IN FERENDA INFRA IIAERBSIM CENSORA nSTF^TLLIBIHL.! 3 XJIDICIO-
QUAM AD GHADU-Af
IN UN1VERS1TATE WIKCEBURrxENSI
K,ITE OOOSrSEGiXJElSrDTJlVr,
cOnscrtpsit
JOHANNES BERARDUS WILLIBRORDUS VERMEULEN.
TRA.TECTI AD RIJENülI,
rvris P. W. VAN DE WKUKR.
MDOOCLXXIV.
—
WtT-:Wê-%l
t c r •
IN PERENDA INFRA HAERBSIM CENSUEA IISTFALLIBILT JXTXDXOIO.
IN FEKENBA INFRA HAEUESIM CENSÜEA IIST F -A_ L Xj IB1I JTJDICIO.
QUAM AD GRADUM
IK UNIVEESITATE WIECEBUBGENSI RITE COKTSEGiTJEKrlDXTM.
CONSCRirilT
JOHANNES BERARDUS WILLIBRORDUS VERMEULEN.
TRAJECTI AD RHENUM,
TYPIS P. W. VAN DE WEIJER.
MDCCCLXX1V.
LLUSTRISSIMO AC ^EVERENDISSIMO
ULTRAJECTENSIS ECCLESIAE AKCHIPPAESULI,
SANCTISSIMI D. N. PRAELATO DOMF.STICO ,
SOLTO POMTIFICTO ASSISTENTI,
LEON IS NEERLANDICI ORDINIS EQU1TI ,
SC1ENTIARUM ET ARTIÜM ECCLESIASTICARUM IN NOSTRA PATRI A 1NSTAURATOPI, CUSTODI MUNIFICENTISSIMO ,
INTER PRIMARIOS SACROSANCTl VATICANI CONCILII PATRES, DOGMA TICAE REI PRAF POSITOS, FIDEI CATHOLICAE DE SUMMI PONTIFICIS INFALLIBILITATE STRENUO DEFENSORI ,
HANC SUA.M DE 1LLIUS PRIVILEGII EXTENSIONE LUCUBRATIONED, DEVOTISSIMO ET 015 TOT ET TANTA BENEFICIA PERGRATO ANIMO ,
IN PERENNE OBSERVANTIAE FILIALIS TESTIMONIUM ,
ALTTOk.
Nostris tristissimls temporibus, cum portae inferi, liostes quippe omni fallaciae et astutiae genere prae-potentes, in Ecclesiam Christi, maxime vero in Caput et Petram Ejus solidissiinam, coactis undique amis, impingunt, Auctor et Consummator Fidei nostrae, qui omnia dispouit fortiter atque suaviter, provideatia singular!, ut portae inferi non praevaleaut, et ad divinae doctrinae integiitatem servandam et propagan-dam, clariore luce in oculis omnium posuit autheu-ticum successorum Petri raagisterium, a quo pendet obcdientia Eidei, et per quod continetur omnium Ecclesiarum Unitas. Assistentia enim et directione Sancti Spiritus, jugiter cum Ecclesia manentis , por solemnem Sacrosaucti Vatican! Oecumenici Concilii
1
2
definitionem accepit „evidentiam, lucem, distinctio-nemquot; 1) vetustissimum fidei dogma — Eomanum Pontificem, cum ex cathedra loquitur , id est, cum cranium Cbristianorum Pastoris et Doctoris munere fungens, pro suprema sua Apostolica Auctoritate doctrinam de fide vel moribus ab universa Ecclesia tenendam esse definit, per assistentiam divinam ipsi in beato Petro promissam , ea infallibilitate pollere, qua divinus Rederaptor Ecclesiam suara in definienda doctrina de fide vel moribus instructam esse voluit ; ideoque ejusmodi Eomani Pontificis definitiones ex sese non autem ex consensu Ecclesiae irreforraabiles esse. (Constit. I, de Ecclesia Cbriati c. IV).
In controversiis tunc temporis exoïtis, multi, ut semper fit, alii ex malo intellecto verborum sensu , alii vero odio obcaecati et ut facilius dogma illud falsitatis et absurditatis arguerent, imo statui civili perniciosum insimularent, sibi finxerunt infallibilitatis ideara , seu potius commentum, ex quo conclusiones poterant eruere, quod, data infallibilitate , Eomano Pontifici inposterum omnia licerent, et ille, quidquid voluerit, ut Ecclesiae dogma fidelibus obtrudere posset. Has exaggeratas notiones exponere supervacaneum videtur, quuin et omnium Theologoruin expositiones
1) S. Vine. Lcrin, Commnnit. 37.
eas primo aspeotu prorsus falsas demonstrant et varia scripta vel a Sede probata 1) vel ab Ea ipsa emanata 2) eas solidissirae refutant.
Sed ex altera parte non deerant, inter quos homines ingenii caeteroquin optime oatholici, sed nimis aequo suis adversariis indulgentes, qui infallibilitatem Ko-mani Pontificis nimis coarctare videbantur intra limites angustiores, nempe earn tantummodo se extendere dicentes ad condemnandas haereses striotissirae tales , sen ad definiendas solas veritates revelatas, quae ipsuru depositum Pidei constituunt et fide divina oredi detent. Negant illi, Eomanum Pontifioem infallibilitatis cliaris-mate donatum esse in iis, quae simpliciter revelata non sunt, sed tamen cum iis intime cohaerent et neces-saria sunt ad oustodiendum totum fidei depositum. Proinde propositionibus a Suimno Pontifice solemniter reprobatis, ut temerariis, scandalosis, erroneis et caeteris censuris, quae communi nomine vocantur censurae inferiores so. haeresi, infallibiliter competere inustam qualitatem, impune negari posset. Quare, cum mihi Superiorum beneficio gradu Doctoris insigniri
1) Litcrac Episcoporura Helretiae a Pio IX. oxpresae landalac.
2) Litorae Curd. Antonelli ad Nuntium Paria, in responsnui ad comitem Daru 19 Mart. 18quot;0.
1*
4
contigerit, indeque de more aliquid in disciplina Theo-logica conscribendum esset, in mentem venit, non absque omni utilitate fore de liao materia pauoa dis-serenda. Scio equidem inveniri qui controversiam liane nostro tempore inutilem dicant, oum omnes passim catbolici Romano Pontifici, etiam inferiori eensnra sententiam aliquam perstringenti, saltem externe obe-diant, — imo inopportunam et perniciosam, addentera afflictionem afflicto, extinguentem scintillam fumi-gantem , quia illis , qui nunc dogma TnfalHbilitatis , reluctanfi licet animo, acoeperunt, novum onus im-poni videtur. Sed, sicut bis rationibus et prorsus similibns catbolici scriptores non moti sunt, ne ante Vaticanam S3\'nodum de Infallibilitatis dogmate scri-berent, nee Patres Ipsi, Spiritu Sancto illustrati, qui scit momenta et tempora, ne illud statuerent, eventus quoque monstra vit, omnes viros bene oatbolicos non reluctantes sed summa fidei obedientia et gaudio illud récepisse. Quare bae rationes plane futiliores sunt, (juam ut me a proposito de extensione Infallibilitatis scribendi dimoveant.
Econtra boo me impellit, quod pravus erroris spiritus nostra aetate non tam curam habet de rebus stricte tbeologicis, sed libentius sein spliaera philosopbica , politico-bistorica ad quaestiones, saepe saepius Eidei arctissime connexas , convertit. In illis disciplinis varii
5
errores in fliem pullulant; ut videmus in Syllabo, ijui „praccipuos aelalis noslrae erroresquot; continet et quorum maxima pars ex illis prinoipiis politicis et plülosophicis propugnata est. Quare perioulosissima et exitiosa isla sententia Ecclcsiain inermem relinquerct contra istas dottrinas, quae sacpe saepius venenum occultum scd peruiciosius et longius fundunt, quam i^isa apcita haerosis. Haec ecim nonuisi volentes, illae vero et prudentiores nonnunquam fallunt. Itaque contra illam falsam de Summi Pontificis in definienda doctrina de lide vel moribus Auctoritate opinionem, paucis cona-bimur explicare veram huousque a Theologis com-muni consensu traditam de Extensione illius praerog-a-tivae, quaüivi Petri successores fideles sibi commissos pascent et fratres confirmant in Ecclesia, super illam Petram, aedificata.
Ke liiftilliliililatc lircvis praeiiotatio.
Christus Dominus, verus Deus de Deo vero, Lumen de Lumine, cui omnia aperta sunt et nihil oocultum , Spiritum suum sanctum, qui doceret omnia et suggeret omnia, dedit Ecclesiae suae jugiter in aeternum per-mansurum. Dedit Ilium, ut salutiferum opus simra perenne redderet et, remota hominum fallacium doc-trina mutabili, fideles non omni ventu moverentur, sed vinculo Fidei in Unitate ilia summa et exemplari, qua Ipse Filius unum est cum suo coelesti Patre, continerentur. En finis, ratio, ob quam dedit Ecclesiae suae Pastores et Doctores usque ad consummationem saeculi. Non cuique enim fidelium menti, nescio qua inspiratione privata. Spiritus inest ad discernendum
7
saintaris et coelestis pabuli eloquium a profanis vociun novitatibus, sed pascua noxia segregabit a grege Pastor ille, qui in unione inseparabili et necessario euro caeteris Episcopis, quos posuit Spiritus sanotus regere Eclesiam Dei, pascet agnos et oves sibi traditos. Ex quibus jam prima fronte patet, quam insulse et stolide blas-phemant, qui vindioare sibi Infallibilitatem solius Dei attributum sibi arrogare et se facere Damn oalumni-antur : cura voluntate Christi organon constituta Spiritus saneti, non ex sese sed Spiritus illius, qui Ipse est Deus et causa formalis divinitus in terris fundatae Ecclesiae, assistentia, Auctoritas Supreraa et Universalis ab errore immunis est in detinienda, explicanda et tuenda ilia doctrina, quam Ipse Christus Apostolis et eorum suocessoribus tradidit. Sed quoque longe a veritatis tramite aberrare eos, qui autumant in cujus-cumque scientiae disciplina, in omni civilis et politici status commercio, judicium suum interponere et sub-ditis suis illud cum maximo aliorum periculo tenendum et sequendum edicere posse, aperta luce ex illis mon-stratur. Christus enim , a quo omne datum optimum et omne donum perfectum , illud concessit et quidem in eum finem, ut vinculo fidei Christiani contine-rentur, ut Doctores divinitus instituti nova erroris commenta repellerent, vetera vero et semper credita et in vetustissimo fidei deposito contenta, adjuvante
8
suo auxilio Spiritu Veritatis, oustodirent. Non ergo judicat Ecclesia de rebus in deposito sibi coramisso non contentis nee ad illud pertinentibus. Sed ilia iufallibilitas, quam sibi, Scripturis et Traditione tos-tantibus, adscribit Ecclesia, est ilhid charisma, quo tvadita a Christo doctrina de fide vel moribus per assistenüam Spiritus Sancti ab omni errore immunis praeservatur. Quae inerrantia duplex distingui solot, nempe passiva et activa. Passiva ilia vocatur, qua in sua universitate Ecclesia eidem, quam tradidit Christus, Cdei adhaeret\'; est ergo majoris numeri Ghristi fidelium consensus in doctrina a Divino Salvatore praedicata , et a minimo errore immaeulata fides.
Causa vero hujus totius Ecclesiae consensus est iufallibilitas acliva seu Ecclesiae docentis charisma, quo, Spiritu Sancto assistente, traditam per Apostolos re-velationem seu fidei depositum sancte custodit et fide-liter exponit (Vat. Syn. Const. 1 de Ecclesia c. IV).
Huic notioni breviter immoremur, ut inde clarior fiat postea sequentis argumentationis vis et ratio, quae maxime e bene perspecta rei natura et notionis vera expositione dependent.
1°. Ergo : Ecclesiae docentis charisma.
Dixi attributum esse Ecclesiae docenlis, id est, coetus episcoporum simul cum Romano Pontifice. Nec laici,
9
nee eleiiei, soli Episcopi habentes jurisdictionem ovdi-nariam in sua diocesi 1) jure divino testes, judices ot magistri fidei sunt. Testantur quidem proponendis lidei veritatibus, judicant diriraendis controversiis iidem attingentibus, magisterii vero munus obeunt viva voce et praxi fideles instruendo eosquo veluti manuducendo ad aeternae salutis iter eapessendum. Ecclesia enira liane rem oamdem, ratione respectus solummodo diversara, non tantum solemniter in unura locum coneiliariter congregala sed etiam per orbem universum dispersa exbibet; utroquo modo Ecclesiam docentem constituunt et privilegie infallibilitatis gaudent. Non tarnen singuli illi episcopi, (quia singuli non succedunt Apostolis in munere docendi totam Ecclesiam), dote infallibilitatis gaudent, sed in communi quatenus uniti Romano Pon-tifici, visibili universae Ecclesiae Capiti, sunt Ecclesia docens. Solius enim Apostolorum Principis Petri, in successoribus suis semper permansuri, erat magisterio non extraordinario ipsique personali tantum sed ordi-nario authentice docere Universam Ecclesiam. Quare
1) Quaestionem inter Theologes agitatam de Kpiscopis titu-laribus, Eelesiam suam in purlibus infidelium existentem actu non regentibus: an jure divino quoque illis id competat, D. N. Piua P. JX diremit, eis eoneedendo assiatere Concilio Vaticano non vero eoa vocando.
10
illis Pastoritus divinae promissiones, quod raaneret cum eis in consummationem saeciüi Christus, Ejusque divinus Spiritus doceret omnia, quae mandaverat illis, non factae sunt nisi in quantum cohaerentes essent cum ejus in terris constitute Vicario, obedientes Vi-sibili Ecclesiae capiti, Petro scilicet et in Ejus Cathedra Successoribus. Sed cum Ecclesia Eomana, centro Uni-tatis, necessario nexu semper Ecclesia omnis hujusque Pastores conjunguntur, qixia virtute inhaerentis Sancti Spiritus corpus Christi mysticum semper unum manet unitate perfecta, nullaque disjunctio vel separatio membra inter et caput et membra inter se possibilis est; solveret enim Jesum (Joan. IV. 3) solvendo Ejus Corpus, destruendo nexum inter Vicarium, Christum in terris repraesentantem, caput visibile Ecclesiae et suam Ecclesiam, nam „sicuti unus homo caput et corpus, [sic] unus homo Christus et Ecclesia vir perfeetus.quot; S. Aug. in Ps. XVIII.
2°. Charisma. Est enim beneficium gratis a Christo Domino pro sua benevolentia Ecclesiae collatum, quod tamen ipsum solum nullius pretii est cuique individuo, qui illius potitur , quatenus interiorem sanctitatem per se non constituens nee coEferens (I Corinth. XIII. 2). Et quamquam scimus et credimus, Ecclesiam esse sane-tam, etiam in eo, quod major membrorum pars est
II
sancta, tarnen vi hujus inerrantiae subjecti hujusdotis non sancti simt, nee minus infallibilitas peccandi pos-sibilitatem aufert. Sed tarnen, sicut omnis „datur manifestatie Spiritus ad utüitatemquot; (I Corinth. XII.) sic praeprimis hoc charisma in maximum oommodum. ot spiritualem utilitatem datum est. Christus eiüm „declil pastores el doctores.... in aedificationem corporis Christi, donee occurramus ornnes in unüalcm (hlei, et agnitionis filü Dei, in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi; ut jam non simus paruull jlucluantes, el circuinferamur omni venln doclrinae in nequilia hominiUK, in as lui ia ad circumvenlionem err or is. Voritatem autem facientes in charitate, crescamus in illo per omnia, qui est caput Christus, ex quo totum corpus compactum et
connexum, per omnem juncturam..... ut jam non
ambuletis sicut et gentes ambulant in vanltale sensus sui, lenebris obscuralum habentes inlelleclum, alienali a via Dei.quot; (Eph, IV.)
30. Quo, assislenle Spirilu Sanclo.
Licet enim Ecclesiae causa formalis sint omnes Tri-nitatis personae, non omnes tamen eodem modo. Sic non eadem ratione Imjus cliarismatis donatio aliis Divinitatis personis sed peculiari modo Spiritui Sancto varietas donorum tribuenda est, qua omnia membra in
1-J
unum corpus compactum et connexum confluunt. Nam Spiritus Veritatis a Christo promissus, in aeternum nobiscum mansurus, qui doceret omnia, Ille est, quo vivificante, Ecolcsia vivit.
Xon tamen ut gratia divlua praevenit, exeitat, operatur vel cooperatur in nobis ad merita operibus consequenda, aut tanquara qualitas aliqua aniraaenos-trae impressa est et inhaeret, ita infallibilitas in cordibus Pastoruin per Spiritum Sanctum diffusa est et cum iis ad definiendum concurrit. Sed assistentia specialis providentia est Spiritus Sancti, quae Eolesiam docentem de rebus ad religionem pertinentibus ab er-rore praeservat. Quare essentialis tantum conditio infallibilitatis negativo, actio dici potest quum positiva (nempe excitatio , impulsus , concursus ad definitionem faciendam et in formula conficienda) non requiritur. Haec tamen ita non accepta volumus, quasi Ecclesia tali Dei auxilio non adjuvatur, sed tantum illam actionem non essentialem infallibilitatis notam constituere dicimus. Nam si bonum Ecclesiae necessario postulat, ut aliquod dogma contra petulantes haeresis conatus ut tale definiatur, semper datur auxilium excitans, in quantum necesse est, utpote in indefectibilitatis dote, a Christo suae Ecclesiae promissa, contentum. Imo, licet stricte necessaria non esset definitio sed valde proficua, Dei benignitas, praeprimis fideliura
13
precibus sanctorumque mentis efflagitata, deesse cen-senda non est. Sed tarnen semper est assistentia divina, non vero inspiratio, seu novae doctrinae reve-latio, sed per definitionem Ecclesiae infallibilem solum-modo veritas, antea Apostolis revelata et semper in deposito Fidei conservata, declaratur et explicatur,
Quare 4quot;. Iraditam per Apostolos revelationem seu fidei depositum ut objectum suum infallibilitas com-prehendit.
Omnis ergo et sola veritas a Beo revelata, sive ex-plioite sive implicite, humano generi ad salutem aeter-nam consequendira, constituit depositum fidei, sive theoretica sive practica sit, et nihil refert, an ratione cognosci possint an non. Revelata ad fidei depositum aeque pertinent, quamquam illae veritates forsitan ad-huc non sunt sufficienter propositae ab Ecclesia ad dogmata formalia constituenda. In hoe casu tamen non debent, si non sint sufficienter propositae, credi fide divina eatholica sub baeresis poena 1). Sed cum objectum sit: traditam per Apostolos revelationem divina assistentia docendam, consequitnr quod obligatio adest sive Scripturas serutando sive Traditionem in-vestigar.do sive sensum fideliura, cleri, maxime et
1) Cl\'r. Eleutgeu. Uic ïlieol. der Vorzeit. Munster 1S5:). I. li. p. 55.
14
episcoporura (Pius IX Encyol. übi primum 11 Febr. 1849) eonsultando, sive precibus aliisque mediis adhi-bendis veritatem disquirendi. Sed semel ao quidquam ad iidem spectans definitum liabeatur, dubitare non licet, utrum omnis ante hujusmodi definitionem dili-gentia praemissa sit. „Gum Deus, ut ait Melcliior Canus (de Locis l.V. c. 5) Ecclesiae firmitatem fuerit pollicitus, deesse non potest quominus tribuat Ecclesiae preces cacteraque praesidia, quibus haec firmitas con-servatur. Non vero dubitari potest quod in rebus uaturalibus contigit, idem in supernaturalibus usu venire, ut qui dat finem , det consequentia ad finem. Quod si Deus in sequentem annum frugum abuudan-tiam polliceretur, ecquid stultius esse posset quam dubitare, anne homines semina terrae mandaturi
sint ?...... ld quod pn7ato cuique alteri horaini
accidere potest, ut nee diligentem navet operam ad disquirendam veritatem, et ut navaverit, integrumque sese in ea re praestiterit, errat adhuc tarnen quamvis error sine culpa sit. Error autera vel incnlpatus ab Ecclesia Dei longissime abest.quot;
Sed licet bae solae veritates stricto sensu deposituni iidei constituunt, non licet tamen ad illas coarctare Ecclesiae infallibilitatem, ad objectum tanturaraodo directum. Nam Ecclesia, quae una cum apostolico munere docendi, mandatum aocepit fiJei depositum cus-
15
todiendi, jus etiam et officium habet divinitus falsi nominis scientiam prohibendi, ne quis deoipiatur per philosophiam et inanem fallaciam (Col. IT. 8) Constit. I de Tide cath. c. IV. Et revera Ecclesia non posset missionem suam docendi omnes gentes adiraplere, si non instructa esset ea potestate, qua doctrinas revelation i sive directe sive indirecte oppositas certitudine infallibili proscriberet: non probando principia alia-rura soientiarum, ut ait S. Thomas , nam Ecclesia infal-libilis non est in metaphysica aliisque disciplinis , sed ut idem ait: judicando de illis, nam impossibile est quod ea, quae sunt pbilosophiae, sunt contraria iis, quae sunt fidei; varum enim vero contradicere nequit. Et sic Ecclesia rationis usui non obstat, sed abusum tollendo,potius favet et certum ilium firmioremque reddit. Judicium vero do objectis, quae et quatenus sunt in deposito fidei contenta vel cum eo connexa, tantum Ecclesiae competit. Quibus dictis jam patet quare in definitione dictum est: charisma, quo depositum fidei
5quot;. Sancte cuslodil fidelilerque exponit.
Quomodo illud facere posset sancte fideliterque si uon errores oppositas repellere possit? Illud munus Ecclesia exequitur doccndo et judicando. Primum dioi potest quotidianum et praestat iidelibus salutarem doc-trinam, alterum vero, temporam adjunctis id postu-
16
lantibus, pulsat doctiinae sanae adversantium conatus, defiuiens aliquid esse revelatum vel non revelatum vel revelato opponi. Quam ob rem dogmata non restrin-genda sunt ad ea, quae sunt soleraniter definita, nam et per manifestam Ecclesiae fidein, manifestum sacrae Scripturae sensum et manifestum Traditionis testimonium aliquid lide catholica credendum manifestatur. Keque definitioues restringendae sunt ad ea, quae iuflicto anathemate canonibus declarantur, sed nulla determinata formula tenetur definitio. Soluramodo necesse est, quod id tamquam Ecclesiae doctrinam ab omnibus admittcndam docendi intentio perspicua est. Luce clarius est quod ad sancte custodiendum et fideliter exponendum, cum Ecclesia sit societas liominibus constans, proinde liumauo loquitur modo, infallibilis verborum et pbrasium electio pertinet. Alias enim in sentiendo, speculative tantum esset in-iallibilis, practice vero in docendo errare posset et iilii qui viam a Christo indigitatam. sequerentur forsi-tan in errorem ducerentur, quum filii inobedientiae veritatem haberent. Quod quum nefas sit cogitare, nemo non videt.
Praeter liane totius Ecclesiae passivam et Ecclesiae docentis activam infallibilitatem, quasi triplici corona, qua oruavit Christus suam sponsam, pollet Komanus rontifex infallibilitate eadem, qua divinus Redemptor
17
Ecclesiam suain instructam esse voluit: quae ergo non derivatur ab ea, quae est Ecclesiae. Divina enim Salva-toris verba: „Ego rogavi pro te, ut non defioiat fides tua.quot; — „Tu es Petrus et super banc Petram aedifioabo Ecclesiam meam, et Portae inferi non praevalebunt adversus earnquot; — diriguntur ad solum Petrum; est itaque privilegium Petri, charisma Primatui adnexum, assistentia donata ut Ecclesiae capitis praerogativa, in-dependens ab Ecclesia, quae quoque infallibilis est sed conjunctim cum eo. Definitio illa Vaticana non quidem dicit, Ecclesiam suam infallibilitatem habere a capitis sui infallibilitate derivatam, sed certo certius affirmat, capitis infallibilitatis causam non esse illam Ecclesiae, quuin definit, quod pollet eadem, vi promissionis divi-nitus factae Petro et in Petro suis successoribus.
Caeterum sequitur ex illis verbis; eadem inlallibi-litale pollet, quod natura, conditiones et extensio eodem modo se habentur ac super descripta Ecclesiae docentis inerrantia. Quare cum abundantius de ea actum est, supervacaneum foret, idem rursus repetere, quod supra dictum est. Solummodo propter falsas a quibusdam factas explicationes superius de necessario nexu corpus Christi mysticum inter et Ejus caput, et de summa imitate eorum tradita in memoriam revocamus. Quapropter cum Privilegium illud summi Pontificis personale dici-mus, id intelligendura est de persona publica, distincta
18
non vero divisa ab Ecclesia. Inclependens illud vooa-mus, ab Ecclesia scilicet, sive diacente sive docente, non vero, ut patet, ab Institutore divino hujus Primatus et assistentia Spiritus Sancti; Absolutum vero, quia nulla lege humana, etiam ecclesiastica, limitari potest; lege tarnen divina ad depositum fidei sancte custodi-endum fideliterqüe exponendum restringitur. Seorsum ab Ecclesia vel ah ea separatum minus accurate dici-tur, quia hoc tantum in sensu prorsus improprio sine gravissimo errore dioi potest et melius proinde a talibus loeutionibus abstineri nobis videtur. Quare Synodus Vaticana, sese ab illis loeutionibus abstinens , solum-modo formulam : ex cathedra adoptavit, significationem ejus determinando : „cum omnium Christianorum Pas-„toris et Doctoris munere fungens, pro saa suprema „Auctoritate definit.quot; Sic ab Infallibilitate omnes actus Pontificis, ut personae privatae, principis temporalis , doctoris particularis, etiam romanae diocesis episcopi excludens. Et quamvis, divina Providentia sic dispo-nente, nullum exstat de Summo Pontifice, tamquam haeretico etiam materiali , certum exemplum; tarnen solum Doctor Ecclesiae Universalis, Ecclesiam illam ex cathedra Petri Apostolica auctoritate ia rebus fidei et morum docens, ab errore immunis declaratur.
Olisill\'iir, «(iiiic ct quid silif.
Progredimur nunc propius ad materiam ipsara nostrae dissertationis, nempe quid sint illae censurae, de quib ns agimus, explicandum est. Qua in re certe diffioultas non minima invenitur. Nam quod fere in omni materia magnum onus parit, hoc praeprimis in hoc negotio specialiorem ex ipsa rei natura molestiam secum affert.
Ut plurimum enim fit, quamvis bene inter res di-versas discrimen videmus conoeptu, ut sic dicam , generaliori, quando tamen differentia ultima danda est, nos balbutimus et haerimua haesitando. Sed si hoc locum habet in rebus quotidianus et obviis, mirum non est id multo majorem molestiam afferre, quando de rerum abstrusiorum intima natura indagandum est. Quare omnes Doctores, de hac materia scribentes, mul-
2*
20
turn laborant in efformanda harum notarum olara dis-tinctaque idea et etiam maximi nominis Theologi disputant de sensu variarum qualifioationum theologicarum. Sed hoc doctrinas a nobis tractandae minimum officit, cum in ipsa unanimes sunt, imo dicendura est, eos ordinarie non tam differre ia rei oonceptu quam in aptis ad id exprimendum verborum formulis. Nam quisque videt exempli gratia statim primo aspectu, quid sit propositio temeraria, scandalosa in rebus fidei, cum bene intelligit, quid sit temeritas et quid scandalum ; sed tunc difficultatem experitur, quando illae notiones explicandae sunt et ab invicem distinguendae. Major exinde quoque c?;\'scit la\'\'or, cum variae propositiones variis simul •ualificationibus dignae sunt, ex eo quod aliae specilicae sunt, proindeque generaliores includunt. Sic exempli gratia propositio, quae est haeretica, a fortiori est temeraria, falsa, piis auribus offensiva etc. Sed magnum ex altera parte invenitur emolumentum in variis Conciliorum et Summornm Pontificum decre-tis, ex quibus usus praesertim denominationis Kauri -endus est, inspecta ilia propositione, quae illis notis authentice damnata est. Hisce ergo ducibus , ex variis invicem collatis Scriptoribus magni nominis 1), quae meliora sunt, seligere conabimur.
21
Damnabilis propositio in Theologia est lextus ha-manae originis 1), qui adversalur doctrime orlhodoxae pdei vel moribus,
Sed cum sententiae illae vaiio modo doctrinae fidei vel TDoribus adversari possunt, idcirco particulares
d 1. s. 7. D. Anloninm. Summ. Thool. p. 2. tit. XII. c. 5. edit. Spirae 1487. — Suarez. de Fide d. !XIX. Sect. 2. — Card, de Lugo, de Fide d. 20. Sect. 3. — Card. Turrecremata de Ecclesia 1. 4. p. 2 c. 8. — Melcliior Canus 1. 12. c. 6, 7 , 8, 10. — Sylvester verbo haereds. — Gaulisr, Prodr. ad theol, dogm. schol. Col. 1756. Dissertatione 2. — Tournely. De cen-suris in append, t. V. p. 170 et ^eq. Colon. 1737. — Kilber (Theol. quot;Wirceburgcnsis) de Fide (in Gnem). — Cardenas gt; Crisis Theologica. Pars IV. Dissert. I. Troemialis (Venet 1710)lt; — Viva, Damnatac Tkeses : quaestio prodroma. — Fr an ze lifi: de divina Traditione et Scriptura p. 120. — Gousset. Theologie Dogmatique. — Manning. Histoire du Cone. Ya . Paris 1S72. p. 98. — Denzinger. Praefatio Enchiridion. — Kleutgen, The-logie der Vorzeit. Munster 1853. 1. B ^ 60. — Hergenr\'óther, Katholische Kirche u. Staat. Freiburg 1872. XV. De Syllabo 806.
1) Damnari enim non debent propositiones ad verbum es S. Scriptura expreseae. Haec quippe reverentia debetur Spiritui Sancto, rejiciatur ergo venenosa doctrina, at sacrata Dei afflatu verba illaesa maneant, quamvis Ecclesia earum usu tideles aliquando ob abusum haereticorum interdicere potest, cfr. Tournelij op, c, art. 3. p. 216.
22
gradus seu quasi species immerantur censurarum seu qualificationum ifjnominiosarurn, quihus aliqua propositie) damnabilis nolatur.
Nam aliqua propositio dicitur haeretioa, haeresi proxima, haeresim sapiens, erronea, temeraria etc.
