Onder de onderwerpen, die liet meest als aanloop ot aanleiding tot oen gesprek moeten dienen bij eene toevallige samenkomst of bij een bezoek, dat niet met een vooraf bepaald oogmerk geschiedt,—■ algemeone onderwerpen zou men deze kunnen noemen — behoort al vaak eene opmerking over het weder. Hot meer of minder schoone, het droogo, hot warme, het koude wêer, ziedaar zoo vele variatiön op dit onuitputtelijke thema, waarop dan verder door kan worden gecomponeerd.

Trouwens, het is wel niet to verwonderen, dat do tijdelijke toestand van de middenstof, waarin wij leven, eone altijd min of meer belangwekkende bron van gesprek voor ons is. Nog daargelaten de werking, die de verschillende staat van don dampkring — van het weder om geheel verstaanbaar te spreken — op zenuwachtige gestellen uitoefent en die zeker wel in den regel onder do niet algemeen opgemerkte mag gesteld worden, ondervinden wij allen bijna in onze verschillende maatschappelijke betrekkingen dien invloed in onze zaken: hetzij wij afgemat door drukkende hitte slechts met loomheid ons aan den arbeid zetten; of dat wij bij felle koude huiverig zijn do straat te betreden om zoo het noodige te gaan verrichten; of dat regen ons hooi bederft; of dat aanstaande droogte den oogst dreigt te vernielen; of dat stormen ons doen vreezen voor onze betrekkingen, die op zoo rondzwalken; of dat stilte het «chip tegenhoudt, waarmede wij vrienden uit verre landen terug verwachten. Wat niet al redenen om belang in het weder te stellen, om daarover voortdurend te spreken, zelfs al ware het niet bovendien en vooral zulk oen dood onschuldig onderwerp, dat

onmogelijk aanleiding kan govcn tot hot uiten van oonc opinie on daarop volgende haarklovonj over zaken rakende kerk of staat!

Hot is echter niet alleen in het weder van hot huidige oogenblik, dat van oudshor belang word gestold , — het was integendeel al lang het zoeken om dat woder vooruit te kunnen voorspellen; om dagen, weken, ja maanden vooraf te weten hoo de stand van zaken op eenig gegeven tijdstip zijn zal. Weêrprofeten (hoe dikwijls ook, als later bleek, slechts valsche profeten) zijn altijd zeer gezochte personen geweest. Nog is het niet zoo lang geleden, dat elke Almanak, vooral do echte quot;Erve-Stichtersquot;, oene rubriek bevatte: quot;weervoorspellingen van Don Antonio enz.quot;; — weörvoorspollingen , die door niet weinigen nog als ware, als gegrond op eenige wetenschap, werden aangenomen, al bleken ook de berekeningen van tijd tot tijd niet zoo juist uit te komen als dat b. v. het geval was met de aangegeven watergetijden en eclipsen.

Maar o wonder! nadat die voorspellingen zijn verdwenen, althans meer tot de rariteiten zijn gaan behooren dan wol tot den degelijken inhoud van den almanak, komen thans op nieuw dagelijks voorspellingen van hot weder voor, zijn geleerde, denkende mannen tot do klasse dor weêrprofeten overgegaan, — zijn het niet meer fabelachtige dons, maar hoogleeraren, zee-officieren, die zich daarmede bozig houden. En moge nu ook al admiraal rrra-noï in Engeland vaak schertsenderwijze quot;hare majesteits weermakerquot; genoemd zijn geworden , ieder beschaafd mensch waardeert die mannen en telt ze volstrekt niet onder de quot;valsche profeten.quot;

Het is echter, ons opschrift zeide het reeds, geenszins ons oogmerk dit onderwerp hier verder te bespreken. Maar vóór dat wij een werktuig gaan behandelen, mogten wij toch wel met een enkel woord aanstippen waartoe het dienen zal; — en, wij weten het allen, die eens aan het praten is, praat zoo licht voort. —Maar ter zake.

Onder de middelen, die dienen kunnen om met eenige waarschijnlijkheid hot weder kortoren of langoren tijd vooruit te kunuen bepalen, behoort in de eerste plaats de algemeen bekende barometer, en het is meer bepaald de tegenwoordig meer en meer algemoene verspreiding vindende vorm van dat werktuig, de mclaal-haromeler , dien wij wenschon te behandelen.

