��RIHAIRE PRIRC�PAE, Uti^AS DE SOCIETE VETERINAIRE D0
COBRESP�SDEUESD LID \AX D6'SC»1F.T� ROTALB ET CENTRALE
TAN «Et COBI�CB AGRICOLEW ABT^JNS , ENI.

BIDDER VAH BET LEGIOEN
CALVADOS ET DE LA

Bekroond met ecne Gouden Medaille door d� Sooi�t� royale
et centrale d'Agriculture te Parijs.

WCiS OPGEDRAGEN/ -I

AAN A��&flFFICIERElV DEROTALLERIE.

IN HET HOLLANDSCH OVERGEBKAGT

VEE'ABTS DES 1 KLASSE . PAABDEM-ABTS BIJ HET BEGEIHEST RIJDENDE ARTILLERIE ;

VEE-AKTS DEB 1° HLASSE, ADJU��CT PAAEDES-ABTS BIJ HETZELFDE BEGESBST.

La plus uoble conqu�te que 1'homme ait

jamais faite est eelle de ce fier et fougueux

animal, quipartage avec lui les fatigues

de la guen-eet la gloire des combats ....

ff "�~IH '" AMERSFOORT,

�f, 4- VANlfiOMMEL VAN VLOTEN.
FjfaSrttl 1847.

.-■ :■■' I : !

VOORREDE W DM SCHRIJVER*

Het is een ieder bekend welk een groot aantal paarden,
bij de Regemenlen Kavallerie en Artillerie , te gronde
gaan, en hoe kort de tijd is, dal deze dieren dienst
doen.

Men kan de paar den-artsen niet beschuldigen, dat zij
hunnen pligt niet vervullen, en door gebrek aan kennis
of achteloosheid het hunne bijdragen tot die groote verlie-
zen; bijna eiken dag geven zij, onder alle mogelijke
omstandigheden, zoo door hunne geschriften als door
hunne goede geneeskundige behandelingen en herstellingen,
wanneer deze mogelijk zijn, de bewijzen, dat zij genoeg-
zaam die eigenschappen bezitten, die den goeden arts
kenmerken, en dat zij, zonder acht te slaan op hei
lage standpunt, waarop men hen terug houdt, in alles
zoodanig handelen, dat zij zich, zelfs wanneer zij een'
hoogeren rang bekleedden, nog zouden onderscheiden *).

Die verliezen worden veroorzaakt door ziekten, waarop
alle wetenschap schipbreuk lijdl; die ziekten worden voort-
gebragt door oorzaken , waaraan de paarden bij den
tegenwoordigen stand van zaken niet te onttrekken zijn.
Velen onzer Generaals, Officieren der Kavallerie van
eiken rang en paar den-artsen waren onderling naijvcrig,

*) Sedert het in het �cht geven van dit werkje, heeft het per-
soneel van de V�t�rinaire dienst der Armee in Frankrijk, eene ge-
heele reorganisatie ondergaan, en zijn aan de paarden-artsen hoogere
rangen toegekend. De Schrijver is bij die gelegenheid , van V�t�rinaire
ea 1" au 2^e Regt. de Dragons, bevorderd tot V�t�rinaire principal.

om te bewijzen hoezeer zij de welvaart van ons land
beoogen, en hebben deze oorzaken in verdienstelijke ge-
schriften aan de zorg van het Gouvernement aanbevolen;
door dezelve als eene der hoofdgrieven van het leger te
beschouwen.

Ik lever dus niets nieuws, wanneer ik hier alles op-
som , wat ik beschouw, als bij te dragen tot die sterf-
ten en dien korten duur der troepen-paarden; maar ik
vond het gepast zulks te herhalen, en nog eens hulp te
vragen, uit vrees dat een te lang stilzwijgen aanleiding
zou geven tot de veronderstelling, dat die nadeelige om-
standigheden niet meer bestonden. Het is ver van daar,
met iederen dag nemen zij toe. Het zij dat de sterfte,
die onder de troepen-paarden heerscht, grooter is dan
de aanfokking dezer dieren, of door welke andere oor-
zaak ook, dit is zeker, dat de goede hoedanigheden der
paarden, welke van de remonle-dep�ts ontvangen worden,
steeds meer en meer verminderen.' Die paarden zijn
over het algemeen te jong, te zwak, weinig geschikt voor
de dienst, waarvoor men ze bestemt, en bieden daardoor
weinig wederstand aan de ziekte-oorzaken, die het onaf-
scheidbare gevolg zijn van de kavallerie-stallen en van
het bijeen zijn van vele individuen. Zij moeten daarom
weldra vervangen worden door anderen, die welligt nog
minder goed zijn. � Voor het behoud onzer Kavallerie
is het noodig, dat een dergelijke achteruitgang ophoude.

Ik vlei mij niet, door dit boekje dat gelukkig gevolg
te bewerken, maar, het moge ten minste bewijzen, dat
ik, zonder juist de bekwaamheden te bezitten van die
verdienstelijke schrijvers , die reeds v��r mij, op deze
verbeteringen aandrongen, even als zij, mijn Vaderland
lief heb en deszelfs voorspoed wensch.

Gedurende de vijf en twintig jaren, dat ik in militaire
dienst ben, heb ik bijna alle betrekkingen bekleed,
waartoe een paarden-arls kan geroepen worden. Ik heb
de troepen-paarden waargenomen, bij onderscheidene Re-
gementen, bij de gewezen Koninklijke Garde, als remonte-

paarden, op de publieke markten, in vrede, in oorlog,
op marsch en in de garnizoenen, in de instructie-
kampen en in de kantonnementen. Overal zag ik ze
blootgesteld aan ziekte-oorzaken, die door de komman-
derende Officieren niet altijd te vermijden zijn, en die
toch opgeheven kunnen worden: ja, welker verwijde-
ring, in de meeste gevallen gemakkelijk is, en het voor-
komen der Fransche Kavallerie in weinig jaren zou
veranderen; de kosten van onderhoud tot minder dan
de helft terug brengen; die rassen zou doen opvoeden,
welke voor, de remonten geschikt zijn, en ons voor
altijd zou vrijwaren, niet alleen voor den belangrijken
schat zoo dikwijls aan den vreemdeling betaald voor
paarden van die soort, maar tevens voor dien, welken
wij hem betalen voor paarden van weelde.

Ik heb mij bepaald tot het aanwijzen van die oorza-'
ken, waSrtegen maatregelen kunnen genomen worden.
Maar om die maatregelen zoodanig te nemen, dat zij
met een goed gevolg bekroond worden, moest ik ze met
elkander in verband beschouwen, en er een stelselmatig
geheel van maken, dat het kwaad in zijn geheel aanviel.
Het doel zou zeker niet getroffen worden, wanneer men
elk dezer maatregelen afzonderlijk aanwendde.

Al wat ik in dit kleine werkje verhaal, heb ik gezien,
uitgenomen den persoon door wiens mond ik spreek en
het paard, dat het voorwerp zijner gehechtheid was.
Hoewel ik brave kavalleristen ontmoet heb, die zeer veel
van hunne paarden hielden, heb ik er nooit ��n gezien,
die deze verkleefdheid z�� ver dreef als hij, dien ik laat
optreden, en die ongelukkigerwijze slechts door mij be-
dacht is. Met dergelijke menschen, zou er veel minder
tot het welzijn der troepen-paarden behoeven gedaan te
worden; maar het bestaan van een zoodanigen is slechts
een droombeeld, zoo als alles wat volmaakt is. Ik ben
ooggetuige geweest van alle daadzaken , die ik bij dit
paard laat plaats hebben, dat mij even als zijn berijder
tot model dient, en dat werkelijk zou kunnen bestaan,

indien slechts de hoedanigheden, waarvan die gebeurtenis-
sen melding maken, (die aan onderscheidene paarden,
waarmedt zij plaats hadden, ontleend zijn en waarvan
eenigen mij toebehoorden) in ��n paard vereenigd waren.
Dan behoefde men slechts tot de opvoeding van het paard
genoegzamen tijd en geschikte middelen te bezigen.

Ik heb mij niet veroorloofd eenig ander voorwerp mij-
ner verbeelding op te voeren, dan de beschrijving van
dien braven kavallerist; alle overige zaken zijn werkelijk
gebeurd. De Officieren wier tusschenkomst noodzakelijk
was, in den loop van dit verhaal, doch wier namen ik
verzweeg, bestaan wel degelijk. Ik heb ze belangloos ge-
kozen uit de talrijke Officieren, die ik ken, en allen die
hier voorgesteld worden, hadden den lofwaardig sten ijver
voor het behoud der paarden, niettegenstaande de moeije-
lijkheden hun door de omstandigheden opgelegd.

De vorm van mijn verhaal en de ouderdom waartoe
ik het paard, waarvan ik de levensgeschiedenis schrijf,
wilde brengen, hebben mij genoodzaakt onderscheidene
misslagen in de tijdrekening te maken, waarvan de
grootste misschien wel in het voornaamste tijdstip der ge"
schiedenis voorkomt; maar dat verandert niets aan de
zaak op zich zelve, wanneer ik te kennen geef dat het
mijn plan was, om de zaken te beschrijven zoo als zij
op dit oogenblik bestaan, liever dan zoo als ze voor vele
jaren te voren plaatt hadden. Voor het overige is alles
ten naastenbij hetzelfde.

Ik weet niet of mijn werk verdiensten heeft, ik twijfel
daaraan zelfs ten hoogeten, wanneer ik mijne geringe kennis
vergelijk bij het groole belang van het door mij onder-
nomen werk: maar verzekerd ben ik, en zulks doel mij op
eenige toegevendheid hopen, dat de redenen, die mij er toe
aanzetten, geen andere zijn , dan de liefde voor mijn
Vaderland, het belang dat ik stel in de paarden en d�
liefde in mijn vak.

VOORREDE VAN DE VERTALERS,

Het werkje waarvan wij hier onze Landgenooten eene
Vertaling aanbieden bevat, ook volgens de gevoelens van
onderscheidene bevoegde beoordeelaars, zoo vele nuttige
wenken ; en zoo veel leerzaams, omtrent het punt daarin
behandeld, dat het eene vertaling overwaardig gekeurd
werd. Het voorbeeld in hetzelve gegeven zal de liefde
van de manschappen voor de paarden bevorderen, en
daardoor vele oorzaken van ziekten en gebreken voor-
komen. � Het zal, wij houden ons daarvan verzekerd,
aan lederen paardenliefhebber eene aangename en nuttige
lectuur verschaffen, waardoor tevens de paarden zeker
niet zullen lijden. *

Wij hebben gemeend, ofschoon dit ons primitief plan
niet was, aan het werkje niets te moeten veranderen,
maar slechts eene eenvoudige vertaling, in denzelfden
verhalenden stijl als het oorspronkelijke te moeten geven.
Op deze wijze leert het meer bijzonder de gebreken en
de behandeling, stalling, enz. van de paarden bij de
Fransche Armee kennen, die in vele opzlgten zeer veel
verschillen van den toestand bij ons, terwijl de behande-
ling , stalling, enz. zoo als die bij ons plaats heeft, ge-

noegzaam bekend zijn. Mogt het later blijken, dat de
mededeeling daarvan evenwel wenschelijk ware, dan
zullen wij, zonder aan het oorspronkelijke iets te ont-
nemen , zoodanige hoofdstukken of zaken bijvoegen, als
wij met betrekking tot onze Kavallerie-, en vooral Artil-
lerie-paarden [waarvan de Schrijver geen gewag maakt)
noodig zullen oordeelen.

AMERSFOORT. �___ �..� �

« e \ «*,- ^DE VERTALERS.

Voorrede var den schrijver..........it

i) » DE VERTALERS..........VII

Inleiding................ 1

Opvoeding van het paard in Neder-Piormandi�.

Iets van mijne eigene geschiedenis; geboorte van mijn paard. 7
TWEEDE HOOFDSTUK.

PrEHIE-KEURING DER MERRl�N EN VEULENS; VEULENMARKT TE

BAYEOX.................11

Eerste arbeid van het veulen en veischillende rampen. . 19

Het veulen verlaat de hoeve; het wordt opgenomen in
een remonte-dep�t......... . . 25

GheRI BIJ HET REMONTE-DEP�TJ CASTRATIE; GROEN VOEDERING

EN VRIJHEID; VERTREK...........36

MARSCH ; AANKOMST IN HET GARNIZOEN ; LOTING ; REMONTE-PAARDEN . 51

Het paard bij het Regement.

Leefregel der jonge paarden; regements-kenteeken; beslag;

Blad!.
scheren, behandeling van maantop, manen, staart en
vetlok (toilette); harnachement........61

Aprigting der jonge paarden.........71

Een goede stal; slechte stallen; slechte verzorging en
mishandeling der paarden..........76

Ziekenstal.....-.........87

Groenvoeder op stal; onderhouding van de krachten en
de gezondheid der paarden.........97

ZESDE HOOFDSTUK.
Het begement op marsch......i ..... . 105

ZEVENDE HOOFDSTUK.
Aankomst in het nieuwe garnizoen.......117

Observatie-leger in de PTRENE�N, 1822; kantonnemen-
ten; veldtogt in spanje, 1823........121

Nieuwe marschen; nieuwe garnizoenen; groenvoedering;

reform-paarden; het kamp van lbn�ville.....136

Koninklijke garde ; julij revolutie ; overplaatsing bij een

ander regement...... .....144

Naschrift...............149

In het begin van den winter van het jaar 1836 liet mij
een der manschappen van het Regement, waarbij ik toen
diende, verzoeken hem een bezoek te geven in het hos-
pitaal, waar hij ten gevolge eener longtering op sterven
lag. Ik voldeed des te eerder aan zijn verzoek , omdat
ik veel van hem hield, dewijl hij van allen, die ik
gekend heb, de paarden het meest beminde , maar ook
wijl de manschappen mij dikwijls nemen tot kassier,
die hunne beurs bewaart, of tot secretaris, wanneer zij
aan hunne ouders schrijven , en zelfs ook wel tot ge-
neesheer in geval van ligte kwalen , waarover zij het
onnoodig oordeelen den officier van gezondheid van
liet Regement te raadplegen. Dit vertrouwen, waarom
ik nooit verzocht heb, en waarop ik toch te hoog-
moedig ben om het gering te achten, legt mij eene
menigte verpligtingen op, die dikwijls lastig zijn, daar
zij mij van mijn werk of mijne uitspanningen afhouden;
maar daar men van elke betrekking zoowel de lasten
als de voordeden moet dragen, belast ik mij er gaarne
mede, en laat geene gelegenheid voorbij gaan, om hen,
die mij hun vertrouwen schenken , genoegen te doen.
ik haastte mij dus mij naar het hospitaal te begeven,

waar ik ter naauwernood in de schim, die mij met eene
gebroken stem goeden dag wenschte, den braven ruiter
herkende met dat blozend gelaat, die breede schouders,
die stevige beenen, wiens schelle stem weleer iets had
van het hinneken , en dien ik vroeger bewonderde in
den loop van de dienst of in den stal, waar hij bij
zijn paard, dat hij gedurende 16 jaren bereed, al den
tijd doorbragt, dien hem de dienst overliet; terwijl hij
het alleen op zijne stem aan al zijne bevelen deed ge-
hoorzamen, het liefkoosde, streelde en met hetzelve als
met zijn vriend sprak, zijn brood met het paard deelde,
dikwijls staldienst voor zijne makkers deed, om slechts
bij zijnen vriend te zijn en hem iets te kunnen geven,
even trotsch op de zindelijkheid, op den glans en den
goeden toestand van het harnachement van zijn paard, als
op de zuiverheid van zijne eigene uniform en wapens.

Met moeite weerhield ik de uitdrukking van mijne
smartelijke aandoening, en zoo veel mij mogelijk was de
droefheid verbergende, die mij zijn hagchelijke toestand
veroorzaakte, zeide ik , dat ik hem toch niet z�� ziek
vond en dat bij er z�� slecht niet uitzag, als men mij
gezegd had , dat hij moest hopen weldra het hospitaal
te verlaten , en nog andere onwaarheden, waardoor ik
hem eeuigen moed meende te geven en hem het ge-
vaarlijke zijner ziekte trachtte te verbergen.

«Ach, mijnheer!» antwoordde hij, « mijne rekening
« is goed, en ik gevoel , dat ik spoedig mijn bepaald
« ontslag zal krijgen; het arsenaal (mij zijne borst too-
« nende) is ledig , daar is geen herstel op; maar dat
«scheelt mij weinig; mijne ouders heb ik nooit ge-
«kend; mijne makkers zullen mij weldra vergeten;
«niemand zal mij dus betreuren. Maar mijn arme
« paard zal ! . . . .» Bij deze woorden kwamen hem de
tranen in de oogen. «Wat zal er van hem worden
«wanneer ik er niet meer ben ? Hij is oud; een
« recruut zal hem krijgen, die hem slecht behandelt,
«vervolgens wordt hij op reform gesteld, en God

«weet in welke handen hij dan valt! of wel hij
« wordt afgemaakt!....»

De ontroering van dezen braven ruiter nam met zijne
woorden toe; zijn snikken verwekte eenen aanval van
hoest, gedurende welken ik hem zocht te troosten, door
hem de verzekering te geven, dat zijn paard zou ver-
zorgd worden, zoo als hij dit zelf deed. Ik beloofde
hem meer dan ik vermogt te doen ; maar ik herhaalde
dit zoo dikwijls, en ik schikte mij zoodanig naar zijn'
wensch, dat hij een weinig bedaarde.

«Ik weet wel, Mijnheer!» hervatte hij, «dat gij
«goed zijt voor den armen soldaat; dat gij u nooit
« boos maaktet, dan op hen , die hunne paarden niet
«goed verzorgden, en, dat gij alleen diegenen straftet,
«die ze sloegen : ook stel ik in u veel vertrouwen.
«Maar gij kunt mijn paard niet meer nemen , daartoe
«is hij thans niet goed, schoon of jong genoeg meer;
«was hij dit! dan zou ik gerust zijn. Ja! was hij nog
« zoo als voor twaalf jaren, dat geloof ik! dan zou hij
«u passen ; hij zou gelukkig zijn en gij ook. Maar,
«om het even; gij kunt mij eene groote dienst doen,
«en zoo gij dat wilt, zal ik gerust sterven.»

Ik verzekerde hem, te zullen doen wat ik kon, niet
alleen om zijn paard een rustig leven te bezorgen, maar
ook om het in geval van ziekte te genezen.

«Welaan,» hernam hij, «neem mijn paard op den
« ziekenstal; zeg dat het ziek is (en ik ben zeker dat
«hij het zal zijn van verdriet, als hij mij niet meer
« ziet); zeg den wachtmeester, dat hij D�rand zendt,
« om hem te poetsen ; die houdt veel van hem, hij is
« een goede jongen, die hem niet zal mishandelen, en die
« weet wat hij noodig heeft. Plaats hem in een hoek
« van den stal met een lantierboom, en geef hem het
« brood dat bij u overblijft. Daar hij dan ziek gemeld
«is, krijgt hij een deken op; gij zult zorgen, dat hij
« altijd een goed stroobed heeft, en dat men hem goed
« behandelt, vooral bij het beslag, het arme dier! ....

