DISSERTATIO EXEGEÏICO-THEOLOGICA
DIVINAM SUAM LBGATIONEM VINDICANTE.
-ocr page 2-ifj
1 \'
%
4
tTT/LTÄSTg^HI ^
■^îpt
i
\'nbsp;...-.f.\'..- ■ -^-\'J.iÄSrvM.«--\'- - -........
-IS -
A;gt;ifK),iuNfHT-(vjrrMr):\'
Sä
quot; -îTO/fïni^îTnbsp;WAXJS VAimia
i
,, - r^ï^r^-fec-^r;\': ft
SP- .
DISSERTATIO EXEGETICQ-THEOLOGICA
DE
DIVINAM SUAM LEGATIONEM VINDICANTE,
QUAM,
ANNUENTE SUMMO NUMINE,
KX AUOTOKITATK KECIOBIS MAGHIHCI
MKD. KT AKT. OBST. DOCT. ET MATH. KT PHIL. HAT. PKOI\'. OED.,
REG NOK
amplissimi SENATÜS ACADEMICI consensu,
ET
NOBILISSIMAE PACULTATIS THEOLOGICAE decketo,
m
SUMHISaUE
in theologia honobibus ac pkivilegiis,
aranbsp;aHiiKKS-\'ïaaiJ)!©\'?flifo/as,
KITE ET LEGITIME COHSEQUENDIS,
PTTBLICO AC SOLEMNI EXAMINI SUBMITTIT
Zwollanus.
a. d. xvii m. becembris, anni mdccclviii, hora 1.
Trajecti ad Bhenum,
TYPis mandarunt KEMINK kt FILIUS,
mdccclviii.
■ r-i-.
t-1»»
ADioodoaHT-ooiTSosxa eiTAmi^d
.OT8I5r H D^TJ aa T,
^3T4A9iamynbsp;ua MAmvia -
€-
OKKua
»TATrto-na* tsnbsp;^
,,0»S .»»m .TAB Jia^\'ÏR .«TAK W, .TWO .««Onbsp;T» .OJt« W
-»!«»■ 3SHE -
.ötasoaa 3iJ5I9ÇiTÇ)^\'m SJTAÏirjOA\'?
^nbsp;f , n^^aposjiyia« tgt;A. eyaiMOiïoB 10SHT m
^ n^mana^ïVfiMi^a r^MSjoa DA OMjaa^
jommfoè.nbsp;VtlgglSltfJ.
i çAKCir^sfeÂ^istr-^ÊSiamp;es ÄmssÄS^ KP
, AaoH .m^a-fctxiK\'i^Aquot; ,eiaaK35a« ÏITX .a ji ^
-ocr page 5-PARENTIBÜS,
-ocr page 6-1. j
quot;ft.
Quo saepius in praefatione auciores librorum te-
nenlur officio, ul scripti edendi rationes exponant
et opus commendent lectoribus, hoc me absolvit lex,
sacrosancta aspirantibus ad summos in theologia ho-
nores, ulque specimine quodam, conscrihendo ad eos
aditum sibi aperiant jubens. Quae immimitas grata
alque accepta mihi adest, quum meae scriplionis
Jtistas afferre causas difficile foret. Ingenue enim
fateor, me non scripsisse eo consilio — et lector es,
si quos habiturus sim, huius memores, libellum
benevole accipiant, obnixe rogo — ut novum aliquid
proferrem vel defectui cuidam occurrerem,: sit tan-
tum ad probationem operae, quam studiis impendi,
haud perditae.
Quorum studiorum viam quot quanlique viri cla-
-ocr page 8-rissimi mihi indicaverint et paraverint, jucunda ac
sancta est recordatio. Inter hos nominare debeo,
CL VINKE, Promotorem aestumatissimum, qui me
adeuntem numquam non excepit henignissimus et mihi
consiliis monitisque adfidt humanissime. Pro gra-
vissimis turn illius, turn ceterorum praeceptorum in
me meritis pares agere gratias non possum; sed
laelor, quod oblata sit occasio palam profitendi, me
iis gratiam habere et serriper habiturum esse.
modum, quo jesüs divinum suum mandatum
suscepit, consideremus et Judaeorum, inter quos
prodiit, condition em religiosam et moral em nobis-
cum reputemus, horum desideriis inceptum illius
nullo jüodo favisse nobis in aperte erit. Nam
JESUS ita administravit provinciam, ut opiniones,
lt;ïuas Judaei de Deo rebusque divinis fovebant, op-
pugnaret, illorum de Messia eiusque regno exspe-
ctationes frustraretur atque omni eorum sentiendi
®t agendi rationi sese e diametro opponeret.
Professus se est Dei legatum, omnibus praece-
dentibus longe superiorem, eo consilio missum,
ut verae vitae, quae justifia animi et sanctitate
ruorum constaret, participes redderet Judaeos; bi
quibus appetitus rerum terrestrium divina-
1
-ocr page 10-ram studium sulfocaverat, nullo eiusmodi Servato-
ris desiderio tangebantur. Quum inter Judaeos
vigeret adbuc antiqua theocratiae sententia, qua
omnium rerum Creatorem et Gubernatorem suum
esse putabant Deum patrium et tutelarem, qui fata
populi Judaici gubernaret cura speciali, cumque
fore ut idem Deus per Messiam aliquando popu-
lum suum in pristinam majestatem et gloriam re-
stitueret eique inter ceteras orbis terrarum nationes
primum locum designaret sperarent Judaei, jesüs
denunciavit se jussu divino novum, quod prius
antiquaret, conditurum esse regnum Dei, patens
illud, non tantum abkahami progeniei, sed uni-
verso generi humano. Judaei externa religionis
instituta et ritualia praescripta anxie observabant
et salutem collocabant in hac observatione, quam
jesus, potissima religionis parte in mentis vitae-
que sanctitate posita, ut inanem et falsam notavit
atque impugnavit. jesus praeterea Pharisaeorum
et Scribarum, penes quos rerum divinarum doctri-
nam et intelligentiam esse populus existimabat,
commentis traditionibusque se fortiter opposuit et
hisce commentis praetulit doctrinam suam, quippe
quae unice vera esset et consentiret cum primitive,
quam leges Mosaicae spirabant, puritate.
Cui ea praedicanti populäres haud adstipulatos
esse, sed fidem negasse, mirum non fuit. Imo
non potuit, quin Judaeorum maior pars, imprimis
optimates et sacerdotes, qui plurimum in repa-
blica pollentes, acerrimi erant theocratici regimi-
nis vindices et omni instaurationi inimicissimi,
JESU eonatibus infensis animis obstarent et eorum
quae affirmabat veritatem in dubium vocarent at-
que infringere studerent. Et profecto si quos ne-
gotii sul fructus sperare vellet jesus, divinam,
quam sibi verbis factisque adscripserat, dignitatem
quot;^alidissima vindicaret ratione necesse fuit. Quae-
nam JESUS Judaeorum objectis et eriminationibus
lt;^PP0suerit, quaenam fuerit ratio, qua contra ad-
versaries suam auctoritatem defendit, hac scriptione
lûdagare consilium meum votumque est.
Verenti, ne, si diversorum auctorum relationes
adhibere vellem, pensum superaret vires, mihi
Visa est haec disquisitio esse instituenda secundum
evangelium Johannis. Cuius nnius narratione nt
uterer, me praeterea permovit, quod Johannes
naateriam, qua indiget nostra disquisitio, compléta
quadam ratione comprehenderit ; namque imaginem
vitae JESU ita expressit, ut toto suo libro nobis
proponat quomodo ille, lux vere divina, in tene-
^l\'îs se explicaverit, perpetuam atque in dies in-
gravescentem pugnam cum istis egerit et tandem
Plenam reportaverit victoriam. Itaque Johannis
^^angehum eligendum decrevimus, quum votis no-
1*
-ocr page 12-stris cumulate satisfaceret et nullius hac in re
maioris ducamus narrationem, quam Johannis.
Jam si locos, quibus jesus divinae suae lega-
tionis veritatem ab infensis Judaeis vindicavit,
legerimus; apparet variis modis eum rem suam
egisse : modo suam dignitatem extra Judaeorum
dubitationem posuit, argumentis eam firmans et
comprobans, modo adversariorum objectis et jur-
giis se opposuit, veritatem simpliciter exponens vel
nude asseverans, modo se defendit adversaries im-
pugnans eorumque criminationes in ipsos retorquens.
Ad diversa haec momenta attendentes, disquisitio-
nem, quo facilius rem agamus, ita instituemus,
ut materiam, a nobis tractandam, /höms capitibus,
ad quae omnia apte referri possint, complectamur.
Primo capite ea conferemus, quae jesus in se
defendendo Judaeis exposuit vel testatus est.
Altera cap. eam defensionis partem exponemus,
qua jesus veritatem suam, in dubium vocatam,
argumentis prolatis vindicavit.
Tertio cap. videbimus, quomodo rem suam, ad-
versariis impugnandis, vindicaverit.
componuntür ea, qcjae jesus in se de-
fendendo adversakiis exfosuit
vel testatus est.
Jam accedimus ad eam disputationis nostrae par-
tem, qua considerandi sunt loci, quibus jesus
divinam suam dignitatem, nullis argumentis pro-
latis, simpliciter docendo vel asseverando, vindi-
cavit. Hoc enim modo saepissime occurrit adver-
sariis. Cuius rei quae ratio sit perspiciemus, si
reputaverimus, quodnam consilium in re sua de-
fendenda sibi proposuerit. Non tantum Judaeos
ad silentium redigere et ab illorum criminationibus
auctoritatem suam vindicare voluit\', verum maxime
eos in veritatis suae consortium adducere suique
boni participes reddere studuit.
Idcirco in legatione sua divina probanda atque
dubiis refutandis non constitit, sed obcaecatas ad-
versariorum mentes, suae legationis indole et ra-
tione perspicue expositis, vero aperire falsasque
opiniones pellere conatus est- Verum enim vero
Judaeorum, qui jesu obstabaiit, maior pars ei adeo
infesta fuit, ut omnibus modis eius efficacitatem
impugnarent, luculentissima etiam, quae iis propo-
suit, veritatis documenta addubitarent et vel evi-
dentissimis, quae docuit, obloquerentur ; quo factum,
ut nonnumquam contra eos uihil agere potuerit,
nisi suam veritatem solemniter testaretur vel nude
asseveraret. Ceterum, quo sibi addictos redderet
Judaeos, eorum animos desiderio summi boni sti-
mulare et metu malorum concutere conatus est;
quem in finem saluberrimos, quos suis discipulis
exspectare liceret fructus, et infelicissimas, quae
adversarios manerent, sequelas proposuit.
Haec omnia quae jesus, sui defendendi causa,
docuit vel testatus est, promisit vel minatus est,
nunc nobis consideranda sunt.
Judaeis contradicentibus jesus testatus est divi-
nam suam originem et legationem, Joh. VIII : 42.
Verbis èyoo yàp su rev ôsou i^îjÂÔov koCi î^jcw spectavit
suam ex Deo originem ; quod enim utrumque huius
sectionis membrum pro synonymo habendum sit,
redarguunt verba oUSè yàp, quibus alteram ab al-
tero, origo a legatione, certo distinguuntur. jesus
hoc enuntiato suam ex Deo originem explicite do-
cuit: Jiûi) T^Ku continet prioris explicationem atque
notât etfectum illius exitus es Deo: ego enim ex
Deo egressus sum et adsum. Quo sensu jesus hoc
loco divinam sibi tribuit originem ? Voluitne suam,
quae dicitur praeexistentiam notare, an spectavit
singularem, quae in se fulsit, naturam religiosam?
Contexta oratio adhortatur, ut hoc efifatum accipi-
amus de ipsius natura Dei imaginem perfectissime
refer ente i) : namqiie eam originem divinam sibi
vindicavit, quae ab hominibus religiosis sponte
agnoscatur et ametur ; quod tantummodo quadrat in
naturam conformatam ad Dei voluntatem. Haec
divina jesu origo non interpretanda est, quatenus
omnia a Deo profecta esse dicuntur. Unica et sin-
gulari ratione e Deo ortus est jesus. Divina origine
ipse solus gaudet et hac a ceteris omnibus homini-
tgt;us distinctus est. Id etsi ex loco de quo agimus,
non possumus efficere, summa evidentia patet ex iis
quae III : 13 reperiuntur. Huic divinae suae ori-
gini JESUS adjunxit suam legationem, oùds yàp
sßxvToü à\'Ai^Xvùa, àXTC à}i£Îvôq [j^s âTrâtjTaiKsvyUQq^Q
enim a me ipso, meo arbitratu, veni, sed ille me
misit. Non sua sed divina auctoritate prodiit : Deus
ipsum suae voluntatis apud homines interpretem
constituit suique consilii exsequendi provinciam man-
davit. •— Eadem jesus professus est VII : 29 t/co
oi^a, avtov on trxp\' ocùtou si fi) ki^ksTvoç f/^s àtréarsixsv
provocavit ad divinam suam originem et legatio-
nem, qnibus certissimam atque intimam suam di-
vinarum rerum scientiam demonstraret.
