B IJ D R A G E

TOT DE GESCHIEDENIS

^AN DEN KAAB EN LEENHOVE VAN BRA-
BANT EN LANDEN VAN OVERMAZE
(1591—1795).

-. - ■ ■.......................—

b ij d r a a e

tot de geschiedenis van

Raad en leenhoye yan bra-
quot;^^t en landen van

(1591—1795).

akademisch proefschrift

TER VERKKIJGINÖ VAN DEN GRAAD VAN

ïn h

AAN DE HOOGESCHOOL TE UTRECHT,

op gezag van den uect0r-mägn1f1cus

Dr. l. c. a^an goudoever,

GETflroON HOOGLEEKAAR IN DE GENEESKUNDIGE FAÜTjLTEIT ,

TE VERr)Er).IGEN
^nbsp;DOOK

f. DE JONG VAN BEEK EN DONK,

4 JDLIJ 1857 , 11B-! NAMIDDAGS IE - URE.

Ü T E E CHT,
J. G. B R O E S E.
1857.

GEDRUKT BIJ GIEßEN amp; DÜMONT.

AAN

mijne ouders

KN

AAN MUNE GROOTMOEÜEU , VROUWE

J. J. KEER,

VAN mijnen ONVERGETEtlJKEN GROOTVADER

j. f. d\'AUMERIE.

■loewel

\'g ons meer en meer van onze oude regtsin-

.................. ....

l^etnbsp;het praktisch nut van een onderzoek

\' Ver] 1

\'quot;^^•^Hifc die^\'vermindert, blijft toch ontegen-
opkif belangwekkend voor hem, die tot de bron-
der Ignbsp;en daardoor beter kan indringen in den

^fuinbsp;inrigtingen.

^\'^^gtiggnbsp;i\'egtscollegien zijn voor ons niet de minst

vati\'nbsp;ontstaan men veelal toeschrijft aan de

niet alleen omdat de magt van die
letrp.^l\'^^\'^®* hierin hun centralisatie-stelsel ten uit-

HOo

sj ® Oudere\'nbsp;omdat ook, hoe men denken moge over

quot;^at ti;dnbsp;\'nbsp;of Hoven, die collegien eerst

jil ^^ stip duurzaam geregeld en aanblijvend geworden

let

\'^^d-ep,dus heeft men de eeuw de Kamer-

dif \' \'^\'\'^\'^kte z\' ^^^nbsp;eenigzins nader te leeren ken-

^^nbsp;\'^an mij, gelijk van zoovelen, die mij op

\'Ï^J^\'ijk. ^°°i\'gegaan, meester; en de keuze viel mij niet
Do

cli.

Grooten Eaad van Brabant en vooral
^ het gewest mijner geboorte, Noord-Bra-

In

\'■\'\'\'\'«^\'-on. Judiciai

quot;y~t\'nbsp;Holland mitsgaders Braband en Vlaan-

Boiiryondien ioegtkmt, Delft 1740,

bant, vond ik weinig beschreven. De voornaamste red^o

waarom ik wenschte mij, zoo mogelijk, een juist begi^P^^^^

men van den voormaligen Brusselschen Eaad, is,

onmiddelijke voorganger was van het Collegie in de r^i po-püc\'

sche Eepubliek te \'s Gravenhage ingesteld, üit ° ^ggu-

zal ook kortelijk gewag moeten gemaakt worden van ^

hof te Brussel; w^ant ook hiervan gingen de werk^^\'®

tot den Haagschen Eaad over.nbsp;, ch^\'®quot;\'\'

Tevens verlangde ik na de ontbinding van dit L\'» ^ jgr

invlo®

eene schets te leveren van het in 1 795 onder den

nieuwe beginselen opgerigte Hof van Justitie te s B^s ^^^^^^

arteö^

van het daarop in September 1803 gevolgde Dep
Geregts-Hof te Breda. Doch de geschiedenis dezer

, vuniieu

ven, die het onderwerp eener andere Proeve zoude ^ . ^jit\'

maken, had eene te groote uitvoerigheid vereischt-

braken mij daartoe de meeste bescheiden. Iknbsp;^t

halve vergenoegen den lezer dienaangaande te
het vlugtig maar niet onbelangrijk overzigt in vAN-jgOÏ)\'
Statistiek van Holland d. I. bl. 130 -145 (AmsterdaiO^

Voordat ik tot de zaak zelve overga, voel ik °^ne^^\'
gen mijnen dank te betuigen aan allen, die door h ^ ^^^^^^^ i!i
deelingen deze Bijdi^age

hebben bevorderd; doch
hier te mogen vermelden, dat ik de eerste aanlei\'^ ^^ ^^^^

het vervaardigen van een Academisch Proefschrift

raoediging van den Hoogleeraar vreede vond,nbsp;Ii^\'

bekende welwillendheid mij op het denkbeeldnbsp;gjj lt;1®

onderwerp en zijne hulp beloofde. Uit zijne inlicnti®quot; ^^^^oiti

hulpmiddelen, welke mij uit zijne boekenverzameling ^^vei\'\'

den, heb ik den weg leeren kennen. Hij mog\'\' ^^^

vafl

tuigd zijn, dat de uren bij hem ter verbetering
schrijf doorgebragt, voor mij zijn geweest oogen
onschatbare waarde.

INLEIDING.

too.nbsp;jaren waren verioopen, sedert jaïi m, Her-

fe Van n 1

^amnbsp;de teugels van het bewind in handen

en ^ ^^^^^ ^^^ onrust gekenmerkt door oproer i). tweespalt
«iihnbsp;met ziine naburen, tegen wie hij meende

ïeamp;t I

Geanbsp;doen gelden.

liei(j ^nbsp;^^^ ^^quot;ge tijdperk had hij overvloedige gelegen-

te ^^^echtheid van het meerendeel zijner onderdanen
derejjnbsp;en nu wenscht hij, zijn einde voelende na-

quot; ^^^ lt;Se ^^ geonslecheit ende de ghetrouwe dienste,
Voojj,^^^^^\'^^®nbsp;hebben ghedaen 2)quot; hun

\' te schenken, zoo als vóór hem niemand deed.

\'\'\'■\'\'He ^ Brussel en in andere Steden. Zie van heurn.
Stad -nbsp;- \' .....

Meyeryn van \'s Hertogenhosch, enz. D. I, bl. 156
het daar op bl. 166 voorkomende vgl. m. j. britz,

\'^\'quot;^iionnbsp;Belgique ou Histoire de la jurisprudence et de la

- ■nbsp;bl. 509

■anhef

quot;^\'^ttefe^nbsp;Xianat (jnarter van vjorieiiuergno. juxijoi.,..«^,

kquot; \'^«se Ar^quot;! ^ ^\'\'\'^quot;»nantien van de Hertoghen van Brabandt, Princen

,, ^nbsp;(1648), D. L W- Ï22. Vgl. echter His loir e des

\'nbsp;\'\'^gm etc., par m. de baranie , enridde de notes , par

■ U. 228 in de noot.

rfe

eil

Hij roept daartoe in September 1312 zijne ^

Steden te Gorten berg i) bijeen, om aan zijnen \'é^ ^ ^^^

imn zegel te hechten, In dit Charter nu (naar de V ^

■ den

der bijeenkomst) het Cortenbergsche genaamd, vmquot; ^^^^

ter bevestiging en handhaving der verleende vrijhedequot;\'

merkwaardige bepaling, dat de Hertog en zijquot;® . ^^^

fingen 5)bi ghemeine Kade van sijnen lande soudequot;

J vï*^

binnenlands vier Ridderen, de orberletste, ende ^^^
ste difï men vinden mach, omme slands orhoU® ^^^^
drie goede liede van Lovene, drie goede lieden

vaP

celle, eenen goeden man van Antwerpen,nbsp;^

\'s Hertoghen Bossche, eenen van Thienen, ende «
Lewe,quot; die, »van drie weeken te drie weekenquot; ^^ ^^
berg zouden vergaderen, en «mechtech sijn • ^^^^
verhoerne ende te wetene ochte enech gebrec e® ^ ^^^^^
lande van eneghen ditighen, alse van poenten

vore 2) beschreven sijnquot; enz. Zij zouden zelfs

1)nbsp;»Vicus magnifico olim Ducum Brabantiae Palatio c^»^^ 7?.
Zie loykns (hobektos), Tractatus de Curia Brabantiae 1

2)nbsp;Blijkbaar eene verwijzing naar art, II.

»Voert seien wi houden, ende setten, al onse lant te^ ^^^^ yoO\'
te vonnesse, ende al onsen lieden, riken ende armen, ^\'^^g^gct
nesse doen, ghelyck dat die brieven spreken, dier of?,\'^ „eS^^\'^^

„r,^^nbsp;............. .nbsp;, , .nbsp;__nbsp;fiftHnbsp;Jal

dft

ende in manieren, dat men die selve brieven van -- . gg,
goeden ripea rade versien sal, ochte enech poent dae*\' i ^ ^
beteren es, ofle te swaer in eneghen diughen, onsen lie ^et\'^\'\'
sen lande, dat men dat aïtoes beeteren endenbsp;, die

Rade der goeder lieden van onsen lande, ende metten
daer toe kiesen, ende ordineren sal, ghelyck dat hi«\'
ven is.quot;

Iteli

Oorjjg^^^nbsp;Hertog kunnen besluiten, en hetgeen zij

hadden moest »vast, ende gestade blive,
in p . ^^raieer daar ieghen te doene, oclite te comene

nigljgp

Ulet , naanieren,quot; ook de Vorst niet uitgezonderd;
bedr

üreiging tegen een ieder die daartegen han-

i\\ T?

-tn om deze hunne zelfstandigheid nog

^ UCZJC iiuiiiic iciioi)anuigucj.u iJ^g

^Oeg^ ..nbsp;zouden zij, zoo beweert men 2), be-

^^^ïiu jnbsp;nieuwe ambtgenooten te kiezen zonder

den

Wat hiervan zij, aan dit
het Qpnbsp;gemeenlijk den oorsprong toe van

l^taK.- .nbsp;\' bekend onder den naam van Raad

\'ftrt,

van

to tjjq^^ ^^^ ßrabantiae). loijbns meent zelfe nog verder

eerste aanleiding daartoe (Ich-
\' ^Is hij zich uitdrukt) in het zoogen. Tes-

Zie an

^ Uesjgnbsp;\'•\'Ende ware dat sake, dat die Ridderen ende de

y^^^öerjnbsp;te Cortenberghe

maecten, viseerden ochte orde-
^^\'^^HiJ die\'^\'\'^giien, ende wi, ofte onse nacoinelinghe, ochte el
^^nbsp;sonbsp;eneghe daer afFbraken, ochte niet honden

\'^^^^litigjj^ \'^ODsenteren wi, en willen vore ons, ende voor onse
gIj Hocii ^^^ hinnen oase lande eagheen vonnessen segghen
(1 quot; \'^\'eldenbsp;stont, dat men die din-

^\'^^\'HaecT*^^ Shescien dade, ghelyc dat vore ghesegt es, ende si
Van V\'nbsp;gheordineert seien syn.quot; Plac, v. Br., D. I,

SU. ■nbsp;bl. 122-126.

j ^\'quot;quot;ïs ^^^nbsp;Pactum comniissorium , Dissertation sur les Diau-

j^\' ^^Epg^g ^^nces Souverains des Pays-Bas. Oeuvres complètes de
Jol\'nbsp;Nederl.

(Afinjjƒ\'\'.e» Wetgeving, Î841 , D. III, bi. 324
van Prof, dbn tbx van De inhuldiging der Ne-
ije/ hunbsp;M\'^I\'TINI VAN GErEEK).

art T^r ^\'^\'^Stshof, enz., bl. 187. Vgl. echter de eerste woor-
\' ^^ niet art. V.

- fie

tament van Hendrik hi (aquot; 12G0) en dat wel m quot;
den: »Quod ex nunc in antea homines terrae Br® ^^
communiter per judicium et sententiam tractabuï»^\'^
quod sint sine tallia, exactione et precariaquot; e^z- ^ ^^^

Dit gevoelen verraadt wel 2) eenigzins de zUcM
oorsprong van het collegie tot eene zoo hooge ^^^
mogelijk op te voeren; zeker is het dat de
algemeene bewoordingen dezer beide Charters, de ^ ^^
nigheid der uitdrukkingen Curia, Consilium en CoU\'S\'\'

Onbsp;3nbsp;. J.

iaat

ten tijde van deze en volgende Hertogen, niet toe ^^^^^^
een juist begrip van de zaak veelmin van den ^^^^
van zoodanigen Raad te vormen 4). Meer bevoegdequot; ^ ^^^^^
dus beslissen, of het Cortenbergsche Charter (oi»
het Testament van hbndbik iii te spreken) j^^ajhij
eene zuiver politische strekking 5) had, en de ^ ^^^^
ingesteld als eene Staatsvergadering of als een
State aan te merken zij; of dat integendeel de ^^^^^
den in art. IV »te verhoerne ende te wetene • ^ ^^
eneghen dingequot; enz. aan iets meer 6) zon^^^

Î) LOYENS, t. a. p., bl. 76.

2)nbsp;LÖTENS was Secretaris van don Raad. Zie over beffl ß® ^yor*^*\'
bl. 205, waar Wj Grefßer du Conseil de Brabant genoeW\'^

bl. 260.

3)nbsp;Zie het Hoge-Geregts-Hof, enz. bl. 3, volg-

DE FACQZ, Ancien droit Belgique, enz. 1846, W-j^j.g tef\'lquot;\'\'^
bien certain de sa forme et de ses attributions dans les P\'\'®® je

BRITZ, t. a. p. zegt in § over loovbss:nbsp;^^

tenberg,----donna naissance aux états du pays,quot;nbsp;j.^rigi«®

®) Zie DB FACQZ, t. a. p. jgt;On rattache comrounemeo ^^
Conseil de Brabant à la charte dite de Cortenberg,quot;

te ^^^nbsp;\')! ook acht ik mij niet geroepen te staven of

3\'gnbsp;hetgeen men dienaangaande vindt in den

^eeljjj T ^^^ ^taat van alle vollceren 2), waaraan trouwens

een

in

otider

alnbsp;hoe bij vele schrijvers het onderscheid nog
het

O ^^ oognbsp;verloren wordt tusschen den dusa;enoemden
en d

Xaaij, Kvnbsp;\' CortenbergscJien Raad, hetwelk genoeg-
Oiijken V

\'nbsp;^^^ quot;-it de Blijde Inkomst van wenceslaus

) 1355) en vooral uit Confirmatie dier

^quot;\'\'^Qïclg ^^^^nbsp;in het bijzonder uit de volgende

\'\'^tem dat wij enz. nemmermeer die in den
°quot;®nberghe sijn, nemen en selen tot onsen
lietnbsp;Ook de afzonderlijke opnoeming aan

I^it J.11 ^^^ stuk is daarvan een duidelijk bewijs 4),

■es

flenbsp;öiij te ver leiden, en ik zwijg dus van

_ ^^ reeds onder joanna, die nog zoo zeer in
quot;te ^ ^^^^ 1372 verleend Charter aandringt op het
^elijg^j^^ ^ \'^^ge \' in stand blijven van al \'t geen zij daarin
l^itnbsp;Cortenbergsche Raad vervallen zoude zijn.

Dioeten blijken uit \'t geen de Hertogin in haren

^an wencbslaus en joasna. Piac. v. Br., D. I,
synbsp;^^oorden (bl. 135). »Item een iglielycke van onsen

^\'atinbsp;oft rike..... comcn seien tencgen dachvaevt des

^ \'^\'«t«nbsp;om recht tc heysschenc,quot; enz.

^nbsp;^(quot;-rieres, (Xe D.) bl, 206 211.

1. bl. 128-134.

V. Ih

^^nbsp;Ij bl, 13B eanbsp;Vgl. hct IIo;je Gereyln-IIo/,

voorregtbrief van 12 Jan. 4385 (art. 5), zegt, ^^^^
bij zich zal doen vergaderen »de Stammen,

de

ende Heeren van haren lande,quot; en dat wel op

hoochgetiden van den iare enz. omme te versie®®

, steden\'

saken die ons, zoo spreekt zij, onse goede „

alle

lande ende lieden hinderlec of scadelec wesen
en van daar dan ook wil men dat in de

komst van Hertog antonie (a° 1406) met

melding meer gemaakt wordt van dit Collegie»

alles wat anderen in het Nieuwe Regiment van

(aquot; 1422) als daarop toepasselijk beschouwen, bef^ ^^^^

zoude hebben op den Gezworen Raad. Maar kort®quot; ^^

daarna, in 1427, vindt men in het 27®»® art. der Bh ^^^^

van PHILIPS een meer bepaald bewijs voor

van een Geregtshof. »Voort gheloven wij hen,\' ^^^^

het daar, »dat wij goede Mannen van onsen R^^® , .

sullen omme een Raetcamer van onsentweghea ^^^^

ter plaetse, daer wij binnen onsen lande resident^\'\'

sullen, ende oft ons geboerde, daar buijten te

sullen wij die ordonneren te houden binnen onse»

pn n\'

tot een der gheriefelijcke Stede, die welcke volcom®-
hebben sullen een ieghelyck t\' ontcommeren van «
weghe, ende dat desghelykx onse Rekencamernbsp;^g^e

worden alsoo zij tot noch toe gheweest heeft 3).\'

J) Plac. v. Br., D. I, bl. 232.