Antequam ad singulas deveniamus generatim ani-madvertimus:
1°. Contra Cajetanum et Canum, qui putant non posse dici aliquam propositiouem haereticam, nisi animo pertinaci et haeretico proferatur — quod omnis propositio absolute et independente!* ah animo loquentis qua-lificatione aliqua censuratur. Nam praeterquam quod Ecclesia infallibilis non sit in animo interne auctoris dijudicando, sed tantum in sensu obvio, qui ex ejus verbis sic enuntiatis oritur, propositiones inveniuntur damnatae , quamvis ab auctoribus ceteroquin sanotis, ut erant inter semipelagianos, et optimae vitae christi-anae, ut Eaymondus Lull us, qui pro fide sanguinem fudit, prolatae. Objectiva enim haeresis hie tantum locum habet, et distinctio formalem haeresim et ma-terialem inter, quae optimo jure adhihetur, quando de proferentibus sermoest, ut patet, nullo mode de verbis sic vel sic jacentibus usurpari fas est. Nee ideo tam imperiti sumus, ut vult Canus, quod erroris culpam in Pagano haeresim dicimus , sed tantum negamus quod ille asserit; exempli gratia piopositionem „ Christus
23
non est Vennquot;, si a Judaeo proferatur, esse Judaicam, a Pagano paganam, et a Christiano haereticara. Nam non agitur hio de personae malitia, sed de re in se speotata quoad certitudinem fidei. Et si illas distinc-tiones propositionia paganae, judaicae et aliarum hu-jusmodi, adhibere voluerimus, turn certo melius videretur, quod scribit Gousset, Cardinalem de Lugo sequens , et cum eo objeotivum discrimen statuens. Judaica asset propositie, quae veritatem Eeligionis christianae negans, taman Unitatem Dei intactam relinqueret. Pagana varo si etiam banc cum caeteris nagaret. Et carte probatur ex eo quod dicit Concilium Con-stantianse: „Compartum est, inquit, ex praefatis arti-„culos plures esse notorie\'haereticos, alios non catho-„licos sed arronoos, alios scandalosos, quosdaji „piarum aurium offansivos, noxnullos temerarios.quot; Kidiculum sana est, supponare ita distingui, quia Joannes Hus , Wicleffius, alios cum pertinacia, alios sine pertinacia docuissent.
Sad 2o. nullo modo singular! quorumdam sententiae adbaareri potest, quae vult, ganarice tantum illas diversas danominationes adbiberi, nullo varo rai discri-mina sic dici; nam quamvis carte multae graviores censurae (non taman omnes) inferiores includunt, laman ex usu Conciliorum et Pontificum ut gradibus divarsae distinguuntur. Forma anim sermonis exempli
24
gratia supra laudati Constantiensis, efset et falsa et absurda, si propositio erronea pro quooumque errore communiter suraeretur. Sine dubio igitur diversae censurae non cogitatione modo sed re separantur, non tamqnam genus a sptcie, quod esset discrimen ratio-nis, sed tamquam una species ab altera, quae vera rerum non modo vocabulorum distinctio est.
3°. Eecta quoque non videtur distinctio ilia, qua haeresis errorisque censurae fidem, caeterae vero characterem moralem propositionis respicere diountur. Hae enim non tantum ob illud momentum morale, sed etiam propter oupositionem cum fide sic damnari pos-sunt, ut exempli gratia in propositione temeraria et malesonante clare patet. Caeterum tam immaculata fides quam mores sancti et integri pertinent ad com-missum Ecclesiae depositum,
4°. De quaestione vero inter Theologes agitata, utrum propositio damnabilis semper falsa esse oporteat, an vero aliquando propositio vera censura perstringi posset , opportuniori loco videbimus. Nunc singulas cen-suras enumerabimus.
A. Primo loco sese offert: propositio hacretica.
Est sententia directe et immediate opposita, sive contrarie sive contradictorie, alicui veritati, de qua
25
oerto constat esse de Fide, proindeque revelata et ut talis ab Ecclesia proposita est.
Non ergo sufficit ad hac nota qualificandum, ut propositie sit tantum adversans dogmati, sensu minus stricto, nempe doctrinae revelatae quidem, sed tamen ut talis non satis ab Ecclesia manifestatae. Secus enim propositio negans, exempli gratia, tempore Joannis XXII, animas sanctorum statim post mortem adepturas esse visionem beatificam, fuisset haeretica; qui modus lo-quendi odiosus, reipsa verus non est 1). Sed ex altera parte necessarium quoque non est ut jam definita sit ilia Veritas, sed , ;it recte docet Eximius Denzinger., si tam aperte et notorie ab Ecclesia docetur, ut nulla id tergiversatione negari possit, vel conclusio est ex duabus praemissis de fide, vel ut pars, ut irre-latum in ejusmodi propositionibus continetur, recte haeretica vocatur. Et exemplum habemus in proposi-tione la. Pistoriensium negante infallibilitnlem passi-vam Ecclesiae.
Distinctiones varias, quae ponuntur a quibusdam theologis inter gradus proposition is haereticae, aliam mediatam, aliam immediatau dicentes, imo septem enumerantes, hie excudere brevitatis causa omitto, quia revera non multum utilitatis habent, imo, ut jam
1) Cfr. S. Thomas 2. 2. q. H. a. 2 ad 3.
26
Suarez ammadvertit, potius in re non distinguuntur. Omnis enim propositio de fide, quatenus talis, aeque certa est; quia innititur Primae Veritati, quae in omnibus aeque verax, ideoque aeque eertum reddit hominem. Ergo et omnis propositio haeretioa, totius fidei cor-ruptelam induoens , aeque falsa est eodem gradu er-roris et falsitatis.
Hisce paucis quoad substantiam pene nihil faoien-tibus exceptis, Doctores in hac nota unanimes sunt, quod vero sic non dici potest de erronea propositione.
B. Ex observatione, quod propositio sit absolute consideranda, refellitur jam sententia eorum, qui putant, quando abest proferentis pertinacia , propositionem esse erroneam. Existunt enim propositiones damnatae ut er-roneae, e. g.: Christus quolidie peccat, in concilio Con-stantiensi, cujus auctor vere erat pertinax. Aeque jam dictum est quod propter Conciliorum et Pontificum praxin non tantum generice ea denominatio sumenda est, sed revera error distin ctus est ab haeresi.
Erronea est sententia , quae opponitur veritati certae Theologica certitudir.e, quae non attingit gradum cer-titudinis fidei, quia nullo modo est formaliter et immediate revelata, sed tamen est conclusio evidenter illata ex una praemissa de Fide et ex altera evidente ex lumine natural!, adeoque mediale revelata. Dis-
27
tinguitur ergo at haeresi, quod Veritas, cui adver-satur, non proponitur ut revelata ; cum tarnen propo-sitionem oppugnat universal! consensu theologice cer-tam , non est simpliter falsa sed erronea. Error enim non est quodcumque falsum, sed quod contradicit placito universaliter accepto. Exeraplum habemus in propositione septima Pistoriensium 1) , quae supponit, episcopo fas esse statuere contra consuetudines, exemp-tiones, reservationes , sine interventu superioris hierar-chicae potestatis , a qua inductae sunt. Id enim clare opponitur legitiraae dediiotioni ex doctrina catholica de hierarchia divinitus instituta ideoque erroneum. Nee dioendum est, hano sententiam esse haereticam , utpote necessario negantem, Primatum non tantum honoris sed et Jurisdictionis Divi Petri successorum , imo etiam Conciliorum Generalium totiusque ecclesi-asticicae Hierarchiae auotoritatem , nam non quaeritur an proferens illam sententiam interius peccet pecoato haereseos forsitan vel probabilius, sed de propositione, uti jacet, agitur. Et sic sumpta non necessario est haeretica : nam possibile est, quod quis credit veritatem fidei, sed quia stulte negat universale principium ratione naturali cognitum , vel etiam hoe admittens , tarnen consequentiam legitime deductam non vult agno-
J) A pud Denz. 1370.
28
scere, consequens non admittit. Quo in casu non est haereticus, sed erroneu^ in fide. Et pvaeteiea animad-vertendum , non semper censura suprema notari pravarn sententiam. Sed aliquani13 satis esse ilagisterio Ecclesiae \' definire gradum , qui certo est teuendus , ut patet ex propositione sexta 1) damnata ejusdem Bullae „Auc-lorem Fideiquot; , quae damnatur ut ad minus erronea.
Ex hisce facile colligimus quid sit; haeresiproxima, errori proxima etc.
Quum enim haeretica est senteutia adversans dog-mati, de quo constat esse de fide; quando aliqua du-bitatio existit de ilia certitudine, cum plures id de fide dicant, aliis tarnen negantibus , proindeque aliquibus non constet esse de Fide, quamquam omnes ut theo-logice certum babont, — tune dicitur haeresi proxima opposita doctrina. Card, de Lugo putat banc censuram non tam gravem quam illam erroris , quia opinio illa, quod nempe sit haeretica, quamvis plurimorum, falsa esse potest, et ideo tam necessaria non invenitur con-nexio cum haeresi in ea, quam in errore. Sed melius vicL-iur, quod dicit Franzelin 1. c. omnem propositionem prex- dtn haeresi esse etiara erroneam, vnos malumus dicere; saltern erroneam), non tamen omnem proposi-tionem affectam censura erroris esse etiam proximam
Apud Denz. 1j69.
29
haeresi. Nam quarnvis hujus doctlsaimi Auctoris de-finitionem non omni ex parte nostram feoimus , hanc conclusioDeai tamea certam esse dubitare non possumus. Quia si non tantum plurimi gravissimi auctores aliquid de Fide censent, sed et Ecclesia, quarnvis ob aliquorum negationem supremi gradus judicio abstinuit, tamen illi proximum definit, id, si non tantus ■ error ut haeresis vocetur jure merito , certo certius apud om nes ut error babetur et revera est.
Sic quoque quot;am error est, quod certo ab ora..:j-..-ut adversans doctrinae, evidenter illatae ex placito de fide, babetur; quum non omnibus evidentia ilia constat, vel quia praemissa una non tam certo est de fide, vel altera non tam certo est evidens lurnine naturali vel consequentia non tam corto ex illis eruitur et sic porro de caeteris in definitione erroris dictis , pvopositio vo-catur errori proximo,, seu errori sic contigua, ut jam multis gravissimae auctoritatis scriptoribus error vide-atur. Exemplo sit propositio a Paulo V ut errori proxima damnata „quod nempe Sacramentum extremae Unctionis oleo episcopali benedictione non consecrate ministrari valide possitquot; De qua re adhuc scribit Perrone (ed. Parisiis t. 2. p. 434) : „Utruin baec episcopi benedictio necessaria sit necessitate praecepti divini seu sacramenti, an solum eoclesiastici, ut graves theologi sentinnt, qui propterea negant banc benedic-
30
tionem ad essentiam saoraraenti pertineri nihil certi statui posse videtur.quot; Et deinde inorepat „eximium Suareziumquot; id absolute affirinantem „quasi non legerit unquam Euchologia Graecorum.quot; Et quamvis certe et ipse eximius Perrone n unquam legit decretum Pauli V (a. 1655 de materia extremae Unctionis: decisio Gregorii XYI postquam ol. auctor id scripserat, edita est a. 1842) tarnen ex hisce verbis intelligimus, quare illa sententia ut errori proxima, non vero er-ronea damnata est, quamquam in Decreto ad Armenos dictum est: „materia est oleum olivae per episcopum benedictumquot; et in Tridentino „materiam esse oleum ab episcopo henecüclim.quot;
Similiter intelligitur propositio haeresim sapiens, nempe ea, quae magnam connexionem cum haeresi babet, ita ut baec sententia probabilissime judicetur profecta ex sententia haeretica.
Suspecla vero de haeresi est illa, quae licet non tam fundatam tarnen probabilem conjecturam parit, illam esse deductam ex principiis baereticis. Quae censurae tarnen communiter simul inveniuntur ut in piop. 28. Pist. quamvis non semper: e. g. propositiones 79 üaü respective ut suspectae damnatae. Caeterum eleganter animadvertit Canus 1. 12. c. 9 : eamdem pro-positionem, in uno lectam haeresim sapere, quandoque non in alio: sicut unum vinum ex uno vase sapit,
31
vel olet aliqnid ingrati, quod non olet vel sapit de-promptum ex alio, et aqua per diversos oanales deri-vata saepe diversos habet sapores et odores: adeo, inquit „turn res turn orationes ipsae a venis aliquando et viis , per quas permeant, saporem et odorem aoci-piunt.quot; Qiiod, quamvis praeprimis de his, tarnen et de aliis propositionibus obtinet, quare et diversus con-demnandi modus invenitur. Primus est: sicut jacenl, id est, eo sensu , quem habent verba secundum se , et ut separata a oontextu; etiamsi forsan alium sen-sum habeant in mente quorumdam scriptorum, qui eandera propositionem exararunt sed eam per antece-dentia et consequentia modiiioaruut. Quapropter dam-nata non sunt in sensu istorum , sed in sensu . quem habent ex usu nunc recepto. Alter vero est: in sensu ah Auclore intenlo. Ille sensus non est, quem auctor forsitan in mente habuit, quando scripsit, sed sensus literalis, quem verba auctor is significant juxta suara institutionem et receptam significationem, in sensu obvio. Ex quibus dictis concludere jam fas est, illos aberraro, qui, neglecta distinctione , uniuscujusque propositionis condemnatae contradictoriam eo ipso veram et Ecclesiae doctrinam reputent: id enim solummodo de proposi-tione omnimode et absolute falsa, et ut tali damnata, obtinet. Sic enim e. g. ex oensura prop, 91 Ques-nellii (Denz. 1306) deduceretur: excoramunicationis
32
injustae metus aliquando (vel semper) debet nos im-pedire al) implendo deb ito nostro; aliquando eximus ab Ecclesia, etiam hominum nequitia ab ea expulsi, licet Deo, Jesu Christo atque ipsi Ecclesiae per cha-ritatem affixi.
Clare id nobis exemplo quodam ex praedicatore satis cognito cl. Hergenriither ante oculos ponit 1. c. Cum enim Pater Abraham, ut narratur, suo modo increp-asset aulicas, minus honeste vestitas, easque quae conspuerentur dignas dixisset, coactus fuit banc re-tractare contumeliam. Et bocce modo id fecit homo iste „indignae sunt quae conspuerentur.quot; Quidquid sit de bac ratione agendi, meliori explicatione non facile ostendi potest, et affirmationem et negationem ejusdem sententiae aeque esse injuriosam et falsam sub quibusdam rerum adjnnctis. Caeterum quoque notan-dum cum S. Liguorio (1. 3 tract. V. dub. VII. n. 760 in fine p. 324 ed. Ins. 1841. vol. 2. p. 324) „non-nullos induci ad reprobandas cunctas opiniones , quae aliquam similitudinem habent cum pi opositionibus dam-natis, inepte putantea eas ita generaliter proscribi, ut nullam patiantur exceptionem, vel j ustam inter-pretationem. Quod revera est contra naturam propo-sitionum damnatarum; juxta enim omnium doctorum consensum, non sunt clausis oculis rejiciendae omnes propositiones , nisi expresse aut virtualiter in proscriptis
contineantur. Caetermn , regulariter loquendo , propo-sitioues damnatae iutelligendae simt uti jacent, et in sensu rigoroso, atque ab auetoribus illarum inteulo. Praeterquam quod quaedam opinioaes damnatae sunt, quia niinis generaliter loquebantur , et ideo non sunt extendendae ad omnes casus particulares, qui propter aliquam momeutosara ciroumstantiam distinguuntur.quot;
Haeresi, vel haereticis, vel coram conviciis favens est sententia, quae videtur patrocinari causae haere-seos , vel personis haereticis, vol diotis ab eis, et deprimere doctrinam sive agandi rationem Ecclesiae. Exemplutn prop, faventis haeresi Seinipelagianae in prop. 20 Pist. qua datur intelligi hominem sine gratia potuisse concipera desiderium gratiae 2Iediatoris 1). Haereticis favens dicitur Pist. prop. 29 propter omissionem et doctriuae et vocis : Transsubstantiationis in expositione doctrinae de s. Eucharistia. 2) Hae-leticorum in Eoclesiam couviciis favens dicitur eorumdeta prop. 33 , quae vult liturgiam revocare ad majorem rituum simplicitatem, earn vulgari lingua exponendo et clara voce profarendo , quasi vigens ordo aliqua ex parte manasset ex oblivioue principiorum, quibus regi debet. 3)
1) Denz. 1383.
2) „ 1392.
3) „ 139Ü.
Ó
34
F ovens vero haeresim vi vocis gravior censura mihi videtur ; fovere enitn multo majorem benevolentiam et auxilium intensius tribuere est, quam simpliciter fa-veve, ut quoque patet ex prop. 14 Pist, 1) quae ut talis reprobatur, quatenus distinetioni juris et faoti (ab .Tansenianis inventae) suft\'ragatur , ejusque fautores laudibus extollendo et eorum adversaries vituperando.
Inducens in sijslema haerelicum (prop. 5 Pist.). Si non idem est ac error, certe ab illa censura non multum differt. Discrimen mihi videtur in hoc, quod est multo generalior censura. cum non dicit determinato modo quare in haeresim inducit, duin id per errorem semper fit negando veritatem cognitam ex uno prin-cipio certo de fide et altero evidenti lumine naturali etc.
Delrahens firmilali definüiomm, judiciorum dog-maticorum Ecclesiae est sententia aliquid enuntians, ex quo dubitatio oritur circa aliquid, quo labefaotato ruit quoque definitionis firmitas, quod variis modis fieri potest. Exemplum habemus in prop. 10 Pist. 3) , in qua innuitur, sacerdotibus judicium in causis fidei competere jure proprio ; sed cum semper in Ecclesia soli episcopi in causis fidei dijudicandis vocati sunt,
]) Denz. 1377.
2) „ 1368.
3) „ 1373.
patet quoque inde definitionura Conciliorura legitimi-tatem suspicionem non minimam, pati. Ita quoque sententia paucorum illorum, qui nostro tempore Concilium Vaticanum non satis liberum dicebant, inter alias censuras quoque hao infliganda est.
C. Sed sicut haeretica est, quae opponitur veritati de fide, sic ilia, quae immediate opponitur unilali Ecclesiae, dicitur Schismalica, et quidem simpliciter talis , si non impugnat simul aliquam veritatem fidei, sed solummodo negat obedientiam Ecclesiae in suis veris Pontificibus Summis, Conciliis ac Praelatis debitam.
Quae etiam habet suos gradus connexos ut inducens in Schisma, quae viam sternit ad Schisma; Schisma [ovens; derogans ohedientiae dehilae conslilulionibus apostolicis, sentenliis ah hierarchica superiore legüima poleslate mananlibus; regiminis hierarchici subuersiva; episcopalis auclorilalis, pastoralis juris laesiva. Haec et alia, si quae sunt, facile ex dictis intelliguntur vel nulla expositione indigent.
Sed ante oculos habendum est, quod schisma hae-resi maxime cognatum est. Licet enim haeresis et schisma diversa via hominem ab Ecclesia segregent, altera per desertionem a fide , alterum per desertionem ab obedientia legitimorum Ecclesiae pastorum, schisma
36
tarnen purura sine aliqua haeresi vix ullum est, turn quia schismatici facile sVbi persuadent extra Ecclesiae unitatera salutera esse, quod est aperta haeresis, turn quia aliquam addunt haeresim ut recte ab Ecclesia discessisse videantur 1). In propositione vero schis-matica id expressum esse non quidam necesse est, sed quia propositio tradit communiter doctrinam, majug periculum illius connexionis in ea invenitur, quam in simplioi peccato schismatis. (cfr. Prop. 85 Pist. de nationali ooncilio convocando. Denz. 1456.)
D. Malesomns , Piamm annum offensiva, capliosa.
Prima communiter satis ab auctoribus deJinitur ut propositio, quae in aliquo sensu catholica, tamen in alio sensu, magis obvio praesertim, damnabilis est; sed et nihilominus absque esplicatione et exceptione profertur, ideoque peocat in abusu vocum diversarum ab usn touimuni, quo solent a fidelibus usurpari.
Discrimen vero malesonantis et piarum aurium oi-t\'ensivae diversiraode ab illis datur.
1) Suarez 1. de Haer. c. 22. n. 1. s Hier. ia JTp. ail. Tit. 3: Caeterum nullum schisma non sibi aliquam conüngit haeresim , ut recte ab Ecclesia recessisse videatur.quot; cfr. tamen 3, Thorn. 3. 2. q. 39. a. 1.
De Lugo 1) putat quod ilia usurpat voces quidem in sola propria significatioue , sed tamen dicit id vel tali modo , ut fidelium pielalem si non extinguat ad minus tepidiorem reddat.
Kilber (quem sequitur Pranzelin) vult quod repugnat coramuni fidelium esistimationi, in quam ex pietale iuducti sunt.
Suarez 3) deniqua dicit quod,per pielalem auctores communiter inteiligunt religiouem et sic a malesonaute distinguitur.
Sed cum inspicimus propositiones , quales sunt e. g. 44 Syn. Pist. 4) asserentom reservationem casuum nunc temporis aliud non esse, quam improvidum li-gamen pro inferioribus sacerdotibus , et sonum sensu vacuum pro poeniteutibus, asstietis uon admodum curare iiauc reservationem ; et ejusdem prop. 65 enunti-ans : 5) ,. . missiones forte nunquam aut saltern perraro eo pertingore, ut absolutam conversionem operentur ; et exteriores illos comuiotionis actus, qui apparuere nihil aliud fuisse quam transeuntia naturalis contus-
4) Denz. 1107.
5) „ 1428.
sionis fulgura — quae praeter falsitatis vel temeritatis notam et malesonanles dicuntur, ego candide fateor, me aliquem sensum verum in his propositionibus non facile invenire, nisi forsitan liceret nimis insistere in illud : pro poenitentibus assuelis et ahsolulam conversionein. Turn quoque quod prima /alsa, lemeraria et seeunda lemeraria simul vooatur non exiguum negotium faces-sit. Q.uare melius forsitan scripsit M. Canus : 1) „Est cnim, ut linguae [in sapiente haeresiin] ita et aurium judicium , absurdos et abhorrentes sonos respuentium. Quemadmodum autem non solum res falsae atque perabsurdae, ac verae sententiae inconditis verbis elatae offendunt aures 2), acres et acutas, sic Tbeo-logorum aures teretes, et religiosae non a sententiis modo falsis et baereticis, sed ab iis etiam abhorrent, quas intelligenti judicio percipitint male atque absurde sonare , quamvis nullam in eis falsitatem haereseos deprehendant. Duplioiter ergo de propositione male
sonante loqui possumus. Uno modo generaliter.....
..........Alio modo specialiter , quo gradum quem-
1) 1. c.
2) Diceudum , inquit D. Thomas 3 p. q. 16. a. 8. 0., quod sicut Hicr. dicit (?) ex verbis inordinate prolatis incurritur hacrcsis : unde cutu haereticis nee nomina debemus habere communia, ne eorum errori favere videatur.
39
dam propositionum constituimus ab illo haereticarum supremo distantem. Qua ratione eas proprie male sonantes propositiones et piarum aurium offensivas dicimus, in quibus nullus error Fidei adversus mani-festus notari potest, sed absonum neseio quid, atque absurdum , quod indignum esse piis et religiosis auri-bus videatur.quot; Disorimen tarnen illud Suarezii quoque admittimus, quod forsitan et ipse Uanus voluit indi-gitare, quo propositie ilia, si male sonat in materia Religionis seu Pietatis, tune dicitur piarum aurium offensiva : e. g. prop. 62 Pist. 1) rejiciens devotionem erga sacratissimum Cor Jesu est piarum aurium offensiva et iterum prop. 64, quae velut superstitiosam universe notat quamcumque efficaciam , quae ponatur in determinate numero precum et piarum salutationum, pietati fidelium injuriosa. 2)
Capliosae tarnen, nostro judicio , illa convenit defi-nitio supra a citatis AA. de malesonante tradita, e. g. Prop. 61 Pist. 3) quae asserit, directe adorare hu-manitatem Christi, magis vero aliquam ejus partem , fore semper honorem divinum datum creaturae; et damnata ut captiosa, quia humanitas ipsaque caro
1) Denz. 1425
2) „ 1427.
3) „ 1424.
40
Christi adoratur , non quidetn propter se et tamquam nuda caro (hoc sensu: directe etc. asset verura) sed pront unita divinitati et proinde est rma eademque oratio , qua Verbum inoarnatnm cum propria ipsius came adoratur.
E. Perniciosa, Scandalosa, Simplicium mentium sedacliva , sediliosa , superstitiosa.
Facile putaret quis pernieiosam perinde valere ac scandalosam, nisi in pi op. 64 Pist. 1) contrarium pateret: ex quo simul discimus priorem altera esse graviorem. Et merito , nam perniciem afferre multo majus nocumenlum vi vocis exprimit quam oft\'ensionem.
Scandalosam, non ut severior Ariagae 2) expositio vult, illam dieimus, quae dat in materia Fidei er-randi occasionem vel male suspicandi de Fide dicentis, sed , ut communiter docent AA., quae docet aliquid , quod praebet aliis occasionem ruinae spiritualis ; sic plures sententiae nimis laxae damnatae sunt. Sed si non tantum unius alteriusve individui earn sequentis lapsum causat, sed societatem totam Christianam maxima utilitate privat et gratiis summopere necessariis,
1) Denz. 1427.
2) de Fide disp. 20. n. 13.
41
ut prop. 39 Pist. 1) suadens non tantopere frequentari peccatorum venialium confessionern ; vel ordinem publicum perturbat, ut ejusdem prop. 47, tradens Ü) excommunicationem ipso fado et 49: suspensiones ex in for mal a conscienlia nullum aotualem effectum habere et esse nullas, merito vocatur penüciosa. 3)
Smplicium menlium seducliva, si talis occurrat oensura, est, ut Kilber dicit, quae sub specie et velo pietatis ac doctrinae sanae seducit simplices ani-mas a fidei doctrina ; forsitan eadem est ac captiosa.
Sediliosn; si in illud pecoatum speciale rebellionis contra principes vel ad turnultus in republica exci-tandos conducere potest, Addunt aliqui: maxime si in Ecclesia viam sternit ad negandam vel diminuendam obedientiam Ecclesiae, Pontiiici, ac Praelatis circa res fidei ab iis propositas credendas debitam. Sed quamvis haec censura in generalitate sua id non ex-cludat, ut videri potest in prop. 65 Molinos : 4) „Praepositis obediendum est in exteriore ; et latitude „voti obedientiae religiosorum tantuuimodo ad exterius „pertingit. In interiore vero res se aliter babot, quo
1) Denz. 14U2. \'2) „ 1110.
3) „ 1412.
4) „ 1152.
„solus Deus et director intrantquot; [respective] seditiosa , tarnen illud „maxime1\' non probamus 1), cum tuno potius schismatica voeanda foret, quando de potestate ecclesiastica ageret. Et in rebus fidei potius ad hae-resim ej usque connexa reducenda esset.
Superstitiosa, si in illud, verae religioni per ex-cessum oppositum , vitium inducit.
F. Blasphema vero vocatur quae injuriam et irre-verentiatn contra Deum vel Sanctos continet, et solum-modo in hoc peccat. Nam potest simul errare in fide et tunc non est tantum blasphema sed est haereticalis blaspbemia.
Injuriosa econtra, si contumelia fit non Deo vel sanctis sed contra alios , quorum honori consulit me-rito Ecclesia. Putat de Lugo banc non contra fidem sed contra bonos mores esse, et boo certe varum est;
Cir. S. Thomas 2. 2. q. 42. a 1. ad 2 : „Seditio differt a sc\'uiemato in duobua ; prime quidem , quia ScHsma opponitur unitati spiritual! multitudinis, scilicet Dnitati Ecclesiasticae: seditio autem opponitur temporali, vel saeculari multitudinis ünitati, puta civitatis vel regni. 2°. quia schisma non iin-portat aliquam praeparationem ad pugnam corporalem, sed solum importat dissensionem spiritualem, seditio autem im-portat praeparationem ad pugnam corporalem.quot;
43
sed ordinarie quoijue habet relationem cum fide, ut aperta luce ex prop. 42 Pist. 1) moustratur, quae cum maxitno luctu dolet, quod chimaerica applicatio indulgentiae transferri volita sit in defunctos, et dara-nata est ut in Romanos Pontifices injuriosa.
Impia solet illa doctrina vocari, qua verus Dei cultus evertitur vel minuitur. Non potest tarnen extendi ad ea, qua caetera bona opera impediuntur, tunc.enim potius noxia dicenda est.
G. Nunc suo loco venit tandem illa difficillima Tcineraria propositio, quam varii varie explieant. Nos eam cum S. Antonino et Turrecreraata et aliis sic definiendam esse putamus :
Propositio asserens aliquid tamquara certum circa res ad religionem pertinentes , quod non potest effica-citer probari ratione vel auctoritate, proindeque nullo nititur fundamento satis iirmo.
De more suo egregie sic explicat de Lugo : „Propositio temeraria est, quae communi Patrum sensui „opponitur, aut quae contra Doctores sentit sine suffi-„cienti fundamento, quale esset, si magni ponderis „ratio vel gravis doctons auctoritas, qui rem bene
1) Denz. 1405.
44
„discussisset pro ea etiam parte reperiretur. Ad hoc „autem ut propositio banc censuram mereatur debet „esse in materia proprie Theologica; nam quae solum „est talis in materia mere philosophica vel astrologiae „erit temeraria in philosophia, non tamen dioeretur „simpliciler talis at absolate, quia haec censura usur-„patur solum in iis , qiiae res tbeologioas concernunt. „Non negat fidem, nec conclusionem theologioam sed „aliquid ad theologiam spectans et ad res , quae spec-,.tant ad pietatem et salutem.quot;
Quamvis non desunt qui dicaut, non esse proposi-tior.em mere temerariam, habemus tamen exemplum in prop. damn, ab Inn. XI. 23 Nov. 1679, 1) quae tantum ut temerariae ad ininitnum el novae cansura confixae sunt; imo prop, quae vult velut abusum ex-tirpari morem , quo velatae asservantur certae imagines, 2) simpliciter, nulla alia addita csnsuva, ..temeraria , frequentato in Ecclesia et ad lidelium pietatem inducto mori contrariaquot; damnatur.
Sed controversia maxima est, an dari possit propositio temeraria simul et vera. Et sic quoque de cae-teris, exceptis tamen, ut patet, baeretica, erronea et falsa, de quibus quaestio non est.
1) Denz. 1084. 85.
2) Piat, 72. Denz. 1435.
45
üt autem rem bene intelligamus , monendum est, pvopositionem temerariam a muilis distingui in positive temerariam, quando pugnat contra receptam sententiam Patrum vel Dootorum, ita ut omnes vel fere omnes de illa re conveniant.
Privative vero, quando non quidem contradioit huic auctoritati, sed mere ea caret et tantum solo proprio judioio sine auctoritate et ratione sufEoiente excogitata est.
2) Sententia temeraria in se, vel tantum per accidcns i. e. ratione temporis, loei, personae aliaruraque cir-cumstantiarum. Sic e. g. dootrina Galilei, prout ista ab illo proponebatur, revera erat temeraria in astro-nomia, nunc vero est apud omnes certa.
Qui temerariam sinral veram posse dicunt, nou intelligunt temerariam in se , sed tantum per accidens : et sic damnationem intelligunt, quod infallibiliter quidem sit temeraria , non vero falsa. Et ratio eorum, quod vi definitionis tantum declaratur temeraria, non vero falsa ; non repugnat quoque ex ipsa natura teme-ritatis , quod sententia sit temeraria , quamvis in se vera ; et multa exempla allegant propositionum quae potuissent sic damnari non tarnen sunt usque adhue.
Sic Emin. Gousset ut piarum aurium ofl\'ensivas allegat: ..Petre , qui negasti fidera — S. Augustine, qui vixisti in concubinatu, era pro nobis.quot;
46
Sed etiam si damnandi tales sententias possibilitatem quis crederet, necessario tarnen ad sensum aucloris recurrendum asset. 8i e. g. qui fidem negaverat vel peeeato luxuriae se inquinaverat, tali modo oraret, imprimis eorura Sanctorum auxilium, ut resurgeret, implorando, qui ipsi fragilitatem humanam in hoe experti essent, non video id culpandum. Sensu vero, quasi sanctus simul et apostata (non poenitens) quis esset, et aliis id generis motivis propositio prolata simul est falsa.
Et deinde sententiam a Coneilio Viennensi editam , qua probabilior declaratur opinio quae dieit, tam parvulis quam adultis conferri in baptismo gratiam et virtutes, allegant. Si vero eo ipso esset vera , concilium declarasset illam simul et probabiliorem et unica certam ; ergo et probabiliorem et non probabiliorem; probabilitas enim et maxima certiludinem excludit.
Et tandem quod Pontifex potest prolübere qnod sententia falsa impugnatur et odiosa qualificatione per-stringalur patet ex decreto Pii V, quo tam sententiam propugnantem Immaculatam Conceptionem quam ei adversantem ulla censura notari vetuit.
Non tarnen omnes hujus sententiaa patroni eisdem rationibus raoti sunt et inter eos ipse Card, de Lugo fatetur, pie credi non posse sententiam damnatam esse veram . licet vi damnationis non sit falsa.
4quot;
E contra alii id prorsus negant, ut Suarez, qui in defiuitione damnabilis propositionis dioit: „quae non solum falsa est in latitudine humanae opinionis, sed
etiam aliqua peculiari censura.....digna est. Nam
propositie vera ul per se nolum est, non potest esse damnabilis; omnis ergo propositio damnabilis falsa esse supponitur.quot;
Nostro judicio rem sic componi posse putamus, eon-siderando nostram definitionem quoad substantiam communiter aoceptam. Ex ilia videraus quod distinclio privative et positive inter temerariam in re non babet fundamentum, et revera inveniuntur auctores, ut Hur-tado apud Suarez 1. c. qui privative temerariam revera esse temerariam negant. Et ipse de Lugo putat re non differre quia non exislunl mere privative, quia licet Patres et Doctores forsitan non explicite et in particulari de ea re locuti sunt, tarnen implicite et in communi sensum suum satis aperuerunt. Et liceat mibi unum afferre exemplum, quod Canus temerarium vocat: „Joannes Euangelista fuit in utero matris sano-tificatus.quot; Licet nunc nullus de hao re locutus sit sive Patrum sive Doctorum, possumus nos ideo dicere hoc non repugnare sensui Patrura ? Nonne Patres et Theologi ex communilms principiis quae generaliter ponuntur, et ex modo quo de singulari privilegio B. M. V. Imm. Conceptionis, de S. Joannis Baptistae
48
et Jeremiae in utero sanctliicatione, extraordinario modo facta , ut de esceptionibus disserunt, non satis suum manifestaverunt sensum de aliis hominibus ? Quare optima traditur regula a Cardinale de Lugo ad discer-nendum, quid sit contra Patrum doctrinam: „atteudere nimirum ex doctrina Patrum et Doctorum quid dixissent de na re interrogati.quot;
Si igitur certum est, eos negavisse illam doctrinam, tunc rem-a est temeraria, si dubium, non temeraria dici potest.
Sed distinotio quoque temerariae in se et per acci-dens paruin utilitatia videtur.
Agitur enim non de re omni temeraria, sed de theo-logica censura, quae ut ex ordine, quo positae sunt censurae e. g. in prop. Pist., intelligitur, gravior est quam simpliciter falsa, et qua notatur doctrina , quae vel explicite vel iraplicite sensui Patrum et Doctorum contrariatur; et licet omnes in contrariam sententiam conveniant, non ut in certain, sed tarnen omnino pro-babiliorem , non est credibile , ait Snarez , tot Patres sine ratione cogente vel sacro testiraonio corspirasse, Sed praeterea hic Inquimur de propositione ut tali non a viro aliquo docto, nee a Congregatione quidem ro-mana aliqua, ordinaria sua auctorltate, sed ab ipso Pontifice ex cathedra damnata. Ifissa ergo hacratione, quod propositie temeraria semper est falsa, utpote
49
tamquam oertum proponens quod non est, non vide-mus , quomodo propositio non in se , sed tantum acci-dentaliter temeraria, doctrinae oatholicae vel bonis moribus sic nooere posset, ut non suffioeret mandatum, banc rem in his ciroumstantiis non esse tractandam, sed opus esset solemni reprobatione ; cujus rei eerto certius nullum exemplum exstat. „Quando enim Pontifex, ut merito dioit Viva , definit propositionem temerariain , scandalosam , id definit pro quovis tempore futuro, unde nequit hujusmodi propositio veritatem continere , cum non possit pro quavis ciroumstantia carere fundamento gravi sententia vera.quot; Proindeque vi definitionis qui-dem non intenditur, falsitatein declarari, sed ex eo quod sunt temerariae etc. certe sunt falsae, quum non pro hoc tempore, sed simpliciter sunt tales declaratae. Nam propositiones verae possunt esse temerariae, scanda-losae etc. Sed quam Pontifex declarat esse temerariam eo ipso certo est falsa. Magnum enim discrimen in-tercedit inter eam propositionem, quae expresso judicio Komani Pontificis ex Cathedra loquentis asseritur temeraria, et inter eam, quae censetur temeraria judicio privati Doctoris. Etenim expressum judicium Komani Pontificis habet duo, quibus caret privati judicium, nempe certitudinem et perpeluilatcm. Pontifex enim cum ex Cathedra loquitur et negat probabilitatem opinionis et affirmat earn esse temerariam, id docet
Ecclesiae in perpetuum tanquam doctrinam orani tempore sustinendam. Et ideo non dicit solum, quod de praesenti nullum pro ea apparet fundamentura grave , sed quod neo unquam apparebit et quod semper terne-raria reputanda est, Quare reliquit omnimodam des-perationem de ejus probabilitate, aut de ablatione temeritatis , quam seouiu portat propositio.
„Si aparte rei vera esset propositio scandalosa (ait Cardenas 1. c. cap. X. a.. 2) a parte rei esset licitum objectum et solum ob ignorantiam esset illicitum, ergo cathedra Romana erraret si objectum a parte rei licitum damnaret ut illicitum.quot; Et quod auctor ille pro suo scnpo tantummodo de scandalosa dicit, eo nos uti possumus magis universaliter pro omni propositinne damnabili et sic solvimus primum argumentum:
Propositio non probabilis potest esse vera.
Ergo propositio vera, dum latet nos fundamentum ejus probabile, potest esse temeraria etc.
Distinguo majorem: Propositio quae talis estjudicio privati, — conc. Judicio Summi Fontificis — nego.
Distinguo consequens: Ergo propositio vera.....
potest esse temeraria — a parte rei, nego. Supposita existimatione falsa hommura , concedo. Quando autem liomana Cathedra damnat, non nititur in falsa homi-num existimatione , sed in ipsa veritate rei ex secu-ritate assistentiae Spiritus sancti. Facile concedimus,
51
deolarationem majoris probabilitatis rem non ex finibus probabilitatis extrahare, ideoque oontrarium non oerto falsum esse vi delinitionis, quamquaui pie credi potest et debet quod Deus non permitteret, Ecolesiam falsum deolarare ut probabilius, cum post talem defmitio-nem fideles omnes passim illud probabilius sequantur et ideo magis certum inde fiat, licet consensus tantum sit ut in probabilius. Ut de facto sententia illa, qua defiuitur probabilius „et in parvuiis baptizatis vir-tutes infundiquot;, nunc ex verbis ïrid. sess. 6. c. 7. certa videtur. Sed talis definitie majoris probabilitatis et multo minus prohibitio se invicein censurandi, quae in bonum pacis et ad vitandas disoordias, non in gratiaiu veritatis, quandoque a Suuunis Pastoribus feruntur, nomine censurarum nou veniunt et argumenta in liae re esse non possunt.
H. Falsa. Haec censura, (quae multipliciter occur-rit inter alias in Bulla „Auctorem Eideiquot; prop. üb. 30. üi). 30. 37.) videtur , inspectis praesertim damnatis ista censura sententiis, nou quamcumque propositionem non veram denotare, sed falsitatem apertam et enor-mem, licet fallaci modo verbis astntis prolata sit. Caeterum animadvertendum falsitatem illam semper intelligi cum addito : in theologia; de discipliuis enim humanis, qua huraanis, non judicat Ecclesia, sed
4*
52
quisque videt quam facile etiam res falsae in illis materiis Ecclesiae judicio subesse possunt propter connexionem intimam oum theologia. Sic prima pars prop. 4. Janseuii: „Semipelagiani admittebant prae-„venientis gratiae interioris nece ssitatem ad singulos „actus, etiam ad initiura iideiquot; est historice falsa, cum semipelagiani id negantes docuerunt aliquod initium boni operis in nobis praecedere gratiam, cujus intuitu Deus largiretur fidein. Talis corruptio histo-riae alicujus baercsis necessario falsam interpretationeiu doctrinae adversus eam ab Ecclesiae Doctoribus viudi-catae et a Pontificibus et Conciliis stabilitae et defi-nitae inducere debet, sicut et in secunda illius pro-positiouis citatae parte videmus: „et in hoe erant „haeretici, quod vellent eam gratiam talem esse , cui „posset humana voluntas resistere vel obtemperarequot; quod aperta haeresis est. Adscribendo illis doctrinam catholicam, et dicendo illos ob eam ut hacreticos ab Ecclesia esse damnatos, falsificata historia, non tantum propugnatur haeresis sed doctrina catholica siinul ut jam antiquitus daimiata perhibetur.
I. Hae censurae modules, uti vocant, interdura sunt. Cum tbeologi, aestu disputationis abrepti, sen-tentias adversariorum probabiles vel saltern noiidura daronabiles, contumeliosis nominibus et censurarum
53
conviciis prosequebantur, non raro Pontifices suam interjiosuerunt auctoritatem, ne deinceps haec lis mo-veretur, vel ut saltern disputantes de inurendis cen-suris abstinerent. Sed hic prudens Pontificum agendi modus proprie censura non est, sed tantum quando lorgius procedunt et doctrinam illam , quae falso im-ponit sententiae ouidam ignominiosam denominationem, quatenus falso censurantem , sua suprema auotoritate et ipsi competenti nota confingunt. Et jure merito , nam et talis propositio , quae aliam sententiam temere notat censura , suam habet falsitatem , pertinentem ad theologicam disciplinam. Sic e. g. prop. 26 Pist., explodens doctrinam de limbo puerorum velut fabulara pelagianam, damnatur ut falsa, temeraria, in scholas catholicas injuriosa. Hac censura directe, ut patet, non condemr.atur sententia, iimhum puerorum non admittens, sed tantum modaliLer in eo, quod contra-riam inique damnat. Negari tarnen non potest, ut milü videtur, indirecte vi damnationis aliquod robur et auctoritatis vim illi contrariae addi. Nam si falsum et temerarium est asserere, e. g. doctrinam de limbo puerorum esse excogitatam a pelagianis et inducere locum medium , imo hoc dicere injuriosum est in scholas catholicas , exinde concluditur , quod doctrina illa non tantum illis incommodis originis pelagianae et sequelae loci medii non piemitur, sed quoque ad mi-
54
iiimum satis comirmniter docetur ; alias enim non posset did illius censnra injuriosa in scholas catholicas.
J. In Globo. Postquam Patres Constantienses mul-tos articulos, non apposita cuique censura, sed ad-jectis omnibus toti propositionum seriei condemnarunt, deinceps Summi Pontifioes plerumque hunc modum servarunt. Non tarnen Constantiense primum fuit, quod in gloto daranationem ■ suam edidit. Antiquitus enim nunc sub hac nunc sub alia forma hie usus invaluerat. In Synodo Nicaena. cum Arii scripta, nerape Thalia, condemn aren tur , non omne, quod in iis continebatur, eadem ratione reputatum est. In condemnatione Origenis operum a Theophilo, Epipha-nio , Anastasio Papa, certe non omnia, quae scripsit Origenes , eodem modo improhata sunt. Et in trium capitulorum condemnatione in V oecumenica Synodo non totae literae Ibae ad Marim Persam, non Theodori Mopsuesteni et Theodoreti adversus Cyrillura scripta in omnibus suis partibus eadem censura digna visa sunt. In sexto general! Concilio literae, quas Hono-rius Sergio et Pyrrhus Constantinopolitanus Joanni Pontifici IV scripserat, condemnatae sunt; quis vero similiter ea omnia, his scriptis contenta, proscripta esse credit? (Vide Hergenröther. Kathol. Kirche u. Christ. Staat. XV. De Syllabo. Devoti, 1. 4. t. 7. § 6.
55
n. 4. ed. Gandae 182Ü.) Ordirarie autera singulae propositiones, sic, ut ajunt, in globo daranatae, saltern imam ex istls in fine appositis censuris merentur, et quamvis ita non certi sumus, quanam ex istis una-quaeque inusta, scimus tarnen nobis ab omnibus ab-stinendum esse et etiam a singulis, utpote aliquam deordinationem in fide , si non gravissimam, continen-tibus. Sed quamvis plerique auctores sic generatim dieant omnes hujus elenchi propositiones esse damna-biles , ego tamen existimo caute inspieienda esse verba Pontificis talem elenohum damnantis. Nam eerte sic rem se habere dubium non est, quando ille istam scriem prohibet „ita ut quicumqae illas, aut con-jundim aul divisim docuerit.... ipso facto incidat in excommunicationem (Alex VIII. decret. 24 Aug. 1090) vel „statuit et decrevit. ... propositiones et nnamquamque ipsarum esse damnaudasquot; (Innoc, XI. die 2 Martii 1679.)
Sed non semper ita damnatie sonat, sed ut in de-creto S. Congr. Inq. 1761. Clemens XIII : „folium. . et theses damnat et prohibet, tamquam continentia propositiones, quarum aliquae sunt respective falsae , temerariae, etc.\'\' Itaque, ut oonoludit S. Liguorio (1. 1. tract. 1. de Consc.) non fuit damnatum folium et theses quoad omnes propositiones in illis contentas sed tanquam continentia propositiones, quarum aliquae
56
siint respective falsae. Quamvis ergo S. Doctoricom-pertum esset, licet omnes theses proscriptae fuissent, minime tamen damnatas esse omnes harum tliesiura propositiones , dubium tamen illi reraanebat an dam-natis sic in globo folio et thesibus, damnatae essent singulae theses in partioulari, an duntaxat aliquae earum. Et ex s. congregationis declaratione, cnjus jnssn in Indice scribebatur: „ Vlagula undecim thesium\'\' et ex responsione sibi data ab Inquisitoribus et Card. Poenitentiario constat, primam propositionem nec quoad primam nec qtioad secundam nec quoad ultimam partem fuisse damnatam, 1)
Generatim igitur in tali judicio, ut, quid credere oporteat certum sit, ipse verborum tenor attendendus est. Ubi notae singulae cuique propositioni inurantur, haec propositio talis esse crcdenda est. Si vcro propositiones in giobo damnantur, tenendum est, nullam esse
1) Thesis ilia, ut apud S. Lig. 1. c, legitur aperte muti-lata est, sic enim sonat: „Probabilismus noster versatur circa haec tria : Licet sequi aequo prohabilem pro libertate, relicta acqiie probabili pro lege. Licet sequi minus prohabilem pro libertate, relicta probabiliori pro lege.quot;
Omissum fuit, ut ex S. Doctoris verbis ibidem colligendum est, primum theseos membrum „Licet sequi opinionem pro-babiliorem pro libertate, relecta minus probabili pro lege.quot; cfr. Lucius Ferraris v. Opinio prohabilis.
e notis , quae alicui e propositionibus enumeratis non oonveniat. An nulla ex his propositionilDus ex attri-butis respective notis imraunis sit, ex decreti tenore hauriendum est: quod ordinarie quidem locum liabet, sed non necesse est, cum totus complexus propositio-num daranari possit, quin ideo oranis propositio, seor-sum sumpta , necessario damnata vel etiam damnabilis sit oporteat. Sic etiam satis est, si libri ut haeresira, errorem etc. continentes, damnentur, quando aliquid in iis has censuras merotur; si simpliciter sine notis adjiuictis damnantur, sufficit aliquid iu iis damnabile inveniri, nisi expresse doctrina reprobata assignctur. Imo hoc quoque procedit, licet Pontifex narret solum-raodo , quid theologi interrogati judicaverint, ipse vero in suo judicio id non expresse confirmat. Nam si theo-logorum judicium suum facere voluisset, id non mere retulisset, sed in ipsum decretum recepisset.
Haeo satis superque dicta videntur de censuris ; et missis rebus caeteris , minime profuturis , ad illud nos festinamus, quod probandum suscepimus. Necesse tamen nobis fuit haec omnia discutere , quamvis minime lan-guentibus circa quaestiones et pugnas verborum; alias enim singulis passibus nos retenti fuissemus difficultati-bus et cavillationibus ex his rebus desumptis. Nunc vero, nulla compede obstricti, progredimur ad caput praeci-puum, in quo piobatur in ejusmodi censuris lufallibilitas.
Hi\' Dulr Sun!uiii I\'mililiii c\\ Cathcilra dm rnli concessit, iufjiliibili jmlicio sciitdilias doctriiiac lidci aiil iiiuriliiis ailvcrsantes prosrribrndi cl ilamnaiiili censnris iiiferioriliiis.
Thesis I. Divina ex revelatione colligare possumus, Christum, auctorem et consummatorem nostrae lidei, collata divinitus infallibilitatis dote voluisse, ut sum-mus Pontifex ex cathedra docens, non solum quum propositi ones aliquas damnat tanquam haereticas sed etiam quum eas censura quadam minore perstringit, ab errors asset immunis.
1. Argumanta ex iis Scripturae locis , quae Ecclesiae infallibilitatem prohant.
1. Matth. XXVIII. 16: „Data est uuhi omiiis
59
potestas in coelo et in terra. Euntes ergo docete omnes gentes,... docentes eos servare omnia quae-oumque mandavi voWs. Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi.quot;
Solemni modo Christiis plenitudinem suae potestatis deolarat, earaque ad docendum perpetuo , sine inter-missione et omnibus, tribuit suis apostolis eorurnque successoribus. lllius divinae potestatis in hoc munere participationem dat nulla limitatione oireumscriptam, sed suam sempiternam assistentiam promittit docenti-bus servare omnia quaecumque mandaverat.
Alqui ad servandam integritatem fidei , custndien-dum tidei depositum , necesse est non tantum repel-lere errores directe oppositos sed etiam, ut loquitur apostolus ad Timotheum „devitare profanas vocum novitates et oppositiones falsi nominis scientiae, quam quidam promittentes circa lidem exciderunt.quot; Experi-entia enim constat per errores , qui stricte non sunt haereses , multo facilius oppugnari Depositum fidei et animos fidelium corrumpi. Ab aperta et notoria hae-resi omnes abhorrent, sed venenum illud occultius latens, liberius perfunditur et illud serael assumptum lidem infirmat, et progrediendo denique totam destruit, non absimile illis morbis, primo non mortiferis, sed vires sanitatemque paulatim sed semper magis ma-gisque conterentibus minutatim, et tandem mortem
60
non subitaneara sed tarnen non minus certam afleren-titus. Christus vero in illo loco se perpetuo adesse Ecclesiae suae docenti promisit; ergo nunquara etiam talem , si sic dici fas est, minimum errorem docere potest, at se contra illum aeque ac contra maximum oppouere debet ad servanda omnia , quaecumque mandavit Religionis divinus Fundator.
2. Kec minus clare illud promittitur apud Joannem XIV. 16. seq. quia „Spiritus Veritatis docebit omnia et suggeret omnia\'\' (cfr. XV. 26. seq.) et XVI. 13: „ille Spiritus veritatis docebit omnem veritatem.quot; Nam si tam generaliter, tam illimitate in omnibus promittitur Ecclesiae docenti Spiritus ille veritatis, et nihilomüms ilia deflecteret in aliqua veritate cum Fide intime connexa , et antemurale constituante fortissimum et necessarium ad defendendum Eidei arcem, nonne tune dicenda esset comüsse solemnis Christi promissio Veritatis Spiritus in aeternum mansurae assistentiae ?
3. Et ad Timotheum III vocat apostolus divino afflatus Spiritu „Ecclesiam Dei vivi, columnam et lirmamentum veritatis.quot; Sed si recte apostolus Ecclesiam absolute et sine addito columnam et firmamen-tum apellat, non solummodo in se firma et inconcussa stare debet et habere et conservare veritatem revela-tam , sed ut omne bene ordinatum firmamentum, talis a Divino Eundatore constituta columna debet fulcire,
61
sustentare, firmare veritatem. Si ergo Ecclesia non posset defendere veritatem damnando dootrinas, illam veritatem revelatam licet indirecte oppu gnantes, et arcere quidquid ad minuendam , obscurandam et de-primendam revelationem nata est, non haberet illam vim sustentandi , corroborandi, firmandi, fulciendi veritatem commissam; non esset columua et firma-mentum veritatis. Et si nihilominus docendo et dasn-nando interdum erraret in rebus cum revelatione intime connexis, potius esset fulcrum, statumen erroris, induceudo imo cogendo fideles assensu interno com-plecti errores. Sed, si bisce oraculis confectum est , Ecclesiae magisterium hac infallibilitatis extensione gaudere, cousequitur banc praerogativara , reperiri dcbere in romano pontifice, prouti in buraano otiam individuo caput in se continet, quidquid in mombris excellentiae invenitur. Imo potius quodam mode penes ilium residere dicendum est: cum enim exoriantur illa dubia, et pullulant in dies tales errores , nou congregandi vel interrogandi totam Ecclesiam facultas invenitur, et si inveniretur quoduam tempus non terere-tur, in quo impune grassari et pretiosas perdere animas possent ? Caeterum nostra deductio quoque firma et inconcussa convincitur ex vaticauo canons : Eomanum Pontificem eadem pollere iufallibilitate, qua divinus Redemptor suam Ecclesiam instructam esse voluit.
62
II. Argmnenta ex iis Scripturis locis , qui romani pontificis infallibilitatem adstruunt.
Primum illud est, quod legitur Luc. XXII „Simon, „Simon, ecce Satanas espetivit vos ut cribaret siout „triticum : ego autem rogavi pro te, ut non deiiciat fides tua, et tu aliquando couversus confirma fratres „tuos.quot;
Puturae ergo teutatioui Satanae et ejus satellitaruin (hominum depravatorum, qui nou satis habent, seme-tipsos perdere sed et alios a recto vitae tramite in interitum perducere student, quod turmatira et seeu-rius per fidei corruptionem perficiunt,) Christus reme-dium prospicit in speoiali oratione pro Petro , ejusque successonbus, ne defieeret lides ejus et coniirmaret fratres suos. Jam vero si Petrus seu romanus pou-lilex infallibilis uon est seu deiicere posset iides ejus, dum publico magisterio fur.gitur etiam in iis dogma-t.icis decretis , de quibus agimus, dieenduin foret et Christi orationem ineffioacera fuisse et sufficienti re-medio Eum Ecclesiae nequaquam consuluisse. Nam , ut vidimus, multoties illi errores gravius nocere pos-sunt quam haereses , proindeque Satanas posset cribrare sicut triticum et Petrus tarnen non posset confirmare fratres suos , cum et ipse in bis deficere posset. Sed et Christi oratio prorsus inefficax foret, nam certe vi illius deberet errorem et deceptionem totius Eecle-
63
siae in judicando honestum, quod inhonestum , et turpe, quod bonum esset, impedire. Sed si Pontifex prohibet fidelibus assertionem aliquam ut erroneam etc. et fideles proinde debent se ab illa cavere tan-quam ab erronea, necesse est, ut judicent turpe esse amplecti doctrinam et quidem tali gradu turpitudinis, qualis reperitur in amplectanda erronea. Itaque de-clarando aliquam doctrinam erroneam , quae talis non esset, eo ipso faceret, quod fideles fugerent earn doctrinam ol) turpitudinem erroris in eo falso apprelieu-sam, ideoque deciperentur judicantes, eam turpitudinem peculiarem esse in assensa talis doctrinae, cum revera non esset. Et non solum non impediret errorem, sed causa erroris esset et contirmaret fratres in errore successor Petri, et quidem ita, ut si quis errorem nou amplecteretur, maximis poenis ad id adigeretur et contumacia illius gravissimo excommunicationis vinculo reprimeretur.
Clarissimus alter apud Matth. XVI. 17 locus inve-nitur. „Beatus es , Simon Barjona , ... et Ego dico tibi, quia tu es Petrus et super liane Petram aedifi-cabo Ecclasiara meam et portae inferi non praevalebunt adversus eam.\'quot;
Illis verbis Salvator Ecclesiam suam comparal cas-tello, undique a potentissimis hostibus, nempe po-tèstatibus infernalibus, daemone ejusqixe potestati
64
olmoxüs, oppugnata. Illi hostes pugnare possunt, sed Ecclesia, ait S. Augustinus (serm. ad Catech. n. 14) expugnari non potest. Quare ? quia sapientia divina sapiens arohitectus et opifex earn non super arenam exstruxit ut homo ille stultus, cujus domus cecidit ex flantibus ventis el irruentibus imbribus , sed super Petram in se firmam et lirmantem domuin superex-structam. Nam „vir sapiens aedificavit domum suam „super Petram, et descendit pluvia et veuerunt flmnina, „et flaverunt venti et irruerunt in domum illaai et non „cecidit, fundala enim erat super petram.quot; Math. VII.
Sed inter oames hostes Ecclesiae robustissimus et perniciosissimus est ille, qui turmatim animas pre-tioso Christi sanguine redemptas in iufernum detrudit, nempe haeresis. Sed illa haeresis si non aperte se statim prodit et velut callidus serpens latet sub herba, ideo non minus est accensendus portis inferi, sed eo pestilentins est venenum suum et eo facilius homines imprudentes, qui, si non lateret, statim fugerent, nunc perdet. Nam ex temeritate ad errorem passus est unions, et qui liodie opinatur pertinaciter erronee, eras logica necessitate est haereticus. Et si forte eo non progrederetur, quid prodest animam suam ab haeresis macula servare sed tarnen eam alio contra fidem peccato gravissimo inferni faucibus degluti-endam tradere. Nonne Christus uti stultus architectus
65
traducBndus esset, qui contra apertam et gravissimam procellam suum aedifioiuni quidetn defensurus elegerit Petram firmam et solidissimam ; sed contra conatus . minus violentos et tantum paulatim fundamentum et domum destruentes, Petram illam inermem et fra-gilem reliqnerit ? Et tamen ita faciunt, qui voluut infallibilitatem liomani Pontifiois ad fidei dogmata stricte dicta restringere, quamvis nullo exegetioo jure id cou-ficiant. Omnino enim, nullo facto discrimine sive pugnae violentae sive callidiose per insidias structas , omnino et illimitate Ecclesiae invincibilitatem promittit Christus, ex eo quod est superstructa supra Petrum: „Tu es Petrus et super banc Petram aedificabo Ecclesiam meam et portae inferi nou praevalebunt adversas eain.\'\' Tertium denique oraculum tradit Joannes XXI: „Pasce agnos meos ... pasce oves meas.quot; Illis verbis Christus Dominus Vicario sue Petro et in ejus primatu successoribus tradit officium non solum agnos, i. e. fideles, sed etiam eorum matres pascendi, i. e. in vita Christiana instituendi et conservandi et praesertim verae a Ghristo demandatae doctrinae pabulo nutriendi. Sed cum hoc officio necessario connectuntur media necessaria et ille qui babet hoc munus sibi diviuitus eommissum , r.on cai\'et gratiis et auxiliis opportunis , cum Ueus omnia charismata donat, quae officio necessaria sunt atque illud copiosius decorant.
5
(36
Jam vero si Eomanus Pontifex in publico suo ac solemni magisterio, cum „pro pastorali cura ovium a Christo D. sibi commissarum de earum salute solli-citus, ut inoffeuso gradu per rectas semitas possint incedere et pascua nimium perniciosa in pravis doc-trinis exhibita vitarequot; (Alex. VIII. in damn. 31 prop. 7 Dec. 1(590) saluberrima pascua a noxiis secernit, „ne eves pretioso Christi sanguine redemptae pravarum „opinionum pabulo in antiquos errores reeiderent, quod „praecipue Beato Petro mandasse Sacrae Literae dicent: „cui enim apostolorum nisi Petro dixit: Pasce oves „measquot;? (Innoo. XI. proscribens (38 theses de Molinos) — si, inquam , Eomanus Pontifex in hoc erraro posset , nonne universum gregem in errorem duceret ? Restat igitur ut dicamus, quod si Christus nobis praecepit, ut magisterio Petri nosmetipsos subjiceremus, Petrum Vicarium suum infallibilitate in his omnibus donasse , quibus tuto prospiceret fidei nostrae integritati, alioquin in errores tam arete cum fide cohaerentes necessario induci possemns. Accedit quod alias non esset amplius pastor, qui oves paseeret, ac per viam duceret tutam, sed forsan inobedientes pastorique resistentes oves semitam tenerent rectam et illae tunc resistentia et ino-bedientia pastorem pascerent, ac omne, quod in illis erat, facerent, ut devium ilium in viam revocarent. Et tamen ideo laudibus dignae, poenis plecterentur
67
gravissimis; quod quam absonum est, dictu non indiget.
