Uitgave van J^.A.Eisel/n, Groningen.

tÊÊÈÊi

V%4

i

i

i r;

1 ■

quot;

m. fa

.1

i

1

f

r% v

amp;gt;* *%.. r

mgt; ^gma^ - ^

H. HYGINUS Gereg. v. 139 tot 142 i\' v -n

- ■ ■ ■ V\'

II.

j*

IV.

If. EUSEBIDS Gereg. v. «10 tot 310 li^pawtóffleemi

a^éfL

v.

m

êm

....... ^{1 111}

\\]

I .

I \'

VIII

IX.

\'

... ^

isMt.

•.32 :

X

XII

XIII

r

I

_dfl

XVI

Will

_^

V GREÖORITJS IX jf jr Geveg v. 1227 tot 1241 ^: ,

xxn

XXlil

XXIV

yxvn

XX\\ 111

XXIX

:

I \'

\\xx.

)POTH

1

Waunecr wij bij nevenstaande portretten der Pausen oenige regelen voegen, kunnen wij niet anders dan in het kort aanstippen welke dier kerkvoogden de allervoornaamste waren, welke Pausen iloor hun regeering de Katholieke ktrk den grootsteu luister verleenden.

Want al staan allen als plaatsbekleedera van Christus even hoog, al zijn aller uitspraken als Paus even onfeilbaar, al is de waardigheid vau deneenen niet minder dan van den anderen,toch is er natuurlijk verschil in gaven, verschil in inzicht, verschil in bekwaamheid, waar het naast het geestelijk leven het stoffelijk betreft.

Gaan wij de roemrijke geschiedenis der Pausen na, dan zien wij zonneklaar, hoe juist in de meest bewogen tijden, de grootste mannen den stoel van Petrus innamen.

Daarin blinkt Gods macht op treffende wijze. Hij leidt df-kerk, door Hem gesticht. Hij blijft haar bij, al dreigen do gevaren, Hij schenkt haar kracht ze te doorstaan.

En die kracht schenkt Hij haar in de Pausen, dien zichtbaren bijstand kunnen wij lezen in het lot dier opperherders die de eeuwen door, onverwrikt de kerk leidden die honderden jaren, in steeds hernieuwd leven, bestuurden, wat Christus iu hunne handen legde.

Petrus bracht zijn zetel dra ?an Antiochië, waar hij dien eerst had gevestigd over naar Rome, en van dit oogenblik werd Rome cerat in waarheid die CITTA ETERNA de „eeuwige stad.quot; Waar de stoffolijke belangen der menschheid vroeger hun middehiTint vonden, vloeiden nu de geestelijke samen; vanwaar vr«quot;.v;«r i ¹ \'t

2

eenc twijfelachtige beschaving, Romeinsche legerscharen trokken naar delandeader wereld, stroomde nu de rijkste zegen over de volkeren, de :\'.egen die hen opheffend uit het stof, begiftigde met het teeken der vrijheid „IN LIBERA FBONTEquot;op hec vrije voorhoofd, dat zij van nu af aan, fier op hun Romeinschen adel, overal konden toonen, als vrije, zelfbewuste cliristenen.

PETRUS, de eerste Paus, volgde zijnen Meester op en na, tot de marteldood hem het eeuwige leven schonk. Treffend verzinlijkt de kerk dien overgang van het tijdelijke naar het eeuwige, door den sterfdag der Heiligen te noemen hun dies natalis, hun geboortedag. De kleine gemeente breide zich steeds uit, nieuwe Pausen volgden hun voorgangers op, mannen vol deugd en heiligheid, gingen de geloovigen voor op den weg ter zaligheid, velen van hen verwierven de martelaarskroon, en werden door de kork geplaatst onder de Heiligen, totdat in het jaar 312 door Keizer Constatijn do kerk in ecu beteren uiterlijken toestand kwam. In genoemd jaar n. m. schonk de keizer het Lateraan met inkomsten aan de Pausen en zelf verplaatste hij zijn zetel naar Bijzantium (Constantinopel) zoodoende voorkomende, dat de twee groote machten der Christenheid op eene plaats hun zetel hadden.

Heeft de kerk steeds aanvallen te verduren gehad van buiten, ook van binnen moest zij herhaaldelijk zich toerusten ten strijde, scheuringen en ketterijen kwamen, helaas, te vaak voor,de hoogmoed des wetens vervoerde zoo menigeen tot zondig verzet, tegen de geopenbaarde waarheid. Gelukkig, dat deze een verdediger vond in den Bisschop van Rome. Al vaardigde Keizer Valentianus eerst in Nov. 367 een decreet uit, krachtens hetwelk de Bisschop van Rome de twisten der overige Bisschoppen moest onderzoeken en beslechten, reeds lang, jaren en jaren te voren had hij dit krachtens zijn Goddelijke zending gedaan. Zoo stonden de Pausen op hun posten verdedigden de Ivcrk tegen de ketterijen, zooals b.v. de 11. DAMASUS zich vooral kante tegen de Arianen, Sabellianen

3.

Apollmariaten. Photinianen enz. Anderen weder voerden wetten in van innerlijken aard ; Zoo riep SIRICIUS een synode bijeen te Rome waarop in 386 het celibaat ( den ongehuwden staat) dequot; geestelijken werd besloten.

IKNOCEMTIUS I, een dier Pausen, die in de geschiedenis met bijzonderen roem vermeld worden,verscherpte dit gebod nog met verschillende andere, betrekking hebbende op de tucht in de Kerk. Krachtig streed hij tegen de Ketters en legde bijzonderen nadruk op den macht van den 11. Stoel om te beslissen, v^aar men het over geloofszaken niet eens kon worden.

Innocestjüs heeft de kerk, die hem onder de Heiligen stelde,15 jaren glorievol geregeerd. Hij was opgewassen tegen den zwaren taak die hij te vervullen had, handhaafde de waardigheid van den apostolischen zetel, en was door deugd, wetenschap en werkzaamheid een ver stralend licht. Van hem zijn bewaard gebleven 42 brieven, en zijne beslissingen en uitspraken hebben steeds groot gezag gehad, in zake kerkelijke tucht en kerkelijk recht. Niemand kan zijne groote eigenschappen ontkennen, slechts zijne vijanden, ergeren zich over de groote kracht en werkzaamheid, die hij tot heil der kerk ontvouwde.

Bij verkiezing van BONIFACHTS 1 had zich E olahüs door eene andere partij doen kiezen, en eerst toen Keizer Honoriits zich er mee bemoeide, kwam Bonifacius in het volle genotvan zijn recht. Hoe eerlijk alles ook in zijn werk ging, toch moeten wij hier de tusschenkomst Tan den keizer betreuren, want daardoor nam de wereldlijke macht ten opzichte van de geestelijke een plaats in, die gevaarlijk voor de kerk moest worden. Daarom overlegde de Paus met den Keizer, dat in geval er twee Pausen werden gekozen, geen van beiden het zou worden, maar dat do geestelijkheid en het volk een nieuwe keuze zouden doen. Ook verdedigde deze Paus zich krachtig tegen eene poging om de llly-riache bisdommen te ontrekken aan de Romeinsche .Turisdicte.

4.

Onder den H. CELESTINUS werd hot Concilip van Ephkse gehouden, waarbij Nestokius, bisschop van Ccmstantinopel, werd veroordeeld, daar hij dwaalleer bad verkondigd omtrent de H. Maagd, die op genoemd Concilie Moeder Gods verklaard werd.

Daar ook nog LEO I. de Guo gt;tk, meermalen geschillen omtrent het primaatschap had uit den weg te ruimen, gat Keizer Valentianus III den Gen Juni 445 een wet, waarbij het primaatschap van den iloomschen Bisschop word ERKEND, en onder bescherming des Keizers geplaatst. Het was noodig dit te horhalen, want nog steeds werd de Kork geteistert door dwalingen. Wel overwonnen de Pausen, maar de strijd was hard en langdurig, en al hun wereldwijsheid haddon zij noodig, om de gemeente van Christus voor dwaalleer te behoeden, om een scheiding der kerk te voorkomen. Daarom liet deze Paus het concilie van 451 van Chalcedonië in Klein-Azië houden, waar Eutyches en Dtoscouus werden veroordeeld daar zij de dubbele natuur van Christus loochenden.

Maar niet alleen van binnen, ook van buiten dreigde gevaar, Atilla, do machtige koning dor llunuen, do Greesel Gods naderde in 452 Rome, alles verwoestend en plunderend, wat in zijn weg lag. Ook de II, Stad zou zijn buit zijn geworden, wanneer niet de Paus het dreigend onheil had afgwend. Hij ging den Vorst tegemoet buiten de poorten der stad en bezwoer hem haar te sparen. Door do waardigheid van den Priester getroffen, trok Atilla terug. En toon een paar jaar later Geuserik de stad bedreigde wist dezelfde Paus haar wel niet geheel te redden, maar toch verkreeg hij, dat Romo door de Vandalen meer werd ontzien, dan dit vernielend voik gewoon was.

Deze groote kerkvoogd, die zoo alzijdig gewerkt had voor het hoil der kerk, die haar naar buiten verdedigde, van binnen regelde, die door woord en daad, door apostolische brieven en door leer-^Tquot; denen het geloo; \'lad bevorderd werd door Bbnkdictus XVI gt;iidor de belijderti der kerk geplaatst.

5.