2)nbsp;Plac. v. Br., D. I, bl. 145-152.

3)nbsp;Plac. v. Br., D. I, bl. 148.

dan^quot;nbsp;jjg ongenoemde schrijver van Let door

jjquot;\' ^^^Sehaalde werk i), »blijkt vooreerst, dat door deze

§ een nieuwe Raad-kamer zoude werden opgerigt; ten

quot;at deze Raad-kamer een Raad van Gerigte, of een

=gt; ot ZQyjjgnbsp;^^^^^ ^^ klaarder zoude worden als

^ artikel werd vergeleken \'t art. van de Blijde Inkom-
Van T

^ clen Hertog van Alen9on van 19 Febr. 1582.quot; enz.
inhquot;^ ^^^^ onverdienstelijk geschrift wamp;rdt dus aan dsn

da

althans V

^ ^^i\'genoegt zich in zijne Mémoires kist. et pol. de^
^as Autrichiens 2) te zeggen «sans remonter à l\'ori-
incertaine de rétablissement du Conseil de Brabant,

On sg

\'^Qîitentera d\'observer que par toutes les Joyeuses
•Entrées \'

\'a commencer avec celle de philippe le Bon de l\'an
U3o 1

pej \' ^^nbsp;®ont engagés à tenir un conseil de sept

^ojj^nbsp;Chancelier ou Scelleur.quot;

dan^ ^^^nbsp;^^ bedoelde Bl. înk. belooft

seve^^^ Kertog in zijne »absentien te sullen ordineren
gjj. ^nbsp;Personen daer den Cansellier oft Seghekr,

talnbsp;van den lande van Brabant, drije

^quot;^ïinende te weten Latijn, Walssche, en de Duijtschej
Vernbsp;als hij verder voortgaat, »ons^n Seghel

sal, ende die vier gheboren woonende ende

h.ijnbsp;Hof civi. h\\. 197.

■ U6. Zie over dien Staatsman isritz, t, a. p., bl. 36!, volg.

ghegoet in onsen lande van Brabant oft die Baeni\'oe\'
men in onsen lande besitten van liaer selffs oft
lijck weghen en die twee ander van onsen raede
als ons ghenoeghen sal i) connende de

Duijtsche

ons®quot;quot;
biß\'

lafld®

aangaende, doen hanteren ende bedriven bijnbsp;„

onsen geordineerden Brabantschen Raede

voorschreven /■

? voor®^

Welken zin nu aan deze woorden te hechten-
in verband met het even vermeld art. 27, welk®

eei^\'

artt. nu in elk der volgende Bl. Ink. meestal op

----- —

gen afstand van elkander aangetroffen worden \'
dat eindelijk in 1549 4) in die van kaeei.\' ^

\' ~nbsp;• li op

I) Hierop kan de nenv niet doelen m. i., maar niissc^^^^\'
5e art. der El. Ink. van 1549, als hij zegt: »H est clairemen\' ^^^ ^^
a Tart. V, de la J. E., qae sa Majeste\' est en droit d\'iiUÉ\'quot;®
nombrequot; (de sept.).

Plac. v. Br., D. I, bl. 153 en 154.nbsp;.

3) Zie BI. Ink. van philips den Goede, (art. 5 en 36);nbsp;5

kei, deii Stoute (art. 5 en 24), en die van philips den Schoon^
en 25).nbsp;^^ Y,4ii

Geene melding wordt hier gemaakt van de Bl. Ink-
eourgosdie en van \'t geen met afwijking op dit punt daar ^^ ^
want veelal wordt dat privilegie ais »ghecasseerdquot;
V. Br., D. I, bl. 178, XI Cap.nbsp;^ H,»\'®

quot;5) Dit jaartal is blijkbaar alleen juist, zooverre het
erfheer gehuldigd, betreft. Wij aarzelen daarom niet mot
britz, t. a. p., 433), zoo veel de maatregelen vannbsp;\'^^ggerio^^\'

de inrigting van den Raad van Brabant afgescheiden vaO ^^.^pge»\'
«aken, tot eeno vroegere dagteekening, tot 1,531, terug

ïiipg

I een gewijzigd art. over ons onderwerp voorkomt.

lü aj.i

• ^^ namelijk vindt men ook met weglating van de

^nbsp;»nbsp;de volgende verandering:

als in de vorige Bl. Ink. de vereischten beschreven

die de leden van den Raad moesten bezitten,

^^^^ de Hertog verder. »Met welke sevene ende andere

^\'^ghenwoordelijcken daertoe ghevoecht zijnde, oft die
Suejie (i- .

selnbsp;^^ toecomenden tijde ons ghelieven sal, tot ten

^^ ® Rade te voeghen. Wij oft onse Gouverneur oft Gou-
^\'^^c-generael sullen doen handelen en bedrijven alle

sakeji

J^ van den selven lande ende ingesetene desselfs der
aangaende, ende \'t gene des daer aff dependerende

* Tr 1

Ware van Provisien ordinarii van Justicien, oft
Van Stal- •

^^^ atuijten, Placcaten, Edicten, Ordonnancien, Bevelen
^^^nbsp;bij Rade en advijse van den selven, ende

^ \'^orschreven Brabantschen Rade i)quot; enz.
deti ^ ^^nbsp;wederom in art. 7 de bepaling omtrent

maaier belast met het gt;■gt; ontcommeren van eenen yeghe-
stemt hierin geheel met de vorige Bl. Ink.

\'Sereen 2).

Hovçnbsp;samentreft met de Instructie van 20 Aug. 1531 voorden

Bij bolland en met die van andere noordelijke gewesten.

t- a. p., bl. 230 vindt men (in de noot) : «Le Gou-
Orcinbsp;ne sont plus confiés à ce Conseil depuis

fctjts dl?\'^^quot;\'^®®nbsp;autres de Charles-Quint, avant ses difîé-

1) P) ® pour l\'Espagne et l\'Allemagne.quot;

vgT

f, ^ en 7 der Bl. Ink van albbtîïnbsp;cn Isabella, an-

ßdgicus ofte. Nederlandsche Rechten,nbsp;bl. 61 en 62.

Wat nu, ik herhaal het, uit deze artiken opg
als men ze met elkander in verband beschouwt, en ^ ^
bij geachte schrijvers aangehaald vindt als aanwijzs\'^^®

r f hekeö\'^\'

oorsprong van het geregtshof als Raad van Brabani quot; ^^

De tegenstelling b. v. van Baetcamer en ontcofquot;\'\'^
in het eene art., en die van Jiet regiment liehhen,
hanteren en bedrijven van alle saecJcen den lande aanßC-
of wel het bedrijven van alle sahen der Justitie
in de andere artt., levert geen gering bezwaar op
Ik waag het de volgende verklaring te geven.
Eene vlugtige beschouwing zelfs van deze artt--

de

tog nevens andere deelen der oppermagt, ook d
regtspraak oefende.

Als Vorst vereenigde hij in zich het hoogste g®^ ®
zaken van Staat, van Wetgeving en van Justitie. ^^^^
bevolking, grootere uitgebreidheid van gebied
hem met vele andere oorzaken onmogelijk zie^

«eer

verpligtingen te kwijten; en wij zien dan ook r®®^®
vroeg den Vorst meest bijgestaan door Raden ^^^^
wijzen slechts als een voorbeeld op den CortenberS®

»11 est à remarquer,quot; zegt de nesy, t. a. p-, P-
Joyeuse Entrée, dont le texte original est flamand, étant
un langage fort ancien , il y règne des obscurités , qui sonveu-\' ^^^
lieu aux e\'tats de former des prétentions aussi déplacée-« q\'-

tenables.quot;

g. a. g. van maangn. Diss. de Supremo Mechliniensi

48 volg.

11

^vaarin dan ook loueus vindt» effigiem et simulacrum

fnturi senatus Brabantiae.\'

nu ook over de magt van zulke collegien,
den tijd van bun bestaan moge denken, zeker is het
^ Hertog zich veelal door deskundigen zal hebben doen
^\'^^ïHchten i). Voor het eerst echter rigt philips i eene
\'^^ttier tot ontcommering van een ieghelijckquot; op uit
^eiu omringende Raden, welke die taak (hoedanig dan
Zoo wel in als buiten zijne tegenwoordigheid zouden
^^^^raemen. Eene Rekenkamer blijkt ook toen reeds be-
to hebben.

^^ H30 volgt PHILIPS de Goede dit voorbeeld; hij be-

^OUclf 1nbsp;..

door zijnen voorganger ingestelde »raetcamer,

magtigt tevens zeven personen om in zijne » absentiequot;

quot;regimentquot; over zijne landen te hebben d. i. om in

® plaats en in zijnen naam te regeren.

^ zeven personen nu, waarbij langzamerhand 2) an-

^ §evoegd werden, vinden wij in 1549 of 1531 3)

Delasf.nbsp;.nbsp;1

^^ ^et het beleid der Justitie, en dat ook in geval

Hertog niet uitlandig was. Vergis ik mij niet, dan be-

die twee artt,, zooals wij ze hier vinden, twee

1) j

p,nbsp;zin zegt ook waarschijnlijk loovens, bij britz, t. a. p.,

e^nbsp;Conseil de Brabant prit naissance avec la Souverainité

htnbsp;t. z,p.,bl. 314. Zie ook G. VAN HASSELT, Oorsprong van

V Wan Gelderland, 1793, bl. 2 cn 3.

tovKNs, t. a. p., bl. 101 volg.; waar reeds in 1463 eene

UtCy ^nbsp;-^■^••.OMU! H ----------------------

Worden genoemd Consiliarii Quaesitores (extra ordinem).

verschillende zaken, en zijn het die zeven personen \')
andere vermeerderd, die het personeel uitmaken van
regterlijk 2) ligchaam, de Groote Raad van Brabant gel^®
ten, en een der schakels in de keten door de Bourg\'\'quot;\'^\'
sche Vorsten, en al dadelijk door philips den Goede,
versterking hunner magt in de Nederlanden gesmeed

Doch ik erken het, er blijft duisterheid heerschen,
liever laat ik een der tolken van den Raad zelve

eeft

beschouwingen mededeelen. In 1775 namelijk g^
Advocaat-Fiscaal van het Haagsch Collegie 3. f. van
op de volgende wijze den oorsprong aan: »Ja, zegt Inj;
de Brabantsche steeden hebben met de andere Leeden
Staat het altoos, als een groot privilegie, dat er ^^^^
opperste Geregtshof in Braband zoude zijn, van d«
cessive Hertogen bij derzelver inhuldiging bedonge^i\'

Inkomst va»

dat hÖ

. p., bl-

ï) BRITZ zegt: »Le\'galeraent reconnu en 1430.quot; Zie t. a-
433,428 en 35, waar ook het jaartal 1372 voorkomt.nbsp;^

Zie AxNSKLMO, Codex Belgiens. Privilegie van Hertoch
art. 4; en Instructie daerop de Officieren vau Justitien, enz-^nbsp;jj^t

Vgl. BRITZ, t. a. p., bl. 35. Zoo noemt denbsp;(ß^^\'quot;

Hof van Holland i)de Kegter Arm van den Prince.quot; /««\'\'^\'ïquot;quot;\'
valim bl. 182.

\'Ig

54 art. 1) van de Bl. Ink. van philippus bonus
Oct. 143Q jjjgt additien tonen duidelijk aan, hoe
^\'^^Mijk (Jig Hertos zich aan de Staaten des Lands tot

n 1

stellen van den Brabandschen Raad verbonden heeft,
iiit de gem. Bl. Ink. zelve te zien is, waarbij
öG^oegd worden de representatie van den Cancelier

ï^oot aan Keijser kakel van den jaare 1527.

«i dit nog niet genoeg ware, de voornoemde phi-
Bojj^gnbsp;^^^^ ^^^ verhaal van loyens voor den-

Haad van Braband, die blijkens het 1 art, van zijne
. ■nbsp;destijds onveranderlijk voor den tijd van twee

wierd aangesteld, daar dezelve te voren maar was
of ad nutum Frindpis amovibel, op 29 December
\' ^^ eerste Instructie geformeert 2).quot;
, ^ hiermede meen ik de verschillende gevoelens om-

«■ent

\'ien oorsprong van den Grooten Raad van Brabant

hebb

medegedeeld, hopende dat de tijd niet ver af
^\'jn, waarop ook dit punt met meerdere zekerheid
^^^en beslist worden 3); de toegang tot de archieven,

\') tr

van art. 5 en 36 moet zieli verklaren, m. i.
«ich . ^^^ Se\'^te (handelende over de »Raetcamer tot ontcommerenquot;)
Vïi„nbsp;latere Bl. Ink. oplost in eene bepaling over de residentie

quot;quot;dn ^nbsp;Belang, Consideratien en Advis van den Advocaat Fiscaal

Svab/\'\'\'quot;quot;\'^ overgegeven aan den Edelen Eade en Leenhove van
Öün ^^iclcnde eene Contra-Deductie der Souveraine Kegten van

3) jj®*^^ ^log. op de Baronie van Breda, enz. bl. 93.
cia.^1 Hnbsp;ZINNÏNOQ BEEGMASN, Raadsheer bij liet Provin-

^an Noord-Brabant belooft in zijn onlangs uitgekomen werk:

14

waarvan reeds door vele verdienstelijke mannen een
de wetenschap zoo nuttig gebruik is gemaakt, gee^
tot die verwachting gereede aanleiding i). Thans ^
nog in losse trekken schetsen, hoe de Raad zacaenge®
en met welke magt hij bekleed was; ik kies daartoe de»
tijd waarop de Instelling meer ontwikkeld was, en ha^®
bevoegdheid naauwkeuriger bij de Brabantsche regtsge^®®^
den, onder anderen door loyens, beschreven wordt.

2. Als wij nu kortelijk de zamenstelling van den
Brabant nagaan, zal in de eerste plaats melding verdief®\'
de Magistraat, die aan het hoofd van het aanzienlijk C»^
legie geplaatst, onder den naam van Kanselier vait
hant 2), eene der gewigtigste waardigheden

bekleedde )

Er zijn er, die beweren dat die waardigheid onder

voormalig Hertogdom Brabantquot; enz. het raadsel te znllequot;
sen. — Voorshands meent ZEDGA. te mogen aannemen, da\' ^^ \'
reeds v.an het midden der 13\' eeaw (1222 en 1247) dagteek®quot;\'\'

36 en 37.

•jgfroftS

\'j Onder de bewerking van dit Proefschrift wordt niÜ
bekend door de Belgische Akademie uitgeschreven: Faire
au choix des concurrents, de l\'un de ces conseils: ie g»»\'^ jg
de aialines, h Conseil de Brabant, ie conseil de Flandre (F\'\'quot;®\'
classe des lettres et des sciences morales et politiques po«quot;quot;
cours de 1857).nbsp;jc

2) Zie de munere Cancellarii lotens t. a. p., waar hi) p^j
oudheid van het ambt wil aantoonen en vraagt: »Nonne
Cancellarius fuit?quot; Zijne opvolgers zijn dan josbph, JOsApHA^\'\'
Oe eerste, dien hij in Brabant stelt op gezag van i\'. d^vaHquot;®\'
1407 peirüs VAN CAJIDONCK (ook gen. cajipsoeis en vaN cRA

nONOK.^ Zie BRITZ t. a. p., bl. 428 en 429).

C était, dit Christ3\'n, tgt; Justitiar, armarium, os, pector

\'Esuus en JOHANNA in \'t jaar 1384, in het leven ge-
Werd toen de Kanselier werd aangewezen om
lands vergaderingen den Hertog te vervangen, die

quot;^erre deze meestal zelf had voorgezeten.

j,nbsp;l^lijde Ink. der Hertogen van Brabant nit het

^\'\'^\'■gondische Huis en later wordt dat ambt steeds ver-

ineld

\' daarbij den Brabanters verzekerd, dat het mm-

ftier a

eenen vreemde zoude worden opgedragen.