Thesis II, Traditionis argumenta eamdem rem apertissime convinount.
Multifarie se prodit de hao re sensus traditionalis Ecclesiae, semper constans et uniformis et auctori-tatemliomani Pontificis in judicandis fidei controversiis ita agnoscens, tarn verbis Conciliorum et ss. Patrum , quam praxi obedientiae S. Sedis decisionibus praestitae, ut nulli in mentem venire possit, magisterium illud tantummodo esse restrictum ad dogmata fidei defini-enda: sed quisque statim intelliget, quod si textus illi et facta Eomani Pontificis probant infallibilitatem , aeque invicte extensionem ad nostram materiam con-vincere. Ne autem confusio oriatur in seligendis ali-quibus in tanta mul tit ud ine argumentis , ea in classes dividemus, in qua distributione id utilitatis est, ut nihil negligamus, quamvis pausissima tantum laudemus.
§ I. Concilia.
Prima acie consistunt Concilia , quae maximum traditionis incorruptae et fidei illibatae testimonium i\'a-ciuut; in quibus enim episcopi, a Spiritu Sancto positi, authentici testes sunt doctrinae in suis Kcclesiis nb Apostolis traditae semperque conservatae fidei. Inprimis
08
id patel de Conciliis Generalibus, quae, utpote reprae-sentantia universam Ecolesiam, in suis sanotionibus totidem produnt solemnia et publioae fidei testimonia. Sed et magnain auctoritatis vim semper habuerunt in Ecclesia , Concilia etiam particularia: nam sunt pecu-liarium illarum regionum traditionem et fidem testantia documenta: imo non raro, probata a Romano Pontifice, universalis Ecclesiae traditionis ut testimonia habenda sunt. Scio equidem ea, quae ex Conciliis et Patribus posthac afferemus testimonia non ita perspicua esse, ut si sola essent, rem conficerent, tarnen non sunt cum contemptu repudianda. Simul enim sumpta. atque cum illis conjuncta facta, in quibus Pontificis, licet de rebus non striote ad fidem revelatam pertinentibns judicium ferentis, auctoritas invocatur et honoratur, non exiguum pondas probationum efficiunt. Sic enira , ut ex multis aliqua in memoriam revocamus, Liberius ab episcopis quadringentis qui Ariminensi formulae cuidam subscripserunt, quae, teste ipso Liberio in Epist. ad Episc. Italiae, nullum errorem in proprio suo sensu liabebat, sed solummodo suppressione vocis : substantia, arianae haeresi favebat, ut illam formulam damnarent, exegit, si in suam et Ecclesiae Romanae communionem recipi vellent 1); sic et Joannes I\\
1) Cfr. de ürthodoxia Patrum Ariminensium W outers. Di^sertationes. Lovanü 18G9 t. 2. dis. 13. p. 125.
69
Ecthesin Heraclii 1) (638) et Martinus I Typon Con-stantis Imperaloris anathemate confixerunt, licet ilia decreta aperte haeresin non contineant, sed solummodo laverent Monothelitarum errori indirecte, nempe pro-hibendo formulas tam orthodoxas quam heterodoxas, quum praesertim Typos solummodo uec voluntatem neo operationem unam aut duas in Cliristo nominari patiatur : sed ut omnes starent Patrum doctrinis et Conciliorum Gencralium definitionibus , praecipiat.
Accedit et illud , quod et fides, sicut unaquaeque res, progressu temporum amplificatur gradatim, quamvis non permutetur. Nam imitatur animarum ratio ralio-nem corporum , quae licet annorum processu numeros suos evolvant et explicent, eadem tamen, quae erant, permanent. (Vine. Ler. comm. 129.) Et in hoc quidem maxime prosunt Ecclesiae haereses, non verum docendo, sed ad verum quaerendum catholicos excitando (Aug. de vera relig. o. 8): quare si doctrina ecclesiastica nullis intrinsecus haereticorum dogmatum assertionibus cingeretur, non poterat tam clara et tam examinata videri fides nostra (Orig. hom. IX. in num. opp. t. 2. p. 296.), imo latent fortasse adbuc in Ecclesia ve-ritates. (Greg, de Val. t. 3. d. ]. q 1. cfr. Thomas. Sum. Theol. 2. 2ae. q. 1. art. 10 ad. 1. Kilber de
1) Cfr. Alzog. Mainz. 1860. p. 303 et 304.
70
fide 230. Suarez de fide dist. 2. s. 6.) Primis tamen et seqiientihus temporibus , ut scimus , impugnabatur Verbi et Christi divinitas , de Ejus natura et proprieta-tibus contendebatur , et cum de hac re Ecclesia suam dootrinam clare et nitide aptis vocabiilis expressisset, alia via Redemptionis salntiferura opus destruere co-iiabantur haeretici, humaratn Christi naturam discuti-eutes. Negabatur vera Verbi Incarnatio, quasi Verbum inbabitasset tantummodo in Christo, non caro factum fuisset: rursus alio raodo homo negabatur, quasi divinitas bumanitatem absorbuisset. Quem erro-rem iterum alia forma instaurabant, unam voluntatem et energian in Christo dicentes. Sic et sequentibus saeculis vel aliis verbis antiques errores recoxerunt (Adoptiani); vel systematice , ut sic dicam , se evol-ventes de Christi relatione ad Spiritum S. egerunt. Quis ergo mirari posset , turn, quum auctoritas et attributa divini Salvatoris nondum in tuto posita erant, et Ipsum Caput Invisibile Ecclesiae variis modis impugnabatur, non tam solemniter de privilegiis Ejus Vicarii, Eum in terris repraesentantis, agi? Quo-modo enim superexstructum stabiliri potuisset, cum fundamentum ipsum el lapidem angularem evellere sategebant hostes ? Et tempore medii aevi , quum in Kepublica Christiana summa efFulgebat auctoritas, a qua, solis instar, omnis alia mutuare videbatur suam
71
lucem , oriri interdum potuit quaestio, in quantum „terrestre regnum coelesti regno famuleturquot; (Greg. M. epist. lib. 3. ep. 65.), sed fides viva et illibata temporum illorum spirituali gladio in sua sphaera limites praefingere nunquam cogitabat.
Argumenti ergo praecipua vis in eo consistit quod , quamvis non expresse de hac re tractantes, semper Conciliorum Antistites magnis eloquiis fidem Petri ejusque successorum celebrant, ut in se firmam et totam Ecclesiam firmantem contra omnes haereses 1) et haereticorum conatus. Et quamvis incompertum non esset eis intimum multarum disciplinarum 2) nexum cum doctrina revelata, sed haereses ex curio-sitate et nimio scientiae studio ortum suum duoere, non anxie infallibilitatislimites determinant; non solummodo
1) Animadverti Lie licet, vocem; huereais tautummodo iu posterioribus temporibus suam atrictam signiScalioucm obti-uuisse, quam nunc habet. cfr. Greg. M. epp. lib. XI. ep. 61. opp. t. 2. p. 1147: „Pervenit ad nos, quod sacri illi ordines „cum datione pecuniae conferantur. Et quia haec Simoniaca „haeresis,. Jmo tempore Paschalis II (1112) investitura haeresis Tocabatui\', quia ex haereticis solummodo principiis oriri et propugnari potuit. (cfr. Alzog. op cit. p. 635).
2) Tertul. de praescript. c. 7; „Ipsae deüique haereees a „pliilosopbia subornantur.quot; Aug. 1. 9. de Trinit. c. I: „In opinionetn noxiae falsitatis temeritap inordinata praecipitat.quot;
in veritate catholica definienda, tamquam dogma , ab omnibus fide divina immediate credendnm, aliquid proponentem universae Ecclesiae Petri Suocessorem infallibilitatis dote praeditum exhibent, sed omnino Illius celebrant sanctara et immaculatam doctrinam. Non quaeramus ergo in illis testimoniis vooera: infal-libilitatem in censuris, quum ex cathedra loquitur Pontifex, sed rem ilia voce expressam. Ad elo-quendum enim antiqua dogmata usu Ecclesiae corse-crantur cursu temporis voces, quibus nee Scripturae nee Patres usi sunt , ut contra petulantes novitates fides accuratius exprimatur et via praecludatur adver-sarioium cavillationibus. Sed audiamus quomodo de magisterio Eomani Praesulis loquantur.
Patres enim Ooncilii II Nicaeni, ore Tarasii Epis-copi (Jonstantinopolitani, (Mansi XIII 46Ü Plor. 1768) ad Papam scribunt: „ fApostolorum] deiloquam „doctrinam sancti Patres nostri, qui hujus pastores „et custodes per singula fuere tempora, suscipientes, „zizania, id est, haereses et novitates, addititias atque „introductas radicitus exciderunt, et messem mundum „arvo conservaverunt. Vestra ergo fraterna et summo „pontificio decorata sanctitas cum bis per deiloquas „suas doctrinas quodammodo sermocinata et ab eis „accepto veritatis verbo, spinosas herbas evellere ma-„chaera spiritus festinavit. Et cum praelatae primitus
73
„vestrae sanctitatis literae legerentur, praestolabantur „omnes spiritualibus eduliis tamquam in regalibus „coenis fruentos, quae Christus per literas tuas epu-„lantibus praeparabat et sicul oculus loium corpus ad „reclituclinis el verilatis semitam ostendebas xcu dg „6(fiïaXfios to o\\ov acofia ttoo; tov rijg rioamp;fiag xat „dh/iïilag Tnifiov vniStLxvvtg.\'quot;
Sic quoque Patres Constantinop. IV Oecum. VIII subsoribentes testantur ; „in Sede apostolioa ii,viola-„bilis semper catbolica custoditur religio. Quapropter „sequentes in omnibus sedem apostolicam, et praedi-„caraus omnia quae ab ipso decreta sunt; et propterea „speramus in una communione vobisoum, quama postolica „Sedes praedicat, nos futures; in qua est Integra reli-„gionis et perfecta solidüas, promittentes in sequenti „tempore sequestrates a communione Ecclesiae catbo-„licae, id est in omnibus non consentientes Sedi apos-„tolicae, eorum nomina intra sacra non recitanda esse „mysteria.quot; (Labbe t. IV. C. 1486 ed. Par. 1671).
Si in Sede apostolica semper inviolabilis catbolica custodiatur religio et Integra el perfecta religionis soliditas, impossibile est errare sequentes in omnibus Sedem apostolicam.
Et si sequestrari a communione Ecclesiae catholicae et non consentire in omnibus Sedi apostolicae sit quid unum et idem, sequitur, decretis de rebus fidei et fidei
74
coiinexis adhaerentes non posse in errorem deflectere, quum tamen ii, qui illis judiciis obedire detrectent in quacumque censuia (in omnibus), a communione Ecclesiae excidant.
Et Liiigdunense II Concilium „S Rom. Ecclesiam „summum et plenum priraatum super universam Ec-„elcsiain obtinere, quem se ab ipso Domino in B, „Petro, apostolorum principe sen vertice, cujusRoma-„iius Pontifex est successor, cum potestatis plenitudine „recepisse veraciter et humiliter recognoscit: et sicut „prae caeteris tenetur fidei veritalem dcfendcre, sic el, „si quae de fide suborlae fuerinl quaeslionessuo dcbenl „judicia definiri.quot; (Labbe XI. col, 9Ö0.)
Quod autem ex his verbis legitime deduci potest Eomani Pontificis etiam infra supremam baeresis notam Infallibilitas, facili negotio evincitur. Etenim si revera sit cum potestatis plenitudine instructus Eom. Pontifex et veritatem fidei defendere el omnes suiortas quaesliones suo judicio definire debeat (ad hoc enim faciendum, ut jam probavimns , censuras et inferiores ferre necesse est), obligare potest fideles omnes ad standum et obe-diendum suis circa fidem sententiis: seu quod idem est, tenentur fideles omnes E. Pontifici, judicanti ac decernenti, ohedire ac proinde profiteri ac tenere, quod praescribit. Sed repugnat obligates a Christo fuisse fideles, reputare errorem etc. quod esset verum; ergo
75
falsa nequit esse censura, quam ut talera tenendam decernit Pontifex.
Florentinum definivit: „l\'ontiiicem Kom. omnium „Christianorum doctorem existere, et ipsi in B Petro „pascendi a Domino J. C. plenam potestatera traditam „essequot; (Labbe t. XIII. o. 515).
Et Constantiense in condemnatione propp. Wicleffi, sic interrogat; „Quomodo igitnr ipsa (Rom. Ecclesia) in .„omnibus tamquara magistra sequenda, ad quam in „dubiis et arduis recurrendum , quando circa fidem in „aliquo dubitatur.quot; ., .
Immerito E. P. diceretur omnium Christianorum Dodor, ipsique pascendi, i. e. AocmAi, plena polestas Iradila, et magister in omnibus sequendus, ad quern in dubiis et arduis recurrendum , quando circa ali-quod dubitatur , si falsam doctrinam, cum fide intime connexam , docere posset. Turn enim non esset fide-lium doctor et pastor sed peremptor. Praeterea hoc jpso , quod Christus R. Pontificem cunctis Christianis Doctorem ac Pastorem constituerit, obligates omnes voluit ad excipiendam et sequendam doctrinam ab isto Doctore et Pastore traditam. Omnes igitur tenentur praedicatam a R. P. doctrinam recipere , sed repugnat talis obligatio si R. P. errorem docere valeat, ergo infallibilis sit oportet etiam in infra haeresim censuris. Sed forsitan quis contra tam solemnia et nulla limita-
76
tioue restricta testimonia, Vaticani decreti determi-natam brevitatem exeiperet, quae tamen ex professo de infallibilitate post longam discussionem tantummodo statuit „cum doctrinam de fide et moribus ab universa Ecclesia tenendam definitquot;; nullatenus vero ejus exten-sionem exprimit, sive circa vel quoad fidem sed de fide dicendo.
Et eerie nos nullum argumentum pro thesi nostra ux illo canone desumimus, quasi esset jam Concilii illius Oecumenici auctoritate tamquam dogma fidei stabilitum , sed nullo quoque modo in ista formula quid nobis contrarium invenitur, sed infallibilitas Summi Pontificis solummodo ita declaratur, ut de hac re nondum judicium fiat. Id enim jam illud : lenen-data defmil significat, alias enim non doctrinam do lide et moribus tenendam, sed doctrinam de fide et moribus credendam ut dogma, vel fide catholica dixisset. Imo , ut ex testibus fide dignis audio, in schemate prius legebatur „de fide catholicaquot; quae vox : catholica, ideo deleta est, ne videretur extensio infallibilitatis, a nobis propugnata, negari : cum Concilium illam rem postea tractandam susciperet; quod et 111. archiepüs Manning dicit: „Cependant la définition de I\'extension de cette infallibilité et de la certitude sur la quelle elle répose, n\'a pas encore traitée jusqu\'a présent: elle reste pour-la seconde partie du schema de Ecclesia.quot; (op. cit. p.
105). Caeterum, teraporum ciroumstaatüs disoussi-onum finein exigentibus , suffioiebat deolaratio Infalli-bilitatis: data enim necessitate et solus Papa exten-sionem object!, nullo contradicente, delinire valet ; fundamentum enim positum est, pollet eadem cnm Ecclesia infallibilitate. (ofr. et hie Ex. Hettinger. Die Kirchl. Vollgewalt des apost. Stukles, p. 194. n. 1).
§ II. Patres.
Uuod jam in landandis Conciliorura testimoniis ani-madvertimus , et hic in aestimanda argumenti vi ob-servandum duximus, secundum tritum V incentii Leri-nensis effatum; „Crescat igitur oportet, et multum vehementerque proficiat tam singulorum, quam omnium, tam unius hominis , quam totius Ecclesiae , aetatum ac saeculorum gradibus , intelligentia , scientia , sapi-entia ; sed in suo duntaxat genere , in eodem scilicet dogmate, eodem sensu, eadem sententiaquot; (Comm. c. 27). A prima enim Christianae Religionis aetate viri sanctimonia doctrinaque in assercnda Ecclesiae fide illustres, in celebranda Romani Pontificis auetoritate ponveniunt, ut nullo modo nimis superextollendam esse putent, sed magnificentissimis verbis irreformabilia ejus decreta praedicent, si ex potestate silu in Petro collata „docendo praeclpit.\'\' (Ign. 31.j
78
Antiquissiinus jam Irenaeus 1. 3 c, 3. contra haeret. apud Mansi ed. Flor. 1759 t. 1. c. 79 a „maxima et antiquissima , et a gloriosissimis duobus apostolis Petro et Paulo Romae fundata et constituta Ecclesiaquot;, repetit, „quod earn, quam liabet ab Apostolis traditionem et annuntiatam hominibus tidem , per sucoessiones Epis-coporum pervenientem usque ad nos indicantes , possit contendere omnes eos, qui quoquo modo vel per sui placentiam malam vel vanam gloriam vel per coecitatein et malam sententiam, praeterquam oporlel, colligunl.
Ad hanc euim Eoolesiam propter potiorem principa-litatem , necesse est omaem convenire Ecclesiam , hoe est, eos, qui sunt undique fideles: in qua semper ab liis qui sunt undique , oonservata est ea , quae est ab Apostolis traditio,\'\'
Sed si infallibilitatem ex his concludere fas est, quare non et illius extensionem in nostro sensu ? Omnes eos, qui quoquo modo, praeter quam oportet colligunt, refutat ille Sanctus ex sententia illius Ecclesiae, cum qua convenire debet omnis Ecclesia. Sed aeque ac haeretici, omnes quoquo modo erïantes , ab illius Ecclesiae conventu exoluduntur ; cum tamen cum 111a convenire neoesse esse praedicat Irenaeus.
S. Cyprianus (epist. 55 apud Ballerini. De vi ac ratione primatus c. XIII. § 3) de liomanis praedicat: „ad quos perfidia habere non possit accessum
79
et in 1. de unit. Ecclesiae: „Qui cathedram Petri , supra quam fundata est Ecclesia, deserit, in Ecclesia esse confidit?quot; 1) Ergo extra Ecclesiam versatur, qui illas definitiones, de quibus loquimur non admittit, nam illi, ad quos perfidia nequit habere accessum, illos excludunt, qui suas censuras intimo animo am-plecti detractant.
S. Ambrosius quoque 1. 3 de Sacr. c. 7 apud Ball. § 5) in omnibus cupit sequi ecclesiam catholicam.
S. Hieronymus (ep. 130. 16. apud Ball. § 7.) prae-scripsit Demetriadi: „S. Innocentii, qui apostolicae cathedrae successor est, teneas fidemquot; nec haereticam solum excludit sed „nee peregrinam quatenus tibi pru-dens callidaque videaris, doctrinam recipias.quot; Ille enim clamitat epist. 15: .,Si quis cathedrae Petri jun-gitur, mens est.quot;
8. Augustinus non suara modo sententiam multis
1) Me non latefc, reperiri quosdam criticos, qui textum Jiunc saltern clubiae auctoritatis reputant. Quidquid sit de Uae controversia, eujus momenta discutere dissertatiuneulae ualura non patitur, nemo qui s. Cyprianum inspeserit, nou facile eoneedet liisce verbis sententiam a s. Doctore multoties traditam (puta epist. 73. p. 280; 70. p. 270. 40. p. 102 at sencentis in locis) clare exprimi et ideo certe id quod illis verbis exprimitur, omnino esse Cypriani doctrinam. cir. Möhler. Patrologie. I B. S63.
80
in loois aperte manifestat, sed et de adversarüs suis scribit eos „Innocentii Uteris non ausos obsistere, immo se omnia, quae Sedes ilia damnaret, damnaturos pro-misisse (Aug. de pecc. orig. c. 7 n. 8 of. q, d. Bonif. L. II o. 4 n. ü) et rogasse ut si forte in suis libellis quispiam ignorantiae error obrepsit, sua sententia cor-rigatur (c. 23), cupientes etiam ab illo, qui Petri sedem et fidem tenet et id emendari\', si minus perile aut parum caulc aliquid forte positum essetquot;. (opp. Aug. t. 10. p. I ed. Migne.)
S. Theodoretus Cyrensis Episcopus epist. löö, Bailer. 79; „Ilia saactissima Sedes ab haeretica labe im-munis mansit, neo ullus fidei con Ir aria sequens in ea sedit, sed apostolicam gratiam integram conservavit.quot;
Mennas Constant, in syn. Const, t. 5 Cone. Yen. ed. col. 1058: „Nos apostolicam Sedem sequiraur et obediraus... et condemnatos ,ib ipso et nos condem-namus.quot;
Alcuinus ep. 70. ed. Par. p. 1593 : ,.Sequatur pro-„batissimam S. Eom. Ecclesiae auctoritatem ... ne „claviger regni coelestis abjiciat, quos n snis deviasse ..intelligit doctrinis.quot;
Et Ilincmarus , Rhemensis Episcopus, qui certe non erat ad superextollendam R. P. auctoritatem in Praef. opusc. de Divertio Lotbarii : „ Ue omnibus duhiis vel ohscurii, quae ad recl.ae Jidei ! en or em , vel pielalis
81
dogmata pertinent, S. Rom.an a Ecclesia ut omnium Eccleslarum mater et magistra, nutrix ac doctrix est consulenda, et ejus salubria monita sunt tenenda.quot;
Et in libro de Praed. 24: „Pils , devotis atque catholicis hoc potest el hoc debet sufficere quod omnium Ecclesiarum mater sancta catholica atque apostolica docet Eom. Ecclesiaquot; (in Patrol. Migne. t. 125. col. 214).
Sed quomodo, quaeso, sic generaliter dici posset, in omnibus rebus , etiam dubiis et obscuris , modo ad rectam fidem aliqno modo pertinebant, sufïïcere non solum posse sed et debere Rom, rontificis judicium ? Quomodo ab Eo etiam minus caute dicta corrigi possent , et i a quidem , ut damnata ab Eo ab omnibus condemnata baberentur, et qui non obediebant et a coelesti clavigero abjicerentur, nisi et in his oraculura infallibile tota agnosceret Ecclesia. Sic et alia per-raulta congerere possumus Patruin effata , quibus cum ardore magisterium Petri celebrant, quod per ill ml omne periculum fidei eliminatur et firmitatem habemus doctrinae, quam sequi oportet. Sed cum ilia omnia enumerare nobis non licet, finem facitnus , unum tan-tummodo citantes mellifluum Doctorera, qui ultimus Patrum seriem tantorum virorum non minimus claudit, S. Bernardus , qui in epist. 190 (ed. Mabill. t. 1 G49)
Pontificem alloquitur ; „Oportet ad vestrum apostolatuiu
0
82
reforre perioula quaeque et scandala Regni Dai, ea praesertim , quae de fide contingunt. Nam, ut arbi-tratur, ibi resarciuutur da\'nna fidei, ubi fide* non possil sen tire defectum.quot;
% III. Universalis el constans theologorum. consensus.
Sauctorura Patrum auctoritatem sequitur Scholae catholioae auctoritas, quae, quamvis non a Ckristo instituta ad conservandam doctrinam, tamen si unani-miter consentit, non impune deseri licet. Xara per magisterium Ecclesiae, cui per obedientiaui fidei co-haeret schok universa, Spiritus sanctus veram doctrinam in ea conservat „et certe non idem omnes „assererent, nisi eodem divino spiritu permoverenturquot; (Canns I. 8. c. 4. cone. 2).
Sed ut brevitati consulamus , illos omnes omittamus oportet, qui cum S. Thoma (contra Graecos p. 3. 9. ^5. art. 1) docent „Petro et ejus suocessoribus „plenissimam potestaten plenissime comraisisse, et nulli alii quam Petro, sed quod suum est plenum ipsi dedisse.quot; Et illos qui cum ejusdem aevi scriptore graeco , Joanne Plusiadeno (dialogus pro Synodo Plo-rentina) ex S. Sciiptura: (Pasce. . . etc.) eruunt, „Romanum Pontificem auctoritatem habere confirmaudi, „examinandi , dirigendi et corrigendi quae ud [idem
83
pertinent.quot; 1) Eos quoque, quorum principia facile causae nostrae applioantur, ut, verbi gratia, Bellarminum, qui ]. 4. de Eom. Pont. c. 5 ait: „Romauum Pouti-„ficem non errare posse in praeoeptis morum, quae „toti Ecclesiae praescribuntur et quae in rebus neces-„sariis ad salutein vel in iis, quae per se bona et „mala sunt, versantur.quot; Et in libro 3. de Ecclesia c. 14. arg. 3 : „obligamur sub poena anathematis cre-„dere Ecclesiae in omuibus ... at iniquum asset sub „tam gravi poena obligari ad assentiendum rebus in-„certis et interdum falsis.\'\' Ergo non potest errare Ecclesia vel Eomanus Pontifex in suo de inferioribus censuris judicio, quod maxime necessarium est ad communem fidelium salutem, ad discretionem bonae et perversae doctrinae: ergo non potest falsum vel incertum esse Eomani Pontificis judicium, cui sub gra-
1) Ad doctrinara fidei enim pertinct ïiliqnid duplicitcr: \\ino raodo directe, sicut artieuli (Idei, qui per se credendi proponuntur, quaedam vero indirecte, in quantum ex negati-tione eorum sequitur aliquid contrariura Gdei. 8. Thomas leet, 4 iu 2 Corinth, c. 11,
lit pie credendum est, quod nee etiam in his judicium Hcclesiae errare possit. Uivina providentia praeaervat Eccle-siam ne in talibus per fallibile testimonium hominum fallatur. ((Juolibelo 9. a. 1G. ad2.)
0 *
84
vissima poena anathematis consentiïe et subscribere tenemur.
Sed tantum paucissima inter tanta seligemus testimonia ex illis, qui, postquam magis frequenter mos invaluerat diversas qualifioationes apponendi, de hao re loquentes, apertissimis verbis Infallibile Judicium id esse minima dubitatione ab omnibus admissnm testantur.
1) Eximii Suaresii (t 1617) sententiam colligi-mus ex sua V disp. de Fide, sect. VI r.0. ?gt; : „Oatholioa Veritas, ait ille Doctor. . . duobus modis „potest eonspirare seu oonvenire in assensu alioujus „rei. Primo credendo illam solum ut probabilem vel „probabiliorem et magis piam: aut in quocumque alio „simili gradu, qui non attingat certitudinem fidei. „Secundo potest oonvenire credendo aliquid tamquam „certum de fide. . .
De hoe ultimo agit n0. 4 et seq. et tunc prosequitur n». 8: „Tertio; Quamvis certum non sit, quae Ecclesia „credit tantum ut pia et probabilia, esse vera: 1) „si tarnen Ma Ecclesia in aliqua /mjusmodi re con-„spiral, tenendum est in eo non errare non solum „practice seel speculative.1\'
Couferantur ea quae de hac re disputavirnus, ubi agebatiu1 de prop, temeraria.
85
Et ne quis sua dicta in sensum alienum detoi-queat, addit postea; „Sciendum est autem in his rebus esse „gradus, nam quaedara illarum, licet non sint lam „certae, ut eontrariae sint haereticae, interdum sunt „erroneae, quia proxime ad prinoipia fidei accedunt, „interdum sunt teraerariae propter magnum consensum „Patrum cui opponuntur. Interdum vero sunt tantum . probabiles vel probabiliores et secundum eosdem gra-„dus erit magis vel minus certum Ecclesiam in bis „non errare.\'\'
Id omne ergo de assensu Doctorum asserit, quatenus de conspiratione Ecclesiae, et contestatur itaque, id omne ad infallibilitatis objectum pertinere; quid ergo si 1! oman us Pontifex de bac re suura judicium profert? Ut magis clara ej us mens nobis fiat, audiamus quomodo sect. 8 de infallibilitate Kom. Pont. agit: „Approbare „turpia pro honestis, vel econverso damnare bonesta „tamquam turpia repugnat veritati et sanctitati et ideo „in his etiam non potest errare.\'\' Et ratio, quam allegat, quod non potest errare in sanctorum canonizatione, aeque saltem militat pro censuris; „ld enim sub praecisa „obligatione praecipiunt Pontifices (nempe non dubitare), „ergo oportet ut illi praecepto non possit subesse error.quot;
2) Aequali certitudine doctissimus Card, de Lugo f 1660 in sua de Fide disp. XX. Sect. 3 eamdem doctrinam tradit.
86
Postqaam ile siugula censura sua subtilitate docte disputavit, de hac re ita loquitur: „Communiter doctores fatentur certum esse Ecclesiae judicium in his „censuris statucndis.quot; Deinde de gradu certitudinis inquirit et auctores de hac re disputantes citat; Ban-nez contrariam sententiam vocat errorem, Malderus haereticam, Coninch valde probabiliter haereticam, Turrianus errorem. ^Ego autem puto,1\' ait de Lugo, „id vel esse erroneura vel errori proximum, quia infalli-„bilis Spiritus S. assistentia non videtur limitanda ad „ea sola dogmata, quae tamquam de fide proponuntur „et creduntur at Ecclesia, sed debet extendi ad ea „omnia, quae fideles ex praecepto Ecclesiae credere „tenentur.1\' Deinde argumentum ex quo tlieologi colli-gunt Summum Pontificem non posse errare in decretis morum ad casum praesentem applicat et exinde concludit quod: „non potest decipere Ecclesiam declarando ali-quam doctrinam erroueam v.g. quae talis non esset.quot;
Eusius deinde ostendit Pontificem non egredi e suis limitibus „nam directe decernit de fide et indirecte „circa doctrinas naturales, quando harum etiam cog-„nitio deservit ad doctrinam salntis.quot; Alia postmodum affert argumenta et tractat quaestiones, quae jam a nobis allata sunt vel alio loco tractantur.
