SPECIMEN LIITERÄRIUM INAUGURALE,

ïxjiibens

WHIMKNTARUJM PLADTI MOSTELLARIMl,

QUOC ,

ANNUENTE-SUMMO NÜMINE,

EX AUCTORITATE BDCTORIS MAÖNIEICI

P E T E I H A K T I N G,

MEDiC. KT AUT. ÜESTETP,. DOOTOP. ET IS FAOULTATE MIILOSOMllGO-
MATIIEMATIÜA PROFESSOR ÜEDINATllUS ,

SBC NOK

AMPLISSIMI SENATUS ACADEMICI CONSENSIT

Eï

NOBILISSIMAE EACULTATIS LITTERAllIAE DECKETO,

SUMMISQUE IN LITTERIS UIIMANIOKIBUS ET PlIILOSOPHIA TIIEOilEÏICA IIOKORIBUS
AC PRIVILEGIIS

lit Academia Rlteiio-Trajectiiia

RITE ET LEGITIIIE COKSEftUENDlS,
EUBMCO AC SOLEMSI EXAMINI SI\'BMITÏEÏ

JOHANNES ADEIANUS 8TAMKAUT,

AKTVEEMÜNSIS.

A. xvi M. SEPTEMBRIS AlfKI mdccclviii, HORA i.

AMSTELODAML
AFUigt; J. C. A. SU1.PKE.

MDCCCLYIII.

typis metzlek amp; basting, amstlïlot).

m

PARENTIBUS

0PTIMI3,

CAEISSIMIS,
P ß A E C E P T O R I B U S

eï

EAUTOllIBUS

B. D. D.

AUCTOE.

PROLEGOMENA.

Quum tironi difficiliimum sit, his praesertim tem-
poribus, in pMlologia argumentum invenire, quod ad-
huc nemo virorum doctorum leviter saltem tetigerit,
re vera animi pendebam, qua de re specimen academi-
cum conscribere instituerem, eoque magis quod verebar
ne vires non suppeditarent ad materiam, quamcumque
sumsissem ita tractandam, ut doctorum virorum inventis
et disputatis novi quid addere possem. Qmim nihilomi-
nus, lege jubente, aliquid scriberem necesse esset, con-
verti me ad musam comicam, quam semper summo amore
complexus sum, cuj usque festivissimum antistitem Plau-
tum semper habui. Hujus igitur comoediam aliquam
explicare statui. Elegi Mostellariam, quae sit in earum
numero quae minime bonos mores laedant quaeque, ex-
ceptis paucis, omnium paene lepidissima sit et elegan-
tissima. Hanc pro viribus commentario perpetuo illu-
strare institui, in quo conficiendo spectavi maxime tironum
utilitatem primum Plautum adeuntium, quibus hac mea
opera quasi adminiculum dare mihi proposui. Quodsi

forte hoc specimine edendo aequorum judicum puncta
ferre mihi contigerit, in animo est reliquas quoque co-
moedias Plautinas eodem modo aut melius, ut spero,
edere. Praecipuorum commentariorum excerpta contuli
et passim quaedam de meis addidi. Quod ad textum
attinet, recensionem secutus sum Eitschelii, quippe quae
universe spectata omnibus longe anteponenda sit. Qui
tamen quum non semper sive permutationis versuum, sive
lectionum a vulgata discrepantium rationes reddiderit,
quantum potui explicate conatus sum quid eum adducere
potuerit ut textum suo modo corrigeret; quibus vero lo-
cis nimis audacter verba mutasse aut versus expunxisse
mihi videretur, paucis verbis lection em codicum de-
fendere studui. Prius vero quam ad ipsam comoediam
explicandam aggrediar, pauca disserere juvat. 1° de exem-
plis quae Plautus secutus est, 2quot; de argumento fabulae,
3° de justa descriptioue Actuum et Scenarum.

1quot;. E multis indiciis patet Plautum et Terentium iu
contexendis fabulis poëtas Graecos, et quidem comoediae
novae ante oculos habuisse. Omnis enim Eomanorum
poësis tam comica quam tragica originem duxit e Graecis
fontibus. Eomani quippe non, ut Graeci, toti versa-
bantur in humanitatis studiis, neque apti erant ad pin-
gendos mores et animorum motus, propterea quod nil
fere spectabant nisi negotia publica et domesticas ra-
tiones, artium autem et doctrinarum cultum utilitate fere
inetiebantur. Cf. Cic. Tusc. Disp. Lib. I cap. 1. Postea de-
mum quum commercium habere coeperunt cum Graecis,
quibus primo molestus, deinde facilis ad urbem aditus
patebat, artium amor in dies crescere coepit.

Deinde ipsi quoque operam dederunt fahulis con-

texendis et duplex exstitit comoediae genus, unum quo Eo-
mani mores pingebantur, quae fabulae Togatae vocatae
sunt, quarum injuria temporis non nisi pauca et exigua
fragmenta nobis supersunt (Cf. Neukirch, de fabula to-
gata Eomanorum). Melior fortuna contigit Palliatis co-
moediis, quae vel omnino vel pro parte Graeca exem-
plar ia imitabantur, et in quibus maximam partem Graeci
mores in scena ostendebantur, quarum quidem satis
magnus numerus aetatem tulit unde indolem et colorem
cognoscere possimus. Comici Graeci, quos secutus est
Plautus sunt hi: Menander, Diphilus, Philemon, De-
mophilus, quod e prologis nonnullarum fabularum apparet.
Sic Asinaria imitata est \'Omyóv Demophili (Prol. 10—11)^
Mercator quot;\'E^tioqov Philemonis (Prol. 9—10), Trinummus
Qriaavonv Philemouis (Prol. 18—-£0), Eudens fabulam
DipMli (Prol. 32), Mil. Glor. fabulam quot;AlâÇova (Act. II:
1: 8). Quod multis locis comoediae Graecae titulus tan-
tum citatus est, omisse nomine poëtae, hujus rei causa
mihi videtur esse, quod comici Graeci, praecipue Menander
publici juris facti essent quare non necesse esset nomen
poëtae addi. Cf. Terent. Heaut. Tim. Prol 8—9
Et mja Graeca sit, ni partem maxumcini-
Existimarem scire vostrum, id dicerem.

Graeca exempla insuper testantur loca, ubi res agi
finguntur, quae sunt semper aut Athenis aut Thebis aut
Epidamni aut Sicyone cet., tum nonnulli Graecismi et
verba e Graeco sermone desumta (Cf. v. c. Most. vs. 912
genitivus exclamatioiiis Mercimoni lepidi, Eud. II: 2: ,5
coneUtae Pers. III : 1: 64 soracum), praeterea nomina
personarum Graeca, v. c. Scapha a azdrpiov, quod Lat. est
pelvis, quoniam ejus officium erat aquam vel lac asininum

in pelvi dominae afferre lavaiidi cansa cet., item mores
qui depinguntur, qui apud Terentium sunt omnino Graeci,
apud Plautum pro parte saltem, ut v. c. in hac fabula
vss. 156—312. continetur scena plane Graeca. Non
enim apud Eomanos mos erat puellas emere a lenonibus
ut apud Graecos, ut nominatim hic Philematium. Tem-
poribus Plauti Homanorum mores non tam corrupti erant
ut ritus matrimonii justi non religiose servarent; Graeci
contra jam Aristophanis temporibus non contenti erant
una uxore légitima, verum aut concubinas habebant, aut
se in consuetudinem dare solebant cum smiQutg, mulieribus
morum quidem lascivorum, verum saepenumero excelleutibus
ingenii praestantia, neque ullo modo comparandis cum
meretricibus posteriorum temporum Eomani imperii,
quales describuntur a Juvenale, Sat. YI. Saepe enim illae
mulieres corona virorum excellentium domi suae cir-
cumdatae erant, ut Xenophon, Plato aliique locis sex-
centis testantur. Comoediae Graecorum antiquae vestigia
Plautum et Terentium non secutos esse apparet:

a. Ex argumento fabularum, quod semper spectat
vitam domesticam, res publicae vero non nisi quibusdam
locis leviter tanguntur, quum comoedia antiqua tota in
rebus publicis versaretur, et in ea viri qui bene meriti
viderentur de civitate laudari, qui male, perstringi so-
lerent. Neque id mirandum: Eomani enim patricii non
ludibrio haberi se passi essent quemadmodum Athenis,
florente libertate, principes viri palam in scena exagita-
bantur. Naeviuni enim, qui id ausus erat, in carcerem
conjectum poenituit facti isque in posterum magis se con-
tinuit. Plautus autem obscura gente oriundus, histrio-
num gregis dux, deinde servus factus, certe non ausus

esset iiïiitari Naevii inceptum, quum praesertim inter
patricios patronum non liabere-t qui eum tueri posset.

ß. Ex eo quod in comoedia antiqua Chorus et qui-
dem Parabasis praecipuum locum tenebat,. in Plautinis
autem fabulis plane desideratur, nisi forte eo referre ve-
lis cantica quaedam antistrophico fere modo composita,
quibus aliquis actorum de quadam re philosopliatur (ut
V. c. Most. Act. II : 1 et lY : 1 cet. ), quae tarnen can-
tica neque ad publica negotia spectant, ut fere Paraba-
sis comoediarum Atticarum, et cum ipso comoediae argu-
mento arcto vinculo cohaerent. Etiamsi pauca illa quae
diximus argumento sint fabularum Eomanarum originem
Graecam esse, sunt tamen nonnulla quibus hae ab illis
différant. Legentibus enim comoedias Plautinas statim in
oculos incurrit servorum conditio toto coelo diversa a
conditione servorum qualis depingitur apud Menandrum
et Philemonem. In Eomanis fabulis servi ratione habita
dominorum non sunt personae sed res, de quibus fieri
potest quod illis luberet, in quos haberent jus vitae ac
necis et potestatem turpissimis poenis et cruciatibus cru-
delissimis eos afficiendi. Apud Menandrum et Phile-
monem contra, servi eadem materia conflati perhibentur
atque homines liberi, nec natura sed casu fortunae dif-
ferre. Cf. Philem fr. inc. XXXIX

■/.UV âovXoç fi rig, aâçxa tjjv avvtjv s/h-
(pvaei yuq ovShç âovXoç syfvi^d-rj nori-
ô\'av Tv/jj ro üt~)i.ia -mrtôovXaiaazo.
Ejusd. E^omKofiivoq fr. 1.

y.uv ôovloç fj riç, ovâèi\' Tjxxov, ósanoxu,
âvamp;çwnoç ovToç sariv, âv avd-Qionoq ß.

Men fr. inc. XCYIII.

quot;Otav tv/ji tiç tvvoovvtoç oh.stov,
ov\'a söTiv ovtUv ■/.rijf.ia -/mIXiov (iiov.
Ejusd, quot;EpMnQupévi-j fr.

......TQia juQ sort, SèonoTu,

êi wv ünavxa ytvft, ^ -/.urà tovç vofiovç,
^ tfuç dvdy/MAç, ^ to tqÎtqv èd-ii xivL
Ejusd. fr. inc. CCLXXIX.

quot;EXivd-SQWÇ ôovXfvi, ôovXoç om met.
Hinc facile colligitur conditionem servorum apud
Athenienses multo mitioxem fuisse quam apud Romanos,
quod discrimen explicandum ex indole mitiore Graecoxum,
quae non sineret liomines ta.ntopere nihili esse. Alia dis-
similitude posita est in sermonis colore, quum Menan-
der ceterique novae comoediae scriptores multas facetias
multaque joca tecte et ambigue eloquantur, freti nimi-
rum sagacitate suorum civium, quod quominus facer et
Plautus impediebat nimia boc tempore Eomanorum rus-
ticitas, quare facetiae magis aperte apud eum proferri
soient. Hanc ob causam equidem credo illum initio certe
imitatum fuisse potissimum Siculum Epicharmum, poë-
tam comoediae rudioris, audacioris lascivioxisque. Indi-
cat hoc Hoxatius Ep II: I: 58 sq.

Plautus ad exemplar Siculi properasse JEpicharmi
Dieitïir.

quae veiba varie accepta ab interpxetibus me judice hoc
significant : Plautum quasi cito passu Siculi poëtae exem-
plum esse secutmn.

2quot;. Eabulae titulus est Mosfcellaria, derivatus a Mos-
tellum, diminutivo vexbi Monstrum, quod significat rem
naturae modum egredientem. Eabula sic dicta quod m
ea senem ludificatur Tranio, simulans Philolachem terrifica

monstra in aedibus vidisse, eoque eum a domo arcet.
Argumentum hoc est: Theuropides, mercator Atheniensis
(vs. 971, 1072) habet filium Philolachem et duos servos
Tranionem et Grumionem, Pater mercatus causa in
Aegyptum profectus tribus annis post redit (vs. 440). In-
terim Philolaches perdite amare coepit ancillam Phile-
matium, quam ut Servitute liberaret, pecuniam mutaam
sumit a foeneratore, quadraginta minas, ea conditione,
ut redderet quadraginta quatuor pro sorte et foenore
(vs, 630). Harum triginta pro libertate amatae expendit
(vs. 300), reliquas decern autem consumit alio modo. Phi-
lolaches familiaritatem habet cum Callidamate obliffurri-

O

tore, cui ipsi arnica est Delphium; hi ambo cum amatis
saepe pergraecantur et commissantur. Philolachi autem
a patre custos relictus est servus Tranio (vs. 25) qui eum
regeretj ille vero tantum abest ut bene mandate obtem-
peret, ut dissolutae vivendi rationi filii erilis omnibus
modis faveat; hanc oh rem acriter a conserve Grumione
perstringitur, unde rixa inter duos servos oritur (Act. Iquot;®).
Quodam die laute coenantibus et potautibus Tranio nun-
tiat Theuropidem ex itinere rediisse. Adolescentes ita
inebriati sunt ut VIX moveri possint ut vitent senem,
qui si subito adveniat et audiat rumorem convivarum,
statim comperiet filium suum ligurriendo rem suam ab-
sumsisse. Quod periculum ut avertat Tranio dolum ma-
chinatur, quo impediat quominus senex bacchantibus su-
perveniat. Jubet aedes occludi (vs. 400), deinde horta-
tur eos ut curent ne quis ullum verbum muttiat, per-
inde ac si nemo iiitus esset, atque si senex fores pul-
tet, nemo respondeat (vs. 403). Omnibus paratis sic
ut jussit, Tranio advenientem senem ludibrio habere

coepit. Eoganti (ts. 452) quid sit quod aedes occlusae
sint nec quisquam aperiat respondet, has aedes capitales
factas esse (vs. 477), propterea quod in iis hospes hospi-
tem necasset (vs. 479). Theuropides miratur rogatque
qui id sciant (vs. 483). Tranio narrat Philolachem qua-
dam nocte in somniis vidisse spectrum mortui quod illi
narrasset atrox facinus, quo aedes scelestae factae sunt
(vs. 496—505). Ipse servus simulât formidine se corripi,
audito aliquo strepitu (vs. 508), ne scilicet Theuropides
fortasse rumorem quemdam eorum qui intus sunt audira
se putaret (vs. 507). Colloquentibus supervenit danista
a quo argentum mutuum sumtum erat. Servus quum eum
audit magno clamore reposcentem pecuniam (vs. 576),
novum dolum excogitat ne senex veram causam resciscat.
Quaerenti nimirum Theuropidi quae sit ista pecunia de
quo homo loquitur (vs. 610—626.) Tranio respondet
Philolachem aedes Simonis vicini emisse, postquam suae
domi factum erat quod narravit (vs. 640—641), sperans
fore ut senex hac explicatione esset contentus nec ultra
rem exquireret. Hic gaudens filium vestigia sua pre-
mere, solvit pecuniam danistae; quum tamen aedes sum-
mis laudibus extollit servus (vs. 645), in mentem ei
venit ipsas inspicere (vs. 674—675). Iterum haeret Tra-
nio nec seit quid faciendum sit (vs. 676—678); tan-
dem se expedit dicitque Theuropidi necesse esse provideat
ne qais sit qui aditum prohibeat, cui assentitur senex
(vs. 681—683). Tranio nunc adit Simonem, simulât
Theuropidem velle aedificare aedes ad normam aedium
Simonis, rogat igitur ut illi liceat eas inspicere. Simo
annuit et Theuropides cum Tranione intrat.

Miratur senex filium suum tarn pulchras aedes

emisse, servus vero lier urn monet ne nimis eos laudet,
quia Simo tristis sit quod propter penuriam pecuniae
aedes vendidit. (vs. 711—857). Dum illi confabulantur,
duo servi Callidamatis, Phaniscus et Advorsitor, (Cf. Not
ad vs, 313—314) qui jussi erant dominum opperiri, pul-
sant fores aedimn Theuropidis, putantes herum intus esse.
Dum pultant et nemo aperit obviam iis fit Theuropides,
qui cum Tranione de emtione filii sui colloquitur (vs.
904—932) rogatque quid sibi velint. TJnus respondet
se jussos esse opperiri dominum Callidamatem cum Phi-
lache potantem. Theuropides eos monet ne oleum et
operam perdant pultando, quum jam per sex menses ne-
mo in his aedibus habitaret (vs, 954). Servi negant id
verum esse, dicuntque habitari aedes a Philolache, et
ita tandem senex omnem rem cognoscit (vs. 932—992.)

Adit Simonem; cui quum argentum solvere vult quo
aedes a Philolache emtas esse credebat, certior fit se
maltis modis a servo Tranione ludibrio habitum esse
(vs, 992—1040) et poenam de eo sumere statuit, Ar-
cessit lorarios qui Tranionem prehensum virgis caedant
(vs, 1064—1067), At servus ut ex Ms cognovit rem
palam factam esse, timens ne méritas pro culpa poenas
det, ad aram se convertit (vs, 1094), ex eo loco de re
sua disputât et summa cum impudentia herum ludificatur
(vs. 1095—1121). Dispn.tantibus supervenit Callidama-
tes veniam pro Philolache rogaturus senemque ad coe-
nam vocaturus, ut ibi omnia dirimantur, quod impetrat
(vs. 1122—1165), servo vero sibi quoque veniam ro-
ganti senex minis respondet. Postremo tamen a Cal-
lidamate exoratus servo item culpam condonat, eumque
impune missum facit (vs. 1166—1181).

3quot;^, Argumentum fabulae et actionis processum con-
sideranti, non temere statuere posse mihi videor Actus
et Seenas sie ut vulgo distinguuntur, non bene disposi-
tos esse. Nimirum Actus Iquot;® terminatur vulgo vs. 347,
11quot;^ vs. 531, IIIquot;^ vs. 857, IVquot;® vs. 1040. Horum
Actuum tertius et quartus recte terminantur, primus vero
et secundus non rectum habent exitum. Novus enim
Actus semper instituendus mihi videtur ubi, parte actio-
nis peracta, aliquod temporis spatium intercedit quo
transitus fiat ad partem sequentem, quae non ita arcte
cum praecedente cohaeret, quaque novi quid in scenam
prodit. Seena interim aliquantisper vacua relinquebatur
dum tibicen spectatores cantu delectabat, cujus rei exem-
plum habemus Pseud I: 5: 160, ubi finite primo Actu
unus histrionum dicit:

Tibicen vos interea hic delectavenf.

Quae quum ita sint haud difficile erit Actus recto
ordine deseribere. Primum quidem a vs. 348 initium
secundi Actus esse nequit. Praecedenti enim Seena, vs.
313—347, describitur commissatio Philolachis et Calli-
damatis cum amatis. Potantibus et bacchantibus super-
venit Tranio, nuntiatque patrem Philolachis advenisse.
Jure non consentaneum mihi videtur putare primum
Actum terminari commissatione, alterum incipere admoni-
tione, ut commissandi finem faciant, quia haec tam arcte
cohaerent, ut temporis aliquod intervallum inter ea prae-
terlapsum esse non sit probabile. Pingas tibi quemdam
qui illiciti quid facit, subito adest aliquis qui monet ne
ultra procedat, periculum enim esse ne poenas facti da-
turus sit, facile conceded inter utrumque factum quod-
dam tempus praeterlabi in scena non posse, quin omnis

festivitas pereat. Neque a vs. 313 Actum Imiic initium
capere posse satis inde patet quod Scena, vss. 313—347
compreliensa, necessario sequi debet Scenam praecedentem,
quippe qua adventus Callidamatis et commissationia jam
mentio fiat (vs. 295, 296, 310—312.) Restât ut dicamua
de VS. 157, qui a nonnullis credi posset rectum hu-
jus Actus initium facere. Yerum si attendamus ad verba.
Philolachis vs. 162. JSaeo illast tempestas mea sqq., haec
referri non possunt nisi ad ea quae dixit vs. 108 sqq.
et vs. 140. Atqui absurdum mihi videtur statuere Phi-
lolachem primum soliloquium proferre, deinde a scena
discedere, et post tantum temporis intervallum, quantum
inter duos Actus praeterlabi statuere necesse est, redire
et tum demum paucis verbis explicare quae antea dixit.
Immo manifestum est iUum in scena manere et collo-
quio duarum mulierum interesse, quod testantur plura
verba quae loquitur, dum aliae illum non animadver-
tunt, et quasi earum sermoni respondet. Igitur multo
magis consentaneum videtur hanc Scenam sine intermis-
sione sequi ea quae vs, 85—156 exponuntur. Quare
auctore Ritschelio Actus primi finem statuo vs. 83, secun-
di initium vs. 85. Post altercationem nimirum duorum
servorum alter, Grumio, discedit neque in scenam re-
vertitur, quare haec pars fabulae per se perfecta et
absoluta est. Neque magis finis secundi Actus esse po-
test vs. 531; multo rectius finiretur vs. 430. In
Scena enim quae finitur hoc versu Tranio nuntiat adven-
tum Theuropidis, suadetque compotoribus ut quieti sint
neque ullum verbum mussitent, ipse pollicetur se senem
ab aedibus repulsurum et quocumque modo poterit
ludificatur um. Quodsi sine ullo intervalle Scena quae

vs. 432 incipit, exciperet praecedentem, sine dubio
Tranio Theuropidis adventum nuntiavisset tali quodam
verbo: atqtie eccum adest, sicut factum est in fine
Scenae primae Actus Secundi, ubi nuntiatur adventus
Callidamatis. Deinde quum Theuropides in scenam pro-
dit, novi quid agi incipit: gratias ille agit Diis pro
reditu salvo, quam rem non statim certe praecedentia
excipere posse equidem arbitrer. Denique quominus ille
Actus terminetur vs. 531 etiam illud obstat, quod
Tranio vs. 541 dicit:

Set qwidnam hic [Th.) sese tam cito reeipit domnm.

Qui enim hoc dicere posset si inter discessum Theu-
ropidis (vs. 528) ejusque reditum (vs. 547) tantum tem-
poris spatium praeterlapsum esset, quantum statuendum
inter duos Actus? Etiam mihi videtur absurdum fore
inter tempus quo loquuntur vss. 529—531, et id quo
danista in scenam prodit, tantum intervallum statuere.
Qui adventus subitarius est, quod apparet e verbis Tra-
nionis vs. 536 : Nunc pol ego perii sqq. Distributie igitur
Actuum haec cum Eitschelio statuenda:

Actus vs. 1— 83.

Actus ID®, vs. 85— 430.

Actus IIIquot;^ vs. 431— 857.

Actus IVquot;^ vs. 858—1040.

Actus VS.1G41—1181.

Sequitur Scenarum descriptio, in qua etiam plura
peccata sunt. Scenae trium priorum Actuum vulgo rec-
te sunt divisae, Actuum quarti et quinti minus recte, quas
in justum ordinem redegit Eitschelius. Et primum Actus
quarti quae vulgo est Seena prima, rectius dividitur in
duas Seenas: unam vs. 858—884, alteram vs. 885—903.

Si enim vss. 858—903 una Scena continuata legendi
forent, certe Phaniscus et Advorsitor simul in scenam
prodiissent necesse esset, quod non factum esse inde
apparet, quod Phaniscus, dum soliloquium suum eifert,
numquam ne uno quidem verbo mentionem facit alicu-
jus praesentis, qui si adfuisset, sine dubio ad hunc verba
fecisset. Contra vss. 904—992 una Scena continuata
legendi, nec incidendi post vs. 932. Vss. 904—932
colloquium agitur Theuropidis cum Tranione de ae-
dibus quas Philolachem emisse fingit, Theuropidesque eas
laudat, ambos igitur in scena esse necesse est. Quodsi
autem post vs. 932 Scena nova incipiat, hoe fieri
aliter uon potest, nisi Theuropides vs. 930 discedat et
VS. 935 idem statim, quasi de coelo lapsus, revertatur
quod absurdum fore neminem fugiet. Actus quinti vss.
1041—1121 vulgo una Scena continuata leguntur,
verum iucidendum est post vs. 1063. Yss. 1041—
1063 Tranio solus in Scena adest, quippe qui ne
verbo quidem aliquem praesentem nominet; idque apparet
item e vss. 1062—1063 quibus domini adventum nun-
tiat verbis:

Set quid hoe est, quod foris eonerepuit proxiniae vieiniae.