^^rens zijne bediening te aanvaarden, moest de Kan-

m tegenwoordigheid van den Hertog en van de drie

van Brabant den eed afleggen. Als hij naar den Raad
öinp\'nbsp;quot;quot;

^^erd hij voorafa-e^aan door een deurwaarder, dra-
^ ^en sto]jnbsp;Hertogs wapenen versierd, en keerde

wijze van daar terug; een eerbewijs \'t welk
.nbsp;de Romeinsche Consuls met hunne lictoren doet

gens waren zijne werkzaamheden de volgende:

^ ^^\'as belast met de bewaring van \'s Hertogs zegel 3);
^jSelde daarmede niet slechts de uitspraken van den Raad,
^ Charters en Privilegien door den Hertog aan steden

^ n»nbsp;inbsp;O

^®«ieenten verleend, zoo ook alle brieven van adeldom,

custQ^ ^ gubei-nator omniam consiliornm, preciim arbiter, vox,

1) \'=°n\'Jitor legam.quot; Zie britz, t. a. p., bl. 434.
Vannbsp;\'^ïinimen op tot het Walsche Charter van Hertog jan III

3)nbsp;t. a, p., bl. 71.

^cr de oudheid daarvan, lotess, t, a. p., bl. 55 volg.

■If)

legitimatien, remissie en van gratie ; de benoemiiiK^
Groot-Officieren van Brabant, als van den MeiJ\'^^
Leuven, van den Ambtman van Brussel, den Schobt

Antwerpen en van s\' Hertogenbosch, der rentmeester® ^^^

Brabant, van Woutmeester (Houtvester), van WaradiJquot;

ld

de Munt, en van meer andere, welke men vermequot;^

ßo-

in het 7 kap. der Ordonnantie van albeet en isaB^^^^\'\'
vendien had de Kanselier zelf de benoeming der N^t^\'\'\' \'

kleio

Procureurs, Deurwaarders en der Secretarissen in
steden i). Hij was het ook, die, als de Vorst gedrong
beden aan te vragen bij \'s Lands Staten, deze V-\'--\'

bekequot;

des Hertogs beschreef, en hun diens verlangen ^^^^
maakte; hij leidde de beraadslagingen en maakte
slag aan den Hertog bekend, loijens noemt dit

PB 1\'

terschap 2) der Staten onder de moeijelijkste
ligste ambtspligten van den Kanselier, want ook toequot; ^^^^
nen de gevoelens over het belastingstelsel zeer uiteequot;
geweest te zijn. Deze gaven de voorkeur aan verp
gene aan hoofdelijke omslagen, anderen aan accijn® ^^^^
Gemelde schrijver geeft van dit twisten f^n harr^^^

de-

het volgend karakteristieke verhaal: «De quibus

bl. ^^

t. a- Pquot;

1) Zie over dit en verdere prerogatieven, loyenS,
volg. BRiTz, t. a, p., bl. 434.nbsp;les off\'\'^^^

ERiTZ, t. a. p., noemt hem »un principal ministre pour^^^ ^ceoquot;\'^\'
d\'etat, de justice et de police — grand chanceUamp;r, gard^^ \'
Chancelier de Bourgogne, Chancdiar de Brabant, Prequot;quot;\'^\'
President des Conseils.nbsp;„U dequot;quot;\'

Bij GACEÎARD, Actes des Etats-Gmemux de. 1600 heet
elkander Chancelier en President, bl, 234, 263, 378.

\'eratur

^^ _ zegt hij, »aliis Ordinibns facile ad honesta
fernbsp;Plebejus plerumque status amat in diversa

^^ \' ^^ in onera comestibilium potabiliumque (quae mi-
sensu dispendioque subeuntur) Praesules et Proceres
Clerum et Nobiles latifundia, nemora,
^^ \' P^scua, vivaria et opimum in censibus annuis patri-
^ ^^^ Possidere, illuc proinde avertenda tributa. Si quid
^^^^ imponenduin proponitur, aut in tenuiorum leva-
\'nbsp;holosericis, fimbriis aureis et argenteis, palam

Postant r^

^inu ^^^^^ofes- De focis et caminis ubi sermo incidit,
qtijnbsp;pro focis depugnat. Exiguum molendo frumento

tannbsp;vel primoribus labiis eloquetur, actutum

ant^^^*^ quot;^^vorator egenae plebeculae audiet. Si cerevisiae,
^^i^Tiod onus imponitur, quod is potus communis
patfnbsp;hominibus, advenaeque et hospites i

in eo onere

cerevisiarii et oenopolae omni nisuimpedient \') quot;

Er,

^aarj^^nbsp;gevoelens nu te vereenigen en de

«cliignbsp;moeijelijkheden te overwinnen, was de

jjnbsp;taak van den Kanselier,

re^tgnbsp;^Izoo dat zijne betrekking niet slechts was eene

ejjnbsp;quot;»aar dat aan hem hoogst gewigtige politische

hoe ^\'^^^^»\'ative werkzaamheden waren toevertrouwd; en
ftioo.nbsp;vermenging ook in onze dagen schijnen

1nbsp;zal zich daarover verwonderen, die eenig-

lietgeen men in die tijden bijna allerwege op-

\'\'^Arû ^\'aaltjes van diergelijke geschillen zijn te vinden bij

pl- gt; bl. 783 volg.

merkt, toen men van de afbakening der

verschillende

ten weinig begrip had, en voorts op hetgeen
van de wording van den Brabantschen Raad gezegd
Verder zien wij den Kanselier in het regterlijke hijg®® ^^^^

Jequot;\'

DE NENY en van den schrijver van den
vermeen ik hun getal op 15 of 16 te mogen
hoewel mij nergens gebleken is \') dat er een vast g
steld is na de vermeerdering, die de Hertognbsp;^^^

van het in alle Bl, Ink. vermelde zevental had voorbeh^^^

ld.

De Raadsleden werden door den Hertog benoe®

het

als er eene plaats was opengevallen, werd door he

.........._nbsp;„„.^rebod®quot;

gie eene aanbevelingslijst van drie personen
ïen aanzien hunner ambtspligten verwijzen \'^\'^\'y
naar aanleiding der Ordonnantie van albebt en
zal worden medegedeeld.

Ook op den werkkring van den Advocaat-^^^^^ ^^^
ctireur-Generaal, die wij hier te vermelden hebb^quot;\' ^^^

reef

j\'kßn quot;quot;

men wij later terug. Het zij genoeg aan te me
dit ambt in den beginne geenszins welkom
nig dat, toen philips de Goede omstreeks hetnbsp;. ,i

zoodanigen openbaren aanklager had aangesteldj ^
van Brabant, zoo als loijens 2) ^egt,

„ existimantes i

\') In de latere Bl. Ink. b. v, van 1744 vindt men ^^^
waaronder de Kanselier. Ook daar nog wordt de Hertquot;
verklaard dit getal naar welgevallen te vermeerderen,
t. a, p., bl, 104.

PUbli

liezw ^^nbsp;privilegiis perniciosum,quot; daartegen hunne

inbragten en verzochten om de zaak zoo lang te

Poss ^, *gt;üonec convenisset, quas ille causas persequi

\'nbsp;verzoek dan ook door den Hertog werd in-

^lligd T

, O • Later schijnen evenwel die bezwaren opgeheven

dennbsp;van Griffier, was in de eerste tijden aan

\'^aad Yan Brabant vreemd en moet eerst toen deze
ïüeer zich als regtscollegie ontwikkelde, ontstaan

Voh

Loijens !) werd in 1472 voor het eerst één

in j quot;quot;^^^gesteld, en is de benoeming van een\' tweede
1551 . .

gevolgd.

uoven waren aan den Raad toegevoegd zes Seere-

®®Uer ^^^nbsp;Griffiers geroepen werden den Kan-

der ^^ l^aadsleden, zoo ter rolle als bij het verrigten
OVgjjp,

1nbsp;ge Werkzaamheden, ook buiten hunne residentie,

^^^^^ien en bij te staan,
t is rv,;4

liQnbsp;overigens moeijelijk hunne onderlinge ver-

^incp Y,

Voof ^^^wkeurig aan te wijzen. Alleen komt het mij
de Griffiers vooral met hetgeen de eigenlijke

Uieej. ^\'^\'^ging waren belast, terwijl de Secretarissen

Polü-nbsp;de stukken uitvaardigden, die tot den

i\'ischen

Werkkring van den Raad behoorden.

de

instelling der Griffiers waren de Secretarissen
\'^nses van het Collegie; zij worden in de Bl.

Ink. steeds aangewezen als tot den Raad te behoor^
der KAREL V tot acht vermeerderd, is het getal SC.

veraii

rollß

aan, voorts in die gedingen waarin de belangequot;
togen waren betrokken; zij komen voor bij o®nbsp;,

ging van reformatie der vonnisen van de vier Hoo ^^^^
door hen werden de openbare verkoopingen

gehoudequot;\' ^ ^^^

op last van den Raad plaats hadden. Alle beloquot;

aan die handelingen verknocht, kwamen ^^

hunnen voordeele.nbsp;, M

1 on-^el®^

Daarentegen was den Secretarissen voorai i»

Raden-Commissarissen bij te staan, de pen ^^^ ^

en ^^

het houden der verhooren en andere verbalen-

schriften daarvan aan partijen uit te reikefi- ^

opgedragen de uitgifte van alle stukken, ^^^

ringsdaden van den Kanselier en van den Baalt;»nbsp;je

ßi-iiSers»

hun waren dan ook, met uitsluiting ») d®\'\'\'
voordeden dier afschriften verzekerd.nbsp;nr^-

Wij vinden het tarief in de artt. I9d —^^^ van
Albertine; daaronder worden opge

van

brieven : van sauvegarde, van nobilitatien
van octrooijen aan bastaarden om testament te iw

van

\') Zie de klagt van loijess over de aanmatiging®quot;
gepleegd, bl. 225, waar hij zegt, dat beider werkzaam
Conaiitutionihus certis ßnibus omschreven waren.

21

quot;ieuwe

^\'ijanden

Vati kle

Jïie beneficien, van collatiën van waardigheden,
^^^^et enz.
Verder »

pnbsp;^s aan den Raad verbonden de Audiencier van

^\'^ahant d\'

ej, ^nbsp;^^^^ ^^^nbsp;begrootte en ontving quot;),

eeanbsp;Controleur, die van alle gezegelde stnklcen

gister hield, waarmede de rekeningen van den An-
^\'^i^geleken werden a).

öe O

Vj^^ 11nbsp;exploicten was belast met het innen

Hj^ (j-nbsp;verbeurdverklaarde voorwerpen, terwijl

Vtenbsp;de vacatiën werden voldaan van de Raads-

\'nbsp;Officieren Fiscaal en van de boden, die ter

of ^^ ^ bevelen van den Hertog, van den Kanselier

öe ^ ^ ^^^snkamer werkzaam waren geweest.
Van ^ ^^^^t^n, procureurs, deurwaarders en geregtsboden
Vqqj,^nbsp;gaan wij met stilzwijgen voorbij , met het

bejj.-^ ^^ ^^nbsp;behandeling der Ord. Al-

gedenken.

met de 15 of 16 Raadsleden, de Advo-

le

art. loonbsp;j

Vanbsp;quot; »Dat Onse Audiencier van Brabandt

^^ Ter«nbsp;Zeghel taxeren ende ontfanghen sal.quot;
^\'^^\'feroDgonsen voorn. Rade vvesen sal eenen

^^^ Haag quot;nbsp;^egistre houden sal van allen de brieven die iu on-

«al ^nbsp;sullen wordea, ende van den tax de welcke ghe-

^Orderi\'^quot;\'nbsp;^quot;Ig^nde \'t gheene dat bier naar gheordineert

Shev \'nbsp;Contrerolle die rekeningheii van onsen Audien-

ätici •nbsp;gcapprobeert suilen worden by die President

gcapprobeert s
van onse liekcn-carnerc in Brabant.quot;

sjes

caat-Fiscaal, de Procureur-Generaal, twee Griffier® gt;

Secretarissen, de Audiencier, de Controleur van n®\'\'quot;

A bo\'l^\'^

de Ontvanger van de exploicten, de deurwaarders, «e
(te paard en te voet) vormden dus het personeel, ^^^^

wij den Raad van Brabant zien zamengesteld O\'

Uit het voorgaande blijkt nu genoegzaam de mag ,

aanzien van dit Collegie. loijens, nadat hij het regquot; o ^^^

en den werkkring van den Raad heeft beschreven, roept ^^^^

ook in verrukking uit. »Quemadmadum Ducatus Bra^» ^^^

caeteras ditiones Belgicas dignitate antecellit, ejusl^^® ^^

dines in Comitiis Belgii principem locum tenent,

hunc senatum provincialibus aliisque conciiüs apnd

constitutis, supereminere omnibus conspicuum est-

laten die in den vorm van eene evenredigheid %

Collège®

lofspraak voor hetgeen zij is, zeker is het dat dn ^^^^

door zijne politische en regterlijke bevoegdheid den g

sten invloed in den Staat moest uitoefenen.nbsp;^ ^^^^

Al dadelijk toch was de Raad van Brabant niet vree»

ds 10°

de wetgevende magt, in zoo verre zijn gevoelen stee
worden ingewonnen, en dat geene placaten of verorde ^^^
kracht van wet hadden, alvorens die dââr waren overwog

^ 434\'

\') »Durant la période autrichienne,quot; zegt bbiïZ t. f \' ^^ jequot;\'\'
«Ie conseil était composé du chancelier, de trei:«e
maîtres de requêtes et présidents au rôle avec rang de ^.^g-jre\'quot;^
d\'un avocat fiscal ayant également rang de conseiller, d uo ,
général, d\'un substitut procureur général et de deux ^^^ ^^^^^^ea

Als aan den Raad verbonden, moet hier nog vermeld ^
Censuur des livres, krixz, t. a. p , bl. 199.nbsp;du P

h Vgl.

DK ï\'ACQz, t. a. p., bl. 123, »

Aucune ordonna\'quot;\'®

23

^nbsp;daarvan leert stockmans ï) dat interpretatien van

J^ten, (Joor den Hertog op advies van den Secreten Raad
gedaan, nietig en in Brabant zonder Israelit waren.

binden wij dan ook in de Br. Placaatboeken schier

^^ ^lle overwegingen, die de ordonnantiën voorafgaan, uit-
^nbsp;melding gemaakt, dat door den Hertog het be-

quot;^gewonnen, »van zijne lieve en getrouwe den
J^lier en luiden van den Rade van Brabant 2).quot;
last^ ^^^^^nbsp;Hertog be-

keri ^^ ^^ ^^^^ onderzoek naar gepleegde misbrui-
Q^ l te stellen. Een voorbeeld treflFen wij aan in de
■^iiantie van karel v van 17 Junij 1530, waarbij de
manier van procederen voor schepenen van \'s

B

Wordt geregeld 3). In de overweging lezen wij hoe
Hertog gebleken was «dat in der beleidinge ende
van de processen voor de Schepenen tusschen

geintenteert ende beleijt over langen tijt groote

^^geïeghelde ende quade manieren sijn genseert

® ^ï^gbelycx met diversehe subterstagien t) en onbe-
noorlj; 1

^ J\'^\'^e listen ende practijcken bij middelen van heure

seii^ et ^^nbsp;d\'avoir été reçue par le con-

par son Chancelier du sceau de la province.quot; mïïklin,
\')nbsp;^\'\'■\'■\'\'Prudmce,nbsp;éd. T. 13, p. 728 in voce Testament.

2)nbsp;J^\'^\'^\'ANs, Opera Omnia, 1700, X dec. bl. 24.

3)nbsp;Costumen van Brahandt, D. II, bl. 909.

hing ^^^■nbsp;MEIJER, Verhandeling over hel onderzoek en de herzie-

keuren en voorregten door de reglerlijke rnagl enz.,
fV» enz., D. II, bl, 229 volg.