« Draag vooral zorg, dat hij nooit met kwaad-droezige
«paarden in aanraking komt, alsmede dat hij nooit op
« reform gesteld of afgemaakt wordt.»

Ik was getroffen door zijne bezorgdheid en den
ernstigen toon, waarop hij mij die aanbeveling deed;
de aandoening van dien uitmuntenden ruiter deelde
zich aan mij mede; en ik beloofde hem plegtig op
mijne eer , niet alleen in persoon zijn verzoek te ver-
vullen , maar ook het onzen Kolonel mede te deelen,
die, zelf een groot paardenliefhebber zijnde, gewis zoo
veel mogelijk zorgen zou voor hetgeen hij voor zijn paard
verzocht, al was het slechts om het voorwerp van eene
zoo innige verknochtheid bij het Regement te doen blij-
ven als aandenken aan eenen militair. wiens voorbeeld
zoo navolgingswaardig was. Lang sprak ik met hem
over dit onderwerp. Ik beloofde, hem iederen dag een
bezoek te zullen geven en zijn paard naar het hospitaal
mede te brengen , zoo lang , tot dat hij weer in staat
zou zijn het te bestijgen. Deze laatste woorden deden
hem droevig glimlagchen, waarbij hij met het hoofd
eene beweging maakte, als of hij wilde te kennen
geven, dat hij daar niet meer op rekende; vervolgens
mij dankbaar aanziende, zeide hij: «Welaan, wijl
« gij �n de paarden , �n hen , die ze goed verzorgen,
«zoo zeer bemint, zal ik u iets geven , dat u wel-
«ligt genoegen zal doen; ik moet er nog iets aan
« werken , en gij zult verwonderd opzien , dat verze-
« ker ik u! . . . .»

Ik bedankte hem reeds voorloopig, en verzekerde
hem , dat ik met het grootste genoegen alles zou aan-
nemen , wat hij mij wel zou willen geven. Ik verliet
hem, en verwachtte eenig voorwerp van haar ge-
werkt , zoo als de kavalleristen die maken , hetwelk,
als van het haar van zijn paard gemaakt zijnde, hem
vooral daarom van groote waarde moest toeschijnen.

Den volgenden dag kwam ik terug om dien braven
kavallerist te bezoeken, en liet volgens mijne belofte

bet door bem zoo geliefde paard tevens derwaarts
brengen. Maar de laatste kamp was dien nacht gestre-
den, en hij had opgehouden te lijden.....

Eene zuster van liefdadigheid, die hem in zijne laatste
oogenblikken had bijgestaan, stelde mij van zijnentwege
een klein pakje ter hand. Ik volgde, tegen het ge-
wone gebruik, het lijk van dit zeldzaam mensch, en
weer te huis gekomen , onderzocht ik dat tweede erfdeel,
dat hij mij gemaakt had. Het bevatte een ketting van
paardenhaar, zoo als ik wel verwacht had, en een
geschrift, waarbij een brief aan mijn adres, dien ik hier
laat volgen :

«Ik had niets meer te doen , dan u dezen brief te
«geven, dien ik schrijf, om u te bedanken voor uw
«bezoek en de beloften , die gij mij gedaan hebt ten
« opzigte van mijn paard.

«Ik weet zeer goed dat ik niet meer zal herstellen;
«maar dat smart mij thans niet meer, nu ik gerust
« ben omtrent het lot van mijn' armen vriend, ja ik
« mag wel zeggen vriend! dewijl ik , zoo lang ik leef,
« geenen anderen ooit gehad heb, zoo als gij zult zien,
« indien gij u de moeite wilt geven het geschrift te lezen,
« dat dezen brief vergezelt. Ik had het u nooit durven
«geven, indien ik mijn einde niet nabij had gevoeld;
«want ik heb daarin zaken aangehaald , die gij veel
« beter weet dan ik. Ik heb het geschreven wanneer ik
«de wacht had , om dan nog bezig te zijn met mijn
«paard, wanneer ik niet bij hem kon zijn; en ik ver-
«haal, hoe ik daartoe kwam. Ik verzoek u het te be-
«waren. Gij kunt bet mijnen makkers voorlezen, die
«dikwijls nieuwsgierig zijn geweest om te weten, wat
« ik schreef. Ik zou hier namaals nog genoegen smaken,
« indien dit oorzaak mogt zijn , dat zij hunne paarden
« leerden liefhebben, zoo als ik het mijne liefhad ; de

«arme dieren zouden er zooveel gelukkiger door zijn,
« en zij zelven ook.

«Ik verzoek u den ketting van zijn haar gemaakt,
«aan uwe vrouw te geven : bij het zien daarvan zal
« zij aan hem denken en een stuk brood aan mijn arm
« paard zenden, dat zoo dikwijls van het mijne heeft
« gegeten , en wien niemand meer iets zal geven, in-
«dien gij beide zijner niet gedenkt. De haren, waar-
«van hij gemaakt is, zeide ik, dat van mijn paard
«waren; maar het zijn haren, die hem uitvielen,
« want nooit heb ik mijnen armen vriend er ��n enkel
«uitgetrokken. Zorg, dat men zulks ook nu niet doe,
«en bovenal, ik herhaal het u, dat hij nooit op reform
« gesteld of afgemaakt worde.

«Yaarwel, Mijnheer! ik ben u dankbaar voor het-
« geen gij voor mij doet, en ik zal het u vergelden ,
« eerder in de andere wereld dan in deze.....»

Ik heb weinig aan het geschrift, dat bij dien brief
gevoegd was, veranderd en laat het hier volgen.

LEVENSGESCHIEDENIS

KAVALLERIE-PAARD.

EERSTE AFDEELING.

Opvoeding van het Paard in Neder-STormandl�.

IETS VAN MIJNE EIGENE GESCHIEDENIS; GEBOORTE VAN
MIJN PAARD.

Mijne ouders heb ik nooit gekend, en van den vroeg-
sten tijd af, dat ik mij herinner, was ik op de boeren-
hoeve, die ik niet voor mijn 17^de jaar heb verlaten; ik
deed daar het werk, dat aan hoerenkinderen wordt toe-
vertrouwd, zoodra zij iets nuttigs kunnen doen. Winter
en zomer was ik gekleed met eene broek en een' kiel
van grof linnen, even als mijn hemd, met een' pet of
een' hoed, die de andere bedienden hadden weggewor-
pen; des winters droeg ik klompen, maar des zomers
niet dan op zondag.

Deze hoeve was gelegen te Surville, digtbij Coulance,
en gepacht door Fromont , die Burgemeester van het
dorp was. In zijne hoedanigheid van bcstuuruer der ge-
meente , had deze pachter mij tot zich genomen bij den
dood mijner ouders, die korten tijd na mijne geboorte
eer van armoede, dan van ouderdom gestorven waren,
en ik groeide op te midden van het vee, dat hij hield
voor zijn gebruik, of dat hij vetmestte om te verkoopen.

Zoodra ik zulks kon , had ik mijn ellendig voedsel
en d� lompen die mij bedekten, verdiend, zonder dat
ik ooit aan eenige vriendsehapsbetuiging of ��n wel-
willend woord bemerkte, dat ik een lid van het huis-
gezin was. Ook was ik omtrent alle personen des huizes
onverschillig, en bewaarde de gevoelens van liefde, die
ik koesterde , voor de dieren bij welke ik sliep en bij
welke ik mijn leven doorbragt.

Onder deze dieren was ik bijzonder eene schoone
merrie genegen, die men de groote zwarte noemde, en
die men nooit had kunnen verkoopen, wijl zij een
weinig kreupel liep. Al mijne overige vrienden bleven
slechts zoo lang bij Fromont , tot zich eene vo�rdeelige
gelegenheid opdeed om ze te verkoopen. Hoe dikwijls
had ik het verdriet, te moeten scheiden van die mij zoo
dierbare dieren, die ik verzorgde, en die, dankbaar
voor mijne goede zorg, mij kenden, op mijne stem bij
mij kwamen en mij op hunne wijze liefkoosden , ter-
wijl de familie en de bedienden van mijnen meester,
zoowel als hij zelf mij verstootten, beleedigden, ja
dikwijls sloegen , zonder dat ik iets misdeed! Ook was
ik ongevoelig bij hun vertrek, hunne afwezigheid of
hunnen dood, en ik wist, wat meer is, van de mees-
ten niet eens den naam.

Ik was ongeveer veertien jaren oud, toen de groote
zwarte een veulen wierp, dat even zoo schoon beloofde
te worden als zij zelve. Dat was eene groote vreugde
bij de Fromont's, want de veulens, die van deze merrie
en den hengst, waarbij men haar gewoonlijk bragt,
vielen, golden altijd eenen hoogen prijs. Deze lieden
berekenden reeds van te voren, hoe veel voordeel dit
kleine dier hun zou aanbrengen ; ik voor mij beschouwde
het als een' makker als een' vriend te meer.

De hoop om een schoon veulen te krijgen, was hun
echter geene voldoende reden geweest, om de moeder
wat minder dan gewoonlijk te laten werken; immers
daardoor zou een nog zekerder en oogenblikkelijk voor-

deel kunuen ontsnappen. Neen , daar zij er goed uit-
zag , moest zij alle diensten doen: wanneer zij niet in
de mest- of zandkar was gespannen, moest zij voor den
ploeg, de egge, met de kar naar de markt, of wel werd
zij bereden om markten te bezoeken, terwijl men haar
gedurende dezelve aan een' paal gebonden liet staan,
met eene bos groene klaver, die meestal gebroeid had,
bij zich , waarbij zij dikwijls te warm gereden was, om
eenig voedsel te kunnen gebruiken; en wanneer zij dan,
langs de slechte ongebaande wegen dezer streek, den
meester, gewoonlijk dronken, te huis had gebragt, werd
zij afgezadeld, en, hoewel op tien plaatsen gedrukt en
opgeloopen , naar de weide gebragt, om haar voedsel
te zoeken en uit te rusten. Maar eindelijk merkte men,
dat zij spoedig zou veulenen , en daardoor bleef zij de
twee laatste dagen v��r de verlossing op stal.

Ik was bij hare verlossing, die in den nacht van den
li^dm op den 15^tlen April 1816, plaats had, tegenwoor-
dig ; ik hielp haar veulen het eerst op de been en
leerde het zuigen. Den volgenden morgen kwam ieder-
een uit het huis den jonggeborenen zien, en ieder der
belanghebbenden scheen voldaan na de inspectie.

Gedurende de eerste 14 dagen bleef de moeder vrij
van werk j zij kreeg beter voedsel dan gewoonlijk , om
daardoor veel melk te kunnen geven , en gedurende de
nog koude nachten van dit saizoen hield men haar op
den stal. Na dien tijd moest zij langzamerhand wederom
werken en wanneer zij buiten was, sloot men het veulen
op , uit vrees dat het door eenig ongeval in waarde
mogt verminderen. Het geschreeuw van het arme diertje,
zoo lang de scheiding duurde, deed niemand aan dan
mij, en ik poogde het te troosten door het te streelen;
het scheen mij reeds toe, als herkende ik in het veulen
den medgezel van mijn volgend leven. Gedurende dit
herhaald afwezig zijn der moeder, was ik belast het de
koemelk te geven , waarmede het gevoed werd, nadat
daarvan de room was afgenomen om boter te maken.

In het begin had ik al mijn geduld en al mijne ge-
negenheid voor het diertje noodig, wilde ik het over-
halen om er van te drinken; zoo ongerust en verdrietig
was het. Maar het zag mij z�� dikwijls en altijd
streelde ik het, en behandelde het z�� zacht, dal het
ten laatste bij mijne komst hinnikte, even als het voor
zijne moeder deed.

Soms gebeurde het, dat het werk wat langer duurde,
of de reis groot was, of ook nog, dat er herhaalde
malen in kroegen aan den weg aangelegd moest worden,
en de merrie dus met eenen uijer vol melk terug kwam,
zoodat zij niet kon verdragen, dat haar veulen zoog; dan
melkte ik haar zachtjes zoo lang, tot zij geen pijn meer
gevoelde. Uit gehechtheid aan mij liet zij mij dit ge-
willig doen, terwijl zij elk ander zou geslagen hebben.

"Weldra was het gras zoo ver , dat het gemaaid en
als groenvoeder kon gegeven worden ; de veulens kon-
den daarvan eten aan de wagens, op welke het geladen
bleef, als zijnde het voeder voor dien dag, en die dag
en nacht op het midden van de plaats der hoeve bleven
staan. Die van het loopende jaar begonnen , hoewel zij
nog aan de moeder zogen, daarvan reeds iets Ie gebrui-
ken , terwijl die van het vorige jaar, reeds sedert 6
maanden gespeend , doch nog te zwak om te werken ,
den geheelen zomer geen ander voedsel kregen. De ge-
maaide luzerne en klaver verving het gras, toen dit
opgebruikt was. Later zond men alle veulens in de
weide, waar de veulen-merrien na hun werk ook ge-
bragt werden. Ik was belast om ze derwaarts te bren-
gen, en allen volgden mij gaarne, zoowel uit gehecht-
heid aan mij, als met het vooruitzigt om spoedig bij
hare veulens te komen. Ik maakte gebruik van het
wederzien van moeders en kinderen, om de kennis,
die zij aan mij hadden , te onderhouden, en ik had
altijd meer liefkozingen over voor het veulen van onze
groote zwarte, dan voor de overige, zonder evenwel
afgunst onder hen te verwekken.

PREMIE-KEUR5NG DER MERRIEN EN VEULENS. � VEULEN-
MARKT TE BAYE�X.

In het begin der maand October van hetzelfde jaar
1816, werd in alle gemeenten van het distrikt aange-
kondigd, dat de eigenaren van veulen-merrien uitgenoo-
digd werden, om met dezelve, gevolgd door de veulens,
naar Coulance te komen, om gekeurd te worden, alwaar
aan de eigenaars van de schoonste met de fraaiste veu-
lens eene zekere som gelds zou worden gegeven voor
de zorgen, die zij gehad hadden , om goede paarden
te fokken.

Iedereen, die veulen-merrien had, toonde zich genegen,
om mede te dingen, en niemand twijfelde aan de groote
voortreffelijkheid van de zijne; ieder zag zeer goed de
gebreken van die van zijnen buurman, doch bemerkte
nooit die, welke anderen aan de zijne aantoonden. Allen
maakten zij hunne toebereidselen. De keuring was be-
paald op den 15^dc" October; er waren nog bijna 14 dagen
voorhanden om aan de dieren, die zouden mededingen,
dat goed uiterlijk te geven, dat zoo veel afdoet, en, door
hunne levendigheid te vermeerderen, eenige ligte gebreken
over het hoofd zou doen zien.

De groote zwarte en nog eene andere merrie met haar
veulen werden van dit oogenblik af aan veischoond van
het werk. lederen dag moest ik ze ter deeg poetsen, om
de stof, de onreinheden , enz. geheel weg te nemen;
het voedsel werd vermeerderd, en eenmaal daags gaf men
haar vier goede handen vol gekookte tarwe; bij de twee
laatste dezer voeders mengde men eene kleine handvol
hennipzaad.

Deze rust en het overvloedig en verhittend voedsel
hadden goede uitwerking. De beide moeders waren goed

gevoed, en hadden veel glans op het haar; met moeite
bleef ik ze meester, wanneer ik ze liet wandelen; men
durfde ze niet lang aan den teugel houden , uit vrees
dal zij sprongen zouden maken , en daardoor kreupel
worden. Hare melk, in groote hoeveelheid afgescheiden
en meer prikkelend, had ook de veulens een goed aan-
zien en dartelheid gegeven, die nog vermeerderd waren
bij di; jonge dieren, welke gelijktijdig met de moeder
eenig koren hadden gegeten. Het was bijna onmogelijk
om onze groote zwarte te laten draven; en in den onre-
gelmatigen huppelenden of springenden gang, dien zij in
hare dartelheid aannam, kon men van de overigens ge-
ringe Jtreupelheid niets meer aan haar bespeuren. Fro-
mont was opgetogen; er was geen twijfel meer bij
hem , of hij kreeg twee premien voor zijne veulenmer-
rien, en zijne veulens kwamen hem zoo schoon voor,
dat zij hem daardoor ook geld moesten opbrengen.

Wij vertrokken den I5^den October vroegtijdig. Dit was
de eerste maal, dat mijn meester mij met zich nam; maar
hij moest ook wel. De merrien waren zoo dartel en
levendig geworden, dat de overige knechts, die gewoon
waren ze in eene door vermoeijenis veroorzaakte ter
nedergedrukte gesteldheid te zien, ze niet aan de hand
durfden houden en ze zelfs niet konden berijden, omdat
zij niet stil bleven staan in de sloot, waarin zij ze plaat-
sten, noch bij een' steen of boomstomp, waarvan zij zich
bedienden om op te stijgen. Ik had mij gewend te paard
te springen in den gang, tot groote verwondering van
mijne landgenooten, en op de wandelingen, die ik ze liet
doen, was het mij een onuitsprekelijk genoegen als ik,
in onze uitgestrekte weiden, door deze goede dieren,
die bij eenige zorg krachtig en moedig waren geworden,
met de meeste snelheid voortgevoerd werd, terwijl
hunne zachtaardigheid en dankbaarheid jegens mij, hen
deden gehoorzamen, zoodra ik hunnen gang wilde ma-
tigen. Tot mijne groote voldoening werd ik dus geko-
zen, om ze naar Coulance te geleiden. Ik had de groote

zwarte aan de hand, terwijl ik de andere bereed; de
veulens volgden huppelend; Fromont besteeg zijn rij-
paard. Wij hadden weldra de twee uren afgelegd, die
wij te maken hadden, terwijl wij genoegen hadden in
het voorbij rijden van alle merrien, die denzelfden weg
gingen, zonder dat ik noodig had de onze aan te zetten.

Bij onze aankomst maakte ik op nieuw haar toilet,
hetgeen ik ook reeds met veel zorg v��r ons vertrek
gedaan had, doch dat door de reis deerlijk gehavend
was. Ruif en krib werden ruim voorzien, om den moed,
door overvloedig voedsel ontwikkeld, niet te verminde-
ren. Ik bleef bij mijne dieren tot op het oogenblik
dat zij v��rgebragt moesten worden, en hield mij steeds
met hen bezig, om ze zoo mogelijk den prijs te doen
winnen. Het was geenszins om het belang van mijnen
meester, dat ik voor hen deze onderscheiding begeerde,
maar wel om mijne eigenliefde, die zich gevleid voelde,
wanneer zij die zag toegewezen aan de dieren, welke
ik zoo zorgvuldig opgepast had en zoo opregt beminde.