JESUS asseveravit sua verba ex Deo oriunda
esse. — Adversaria Judaeorum factio suam admi-
rationem manifestaverat quod jesus literis esset
eruditus, quum doctorum scholas haud frequenta-
visset, VU: 15. Hoc procul dubio contenderunt eo
consilio ut jesu doctrinam invisam redderent et in
eum populi voluntatem mutarent. Quibus ille re-
spondit sect. 16 : si^mnbsp;oùk ss-tiv âkxx
1) Cf. dar. scHoiiTBN dogm. chr. init. pag. 183, ed.
-ocr page 16-Toîj T£,u,\\pavT0? (/.S, doctrina, quam trado, non est
mea, non acquisivi eam cogitando et ratiocinando,
sed est eins, qui me misit. Doctrinam non debet
jesus suae meditationi, sed e Deo, veritatis fonte,
illam repetiit. Verba sua e Deo originem duxisse
declaravit etiam VIII : 38 et 40: êyài o kûpoMx Ttapoi.
T^ Tûcrpî f/,ou A«Aw • S? TÎ]V âÂi^ôsixv vßTv KeXtkhi^KOi,
yjxoucrx TTixpà tou ôsov loquitur quae coram pâtre suo
vidit, veritatem, quam a Deo accepit. Cum in re-
bus cognoscendis ro opxv et àûoùstv nobis sint
scientiae immediatae rebusque adaequatae praesi-
dia, jesus hisce verbis usurpatis suam divinarum
rerum scientiam denotavit ut immediatam et ex
intuitu baustam, neque ex aliorum testimoniis aut
ratiocinando comparatam. — Itaque tribus hisce
locis jesus Deum ut doctrinae suae fontem de-
signavit. Quaeritur autem, qua ratione ex hoc
fonte jesus suam doctrinam sibi comparaverit. Cui
quaestioni solvendae nullum usum praestat locus
VIInbsp;: 16 : nam vere de wette i) ad hune monet:
„jesus spricht aber mehr vom göttlichen Gehalie
und Gepräge seiner Lehre, wie das Folg. beson-
ders vs. 18 zeigt, als von der Modalität ihres Ur-
sprungs, obgleich der gen. rov Trsf/,^^. zunächst auf
diesen geht, sowie nachher das h und irJ.quot; Sed
VIIInbsp;: 38 et 40 jesus , quum verborum opxv et
âxovsiv, tum formulae Tnzpà tw vriXTpi f^ou usu, suam
cum Deo communion em notavit ut rationem, qua
sibi divinarum rerum cognitionem paraverit. Qua
consuetudine alii eam intelligunt, quae Dei filio,
1) Kurzgefasstes exegetisches Handbuch, ed. quartae pag. 130.
-ocr page 17-antequam humanam assumeret naturam, cum Deo
fuit ; alii vero intimam familiaritatem et unionem,
quam JESUS, hac in terra degens, cum Deo ha-
buit. Quibus posterioribus ut assentiamus addu-
cimur omnium, quae de hac necessitudine reperi-
untur in Johamiis Evangelio,\' jesu dictorum ana-
logia. Hanc sententiam confirmât VIII : 55 àKh
of^oi ûùùtov kcc) tov koyov aùtoû ; hic et suam
Dei scientiam et vitam ad Dei legem transactam
copulaviti). Quae duo momenta jesus conjunxit,
quod hunc illius fontem et originem babuerit. Illum
consulto ita locutum esse existimari licet, namque
divinae legis impletio est fundamentum Dei co-
guitionis, qui purl cordis sunt, soli possunt videre
Deum. Quare e nostra sententia jesus suam di-
vinarum rernm sapientiam repetiit ex intime suo
cum Deo consortio vitaque, nullo peccato a Deo
divulsa, sed fervidissimo Dei amore numquam non
flagante: huius ope Dei patris sui voci audiendae
et formae intuendae fuit maxime idoneus.
Professus est jesus intimam suam cum Deo ne-
cessitudinem in omnibus, quae operatur. —- Deum
vocaverat patrem suum, cuius operandi normam
imitabatur V : 17. Id quum dictum Judaei indi-
gnarentur magnaeque esset invidiae jesu, hic verba
sua accuratius exposuit s. 19: â[/.iiv Kkyoo ùf/,7v,
où ^mxtoci ô vTog ttoisTv â^p\' IxvtûÏi ovTiv, êàv i^vj rt
ßX£7r\\fi rov Tvarkfot Troiovvroc,\' \'à yàp av èzsïvoç ttoi^,
rtzvrx kcà b vVoç ôfmîccg ttcisï. jesus suum effatum
non retraxit, sed iterum se mincupavit rov vVcv
1) Cf. LUTZ Biblische Dogmatik pag. 292 et 293.
-ocr page 18-filium Dei unigenitum, ethicam suam cum Deo
conj unction em cogitans, quae ipsi in erat natura.
Ei, ut rc^ u\'np, eiusmodi cum Deo conjunctio inter-
cedit, ut suo arbitratu nihil agere possit. Non potest
a Deo sejunctus vel contra divinam voluntatem
quidquam agere; non potest sibi quidquam arro-
gare vel ad suam libidinem operari, prouti ceteri
homines, peccato a Deo abalienati. Totus e Deo
pendet filius et in omnibus, quae agit, ad patris
exemplum se conformât per perfeetissimam, qua
semper gaudet, patris eiusque operum intuitionem ;
quae enim pater facit opera, haec et filius pariter
facit. — Eodem redeunt quae invenimus X : 30,
fya xx) 0 \'TTXTvip h èlt;j[^£v. Magna cum offensione
adversarii haec verba audierant, jesum suam cum
divina natura unitatem praedicasse rati. Sed ex
iis quae sect. 34—36^ disputavit, luce clarius patet
jesum eam cum Deo unitatem cogitasse, quae in
naturam humanam recte conveniret, neque unionem
physieam suae cum Dei natura. Hanc unitatem
jesus sibi adscripsit habita ratione sui operis non
suae essentiae, namque sect. 36 praegressum suum
effatum quod unum esset eum Deo sive quod
filius Dei esset, eo vindicavit quod Deus ipsi
munus mediatorium mandasset, jesus spectavit
perfeetissimam illam omnibusque numeris abso-
lutam unitatem, in hominum salute operanda,
quae iatercedebat inter Deum et se, divinae ve-
ritatis instauratorem, tov vlèv rov ósoü. Ipse, qui
divino humanae salutis consilio exsequendo consti-
tutus est, et Deus unum sunt : non seorsum a Deo
filius operatur vel suum negotium perficit, sed
I^ei efficacitas ejus est efficacitas, Dei potestas
ejus potestas. Itaque qui christum ut suum pas-
torem sequuntur eique se tradiderunt, ex eius manu
ei\'ipi nequeunt, nam sunt in Dei tutamine. — Suam
cum Deo conjunctionem etiam testatus est ratione
judicii, quod in hominibus exserebat, habita. Ita
^ • 30 declaravit : oh Ivvayi.o\'a lyh ttoisIv cctt è^xvrod
OÙ\'^àv KOiôùûS CÎKOVCC, Kpîm- KCÙ ^ Kpiffiq yj ifZYi ^IKXi\'oi
• OTl OÙ ^VjTCO TO ôtXVHJM TO SßOV , CtXKk TO Û£Kyi!J.ûi
TTSß^oiVTÖg ßs. Quod suum esse declaraverat
Judicium de yita sua divina hominibus danda aut
abneganda et de omnibus mortuis pro operibus
retribuendis s. 21—29^), hoc aequum et justum se
habiturum affirmavit. Non possum quidquam facere
ex arbitrio; judicium fero, quemadmodum a patre
audio. Itaque meum judicium justum est; Dei
enim voluntas mihi est judicandi norma, ab hac
i\'ecedere non possum, quum non meam, sed illius
Voluntatem implere atque perficere studeam. —
Pari modo ad suam cum Deo conjunctionem jesus
regpexit VIII: 15 et 16, quum Pharisaei, carnis
cupiditatibus obstricti, ipsius de se testimonium
valere negassent. Quorum agendi rationi reproba-
tae suam opposuit jesus : iyw où xphcc oùdévx kx)
£0»/ y.plucc âè syè^, n xpiŒiç n èi/.^ àXvMç hrtv OTI
l^évoq OÙX £11^), iAA\' S\'y00 KoCl O- TTSIM^pOii; fZS TTXTnp.
Verborum syoo — ovUvsc sententiam ex praegressa
oratione, intellecta kätä tIjv a-âpKx, limitare vêtant
sequentia xoc) èàv xpim, quae nullam admittunt re-
1) Hune locum ob argumenti similitudinein retulimus ad
Cap. II.
strietionem ; quare jesum vulgar3m suam agendi
rationem notasse statuimus cum meyero et ver-
timus: ego ab omni condemnatione abstineo; sin
vero condemno ego, judicium meum justum est,
nam solus non sum, sed ego et qui me misit,
pater. Quaecunque agit jesus, non sibi relictus,
sed cum Deo agit; etiam condemnat ad Dei nor-
mam et voluntatem, ideoque vere et juste. — Ne-
que aliter VIII : 26 judicii sui veritatem e sua
cum Deo necessitudine derivavit: ttcaaä Trspi
ùfiàv Xc.Kslv Kxi xpivsiv • àKX\' o TréfA^-^Jxg [/,£ àxyiûvjç
èrrri \' x^/à ci, i^koua-a trapquot; avrou, tooutx. Key où slg tov
xöa-ßov, multa habeo, quae de vobis vituperem (aä-
XsTv enim ob adjunctum xphsiv sumendum est in
malam partem) et condemnem ; iaa\' — suti monente
TAicKio^)^ non reddunt rationem, quare, quod in
medium proferre posset, dicere noluerit, verum eo-
rum, quae dicenda liabebat jesus, auctoritatem
probant. Sed quae dico ex vero sunt, nam qui
me misit, verax est et ego, quae ab illo audivi,
haec ad mundum dico. Quae condemnat vel de-
nuntiat, non e suo ingenio baurit jesus, sed Dei
sunt cogitata et verba et hanc ob rem verissima.
Huius cum Deo necessitudinis quae causa sit,
JESUS exposuit V:20, o yàp ttxt^p (piXeJ rov u\'lov
KM Tfocvrci ^sixwdi ccvra, x otmoq Tvoiaï. Rei causa
Sita est in singulari, qua Deus lilium prosequitur,
diiectione, qua fit, ut filio Pater fecerit copiam
1)nbsp;Kritisch exeg. Handbuch über das Evangelium des Jo-
hannes, ed 2®.
2)nbsp;Commentar über das Evangelium des Johannes, ed. 3^.
-ocr page 21-sua opera cognoscendi et imitandi. — Aliam cau-
sam proposuit VIII: 29, quo loco jesus constan-
tem obedientiam, quam Deo semper praestitit, ut
suae cum Deo conjunctionis fundamentum com-
öiemoravit. Km 3 Tréfi\'ipixg ßsnbsp;s^jlou ia-riv\' oux
ßovov f on iyco rk dpstttx ccvt^ ttoiSi trdvrors,
Deus, qui ipsum misit, ipsum non fortunae dedi-
sed cum illo est intima unitate junctus, illi-
qiie efificacissima sua ope adest, propterea quod ille
semper agat, quae Deo placent. Vita jesu, ad
sauctissimas Dei leges perpetuo transacta, ipsi in-
didit conseientiam Dei familiaritatis atque praesen-
tissimi auxilii.
-A-dversariis solemniter declaravit jesus, fore ali-
quando ut omnes mortuos in vitam revocaret et
judicaret V:28 et 29. Hoc loco christum de
resurrectione et judicio, novissimo die babendis,
verba facere, interpretes ad unum fere omnes con-
sentiuut. Hon mirari debebant Judaei ea, quae jam
perficit opera, maiora etiam periiciet, nam veniet
^ora, qua omnes, qui in sepulcro sunt, in vitam
revocabit iisque, pro vita bene aut male acta,
laetam aut miseram sortem assignabit. Nonnulli
liuius JESU dicti autbentiam addubitant, qui tamen
moventur rationibus levibus vel sanae critices dis-
ciplinae alienis, quia boo effatum cum escbatolo-
giae, quae nunc imprimis viget, decretis conciliari
nequeat. Nobis horum jesu verborum nexum cum
praecedentibus ita informamus. Resuscitatio mor-
tuorum et ultimum judicium Judaeis erant criteria
Messianae dignitatis. Haec attributa divina vivifi-
candi et judicandi jesus sect. 20—27 sibi ad-
scripserat, popularium commentis substituto sensu
puriore atque etbico, et adversarios ad efficacitatem,
quam verbo suo divino jam exserere iuceperat,
ablegavit, ut eos suae vera divinae dignitatis con-
vinceret. Illam autem efficacitatem quum tantum-
modo exsereret in iis, qui ipsius voeem exaudiverant,
neque Judaeorum de Messia Sua opinioni adae-
quata esset illa, jesus sectt. 28 et 29 ad popula-
rium opiniones deseendens declaravit universalem
mortuorum resuscitationem et judicium se aliquando
habiturum esse, quo omnem, quam Judaei in Mes-
sia reposuerunt, operis excellentiam sibi vindicaret
atque significaret Messianam dignitatem sibi com-
petere toto illius ambitu.
Suam dignitatis praestantiam supra abkahamum
jesus testatus est VIII: 56-58. Ex iis, quae de
verbi sui virtute jesus praedieaverat, Judaei eflfe-
eerunt eum se abrahamo praeferre; quod ei cri-
mini dederunt. Huic criminationi ita occurrit jesus ,
ut indicaret quaenam ratio inter se et abraha-
mum intercederet sect. 56: abrahamus exsulta-
vit, ut tempus videret, quo jesus in mundum
veniret; et vidit et gavisus est. Quare abraha-
mo, patri eorum, longe ipse antecellit, nam abra-
hamus ipsius adventum magna cum laetitia ex-
spectavit in terra et comperit m paradiso. Quae
jesu verba adversarii perverterunt iisque professio-
nem adscripserunt absurdam : ille idem, quocum
agebant quique annos quinquaginta nondum natus
erat, abrahami tempore jam adfuisset et ilium
vidisset! Quibus jesus respondit: ài^Ji^v xsya
vßiv, 7rp)v quot;Aßptz^ß ysvhôm, êycc slßi: priusquam
abrahamus esse inciperet, ego sum, existo; tan-
uni abest, ut professio, quam ipsi tribuerant ad-
versarii, absurda sit, ut maiora de se praedicare
possit: non solum abeahami tempore jam adfuit,
etiam ante abrahamum exstitit. jesus verbo.
non idealem, sed rea/em denotavit existentiam;
Qaiuque 1°. quum ro alvoci christi opponatur tc5
nvea-âizt abrahami, illud buic congruenter acci-
Piendum est ut absdute positum et notionem ex-
istentiae habet neque per ellipsin interpretari potest,
• JESUS hoc eflPato respondet quaestioni Judaeo-
^nm sect. 57, qui realem vel personalem cogitarunt
existentiam.
Affirmavit jesus nullos dari doctores et duces
populi Dei, nisi quos ipse ad banc provinciam
administrandam pares reddiderit. Id primum Pha-
\'\'isaeos docuit oratione parabolica X : 1—5. Phari-
saei scilicet, qui id temporis duces populi Dei
celebrabantur, auribus ad vocem divinae veritatis
Piquot;aeclusis, suam in populum auctoritatem adhibue-
^nnt, ut CHRISTI legationem divinam impugnarent
Populique animos ab eo abalienarent. Haec perdita
consilia prodiderant, cum jesus coeco cuidam yi-
restituerai. Ille, ut suam dignitatem vindi-
et adversaries auctoritatis temere arrogatae
conscios redderet, exposuit quinam pastores ge-
nuinorum Dei cultorum habendi sint. Sectt. 1 et 2
ïndicat quonam indicio verus pastor a falso dignos-
catur : notam illam characteristicam collocat in t5
quot;Six, r^q ùvpxg, qui non ingreditur per
januam ad caulam ovium, ad consortium civium
^egni coelestis, fur et latro est; qui vero per ja-
nuam ingreditur, pastor ovium est. In hac sententia
explicanda rei cardo vertitur in verbis Sw ri^g
Ôôpxç, quam formulam nihil momenti habere cum
lückio statuere, turn ea quae jesus sect. 7 enun-
tiavit, turn contexta oratio vêtant. Contextus re-
quirit, jesum verum et falsum pastorem ratione
sui ducta notare : jesus enim infenso quo Judaeo-
rum pastores, Pharisaei, ipsum prosequebantur,
animo permotus fuit, ut traderet quaenam ratio inter
ipsum et veros populi Dei pastores intercederet.
Itaque verbis S/à t^? âvptzg se ipsum spectat jesus
et declarat omnes veros pastores arctissima neces-
situdine ipsi esse junctos illamque necessitudinem
ut veri falsive pastoris criterium quot;indicat. Qui non
ingrediuntur per cheistum, sed ab ipso separati
et ab ipsius auxilio destituti, non sunt pastores,
in damnum et perniciem ovium veniunt ; qui autem
per cheistum ingrediuntur, quibus ipse provin-
ciam demandavit, veri pastores sunt: inter hos et
oves recta ratio exstat, janitor eos intromittit, oves
eorum vocem agnoscunt, illi noverunt oves suas-
que vocant nomine atque educunt. lis obediunt
oves ; sed alienum, falsum pastorem sequi recusant
oves et fugiunt, quia istorum vocem haud noverunt.
Cuius similitudinis mentem cum Pharisaei haud
caperent, jesus sectt. 7—10 verba sua; explicavit,
habita ratione sui et adversariorum. Ipse est jJ
óópx TÛV 7rpo(3âTcov i. e. îj ôvpa sig ri^v aùXi^v rSóv
7rpo(3xTm, per ipsum aditus ad oves patet, per ip-
sum solum ad veri pastoris munus accedere licet.
Si quis per ipsum ad oves intraverit, spiritu qui
in omnem veritatem ducit imbutus, rem bene ge-
i\'et- Omnes vero, qnotquot ante ipsum, sine ipsius
ßwnisterio, ovium pastores se constituerunt, sunt
fures et latrones: jesus verbis oa-oi Trpo vfkèov
temporis pastores, maxime Pbarisaeos, contra
quos verba faciebat, spectasse videtur, nam nullam
adniittunt interpretationem tolerabilem, nisi ea ad
tempus, quo jesus prodiit, restringamus, Quicun-
q^e illo tempore pastoris in regno divino auctori-
tatem sibi conoiliaverint invito Christo, habuerunt
auctoritatem falsam ovibusque perniciosam.
JESUS doeuit se gentiles adducturum esse in
sui consortium, X : 16. Quaiu vehementer
ethnieorum in regni divini societatem receptorum
decretum Judaeos sollicitaverit et exacerbaverit, e
religionig christianae ab Apostolis propagatae bistoria
opprime constat. Sua ex aer^hamo origine fatisque
pi\'istinis superbientes Judaei ceteras gentes despexe-
^\'^ut et ad odiosum pervenerunt particularismum,
quo ethnicos a gloria et salute, quas ipsi exspec-
tabant, excluserunt. Quo factum, ut jesum, de
ethnicis adsciscendis dicentem, non aequis animis
^uscultare possent. Id vero jesum non detinuit,
quominus declararet, nullum originis vel nationis
quot;^iscrimen in regno coelesti obtinere seque vitam
•divinam impertire onniibus, tam ethnicis quam
Judaeis, qui huic accipiendae pares essent. Non
quot;^^nit, ut solas oves domi Israelis perditas congre-
garet atque pasceret, prouti Judaei sibi informabant
J^essiam. Habet enim oves alias, quae non sunt ex
|iac caula: ipsius sunt omnes, qui e gentilibus sint
idonei ad Dei verbum audiendum. Hasce etiam
oves Deus ipsi ducendas tradidit ; nam cuncti cives
2
-ocr page 26-regni divini, omni discrimine sublato, imam effi-
cient societatem iinique duci dicto andientes ernnt.
Etiam de morte sua coram adversariis locutus est
jesus. Ita VIII : 28 mortem snam violentam pro-
posuit ut rem, quae in Judaeorum animis niagnam
vim habitura esset, quaque futurum esset ut ad-
ducerentnr ad ipsi, filio Dei unigenito, fidem prae-
standam. Quae jesus s. 26 de sua cum Deo ne-
cessitudine dixerat, adversarii non intellexerant ;
idcirco affirmavit: orav v-^àcrviTS rov viov roü kvôpco-
TTou K. t. a. Quoties vocabulum v^ovv apud johannem
occurrit, non habet unam rov ^o^a^strôxi notionem,
sed etiam ad mortis, quam jesus subiit, rationem
respicit, cf. XII : 32—34. Quando exaltaveritis in
crucem filium hominis, et ita ansam dederitis meae
glorificationis et spiritus sancti efficacitatis, tum
cognoscetis Messianam meam dignitatem et arctis-
simam meam cum Deo conjunctionem. Igitur qui
jesu, dum vivebat, legationi credere pertinaciter
récusaverant, lios fore ut ipsi nomen darent prae-
dixit JESUS, cum ipsum interfecissent: omnibus,
qui non obstinatis animis a vero et sancto abhor-
reront, JESU mors fidei causa foret. — Mortem suam,
quae homines offensura esset, Deo gratam atque
acceptam esse affirmavit X : 17 et 18. Hoc loco
vitae suae sacrificium, cuius sect. 11 et 13 men-
tionem fecerat, pluribus exponere pergit. Quod
pro ovium suarum salute animam ponit, Deo gra-
tum est : propterea Pater me amat, quod animam
meam ponam, ut eam resumam. Verbis/W k-äA/i/Ai-
ßco ccvT^v, quae non cumnbsp;sed cum Tiùn^i con-
struenda sunt, jesus indicat eventum, quem hoc
-ocr page 27-vitae sacrificium sibi haberet; vitam simm immolât
eum in finem nt illam recuperet; ex hoc vitae saerifi-
eio consequens est, quod eam aeternam recuperet
Hoc sacrificium ex libero suo arbitrio jesüs facit.
Nulla vi humana ad illud cogitur, lyMurov e
libera sua voluiitate animam deponit. Habet enim
potestatem vitam deponendi et resumendi. Hoc
mandatum a Pâtre suo accepit ; Pater enim hoc ita
ordinavit et illius mandatis non obtemperare non
potest.
Ad divinam suam legationem agnoscendam Ju-
daeos impellere conatus est proposito eximio ad
bene beateque vivendum momento, quo sua doc-
trina redundabat. — Qui jesu verbo fidem habet,
jam hac in terra fruitur vita aeterna V : 24. Qui
credendo ipsi morem gesserit, t%£i ^conv almiov
possidet vitam aeternam ; pi-aes. et praet. [j.stx-
y-s vetant ^a\'/jv de sola vita post mortem futnra
interpretari, notant vitam spiritualem qua, remota
peccati corruptela, ad Dei similitudinem evehimur,
et coelestis beatitatis participes reddimur. hq
^p/cr/y cet. neque in judicium damnatorium incurrit,
sed e morte, peccati miseria et damnatione, tran-
siit ad vitam, beatam illam atque aeternam. •—■
Eandem sententiam jesos enuntiavit adversariis
VlII : 51, Si quis verbum meum servaverit, mor-
tem non conspiciet in aeternum ; numquam mortis
quot;vim experietur, sed gaudebit tali vita, cuius ja-
cturam pati nequit quaeque in aeternum perdurabit.
Suos sectatores libertatem nacturos esse pollicitus
1) Cf. LÜCKE 1.1. pag. 424 sqq.
-ocr page 28-est JESUS VIII: 31, 32 et 36. Verba facit ad
Judaeos, qui ipsi bostiliter oblocuti erant, verum
ipsius oratione victi, inclinabant ad fidem. jesus
eos docet s. 31, si veris ipsius discipulis annume-
rari vellent, in fide praestanda perseverandum esse;
quam ad perseverantiam ut illos incitaret, summam
felicitatem, quam usu cognoscerent, notavit s. 32.
iCM yvrnsa-Qs tgt;)v àXyiôsiKv, k-xi n aMhioi êXsuóspcüosi
vpixg, divinam, quae ipsius doctrinae inest, veri-
tatem cognoscerent, et baec veritas eos liberarei.