Erus mens hic quidemst.......

Quodsi Theuropides adfuisset, certe non opus fuis-
set haec verba proferre. Itaque distributie Scenarum
totius fabulae haecce:

ACTUS I.

Vs. 5.

Exi iiiquam, nidoricape. nam quid hic lates?
In ceteris editionibus recentioribus hic versus hoc modo
legitur :

Exi, inquam, nidor, e culina. Quid lates?
quern le Maire explicat sic: //Plautus voluit depingere
servum qui cuperet pergraecari et laute vivere, itaque
dixit : tu nullam partem domus magis frequentas quam
culinam, ideoque tu non homo sed nidor, exi e culina,
quam semper habitas, ut nidor.quot; Quae explicatie mihi
quidem insulsa et Plauto poëta festivissimo plane in-
digna videtur. Uidor enim significat odorem fragrantem
adipis vel carnis assatae; cum tali autem re hominem
comparari id, plane ineptum est. Quam ob causam
mihi arridet lectio: Nidoricape, oiam quid hic lates?
quam facile efficias e lectionibus quas quidam codices
praebent, nimirum codices B. C. F. Z. Mdore cupinam,
D. Nidore copinä, Pius Nidoricvpina, Pius et Saracenus
Nidore culinam. Yocahulum nidoncapus simile prorsus est

Graeco y.naaoihcóxrf]g in Batrach 334. Quod attinet ad
compositionem, nihil est quod obstet, Cf. Pseud 1:3:
145, IV: 2: 19 et Persa I: 2: 16 legkwpa, Bud. Ill:
4: 4 legimpio, Pseud I: 3: 142 lusfirape, I: 3: 143
sociofrawde, Asin I: 1: 21 fmtitudinas aiferrkrepims,
Most II: 1 : 9 plagipatidae et femtrilaces viri, III:
2: ferritermm. Ceterum illud pronomini interro-
gativo additum, ut Graecum yuQ (ex. gr. ri yaQ-) inservit
quaestioni cum admiratione vel indignatione quadam ef-
ferendae, Cf. Amph. Prol. 41 nam quid ego memorem,
Ibid. II: 1: 2 nam quamobrem, Asin. I: 1: 29 nam,
qmusque, Aulul. 1:1:3 nam- cur. I: 1: 5 7iam qua,
Cure. I: 1: 12, III: 25, Most. I: 3: 34 nam quod,
1: 3: 101. Quid eerussa opus nam (ubi postponitur
pronomini) II: 1: 21 et alibi passim.

Vs. 8.

Abi rus: obi Jiinc diereete. abseede ah ianua:
dierecte ex di et erectus (expansus) usurpatur de servis
dignis qui cruci afßgantur, vel aliis crndelibus poenis
afßciantur et in universum de hominibus nullius pretii.

Vs. 9. En

Scilicet plagam, Cf. vs. 10. Vulgo Hem, idque cum se-
quente versu conjungitur, sed melius constabit vs. 10,
si cum Eitschelio legimus separatim En, quod significat
exclamationem qua quid designatur quod ante oculos est
vel fit. Ceterum ut hic En, sic vs. 178 elio extra ver-
sum positum est: et ita saepe apud poëtas Graecos tam
tragicos quam comicos interjectiones fftv, alut, s I, aliae,
separatim poni solent.

Vs. 13.

Nec veri simile loquere nec verum,, rupe.v,

Btipex, homo durus, rusticus, hebes, a rupis duritie di-
ctus ut Pestus dicit in uPetronesquot;, nam eodem modo
petro a petra. Cf. Plaut. Capt. IV: 3: 41, ubi de ariete
dicitur :

Qui petroni nomen indunt verveci sectario ;
i. e. qui petronum sive arietum carnem vendunt pro verve-
cina, quae sapore magis commendatur. Cf. Tertull. ApoL
cap. 21 s.f. If Rupices et fer os homines ad humanitatem
temperare.quot; ld. de Anim. cap. 6.a.f, : n Tot ac tantae ani-
mae rupieum et harlarorum, quihus alimenta sapientiae dé-
suniquot; Aliorum codicum lectio est ufrtdexquot;, h.e. planta,
quae ad arboris magnitudinem non assurgit, unde tra-
ductum est in convicium hominis stupidi, ut eaudex,
stipes. Ambabus lectionibus comparatis, mihi prior magis
festiva videtur, eademque aptior ad significandum homi-
nem stupidum, phjmbeum, «x ôqvoç h. nixqaq factum.

Vs. 15.

Tu urbanus vero setirra, deliciae popli,
Loei, ubi verbum vero tertio loco positum se offert sunt
hi: Aul. Prol. 18, Cure. V: 3: 33, Epid. V: 2: 22,
Men. I: 3: 33, II: 2: 7, II: 2: 33, III: 2: 50,
IV: 2: 54, 73, 98. Mil. II: 3: 53, II: 4: 14, III:
2: 17 et alibi passim; quarto loco est: Cas. II: 5: 5.
Hoc loco vero significationem ironiae habet, ut Most.
III : 1 : 54 : Beatus vero es nunc quom clamas.

Vs. 16 sq.
Rus tu mihi objectas? sane credo Tranio,
Quod te in pistrinum hau seis aciuium iradier.
Cum dicto vs. 16 Cf. Truc. II: 2: 15: Rus tu mi/d
opprohras. Vs. 17 particulam hau vel au, quam plurimi
codices omittunt, recte in textum récépissé mihi videtur

0

Ritschelms. Illa particula significat idem quod hmd (non)^
Cf. vs. 98.
Vs. 19.

Angebis nri niimenm, genus ferratUe;
Muretus Var. Lectt. V: 9 versum sic emendat:

Angebis ruri mmero genus ferraüle-,
ugenus amm ferraüle vocat servos, qui ruri in compedibus
agerent, atque id genus mmero i. e. hrevi, nempe cum
redierit senex, a Tranione aiictum iri ait./f Emendatio
haec probanda videtur, non item explicatio : numero enim
pro Irevi dici posse Mureto non credo. Multo rectius ex-
plicabis quod ad numerum attinet. Si enim ducentis
servis additur unus, grex augetur nmnero. Gronovius
numerum defendit sic, ut genus ferraüle huic adjectum sit
per epexegesin, quod tamen vix potest probari, quasi
vero omnes illi servi, qui ruri essent, ad genus ferraüle
essent referendi.

Vs. 24.

Farasitos : ohsonate poUuciUliter.
Follucihiliter a pollueto, quod nomen a poUueendo, de
cujus verbi origine lis est inter Grammaticos; illud proprie
dicitur sacrificiur/i sive epulum, quod Jovi Dapali,
Hcrculi, alive fieret. Cf. Macrob. Sat. III: 16: Froprie
autem Catillones dieelantur, qui ad polluetum Hereulis
uUimi cum venirent catüUos Ugurrïbard. Porro quia
polluetum hoc plane opiparum ac sumptuosum erat, hinc
est quod vocabulo eo generatim uterentur pro coena
lauta ac sumptuosa. Cf. Plaut. Eud. V: 3: 62 sq.
.... Spectatores vos quoque ad eoenam vocem,
Ni daturus nihil sim, neque sit quicquam pollueti demi,
Etiam dicebatur poUuchira, ut Stic. V: 4: 5 sq.

.... quisque veniat cum vino suo: nam hinc quidem-
Hodie polhictur a, pTaetcT nos, jam dcihituT nemini
Vs. 34.

Quid tibi malum, me, aut quid ego agam, euratiost?
Sexcentis locis verbalia in io exeuntia construuntur
apud Plautum cum casu verbi, Cf. Amjsli. I: 3: 21:
Quid tibi hanc curatio est rem, Cas.II: 6 : 54: Quid tili
tactio hunc fuvit, Cure. V: 2: 27: Quid tibi istum tacüo
est. Hoc autem loco duae constructiones in unam coa-
luerunt, et ita verba explicanda: „quid tu cur as aut me,
aut quid ego agam n. Minus frequenter hac constructione
utitur Teren tius.

Vs. 35.

An ruri quaeso non stmt quos eures bovis ?
bovis, acc. plur. pro boves legit Ritschelius secundum libros:
unde efficitur genitivum boum non ex lovum, sed ex ho-
vium esse contractum, sie ut os, ossium, mus murium,
lar, larium, Iis, litium etc.

Vs. 38.

Quam confidenter loquitur.
vulgo additur fue, quo tamen omisso melius constabit
versus.

Vs. 40.

Germana inluvies, \\_rtis merum,\'] hireus, har a suis,
Germanus proprie est idem quod verus, in quo nihil est
alieni vel adulterati, quod vernaculo sermone dicimus
echt. Illmnes est aqua luto turbida quae ripas fluminum
excedit, inde significat id quod impurum et immundum est.
Germana inluvies itaque est: mera impuritas et servus
Urbanus ita vocat servum rusticum, quod hic sempex in
opere immundo versatur. Verba sequentia: nrus merumquot;

Ritsclielius restituit, cjuuiïi in codicibus sit: n Tusticus nf
quod cum illo comparatum valde friget. Rus memm, figu-
rate dictum, concinit cum proximis Germana inlumes et
har a suis. Cf. Truc. II: 2: 14. Bus memm hoc qiddem est.
Ys. 41.

Canes capro commixta. gk. quid vis fieri ?
Canes pro eanis, quemadmodum dicitur vulpes pro vulpis
et (Rud III: 4: 43) feles pro feïis. Yerbi ƒ m prius i
vulgo corripitur si syllaba sequitur litteris er incipieus,
Plautus tamen multis locis producit, quorum nomiullos
indicare lubet: Amph. II: 1: 17, 43, II: 2: 231, Capt.
11: 5: 8, lY: 1: 2, Cas. I: 37, II: 5: 8, lY: 1: 2,
Bacch. II: 3: 65, Grex 3, Most. III: 2: 33, 34, Men.
Y: 24, Pseud. III: 1: 20, Poen. III: 3: 111, Y: 2:
96 et alibi passim.
Ys. 42—45.

Non omnes possunt olere imguenta exotica.

Si tu oies...........

neqtie superior cum ero aecumhere,
Neque tam f acelis, quam tu vivis, victïbus

Recte mihi videtur Ritsclielius post verba u si tu oies quot;
(vs. 43) et post victïbus (vs. 45) lacunae notam posuisse.
Si enim vs. 43 sq. continuata sententia legimus, et
versus pravitas et grammatica difficultas in oculos in-
currunt. Primo enim si numéros spectes, bis in eodem
versu hiatum accipiamus necesse est, quod mihi quidem
videtur solum fieri posse, si versus est asynartetus, sed
in trimetris jambis id numquam fit; semel hiatum admitti non
abhorret a Plauti consuetudine, sed bis in eodem trime-
tro, id vero omnibus legibus metricis mihi repugnare vi-

detür. Deinde grammatica quoque ratio obstat, quominus
legamus hos versus continuata sententia. Incipit enim
dicere: u non omnes possunt oleren, turn pergit: u neque
superior aecumbere.n Atqui non licet in enuntiationibus
coördinatis et copulatis per conjunctiones et, neque, etiam,
eet. numerum mutare. Pieri posse hoc mihi videtur si
in alterutro membre sit nomen collectivum, sed in hac
verborum junctura sanae rationi répugnât. Lacunam Eit-
schelius hoe modo implet ex conjectura:

8i tu oies, [at istis . ego placere hau postula
lïunditiis ,1 neque superior cim ero aecumlere,
Ita legendo nec sententiae vis affertur nec grammatices le-
gibus repugnatur. Primo enim Grumio dicit se non in-
videre Tranioni, neque invidia ductum alterum hoe modo
alloqui (Cf. VS. 47—-50), dein quod ad grammaticam at-
tinet, etiam ei satisfactum est, quoniam nunc subjectum
mutatur ex plurali numero in singularem. Post vs. 45
item rectissime lacuna notata, quoniam deest verbum unde
ablativus facetis-victïbus pendeat. Lacuna tali fere modo
posset sarciri, e conjectura Ritschelii:

8i t% oles, \\at istis ego placere hau postulo
Munditiis neque superior cum e^ro aeeumhere,
Neque tam facetis, quam tu vivis, victihus
\\_Aetatem exigere et delieiis voluptariis.~\\
Vs. 48.

Sine me aliaium fungi forttmas meas.nbsp;^

Gronovius legit „alUato\'i vocabulo me deleto, et sic ex-
plicat: u sine forttmas meas, i. e., sine me tenui fortuna
praeditum, fungi, i. e., defungi, confcentum esse al-
liato; quae explicatie convenit cum iis quae Turnebus
de hoc \'verbo dicit. Interpretatur nimirum alUatim, mo~

return, cui allium admixtum est, atque adeo de omnibus
cibis quibus allium intritum est. Quasi dicat Grumio:
1/ sine me fortunis meis quae in cibo vel pane allio per-
uncto sitae sunt, patienter fungi et contentum esse./\'
Magis mibi arridet explicatio, qua allïatum ad me refer-
tur, ut significet eum qui allio vesci solet, sicut //un-
guentatus quot; qui unguentis delibutus est. Itaque non alia-
to, sed alïatnm legendum cum Eitschelio, quam lectio-
nem Saracenus et Pius praebent, et sensus sic explican-
dus: Sine me aliatum (i. e. allio pastum) fungi (i. e.
pati) fortunas meas. Ceterum fungi simili constructione
et sensu est apud Lucretium: III: 735.

Et mala multa animus eontage fungitur ejus.
Sueton. Aug. cap, 35: Quo religiosius senatoria munera
fungerentur, Plaut. Men. I: 4: 4.
Nam parasitus octo hominum munus facile fungitur.
Vs. 55.

0. earnuficiim cribmm, quod credo fore:
Carnuficium erihrum\'. significat wcorium et tergum ejus
stimulis (quos oblongos e sudibus praeacutis vel ferro prae-
fixis gestabant ad hunc usum) ita crebro perforatum iri, ut
erihrum repraesentetquot; Lipsius. Idem addit adjectivum car-
mifieium, quod carnificis opera ita multandus erat. Pro
hoe vulgo male carnificum, quod etiam metro répugnât.

Vs. 56 sq.

Ita te forahunt patïbulatum _per vias
Stimuleis [terebris\'], Jiuc si reveniat senex.
In lectione quam tuetur Weisius:

Ila te forabnnt patihulatum per vias
Stimulis, si Jiuc reveniat quamprimum senex.
verbum quamprimum mihi videtur alienum esse. Gru-

mio enim Tranioni minatur multas crudelissimas poenas,
si senex Theuropides revertatur, nec ullum verbum mut-
tit de tempore quo reversurus sit. Si quamprimum di-
ceret, significaret Grumio se scire quando reversurus es-
set, quod nesciebat. Sunt qui explicent per hyperba-
ton, quod tamen nimis audax mihi videtur. Le Maire
in Ed., illo verbo omisso ita legit:

Stimiilis, si hue reveniat senex,
quod tamen ferri nullo modo potest, ob metrum. At
Eitschelii conjectura nec sententiae, nec metricis legibus
obstat. Cf. Mil. Glor. II: 6: 31.

\'Nisi mihi supplicium stimuleum de ie datur.
Eitschelius animadvertit: Plane eodem modo quo poëta
Pseud. I: 5: 132 stilis ulmeis et Stich, IV: 2: 56
potione juncea jungit cum verbis scribendi et bibendi,
sie hoc loco stimuleis terehris jungit cum verbo forandiquot;.
Cf. Eitsch, Par erga p. 483.
Vs. 60.

Orationis operam compendi face,
Nullam causam video cur Eitschelius hoc verbum divi-
sim scribat, quum primum codex Da et codices Pyladis
praebeant unum verbum, deinde compositie ista nihil
habeat quod offendat. Composita e verbis et nominibus
sint maximam partem primae conjugationis, uti //melli-
fico, pacifico, belligerorquot;, exemplum tamen huic simile,
tertiae conjugationis sit ^vilipendequot;.

Vs. 62 sq.

Ervom daturin\' estis, Inbus quod feram?

Date, si non estis. [ceterum] agite per gîte,
Alter versus, qui in codicibus valde corruptus est, vulgo
sie legitur, ut edidit Gronovius:

Date aes, si non estis. Agite, porro pergite.
quod sic explicandum est: n Si non estis daturi ervom,
id est pabulum, date aes, quo emam. In hac lectione
cum valde dura est omissio verbi daturi, tum illud
molestum, quod supplendum est objectum ervom a priore
aes diversum. Sitschelii lectio sic interpretanda: Bate
ervom, si non estis, i. e: si ipsi non editis, quae inter-
pretatio firmatur eo, quod Grumio Tranioni servo obje-
ctât quod semper laute viveret et vilia pabula et esculenta,
quorum e genere erat ervum, sperneret. Huic lectioni
magis etiam favent codices, ut C, qui legit; näate es
inJioneste
Vs. 65.

Este, ecfercite vos, saginam eaedite.
Saginani eaedite pro: nanimalia saginata eaeditequot; i. e.
//lautis et opiparis cibis utimini, Cf. vs. 236 i/Sagina
planestquot;. Gronovius vero putat verba nsaginam eaeditequot;
eodem modo posita esse quo t/cihum caederequot;, unde ucihi-
eidaquot; {oiT0(p(xyog) apud Lucilium, scilicet pro n ederequot;
sive // cihum dentïbus contruncarequot;. Prior tamen explica-
tie propriae verbi caedere significationi magis congrua est.
Vs. 69.

Quid est, quod tu me nunc optuere, furcifer?
fmcifer dictus a furca, quae poenae causa cervicibus et
humeris servorum imponebatur, manibus ad eam subli-
gatis. Habuit formam litterae V. Hiuc proprie servus,
qui saepe hac poena aificiebatur, vocarinbsp;funreifer,

deinde figurate quilibet sceleratus. In ambiguo hac si-
gnificatione ludit Grumio, quum Tranioni respondet versu
sequente :

Eol tili istue credo nomen aetutum fore.

h. e. tu me furciferum vocas, mox ipse furm multabere.
Cf. Plut. Corior. Cap. 24. Donat. ad Terent. Andr. III:
5: 12, Bekker Gallus II pag. 125 sq.
Vs. 80—84.

Periere, et aedes et ager. qui nisi nunc redit,

Paucorum mensum sunt relictae reliquiae.
Nunc rus ahïbo: nam hic quom erilem filium
Video eorruptti^m ita ex adolescente optumo,

Post vs. 80 et 84 recte Eitschelius lacunae notas posuit,
nam verba : n qui nisi nunc redit, paucorum mensum sunt
relictae reliquiae mancam sententiam efficiunt : non
enim, si senex non statim rediturus esset, id causa
foret, quod parvae reliquiae superessent. Eitschelius acute
suspicatus est ita fere legi posse:

........Qui nisi nunc redit

[Fame pereundumst familiae omni: quippe qtioi]
Paucorum mensum sunt relictae reliquiae.
Vs. 83 sq. vulgo sic leguntur:

Nunc rus abibo: nom eccum herilem filium
Video corruptum ex adulescente optima.
deinde post vs. 84 aliquid excidisse manifestum est.
Haec vero a,pto carent sensu. Nam omnino absur-
dum foret si Grumio eam ob causam rus abiret, quod
advenientem videret filium erilem depravatis moribus;
quare lacunam accipiendam puto cum Eitschelio, ita le-
gendum conjiciente:

Nunc rus abibo : nam hic qmm erilem filium
Video corrtoptmn ita ex adolescente optumo,
[Nimiae pol ea res dividiaest animo meo.l

Ita in verbis bona sententia inest. Nam Grumio hanc
ob causam dicit se rus abire, quod moerore maximo
afRcitur, propter corruptelam filii erilis. Pirmatur Eit-
schelii conjectura »hic quumquot; pro tfeocumquot; lectione co-
dicis B t/ecquum.quot;

ACTUS II.

SCENA 1.

Haec scena nonnullos versus continet, quos Eitschelius
interpolates censet, quod num jure statuerit inquira-
mus. Primo loco vs. 87 sq.

Ego atque in meo corde, si est quod mihi eor,
Eam rem volutavi et diu disputavi,
ut nimiam prodentes loquacitatem, uncinis inclusit, quod
haud scio an recte factum sit. Si enim bene perpenda-
mus dicta vs. 85 sq.,

Recordatus multum sum et diu, cogitavi
Argumentaque in pectus multa institivï,
eaque comparemus cum vs. 87 sq., in oculos incurrit
hos versus non abundare. Philolaches enim seram men-
tis cogitationem sic describit, ut omnes ejus partes,
momenta, gradus significet. Primum dicit: nrecordatus
multum sum et diu cogitaviquot; (vs. 85), his verbis gene-
ratim mentis meditatie indicatur; deinde singulatim co-

gitationis modum indicat verbis: nargumenta in pectus
multa institivi,quot; (vs. 86) quod eodem modo dicitur atque
ƒ/ rem in animum inducer equot; tum // ea {argumenta) in meo
corde volutavi et diu disputamquot; (vs. 87 sq.), quo mentis
agitatie in ratiocinando et disputando significatur.

Ita haec optime sese excipiunt. Etiam interpositum
illud: t/si est quod mihi corquot; optime quadrat personae
adolescentis, qui suae ipse levitatis, temeritatis, stul-
titiae conscius et pertaesus est. Significat enim: //nisi
ego perversitate mea omnem cogitandi et ratiocinandi
facultatem perdidi.quot;
Vs. 89.

Hominem quoius rei similem esse ariitrarer [simulacrumque

habere.\']
in codice B sic legitur:

Hominem cujus rei quando natus est
Similem esse ariitrarer, simulacrumque halere.
Verba: nquando natus estquot; inveeta esse e vs. 92 recte
Eitschelius vidit; quibus ejectis et versibus duobus con-
junctim lectis, apparet metrum in iis non religiose ser-
vatum esse. Quare ita legendum conjicio.

Hominem quoius rei similem esse arhitrarer
Simulacrwnque habere, cet.
i. e. // Cujus rei hominem similem esse arhitrarer, cujus-
que rei simulacrum habere hominemquot;; verba nimirum:
t/Simulacrum haberequot; nituntur auctoritate plurium codi-
cum, quare eos ejicere non ausim. Ita legendo etiam
metrum optime constat: Prior enim versus est bacchiacus
tetrameter, secundus bacchiacus dimeter.
Vs. 93 sq.

Atque hoc haut videtur veri simile vobis:

At ego id faciam ita esse ut credatis.
plane abundant quoniam eadem continent quae vs. 9.5—98.
Profecto ita esse ut praedico vera vincam.
Atque hoc vosmet ipsi, scio, proinde uti nunc
Ego esse autumo, quando dicta audietis
Mea, aliter hau dicetis.
quorum primus quoque recte a Eitschelio uncinis inclu-
sus est. Nam si deleantur vs. 93 et 94, non apte co-
haerent cum proximo vs. 92 {ei rei argumenta dicam) :
opus fuerat copula atque. Praeterea vs. 95 idem plane
dicit quod vss. duo sqq.
Ys. 99 sq.

Auscultate, argumenta dum dico ad hanc rem:
Simul gnarures vos volo esse hanc rem mecum.
perperam mihi videtur uncinis inclusisse Eitschelius.
Thesi enim proposita (vs. 91 sq).
Novarum aedium esse arhitror similem ego hominem,
Quando hic natus est.
et monitis auditoribus persuasum ipsis fore eam veram
esse, Philolaches eos hortatur ut sint attenti: auscultate
cet.; in his, me judice, certe nihil est quod offendat.
Yerbum gnarures praeterquam hoc loco semel legitur
Poen. Prol. 47.

.....aeqae ut mecum sitis gnarures.

Ys. 104.

Sibi quisque similis volt suo surntu: operam non parcunt
suam.

Hic versus mihi videtur perperam ejectus esse. Ys. 103
enim dicitur aedes pulchras ab omiiibus laudari solere,
omnes ex his aedibus exemplum sibi sumere, quibus op-
time adjicitur hoc : omnes sibi aedes habere velle illarum

similes, sive ad illamm exemplum aedificatas. Quare
nullam causam video, cur versus expungatur, mallem ta-
men cum Camerarjo legere: u operae non parcuntsuaequot;
quoniam NQvhxm. par cere uno tantum loco (Cure. Ill: 11)
apud Plautum cum acc. constructum invenitur.

Vs. 126 sq.

\\Expoliunt, docent litter as, jura, leges
Suo sumptu et labore?^
Hos versus merito delevisse visus est Eitschelius. Pri-
mum offen dit id, quod quum modo dixit: ,/nec
sumtus sibi sumptui esse ducuntquot; (vs. 125) addit nsuo
sumptu et lahore quot; quae sane est frigida verborum repe-
titie. Deinde comparai educationem liberorum cum aedi-
dificatione, idque generatim, non particulatim, quare
addita ista: u docent litter asquot; cet. minus quadrant. Puto
advecta esse a grammatico, qui sumtus illos parentium quo
spectarent, accuratius vellet explieare. Quodsi hoc indi-
care voluisset poëta, non omisisset, opinor, alias artes,
quibus Juventus erudiebatur, eas dico, quae ad palae-
stram pertinent.
Vs. 151.

