ak 165

n

\\

GIDS

TOT tl ET A A NL EER EN VAN

VOLAPUK

Teu dionste van het onderwijs en voor zelfstudie.

J. M, VOS MZN.

(V olapükatidel.)

Tweede, verbeterde en vermeerderde druk.

ROTTERDAM,

KIJGH amp; VAN DIT MAR.

LJ

16

GIDS

TOT HET A ANLEERElSr VAN

VOLAPÜK.

Ten dienste van het onderwijs en voor zelfstudie.

DOOR

J. M. VOS MZN.

(Volapükatidel.)

T^ede, verbeterde en vermeerderde druk.

F.

\' \' cr. / / ogt;

ROTTERDAM,

NIJGÏÏ amp; VAN DITMAR.

VOORREDE VOOR DEN EERSTEN DRUK.

Uit loehje is bestemd ovi den beoefenaars der Wereldtaal de studie gemaMelijk te maken. Eet maaU de gmmmaire (Buitsche of Hollandsche uitgave) geenszins overbodig, maar wil een hulpmiddel zijn nevens deze.

Nu reeds op vele plaatsen van ons land Volapuk beoefend wordt en men Volapiikvereenigingen sticht, lavam het mij voor, dal ik met dezen Gids velen hulp hij hunne studie verschaffen kon. Men leschouwe hot werkje met welwillendheid als eene eerste proeve.

J. M. Vos Mzn.

Botterdam, October 1884.

BIPÜK SEGIVAMA BALID.

Disein bukila at binom leitön studami utas, kels volapüki lena-doms. No mekom. glamati (segivami deutik u nedanik) nezesudik, ah vilom yuf neb at binön. DU in tops mödikfatana obsa volapuk paipldgom e volapükaklubs pastaboms, ole djinos, das me Dukel at módikes yufi in stud omsik givön okanob-la. Lelogonös vohulah beniko as blüji balid.

Fós Mzn Y. M.

Róterddm, balrail jöltum jölsefol, otul.

VOORREDE VOOR DEN TWEEDEN DRUK.

Bat reeds zeer spoedig een tweede druk noodzakelijk is, is mij zeer aangenaam. Ik hel in deze 2^e uitgave de drukfouten, die in de eerste ivaren gebleven, verbeterd, eenige woorden en ophelderingen bijgevoegd, benevens een paar certaaloefeningen.

Zij het boekje daardoor des te beter bevorderlijk aan de studie der wereldtaal.

De Scheijyer.

Rotterdam, November 1884.

BIPÜK DIP SEGIVAM TELID.

Das ya spidiküno segivam telid paflagom, gdlos obi vera. In segivarn at telid emenodob pökis bükik ibliböl in balid, eninyumob vödis e tidis ans, i nemödikis penotis al palovepolön.

Phio pöfüdik studame volapüha binomös bukil.

Lautel.

Róterddm, balmil jöltum jölsefol, novul.

INHOUD.

Biz.

Het alphabet................................................ 1.

Eekste Afdeelinö.

Het zelfstandig naamwoord.................................... 2.

Het bijyoegelijk naamwoord........................................................................4.

Bloedverwanten............... ..............................................6.

Spijzen ... .......................................... 6.

Dranken..........................................................................................6.

Huisraad........................................... 6.

Lichaamsdeelen..............................................................................7.

Viervoetige dieren ........................................................................7.

Bijvoegelijke naamwoorden ............................................................9.

Jaargetijden....................................................................................9.

Beroepen......................................................................................9.

Metalen..........................................................................................9.

Bijvoegelijke naamwoorden ............................................................11.

Telwoorden............................................................................................13.

Voornaamwoorden ....................................................................................14.

Het werkwoord..........................................................................................15.

Werelddeelen ......... ............................................................17.

Voorzetsels.......................................................17.

Het werkwoord (Vervolg)............................................................................20.

Bijwoorden ................................................................................................24.

Eén voegwoord ..........................................................................................25.

Voornaamwoorden (Vervolg)........................................................................26.

Kleederen ....................................................................................28.

Handel ..........................................................................................23.

Godsdienst ....................................................................................29.

Eenige planten ..............................................................................29.

Lijdende vorm ..........................................................................................30.

Aoristus....................................................................................................31.

Werkwoorden ..............................................................................32.

Namen van landen ........................................................................33.

Voorwaardelijke en wensehelijke wijs..........................................................34.

Supinum............................................................................................35.

Y1

Gerundivum en Gerundium ...........................

Het weder .................................

Beroepen .................................

Werkwoorden ..............................

Voornaamwoorden (Vervolg)...........................

Tijdsbepaling................................ ......

Voorvoegsels le en lu ..............................

Eigennamen.......................................

Voorzetsels (Vervolg)................................

Voegwoorden en tusschenwerpsels .....................

Nog twee opmerkingen ........................

Tweede Afdeeling.

Oefeningen in \'t gebruik van dagelijksche uitdrukkingen......

Vertaaloefeningen ........................ .........

Derde Afdeeling.

Uitgangen, voorvoegsels, abstracte zelfstandige naamwoorden.. Gesprekken.......................................

Vierde Afdeeling.

Moeilijker vertaaloefeningen...........................

Aanhangsel.

Eenige vertaalde liederen.............................

Wien Neerlandsch Bloed.......................

Scheiden....................................

Wilhelmuslied ..............................

Nieuwe woorden....................................

Een woord van Max Muller over eene Wereldtaal.

Het is, om ^oo te zeggen, mode over het denUeeld van eene kunstmatige taal nog meer te lachen, dan over dat van eene alge meene taal. Wanneer dit vraagstuk inderdaad zoo dwaas was, zou toch een man als Leibnitz wel niet zoo groot belang in de oplossing daarvan gesteld hebben. Bat het probleem voor eene oplossing en nog wel eene zeer volkomene oplossing vatbaar is, kan nist betwijfeld tvorden.

HET ALFABET. (LAFAB.)

De letters, in Volapiik gebruikt, zijn:

a, e, i, o, Ti, a, ö, ü.

b, p, cl, t, v, f, quot;, j, li, g, k, 1, r, in, n, s, j, c, x, z.

a, e, i, o, u worden als aa, ee, ie, oo, oe uitgesproken, nooit kort.

ti als ê (lang), o als en, ü als uu.

lt;\' is de sohrijfwijze voor onze h.

y is gelijk aan onze j, dus een medeklinker.

h is gelijk aan onze cli.

g klinkt niet als de Fransche in gens, maar als de Fransche

in gant of de Engelsche in good.

v klinkt als w.

j klinkt als sj (scherp), als de cli in \'t Fransche cher. c klinkt als ch in het engelsche child, dus als dsj of tsj. z klinkt als ts.

Tweeklanken kent Volapiik niet, men spreke dus uit:

boed...... boo-eed...... (bord).

ai......... aa-ie ...... (altijd).

deil ...... dec-iel ...... (dood).

In \'t algemeen heeft de laatste lettergreep van een woord den klemtoon, (met uitzondering van de uitgangen li en la).

In poëzie mag men om hot rythmus den klemtoon verplaatsen.

1

EERSTE AFDEEL1NÜ.

Het zelfstandig naamwoord.

(Subsat.)

Wat liet geslacht betreft, houdt Volapük zich geheel aan de natuur. Namen van mannen zijn mannelijk, namen van vrouwen zijn vrouwelijk, alle andere znw. zijn onzijdig; dit verschil van geslachten heeft voornamelijk alleen invloed op het werkwoord, b. v.:

de vader schrijft.........fat jpenom.

de moeder schrijft ......mot pewof.