E collata sectione 34 edoeemur jesum libertatem
spectasse moralem, sive eam facultatem, qua vitam
numquam non componimus ad legis moralis prae-
cepta. Quae libertas cum hominis contineat summam
perfectionem et summum bonum tam morale quam
physicum, hac aptius perseverantiae incitamentum
proponere jesus non potuit. Hoe vero dictum Ju-
daei aegre tulerunt, quare jesus s. 34 et 35 banc
libertatem, ut rem praestantissimam regnique divini
sociis maxime expetendam, proposuit. Quo quum
libertatis suae momentum vindicasset, s. 36 rediit
ad ea, quae s. 32 de se praedicaverat, êxvowèuiog
cet. si igitur ipse, Messias, divina veritatis virtute
eos liberaverit, suam libertatem impertierit, vere
îiberi erunt, non amplius vana libertatis specie glo-
riabuntur, sed ea libertate gaudebunt, quae consor-
tium regni coelestis obsignat et summa evadit bea-
titudo. — Discipulorum suorum felicitatem et secu-
ritatem jesus pariter extulit X :28 - -30. Vita aeterna
donat omnes, qui sibi fidem habent quosque sibi
addictos novit. Haec, quam praebet sectatoribus
suis, vita ab omni detrimento vel periculo tuta est ;
neque illius jactnram facient umquam, nec qiiis-
quarn eos perdet. Nemo e sua manu discipulos
eripere potest : potestas enim, qua suos custodit et
tuetur, omnium hostium potentia maior est. Sua
scilicet tuendi potentia est una eademque, quae
potentia Dei, qui oves chkisto dedit et cunctos
potestate praestat ; nam in ovibus tuendis et custo-
diendis unum est eum Patre..
Denique Judaeorum contradictionem jesus cona-
tus est vincere adhortatione et comminatione. —
Adversaries admonuit se mox ab illis separatum
ii\'i VII : 33 et 34. Huius admonitionis ansam dede-
I\'untea, quae Synedrium moliebatur ut jesum com-
prehenderent. Ob infensa buius conamina cogitans
de morte quae sibi instabat, declaravit se per breve
adhuc tempus cum iis fore et abiturum esse ad ilium,
qui ipsum miserat. Quo magis autem adversaries in-
citaret ad bene inipendendum \'tempus, quod adhuc
suppeditabat ; jesus suum discessum ut absolutum
designavit: \'(vjtîjœsts fxs kcÀ ov% evp^a-sts\' hm ottou
^l^-t ù{j.£ïç où Ivvmh êP.Ôsïv. Haec verba non
nimis esse urgenda, vere cum lückio et de wettio
statuitur; si \'(yjrijcrsTs accipiamus de iis, qui salutis
studiosi jesum sincero proposito quaerebant, jesus
illos frustra quaesituros esse significasset, quod
pugnat cum iis, quae VIII : 28 de mortis suae effi-
cacitate affirmavit. Dictum simpliciter inservit au-
gendae sententiae praegressae: plene ab iis separa-
bitur, ita discedet ut eius consuetudinem frustra
quaererent; nec cuivis homini locum, ubi mox
discedit, adii-e licebit. Quare Judaeorum intererat
avide uti spatio, quod adhuc restaret, audiendi atque
interrogaiidi; nam spatium ilind breve erat, jam-
jam JESU praesentia privarentur. — lisdem verbis
fere adversarios, quibusciim disputaverat, monuit
suum qui instabat discessura VIII : 21, sed ver-
borum vim auxit addita comminatione xiz) èv r^
(xi/,cipTicf vf/Mv tzTfoôausïaôe. Quo Judaeos ab incre-
dulitate revocaret, miseram proposuit conditionem,
in quam ferrentur infesta illorum agendi ratione:
moriemini in peccato vestro, peccato contaminati,
a peceati Servitute, cui dediti estis, non liberati
et ideo irae et damnationi divinae obnoxii. Hanc
comminationem, quam Judaei non animadverterant,
jesus s. 24 confirmavit: diversa atque opposita
Judaeorum origo illos impedit, quominus jesu fi-
dem liaberent ; igitur vere praedicavit illos in pec-
catis suis esse morituros, nam sine fide Dei filio
unigenito habita nemo peccati dominationem re-
fringere potest.
exponitue quomodo jesus vebitatem suam
in dubium vocatam, argumentis pro-
Hic quum nobis spectanda sit defensio proprie
sic dicta, sive modus, quo jesus divinam suam
auctoritatem vindicavit argumentis prolatis, omnia
comprehenduntur documenta, quibus banc auctori-
tatem comprobavit.
Primarium et summum pro divina sua legatione
argumentum jesus habuit illud testimonium, quo
Deus in ipso testatus est. Hoc divinum testimo-
nium ipsi fuit duplex: Deus intimam suam cum
Christo necessitudinem patefecit in illius verbis et
operibus cf. XIV : 10.
Quod opera sive rà spya praebuerunt argumentum,
jesus ut evidentissimum commemoravit X : 38,
XIV : 11, ubi, qui ad ipsius vocem surdi erant, eos
ad opera sua ablegavit, ut ex iis divinam ipsius
dignitatem intelligerent. Itaque ab hoc argumento
initium facimus. Ad tm epya jesus saepissime provo-
cavit, yield. V: 20, 36, VII: 21, X:25, 32, 37, 38.
Haec perficit nomine Patris, ex auctoritate Dei;
Deus ipsi haec opera perficienda mandavit, V : 36
â \'é\'SccKS ftoi 5 Trar^p \'Iva, rsXsiâa-co ctÙTà, X : 25 ä èyh
TToiS) SV rcf ovo[j.äiri roü TTccrpég (mv. Haec opera de-
scribit ut rà spy a sx. roü vrarpog ßov X : 32, vel sim-
pliciter rx spy a rov Tvotrpoq (^ov X : 37, quia illa per-
ficit ope et auxilio Dei. Quo sensu jesus tx, îpyx
usurpavit ? Non potest accipi hoc vocabulum de
soils miraculis; latiori enim sensu jesus tx spyx
usurpavit. Quaenam potissimum comprehenderit
hoc nomine, ipse suis adversariis interpretatus est
V : 20—27. jesus sectt. 19 et 20 eiusdem capitis
arctissimam suam cum Deo necessitudinem asseru-
erat ; hanc nunc confirmât atque explicat tota divina
sua efficacitate proponenda. Tacite innuit sect. 20
quod adversarii ex ipsius operibus, quorum speci-
men in paralytico sanando ediderat, hanc divinam
necessitudinem efficere potuissent quodque ipsius
miracula divinam jam comprobarent dignitatem; sed
f/.£!^ovx TovTcov, malora quam huiusmodi opera, Deus
ipsi conspicienda tradet ut illa perficiat, quae Ju-
daei in admirationem raperent et ad divinam Christi
dignitatem agnoscendam impellerent. Maiora illa
opera quaenam sint exponere pergit jesus sect. 21
et sqq. Ipsi concessa est potestas vivificandi moriuos :
quemadmodum enim Pater mortuos suscitât et vivi-
ficat, sic et filius vivificat. Hac vivificandi potestate
jesus cogitavit spiritualem hominis regenerationem
et non physicam, hominis resuscitationem ; nam a
sect. 21 usque ad 27 sermo esse nequit de uni-
versal! mortuorum resuscitatione, prouti sectt. 28
et 29, quia jesus loquitur de opere praesenti et
huius operis testes nuncupat suos auditores; neque
quae de vivificatione jesus s. 21—27 aflfirmavit,
l\'estringenda sunt ad eos, quos e naturali morte in
vitam revocaverit, quum de. vivificatione et de mor-
tuis praedicentur talia, quae spiritualiter tantum
accipi possunt Itaque haec, quae jesu competit,
vivificandi potestas intelligenda est de spiritualis
vitae communicatione ; quod recta ratio etiam requi-
rit, namque vitae spiritualis instauratio, quae sum-
luus atque ultimus jesu legationis finis fuit, unice in
censum venire potest, ubi jesus de sublirniore sua
efficacitate loquitur. Vitam illam jesus non com-
inunicat cum omnibus sine discrimine : vivificat quos
vult, quos dignos judicaverit; ex libero suo judi-
cio jesus vitam suam distribuit, quam potestatem
Deus ipsi tribuit s. 22 : neque enim Pater quem-
quam judical, sed filio in opere perficiendo omne
dédit judicium de hominibus servandis aut repro-
bandis. Quam potestatem Deus ipsi dédit eo con-
silio, ut omnes Christum divinae vitae auctorem
agnoscerent et ei eundem, quem Patri, cultum prae-
starent; qui filium non honorât, non honorât Patrem,
qui ipsum misit, ea enim ratio inter utrumque inter-
cedit, ut Pater sine filio coli nequeat atque solum
in filio et per filium verum cultuin Patri delerre
liceat (sect. 23). Accuratius etiam suam vivifica-
tionem definivit jesus sectt. 2i et 25. Quosnam
spectaret sua efficacitas indicavit s. 24 : ii qui ad
ipsius verbum attendunt ipsumque ut Del legatum
1) Cf. omnino mbyer ad h. 1.
-ocr page 34-honorant, divinam illam virtntem experientur. De
tempore, quo maiora haec opera peraget, monet s.
25: hora illa, qua qui ipsi morem gesserit, vitae
divinae compos fiet, jam adest, poterant ideo ad-
versarii opera illa observare et ex iis divinam
CHiusTi dignitatem efficere ; sed efficacitas illa in-
dies procedet et maiora incrementa capiet, ita ut
eam nemo non agnoscat necesse futurum sit. Deum
ipsi hanc vivificandi et judicandi potestatem con-
cessisse profitetur s. 26 et 27 : ut Pater vitam in
se ipso habet, omnis vitae fons est, sie et filio
dedit potestatem habendi vitam in se ipso i. e. ho-
minibus vitae fontem existere; et eum etiam in-
struxit facultate judicandi, quia Messias est et ad
illius opera judiciaria potestas pertinet \'). — Ex
hoc loco igitur apparet, quod jesus in illis, quae
bac in terra perfecit, operibus, principem designa-
verit locum suae efficacitati, qua fideles spirituali
vita imbuantur et a mundo segregentur. Verum
dubitari non potest, nuui jesus , eum V : 36 ad
TÄ epyoo ut evidens divinae suae legationis argu-
mentum provocavit, ad eandem efficacitatem re-
spexerit ; hoc orationis series, quae arctissime cum
antecedentibus copulata est, et verbi tsKsia signi-
ficatio docet, sed praeterea ipsa res loquitur, quod
jesus, ad opernm suorum testimonium provocans,
prae minoribus maiora baud praeteriverit. — Quam
ob causam tä ïpy^quot; neque cum supranaturalistis de
solis miraculis interpretanda sunt, neque cum ra-
1) De vera huius enuntiatl interpretatione eonf. lücke ad
hunc locum.
tionalistis, in alterum extremum ruentibus, de sola
christi doctrina; hoc nomine jesus comprehendit
totam suam mediatoriam efficacitatem, omnia qui-
bus negotium, a Deo ipsi demandatum, exequutus
est, singula opera, tam physica quam imprimis
spiritualia, quibus to spyov, quöd Deus ipsi com-
miserat, consummavit.
