liS^JIiïïiÂlifii®^^

lÄIISiiii^

DE KEURING VAN VARKENS LIJDENDE AAN
PESTIS SUUM

■

; ; S- .

• • T V

\' : \'

m;

r .7 i

DE KEURING VAN VARKENS
ITDENDE AAN PESTIS SUUM

PROEFSCHRIFT TER VERKRIJGING
VAN DEN GRAAD VAN DOCTOR IN DE
VEEARTSENIJKUNDE AAN DE RIJKS-
UNIVERSITEIT TE UTRECHT OP GE-
ZAG VAN DEN REGTOR-MAGNIFICUS
JHR. DR. B. C. DE SAVORNIN LOHMAN
HOOGLEERAAR IN DE FACULTEIT
DER RECHTSGELEERDHEID VOLGENS
BESLUIT VAN DEN SENAAT DER UNI-
VERSITEIT TEGEN DE BEDENKINGEN
VAN DE FACULTEIT DER VEEARTSE-
NIJKUNDE TE VERDEDIGEN OP DON-
DERDAG 25 JUNI 1931, DES NAMIDDAGS
TE 4 UUR DOOR

ARIS VAN MANEN

DIERENARTS

GEBOREN TE VELP (GEM. RHEDEN)

UITGAVE B. C. ROZENBEEK Hzn, HILVERSUM

citrtLl!
Ri\'i. j

-MAV \' DHiMlia:/: HG
Uc ai\'i\'aHH\' I4AA:3GI4;lt;J[LI

■-L li /InCÏ-\': ^- Tiu.ieaa

-Ûr\'ThA-.ÀV, \'ri -U-r.K;/. i . J //.\'/
- \'VI - : i. Z:;O \' ^ i / : u \' • / \'ïi\' . ^: ; / ^\' • ■ - ■
cnbsp;M \'/quot;„H c^;; \'.-T-- \'.n

AAN MIJNE VROUW

AAN DE NAGEDACHTENIS MIJNER OUDERS

1 • Sï. -

K -r ■ - ■ ■

V/ \'0gt;ïV Mi^u»^

Bij de voltooiing van dit proefschrift is het me een behoefte
U, Hooggeleerde van Oijen, Hooggeachte Promotor, hartelijk
dank te zeggen voor den steun, welke ik steeds van U mocht
ondervinden. De uren, welke ik bij U doorbracht om met U over
het betreffende onderwerp van gedachten te wisselen, en waarin
ik mocht profiteeren van Uw helder oordeel, zullen bij mij steeds
in aangename herinnering blijven.

Hooggeachte Reeser en Veenstra, ook U wil ik op deze plaats
dank zeggen voor de gelegenheid, die gij mij liet om naast mijne
werkzaamheden, een gedeelte der onderzoekingen in het labora-
torium van het abattoir te Amsterdam te doen.

Zeergeleerde Meerburg, Frenkel en van Heelsbergen, U zeg
jk dank voor de bereidwilligheid mij toe te staan het serologisch
onderzoek in het laboratorium van de Veterinaire afdeeling van
het Centraal laboratorium voor de Volksgezondheid te Utrecht,
te verrichten. In het bijzonder zeg ik U, waarde Clarenburg,
hartelijk dank voor de hulp en raadgevingen, welke ik van U in
ruime mate mocht ontvangen.

Hooggeleerde Schornagel, U betuig ik mijn hartelijken dank,
dat U mij in de gelegenheid steldet, belangrijk materiaal uit Uw
Instituut te betrekken; terwijl ik U, waarde ten Thije veel dank
verschuldigd ben voor de hulp en inlichtingen, welke ik in dit
verband van U mocht ontvangen.

Hooggeleerde Snijders, U dank ik zeer voor de uit het Instituut
voor tropische Hygiëne ontvangen culturen.

Waarde van Diessen, ook U zeg ik hartelijk dank voor het
van U ontvangen materiaal.

Waarde collegae aan het abattoir te Amsterdam, U ben ik
zeer dankbaar voor de hulp mij bij het verzamelen van onderzoek-
materiaal verleend.

Ten slotte zeg ik allen dank, die mij op een of andere wijze
behulpzaam zijn geweest bij het bewerken van dit proefschrift.

s .
, lU ■■

■ \' ■,\' \'nbsp;]

^icxi \' iu^ à i^irntv t^äwoJlov ■!gt;! \'nbsp;^

/iîil-mpn AhLv,\'-.:^--. ;ir .v-^^kC) ahv \' ,nbsp;\'

ifb\'Kîr TJ -.hfv \' - .-Wv/ vni\'-T?- niJÓ loov no^irs-nbsp;j

lavoIT 3fïî ipij - .(-^^uv-^\'ly gt; . \'nbsp;■
fl\'vi riî«; t; ■■ \'^jÇ\'i\'jt !Iii\'\'

ï\'i ^ji\'m -ii

•sni\'Mî ;nlt;» .^«riroJ r-\' J-- gt;••- \'hj -ro«-/ ^ts^r^x

-0-.W..,! Jnbsp;\' ; . \\ \' - \' \'nbsp;: ..\'\'•■■-^-\'\'rH-ßS : r-V

■ J . \'^■\'■quot;\'•H H/ï/ . ;nbsp;.5nbsp;:

-Ï! ! . ]\' • n ■•. \' -nbsp;H

\' \'jlrf / \' -/rü \' • \' •»)quot; Ïiri/Jt^W:\'

JNHOUD.

Bladz.

HOOFDSTUK 1.

Inleiding . ............... 11

HOOFDSTUK IL

§ 1. Geschiedenis............14

§ 2. Diagnostiek

A.nbsp;De keuring van liet levende dier ......... . 15

B.nbsp;De keuring na het slachten ............. 25

§ 3. Het filtreerbaar virus.........20

§ 4. De bac. suipestifer..........22

§ 5. Bact. parat, suis A (GLÄsser) ......25

§ 6. Serologische eigenschappen van den bac. suipes-
tifer ...............26

§ 7. Het voorkomen van den bac. suipestifer ... 28
§ 8. Bacteriënsoorten gekweekt uit door varkenspest

aangetaste varkens..........30

§ 9. De schadelijkheid van het vleesch afkomstig van
varkens aangetast door varkenspest en de patho-
geniteit van den bac. suipestifer voor den mensch 32
§ 10. Infectie\'s bij den mensch, veroorzaakt door een
bacil van het type suipestifer, waarvan men
algemeen aanneemt, dat zij in geen verband staan
met varkensziekten..........43

HOOFDSTUK III.

§ 1. Gang van het onderzoek........48

§ 2. Tabellarisch overzicht van de pathologisch-anato-
mische verschij nselen der zelf onderzochte gevallen 50
§ 3, Sectieverslagen der overige gevallen .... 65
§ 4. Tabellarisch overzicht van het resultaat van het
bacteriologisch onderzoek der onder § 2 genoemde
gevallen..............69

§ 5. Beschrijving der gevallen........74

§ 6, Beschrijving van het resultaat van het bacteriolo-
gisch onderzoek der gevallen.......80

§ 7. Cultureel onderzoek der paratyphusstammen .nbsp;88

§ 8. Serologisch onderzoek der paratyphusstammen .nbsp;95

§ 9. Resistentieproeven met enkele suipestiferstammennbsp;125

§ 10. Toxineproêven met enkele suipestiferstammen .nbsp;127

HOOFDSTUK IV.

§ 1. Beoordeeling van varkens lijdende aan varkenspestnbsp;134

§ 2. Literatuur.............139

HOOFDSTUK L

INLEIDING.

Het zoogenaamde „keuringsregulatiefquot;, de ministerieële be-
schikking van 15 Juli 1920 tot uitvoering van verschillende artikelen
der Vleeschkeuringswet en met name van Art. 2 van het Koninklijk
Besluit van 5 Juni 1920, St.bl. No. 285, bepaalt het volgende
omtrent dieren lijdende aan varkenspest (pestis suum):

Bij de keuring na het slachten moet worden:

A.nbsp;Afgekeurd:

1.nbsp;Indien het dier deswege in nood is gedood.

2.nbsp;Indien sterke vermagering bestaat of indien belangrijke
veranderingen worden aangetroffen.

B,nbsp;Goedgekeurd onder voorwaarde van sterilisatie:

Indien minder uitgebreide verschijnselen worden waar-
genomen.

Opmerking: Onder varkenspest worden hier niet begrepen de
gevallen, waarin slechts geringe plaatselijke veranderingen worden
aangetroffen en de ziekte geacht kan worden genezen te zijn.

Deze regeling in het keuringsregulatief zou niet of minder tot
moeilijkheden in de praktijk aanleiding geven, indien met het
woord ,,varkenspestquot; een scherp omschreven, door eiken des-
kundige, gemakkelijk te onderkennen ziekte met eenvormige
bacterieële oorzaak werd aangeduid. Als voorbeelden van zulke
ziekten zijn te noemen: miltvuur, tuberculose, vlekziekte.

Rekening houdende met de variabiliteit der pathologisch-
anatomische processen, bij laatstgenoemde aandoeningen, zal elk
deskundige de diagnose in de meerderheid der gevallen op de
waarnemingen bij de sectie kunnen maken, eventueel gesteund
door later bacteriologisch onderzoek (microscopisch of cultureel).

Bij de varkenspest liggen de verhoudingen anders:

Ie. is hier een zeer belangrijke variabiliteit in de pathologisch
anatomische verschijnselen, waarbij de zich voordoende afwijkingen
vaak gelijken op die bij andere ziekten (borstziekte, vlekziekte, enz.).

2e. levert het bacteriologisch onderzoek in onderscheidene ge-
vallen een zeer uitgebreide reeks van aangetroffen kiemen op,
naast gevallen waarbij geen enkel micro-organisme langs cultu-
reelen weg wordt aangetoond (viruspest).

Het vraagstuk wordt nog gecompliceerd door het feit, dat er
onder de waargenomen micro-organismen, stammen zijn, die min
of meer nauw verwant zijn aan goed bekende voor den mensch
pathogene micro-organismen.

Uit het sub 1 genoemde vloeit voor de praktijk bij de uitvoering
van de vleeschkeuringswet een belangrijke mate van ongelijkheid
der beoordeeling van deze dieren voort. De mogelijkheid moet
worden erkend, dat door deze ongelijke beoordeeling niet alleen
verschil in oeconomische nadeelen als gevolg van de uitvoering
dezer wet in onderscheidene keuringskringen ontstaat, doch dat
ook belangrijke hygienische nadeelen daaruit kunnen voortvloeien.
De volledige uitvoering dezer wet, ,,weering van vleesch, dat
schadelijk is voor de volksgezondheidquot; komt in gevaar.

Het doel van dit proefschrift is na te gaan, of door literatuur-
studie, waarneming en experiment, gegevens bijeen te brengen
zijn, waardoor de mate dezer ongelijkheid bij de uitvoering der
vleeschkeuringswet wordt verkend en zoo mogelijk binnen de
bereikbare minimale grenzen zou kunnen worden teruggebracht.

Uit het vorenstaande volgt, dat de hier gestelde taak is te ver-
deelen in:

A.nbsp;Bestudeering van de verschijnselen, die men bij varkenspest
aantreft, zoowel bij het leven als bij de sectie.

B.nbsp;Bestudeering van de soorten van micro-organismen, die bij
naar verschijnselen gelijke of verschillende gevallen worden aan-
getroffen.

Hieruit zullen dan conclusie\'s getrokken moeten worden over
de wenschelijkheid van al of niet wijziging van de bepalingen
in het keuringsregulatief, welke de beoordeeling betreffen omtrent
varkenspest.

In dit werk zal worden ingevlochten een overzicht van hetgeen
onderscheidene onderzoekers wel of niet als ,,varkenspestquot; hebben
aangeduid, en eene poging gedaan worden een eigen oordeel over
de afgrenzing van de gevallen, die tot deze ziekte behooren, op
te stellen.

Daar het hier vooral een hygienisch onderwerp betreft, zal ik

vrij uitvoerig de uit de literatuur bekende ziektegevallen bij den
mensch, veroorzaakt door infectie van den bac. suipestifer, respec-
tievelijk door het gebruik van vleesch afkomstig van varkens,
welke aan varkenspest geleden hebben, weergeven.

Verder zullen de verschillende eigenschappen van de suipestifer
stammen door mijzelf uit onderzochte gevallen geïsoleerd of
afkomstig uit het laboratorium van het Pathologisch Instituut te
Utrecht, worden nagegaan.

Ten slotte heb ik in het onderzoek betrokken eenige stammen
van het z.g. menschelijk-analogon van den bac. suipestifer (parat ß,
par. G. Hirschfeld enz.) afkomstig uit het laboratorium voor
tropische Hygiene te Amsterdam, terwijl een hoofdstukje gewijd
zal worden aan de eigenschappen van deze bacillen en de door hen
veroorzaakte ziekte.

HOOFDSTUK IL

LITERATUUR.

§ 1. GESCHIEDENIS.

De varkenspest is reeds sedert het begin van de 19e eeuw
bekend. In 1885 stelden Salmon en Smith de oorzaak vast, n.1.
den bac. suipestifer en variëteiten hiervan, welke laatsten voor een
deel bleken geen variëteiten van den bac. suipestifer te zijn. Latere
onderzoekingen bewezen, dat de conclusies van Salmon en Smith
niet juist waren; in 1903—\'04 toonden de Schweinitz en Dorset
aan, dat de primaire oorzaak een filtreerbaar virus was, hetgeen
daarna door talrijke onderzoekers in Amerika, Afrika en Europa
bevestigd werd. Sindsdien werd aan den bac. suipestifer slechts
een secundaire rol toegekend, te meer toen men deze bij normale
dieren in den darm aantrof. Weldra zou echter blijken, dat den
bac. suipestifer eene primaire beteekenis niet ontzegd kan worden.