Hel zoo ongeduldig afgewachte oogenblik brak einde-
lijk aan. Ik geleidde de groote zwarte, Fromont had
een oud kavallerist uit deze streek genomen, om de
andere te monsteren, en het onderzoek begon. Maar
helaas! wat werden wij te leur gesteld! De exami-
natoren vereenigden zich, nadat zij alle tot mede-
dinging vertoonde dieren goed gezien, laten draven,
gerangschikt en op nieuw onderzocht hadden, in eene
besloten vergadering, en de uitkomst van hunne be-
raadslaging was, dat zij van partijdigheid werden be-
schuldigd door al degenen, die minder kregen, dan zij
hoopten. Wat ons betreft, alleen het veulen van de groote
zwarte kreeg eene derde premie, en nog hoorde ik de
boeren zeggen, dat Fromont niets gekregen had, zoo
hij geen Burgemeester was geweest. De slotsom was,
dat alle met prijzen bedeelde paarden aan de rijkste lieden
uit het distrikt, of aan de hoogst geplaatste beambten
toebehoorden; hetzij dat die rijkdom of de bekwaamheid.

die bij deze posten vereischt wordt, hun de middelen
aan de hand deed om de schoonste paarden te hebben,
hetzij eenige andere beweegreden, die ik toen niet kende
en thans niet wil uiten , daarvan de oorzaak was.

Ik ondervond het eerst de kwade luim van Fromont ,
die mij beschuldigde, dat de groote zwarte kreupel ge-
loopen had; en de slagen, die ik ontving op mijn ant-
woord, dat het niet de eerste reis was, dat zij kreupel
liep, waren de geheele belooning , die hij mij toedacht
voor de vele moeiten , die ik mij gegeven had.

Wij kwamen zeer laat te Surville terug. Mijn mees-
ter had in het wijnglas troost gezocht voor de groote
teleurstelling, die hij ondervond, en gedurende den
geheelen weg, dien wij minder spoedig aflegden dan
's morgens, verweet hij mij het voedsel en de kleeding,
die hij mij gaf, terwijl hij in zijne onregtvaardigheid
het nut, dat ik in zijn huis deed, niet rekende, hoe-
wel ik een' knecht uitwon, zonder dat hij mij iets be-
taalde : ook zou ik hem oogenblikkelijk verlaten heb-
ben, indien ik de dieren op de hoeve niet te lief
had gehad.

Reeds den volgenden dag hernamen de merrien haar
gewone werk, onder de verwijtingen van Fromont
over de onkosten, die hem de rust en het goede voedsel
hadden veroorzaakt, zonder dat hij de vijftig gulden
als prijs voor het veulen gekregen rekende, die meer
dan zijne onkosten goed maakten.

Weldra was er eene nieuwe reis op til, waarbij ik
insgelijks mede moest. Fromont meende, dat hij zijn
veulen, dat den prijs had behaald, tegen een' hoogen prijs
zou kunnen verkoopen op de markt te Bayeux, die
bijna uitsluitend bestemd is tot den verkoop van veu-
lens in hetzelfde jaar gevallen. Hij gevoelde dus weer
eene hebzuchtige vriendschap voor dat kleine dier, en
begon hetzelve te bewonderen. Een zijner buurlieden
had het vorige jaar op dezelfde markt er een verkocht
voor drie honderd gulden, en voorzeker kwam dat nicl

bij dit veulen , dat grooter was dan andere veulens van
dien leeftijd ; zijne leden waren meer ontwikkeld , de ge-
wrichten breeder , het kleine hoofdje goed ge�venredigd,
de oogen groot en schoon; de zeer wijde neusgaten,
de hooge schoft, de bevallige ronding der ribben en de
sierlijke vorm van het kruis, dat alles maakte het tot
een dier, dat later een buitengewoon hoogen prijs zou
gelden. Dus redeneerde hij; maar hij had, zeide hij,
de middelen niet om die kans af te wachten, noch om
een paard, zoo als dit veulen beloofde te worden, te hou-
den zonder dat het iets deed. Men vermeerderde dus
nog eens het ration van de groote zwarte, en liet haar
eenige dagen v��r ons vertrek, dat op den 30^slcn Octo-
ber bepaald was , rusten.

Den avond van dien dag hielden wij nachtverblijf te
Saint-L�. Het veulen maakte den eersten dag die reis
van zeven uren vrij wel. Den volgenden dag vertrokken
wij met regenachtig weder, dat ons bij bleef tot Bayeux,
en de acht uren , die wij bij dat weder, langs een'
glibberig geworden weg , moesten maken , vermoeiden
het arme kleine dier geweldig. Tot overmaat van onge-
luk , hadden wij ongeloofelijke moeite om in Bayeux
onder dak te komen. Alles was opgepropt vol; er waren
in die stad ten minste twee duizend veulens en even
zoo vele merrien , zonder nog de tuig- en rijpaarden
te rekenen. Na lang zoeken gelukte het Fromont , die
daar zeer weinig bekend was, om zijn rijpaard, de
merrie en het veulen in eenen stal te plaatsen, die
reeds vol was, en waar de paarden zoo digt op elkan-
der stonden, dat zij niet konden gaan liggen. Hij zelf
zocht zoo goed mogelijk eene plaats voor zich en liet
mij alleen, mij de aanbeveling gevende om de paarden
niet te verlaten ; hij gaf mij tevens eenige stuivers voor
mijn onderhoud.

Ik deed mijn best, om het arme veulen eenige ver-
ligting te verschaffen; ik wreef het met het weinige
nuttelooze stroo , dat door den stal verspreid lag ; ik

wreef zijne gewrichten om het eenige ontspanning te
geven en ik verliet het diertje niet, voor dat het geheel
droog was. Al mijn zoeken in de herberg, waar wij
onzen intrek genomen hadden, was vergeefsch, ik kon
geen enkel hoekje vinden, waar het kon gaan liggen,
hoewel ik bij dit rondsnuffelen geduldig de tallooze
verachtelijke afwijzingen verdroeg van de lieden , aan
welke mijne kleeding eer wantrouwen dan genegenheid
inboezemde.

Naar gewoonte sliep ik achter mijne paarden. Bij het
aanbreken van den dag poetste ik ze zoo veel mij in
de naauwe plaats, waarin zij stonden, slechts mogelijk
was. Mijn meester kwam ook, liet mij de merrie bui-
ten brengen , die door het veulen gevolgd werd, en
zag met grooten spijt, dat het diertje naauwelijks kon
loopen, hetwelk niet te verwonderen was na de verm�ei-
jenis der twee vorige dagen en die van den nu door-
gebragten nacht, die niet minder groot was. In zijne
woede gaf Fromont het een' kraehtigen slag met de
zweep, die aan den knop van zijn' stok zat, en die hem
tevens diende om de hoogte der paarden te meten; hij
herhaalde zulks, het met scheldwoorden overladende,
zwerende, dat hij de stijfheid der gewrichten zou doen
verdwijnen en het zou slaan , tot het rad liep. Hetzij
door schrik , hetzij de gewrichten van het arme kleine
dier wezenlijk vrijer werden door de hevige inspan-
ning na die ruwe behandeling, het begon iets beter
te loopen , zijne moeder volgende , die ik op eene plaats
bragt, waar reeds onderscheidene paarden, met hare
veulens meest achter haar liggende, tegen eenen muur
gerangschikt stonden. Het onze deed even zoo, zoodra
ik stil stond.

Weldra was de plaats opgevuld met kooplieden van
veulens, die ze mede voerden naar eene naburige streek,
waar, zoo als ik hoorde zeggen, weinig merrien gehou-
den worden, en waar, wegens de gebruikelijke wijze
van landbouw, gcene veulens geboren worden, doch

wier uitgezochte weilanden aan de paarden die er
grazen een voorspoedigen wasdom, kracht en schoonheid
geven. Er kwamen vele koopers om het onze, dat met
moeite op kon staan; maar de gedwongenheid, die zij
in zijne bewegingen opmerkten, deed hen voorbij gaan,
ten spijt van de nadrukkelijke verzekeringen van Fro-
mont. Zijne beloften van waarborg , zijne eeden, zijne
voorstellen van proeftijd konden niemand overhalen: of
wel, zij weigerden geheel in onderhandeling te treden,
of wel, zij boden een prijs verre beneden dien, welken
mijn meester verlangde. Deze zag met spijt den tijd
voorbij gaan, en, met dezen, de hoop vervliegen van zijn
veulen te verkoopen. Hij zond mij uit om een' vee-arts
te halen; men wees mij er een aan, Lecoq genaamd,
wiens eerlijk en goedig gelaat mij aanstonds innam.
Ik zeide hem, dat mijn meester hem ontbood: hij ant-
woordde mij met vriendelijkheid en volgde mij naar de
plaats, waar Feomont nog op een' koopman wachtte.
Hij onderzocht ons veulen, verklaarde dat het onmogelijk
was om het in den toestand, waarin het zich nu bevond ,
te verkoopen, en schreef voor wat er tot zijn herstel
te doen was; dit alles geschiedde op eene zoo goede
en beleefde wijze , dat ik er verbaasd van stond, ik,
die nooit iemand anders dan de lieden van het dorp, en
altijd op een' barschen en hatelijken toon, met elkander
had hooren spreken. � Ik had bij hem wel in dienst
willen gaan.

Wij keerden naar de herberg terug, waar ik belast
werd met de uitvoering van de voorschriften van den
vee-arts Lecoq. Fromont ging om andere zaken uit,
en zoodra ik met mijne dieren gedaan had, ging ik
wandelen, om voor de eerste maal mijns levens eene
markt te zien, en keerde naar de marktplaats terug.

Ik had nog nooit zoo veel menschen en paarden bij
elkander gezien. Langs den geheelen weg zag men niet
dan veulens, die men achter de moeders liet draven;
en niet dan menschen , die, onder verschrikkelijk schreeu-

tven , slaan in de handen alsof deze moesten verbrijzeld
worden, eeden, leugens en listen van allerlei soort, in
onderhandeling traden. Een fijne regen^, die sinds lang
viel, schrikte die dappere kooplieden niet af; zij ston-
den tot over de schoenen in het slijk , en echter vertrok
niemand , dan slechts voor korten tijd , om met het
glas in de hand het zegel op den gesloten koop te
drukken; waarna de koopers terug kwamen om nieuwe
zaken te doen, en de verkoopers steeds de herbergen
opvulden. Ik zag onderscheidene troepen veulens, die,
het een aan het andere gebonden, de markt verlieten,
vergezeld van menseben, die ze met zweepslagen voort-
dreven. Die arme kleine dieren riepen hunne moeders,
sprongen links en regts midden onder de menigte, die
haar geschreeuw bij het hunne voegde. Het was een
leven en eene verwarring, die mij duizelig maakten.
Ik verliet die plaats en kwam op eene andere, waar
men de rijpaarden verkocht. Daar het noodzakelijk is,
dalr de paarden van deze soort in beweging worden
gebragt, zal de kooper zijne keus bepalen, liet men ze
onophoudelijk het daartoe bestemde terrein, dat door
eene heining van aanschouwers omringd was, afloopen.
Gedurende al den tijd der markt, dat is, van 's mor-
gens acht tot twaalf uren, waren de niet verkochte
paarden bijna altijd in beweging en doorliepen het
terrein meer dan honderd malen. Dikwijls hebben zij
dan 's morgens v��r hunne aankomst reeds vijf of zes
uren afgelegd, en moeten er 's avonds evenveel maken
om terug te komen. Het is jammer , dat die paarden ,
wier gang zoo zacht en snel is* niet sterker zijn, het
is zeker daarom, eerder dan om den hoogen prijs, dat
men ze niet bij de Regementen neemt.

Gaarne zou ik al de voor mij nieuwe zaken, die
mij van alle zijden omringden nog hebben willen bezig-
tigen, maar ik vreesde, dat mijn meester in den stal
rnogt komen en mij daar niet vinden. Ik keerde der-
waarts terug, rustte uit van mijne wandeling en be-

schouwde onze paarden, die, nu meer op hun gemak,
waren gaan liggen.

Wij talmden niet lang om Bayeux te verlaten , en
om ons veulen niet te zeer te vermoeijen , zoo als den
vorigen dag geschied was, overnachtten wij nu te Vau-
badon; den volgenden dag te Cametours, en daags
daarna voormiddags waren wij weder te Surv�le, zeer
vermoeid, doornat, en mijn meester zeer vertoornd over
de genomene moeite en de gemaakte onkosten.

TEERSTE AEBEID VAN HET VEULEN EN VERSCHILLENDE
RAMPEN.

Ik zal spoedig over het jaar heenstappen, dat verliep
sedert de terugkomst van deze markt tot aan den winter
van 1817, op welk tijdstip het veulen achttien maanden
oud was. Ik had het den naam Cheri gegeven, waar
het zeer goed naar luisterde, zoodat het naar mij toe
kwam loopen, wanneer ik het bij dien naam riep. Ge-
durende dit geheele jaar had het in de weide geloo-
pen, waarin, naar het gebruik des lands, alle paarden
gedaan worden, behalve somtijds die , welke werken,
wat weer het ook zijn moge, tenzij eenige ziekte
of de noodzakelijkheid om ze dik te maken, ten einde
ze te verkoopen, er eenigen op stal doen houden.
Het was mijne taak hun voeder te brengen, wan-
neer de sneeuw den grond bedekte of het gras hun
geen genoegzaam voedsel gaf. Bij mijne aankomst, was
ik zeker, dat zij allen aan het hek stonden, waar ik
hun het voer bragt en dat ik ieder, op zijne manier,

zou hooien antwoorden op het appel , dat ik met hen

hield, naar de namen, die ik aan allen gegeven had.
Ik was toen nog niet, zoo als later, getroffen door den
vervallen toestand, waarin de arme dieren geraakten ,
daar zij, gedurende de zes wintermaanden aan regen en
koude blootgesteld, genoodzaakt waren zich digt bij
elkander te voegen, wilden zij hunne natuurlijke warmte
behouden, naardien zij slechts zoo veel te eten kregen
als noodig was om niet van honger te sterven. In geene
andere provincie van Frankrijk, dat ik later geheel en
al doorgetrokken heb, zag ik ooit het vee zoo langen
tijd achtereen buiten blijven; het is waar, dat ik ook
nergens er zoo veel aantrof, en welligt is de oorzaak
daarvan gelegen in de groote ruimte der gebouwen, die
tot hunne opstalling noodig zou zijn.

Als de lente begint, en die dieren in het jonge gras
een overvloedig en malsch voedsel vinden , de nachten
korter worden, en de zon met hare warmte hen koes-
tert, herhalen zij zich spoedig. Zij schuren zich aan
de boomen of aan de palen, opzettelijk in de weilanden
geplaatst, om zich te ontdoen van het lange, dikke
haar, dat hun niet meer nuttig is; hunne vrolijkheid
geeft zich te kennen door hun geschreeuw en het spe-
len, waaraan zij zich overgeven; zij worden minder
gehoorzaam aan de stem van den mensch, waaraan zij
geen gehoor geven, dan wanneer hun instinct hun zegt,
dat men hen roept, om naar eene nieuwe weide te
vertrekken, en wanneer zij het gras geheel afgeweid
hebben in die, welke men ze wil doen ontruimen. Ik
maakte eene uitzondering op dat algemeene gevoel van
mistrouwen der dieren jegens ons geslacht. Al die van
onze hoeve waren, behandelde ik goed en liefkoosde hen,
ik verzamelde ze naar willekeur, en zonder de minste
moeite bragt ik ze in eene andere weide; waarmede
onze naburen dikwijls grooten last hadden, en dat voor
hen dikwijls oorzaak van regtsgedingen was, door de
onwilligheid van hun vee , dat in eens anders eigendom
ging loopen.

Niets bijzonders gebeurde er in den loop van dit
jaar met het veulen, waarvan ik hier de geschiedenis
geef; het was nu achttien maanden oud, groot, en sterk
geleed, en nu kreeg ik op een keer last, om hem uit
het weiland te halen. Het was in den zaaitijd, en
Fromont , die geene onnutte eters bij zich wilde zien,
oordeelde, dat hij wel voor de egge kon loopen.

Ik was blijde voor Cheri, dat ik hem zou zien wer-
ken ; want, behalve dat de veulens, die op de hoeve
gefokt waren, zich zeergoed hielden daar zij slechts ligt
werk deden; werden zij ook beter gevoed gedurende
de dagen, dat zij werkten, en hadden eenige kans om
's nachts op stal te blijven.

De arme kleine bood hoegenaamd geen weerstand,
toen ik hem voor het eerste van zijn leven de haam
aan deed; de bouwmeester spande hem in tegen een
oud paard, en bij zijne terugkomst, na vier uren ge-
werkt te hebben, kwam hij niet zeer vermoeid te huis;
hij was zeer gewillig geweest. Men zette hem met de
anderen op stal, hij kreeg haver, en 's namiddags zond
men hem weer naar de weide, omdat hij geen werk
meer behoefde te doen. Gedurende den geheelen winter
liet men hem aldus trekken naar zijne krachten ; soms
alleen voor eene weinig bevrachte kar; een anderen keer
als voorspan voor andere paarden, die niet meer dan
hunne vracht hadden, en die hij dan slechts weinig
hielp.

Eene zaak, waarop ik toen niet lette, en die mij
later dikwijls voor den geest kwam, is de slechte toe-
stand van het tuig, dat men op de paarden legde,
deszelfs gebrekkige zamenstelling, de aanhoudende mor-
sigheid en de weinige acht, die men op het optuigen
sloeg, zonder zich om de behoorlijke afmetingen te be-
kommeren ; ook waren onze paarden meestal op de eene
of andere plaats gedrukt, en hadden daarbij striemen
van de zweepslagen, waarmede men ze overlaadde om
hun die kracht te hergeven, die zij in een dergelijk tuig

verloren, en die hun toch zoo noodig was op de slecht
onderhouden binnenwegen.

Cheri bereikte aldus zijn tweede jaar. Het ligte werk,
dat men hem had laten doen en het meerdere voedsel,
dat hij daardoor had gekregen, haddon hem zoodanig
doen groeijen, dat men hem in de maand April 1818
voor drie jaren zou hebben aangezien. Evenwel was
hij niet vet, en scheen hij afgewerkt, zoodat de mees-
ter besloot, hem, zoodra er genoeg gras zou zijn, in
eene vette weide te doen, waarin hij eene maand zou
verblijven zonder te arbeiden.

