totaal bankeroet geslagen.quot; Hel is mijne innigste overtuiging
dat Baden mei die gemeenschappelijke zalen in de nieuwe
gevangenis ten tweede male bankeroet zal slaan.quot;

De wel van 1846 bepaalde het maximum der afzonder-
lijke opsluiting op 12 jaren, derhalve eens zoo hoog als
Baden. Degenen die tot 20jarige tuchthuisstraf veroordeeld
werden, zouden na die 12 jaren wel \'s nachts iu afzonder-
lijke cellen zijn opgesloten, maar bij dag onder verpligling
tol arbeid in werkzalen zich ophouden, len hoogste, met
tien personen Ie zamen. Zij konden echter des verkiezende
in volkomene afzondering hunnen lijd uitzitten, lenzij
hun zielstoestand hel verblijf in de werkzalen vorderde.

Op voordragt van het bestuur van het gesticht zou
de reglbank van het arrondissement, na hel openbaar
ministerie gehoord Ie hebben, aan een veroordeelde Ier
zake van hoogen ouderdom, ziekelijken toestand of lig-
chaamsgebreken, vergunning kunnen verleenen zijne slraf,
hetzij voor een bepaalden, hetzij voor een onbepaaklen
tijd, bij dag mei of zonder verpligling tot arbeid, in werk-
zalen Ie ondergaan.

Deze ontwerpen werden, wat het hoofdbeginsel betreft, door
de groote meerderheid der leden van de Tv/eede Kamer goed-
gekeurd, maar waren, wat die werkzalen aangaat, aan vele
bedenkingen onderhevig. Men achtle de 12jarige afzonder-
lijke opsluiting niet gevaarlijk, daar die straf door länge-
ren duur niet in intensiteit toeneemt, en juist de eerste lijd
het zwaarst drukt. Men moest zich echter verzeilen legen die
werkzalen in cellulaire gevangenissen, hetgeen hoogst on-

raadzaam zou zijn, en volgens elders verkregene ervaring,
waarschijnlijk den invloed van het geheele slelsel doen verlo-
ren gaan. In de cel zelve, zeide men, moeien de gevangenen
worden hewaakt, des noods door toevoeging van een oppasser
of iets dergelijks. Moeten zij uit de cel, dan naar een ander
gesticht; niet in hetzelfde gebouw cellen en zalen.

De regering gaf in het gewijzigd ontwerp in zooverre
toe, dat voor de 20jarige tuchthuisstraf eene IBjarige af-
zonderlijke opsluiting in de plaats Irad, hetgeen tevens het
maximum der langdurige tuchthuisstraf i) zou zijn. Alleen
bij de levenslange gevangenis, moest na de 15 jaren de ge-
meenschap intreden, in werkzalen met een getal personen
tien niet te boven gaande. Die werkzalen zouden echter in
de cellulaire gevangenissen gevonden worden.

Hoogst belangrijk is het uit het adres van het genoot-
schap tot zedelijke verbetering der gevangenen van October
1858 te vernemen, dat de Minister de Jonge, de voorsteller
van de wetten van 1846 en 1847, later verklaard heeft
volkomen overtuigd te zijn, dat Baden ten aanzien der
werkzalen meer lot waarschuwing dan lot navolging moest
strekken.

Het door de regering voorgedragen stelsel vond in de
Kamer vooral bijval bij de afgevaardigden, üytwerf Ster-
ling, Gevers van Endegeest, van Naamen, den ïex en
ïimniers Verhoeven. Slechts 4 leden dier Kamer lieten
zich daarover minder gunstig uit. Paber van Riemsdijk
achtte de eenzame opsluiting voor 15 jaren eene te ver-
schrikkelijke straf. Hij deinsde er voor terug, zoolang hij
de toepassing niet kende

1) De regering stelde voor een gewone, buitengewone, langdurige en levens-
lange tuchthuisstraf. De gewone zou zijn van 4—7 jaren, de buitengewone van
8—11 jaren, de langdurige van 13—15 jaren.

3) Zie van den honeet, 1ste aflevering, pag. 75. Ter opheldering diene,
dat de regering alleen bet l^te Coek had voorgedragen, en dc Kamer dus niet
bekend was met de wijze, waarop men de straffen aan het bedrijven van mis-
daden wilde verbinden.

Mr. L K, Baron van Goltstein (later van gedachte te
dezen aanzien aanmerkelijk veranderd) hield het voor ge-
vaarlijk het stelsel van afschrik, dat niet alleen op bespie-
geling rust, maar gedurende jaren en eeuwen voor het
ware erkend was en dus de proef der ondervinding door-
gestaan had, ligtvaardig voor dat der boete te verlaten,
waarvan de werking niet voldoende bekend is. De regering
zelve had tot zulk een overgang geen genoegzaam gegronde
overtuiging, de Kamer was niet voldoende ingelicht. Mr.
LM. de Kempenaer meende, dat het stelsel bij de regering
niet uit het hoofd maar uit het hart was gevloeid. Hij zou
het aannemen als een noodzakelijk vereischte op het tegen-
woordige oogenblik, ofschoon hij het geenszins de doel-
treffendste, weldadigste wijze van bestraffen achtte, maar
de vrucht van eene tweede afdwaling van het menschelijk
verstand, eene verwisseling van wreedheid, flir. L. D. Storm
keurde het stelsel niet af, maar achtte de oogenblikkelijke
invoering ongeraden bij de wankelbaarheid der regering
en de onzekerheid der werking, die naar zijn gevoelen, her-
haaldelijk van eene minder gunstige zijde was beschouwd

Voor \'t overige verlangden de meeste leden de invoering
van het stelsel, ofschoon er ten aanzien van sommige pun-
ten, als bijvoorbeeld het al of niet wenschelijke eener
ISjarige afzonderlijke opsluiting, bij velen bedenkingen ble-
ven bestaan. Opmerking verdient nog, dat in het ontwerp
van 23 Januarij 1847 verscheidene bepalingen nopens de
inrigting, de ventilatie en het huishoudelijk beheer der
gevangenissen waren opgenomen, waarvan men verwachten

1) Men beriep zich in dien tijd op de later leugenachtig bevonden en verkeerd toe-
gelichte berigten van het dagblad the Times, op het oordeel van Léon Taucher
in de Revue des deux mondes van 1 Fehruarij 1844, hoofdzakelijk op die berigten
steunende, en wederlegd door Dr. G. Varrentrapp in het geschrift: de Tempri-
sonnement individuel sous Ie rapport sanitaire etc., Paris 1844; op het werk
der Gebroeders Tellkampf: Veher die Besserungs-Gefängnisse in Nord-Atnerika
und Engeland, en zelfs op den oppervlakkigen arbeid van den Ridder B, Appert:
Voyage en Trmse etc.

kon, dat zij aan de reglementen van algemeen bestuur

waren overgelaten.

Deze bepalingen, voor \'t meerendeel ontleend aan de ygt; Dienst-
Ordnung für das höhere und niedere Dienstpersonal im neuen
Männerzuchthaus zu Bruchsal,quot; schijnen in de wet te zijn
opgenomen, ten einde de uitvoering onafhankelijk te maken
van de verschillende inzigten der besturen. Wat er van dit
alles zij, het ontwerp kwam niet in werking. De grondwet
van 1848 stelde in art. 146 wel vast, dal er zou zijn een
algemeen wetboek van slrafregt, maar de additionele ar-
tikelen schreven zoovele wetten voor, die hetzij een, twee
of drie jaren na de afkondiging der grondwet moesten wor-
den ingediend, dat er aan deze belangrijke aangelegenheid
vooreerst niet te denken viel.