Procureurs, voorspraecken als audersints
ende dat die processen van hoe kleijnder impor ^^^
sijn, worden zoo groot, confuijs en prolix met dive^®
waerheden, schutwaerhedenquot; enz. Waarom de Hertog

VAf

zijne »lieve ende ghetronwe meesteren adoW
noot 1), raet en uendbik de have, Secretaris,

n P^®

door den Raad gecommitteerd, bevel had geg®^®\' ^^^
\'s Hertogenbosch te reizen en aldaar zich tenbsp;„

naar de voorschr. abuiisen en manieren van pr«\'\'® ,,
De uitslag van dat onderzoek wordt vervolgens medeg
en gaf tot voormelde Ordonnantie aanleiding.
quot;Was alzoo het gezag van den Raad niet gering

Q----Qnbsp;-----O

van wetgeving 2), zijn werkkring als regterlijk collega® ^^^^

bij uitstek belangrijk. Niet alleen toch stonden voor ^ ^^^^
Edelen en voorname Geestelijken, als eischers

in eersten aanleg te regt 3)^ maar ook hier kvfai» ^^^

in hooger beroep van alle vonnissen in Brabant dooi

. iiooi\'^

gere regters gewezen 4), uitgezonderd 5) van de vie ^^^^

gt;) In 1531 werd hij Kanselier, en was de derde uit datnbsp;g^i

geslacht welke die waardigheid bekleedde, loijeks, t- pquot;
volg. BEiTz, t. a. p., bl. 436.nbsp;entpquot;quot;*^

2)nbsp;»Le Conseil de Brabant avait arrêté, en 1655, un l\'èg\'®® ^ potif
la chambre des tonlieux de Bruxelles, et un autre, en

la chambre de Vilvorde.quot; de facqz, bl. 105.nbsp;. ^alf\'^\'\'

3)nbsp;Zie verder loijens, bl. |06—liO. zypaees, noiihc «e»
bl. 60 volg. britz, bl. 433, 434. Vgl. ook cheisttN

Brabandt, D. I, bl. 179.

Zie DK FACQZ, t. a. p., bl. 30 en verder o. a. ^^
Ook zegt DE FACQZ, t. a. p., bl. 51 en 52

- \' ..... ^ \'nbsp;. ca»quot;- ,

pas chez nous l\'appel des jugements interlocutoires qquot;\' ^^ cri-

point de grief définitivement irréparablequot;. Zie over bet aPP

^^tiden T?

\' ^^Ussel, Leuven, Antwerpen en \'s Hertogenboscli,
\'^^nnnissen alleen bij wijze van rejomatie werden

^^treden.
Het

Ij ^ötlerscheid tusschen de beide regtsmiddelen bestond
daarin, dat het appel eene opschortende kracht
\' terwijl het hooger beroep bij wijze van reformatie de

1, ^g van het vonnis des eersten Regters niet ver-

aerde i

De

gewijsden

quot; — van den Raad waren aan geen hooger be-
dor ^\'^\'^^^^^ïpen 2) ; wel is waar had kakel de Stoute
\'^\'lecl \'^^\'quot;^Sting van den Grooten Raad (Parlement) van
flaarnbsp;buister van het Hof van Brabant gekrenkt 3),

liet

gedurende zijne regering althans in regtszaken

P\', bl. 22, 31 , 54 en 55, waarbij verdient gelet
quot;J^on jquot; quot; \'3e stellige verklaring van loijens, bl. 103 en 104.

iu omnibus promiscue causis, sed oivilibus duntaxat
\'iBanbsp;Quoad causas capitales, certura et statutum est, sena-

%nbsp;earum cognitionem judicinmque baud quaquam

atidg.quot;^^^^®\'nbsp;Magistratus Ürbani, (te weten der vier hoofd-

\'quot;^Periu ^ .\'^^^^\'^Tegte steden?) in hodiernam diem, vitae necisque
babent, neque ab eorum sententia ulla est pro-
^iiperius tribunal.quot; Vgl. ook ztpaküs, Notitia Juris Bel-

loti f,®quot; criminalibus provocare..... apud Belgas plerosque

\')nbsp;quot;^«fder DE heny, t. a. p., bl. 128, en Plac. v. Br. D. I, bl. 224.

^^^nbsp;^\'\'■^ertine, de facqz, t. a. p., bl. 31. simon van

a. p \' ^\'quot;quot;»^sch Hollandsch Recht 1783, D. II, bl. 478 volg. LOUKiss,
iJeo/\'ol,\'^^\'nbsp;Zie noo- het W(dboek op de Regterlijke Instellingen

tit, Ijfenbsp;ia het koningrijk Holland van 14 Julij 1809, XII

Ovnbsp;-^PPel) Reformatie, Cassatie en Revisie.

v cf -

- quot;-fvisit later.
Un

\'^\'■igé pj^j,nbsp;t. a. p., bl. 82. DE FACQz zegt; gt;;Ce conseil fut

\'\'Hilu-pe h Bon en 1455,quot;

20

aan het Mechelsche collegie onderhoorig schijnt
geweest, maar zijne dochter mauia herstelde ons

van

lortaan

der in het vorig aanzien i), gelijk het vocnbsp;^^

ieder onafhankelijk bleef, behalve van den Vorst ei^

Gouverneur-Generaal Terwijl dan ook alle co

de voormalige zuidelijke Nederlanden bevelen on
van den Geheimen Raad, was die van Brabant alleen
van uitgezonderd 2).

Als hoog administratief ligchaam was de R^^¹^ ^ ^^^^
Kanselier bekleed met de magt, om op de regenquot;»
Steden en Heerlijkheden van zijn ressort en op h^t o
der ambtenaren het oog te houden.

De gunsten welker verleening eigenlijk tot de Hoog\'

den

regten (Jura Majestatica) behoorde, werden door ^^^^
bewilligd. Hij was bevoegd brieven van wettig\'\'^»
adoptie, van naturalisatie, van herroeping van
represailles, van gratie 3), van remissie, van
van octrooi van vrije markten enz. uit te geV\'

1nbsp; Tegen-V. Staat, t. a. p., bl. 209. Vgl. mekliîi, t.nbsp;yoquot;^\'

cn 728. Zie verder loijisns, bl. 243—311, waar alsnbsp;\'

komen: 1quot;. Lettres d\'abolition, 2quot;. d\'adjoarnement ■ 3quot;\'\'

d\'an\'*\'

ral\'P^^

ment, 4°. d\'adoption, 5quot;. d\'appellation, 6°. d\'appelnbsp;j..,,ppcl

cipation d\'appcl, 8quot;. d\'uttaclie, 9°. d\'atterminatioi),
ban, 11». de benefice d\'inventairc, 12°. dc bras seculier.

G

\' jken konden door brieven van amortissement de
Soederev,

van uitgestorvene geslachten bekomen. Het Pla-

tot de uitvoering der Pauselijke bullen vereischt,
•^^or den Raad verleend i).

z

^ \'blijkt mede uit de placaten, dat hunne afkondi-
\'^^or den Raad geschiedde, en dat zij daartoe aan
den Rertoo- werden medegedeeld. De aanhef

dan

^ gewoonlijk: »Onsen lieven ende ghetrouwen die
dil

^Idus. »Ende ten eiinde van dese niemandt onwe-

ensch

deïe

\' ontbieden ende bevelen wij Ü, dat ghij terstont
vertreck dese jeghenwoordighe doet kundighen,
Plat^^\'^ ende publiceren alomme binnen de steden ende
^^ van onsen lande ende Hertochdomme van Brabant
Overmase, daar men ghewoonlijcken is uitroe-

tio,

^^esnbsp;cession, 15°. de committimus, 16«. de commission d\'of-

^^^ denbsp;!8o. de conformation, 19°. de curatele,

«tien ^nbsp;21°. de default, 22°. d\'estat, 23°. d\'évocation, 24°. d\'exa-

SVo, futur, 25°. de droict de foire et marchez, 26°. de garant,
30o. ^^ \'ö\'ssion de géometre, 28°, de legitimation, 29°. de maintenue,
(iOfpjnbsp;, 31«. d\'octroy, 32°. de placet, 33°. de prinse de

proclamation, 35°. de reduction, 36°. de reformation,
tevigj^^, 3S°. de remission, 39». de represailles, 40°. de
Süïae Pï\'oposition d\'erreur, 41°. de sauf-conduit, 42°. de Sduve.
\' de sureté de corps, 44°. de terrier, 45°. veniae aetatis, et

\'^^\'\'Um ^nbsp;t. a. p., Jtis Belgarum circa Bidlarum Pontifi-

\'^^quot;\'^Ptionem. Vgl. britz, t, a. p., bl. 196 volg.

pingen ende pablicatien te doene, ende tot onderlic«^\'®\'^^quot;
ende observatie van diere procedeert ende doet proc^

tegens den overtreders enz. Des te doene met
aancieeft, gheven wij U volcomen macht, auci
sonderlingh bevel,quot; enz. i).

Ook werd door karel v aan den Raad een gr»\'\'\'\'» ,.
met betrekking tot de Gouden Bulle 2) verleend.
deze oorkonde 3) was door Keizer karel iv (uit het Lux®\'^^
burgsche Huis) in het jaar 1349 den Brabanters h^t P^
vilegie geschonken, dat zij buiten \'s Lands noch m

nele noch in reëele en personele zaken in regten

worden betrokken.

Dit voorregt, door die van Brabant steeds hoog gev

Is doot

deerd, was zoo wel door sigismund in 1424 ai

h-\'i

mamiliaan in 1512 en laatstelijk door kabel v, quot;^\'J
caat van 1 Julij 4) 1530 bekrachtigd.nbsp;^^^

Hierbij nu werd de handhaving dier gouden buil®
Raad van Brabant in deze bewoordingen opgedragequot;\' ^^^
»Et quo haec nostra confirmationis, concessioin®\' ^^^^
nationis et erectionis pagina perpetuis tempo^\'^\'^® ^^^^
lato firmitatis robore fulciatur, ex eisdem certä ^

Plac

J) Zie Plac. van Br., D. I, bl. 359 volg. Een dier
gegeven te Amsterdam den Il\'i\'\'« October 1573.nbsp;-cJceluquot;^

2) Zie wegens deze benaming, püttee, Historische. bnW^ ^^^ ^gg.
heutigen Staatsverfassung des Teutschen Reiches, 1786, D\' \'

In de vorm van eeu eeuwig Edict.
db neny, t. a. p., bl. J96 stelt den Julij-
D, I, bl. 221.

potestatis imperialis Magnifico honoraUlihus,

\' fidelihuH nobis äilectis Caneellario et Consiliariis
fiostronvm LotJiaringiae, Brabantiae et Limhur-
^on Marckionatiis, terrarum, et dominiorum prae-
P^aesentihus et fiituris tenore praesentium commit-

\'■Us

\'\'Mandamus, eisdem nostras et suceessorum nostrorimi

^\'^cro Ito • .

• intperzo vices %n hac parte committentes, qua-

dier • \'nbsp;liomiues cujuscunque gradus, conditionis et

Vs ^^^^\'\'ant praedictis privilegiis, gratiis, libertati-

, \' ^^«mptionibus,

seu huic nostrae confirma tioni, rati-
^^ gt; concessioni, incorporationi aut aliis quibuscun-
Pi\'aesentibu.s nostris literis contentis, quovis quaesito

\'^g^i\'e aut contravenirej et hoe nostrum manda-

Qiantnbsp;contumaciter negligere, et praeterire presu-

sac, \'nbsp;eosdem, et quemlibet eorum uti nostros et

^Qiperio ];\\n_ rebelles autboritate Caesarea ad infra-
P\'^enas i) et alias eommdem arbitrio imponendas,

P^\'ocedajit

senf \' ^^ eosdem uti contumaces et rebelles et prae-

5 . Ï\'^SÏQae infractores, declarent, banno Imperiali pro-

^eut quot; \'nbsp;®tatu, gradibus, bonoribus et famâ pri-

\' destituant, et caeteris poenis omnibus deficiant,

corrigant, statuentes et volentes quod omne

I niL ^^^^quid per praefatos Cancellarium, Consiliarios
^ Br

^ quot; eaet. contra bujusmodi rebelles et contumaces

loo*^^nbsp;straf van 200 mark gouds bedreigd, »qna-

■^issiiijj. C!aesareo, lOO vero Ducibus Loth. Br. et Limb, irre-

applicare dcbebunt^

et imjus paginae infractores futuris temporibus decJarat«quot;®\'
banno fmperiali proscriptum, privatum, destitutuiH\' J\'^
turn et caeteris poenis affectum fuerit, tantum firmita^i®\'
boris habere debere, ac si a nobis aut successoribus no
Romanorum bnperatoribus aut Regibus Camerae
imperialis, declaratum, proscriptum, bannitum»

destitutum et judicatum esset,quot; etc.

Ik vind verscheidene gevallen vermeld, waarin
geroepen werd het privilegie der Brabanters te ban

o. a. tegen den Schout van Amsterdam den

1548 1) ten behoeve van den Brabanter henkick ^aïJ

en in 1604 tegen Burgemeester en en Schepenen

die in strijd met de Bulle zekeren emondt van

wijcK ghen. passaert hadden doen in hechtenis neoe\'\'

OP ^^

Het is geenszins te verwonderen dat het beroep i

1 Q^*

Bulle, en de verpligting aan den Brabantschen ^^^^^

gelegd, buitenslands meermalen een steen des a®®

pt

w^aren, en herhaaldelijk ongenoegen verwekten, ^^ ^^^

bij de Vorsten en regtscollemen des Duitschen Bü^

1

die zich daardoor in hunne bevoegdheid verkort ^^

111®

vao

1) Plac. v. Br., D. I, bl. 225. En daarentegen
van Delft en Arasterdam wegens willekeurige evocatie

quot; -nbsp;• va»

liaad van Brabant, aart van der gobs
4 Oct. 1536 en 27 Junij 1549.

2)nbsp;Plac. v. Br. I, 229.

3)nbsp;Vgl. klagten der Duitsche Stenden in het Rdchs-a
1641 GUSTAV KMMINGHAÜS, Corptis Juris Germmicu
444 volg.

Men 1

^^ eest zelfs van diplomatische zendingen te dier zake
^^ ^ ^elgiscjjg regtsgeleerden, daaronder stockmans, bij
dennbsp;vervuld i). Ook is volgens de neny door

van Westphalen en gewis door latere keizerlijke

\'^Pitulati
trent

dist

feilt

een ^^ \'^^^^en aangewezen, rijst de vraag, hoe die over-
Vj^ ® lirengen zij met de beperking, van welke wij
^leel^t-^ ^^^^\'ling hebben gemaakt, te weten: dat de raad

^»end,
da

lar

1)

zj^^^\'nbsp;1654. BRITZ, t. a. p,, bl. 266.

laatste Wahlcapitulation van Keizer frans a van 1792,

^\'^flieitnbsp;eine Zeit her verübten Misbräuchen.......inson-

^^ UntJ. ^^nbsp;der angemaszten Brabäutischen Goldenen Bulle,

Ständen mereklichem Nachtheile
t quot;quot; ^^ocations processe gänzlich aiifgehobmquot; enz. kmmisq-

quot; P-, bl. 610.

ß!. SR

î^at l^îtj^j^j, ■ Quoique les fonctions politiques....... dussent cesser

\'^sement des conseils collate\'raux en 1531quot; enz.

door de Raad eeniglijk een gewoon Hof van
(Conseil de Justice) werd?

,hiller

De onbestemdheid der grenzen tusschen de verse
staatsmagten, in het bijzonder tusschen het g®
Jusiitie en Politie, kan eenigermate den twijfel op

en

althans doet zich hetzelfde verschijnsel ook elder

1 Resol\'\'^

in ons Vaderland voor. waar men bij de bekende

■ iteë

van Holland van 12 Julij 1674 i) klaagde, dat nie

de ad®^

staande »sedert de erectie van de Republicqne, ^ ^^^^

stratie van de Justitie aanbevolen is gebleven aan ^ ^^^^^

ven,quot; desniettemin het Hof Provinciaal niet

inbreuk had gemaakt op de bevoegdheid der o _

r • quot; «oernde-

of hetgeen men »het beleyt van de Policie ^^^^

en zoo ook laat het zich verklaren, dat het zni
legie handelingen bleef plegen, die gemeenlijk on

ringsdaden of acten van Souvereiniteit worden

ilgende

immers de facqz 2) merkt daaromtrent het voij,
»Le Conseil de Brabant dans sa pretention
conseil d\'Etat ou de Gouvernement, ne faisait nu-^ ^^^^
ficulté de délivrer sous le nom du prince, les

1) Zie Sir. p. FRETS, Iets Naders over de regte/\'^V^^nbsp;v»quot;

bl. 80 volg. Ongeveer eene eeuw vroeger merkten lt;1® ^^^^^ Tit-
Justitie aan (27 Jan. 1593 bij eort, Tract, van Crim- ^ ^ jg ge^\'-
XI, Deel I, n°. 37), «Den naeme van Politycke Saec^e ^^^
generael is, begrypeude soowel \'t heele stuck van denbsp;bt

andere saecken, \'t geraeenebest aangaende.quot; Vgl- ^^ g^P^^^

»l\'expérience reconnue....... que le corps de justice

celui de policequot; euz.