Tegen het midden van-Mei werd hij alleen in eene
kleine weide achter de hoeve gedaan. lederen dag zag
ik met genoegen, dat hij in krachten won en een goed
uiterlijk kreeg. Het gevoel van welzijn, dat hij bij dien
leefregel ondervond, wekte zijne geslachtsdrift op. Dikwijls
zag ik hem met eenen onrustigen blik de ruimte, waarin
hij besloten was, doorloopen, en met den neus in den
wind snuiven, terwijl hij de lippen fronste en de neusgaten
optrok; verschijnselen, die ik toen niet begreep, doch
niet onopgemerkt liet voorbij gaan; hij hinnikte, zeker in
antwoord op eenig gehinnik, dat voor mij te verwijderd
was, om het te kunnen hooren, of om dat uit te lok-
ken ; hij scheen mij riaauwelijks te vertrouwen, terwijl
hij vroeger zoo spoedig bij mij kwam. Eindelijk, terwijl
wij op zekeren dag 's middags op de hoeve aten, kwam
een der buren buiten adem aanloopen, en riep: H�!
uwe Cheri loopt naar de veulenmerrie van Godron,
■dwars door de weiden naar den kant van Outrevilk.
Alle huisgenooten volgden haastig den raad des buur-
unans; het vloeken van Fromont zette hen aan. Vlug-
ger dan de overige, liep ik ze vooruit, en de aanwij-
zing volgende van dengenen die ons van het gebeurde
onderrigt had, vond ik na verloop van een uur Cheri
weder, doch niet bij de veulenmerrie van Godron,
maar in een hevig gevecht met een veulen van zijnen
leeftijd, dat hem de merrie waarschijnlijk had willen

betwisten. Bij mijn overhaast vertrek bad ik mij noch
van eene zweep noch van een' stok voorzien, die ik ge-
woonlijk weinig gebruikte, en noch mijn geschreeuw,
noch mijn leven maken kon de woedende dieren schei-
den. Eerst tegen elkander inloopende, beten zij met
woede en sloegen met de voorbeenen; daarna op de
vier beenen terug komende en de achterstellen naar
elkander toekeerende, sloegen zij elkaar onophoudelijk
met de achterbeenen, bij dat alles van woede en pijn
verschrikkelijk schreeuwende. Gelukkigerwijze waren zij
niet beslagen, maar niet te min waren zij met bloed
en zweet bedekt; en ik geloof, dat zij elkander dood
zouden hebben geslagen, ware er geene troep men-
schen toe komen schieten. Met stokken en zweepen
gewapend, bedienden meesters en knechts zich daarvan
zoo voortreffelijk, dat het hun eindelijk gelukte, de
strijdenden te scheiden, die men eene trens aandeed
en mede nam.

Cheri kwam niet zonder moeite te huis. Toen zijne drift
verdwenen was, voelde hij de pijn van de vele slagen,
waarvan hij de teekens droeg , en hij kwam slechts met
moeite vooruit. Zijn adem was zoo kort, dat ik geloof dat
hij gestikt zou zijn, had hem de dorps-smid, die met de
anderen was toegesneld, niet dadelijk eene aderlating
gedaan, en de wonden gewasschen met een vocht, dat
hij bereidde, en hetwelk de pijn scheen te stillen. Eindelijk
kwamen wij te huis; men zette Cheri op eenen stal,
stelde hem twee dagen op streng dieet, en de smid liet
hem gerstenwater drinken, dat, naar zijn zeggen,-eene
zware ziekte voorkwam, die de schade , door Cheri aan-
gerigt, nog zou vermeerderen, want Fromont moest de
eigenaren der weilanden; die zijn veulen had doorgeloo-
pen, en tevens den meester van het veulen, de tweede
partij van het gevecht, schadeloos stellen, daar de onze
het in zijne weide was komen opzoeken.

Dat alles liep niet zoo af of ik kreeg ook iets mede van
de drift mijns meesters, die mij de schuld gaf van al

hel gebeurde. Maar ik was gewoon aan dit onthaal in
al zijne vormen en bleef geduldig. De tijd ging voorbij,
als genoot ik een mij onbekend geluk, en Cheri bereikte
zijn derde jaar zonder dat er iets gebeurde, hetwelk
de eentoonigheid verbrak van ons beider bestaan , dat
door de woorden: werk, ontbering, slechte behandeling.
volkomen uitgedrukt wordt. Wij werden niettemin sterk
en robust. Ik was zeventien jaren oud, en wachtte slechts
eene gelegenheid af om de hoeve te verlaten en elders
eene andere levenswijze te zoeken. Reeds zes maanden
dacht ik daaraan.

Cheri was, zoo als ik gezegd heb, drie jaren; en zon-
der zijn gebit, dat zijnen ouderdom aanwees, zou men hem
voor vijfjarig hebben aangezien. Fromont wilde zich
deze ontwikkeling ten nutte maken, en raadpleegde daar-
over met den smid, van wien ik reeds gesproken heb.

Op zekeren avond werd het veulen op stal gehaald,
en verbood men mij, hem den volgenden dag eenig voedsel
te geven. Dat verwonderde mij zeer; ik kon er geene
rede voor vinden, daar mijn veulen gezond was en dien
dag nog gewerkt had. Den volgenden dag zag ik den
smid aankomen, met kluisters bij zich; hij legde ze aan
de beenen van Cheri aan, en trok hem met behulp der
knechts op een stroobed, dat vooraf daartoe in gereed-
heid was gebragt. Na hem goed verzekerd te hebben,
bragt hij hem een vrij groot rond hout in den mond,
waardoor hij genoodzaakt was dezen open te houden;
nu brak hij hem met zijn nijptang vier voor-snijtanden
uit, die ik later vernam, dat de middelste snijtanden
genaamd worden. De pijn, die deze wreede operatie het
arme dier veroorzaakte, deed hem verschrikkelijk schreeu-
wen, waarom zij, die mij omringden, lachten, terwijl
zulks mij het hart verscheurde. Men liet hem opstaan,
en ik moest hem den bloedenden mond met water en
azijn uitwasschen. De man, op wiens bevel deze bar-
baarsche daad volbragt was, ging rustig binnen 's huis
drinken met dengenen, die het gedaan had ; men ging

onverschillig uiteen, en ik bleef alleen met het arme
slagtoffer, terwijl ik het den mond waschte, het lief-
koosde en het beklaagde.

Eenigen tijd later genazen de wonden, door dit uitbre-
ken der tanden veroorzaakt, en naauwelijks waren wij drie
maanden verder of de nieuwe tandon vertoonden zich reeds,
om de uitgetrokken te vervangen. Toen begreep ik de reden
van die bewerking. Door dat middel scheen Cheri vier
jaren oud te zijn, en daardoor zou Fromont, die hem
wilde verkoopen, meer geld van hem trekken. Dat mensch
was dus even bedriegelijk als slim. Ik maakte het stel-
lige plan om geen uur na Cheri op de hoeve te blijven.
Ik was voor mij zelven verzekerd dat zijn kooper mijne
diensten wel zou aannemen voor denzelfden prijs, dien
men mij hier daarvoor betaalde, namelijk voedsel en
kleeding, beide zoo karig mogelijk.

VIERDE HOOFDSTUK.

HET VEULEN VERLAAT DE HOEVE; HET WORDT OPGE-
NOMEN IN EEN REMONTE-DEP�T.

Zes maanden na de bovengemelde operatie teekende
Cheri, die wezenlijk maar drie en een half jaar oud was ,
een jaar ouder. Nu zag ik eens op zekeren dag op de
hoeve iemand te paard aankomen; hij had lang verward
haar, een rosachtigen baard en een rood gelaat, een ouden
van lang hair voorzienen hoed op zijn hoofd, een groene
smerige jas aan, de boorden yan het hemd zaten hem
tot aan de ooren, hij had hooge laarzen aan, en een
paardenkoopers zweep met eenige knoopen voorzien, in
de hand. Ik begreep niet wie hij kon zijn, daar ik in
onze streek nooit menschen ontmoet had, die op dezen

geleken; ik herinnerde mij evenwel, Ie Bayeux een
groot aantal mannen met eene dergelijke kleeding en
een ten naastenbij gelijk voorkomen, ontmoet te heb-
ben , die zeer veel zaken schenen te doen, en met
bijzondere aandacht de paarden die digt bij hen voorbij
gingen , gade sloegen.

Deze man steeg af, gaf zijn paard over, hetwelk zoo
stijf scheen als een boom, en vroeg mij met eene
schorre stem naar Fromont. Ik bragt hem naar den
tuin waar zich mijn meester bevond, en vernam daar ,
dat het een paardenkooper was, die, onze streek door-
trekkende, kwam zien of hij geen koop kon doen. Zij
begaven zich beide naar huis, waar zij met het glas in
de hand of kennis maakten of deze vernieuwden, terwijl
men mij last gaf, Cheri uit de weide te halen. Ik deed
zulks, en al spoedig kwam een der kinderen van Fro-
mont mij zeggen , dat ik hem een goed ration haver
moest geven en tevens moest afborstelen en kammen.
Ik deed zulks te naauwkeuriger, daar het vooruitzigt
van bet oogenblik, waarop ik het huis zou verlaten,
zich voor mijnen geest spiegelde, dewijl ik vast be-
sloten had om bij den koopman, wanneer hij Cheri
kocht, mijne dienst aan te bieden, en hem te volgen,
zelfs al wilde hij mij niet in dienst nemen.

Fromont hield zijnen gast lang genoeg aan tafel om
mij behoorlijk tijd te geven, dat ik Cheri met gemak
in een staat kon monsteren, waarin hij zich gunstig
voordeed. Eindelijk kwamen zij.

De koopman, dien ik Verbit hoorde noemen, be-
gon zijn aanstaand eigendom te onderzoeken. Hij werd
niet bedrogen door den schijnbaren ouderdom, en sloeg
hoegenaamd geen acht op de valsche eeden , die hem
daaromtrent gedaan werden; maar dat scheen de koop
niet te zullen beletten; alleen bediende hij zich van
die kennis, om Fromont te doen gevoelen, dat hij van
den prijs zou afdingen. Na gedaan onderzoek, zoo wel
in den draf, den stap. als stilstaande, trad hij in onder-

handeling; Fromont nam hem op nieuw mede naar
huis, en ik hoorde niet welke de voorwaarden waren.

Gedurende deze afwezigheid, maakte ik de toebe-
reidselen tot mijn vertrek. Dit duurde niet lang. Ik
bezat niets dan de kleederen die ik droeg, en die nog
juist zoo waren als ik ze heb beschreven; alleen wa-
ren zij wat grooter. Ik ging al de dieren van de hoeve
vaarwel zeggen; verschafte mij eenen stok, dien ik op
eenigen afstand van het huis verborg; en bij mijne
terugkomst riep Fromont mij, hij gelastte mij het veu-
len buiten te brengen, en het aan den staart van het
paard van zijn' nieuwen eigenaar vast te knoopen.
Toen dat gedaan was, gaf deze mij een gulden, het
eerste geld dat ik ooit bezat, en vertrok, zeggende
dat hij vroegtijdig te Saint-L� wilde zijn, zonder
Coutance aan te doen.

Ik zeide niemand iets van mijn plan, en verliet de
hoeve, om er nooit weer op te komen; ik nam mijn'
stok, en langs voetpaden een groot einde nader loo-
pende, was ik op den grooten weg nog v��r dat Ver-
bit er passeerde. Hij was verwonderd mij te zien; ik
deelde hem mijn voornemen mede om in zijne dienst te
komen, vroeg hem daarvoor niet meer dan Fromont
mij gaf, en zeide hem tevens de reden waarom ik dien
meester verliet. Daar hij er niet veel bij waagde, nam
hij mijn voorstel aan en gaf mij het gekochte paard
te geleiden, mij uitnoodigende om goed door te stap-
pen , terwijl hij op eene naburige hoeve ging zien of hij
nog geen anderen koop kon doen, waar hij maar kort
dacht te blijven, zoodat hij mij op den weg zou inhalen.

Ik had nu eindelijk, zoo als ik lang verlangd had,
hem verlaten , die mij opgevoed had, maar aan wien
ik niet de minste dankbaarheid verschuldigd was. Ik
kende de reden niet, die hem bewogen had mij,
nog kind zijnde, tot zich te nemen ; alleen was ik
zeker, na de langdurige kennismaking met zijn karak-
ter , dat zulks volstrekt niet uit weldadigheid geschied

�was. Sedert mijn vijfde jaar was ik bij hem werkzaam
geweest; en gedurende twaalf jaren, dat ik hem gediend
had , zonder eenige andere belooning dan de soberste
voeding en de armoedigste kleeding, rekende ik hem
daarvoor wel schadeloos te hebben gesteld, en nog daar-
enboven voor de uitgaven , die hij voor rnij kon ge-
daan hebben, toen hij nog geen nut van rnij trok.
Niettegenstaande het werk dat ik deed, niettegenstaande
het misbruik dat hij van mijne kracht maakte., die onge-
meen groot was, had ik, noch van hem, noch van de
zijnen ooit de minste belooning gekregen boven mijn
schraal onderhoud; zij hadden mij zelfs geen enkel
vriendschappelijk woord toegevoegd. Op de hoeve telde
men mij minder dan het minste der lastdieren. Ik meende
dus, niet het minste aan Fromont of aan zijne familie
verschuldigd te zijn ; ik verliet hen niet alleen zonder
verwijt of verdriet, maar zelfs met een genoegen, dat
nog vergroot werd door de teleurstelling, die zij door
mijne vlugt moesten ondervinden.

Ik stapte tevreden en vrolijk voort, aan de zijde
van den dierbaarsten mijner gezellen; Cheri scheen in
mijne gemoedstemming te deelen, hij hinnikte en sprong
aan de longe, die ik zoo lang mogelijk hield; hij
moest draven om mijn' snellen tred te volgen. Ik had
een gevoel van welzijn, dat ik tot nu toe niet gekend
had, en ik lette thans op zaken , die dikwijls onder mijne
oogen waren geweest, zonder den minsten indruk op
mij te maken.

Het weder was kalm; het was een schoone dag
geweest; de zou ging achter mij onder, en ik zag met
genoegen de schaduw vergrooten, die ik enmijn veulen
op den weg maakten ; de lucht was vervuld met den
reuk van de menigte appelen, die men had geplukt,
en, ter bereiding van appelwijn, liet gisten. Ik wenschte
iedereen dien ik op den weg ontmoette, en degenen
die ter zijde van den weg het boekweitenstroo op hoo-
pen zetten, om het te verbranden, op eenen vriende-

lijken toon en glimlagchende goeden avond. Bij bet door-
trekken der dorpen vond ik, dat de bewoners, die
bezig waren met het vlas voor hunne huizen te braken,
een gelukkig en goedwillig voorkomen hadden; en dik-
wijls stond ik in bedenken om stil te houden en iedereen
mijn geluk mede te deelen.

Nooit heb ik mij w��r in eene dergelijke gemoeds-
gesteldheid bevonden. Zij was zeker het gevolg van de
volle vrijheid die ik genoot, van mijne goede gezond-
heid , mijne jeugd , mijne kracht, van de zorgeloosheid
en de volkomene onbekendheid met eerzucht, van het
gemis aan zorg voor den volgenden dag, van de tegen-
woordigheid van mijnen vriend , en van de vervulling
van den eeuigen wensch dien ik koesterde. Ik heb la-
ter ondervonden, hoe moeijelijk het is, om zelfs eenen
korten tijd al die voorwaarden van geluk te vereenigen,
zonder dat de fortuin daarin eenig deel heeft; en ik ben
overtuigd , dat onder de rijkste lieden slechts schaarsch
��n oogenblik van zulk een zuiver geluk gesmaakt
wordt, als ik ondervond gedurende de vier uren , die
voorbij snelden, sedert ik mijnen nieuwen meester
had verlaten (aan welken ik niet m��r dacht dan aan
den vorigen) tot ik te Saint-L� aankwam.

Ik wilde niet alleen in de stad komen, en zette mij dus
neder op een hoop steenen. Het speet mij , dat ik er reeds
was, en mijn geluk was niet meer zoo zuiver. Ik be-
gon te bedenken, dat ik een meester had, die over
mijnen vriend kon beschikken, en mij naar zijn goed-
vinden kon gebruiken. De donkerheid nam toe, en met
haar kwam de scherpe koelte van de mistige October
nachten. Ik kreeg honger ; ik wachtte eene schuilplaats ;
mijn vermoeid veulen stond onbewegelijk naast mij;
enkele reizigers gingen snel voorbij, en mijne ge-
dachten namen eene wending, die overeenstemde met
hetgeen mij omringde en wat ik gevoelde. Ik vergeleek
mijne ellende met het lot van al de menschen <�e ik
gezien had. Iedereen had ouders, vrienden, betrekkin-

gen, belangen, een beroep; zij waren aan een per-
soon of eene zaak gehecht, � en ik, ik was alleen, on-
bekend , verlaten, niets bezittende dan mijne kracht en
mijnen goeden wil om voor mijn onderhoud te zorgen;
zij dienden mij op dit oogenblik tot niets, en ik had
honger, en was koud ! ... Ik begon te weenen ! . . .
O! ik leed veel! ... en ik dacht niet aan mijnen nieu-
wen meester.... toen eensklaps de snelle hoefslag
van een rijpaard en het uitschreeuwen van mijn naam
op eenige passen van mij af, mij uit mijne droevige
gedachte rukten. Verbit had een reiziger ontmoet, die
hem gezegd had, dat ik hem aan de voorstad wachtte;
uit vrees dat hij mij voorbij zou gaan zonder mij te
zien, of ik hem herkende door de donkerheid en den
nevel van den nacht, riep hij mij sedert eenigen tijd. Ik
volgde hem, en weldra kwamen wij bij hem te huis aan.

Hij liet mij het veulen op een' goeden stal zetten,
waar zich nog ongeveer twaalf paarden bevonden, die,
door hun gunstig voorkomen, van de zorg getuigden,
welke men voor hen had. Van elkander gescheiden door
lantierboomen , voor eene goed voorziene ruif, op een
goed, zindelijk en overvloedig stroo-bed staande , hadden
zij hoegenaamd geene behoeften, en bewogen naauwe-
lijks hunne hoofden bij onze aankomst.

Dezen avond deed ik bij mijnen nieuwen meester den
besten maaltijd die ik nog ooit had gedaan ; en voor
het eerst van mijn leven zou ik in een bed, en onder
lakens slapen. De zorg die ik sedert onze aankomst voor
het veulen had gedragen, en de snelheid waarmede ik den
weg had afgelegd, behaagden Veebit ; hij betuigde mij
daarover met goedwillige woorden zijne tevredenheid,
die, gevoegd bij mijn goeden maaltijd en het vooruitzigt
van op een bed te zullen slapen, weldra alle droefgees-
tigheid van mij deden wijken.

Den volgenden morgen maakte een oude knecht des
huizes Cheris toilet op zijne wijze. Hij sneed de lange
haren aan zijne ooren , en die welke het onderste gedeelte

zijner ledematen behingen, af; hij trok de lange haren
van den keelgang uit ; zijn maantop werd schoon ge-
maakt; zijne manen uitgekamd; door eene mij onbekende
wijze van poetsen, gaf hij aan zijn ligchaam al die zin-
delijkheid en dien glans, welke bij het dikke en lange
winterhaar slechts mogelijk waren; zijne voeten, waarvan
de hoorn veel te lang gegroeid was, werden besneden, en
voor de eerste maal van zijn leven met ligte ijzers voor-
zien; zij kregen daardoor eenen bevalligen vorm. Ik
herkende het dier slechts met moeite. Men gaf hem een
behoorlijk ration haver, waarbij men een weinig hennip-
zaad voegde; tegen den middag moest ik hem berijden,
en men gaf mij nog een ander paard om te geleiden;
twee andere knechts namen er ook twee, en vooraf-
gegaan door Verbit, kwamen wij op een ruim plein.
Na eenige oogenbiikken vernam ik, dat deze paarden
daar gebragt waren, om verkocht en naar de Regementen
kavallerie gezonden te worden.