Van een mannelijken naam maakt men dadelijk een vrouwelijken door voorvoeging van of of ji (spr. uit: oof en sjie) b. v.

de man .........tnan.

de vrouw.........ji-man.

Somtijds hebben do vormen met of en met ji eene verschillende beteekenis, b. v.:

de broeder ............hlod.

de zuster ............ji-blod.

de (geestelijke) zuster......of-hlod.

de onderwijzer .........tidel.

de vrouw des onderwijzers... ji-tidel. de onderwijzeres .........of-tidel.

Volapük heeft geene lidwoorden.

3

Verbuiging van het zelfstandig naamwoord. (Delclin suhsata.)

De vorm van \'t aangesproken onderwerp is in \'t enkelvoud

vader!... ..................o fat!

in het meervoud : vaders! ......o fats !

Het tusschenwerpsel o mag des noods weggelaten worden. Op deze manier worden alle zelfstandige naamwoorden verbogen; de naamvalsuitgangen van alle zijn in \'t enkelvoud a, e, i, in \'t meervoud s, as, es. is.

De verkleiningsuitgang is il b. v.:

huis .........dom.

huisje.........domil.

Ook heeft men het verkleinings-voorvoegsel sma, b. v.:

stad .....................sif.

stadje.....................eifil of smazif.

een zeer klein stadje............smazifil.

4

Het bijvoegelijk naamwoord.

(Lady ek.)

Alle bijvoegelijke naamwoorden blijven onveranderd, als zij achter het zelfstandig naamwoord staan. In den regel plaatst men ze er achter. Doch wanneer, om de welluidendheid of de versmaat, \'t bijvoegelijk naamwoord vóór zijn zelfstandig naamwoord staat, dan volgt het volkomen dezelfde verbuiging als dit.

a, e, i; s, as, es, is, b. v.

Enkelvoud.

Ie nv. de schoone boom.........him jönik of jönik him.

2® nv. des schoonen booms ......hima jönik of jönika hima.

He ny. den schoonen boom ......bime jönik of jönike lime.

4^e nv. den schoonen boom ......himi jönik of jöniki himi.

Meerv oud.

Ie nv. de schoone boomen ...... lims jönik of jöniks him.s.

2® nv. der schoone boomen......himas jönik of jönikas himas.

3® nv. den schoonen boomen......times jönik oi jönikes him.es.

4® nv. de schoone boomen ......himis jönik of jönikis himis.

meervoudige vocativus (o) hints jönik! of (o) jöniks hims!

Trappen van vergelijking.

(Z dnu m.)

Voor den vergrootenden trap heeft men den uitgang um.

Voor den overtreffenden trap heeft men den uitgang Ün, b. v. groot, grooter, grootst is:

gletik, gletikum, gletikün;

nieuw, nieuwer, nieuwst is :

nulik, nulikum, nulikün;

hoog, hooger, hoogst is:

geilik, geilikum, geilikün;

de grootste huizen.........doms gletikün.

een grooter paard.........jeval gletikum.

Alle bijvoegelijke naamwoorden gaan in den stellenden trap nit op ik, in den vergrootenden op ikum, in den overtref-fenden op ikün.

quot;Van ieder zelfstandig naamwoord kan men door aanhechting van ik een bijv. nw. vormen, b. v.;

Men trachte nu de volgende woorden in \'t geheugen te prenten, het zij door ze van buiten te leeren, of door, bij \'t maken van de volgende schriftelijke vertaaloefeningen, zooveel mogelijk, in plaats van in \'t woordenboek, in deze lijstjes te zoeken.

6

Lichaamsdeelen. Kopadils.

8

Schriftelijke oefeningen.

(Plagams penadik.)

Men vertalc schriftelijk de volgende oefeningen in Volapük.

(bij of bet) is.........= binom.

(zij is,............... — binof.

zij (quot;mannen of zaken) zijn = htnoms.

zij (vrouwen) zijn...... = binofs.

No. 1.

De vader is goed. De kat is zwart. De olifanten zijn groot. De bonden zijn getrouw. De bruine tapijten. De blonde nicht. Het paard is groot. De oogen zijn blauw. De baard is bruin. De kanapé is nieuw.

No. 2.

Koude melk. Aan goed rundvleescli. Van warme brij. Aan een doof kind. Van doove kinderen. De zuster is blind. De kleinzoon is getrouw. De kameelen zijn grijs. De tante is vriendelijk.

No. 3.

Het paard des vaders. Het brood der moeder. De kaas van den oom. De wijn van den grootvader is rood. De grootmoeder is treurig. De beer is wit. De schilderijen zijn mooi. De lamp is helder. De stiefzoon is stom.

Men vertale schriftelijk de volgende oefening in \'t Neder-landsch :

No. 4.

Mugs binoms smalik; nelfans binoms gletik. Jeval lufata blagik binom. Ji-blod binof lügik. Bode delik. Kamela blei-nik. Ji-kat binof gedik. Bod, mit, fömad binoms zibs. Bifoins ji-nöka ledik binoms. Söfa yulibik. Bloda kap gletik binom.

9

Logs mota binoms ynlibik. Baliba vietik. Tabe lonedik. Vat binom saunik. Kafe kalodik. \'\'Els blönik ji-bloda. Nud klugik nefa. Smaliks nekels. Ji-fatel binof baledik. Bifoinaa piipnnik. Tapi yclibik.

Aanm. Men zal wel doen iedere schriftelijk gemaakte oefening weder overluid in de andere taal terng te vertalen.

Men trachte zich de volgende woorden in \'t geheugen te prenten.

Jaargetijden. Yelatims.

10

Schriftelijke oefeningen.

(Plagams penadik.)

(hij of het) heeft ............labom.

(zij) heeft..................labof.

zij (mannen of zaken) hebben ... laboms. zij (vrouwen) hebben .........labofs.

Om in Volapük te vertalen.

No. 5.

De lente is aangenaam. De officier heeft een vroolijken zoon. Goud is een kostbaax\' metaal. Platina is kostbaarder. De nicht des burgemeesters is braaf. De zoon van den tuinman is trotsch. De grootvader van den schilder heeft brood (1) en vleesch. De barbier heeft worst en kaas. De schoondochters van den photograaf zijn nederig. De boekdrukker is gezond

No, 6.

De professors zijn wijs. De boekverkooper heeft een oom en eene tante, een zwager en eene schoonzuster. De metselaar heeft ook (2) een oom en eene tante. Goud en koper zijn geel. Sui-.

(1) en beteekent e, doch voor klinkletters ed.

(2) ook beteekent i, doch voor klinkletters ld.

11

ker is zoet. De brave schoenmaker heeft een slechten zoon. De getrouwe officier heeft eene goede dochter. De grootmoeders zijn blind. De kooplieden hebben onde grootvaders. De moeders hebben jonge kinderen. De logementhouder is vreemd.

Om in \'t Nederlandsch te vertalen.

No. 7.

Teladela son labom dogi fiedik. Balib binom vietik. Plofed labom ji-soni yunik. Flolatim binom löflik. Nifatim binom kalodik. Vat binom litik. Bakel bodis labom. Bnkatedal yunik labom ji-mani. Lüfat labom gloki kostik. Ji-nekel panotis labof. Fizir labom stulis e tabis jönik.

No. 7*.

Vinig binom züdik. Vomül labof dogili smalik. Koped binom metal yelibik. Stulis nulik. Bög binom vagik. Fone blilgik. Lams mitela binoms stenüdik. Cuk lotela binom nevifik. Plei-dike of-pule. Jönika vilgina. Ji-son gadela binof bafölik.