3) Cardenas in sua dissert, proemiali, Crisis Theol. pars IV. art, II. 75 sic habet: „Si Eom. Pontifex
87
„docens Ecclesiam assei\'eusque propositionem in materia „morum esse temerariara, scanclalosara , aut improba-„bilera , non auferret illi probabilitatem, Eom. Pontifex „docens Ecclesiam erraret in materia morum.\'\' Et cap. VIII refert auctorum de nostra re sententias: „de „Coninck: Mihi cum Maldero valde probabile est esse „de Eide eam [Ecclesiam] non posse errare, quia I „ad Tim. 3. Ecclesia dicitur columna.. .. et Joan. 14 „et 16 promittitur ei Spiritus veritatis sive perpetua „assistenlia Spiritus S. qui doceat eam omnem verita-„tem. Quod videtur non solum intelligendum de rebus, „quae proprie sunt de fide, sed etiam de iis, quae ad „lidem aliquo modo pertinent, quales sunt illarum „sententiarum qualificationes, quarum assertio Eidem „aliquo modo labefactare posset.quot; (2.2. d. 8 dub. 8. 144.) Tunc alios enumerat, inter quos sunt qui erro-neam dicunt, „A qua parum distat Moya t 1. select, trad. 3 d. 8 q. 6. n. 22.quot;
Et art. 2 ipse coneludit Cardenas, eum, qui negat, reum esse ad minimum propositionis errori prosimae. „Ad minimum. Ego enim censeo eam propositionem „esse absolute erroneam.\'\'
4) Diana f 1G63. Tract, de infallibilitate decreto-rum Eom. Pontificis extra Concilium res. X. An possit Pontifex errare in assignandis censuris propositionum praeter haereticas.
88
Statim de gradu oertitudinis iuqmrit: „An quando „ Pontifex definit aliquam propositionem esse temerariam „etc. sit haereticum, pertinaoiter negare illam esse „talem, an vero solum sit temerarium. Aliqui affir-„ mant. , . . Sed sic respondet Turriauus in 2. 2. t. 1 „disp. 55. dub. 5: Milii sane valde certum est Ponli-„ficem non posse errare in his censuris: nam certum „est in definiendis fidei veritatibus non posse errare; „assignare vero has censuras pertinet ad veritates fidei: „ergo nulio modo admittendum est posse errare. Et „explicatur, quia cum declarat aliquam propositionem „esse erroneam, plane defiiiitio pertinet proxime ad „fidei veritates, quia propositio erronea est contraria „conclusioni deductae evidenter ex prinoipiis fidei, ergo „non posset Pontifex errare in hac censura, nisi errans „aliquo modo circa fidei veritates et idem judicium „est, si declaret aliquam propositionem esse proximam „errori vel sapientem haeresem. Deinde in aliis cen-„suris propositionum quae non ita proxime videntur „pertinere ad doctrinam fidei, ut cum dicitur aliqua „propositio temeraria, etiara dicendum est errare non „posse Pontificem, quia pertinet ad doctrinam , et „veritatem rerum religionis christianae, quod si in hoe „posset errare , non esset omnino certa definitio circa „veritatem fidei, quia posset contingere ut damnaret „aliquam propositionem ut temerariam. quae esset magis
89
„cousentanea prir.eipiis fidei, quam oor.travia, quod „nullo niodo est admittendum et ita existirao esse „errorem asserere in his censuris posse rontilicera errare.quot; Tunc citat jam a nobis laudatos auctores, Coninoli, Lugouem, Bannez , et pergit; „Verum Mal-„dcrus iu 2. 2 q. 11 a 2. membr. 5, distinguendum „putat; dieit enira revelatum quidem esse a Deo Ec-„clesiam non posse errare in definitionibus circa doc-„trinam, adeoque qui hoc negaret cum pertinacia, fore „haereticum. Si autem ipse affirmaret propositionem „quam Ecclesia censuit esse temerariam non esse te-„merariam sad veram, nisi simul dicat Ecclesiam er-„rare in hujusmodi censura, non erit haereticus , sed „incnrreret in errorem haeresi proximum Si enim „haec propositie non sit temeraria, sequitur aliquid „contra fidem , nimirum Ecclesiam errare in definitio-„nibus circa doctrinam. Itaque distinguendum est: „vel enim qui negat banc propositionem esse temera-„riam, solum intendit dicere , earn esse veram et sic „non erit haereticus , etiamsi noverit Ecclesiam deter-„miuasse quod sit temeraria : potest enim fieri ut non „nisi probabile putet Ecclesiam in talibus non posse „errare, aut ut noverit quidem Ecclesiam hoc dam-„nasse taraquam temerariam et credat quidquid ut te-„merariam damnat Ecclesia revera esse temerariam, sed „non pertractet ilia simul ad concludendum hoc esse
90
„vere temeiarmm 1), vel inteudit sustinere pertinaci-„ter, Ecclesiam errare in censura istius propositionis et „erit haereticus.quot;
1) Lieet tantummodo auctores et rationes eorum laudemus, ut testimonia consensus in re ipsa, et nihil nobishicinterest, quid de gradu certitudinis eorum sit sententia, operae tarnen pretium est, hanc distinctionem bene factam ab Maldero ani-madvertere, ut eorum, quae primo aspectu discordantia vi-deantur, concordantia facile eluceat. Nam necesse non est, ut quis propositionem ut erroneam etc. damnatam noscena et tarnen eam sequens, infallibilem damnationem neget: praeter jam ab auctore citatos casus id clare nos edocet hae-retici cujusvia form alls exemplum. Haereticus enim omnis pertinaciter suae opinioni adbaerere debet, Pertinax autem dici non potest, qui non argumenta evidentia catliolicae re-ligionis inspexerit. Et tarnen haereticus, licet evidentiam verae rehgionis viderit, voluntate sua mala magis adhaeret suae sectac argumeutis fallacibus, quia se avertit a veritatis luce et se convertendo ad suam sectam sua voluntate ejus argumenta sibi probabiliora facit. Ille ergo, veritatem uosccds, eam tamen non amplectitur. — Sic et ille qui erroneam et temerariam sententiam tenet, potest tamen scire, se erronee et temerarie opinari et nihilominus id facere; quod itidem nullam magis repugnantiam includit quam scientem peccatum malum gravissimum et abominandum, tamen id ponere: alias enim umnis peccator simul fidei jacturam faceret, cre-dendo nempe malum illud esse bonum.
91
Post banc Malderi senteatiam relatam adhuc addu-cit Oviédo de fide c. 4. p. 9 n. 124 et alios , demuni-que conoludit ipse: „Dicendum est, Pontifioem defi-„nientem prop, aliquam esse erroneam, non inniti „immediate revelationi, qua illi sit revelatum , lalem „propositionem esse erroneam, [idem de quacumque „alia censura] quia Ecclesia quando damnat banc prop, „ut erroneam non intendit definire censuram ut reve-„latam, sed constituere propositionem in determinato „certitudinis gradu, quem expiicat, dum oppositum „esse erroneum declarat, unde censura quasi secun-„dario imponitur et id quod primario definitur est „doctrina ilia, cujus opposita inuritur censura, circa „quam nullam revelationem recepit Pontifex,\'alias earn „de fide sua definitione constitueret et oppositam hae-„resis censura notaret et rion solum erroris.quot;
Deinde de certitudine in definienda quoque proba-bilitate communem tlieologorum doctrinam profert, inter caeteros quoque de Salazar (de concept, c. 43.) et Paludanum (in Apol. Const. Urb. c. 10) tamquam sententiae nostrae patrones allegans.
5). Viva (natus anno 1648) Damnatae theses; quaestio prodroma X. baec babet: „Censura propositionum con-„fixarum a laudatis Pontificibus dicenda est a Spiritu „S. prodiisse, qui nee fallere nec falli potest. Haec „conclusio est pariter fere omnium Catliolicorum ....
02
„Probatuv ex verbis Christi : Pasce oves meas .... ex „Scripturis . . .. necnon ex ratione ilia a priori, quod „scilicet ad bonum Ecclesiae regimen et ad Ecclesiae sanc-„titatem ld maxime spectet; quibus accedit sensus coiïi\' „munissimus Patrum et Theologorum et ipsa praxis „Ecclesiae passim per Pontifices extra Concilium pro-„positiones in materia morum damnantis et in his „decretis acquiescentis non secus ac in decretis lidei.quot; Et XVIII : „de propositione alia [non iiaeresis] censura „uotata, v. g. notata ut scandalosa, citra haeresin „negari non posse quod sit scandalosa prout ea deiini-„tur a Pontiiice loquente ex cathedra.\'\'
6). Amici (cursus theologicus t. 4. disp. VU de tide sect. 1. n. o4) ex argumentis pro infallibilitate allatis infert: „Non modo Pontificem errare non posse „in veritatibus fidei defiuiendis, sed neque in contrariis „erroribus damnandis, et in propositionibus qualificau-„dis, ut quod una propositie sit haeretica, aüaerronea, „temeraria alia, alia haeresim sapiens, alia malesonans, „scandalosa et piarum aurium ofiensiva. Ratio: ejusdem „auctoritatis est, verum definire et falsum reprobare; „cum cequeat uuum cognosci sine alio, et consequen-„ter detiniri ur.um absque alterius reprobatione. Prae-„terea sicut ad Pontificis auctoritatem spectat, non „modo veritatem definire, sed certos gradus ejusdem „veritatis declarare, ut quod prnpositio sit de fide, tuta
„in conscientia, conformis divinis oraoulis, et SS. „Patribus, favens moribus, pia , probabilior, etc. uti „Clemens V in Cone. Viennensi definivit ut probabi-„liorem et dictis Sanctorum et Doctorum Theologiae „consonam et concordem opinionem asserentem, tam „in parvulis quam adultis, cum Baptismo conferri in-„formantem gratiam et virtutes: ita ad eamdera aucto-„ritatem spectat oppositos errores declarare.\'\'
7). Lucius Ferraris. Bib!. Can t. VL verbo: „Papaquot; sic habet: Loqui Papam ex cathedra nihil aliud est „quam ipsum esse a Deo constitutum magistrum uni-„versalis Ecclesiae et hujus regulam visibilem indeque „auctoritate suprema sui Pontificatus judicare et definire „de dubiis fidei, et doctrina morura, ac faotis dogma-„ticis et sic Ecdesiam docere. quid credere vel agere „debeat. Est in re communis. Hinc loqui ex cathedra „non arctatur praecise ad ea, quae Papa proponituta „Deo revelata et a nobis credenda fide theologica, uti „quando aliquara doctrinam damnat ut haereticam „vel definit esse de fide, sed insuper extenditur ad „caetera , quae proponit seu tenenda seu servanda, uti „quando aliquam doctrinam proscribit ut teinerariam, „seandalosam et hujusmodi.quot; cfr. ea, quae habet t. VI. v : propositio damnata. n. 24.
8). Breviarium Theologicum Joannis Polmanni. (August. Vindel. 177G) sub verbo: Pontifex n. lOf) :
„Pontifex definit ex cathedra, quando ut Pontifex pro-„ponit Ecclesiae in materia fidei et morum aliquid „tenendum sub poena anatliematis .... n0. 106. Itaque „Pontifex ex cathedra definiens non potest errare in „qualificatione propositionum fidem concernentium, de-„cernendo v. g. propositionem esse haereticam, erro-,,neam etc.quot;
0) a Schelstrate i- 1692 de Lugendis Actis Cleri Gallicani 1682. Quaestio an li. P. possit in decreto fidei errare sic distinguit de hac re opiniones: „Romanum „Pontificem errare in fide potest dupliciter intelligi. „Primum quod ut persona particularis possit male „sentire de fide, et esse haereticus. Altero raodo, quod „erroneam atque haereticam doctrinam possit publice „sustinere et Ecclesiae decernendo tradere.... Duo „sunt extrema falsa .... quod nullus Papa potest errare „aut fieri haereticus in propria persona, .. . quod non „solum in propria porsona sed etiam in decernendo etc.\'\'
10) Tournelij f 1729 torn. IV. ed. cit. de Censuris a. I. p. 174: „Cum Ecclesia quasdam propositiones, „uti haereticas, aut etiam erroneas vel temerarias, „scandalosas, sive speciatim , sive generatim et in gloho „damnat; judicia hujusmodi vera sunt dogmatica et „tenetur ur.usquisque persuasum habere, nullam esse „ex iis notam quae in proscriptas propositiones non „cadat.quot; Et. id probat ex agendi ratione RR. PP. et
95
Conciliorum, et 2°. ex communi et constant! Theolo-gorum doctrina, et 3quot;. ex Scripturae et Patrum testi-moniis, quae infallibilitatem Ecclesiae probant. 1)
11) Pallavicini lib. 1. hist. Cone. Trid. cap. 21. t, I ed. Antv. 1670. p. 76 n. 1519 diluens Suavis argutias contra Leonis bullam adversus Lutherum, animadvertit, Ecclesiam , quantum licuerit, semper abstinuisse a declarando aliquo articulo tamquam fldei dogma. „Jamvero quia multae doctrinae homines in-clinant in haeresin, aliaque infligunt incomraoda, par est eas e linguis ac paginis relegare: atque ad id necesse non esse, ut illa certo Dei verbis repugnent; satis est, si ant gravia extent indicia hujus repug-nantiae, eo quod adversentur seu communi scholae consensui, seu veteribus Ecclesiae usibus, seu sanctorum Patrum auctoritati, aut deprehendantur ut semina operum, quae officiant Chris\'tianae Reipu-blicae; ac proinde mereantur aliquam ex supra memoratis [temerariam etc.] censuris, quaecumquo tandem ea sit.quot; Nam ut pergit: „Ut ab aliquo oppido excludatur ad vena, non semper est opus ut peste correptus, aiit perduellis in aperto sit; snfficit pesti-
1) ïractatus iste vulgo oitatar nomine Tournelii; est tameu Montanii, cujus nomine invenitur in cursu completo Tlieolü-giae a Migne edito t, 1. p. Uil.
96
lentiae aut perduellionia suspicio. Non igitur Pontifex habuit in animo . .. oinnem dubitationem tollere [nempe circa speoialem gradum, ut paulo post observat Palla-vicinus] (quibus dubitationibus libitum est Deo op-pletam esse pene omnem hujus vitae soientiara, ac potissime Theologiam, quippe cui obsouriora obversan-tur themata, altiusque nostram intelligentiam super-gressa) solum illi consilium fuit ut certi haheremus quantum satis erat: nimirum declaravit eas omnes propositiones pernioiosas esse si tradantur, perioulosas si credantur.
Gaeteïura innumerae sententiae sunt quae communi consensu a Theologis rejeotae, adhuc in incerlo sunt et ignoratur quanam speciali nota sint configendae, cum alii haereticas existiment, alii erroneas, alii solum temerarias seu improbabiles.
12) Ekius apud Tournelij 1. c; eamdem doctrinam saepius inculsat ad versus Lutherum disputans. „Sacro-sancta Synodus Constantiensis articulos illos (infra hae-resim notatos Joannis Wiclef) damnavit et reprobavit; ideoque a quolibet bono Christiano pro condemnatis ct reprobatis habendi sunt.quot;
li!) Bossuet, doctissimus Meldensium Episcopus, second ócrit sur le livre du Mgr. Fénélon n. 2 aperte supponit judicia, quibus sub quibuscumque notis doc-trina proscribitur, vere esse dogmatica, cum asserit
91
hujusmodi judiciis nascentes haereses plerumque lethal! telo transfodi: „Les condemnations generales sont utilement pvatiquées dans 1\'Eglise pour doniier comrae nn premier coup aux erreurs uaissantes, et souvent même le dernier, suivant Texigence du cas et le degré d\'obstination, qu\'on trouve dans les esprits.\'\'
Et in utroque suo documento de Ecclesia, ea Scrip-turae testimonia : „Ecce ego vobiscum sumquot; et alia hujusmodi, universalia esse dicit et absoluta, ac proinde ad ea etiam Ecclesiae decreta extendi, quibus doctrina fidelibus reprobanda proponitur sub aliis notis quam haereseos.
Et in relatione damnationis libri: „Explication des maximes des Saints,quot; loquens de decreto Innocentii XI, quo plures propositiones ex hoe libro extractae confi-guntuv sub variis respective notis , inter quas non repe-ritur nota haereseos, decretum illud latum fuisse dicit, circa materiam ad fidem spectantem, cum revelatione connexam; in eoque ferendo spectandas fuisse Scrip-turam et Traditionem. Et rursus illud dicit censuram accuratam , summae auctoritatis, Scripturae et S. Patrum traditioni conformem.
Et licet huic testimonio epistolam illam adjun-gere, quam scripserunt praesules gallicani ad Eegem a. 1728, relatam ap. Tournelij 1, c.: „Ces sortes de juge-ments nous reglent dans 1\'ordre de la 1\'oi, paree que
7
9»
c\'est pour la couservation de la pureté de la foi que 1\'Eglise les prononce et paroe qu\'ils servent a garantir la foi des iidèles, en les mettant en garde contre des propositions, qui enseignent, qui favorisent ou qui in-sinuent Terreur. — II n\'y a qu\'a lire les professions que Martin V adressa a la fin du Coneile de Constance. . . on y verra clairement que oe Pape regardoit des censures portées sous des qualifications respeotives comme appartenantes au dograe et comme servant a dinger les fideles dans Fordre de la foi.quot;
Judicia orgo quibus damnantur propositiones, etsi infr.i haeresin, vere sunt dogmatica : ac proinde ad assensum internum singulos fideles obligant et sunt infallibilia.
14) Gautier, Prodr. ad Theol. Dogra. Schol. Col-•1756. Dis. 2. cap. 3. a. IV. p. 167 ; „Non illud solum Ecclesiae, Pontificisve Judicium esse Dogmaticum et Infallibile, quo Doctrinam aliquam vel Propositionem proscribit ut Haereticam , sed etiam aliud quodcumque, quo inferiori aliqua censura perstringit aliquam Propositionem , v. g. declarando illam esse Erroneam, Scandalosam, Temerariam etc. . . . Huic Corrolario favet Concilium Constantiense , turn sess. 7 et 8, ubi Censuras , Wiclefli articulis a se inustas , indiscrimi-natim apellat Delerminationes in materia Fidei; turn sess. 45 ubi declarat Martinus V ea, quae a Concilio eodem contra Wicleffi articulos statuta fuerant, totidem
99
t\'uisse Delerminaliones, Conclusiones et Decrela in materia Fidei. Et tarnen aliquos ex istis articulis Concilium solummodo perstrinxit velut scandalosos, quosdam ut temerarios etc.quot;
15) Devoti Instit. Can. 1. 4. tit. 7. § 6. n. 4. p. 292. ed. Gaud. \'1822: „Cum Ecclesia propositiones aliquas , ut haereticas, aut etiam erroneas, vel terne-rarias, scandalosas etc. sive speciatim, sive generatim et in globo damnat, judicia haec vere dogmatioa sunt, atque omnibus certum esse debet, nullam ex iis notam, quae non merito in illas propositiones cadat.quot; Inter alia exempla allegat auctor ab Innocentio XI in propositiones 23, excerptas ex libro: Les maximes des Saints , sancita, in quibus nullae nisi inferiores cen-surae inveniuntur , et tamen catholicis , ait, omnibus dogmatica siint.
16) Ballerini. De vi ac ratione primatus. c. 15. n°. 24. p. 289 ed. Aug. Vindel. 1770: „Cum Eomani Pontifices aliquod dogma circa fidem proponunt atque constituunt, vel errorem aliquem fidei contrariuin iis formulis damnant, quibus non opinionem privatum, sed doctrinam catbolioam se exponere erroremve ei doctrinae contrarium proscribere ita significant, ut quicumque aliter sentiant, a Catholica vel Romana fide abesse et ab Ecclesiae Eomanae communione et unitato separates declarent, anatliemate percellant aut
100
liaereseos vel aliis aequivalentibus censuris propositio-nes, quas darnnanl, inurant: haec erit propria dicta definitio fidei, qua ex Christi promissis error ipsi ne-quit inesse.quot;
quot;17) Thomas ex Charmes. Compendium Theologiae. d. 3 de Propositiomim censuris. q. 1 „quotuplici modo propositiones pravae damnari solent ab Ecclesia. — Uuplici. 1°. In particulari, quando Ecclesia suas singulis notas tribuit. 2quot;. lu Globo : quando omnes simul daranantur tamquam l\'alsae, perniciosae, haereticae etc. nullam suam iiotara particularem assignando. Quoquo modo autem damnentur, sunt j udicia Ecclesiae dogmatica , quae a lidelibus mentis obsequium exigunt.
J 8) Nostris etiam temporibus omnes theologi de bac re consenüunt. Sic clarissimus in Romano collegio professor Eranzelin, op. cit. p. 112: „Non solum cocdemuari haereses sed etiam inferiores censurae ferri possunt auctoritate infallibili sub assistentia Spiritus veritatis. Quod ergo doctrina non definitur tamquam in se revelata seu quod errores non singillatim dam-nantur nota haereseos ; sed vel nulla determinata een-sura vel censuris inferioribus vel in globo censuris plurimis proscribuntur: ob has causas per se spec-tatas sine gravi errore affirmari non potest , definiti-OLem non esse iufallibilem aut non esse locutionem ex Cathedra,quot;
101
\'19) Keinerdiug. Tiieol. Fundam. p. 234. üe infal-libilitate Ecclesiae in judiciis dogmaticis. Postquam nomen judicii dogmatici , quid sit explicavit, et illud indeterminatum esse posse vel a parte doctrinae vel a parte notarum vel ex utraque parte simul. annotavit, aliquam breviter de notis dat explioationem. Thesim suam posthac : Ecclesia in judiciis dogmaticis infalli-bilis est, probat ex eo , quod Ecclesia etiam in con-clusionibus tlieologicis e doctrina deducendis infalli-bilis esse debet. Ipsa enim uou solum testis sed etiam marjistra infallibilis oportet ut doceat, quis divinae revelationis sensus, quid ex ea sequatur, quidve ei opponatur. Etenira si Ecclesia ejusmodi conclusiones deducere potest, iufallibili judicio quoque quid eis contrarium sit, etiam certo et determinate dijudicat. Sed id quoque Ecclesia sibi semper attribuit, Ut exemplum damnatiouis propositiouura in globo afferat , citat Constantiensis proscribendi rationem. ,.Tn eadem hac proscriptiofie etiam notae ea haereseos inferiores inuruntur. Quam vero auctoritatem Synodus liuic dam-nationi attribuerit, turn ex verbis patet, quibus hoc decretum vocat perpetuum , turn ex bulla quam Mar. tinus V, aacro approbaate Concilio, edidit, et quacon-stituitur , ut qui de erroribus Wicleffii et Hussii sus-pectus sit, interrogetur ; „utrum credat, quod damna-tiones . . fuerint juste et rite factae et a quolibet
102
catholico pro talibus teueiidae et tirmiter asserendae. Nullus insuper catholicus , nim Ecclesia in judicio dogmatico infallibilis sit, dubitat. De quo inter theologes disputatur. hoc solum est, num... sit certo de fide, an forte mera theologica conelusio, num propositie earn negans haeretica, an erronea, an haeresi proxima vocari debeat: quae opinionum diversitas cer-tudinem non afiicit et plane indifferens in hac re est.quot;
20) Et Ward (de extensione Infallibilitatis) in sua Thesi prima hanc rem propugnans , post allata argu-menta coneiudit: „Pontifes igitur proeul dubio has censuras minores infallibiliter proferre potest.1\'
21) Kleutgen. Die Theologie der Vorzeit. I B. p. 60, ubi cum nativa ingenii et facilitatis vi hanc rem tractat: „Die Denk- und Lehrfreiheit ist nicht bloss durch das Dogma beschrankt.quot; Primo in illo capite censuras diversas affert et definit, eorum perversam agendi rationem demonstrat, qui ita obedientiam fidei proponunt, quasi satis asset solummodo dogmata reci-pere, caeteras vero doctrinas ut sententias scholasticas (Schulmeinungen) tractare liberum cuique. Conelusio-nem deductam; „Aus dem Geaagten folgt niimlich, dass der Gehorsam, den wir der lehrenden Kirche schuldig sind, sich weiter als das Gebiet des eigent-lichen Glaubens , und folglich auch die Lehrvollmacht der Kirche üher den Inhalt der Offenbarung hinaus
103
erstrecktquot; pulchemme cum illo principio, quod Ecclesia nullam novam revelationem recipit, unit ac sociat; quamvis sufficeret responsum ; Ecclesia jus illud sibi agendo vindicat, ergo et revera illud possidet. Ex rei natura quoque istius extensionis magisterii rationem lucide exponit: „Der Zweck der Offenbarung namlich wird dadurch noch nicht erreicht, dass wir die Wahr-heiten , die sie ausdrücklich lehrt, mit frommen Glau-ben annehmen; sie soil auch, wie unser Handeln und Wirken, so unser Denken und Dafürhalten, wenigstens in sofern es sich auf die lleligion einigermassen be-zieht, ordnen, soil unser ganzes innere und aussere Leben mit der göttlichen Wahrheit durchdringen. Dies kann aber nicht geschehen, ohne bald die geoffenbarten Lehren naher zu bestimmen, bald ihren Inhalt zu ent-wicklen , bald aus ihnen zu folgem , und viele andere Gegenstande nach ihnen zu beurtheilen. 1st nun die Kirche kraft ihres Hirtenamtes bestellt , das göttliche Licht, so weit als es der Zweck der Offenbarung er-fordert, zu verbreiten; so sind wir auch bei dieser naheren Bestimmung, Entwicklung und Anwendung oder Benutzung der geoffenbarten Wahrheiten für die Wissenschaften und das Leben aut\' sie als unsere Lehrerin hingewieseu. Und weil sie eben in der Sphiire, in welcher sie die Wahrheit verbreiten soli, auch den Irrthum abwehren muss, so liat sie die Oewalt, nicht
•Iu4
iiur jeue Lehren zu verbieteu, welche der geoffenbartpu Wahrheit unmittelbar widerstreiten , sondern auch die-jenigen , welche im Lichte der Otfenbarung als irrig, gottlos , verführerisch und schiidlich erkannt werden.\'\'
22) Bouix de Papa. t. 2. p. 235. cap. X: „Ue objeoto infallibilitatis Romani Poutiiicis, seu ad quas-dam materias praerogativa haec se extendat.\'\'
Cum eadem prorsus est quaestio ista de objecto infallibilitatis sive agatur de iüfallibilitate Eomani Pontificis, sive de infallibilitate Coucilii Oecumenioi, sive de iüfallibilitate Ecclesiae, ideo auctor remittit ad tractatum de Ecclesia, et conclusioues de objecto seu competeutia infallibilis Ecclesiae applicandas esse dicit infallibili auctoritati Romani Pontificis. Solum-modo indicem ejusmodi conolusionura subjicit ex tractatu Martin, in quo inter alia: „Auctoritas Ecclesiae est stricte circa fidem, mores et disciplinam generaleui infallibilis. — Et in damnando propositiones in globo — Et in damnando propositiones aequivocas, quin distin-guat verum sensum a falso.quot;
23) Hettinger. Die Kirchliche Vollgewalt des Apo-stolischen Stuhles, p. 194. lucide objectum pontificiae infallibilitatis exponens, eam, de qua agimus, rem ex rei natura deducit et AA. testiinoniis adstruit. p. 198. n0. 4. „Wohl sind die bezüglich dieser letzten Reihe von Wahrheiten, welche nicht ausdrücklich iu
lÜó
der Hinterlage des Giaubens eutlialten sind, ausge-sprochenen Irrthümer keine Uaresieen . . . ; aber die vom höchsten Lehramte ausgesprochene theologische Censur eines solcheu irrigen Satzes ist desswegen doch unfehlbar wahr als solehe, und der oeusurirte Satz ist von uns uni\'ehlbar aufzuuehmen in dem Sinne, indem er verurtheilt ist.quot;
24) Murray. Traetatus de Ecclesia, t. 3. p. 779. iiquot;. lil. „Plura sunt objecta iufalUbilitatis Pontificis sicut et Ecclesiae.\'\' Dist. 17 passim in probanda nostra re scite eruditeque versatur, et p. 781 ut notam, qua discerni facile potest, quaudo velit Pontilex obligare ad credendum, statuit: „Si alicui propositioui notam theologicam apponat (disp. 17. n0. dl etc.), si propo-sitionem sub poena censurae ecolesiasticae teneri pro-hibeat; si earn (ut in encyclica „Quanta curaquot; 8 Dec. 1864) sine ulla nota aut poena, simpliciter damnet; si auctoritate apostolica praecipiat banc vel illam doc-trinam ab omnibus tenendam (disp. \'17. n». 59);quot; etc.
25) Ita et clarissimus Hergenröther, in suo opere : Katholische Kiroue u. Christliche Staat. Freiburg 1872, ubi agit XV De Syllabo, p. 806, quem ideo regulam iidei saltem sensu iatiori probat, euinque exponit.
26) Scheeben. Handbuch der ISath. Dogmat. 1873. I B. § 30, 34, 35: ubi inter alia: „Dogmaticae censurae propter iuf\'allihilitatem ecclesiastici magisterii in
106
rebus iidei et morum absolute certum reddunt, omnes istas doctrinas rejiciendas esse et quidem eo gradu (in der Weise) quo dignae sint judicatae.quot; p. 255. no. 579.
27) P. 1\'. Rudis; Petra Komana. Eegensburg 1869. Zweite Autlage. p. 33—37. u0. Ill: „Die delinitive Beurtheilung der Folgerungen aus Glaubenswahrheiten der sogenannten theologischen Deduotionen. Nicht bloss das kirchliche Lehramt im Allgemeinen, sondem auch der oberste Lehrstubl der Kirche im Besondern hat sich dieses Eecht und diese Macht ailezeit beigelegt und thatsiichlich ausgeübt, Es hat zu seinen darauf bezügliohen Entscheidungen strenge Zustimmung ge-fordert, d. h. allerdings keinen actus fidei divinae — denn einen solchen verlangt die Kirche nur bei den Dogmen, den in der Offenbarung unmittelbar enthaltenen Wahr-heiten, — wohl aber wahre, innere, unbedingte Un-terwerfung des Urtheils unter das unfehlbare Urtheil der Kirche, Und es hat dieselbe sogar gefordert unter Androhung der starksten kirchlichen Strafen, selbst der Verweigerung der Absolution in der Todes-stunde. Ich errinnere bloss an die Bulle „Unigenitusquot; in welcher Clemens XI die hundert und ein Siitze Uuesnel\'s verurtheilt und unbedingte Zustimmung for-dert nicht nur zu Dogmen im strengen Sinne des Wortes, sondem auch zit anderen Wahrheilen, welche mil den Daymen eben nur in Verhindung slehen. Und
107
diesB Bulle ward, obgleioh in Frankreich rturoh die Intriguen der Jansenisten beanstandet, dennoch, wie Dol linger (Kirohengeschichte von Hörtig. Fortzetzung pag. 832) bemerkt, „in allen übrigen Katholisohen Landern ohne Widerrede als Glaubensvorschrift ange-nommen ofr. et IV. Dogmatische ïhatsachen. 37 et seq.