\\_Arte gymnastica?^
Hic versus nihil aliud videtur esse quam additamentum
interpretis, quo significaret quae sequuntur: u disco, Tias-
tisquot;, cet., ea omnia arte gymnastica contineri. Nam
priera verba haec in familiari sermone venustius absunt
quam adsunt. Deinde nullibi in hac scena versus creticus
dimeter invenitur, quem antistrophica ratio, qua com-
posita esse videtur, impedit quominus admittatur.
Vs. 155.

Optnmi guique expetehant a me doctrinam sibi:

videtur mihi esse servandus, dictum enim hoc non est
TuvToloyov sed dvrlaTQOfpov potius versui praecedenti: ego
ceteris eram. disciplinae; ceteri a me doctrinam sibi pete-
bant. Haec ambo, ut saepe fit, h. naQulXi^kov posita sunt.
Et hactenus quidem de versibus interpolatis, nunc cetera
tangamus.
Vs. 102.

Factae probe exaranssim,
versus hic melius constabit si, transpositis verbis
et probe, legamus:

Probe factae examussim,
quod si fiat, necesse est ultima syllaba verbi probe cor-
ripiatur. Bacchiaci enim versus anacrusin quidem fe-
runt una longa vel duabus brevibus constantem, Cf.
Aul. II: 1: 4 sq., Amph. II: 1: 15, Poen. I: 2: 30,
numquam vero jamb um. Exempla ultimae syllabae verbi
probe correptae sunt: Mil. Ill: 3: 29, 61, Poen. V: 5:
1, Pseud. II: 2: 9.
Vs. 110.

Pominus indiligens reddere alias nevolt.
NevoU, pro unon vultn, Cf. Trin. II: 2: 84, 87 et infra
vs. 124 u neparcuntquot;.

Vs. 112.

Tigna, putefacit aer operam fabri:
Quidam codices hoc versu legunt putrefacit, quod mihi
quidem legibus metricis repugnare videtur. Versus est
creticus tetrameter acatalecticus. Eequiruntur post ver-
bum tigna duae syllabae productae. Si legitur putre-
facit, hujus verbi duae priores syllabae sunt breves,
quare admitti non potest, putefacit vero primam syl-
labam producit. Objiciat aliquis verbum putrefacere habere

primam syllabam longam positione debili, ob mutam cum
liquida; sed animadvertendum, antiquissimos poëtas in
positione debili numquam producere syllabam. Cf. Mu-
seum Phil. Rhen. VII pag. 610.
Vs. 120.

Primumdum parentes fahrt liberum sunt.
Primumdum, legitur in Mil. II : 3: 26. Trin. I: 2: 61
et saepius.

Vs. 124 sq.

Sihique aut materiae nepareunt,
Nec sumtus sibi sumtui esse ducunt.
Hi versus mihi ita dividi debere videntur.

Sihique aut materiae ne parcunt, nec sumptus
Sibi sumptui esse dueunt.
ut evitentur bacchiaci trimetri, qui nullibi fere inveniun-
tur. Cf. vs. 89 sq.
Vs. 130.

Adminiculum eis danunt cet.
Danunt, pro dant positum invenitur quoque Mere. II:
1: 2, Pers. II: 3: 6, V: 2: 75, Pseud. III: 1: 1, Kud.
III: 1: 2, Truc. I: 2: 85, II: 1: 34.
Vs. 132.

Igitur tum specimen cernitur, quo eveniat aedificatio.
Igitur apud antiques scriptores interdum in apodosi
ponitur. Plaut. Amph. I: 1: 54 u sin aliter.....igi-
turquot;, Cas. II: 2: 39. umox, magis .... igitur. Luciet
II: 676 cetera consimili .... igitur. Cf. Perd. Handii
Tursell. III p. 185 sq.
Vs. 135.

Postea, quam immigravi ingenium in meum,
Ingenium, per synizesin legendum.

Vs. 140.

Deturbavit deteoeitque de me ilico.
Detexit de me, Cf. Epid. I: 1: 67

DeUgetur corium de tergo meo!
Ceteram in significatione detraJiendi, ut lioc loco, illud
verbum detegere etiam construitur cum acc. rei et dat.
personae, vs. 162. sq.

Haec illast tempestas mea, mihi quae modestiam omnem

Detexit eet.

idemque constructum offendimus cum acc. rei et abl.
alterius rei, sine praepositione de-, Cf. Lucan. Pliars.
III: 128 et Sil. Ital. XIII: 168: strietum propere
vagina detegit ensem.

Ys. 142.

Continuo pro imbre amor advenit
Pro imbre i. e. loco imbris; sententia est: //imber (sic-
ut modo dixit) perpluit tigna et imbrices, amor per-
pluit cor meumquot;; significatur hoc amoris impetus.
Ys. 146.

Atque edepol ita tigna umide haec putent, non videor mihi
dictum pro: uita putent ut non videar mihi eet. Laxior
hujusmodi junctura frequens est post tantum, abest,
quando pro altero ut ponitur indicativus. Cf. Cic. de
Einn.: II: 17 nis enim qui occultus et tectus dicitur,
tantum abest ut se indicet, perfieiet tamen;quot; eet.. Ibid.
Y: 20: n qua in vita tantum abest ut voluptates con-
seetentur, etiam curas .... perferuntquot; Brut. cap. 80
n Itaque tantum abfuit, ut injlammares nostros animos;
somnum isto loco vix tenebamus.
Ys. 153.

.......victitabat mlup.

Huic versui desuut duo integri pedes, lacuna idcirco sta-
tuenda est, quam Eitselielius sic supplendam suspicatur :
[iVec minus suo animo] victitahat volup.

SCENA 2.

Vs. 158.

Nec quod me melius, mea Scapha, rear esse deficatam.
Pro nec quod equidem legere mallem nec quo, li. e. nec
ita ut, quae lectio optime effici potest e lectione Vulgata
codicum, quom me, ut Mc sit sensus: numquam lavata
sum libentius, nee ita ut melius deßcata sim, eet. Ceterum
deficatam libri pro usitato defaecatam. Neutri formae
obstat analogia; nam etiamsi a caedo sit occido, a laedo
illido, a claudo includo, contra a saevus desaevio, a
praeda depraedor, a /raus defraudo.
Vs. 159.

Eventus rebus omnibust, velut horna messis magnad
Horno nussis magna est significat quod est hujus horae,
hujus tempestatis, hujus anni. Praecipue usurpatur de
frugibus, et dicebant: hornas fruges, frumentum hor-
notinum: Cic. Verr. Hl: cap. 18. Hornus factum esse
videtur ab hora, eodem modo quo a die diurnus, a
vere vernus; sicut Graece onagtvóg ab ontoQU^ èagtvóg ab
sag, alia. Hörnum, ut recte Gronovius, vel de tempore anni,
vel de proventu accipi potest. Gronovius dicit id h. 1. pro-
ventu loco dictum videri. Si ita est, quod sane proba-

bile, potius sensum esse oportet: //Omnibus actionibus
eventus est id, quod messis copiosa est homo segeti,quot;

h.nbsp;e. c/felix eventus coronam imponit actionibus, ut mes-
sis proventui segetum.quot;

Vs. 160.

Quid ea nam messis attinet ad mearn lavationemf

i.nbsp;e. quidnam magna messis cet. Ad haec quum Scapha
respondet : r/ nihilo plus quam lamtio tua ad messim, \'\'
manifestum est illam messeni significari, quam mox do-
mina messura est in fundo Philolachis, i. e. dona, quae
ab illo acceptura est.

Vs. 174.

Herele ego oh hoc verhnm te, Scapha, donaho hodie
aliqui \\rii.erito,]
Aliquï pro aliqua re, Cf, Aul. Prol. 34, Epid. Ill 1: 13,
Mil. IV: 4: 45.

Quum in libris esset:
Ergo oh hoc verfnm te, Scapha, donaho ego hodie aliqui,
egregie Eitschelius verba correxit, ut supra leguntur.
Tenendum vero hodie per synizesin esse legendum et merifo
dici pro: ita ut mérita es.
Vs. 179 sq,

Jiiquidem pol vel falso tam.en laudari multo malo,
Quam vero culpari aut meam speciem alios inridere.
Vel falso h. e, u etiamsi id falso fiat, tamen laudari multo
maloquot;. Sequens versus melius constabit si, transpositis
verbis legatur:

Quam vero culpari aut alios meam speciem inridere.
Si enim legimus ut Eitschelius, aut speciem enuntian-
dum per synizesin, quo speciem alios elïiciant quatuor
syllabas ( — ^ v — ), aut in pede quinto proceleus-

maticus accipiendus, quern tamen melius est evitari.
Vs. 182.

Ita tu \'me ames, ita Philolaclies tuus te omet, ut venusta\'s.
Ita tu me am-es, formula jurandi, Cf. Ter. Adelpli. IV:
5: 47 sq.

Tta velim me premierentem am,es, lt;hm vivas mi pater,
m me hoc delictum, adm,isisse in me, id m,ihi vehémenter dolet
Vs. 184.

Qîdd? uita haec m.é\' quor non additum,st1 infecta
dona facto.

Dolet Philolaclies, quod Scapha dixit: „ita Philolaclies
te ametquot; additumque cupit: nita tu Philolachem cmes.quot;
Vs. 185.

\\_Periisti: quod promiseram tibi dono, perdidisti.]
Hunc versum recte Ritschelius expunxit, quoniam nil est
nisi interpretatie verborum : u infecta dona fadoquot; vs. 184.
Vs. 193.

Nisi ego illam anum interfecero siti jameque atque aigu.
Aigu, ablativus antiquus a nom. aigus, pro algore, semel
praeterea apud Plautum occurrit: Rud. Il: 7: 24.
Vs. 196.

Aloneo ego te: te ille deseret aetate et satietate.
Aetate, i.e., ob aetatem, quum senectus venerit. Cf. in-
fra vs. 840.
Vs. 199.

Eœ factis nosce rem : vide, ego quae sim et quae fui ante.
Schopp. apud Gronovium legi voluit; t/vide quae sim.
at quae fui a.nteï Offendit eum nimirum mutatio modo-
rum., sim et fui. Attamen non desunt alia hujusmodi
exempla: Terent. Andr. IV: 1: 25 sq: „Nescis. ....
quanti s in malis verser, quantasque......can fecit.

Eandem constructionem tuetur Kritzius in Sali. Jug. 4.
ubi vide copiosam viri doctissimi annotationem.
Vs. 200.

Nihilo ego mm amata setms, atque uni gessi morem,
Ante Ritschelium hic versus ex libris ita editus est:
\'Nihilo ego quam nunc tu amata sum, atque uni modo
gessi morem.

quam lectionem vitiosam esse, duas ob causas exi-
stimo. Primum propter metrum, revera enim si hoc modo
legitur, versus est plane af.aTQog, deinde propter sensum.
Verbum nihilo enim numquam jungitur, nisi adjectivis
vel adverbiis in comparativo positis. Deinde verba: quam
tu nunc et modo ita otiosa sunt, ut sponte glossema pro
dant. Recte igitur Ritschelius inserto setius et superva-
cuis resectis, versum emendavit.

Vs. 203.

Vix comjprim-or, quin involem illi in oculos stimulatrid.
Pro sümulatrici, alii simulatriei, quod non aptum h.l.
esse statim in oculos incurrit, si qui dem Scapha nihil si-
mulate loquitur, sed opinionem suam clare profert, atque
dictis id efficere studet, ut Philematium diffidat Philo-
lachi, quare recte ah eo vocatur stimulatrix.
Vs. 207.

Bene Itercle factum,, et gaudeo mihi nihil esse Imius eama.
Mihi nihil esse, i. e; nme fenuria laboraref sive, ut
idem loquitur Asin. I: 2: 13: me ad egestatis terminas
redactum esse.
Vs. 212.

Perii her de, ni ego illam- pessumis exemplis eni-ca-sso.
Cf. vs. 192: uBi deaeque me omnes pessumis exempli\'\'^
inter fid a-nt,quot; Capt. III: 5: 33: u Quando ego te exempt

excniciaro pessmtisi. e. ego te ita enecaho, vel cru-
ciaio, ut omnibus tua poena exemplo sit.quot;
Vs. 318.

In anginam ego nunc me velim vorti, cet.
Angina est inflammatio faucium, Graecis awûy/jj
dicta. Cf. Scaliger apud Gronovium et Celsus de Medic.
IV cap. 4. Optat igitur festive se in talem morbum
converti, ut veneficam istam praefocans eiiecet.
Vs. 226.

Morem gerundam censeo tibi et capiundus crinis.
Capiundas crines, i. e: //nubere te illi oportere, sive
nuptae instar te gerere. quot; Cf. Mil. Ill: 1: 194 sq.,
ubi Plautus, quum vult instrui ancillam ornatu matro-
narum ait:

Utique eam hue ornatam adducas in matronarurn modum :
Capite eompfo; crines vittasque habeat.
Tiball. I: 7; 73 sq.

8it modo casta doce, quamvis non vitta tigatos
Im/pediat crines, nec stola longa pedes.
Ovid, ex Ponto III: 3: 51 sq.

........Quanm nec vitta pudicos

Contingit crines.........

Legitur etiam apud Pestum, pag. 339 Miill.: senu erimbus
nubentes ornantur, quod is ornatus vetustissimus fu,it.
Cf. Gronovius Lect. Plaut. pag. 192. Itaque in hoc
dicto crines capere, cogitandum de certo quodam crinium
comendorum modo, quo nubentes utebantur.
Vs. 229.

Si (jaidem hercle vendundmt pater, vaenibit multo
potius,

Hic versus in editione Camerarii legitur .hoc modo :

Si quidem Jiercle vendundum est, pater vaenïbit multo
potius, eet.

hinc vero inepta nascitiir sententia, diceret nimirum Phi-
lolaches : 1/ si quid vendundum esset amicae servandae
gratia, venumdatum iri a se non aliud quid, sed pa-
trem. Immo hoe dicit: Etiamsi patrem ipse vendere dehe-
rem, id potius facerem, quam te egestate premi siuerem.
Vs. 232.

Quom me videbunt gratiam referre hene merenti.
lu libris hic versus mutilatus est. Gr uterus, quem sequi-
tur Weisius, sic legit.

Quom me fidehmt gratiam referentem rem ferenti.
Hoe vero si non inepte, invenuste certe dictum est: v me-
retricem scilicet profiteri se ei potissimum gratiam re-
ferre, qui rem i. e. peciiniam, lucrum sibi ferat. Multo
honestias dictum, quod legit Eitschelius cujus enieiidationi
certe, aeque atque priori, codices suffragantur.

Vs. 233.

Utinam meus nunc mortuos pater ad me nuntietar,
Cum his verbis, quae non tam inhumanum Philolachis
animum, quam amoris dementiam, qua occoecatus erat,
indicant, Cf. Naevius Tribacelo, apud Donatum ad Terent.
Adelph. IV: 1: 6;

Deos quaeso ut adimant et patrem et m.atrem. meo.-^.

Vs. 235.

lam ista quidem absumpta res erit: eet.
Particula jam hoe loco ponitur pro: mox, statim, Cf.
Cic, Tusc. Disp. IV cap. 24. Remove perturbationes: jam vi-
debuntuT monstra dicere, ld. de Einn. IV cap. 23, Catuli,
qui jam despecturi sunt, caeci aeque, etii, qui modo nati.
ld. de Hariisp. Eesp. cap. 25. ToUatur haec e civitate dis-

cordia: jam ommes isti, qui portenduntar metuf, eXstiu-
guentur. Tereut. Euii. IV: 6: 27: 0mitte: jam adero.
Id. Heaut. IV: 6: 18. Bono animo es: jam argentum
ad eum deferes.
Vs. 238.

Nam neque edes quiequam neque bibes aput nie his
decern diebus.

Camerarius legit me Usee, Lambiiius me hisce-, E lectio-
riibas codicam isdec, isdem multo facilius elicias le-
ctionem Eitschelii: Ms decern quam hisce. Et numerus
recte additus est, quemadmodum nos: „ in de eerste acht
of veertien dagenquot;.
Vs. 339—241.

Si quid tu in illum bene voles loqui, id loqui licebit:
Nee recte si illi dixeris, iam ecaamp;tor vapulabis:
tJt videas eum medullitus me amare.

Philolaches.

Oh, prohus homo sum:
Quae pro me causam dieeret, paironum liheravi.
Edepol si vel simimo lovi eo argento sacruficassem,
Pro illiws capite quod ded,%, uwmquam aeque id bene
locassem.

Hi versus in ceteris editionibus perturbato ordine leguii-
tur, nempe hoc:

Edepol si vel summo lovi eo argento sacrifcassem,
Pro illius capite quod dedi, mmqimm aeque id bene
locassem.

Ut videas, eam medullitus me amare! Oh, prohus
homo sum:

Quae pro me causam dieeret patrouum liberavi,
et tribuuiitur omnia Philolachi. Nempe verba Pliilola-

ehis: uOli, prohus lomo smn, quae pro me causam dice-
ret patronum liheraviquot; manifestum est speotare ad piae-
gressa dicta Philematii, quibus vetuit, mali quid in eum
dici. Et quae liaec praecedunt : n cim, medullUus me
amare,quot; multo aptius conveniunt Philematio quam Philo-
lachi. ISTam hujus amor tali testificatione non indigebat,
illam vero contra, cujus fidem Scapba omnibus modis ten-
tare et labefactare studuerat, sincerum erga Philolachem
animum aperte testari plane decebat. His amatae dictis
optime respondent haec Philolachis: i,OJi,prohus homo
sum,quot; cet, quibus deinceps apte subjunguntur: „Edepol
si vel summo loviquot; eet, quibus dicit se argentum, quo
eam liberaverat, non melius collocare potuisse, propter-
ea quod eo amorem Philematii firmiorem reddiderat. Ce-
terum ut videas significat, wunde perspectum sit, sive unde
perspectum esse potest.quot;

Patronum communi genere etiam dici pro mu-
liere, quae eo ofiicio fungitur, ex hoc loco apparet.
Pro verbis eo argento (vs. 243), in quibusdam editioni-
bus legitur: vivo argento, quod quid significet non intelligo.
Eostius, Opusc. Plaut, pag. 132—134 dicit haec verba
eodem modo explicanda esse, quo verba Ciceronis, pro
Flacco cap. 37, n dat de lucro, nihil detrahit de vivoquot;
et Verr. III cap. 50: ude vivo igitur erat aliquid rese-
eandum, quibus locis vivmn opponitur ei quod lucro ac-
quiritur, estque sors, et caput pecioniae, ita ut is qui
sortem, diminuere coactus est, quasi de vivo corpore ali-
quid detrahat et resecet. Addit porro vivum idem signi-
ficare atque nativum, purum, solid\'um; quae etsi vera
sunt, tamen vocabulum vivus hic inconveniens est. Pn-
mum non sermo est de sorte pecuniae, sed lt;le argeîito,

quo soluto PMlematium Hberata erat (Cf. vs. 300) itaque
eo sensu poëta dicere omnino hic non potidt: vivmu ar-
gentum; quid autem significant verba: si nativo vel \'[juro
argento summo lovi sacrujicassemf Explicatie Borrichii,
quam Rostius affert, dicentis vivum argenPim hoc loco
esse idem, quod Graeci vÖQUQyv^ovYOCamp;ixi, nihili facienda.
Multo igitur melius legitur: eo argento, ut efficere licet
e lectione codicum quorumdam: si summo iovi bo argento,
ubi verbum bo facile ex eo corruptum esse potest. Yitium
facillime ortum est ex iterata syllaba ultima praecedentis
vocabuli, ut ex Tovieo factum sit Iovi vivo.
Vs. 347.

[/S*« aeeeptum sat hohes, tibi fore illum amieum
sempiternum.~]

Versus hic coufictus est e vs. 334, et hic uon modo otio-
sus est, sed etiam sensui parum convenit.
Vs. 348.

Cedo m.i sjpeeulum et cum ornamentis areulam
aettil\'im, Scapha.
Arcula, eadem capstila vocatur, qua aurum, gemmae ce-
teraque ornamenta asservabantur. Aliae erant majores
arcae, in quibus servabantur vestimenta, apposita aro-
matis, quae suavem odorem iis adderent, unde jam apud
Homerum ////«r« d-vwïvxu. Cf. Böttiger Sabina, pag. 370.

Vs. 350 sq.

Mulier quae se süamque aetatem spernit, speculo
ei usus est:

Quid opust speculo tibi, quum tute specula\'s specimen,
maxtmium ?

Verba Scaphae hoc significant: //mulieri, quae aetatem
suam et forinam dissimulare vult, ei speculum prodesse

potest, ut se comet et omet et expoliat; tibi vero non
opus est speculo, quoniam tua pulchritudo tam spleii-
dens est ut speculo ipsi maximum specimen sit, ut nul-
lam imaginem niti diorem referre possit eâ, quam a te ac-
ceperit. Itaque non admittenre necesse censeo Eitschelii
emendationem : // etm tute speculo\'s specimen maximumquot; Ad
sententiam niliil interest utrum specimen an speculum
legas; lioc vero ob lusum verborum speculo speeulwn
venustius est.
Ys. 253.

ßaho aliquid hodie peculi tibi, Philematium mea.
Tibi, Philematium mea, jocus naqà nQoaöov.luv, quem vo-
cant. Namque e verbis Philolachis expectares, ei in animo
esse dicere : n tibi Scapha quot;, ille autem nondum oblitus
irae, qua modo in hanc exarserat, orationem mutât,
et Scaphae in loco Philematium suam subjicit Cf. Bacch.
III: 4: 4—6.

Nae illa illud herele cum wmIo fecit — meo :
Nam mihi divini numquam, quisquam ereduat,
Ni ego illam exemplis plurimis planeque — amo!
quot;Vs. 258.

piiilem. Cedo cerussam. Se. Quid cerussa nam opust?
Philem. Matas qui ohlinam.

Cerussa erat fucus perusitatus antiquis, quo mulieres
colorem magis rubrum reddere studebaut. Usus fucandae
faciei tam pervulgatus erat, ut temporibus imperatorum
etiam medici cosmeticae arti operam darent. Cf. Bött.
Sab. pag. 45, 47, 214.
Vs. 261.

PuiLEM. Tum tu igitur cedo purpurissim. Sc. Non do:sct-
tas tu quidem.

Verba : scita\'s tu q\'uidem ironice dicta sunt pro sttil-
la\'s, quae scilicet lepidam faciem, adhibito faco corrum-
pere, sicut picturam novo pigmento interpolare vis.

Vs. 366,

Nimis velim lapidem, qui ego illi speeulo dimminuam
caput.

Velim lapidem, Cf. Amph. V: 1: 6, aquam, velim, Asiii.
Ill: 3:34, noctem tuam et vinicadum velim. Pseud. II :
2: 4 sq. Nimis velim {aliquem) certum qui mild facial.
Hud. I: 3: 35. Saltem aliquem velim. Similiter Graece
ßov/M/Lcui cum acc. construitur.
Vs. 268.

Ut speculum teuuisti, metuo ne olant argentum mawus:
Non serio hoc dictum, sed est potius derisio puellae ni-
mis sollicitae de amato, quare cavendum jubet, ne
is forte suspicetur Philematium suam ab aliis amatoribus
pecuniam accepisse; Cf. vs. 267. Ceterum specula apud
antiques facta erant ex argento polito, eaque interdum
tantae erant maguitudinis, ut totum corpus in iis con-
spici posset. Cf. Seneca Quaest. Nat.I: cap. 17, specula lotis
paria corporibus, Bött. Sab. pag. 67, 114, 400, 419;
de speculo Lai dis, pag. 326 sq.
Vs. 374.

Nam istaec veter es, quae se unguentis unctitant, interpoles,
Interpoles, ab interpolando; mulieres vetulae, quae pig-
mentis colorem juveuilern quasi renovare student. Cf.
Gronovius Lect. Plaut, pag. 193.

Vs. 282.

Jgedum, contempla aurum et pallam, satin\' haec me
deceat, Scapha.
Pallam; mulierum vestes constabant tribus partibus prae-

cipuis: tunica interiore, qua corpus nudum tegebatur,
eratque sine manicis; stola, ad imos pedes demissa, et
manicis instructa, qua superiorem tantum brachii partem
tegebant, qamp;c^q fibula constringebatur et in parte inferiore
erat instita; Cf. Horat. Sat. I: 3: 39,

Quanm stibsuta talos tegat instita veste:
Ovid. Art. Am. I: 33.

Quaeque legis medios instita longa pedes.
tum palla, qua utebantur tantum quum exirent. Erat
haec vestis mulieribus, quae toga viris, in qua induenda
maximam curam adhibebant. Modo magis, modo minus
demittebatur, nonnumquam ad pedes usque, interdum
adeo ut terram verreret, sicut in scena fieri solebat. Cf.
Ovid. Am. III: 13: 33 sq.