Telwoorden. (Nu ma vod s.)

100. 1000. 1000000.

turn. mil. balion.

75 = velselul.

46 = folsemiil enz.

balmil jöltum jölsefol.

kilmil foltum lulsejöl.

balsemalmil teltum kilsevel enz.

ten zesde heet maliio enz. eenmaal „ halns,.

zevenmaal „ «e/na. honderdmaal „ tunvaa enz. vier aan vier „ a fol.

32

De rangscliikkendo telwoorden op id staan achter het zelfst. nw. hetwelk zij bepalen, b. v. :

De eerste Nederlandsche Volapükveveeniging. VolapüJcaklub halid nedanile.

De veertiende thema was moeilijk.

Penot halsefolid dhinom jikulilc.

Zoo ook staan zelfs de hoofdtelwoorden niet vóór, maar achter het zelfstandig naamwoord, b. v.:

Drie soldaten ............sólats kil.

Zes en veertig brood jes......hodils folsenv\'il.

Men leere van buiten:

De dagen der week. Zondag Maandag ...

Dinsdag ...

Woensdag Donderdag Vrijdag ... Zaterdag...

13

Den \'20ten October vertaalt men otal iels of utul telsid. Om in Volapük te vertalen.

No. 8.

Den Iston April 1572. Den 23^stcii Mei 1568. Den 2lt;len Augustas 1884. Den 12^del1 September 1842. Den 31⁹ten October 1639. De vader heeft zeven kinderen. De moeder heeft drie dochterB. De vierde vinger der hand. De herfst heeft een-en-negentig dagen. De zesde dag der week.

Men leere van buiten:

ja!...............si! ! maar ............ah.

neen! ............no! | altijd ............egelo.

niet ............no. ! nooit ............ncvelo.

want ............ilgt;o. j gaarne............viliho.

Voornaamwoorden.

(Pönops.)

Van deze behandelen wij voorloopig slechts de persooulijko; wij laten daarop den tegenwoordigen tijd van de aantoonende wijs eens werkwoords volgen. Hieraan sluiten zij zich eenige oefeningen in de werkwoorden en eerst dan geven wij al de andere soorten van voornaamwoorden.

De persoonlijke voornaamwoorden zijn :

ik ...............oh. j gij (beleefdheidsvorm) ... ons.

gij (enk.)............ol. wij ...............ohs.

hij ...............om. gij (meerv.) .........ols.

zij ...............of. zij (mannen) .........oms.

het...............os. zij (vrouwen.).........ofs.

men...............on. zich (meerv.).........ohs.

zich...............olc.

De vorm ons staat gelijk met het Duitsche Sie.

14

De verbuiging der persoon!, voorw. is geheel gelijk aan die der zelfst n. w. a, e, i; s, as, es, is:

1® nv. ik......oh ..................wij......₀j_Ji

2® nv. mijner ... oha..................onzer ... obas.

3e nr. mij ... ohe ..................ons......obes.

4e nv. mij ... oM..................ons......obis.

Voor de vormen obas, obes, obis mag men ook wel zetten obsa, ohse, obsi.

Het Werkwoord.

(Ve lib.)

De persoonl. vnw. worden niet, gelijk in \'t Nederlandsch en in de meeste moderne talen, vóór \'t werkwoord geplaatst, hetwelk dan nog bovendien van uitgang verandert; zij worden integendeel achter den stam aangehangen. Alle werkw. gaan in de onbepaalde wijs uit op ön-, door dezen uitgang weg te nemen, krijgt men den stam. In Volapük worden alle werkwoorden vervoegd naar een en t zelfde voorbeeld ; onregelmatigheden of afwijkingen bestaan er niet.

Ziehier den tegenwoordig-en tijd (patüp) der aantoonende wijs (jenahid) van lofön (beminnen):

ik bemin......

gij (enk.) bemint hij bemint

zij bemint......

het bemint men bemint hij bemint zich gij (beleefdh.) bemint

wij beminnen ......

gij bemint ......

zij (mannen) beminnen... löfoms. zij (vrouwen) beminnen. Zö/bfs.

zij beminnen zich ......Zö/omoks (Zó/omsok.)

15

■pened. potahad of spodakad. penedamdh.

16

Wij laten nu oenige schriftelijke vertaaloefeningen volgen, waarin geene andere woorden zullen voorkomen, dan de voorstaande en geen andere tijd van een werkwoord, dan de tegenwoordige tijd der aantoonende wijs. Voorts zullen wij nu ook de trappen van vergelijking (zie blz. 8) der bijvoegelijke nw. te pas brengen Ons dan wordt overgezet door ka b. v.

Amerika is grooter dan Europa. Melop hinom gletilcum ka Yulop.

Let wel. Men moet zich vooral wachten om als gezegde bij een woord, dat in onze taal onzijdig is, of bij den naam van een onbezield wezen den vorm op os van \'t werkwoord te gebruiken, eene fout, waarvoor alle gevaar bestaat.

Tenzij \'t onderwerp een vrouwennaam is (in welk geval de uitgang of dienst doet) neme men altijd om, uitgezonderd als er sprake is van een afgetrokken begrip of een adjektief zelfstandig genomen, b. v.

Het goede overwint het kwade. Oudikos hevikodos hadikosi.

Om in Volapük te vertalen.

No. 9.

Het mes des kleinzoons is grooter dan het mes van den slager. De moeder koopt drie vorken. Ik schrijf eenen brief. Gij schrijft zeventien briefkaarten. ïficht leest een mooi boek. De hond is getrouwer dan de kat. De onderwijzer rookt eeno sigaar. De kinderen van den photograaf spelen en dansen. Zij vertalen de brieven der kooplieden. De tuinlieden eten rund-vleesch, spek en ham. De meisjes drinken melk, koffie, thee en chocolade. De onderwijzer onderwijst den broeders de wereldtaal. Postzegels zijn blauw, rood en groen. Room is zoet, maar azijn is zuur.

17

Om ia \'t iSTederlandsch te vertalen.

No. 10.

Cils getoms bnkis jönik. Fat liladom penedi sona e potakadi ji-sona. Smokobs zigadis kostik. Cuk binom smalikum ka je val. Rat binom gletikum ka mug. Svins givoms pinamiti. Flolatim binom yelatim löflikiin.

Ji-son teladela binof sndik. Ji-kösens stogofs. Zifirs jutoms. Lovepolol buki nnlik. Ji-nekel binof galiknm ka fatel.

Men leere van buiten :

Ten einde tot eem\'gszins moeilijker zinnen te kunnen overgaan zullen wij nu, al breken wij hierdoor de spraakkunstige orde, spreken over enkele

Voorzetsels.

(Plapods.)

In \'t Nederlandsch zijn wij gewoon — met slechts zeldzame uitzondering — achter ieder voorzetsel den 4den naamval (accusatief) te schrijven. In andere talen, met name de Duit-sche, komen achter verschillende voorzetsels afwisselend de 2de, 3de en naamval.

In Volapük schrijft men in \'t algemeen achter een voorzetsel den Isten naamval (nominatief).

Hierop zijn echter twee uitzonderingen.

2

18

le. Er zijn eenige voorzetsels, bij welke (evenals dit in de Hoogduitsche taal geschiedt) onderscheid gemaakt moet worden, naarmate zij beteekenen:

a. een rust op eene plaats, ook wel beweging op eene plaats; h. eene beweging naar eene plaats;

of, zooals men ook kan zeggen :

a. of zij antwoorden op de vraag waar?

h. of zij antwoorden op de vraag waarheen?