In 1907 toonde Glässer aan, dat eene variëteit van den bac.
suipestifer eene zelfstandige ziekte kan veroorzaken, de paratyphus
suis. In 1910 werd dit door Dammann en Stedefeder bevestigd,
en later door Pfeiler, die echter blijft beweren, dat de oorzakelijke
bacil een geheel zelfstandige plaats inneemt.

Manninger stelde den bac. suipestifer als zelfstandige ziekte-
oorzaak vast bij varkens in Hongarije, v.n.1. bij jonge biggen,
terwijl ook ten Thije meent, dat de bacillaire pest in de laatste
jaren rondom Utrecht een overwegende rol speelt.

§ 2. DIAGNOSTIEK.

A.nbsp;DE KEURING VAN HET LEVENDE DIER.

In heel veel gevallen passeeren varkens, die na de slachting
verschijnselen vertoonen van varkenspest, de keuring tijdens het
leven zonder een zieken indruk gemaakt te hebben. De klinische
verschijnselen, die men in hoofdzaak bij deze keuring zal kunnen
waarnemen, bestaan uit lusteloosheid, koorts, roode vlekken, v.n.1.
aan ooren, buik en schenkels, verder conjunctivitis.

Chronisch en sub-acuut zieke dieren hoesten vaak en hebben
eene benauwde ademhaling door complicatie met een pneumonie.
Zij hebben dikwijls diarrhoea, de oogleden zijn aaneengekleefd
en de dieren vertoonen nog al eens een crusteus eczeem.

Aan groote abattoirs zal men, wat deze ziekte betreft, minder
nut kunnen trekken uit keuring tijdens het leven, dan b.v. bij
keuring der huisslachtingen, omdat men in het eerste geval veelal
de herkomst van de dieren niet kent, wat vooral bij de varkenspest
van zoo\'n groot belang is.

Voor een vroegtijdige herkenning acht Geiger de keuring tijdens
het leven van belang, daar de path. anat. veranderingen pas op
den 5den dag optreden, terwijl de koorts 1 ä 2 dagen vroeger is
vast te stellen; het virus is echter 24 uur na de infectie in het
lichaam aan te toonen, dan is er nog geen koorts; men zal dus
nooit alle gevallen kunnen achterhalen.

B.nbsp;KEURING NA HET SLACHTEN.

Voordat ik de pathologisch-anatomische verschijnselen beschrijf,
lijkt het me gewenscht eerst onder oogen te zien wat in de literatuur
onder varkenspest wordt verstaan. Ik doe dat nu omdat in de
vleeschkeuring de verschijnselen, die na de slachting worden
waargenomen, het belangrijkste zijn.

K. Schern en G. Stange willen het klinische en pathologisch-
anatomische begrip varkenspest behouden, maar eene aetiologische
indeeling maken als volgt:

1. pest (veroorzaakt door het filtreerbaar virus met secundaire
infecties).

2.nbsp;parapest (veroorzaakt door bacillus suipestifer of andere
bacteriën),

3.nbsp;viruspest (veroorzaakt door het filtreerbaar virus).

E. JoEST spreekt van varkenspest in ruimeren zin en verstaat
er onder zuivere viruspest, menginfectie\'s (virus bacillen) en
bacillaire pest; hij acht dit begrip noodzakelijk uit een historisch
en practisch oogpunt. Wel wil hij eene wetenschappelijke in-
deeling in:

1.nbsp;viruspest.

2.nbsp;viruspest met secundaire infectie\'s, en

3.nbsp;bacillaire pest.

Hutyra geeft de volgende indeeling aan:

1.nbsp;varkenspest (viruspest eventueel met secundaire infectie\'s).

2.nbsp;Paratyphus der varkens.

Hutyra is van oordeel, dat de naam varkenspest burgerrecht
verkregen heeft; hij wil dezen naam houden, maar nauwkeurig
omschreven; ook vindt hij dat de naam viruspest te weinig zegt,
omdat virus in het algemeen ziektegift beteekent.

Glässer verstaat onder varkenspest de ziekte, veroorzaakt door
het filtreerbaar virus en de eventueel aansluitende secundaire
infectie\'s (bacillen uit de coli-typhus-groep, bacillus suisepticus,
bac. pyocyaneus, enz.). Hij scheidt er van af de paratyphus suis,
tengevolge van besmetting met den bac. paratyphus suis B (bac.
suipestifer Salmon), den bac. paratyphus suis A (Glässer) en
den bac. enteritidis Gärtner.

Dammann en Stedefeder publiceerden in 1909—1910 hunne
onderzoekingen over pest die door bacillen veroorzaakt werd. Ze
noemden de ziekte, bacillaire pest en den bacil, bacillus Voldagsen.

Daar de bacillaire pest het meest bij jonge dieren voorkomt,
gaf Pfeiler haar den naam ,,Ferkeltyphusquot; en noemde den bacil,
bacillus typhi suis.

Volgens Ostertag zijn de bepalingen omtrent varkenspest in
de Duitsche Vleeschkeuringswet gebaseerd op de veronderstelling,
dat de varkenspest van bacillairen aard is. Er vallen ook onder
de paratyphus van Glässer, de bacillaire pest van Dammann en
Stedefeder en de Ferkeltyphus van Pfeiler.

Dat er dus wel een aetiologisch verschil bestaat in de onder-
scheidene gevallen van ,,pestquot;, daarover zijn de onderzoekers het

eens, maar bestaan er nu ook pathologisch-anatomische ver-
schillen ?

De pathologisch-anatomische verschijnselen, die voor pest
(viruspest en eventueel secundaire infectie\'s) worden aangegeven,
zijn de volgende:

Bij den peracuten en acuten vorm, ziet men het beeld van eene
(haemorrhagische) septicaemie. Bloedingen in de huid, v.n.1. aan
de onderzijde van het lichaam, aan de binnenvlakte der ledematen
en aan de ooren. Verder bloedingen in het subcutane vet en in
de spieren. De lymphklieren zijn gezwollen en donkerrood van
kleur. Bloedingen komen voor in de mucosa van maag en darmen,
soms ook onder de serosa ervan. Verder zijn bloedingen waar te
nemen onder pleura costalis et pulmonalis en peritoneum parietalis
et visceralis.

Het hart vertoont vaak petechiën onder pericard en endocard
en in myocard; de hartspier is soms gedegenereerd. De nieren
hebben in de meeste gevallen puntvormige bloedingen en zijn
soms gedegenereerd; in de blaas treft men ook nog al eens bloe-
dingen aan. De milt is niet of matig gezwollen. Verder zijn
bloedinkjes waar te nemen in trachea, larynx en epiglottis. In
het longweefsel komen bloedingen voor, ook wel haemorrhagische
infarcten; soms haemorrhagisch pneumonische haarden, de septa
zijn verbreed en haemorrhagisch geïnfiltreerd.

In de subacute en chronische gevallen ziet men meer een
localisatie, die zich nu eens tot het maagdarmkanaal bepaalt, in
andere gevallen tot de ademhalingsorganen; vaak echter zijn
beiden in het proces betrokken.

Het maagdarmkanaal kan van catarrhaal en haemorrhagisch
tot diphtheroid ontstoken zijn; de ernstigste ontsteking treft men
aan in coecum en colon. Het diphtheroide proces gaat in hoofdzaak
van de lymphfollikels uit en veroorzaakt dan ronde, knopvormige
haarden (boutons), die indien ze worden afgestooten onregelmatige
zweren doen ontstaan. De milt is slechts weinig vergroot, lever
en nieren kunnen licht gedegenereerd zijn.

De veranderingen aan de longen zijn bronchiaalcatarrhen,
catarrhale-, fibrineuze-, necrotische of gangreneuze ontsteking.

Volgens sommige onderzoekers zijn deze locale veranderingen
toe te schrijven aan secundaire infectie\'s; in den darm door bac.
suipestifer, die van de longen speciaal door bac. suisepticus.
2

Glässer is het er echter niet geheel mee eens, en meent, dat
voor een deel niet alleen de catarrhale en haemorrhagische, maar
ook de diphtheroide veranderingen aan het virus toe te schrijven
zijn, omdat bij dergelijke processen vaak noch een bacil uit de
paratyphus groep, noch bac. necrophorus wordt aangetroffen.

Ook Manninger zegt, dat het de vraag is of de suipestifer
bacillen aan de secundaire veranderingen in den darm een daad-
werkelijk aandeel hebben; in Hongarije n.1. werden 27 gevallen
van varkenspest, waarbij darmveranderingen voorkwamen, onder-
zocht en gelukte het noch in de zweren, noch in de mesenteriale
lymphklieren den bac. suipestifer te vinden.

Ook de veranderingen in de longen zouden niet alleen aan den
bac. suisepticus zijn toe te schrijven; ze zouden voor een deel
door andere bacteriën als bac, suipestifer, Streptococcen, bac.
pyocyaneus enz., en voor een ander deel en wel speciaal de sereuze,
sero-haemorrhagische processen alleen door het filtreerbaar virus
veroorzaakt worden (Glässer).

Glässer en Hutyra beschouwen de paratyphus der varkens
(bacillaire pest) als eene zelfstandige ziekte, die pathologisch-
anatomisch van de viruspest en de secundaire infectie\'s is te
scheiden.

De acute paratyphus vertoont het beeld van eene septicaemie
met duidelijk gezwollen milt, gering aantal petechiën in de nieren,
onder epicard en in mucosa van den darm. Roode huidverkleuring
wordt waargenomen aan ooren, buik en binnenvlakte der schenkels.
De lymphklieren zijn meest iets gezwollen en meer of minder
rood. Soms zijn nog maag-darmcatarrhen en pneumonie aanwezig.

In de chronische gevallen komt bijna steeds eene ontsteking
van de dikke darmen voor, het slijmvlies is gezwollen (kleincellige
infiltratie van de mucosa en de submucosa); bij langzamer verloo-
pende processen wordt eene ulcereuze en diphtheroide ontsteking
aangetroffen, over het algemeen vlak of weinig verdiept, maar nooit
opvallend boutonvormig, terwijl concentrisch of parallel gevormde
lagen niet worden waargenomen. Soms komt een kazige pneumonie
voor. De parenchymateuze organen zijn meer of minder gedege-
nereerd, terwijl de milt matig gezwollen is.

Zijn er nu inderdaad pathologisch-anatomische verschillen
tusschen viruspest, viruspest met secundaire infectie\'s en bacillaire
pest ?

Volgens OsTERTAG is de sub-acute en chronische vorm der
varkenspest (viruspest met ev. secundaire infectie\'s) pathologisch-
anatomisch niet van de bacillaire pest te scheiden en zijn de door
Glässer aangegeven verschillen niet steekhoudend.

In sommige gevallen zal het mogelijk zijn een diagnose te
maken. Is er bijv. een haemorrhagische septicaemie met diphthe-
roide ontsteking van den dikken darm en zijn de organen enz.
steriel, dan kan men wel van viruspest spreken.

Het haemorrhagisch proces kan echter minder uitgesproken
zijn bij viruspest, terwijl bij bacillaire pest de lymphklieren donker-
rood kunnen zijn. Ook doen de darmprocessen zich bij viruspest
niet altijd voor in den vorm van lagen, die concentrisch of
parallel verloopen (Joest). Het pathologisch-anatomische beeld
van viruspest zal dan veel op dat van bacillaire pest gelijken,
zoodat ze practisch niet van elkaar onderscheiden kunnen worden.

Zijn de organen dan ook nog kiemhoudend, dan zal er, en zeker
niet bij opzichzelfstaande gevallen, een juiste diagnose zijn te
maken, omdat het filtreerbaar virus slechts door middel van de
dierproef is aan te toonen, wat in de vleeschkeuring onmogelijk
is. Trouwens de zaak wordt nog gecompliceerder, wanneer er
eene secundaire infectie van viruspest met bacillaire pest heeft
plaats gehad.

Uit een oogpunt van vleeschkeuring is het dus noodzakelijk,
de viruspest, secundaire infectie\'s en de paratyphus (bacillaire
pest) samen te vatten en dan in het keuringsregulatief niet zonder
meer van varkenspest te spreken, maar van ,,ziekten bij varkens
met de verschijnselen van varkenspestquot;.

Bij de bespreking van de onderzochte gevallen zal nog blijken,
dat we met dit ruimere pathologisch-anatomisch begrip alleen
niet kunnen volstaan, maar dat het instellen van een bacteriologisch
onderzoek vereischt wordt.

§ 3. HET FILTREERBAAR VIRUS.

Slechts voor het varken is het filtreerbaar virus pathogeen. De
kleine proefdieren, evenals katten, honden, paarden, geiten en
ezels, zijn onvatbaar. Ook voor den mensch schijnt het onschadelijk
te zijn; tot nu toe zijn ten minste geen ziektegevallen ten gevolge
daarvan bekend.

Door maandenlang bewaren van virushoudende vloeistof bij
kamertemperatuur of in de ijskast, wordt het virus niet gedood.
Ook niet door het meerdere dagen bij —18° te bewaren. Tegen
de inwerking van het zonlicht is het betrekkelijk resistent. Twee
uur verwarmen van virushoudend serum op 58° maakt het niet
onwerkzaam. Het wordt gedood na 1 uur verwarmen op 78° en
72°. Na 16 uur verwarmen op 60° of 24 uur op 55° verliest het
ook zijne werkzaamheid. Echter na 24 uur op 45° is het nog
vol virulent.