Dat nieuws trof mij. En waarom zou ik ook geen
soldaat worden ? . . . . Eenige militairen liepen op het
plein rond, en geen hunner scheen z�� krachtig en vlug
als ik; ik was zoo groot als de grootste onder hen; ik
was niet bang voor vermoeijenis of ontbering; ik had
daaronder een ruimen leertijd doorgebragt; niet alleen
dat ik niet bang was voor paarden , maar ik hield
daarenboven veel van hen ; ik wist dat zij niet gevaar-
lijk zijn voor den ruiter die aan hen gehecht is, en
ze goed behandelt. Ik zou dan, zoo wel als die mili-
tairen, goede lakensche kleederen, een net hoofdtooisel,
en blinkende wapens krijgen; en ik zou Cheri altijd op-
passen, omdat ik geen militair zou willen zijn, dan bij
het Regement waarbij bij geplaatst zou worden. Ja dat
is besloten ! maar bij wien moet ik mij daartoe aan-
melden? Ik zal wachten, ik zal vragen.

Ik was afgetrokken in mijne alleenspraak, toen de
aankomst van den chef het teeken was, dat de pnarden
voor hem gemonsterd moesten worden. De beweging,

hierdoor veroorzaakt, wekte mij uit mijne diepe mijme-
ring waarin ik vervallen was, en waardoor ik de per-
sonen niet opmerkte, die, op hem wachtende, de
paarden beschouwden, welke wij medegebragt hadden,
en tevens lachten om het domme gezigt dat ik in mijne
afgetrokkenheid zette. Verbit liet mij afstijgen; de oude
knecht nam Cheri en presenteerde hem bij de monste-
ring , die zou beslissen of men hem al dan niet voor de
kavallerie aankocht. Een der keurmeesters liet hem op
eenen grooten steen plaatsen , welks oppervlakte zuiver
vlak , en groot genoeg was , dat zijne vier voeten te
gelijk er op stonden ; vervolgens een werktuig uit de
handen van een militair nemende, dat ik de maat of
galg hoorde noemen, bragt hij Cheri het bovenste ge-
deelte , dat beweegbaar was, op den schoft, terwijl
deszelfs voet op den steen tegen de verzenen van den
linker voorvoet stond. Mijn veulen schrikte, naardien
het, evenmin als ik, ooit iets dergelijks gezien had, en
hij onttrok zich aan die bewerking. Men wilde hem tot
bedaren brengen, door hem haver voor te houden;
maar ik trad toe en zeide dat hij wel rustig zou zijn
als ik hem vast hield. Ik streelde hem, en inderdaad
werd hij bedaard; ik plaatste hem weder op den steen,
en, terwijl ik hem de hand voor het linker oog hield ,
om hem de galg niet te laten zien, begon de keur-
meester, dien ik wist dat de paarden-arts was, op nieuw,
en kreeg de juiste maat van mijn paard, die, volgens
zijne opgave, was 1 el, 5 palmen en 1 duim. Daarna
opende de paarden-arts met zachtheid zijn' mond , en,
zijn gebit beschouwende, zeide hij, dat men dit paard,
om het ouder te doen voorkomen, de middelste snijtan-
den had uitgebroken (Toen leerde ik den naam kennen
van de tanden, die ik hem werkelijk had zien uitbreken).
Verbit begon daarover geweldig uit te vallen , en be-
weerde met veel gebaren dat het paard vier en een
half jaar oud was, dat er te veel paarden in het land
waren om nog te jonge te willen verkoopen ; eindelijk

maakte hij zoo vele tegenwerpingen en zoo veel beweging,
dat hij de leden van de kommissie tot keuring der
jonge paarden overtuigde, en den eersten, die evenwel
gelijk had , tot zwijgen bragt. Ik was op het punt om
dezen de zaak te laten winnen, door te verhalen wat
ik gezien had; maar ik dacht aan de drift van Verbit,
aan het dan waarschijnlijk niet aannemen van het paard
in de remonten en , bij gevolg , aan de onmogelijkheid
om dan bij hetzelfde Regement met hem in dienst te
komen , ten minste zonder nog een jaar een leven te
leiden , dat mij sedert mijn vooruitzigt om soldaat te
worden zoo hatelijk scheen. Ik zweeg dus; en, het zij
bij vergissing, hetzij uit vrijen wil, deze woordenwis-
seling bleef zonder gevolg.

De paarden-arts plaatste Cheri vervolgens in eene stal-
deur, waar hij zorgvuldig zijne oogen onderzocht. Terwijl
hij zeer aandachtig hiermede bezig was, en de andere
leden der commissie, rondom hem stonden, hetzij om
het paard te bezien of wel om hem te helpen, ging
Verbit achter het paard, bond zijn staart op met een
knoop, stak daarbij een klein balletje in den mond, dat
hij een oogenblik te voren uit zijn vestzak had gekre-
gen, en stopte hem dit in den aars; dit alles ging zeer
behendig toe en onder den schijn, van de haren uit
te kammen: bijna op het zelfde oogenblik droeg Cheri
zijn staart als een pluim in de hoogte. De oude knecht
die hem vast hield, en zou monsteren, stelde zich in
beweging en het paard volgde hem met eene levendig-
heid en kracht, zoo als ik dat nooit van hem gezien
had. Ik begreep, dat hetgeen ik Verbit had zien verrig-
ten een middel was, waardoor hij de paarden nog vuriger
deed schijnen dan zij wezenlijk waren: ook had men
veel moeite om het dier in den stap te laten loopen op
den steenweg, waar men de bewegingen van al de paar-
den onderzocht; en toen men hem bijna met geweld
in den draf had gezet, vertoonde hij buitengewoon schoo-
ne en krachtige bewegingen.

Hij ging met een verheven en goed geplaatst hoofd;
de ooren waren iets naar voren gerigt'; de oogen goed
geopend en schitterend; de neusgaten wijd geopend; de
hals, waarvan de spieren goed uitkwamen, beschreef
eene bevallige welving; de schoft verheven; de rug, de
lendenen en het kruis beschreven ��ne regte lijn, zonder
de minste afwijking; de staart omhoog ; de schouders vrij
en ruim; de voorarm werd met kracht vooruit gebragt:
de pijp werd met bevalligheid en gemak bewogen; de
hoeven, die fiks werden nedergezet, hadden eene gelijke
en vaste plaatsing; de spronggewrichten werden met
gemak en krachtig in eene regte rigting gebogen, de
voorhand met eene aanmerkelijke kracht voortstuwende;
hij scheen in de lucht te zweven en den grond te ver-
achten waarmede hij maar even in aanraking kwam.

Altijd is mij de houding en het voorkomen van Che-
ri, zoo als ik hem toen zag levendig voor den geest
gebleven, hoewel ik zulks toen niet zoo goed als nu
kon beschrijven. Men juichte hem toe, en mijn paard
verwierf aller goedkeuring. Ook na het stilstaand onder-
zoek liet men hem regt wedervaren. De volmaakte zui-
verheid van al zijne deelen, zijne schoone afmetingen, de
vaste en regte stand zijner beenen, waren bewijzen van
zijne goede gezondheid, zijnen goeden bouw, zijne jeugd
en van het slechts matige werk w^:aartoe hij niet te vroeg-
tijdig was gebruikt. Hij werd aangenomen en men plaatste
hem ter zijde, om de andere paarden, die Verbit had me-
de gebragt, te onderzoeken, voordat de prijs bepaald werd.

Allen hadden niet dat zelfde lot. De een te log en
krachteloos zijnde, had slechts eene geringe opwekking
ondervonden van de middelen, die Cheri zoo schoon
hadden gemaakt; de zwakheid, die reeds door het vuile
haar, het groote hoofd, den somberen blik, de kleverige
hangende lippen en de aangeloopene beenen duidelijk uit-
kwam, deed hem de zweepslagen, tegen het verbod der
examinatoren met kracht toegebragt, bedaard verdragen.
Hij sleepte zich eer voort dan dal hij liep. Zijne krachteloos-

beid werd toegeschreven aan eenige ongasteldheid en
zijne aanneming in de remonten uitgesteld. Ik heb het
dier later zien aannemen; men had hem voor een oogen-
blik het vereischte voorkomen weten te bezorgen; maar
bij dezelfde behandeling van de andere paarden, werd
hij weer wat hij eigenlijk was, een slecht paard, een knol.

Bij een ander, ontdekte de paarden-arts toen hij de
maat van zijne grootte nam, dat de vereischte hoogte
was verkregen door een zeer dik stuk leder, zeer behen-
dig tusschen het ijzer en den hoef gebragt. Het ont-
dekken dezer schelmerij deed de aandacht verdubbelen en
verwekte mistrouwen in Verbit , die zijn best deed zich
te verontschuldigen en voorgaf dat hij er insgelijks, en
dus het eerst mede bedrogen was. Eindelijk had men vier
van zijne zes paarden aangenomen, en werden de prijzen
bepaald naar het wapen waarbij zij dienst konden doen.
Hoewel Cheri voor de ligte kavallerie was ontvangen,
betaalde men evenwel om zijne schoone eigenschappen
twee honderd en tien guldens voor hem, hetwelk vijf-
tien guldens boven den hoogsten prijs was, dien men
toen voor de paarden van dat wapen besteedde; maar
men hoopte, wanneer hij nog eenigen tijd bleef, hem voor
de dragonders te kunnen bestemmen. Ik hoorde toen
zijn signalement opmaken dat ik later op mijn boekje
(livret) kreeg en hier volgt:

Cheri, hengst, hoog 1 el. 5 palmen, 1 duim, 2
strepen. Landaard: inlandsch; oud 4^ jaren, kastanje-
bruine kopersnuit, kleine kol, witte linker achtervoet.

Vervolgens werd hij naar de smederij gebragt, waar
men hem op de linker zijde van den hals, het nummer
200 brandde. De vlugheid waarmede deze bewerking ge-
schiedde nam niet weg, dat het arme dier er pijn van
had en een' schreeuw gaf, die de helpers aan het lagchen
bragt. Ik zou daarom verschil met hen gezocht hebben in-
dien ik ze niet als mijne aanstaande makkers had beschouwd.

Mijn paard was nu aangenomen; thans moest ik om
mij zclven denken.

CHERI BIJ HET REMONTE-DEP�T; CASTRATIE; GROEN
VOEDERING EN VRIJHEID; VERTREK.

Ik had gehoord dat men den titel van Kolonel gaf
aan den chef, wiens aankomst het teeken tot het begin
van het onderzoek der paarden was geweest; in de ver-
onderstelling zijnde dat het dienstnemen, waartoe ik
besloten had van hem afhing, zag ik hem aandachtig
aan gedurende zijn verblijf op het plein.

Niettegenstaande de zware wenkbraauwen die zijne
oogen beschaduwden, en de sterke knevels, die zijne iets
vooruitstekende bovenlip bedekten, had hij een goed-
aardig voorkomen dat bevestigd werd door zijne wijze
van omgang met zijne minderen; hij sprak met hen
zonder stuurschheid of trotschheid, hoorde hunne gevoe-
lens aan en scheen die zelfs veel in aanmerking te ne-
men ; ook was hij hoegenaamd niet verbitterd bij de
berispingen die hij Veubit moest geven; en zijne hande-
lingen zoowel als zijne woorden toonden opregtheid en
regtvaardigbeid, bij vastheid en zachtheid van karakter.
Ik was niet gewoon de menschen uit een zoo gunstig
oogpunt te beschouwen, en werd spoedig ingenomen
door de hoedanigheden van dien Kolonel, wiens naam
ik hier niet vermeld, maar dien iedereen die hem ge-
kend heeft wel zal herkennen.

Ik wilde hem evenwel op die plaats 'niet aanspreken.
Ik moest voor Verbit de twee afgekeurde paarden terug-
brengen en ik verliet Cheri, doch niet zonder hem vooraf
geliefkoosd te hebben in den stal. , <

Zoodra mijne bezigheden bij mijnen meester, mij een
oogenblik vrij lieten, ging ik de woning van den Lui-
tenant-kolonel de T..... opzoeken, die men mij

spoedig had aangewezen. Ik zag er niet tegen op om

bij hem te komen, en zou hem zonder verlegen te Worden
mijne vraag doen doch toen ik evenwel bij hem bin-
nenkwam bleef ik niettegenstaande zijne vriendelijke ont-
vangst aan de deur als versteend-staan. Ik w'as zeer
verwonderd over zijne vrouw, die, voor eene groote
tafel zat,»en daar toonen uithaalde, die op eene mij
onbekende wijze welluidend klonken. Mijne verbazing
vermaakte hen beide, zonder dat hunne vrolijkheid het
minste beleedigend voor mij was; vervolgens verzochten
zij mij met eene goedheid zonder vergelijking, hun de
reden mijner komst te verhalen. Ik herstelde mij wel-
dra; en met vragen en antwoorden verhaalde ik mijn
levensloop, bovenal zorgende dat-mijne gehechtheid aan
Cheri goed uitkwam, alsmede dat deze de hoofdoorzaak
was van mijn besluit om soldaat te worden.

Zij hoorden mij met aandacht aan en dat gaf mij moed ;
zij gaven elkander teekens die mij toeschenen belang-
stelling en medelijden uit te drukken. Eindelijk vatte
de Kolonel het woord, en zeide tot mij: « Mijn jongen
«ik kan u niet in de dienst aannemen; maar daar er
«geen militairen genoeg zijn om de paarden te poetsen,
«kunnen wij stalknechts nemen, om hen te helpen;
«ik zal u als zoodanig aannemen, en wanneer ik het
«transport laat vertrekken waarbij uw paard is, zal
«ik u mede zenden en aan den Kolonel van dat
«Regement schrijven, dat hij u aanneemt. Er zal nog
«eenigen tijd verloopen, eer dat plaats heeft, en dan
« zult gij juist oud genoeg zijn, om in militaire dienst
«te kunnen treden. Ik belast mij om de papieren te
«laten komen, die gij daarvoor noodig hebt; en ik zal
«door iets van uwe dagelijksche belooning in te hou-
«den u linnen en de andere benoodigdheden doen ge-
«ven. » Daarop gaf hij mij een biljet, waarop ik als
stalknecht bij het remonte-dep�t zou aangenomen wor-
den. Ik bedankte hem en ging Verbit van het met
mij gebeurde onderrigten; die scheen daarover zeer
ontevreden, doch ik verliet hem om mijn paard te gaan

bezoeken, dat ik bijna zeker was nu niet meer te zul-
len verlaten.

Ik zag met genoegen, dat men aan Cheri, als ook aan
de andere gelijktijdig ontvangene paarden, alles onthou-
den had, wat zijn opgewekten toestand, ten gevolge van
zijn verblijf bij Vereit kon vermeerderen. Men had zijne
krib gevuld met zemelwater en garstenmeel, en alleen
stroo in de ruif gedaan. Gedurende vier dagen hield
hij dien leefregel. Ik aanvaardde mijne bezigheden van
stalknecht, die bestonden in het verzorgen en laten
wandelen der paarden.

Het was zeer gelukkig voor de militairen en de
stalknechts, dat er slechts zelden kwaadaardige paarden
waren onder degenen, die deze streek aan ons depot
leverde. Men had nog slechts kort geleden nieuwe
stallen gebouwd om ze te ontvangen; en niettegen-
staande de plaats waar de stal stond ruim genoeg was,
had evenwel de ingenieur, die met den opbouw belast
was geweest, dezelve zoo naauw gemaakt, dat men niet
achter de paarden heen kon gaan zonder ze aan te
raken, wanneer zij niet geheel tegen de krib stonden.

Naar hetgeen de Kolonel en de Officieren beweerden ,
waren de vensters die men er in gemaakt had , zoo-
danig geplaatst dat noch het licht noch de lucht vrijen
toegang had, en de deuren waren zoo ondoelmatig
aangebragt, dat men ze altijd digt moest houden zou-
den de paarden niet ziek worden door den wind, dien
zij te sterk op hen lieten vallen. De ziekenslal was
vooral het voorwerp hunner veroordeeling, omdat de
gebreken , die aan de andere stallen waren , bij dezen
nog meer in het oogvielen. Men had zich niet bekom-
merd, zeiden zij, om het inwendige gemak, dat men
moet zoeken te bevorderen bij het bouwen van stal-
len voor remonte-paarden, maar men had alles opge-
offerd aan de uitwendige regelmatigheid en aan het
uitwendig aanzien van het gebouw.

Daar ik hoegenaamd geen bekenden had, sleet ik al

mijnen tijd in den stal, waarin ik zelfs, volgens mijne
gewoonte sliep ; ook deed ik mijn voordeel met het-
geen ik den paarden-arts en de Officieren hoorde zeg-
gen , die dikwijls, zoowel des nachts als over dag,
in den stal kwamen. Ik volgde hen bij hun beoor-
deelend onderzoek der paarden ; ik onthield de woor-
den waarvan zij zich bedienden om de verschillende
ligchaanisdeelen uit te drukken ; ik stelde belang in al
hetgeen zij omtrent die goede dieren zeiden ; en wan-
neer zij mijne gewone dagelijksche verblijfplaats verlie-
ten, hield ik mij bezig met alles te herhalen wat ik
had hooien zeggen.

Ik vernam insgelijks uit die gesprekken, dat de fou-
rages voor onze paarden niet zoo goed waren als zij
moesten zijn (hetwelk ik reeds opgemerkt had) en dat
de aannemer derzelve ongehoord bedrog pleegde om deze
te laten ontvangen; hetwelk, gevoegd bij de slechte
stallen , oorzaak was van ziekten, waaraan onze paar-
den gedurig leden.

Die leverancier had eene bedriegerij van zijne vinding
in praktijk gebragt, die de droevigste gevolgen had.
Gebruik makende van eene langdurige ziekte waaraan
de paarden-arts leed , kocht hij zeer slecht hooi, deed
dat onder het stroo, en gaf dit als volgens zijn voor-
geven zeer voedzaam zijnde.



	VOORREDE.	VII
		VII

paarden, op de publieke markten, in vrede, in oorlog, op marsch en in de garnizoenen, in de instructie- kampen en in de kantonnementen. Overal zag ik ze blootgesteld aan ziekte-oorzaken, die door de komman- derende Officieren niet altijd te vermijden zijn, en die toch opgeheven kunnen worden: ja, welker verwijde- ring, in de meeste gevallen gemakkelijk is, en het voor- komen der Fransche Kavallerie in weinig jaren zou veranderen; de kosten van onderhoud tot minder dan de helft terug brengen; die rassen zou doen opvoeden, welke voor, de remonten geschikt zijn, en ons voor altijd zou vrijwaren, niet alleen voor den belangrijken schat zoo dikwijls aan den vreemdeling betaald voor paarden van die soort, maar tevens voor dien, welken wij hem betalen voor paarden van weelde. Ik heb mij bepaald tot het aanwijzen van die oorza-' ken, waSrtegen maatregelen kunnen genomen worden. Maar om die maatregelen zoodanig te nemen, dat zij met een goed gevolg bekroond worden, moest ik ze met elkander in verband beschouwen, en er een stelselmatig geheel van maken, dat het kwaad in zijn geheel aanviel. Het doel zou zeker niet getroffen worden, wanneer men elk dezer maatregelen afzonderlijk aanwendde. Al wat ik in dit kleine werkje verhaal, heb ik gezien, uitgenomen den persoon door wiens mond ik spreek en het paard, dat het voorwerp zijner gehechtheid was. Hoewel ik brave kavalleristen ontmoet heb, die zeer veel van hunne paarden hielden, heb ik er nooit ��n gezien, die deze verkleefdheid z�� ver dreef als hij, dien ik laat optreden, en die ongelukkigerwijze slechts door mij be- dacht is. Met dergelijke menschen, zou er veel minder tot het welzijn der troepen-paarden behoeven gedaan te worden; maar het bestaan van een zoodanigen is slechts een droombeeld, zoo als alles wat volmaakt is. Ik ben ooggetuige geweest van alle daadzaken , die ik bij dit paard laat plaats hebben, dat mij even als zijn berijder tot model dient, en dat werkelijk zou kunnen bestaan,



		V�O&REDE.
	YIH


indien slechts de hoedanigheden, waarvan die gebeurtenis- sen melding maken, (die aan onderscheidene paarden, waarmedt zij plaats hadden, ontleend zijn en waarvan eenigen mij toebehoorden) in ��n paard vereenigd waren. Dan behoefde men slechts tot de opvoeding van het paard genoegzamen tijd en geschikte middelen te bezigen. Ik heb mij niet veroorloofd eenig ander voorwerp mij- ner verbeelding op te voeren, dan de beschrijving van dien braven kavallerist; alle overige zaken zijn werkelijk gebeurd. De Officieren wier tusschenkomst noodzakelijk was, in den loop van dit verhaal, doch wier namen ik verzweeg, bestaan wel degelijk. Ik heb ze belangloos ge- kozen uit de talrijke Officieren, die ik ken, en allen die hier voorgesteld worden, hadden den lofwaardig sten ijver voor het behoud der paarden, niettegenstaande de moeije- lijkheden hun door de omstandigheden opgelegd. De vorm van mijn verhaal en de ouderdom waartoe ik het paard, waarvan ik de levensgeschiedenis schrijf, wilde brengen, hebben mij genoodzaakt onderscheidene misslagen in de tijdrekening te maken, waarvan de grootste misschien wel in het voornaamste tijdstip der ge" schiedenis voorkomt; maar dat verandert niets aan de zaak op zich zelve, wanneer ik te kennen geef dat het mijn plan was, om de zaken te beschrijven zoo als zij op dit oogenblik bestaan, liever dan zoo als ze voor vele jaren te voren plaatt hadden. Voor het overige is alles ten naastenbij hetzelfde. Ik weet niet of mijn werk verdiensten heeft, ik twijfel daaraan zelfs ten hoogeten, wanneer ik mijne geringe kennis vergelijk bij het groole belang van het door mij onder- nomen werk: maar verzekerd ben ik, en zulks doel mij op eenige toegevendheid hopen, dat de redenen, die mij er toe aanzetten, geen andere zijn , dan de liefde voor mijn Vaderland, het belang dat ik stel in de paarden en d� liefde in mijn vak.



			X VOORREDE.

		noegzaam bekend zijn. Mogt het later blijken, dat de mededeeling daarvan evenwel wenschelijk ware, dan zullen wij, zonder aan het oorspronkelijke iets te ont- nemen , zoodanige hoofdstukken of zaken bijvoegen, als wij met betrekking tot onze Kavallerie-, en vooral Artil- lerie-paarden [waarvan de Schrijver geen gewag maakt) noodig zullen oordeelen. AMERSFOORT. �___ �..� � « e \ «*,- ^DE VERTALERS. 25 Sept. 184/.



			INHOUD.

		«Mi. Voorrede var den schrijver..........it i) » DE VERTALERS..........VII Inleiding................ 1 EERSTE AFDEELIi\G. Opvoeding van het paard in Neder-Piormandi�. EERSTE HOOFDSTUK. Iets van mijne eigene geschiedenis; geboorte van mijn paard. 7 TWEEDE HOOFDSTUK. PrEHIE-KEURING DER MERRl�N EN VEULENS; VEULENMARKT TE BAYEOX.................11 DERDE HOOFDSTUK. Eerste arbeid van het veulen en veischillende rampen. . 19 VIERDE HOOFDSTUK. Het veulen verlaat de hoeve; het wordt opgenomen in een remonte-dep�t......... . . 25 VIJFDE HOOFDSTUK. GheRI BIJ HET REMONTE-DEP�TJ CASTRATIE; GROEN VOEDERING EN VRIJHEID; VERTREK...........36 ZESDE HOOFDSTUK. MARSCH ; AANKOMST IN HET GARNIZOEN ; LOTING ; REMONTE-PAARDEN . 51 TWEEDE AFDEELING. Het paard bij het Regement. EERSTE HOOFDSTUK. Leefregel der jonge paarden; regements-kenteeken; beslag;



		XII * INHOUD. Blad!. scheren, behandeling van maantop, manen, staart en vetlok (toilette); harnachement........61 TWEEDE HOOFDSTUK. Aprigting der jonge paarden.........71 DERDE HOOFDSTUK. Een goede stal; slechte stallen; slechte verzorging en mishandeling der paarden..........76 VIERDE HOOFDSTUK. Ziekenstal.....-.........87 VIJFDE HOOFDSTUK. Groenvoeder op stal; onderhouding van de krachten en de gezondheid der paarden.........97 ZESDE HOOFDSTUK. Het begement op marsch......i ..... . 105 ZEVENDE HOOFDSTUK. Aankomst in het nieuwe garnizoen.......117 ACHTSTE HOOFDSTUK. Observatie-leger in de PTRENE�N, 1822; kantonnemen- ten; veldtogt in spanje, 1823........121 NEGENDE HOOFDSTUK. Nieuwe marschen; nieuwe garnizoenen; groenvoedering; reform-paarden; het kamp van lbn�ville.....136 TIENDE HOOFDSTUK. Koninklijke garde ; julij revolutie ; overplaatsing bij een ander regement...... .....144 Naschrift...............149



			IIVLEIDING.

		In het begin van den winter van het jaar 1836 liet mij een der manschappen van het Regement, waarbij ik toen diende, verzoeken hem een bezoek te geven in het hos- pitaal, waar hij ten gevolge eener longtering op sterven lag. Ik voldeed des te eerder aan zijn verzoek , omdat ik veel van hem hield, dewijl hij van allen, die ik gekend heb, de paarden het meest beminde , maar ook wijl de manschappen mij dikwijls nemen tot kassier, die hunne beurs bewaart, of tot secretaris, wanneer zij aan hunne ouders schrijven , en zelfs ook wel tot ge- neesheer in geval van ligte kwalen , waarover zij het onnoodig oordeelen den officier van gezondheid van liet Regement te raadplegen. Dit vertrouwen, waarom ik nooit verzocht heb, en waarop ik toch te hoog- moedig ben om het gering te achten, legt mij eene menigte verpligtingen op, die dikwijls lastig zijn, daar zij mij van mijn werk of mijne uitspanningen afhouden; maar daar men van elke betrekking zoowel de lasten als de voordeden moet dragen, belast ik mij er gaarne mede, en laat geene gelegenheid voorbij gaan, om hen, die mij hun vertrouwen schenken , genoegen te doen. ik haastte mij dus mij naar het hospitaal te begeven, 1



			� 2 �

		waar ik ter naauwernood in de schim, die mij met eene gebroken stem goeden dag wenschte, den braven ruiter herkende met dat blozend gelaat, die breede schouders, die stevige beenen, wiens schelle stem weleer iets had van het hinneken , en dien ik vroeger bewonderde in den loop van de dienst of in den stal, waar hij bij zijn paard, dat hij gedurende 16 jaren bereed, al den tijd doorbragt, dien hem de dienst overliet; terwijl hij het alleen op zijne stem aan al zijne bevelen deed ge- hoorzamen, het liefkoosde, streelde en met hetzelve als met zijn vriend sprak, zijn brood met het paard deelde, dikwijls staldienst voor zijne makkers deed, om slechts bij zijnen vriend te zijn en hem iets te kunnen geven, even trotsch op de zindelijkheid, op den glans en den goeden toestand van het harnachement van zijn paard, als op de zuiverheid van zijne eigene uniform en wapens. Met moeite weerhield ik de uitdrukking van mijne smartelijke aandoening, en zoo veel mij mogelijk was de droefheid verbergende, die mij zijn hagchelijke toestand veroorzaakte, zeide ik , dat ik hem toch niet z�� ziek vond en dat bij er z�� slecht niet uitzag, als men mij gezegd had , dat hij moest hopen weldra het hospitaal te verlaten , en nog andere onwaarheden, waardoor ik hem eeuigen moed meende te geven en hem het ge- vaarlijke zijner ziekte trachtte te verbergen. «Ach, mijnheer!» antwoordde hij, « mijne rekening « is goed, en ik gevoel , dat ik spoedig mijn bepaald « ontslag zal krijgen; het arsenaal (mij zijne borst too- « nende) is ledig , daar is geen herstel op; maar dat «scheelt mij weinig; mijne ouders heb ik nooit ge- «kend; mijne makkers zullen mij weldra vergeten; «niemand zal mij dus betreuren. Maar mijn arme « paard zal ! . . . .» Bij deze woorden kwamen hem de tranen in de oogen. «Wat zal er van hem worden «wanneer ik er niet meer ben ? Hij is oud; een « recruut zal hem krijgen, die hem slecht behandelt, «vervolgens wordt hij op reform gesteld, en God



			� 3 �

		«weet in welke handen hij dan valt! of wel hij « wordt afgemaakt!....» De ontroering van dezen braven ruiter nam met zijne woorden toe; zijn snikken verwekte eenen aanval van hoest, gedurende welken ik hem zocht te troosten, door hem de verzekering te geven, dat zijn paard zou ver- zorgd worden, zoo als hij dit zelf deed. Ik beloofde hem meer dan ik vermogt te doen ; maar ik herhaalde dit zoo dikwijls, en ik schikte mij zoodanig naar zijn' wensch, dat hij een weinig bedaarde. «Ik weet wel, Mijnheer!» hervatte hij, «dat gij «goed zijt voor den armen soldaat; dat gij u nooit « boos maaktet, dan op hen , die hunne paarden niet «goed verzorgden, en, dat gij alleen diegenen straftet, «die ze sloegen : ook stel ik in u veel vertrouwen. «Maar gij kunt mijn paard niet meer nemen , daartoe «is hij thans niet goed, schoon of jong genoeg meer; «was hij dit! dan zou ik gerust zijn. Ja! was hij nog « zoo als voor twaalf jaren, dat geloof ik! dan zou hij «u passen ; hij zou gelukkig zijn en gij ook. Maar, «om het even; gij kunt mij eene groote dienst doen, «en zoo gij dat wilt, zal ik gerust sterven.» Ik verzekerde hem, te zullen doen wat ik kon, niet alleen om zijn paard een rustig leven te bezorgen, maar ook om het in geval van ziekte te genezen. «Welaan,» hernam hij, «neem mijn paard op den « ziekenstal; zeg dat het ziek is (en ik ben zeker dat «hij het zal zijn van verdriet, als hij mij niet meer « ziet); zeg den wachtmeester, dat hij D�rand zendt, « om hem te poetsen ; die houdt veel van hem, hij is « een goede jongen, die hem niet zal mishandelen, en die « weet wat hij noodig heeft. Plaats hem in een hoek « van den stal met een lantierboom, en geef hem het « brood dat bij u overblijft. Daar hij dan ziek gemeld «is, krijgt hij een deken op; gij zult zorgen, dat hij « altijd een goed stroobed heeft, en dat men hem goed « behandelt, vooral bij het beslag, het arme dier! .... 1*



			� 4 �

		« Draag vooral zorg, dat hij nooit met kwaad-droezige «paarden in aanraking komt, alsmede dat hij nooit op « reform gesteld of afgemaakt wordt.» Ik was getroffen door zijne bezorgdheid en den ernstigen toon, waarop hij mij die aanbeveling deed; de aandoening van dien uitmuntenden ruiter deelde zich aan mij mede; en ik beloofde hem plegtig op mijne eer , niet alleen in persoon zijn verzoek te ver- vullen , maar ook het onzen Kolonel mede te deelen, die, zelf een groot paardenliefhebber zijnde, gewis zoo veel mogelijk zorgen zou voor hetgeen hij voor zijn paard verzocht, al was het slechts om het voorwerp van eene zoo innige verknochtheid bij het Regement te doen blij- ven als aandenken aan eenen militair. wiens voorbeeld zoo navolgingswaardig was. Lang sprak ik met hem over dit onderwerp. Ik beloofde, hem iederen dag een bezoek te zullen geven en zijn paard naar het hospitaal mede te brengen , zoo lang , tot dat hij weer in staat zou zijn het te bestijgen. Deze laatste woorden deden hem droevig glimlagchen, waarbij hij met het hoofd eene beweging maakte, als of hij wilde te kennen geven, dat hij daar niet meer op rekende; vervolgens mij dankbaar aanziende, zeide hij: «Welaan, wijl « gij �n de paarden , �n hen , die ze goed verzorgen, «zoo zeer bemint, zal ik u iets geven , dat u wel- «ligt genoegen zal doen; ik moet er nog iets aan « werken , en gij zult verwonderd opzien , dat verze- « ker ik u! . . . .» Ik bedankte hem reeds voorloopig, en verzekerde hem , dat ik met het grootste genoegen alles zou aan- nemen , wat hij mij wel zou willen geven. Ik verliet hem, en verwachtte eenig voorwerp van haar ge- werkt , zoo als de kavalleristen die maken , hetwelk, als van het haar van zijn paard gemaakt zijnde, hem vooral daarom van groote waarde moest toeschijnen. Den volgenden dag kwam ik terug om dien braven kavallerist te bezoeken, en liet volgens mijne belofte



			� 5 �

		bet door bem zoo geliefde paard tevens derwaarts brengen. Maar de laatste kamp was dien nacht gestre- den, en hij had opgehouden te lijden..... Eene zuster van liefdadigheid, die hem in zijne laatste oogenblikken had bijgestaan, stelde mij van zijnentwege een klein pakje ter hand. Ik volgde, tegen het ge- wone gebruik, het lijk van dit zeldzaam mensch, en weer te huis gekomen , onderzocht ik dat tweede erfdeel, dat hij mij gemaakt had. Het bevatte een ketting van paardenhaar, zoo als ik wel verwacht had, en een geschrift, waarbij een brief aan mijn adres, dien ik hier laat volgen : « Mijnheer ! «Ik had niets meer te doen , dan u dezen brief te «geven, dien ik schrijf, om u te bedanken voor uw «bezoek en de beloften , die gij mij gedaan hebt ten « opzigte van mijn paard. «Ik weet zeer goed dat ik niet meer zal herstellen; «maar dat smart mij thans niet meer, nu ik gerust « ben omtrent het lot van mijn' armen vriend, ja ik « mag wel zeggen vriend! dewijl ik , zoo lang ik leef, « geenen anderen ooit gehad heb, zoo als gij zult zien, « indien gij u de moeite wilt geven het geschrift te lezen, « dat dezen brief vergezelt. Ik had het u nooit durven «geven, indien ik mijn einde niet nabij had gevoeld; «want ik heb daarin zaken aangehaald , die gij veel « beter weet dan ik. Ik heb het geschreven wanneer ik «de wacht had , om dan nog bezig te zijn met mijn «paard, wanneer ik niet bij hem kon zijn; en ik ver- «haal, hoe ik daartoe kwam. Ik verzoek u het te be- «waren. Gij kunt bet mijnen makkers voorlezen, die «dikwijls nieuwsgierig zijn geweest om te weten, wat « ik schreef. Ik zou hier namaals nog genoegen smaken, « indien dit oorzaak mogt zijn , dat zij hunne paarden « leerden liefhebben, zoo als ik het mijne liefhad ; de



		� 6 �

	«arme dieren zouden er zooveel gelukkiger door zijn, « en zij zelven ook. «Ik verzoek u den ketting van zijn haar gemaakt, «aan uwe vrouw te geven : bij het zien daarvan zal « zij aan hem denken en een stuk brood aan mijn arm « paard zenden, dat zoo dikwijls van het mijne heeft « gegeten , en wien niemand meer iets zal geven, in- «dien gij beide zijner niet gedenkt. De haren, waar- «van hij gemaakt is, zeide ik, dat van mijn paard «waren; maar het zijn haren, die hem uitvielen, « want nooit heb ik mijnen armen vriend er ��n enkel «uitgetrokken. Zorg, dat men zulks ook nu niet doe, «en bovenal, ik herhaal het u, dat hij nooit op reform « gesteld of afgemaakt worde. «Yaarwel, Mijnheer! ik ben u dankbaar voor het- « geen gij voor mij doet, en ik zal het u vergelden , « eerder in de andere wereld dan in deze.....»

Ik heb weinig aan het geschrift, dat bij dien brief gevoegd was, veranderd en laat het hier volgen.



		LEVENSGESCHIEDENIS TAN EEN KAVALLERIE-PAARD.

EERSTE AFDEELING. *Opvoeding van* het Paard in Neder-STormandl�.

	EERSTE HOOFDSTUK. IETS VAN MIJNE EIGENE GESCHIEDENIS; GEBOORTE VAN MIJN PAARD. Mijne ouders heb ik nooit gekend, en van den vroeg- sten tijd af, dat ik mij herinner, was ik op de boeren- hoeve, die ik niet voor mijn 17^de jaar heb verlaten; ik deed daar het werk, dat aan hoerenkinderen wordt toe- vertrouwd, zoodra zij iets nuttigs kunnen doen. Winter en zomer was ik gekleed met eene broek en een' kiel van grof linnen, even als mijn hemd, met een' pet of een' hoed, die de andere bedienden hadden weggewor- pen; des winters droeg ik klompen, maar des zomers niet dan op zondag. Deze hoeve was gelegen te Surville, digtbij Coulance, en gepacht door Fromont , die Burgemeester van het dorp was. In zijne hoedanigheid van bcstuuruer der ge- meente , had deze pachter mij tot zich genomen bij den dood mijner ouders, die korten tijd na mijne geboorte eer van armoede, dan van ouderdom gestorven waren, en ik groeide op te midden van het vee, dat hij hield voor zijn gebruik, of dat hij vetmestte om te verkoopen.



		� 8 � Zoodra ik zulks kon , had ik mijn ellendig voedsel en d� lompen die mij bedekten, verdiend, zonder dat ik ooit aan eenige vriendsehapsbetuiging of ��n wel- willend woord bemerkte, dat ik een lid van het huis- gezin was. Ook was ik omtrent alle personen des huizes onverschillig, en bewaarde de gevoelens van liefde, die ik koesterde , voor de dieren bij welke ik sliep en bij welke ik mijn leven doorbragt. Onder deze dieren was ik bijzonder eene schoone merrie genegen, die men de groote zwarte noemde, en die men nooit had kunnen verkoopen, wijl zij een weinig kreupel liep. Al mijne overige vrienden bleven slechts zoo lang bij Fromont , tot zich eene vo�rdeelige gelegenheid opdeed om ze te verkoopen. Hoe dikwijls had ik het verdriet, te moeten scheiden van die mij zoo dierbare dieren, die ik verzorgde, en die, dankbaar voor mijne goede zorg, mij kenden, op mijne stem bij mij kwamen en mij op hunne wijze liefkoosden , ter- wijl de familie en de bedienden van mijnen meester, zoowel als hij zelf mij verstootten, beleedigden, ja dikwijls sloegen , zonder dat ik iets misdeed! Ook was ik ongevoelig bij hun vertrek, hunne afwezigheid of hunnen dood, en ik wist, wat meer is, van de mees- ten niet eens den naam. Ik was ongeveer veertien jaren oud, toen de groote zwarte een veulen wierp, dat even zoo schoon beloofde te worden als zij zelve. Dat was eene groote vreugde bij de Fromont's, want de veulens, die van deze merrie en den hengst, waarbij men haar gewoonlijk bragt, vielen, golden altijd eenen hoogen prijs. Deze lieden berekenden reeds van te voren, hoe veel voordeel dit kleine dier hun zou aanbrengen ; ik voor mij beschouwde het als een' makker als een' vriend te meer. De hoop om een schoon veulen te krijgen, was hun echter geene voldoende reden geweest, om de moeder wat minder dan gewoonlijk te laten werken; immers daardoor zou een nog zekerder en oogenblikkelijk voor-



			� 9 �

		deel kunuen ontsnappen. Neen , daar zij er goed uit- zag , moest zij alle diensten doen: wanneer zij niet in de mest- of zandkar was gespannen, moest zij voor den ploeg, de egge, met de kar naar de markt, of wel werd zij bereden om markten te bezoeken, terwijl men haar gedurende dezelve aan een' paal gebonden liet staan, met eene bos groene klaver, die meestal gebroeid had, bij zich , waarbij zij dikwijls te warm gereden was, om eenig voedsel te kunnen gebruiken; en wanneer zij dan, langs de slechte ongebaande wegen dezer streek, den meester, gewoonlijk dronken, te huis had gebragt, werd zij afgezadeld, en, hoewel op tien plaatsen gedrukt en opgeloopen , naar de weide gebragt, om haar voedsel te zoeken en uit te rusten. Maar eindelijk merkte men, dat zij spoedig zou veulenen , en daardoor bleef zij de twee laatste dagen v��r de verlossing op stal. Ik was bij hare verlossing, die in den nacht van den li^dm op den 15^tlen April 1816, plaats had, tegenwoor- dig ; ik hielp haar veulen het eerst op de been en leerde het zuigen. Den volgenden morgen kwam ieder- een uit het huis den jonggeborenen zien, en ieder der belanghebbenden scheen voldaan na de inspectie. Gedurende de eerste 14 dagen bleef de moeder vrij van werk j zij kreeg beter voedsel dan gewoonlijk , om daardoor veel melk te kunnen geven , en gedurende de nog koude nachten van dit saizoen hield men haar op den stal. Na dien tijd moest zij langzamerhand wederom werken en wanneer zij buiten was, sloot men het veulen op , uit vrees dat het door eenig ongeval in waarde mogt verminderen. Het geschreeuw van het arme diertje, zoo lang de scheiding duurde, deed niemand aan dan mij, en ik poogde het te troosten door het te streelen; het scheen mij reeds toe, als herkende ik in het veulen den medgezel van mijn volgend leven. Gedurende dit herhaald afwezig zijn der moeder, was ik belast het de koemelk te geven , waarmede het gevoed werd, nadat daarvan de room was afgenomen om boter te maken.



			� 10 �

		In het begin had ik al mijn geduld en al mijne ge- negenheid voor het diertje noodig, wilde ik het over- halen om er van te drinken; zoo ongerust en verdrietig was het. Maar het zag mij z�� dikwijls en altijd streelde ik het, en behandelde het z�� zacht, dal het ten laatste bij mijne komst hinnikte, even als het voor zijne moeder deed. Soms gebeurde het, dat het werk wat langer duurde, of de reis groot was, of ook nog, dat er herhaalde malen in kroegen aan den weg aangelegd moest worden, en de merrie dus met eenen uijer vol melk terug kwam, zoodat zij niet kon verdragen, dat haar veulen zoog; dan melkte ik haar zachtjes zoo lang, tot zij geen pijn meer gevoelde. Uit gehechtheid aan mij liet zij mij dit ge- willig doen, terwijl zij elk ander zou geslagen hebben. "Weldra was het gras zoo ver , dat het gemaaid en als groenvoeder kon gegeven worden ; de veulens kon- den daarvan eten aan de wagens, op welke het geladen bleef, als zijnde het voeder voor dien dag, en die dag en nacht op het midden van de plaats der hoeve bleven staan. Die van het loopende jaar begonnen , hoewel zij nog aan de moeder zogen, daarvan reeds iets Ie gebrui- ken , terwijl die van het vorige jaar, reeds sedert 6 maanden gespeend , doch nog te zwak om te werken , den geheelen zomer geen ander voedsel kregen. De ge- maaide luzerne en klaver verving het gras, toen dit opgebruikt was. Later zond men alle veulens in de weide, waar de veulen-merrien na hun werk ook ge- bragt werden. Ik was belast om ze derwaarts te bren- gen, en allen volgden mij gaarne, zoowel uit gehecht- heid aan mij, als met het vooruitzigt om spoedig bij hare veulens te komen. Ik maakte gebruik van het wederzien van moeders en kinderen, om de kennis, die zij aan mij hadden , te onderhouden, en ik had altijd meer liefkozingen over voor het veulen van onze groote zwarte, dan voor de overige, zonder evenwel afgunst onder hen te verwekken.



			� 11 �

		TWEEDE HOOFDSTUK. PREMIE-KEUR5NG DER MERRIEN EN VEULENS. � VEULEN- MARKT TE BAYE�X. In het begin der maand October van hetzelfde jaar 1816, werd in alle gemeenten van het distrikt aange- kondigd, dat de eigenaren van veulen-merrien uitgenoo- digd werden, om met dezelve, gevolgd door de veulens, naar Coulance te komen, om gekeurd te worden, alwaar aan de eigenaars van de schoonste met de fraaiste veu- lens eene zekere som gelds zou worden gegeven voor de zorgen, die zij gehad hadden , om goede paarden te fokken. Iedereen, die veulen-merrien had, toonde zich genegen, om mede te dingen, en niemand twijfelde aan de groote voortreffelijkheid van de zijne; ieder zag zeer goed de gebreken van die van zijnen buurman, doch bemerkte nooit die, welke anderen aan de zijne aantoonden. Allen maakten zij hunne toebereidselen. De keuring was be- paald op den 15^dc" October; er waren nog bijna 14 dagen voorhanden om aan de dieren, die zouden mededingen, dat goed uiterlijk te geven, dat zoo veel afdoet, en, door hunne levendigheid te vermeerderen, eenige ligte gebreken over het hoofd zou doen zien. De groote zwarte en nog eene andere merrie met haar veulen werden van dit oogenblik af aan veischoond van het werk. lederen dag moest ik ze ter deeg poetsen, om de stof, de onreinheden , enz. geheel weg te nemen; het voedsel werd vermeerderd, en eenmaal daags gaf men haar vier goede handen vol gekookte tarwe; bij de twee laatste dezer voeders mengde men eene kleine handvol hennipzaad. Deze rust en het overvloedig en verhittend voedsel hadden goede uitwerking. De beide moeders waren goed



			� 12 �

		gevoed, en hadden veel glans op het haar; met moeite bleef ik ze meester, wanneer ik ze liet wandelen; men durfde ze niet lang aan den teugel houden , uit vrees dal zij sprongen zouden maken , en daardoor kreupel worden. Hare melk, in groote hoeveelheid afgescheiden en meer prikkelend, had ook de veulens een goed aan- zien en dartelheid gegeven, die nog vermeerderd waren bij di; jonge dieren, welke gelijktijdig met de moeder eenig koren hadden gegeten. Het was bijna onmogelijk om onze groote zwarte te laten draven; en in den onre- gelmatigen huppelenden of springenden gang, dien zij in hare dartelheid aannam, kon men van de overigens ge- ringe Jtreupelheid niets meer aan haar bespeuren. Fro- mont was opgetogen; er was geen twijfel meer bij hem , of hij kreeg twee premien voor zijne veulenmer- rien, en zijne veulens kwamen hem zoo schoon voor, dat zij hem daardoor ook geld moesten opbrengen. Wij vertrokken den I5^den October vroegtijdig. Dit was de eerste maal, dat mijn meester mij met zich nam; maar hij moest ook wel. De merrien waren zoo dartel en levendig geworden, dat de overige knechts, die gewoon waren ze in eene door vermoeijenis veroorzaakte ter nedergedrukte gesteldheid te zien, ze niet aan de hand durfden houden en ze zelfs niet konden berijden, omdat zij niet stil bleven staan in de sloot, waarin zij ze plaat- sten, noch bij een' steen of boomstomp, waarvan zij zich bedienden om op te stijgen. Ik had mij gewend te paard te springen in den gang, tot groote verwondering van mijne landgenooten, en op de wandelingen, die ik ze liet doen, was het mij een onuitsprekelijk genoegen als ik, in onze uitgestrekte weiden, door deze goede dieren, die bij eenige zorg krachtig en moedig waren geworden, met de meeste snelheid voortgevoerd werd, terwijl hunne zachtaardigheid en dankbaarheid jegens mij, hen deden gehoorzamen, zoodra ik hunnen gang wilde ma- tigen. Tot mijne groote voldoening werd ik dus geko- zen, om ze naar Coulance te geleiden. Ik had de groote



			� 13 �

		zwarte aan de hand, terwijl ik de andere bereed; de veulens volgden huppelend; Fromont besteeg zijn rij- paard. Wij hadden weldra de twee uren afgelegd, die wij te maken hadden, terwijl wij genoegen hadden in het voorbij rijden van alle merrien, die denzelfden weg gingen, zonder dat ik noodig had de onze aan te zetten. Bij onze aankomst maakte ik op nieuw haar toilet, hetgeen ik ook reeds met veel zorg v��r ons vertrek gedaan had, doch dat door de reis deerlijk gehavend was. Ruif en krib werden ruim voorzien, om den moed, door overvloedig voedsel ontwikkeld, niet te verminde- ren. Ik bleef bij mijne dieren tot op het oogenblik dat zij v��rgebragt moesten worden, en hield mij steeds met hen bezig, om ze zoo mogelijk den prijs te doen winnen. Het was geenszins om het belang van mijnen meester, dat ik voor hen deze onderscheiding begeerde, maar wel om mijne eigenliefde, die zich gevleid voelde, wanneer zij die zag toegewezen aan de dieren, welke ik zoo zorgvuldig opgepast had en zoo opregt beminde. Hel zoo ongeduldig afgewachte oogenblik brak einde- lijk aan. Ik geleidde de groote zwarte, Fromont had een oud kavallerist uit deze streek genomen, om de andere te monsteren, en het onderzoek begon. Maar helaas! wat werden wij te leur gesteld! De exami- natoren vereenigden zich, nadat zij alle tot mede- dinging vertoonde dieren goed gezien, laten draven, gerangschikt en op nieuw onderzocht hadden, in eene besloten vergadering, en de uitkomst van hunne be- raadslaging was, dat zij van partijdigheid werden be- schuldigd door al degenen, die minder kregen, dan zij hoopten. Wat ons betreft, alleen het veulen van de groote zwarte kreeg eene derde premie, en nog hoorde ik de boeren zeggen, dat Fromont niets gekregen had, zoo hij geen Burgemeester was geweest. De slotsom was, dat alle met prijzen bedeelde paarden aan de rijkste lieden uit het distrikt, of aan de hoogst geplaatste beambten toebehoorden; hetzij dat die rijkdom of de bekwaamheid.



		� 14 � die bij deze posten vereischt wordt, hun de middelen aan de hand deed om de schoonste paarden te hebben, hetzij eenige andere beweegreden, die ik toen niet kende en thans niet wil uiten , daarvan de oorzaak was. Ik ondervond het eerst de kwade luim van Fromont , die mij beschuldigde, dat de groote zwarte kreupel ge- loopen had; en de slagen, die ik ontving op mijn ant- woord, dat het niet de eerste reis was, dat zij kreupel liep, waren de geheele belooning , die hij mij toedacht voor de vele moeiten , die ik mij gegeven had. Wij kwamen zeer laat te Surville terug. Mijn mees- ter had in het wijnglas troost gezocht voor de groote teleurstelling, die hij ondervond, en gedurende den geheelen weg, dien wij minder spoedig aflegden dan 's morgens, verweet hij mij het voedsel en de kleeding, die hij mij gaf, terwijl hij in zijne onregtvaardigheid het nut, dat ik in zijn huis deed, niet rekende, hoe- wel ik een' knecht uitwon, zonder dat hij mij iets be- taalde : ook zou ik hem oogenblikkelijk verlaten heb- ben, indien ik de dieren op de hoeve niet te lief had gehad. Reeds den volgenden dag hernamen de merrien haar gewone werk, onder de verwijtingen van Fromont over de onkosten, die hem de rust en het goede voedsel hadden veroorzaakt, zonder dat hij de vijftig gulden als prijs voor het veulen gekregen rekende, die meer dan zijne onkosten goed maakten. Weldra was er eene nieuwe reis op til, waarbij ik insgelijks mede moest. Fromont meende, dat hij zijn veulen, dat den prijs had behaald, tegen een' hoogen prijs zou kunnen verkoopen op de markt te Bayeux, die bijna uitsluitend bestemd is tot den verkoop van veu- lens in hetzelfde jaar gevallen. Hij gevoelde dus weer eene hebzuchtige vriendschap voor dat kleine dier, en begon hetzelve te bewonderen. Een zijner buurlieden had het vorige jaar op dezelfde markt er een verkocht voor drie honderd gulden, en voorzeker kwam dat nicl



			� 15 �

		bij dit veulen , dat grooter was dan andere veulens van dien leeftijd ; zijne leden waren meer ontwikkeld , de ge- wrichten breeder , het kleine hoofdje goed ge�venredigd, de oogen groot en schoon; de zeer wijde neusgaten, de hooge schoft, de bevallige ronding der ribben en de sierlijke vorm van het kruis, dat alles maakte het tot een dier, dat later een buitengewoon hoogen prijs zou gelden. Dus redeneerde hij; maar hij had, zeide hij, de middelen niet om die kans af te wachten, noch om een paard, zoo als dit veulen beloofde te worden, te hou- den zonder dat het iets deed. Men vermeerderde dus nog eens het ration van de groote zwarte, en liet haar eenige dagen v��r ons vertrek, dat op den 30^slcn Octo- ber bepaald was , rusten. Den avond van dien dag hielden wij nachtverblijf te Saint-L�. Het veulen maakte den eersten dag die reis van zeven uren vrij wel. Den volgenden dag vertrokken wij met regenachtig weder, dat ons bij bleef tot Bayeux, en de acht uren , die wij bij dat weder, langs een' glibberig geworden weg , moesten maken , vermoeiden het arme kleine dier geweldig. Tot overmaat van onge- luk , hadden wij ongeloofelijke moeite om in Bayeux onder dak te komen. Alles was opgepropt vol; er waren in die stad ten minste twee duizend veulens en even zoo vele merrien , zonder nog de tuig- en rijpaarden te rekenen. Na lang zoeken gelukte het Fromont , die daar zeer weinig bekend was, om zijn rijpaard, de merrie en het veulen in eenen stal te plaatsen, die reeds vol was, en waar de paarden zoo digt op elkan- der stonden, dat zij niet konden gaan liggen. Hij zelf zocht zoo goed mogelijk eene plaats voor zich en liet mij alleen, mij de aanbeveling gevende om de paarden niet te verlaten ; hij gaf mij tevens eenige stuivers voor mijn onderhoud. Ik deed mijn best, om het arme veulen eenige ver- ligting te verschaffen; ik wreef het met het weinige nuttelooze stroo , dat door den stal verspreid lag ; ik



			� 16 �

		wreef zijne gewrichten om het eenige ontspanning te geven en ik verliet het diertje niet, voor dat het geheel droog was. Al mijn zoeken in de herberg, waar wij onzen intrek genomen hadden, was vergeefsch, ik kon geen enkel hoekje vinden, waar het kon gaan liggen, hoewel ik bij dit rondsnuffelen geduldig de tallooze verachtelijke afwijzingen verdroeg van de lieden , aan welke mijne kleeding eer wantrouwen dan genegenheid inboezemde. Naar gewoonte sliep ik achter mijne paarden. Bij het aanbreken van den dag poetste ik ze zoo veel mij in de naauwe plaats, waarin zij stonden, slechts mogelijk was. Mijn meester kwam ook, liet mij de merrie bui- ten brengen , die door het veulen gevolgd werd, en zag met grooten spijt, dat het diertje naauwelijks kon loopen, hetwelk niet te verwonderen was na de verm�ei- jenis der twee vorige dagen en die van den nu door- gebragten nacht, die niet minder groot was. In zijne woede gaf Fromont het een' kraehtigen slag met de zweep, die aan den knop van zijn' stok zat, en die hem tevens diende om de hoogte der paarden te meten; hij herhaalde zulks, het met scheldwoorden overladende, zwerende, dat hij de stijfheid der gewrichten zou doen verdwijnen en het zou slaan , tot het rad liep. Hetzij door schrik , hetzij de gewrichten van het arme kleine dier wezenlijk vrijer werden door de hevige inspan- ning na die ruwe behandeling, het begon iets beter te loopen , zijne moeder volgende , die ik op eene plaats bragt, waar reeds onderscheidene paarden, met hare veulens meest achter haar liggende, tegen eenen muur gerangschikt stonden. Het onze deed even zoo, zoodra ik stil stond. Weldra was de plaats opgevuld met kooplieden van veulens, die ze mede voerden naar eene naburige streek, waar, zoo als ik hoorde zeggen, weinig merrien gehou- den worden, en waar, wegens de gebruikelijke wijze van landbouw, gcene veulens geboren worden, doch



			� 17 �

		wier uitgezochte weilanden aan de paarden die er grazen een voorspoedigen wasdom, kracht en schoonheid geven. Er kwamen vele koopers om het onze, dat met moeite op kon staan; maar de gedwongenheid, die zij in zijne bewegingen opmerkten, deed hen voorbij gaan, ten spijt van de nadrukkelijke verzekeringen van Fro- mont. Zijne beloften van waarborg , zijne eeden, zijne voorstellen van proeftijd konden niemand overhalen: of wel, zij weigerden geheel in onderhandeling te treden, of wel, zij boden een prijs verre beneden dien, welken mijn meester verlangde. Deze zag met spijt den tijd voorbij gaan, en, met dezen, de hoop vervliegen van zijn veulen te verkoopen. Hij zond mij uit om een' vee-arts te halen; men wees mij er een aan, Lecoq genaamd, wiens eerlijk en goedig gelaat mij aanstonds innam. Ik zeide hem, dat mijn meester hem ontbood: hij ant- woordde mij met vriendelijkheid en volgde mij naar de plaats, waar Feomont nog op een' koopman wachtte. Hij onderzocht ons veulen, verklaarde dat het onmogelijk was om het in den toestand, waarin het zich nu bevond , te verkoopen, en schreef voor wat er tot zijn herstel te doen was; dit alles geschiedde op eene zoo goede en beleefde wijze , dat ik er verbaasd van stond, ik, die nooit iemand anders dan de lieden van het dorp, en altijd op een' barschen en hatelijken toon, met elkander had hooren spreken. � Ik had bij hem wel in dienst willen gaan. Wij keerden naar de herberg terug, waar ik belast werd met de uitvoering van de voorschriften van den vee-arts Lecoq. Fromont ging om andere zaken uit, en zoodra ik met mijne dieren gedaan had, ging ik wandelen, om voor de eerste maal mijns levens eene markt te zien, en keerde naar de marktplaats terug. Ik had nog nooit zoo veel menschen en paarden bij elkander gezien. Langs den geheelen weg zag men niet dan veulens, die men achter de moeders liet draven; en niet dan menschen , die, onder verschrikkelijk schreeu- 2