In \'t eerste geval regeeren zij den eersten naamval.

In \'t tweede geval regeeren zij den vierden naamval, b.v.:

Hij is in de kamer.....................Binom in cem.

Hij loopt in de kamer (heen en weer) ...... Gonom in cem.

Hij loopt in de kamer, nl. (hij begeeft zich in

de kamer) ........................Gonom in cemi.

In Augustus 11. is aangenomen, dat de i van den accusatief ook in plaats van achter het zelfstandig naamwoord, achter het voorzetsel mag gezet worden, dus in plaats van

Gonom in cemi,

zet men ook wel: Gonom ini cem.

Hij plaats zich voor de deur, is

PladomoJc bif yani, of Pladomok hifi yau.

Wij geven den raad, cm in de eersten tijd zich te gewennen heide vormen te schrijven, de tweede tusschen haakjes.

Van deze voorzetsels onthonde men vooreerst de volgende:

in ............... in

op ............... su.

voor (Fr. devant)...... bif.

onder ............ dis.

en van degene, die alleen den eersten nv. regeeren :

voor (Fr. poui\')......... plo en voor een o ple.

met ............... ko „ „ „ o he.

door (Duitsch von) ...... fa.

2«. Het voorzetsel dl, dat steeds eene richting aanduidt, wordt ook altijd met den 4\'l^en naamval gebruikt.

19

al, dat ook naar, te, tot zeggen wil, heeft somtijds den en somtijds den Isten naamval, naarmate het denkbeeld richting meer of min op den voorgrond treedt.

Zoo zegt R. Kniele in de Gogilcos (door Schleyer zei ven nagezien) blz. 84:

Ik stijg vijf ellendige trappen tot u op.

Xcinob slebis misalili lui al onsi.

doch men zegt:

Ik spreek tot n.

PüJcob al ons.

De Duitsche uitdrukking

Hotel (Gasthof) zum goldnen Löwen kan men vertalen :

Latei al lein golüdik,

of al leini golüdik,

derhalve ook ali lein golüdik.

Om in Volapiik te vertalen.

No. 11.

In de school lezen de knapen en de meisjes mooie boeken. De onderwijzer gaat naar de school. De slager verkoopt vleesch in den winkel. De soldaten eeren den koning. De toren op de kerk is hooger dan de toren op het stadhuis. Wij drinken bier in de diergaarde. Zij gaan naar den schouwburg. De burgemeester krijgt brieven van (ïa) de kooplieden. Gij schrijft met de pen en eet met vork en lepel. Wij zijn in het postkantoor. De knapen en meisjes plaatsen zich voor den winkel. De koning en de drie prinsen gaan naar het stadje. Met spoorwegen en stoombooten gaat men naar (al) groote steden.

Om in \'t Nederlandsch te vertalen.

No. 12.

Puls pledoms in gad. Of-puls nagofs e stogofs in jul. Golob al potastiti (ali potastit). Mitel mekom sositi in lemacem. Penob penedis plo fat obik. Panel gonom in stemaboti (ini stemabot).

20

Bukatedal lab om glamatis volapiika kilsefol in dom omik. Nevelo fidob fömadi. Bgelo dlinom bili. Viliko lovepolob volapüki. Mönel e cemel goloms in teati (ini teat). Oil siedom dis tab.

Het werkwoord. Vervolg.

(Velib. Fov,)

Hier volgt de Aantoonende wijs (Bunaforn) in haar geheel; na van den tegenwoordigen tijd alle personen gegeven te hebben, zullen wij ons bij de overige tijden bepalen tot het opschrijven van den Isten pers. enk.; ieder kan dan de andere personen gemakkelijk zelf vinden.

21

Toekomende tijd. Potüp.

ik zal geven............... ogivoh.

2« Toekomende tijd. Putüp.

ik zal gegeven hebben......... vigivob.

Men ziet hoe de hulpwerkwoorden, hebben en zullen, door de voorvoegsels e, i, o, u vervangen zijn.

iSTaast de Aantoonende wijs heeft men in Volapük nog eene Aanvoegende wijs, gelijk in onze taal, benevens eene Wenschende wijs (optativus) gelijk b. v. in \'t Grieksch. Op beide komen wij later terug. Voorloopig volgt nog de

GEBIEDENDE WIJS. BÜDABID.

geef..................... givolöi.

geeft..................... givolsöi.

geef of geeft (beleefdheidsv.) ... givonsöi.

laat hem geven ........................givomöi.

laat haar geven ........................givoföi.

Let wel. In Volapük kan men op deze wijze door aanhanging van öd van iederen persoon een imperatief maken.

DEELWOORDEN. LADTEKABIDS.

tegenw. gevende ............ givöl.

verl. gegeven ............ pegfiuöl.

Op deze wijze worden alle werkwoorden vervoegd. Men zij alleen voorzichtig met het verl. deelw. der intransitieve (onzijdige) werkwoorden, d. i. die werkwoorden, welke geen lijdend voorwerp hebben. Uit den aard der zaak schrijft men die zonder p aan \'t begin.

W aarom?

De p is \'t teeken van den lijdenden vorm en heeft dezelfde kracht als ons werkwoord worden. In een verl. deelw. van een transitief werkwoord ligt een denkbeeld van lijdenden vorm, b. v.:

gegeven = gegeven geworden,

en in dat van een intransitief niet;

22

geslapen = geslapen hehbende,

dus is gegeven ............ pegwöZ.

gemaakt ............ ■pemeköl

dooli geslapen ............ eslipöl

geweest ............ ehinöl

Om eene vraag uit te drukken Leekt men achter liet werkwoord (somtijds achter een ander woord van den zin) de syllabe li, b. v.:

Slaapt gij?.................. SUpons-li?

Heeft hij koek gegeten ?......... Efidom-li held?

Men leere de volgende werkwoorden van buiten.

Om in Volapük te vertalen.

No. 13.

Gij geneest. Hij leende. Wij hebben geopend. Zij zullen examineeren. Zij kleedt zich. Ik weigerde. Stal zij? Leende men. Gij hebt gezonden. Hij had gezonden. Men zal gezonden hebben. De onderwijzers examineeren de jongens. Zullen de professoren geëxamineerd hebben ? De barbier schoor den hoede-maker en den timmerman. Tante heeft gelachen. Nicht zal melk drinken en brood eten.

23

No. 14

Met vader ben ik naar het station gegaan. Met den burgermeester was ik in den schouwburg geweest. Gelukkig zijnde. Bier drinkende. Vleesch etende. Het gewasschen kind. De gekochte koek. De verkochte koe. De gezonden brieven en briefkaarten. Zend den koopman drie koeken. Leen den officier twee paarden. Geef den oom tweehonderd vijftig goede sigaren. Zend den grootvader zeventien brieven.

Om in \'t Nederlandsch te vertalen.

No. 15.

Yagons-li beri ? Flen ekikom buki. Binom-li tüm geilik ? Panel balibomok. Smokons-li viliko ? No, nevelo smokob. Go-lolöd in nimasgadi. Givolöd fate filabis. Selom-li bukatedal potakadis e penedamakis ? Si.

Olugivom lusone glamati e vödasbuki volapüka. Peyufol. Exanöl. Pevatüköl dog. Esmilöl. Smülöl.

Wij vertalen hier: zij geven zich door givomsok (givomoks). Dit oks wordt alleen aan het werkwoord aangehangen, indien het een 4e naamval (lijdend voorwerp) is.