Tegenover carbol en sublimaat bezit het grooten weerstand.
Door 6 % kresolzeepoplossing en eene oplossing van chloorkalk
1 : 5 wordt het in 1 uur gedood. We zien dus hieruit, dat het
virus zeer resistent is. Dit bleek ook bij verduurzaamde vleesch-
waren als spek en ham, afkomstig van varkens, welke geleden
hadden aan varkenspest.

Magnusson en Holth meenen de epidemieën van pest, die
in de laatste jaren in Zweden en Noorwegen zijn voorgekomen,
aan den invoer van Amerikaansch spek en ham te moeten toe-
schrijven.

Birch deed verschillende proeven; van 15 varkens, die werden
gevoerd met vleesch afkomstig van door pest aangetaste varkens
dat 8—17 dagen gekoeld, respectievelijk 20—95 dagen bevroren
was, gingen er 11 dood aan pest. Proeven bewezen, dat in pekel-
vleesch van dieren, die gedood waren voor ze specifieke orgaan-
veranderingen vertoonden, voldoende virus aanwezig was om
varkens te infecteeren. Met gepekeld materiaal van varkens met
karakteristieke pestverschijnselen, waren de proeven in 43 %
der gevallen positief. Soms was het virus door de pekeling in de
buitendeelen van de ham afgestorven, maar in \'t been nog niet.

Ook Geiger kwam tot de conclusie, dat stukken vleesch van
4—5 pond, afkomstig van varkens, welke geleden hadden aan
varkenspest, 3 weken lang gepekeld in een 25 % zoutoplossing,
nog infectieus waren.

Zeller en Beller deden ook uitvoerige proeven met deelen,
afkomstig van varkens, welke door varkenspest waren aangetast
geweest en wel met gepekeld en gezouten vleesch, gezouten darmen,
door de lucht gedroogde darmen en met pekelnat.

Van 15 varkens, gevoerd met het gepekelde vleesch, zijn 3
dieren gezond gebleven en 12, d.i. 80 % aan pest gestorven.
Het vleesch was 22—181 dagen lang gepekeld geweest.

Van de 13 varkens, die met het gezouten vleesch gevoerd
werden, zijn 2 dieren gezond gebleven en 11 aan pest gestorven.
Het vleesch is 22—135 dagen gezouten geweest.

Van de 13 varkens, gevoerd met gezouten dikke darmen, zijn
10 dieren aan pest gestorven. De darmstukken zijn 22—164 dagen
gezouten geweest.

Van de 14 varkens, gevoerd met gezouten dunne darmen,
zijn er 9 aan pest gestorven. De darmstukken zijn 24—103 dagen
gezouten geweest.

Van 2 varkens, gevoerd met 22 dagen gepekelde stukken darm,
is er 1 gestorven aan pest.

Vijf varkens, gevoerd met 32—67 dagen lang gedroogde darmen,
bleven gezond.

Elf varkens werden gevoerd met pekelnat; 9 varkens, die pekelnat,
waarin het vleesch 42 tot 139 dagen had gelegen, waren toegediend,
bleven gezond; de 2 varkens, die pekelnat, waarin het vleesch
42 dagen gelegen had, hadden gebruikt, stierven.

Verder deden zij proeven met levers, die in een vriesruimte
van 4—6° waren gebracht. De levers werden 4—226 dagen in-
gevroren. Ieder dier kreeg een lever. Van de 17 varkens bleven
er 6 gezond, 9 stierven er aan pest, 2 waarschijnlijk aan pest.
De gestorven dieren hadden levers gegeten, die 4—149 dagen
bevroren waren geweest.

Conclusie. Het filtreerbaar virus is dus van gering belang uit
een oogpunt van hygiëne voor den mensch.

V^il men het echter onwerkzaam maken, dan komt althans in
de vleeschkeuring, hiervoor slechts verhitting tot kookhitte van
het virushoudende voedingsmiddel, in aanmerking.

§ 4. BACILLUS SUIPESTIFER.

De bac. suipestifer is een Gram-negatief bewegelijk staafje, dat
geen sporen vormt, pathogeen voor varken, muis, konijn en
cavia, terwijl rat en eend er minder vatbaar voor zijn. De pathoge-
niteit van den bacillus suipestifer voor den mensch zal in een
apart hoofdstuk besproken worden.

Op agar groeit deze bacil gemakkelijk en vormt ronde, grauw-
witte, iriseerende kolonie\'s.

Op endo-agar is de groei als kleurlooze kolonie\'s.

Op Conradi-Drigalskiphten als blauwe, glazige kolonie\'s.

Bouillon wordt troebel.

Gelatine wordt niet vervloeid.

Lakmoeswei wordt eerst rood, maar na 2—4 dagen slaat deze
kleur om in blauw.

Neutraalroodagar volgens Oldekop wordt geel en er treedt
fluorescentie op.

Melk, aanvankelijk iets zuur, wordt later geel en alcalisch.

Uit peptonkeukenzoutoplossing wordt geen indol gevormd.

Lactose wordt niet aangetast.

Saccharose blijft onveranderd.

Mannit wordt omgezet onder zuur- en gasvorming.

Uit maltose wordt zuur en gas gevormd.

Glucose-diammoniumphosphaat:

De Graaff stelde volgenden voedingsbodem samen:

glucosenbsp;0,5 g.

diammoniumphosphaatnbsp;0,65 g.

gevoelige lakmoestinctuurnbsp;2,5 cm®,

aqua destill.nbsp;100 cm®.

De glucose dient hier als koolstof-, de ammoniak als stikstofbron;
de eigenlijke B-organismen, de bacteriën van de varkenspest en
van de muizentyphus doen na hoogstens 2 X 24 uur roodkleuring
ontstaan, terwijl de Gärtner bacillen dezen bodem dagenlang
helder doen blijven, omdat het gevormde zuur door het phosphaat
wordt geneutraliseerd.

Hieronder volgen eenige eigenschappen, die echter niet constant
schijnen te zijn.

Duldt: In Bergey\'s manual of determinative bacteriology wordt
aangegeven, dat het niet wordt omgezet. Bosch onderzocht eenige
stammen, waarvan er enkelen de dulcit omzetten onder vorming
van zuur en gas, terwijl er een was, die deze suiker onaangetast
liet. De door de Graaff onderzochte stammen vormden zuur en
gas. Lütje geeft op, dat dulcit onveranderd blijft; ook Mieszner
geeft dit aan. Beller en Henninger achten een vertraagde zwakke
zuurvorming in dulcit, die bij enkele suipestifer stammen schijnt
voor te komen, van geen beteekenis.

Snijders spreekt van enkele twijfelnummers, die dulcit langzaam
omzetten en na voortkweeken gesplitst kunnen worden in een
dulcitol negatieven en een dulcitol positieven tak.

De door Trawinski bij een varkenspestepidemie gekweekte
stammen tastten de dulcitol niet aan, evenals de door Standfusz
en Lehr onderzochte stammen.

Koser vond onder 8 suipestiferstammen er een, die deze suiker
vlug en twee, die haar langzaam omzetten.

Savage meent, dat de eigenschap om zuur en gas te vormen
toeneemt bij het verder voortkweeken der culturen.

Arabinose: De door de Graaff onderzochte stammen vormden
zuur en gas. Onder de door Bosch onderzochte stammen waren
er, die zuur en gas vormden, maar ook een stam, die de arabinose
onveranderd liet. Beller en Henninger zeggen, dat de suipestifer
bacil in den regel negatief is ten opzichte van arabinose.

De door Trawinski geïsoleerde stammen, die de dulcit niet
omzetten, tastten ook de arabinose niet aan, evenals de 8 door
Koser onderzochte stammen.

Standfusz en Lehr vonden dat de bac. suipestifer dezen bodem
zoo goed als niet veranderde; zich dus niet volkomen arabinose-
inactief gedroeg.

Trehalose: De door de Graaff onderzochte stammen zetten
trehalose niet om, terwijl de andere parat. B-stammen het wel
deden; hij werpt de vraag op of het niet omzetten van deze suiker
misschien een eigenschap zou zijn, aan den bac. suipestifer eigen.

Frenkel kreeg hieromtrent geen zekere uitkomsten. Enkele
zijner stammen zetten trehalose wel om. Hij maakte toen trehalose
endo-agar en bemerkte, dat de suipestifer bacillen op dezen bodem

zeer slecht groeiden, zeer kleine kolonie\'s vormden, die kleurloos
waren, terwijl de andere parat. B stammen goed groeiden en den
voedingsbodem rood maakten.

De door Koser onderzochte suipestifer stammen lieten de
trehalose onveranderd, in tegenstelling met de parat. B- en
enteritidis stammen, die deze suiker wel omzetten.

Stern-bouillon (volgens Lütje):

De suipestifer bacillen zouden dezen bodem lichtrood en melk-
achtig troebel maken (Stern negatief), in tegenstelling met de
Schottmüller-, Aertrijcke- en gärtner-bacillen, die hem donker
purperrood zouden maken (Stern positief). De door Bosch onder-
zochte stammen maakten dezen bodem rood en troebel, een maakte
hem donkerroodpaars en troebel.

Standfusz en Lehr komen tot de conclusie, dat de bacillus
suipestifer Stern negatief is.

Slijmwalvorming op agar: De bac. suipestifer vormt bij enting
op agar-platen, na eerst 24 uur bij 37° C, vervolgens enkele dagen
bij vochtige kamertemperatuur gestaan te hebben, rondom de
geïsoleerde kolonie\'s een troebelen slijmwal met radiairen bouw.
Deze eigenschap wordt bij sommige stammen waargenomen, bij
andere echter gemist. Parallel met deze eigenschap zou gaan het
omlaagglijden van de cultuur op schuin gestolde gelatine. Het schijnt
echter, dat deze eigenschappen lang niet altijd samen gaan.

Knopjesvorming op raffinose-agar: Soms wordt knopjes vorming
op raffinose-agar (z.g. phenomeen van Reiner Müller) waar-
genomen. De culturen worden daarvoor ongeveer 8 dagen bij
37° C gehouden. Als regel is het echter negatief.

§ 5. BACT. PARATYPHUS SUIS A (Glässer).
BAC. SUIPESTIFER VOLDAGSEN.
BAG. TYPHI SUIS (Pfeiler).

Deze bacteriën zijn identisch of nagenoeg identisch, Glässer
vat bovengenoemde bacteriën samen onder den naam bac. parat,
suis A; oorspronkelijk sprak hij van bac. typhi suis (aan welke
benaming Pfeiler nog vasthoudt), later heeft hij echter dezen
naam veranderd in bact. parat, suis A, daar deze bacil op den
duur soms gas gaat vormen uit glucose en agglutinatorisch met
den bac. suipestifer (Salmon en Smith), door Glässer bact. parat,
suis B genoemd, verwant is.

Als verschil met dezen laatsten geeft Glässer op, dat de bac.
parat, suis A iets fijner groeit; versch uit het dier gekweekt, geen
gas vormt uit glucose, wel soms, maar dan spaarzaam, bij verder
voortkweeken; mannit en maltose niet vergist wordt; lakmoeswei
slechts rood wordt gemaakt en deze kleur behoudt en Hetsch-
oplossing onveranderd blijft.

Als karakteristieke eigenschappen van de Voldagsengroep noe-
men Händel en Gildemeister: wisselende hoedanigheid uit glucose
gas te vormen, daarmee samenhangend het wisselende gedrag in
neutraalrood-agar, waarin soms geen verandering, soms scheuring
optreedt, maar geen ontkleuring; het uitblijven van den omslag
in blauw bij lakmoeswei, het ontbreken van gasvorming uit mannit-
suiker in de Hetschoplossing.

Zij zien in het type Voldagsen niets anders dan een labiele
variëteit van den bacillus suipestifer.

Volgens Manteufel, Zschucke en Beger zijn de cultureele
eigenschappen van het typus Voldagsen (Glässer, Ferkeltyphus)
niet constant genoeg om een soortdifferentiatie tegenover het type
pestifer mogelijk te maken, ook agglutinatorisch was er geen
onderscheid. Zij beschouwen de bacillen van het type Voldagsen,
met inbegrip van de Ferkeltyphusbacillen van Pfeiler, als variëtei-
ten van het type suipestifer; de Ferkeltyphus bacillen zijn naar
deze opvatting pestiferculturen, die weinig of geen gas vormen.

Volgens Standfusz en Lehr zouden de Voldagsenbacillen de
arabinose krachtig omzetten in tegenstelling met den bac. sui-
pestifer.

§ 6. SEROLOGISCHE EIGENSCHAPPEN VAN DEN
BACILLUS SUIPESTIFER.

Mieszner gebruikte de hoog agglutineerende sera van Bitter
(parat. B-, Breslau-, suipestifer- en Gärtnerserum, alle met titer
1 : 25.000) en het gelukte hem de, uit varkens geïsoleerde tot de
paratyphusgroep behoorende stammen, zonder uitzondering in te
deelen.

Mede-agglutinatie zou alleen plaats hebben in de lagere ver-
dunningen; in de hoogere verdunningen zou agglutinatie alleen
plaats hebben door de specifieke agglutininen.

Manninger deed enkelvoudige agglutinatieproeven met parat. B
(Schottmüller), Breslau- en suipestifer sera; hiermede konden
de suipestiferstammen tamelijk scherp van de parat. B- en Breslau-
stammen gescheiden worden. Ook deed hij verzadigingsproeven
en kon, bij gebruik van geschikte parat. B- en Breslau sera en
goed gedefinieerde, goed bindende parat. B-, Breslau- en suipestifer
stammen, met behulp van één serum de verschillende stammen
identificeeren. Met een suipestiferserum echter gelukte het niet
een onderscheid te maken tusschen parat. B- en Breslaustammen.