Onder SIMPLICIUS breidden zich de ketterijen nog steeds uit en al werden zij door den Paus krachtig bestreden, het zag er voor de Kerk niet rooskleurig uit. Daarbij kwam nog de onzekere staatkundige toestand van Europa sinds 476 het West-Romeinsche Keizerrijk had opgehouden te be^aaiuwant de wereldlijke macht moest in tijden van woeling op kerkelijk gebied den Paus bijstaan en de Kerk steunen, zooals de mindere tegenover de meerdere verplicht was. Maar, uu do voornaamste macht had opgehouden te bestaan, was men vaak overgeleverd aan mindere vorsten,die wan neer zij de orthodoxe leer of het arianismk of eenige andere Ketterij aanhingen, hun onderdanen wilden dwingen te volgen, zooals b. v. de Vandal en koning Hunerich Genserik\'s zoon, deed onder het Pausschap van Felix 111. Diens opvolger GELASIUS 1 is beroemd door zijn geschrift, waarin hij do twee naturen in Christus behandelt, en bekend door de instelling van den Feestdag van Maria Lichtmis, ook dichte hij verscheidene hymnen en stierf als heilige in 496, hetzelfde jaar waarin de F\'rankeukoning lt;\'lovis zich liet doopen. De tweede Paus na Oelasius, SUMMA (\' H I S is vooral bekend door den jaren langen strijd, dien hij te voeren had tegen zijn mededinger Laurentius, welke gesteund werd door den Ariaanschen Koning Theoderich ( Diederik van Beru), Die strijd werd beslist geheel ten voordeelc van den wettigen Kerkvoogd Symmachus. Zoo zegevierde steeds meer de waarheid over de Ketterijen, vooral toen Kloosterorden als van den H. Rknedictus, werden opgericht. En, nadat Keizer Anastasius, den feilen tegenstander van Rome in 518 gestorven was en opgevolgd door .Tustinus, duurde het niet lang of de laatste verzoende zich met Paus Hormisdasen ondtr algemeen gejubel werd op witten Donderdag 519 de Kerkelijke verzoening tusschen Oosten en W esten gevierd, nadat het schisma \'55 jaren geduurd had. Maar het Arianisme leefde nog en vond zelfs een machtige beschermer inboveiijfenoemden Theoderik, die Paus JOHAÏsNES i.wieu Ljj

c.

dwong tot eene reis naar Constantiuopel en zochten maatregelen tegen de Arianen, in de gevangenis liet werpen, waar de kerkvoogd stierf. Het gevaar voor de onafhankelijkheid van den H. Stoel, dat een oogenblik dreigde, toen de Koning na Johannes* dood Felix IV eigenmachtig benoemde tot Paus, werd gelukkig weldra afgewend, door het verzet van Geestelijken en leeken, zoodat do keuze des Konings, eerst door ben goedgekeurd moest worden, aleer Felix als wettig gekozen Paus werd beschouwd. Echter kwamen er bij de keuze van BONIFACIUS II en ook van JOHANNES II weer nieuwe twisten met tegenpartijen voor, die decreten veroorzaakten, waardoor de Pauskeuze steeds beter geregeld werd.

Zonder moeielijkheid besteeg dan ook AGAPETUS I den Pauselijken zetel, maar bestuurde de Kerk slechts 10 maanden. Hij stierf in Constantinopel, waarheen hij getrokken was, om te trachten den Keizer Justinianus gunstiger te stemmen ten opzichte van den Oostgothischen Konjng Theodaat.

Toen de Paus in Constantinopel den nieuw gekozen patriarch Anthimus afzette, ontstond een vijandschap tusschen Keizerin Theodora en den Paus, die op diens opvolger SILVERITTS overging, zoodat de laatste gevangenis-en ballingschap moeat verduren; Het is in zoovele gevallen,zooals ook hier,een heerlijk schouwspel, te zien hoe standvastig de Pausen blijven volharden in hun geloof, hoe krachtig zij zich steeds verzetten tegen eiken aanval, ook van d ■ ■ u machtigsten vorst der wereld.

Hard heeft VIG1LIUS het moeten bezuren, dat hij bij Silverius\' leven zich door de keizerin Theodora liet overhalen tegen den wettigen Paus op te treden, Later zelf\' wettig gekozen, heeft hij in 7 jarige ballingschap en voortdurend wisselende strijd met den Keizer zwaar geboet voor zijn misstap.

Een Romein, afstammend van eene zeer voorname familie, schitterend in de wereld, en in de Kerk,wiens moeder Sylvia onder

7

de Heiligen werd opgenomen, evenals twee zusters zijns vaders was ÖREGORIUS I, de Groote bijgenaamd, Groot was hij door zijn zelfverloochening en zijn machtsontwikkeling in het welzijn der Kerk. Begaafd met groote talenten en na een uitstekende opvoeding te hebben genoten, verliet hij dra de wereld om het ordekleed der Benedictjjnen aan te nemen. Maar niet lang nog had hij dit gedragen of de Paus riep hem tot gewichtige zendingen en later werd hij, ondanks zijn hevige tegenstand en vlucht,met algemeene stemmen tot Paus uitgeroepen. Krachtig bestreed hij het schisma en bracht het zeer veel nader tot de verzoening. Zelf levend in de strengste onthouding, deelde hij ruimschoots aan anderen mee, „Vader der Monnikenquot; zooals hij genoemd werd, noemde hij zich zelf „Knecht der Knechten Godsquot; voerde den Gre-goriaansche zang in, zond missionarissen naar het verre land der Angelen (Engeland), waar zij met groot gevolg predikten en bevorderde evenzeer krachtig de verkondiging des Christendoms in het land der Franken. Krachtdadig werkend, zich offerend en daarbij worstelend met een zwak lichaam, heeft hij in de jaren zijner regeering een schitterend voorbeeld gegeven van nederigheid en verheven deugd, stralend in den hoogsten waardigheidsbekleeder op aarde, üe Kerk vereert hem onder hare heiligen.

Evenals deze groote Paus en diens voorgangers hebben zijne opvolgers herhaaldelijk te strijden gehad tegen de Keizers van het Oost-Romeinsch Rijk en de Patriarchen van Constantinopel, die beiden te grooten invloed wilden hebben. Dit werkte schadelijk voor de Kerk, vandaar de twisten, die telkens, vooral onder UONORIUS 1 opkwamen. Onder diens bestuur kwam eene nieuwe Ketterij op, Monotheletismus die naast do vele reeds bestaande den Pausen nieuwe bekommering bracht. Vaak grepen de Patriarchen van Constantinopel dergelijke dwalingen aan, om hun macht uit te breiden, maar steeds wist de 11. Stoel zich te handhaven als de hoogste macht in de Kerk. Zoo moet TIIFODOOK I. de eerste

8.

Paua zija geweest, die den titel„Summu3 Pontifex „Hoogste Priesterquot; voerde endiendebisschoppen nietmeernoemden „Broedermaar,yaderquot;

MARTINUS I hield dra na zijne wijding eeae Sijnode in het La. teraan waarbij het Monotheletisrnus werd reroordeeld. De Keizer hierdoor vertoornd, zond zijn veldheer Olympius met de opdracht, den Paus te vermoorden. Toen dit door een wonder mislukte en Olympius tot Inkfier kwam, werd een tweede afgezonden,Theodoras Calllopa, en door hem werd de Paus gevangen genomen, ontvoerd, In don Kerker geworpen, op de gruwelijkste manier belee-Jlgd en in Constantlnopel door onwaardige rechters ter dood veroor-ilecld. Maar tot de uitvoering van dit vonnis liet men het niet komen, hoezeer de vrome Paus daarnaar verlangde. Nog maanden lang leed hij honger en dorst en koude in de gevangenis, tot eindelijk het uitgeputte lichaam bezweek als martelaar voor het ware geloof. Onder zijn tweeden opvolger, H. VIT ALT ANUS, kwam de vereenlglng tusschen de Grleksche en de Romemsche Kerk (tijdelijk) tot stand. Om aan het Mo-notheletlsme waartegen Martlnus I zich zoo krachtig verzet had een eind te maken beriep H. AQATHO in 680 een Algemeen Concilie, het zesde, dat te Constantlnopel die dwaling veroordeelde, en in JEZUS CHRISTUS twee willen eenen Goddelijken en eenenmenscheliïken erkende.

De regeenngvan 8ERGIÜS I Is voor ons bijzonder belangrijk,omdat hij In 696 Wlllebrod uit Engeland naar de Friezen zond,ten einde ze te bekeeren. Want ook inliet Noordelijk Öermanlë werd van nu af met ijver het Geloof verkondigd. Engeland was reeds het eiland der Heiligen en toen onder Paus GREGORIUS II de H, Bonlfa-clus naar Friezen en Germanen trok, werd zijn werkzaamheid op de vruchtbaarste wijze gezegend. Dezelfde Gregorius II verzette zich met kracht tegen Keizer Leo III, den laaurler, die de beelden uit de kerken wilde werwijderen en, de daad hij den wil voegende, een waren beeldenstorm begon. In dezen strijd vond zoowei Gre-gorins fl al^u zijn opvolger GREGORIUS III steun bij Karei Mar-

9.

tel, die daarvoor den titel. „Allerchistelijksten Koningquot; verwierf, welke titel sinds op de Fransche Koningen overging. Zoo vond de Paus voortaan steun bij de Frankische Vorsten. Want de tijden veranderden. De Oost-Romeinsche Keizers kregen meer en meer hun handen vol om het steeds meer tot verval komende Rijk te besturen, de Longobarden in het Noorden van Italië vielen herhaaldelijk in\'s Pausen grondgebied en tot driemaal toe moest Paus ZACHARIAS al zijne welsprekendheid aanwenden om ze van roof en plundering af te houden. En daar de Merovingische Koningen steeds meer ver-weekelijkten, verhief de Paus den Major-Domus Pepijn tot koning_r na Childerik III te hebben afgezet.

Dat dit goed was gehandeld bleek onder STEPlfANUS III, de tweeden opvolger van den grooten paus Zacharias, daar toen het Exarchaat en Rome tot tweemaal toe werden verdedigd door Pepijn tegen de Longobarden. Nadat deze verslagen waren, schonk Pepijn het Exarchaat aan den Paus.

STEPTIASUS IV werd eerst gekozen ua een vrij langen strijd, waarin eindelijk de tegenpaus Constantinua werd overwonnen. Ora de keuze des te ordelijken te doen geschieden beval Stephanus, dat voortaan de Paus alleen door de Greestelij ken en uit de kardinalen mocht gekozen worden. Ook deze Paus bad met do Longobarden te kampen wier Koning Desiderius hem zelfs een tijdlang in de gevangenis heeft doen zetten. Toen Desiderius onder Paus Adrianus I weer Ravenna innam en in de Pauselijke staten viel, kwam Karei de Groote naar Italië, onzette den Paus en zette Desiderius in een Klooster, waar deze tot zijn dood bleef. Hiermede eindigde de regering der Longobarden in Italië.

In 787 werd het tweede Concilie van Nicea gehouden,waar men bypaalde, op welke wijze men de beelden der Heiligen mocht vereeren. Hierdoor kwam er een eind aan de scheuring, die liet Oosten en het Westen gescheiden had.