De aandacht bleef er evenwel hij voortduring op gevestigd,
zoowel ten gevolge der congressen van Frankfort en Brus-
sel, in 1846 en 1847, als door verscheidene geschriften,
waarvan wij der vermelding noodzakelijk achten dat van
J. S. Mollet 3), in 1848 in \'t licht gegeven. Deze achtens-
waardige schrijver stelde als hoofddoel der straf de verbete-
ring van den misdadiger, en drong meer uiteen godsdienstig
dan uit een Juridisch oogpunt op onderscheidene bijzonder-
heden nader aan.

Behalve dit geschrift is een vertoog van den wegens zijne
buitengewone bekwaamheden zoo gunstig bekenden Dr. 6.
E. Voorhelm Schneevoogt (later Hoogleeraar te Amster-
dam) ten hoogste de aandacht waardig. Bij het gezag van
dezen geneeskundige op het gebied van krankzinnigheid is het
bijzonder belangrijk de gronden na te gaan, op welke hij

1) Op het congres te Frankfort was de Hoogleeraar Den Tex Vice-Voorzitter,
en namen ook Suringar, Banmhauer, Lurasco en Mollet deel aan de beraad-
slagingen.

3) mollet, Mémoire sur V utilité du système d\'emprisonnement individuel
et cellulaire et sur les moyens qui peuvent en faciliter l\'établissement et en
assurer le succès dans le royaume des Pays-Bas.

3) Zie Oids van Augustus 1848. Het Pennsylvanisch gevangenisslelsel.

de uit dat oogpunt tegen het Pennsylvanische stelsel gerigte
bedenkingen wederlegt.

De Nederlandsche regtsgeleerde en staatkundige tijdschriften
als: de Jaarboeken, de ïhemis, het Weekblad van het regt
en de Tijdgenoot namen onderscheidene in meer of minder
opzigt belangrijke stukken op. In den Tijdgenoot vindt men
er eenige van de hand van den op het gebied van straf-
regt en strafvordering zoo werkzamen Mr. J. de Bosch
Kemper, thans hoogleeraar in de regtsgeleerdheid aan het
Athenaeum te Amsterdam. Ook deze geleerde schrijver was
van de noodzakelijkheid der invoering van het Pennsylvani-
sche gevangenisstelsel overtuigd i). Wat betreft de moeijelijke
1nbsp;vraag: zal men de individneele opsluiting tot alle gevangenen

;nbsp;zonder onderscheid uitstrekken, zeide hij het volgende:

:nbsp;»Wij vreezen dat de stelselmatigheid van de theorie schip-

breuk zal lyden op de verscheidenheid der karakters. Laat
men daarentegen uitzonderingen toe, dan zijn de grenzen
^nbsp;moeijelijk te bepalen. Wij erkennen hiervan de groote zwa-

ïnbsp;righeden, en echter worden wij gedwongen, wanneer wij

Inbsp;op de onderscheidenheid der physieke en morele toestanden

letten, te wenschen, dat aan de administrative magt eenige
tnbsp;ruimte worde toegelaten in het al dan niet toepassen der

Ir individneele opsluiting.quot; Derhalve ziet men dat ook Kemper
3nbsp;de meening was toegedaan, dat slechts de administratie in

^nbsp;geval van noodzakelijkheid uitzonderingen op den regel moet

Inbsp;kunnen toelaten.

ijnbsp;De aandacht trekt bovendien een vertoog van Mr, M, M.

inbsp;Baumhauer over de behandeling van jeugdige misdadigers

\'nbsp;en verwaarloosde kinderen. Deze schryver, een yverig voor-

:nbsp;stander der afzondering, was haar voor jeugdige misdadi-

I!nbsp;gers minder genegen, terwijl W. H. Warnsinck, Bz. zich

Inbsp;in tegenovergestelden zin uitliet.

l{nbsp;1) Men zie vooral: Tijdgenoot, II, pag. 611.

3) Tijdgenoot, III, pag. 637.

3)nbsp;Tijdgenoot, V, pag. 569—574, 593—599, 625—636.

4)nbsp;JaarloeJcen, X, 153.

Eindelijk vermelden wij nog de beantwoording der vraag:
is de toepassing van het cellulair gevangenisstelsel al of niet
geoorloofd onder de bestaande wetgeving, door Prof. Den
Texi). Terwijl deze Hoogleeraar geneigd was hierop beves-
tigend te antwoorden, waren vele regtsgeleerden en zelfs de
nieuwe Minister van Justitie % van een ander gevoelen. Van
de eene zijde werd aangemerkt, dat de wet geenszins bepaalde,
hoe de gevangenen moesten zitten, hetzij afzonderlijk, hetzij
gemeenschappelijk, ja zich door het grootst mogelijke lako-
nisme dienaangaande kenmerkt; van de andere werd een
beroep gedaan op de kennelijke bedoeling van den Code
Pénal, zigtbaar in art. 15 en 16, en op het erkend zwaar-
dere van de straf der afzonderlijke opsluiting, waaraan men
op zulk eene wijze den misdadiger niet mogt blootstellen.

Deze vraag bleef vooral na de opening der cellulaire ge-
vangenis te Amsterdam op 1 October 1850 niet zonder
bedenking en gaf, hoewel de Staten-Generaal sinds 1847
door de goedkeuring der posten voor de cellulaire gevange-
nissen op de begrooting uitgetrokken, feitelijk die toepassing
erkend hadden, den Minister van Justitie Nedermeijer van
Rosenthal in Februarij 1851 aanleiding tot het indienen
eener wet, waarover in het volgende hoofdstuk.

1)nbsp;Jaarboeken, XII, 779.

2)nbsp;Blijlcens eene circulaire in November 1850 aan eenige collegiën van
administratie over de huizen van arrest en justitie gerigt. Hij wenschte de
afzonderlijke opsluiting niet meer te doen plaats hehhen voor de veroordeelde
gevangenen, ten ware zij die mogten verlangen. Hij zou echter zoo spoedig moge-
lijk eene transitoire wet indienen.

VIERDE HOOFDSTUK.

TIJDPERK VAN 18Ö1 —1859,
De wel ter proefneming van het stelsel, en hare gevolgen.

De wet van 28 Junij 1851 in 9 Artikelen, ging naar
de verklaring van den Minister van Justitie uit van het
beginsel, dat daar het nog niet voldoende was uitgemaakt,
tot welk maximum men de cellulaire gevangenisstraf
kon stellen, de straf welker noodzakelijkheid in\'t algemeen
vast stond, thans voor niet langer dan 6 maanden zou
worden ingevoerd, en dat wel in het geval, dat de regter
anders één jaar gewone correctionele gevangenisstraf zou
hebben uitgesproken. De wet zou dus alleen van toepassing
zijn op de correctioneel veroordeelden. Zij zouden gedurende
hun geheele straf bij dag en bij nacht, onder verpligting
tot arbeid, in afzonderlijke cellen worden opgesloten. Deze
moeten de noodige ruimte toelaten voor het behoud van
gezondheid, en het verrigten van den opgelegden arbeid,
en zoodanig gebouwd zijn, dat er van geen gemeenschap
tusschen de veroordeelden sprake kan zijn. Ieder gevangene
moet minstens 6 malen daags worden bezocht, de bezoe-
ken van werkmeesters, opzigters, geestelijken, geneesheeren,
en onderwijzers daaronder begrepen. Hij kan zich van het
bezoek van vreemden, hoewel van een bewijs van toegang
voorzien, verschoonen, ten ware dit bewijs in \'t algemeen

1) Ten aanzien van deze wet en hare beraadslagingen, zie men d
der Staatscourant van, het jaar 1851.

helang mogt zijn verleend. Daarenboven werd mede dooi-
de wet voorgeschreven, dat ieder gevangene zoo mogelijk,
dagelijks de vrije lucht zou genieten. Ten aanzien van het
beheer, de luchtzuivering, het onderrigt, en onderschei-
dene andere punten van tucht en inrigting, werd naar de
reglementen van openbaar bestuur verwezen, terwijl Art. 9
ten slotte over de opbrengst van den arbeid eene bepaling
inhield.