De voornaamste aanleiding tot de uitvinding van dit werktuig is wel vermoedelijk de reeds zeer langen tjjd gekoesterde wensch om een ge-makkeljjk vervoerbaar instrument te bezitten, dat minder plaats innam, minder breekbaar was, minder licht in de war geraakte, dan de be-

kende kwikbarometer. Deze toch, zooals die door torricelli in 1643 het eerst is samengesteld, bestaat zoo als wij weten uit eene tamelijk lange glazen buis, minstens 80 centimeters lang, van boven toegesmolten, van onderen staande in of verbonden aan een bakje van grootoren omvang, of wel van onderen omgebogen; dan- -hetzij eenvoudig Uvomiig met twee armen van zeer ongelijke lengte, — hetzij de kortere arm eindigende in een bolletje of eylindertje, — een reservoir, waarin het kwik zich kan verzamelen; — in elk geval deze kortere arm ol het onderste einde open.

Het ligt voor do hand , dat dit werktuig al zeer lastig te vervoeren is. Vooreerst reeds is liet breekbaar, vervolgens kan het kwikzilver, waarmede de buis gevuld is, al licht uit den open korteren arm uitvloeien, — de buis kan, behalve door het transport, reeds breken door het stootenvan het kwik tegen hot toegesmolten einde; — eindelijk, boven hot kwik in den langen arm moet zich een volkomen luchtledig bevinden (hoe dit bij de vervaardiging van den barometer wordt verkregen doet voor het oogenblik niet tot de zaak), en al blijft de buis heel, en al vloeit geen kwik weg, dan kan als derde ongeluk lucht langs hot kwik daar boven geraken, en ééne enkele luchtbel maakt het werktuig geheel onbruikbaar.

Vele en velerlei inrichtingen waren dan ook al lang door verschillende geleerden en werktuigkundigen aangegeven en beproefd om den kwikbarometer, met behoud van do grondinrichting, meer vervoerbaar te maken; en wel voornamelijk werd dit van uiterst voel belang, toen de barometer door peiuukk in 1648 was gebezigd tot meting der hoogte van den Puij de Dóme en daardoor de bruikbaarheid van het instrument voor dit doel, door pascal aangegeven, was bewezen. Dit alles is voor ons hier slechts een deel der geschiedenis, en het zij daarom voldoende eenvoudig eene herinnering te geven aan den hevelbarometer van uk luc en van cjaij-lussac , — den scheepsbaromeler van nairne, — do reü-baromelers van goedekiNG en roRTlN, — voorts de Ijaroskopen van prechtl en van casweli,, meer bepaald voor hoogtemetingen bestemd, — den sympiesometer voor scheepsgobruik enz. enz., allen wel of reeds dooide praktijk veroordeeld, of enkele nog vooral voor wetenschappelijke onderzoekingen in gebruik.

Ook aan de mindere waarneembaarheid der vorandéringen in do hoogte der kwikkolom, vooral bi; geringe verandering in do luchtdruk-king, heeft men horhaaldelijk gevracht te gomoet te komen. Zoo gaf onze huyoens don welbekenden controleur, iiick don wiel- of wijzer-

barometer aan, boido nog veelvuldig voorkomende en tot do dagelijk-sche winkel-artikelen dor instruinontmakors bohoorendo. \'

Doch allo deze vormen on soorten hebben in den laatsten tijd eenen groeten concurrent gevonden in den metalen barometer, en zoo gaan

wij na deze misschien wel ietwat te lange inleiding tot ons eigenlijk onderwerp over.

Wij zien in ne-vensstaande fig. 1 eene afbeelding van eenen zooge-naamden aneroïde oiholosterieken ba-rometer; aneroïde, van twee Griek-sche woorden, bo-teekonende: zonder vocht; en ho-losteriok, ook al uit hot Grieksch on beteekononde: (jehccl vast. Do laatste is eene bo-

I it do figuur zelve, eene afbeelding op do helft der ware grootte, springen al dadelijk twee der hoofdvoprdeelen in hot oog, n. 1.;

\' Wij gnan blijkbiinr vim lt;lc oudci-stilling uil, dat do iiiriclitinii m?i den kwllc-bnrometor bekend is; wij mogen toeli dezo kennis bij het publiek, dnt het Album dor Natmir leest, imnncmcu en zonden ons zelf» niet aan het onderhavige onderwerp gewaagd hebben, ware ons niet herhaaldelijk, zelfs door besehaafde lieden, bij het zien van eenen aneroïde barometer de vraag gedaan quot;waar bet k«ik nu eigenlijk zatquot;.

Reeds in den jaargang 1853 van dit tijdsebrift komt overigens oj. blz. 24 een opstel over den kwikbaromelev voor van de band van den heer MWKWtN. waarheen wij belangstellenden dus verwij/en kunnen.

3. minder broosheid van hot werktuig, dat bijna geheel uit motaal bestaat. Uit een en ander volgt noodzakelijk de

Het zal wel onnoodig zijn dit oen en ander nader to betoogen, daar het van zelf duidelijk genoeg is; maar hot geeft ons afdoende redenen, waarom deze soort van barometers in betrekkelijk korten tijd zulk oune al-gemeeno vorspreiding en toepassing hebben gevonden. 1 miners, hoewel sommigen beweren, dat do physious conté roods in 1798 dun anoroïdo barometer zou hebben uitgevonden, dagteokent do algemeeue hokendheid daarvan eerst van het jaar 1844 door vim, en het was in de jaren 1848 en 1849, dat de aandaeht der geloerde wereld er meer bepaald op gevestigd werd.

De algomeeno theorie en inrichting, afgezien van de verschillende werktuigkundige toevoegsels en bijzaken, is eenvoudig deze;

Zij gegeven oeno doos, die van alle kanton gesloten is en die op oene tafel is geplaatst, dan zal de dampkringslucht natuurlijk daarop drukken, even als zij op alles drukt. Wordt nu do lucht binnen in die doos, die evenwicht maakt in drukking met do lucht daarbuiten, zoodat het deksel vlak blijft, daaruit verwijderd, dan wordt dit evenwicht verbroken en hot deksel zal springen of, als het veerkrachtig is, worden ingedrukt. Nu weten wij, dat do lucht niet altijd mot even veel kracht of oven voel gewicht drukt (dat toch is het algomeeno beginsel dos barometers), en dus zal ook dit deksel nu eens meer dan eens minder worden naar binnen geperst. Is nu op dit deksel in hot midden oene stift bevestigd, die daarmede langs oene strook papier op en neer gaat, dan zullen wij daaraan die verschillen kunnen aanteekenon en aflezen.

meter is gebouwd. In vorenstaand schema is C do bovengenoomdo luchtledige doos, geplaatst op do tafel AB, en bij G do stilt, die do aanwijzingen zou moeten geven; do laatste echter worden nu horizontaal overgebracht door do plaat DE, die bij F bewegelijk is opgelegd en door do spiraal H wordt naar boven gedrongen, zoodat wij, bij D

eene verdeeldo schaal plaatsonde, daarlangs de verschillende standen zouden kunnen waarnemen. \\\\ ij moeten nu echter bij de beschouwing van den eigenlijken toestel do inrichting in rekening brongen, die daarbij is aangebracht om de verschillen te vergrootcn, dus in het oogvallend to doen zjjn en do waarneming te vergemakkelijken. Daartoe zal wel

bost üünu nauwkeurigo boschrijving van het inwendige, hot mechaniek van zulk eonen barometer, volgens de bijstuamlo toekoningon voorafgaan.

Kig. 4.

behond der meest mogelijke stabiliteit (vastheid, onbevvogelijkheid) van het geheelo mechaniek. Van moer wezenlijk belang zijn nog twee zaken, die wij op onze figuur vinden, namelijk de twee spiraal-veeren (.gt; en U. De eerste (in do doorsnede in oeno doos getoekend) dient om het instrument te regelen, dat is om de spanning dor voerplaat te bepalen; deze toch is, zoo als wij zeiden, bij EE geheel bewegelijk, en zou dus door het aangehechte mechanisch gedeelte (de stift H en wat daarop volgt) naar beneden worden getrokken, wanneer niet bij G eone inrichting ware om de geheelo plaat te lichten. Dit geschiedt door eeno

sterke spiraalveer, welker spanning echter geregeld kan worden door ecne stalen schroef; — de kop der laatste is aan allo aneroïdo barometers aan do achterzijde te zien en is vrij gelaten om het instrument te kunnen in ovoreonstomming brengen met don plaatselijken barometerstand (zie hieronder biz. H). IV spiraal V dient om de teruggaande beweging van den wijzer te vergemakkelijken. Dit laatste echter voroischt eone verklaring , waartoe wij eerst de luchtledige doos nader willen beschouwen. Kig. 5 en \'1 zullen ons daarbjj te hulp moeten komen.

Heide zijn dwarsdoorsneden van oenen aneroïdo barometer ongeveer in ware grootte. De ketel of doos CC bestaat uit twoe gegolfde

metalen platon aaaa, mot omliggundo randen gesoldeerd min cone koperen buis, waardoor eene doos ontstaat van ongeveer 8 niillim. hoogte on 7 centim. doormeter. Die doos is geheel luchtdicht gesloten, doch hij 1) is een koperen buisje aangebracht, waardoor do lucht vrijen toegang heeft en dat dienen moet om later de verbinding met do luchtpomp te maken. In het midden zijn zoowel boven- als ondevwand van eene tamelijk sterke verdikking voorzien; de onderste bevat daarin oenen schroefgang, door middel waarvan do- doos later met de schroef E op de grondplaat Fl¹\' wordt bevestigd; do bovenste draagt, daarop de stift 15 met de dwarspon A, bestemd tot verbinding met do voerplaat.

In de bovenste figuur zien wij den ketel, zoo als die oorspronkelijk in nog niet geledigden staat zich voordoet; •—■ fig. (i daarentegen vertoont ons denzelfden ketel, na luchtledig gemaakt te •zijn; —in dien toestand drukt de buitenlucht daarop met een gewicht van ongeveer 25 a 30 kilogrammen.

Het spreekt wel van zelf, dat do doos in geen van beide gevallen tot het doen van waarnemingen dienen kan. Is toch in het eerste volkomen evenwicht tusschen inwendige en uitwendige drukking, in het laatste daarentegen liggen de wanden in het midden geheel tegen elkander, en ook dan houdt natuurlijk allo werking op. Om bruikbaar te zijn moot do doos oei\'st gespannen worden tot op do middelbare lucht-drukking, om dan zoowel daarboven als daaronder do wisselingen te kunnen aangeven; den stand, dien zij dan krijgt, geven ons do gestippelde lijnen in fig. 6 ongeveer aan. Het zal niet moeielijk zijn te begrijpen hoe do spiraal Gr (fig. 3) deze spanning regelen kan. ¹

Wij komen nu terug op de zooevon ter loops aangeduide middelen om den teruggang van den wijzer te vergemakkelijken. Hij toenemende drukking der lucht zal de beweging van zelve spoedig genoeg volgen: dan toch is do invloed rechtstreeks; iraar bij afnemende drukking is die invloed eigenlijk negatief, met andere woorden: do invloed houdt op cn het werktuig herstelt zich tot zijnen primitieven stand, Do plaatvoer (J houdt do luchtdrukking in evenwicht en is dus vul-doendo om den ketel tot zijne oorspronkelijke spanning terug te brengen; maar ook de werking van den hofboomtoestel, of liever de wrijving, die in den toestel onvermijdelijk bestaat, moet overwonnen

Vergelijk hiermede ook de fig. 2, waar de werking der verschillende stukken op elkander door pijltjes is aangegeven.

worden. Dat kan de voerplaat niet doen, want dan zou do juiste evenredigheid van deze met den dampkring verbroken zijn, en daarom is op de as van den wijzer O eeno fijne horologieveer U aangebragt, die gespannen wordt als do wijzer naar rechts draait, — voortdurend tracht zich te ontspannen, maar daarin belet wordt zoolang de lucht-drukking overwegend blijft, — bij het minste nalaten der laatste echter zich krachtig doet gelden.

Om dezelfde reden is ook do geheele hefboomtoestel door het aanbrengen van een tegenwicht (in lig. 4 het bolletje JI) in zuiver evenwicht gebracht. Eindelijk nog is hot oen vereischte, dat de wijzer zuiver evenwichtig (men vergevo ons hot nieuwe woord) zij opgehangen, opdat niet zijn eigen overwicht hem doe overslaan, wanneer hij, zoo als wel meestal het geval zal zijn, over den middenstand is gekomen.

Do beweging van den wijzer wordt nu afgelezen op eene wijzerplaat, die in centimeters en millimeters den barometerstand aanwijst, welke met elkon stand van den wijzer overeenkomt en die bovendien do bekende woorden, zeer schoon, schoon, veranderlijk, regen of wind, storm. enz. draagt; alle willekeurige, conventioneele aanwijzingen, en waarbij dan hier te lande het midden: veranderlijk overeenkomt met het cijfer 76 of 760 [namelijk centimeters of millimeters]. Bovendien bevindt zich op de wijzerplaat dikwijls ook een thermometer (in fig. 3 gestippeld aangegeven); eeno niet geheel overbodige toevoeging, daar die dienen kan om do hoogere of lagere temperatuur in rekening te brengen, waarover later.

Zoo verre de beschrijving van het werktuig. Wij hebben ons daarbij opzettelijk niet streng gehouden aan eeno bloote verklaring dor afbeeldingen, maar te gelijk getracht de werking toe te lichten, ten einde vooreerst latere herhalingen te voorkomen en ten andere do beschrijving minder eentoonig te maken. Wij voegen hier alleen nog bij, dat door de gezegde inrichtingen elk verschil van indrukking van de luchtledige doos, van ₅^_n centimeter, den wijzer 1{ centimeter dost voor-of achteruitgaan.

Is hot ons mogen gelukken in het voorafgaande een juist begrip van de samenstelling en den aard van den aneroïdo barometer te geven, dan zal den aandachtigen lezer al dadelijk ook de groote fout van het instrurnont zijn opgevallen. I )ez« barometer geeft geene absolute aanwijzingen; hij doet ons zien of de doos op eonig gegeven oogenblik meer of minder gedrukt wordt dan op eenig ander; hij geeft dus wel

het verschil aim in de drukking van den dampkring op twee verschillende tijdpunten, niiuir hij doet ons niet rechtstreeks de mate dier drukking kennen. Voor den kwikbarometer is die maat gevonden en onver-

anderlijk vastgesteld: in onze gewesten is eene kwikkolom van 76 contim. als normaaldrukking aangenomen (het cijfer zoo als wij boven reeds zeiden mot veranderlijk aangewezen); dut cijfer, die lengte is altijd licht na te gaan, en eene kwikkolom geeft ons dus niet slechts

aan hot verschil in drukking bij twoo vorschillemlu wtiarnumingen, maar ook do absolute afwijking van hot normaal- of middengotal. Om dat to kunnon doon met den metaalbarometor moot vooraf proefondervindelijk do stand dor doos bepaald worden; — bet is on-mogeljjk de afmetingen enz. zelfs slechts van twee ketels zóó juist te maken, dat men zich daarop zou kunnen verlaten; — daar let men dan ook bij do vervaardiging niet op, al worden ook do bepaalde grootten in hot algemeen bewaard, maar elke barometer wordt naar oenen kwikbaromotor geregeld. Dan alvorens dit punt verder te behandelen , willen wij liever eerst de tweede soort van metalen barometers beschrijven, do eigenlijk zoogenaamde metallieke, daar zoowel het go-noeradc bezwaar als vele andere, die wij nog zullen moeten opsommen, aan beide soorten evenzeer gemeen zijn.

Do metallieke haromeler door bourdon, kort na den uneroïde barometer hot eerst samengesteld, bestaat wezenlijk uit oene gebogen koperen buis ACB fig. 7 (zie vorige bladz.), in één punt G onbewegelijk opgehangen, terwijl do beide einden A en ü bewegelijk zijn en door hefboompjes 1) K verbonden aan den getanden boog G, die bij F om zijne as bewegelijk is. Deze boog dient alleen om de beweging, welke de beide einden A en 15 bij het meer of minder tot elkaar naderen maken zouden , door middel van een rondsel H op don wijzer over te brongen, daardoor dus al weder do beweging te vergrooten en de aflezing te vergemakkelijken.

De buis zelve hoeft in doorsnede den vorm, die in tig. 8 is afgebeeld (zie volgende bladz.); deze is namelijk zeer plat elliptisch. Wordt zulk oene buis aan beide einden luchtdicht gesloten en luchtledig gemaakt, dan zullen door de drukking dor buitenlucht de beide gesloten uiteinden daarvan naar elkaar toe worden gedrukt en elkander naderen. Dit zul voor iedereen begrijpelijk zijn, die in aanmerking neemt dat het naar buiten gekeerde vlak van den hollen ring noodzakelijk grootor is dan het binnenvlak, en dus de luchtdrukking op het eerste over zijn geheel evenzeer grooter dan die op het tweede. Vermeerdert nu die drukking, terwijl de ring luchtledig blijft, dan gaan de uiteinden nog een weinig meer naar elkander toe; vermindert daarentegen de drukking der buitenlucht, dan gaan zij door do veerkracht van hot metaal een weinig vorder van elkander af.

Zoo als wij zien is do samenstelling van deze laatste soort vrij wat eenvoudiger dan die der aneroïdes , on oppervlakkig oordeelende zou

men meenen, dat doze al spoedig door do metallieke moesten verdrongen zijn. Toch is dit geenszins hot geval en zal ook wel niet licht het geval worden. Het waarom vinden wij van zeil\', als wij thans do voor-en nadoelen van beide ook tegenover den kwikbaromoter gaan beschouwen.

Wij vermeldden hierboven reeds liet groote gebrek dei-metalen tegenover do kwikbarometors: hot gemis van oene bepaalde, onveranderlijke maat, waarnaar die teregelen. Wij kunnen do beide soorten tegenover elkander beschouwen als een zonnewijzer en een uurwerk: — do eerste geeft altijd directe, onfeilbare aanwijzingen, de laatste slechts betrekkelijke, die geregeld moeten worden, alvorens juist en vertrouwbaar te zijn. Daarom dan ook is het nog altijd niet doenlijk een schip alleen van oenen metaalbarometer te voorzien, maar moet daar wol degelijk een kwik- of scheeps-barometer aanwezig zijn. Hot bezwaar vermindert stellig voel wanneer moerdero aneroïdes onz. aan boord voorhanden waren, oven als dit het geval is door het aanwezig zijn van moerdero horologk\'n of uurwerken (nog gezwegen van de veel moer wiskunstig zekere fabrikago dier laatste werktuigen); maar do eenigo, zekere waarborg is hot bezit van oenen goeden kwik-barometer, die is ingericht naar de zeer doelmatige constructie van naiune en bovendien met de meeste voorzichtigheid wordt opgehangen en behandeld.

Een tweede groot nadoel ligt in het gebezigde materiaal; omdat kwikzilver hot eenigo vloeibare metaal is, is van geen ander de uit-zettings-coüfficiout (dat is de mate van uitzetting die het voor eiken graad warmte ondergaat) zoo juist kunnen bepaald worden. \'

Fig. 8.

Dwarse doorsnede van den boog A it.

Het is toch voor do mate van uitzetting niet onverschillig, in welken toestand hot metaal zich bevindt; of het is oene groote, dunne, platte, of korte, dikke staaf; — of hot is gegoten of geslagen; — veerkrachtig gemaakt [gehard] of niet; om kort te gaan, het doet er zeer veel toe in welke

¹ l il de Kiev gebezigde nitdrukking: quot;vloeibaar inetivfllquot; zien wij dal de benaming melaal-baromelers eigenlijk zeer oneigenaardig is gebezigd, daar toeli ook de onde kwik-barometer een metaal als werkend deel bezat; wij vertvonwen eeliter dal onze bedoeling duidelijk genoeg begrepen zal zijn, en wisten ons, zonder zeer wijdloopige besebrij vingen met geiMie betere benaming te behelpen.

vorhouiling en schikking zijne kleinste deeltjes zich onderling bevinden. Bij het vloeibare kwik blijft dat natuurlijk altijd hetzelfde: eene massa van 1 kilogr. zet zich bij verhitting van 1 graad juist tienmaal minder uit dan 10 kilogr.; en wat van meer belang is: bij eene verhitting van 10 graden zal zich dezelfde kwikmassa juist tien maal moer dan bij die van 1 graad uitzetten. Maar voor eiken metaal-barometer zou die factor afzonderlijk moeten bepaald worden , en dan niet alleen van de luchtledige doos zelve, maar bovendien nog voor elk ander der samenstellende deelen , met name voor den langen hefboom H en de ketting Q (fig. 3 en 4). Aan de laatste opmerking is men echter sedert eenigen lijd te gemoet gekomen door den barometer zoogenaamd te compenseren , d. i., op de wijze als bij den slinger der nauwkeurige uurwerken geschiedt, den hefboom uit 2 metalen te doen bestaan, waardoor dan ook werkelijk goede uitkomsten zijn verkregen. Do luchtledige doos echter is niet i\'echt-streeks te compenseren, en dit alles bij den hefboom in rekening te brengen is een samengestelde, kostbare en bovenal zeer moeielijk uitvoerbare zaak.

Men zou kunnen meenen dat ook bovendien do warmte nog op eeno andere wijze de werking dor metaal-barometers ongeregeld moest maken; door de uitzetting en do krimping namelijk , die zij te weeg brengt in de lucht, welke nog in do doos van do eene of in don hollen ring van de andere soort is overgebleven. Een volkomen ledige ruimte toch is hierin evenmin als ergens anders te verkrijgen. Maar het is den kun-digen fabriekanten gelukt al zeer goed luchtledige doozen te vervaardigen (vooral voor de anoroïdo), zoodat die voor het gewone, dageljjksche gebruik volkomen geschikt zijn en zelfs zoo weinig gevoelig voor de warmte, dat ze regelmatig doorwerken, onverschillig of ze op den schoorsteen achter den brandenden haard, of buiten het venster in de koude buitenlucht geplaatst worden.

Ten slotte bezitten allo metaal-barometers een gebrek, dat zij gemeen hebben mot eene soort van kwik-barometer, met den wijzer-barometer, dat zij namelijk allen een min of meer samengesteld mechaniek hebben ; — waardoor van zelve de aanwijzing niet zoo zuiver is als eene rechtstreeks dalende of rijzende kwik-kolom die kan geven, en zij ten anderen meer vatbaar zijn om in hunne working door een gebrek aan een of ander der samenstellende deelen gestoord te worden.

In vergelijking mot elkander heeft natuurlijk ook al weer elke soort zijn voor en tegen; de metallieke barometer is gevoeliger, wijst sneller

do veranderingen in de luchtdrukking aan, — de aneroïde daarentegen is steviger van samenstelling, daardoor beter geschikt voor het transport. Zijne aanwijzingen zijn dan ook niet zoo oogenhlikkolijk, maar meer bepaald. De wijzer van don metallieken barometer hangt onmiddellijk op den luchtledigen ring; die ring zelf, slechts in één punt bevestigd, kan licht heen on weer schommelen, en daardoor schommelt dan het geheele mechaniek mede: eene niet te miskennen bron vau afslijting der bewogolijke deelen. Hier staat weer tegenover, dat de metallieke barometers in veel grooter afmetingen kunnen worden vervaardigd dan do aneroïde, namelijk van 40 centimeter middellijn, terwijl do grootste aneroïde slechts 19 cent. diameter heeft. Immers kunnen de eerste, juist door do grootore bowegolijkhoid van het eigenlijk werkzaam dool (don ring) on hot zeer eenvoudige mechaniek, wijzers van meer zwaarte on omvang hebben, dan do toch al mot tamelijk veel wrijving en zwaarte bolaste luchtledige doozon, en derhalve veel grootere afmo-ting toelaten. Wij; voor ons zonden dus den eersten (den metallieken) verkiezen overal waar die stil blijft hangen en de plaatsing te gelijk nog al hoog is, b. v. in galerijen, vestibules, tuinkamers enz. Voor portatief gebruik is hij ten oenen male af te radon , maar verdient daarentegen de aneroïde verreweg do voorkeur. Voor de plaatsing op oen schoorsteenmantel of op eenig meubelstuk staan beide soorten , naar wij meenen, vrij wol gelijk, en zal wol hoofdzakelijk de smaak en keuzo van een of ander ornament als drager van het werktuig, ook zelfs voorkeur van uiterlijk van de eene of andere soort, den doorslag geven.

Doch, niettegenstaande al de boven opgesomde gebreken, blijft de metaal-barometer een werktuig van uitnemend veel gewicht en dat uitstekende diensten kan bewijzen. Moge het voor de gewone waarneming slechts gelijk staan met oenen goeden kwik-barometer en deze voor dagelijksch gebruik even gemakkelijk zijn, dan nog geeft do eerste in zijnon meer bohagolijkon vorm veel moor aanleiding tot opsiering van kamer of vestibule en zal die daardoor allicht meer algemeene verspreiding en opmerking vindon; op zich zelve een al niet gering te achten voordeel. Maar hot is vooral door de zeer gemakkelijke toepassing van den barometer bij hoogtemetingen, dat deze soort zich onderscheidt, en het is daarover dat wij thans nog iets willen zoggen.

Wij weten toch dat de drukking dor lucht afneemt met de hoogte waarop men zich boven do oppor vlakte der zee verheft; eene zeer na-

tAturljjlci) zaak tvouwuus, daar iminors du massa lucht, dio zich boven ons bevindt, vermindert. Voor 100 meters hoogte geeft dit oen verschil van omstreeks 9 millim. barometerhoogte, en bij het bestijgen van bergen zal men dus met een gevoelig werktuig, en dat behoorlijk is afgelezen vóór de tócht begon, altijd vrij juist de hoogte kunnen berekenen tot welke men geklommen is. Zoo verhaalt men dat een Engelsch reiziger, op den top der grooto pyramide gekomen, zijnen barometer

waarnam, en dat de uitkomst go-heel sloot met die welke door trigonometrische opmeting en berekening was gevonden.