Was Karei de Groote meermalen uaar Italië getrokken.

10.

om Adriaan, dien hij zeer beminde, te beschermen, niet minder krachtig steunde hij diens opvolger LEO III. Twee neven van den vorigen Pans, die door Leo in hun macht beperkt werden^panden tegen hem samen, namen hem gevangen, mishandelden zijne eerwaardige persoon, en brachten valsche beschuldigingen tegen hem in. Door Karel\'s toedoen werd de onschuld des Pausen bewezen, en uit dank zalfde Leo, op Kerstnacht 800, Karei tot Keizer.

Zoo ontstond het Roomsche Keizerrijk, dat als Eerste Wereldlijke Mogendheid in nauwe vereeniging met de Kerk, strekken zou, haar te steunen, om op zijn beurt door haar gesteund te worden. Geen Keizer zonder de Pauselijke wijding van nu af. Het Oost-Romeinsche Rijk zou nog jaren en eeuwen leven, maar steeds verzwakt, steeds meer de ontbinding nabij. Nu verrees een nieuwe wereldmacht, de eerste wereldlijke macht, die het Katholicisme zou steunen en helpen verbreiden als den basis, waarop zij gegrond was. Terwijl door Pepijn\'s werken de Roomsche Paus een gebied had, waarover .hij als wereldlijk vorst ook regeerde, om zoo vrij en onafhankelijk zijn geestelijk gezag te kunnen uitoefenen, zou de Roomsche Keizer den Paus steunen in het besturen der geloo vigen in zijn wereldlijk gebied.

Wel was het noodig, dat de Pausen meer en meer onafhankelijk werden van den invloed der Vorsten. Want steeds heeft het Pausdom blootgestaan aan aanvallen van alle zijden en indien het niet (ioddelijk van Oorsprong was, ware het stellig reeds vóór eeuwen bezweken. PASCHALIS I had weder te kampen met den Uriekschen beeldenstrijd en toen die in 842 onder het Pausschap van ÜREGOR1US IV door toedoen van Keizerin Theodora ge-eindigd was, had SERGIUS II te strijden met Lodewijk, den zoon van Lotharius, terwijl de IL LEO IV slechts door buitengewone moed Rorne van de verwoesting wist te bevrijden, waarmee de Saracenen de IL Stad bedreigden. Deze groote Paus bouwde ook bij het Vaticaan eone nieuwe stad,de Lconinische genoemden

11.

omringde alles door een muur, om zoodoende zich beter tegen invallen te kunnen verdedigen.

Na korten strijd met een tegenpaus, beklom BENEDICTUS 111 den troon alsopvolger van Leo IV en werd op zijn beurt opgevolgd door NICOLAAS I DenÖkootek. In goede verstandhouding met Keizer Lo-dewijk,had hij een harden strijd te verduren in Con8tantinopel,waar Photi-us zich onrechtmatig had meester gemaakt van den Bisschojjzetel. Ten slotte echter overwon de Paus, evenals in zijn strijd tegen KoningLotha-rius die zijn vrouw had verstooten, maar verplicht werd haar weder tot zich to nemen. Want geen onderdrukte zocht vergeefs bij hem hulp; voor overmacht week hij nooit. Hij beschermde het Christelijk huwelijk, en hoe zachtmoedig ook, was hij de schrik der boozen.

Onder ADRIANUS 11 wilde Lotharius ziel) weder van zijne vrouw laten sclieiden,maar lang duurde zijn slecht leven niet meer, daar hij terugkomende van Rome, waar hij vergeefs de n Paus had trachten over te halen, in 869 te Piacenza stierf! In hetzelfde jaar werd te Gonstantinopel het 8^ste Algemeene Concilie gehouden, waarop Photiue veroordeeld werd. Dit is het laatste algemeene Concilie in het Oosten gehouden- Want Photius\' leer, hoewel veroordeeld, bleef voort-en nawerken, was de oorzaak van het schisma dat nu nog het Oosten van het Westen scheidt. Heeds onder JOHANNES VIII beklom hij weer den bisschoppelijken zetel te Constantinopel en hield daar zelfa in 879 een Concilie, dat later door den Paus als niet geldig werd verklaard, en waarbij hij zich feitelijk met den Paus op één lijn wilde stellen. Hoe groot Johannes ook was, hoe juist zijn blik, hoe krachtig zijn energie en wil, hij vond bij den strijd der partijen en vorsten in West-Europa nergens steun. Hij werd den 15 Uec. 882 vermoord door een zijner bloedverwanten,die hem haatte, daar hij het oppergezag van den Paus verdedigde.

Tc beginnen met MA11TINUS H kregen de Romeinsche groo-

m ..... .....g ■MMjaggi............■—.....—■ —............i

12.

i^n overwegendeainvloed op de Pauskeuze, terwijl die der Frankische Vorsten verminderde. De invloed der eenen was al even gevaarlijk als die der anderen, want de Ilomeinsche adel was verdeeld in partijen, die voortdurend, twisten, zoodat nu bij de Pauskeuze meennaieii groote onecnigheden voorkwamen. Zoo bij die van FüKMOSIIS, die vermoord werd. Zijn lijk dat in den Tiber was geworpen, maur weer opgevischt.werd door Paus STEPHANUS Vil, lie zich zijn hooge waardigheid niet waardig toonde,met smaad bejegend. Velen beschouwen het lot van Stephanus dan ook als een rechtmatige straf voor die daad. Door partijzucht aan het bewind gekomen, viel hij ook door partijhaat, hij werd bij een oproer uit dc Kerk gesleept, in de gevangenis geworpen en geworgd. Ook RO MA NI IJS en waarschijnlijk THEODORUS II werden vermoord.

De 10^e Eeuw bracht veel verwarring. Partijschappen, verdeelden Rome, de boosheid en de zonde heerschten in Italië en de Pausen hadden de grootste standvastigheid en wilskracht noodig om staande te blijven en de Kerk onafhankelijk te bestureu. Velen kwamen gewelddadig om het leven of leden gevangenisschap en vervolging. Of ook, de partijen wisten hun gunsteling op den l\'auselijkenzetel te brengen, zooals met JOHANNES XI het geval was, eu ieder kan nagaan, hoe schadelijk dit voor de Kerk moest werken. Nog nadeeliger was de verheffing van JOHANNES XII, die op IS jarigen leeftijd Coadjutor van den voortreffelijkenAGA-PETUS II geworden, op 20-jarigen ouderdom Paus werd. Hij wijdde Otto I tot Keizer, 2 Februari 962, nadat deze beloofd had, het eigendom des Pausen te eerbiedigen. Gelukkig stierf deze

1 ■■ .

onwaardige Paus weidra. De geestelijken kozen nu den vromen BENEDICT US V, maar de Keizer beschermde den antipaus Leo VIII. Beiden stierven kort na elkaar, waardoor er aan deze verdeeldheid een eind kwam- Toch werd hun opvolger JOHANNES XIII nog door een deel van den Romeinsche adel in de gevangenis geworpen, maar door Johannes Creseentius bevrijd, ofschoon de familie

13.

der Crescentiës al bij de regeering van Benedictus YI misbruik van haar pas verworven maclit maakte en, daar Benedictus haar niet aanstond,hem in de gevangenis liet worgen. De Orescentiësbrach-ten nu Bonifacius op den H. Stoel, maar deze hield het slechts een maand en 12 dagen uit en verliet hem toen gelukkig weder. Na de» Keizers dood kwam hij echter nog eens uit zijne ballingschap terug, verdreef JOHANNES XIY en liet hem waarschijnlijk ombrengen. Zeven maanden later stierf hij, door iedereen veracht.

ïegen GREGORIUS Y den eersten Duitschen Paus, een waardig Kerkvoogd, trad Johannes XY1 als tegenpaus op, totdat Keizer Otto III, een neef van (Iregorius, den rechtmatigen Paus de overwinning bezorgde.

Op den eersten Duitschen Paus volgde deeerste FranscheSYLVESTER U.

Met den dood van dezen goeden Paus, sluit de 10 ^e Eeuw, de eeuw, waarin wreed geweld en ondeugd zoo veel vermogend waren geweest.

BENEDICTUS YIII regeerde bijna 22 jaar en in vereeniging met Keizer Hendrik I, (de H. Hendrik) deed hij veel voor het heil der Kerk, verdreef de Saracen en uit Italië en bewerkte, dat de Keizer besloot de Pauskeuze vrij te laten. De wijding moest echter geschieden in tegenwoordigheid van een keizerlijken gezant.

Nadat het Oostersche schisma eenige jaren had gesluimerd, ontwaakte het onder JOHANNES XIX opnieuw, toen deze Paus weigerde de Patriarch van Constantinopel den titel oecumenischen Bisschop toe te staan.

In 1033 werd de 18 jarige Theophylactus Paus onder den naam BENEDICTUS IX. Deels door partijtwisten, deels door zijn aanstootelijk leven werd hij gedwongen te vluchten. Men koos nu een tegenpaus Sylvester III, die echter niet geteld wordt, en toen nu Benedictus, na eenige maanden teruggekeerd, zijn waardigheid verkocht aan (iregorius YI, maar weldra berouw kreeg en weer

14.

zijn rechten als Paus wilde doen afoldon, waren nr niet minder dan drie personen, die elk voor Paus wilden doorgaan. Door tusschen-komst van Keizer Hendrik II word aan den strijd esn eind ge-maakt. Tot eere van Gregorius VI moet echter worden gezegd, dat hij een vroom man was, die meende, dat het aannernon der Pauselijke waardigheid door hem, het middel was, de Kerk voor grooter onheil te bewaren.

Keizer Hendrik H toonde den Romeinen, hoe zij het kiesrecht iutddeu misbruikt, maar gaf het hun terug, met de uitnoodiging nu een beter gebruik ervan te maken. Zij erkenden hun onrecht en stonden het recht der keuze aan Hendrik en zijn opvolgers af.

De Keizer koos toen na gebed en overweging CLEMENS II, die den dag daarna word gewijd, en vervolgens Hendrik 11 en zijne gemalin kroonde.