Deze wet vond bij de Staten-Generaal in \'t algemeen
veel bijval. Onderscheidene leden, en daaronder vooral Provo
Kluit, betreurden het echter zeer, dat de proef niet juist
op de crimineel veroordeelden zou genomen worden, daar
deze toch strengere straf verdienden, en de straf der afzon-
derlijke opsluiting op zich zelve zwaarder was dan de ge-
meenschappelijke.

De wet, hoe algemeen men hare indiening goedkeurde
en het beginsel beaamde, ontmoette echter een levendigen te-
genstand, omdat velen en daaronder met name de Heeren
Godefroi, Gevers van Endegeest, van Gollstein en van der
Linden haar onuitvoerbaar achtten.

Art. I toch zou luiden: bij veroordeeling tot correctionele
gevangenisstraf kan de regter met inachtneming van het
bepaalde bij Art. 2 en 5 bevelen, dat de straf in eenzame
opsluiting moet worden ondergaan.

Art. Hl: de eenzame opsluiting wordt door den regter
alleen bevolen, wanneer hij in de omstandigheden des mis-
drijfs, of de geaardheid van den schuldigverklaarde daartoe
bijzondere aanleiding vindt.

Nu bestond evenwel de zekerheid niet, dat er een vol-
doend aantal cellen voor al de veroordeelden zou aanwezig
zijn, en de regter die zonder twijfel zich bij het uitspreken
der straf niet mogt laten bewegen door de bedenking, of
er wel cellen genoeg zouden zijn, kon derhalve tot eene
straf veroordeelen, die voor geene toepassing vatbaar ware.
Wat moest in dat geval gebeuren ? De straf kon toch na

de uitspraak van het vonnis niet veranderd worden in een
gewone correctionele gevangenisstraf.

De regter moest den regel: non bis in idem in \'t oog
houden, de administratie kon geen andere straf toepassen,
dan waartoe de schuldige veroordeeld was.

Ter voorkoming van dit bezwaar, stelde Godefroi voor
Art. I aldus te doen luiden: »Bij veroordeeling lot correc-
tionele gevangenisstraf beveelt de regter, dat de straf zal
worden ondergaan, of in een huis van correctie, of in een
der gevangenissen bestemd voor eenzame opsluiting van

correctioneel veroordeelden.quot;

Derhalve zou het in dat geval van de administratie afban-
gen, om naar gelang der omstandigheden den veroordeelde
of 1 Jaar gewone correctionele gevangenisstraf, of 6 maan-
den eenzame opsluiting te doen ondergaan [dit voorbeeld
genomen, om het maximum aan te duiden, het mindere
was natuurlijk evenzeer mogelijk].

De administratie, zoo redeneerde die afgevaardigde, was
beter bekend met het al of niet voorhanden zijn van cel-
len, en de wet zou door die wijziging in allen gevalle uit-
voerbaar zijn.

Dit amendement vond echter, en naar mijn bescheiden
oordeel teregt, veel bezwaar. De Minister deed duidelijk
uitkomen, dat het alzoo aan de administratie, in strijd met
het beginsel: de regter, niet de administratie legt straf op,
vrij zou staan, om naar haar inzigt te beslissen, of een
veroordeelde al of niet cellulair zou zitten. Er was toch
geenszins in het amendement uitgedrukt, dat de admini-
slratie alleen op het al of niet voorhanden zijn van cellen

zou letten.

Godefroi merkte daartegen aan, dat de administratie, aan
welker hoofd een verantwoordelijk Minister stond, zich zon-
der twijfel gebonden moest achten door Art. 3 der wet,
hetwelk bepaalde, dat de regter de eenzame opsluiting al-
leen beveelt, wanneer hij in de omstandigheden des mis-

drijfs of de geaardheid van den schuldig verklaarde daartoe
bijzondere aanleiding vindt. Heeft de regter die aanleiding
gevonden, de administratie mag er alleen van afwijken, als
de toepassing door gebrek aan de noodige cellen onmo-
gelijk is.

De Minister herhaalde evenwel zijne verklaring, dat dit
niet in het amendement was uitgedrukt, en dat de veranl-
woordelijkheid der administratie inderdaad te groot zoude
zijn. Men weet toch dat in den regel de correctioneel veroor-
deelden niet zijn in preventieve gevangenschap, en van het
Openbaar Ministerie nog eenig uitslel tot het ondergaan
hunner straf kunnen erlangen.

En zou nu de beslissing, of deze of gene, hetzij 6 maan-
den, hetzij 1 jaar in de gevangenis moest doorbrengen,
zelfs als er in een gegeven geval geene cellen beschikbaar
zijn, geene aanleiding kunnen geven tol de schrikkelijke
beschuldiging, dal men den eenen toestond wal men den an-
deren weigerde. Onderstel: een wegens politiek misdrijf ver-
oordeelde moet krachtens de beslissing der administratie cor-
rectioneel voor 1 jaar in de gevangenis zitten. Laler blijkt,
dat de administratie eene beschikbare cel over \'l hoofd heeft
gezien, en hij dus cellulair voor een halfjaar bad kunnen
geplaatst zijn. Welk een onlzeilende kreet zou er dan niet
legen de regering opgaan!quot;

Het amendement werd mei 40 tegen 16 stemmen ver-
worpen.

Van Goltstein deed vervolgens nog eene poging, om het
bezwaar, dat tegen hel artikel bestond, op Ie heffen door
voortestellen hel aldus Ie doen luiden:

»Bij veroordeeling tot correctionele gevangenisstraf be-
veelt de regter, dat de straf zal worden ondergaan in een
der gevangenishuizen voor eenzame opsluiting van correc-
tioneel veroordeelden bestemd, voor de helft van den tijd,
op welken de duur van de correctionele gevangenisstraf
is bepaald, ia zoover de gelegenheid voor zoodanige een-

zanie opsluiting in de provincie, in welke liet vonnis wordt
uilgesproken, voorhanden is.quot;

Tegen dit voorstel werd onzes inziens zeer teregt aange-
voerd, dat dan de straf in de eene provincie verschillen
zou van die in de andere, hetgeen met de gelijkheid van
regtshedeeling voor het geheele land in strijd was.

Daarbij hield het eene zeer belangrijke wijziging in van
het beginsel der wet, volgens hetwelk de eenzame opslui-
ting voor niet langer dan 6 maanden zou worden onder-
gaan, dat nu zeer algemeen werd gesteld, zonder eenige
beperking. Het gevolg kon zijn dat, bij eene veroordeeling
wegens recidive {het plegen van een wanbedrijf na voor-
afgaande veroordeeling wegens misdaad) de veroordeelde, die
10 jaar correctionele gevangenisstraf^) op zich kon zien
toegepast, gevaar liep, om de helft van dien lijd, dus 5
jaren in eenzame opsluiting door te brengen; hetgeen door
Mr. G. M. van der Linden teregt voor een dergelijk wan-
bedrijf eene te zware straf werd geacht.

Het amendement werd met 36 tegen 20 stemmen afge-
keurd, het door de regering voorgestelde Art. met 31 tegen
2ö stemmen aangenomen.