Qua Ventura dea est, jiivenes timidaeque puellae
Fraeverrimt latas veste jacente vias.
His addendum riciniuyn, genus veli. Varro L. L. Y: 133
n Jntiqiiissimis amictin ricinium. Eestus p. 377: Ricae et
riculae vocantur parva rieinia ut palliola ad usum capitis
facta. Cf. ßekker Gallus III, pag. 138—150 et loci
ibi citati, Bött. Sab. pag. 378 sq.
Ys. 383—393.

..................... . Eloquar.

Philclachem: is ne quid eniat, nisi............

.................quod tibi placere censeat.

\\Nam amator meretricis mores sibi emit auro et purpura.quot;]
Quid opus est, quod suum esse nolit, id ei tiUro osten-
tarier ?

Purpura aetas occultandast: aurum turpest mulieri.
Fulcra mulier nuda eril, quam purpuraM, pulcrior.
\\_Posle neqiiiquam exornatast bene, si moratasl male.

Ptdcruni ornât,uw, turjoes tnores \'peim caeno cnnl%mini?\\
Nam si pgt;ulcrast, nimis ornaiast.

Postquam Philematium quaesivit e Scapha, mim aureus
ornatus et palla purpurea, qua esset induta se decerent,
et Scapha ei respondit id sua non referre, suum non esse
curare num vestes eam decerent, rursus quaerenti, quem-
nam igitur hoc curare oporteret, àicxt-. Philolachem,:
is ne quid emat nisi qmd tibi placere censeat cet. Eit-
schelius existimavit primos versus (vs. 284 sq.) esse mu-
tilos et tali fere modo resarcien dos :

Philolachem: is nequid emat, nisi [quod te decere censeat.

Quod illi placeat, cura, quam\'] quod tibi placere cmseat.
cui equidem non assentior. Mutemus vs. 285 tiU in
sihi, et optima, ni fallor, exit sententia, nempe haecce:
//Me non curare oportet, num quis ornatus te deceat,
sed Philolachem, is videat ne q^uid emat, nisi quod, sihi
pla,cere censeat, h. e., ne tu, quem ille sibi emit, aliter
ornata sis atque amatori sive emtori placeat. Huic ex-
plicationi congruit sequens sententia, quam Eitschelius
uncinis inclusit; sed sive versus iste sit poëtae, sive in-
terpolator] s, indicat certe, quid isto une quid ematquot; poëta
intellexerit; non aurum vel purpuram intellexit sed me-
retricem., meretricis nxores, obsequium. Atque his opti-
me quadrant sequentia: Quid igitur opus est ostentare
illi aurum et purpuram, quibus te sibi emit: immo fac
ut ipsa per te illi placeas. Quod ad vs. 290 sq.:
Poste nequiquam cet. Eitschelio assentior, qui eos ex-
punxit, propter abundantiam sententiarum, quibus haec
scena jam nimis scatet, tum quod verba unam sipulcrasfquot;
(vs. 292) referri tantum. possunt ad superius dicta (vs.
289), quare interpositis illis nexus turbatur.

Vs. 293.

Nam quid hic vos ar/üis? philem. Tibi m.e exorno. phil.
Ornatas sai,is.

Libri post „fÄhi m,e exornoquot; inserunt verba uutplaceamquot;, re-
pugnante metro, quare recte haec ut interpolata delevit
Ritschelius, cujus lectio habet quidem hiatum post quin-
tum pedem, tarnen hoc loco ferri potest propter muta-
tionem personarum.
Vs. 308.

\'Age accmnbe igitur, cédo aquam manibus, ptîere: appone
hic ménsulam.

Versus ita lectus peccat adversus leges metricas. Si enim
scanditur, ratione habita ad accentus rythmicos hic ap-
positos, in primo pede pro trochaeo bacchius ponitur,
quod num liceat vereor. Quam ob causam mihi videtur
hoc modo legendus, hiatu admisso post verbum age:
\'Age, aecumhe igitur. cedo aquam manibus, fuer : pone
hic ménsulam.
puer per synizesin contrahendum est.
Vs. 309.

Vide, tali ubi sint. vin wiguenta? Phil. Quid opust?

eum- stacta accubo.
Stacta est oleum e cinnamomo et myrrha incisa sudans
(a Graeco orafw, stille), igitur ad verba Philematii
tf vin imguenta quot; lepide Philolaches respondet ,f cum stacta
accuboquot;, i. e. non opus est mihi unguentis, quoniam ac-
cubo cum ea, quae mihi est instar omnium unguentorum.
Vs. 311.

Is est [profecto] : Callidamates eecumst. euge, oeulus meus :

Hic versus in editione Weisii sic legitur :

Is est, est CallidawMtes: ecetm, incedit. Euge oculus mens:

Quae lectio vitiosa mihi videtur. Verbum enim incecUl
uullo alio modo explicari posse credo, nisi ut interpre-
tamentum inter lineas scriptum, quod deinde in textum
irrepsit. Et re vera non necesse est addatur post ver-
bum eccum, quod jam satis denotet Callidamatem advenire,
Eleckeisenius proposuit hunc et praecedentem versum
sic legere:

Set estne hie meus sodalis, qui hue ineedit cum sua amica ?
is est:

Callidamates cum, amica eccum ineedit. euge, oculus meus-.
Quae lectio etiamsi minus recedat a codicibus, tamen
propterea non placet, quod repetitio verborum cuvi amica
nimis languida mihi videtur, et verbum ineedit etiam hoc
loco supevacuum est. Quam ob rem maxime probo sup-
plementum, Eitschebi profecto. Cf. Amph. Prol. 120:
A\'\'am meus pater intus nunc est, eccum, lupiter.
Vs. 312.

Conveniunt manuplares eccos, praedam participes petunt.
Mamiplares sunt commilitones, proprie milites ejusdem
manipuli, qui arctiore conjunctionis vinculo erant con-
sociati, ut domi curiales, tribules.

S(3ENA 3.

Ys. 31S.

Ädvorsuw. veitiri mAJd ad Pldlolaclein
Hic versus melius constare mihi videtur si legimus cum

Hermauno:

Advorsum veniri mihi ad Philolachetem
quae forma accusativi etiam exstat vs. 349 et 616, quo
efficitur Bacchiacus tetram. acat. Haec verba Callida-
mates dicit servo, qui in indice persouarmn advorsitor
vocatur, cujus officium erat dominum suum opperiri si
rediret. Cf. Bekker. Gall. II pag. 112, Ter. Adelph.
1:1:2, Plaut. Men. II: 3: 87, Most. lY: 1: 26.

Ys. 320—322.

delph. Semper istoc modo [tutel morattis:

....... rÄta debehas

call. Visne ego te ac tu med- amplectaref
Hi versus, qui in codicibus corrupti et mutilati sunt,
autea sie edi solebant:

delph. Semper istoc modo m,oratus vivere
Bebebas. call, visns, etc.
Atqui luce clarius est iueptum haec habere seusum.
Delphium scilicet amatorem suum hortaretur ut semper
tali modo viveret, ut nunc facit, h. e. ut semper ebrie-
tati se dederet; quare ßitschelio assentiendum notanti
lacunam post moratu\'s, quam tali tere modo suppleri
posse conjicit:

Semper istoc modo [tute] moratu\'s ;
[^Animo moderari, mea] vita, debehas.
quibus verbis inest lenis exprobratio cum admiratione
conjuncta.
Vs. .330.

laeentis tollet postea nos ambo aliquis.
Hic versus etiam sie legitur :

Tollet jaeentes post nos ambos aliquis.
quo efficitur creticus tetram. cat., cui tamen obstare
videtur, quod in primo pede palimbaccliius pro cretico
positus est, quod vereor ut liceat. Potius igitur proban-
dam censeo Eitschelii lectionem, qua efficitur optimus
bacchiacus tetr. acat. Lectio haec firmatur cod. B., ex-
cepte quod ambos habet pro ambo.
Ys. 333—335.

Call. Hem tene. Delph. Age i i simul.
Quo ego eam, an seis? Call. Scio: in mentem venit
modo.

Nempe domum eo commissatum. delph. Immo \\Jiuc].
call. Istuc quidem iam, memini.
Hos versus Hermannus inter personas sie distribuit;
call. Hem, tene. belph. Age i i simtil. call. Quo ego
eam, an scis?

belph. 8cio. call. In mentem venit modo: nempe domtim
eo comm,issatum :

Immo istuc quidem mem,ini iam.
Quae distributie mihi quidem perperam facta esse videtur,
propterea quod minus aptum est, mea opinione, Calli-
damatem, quem bene teneas esse ebrium eoque ne-
scire quid faciat, postquam Delphium rogavit ut se te-
neat et ducat, ex ea quaerere num sciat quo eat. Del-

phii multo magis est id illum rogare, quo certior fiat
an iter illi notum sit. E quibus sequitur verbum
scio Callidamati tribuendum esse, cui nimirum oblito,
ubi esset vel quo iret, quaestione Delphii in memo-
riam revocantur omnia. Quod attinet ad vs. 335 istud
immo tribuendum est Delphio. Callidamates enim modo
dixerat (vs. 313), se ire veile ad Philolacliem, neque
more hominum ebriorum meminerat quae dixisset, quare
Delphium dicit: non domum is, verum lue, i. e. ad
Philolachem, cujus ante aedes haec omnia agi mihi
quidem apertum videtur. Particulae immo in responsis
plerumque esse adversandi vim, qua vel augeatur quid vel
corrigatur, vel etiam plane opponatur prioribus verbis,
nemo nescit.

Vs. 338.

lam revortar. philem. Diust iam [tuumi] id mihi.
Hermannus hunc versum sic scribit

lam revortar. philem. diu- est \'iam- id mihi.
de quo equidem cum Brixio (Quaest. Pros. p. 50) dubitan-
qum puto, propter duos hiatus, quos offendimus. Igitur
facio cum Eitschelio inserente tumn et legente iam, su-
blata diaeresi. Ceterum multo simplicius mihi videtur
versus 336—340 et 342 esse creticos tetram. cat.,
quam cum Eitschelio statuere eos composites esse e
dimetro cretico et tripodia trochaica; vs. 340 tamen ne-
cesse est legamus: omnium hominum.
Vs. 342.

Unde agis te? call. Unde homo ehrius probe.
Vocabulum proie vulgo perperam tribuebatur Philolachi,
qui siisto verbo uteretur, approbaret Callidamatem ebrium
esse et venire e locb, unde homo ebrius solet venire, i.e.

a commissatione, quod tamen ei displicere in dubium
vocari nou potest. CaUidamatem enim vocat ad se, ut
secum biberet, quod certe nee potuisset nec voluisset
facere, si ille jam ebrius esset.
Vs. M5.

Non mifum ant novom quippiam \\nnnG\\ facit.
Haec verba rectius tribuuntur Delpbio, ut quae de Callida-
mate loquatur suumque amatorem melius novisset quam
Philematium.
Vs. .347.

Da cito ab Belphio cantJianim circtm.
Ab DelpUo, i. e. a Delphio ordiens. Cf. Cic. de Legg.
I cap. 7 nob eo nobis causa ordienda est potissimum.quot;
Nep. Them. cap. 1 t,ah initio est ordiendum.quot; Asin. V:
2: 40 „da ah summoquot; Pers. V: 1- 19. Cantharus, qui
ab in verso scarabaeo nomen duxisse videtur, fuit magnum
quoddam poculum, amplo ore, duplici ansa instructum.
Sacer fuit Libero patri et compotationibus peraptus. Cf.
Ussing, de nominibus vasorum Graec. (Hamiiae 1844)
pag. 134.

SCENA 4.

Vs. 350.

Occidit spes nostra: nnsquam stahwlumst confidentiae.
Nusquam stahnlumM confidentiae, Stabulum, ut saepejöof
metaphorice positum, ita ut haec verba significent: //nihil
est, quo confidentia niti possit.quot;

Vs. 351.

Nec Salus nobis saJuti iam esse, si eupiat, potest:
Cf. Capt. Ill: 3: 2—4,

Nunc spes, opes auxiliaque a me segregant spermintque se.
Hic ille est dies, quom nulla vitae meae salus sperabilis,
Neque exitium exitio est, cet.
Ibid, vs. 14,
Neque iam Salus servare, si volt, me potest,
Dictum in proverbium abiisse : ipsa Salus te servare non
potest, apparet e Ter. Ad, IV; 7: 43, Cic. Verr. Ill: 57.
Vs. 356.

IJhi sunt isti plagipatidae, ferritribaees viri.
Plagipatidae, vox cornice conficta, signiticat eos, qui
lacri causa plagas patiuntur. Verbum proprie usurpari
potest de parasitis, qui nimirum omnia perferre possunt,
dummodo bene epuleutur. Cupit Tranio adesse aliquem,
qui pro se poenas det. Cf. vs. 355. Ferritribaees, ver-
bum usurpatum de iis, qui ut plurimum ferreis vinculis
tenentur compediti, quorum igitur nihil interest utrum
semel an saepius poenas luaut.
Vs. 357 sq.

Vel isti, qui trium nummorum causa subetint sub falas
Vel ubiquomque denis Jiastis corpus transfigi solet?
Trium. nummorum causa: respicit poëta stipendium mili-
tare, quod erat duorum obolorum sive trium assium; nisi
potius tres numrnos universe pro exiguo pretio dixit, ut
in fabula Trinummo IV : 2: 1 sq.

........ego operam meam

tribus numis hodie loeavi ad artes nugatorias.
Dicit hoc loco: //ubi sunt streuui illi homines, qui
minimo pretio auctorati, sub falas, i. e. turres ligneas

hostium, subeuixt?quot; In editione quam curavit Le Maire
additur hastis, quod mihi quidem ita interpretamentum
olere videtur, ut expungendum ceuseam. Vs. 358 Weisius
et Le Maire sic legunt:

VU aliqui qmndenis hastis corpus transfigi soientquot;?
in qua junctura corpus foret accus, pendens a verbo trans-
figi, quam tamen constructionem non memini me apud
Plautum usquam invenire. Praeterea, quominus qiiindenis
legamus, prohibet divisio exercitus Eomani, cujus nimi-
rum minima pars erat decuria, decern militibus con-
stans, nec umquam quindecim. Igitur probanda Eitschelii
lectio, quae facile ex illa elicitur, quaeque tantum abest
ut sententiae vim inférât, ut eam emendet, quoniam
Tranio convocat omnes homines strenuos, eos nimirum,
qui ubicumque pericuia vel maxima subire audeant.
Vs. 360.

Set ea lege, ut offigantur bis pedes, his hrachia.
Bis pedes, bis braehia, i. e., ut singuli pedes et sin-
galae manus non singulis, ut solitum, sed quo fir-
mius teneantur ad crucem, singula binis clavis afïi-
gantur.

Vs. 361.

Ubi id erit factum, a me argentum petita praesentarium.
Hac lege vel centum talenta promittere potuisset, cui vel
plumbeus nummus non erat. Ceterum praesentarius sive
praesentaneus est ex eo vocabulorum genere, a quo aurea
aetas abstinuit.
Vs. 366.

Pater inquam tims venit. phil. Ubi is est o\'èsecro? te.

[In portu iam] adest.
Editio Weisii secundum Gronovium sic legit:

Pater, inquam, tum venît. phii« Ubi is est, olsecro te\'?

te. Adest. phil, Adest ?
Similiter Le Maire, omisso tamen verbo Philolachis
nAdest?quot;. Utraque tamen lectio mihi quidem improbanda
videtur, quoniam multo magis consentaneum est, Tranionem
ad quaestionem Philolachis : // ubi is est, obseero ? quot; non
solum respondere patrem adesse, verum etiam locum in-
dicare ubi esset, quo faciiius adolescentibus tempus vacaret
abeundi a commissatione omnesque alienos e domo emit-
tendi. Lectio Eitschelii firmatur auctoritate codicis B.
Ys. 373.

delph. Callidamates, Callidamates, vigila. call. Vigilo:
cedo bibam.

Yulgo legitur: «cedo ut bibamquot;, quod metro répugnât,
quoniam sic amphibrachys pro trochaeo positus esset,
quod numquam licet. Utraque enim syllaba verbi cedo
corripitur. Cf. Amph. Y: 1: 27, Capt. lY: 2: 59 his.
Cure. 1:1: 75, I: 3: 46, 11: 3: 28. Y: 2: 54 et alibi
passim.

Ys. 379 sq.

...................miserumst opus,

Igitur demum födere puteum, %ihi sitis fauces tenet :
Miserumst opus cet., proverbium tractum ab iis, qui
tum demum, quum sitis urit et torret fauces, federe
puteum incipiunt; significat autem, miserum esse, tum
demum rem necessariam providere aut parare, quum né-
cessitas urget et tempus parandi non datur. Yid. Lam-
bin. ad h. 1.

Igitur demum, in apodosi positum, respondet nostro :
ueerstdan, elndelijh eensquot;. Eursus haec conjungit Plautus
Eud. lY: 2: 25, Mere. III: 2: 9. Cf. Gronov.

Vs. 395.

Mi rniU, quam istaec blanda dicta quo evenant, madeo
metu.

Madeo metu, poëta dicit, quia metus saepe humorem sive
sudorem e corpore exprimit.
Vs. 398.

delph. Mofigerae tibi erimtis ambae. te. Ita ille faxit
luppiter.

Tranio jocatur in voce morigerae-. dicit se sperare, fore
ut sibi, i. e. libidini suae, morigei-ae sint. Cf. Cist. I:
8: 26 sq.

Propinquam uxorem duxit eognatam suam.
Ea diem suam obiit; facta morigera est viro.
Cas. V: 2: 20, Amph. Ill: 3: 26 sq.
Vs. 404. sq.

.....Clavem mi Jiarunc aed/ium Laconicam

lam tube efferri intus:......

Clavis Laconica erat, qua domus intus et foris claude-
iatur; inventum erat Laconum, diversum ab eo genere
clavium, quae intus tantam claudebant, quales olim
claves apud Graecos fuisse docet Scaliger ad h. 1. et
Meurs. Miscell. Lacon. Lib. II, cap. 17, ubi locus Theo-
nis citatur liicce: ovy, mç vvv, hroq Tqauv ai xÂfîJfç, ùlX\'
tvôov to naXaiàv nuq \'Aiyvntioiq ymI Aav-inaiv. Illae idcirco
v-^vuxm vluSèc, vocantur apud Aristopbanem, quae viden-
tur ita dictae, quod impactae claustris vix apparerent. Cete-
rum de januarum claustris quot;Cf. quae disputavit Beckerus
in Gallo, II. pag. 228 sqq. edit. sec.
Vs. 407—412.
Phma haut interest, patronus an chiens probrior siet:

Homini, quoi nulla in pec tor est audaeia,
\\Nam cuivis homini, vel optumo vel pessumol
Quamvis desuhito fadlest facere nequiter:
Verum id videndumst, ....
Lectionem Ritschelii probrior idcirco improbaiidam cen-
seo, quod nusquam invenitur positivus prober vel pro-
brus unde ille comparativus derivari possit. Vs. 407
Gronovius legit propior, locumque explicat sic: //solebant
judicio periclitantibus advocati esse tarn patroni quam
clientes, et hi proximi, tum adesse, superesse et sig-
natis verbis dicebantur. Parum refert patroni magis
nomen an magis clientis ferat, proximus sit, qui ti-
midus est, eoque non plus adjumenti adest quam si
numquam natus sit.quot; Mihi Tranio hoc loco videtur compara-
tionem facere inter se, tamquam patronum, et Philolachem,
ut clientem. Si legimus prolior, aptissima sententia efficitur
haecce: Pluma haut interest, i. e. exiguum discri-
men est inter te et me : tu fecisti illicita, clam
patre; ego, qui tibi custos sum relictus, amores
tuos celo patrem, atque ita faveo malefactis tuis, quare
tu non probior es me. Inde efficitur post vs. 407 ali-
quid excidisse, quo sententia, eo versu inchoata, absol-
veretur. Manifestum quoque est novam sententiam a vs.
409 ordiri, ideoque, quoniam nihil est quo vs. 410 illud
nam referri possit, hic versus expungendus, quo omisso
facile vs. 409 cum vs. 411 conjungitur.
Vs. 419 sq.

.......... perii. eho, iamiam optime

Praeceptis pares. Pu. Ens te jtissit maxumo cet.
Hi versus apud Weisium et Le Maire leguntur hoc modo :
.......... Perii ! o, iamiam optume

Praeceptis paruisti! Pu. lussit maxumo —
Eecte autem Eitschelius inseruit Hens\'quot; sensu flagitante.
Si autem ita legimus, necesse est cum illo mutemus
paruisti in pares, ut metrum constet. Sententia quoque
melior fit, si utimur praesenti tempore, quod iamiam
paene flagitat.
Vs. 424.

Capite olvoluto ut fugiat eum summo metu.
Capite ohvoluto, ut in maximo timore et tamquam morti
devotus. Lambinus confert Horat. Sat. II: 3: 37 sq.
Nam. male re g esta, quum vellem mittere operto
Me capite in fiumen, eet.
ubi vid. Heindorfius.
Vs. 430.

TJnde advenienti sareinam inponam seni.
Sarcinam imponere est locutio proverbialis pro : n molestiam
afferrequot; vel //ludificari.quot; Cf. vs. 778 „ f\'eUt Me clitellag\'
et Mil. Ill: 3: 61 u Proie oneratum, aecibo.quot;

ACTUS III.

SCENA 1.

Vs. 436.

Apage, apage te a me nunc iam post hmic diem,:
Pro iam melius hic legitur lam per diaeresin.
Vs. 437.

Q,ïiod erediturus tibi fui, omne credidi.

i. e. nullam rem amplius tibi credere volo.
Vs. 449.

JJsqmn valmsti?......

Pro usquin vulgo legitur usqneti sive usquene. Prior
forma tamen potior est, quoniam in compositionibus
saepe vocalis e in i mutatur, v. c. ex inde et idem fit
indidem, ex %nde et que, undique. Ea lectio firmatur
quoque codd. mss. in quibus invenimus n usque inva-
luistiquot;. Comparentur illic ex ille et ee, istic ex iste et
ce, eet.

Vs. 457—467.
ïe. Tetifjistin? Th. Tetigi, inquam, et pidtavi. Te. VaJi.

Th. Quid est?
Quomodo puUare potui, si non längerem ?
Te. Male hercle factum. Th. Qtiid est negoti? Te. Non potest
Dici, quam indignum f acinus fecisti et malum.
Th. Quam ob rem? aut quam subito rem mihi adportas
novam ?

Te. Occidisti herele. Th. Quem mortalem? Te. Omnis tuos.

Th. Di te deaeqiie omnes faxint cum istoc omine

Te. Metuo, te atque istos expiare ut possies.

Th. Quid iam? Te. Fuge obsecro atque abscede ab aedibus.

Fuge hibc, fuge ad me propius: \\tene ter ram manuf]

Et, heus, iube illos illim amabo abseedere.

Horum versuum perturbatio aliqua facta erat; vulgo

enim leguntur hoc ordine:

Te. Tetigistin? Th. Tetigi, inquam et pultavi. Tr. Vah!
Th. Quid est?

Te. Male hercle factum l Th. Quid est negoti f Te. Non
potest

Dici, quam indignum facinus fecisti et malum.

Th. Quid iamf Te. Fuge, ohsecro, atque abscede ab aedibus.
Fuge hue, fuge ad me propius ! Tetigistin fores 1
Th. Quomodo pultare potui si non längerem f
Tk. Occidisti hercle. Th. Quem mortalem Tr. Om,nis tuos.
Th. Di te deaeque omnes perduint cum istoc omine.
Tu. Metuo, te atque istos expiare ut possies.
Th. Quamobrem, aut quam subito fem mihi adportas novam
Tu. Ft heus, iube illos illinc, amabo, ahscedere.
Perperam. Postquam euim Tlieuropides ad quaestionem
Tranionis // tetigistin ?quot; dixit: tetigi, inquam, et pultaviquot;
et Tranio denuo exclamavit nvah!quot;, consentaneum est
illum cum admiratione dicere „quomodo puUare potui, si
non längerem.quot; Porro, postquam Tranio dixit, senem in-
dignum factum perpetrasse, haud mirum videri potest, si
quaerat: u Quamobremquot;, cet. (vs. 461), quae verba apto
sensu carent post vs. 464 „metuo,quot; cet. Theuropides nunc
rogat: uquam novam rem Tranio afferat,quot; i. e. quid sit
illud factum, de quo loquitur; quibus verbis optime re-
spondent haec: n Occidisti herclequot; cet. (vs. 463), quibus
pronuntiatis, nemini non in oculos incurrit, Theuropidem,
ira commotum propter illam accusationem, quasi in pa-
renthesi exclamare: „Di te deaequequot; cet. (vs. 463), et
Tranionem, quasi illa non audiat, orationem suam per-
sequi verbis: „Metuo, cet. (vs. 464). Apte jam sequitur
quaestio Theuropidis: „ Quid iam ?quot; et responsum Tra-
nionis: nFuge obsecfoquot; cet. (vs. 465^—467).

Vs. 463.