Als pelgrim, barrevoets, betrad Bisschop Bruno van Toul Rome, waarheen hij ging, omdat de Keizer hem als opvolger van DA--MAS US 11 (die slechts 23 dagen Paus was) had aangewezen. Hij was vergezeld van den jongen monnik Hildebrand, dien hij tot Kardinaaldiaken verhief. Terstond bestreed de nieuwe Paus, LEO IX genaamd, de Simonie, die op schrikbarende wijze heerschte,alsook de andere zonden, waaraan het volk zich algemeen schuldig maakte.

Hij bezocht een groot gedeelte van Duitschland, om zich persoonlijk van den toestand der Kerk te overtuigen en overal, waar hij misbruiken aantrof, trad hij met kracht op. In 1050 bereisde hij Beneden-Italië. In 1051 vinden wij hem te Trier, en aan het eind van dit jaar reisde hij nog van Rome naar Hongarije, om daar den strijd tusschenDuitschersen Hongaren te beslechten. Dit gelukte hem niet. Nu trok hij naar Regensburg en Worms. Overal zuiverde hij zoo veel mogelijk de Kerk, maar had op veel plaatsen ta kampen met hevigen tegenstand van de bedorven priesters. Onder zijne regeering staken de Grieken het hoofd weder op en maak-

15.

ten de Noormannen Beneden-Italië onveilig. Daarom trok de Paus in Juni 1053 met een leger tegen hen op, maar werd verslagen cn gevangen genomen; echter met eerbied behandeld. Ziek en zwak kon hij jarenlang slechts met de grootste moeite spijs gebruiken. Op den S¹®¹¹ verjaardag zijner keuze echter kreeg hij als door een wonder de kracht, plechtig het H. Misoffer te vieren. Hij stierf op Goede Vrijdag 1054. Bij zijn dood luidde de klok van den H. Petrus van zelf. Vele wonderen geschiedden bij zijn lijk en zijn graf. De kerk vereert in dezen voortreffelijken Paus een harer Heiligen.

Bij de nu volgende Pauskeuze had Hildebrand grooten invloed en evenzeer bij de volgende van STEPHANUS X. Onder diens regeering en die van zijn opvolger barstte in Milaan opnieuw de strijd los, daar de Simonistische en gehuwde priesters zich niet, naar het voorschrift des Pausen, wilden bekeeren, totdat eindelijk Kardinaal Petrus Damiani hen tot boete wist te brengen. Ste-phanus X had den Romeinen doen beloven na zijn dood geen Paus te kiezen zonder tegenwoordigheid van Hildebrand. Toch kozen sommigen Benedictus X, als tegenpaus, die echter weldra moest gehoorzamen aan den te Siena wettig gekozen NICOLA A.S II. Hildebrand werd nu Kardinaal-aartsdiaken. Do Paus hield verscheidene synoden ter beteugeling der Simonie en van het huwelijk der priesters en onder bloedverwanten. De Noorman Robert Guiscard werd hertog van Apulië, Calabrië en Sicilië tegen belofte van trouw aan den Paus,zoodat deze hier een steun vond, die al dra bij de woelingen in Rome werkdadig op kou treden.

Nicolaas II maakte verder nog bepalingen omtrent de Pauskeuze, waardoor die geheel onafhankelijk werd van de wereldlijke macht, zoodat hij de Paus is, die voor het eerst doorzette, dat die keuze vrij werd gedaan. Toen na zijn dood nog de Tusculaansche partij de keuze wilde overlaten aan de Duitsche Keizerin Agues, verzette Hildebrand zich, hield vol en bewerkte de onafhankelijke

16.

euze van ALEXANDER II. Htmorius II de tegenpaus, maakte het niet lang. üeze Paua ijverde ook tegen Simonie, regelde de Kerk in Engeland en trad krachtig op tegen Keizer Hendrik IV, die zijn gemalin Bertha wilde verstooten. De Keizer werd door een Concilie veroordeeld en mocht zich niet laten scheiden. Toen de Sa ka era, ontevreden over do verdrukkingen, waaraan zij van den Keizer blootstonden, zich bij den Paus beklaagden, riep deze Hendrik IV naar Rome. Voor de Paus echter slrenger maatregelen kon nemen, stierf hij.

De toestand was zeer ongunstig, de verhouding dor Kerk tot den Keizer steeds meer gespannen, en donker de toekomst. Maar de man, die nu den H. Stoel innam, die reeds jaren in de onmiddellijke omgeving der Pausen grooten invloed had uitgeoefend, de monnik Hildebrand, ala Paus. G IIEüORUjS VIL was de rechte man, door God uitverkoren de Kerk in dien moeielijke tijd te besturen. Groot allereerst door zijne zelfoverwinning, streng voor zich en waar het hei! der Kerk gold, zacht jegens personen, droeg hij in zich het zuiverste begrip van de beteekenis zijner waardigheid. Duidelijk zag hij, dat Simonie en onzedelijkheid der Geestelijken met do dreigende overmacht des Keizers de groote gevaren waren, welke do Kerk dreigden. Toen hij de ontaarding der geestelijkheid tegenging en verbood kerkelijke ambten aan te nemen uit de hand van leeken, op straffe van excommunicatie voor beide partijen, vonden de onwaardige geestelijke steun bij den onwaardigen Keizer Hendrik IV, den verdrukker zijns volks. Alleen de kracht die Gre-gorius ontwikkelde knn hier verwinnen. De Keizer,verlaten door vei en z ijner grooten, ter verantwoording geroepen, en bedreigd met afzetting, zoo hij niet van den ban werd ontslagen, trok naar Italië en deed boete te Canossa, waar den Paus tijdelijk verbleef, itaar die boete was slechts geveinsd, weer stond de Keizer op en liet nu zelfs een tegenpaus kiezen, waarmede hij naar Italië trok. Entoen nu Rudolf van Zwaben, dien de Vorsten in zijn plaats tot Keizer

17

hadden gekozen, was gesneuveld, zag de Paus zich van nagenoeg allen steun verlaten, en moest het aanzien, dat Hendrik, na dc stad Rome meermalen belegerd tehebbonjiaar binnentrok endoor den tegenpaus werd gekroond. Maar nu kwam Robert (ruiscard met zijne Noormannen den Paus te hulp en strafte de Romeinen gestreng voor hun verraad. De Paus, zich veilig wetende bij Ouis-card, trok met hem naar Salerno, waar in 1085, 25 Mei, de groote strijder zijn ziel terug gaf aan Q-od, met de woorden: Ik heb de gerechtigheid bemind en de goddeloosheid gehaat, daarom sterf ik in ballingschap.

Wat al beschuldigingen men later tegen dezen heiligen Paus heeft ingebracht, zij zijn alle weerlegd en Gregorius VII leeft in de roemrijke geschiedenis der Pausen als een der krachtigste, heiligste mannen, als die bijzonder begaafden, welke God in de moeielijkste tijden zendt. Hij heeft ten volle de onafhankelijkheid der Kerke -lijke macht van de wereldlijke gevestigd, overtuigd als hij was,van de groote meerderheid der geestelijke zaken boven de stoffelijke.

Na een vrij korte regeering van den vromen VICTOR HI kwam L\'RB ANUS II op den H. Stoel. Hij zette den strijd voort tegen Hendrik IV, had echter voortdurend te worstelen met zijn mededinger, denzelfden, zich noemenden Cletnena III, dien Hendrik-tot Paus had doen kiezen.

Zeer te stade kwam het den Paus, ofschoon het natuurlijk geheel buiten hem omging, dat Koenraad, Ilendrik\'s zoon, tegen zijn vader opstond en zich liet kronen als Koning van Lombardije.

Koning Philips van Frankrijk had zijne vrouw verstooten en eene andere gehuwd, waarom hij door den Paus werd geëxcommuniceerd.

De grootste, historischo gebeurtenis is wel de Kerkvergadering te Clermont, waar de Paus tegenwoordig was en het besluit werd genomen naar Palestina te trekken om Jeruzalem te veroveren. Dra vertrok do eerste kruistocht en 15 Julie 1099 werd de H. Stad

18

ingenomen. De groote Piius, wiens werk dit, voornamelijk was ge-woest, mocht dit echter niet meer vernemen, want 2!) Juli 1099 stierf hij. Onder zijn opvolger, PASCHALIS il, voor zijne ver-lieffing monnik te Clngny, stierf de tegenpaus Clemens 111 (1100) en de drie opvolgers, die zijne partij achtereenvolgens koes, waren binnen korten tijd onschadelijk. Maar dc strijd met Philips van Frankrijk hernieuwde zich, bovendien wilde de Koning van Enge-land de benoeming van bisschoppen aan zich trekken en eerst in 1107 kwam met Engeland die zaak in orde.

Hendrik\'s zoon, de latere Keizer Hendrik V, stond tegen zijn Vader op on gesteund door Zwaben, Saksen en Franken , wist hij zich te handhaven. Toen Hendrik ÏY in 1106 gestorven was, brak Hendrik V zijn vroeger gegeven woord, de investituur vrij te laten, en beweerde,dat zij een onvervreemdbaar recht des Keizers was. Zelfs trok iiij naar Rome, nam den Paus gevangfin en dwong dien hfiu te kronen, en te zweren hem nooit in den ban te doen. Maar een Concilie excommuniceerde den Keizer, en vertoornd hierover, trok. hij later nogmaals op Rome aan. He Paus vluchtte, en nauwelijks was hij in het bevrijde Home teruggekeerd, of hij stierf. Hij had zich een waardig opvolger van Gregorius Vil getoond, en opende, de woelige 12^e Eeirw op eervolle wijze.

Kort was GELASIUS\' 11 regeeriug, maar hevig de vervolging, die hij onderging. De Keizerlijke partij koos een tegenpaus, dif zich \' iregorius VJII noemde. Mishandeld en verdreven, tot tweemaal toe gedwongen te vluchten, hield Gelasius toch stand, maar stierf reeds het jaar na zijne verheffing te Clugny. CALIXTUS II bande zoowel den tegenpaus als den Keizer Hendrik V, totdat in 1122 het W\'irmser Concordaat tot stand kwam, waarbij de Keizer afstand deed van het recht, geestelijke ambten te vergeven. Die afstand werd bevestigd, het volgende jaar op het 9^e Algemeen Concilie, waar tevens gekerkt werd om (!\'• misbruiken uit de Kerk te doen ver-iv. ijni-n. Ook werd er Abelard\'s dwaalleer veroordeeld.