Manteufel, Zschucke en Beger konden de bacillen van het
type pestifer door gewone agglutinatie duidelijk afgrenzen; dat
andere onderzoekers niet tot dit resultaat kwamen, schrijven zij
daaraan toe, dat bij varkenspest behalve vertegenwoordigers van
het type pestifer, ook stammen van het type parat. B en Gärtner
voorkomen, die voor pestiferculturen gehouden werden; dit moest
natuurlijk tot verwarring aanleiding geven.

Ook door middel van verzadigingsproeven, konden door Man-
teufel en Beger de bac. suipestifer duidelijk van de par. B-,
Breslau- en Gärtnerbacillen gescheiden worden.

Shiiba deed proeven met serumbouillon, d.w.z. hij voegde
aan 99 cm^ bouillon 1 cm® immuunserum toe. In bouillon, waaraan
parat. B- of vleeschvergiftigersserum was toegevoegd, groeide de
bac. suipestifer onder troebeling, terwijl de parat, bacillen den
bouillon helder of bijna helder lieten. Omgekeerd in bouillon
met suipestifer-serum groeiden de bac. suipestifer met helder

laten van den bouillon onder vorming van een agglutinatie bodem-
bezinksel, terwijl de parat, bacillen dezen serumbouillon flink
troebel maakten. Door deze eenvoudige methode kon hij de
parat. B en vleeschvergiftigers duidelijk van den bac. suipestifer
scheiden.

Uit de proeven van Shibata bleek, dat parat. B serum, ver-
zadigd met bac. suipestifer, alle voor den parat. B karakteristieke
agglutininen behoudt. Hij zegt dan ook, dat aan eene afzonderlijke
plaats van den varkenspestbacil ten opzichte van den parat. B-
bacil, wel niet te twijfelen is.

Door Hayashi werden bij bacillen van de suipestifergroep twee
vormen vastgesteld, n.1. de specifieke en de onspecifieke vorm.
De specifieke vorm agglutineerde slechts in de sera van de Hog-
cholerabacillen, de onspecifieke daarentegen niet alleen in de sera
van de Hogcholerabacillen, maar ook in de onspecifieke sera van
de paratyphus en muizetyphusbacillen zeer sterk, bijna tot den titer.
Deze twee vormen waren echter niet altijd aan te toonen, zoodat
er stammen waren, die alleen den onspecifieken vorm bevatten.
Stammen, die alleen uit den specifieken vorm bestonden, werden
door hem niet waargenomen.

Conclusie:

De bac. suipestifer neemt dus serologisch een eigen plaats in
ten opzichte van de andere, tot de paratyphusgroep behoorende
stammen en is van deze laatsten door verschillende methoden
(agglutinatie met hoogwaardige sera, verzadigingsproeven, serum-
bouillon) te scheiden.

§ 7. HET VOORKOMEN VAN DEN BAG. SUIPESTIFER.

Door Salmon en Smith werd in 1885 de bac. suipestifer ge-
ïsoleerd en als de oorzaak van de varkenspest beschouwd. Toen
echter in 1903 door de Schweinitz en Dorset werd vastgesteld,
dat de varkenspest werd veroorzaakt door een filtreerbaar virus,
kende men den bac. suipestifer geen aetiologische beteekenis
meer toe, vooral ook toen onderzoekingen aantoonden, dat de
bacil te vinden was in de faeces van normale dieren.

Uhlenhuth en zijne medewerkers onderzochten de faeces van
600 normale varkens, geslacht in het Berlijnsche abattoir en
vonden den hier bedoelden bacil in 8,4 % der gevallen. Wellicht
door een tijdelijk vermeerderd voorkomen en door de onvol-
komenheid van hun onderzoek, is het percentage zoo groot. Ze
hebben te weinig aandacht besteed aan indolvorming, saccharose-
vergisting, omzetting in lakmoeswei, bewegelijkheid en serologi-
sche verhoudingen.

Conradi isoleerde den bac. suipestifer uit het vleesch van twee
normale varkens, uit het vleesch van een normaal rund en uit de
nieren van een gezond varken. Zijne omslachtige onderzoekings-
methode, gevoegd bij de onvolkomen bacteriologische diagnostiek
uit dien tijd, geven wel aanleiding zijne resultaten met eenige
reserve te aanvaarden.

Latere onderzoekers vonden nooit zoo\'n hoog percentage.

Aan het pathologisch laboratorium te Medan werd van 1916—
1920 de darminhoud van 28 varkens onderzocht. Slechts éénmaal
werd een parat. B stam gevonden, die cultureel typisch was,
maar hyperagglutinabel. Hij werd door Parat. B- en klier(sui-
pestifer)serum zeer hoog geagglutineerd, hooger dan de titergrens,
maar ook tamelijk hoog door normaal paardenserum.

Torman vond in 1920 slechts eenmaal op 232 onderzochte
dieren d. i. in 0,4 % een bacil met de cultureele eigenschappen
van een parat. B-bacil, die tot den halven eindtiter agglutineerde
met suipestifer serum.

Goslings onderzocht in 1928 den darminhoud van 100 normale
varkens, geslacht in het Amsterdamsche abattoir. Hij kon slechts

bij één varken een bacil isoleeren met de cultureele eigenschappen
van een echte Salmonella, die aanvankelijk langzaam, weinig
hoog en onspecifiek agglutinabel was, later onspecifiek hyper-
agglutinabel bleek geworden te zijn.

Bij varkens, welke geleden hadden aan pest, werd de bacil door
Uhlenhuth en zijne medewerkers uit 171 dieren 53 X alleen uit
den darminhoud en bovendien 23 x tegelijkertijd uit faeces en
organen gekweekt, dus in 44,6 %.

Torman vond bij 75 door pest aangetaste varkens in 10,7 %
den bac. suipestifer (Kunzendorf), terwijl Theiler hem in dit
verband nooit isoleerde. Het percentage positieve bevindingen is
dus wel zeer uiteenloopend.

In Hongarije stelde R. Manninger als oorzaak van de z.g.
paratyphus der biggen den bac. suipestifer vast. De ziekte kwam
voor bij dieren van eenige dagen tot 3 weken oud. Voederproeven
wezen uit, dat de ziekte weer door enting op biggen kon worden
overgebracht; filtratieproeven sloten de aanwezigheid van het
filtreerbaar virus uit.

Ten Thije meent, dat in de laatste jaren om Utrecht de bacillaire
pest een overwegende rol speelt.

Ook bij runderen is de bac. suipestifer aangetoond. In het
laboratorium van het abattoir te Elberfeld werden organen, vleesch
en lymphklieren onderzocht van 3 koeien en 1 kalf, welke uit
nood geslacht waren.

Van de eerste koe werd uit milt en nieren, van de tweede koe
uit musculatuur, van de derde koe uit milt en van het kalf uit
lymphklieren, milt en nieren een bacterie gekweekt met de bio-
chemische eigenschappen van de vleeschvergiftigers; agglutina-
torisch bleek het een bac. suipestifer te zijn.

Riedmüller en Saxer beschrijven eene ziekte bij zilvervossen,
veroorzaakt door den bac. suipestifer.

Behalve in vleesch is de bac. suipestifer gevonden in melk,
ijs, water enz., wat nader besproken zal worden in het hoofdstuk
over de pathogeniteit van den bac. suipestifer voor den mensch.

Conclusie: De bac. suipestifer is dus aangetroffen

Ie. bij gezonde dieren: varken.

2e. bij zieke dieren: varken, rund, vos.

3e. in vleeschwaren en andere consumptieartikelen als melk,
ijs, water, enz.

§ 8. BACTERIENSOORTEN GEKWEEKT UIT DOOR
VARKENSPEST AANGETASTE VARKENS.

Uhlenhuth en zijne medewerkers kweekten in 1907 van 171
zieke varkens 53 X alleen uit darminhoud, bovendien 23 X tege-
lijkertijd uit faeces en organen den bac. suipestifer. Verder vonden
zij 7 X z.g. variëteiten van den bac. suipestifer, 3 x parat. A
gelijkende bacillen, 1 x bac. enteritid Gärtner, 50 x bac. pyo-
cyaneus, 35 X Streptococcen, 27 X staphylococcen, 110 x coli-
bacillen.

Shibata onderzocht een 37-tal stammen, afkomstig van varkens,
welke geleden hadden aan pest, en kon ze in de drie volgende
groepen indeelen: vleesch vergiftigers van het type Breslau of
Freiburg, bac. suipestifer en inagglutinabele stammen (par. C
Uhlenhuth).

Beller en Henninger deden in 1929 bacteriologische onder-
zoekingen bij varkens, die hadden gediend voor het onderzoek
van pestserum. De meeste dieren waren gestorven, een klein
gedeelte werd gedood. Voorts bij varkens, waarmede proeven
waren gedaan om te bepalen hoe lang varkenspestvirus in pekel-
vleesch virulent blijft. Zij stelden vier groepen samen.

Van de eerste groep werd onderzocht hartebloed, milt en
nieren; van de tweede groep hartebloed, milt, nieren, lever of gal,
beenmerg, musculatuur en in enkele gevallen de mesenteriale
lymphklieren en de darminhoud; van de derde groep hartebloed,
milt, nieren, gal, longen, beenmerg, musculatuur; van de vierde
groep hartebloed, milt, nieren, gal en beenmerg. In het geheel
onderzochten zij 144 met viruspest geïnfecteerde varkens. Zij
vonden bij 40 dieren suipestiferbacillen; eenmaal bac. enteritid.
Breslau in het hartebloed van een varken, dat in milt en nieren
suipestiferbacillen bevatte; eenmaal bac, enteritid. Breslau in de
milt samen met coli bacteriën; eenmaal bac. enteritid. Breslau
in het beenmerg van een varken met aanwezigheid van bac.
suipestifer in milt en gal; eenmaal bac. enteritid, Gärtner in het
beenmerg, waarbij uit hart en milt indolvormende kiemen gekweekt
werden. Bij 8 varkens werden ratinachtige bacillen aangetroffen.

Voorts 37 X bacillen, die slechts glucose omzetten, voor een deel
indol vormden en gelatine vervloeiden en welke soms in septi-
caemische verbreiding gevonden werden. Verder 13 X stammen,
die indol vormden, glucose, mannit en arabinose vergistten en
gering met gxrxner-serum agglutineerden, alsook 4 dergelijke
stammen, die daarenboven dulcit omzetten.

Bij 39 varkens werd een secundaire infectie waargenomen met
bacillus suisepticus, waarvan het klinische beeld dat van acute
borstziekte was.

Ten slotte vonden zij behalve coccen, talrijke malen bacillus
pyocyaneus, coliachtigen en niet nader gedefinieerde bacterie-
soorten. Bacillen van het type Voldagsen werden door hen niet
waargenomen.

Manteufel en Beger vonden onder pest\'varkensculturen er ook,
die wel op parat. B- en oärtner-serum reageerden, echter niet
op suipestifer serum.

OsTERTAG vermeldt secundaire infectie van varkenspest met
miltvuurbacillen.

Glässer constateerde secundaire infectie van varkenspest met
den bac. rhusiopathiae suis.

Conclusie:

Bij varkens met de verschijnselen van varkenspest zijn dus
onderscheidene soorten micro-organismen gevonden, waaruit voor
de vleeschkeuring voortvloeit, dat men bij de beoordeeling van
dergelijke varkens niet kan volstaan met de pathologisch-anato-
mische diagnose, maar dat het instellen van een bacteriologisch
onderzoek een dringende eisch is.

§ 9. DE SCHADELIJKHEID VAN HET VLEESCH AF-
KOMSTIG VAN VARKENS AANGETAST DOOR
VARKENSPEST EN

DE PATHOGENITEIT VAN DEN BAC. SUIPESTIFER
VOOR DEN MENSCH.

Ostertag beschouwt het vleesch, afkomstig van dergelijke
dieren, als onschadelijk voor den mensch. Hij zegt, dat voor de
invoering van de algemeene vleeschkeuring in het Duitsche rijk,
het vleesch van talrijke varkens, welke geleden hadden aan pest,
in het verkeer is gebracht, zonder dat er een ziektegeval is vast-
gesteld, dat daarmede in verband stond. In het laatst der vorige
eeuw, toen de varkenspest epizoötisch voorkwam, zouden massa-
vergiftigingen aan de orde van den dag hebben moeten zijn,
wanneer dergelijk vleesch voor den mensch schadelijk was.
\'t Zelfde zou moeten geschieden in landen, waar varkenspest
uitgebreid voorkomt en vleeschkeuring nog niet is ingevoerd.
Zelfs in landen met vleeschkeuring hanteeren dagelijks de slagers
de darmen van dergelijke varkens, waaronder er zijn, die den bac.
suipestifer bevatten, zonder ziek te worden; waaruit hij ook
concludeert, dat de bac. suipestifer onschadelijk is voor den
mensch. De beschreven ziektegevallen acht hij niet voldoende
bewezen.

De Engelsche onderzoekers Savage en White zeggen, dat de
bac. suipestifer als oorzaak van voedselvergiftiging uitgesloten kan
worden, maar bij heftige infectie soms als uitzonderingsoorzaak
in aanmerking zou kunnen komen. Pfeiler gelooft ook niet aan
schadelijkheid van den bac. suipestifer voor den mensch.