Bl. 3G.

remquot; •

ission, de sursis,nbsp;de saufconduit, légitimation et

^^ires

^^^ \' 9.U1 auraient dûnbsp;n\'appartenir qu\'a la chancellerie

•^QOseil pj-iyg\'^ ynbsp;lgnbsp;Charles

VUltlj; ]\'

mordre de s\'en abstenir (rescrit du 20 Août 1527),
il , ^
^antnbsp;\'Continua pas moins comme par le passé pen-

de deux siècles i), et l\'autorité le toléra jusqu\'à

5 ^nbsp;Gouverneur général, par un decret du

,nbsp;1764, lui défendit impérieusement, sous peine

® \' de délivrer aucune des vingt et une espèces

^troig

! ciont le decret contient l\'énumeration.quot;

^atignbsp;^^nbsp;^^^ ruimeren of engeren om-

Collnbsp;\' de Raad van Brabant is steeds een magtig

, \' S^^^\'eest ; wij zagen het in de competentie, wij
het oqU •

ft , ^ i\'i zijn uitgestrekt ressort,

^halve li

Sen 2)nbsp;toenmalige Hertogdom Brabant, Lothami-

lgt;nbsp;zoogenaamde Mark-Graafschap van het hei-

ovej ^nbsp;Rijk s)^ strekte zijne regtspraak zich ook uit

dat, behalve het Hertogdom van dien

eji . \' bevatte Valkenburg (Fauquemont), Daelem
quot;ertoa-f,,. n„J_ /TT, , , ^ .11 ... .1„„ ----

*^gen-Rade (Rolduc), bekend onder den naam van

Ovenmze 4)

bestek

iaat mij niet toe meer dan deze losse om-
geven, veel min is het mij mogelijk hier aan

echter

f^iïtT. \' -\'^^^\'iriine Ordonnantie, b. -v, art. 193 volg.
Dl. 28q

»En 115.5 nous perdîmes le duché de Lothier.quot;
Antwerpen, Lier, Herenthals, Tongerloo behoorden.

p., bl. 129.

1) éef

te toonen, in welke bijzondere betrekking iequot;®^ _ ^^^

verschillende plaatsen in voorgenoemde streken voor

tot den Raad stond.

Ik vergenoeg mij hier, als meer bepaald tot layquot;

• pjootquot;

werp behoorende, te herinneren dat de provinci ^^^^

Brabant, zoo als wij die nu kennen, op ^^^^^^

zonderingen na, deel uitmakende van het quot;er d

7oo ^^

aan den Raad van Brabant onderhoorig was. ^^ ^^^
daarvan uitgezonderd het land van AUena, van ^
en van Oeertruulenlerg, welke streken onder lt;3® ^^^^^

heid van Holland stonden, hoewel omtrent de laat\'^quot; ^^
gelijk TOBIAS BOEL 2) zegt, »bij de schrijvers getuig ^^

dat de Hertogen van Braband 3) bij hun
eene zijde, en de Graven van Holland ook bij «un

3\\a VS®

aan d\' andere zijde, ieder moesten beloven; ^ gpdeJ\'
band deselve stad onder Braband, en die van HoU^\'^

---------- . bl.\'öö\'^quot;

1) B. v. Breda, Grave, Overmaze enz. Vgi. r-OiJE^quot;®\'
i)b facqz , bl. 27.

en.-

2) Zie zijn Amstelredams Privilegie en Poorter-regt3 equot; j^oor^\'
318; waar hij over Heusden sprekende de volgendenbsp;j.g);cO

Brabant nog niet geheel verouderde gewoonte opge^^\'quot; ^^
niet onaardig dit gebruik (bekend onder den naam
vermelden, zooals het bij boei, voorkomt:

»En houden voorts eene oude gewoonte, die over de^
is verspreyd, welke is: soo een man en vrouw ona,a ^^jj^jj al
en een van beyde uit den huys geslagen werd, soo^^ t]]uyquot;\' ^ ^
Dorplui, Jongens, Mannen en Wyven, op dat ^^ gcIi«\'quot;\'\'
haaien alles over hoop, en omver, sonder dat sig
Drost aantrekt.quot;nbsp;oo^

3) Zie b. v. Plac. v. Br. D. I, bl. 163, waar hetze
Heusden gezegd wordt.

Holl

te sul

149^ ^ ^li^lding van philips van Oostenrijk in den jare
S®®ehied, en den Eed gedaan binnen Geertruij-
(Grnbsp;^^iJd-Holland, soo als in deselve acte staat,

^«ek, D. IV, p. 8) 1).quot;
^^\'aar ^^^nbsp;nog een enkel woord over de plaata

® Raad zijn verblijf hield,
e^rst beginne kan men geen vasten zetel aanwijzen ;
arej^ ^^nbsp;2) of volgens anderen philips de

\' Zoude daartoe Brussel verkozen hebben,
d^jjnbsp;deze stad na den dood van UEauESENs aan

had deel genomen, heeft philips ii
^ei\'legd naar Leuven bij plac. van 19 Julij

dat in de volgende bewoordingen :

baut t\'nbsp;notre conseil et chancellerie de Bra-

et a,,nbsp;leur demeure et residence vers nos rebelles,

très tfiv,

nans party à nous contraire, etc. Nous ayons

a. p., bl. 298 volg. bruz, bl. 282, îelt onder

^\'an Munster van 30 Januarij 1648 (en vertu du
s\'ednbsp;aan de Nederlandsehe Republiek afgestane lan-

isnbsp;plaatsen ook Heusdm en Gamp;ertruidenberg. Van deze

« i? an. 3 van gemeld verdrag niet met name de rede, wel
^\'^rgm-op-Zoorn, Breda, Grave en Kuik. Zie voorts

11.

Belgiifederati 1790, bl. 59 en 65.
^^ ^A},nbsp;t. a. p., bl. 26. LÖTENS, t. a. p., bl. 103.

tlagnbsp;t. a. p., op gezag van miraeds ad annum 1431.

I. bl. 25.^ (waar vreemd genoeg 156S wordt
1nbsp;\'quot;ewïf\'e Raadsleden werden daarbij benoemd, waar-

\'eiir pinbsp;goswyn ratzon tot »Conseiilier, Advocat ct Pro-

et

• • taöt

trouvé necessaire de par manière de provision

^ fgt; \'«g tequot;

jusques à ce qu\'autrement en sera ordonne i»

eri^er et establier nostre dit conseil et chancellent

• nt ®

bant en nostre dicte ville de Louvain, Chefville de Braoa \'

j-e toestaquot;

Ik heb niet juist kunnen nagaan hoe lang «i

ilioquot; ®

duurde ; na weinige jaren kan men echter ve d

dat alles wederom tot de vorige orde zal zyn

keerd •), daar de Spaansche wapenen onde

weldra zegevierden en ook Brussel in 1585 end®\'\'

teruggebragt werd. De latere BL Ink^quot; m ^^lii ^^^^^

eene bepaalde aanduiding van den zetel voorko¹^ \' ^^^^

steeds eenige onzekerheid omtrent dit pnnt besta

7 althans van de BL Ink^quot; van het jaarnbsp;,,

V g M\'

aldus: »Le conseil se tiendra dans le lieu ou ■nbsp;j

A S ^

dera en Brabant et pendant les absences de •nbsp;i

1nbsp; hliift

un lieu commode de la province 3).quot; Niettemin e J
de plaats, die men met de daad als den bestendig®®
moet aanmerken.nbsp;gego®^\'

3. 4) Thans blijft ons overig een enkel wooi^

------------------------. .-H tenbsp;,9^13.

1)nbsp;Intasscheu schijnt de Eaad ook eenigen tija ■ ^^^y^gen\' ^^^

toefd te hebben, en wel in 1584. boe, NeJerlanchcU^^ ^^^^^^ ^a»
bl. 519; of moet het «residerende binnen Maestricbtnbsp;j^afs® \'

Kanselier van Sestig verstaan worden? Men vgl-nbsp;/

LOTEiss, t. a. p., bl. 355 volg.nbsp;traiquot;\'® j,

2)nbsp;Plac. v. Br., bl. 610. Articles et Conditions du ^^ ^^.^ba»\'

et conclu — au nom du roy d\'Espaignenbsp;® jjlars l®®^\'

d\'une part, et Ia ville de Bruxelles d\'autre, le ^ ®nbsp;^^,

de nénv, t. a. p., bl. 189, 190.nbsp;j^i. 60quot;°

■i) Zie DE NENY, t. a. p., art. XIY; de i\'ACQZ, f-
Tegenwoordige Staat 10quot; d., bl. 213 volg.

\'^et Leenhof van Brabant, insgelijks te Brussel

. ® gt; hetwelk, behalve alles wat de leenen on-
■^^ellnV V V
^ van den Hertog verheven betrof, ook die zaken

l\'^et laatste ressort behandeld werden , waarvan

lagere Leenhoven in hooger beroep gekomen was.

^nbsp;men, bij gemis aan gedrukte bescheiden hier

i\'nbsp;verlegenheid verkeert, om iets der moeite

Seile ^ ^^ deelen, kan ten aanzien van dit Collegie niet

O \'^^t stilzwijgen bewaard worden, daar aan het te \'s Hage

^^quot;\'\'^gte Hof

tot welks beschouwing wij straks over-

die \'nbsp;behandeling van gewone regtszaken ook

^ ^^^^ Leenregt werden toevertrouwd, en de Staten-
d •

als D ^^ nieuwe Republiek aangemerkt wilden worden

Hertog van Brabant in hoedanigheid van Leen-

eer

^^^en deele opgevolgd te zijn. De uitkomst echter

Vroeo, ^^derzoek betrekkelijk den oorsprong van het

^eer } ^^^i\'iiiof kan niet anders dan schraal zijn, Wan-

cj, l^^ïkament register getiteld : Diver sehe Ordonnan-

^ Leenen qemaecM ende andere i) van de Bra-
^tsehe Li

\'s tip ^\'^\'^^kamer herkomstig, en in \'s Rijks-archief te
den

^ï\'Ustende, en vooral wanneer nog andere oorkon-

\'let \\nbsp;stukken uit de Belgische archieven

tullen hebben gezien, kunnen eerst de nevelen:

sttikk

^^\'■»lerktnbsp;quot;berden in de zestiende eeaw verzameld en ^ija

rgt;„.i \' ^\'iETEü MIDDELBOROH, Secretaris cn Griffier van den

Oude

quot;HiLiiJs dm Schoone en kaeel V. Zie Overzigt van het

rchief, 1854, bl. 105,

verdwijnen. Tot daartoe bepalen wij ons tot de opmerkiquot;»\'
dat, hoewel de schrijver van de Tegenwoordige Staat
aanzijn van het Leenhof reeds van de dertiende eeuW
teekent, van de formele inrigting en den werkkring
zoodanig Collegie niet vóór de regering van pHII\'^^®
Goede genoegzaam blijkt. Evenwel reeds iets vroeger»
rekenen van philips i, komt in de BL Ink^quot;
bantsche Hertogen voor, dat zij »althois de ghed^g®
van de leenen ende die gerechten daer toe

dienende o \'

donneren ende setten seien ter plaetsen daer sj
den lande heure residentie doen seien, alsoo dat de P^^
tjen van de selve ghedingen met heure getuyghequot; equot;
andere gereetschappen hen dienende aldaer voegelje\'^
men moghenquot; i). Doch philips de Goede voe.

dat als het hem gelieven zoude buiten zijn land va» ^

1nbsp;jyjacH\'

bant te zijn,quot; soo soude hv eenen eerbaeren raamp;n

igjeii

tigen, het sy den Drossaert van Brabant oft eenen an ^
die Raet in Brabant sjn mocht, die in syner abssquot;^^®^\'
ende soo langhen tjdt als hem ghelieven soude,
Soude de leenen van den Rade ende in syne abseo«®quot;^ ^^
gherechten van de leen-rechten houden ter plaetsequot;
men residentie houden soude van de Raetcamer, ende
ghene dat aen die leenen deven mocht, moghen
ghejyck als hy dat selver doen mocht, oft hy er tegl^®^^
woordich waere, sonder emmers yet te geven oft

i) Plac. V. Br,, D. I, bl. 150.

\'^helden 1).quot; ^^^ ^^^^ Bourgondisclien Vorst racet dus, ter-
quot;Ie vroegere Hertogen zelve in hun Leenhof voorzaten,

^^^geschreven

worden de instelling van den Lieutenant of

^ \'■\'^\'■^(lefvau de Leenen. Ook wordt in die Bl. Ink. uitdruk-
gewag gemaakt van den CletcJc van onsen LeenhoeeJc 2).

Was die Yorst, welke den 10 October 1440 3),
^^ stad \'s Hertogenhosch vergunde dat voor hare

swaardt

goederen
dat

uai

^ie Leengoederen soude moeten ontfangen ende
als Leenheer daaraf genoegh doen naar

^^^quot;Ootite van den Leenhove.quot; Nog in het begin der
^Se eeuw beriep men zich te \'s Hage op deze »salutaire
^\'\'^^quot;öautie 4).» Hij was het ook, die den 13 (18) No-
dat^^^^\'nbsp;zekere Ordonnantie of Edict uitvaardigde,

hetnbsp;Constitutie en Ordonnantie van kaüel v op

Van de Leenen van 17 Julij 1523 , ten gevolge

beslot
Alva

pl. hl, 162. Vgl. deTerdere Bl. Ink^quot; aldaar, voorts die
ïj jnbsp;Belgicus van anselmo en de nbnt, t. a. p.. bl. 193.

quot;kaalstquot;nbsp;Regiment van Hertog jas IV wordt melding ge-

heetihnbsp;^^ quot;senen goeden notabelen man,, omme Onsea.

oeek te verwaeren.quot; Vgl. art. 13 en 17.
\'e ook Plac. V. Br., D. 1 , bl. 275 volg.
Plac, B,, D. V, bl. 766 volg.

het Leenregt opgenomen werd en zulks op advies vau »d\'ou^s^^^
ende gheexperimenteerste Practisjnen van den Leenhove \')■
Wij teekenen hier tevens nog ter loops aan , dat o
tusschen dit Leenhof en den Raad van Brabant eene
betrekking bestond 2), sedert kaeel v had vastgesteld da^\'
daar er »somwjlen in den Leenhove processen eflde ^^
terien van importantien ende swaer ende difficile
wy deren ende beslichtenquot; voorkwamen , dat drie

di®

luyden Ordinaris in Brabandt,quot; mannen van Leen.
de Kanselier daartoe aanwijzen zoude, acht malen

oin

jaars de zittingen van het Leenhof zouden bijwonen»
met den Stadhouder en mannen van leen, »te visit®quot;quot;*^
ende te siene de Processen, ende te hulpen niae
ende formeren die vonnissen daerop te ghevene

uit deze zamenwerking 4) moest geleidelijk nevens so ^^
oorzaken de vermenging en zamensmelting van beide ^^^
legien volgen, waarvan wij; nu in den Haagschcn ^
voorbeeld zullen aantreffen.

IJ Zie CHEISXTN, Cosiumen van Brabandt, D. T, bl. 285 vo^^^^

2)nbsp;Reeds philips de Goede wees hun dezelfde verblijfp\'®quot;\'®

3)nbsp;Plac. v. Br., D. I, bl. 267.

M^t

Zie Tegenio. Staat, bl. 213. »De Groote Raad van ^^ pleit
niet gewoon des agtermiddags , wanneer er voor het
wordt, te vergaderen, opdat de Leden van dien Raad li«\' 30
zouden können bywoonen en de vercischte toesteroniicg =gt; ^^^eg®quot;\'
deszelfa Vonnissen, die door den Kanselier van Brabant
worden.quot;nbsp;^^^

Ook met den Raad werd het Leenhof in 1578 naar j^geobo^
gebragt. En in 1773 heeft de gansche ontbinding van ^^^^^^^^ toe-
plaats, terwijl alle zijne werkzaamheden aan den Raad
vertrouwd.

iï O O P D S T U K I.

^^ Leenhof van beabant, te \'s hage (1591—\'1795).

M\'ii .

ïeo^tnbsp;hiervoren, dat de Raad van Brabant zijne

het ^^^nbsp;over het geheele Hertogdom, waaronder

grootste gedeelte der tegenwoordige Provincie Noord-
^abant K T

quot;^eiioorjjg en over de Gewesten, bekend onder den

■naa--

aam

Het is -L-

quot;Ier de plaats niet te onderzoeken, welk aandeel
Prinbsp;genomen hebben aan de verdediging der

Onbsp;en der gewetensvrijheid tegen den Koning van

Panje

^^ ^ \' in hoeverre sommige zich door toetreding tot
vin •nbsp;Unie of anderzins aan de Vereenigde Pro-

hebben aangesloten. Zoo veel is zeker dat zij vroe-

Wer het tooneel waren van den oorlog, welke door
^««mderen met onbezweken moed zoo lang tegen de

^ïonarchie

teanbsp;van Europa gevoerd en zoo gelukkiglijk

gebragt werd.