Givomsok fatcine, is dus zij geven zich (4e) aan \'t vaderland.

Maar, is zich 3e naamval (aan zioh), dan wordt \'t gescheiden van \'t werkwoord geschreven.

Zij geven zich (3e) moeite.

Givoms okes töhi.

Om in Vblapük te vertalen.

No. 16.

Zij noemen zich onze vrienden. De bloem opende zich. Ik bevrijdde mij. De dame heeft zich eenen nieuwen hoed gekocht. Hij stal zich drie fraaie boeken. Bedriegen wij ons. Gij bedriegt u niet. Noemt gij u altijd een goed man ? Noemde zij zich altijd eene goede vrouw ?

24

Bijwoorden.

(Ladvelibs.)

Als een bijvnw. tot een bijwoord gemaakt wordt, behoeft het niet te veranderen bv.

Hij schrijft goed............Fenom gudik.

Doch waar de duidelijkheid het vordert (en dit is bijna altijd noodig) kan men achter den uitgang ik (soms ook wel achter den stam, met weglating van ik) een o voegen; evenals in \'t Fransch ment, en in \'t Engelsch ly hiertoe dient.

Het is dus beter te schrijven:

Hij schrijft goed............Penom gudiko,

Hij leest slecht ............Liladom badiko.

Zij spreekt vriendelijk.........Fiikof fleniko.

Eenige bijwoorden, die niet door achtervoeging van o van een bijvnw. zijn afgeleid.

spoedig...............sun.

bijna ...............ti.

tot nu toe ............jünu.

daarbij...............leis.

25

dan..................tan (ook tdno).

daarvan...............tn.

ditmaal...............tosna.

daar ...............««■

heden ..............tudel (ook tudelo).

hier ...............is.

altijd ...............ai (ook egelo).

nu..................nu.

slechts ......... ......te.

dikwijls...............ofen.

reeds ................ya.

zeer ...............vem (ook vemo).

misschien ............ha.

vooruit...............hise.

vooral ...............leuemo.

Bijwoorden die eene vraag uitdrukken,

wanneer ? ............hitim ?

waarom ? ............hikod ?

hoe? ...............Zilc (ïilio*)?

hoezoo ?...............iko-li ?

waar? ...............Ici\'ójp? of kij)l(xd/

van waar ? ............kiplada ?

waarheen ? ............kipladi ?

Eén Voegwoord.

(Konyun bal).

Om de volzinnen wat te kunnen uitbreiden, geven wij nu één voegwoord nl. dat = das.

Ten einde in \'t gebruik van \'t woordenboek te oefenen, zullen in de volgende opstellen ook enkele woorden komen, die niet in onze woordenlijstjes gegeven zijn.

Om in Volapük te vertalen.

27

obsik (obsa.) olsik (olsa). onsik (onsa). omsih (omsa). of sik (ofsa).

Men ziet dus, dat de bezittelijke voornaamw. van de persoonlijke gemaakt worden door achtervoeging van ik of a; de eerste vorm is de meest gebruikelijke; zoodra er te veel uitgangen ik achter elkander zouden komen, neemt men den tweeden vorm op a.

De mijne (b. v. uwe boeken en de mijne) en

de mijnen (b. v. bet compliment van al de mijnen = vr. en kind) wordt vertaald door ohsiks enz. ook olsiks, onsiks; de verbuigingsuitgangen et, e, /, gaan voor de S derhalve : ohsiks, ohsikamp;S, ohsikes, obsikis.

De bezittelijke voornaamwoorden staan achter het woord, dat zij bepalen, b. v.

buk omsik.

ji-kösen obik.

mot obsik.

ji-dünel ofik enz.

flens obsik ed onsiks.

kamadeles onsik ed oinikes.

denas obik ed onsikas (olikas) (olsikas). De vorm ons in plaats van ol of ols wordt steeds gebruikt, waar men in de Duitsche taal Sie nemen zou, dus bij t schrijven van brieven en bij \'t aanspreken van die personen, met welke men niet op een voet van groote gemeenzaamheid staat. De eerste nv. meervoud van ons is onss.

De aanwijzende voornaamwoorden zijn:

28

iet.

ut (jii).

som.

s\'óm.

votik.

halim votimi (e).

Al deze woorden, zelfstandig gebruikt, verbuigt men gelijk \'t znw. a, e, i enz.

Zijn zij bijvoegelijk, zoo komen zij gewoonlijk onverbogen achter hun znw.

De vrouwelijke en onzijdige vormen worden alleen gebruikt, als zij zonder zelfst. nw. voorkomen, achter een zelfstandig nw. blijven al deze voornaamw. in den regel onveranderd, d. i. men neemt den mannelijken vorm.

deze man......man at ......... die vrouw......ji-man et

hetzelfde paard.........jeval öt

maar: Het is mooi weer : dit is aangenaam.

Binom stom jönilc, atos binom löflih.

29

effect (aandeel)... dilod.

Rel.

No. 19.

In onzen tuin groeien witte rozen. In uwen tuin groeiden fraaie kastanjeboomen, groote kerseboomen en hooge appelboo-men. Deze grossier betaalde de kwitantie van dien kleinhandelaar. De schuldeischer heeft met zijnen schuldenaar gesproken. Deze koopman heeft een groot verlies gehad door (dub) het

(1) Dömifc beteekent oud (uit vroegere tijden). bdledilc „ oud van jaren.

30

bankroet van zijnen besten vriend. In de tien geboden leest men ook het vijfde gebod: eert uwen vader nn uwe moeder. Voor zes gulden kan men niet een goeden nieuwen mantel koopcn. Die Fransche hakken zijn slecht voor de gezondheid {sawa) dezer dames. Onder den eikenboom voor zijn huis zat de predikant en rookte eene sigaar. Aandeelen in spoorwegen geven dikwijls hooge rente. Hare rekening was hoog. Mijne handschoenen zijn oud.

Vertaal in \'t Nederlandsch.

No. 20.

Tedel tosna agonom in leböbi ko sons omik. Tulolsöd in festuni spigis golüdik. Kiplad liladon etosi ? Vomül ilemof zönüli magifik plo ladaklot ofa. Lini egetom fa ji-matel omik. Buki jönikün ko poedats igetof fa gam ofik. Dis tab cilils omsik pledoms. , No jedonsöd kiti disi tab (dis tabi). Plo pelam flonas kil kanon vedön kopanal volapükakluba obsik. Kiplad binom volapükaklub at? In Róterdam. Nevilons-li obe klödati et? Si.

In deze thema komen enkele woorden voor, die niet in de vorige lijstjes staan.

De lijdende voem der werkwoorden.

(sufapom vblibas.)

Volapük heeft eene zeer eenvoudige manier om een werkwoord den lijdenden vorm te geven. In plaats van ons worden (ik word, ik werd, hij zal geworden zijn, enz.) plaatst men voor den tegenwoordigen tijd pa en voor de andere tijden p.

Ik zal bemind hebben ulöfob ... ik zal bemind geworden zijn \'pulöfob.

Men lette wel, dat in tegenstelling met onze taal van ieder dezer tijden, benevens van de tijden in den bedrijvenden yorm,

31

door den persoousuitgang weg te nemen en daarvoor in de plaats öl te zetten, een deelwoord gevormd kan worden.

pelöföl = bemind geworden zijnde, dus ons bemind.

olöfol = zullende beminnen.

elöfol = bemind hebbende.

pulöfól = zullende bemind geworden zijn, enz.

De Aoristus.

(paitü p.)

In Volapük is een i, onmiddellijk voor den stam geplaatst, het teeken van den Aoristus.