Uhlenhuth beschouwt den bac. suipestifer ook apathogeen
voor den mensch en meent, dat het misschien van belang kan
zijn den bac. suipestifer te identificeeren; waarschijnlijk worden
thans geheel onnoodig geslachte dieren aan den handel onttrokken,
omdat men den bac suipestifer als bac. paratyphi diagnostiseert.
Den bij varkenspest gevonden paratyphusbacillen zou hij alleen
dan een practische beteekenis toeschrijven, wanneer deze uit de
practijk gebleken was.

«

Lutje zegt, dat de bac. suipestifer voorwaardelijk pathogeen
is voor den mensch; de bac. suipestifer woekert gedurende het
leven in het algemeen niet in de spieren van het varken, maar
dringt er eerst post mortem of bij gelegenheid in; de onschadelijk-
heid van het vleesch van door pest aangetaste varkens zou daardoor
begrijpelijk zijn.

Dit is echter niet in overeenstemming met de waargenomen
feiten. Herhaaldelijk toch is uit het vleesch van dergelijke varkens,
hetwelk onmiddellijk na de slachting werd onderzocht, de bac.
suipestifer geïsoleerd.

Dat bij varkenspest naast suipestifer bacillen, ook Breslau- en
gärtner-bacillen voorkomen, maant uit een oogpunt van vleesch-
keuring volgens Beller en Henninger, tot voorzichtigheid.

Manteufel en Beger zeggen, dat de frequentie van pestifer-
infectie\'s op het platte land misschien veel grooter is dan men
tegenwoordig aanneemt, en tot nu toe deels onopgehelderd bleven,
omdat het onderzoek te beperkt bleef. Voor de Widal-reactie
bij den mensch dringen zij aan om ook een ,,test-stamquot; van het
type Salmon-Smith en liefst ook nog een gärxner-stam te
gebruiken.

Inderdaad is het aantal beschreven vleeschvergiftigingen, ver-
oorzaakt door het gebruik van vleesch van door pest aangetaste
varkens en ten gevolge van infectie met den bac. suipestifer, niet
groot, waarbij nog komt, dat niet alle beschreven gevallen bewijzend
zijn. Anderzijds hoe vaak zullen misschien ziektegevallen zijn
voorgekomen, waarbij geen medische hulp is ingeroepen, of de
ziekteoorzaak niet is onderkend.

In ieder geval zijn er een voldoend aantal beschreven gevallen,
waarbij geen twijfel bestaat en die er ons op wijzen, dat de z.g.
onschadelijkheid van den bac. suipestifer niet te licht opgevat
moet worden.

Ook de gevallen van infectie bij den mensch, veroorzaakt door
suipestifer bacillen, welke voorkwamen in andere voedings-,
respect, genotmiddelen dan vleesch, bewijzen, dat ze niet zoo
geheel onschadelijk zijn.

Verder moet wel in het oog worden gehouden, dat bij varkens,
geleden hebbende aan varkenspest, ook nog andere bacillen
gevonden zijn, die zeker pathogeen kunnen zijn voor den mensch.

De ervaring van de menschen zelf mag men ook niet geheel

uitschakelen. Klimmer toch haalt aan, dat tijdens een varkens-
pestepidemie in Oost-Pruisen het gekookte vleesch moeilijk te
verkoopen was, daar de menschen beweerden, dat na gebruik
van dergelijk vleesch vaak diarrhoea optrad.

In 1911 nam Kuenen eene voedselvergiftiging waar te Tj.
Morawa. Bij 2 patiënten werden bacillen geïsoleerd, die cultureel
typische suipestiferstammen bleken te zijn en met suipestifer
serum tot 1 : 500 respectiev. 1 : 1000 agglutineerden. Van de
15 personen, die aan den maaltijd hadden deelgenomen, werden
er 9 binnen 12—24 uur ziek met heftige gastro-enteritische ver-
schijnselen. De meesten genazen spoedig; enkelen hielden 5—6
dagen diarrhoea met koorts. Er kon niet worden vastgesteld welke
spijs de oorzaak was.

Heimann beschrijft in 1912 eene vleeschvergiftigingsepidemie
in Hildesheim, door het gebruik van varkensvleesch. Vijf en veertig
families werden aangetast. De incubatietijd bedroeg 1—24 uur.
Symptomen waren: heftig braken, krampen, profuse diarrhoea en
koorts. Pols en ademhaling waren verhoogd. Milt en lever waren
niet gezwollen, \'t Sensorium was niet gestoord. Opvallend was
de groote zwakte. 7 x uit monsters vleesch en 11 x uit de faeces
der patiënten werd een bacil geïsoleerd, die tot de paratyphus-
groep behoorde. Agglutinatie van patiëntenserum met parat-,
typhus-, Ent. Gärtner- en Aertrycke-stammen verliep negatief.
Agglutinatieproeven van den geïsoleerden bacil met verschillende
sera hadden tot resultaat, dat alleen een zeer geringe positieve
agglutinatie (1 : 100; 1 : 200) met enterit. Gärtner serum werd
waargenomen. Merkwaardig is het, dat voor de agglutinatieproeven
geen suipestiferserum werd gebezigd.

Door de afwijkende agglutinatie rangschikte Heimann den
geïsoleerden bacil onder parat. C.

Het vleesch was afkomstig van uit nood geslachte varkens,
waarbij na de slachting geen ziekelijke veranderingen zouden zijn
waargenomen. Bij later ziek geworden en geslachte varkens van
dezelfde boerderij, werd een Pleuropneumonie geconstateerd;
hiervan werden er vijf vernietigd, terwijl de overige varkens, dié
goed werden gekeurd, geen ziekte veroorzaakt hebben. Heimann
vermoedt, dat de varkens geleden hebben aan viruspest en daarna
secundair zouden zijn geïnfecteerd.

Terwijl Heimann den oorzakelijken bacil niet bij een bekende

«

soort kon indeelen, komt Aoki, die een der stammen onderzocht,
tot de conclusie, dat hij behoort tot het type Hogcholera en wel
den onspecifieken vorm.

Bernhardt deelt eene vleeschvergiftiging mede in het district
Marienburg en Elbing. In Mei 1912 werden 40 personen ziek
door het eten van gehakt, samengesteld uit rund- en varkens-
vleesch. Een sterfgeval kwam voor. De personen, die het meest
ervan gegeten hadden, werden het zwaarst ziek. De familieleden,
die er toevalHg niet van gebruikt hadden, bleven gezond. Het
rundvleesch was afkomstig van een uit nood geslacht rund met
prolapsus uteri en mastitis, en was door een dierenarts voor de
consumptie goedgekeurd, \'t Was niet meer mogelijk het vleesch
te onderzoeken. Het varkensvleesch was afkomstig van door een
hulpkeurmeester goedgekeurde varkens. De verschijnselen bij de
menschen waren braken, diarrhoea, kramp in de kuitspieren,
matheid. Uit maaginhoud, gal, hersenen van een gestorven patiënt
werden bacillen gekweekt, die door Voldagsenserum tot de
titergrens geagglutineerd werden. De Widalsche reactie van den
geïsoleerden bacil met de sera van negen zwaar zieke patiënten
viel positief uit.

Alhoewel Bernhardt het vleesch van het zieke rund als oorzaak
beschouwt, meent Ilgner de ziekte te moeten toeschrijven aan
het varkensvleesch. Ter plaatse kwam varkenspest voor en zou
de hulpkeurmeester de ziekte niet herkend hebben. Geissler
neemt aan, dat de betreffende ziektegevallen niet aan het vleesch-
gebruik te wijten zouden zijn, maar aan het water, dat uit een
vijver was gehaald en door uitwerpselen van het vee verontreinigd
zou zijn.

In het zelfde jaar stelde Bernhardt nog enkele ziektegevallen
vast, ook door een bacil van het type Voldagsen veroorzaakt,
n.1. 2 gevallen te Brandenburg a. H. en een geval te Berlijn.

Het eerste geval te Brandenburg, hetwelk doodelijk verliep, zou
veroorzaakt zijn door het eten van leverworst, hoewel uit de
leverworst en de belegde broodjes geen pathogene kiemen gekweekt
konden worden.

Het tweede geval, echter niet in verband staande met het eerste,
verliep ook doodelijk. Uit het bloed werden de bacillen in rein-
cultuur gekweekt.

Wat het geval te Berlijn betreft, uit de faeces van den patiënt

werden dezelfde bacillen gekweekt als in de voorafgaande gevallen.
De oorzaak der infectie kon niet worden vastgesteld.

ScoTT beschrijft een viertal epidemieën. De ziekteverschijnselen
bestonden uit braken, diarrhoea, temperatuursverhooging. De
incubatietijd schommelde tusschen 16—36 uur. De ziekten waren
veroorzaakt door een bacil met de biochemische eigenschappen
van den bac. suipestifer, serologisch verhielden ze zich als
suipestifer „Gquot; (geen specifiek antigeen bevattend).

Ie. De Pendleton epidemie (Juni 1924).

Veertig personen werden ziek door het eten van rundvleesch-
pastei. Uit de faeces der patiënten werd de bacil gekweekt;
agglutinatie met patiëntenserum was 1 : 200 positief.

2e. De Todmorden epidemie (Mei 1925).

Vier personen werden ziek door het eten van varkensvleesch.
Uit de gebruikte worst en de faeces der patiënten werd de bacil
gekweekt. De agglutinatie van den bacil met het patiënteriserum
was 1 : 300 positief.

3e. De Scunthorpe epidemie (Juli 1925).

Vier en vijftig personen werden ziek door het gebruik van
geconserveerd vleesch, saucijsjes en gebraden varkensvleesch. Uit
het vleesch en de faeces der patiënten werd de bacil gekweekt.

4e. De Fulham epidemie (October 1925).

Een familie werd ziek door het eten van varkensvleesch, een
deel van het vleesch had echter bij een andere familie geen ziekte
veroorzaakt. Een kind stierf, uit welks milt de bacil werd gekweekt.

Monagham maakt in 1924 melding van eene voedselvergiftiging
in een gezin met 6 kinderen, die ziek werden door het eten van
varkensvleesch en boonen uit het blik. De ouders, die er niet
van gegeten hadden, bleven gezond. De incubatietijd bedroeg
24 uur. De ziekteverschijnselen waren braken, krampen, diarrhoea,
koorts, geestesstoornissen. Uit de resten van den inhoud van een
blik, alsook uit de faeces der patiënten, werd de bacillus suipestifer
gekweekt. Het bloedserum van de kinderen, echter niet van de
ouders, agglutineerde positief met den bac. suipestifer. Men
neemt aan, dat vleesch van een geïnfecteerd varken was gebruikt.
De bacil werd in 5 minuten door verhitting tot 145° F gedood.
De inhoud van het blik was voor het gebruik verwarmd.

Demnitz beschrijft in 1926 eene vleeschvergiftiging tengevolge
van het eten van rauwe ham, afkomstig van een varken, dat

f

geleden had aan acute viruspest. 25 personen werden ziek onder
verschijnselen van braken, diarrhoea, koorts, buikpijn, pijn in
den rug en de ledematen. Uit de monsters ham werden door
Demnitz massa\'s bacteriën gekweekt, welke een reincultuur bleken
te zijn van een bacterie, die morphologisch, cultureel en serologisch
overeenstemde met den bac. suipestifer (Kunzendorf). Het
onderzoek der patiëntenfaeces verliep negatief, wat Demnitz
daaraan toeschrijft, dat deze pas werden onderzocht, toen de
patiënten herstellende of reeds geheel hersteld waren. Patiënten-
serum agglutineerde specifiek met de uit de ham geïsoleerde
bacillen en bij herhaald onderzoek zelfs in stijgende mate. De
bac. suipestifer zou geen specifiek menschenpathogene kiem zijn,
daarom vrij spoedig na het indringen niet meer in de faeces zijn
aan te toonen en als gevolg hiervan zou ook de agglutinatie titer
van het patientenserum niet zoo hoog zijn als bij paratyphus en
typhus dikwijls het geval is. Het hooge kiemgehalte zou de bijzondere
voorwaarde zijn, waardoor deze suipestifer infectie veroorzaakt
werd. In de ham werden geen toxinen aangetoond. Dezelfde ham,
welke in rauwen toestand tot ziekte aanleiding gaf, bleek gekookt
onschadelijk te zijn.

In Schnarsleben werden in November 1926 94 personen ziek,
tengevolge van het eten van varkensgehakt, het meest in rauwen
toestand genuttigd. Het was afkomstig van een waarschijnlijk
aan varkenspest gestorven varken. De incubatietijd bedroeg gemid-
deld 12—24 uur. Verschijnselen waren koorts, diarrhoea en braken.
Het meerendeel der patiënten genas na 2—4 dagen. Bij 60 % trad
op den 3en—5en dag een blaasjesvormige uitslag aan de lippen op.
De verschijnselen waren des te heftiger, naarmate er meer van
het vleesch gegeten was, vandaar dat men de toxinen als oorzaak
der ziekte aannam. Het onderzoek van bloed, faeces en urine der
patiënten op vleeschvergiftigers verliep negatief. In het gehakt
en in de van het vleesch bereide worsten, werden naast den bac.
suipestifer een aantal andere bacteriën als coli, coccen enz. aan-
getoond, waaraan het vleesch zeer rijk was; daarom werd het niet
waarschijnlijk geacht, dat de bac. suipestifer de eenige of voor-
naamste veroorzaker van deze vleeschvergiftiging zou zijn geweest.