De bezwaren zijn in de toepassing niet gebleken, daar,
zoo als de Minister reeds had opgemerkt, er volgens de
statistieke tabellen, naar de verhouding der correctioneel
veroordeelden van 1849 en 18S0, reeds ruimte was voor
2/3 der veroordeelden. Er waren namelijk volgens die be-
rekening 382 cellen noodig , en men kon thans ruim 200
veroordeelden plaatsen, altijd uitgaande van den grondslag
dat een cel, die voor de invoering der wet 2 personen voor
6 maanden veroordeeld, thans 4 voor een 1 jaar kon be-
vatten, omdat de straftijd voor de helft verminderd was. Daar-
enboven was, gelijk Mr. A. De Vries®) opmerkt, het aan

1)nbsp;Door art. 11 vaa de Wet van 39 Junij 1854 is deze verdubbeling der

straf bij recidive afgeschaft.

2)nbsp;Mr. A, DE yeies, in de Nieuwe Bijdragen van van hali en de geer,

1852. pag. 423.

den Minister ontgaan, dat de vermindering op de helft (van
1 jaar tot 6 maanden) geen flxum, maar een maximum
was. Immers de regter zal toch wel doorgaans niet tot het
maximum der straf veroordeelen, en hieruit volgt, dat er
veel meer beschikbare cellen moesten zijn.

Voorts werd door den aanbouw van nieuwe cellulaire
gevangenissen de vrees, die er nog overig mogt zijn voor
de onuitvoerbaarheid der wet, geheel weggenomen i).

Art. 2 vereischt thans onze bijzondere aandacht, omdat
het aanleiding heeft gegeven tot een niet voorzien en zeer
belangrijk punt van verschil, dat in het oorspronkelijk voor-
gedragen Artikel niet aanwezig was, maar uit de nieuwe
redactie, volgens een goedgekeurd amendement van Mr. K. A.
Poortman, is gerezen. Om de zaak goed te hegrijpen diene,
dat de oorspronkelijke voordragt luidde:

»De eenzame opsluiting kan slechts worden opgelegd voor
de helft van den tijd, lot welken de regter de gevangenis-
straf uil kracht der overtreden strafwet zoude hebben kun-
nen uitstrekken, en in geen geval langer dan zes maanden.quot;

Het Artikel, zoo als het daar lag, gaf Mr. Poortman aan-
leiding tot de bedenking: dat zoude hebben kunnen uitstrek-
ken kan zien op het maximum van straf, hetwelk de regter
op een misdrijf kan uitspreken.

De regter heeft zich dus niet af te vragen, welke straf-
tijd bij het in deliberatie zijnde misdrijf voldoende, maar
welk hel door de wet op dit misdrijfvastgestelde maximum was.
Een duidelijk voorbeeld: De regter vraagt bij bet geval
van recidive door het begaan van een wanbedrijf, na voor-
afgaande veroordeeling wegens misdaad , tot hoever kan ik
de gevangenisstraf uitstrekken? Antwoord: lot 10 jaren.

De eenzame opsluiting kan slechts worden uitgesproken
voor de helft van den tijd, lol welken de regler de gevan-

1) Thans hij de steeds toenemende toepassing van het stelsel begint er zich
gebrek aan cellen voor te doen. In Gorinchem bijvoorbeeld zijn 32 cellen niet
voldoende.

genisslraf uit kracht der overtreden strafwet zou hehhen
kunnen verhoogen. Hij kan dit hier tot 10 jaren, de helft
van 10 is 5, derhalve kan de eenzame opsluiting tot 8
jaren worden verlengd, en echter zegt de laatste alinea,
dal ze in geen geval voor langer dan 6 maanden mag

worden opgelegd.

Nu zegt men welligt, 6 maanden is het maximum voor
de cellulaire gevangenisstraf, en er slaat tevens, dat het
de helft van den tijd moet zijn, tot welken de regter de
gevangenisstraf zoude hehhen kunnen uitstrekken. Daar-
uit hlijkt, dat dit geval nu niet in aanmerking mag ko-
men, en alleen dan, wanneer het maximum der correc-
tionele straf een jaar is, de afzondering mag worden
uitgesproken.

Toegegeven; maar dan volgt dat, als dat maximum hoo-
ger is, de straf der eenzame opsluiting niet kan plaats
vinden, derhalve nooit bij diefstal, hetgeen men toch wel
niet heeft kunnen bedoelen.

Deze bedenking, die ons zeer juist voorkomt, gaf dien
spreker aanleiding voor te stellen, het Art. aldus te doen
luiden:

»De eenzame opsluiting kan slechts worden opgelegd in
de gevallen, waarin de regter de gevangenisstraf uit kracht
der betrokken strafwet voor een jaar of minder zou hebben
uitgesproken, en in geen geval langer dan de helft van den

tijd dier gevangenisstraf.quot;

Door de aanneming van dit Artikel werd het bezwaar
opgeheven, maar er ontstond een ander, waaraan niemand
schijnt gedacht te hebben.

Men kan nu zeggen: de eenzame opsluiting kan in geen
geval langer duren dan de helft van den tijd der cor-
rectionele gevangenisstraf, derhalve wel korter.

Bij voorbeeld: de regter zou tot een jaar correctionele
gevangenis hebben veroordeeld; hij vindt in de omstandig-
heden van het misdrijf, of de geaardheid van den schul-

tligverldaarde reden de eenzame opsluiling loe te passen.
Zij mag in geen geval langer dan voor 6 maanden worden
uitgesproken. Welnu, de regter vindt die straf zoo zwaar,
dat hij haar zonder verzachtende omstandigheden aan te
voeren, voor 2 maanden, ja voor 2 dagen uitspreekt. Twee
maanden of twee dagen cellulair in plaats van een jaar
correctioneel, vindt hij voldoende.

Maar, zegt men, dit druischt lijnregt aan tegen de bedoe-
ling der wet, in de memorie van toelichting aangegeven,
tegen de opvatting van den voorsteller, tegen die van alle
leden. Niemand wilde de wettelijke verhouding veranderen
tusschen cellulaire en niet-cellulaire gevangenisstraf. Zij
werd vastgesteld op de helft, niet meer, niet minder, dat
bedoelde iedereen. Zeer goed, maar dan had iedereen zich
maar moeten beijveren, om uit te drukken, hetgeen ieder-
een bedoelde. Bedoelingen, die niet in de woorden der wet
zijn uitgedrukt, komen, wy zijn het met Prof. Opzoomer
eens, niet in aanmerking. Zij kunnen hoogstens strekken
tot verduidelijking van een duisteren zin, geenszins tegen
de woorden der wet in van gezag zijn. De wetgever toch
maakt geene opstellen ter verbetering, maar wetten om te
gehoorzamen.

Gelukkig echter heeft men hier niet alleen met bedoelin-
gen te doen. De meening, dat aan Art. 463 C. P., niet door
Art. 2 der wet van 28 Junij 1851 gederogeerd is, kan men
verdedigen op andere en betere gronden.