Di te deaeque omnes faxint cmn istoc omine —
Suppl. male perire, auctore Gronovio; est aposiopesis.
Cf. Terent. Hec. I: 2: 59 it At te di deaeque earn tuo istoc
odio, Lachesquot; sc. perdant. Plaut. Pseud. I: 1: 35. Cic.

ad. Att. XY ep. 20. dii illi mortuo, qui umquam Bu-
throtum.

Ys. 466.

..........[tem terram manu^]

vulgo: ntetigistin forisquot; quae verba e vs. 457 iterata
peiperam hue irrepserunt planeque inepta sunt. Yerba,
quae Eitschelius e conjectura reposuit, pertinent ad genus
quoddam venerationis et cerimoniae in rebus, quae ad
Deos inferos pertinereut, de quibus hoe loco sermo est.
Cf. VS. 468 sq. et quae ibi e Turnebo affert Gronovius.
Ys. 469.

......Obsecro liercle, qtiin [jmtro imus Imcf]

Lubentissime assentior Eitschelio, qui illa verba posuit
pro vulgatis: v q_ii\'in eloquere iam,,quot; quae uihili sunt,
quum non cohaereant cum versu sequente. Tranio enim
respondere potuit vs. 470 : w Qtda septem m,enses sunt,quot;
cet., sed turn etiam in quaestione Theuropidis aliqua certe
mentio facta esse debuisset de intranda domo. Yidetur
in codice fuisse lacuna et postea aliéna manu haec verba
e vs. 472 adscripta esse.
Ys. 471.

Nemo intro tetnlit .......

TetuUt saepius exstat in Plauto: Cf. Amph. II: 2: 178,
Men. II: 3: 35, lY: 2: 26, 72, Eud. Prol. 68,
lY: 1: 2.
Ys. 475.

Tr. Caputale faetumst. Th. Quid id esti non intellego.

Omnes codices fav ent scripturae:

Tk. Capitalis aedis facta est. Th. Non intellego.

quae cur improbetur equidem non video. Capitalis locus

enim dicitur is (inquit Pestus), ubi, si quid violatum

est, capite violatoris expiatur. Itaque optime dici potest,
capitalis aedes, nec opus est recedamus a lectione vulgata.
Hinc sequitur etiam, h.l. aedis, sive aeamp;s singulari nu-
mero recte dici, quod re vera is locus, ubi facinus illud
atrox perpetratum erat, sacer factus erat, quo sensu fere
semper singulari numero usurpatur. Pro domo positum
invenitur Poen. III: 1: 26; pro villa Varro. L. L. IV,
cap. 33.

Vs. 476 sq.

Scelus, infuam, factmnst iam diu antiq%t,om et velus,
[Caputale:] id adeo nos nunc factum invenimus.
Antiquum et vetus sic différant, ut illud denotet aliquid,
quod ante fuit, nec amplius exstat, hoc significet ali-
quid quod per longum tempus exstitit. Ergo Plautus di-
cit: u antiquum seelusquot;, quoniam jam pridem factum
erat, vetus, cujus vestigia nondum evanuerant.

Vs. 477 pro t/caputalequot; in plurimi s editionibus le-
gitur: i/Antiquomfquot; quod tribuitur Theuropidi. Melius
tamen videtur cum Eitschelio legere eaputale, quoniam
et repetitie verbi antiquom e superiore versu nimis lan-
guet, et illud sensui magis convenit, quo explicatur
quare domus capitalis facta sit; quod Theuropides non
intellexerat (vs. 475); Tranioni igitur id tribuendum.

Ibid, adeo nunc; adeo hoc loco idem significat, quod
Graecum yè, quo nimirum rei cuidam vel ejus attributo
major vis- additur; ut in sywye, avvog yt, vvv ye, cet.
Germanice: gerade, eben; vernacule, juist.

Ys. 488.

Atque ille exclamat derepente maxumum.
Particula atque indicatur hic temporis nexus et continua
series. Cf. Hand. Tursell. I, pag. 480.

Vs. 495 sq.

Interdum inepte stîdtus es, {Theuropides!\\
ïh. Taeeo. Tß. Set eeee, quae illi ille inquit \\moftms-\\
In editione Weisii hi versus in unum conflati sic
leguntur :

Interdum inepte stultus\'s. Sed eeee, quae ille ait:
melius tamen erit cum Eitschelio supplere vs. 495 no-
men Theuropides, eumque versum in duos partiri. Eit-
schelii correctie nititur auctoritate codicis B, lectionem
exhihentis hancce :

Interdum inepte stuUus es.
Th. Taeeo, Tr, sed eeee quae ille inquit.
Atqui priori versui desunt duo integri pedes, quare Eit-
schelius recte inseruit „ Theuropidesquot;, quod nomen facile
excidere potuit. Alter vero claudicat metro, quern sic
legendum censeo ut Eitschelius facit, insertis illi et
mortuos.

Vs. 500 sq.

..........per fidem,

Beceptus sum:.....

Sic saepe veteres. Cf, Cic. pro Eosc. Am. cap. 40 : ,/ Ad
cujus igitur fidem eonfugiet, cum per ejus fidem laeditur,
cui se commiseritV, Liv. I: 9, Caes. B. G. I: 46.

Vs. 504.

Scelestae haec aedes, impiast habitatio.
Vulgo locus, ubi scelus quoddam commissum erat vel
aliquid mali acciderat, scelestus vocabatur, ut v. c. Via
scelesta, in qua Tullia paternum corpus obtriverat, Porta
scelesta, qua Fabii exierant. Simili sensu impia voca-
tur habitatio, quam nefas est occupa re, foedatam cru-
ore nondum expiato.

Vs. 510.

Perii: ilUsce hodie hanc conturbabunt fabulam.
Haec verba Tranio secum loquitur. Nimirum socii com-
missationis intus erant et casu quodam aliquid concre-
puit, quo audito Theuropides Tranionem de hac re cer-
tiorem facit, qui metuens, ne strepitus seni posset
indicare se mentitum esse, haec verba loquitur
Vs. 513—514.
Th. Quid tute tecum loqueref Te. Abscede ab iam,a:
Fuge, ohsecro hercle. Th. Quor fugiam,? Te. Ftiam
tu fugis?

Th. iSihil ego formido: pax miUst cim m,ortui,s.
Tranio, ut magis persuadeat seni aedes seel estas esse, il-
lum strepitum, quem audiverat, nihil aliud esse dicit,
nisi vocem submissam hospitis mortui. Vs. 513 sq. vulgo
personae sic distinguuntur :

Te. Fuge, ohsecro hercle. Th. Quor fngiam? Ftiam tu
fugis?

Te. Nihil ego formido, pax miM est cum mortuis.
At post verba Theuropidis: „Quor fugiamquot;, Tranio
eum iterum incitât ad fugam. Ad quae Theuropides apte
respondet: „Nihil ego formidoquot;, cet., quae verba non
bene conveniunt cum iis, quibus Tranio modo animum
meticulosum prodidit, ideoque servo non tribuenda.
Vs. 515.

Heu.H, Tranio.......

Eecte Eitschelius et Eostius (Opusc. Plaut. II pag. 136)
animadverterunt, haec verba Theuropidi tribui non posse.
Apparet enim e vs. 517 Tranionem verba vs. 515 sq. non
dicere Theuropidi, quippe cui tum nulla causa esset,, cur
dieeret : „ quaeso quid .... segregas f quot; Igitur magis mihi

placet cum illis haec verba trihuere ani eorum qui in-
tus erant, fortasse Philolachi, qui nimirum scire cupe-
ret quo in loco res esset. Quem tum .servus monet ne se
appellet, timens ne tali indicio argueretur et a sene
in manifesto mendacio depreheuderetur, quam ob causam
etiam fingit illud spectrum secum loqui. Cf. vs. 520.

Vs. 51 r sq.

Th. Quaeso quid [istuc est? quor sernionem] segregas?
[Te,. Cave verbum faxis. Th. Quae r] es te agitat, Tranio.
Hi versus in plurimis editionibus uno versu continuàti
leguntur, verum in tribus codicibus B, C, D vestigia su-
persunt duorum versuum, hoc modo:

Queso.............Quid segreges.

................este agitat tranio

unde vulgo hic versus conflatus est:

Quaeso, quid aegre estf quae res te agitat, Tranio f
verum sensus postulat ut statuamus aliquid excidisse.
Primum Tranio ad Philolachem vel unum eorum, qui intus
erant, separatim verba fecerat (vs. 515 sq.). Theuropides,
qui cum eo jam diu sermocinatus erat neque explicare
poterat, quid esset cur servus ad alium verba faceret,
non potuit non eum rogare causam hujus rei, quod facit
vs. 517; cujus igitur versus supplementum factum a Eit-
schelio probandum censeo. B vestigiis versus alterius ap-
paret Theuropidem e Tranione quaesiisse quae res eum
agitaret et tantopere sollicitum teneret; quae quaestio fieri
non poterat post vs. 517. Hanc ob causam mihi qui-
dem cum Eitschelio certum videtur, inter ea quae excide-
runt, fuisse etiam verba Tranionis, quae recte ille sup-
plevit, quippe optime cum animo meticuloso illius servi
conveuieiitia

Vs. 524 sq.

Th. Qnor nonfugis tuf Tr. [Sine me: sat, quid agam scio.
Th. \\Hem^ quid modo igitur? cur tauio opere extimueras?
Hi versus vulgo leguntur sic:

Th. Cur non fugis tuf Tr. Pax mill est c%mi mortuis.
Th. 8eio. Quid? modo igitur cur tardopere extimueras?
Quod attinet ad verba ultima prioris versus: „ Pax mihi
estquot; eet., ea Eitschelius recte mihi videtur statuisse ite-
rata esse e vs. 514, quae hanc etiam ob causam spuria
judico, quod propter animum meticulosum Tranionis huic
servo parum conveniunt, Theuropidi autem hoc loco tri-
bui non possunt, quoniam non cohaerent cum verbis ejus :
/f Quor non fugis tuquot;? Hinc sequitur etiam verbum scio
non esse Theuropidis. Ingeniöse Eitschelius lacunam,
quam statuendam esse nunc nemo, opinor, erit, qui
neget, supplevit, versibus sic interpolandis, ut supra
descripsi.

Vs. 528.

Atqtie Hereulem invoca. th. Hercules, te ego invoco.
Nimirum Hereulem (ït.i%UwKov ac portentorum domitorem.
Eodem modo apud Aristophanem, in.Plut. vs. 417, Chre-
mylus, quum videbat horridam squalidamque Ihviav, cx-
clamat: // \'HQu/lngquot;. Cf. Turnebus ad h. 1. Ceterum ver-
sum, qui vulgo sic legitur:

Atque Hereulem iuvocabis. th. Hercules, te invoco !
claudicante metro, emendavit Eitschelius, matato futuro
in imperativum, qui hic aptior est et inserto verbo
tl egoquot;. Quibus dictis Theuropides abit, quod efficias
e verbis Tranionis vs. 529—5-31:

Et ego, tiU hodie ut det, senex, magnum mahm.
Pro di immortales, ohsecro vostram fdem,

il\'iiid ego hodie negoti eonfeei mali.
quae certe numquam pronuntiavisset, si adfuisset senex.

SCENA l.

Vs. 53â sq.

Scelestiorem ego annum argento faenori
Numquam ullum vidi, . . . •
ScelestÀorem vocat annum, qui magna infelicitate premi-
tur, uTv/éoTiQoi\'. Cf. vs. 563.
Vs. 537 sq.
Danista adesi, qui dedit [argentum faenori^
Qui amicast empta quoque [opus in sumptus fuit.]
Hi duo versus in editione Weisii uno oi\'dine leguntur sic:

Danista adest, qui arnica est emta, qui dedit.
quae omnino nihil significare, nemo non videat. In
codice B apertissime duorum versuum spatium monstra-
tor verbis sic positis:

Danista adest qui dedit ... • • •

Qui arnica est empta quoque......

Lacuna igitur in hoc codice relinquitur, quam jam
Gronovius, exemplum secutus Camerarii, sic supplevit
ut Eitschelius habet.
Vs. 546.

Dergam turlare porro : ita haec res postulat.
Turlare, i. e. turbas excitare, ut vs. 1032 et 1053.

Vs. 549 sq.

.........tu. M misero mihi:

Met-uo ne tecMnae meae perpeUw perierint.
Techinae, iia optimi codicis auctoritate scribit Eitsche-
lius pro technae, quamquam hoc metro satisfacit. Ce-
terum haec Tranio secum loquitur. Cf. vs. 551.

Vs. 554 sq.

tr. Negat. [th. Negat, inquam. tr. Perii, rem\\ quom eogito.
[No?i eonfitet\'ur? th.] Bieam, si confessus sit.
Hi versus mutili leguntur in codicibus B. C. I). hoc modo :

tr. Negat.........quom eogita

..........(lieam si confessus sït

Extrema prioris versus verba nullius esse possunt nisi
Tranionis, quae ille secum loquitur; itaque consentaneum
est praecedere verba: uPerii, remquot;—quibus insertis effici-
tur aptissima exclamatio servi, qua significatur, illura
in timoré versari. Hinc sequitur, post verbum Tra-
nionis negatquot; Theuropidem aliquid dixisse, quod in-
terciderit; id nihil aliud esse potuit nisi afiirmatio ite-
rata eorum, quae jam dixit. Porro, postquam Tranio se-
cum: n Perii, rem quom cogitoquot;, etsi jam satis certus
est, venditorem, a quo Theuropides aedes suas emerat,
factum de hospite necato pernegare, tamen simulât se
credere non posse, necullam fidem haberi iis quae narravit.
Quocirca non mirum videtur verba : // Non confitetur ?quot;
excidisse, quibus nunc apte respondet l^heuropides : tt di-
cam, si confessus sit.quot; Probabiliter igitur Eitschelius
lacunam supplevit, auctore Gronovio.

Vs. 557.

Cape, obsecro hercle te, una cum- eo iudicem:
Quoniam aedes, quas Theuropides emerat, scelestas et

impias esse servus mentitus erat, venditor autem nullum
verbum de spectro muttivisset, Tranio senem hortatur,
ut actionem furti intendat in eum, ([uo magis scilicet
persuadeat seni, ut suis fidem habeat mendaciis.

Vs. 561.

Qui wiJd nec faenus nec s rtem argenii danuni.
Pronomen ad utrumque, herum et servum, pertinet. Cf.
AuL III: 2: 23 sq.

eu. Miam rogas, sceleste homo? qui angulos omnes
Mearum aediim et conclavium mihi perviam facitis.
Amph. II: 2: 107 sq.

.....Cur igitur praedicas,

Te heri me rAdisse, qui hac noctu in por tnm advecti sumus?

Vs. 562.

th. Quo te agis? te. Nequoquam abeo. ne ego sum miser,
\'Nequoqtiam, idem quod non quoquam, i. e. in nullum lo-
cum. Cf. Liv. XXXIV: 16. i. f. Trmsquam inde quo-
q%mm, procedere, Lucret I: 1053 Neqtie quoquam posse
resolvi, i. e. //in aliquam rem.quot; Plurimi libri scripti et
editi habent nec qtioquam, quod ipsum quoque conjunctim
scribi potuit necquoquam, pro nequoquam. Antiques enim
nee pro ne dixisse, docet Pestus s. v., unde in nonnulbs
compositis remansit, ut \'mnecopimis, negotium {nec-otium).

Vs. 566.

Set oecupabo adire........

Occupare est hoe loco antevertere aliqi^emquot; igitur si-
gnificat: //ibo ad eum priusquam ad me eat.quot; Timuit
autem Tranio ne, si danista prius veniret ad se, ille
hoe facturus esset nimio cum clamore, quo Theuropides
omnem rem edoceretur. Cf. vs. 576. De illa constru-
ctione verbi occupare Cf. Pseud. IV: I: 17 sq.

......dum ille dormU, volo

Tu prior occupes adiré, cet.
Poen. I: 2: 110—112:

Quae liaient nocturna ora, noctu sacruficatum ire occupant;
Priusquani Venus expergiscalur, prius deproperant sedulo
Sacriojicare : cet.
Vs. 567.

ïR. Hilarus est. frustrast homo.
In editione Weisii sie distingumitur personae:
. . . , . . dan. Hilarus est. tr. Frustra est horno.
neminem tamen fugiet verba; nhilarus estquot; non a danista,
sed in danistam dici, ut qui hilaris erat, quia sperabat
argentum sibi redditum iri. Frustra esse dicitur cu-
jus consilium, conatus, spes inanis est, fallitur. Cf.
Amph. III: 3: 20, Capt. IV: 2: 75, Men. IV: 3:18,
Merc. III: 1: 30, Pers. I: 3: 60, Eud. IV: 3: 41,
IV: 7: 29, Truc. IV: 2: 45, Sali. Jug. Cap. 7, 74, 87.
Vs. 568.

Salvere iubeo te, Misargyrides, bene.
Misargyrides MiGuqyvQiói]!;, quasi qui pecuniam oderit,
ironice appellatur pro Philargyride, (IhXuoyvoîgt;hjç.
Vs. 570.

Continuo adveniens pilum iniecisti mihi.
i. e. //impedimentum mihi attulisti et quasi pilo injecto
moratus es me.^quot;quot; Metaphora dueta a Eomanorum acie.
Cf. Gronovius Lectt. Plautt. pag. 198. Pila, genus ha-
stae, gerebant milites gravis armaturae, qui in proeliando
primum, modico spatio ab hostibus distantes, pila con-
jiciebant; deinde res gladiis gerebatur. Lipsius comparat
dictum hoc Ciceronis, pro Mur. cap. 24 : // Quam te se-
curim injecisse puias petitioni meae.quot;

Ys. 571.

Dan. Hic Jmmst inanin. Tb. Hic fiomo certest ariohis.
Imnis, h. e. inanis a marsupio, i. e. qui ne num-
mum. quidem habet. Ad quod Tranio festive respon-
det: uMc homo certest ariolus,quot; qui])pe qui tam acute
verum divinasset.
Ys. 575.

Dat^. Quid est? Te. Concede hue. [Dan. Quin mihi fae-

nus red^ditur?
Hic versus in codicibus B. C. D. sic legitur cum lacuna:

Quid est? concede huc................ditur

quae suppleta est e codice T et edit, princ., u^bi tamen
legitur uargentumquot;, pro quo recte Eitschelius reposuit
nfaemisquot;, coll. vs. 580 et 584.
Ys. 585.

Heu, hercle nunc tu obi modo domwrn: anseulta mihi.
Pro nnune tu abiquot; vulgo legitur nnae tu aliquot;, quod
non probandum; nam nae usurpatur ab iis, qui confidenter
aliquid afamp;rmant, numquam vero a jubentibus. Cf. Amph.
I: 1: 173. Nae ego homo infelix fui, Asin. H: 4: 3
Nae ille edepol . . . . consuluit, Aul. HI: 2: 33.
Nae ego edepol veni huc auspicio malo, et sexcentis aliis locis.

Vs. 586—618.
Dan. Iam hercle ego illum nominabo. Te. Euge strenue.
Dan. \\Heus, Philolaches, exi intus, faenus reddito.]
Te. Beatus vero es nunc, quom clamas, Dan. Meümpeto.
Multos me hoc pacto iam dies frustrandni.
Molestus si sum, reddite argentum: altero.
Responsiones omnis hoc verbo eripis.
Te. Sortem accipe. Dan. Immo faenus, id primum volo.
Te. Quid ais tu? tun\\ hominum omnium taeternme.

feràsti hue te extentatunif agas quod in mannst.
Non dat, non dehet. Dan. Non debet? Tu. Ne gry quide?ii
Ferre hinc potes, an [vis ali]quo hinc oMeat foras.
Urbe exulatum faenoris causa tui?

-Dan. \\Qß.Ad id ad me? modo nunc reddat argentum mihi7\\
Tu. Q;uin sortent \\_iam redhï]behit. Dan. Quin eam nonpeto :
Mihi faenus reddat, faenus actutum mihi.
Tu. Molest\'us ne sis: nemo dat: age quod lubet.
Tu solus credo faenore argentîim datas.
Dan. Cedo faenus, redde faenus, faenus reddite.
Daturin\' estis faenus actut\'um mihi ?
Daturne faenus? Tr. Faenus illic, faenus hic.
Nescit quidem. nisi faenus fabularier
Veterator: neque ego taelriorem heluojn
Vidisse me umquam quemquam quam te censeo.
Dan. Non edepol nunc tu me istis verbis territas.
Th. Quod illuc est faenus, obsecro, quod illic petit?
Tu. Pater eccum advenit pieregre non multo prius.
Illius: is tibi faenus et sortem dahit.
Ne inconeiliare quid nos porro postules,
fide num moratur. Dan. Quin f eram, si quid datur.
Th. Quid ais tu ? Tu. Qtiid vis ? Th. Q\'uis illic est ? quid
illic petit?

Quid Philolachetem gnatum compellat memn
Sic et praesenti tibi facit convitium?
Quid illi debetur? cet.

Horum versumu iu codice Ambrosiano perturbatio facta
est, cujus sanandae modum Eitschelius, propter multas
verborum ambages, non ausus est tentare. Proposuit ta-
men aliquam medendi rationem in praefatione editionis
hujus fabulae, pag. XII—XIY, nimirum haucce:

Das. Multos me koe paeto iam dies frustramini.
Tii. Molestus ne sis. nemo dat: age quid lubet.
Dan. Molestus si sum, reddite argentum: obiero.
liesponsiones omnis hoe verbo sripis.
Te. Sortem aeeipe. Dan. Immo faenus, id primum volo.
Te. Qïiid ais tu? tun\', hominum omnium taeterrume,
Venisti hue te extentatum? agas quod in mannst.
Non dat, non debet. Dan. Non debet? Ne gry quidem
Ferre hine potes, an [vis alï\\quo hine aheat foras.
Urbe exulatum faenofis eausa tui?

[Dan. Quid id ad me? modo nunc reddat argentum mihi^
Te. Quin sortem [iam redhï\\hehit. Dan. Quin eam, nonpeto:
Mihi faenus reddat, faenus actutuw mihi.
Te. Tu solus, credo, faenore argentum datas.
Dan. Cedo faenus: redde faenus: faenus reddite.
Baturne faenus? Te. Faenus illic, faenus hic.
Nescit quidem nisi faenus fabularier
Veterator. neque ego taetriorem beluam
Vidisse me umquam quemquam quam te censeo.
Dan. Non edepol nunc tu me istis verbis territas.
Iam hercle ego illum nominabo. Te. Fage strenue.
[Dan. Heus, Philolaches, exi intus : faenus reddito.]
Te. Beatus vero es nunc, quom clamas. Dan. Meum peto.
Th. Quid ais tu? Te. Qîiid vis? Th. Quis illic est?

Quid illic petit?
Quid Philolachetem gnatum eompellat nietim
Sic et praesenti tibi facit comitium ?
Te. Pater eccum advenit peregre non multo prius
Illius : is tibi faenus et sortem dabit.
Ne inconciliare quid nos porro postules.
Dan. Baturin\' estis faenus actutum mihi?

Tß. Vide nwni moratur. Dan. Quin feram, si quid datur.
Th. Quod illue est faenus, olseero, qtwd illic petit?

Quid illi dehetur? cet.
quae paucis explieare conabor. Post vs. 585, quo Tranio
dixit: utu abi modoquot;, aptius videtur danistam respondere
u multos me hoe pacto iam dies frustraminiquot;, quoniam
propter penuriam, qua laborabat PMlolaclies, coacti erant
saepius jam id dicere danistae, qui nunc, morae impa-
tiens, haec verba effert, necdum tamen ita iratus
erat, ut jam ad minas vs. 586 enuntiatas procederet. Ad
haec apte Tranio iterum dicit: //sibi pecuniam non esse,
danistam igitur non debere molestum esse, quoniam nemo
esset qui daretquot; (vs. 601). Quibus danista respondet:
//uno modo tantum efficere potes ut abeam, nimirum
argento reddendoquot; (vs. 590 sq.). His dictis sermo recte
procedit usque ad vs. 600, post quem Tranio, indignatus
ob pertinaciam danistae, ex eo quaerit, num putet ne-
minem alium esse qui daret pecuniam foenore? se igitur,
si umquam sibi pecunia opus foret, certe non ab eo peti-
turum. Nunc magis instat danista, ira commotus propter
ea quae dixerat Tranio: nCedo faenus, redde faenusquot;
cet. (vs. 603—605); at Tranio, quem jam dudum piget
ejus repetitionis, exclamat: ufaenus hic, faenus illicquot;
cet. (vs. 605—608). Danista, qui nihil petebat nisi de-
bitum , respondet // non me territas istis verUs, omnia quae
dicis nil mor or, si ttb non vis plande mihi argentum red-
dere, Philolaehetis nomen alta voce exclamahoquot; (vs. 586,
609). Quoniam Tranioni in animo erat eum ad incitas
redigere, dicit: nfac quod dicis, clama quantiom fotes
(vs. 586). Jam danista facit quod modo promiserat
et Philolachetem magno clamore vocat (vs. 587, sup-

pletum a .Eitschelio). Ironice servus reponit: „Be-
atus veroquot; cet. ad quod danista „mkil facio alieni,
nihil peto nisi quod meum estquot; (vs. 588). Theuropides,
qui hucusque nihil de eorum colloquio intellexerat, nunc
audito nomine filii sui, aptissime sermonem interpellât
dicens : n Quid ais tu T\' et Tranio ad eum accedens :
//toV.^quot;, iterumque Theuropides: n Quis illio estquot; c,%X.
(vs. 615—617). Tranio rursus ad danistaan se conver-
tens, ei persuadere conatur patrem argentum illi reddi-
turum (vs. 611—613). Danista, his parum fidei habens,
exclamat://i^ôîÎMym\' estisquot; (vs, 604). Quem ut placet
Tranio, dicit: nVide num moraturquot;, et danista, qui
diutius expectare non vult, profert verba : „ Quin fer am quot;
cet. (vs. 614). Denique Theuropides, quoniam Tranio ad
quaestionem nondum responderat, iterum eum rogat, qmd
sit illud faenus, de quo eoUoeuti sunt (vs. 610): dein-
ceps inde a vs. 618 omnia justo ordine procedunt. Post
vs. 586 aliquid excidisse hanc ob causam certum mihi vi-
detur, quod post minas danistae, et Stimulationen! Tra-
nionis, illum facere oportuit quod proniiserat; quare
Eitschelius commode lacunam supplet hoc modo:

Eetts, Philolaches, exi intus, faenus reddito.
Pro nliocverio eripisquot; (vs. 591) Eostius (Opusc. Plaut. I.
pag. 136 sq.) recte reposuit: nhocverhun eripitquot;nam ita
tollitur mutatio numeri, quae explicari nequit. Eripit
habet Cod. Lips, et Edit. Princ.