Schmidt doet mededeeling van een geval van vleeschvergiftiging
door het eten van metworst van een uit nood geslacht varken.
In begin 1928 werden in Koningsbergen en in het district Heiligen-

beil 36 personen hierdoor ernstig ziek onder verschijnselen van
braken, diarrhoea, buikpijn en temperatuursverhooging. De in-
cubatietijd bedroeg 10—12 tot 18 uur. Zoowel uit de faeces der
patiënten, als ook uit het geconsumeerde vleesch, werden dezelfde
bacillen gekweekt. Deze vergistten geen melksuiker; neutraalrood-
suikeragar werd ontleed onder fluorescentie, rhamnose wei werd
geel, glycerinefuchsine bouillon volgens Stern lichtrood met
melkachtige troebeling, lakmoeswei bleef rood, wal- of knopvorming
vond niet plaats, terwijl \'t rutschphenomeen op gelatine niet werd
waargenomen.

Agglutinatie met enteritidis Gärtner serum en par. B serum
was negatief; gering met Flügge-Breslau serum. Echter was de
agglutinatie met suipestifer serum tot aan den eindtiter en met
Voldagsenserum tot aan den halven eindtiter positief. Ook ver-
zadigingsproeven volgens Castellani en kweeking in immuun-
serum bouillon hadden tot resultaat, dat het onderzoek positief
uitviel voor den bac. suipestifer. De Widalsche reactie van patiën-
tenserum met bac. suipestifer was in 2 gevallen in eene verdunning
van 1 : 200, in 3 gevallen in eene verdunning van 1 : 100 positief,
in alle overige gevallen negatief.

Dat hier de bac. suipestifer \'t ziektemakende agens was, is wel
bewezen. Schmidt maakt er echter melding van, dat het gebruikte
water uit een vijver werd gehaald en het onderzoek van de faeces
der varkens van de boerderij, vanwaar de noodslachting afkomstig
was, negatief uitviel.

Dat hier een intravitale infectie in het spel was, is wel waar-
schijnlijk, eene postmortale infectie van het varkensvleesch is
echter niet geheel uitgesloten.

Frenkel en Clarenburg beschrijven in 1930 eene vleesch-
vergiftiging tengevolge van het eten van varkensvleesch in Alphen
aan den Rijn. \'t Vleesch was afkomstig van een ziek varken, hetwelk
door een man, die het kocht, werd geslacht en aan de keuring
werd onttrokken. De kooper en zijn gezin werden na het gebruik
ervan ziek, waarom besloten werd het vleesch te pekelen en te
rooken. Meerdere gezinnen, die daarna van het ten geschenke
ontvangen vleesch aten, werden ziek, enkelen zeer ernstig.

In de «faeces der patiënten konden geen vleeschvergiftigers
worden aangetoond. Uit het vleesch werd een reincultuur van
bacteriën gekweekt met de eigenschappen van parat. B. bacillen.

«

Agglutinatie van het bloedserum van een der patiënten ten opzichte
van den geïsoleerden bacil was 1 : 400 positief. Voedering van
muizen met het verdachte vleesch verliep negatief, terwijl door
subcutane injectie van eene hoeveelheid spiersap, zes muizen aan
eene septicaemie stierven, waarna uit alle organen parat. B-bacillen
gekweekt werden. Knopjes vorming op raffinose-agar en slijm-
walvorming waren positief De bacil bleek zeer pathogeen voor
muizen, vandaar dat het eerst na veel moeite gelukte een agglu-
tineerend serum tegenover den geïsoleerden bacil te bereiden.
Gewone agglutinatieproeven met verschillende sera, w. o. suipes-
tifer serum, en verzadigingsproeven volgens Castellani hadden
tot resultaat, dat aangenomen moest worden, dat het geïsoleerde
micro-organisme een suipestifer stam was. Frenkel en Clarenburg
meenen, dat hun onderzoek met een aan zekerheid grenzende
waarschijnlijkheid heeft aangetoond, dat de bac. suipestifer onder
omstandigheden voor den mensch pathogeen is. Zij dringen er
tevens op aan, bij voedselvergiftigingen het onderzoek zoo-
ver mogelijk voort te zetten, omdat, indien dit niet was
geschied, bij het door hen onderzochte geval tot eene Aert-
rycke infectie besloten zou zijn, wat inderdaad niet juist zou
zijn geweest.

In 1921 werden in New York vier personen ziek ten gevolge
van het eten van tapioca pudding. Een patiënt stierf. Uit de tapioca
en de lever van de overledene werd een bacil gekweekt, die met
serum van bac. cholerae suis (bac. suipestifer) agglutineerde tot
eene verdunning 1 : 12800, terwijl de agglutinatie met andere
parat, sera gering was. Absorbtieproeven bewezen ook, dat hier
de bac. suipestifer de ziekteveroorzaker was. Biochemisch bleek
de bacil positief ten opzichte van rhamnose en xylose, negatief
tegenover arabinose, dulcit en inosit. De V/idalreactie van een
der patiënten was 1 : 80 tot 1 : 160 positief. De bacil was niet
heftig toxisch. De infectie van de tapioca zou waarschijnlijk zijn
teweeggebracht door varkensvleesch, dat de vrouw, die de spijzen
toebereidde, hanteerde.

In Augustus 1926 is in Offenbach a. M. eene epidemie uit-
gebroken door het eten van consumptie-ijs. Van de 89 personen,
die van het ijs gegeten hadden, werden er 87 ziek. De incubatietijd
bedroeg gemiddeld 28 uur. Duur der koorts in doorsnede 1,7 dag.
In een aantal gevallen werden miltzwelling, roseolen en herpes

waargenomen. Slechts een sterfgeval van een zwakken man, die
ook meer ijs had gegeten dan de anderen.

De geïsoleerde bacillen vertoonden in de z.g, bonte rij de
typische eigenschappen van parat, bacillen. Ze werden door parat.
B-serum laag geagglutineerd, in het geheel niet door parat. A- en
enteritid-Gärtnerserum, maar tot de titergrens door suipestifer-
serum. De bacillen, die niet alleen uit het ijs, maar ook uit eenige
faeces- en twee bloedmonsters gekweekt werden, gedroegen zich
als typische suipestiferbacillen; vormden geen zuur en gas uit
dulcit en arabinose, lieten den glycerine-fuchsinebouillon onver-
anderd, vormden wel slijmwallen, maar geen knopjes op raffinose-
agar. Per os waren ze zeer virulent voor muizen. In het bloedserum
der patiënten konden agglutininen worden aangetoond tegenover
suipestiferbacillen. Dat de bac. suipestifer hier de ziekteoorzaak
is geweest, is door de onderzoekingen van Braun en Mündel
wel bewezen; zij wijzen er op, dat bij infectie van voedingsmiddelen
van niet dierlijken oorsprong, met de infectie van suipestifer-
bacillen rekening gehouden moet worden, die bij opname van
grootere hoeveelheden ongetwijfeld aanleiding kunnen geven tot
ziekten. Volgens Schnitter is het hoogstwaarschijnlijk, dat de
vrouw van den ijsmaker de schuldige is, die waarschijnlijk bacillen-
draagster zou zijn geweest. Schnitter vermoedt, dat suipestifer-
infectie\'s wel vaker voorgekomen zullen zijn, maar die dan niet
zijn herkend, omdat niet in die richting werd onderzocht.

Stewart en Litterer beschrijven in 1927 een voedselvergiftiging
in Dijersburg ten gevolge van het drinken van rauwe melk; bijna
alle gevallen (meer dan 150 personen) konden worden terug-
gebracht tot het gebruik van melk van een bepaalde boerderij.
De verschijnselen traden op na een incubatietijd van 8—30 uur
en bestonden hoofdzakelijk uit hoofdpijn, rugpijn, misselijkheid
en braken, buikpijn en diarrhoea en temperatuursverhooging
in sommige gevallen tot 104—105° F. Een groot deel der aan-
getasten waren kinderen beneden 10 jaar. Genezing kwam na
een week tot stand. Er kwamen geen sterfgevallen voor.

Uit de faeces der patiënten werden Gram-negatieve bacteriën
gekweekt, die dextrose, mannit, maltose, rhamnose, sorbit, galac-
tose, xylose, dulcit (na 8 dagen), omzetten; echter lactose, saccha-
rose, arabinose, trehalose en inosit niet aantastten. Indol werd
niet gevormd; gelatine niet vervloeid. Bac. suipestifer werd geheel

«

geabsorbeerd door het agglutineerende serum van den oorzakelijken
bacil, terwijl deze geheel werd geabsorbeerd door de aggluti-
neerende sera van twee laboratoriumsuipestifer stammen. De
geïsoleerde bacil vertoonde slechts gedeeltelijk absorptieve eigen-
schappen ten opzichte van Ent. Gärtner-, parat. B (Schottmüller)-,
en Aertrycke-serum en omgekeerd. Twee maanden na convalescen-
tie werden de bac. suipestifer en de geïsoleerde bacil hoog en wel
in gelijke mate geagglutineerd door het serum van drie patiënten.
De besmetting van de melk zou zijn veroorzaakt door de modder
der flanken en uiers der koeien.

Rappold doet in 1930 eene mededeeling van suipestiferinfectie
door het gebruik van kaas, welke bereid was uit gepasteuriseerde
ondermelk. Vier personen werden ziek onder heftige darm-
verschijnselen. Een persoon stierf. In een onderzocht kaasmonster
werden rijkelijk suipestiferbacillen aangetoond, evenals in de
faeces der patiënten. De uit de kaas en de faeces der patiënten
gekweekte micro-organismen bleken identisch en waren van
Parat. B- en Breslau-stammen scherp te scheiden. Bacillendragers
en contactinfectie\'s werden niet waargenomen. Er kon ook geen
verband worden aangetoond met noodslachtingen of dierziekten.

In 1926 wordt door Kopp een suipestiferinfectie beschreven,
waarvan de infectiebron niet aangetoond kon worden. Uit het
bloed van een patiënt werden in het hygienisch laboratorium te
Frankfort bacillen gekweekt met de kenmerkende eigenschappen
van parat. B-bacillen. De Gruber-Widalsche reactie van het
patiëntenserum met Schottmüller- en typhusbacillen was negatief.
Symptomen waren koorts, stomatitis, later diarrhoea en buikpijn.
De geïsoleerde bacillen vormden geen gas in dulcit, arabinose en
trehalose en waren pathogeen voor muizen. Agglutinatorisch
bleek het een bac. suipestifer te zijn. Na 5 maanden werd een
hooge agglutinatie van het patiëntenserum met den eigen stam en
enkele suipestiferstammen waargenomen. In de faeces werden
geen parat. B-bacillen gevonden.

Köbe vermeldt nog een paar ziektegevallen, veroorzaakt door
den bac. suipestifer, tengevolge van het eten van gepekelde, ge-
kookte rundertong.

Verder deelt hij nog een opzichzelfstaand geval mede van een
man, waarbij uit een absces aan de rechter borstzijde, de bac.
suipestifer gekweekt werd.

Conclusie:

Het aantal beschreven ziektegevallen bij den mensch, veroorzaakt
door het eten van vleesch, afkomstig van varkens, welke geleden
hebben aan pest, respectievelijk door infectie van den bac. sui-
pestifer, is niet groot, waarbij nog komt, dat niet alle gevallen
voldoende bewezen zijn. Aan den anderen kant zullen er vroeger
zonder twijfel verscheidene voedselvergiftigingen, wegens onvol-
ledigheid van het onderzoek, aan den bac. parat. B (Aertrycke,
Breslau) zijn toegeschreven, welke inderdaad op rekening van den
bac. suipestifer gesteld hadden moeten worden.

De resultaten van het meer uitgebreide bacteriologisch en sero-
logisch onderzoek bij voedselvergiftigingen in de laatste jaren,
hebben echter onomstootelijk bewezen, dat de bac. suipestifer
niet meer als absoluut onschadelijk voor den mensch is te be-
schouwen.

§ 10. INFECTIE\'S BIJ DEN MENSCH, VEROORZAAKT
DOOR EEN BACIL VAN HET TYPE SUIPESTIFER,
WAARVAN MEN ALGEMEEN AANNEEMT, DAT
ZE NIET IN VERBAND STAAN MET VARKENS-
ZIEKTEN.

Van 1914 tot \'20 isoleerde Snijders te Medan uit de faeces
van 6 patiënten met verschijnselen van gastro-enteritis, suipestifer-
stammen; verder kweekte hij dezen bacil uit het bloedcoagulum
van 2 patiënten met typhoidachtige ziekte. Eenmaal werd bij eene
sectie van een Javaan, die was overleden aan eene sub-chronische
influenza pneumonie, de bacil aangetroffen in gal, milt en harte-
bloed. Hoewel geen verband kunnende aantoonen met varkens,
zegt hij, dat 4 van deze, aan suipestifer gastro-enteritis lijdende
patiënten, van de Batak hooglanden afkomstig waren, waar op
groote schaal varkens gehouden worden, en omdat de ,,hog-
choleraquot; daar erg geheerscht had, zou het misschien op een
verband met varkens kunnen wijzen. Hoewel het aantal gevallen
nog te gering is om er conclusie\'s uit te trekken, geeft hij toch in
overweging, in de toekomst er aandacht aan te schenken.

Daarna zijn nog enkele sporadische gevallen op Sumatra waar-
genomen, totdat in 1926 eene epidemie optrad te Kisaran,
welke door Bosch uitvoerig werd beschreven. Ook hij kon
geen verband met varkens aantoonen. De ziekte toonde een
typhoied-achtig karakter; uitgesproken gevallen van gastro-enteritis
werden niet waargenomen. Bij alle patiënten werd de bacil (Deli-
suipestifer) uit het bloed gekweekt en bovendien 9 X uit de
ontlasting en 4 x uit de urine. Op grond van de serologische
proeven rangschikt hij de bacillen, die soms eene medeagglutinatie
met parat. B-serum vertoonden, onder het type suipestifer en wil
hem Salmonella Neukirchi noemen. Wat het klinische ziektebeeld
aangaat, is het opmerkelijk, dat een typische maagdarmcatarrh
niet werd waargenomen. Bij de enkele sectie\'s, die werden verricht,
zag hij geen macroscopische verandering van de darmen. Evenals
men bij varkenspest doet, maakte hij een onderscheid tusschen een
primair en een secundair ziektebeeld (malaria, bronchopneumonie).