Mr. A. De Vries die mede, mijns inziens ten onregle,
aan die bedoelingen eene zeer groote waarde hecht, heeft
daarvan duidelijke bewijzen gegeven. Hij zegt: »onderstel
dat Art. 2 niet bestond, en dat daarvan dus in Art. 1
geene melding werd gemaakt. Dan zou ook bij de cellu-
laire gevangenisstraf, de regter wat den straftijd betreft,
zich eenvoudig hebben te regelen naar de algemeene wei.
Nu derogeert echter Art, 2 aan de algemeene wet door

1) Zie; Niemoe Bijdragon van van hali, en de geee. 1853, pag. 433.

te bepalen, dat de eenzame opsluiting in geen geval voor
langer dan de helft van den tijd (wanneer die niet boven
het jaar is) zal mogen worden opgelegd. Brengt dit nood-
zakelijk mede, dat zij dus wel korter dan de helft mag zijn?
Geenszins, Stond de wet geheel op zich zelve, dan zou die
gevolgtrekking kunnen gelden, maar aangezien zij eene de-
rogatie aan de algemeene wet is, moet hare derogerende
kracht niet verder uitgestrekt worden dan hiertoe, dat de
cellulaire gevangenisstraf niet langer mag duren dan de
helft van den gewonen straftijd.

De regter is aangaande den straftijd niet vrij, behoudens
Art. 2 der wet van 28 Junij 1851, maar hij is gebonden
aan de algemeene wet, behoudens het bepaalde bij Art, 2
der speciale wet.

Zeer gaarne geven wij deze scherpzinnige redenering toe.
Waarlijk, Mr. A. De Vries had hier niet noodig eene me-
morie van toelichting of beraadslagingen ten voordeele van
zijn gevoelen in te roepen.

De vraag is derhalve: waar moet de regter de leer der
verzachtende omstandigheden zoeken? In Art. 463 van den
Code Penal en Art. 20 van de wet van 29 Junij 1854.
Waar de verkorting voor den straftijd bij eenzame opslui-
ting? In de wet van 28 Junij 18511).

Wij nemen dan ook, wat ons betreft, de vrijheid met
Mr, M. Schooneveld te zeggen: »in de woorden der wet
is geen grond voor die meening,quot; hoewel wij het betreuren

1) Zie ook een opstel van Mr. h. g. lagemahs in het Weelchlad van het
Eegt vau 13 Februarij 1857. Deze deelt mede, dat door onderscheidene regtban-
ken moedwillige mishandeling, zonder toepassing van Art. 463 C. P. gestraft is
met drie dagen cellulair en 8 Gld. hoete, terwijl volgens Art. 311 C. P.. de
gewone gevangenisstraf in dat geval van ééne maand tot twee jaar moet bedragen.

Bij de discnasiën der wet van 29 Junij 1854 bleek, dat ook de toenmalige
Minister van Justitie, Mr, d. donkee cuETros, deze meening was toegedaan.
Van daar de laatste alinea van Art. 9 dier wet. Mr. lageMans bestrijdt dit ge-
voelen mot veel nadruk.

3) Mr. M. scHOONEVELD pjz., WethoeJc van Strafregt met aanteeleeningen,
pag. 28.

dat om alle quaeslie ten eenenmale te voorkomen, er Hiel
staat, in plaats van: »in geen geval voor langer dan de
helft van den tijd dier gevangenisstraf;\' en wel voor de helft
dier gevangenisstraf.

De wet leverde overigens geene bezwaren op, ofschoon
Art. 5 mij voorkwam aan gewigtige bedenkingen onderhe-
vig te zijn, die wel even ter sprake werden gebragt, maar
niemand tot wijziging of afstemming dreven. De bedenking
ligt in het overlaten aan den regter om de straf der een-
zame opsluiting toe te passen, wanneer hij in de omstan-
digheden des misdrijfs of de geaardheid van den schuldig-
verklaarde daartoe bijzondere aanleiding vindt.

Het gevolg daarvan is geweest, dat vele regters, die of
een cellulaire gevangenis in hun arrondissement hadden,
of gunstig jegens de cel gestemd waren, die aanleiding
schier altijd, anderen integendeel die geene gevangenis
van dien aard iu de nabijheid hadden of ongunstig jegens
het stelsel gezind waren, die aanleiding bijna nooit von-
den. Kan dit het denkbeeld van den wetgever geweest
zijnPi).

Als bewijs van het gezegde diene het volgende:

De Provinciale Geregtshoven, die vooral, sinds de wet
van 29 Junij 18S4, een grooter aantal voor correctionele
straffen vatbare zaken in behandeling kregen, pasten de
cellulaire gevangenisstraf over \'t algemeen weinig toe. Al-
leen het Provinciale Geregtshof van Noord-Holland, met de
gunstige werking der cel door de uitnemende gevangenis
te Amsterdam van nabij bekend, maakte eene zoo volko-
mene uitzondering, dat, terwijl bij de overige geregtshoven

1) De Minister heeft nog in de Eerste Kamer de verklaring afgelegd, dat de
gemeenschappelijke opsluiting regel moest blijven, de cellulaire uitzondermg. De
regter heeft onzes inziens echter alleen te vragen, of Uj aanleiding tot de afzon-
dering vindt in de omstandigheden des misdrijfs, of in de geaardheid van den
schuldigverldaarde. Die aanleiding nooit tc erkennen, is in strijd met de wet, die
aanneemt, dat er aanleiding kan zijn, cn slechts de vraag in welk geval, don rcg-
ter overlaat.

m^m

de gemeenscliap regel, de afzondering zeldzame afwijking
was, bij het geregtshof van Noord-Holland de verhouding,
vooral in de laatste jaren, geheel omgekeerd is.

Wij zullen , tot bewijs onzer bewering, de geregtelijke
door de regering uitgegeven statistiek doen spreken met
cijfers, in deze als afdoende te beschouwen.

De toepassing der eenzame opsluiting was als volgt:

Wil men het getal zaken, die als correctioneel vatbaar
waren voor de toepassing der eenzame opsluiting, zij was
in \'i algemeen deze:

in 1851 832 correct, door de hoven veroord. 23 cellulair of 3|7o
„ ,, „ ^ 99 ^ // ISio/o
« „ „ n 130 « i! 17Vo
// H n H » 145 H quot; 15Vo
V !, « « 87 quot; quot; ISYo
n , «nbsp;« » 115 « ^ 130/„

„ , , U 151 // n 30%

Men ziet dus welk een belangrijk aandeel Noord-Holland
in de toepassing neemt, 10 van de 22, SS van de 99, 80
van de 130, 101 van de 14S, 61 van de 87, 57 van de
115, 98 van de 151 veroordeelingen.

Ofschoon het ons niet mogelijk is van elk dezer jaren de
opgave te doen der door de hoven correctioneel veroor-
deelden, willen wij het jaar 1857 als voorbeeld hier aan-
voeren. In dat jaar zijn door hel Provinciaal Geregtshof
van Noord-Holland 132 personen correctioneel veroordeeld
en daarvan 98 ccllulair, door dat van Zuid-Holland 84 en

daarvan 5 cellulair, door dat van Vriesland 40 en daar-
van 29 cellulair, door dat van Drenthe 10 en daarvan O
cellulair, door dat van Gelderland 27 en daarvan 3 cellu-
lair, door dat van Utrecht 26 en daarvan 4 cellulair, door
dat van Zeeland 55, en daarvan O cellulair, door dat van
Braband 86, en daarvan 3 cellulair, door dat van Limhurg
19 en daarvan 4 cellulair, door dat van Groningen 20 en
daarvan 5 cellulair, door dat van Overijssel 23 en daarvan
O cellulair. Waar de cijfers zoo duidelijk spreken, is geene
toelichting noodig.

Ten aanzien der Arrondissementsregtbanken meenen wij
als voorbeeld te moeten kiezen het geval van eenvoudige
diefstal, waarbij tot nog toe het meest de cellulaire gevan-
genisstraf is uitgesproken. Ons doel is alleen te doen zien,
hoe ongelijkmatig de regtshedeeling is. Daartoe diene dit
tabellelje van eenige regtbanken, daartoe als voorbeeld niet
ongeschikt.