10.

Hadden in de eerste eeuwen de Pausen voornamelijk tegen dwaalleeraars te kampen gehad, nu dreigde het gevaar, zooals wij reeds herhaaldelijk hebben gemeld van de Vorsten, die zich in kerkelijke zaken wederrechtelijk mengden. HONORIUS IL had echter het geluk, in Keizer Lotharius II een welgezind man te treffen en tevens van Hendrik I van Engeland gedaan te krijgen, dat deze Vorst in zijn rijk de Pauselijke legaten toeliet, hetgeen hij tot nog toe geweigerd had. De steun, dien Honorius had genoten, gewerd ook INNOCEXTIl\'!S II.Toen de tegenpaus, geholpendoor enkele Vorsten, zich van Rome had meester gemaakt, herstelde Lutharius II dea rechtmatigen Kerkvoogd- Innocentius riep ook een Algemeen Concilie samen (het 10^e). Daarop werden descheur-rmkers veroordeeld en maatregelen beraamd om de Kerkelijke tucht te herstellen. Ook werd Arnold van Bresica veroordeeld.

Deze woelgeest kwam gedurende de rampspoedige regeeringen van LUCIUS II en EUGENIUS III telkens terug in Rome en dwong,in verbond met de Romeinen, die nog al eens aan onafhankelijkheidswaanzin leden, den laatsten Paus meermalen tot de vlucht. Onder de regeering van dien Kerkvoogd had de Tweede Kruistocht plaats, die evenwel minder gunstip afliep dan de eerste.

Eerst onder ADRIAAN IV onderging Arnold van Besci.i zijn verdiende straf, doch niet dan nadat de Paus de stad Rome met het interdict had belegd en Keizer Frederik Barbarossa hem geholpen had. Spoedig echter veranderderde ook de goede verstandhouding tusschen dezen Keizer en den Paus, toen Frederik zich hut invertituurrecht aanmatigde. Adriaan echter gaf niet toe. Evenmin week ALEXANDER III voor de bedreigingen des Keizers maar deed dien in den ban, toen Barbarossa met kracht van wapenen partij trok voor den tegenpaus Octavianus en allen vervolgde, die het met den waren Paus hielden. De Keizer belegerde zelfs home en Alexander UI moest vluchten, terwijl de wissoi\'/ielv \' Romeinen den Keizer en zijn tegenpaus erkenden. Maar pUiiselini:

20

brak eene hevige sterfte uit ouder des Keizers leger en zoo werd hij gedwongen weer naar Duitschland te keereu. ïoeu bij later nogmaals met een leger in Italië viel, werd hij zoo totaal verslagen. dat de vrede tussclien Paus en Keizer voorgoed tot stand kwam. Ook moest de Koning van Engeland buigen voor Alexander. die hevig verstoord over den moord op den H. Thomas Becket bedreven, den Koning liet zweren, dat hij onschuldig daaraan was en de Kerk steeds zou beschermen.

Onder dezen grooten Paus werd het ll^e Algemeen Concilie gehouden waar de verordeningen der tegenpausen werden vernietigd, de Waldenzen veroordeeld en maatregelen genomen voor de hervorming\' der zeden.

Alexander\'s opvolgers hadden voortdurend met Barbarossa te kampen tot deze Keizer op een kruistocht stierf, Onder CLEMENS III had do 3® Kruistocht plaats, onder CELESTLNUS III de 4^e. Na dezen Paus kwam de groote INNOCENÏIUS 111,die in den vollen bloei des levens den H. Zetel innam en met kracht voortwerkte in den geest van Gregorius VII. Hij bande Philips August van Frankrijk, wijl deze zijne Vrouw had verstooton. en den Koning van Engeland, daar deze zich wederrechtelijk bezittingen aanmatigde. Krachtig trad hij op voor de rechten des Pausen in de Kerkelijke staten, deed de Romeinen den eed van trouw zweren en hield daardoor de onafhankelijkheid der Pausen hoog. De Albigenzen werden door hem bestreden, vooral op het groote 12^e Algemeen Concilie, waar hun dwalingen werden veroordeeld en waar tevens de opmerkzaamheid op nieuw op het 11. Land werd gevestigd. Hij heeft het werk van Gregorius VII voltooid en wie de omstandigheden der ll⁶ en 12^e Eeuw kent, zal moeten erkennen, dat slechts zulke mannen als Gregorius de menschheid waarlijk vooruitbrengen.

De groote tegenstanders der Pausen in dezen tijd waren de Hohenstaufen Fred er ik 11 had gezworen naar Palestina te gaan.

21

maar dra bleek het, dat het hem slechts te doen was geweest om gekroond te worden, hij ging niet ter kruistocht en begaf bovendien kerkelijke ambten. Eindelijk, door GREGOEXUS IX opnieuw gedrongen, zocht hij zich met uitvluchten te redden, maar de Paus liet zich niet bedriegen en deed hem in den ban. In¹u trok de Keizer naar Italië en verwoestte daar landen en steden, Na de korte regeering van Celestinus IV bleef,door de schuld des Keizers de pauselijke zetel l¹^ jaar onbezet tot eindelijk INNOCENTIUSIV werd gekozen. Nog steeds woedde Frederik in de Pauselijke staten, waarom de Paus hein op het Algemeen Concilie van Lyon (het 13® ) in den ban deed. Nu was bij vervallen van zijn waardigheid en een ander werd voor hem gekozen.

lievig en lang duurde de strijd. Frederik\'s zoon Koonraad, die eveneens tegen den Paus streed, stierf echter weldra en ook Frederik zelf. Maar Manfred zette den strijd voort, waarbij hij voornamelijk Sicilië, dat den Paus hoorde, wilde veroveren.

Onder ALEXANDER IV, en URBANUS IV kwam nog de strijd tasscheuWeifen (de partij der Pausen) en Ghibellijnen (de partij des Keizers) niet ten einde, totdat onder CLEMENS III Karei van Anjou eerst Manfred versloeg, die sneuvelde en kort daarna Kondarijn, den laatsten der Hoheastaufen, die ter dood werd gebracht. Zoo ging het geslacht der Ilohengtaufen onder. Meermalen hadden zij den Paus vervolgd en verdreven uit Rome; met de grootste macht der Christenheid stonden zij over hem en toch gingen zij voorbij en de rij der Pausen werd voortgezet tot op den huidigen dag.

Onder CLEMENS IV trok de 7^f Kruistocht met Lodewijk IX den Heiligen aan het hoofd naar het II. Land. Drie jaren verliepen er na Clemens dood eer de Kardinalen het eens werden en GREQORIUS X kozen. Onder diens regeering kwam er een einde aan de verwarring, die in Duitschland heerschte, doordat Rudolf van TInbsburg tot Keizer werd gekozen. Zijn keuze werd

22

door Gregonus bevestigd, nadat Rudolf Imd gezworen, de rechteu der Kerk steeds te ontzien.

De gewichtigste gebeurtenis onder de regeering van (iregoriua was het Algetneene Concilie in 1274 te Iivon gehouden. Een zeer groot getal Kardinalen (waaronder de II. Bonavontura), Bis-schoppeUj abten en leeraars waren tegenwoordig. Er werden pogingen aangewend, om de Grieken met de Latijnen te Yereenigen, vooral ten opzichte van de leer omtrent der If. Geest. Groot was Let gevolg dier pogingen niet. De Paus wilde bovendien daarom ook gaarne die vereeniging, daar hij dan beter zijn plan, een krtiistocht te doen, kon volvoeren.

De laatste Pauskeuze had getoond, dut \'»ok daarin verandering moest komen. Gregorius stelde vast, dat hot Conclave daar moest bijeenkomen, waar de laatste 1\'aus was gestorven. Den lU^endag na diens dood moesten dc Kardinalen zich vereenigeu in een gebouw om daar in cellen te worden gesloten, zonder geineejuschap met iemand. Om te stemmen alleen vergaderden zij zich.

Volgens deze voorschriften werd het Conclave gehouden, waarbij 1NNOCENTIUS l gekozen werd.

Rudolf van Habsburg wilde tot Keizer gekroond worden, en NICOLAAS III was bereid dit te doen, mits de Keizer alle landen en goederen terug gaf, welke aan dc Kerk behoorden. Dit deed Rudolf, die vroom van aard was en rechtvaardig, terwijl hij zich bovendien kon spiegelen aan het lot der Uohenstaufen, die onderger aan waren in hun strijd tegon de Pnusen.

Dreigde de wereldlijke innchi iu Duitschland de Kork niet, nu was Karei van Anjou,die aanspraken maakte op Sicilië,voortdurend er op uit,de Kerk onder zijn invloed te brengen. En gedeeltelijk gelukte het hem. Ofschoon MARTI NUS IV, IIONO-RIUS IV, NICOLAAS IV en CELESTINUS V onberispelijk van levenswandel waren en als bijzonder persoon de hoogste achting verdienen (Celestinus is heilig verklaard),stonden zij geheel onder

23

den invloed van Karol van Anjou\'s politiek. De strijd om Sicilië was in die dagen de brandende queatie. Celestinus V deed zelfs afsfand; hij was groot in zelfoverwinning, maar niet krachtig genoeg om de onafhankelijkheid des Pausdoms te handhaven. En juist, waar zij steun hadden moeten vinden,bij de Kardinalen zochten deze Pausen ze vaak vergeefs; de Kardinalen, waren verdeeld in de Fransche en de Italiaansche partij, of in die der Orsini en de Colonna De feiten bewezen, hoe noodig Gregorius\'voorschriften omtrent het Conclave waren.

Volgens die voorschriften werd het Conclave gehouden, waarin men eenstemmig BOISTIFACIXIS YITI koos. Ofschoon deze reeds 80 jaren was, ontwikkelde hij eene waarlijk jeugdige kracht. Na zijn piechtigen intocht ia .Rome, waarbij twee Vorsten de teugels van zijn paard hielden, beslechte hij den twist over Sicilië, kon echter Adolf van Nassau, Koomsch Koning, en de Koning van Engeland niet met elkaar verzoenen, zooals hij gewenscht had. Missschion was hij te streng tegenover de hem vijandelijke Colonna\'s, die hij verdreef eq bande, voor altijd uitsloot van kerkelijke ambten, terwijl hij hunne kasteelen slechtte. Tot die familie behoorden twee kardinalen welke afgezet werden.Lnfcer\' wreekten zich de Colonna^s op geduchte wijze. Verbonden met Philips van Frankrijk,wisten zij den Paus op een synode aan te klagen van allerlei ondeugden, namen hem gevangen en mishandelden hem totdat de dood den bijna 90 jarigen grijsaard bevrijdde.