Door Weil en Saxl werden in 1917 enkele ziektegevallen be-
schreven van krijgsgevangenen aan het Oostelijk front; zij konden
bedorven water niet uitsluiten, achtten echter eene voedsel-
vergiftiging onwaarschijnlijk. In één geval werd uit de milt
(sectiegeval), in twee andere gevallen uit het bloed, echter niet
uit de faeces, een bacil gekweekt, die, hoewel medeagglutinatie
vertoonde met parat. B-serum, een groote overeenkomst vertoonde
met suipestifer Voldagsen. De ziekte had het beeld van eene
septicaemie.

In 1916 en 1917 nam Neukirch verscheidene ziekte gevallen waar
in Turkije, waarbij hij zoowel uit bloed als uit urine, faeces en or-
ganen, bacillen (Bac. Erzindjan) kweekte met de cultureele eigen-
schappen van parat. B, die echter door eenige Voldagsen- en Glässer-
sera tot de titergrens werden geagglutineerd. Suipestiferserum
werd niet gebruikt. Bij eenzelfde patiënt vond hij soms twee typen,
n.1. die agglutineerden met Voldagsenserum, maar inagglutinabel
waren voor parat. B-serum en stammen, die agglutinatie vertoonden
met Voldagsenserum, maar tevens mede-agglutinatie door parat. B-
serum. Het bleek echter, dat de door parat. B-serum inagglutinabele
variëteit door dierpassage de parat. B-agglutinatie weer terug
kon krijgen. Serologisch is de bacil constant ten opzichte van
Voldagsen-serum, echter niet ten opzichte van parat. B-serum.
Hij beschouwt den bacil Erzindjan als een parat. B-stam van het
type Voldagsen. Hij maakt eene indeeling in typheuze-, septische-,
lichte algemeene infectie-, dysenterische-, en pyelonephritis-
gevallen. Bij de dysenterische gevallen werden uitgebreide ulce-
ratie\'s in het colon waargenomen. Ook hij schakelt varkens als
infectiebron uit, omdat de Mohammedanen deze dieren niet
fokken. Contactinfectie\'s acht hij wel waarschijnlijk, omdat de
bacillen met de urine worden uitgescheiden.

Vooral menschen, die reeds aan eene andere ziekte lijdende zijn,
(recurrens, malaria) worden met voorliefde door deze bacteriën
overvallen.

Korten tijd na de eerst waargenomen gevallen, constateerde
Weil er nog eenige in Midden-Albanië, met dezelfde verschijnse-
len; van den kant van de darmen ontbraken ze weer. In urine en
bloed werden de bacillen aangetoond, maar niet in de faeces.
Terwijl de vroegere stammen mede-agglutinatie vertoonden met
parat. B-serum, waren deze ten opzichte daarvan geheel negatief.

waardoor het voor hem zeker is, dat deze bacillen eene afzonderlijke
plaats innemen; serologisch zijn ze identiek met bac. Voldagsen,
aetiologisch niet, omdat varkens er niet gehouden worden. Hij stelt
voor het micro-organisme bacil, parat, ß te noemen.

Door Hirschfeld werd in het Servische leger eene ziekte
waargenomen met het klinische beeld en temperatuur als bij
paratypheuse koorts, welke werd veroorzaakt door een bacil, die
de cultureele eigenschappen had van parat. B, maar inagglutinabel
door parat. B-serum. Hij onderscheidt echter drie soorten:

Ie. De zuivere parat. C, waarvan de agglutinatie met parat. C-
serum constant bleef.

2e. De zuivere parat. B, die voor het grootste deel constant
bleef. Sommigen kregen agglutinatie met parat. C-serum erbij;
een zelfs verloor de agglutinatie met parat. B-serum en aggluti-
neerde alleen maar met parat. C-serum.

3e. Zij, die met parat. B- en parat. C-serum agglutineerden.
Na een paar jaar verloren ze echter de agglutinatie met parat B-
serum en hielden die door parat. C-serum alleen over.

Iwaschenzoff nam bij recurrensgevallen of in aansluiting er aan,
infectie\'s waar met een parat. B-achtig staafje; serologisch echter
afwijkend daarvan en door hem parat. N genoemd. Deze infectie\'s
werden uitsluitend waargenomen bij personen, afkomstig uit de
hongersnoodgebieden aan den Wolga. Hij onderscheidde 2 soorten,
n.1. de parat. Ni en de parat. N^. Sütterlin onderzocht deze
stammen en stelde vast, dat de parat. Ni identiek is met den bac.
Erzindjan en de parat. Ng met de parat, enterit. Gärtner.

Manteufel, Zschucke en Beger zijn tot de conclusie gekomen,
dat de parat, ß culturen van menschelijke herkomst, cultureel
en serologisch met het type suipestifer identisch zijn. Zij zeggen,
dat bacillen van de Hogcholera-groep ook bij rund, schaap en
paard voorkomen, dus zou in streken, waar geen varkens zijn,
toch gelegenheid zijn voor eene besmetting met deze bacillen van
dierlijken oorsprong.

Pfeiler beschouwt echter den bac. Erzindjan als den mensch-
pathogenen bac. suipestifer, die dan tot den dierpathogenen bac.
suipestifer zou staan, als de echte parat. B-hominis en de echte
Gärtner-bacil tot de dierpathogene parat. B-en Gärtner-stammen.

Weigmann deed uitgebreide onderzoekingen met behulp van
de receptorenanalyse volgens Weil en Felix en stelde binnen

de parat. C-groep (par. ß, bac. Erzindjan enz.) serologische
verschillen vast, zoodat hij deze weer verdeelt in parat. Ci en
parat. C2.

De parat. Cj staat dicht bij de bac. enterit. Gärtner-, de parat.
Ca bij die van de suipestifer-groep. De bac. parat. Ci heeft met de
Gärtner-bacillen slechts de thermostabiele receptoren gemeen,
terwijl de thermolabiele receptoren voor iederen stam specifiek
zijn. De bac. parat. Cg heeft met de suipestifer-stammen de thermo-
stabiele en een deel van de thermolabiele receptoren gemeen.
Daarnaast waren er in de meeste gevallen nog thermolabiele
receptoren aan te toonen, die voor ieder der beide groepen specifiek
waren.

De stam Erzindjan, die Weigmann tot den parat. Ci rekent,
schijnt echter geen Erzindjan-stam geweest te zijn, daar Neukirch
mededeelde, dat zijne stammen nooit een Gärtner-karakter hebben
gehad, maar serologisch dichtbij den bac. Voldagsen stonden.

Talrijke malen zijn nog infectie\'s met parat. C beschreven,
waaronder met chirurgische complicatie\'s. Bunina, Korshinskaja
en Zeiss geven een overzicht van de in de literatuur bekende
gevallen.

Deze schrijvers onderzochten talrijke parat. C-stammen en
komen tot de conclusie, dat deze serologisch gesplitst kunnen
worden in drieën.

Ie. het C2 = Ni suipestifer type.

2e. het Ci = Na Gärtner-type.

3e. die noch met suipestifer- of Gärtner-serum, noch met
Niquot; of Na-serum agglutineeren.

Zij willen den naam parat. N laten vervallen en hiervoor dien
van parat. C gebruiken en aan de bacillen van de Ca = Ni groep
den naam van „Bacterium paratyphus Cquot; Neukirch geven. De
Ca = Ni-groep bevat volgens hen noch serologisch, noch cultureel
zuivere suipestifer-stammen, maar deze zijn aan den bac. suipestifer
na verwant. Evenzoo is de Ci = Ng-groep serologisch en cultureel
na verwant aan den bac. enteritidis Gärtner.

Bijna alle bacillen uit de Ca = Nj groep, die ons hier het meest
interesseeren, omdat ze het dichtst bij den bac. suipestifer zouden
staan, zetten arabinose en dulcit onder zuur- en gasvorming om,
het gedrag in maltose en dextrin was wisselend; van de 28 stammen
was bij 6 stammen de walvorming meer of minder positief, terwijl

knopvorming op raffiilose agar 24 X negatief uitviel, 24 stammen
maakten den Stern-bouillon frambozenrood, twee stammen gaven
dezen bodem een violette tint, terwijl 2 stammen, die hem zwak
rood maakten, hem iets melkachtig deden worden.

De Kisaran-stammen van Bosch vertoonden serologisch groote
verwantschap met het type suipestifer; ze zetten dulcit en ara-
binose om, maakten den Stern-bouillon rood en troebel; slijmwal-
vorming op gewone agar en knopvorming op raffinose agar waren
negatief.

Cappellini onderzocht een paar parat. C-stammen, welke de
dulcit en arabinose omzetten en overvloedig zwavelwaterstof
vormden, welke eigenschappen de bac. suipestifer in het algemeen
niet zou bezitten. Hij gelooft te kunnen uitsluiten, dat deze variatie\'s
Zouden worden gevormd door een langdurige cultiveering op
kunstmatige bodems.

Bonne en Igel, die eenige paratyphus-stammen op walvorming
onderzochten, zeggen, dat het schijnt, dat bij stammen van het
suipestifer type van dierlijke herkomst, walvorming veelvuldiger
voorkomt, dan bij die afkomstig van den mensch.

Materna en Januschke deden bij varkens infectieproeven met
culturen van par. ß en bac. suipestifer Kunzendorf. De par. ß
kan bij den mensch soortgelijke veranderingen teweeg brengen,
als de bac. suipestifer bij het varken. De parat, ß veroorzaakte bij
een varken, darmveranderingen, die slechts gradueel verschilden
van de suipestifer-infectie (bac. pest) bij het varken. Ze nemen
aan, dat er tusschen den bac. suipestifer Kunzendorf en den bac.
parat, ß een verwantschap bestaat, beiden zouden variëteiten zijn,
te vergelijken met de verschillende typen bij den bac. tuberculosis.

Conclusie:

Hoewel er geen ziektegeval bij den mensch, veroorzaakt door
dit type van den bac. suipestifer bekend is, dat in verband kon
worden gebracht met dierziekten en met name met die bij het
varken, zal het toch wenschelijk blijven bij eventueele ziektegevallen
het onderzoek in die richting niet te verwaarloozen.

HOOFDSTUK III.

§ 1. GANG VAN HET ONDERZOEK.

Het materiaal voor het onderzoek werd verkregen van varkens,
aangevoerd aan de abattoirs te Amsterdam en Uithoorn en het
Pathologisch Instituut te Utrecht. Bij alle dieren werden verschijn-
selen van varkenspest waargenomen. In het geheel werd een 42-tal
varkens onderzocht.

Van het Pathologisch Instituut te Utrecht ontving ik nog een
veertiental paratyphusstammen gekweekt uit varkens, deels met
het typische beeld van varkenspest, deels met verschijnselen, waar-
bij varkenspest niet uit te sluiten was.

Verder werd onderzocht een paratyphusstam, gekweekt uit
een varken, geslacht aan het abattoir te Amsterdam.

Ten slotte mocht ik nog voor mijn onderzoek ontvangen:

Een suipestifer stam uit de Veterinaire afdeeling van het Cen-
traal Laboratorium voor de Volksgezondheid te Utrecht.

Twee Voldagsen - en vier menschelijke suipestifer stammen
uit het Instituut voor Tropische Hygiene te Amsterdam.

Van ieder geval werd een zoo nauwkeurig mogelijke sectie
verricht.

In tal van gevallen werd een Gram-praeparaat gemaakt van
long-, milt-, lever- en nierweefsel; hierbij kan worden opgemerkt,
dat dit onderzoek dikwijls negatief uitviel, terwijl het orgaan na
enting hiervan op agar of in glucose-bouillon niet steriel bleek.
Dit is te verklaren uit het feit, dat bij de Gramkleuring eene
contrastkleuring van de eventueel voorkomende Gram-negatieve
bacillen, ten opzichte van het weefsel ontbreekt.

Daarna werd in de meeste gevallen geënt uit organen, ver-
schillende lymphklieren en musculatuur op schuin gestolde agar
en in glucose-bouillon. Nadat het te onderzoeken materiaal was
afgeschroeid, werd met een steriel mesje eene insnijding gemaakt,
een weinig van het materiaal afgekrabd hetgeen direct werd uit-

«

gestreken op de agar of in den glucose-bouillon gebracht. Deze
culturen werden in de broedstoof bij 37° geplaatst en na ± 24 uur
gecontroleerd. De voedingsbodems, die dan nog steriel waren,
bleven nogmaals gedurende 24 uur in de broedstoof. De bouillon-
buisjes, die dan helder waren gebleven, werden als steriel beschouwd.

Van de agarentingen, die op het oog steriel waren, werd meestal
een Gram-praeparaat vervaardigd, dat op aanwezigheid van bacillen
onderzocht werd.

Van de gegroeide culturen werd een Gram-praeparaat gemaakt
en microscopisch onderzocht. Indien Gram-negatieve bacillen
werden waargenomen of een mengsel van Gram-negatieve en Gram-
positieve bacteriën, dan werd gebruik gemaakt van Conradi-
Drigalski platen.