28) Thomas Franz Knox. (Versie Germanica ; lie-gensburg. llainz 1874). Wann sprioht die Kirche unfehlbar ?
Doctissimi auctoris totum tere opus citandum foret, si omnia, quae clare et nitide pro nostra argumenta-tione exponit momenta, adhibere voluerimus. Satis superque mens ejus patet ex iis, quae soribit p. 135: „Sind wir verpflichtet, zu glauben, dass die geringeren Gensuren, mit weloheu die Kirche einzelne Lehren belegt, von diesen unfehlbar verdient sind? Um diese Frage zu beantworten, haben wir nur auf die Praxis der Kirche zu schauen. Verlangt sie, dass wir mit innerer Unterwerfung ihre Entscheidungen annehmen, wenn sie eine der geringeren Gensuren verhiingt, so muss das geschehen, weil sie den Anspruch macht, in der Verhiingung derselben unfelhbar zu sein ; und weil sie das, was sie beansprucht, zu beanspruchen das Kecht hat, so können wir aus ihrer Praxis mit Recht ihre Uni\'ehlbarkeit folgern.\'\'
lOB
Ex praxi deinde luoulenter exposita, p. 141 con-cludit: „Da die Verwaltung des kirchlichen Lehramts nicht beabsichten konnte, uns zuv innerec Unterwer-fung zu verpflichten, wenn sie nicht mit Sitherheit wiisste, dass sie in ihrem Decrete nicht irren kann , so ist die Tiiatsache, dass sie unsere Beipfliohtung verlangt, ein zwingender Beweis, dass sie in den Cen-suren, welche sie ausspricht, unfehlbar ist.quot; Tum variis argumeutis ex consensu Theologorum, etc. rem i\'usius demonstrat,
29) Illustrissimus archiepüs Manning op. cit § Censures mineurs hanc rem tractans, scribit: „ II est certain que tous les théologiens catholiques sans exception (je ne parle pas, on le comprend, des auteurs dont les écrits ont été censurés) a ma connaissauce du moins, enseig-nent que l\'Eglise est infaillible dans toutes les censures de ce genrequot;, et citat mtes alios de Panormo. Scrutinium doctrinarum cap. III. art XIII. n. 7. Matteuci. Opus dogmat. De controversiis lidei VII. cap. Ill n. 33 — Herincx. Summa Theol. schol, et mor. dub. 9 n°. 98. — Ripalda, t. 3, disp. 1 sect. 7 n0. 49. — Anfossi, Difesa dell\' Auctorem Fidei, 1. 10 t. 2. — Pozzonobelli, Nannetti. Gviffini ; quibus praeter jam a nobis laudatos adjungere licet, Regnier, de Ecclesia p. 1. sect. 4 c. 2, Gousset op. cit. Philips , Lehrbuch des K. E. § 246 s. 808. Kegensburg\'1862,
109
Fr. Atb. Knoll a Bulsano. Inst, theol. comp. v. 1 Aug. Taur. 1868 p. 12 et seq. a. 2 § 10, 11. cfr. § 18 de Rom. Pont. definitionibus; et alios.
Nee contrafacit, quod contra unanimem banc omnium consensum unus proferatur, licet nomine Muratori, a Benedicto XIV laudatus ob suam eximiam eruditio-nem: nam certe ille Pontifex non intendit virum lau-dare in rei dogmaticae disciplina, qui non tantum in hac re sed et in factis dogmaticis et canonizatione sanctorum infallibilitatem negat in suo libro: „De Ingeni-orum moderatione.quot; Nam et ipse Benedictus XIV in opere „de canonizatione sanctorumquot; nostram sententiam tam certam esse testatur, ut contrariam gravissimis censuris dignam reputet. Caeterum ille ipse praestan. tissimus historicus, qui tamen non in theologicis dis-plinis nominis famam sibi adeptus est 1), ad praedictas conclusiones venit, negando infallibilitatem, ut ait, in rebus, quae fundantur humano testimonio; quare et ipse stricto jure non in nostra materia nobis adversari demonstrari potest. Quemdam quoque Germannm profert Bulsanus (ap. Murray 1. c. d. 17 p. 225), „nomine Kluppel, qui quasi ex tripode paucis ad hoe respondet, nura Ecclesia sit infallibilis in quaestionibus philoso-
1) „Der war ia der Theologie blosa Dileitanl.quot; Ita Scheebeu cfr. tamen Politische Blatter 74 B. 7 H. p. 529.
phicis, in faotis dogmaticis, in censura librorum, ill beatificatione et canonizatione sanctorum ? — infalli-1 em non esse, quod res istiusmodi revelatae a Deo non sint, neque admittendae sint novae revelationes, neque necessariaequot;.
Nee majorem vim habet argumentum ex silentio de-promptum illorum auctorum, qui de Ecclesia copiosius soribentes ne verbum quidem de nostra thesi faciunt. Nam si res omnium consensu gaudet et a nullo im-pugnatur, non mirum est, si auctores, polemice prae-sertim soribentes, de ea re silent. Et praeterea silen-tiura illud non omnimodum est. Sic e. g. Tournelius non ex professo quidem de hac re tractat, sed cam multoties supponit vel argumenta profert, quae et nostram the-sin invicte probant, ubi de factis dogmaticis (de Ecclesia 3\' parte); quae omnia sic concludit: „Denique prae-cipua ratio, qua nititur adversa sententia, Ecclesiam nempe in iis duntaxat rebus errare non posse , quae sunt a Deo revelatae et ad fidem pertinent, haec, inquam , ratio satis firma et solida non videtur. Nam-que multa sunt nec revelata neo ad fidem spectantia, in quibus tamen multorum judicio nec errat nec errare potest Ecclesia, etc.quot;
Sic et clarissimus Perrone (t. 2. ed. cit. c. 4. p. 1018). „1°. Dogmaticae delinitionis nomine seu ut trito jam loquendi usu obtinuit, definitionis editae ex cathedra
J JI
significatur Rom. Pontificis decretum, quo proponit aliquid Ecclesiae de fide tenendum aut respuendum veluti iidei contrarium sub censurae et anathematis poena.quot; Et pag. seq. n. 5 quaestio de infallibilitate in concreto ei vix non supervaoanea videtur. „Eteaim cum aliquis error aut haeresis alicuM esurgit. . praesules . .. com-monefaciunt Pontificem de novo errors ejusque judicium atque definitionem exposcunt.quot;
Quare cum Murray (Ecclesia d. 17. n. 63.) affirmare non dubitamus, sententiam, cui thesis nostra opponitur, „etiam ad hodiernum usque diem ne unum pro se habere auctorem gravem et doctrinae probatae.quot; Et ideo solummodo in re tarn aperta longius immorari putavimus, nt praecipui adversariorum arguraenti futilitas in oculis omnium manifesta cerneretur, quum, neglecta non semel ejusdem auctoris alio loco exposita doctrina, se fun-dant in quibusdam auctorum locis seorsim spectatis. Cujus rei illustre exemplum, cum quo concludere juvat, illud sit Suarezii; „Veritas catholica est, Pon-ticem definientem ex cathedra esse regulam iidei, quae errare non potest, quando aliquid aulhenlice ■proponit universae Ecclesiae tamquam de fide divina credendumquot;. Ad summum enim conjectura oriri posset, forsitan illi auctori nostram thesim nondum visam fuisse veritatem catholicam: quomodo autem nostrae doctrinae adversari dici potnit ille, qui praeter supra
relata in tract, de Leg, IV c. 14 mentem suam aperuit ?
Illud tamen, quod omnes orthodoxi theologi judi-cant, ex principiis Fidei indubitanter deduci, atque ad fidei dogma pertinere, pro tali merito habendum ; quia non videtur fieri posse, ut omnes errent in re tanti momenti, praesertim cum sic possent fideles re-liquos, qui ab eorum fere ore immediate pendent, in similem errorem inducere. At vero qui toti adest Ecclesiae, et per totum corpus infunditur , veritatis Spiritus idem singulos regit, Isque lucem suae veritatis aspirat, ut quod singillatim universi firma et inconcussa persuasione , non es composito praeceperint, id illius instinetu Spiritus exceptum et eorum animis consignatum merito videatur. Quare communis omnium Ecclesiae Scriptorum professio , ilium esse totius corporis sensum certissime demonstrat.
Thesis III. Ratio Iheologica pro nostra sentenlia militat.
Non tantummodo auctoritas hucusque exposita . sed et recta nostra ratio , fide illustrata, in hac re partes suas explet, ut jam multoties in decursu argumenta-tionis vidimus, sive in cxpositione S. Scripturae et Sanctorum Patrum sive in exponenda postea praxi Sumtni Pontificis et Ecclesiae videbimus. Et theologe-
113
rum, dum attulimus nomina, simul plerumqne dabant suae opinionis fundamenta. Quare , ne rem eamdem cura fastidio lectoris repetamus, solummodo breviter nnum et alterum argumentum proferre volumus, ab omnibus admissa principia ad nostram materiara applicantes.
1°. Summum Pontificem, auctoritate a Christo accepta, judicare posse de propositionibus infra haeresim notan-dis, nemo ex adversariis negat, neque eum potestatem habere fideles sub gravissima poena anatliematis adi-gendi, ut sue subseribant judioio , non manu tantum, sed corde et animo. Sed cum mentis obsequium non debetur nisi auctoritati omnino certae et infallibili 1), et Pontificis auctoritas, suavis et non dominationem sapiens, iniqua et tyranniea esse non potest, necesse est con-cludere in hujusmodi definitionibus Romanum Pontificem errare non posse.
2) Romanus Pontifex suo ipso usu et praxi supponit sibi a Christo datara auotoritatem, ut de illis propositionibus certum j udicium ferre possit, ac fideles, ut ipsi subseribant, sub anatliematis poena compellit.
1) cfr. Ballerini, ap. de infull. Pont. in def. dogm. prop. 0 et 7. ubi inter alia: „Auctoritas, quae omnem dubitationem debet exclndere, omnimodam certitudinem afferat, necesse est.quot; Vid. fusius de hac re disputala infra.
8
114
Ergo auotoritatem illam reipsa recepit, alias in dogmate aberraret, earn sibi arrogando auotoritatem, quam a Christo non accepisset. Pertinet enim ad dogma infallibilitatis scire, utrum privilegium istud se exten-dat vel non ad censuras hujusmodi ferendi et exigendao fidelium interioris adhaesionis potestatem. Porro de fide est, Romanura Pontificem in dogmate aberrare non posse. Imo Ecclesiae consuetudo banc potestatem manifeste declarat. „A Synodo ad Pontificem apellaturquot; (Thomas quaestion. de potent. Dei q. 10 ad 13): nunquatn tarnen adinissa est apellalio a Sede Komana ; sed cum homines seditiosi saeculo decimo quinto ad Concilium Oecumenicum provocare coepemnt, statim talis prae-sumptio condemnata exstitit. Sic Sfartinus V anno 1418 bullam edidit contra appellantes a Ttomano Episcopo, item et Pius II in Bulla : „ Execrabilis,quot; qua ipso facto appellantes ad futurum Concilium excoramunicationis poena plectit. Julius II, odita Bulla „Suscepliquot; anno 1509, id confirmat et tales ut veros scbismaticos et in fide infirraos declarat. Et nostra quoque aetate Pius Papa IX constitutione „Aposlolicae Sedisquot; anni 1869 de novo poenara istam promulgavit. „Et certe, si „ Romanae Sedis judicium fallax esset, Concilii vero esset „verax et certumait Canus De Locis 1. 0. c. 7. „naturae, rationi, veraeque theologiae is adversaretur, „qui appellationera a Pontifice ad Concilium denegaret.quot;
i 15
Nee refert itaque, quod illa extensio nondura asaerta fuit Gonoilii generalis vel Pontificio deereto, nam usii continuo ac exereitio suam hano contestautur et probant Kom an i Pontifices auctovitatem; si hoe non sufficeret, liceret etiam ipsius Ecclesiae infallibilitatein negare, ntpote non aliquot canone definitam sed semper in omnibus suppositam.
3) Certum est Christum Ecclesiae in his, quae ad con-servationem depositi et fidelmm salutem sunt necessaria, nunquam deesse. Atqui ad conservationem depositi et fidelium salutem necesse est , ut Pontifex certo ac in-fellibili judicio possit veram a falsa doctrina discernere, noxia pascua a salubribus, venenum a reraedio distin-guere; necesse est, ut fidem minuentes et pertur-bantes errores et sententiae , quae in dies enascuntnr, supremo judicio reprimere possit, ne forte continuo inter se turbentur fideles et circumferantur omni Yentu ; necesse est, ut Pontifex pro imposita sibi lege veritatem doceat sibi creditos: et non solum ipsam revelatam, sed et istas veritates, ex quarum negatione ansa, imo necessitas fluit negandi revelatas. An vero credibile est, Christum Vicario suo, qui, ut ministerium illud absque nllo errandi periculo exerceat, sibi adfuturo auxilio indigeat, non adesse et in ea ministerii parte, unde tot in christianos commoda vel incommoda derivare possint, sed eum constiluisse medicum, qui
8*
116
solumraodo mortem haeresis impediat, illius vero can-sas, morbos nempe exitiales (si non potius et ipsae mors dicendae sint) repellere neqneat? Certe non nostrum est, modum praescribere, quo divina omnipotentia finem sibi praestitutum pertingat, sed ordine, quo omnia in sua Ecclesia disposuit, inspecto, nobis hie celebre scotianum adbibere licet: Potuit. Decuit. Ergo fecit.
4) Non posse Pontificem errare in suo de ferendis censuris judicio, maximum inde haberi debet argumen-tum, quod reipsa nunquam erravit 1). Nullum etenim proferri potest exemplmn propositionis a Komano Pon-tilice censura quacumque perstrictae, quae postmodum in Ecclesia tali qualificatione non digna declarata, vel etiam visa fuit. Ineptae enim Copernicani systema-tis condemnati a Komano Pontifice fabulae non est ut iramoremur; non fuit a Pontifice, ex Cathedra loquente, sed a quadam Congregatione sine Pontificis confirmatione
1) Sunt qui argumentum hoc negligore putant, quasi ex ve-ritate particular! iuferreretur veritaa universalis, et ad non esse ad nou posse illatio nostra esset. MJnime gentium : quando videmus unam auctoritatem, divinitus constitutam, semper, in tot variisque circumstantiis, per tot saecula, in gravissimis et dilllcilimig questionibus veritati eonsonam sententiam pronunti-asae, dum omnes alii pluries a vero aberrabant, inducere fas est, earn aberrare non posse. Impossibile enim foret, ei id liucusque non contigisse, attenta hominis indole et natura.
117
damnata; et etiarasi fuisset, non iioceret nostrae causae, nam ut vidimus, multi sunt in ea sententia, ut temeri-tas falsitatem non includat, sed tantummodo rem contra cominunem sententiam sine ratione sat gravi assertam. Et quis est, qui eo sensu dootrinam Galilei, qua ab ipso tradebatur solius telluris motus, at aeris circum-jacentis immobilis status , temerariam et stultam ne-garet: nonne omnia in ilia bypothesi destruerentur per impetuosam vim, qua moveretur terra, dum aer iinmo-tus resisteret ? Sed satis superque (forsan nimium) de hao re scriptum , cum abunde suffieiat, non Pontificera sed tantummodo Congregationem , cui nemo infallibi-litatem adscribit, suum judicium exercuisse.
5) Sed ut jam innuimus, nullum omnino contrariae sententiae fundamentum proferunt adversarii, quam quod ad veritates, in deposito fidei stricte sumpto contentas, infallibilitas restringi debet. Sed multa alia sunt, in quibus communi consensu nos docent auctores, cum S. Thoma quodl. 9. q. 8. a. uit. , Ecclesiae judicium errare nou posse. Si vero boe principium non admit-titur, non tantum in censuris fereudis inferioribus, sed et in conclusionibus theologicis, in factis dogmati-eis, in canonizatione sanctorum et approbatione ordi-num, in approbando ut licito, vel damnando ut illicito aliquo contractu vel juramento , etc. ruit infallibilitas. Supremum Pontiiicis judicium eliminatur e philosophia,
118
juventulis institutioue, et politicis quaestioidbus et pessimum illud systema de omnimoda fidem inter et rationem, scientiam et tbeologiam seperatione necessario nexu consequitur. De consequelis ergo non est, ut late agamus. Temporis enim praeprimis hodierni tris-tissima experientia melius quam verba nobis ante oculos ponit, ad quera erroris abyssum , ad quae monstruosa antiquissimi paganismi placita illa ducit theologia, quae „insolentissima disputat insania, an sit faciendum, quod tota facit Ecclesia.quot; (Aug. epist. 118).
Thesis IV. ilaguum nobis nunc superest argumentum, depromptum ex Romanorum Pontificum loquendi et agendi raüoue, cui correspondet totius Ecclesiae constans obedientia.
Nemo iuficias ibit, quum Pontifex in rebus lidci iuer-rantiae dono insignitus sit, ejusdem judiciuminconcus\' sum esse, quousque hoc privilegium se extendat, qui-busque liraitibus circumscribatur. Ipsi enim competit de dotis sibi commissae plenitudine judicare, et neraini licet hujus decisioni rcsistere, quasi limites suae })oteslatis praete)\'iisset. Ad dogma enim revocatur, asserere sibi et privilegium et privilegii extensionera , et sibi arrogando charismatis plenitudinem, (^uaui non
110
haberet, eo ipso se charisma ipsum ncn habere ostenderet. Si ergo Pootifices sic agere, ostendere possumus, quasi extensionem a nobis propugnatam revera haberent, omnium ineluotabilius argumentum protulimus.
Innooentius I id luculenter exprimit in sua ad Concilium Carthaginense epistola: „ Antiqua traditionis exempla, ait, servantes et Ecclesiasticae memores dis-ciplinae, nostrae Eeligionis vigorem, non minus nunc in consulendo , quam antea cum pronunciaretis, vene-ratione firmatis, qui ad nostrum referendum approba-tis esse judicium, scientes quid Apostolicae Sedi (cum omnes hoe loco positi, ipsum sequi desideremus Apos-tolura) debeatur: a quo ipse episcopatus, et tota auotoritas nominis hujus emersit: quem sequentes lam mala damnare novimus quam prohare laudanda.\'\'
Hisce verbis non loqui duntaxat Pontificem de arti-culis fidei, denotare olare ultima verba, jam scite ani-madvertit Cardenas 1. c. Sed praeterea, quanta securi-tas certitudinis in hoe judicio Sedis Apostolicae; „Novimus, iuquit, mala damnarequot; — et eamdem om-nimodam certitudinem et firmam habebant persuasio-nem Patres, „vcneralione firm antes.quot; Imo ipsi, dum concilio aderant, consuluerunt Komanam Cathedram , juxta anliqua traditionis exempla cl Ecclesiaslicam disciplinam cl hoe firmal nostrae Religionis vigorem. Quae alia ratio inveniri potest, quare esset debitum
120
Secli apostolicae, nisi propter assister.tiam singularem S. fcjpiritus, earn ab omui errore servantem in approban-dis laudaudis, in damnandis malis.
Idem Innocentius ad Couc. llilevitanum ep. 93 , inter epistolas S. Augustini; „Per omnes provincias de apostolico foute petentibus responsa emanant, prac-serlim quoties ratio Fidei ventilatur.quot;
Innoo. IV c. 3 de Bapt. III, 42 alludens ad Greg. M. „Majores Ecclesiae causas, praesertim articulos fidei concernentes, ad Petri Sedem referendas intelligit, qui cum , qnaerenti Domino , quem esse ipsum disci-puli dicerent, respondisse notabit: „ïu es Christus Eilius Dei vivi quot; Ergo ideo, etiamsi non de articulis fidei agatur — praesertim articulos fidei concernentes — ad Petri Sedem res est referenda, quia Petrus ob suam confessionem audire meruit: „Tu es Petrus. .. et por-tae inferi non praevalebunt..
Nicolaus I aeque certum se exhibet in declarando in sua generalitate privilegie: „Quid ratum, inquit, quid prorsus acceptum nisi quod Sedes b. Petri pro-bavit, ut ipsi scitis. Sicut e contrarie, quod ipsa reprobavit, boe solummodo consistit hactenus repro-batum.quot; Et anathemate ferit in syn. rem. 863. can. 5 eum „qui dogmata, mandata, interdicta, sanctiones vel decreta ab apostolica Sede promulgata contemp-serjt,quot; et recte; „si enim, ut S. Leo dicit, Uumanis
121
persuasicmibus semper disceptare sit liberum, nunquara deesse poterunt, qui veritati audeant resultare.quot;
Tali quoque persuasione ductus Gelasius I scribit ad Anastasium Imperatorem : „Hoe est, quod S. Sedes raagnopere cavet, ut quia mundo radix est apostoli gloriosa professie , nulla rima pravitatis , nulla pror-sus conlagione maculelur. Nam si, quod Deus avertit, quod fieri nou posse confidimus, tale aliquid fieret, unde cuiquam resistere auderemus errori ? vel unde correctionem errantibus posceremus T\' Nam ut iterum Leonem , qui, testaute G-raecoruin menologio, praecla-rissirais moiiumentis virtutem suam, praecipue autera rectam fidem testatam reliquit, citamus — „A solida fide Petri repetendum est, quod Sedis Eomauae fides Dunquam errore ac haeresi maculata fueritquot; (serm. aniv. suae as,3umptionis secundo c. 3).
Earn de potestatis suae plenitudine invictam persua-sionem majori luce ante oculos pouunt jam antiquissimi-Komanae Ecclesiae praesules , quum eadem securitate, qua damnant haereses, caeteras proscribunt seatentias, ab hominibus exoogitatas, qui „spiritu vanitatis ut utcr distenti, positos a Patribus terminos profana transferre satagunt novitate ; . ... quos transgredi non solum est temerarium sed profanum.quot; (Greg. IX. ep. 15223, apud Denz. op. cit. p. 164) Et tota Ecclesia eadem veiieratione semper recipit et agnoscit talia decreta ,
122
ut ab ore Potri per suum successorem irrefragibilia et assensu intimo non secus ae alia susoipienda; et nullus, qui vult catholicus censeri, subterfugium quaerit, quasi haec limites a Christo positos transgre-derentur, imo nulli, quamvis artes se declinandi Summi Pontiflcis judicium subtilissimae excogitarentur, hoe sophisma in mentem antea venit. Sed cum monuinenta temporis posterioris abunde sufficiunt, ne lites otiosae de formulis et voeibus, quibus tales doctrinae pleotun-tur, moveantur, (notum enim est „haeresisquot; vocabulum autiquitus sensu latiori usurpari); ea tantum in medium adducimus, in quibus jam nostri temporis usitatae qualiücationes obtinent: licet cuique compertum sit, non voces, sed rem, voeibus contentam, inspiciendam esse.
Joannes XXII jam anno 1327 coiistitutione solemni, qua damnat errores Massilii et Joamüs de Janduns (Uenz. 178) articulos illos „velut sacrae Scripturae contraries et fidei catholicae inimicos , baereticos , seu haereticales et erroneos... sentialiter declarat.quot; Quo-modo pontifex loqui potuisset eodem modo et obstringere lideles ad eumdem assensum, si in haeretica labe defi-nienda quidem infallibilis, in caeteris oensuris vero errare posset ?
Idem pontifex a lo29 articulos Ekkardi nulla assensus indicata differentia, qua sua definitio sit reci-pienda, eadem certitudine potestatis et officii, sibi
123
demandati, damnat „ut haeretieos , alios vero ut male sonantes , temerarios et de haeresi suspectos.quot;
Et Martinus papa V in bulla „ Inter cundas\' man-dat suspectos interrogandos esse inter alia dogmata: „Specialiter, utrum credal sententiam S. Constauti-ensis Concilii fore veram et catliolioam: scilicet, quod supradicti... articuli.. . non sunt catholici sed quidam ex eis sunt notorie haeretici, quidam erronei, alii temerarii et sediliosi, alii piarurn anrium o/fensivi.\'\' (Denz. 194). Si tanturamodo igitur inerrantia se extenderet ad damnandam haeresim, quomodo Concilium cum Poiitilice jus habuerunt ab haereticis illis, eodem asseusu iidei {credal) professionem exigendi, quod suum judicium de illis propositionibus, damnatis infra haeresim notis, sancte et religiose susciperentSi enim Concilium cum Papa non fuit in ea senteiitia, quod in illis aeque ac in haeresi condemnanda eadem sibi esset infallibilis auctoritas,\' haeretieos illos ad novum errorem compulissent credendum ; quod aeque insulsum est ac dicere, se de suae potestatis extensione perversam ideam habuisse. Et tarnen nulla restat inter ilia dua consectaria media via, si infallibile in bis rebus fieri judicium negamus. Et sic semper postea egerunt Pontifiees, nullo rcclamante; et solemnibus verbis in suis bullis et con-stitutionibus banc potestatem sibi vindicant, imo boe officium sibi esse a Chiisto impositum proiiteutur.
124
Sic Alexander papa VII die 24 Sept. 1C65 „audi-suinmam illam luxuriantium ingeniorum li-centiam in dies magis exerescere, per quam .. . modus opinandi irrepsit. .. quern si.. . fideles in praxi seque-rentur, ingens eruptura esset Christianae vitae cor-ruptela. Quare .. idem ut Oves sibi creditas ab ejusmodi spatiosa, lataque, per quam itur ad perdi-tionem, via, pro pastorali solicitudioe in rectam semi-
tarn evocaret, earumdem opinion um examen pluribus...
\'
Magistris et deinde Card. Inquisitoribus serio com-misit. Qui tantum negotium strenue aggressi, eique sedulo incumbentes et mature disoussis propositionibus
Sanctitati suae exposuerunt..... Quibus peractis in-
terea idem sanotissimus re mature considerata statuit et decrevit, praediotas opiniones et unamquamque ipsarum ut minimum iamquam scaudalosas esse dam-nandas et prohibendas, sicut eas damnat ac prohibet: ita ut quicumque illas aut conjunctim aut divisim docuerit et defenderit, ediderit aut de iis etiam dispu-tative, pub lice aut privatim tractaverit, nisi forsitan impugnando , ipso facto inoidat in excommunicationem.quot;
Et Innocentius papa XI die 2 Martii 1679 „ovium sibi a Deo creditarum saluti sedulo incumbens et sa-lubre opus in segregandis noxiis doctrinarum pascuis ab innoxiis, ab Alexandre VII inchoatum, prosequi voiens , eadem apposita poena eas damnat et prohibet.quot;
] -25
Quod concludit raonendo, ut Doctores caveant ab omni censura etc. contra eas propositiones , quae adhuc oon-trovertuntur „donee a S. Sede recognilae, super iisdem judicium proferalur.quot; Doctores ergo abstinere debent ab inurendis censuris : soli Sedi apostolicae competit.
Rursus Alexander VIII die 24 Aug. 1690 : „Cum sui Pastoralia officii muims sit, oves sibi creditas a noxiis pascuis avertere et ad salutaria semper dirigerequot;, duas propositiones , unam ut baereticam, alteram post alias inferiores ut erroneam damnat; et die 7 Dec. 1090: „Pro pastorali cura Ovium a Christo D. com-missa de earum salute sollicitus , ut inoffenso gradu per rc-ctas semitas possint incedere et pascua nimium perniciosa in pravis doctrinis exhibita vitare, omnibus mature consideratisquot;, respective praeter baeresin aliis notis propositiones multas configit.
Itenira Innocentius XI in sua perpetuo valitura constitutione a. 1087 in forma bullae, damnars errores de Moliuos sic solemniter exordilxir: „Coelestis Pastor .. . Ecclesiam . . contra portas inferi circumvalla-tam , Petro apostolorum Principi et successoribus ejus regemlam tradidit, ut doctrinam ab ipsius ore baustam sartam tectaraque custodirent : ne oves pretioso sanguine redemptae pravarum opinionum pabulo in antiques errores recidereut, quod praecipue B. Petro man-dasse sacrae Literae docent : Cui enim apostolorum ,
I?. 6
nisi Petvo dixit: Pasce oves raeas : et rursus; Ego rogavi etc. .. Quare nobis. . . semper fixum in animo fuit ut poptilus eam sectavetur fidem quae a Christo D. per apostolos .. praedicata fuit. . Deinde narrat Pontifex : „Cui cordi semper fuit, ut fidelium animae ex alto sibi coramissae , purgatis pravarum opinionnm erroribus, ad optatum salutis portum venire possint, se audivisse Cardinal es et Doctores , implorata etiam S. Spiritus assistentia , prbpositiones damnavisse „tara-quam haereticas , suspeotas, erroneas , seandalosas , blaspbemas, piarum aurium offensivas, christianae disciplinao relaxativas et eversivas et seditiosas respective :... easque credendi, tenendi, docendi, aut in praxin reducendi facultatem interdisit, sub poena arais-sionis Graduum etc. , imo anatliemate eo ipso innodit Eoraano Pontifici reservato quemcumqne. Et ne hnjus apostolicae damnationis raemoria deleri pos.sit, utque populus catliolica veritate instructior per viam salutis incedere possit, hac sua perpetua valitura constitutione denuo pvopositiones definitive damnat. . decernens insu-per literas semper et perpetuo validas et effioaces existere et fore suosque plenarios et integros effectus sortiri.. . . Nulli ergo hominum licet banc paginam .. damnationis infringere... si quis autem hoc attentare praesump-serit, indignationem omnipotentis Dei ac B. Petri et Pauli Apostolorum ejus noverit se incursnrum.quot;
127
Et Innocentius XIII in brevi 1699: „ Dominici gregis Nobis ab Aeterno Pastore crediti,quot; ait in con-demnatione libri Fenelonii: ,,Pericu]is quantum nobis ex alto oonceditur occurrere cupientes, matura deli-beratione, nostris , deque apostolicae potestatis pleiü-tndine librum praediotum , tamquam continentes pro-positiones temeravias , scandalosas, male sonantes, piaruin auvium olfensivas, in praxi perniciosas ac etiam erroneas respective damnamus et reprobamus.quot;
gt;Sed et non minimum argumentum suppeditat Celebris dogmaticae bullae „Unigenilusquot; historia Quis nou novit, quantas excogitarunt artes et fraudes jan-seniani subsellii homines, ut suum religiosum silen-tium sufficere contenderent, vel ut, manu tantum sub-scribentes, internum mentis obsequinm denegarent. Sed nullus callidiorum Pontificibus, nulla restrictione, suis decretis jurejurando , sincero animo, adhaerendum praecipientibus , ex eo resisterunt, quod istae proposi-tiones non solum haeretica nota sed et aliis inferio-ribus damnatae fuerant et soluramodo in haeresis de-finitione inveniebatur infallibilis securitas ; sed potius se juris de cis ionem omr.ino suscipere testantes, efiugia in facti dogmatici distinctione excogitarunt.