Diegenen, welke geene oude talen bestudeerd hebben, zullen wellicht zelfs het woord Aoristus niet kennen. Het is dus noodig, dit begrip, hetwelk in Volapük eene voorname rol speelt, eenigszins toe te lichten.

De Aoristus is die vorm, welken men aan het werkwoord geeft, wanneer men wil te kennen geven, dat de handeling voortdurend of doorgaande geschiedt. Bij den Aoristus in Volapük laat men het begrip van bepaalden tijdsduur eigenlijk varen; hierdoor treedt het voortduren der handeling op den voorgrond.

In lederen tijd kan de i van den Aoristus ingeschoven worden.

Hij komt eenigszins overeen met wat men in \'t Engelsch noemt dien progressive form. In deze taal boteekent, gelijk men weet

J write......Ik schrijf.

I am writing... Ik ben schrijvende, d. i.

ik ben bezig met schrijven.

Het begrip Aoristus is echter nog uitgebreider. Wie den Aoristus ook uit andere talen kent, (maken wij opmerkzaam, dat in Volapük bij \'t verhalen van een bepaald feit onmogelijk de Aoristus op zijn plaats zijn kan.

In den tegenwoordigen tijd is het voorschuiven der I niet voldoende, daar men, dit doende, immers den meer dan volm. verl. tijd zou krijgen en er dus verwarring zou ontstaan; daarom gelijk men in dien tijd voor het lijdend maken pa gebruikt, d. i. eene letter (de A) meer dan in de andere tijden, zoo heeft men tot vorming van den Aoristus ook AI noodig.

32

In den meer clan volm. verl, tijd komen nu natuurlijk twee i\'s naast elkander.

Wij hadden geslapen............islipois.

Wij hadden gedurig geslapen......iislipohs.

Zij had gelachen...............ismilof.

Zij had voortdurend gelachen......iismilof enz.

Men vergete niet, deze i altijd afzonderlijk uit te sprekon. In Volapük kent men geene tweeklanken.

Om van buiten te leer en :

33

Vertaal in Volapiik.

No. 21.

Het ijzer wordt gesmeed, als (yen) het heet is. De laarzen werden gesmeerd door {fa) den knecht. Het vleesch zal gekookt worden. Wij helpen steeds onze broeders. Zij zullen altijd hare zusters geprezen hebben. De lucht wordt ingeademd (Aoristus) door de menschen en de dieren. De brieven zullen gefrankeerd worden (.4). Werden de kinderen niet door hunne ouders geprezen? Rotterdam (JBóterddm) wordt bewoond (A.) door 165,000 inwoners. De doodstraf (deilapön) is afgeschaft (geen A.) in Nederland, maar niet in België. Deze menschen verkwisten (A.) al bun geld. Spek wordt gezouten. (A.) Het geld (mon) werd door den vader dezes knaaps aan dien kleedermaker betaald. Zij (vrouwen) vreezen (A,) leeuwen en beren.

Vertaal in \'t Nederlandsch.

No. 22.

Volapük poisevom fa blods obik. Buks mödik paisegivoms in Flent ed in Nelij. De nilel ofik maltum e luis flons (gulden)

3

34

palapinoms. Pobakoms-li meleds in kuk (keuken) tudel ? Obe pegesagos, das volapiikablcd deutik paisegivom fa söl Jleyer. Paifidos in Yulop ko foks, spuns e neifs. Püks flentik e den-tik peitidoms egelo in jnls taödik. In jul plivadik of-pnlas strasburgik volapük poitidom.

De aanvoegende (yooewaardelijke) wijs of konjunktief.

(M Ö ga bid).

en

De wenschende wijs of optatief.

(V ipaeid).

De aanvoegende wijs is zeker aan iedereen, die Fransch, Dnitsch of Engelsoh geleerd heeft, volkomen bekend; dooi. de wenschende wijs zal zeker velen even onbekend zijn, als de Aoristus. Gelijk de naam uitdrukt, geeft men door haar den vvenscb te kennen, dat de handeling, in \'t werkwoord uitgedrukt, geschieden zal. In \'t Fransch doet men dit ook met den snbjonctief, zoodat het gebruik van dezen laatsten taalvorm in Volapük over twee wijzen, konjunktief en optatief, verdeeld is. De konjunktief wordt in afhankelijke zinnen, die eene onzekerheid aanduiden, gebruikt, de optatief in den regel niet.

Den konjunktief maakt men door achter het werkwoord LA te voegen; de optatief wordt gemaakt door er OS aan te hangen.

zingen ..................Icaniton.

ik zing ..................kanitoh.

dat ik zinge...............hanitob-la.

moge ik zingen ............kanitohüs.

Om wijziging in de beteekenis der werkwoorden te brengen heeft men nog de volgende uitgangen:

le öx.

(Schleyer noemt dien den Berliner optatief).

Deze beteekent eene waarschijnlijkheid, b. v.:

hij betaalt ............... ... pelom.

hij betaalt waarschijnlijk .........pelomöx.

35

2^e. öz.

Deze geeft eene versterking van de gebiedende wijs (öd) te kennen :

gij geeft... .................. givol.

geef........................ givolöcl.

gij moet geven ............... givolöz.

3e. ÖV.

Jn dezen uitgang, waarvan de v aan het werkwoord vilön (willen) is ontleend, ligt een denkbeeld van wil, van verlangen opgesloten.

ik ben ..................... hinol.

ik zoude willen zijn............ hinoböv.

Wij geven voorloopig den raad deze drie uitgangen öx, öz en öv nog maar buiten rekening te laten; men kan ook zonder die alles in Volapük te kennen geven, zij dienen alleen om kortheid en fijnheid van uitdrukking te bevorderen.

SüPlNUM.

(D I S E Ilf A 131 D.)

Aldus heet de onbepaalde wijs van een werkwoord, voorafgegaan door al = om te of te, bv.:

Hij ia te edel om te stelen.

Binom tu nobik al tifön.

Volapük laat ook toe iedere onbepaalde wijs van een werkwoord te verhuigen gelijk een zelfstandig naamw., dus kan

er wel degelijk een vierde naamval van tifön nl. tiföni bestaan. In verband met hetgeen wij op blz. 19 over al gezegd hebben, zou men kunnen vragen, of bovengenoemde zin moest luiden: binom tu nobik al tiföni, dan wel al tifön. Doch in de uitdrukking al tifön wordt al niet als een voorzetsel beschouwd, beide woorden vormen samen het supinum en worden onveranderd naast elkander gezet.

36

Gerundivum en Gerundium.

(Mütabid en Mütabid in neud.)

Deze woorden zou men door moetvorm en moet vorm in \'t onzijdige kunnen vertalen

beminnen.................. löfón.

Gerundivum: iemand die te beminnen is...... pölöföl.

Gerundium: liet is te beminnen ......... pölöfölos binos.

Voor een geheel uitgewerkt voorbeeld van vervoeging (paradigma) verwijzen wij naar de spraakkunst.

In Volapük kan men van ieder zelfst. naamw. door achtervoeging van ön een werkwoord vormen, dus krijgt men:

regenen............... lömihön.

sneeuwen ............ nifön euz.

37

Om in Volapük te vertalen.

No. 23.

De kapitein zeide, dat hij den brief van mijn wijnkooper beantwoord had. Gelooft gij, dat het morgen regenen zal? (Hier neme men den 3lt;i^en persoon op os). De stationschef feliciteerde de telefoniste, dat zij reeds zoo goed Volapük geleerd had. De geneesheer wandelde in den tuin met twee dochters van den makelaar. Onze apotheker had voor zijn huis water gedistilleerd. Die korporaal zal 123 gulden gespaard hebben. Deze advokaat procedeert voor dien zoon des manoors.