Door dezen selectieven bodem wordt tevens eene scheiding ge-
maakt tusschen paratyphus- en coliachtigen. Aparte kolonie\'s
werden nu voor het voortgezette onderzoek overgeënt op schuin
gestolde agar.

Soms werden ook reinculturen verkregen door gebruik te maken
van gewone agarplaten.

Bleken de gegroeide culturen uit de organen (milt, lever, nier)
eene reincultuur van een micro-organisme te bevatten en kon dat
van de andere gegroeide culturen van hetzelfde geval ook met
groote waarschijnlijkheid worden aangenomen (Gram-praeparaat,
bewegelijkheid, beeld van de kolonie\'s op de agar), dan werden deze
laatste, gegroeide culturen verder minder uitvoerig onderzocht,
dan die uit de organen.

Indien de gegroeide culturen paratyphus bacillen bleken te
zijn, dan werden ze, evenals de ontvangen paratyphus stammen,
zoowel van menschelijken als van dierlijken oorsprong, uitvoerig
cultureel en serologisch onderzocht.

Ten slotte werden met enkele suipestifer stammen resistentie-
en toxineproeven gedaan.

§ 2. TABELLARISCH OVERZICHT VAN DE PATHOLO-
GISCH-ANATOMISCHE VERSCHIJNSELEN DER
ZELF ONDERZOCHTE GEVALLEN.

Meest gebruikte afkortingen in de volgende tabellen:

gestreken op de agar of in den glucose-bouilion gebracht. Deze
culturen werden in de broedstoof bij 37° geplaatst en na ± 24 uur
gecontroleerd. De voedingsbodems, die dan nog steriel waren,
bleven nogmaals gedurende 24 uur in de broedstoof. De bouillon-
buisjes, die dan helder waren gebleven, werden als steriel beschouwd.

Van de agarentingen, die op het oog steriel waren, werd meestal
een Gram-praeparaat vervaardigd, dat op aanwezigheid van bacillen
onderzocht werd.

Van de gegroeide culturen werd een Gram-praeparaat gemaakt
en microscopisch onderzocht. Indien Gram-negatieve bacillen
werden waargenomen of een mengsel van Gram-negatieve en Gram-
positieve bacteriën, dan werd gebruik gemaakt van Conradi-
Drigalski platen.

Door dezen selectieven bodem wordt tevens eene scheiding ge-
maakt tusschen paratyphus- en coliachtigen. Aparte kolonie\'s
werden nu voor het voortgezette onderzoek overgeënt op schuin
gestolde agar.

Soms werden ook reinculturen verkregen door gebruik te maken
van gewone agarplaten.

Bleken de gegroeide culturen uit de organen (milt, lever, nier)
eene reincultuur van een micro-organisme te bevatten en kon dat
van de andere gegroeide culturen van hetzelfde geval ook met
groote waarschijnlijkheid worden aangenomen (Gram-praeparaat,
bewegelijkheid, beeld van de kolonie\'s op de agar), dan werden deze
laatste, gegroeide culturen verder minder uitvoerig onderzocht,
dan die uit de organen.

Indien de gegroeide culturen paratyphus bacillen bleken te
zijn, dan werden ze, evenals de ontvangen paratyphus stammen,
zoowel van menschelijken als van dierlijken oorsprong, uitvoerig
cultureel en serologisch onderzocht.

Ten slotte werden met enkele suipestifer stammen resistentie-
en toxineproeven gedaan.

§ 2. TABELLARISCH OVERZICHT VAN DE PATHOLO-
GISCH-ANATOMISCHE VERSCHIJNSELEN DER
ZELF ONDERZOCHTE GEVALLEN.

Meest gebruikte afkortingen in de volgende tabellen:

WXquot;

cjfiH

■■■............. » .........----^

I4»i,i -A- »-i.-.i. v-.-O Inbsp;î •

4\'i jnbsp;.flrt v-f!
f» SUï qo j\' j

fgt;ji.\' .r,\'î .i» i .r£w»H
?nbsp;US - jtr^H

\' \'»ij • nt .7 n JnH snâK

UiJil ■^vithai ytrfO
ja/wn J\'
-»Ls! n-. ,-lt;it\'1 -«»x

•S • lt;

a.

i4

-OD n^it^\'îiq ttbo\'JÜ I . .

-itiiiJrKfhnbsp;.mrf. a

(TJ n-rsm ^yid

gt;Jgt;W fW - r»fc|t4)gt;.\'

• blijff -»iKlMtîg jTTïr.-nCitHÎ

r, . vir.. .13 I, ft •
iT» \'«nrrji.\'^i I

t \' . \'

cat. pn. van top-
harte- en gedeelte hoofd\'
kwabben.
Enkele pet. in bronchiêquot;\'

cat. pneumonie van top\'\'
harte- en gedeelte hoofà\'
kwabben.

cat. pneumonie top-,
harte- en gedeelte hoofJ\'
kwabben.

cat. pneumonie,
linker top- en hartekwab-

enkele pet.
pericard

ged.

ged., geen pet.

iets gezw.

gastritis

normaal

normaal

Bac. coli: nier.

Staphylococcen: milt, nier ,muscu-

lat. achterband.
Gr.-positieve bac.: milt, nier.
Bac. paracoli: nier.

LYMPHKLIEREN

Huid

poplit.-

haem.

blauwroode verkl.
ooren, ledematen,
onderzijde lichaam

xMTiiÂli\'^C -iifÄhöjiÄOT

eirrtüiwW ■iiSkt^mn

.fmofln?

Ifctnnnoa

\'W\'r\' I\'

§3. SEGTIEVERSLAGEN.

Deze zijn deels copieën van bestaande sectieverslagen, deels
werden de gegevens welwillend door den Heer ten Thije ver-
strekt.

1.

In dikken darm geen boutons. Overigens septische verschijnselen.

(Stam 4).

2.

Cadaver. Matige voedingstoestand. Enkele lymphklieren met
een iets hyperaemische randzóne. Enkele petechiën pleura en peri-
toneum. Vrij veel petechiën op de nieren en iets grootere bloedingen
in de longen, deze iets oedemateus met catarrhale pneumonie van
de hartekwabben. Milt sterk gezwollen. Lever parenchymateus
gedegenereerd. Nieren gezwollen. Sterke roodheid van maag-
mucosa in het fundusgedeelte met op de meest roode gedeelten
een fijn pseudomembraantje (pseudomembran-gastritis). Dunne
darm leeg. In dikken darm zeer veel, gedeeltelijk gestold bloed,
diphtheroide haemorrhagische enteritis. Cultuur milt: para-
typhus.

(Stam 5).

3.

Big. Goede voedingstoestand. Geringe roode huidverkleuring
onderzijde lichaam. Petechiën pleura, hart, longen, nieren en darm-
mucosa. Catarrhale bronchopneumonie van hartekwab. Haemor-
rhagische longklier.

Milt gezwollen. Nieren parenchymateus gedegenereerd. Acute
necrotische gastritis met enkele necrotische plekjes. Catarrhale
enteritis dunnen darm. Talrijke kleine boutons in den dikken darm,
v.n.1. plaats der follikels. Guit. milt: paratyphus.

(Stam 6.)

4.

In dikken darm geen veranderingen in den vorm van boutons.

Overigens septische verschijnselen.

(Stam 7).

5.

Eigenaar had veel te kampen met infectieuze pneumonie en
varkenspest.

Boutons in dikken darm. Gastritis in het fundusgedeelte van de
maag. Sepsis. Miltzwelling. Nierpetechiën, nierdegeneratie, pe-
techiën hart. Haemorrhagische lymphklieren.

(Stam 8).

6.

Schram. Vrij goede voedingstoestand. Blauwroode huidver-
kleuring aan buik, ooren en binnenzijde der ledematen. Enkele
petechiën hart. Geringe catarrhale bronchopneumonie van lobu-
laire tot pseudolobaire uitbreiding in top-, harte- en voor-
buitenste deel van de hoofdkwabben. Milt sterk gezwollen. Lever
iets verharde consistentie (cirrhose). Nieren gezwollen, parenchy-
mateus gedegenereerd, met talrijke petechiën. Scherp omschreven
roodheid van de maagmucosa in het fundusgedeelte met geringe
oppervlakkige necrose op de ruggetjes van de plooien (gastritis).
In den dikken darm eene uitgebreide oppervlakkige diphtheroide
enteritis van bijna diffuse uitbreiding.

Nier, milt: paratyphus.

(Stam 9).

7.

Duidelijke pestsectie met boutons, gastritis, hevige lymph-
klieren, duidelijke sepsis.

(Stam 10).

8.

Schram, cadaver. Goede voedingstoestand. Enkele petechiën
onder pleura. Catarrhale pneumonie top-, hoofdkwabben en
rechter hartekwab. Vermineuze bronchitis. Duidelijk gezwollen

milt. Parenchymateus gedegenereerde lever. Geringe gastritis
van het fundus deel van de maag. Geringe dundarmcatarrh,
hoofdzakelijk duodenum. In begin dikken darm enkele boutons
uitgaande van de follikels en een iets grootere diphtheroide pseudo-
membraan.

Cult, milt: paratyphus.

(Stam 11).

9.

Magere schram. Cadaver.

Crusteus, pustuleus eczeem aan de onderbuik en tusschen pooten.

Gezwollen en haemorrhagische lymphklieren. Paralysis cordis,
vrij veel sereus vocht in het pericard.

Longen zijn slecht samengevallen, oedemateus, emphysemateus,
enkele petechiën.

Uitgebreide fibrineuze necrotiseerende pneumonie, vooral rechts.
Daar doorbraak met adhaesieve locale pleuritis. Milt iets gezwollen.
Hepatitis.

Vrij veel nierpetechiën. Maagdarmkanaal geen afwijkingen,
alleen wat dunne inhoud, iets mucopurulent (catarrh ?).

In nier en longen: parat. bac.

(Stam 12).

10.

Toegezonden organen met miltzwelling, nierpetechiën, nier-
degeneratie.

Geen duidelijke pestverschijnselen (d.w.z. boutons e.d.) in dikken
darm.

(Stam 13).

11.

Uitgebreide biggensterfte. Duidelijke pestverschijnselen in
dikken darm.

Weinig septische veranderingen, wel miltzwelling.

(Stam 14).

12.

Normale slachting. Ichoreuze lymphangitis met abscessen rechts
achter. Haardjes in de lever.

Gezwollen milt.

Uit lever en milt: paratyphus-bacillen.

(Stam 15).

13.

Veel sterfte onder biggen. Zeugen ziek met temperatuur van
dl 40 °C. Iedere therapie gefaald. Duidelijke sepsis, veel petechiën
nieren, hart, onder mucosa en sereuze vliezen. Nierdegeneratie en
miltzwelling, geringe leverdegeneratie. Catarrhale dundarm-ont-
steking.

Biggen 4—5 dagen dood; auto-vaccin direct bij geboorte inge-
ënt had succes; ook de zeugen voor de partus.

Milt, lever, nieren: parat. bac.

(Stam 17).

14.

Infectieus lijden jonge biggen van enkele weken. Sectie geen
duidelijke pestverschijnselen (boutons e.d.), wel darmcatarrh en
twijfelachtige septische verschijnselen.

Cult, milt: parat. bac.

(Stam 18).

15.

Infectieus lijden jonge biggen van enkele weken. Sectie geen
duidelijke pestverschijnselen (boutons e.d.), wel darmcatarrh en
twijfelachtige septische verschijnselen.

Guit. nier: parat. bac.

(Stam 19).

§4. TABELLARISCH OVERZICHT VAN HET RESUL-
TAAT VAN HET BACTERIOLOGISCH ONDERZOEK
DER ONDER § 2 GENOEMDE GEVALLEN.

Gebruikte afkortingen en teekens in de volgende tabel:

—nbsp;= negatief

ag.nbsp;= agar

Bi.nbsp;= Gram-negatieve indolvormende bacillen

Bp.nbsp;= Gram-positieve bacillen

C.nbsp;= bac. coli
dext.nbsp;= dextra

g.b.nbsp;= glucosebouillon

Lgl.nbsp;= Lymphoglandula

Pc.nbsp;= bac. paracoli

Pr.nbsp;= bac. proteus

R.nbsp;= bac. rhusiopathiae suis

sin.nbsp;= sinistra

Sp.nbsp;= bac. suipestifer

Ss.nbsp;= bac. suisepticus

St.nbsp;= Staphylococcen

Str.nbsp;= Streptococcen,

D.nbsp;= diplococcen.

GEVALLEN:

milt ag.
milt gb.
nier ag.
nier gb.
lever ag.
lever gb.
longweefsel ag.

gb.

Lgl. bronchialis ag.

.gt;nbsp;Mnbsp;gb.

Lgl. mesenterica ag.

gb.

Lgl. submaxillaris sin ag.
gt;lt; ,, ,, gb.
Mnbsp;,, dext ag.

Mnbsp;..nbsp;,, gb.

Lgl. cervicalis superficialis sin ag.

gt;gt;nbsp;»gt;nbsp;gt;»nbsp;I, gb.

,, dext ag.

quot;nbsp;gt;.nbsp;M gb.

Lgl. subiliaca externa sin ag.
gt;gt; gt;gt; gt;1 igt; gb.

,,nbsp;,, dext ag.

gt;gt; gt;gt; gt;gt; gt;gt; gb.
Lgl. poplitaea superficialis sin ag.

I»nbsp;))nbsp;Mnbsp;,, gb.

dextag.

Mnbsp;I)nbsp;,,nbsp;,, gb.

musculatuur voorhand ag.

gb.

,, achterhand ag.

gt;gt;nbsp;Mnbsp;gb.