Pariter et in bulla: „Audorem Fidei\' damnantur istae propositiones inferioribus notis, imo plurimae, non appnsita haeresis nota, damnantur, et tarnen
128
Pontifex eas omnes sun perpetua valitura constitutione damnat et ut daranatas haberi praeciplt et decernit. Et tota Ecclesia earn bul lam ut dogmaticam ex cathedra prodiisse agnovit et agnoscit tamquam infal-libile Petri judicium in omnibus.
Sed cum jam abuudantius in re tam aperta et oculis etiam se luci claudentibus manifesta, congessi-mus testimonia et exempla, praetereamus oportet temporis posterioris monumenta. Solummodo ex ultimis Pii IX actis rememoratnur illuslrem Encyclicam „Quanta cum,quot; in qua apostolicam vocem extollens, omnes et singulas pravas opiniones ac doctrinas, sin-gillatim in syllabo adnexo commemoratas, auctoritate apostolica reprobat, proscribit ac damnat easque ab omnibus catbolicae Ecclesiae filiis, veluti reprobatas, proscriptas atque damnatas omnino haberi vult et mandat. Et hoe , quamvis eorum. errorum plaoita non ex theo-logieis sed politicis et pliilosophicis sj-stematibus deri-vabantur et propugnabantur; imo nemo dieet ilia omnia veritatibus, fid \' deposito oincte gt;quot;,*\':: is,
directe opposite et haeresis nota configenda; ut e. prop. 72: „Bonifacius VIII votum castitatis in ordina-tione emissum nuptias nullas reddere primus asseruit.\'\'
Attamen nullus catholicus ilia acta non tamquam ipsum Dei verbum (Card. Patrizi inv. sua sacra ad Quadv. 18G5) et veritatis oraculum infallibile et obli-
129
gatorium in Christianorum conscientiam (plures Epis-copi Galliae) acoipere detrectat, r um et ipse Pius IX die 17 Jun. 1867 Episoopos alloquens, SyllaTmm lam-quam regulam docendi proposuit. 1).
Considerata igitur constanti Sumraorum Pontifioum praxi, qua siLi officium non tantum haereses, sed et oae-teras iidei nooivas doctrinas, aequali oertitudine dam-nandidivinitus inoumbere docent, et a fidelibus eamdem absolutam et interiorem animi assensionem postulant, gravissimis interpositis poenis et anathematis vinculo — considerata constanti totius Ecclesiae sese subjicientis eadem summa obedientia, fundata S. Scripturae eloquiis et Doctorum omnium summo consensu — considerata ipsa rationis soliditate rationabile obsequium praes-stante; restat nobis ut dicamus cum ipso nostro Pontifice: „Ecclesia (ergo et Romanus Pontifex) ex potestate sibi a Divino suo Auctore commissa, non solum jus sed officium praesertim habet proscribendi et damnandi omnes errores, si ita fidei integritas et animarum salus postulaverint(,, Gravüsimas interquot;).
1) Ct\'r. ftiBius de Syllabo XIV in opere cit. cl. Hergenrüther.
9
|)r intcllfctus assciisu intinio, seu (If nicutis ailhaesioue umiiimoda.
Licebat sane, prolatis omnibus argumentis , disser-tatiunoulae nostrae finem imponere, eo magis, cum in exponendo quaestionis statu et tractanda documentorum probandi vi, semper totis viribus in id nisi sumus , ut stabilientes thesim propugnatam, simul difficultates reraoveremus, ne forte in metbodum dilapsi alinuoruni. plus temporis tereremus in enodandis difficultatibus quam in ipsa veritate firmanda. Quare cum id non semper sola prinoipiorum elucubratione fieri possit, praeprimis si ex facto vel textu parliculari contro-versiae ansa desumitur, in fine cujusque articuli, si opus fnerat, breviter de his sermonem instituimus.
Sed uno vel altero verbo transilire rem disputatam , ex qua negata, si non omnino, tarnen magna ex parte argumentandi ratio vitiosa et infirma redditur, certe ejus non est, qui non jure merito quasi in aërem et contra umbras pugnans carpi desiderat. Et talis eerie nostro judicio videtur quaestio ; Annon sufficit silentio qnodam religioso acquiescere Ecclesiae in ferendis censuris judicio ? Si hoc enim bene observatur, remo-ventur pericula fidei omnia, agnoscitur satis ea ab omnibus propugnata Pontificis damnandi auctoritas et errores non publice nee private dooentur neque in praxin deducuntur : solummodo enim, quae antea docebantur , in corda servantur.
Sed si hoc etiam satis non est; possumus nos ex-inde legitima consecutione deducere, quod Pontifex tunc revera in his judicandis et damnandis infallibi-litatis dono necessario gaudet ? i\'orsitan aliud existit motivum exigendi interioris mentis obsequium praeter infallibilitatem in docendo ?
Prima quidem illa opinio non tam magnum facessit negotium. IsTam Scriptura Sacra testante , simplex et absoluta Ecclesiae debetur obedientia, qnia nihil po-test nisi verum et justum imperare, cum portae inferi non possunt praevalere; et non solum non docere con-traria , sed sua subscribenda judicia, juramento inter-posito, non raio exigit. Sed Ecclesia moribus Integra
9quot;
et imraaculata non potest perjurium postulare; et quid aliud esset ilia subsoriptio pure externa ? Quid deinde injuriosius et contumeliosius, Summi Pontificis publicum judicium minoris facere quam suum privatum ? Sane res superbia et temeritate plena, imo inobedien-tiam et rebellionem foveas , cum cuique licitum, Pontificis solemnia oracula ad trutinam vocare sui sub-sellii. Sed quoque vidimus supra, quod Pontifices semper exegerunt interiorem adbaesicnem („utrum ere-datquot; in Constantiensi) et nunc adhuc exigunt. Cum enim Belgii episcopi Pontificem certiorem fecissent, aliquos doctrinis condemnatis adhuc dare assensum: „docere non possumus ea . . sed corde servare licetquot;; jussu SS. D. N. Pii O Card. Patrizi 30 Aug. 1866 rescribit: „illos id muneris habere, ut plene perfecte absoluteque se subjioiant.\'\' Imo hoe silentium, inte-rius non assentiente intellectu , religiöse servare per-petuo et constanter, repugnat, ut ipsa experientia nos edocet. Nonne post Vaticanam Synodum ex eo, quod expresse placita commeraorata non damnaverat, rumor spargebatur in Belgio , quod, disciplinari illa decisione remota, libera iterum dabatur facultas non tantum sentiendi, sed quoque docendi publice. Cui iterum opinioni ut mederetur, necesse erat S. Sedi rescribere, priores decisiones in omnibus intactas esse relictas ab Oe-rumfniei Conoilii decretis; quod per suas ad universum
133
clerum literas promulgandum esse curavit Uelgü episcopatus.
Majorem vero molestiam creat illa altera sententia, quae docet „falsum esse auctoritatem, propter f| nam de-beatur assensus inlelleclus, solam esse auctoritatem Dei revelantis seu Ecclesiae vel Pontificis infallibiliter definientis (Pranzelin op. cit. p. 117); sed existere etiam assensum religiosum propter auctoritatem provi-dentiae ecclesiasticae, quando magistermm Ecclesiae agit auctoritate quidem pascendi sibi divinitiLS com-missa, non tamen tota ejus intensione (si ita loqu\' fas est) nec ultimatim definiendo veritatem, sed quantum necessarium aut opportunum et sufficiens fuerit ad securitatem doctrinae.quot; p. 116.
Quamvis sic opinantes non negeut in statuendis censuris infallibilitatem , facile tameu quisque videt. ilia principia si admittantur , omnia nostra argumenta, quae ex exigentia intellectus consensus hauriuntur, multum infirman, imo penitus e medio tolli. Distinctie enim ilia, quae inter assensum absolutuin et non prorsus absolutum et irreformabilem videtui\' statui a Doctore Ward, quid sibi velit ingenue me nescire fateor. Est enim assensus , quo se intellectus subjicit et se victum praebet, vel non est revera assensus , sed tantum abstinet quis a suo judicio exterius mani-festando, intime tarnen suam opinionein ut veram reti-
134
nens vel saltern non de falsitate illius convictua. Est ergo assentire vel non assentire ; sed siraul assentiendi et non prorsus assentiendi oonjunotio mihi quid absurdum sonat. Qnaestio igitur nobis non est, an non exstet auctoritas, cui, quamvis fallibiü, praecipere licet cuidam sibi snbjecto etiam in re intelleclus: sic enim, ut in omni re , imo potius quam in omni alia, obedire tenetur quis legitimae potestati. Ita non tantum Romanus Pontifex , sed et omnis in sua diocesi Episcopus probibere potest, ne quis aliquam dootrinam doceat, imo etiam de aliqua materia scribat vel judicium suum proferat. Sed toto coelo hoc distat a po-testate exigendi ab aliquo intimam suam convictionem mutare et praestare mentis obsequium, ita ut suam opinionem deponat et tam fir ma certitudine contrariam ampleotatur , ut juramento se illi adbaerere profiteatur. Videamus ergo momenta, quibus se fundant illi qui banc potestatem auctoritati fallibili adjudicant.
Franzelin 1. o. suam doctrinam ab ipso Pontifice Pio IX. in Uteris 21 Dec. 1863 ad Arch. Monacensem clarissime expositam dicit: „Persuadere Nobis volumus noluisse obligationem , qua catholici magistri omnino adstringuntur, coarctare in iis tantum , quae ab infal-libili Ecclesiae judicio veluti fidei dogmata ab omnibus credenda proponuntur. Atque etiam Nobis persuade-mus, ipsos noluisse declarare, perfectam illam erga
135
revelatas veritates adhaesionera, quam agaovenmt ne-oessariam omnino esse ad verum scientiarum progres-sum assequendum et ad errores oonfutandos , obtineri posse, si durataxat dogmatibus ab Ecclesia expresse definitis fides et obsequium adhibeatur. Namque eti-amsi ageretur de ilia subjectione, quae tidei divinae actu est praestanda , limitanda tarnen non esset ad ea, quae expressis Oeoumenicorura Conciliorum aut Romanorum Pontificum liujusque Apostolicao Sedis de-cretis definita sunt, sed ad ea qiaoque extendenda, quae ordinario totius Ecclesiae per orbem dispersae magisterio taraquam divinitus revelata traduntur, ideo-que universali et constanti consensu a catholicis theo-logis ad fidem pertinere retinentur. Sed cum agatur de ilia subjectione, qua ex conscientia ii omnes ca-tholici obstringuntur , qui in contemplatrices scientias incumbunt, ut novas suis scriptis Ecclesiae afferant utilitates , idcirco ejusdem Conventus viri recognoseere debent, sapientibus catholicis baud satis esse, ut praefata Ecclesiae dogmata recipiant ac venerentur, verum etiam opus esse , ut se subjiciant turn decisio-nibus, quae ad doctrinam pertinentes a Fontificiis Congregationibus proferuntur, turn iis doctrinae capi-tibus, quae communi et constanti catbolicorum consensu retinentur ut tbeologicae veritates et conclusiones ita certae, ut opiniones eisdera doctrinae capitibus
136
aclveraau, quamquam liaereticae dici nequeant, tarnen aliam theologioam mereantur censuram.quot;
S. Pontificis tarnen literas a clarissimo Franzelin citatas rem con vin cere non puto , quam proponit contra omnium, quos novi, theologorum sententiam 1), quae cum Bellarmino iam citato dicit; „Iniquum esse sub tam gravi poena (anathematis) obligari ad assen-tiendum rebus incertis et interdum falsis.quot; Quare Suarez 1. c. recte inerrantiam in Canonizatione ex eo concludit: „ld enim sub praecisa obligatione praeci-piunt Pontifices (nempe non dubitare an sit sanctus); ergo oportet, ut illi praecepto non possit subesse error.quot;
Certitudo enim illa non datur in rebus supernatu-ralibus nisi per iniallibilitatem dooentis. Bouix de Papa t. \'i. p. 194 : „Obligatie obsequendi Pontificiis definitionibus per internam etiam obedientiam seu per internum mentis assensum , nihil aliud est quam obligatie credendi catholicum esse quod catholioum deii-
1) Gallicauismi ayetematia sequaces, ut Jaaseiusmi notam devitent, ita sfcatuunt: „Etsi erronea esse possit Papae defi-uitio, quamdiu non accessit Ecclesiae saltern dispersae consensus, ei tarnen deberi statim ab omnibus fidelibus assensum et quidem sincerum et internum, lit mirc torquentur, ut per-suadeaut, duo liaec inter se non pugnare.quot;\' Bouix tract, de Papa p. 3. § 3. p. 357.
137
nivit summus Pontifex et haereticum quod ut tale proscripsit. Jamvero prorsus repugnaret ejusmodi oLli-gatio , si Papa in definiendo errare posset. Nam quod velit Deus homines errori credere, atque hanc eis obligationem imponat, non absonum duntaxat sed impium plane ac blasphemum est. Ergo nequil slare obligatio defmilis a Papa credendi, seu (quod idem est) cum inlerno animi assensu adhaerendi, nisi Papa sit infallibilis.quot; Quare idem auctor oui Pius IX plurimum gratulatus est de ingenio et soliditate , op. c. p. 485 soribere non dubitat: „In hoe [cogendo Grali-teum ad abjurandam ex animo suam de terras motu opinionem] mihi videtur dictum Tribunal [S. Inquisi-tionis] aliquid humani passum esse; suae scilicet po-testatis limites excessisse , et injustum exstitisse, non quidem ex pravo ullo affectu, sed ex errore. Enim-vero dictam Galilei opinionem nondum infallibilis Ecclesiae auctoritas , i. e. Summus Pontifex ex Cathedra loquens, erroneam aut haereticam pronuntiaverat. Ipsa autem Inquisitionis Congregatie poterat quidem de ista opinione judicare, eique notas theologicas, quae justae viderentur, etiam haereseos inurere, et prohibere sub poenis, ne quis eam externe propugnaret. At hoe ipsius judicium , utpote cui nondum accesserat S. Pon-tificis ex Cathedra loquentis confirmatio , t remanebat fallibile. Proinde, nee Galileus, nee quivis alius.
138
poterat juste adigi, ut interne et ex animo illi judicio adhaereret. Unde sacra Inquisitionis Congregatio, Ga-lilaeum adigendo ut corde sincero el fide non fc.la opinionem de terrae motu abjuraret, idque antequam Cardinalium hac de re judicium confirmasset ex Cathedra loquens Summus Pontifex , potestatis suae limites excessit.quot;
P. P. Rudis. Petra Komana p. 69: „Es wiire Despotie, die Glaubigen mit Censuren zur Annahme einer mög-licherweise falschen Entscheidung zwingen zu wollen.quot; p. 239 : „Tbr könnet nicht liiugnen , dass die Pabste immerdar zweifellose Zustimmung zu ibren Glaubens-entscheidungen, selbst unter Strafe des Bannes ge-fordert und sich somit praktisch immerdar Unfehl-barkeit zugesprochen baben.quot; Cfr. p. 260. n. 1, et p. 369. II. seq. „Eine wahre, ziveijellose, innere Zustimmung kann ich aber nimmer denken ohne feslen Glaaben an die ünfehlbarkeil des Pahstes.quot;
Et quoque jam citatus Murray , ut vidimus, statuit tamquam „rotam, qua facile dignosceretur , an Pontifex coactive doceat et agatur de infallibilitate Papae ut docentis — si apostolica auctoritate praecipiat hanc vel illam doctrinam ab omnibus tenendam.\'\'
Ita et Knox , qui post verba a nobis supra laudata p. 107. 108 adjungere non dubitat: „Das hat Pius IX in dem Breve „ Txias lib enterquot; ausgesprochen , das er an
den Erzbischof von München richtete\'\', et verbotenus ultimain partem reddit eorum, quae cum Pranzelin exscripsimus. Illi quoque res non tam olarissime exposita.
„Die Vernunft, ita loquitur Weniger 8. J. (Die Un-féhlbarkeit des Pabstes p. 19) verlangt für die Be-glaubigung einer Wahrheit eine volkommen genügende
Autoritat..... In natürlioher Sphare genögt der
Vernunft das Zeugniss der Evidenz ihrer eigenen Denkkraft. . . . Um so méhr verlangt die Vernunft für die Garantie der Brkenntniss und des Bekenntnisses der Wahrheit in Ordnung einer übernatürliclien Offen-barung, eine competente Lehrautoritat, und zwar eine in Hinsicht auf das , was nur durch das Wort der Offenba-rung uns mitgetheilt wird, von unfelhbarem Lehransehen.
Et Ward ipse initio haec principia statuit : „Inqui-buscumque decretis Pontifex ad assensum interiorem et omnino absolutum praestandum obligat, decre-torum illorum infallibilitatem in actu exercito docet et proponit. — In omnibus igitur illis definitio-nibus Pontifex infallibilis est, ad quas interiori ab-solutoque prorsus assensu tenendas hdeles omnes obli-gari velit.quot; p. 17. Sed postquam ea principia postea applicat, invenit graves quosdam tbeologos hodiernos sententiam banc non confirmare et igitur ancops haeret; nee quidquam de hac controversia asserere audet.
140
(p. 41.) efr. etiam Suaiez de Fide d. 5. Tournely dp Ecclesia p. 3 et auctores passim de hac materia.
Ipsas literas nunc inspiciamus , in quibus tain cla-rissime eam rem docere videtur SS. D. N. Pius IX. Quid ait Pontifex ? Non licet nobis fidem divinam coarctare ad fidei doijmcda definita a Conciliis et Ilo-manis Pontificibus ; sed debemus et ea credere, quae ordinario Ecclesiae magisterio tamquam divinitus reve-lata traduntur. Sed et hoc non sufScit, solum dogmata suscipere , nam praeter illam subjectionem, quae fidei divinae aclu est praestanda, est et alia subjectio i qua ex conscientia omnes catholici obstringuntur, qui in contemplatrices scientias incumbunt, ut novas suis scriptis Ecclesiae afferant utilitates : idcirco baud satis est, ut praefata dogmata suscipiant, verum opus est, ut se subjiciant turn decisionibus , quae ad dootrinam pertinentes a Pontificiis Congregationibus proferuntur, turn iis doctrinae oapitibus, quae communi et constanti Catbolicorum consensu retinentur, ut tbeologicae veritates et conclusiones ita certae, ut opiniones adversae, quam-quam non haerelicae, tamen aliam mereantur censuram.
Sed ut jam supra Suarezium vidimus docentem cum aliis, in bis rebus etiam infallibilem esse Ecclesiam consentientem, et ipse Pranzelin agnoscit, Pontificem in declarandis talibus judicium proferre ex Cathedra; quare nunc necesse est, ut admittamus hie sermonem
141
institui de subjeotione assensu religioso, non vero de iide mediale, uti vocant, divina? Nonne concludere prae-stat, Pontificem loqui „de decisionibus, quae ad doc-trinam pertinentes a Pontificiis congregationibus pro-feruntur\', quae Pontificis confirmationem expresse et verbis oonceptis prae se ferunt; quae proinde, quamvis non dogma ut revelatum definientes, attamen ipsius Pontificis decisiones infallibiles habendae sunt. Id enim cum Bouix (de Curia Rom. p. 480) multi docent Auctores, imo jam Cardenas op. cit. cap. IV. propugnat: „Discursus, ait, aliquorum Tbeologorum, quod Pontifex non loquitur ex Cathedra, quando per S. Congregatio-nes Cardinalium prohibet aut condemnat librum et doctrinam, card omni ivobabilitale el est manifeste jalsa.quot; Tunc enim loquitur Romanus Pontifex ut Caput Ecclesiae, quando edit decretum per Congregationem quemdam pro tota Ecclesia, quodque vult ab omnibus fide-libus observari; patet e. g. ex proemio Innoc. XI „Ovium sibi a Deo creditarum saluti incumbens\'\', et deinde de caeteris oblatis propositionibus oensuram vel notam apponere, „donee a. Sede recognitae super eisdem judicium proferaturquot; vetat. Hoc igitur decretum S, Congr. vocatur judicium S. Sedis! Et ex nostris tempo-ribus multa deoreta Congregationum proferri possunt, quae deinde Pontifices sua auctoritale sancila, suoque jussu vulgala, idea rem penilus dirirnenlia testati sunt.
142
(cfr. Pii IX epist. 15 Jun. 1857 ad Arch. Colonien-sem). Irao an existant ejusraodi deolarationes non in-fallilibes rem esse dubiam testatur ipse Ward.
Quare illis rationibus, sed praeprimis ex ipsa contexta oratione, oum Summus Pontifex exigit turn illis deoisio-nibus, turn doctrinae capitibus, quae communi et con-stanti catholicorum consensu retinentur, ut theologicae veritates et conclusiones ita certae. ut opiniones ad-versae theologicam mereantur censuram, eamdem sub-jeclionem; nos concludimus, Pontificem solummodo agere de illis decretis, quae suo nomine promulgata, ut suas deiinitiones ex cathedra profeotas, assensu absoluto quemcumque catholicum venerari oportet. Et sic omnia recte procedunt: 1°. Dogmata detinita non solum, sed etiam quae ordinario magisterio docentur, fide divina c.redenda sunt. 2°. Veritates fidei attingentes, licet non dogmata stricte diota, tarnen amplectendae sunt, sive definitae per Romanas Congregationes a li. P., sive communi consensu retentae. Quod et scopum esse Pontifiois ex tota epistola patet: ,.Cum nonnulli in asserenda fallaci et minime sincera scientiae libertate abriperentur ultra limites, quos praetergredi non sinit obedientia debita erga Magisterium Ecclesiae ad tolius revelatae verilatis integritatem servandam divinitm ins/itutmn. Ex quo evenit, ut huj usmodi.. .. iis saepe consentiant, qui contra hujus Aposlolicae Sedi.s ac Noslrarum Congre-
143
gationuni decreta declamant. . . . Etiam falsa opinione (adversus veterem scholam) Ecclesiae auctoritas in dis-crimen vocatur, quandoquidem ipsa Ecclesia non solum per tot contingentia saecula permisit, ut.... ex prin-cipiis communi omnium Catholicarum scholarum consensu sancitis theologica excoleretur scientia, verum etiam saepissime summis laudibus theologicam eorum doctrinam extulit, illamque veluti fortissimum fidei propugnaculurn .... vehementer commendavit,\'\'
Quae cum ita sint, Pontifex intendit loqui de sub-jectione intellectus quoad assensum intimum. Si quis enim putaret id etiam clare non exprimi, cum loquitur Pontifex „de subjectione qua ex conscientia obstrin-guntur omnes catholici, qui in contemplatrices scientias incumbunt, ut novas suis scriptis Ecclesiae afferant utilitatesquot;, proindeque agi, ut se subjiciant decisio-nibus , ita ut non contraria doceant vel publice pro-pugnent, redargutionis arma sibi ademit, qui, relicta contexta oratione, quam proposui, verba seorsum sum-serit. Nulla ergo, ut raibi videtur, ratio existit, quare confugiamus ad illara satis obscuram notionem Divinae Providentiae Universalis, quae „velut extensive non vero intensive, si ita loqui fas essel , veri-tatem definiret, posset aliquo modo a S. Pontifice delegari, imo ut singularis cuique Episcopo suppeteret, in foro interno et in ordine ad directionem animarum
144
suo modo Directoribus animarum. Quod exemplum sieut universim consilium evangelioum obedientiae non modo voluntatis sed etiam intellectus magis obvium esset ad declarandum raodum, quo infallibilitas prae-cipientis conditio neoessaria non sit, nt subjectio et obedientia intellectus praestari queat.quot; Kern enim si bene intelligam , revera consequentias aperte tradit: Si non solummodo teneor assensum mentis praestare auctori-tati infallibili, sed et fallibili et refonnabili Provi-dentiae sic dictae , id non solummodo exigere potest Romanus Pontifex per suas Congregationes, quamvis non loquens ex Cathedra, sed et singuli Episcopi, in quorum diocesibus commoror, hoc sibi jure vindicare possunt. Imo cuique coniessario, licet non sit judex opinionum , ut ajunt theologi, sed tantum dispositio-uis, mihi mutare meam sententiam injungere licebit; quo fieri potest, ut quavis vice, qua mihi looi vel confessarii vel superioris mutatie contingat, forsitan et opinionis oujusdam mutatio necesse sit.
Ward, quamvis alio loco anceps haereat, „ineluc-tabile\'\' contra nostram sententiam argumentum ab Ecclesiae auctoritate sumit. „Ecclesia, ait, falli non potest in iis, quae ad fidem moresque spectant. Ecclesia autem illos semper impense laudat qui Congregationum Romanarum decretis intellectum subjiciunt, eos vero reprobat qui id facere recusat. Hoe autem fieri non
] 45
potuit nisi decretis illis subjectio intellectus vere de-beretur.\'quot;
Ex jam dictis quo vitio laboret argumentatio Wardii, sponte patet. Suum arguraentum totrnn et nostrum si facimus; quid contra nostram sententiam eruere exinde poterit ille auctor, qui et ipse, an exstent ejusmodi declarationes, quae non sint stricte infallibiles, rem dubiara vocat ?
Sed pergit ille Doctor, nostrum prinoipium impug-nando : „Non raro objicitur, quod propositioni nulli firmus assensus deberi possit. nisi quae vel per argu-menta evidentia deraonstretur, vel infallibiliter decla-retur. Rem autem revera non ita se habere, ex multis patet exemplis.
1°. Titius v. g. in non paucis nctionibus, iisque solis mihi cognoscibilibus, se exhibet virum bonum, quam-vis sit pessimus. Firme existimare teneor, eum revera esse bonum, et ita quidem teneor, ut graviter peccarem , si eum pro viro pravo haberem. 2. Heligiosum intellec-tum suum superioris judicio firmiter subjicere, res est testante S. Ignatio — non culpa sed summa laude digna. 3. Rusticus, quem parochus res fidei et morum edocet, omnibus iis, quae parochus tamquam certa proponit, firmiter assentire tenetur. Et mille alia similia suppetunt exempla.quot;
Sed ad primum exemplum recte responderi posse
10
146
videtur, quod auctor certitudinem direotam cum reflexa, uti vooant, satis aperte confundit. Titius enim utrum sit vir bonus an pessimus, soli Deo, qui scrutator est renuin et cordium, cognitum est et nulla invenitur in terra auctoritas, quae de hac re judicium infallibiliter certum proferre potest. Ecclesia ipsa, cum aliquem ut haereticum anathematizandum compellit, agit tantummodo de eo, ut scriptis et verbis se exhibet, et in hoc facto dogmatico dijudicando infallibilitatis dono gaudet: de intima ejus mente perscrutanda si agatur judicium, relinquit judicibus, secundum humanam certitudinem jus dicentibus. Quis enim e. g. Originem, ex eo quod ei ut haeretico anathema dictum sit, non posse sine fidei violatae crimine a pertinaciae culpa defendi dicet, quum. multi id faciunt et praestantissimi theologi? Quum ergo nullus prae-sumitur malus nisi probetur, Christiana caritas me judicium temerarium prohibet, et si de eo inquisitionem fieri necesse est, secundum bonam praesumptionem de eo jus dicendum, ita ut etiam innocens declaretur, quamdiu probabiliora tantum et non certa contra sum pugnant testimonia. 1) Sed quis in humanis rebus per
i) Thorn. II. 2. q 60. a. 4°. „tJbi non apparent manifesta indicia de malitia alicujus , debemua eum at bonum habere , in meliorem interpretando, quod dubium est.quot; Bt ib. ad 2
147
principia reflexa efformatum judicium, ad practice hie et nunc agendum, directam parere certitudinem et omnem proinde de re ipsa tolli disputationem affirmat ? Exemplum ergo illud inagis nostram rem confirmat quam infirmam reddit, nam ex so ipso, quod ubi res certitudinem directam non patitur, principia reflexa adhibeantur necesse est, videmus etiam in rebus natu-ralibus requirere intellectum, ut se subjiciat, certa et tirma argumenta.
2. Sed et alterum argumentum majorem vim habere ego non existimo. Agitur enim non de eo, quod forsitan majori laude dignum, sed quod necessario faciendum et summo jure ab Ecclesia exigendum est. Nec enim hie inquiritur quid aliquis privatus homo in sua opinione facere posset, qui auctoritate fretus suorum superiorum, a Deo sibi constituorum, faceret meritorie: ego enim sic illud etiam latius quoque extendere volo, non tantum superiorum sed etiam aliorum, praestantia intellectus et doctrinae conspicuorum virorum magiste-rium reveritus. Quis enim non ilium discipulum stul-
animadvertit: „Aliud est judicare de rebuss et aliud de hontinibus. In judicio, quo de rebus judicamus . .. unusquisque debet niti ad hoc, quod de rebus judicet, secundum quod sunt. Sed in judicio, quo judicamus de hominibus ... ad hoc potiua tendere debemus, quod hominem judicemus bonum, nisi manifesta ratio in contrarium apparet.quot;
148
turn haberet, qui magistronim suorum verba nihili pendens, non facile eorum auctoritate permoveretur. Ageret nerape contra ipsiua rectae rationis principia , quae docent nos non tantum per propriae rationis exer-citiura, sed praeprimis, aliis docentibus, soientiam acquiri, Sed si rei intimam causam perscrutamur, invenimus quod et sanctus Doctor Alphonsus tain scite animadvertit 1), omnem auctoritatera supponere rationem convincentem, cum non facile sine ilia doctores aliqiüd asserere solent 2).
Quare is, qui de seipso has omnes discutere non valet, recte iis adhaeret, quos sine convincente rati-one non loqui et ipse convictus est. Sic et. ipsa ex-trinseca auctoritas evidens argumentum suppeditat, prout humana postulat finita indoles. Ipse ergo cita-tus locus S. Ignatii sic intelligendus videtur, ut in rebus controversis, praesertim si ad praxin deducan-tur, judicium superiorum j udicio privati praevaleat:
1) Lib. 1. tract. 1. obj. V. p. 62 seq. ed. pit. „Auctontna enim extrinseciv non alind ojioratur , qnam nfferrc vis intriu-secae praesumptionem.quot; etc.