Vs. 593.

Quid ais tuf tun\'.

Acute Eitschelius hoc loco pronomen iteravit, quod
convenit animo indignabundo. Cf. Capt. II: 3: 84.
Men. lY: 2: 95, Y: 9: 17.

Ys. 594.

Venisti Jmc te extentatmn ?

Extentare, frequentativum verbi extendere, significat
majore vi extendere: itaque extentare se est corpus suum,
h. e. vires, nervös, latera, pulmones. Sic extentare
nervös Lucret. III: 491. Yerba haee significant: //Ye-
nisti hue ut vires laterum tuorum clamando experires,
atque ostenderes.quot; Yerbum extentare tarn aptum est,
ut nec lectio ostentatum, nec conjectura Camerarii exter-
natum, quamvis utraque doctissimos nacta sit patronos,
ei sint anteponendae.
Ys. 595.

Ne gry quidem, est Graecum ovJf yqv, quod proprie de
vocis sono dictum esse, e verbo inde derivato y^v^uv
patet, unde proprie dicitur ovSk yqv dnoxQlvtad-ai, similia;
deinde ad alias res translatum significat id. quod ne hi-
lum quidem, sive ne tantillum quidem. Ceterum debe-
tur haec lectio Acidalio, a quo recepit Eitschelius
Vs. 596 sq.

Eerre Une potes, an [vis aU~\\quo hinc aheat foras

Urhe exulatum faenoris causa tui ?
in codicibus B. C. D. sic leguntur mutili:

Ferre hoc potes an.......Quo habeat foras

Urbem exstd...........his causa tui

quam lacunam Camerarius, duce ex parte Pylade, sic sup-
plevit :

Ferre hoc potes ? an \\mavis ut alï\\quo aheat foras ?

Urhem exul [linquat factis] hic causa t%ii ?
editio Weisii hoc modo:

Ferre hinc potes. An [mavis, ut] aheat foras,
Urbem exul [linquat, actus] hinc causa tui?

Le Maire cum Gronovio Camerarii lectionem rece-
pit, nisi quod pro factis posuit factus. Quicumque
has lectiones cum Eitschelii emendatione comparaverit,
non dubitahit hanc illis anteponere. In priore versu hinc
abeat acute factum ex habeat ; in \'altero istud factus sive
actus jam supervacuum est. Eitschelii lectio pro parte af-
firmatur auctoritate codicis A, quem Schwartzmannus
animadvertit eam lectionem exhibere:

uube-exulaïum.............causaïui.

Ceterum manifestum est post vs. 597 aliquid excidisse,
quia verba Tranionis vs. 599 non bene cohaerent cum
iis quae ipse dixit vs. 597. Lacunain Eitschelius sup-
plet sic:

Dan. Quid id ad me? modo nunc reddat argentum mihi.
quibus congruit Tranionis responsum vs. 599:

Quin softem \\iam redhiyjehit.
quemadumdum rursus e conjectura recte scripsit Eitsche-
lius, quum in codicibus B. C. D. sit:

Quoi sortent......licebit. ban. quin non peto :

Post hunc versum in editione Weisii leguntur verba:

Th. Ma, mastigia, ad me redi. Te. iam istic ero.
quae e vs. 741 male hue illata sunt.

Vs. 602. Datas, a verbo datare quod factum simili-
ter ut nature. Cf. Aul. IV : 4: 10, Pseud. II: 2: 32, Si-
mile est volare infra vs. 869.

Vs, 613. Inconciliare, i. e. irritare, alienare, ini-
micum facere. Cf, Trin, I: 2: 99,

Incortciliastin\' eum, qui mandatust tiU
Pers, V: 2: 58.

Eo credo, quia non inconciliavit, qaom te emo.
Tgt;quot;-»if.bus comparat Horatianum inimicare, Od. IV: 15:19 sq.

Non ira, quae procudit enses,
M miseras inimicat tirhes.

Ys. 629.

Adeo etiam faenus ereditum argenti atidio.
Adeo hoc loco habet vim augend,i sive intendendi, ut
haec verba sic explicanda sint: nliuc etiam accedit, quod
audioquot; cet. Cf. Amph. I: 1: 101.

Hoc adeo hoc commemini magis.
Ibid. II: 2: 55.

Quamque adeo cives Thébani vero rumificant proham.
Cf. porro Aul. lY: 2: 16, Capt. II: 2: 98, III: 3:4.
Men. Prol. 21, lY: 2: 32, et alibi passim.

Ys. 632.

Yelim quidem hercle ut uno nummo plus petas.
Haec verba Tranio pronuntiat ita, ut post petas aposio-
pesis statuenda sit; nimirum sententia haec est: //si uno
nummo plus peteres quam tibi debetur, certe me ten ere
non possem quin te enecarem.

Ys. 640 sq.

Nam postquam haec aedes ita erant %it dixi tibi,

Coutinuost alias aedis mercatus sibi.
Hi versus vulgo leguntur post vs. 650, ubi nemo non
concédât alieno loco positos esse. Postquam enim rogaverat
Theuropides, quid eo argento factum esset, quod a danista
sumsissent, et Tranio responderat, Philolachem emisse
aedes, senex secum dicit: „ Etige Philolaches patrissat
638 sq.); et Tranio, quasi oratio non abrupta fuisset,
pergit loqui et causam enarrare, cur erilis filius hs.s aedes
emisset, quod apte facere non potuit post vs. 650, quo
loco non sermo est de causa emtionis, sed de pretio et
arrabone.

Vs. 644 sq.

Th. Nam gidd ita? Tr........

.....spécula claras: clarorem m^rum.

Post verba Theuropidis : // nam quid ita ? quot; aliquid excidisse
ex eo patet quod nihil est, unde pendeat ablativus speculo;
quod recte Pdtschelius vidit sarsitque lacunam hoc modo :
Th. Nam quid ita? [Te. Cor tihi exsuUaturum arlitror:
Magis her clé] speculo elaras, clarorem ■merum,.
Tranioni enim in animo erat seni persuadere filium ejus
recte emisse aedes, hoc consilio eas laudare coepit. Ablativus
speculo nunc pendet a comparativo magis claras. Claror
merus significat: //tantam esse earum claritatem et pu-
ritatem, ut nulla macula insit.quot;

Vs. 646.

Bene hercle factum,, quid, eas quanti destinât?
Destinare in nomenclatura emtorum et venditorum signi-
ficat acquirere constituto pretio, praesertim si arrabo de-
tur. Cf. Rud. Prol. 45 sq.

Minis triginta sihi puellam destinai,

Batque arrhahonem, et iureiurando alligat.
Pers. IV: 3: 80 Mtiam tu illam destinas? Cic. ad Pam.
VII epist. 23: nQuod tihi destinaras trapezophoron, si te
delectat habehis: sin autem sententiam mutasti, ego haheho
scilicet.quot;

Vs. 647

Talentis magnis totidem, quot ego et tu sumus.
Talentis magnis; Talentum est pondus sexaginta mina-
rum ; mina centum drachmas habet ; drachma est prope
librae pondo et Eomanorum denarium fare aequat. Hoc
est talentum Atticum commune, quod fere scriptores
Latini intelligunt, nisi aliud addatur. Cf. £emm. Pann.

de Pond. vs. 37, Cic. Tusc. V cap. 32, Id. pro Eabir.
Post. cap. 8, Virg. Aen. V: 112, Plin. Hist. Nat.
XXXV cap. 10, XXXIII cap. 3, Senec. Controv. V
cap. 34, Aul. Cell. N. A. Ill cap. 17, Serv. ad Aen. V:
112 et IX: 265. De pondéré Cf. Virg. Aen. XI: 333,
Plin. Hist. Nat. IX cap. 14, XII cap. 17 s. f. Cf. porro
Paul. Eeal-Encyclop. v. talentimi. Puit etiam alterum
genus talenti Attici, qnod majus vel magnum vocant,
habens ad illud, quod modo diximus, proportionem ses-
quitertiam, continens octoginta minas. Interdum tamen
scriptores talentum magnum vocant illud quod priore loco
descripsimus, idque hoc loco significatur. Philolaches enim
quadraginta minas arraboni dederat Simoni, ut mentitus
erat Tranio, et vs. 1021 Theuropides dicit Simoni : „Minas
tihi octoginta argenti debeoquot;, quae cum superioribus faci-
unt summam centum et viginti minarum, sive duorum ta-
lentorum, h. e. totidem quot erant Tranio et Theuropides.
Igitur poëta loquitur de talentis sexaginta minarum.

Vs. 650.

Hinc sumpsit, quas ei dedimus. satin intellegisf
Ante hunc versum aliquid excidisse inde apparet, quod
nihil est quo pronomen ei referatur. Lacunam Ritsche-
lius sic sarsit e conjectura :

Ne ille illas redJiibere animum forte induceret.
ille, i. e. venditor. Jam sententia haec est: //Pi-
lius tuus emit has aedes duobus talentis et arraboni
dedit venditor! quadraginta minas.quot; Nam emtio rata erat,
si pars pretii venditori data et ab eo accepta esset.

Vs. 651.

.......Hens, iam adpetit m,eridies.

Cf. vs. 579.

Vs. 652.

Absolve hunc guaeso, vow,ita ne hie nos eneeet. •
Hic versus vulgo legitur:

Absolve hunc, quaeso, vomitum, ne hic nos enecet.
quid autem significet usolve vomitumquot;, equidem fateor
me non intelligere. Vomere enim proprie dicitur de eo,
qui levât stomaclmm cibo vel potu supervacuo ; meta-
phorice de eo, qui probris et conviciis aliquem adspergit
Hac significatione non dubito cum Eitschelio recipere acutam
Bothii conjecturara: »vomitu ne Me nos enecetquot;, i. e. „ne
convicia sua in nos evomat.quot; Littera m finalis saepe omissa.

Vs. 662 sq.

• • .......TR. (Quid ego nunc agam,

Nisi nt in vicinum hunc proxumum [rem conferani\\.
Rem conferam Eitschelius dedit pro librorum lectione
mendaeium, quod e proximi versus fine hue irrepsisse
putat. Vulgatam Lambinus explicat intelligendo confe-
ram. Dura ellipsis, quae ne aptum quidem praebet sen-
sum, nam convertere mendadum in aliquem vel dicere
cet. significat, aliquem mendaciis, fa Isis criminationibus
petere, calumniari. Quare probabile est hoc vocabulum
fraude illatum esse.

Vs. 665.

Calidum hercle audivi esse optumum mendaeium.
Calidum mendaeium i. e. recens, extempore natum, Graece
amp;fQl.i6v. Cf. Mil. H: 2: 73. Cedo calidum consilium cito.

Vs. 667.

Quicqtiid dehinc dicam, mine id certumst dicere.
Vulgo legitur:

Quidquid dei dicunt, id decretnmst dicere,
vel (Edit. Le Maire).

Quidqtml dei dicmd, id rectumst dicere.
Quid sibi velit Ritschelius cum hac mutatione, facta con-
tra fidem omnium codicum, equidem non intellio-o quo-
niam utraque lectio bene se habet, melius autem altera.
Tranio in maximo metu versatur ne, si haesitet, Theu-
ropides omnem rem resciscat, ideoque deorum admonitione
et instinctu fisus, ea dicere se velle fatetur, quae sibi
dubitanti extempore suggerantur, eaque recte dicta putat.

Vs. 670.

Tuus emit aedis ßlius. Th. Bona^t fide?
Bonan\' fide? Ludit poëta in ambiguo, aliter enim loqui-
tur senex, aliter servus quaestionem intelligit. Theuro-
pides hoc vult: ,/re vera?, serione?quot;, servus autem simu-
lât se accipere, quasi senex vellet: ,/utrum dolus malus
in aedibus vendendis adhibitus esset an bona fides,quot; ita-
que respondet: „ si argentum redditur us es, bona fide em-
tae erunt aedes.quot;

Ys. 675.

Atque evoca aliquem lue intus ad te, Tranio.
Intus, i. e. ex aedibus. Cf. Amph. II: 2: 148.

Intus patera,m proferto foras.
Asin. III: 2: 39.

Pkilenium, estne haec, qtiae intus exit.
Cist. III: 8.

Bic, me or are, ut aliquis intus prodeat.
plura exempla hujus usus e Plauti fabulis collegit Han-
dius in Tursell. Ill: pag. 445.

Vs. 683.
Abit Theuropides.

Vs. 688.

Bum mihi senatum consili in cor convoco.

Lepide et facete hoe dictum, quoniam omnia cogitantur
in corde, quod comparatur cum loco, quo senatus convo-
cari solebat, ubi de omnibus, quae ad rempublicam
pertinerent, consilia agitabantur. Cf. Epid. I: 2: 56:
lam senatum convocabo in corde consiliarium.
■ Vs. 689.

Jgitnr turn, accedam, Jiunc, quando, quid agam, invenero.
De particulis igitur turn, Cf. vs. 132.

SCENA 3.

Vs. 691.

Nee quod una esea me iuverit magis,
Illud quod nihil aliud esse credo, nisi abl. quo, adjeeta
littera d hiatus evitandi causa, ut etiam scribitur
quamd, ted, med, eet.

Vs. 694.

Non mihi forte visum ilico fuit,
Haec verba significant: //non casu aliquo mihi videtur
factum esse, quod uxor mihi prandium dedit melius so-
lito, verum de industria, voluit enim in erdjieulum me
abducere.quot;

Vs. 699.

Tota tur get mihi uxor, scio, domi.
Tota target, i. e. irata est. Cf. Cas. 11: 5: 17.

Nunc in fermento tota est: ita turget mih.

Merc. V: 3: 3.

Nam mea uxor propter illaM tota in ferm-ento iacet.
Vs. 703 sq.

Si quis dotatam uxorem atque anum horns hahet,
Eum, hominem, sollicitât sopor: ibi omnibus.
Vulgo legitur:

Si quis dotatam habet, neminem sopor,
Sollicitât. Ire dormitum mihi odio est.
Priorem versum Ritsclielius correxit e Codice As, qui
praebet lectionem:

UxOKEMATQtfBANTJMHABET.

quae lectio firmatur etiam eo, quod codices B. C. T). habent :

.......................habet

cum lacuna. Verbum homo insertum propter metrum.

In altero versu inepta est sententia. Recte Ritschelius
neminem mutavit in n eum hominem,quot; et juvant antiqua
exemplaria Pii, quae habent „hominem.quot; Hic versus et supe-
rior sic explicandi: //si quis dotatam uxorem habet, quam
venerari oportet propter dotem, eum sopor sollicitât, i. e.,
quum bene vult dormire, id non potest propter sollici-
tudinem.quot; Ceterum a ibi omnibusquot; ductum ex As. optime
quadrant cum proximis aire dormitum odiost,quot; quoniam
senex loquitur in universum. Tum demum ad se ve-
nit: „veluti nunc mihi,quot; quae ducta sunt e codice As.
Vs. 708 sq.

Atque pol nescio ut moribus sient
Vostrae: at haec, sat seio, quam me habet male,
Ut moribus sient vostrae, i. e. //ut vestrae (spectatorum)
uxores moratae sint;quot; „haec, i. e. uxor mea, quam me
male habet, i. e. quam miserum me faciat,quot; probe scio.quot;
Cf. Cas. I: 27 sq.

.............quot te modis,

Si vivo, liaheho in nufiiis miser UM m-eis!
Men. IV: 1: 11.

Idem, qnod semper: male habeas.
Vs. 713.

Te ipse iure optumo ineusites licet.
Vulgo huic versui post n optumoquot; inseritur verbum merito,
quo servato efficeretur tetram. acat., pavum hoc loco aptus.
Videtur esse interpretamen tum verborum u iure optumoquot;.
Ceterum sententia haec est: // Ideo jure te ipse ineusites
licet, quod tibi malefacis; uxor tua non te domo ejecit,
verum blanditiis te vult allicere in ciibiculum.quot; Tranio
haec secum dicit.
Vs. 715. .

Hoc habet: repperi qui senem ducerem.
Significat hoc dicto Tranio se reperisse fallaciam, qua
Theuropidem senem decipiat. Dictio ducta est a ludo
gladiatorio: de eo enim qui victus erat, populus cla-
mabat: habet sive hoe habet. Cf. Terent. Andr. I: 1: 55
sq. Certe captus est, hahet. Virgil. Aen. XII: 296:

Hoe habet-, haec melior magnis data victima divis.
Vid. Euhnken. ad Terent. 1.1.
Vs. 720 sq.

...........^x. At hercle hati bonum

Teneo servom [te.. Ma vero: quid ita, te obsecrof]
Post verba: „teneo servumquot; aliquid excidisse eam ob cau-
sam manifestum est, quod verba Simonis vs. 722. „Quid
nunc? quam mox?quot; non bene cohaerent cum ejusdem
verbis, quae mode descripsi. Ad verba heri: „Hau bo-
num teneo servumquot; consentaneum est, Tranionem rogare
causam, cur ita se vocet. Probabiliter igitur Ritschelius

Tranioni tribuit hnjuscemodi verba: „ Eta vero, quid ita,
te ohsecro f quot;

Ys. 722.

Quid nunc, quam mox? ....
Haec verba sunt quasi responsum ad quaestionem Tranionis.
Dicit Simo: cur te haud bonum servum vocem, rogas? Causa
est in promptu: adspice modo vestram vitam, quid nunc aga-
tis et quam mox (quam cito) repetituri sitis vestras voluptates.

Ys. 729.

Musice hercle agitis aetatem ita ut vos decet:
Musice, i. e. splendide, delicate et alieno sumptu. Hue
pertinet Graecum proverbium: // uy.anva doiêoi ^vof-uv,quot;
i. e. ,/nos cantor es sacrificamxis sine fumo;quot; et illud:
„uvXtjrov ßinv ^rjv, i. e. r/tibicinis vitam vivere.quot; Musici
enim, quum alios oblectarent arte sua, opipare ah iis ha-
beri solebant, et tibicines, quum in sacrificiis canerent, de
pontificum mensa laute vivebant, atque adeo sine famo,
sine impensa coenam sibi parabant.

Vs. 738 sq.

...........Si. Quaene suhducta erat

Tuto in terratn ? cet.
Suhducta: naves subducuntur e mari in portum, deducun-
tur e portu in mare. Haec verba hanc habent vim:
//eane navis periit, quae tuto portum attigerat?quot;

Vs. 741.

Th. Heia, mastigia, ad me redi. Tu. Iam. isti ero.
Theuropides, quem jam diutius pertaesum erat longi col-
loquii Simonis cum Tranione, jam comprimere se vix
potest prae iracundia; itaque in convicia erumpit.

Ys. 742.

Vellern ut tu relies, Tranio. sei quid est negotii cet.

Tellern recte Bothius, pro quo libri velim; et sie jam
legit Muretus, qui dictum eleganter explicat bis verbis:
//Cui male et adversus animi sententiam erat, eum allo-
quentes dicebant: n vellem, quae velles({m\\m màic^^^rii
dolere sibi, quod illi male esset; ac si dicerent: //vellem
tibi ita esset, ut tu quoque velles, mibique aegre est,
quod tibi quidquam praeter voluntatem tuam evenerit.
Vs. 743 sq.

Ems peregre venit. Si. Tune [tibi aeluttm] chorda tenditur;
Inde ferriterimi: postea [Te. Pol per tna te g^enna obsecro.
Hi versus sie mutili leguntur in codice B:
Ems venit peregre venit. Si. Tune ..... Cor tenditur

Inde ferriterium postea.......enna obsecro

In priore versu alterum venit abundare nemo erit quin
videat. Cor Eitschelius, Camerariuin et Gronovium
secutus, mutavit in chorda. Chorda tenditur, metaphora
est petita a sagittariis qui telum missuri tendunt ar-
cum; significat igitur: //tibi infortunium imminet.quot; Com-
mode Eitschelius explevit versum addendo : atibi actu-
tum.quot; Ferriterium erat locus, ubi servi compedibus fer-
reis vincti asservabantur. Post hoc alii supplent: upost-
ea recta in crucemquot;; quum autem Simoni in animo esset
servo gravia omnia minitari, multo majorem terrorem ei
injicit aposiopesi usus, qua Tranionem animi pendentem
facit. Quam ob rem malo post verbum postea abrumpi
sermonem. Tranio medullitus perterrefactus genua Simo-
nis amplectitur eumque obsecrat, ne se indicet hero ; quod
colligere licet e vestigiis verbi genua in codice obviis.
Vs. 747.

Nunc hoc, qtiod ad te noster me wisit senex,
Post hunc versum aliquid excidisse vix dubitandum; ma-

nifestum enim est, Tranionem sententiam non absol-
vere quem tale quid dicere voluisse conjicio :
\\volo hercle certior fias e me, Simo.]
Vs. 751.

Tam liquidust, quam liquida esse tempestas solet.
Liquidus, est proprie clarus, serenus, hoc loco placidus ; velut
enim aqua liquida opponitur iurbidae, sic etiam animus
liquidus, i. e. nullis curis, nulla ira turbatus, tranquil-
lus, opponitur animo agitato, inquieto. Cf. Turneb.
ad h. 1.

Vs. 752.

Nunc te hoc or are iussit opere maxumo.
Opere maxumo pro maxumopere sive maxumo opere. Cf.
Cas. prol. 21, II: 7: 7 opere tam magno pro tanto-
pere. Bacch. H: 2: 1, Cist. IV: 2: 48, Epid. V: 2: 55,
Stic. II: 1: 93. Mil. I: 1: 75:

Nam rex Seleucus me opere oravit maxumo.
Pseud. Ill: 2: 107:

Pater Calidori, opere petiit maxumo.
in quibus locis verba illa tmesi sejunguntur.
Vs. 756.

Et balineas et ambulacrum et porticum,.
Ambulacrum memoratur etiam vs. 817:
Viden hoc ante aedis neslibuhmi et ambidacrum quoiusmodi f
unde colligitur ambulacrum, locum ambulationi aptum,
fuisse in vestibrdo i. e. in area ante januam.
Vs. 758.

Eare volt uxorem filio quantum potest.
Quantum potest, i. e. quamprimum fieri potest. Cf. Bacch.
II: 3: 114, Poen. Ill: 1: 64. Cic. ad Att. IV epist. 13:
Rescribas ad me, quantum potest.

Vs. 762.

...................m.ii tu nevis.

Cf. vs. 110 nevolt, vs. 124 neparcunt, nescio, cet. Ne an-
tiques dicere solitos fuisse pro non, patet ex Amph. Prol.
127, Merc. II: 8: 103, V: 3: 4, V: 4: 32, Mil. II:
2: 9, 46 et sexcentis aliis locis.
Vs. 764 sq.
Quin aestu audivit ibi victtmi perhonum:
Sub diu eolere te usque perpetuom diem,
Hos versus Grronovius, quern sequitur Lé Maire, sic legit:
Quia Jieie audivit esse aestatem perbonam:
Suhdiu eoli absque sole perpetuam diem.
Weisius hoc modo:

Quia hic audivit esse aestatem perbonam;
Suhdiu coli has solere perpetuum diem.
in codicibus B. C. D., parvo cum discrimine sic mutili
leguntur:

Quia hic..........ëe estate perbonam

Suhdiu col............perpetuum diem.