Naar gelang deze of gene plaatsen nu van den

afvielen of wel door kracht van wapenen op de Spanja®\'^

den werden vermeesterd, hield daar het gezag des Ilertogs op^

en tevens dat der Hooge regterlijke Collegien. Deze toest\'\'^

moest al spoedig groote ongelegenheden baren, en lt;Je noo

zakelijkheid doen geboren worden om daarin tenbsp;^

Drie regts-collegiën werden dan ook in de Republiek i»

leven geroepen, ter vervanging van even zoo vele zuidel\'J^^^

Hoven. In de eerste plaats verving de Ifooge Baad van

land. Zeeland en West-Friesland den Grooten Raad vao

chelen, aan welks regtsgebied de meeste Nederlaudschs ge^^®®

■ ,o- van

ten vroeger onderworpen waren i). Na de verovermo ^^
Staats-Vlaanderen, werd te Middelburs- opgerigt de
van Vlaanderen, welke voor die landstreek de plaats iquot; \' ^^

van het Hof te Gend 2). Aan dezelfde omstandigheden ® ^
ook de Baad van Bralant te \'s Hage gevestigd liet aa»^
te danken.

Zie hier eenige byzonderheden wegens de InsteÜ\'quot;»
Inrigting.

^ 1. 3). De eerste aanleiding tot de oprigting
zocht worden in een verzoekschrift bij den toenm^^\'o
Gouverneur en Kapitein-Generaal der Vereenigde Pro^^quot;

1) SIMON VAN LEEÜWUN, Censura forensiis, p. Ii , I- ^
DB PACQZ, t. a. p., bl. 30.
h i599, DE i-ACQZ, bl 31.

Zie Groot Plac. Boek, D. V, b!. 894-898.

den r

van LEICESTER ingediend door de regering i) van
Van \'nbsp;welke zieh beklaagde, dat de ingezetenen

stols ^ ^^^\'^^Sraafschap tengevolge der gebeurtenissen ver-
van hun regt van hooger beroep, \'t welk zij
bij den Raad van Brabant te Brussel had-
genoten, en dat om dezelfde reden ook de zaken, die
® ï^eenhof van Brabant moeiten worden behandeld,
bUven.

Gehoor-

advienbsp;aan die klagt magtigde Leicester, op

® den Raad van State, bij acte van \'25 Febr. 1586,

yieti ) •

\'vrientlijci^en

lieven Neeve den Heere Graave mau-

^^^ Nassau of die van sijnen raade, met eenige

^^^^^^ bequaame rechtsgeleerden, die zijner

believen zoude daartoe te verkiesenom in

T.nbsp;en leengedingen den Raad en het Leenhof van

^quot;^bant te

i^eïis ^ ^®i\'tegenwoordigen. Deze vergunning was blij-
1nbsp;inhoud slechts bii voorraad verleend, tot dat

^\'^ders zoude worden voorzien, en schijnt alleen
^ ^^«g gehad te hebben tot het Markgraafschap Bergen-
^\'ord \'nbsp;^^^ andere plaatsen hier geene melding

Op den SS\'\'quot; Augustus van hetzelfde jaar

I)

\'\'«n Autho-nsatie staat: »die van de Kamere van Reeke-
Hiiyae ende Markgraefschap van Bergen op ten Zoom.quot;

an

laar aij beweerden , wezen zoowel hunne Kameren als

1 B ^nbsp;------------

^aa tyijnbsp;arrestequot;, maar zij waren daarvan «by lanckheijt

^lertog \'^^Sebrocht door den appetyte van overal te heerschen by den

Brabandt.quot;

^^quot;^faalnbsp;^larkgvaafschap eenigen tijd te voren door de Staten

souderlinga redenenquot; was opgedragen.

werden, krachtens voormelde magtiging, door Prins MAt^^^^
»beneffens die van sijnen raad, bij provisiequot; drie reg\'®»^
leerden i) benoemd, die zich in geval van

noodzakelijkl»®^

door Assessoren konden doen bijstaan, en aan wie de

voegdheid werd gegeven, om wegens de toenmalig®

staltenisse van den landequot; de Souvereine Justitie ovei

g\\ OlB

zaken van Brabant uit te oefenen, met vergunning J

te Delft of te \'s Gravenhage »daar hetselve best sal

leegen hunne zittingen te houden. Dewijl

\'t algemeen regtspraak werd verleend over de zake»

Brabant, schijnt de Prins verder gegaan te zijn d»quot; ^^^^

toequot;\'®\'

toe hij gemagtigd was, \'t geen daaraan kan worden
schreven, dat dezelfde behoefte welke het verzoek
van Bergen-op-Zoom had uitgelokt, zich ook elders m
bant deed of zoude doen gevoelen 4).

■cif-

1) Mr. andeies hessels , jeak van den warcke 6)1 LOÜ!® quot;
Vgl. sCHEhTEMX, Staatkundig Nederland in voce johan vaN d®

volg-
de

en van der kop, Nieuw Nederlands Admjs-Boek, 1782, D-1^\'

2)nbsp;Dit deed de Prins als Stadhouder van Holland en Zeeland biü^^ ^^gg.

Acte vanTerritoir bij het Hof van Hollandt ge/ionJirmeertden\\BNov^^^^ \' ge-

3)nbsp;De reden waarom ook van Delft sprake is, schijnt a

legen, dat \'s Gravenhage in de laatste jaren door de

der Spanjaarden, zoo zeer geleden had, dat men eiquot; zelft

had om »deze playsirige plaetse,quot; zoo als eor zegt, te ^^ pelf*

den; dat in 1577 die van den Rade van Holland, welk«\' ^^t\'

v.^.., lu 1171 ( uiv; vttu uuii x^aue van riuaauvj gt;nbsp;T(gt;n quot;

zich gevestigd hadden, bij hunne terugkomst-in\'s Hage ^^^quot;^^^„geO\'

rao

C» ------- .^.»quot;\'•■i.i i^iii citiJUgc n U/itii»nbsp;-

op te rigten Hoogen Raad van Holland. Zie j. dekisjiek\'

_ • _ .nbsp;, ^nbsp;.nbsp;nn

ving van s\' Gravenhage, enz. 1730, D. I, bl. 85 volg- e» ^^^gn-op\'

\'*) Of wordt hier onder Brabant alleen het land van Bei«
Zoom bedoeld ?

W

belft en \'s Gravenhage als de zetel van den nieuwen
aangewezen, ligt voor de hand. Brabant was het

to

■^aeel van

ijjnbsp;oorlog, en zou het vestigen van den Raad

de

^ steden aldaar groote bezwaren hebben opgele-

verd.

opnbsp;schijnt in den aanvang het oog te hebben gehad

gen-op.2oonj of Willemstad, maar daarvan om even
^öaen te hebben afgezien. Ik maak dit op uit
^elfde^^^ ^^^ ^^^nbsp;Holland i) van 18 Nov. des-

\'^ollegquot;nbsp;baarbij de keuze van den zetel van het nieuw

des f. ^^nbsp;\'s Gravenhage »mits de geleegentheijt

tijdgquot; I

bevestigd, en voorts territoir verleend werd.
bedeel;nbsp;^^ ^^ tijdelijke behoefte der regts-

^^ Brabant te voorzien, duurden voort tot den

Se

^nbsp;warmeer door de Staten-Generaal werd

^^ een Hof bestaande uit zeven Baden waarvan één
^taat

^an Advocaat-Fiscaal of Procnreur-Oeneraal
kernen, mitsgaders een Griffier tevens Ment-
\'^^ploieten; aan welk Collegie opgedragen werd

van alle zaken, die van ouds ter kennis

»van de Cancellarije ende het Leenhof van

dpn \' ^^arvan de Cancelier en de raaden van ouden tij-
baare VP •

Q^ ■\'^^identie gehad hebben in de stad van Brussel.quot;
-nbsp;^^ze inrigting slechts tijdelijk moest zijn, is zij

b DiP

sgiynbsp;in gekend »soonbsp;ten respeete van de authoriteyt van

^^^^•quot;igheciquot;nbsp;^Is om voornbsp;te koomen alle misverstanden ende

^^ -Êï\'ecjje\'nbsp;®oudennbsp;moogen gemoveert worden.quot;

^^•^ësis^j,nbsp;^^^ Raadt vannbsp;Brabant. Het stuk is door j. yah

\'quot;^^ei.t onderteekend.

dat

echter de grondslag gebleven van het collegie
der den naam van Baad en Leenhove van
Lande van Overmaze, tot de omwenteling van
bestaan \').

jï

Ik merk ter loops aan, dat bij die Resolutie uit^rquot;
lijk wordt bepaald, dat hierdoor volstrekt niet zouden ^^^
den »geprejudicieert de Privilegien en Gerechtighee\'^®quot;

önbsp;g(ee-

het Landt van Brabant, der Baanderheeren, Edelen;

den, Vrijheeden, Dorpen en andere Ingezetenen van

In hoeverre deze belofte werd nagekomen, zal later » ^^^

Hoewel door de Staten-Generaal aan den Raad geen ^eP®®

■eves-

zetel werd aangewezen., is deze feitelijk te Hage ë
tigd, alwaar het door Prins maurits benoemde

ting genomen had, in wier werkzaamheden dit nien«\'®^ ^^
leg ie slechts opvolgde. Later vinden vfij oan

VriëS^^

hunne beurt door de Staten van Holland en West-t^ ^ ^^^
iiterriiorium in den Hagequot; verleend, en den Ra

civi

verklaard om aldaar alle zaken zoo crimineel ■\'\')
tot zijne kennis gebragt, te beregten, de gevang

sal

voorpoorte van den Hoove, soo waanneer d^^aT pl^^^®^

te

Weesen, ofte andersints in andere bequame pla»^®®

;cll

laiide

Het provisionele schijnt in het algemeen hier te

^^^ 1506-

2} Concessie van territoir — verkent den 4 ende 5 Vef.^^^\'^nbsp;op

irje

Hier wordt daarvan het eerst melding semaakt ennbsp;goc^

gegeven dat de Zeven Eaden «bevinden dat tot haarenbsp;fl\'»\'

koomen eenige crimineele saaken.quot; Een persoon van »To»\'\'quot;
toen in \'s Hage gevangen.

\'geeren

te

^nbsp;examineeren ende ter gewoonlijcke plaatse

Hooit •nbsp;Ook deze voorloopige maatregelen zijn

Vannbsp;en bleven standhouden tot de ontbinding

ovej,^*^^^^quot; ^^^^nbsp;van Brabant naar \'s Gravenhage

^\'\'\'elk ^^^nbsp;gedeelten van het oude Hertogdom,

den s ^^nbsp;Nederlanden volhard hadden, of op

lutienbsp;Veroverd waren, en daarna, zooals de Reso-

Verder uitdrukt, »deur Godes genade nog souden

, g^ïeduceert.quot;
dit

Coli

quot;e^o ...nbsp;werden nu ook , zoo als wij zagen, de

bitnbsp;opgedragen van het Leenhof van Brabant.

Voejjjg \'nbsp;\' onafhankelijk van het bereids aange-

\'nbsp;voorbeeld van het Leenhof van Holland, dat

reo.„i-nbsp;aanwezig onder karel den Stoute eene nadere

doornbsp;ontvangen (19 Oct. 1469) en sedert (aquot; 1519),

Hof ^^nbsp;voor een deel uit de Raden van het gewone
Hollamj zamengesteld was; en door welk laatste

Y

de

die de Raad in het Binnenhof innam, geeft

lietnbsp;lt;3e volgende beschrijving: uHet portaal

gaanderij gelogen , die tot do Vergaderplaats der

ïeidt), weder uittredende, vind men aanstonds aan de
eefstgnbsp;^ - - ■nbsp;^ . . .. .

dat \'quot;Sang tot den Rade en Leenhove van Brabant. Het

daar bejegent, is de Pkitrolle, welke, schoon niet
»■sgm\' ster in „,, . .nbsp;. . . .nbsp;, , . _ _

fileert.

5 ClOOf ,nbsp;• — J gt;

\'^quot;ßiTs, Prins van Nassau, in der tijd Gouverneur in

\'\'^■\'ïieti^nbsp;Verders is deze Raad nog van meer andere kamers

\'nbsp;alle in \'t particulier op te tellen, wy onnodig agten.\'

Collegie, ten tijde der verlegging van den Raad
bant, ook de leenprocessen werden beregtnbsp;i

■ O\'nbsp;\'

Als men dan ook liet grondgebied in

aanmerking

waarover de judicature van den Raad van Brabant te s ^^^^
in vergelijking met dien te Brussel, zich uitstrekte, ^^^ ^^^^

zon

gereedelijk tot de overtuiging, dat het nieuw Collega®

eenig bezwaar ook in zalen van Leen, regt kon sp\'\'®^^

en de oprigting van een bijzonder Leenhof overbodig

gx jgden %

Werd in den aanvang het Collegie uit zeven )nbsp;.

. ^giJert ^

vormd, later groeide hun getal tot tien aan, en is -

.irlp \'^aquot;

negen teruggebragt. Zij genoten eerst eene wefla» • ^^

j tig^ UP

ponden \'s jaars, daarna tot 1500 guldens verhoogd.
baar Ministerie werd bekleed, zoo gezegd is, door den
caat-Fiscaal of Procureur-Generaal; en behalve den ^
tevens Rentmeester der exploicten, waren aan h®quot;
toegevoegd een Drost of Onderschout, zes a zeven
ders, waarvan twee door den lande bezoldigd,
van de hamer heetten, en nevens hen eenige hode^

J) Zie Gr. Plac. B., D. 11, kol. 2645: Instruciie

van den Leenhove van HoUandl ende West- Vrieslandt. ____W

hl 63 quot;

7 April 1661.....dat geduyrende de voorledeiie Ti\'«quot; .\'ordf®\'\'\'

lantsche Oorlogen de kennisse van de Leensaecken

Processen voor onsen Hove geconfondeert

gheweestnbsp;^gg^,

Overzigt van het Nederlatidsche Rijks-Archief,

bl. 211 en 49, waar gewag wordt gemaakt van het pg0ico\'gt;r\'
eerste Memoriaalboek van dat Leenhof van 1520—15®^\'
dige Staat van Holland, D. I, bl. 202—204.nbsp;pcrSquot;quot;quot;®quot;

Dat getal herinnert ons aan de t-Seven weerdighquot;

van PHILIPS dm Goede,

3) JAN190N, bl. 21. Van eenen Eersten karoerbewaai

^\'an Kanselier, door den Voorzitter van liet Brus-
gevoerd, is nooit aan dien van het Haagsche

, \' den beginne droes; hii den naam van Eerste
Had^ ennbsp;önbsp;ö J

eerst in 1629 werd aan jagob van aekssen tot
^nbsp;, bii bijzondere Resolutie der Alge-

\'\'««f^ \'nbsp;de naam verleend van Eerste presiderende

Veti ^^^^^^ titulature aan den Voorzitter steeds is verble-
1 ^^^^ uitspraken, resolutien enz. van den Raad vin-

^an met de woorden: »De eerste presiderende
^and ^nbsp;van den Raad en Leenhove van Brabant en

Overmazequot; enz. In zaken van Leen was de Eer-

Pïpsid

tevens Stadkotider van de Leenen. De

^ï^Üere ^ ^^S^^aeen vinden wij verder even als die van
aanzienlijk^

Hgchamen i), steeds aangesproken : Edel
(^eren; immers in de schrifturen, welke bij den
ingediend en in alle officiele stukken, wordt

en

gegeven.