De baromotors die hiertoe meer bepaald bestemd zijn (altijil aneroï-des) worden zeer klein vervaardigd : niet grooter dan een ouderwetsch borologie of zelfs dan een zoogenaamde zak-ohronönieter, en zijn des niet te min even goed te vertrouwen als hunne grootere broeders. Vaak worden zij vroeger voorzien van een kompasje,—van eeneu thermometer om ook de tempera-tuur-verandering in rekening te kunnen brengen, en bovendien van do hierboven besproken compon-siitie-inrichting, — eene voorzorg die hier, zelfs voorgroote werktuigen, wel niet overbodig is, daar b. v. in de hooge streken der Alpen het verschil in warmtegraad tusschon de buitenlucht en den vestjes-zak waarin men hot instrument draagt, tot :i0 Puhrt. kan bodragen. Op de nevensstuande figuur draagt de haromoter eene dubbele schaal, waarvan de buitenste de gewone is voorde weêr-aunwijzingen, tei wijl de binnenste verdeeld is in Engelscho voeten om daar re( htstreeks de hoogte op te kunnen aflezen. Men begrijpt dat deze laatste schaal slechts voor eene ruwe benadering kan dienen; wie nauwkeurig te werk wil gaan dient de hoogten waarop hij zich bevinden heeft te lier. kenen uit \'Ie door hem waargenomen iiarometer-stunden. in vergelijking met genoegzaam geljjktjjdige op eene andere plaats, waarvan de hoogte boven de oppervlakte der zee bekend is.

Vooral ook nis zclf-iuiiiwij/i\'ml, zcir-fogistrwiviul werktuig heelt de illieroïile-liaromeler eene ruime toepassing voor wetenselmppelijk geliruik govomlon, eu het. is iu/oiulerheid hut, te Neuclmtel, dit! hiertoe door veruul-tige iiii\'iclitin^eu veel heelt liijgednig\'en. Wij laten hieronder de utlu\'el-ding en verklaring Viin znlk eenlt;\'n/(dl\'-registreerenden Uarometer volgen.

Het werktuig bestaat uit losse doelen: den barometer, het nurwork en den eylindrr, waarop het papier zich bevindt, dat bestemd is om de aanwijzingen op te nemen. Deze eylinder wordt door het uurwerk dato dagen loopt, in dien tijd juist éénmaal omgevoerd; het papier, dat daarop is «jfespanuen, is dan ook over zijn geheele lengte loodreebl in

16 doelen verdoold , waarvan elk een tijdvak van 12 uren aangeeft , terwijl hot horizontaal eveneens regelmatige verdeolingen draagt in eentim. en millini.; om de as van den wijzer van den barometer loopt, een snaai\'tje, verbonden aan een potloodstiftjo, dat door rjjzen en dalen de bewegingen van den wijzer, dus de veranderingen in de Inehtdrukking. nauwkeurig volgt. Op het hmgzaam voortgaande papier besohrjjtt dit stiftje dus eene gobrokone lijn, die voor elk oogenblik den baroirieter-stand aanwijst. De thermometer dient om de temperatuur te gelijk te kunnen nagaan.

en mii\'work guhodl afzouderljjk: do aanwijzingon verkrijgt men op eutic strook papier, op do wijze als bij don MOKSE-telegraaf, en wel door twee gestippelde lijnen, waarvan de eene geheel recht doorloopt, de andere daarboven of daaronder verschijnt, naarmate van den barometerstand. ¹Hei zou geheel buiten ons bestek liggen ons te begeven op liet uitgebreide terrein, waarop in den lateren tijd zoo voel en zoo ijverig is gewerkt: do toepassing der gelijktijdige baroinoter-waarneniingen op verschillende plaatsen van don aardbol in verband met de bliksemsnelheid dor elektriciteit, tot voorspelling van aankomende of te verwachten stormen. De stonnsiynaleu, vroeger ook aan onze havenplaatsen te zien en thans vervangen door don acroklinoskoop, zijn beide onzen lezers gewis bekend, en staan dan ook niet in eigenlijke betrekking tot ons onderwerp, daar do meeste dier waarnemingen geschieden met kwik-barometers, al» zijnde deze tot nog toe de oenige officit\'el wetenschappelijke, omdat, zij de eenige zijn die volkomen te vertrouwen zijn.

\\\\ ij mogen niet onvennekl lutcu dat dergelijke uutogruphisehe inrichtingen ook met kwik-barometers zijn verkregen, met name op het Meteorologisch Ohservatoriuni te I t rei\'hl terwijl op dat Ie (ireenwich dc daling of rijzing der kwik-kolom zich zelve olteckcnt op ccn daarachter geplwitst p)ioloL^rraphiiieh papier.

... :

■ •,

..............

.. . , ... ... .,. ..... . :• .. ... - : . . I