E quibus verbis lectiones Gronovii et Weisii facile eli-
cere licet, suppleta lacuna; ea vero, quae Eitschelio pla-
cuit, effecta est lectione codicum A. et As:

quiaestauditumesseaestateieidemvictumpeebonum
ïesuesolecolumbmususquepeepetuumdiemnbsp;x

e quibus verbis ille reconcinnavit Plautinos versus, servato
e codicibus supra memoratis verbo sub diu, cujus expli-
catie videtur esse alterum suh sole.
Vs. 766—768.

Immo edepol vero, quom usquequaque umbrast, tamen
Sol semper hic est risque a mani ad vfspjerum.

Quasi ßagitator astat usque ad ostium.
Haec verba significant contrarium fieri ejus, quod servus
dixerat. Simo dixit: //Quum alibi ubivis umbra est, sol
a matutino tempore ad vesperam in aedibus est, ut cre-
ditor importunus.quot;
Vs. 778.

Vehit Mc clitellas, veliit hic autem alter senex.
Clitellae sunt ephippia, quae imponuntur jumentis, ad
onera commodius gestanda. Cf. Horat. Sat. I: 5: 4-7

Hinc muli Capuae clitellas tempore ponunt.
Phaedr. Pab I: 15. Comparat igitur senes cum mulis
dicitque : // quemadmodum hero meo clitellas impono
eumque has vehere facio, ut super illis omne onus, hoc
est, dolos et fa.llacias meas imponam, ita et hic alter
seuex vehit clitellas,quot; cet. h. e. aliis verbis //utrumque
probe ludificatus sum.quot; Cf. Pjdades ad h. 1.

Vs. 783 sq.

Nunc hunc hauscio an conloquar. congredibor.

Heus Theuropides. Th. He^n, quis hic nomina,t me?
Hi versus sic leguntur in codice B. :
Nunc hunc hauscio an con conloquar eongrediar

Heus theupropides. Th. Hemquis......nom,inat m,e?

unde facile colligi liceret his versibus aliquid deesse,
quod tamen refutatur lectione codicis Â.:

NT]NCHÜNCHAUSCIOANCONI.OQ,ÜAE,COIfGEEDIAß
HEUSTHEOROPIDES HEMQUISHICNOMINATME.
Metri causa tamen melius erit legere n congrediborquo
eflicitur bacch. tetram. acat., quales etiam sunt v ersus se-
quentes usque ad vs. 803.

Congredibor ; saepe Plautus verbis tertiae et quartae con-
jugationis in io et ior futura tribuit in ibo et ilor. Cf.

v. c. Capt. III: 4: 86 et Poen. I: 2: 100 auclihis, Pers.
IV: 4: 77 serviUt, Men. Y : 9: 42 et Merc. III: 2:3
servibo, Merc. V: 4: 57 scibimm, Asin. I: 1:13, Men.
II: 3: 40, Pseud. I: 2: 42 et Truc. II: 6: 69 scibo,
Mil. I: 1: 35 mentïbitur.
Vs. 786.

Quod me misseras, adfero omne impetratum.
Pro quod in plurimis editionibus quo, iinpediente sensu.
Quid enim sibi velit hocce: adfero omne impetratum,
quo (i. e. in quem locum) me miseras.quot; llecte quod habet
codex Ba. Piene ita dictum foret: //impetratum affero
omne id, quod impetratum sive impetraturum me mi-
seras.quot;

Vs. 791.

Simul fiare sorbereque haut faetu fädlest.
i. e. duas res, quae contrario actu fiunt, una eademque
opera facere non potes.
Vs. 799.

Sibi quisque ruri metit. cel.
Proverbium rusticum pro //sibi quisque cousulit.quot; Si-
mile est nostrum: „ieder vischt op zijn ijetij.quot;
Vs. 802 sq.

Miserieordia s\\tuUa haut esse] hominem oportet.
Te. Morare herele. [Th. Immo t%i\\ fads. Te. Subse-
quere. Th. Eiat.
Hi versus in codicibus C. et B. cura lacuna leguntur sic:

Misericordias........homineui oportet

Morare hercle......fads subsequere fat.

Priorem versum editio Weisii secundum Gronovium ita
suppletum habet:

Misericordias iam hominem habere haut oportet.

quod equidem a Theuropidis moribus alienum existimo,
neque ferri potest, quod inter verba hominem et oportet
in codice nulla lacuna invenitur. Le Maire habet :
Misericordiam tarnen habere hominem oportet.
eaque tribuit Tranioni, sequentia autem verba u Morwre her-
clequot; Theuropidi, quod perperam factum esse certe nemo
erit, quin videat; non enim Tranionis erat inspicere aedes,
verum Theuropidis: idcirco Theuropides Tranioni dicere
haud potuit: „morare herclequot; at hic illi. Quum praeterea
manifestum sit, Theuropidem verba : n mor are herclequot;
non una cum praecedentibus pronuntiare potuisse, hinc
luce clarius est versum 802 Theuropidi tribuendum esse.
Inde porro sequitur, supplementa editionum Weisii, Gro-
novii et aliorum, qui legunt: uMorare hercle, cum verba
facisquot; eet. nullius pretii esse, quippe non cohae-
rentia cum ceteris verbis Theuropidis; quare Eitschelii
supplementum probandum censeo. Ceterum in altero versu
melius erit supplere: nimmo tu facisquot; eaque Theuropidi
tribuere (Cf. vs. 789), quibus verbis commotus Tranio
dicit: tfsuhserpuere,quot; et rursus Theuropides: i/fiat.quot; Par-
tibus hoe modo dispositis omnia bene sese habebunt.
Vs. 804.

Bo tibi ego operam. senex ille eccumst. en, addnxi
hominem tihi.

Verba tt do tibi ego operamquot; Tranio dicit ad Theuropidem;
reliqua hujus versus ad Simonem. Operam dare alicui,
est atidire aliq\'imri. Cf. Capt. prol. 6, 54, Cas. prol. 22,
Mil III: 1: 177, IV: 1: 7, Trin. IV: 2: 52, Terent.
Heaut. II: 2: 17, Eun. II: 2: 50. Cic. de Clar.. Oratt.
cap. 89, Id. ad Âtt. XIII epist. 49, ad Pam. VII
epist. 24. Ceterum verba „senex illic est,quot; quae habent

editiones Gronovii, Weisii, Le Mairii omnesque codi-
ces, temere a Ritschelio tentata esse opiuor.
Ys. 821.

Eo pretio empti fuerant olim. cet.
Hiatus in hoc versu post verbum olim ferri potest pro-
pter mutationem personarum
Ys. 825.

.... Quia edepol amho ah infumo tarmes seeat.
Tarmes seeat, Cf. Yitruv. II: 9: 6: uohies procréai, et
alit tarmitem ab eoqîie vitiatur.quot; Est geims vermiculi.
Ys. 828.

Non enim haec pultifagus opufex opera fecit barharus.
Tultifagus, verbum hybridum, compositum e latino verbo
puis et graeco (payuv, significat: „qui vesci soletpulte.quot; No-
tum est, ut apud Graecos /im^av, ita apud Romanos
pultem fuisse antiquitus communem cibum; postea vero,
invalescente pane, factum id esse alimentum viliorum et
pauperiorum : itaque pultifagus est idem atque vilis, vul-
garis-, addit barharus, quia plerique fabri et opifices erant
servi, captivi ex Africa aut aliunde advecti. Quare hoc
dicit Tranio: postes afl\'ahre factos esse, ut facile appa-
reat non esse opus fabri rudis, vili pretio conducti.quot; Sine
causa Scaliger puUifagum voluit significare Poenum ; etsi
enim Poeni etiam pulte uti soliti, et ab his puis pumea,
quod est certum pultis genus, nominate est, nou hi aut
soli aut magis quam alii hoc cibo usi sunt.
Ys. 829.

Viden coagmenta in forihusf Tu. Video. Tr. specta
quam arte dormiunt.
Quam arte dormitmt, haec verba elegani.er Politianus apud
Gronoviam explicat sic: //Quia coimivere dicuntur,

qui dormitant: ut apud Cinnam lectus est versiculus:

Jam gravis ingenti connivere pupula somno.
ideo, quum in foribus juncturas esse minime laxas ser-
vus ostenderet, dormire eas ridicule prius, dein etiam
connivere joculariter dicit, ex oculis dormitantium ducta
metapbora.quot; Ceterum h. 1. videtur esse quaestio indi-
recta, in qua pro Conjunctive saepe poni Indicativum
uotum est. Cf. Horat. Sat. I: 2: 23:

Si quis nunc quaerat, quo res haec pertinet: illuc.
Multa exempla colligit Burmannus ad Lucan. Phars I:
126. Cf. porro. Plaut. Amph. prol. 17, 50, Mil. lY:
6: 47, et alibi passim. Etiam connivent jocose dictum
est pro: //non ad perpendiculum constructa sunt.quot;
Ys. 832.

Tiden pietum, ut ludificat una eornix volturios duos f
Non aderat pictura in aedibus Simonis, verum servus se
ipsum cornicem dicit, ambos autem senes volturios, vel
propter canitiem, vel propter avaritiam. Cf, vs. 833 sq.
Ut comix ludificat volturios, sic ille seni utrique ludos
facit,

Ys. 836.

, . . Th. Profecto nullam equidem illic cornicem intuor*
Intuor tertiae conjugationis pro intueor, quemadmodum
fervere et ferv\'ere, stridere et stridere , olêre et olere ,
ciëre et cïere, connivere et conniv\'ère.
Ys. 839,

Omnino, ut te absolvam, nullam pictam conspicio hic avem.
Ut te ahsolvam, i. e. //ne diutius te morer.quot;
Ys. 843.

Eho, istum, puere, eircumduce hasce aedis et conclavia.
Yulgo verbum circumdiicere construitur cum accus, per-

sonae et praepositione per. Cum dupüci accus, con-
structum etiam offendes Caes. B. G. ITl cap. 61: „Quos
omnia sua praesidia cifcumdnxitquot;

Vs. 845—848.
Th. Apage istum circumductorem : nil muf or ductaner.
Si. Aedis dico, vin qui te perductet?Apage: non placet,
Quicquid est, erraho potius quam perductet quispiam.
[St. Tuo arhitratui Th. Ergo eo igitur sine perductore.

Si, I, licet.
Hi versus mutili leguntur in codice B:
H. Apage istum me ... . nihil moror dtielarier.

Quidquid est.........perductet quispiam.

S. Adis dico.......H. Ergo intro eo sine perdu-
ctore. S. i, licet.
In codicibus C. D:

Apage istum me ... . nihil moror ductaner.
Quicquid est ... . perductet quispiam adis dico
Ergo intro eo igitur sine perductore ilicet
pro quibus in ceteris codicibus tres versus exstant, duo
autem post vs. 816 hoc modo apud Gronovium leguntur :
Si. Vin qui perductet? Th. Apage istum perductorem,
non placet.

Si. Quid, quid est? Erraho potius, quam perductet
quispiam.

Quo loco si ponantur, nemo est quin videat perperam

esse collocates ; non enim est consentaneum, Simonem eos

rogare num velint aliquem qui perductet, dum ipse
cum iis incedit; contra postquam ille prolessus erat, se non
vacare, necesse erat hos rogare num vdlent circumduct
Hinc patet in omnibus codicibus, praeter B. C. K- «s
duos versus esse interpolatos, iteratosque e vss. 845--8 ,

qaos laceros recte Eitschelius mihi videtur supplevisse,
accepta quoque perturbatione vss. 846 sq. Postquam
enim Theuropides Simoni respondit use nihil morari cir-
cumduciquot;, optime Simo reponit: u aedis dicoquot;, i. e. de
aedibus meis loquor, quippe quae aliéné sint ignotae,
iteratque quaestionem de circumductore. Ad quae apte
iterum respondet Theuropides, sibi hoe non placere; se
potius velle errare quam circumduci, quoniam nimirum
ipsum miserebat senis moerentis propter aedes venditas.
Ad haec Simo recte dicit: utuo arlitratuquot; quae verba
necesse est inserantur ante verba Theuropidis nergo eoquot;
eet., qnippe quae aliter non bene cohaererent cum vs.
847. Ceterum verba istum perduetorem glossema viden-
tur, quo explicaretur quid sibi vellet istud apage.

Vs. 848 ergo igitur. Saepius haec jungit Plautus,
quemadmodum itaque ergo Terentius. Cf. Hand. Tursell. II,
pag. 465.

Vs. 849.

.... Mane sis videam, ne eanis......

Propterea, ut caverent introeuntes, januae saepe iu-
scribi solitum erat : // cave canemquot;, ut notât Popma
ad h. 1.

A O T ü S lY.

SCENA L

Vs. 859.

hi soldait esse utibiles eris.
Utibiles i. e. utiles. Cf. Mil. Ill: 1: 18, Triu. HI:
3: 20, Men. V: 6: 20, Merc. V: 4: 45. Ceterum
hi versus iisdem paeue verbis leguntur Men. V : 6 :
19—22. Similis locus est Aul. IV: 1.

Vs. 861.

.... tum stulta expetunt sibi consilia:
i. e. capiunt consilia stulta. Cf. Cas. II : 7: 7, ubi expe-
tivisse nude, omisso consilitm, invenitur pro decrevisse,
statuisse.

Vs. 863 sq.

m si sunt reprensi, faciunt de malo
[Sibi] peculitm, quod nequeimt [de bono.]
Faciunt de malo . . peculium, ludit in ambiguo Plautus :
peculium facere de malo, ut animadvertit Acidalius, pot-
est significare: peculium sibi comparant furtis, fraudibus-
que, vel peculium faciunt offerumentis et vibicibus ver-
berum. Cf. Asin. II: 2, 9, quo loco servus Leonidas jocose
dicitur largiri peculium partum plagis ultro dono sibi
oblatis. Alteram hanc significationem hoc loco prion
anteponendam esse, mihi dubium non videtur. Be bono,
haec verba necessario addenda propter oppositionem : pe-
culium de bono est illud quod servi sibi comparant de

demenso, quod singulis mensibus a dominis accipere so-
lebant; cujus si, ventre fraudato, aliquid iis superesset,
paullatim argenti summam colligebant, qua libertatem
emere possent.
Vs. 865.

Aug ent ex pmxillo: \\tJiensaurum in^de pariunt.
Augent ex pauxillo, i. e. sicut e paucis nummulis paul-
latim coacervatur thesaurus. Sensus est: //servos fugiti-
ves, quum capti sunt, primo parva poena affici, si ite-
rum, majore, et sic pedetentim, crescente modo, donec
tandem capitali poena affiigantur.quot;
Vs. 866 sq.
Mihi in peotore {id] consili[st, praeeavere]
Malam rem prius quam ut meum \\tergum doleat.]
Pro his Weisius et Le Maire habent:

Mihi in peetore consilii [quod est,
Lubet cavere\\ malam rem. prius,
Quam ut meum [tergum exsinceratum fiat.]
claudicante metro et pro parte etiam sensu: nam sive
ita construas: nquod consilii mihi in pectore est, cet.,
sive sic: umihi, quod consilii in pectore est, lubetquot; cet.
aeque dura ac languida est dictio. Quare Eitschelii sup-
plementum probandum censeo.

Vs. 868 sq.

.... [ita mihi] corium esse oportet:
Sincerum atque ut [id mihi] votem verberari.
Sincerum dicitur integrum, quod est nullo morbo neque
macula vitiatum. Ovid. Met. XII: 99 sq.

Sine vulnere corpus,

Sincerumque fuit.......

Id. Met. I: 190 sq.

.......Sed immedicabile vuInns

Ense reddendum, ne pars sineera trahatur.
Plaut. Rud. III: 4: 52, Gell. N. A. Y cap. 1, Plin. .H
N. XYII cap. 22 : Igitur eorium sincerum dicitur servus
habere, qui numquam verberibus caesus est. Pro votem
aliae editiones habent veiem, absque ullo sensu. Yerba
,/ mihi esse oportet corium sincerum atque ut votem id ver-
berariquot; significant: //tergum habeam, sicut habeo, nullis
vibicibus foedatum et quod nesciat quid sit verberari,
ita ut quasi in votis sit verberibus caedi.quot; Per jocura
hoc dici per se patet.
Ys. 870.

Si [ego] huic iam parebo, probe tectum habebo :
Pro iam parebo aliae editiones habent imperabo, quod Le
Maire, duce Gronovio, explicat sic: //ut porro evitem
verbera, sic huic ori imperabo (quod cum gestu pronun-
tiandum, ut digito labrum comprimât), probe tectum ha-
bebo se. os. Notum enim in praecipuis servi virtutibus esse
silentium. Loquitur enim de tecto, ut docent etiam quae
sequuntur.quot; Meras has esse ineptias nejuo non videt; ma-
nifestum est Interpretern non habuisse quo referret prono-
men huic. Atqui accepta lectione Eitschelii, facillime ex
iis quae praecesserunt efiici potest, huic referendum eses
ad id consilii (vs. 866), et verba sic accipienda: „si huic
consilio parebo, i. e. si offtcio meo semper rite fungar
et malum praecaveam, tergum probe tectum habebo.\'

Ys. 872 sq.
Nam ut servi volunt esse, ita solent [eri esse:]
Boni sunt \\bonis], inprobi sunt maleficis.
Hi versus apud Camerarium et Gronovium, quos sequitur
Le Maire, leguntur sic:

Nam ut servi volunt esse herum, ita solet esse.

Bonis boni sunt; improbi, qui malus fuit.
eo tantum discrimine quod in priore versu Gronovius
omittit verbum esse.

Quod ad sensum attinet, prier horum versuum ad-
mitti posset, nisi metrum claudicaret: lectio enim Eit-
schelii idem significat atque illa, nimirum quod Bel-
gice dicimus: „Zoo meester, zoo hneeU.quot; Quod ad al-
terum versum, in eo cum metrum non bene se habet;
tum verba: „ improbi, qui malus fuit,quot; hauà aliter expli-
eari possunt nisi sic: ,/heri sunt improbi ei servo, qui
malus fuit.quot; Quominus autem ita legamus, primum im-
pedit, me judice, dura omissio pronominis ei; posset
quidem qui mutari in cui, ut esset attractie, verum hu-
jusmodi construetionem apud Plautum non memini me
usquam invenire. Deinde quoniam poëta in universum
loquitur, atque eo consilio incipit a numero plurali,
elegantius sermo mihi videtur procedere, si eodem nu-
mero uti pergat. Restât ut consideremus lectionem
Weisii hancce:

Nam, nt servi volunt esse herum, ita solet.
Bonus cum prohi\'st.
Malus cum malis.
puncto majore in primo versu post verbum solet posito,
facile omnes mecum fatebuntur, commodius esse punctum
minus, sive semicolon. Ex iis autem quae modo diximus
de vs. 872, necessario sequitur, hos duos ultimos versus
emendandos esse. Poëta quum incepit loqui de heris, plu-
rali numero, patet melius esse eundem numerum con-
tinuari; propter metrum autem praestat hos duos ver-
sus in unum conflari: quibus perpensis lectio Bothii,

quem Ritschelius secutus est, probanda mihi videtur.
Vs. 877 sq.-

Non eo: molestus ne sis: scia quo properas: gestis a.liqv.o:
Iam Jierele [nunc] ire vis, mule, pastum foras.
Sunt haec verba, ut animadvertit Lambinus, servorum
desidentium et irridentium servum frugi, qui hero ad-
Vorsum ire parat. //Ire vis aliquo in popinam, ut te far-
das, sicut muli soient, fractis retinaculis, pastum ire.
Vs. 884.

Illi erunt lueaedae multo potius quam ego sim restio.
Bueaedae, ut animadvertit Schmiederus ad h. L, proprie
sunt ii, qui boves stimulis caedunt; restiones sunt qui
restes faciunt aut vendunt. Cf. Sueton. Aug. Cap 3. s. f.
M. Antonius libertinum ei proavum exprobrat restionem,
avum argentarium. Quum autem h. 1. sermo sit de
poenis, quibus servi afad solebant, videtur utrumque
verbum hic peculiari sensu accipiendum, ut bueaedae di-
cantur, qui loris bubulis, restiones qui restibus caedun-
tur. Ita sensus erit, secundum Gronovium: illi potius
loris bubulis caedentur, quam ego restibus caedar, i. e.
illi multo potius magna poena afadentur, quam ego parva.
Pro bueaedae alii bueidae, simili varietate qua supxa vs.
158 defieatam vel defaeeatem,.

SCENA 2.

Vs. 885.

Mane iu atque adsiste [/m\'c] ilico, Phanisce: re^pice etiam.
Jam umis ex iis, de quibus secum Phaniscus locutus
est, mutata sententia, venit officio functurus. Cf. vs.
876 sq. Etiam h. 1. habet vim intensivam, ut nostrum ioeh.

Vs. 887—890.
Manesne [tu] impure ilico parasite? Phan. Qui parasitus
Ego sïm? Adv. [Tiôi] enim dicam: eiho per duci poteris
quovis.

Phan. Mihi sum: lubet [mihi] esse, quid [t4i\\ id curas?
[cilia cura^

Adv. Ferocem [te] facis, qtiia te erus tuus [iatri^ amat.
Hi versus in edd. Weisii et Le Mairii inverso ordine
leguntur, nimirum vs. 886, 889, 887, 888, quem ordi-
uem facile agnoscas minus rectum esse, quia vs. 889
melius respondet versui 888 quam versui 886.
Vs. 891 sq.

Oculi dolent. Adv. Quor? Phan. Quia [mihi] fumus mo-

lesiust. Adv. Tace sis,
Faber [nugarunî] plumbeos qui cudere soles nummos.
Oculi dolent cet. frequens molestia in veterum aedibus,
maxime quum sacrificia vel epulae pararentur. Phaniscus
nunc id praetexit ut se amoveat. Similiter servus in
Aristoph. Plut. vs. 831 sq. dicit

£,«£ d\'tUnif-ajJiv 6 y-unvog. Ovx oioç ve yào
svâov /.lÈi\'iiv ^v sSuy.vf yào tà ßXtcpuQu pov.

Vs. 892 propter metrum et sensum Uitschelius recte
inseruit verbum nugarum. Quoniam Advorsitorem taede-
bat probri, quo modo affectus erat (vs. 891), idcirco illum
fabrum nugarum vocat, significaturus, se ejus verba nihili
pendere; quod etiam firmatur verbis sequentibus uplum-
beos qui cudere soles nummos,quot; quae denotant //eum,
qui simulatis ofamp;ciis, speciosis dictis ac factis hero per-
suadet, se esse frugi, quum sit nequam.quot; Casaub.

Vs. 899 sq.

Heus, eequis Mo est, maximam qui Ms iuiuriam
Forihus defendat? cet.
I. e. //eequis est qui defendat, arceat, ab his foribus
maximam injuriam,quot; ut Virg. Eel. VII: 47.

Solstitium peeori defendite, cet.
Significant verba: //quis est, qui aperiendo me prohi-
beat quominus magna injuria fores afficiam, nempe eas
perfringendo.quot;

SCENA 3.

Vs. 906.

Fidisse usquam abieetas aedis, nisi modo Jiasee.
Ahieetas, i. e. vili venditas pretio. Cf. Phaedrus. IV: 5: 42

Agros abjiciet moeeha ut mundum paret.
Terent. Adelph. IV: 7: 25 sq.

.......quae quantum potest

Aliquo abiieienda est, si mn pretio, grains.

Vs. 908.

Tb. Quoiusmodi gynaeceum? quid porticum? Th. Insa-
num lonam.

Insanum, adverbialiter positum, interdum usurpatur pro
immodice, ingentem in modum, qualia sunt quae insani
faciunt. Cf. Cic. pro Mil. cap. 31, Auson. de Sapp. in
Sol. vs. 20: Dives insanum in modum.
Vs. 912.

Th. Di immortales, mercimoni lepidi. cet.
Mereimoni lepidi, Genitivus in exclamatione positus Graeco
more. Cf. Arist. Nub. vs. 153 : co Zw, xijc, ltnxóxrixnlt;;
TMP rpQfvwv. Plat. Eep. VI: 509 G:quot;AtioX?.ov, Saif,iov(ag
vTiiQßolfjg, Lucan. Phars, II: 45: — o miser ae sortis.
Vs. 918.

..........Th. Servavisti omnem ratem.

Omnem ratem, figurate pro omnem. rem. familiarem; tro-
pus petitus a nautis, qui tempestate depreliensi, ejici-
enda aliqua parte oneris, reliquas merces cum navi servant.
Vs. 920.

.....Te. Ita enimvero: ne qua causa subsiet.

I. e. ne quid in conficienda ratione difficultatis moveat
si tecum rem agat, quia non emisti. Metuebat enim
Tranio, ne, si Theuropides ipsi Simoni argentum solveret,
res omnis palam fieret. Causa saepe pro litigandi catisa,
ut. v. c. Asin. IV: 1: 44.

Nolo illam habere causam cet.
Vs. 922.