			� 18 �

		tven , slaan in de handen alsof deze moesten verbrijzeld worden, eeden, leugens en listen van allerlei soort, in onderhandeling traden. Een fijne regen^, die sinds lang viel, schrikte die dappere kooplieden niet af; zij ston- den tot over de schoenen in het slijk , en echter vertrok niemand , dan slechts voor korten tijd , om met het glas in de hand het zegel op den gesloten koop te drukken; waarna de koopers terug kwamen om nieuwe zaken te doen, en de verkoopers steeds de herbergen opvulden. Ik zag onderscheidene troepen veulens, die, het een aan het andere gebonden, de markt verlieten, vergezeld van menseben, die ze met zweepslagen voort- dreven. Die arme kleine dieren riepen hunne moeders, sprongen links en regts midden onder de menigte, die haar geschreeuw bij het hunne voegde. Het was een leven en eene verwarring, die mij duizelig maakten. Ik verliet die plaats en kwam op eene andere, waar men de rijpaarden verkocht. Daar het noodzakelijk is, dalr de paarden van deze soort in beweging worden gebragt, zal de kooper zijne keus bepalen, liet men ze onophoudelijk het daartoe bestemde terrein, dat door eene heining van aanschouwers omringd was, afloopen. Gedurende al den tijd der markt, dat is, van 's mor- gens acht tot twaalf uren, waren de niet verkochte paarden bijna altijd in beweging en doorliepen het terrein meer dan honderd malen. Dikwijls hebben zij dan 's morgens v��r hunne aankomst reeds vijf of zes uren afgelegd, en moeten er 's avonds evenveel maken om terug te komen. Het is jammer , dat die paarden , wier gang zoo zacht en snel is* niet sterker zijn, het is zeker daarom, eerder dan om den hoogen prijs, dat men ze niet bij de Regementen neemt. Gaarne zou ik al de voor mij nieuwe zaken, die mij van alle zijden omringden nog hebben willen bezig- tigen, maar ik vreesde, dat mijn meester in den stal rnogt komen en mij daar niet vinden. Ik keerde der- waarts terug, rustte uit van mijne wandeling en be-



		� 19 �

	schouwde onze paarden, die, nu meer op hun gemak, waren gaan liggen. Wij talmden niet lang om Bayeux te verlaten , en om ons veulen niet te zeer te vermoeijen , zoo als den vorigen dag geschied was, overnachtten wij nu te Vau- badon; den volgenden dag te Cametours, en daags daarna voormiddags waren wij weder te Surv�le, zeer vermoeid, doornat, en mijn meester zeer vertoornd over de genomene moeite en de gemaakte onkosten.

DERDE HOOFDSTUK. « TEERSTE AEBEID VAN HET VEULEN EN VERSCHILLENDE RAMPEN. Ik zal spoedig over het jaar heenstappen, dat verliep sedert de terugkomst van deze markt tot aan den winter van 1817, op welk tijdstip het veulen achttien maanden oud was. Ik had het den naam Cheri gegeven, waar het zeer goed naar luisterde, zoodat het naar mij toe kwam loopen, wanneer ik het bij dien naam riep. Ge- durende dit geheele jaar had het in de weide geloo- pen, waarin, naar het gebruik des lands, alle paarden gedaan worden, behalve somtijds die , welke werken, wat weer het ook zijn moge, tenzij eenige ziekte of de noodzakelijkheid om ze dik te maken, ten einde ze te verkoopen, er eenigen op stal doen houden. Het was mijne taak hun voeder te brengen, wan- neer de sneeuw den grond bedekte of het gras hun geen genoegzaam voedsel gaf. Bij mijne aankomst, was ik zeker, dat zij allen aan het hek stonden, waar ik hun het voer bragt en dat ik ieder, op zijne manier, zou hooien antwoorden op het appel , dat ik met hen 2»



			� 20 �

		hield, naar de namen, die ik aan allen gegeven had. Ik was toen nog niet, zoo als later, getroffen door den vervallen toestand, waarin de arme dieren geraakten , daar zij, gedurende de zes wintermaanden aan regen en koude blootgesteld, genoodzaakt waren zich digt bij elkander te voegen, wilden zij hunne natuurlijke warmte behouden, naardien zij slechts zoo veel te eten kregen als noodig was om niet van honger te sterven. In geene andere provincie van Frankrijk, dat ik later geheel en al doorgetrokken heb, zag ik ooit het vee zoo langen tijd achtereen buiten blijven; het is waar, dat ik ook nergens er zoo veel aantrof, en welligt is de oorzaak daarvan gelegen in de groote ruimte der gebouwen, die tot hunne opstalling noodig zou zijn. Als de lente begint, en die dieren in het jonge gras een overvloedig en malsch voedsel vinden , de nachten korter worden, en de zon met hare warmte hen koes- tert, herhalen zij zich spoedig. Zij schuren zich aan de boomen of aan de palen, opzettelijk in de weilanden geplaatst, om zich te ontdoen van het lange, dikke haar, dat hun niet meer nuttig is; hunne vrolijkheid geeft zich te kennen door hun geschreeuw en het spe- len, waaraan zij zich overgeven; zij worden minder gehoorzaam aan de stem van den mensch, waaraan zij geen gehoor geven, dan wanneer hun instinct hun zegt, dat men hen roept, om naar eene nieuwe weide te vertrekken, en wanneer zij het gras geheel afgeweid hebben in die, welke men ze wil doen ontruimen. Ik maakte eene uitzondering op dat algemeene gevoel van mistrouwen der dieren jegens ons geslacht. Al die van onze hoeve waren, behandelde ik goed en liefkoosde hen, ik verzamelde ze naar willekeur, en zonder de minste moeite bragt ik ze in eene andere weide; waarmede onze naburen dikwijls grooten last hadden, en dat voor hen dikwijls oorzaak van regtsgedingen was, door de onwilligheid van hun vee , dat in eens anders eigendom ging loopen.



			� 21 �

		Niets bijzonders gebeurde er in den loop van dit jaar met het veulen, waarvan ik hier de geschiedenis geef; het was nu achttien maanden oud, groot, en sterk geleed, en nu kreeg ik op een keer last, om hem uit het weiland te halen. Het was in den zaaitijd, en Fromont , die geene onnutte eters bij zich wilde zien, oordeelde, dat hij wel voor de egge kon loopen. Ik was blijde voor Cheri, dat ik hem zou zien wer- ken ; want, behalve dat de veulens, die op de hoeve gefokt waren, zich zeergoed hielden daar zij slechts ligt werk deden; werden zij ook beter gevoed gedurende de dagen, dat zij werkten, en hadden eenige kans om 's nachts op stal te blijven. De arme kleine bood hoegenaamd geen weerstand, toen ik hem voor het eerste van zijn leven de haam aan deed; de bouwmeester spande hem in tegen een oud paard, en bij zijne terugkomst, na vier uren ge- werkt te hebben, kwam hij niet zeer vermoeid te huis; hij was zeer gewillig geweest. Men zette hem met de anderen op stal, hij kreeg haver, en 's namiddags zond men hem weer naar de weide, omdat hij geen werk meer behoefde te doen. Gedurende den geheelen winter liet men hem aldus trekken naar zijne krachten ; soms alleen voor eene weinig bevrachte kar; een anderen keer als voorspan voor andere paarden, die niet meer dan hunne vracht hadden, en die hij dan slechts weinig hielp. Eene zaak, waarop ik toen niet lette, en die mij later dikwijls voor den geest kwam, is de slechte toe- stand van het tuig, dat men op de paarden legde, deszelfs gebrekkige zamenstelling, de aanhoudende mor- sigheid en de weinige acht, die men op het optuigen sloeg, zonder zich om de behoorlijke afmetingen te be- kommeren ; ook waren onze paarden meestal op de eene of andere plaats gedrukt, en hadden daarbij striemen van de zweepslagen, waarmede men ze overlaadde om hun die kracht te hergeven, die zij in een dergelijk tuig



			� 23 �

		betwisten. Bij mijn overhaast vertrek bad ik mij noch van eene zweep noch van een' stok voorzien, die ik ge- woonlijk weinig gebruikte, en noch mijn geschreeuw, noch mijn leven maken kon de woedende dieren schei- den. Eerst tegen elkander inloopende, beten zij met woede en sloegen met de voorbeenen; daarna op de vier beenen terug komende en de achterstellen naar elkander toekeerende, sloegen zij elkaar onophoudelijk met de achterbeenen, bij dat alles van woede en pijn verschrikkelijk schreeuwende. Gelukkigerwijze waren zij niet beslagen, maar niet te min waren zij met bloed en zweet bedekt; en ik geloof, dat zij elkander dood zouden hebben geslagen, ware er geene troep men- schen toe komen schieten. Met stokken en zweepen gewapend, bedienden meesters en knechts zich daarvan zoo voortreffelijk, dat het hun eindelijk gelukte, de strijdenden te scheiden, die men eene trens aandeed en mede nam. Cheri kwam niet zonder moeite te huis. Toen zijne drift verdwenen was, voelde hij de pijn van de vele slagen, waarvan hij de teekens droeg , en hij kwam slechts met moeite vooruit. Zijn adem was zoo kort, dat ik geloof dat hij gestikt zou zijn, had hem de dorps-smid, die met de anderen was toegesneld, niet dadelijk eene aderlating gedaan, en de wonden gewasschen met een vocht, dat hij bereidde, en hetwelk de pijn scheen te stillen. Eindelijk kwamen wij te huis; men zette Cheri op eenen stal, stelde hem twee dagen op streng dieet, en de smid liet hem gerstenwater drinken, dat, naar zijn zeggen,-eene zware ziekte voorkwam, die de schade , door Cheri aan- gerigt, nog zou vermeerderen, want Fromont moest de eigenaren der weilanden; die zijn veulen had doorgeloo- pen, en tevens den meester van het veulen, de tweede partij van het gevecht, schadeloos stellen, daar de onze het in zijne weide was komen opzoeken. Dat alles liep niet zoo af of ik kreeg ook iets mede van de drift mijns meesters, die mij de schuld gaf van al



			� 24 �

		hel gebeurde. Maar ik was gewoon aan dit onthaal in al zijne vormen en bleef geduldig. De tijd ging voorbij, als genoot ik een mij onbekend geluk, en Cheri bereikte zijn derde jaar zonder dat er iets gebeurde, hetwelk de eentoonigheid verbrak van ons beider bestaan , dat door de woorden: werk, ontbering, slechte behandeling. volkomen uitgedrukt wordt. Wij werden niettemin sterk en robust. Ik was zeventien jaren oud, en wachtte slechts eene gelegenheid af om de hoeve te verlaten en elders eene andere levenswijze te zoeken. Reeds zes maanden dacht ik daaraan. Cheri was, zoo als ik gezegd heb, drie jaren; en zon- der zijn gebit, dat zijnen ouderdom aanwees, zou men hem voor vijfjarig hebben aangezien. Fromont wilde zich deze ontwikkeling ten nutte maken, en raadpleegde daar- over met den smid, van wien ik reeds gesproken heb. Op zekeren avond werd het veulen op stal gehaald, en verbood men mij, hem den volgenden dag eenig voedsel te geven. Dat verwonderde mij zeer; ik kon er geene rede voor vinden, daar mijn veulen gezond was en dien dag nog gewerkt had. Den volgenden dag zag ik den smid aankomen, met kluisters bij zich; hij legde ze aan de beenen van Cheri aan, en trok hem met behulp der knechts op een stroobed, dat vooraf daartoe in gereed- heid was gebragt. Na hem goed verzekerd te hebben, bragt hij hem een vrij groot rond hout in den mond, waardoor hij genoodzaakt was dezen open te houden; nu brak hij hem met zijn nijptang vier voor-snijtanden uit, die ik later vernam, dat de middelste snijtanden genaamd worden. De pijn, die deze wreede operatie het arme dier veroorzaakte, deed hem verschrikkelijk schreeu- wen, waarom zij, die mij omringden, lachten, terwijl zulks mij het hart verscheurde. Men liet hem opstaan, en ik moest hem den bloedenden mond met water en azijn uitwasschen. De man, op wiens bevel deze bar- baarsche daad volbragt was, ging rustig binnen 's huis drinken met dengenen, die het gedaan had ; men ging



			� 25 � onverschillig uiteen, en ik bleef alleen met het arme slagtoffer, terwijl ik het den mond waschte, het lief- koosde en het beklaagde. Eenigen tijd later genazen de wonden, door dit uitbre- ken der tanden veroorzaakt, en naauwelijks waren wij drie maanden verder of de nieuwe tandon vertoonden zich reeds, om de uitgetrokken te vervangen. Toen begreep ik de reden van die bewerking. Door dat middel scheen Cheri vier jaren oud te zijn, en daardoor zou Fromont, die hem wilde verkoopen, meer geld van hem trekken. Dat mensch was dus even bedriegelijk als slim. Ik maakte het stel- lige plan om geen uur na Cheri op de hoeve te blijven. Ik was voor mij zelven verzekerd dat zijn kooper mijne diensten wel zou aannemen voor denzelfden prijs, dien men mij hier daarvoor betaalde, namelijk voedsel en kleeding, beide zoo karig mogelijk.

		VIERDE HOOFDSTUK. HET VEULEN VERLAAT DE HOEVE; HET WORDT OPGE- NOMEN IN EEN REMONTE-DEP�T. Zes maanden na de bovengemelde operatie teekende Cheri, die wezenlijk maar drie en een half jaar oud was , een jaar ouder. Nu zag ik eens op zekeren dag op de hoeve iemand te paard aankomen; hij had lang verward haar, een rosachtigen baard en een rood gelaat, een ouden van lang hair voorzienen hoed op zijn hoofd, een groene smerige jas aan, de boorden yan het hemd zaten hem tot aan de ooren, hij had hooge laarzen aan, en een paardenkoopers zweep met eenige knoopen voorzien, in de hand. Ik begreep niet wie hij kon zijn, daar ik in onze streek nooit menschen ontmoet had, die op dezen 3



			� 26 �

		geleken; ik herinnerde mij evenwel, Ie Bayeux een groot aantal mannen met eene dergelijke kleeding en een ten naastenbij gelijk voorkomen, ontmoet te heb- ben , die zeer veel zaken schenen te doen, en met bijzondere aandacht de paarden die digt bij hen voorbij gingen , gade sloegen. Deze man steeg af, gaf zijn paard over, hetwelk zoo stijf scheen als een boom, en vroeg mij met eene schorre stem naar Fromont. Ik bragt hem naar den tuin waar zich mijn meester bevond, en vernam daar , dat het een paardenkooper was, die, onze streek door- trekkende, kwam zien of hij geen koop kon doen. Zij begaven zich beide naar huis, waar zij met het glas in de hand of kennis maakten of deze vernieuwden, terwijl men mij last gaf, Cheri uit de weide te halen. Ik deed zulks, en al spoedig kwam een der kinderen van Fro- mont mij zeggen , dat ik hem een goed ration haver moest geven en tevens moest afborstelen en kammen. Ik deed zulks te naauwkeuriger, daar het vooruitzigt van bet oogenblik, waarop ik het huis zou verlaten, zich voor mijnen geest spiegelde, dewijl ik vast be- sloten had om bij den koopman, wanneer hij Cheri kocht, mijne dienst aan te bieden, en hem te volgen, zelfs al wilde hij mij niet in dienst nemen. Fromont hield zijnen gast lang genoeg aan tafel om mij behoorlijk tijd te geven, dat ik Cheri met gemak in een staat kon monsteren, waarin hij zich gunstig voordeed. Eindelijk kwamen zij. De koopman, dien ik Verbit hoorde noemen, be- gon zijn aanstaand eigendom te onderzoeken. Hij werd niet bedrogen door den schijnbaren ouderdom, en sloeg hoegenaamd geen acht op de valsche eeden , die hem daaromtrent gedaan werden; maar dat scheen de koop niet te zullen beletten; alleen bediende hij zich van die kennis, om Fromont te doen gevoelen, dat hij van den prijs zou afdingen. Na gedaan onderzoek, zoo wel in den draf, den stap. als stilstaande, trad hij in onder-



		� 27 � handeling; Fromont nam hem op nieuw mede naar huis, en ik hoorde niet welke de voorwaarden waren. Gedurende deze afwezigheid, maakte ik de toebe- reidselen tot mijn vertrek. Dit duurde niet lang. Ik bezat niets dan de kleederen die ik droeg, en die nog juist zoo waren als ik ze heb beschreven; alleen wa- ren zij wat grooter. Ik ging al de dieren van de hoeve vaarwel zeggen; verschafte mij eenen stok, dien ik op eenigen afstand van het huis verborg; en bij mijne terugkomst riep Fromont mij, hij gelastte mij het veu- len buiten te brengen, en het aan den staart van het paard van zijn' nieuwen eigenaar vast te knoopen. Toen dat gedaan was, gaf deze mij een gulden, het eerste geld dat ik ooit bezat, en vertrok, zeggende dat hij vroegtijdig te Saint-L� wilde zijn, zonder Coutance aan te doen. Ik zeide niemand iets van mijn plan, en verliet de hoeve, om er nooit weer op te komen; ik nam mijn' stok, en langs voetpaden een groot einde nader loo- pende, was ik op den grooten weg nog v��r dat Ver- bit er passeerde. Hij was verwonderd mij te zien; ik deelde hem mijn voornemen mede om in zijne dienst te komen, vroeg hem daarvoor niet meer dan Fromont mij gaf, en zeide hem tevens de reden waarom ik dien meester verliet. Daar hij er niet veel bij waagde, nam hij mijn voorstel aan en gaf mij het gekochte paard te geleiden, mij uitnoodigende om goed door te stap- pen , terwijl hij op eene naburige hoeve ging zien of hij nog geen anderen koop kon doen, waar hij maar kort dacht te blijven, zoodat hij mij op den weg zou inhalen. Ik had nu eindelijk, zoo als ik lang verlangd had, hem verlaten , die mij opgevoed had, maar aan wien ik niet de minste dankbaarheid verschuldigd was. Ik kende de reden niet, die hem bewogen had mij, nog kind zijnde, tot zich te nemen ; alleen was ik zeker, na de langdurige kennismaking met zijn karak- ter , dat zulks volstrekt niet uit weldadigheid geschied 3*