.^gt;De vaandrig speelt (J..) fraai op (su met acc.) de fluit. De wereldtaal verbroedert (-4.) de menschen in Europa met de menschen in Azië. Luitenant! weet gij, dat de barometer ge-

38

daald, maar de thermometer gestegen is. De veldmaarschalk kwam ia de stad met meer {plu) dan 36000 soldaten. In hnn stadje wonen drie modistes en twee hoedenmaaksters.

Om in Volapük te vertalen.

_A No. 24.

^ De knaap zal van zijnen grootvader een gouden horlogie krijgen. Met kanonnen kan men groote kogels schieten. Jan (Yo\'\'an) breng de koffiekan en de kopjes in mijne kamer. Het dochtertje van zijnen koetsier is in den grooten vijver gevallen. De korporaal rookte slechte tabak in zijne pijp De soldaten en de sergeant keerden naar de kazerne terug. De kapitein onthaalde zijne luitenants en dronk met hen een glas wijn, maar de kellner had hem slechten wijn gebracht. 13e herders loopen met hunne schapen in het dal. Giet olie in uw lamp, Kaatje (Katarinil). Olie, mijnheer? (I) Neen, ik wil zeggen: petroleum. Met potlood schreef zij het adres op zijn couvert.

(1) Het vraagwoord li moet nu achter olie aangehangen worden.

39

Voornaamwoorden. Vervolg.

(Pönops. Fov.)

De betrekkelijke voornaamwoorden zijn:

m. welke of die v. welke of dat o. hetwelk

hel. ji-kel (of-kei). helos (os-hel).

De opmerking op blz. 28 omtrent het gebruik van den vrouwelijken vorm met ji of of en omtrent den onzijdigen met os geldt ook hier.

De verbuiging is gelijk aan die van \'t zelfst. nw., dus:

hela,, hele, heli-, mv. hela, Z-eZas, holes, he lis.

De vierde nv. onzijdig is dus helosi of os-heli.

De man, dien ik gezien heb.

Man, heli elogob.

De heer, wien ik het boek gaf.

Söl, hele agivob huhi.

De dame, wier man hier is.

Lad, hela, matei binom is, enz.

De vragende voornaamwoorden zijn:

wie ? wat ? welke ? wat voor een ? him ? kis ? kiem ? himik ?

Al wat van de verbuiging van andere woorden gezegd is, geldt ook van deze.

Let voorts van de volgende vraagwoorden:

hoe ? waar ? de hoeveelste ?

lik ? hi-plad ? kimid ?

Dus vertaalt men : Hoe laat is het ?

Düp kimid binos? letterl.

Het hoeveelste uur is het ?

Bij de vragende voornaamwoorden benevens bij hoe, waar enz. kan het vraagwoord li wegblijven. Plaatst men het evenwel toch, dan geeft men eene zeer krachtig uitgedrukte vraag te kennen.

38

daald, maar de thermometer gestegen is. De veldmaarschalk kwam ia de stad met meer {plu) dan 36000 soldaten. In hun stadje wonen drie modistes en twee hoedenmaaksters.

No. 24.

.j, ^

De knaap zal van zijnen grootvader een gouden horlogie krijgen. Met kanonnen kan men groote kogels schieten. Jan (Yo\'\'aii) breng de koffiekan en de kopjes in mijne kamer. Het dochtertje van zijnen koetsier is in den grooten vijver gevallen. De korporaal rookte slechte tabak in zijne pijp. De soldaten en de sergeant keerden naar de kazerne terug. De kapitein onthaalde zijne luitenants en dronk met hen een glas wijn, maar de kellner had hem slechten wijn gebracht. De herders loopen met hunne schapen in het dal. Giet olie in uw lamp, Kaatje (Katarinil). Olie, mijnheer? (1) Neen, ik wil zeggen: petroleum. Met potlood schreef zij het adres op zijn couvert.

(1) Het vraagwoord li moet nu achter olie aangehangen worden.

39

Voornaamwoorden. Vervolg.

(Pon ops. Fov.)

De betrekkelijke Yoornaamwoorden zijn;

m. welke of die v. welke of dat o. hetwelk

Teel. ji-Teel {of-hel). helos (ps-leel).

De opmerking op blz. 28 omtrent het gebruik van den vrouwelijken vorm met ji of of en omtrent den onzijdigen met os geldt ook hier.

De verbuiging is gelijk aan die van \'t zelfst. nw., dus:

hela,, hele, heli-, mv. hels, hela,S, helea, helis.

De vierde nv. onzijdig is dus helosi of os-heli.

De man, dien ik gezien heb.

Man, heli elogob.

De heer, wien ik het boek gaf.

Söl, hele dgivob huhi.

De dame, wier man hier is.

Leid, hela, matei binom is, enz.

De vragende voornaamwoorden zijn:

wie ? wat ? welke ? wat voor een ?

him ? his ? kiorn ? himih ?

Al wat van de verbuiging van andere woorden gezegd is, geldt ook van deze.

Let voorts van de volgende vraagwoorden:

hoe ? waar ? de hoeveelste ?

lih ? hi-placl 1 himid ?

Dus vertaalt men : Hoe laat is het ?

Düp himid binos? letterl.

Het hoeveelste uur is het ?

Bij de vragende voornaamwoorden benevens bij hoe, tvaar enz. kan het vraagwoord li wegblijven. Plaatst men het evenwel toch, dan geeft men eene zeer krachtig uitgedrukte vraag te kennen.

40

De onbepaalde voornaamwoorden zijn:

Men lette wel op \'t woord sembal, dat in \'t Duitsch door irgend einer vertaald wordt, en dat in Volapük dikwijls gebruikt wordt en dan door zekere of eenvoudig door \'t onb. lidw. een wordt overgezet.

Om in Volapük te vertalen.

Ns. 25.

Wie is daar? Eene vrouw, die een stuk brood (1) vraagt Het paard, dat de majoor gekocht heeft, is groot en schoon.

Sedert (sis) eenige weken leeren wij de nieuwe taal en wij zijn in dezelve reeds zeer gevorderd. Wie onderwijst u Volapük? Al (2) wat blinkt is geen goud.

Hoe vindt gij de schilderij, die ik van mijnen vader gekregen heb ? Wie is die dame, die zoo schoon op de piano speelt? Waar woont gij, mijnheer? Niemand kan twee heeren dienen. Ieder bemint zijn land.

Tijdsbepaling.

\'s Morgens te 9 uur wordt vertaald: Gödelo düp zül of gödelo düp zülid.

\'s Avonds te uur; vendelo düp mdlid e la fik.

3 uur 15 minuten (als tijdsbepaling, hoe laat het is) düp kilid e minuts balselul.

doch 3 nur 15 minuten (de duur van 3^ uur) düps kil e minuts balselul.

(1) hrood in den genitief.

(2) Onzijdige vorm, dus valikos.

41

De voorvoegséls le en lu.

Deze zijn door ons in de voorgaande bladzijden reeds gebruikt, wij vestigen er thans meer bepaald de aandacht op.

Le vergroot, verhoogt, veredelt de beteekenis van een woord.

Lu verandert de beteekenis in een ongunstigen zin.

Eigennamen.

(n e m s l ö n i k.)