(jj^ quot;it bet D. van den: Staat der Financie van de
quot;ïaTBeïjnbsp;^^^nbsp;melding gemaakt: »Bevorens had de

^^^ ftf.1nbsp;den Raad van Braband reeds inden jaare

quot;y ftp quot;quot;quot;er van den Kaad van HraDana reeas in ueu j^itix^

H- H- Mog. te kennen gegeven, dat met tweo

\'\'et kaarssen, die voor den gem. Raad geleverd wer-
(lie quot;ömoïelHj,nbsp;. „nbsp;_________

\'^\'^\'\'^ntiteit\'^^^\'\'\'\'\'^nbsp;dienen, waarop

50

i vd

Uit hetgeen wij zeiden volgt, dat het regtsfi^eW-

onzen Raad zich van lieverlede uitbreidde, naarmat\'-^
verovering van meerdere Generaliteitslanden, zoodat

lijk het grootste gedeelte van die streken, welke net o^^^
woordige Noord-Brabant en het Hertogdom Limburg ^^^
ken en door den Vrede van Munster aan den Staat
verzekerd \'), daaraan onderworpen was 2),

Ik

Als ik Limburg noem en wel dat gedeelte hetwe ^^^

der naam van Lande van Overmaze aan onze

gehecht was, moet ik echter daarvan uitzonderen

Maastricht. Deze verkeerde in een bijzondereu - ^^

welke haar buiten het gewone regtsgebied van

Limburg sloot. De oppermagt over de stad en ^^^

, Vereequot;\'»

v-aO

omtrek werd geoefend door de Staten-Generaal der
Nederlanden, als in de plaats getreden van den Her^^^ ^^
Brabant, gezamenlijk met den Prins Bisschop van

. ak ^^^

Ij Over de Maijerij van \'s Bosch is iu 1654 eenenbsp;ee»

Chambre-mi-partie gevolgd, en omtrent de Landen vannbsp;j;,

eind verdrag in 1661 getroffen. Vgl. Tegenwoordigenbsp;gepfquot;\'

175 en britz t. a. p. bl. 200 en 201 (waar stockmii«®
.en wordt).

Wij moeten ons bepalen slechts dit aangaandenbsp;wi»®®

mede te deelen; de kansen van den oorlog deden dit J^^jjej®\'quot;®\'\'\'
len; en wij nemen dus bier het tijdstip van 1648 en ®
Vgl. aitzkma, Herstelde Leuuw, bl. 230 volg.nbsp;^jjj

3) Zie Tegenwoordige Staat van de Generahit-Landen (D-

in 1788 over eene territoriale questie, voorkomende in ^^
halen twee deelen Advisen, blijkt van onderscheidene \'^quot;[^quot;^jj^geg®

sehen den Hertog vnn Brabant en den Bisschop van

Yajjnbsp;^ ingewikkelde regering en eene verdeeling

Volog ^ \' ^velke aanleiding gaf tot de zonderlingste ge-
twp \'nbsp;daar aan de meeste ambten in duplo,

li

Statejjnbsp;Secretarissen, waarvan de een door de

^ twee Commissarissen-Decisenrs van de Staten,

e and

.nbsp;den Bisschop naar Maastricht afgevaar-

^nbsp;) rJ-

^elijgp ^\' te zamen, als ware het, met de Oppermagt
tevens een regts-collegie vormden , waarvoor in

Ijetnbsp;^isütiele zaken betrekkelijk,quot; zoo als daar gezegd

leest: »Tot Procedures in civile zaken behooren

waarbij bepaald wo,dt, in welke gevallen de Ju-

Brabandschen of Luiksohen regter op een\' Luikschen
( quot; of nig.\'nbsp;door middel van arrest op deszelfs g---\'-

\'\'^\'•■^^likelin\'^\' worden gefundeerd. Tot criminele Procedure
\'6!5,nbsp;\' 45 er

hebbende gedelinqueerd en op heeter daad
voor den Regter dier plaatse zoude te regt
voorschrijft, dat in geval de délinquant op
regjnbsp;niet dadelijk wordt geattrapeerd op \'t territoir

datnbsp;wiens Jurisdictie hij heeft gedelinqueerd, maar

dienbsp;Souverain geretireerd heeft, dat het dan aan dea

hemnbsp;délinquant te vervolgen, wordt gepermit-

gjj ^^ \' S\'\'°fdgebied van den naburigen Souverain te prose-

, op voorwaarde nogtans, dat hij na gedane
^^ P^aatgQnbsp;^^\'ergegeven worden aan den Officier en Regters

\' quot;iwen\'nbsp;govat, om aldaar te regt te worden gesteld.quot;

\') 2ii , \' ie

■ judico,

■^ßri ((g r*nbsp;twee jaren. Als zij ter vergadering gingen

i\'ksehe den trap van het Stadhuis ter regter-, de

dien

^\'quot;iker-zijde op, gelijk alle andere Regeringspersonen.

5tefl

appellatofio werden gebragt alle uitspraken, die m
aanleg door Schepenen of andere Regters waren ge^^ _

Dientengevolge is het tweeheerige i) Maastricht
gebied nooit onderworpen geweest aan de beslissing®\'^ ^^
den Raad, en beschouwd als een »staet ende provinci® P

iroviquot;

ticulier, verscheijden van de andere Staten ofte p
van beijde de voorz. Heeren 2).quot;

§ 2. Ik heb alzoo in korte trekken den oorspi\'»quot;^
den Haagschen Raad aangewezen; zoo zwaar het lOÜ

iets zekers wegens het Brusselsche Collegie mede te

der

weinig moeite kostte het, de omstandigheden

slechts op

rigting van het iïaagsche te vermelden; eene
pervlakkige beschouwing der placaten, die zaak betr^
is daartoe voldoende.

Ik wil thans beproeven eenigzins nader de i^no
den Raad in het licht te stellen, en hier en daar
stippen omtrent de wijze van procederen

Ik heb niet kunnen nagaan, welke Insiructi^

geleerden, door Prins maürits benoemd , hehhen g
het is echter hoogst waarschijnlijk , dat daaibij ^^^
mogelijk zullen zijn in acht genomen de vormen die by ^^^
Brusselschen Raad in praktijk waren, en dat dit verd

1) SLINGELANDT, Staatkundige geschriftan, D. lï,nbsp;^g»

Zie Articulm gheaccordeert by den Prince van Oran\'J\'^

kht cP

van de Geestelyollieijt ende Magistraet der Stadt Maastn
Aug. 1632. Gr. Plac, B,, D. II, kol. 621 volg-

lieeft

tot dat ook ons Collegie zich rigtte naar

^^\'^quot;\'^nantie d^oor albekt en isabella den 13 April 1604,

igd op den •gt;■gt; Stile ende Maniete van Procederen
den 9

^^ ^ \'Souverainen Baedt glieordonneert in Brabant i}.quot;
de voorschriften, daarin vervat heeft men zich sedert
Instnbsp;bet mij nergens is gebleken, dat die

\'^tie bjj executoir verklaard zii, is het echter on-

•^at deze steeds tot rigtsnoer heeft ge-

ler, \'

met die wijzigingen , welke de verschil-
van het Noorden medebragten. Zij
iietnbsp;^^^ ^^^^ gezag hier te lande opgenomen in

Placaatboek, D. II, Kol. 849 volg.

Uenbsp;,

61\'tine dan, zoo als zij genoemd wordt, bestaat uit

^ikelen, verdeeld in 27 kapittelen, waarvan het eer-

over Y,clo% Raede in H Generael.\'\'

Nadat d

clpnnbsp;eenigzins het regtsgebied is aangeduid, wor-

veïder

^^^i-Vi\'dnbsp;regten en pligten van den Kanselier ont-

\' \'•mder anderen den raedtduijden en allen anderen
^\'Posten Vi 1

alle\' quot;®volen den »Gancellier ghehoorsaem te wesen in
^Shene dat

Da

eerlijok ende tamelijck zijn ende wesen zal.quot;

bepaalt art. 5, dat bij vacature van Raadsleden,

^ocaat, Procnreur-Generaal en Griffiers, de Kanselier
Verdere 1

^ ieden eene aanbeveling van drie personen den

Ovf.,. ■nbsp;zijn de volgende vi\'oordcn opmerfcelijk: idiadden

\\nbsp;\'-rsi nn .

^^nbsp;visiteren in onsen Eaede van Brabandt ende van

\'^Petiquot; \' ^^\'^^nnantien van denzelven Eaede, en daerop doen be-
JAN190N, De Republiek der Vereeniyde Nederlan-
III, bl. 14.

Hertog moeten presenteren \'), die daarop zoodanig
zal slaan als zal bevonden worden te behooren;
regt van den Souverein, even als in alle andere, Hun
Mögenden opvolgden.

Uit art. 6 blijkt, dat de Raad telken dage verga ^
en wel des zomers \'s morgens ten 7 , des winters ten
ure 2), ten einde na het bijwonen der mis 3), onnn\'^^\'^^^^
tot de bezigheden over te gaan, en dat des zomers tot
des winters tot 11 ure, om daarna gedurende alle ja^i«
tijden van 3 tot 5 ure na den middag de werkz^^®^\'
den te hervatten.

De leden zouden zich daarin te regelen hebben ^
»d\'Horlogie clocke van St. nicolaes Kercke op ^e P^
van te verbeuren die weerde van den daa;e oft halve\'^ o
dat zij des gebreckelijckquot; zouden zijn, tenzij zij
redenen van verschooning hadden, waarvan de ^^
bij tijds moest verwittigd worden; tetwijl bij art. 8 .

GrifSers werd opgedragen om op hunnen eed een
ter 4) te houden ,

waarop de afwezigen en z\'J

bl.

1)nbsp;iiCe droit n\'avait d\'abord appartenu,quot; zegt de
uqu\'au grand conseil et au conseil de Hainaut. chaRLES vi ^
à ceux de Brabant, de Luxembourg, de Flandre et do

un édit du 12 Septembre 1736.quot;nbsp;.liet--

2)nbsp;Deze uren scbijnen te \'s Hage in 9 en veranderd;
zegt JANiçoN, na de middag, tenzij de zaken bet vereischen-

Vgl, DE RIEMER, t. a. p. bl, 125.
Overeenkomende met het fransche Registre de pointe- ^^^^ go
DONNEAU, Coll. des Lois françaises, D. I, bl. 442; de decreteu ^^^^ ^^^
Maart 1803 en van 30 Januarij 1811, en vgl. careê. ®

. ^^ laat kwamen werden opgeteekend, waarvan dan de

inzage ontving.

ZQXifnbsp;wordt bepaald, dat de Raden zitting

^^ nemen naar orde hunner benoeming en eedsafleg-
ging u

^\'ocii ^^nbsp;elkander niet in den bloede mogten bestaan

^ vader, noch als zoon, noch als broeder of zwager.
endnbsp;artikelen schrijven voor dat de requesten

^^PpUoatien door eenen bij den Raad geadmitteerden
^^nbsp;moeten worden ingediend, en was deze gehou-

\' eene boete van zes stuivers ten behoeve van St.
üaarbij de noodige kortheid te betrachten en geen
^\'an woorden te gebruiken.
Raden zouden die verzoekschriften onder goed-

van den Kanselier afdoen, tenzij in zaken van
eiang wanneer het getal van vijf leden vereischt werd.

. \' ^^oofdstuk

eindigt met de verdeeling van den Raad

kamers, volsens eenen rooster daarvan door den
Katisgi-nbsp;®

die ^^ \'^\'^ïvaardigen ; met bijvoeging dat alle zaken,

Vorst betreffen, »oft andere rechten concernerende
^eii p-nbsp;\'

det ^^^^ ^^^^^^ ghetracteert worden in presentie van een
fiscalen ende niet anders,quot;

compétence des juridictious civiles, D. I, bk

Vgl

iïiwenjjj^\'nbsp;ons Reglement op de afwisseling en orde van
%) quot;dienst.

Bruss^®\'®quot;\'^®^®^quot;\'\'nbsp;was die Heilige de Patrones der kapel van liet

Sh vo^nbsp;Vgl. overigens bavli!, Dictionnaire historique etcri-

Bet tweede Kapittel heeft tot opschrift: van \'I

a^iler^

onsen Raedis-luyden, Griffiers, Secretarissen .

Siqyposten van onsen Baede in \'t iesundere aenga^\'^-

Art. 17 verbiedt den Raadsleden en Griffiers eenig®

te

gien, pensioen oft offieien van iemandt wie hij ^\'J ^^

aanvaarden dan van den Vorst alleen; wil, dat zij ^^^

be2\'g

uitsluitend i) naet hunne regterlijke betrekking
houden, en in geene zaak advies zullen geven
voor den Raad zou dienen op straffe van »arbitrae\'«^
ghecorrigeert te worden.quot; Hiervan waren uitgezquot;quot;\'^®\'^
de zaken waarin vaders, kinderen en broeders betrokk\'^

waren.

Volgens art. 18 moesten de leden de geheimen
Raad en van de requesten bewaren top pene

van heure Offieien,quot; met vermelding van dergelij
schrift ook ten opzigte der ^gt;Clercken:\' Deze
schijnt van meerderen omvang en nadruk dan art-
zer Regt. Org. ; en zou waarschijnlijk eene onlange ® ^
vaardigde circulaire (20 Februarij des vorigen jaar^^) °

bodig gemaakt hebben. Het Groot Placaatboek in
doorbladerende stiet ik op eene »Ampliatie s)quot; van ar
en 231, nvan de instructie van den Hove van ÏÏolM^^^
^^van den Hoogen Bade,\'\' waarbij »op peyne van suspe

deze

\') »Dat sy hen alleenlyck occuperen in onseu dienste.\'

2)nbsp;Vgl. art. 24 der Wet op do Kegt. Organ.

3)nbsp;Zie d. 2, kol. 788 (24 Maart 1644).

^^ verboden werd het geheim van \'t geen in de

behandeld

was, te schenden. Het secreta of
\'^^na Q .

in ]?nbsp;revelalis was overigens een algemeen

erkend beginsel.
^^nbsp;»sullen alle die van den Raede hen respective

endenbsp;mette gagein die hen toeghevueght

ofj. . ^^^^^i\'dineert sjn____sonder dat iemandt van hen ,

^quot;ders in heuren name eenighe schencken oft
S^ieiiquot; ^^^^nbsp;vonnisse sal moghen. . . . ontfan-

^^illenbsp;armen luyden om Godts-

ïvninbsp;\'nbsp;denselven alsoo ghereedt syn als den

^fil\'üQ.nbsp;^nbsp;suppoosten mogten geene stukken

tax

Iggj, ,

Hior^f ,nbsp;Niemand aan het collegie verbonden

Hielen \'nbsp;onverhoopt over-

, le schrifturen

des te gemakkelijker (»te batquot;) zou

S^ootenbsp;eene bepaling welke voorzeker van de

Ook ^^^^^^Stigheid des wetgevers getuigt, die dan

dezelfde reden bij art. 28 voorschrijft, dat er,

ïiss«.nbsp;van den Raeden , GrefSers, Secreta-

)nbsp;A 1

^an jnbsp;^\'^eaten oft Procureurs gescheiden sullen zyn

l^anbsp;van stonden aenquot; iemand door den

de .nbsp;quot;^quot;^eten benoemd worden »omme te inventarieren

\'\'■icli V,nbsp;ende munimentenquot; welke zij onder

hadden.

Het HF-\' Hoofdstuk bevat de procesorde voor
rissen te volgen.

■ekome\'^\'

Daarbij wordt geregeld de wijze, hoe de nio

,1 iioe

requesten in handen dier regters werden gesteld?

de partijen deden dagvaarden, hoe gehandeld

geval de gedaagde partij niet verkoos te antwoorden\' ^^^

als zij in het geheel niet verscheen; in welke bei^e o

vallen »deffaultquot; werd verleend, en de door den ^ ^^^

gearticuleerde feiten werden behouden vooor erkent^

romiöi®®^\'

36). Bij ontkentenis der daadzaken werd voor ^^ ^^^
rissen een getuigen-verhoor gehouden ; zij moe^equot; ^^ ^
dan »ernsteljck wel ende verstandelyckquot; onder^r^o ^^
hunne verklaringen »ghetrouweljck in gheschrifte ^\' ^^^^
hun die terstond voorlezen, en verder »die enqneste Sv
houden, ende die wel bewaren (art. 37)

De getuigen genoten vergoeding naarmate hunner

quot;•017 quot; OV, .,nbsp;J-----.1________1nbsp;„„.rcan . te

liteyt,quot; en «hoe deselve ghewoonljck reysen,
te peerde, te waghen , oft te voete,quot; enz. C^^-nbsp;^^

moesten hunne verklaring teekenen of
waren verpligt »heure depositie secreet te houden (»r
Aan den verweerder wordt vervolgens vergunning

om ook zijnerzijds getuigen te doen liooren

Met die enqueste nu werd e\'én Commissaris belast
eenen Secretaris bijgestaan. In lastige zaken kon

der P

eene

selier een grooter getal aanwijzen; ook was —
tijen geregtigd eenen tweeden Commissaris te haren
te doen benoemen (art. 43).

Er

worden

\'^eerdnbsp;\'nbsp;uitzondering i) het hooren van

Wjnbsp;toegestaan, zouden die niet »ghetaxeert

tot 1

ggjg^nbsp;^^^ partje; dies sal een tnrbe maer

voor een ghetuyghequot; (art. 44
Eentquot;nbsp;bij het hooren der getuigen «negli-

liooïi; ^^^^^^ geweest, »sulcks dat daeromme behoefden her-
Vtenbsp;te worden , geschiedde dit ten

lyie, \'\'nbsp;(art. 48).