Ad Ta spyx JESUS miracula, quae patravit, re-
tulit. Licet to ijviy.eïov veram miraculi notionem
involvat, JESUS sua miracula, quippe quae divino
suo operi consurnmando inservirent, tcóv epyccv nomine
etiam designavit, uti videre est e V:20, VII:21,
X : 32. JESUS autem miracula, ut minora opera,
subordinavit internae suae efßcacitati: in re sua
vindicanda haud exiguum sane ad veritatis probatio -
nem momentum tribuit miraculis sed ea consideravit
ut documenta, quibus homines, sublimiorum operum
indoli agnoscendae adhuc impares, ducerentur ad
fidem (VI: 26). Fidem tamen e solis signis ortam
iisque superstructam jesus nullius habuit pretii,
quum suis sectatoribus, qui ob signa ipsum fide am-
plexi erant, non fideret cf. II : 23 et 24. Judaeos re-
prehendit IV : 48, quod solummodo signis et mira-
culis ad fidem duci possent. Judaei enim miracula
pro sunimis et unicis divinae auctoritatis argumen-
tis habuerunt (cf. VII : 31, IX: 16, X:41), quae
illorum opinio e Mosaicae religionis conditae et vin-
dicatae traditione facile orta fuit. Sed jesus ad
dignitatem suam vindicandam rarissime signa sua
adhibuit, ut illam adversariorum, qui ad sola mi-
racula attendebant et maiora opera praetermitte-
bant, nimiam opinionem cohiberet; non nisi 11:19
ad rZv Œi^fy^slcov, ipsorum signorum testimonium pro-
vocavit et adversaries signum fiagitantes ad saam
resurrectionem ablegavit, dummodo jesü verborum
interpretatie, quam joHxInnes sect. 21 dédit, ad-
mitten da sit
1) Plerique hodierni interprates, explieatione Johannis
rejeeta, jesu verba de templo, ut religionis symbolo, acci-
piunt et jesum se novam religtonem eonditurum esse signifi-
casse statuunt. Inter nostrates huic explicationi imprimis pa-
troeinatus est Dr. laurili^ard in Disputatione de locis Ev.
Joh. in quihus ipse auctor verba jesu interpretatus est,
Lugd. 1853; sed argumenta, quibus sententiam suam suffulsit
me in eius partibus stare et interpretationem , quam Johannes
falsae Judaeorum opposuit, missam facere non moverunt.
Quod monet vir doet. cuivis homini, ubi loquitur, primum
esse consilium ut intelligatur, neminem vero jksu auditorum
hoc ex eius verbis efficere {lotuisse, si Johannis interpretatio-
nem admittamus, nihil probat; nam primum jesu consilium
his verbis loquendis non fuit, ut adversarios doceret. sed ut
illorum rogatum, repelleret. Quod eius consilium Judaei facile\'
intellexerunt, quomodocunque verba eius interpretati sint.--
Quod ad verba eyepw civri-j attinet, haec ex usu praeceden-
tis imaginis templi commode explicantur, neque Johanneae
maiorem, quam novae seutentiae illi difficultatem pariunt. —
Formulam sv rçiinv y^f^éçati; multo melius convcnit in resur-
rectionem, quam in religionis instaurationera, rem non celeriter
vel detinito temporis momento actam, quam ob causam ad
Johanneam interpretationem infringendam afïerri nou potest. —
Neque contextus johanni obstat: jesu reditus in vitam
summa divinae illius dignitatis mauifestatio s. (j^ßsiov fuit;
quum Judaei templi fmrgationem hostili animo accepissent et
divino, quo jesus egerat, consilio contemto, signum postu-
lassent, quo huius rei auctoritatem probaret, jesus eorum,
qui ex praeclaris ipsius operibus nullum divinae missionis do-
In legatione sua divina vindicanda jesus, ut
supra diximus, argumentum tüv spyav maximi fecit,
quum fuerit evidentissimum et ad Judaeorum in-
telligentiam accommodatissimum. Cuivis homini,
cuius in animo vox naturae excellentioris loqui
non plane desiit, valet hoc argumentum quod mi-
raculis et spirituali efficacitate constat. Miracnla
quidem veritatis documento sunt hominibus, qui in
ultimo vitae religiosae gradu versantur, atque infi-
mum pro cheisti dignitate argumentum constitu-
unt, quum symbola tantum sint excelsiorum eius
operum eaque praesignificent, cf. Matth. XI: 5.
Efficacitas christi spiritualis, quae in peccatorum
vivificatione cernitur, gravius edit testimonium,
quippe quod ante oculos ponat saiutarem ac divi-
nam virtutem, quam jesus humana natura rege-
neranda et sanctificanda exserit, et exinde ad di-
ri
eumentum collegerunt, postulatum rejecit atque recte eos ab-
legavit ad resurrectionem, ut evidentissimum et iiiexpugnabile
auetamp;ritatis suae signum. — Synoptici, qui jesum in primo
vitae publicae stadio mentionem resurrectionis suae fecisse
nullo verbo commémorant, Johannis relationi baud favent:
sed synopticorum silentium hac in re non magni est moment],
quippe qui clironologicum rerum ordinem parum curaverint,
ut ipse L. consentit. — Usus vocabuli vaoq ex opportunitate,
quam JESU praebuit templi purgatio, ultro enatus explicatur.
Praeterea si jesu verba de religionis instauratione accepe-
rimus, ille, eodem temporis momento, templi sanctitatem
facto restituit, verlo perfregit. Css. meyek qui maximis ad
persuadendum momentis Johanneam interpretationem munivit,
et cl. SCHOLTEN Godg. Bijdr. 1858, pag. 449, qui,authen-
tia sect. 21 rejeeta, verba de relirjmie instauranda explicat
idque confirmât ex interpretatione inter Judaeos divulgata.
vinam huius efficacitatis originem concludere cogat.
Nec tamen illa, per se spectata, verae fidei fun-
damentum esse potest, nam luculenta ac perfecta
de jesu christo notio ex illius doctrina plene
demum percipitur.
Alterum divinum testimonium pro jesu auctori-
tate praebuerunt rà pgt;!pctzTlt;z. Haec jesu verba,
doctrina, sive praedicatio continet rov ?.ó\'/ov tov ôsov,
T^v àXT^Ùsixv, divinam veritatem, quae hominem de
recta eius ad Deum relatione illustrât, a peccato
libérât et vera vita imbuat. Quae verba hominum
conscientiis se ultro commendant, nam coelestis
originis atque cognationis notam ita prae se ferunt,
ut unusquisque, qui rebus divinis intelligendis par
est, ea ut Dei effata agnoscat necesse sit.
Hunc, quo doctrina suaeminet, veritatis characte-
rem jesus habuit gravissimum pro sua dignitate tes-
timonium. Huic verborum suorum testimonio fidem,
quam postulavit, superstruere studuit (XIV.: 11).
Atque e rei natura apparet, quare fidei, quae operum
testimonio excitata est, praeferenda sit fides e verbis
orta; verbum enim nobis est purissima patefactionis
forma, certissimum veritatis vehiculum, verborum
tantum ope Veritas perfecte communicari potest. Qui
ideo JESU verbis permoti fuerunt, ut ei crederent,
hi firmo et constanti animo ei adhaerere potuerunt,
quum divinam eius dignitatem atque virtutem ex vero
cognoverint atque perspexerint. — jesus hoc ver-
borum testimonium non nisi raro usurpavit contra
adversaries i-). In evangelio Job. illius coram ad-
1 ) Vid. LUCAE Evang. cap. XI : 29 sqq.
-ocr page 39-versariis mentionem fecit VII : 11, sed proprie non
adduxit ut dignitatem suam vindicaret. Nec qua
de eansa hoc omiserit latet. Hoc testimonium hand
quamquam cuiusvis captui est accommodatum : ut
verum et divinum, quae jesu verba spirant, agnos-
cantur, requiritur naturae religiosae cultura maior,
quam qua illius adversarii gaudebant. Quam con-
ditionem , sine qua suae doctrinae veritatem cognosci
uequit, ipse jesus VII : 17 Judaeis exposuit. Post-
quam sect. 16 divinam doctrinae suae originem alfir-
maverat, sect. 17 declaravit, hanc originem agnosci
tantum posse ab illo, qui to ùs?.y,[j.û!, cuvtou ttoisIv.
Sunt qui, non rite attendentes ad verbum ùèKifl,
banc fornmlam idem significare ac Dei voluntatem,
a Christo revelatam observare vel Christo fidem
lt;iare, putent et hic internum experientiae testimo-
Tiium inveniant. jesus autem non de tû ttcisTv,
sed de ra ôsAsiv loquitur, et huic convenienter ro
èsK^za. accipiendum est de divina voluntate nullis
tinibus circumscripta: quicunque vult Dei volunta-
tem perfieere, quicunque rerum divinaruiu amore
atque studio tenetur, ipsius doctrinae originem
eognoscere potest. Itaque jesus non provocat ad
salutares suae religionis elîectus, sed viam indieat,
qua ad divinam ipsius dignitatem agnoscendam
pervenires. Quam divinitatem nemo perspicere po-
test, nisi qui boni, veri et sancti studiosus sit.
Quo studio quum Judaei destituti essent, jesus
s. 18 addidit aliud criterium, quod cuiusvis ingenio
erat accommodatum.
Ut divinam suam legationem comprobaret, jesus
argumenta sumsit e morali sua natura.
Sic provocavit ad consiliorum suorum puritatem.
Hoc argumentum invenimus VII : 18. jesus de-
claraverat se suam doctrinam non excogitasse pro-
prio marte, sed a Deo accepisse s. 16; quam
assertionem probat allato indicio, quo divina Veritas
ab hominum commentis discerneretur. Quicunque
kxvToîi, propria auctoritate loquitur, ea qiiae
ipse excogitavit loquitur, quaerit suam gloriam;
nam loquitur ductus sui amore, qui suis inventis
proferendis hominum applausum sibi conciliare atque
sui studium explere spectat. Qui autem Dei glo-
riam quaerit, Deo placere studet, verax est, vera
et divina loquitur neque improbitas est in illo;
namque Dei amore ductus loquitur, et ea, quae Deo
grata atque accepta sunt, profert. Hoc enuntia-
tum suam in doctrinam convenire jesus dicere
praetermisit, cum unicuique est in promtu ipsius
verba non hominum, sed Dei favorem spectare at-
que ita e Deo esse oriunda. — Idem veri criterium
jesus X : 11—13 commemoravit. Summam in rebus
sacris dignitatem sibi adscripserat verbis iyci
û TTûifjJ/iv 0 KaXog, ipse est pastor ille bonus per
excellentiam. Quod jure sibi tribuerit illam di-
gnitatem in suo genere unicam, constat e sinceris
et integris, quibus ducitur, agendi principiis. Haec
enim est boni pastoris nota, quod animani ponit
pro ovibus, quod summo erga oves ferlur amore, quo
ad ovium salutem semper intentus nullum damnum
aut periculum reformidat et vel vitam immolât pro
iis. Ex sincero hoc amore, ab omni sui studio
alieno, bonus pastor dignoscitur; nam mercenarius
et qui non pastor est, nullo ovium amore duci-
tur, sibi tantummodo prospicit, niillam pro gi\'ege
sua incommodum aut periculum sustinet neque
ovmm, quae sibi commissae sunt, salutem curat.
Ad boe argumentum jesus saepius contra Judaeos
provocavit: praeter locos, jam allatos, eius men-
tionem fecit V : 41, VIII : 50 et 54. Qui usus re-
petitus statuere sinit, eum buicce argumento ma-
gnum concessisse persuadendi momentum. Et pro-
fecto ad adversariorum animos permovendos boe
fnit aptissimum; nam superstructum est illi regu-
^ae, de qua inter omnes homines constat. Neque
ambigere potuerunt Judaei num hoe criterium in
jesum conveniret; licet ille Judaeis instaret, ut
ipsi crederent ipsinsque dignitatem agnoscerent,
omnibus perspicuum esse potuit, ipsum non ita
egisse, ut suum honorem quaereret vel hominum
favorem sibi conciliaret. Qui jesu agendi rationem
ex aequo penderet, compertum habere debuit eum
non hominibus, sed Deo probari studuisse eiusque
consilia, ab omni honoris vel lucri quaestu immunia,
I^ei gloriam hominumque salutem unice -spectasse.
Alterum argumentum jesus repetiit e moralis
suae conscientiae integritate. Objecerat Judaeis
diabolicam eorum agendi rationem, quum ipsi fidem
•ienegarent, propterea quod veritatem praedicaret
VIII : 45. Cuius malitiae ut adversaries conscios
i\'edderet, demonstravit quam firmo et evidente
fundamento ipse esset dignus, cui haberetur fides.
Hanc demonstration em sumsit ex sua, quae dicitur,
^fxßxpriio-tci. luterrogat adversaries: rig s^ û^wv
sKsy^si ߣ TTsp) â[A.xpriizç et bac quaestione eos rele-
gat ad vitam, quam palam egit, sanctam et a
3
-ocr page 42-peccato immnnem. Quodsi inculpatam vitam ei
denegare non possent infensissimi Judaei, neque
qiüdquam producere, quo peccati eum eonvineerent,
nullo jure mendacium, quod in peccato fundamen-
tum habet, e solo peccato oriri potest, ei adscri-
bere et eius praedicationem in dubium vocarelice-
bat. Nulla ergo excusatione nullaque veri specie
incredulitatem suam justificare poterant Judaei; iis
manifestum erat vel manifestum esse poterat, jesum
esse Dei legatum eique, quippe divinae veritatis
testi, verbis factisque probato, fidem habendam esse.