Wij zien derhalve dat Gorinchein en Amsterdam, die eene
goede cellulaire gevangenis bezitten, doorgaans de cellenstraf
loepassen. Utrecht en Maastricht, die het vroeger niet de-
den , zoodra zij eene cellulaire gevangenis verkregen, mede
doorgaans van de wet van 28 Junij 1851 gebruik maken.
Wij zien dal regtbanken als \'s Gravenhage en Rotterdam,
weinig de cellulaire gevangenis uitspreken, dat Middelburg
en Goes het nimmer doen.

Tot onze niet geringe verwondering hebben wij zelfs kun-
nen constateren, dat de gereglelijke statistieken van 1851—
1857 aanwijzen, dat door die regtbanken van Middelburg
en Goes in geen enkel geval ooit de cellenstraf is uitgespro-
ken. Te Zierikzee is de toepassing dier straf mede hoogst
zeldzaam. Het Provinciaal geregtshof van Zeeland paste haar
evenmin toe.

Wij zien derhalve eene geheele provincie, door hare reg-
terlijke magt beschouwd als niet tol Nederland behoorende.
Waarom toch zou zij anders de wet van 28 Junij 1851
voor haar ongeschreven beschouwen ? Of zou er in Zeeland

juist Lij uitzondering nooit in de omstandigheden van het
misdrijf of de geaardheid van den schuldigverldaarde eene
bijzondere aanleiding te vinden zijn voor de toepassing dier
wet? Wij kunnen het niet aannemen, te meer omdat het
helaas! maar al te waar is, dat die provincie ten aanzien
van de verhouding tusschen het aantal veroordeelden en de
bevolking doorgaande hoogst ongunstig staat aangeschreven.

Ook dit beweren is te bewijzen, en wel met de navol-
gende aan de statistieken ontleende cijfers.

Berekend naar den staat der bevolking op 19 November
1849, was de verhouding van Zeeland en de overige Pro-
vinciën aldus:

184?.

1848.

Hier eindigen de statistieken deze opgaven, waarin Zee-
land dus 4 maal het ongunstigst, 1 maal bijna het on-
gunstigst voorkomt. Dat de verhouding sinds niet verbeterd
is, bewijst ons dat in 18S7 SS correctionele veroordeelin-
gen door het Provinciaal geregtshof van Zeeland geschied
zijn, terwijl er in Noord-Braband, eene provincie die in
1849 396,402 inwoners bezat legen Zeeland met 160,297
slechts S6 dergelijke veroordeelingen plaats grepen, Limburg
met 205,202 er 19 opleverde, Groningen met 188,450 20,
Drenthe met 82,759 10, Overijssel met 215,722 25, Vries-
land met 247,205 40, Utrecht met 149,455 26, Noord-
Holland met 47S,596 98, Zuid-Holland met 562,506 84,
en Gelderland met 572,086 27.

Wij willen dat nadeelige cijfer voor Zeeland niet bepaal-
delijk aan hel verzuim der toepassing van de aangehaalde
wet toeschrijven, maar vragen alleen, of die provincie eene
proefneming niet was aan te bevelen?

Zulk eene ongelijkmatigheid in de regtsbedeeling zal wel
niemand vermoed hebben. Terwijl de regtbanken Ie Gorin-
chem en Appingadam zelfs bedelaars tol afzonderlijke opslui-
ting veroordeelen, zijn er regtbanken, die zelfs geene aan-
randers of bedervers der zedelijkheid daartoe verwijzen, en
hen liever hun bedrijf op uitgebreider schaal in de ge-
vangenis doen voortzetten.

Wij mogen voorts niet onopgemerkt laten dat ook in
geval van mishandeling in den zin van art. 511 C. P. de
toepassing der afzondering bij de meeste regtbanken veel-
vuldig is. In 1857 toch veroordeelde

gemeenschanneliik

Men kan in \'t algemeen opmaken, dat als gmistig voor
de toepassing der cellenstraf onder de bestaande wetge-
ving, in 1857, moeten aangemerkt worden 9 regtbanken,
te welen : Gorinchem, Amsterdam, Appingadam, Maastricht,
Utrecht, Sneek, Winschoten, Assen en Amersfoort; als wel
eens toepassende 14 regtbanken, te weten: Almelo, Tiel,
Zutphen, Groningen, Rotterdam, Dordrecht, Leiden, Leeu-
warden, Zwolle, Roermond, Deventer, Zierikzee, Hoorn en
Brielle; als weinig toepassende 9 regtbanken, te weten:
\'s Hertogenbosch, \'s Gravenhage, Eindhoven, Breda, Arnhem,
Nijmegen, Alkmaar, Haarlem, Heerenveen; als nooit toe-
passende 2 regtbanken, Ie welen: Middelburg en Goes.

Dit zij voldoende over eene wet, die den lO^en Mei 1851
door de Tweede Kamer met 35 tegen 20 stemmen aange-
nomen en later door de Eerste met algemeene, op 28 Junij
1851 werd uitgevaardigd.

Van de door den Kantonregter veroordeelden werd in de
wet geene melding gemaakt. Art. 5 der wet van 29 Junij
1854 op de uitbreiding der regtsmagt van den kantonregter,
vei-bood zelfs de toepassing. Dit is te meer te betreuren,
omdat juist hij dezelfde wet aan den kantonregter de ken-
nisneming van enkele diefstallen en pogingen daartoe, val-
lende onder art. 401 van den Code Pénal, was opgedragen.
Art. 18 van de wel, houdende eenige veranderingen in de
slralFen op misdrijven gesteld (mede van 29 Junij 1854)
had legen die misdrijven eene gevangenisstraf van zes da-
gen tot eene maand bedreigd, en dieven van mestspeciën,
veldvruchten, gevallene bladeren enz. behoorden bovenal
voor verder bederf bewaard te worden, hetwelk in korten
tijd voldoende voor het gansche leven kan zijn.

Het maximum der cellulaire gevangenisstraf werd bij
dezelfde wet tol 1 jaar verlengd, voor hel geval dal het
maximum der correctionele gevangenisstraf 2 jaren beloopt.

De wet moet als eene voorbereidende proeve beschouwd
worden, die volgens de schier eenparige getuigenissen van

de regterlijke collegien en commissien van administratie der
gevangenissen de gunstigste resultaten heeft opgeleverd.

Behalve in 2 zuiver cellulaire gevangenissen, eene te Am-
sterdam met 208, eene te Utrecht met 100 cellen, heeft
men nog gelegenheid tot het ondergaan van de cellulaire
gevangenisstraf in onderscheidene huizen van verzekering
en arrest, waaronder vooral die te Maastricht en Gorin-
chem. Van 1851—1857 zijn 4016 veroordeelden in die hui-
zen geplaatst geweest. De helft, namelijk 2330, was te Am-
sterdam gedetineerd.