Cojjjj^.nbsp;zoo lezen wij verder, niet »solliciteren om

in ^ hebbenquot;, en de Kanselier moest geheel vrij
^^uze zijn (art. 49).

\'Spreekt vervolgens de opdragt van commissien

Coïï-v • gt; Oe Kanselier mogt buiten het Collegie eenen

^fflissaris

de „nbsp;Paries aanstellen, wonende ter plaatse waar

H^eue ly,

5ilec|if .nbsp;gehouden worden. Dit gebeurde echter

In. *

j^jnbsp;eine zaken, en in geval de partijen arm waren.

iQiissarissen buiten hunne »residentiequot; werk-

^ \' \'^\'itvingen zij daags twee Spaansche kroonen s),

Uren 1nbsp;inne begrepen,quot; maar moesten dan vijf

daagg 1 .

®zig zijn, »indien Procureurs oft partyen zoo

^eel

^ behoefden

«tn

^\'^^fetiei^nbsp;Saecken oft andere van grooter importantie, ter

an ^\'^quot;cellier ende Eaede.quot;
ßnbsp;«Ie Proe. Civ.

, - Kif ,nbsp;\'\'aakende het declareeren mn daggelden, etc. by

1 ^^ Tinbsp;j

fej,.nbsp;Brabant, weegens het doen van Commissien,

■ 1740.nbsp;Gr. Plac. B., D. VI, bl. 702.

in de volgende Artikelen wordt hun salaris bepaa
zij buiten de gewone uren in of buiten de vacantie
soigneerden,quot; en verder de vacatiegelden geregeld, die
de partijen in rekening gebragt konden worden- ^^^
Als men daaruit ziet, dat de geschilvoerende partij^quot; ^^
ven en behalve liet honorarium van advocaten,

de saiai^^

van procureurs, deurwaarders enz. nog hunne regtei\'® ^^

ten betalen, laat het zich verklaren, dat de klagt over

• nor li®

kostbaarheid der procedures in deze daa-en ni^t v

o-teM

eerst is aangeheven, en dat hetgeen van onze reg

. ör-

----------------

donnantie ruimschoots gezorgd was, bleek reeds m\'\' ^^^

en zullen wij nader aantoonen. Het strekt voorwa^i

voorouderen tot eer, en welligt draagt de xcgi^P\'^^ i

, leTOf

geen ander volk daarvan meerdere blijken, dat d^ ^^
van Themis den armen evenzeer ^toegankelijk ^^
zelfs dat hnn de voorrang iverd toegekend.
daarvan in deze Ordonnantie het bewijs en treft
sporen van dezelfde zorg aan. Zoo lezen wij b-

1) Zie Vertoog over de ongerijmdheid van het samenstel on^ ^^
daagsche Regtsgeleerdheid en Praktijk tloor Mr. willeji sCHOBquot; \'
sident van den Kaad van Vlaanderen. 1 777.

voor de regtscollegien van Maastricht, dat alle
arme en onvermogende personen »gratis geex-
^\'ade vóór alle anderen zonder eenige exceptie
^^ gheprefereert snllen werden i).quot;

flet IV .

cesfip^ a P tel handelt over »de rapporten van de pro-

denbsp;blijkt dat de Kanselier de zaken onder

iti 1, .nbsp;verdeelde en den rapporteur benoemde. Tot

®ine Kquot;

i\'ati,. quot;^zonderheden daalt hier de Wetgever af. De
Pporteijj Q,

daer p ®oest de stukken »neerstelyck oversien ende

beh.

ino

\'^^i\'iyck extract maecken;quot; bij gebreke van dien

geen verslag uitbrengen en verloor «de emolu-

Van 1

Zotirjgnbsp;^^ voorschreven rapportequot; (art. 82). Hij

»gejjnbsp;^^^^ proces in den Raad was voorgelezen,

rei) ^nbsp;bescheydelyck te verhalen ende te touche-

^ Pünctenquot; waar het op aan kwam (art. 84). Ver-
^oest z-

^floopnbsp;benoeming geheim blijven, en ook na

het geding niet bekend worden (art. 85 en

nu gedaan was, vroeg de Kanselier

^^^Volo.nbsp;fiaadsleden, eerst die des rapporteurs, en

® ^an dengene die hem goeddacht (art. 86). In
Van

de i\' ^^°®yelijkheid of het staken der stemmen, moest
ïeu^),nbsp;opinien tot een der trachten te reduce-

noodig de zaken

op nieuw »in deliberatie stel-

^^ düii^\' ^^^^^\'»ent van de Ho. Mo. Heeten Stateti-Generaalv.dz.
quot;^rt ?n -^«cejtóer 1662, Gr. Plac, B., D. II, kol. 2889 volg.

I te ê

len,quot; en als het onmogelijk was tot eene uitkoiast

pi) V\'

raken, zijne toevlugt tot den Vorst nemen (ar^-

i

De Raadsleden moeten, zoo bepaalt vervolgens ar • ^^^

bij het »rapporteren, lesen ende delibereren van de P

de z®

cessen,quot; ernstig luisteren, en hun best doen om quot; ^^^
te begrijpen en te onthouden, zonder intusscbe»

- zy

irdoo^

anders te lezen, te schrijven of spreken, waa.
»belet oft ghediverteert souden moghen worden, oft^^
beletten oft diverteren (art. 89) 2).quot; Dan
kosten van het rapport begroot 3), echter buiten

altijlt;l

woordigheid van den steller, die met de taxatie
Vreden moest zijn. Daarna was hij verpligt
van het vonnis zelf te ontwerpen, »ende dat in

den

waarquot;!\'

te lesen, om aldaer gheaccordeert te worden,

ofnbsp;^

het door den Kanselier werd uitgesproken
Griffier »openbaerljckquot; voorgelezen, — »tot als d^\'^

worû

art. 91 »sullen alle sententien secreet ghehouden

Het V kapittel betreft «d\'Officien Fiscael

ï) »Besundere in materien Fiscalequot; Vgl. (p. faulP®)\' ^^^
Stadhouderlijke Regering, bl. 99 volg.nbsp;,

2) Life of Chief-Jnstice HALB. Lord CAMPBELL,
«That I be wholly intent upon the business I a™ inte\'quot;\'\'\'^^\'

ting all other cares and thoughts as unseasonable
tions. » And, while, on the bench not writing letters
newspapers.quot;

In kleine zaken den Hertog aangaande werd het met
(art. 96).

Art. 97 — 125.

,. rea

etinbsp;belast met de verantwoording, de bewaring

eh r,nbsp;van des Hertogs regten, domeinen, jurisdictie

logheid • 1 •• V

\' bad de superintendentiequot; van alle fiscale

«onjjg^ ^^nbsp;Procureur-Generaal op zijn advies

deggjjnbsp;quot;beleydt ende gheliandelt,quot; en kon met

Kaj^g^j. êewigtige zaken i) den raad inwinnen van den

Als

^■idere ,

dennbsp;^^^^ Jurisdictiequot; des Hertogs gold, wer-

arenbc

^etnbsp;^oven Leden van de Rekenkamer geroepen om

ueti Ra 1

Van 1 ^^ te beslissen; deze moesten dan in handen

den eed afleggen »van Recht te doene,

pojt n

gt;, \' ï^veur oft eenigbe gunste , bewaerende soo

tPiechffj

M04 ^^ onderdanen als dat van den Vorst (art. 101).

Procureur-Generaal »gheraecken te succumbe-

zalcp

\'1 or^-^ _ \' \'*^\'aartoe hij niet gemagtigd was of geene

dan moest hij de kosten der regtsvor-

en uit zijnen »ejgen buydelequot; 2); had hij ech-

dooj ^verlof verkregen, dan werden zi^j voldaan

too. I ^ ^^tvanger der exploicten ten laste van den Her-
^wt. Ij.«

bopr) .nbsp;behelst vervolgens voorschriften

de Arl •

Adv. Fiscaal en de Proc, Generaal zich tot de

Wh.

^■^g der gedingen moeten voorbereiden; zij behooren

■ tï\\

Zie Gj,^\'quot;\'^\' concerneren crime ende abuysenquot; enz.

CoJ\'nbsp;Dnbsp;bl-nbsp;Mr. j. d.

\'nbsp;de daar bijgebragte plaat-

vak der kkessel.

Dgoedtstyds eenen dagh voor de Rollequot; met elkander
Ijckquot; te bespreken de zaken, die zij zullen hebben die»\'^quot;\'^® J
de aanstaande zitting, »\'t zy heyschende oft verwere»

Art. 116 schrijft voor, dat de Advocaat Fiscaal
roepen worden tot de »visitatie ende deliberatiequot; ^^
processen aangaande de zaken van den fiscus om da^r\'

quot;opineren ende delibereren.quot;

.InO\' vaquot;

Bij den Haagschen Raad schijnt over de toepassi»° ^^^^^
dit voorschrift moeijelijkheid ontstaan te zijn, zoodat

schenkomst der Staten-Generaal vereischt werd, die denbsp;quot;

van den Adv. Fiscaal handhaafden bij resolutie van r ^^^^^
17181). Later echter werd het artikel buiten M\'erkin g

cr

Bij art. 120 werd spoed in het behandelen van ^^^^^

minele zaken aanbevolen, met inachtneming van ter® J

van acht tot acht dagen.

De Procureur-Generaal moest verder in alle zgo® ^^^^
zaamheden zich gedragen en regelen naar het advi^
den Adv. Fiscaal (art. 121).

.erl^\'

dei\'

Voor ons, die in de hedendaagsche

regtsinstelling

Proc. Generaal als hoofd van het Openb. Ministerie
zen zien, is dit een vreemd verschijnsel; doch b\\)
van art. 124 der Ordonnantie wordt het ons opg
en zal men de reden, tot het sreven dier benaming
aangevoerd, allezins billijken; immers ernbsp;^

») Zie Gr, Plac. B., D. V, bl. 906 volg.nbsp;.-q.

2) Resolutie van 1 Nov. 1754, t. a. pl., D. YlH\'^\'\'\'

\' distiucti

le tusschen de beide ambten daarin moet

quot;borden i)^ (jat de Adv. Fiscaal in zaken den Hertog
den Fisci, u

Advnbsp;betreffende, al datgene verrigt het geen een

te doen

staat om de regten van zijnen dient te

\'^ijzond

beteek

exploicten, het ygt;addresseren der en-
woord, dat gene te bewerkstelligen,
Ces ijgj^ ^ P%teu van den procureur in een gewoon pro-

3ort.

gev;

Alleen maakt dat art. de uitzondering, dat in
of ziekte, de Proc. Generaal den
Zal jjj^ ^^^^^ bij pleidooijen (»mondelinghe aanspraeckequot;)
soo ^ ^\'ervangen, »ten eynde dat de Saken Fiscaele

Is

\'\'aet dg \'^\'^^^dig te herinneren, dat in overeenstemming
beide b

igere inrigting van den Haagschen Raad de
e..: . ^^^quot;gen dikwerf in een en denzelfden persoon

lOYEjjg^

,nbsp;T

a. p., bl. 214 volg.; oareé, t. a. p. 1.,
Roi se divisaient en deux classes; les uns — avaient
^^ \'Otnbsp;Parlements le procureur-général ; les autres

*^\'6taient les avocats-généraux.
bl,nbsp;berigt in zijne Inleiding lot de pracJctijk van

\'Oorai ^Döraal, welckers ambt, zegt hii, nu is vernietticht.\'\'
Zie.,.

de v,^,

^«rfe ^\'^mehng, handschrift in twee deelen: Advise.n van
•\'quot;\'•\'e van Braband en Landen van Overmaze, van

6G

•den

aal

evenwel, dat twee rekeningen door den Adv. Fiscaa

VOOl

ingeleverd, eene in die hoedanigheid, eene andere

werkzaamheden door hem als Proc. Generaal verng

Wat den rang betreft, welken de Adv. Fiscaal ^

Collegie innam, bij Resolutie der Staten-Generaal

dequot;

boven

Julij 1725 1), werd hem de voorrang toegekend - ^^
Griffier van den Raad, wiens werkzaamheden «n iquot;
Kapittel 2) beschreven worden.

De Griffiers dan moesten , zoo bepaalt art.
1quot;. Een register van de »presentatien,quot; in

1 quot; diequot;^

nieuwe en oude zaken, die op eiken »dinghdagü

,rts\'

zouden, van jaar tot jaar werden opgeteekend en
hetgeen in die zaken gedaan werd, om daarvan te»
zoeke van partijen acten te maken en af te gevequot;\'

ie

iB\'j

1778- 1795, D. 11, bl. 44 (ao 1790). Deze deelen zÜquot; eigt;quot; \'
Bibliotheek van het Provinciaal Noord-Brabantsch Genootsc^^^^^jjl
door de welwillendheid van mijnen vriend LAUESti\'A®\'\'\' \' _ jisc»\'^\'
te \'s Hertogenbosch, geworden. De rekening van den ^ ^^ifi^^\'
beliep toen de som van ƒ 8028 : 2 :, die van den Proc., Gec® \'
14: voor de eerste zes maanden, en voor de laatstenbsp;iV»quot;\'\'

ƒ 6287: 5: en /236: 7: vgl. Gr. Piac. B., D.nbsp;yerbquot;^^quot;

(ao 1740) hot »declareren in beide die qualiteitenquot; \'\'\'\'^^^eie
voorkomt. In eene Ptesolntie echter van 1756 wordt het ^^^ ^ypfi
caal bevoegd verklaard «to profiteeren de boetens ionbsp;i,].

qualiteyten, of in beyde te zaamen.quot; Gr. Plac., B. D-nbsp;pr\'»\'

I) Gr. Plac. B., D. VI, bl. 659. Men had den KaajJ ^c»
bant te Brussel deswege geraadpleegd en berigtnbsp;a\'.

Resident pesters. De toenmalige Adv. Fiscaal wa\'
eepeoum, de Griffier Mr. b. van dek haek.

Art, 120—181.

fils ^ Register waarin alle vonnissen zoo »diffinitivequot;
^en \'^^iitoirequot; door den Raad gewezen of uifcgespro-

\' ^Verden \'

^Qgesehreven in hun geheel voor zooverre

lif^d k- P^\'^^yen geligt werden, en bijaldien dit niet plaats
quot;itinen het quot;

nis ,,nbsp;moest alleen het dktnm van het von-

^^orden.

Een

Decrgg^nbsp;bevattende vooreerst alle brieven van

eonbsp;tweede alle acten van gewillige condemna-

öieri jnbsp;houdende alle adviezen en brieven, die

quot;ternbsp;Ordquot;

feildenbsp;^inantie van den Raede expedieren sal, we-

Bi-nbsp;\'^Portantien.quot;

de yqI

in allgnbsp;artikelen, te rekenen van art. 129 werd

salarinbsp;bet tarief van kosten geregeld en

^^\'^^^yde ^^^ ^\'^iffiers vastgesteld, onder anderen voor elke
afschriften bevattende 18 regels en elke regel

mogt twee blanken gerekend worden (art.

collationeren werd bijzonder betaald (art.

\'^^\'i^tten ^^^^^ wogten nmi geextendeerd worden, en slechts
conclusiën en de aanbiedingen door partijen

b,

\'aan.

men het dictum van het vonnis anderzins

was de Griffier verpligt, « H narré Yv^n de

er in te voegen (art. 155).
^i? alth

giig\'^\'^^]^ ®chijnt men met den President schoeek {De Onge-

Pwlle \'nbsp;^^^nbsp;mogen herhalen. »Wanneer

komt,quot; zegt hij, «is er geen Joodsche Synagoog,

ake

Verder mogten zij geen salaris vorderen ter ^ ^ ^
werkzaamheden voor den Proc. Generaal, de
Secretarissen, Deurwaarders of boden van den Raa^ ^^^
ambtsbetrekking verrigt. Ook was hun dit ten aanz\'®
arme lieden verboden (art. 170).

jrwerP

Art. 171 handelt over de gelden en andere voor ^^^
die als »Namptissement \')quot; ter Grifße werden
en wegens welker bewaring een bepaald loon aan de»
werd verzekerd; op den rug van alle uitgegeven^
moest het salaris vermeld worden (art. 173).

Thans volgt omtrent de bewijskracht der stukke» ^^^^^
opmerkelijke bepaling. De Notulen van den Giiffi®\'\'
nen geloof en zal daartegen niets mogen gezeg

imog\'

dan binnen vier dagen nadat zij geschreven zijngt;nbsp;^^^^^

binnen dien termijn niet veranderd worden dan

ming van de wederpartij of op bevel van den Raad

ais

die laier bij haaien kan: de alleronverstaanbaarste koiiStnbsp;en-rog\'\'quot;\'^,