Th. At enim ne quid captioni mihi sit, si dederim tibi.
I. e. vne quid fraudi mihi sit, ne decipiar.quot; Captio
proprie dicitur fallax argumenlatio, sophisma. (yf. Cic.
Acad. IV cap. 14 s. f. Ad Div. II epist. 17, de Pato

cap. 13, Brut. cap. 63, de rinn. II cap. 6. Senec. Epist
45 med. Aul. Gell. N. A. I cap 3. Item sumitur pro
franäe, deceptione, qua quis capihir. Cf. Plaut Epid. II:
2: 114. Cic. pro Quint, cap. 16. Gajus Dig. XXIX:
3: 7. Ulpian. IV: 1: 1.
Vs. 924.

Egon\' abs te mmm non caver e, cet.
I. e. //Egone ea sim iiducia ut abs te non caveam.quot;
Ceterum auimadvertendum, comicos poëtas solere senes
fingere deliros et credulos, ita tamen, ut simulacrum ali-
quod sapientiae prae se ferant.
Vs. 926 sq.

Th. Ego enim cavi recte [Te. cave modo alios: mihi, qui
tibi ßdem

Usque servavi, hercle] eam debes gratiam atque ammo meo.
Hos versus, conjunctim scriptos, Theuropidi tributos ofPe-
runt Weisius et Le Maire, sic legentes:
Th. Ego enim cavi recte: eam mihi debeo gratiam, atque
animo meo.

quod quominus probetur prohibet metrum et lectio cod. B.

e

Ego enim cavi recte .... Earn debts gratiam. atque
animo meo.

Hinc apparet et lacunam esse nec legi posse mÂhi deleo
quod e codice B elici non queat. Quae quum ita sint,
luce clarius est verba: ueam debes gratiamquot; cet. non esse
Theuropidis, ideoque Tranioni tribuenda esse et quaedani
excidisse, quae satis ingeniöse supplevit Ritschelius.

Vs. 940—945. In Codice A sequuntur sex versus,
■quorum tamen nil fere superest nisi litterae quaedam et
apices, quibus versibus senem ludibrio haberi, mihi qui-
dem cum Ritschelio persuasum est.

Vs. 950—952.
Phan. Non hie Philolaches achilescens habitat hisce
in aedibus?

Th. Habitavit: vermn emigravit pridem ille ex hisce
aedibus.

Adv. Senex hic elleborosust certe. Phan. Erras per-
verse, pater-.

Vulgo vs. 953 excipit versum 950; apparet tamen, et me-
cmu nemo erit quin fateatur, ita hos versus non bene
cohaerere. Postquam enim Phaniscus cum admiratione vs.
950 rogavit, num Philolaches hic habitet, Advorsitor
respondere non potest: „senex hic cerehrosust [elleboro-
sust B) certequot; nisi Theuropides ipse prius quid respon-
disset ad quaestionem Phanisci. Quod respiciens Eitsche-
lius, e vestigiis codicis A, legentis:

. abi. m, u. bum: . . . c...........l . . . hiscbaedibxjs

vs. 951 concinnavit. Elleborosus est is, qui plus ellebori
sumsit quam par est, itaque dicitur y^q insano. Cf. Eud.
IV: 3: 77 sq. Elleborus enim credebatur optimum reme-
dium esse iis, qui mente capti erant. Cerebrosus con-
tra, quod verbum legimus in plurimis editionibus, dici-
tur is, qui cerebro ita laborat, ut facile irascatur, facile
sententiam mutet, inconstans est. Cf. Hor. Sat. I: 5: 31.
Quod huic loco aptum uob esse, nemo certe negaverit:
quare cum Eitschelio lego Elleborosus, quam lectionem
etiam tuetur codex A.
Vs. 957.

Quartus, quintiis, sextus usque, pjostquam peregre hinc
dus pater

Ahiit, niimquami hic triduom unmn desitumst piotarier.
In priore versu eius non iiecessc est per synizesin lege-

re, si retineamus vulgatam lectionem Une peregre eius,
qua metrum optime constat. In altero pro potarier vulgo
legitur esse et hihi, quod iteratum videtur e vs. 959,
quae ejusdem rei, verbis iisdem repetitie nemini non
languere videatur. Praeterea vero obstat grammatica ra-
tio, quae vetat passivum verbi desinere construi cum in-
fin. activi, sed semper, aeque ac coeptum est, post
se habet infin. passivi; praestat igitur legere cum co-
dice A. potarier.
Vs. 966.

Vide sis ne forte ad merendam qxwpiam devorteris.
Merendam. Romani plerique ter quotidie solebant cibum
capere: primum erat jentaculnm; sequebatur
diem claudebat coena. Merenda idem fuit ac prandium,
quod capiebatur circa meridiem, eo tamen, ut videtur,
discrimine, quod merenda simplicior, prandium lautius
esset: quod etiam e nomine colligitur, quum merenda
dicta sit ab aere merentibus. Prandium describit Plautus
Men. I: 3: 25 sqq.

lube igitur nobis apud te prandium aceurarier,
Atque aliquid scitamentorum de for o ohsonarier.
Qlandionicam suillam, laridum, pernonidem, aut
Sinciput, aut poUmenta porcina, aut quid ad eum

Madida quae mi adposita in mensam milvinam sug-
gérant :
Cure. II: 3: 44.

Per7mm, abdomen, sumen sueris, glandium.
Nimirum cibis calidis aeque ac frigidis, saepe reliquiis
coenae hesternae constabat. Cf. Cure. II: 3: 42. Pers.
I: 3: 25 sq. Bekker, Gall. Ill, pag. 171—204.

Ys. 973.

Th. Quanti? Adv. Triginta talentis. Phan. fià rov\'JtnôlU),
set minis.

I. e. //lion, per Apollinera, triginta talentis, sed toti-
dem minis.quot;
Vs. 974.

Ain minis triginta amicam destinasse Philolachem?
Codices habent destinatam Philolachem vel destinatum Phi-
lolachem, unde apparet legendum esse vel destinatam Phi-
lolachi, ut Gulielmus legit, auctore Gronovio, vel desti-
nasse Philolachem, ut Eitschelius. Optio dubia. De
verbi destinare significatione Cf. annot. ad vs. 646.
Vs. 983.

Triginta minae, prae quam alios dapsilis sumptus fadt.
Dapsiles sumptus, i. e. largos, copiosos, abundantes. Cf.
Aul. II: 1: 47 dotes dapsiles. Pseud. V: 1: 33 sq. co-
rollas dapsiles. Colum. IV: 37 s. f. Id. Ill: 3. Prae
quam, prae ut, prae quod, e vulgari sermone desumta
sunt a comicis. In his prae significat comparationem, ut
sensus sit : // comparatione facta aliorum quos facit sum-
ptuum.quot; Cf. Terent. Eun. II: 3: 9 sq.

Lud/um iocumque dicas fuisse illum altermn,
Prae ut huius rabies quae ddhit.
Plaut. Amph. II: 3: 3. Men. II: 3: 39 sq.
Vs. 984.

Tranio: is vel Herculi conterere qtiaestum possiet.
Herculi conterere quaestum, i. e. Herculis, dicitur de
prodigo. Salmasius ita explicat: Herculi vovebantur
deeimae, quae facete qtmestus ejus a comico dicuntur; ut
sensus sit: //is tantum consumere possit, quantum Her-
culis décimas aequiparet.quot; De his decimis Cf. Plutarch.

Quaest. Eom. cap. 18. Alii Hemdis quaedum dictum
volunt, quia erat Deus nlovTo8órri(;, insperati lucn et
divitiarum hominibus dater. Cf. Herat. Sat. II : 6: 10
sqq., ut Eerculis qmeskis appellentur maximae divitiae.
Prior explicatio potior videtur.
Vs, 988.

Adv. Eeus vos, ecquis aperit? Phan. Quid istas pnltas,
uhi nemo infus est?

Verba : // Heus____aperitquot; melius tribuuntur Advorsitori

quam Phanisco, quoniam illius, non hujus erat hero ob-
viam ire. (Cf. vs. 900) : unde sequitur verba: u Quid....
est?quot; non Advorsitori tribuenda esse, ut in editione Weisii
factum est, verum Phanisco, qua ratione hujus verba, vs.
989, optime cum superioribus cohaerent; oratio emm
valde langueret, si primo Advorsitor verba: // Qiiid . . .
est? enuntiaret, turn Phaniscus responderet: u Alio credoquot;
cet. Omnia melius procèdent, si vss. 988 sq. inde a verbo
Quid Phanisco soli tribuuntur.
Vs. 990.

Th. Puere, \\se^q\\_uefe, te ohsecro,\'] hac me. Phan. ... Th. ...
Hoc versu in plurimis editionibus aliquid excidisse, testis
est codex A, in quo legitur:

Puere . . q . . ............hacme--—

ex quo colligitur, post verba hae me Phaniscum aliquid
respondisse; quod nisi accipiamus, verba Theuropidis vs.
991 non cohaerere cum vs. 990 nemo non agnoscat.
Eitschelius lacunam probabiliter sic supplevit :

_ ........Phan. Tergo timeo. Th. Ne time.

Vs. 991.

......Phan. Liberias paenulast tergo tuo:

Paenula, vestis spissa et villosa, quae supra tmucain

injiciebatur friguri et plaviae arcendae, Idfc tropice pro
tegumento, sive tutamine dicitur. Sententia haec est:
Alter servus modo jussus est abire; hac de re ridens ei
gratulatur Phaniscus, dicens: //libertas, nempe abeundi,
quam nactus es, tuetur tergum tuum a plagis, quas me-
ritus eras; mihi non est quod tergo meo metuam.quot; Haec
verba melius tribaenda esse Phauisco quam Theuropidi,
docent verba vs. 992, quibus quasi comparationem in-
stituit Phaniscus inter se et Advorsitorem.

SCENA 4.

Vs. 1000.

Si. Miam Th. Qmd tandem? Si. Vidi efferri mortnom.
Etiam in respondendo habet vim affirmandi et significat
ita, sane. Cf. Amph. I: 3: 46, Mere. IV : 5 : 27. Cic.
Acad. IV cap. 32 med. Ut prohabititatem sequens, nU-
eumque haec occurrat aut deficiat, aut eïiam aut non
respondere potest. Id pro Eosc. Com, cap. 3, Utrum cetera
nomina hales, an non? Si non, quomodo tabulas conficis?
Si etiam, quamohrem, cet. Plin. IV epist. 13.
Vs. 1002.

Novom. Si. Modo vixisse ailant. Th. Vae capiti tuo.
Post vocabulum novom vulgo adduntur haec:
Si. umm vidi mortuom efferri foras,
quae iterata esse e vs. 1000 nemo erit qui non agnos
cat; vocabulum foras est additamentum verbi efferri.

Ys. 1004.

...........Si. Promisi foras.

suppl. f/ad coenam me venturum.quot; Cf. Stic. lY : 2: 16
Ai coenam lerele alio promisi foras, III: 2: 27 Mens
aecipiam certo, si promiseris, sc. te daturmn. Mere. Y :
2: 108, Pers. I: 1 : 49.

Ys. 1006 sq.

.....Si. Verum eras, nisi quis prius

Voeaverit me, vel apud te cenavero.
Vel apud te cenavero, dictum nuQu ngoaóoyJav: quippe ex-
spectares Simonem dicturum: „apud me te exeipiam.quot;
Pacete eo significatur parsimonia senis, qui alieno quam
suo sumptu amicis gratum facere mavult.
Ys. 1017—1021.

.....Si. Mecum ut ille hic gesserit.

Bum tu hinc ales, negoti [cquidquam? Th. . . .

.........Si.] Quidnam,? aut quo die?

Th............................

Minas tili octoginta argenti debeo.
His versibus quaedam excidisse recte vidit Eitschelius.
Primum, unde pendeat genitivus negoti, non liquet, deinde
verba Simonis: „ Quidnam? aut quo die?quot; non legi posse
conjunctim cum ejusdem verbis vs. 1018, hinc apparet,
quod, si suppleamus illo versu vocabulum quidquam, a quo
genitivus negoti pendeat, certe continuato ordine legi
non possunt, quum metrum id vetet, sed necesse est
scribi versu separato; quod si accipiamus, patet plus tribus
integris pedibus hujus versus intercidisse. Quae omnia quum
ita sint, mihi quidem haud dubium videtur, quin verba
quaedam Theuropidis interieiint, quae Eitschelius sic
supplenda conjecit:

............Th. Ne nega

Etsi tibi aegre nunc est.....

Eadem ratione post vs. 1019 lacuna statui debet. Si enim
ad quaestionem Simonis: itQuidnam? ant qno die?quot; sta-
tim Theuropides responderet: „ Minas oetogintaquot; cet.,
nemo non fatebitur ea non bene cohaerere, quare facio
cum Bitschelio supplente hunc versiculum:
Th. Molestus ne SIS: rem omnem in pauca conferam.

Vs. 10E6.

Si. Quaeso edepol, ad me hue specta et responde mihi.
Post hunc versum magnam esse lacunam Ritschelius de-
monstravit in Parerg. I pag. 466—472, e cujus argu-
mentatione haecce afferam, quibus plane assentior:
Non intelligi potest, quorsum vs. 1027 verba hoe
et tuis spectent; quid ajebat Theuropidem veile aedifi-
care ? tum istud in tuis nihil esse potest nisi in tuis ae-
dibus. At de aedibus nulla mentio facta est in verbis
Simonis vs. 1026; porro quis erat, qui filio veile uxorem
dare Theuropidem ajebat? nemo nisi Tranio: cujus tamen
rei in versibus superioribus nulla mentio fit. Denique
quid est, quod respondere Simo Theuropidem jubet vs.
1026, quum tamen nihil ex eo quaerat? Ob has rationes
lacunam esse manifestum est, quam acute explere ten-
tavit Ritschelius in editi one pag 151 sq.
Vs. 1035.

[Bisperdidit me ille\'] hodie in perpetuom modum.
Plane facio cum Ritschelio, qui verba Bisperdidit me
ille, reposuit pro: „deludificatust me hodie,quot; melius
enim dicitur „pjerire et perdere in perpetuum modum
quam ludificari in perpetuum. Portasse lacuna aderat hoc
versu, quam librarii suppleverunt e verbis vs. 1033.

Ys. 1039.

Si. 8ime. Th. Èadem ego opera haec intm ÜU mrravero,
Yulgo versus sic legitur :

Si. Sume. Th. Eademqv,e_ opera haec tïbi narravero,
vel ita:

Si. Sume. Th. Eadein ego opera Mee tibi narravero,
In utravis liarum lectionum est hiatus, qui evitatur, si
Eitschelii lectionem accipimus, omisso tamen verho ego
et transpositis verbis eadem et opera. Eadem tuin non
opus est legere per synizesin.
Ys. 1040.

Quis me hodie exemplis ille ludificatus est.
Quis {quibus) . . . exemplis, ut Capt. III: 5: 33 :
Quando ego te exemplis exeruciaro pessumis.

Terent. Phorm. lY : 4: 6 sq.

Ut te quidem omnes, di, deae, superi, inferi,
Malis exemplis perdant! eet.
h. e. edendo in te exempla, quae omnibus terrori snit.

A C T U S y.

SCENA 1.

Vs. 1042.

Atgue equidem, quid id esse dicam verbum muci, nescio :
Post hunc versum aliquid excidisse patet e verborum
nexu. Quid enim est, quo referatur illud »«ra vs. 1044.P
Ceterum vs. 1044 spectat ad id, quod dictum est vs.
929 sq.
Vs. 1048.

Postquam ex opsidiofie in tutum eduxi manuplaris meos,
I. e. postquam Callidamatem, Philolachem eorumque amatas
periculo liberavi.
Vs. 1050.

Quom eum convocavi, atque illi me ex senatu segregant,
Atque h. 1. pro statim, cujus significationis videas exem-
pla Bacch. II: 3: 45, Mere. II: 1: 32, Epid. II: 2:
35. Liv XXVI cap. 39 med. Virg. Georg. I: 201 sqq.
Non aliter, qtiam qui adver so vix fiumine lembtim
Uemigiis suhigit, si hracUa forte remisit,
Atque illum in praeceps prono rapit alveus amni.
Stat. Theb. II: 26 sq.

Illos ut caeco r ecubans suhlimia sensit
Cerberus, atqtie omnes capitum surrexit hiatus.
Legg. XII Tabb. apud Cic. de Legg. II cap. 4: si in
jus vocat, atque eat.
Vs. 1051.

Ubi egomet vidi rem vorti in m,eo foro, cet,

8

B pi-oveAio dictum, quod alibi memoratum nou reperi.
Sensus est: .ubi video me jadicium, i. e. penculum
evitare non posse.quot; Locutio inde ducta quod, nt ait

Lambinus, .jure civili extra suum forum nemo judicium

accipere cogebatur, in suo autem debet. Et actor rei,
non reus actoris forum sequitur.quot; Erant enim in Itaha
et in provinciis passimnbsp;i. e. oppida, vici, in qui-

bus certis diebus jus dicebatur. Itaqueest locus
et dies liti agendae eonstitutus. Cf. Cic. Yerr. ^III cap.
15: „extra mum forum vadimonium promittere.quot;

Ys. 1054.

Nam séo equidem nullo pacto iam esse posse clam senem.
Post hunc versum lacunam esse, efficias inde, quod
Tranio non dixit, quae res clam senem esse nequi-
ret, neque id narrat vs. 1062. Ostendit praeterea codex
A,\' in qno spatium septem versuum inter vs. 1054 et
vs\' 1062 vacuum relictum est, quorum versuum plane
cvanidorum nihil legi potest nisi initium tertii, quarti
et quinti. Quomodo Eitschelius locum vacuum expk-
verit videas in editione, pag. 156 sq.
Ys. 1062.

Set quid hoc est, cimd foris concrepuit proxume vtctmae.
Pro-mmenbsp;Eitschelius scripsit pro ^ulgaio proxuma

.icinia, eollatis loeis Bacch. II: 2: 27, Mil. II: 2: 2,
ubi tamen legitur proxumae viciniae, idque probandum
videtur. Est enim genitivus, vel, ut rectius putatur,
dativus locum significans, ut domi sive domui, miBtae,
ruri Romae, Corinthi (ex Corinthoi), Cartlagim, pro.«
domo cett. Be quo docte disputavit Klotzius, Zeitschr. t.
Althexthum 1835. n» 92.

SCENA 2.

Vs. 1064.

Ilico intra limen ista state, ut quom exlempto toeent.
Vulgo editur :

Ilico intra limen astate illic, cet.
quod metro quidem aptum, sensui tamen répugnât. Ite-
ratie enim verbi illic, h. 1. idem quod ilico, perlanguida
est, quo vocabulo ejecto metrum claudiqat; igitur cum
Eitschelio e codice A, qui habet:

limenis. ast.......um

reamp;iximus verba ut ille fecit. Ceterum ista idem est
quod ista parte, isto loco et dicitur eodem modo quo
hac, qua, illa cet.
Vs. 1069.

Th. Bocte atque astu mihi captandum est cum illo, ubi
ktic advenerit.

Astu et illo recte Eitschelius reposuit pro astute et iliac,
quae metro repugnant. Astu est ablativus vocabuli astus,
quod idem est atque astutia, dolus, Nominativus raro\'
occurrit. Habet tamen Sil. Ital XVI: 32.

Non ars aut astus belli, vel dexter a deerat.
Tacit. Ann. II: 20, XII: 45. Hinc astn pro astute Capt.
ÎI: 1: 30, Poen. Prol. Ill, Pers. I: 3: 68, Trin. IV:
2: 121. Cf. Terent. Andr. I: 3: 3, Pliorm. I: 4: 5,
Eun. V: 4: 2, Virg. Aen. XI: 704.
Captandumst cum illo, i. e. cum Tranione. Captare est

captiosis verbis insectari, illaqueare. Cf. Plaut. Ampli.
I: 1: 269: r^iilcl me captas carmifex, Men. lY: 2: 88;
viden ut scelestus capiat, luie surreptast, non tibi. Cic.
Acacl. IV cap. 29. Captare cum aliquo est captiosis ver-
bis cum aliquo contendere, captiose uti ut decipiatur.
Eodem modo dicitur ut exposiulare cum aliquo, cavere
cum aliquo, vs. 1142. Orare cum aliquo Cas. II: 5:^16.
queri cum aliquo Cic. ad Eam. III epist 10, Liv. XXXV
cap. 8. Osciilari cum aliquo Plaut. Mil. II: 2: 90.
Vs. 1073.

Verba illi non magis dare lodie quisquam quam lapida, potest.
Lapis, saxum figurate dicuntur de eo, qui quasi omni
sensu caret, sive de stupido sive de liomine qui flecti
nescit. Cf. Mil. IV: 2: 34, Nullum est loc slolidius
saxum,. Similiter Graecis usurpatur néxQu. Sopli. Oed.
E. 335.

YM yàQ UV nsTQOV (pvöiv (li. e. nèTQOi) avyoQydvHUQ.

Vs. 1081.

Th. Quid iamf ta. 8cio, iocaris nunc tu : nam- ille qui-
dem laut edeqiol negat.
Hunc versum vulgo expmigunt editores, male: revera enim
non abundat, sed mirifice pingit animum meticulosum
Tranionis, conscii sibi malefactorum, et timen tis ne poenas
gravissimas daturus sit. Tuetur eum codex vetus; sed
abest a codice verbum edepol, quo tamen omisso metrum
claudicat; praeterea inservit id majori affirmationi. Cf.
vs. 1088, 1092 cet.
Vs. 1085.

Neque se lasce aedis vendidisse neque sibi argentum datum.
Hunc versum necessario sequi debet responsum Tranionis,
quo omisso, verba Theuropidis vs. 1087, u Dixi ego istuc

117

idem, Uli,quot; nullo modo cum vs. 1085 cohaerere, nemitii
non ia oculos incurrat. Quid enim est istud ickm? uon
potest hoc referri ad verba Theuropidis vs. 3 084 sq. Valde
eiiim laiiguidum foret v. c. dicere: n Tii fac loc, idem,
tibi dixi,quot; si serino habetur ad unam eandemque perso-
nam, ut hoc loco. Quibus ex rebus efficitur lacunam
hic statuendam esse.

Vs. 1089—1093.
Th. Bat profecto. Tr. Quin cita ilhm in itos. ibo, inve-

niam. Th. Wane:
Experiar, id opinor. certumst. Tb,. Immo mihi hominem cedo.
Vel hominem iube manciiplo aedis poscere. Th. Hoc pri-
mam volo,

Quaestioni accipere servos. Tb,. Pacimidum edepol censeo.
Th. (find igittir, si ego accersam homines? Tu. Factum

iam esse oportnit.
Hos versus paullo aliter legunt quot;Weisius et Le Maire;
nempe vs. 1089 sic:

Quin et illum in ins iube ire. Th. Iam mane.
Quorsum autem referendum verbum mane, si non est
sermo de abitu? de quo tamen iu verbis Tranionis nihil.
Mutemus igitur cum Eitschelio:

Quin cita illum in ius. ibo, inveniam cet.
Ita seiisus valde concinnus est: quippe Tranio, metuens
poenam, in animum inducit abire, quod tamen ne subito
faciat, neve videatur in metu versari, praetextum quae-
rit abeundi, dicens: niho, inveniamquot; seil. Simonem;
quibus verbis nunc apte respondet Theuropides: umanequot;,
nolebat enim servum abire, quia sic illum punire non
posset. Vs. 1090 Immo recte insertum propter metrum.
Vs. 1091 melius hoc loco legitur quam post vs. 1092,

quoniam vs. 1089 Tranio sententiam suam dicit de in
jus vocando Simone; vs. 1090 dicit: niiiilii hominem
cedoquibus significat se optirae scire quid facturus sit,
si sibi Simo tradatur; vs. 1091 aliud remedium proponit
litis coinponendae, quem idcirco statim vs. 1090 excipere
debere patet. Praeterea si collocetur post vs. 1092, non
aptum praebere sensum nemo non videat. Ys. 1093
homines pro vulgari hominem, loquitur enim de servis,
plurali numero. Quod attinet ad dictum manenpio pos-
eere aedis, nianeipio dare, aeeipere aliquid est tradere
aliquid alieui vel aeeipere ab aliquo in possessionem. Cf.
Plaut. Cure. lY: 2: 8 sq. Trin. II: 4: 19. Cic. ad Brut,
epist 16. Ovid, ex Pont. lY: 5: 39 sq.

................Jurat

Se fore mancipii tempus in omne tui.
unde sequitur poseere aedes mancipio, nihil aliud significare
nisi postulate ut aedes in possessionem tradantur. Tranio
igitur, ut se tueatur, suadet ut Philolaches Simonem in
jus vocet et cogat aedes, utpote bona fide emtas, sibi
tradat.

Ys. 1094.

Ego interim aram hanc oceupabo. Th. Quid ital Te.

Nullam rem sapis.
Aram hanc oceupabo-. nam in jus duci aut plecti non
poterant qui ad aras fanaque deorum confugissent. Exem-
pla Plaut. Eud III: 2: 8. Terent. Heaut. Y: 2: 22.
Cf. Scaliger apud Gronovium ad. h. 1.
Ys. 1096.