De beschouwingen der regterlijke collegiën, waarvan
sprake was, zijn uitgelokt door den Minister van Justitie,
Mr. I. J. L. van der Brugghen. Deze toch bad zich den
29sten November 1856 in de Tweede Kamer, op een oogen-
blik dat de stand der zaak zeer gunstig®) was, tegen het
stelsel der afzondering uitgelaten, maar bezield door loffe-
lijken ijver naar het verkrijgen van licht een nader onder-
zoek dienaangaande ingesteld. Een zestal vraagpunten werden
door hem aan de onderscheidene regterlijke collegien, com-
missien van administratie en het genootschap tot zedelijke
verbetering der gevangenen ter beantwoording gegeven. De
antwoorden verdienen in hooge mate de aandacht, ofschoon
daarbij in aanmerking moet genomen worden, dat drie en
dertig van de zes en veertig regterlijke collegiën moesten
verklaren dat er geen cellulair ingerigte gevangenis onder

1)nbsp;Men zie : Besahouwwgen van de regterlijke collegien enz,, over de eenzame\'
opsluiting der gevangenen, vergeleken met de gemeenschappelijke gevangenisstraf, 1857.-

2)nbsp;Dat de stand der zaak gunstig was, Mijkt onder anderen ook uit de ten
voordeele van tet stelsel afgelegde getuigenissen door mannen als den raadsheer,
Mr. A. I. van Deinse en den Advocaat-Generaal, Mr. M. Schooneveld Pjz.
Terwijl de eerste op de invoering van het stelsel in zijnen vollen omvang met
al de voorzorgen als arbeid, toespraak enz. aandrong, verklaarde de laatste : »de
eenzame opsluiting, zoo als ik die heh leeren kennen, is en hlijft ook in mijne
schatting het heste en meest volmaakte onder de hekende gevangenisstelsels. Zie
Mr. a. i. van deinse iu zijn aangehaald werk, pag, 397; Mr. m, sghoone-
vel-d, pjz,, Wetboek van Strafregt, enz,, p. 27..

hun ressort bestond, en zij dus ten deze van geene bijzon-
dere ondervinding konden spreken. Verscheidene commissien
van administratie waren alleen in de mogelijkheid mede-
deelingen te doen van hetgeen in de onder haar beheer
staande, hetzij cellulaire, hetzij gemeenschappelijke gevange-
nissen was waargenomen. De vergelijking tusschen uitste-
kende gemeenschappelijke gevangenissen met cellulaire was
daarom minder mogelijk, omdat men de eerste hier niet had.

In 37 rapporten, dus door 4/5 der collegiën, werd de
eenzame opsluiting van gevangenen gunstig beoordeeld en
over het algemeen als doelmatiger dan de gemeenschappe-
lijke gevangenisstraf aangemerkt.

De Minister, nog niet bevredigd door deze inlichtingen,
gaf den Inspecteur van \'s rijks gevangenissen, Mr. P. A.
Alstorphius Grevelink, den last tot inspectie van de binnen-
landsche gevangenissen i) en daarna in vereeniging met den
Ingenieur, A. C. Pierson en den Hoofd-commies bij het de-
partement van Justitie, J. H. A. Netscher, tot die van eenige
buitenlandsche

Na de verklaring van den Minister deden de voorstanders
der cellulaire opsluiting zich met nadruk hooren. Suringar^),
Mr. J. A. Jolles^), Stuart 5), S. Cool«}, gaven schier gelijk-
tijdig in belangrijke vertoogen hunne verbazing over de
woorden des Ministers te kennen.

De Utrechtsche Hoogleeraar Opzoomer waarschuwde m (/e
Nieuwe Bijdragen, naar aanleiding van de werken van
Schlatter en Corvin, legen eene onreglvaardige bestrijding

1)nbsp;Zie Rapport mn den Inspecteur der gevangenissen betreffende eijne inspec-
tiereis, gedaan in 1857, uit Tiet oogpunt van cellulaire opsluiting.

2)nbsp;Zie Rapport aan Zijne Excellentie den Minister van Justitie van Mr. F. W.
Alstorphius Grevelink, J. H. A. Netscher en A. C. Pierson, enz. 1858.

3)nbsp;Weekblad van het regt 1857 in 7 nommers.

4)nbsp;Nieuwe Bijdragen, 1857, I.

5)nbsp;In zijn reeds aangehaald geschrift.

6)nbsp;S. COOL, Over het Poenitentiair gevangenisstelsel en dat der gemeenschap-
pelijke opsluiting, Arnhem 1856.

van het cellulaire gevangenisstelsel, maar scheen later meer
geneigd de keerzijde van dat stelsel te doen uitkomen en,
zijn getuige: Weg tot hervorming der gevangenissen, daaraan
meer waarde te hechten dan men uit zijn vroegere be-
schouwing der zaak had vermoed. Althans de aanbeveling
tot onderzoek naar de Munchensche gevangenis, in verhand
met de meening: rgt;la question est encore h l\'étude, mais
avec un nuance de faveur pour le système cellulairequot;, deed
zien, dat men nog niet op den volkomen bijval van den
scherpzinnigen Hoogleeraar rekenen kon. Hij droeg echter
veel bij tot het ingestelde onderzoek, waaraan wij de voor
de zoogenaamde modelgevangenis te München zoo hoogst
ongunstige berigten te danken hebben.

Het rapport der Heeren Grevclink, Pierson en Netscher
scheen, blijkens zijne Artikelen in de Arnhemsche courant
van 2, 4, 8, 9, 10 en 13 September 18ö8, hem weinig te
bevredigen. Tegen vlugtige bezoeken in de gevangenissen en
de niet naauwkeurig genoeg genoniene informatiën werden
door hem bedenkingen in \'t midden gebragt.

In dat rapport zijn eenige voorstellen opgenomen, voor
een deel in verhand met mededeelingen en opmerkingen,
die onzen Suringar drongen de zaak, in \'t Weekblad van
het Regt reeds op zoo uitnemende wijze behandeld, op nieuw
ter sprake te brengen. Terwijl de rapporteurs zich vooral
op Baden als voorbeeld ter navolging heriepen, beijverde
Suringar zich, om het aïs voorbeeld ter navolging, maar ook
als voorbeeld ter vermijding voor te stellen, zich daartoe in
\'t bijzonder beroepende op brieven van den bekwamen di-
recteur Füesslin zeiven. Vooral het feit, dat deze Dr. Füesslin
wegens den twistappel der gemeenschappelijke zalen, en de
belemmering der werking van het stelsel door de hooge
regering, zich genoopt zag zijn ontslag aan te vragen, ver-
dient eene ernstige overweging.

Inmiddels was de Minister Van der Brugghen afgetreden,

1) Zie zijn reeds aangehaald werk: sUm uit Nederland, enz.

en door Mr. C. H. B. Boot vervangen. Van hem vernam
men weldra met genoegen, dat aan het zoolang verwachte
ontwerp van strafwet ernstig de hand werd geslagen. Zoo
scheen de regering dan ook eindelijk de meening te dee-
len, dat de tijd der woorden voorbij, der daden gekomen
is. En de natie, die vruchten meer bemint dan bloemen,
verblijdde zich ongetwijfeld in het feit der indiening van
een nieuw ontwerp.

Wat het historische deel betreft, is onze taak ten einde,
daar de onderscheidene brochures te dezer zake versche-
nen ons niet langer van de eigene overweging van het
stelsel mogen afhouden. Het ontwerp verscheen, terwijl wij
ons onderwerp schier hadden afgewerkt. Wij wenschen in
een naschrift met een enkel woord er gewag van te maken.
Moge het tot een ernstig onderzoek leiden, en uit den strijd
der meeningen de waarheid zegevierend te voorschijn treden.

1) Vermelding verdient een uit een zeer pralctisch oogpunt geschreven werkje:
Het cellulair gevangenisstelsel in gijne lelangrijhjieid voor de zedelijhe verbetering
van gevangenen. Wenken en opmerkingen van h. bielevkm, Qodsdienst-onder-
wijner {werkgaam in de gevangenissen te Utrecht), Utrecht 1858,

DEEDE AFDEELING.

DE STBAP DEE AFZONDEKLIJKE OPSLUITING KRITISCH
BESCHOUWD.

\'nbsp;EERSTE HOOFDSTUK.