Denique provocavit jesus ad divinae suae ori-
ginis conscientiam. Hac in conscientia fundavit
jus suum de se testandi. Ad eam provocavit VHI : 14
et 18. Mundi lucem sese professus erat, cuivis, qui
ipsum sequeretur, tenebras pellentem et vitae lu-
cem praebentem. Ut eius verborum efficacitatem
in auditorum animos infringerent, infesti Pharisaei
contenderunt hoe, quod de se jesus ediderat ipse,
testimonium rejiciendum esse e régula, coram om-
nibus recepta, nemini de se testari licere s. 13:
(TV T£p) (TEOCVTOV f/MpTVpslç- ^ [^OCpTVpio, tXÛU ûÙX hriV
âxnôijç- quod ita intelligebant, quasi nullum aliud
testimonium praeter assertum domini ad excitandam
Israelis fidem praesto esset Quibus jesus re-
spondit, vulgarem hanc testandi normam in se con-
venire negans: syoo (/,c(.prvpM vrsp) sf/,xuTOv, àKv]-
ô^ç £(TTIV ^ f^xprupix [JiOU • OTl oJ^Ci TTOÔSV ^ÀÛOy KX) TTOV
vrdyco sect. 14; iy^ e\'tf^i ô i/MpTvpZv Tsp) i^auTOu
1) Cf. LAMPE comment, analytico-exeget. Ev. sec. Joh. ad
hunc locum.
s. 18. Testimonium, quod ipse de se edidit, vi-
get per se, neque aliorum confirmatione indiget.
Ipse est idoneus suae dignitatis testis, ipsi licet
(ie se testari, i. e. quae per experientiam suam
edoctus est confirmare, namque novit imde vene-
rit et quo abiat, conscius sibi est divinae suae
legationis. Quod filius esset Dei unigenitus, quod
loqueretur quae coram Deo vidit, quod hominibus
vitae divinae fons esset, id altissime jesu animo
infixum fuit, eius rei talem conscientiam habuit ut
jure suo ipse ederet testimonium, quod hominum
fide esset dignum. De illo idcirco régula, qua ho-
mines vulgo obstricti sunt, non valet, eius in sua
causa testimonium verum est et ei de se testanti
credere Judaeos oportet. — Hoc de se testandi jus
JESUS non vindicavit V : 31. Illo loco Judaeorum,
quibus una divinae veritatis auctoritas haud suffi-
ciebat ut jesu crederent quique aliorum testimo-
niis atque commendationibus indigebant, desideriis
sese accommodavit. Contradictione enim, quam
adversarii objicere poterant, praeoccupata, solitae
testandi normae obseeutus est et suum aliorum
testimoniis confirmavit.
Ad veritatis suae probationem jesus argumentum
sumsit ex ratione mutua, quae inter se et veros
Dei cultores intercederet. Hanc veri notam com-
memoravit X : 1—5, ubi Pharisaeis, falsis populi
Dei pastoribus, veri pastoris characterem de-
pinxit. Inter alias boni pastoris notas indicavit
mutuum notitiae et fiduciae vinculum, quo oves
cum bono pastore junctae sunt: to rrpoßarx i. e.
omnes, qui, amore Dei imbuti, divina sectantur
3*
-ocr page 44-quibusque regni divini consortium destinatum est,
veri pastoris vocem agnoseunt et ei obtempérant,
eum sequuntur non coeca fide, sed intelligentes ,
quoniam eius vocem noverunt, quoniam eius doctrina
ut sancta et divina se commendat ovium conscien-
tiis ; falsum autem sequi recusant, quoniam eius vo-
cem non noverunt, eius doctrinam pietati alienam
esse et divinis rebus adversari animadvertunt.\' Ita-
que hisce ovibus jesus tribuit facultatem verum a
falso dijudicandi; qualis pastor sit aliquis, verus an
falsus, patet e ratione, qua oves eum accipiant et
ad eius vocem attendant. — Ad hoe veri criterium
JÉSUS X : 14 et 15 provocavit, ut adversariis di-
vinam suam dignitatem demonstraret. Quod de se
testatus erat jesus , se esse tov miixhiz rov xaJjv,
confirmât necessitudine proponenda, qua cum me-
liore populi parte junctus est. Exstat mutua ratio
inter ipsum et pios regni coelestis cives ad exem-
plar perfectissimae rationis, quae inter ipsum, filium
unigenitum, et Deum intercedit. Qui inter Judaeos
tamquam pii justique celebrabantur ipsum, ut pas-
torem vere bonum, agnoverunt et sequuntur; novit
illos et ab illis notus est Christus eique obstricti
sunt vinculo amoris et fidei. Haec intima christi
necessitudo cum germanis regni divini sociis, Pha-
risaeis indicio illius legitimae dignitatis esse de-
bebat.
Praeterea testimonium, quod sacrae veteris Foe-
deris scripturae de Messia ediderunt, sibi esse di-
gnitatis documento notavit jesus V : 39. Scripturae
illae continebant effata, promissiones et vaticinia,
quibus Judaei suas vitae aeternae exspectationes
superstrux erant. Sed vitam illam, qnam Judaei spe-
rabant, scripturae ita praesignificarunt, ut omnes,
qui in bis perscrutandis recte versarentur, jesum
tamquam huius vitae mediatorem et scripturarum
consummationem agnoscerent: helvaJ shiv al ixxp-
Tupoua-ai TTsp) l^oü, illae hominem, scrutando operam
dantem, ita informabant, ut Christum lucis vitae-
que fontem sponte amplecteretur ; spiritus enim
prophetarum idem fuit ae spiritus, quo Christus
erat imjaletus, Deus idem, qui per prophetas locu-
tus est in scripturis, jam per christum ad Ju-
daeos loquebatur. Quare qui sacras scripturas
sincere proposito atque animo veri studioso inves-
tigaret, non potuit non agnoscere jesum ut finem
eorum, quae illae continebant, -efifatorum. Sed
Judaei, qui Christo obsistebant, impares fuerunt
huic scripturarum testimonio audiendo ; cum summa
religione scripturas venerarentur earumque vocibus,
tamquam divinis oraculis, crederent, efficacissimum
sane iis fuisset scripturarum testimonium, nisi ge-
nuinum scripturarum sensum praecluserant falsae
opiniones atque perversa studia, et, quemadmodum
paulus scripsit\'), yjj.uizpisc M rvpj Kxp^ioiv xurav
situm fuisset, quo, ne intelligerent, impedirentur.
Hanc ob causam jesus nostro loco simul ét suam
auctoritatem scripturarum testimonio firmavit, ét ad-
versariorum perversam perscrutandi rationem carpsit:
Vos scrutamini scripturas, quarum argumentum est
meae personae testimonium ; neque buicce testimo-
nio credere et ad me venire vultis, -— Cum jesus
1) Cf. 2 Cor. III: Î5.
-ocr page 46-ab operibus transiit ad scripturarmn testimonium
commemorandum, ita locutus est, ut hoc, tamquam
immediatum Dei testimonium, antecedenti opponeret
sect. 37 ; quod pronomen c/Moq, empbatice posi-
tum, et perfectum p^sixoipTupviKs luculenter docent.
Quod ad hunc locum animadvertit de wette, tes-
timonium scripturae inferiori loco, quam illud tZv
ïpyccv habendum esse, non obstat, quominus jesu
verba de sacrarum scripturarum testimonio inter-
pretemur. Nam jesus verba facit contra Judaeos,
qui ea, quae sacris suis scripturis consignata erant,
ut immediata Dei eiïata venerabantur Quorum
morem secutum fuisse jesum tuto statuere licet.
In sua legatione defendenda jesus etiam lauda-
vit testimonium, quod de ipso ediderat Johannes
baptista, V:33 —35. Hoc Johannis testimonium
ex vero fuisse profitetur quidem, sed se silentio
praeterire dicit, tum quia maius ei suppeditaret
sect. 36, tum quia hominis esset testimonium et
hac in causa humanuni testimonium non admit-
teret sect. 34. Quod Johannis testimonio illud,
quod Dens in ipsius operibus edidit, praetulerit,
haud mirum nobis videri potest, reputantibus jesu
dignitati maiorem auctoritatem conciliasse ipsius
facta, quam alius dicta. Sin vero perpenderimus,
joiiannem a Deo fuisse suscitatum, ut de luce testa-
returatque viam Messiae pararet, euademque austera
vitae ratione atque laeta regni coelestis denuntia-
tione efficacitatem haud exiguam in popularibus
consecutum fuisse, quaestio oritur cur jesus illius
1) Cf. LÜCKE II. p. 85.
-ocr page 47-testimonium verbo tantum commémoraverit et id,
ut humanum, ad suam dignitatem confirmandam
usurpare noluerit. Cuius rei causa posita esse vi-
detur in Judaeorum de baptista opinionibus; si
enim nullum testimonium, hominum ministerio pro-
latum, in re sua vindicanda usurpare voluisset je-
sus, non provocasset ad sacras veteris Foederis
scripturas, prouti in eadem orationis serie sect. 39
fecit. Sed adversariorum causa hanc regulam po-
suit. E jesu sententia fuit Johannes Dei legatus
illiusque testimonium, non minus quam sacrorum
librorum vox, gravissimum; verum Judaei johan-
nem , tamquam virum extraordinarium quidem vene-
rati sunt atque ei aliquam fidem praestiterunt, nec
tamen eius testimonium, ut divinum, receperunt.
JOHANNES aequalibus suis vera pr\'ophetae nota
caruit, quia nullis signis praedicationem suam con-
firmaverat (cf. X : 41). Haec Judaeorum incredu-
litas jesum impedivit, quominus Johannis testi-
monium pro sua dignitate usurparet; ipse contra
jesus johanni auctoritatcm conciliare conatus est,
declarans quantum pretium johanni esset tribu-
endum et perversam, qua Judaei eum acceperant,
rationem vituperans sectione 35.
exponitur quomodo jesus sui defendendi
causa impugnaverit adversarios.
In consideranda ratione, qua jesus divinam snam
legationem vindicaverit, maximi momenti est expo-
nere modum, quo ipse adversaries suos impugna-
verit, quia partem jesu defensionis non medioerem
efficit. Etsi veri demonstratio in se continet erro-
ris refutationem, jesus in auctoritate sua demon-
stranda atque argumentis probanda non constitit,
sed data opera Judaeorum errores impugnavit et
refutavit. Quo magis adversarios ad se traheret iis-
que suae dignitatis evidentiam ostenderet, eorum
errores impugnavit, crimination es, quibus in ipsum
usi erant protiigavit, iis opiniones praejudicatas
ademit., eosque odii, quo in ipsum ferebantur, con-
vicit perversitatis ac malitiae. Ita fundamentis,
quibus Judaeorum incredulitas et offensa niteban-
tur, evertendis, jesus nihil reliqui fecit, ut viam
ad credendum adversariis sterneret et sua divina
veritate eos imbueret.
JESUS impugnavit perversas, quas de Dei ope-
nbns atque natura nec non de Messia fovebant
Judaei, notiones, quibus ducebantur ut Christum
repudiarent et persequerentur.
Huius exemplum reperimus, V:17. Sabbathi
die aegroto cuidam valetudinem reddiderat jesus
eumque sublato leeto ambulare jusserat. Quo facto
cum et ipse Judaicam sabbathi observationem vio-
lasset et sanato viro sacrosanct! diei violati auctor
extitisset, Judaei eum odio habuerunt atque cri-
uiinationibus petierunt. Ille defendit suam agendi
rationem adversariis reponens : o TrarJ^p [zov t«? \'âpri
^pyoi^sTxi xàya èpyâ^oy.cci. — Judaei scilicet in sab-
batho observando se ad Dei exemplum conforma-
bant secundum ea, quae 1 Mos. 11:1—3 tradita
sunt. Qua narratione inepte intellecta statuerunt,
Deum illo die âb omni opere vacasse, et huic
interpretation! anxiam snam diei sabbathici observa-
tionem superstruxerunt. Quo circa magna ira inve-
hebantur in jesum, qui illud sanctissimum prae-
ceptum se parum curare ostenderat. jesus vero
adversariorum errorem impugnat iisque irae causam
adimit, veram Dei notionem falsae illorum oppo-
nens : provocat ad continuam Dei efiicacitatem,
perspicuam illam in mundo conservando et guber-
nando, quam nemo Judaeorum salva pietate ne-
gare potuit. Quods! adversarii in sabbatho colendo
Dei exemplo obsequerentur, ipse ad hanc conti-
nuam Dei efficacitatem eo meliore jure, ut nor-
mam, vitam dirigere poterat, qui peculiaris cum
Deo conjunctionis conscius sibi esset et Deum
patrem suum vocaret.