In 1300 schreef deze Bonifacius een Jubelfeest uit, waarbij ieder die Rome bezocht en aan zekere voorwaarden voldeed,een vollen aflaat kon verdienen. Dit was het eerste der jubileums.

Een groote tegenstelling met zijne voorganger vormde BENE-ÜICTl\'S XI. Zoo gestreng iionifacius was geweest, zoo zachtmoe-dig was deze, misschien ging Benedictus to ver in zachtheid, waar zijn voorganger in het andere uiterste was vervallen. Nu werden de strenge maatregelen tegen Philips den Schoenen van Frankrijk

24

verzacht, waardoor men den eerzuchtigen Koning gelegenheid gaf het Pausdom, door zooveel groote mannen onafhankelijk gehouden te vernederen en in zijn macht te brengen.

Nadat CLEMENS V, waarschijnlijk door vergif, gestorven was, wist de Fransche Koning te doen kiezen, na veel kuiperijen, Bertrand, aartsbisschop van Bordeaux een man die veel eerzucht bezat en reeds, om gekozen te worden, den koning veel inwilligde. Bij zijn plechtige kroning te Lyon echter geschiedde een groot ongeluk, waarbij een broeder des Pausen gedood werd. Dit Pausschap, begonnen onder slechte voorteekens, was het begin der zoogenaamde gevangenschap van Avignon. Geheel onder den invloed en in de macht van Philips van Frankrijk,hief Bertrand alle besluiten op, door zijn voorganger tegen den Koning uitgevaardigd, herstelde de Collonna\'s, benoemde uitsluitend Fransche Kardinalen, doch trachtte zich te onttrekken aan \'s Konings eisch, Bonifacius uit de rij der Pausen te schrappen. Om den aandrang van den Koning zooveel te ontkomen, als hij in zijn benarden toestand vermocht, ging Clemens naar Avignon. Dit behoorde aan Karei van Sicilië. Daar de Koning bleef aandringen, was hij genoodzaakt steeds meer toe te geven; Bonifacius schrappen wilde hij echter niet.

Op het in 1311 te Vienne gehouden Algemeene Concilie werd de zaak der Tempeliers behandeld, De Koning verkreeg echter niet alles, wat zijn hart tegen deze orde wel verlangde. Ook werd er tot een nieuwen kruistocht besloten, die evenwel nooit gehouden is.

De Paus zond Kardinalen naar Rome om Hendrik VIT, die uit Duitschland daarheen getrokken was, te kronen In het volgende jaar, 1313, stierf de Keizer reeds.

Jakob Molay, de grootmeester der Tempeliers, had bij zijn veroordeeling de onschuld der orde betuigd,en toen hij den brandstapel beklom, Koning en Paus voor Gods rechterstoel gedaagd. In hetzelfde jaar stierven beiden.

25

De nu volgende JOHAKNES XXI1 was een Franschman en benoemde weldra 8 Kardinalen, waarvan 7 laudgenooten en slechtf 1 Italiaan Op het verzoek der Romeinen, naar hunne stad te komen, antwoordde hij weigerend. Do wisselzieke Romeinen riepen nu Lodewijk. den Beier, die kwam, zich in Milaan den Lom-bardischen en in Rome den Keizerskroon liet opzetten, Johannes XXII voor vervallen verklaarde van zijne waardigheid en een tegenpaus liet uitroepen, die zich Nikolaas V noemde. Maar weldra was de bevolking beide moede en noodzaakte hem de stad te verlaten. De Keizer keerde naar Duitschland terug en de tegenpaus nergens meer steun vindende, vernederde zich voor Johannes en deed boete.

Rusteloos werkte de Paus voor de hervorming der tucht in de Kerk, voor den vrede in Europa en de kruistochten, llij slaagde, ondanks zijn ijver,in geen der drie ontwerpen. Ook BENEDICTUS XII werd door de Romeinen uit genoodigd naar Italië te komen. Maar de Fransche Staatkunde verhinderde dit. Toch toonde de Paus zich krachtig tegen den Koning, door hem,ondanks zijn tegenstrevende tienden te ontnemen, die deze slechts eenigen tijd had mogen innen, met het doel een kruistocht te ondernemen. Maar daar het den Koning met den kruistocht blijkbaar geen ernst was, nam de Paus deze maatregel.

In Duitschland werd door den overmoed van den gebannen Lodewijk den Beier de verwarring steeds grooter.Van eene vereeni-ging der Grieken met de Latijnen kwam niets, daar het de eersten niet om de eenheid des geloofs te doen was, maar om hulp tegen de dreigende Turken, die de Paus niet kon geven.

CLEMENS I was zeer Franschgezind. Yan de vele Kardinalen, die hij benoemde, waren bijna allen zijn laudgenooten. Een gezantschap uit Rome, waarbij zich bevonden l\'etrarca en Cola di Rienzi, noodigde hem uit naar hun stad te komen. Vergeefsch verzoek. In den strijd tnsschen Paus en Keizer word Lodewijk

26

de Beier afgezet en in den ban gedaan.

In 1347 wist Cola di Rienzi de Romeinen te doen opstaan. De Paus vaardigde een bul tegen hem uit, en in 1348 moest Cola Rome verkleed verlaten. Na oen gevangenisschap te Avignon kwam hij weer, tot aanzien, maar het volk door de adel opgehitst, versloeg hem in 1354.

In 1348 verscheen voor het eerst in Europa de gevreesde pest, de Zwarte Dood. Ten gevolge daarvan trokken talrijke scharen boetedoenden door Italië, Flagellanten werden zij genoemd, maar dra wist de Paus die tochten te doen ophouden. Ook ging hij de Jodenvervolging tegen, Het volk meende dat de pest was veroorzaakt door vergiftiging der putten door de Joden. Toen in 13(51 onder INNOCEïsTIUS VI. de pest weer uitbrak,stierven daaraan alleen iu Avignon 7000 menschen. Deze Paus overwon de kleine tirannen in Italië.

(\'RBANUS V was wel Franschman, maar nam zich bij zijn benoeming voor naar Rome terug te keeren, Dit deed hij in 1367. Toen hij het volgende jaar weer (tijdelijk?) naar Avignon trok om de twisten tusschen Engeland en Frankrijk bij te leggen, stierf hij daar. Hij was algemeen bemind

Zijn opvolger GREGORIU S XI verliet weldra voor goed Avignon en deed 17 Januari 1377 zijn intocht in Rome. Zoo kwam er een eind aan de ballingschap der Pausen, die 72 jaar, geduurd had. Liep men gevaar, dat de Frauschen zoodoende een te groote invloed kregen, de Romeinen hadden wel eene straf verdiend voor hun wisselziekhcid en de bescherming des Franschen Konings woog die der meineedige Hohenstaufen wol op. Toch is het verblijf der Pausen in Avignon ten zeerste te betreuren, daar het de oorzaak werd van een schisma, dat onstond bij de keuze van URBANUS VT opvolger van Gregorius. De Franschgezinde Kardinaien kozen namelijk een tegenpaus, die zich Clemens VII noemde. Dit kwam ook, doordat Urbanus hen verbitterd had

27

door zijne {^estengheid. Want hij was een eerlijk, tiink, standvastig man, maar nam soms te ondoordachto besluiten. Gedurende zijn goheele regeering iiad hij te kampen met Sicilië en Napels, zoodat het schisma in Frankrijk welig kon tieren. Na zijn dood werd BONIFACIUS IXPaus, en toen in 139-1 do psendo- paus Clemens YII stierf, koos zijn partij in Avignon een opvolger, die zich Benedictus XUI noemde, on jarenlang zich wist staande te houden.

Yan verschillende zijden trachtte meu aau het schisma een einde te maken, maar de politieke toestand was zoo verward, dat Boni-facius en diens opvolger INNOCENTlüS Vil den tegenpaus niet krachtig genoeg konden bestrijden.

Een oogenblik scheen er kans op te gaan bestaan, toen in 1407 de Fransche Koning den tegenpaus zijn hulp onttrok, maar ook de hoop, daardoor verwekt,bleek ijdel, vooral toen de rechtschapen ten ar zwakke GREGORIUS Xll den H. Stoel innam. Een zoogenaamd Concilie wilde de zaak beslechten door de beide pausen af te zeiieu en een derden te kiezen, die zich Alexander V noemde. Maar duar het Concilie niet wettig was, weigerde natuurlijk Gre-gorius XII afstand te doen.

Nu had de Kerk drie Pausen; Gregorius XII, de wettige, erkend door den Duitschen Keizer, den Koning van Napels en eeni?e Italiaanschc steden; Benedictus XIII, erkend door Aragon, Castilië en Schotland; Alexander Y, erkend door de overige Christenvorsten.

Gregorius XII bedankte echter, volgens een vroeger gedane belofte, uit eigen beweging, en nu werd ALEXANDER Y wettig gekozen.

Deze Paus was goed, weldadig en vroom, maar stierf weldra, misschien vergiftigd door Balthajar Cossa, die door list en geweld wist te bewerken, dat hij gekozen werd. Hij nam den naam aan JOHANNES XXlIIj en strekte den H. Stoel niet tot eere. Herhaaldelijk had hij te strijden met Napels en moest zelfs Rome ontvluchten toen Koning Ladislaus die stad overviel.

Op bet Algemeen Concilie van Pisa 1409 gehouden, volgde in

28

1414 en 1415 dat van Conshmz. De ketterijen van Wiclef en Hus worden er veroordeeld en de Pausen iifgezet. Johannes had ook reeds vrijwillig afstand gedaan en toon hij later dien afstand wilde horroepen, werd hij gevangen gonomsn. Hij wist te ontvluchten, maar eindelijk geheel verlaten, onderwierp hij zicli in 1419 aan den 1407 gekozen MART IN US V. Deze Paus keerde naar Rome terug, nadat hij eerst daar het oproer had bedwongen, \'t welk hem dwong twee jaren lang in Florence te blijven. In 142tJ trok hij Rome binnen, dat hij ophief uit den treurigen toestand, waarin het verkeerde.

in 1424 stierf de tegenpaus Benedictus XIII. Zijn kardinalen kozen Clemens Till en toen deze in 1429 afstand deed, was aan het Westersch schisma een eind gekomen.

Onder Martinus werd de Universiteit Leuven gesticht. Het graf-

O O

schriftvan dezen Paus luidt; „Hij maakte het geluk uit van zijnen tijdquot; Een zware strijd wachtte zijn opvolger EUGENIUS IV. Het in 1431 te Bazel bijeengekomen Concilie matigde zich het opper-gezang in de Kerk aan en nam besluiten, waartegen de Paus zich moest verzetten. Daartegenover riep hij een Concilie samen, dat in 1438 in Ferrara bijeen kwam en in 1439 doordat in Ferrara de pest was uitgebroken, werd verlegd naar Florence. De Keizer en de patriarch van Konstatinopel waren aanwezig. Hier kwam eene verzoening tot stand tusschen het Oosten en Westen. De Paus en de leerstellingen der Eoomsche Kerk behaalden de overwinning. Inmiddels had het Concilie te Bazel een tegenpaus benoemd^ die den naam Felix V aannam, doch in 1449 bedankte. De vergaderingen te Bazel verliepen echter meer en meer, en eindigden weldra geheel. In het begin zijner regcering had Eugenius nog moeten vluchten voor Philips hertog van Milaan, die met een leger in de Pauselijke staten viel en Rome bedreigde, Ook de Colonna\'s maakten het don Paus moeieiijk.

De Grieken, meononde krachtig genoeg te zijn, vielen in 1451 weer af, maar worden weldra postraft door do verovering van

29

Konstantinopel door de Turken. Van nu af spanden de Pausen alle kracht in de Christenheid op to wekken tegen het dreigende gevaar, want van Konstantinopel wilden de Turken voortdringen. Indien de Pausen niet gewaakt hadden, zou zeker Europa niet aan het gevaar ontkomen zijn, want de Christenvorsten hadden te veel strijd onder elkaar en misten het besef van het naderend onheil. Behalve dat CALTXTUS III een leger uitrustte, dat onder llun-yades in 1456 bij Belgrado de Turken versloeg, voerde hij het schoone gebruik in den Angeles te luiden, um door Maria\'s voorbede Gods bijstand tegen do Turken to verkrijgen.

Vroeger aanhanger van het Concilie van Bazel en den tegenpaus kwam de dichter Aeneas Sylvius Piccolomini tot beter inzicht, klom allengs hoog er in waardigheid tot hij als PIUS II den Pauselijken troon besteeg Hij bevorderde de wetenschappen, bouwde voort op den grondslag door Micolaas V gelegd, toon deze de Yaticaansche bibliotheek aanlegde, maar -wendde vooral zijn blik naar het Oosten Toen hij zelfs de vloot wilde gaan aanvoeren tegen de Mohamme-danen,stierf hij te Ancona, waarheen hij zich begeven had om scheep ti! gaan. Ook PAULUS II en SIXTUSIV rustten krijgsmachten uit tegen den vijand, zoowel als INNOCENTIUS VIII, maar alle drie vonden zij weinig steun bij de Vorsten, ja werden zelfs vaak door dier onverschilligheid verhinderd met kracht op te treden.

Een der minst waaardige kerkvoogden was ALEXANDER V^TI. die ofschoon hij groote gaven bezat, ook groote gebreken had, al heeft men hem later slechter afgeschilderd dan hij werkelijk geweest is. Hij wees Spanje en Portugal de grenslijn aan tusschen de bezittingen, welke die rijken na de ontdekking van Amerika in 1492 in de Nieuwe wereld kregen. Ook voerde hij den Index librorum prohibitorum (Lijst van verboden boeken) in. Onder zijne regeering valt het optreden van Savonarola. Met ijzeren vuist hield hij de Italiaansche grooten en steden in bedwiinir,waardoor bij zijn dood, een groote verwarring onstond. Zijn opvolger, de edele

30

PIUS 111, de epnige kardinaal, die zich tegen Alexander\'s maatregelen had durven verzetten, regeerde slechts 26 dagen, te kort om de voorgenomen verbeteringen te kunnen volbrengen. Krachtig trad zijn opvolger, de vurige, energieke JULIUS II op. Zijn doel was de rust in Italië te herstellen, de rechten van den H. Stoel te doen gelden en de Franschen uit het schiereiland te verdrijven.

Dit kostte hem menigen harden strijd. Toen onder Frankrijks bescherming oen zoogenaamd Concilie te Pisa bijeenkwam en dus eene scheuring dreigde, riep hij het 20^e Algemeen Concilie, het 5quot; van Lateranen bijeen, dat 5 jaren duurde. Daar werden do rechten des Pausen erkend, en werkte inon aan de hervorming der geestlijkheid. Ook werd er besloten tot een grooten kruistocht, waarvan echter niets is gekomen.

In 1506 begon Bramante eene nieuwe St-Pieter te bouwen. Het Concilie werd voortgezet door LEO X. don prachtlievenden zoon van Lorenzo van Medicis. Hij beschermde kunsten en wetenschappen. Onder zijn regeering trad Luther op en begon de zoogenaamde reformatie, die Duitschlami op de eerste plaats verdeelde. Weinig geluk tegen haar had de edele ADRtAAX VI,de eenigste Neder-lansche Paus, die,zoon van een handwerksman, na een schitterende loopbaan in Nederland en Spanje, in 1521 Paus werd. Hij wilde Frans, Koning van Frankrijk, en Karei Y verzoenen en dan de Turken verdrijven. Dit plan mislukte. Nieuwe onheilen dreigden onder CLEMENS VIL Kareis leger plunderde Rome in 1527 en nam den Paus gevangen die eerst in 1529 zijn vrijheid terug kreeg en toen Karei V tot Keizer kroonde- Maar deze Vorst schonk den Paus niet den steun, dien deze verlangde. De strijd tegen de Hervorming werd belemmerd door de baatzuchtige staatkundige plannen der Vorsten, Zoo kon eerst na veel moeite in 1545 het 2P Algemeen Concilie te Trente bijeenkomen, onder PAULUSIII, die in 1540 de orde der Jezuieten erkende en bevestigde. Hoe moeielijk het ook viel, JULIUS 111 zette het Concilie voort, zoowel

31.

als zijn opvolger de begaafde MAROELLUS fli, die vooral de innerlijke hervorming der zeden verlangde. ,De wereld was zijner niet waard,quot; zeiden zijne tijdgenooten. Maar FAULUS IV bezat niet minder deugden; vurig en streng monnik, regeerde hij onverbiddelijk, straffend liet kwaad, aandringend op reinheid van zeden. Maar zijne groote gestrengheid maakte hem bij de Romeinen minder bemind dan PLUS IV, die niet zoo streng was. Deze heropende het tweemaal onderbroken Concilie en bracht dit groote werk, waardoor de Kerk als een heerlijke eenheid tegenover hot, Protestantisme stond, gelukkig ten einde in 1563.

Het was den H. PIUS V voorbehouden, de besluiten van liet Concilie van Trente uit te voeren. Hij schafte veel misbruiken af, eü gaf door eigen levenswandel aan geheel de Christenheid een heerlijk voorbeeld van ware godsvrucht. Door zijn toedoen trok Don Juanvan Oostenrijk aan het hoofd der Spaansche.Yenetiaan-sche en andere Italiaansche vloten op tegen deTurkeu.eii versloeg die in 1571 bij Lepanto. Toch werd daardoor de macht der Mohammedanen niet .vernietigd. Telkens komen zij nog terug en voortdurend zien wij dan ook de Pausen werkzaam om ze to bestrijden.

GREGORIUS XIII voerde de nieuwe, naar hem genoemde tijdrekening in, richtte zeer veel colleges op en verbond zich met Philips II van Spanje tegen Engeland.

SIXTU3 \'V een arme monnik, rijk aan deugden^ roeide de bandieten uit, die overal rondzwierven, verbeterde de Pontijnselie moerassen gedeeltelijk, voorzag Rome van eene waterleiding, richtte eene obelisk op met het kruis in top, op het plein voor d.e St. Pieter bevorderde den bloei der kunsten, had te strijden tegen Spanje, dat zich meester wilde maken van den invloed in Italië, verzamelde een grooten schat, die alleen in zeer dringende gevallen mocht besteed worden, liet den koepel op St. Pieter voltooien, en werkte rusteloos in alle richtingen voor liet welzijn van Kerk en Staat.

De invloed van bpiii:je, door Sixtns bestreden, deed /.k-h gcMt-n

32

bij de Keuze van URBAN US VII, Q-REQ-ORIUS XIV eu INNO-CENTIUS IX, totdat bij de verkiezing van den vromen CLR-MEXS .VUT de Franschgozinde partij de overwinning behaalde. Deze Paus had het geluk, te zien, dat de Kerk zich zeer uitbreidde en dat ook Frankrijk na jarenlanger! strijd, weder een Katholiek Vorst bezat in Hendrik IV. Grootsch was het jubileum door Clemens in 1600 gevierd.

Ook de strenge PAULUS V was Franschgezind. Hij had een hevige strijd te voeren met Venetië, hetwelk zich rechten aanmatigde, die den H. Stoel toekwamen. Eerst nadat de stad in den ban was gedaan, kwam er een vergelijk tot stand. Onder Paulus\' regeering breidde zich het Katholicisme sterk nit in Afrika en Azio, met name in Japan. Xieuwe zorgen berokkende hem de dertigjarige oorlog, waaraan zijn opvolger, G-REGrORIUS XV (gt;en werkdadig aandeel nam. Deze Paus stichtte de Congregatie de propaganda fide en bevorderde het werk der missiën bijzonder.

Te betreuren is het, dat de nu volgende Pausen meestal veel neiging tot nepotisme hadden. URBAXUS VLII stichtte de Congregatie der Onbevlekte Ontvangenis. Vooral echter bemoeide hij zich met politiek en wilde voorkomen, dat de macht des Keizers te groot werd. Onbewust werkte hij daardoor de Protestanten soms in de hand, totdat hij eindelijk inzag, dat die politiek gevaarlijk werd voor den godsdienst. Onder hem leefde Gralileï en kwam het Jansenisme op.

De spaanschgezinde IXXOCEXTIUS X regeerde krachtig en vastberaden. Hij protesteerde vergeefs tegen den Westphaalschen vrede. Bijzonder verheugde den Paua de bekeering tot het Katholicisme van Koningin Christina van Zweden.

ALEXANDER VII eerst asceet, laten prachtlievend, bemoeide zich niet veel met de zaken. Anders was CLEMENS IX, die het nepotisme verfoeide en alios deed wat hij kon om den Kerkdijken staat te verhoffun. Als middelaar bewerkte hij den vrede tusschen

33

Nederland en Frankrijk, als ook tusschen Frankrijk en Spanje. Zijn pogingen om de Turken tu verhinderen Kreta te veroveren, mislukten.

Eeu nieuwe vijand van het Pausdom stond op in het Gallicanis-me. Een deel der Fransche geestelijkheid wilde bepalingen aannemen, die den H. Stoel verkortten in zijn recht. Zij werden gesteund door Koning Lodewijk XdV. Maar krachtig trad 1NNO-CENT1US XI tegen hem op, ofschoon het eerst INNOCEN-TIUS XII was beschoren,het eind van den strijd te zien. Toch bleef de Fransche Koning nog moeielijk te vertrouwen. Innocen-tius was een zeer goed financier, liij beperkte zijne uitgaven, begunstigde niemand van zijne familie, daar hij de armen zijne ne-poten noemde, en schafte den verkoop van ambten geheel af.

Wel lang was de regeering van den edelen CLEMENS XI. I)b spaaneche successie Oorlog berokkende hom veel verdriet. Met do edelste bedoelingen bezield, bemerkte hij niet, dat anderen nevenbedoelingen hadden bij oogenschijnlijk zuivero daden. Zoo zag hij zich van alle zijden in het nauw gebracht, vooral toen hij zijnj bul Unigenito had uitgevaardigd, daar velen weigerden haar op te volgen.

Onder INNOOENflUS Xlil dreigden ilt; Turken Malta te ucmen maar op aandringen van den Paus rustten zich de mogeudlieden tot den strijd, on do Turken, die toebereidsel\' ,i ziende, zagen van hun plan af. Maar, al werd het gevaar van do zijde der Mohammodanen minder, er waren andere, welke de Pausen last genoeg bezorgden. Sommige Staten namen eeu meer onafhankelijke houding van den li. Stoel aan en wilden rechten, welke de Pausen niet konden toostaan. Zoo had BENE IJ ICTUS XIII een hevigen strijd mol Spanje, dir hem hinderlijk was bij zijne pogingen de inwendige tucht in de Kerk te verbeteren, en ook (\'LEMENS XII ging onder dien la.-tl ^obukt. Toch wist hij nog het welzijn zijner landen to boNorden-n, do Vat» caansche bibliotheek uit te breiden on do Kottcrijcn U- bcMtnidou.

34

In 1736 vaardigde hij eene breve uit tegen Je geheime genootschappen, bijzonder togen de vrijmetselaars. BENEDICTUS XfV bevestigde in 1751 die breve en deed al het mogelijk de schatkist, dio door zijn weldadigen en prachtlievenden voorganger geleegd was. in beteren staat te brengen, vooral bereikte hij dit doel door meer eenvoud te brengen in alles.

In tegenstelling met zijne voorgangera trad hij minder streng op tegen de Vorsten en bereikte daardoor veel.

Want de tijden waren bijzonder ernstig. Drie niet - Katholieke groote mogendheden waren opgekomen; Frankrijks Koning was wel Katholiek, raaar niet, zooals hij dat had moeten zijn. Nieuwe begrippen werden in ongeloovige werken alom verspreid. De voor-teokenen der Revolutie vertoonden zich.

Allereerst was de aanval gericht op de orde der Jezuiëten» De aandrang haar op te lioffen, werd al op CLEMENS XIII uitgeoefend door alle Bourgondische Vorsten, maar hij week niet, tot de dood hem uit de moeielijkeverhouding bevrijdde. Nu kwam CLEMENS XIV op den Pauselijken Zetel. Betrekkelijk kort, maar zeer bewogen was zijne regeering. Beurtelings stonden alle landen, soms meer te gelijk,vijandelijk tegenover hem en slechts met het meeste beleid wist hij /ich te redden. Maar hij was gedwongen aan den drang toe te geven en in 1773 de Jezniëten-orde op te heffen. Op dezen l\'aua, die in moeielijke tijden,zoo goed hij vermocht en met kracht de Kerk had bestuurd, volgde PIUS VI, wien nog zwaarder strijd wachtte. Allereerst met Jozef V van Oostenrijk, den Hertog van Toscane im Napels. Nauwelijks had hij gelegenheid gehad veel goeds voor zijn land en stad tot stand te brengen of de Groote Ilevolutie brak uit en verklaarde den Godsdienst den Oorlog. De Fransche legers onder Napoleon drongen ook Italië binnen en bewerkten een oproer in Rome, waar zij in 1798 binnenrukten, na een grout doel van Italië geplunderd, en zelfs het wonderdadig beeld van Loretto weggevoerd te hebben. Nu werd

35

de Paus gevangen genomen en men sleepte den SOjarigen, doodzwakken man van stad tot stad, tot hij doodziek aankwam in Valence en daar in gevangenschap stierf.

Het was te voorzien, dat zijn opvolger een zware taak wachtte, maar de man, dion men in Venetië daartoe koos, was wel tegen haar opgewassen. PI US VII doorzag al de lagen van Napoleon en voorkwam hem meermalen. Maar Napoleon liet Rome bezetten, verlangde den Kerkelijken staat terug, daar hij zeide,dat die aan Frankrijk behoorde, en toen de Paus weigerde en den Keizer in den ban deed, liet deze hem 6 Juli 1809 gevangen nemen, en naar Frankrijk voeren. Onderweg had de zieke grijsaard allerlei mishandelingen te verduren, tot hij eindelijk door iedereen verlaten tt Fontaineblau aan de eischen van Napoleon toegaf, maar weldra inziende dat hij misleid was, alles herriep.

Doch de kans keerde, en Napoleon, die beweerd had, dat de banbliksem van den Paus zijne Soldaten de geweren niet uit de handen zou doen vallen^ zag, dat dit geschiedde op den noodlottigen tocht naar Rusland. De Keizer werd nu gevangen genomen en vrij keerde de Paus naar Rome terug.

Nog tot 1823 regeerde Pius Vil. Hij sloot Concordaten met Frankrijk, Piëmont, Napels en Beieren, herstelde de Jezuiëten-orde, bevorderde de Kunst en zag in de laatste jaren zijns levens veel gekroonde hoofden te Rome.

LEO XII ontwikkelde groote werkkracht vooral met betrekking tot de Kerkelijke aangelegenheden, daar de Staatkunde een korten tijd rust schonk. Hij sloot een Concordaat met Hannover, vaardigde in 1825 een gedenkwaardig manifest uit tegen de Vrijmetselaars en werkte tegen de geheime genootschappen zoo krachtig mogelijk. Dit deed ook PIUS VIII, een vroom man, die de vreugde had de emancipatie der Katholieken in Engeland, onder zijne voorgangers voorbereid, te beleven. Maar ook beleefde hij de Revolutie van 1830 in Frankrijk. De geest van verzet werd algemeen, voer in

36

hooge en lage standen en zou dra zich alom doen gelden-

Ook GRËGORIUS XVI ontwikkelde veel kracht. Hij bevorderde kunsten en wetenschappen, regelde in Pruisen de nog steeds hangende kwestie der gemengde huwelijken, bevorderde de missiën, bestreed den slavenhandel en ontving in 1845 een bezoek van den Kussischen Keizer Nicolaas, waardoor de onderhandelingen met dat Rijk veel vooruitgebracht werden. Toch hield men hem voor te Conservatief, zoodat na zijn sterven met veel vreugde vernomen werd, dat PIUS IX gekozen was, daar deze zooala men wist, voor den vooruitgang was.

Het ligt ons allen nog te versch in het geheugen, wat er onder de regeering van dezen grooten Paus, dezen martelaar geschied is dan dat wij dit alles behoeven te beschrijven. Voor ons land is van bijzonder belang de herstelling der Bisschoppelijke Hierarchie in 1853. En voor geheel de Kerk, de verklaring der Onbevlekte Ontvangenis en het decreet der onfeilbaarheid van de Pausen-Wij herinneren slechts mot een enkel woord aan \'s Pausen vlucht naar öaëta, aan zijn krachtig werken tot heil zijns volks met zooveel ondank beloond, aan den schandelijke roof zijner staten, voltrokken, onder de schijnschoone leuze van het eene Italië. Wie denkt niet bij het noemen van dezen Paus, voor wien ook velen onzer broeders en landgenooten hun bloed hebben gestort aan „het Kruis der Kruisen,quot; den eerotitel van dezen Kerkvoogd? En evenmin behoeven wij nader te spreken over het Licht, dat nu nog aan den Hemel der Katholieke Kerk schittert, over den roemrijk regeerenden, geleerden, wijzen LEO XIII. Maar wie, voor wien de geschiedenis niet is eene dorre opsomming van feiten, maar een levend boek, waar het verleden het heden voorspelt, ziet ook niet, dat des Pausen macht en invloed stijgt bij den dag, dat de vergelding nadert, na al het lijden, na ai den smaad en verdrukking Ohristus\' Plaatsbekleeder aangedaan.

In het te korte overzichtplat wij pa ven van de geschiedenis den

37

Pausen, zien wij toch vervolging op vervolging, tot de herhaling er van eentonig wordt. Hoeveel Pausen moesten niet vluchten, zuchtten niet in gevangenschap ? Hoe vaak hieven de vijanden den Kerk niet den kreet der overwinning aan, en toch even zooveel malen bleek het na korter of langer tijd, dat niet zij hadden overwonnen, dat hun kracht te zwak bleek tegen die der Pausen.

Zoo zal het ook nu weer gaan, zoo zal het gaan tot het einde der wereld. Zooals de Goddelijke Stichter der Kerk het heeft voorzegd: Hij zal met Haar zijn, tot het einde der tijden.