De waarde van de straf der opslidting in het algemeen,
in vergelijking met andere straffen.

Inbsp;Zoo is het dan thans onze taak de innerlijke eenheid in

^nbsp;het licht te stellen, die er tusschen regt en menschelijkheid

bestaat. De regtsgrond, het regtsdoel der straf zullen ons
,\'nbsp;hieromtrent tot voorlichting dienen.

J ,nbsp;Wanneer men, gelijk Rossi naar mijne overtuiging

zeer juist deed, het regt van straf ontleent aan de zedewet
voor zoover het maatschappelijk belang het vordert, en zoo-
1nbsp;doenäe eene afbakening maakt tusschen goddelijk en men-

1nbsp;schelijk regt, dan is de regtsgrond der straf tevens aange-

duid, namelijk de handhaving van het regt.
Inbsp;Misdaad bestaat in een vergrijp tegen de zedewet, dat

tevens eene aanranding is van de maatschappelijke regten,
welke de Staat gehouden is te handhaven.

Straf is de uitdelging van die misdaad door een zoodanig
jnbsp;middel, als de handhaving van het regt vordert.

Dat middel moet in het algemeen een lijden bevatten,
ofschoon het onverschillig is, of ieder veroordeelde het in

I) M. p. Eossi, Traité de droit pénal. Nouvelle édition, Bruxelles 1852.

3) Wij spreken Mer in wijsgeerigen zin, niet van de onderscheiding van mis-
daad en wanbedrijf,

!nbsp;■nbsp;7 \'

gelijke male, als zoodanig aanmerke. Veeleer blijkt de re-
delij kbeid daar uil, dal hel vroeger of laler door den mis-
dadiger zeiven als een weldaad kan erkend worden. Deze
woorden van Henke maken wij gaarne tol de onzen.

Den misdadiger moet wedervaren, hetgeen hij verdiend
heeft.

»Gerechtigkeit ist die erste Bedingung des Normalstaals,
wie Gesundheit die des Normalkörpers; Richter und Execu-
loren sind die Augen und Arme der Gerechtigkeit, und
sollen daher keinen andern Grund der Strafe aufkommen
lassen, als den: dass dem Verbrecher sein Recht wider-
fahre.quot;

Aldus drukt L. von Jagemann 2) bei uit, te schoon, om
het door vertaling van kracht te berooven.

Maar de straf heeft nog een doel, haar voorgeschreven
door hetzelfde maatschappelijk belang, dal de slraf als
handhaving van hel regt vordert. En welk ander doel zou
dit zijn, dan dat de reglstoestand in het vervolg niet meer
worde verstoord. Hoe toch kan de Staat meenen genoeg
gedaan te hebben met bet regt Ie handhaven door terug-
werking op den schuldige, wanneer hij niet levens zorgt
dat die terugwerking zoodanig ingerigl worde, dat noch de
personen die eens de slralfen der geregtigheid hebben ge-
voeld, noch ook anderen, haar andermaal behoeven.

Hel doel der slraf is noch afschrik, noch verbetering,
maar voorkoming van verdere verstoring van den reglstoe-
stand. Dat doel nu wordt bereikt door de vereeniging van
afschrik en verbetering in de wijze van toepassing, in de
inrigting der slraf. Allen moeten het weten, dat hem, die
zich, door misbruik zijner vrijheid, aan de regten van an-
deren vergrijpt, eene zoodanige beperking zijner eigene vrij-

1) HENKE, Handbuch des Criminalrechts und der CriminaïpoliÜJe, m. I,
\'S, 408, 409.

s) von jagemann, Zeitschrift für deutsches Strafverfahren entschliessKch
des Gefängnisswesens. Neue Folge, Bd. V. Erstes Heft, p, 10.

heid zal wedervaren, dat hij het gemis daarvan levendig
gevoele. Maar de Staat is daardoor nog niet genoegzaam
gewaarborgd. De misdadiger, die van zijne booze gezindheid
blijk heeft gegeven, moet zoo mogelijk die gezindheid leeren
afleggen.

Want, als de straf inderdaad gevoeld is, en derhalve
doeltreffend bleek te zijn, kan de vrees om weder diezelfde ,
zoo niet eene nog zwaardere straf te ondergaan, den mis-
dadiger wel voor een nieuwe misdaad behoeden; maar wan-
neer de booze gezindheid geweken en de misdadiger ten
goede hervormd is, of zulke heilzame indrukken gekregen
heeft, dat zij hem in de maatschappij nog verder zullen
kunnen hervormen, dan wordt hel doel der straf nog veel
zekerder bereikt, en hoe onvolmaakt alle menschenwerk ook
wezen moge, hoe volmaakter het zijn kan, hoe beter het
geacht moet worden. Zoodoende wordt het preventieve met
het repressieve element vereenigd legen hem, wien de be-
dreiging der straf niet had teruggehouden, maar op wien
hare toepassing noodzakelijk was. Een juridieke beterschap
van den misdadiger (om met Stelzer te spreken) is niet
nutteloos voor den Staat, want deze is van zijne aanvallen
vrij, maar een moreele is oneindig beter, want hij zal er
daardoor voortdurend vrij van kunnen blijven, en de lot
het goede hervormde burger kan een steun in plaats van
een schrik voor den Staat worden. Wij deelen derhalve
volkomen de meening van Ahegg i): »dat de Staat geen regt
heeft den overtreder te straffen, dewijl bij hem beteren
wil, maar terwijl hij hem van reglswege straft, dewijl hij
overtreden heeft, de regtmatige straf zoo moet inrigten dat
zij tot betering kan werken.quot;

En dat de Staat tot die verbetering geen regt zou heb-
ben, kunnen wij raoeijelijlr^toegeven, omdat het individu
naar onze meening de verwerkelijking van het regl, ook door
onderrigt in al wat de kennis van het goede kan bevorde-

1) abegg, Abhandlungen, Archiv des Criminalrechts, 1845, S. 249.

ren, niet vermag tegen te werken. Daarbij, de Staat dwingt
niet tot verbetering, hij geeft daartoe slechts de gelegenheid.
Ieder moet nu weten, of hij de gevolgen van het niet ge-
bruiken dier gelegenheid wil dragen. Neen, de denkbeelden
van verbetering der misdadigers zijn niet, gelijk Mr. Nol-
thenius i) beweerde, als hobbelpaarden van philanthropische
theoretici te beschouwen. Zij hebben wel degelijk een ju-
ridieken grondslag, eene praktische strekking. Het zijn
geene hersenschimmen door de phantastische verbeelding
van Ijdele droomers opgewekt. Wij erkennen evenwel, de
overdrijving en vooral zoogenaamde doch valsche huma-
niteits-beginselen hebben de waarheid doen voorbijzien.

Overdrijving noemen wij het, wanneer men van die ver-
betering te hoog gespannen verwachtingen doet oprijzen,
alsof nu voortaan het leven en de eigendommen der inge-
zetenen beveiligd zullen zijn tegen aanvallen, althans van
recidivisten, en alsof schier alle ontslagene gevangenen in
uitstekende burgers zouden zijn wedergeboren. Zoodra men
zag, hoe weinig de uitkomsten, vooral in den aanvang bij
nog gebrekkige toepassing, aan die glansrijke hoop beant-
woordden, waren helaas! velen maar al te zeer geneigd de
stem te volgen der voorstanders van het oude beginsel van
afschrik, die, verstoord over het verbreken der vroegere
eenheid, thans den juichtoon aanhieven, stoutweg bewerende
dat het nieuwe stelsel slechts eene aanmoediging tot de
misdaad was.