Alium de Dei natura errorem, in quo versaban-
tur Judaei, impugnavit X : 34—36. Judaei Dei
unitatem et transcendentiam quae dicitur, ita urse-
runt, ut Deum et hominem sibi invicem prorsus
oppositos esse opinarentur. Itaque non informare
potuerunt Deum cum homine suam majestatem par-
ticipare et homini praedicatum Dei Ye\\ Dei ßlii compe-
tere. übi jesüs suam cum Deo unitatem praedica-
verat, atque ratione habita muneris, quod Deus ipsi
imposuit, divinam gloriam sibi adscripserat s. 30,
id dictum magna invidia consecuta est. Namque
Deum proprium suum patrem nuncupasse visus est
hostibus, quare eum blasphemiae reum habuerunt la-
pidibusque obruere voluerunt. jesus adversariorum
errorem, qui iis commotionis fundamento fuit, refu-
tavit et probavit hominis divinae dignitatis commu-
nionem consentaneam esse sacris veteris Foederis
scripturis. Cum hae scripturae iis gauderent aucto-
ritate normativa in dignoscendo quid verum et lici-
tum esset, non poterant ipsum blasphemiae accusare.
Scripturae enim docent Deum et hominem non distare
ratione absoluta et opposita, nuncupant homines,
et eos iniustos, Ùsovç, quod e Dei auctoritate ma-
gistratum gererent ; quo meliore jure ipse, quem
Deus sibi consecravit, sibi privum ac proprium
dicavit, provincia Messiae ipsi demandata et in
mundum misit, v\'iov ôsou se dicere potest.
Falsam de Messia opinionem, quae a fide Ju-
daeos impediebat, impugnavit VII : 25—28. Non-
nulli ex Hierosolymitanis, gravissimis, quibus jesus
causam suam dixerat, verbis et dubia, qua ma-
gistratus cum illo agebant, ratione permoti, incli-
nabant ad fidem christo habendam. Quam pro-
pensionem pepulit recordatio opinionis de Messia
vulgatae, secundum quam hoc Messianae dignitatis
esset indicium, quod nemo eius originem, familiam
et parentes noverit ; quo indicio quum jesus carere
videretur, ei, ut exspectato Messiae, nomen dare
î\'ecusarunt et in obstinatione perseverarunt. jesus
illorum praejudicium refutavit iisque dixit sect. 28 :
et me nostis et nostis unde sim, et tamen non a
\'ne ipso, propria auctoritate veni, sed qui me
misit, verus est i. e. vere mittit, missus sum ab
iilo, qui solus in rebus divinis legati provinciam
demandare potest; quem vos non nostis. Itaque
Judaeis concessit eos humanam ipsius personam
atque originem nosse, sed simul affirmavit humana
hac origine divinam suam legationem quae ageba-
tur, baud excludi. Ipse gaudet divina legatione et
in ea adest, quam Judaei requisiverunt quaque
jesum carere opinati, repudiarunt, peculiaris origo,
sed eam cognoscere non possunt, quia divinis re-
bus intelligendis impares sint.
jesus adversariis ademit praejudicatas de \'\'\'Ju-
daica natione opiniones, quae iinpediebant quomi-
nus ipsum fide amplecterentur.
Sic Judaeis spem salutis, quam in mose positam
habebant, extorsit V : 45—47. In proxime prae-
cedentibus JESUS provinciam suam exposuerat, ar-
gumentis firmaverat, et Judaeos, qui illam credere
non potuerunt, reprebenderat; ex iis autem, quae
reprobaverat, non efficere debebant Judaei Chri-
stum ipsos apud Deum aceusaturum esse, quod eum
Dei legatum repudiarent: Nolite putare me vos ad
Patrem delatunim esse. Non acciisabit, alius eos
jam accusal, moses ille, in quo fiduciam reposue-
runt. moses quem tanto ardore colebant, cuius
legem tam ardenter propugnabant, idem Judaeos
accusal, quod ipsi dicto obedientes non sint. Nam
Mosi credere recusabant, illius testimonium facto
rejiciebant: ille de jesu, quippe Messia, potissi-
mum scripserat atque Israëlitas ei obedire jusserat.
Quicunque christo fidem denegat, mosem répu-
diât et ab boe convincitur incredulitatis. Quod quum
ita esset, jesus frustra exspectaret adversarios
ipsi fidem habituros esse: si mosis, cuius aucto-
ritatem tanti faciebant, scriptis non crederent, quo
modo ipsius, cuius legationem tam acriter obtre-
ctabant, verbis crederent.
Vanarn libertatis opinionemirnpugnavitVIII:34-36.
Quae dixerat jesus de verbi sui virtute, quippe
quod per veritatem Judaeis communicaturum sit
libertatem, adversariorum animum otfenderunt; co-
gitaverunt jesum libertate proinissa injuriam ipsis
obtulisse : semen abrahami sunt neque cuiquam
umquam servierunt, numquam mancipiorum sorte
usi sunt, semper sua jura ac privilégia serva-
runt, idcirco non sunt servi, non desiderant liber-
tatem, neque christi dono egent. Quibus hic, a
libertatis jactantia refutanda incipiens, respondit
suam libertatem esse aliam, quam qua Judaei glo-
riabantur : àfj^^v ày^i^v xéycc ùpuv cri ttxç o ttoiSiv rijv
ix(j.zpria,v, \'BovXoç sitti rï^g xf/^xpritzg, quicunque pec-
catum perpétrât, in peccando versatur, servus pec-
cati est, foedissimae servituti deditus est atque
indiget libertate. Quare Judaeos irasci non oportet.
quod iis libertatem suam jesus obtulerit, nam illa
libertate carent. Quantopere illorum interesset bae
libertate frui jesus sect. 35 imagine quadam ex-
Pi\'essit: servus non manet in aeternum in domo,
6 domo expelletur, quia ad familiam non pertinet;
filius, qua heres, semper suo jure in domo patris
nianet. Adversarii, quippe peccati servituti obstricti,
tandem privabuntur consortio regni coelestis, hocce
consortio nemo gaudet nisi liber Dei filius. Quam
ob causam cheisti donum haud contemnendum esset
Judaeis, nam, uti jam antea dixerat, non poterant
regni divini socii fieri, nisi ipse, filius Dei unige-
nitus, eos vera libertate donaverit et Dei filios
creaverit.
Jesus demonstravit Judaeos non abb ah ami ne-
que Dei, sed diaboli esse filios VIII: 37—46. Judaei
ob originem suam Abrahamiticam societatem regni
divini sibi vindicabant; hac origine freti ea quae
JESUS postulaverat ut salutem Messianam conseque-
rentur, rejecerant: sumus semen abb ah ami, cui
laetissima despondit Deus, cui ethnici aliquando
obtemperaturi sint. jesus iis concedit s. 37 ori-
giuem ex abrahamo, sed quod ad carnem, non
quod ad animi habitum attinet: scio vos semen
abeahami esse, sed quaeritis me interficere, quo
demonstratis vos a patris vestigiis deflexisse atque
ab illius animo degeneratos esse. Hoc malitiosum
propositum JESUS repetiit ex eo , quod verbum suum,
illorum animis repugnans, in illorum praecordia non
penetraret. Cur ipsius verbo amplectendo impares
sint s. 38 explicavit; causa sita est in patrum, a
quibus originem ducunt, diversitate: ego quae co-
ram pâtre meo vidi, loquor, et vos, quae coram
pâtre vestro vidistis, facitis. Quae quum jesus
locutus erat, adversarii, auimadvertentes eum or-
tum ipsorum Abrahamiticum iu disceptationem vo-
oare, ipsisque originem odiosam adscribere, iterum
affirmarunt abrahamum suum esse patrem. Tum
jesus eius, quod contenderunt, falsitatem aperte
enuntiavit s. 39 et 40: si filii abrahami essetis,
abrahami opera faceretis, nam filii boni ingenii
opera patris sectentur atque imitentur necesse est.
Vos autem proditis animum et perpetratis opera,
quae abrahamo prorsus repugnant; vos non de-
lectamini rebus divinis, sed sanguine et mendacio,
nam nunc me quaeritis oceidere, bominem, qui
vobis veritatem locutus sura, quam a Deo audivi.
Tale quid abrahamus non fecit, neque cum illius
ingenio conciliari potest. Itaque quae perpetratis
opera, non sunt abrahami, sed patris vestri.
Quemnam loco abrahami patrem jesus ipsis ad-
scribere vellet, Judaeos adhuc fugit; ubi vero
Deum patrem suum notasset, adversarii suspicati
sunt se a jesu haberi filios Dei adulterinos, sec-
tatores idololatriae. Quam turpissimam de sua
generatione suspicionem ut removerent responderunt:
nos ex adulterio non sumus nati, unum patrem
habemus et quidem Deum. Nunc jesus evidenter
docet et demonstrat sect. 42\'—46 quinam esset
pater illorum habendus. Deus non est pater ves-
ter; si esset, me non amare non possetis, nam-
que ego e Deo originem duco. Quicunque ergo e
Deo est, divinarum rerum amore atque intelligentia
praeditus est, ille Deum in me esse agnoscit,
lt;iîvinam meam originem fide amplectitur, me toto
pectore excipit meaque verba, ut Dei verba, am-
Plectitur. Quare sermonem meum non percipitis?
Quia non potestis audire meum verbum, quod ves-
tris praejudiciis atque pravis desideriis plane ad-
versatur; vos enim ex patre diabolo estis et cupi-
flitates patris vestri perficere vultis. Haec origo
et hae, quibus agitamini, cupiditates oculos ves-
tros obcoeearunt auresque ad veritatis vocem ob-
duxerunt. Cum diaboli characterem constituant
studium caedig et odium veritatis, vos, iisdem
lucumbentes, diaboli imaginera refertis et diaboli
filios vos esse profitemini. Nam propterea quod
ego veritatem nuntiam mihi credere recusatis. Ip-
sum veritatem loqui nemo adversariorum cum qua-
dam aequi umbra inficias ire potuit ; cui quum fidem
denegarent, indicant se non e Deo, sed e diabolo
esse. Alteram, ^quae Judaeis inerat, originis dia-
holicae notam jam sect. 40 adversariis objectaverat
jesus. Profecto si quid aliud, haec jesu dispu-
tatie apposita fuisset ad frangendam fiduciam, quam
m suo genere collocabant Judaei, illosque verae
originis conscios reddendos.
Criminationes, quibus Judaei utebantur, jesus
profligavit et in adversarios retorsit.
Demonstravit criminationem sabbathi violati in-
anem esse Judaeis, qui idem sabbathi praeceptum
violabant, idque ob rem minoris momenti VII :
21—23. Judaeis, in hostili erga jesum animo
persistentibus, hic ad sanationem , quae sabbatho
perpetrata hostilitatis ultima causa fuit, recurrit
atque hoc factum iterum defendit, quo adversariis
odii falsitatem aperiret. ünum opus feci et omnes
miramini propterea, indignamini hoe factum. Verum
illam sabbathi violationem sine justa causa aegre
fertis, vestram agendi nonnam hac in re secutus
sum, moses vobis praescripsit circumcisionem •—■
non quod illa e mose sit, sed e patribus originem
ducit; hoe enuntiato cavetur ne quis huius moris
originem e mose repeter et — et huic legi conve-
nienter circumciditis hominem sabbathi die. Jam
si circumcisionem accipit homo sabbatho, ne mo-
sis praescriptum de circumcisione tolleretur, quo
jure mihi succensetis, quod sabbatho totum homi-
nem sanavi. jesus e minori ad maius concludit:
si Judaei sabbathi legem violarent circumcisionis
causa, quae unum solummodo spectat membrum,
nullo modo ipsi dare poterunt crimini, quod legem
migrasset, peracto opere, quo totum hominem in
valetudinem restituit.
Eefutavit objectionem, quam contra ipsum, de se
testantem, protulerant Judaei, VIII : 17 et 18. Quae
jesus sect. 12 de se praedicaverat, Pharisaei in
dubium vocarant, quia pugnabant eum consuetudine
coram omnibus recepta. Postquam suum de se
testandi jus defenderat jesus, ad refragantium in-
génia descendens exposuit, sua dicta cum legis Mo-
saicae praescripto congruere. Vestra lex duorum
hominnm testimonium requirit, ut aliquid pro certo
habeatur. Huic postulate meum testimonium satis-
facit, nam ego e divinae meae legationis conscientia
testor in mea causa, et testatur de me Pater, qui
me misit. Itaque testimonium, quod jesus de se
edidit quodque veritati probandae sufficeret, con-
fîrmabatur testimonio, quod Deus in ipsius verbis
atque operibus edidit, neque erat adversariis quod
JESU dignitatem addubitarent.
Adversariorum convicia revieit jesus VIII : 49
et 50. Ubi gravissima oratione Judaeos malitiae
eonvicerat, illi ealumniando tantum et eonviciando
respondere potuerant : nonne pulcbre dicimus te
esse samaritanum, apostatam, et daemonium ba-
rere. Quibus jesus reposuit: ego daemonium non
liabeo, sed bonoro Patrem meum, Dei honorem
proniovere studeo, eius verbo nunciando eiusque
nomine patefaciendo ; et vos me injuria alficitis
propterea, quod sane magis est eius qui daemo-
nium habet. Adversaries autem non reprobavit,
nt suum honorem quaereret, haec non dixit sui
eausa, nam ipsius honorem Deus vindicat et judi-
cat. — Pariter sectt. 54 et 55 suum honorem Deo
aeceptum retulit, quum Judaei eum superbiloquen-
tiae accusarent. Quam criminationem refellens: si
ipse, inquit, mihi honorem facio, honor meus nullus
est. Sed honor meus non mundanus est, verum a
I^eo proficiscitur: Pater meus est, qui me honore
ornât, qui mihi eam concessit efficacitatem, qua
omnes, quotquot verbum meum servaverint, a morte
eripere valeo, idem Deus, quem Deum nostrum
nuncupatis. Sed non reapse, nomine tantum, Deus
vester est; non novistis neque amatis eum, alioqui
ad illius manifestationem non maneretis surdi.
Tandem jesus adversaries reddidit conscios in-
credulitatis, huiusque rei malitiam demonstravit
atque causas revelavit.
Coinmemoraverat cap. V : 36 et 37 testimonia,
4
-ocr page 58-quae de ipso Deus mediata ratione in operibus
edidit et immediata ratione in sacris scripturis edi-
derat. Nunc adversariis objectavit illos hisce tes-
timoniis intelligendis impares esse : outs (pccvnu oùvtov
tXKJjKOlZTS TTCCTTOTS, OUTS sTêoç IZÙTOÛ èccpûCXÛiTS \' KOil TOV
xóyov «.ÙTOU OVK i%ST£ yt^kvOVTd, SV ÙfMV OTl K. T. a.
Priore horum verborum membro jesus spectavit
testimonium Dei mediatum in suis verbis operi-
busque, ad quod sect. 36 provocaverat ; namque in
ipso Patris Cpccvi^ auditur et sJ^b? conspicitur, quia
verba Dei loquitur et divinam imaginem vita sua
exprimit; sed ad hanc Dei manifestationem obser-
vandam Judaeis oculos auresque deesse declaravit.
Altero membro respexit ad testimonium quod Deus
in sacris scripturis edidit, de hoc Dei verbo jesus
exprobravit Judaeis, quod illud non baberent ma-
nens in cordibus; hoc verbum non habuerunt ani-
mis receptum, sibi non adsciverunt in succum et
sanguinem, ut salutarem suam virtutem exsereret.
Eo enim\', quod Dei legato fidem denegarent, pro-
diderunt Judaei, se divinis hisce testimoniis agno-
scendis impares esse. Etiam sectt. 39 et 40 jesus
in scripturae testimonio substitit et aperuit quam
inepte et absurde adversarii versarentur in libris
sacris perscrutandis : scripturae vobis praecipiunt,
ut mihi, vitae fonti, nomen detis, sed scripturas
investigatis neque ad me venire vultis, ut habeatis
vitam illam exspectatam.
Huius perversae voluntatis quis fons sit detegit
sect. 41—44. Honorem ab hominibus, qui e ho-
minum peceatorum communione comparatur, non
sumo, sed cognovi vos Dei amorem (tîjv àyâxvjv
ôeov) non habere in eordibiis vestris. Huius
amoris defectus est causa incredulitatis atque hos-
tditatis Judaeorum; amor enim Dei principium est,
quo vera et sancta expetimus Deoque probari
studemus; ubi hic amor desideratur, res divinae
cum contemtu et odio excipiuntur, ea tantum acsti-
Daantur quae humilia atque abjecta sunt, ea tan-
tum sectantur quae nobis hominum applausum con-
ciliant, Quo Dei amore cum Judaei destituti essent,
uon delectati sunt iis, quae sancta et justa sunt,
uon quaesiverunt honorem, qui a solo Deo est,
neque fide amplecti potuerunt (Christum, qui, in
nomine Patris sui veniens, non nisi divina loquu-
tus est et promovere studuit, E contrario quaesi-
verunt honorem a se invicem, honorem, qui ab
bominibus est, eique adstipulari debuerunt, qui,
propria sua auctoritate procedens, vitiosis illorum
studiis conniveret atque vanas pravasque cupiditates
illorum expleret sui causa, — Hanc, quae jesum
inter et adversarios obtinuit, ingenii repugnantiam
etiam ut incredulitatis causam attulit jesus VHI : 23.
Judaei sunt êz rSiy kxtcc , in tov kÓctizov tovtûv ,
oriuntur e mundo, qui peccato a Deo abalienatus
est et ex huius mundi principiis vitam agunt.
Rebus terrestribus totum animum applicant, quo
fit ut illorum animus ab regni divini bonis ablior-
reat et christum respuat, qui k tZv xvcc, oxjk h
Toy xàfTiMv TOVTûu cst ct vitam suam dirigit ad
normam plane contrariam, ad divinam voluntatem,
Dispar haec consiliorum, quibus feruntur, et fi-
nium, quos spectant, origo obstat omni jesu
atque adversariorum consociationi. — Eandem
animi atque consiliorura diversitatem jesus VIII :
38 et 47 notavit, aliis quidem verbis, nam perti-
naci Judaeorum eontradictione concitatus eo pro-
cessit, ut obstinationem e diabolica illorum origine
repeteret. Utrique patrem imitantur, sed non eun-
dem : jesus Dei honorem propagat, Judaei diaboli
(sect. 38). Qui e Deo est, cui inest sensus divi-
narum rerum, in quo melioris naturae vox baud
obmutescit, ille Dei verba, quae jesus loquitur, ac-
cipit ; propterea vos non auditis, quod careatis omni
cum Deo cohaerentia, quippe filii diaboli (sect. 47).
Praeter hanc ineredulitatis causam, quae in de-
pravata animi conditione cernitur, jesus indicavit
aliam, quae e mentis vitio oritur. Huius mentio-
nem fecit VII : 28. jesus non sua auctoritate
venit, sed illius, quem adversarii non novenml ;
VIII : 54 Judaei non noverunt Deum, qui jesum
bonore afificit, licet eundem suum Deum dictita-
rent. Cuius Dei rerumque divinarum recta notitia
quum Judaei destituti essent, divinam in christo
manifestationem nullo modo animadvertere potue-
runt. — Haec autem intellectus vitiositas, quae
Judaeis ne crederent impedimento fuit, e volunta-
tis corruptela, de qua egimus, sponte profluit.
Is tantummodo, qui mundus corde, amore Dei
imbutus, divinae voluntatis faeiendae studiosus
est, Deum videre, divina callere atque dijudi-
care potest; qui autem coeco sui amore fertur et
carnis servituti obtemperat, rei divinae intelligen-
tiam amittit Deique patefactionibus internoseen dis
impar est, namque judicium facit secundum spe-
ciem, secundum carnem judlcat, divinas res exigit
ad rationem carnis, h. e. ad rationem divinae veri-
tati contrariam atqne infensarn, prouti jesus VII: 24
et VIII : 15 adversariis exprobravit. Igitur ut Deum
noverimus eiusque veritatem intelligamus, ad eins
voluntatem animum intendamus necesse est ; buiusce
studii expertes esse adversaries jesus deliberato
consilio significavit VII : 19. moses enira iis dedit
legem, quae Dei voluntatem continet atque patefa-
eit, et banc legem nemo eorum observât; namque
e perditissimo, quod erga jesum inierunt, consilio
constat, illos divinae legi haud studere, sed adver-
sari. Tali malitia polluti non potuerunt divina
agnoscere atque amplecti. — Cum dictis, quibus
JESUS adversariorum incredulitatem repetiit ex eo,
quod Deum ignorarent, baud pugnare censendus
est locus, qui reperitur VIII : 19. Hîc respondit
Pharisaeis, se Deum ut christi patrem nescire fa-
tentibus: neque me novistis neque pairem meum;
^^ me novissetis et pairem meum novissetis. His
verbis jesds significavit Dei notitiam e fide sibi
habita oriri Judaeorumque incredulitatem esse cau-
sam, qua, quominus Deum novissent, impedirentur.
Sed ea Dei notitia, quam VIII : 19 incredulitatis
sequelam dixit, jesus spectavit claram et perfe-
etam Dei notitiam, quam divinae veritatis consor-
tium fidelibus parit (Matth. XI : 27), altera notitia
quam incredulitatis fundamentum proposuit, cogita-
vit animum bene dispositum ad divina agnpscenda.
Ad scriptionis nostrae calcem quum advecti si-
mus, haud abs re videtur omnia, quae contulimns,
imo verbo complecti. Quae Johannes nobis pro-
didit de chkisto j divinam suam legationem vin-
dicante, non tantum luce clarius nos docent, pro
quo haberi voluerit et a nobis sit habendus, verum
etiam egregie conducunt ad Servatoris in dicendo
praestantiam cognoscendam. Ex illius evangelio
enim compertum habemus, Christum tanta in ad-
versariis docendis, convincendis, impugnandis, sa-
pientia et scientia usum esse talera que se dignitatis
suae vindicem praestitisse, quo perfectiorem ne co-
gitatione quidem assequi possimus. Uti in perfecta
religione patefacienda, ita etiam in illa defendenda,
exemplum, quod cognoscatur et suspiciatur dignis-
simum, sectatoribus suis jesus reliquit. Illius
vestigiis insistentes apologetae religionis christianae
regiam viam sequuntur, nec sine magno rerum
sacrarum detrimento hoe christi exemplum negli-
gitur et saepissime neglectum fuit. Ceterum quod
tam eximia christi virtus laetiori caruerit suc-
cessu, Judaeorum obstinatio in causa fuit, non
defensionis vitium: adversarii enim christi verum
videre noluerunt et tenebras praetulerunt luci.
Divinam jesus sibi tribuit auctoritatem.
^atio, qua suam auctoritatem comprobavit ac
^indicavit, multis nominibus est landanda.
Divinam suam legationem cum aliis probavit
argumentis, tum miraculis a se editis.
Non ex animi sui sententia, sed accommodate ad
Judaeorum opinionem, Johannis Baptistae testimo-
nium in re sua vindicanda praetermisit, Joh. V: 34.
Nullo usus est argumente, quod rectae rationi
esset contrarium.
Quae JOHANNES cap. XX : 30 et 31 commemo-
ravit !Tmj.£loi, non interpretanda sunt de solis re-
siirrectionis dociimentis, sed de omnibus, quae
JESUS perpetravit, miraculis.
VII.
Quae Joh. VII : 53—VIII : 11, de adultéra a
Christo non damnata narrantur, pro interpolatis
sunt habenda.
VIII.
J AO OBUS in sua epistola (cap. II) non obloquitur
PAULO, neque inferiori de doctrina salutari opi-
nion! se addictum fuisse prodit.
IX.
Qui peecatorum remissorum conscientiam super-
struunt animi vitaeque puritati et justificationem
eandem atque sanctificationem esse contendunt, exi-
mio ad beate vivendum momento privant religionem.
X.
Qui miraculum fieri posse negat, Christum, homi-
nem ävocßtxfirnTov, existere potuisse neget necesse est.
XI.
Nemo nisi Deus precibus est adeundus.
Christianorum ut vitia e suggesto sacro sunt re-
prehendenda, ita et virtutes laudandae. Quod qui
negligit, morosus videtur censor, increpando parum
profuturus.