2) Melchior Canus loo. theol. 1. VIIT. c. 3: „Auctoritas, sire pnucoram sive plurium, certa argumenta non nuppedi-tat: sed tantum pollet, quantum ratio naturae consentanea pepsuaserit/\'
149
hoc enim et humilitas suadet et rectus ordo postulat et ratio ipsa confirmat. Sed nimis extensus apertam falsita-tem contineret; quid enim si superior, etiam bona fide agens, aperte falsum et illicitum exigeret, numquid in hoc casu suum intellectum religiosum subjicere, non culpa sed summa laude dignum f\'oret ? Et etiamsi non esset illicitum; est ne tamen viri sanae mentis rursus suum assensum mutare , solummodo quia forsitan et alius superior rursus contrarium judicium haberet ? Sed ex omnibus patet de re toto genere diversa agi: in nostra sententia quaestio est., an viri sapientes, pro sua opinione, ut putant, evidentissima argumenta habentes, vel saltern oppositis praeponderantia, assensum suum interius mutare cogendi sint, nisi in naturalibus iavicta rati-one , in supernaturalibus infallibili magisterio divinitus constituto, erroris arguantur: „quod haec et similia licet mille non demonstrant exempla.\'\'
3. At vero ex illis jam ruit objeotio, tertio loco proposita : rnstico enim , per se non capaci disquirere credibilitatis motiva, argumentum certum et evidens est parochi sui testimonium, nisi velimus dicere (quod nefas) inurbanum et inexcultum non credere, uti opor-tet, rationabili obsequio. Jam Suarez suo de more solide tractat similem quaestionem disp. V. de Fide sect. 1. cujus breviter resumere volumus doctrinam. „Utrum, quaerit, proxime fidem proponens infallibilis
150
auctoritatis aut veritatia esse debeat. Videtur pars negativa per se manifesta, nam hic proxime proponens solet esse privatus homo , seu doctor, qui non habet majorem auotoritatem quam humanam : et non habet pro-missionem divinam, quod veritatem infallibiliter assequa-tur vel aliis tradat, ergo non est, unde habeat infallibilem auotoritatem.quot; Deinde multis suam objectionem firmat.
Sed: „2°. In contrarium vero eat, quia ea, quae dooentur a proximo fidei praedioatore acoipienda sunt tamquam certa et infallibilia; ergo necesse est ut credamus illum non posse mentiri in his. quae affir-mat : nam si hoe posset de illo existimari vel in dubium revooari, consequenter dubitari posset de ve-ritate doctrinae ab eo traditae , et ita jam non habe-retur certa et infallibilis: ergo necesse est, ut is, qui proxime fidem proponit, sit apud credentes infallibilis auctoritatis, nam haec auctoritas solum in hoe con-sistit, quod is qui loquitur, mentiri non possit nee falsum dicere.\'\' Et rationibus aliis confirmat, ex eo quod proponens fidem , obligat ad credendum fide in-fusa , id quod proponit, et alias falsa doctrina posset aequaliter proponi ac vera. Ergo oportet ut ille aliquo mode participet infallibilem auotoritatem in dicendo. Deinde resolvit dicens: „ Duobus modis posse intelligi esse infallibilem auotoritatem in proponente, uno modo permauenter, alio modo solum actualiter, quantum
151
ad oertitudinein illius doctrinae, quam sufficienter pro-ponit, ut a Deo traditam vel ut definitam ab habente auctoritatem.
Dicendum ergo est; non habere auctori tatem priori mode, hoc enim convincunt priora argumenta, sed necessarium esse, utproponenscredatur esse infallibilis auctorüalis sen verilalis actualis in eo quod dicit. Hanc assertionem probant rationes factae secundo loco, quarum summa est, dictum et dicentem esse inter se necessario connexa, ita ut non possit res dicta exis-timari infallibiliter vera, quin ipse dicens credatur non posse fallere in eo , quod sic dicit. Neque contra hoe vigent priora argumenta, nam solum probant , talem personam ex se non habere hujusmodi auctoritatem, sed habere illam ex omnibus requisitis ad suf-ficientem propositionem fidei, cum qua credimus esse conjunctam talem Dei Providentiam, ut non permittat sub ejus auctoritate ita proponi quod revera ab Ipso revelatum non est.quot; Et no. 5. ampliorem dat explica-tionem: „Duobus modis valet quis proponere rem cre-dendam. Primo tamquam immediate revelatum, et tunc necesse est, ut aliquo miraculo , vel signo divino suam revelationem confirmet. Alio modo proponit ali-quis fidem tamquam aliis revelatam, et tune necesse est, ut illam confirmet aliqua infallibili regula fidei, immo illam regulam applicet cum morali evidentia et
152
certitudine, et ita imprimis necesse est, ut quod pvo-ponitur non sit coutrarium antiquae fidei, deinde ut publice et in eonspectu Ecclesiae proponatur sine ulla contradiotione et oum suflSoienti attestatione pastorum ejus: si autem haec eoncurrant, non poterit esse fal-sum id quod proponitur. Quod si aliquando videtur proponi ita, quod falsum est, solum est ex ignorantia et inadvertentia, auditorum in re tarnen ipsa nunquam erit sufficiens propositie.quot; . Ergo ex dictis Suarezii recte ad objectionem respondimus : Rusticns ille suo Parocho , res fidei et morum tradenti, tenetur firmiter assentire, quatenus ipsi compertum est evidentia et certitudine, Pastorem suum cohaerere Episoopo, et Episcopum Romano Pontitici et toti Ecclesiae, (quae est evidens sui ipsius argumentum), in iis quae publice et in oonspectu Ecclesiae , nullo contradicente, docet; sed non in omnibus et omnino ei credere tenetur, imo revera non credet, cum ab his deficeret Parochus. Nonne et rusticus , licet in speculativis et abstractis quaestionibus, quarum ideas non assequitur, tacitus forsitan audit, non intelligens quae dicuntur, si in dogmatibus explicite creditis aberraret, v. g. in numero sacramentorum etc., summa voce reclamaret, suum Parochum a doctrina Ecclesiae recessisse conquerens ? Et etiam in speculativis aberrare non potuit formaliter: Parocho enim assentitur , ut auctoritatem habenti mis-
153
sione Ecclesiae et ideo per ficlem suam in Ecclesiae doctrinam , eo ipso, implicite saltem, assensura in falso ei tradita excluderet 1).
Sed: „In EcclesiaRomana exstat irreformabile magis-terium et congregationes in plena traditionis luce versan-tur. Igitur Catholicus insanire videretur, qui harum judicium judicio suo non fidentissime ante poneret.quot;
Haec ultima Wardii argumentatie certe nos premeret, si auctoritas Congregationum negaretur in nostra sen-tentia, sed ut ipse fatetur, valde dubium an de doctrina decisiones a SS. Congregationibus sua tantum auctoritate edantur etquot; annon potius dicendae sint a Summo Pontifice per Congregationem datae. 2) Et dato
1) Cfr. et Knox op cit. p. 111.
3) Audiatur quoque iu hac re testimonium gravissimi temporis nostri theologi, Murray 1. c. p, 246: „Tenentur, ait, Poutilicjes , ante editam definitioiiem seu decretum de qualitate aïicujus propositionis rel libri, debitam diligentiam adhibere. Ko fine institutae sunt variae Congregationes liomanae, ut in hou et in aliis negotiis gravissimis expediendis Pontifici ndjutorio esseut; liae autem Cougregationes Consultores habent doctos theologos et alios in rebus sacris peritos. Res ab his omnibus mature perpensa cum eorumdem sententiis ad Ponti-ficem dejertur, ut ipse ex plena et certa seientia quid sit affeudwn supremo suo judicio defiuiat. lu celebri eoustitutione; „Solli-dia uc providaquot;, cujus argamentum est; „Methodus iu csamtne
154
uno vel altero decreto a sola Congregatione quadam sine Pontificis confirmatione profecto; alia quaestio est, an qnis earum auctoritatem reveritus illud suo judicio non anteponeret; alia, an illae Congregationes obstringere possint ad sua deer eta suscipienda intimo animi assensu. Quisque enim cujus testimonium non facile rejicitur, ideo non habet, quo me ad mentis obsequium sine haesitatione obstringat. Sed praeterea ratio traditionis romanae, in cujus luce versantur, nimis urgeri nequit, tunc enim et ad Universitates et Collegia quaeque romana extendere id liceret. 1) Si vero authenticum
et proscriptione librorum servandaquot; haec de se habet Bene-dictus XIV: — „Ex quo autem supremum Pontificatum ge-rimus, nullius libri proscriptionem ratam habuimus, nisi audito Congregationis Secretario, qui libri materiem, Revi-sorum censuras, Cardinalium judicia ac suffragia accurate nobis exponeret.quot; Non majore jure decreta Indicia sunt de-creta theologorum Komanorum, quam canones et decreta Concilii Tridentini theologorum sunt, qui in iis conficiendis tantam operam navarunt.quot;
- 1) Licet hie, ut aliquorum argumentandi modus ex traditione romana, quid valeat, intelligitur, notam exscribere quam habet cl. Perrone t. 2. p. 464 ad illud: „Sententia nunc temporis communis et omnino tenenda est, episcopatum et ordinem esse specie distinctum a Presbyteratu et Sacramentum.quot; Post numerum et pondus auctorum contrariae sententiae: „In hoc
155
SS. Congregationum testimonium ut discrimen pouitur; nihil nobis nocet: nam certi sumus iu ea sententie, quod si traditionis Romanae Ecclesiae habetur apertum per talem deoisionem testimonium , tune toto animi consensu id ampleotandum esse; sed tune non praestatur mentis obsequium propter auctoritatem proprie testantis, sed propter infallibilitatem Ecclesiae, cujus doctrina tali testimonio innotescit, non secus ac rustico illi per parocbum suum fiebat.
Sed „auctoritatem illis commisit Pontifex, tamquam Ecclesiae Gubernator Doctrinalis, fideles omnes in via sanae doctrinae dirigendi. Peccaret igitur contra debi-tam obedientiam, qui earumdem decisionibus non praes-taret firmum assensum.quot;
Jam supra quid nobis videtur de distinctione ilia in Pontifice Doctoris Universalis Ecclesiae, et Guberna-toris Doctrinalis Ecclesiae diximus. Hic tantum boe unum sufficit animadvertere, quam natae sint tales
ctiam et nostro Collegio Eomano panic ante sooietatis cxtinc-tionem eadem [negativa] sententia publiee propugnabatar, ut constat ex tliesibus per id temporis evulgatis; adhuc aatruitur in thesibus circa quas examen instituitur iis qui cooptari cu-piunt in collegium S. Bonav. in Urbc FF. ürd. Min. ConT, denuo recusis a. 1833 .. Attamen nedum probabilis liaec sententia censetur , sed jam a nonnullis censura uotatur.quot;
distinctiones infallibilem Pontificis auctoritatem in concreto inanem reddere, et ansam praebere in parti-culari aliquo decreto decisionis infallibilitatem negandi; quam facile enim tortuosas excoa:itant ratiocinationes homines a Sede Apostolioa damnati, saeculi cujusque experientia novimus: et quibus indioiis constare potest, Pontificem ut infallibilem Ecclesiae Doctorem, non vero ut Gubernatorem tantum fallibilera Doctrinalem, sententiam pronuntiasse, „nisi forsitan reoeptione et sensu Ecclesiae?quot; cfr. Ward. p. 26. „Alicujus raoraenti est, ut sciamus qnaenam tan quam infallibiles habendae sint. Hanc quaestionem non satis elucidaverunt theologi; vel de ea expendenda non satis cogilaverunlquot;; et p. 27: „In controversia Monothelitica Honorius Epistolas suas ad Sergium scripsit tanquam Ecclesiae Gubernator Dootrinalis.quot; Ergo Sophronius et catholicae veritatis defensores peccaverunt non praestando iirmura assen-sum ?! Tali modo perniciosum Gallicanismi systema caput abscissum iterum extollere posset.
Sed quoque illud de commissione Pontificiae aucto-vitatis fideles omnes in via doctrinae dirigendi, nimis generaliter dictum est.
Cardinalis Gotti, t. 1. tract. 1. q. 3. d. 9 nquot;. 11 , qui narrat Congregationum originem, deinde dicit: „Decreta Congregationum in materia fidei et morum ex se et ut a Gongregatione ipsa prodeunt, multi
qnidem sunt faoienda, sed non praebent theologo fir-mnm argumentum.quot; Explicat illud ex se, et illud , „multi qnidem sunt facienda: si abest specialis Pon-tificis confirmatio, omnes in foro externa obedire tenentur, non obstante quacumque opinionura proba-bilitate.\'\' Qnod deinde probat ex bulla Sixti V de institutione earumdem Congregationum , quae inoipit: „ Immensain qua habetur: „Cum ad singularem Eomani Pontificis auctoritatem tanturamodo spectet Generalia Concilia interpretari... Eorumdem decre-torum, quae ad fidei dogmata pertinent, interpretati-onem nobis ipsis reservamus; Cardinalibus vero.. „Ex quibus, conoludit Gotti, constat Sixtum non dedisse facultatem Cardinalibus decidendi dubia in materia fidei.quot; Haec de Concilii Tridentini interpre-tibus ; sed et de S. Inquis. et Indicis Gongregationibus agit. „Quae quidem , ait, habent a Snmmo Pontifice auctoritatem practicam, interdicendi libros , non autem illos condemnandi, nisi contineant doctrinam, jam ab Ecclesia proscriptam.\'\' Deinde veniens ad Eotam , n°. 13 dioit n0. 14 septimo : „Sacrae Rotae decisiones non ex se excedere terminos probabilitatisquod invicte probat esse oommunem sententiara. inter alios auctores et ipsum Cardinalem Auditorem allegans Alexandrum, qui dicit; „Decisiones nostrae non sunt jnra et ideo possunt reprobari.\'\'
158
Sed praeterea si omnia, in contrario nobis argu-mento dicta, admissa fuerint, conclusionom, prae-standum esse assensum, non deducere queo, nisi jam probatum mihi constet, (quod est controversa quaes-tio) quod sine peocato non potest dissentire, sed suum intellectum quis subjicere debet etiam auetoritati fal-libili; quod propter rationes allatas reote negari con-cludimus.
Jamjam haec soripta erant, cum liber inscriptus : Handbueh der Kath. Dogmatik , auctore Dr. Scheeben, typis venit. Ille sequens Franzelin, quem solum allegat, illius dootrinam sic mitigavit: Doctrinalia Congregationum decreta, non formaliter et plenarie confirmata , infallibilia quidam non sunt, attamen tan-tam prae se lerunt, veritatis praesumptionem, ut saltern pro tempore, quo data sunt, internum obse-quium et consensus iis debitus (geforderte) sine dubio reddi possint ao debeant. Et sequentibus id probat argumentis: a) Vix unquam postea , nunquam tempore , quo data sunt, inveniebatur in iis error apertus (nachweisbar). b) Prudens agendi ratio earum Congregationum et viri praestantes , quibus constant, tutos nos reddunt. c) Decreta ilia sunt testimonium mora-liter certum traditionis llomanae Ecclesiae, d) Decreta ilia propter magnam pro tota Ecclesia utilitatem et suam intimam connexionem cum Papa, ex oujus gene-
159
rali delegatione et cujus auctoritate et inspectione eduntur, special! modo participant supernaturalem de S. Sede providentiam.
Ad haec jam in praecedentibus satisfecisse nos puta-mus, tarnen ad novo modo prolata aliquid animad-vertendum duoimus. Inprimis ille consensus ad tempus inintelligilibis mihi videtur. Si enim praestatur obse-quium mentis et quidem sub peccato praestari debet, peccatum foret et minima dubitatio non solum et mihi, sed omni per Baptismum Ecclesiam ingresso nunc et sequenti tempore. Testimonium enim esset moraliter certum traditionis Rom. Ecclesiae, ex auctoritate ip-sius Eomani Pontificis. Sed quomodo si omnis et dubitatio exclusa est, res, quae nunc raaximam pro se habet veri speciem (potius certitudinem) poatea falsa probatur ? Sed auctor tantummodo veritatis praesumptionem ilia decreta habere dicit; quomodo ex praesumptione, licet gravissima, exoritur certitudo ?
Ad argnmenta sic responderi posse puto :
a.) Vix unquam (kaum jemals , aliquando tamen) postea falsa probata sunt, nunquam vero tempore edicti; id probat possibilitatem erroris, nec illud, quod nunc demonstrari nequit falsum, ideo certum est praeprimis et illi, qui forsitan putat se id nunc facere posse; quod enim postea fieri potest, et nunc fieri nulla intrinseca impossibilitas vetat,
100
Xeque illud in b) relatum certitudinem facit in rebus divinis, est enim tantum modo humana prudentia, neque doctrinalem excedit auctoritatem.
ad c) Jam abundantius supra respondimus. ad d) Si Congregationes speoiali modo Divinae Pro-videntiae, qua S. Sedes gaudet, participes sint, ego specialms rogo, qualis ilia sit ? Non certe ea, qua Ronaanus Pontifex ut Doctor Universalis Ecclesiae in-fallibilis est. Sed et ipse Komanus Pontifex nunqnam nisi talem agens personam, intimum obsequium prae-stare praecipit, quomodo id possunt inferiores aliquo modo illins providentialis curae comparticipes ? Deinde cum et ipsi auctori, ea SS. Congr. decreta,quae „SS. suprema auctoritate confirmavit et promulgari mandavit,quot; Decreta sunt S. Sedis et infallibilia, et illud Indicis 15 Mart. 1616 de doctrina Copernicana solum-modo disciplinare neque doctrinam ipsara reprobans: certo certius exemplum desideratur decreti cujusdam doctrinalis sine ilia approbatione plenaria et peremp-toria Pontificis, qua infallibile et irreformabile decre-tum redditur, et quod tamen internum assensum sibi dari postulat, et proinde quoque (quod auctor asserit) decreti doctrinalis, quod postea falsum coatinere con-victum est. Caeteram banc controversiam ipsius auc-toris verbis terminamus: Ista tribunalia(Congregationum et Syuodorum particularium) id babent commune; dass
161
sie an sich nicht souveran sind, dass folglich auch ihre Urtheile an sioh raehr einen lehrpólizeilichen als gesetzlichen Charakter haben, dalier zuniichst und unbedingt, vor der etwaigen suspension oder correction derselben, nur zum dusseren Gehorsum wevhinden unA uur durch piipstliche Bestütigung ganz perfekt werden konnen.quot; cfr. quoque S. 196. nquot;, 13S. Et recte, nam is est primus el principalis dogmatici TScclesiae judicii character, aliorum omnium tons, radix et origo et quo discrepat essentialiter a lege disciplinae (Lehrpo-lizei), quae solum importat silentium et non usum propositionis, quod est regula assensus intend, veri-tates intus et ex animo credendas, ant errores proscri-bendos proponens; proinde est 2°. irreformabile nee mutationi obnoxium; sicut, enim teste apostolo, Eph. IV, una fides et immutabilis; ita et, fatentibus omnibus judicium dogmaticum quod versatur circa veritates revelatas aut cum iis certo et indivulse oonnexas, irreformabile esse debet et prorsus immutabile. 3. Universale est. Scilicet ubi seniel latum est dogmaticum Ecclesiae judicium, omnia perinde respicit loca, tempora, omnes obiigat ubique sparsos Males: binc celebre illud Vincentii Lerinensis pronuntiatum: „quod ab omnibus , quod semper, quod ubique.quot; cfr. ïournely de Cens. ap. p. 175 ed. cit. et seq. quoque: Quodnam sit discrimeu judicium dogmaticum inter et legem disciplinam.
0)\' nmlilia rorimi qui propusilionihiis rinsura iiifin tiurrcsini di^uis iiilliacrcnl.
Auctores fere omnes, hoe arguraentum tractantes sub hoc, titulo concludere amant: quod at me facere juvat, eum res practico non caret momento et prae-pritnis inde melius plurium auctorum mens innotescit, qui alias sibi contradicere forsitan Videbantur, Id euim ante omnia prae oculis habendum, an de propo-sitione damnabili an de damnata sermo sit, et a qua-nam auotoritate damnatio processerit. Duplex enim existit mere doclrinalii et aulhentica seu judicialis. (Videsis Der Katholik 1869. I. Die Theol. Censu-ren. Soheeben).
Priori modo prolata valet ilia censura, ut patet,
] 03
in quantum ferens gaudet ingenio et doctrina et rationes profert convincentes , ita ut judicium unius vel alterius caetevorum consensu comprobetur 1). Imo et in hoc ultimo propria nota seu censura constituitur, quod universaliter et publice doctrinae cuidara inu-ritur : et nemo judicium illud sequi cogendus, nisi in quantum universal! confinnetur consensu intellectus eatholici. Sed propria et vera censura est illaauthen-tica et judicialis, maxime si ab supremo Ecclesiae magisterio fertur.
Sed cum hie generaliter agatur de malitia adhae-rendi propositionibus censura dignis , primo res con-sideranda est ante omne judicium. Nam quod non
1) ïlic* uoii siue utilitate auimadveraiouem altquam ox opcre : Hie Idrchliche Li\'lirgewalt. Scheemnn , ponere possumus.
..Will die Kiruhe eine aiclvt gcrade haretiaohe Meinung ir^end eines Gelelirteu verwerfeu, so heisst es , man miiase 03 der Wis3eus,\'liaft ilberlasseii, wisaensohaftliche Irrthiimer zu verbesseru. Wolleu mm aber wirklich andere Gelehrte solche Meinungen an der Norm des Crlaubens priifen , so echreit man iiber Verketzerungaauclit uud behauptet, nicht oin privaLer Gelehrte ,. sondern nur die Kircbe habo das Keolit theologische Censuren iiber Meinungeii aus zu sprechen.quot;
De CTniversitatum vero in hac re jure et uau cfr. Gautier. Prodr. ad Theoi. Dog. Sciioi. Col. 1756. Diss, \'i, cap. o. a. 2. u. 7ö et seq. p. 149.
1(34
erronee nee temerarie opinari sine pecoato lieet, quam-vis nondum judicium intervenerit, avgumentatione non jndiget; quare et semper Concilia et Pontifices id punivere , si aderat pertinaoia. Nam „et in hoe pee-cato neoessaria aliqua pertinacia, non contra definiti-onem vel infallibilem auptoritatem Ecclesiae, nam hic error illi non opponitur, [deünitio enim illa nondum adest] sed vel contra Doctores omnes vel Patres, vel contra principia Fidei saltern mediate vel remote, vel aliquid hujusmodi, quando enim aliquis sciens propo-sitionem esse tali auctoritati contrariam , se illi audet opponere tunc hoe genus peccati committit.quot; (Suarez
d. 19. s. 6. n. 2).
Quale vero peccatum constituit talis error? Snares putat hoc peccatum ne reductive quidem ad fidem pertinere , in quam sententiam forsitan inductus est, quia habitum theologiae adaequate distinctum ah hahitu fidei supponit 1). Sed peccatum illud ad intemperan-
i) Ooufroveibia euim est an liabitus, quo credimtur prin. i\'ipia Fidei, et ille quo credimtur ea quae ex illia derivantur,
e. g. concluaiones theologicae, sint habitus diversi. Affirmant non pauci tnnixi auctoritate ïhomae 1. p. q. 1. a 1. et 3. Libentius Scoto adhaereo , qui id negat, sic tarnen ut in eredendo conclusionem thcologicam concurrere cum kabitu fidei et rationcm intelligam: Meo Lugo vult (de üde d, 1,
165
tiam reducit sciendi , juxta illucl apostoli: ,,Nolite alte sapere sed sapere usque ad sobrietatem.quot;
Recte vero de Lugo animadvertit, id non semper verum esse, cum non raro damnabiles sunt proposi-tiones propter usum vocum aequivocarum , in qua re ergo non est intemperantia in soiendn sed abusus in voce. Et melius dicit; „Diversiraode pecoari posse in hac re : quibusdam propositionibus adhaerendo contra lidem, saltern ob periculum fidei; alias vero tenendo contra alias virtutes, quae in ilia propositione lae -duntur.quot; Sic enim plures contra justitiam, castitatem etc. inveniuntur. Species peccati ergo dependet a specie malitiae , qua propositie damnabilis est.
Quid vero si propositio non sit tantum damnabilis sed revera damnata ?
Inprimis , ut patet, adest tunc Inobedientin , quae in re maxime gravi, si se exterius prodit, per Ponti-fices gravissimis poenis et excommunicatione plectitur. An vero haereticus, erroneus, temerarius dicendus sit, discrepant, ut vidimus, auctoros. Unus onim earn notam , alius alteram statuit. Ad illam dissensionein duae inibi videntur adesse rationes: prima et praecipua est, quod multi loquuntur de eo , qui negat infalli-
s. 13 § ti) liabitum ilium uou adaequute sed iuadaequate diversum diocre : aic tameu voce nou re a Suolo diiferre videtur.
I (50
hilitatem in censuris, multi e contra de eo , qui, licet credat infallibilitatera in censuris, tenet tamen pro-positionem damuatam. Et dtinde quia in ipsa deüni-tione notae assignatae non idem sentiunt.
Id de hae re statui posse videtur :
1. Ille qui agnoscens infallitilitateiu in censuris, tenet tamen scienter propositionem damnatam, ob-noxius est illius notae, qua damnata est propositie, quae si est teraeraria , ille est temerarius. Caeterum peccat quoque ea peecati specie, qua damnabilis est, e. g. qui saepius modicum quid comedit in diejejunii, frangit jejunium, (cfr. Alex. VII. prop. damn. 29) si in praxin deducit. Per se patet alia peccata concur-rere posse ut scandalum , injustitiam etc.
2. Ille vero , qui propositionem damuatam sua nota dignam credit, nihilominus tamen veram, certo oertius, ut superius ostendi, in errore versatur. Eum tamen propositionis erroneae (ut Viva et alii) damnare in sensu theologico non facile mihi persuadeo. Certe enim sunt censurae, quarum idea directe falsitatem secum fert, ut haeretica, erronea, falsa. Sed pro caeteris multis , ut videmus, erat controversia. Quare melior videtur de hujus theseos valore sententia Scheeben 1. c. „ Diese These ist nicht de fide, auch nicht in ihrer ganzen Ausdehnung so sicher Katho-lische Lehre , wie die Unfehlbarkeit der Censuren nach
ihrer formdlen Seite, aber wit.tenschafUir.h unav-jechlbar.
3, Sed quid de eo qui nepfat infallibilitatem ipsam in ferendis oensui.\'is ?
Multi superius jam laudati euni haereseos accusant, quasi nostra thesis de fide catholica esset. Id vero longius quam par est, videtur mihi progressurn. Nam quamvis negare nolim, Ecclesiara sua praxi continua illam sententiam ut veram et tenendam supposuisse, id tarnen ita docuisse, ut definitioni dogmatis aequi-parandum sit, dicere non audeo. Sed forsitan nihil aliud volunt, quam id quod docet A. Murray. quum dicit illam sententiara objectivam haeresin quot;1).
1) Np verbis haereamus interdum, sed quid aiictores suis verbis veliut, indasjemus, operae pretium est, responsionem ret\'erre, quam dedit Ferraris ad notam romani sui editoris, de formula adhibita: de fide est. In qua ipse exponit eam in traditis ab eo quoad infallibilitatem Pontificis etc ita intelligendam esse „ut adhue tarnen eontrariura sentientes non essent haeretici. quia propriam opinionem non sustinent cum pertinacia, ut requiritur ad haeresim, sed parati sunt parere Ecclesiae definitioni.quot; Imo dicit se „quaestionem scholasticam, quam non ut certam sed tantum probabiliorem resolvit, vocare de fide.quot;
Xleutgen. ïheol. der Vorzeit I b. p. 5G: „Ebenso irrt Her-mos , wenn er glaubt, die Ausdrücke dogma fidei und est
Sententia igituï negativa materialiter haeretiea dici potest, quod ita repugnat communi fidelium sensui, fundato S. Scripturae et Traditionis testimoniis, ut re vera Ecclesia earn solemni judicio anathematizare posset. Caeterum, si quis conclusionem theologicam nou eo sensu acciperet, quo voluut plures illam nun-quaru de fide defiuiri posse, et ego illam sententiam, affirmautem in censuris theologicis Pontificis ini\'allibi-litatem, solummodo conclusionem theologicam vocare malo. Et sic. cum de Lugo et aliis oppositam erroneam reputo, utpote contrariam propositioni ex una de fide el altera ex ratione evidente evidenter deduotam. Eor-sitan melius fuisset, earn hucusque haeresi proximam et ad minimum erroneam dicere.
Nam et SS. D. N. Pius P. IX. ((^uem Deus diu sospitem servet) in sua epistola „Gravissimas interquot; sententiam, quae negat Ecclesiam ex potestate sibi a divino Auctore commissa non solum jus sed officium praesertim habere non tolerandi sed proscribendi ac damnaudi omnes errores, si ita fidei iutegritas et ani-marum salus postul averint, omnino erroneam et ipsi
de fide würden von den Theologen nur gebraucht , um die durch die Entscheidung der Kirclie feRtgestellteu Glaubena-Bütze /,u bezeichnen.quot;
169
tidei, Ecclesiae ejusque auctoritati vel maxime in-juriosam edicit et deolarat.
Caeterum, quanara mereatur inuri nota ilia sententia, parum id interest eornm , qui ut veri catholici a veritate ne in minima parte deflectere cupiunt. Illi enim certe ne temerariam quideni sententiam sustinere volnnt. Sed cum Summus Pontifex quid reprobaverit, captivum nostrum intellectum ducentes, ne plus sapiamus quam oportet sapere, sed usque ad sobrietatem, Deo Optimo Maximo Ejusque Filio TTnig-enito gratias agamus quam maximas, quod, Spiritu suo assistente, nobis dedit Doctorem, ooluranam et firmamentum Veritatis, cuius magisterium infallibile non scientiae progressus im-pedit, sed rationem ab erroribus liberal ac tnetur eamque multiplici cognitione instruit.
Quapropter tantum abest, ut Ecclesia quae una cum apostolico munere docendi, mandatum accepit fidei depositum custodiendi, jus etiam et officium divinitiis habet, falsi nominis scientiam proscribendi, ne quis decipiatur per pbilosophiam et inanem fallaciam (Col. II. 8), humanarum artium et disciplinae culturae ob-aistat, ut banc multis modis juvet ac promoveat (Vat. O. IV. de fide et ratione).
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
auditoruiu |
H