Vele eigennamen van personen, landen, steden enz. staan in Schleyers woordenboek opgegeven. De andere verzoekt de uitvinder te schrijven onveranderd, doch met Volapükspelling, zoodat geene dubbele klinkers geschreven worden, de h door c, de sch door j, de w door v, de v door ƒ, de j door y, enz. Wil men te kennen geven, dat de klank in den eigennaam (ïamilie- of stedennaam) kort wordt toegesproken, zoo plaatst men boven de letter het teeken \' (de Fransche accent aigu); moet de uitspraak lang zijn, dan het teeken (de Fransche accent grave). Zoo wordt

Rotterdam ............ lióterddrn.

Jansen ............... Ydnsén,

van der Maaten ......... fan dér Maten.

de heer en mevrouw Schaap... sol e vom Jap.

42

Men ziet uit deze voorbeelden, dat voor een dubbelen medeklinker er slechts één gezet wordt.

De verbuiging is gelijk aan die der gemeene zelfst. nw. Doch gaat een naam uit op a, dan maakt men den tweeden naamval op ilc.

Anna\'s boekjes ......... Buldis Anaik.

De eigennamen worden met hoofdletters geschreven; bijv. nw. daarvan afgeleid schrijft men met eene kleine letter.

Schiedamsche jenever ...... lufilavin jidamik,

Edammer kaas............ fómad edamik,

de Haarlemmer schipper...... nafel \'arlemik.

In Volapük worden geene andere namen met eene hoofdletter geschreven dan de eigennamen en het woord: God.

Is \'t noodig het meervoud te vormen van een eigennaam, die op een sisklank uitgaat, dan verdubbelt men de laatste letter.

de Dariussen ...... JJarüiss.

Om in Volapük te vertalen.

No. 26.

(De eigennamen moeten in \'t woordenboek gezocht worden.)

Jan gaf zijn zusje Betje een mooi boekje. Bertha las in een mooi Fransch boek van haren broeder Frits. In welk boek leest zij ? Hans rookt Havanna-sigaren. Is Hans een Hannove-raan ? Kaatje en Karei schreven elkander dikwijls brieven. Weenen is de hoofdstad van Oostenrijk. Willem de derde is koning der Nederlanden. Tarquinius de trotsche was de zevende koning van Rome. Sophie wandelde met hare grootmoeder in onzen tuin. Van (dö) welken tuin spreekt hij ? Zijn oudste nichtje heet Olynipia. Newfoundlandsche honden zijn getrouw. Mietje! breng dit briefje spoedig naar mijn apotheker. Lotje\'s moeder is zeer ziek.

43

Voorzetsels. Vervolg.

(Plapods. Fov.)

Hier volgt eene meer volledige lijst van de voorzetsels.

Ten eerste is er, zie hierboven, één voorzetsel, dat altijd den vierden naamval regeert, omdat het altijd eene richting aanduidt; het is

til ...............naar, tot, in.

Ten tweede zijn er voorzetsels, die als zij eene rust op eene plaats of eene beweging op eene plaats beteekenen den eersten (niet gelijk in ^?t Duitsch den derdenj naamval regeeren, maar als zij eene beweging naar eene plaats aanduiden, den vierden naamval hebben.

Ten dienste onzer lezers, die Duitsch verstaan, hebben wij de bekende Duitsche,dieden 3deii of 4den naamval regeeren, a a n g e t e e k e n d.

44

De voorstaande lijst is volledig.

Van degene, die alleen den eersten naamval regeeren, geven wij alleen de meestvoorkomende.

de...............van

pla ............in plaats van.

se...............uit.

sumü ............behalve.

la...............bij.

tefü ............betreffende (over).

dub ............door (Eng. by).

hos...............te gemoet.

plo (ple) .........voor (Fr. pour).

segun ............overeenkomstig.

dem ............om den wille van.

ve...............langs.

defü ............bij gebrek van.

Tco (Jee)............met (te zamen).

me...............met (door middel van).

po (s) ............na.

sa...............benevens.

nen ............zonder.

to...............trots (ondanks).

sis...............sedert.

...............omstreeks.

fa...............van (door) van wege

(Hoogd. von). du...............tijdens.

Men ziet, dat bij deze woorden bet denkbeeld van richting naar vrij wel uitgesloten is.

Om van buiten te leeren :

erfgenaam.........gelütel.

wees............nepal.

weduwnaar ......viudel.

weduwe .........ji-viudel.

45

paus............pap. mast............nafahim.

matroos .........melel. roer ............gub.

schip............naf. geld............mon.

bootje .........nafil. vergadering ......lasarn.

haven .........pof.

Om in \'t Nederlandsch te vertalen.

No. 27.

Penom leni sekretel (len sekreteli), das no kömön kanoni. Nen mon no kanon lemön bosi. Golons-li su nafi (sui naf) ? Sumü ob valiks abinoms in lasarn. Oils asiedoms zi tab. Büf yels bals volapiik no pasevom. La om kanons lemön zigadis gudikün. Pükoms tefü nepals nelabik. Golom solat bif dom fizira. Liötan pladom solati bif domi kolümela. Ve lelod ai-stanoms bims geilik. Ji-son omik epledof su pianofodi plo tidel ofa. Pafegos bevü meiels e solats. Me pens paipenos. To lömib of-pul aspatof nen lömibad. Se smazif kömom-li ?

Voegwoorden.

(Konyuns.)

De voornaamste zijn (enkele zijn reeds vroeger aangegeven.)

46

Om in Volapük te vertalen.

No. 28.

Toen het schip in de haven kwam, waren de matrozen blijde. De voogd verheugde zich, dewijl de weezen veel geld gekregen hadden. Vaarwel, mijne lieve vrouw! ik moet vertrekken gelijk (cis) ik u gezegd heb. Mijne kinderen eeren mij altijd als (1) hun vader. Die man eert mij als een vader. Ofschoon de wereldtaal gemakkelijk is, maken wij vele fouten (pök). Noch hij, noch zij waren (mann. meerv.) in de kamer. Of hij, of ik zal het (otosi zie bladz. 27) doen.

Nog TWEK OPMEEKINGEN.

l^e. De overtreffende trap.

In sommige talen, met name in het Latijn, wordt geon verschillende vorm genomen voor den volstrekt en den betrekkelijk overtreffenden trap, m. a. w. men gebruikt hetzelfde woord voor; het grootst en zeer groot.

Ook in Volapük worden beide door gletihixn. vertaald.

2e. Twee zelfstandige naamwoorden in \'t Nederlandsch zonder voorzetsel achter elkander geschreven.

Uitdrukkingen als een glas bier worden op drieërlei wijze vertaald.

glat hil.

gldt hila.

gldt fulik de bil lt;jf gldt de bil.

De laatste manier is te omslachtig; de tweede bevelen wij aan, ook om hare overeenstemming met un verre de hière en a glass of beer.

Hen bierglas is bilaglat.

In \'t algemeen wordt bij een samengesteld zelfstandig naamwoord het eerste naamwoord in den 2don naamval (liefst enkelv.) geschreven. Zoo is

een leeraar in de Volapük ...... volapiikntidel.

1) Hier is als = as omdat \'t eene gelijkheid 1) et eekent. in den volgenden zin is \'t as, omdat \'t eene overeenkomst aanduidt.

47

Om van buiten te leeren ;

(1) In Volapük zelf komt geen ablatief voor. Er dient echter een woord voor te testaan, voor het geval, dat men van andere talen spreekt, die er wel een hebben.

(2) In Volapiik zijn, gelijk wij boven zagen, geene lidwoorden; alleen voor enkele gevallen heeft men het onbepaalde lidwoord un,ji-un enunos. b. v.: