ok.n wij nu (HUjevecv (Wi jtuiv (lelcilcn hel plan ojivallcn onzen inteekcnaren ceiw (leiltuslrcenle besthrijviiuj aan Ie bieden van al tie heiliijdommeii in Sedeiiand en Helgie, die dooi de Mneder des lleeren d/i hijiotulere wijze mei lt;/iinslen en weldaden zijn hevoarrechl, Iwijj\'el-den wij er niel aan aj ons denI,beeld zou door alle Nederlandxfhe katholielni warden loeyejuiehl; zulk een

welwillend, ja geesltlrillifj onlhaal, als onze uili/ave Ie beur! gevallen is, hadden wij echter viel durven hopen.

Nauwelijks enkele weken na de vei zending onzer eerste aflevering zagen wij ons genoopt onze oplage Ie ver genoten len einde aan de dui enden aanvragen, die ons van alle zijden loestroomden, Ie kunnen voldoen, en die gronle ingenomenheid mochten we blijven ondervinden, tot op het oogenblik toe dal de laalsle aflevering het werk kwam voltooien, \'I welk in alle christelijke gezinnen als een blijvend monument zat zijn van de wonderteekenen, door den Hemel op Maria\'s voorspraak in deze gewesten gewrochl.

Mam de godsvrucht der geloovigen was hiermede nog niet bevredigd; de beperkte grenzen, die wij aan onze uitgave hadden, moeten stellen, geitoogdeu niet, daarin nok de beschrijving np Ie nemen van een (lanlal bedevaartplaatsen in het buitenland, die niet minder aanspraak hebben op onze eerbiedige belangstelling. t an versrhillende kanten went dan ook de wensch geuit, dal wij op de reeks der .Xi\'ilerlanilschr en tlelgische heiligdommen vne Iwcede zonden laten ralgen, wclLc de vennaaidsle dier geheiligde plaatsen in hel overige Europa omvallen zon.

Die wensch is niet meer dan nutunrlijk. Wie onzer lezers, die in de vorige uitgave mei ilt geschiedenis en de hete-! \'nis der wonderbeelden van \'s-tlertogen-bosch, van Siitard, van Scherpen heuvel en zoorele andere op onzen bodem en in het naburige llelgie bekend geworden verlangt niet ook diezelfde bij:,onderin \'en le verneniiii omlrent Kevelaar. dat hoewel builen orr.e greiKi\'ii gelegen, teeh jaarlijks duizenden onzer landc/eiioot n aan de vu-\'ten van zijn genade

Wie veilmiyt niet door ajbreUhnij en beschrijving zich de plek veraanschouwelijkt Ie zien, door God boven alle andere uitverkoren om er Zijne Moeder Ie verheerlijken in den glans harer Onbevlekte Ontvangenis, als om het onfeilbaar woord te slaven van Xijn Stedehouder, die de schoonste parel had mogen hechten aan Maria\'s kroon? Wie wenschl niet te hooren verhalen van dal Lourdes, waar Maria zelve, in hel geheimzinnig duister eener grot tol hare nederige, kleine dienares liernardette kwam zeggen: Ik ben de Onbevlekte Ontvangenis?

/•j) fjinile, het oudste, het eerbiedwaardigste onder alle heiligdommen van Maria, wam men hel huisje vereert, dal eenmaal de Moedermaagd, haar Goddel ijken /non en haar kuischen bruidegom lol woning verstrekte, en dat door Engelenhanden derwaarts werd overgebracht, opdat de geloovigen van alle eeuwen er ongestoord hunne hulde aan het heilig drietal zouden kunnen brengen\'. Wie, in een woord, zou niet wenschen de beschrijving en de geschiedenis van al die heiligdommen vereenigd te bezillen in een werk, dat door sierlijke en degelijke uitvoering aan de verhevenheid der stof beanlwoordl!

Aan dien zoo natuurlijken wensch gaan wij thans gevolg geven, en in hel tegenwoordige boekwerk, dat een vervolg zal vormen op Maria\'s Heiligdommen in Nedeiimd en üelgü\', zijn wit voornemens eeue (jéillnslreerde beschrijving Ie geven van de merkwaardigste heiligdommen dei Moedermaagd in frankrijk, Duilscldand, Oostenrijk, Italië, enz.

Wij hebben alle pogingen ingespannen om ook deztt uitgave, welker gravures en beschrijvingen uit den aard der zaak nog aantrekkelijker zullen zijn dan de vorige, zoo schoon en belangrijk mogelijk te maken. De verschillende heiligdommen zullen beschreven worden door landgenoolen, die ze in persoon hebben bezocht, en wier erkende naam ons borg staat, dat hunne bijdragen ons een alleszins waardig en vertrouwbaar beeld zullen geven van de bedevaartplaatsen, waarover zij handelen.

Moge ook op dit werk, dat als de voltooiing is van het vorige, de zegen rusten iles Mlerhoogsten, die niet anders dan met welgevallen kan neerzien op een arbeid, Ier cere /ijner maagdelijke Moeder ondernomen.

Om te gehoorzamen aan het decreet van Paus Urbanus VIII, verklaren wij aan alles, wat in maiua\'s iikiui^ommkm bevat is, niet anders dan een menscbelijk gezag toe te kennen, buiten datgene, wat bekrachtigd is door onze Moeder de II. lioomsch-Katholieke Kerk en door den II. Stoel, aan wier oordeel wij, als gehoorzame kinderen, ons zeiven eti al onze sohrifton onderwerpen.

Coluuiha inca m foramiuihus pelvae. in cavevna mnit\'nne, osiendr mihi facictn tuam^ soiiel vox tua iti auiihus meis roj ruim niii dulcis el facir-i ma decora.

Mijne duive in lt;!•* rotsholle . . toon mij uw aangezicht, laat uwe stem mij in de ooren klinken, wint uwe stemme is zoet, en uw aangezicht is schoon. (Hoogi.. II, Ifr.)

i\' /ekcicn dag wandelde de Eerw. heer pastoor van llmltès, een klein dorpje, gelegen in het zuiden van Klankrijk, tn het departement der Opper-Pyreneën, door zijne parochie en ontmoetle een jong en tenger kind, dat eene kleine kudde naar de weide dreef. De kinderlijke argeloosheid en onschuld, die uit geheel trokken zijne aandacht. Hij groette haar inel eerbied, en, terwijl hij zich nog verscheidene iTialcn omkeerde om haar te zien, zeide hij in zich zeiven ; «De kinderen van Salette moeten wel geweest zijn als deze kleine.quot;

Eenige jaren laler trad een der eerhiedwaardigste hisschoppen van Klankrijk een armocilig linisjc hinneii, gelegen in de me. des l\'i\'tils-h\'ossè* Ie l.óurdes, eene kleine stad in de nahijheid van hel zoo even genoemde liarlres. De bisschop sprak daar met datzellde kind, een ongcleltcrd meisje van li jaren, en, overweldigd door de majesteit van zooveel eenvoud en heiligheid, bewonderde de prins der Kerk dal engelachtig wezen en sprak mei gebroken stem ; «bid voor mij, en voor mijne kudde.quot; «Maar, Monseigneur,quot; riep de pastoor van Lourdes, lt; \'t is aan u dit kind te zegenen en

do kloine boo^ geheel verlegen hel hoofd onder de zegenende hand des hissehop.s.

Wie \\v;igt; die kleine lienlerin van Hailiès, dat arme kind van Lourdes? Oji /alerdag, den l!)¹quot; April 1879, \'s morgens len lü uren, had er, in de kloosterkerk dei\' Zusters van 1.lelde en van hel christelijk onderwijs te Kevers in Frankrijk, eene grootselu- lijkplechligheid plaats. De bisschop dei\' stad. Mgr. I.elong, met zijne generaal-viearissen, niet het kapittel der kathedraal, de geestelijkheid der stad, de professoren der seminariën, de FK. l\'P. -Maristen, de pastoors uit den omtrek, hadden plaats genomen in het koor en de zij-kapellen, terwijl de notabelen der stad en vele groote personaadjes uit het gai:lt;ehe land, bet ruim dei\' kerk bezet hadden. De bisschop, met ontroering in de slem, hield zeil de lijkrede, door al de aanwezigen innig gevoeld.

Wien gold al die pracht en dal eerbetoon? Een hooggeplaatst persoon, wiens harielust het was, weldaden te vei spreiden ? een krijgsman, wien de glorie op al zijn schreden gevolgd was? een gevierd geleerde, die als iiooge-priester in het diepste heiligdom der vvelenscliap was ingegaan ?

Zie \' bij de met bloemen versierde lijkkist liggen arme Zusters van Liél\'dc neeigeknield. Zij bi-vat lu i stoffelijk overblijrscl van eene arme zuster uil liaar midden, die steeds ziekelijk was. In de wereld was zij een arm kind, in hel klooster eene nederige zuster.

Maar wie is zij dan, dal men haar, de arme, de eenvoudige, een vorstelijke hegral\'enU geelt

Aan hare voelen, in de kist legde men, in een verzegeld kristal, een perkament neer, waarop de volgende woorden geschreven stonden:

quot;Congregatie der Zusters van Liefde en van de christelijke onderrichting te Nevers.

quot;Mgr. Crosnier, proton. apoM. en de lloogeerw. heei hubarhier, cDe ZFerw. heer Creuzard, pastoor der parochie,

De eerwaarde moeder Adelaide Dons, algemeene overste der Congregatie quot;Is zalig in den lieer ontslapen :

«Marie HcrnardoUe Soubirous, met haar kloosternaam zuster Marie Bernard, geboren te Lourdes den 7\'^kquot; Januari 1844; gedoopt den O¹\'^1,11 van dezelldc maand ; gekleed met het heilig habijt in het Moederhuis der Congregatie den SO quot;quot; Juli 1866; aan God toegewijd door haar eerste religieuze gelorien den Md quot;quot; October 1867 en door de plechtige gelolten den 22quot;quot;quot; Septemher 1878.

«Het is aan haar, in het jaar 1858, toen zij nog een kind was, dal de Vllerheiligste Maagd achttien malen verscheen in de ^rot te Lourdes.

«Hel is aan haar, dat Gods Moeder, zich zelve met haar naam noemende, zeide : Ik ben de Onbevlekte Ontvangenis.

«Het is lol haar dat zij deze woorden sprak: «Ik beloof u gelukkig te zullen maken, niel in deze wereld maar in de andere.quot;

«Het is door haar dat de Maagd Maria aan de priesters haar wil kenbaar maakte, dat er op die plaats eeoe kapel zou gebouwd worden, en dat men er iu processie moest heenkomen — al heigeen zij getrouw overbracht aan den eerw. heer IVyraniale, pastoor van Lourdes.

«Hei is onder de hand der overledene, wier stoll\'clijk hulsel in deze kist rust, dal, op bevel van Maria de mirakuleuze bron ontsprong, die sedert zoovele zieken in gansch de wereld genezen heelt.

«Haar lichaam, tijdens het, volgens gebruik der Congregatie, in de kapel van hel Moederhuis werd tentoongesteld, was aanstonds een voorwerp van veroering voor de van heinde en ver toegestroomde menigte. Op bevel van Mgr. den bisschop, en met verlof der civiele autoriteit, bleef hel geëxposeerd lot op hel oogenblik der begrafenis.

«Op heden. Zaterdag lit \\pril, werd bel verzegeld in de kist. en bijgezet in tegenwoordigheid der volgende getuigen

En dan volgen, op den naam van Mgr. Lelong, bisschop van Ne vers, de namen der getuigen.

Die kleine herderin van IJailrès, wie de pastoor dier plaats zoo vol eerbied groette, dal arme kind van Lourdes, wier naïeveleil en heiligheid een vorst der Kerk als m vervoering braclu, - zij was die hoogbegenadigde Bernardelte, wier naam op alle christen lippen leeft, op wier maagdelijk voorhoofd de Moedermaagd achttien malen haar blikken gevestigd hield; mei wie de Hemelkoningin hel verheven gebed der eenvoudigen, den rozenkrans, bad ; aan wie zij, die door alle geslachten zalig geprezen, die door de engelenkoren gevierd wordt, die de krone draagt, als koningin in de orde der natuur, in

dc orde der genade, en in de orde der glorie, haar naam heeft bekend gemaakt, toen zij zeide; «Ik ben de Onbevlekte Ontvangenis.quot;

Het is ons, die vol eerbied het nederig huisje binnentraden, waar de kleine zienster het levenslicht aanschouwde, die vol ontroering nederknielden op dezelfde plek, waar zij de Onbevlekte zag, en met Haar den rozenkrans bad, die daar do smeekingen hoorden van zoo vele duizenden, smeekingen, in zoo vele talen, zoo innig, zoo teeder, en waarop de Moedermaagd, in den letterlijken zin op zichtbare wijze antwoord gal\' - het is ons een ware hartelust, zij het nog zoo kort en onvolledig, de groote dingen te beschrijven, die de Moeder van God te Lourdes gedaan heelt, Zij, aan wie de Heer zeil\' groote dingen gedaan had.

Alwie, voor een twintigtal jaren, in ons vaderland, den naam van Lourdes zou hebben uilgesproken, kon zeker zijn, daarmede bij de meesten iets onbekends te hebben aangeduid. Lourdes, het oude lAtpurdum (1), eene kleine stad van ongeveer (5000 zielen, geleglt; n in het zuiden van Frankrijk, aan den voet der Pyretieéu, wier sleutel /ij is, bij den Ingang tot liet heerlijke dal van Artjelèi, in het diocees van Tarbes, bijgenaamd het diocees van Maria (2), ingesloten tusscbeu kale henielhoogc bergen en heuvelen met een vveelderigen plantengroei, doorstroomd van de Gave, die, in het hart der l\'yrenern den bergwand algezijjield, en door lederen berg, dien zij langs stroomt met nieuwe waterschatlen gezegend, hier zich als schuimend van woede langs de rotsen wringt, ginds de echo\'s der bergen door hare donders wakker roept, m waterval bij waterval neerstortend, en te Lourdes in veelkleurige pracht, ruischend en bruischend als zong zij een feestgezang, over do rotsblokken rolt: Lourdes, als een speelziek kind, aanvallig en schoon aan der Pyreneen voet gelegen, wie kende het, tenzij de toeristen, die het bezochten

Eu thans geen katholiek kind, dat Lourdes niet kent, geen christen, die geen beeltenis ooit zag van haar, die genoemd wordt Onze Lieve Vrouw van Lourdes, geen zieke haast, wien de naam van Lourdes geen troost in \'t harte stort. Immers lt;• Lourdes is hel groote tendez-vous der godsvrucht tot Maria en hijgevolg het reudi-r-vous van alle vreugde, van alle smarten, van alle verwachtingen, van alle dankbaarheid.... Lourdes! dat wil zeggen, het

lieiligdom van hel miiakel, het onwraakbare bewijs van Gods almacht. Het mirakel immers, overal elders eene uitzondering, wordt daar als eene gewoonte; gij ontmoet het bij iedere schrede, gij voelt hetquot; (1).

\'t Is de li¹\'¹ l\'ebruaci 1858, de Donderdag, welke de Vasten voorafgaat, in Frankrijk Jeuili (jias of vellen Donderdag geheelen. \'t lgt; 11 uren in den voormiddag. In bijna alle huizen heerscht er meet dan gewone bedrijvigheid, want, men is bezig bet fec lmaal van den dag le bereiden.

In een armelijk huurhuisje van de rue des I\'dits-Fosses, juist aan den voel van hel versterkt kasteel Mtrambel, dal zich op een steile rots ter hoogte van ongeveer 100 meters hoven de Gave verheit, nu nog slechts eene herinnering aan vroeger lijd, toen het diende om Lourdes en den ingang lol de Pyreneën te verdedigen, is eene vrouw, te midden barer vier kinderen, aan haar nederig huiswerk. \'I Is de brave vrouw van den braven daglooner Francois Sonbirous. Hel eerste kind werd hun den 7quot; quot; Januari 184-4 geboren, dal hij den doop de beleekenisvolle namen ontving van Marie-ljernardetle; Mai\'ie: bet zou oen kind van Maria\'s voorlielde worden, dat reeds in dit tranendal een straal barer glorie zou aanschouwen : Bernardelle : het zou als Bernardus een groot apostel worden van Maria\'s grootheid en barmhartigheid, en gelijk iiij hel Westen tegen hel Oosten ten kruistocht voerde, zoo zou bel de volkeren der oude en der nieuwe wereld in beweging zetten, ter bedevaart naar haar heiligdom van Lourdes Dal kind, zwak en tenger en daarbij door hel asthma geplaagd, was in bet naburige Barlrès opgevoed, waar het. niets had geleerd dan den rozenkrans te bidden en de schapen le weiden, en hel was sinds eeuige dagen in de ouderlijke woning teruggekeerd, ten einde zich lol di\' eerste 11. i\'ommunie te bekwamen. Marie, zoo heette hel tweede kind, en de beide jongslen waren jongens, waarvan de laatste niet meer dan drie jaren lelde.

Op gezegden Donderdag dan, toen de kerkklok el! uren sloeg, sprak moeder Sonbirous: lt;-Marie, ga eens naar de oevers van de Gave en /ie ol gij er wal hout kunt sprokkelen.quot; cMag ik meegaan, moeder;quot; riep do ziekelijke Bernardelle. «Volstrekt niet, kind,quot; hernam vrouw Sonbirous, «gij hoest, en het ts buiten veel te gum-.quot;

Op hetzellde oogenblik trad een buurmeisje .Iraiuie Abadie. ongeveer vijftien jaren oud, het huis binnen, en vroeg, ol ^cen der kinderen haar mocht

(I Herdrriyk»¹ fuief van .Mgr. (i»;rnmia. b ssch\'ip va;i ^ Mitaii^\'sou Avraiuh s. (1 .quot;gt; \\ug 1881.)

vergezo.llen, daar zij was uitgezonden om liont le zoeken. De nocdo \\iou\\\\ kreeg het nu te kwaad tegen dit welsprekend bondgcnoolscliap der onschuld; zij bezweek op hel aanhouden der kinderen, en gal Bernardetlr veilol om mede te gaan. »Trek eerst echter uw kousen aan , spiaK zij tot haai uu

Hel weder was koud, en de hemel met wolken bedekt, die van lijd tol lijd eenige regendroppelen en sneeuwvlokken strooiden.

Vroolijk huppelden de drie kinderen naar buiten, als gingen zij ten lee^, niet vermoedend, dal Bernardelle zou onlhaald worden op eeu leeslmaal van liemelsche geneugten, zij, aan wier geest nog nooit eene onheilige gedachte was voorbijgegaan, wier lippen nog niet door eenige onwaarheid onlreinig\'.l waren, en in wier hart de onschuld met de teviedeiiliéid voordurend leest

Zij gingen de brug over en kwamen aan den linkeroever van de Gave, doch vonden op de weilanden langs dien stroom slecbls weinig van hetgeen zij zochten. De zwakke Bernardelle, minder ving dan de anderen, kwam haar gezellinnen achterna, en droeg nog bijna niets in haar voorschoot. Zoo kwamen zij op tien iniuuten alstand van de laatste huizen der stad, op het eilandje ilu Chalet, tegenover de grol, in de wandeling genaamd de grol van Mnsmhielle (2). Deze bestaat uit eene drievoudige, door de natuur gevormde uil boiling in de rots. De eerste en de groolsle is gelijkvloers met den beganen giond; de bijna ronde boog, die er den ingang van vormt, heelt ongeveer vier meters boogie, terwijl hare breedte en diepte omstreeks iwaair o(\' veertien meters zijn zal. Ilooger en rechts van don toeschouwer zijn de twee andere rotsholten, waarvan de hoogste en de grootste een ovalen vorm heelt. Vlak voor deze grol lag eene menigte dood hout, dal de Gave daar had aangespoeld, waarom hel drietal besloot door hel smalle kanaal te waden, waarover een houtzaagmolen gebouwd was, en dal juist slechts weinig water bevatte, wijl men bezig was eenige herstellingen aan

(1, De tdeeding tier l\'yrenftesche vrouwen is zeer zedig en schilderachtig. „Zij dragen een snort van zakdoek, meestal van lichte kleur, om lint hoofd zeer sierlijk gestrengeld, . n daar. over, vooral wanneer zij ter kerke gaan, haar caimlet, een soort van caiinr.lion uit wollen «tol, die het geliee\'.e hoofd bedekt, en langs rug en s-ïhonder* als een sluier nederlmngt. !•« «rmeii _ ZOO ook I! ■r:unletle - dragen meeMal een witten, soms ook een grijzen of bruinen capulet • de meer gegoeden een rooden of blauwen, zeer sierlijk met zwart tluweel afgezet lüj gnur weder worden de tw. zelfkanten die over den schottder hangen, ouder de kin vastgeh.riKt, eu heeft men de zedige gesluierde figuur, waarin de Hpaansehe landbewoonsters dooiguaii» woidun alg h,. f) /., \\ i tin l.imrdcs door J. J \' lt;1. Hors:.

den molen te doen. Marie en Jeanne, vol leven en gezondheid, hadden spoedig hare klompen, die zij aan de bloote voelen droegen, uitgetrokken en waren aanstonds aan den overkant, terwijl Bernardette, die eerst latei-op liet eilandje was aangekomen, en haar voorbeeld wilde volgen, op een steen ter neder zat, om zich van hare kousen te ontdoen. Terwijl zij daarmede bezig was, voelde zij een hevige windvlaag, die haar over het hoofd ging. Verschrikt ziet zij om zich heen, doch geen blaadje dat zich bewoog op de populieren aan den stroom. Zonder verder naar de oorzaak te zoeki\'a van hetgeen zij meende gehoord te hebben, gaat zij voort met zich van hare kousen te ontdoen, maar voor de tweede maal hoorde en voelde zij een haiden windruk.

Hevig ontsteld, springt zij overeind, ziet in het ronde, en werpt ook een blik naar de grot. De wilde rozelaar, die in de ovale rotsliolte groeit en zijn takken tot op den grond laat hangen, schijnt door den wind bewogen. Op eens begint /ij over al hare ledematen le beven, ontzag en eerbied grijpen haar aan, zij valt op de knieën, den starren blik gericht naar de rotsholte, waarin de rozelaar groeit.

Wat zag zij in die gothieke nis der rots? Een schitterend maar zacht licht, en daarin eene onvergelijkelijk schoone vrouw met hemelzoet gelaat, dat haar minnelijk toelachte. Ken breed gewaad, zoo blank als der Pyreneeën top nooit sneeuw had aanschouwd, omgollde hare ranke leden, omstrengeld door een blauwen gordel, die bevalligheid en rijkdom in de plooien schiep. Een witte sluier viel met eerbied neder op de maagdelijke schouders. Zij had de blauwe oogen ten hemel geslagen, de handen voor de horst saamgevouwen. terwijl aan den reebterann een rozenkrans met een gouden kruis hing. Eene roze prijkte op elk haar voeten, die op den rozelaar zweefden.

Schoon, naamloos schoon was de verschijning in dat zachte en toch zoo stralende licht, want zij was hel, «die geheel schoon is, en in wie geen vlek ooit gevonden werd,quot; die wordt begroet als «de geheimzinnige roosquot;. Zij was het, die door haar schoonheid hel Hart heeft geroofd van den goddelijker! Hruidegom; zij was het, die de moeder is van den schoonste onder de kinderen der menschen, die met het Licht als met een gewaad is omkleed. Het was Maria, die in Judaea over de hergen was gegaan, om Joannes den Hooper het heil te brengen, die op den berg van Salette getreurd had over

«de oudste dochter der kerkquot; en nu op den berg le Lourdes haar glimlach komt toonen als de voorbode der overwinning van de llo Kerk.

Zij was het, ja ! die, de eeuwige heuvelen overschrijdende, (1) op de bergen van ons tranendal kwam aldalen. en nog vermoedde de wereld het niet, nog wist zells de onschuldige liernardolte, die met Haar gebeden had, het niet; maar straks zullen de vijl werelddeelen het vernemen, als de onschuld zal getuigen, als de blinden zullen zien, als de stommen het zullen uitgalmen, als hare vijanden het zullen bekennen, en door woorden en door stilzwijgen, als de steenen zullen roepen, dat de Onbevlekte te Lourdes waarlijk verschenen is.

En zij is er verschenen met onbeschrijfelijke schoonheid. Later toen Bernardette groot was geworden, vroeg men haar eens; »was de verschijning ook schoon?quot; — »Zóó schoon,quot; antwoordde zij, «dat ik gaarne sterven zou om haar nog eens te zien.quot;

Was het dan wonder, dal zij op het zien van die schoone vrouw in dat lielelijk stralende licht iels ongekends in zich gevoelde, op de knieën zonk, en in extase geraakte? Zoo lag zij in beschouwing verzonken, toen op eens de verschijning zich een kruis met haar rozenkrans maakte, waarop ook Bernardette naar haren rozenkrans greep, een kruis sloeg en het verheven gebed van den rozenkrans, bijna het eenige dat zij kende, begon te bidden. Hoelang bleei zij in dien toestand van extase? Een kwailier ongeveer, den tijd, dien het bidden van een rozenhoedje vraagt; want toen al de koralen langzaam door hare vingeren waren gegleden, stond zij haastig op, ontdeed zich van hare kousen, stapte door het water, en ging naar haar zusje en hare vriendin, die, na een tlinken bundel hout geraapt te hebben, in de grot aan \'t spelen waren. »llebl ge niets gezien?quot; vroeg zij haar. — «Neen; hebt gij dan wat gezien?quot; antwoordden deze, die haar bij de grot hadden gezien, en nu ook eene ongewone gejaagdheid in haar bemerkten; waarop Bernardette een ontwijkend antwoord gal.

Het hout was spoedig in kleine bundeltjes gebonden, en men besloot naar huis terug te keeren. Doch Marie en Jeanne konden die opmerkelijke vraag van Bernardette maar niet vergeten, en, nieuwsgierig als de meeste doehteren Eva\'s, brandden zij van verlangen om te weten, wat deze daarmede bedoeld had. De goedhartige Bernardette, door haar onophoudelijk vragen in \'l nauw gebracht, vertelde eindelijk, maar onder beding van de stipste geheimhouding

ill lt;lc Lvn.oudi-licnl (i(gt;s liarten, wal zij in de grot gezien IkkI. Maar gozel-\'quot;inen t wij lelde ii geen oogenblik aan de waarheid harer woorden, want zij wisten wel dat Bernardetie nog nooit eenc onwaarheid gezegd had. Doch nanwrlijks zijn zij te huis gekomen, of do kleine vortrouwelin-en haasten zich als om strijd alles aan moeder Soubirous te verhalen, die niets beters wist te doen, dan alles voor kinderachtige dwaasheid op te nemen, en de kinderen verbood, voortaan aan den kant der grot hout te zoeken, vooral, zeide zij, wijl het gevaarlijk is, zoo dicht langs de Gave te loopen. Dit verbod bedroefde het hart van Bernardette, want haar grootst verlangen was «De Scboonc Vrouwquot; weer te zien.

/ondags daarna, den Ifquot; Februari, was het pi-achlig weder, gelijk men soms in de Pyreneeën van die lanwe lentedagen aantrelt, die in den winter als verdwaald schijnon. De hoogmis was geëindigd ; Mernardette, die de «vrouwe van den rozelaarquot; gelijk zij de verschijning noemde maar niet uit haai gedachten kon verbaniicn, vroeg aan moeder verlof om naar de grot te gaan. Haar zusje en eenige vriendinnetjes voegden hare beden bij die van Bernardette, en, tegelijk met een gansch sermoon over voorzichtigheid enz., kregen zij de vergunning. De kinderen vertrokken, na eerst iu eenc echt kinderlijke vergadering besloten te hebben, langs de kerk te gaan, ten einde een lleschje met wijwater mede te nemen; bet mocht sogs eens wat zijn van den bonzen geest, daar ginder in de grot.

Nauwelijks zijn zij er aangekomen, of allen beginnen den rozenkrans te bidden. Eene halve minuul hiter; daar grijpt eene hevige ontroering IJer-nardetie aan, haar wijd geopende oogen schijnen stroomen van licht te drinken; «/Jet! ziet: daar is zij,\'\' roept ze veigt;chrikt en verheugd. Doch, hoe de anderen ook staarden, zij zagen slechts de rots en den rozelaar. Ken barer daciit aanstonds aan haar lleschje met wijwater, dat, zij in de hand van Dernardette plaatste, die eene schrede vooruit deed, en het gewijde vocht m de grot wierp, zeggende: «wanneet gij van God komt, dan nader.quot;

De v rouwe Jimlachte bij die woorden, en baai :elaat werd nog minnelijker dan t\' voren. Bernardette zonk weder op de knieën, en hervatte hol rozenkransgebed, quot;dat de vrouwe scheen te; volgen, want zij liet de koralen van haar ro/enkrans door de vingeren gli|ilcn.\'

Na het gebed was de verschijning wederom verdwenen, als de eerste maal. Den volgenden Donderdag, 18 Februari, boden zich twee godvrcczende per-sonen. Mejuffrouw l\'eyret en Mevrouw Millet, aan om Bernardette, die zich

door eenc gclieimzinnige kracht weder naar de grol getrokken voelde, te vergezellen; want het nieuws der verscliijningen was toen reeds op aller lippen in de stad l.ourdes. «(lij moet aan d(^gt; Vrouwe vragen,quot; zeiden zij haar, «wie zij is en wat zij wil; en als gij het niet goed begrijpt, dat zij het voor n op schrilt stelle, want wij zullen schrijlgerief\' medenemen \\a de H. Mis van half zes te hehhen bijgewoond, vertrokken zij met de kleine zienster, maar moesten over de rotsen klauteren, daar het kanaal van den molen niet meer doorwaadbaar was. De kortademige Bernardeite, door verlangen vlug geworden als de hinde (I), huppelde haar gezellinnen een goed eind vooruit, en lag reeds geknield te bidden, toen deze hijgend bij de grot kwamen. Op eens slaakt zij een gil, haar aangezicht wordt doorsehijnend wit als sneeuw, hare oogen zijn onbewegelijk op de rotsholte gevestigd, en baar beide handen strekt zij vooruit naar de grot. «Zij is er!quot; roept ze uit; middelerwijl hadden de twee dames eene gewijde kaars aangestoken. — Wie had kunnen denken dat dit licht de voorbode zou zijn vau dat altijddurend licht, door de godsvrucht thans dag en nacht zoo rijkelijk in de grot onderhouden — Sprakeloos staarden zij op het kind, dat geheel in verrukking lag. Maar eindelijk konden zij zich toch niet weerhouden en zeiden «/iehier \'l,., papier, en inkt, ga dichter hij de Vrouwe, en zeg, dat zij het n opschrijve, wie Zij is. en wat Zij wilquot;, liet kind naderde lot waar d( roselaar zijn takken liet neerhangen, verluel\' zich op de teenen en stak het schrijlgerief in de hoogte. De Verschijning glimlachte en zeide; «wat ik u te zeggen helt, hehoel ik niet te schrijven ; doe mij hel f/cmw/c// vnn gcdiueiidc veertien dagen hier terug te komen.quot; Het kind beloofde het; immers wat verlangde zij meer, dan zich te verzadigen aan de beschouwing van de schoone \\ rouwe, en met haar te spreken? Want alle njkdoinnieu der wereld badde zij gegeven voor één woord van hare lippen, al de jaren van haar leven voor één oogenblik, in hare tegenwoordigheid doorgebrachl. •■I.n u)0 antwoordde de Vrouwe, nik beloof n gelukkig te znlai maken, niet in deze wereld, maar in de anderequot;.

Het kind kwam bij bare gezellinnen terug, en bracht de woorden over, die zij gehoord had, waarop Antoinette l\'eycet zeide. «vraag, of wij u gedurende die veertien dagen mogen vergezellenquot;. De kleine herbaalde deze vraag aan do Verschijning, en ontving ten antwoord ; «hom met zooveel

personen als (jij will, want ik wenscli hier een (jrooteu toeloop van volk te zien.quot; Na deze woorden was /ij verdwenen.

Te liuis teruggekeerd, verhaalde Ucniardette aan hai\'c; ouders, wal zij aait «de Vrouwe van do drolquot; beloold had, waaiop \\ader en moeder Souhirous besloten hun kind voortaan te vergezellen. Den li)¹quot;\' en Ü0^sUquot; februari vertoonde zich de Vi;r^chijning op dezelfde wijze, terwijl duizenden nieuwsgierigen tegenwoordig waren. — Den 21-¹quot;quot;, een Zondag, was hun aantal nog grooter. De Vrouwe vertoonde zich weder in haaiquot; lichlgewaad, maar met droefheid in den blik — onder de extase ook zag men twee groote tranen over de wangen van Bernardette rollen. — t Was dien dag dat de Verschijning zeide : «G7/ moet voor de zuiuiutirs bidden. . . lt;/ij moet den grond kussen voor de bekeerioij der zonilnars.quot; Ook de pelgrims tegenwoordig kussen in menigte den groud, in navolging van Bernardette.

Deze groote toeloop van volk naar de grot, moest natuurlijk de aandacht der polilie trekken, die in haar overdreven ijver besloot paal en perk te .-lellen aan wat zij noemde de dwaasheden van een kind, en bekrompcu bijgeloovighoid van hel volk ; te meer, wijl de liberalen, die hier gelijk overal elders het monopolie van alle mogelijke wijsheid waanden le bezitten, dat alles toeschreven aan onwaardige speculatie van de geestelijkheid en der ouders of de liclitgcloovigheid der menigte. Daarom begaf zich in den avond van dienzelfden dag do polilie naar de woning van Souhirous, waai de arme Beinardette geplaagd en gekweld werd nut strikvrag\'-n en bedreigd met opsluiting in de gevangenis ot het krankzinnigengesticht. De ouders, uit vrees, verboden haar dus naar de grot terug te koeren, en zonden haar den volgenden morgen naar school, waar zij door de zusters ook nog eens geducht onder handen werd genomen. Des middags, bij het uitgaan der school, voelde zij echter weer de onweerstaanbare kracht die baar naar de grot droef. Zij ging er heen en bad, maar de verschijning vertoonde zich niet, gelijk zij al weenende te huis kwam verhalen. De vader hief nu ook zijn verbod op om zijn zwak kind niet te bedroeven.

\'s Dinsdags, 23 Februari, was er weer veel volk hij de grot, toen Bernardette aankwam, die een gewijde kaars droeg en terstond begon te bidden. De schoono Vrouw verscheen weder op don imelaar, en doolde haar oen geheim mede dat haar persoorlijk betrof, en zij aan nioniand zeggen mocht.

Iln nu Hermrdelle,quot; zoo vervolgde Zij, en Zij noemde \'t kind voor het eerst bij baar naam — «;/« aan de priesters ;.iv///lt;?//, tlal ik hier een kapel wil

gebauwd hebben, en processien hierheen wil lieu kamen. Na \'li\'/c woorden \\v;is Zij vnrdwcnen.

licrimrdt\'Ue ging aanslonds liaar lasl volbrengen, en spoedde /.ieli naar den Krrw. lieer l\'eyramale, deken van Lourdes. Deze man, van wien zeil- de vrijdenkers getuigden : «wanneer hij geen toog droeg, dan ware hij de beste menseh der wereldeen man van diepe kennis, van innige godsvruebl, van ij ze re n wilskracht, de rechte man, door de Voorzienigheid op de rechte plaats gesield, die reeds van al hel voorgevallene kennis droeg, maar zijne onder-hoorige geestelijken verboden had naar de grol te gaan toldat de zaak duidelijker was; deze man ftu ontving het kind op een ietwat ruwe wijze, en. na alles gehoord le hebben, zond hij haar weg, zeggende; «/eg van mij aan die Vrouwe, dal zij mij een t\'eken geve van haar maeht, en we zijn thans in Februari — den rozelaar doe bloeien.quot;

Woensdag, i\'f Februari, in \'i vroege, morgenuur, verbeidde ( ene ontzaglijke menigte met ongeduld de komst van Hernardeite aan de grot. Zij kwam, geraakte na eenige oogenblikken van gehed in vervoering, en sprak tol de Verschijning : De priesters willen mij niet gelooven, gij zoudt een bewijs geven, en bijv. den rozelaar doen blo ien.quot; De Vrouwe glimlac|te, en gelastte aan Beniardette le hidden voov de belieeiincj der zondnoes, terwijl zij haai op de knieën deed kruipen lot in het binnenste der grot, en uitriep: • liceleaanlii/heid! Iwelvaarilighcid! boetmardiijheid gt;. En de menigle zag hoe lieriiardetle dit gebod volbracht en hoorde haar ook driemaal zeggen : «boetvaardigheid !quot; Toen liet kind in de grot was aangekomen, vertrouwde de Vrouwe baar een tweede geheim toe en verdween.

Donderdag, 25 Februari, was een allermerkwaardigste dag. De rozenstruik had wel niet gebloeid, maar een ander teekeri zou gegeven worden, niet ongelijk aan hot wonder in de woesiijn. (o n Mozes stal een rijke waterbron ■ chiep in de dorre rols. Dc \\ionwe verseb\'en, en vertrouwde aan Dernar-delle het derde geheim toe, en dan, zoo verhaalt hel kind zeil. «mij met eene teedere liefde lol zich trekkend sprak zij : en nu mijne dochter ga drinken nm lt;ir bron, en er n wnxxehen\'} en eel vim hel gras, dat daar groeit, (icene bron z onde, ging ik naar de (\'. ive, maar Z j hield mij tegen door een gebaar, en zeide : gquot; niet lt;1 mr. ik heb niet gezegd om aan de (lave te drinken; ga tiaar de bron: zij is hier! F,n zij wees mij niet di\' hand naar de plaats, waarheen ik den vorigen dag op haar bevel op de knieën was gekropen. Ik zag er geene bron maar sleehls hier (»11 daar eenige grasspiertjes. Om

te gelioommeii begon ik den grond los te krabben, en een kuiltje in de aarde te maken. Langzaam begon er nu water op te borrelen, dal ik tot tweemaal toe beproefde to drinken, doch, dewijl hel dooi de losgeraakte aarde troebel was geworden, niet kon binneimvelgen. Na een nieuwe poging gelukte het mij, ik waschte er mij ook mede, en at een weinig gras. Op hetzeU\'de oogenblik liep het kuiltje over, en begon liet water meteen dunnen straal te vloeien.quot;

Die bron, omsprongen op bevel van de .Moeder van Hem, Hie het water geeft, «springend ten eeuwigen leven,quot; is thans eene rijke fontein geworden, waaruit honderdduizenden «met vreugdequot; water scheppen springend ten leven, voor dezen ten eeuwigen, voor genen ten tijdelijken leven.

Den volgenden dag verhaalde men reeds van genezingen, door het gebruik van dit water geschied. Zoo had een steenhouwer, met name Louis Bour-riètte, wien, twintig jaren geleden, het rechteroog in de mijn door een steen werd verbrijzeld, bij de eerste aanraking van dat water, in een oogwenk het gebruik van dat zintuig teruggekregen, \'s Avonds gingen dan ook de steenhouwers met Bourriëtle aan het hoofd een effen pad kappen in de rot--, om gemakkelijker bij de grol te kunnen komen, en groeven zij een lang-werpigen vergaderhak van ongeveer een half el diepte, om hel immer rijker vloeiende water op to vangen, terwijl de grot, als bij tooverslag, door honderden kaarsen veiiich! was. Ditzelfde gebourdo ook op de andere dagen, onder steeds grooleren toevloed van menschen uit alle standen, die op den laatsten der veertien dagen, den 4\'¹quot;quot; Maart, op ruim twintig duizend geschat werden. Sinds hielden de verschijningen op tot den 2.Vquot;¹ Maart, feestdag van Maria-Boodscliap.

Hel was toen de verjaring van «den schoonsten dag, dien de aarde sind^ de schepping bad aanschouwd,quot; den dag, waarvan onze Vondel zoo verrukkelijk zingt:

. , . „toén d\' Ivig\'hol qiiam ontvoinvcn „he wondrrbao\' te en \' f -n if

«Wees gegroet, vol van genade,quot; zoo klonk hel in de nederige bidcel te Xniaretli. lin deze woorden, de gelukkigste, die ooit een schepsel mocht vernomen, zij zweefden in alle eeuwen op de lippen der christenen, en vanuit dit tranendal klinkt het onophoudelijk tot de Moeder huns Verlossers: aWees gegroet, Mariaquot; .1). Zoo had de Kerk dien dag in haar ollicie, zoo _{zong Z}ij _aan het altaar. Ook van Bernardette\'s lippen ruischte het dien dag in de -rol: «Wees gegroet, Maria!quot; want /.ij had weder de inwendige stem vornomen, die haar daarheen nep. Daar waren ook nog tegenwoordig Louis Bourn. ite, de weduwe Crozat, Benoll Cazeanx, Auguste Bordes en nog een twintigtal anderen, die aan de wonderbron hunne genezing te danken hadden. Kn werkelijk de Verschijning vertoonde zich weder, en nog nooit was zij zoo schoon -■■werst als thans. Nooit omgoïïden haar zoo rijk de gouden stroomen des lichb, nooit teekende zich zoo lietelijk de blauwe gordel op haar lelieblank gewaad, nooit prijkten zoo bevallig de zachtgele rozen op haar voelen. quot; «O, mijne Vrouwe!quot; riep de kleine zienster, «wil de goedheid hebben mij

«Zij antwoordde mij met een glimlach,quot; verhaalde Bernardelte later. Het kind hei haalde dezelfde bede, en nogmaals hetzelfde stilzwijgen. Zonder hel vertrunwen te verliezen, smeekte zij ten derde male .

Ken nieuwe glimlach en een nieuwe uitstraling van glorie zijn liet eerste antwoord.

De Vrouwe had hare handen gevouwen ; dan liet zij den rozenkrans over den rechterarm glijden, strekte hare armen naar den grond uit, als om ,,_inseh het men schel ijk geslacht te zegenen, hief ze vervolgens in de hoogte cn sloot ze op de borst te zamen, de oogen ten hemel geslagen, en sprak in

«s,,,/ llmmarulada-t.nuncrptmni \' d. i.: Ik ben de Onbevlekte Ontvangenis !quot; Kat was de uitlegging van den groet des engels te Nazareth, het antwoord ₀p de bede des kinds, de echo op l gezang der Kerk van dien dag, de weerklank van den groet der wereld ! Na dit gezegd te hebben, was de Verschijning verdwenen, hel kind onder den indruk latende van dal beeld

bij zich /elven lierhaleiule, om /e niet te vergelen, nutiir getrouw uan den pastoor over te brengen.

Kil\' dagen daarna, op den tweeden Paaschdag, \' April, waren meer dan tienduizend personen bij de grot, toen Bernardette, de inwendige roepstem volgend, daar aankwam. Nauwelijks begor. zij te bidden, ot liet volk riep : «Zij is in verrukking.quot; Kn werkelijk, de Onbevlekte vertoonde zieli wederom. In hare extase legde het kind de eene hand in de vlam der kaars, die zij droeg ; en men zag duidelijk de vlam door hare vingeren heenspelen, zonder de maagdelijke hand te verschroeien, ol\' ook maar te bevlekken. Dokier Dozous naderde en telde, met bel horloge in de hand. een kwartier uurs. dat zij de hand onbewegelijk in de vlam der kaars hield, loen was de \\er\\oci\'ing voorbij en de dokter nam de kaars uit hare hand, en hield ze als bij ongeluk legen hare vingers; maar zij trok ze onmiddellijk terug, zeggende: nMaar,

Sedert hielden de Verschijningen een geruiinpn tijd op, en Hernardelle, die wel van tijd tot lijd naar de grol ging om te bidden, besteedde al haar lijd, om zich voor den grooten dag haars levens, waarop zij hare eerste 11. Communie doen zou, voor te bereiden. Du had plaats den H\'¹quot;¹ Juni van hetzelfde jaar, op den feestdag van het 11. Sacrament. Men verwachtte dien dag iet- huilen-gewoon-, doch er was niets, gelijk Mgr. de Ségnr zegt, als een klein meisje, dat mol godsvrucht eene heilige eerste Communie deed.

Den IC)\'¹quot;¹ Jnli, leest van O. L. Vrouw van den berg Carmel, vernam bet kind weder de inwendige roepstem. Doch de grol was dooi\' de politic algezei, en de weg daarheen versperd, /ij hegal zich dan aan den overkant der Gave, en vandaar mocht zij de welriekende roos van den Carmel vooi \'t laatst aanscliOuwen in de rotsholle, maai- van dicht bij, juist alsol de Cave niet inssclien beide stroomde. De Oiibovlekle Ontvangenis strekte de armen uit om haar te zegenen, boog het hoold, als ten alscheid, en was verdwenen.

Hernardelle heelt hare zending veivuld, zij heelt Maria\'s wil den priesters bekend gemaakt: eene kapel zon er aan de grot gebouwd worden, en pro-ee-siëu moesten er komen met veel volk. Den 8^s1\'¹¹ Juli 1806 trad zij als novice m de Gongregalie der Zusters van Cielile en van t Christelijk Onderwijs te Ne vers. waar zij den ........ April 1870 als een heilige gestorven is.

En Maria, de machtige, «tiic alle ketterijen over ganscli de wereld vertreden lieett,quot; zij heelt het begonnen werk voltooid. Zij was verschenen, op haar bevel was er eene bron ontsprongen : dat was te veel voor de ongeloovige wetenschap. Deze verborg haar woede onder gewaand medelijden, ol\' stortte ze uil in spot en verachilng, en zij gal hare orakels over halluccinatie, over verborgen kracht in het rotswater, enz. Het ganse he heiiieger van liberale courantenschrijvers en lezers zwoer bij deze uitsnraken, en ging zijn troost zoeken in een ellendig schouderophalen en spotten. De regeering en politie zonder wier verlof de Onbevlekte verschonen was, sloegen zells over tot daden van geweld ; zij versperden en bewaakten den weg die naar de grot Iciihlf. zij namen de bonquetten, do kaarsen, de schilderijen en godvruchtige voorwerpen, met het geld, ter waarde van eenige duizenden franken, door de geloovi-oa in de grot neergelegd voor de kapel, die Maria gevraagd had, en brachten alles naar het stadhuis en bij den politic-commissaris, terwijl een ieder, die over de afsluiting sprong om in de grot te komen, met geldboeten gestraft werd. Doch de Moeder van Hein, «die, in de hoogte der hemelen gezeten, spot met de plannen der goddeloozen,quot; zij bad zeil hare zaak in banden genomen : «lammen huppelden als de herten,quot; stommen zongen haar lof, blindgeborenen zagen, wonden verdwenen in één oogwenk, stervenden keerden in eens tot het volle leven terug en dal alles niet éénmaal, maar honderden malen herhaald, te Lourdes zoowel als op ontelbare andere plaatsen.

Eindelijk vaardigde. Mgr. Laurence, bisschop van Tarbes, den ü8^iU\'quot; Juli een bevelschrift uit, waarbij eene commissie werd aangesteld, «belast met het onderzoek der waarheid en van den aard der leiten, gebeurd binnen ongeveer zes maanden, ter gelegenheid van eene ware of voorgewende verschijning der Allerheiligste Maagd in een grot, aan de westzijde der stad Lourdes gelegen.quot; Deze commissie, «samengesteld uil mannen, kundig en ervaren in de wetenschappen der mystieke godgeleerdheid, der geneeskunde, der natuurkunde, der scheikunde, der aardkunde, enz.quot; bracht eerst in hel voorjaar van \'l volgend jaar haar verslag uit, hetwelk de prelaat eerst nog drie jaren bet rusten, alvorens hij den IH¹\'quot;quot; .lanuari 186;! zijn beroemd mandement gaf, waarbij werd verklaard; «dal de Onhcvlfktr Mnngd Maria, Moeder Gods, wezenlijk 1.1 rersrhenen aan Beruardelle Soubirom, den I I\'¹quot;quot; Februari 1850 en vohjende datjen, lol aclillien malen Ine, in de grol van Massabielle, nabij de s/aci Lourdes; dal de rersrhijning alle kenmerken dei waarheid beiil en dal de tje-lonvigeu riererhliijd zijn, die voor waar Ie houden.quot;

Verder verklaarde de bisschop : «Om tc voldoen aan den wil dei\' H. Maa^.l, ■verscheidene malen gedurende de verschijningen uilgedrukl, zijn wij vooine-nieiis een heiligdom le bouwen op hel terrein van de ^rol, dal hel eigendom is geworden der bisschoppen van Tarbes.quot;

En hel heiligdom is er gekomen, ondanks alle moeielijkheden van hel lerrein, op de rols boven de grol. Ken meeslersiuk in den slijl vau de eersle belli der dertiende eeuw, den i\'¹\'quot; Juli 1870, door Mgr. den Kardinanl-Aarlsbisschop van Parijs, bijgestaan door 3ö prelaten, plechtig geconsacreerd. Midden op hel terrein heelt men een bruk pissteen gespaard, die ruim i meters boog, 40 breed, en -21 lang is; daar boven verheft zich hel schip der kerk. Maar aan den voorkant en de beide zijden van dal rotsblok zijn gangen gemetseld, die geleiden naar de eigenlijke crypte of grot-kapel, gebouwd onder bel priesterkoor der bovenkerk. iJeze, gebouwd uil willen bergsteen, afgezet met blauw graniet (een waardig heiligdom voor de Vlek-keiooze), heeft een lengte van SI, bij eene breedte van 24 meters buitenwerks. Hel middenschip bereikt eene hoogte van 19, bij eene breedte van 40 meters, terwijl de zijbeuken met een smallen doorgang worden ingenomen ieder door vijf kapellen, en het koor met hel hoofdaltaar der Onbevlekte Ontvangenis als met een krans van kapellen is omstrengeld. l»e geheele kerk is van binnen bedekt, ja, onder aeslhetisch oogpunt beschouwd, overladen met ex-volo\'s, — maar hel geloof en de dankbaarheid mogen niimere eiseben stellen dan de aeslhetica. Zoo tolde men er in September 1878; iüo vaandels uil alle oorden der wereld gezonden, 7Üi) opsehrillen in marmer, die de wanden bedekken, 734 bruilofls-kransen of dergelijke souvenirs, 94 militaire decoraties, 22 epauletten van olllcieren, 17 degens of sabels, 5040 gouden of zilveren harten.

Ook binnen de grot is alles van aanzien veranderd. Ken wonderschoon wit marmeren beeld, volgens Bernardetle\'s geluigenis, «dat de schoonc Vrouwe van den rozelaar hel minst onvolmaakt teruggeeft,quot; beeft men in de nis geplaaisl, waar de Onbcvlekle \\ei ebet\'n, de Gave\' heelt men gedwongen achteruit te wijken, terwijl sierlijke slingerwegen, die eene reusachtige M op den berg vormen, naar de kerk leiden, liet water det fontein, die thans meer dan honderdduizend kannen per dag geeft, heeft men in badhuisjes en verschillende kraantjes geleid, ten behoeve der pelgrims.

Ook de wensch der Moedermaagd, die in de derde Verschijiiing aan liernardette zeide: «Ik wenseb hier veel volk en proeessieu te zienquot;, is letterlijk

vervuld. In Mei 1881 mocliten dc Annalen van 0. L. Vrouw van Lourde» schrijven ; «Sederl drie en twintig jaren kwamen meer dan Hen millioeit pelgrims aan de grot bidden. ... en sinds de kerk er is, kwamen er meer dan duizend procession.quot; Den 7\'^lrquot; October 1X72 kwamen er op een enkelen morgen 29 treinen aan, ieder met circa 2000 pelgrims, terwijl men den vorigen dag i)ö treinen geteld had, waarvan ieder minstens 2000 bedevaartgangers aanbracht.

Het was toen de groote dag van Frankrijks nationale bedevaart. De tijden van Bernardns, toen de volkeren van het Westen ten kruistodit togen, schenen teruggekeerd. Hel ontwakend gelooi\' voer als een eleetrisclie schok door liet schoone doch zwaar geteisterde land van den H. Lodewijk, dat, zich in beweging zette en opging naar O. li. Vrouw van Lourdes, met hel Ave Maria op de lippen en de hoop in het harte. Nooit had de wereld het scliouwspel gezien van bijna ganscb een volk op één dag Ier bedevaart.

Een priester uit Bourgondié, bet vaderland van den H, Heriiardus, werd voor de wondergrot bet eerst de gedachte ingegeven, om geheel Frankrijk op eens naar O. I.. Vrouw van Lourdes te roepen. Dat was een groolsch plan, hetwelk toegejuicht werd door alle edele zielen. Een comité van edele vrouwen, met de ochtgenoote van Mac Mabon aan liet hool\'d, vormde zich dan ook aanstonds, om onder den levenwekkenden zegen van l\'ins IX. roemrijker gedachtenis, flc uitvoering er van te verzekeren. Alle departementen, alle arrondissementen, alle heiligdommen van Maria werden opgeroepen om hunne vertegenwoordigers naar Lourdes te zenden. En geheel Friiiikrijk gal antwoord op die uitnoodiging : 8 bisschoppen, 2000 priesters, 2.\'quot;) leder, der Nationale Vergadering, verscheiden generaals en andere lioofdollieieren, ontelbare leden van den boogslen en oudslen adel, de afgevaardigden met de banieren van iOO steden en parochiën, en tiendnizendtallen van geloovigen kwamen te Lourdes liet luide verkondigen, dat zij, evenals de liere Sicambier, die het boofd boog onder de band van den H. liemigius, met voeten traden, wat de wereld aanbidi. en aanbaden, wal de wereld met voeten treedt. En uit hun dichte rijen steeg omhoog, wal M-r. Pie later genoemd beeli, «une clameur immensequot; een ontzaglijk geroep: bet «Credoquot; der II. Kerk, en de noodkreet in den storm: «Heer! red ons, wij vergaanquot;.

Schooner, indrukwekkender, groolseber konden bel geloof\'en de liefde zich niet mleu. builen in de open liiebt waren hulpaltaren opgericht ten getale van vijf on dertig, en vau niiddernaelil lol twaalf uren in den middag werden

daaraan, zoowel als aan al de altaren dei\' stad, onophoudelijk HH. Missen gelezen. Rondom die altaren lagen duizenden neergeknield, en naderden tot de II. Communie. Volgens liet otlicieele verslag der leesten, zouden er niet minder dan honderd-duizend hostiën geconsacreerd zijn (1).

Ten één uur in den namiddag had de groote manifestatie plaats. Nooit, bescheen de zon in Frankrijk een trell\'ender tooneel. De afgevaardigden der Nationale Vergadering en de vertegenwoordigers van 300 sleden en parochiën, met even zoovele banieren (150 vaandels van velschillende parochiën of ge-slichten waren nog onder weg) trokken in statige processie naar het groote weiland, ten Oosten aan den voel der Massahielle-rolsen geleden, tusschen het versterkt kasteel Mirambel en het wit-blauwe heiligdom der Onbevlekte Ontvangenis. Daar in den heerlijken tempel der Pyreneeën, door den Goddelijken Bouwmeester gebouwd, was eene rensichlige estrade met een altaar opgeslagen.

.Middelerwijl was eene tweede processie van den kant der grol de eerste te gemoel getreden ; hel waren de bisschoppen en priesters, hel was de Kerk, die de betuigingen van gelooi en berouw van Frankrijk gingen onl-vangen. De bisschoppen, in groot póntiticaal gewaad mei hun talrijk gevolg, i\'I.KiiMen zich bij de brug over de Gave en zegenden hel voorbijtrekkende \\ai!eil;iii(l. I)i\' banieren bog^n ten eerbiedigen groet, en uit alle rijen klonk li\'-t I c\'ït\'. Patres! resim/euh\'s vos siilulaiil! d. i. : Weesl gegroet, Vaders! de vei i ij, enden greuiten n !

l.aeger dan een uur duurde die processie. Toen beklommen do bisschoppen \'• estraih», de 300 banieren plaatsten zich in ren balven cirkel om bel altaar, en ii lal de aarlsbisseliop van Aucli een heerlijke predieatie had gehouden ••vr het HVe.s gegroet, werden alle vaandels in de hoogte geheven, en sprak de prelaat uit naam van geheel Frankrijk de plechtige Gelofte uil, dal de oudste dochter der Kerk zich baar verleden weder waardig zal loonen, door opnieuw christen te worden. Ken langdurig «Amen, hel zij zooquot; steeg op uil de dichte drommen der dui/eiidtallen, waarin de nisschoppen gezamenlijk hun zegen over de seharen deden nederdalen.

Aldus greep plaats een der meest, ^rootsebe katholieke maiufestaiiën, die onze eeuw ooit aanschouwd heeft, on die alleen te- Lourdes zoo schitterend, zoo indrukwekkend, zoo onvergelijkelijk schoon kon zijn. Wie zou wanhopen ui de toekomst van /.nik een land ?

1 Vgl. liócit i-s fitcH 1 ■quot;m •gt;. 7 el s Ot.lobre 1STJ rendu offlcitl. public par 1«

Sinds groeit Lourtk\'s in de liel\'de der volkeren, die iedn jaar in grootei aantal uit alle werelddeelen naar zijne wondergrot strooinen.

Zoo sprak Mgr. Pie, den 6\'^leu Juli 1876, ter gelegenheid der kroning van liet beeld in de grol, zijne beroemde redevoering uit voor \'M aartsbisschoppen en bisschoppen, meer dan 3ÜOO priesters en ongeveer 40.000 geloovigen. Ook de stad Niort had een trein met 700 pelgrims naar dit kroningsfeest gezonden. Midden in den nacht, tusschen tb\' stations Morceux en ^gos, wierp de exprestreiu van Mont-de-Marsan, die met een snelheid \\.in GO kilometers in \'t uur kwam aanstoomcn, zich op den trein der pelgrims. Vreeselijke schok! De Vlekkelooze, die aan de ziekten kan gebieden, gebood ook aan den stoom, en niemand, zelfs niet de machinisten, bekwam eenig letsel. Een groole steen, links in de basiliek geplaatst, vereeuwigt bet aandenken aan dit wonder.

In Augustus 1878 bracht eene enkele bedovii:i|| tot 800 zieken aan, terwijl men van 79 genezingen proces-verbaal opinaaute. In Augustus 1880 Kwamen ter gelegenheid der nationale bedevaart meer dan 2000 zieken voor de grot bidden ; geen enkele, opmerkelijk genoeg, van deze ontzaglijke ambulance stierf onder weg, en bij bun terugkeer te l\'arij^ stelde het eomité proces-verbaal op van 150 genezingen (1).

Com uw la bonlé (Ie Mane, Ie miracle (léhonle a l.ounles (2), zegt Mgr. deScgur, en zoo w Lourdes geworden een der druks¹ be/oehtc bedevaartplaatsen \\an de katholieke wereld. Prinsen en onderdanen, rijken en armen, grooten en kleinen, geleerden en ongeleerden, geloovigen en ongeloovigen, recht-vaardigen en zondaars, gezonden en zieken, mannen en wouwen, grijsaaids en kinderen, komen naar Lourdes, en, zooals Mgr. Pie getuigde, allen wenschen te Lourdes terug te komen.

In 187\'i sprak Pius IX, roemrijker gedachtenis, tot den bisschop van Tarbes, die Z. H. eene grot van Lourdes, een meesterstuk van kunst, aanbood; «In het Vaücaan heb ik de kapel waar het Allerheiligste Sacrament rust; \'t is daar, algt;gt; de boosheid der menschen mij te zwaar op hel harte drukt, dal ik mijne tranen ga schreien, liet is daar ook. dal ik het beeld van O, I, Vrouw van Lourdes zal plaalseu. Kn in 1876 zond hij, quot;\\inclus (.hiisti, de Gevangene van C.iiristus, twee palmen van hel edelste goud, um ze in Zijn

\'l\'\' Ségur; Cent ciuquante beaux miraclrs de .Y lgt; de l.nuydc\'\'. Toni K.

•2 K vaals Maria\'s goedheid eene overvloedige brou is, zoo stroomt ook te Lourdts uiirak«l als met btroomea

naam aan 0. !.. Vrouw van Lourcks aan tc bieden, de Ünl.cvlekle, «die alle ketterijen in de gansclie wereld overwonnen Iuh tt.

Mocht liet eenparige gebed der katholieke wereld tol O. 1.. ^ n\'iiw \\.iii i.onidis verkrijgen, dat Zij weldra de groote ketterij van onzen tijd, het HDeralisme, met haar maagdenvoel vertrede ; en dat het land, naar Haar genoemd, «hel rijk van Maria,quot; weder hel zoete juk van Haar Zoon Jezus Christus op den nals neme! \' Mei\' liefde heb ik mijn vrijen tijd besteed aan het b arheiden van dezo bladzijden lol lof van 0. L, Vrouw van Lonrdes ; t was mij eene aangename herinnering aan de zalige oogenblikken die ik voor Hare grol en in Haar heiligdom heb doorgebracht. De le/.er /.al het mij niet euvel duiden, wanneer ik om te eindigen hier eenige versregels l.uit volgen, mij, bij mijn terugkeer uit Lourdes, uit het hart gevloeid ;

Van den storm, die omme waart In de reten en de spleten Van hun eeuwig rolsgevaart.

VN aar de siralenkrans der maagd Zijne glansen, in de kransen V.in di\' inoeiler spelen doet;

Blijft een moeder des te goeder Voor den armen Adamszoon. Zij verlangde, — en hoe prangde

Uil Haars Zoons genadensclial, En Haar kransen te doen glansen Op ons duister levenspad.

Tol een hemel-melodij. De ccho-klan^en, jiilx lzangen, Slihrn\'rend m nsv hergenrij. De Vorsl\'i.ne, Koninginne

Wen) uw hooge hergcii-heir. Door Haar goedheid, hcraelzoelhcid Jacobs ladder van weleer.

n allen nood ou ramp, zoowel naar de /.iel als naar het lichaam, tegen alle vijanden, zoowel zichtbare als onziehthare. pleegt het christenvolk zijne toevlucht te neinen tot Maria, en nog altijd blijlt de uitdaging van Bernardns hare kracht hehouden, die zegt : «Hij zwijge van uwen roem en eer, o Maria, die U heeft aangeroepen en niet is verhoord geworden.quot; Vandaar de titel van Onze Lieve Vrouw der Overwinningen, dien men schier in alle landen der kalholieke wereld aantrell. Had ik voor honderd jaren over Maria, onder dien titel vereerd, moeten schrijven, dan ware het gebiedend noodzakelijk geweest, wel aan te geven, welke kerk, welk Mariabeeld, in welk land bedoeld werd. Nu echter heeft één heiligdom waar Maria, onder den titel van O. L. V. der Overwinningen, vereerd wordt, al de anderen zoodanig overschaduwd door den toevloed der geloovigen, door den luister der vereering, door den overvloed der gunsten, dat iedereen bij het hooien van dien naam, aan het Parijsche heiligdom denkt, waar Onze Lieve Vrouw der Ovcrwiiiningen wordt vereerd. Het is dan ook de geschiedenis van dat heiligdom, en van die vereering, die ik hier in hel kort wil mededeelen. Ik moet mijn verhaal noodwendig in twee deelen splitsen: de kerk van 0. L. V. der Overwinningen vnór en na de franse be omwenteling.

1; Getrokkrn uil hot wrik goliteM ; Histoiro r- li^icnsp de IV^lis - d»\', Notre Danv drs Vi -toires, de Paris, et de 1quot;Arrhicnnfr rio du IrcH-Saint rt Inji.aLulc « eur df Man». |gt;ar M l\'al\')»\' Malthasar, du cllt; r^é df N I) dt-.s Victoire.s. Paris. Amoroi.squot; llray, rue des Saints-Pêres. 1855, De geln-rdc s. hrijvrr hreft /.ijiie brs.-h\'M.lr:! ^••jiut uit de Archieven der kerk, u.t de annalen dor Aartsbroeih rs hap \' m uit de iuli hti L^ren van den «rrw. he» r Oesgenetles, onder wiens toezicht het werk ^eachr-.-veu is. M- -i kan dus i:reue betere waarborgen hebben.

Men \'J\'quot; Itci\'ciiilici Ki-J\'.i, iwct\'cicii Zondag van dm advont. legde Lodewijk XIII, koning van Frankrijk den eersten steen dor kerk, die dienen moest lot kloosterkerk voor de ongeschueule ugustijneu, en tol dankzegging voor de inname van La lUiclielle, aan Maria moest worden toegewijd, onder den titel van Onze leve Vionw deiOverwinningen. Want aan Maria was liel katholieke I rankiijk de overwinning verschuldigd, die de legerscharen des konings op de ketters behaald hadden, wier laatste sterkte, La Kochelle. den Noveml.er 1628, voor het geweld hunner wapenen he/.weken was. Weldra verhiel zieh het klooster naast de kerk, en een groot eelal ijverige religieuzen, waaronder

en voorbeeld aan het geloovig volk. Ken dier religieuzen heeft zich bijzonder beroemd gemaakt door zijn heilig loven, door do kracht zijnor gebeden, en door zijn invloed bij hot volk on bij het hol.

In hol jaar 163-2 deed de jeugdige Antheanmo, geboren te Montmartre, oen voorstad van Parijs zijne prol\'esMe in hel nieuwe klooster der Augustijnen, dat koning Lodewijk in zijur hooldslad bad geslicht. Hij nam den naam aan van Fiacro. Hij maakte in korten tijd grooton voortgang in heehto deugd en ware heiligheid, en weldra verspreidde zich de zoete geur der godsvrucht en versterving van broeder Hacie door geheel de stad, en zolls aan hel hof onderhield men zich vaak over do heldendeugd van den ootmoo-digen kloosterling. In dien tijd ging do koningin van Frankrijk, de gemalin van Lodewijk den Mil\'quot;quot;, onder oeno zware beproeving gedrukt. Koeds /estion jaren waren or vervlogen sedert haar huwelijk, en nog had zij ueen erfgenaam aan den Franschen troon geschonken. Met vurige gebeden en tranen had zij onophoudelijk, overvloedige aalmoezen deelde zij uit, vele kloosters stichtte zij, om van den Hemel de zoo vurig verlangde gunst te verwerven. Menigmaal klaagde zij haar leed aan de Angustijnen van 0. L. V. der Ovi rwinniiigon, allen waren begaan mot do droefheid dor deugdzame koningin, vooral echter broeder l\'iacre. Deze, laatste boslont zijne toevlucht te nemen tot Onze Luwe Vrouw, en een erfgenaam lo vragen voor Frankrijke

troon. Hot ^ebed van den ootmoedigoin man werd vcrlioord. Ziehier hol \\ei-haal van een wel is waar ongenoemdon sriirijver, maar die een tijdgenoot is goweesl van l\'iacre en in liet leven van den godvruciitigen broeder het volgende mededeelt. «Den derden November \'s morgens na de motten, ten twee

uren, bevuild zio 11 broeder Fiacre in het gebed, en zie, nauwelijks had hij zijn gebed aangevangen, daar hoort bij een kindje schreien, hij ziel op en bemerkt de Heilige Maagd Maria, mei een kindje op haren schoot. De broeder verschrikt, dooli de verschijning steil hom gerust en zegt: «Vrees niet, mijn zoon, ik ben de Moeder Gods.quot; Toen wilde Fiacre zich nederwerpon om het kind, dal hij voor Jezus Christus aanzag lo aanbidden, maar Maria wodorhicld hem zeggende: «Dal is mijn zoon niet, bet is de Dauphijn, dien ilod aan frankrijk geven wil.quot; hezellde versehijning herhaalde zich lol viermaal toe, den vierden keer zoide Maria, dat zij wilde, dal de koningin zon verwittigd worden, om drie novenou te doen tot liaroi ooi, en u gi lijk loonde zij aan den broeder het genadebeeld van O. L. V van Gratie in Provence, en de kerk waar dit beeld vereerd werd.quot;

De oversten van Fiacre wildon in hot eerst geen geloot\' slaan aan hel verhaal des eenvoudigen broeders, en beletten hom de koningin te gaan verwittigen.

Maar een heilig priesier, in de gosehiodeuis bekend onder den naam van vader Bernard, de arme priester en de priesier der armen, hield sedert lang vertronwelijkcn omgang met den vromen broeder. Hij kwam van de ver--ehijning iets te weten, en ging uit eigen bewoging de koningin verwittigen. Oogonblikkolijk liet Anna van Oostenrijk de drie novenen doen en negen maanden later, in 1638, jniclile Frankrijk hij de geboorte van den erfprins. De koning en de koningin kwamen lt;•. L. V. der Overwinningen plechtig bedanken. Nu werd broeder Fiacre als oen vertrouwde homiddelaar tusschen het Fransche hol\' en Onze-l.iove-Viouw. Veel goeds werd er gesticht op aanraden van den nederigen kloosterling, veel vooral ter cere van Maria. Ik kan onmogelijk alles opnoemen, maar de oprichting der Broederschap van O i,, v. dor Zeven Weeën in (ie kerk van O. I,. V. der Overwinningen mag ik niet voorbijgaan. Doze üroedersehap door .Mevmder VII bevestigd en mot aflaten veirijkt, werd door de koninklijke vrijgevigheid van Anna van Oostenrijk, met ongemeenen luister ingesteld den 24quot;quot; Maart 1657. De koningin-wednwe met al hare hotdames werd dien dag ingeschreven, Petrus lleriier, bisschop van Monianban, hield amp;e feeslredo en jaarlijks werd dio

(lag met biiitengowonen luister gevierd. Een nieuw blijk van moederlijke liclile, zou de Koningin der hemelen, op de voorbede van broeder Kiacre, aan Frankrijk geven. Lodewijk XIV was reeds geruimen tijd gehuwd, en het Milieen, dat er nog geen hoop bestond dat Maria Theresia moeder zou worden. Toen wendde men zieh tol den vriend van .Maria, broeder l-\'iacre. De/e hield eene novene ter eere van O. L. V. der Overwinningen, en den 8-quot;quot; December I6Ü0, had bij wederom eene verschijning der Heilige Maagd, vergezeld van dr H. Theresia, die een klein kind in hare armen droeg. Vurig brdankte de heilige man de Moeder dos tleeren, i\'ii belookle haar vele novenen tot dankzegging. Intusschen beval de koning den heiligen kloosterling, drie pelgrimsreizen te doen om God te bedanken, en toen deze na volbrachte taak m November 1661 Ie Parijs terugkwam, vierde men de geboorte van het afgebeden kind. Pas was de jonge koningin hersteld, ol zij kw,mi met Anna van Oostenrijk U. L. V. der Overwimiingen plechtig bedanken. Do verkregen gunst werd door een prachtig zilveren standbeeld vm euwigd. Broeder f\'iaere had op zijn pelgrimsreizen, O. L. V. var. Savone lerren kennen, en het vurig verlangen opgevat, om in de kerk van O.l,. \\. der Overwinningen eene kapel ter eere van O. L. V. van Savone op,;rrirht Dat verlangen ging vervuld worden, toen de dood Anna van Oosten-irnnjk wegrukti\'. Maar Lodewijk XIV wilde den laatsten wil zijner moeder uitvoeren.

De kapel werd opgericht, door den architect Claudius Perrault. volgens icekening van den Venetiaan Scasmozzi. Het beeld van O. L. V. van ■avone, werd op een verheven voetstuk midden op bet altaar geplaatst, en den -i\'¹quot;quot; \\pril I6quot;i werd de nieuwe kapel plechtig ingezegend. Broeder 1 mere, die nu bet toppunt zijner wenschen bereikt had, wierp zich voor het l.eeld op de knieën, en bad met groote vurigheid om eene laatste gunst, (lm namelijk Maria zich gewaanligen zoude, in deze hare kerk, op eene lujzondcre wijze de Toevlucht dei zondaars te zijn. Hoe rijk en ruim Maria dezi bede heelt verhoord, weet bijna geheel de wereld, en wie liet nog niet weten mocht, zal zulk- uit liet vervolg dezer geschiedenis leeren. De goede broeder zag al zijne wenschen vervuld en ontsliep tien jaren later zacht en zalig in den Heer, den IG¹\'quot; Februari I68i I

D* armen hielden bijioml\'t t««1 »*n lir. etier Fu re, lt;-n toen hij overleden was, moest , /.ijti pnrlre* hebben. Men Mg het overal aangepUkt, tot op de bunrrijluigen toe, die (liAvv.1 ,!• he ioimi; van Jiacrf. gekregen hebben.

Terwijl de gebeurtenissen, die wij vermeld hebben, voorvielen, had de godsvrucht der geloovigen zich door een buitengewonen toeloop geopenbaard: reeds lang bleek de kerk te klein van omvang, om de toestroomende menigte te bevatten. Een nieuwe kerk moest dus gebouwd worden, en deze werd eindelijk den •13\'^llt;\'quot; November 1740 plechtig ingewijd. De Augustijnen bleven de kerk bedienen lol hel onzalig tijdstip van 1789. Toen werden de religieu zen verdreven en verstrooid. Hel klooster werd eigendom der nalie verklaard en de kerk, bij decreet van het Uitvoerend Bewiud, den 18\'^!equot; Nivose, jaar IV (8 Januari 1796) tol verzamelplaats des volks bestemd. Nu weenden de wegen van Sion, omdat er niemand was, die opging tot hare plechtigheden, hmevige jaren voor Frankrijk, en voor de kerk van (J. L. V. der Overwinningen. Maar het gebed van broeder Fiacre was verhoord; Ouze Lieve Vrouw had bare kerk bestemd tot een toevluchtsoord voor alle zondaars, tol den zetel barer barmharligheid en moederlijke liclde, en de dagen zouden komen, dal de kerk van O. L. V. der Overwinningen mei nieuwen luister zou stralen.

De woede der Fransche Revolutie was voorbij, de kerken werden wederom geopend, en de kerk van O. L. V. der Overwinningen, met de gebruikelijke plechtigheden gezuiverd door Mgr. de Rohan-Cliabat, werd in 1810 aan den godsdienst leruggegeven als parochiekerk.

Fnizaam en verlaten stond zij daar, die eertijds koningen en koninginnen met ontelbare scharen volks, zich binnen hare muren had zien verdringen. De goddeloosheid was als een kanker diep ingedrongen in hel volk; de kerken waren geopend, inaa\'\' hieven ledig van aanbidders, ol\' werden ten minste schaars bezocht, vooral de kerk van O. L. V. der Overwinningen. Meer dan dertig jaren gingen voorhij, en altijd stond de kerk daar eenzaam en ledig. De ijver der herders leed schipbreuk op de gevoelloosheid der harten, door het ongeloof cn de onverschilligheid onvalbaai geworden voor liet godsdienstig gevoel. Intusschen was daar een volijverig priester, een man naar Dods Hart, lot herder aangesteld. Mij sprak, hij werkte, hij bad en smeekte, maar alles tevcrgeels; hij wachtte met geduld en langmoedigheid.

maar eenzaam en verlaten hleel zijne kerk. loen verviel de waardige man in diepe droef heid, hij weet zijn iiiol-slagen aan zijne vermeende onwaardigheid, en wilde den hem toeven rouwden post aan een beteren herder overdragen. Moedeloos en terneergeslagen, met gebroken hart, gaat hij den December, leestdag van den grooten ijveraar voor hel heil der zielen, den li. l\'ranciscus Xaverius, de Mis le/.en aan het altaar van Maria, len piooi aan droetgeestigbeid en verslrooiing, kan hij de Misgebeden bijna niet naspreken, van angst en smart breekt bet klan...... zweel hem nil. Aan de ron-

seeralie gekomen, tracht hij zijne geestvermogens te ver/aiiielen, om lt;le beili^t\' woorden met de vereisehte oplettendheid nil te spreken, en/.ie, daar \\erneenU liij met alle duidelijkheid in zijn binnenste deze woorden: «wijil uwe inirmiiie toe (Kin Iwl Heilkj llarl van Maria.quot; Aanstonds keeren rnsl en Ualnile in zijne ziel terng : alle verslrooiing en neerslae.hligheid zijn geweken. Na de Migt;, gedurende de dankzegging, hoort bij opnieuw die zoete en sterke stem in zijn binnensie. Hij wil er geen acht op slaan, maar de heilige woorden klinken opnieuw en berluialde malen. I\'.indelijk zet bij zich neder, neemt papier en pen en wil eene soort van staluteii ontweriien voor eene Hroeder-sehap Ier eere van het U. Hart van Maria, (\'ogenblikkelijk daalt er een lichtstraal in zijnen geest, zijne denkbeelden worden helder en klaar, en binnen weinige oogenbbkken is de nieuwe Hroedeigt;chap ontworpen, bepaald en geregeld.

()e statuten worden aan het bisschoppelijk gezag, ter goedkeuring vooi gelegd, en de vereeniging is toegestaan. Den 11\'quot; lieccmber tweeden Zondag van den Advent, vierde men voor het eerst het ollicie ter eere van het II, Hart van Maria. Het schip der kerk was bijna vol volk, en die mensrhen zagen elkander verbaasd aan, niet wetende boe zij daar in zoo grooten getale vergaderd waren. Men hield eene korte onderrichting en vervolgens werd de Litanie van Lorette gezongen; plotseling, loen men aanhief: «Heluginm pecca-torum, ora pro nohis, Toevlucht der zondaars, bid voor ons,quot; viel al het volk als één man op de knieën en tot driemaal toe, herhaalde men niet klimmende -iidsvrncht het smeekgebed. De vrome herder, wiens naam weldra wereldberoemd gaat worden, de eerw. heer Desgenettes, tol tranen toe bewogen, in bet diepste der ziel geroerd, werpt zich voor het altaar van M. i i neder en doel woordelijk het volgende gebed. «O, mijne goede Moeder, gij hoort ze die kreten van belde en vertrouwen, gij zult die arme zondaar, redden, die I bunnen Toevlucht noemen. •gt;, Maria, neem deze vereeniging aan,

uwen ruiiiin licui bezoeken.quot; (De lieer Joly nv;is een \\ollairiaan van i.i.\' sleehtsle soorl, in gevaar van sterven, en wilde van scene bekeering hooren).

/,üo was dan de Broederschap opgericlil, maar veel werk en zweet, veel tegenkanting en lijden, veel geduld en veel tclcursleiling wachtten den ijverigen herder, vooraleer hij het pas geplante boompje bloemen en vruchten mocht zien voortbrengen. Dit groole werk, gelijk alle groole weiken tot heil der zielen, moest den sterken toets van tegenspoed, strijd en wederwaardigheden verduren. .Maar toen het Zijne Heiligheid Gregorius XVI behaagd had den iU\'¹\'quot; April 1838 ten eeuwigen (lage, in te stellen en op te riclileii de Aartsbroederschap van hel Allerheiligste en Onbevlekte Hart \\an Maria, tot bekeering der zondaars, in de kerk van O. L. V. der Overwinningen te Parijs, niet slechts ten gunste van Frankrijk, maar voor geheel de (.In i^ten-wereld, toen had Gods uur geslagen. Snel als hei liclil verspreidde zich alomme de blijde mare, overal hoorde men gewagen van de overgroole gunsten door Maria in haar heiligdom le Parijs uilgedeeld. \\an alle kanten stroomen de pelgrims naar de kerk van O. 1.. \\. der Overwinningen. De arme kerk, kort le voren nauwelijks aan hare eigene paroebianen bekend, wordt wereldberoemd : veel le groot voor het kleine getal geloovigen, dal haar bezocht, kan zij nu de loegeslroomde scharen niet meer bevallen ; van alle landen komen verzoekscbrirten in, om mei de Aartsbroederschap ver-eenigd le worden; 0. L. V. der Overwinningen, ile zekere Toevlucht der zondaars, de Troosteres van alle bedrukten, wordt genoemd, geroemd en aangeroepen van den eenen pool lot den anderen.

In de maand April 1840, teUle men reeds 1^3 Broederschappen met de Aaitsbroederschap vereenigd ; in Frankrijk alleen beliep bet aantal leden 200,000. In 18S-4 was bet getal der Vereeuigile Uroederscliappcn gestegen lot 194i)0, en liet aantal leden weid toen begroot op 2,000,000. Zoo groot was de kracht, door de I\'anselijke instelling en bekrachtiging aan hel werk medegedeeld. Toen de eerw. beer Desgenelles in l8i-2 l\'aus Gregorius Wl ging bedanken, en opnieuw den opperpriesterlijken zegen voor zijne dierbare stichting vroeg, riep de Heilige Vader mei ontroering on vreugde uit: »!)(■ Aartsbroederschap, o. Ik ben wel dankbaar, wel dankbaar voor al bel goed dat zij in Frankrijk sticht en in de geheele Kerk, Ik zegen haai, Ik zegen haar, zegt het haar wel uitdrukkelijk dat Ik haar zegen. \\e|e .ill.iten en gunsten werden door denzelfden Paus aan de Aarlshrocdcrsr.bap verleend

Pius IX deelde de voorliefde van zijnen voorganger jegens de Aartsbroeder-seliap; gunsten volgden op gunslen, voorrecliten op voorrechten. Men zegt dat Pius IX deze merkwaardige woorden heel\'l uitgesproken:

»De \\artsbroederscliap van liet Heilig Hart van Maria is het werk van God ; eene hemelsche gedachte heeft, haar op aarde doen ontslaan, zij zal de hulpbron der Kerk zijn.quot; Toen dezcltde Opperpriester, door oproerige onderdanen op de vlucht gedreven, daarna door de zegevierende wapenen van Klankrijk op zijnen troon hersteld was, wilde hij op schitterende wijze zijne dankbaarheid aan O. L. V. der Overwinningen beluigen, en hij verrijkte het Parijscbe heiligdom met dezellde jubilé-aflaten als h(!t heiligdom van Lorotte. Daarmede nog niet tevreden, besloot dezellde Paus liet standheeld van O. L. V. der Overwinningen te vereeren met de plechtige kroning, die dan ook met allen luister on heerlijkheid plaats greep den !) Jnli 18;iH.

Van alle oorden der wereld stroomden de bisschoppen naar Parijs, om O. L. V. der Overwinningen in haar heiligdom te vereeren, en voor hun volk de machtige bescberming van de Toevlucht der zondaars in te roepen. Het is onmogelijk hunne namen op te sommen, en bet enge bestek waarover ik beschik, maakt hel zells ondoenlijk die lange lijst aan te vangen. Priesters en geloovigen van allen rang en stand wedijverden niet Imime opperherders. Maar genoeg over de vermaardheid van en den toeloop naar O. 1.. V. der Overwinningen, wij moeten de plaatsruimle, die ons rest, besleden aan de vermelding van eenige gunsten onder honderdduizeiiden, die deze kerk zoo vermaard gemaakt, en dezen toeloop hebben doen onlsiaan.

De hemelsche gunsten door 0. !.. V. der (jverwinningrn in haar heiligdom uitgedeeld zijn zoo menigvuldig, dat de opsoinnnng daarvan, zonder eenige beschrijving een lijvig boekdeel vullen kan. liet is dus ons oogmerk niet een groot aantal dier weldaden mede te deelen, maar wij willen ter eere (ïods en ter eere van Maria eenige wonderdadige genezingen aanhalen, genezingen, zoowel der zielen als der lichamen. Het heiligdom van 0. 1,. V. der Overwinningen is hooldzaKelijk beroemd door de sehitterende bekeormgen van verouderde en verstokte zondaars. De zegepraal over den aartsvijand, wien zij door haar Goddelijk Kind den kop verpletterd lieell, gaat. 0. L V. der Overwinningen bet meest ter harte.

De lezer herinnert zich, dal de eerw. heer Desgenettes, op den dag dei-eerste vergadering van de Broederschap van hot II. Hart van Maria, een teekeu bad gevraagd, waaraan hij zou mogen erkennen, dat Maria zijne

po^in^en goedkeurde. Dal leeketi was de bekeering van den heer Joly. Het was in liet jaar 18:iG. De heer .Idly, oud-minister van Lodcwijk XVI. \\\\:igt; gevaarlijk ziek, en wel verre van zich te hükcercn had Inj zeil het ln\'zoi\'k van zijnen zicleiicrder afgewe/en. Deze eehler brandend van zielenijver had de bekeerittp; van den rampzalige aan Maria gevraagd, en sterk door zijn vertrouwen gaal hij opnieuw den zieke bezoeken. De hardnekkige zondaar was eensklaps geheel veranderd, en hij mocht de barmhartig-hrid Gods verheerlijken door eene schitterende bekeering. Nog vele maanden 1 led\' hij leven, om door een oprecht christelijk gedrag de echtheid zijner bekerring te bezegelen, totdat hij eindelijk in het zoetste vertrouwen op de harmhariigheid Gods, en met het diepste leedwezen ovci zijne zonden zacht lt;•11 zalig ontsliep in den lieer. Deze bekeering was het teeken en de voorbode van ontelbare anderen.

Twee vrouwen leidden een slecht en ergerlijk loven, verwijderd van het gebruik der 1111. Sacramenten, lagen zij in den doodslaap der onverschilligheid gedompeld, en niets liet vermoeden dat zij ooit op den weg der zaligheid zouden lerugkeeren. Maar zie. daar worden zij beiden door hevige gewelenswroegingen aangetast. Zij hebben rust noch duur, de slaap vlucht bare oogleden, zij zijn aan den hevigsten angst ten prooi. Wal is er gebeurd .\' /ij hebben gehoord, dal men de zondaars aanbeveelt in de gebeden lt;Iit Droedersehap, en zij zijn overtuigd, dat zij beiden het voorwerp dier gebeden zijn. «Eindelijk,quot; zoo luidde hare eigen bekentenis, «konden wij het niet meer uitslaan, en wij worden met geweld gedreven om ons te bekeeren.quot; Kene rouwmoedige biecht verzoende de beide zondaressen inel God, en een heilig en stichtend leven toonde de oprechtheid barer bekeering aan.

Twee mannen waren de droefheid, de smart en de scbaiide hunner kinderen. Ken woedende haat tegen den godsdienst en tegen al wal heilig is, was hunne kenmerkende eigenschap. Zagen zij in hun buis eenige oeleuing \\an godsdienstigheid, dan openbaarde zich hun duivelachtige haat dooi\' een stortvloed van godslasteringen.

.Nauwelijks heeft men deze twee razende booswichten aan de gebeden der Itroedei gt;i;liap aanbevolen, of er grijpt in hun binnenste eene wondervolle verandering plaats. De godslasteringen besterven op hunne lippen, zij beginnen ie bidden en weldra met God verzoend, worden zij hel voorbeeld van christelijke huisvaders,

gewoonte van alscl.uwelijke zonden. Men had onophoudelijk voor hare be-keering, maar deze sehedcn en de ijver waarmede men ic werk schenen geene andere mtwerkmg te hebben op hel hart der ongelukkige, dan haar als hei ware tot razernij te vervoeren. Ook over deze slavm des duivel-zou Maria nare overwinning vieren. Men beveelt de rampzalige zondag in de gebeden der Broederschap, en veertien dagen later maakte eeue rouwmoedige biecht een einde aan hare zondige gewoonte, en was hneus liet

Onder de wonderdadige genezingen van lichaamskwalen vermelihMi wi] ,)e plotselinge herstelling van Mgr. Donnet, aartsbisschop van Bordeaux en later kardinaal. Deze prelaat was uitgenoodigd, om in de kerk van O. I. \\ der Overwinningen, op den feestdag \\aii het II. Harl van Mina, ia Pontiticale Mis te komen doen, en had dit bereids aangenomen.

Maar eensklaps wordt hij aangetast door eene geweldige pijn in don voet. Het aangetaste lichaamsdeel zwelt geweldig op, en veroorzaakt ondiaag-hjke pijnen. De geneesheer verklaarde, dat de kwaal de allerci nstigste gevolgen hebben kon de minste onvoorzichtigheid zou de alzelling noodzakelijk maken. Daags voor het leest ondervraagt de bisschop zeil zijn geneesheer, den wereldberoemden Uécamier, «kan ik gaan, dokter\' Kéca-mier antwoordde: »Aan ieder ander zon ik zeggen, neen, volstrekt mei, n dreigt ln^t grootste gevaar.quot; Maar Héeamier was (dirislen, vol levendig geloot, van eene engelachtige godsvrucht, en hij voegde den bisschop nog deze woorden toe ; «Monseigneur, ik weet, dal gij naai O. L. V. der Overwinningen wilt gaan. De Heilige Maagd doel mirakelen in die kerk. Oij hebt geloot, Monseigneur, welnu ga er heen, de Heilige Maagd zal n genezen.quot;

De bisschop ging en kwam in den erharmelijkstcn toestand in de kerk aan. Ondanks de hevigste smarten wilde hij de processie volgen, en sleepte den vreeselijk opgezwollen voel mei ontzaggelijke moeite voort. Koste wat het wil, hij zou de Mis doen; onder de Mis werd zijn gelool beloond door eene plotselinge genezing, de kwaal was verdwenen en kwam niet meer terug.

Deze schitterende genezing, werd den 16quot;quot; Januari 18\'r2, m de tegenwoordigheid van Mgr. Donnet, door den eerw. heer Baulain van den kansel vei-kondigd aan de vergaderde leden der Aartsbroederschap.

Gaarne zoude ik ter eere van Maria nog een aantal wonderdadige gunsten mededeelen, maar mijn bestek gedoogt hel niet. Ik sluil dus, met hel ver-

haal van eene bekeering nicl minder wonderbaar dan de genezing eener lichaamskwaal. De eervv. heer Desgeneltes verhaall ; «Een Maandag in September, 8 uur des morgens, kwam een zeer sehoon jongeling, /.eer wel gckleeil, mei diep neergeslagen oogen bij mij, en vroeg om een bijzonder onderbond. Ik leidde hem in mijn kabinet en bij ving aan in de/.e voege.

«Mijn vader, gij ziet bier voor u een jongeling, bezoedeld mei alle uilspal-tingen, bedekt mei misdaden tegen God, legen de inaalscbappij en tegen mij zeiven. Sedert aoht jaren leid ik hel scliandelijkste, hel misdadigste leven ; niets heb ik aan mijn drillen geweigerd. Ik buiver voor mij zeiven; de wanhoop is gereed mij in den algrond te storten, maar eene llikkering van hoop stiaalde mij gisterenavond tegen, bij het hooien van een paar woorden uit uwen mond. Ik kom u vragen ol\' ik mag hopen vergiffenis te verwerven van een leven, dat acht jaren lang een onalgebroken reeks van gruwelen geweest is. Aanhoor mijne geschiedenis en oordeel. Ik ben geboien in den vreemde, gesproten uit eene familie, door rijkdom en aanzien hoogst onderscheiden. Ik bel) eene zorgvuldige opvoeding genoten ; in den ouderdom van ~0 jaren kwam ik naar Parijs; mijne ouders gaven mij 18000 Iranken jaarlijks te verteren, en kon ik daarmede niet toekomen, dan behoefde ik maar te spreken. Toen ik bier aankwam waren mijne zeden rein, doch welhaast werd ik verleid en op mijne beurt verleider; slaaf van mijne zinnelijke lusten volgde ik mijne driften in, en vierde mijne zhinelijke neigingen den vollen teugel. Aan alles heb ik mij schuldig gemaakt, de diepsie diepte dei-walgelijke ontucht alleen uitgezonderd. In het eerst kwam nog wel eens een beter gevoel bij mij boven, maar welhaast had ik alle wroeging uiigedoold door de overmaat van uitspattingen. Mie deugdzaam gevoel, elke opwelling van eerbaarheid was mij vreemd geworden. Gisteren nog was ik op weg om mijne schandelijke betrekkingen met eene misdaad te vermeerderen, het gold overspel. Ik ging alleen en te voet lei phialse, waar mijne booze drilt eene nieuwe voldoening zou vinden. Toen kwam ik bier voorbij de kerk en boorde hel gezang; vele inensehen gingen binnen, en ik met ben. Het zien van de toegestroomde menigte, en de heilige gezangen maakten eenigen indruk ; mij dacht dat alles kwam van den kant ree,hts, waar ik de lichten zag stralen. Ik drong door de menigte heen en geraakte in de kapel. Een bisschop besteeg juist den kansel en begon zeer goed le preeken ; ik luisterde, maar geheel oriversehillig, en verviel langzamerhand in eene onbestemde mijniering. Op dal oogenblik hebt gij een briel voorgelezen van

die «\'ff! ^clit\'il ver/.ochl, om mi /.i|n losbandi- leven te kuimen opstaan, li\'j was crliirr veel minder schuldig dan ik.

,.Ik vermag niel den mdrnk weer te -even, door die lezing op mij teweeg--elnacht. Al mijne denkheelden raakten slaa-s mul elkander, alles liep in mijn lioold liet ondeiste hoven, maar eensklaps dringt een straal door de duisternis; ik /.ou in de plaats van dien jongeling willen zijn, maar de gevolgen eener hekeenng deden mij heven, ik verstiet die ingeving; «laai ksvami-n mij echler voor den geest al de walging, al de almatting, al dc verveling, acht jaren lang mtgeslaan. al de laagheden, waartoe ik mij liad moeten leenen, om eene dril! le voldoen, die toeli nooit verzadigd was. Deze gedaeliten hestoimden mij alle to gaclei, hooien en zien veiging mij, en ik verslond geen enkel woord meer van uwe rede. tensklaps verheit gij de stem, ik lel wederom op, en ik hooi u dien jongeling moed in-spicken, om de stem le volgen, die tol zijn Iran gespioken had. Duidelijk vernam ik deze twee woorden : moed en veilnmuru Terwijl ik /00 Imslerde, \\\\agt; het mij alsol eene inwendige slem ze We. «In\' pneslei ^pieekl lol u.

In het gt;lot uwer rede heht gij gezegd, dal die hnel ongclwijleld indruk moet gemaakt hehhen op meer dan één nwer liooiders, die daarin als 111 een spiegel, wellie.ht hun eigen levensgedrag erkend hadden, en dal gij de bedoelde personen mede in de geheden. die men storten ging, aanhevolea wenschtet. Toen gingl gij naar hel altaar, iedereen viel op de knieen en ook ik. Dat was de eerste keer sedert aeht jaren. Ik herkende nog de litanie van lt;». L. Vrouw, maar hidden ik kon het niel, ik was ten prooi aan eene onuitsprekelijke onlsldlenis. Toen men eeliter aanlnel, Helugiuin peecaiorum, kwam ik lot mij zelveii, en ook ik, ik had: Relugium pecealorum, ora pro nohis. Toevlucht der zondaars, hul voor ons. Ik herhaalde menig-werf die woorden, en nnj dacht, er kwamen rnsl en stille 111 mijn bewogen gemoed. N 1 den dienst ging iedereen naar luns maar ik zal nog altijd daar, alsor inline knieen aan de -leenen waren vastgegroeid ; hidden dal deed ik niet, ik was te hevig aangedaan. Wie weel hoe lang ik nog gebleven ware, had met een man mij optnerkzaam gemaakt dat de kerk gesloten werd. Ik -mg naar huis, maar den gansehen nacht kon ik geen oog toedoen. Ik doorliep 111 mijne gedaeliten de acht vervlogene jaren, en vond, dal mijn leven schandelijk, misdadig, verfoeilijk was. Ik heb misbruik gemaakt van ai de gaven Gods, ik bezat adel, waardigheid van inborst, en ik heb mij verlaagd lol de gemeenste sehelmerijen om mijne driften te voldoen: ik

hel) ver raait gepleegd aan de vrieiidscluip, (amilien tol eerloosheid gebracht. God beleedigd, zijne wellen verkraelil, ik heb zijne gra.usebap verdiend. Ik heb berouw, ik schaam mij, ik ijs voor mij /elven. C.aarne zoude ik een ander leven beginnen, een ehrislelijk leven leiden, maar kan ik het no^\' en zal God mij willen vergeven? Zie, deze vrees slaat mij ter neder. O, had gij gisteren niet gezegd: moed en veiironwen, dezen nacht zijn er oogenhlikken geweest, dal ik niet weet, wal ik wel gedaan zou liehben.

Hier zweeg de jongeling, en ik antwoordde, zegt de eerw. heer Desgeneltes : «zou waar ik geluot\' dal God bestaat, zoo zeker hen ik dal Hij u wil vergeven. Begin te hieehten.quot; De jongeling begon ; zes dagen lang zette hij zijne hieehl voort, en omving onder de levendigste uitdrukking van het diepste berouw de kwijtschelding en vergillenis van zijne zonden. Aanstonds was zijn besluit

.....men. Hij verlaat de losbandige hoofdstad, en keen terug in den schoot zijnei

Dergelijke geschiedenissen zijn m de kerk van O. i,. v. der Overwinuingen seiner aan de orde van den dag, zoo njk en ruim heelt Maria hol gebed \\a11 haren dienaar, broeder Kiaere, verhoord, toen hij haai vroeg dal zij n die kerk, de Toevluchl der zondaars zou willen zijn.

Om nn den lezer een denkbeeld te geven van het vertrouwen, waarmede de Christenen van heinde en verre hnnncn loevluchl nemen tol ü. L. V. der Overwinningen, en van den staal der Aarlsbioederschap m onze dagen, diene

De algemcene bestuurder der Aarlsbroodersehap, de eerw. heei t.hevojon, geel! m de Januari-allevei ing der Annalen de volgende slalistiek:

Do aanbevelingen van alle landen der katholieke wereld ingekomen, o\\oi-Iroll\'en die der jongst vervlogene jaren met een cijfer van 1 Daar

Missen in de kerk van O. 1. V der Overwinningen Bezoeken \\an vreemde priesters liezoeken van bisschoppen en aaitsbisschoppen Communiën 13quot;),0(10.

Als bewijs van dankbaarheid voor verkregene gunsten, geofferd ; 305» harten, ;;l militaire decoratieèn, voorts cenc menigte geschenken van kerkornamenten. Marnieren beriimcringsplaten als ex-volo\'s 625.

Moge deze korle schets den godvi uclUigen lezer aansporen om God en zijne heilige Moeder le bedanken, en aan de zondaars een onbegrensd vertrouwen inboezemen op haar, die door alle Christenen wordt geroemd, als de Toevlucht der zondaars, en de I roosteres der bedrukten, dan is de wensch vervuld van hem, die uil kinderlijke liefde tot zijne hemelsche Moeder deze regelen schreef.

5 Kc was geen enkele gebaande weg, die er lieen

voerde ; in niemand kwam hel op die plaats te gaan

En thans is de naam van Salette bekend van de eene pool tot de andere, en de (IhriMenen van alle landen zenden algevaardigden na;ii\'dil sehaniel dorp dei Alpen.

Kene bevoegde slem, die van den Kerkvoogd der diocese. Mgr. Pauliiiicr, den opvolger van Mgr. Ginoulbiac op den bissehoppelijken zetel van Grenoble, heelt die verandering in verheven eenvoud geschetst, en do gebeurtenis verhaald, die «het aansebijn dezer landstreek vernieuwdquot; beeft.

/.iehier boe tie welsprekende Kerkvoogd zich nitdrnhl in de leestrede, den •i:»¹quot;\' September 1871 gehouden, ter gelegenheid van den vijf en twintigsten verjaardag der verschijning van Onze-I.ieve-Vrouw van Salette ;

«liet vierde eener eeuw geleden, iie/aten deze bergen geen anderen luister, dan dien, welken God, van den aanvang der lijden al\', er aan geheebt had. Cecil ander gedruis dan dal van den storm wekte de echo\'s; geen enkele menschelijke voel liet op deze booge bergkruinen eenig spoor arbirr; ternau-wi rnood vm\'trad soms een zorgeloo/.e herdersknaap do maagdelijke sneeuw en liet groenende mos, die als een lapijl over deze kruinen zijn uitgespreid.

liet, was (Jo woestijn, met hare strenge grootheid, baar godsdienstige stille, liaro lieorlijke vcrgc/iclilon ; en de naam der kruinen van Salette was een dier onbekeiuie namen, misschien in deze afgetrokken valleien sorns herhaald door eenigo eenvoudige zielen, maar nimmer genoemd, zells door den reiziger, die door den luister onzer Alpen werd uii^elokL

«Vijf en twintig jaren zijn verstreken en zie, welk een leven deze eenzaam-beid bezield heelt. Een sierlijke tempel heft zijne twee grootsche torens lier ten hemel m deze wedijveren in majesteit met de rotsen, die hen omringen. De godsvruehl. der katholieke wereld heeft deze basiliek met bare schatten verrijkt; de machtige stem der klok is in plechtige harmonie met die van den donder saamgesmolten. Bedevaartgangers, die alle talen spreken, zijn van ile vier windstreken de-- aardbodems naai deze verbeven bergtoppen getogen. De leedne maagd is niet teruggeschrikt voor de vermoeienissen van den we;; ; de zieke zelfs beeft in zich een ongekende kracht, gevoeld om tot deze hoogte op te stijgen; welluidende zangen hebben dag eu nacht do rotsen doen weergalmen , vrome gebeden, als zuchten ten hemel stijgend, hebben de lucht dezer bergen gezegend ; tranen van blijdschap, van droefheid ol van berouw hebben zich vermengd met hel wonderdadige water lunmei fonteinen, ■ n op dezen stond is er in hel beschaafde lairopa, in de onmeetbare vlakten van \\zie, in de woestenijen van Afrika, in de uitgestrekte wonden van Amerika, op de bergvlakten van Oceanië, geeue plaats zoo afgezonderd meer, waar de naam van Salette in het christelijk gemoed niet een onbeschrijlelijke ontroering heelt verwekt.

Om die vraag te beantwoorden, zullen we in het kort de buitengewone, de bovennalnnrhjke gebeurtenis verbalen, waarvan de herinnering vereeuwigd is iu lal van monmuenteu.

Den lil¹\' September de- |aar- 184(), op qiiatertempei -/iterdag en men ga deze omstandigheid niet onopgemerkt voorbij den vooravond van den \'ia„^r, waarop de Kerk het leest van Onze Lieve-Vronw-der-/,eveii \\Veeen ol Smarten viert, lieten twee kinderen uit dorps afzonderlijk hunne koeien grazen achter den berg, de Planean genaamd. Die kinderen kenden elkander ternan wernood, want zij waren niet bij eenzellden meester in dienst; Meianio zoo heette het meisje woonde sinds zes maanden iu het ge-Imebt Uilaiidens, dat uien bij bet bestijgen van den berg Salette ontwaart

al.s ecu bekoorlijk vogelnestje lusselion het lover verscholen; Moximiiuis-— /.00 is de naam van den knaap — bevond zich eerst sedert vijl dagen in dit gehucht.

Tegen den middag dreef Melanle hare koelen, onder een wolkeloozeu hemel, naar een bron, bestemd om de kudden te drenken en die zich in een diepe rotsklool verliest. Mavimlmis volgde hel, voorbeeld van het meisje.

Nadat zij de «fontein van het. vee,quot; Ik loiilainc lt;lcs hèlcs, verlaten hadden, gingen zij opwaarts langs de Sezia tot aan tie bron, die in tegenstelling de «loutciu der incnschenquot; genoemd wordt. Die, welke men beneden zich ziet, de wonderdadige fontein, was opgedroogd ; zij zochten derhalve hooger op in de bergklool eenige heldere waterstrolen, om na hun sober middagmaal luinnen dorst te lesschen ; daarna sluimerden zij op dit mostapijt in.

Iluu slaap was niet van langen duur. liij het ontwaken ontstelden zij, omdat zij hunne koeien niet meer zagen, eu ze snelden het bergvlak op om te zien waar zij waren. Ze ontdekten liuune kudde op hel hoogste punt van den dichtbij gelegen groenenden heuvel, en Melanie daalde in de bergkloof al om er zich heeu te begeven.

Üp het punt gekomen, waar zich thans hel beeld van Onze-Licvr-Vrouw van Salet te verheft, werd het meisje eensklaps door een schitlerendeu lichtbol verblind. Zij slaakte een kreet van verrassing en schrik.

.M i\\iminus, die met de zorgeloosheid, aau zijn lecflijd eigen, op het bergvlak gebleven was en zich daar aan kinderlijke spelen overgaf, snelde bij dien kreet naar zijne gezellin, en toen opende zich de schitterende lichtbal en eene vrouw vertoonde zich aan de blikken der twee kleine herders.

De schilder- en beeldhouwkunst behben die verschijning voor bel nageslacht vereeuwigd. Kene bovennatuurlijke majesteit huwde zich aan den trellendsten eenvoud. De sclioonc Dame was omstraald door een lichtkrans, schitterender dan de zon, en scheen zich in een benielsch licht te baden. Zij droeg een balsdoek, zooals de eenvoudige dorpsmeisjes gewoon zijn te dragen; haar kleed was omzoomd door een hloemenki ans, en op hare borst hing een kruisbeeld, versierd met de \'ijdenswerktuigen. óp een rotspunt gezeten, in el bet hoofd op de handen rugt;lend, scheen ze in een diepe droefheid gedompeld.

De herderskinderen dachten zoo weinig aan een heinelsche verschijning, dat Maximinus zich deze woorden liet onlv:dleii : ■l\'.aapiiwen slokop, Melanie, ik heb den mijnen : als men ons kwaad wil doen. zullen we ons verdedigen.quot;

Maai de sclioone Dame rees overeind en sprak met moederlijke stemma: «Nadert, mijne kinderen, en weesl niet bevreesd; ik ben herwaarts gekomen om n een gewielitige tijding mede te deelen.quot;

Daarna kruiste zij de handen op hare borst, en met gebogen hooide en de (I roei\'he id op haar gelaat sprak de vrouw deze woorden, welke, door de herdei skinderen herhaald, als dit.\' van den engel door de herders van Ücthlehem, weerklonken hebben tol aan de uiterste grenzen der aarde:

■ Als mijn volk zieh niet wil onderwerpen, zal ik genoodzaakt zijn den arm \' inijiis /nous los te laten : hij is zoo zwaar, dat ik hem niet meer kan «legcnli\')\' len.quot;

Vervolgens de oorzaak der gramschap van haren Zoon verklarend, verwijl y,\\ aan haar ondankbaar volk, dal hel alen Zondag ontheiligt, dat de ^inanneii de II \\li-gt; veiznunen, den heiligen naam van (joil lasieien, en schier ngrht-cl en al de heilige wellen dei chriMehjke versierving overtreden.quot;

Zij kondigt daarna de geesels aan, die weldra over de wereld zullen üilgrslort worden, indien ze niet door eene oprechte bekeering worden argewend ;

• lieheimziiiiiige ziekten zullen de verschillende \\oorlbrengseleii van den lt;lt;00 -i aanlasien, de aardappelen en de granen zullen beurtelings bederven, quot;Je diiuven zulle¹\' venotlcn en de kinderen beneden de 1 jaar door lt; •iliiip:rt^,kkmgen overvallen en aan tie omhelzing hunner moeder.-- ontrukt lt;i woi den.quot;

Voorts mei irder tier herderskind, ren afzonderlijk spiekend, verlrouwl z;j I !i ei n geheim, dat elk onlvangl zonder dat de ander lid kan hooien.

«.Mijne kindeien aldus eindigde de Verschijning -- maakt aan geheel «uiijii volk bekend, wat ik u zoo even gezegd hrb quot;

Na t; ze woorden verwijderde zich de sclioone Dame, ze trok de Se/ia over, etl ter plaatse gekomen, waar zich thans hol tweede kruigt; van den ki -weg vtrhflt, herhaalde zij, zonder zich tot de herderskinderen It; wenden «Gij zult bel aan geheel nnjii volk brkend niakenlquot;

Zij zweelde over hel gras, zonder hel met hare voeten te raken, ril op de kruin van tien berg, welke de twee kinderen bestrgen hadden om hunne kudde te ontdekken, steeg zij op door dezelfde maehl, die op ecu audc-reii biT.; ha.ü\' gnddelijkeii Zoon Jezus ten liemrl derd -lij.aai, net de oogt.¹» naar lionie gewend, als om te Weenen over de aan gaande rainpeii der fa uwi^r Sia 1 en haar met hare lirtde te besrbütlrii; ea zoo via Iwi i a zaj

mi het gftziclil dei kinderen, ciüi langen straal van licht achter zich latende.

Z\'i\'^aar in allen eenvoiul hel verhaal van ilr \\voniJ{!rhare versohijniiigt;; van lt;»• I-. Vrouw van Salelte aan .Ie herderskiiuleren )h\'laiii(! en Ma\\imiiniS.

I»\' kimleren, ^^r(;lioor/aiiiquot;nde aan de bede dor schoone Dame, Zdoals zij de \\erseliijniiig noemden, verhaalden wat zij gezien en gehoord hadden, hr he\\v()nergt; der onistivken van Saletle werden door het verhaal der herdeigt;kinileren gotiolleii en in de ondi^^eiide parocliien had eene wonder-hare verandering plaats. Ingevolge de vorinaniiig der .Moeder Gods hielden de gn-l^lasieriiigen en \'tvlueken op, en wenl de Zondagsrust getrouw onder-li\'mden en de dag de.- Ihnvii ehii-lelijk gevierd. Duizenden hedevaart-gangers hezorhten den her- der vi-rseliijning. en lal vau genaden en wonderbare genezingen wei\'den door de voorspraak van O. L. Vrouw van S.di\'lle verkiegen.

nin-, vaardigde Zijne Doorlnehtige Hoe;;waardigheid Mgr. Philiberl de Hruil-lard, hi.ssrhop van (lienohle, een rond^iiaiiden hriel .d\', waarin hij verklaarde, dat die verschijning «al de kenmerken der wanrheid in zich draagt, en dat ■ de geloovigen gegronde irdenen hehhen om er oatwijlelhaar, zeker en \' i-Pdijk aan Ie ^elooven ; on mn aan «;»•! en de roemrijke Maagd Maria quot;Zijnr warme ei kentelijkheid te Iwijzen, ^ecl\'t hij volledige vergiiiming tot «\'d.Mi eeredienst van lt;)nze-l,ieve-\\rouw van Salelte.quot;

^1,11 prachtige kerk, waarvan den «o Mei 18o4, in tegenwoordigheid van een ontzaglijke menigte pelgrims nil alle standen en alle oorden dei-wereld, de eer.-te steen gelegd werd, i- daar sinds verrezen, «ai daarnaast l^\'hiien zich ter linkerzijde klciosttM\'znslers en ter i*cclitorzijde mi-sioua-n-sen gewsligd.

Zijne Heiligheid Paus Pin- l\\, zaliger gedachtenis, opende de sehaücn der Ki rk voor de geloovigen, die Onze-I.ieve-Vrouw I\'trtnifiixlcr van Salelte

Ii.iarenhoNen vcrhirl hij, den i quot; Septcmlier liSquot;)-, hel Geiiooisclia|) van Onze-

I.irw Vrouw Vcizoenstei van Saletle, door Zijn lloogw. Mgr. den hisschop ^S:l11 Greuoble opgerielil, lol Aart-broedeischap. Eindelijk vergunde de

II. \\ader, hij di\'ereel \\;in den i¹ December IHIi-J, op verzoek \\au denzellden kerkvoi\'gd, dal jaailijks op den IP¹ quot; September, den verjaardag der .\'Vcr-sehijnimg. ui up den \\u|genden Zomhig. in al de kerken van het bisdom \'oei.quot;Me, een plechtige II \\|i- opgedragen mi de \\ i.\'sper- gezongen inoelilei;

worden ter eore der H. Miuigcl. rc\\(\'i;gt; werden de priesters gemaclili^d om (Je gedaehtenis dier versidiijniii^ twcinoi\'iain liiijiiK (ijiiifiiilioiiis rt\'cuh\'rc te vieren door liet lezen der getijden en de Mis van hel l\'atiiicinium der H. Maa-d.

Keeren we terug naar den «Heiligen Berg,quot; zooals een vrome pelgrim «tien noemt en daaraan de bomerlung toevoegt, dat. «Maria een welbeliagen vindt in de l)ergaeluige streken en die l)ij voorkeur uitkiest, om er liare plannen uit tc voeren. Zoo koestert zij eene voorliefde voor de eeretitels van Onze-ijeve-V\'rouw van den Carmelusberg, van O. L. \\ rouw-Ier-NNaehl, van Fourvières, van Lourdes, van Salette.quot;

Op de plaats der veiseliijning van 0. 1.. Viouw aan de herdei gt;Kin-lt;leren verhell zich thans een grootsch gehonw met twee vleugels. De linkervleugel is bestemd voor de vrouwen, en deze worden daar onthaald door kloosterzusters, In den rechtervleugel wordt aan de mannelijke pelgrims de gastvrijheid aangeboden door de lierw, l\'aters Missionarissen van Salette.

Twee hooggeplaatste geestelijken van België, die eene bedevaait naai Maiia\'gt; Heiligdom van Salette gedaan hebben, beschrijven volgenderwijze de plaals der verscbijningen en de kerk ;

«Met welwillendheid wei\'d ons door de Missionarissen van Salette een kamertje voor ieder ter beschikking\' aangewezen. Xa deze schikking baasllen wij ons de plaats der verschijning te bezoeken, ,imM vóór liet heiligdom gelegen.

«l)rie groepen in brons, geschenken van een (uistiliaansclien graai, berinneren aanschouwelijk aan de omsiandighcden der gebeurtenis, zooals wij die in het kort mededeelden, lie eerste groep gt;ieii voor de 11. Maagu, gezeten op een steen, weeuend het hoofd tu S S( dien de handen latende rusten, en mei de ellebogen op de knieën Meunend.

«Onder dit beeld vloeit, de lonlein van Salette, die niet vruehlbaar is aan water, en nochtans Minis meer dan dertig jaren niet opgehouden heelt te stroomen. Vroeger gaf zij slechts hij lusscheiipoo/.en water,

«Ken weinig hoogei ziet men, in brons, de herderskinderen Maximinus en Melanie, die vooruit treden naar de wonderbare verschijning. Kn nog hooger ontwaart men de groep der «samenspraakquot;: in slaande houding, de haren met een schitterenden lichtkrans omstraald en de handen in breede mouwui verborgen, spreekt Maria tol de herderskinderen.

«Als men verder uit de klooi\' opklimt tot op de bergvlakte, dan ontdekt men in de nabijheid de derde groep, die der «Hemelvaartquot;: de II. Maagd verheft zich iu de hieht, m t de oogen ten hemel geslagen en de armen over de borst gekruist; de twee kinderen staan ais in zielsverrukking voor dit verheven talereel.

«hcze groepen zijn allen door traliewerk omgeven. Men kan op 3.-; tot 40 meiers den weg berekenen, welken de Moeder Gods vol droefheid doorloo-pen heeft, zooais zij eens den Calvarieberg beklom. Veertien kruisen zijn daar gepiaitst, om dien weg aan te duiden, in elk dier kruisen bevindt zich een kostbaai bronzen metlailion, dal een der geheimen voorstelt uit de iijdensgesehiedenis van den /.aligmakor. Er gaat geen oogenblik van den dag, en zelfs niet van den na hl voorbij, waarop men geen bedevaartgangers ontmoet, die daar den kruisweg doen, waaraan de Pausen zoovele aflaten verbonden hebben.

«Van de plaats der verschijningen lot aan de kerk is de afstand slechts e ue schrede. Zij is gebouwd in ilomaaiischen Mijl en er Hui iets strengs in haren aanblik. Men staal veihaasd, op zulke boogie een trotseh gedenk-sluk te vinden, vooral wanneer men bedenkt, hoe weinig geschiktheid de plaats tol bouwen aanbieill en hoe inoeielijk hel is haar te genaken.

quot;De godsdienst geefi echter vleug dén aan het meiischelijk vernuft. De mensch, die godsdienst, bezit, is gelijk aan een vogel, die zich nederzet op een lak, le zwak om hein te dragen, ilij voelt den tak buigen en toch blijlt hij zing(M), want hij weel dat bij vleugelen heeft.quot;

De kerk van Salelle kan vijfduizend menschen bevallen. Als de toevloed van bedevaartgangers groot is, dan zei men drie broede deuren open, om de menigte, die zich op de vlakte bevindt, in de gelegenheid te -tellen, deel le nemen aan de godsdienstige pleehtighedeii.

Twee reien hooge kolommen veideelen hel inwendige doe kerk in drie beuken, die eindigen aan drie lialfronde kapellen. Wit marmeren platen of bladen, waarop de wonrden van dankbaarheid voor verkregen weldaden, aan de verrukte (dinslen harten ontweid, ge-iift zijn, hel-.leedeu de ininvn dezer Kapellen, in hel koor \\erhell zich hoven hel ................... ^ioep, de verschijning \\ oorslellende.

Igt;e predikstoel dezer keik, een geschenk van hel episcopaal en de K itho-lieken van België, is een waar meesleistuk. Ibj i- vervaardigd door hel iuiis Goyeis te l.euven, en volkomen in harmonie met den Homiansehen

stijl van liet heiligdom. Geheel het zeshoekig monument, dat tien meters lioog en in Kussisch eikenhout gebeiteld is, rust op een enkelen zeshoekigen pihuir; aan eiken hoek van dit voetstuk springt een kleine kolom vooruit. Boven dit meesterstuk stellen negen heelden de negen provinciën vau liel-gie voor.

Het klankbord bestaat uit een galerij, gevormd uit samengevlochten lakken ; daarachter rijst een torentje omhoog, dat twee verdiepingen heeften bekroond wordt door eene naald, waarboven het kruis prijkt. In de nis staat bet beeld van den 11. Joseph, den patroon van België en van de gebeele Kerk.

Op dit gedenkstuk leest men : «Uil is eene gift van de bissehoppen en de Katholieken van Delgië. Moge hel in Maria\'s oogeii zijn een bewijs\\an liefde en dankbaarheid ! Mogen de pelgrims, rondom dezen predikstoel gesehaard om er het geloof, de hoop en de lielde te ontvangen, de Koningin des hemels aanroepen voor een volk, dat haar zoo gaarne zijne Moeder noemt, opdat het ten allen tijde, trots de pogingen, aangewend om bet die te om rukken, een levendig geloof, een onwankelbare hoop en eeii edelmoedige liel\'de jeyeiis zijnen God beware !quot;

Door wijlen Zijne Kmin. kardinaal Sterekx, aartsbisschop van Mecbelen, werd het plan van dien predikstoel oiilworpeii en door zijn vromen en geleerden opvolger op den aarlsbisscboppelijken zetel, /ijne Luiiu. kardinaal Deebaiups, die eene bedevaart naar Maria\'s heiligdom te Salctle gedaan beeft, verwezenlijkt.

De ki;rk van 0. L. Wouw van Salctle doet niet onder voor die van Lotir-des ; men vindt er dezelfde pracht, denzelfden toeloop van bedevaartgangers en eene niet minder diepe godsvrucht in een diepe eenzaamheid. Kn toch, welk een breed verschil tusschen die beide bedevaarlsoorden 1

«Salette — zegt zoo scbilderaeblig en waar graal l/afond — Salctle, een dorre, koude, met ijs bedekte berg, dien uien niet zonder moeite genaken kan, bezit eeue kerk met donkere en droevige tinten. Lourdes, een vruchtbare en lachende vallei, voor ieder genaakbaar, beeft een sclnttereiiden, wit marmeren tempel.

(\'Salette is eene woestenij, Lourdes een Kden ; bet eene is Maria\'s Calvariö, het andere haar Tiiabor. Welk (;eri nauw en providentieel verband tusseJien bet geheim, waarvan elk dezer plaatsen bet looneel is geweest! Te Salctle ziet men de droevige gch \'imen van den llozenkrans, te Lourdes de blijde en glorievolle!

■ De Knnin^iti van den Flo zon krans heeft ze door liaro klceiliiig zelve willen aanduiilen. Te Salet te verseliijnt zij seliilterencl van rozen ; rozen omslingeren haren diadeeni, omzoomen haar eenvoudigen halsdoek, omringen haar nederigen voorsehool ; rozen versieren al hare kleediii^stnkken, en zei I\'s liaar sehoeisel. Ook le Lour.les ontplooien zich twee rozen onder hare hloote voelen. De lozen zijn het zinneheeld van den llozenkrans, welken de II MaaL;d der (ii\'nt aan haren arm draagt. De zinnebeeldige toepassing heelt v m eiken pand van den Rozenkrans eene roos gemaakt, en van den liiizenkr iiis /.elven een keten van liefde, die het hart van den menseh, welke den Kozenkrans bidt, vasthecht aan liet Onbevlekte Hart van .Maria.quot;

Ken bevoe-de en maehtige stem in de II. Kerk, de even vrome als geleerde bisschop van Poitiers, wijlen Mgr. I\'ie, te Cliartres over de bedevaarten van Sa lette en l.ounlo sprekend, riep r rank rijk toe, dat vertegenwoordigd was door 40.000 pelgrims, 140 afgevaardigden der Nalimiale Vergadering, 2 generaals en meer dan 100 olhcieren van het leger;

quot;Wij gevoelen behoefte hel Inide te verklaren: ja, wij bewonderen de onweerstaanbare aandrift, die gcheele legers van bedevaartgangers voortstuwt n.eir die Alpen of die l\'yreneen, beroemd geworden door versehijningen, welke daar in onze dagen plaats hadden, door immer nieuwe en steeds mcerdeie wonderen. Aangezien de mirakelen ten doel hebben de zinnen ie treilen door de bnilengewone en zichlhare openbaring der goddelijke niachl, is het i alnniiijk en ligt het in den aard der zaak, dat een heden-daagsch mirakel meer toeloop en geestdrift wekt en de harten in heiliger vnnr doel ontvlammiMi.

/»\'/, , uinnaiid wonll (jedwongen (laurmii le ijeluove» of deel Ie nemen aan il:il i/iilfiiiiiiini eiilliusinsine. Wat echter mij betrelt. ik verklaar het Inide, dat ik mij volgaarne in den geest en in mijn verlangen aansluit bij die gelukkige scharen, en meer dan eens heb ik met baar mijne oogen opgeheven naar de bergen, vanwaar ons de linlpe is toegezegd.quot;

\\an deze gevoelens doordrongen kwam een bedevaartganger van Salette terug, waar hij aan de voeten van Onze-Lieve-Vronw-Verzoenster zulke zoete genietingen gesmaakt bad. Onder de talrijke pelgrims, welke hij in de eetzaal van dit klooster der .Missionarissen van Salette aantrof, bevonden zich tweehonderd bedevaartgangers nil, de .Inra, onder aanvoering van den eervv, heer Kressnn, broeder des atgevaardigden van dien naam.

tiers den lofzang: ^lt;llt;\' Crux. ave! D Kruis, wij groeien l\' !quot; aan, en togen, allen met brandende kaarsen in de hand, in voorbeeldclooze orde naar de vorsclilllende statiën van den «Sinartelijken Weg,quot; aangeduid dooi\' veertien „ni!\'te kruisen. He bergvlakte seliitterde van licht; bet hemelgewelf zeil\' glinsterde, want aan het onbewolkte blauwe uitspansel fonkelden de sterren als zoovele diamanten. Dij dien aanblik vraagt men zich zeiven af, of op die reusachtige bergtoppen de Seralijnon niet in aanbidding liggen neergeknield, om de zegezangen des Hemels met de lofliederen der aarde te doen samenvloeien.

Do gebeden duurden lang, niet te lang echter voor de godsvrnebt dier goede bergbewoners, die hunne nachtrust ten ofler brachten aan hel gebed. Onder het zingen van een laatslen lofzang keerde de processie naar de kerk terug. Met vergunning van Mgr. den bisschop van Grenoble werd er te middernacht eene H. Mis gelezen, onder welke de bedevaartgangers de II. CoiïDTuniie ontvingen.

Versterkt, gelijk Klias op den berg, keerden zij bniswaarls, zingend en biddend voor Frankrijk.

Dit tafereel getnigl de pelgrim, waaraan wij het ontleenen stond mij onophoudelijk voor den geest gedurende de korle rusl, welke ik dien nacbl genoot, en hoeft mij sinds niet verlaten, wanl toen iteb ik al de grootheid begrepen van den sehoonon Psalm; «Werken van God, looft den lieer! Looit Uem, hemel en aarde; nrian en gt;toi ren ; licht, duislernissen en nacbl; bergen en heuvelen ; priesters en dienaren Gods, en gij, r.ngelen, looft Hem in alle eenwen !quot;

Alvorens te \\crU\'okkeii, hoorde bij nil den mond van bet kind van Saletle, den herdersknaap Ma\\iminns, op de plaatsen zeiven de gebeurtenissen der veisehijning verhalen. De kmiap was elf jaar oud, toen Maria zicli aan hem vertoonde, den li)\'¹quot;\' Seplember IS\'iii.

Het verhaal van Maximiims Giraud is zeer belangrijk. Men ondervraagt hem en uiaakt legenwerpingen ; hij hi^intwoordt ze. Nimnier is bij in de bijzonderheden der Veisehijning Ier linker- ol rechterzijde afgeweken, en te midden der wisselingen van een vel eenigermale bewogen leven, waarin bij aan menig gevaar is blootgesteld, heeft bij nimmer opgebonden te verklaren, dut hij bereid wax zij» bloed Ie storten, om de waarheid der i/roole ijebeurtenis te veniedif/eii en Ie hevestiijen.

Minder wispelturig dan Maxiininns, — die beurtelings leerling van liet Seminarie van Aire, Pauselijk zonaal te liomi en student in de geneeskunde

ic Parijs was, en thans den zomer doorbrengt ii; oen houten huisje, waar hij godsdienstige voorwerpen verkoopt, — en een weinig ouder dan iiij, heeft .Mclanie Galvat, de liorderin van Salette, het kloosterleven omhelsd. Zij verhleel eenigen tijd in Kii^elaini, doch bevindt zieb thans in een klooster te ( asiellamarr, mei ver van .Napels, onder den naam van .Maria van het Kruis.

/ooais we hiervotn gi7e-d hebben, heelt de H. Maagd aan Melanie een gclieiai toevertrouwd, dat deze, volgens bait; verklaring, niet mocht openbaren vóór het jaar I8\')8.

Het volledige geheim van Salette is thans hekend. .Melanie heelt liet in 1879 o| enbaar gemaakt, /00:1 Is /ij het van .Maria ontvangen had. Haar verbaal ten upziciite van hel gelieini is bevestigd door .Mgr. Zola, bi-schop van Leeea, \'■en man van ervamig en doorzicht, die van Mdanie en bet geheim van Salette een lange en grondige studie gemaakt heelt. Hel geheim is overigens nauw verbonden met de verschijning, die van den Heiligen Stoel een driedubbele wijding ontvangen heeft door de sticllting eeuer basiliek onder aanroeping der II. Maagd van Salette, door een volledig afzonderlijk ollieie dier li. Maagd en door de piecblige kroning van haar beeld.

1 en beknopt en volledig verslag over Melanie en bet geheim van Salette verschaft ons oen i)rief van Zijne Doorl, Hoogw. Mgr. Salvatore l.udovico Zola, bisschop van l.erea, onder dagteekening van den Mei 188(1, aan een pastoor van frankrijk. Dit sehrijven van een Kiakprelaat, die door /.jue betrekkingen tot het bevoorrechte lierdersmeisje, volkomen op de hoogte is van de gebeurtenis en het geheim, hetwelk O. L. Vrouw aan Melanie toevertrouwde, bezit zulk een onmiskenbaar gezag, en zijne gelnigenis in zulk een ernstige en hoogst gewichtige zaak achten wij van zoo overwegend belang, d;it wij niet aarzelen de vertaling daarvan hier te laten volgen.

■•Levendig betreur ik den tegenstand, welken Frankrijk thans aan de hemelsehe verschijning van Salette biedt. Wij staan reeds aan den vooravond der vreeselijke stralfen, waarmede de Moeder Gods ons bedreigd heeft ter oor/ake onzer ongetrouwlieden, en nochtans slaan wij liever de vermaningen en waarschuwingen van zoo oene teedere en barmhartige Moeder in den wind, dan ons hare lessen ten nutte te maken, de eenige gedragslijn onzerzijds, die de woede der geesels, waarmede de goddelijke grainsehap ons dreigt, zon kunnen verminderen. Ik berken daarin het werk van onzen ouden vijand, die er het grootste belang bij heeft elk middel

aan te wenden, vooral bij de dienaren Gods, »opdal /.ij ziende niet zien en verslaande niet verstaan.quot;- n vidculcs vou videanl cl inlelligenles non iiitelliganl.

«I w vroom geloof en nwe kinderlijke -od.svriiehl tot 0. !.. Vruuw van Salette sporen u aan mij vele zaken en inlielilingen te vragen ten opzielite van \'t geiieim van Melanie. Ik van mijnen kant gevoel mij in verlegenheid, oai n\\v verlangen door een eenvoudigen brief te bevredigen, ^oebtans zal ik trachten zooveel mogelijk aan nw vroom verlangen te voldoen

«Eerst den li¹\'quot; Juli l^iil schreet .Melanie zelve haar gehiMin, voor de eerste maal, in het klooster der Voorzienigheid te Corenc, op bevel van Mgr. de Druillard, bisschop van Grenoble, en in tegenwoordigheid van den heer Dansse, hoofdingenieur der bruggen en wegen, en van den hoogeerwaarden beer Taxis, kanunnik der kathedraal van Grenoble. Melanie schreef achtereen drie groote bladzijden vol, zonder iets te zeggen en zonder iets te vragen. Zij teekende zonder het na te lezen, vouwde baar geheim dicht en deed hel in eene enveloppe. Ze schreef er het volgende adres op ;

c.lmi /ijtw lli\'ilnilu\'id Pms /A, If IhiDie «Den volgenden dag, 4 Juli, werd het geheim door Melanie zelve opnieuw afgeschreven in bet bisschoppelijk paleis van Grenoble, met hel doel uin twee datums der gebeurtenissen, die niet op denzellden lijd moeten plaats hebben, goed te onderscheiden. Haar Melanie den eersten keer slechts een enkel tijdstip bad aangeduid, vreesde zij, dal de Paus bet daarom niet goed zou begrijpen en er bijgevolg twijfel zou kunnen ontstaan.

«Den IS¹\'quot;quot; Juli stelden de eerwaarde beeren Gérin, pastoor der kathedraal van Grenoble, en liousselot, eere-viean—generaal, twee heilige, bejaarde en in alle opzirhten zeer eerbiedwaardige priesters, aan Zijne Heiligheid Fins l\\ de brieven van Mgr. den bisschop van Grenoble en die van Maximinus en Mi\'lanie, bevallende hnnne geheimen, ter band.

«Melanie beeft aan Zijne Heiligheid l\'ius IX niet bet geheele geheim gezonden, dat zij laatstelijk beeft openbaar gemaakt, maar enkel alles, wat de 11. Maagd baar op dat oogenhlik inga! van dat belangrijk document te schrijven, en daarenboven vele zaken, die. l\'ius IX persoonlijk konden beirelVen. Kvenwel weel ik, volgens inlichtingen, welke ik n als tnr juisl mededi\'el, dat hetgeen betrekking bad op de geestelijkheid en de klooMer-vereenigiiigeu ficlijliliiiilriiil vervat was in het gedeelte \\an het geheim, aan Zijni\' Heiligheid l\'ius IX geopenbaard.

eeniRe andere gcdeolicu \\an liet geheim mede, toen zij oordeelde, dat liet geschikte oogenhlik, 0111 ze lr openharen, gekomen was. Maar de bekendmaking van het gelieele geheim is eerst geschied in de brochnre, door Mclame zelve grschreven en in 1879 te Lecea, op verzoek en ()p kosten van een godvruchtige persoon, gedrukt.

«In 1 (Stin bekwam, te .Marseille, een der bestierders van Mclanie een handscbnlt van het geheim, liet werd mij zeiven in 186!), op last van M r. I\'ela^a, bisschop van (lastellamare de Stabia, toen ik de bieehlvader van .Mclanie was, ter hand gesteld. Den SOquot;¹\' Januari overhandigde Melanie aan den eerwaarden heer Kelicianus Bliurd datzell\'de document, met hare verklaring van echtheid en hare bandleekening, doch met kleine uitlatingen, aangeduid door punten en enz..., welke aldus de gedeelten van het geheim vervingen, die zij oordeelde nog niet te moeten onthnllen.

quot; liet gedeelte IjetrelTende de priesters en religienzen was er bijna geheel in opgenomen. Igt;e eerwaarde heer 1 . JSIiard zond er, den quot;IVquot; Februari, een als gelijkluidend gewaarmerkt atsclirirt van aan den eerwaarden pater Se-menenko, consultator van den Index te Home en overste van het l\'oolsch Seminarie. Kvcncons deed hij zulke alsebrilteu geworden aan verscheiden waardiglicidsbokleedei gt; der Kerk. liet geheim der herderin van Salette had zich echter reeds overal, in liandscln Hl, verspreid, vooral in de klooster-vereenigingen en onder de geesielijkheid.

In 187quot; gal\'de eerwaarde heer F. Blianl dit document, zooals hij het in 1870 van Melanie ontvangen had, met zijne geleerde ophelderende aanteeke-ningen, in eene hroelmre in het licht, onder den titel van: gt;lt; lliicn\'n üuii ecu vriend occr hel ijcltcim der herderin vnn SalelW. [)eze brochure verscheen te Napels met de goedkeuring, den .lu quot; April 187;! gegeven door de cnrie van /ijn Kmimaitie kardinaal X\\Me-lliario Sl\'orza, aartsbisschop van Napels.

■Ik kan de echlheid dezer goedkeuring bekracliligon en even/.oo de eelitheid mui den brier, welken ik, onder dagteekening van den I .Mei 187.!, na mijne vciiiolling lot bisschop van l geil to, aan don eerwaarden heer 1\'. Bliard zond. en die op de eer-Ie bladzijde van genoemde brochure gedrukt is.

lie eerwaarde heer (\'.. li. (iirard. de geleerde redacteur van het blad : lil lleiliij l.nml. Ie Gremdile, die het geheim van Melanie van den eerwaarden heer F. Bliard vernomen had, gal\' bel na 187-J in hel licht in zijn werk gehield He ijelwimen vnn Salelle en hun ijeivirhl. Ite eerste alle-vering, die destijds verscheen, was slechts de voorlooper van vijl zeer

belangrijke werkjes van denzelfden schrijvei\', die later liet licht zagen en bestemd zijn, om de openbaringen van Salette te bandbaven en te lievesligeo\' en ze te verdedigen tegen de aanvallen barer vijanden.

«Die werken van den eerwaarden beer C. R. Girard zijn vereerd mei de goedkeuring en den zegen van Zijne Heiligheid Pins IX en de aanmoedigingen van verscheidene katholieke godgeleerden en bisschoppen. De (htllnildft ïoe-bnml, in zijn supplement, bevatte ook de schier gelijkluidende Boodschap cl Lastgeving, door den eerwaarden heer t\'. Bliard in druk uilgegevcn.

«Ik voeg daar nog bij, dat ik gedurende vele jaren, toen ik abl der reguliere kanunniken van l.ateranen te Santa Maria van Piedigroüa Ie Napels was, in mijne hoedanigheid van overste dier orde, gelegenheid heb gehad met zeer eerbiedwaardige prelaten en prinsen der Roomsehe K rk betrekkingen te onderhouden. Zij waren vrij goed op de hoogte ten op/.icbte van Melanie en haar geheim, en hadden bijna allen dat docnmcnl ontvangen. Welnu, allen, geen enkele uitgczondenl, spraken een volkomen gunstig oordeel uit over die openbaring en over de echtheid van bet geheim.

«Ik bepaal er mij bij, n, onder anderen, te noemen: Mgr. Petaga, bisschop van Caslellamare de Stabia, die lt;!(; goede lierderin van S;detle sinds eenige jaren onder zijne leiding bad; Mgr. Mariano Uicciardi, aartsbissehop van sorrento; Zijne Kinineiitie Kai linaal (ïnidi; Zijne Kiniueutie Kardinaal Xyste-liiario Sforza, aartsbisschop van .Napels.... Die heilige en eerbiedwaardige herders hebben mij altijd gesprokm op eene wijze, welke mij sterk bevestigde in mijn geloof, dal voortaan onwrikbaar is, aan de bovenna-luurlijkheid der openbaringen, in hel geheim der herderin van Salette vervat. Ik weet ook uil crue zclicre hmn, dat on/e II. Vader Leo XIII datzellde docmni\'iit eveneens in zijn fieiiCi\'! beeft oiitvangen.

«Ik vergeet niet, waarde beer pastoor, dat het geheim zeer harde waarheden bevat. Het hart krimpt ineen en de ziel wordt door schrik bevangen, als men znlke openbaringen veriiveint. Zuo ik durlilc. /ou ik aan O. L. Vi\'onw vragen, waarom z:j niet bevolen beeft ze voor altoos met een ondoordring-baren sluier te bedekken. Maar zullen wc vragen stellen aan Haar, die de quot;zetel der wijsheid \' genoemd wordt? Laten we ons ten laak stellen, ons hare lessen ten nutte te maken.

«\'t Is evenwel niet de eerste maal, dat de Hemel soortgelijke verwijtingen doet, bestemd om openbaar gemaakt te worden. Wij vinden er in de psalmen, bij .leremias. Ezeebiël, Isaïas, Mic.heas, enz., in de werken der Kerkvaders

en Leeraars, in de proeken der bisschoppen en van andere gewijde selirijvers, in veisclioidcne openbaringen, in de laatste tijden aan lieilige mannen en vrouwen gedaan, in de brieven der H. Catbarina van Siënna, in de sebriflen van de 11. liddegardis, der II. Brigitta, der gelukzalige Margaret ha Maria Macoque, van de begocsterde van Mederbrünn, Klisabetli Kppinger, van zuster M:iria I.ataxie, van de dienares Gods K isabetb (ianori Mora, enz...

quot;Ik ga stilzwijgend voorbij de openbaringen van de H. Tberesia, de H. r.alliariiui van (ienua. van Maria d\'Agrcda, van Catbarina Emmericli, van de eerbiedwaardige Anna Maria Taigi en vele anderen....

lt; Wal bet te l.en a gedrukte gebeim betreft, verzeker ik 11 dat bet eensluidend is mei dal. belwelk mij iu 18G9 door Melanie gegeven werd ; zo beelt in dit laatste alleen de leemten en kleine uitlatingen aangevuld, die overigens hoegenaamd niets aan het wezen van dit document toevoegen of veranderen. Fk heb hel zeil\' door mijn bisschoppelijken raad, volgens de regels der Kerk laten onderzoeken, en mijn vicaris-generaal, geen enkele reden hebbende kunnen vinden, die te^en de openbaarmaking van het geheim kon worden aangevoerd, heelt zijne vergunning om bet te drukken in deze woorden verleend: Mhil obslal, Impvimahir. Er is niels tegen dat liet gedrukt worde — mn dengene, die bel op zijne kosten en volgens zijn godvruebtige inziehten wilde uitgeven.

quot;Deze goedkeuring is verleend den KI¹quot; November 18TJ1. De brochure is werkelijk en geheel geschreven door Melanie Calvat, herderin van Salette bijgenaamd Matthea. Mei -een mogelijkheid kan er twijlel ontstaan over de echiheid dezer broebnre.

/.lebier nu wal de pi\'i soon \\an Melanie beirelt. Die godvruchtige dochter die deugdzame en bevoorrecble ziel, welke de haat der boozen en ongeloovigen heelt iraebten te verlagc.n, door haar tot het voorwerp hunner verlbeielijke en grove lasteringen en trotsche verachting te kiezen, — ik kan bet voor (lod verklaren is onder geen enkel opzicht noch eene bedriegster, noch dwaas, noch liijgeluo\\ig. noch Irnlseh, noch liaatzuchtig. Ik heb, integendeel, de gelegenheid gehad de deugden barer ziel en de hoedanigheden van haren geest te bewonderen gedurende het geheele tijdsverloop, dat ik baar ouder mijne genlelijke leiding had, dat is van IWIH lol IST.\'I.

quot;Daar ik, ten gevolge mijner benoeming tot overste der reguliere kanunniken in het bisdom I gento, mij sinds dien lijd niet meer met hare leiding kan bezighouden, heb ik echter sclirirtelijke betrekkingen met haar willen onder-

houden. Ik kan verzekeren, dal tot liet huidige oogenblik haar slielitend leven, hare deugden cn brieven de gevoelens van eerbied on bewondering, welke ik ten baren opzichte zeer terecht moet bewaren, diep in mijn hart hebben geprent.

«Üazc 11. Vader l.eo XIII heelt zich, in 1879, gewaardigd Molanio meteen bijzondere audiëntie te vereoren en baar ook te belasten met de samenstolling van do regelen der nieuwe orde, door Onze-Lieve-Vrouw van Salolte aangeprezen en dringend verzocht, onder den titel van : «/v upostelen der laat ale tijden.quot;

«Om die samenstelling te voltooien, verbleef de oud-herderin gedurende vijf maanden in liet klooster der Salesianen te Home. Tijdens dal verblijf is zij nog beter bekend en hoogor geacht geworden, vooral door die goede religieuzen, die zeer gunstige getuigenissen hebben gegeven over deze gelukkige herderin van Salolte.

«Eindelijk weel ik, door persoonlijke inlichliiigou, dat de beer Nicolas, advocaat te Marseille, toen hij op Zaterdag in de Goede Week van het jaar •1880 te Rome was, door Zijne Heiligheid Leo XIII belast is, eene verklarende brochure samen te stellen over het (jelwcle geheim, opdal hel publiek het goed heg rijpe (1).

«Deze inlichtingen zullen, geloof ik, voldoende zijn, om u in uw geloot te versterken. Ik zou n nog veel kunnen zeggen, maar ik wil n niet langer in oenen brief bezighouden over eene quaestie, welke slechts in een boek op waardige wijze en volledig zou kunnen behandeld worden.

L\'il al bet hiervoor gezegde blijkt onloochenbaar, dat Onze-I.ievoVrouw op den berg Salelte den Christenen heeft aangekondigd, dat wegens hunne zonden Gods arm gereed is de geesels van zijn toorn op de wereld neer te slingeren, en Maria niet bij machte is de gramschap van haren Zoon af te wenden, indien het Christenvolk zich niet tot God bekeert.

Als wij den tocslmid der maatschappij met een onbevangen blik gadeslaan, dan moeten wij inderdaad bekennen, dat de tegenwoordige tijden bang en onlieilspellend zijn

(|j i nir de/\'¹ l.ivrimi\'fl ah\'jd i i-t i i druk v( rsclmMn is, IicUm-m wij i;. inrr-n.l ook

vollcd -.11 tekst van llbt ^clitiiu iiquot;g nilt;t tc igocIit. ojum-iiumi. (gt;•\'•/ nm dm sih, fi r.)

hovi;;or bestookt dan tlmns, en do nu nahgevvende middelen zijn bovendien voel sluwer beraamd. Overtuigd, dal liet bloed der martelaren een vruchtbaar zaad is, hetwelk heiligen kweekt, maakt men geen martelaren meer; men doodt niet liet licliaam, doch vergilligt de ziel.

Ite Me.uentiende-eeuwsehe satan beeft de huid van den panter verwisseld met die van de oude slang en fluistert verleidelijk: »l)e mensch is geboren orn vrij te zijn en te genieten; geniet derhalve en uwe boeien zullen verbroken worden, jjij zult vrij en in den vollen zin des woords mensch zijn.quot;

X:iannate de vijand onzer zaligheid zijne netten al verder en verder spant, naar gelang de tijden ernstiger en dreigender worden, moeten wij met steeds giootcren ijver onze toevlucht nemen tot Gods Moeder, «de Verzoensterquot; van het gevallen menschdom met God, tot Haar, die den kop van het serpent verpletterde, en Haar smeeken de gevaren, die boven ouze hoofden hangen, af te wenden.

De hevooiTechte herderin van Salette bidt en bezweert het ons met nadruk en zonder ophouden. In een barer brieven aan den zeereerw. heer C. R. (lirard, procurator-^cneraal der Vercenigde Oo.-leischc Kerken, sehrccf ze den ü\' Mei 18X0 uit C.astellamarc de Stnbia de volgende woorden, waarmede we deze schets van 0. L. Vrouw van Salette eindigen :

«Vci cenigcn we ons, laten wij bidden en smeeken, boete en eerherstel doen. Plaatsen we dc 11, Maagd Maria aan het hoold van ons leger en trekken we zondcc ineuschelijk opzicht met baar op. Laten we den Zondag niet meer ontheiligen. Vermanen we degenen, die we op den dag des Heeren zien arbeiden, jagen en handel drijven. Waarschuwen we degenen, die den naam van God lasteren en vloeken. Wonen we de II. Mis en de godsdieustoete-ningen bij. Verkondigen wij de waarheid tijdig en ontijdig. Als .Maria, de Maagd vol van genade, met ons is, zullen wij sterker zijn dan de gramschap van Jezus Gliristus, omdat de /aligmaker niet bestand is tegen de tranen /ijner Moeder.

lt; Hidden en handelen wij en verliezen wij den moed niet. Laat ons de kwellingen en vernederingen met liefde verdragen, \'t Is voldoende dat de goddelijke MeeMei worde verheerlijkt en zijn volk zal gered woulen, en met het volk de hooiden, onze leidsniannen: de Paus van liome, dc kardinalen, dc aartsbissclioppofi, do bisschoppen en do priesters.quot;

in 1G()7 en ov(;rl. in l(j(i7) lianlt, in /ijn Collcctio Coiicilinntiti, oen reiizrnwcik van niet minder dan 18 rolianlcn, een hriel\' aan van Paus Gregorius i\\ lan den li. I.odewijk van Frankrijk (1).

De groole l\'atis der llcci(ialicii, de meer dan tachtigjarige grijsaard, die mei onbezweken mannenkraeid bei hoold bood aan den groeten vrijdenker van /.ijn tijd, den sluweu en tronweloozen l\'rederik il van Duilscbland, sclireel\'aan den edelen koning, die Frankrijks regeering o[gt; de grondslagen der wijsheid en gerechtigheid vestigde en den F ransuilen adelaar met ongekende glorie lauwerde, het volgende: «De Zone Gods, naar ■ Wiens wetten de gansehe schepping luistert, en op Wiens wenken do «hemelsche legerscharen gehoorzamen, heell op aarde verschillende konink-lt;• rijken gevestigd, verschillende regeeringen aangesteld tot volvoering Zijner «plannen. Doch, gelijk vroeger, onder de stammen Israels, de stam van «Jnda zich in bijzondere voorrechlen mocht verhengen, zoo viel ook aan • Frankrijk, onder alle volkeren der aarde, eene eervolle en genaderijke onder-

lt;• scheiding ten deel.....Iczns Christus heelt bezit genomen van dat konink-

«rijk, fV\'Iijk de strijder den pijlenkoker neemt, om daaruit, met goddelijke «kracht, de pijlen te werpen tot verdediging van do vrijheid Zijner Kerk.quot;

7.00 mocht een groote Paus schrijven in de ISquot;*⁶ eeuw. En sinds, wie zal in Frankrijk nog herkennen het land, door God met cene eervolle en genaderijke onderscheiding begunstigd?... Frankrijk, het koninkrijk van Jezus Christus ! — en het heeft zijn koning vermoord, zijn vorstenhuis in ballingschap gezonden, zijn edelste kinderen met voelen getreden, zijn tempeis verwoest, de gebeenten zijner heiligen verstrooid, zijn heiligdommen geplunderd, op de altaren van den waren God de zonde als afgod geplaatst, zijn priesters als wilde dieren opgejaagd en bij honderden geslachtollerd, den Gliristus uitgeworpen, vervolgd, geheel ontkend, en alles wat aan Hem herinnerde, tot zelfs het jaartal Zijner Geboorte, aan de vergetelheid trachten prijs te geven... . Frankrijk, het koninkrijk van Jezus Gliristus! — en het heelt de hydra der revolutie aan zijn boezem gevoed, verzorgd als met moederlijke teederheid, en liet bet ondier zich dronken slorpen aan het bloed zijner zonen. . . . I\'lankrijk, bet koninkrijk van Jezus Christus! — en het zond het gedrucht des ongolools de wijde wereld in, dat op de Christelijke maatschappij den pestwalm van hel oproer en der goddeloosheid hijgde.... Frankrijk, het koninklijk van Jezus Christus ! —

Fn thans, — een deel des volks leell als in volslagen heidendom; de lo^e, dat vreesebjke kind der duisternissen, waaraan de eerste minister des rijks onlangs opeiilijk zijne hulde bracht, zit op den troon van den II. Lodewijk, de loge, die de Nationale Vergadering als in een coneiliahule van bezetenen om-diept, die zich wel onderling de haren kunnen uitrukken, maar gedwee naar hare bevelen moeten luisteren; de kloosleiiingen, de üerste dragers van deugd en welensehap, zijn uit hunne huizen geworpen en de communards, de schande en de schrik der maatschappij, die Parijs in een zee van vuur en bloed dreigden te smoren, met gejubel als redders het land ingehaald.

Ironie, biltere ironie schijnt het dus, bij den rossen schijn van de in brand staande wereldstad, hij het waggelen van het gebouw der christelijke beschaving, bij di» ledig slaande kloosters en de opgevulde clubs, van Frankrijk te spreken als van het koninklijk van lezns (ihristus.

Fn toch, behalve de edelmoedigheid, die er m Frankrijk nog gevonden wordt waar bet de ondersteuning geldt eener edele zaak, behalve de heiligheid zijner priestersehaar, behalve den rijken oogst van apostelen, die het i.ind jaarlijks opbrengt voor de katholieke missiën, is er nog eene waarlijk

kalliolieke glorip, die de revolutie of net ongeloot nooit hebben kunnen rooveu, en die tiians als de regenboog zijner iiopc schittert:

«Reeds voor dal het oude Gallië christelijk was,quot; zoo sprak te Lourdes den ....... October 1872, de beroemde Dominicaner Pater Didtm (i) ter gelegenheid van Frankrijks nationale bedevaart, voor een auditorium van ruim 100.OOI) geloovigen, «reeds voor dat liet oude Gallië christelijk was, kende «het reeds de mythische vereering dor Maagd, toen onze voorouders de «Druïden, onder den groenen tempel hunner heilige eiken, altaren oprichtten «ter eere der Maagd, die baren zou, Mi\'jiiii punlurue . . . Ondervraagt de «geschiedenis ! op iedere bladzijde onzer annalen kunt gij eene weldaad lezen «door Maria aan ons volk bewezen, bij eiken slap, dien gij doet op Fransehen «bodem, ontwaart gij, dat dit land als de woning is van Maria. Ziet I meer «dan dertig kathedralen ter eere van Onze-Lieve-Vrouw, en duizenden «heiligdoinuien; dat vindt men nergens ter wereld. Dat zijn monumenten «van steen, maar de steen heeft een welsprekendheid als het woord der agrootc meesters. De mensch kan logen spreken, de steen nimmer. En «waar is het land, dat zooveel aan Maria te danken heeft als het onze? Wij «danken Haar het christelijk leven, en die legioenen van monnikken, apostelen «en bisschoppen, die haren eeredieust verbreid hebben. Wij danken Haar «den eersten onzer Koningen, Clovis, en den H. Lodewijk, die ons geboren «werd na eene gelofte zijner moeder aan de Moeder van God. Wij danken «Haar onze schoonste overwinningen, en onze eerste verrijzenis . . . toen «alles verloren scheen, en een kind van veertien jaren uit den schaduw «van een barer heiligdommen, Onze-laeve-Vrouw van liermnui, kwam «opdagen, . . . en in de plooien van den standaard, die de namen van «Jezus en Maria droeg, de bevrijding van Frankrijk en de herstelling van «zijn Koning medebraeht.quot;

Geen wonder dan ook dat de godsvrucht tot Maria dc meest populaire in Frankrijk is, dat een aandenken aan Maria, het laatste christelijk overblijfsel is, dat de Fransche ongeloovigo zal wegwerpen ; geen wonder, dat nergens de Meimaand met zooveel geestdrift gevierd wordt, dat men nergens zoo heerlijke, zoovele heiligdommen aantreft.

I) I II France lt;i l.nunh-t. (\'oiii|ile rendu olHi iot des fïtM, des (!, 7 et 8 Octotin\' 1872 Paris, J Albanel 1873 p 139 en volg.

gelilold: Oiizc-Licve-Vroiiw vun i\'mnk\'ijh of de (lesrhieik\'nis der vereering van Mitriu in i ranlrijk. Ten «•inde dit werk zoo compleet mogelijk te maken, luid zich een comilé gevormd, onderden naam van Ihslorisch comité van Onze-Lieve \\ rouw nm i\'raukt ijk, dat zicli om inliciitingen wendde tot versciiillende arclKHilogcn, tot de Si liool der historische oorkonden (I) en tot hare correspondenten in de verschillende departementen, en tot al de bisschoppen van Frankrijk. Alles schier, wat in gansch het land zich mot historie en end-hei Ikunde onledig hield, ging oiisporingen doen om stol\' leveren voor het groot»; werk, «lat verhalen zou, hoe het Gallic dor oudheid, het Frankrijk der middeleeuwen en van thans Maria hebben vereerd, liet resultaat dier opsporingen gal de pastoor van S. Sulpice in \'t licht, een werk van zeven lijvige ch\'v\'lon in royaal octavo-formaat. En toch had hij in die zeven grootc doelen alleen plaats kunnen vinden, om oene beknopte geschiedenis te geven van do llciiig«lommon tor eere van .Maria.

liet mag «lus wel bepaald onmogelijk hooien, om in Maria\'., Ileilitjdoinmen ook maar m t één woord van die duizemlon lieiligdommon 1c gewagen. Onze-J.ieve-Vrouw van l.ourdos, O. L. Vrouw der Overwinningen t»; Parijs, ünze-Lie,v(-Vroiiw van hot II. Hart te Issondun, 0. F. Vrouw van Salette worden ieder at\'zonderhjk besproken, l.ourdos; wijl het tegenwoordig de groote vi\'r/amol()laats is dor pelgrims van geheel de wereld ; O. !,. Vrouw der (Iverwinniiigon ; wijl hot daar gevestigde broederschap Ier core van het Onbevlekte Hart van Maria tot bokeering der zondaren, ook onder ons zoo hoog in eere slaat ; Issondun ; wijl ook Nederland zijn Issnudun hoert gevonden iu het schittoreiid heiligdom van 0. I.. Vrouw van bot II. Hart te Sittard; Salette: wijl de beroemde verschijningen en vermaningen der Moedermaagd aldaar, nog versolt in oen ieders geheugen liggen. Ouder do tallooze andere heiligdommen, zooals: O. L. Vrouw van Cbaiiros, van l\'iiv, \\an l\'ourviiMO te l.yon, van Hoe Amadour iu bet diocees van Fahors, N. I), do la Fiarde te Mai^eille, O. I.. Vrouw van Bouiogne, van den berg S Michel, van Betbarram, van Buglose, van Verdolais en Clory, van Mon-trolaml in het dioeeo \\aii S. Olande, (I. 1.. Vrouw dor Mirakelen te Douat, van Garai^on on Poeylaluiu in hot diocees van Tarbos, N. I). do la ïreille te Üijsel, enz, enz,, omlei die ontelbare bi\'iligdomnien, waarmede l\'raukrijk be/aaiil is, mogen wij slechts irne beperkte keuze doen. Wij beginnen mot hot oude, eerbiedwaardige, majestueuze, beroemde heiligdom van

(l; l)e beioi\'in ie i:ir. Iiting, wa;ira.in .1» ^ -n il\') ouittieidkumtc zoovel vcrsi huldigd zijn

Het was omslreeks hel jaar H4o. Cliai\'tres, (Aiilriciuu, Cnniulttm civilnsl, lt;ie heilige plaats der oude Druiden, door Caesar ingenomeii, gelegen op acht en tachtig kilometers afstand ten Z. Ü. van Parijs, op cene hoogte, lt;1oor de 1\'ure besproeid, was reeds eene aanzienlijke stad, in het bezit van haar eigen graaiscliap.

Eene ongewone bedrijvigheid beersehte er allerwegen in de straten, eene sooi\'t van koortsachtige gejaagdheid, die zich van de bewoners had meester gemaakt. Zells de wegen, die naar de stad leidden, waren opgevild met lange, onal/.ienbare rijen van menselien. haar waren edelen en landlieden, ridders en poorters, here krijgers en tengere jonkvrouwen, graven en prinsen ; duizenden was hun aantal, zegt een ooggetuige, (1) en velen kwamen van verre. Nochtans geen gedruiscb, geen gemompel als van een groote schare volks steeg op uit die dichte drommen ; wel een lied cl\' een gebed, dal somwijlen op een gegeven teekeu omhoog rees. In al\'deelingcn of karavanen hadden zij zich gesplitst, en iedere karavaan had zich een hoofd gekozen, waaraan zij in alles gehoorzaamde, en niemand werd in haar midden toegelaten, dan die vooral zijne zonden en alle vijandschap had afgelegd.

Wal gingen die duizenden (2) doen le Gharlres ? De kathedraal was eene prooi der vlammen geworden, en men had beslolen eene nieuwe te bouwen, die haar weerga iu de wereld niet zon vinden, geheel uit arduin opgetrokken, «en diequot; gelijk Gnillaume Ie Breton (Ij) zegl, «van het vuur niets meer le duchten zou hebben tot den laatsten dag des oordeels toequot; !

Die duizenden nu gingen hun oller brengen voor de nieuwe kerk: steenen, kalk, hout, olie, wijn en graan voor de werklieden. Kn geen lastdieren gunde men de eer dat alles le vervoeren, zij zelf, de edelen en poorters,

(1) AMquot;¹ naymon ; H,stone (Us miimhs qui se soul luns jnn I f iiirrm sr (h hi s. i njr cd 1 i4.-i aangehaald door Mabillon in : Amuth s lt;lgt; s Hinoii, inm i/

(2) On Irs rrnconirr /gt;lt;(»• imlltt\'i.s zegt llaymon. Ku wat deze aulour zoo ) vlt; ndig : ( hildcrt van d« kerk van S Inerte sur Duts is slet hts de herhaling van lielgeen te (quot;hartn s reeds geschied was.

(15 (irs. hied.sch rij ver en didiler, geb. in Hrelagne HGiJ, gest le Senlis was hofkapelaau

«u raadsman van Philips-August, wiens daden liy in proza en poëzie bcsi hreven hertt.

Je graven en prinsen, de ridders en grijsaards, de kinderen en jonkvrouwen trokken de wagens. Kn aangekomen op de plaats der hcsieinining, omringden iij de wagens, gelijk de soldaten hunne legertenten; dan werden de; oderga-veii aangeboden, liehten ontstoken, en kwam er aan \'t bidden en zingen geen •inde, totdat zij in dezelfde orde en stilte huiswaarts keerden. (I)

Wijl Chartres een beroemd genadenoord was, waar sedert onheuglijke .ijden de Moedermaagd schitterde in den aureool barer grootheid en goedheid, cn door duizenden en millioenen uit ganseh de (Christenwereld gekroond werd met den krans der kinderlijke toegenegenheid ; wijl de nieuwe kalhedraal aan Haar zou worden toegewijd, en aan de toekomstige geslachten zou verhalen van de edelmoedigheid en de liefde van het «allerehristelijkste\' Frankrijk.

Beroemd, ja I rs Charlres, door de liooge oudheid van zijn hijzonderen eere-dienst tot Maria, door zijn alleischitterendsti; basiliek, en de II. Ileliquien, die zij bevat, door de mirakelen, die baar hebben verheerlijkt, en de beroemde peisonaadjes, die als pelgrim haar hebben bezocht.

Wat de volkeren (want volkeren zijn biddend naar Chartres opgegaan ) lie eerst heeft bewogen, om Maria daar te komen voreeren, was het zeer oude beeld, bekend onder den naam van Aolrc-Dame-de-sous-Terre, (hiie-l.ieve-Vrouw-vaii-niiiler-tleii-ynmd, of ook gebeeten: het beeld der Druïden.

I\'intard (2) beschrijft het op de volgende wijze: «liet eerbiedwaardige beeld, «dat men in de onder-kerk of crypte, ter zijner eere gebouwd, in eem; uithoven \'\'bet altaar vereert, is gemaakt van bout, door de jaren zwart geworden. De «Moedermaagd is voorgesteld, gezeten op een stoel, met haar Goddelijken lt;./oon op den schoot, die de reclilcrhaiul zegenend opheft, en met de linker \'den wereldbol draagt, liet kind beeft hot hoold ontbloot en de baren zeer «kort; zijn kleed is geheel dicht en door een singel opgeschorl ; zijn gelaat, «zijne handen en voeten hebben eene glinsteremle, grijgt;achtig ebbenhouten «kleur. De Moedermaagd draagt over haar kleed een mantel, in den vorm «eoner dahnatiek, die, onder de armen geplooid tot up de knieën in ronden «vorm nederhangt. De sluier van haar hoold valt op de schouders en langs

I Al ius voigni.s ha g.-sdüudv-rhaal van II.iviiidm. llrtzclfile Mlucrf in 1115 Hugn, narls-bissrhop van Uuuaan aan Theoiloric, lgt;isslt;\'lilt;gt;|i v.in Ainicn.s; en Kobort ilu Moul, vo\'imis Uuui Hoiiquet, Hrdieil des liisionrfig (hsf.nnhs, legde /• 1 l-ic i^ctni^enis af.

-gt; Histoirc chronohufiquc dlt;- la r.llc dc Charirrs, ii:r:iio;re Uu dix-septième sir !■ iü et 41

«den rug neder. Haar ovaal gelaat, van glinsterend zwarte kleur, is zeer wel «gemaakt. De kroon op haar hoofd is eenvoudig, van boven versierd met «loofwerk van eppeblareu.

lt;il)e stoel heelt vier poolen, is met beeldhouwwerk versierd en van achteren quot;hol, alsof hij van hoomsehors was vervaardigd. Het beeld heelt iets meer «dan aebt en twintig duim hoogte.quot;

De geschiedenis van dit wonderbeeld verliest zicb in de booge oudbeid, zij hangt nochtans innig samen met de geschiedenis der stad Chartres. Ziehier wat de traditie verhaalt • ter plaatse, waar thans de stad gelegen is, hadden de Druïden hun tempel, dal is: een heilig maagdelijk bosch; en in \'t midden van dat bosch, op den heuvel, waarop nu de kathedraal staat, was er rene grol, somber, cn geheel overeenkomstig met den m\\sterieugt; somberen «vredieust der Druïden.

\'t \\V;is daar, in tegenwoordigheid der notabilitei-teu van \'t gaiische vulk dat «le Druïden, honderd jaren voor de geboorte van Jezus Clirislus. ren altaar oprichtten, tec cere van de Maagd,

en op dat altaar bel sinds beroemde: Vn tjini parilu-fiti\', (I) grilten. liet beeld,

dat later, bij de verbreiding des CliriMendorns, het bc-lovinde wondert)celd werd,

Beval deze traditie een bistoriseli feit, of alleen eene legende, die met de eigenlijke geschiedenis niets te maken heeft \' De pastoor van S. Sulpiee in zijn met zooveel zorg gcsclireveu werk Motir Ihimc de France zegi : «rV.v/ nn fail hi.tlnrhfiu\' ant (\'J) Aan ili* Maagd, die baren zal.

peut se dénwiilrer,quot; liet is een historiscli feil, dal men bewijzen kan, Bou-ransé in zijn : l.rs plus helles éfilises dn monde, lioudl liet voor eeno naicve logende, (jUi ii\'esl pus enlrée dons I\'liisloire, (li(! niel belioorl lol hol domoin der gescliiedenis, maar gelijk zoovele underen, aangaande den oorsprong van moiiumenlen ler eere van Maria, van de godsvrnclil onzer voorouders geluigl. I)(! nenediclijn Roliner m zijn Leben Marine lioudl deze traditie van Cliarlres zeer waarsrliijnlijh voor een gescliiedkundig leil, en, naar ons bescheiden oordeel, wel icreelu.

Immers, zoo zeggen wij mei den belezen pasloor van S. Sulpicc, indien hel mysterie der Maagd die baren zou aan de heidenen bokend was , indien, onder al de volkeren, de Druiden bel meer bijzonder kenden, zoo zrlis, dal hel bij hen gewoonte was geworden, bel op hunne altaren te beitelen ; en indien onder de Drniden, die van (lliartres hel geheim l hcMe \\an allen kenden, en daarenboven bijzondere rcilenen hadden hel op bun allaar 10 schrijven ; waarom zouden wij dun de traditie, die zegt, dal zij dit werkelijk deden, in de geschiedenis niel booger schallen dan alleen eene vrome legende\'.\' Welnu, kan men bewijzen, dal deze drie veronderstellingen liiMo-rische zekerheden zijn, dan volgt hieruit logisch de waarsrliijnlijliheid, dal de vereering van Maria te (iharlres, in zekeren zin, ouder is dan het t.hriMendoin, d. w. z. dal de hrnnien, op hun altaar, in bun heiligen natnurlempel van Cdiarlres hebben gegrill : VirijiHi pariliirne.

Vooreerst; bel mysttn ie der Maagd die baren zou, was den heidenen bekend. De Kngel der school, de 11. Tliomas \'1) leert immers, dal Ood aan vele heidenen over Christus geopenbaard heelt, gelijk blijkt b. v. uit Job. Xl\\. 25, die zegt : «Ik weel dat mijn Verlosser leel\'t.quot; Ook de Sibylla, zegt S. Thomas uit An^ustinns ((iontra I^anst. I. Mil e. lli) heelt over (-hristus gepropbeteerd. Kn uit de geschiedenis der llomeinen haalt hij een leil aan, gebeurd ten tijde van Conslanlijn en Helena: er was nl. een oud graf onl-dekt, waarin een lijk lag, dal op de borst een gouden plaat met hel volgende opsehrill droeg: quot;De Chrisms zal uil eene Maagd geboren worden, en ik geloot in Hem.quot; En \'i is immers hekend, dat Suetonius (-) reeds als een oude en universeele meening aangeell, dat er uil bel (tosten een machtig Verlosser komen zou, over Wien, volgens Tacitus (8) de gewijde boeken

der Joden vele voorzcgKingcn bevaltcn (1). Geen wonder ook ; daargelaten nog de resten der oorspronkeiijko openbaring, die bij de verscliillende volkeren bestonden, zoo liadilen de Joden, na de overwinningen van Alexander over den aardbol verspreid, de aandacht, der volken op den toekomstigen Verlosser gevestigd. Die int eene Maagd moest geboren worden.

Vervolgons moesten de Druiden beter dan de andere lieidenen liet mysterie der .Moedermaagd kennen. Immers, wanneer volgens Diodorns Siculus, -2) «de Gallici s sinds de oudste tijden werden aangezien als een volk met veel «verstandelijken aanlegquot;; wanneer Caesar (3) ben noemt: «genus summae «solertiae,quot; d. i. een volk van zivr veel talent : wat dan te zeggen van de Druïden, die, naar Diodorus Sienlus, Caesar, Mela en l\'linins Seeur.dus, «de «priesters, de wijsgeeren, de godgeleerden, de n.-cbtsgeleerden, de geneesliee-quot;ren, de redenaars, de wiskundigen, de sterrekniidigen, de wichelaars waren dei\' Galliërs .\' 1) Velen onder bel volk hebben ongetwijfeld van het mysterie geweten, /ij, die, de gastvrijheid uitoefenend, van de vreemden altijd uit-vorsebten over de leerstellingen en gewoonten, bij hen in zwang; (5) « quot; hebben de Druïden van de Moedermaagd moeten hooien, zij, die jaren lang zich onledig hielden, met hunne zoogenaamde theologisehe studiën, \'t I- d:iii ook een feit, dal zij altaren opriebtten ter eere der Maaⁿd, die baren zou, zoo men ten minste geloof moet .schenken aan zeer geloofwaardige mannen, als: Guibert, abt van Xogent, (6) Ghasseneux, in zijn II 1*11iire lt;/,-.gt; Cmilunu ^ lt;le lUiunjoijHe, en .Sehedius, die van de oudheden en liadiiii^ der Druïden een speciale studie heelt gemaakt.

F.indelijk hadden de Druïden bijzondere reden om te Chartres een dergelijk beiiigdoin op te richten. Caesar (7) immers, een tijdgenoot en ooggetuige, verzekert ons, dat Chartres als hel nationaal heiligdom van Gallic was. Ir, ir. in jinibm Caniuhm, (voor de Druïden als hel nnddelpuul van (iallie) w rd j.iarhjKs een algcineene vergadering belegd, daar werd recht gesproken,

I A itnvt# i\'uH in zijn heerlrfc we k : in Vicnjr Utnie vilcini duin l ljjlitr, bdiandell lt;iil vraagstuk n p, cu loont aan Uat Je lAlyneo, ile (iallérs, ile (.\'baldcèrx, ilc Vruta en

\'• A. lm ia Ihiiuire l.itrm.r,- ilr t.i Fnin gt;, p:ir Ie» Béuédirlias (llt;- la ( ongr.ili- S Muur

\'• •i er II -mik s-b t- ( i.-rimmt OU- in löö.i en ge»l. in ||ij. Hij «tbrcef:

■ b ... I .. er pi .. ut .n Wf t. iiHWaarlig- bjjzonderbeden voorkomen over de gebeurte-

daar worden plechtige godsdienstoefeningen gehouden, rlaar werd gebeden en geolï\'crd; en daar, in hun Home, zouden zij hel altaar der Moedermaagd nicl gehad iioi)i)cn, dat zij elders niet zooveel voorliefde oprichtten? Waar-.srliijjilijli hlijkt hel, ten minste; waarschijnlijk dus ook, dal de aaugeliaalde tradilic, aangaiuule hel wonderbeeld van iSoIrc-Damc-dc-simH-Tcnc, op een historisch feit rust.

Dit geloof nu en deze vereering dor Maagd, die den groolen Vredevorst zou ter wereld brengen, wie ziel niet dat zij voor de bewoners van Ghartres als ceiie verwijderde voorbereiding waren om het geloof in den Zoon der iVlaagdclijkc Moeder aan te nemen ? Van daar ook, dat de eerste Apostelen van Cliarlres, de heiligen Savinianus, Polenlianus en Alliiuis, het heidensch geloof in de toekomstige Moeder des Verlossers tot nilgangspunt namen bui) ner predikati. n, en wijl Maria de kortste weg is lot Jezus, het volk gemakkelijk bracliten lol de kennis en de liefde des Zaligmakers. Zij wijdden dan de in\\slerieuze grol loe aan den Koning van hemel en aarde, onder den titel zijner gloi ierijke Moeder; en zoolang de vervolging onder de ftomein-schc keizers duurde, was deze onderaardsche tempel voor de geloovigen uit den gansclien omtrek eene gescliikte vergaderplaat;; tot hel vieren der 11. Geheimen. Doch, nauwelijks straalde het Christendom, niet alleen in de glorie der ealacombeit, maar ook in den luister des kapiiools, ol uien rooide gedeeltelijk het heilig bosch der Druïden, en bouwde op de imslerienze grot eenc nederigi; kerk. Nu zetten aanstonds de naburige; volken zich in beweging, en gingen op ter bedevaart naar het oude beeld der Druïden, terwijl do Moedermaagd door vele mirakelen toonde, hoe aangenaam het haar was, aldnai\' vereerd te worden.

Weldra echter bleek dit heiligdom niet waardig genoeg en te kleiu, waarom hot door een nieuw vervangen werd, dat omstreeks S.\'iS, ten tijde van de invidlen der iVcormannen door het vuur word verwoest. In l)(ii ol PT:!, iu don oorlog tusschen Kicliard, lurtog van Nurmandic, en Thibaull lc Tnrheur werd ook do dorde tempel eene prooi van hel vermeiend elemenl. Aausloiuls loog men weer aan \'t werk, om een nieuwen en sehooueren tempel, volgens liet gebruik van dien lijd, grootondeels uit bout te bon wen, dien bel vuur des- lieniels in lOit), in lichtelaaie vlam deed opgaan.

gt;i Iki|i|irii, den il. 1\'ulbei\'lus I), con leerling van den geleerden Gerberl, die ImIim- l\'.uis werd onder den imam van Silvester II. Deze iMdberlus nu vatte ⁰I^{) V001}\' •l\'\' Moedermaagd een paleis te bouwen, dat door zijn gn.Hjiscblieid en inajcslcit de eeuwen zou verbazen. Itobert, koning vau l\'Vanknjllt;, Cumil de (Iroote, koning van Kngelund eu Denemarken, fliehard, bertog miu Normuu lie, Willem, bcii van Aquitanic, Kn-bvs, graal\' van lt;.liai ire.s, sieunden liem dour hunne milde bijdragen. Hij begon met de ondrrkri k, de oude grol der Drnidon, de grootste der crj-jtten die bekend is, gcbcrl op bewondeicnswaardlge wijze te herstellen, en legde de Condamenteu vdor de kolossale bovenkerk, loen bij den l(fquot; April lOJil stierl\'. Tliierry, zijn opvolger, zette bet werk voort, docb de genius van l\'ulbertus zat niet meer vooi\' aau den arbeid, die dan ook sieidits lang/.aam vordcrile. In 11 i;j waien liet weslersclic |ioiiaal en de oude toren vollociid. \'t Was toen dal de bevolking, om den tempel Ie voltrekken, die nouil gekende geesldrili aan den dag legde, waarvan wij Ixim\'u spraken.

\'n llli\'t werd ook deze kerk door bel \\unr verUvrd. Doelt ganscb het land stond als (^;i^;n man op, om nu een tempel te bouwen, «zonder wederga in de wereld, gebeel uil arduin, die bet vuur zou tarten tol deu liialslen oordeelsdag.\'\' Koning l\'bilippus-Angu.-tus en zijne opvolgers lieten bet geld bij stioomen vloeien, terwijl adel en volk nogmaals de groote tooneelen vernieuwden van opolleiing en toewijding, gelijk iu Mi.\'.. Zoo stond de trotsehe kathedraal, bij eene lengte van honderd-lweo-cn-derlig meters binnenwerks, bij eene breedte vau meer dan vier-en-dertig meters, met haar vijl-en-di itig metei gt; hooge gewelven, weldra overeind, «als een der wonder-ovolsle meesterstukkeu der katholieke bouwkunstquot; (2). »Juistliui«l en zwierig-quot;bcd der lijnen, ver.gt;( heideubeid in de keuze der ornamenten, grootheid wvnn opvatting, eenvoud vau uitvoering, hannonie in het gebeel. edelheid »iii de alzonderlijke deden, alles was er \'■) .

Den li!quot;¹ October l^nt) werd zij door haar bisschop ingewijd, in tegenwoor-iligheid mui den II. 1.odewijk. De sierlijke steenen toren is bet werk van Jan lexiei en dateert van \'l begin der zestiende eeuw.

Wil al geshicbten hebben zich verdrongen binnen die heilige muren, zin-quot; jubelend, daiikcud eu suieckeuil j wat al Pausen en koningen, wat al

I) lgt;n lier ftel.-nls).- mannen van nijn tijd. Wij hobben van liem: III preeken en gewijde g.Mli.lCen. De rer«tc uil gave der „ ItV-Av,, Fulherim\', Parijs hij I\'aj.ire Masaon in in8o. - I\'ourafcM\': In roihrttrulei (l( I r.unr p \'lt; Houra.ss. I.i$ j./n (ultei rytixis iiu mondt\' j» |

graven en liortogon licbben neeryokiiiekl op do igt;lt\'k, uhi sh\'trruiJ [n des eins, die Maria geheiligd liad, èn om liaar overoud wonderbeeld te vereereii in de crypte, iai oüi met eerbeid de steeiiou kolom te kassen, welke bel tweede wonderbeeld draagt, genaamd : Sohr-Diiiiw-dii-l\'ilicr, ()aze-Lieve-\\\'ronw-\\: n de Kolom, en om mei heilige Imiveriug haar kleed Ie vrrerren. door Krr- 1 den Kale, nil de rijkslad Aken naar C.liaitres jchraeht,

//.■/ hrcld run O. /,. \\ rouw ran de hol om, aldus genoemd, wijl hel op eene kolom iaisl, «d ook geheelen : de /svai\'ti; [,ieve \\\'rouw, wijl luit gidaat ren zwarte kleur heelt, is van veel jongeren datum dan lt;). h. Vrouw-onder-deu-grond, aiaar wordt toeli rerds sinds vier eeuwen verreid. Het staat in de bovenkerk, en de toevloed en de godsvrucht der geloovigen is zoo groot, dat een schrijver in KiOi) schrijven mocht: «De slecnen kolom, die» het beeld draagt nis uilgehold van het Missen der vrome pelgrims.quot; Met gekleede beeld stelt Maria voor in ziltende houding, niet haar rechterhand eene wnclit dragend, en met de linker het goddelijk kind op bare knieën vasthondeiid,

Met kleed der Mlcrheiliitsle Maaijd, dal te Chartres bewaard wordt, is van geelachtig witte kleur, geweven van zijde en linnen, en was, althans voor de profaiiatie van IT\'.i.\'i, vier en een hall\' el lang. Met was gesloten in een doos van quot;cdcrhoul, zoodanig, dal men er niets van zien kon; ook werd deze reliquaire nooit geopend. Om die reden stelde zich het volk dit kleed voor in den vorm van een gewoon hemd, en had ook het kalbedralo kapittel een hemd \\oor wapen aangenomen. De vorm echter, volgens oud Oosterse!»

gebruik is dc/,o: een lange sluier, die het. hootd bedekkend, kruiselings over di\' borst wrd gevouwen en liet gansche bovenlijf\' bedekte.

Hoe kwam dit kostbaar kleed dat, naar de traditie zegt, de H. Maagd gedragen had in den lijd, dat zij den Zone Gods in haar schoot droeg, te

Nieephorus Calixtus (1) in zijn kerkelijke historie verhaalt het volgende: , De 11. Maagd vermaakte, bij haar dood, dit kleed aan eene vriendin. Later «geraakte het in handen van een jood uil Galilea, docli twee broeders Candidus »eii Galbias wisten het tr verkrijgen en brachten hel naar Gonstantinopel. /.ij wilden hun schal verbolgen honden, doch door de mirakelen die er H-cscbicdden, li\'kte hun geheim uit, waarop keizer Leo de Groote een prach-»ligen tempel liet bouwen, om er het onschatbaar kleinood le bewaren.quot;

Keizerin Irona, gelijk in een der vensters van de kathedraal staat afgebeeld, zon het heilig kleed aan Karei den Groote len geschenke hebben gegeven; iels wal zeker niel ie verwonderen is, als men in hel oog houdt, dat keizer Karei in zoo „m-: ii aanzien stond in \'i Oosten, dat gezegde keizerin hem •/ijne doeliier Üolhrndis ten huwelijk vroeg voor haar zoon Constantijn Por-pliyrogenitus, en dal zij zeil hem hare hand aanbood om de beide rijken onder een scepter te vereenigen. Karei de Groote nu gal hel heilig kleed dc Domkerk van zijn geliefd Aken, en toen in S76, zijn kleinzoon Karei de Kale Aken verliet om over Frankrijk le gaan regeeren, nam hij, met meer midcre rel |uiëii, hel kleed der Moedermaagd mede en gal het ten geschenke aan de kerk van Glmrlres.

De aiithentiiMleil deze;^- eerhiidwaarflige reliqnie wordt door zooveel ge-loolwnardige gt;elirijv(^,rs bevegt;tigii en is door zoovele mirakelen bewezen, dat , -rlreide Maltillon aan Mgr. den bisschop van ülois schreef: »zou hel - i n ;inetcllieid zijn de aulheiiticiteil dezer reliiiuie te loochenen?quot;

1 ne kerk dan, zuo eeriiicdwaardig om haar oorsprong, en hare twee v,li ii, om hel kosibaar kleed der Muedermaagd, eene kerk, waar ,1,. x, ,■;i*ii van Knrupa zich vol geestdrift vereenigden, om Maria\'s lof te Komen ingen in alle talen, waar hel eene geslacht na hel andere een Kimu, s i Ie¹ !■ Ie en ilaiikhaariieid aan de voeten der Maagdelijke Alm der kw ui iiedi/rleggen, wmr de natiën jubelden : haec porta roeli: dit is de deur ,i, lt; hiMii igt;, luer slaan wij op de tra|gt;|ien van Maria\'s troon: is hel wonder

j, ; h» ff ■ omsin^-kH 1\'•\'►O, «chr^\' f eene kerkelijk-- hisli iie in 23 boeken, gc-

dat cr van deze kerk geschreven werd : »ubi jiKjUer multa fiuul miracithi,quot; zij is aanhoudend liet looneel van vele mirakelen?

in !)11 sloeg Kollo, de meest woeste dei\' wilde Voormannen, het beleg voor Chavtres. Wel was Richard, hertog van Rourgonciir, de bedreigde stad te hulp gesneld; dan, wie temde den ijsbeer van het Noorden? Hij ging overwinnen en de stad van Maria aan de verwoesting prijsgeven, als op eens do bisschop in het midden der strijders verschijnt, aan een lans hel kleed der Moedermaagd dragend. Op dat, gezicht wijkt llollo achteruit, en Cliaitres is gered. Een kapel duidt de plaats aan waar de .Noorman streed, en die plaats heet thans Valrolloii, verbasterd Vauroux.

In 1360 dreigde gansch Frankrijk een vreemd wingewest te worden. Koning Kduard 111 van taigeland kwam met een ontzaglijk leger voor Chartres. De gansche stad ging zich voor hare Patrones werpen : en ziet! eensklaps harst er een onweder over het .vijandelijke kamp los, zóó onlzettend, als nooit iemand gezien beeft. Een orkaan verstrooit de legertenten als bladeren, hagelsleeucn van vreeselijke grootte dooden mensclien en dieren ; reeds zijn duizend krijgers en zesduizend paarden omgekomen, als Kduard de haiulen naar de kathedraal opheft, O, 1,. Vrouw van Chartres aanroept, en belooft den vrede aau rrankrijk te zullen geven. Aanstonds houdt het onweder op, de koning doet zijn woord gestand, en op één uur afslands van de stad, te Breligny, wordt de vrede geteekend.

In 1568 zag Chartres de keilers voor zijn poorten. Hun gesehut had reeds eene bres geschoten in de muren, en het weerklonk in de ooren der biddende menigte in de kathedraal: de Hugenoot is in de stad. Maar in Maria\'s heiligdom werd het gebed vuriger, en de vijand, in plaats van dcor de bres te dringen, trok af; de stad was gered. Eene kapel tegen den muur opgericht, waar de Hugenooten bres schoten, vereeuwigde dit wonder; zij heette Nolre Dame ile la brirhe, en telken jare, lot in 1781), toen de reve-lutie ze afbrak, toog men er in processie heen. In I84\'i is er een nieuwe kapel gebouwd, en is ook de jaarlijksebe processie heisleld.

Dan, waar eindigen, zoo ik de wonderen wilde verhalen van O, 1, Vrouw van Chartres?

Zegt ons ook de lange lijst van doorluchtige personen, van gekroonde licol-tlen, niet duidelijk wat Chartres in de vervlogen eeuwen geweest i- \' In 1107 kwam Paus Pasealis 11 de Paascbfeesten te Chartres vieren ; iu 1 EK) deed Paus Innoeenlius 11, en in IIOU Paus Mexaudcr III eriie bedevaait naar (-iiarlres.

Mn welke koning van Frankrijk kwam uiel als pelgrim te Gharlres bid-(itMihi\' koningen Kudo, (loberl en Hendrik 1 kwamen en Helen op hun kust.\'ii liet gewei 1 der kalliedraal houwen, riiilips 1 kwam in 1106 met zijne gansehe lioliionding. I,odewijk de Dikke wilde in 1118 de stad belegeren tegen don overinoedigen hertog Ihibanlt IV, maar ging weldra voor het wonderbeeld in de grot w: ..illeni.- vragen. De gemalin van Philips-August, kwam er een erfgenaam vragen voor den troon van Frankrijk ; Blanca, de moeder van den II. 1,odewijk, en de 11. I,odewijk zeil kwamen er meermalen. Iliihard-Feeuwenhart kwam van over de zee, en Ferdinand lil, koning van C.astihe, van over de f\'yreneen om Maria van C.harlrcs te vereeren. Philips de Schoone, Karei IV, Philips van Valois kwamen er ofler-gaveti brengen; koning Jan kwam driemaal. Karei V kwam blootvoets, I.odewijk \\an Ümirhon, uraaf van Vendóme, kwam mei honderd man van zijn grviii allen hloolvoets en een kaars in de hand. I.ndewijk XI, I,odewijk \\i|, Frans 1, Frans II, Maria Slnart, Karei IX, zij kwa...... allen, Hendrik lil zelfs achtlien malen, Hendrik IV, Lodewijk Xlll, Lodewijk XIV waren allen pelgrims van O, I.. Vrouw van Gharlres,

Fit wat ren briligen z i, Maria daar niel voor baar troon? De HII. \\nselmus van Kantelberg. Thomas Üeekel, liernardns, \\ ineentins gt; an Paulo, Franciscus van Sales, Uenedietiis Fabre waren gelukkig als pelgrims op te gaan naar Cliaitres.

/no was (.ha lres\' hriiigdom, stralend in do niysterienze nevelen der hooge oudheid, glansend in den aureool der vermaardheid, sehiüerend in de glorie der um .lAi\'len, prijkend in den rijkdom der ehristehjke kunst, één van de beroemdste hriligdonnneii der wereld.

Het jaar lquot;;»;} kwam, en de revolutie wilde die glorie uilwisselicn, die ver-maardheiil aan de vergetelheid prijsgeven, die niirakiden bespollen en bel heiligdom ontiiTi\'.n. /ij verbrandde hn twintig eenwen iietigend beeld van Onl.i)^,ir-\\\'rouu--iiii(lei -ilfn-ijrmd, voor de poort der kathedraal, en eischle met al de kusibaarheden drs tempels ook bel kleed van de Moedermaagd. De relepinire wrrd te vooim hijn gebracht en men dwong twee priesters haar tr \'i.i ii I ii hiiivrni grn ;gt; /rll\'gt; de li.r.vanlen der belle aan. Zij zonden ,en grim! Ink van bet II Kleed naar den abbr Hartbelrmiy, een beroemden Oriëntalist en omJlieidkuiidige i„ zonder van zijne herkomst te gewagen. De geleerde antwoijidile, tut verba/ang des ongelools, dat het eeue stol was,

van omstreeks 2000 jaren oud, een gcdcclle van een kleed, gelijk tie Oos-tersclu\' vrouwen plachten te dragen. Men lii\'t dan de i\'elif|naire met haar kostbaren inhoud aan de kerk, doch reeds vele stukken waren verdwenen. Mgr. de Luber/.ae verzamelde de fragmenlen en plaalsle de twee groot sten, het eene ^,12 nieters lang en 40 ceuiinielers hreed, en hot andere ^.gt; eenti-meters lang en 2i hreed, in een zilveren schrijn.

t:n thans ? Weer slroomen de volkoren naar Chartres, want zij weten hel, (jloiiosn (lirta miiil de Ir, rivitas Dei, glorie straalt er uit van de II. stad. Maar hel oude beeld was verdwenen en de crypt»! als eeue woestenij geworden. Doch op den 8\'quot;quot; September 185quot; stond die woestenij in vollen levensbloei. De trotsche katliedraal, van binnen en binten verlicht, was te klein voor de dni/.enden. Mgr. l\'ie, de groote redenaar, die, zooals hij zeide, «zoo dik-«wijls zijn voorhootd had gedrukt tegen het Mol der crypte, waar Maria hare «voeli ii gezet had,quot; wist de heilige gcestdrilt lol haar toppunt op te voeren, en onder hel gcjuhel der tieudnizeuden eu de toueu der militaire muziek, werd een nieuw heeld, het oude zoo getrousv mogelijk weergevend, iu de grot geplaatst.

Daar hloeil nu weer O. /,. I niuir-riiii-diulrr-ftcn-finnul, en verspreidt beinel-schcn gein eu gcel\'l heuielsche vruchten.

Mochten allen, die deze regelen lez»\'n, iels gevoelen van die leed ere godsvrucht lot Maria, welke Mgr. Clansel de Moutals. den acht en tachtigjarigen bisschop van Charlres, bezielde toen hij in zijn laatste maudemeut aan zijne geloovigen seiireci:

«Ik wil sterven aan den voet dier beroemde torens, die bet heiligdom van «Maria bekronen. Deze bijzondere Üesehermsler van ons land, zal de streng-«beid der strall\'en verzoeten, die baar stervende bisschop misschien verdiend «heelt. De voorspraak dier teedere Moeder, de zuchten barer Moederliefde «zullen den Ketiwi-en Rechter de zwakheden en zonden van uwen onwaar-«digen herder doen vergeten.quot;

Pariet Dominus fxcrcilunm omnibus pop\\jli«? in inonte hoe, convivium pinguium.

De slad Puy, zoo onvergelijkelijk schoon gelegen op de zuidelijke helling van den berg Anis, droeg in de oudste tijdenden naam van den berg, waarop zij gebouwd is. fn do zevende eeuw, toen deze berg in de Christen-wereld begon vermaard te worden, was bet dorpje dat hij droeg, eene kleine stad geworden, die herdoopt werd onder den naam van Puy. Geheel overeenkomstig met de natuurlijke ligging der stad was deze benaming. Immers Puy is niets anders dan eene verbasteiing van het Geltisebc Puich of l\'uech, dat overeenkomt mot hel Latijnsehe podium, en het Italiaansche poyyio, en hoogte of heuvel beteekent. Vandaar ook dal het woord Puy in de saaien-stelling van eigennamen veelvuldig voorkomt. In de middeleeuwen, toen men de namen van personen en steden latiniseerde, zeide men dan ook Podium, soms ook nog Anicium, en thans draagt de stad, de oude hoofdplaats derprovincie le Velaij, den naam van Ie Puy, of Ie Puy-en-VeUiti, meer nog, le Put/-.\\olre-Dame. Zij is de residentie van een bisschop, suffragaan van het. aartsdiocees van Bourges, de hooldplaals van het departement la Haute-Loire, en telt ongeveer 15,000 zielen.

«Het diocees van Puy,quot; zegt de geleerde pastoor van S, Sulpiee in zijn. i\\\'olie-l)ame de i\'rauce (1), «is een dier bevoorrechte bisdommen, die tot «onderscheidingsleeken van den hemel ontvangen hebben de liefde tot de, «Moedermaagd. De naam van Maria is genoeg om er de geestdrift en een «heilig enthusiasme in alle harten le ontvlammen ; bij de voornaamste feesten «van Maria zet gansch bet volk zich in beweging naar de basiliek van don «berg Anis; allen verdringen zich niet alleen om hel wonderbeeld, maar ook «om de heilige Tafel ; de straten zijn opgepropt met mensclien, ca de grootc «kathedraal is te klein.

«Hel bisdom beslaat uit drie arrondisseaienteii, en ui elk dezer drie treft «men een ^root aantal iR-ili^loinineii aan, waar de 11- Maagd op bijzondere «wijze vereerd wordt. Zoo zijn er zeven lieiligdomnien in het arrondissement «van Yssengcaux, zoo lelt men er tot zeventien in hel arrondissement van Itiii.nide, en behalve liet i^roote heiligdom, de katliedraai, ook zeventien in «liet aiTomlisseinent \\au l\'uy.quot;

Itnigen dan hel diocees van Tarbes, waar hel wonder van l.ourdes onop-houdelijk voortleeft, eu het diocees van Cliartres met zijn eeuwenheugend, wcreMlieioeind Heiligdom, met lierheid den eeretitel vau «diocees van Mariaquot;: welk een naam dan gegcxen lau Ie l\'uy, op wiens herg de Heer der lieer-•\'scharen di-n volkeren den rijken maaltijdquot; bereidt van Zijne Goedheid en van gt;l;ii ia\'s hum iei lieliie.: in Ie l\'uy, op wiens heuvelen de koningin des hemels «hare voeten gezet heellquot; (1), en den geslachlen toeroept: «komt allen tol mij, «die mij met verlangen begeert en verzadigt u aan mijne vruchten ïquot; (2)

De pai O \'1111\' van Smthac, met hare beroemde kapel van \\ \'In Dauw d\' iuh\'jjrac, waar de zieken in menigle, vooral de genezing van hunne koortsen vonden; la \\\'iiul(\'-(.liilliac. me! zijn vvonilerscliooii heebl van .\\iitic-lgt;ainc Ttouvn\', aldus geniM\'ind, wijl het ^evomhni werd in een .-teen, door spelende kinderen verbrijzeld, waar ecu blinde het gezicht, en twee kindeien, zonder doopsel ge-■. tnrveii, bel, leven in 1:4 ei langde» ; Hksle, naet /.ijn .\\ii[re-l)am\' de la Chaigue; \\lliiire, met /nu \\ \'h r - li : m/ ile l\'Oi iilniic; bet wajd veiinaarde l\'rudelles, mat zijn, in \'1 jaai 1M-, ^evunden gcnailcubeeld, dal den griimnigen Hugenoten, die de giiiisidic .-.treek verwuestlen, tweemaal, voor de poort van het stadje, de schrik 0111 bet harte joeg en op de vlucht dreH; Pradelles, met zijn sehoone Deniiiiiicaeerkerk, waar twaalt pater- vooitdurend in den biechtsloel bezig zijn, om de godsvrucht te voldoen der talrijke geloovigen, die uil de drie naburige diocesen derwaarts stroomen: zij allen zeggen duidelijk, boe Maria van het bisdom Ie l\'u\\ heelt bezit genomen als van baar eigendom, «waar liiiur oogen en baar hart ten dien tijde zijn zullenquot; , en waar de dankbare liefde barer kinderen de- te luidei •nept, naarmate zij er betei de stem baror imiederliefde verneeiiit.

Mnar al die pracht, verniaarillieid en glorie dier heiligilommeit moeten wijken voor bel groote hfiligdom, de kathedraal van l\'uy , zij, met haar

-_) V. t»¹ t i ni \', quot;in -i, t\'.ii v on. ujM.scitianii\'v H a gtMitM\'at ionibuH F.\' i ii -i,

Oosterscli genadenbeeld, met hare reüquieën, mei hare mirakelen, mei hare bedevaarlen van honclerdduizeiKlen uit de gansclie wereld, met hare huileii-gowone jubileën, zij, door Pausen, koningen en heiligen bezocht, overstraalt alle andere glansen van .Maria-vereeriiig, die toch, in zulk een luister, op zoovele plaatsen van het diocees schitteren.

Vanwaar de vermaardheid van het Heiligdom van Puy, cciie vermaardheid zóó groot, dal vier Pausen, vijl\'iien koningen, een ontelbaar aanlal koninklijke prinsen en prinsessen, een gansehe schare van beroemde Heiligen, en duizenden geloovigeu uil Frankrijk, Spanje, iialiö, Kngeland, Duitschlancl, Polen en Griekenland, zich gelukkig gevoelden, als pelgrims te Puy neder te knielen op den berg Anis\'.\' Zeker hel wonderbeeld in IriM, door den II. Lodewijk uit hel II. Land medegebracht, en aan Puy gesdiouken, was de magneet der liefde, die de harten van bet r.ln islen-volk zoo slerk aantrok ; maar ook reeds lang voor dien tijd, stond de kathedraal bij de volkeren hoog in eere. In de negende eeuw, was zij reeds een gel iel koosd pelgrimsoord, dat, wegens den grooien toevloed van geloovigeu, moest vergroot worden, en bad ook de kleine groep huizen, in den beginne urn de eerste kerk gebouwd, zich al ontwikkeld tol eene kleine stad. Zeker seliijnt hel, dat de kerk het lt;\'er.-gt;te gebouw is geweest op den Anieijnsclieu berg, en dat niet de kerk, om wille der stad, maar de stad om wille der kerk is gebouwd. Zeker ook, dat de oorsprong der kerk tot hooge oudheid opklimt ; volgens eenigen tot het jaar 560, volgens eene chronologie, waarin de H. (ïeorgins tijdgenoot der apostelen bn eerste bisschop van Puy genoemd wordt, tot lirt jaar 220, toen de II. Kvodius het beheer des bisdonis in handen nam.

Vanwaar echter, dal deze kerk zich reeds zoo spoedig in zoo gioote vermaardheid mocht verheugen, en wal gal aanleiding tol hare stichting, huilen een bewoonde plaats, op den Anieijnsclieu berg \' Wij welen sleehls, wat ons de legende hierover verlmall, die, hoe oud en eerbiedwaardig ook, toch niet lot het domein der zuivere geschiedenis behoort.

Hel was m den tijd, dal de Heiligen Ma dialis en Georgius in de provincie van Velay de blijde boodschap des Evangelies verkoiidigden. \'I, Was in de eerste lijden des Christendoms, toen bel grootste gedeelte van Gallic nog in

liet heidendom veizonkeii lag. I\'one viomc weduwe, afkomstig uit de om-streken van Vélaunc, do oude hooldplaals van Velay, en bekeerd door den li. Marlialis, leed sinds geruimcn lijd aan een hardnekkige kooi\'ls. Mie ge-neesmiddcien hieven vruclitoloos. Ten einde raad, wendde zij zich tot de II. .Maagd, gelijk ook tlians nog de brave r.hristcnen /.ich iu allen nood tot Haar wenden, door wier handen ons alle genaden toestroomen. Maria nu, hetzij door eene mwendi^c stem, hetzij door eene verschijning, gal haar te Mi staan, dat zij zou gezond worden op den Aiiicijnsciien berg. Zonder dralen strompelt de zieke naar de aangewezene plaats, zet zich daar op een steen neder, en valt in slaap. Dan ziet zij eene schaar van Kngelen, en in hun midden, eene vrouw in Koninginnc-ornaat, en schillerend van klaarheid. — .■Ziedaar de Moeder des Verlossers,quot; zegt een der hemelsehe geesten; «Zij „lieelt zich deze plaats tot haar heiligdom uitverkoren; en opdat gij niet «zoudt twijlelen aan de waarheid van hetgeen ik u zeg, zoo zijl gij nu ge-lt; nezen.quot; Na deze woorden was de verschijning verdwenen, en stond de zieke op, vol gezondheid.

Dit voorval moest al spoedig Ier ooren komen van Sint-Georgius, die zich dan ook haastte den bei- te beklimmen. Doch, o wonder, ofschoon helden 16«quot; Juli was en de grootste hitte lieerschte, vond hij een gedeelte van de bergkruin met sneeuw bedekt, en in do sneeuw de alinetingen, den platten grond ais \'I ware, eener kerk.— Zoo zag Paus Liherius, den iiquot;¹ Augustus, een gedeelte van den Ks(|uilijnschen heuvel te Rome, mei sneeuw overdekt, waardoor hem de H. Maagd to kennen gaf, dat zij daar eene kerk wilde gebouwd zien, die dan ook verrees, ouder den naam van «Maria de Meerdere.quot; —Ook Sint-Maitialis, de vriend en medearbeider van Georgius, kwam den Anicijn-schen berg bezoeken, en schonk, als relujuie voor do toekomstige kerk, een -.choen der Alh rheiligste M -..d, dien hij uit ilomejiad medegebracht.

De beide hisseboppen cellier waren te overladen met apostolisehe bezigheden, dan dat zij hel plan lol bel bouwen der kerk konden uitvoeren, en zoo bleef het aan den II. Kvoiiius \'1) voorbehouden, de door den hemel gevraagde kerk te slichten. Trouwens voor de tweede maal bad de hemel reeds ge--.proken, eene geinving had er wederom plaats gehad op tien berg, en de genezene, eene vrouw uil liet dorp Cey-sae, bad er hetzelfde visioen aanschouwd, en dezehde woordeo griioo ■! als de weduwe van \\elaune. Alsdan begaf zieh de bisschop Kvodins, na drie dagen var gebed en vasten, naar

den berg, gevolgd van eene gansche schare volks, ea vond, ter plaatse waaide li. Georgius hel grondplan der toekomstige kerk niet eene heg had afgebakend, een dikke sneeuwlaag. «Hier is liet huis van God en de poort des «hemels 1quot; riep de bisschop, bullen zich zeiven van heilige hlijilschap; en aanstonds nam hij hel besluit, om /.ijn bisschopszetel, van S. l\'aulinus, naaiden Anicijnschen berg over te plaatsen. Daarvoor had hij echter de goedkeuring des Pausen noodig ; hij ging dan naar Rome, verkreeg de pauselijke toestemming, en keerde spoe lig terug met een bekwaam bouwmeester, Scru-tarius genaamd.

Onverwijld toog men aan hel werk, en binnen zeven jaren was de abside olquot; koornis gereed, mei de eerste koepel, dat is, de rotonde, die thans door de zetels van \'t kapittel wordt ingenomen en genoemd wordt ; «de kamer der ueiiyelen.quot;

Nu besloten de bisschop en de bouwmeester zich naar Rome te begeven, om den Paus rekenschap te geven van hun werk, en verlof te erlangen, de kerk plechtig le eonsacreeren. Doch nauwelijkgt; hadden zij een kwartier uurs afstand afgelegd, of daar ontmoellen hun twee ia \'iwil gekleede grijsaards, ieder dragend een gouden doos met reiiquiën uit Home. Zij zeiden; «keert blootvoets op uwe schreden terug, want de kerk, op den berg Anis, «wordt op dit oogenblik door de engelen gewijd.quot; Na deze woorden waren zi) verdwenen. De bisschop en zijn metgezel ontdeden zich dan van bun schoeisel, en keerden, vol heiligen eerbied, terug mei de kostbare reliquie-schrijnen. Gansch hel volk liep le zamen, stelde zich in een oogwenk in processie en trok jubelend naar de kerk. Daar ontsloten de poorten zich vanzelf, en het heiligdom straalde der opgetogen menigte tegen, als door ontelbare toortsen verlicht, terwijl het altaar nog vochtig was van de zalfolie, die een heerlijken geur verspreidde. Na hel juichen en bidden, verzamelde men dan ook meer dan tweehonderd toortsen, waarvan er heden nog twee in de schaikamei der kerk bewaard worden , de kerk zeil w i i lalet nooit meer gewijd, en droeg van dien dag af, door alle eeuwen heen, den sehoonen naam van kerk der ciiydcn.

Aldus verhaalt ons de legende de stichting en de wijdin;: der cudsle i.erlv van Gallië. \'t Is waar, do geschiedvorscher zal tever-a\'els i,aar ytsrliifd-kundujc bewijzen zoeken lot bevestiging van hetgeen die legende verhaalt, maar zij beval toch ook nieis onwaarschijnlijks, gelijk zoovele andere traditiën aangaande den oorspiong van vermaarde heiligdommen. Integendeel, zijn er

(liel eeiii^.szins redenen voor die pleiten, dat Mari:gt; - die zich te Rome, in het lirand|)Lint dos (llirisicndonis, op miraknlouze wijze een heiligdom, de heer-I jke kerk mui Maria de Meerdere, gevraagd had—, ook, in do eerste eeuwen des Chrislendoms, in Gallic, naar Haar later genoemd : hel rijk van Maria, een bi\'voiirreclite plek wilde hebben, welke zij tot een gonadenooid zou maken, en dat Zij zelve die plaats opeen voor de mensehen handlastelijke wijze heelt uitverkoren?

Wat er van zij, de legende van bet ontstaan der kathedraal van Puy verdient al onzen eerbied, niet alleen om hare oudheid, maar ook om haar inhoud; en dit althans blijtt onhetwiMbaar waar: de kerk der engelen is een dor oudste gebouwen van Gallic.

Mo! spreek! vauzoH\', dat er in het oorspronkelijk gebouw van den H. Evodius en den houioinselioi. areliitert Serutarius, geen sprake was van die schoonboid, die do wondcM\'volste hannonie schept uil hot spel der lijnen, en een lied des levengt; uit den sprakoloozen steen kan hervoort roepen, gelijk de dichter zegt. I\'e kiu.-t, idthacs He bouwkunst, was nog niet mheemsch geworden op den bquot;\'dein v;in bol gt;chooiii\' (i.illie. Vonneii vau pninitieven eenvoud, vierkante nui/aiekcn uit verschillenden steen, stevig en solied, ziedaar de oorspronkelijke b-hlr en de eerste koepel, thans genaamd de kamer dor engelen, liet was rondom deze nederige kerk dat de slad Puy werd gebouwd; en die hel h iligiloiu werd, dat de volkereu uit alle oorden zou tot zich trekken.

Deze toevloed van pelgrims werd dan spoedig zoo groot, dat de kathedraal van den II, Kvodius al dra te klein bleek te zijn, zoodat iedere eeuw haar • ■: men we en eigenaardige vergrooting aanlmiclit. Zoo bouwde men m de «eu\' ! de ■ eiiw don toren dor engelen boven het koor der kanunniken, meteen gedeelte san hot transept o!\' dor kruisbenk en de twee eerste tiavóes, In de tiende eeuw maakt o men de twee volgende travées met hel bovenste gedeelte der krnisbenk en de kapellen der twee eerste travées. In de elide eeuw

en eindelijk in de twaall\'de eeuw bet voorportaal mot de bovenverdiepingen van den grooton toren. Zoo bracht iedere eeuw het hare er toe bij, om de kerk van Onze-l,ieve-Vrouw van Puy te voltooien, en \'t was dan ook, of elk volk, dat daar Maria kwam aanroepen, er den indruk van het eigenaardige zijner houwkunst achter liet. De geheele kerk, zooals zij thans is, niet hare vele koepels en hare veelkleurige mozaïeken, met hare niet stootende vcrschoidenheid van stijl, brengt, al is zij ook geen meesterstuk dor hoogste kunst te noemen, toch ecu schilderachtig ellect te weeg.

Zij is gebouwd in drie beuken, waarvan de middelste uit zes travécs beslaat, die ieder door een koepel zijn bekroond. De abside van den II. Evodins is vierkant gebouwd en niet door de zijbeuken omringd. Drie poorten vr-leenen toegang lol deze beroemde kalliedraai. Door de groote of vergulde poort deden de hisselioppen, op den dag hunner wijding, bun pleehlige intrede, terwijl de koningen binnen kwamen door de poorl van li(;t transept, aan den Evangelie-kant, en de Pausen door de poorl aan de tegenovergestelde zijde.

Onder bodewijk XVI, toen de renaissance- en roeoco-slijl met een zekere woede aan de beerlijksle gewrocblen der oude kunst bel dwangjuk van bun modernisme trachtten aan te leggen, deed men eenige kleingeestige veranderingen, die een heiligsebendende hand sloegen aan de majesteit van den ouden Dom; doch in bet begin dezer eeuw beeft men, ten koste van zware offers, den ouden luister aan de eerbiedwaardige basiliek teruggeschonken. Wal al volkeren heelt zij binnen bare muren zien nederknielen, wal al gekroonde hooiden beeft zij overschaduwd !

Ten tijde van den eersten kruistocht zou de beroemde bisschop Adhemnr de Monteil, (geb. le Valence in Daupbiné) — die als legaat van l\'ans l\'rbanus II de kruisridders naar het H. Land vergezelde en Ie Antioebie aan de pest in 1098 overleden is, — de hemelzoete anliphoon : Sntve Ikgina! in dit heiligdom het eerst hebben aangeheven (l), een anliphoon, die spoedig in de ganselie (Ibristenheid bekend was. Want, op den rijksdag te Spiers, in de volgende eeuw, werd zij reeds door geheel het vergaderde volk gezongen, bij welke gelegenheid de II. Dernardus, als legaal van Paus Innocenlius II daar tegenwoordig, de laatste woorden er beeft bijgevoegd : o pia, o diilcis r//Y/o Maria !

Ook zou de gewoonte, thans zoo algemeen, om bel Inyelus le kleppen, haar oorsprong hebben in de kerk van Puy, waar. volgens Leo IX, .Maria meer vereering en liefde ontvangt dan in eenige plaats van Frankrijk.

De lurk dei Eixjclen dan, met haai\' mysteiaeuzen oorsprong, baar sneeuwtapijt, haar geeslenschaar, haar wijdende engelen, de kerk, zoo rijk aan geheimen, aan wonderen, aan genadeschatten; zoo rijk in aanzien, in bede-

vaariei), in de liel\'de der volkeren, zij zag liaar rijkdom in de dertiende eeuw noj; vermeerderd met een genadenbeeld.

Toen de 11. Lodewijk in 1234, na den dood zijner heilige moeder, uit Pulestina tern ^koerde, hraclit hij dit beeld mede en kwam opzettelijk naar Puy, om het aan de kathedraal te schenken, liet was van ceder-of\'ehhenhout gemaakt, en stelt de 11. Maagd voor, gezeten op eeu soort van bank, met een klnne leuning, en liet Goddelijk Kind op den schoot. Beiden, Moeder en /jion, dragen een kroon, maar die der Moeder heeft wel eenige overeenkomst met een helm, terwijl de twee beelden, op de wijze der Egyptische mummies mei banden zijn omwonden, die alleen hot gelaat onbedekt laten. Wat den II. Lodewijk bewoog, dat beeld aan Puy te geven, wie zal het ons zeggen .\' \'t Schijnt, dat hij zelf, gedurende zijn lang verblijf in \'t H. Land, de machtige voorspraak van Maria, hetzij voor zich /.elven, of voor zijne soldaten, door dit beeld had ondei vonden.

Den oquot; Mei dan van genoemd jaar besloot men dit geschenk van den grooten koning in eene plechtige processie rond te dragen, ten einde God en Maria te bedanken voor de gelukkige terugkomst van den veelgeliefden vor.-t. De faam had reeds dit heuglijk nieuws naar de vier windstreken rond gedragen, zoodat op den bepaalden dag zulk een volksmassa zich in en om de stad verdrong, als nooit te voren gezien was. Een ieder trachtte zich bij de processie aan te sluiten, een ieder achtte zich voor al de ouii\' ■r\'.;gt;gOB der reis, voor de smarten des levens schadeloos gesteld, wanneer het hem vergund werd het wonderbeeld te aanschouwen. Om dit verlangen der menigte te bevredigen, had men buiten de kerk, voor liet b M, een hoogen troon opgericht, in den vorm van een boog, vanwaar aller O\'-g-i», quot;k van hen die in de tegenovergestelde straat waren, het korelrn /.e n lgt; u h, wijl de straat met een sterke helling naar beneden liep, en hel volk niet onweerslaanbare kracht naar het beeld heendrong, werd het uit(i,gt;t niquot; j i bepaald onmogelijk de orde ie handhaven; een persoon

vi 1, a : M vir n op haar, de aagst vermeerderde de verwarring, men viel en !:• iepen. eh. verstikkend en verpletterend, en, na die omzeilende ver.vann ,, «oud men lumderd en veertig lijken.

Sinds werd hei beeld alleen bij buitengewone gelegenheden rond gedragen; en de leden san den lewg-ten adel des lands belwistleii elkander de eer om het beroemde ■ d gt;1. r I e ve Moedermaagd op de schouders rond te voeren. I i| . n. .:e quot;i vier edelheden, genaamd de vie baror/-van Or.ze-

Lieve-?rouw, die liet beeld, als een eerewacht, met oiilblooten degon vergezelden. Een dergelijke processie in i.\'iïi, behoedde bet land vooreen dreigenden hongersnood. In bet begin der vijltionde eeuw werd Frankrijk verscheurd door den burgerkrijg en vertrapt door do Hngelsclien; in \'HOi, in 1 liO en 1421 werden er proeessiën gehouden met het beeld, en weldra koesterde bet zwaar geteisterde land zich in de stralen der vredezon.

De beersehzuchtige Lodewijk XI bad den adel des rijks verbillcrd, dien hij, prins zijnde, laaghartig gevleid had. De hertog van Bourgondie en anderen grepen naar de wapenen, en nogmaals zuchtte liet schoone Gallië onder den ijzeren voet des oorlogs. Op verzoek des konings werden er twee proeessiën met het beeld gehouden, de ecne in 1468 om den vrede, en de andere in 1469 om een troonopvolger te bekomen. De vrede kwam en Karei VIII werd geboren.

In 1480 en m UiO.\'i vluchtte de pest voor het genadenbeeld, in processie rond gedragen. In 1512, toen de oorlog woedde Uisschen Krank rijk onder Lodewijk XII en de vhcilUfe IJriue,quot; aan wier hool\'d I\'aus Julius II zicii bevond ; In Ib-J.) toen Krans I, de vader van lid antagonisme tusschen l\'\'rankrijks koningshuis en het vorstenhuis van Oostenrijk, te Pavia was overwonnen en gevangen genomen; in 157;), toen het helsehe Calvinisme zijn onharmharlige leer op even onharmharlige wijze met het zwaard en hel vuur tracbllo op te dringen; in 1630, toen de pest meer dan tienduizend bewoners van Puy had doen sterven, gelijk op ecne, schilderij in de kathedraal staat op^eteekend ; in 1723, toen dezelfde geesel Gods het volk kastijdde: bij al deze gelegenheden, was het altoos de processie met bel dierbare wonderheekl, die vrede en verzoening moest albidden.

Het spreekt vanzelf dal een stad met zulk een genadenbeeld, evenals Ohartres, het mikpunt was der Protestanten. Verscheidene malen dan ook liepen zij storm op de veste van Maria, andere malen namen zij hun toevlucht tot list om baar te bemachtigen; maar altijd vruchteloos. Zij, \'.die alle ketterijen op de gansche aarde overwonnen heelt,\' bleci hare stad bescbermen. Het volgende opschrili op een der pijlers van de kathedrnal, legt daarvan gelnigenis al:

Civitas luinquani vincilnr S\'tc vincolur sic. igilur i*\'\'!- Marinm protegilur \'fat» privilcgiala. (1)

(I I) ntii• l werd nooit ovprwonncn, rn zal nooit wordt¹ a iLgpnonien . z i blijft /.ij, dc bevoorrechte, door Maria beschfrind.

Maar Cod die, den volkeren tol straf, toelaat dal zij door de bedorven begeerten hunner harten overwonnen worden (1), die de vreeselijke revolutie het work zijner vergelding liet verrichten, 11 ij gedoogde, dat de bezetenen van ITl\'.\'! het heiligdom van Pny hinnenstorniden. Toen waren de straten der stad, die zoo dikwerf weergalmden van het. gejubel der volkeren ter oere der Moedermaagd, getuigen van de onbeseln ijlelijko oneer, haar II. Beeld aangedaan. Onder het joelen van brooddronken ellendelingen, werd het gesleurd tot op de plaats Martouret, waar de trawanten der hel het sehater-laehend aan hel vuur prijs gaven, Doeh nauwelijks had de revolutie uitgewoed of de liefde der volkeren voor Onze-Lieve-Vronw van Pny nam weer dezelfde hooge vlucht als voorheen. Ken nieuw beeld, eene trouwe kopie van het oude wonderbeeld, werd in de kathedraal geplaatst, die nog steeds een der nu i M beroemde heiligdommen van r rank rijk blijft, en een geliefd pelgrimsoord voor honderdduizenden.

Toen de thans rogeerende keizer van Oostenrijk, Frans Jozef, voor rcni^e jaren het vijl en twintigjarig jubih\'; vierde /.ijner verhelling op den glorierijken troon der llabsbiirgeis, en zieh hij die gelogenheid in den holVnrg te Weer.en omstuwd zag van gezantschappen uit de vele volken rn staiumen zijner uitgestrekte monarchie, die hoe, verschillend ook in landaard, hoe verscheiden in klecderclracht, in taal, in gewoonten, hem in zoovele talen hetzelfde lied der liefde toezongen, denzelfden eed der toewijding z.wi • n u , toen ging er een kreet van bewondering op door Europa, en men zeide ; geen koning ter wereld heeft /00 schitterend een hofstoet, geen vorst is zoo door zijn volk bemind. /00 zag l\'ny, in de vervlogen eeuwen, tot zelfs in onzen malerialistischen tijd, zoo dikwijls gezantschappen uit do wijde ehristetijkc moiiarehio, waarin de zon nooit ondergaal, zirh als een seliitteremleii hofshiet (iin le t woi.derboeld der Ileinel-Kniiiiiginrie scharen, die allen, IVanken en luiitseliers, Spanjaarden en Italianen, Polen en iNooren, l!n--..\'ii en (li leken, Kugel-eiien en \\nierikanen, als broeders vergaderde aan helzelfilo :.,:istmaal farer moederlijke teederheid.

uit allo sUinden, van den Paus al on aen koning, lol den bedelaar en soldaat, allhans in eens vergaderd zag.

ürbanns 11 opent de rij dei\' Pausen, die de beroemde basiliek bezoeliten. Toen deze Opperpriester, in 1087, naar Frankrijk kwam, om er den eersten krnistochl te prediken, begaf bij /icii bel eerst naar Pny, ten einde zijne onderneming aldaar aan Maria, de Macblige, «als een leger in slagorde, aan te bevelen. Hij vierde er bet leest van Maria-Heinelvaarl, en bracht bijna den gelieelen dag voor iiaar altaar door.

(lelasius II, vluelitend vooi\' keizer Hendrik V, die zieb Ie Rome door een anti-paus liet kronen, kwam in 1110 te l\'uy bij de Troosteres der bedrukten zijn nood klagen. Het volgend jaar kwam Calixtus II zijn Ponlilicaat stellen ouder de liesebermiug van Ouze-Lieve-Vrouw van Puy. In 1130 deden Pans lunoeentius II, en in llli-J Paus Alexander III. een pelgrimsreize naar Puy, om bij Maria\'s genadenbeelil te bidden voor de zwaar beproefde Kerk. lu 116u kwam deze laatste Paus nogmaals terug, teu einde den vrede voor de Kerk af te smeeken.

De «allcrctiristelijkslequot; koningen mpcblen niel in gebreke blijven bun buide te brengen aan Haar, die te Pny bet bedilste bolwerk en \'t seboonste sieraad van bun rijk was. Karei de (Iroote boog ziju boold, door zooveb; overwinningen, maar bovenal door zooveel ware groolbeid omlanwerd, voor Maria in «de Kerk der Kngelen.quot; Lodewijk di\' Goede, Karei de Kale, i udes en Hubert knielden vol eerbied neder in \'t zelfde; beiligdom. I.odewijk de Jonge en Philips-Aijgnsi stelden bun persoon en bun rijk, te Puy, onder de hoede der Moedermaagd, alvorens zij ten kruistoehl togen. Wij weten reeds uil de gesehiedenis van haar genadeubeeld, welke godsvrucht de II. Lodewijk O. L. Vionw van Pny toedroeg. Hij kwam dan ook-een tweede maai, en sebouk aan de kerk een doorn uit de kroon des Hcilands, terwijl zijne gemalin Margaretba van Provence haar kostbaarste paarlen oll\'erde. Piiilip.s III deed, ten gevolg»*- eener belofte, in It\'S-J een bedevaart naar Pny . Philips l\\ kwam er in l^JJ8.\'i; Karei Vl :u li!!);», Karei VII, in 1\'rJl en 1 iil.\'i, kwam er dikwijls met zijne gemalin, landelijk gaven l.odewiik \\l. Karei \\lli en fraus I er een voorbeeld van groot gelooi.

De groolscbe pleebligbeden te beschrijven, waarmede bet bezoek van al deze koningen vergezeld ging, zou ons te ver voeren, ook wanneer wij maar enkel de bedevaarten van vreemde vorsten en van den boogsten adel nil Frankrijk en bet buitenland wilden opnoemen.

1111. Gdo, Stepliumis, Kudes, enz, noemen wij alleen den H. Dominicns, den II, Anloiiins van l\'adna, tie H. Coleta, en vooral den H. VinceDlius Ferreri met den 11. Franciscns Regis, die or dagen lang missie-oefcmiigen hielden.

\\N :is hel wonder dat de volkeren, door het voorbeeld van zulke mannen aangemoedigd, in dichte scharen den Anidjnsehen berg beklommen? Vooral sedert de Pausen de kerk, reeds zoo rijk aan genaden, nog met bijzondere gunsten ven-ijkten, steeg het aantal pelgrims als \'( ware tol in hel oneindige. De voornaamste dier gunsten was een buitengewoon Jnhik\', verleend, zoo dikwijls het feest der Annuntiatie op Goeden Vrijdag valt. Wanneer, en door welken Paus dit voorrecht geschonken is, vinden wij met opgeteekend : \'i is echter zeker, dat het dateert van do oudste tijden, want in 1148, op het concilie van Constance, verzekerde de bisschop van Puy aan Paus Mar-liims V, dat zijn kathedraal in \'l bezit was van voormeld jubilé, van onheuglijke tijden al\'.

.lean Juvenal des l\'rsins (1) verhaalt ons, in zijn (U\'.irltiedeiiix vnn Karei 17,

(1 Hij Wi- . v.v.i i i nils\'.■kfii-ion nat, \'li\'¹ onder Kard VII hrt parlom\'T.t vnu

^ {!\'•gt;,,111 ■ . Hij u is LT\'-i \'.r.\'n ia I;H8_} cr- slorvlt;*?i in M7.{. Kerst beoefend»? Iiij «ie iiis--. i-.•itl;,. ui tii w,1s I ■ . lid van gcnu\'l i } ai iMiD-nt, doch trad later in de II Orden, en werd t\'hl» i., iivol^»\'! s l.iss» li--.)» van Deauvni.s, van I.aon en aartsbisschop van \'Ueiiws, in welke \'.i m i;uii^)i\'I-I hi. I. i- ■ , . M /.tlfde. Hij s- lirc: dr (•iscliinlrni^ gt; ni /vmrl 17, uitgegeven ia 1\' I \'» door ¹ iodflroi (2) lift aantal duinhMi wordt, door J- in Jnvén.al en dquot;quot;r and. rt-n vcrschiiiend opgegeven.

pelgrims verzoclilcii dat inon wmIci uit de \\(\'iistc\'igt; zou werpen. De levepsiniddelen .sciiolon ie kori, wal gciiuikkcliik ie begrijpen is, ais men let op de gebrekkige vervoermiddelen van die dagen. Drie duizend priesters waren bezig mei bieeht to buoren; de bissehop moest er nog duizend anderen ontbieden, want men bioelitte niet alleen in alle kerken en in alle hoeken der kerken, maar ook op de publieke plaatsen, de kerkhoven, bet groote weiland «de fireuil,quot; dal de plaats van dien naam bevatte, en de tegenwoordige prefectuur, bet tribunaal, liet museum en de openbare wandelplaats. Onge-Uikken waren dan ook onvermijdelijk bij zulken toevloed; vijf en tachtig personen stierven bij de poort van S,-llobrrtus uitgeput van honger en vermoeienis, en gestikt door de steeds grooler wordende menschenmassa; en zeventien anderen werden verpletterd onder een instortenden muur bij de poort van Vienne. In \'t vervolg werden dan onk altijd wijze maatregelen genomen; zoo b. v. opende men slechts vijf poorten van de stad; drie om binnen te komen, en twee om uit te gaan; zoo werd de kathedraal bewaard door drie bataljons hellebardiers, en aan de twee einden der communie-bank een piket soldaten opgesteld; zoo werden de lunzen verlicht, en de prijs der levensiniddelcn vastgesteld, enz., enz. he volkeren stroomden dan ook altijd met meer geestdrill naar Puy, trots de verzinselen der Protestanten, die de menscben ooor het schrikbeeld der pest traelnten te verwijderen; zoodat de geschiedschrijvers ons verzekeren, dat er in de dagen van het jubilé, die hder tol een week verlengd werden, zeker driemaal honderd duizend pelgrims de stad bezochten.

Men zal vragen, boe is het. mogelijk, dal er in dien tijd, toen de afstanden nieeMal te voet werden algelegd, dikwerf over slechte wegen, een zoo ont-^\'nbjk gioote menigte te l\'uy kon samensiroonien ■ Dezelfde vraag bad zich, in deze eeuw, een bisschop van Puy gesteld; maar toen hij, in\'t jaar in de felle koude, een heirleger van pelgrims zich een weg zag banen dooide sneeuw; toen hij ze bij uendui/eudlallen den nacht zag doorbrengen in de kerken, en onder den blooten hemel, wijl het kleinste plaatsje in al de huizen was ingenomen ; toen bij uit het aantal der Communiën alleidde, dal hel getal der vrome scharen ongeveer drie honderd duizend bedroeg: toen schreef hij, in een herderlijken briel : «thans komt ons bet ongeloolelijke, «wat de oude documenten onzer kerk ons van voorgaande jubilcën verhalen, «zeer geloofwaardig voor.quot;

Onder de lieili^en die Puy bezocbten, belialve velen die in Frankrijk een bijzonderen eeredienst hebben, doch bij ons minder bekend zijn, zooais ; de 1111. Odo, Stephanns, Eudes, enz, noemen wij alleen den H. Doininious, den 11. Antonins van Padua, de H. Coleta, en vooral den H. Vinceulius l\'erreri mei den II. Francisens lle^is, die er dagen lang missie-oelciiingen hielden.

Was hel wonder dal de volkeren, door hel voorbeeld van zulke mannen aangemoedigd, in dichle scharen den Anieijnsclien berg beklommen? Vooral sedert de Pausen de kerk, reeds zoo rijk aan genaden, nog mei bijzondere gnnslen verrijkten, steeg bet aantal pelgrims als \'t ware tot in hel oneindige. De voornaamste\' dier gunsten was een buitengewoon Jubilr, verleend, zoo dikwijls bel leest der Anuuntiatie op Goeden Vrijdag valt. Wanneer, en door welken Paus dit voorrecht geschonken is, vinden wij niel opgeleekend ; \'t is echter zeker, dal hel dateert van de oudste lijden, want in 11 op bet concilie van Constance, verzekerde de bisschop van Puy aan Paus Mar-tiims V, dal zijn kathedraal in \'l bezit was van voormeld jubilé, van onheuglijke lijden af.

.lean .luvenal des l\'rsins (1) verhaalt ons, in zijn C.csrhh\'dcni.s van Kurd I /, van het eerste jubilé, dal wij uit de historie kennen, dal van \'t jaar H07. liet getal pelgrims ging alle verwachtingen te boven, zoodal er, bij gebrek aan voorzor:; en orde, verschillende mensehen omkwamen door bet onbe-schnjfelijk gedrang in de nauwe en steile straten (2). In 1418, was de tijd van \'i ju bi Ir door den Paus verlengd tot Dinsdag na Pascben en de toegestroomde menigte was zóó ontzaglijk, dat er drie en dertig personen hel leven bij verloren, hetzij door de verwarring, hetzij uit gebrek aan voedsel. In 15-2!) en in 1440 was men gelukkiger, dank aan uilnemende voorzorgs-niaalregelon. Kwam het jaar 1502. De Christenwereld had bel lionderdjarig jubilé gevierd, en de bisschop dacht dal dezen keer althans bel aantal pclgihns nid zoo buiten,rwoon groot zou zijn. Doch hot was of alle proviiicini \\:in 1\'iankrijk, Spanje, Italië en Engeland, op een gegeven tci■Ken, zich op Puy stortten. De massa in de stralen, die naar de kerk • .•leiddrii, was zou ontzaglijk, dal de bille er ondraaglijk word en de

(I li,, «-.is ■. z ■ mi v i i \'ii uitst\' ki\'iidcn iriagistiMat, ilie omler Kun t VII Int parloment van . | • ■, ! i i ||ij « i* LTi lion-a in ISSS, (ri\'.s! rvcn in 117:!. Kerst t/coi-feniln tii] lie i, i lits \'i I ■ i\'ilici.i mi w i- i\' - ti\'l van ki\'iiu i . j aiii.\'inoiit, doch trad lati i\' in dn II Onleii, en wi nt :h bti ii\'ciiviitgi\'iis bissi\'liop ^3n lii\'aiivais, van Laon en aartsbisschop va» lieims, in welke J.,;,;.!,. ;i.» ••Itiijh\' I-I In: I. • XI Aitfdi Hij SI lii\'i\'i\'i d( lt;,■ whmtnus • -m luncl II, nitgi\'ije-vrn in 11gt;I i dom\' \'nquot;!\'!rui.

(•2) Het aantal dihntrn wurdt door Ji ui Jnrt!i:;il fn -i ».r md-ren vcrscliilipiid opgegeven.

pelgrims verzochten dal men water uit de vensters zou werpen. De levensmiddelen scholen te kort, wat gemakkelijk te begrijpen is, als men iet op de gebrekkige vervoermiddelen van die dagen. Drie duizend priesters waren bezig met biecht te hooren ; de bisschop moest er nog duizend anderen ontbieden, want men hiechlte niet alleen in alle kerken en in alle hoeken der kerken, maar ook op de publieke plaatsen, de kerkhoven, het grooto weiland «Ie Brenil,quot; dat de plaats van dien naam bevatte, en de tegenwoordige preleciuui\', het tribunaal, bet museum en de openbare wandelplaats. Ongelukken waren dan ook onvermijdelijk bij zulken toevloed; vijl\'en tachtig personen slierven bij de poort van S.-Koberlus, uitgeput van honger en vermoeienis, en gestikt door de steeds grooier wordende menschenmassa; en zeventien anderen werden verpletterd onder een instortenden muur bij de poort van \\lenne. In \'l vervolg werden dan ook altijd wijze maatregelen genomen; zoo b, v. opende men slechls vljt poorten van de stad; drie om binnen te komen, en twee om uil te gaan; zoo werd de kathedraal bewaard dooi\' drie bataljons hellebardiers, en aan de twee einden der communie-bank een piket soldalen opgesteld; zoo werden de buizen verlicht, en de prijs der levensmiddelen vasigesleld, enz,, enz. De volkeren stroomden dan ook altijd met meer geestdrUl naar l\'uy, irots de verzinselen der Protestanten, die de menschen door bet schrikbeeld der pest iraehlten te verwijderen; zoodal de geschiedschrijvers ons verzekeren, dal er in de dagen van liet jubilé, die later tot een weck verlengd werden, zeker driemaal honderd duizend pelgrims de stad bezochten.

Men zal vragen, hoe is het mogelijk, dat erin dien lijd, toen de afstanden meestal te voet werden algelegd, dikwerf over slechte wegen, een zoo ont-Ziiglijk .mooie menigte te Puy kon samensiroomen \' Dezelfde vraag hail zich, in deze eeuw, een bisschop van l\'ux gesteld: maar loon bij, in\'t jaar ISiÜJ, in de felle koude, een henlegcr \\an pelgrims zich een weg zag banen door de sneeuw ; toen hij ze hij iienduizendialleii den nachl zag doorbrengen in de kerken, en onder den bloolen hemel, wijl het kleinsle plaatsje in al de buizen was ingenomen; loen bij uit bet aanlal der Communiën alleidde, dat bel getal der vrome scharen ongeveer drie honderd duizend bedroeg: loen ^\'breel hij, in een herderlijken brief: «Ibans komt (jiis het ongeloofelijke, «wat de oude docnmenlen onzer kerk ons van voorgaande jubileén verhalen, «zcei geloofwaardig voor.quot;

sneeuw van deu Anicijnsclieii berg te Puy. gevoed door don genadedauw van \'s Heim U licselierming, stralend in den liclilglans van zoovele wonderen, een levensboom geworden, waaronder de oude en nieuwe geslaclilen verkwikking, genezing, vrede, lielde en leven hebben gevonden. Noeb de macht • les tijds, noch hel geweld der revuluüëii, noch de moker van hel moderne heidendom veimoclilen dien ouden -lam ie sloopen; integendeel, nieuwe levens!,!achl werd hem ingeslorl op den l\'J ¹ Si^ptenihei IS60.

Op de grauw kleurige ruls Cornedle, die zieli als een reusachtige kegel, ter hoogte van 7\'»7 meiers hoven ih* oppervlakte der zee verhellen legen wiet helling l\'uy met zijne kathedraal, algt; een scliildi\'raehlig amphitlicaler, gebouwd is, werd toen hel moiiunieiilale beeld van Nutre-Dame de !• rance onthuld, hel grootste hei\'ld van (jiujott\'ii metaal, dal zich op den aardbol bevindt.

Den heroeinden Pater de l\'.avignan werd het eerst de gelukkige gedachte ingegeven om een rcesaebtig beeld van Ü. I.. Vrouw op de rots Corneille le plaatsen. Mgr-de -Morlhon, bissclioji van l\'uy,

nam dit plan met geesldrifl over; eene nationale inscbrij-ving werd geopend, en den KVquot; December 1851, lnjna ge-liiktijdig mei de procluniatie van bel dogma der Onbevlekte Onlvangeiiis, werd de eerste steen gelegd van bel voetstuk.

Ken Europeesche wedstrijd werd geopend vooi de kuns-lenaars, wie de sehoonste tee-keiiing voor hel beeld zoude leveren. Onder de mededingers viel den beer Bonrias-sien.v van Parijs de, ecreprijs ten deel. Maarschalk l\'elissiei\',

sehreel aan den bisschop van P(i\\ . Vraag de kaïiuiiiien der ünssen voor het beeld . het kost den keizer slechts eén woord, en wij zullen ze ver-

overen.quot; Den 8quot;quot; September, feestdag van .Maria-Gcboorte, werd Sebasieix-») ingenomen, en de keizer gal\' 200 veroverde kanonnen. De kunstenaar loog aan t werk, en weldra zegende Notre-Dame di\' rrance bet sclioone l\'i :mki ijk, haar land, van baar verheven voetstuk al.

De Moedermaagd staat in eene ietwat voorover bellende bonding o|i een halve metalen sleet^- van -i meters omlrek. Zij \\erlrapt met baren voet den kop der slang, imi draagt op hare armen bet Kind ,ie/.tis. De lengte der slang is I 1 meters; het gatische beeld liecl\'t eene hoogte van 10 meters, en staat op een voetstuk van 7 meters hoogte. De omtrek om bet midden des heelds is 17 meiers, en zijne zwaarte 100,000 kilogrammen.

Qnand_t souilain, la (\'oule ravie \\ oil nattre uu «\'inhlr\'me de vie Du métal, (jui don na it la mort. (I)

11 inocbl de .Moeder des levens, te. Pin zoo hoog verheven, weldra gansrh Frankiijk doen aanzilleti aan het h\'esiinaal des gelnks, dat «do lieer den volkeren bereidt —quot; op den berg, die staat op den top der bergen, (i¹Zijne II. Kei k.

Als \'lt; jubleiul volk een beeld Des levens ziet, geloeid U.l 1 slaat, waarin de dood eens woonde.

vv.it li-l l.yon toch ven ukkclijk sclioon! . ... In den beginne, ten tijde der Romeinen, nunvallig als een jeugdige bruid, gezeten op de scluldcniuhtige hoogte l-\'i\'tin\'iïir, om dr duizenden lieerlijkbeden te genieten, niet volle band aan baar voet gestrooid ; tbangt; nog maar als met ééne band op die hoogte cunend, waarvan /.ij is afgedaald, om de schatten in ontvangst te nemen, die twee groote slroomen baar brengen, en om in de vlakte baar rijkdommen uil te spreiden, is zij onder de groote steden eene vorstin, die aan de wereld veisrliiliende Osars (\'2), aan de Kerk groote geleerden, aan den Hemel vele

Wilt gij eebter bare seboonheid als met één blik overzien, dan beklim den licm, die \\;m het Noord-Westen baar bebeersebt, en wa;ir bare wieg gestaan liecft, l\'onrviere ; dan hebt gij voor u een der h(!erlijkste vergeziehien der wrrelil, ruimer en meer al\'gewisseld dan die van Heine ol l\'au (.!), dan ont-waart gij, als achtergrond van de verrukkelijke schilderij aan uw voet, de Alpen, met baar eeuwig sneeuwtapijt en den vicr-duizend-acht-boiiderd-cn-ticn meiers boegen Mont-Ulane, de grillige bergengroep der Mande-Chartreuse mot bet .lura-gebergte, en, achter golvende heuvelen en bosscben, de hoogten van hauphinc; en, aan uw voet, de onmetelijke stad, algt; diie steden, langs cti tusM\'ben dr l\'.bóne en dc Saóne gebouwd, met hare duizelingwekkend honge huizen, met haar plein Bellecour, een der grootste en schoonste van 1,mei haar ouai/ieubare kaden, met baai wereldberoemde nijverheid; (l;₍ar snuilt en raast de stoom in dienst van een arbeidzaam volk; daar roeien en varen de schepen, die rijkdommen aanbrengen en schatten vervoeren ; daar gluipt, wel is waar, de revolutie rond om de massa\'s te bedriegen,

1 AHquot; nmli\' hiatorim lu lben het woord rounwre «onder » g- linwen lu liet begin dezer ....„W 1...M»-» quot;cnigiquot; S\' hryvers. r.onder reden, de wan: s₍:hrijl« ij/.- vramlerd, d»,h het ^aarl» _{tl ;} 1 ,m heeft altijd g-wtirev-n Kourviére, zonder « (Souvenir de Ifourvi. re. l.yon IV N. Jo8-

\'\'quot;\'l¹ Pe\' umn.\'i .srhe keizers Claudius, Marrus Anrelius, Caraealla en Oela wmten tc l.yon

|i_{on mi}, ₍i_e rourwire l\'anorama des Alpes et des Montagues du Lyonnai.s. Edit, rcfondae, l yon 18SI j\' •••»

maar ook, daar vieren de .Maria-veiu riii^ en de eln islelijke liefdadigheid, vocial iii dicnsi van «de Voorlplantin^ des tieloofs,quot; liaar hoogstel) triomf; daar werkt en /.woegl, daar joelt en zingt een vurig en goedig volk . . . .dat is l.yon.

van vvien ook de naam l.ucii Uiinion, verkorl: /.ww/hi/kw, en eindelijk ///lt;/-(luiium, Ij/oii — begimsligd door de liomeinsclie keizers, werd deze Homeinsi lK; \\olkplanting spoedig een bloeiende en aanzienlijke slad, die eehler «in de duislernissen en seliaduwen des doods,quot; bleef verzonken lol bet midden der - \' eeuw. Mstoen braebl de II, IVdbinus er het eerst de blijde tijding van Jezus-tdiristus, den Ib ilaad. Deze heilige l\'otbinus, ook wel l\'boliims ol Potinus genaamd, naar gelang men zijn naam van een ander Griekseh woord alleidt, was waarscbijnlijk geboren te Smyrna, in \'t jaar 87. Hij was een leerling van den II. PolyeariMis, die op zijne beurt een discipel van den II. Kvangelist Joannes was geweest. In i jaar liiS, onder bet pontificaat van den H. Anieetus, kwam bij naar Rome, en ontving van dezen Paus de zending om Galliè te bekeeren. Hij kwam te l.yon, en begon zijne prediking bij\' eenigc visschors, op een eiland door de Rbóne on de Saóno gevormd, niet ver van den berg rourvièro, waarop het eeiiirum dor stad gebouwd was. De visscbers lieten zich vangen door dien «\\ isscher van menschen,quot; die daar oen allernederigst kerkje, ol liever eene donkere crypte bouwde, waarin bij, volgens oude oorkonden, een beeld plaatste der Moedermaagd, dal lii| uil het Oosten bad medegebraebt. Kn dit sebijut niet bloot oen legende, maar een feit dat ook do liollandisten (Acta SS. Junii, lom I, p. 164) niet verwerpen. Immers zij cileoien Rainawlus, die zegt, «dal Innocentiiis IV, (toen bij zich te l.yon bevond ter gelegenheid van het (quot;oneilie in l^i\'i, in ziju brie! aan de geestolijkheid der kerk van St .Nicelus (Sainl-Nizier , de oergt;lo kalliodraal van i.you, melding hoeft gemaakt van bel altaai ter oere der Allei heiligste Maagd, door den eerslen bisschop van Lyon, den II Pothinns. opgeriehl, bel eerMo altaar ter cere van Maria, aan deze zijde der bergen.quot; (1)

Kn geen wonder. Waut Polycarpus moet wel oeno groole liefde i gt;i do Moedermaagd van zijn leerineester goorfd bebben. den beminden leerling, die Haar als zijn ci-cndom aannam; en hij zal deze liefde ook wd hebben over-gestort in hel hart van zijn leerling, don II. Pothinns.

^ \'• fMsfc altaar in h»t land van l.\\on Iinnif lt;!•\' maimcti, do\'r lt;!»• II IVli^s r^fd.s naar (lalli.^; z -lidRn, hatld\'-n zpker md «len l aam van Jrzn*; ook dit nN.i;, i- • m

Do (vrsU; ClirLslcnen v:hi Lyon hadden dus reeds een heiligdom, ter eere van Maria. \'I lgt; daar voorzeker, dat de negentigjarige U. Potliinns, niet zeven en \\eerlig zijner geloovigen van allen stand en ouderdom, de kracht zal geput hebben, om, onder keizei\' Mareus-Aurelius, in \'l jaar 177, blijmoedig den marteldood te gemoet te gaan (2). \'t Is daar dat de H. Ireneus, I\'otbinus\' opvolger, zal geleerd hebben, om zoo heerlijk over de Maagdelijke Moeder, «de Middelares der zondaren,quot; gelijk hij Haar noemt, te schrijven.

Toen, onder Conslantijn, aan de Kerk de vrede werd geschonken, herbouwde men de oorspronkelijke nyple van St. I\'otbinus, in den vorm van een Grieksch kruis, gelijk ze thans nog bestaat, waarboven in de vijftiende eeuw de schoone kerk van Saint-Nizier verrees, waarin ik het geluk had, den 30 Augustus 1881, hel 11, Misoffer op te dragen. Thans is deze beroemde crypte seiner geheel verlaten en /rils aan vele bewoners van Lyon onbekend. Maar tegenwoordig heerselil Maria van het hoogste punt der stad, van Fourvicre; de toren van dit haar heiligdom is als de lichtbaak van Lyon, die den reiziger in de verre verte reeds tegenschittert en hem doet uitroepen: «dat is Lyon!quot; Daar ,straalt Maria in den glans der mirakelen en der vermaardheid, zoodat hel kleinste kind, «veertig uren in den omtrekquot; Haar kent als de Zoete-Lieve-Vronw van Founière.

Fourvière ontleent zijn naam aan liet Forum Trainni door keizer Trajanus, (08—117) m het begin zijnei regeering aldaar gebouwd. Het lorum was bij de Romeinen gewoonlijk hel schoonste gedeelte eener stad, en alle handelszaken en reelilgedingen werden daar behandeld. Het turum nu, door Trajanus in hel fiuineinsch l.ucii Ihniuin ol Lyon aangelegd, kreeg later den naam van forum vetus (oud lorum), waarvan men maakte ForlvieU, dat eindelijk ons Foiirritre werd. De berg, die dezen beroemden naam draagt, voi int thans het iioord-we,gt;lelijk gedeelte der Mad. Om op dezen berg te komen, kan men verschillende wegen volgen. Heelt men moed genoeg, om langs steile en moeiehjke hellingen te klauteren, dan kan men langs de bergwanden van Sniul-ll\'iillirh\'inu, van den C.licmin .V(// ol\' (iouriiuillou opklimmen, \\eikiest men eebter een meer gemakkelijken weg, dan behoell men slechts de paden te volgen, die zich langs de zaehte en lachende glooiingen van den Janlin dn llnsiiire slingeren, waar uwe godsvrucht bovendien bevredigd wordt door

1 Kru der «\'quot;hoonsl»! \'1\'gt;\' tnuenten wit \'Ie ririvrrste i _: I\'-h •!■ s (\'hr stendouis vorni^u do aclen lt;1r w.i.n -. iüi lijk l iar «1- . II h ,;rns m n.nrn der geloovi^\'-n van Vieune en Lyou

sierlijke monumenten, die de geheimen van den Rozenkrans aanschouwelijk voorsiellen. De allergemakkciijksle maar meest prozaïsche weg is de spoorbaan, waar de stoom n langs een hellend vlak spoedig in de hoogte voeri, lot aan de eerste huizen op den berg.

Daar aangekomen, ontwaart gij al aanstonds dat gij u m een zeer he-zochle bedevaartplaats bevindt. Daar heerschen een drukte en beweging h de steile stralen, als in de volkrijkste buurt cener wereldstad ; \'t is een aanhoudend komen en gaan van biddende groepen, waardoor gij u een weg moet banen, die daarenboven nog belemmerd wordt door talrijke verkooj eren verkoopsters van allerlei voorwerpen van godsvrucht. Hijgend bereikt gij de kruin van den berg waar de beroemde kapel ter cere van Maria staat. In de oogen der kunst is zij slechts eene onooglijke kerk, zonder eenheid van opvatting ol\' stijl, wijl zij uil verscheidene gebouwen bestaat, allen in verschillenden tijd opgetrokken. Zij is echter een der meest geliefkoosde en beroemde heiligdommen van Frankrijk. Daar worden jaarlijks ongeveer zestien iluizend H. Missen gelezen, somtijds moer dan tachtig op één dag Daar worden ieder jaar meer dan tweemaal honderd (luizend 11. Communiën uitgereikt, alléén in de Mei-maand, ongeveer duizend pei dan. Daar knielen jaarlijks ongeveer dertig bisschoppen, als \\ rome pelgrims neder, en een onberekenbaar aantal van geioovigen. Geen wonder, want Maria\'s goedheid heeft daar een altijd vlietende bron van gunsten geopend, gelijk de meer dan vier duizend ex-volo\'s getuigen, waarmede de kerk overladen is, en de talrijke lichten, dag en naehl, de luid sprekende dankbaarheid dei\' geioovigen vertolken.

Cel ij k ik zeide, werd de Irgenwoordige kerk in verschillende tijden gebouwd; wie echter het oorspronkelijke heiligdom gesticht heeft, en wat hiertoe aanleiding gaf, is ons onbekend gebleven. De Benedictijn llohner in zijn Lehen der Mfèj-setifisle .Imjgfrm Maria zegt: «De eerste Lieve-Vrouwe kapel «ie Pourvière werd in IIOÜ door den aarisbissehop van l.yon en zijn kapittel «gebouwd.\' I Is cehtcr zeker, dat er reeds vóór dien lijd eene kh ine kapel ter eere van Maria bestond, onder den naam van Onze-Lievc-Vrauw-vnn-goe-den-raad, die waarschijnlijk ruim drie eeuwen ouder was dan de kapel van 1192 en misschien van \'I jaar 8-iO dateerde. Zij werd gevormd door hel kleine vierkant onder den tegenwoordigen toren. Zij had ook reeds haar eigen priester en inkomsten, gelijk uil eene oude oorkonde van IIOJ blijkt,

olschoon de crypte van Si. Polhinus en Onzo-Lieve-Vioiiw-van-Genade, op hel eilamJ Haihe, gt;1) in dien tijd veel berueindei\' waren.

In 11(\'gt;8 wandelde de aarlshisse.liop «Ier stad mei den deken var. hel me-tropolitaan-kapiltel, Olivier de flhabannes (2), en Thoinas Beekel, hisschop van Kantelhery in Kngolaild, over hel stadsplein, dat destijds het plein van Saint-Jean heette. .Men sprak over Fourvière, en over de nieuwe heuk, die de deken be/iu was aan de oude kapel te bouwen. «Hel altaar in dit nieuwe «gedeelte der kerk,quot; zeiden zij, «zijn wij voornemens toe te wijden aan den «eersten martelaar, die nu nog zijn bloed voor C.liristus zal vergieten.... Mis-«schien zult gij liet wel zijn,quot; spraken zij glimlaeliend tot Thomas, want zij wisten met welke apostolische kracht hij aan de dwaze aainnatigingen \\an koning Hendrik II weerstand hood. Kn inderdaad, ecm^c jaren laler werd Thomas aan het allaar vermoord; Alexander lil plaatste hern in llquot;lt onder hel getal der hciligiMi, en in 1190 werd hel nieuwe ahaar in de vergroole kerk van Fourvière aan hem toegewijd.

Zoo was aan den vromen wensch der immer in grootei aantal naar 1quot; ourvière stroomet.de pelgi inisehaar voldaan; liet heiligdom was belangrijk vergroot en verfraaid. Dagelijks beklominen dan ook steeds meer geloovigen den heiligen berg, dagelijks vloeide vandaar rnimer de geiindenhron over de stad en de gansche streek, bijna dagelijks werden er nieuwe ex-voto * aan Maria s voeten neergelegd, waaronder zells een van koning bodewijk Nil. uit dankbaarheid voor de genezing van zijn zoon l\'liilips-Angnst. Hierdoor ontstond bij velen bet verlangen, dat een college van kannnniken aan do druk bezochte kerk zou verbonden worden, ten einde de godsdienstplechligiieden met meer luister mochten gevierd worden. Spoedig werd dit verlangen bevredigd; want reeds in I l\'Ji werd fonrvière\'s heiligdom tot collegiaal verheven. Het metropolitaan-kapittel begroette met de levendigste vreugde dit nieuwe broedcr-cullege. Want telken ja re, niet, l\'asehen, beklom ga n sell hel kapittel hel plat der torens van de kathedraal, aan den voet des bergs gelegen; de kannnniken der collegiaal kwamen voor op hel terras, dat de stad bclieerscht, en daar zongen de twee koien alwisselend zich de hunne toe; O /i/ii cl lllnr, met

(1 Hol filawl Initula Barhnra was jrelfgpn niiildrn in «tf faéne; \'I was ••«n woest stuk groiul, ■lat lot s hliil|ilaat» itiomti; il.t (\'hristcnon, ten tijde lt;1it vervolging ondi.r keizer Scvcrus Al ile s. hi\'|M\'ti, die de Sai\'me alzakten, brachten op eigenaardige quot;ij/quot;\' hulde tan „Di Vrouwe vol van genade,quot; op dit eiland vereerd: al bet sriie.epHvulk nan)elijk moest, zoodra men in t ge/.ii:lit vau hel eiland kwant, het stiI/.u i n bewaren, en zi\' li h\'\'l hoofd ontbtooten, terwilt de stuurman op den aehtefsW\'vcii stond en in ih ! oud \'\'etlisch rirji: llgt; n himi, d, i gegroet . eiland

liet blijde «alleluia.quot; Allengs vermeei\'dorden de voorrechten vau hel collegiale kapiltel, gelijk ook hel heiligdom meer in eere en aanzien klom, dank zoowel nan de burgerlijke als de kerkelijke macht, die er na ir stre ddi; zijn glans te verhoogen. Zoo was de II l.odewijk een der grootste vereerders van Onzc-Meve-Vrouw van Fourvière, zoo kwam in \'t jaar 1476, Lode wijk \\1 er ter beilevaart, alvorens hij ten oorlog ging tegen Karei den Stoute. Bij die gelegenheid slichtte hij er eene dagelijksche .Mis, en eeno hoogmis op ue vopriiaamste reestdagen des jaars en de vijl\' feesten van Maria, voor welke fuudaticn bij aanwees «de renten en bel vruchtgebruik van Sainl-S\\mphorien-le-Chateau, en van de lieei lijkheid van Charlicu,quot; terwijl hij daarenboven nog milde gitten schonk om bet heiligdom te versieren, «want,quot; zoo zuide hij, «wij hebhon, van onze teedere jeugd al\', eene groote godsvrucht lot de glorierijke Maagd Maria en voor hare kapel van Fourvière gekoesterd, en wij willen niet, dat eene zoo Doorluchtige Vrouwe in zoo nederig huis woont.quot;

Dan, helaas 1 droevige dagen gingen aanbreken voor de stad Lyon, en liaar heiligdom van l\'öinviére. T. Geneve, in liet nahurige Zwitsnland, zat de nl-ehiiwelijke leer van Calvijn als een belsehe lurie op den troon. Ilnal wisl zij op Ie wekken, goddeloosheid Ie verspreiden, en door hel vuur van den vreeselijksten liroederkrijg de schoonste landen te verwoesten. Met de lakkei van een helsch l\'anatisme trok zij rond, ook door het land van den 11 l.odewijk , en velen van den adel, die onder den -ludas-grijns van (.alvijn hun politieke anti-koningsgezinde oogmerken meenden te kunnen verborgen, namen die lakkei over, en bet sclmonc Frankrijk stond meer dan eens in den lichtiaaien gloed \\aii hei oorlogsvuur De bedrogen Neder-Imden welen wal bloed en tranen, en haar hij hoiideiden geplunderde kerken, wat schatten en rijkdommen een zoogenaamde hervorming kosl. Ook Lyon wei hel. In den nae.bt van den 30\' April 15(52, gelukte hel den Calvinisten door verraad de stad Ie overrompelen. Toen zag de stad dezellde en misseliien nog erger gruwelen dan die de heerlijke kathedralen van quot;s-ller-to-enhoseb en Antwerpen later zouden bezoedelen. De reine leer,quot; zal daar wel, evenals in nngt; vaderland, lol dienaren en beranten behhen gehad la \'erlijke volksopimei gt;, als onze hei nelile /.wollenaar Model, en roofgierige t\'orlninzookers, voor wie een oogenblik te plnnderen in kerken ol kloosters, meer waarde had dan het zuiver !\',vaiigelie Gods.quot;

zuivrrd.quot; d. i. dc iscrken weiden geplunderd, versciieidene zelfs omvergehaald, haar schatten geroofd, de gouden en zilveren vaten in den smeltkroes geworpen, de reliquien der heiligen verbrand, de graven geschonden, de archieven verstrooid en verwoest, de priesters en religieuzen verjaagd, de uiloetening van den katholieken eerediensl verboden. Kn wijl de Vlekkeloozc Moedeimaagd steeds den vurigsten haat der ketters opwekte, zoo stormde liet uitgelaten grauw, dat de Kerk van Christus moest «schoon vegenquot;, met woede naar den heiligen berg van Fourvière, en liet van hel heiligdom slechts de vier naakte muren staan.

Het schrikhewind der Calvinisten duurde vijflien maanden; maar zooveel was er in de stad te herstellen, om in de eerste godsdienstige behoeften te voorzien, dat men eerst in \'1580 begon met Fourvière uit zijne pninhoopen op te helVen. De vierkante toren werd gebouwd, gelijk bij nog in 184!) bestond, en den quot;21quot;\' Augustus 1586, zag de kerk, met de vroegere godsdienst plecht igbodeu, ook weder onafzienbare scharen van pelgrims. De godsvrucht tol Onze-Lieve-Viouw van Fourvière nam weer eene nieuwe vlucht, zoodat in \'1(523 dagelijks vijl\' en twintig II. Missen in hare kapel gHczen werden, en twee geestelijken voortdurend bezig werden gehouden, om de olïergaven der ontel-hare pelgrims aan te nemen.

\'t Is thans de plaats om hier eenige weldaden in herinnering te brengen, door Maria aan hare gehelde stad bewezen, alsmede eenige blijken van dankbaarheid der bewoners van l.yon jegens hunne Patrones.

Van 15:li- tot IO\'rJ woedde zevenmaal tie pest in de stad, waardoor meer dan honderdduizend personen stierven. In IGIM, toen deze plaag wederom de stad ontvolkte, vatten de msigis!raten het plan op l.yon aan Onze-Lieve-Vronw van Fourvière toe te wijden. Nauwelijks was dit vrome heslnit genomen, ol de pest vlood been , en sinds dal oogenblik verscheen noch pest, noch cholera ooit meer epidemisch in de stad van Maria (1). lot dankbaarheid ging de raad van l.yon, van duizenden burgers vergezild, den 8 quot; September naar Fourvière, en deed gelofte er ieder jaar op gezegden dag terug te komen en ei eene li. Mis te laten lezen. Tquot;t aan de grootc revolutie was men getrouw in \'t volbrengen dezei bedeva ut. Thans wordt. ieder jaar, de \\ rome gelofte der stads-niagistraten herdacht in de mis van zeven uren, op den S quot;quot; September, wanneer ook s avonds, bij zonsondergang, van het

(1 i_n i i v,., is*,!! .I is:.;, richtte ilc cholera vrrw gt;ir i:- a a .....lom lt;lo

tri ims vim 1\'oiimère\'s herg, de benedictie met iiol Alleiiieiligsle over de stad gegeven wordt.

Indrukwekkender tooneel zal men weliiciit nergens aanschouwen. Langs lt;!lt;\' kaden, op de bruggen, de straten, de publieke pleinen, vanwaar men 1\'ourviere kan zien, staal een ingetogen menigte samengepakt. Bij het luiden van al de klokken der stad, bij het roffelen der trommen, het schetteren dn trompetten, vallen die tienduizenden op de knieën, en van het hooge l\'ourvière, met zijn horizon der \\lpcn, daalt de zegen van den Verlosser der wereld.

Reeds sinds 16:18, voerde de administratie van het hospitaal, telken jare Woensdags ua P.ischen, eenc lange rij weezen en oude lieden naar Fourvière, omdat op Maria\'s voorbede eene besmettelijke ziekte uil hel hospitaal geweken was.

Weldra bad iedere parochie der stad en dei voorsteden hare algemeene processie naar den heiligen berg, die den 22\'quot; November gehouden werd, en brachten ook de ouders, uit de verschillende parochiën, hunne kinderen proccssiesgewijze naar Fourvière\'s heiligdom, op den dag dat de kleinen hunne eerste IJ. Communie deden.

Hel ( alvinisme had dus de godsvrucht tol Onze-Lieve-Vrouw van Four-^v\'⁽\'ⁿ\' quot;\'\'\'t nitgedoold, zells tiiel verzwakt, want altijd groeid(! hel aantal pel^i ims aan, immer ontstonden er nicuw\'e bioedcrschapsgilden, congregatiën van heeren en werklieden, allen met hel doel, om de machtige beschernistor van l.jon te veieeren; terwijl bet bestuur der stad zich oikwerl zeer mild betoonde in het geven van veiscliillende renten, om het geliefkoosd heiligdom te versieren en te vergrooten, Zoo werd dan ook de kleine oorspronkelijke kaftel van Onze-Lieve-Vrouw-van-goeden-raad verbouwd en vergroot lot eene kerkhenk, waarin thans bel beeM van ltnze-l,ieve-\\rouw san Fourviire ver-eenl wordt.

Het jaar W, dat den scboonsten koningstroon der wereld omverwierp, dat eeuwenheugende inslelliitp-n vernielde, hel kon wel de Maria-bcelden, die I.yons stralen ii. zoo groot aantal versierden, verbrijzelen, het kon wel !• ourviere van alles berooven, en de kerk algt; nationaal eigendom verkoopen, hel vennoebt eehiei uri de godsvrucht tot de Zoele-\\\'rouwe van Fonrvière uit te roeien. Kn hoe kon bet ook ander-Tijdens hel beleg der stad dooide revolutionnairen, bad zij nog een sprekend bewijs gegeven barer moeder-

lijke bescherming. De onmenschen namelijk hadden hun kanonnen zelfs op het hospitaal gericht, dat met zieken en gewonden was opgevuld; twee en veertig maal ontstond er brand in de verschillende zalen, maai- Onzc-Lieve-Vrouw van l\'ourvière werd daar aangeroepen, en niemand bekwam mug letsel.

Doch God leverde hen «die Hem belijden niet voor altijd over aan de wilde dierenquot; der revolutie. De vrede was nauwelijks teruggeschonken, ol kaïdinaal Feseh, aartsbisschop van Lyon, haastte zich, voor 2^,000 frs. het heiligdom van Fourvière terug te koopen, waarin l\'ius Vil zelf den 19-ApriH8üS het eerste zoenoffer wilde opdragen. Onder de revolutie had men des nachts in stilte den heiligen berg beklommen, om ten minste de deur dei-kapel te mogen kussen en de «Troosteres der bedruktenquot; aan te roepen; nu gingen er weer dui/.enden, jubelend en psahmingend, naar haar heiligdom, gelukkig dal zij hun hart weer in \'I Hart hunner Moeder mochten int storten. De eerbiedwaardige kapel werd weer het gelielkoosd toevluchtsoord van de bewoners van Lyon, die wedijverden om haar waardig te versieren. In l^;.¹werd lt;le twee en veertig meiers hooge toren gebouwd, zooals hij thans is, en den Hquot; December ISM met een verguld koperen Maria-beeld bekroond, van vijf meters en zestig centimeters hoogte, lol herinnei\'ing aan dit lm, alsook aan do proclamatie van bet dogma der Onbevlekte Ontvangenis, hebben jaarlijks te Lyon, den «- December, die schitlereiulc illmninaties plaats, die

En tegenwoordig, nu Lourdes hel nationale Maria-heiligdom van biankiijk schijnt te worden, heeft Fourvière toch niets van zijn aantrekkingskrachl verloren ; want «veertig uren in den omtrek zijn er maar weinigen, die niet «eens een bedevaart daarheen gedaan hebben. (1)

In 1870 waren de Pruisen op bet punt hyon te belegeren, toen aller blikken zieh naar Ponrvière wendden en het plan word opgeval aldaar eene nieuwe kerk te stichten, indien de stad van den vijand bevrijd bleef. Don 8\'quot; April 1X7-2 word het terrein voorden nieuwen lompel pleebtig gozegond, enden quot;•••\' Decembor van hetzelfde jaar de eerste stoen gelegd. Toen ik v e\'rleden jaar Fourvière nozochl, was do nieuwo kerk reeds onder dak, en zij zal thans wel na^ciioeg voltooid zijn. /.ij verheU zieh naast de oudr Keik. /.ij is

Ken« liijeondrri» gnnftt h.-lt Vim Vil, den 15»» April 1805, aan de kerk van Fottrvi.re vpr-,lt;.«0.1, to. » d-z- l\'au» er de II Mis had opg-drasB», namelijk: een voll.ni «quot;aal, V\' \'^;1K\'^everdienen, wanneer men inet godsvrucht, in staat van genade, de kerk lgt;ezot,kt, ook zondei lat racn gebiecht ol gecoimuuniceerd heeft.

georiënteerd, d. i. de abside met hare twee torens is naar net Oosten gekeerd en beheerscht de stad. De stijl is noch Homaansch, noch Gotiiiek, maar heeft wel iets oorspronkelijks, waar echter het Byzantijnsch element den boventoon voert. Zeker, ook deze nieuwe kerk is een heerlijke slem in het machtig koor van lol\'/angcn, dal Onze-Lieve-Vrouw van rourvièro begroet.

Blijve deze goede .Moeder l.yon bc.x\'licrmcn cn vo;.r hel schuldige Trank-rijk ten beste spreken, opdat, naar het woord van K. den kardinaal de Ronald, den 21\'quot; .November 1848 te l-ourvière uitgesproken, op Nare teedcre en machtige voorspraak de vertoornde God het wrekend wapen weer in de schede steke; opdat de parlijschappcn verdwijnen, en het gansche land als écne familie worde, die Onzc-Uevc-Vrouw van Fourvière als hai\'e Moeder bemint.quot;

Op zekeren dag, — \'t was in de eerste eeuw des Christendoms — liep de bevolking van Marseille, in dien tijd wegens zijn beroemde scholen het

Keiie boot, zonder roer ol\' zeilen liep de haven binnen, met vijl\' personen aan boord. Men verdrong zich om de nieuw aangekomenen, twee mannen,

(1 Ta. llim in zijn l\'uu Agrieol.ie noemt Mamilln : .%•./lt;•.« ac matjislm siadiorum, lt;1. i .!lt;» zptcl ♦mi dquot; Ilt; lt;\'rijie» lt;I\'T WKlenscii ipp^n.

mot eerbiedwaardig voorkonien, en drie viouwen; men vroeg vanwaar zij kwamen, en hoe zij zich aldus op zee hadden durven wagen. Kn de vreemdelingen antwoordden, dat zij uit liet verre Palcslina Kwamen, waar men hen van alles ontbloot op zee een wissen dnod had t(? gemoet gezonden, maar dal do God, in Wien zij gcloolden, hen behouden had aan wal guhraoht.

Zoo verhaalt ons de traditie de aankomst van l azarus met zijne zusters en .Maximinus, een der twee en zeveniig leerlingen, te Marseille (1). Kn de legende heeft er nog bijgevoegd, dat zij zieh aanstonds aan hel gewoel d.T menigte onttrokken, en dat Lazarus, op den oever der zee, een aarden altaar oprichtte ter eere der Moedermaagd, die toon nog in leven was.

Aldus de legende. Wat echter een historiscli leit blijkt te zijn, is. dat er sinds de eerste eeuwen des Christendoms te Marseille een groole crypte bestond, die, gelijk de Catacomben van Rome, tot kerk diende voor de eerste apostelen, mailelaren en belijders van Provence. Deze crypte, in \\~~ï gcreslaureerd oJ.i, draagt titans den naam van catacomben van den II. Victor, omdat in de onmiddellijke nabijheid zich de abdij van den 11. Victor verhici\', door Cassianus geslicht, een der grootste en schoonste abdijen der wereld, die in ban n bloei vijl duizend monniken bevatte.

In die Mai seiliaansche catacomben dan was eene kapel aan Maria toegewijd, en gehceten ynire-lianw de C.nnfnsion. hezen naam ontleende zij aan de plaats zelve, waarin zich zoovele mifessioiws bevonden; confessie toch beet in de taal der Kerk de plaats waar heiligen en vooral martelaren begraven liggen.

De tijd barer stichting klimt up tot hooge oudheid. Volgens de acte der consecratie, door Beuedictus IX onderteekend, waarvan zich in de archieven op het stadhuis nog een exemplaar bevindt, zon zij zelfs dateeren van het jaar 140. Door de barbaren verschillende malen verwoest, werd zij telkens vergroot en verfraaid, en tweemaal zelfs door een Paus geconsacreerd, namelijk in 1040 door Beried ictus IX en in 1551 door Innocentius IV. I rba-

(!) lint Romdusch brevier, op het loost van S. .Martini, verhaalt ook ualiiif. Door velen echter werd het siinls lar.g in twjjl. l getrokken, of Laz mis niet zijn torhl^-iic-iton wt iki lijk op deze wijze te Marseille is g«l;uii|, voora? «clert de zonderlingo .Ian.senistglt;\'zind( Jgt; m dr I aimoi/, /f dnnchni i de* S\'unt--. /iji /gt;• totnmi\'iil \\l niihilenui-, I/quot; ■ \'hw ii .!/•/ ».;/»■//; quot; l\'quot;-i

aam appulsn, had uitgegeven, wat. de Jezuïet Gin snay beproefde te wed\'-rl» gg.-n. „Tcur\'d\\v. ..nin; „wordt deze traditie door alle geleerden voor twijfelachtig, ofti niet \\v zfg^fn voor valsth go-houden.quot; {Gallia Ch* itiana, torn 1, p. \'2911).

(^fci) Bij die gologenheid word er het volgende opschrift geplaatst, om die n stauratie to v« r oeuwigen : (Uivlii-rrimam have n-fiptam a primis acrac Chnsluivm\' wculn rm lam, pruUniiii /rum, cot i feasor urn ct vinj^ium Mas\\i/ii\'ns-um er ui os itluslralam restauyarunt altuw •.•.dahtitai-\' i.l-. antio MIK.\'CLXXIV.

mis \\ (1.502—1.\'570), de zcsdo Paus te Avignoi, versierde haar mot koninklijke prai\'lii; hij er van Avi-non te voet heen ler hedev;iarl, en kwam ook Ie voet tem-, oh loei remrnliam. gelijk de Callia Clirislitmn zegt, om zoo eerhiedwaardig i^en heiligdoni te verccivn h.

Ken zwart Ueve-Wouweheeld wordt in deze kapel vereerd, th\'t -teil ile Moedermaagd voor, gezeten op een troon, het Goddelijk Kind op haar sehout ler aanbidding aanhiedend. Bij de verwoesting der kapel in 17!):; weid dit heeld, door toedoen van een stadsmagistraat, uit de klauwen der revolutie gnvd, en, na eerst in versehillende kerken aan de vereering te zijn uitgesteld geweest, den l\'ehruari 1822 weer op zijn vorigen troon hersteld.

Zoo had .Marseille, evenals l.yon, van de eerste tijden des (^hrisieiidonis zijn ouderaardseh Maria-lleiligdom. Doeh, gelijk het Chrislendom eerst

liet duister der .......•omhen met hernelsehe klaarheid vervulde, om later van

de hoogte des Capitools in den middag-loed van zijn luister de ganselie wereld te koesteren; zoo ook sehitterde de vereering der .Aloedermaagd eeiM als een liefelijk morgéni\'ood te l.yon, in de crypte van den II. l\'otliinus, te Marseille, in de eataromhen van drn H, \\ielor, om later van de hoogten van l\'unrvière en van Nolre-llamc-de-la-Carde, in nooit gekende glorie te stralen.

Inderdaad, Xotre-I);.....ede la Garde is lid Capitool g.\'worden van Marseille. liet Capitolium verkondigde den Romeinen, dat Home de .............

der volkeri\'ft zijn zon; het Giiristendom kwam en wierp de heidensehe maoht ^l\'aai \\erhe\\en voetstuk, en Home wind de koningin , die van het Gapitohnm den sdieiiter voert in lin njk des g(^esles, van den .Voord- lot dl\'ll

⁽\'^e\'^] \' i¹\' lieidcndonis, een tmnpel aan de widpsehe Venus gewijd; daar werd niet zelden een vreemdeling ol een arme slaaf geslachtolferd om de -odm te \\erzoenen. liet (diristendom kw mi, en de liernelreine figuur der Vleklo looze Moedermaagd gt;la d daar iliangt; als koninginne in het rijk des v red os en der liefde.

^ . v ■ \'-«mil- V;»ti .gt;iigt;. Tlt;V \\ in II •l.\'.jirtus I X, z Ml O u. I.f KleCirOOtf

\' ■ ^,v \' i j¹\' :i ill I \'i in it i\'Jn-\'\'\' nmi, t dio 1, p. Ii7:t. nu rk-\'n

^ \' \' ¹ t ti ^ ii \'i i!\'¹ i iv am (i ïtil. I\'i lrns imi i\'.;iiiiis jjpwiJ.l, utmti

* \' ^v \'ⁿ Oiiz«.l.:.-v-Vr..ii» g,. „b,. r, ii Ij,, bu]!,, vim r,uis li-oli-tav. di« liüt

•^•i !,--,..,i - t, «.,iilt ilotif.\'de gelci-r.i -n :i;ls oikI.t^\'. schovtai li;-.■hoinut Immi rs dc

quot; quot; • • • - \' • • l\'.i~gt; i.«j.. ....... ia o,ui .• w.-.-st, i\'ii. locii bij ui.,; maar aaiis-iliak^n

Wel \\v:is het ecne gelukkige godnclilo eon heiligdom ter eore van Mnriti op die heerlijke hoogte op to rieiiten. Seliooncre ligging toch zal men zelden elders aantrelTen. Hoog boven de groolo handelsstad, die als een reusachtig amphilheater uil do zee oprijst, voiiieft zich Nolrc-Dame de la Garde als dc trouwe Wacht over Marseille aan haar voet, over de hergen van Provence, over de blauwe zee met haar talrijke schepen, die allen uil de verre verte Haar reeds bun eerbiedige hulde brengen. Dc zee is haar beeld: want God vergaderde de wateren in (\'énen afgrond, dien Hij noemde Maria d. i. zee, cougmintmcs appellavil maria (h; en de

genaden, die Hij bad uitgestort over de Kngelen, de aartsvaders, de prolelen, de apostelen, dc niarlelaren, de belijdeis en dc maagden, gal Hij in baar volheid aan Maria : CongregaUones gralianim uitpcUavil Maiïam. Zoo slaat Nulre-Dame de la Garde als Insschen het land en de zee, om als Koningin der schepping over beiden te beerscben.

De berg, die zijn naam onlleenl aan bet beroemde heiligdom, dal hij draagt, Nolre-Dami; de la (\'.arde, behoorde aan de abdij van den 11. Viclor, waarvan wij boven spnken, toen een vroom man, met name Petrus, in IJli hel voornemen opvalle, om op dien borg een leven van alzondering, gebed en arbeid te gaan leiden, gelijk de Vaders uit de Tbebaidc. Zijn plan was, daar een klein kerkje le bouwen, waar hij ongestoord zijne godsvrncbl kon voldoen, en eene kluis, omringd van een luin, waarvan de opbrengst lol zijn onderhoud zou dienen. Doch om dezen zijn hartewenscb ie vervullen, moest hij vóór alles de toestemming van den abt der abdij zoeken te verkrijgen, om op het terrein des kloosters le mogen bouwen. Hij begaf zich Ie

le bepleiten, dat de abt geeu oogonblik aarzelde de vergunning to verleeiien. Hij maakte echter eenige voorwaarden, namelijk : dat Ivirns \\an bel klooslei alhankelijk moest blijven, jaarlijks, op den (eestdng \\aii tien II. VietOi\', een kleine som zou betalen als iccognilit\' van liet recbl der abdij, en dat, na zijn dood, bel terrein met al de gebouwen aan dc abdij zou vervallen. Petrus, buiten zicb zelveu van vreugde over de verkregen gunM, willigde die voorwaarden niet alleen in, maar bel zich ook als broeder in dc orde opnemen, AanMoiuls ging bij aan \'t werk, maar met zooveel geestdrill, dal binncukoit eene kleine kapel de hoogte sierde, waarop het lundendom dc misdaad had

bewiorookt. «Hot leven veiiioi\'^cn in God,quot; (2) dat Petrus daar leidde, was echter \'«een licht, dat voor de mcnschon sclieon,quot; die den herg beklommen, de deugden des kluizenaars bewonderden, en daardoor lt;gt;deii Vader looiden, die in den beniel is.quot; (-2) In den beginne kwam men om Petrus te zien, van wien de laam zooveel slichtends wist te verhalen, maar Petrus ziende, moest men wel gaan bidden in zijn kerkje; doch langzamerhand kwam men om te bidden op die plaats, van zooveel deugd de eenzame getuige, om te bidden vooral voor hel beeld der Moedermaagd, dat de goede kluizenaar in zijne kapel geplaatst had. En het gebed, op die hoogte gestort, waar, gelijk de Lamartine van de Grande-C.hartreuse zegt, «de Kngelen omzweven,quot; met den engel der deugd, Petrus, vond zijn weerklank in het Harte der .Moeder, Wier voorbede bij den Almae\'itigen Zoon almachtig is. Zoovelen kwamen er dan ook bidden, en zoovele genaden werden er verworven, dal men de Lieve-Vrouwe, daar vereerd, als de beseliermster en bewaakster van Marseille beschouwde, en haar den naam gal\' van .Notre-Hamc de la Garde ol lt;)nze-Lieve-Vrouw-ler-Wacht.

Pi Irus stierf, en de abt van den II. Vielor benoemde een zijner monniken tot rector der kapel met den titel van Prior. In l-JUi zag het nederig kerkje van den armen kluizenaar zich reeds in \'l bezit van aanzienlijke inkomsten, in l.\'W.\'i liet de stad naait de kapel een toren houwen, vanwaar eene wacht de schepen moest bespieden in de golf; deze toren droeg den naam van hinis ln\'tiUu\' Maridc dr (laiilin d. i. toren der Gelukzalige Maria der wachl.

Dagelijks groeide de godsviuebt der Marseiilaneu aan lot Notre Dame de la Garde, en, al was ook haar kerkje klein en onooglijk, toch was er niemand in de stad en in den omtrek, die het niet had liet gekregen om den troost, die daaruit Maria\'s Moederhart vloeide, mei zoovele geestelijke en lichamelijke gimslen, waarvan ecu ieder wist te verhalen. Na twee en een halve eeuw eeliter dreigde het kleine Heiligdom in te storten, waarom het, in 1477, door een groolere kerk vervangen werd. Vijtiig jaren later liet Frans I op den berg werken aanleggen tot verdediging der haven, die echter weinig aan hun doel beantwoordden; en, om zich de bescherming der hemelsehe Wacht zijner sl;id nog meer te verzekeren, nehtte hij in de kerk een brocdersehap op van Nol re-Dame de la Garde.

De machtige llemclkoniiigiii hiHd dan ook zoo moederlijk bezoi ,^rd de Wnchl up den heiligen berg, dat, eeuige jaren later, het nieuwe heiligdom reeds

bedekt was met ex-volo\'s der danklKiarhekl. De Zaterdag vooral was de groote dank- on smeekdag. I»aii zond ioiler liuisge/.in van Marseille, ieder paleis, zoowel als elke hut, zijne algevaardigdon, dikweiizelfs hloohoets naar

Ja! al de straten der stad getuigden van de lielde liarer bewoners tol Maria. Op den hoek immers van iedere straat, in elk laiis, betzij boven de hoorddeur cd\' in den gang, ol op de binnenplaats, was eene nis met een Maria-beeld gesierd; en in bijna iederea winkel brandde \'s Zaterdags liebt voor een Lievc-Vrouwe-beeld.

In de zaal, waar de Kamer van Koophandel vergaderde, was een altftar der Moedermaagd, en de kooplieden onderhielden zeil\' een priester, om ei voor liet wcl/.ijn der stail do 11. Mis op U\' dragen.

/ells op liet stadhuis bad men, bij besluit van den gemeenteraad van den •t^{1 1} Novcmlior luCl, een kapel gebouwd lor eere van Maria, als de patrones dei stad, en men maakte eene lundatic, opdat er dagelijks de H. Mis zoude gelezen worden.

Hel eigenaardigste, kinderlijk welsprekendste bewijs van Marseille\'s liefde tot Maria was wel liet buis, dat Xolrc-Dame de la darde in bet midden dei-stad bezat. Immers, om de Moedermaagd bunne medehurgeres te kunnen noemen, hadden de burgers een hnis voor haar bestemd inde stad; en jaarlijks, omstreeks liet leest van het Allerheiligste Sacrament werd Notre-Dame de la Harde met veel plechtigheid van den berg gebaald, en in Haar hnis gebracht om eenigen tijd in \'t midden liarer medeburgers te wonen. De revolutie, die bet eigendom van kerken en kloosters verkoeld, roofde ook het eigendom van .Marseille\'s hemel.M\'lu\' linrgeres en verkoelit haar buis. Doch nauwelijks was de vrede teruggekeerd, ol\'men l ichtte, bij het stadhuis, een allorpracbligst altaar op voor de Moedermaagd, en thans wordt weer,

gelijk vroeger, ouder de octaaf van bel Mlcrlieiligste Saerament, de be.....Iseh

adellijke Uurgeres in prachtige proeegt;sie van den berg gehaald, om in \'i midden der stad, op haar altaar ten minste, de hulde barer medeburgers te ontvangen. Nergens vertoont zich \'l eenvoudig geloof op zoo naiel scboone wijze als bij deze proee-sie. Overal waar de scliitleiviide stoet door de rijk versierde slralen trekt, worden ei bloemruikers, kaarsen, goudon en zilveieii harten aan de Moeder des üeeren aangoboden, terwijl hier eu daar in i wit gekleede kinderen aan Maria bun kindi\'iiijk eonipliment maken, dal moedei bun heeft leeren opzeggen.

Zoo heersclite de Moedermaagd over de slad ; niet minder over den oceaan, /ij, «de slerre dor Zee.quot; Geen zeeman waagl iiel do haven to verlaten, zor.-dor zicli eerst aan Notre-Damo do la Garde to hobbon aanliovolen. Vis do storm hom een lied dos doods too/.ingt op do wilde baien, dan klinkt een stomme dos levens hein te gomoel, hij de gedachte aan Notre-Dame de la Garde; als de wanhoop hora togeiigrijust in de gapende kolken, dan schijnt hom daar boven Xotro Damo do la Gardo als do Storro dor Hoop. ZollV tegenwoordig is het nog op vele schepen gebruikelijk om, zoodia men in do verte den toren van Notro-Damo de la Garde in \'t gezicht krijgt, allo werk te staken, op do knieën to vallen on gezamenlijk hot ïalve Iteijina to /ingon. Den dag na de aankomst ziet mon allo zeelieden den heiligen berg beklimmen, langs den Mmemivg, zoowel als langs andere wegen. De l\'rinsenweg heelt zijn naam te danken aan do vele koningen en rrinson van Frankrijk, die langs zijne haan, dikwerf blootvoets, met een brandende kaars in de hand, naar Notre-Dame; do la Garde zijn opgegaan.

Ontzettender evenwel dan zoovele zeestormen, die om Maria\'s Heiligdom loeiden, was dc orkaan dor revolutie, die over zijn heilige tinnen is heen-gevaren. De vrijgevigheid dor bewoners van Marseille had do goliehle kerk mot koninklijke mildheid gesierd ; — nog in 1732 hadden zij twaalf duizend franken, een voor dien tijd aanzienlijke som, geschonken mot oen Maria-beeld, wiens bandon, door een gansch hijzonder voorrecht, :.!s monstrans voor het Allerheiligste Sakrament dienden ; — de omwenteling rooide alios, on sloot de geplunderde kerk. Maar in 1802 beklommen weer duizenden den heiligen berg, en sinds werd dc wedijver algemeen, om hol golielkoosd heiligdom in zijn vorigen luister te horstellen. Don 2quot; Juli is:}? word een nieuw zilveren beeld van zes voet hoogte in tegenwoordigheid van meer dan vijftig duizend geloovigen gezegend, en, sedert dien tijd, wordt Notro-Damo de la Garde nog moer bezocht dan voorheen.

\'l Was vooral tijden^ don Kiim-oorlug, dal hol paleis van Marseille\'\' bemolsohe Wacht een heerlijk sohonwspol aanbood. Allo generaals, (illioieren en soldaten, die te Marseille scheep gingen, kwamen or zich eerst aan dlt; Koningin dor Homelscho legerscliaron aanbevelen ; en na den oorlog /a men inonigworf dal gewonde ollioioren en soldaten zich naar Notro-Damo dc la Garde lieten dragen.

Nochtans de -choonslo dag, die er fcdorl de slicliling van den kluizi naa: Petrus over Xotro-Dame de la Garde is opgegaan. Was zeker dr .\'i¹ luni 1804.

\'t \\V;is dl Kiiiiscli Mnrscille als in vernikkniK zijne l\'.ilronos locriop : Rijs op, i) onze lioogc Beschermster, omkrans u mei licht, want naamlooze glorie is over I opgegaai), volkeren komen zich koestoren in uw licht, en koningen zich verkwikken in den glans uwer hccrlijkheM. (1) Een nieuw en allerschil-tcnuulst heiligdom, met hoogeu koepel ou sierlijken liomaanschen toren, van waar het vergulde beeld var)

Notie-Dame de la Garde zee en huid zegent, zou worden ingewijd. Reeds had men verse lieidene honderdduizenden riiinken met Helde geonlt;\'nl voor het nieuwe paleis der goede Hemel wacht ; Mgr.

(liuice, koit na zijne aankomst te Marseille, vroeg de l;i:ilsle aalmoes tot voltooiing des tempels, en in eenige dagen limchten de kinderen \\ au Not re-Dame de la Garde, die reeds zooveel gegeven hadden, drie-niaid honderd-iJuizciid Iranken \\oor hunne Moedrr hijeen. Kar-diiialeu uit l\'iankiijk en het liiiiteuland, vijllig bi Sgt;cllO|)| )C 111 honderden priesters waren bij de majestueuze pleehiigheid tegenwoordig, terwijl een onberekenbaar aantal geloovigen den berg bedekte.

Daar zetelt thans Notre-Dame de la Garde in oogverbiuulenden rijkdom, want «de glorie des hibanonsquot; is tot het heiligdom gekomen, met al wat de aarde edels voorthrei 1, om Maria\'s woonstede ie verheerlijken ii). Daar gaal het woord des prolelen in vervulling: omipabil snltis minos tuns, lgt;ort(is luns lautlulio, heil woont binnen uwe muren, en jubel binnen uwe poorten; (3) daar verstomt niet bei smeekgebed, maar ook, daar klinkt immer

hel lied der dankbaarheid; daar scliitleren de offergaven m goud en diaaia-n, daar is de iu\'aiis der liefde altijd Iriseli.

Moge daar Nolre-Dame de la Garde, die Marseille zoo trouw heseliennl, en den reiziger op zee als de Ster der Hoop tegenilikkert, ve!(;n, en vooral haro medeburgers, op de zee dezer wereld voorlichten naar veilige haven, volgens de schoono bede van onzen grooten Vondel, in zijne opdracht der Maagdenbrieven.

Zon stond er te lezen boven den lioolilingang der eerbiedwaardige kathedraal vim Boiilognc-sur-Mcr, die, in Decciiiber IT\'.\'I! nationaal eigendom verkocht, weldra door de vernielende revolutie in een puinhoop werd veranderd.

Door de moeder van Godfried v;m Üonilloii, de gravin Ida, omstreeks llOi gebouwd, door de graven van Boulogne verrijkt,, door Frankrijks koningen mild begilligd, iloor den II. Sloel onder zijne bijzomiere besehei ining genomen,

(I) liil \'i[ schrilI werd doMi- een onzer be.-te letterluindigen n.i hi.stor ici aMus in bel ou l-Nederduitsch vertaald:

gelijk Hoiloiius li, Iniiocenlius 111 on Clemens IV verklaard hadden : «l\'rae-«fnlam eniesiam sanrlae Dei Genilricis cl \\ irgiuis Maviac lioluniensis sub heali l\'i\'ln (7 mish n pniLx liniw susrrpiwu*: Wij hebben de kerk der Heilige Maagd rn Moeder Gods Maria te Boulogne onder onze bescherming en die van den II. l\'elru- genomen;quot; door heiligen, door de groolen nil Trankrijk, door tal-looze pelgrims uil gansch Europa, met godsvrucht bezocht, was deze voormalige eollegiaie en later kalhedralc kerk, eenc der beroemdste en r.jkstc van de christen-wereld.

\'l Was nochtans niet Boulogne zeil\', de dubbele (1) stad zoo overheerlijk schoon aan zee gelegen, met zijne historische herinneringen, met zijn leven-di .en handel, met zijne beroemde badinrichtingen, die koningen en Pausen, de groolen en het volk zoo sterk vermocht aan Ie trekken ; een oneindig hoogere kraehl moest er wel aanwezig zijn, om de Pausen met eerbied, de koningen met kinderlijke Helde te vervullen, om de volkeren van een werelddeel ui beweging te zetten. I)ic kracht ging uit van een vermaard wonder-beeld van Haar, up wie de Kerk deze woorden toepast: Mrek ons aan, dan quot;Miellen wij 1 na, door den geur uwer beminnelijkheden getrokken.quot; (2)

De herkomst van dit genadebeeld, gelijk van de meeste anderen, kunnen wij alleen lezen in het morgenrood der traditie, dat, hoe liefelijk ook schemerend, nooit echter met do middagklaarheid der historie kan vergeleken worden.

Ziellier wat de twaalf eenwen oude overlevering ons verhaalt. Ten jare lilJü hield de Christen gemeente van Uoulogue godsdienstoefening in cene kaprl, gelegen in de bovenstad, als op eenmaal de Moedermaagd voor aller Gogen verscheen, en de geloovigen gelastte zich naar het strand der zee te begeven om Haar beeld in ontvangst te nemen, dat de engelen daar brengen zouden. Tevens zeide Zij zich de plaats van deze hare verschijning tot woonstede Ir hHiheii uitverkoren, waarom Zij beval genoemd beeld voorloopig in de kapel te plaatsen, en latei met het geld, dat Zij ergens aanwees, hier eeue grootere kerk te bonwen. Aanstonds liep groot en klein naar de haven, en wie beschrijft hunne verwondering en vreugde , als zij eenc boot zonder ,:ril ui rnriei^, in /acht en sciiiiterfiid licht, een Maria-beeld dragend met het Km Ijr Jr/üs ..p den linkerarm, dr haven zagen binnenloopen. Het beeld

ii ti,. til is in tv,.,, . Iifii vi-r-l-- lil, livt •:cnlt;! quot;l lui stuint i^fligttn, draagt ilcn iiaaia ■ ,1.\' tifiu\'ilfusUil, li ¹ .iii\'lcre. op den heuvel, heet de liovciislad 1) lltrogl. I \'1

met een homelsclie uitdniUKing op het gelnal, was uil hout gesneden en ongeveei\' drie voet lioog. Met heiligen eerbied nam men het gesciienk der Hemelkoningin, eii hracht liet jubelend naar de kapel. Nan dc hoot, waai up het beeld to Boulogne aankwam, meldt ons de legende niet ol zij op zee verdwenen is dan wel of men haar heelt kunnen bewaren tut aandenken

De lezer kent thans (Je uillegging der vier hovonaangehaaldo v erzen, die eertijds hoven den ingang der kathedraal van Boulogno prijkten.

Ken ma al in \'t bezit van liet beeld, was liet alleszins natuurlijk , dal men zich in gissingen ging verdiepen oiutrcnt /.ijnc herkomst, gissingen echter, die meer van ingenomenheid met het genadebeeld, dan \\an liefde \\ooi de waarheid der historie geluigden.

De eigenlijke flcsrhicrleitis des beelds begint dan ook eerst van den tijd, dat bet in dc kapel van de bovenstad geplaatst werd. Deze kapel was een armoedig gebouw, inet zeebiezen gedekt. Foen zij in t bezit \\iiiiliel wondei-beold gekomen was, werd zij herbouwd en vei groot, en weldra tot kathedrale kerk verheven. Verseheidcn malen door brand vernield, wijl zij, gelijk de

........ kel ken vóór het jaar 1000 van hout was gebouwd, (i) rees zij telkens

schooner uit hare assehe op, totdat, omstreeks lldi, dc vrome ^i.ivin Ida, de moeder van Godfried van Bouillon, d(; crypte en de keik bouwde gelijk

Doch, al was er voor Maria een waardiger heiligdom geMiclit, waar zij de koningen en het volk van Frankrijk voor haar troon zou zien nceiknielen, de bisschopszetel was van Boulogne verplaatst, en de kathedraal cene collegiaal geworden, die door seeulicre kanunniken bediend werd. kaler werden deze kanunniken door reguliere priesters vervangen, die in 1189 vergeelsche pogingen in \'l werk stelden om den ouden bisschoppelijke n stoel te lier-siellen. Boulogne bloei\' helioorcn onder hel bisdom van 11 irrouanno, het oude Taruenna, door de Momcinen gebouwd. Toen oehter Kurd V in la:):!, deze stad gesloopt had, gingi n de kanunniken van bet kat lied rale kapittel met den vicaris-generaal naar Boulogne, dal door Hendrik II als nieuwe hisscbopslad aan Home werd voorgesteld. Den :i • Maart IMw^ufdo II. l\'ius V eenc bulle, waarbij Uoulogne de zetel werd eens bisscliops en zijne hcruenuie Dievc-Vrouwe-kei k tol kathedraal werd verheven. Het coiua mlaat van lso-J tusseben den 11. Stoel en Napoleon supprimeerde dit door l\'ius V o|tgcrichte

diocees. Wel bcproelde I.odewijk XVIII, die den 26quot;quot; April 181 i door Boulogne kwam, om den truun zijner vaderen le «aan liolijgen, weer een bisschop ie schenken aan de hcvoorrochle slamp;d der Moedermaagd, maar liet l\'.irlüincnt vcr/.elle zidi, en lionlogne bleef in hel nieuwe diocees van Arras ingelijfd.

Iliei lijk fcn \\ erleden heelt lioulogne\'s heiligdom, zoowel om de menig-Mibbgc mirakelen or g.\'schiod, wanl «dagelijks gebeuren or ontelbare wiiideren,quot; zoo sebi\'eel m l.\'UiO Karei, de zoon van koning .Ian II \\an l\'i arikiijk :ils om de lallooze bedevaarlen, die er onopbondehjk lieen-sti oomden, quot; w;i111 alb\' volkeren gaan voortdurend derwaarts, coucui sus oih-iiiiuii jxiiniloi uni coiilluil iiict\'ssdiili\'i\', zoo sebreel dezelfde.

De bedevaarten, ten minste die van verre kwamen, daleeren van t jaar l^!2. Iiiiiiu is, \'i was toen, dat bet tn\' l bebaarde, op de voorbede dei Alleiheiligste \\1 vele wonderen te doen in haar heiligdom van Boulogne, zoodat ei \\,ni dat tijdstip at, naar hel vrrbaa! van den abt Joannes van de S. Bertimis-abdij te s. Ómer, vele pelgrims uit ganscli hel koningrijk heen stroomden, hr ^idolen uit bet tegnnvoordig Kianscb-Maanderen, uil de beide lielgiscbe \\ hiiiiideren, uit Henegouwen en Namen, uit Luxenibinen l.olliaringen, uit Savoye, tot zeil- ml Oostenrijk, maar bovenal de koningen van Fraukiijk ^;i\\(¹11 een hei rbjk voiirbeeld van kinderlijke. Iielde tol Maria, en rekenden z.i\' tol de schoonste dagen lintis levens, wanneer zij, hetzij in de oogverblindende praebt van hun bolsloet, betzij in bi\'t nederige kleed der pelgrims, naar Onze-I.ieve-Vrouvv van Boulogne Ier bedevaart mochten opgaan.

Koning I\'tiilips-Augnsl opent, de rij der vorsten, die daar voor Main s eii:;di\'bee|d kwamen knielen, en er hunne rijke ollergavcn nederle-gen. Wel had de eerste konin- van Jeriisalem, Godlned van Bouillon, kostbare ieli((Uin;n ten geschenke gezonden, waarvan ei verscheidene in de zilveren kroon vvaien gevat geweest, die men hem bij zijne kroning had aangeboden, doch welke hij nooit wilde diagen op de plaats, waar Christus eene doornenkroon droeg. doch sedert kwam geen koninklijk gesehenk Roulogue - collegiaal meer verrijken. I\'hilips-Augiisl dan kwam aan \'t boold van zijn leger in IJl ) te Boiilngne want bij wilde niir Engeland oversteken en gaf :iaii Mai ia ■gt; ln iligdoin een dubbel reh(|uiedu uis, met vele cdidgesteenten veiMrid ten -esehenke en tevens een prachtig Lievc-Vrouwe-heeld van verduld /dver en een gouden hart.

en VL\'i\'zckordo anu de I.icm\'-Vidiiwr-kerk eon rijlu; ri\'iile voor liot licht, lui hrood (Ml den wijn van allo 1111, Missen, die ton couwigon da-c in liet hcili^doni zouden gelezen worden. Ho colilgenoOto ^van l\'liilips van l-rankrijk maakle de kathedraal van Maria tol erlgonamo van hel groolsto gedeelte haicr goederen, sliehtle er drie kapelion, op hot vnorhreld van do gia\\en van lloulogno. die or roods vijl\'gesticht hadden, en wilde hij don ingang des

In 1 -J.\'ii kwam Hendrik 111, koning van Kngeland, voor Onze-Lievo-Vrouw van Boulogne nedorknielen. In 126\'t zag er Maria voor haar trnon i\'rii legaal van don H. Stoel, den II. hodcwijk \\an l\'ianknjk en do meeste hissclioppon \\an F.ngidancl. \\\'an dezen tijd al daleerde ook hol gehrnik, dal zoowel geeslolijko algt; wereldlijke gerochlshoven oone hodevaart naar lioulogno aan sehnldigen a\'s boete oplegden. Zoo deed hel //quot;/ fles Kdiüinjx, liet cerMe gereehtshol des lands, zoo dood (domeiis \\, die den aarlsvijand d(\'gt; l\'an.--donis, den sliiwen legist (aiillaumo de Ntegarel, die Üoniraoins VIII had gevangen genomon, van den lian ontsloeg, op voni waanh\' dal hij oone hode\\aarl zon doen naai Onzo-Lieve-Vi\'Oliw van llonlogne.

In 130\'i kwam Philips do Sehoonc er rijke goschenluui aanlnc lon om Maiia te hedanUcn voor zijn behoud in den slag \\an Mons-en-l\'nollo. Hel jaai i:i(18 zag de heroi\'indo kathedraal de grootheid en pracht van twee groolo koningrijUon hinnen hare innren vereenigd, ter gelegeni.eid van liet huwelijk tiisschen Isahelle, doehlei van Frankrijke koning, en l\'.dnaid II, koning \\an Kiigeiaiid. In 1^:.360 kwam do kroonpiins Karei IC lli nlogne aan Maria do verlossing vragen van zijn vader, koning .lan II, die in Kngeland in de i;r-vangoms znelitto. Kort daarna word de koninklijke gevangene dan ook bevrijd, en zijn eerste werk was zijn dankbaar hart voor Onze l,ieve-\\ronw van Boulogne, zijne Uovnjdslcr, te gaan mtslorlen, nadut hij als nederige pelgrim de reis van Calais naar Boulogne te voet had algelegd.

Onmogelijk op te sommen het hoirleger van edelen, die nil ganseh hank njk en Bolgie, uil Oostenrijk, uit Savoyo, uit Spanje, uit llahe, ja, tol van vei ie eihuiden, mot don polgrim^tal in do hand. Onze-Lievo-\\ronw van UoulogiK! kwamen vereeren. Nieinand oohlei voor wien do beroemde st.el van Maria een meer gelielkoosd genadenoord was, dan voor 1.odewijk X\' Niet alleen sliebtto hij er twee dagolijksehe Missen aan hel altaar der Moedermaagd, rinar wijdde Ook, voor Maai\' \\N oiidoi beeld geknield, de stad bonlogin nmii Haar toe. ia! bij wilde de stad alleen van Haar, als Su^ereino ontvangen.

om de eer te genieten .Maria\'s vassal genoemd te worden. Daarom besloot hij, (en hij wilde, dat zijne opvolgers hetzelfde zouden doen,) ten einde die suzereiniteit van .Maria te erkennen, Haar jaarlijks een gouden hart te oll\'eren, tegelijk met alle boelen, door de gcrcchtshoven des koningrijks opgelegd, en dit, gelijk hij zeil\' zeide, «om onze groote godsvrueht tot de glorierijke «Maagd Maria, en bare collogiulc kerk van Boulogne, waarin iederen da;;, schoono en groote mirakelen plaats hebben.quot; Sinds dien tijd ontving de hemelselie Opperleenvrouwe, te Uoidogne zetelend, de hulde van bare koninklijke leenmannen, en Karei VIII, bodewijk Xll, l\'rans I, llcndrdv II, Hendrik III, bodewijk XIV en bodewijk XV waren gelukkig, de beslommeringen der grootheid eene wijl te vergeten, om te Boulogne eenigen tijd in gebed bij hunne beinolsche Suzereme door te brengen.

\'t Valt lieht te begrijpen, hoe bezielend die scboone voorbeelden der «aller chrigt;lelijkgt;tequot; koningen op het volk moesten werken. Reeds in 1360, gelijk wij boven zeiden, moebt prins Karei, de zoon van koning Jan 11, schrijven dat alle volkeren voortdurend naar Boulogne stroomden. Wij, die gewoon zijn np de vleugelen van den Mooni van bet eene eind der wereld lot het andere te vliegen, weten nauwelijks wal bet in had, voor honderden jaren, over slechte wegen te voet een lange bedevaart te doen. En toeh kwamen er pelgrims uit alle oorden van Frankrijk, lot uit bot verre Zuiden, een afstand van meer dan duizend kilometers te voet alleggend, soms Inm onderhoud bedelend; en bun aantal werd weldra zno groot, dat ridders zich ver-cenigden, om ben te begeleiden en te besebermen en dat er, behalve de talrijke kloosters en kasteden, waar zij een veilig onderkomen vonden, bospitalon verrezen, om hen te herbergen. Zoo had de stad Abbevillle, in de middeleeuwen zoo beroemd om haar handel, er een gebouwd , zoo bezat Boulogne /.ell er een binnen zijne muren, en een ander te Saint-Nicolas, in zijne nabijbeid, ten gerieve der pelgrims.

De stad Parijs bad reeds van oudsher bare jaarlijksche bedevaart naar Onze-l.ieve-Vrouw van Boulogne, hoe.li wijl het, vooral in oorlogstijd, soms onmogelijk was jaarlijks zoover een pelgrimsreize te aanvaarden, zoo bouwde men buiten de toenmalige stadspoorten in Idi\'O een nieuw Boulogne, genaamd linnlogiie-sur-Seine, ten einde daar, ten minste in tijd van nood, de hemelselie geneugten van bet ware Bonlogne te vinden. Op verschillende andere plaatsen vond dit vrome voorbeeld van Parijs navolging, zoodat er.

tot zelfs in de omstreken van Toulouse, van Bloi.s en Gompiègne kerken verrezen, aan Onze-Lievc-Vronw van Boulogne gewijd.

Hij een zoo groolen toevloed van pelgrims, zoo talrijke hezoekon van edelen, zoo rijke selienklngen van vorsten en koningen, was liet geen wonder, dat de kerk van Onze-I.iove-Vronw te Boulogne tot do rijkste kerken der Gliris-tenwereld gerekend werd. Men inventaris van eenige roerende goederen, legen hel einde der vijftiende eeuw opgesteld, vermeldde onder anderen, omtrent honderd gouden of zilveren reliquie-schrijnen , achttien groote zilveren heelden, een onlHhaar aantal kleine e\\-voto\'s, in goud of zilver, twintig allerkoslhaarste kleeden en twaalf mantels voor het wonderbeeld cene ontzaglijke hoeveelheid diamanten, robijnen, salieren en andere edelgesteenten.

Maar de oorlog kwam en stortte zijne jammeren uit over de gelukkige Maria-stad, terwijl zijn onafscheidhare gezellin, de roolzucht, haar kostbaarheden wegnam. Karei V, in bondgenoolseliap met Hendrik Vlll, stond vijandig tegenover Frans I en den sultan Solinian. De hehzuchtige wellusteling, die van lui eiland (Ur liciliiicn den klassieken bodem van bet anti-papismus maakte, sloeg mei vijftig duizend man het beleg voor Boulogne. Het verraad der llaliaanscbe huurlingen, die grootendeels de bezetting vormden, i\'eikte hem li\' hand, en na twee maanden was de stad aan den Kngelscheii «Paus-koniugquot; overgeleverd. Zijne soldaten, gewis doordrongen van zijne «(\'.liristclijke beleeringen,quot; (1) stormden nog met meer roofgierigheid dan verwoedheid op de rijke eollegiaal los, plunderden haar schatten door zoovele geslachten van koningen en volkeren bijéénvergaderd, verwoestten do Lieve-Vrouw-kapel, en namen bet wonderbeeld naar Kngeland mede. Zoo stond liet beroemde heiligdom uitgeschud en verlaten, terwijl de tegenwoordigheid van den kei-tersrben soldaat op de wallen den treurenden bewoners scheen toe te voegen uhi est Ih\'m (\'onitn .\' waar is nu uwe vermogende Besi-hermster ?

Doch vijf en een half jaar daarna, den 1 quot; Mei U.\'ill, deed de l\'ransche koning Heiiilrik II zijn pleehtigeu intQchl in de heroverde slad, en gaf aan de (lollegiaal een zilveren be.\'ld, in (wn zilveren boot voorgesteld, ten geschenke, (i;u hel igt;p de plaats van bet genadebeeld te slelleu. Hij deed nog meer; hij vroeg aan Kngelands koning het wonderbeeld terug, en weldra stond, gelijk in (lilii, gansch de bevolking van Boulogne schrcicnd van vreugde aan het sti\'.and, om het geliefkoosde beeld in ontvangst te nemen.

(t) Hendrik s.\'hrwf 1\\vco werken ;iU li iitib-and voor dn godsdienslige opvoeding \\an /.yn vuils l bileeiing dis Christen, en De wetcnsi-hap voor etkeu (\'liristen noodzakelijk.

Aanstonds begonnen weder do bedevaarten, gelijk de odorgavcn opnieuw iijkclijk vloeiden, zoowel van liet volk als van Hendrik II en de koningin Catliarinn de Mt-tlicis, zoodat, cïonigo jaren daarna, do rijkdom der Lieve-Vrouwe-kerk reeds een kapitaal van ongeveer honderd duizend franken vertegenwoordigde.

Maar de vrede was van korten duur. Het I\'roteslanlisme, dal, uit den opstand geboren, de groote revolution mot al haar jammeren in den schoot droeg, zou hem binnen kort op vreesolijke wijze verstoren. Do zoogenaamde Miflwldih\' vau den 29quot;\' September liiöT, dio vooral de stad Mines in oon bloed-liad doopte, zou te Doulogne, do stad van Maria, hcrliaald worden. Ileeds waren vele roolgicrige «vrijheidbrengersquot; ia de slad, en had men den li\'quot; October 1 litiT bel genadebeeld vermist. Op Allerzielendag, terwijl men in \'i koor, do getijden voor de overledenen zong, knalden op eens eenigo geweerschoten in de kerk. Dal was bei tecken Ion aanval. 1 en hagel van sicenen werd door de vensters geslingerd, en priesters en geloovigen moesten hun heil ia dc vlucht zoeken. Wat do Kagelscbea gespaard hadden, viel nu onder den moker dezer Vandalen ; zelfs de -teoncn van den vloer braken zij op, om daarmedo do altaren, do beelden, de geschilderde glazon, de banken, de biechtsloelen, kortom, alles wal onder het bereik hunner banden kwam, te verbrijzelen.

Kon schrikbewind van moord ca verwoesting volgde, de lacobijnen niet onwaardig. Hou 2.^}»\'quot; April van \'l volgend jaar werd de orde hersteld, maai lïoulogne was verarmd, ea van bet beroemde heiligdom met zijn wonderbeeld ea zijn schallen, waren slechts de naakte nairen over, en die nog zeer beschadigd.

Nochtai.s, olschoon de schatkist vaa gemeente en land was uitgeput door de langdurige oorlogen en het kort beheer der I\'rotestnnten ia de stad, begon mca do geliefde kerk te herstellen, die ook, eenige jaren later, weder in \'t bezit kwam van baar onschatbaar kleinood, het wonderbeeld. In 1\'iSS namelijk, boorde een Katholiek soldaat hoe een zijner l\'rotcstantseho makkers er zich op beroemde liet l.ieve-Vronwe-bceld te hebben wc^genomea, boe bij tevt rgccf-. bad beproeld bet to verbranden ea in stukken l(! bouwen, hoe hij het onder een mestvaalt had verborgen ea eindelijk in een put geworpen. Waar echter dien put te vinden .\' Dc Voorzienigheid kwam te hulp. Ken eilelman, die van het l\'rotostaatismus tol de ware kei k was leriiggekeenj, bekende aan een kluizenaar, dat men bot beeld in den pul van zijn kasteel

had geworpen, waaruit liet door zijne vrouw was opgehaald, en dat hij hel gaarne zonde lernggeveii. De kluizenaar ging een priesler van lioulogne waai\'seliuwen, en beiden droegen hel wonderheeld met eerbied naar de stad, wier glorie liet geweest was, en hrachlen het bij (\'en der broedenneesters van de oude Lieve-Vrouwe-Broedeischap. Daar wachtte bet totdat de Kerkelijke overheid, na drie en twintig jaren van onderzoek en mirakelen, zijne autlienticiteit voor bewezrn verklaarde, liet duurde evenwel tol IGÜO eer de kerk gerestaureerd was, en men sebrecl\' reeds IGIiü toen de Moeder-(lods-Kapel, door de abside gevormd, hersteld was.

Kn sinds werd de glorie van Onz.e-Lieve-Vrouw van Boulogne in Noord en Zuid, in Oost en Wol verkondigd, want de mirakrlrn werden veelvuldig en de pelgrims zóó talrijk, dat onze Vondel zoude gezegd hebben

„De loftromjiet van uw benijlt;le faam Vult hemd, aaide en zee, met uwen naam.

I)il Vondeliaanseh vers is als de verkorte geschiedenis van ünzo-Lieve-V rouw van Boulogne in de lquot;¹\' en IS\'¹quot; eeuw.

Zoo kwam de groole revolutie. Heeds in IT\'.H werd besloten lot de onteigening van alle kerkeugoederen. De uitoefening van den godsdienst werd verboden, de kerken werden gesloten, en kort daarna de ardiioveu van stad, kerken en kloosters met de heiligenbeelden, op hel plein voor de kerk van S. Nicolaas, verbrand, liet oude wonderbeeld scheen zells den bezetenen der revolutie ontzag in te boezemen; althans het werd nog gespaard, en naaide ondcr-preCeetuur gebracht. Doch de demon der Jaeobijnsclie partij beschuldigde de rcvolulionnairon van Boulogne van gematiglieid, en dezen, bun waren hrldenmoed willende aan den dag leggen, wisten niets beters te doen, dan liet genadebeeld te verbranden en de (lollegiaal te verkoojien. Dit had plaats in de laatste dagen van \'ljaar 1793; kort daarna werd het heiligdom gesloopt.

f.ang treurde Boulogne om zijn wonderbeeld, zijn beroemde kerk, zijn vervlogen roem, zijne talrijke bedevaarlen. Wel bad men eene kopie van hel oude beeld in eene kapel geplaatsl waar ook reeds eenige processien kwamen; maar van hel heiligdoin waren sleelils eeuige brokken van muren over, bet onkruid lierdo op die plaats van wonderen, quot;de wegen Sions treurden, wijl er niemand meer ten feest kwam.quot; I) De Meer eeliler bleel\'niet eenwig verbolgen op zijn erfdeel. Den IH¹ quot; Auguslus i.SiO kocht de abbe llalfreingne den grond, waarop de oude

collegiaal gestaan had ; oonige maaiuien later was hij reeds in \'l bezit van honderd dnizend franken, om daar Maria een nieuw paleis te houwen, en thans verrijst er op die plek, door eeuwen van gebed, van mirakelen, van fillers geheiligd, een der schoonste nieuwere monnmeiilen van hel Christelijk l\'ranknjk. Haar wordt ook nu weer, op Maria\'s bede, voor dui/enden het water des lijdens in den wijn der vreugde veranderd, aan den feestdiseb, door Maria\'s goedheid gespreid.

Nog vele en beroemde .Maria\'s lleiligdommen m «het allerchristelijksiquot; koninkrijk, blijven ter behandeling over; de mij toegestane ruiinle in dit wrrk is eehter aangevuld. Hoe gaarne andere had ik den lezer rondgeleid op den berg Sainl- Mirlu-l, de reusai\'htige granietrots van een kwartier uurs iu omtrek, ter hoogte van vijftig meleis op ruim vijl kilometers alstand van hot strand in zee (l,a Manche) gelegen, waar de bisschop van Avranches, naar luidt di- legende, oii hevel van den aartsengel Michael, in 708, eene kerk -Obouwd had, die later in DUG door den hertog van Normandië vergroot en verfraaid werd, terwijl hij er tevens een klooster het houwen, dat sinds het poleis der engelen werd genoemd; waar volgens de traditie de II. Maagd, met den 11. Michael en vele andere engelen, des nachts r.od lol kwam /ingeii ; waai in 1118 een wonderbeeld van Maria in den br.ind van kerk ni klooster ongeschonden bleef, en waar men behalve dit beeld, ook nog ver-ehillcnde ivliipneeii der Moedermaagd vereerde.

Hoe gaarne zoude ik de groote glorie verhaald hebben van Onze-Lievc-Viuuw van Itontmadoiir, in het diocees van f.ahors, op een hooge rots „eiegcn, als de krans der stad, die met haar eenige straat in diagonaal oen berg opklimt, waar volgens de overlevering Zachaeus uil het Kvangelie ;ils klni/enaar geleefd, en er de eerste Moeder Ciodskapel gebouwd heelt.

waar wi| reeds de majt ^teit van Onze-I.ieve-Vrouw van l.onrdcs bewondcrelen, _{0in (M}. i_m ,j|. /netheid te smaken, die hun tallooze Maria-lleiligdommen ons lin den ; Iti\'lhutmm met zijn genadebeeld, door kleine herders gevonden te midden van een schitterend licht ; .W/v-/Mwc ilc (ionmon — eigenlijk (Uii\'iison. om do veelvuldige genezingen door Haar bewerkt — zoo lielehjk. ,1,1 het heiligdom den naam kreeg vin: de lelie der l\'yroneeëu ; Xoln\'-lKme //lt;• ItiKilosf. met de hei iiineringeii zijner hooge oudheid, waar de 11. Vincentius ,i l\'.mlo het eci.-l die liefde leerde, die later de wereld zou verbazen.

Hoe gaarne had ik bij Dóle den lloelauiluheyg beklommen met zijn heerlijke vergezichten, om te verhalen den eeuwenheugenden roem van Nolre-Dame du Minit-Flolland, waar de II. Linus, de leerling van den li. Petrus, de eerste kapel zou gesticlit liebhen, en waar de H. Marlinus het altaar consacreerde. Hoe gaarne had ik mij verlustigd in het hesehrijven der groote dingen, die Nolre-liaiiw de la Treillt\' in de groote handelstad Rijscl gedaan heelt, waar de 11- Thomas van Kantelberg troost in zijn ballingschap kwam zoeken, waar Inno-centius III en de II. IJernardus do stroonien hunner welsprekendheid hebben uitgestort, waar de vorsten van Europa zich in de wereldberoemde Lieve-Vrouwe-Broederscliap lieten inschrijven, en waar, in den laalsten tijd, de godsvrucht der geloovigcn Maria een ontzaglijken tempel van honderd dertig meiers leogle gesticht hebben.

Helaas! «de lijden zijn boos;quot; (i) de lava der revolutie, die in Frankrijks ingewanden kookt, dreigt ieder oogenhlik uit te barsten, en het schoone rijk van .Maria met rookende puinen le bedekken. Wat zal er dan geworden van die lallooze heiligdömnieti, waar de vrede woont onder Maria\'s moeder-niantel, en de lielde uit Haar Harte stroomt, de lielde, dir verkwikt en sterkt, die verheft en zaligt? \'t Is waar. Frankrijk heelt een groote schuld aan God te betalen, en daarom beknelt de vrees ons don boezem hij die gedachte ; maar toch blijven de hoop en liet vertrouwen ons in de ziel, want Maria, de Bescliermstei van Frankrijk, is de Moe.ier van den God der legerscharen, wiens engel 183.000 vijanden in éénen nacht versloeg ; ;2) Maria is de sli\'rke Vrouw, «schrikwekkeiul als een leger in slagorde,quot; die met haar voet den kop der helsche slang heeft verplet; /.ij is de ware Judith, die ook den Holofernes van het naturalisme of liberalisme kan verslaan ; en neen! niet tevergeefs wordt er dagelijks duizenden malen in Frankrijk gezongen:

Gij hebt mij eene bijdrage verzocb*. over de verheven basiliek en de bedevaart van 0. L. Vrouw van het II. llaii te Issouduo. Moge het bescheiden opstel, dat ik u toezend, aan uw verlangen beantwoorden.

liet was te verkiezen geweest dat deze bladzijden in do Nedei landsehc taal geschreven waren. Maar daar de talentvolle schrijver, die u zijn hulp had toegezegd, verhinderd is geworden, moet ik wel in zijne plaats optreden. Ue vertaling, door n van mijn nederige pennevrncht te geven, zal daaraan wel de letterkundige waarde bijzetten, die er thans aan ontbreekt.

Mijn opstel is liet verhaal van een ooggetuige, die zonder woordenpraal zegt wat hij gezien heelt en er de waarheid van waarborgt. Geheel mijn leven van priester en kloosterling is in de schaduw der basiliek van het II. Hart voorbijgegaan ; ik behoefde derhalve slechts herinneringen, die voor mij zoet en dierbaar zijn, te raadplegen om dat verhaal op te stellen. Eene ballingschap van twee en twintig maanden is niet in slaat geweest om dat alles uit mijn geheugen te wisschen, wat gedurende meer dan vijl\'en twintig mijner levensjaren mijn geliefkoosde bezigheid, ik zou bijna zeggen het voorwerp van mijn hartstocht, is geweest.

Veroorloof mij, Mijnheer de Directeur, van deze gelegenheid gebruik to maken om u mijn innigen dank te betuigen. Gij zijl zoo goed geweest aan de lezers van de Katholieke liluslralie ons dierbaar Liefdewerk bekend te maken, hetwelk zich ten doel stelt om de roeping tot hot priesterschap op te wekken, liet Goddelijk Hart van Jezus, waaraan het is toegewijd, zal u

daarvoor bdoonen, want dank /ij uwe welwillende lussclienkomst, is door do Kallioiicken van Nederland ons . ieldewerk vriendelijk ontvangen. Wij hopen dat liet steeds een meer en meer gunstig onthaal moge vinden.

Woes derhalve duizendmaal gezegend, Mijnheer do Directeur; gij hebt een bijzonder recht op do gebeden van onze dierbare kinderen en op de onze, en zult uwe belooniug vindon in de vrnehten van zaligheid, welke hun arbeid in de toekomst zal voortbrengen.

De dankbaarheid is oen der grootste plichten des harten. Wij laten dan ook geen enkele gelegenheid ongebruikt voorbijgaan om in bet hart onzer kinderen de edele gevoelens te prenten, welke door de dankbaarheid worden ingegeven. Dagelijks moeten zij voor hunne weldoeners bidden, en aan dien

Nu de droevige gebeurlenissen in Frankrijk ook hen gedwongen hebben den weg der ballingsclmp in te slaan en zij met ons de stad Tdburg komen bewonen, zal hot voor ons gemakkelijker zijn om ook do kinderen van dit land op te nemen, die God tot den apostolisehen arbeid zal bestem-inen. Ueeds zijn negen uitstekendo Noderlandsche candidaten aangenomen, 111 ver-schillondo anderen vragen ons dezelfde gunst. Ons huis slaat open, en ons hart eveneens, voor allen die zich aanbieden, bezield met de veieiscbte neigingen en aan al de bepaalde voorwaarden voldoende. Mogen de weldoeners en IJveraars van ons Liefdewerk ons genoegzaam steunen om een

Het Kleine Liefdewerk heeft reeds verschillende goede kweekelingen van bimburgsche afkomst gevormd: een van hen doet te Home zijn theologische studiën; vier anderen volgen den cursus der Wijsbegeerte; een vijlde heelt zijn noviciaat reeds geëindigd, on eindelijk geven drie jongeren, in het vorige jaar opgenomen, ons reeds gunstige verwachtingen.

Sta mij toe, Mijnheer do Directour, hier mijn dank te betuigen aan al de liefdadige personen, die door liunncn ijver medewerken tol den bloei en de ontwikkeling van dit zoo bij uitstek katholieke 1,ieldewerk, dat door /. 11. pius l\\ en diens verheven opvolger Leo XIII gezegend en aangemoedigd werd, /,, i). h M.i de lüsschop van\'s ■llerlogenboscli heeft zich, met zijn gewone welwillendheid, gewaarcligd het aan de licldadigheid zijner onderhoorigen aan te bevelen.

Ik verzoek n nog. Mijnheel ile birecteur, om aan uwe lezers, die in ons Lieldewvrk bel,mg stellen, te doen weten, dat wij niet meer te (lerra, bij

het Seminarie van Haaren, wonen, welk huis ons door Mgr. Godschalk op zoo edelmoedige wijze ter beschikking was gestold, maar dat wij, te talrijk geworden, ons te Tilburg in een grooter huis hebben moeten vestigen. Wij verzoeken dat men ons daar de aanvragen tot toelating der kinderen en de opbrengst der collecten voor het Kleine Liefdewerk doe toekomen.

Aanvaard, Mijnheer de Directeur, de betuiging der innige gevoelens van hoogachting en dankbaarheid van

I. DE VERHEVEN BASILIEK EN DE BEDEVAART VAN 0. L, VROUW VAN HET H. HART TE ISSOUDUN.

De bedevaart van 0. L. Vrouw van het H. liart, reeds zoo beroemd, is nog van jeugdige dagteekening. Nog geen vijf en twintig jaren zijn verloopen sedert hot Goddelijk Hart, in zijn eindelooze barmharligheid, deze overvloedige genadebron geopend heeft, en reeds kwamen pelgrims uit do geheele wereld aan die heilaanbrengende wateren hunnen dorst lesschen. Issoudun, eene kleine stad in het aartsbisdom van Do urges, de oude hoofdplaats van Neder-Borry, werd door do Koningin des Hemels uitverkoren om liet middelpunt te zijn van eene vereeniging van gebeden tot Hare verhooiiijking. Bij de vijftien millioen leden, vereenigd door de banden der liefde, hebben zich onder do banier geschaard van Haar, die niet tevergeefs do Voorspreekster in wanhopige zaken geheeten wordt, en die door talrijke gunsten antwoordt op die kinderlijke en treffende bede: ()nze-IJeve-\\\'ilt;)UW tuin hel II. Unit, hiel voor ons.

In eenige bladzijden de heerlijkheden te schetson van het eerste Heiligdom ter eere van O. L. Vrouw van het li. Hart, den glans weer te geven van die maaydelijh\' basiliek, zooals een dor vrome kroniekschrijvers \\an hare feesten en plechtigheden haar betitelde; in het kort do pracht van dien verheven tempel te schilderen, en do wonderen te vermelden dooi Maria daar uitgewerkt, door hare vermogende voorspraak bij Jezus\' Hut; do groote beweegredenen uiteen te zet\'.en die don sehoonen naam van Ome-Liere-i rouw run liet II llnil wettigen, dat moet ondnonlij\'v zijn. Daartoe zou oen onkel boek-

deel uiel volstaan. Ka (och moeten wij in groote omtrekken die lange ge-scliiedenis, welke zich in zoo weinig jaren ontvouwde, samenvatten. Beproeven wij liet dus, lei wijl wij aan den vromen lezer versehooning vragen, dat wij zoo weinig en met zoo geringe kunst verhalen. De dag zal aanbreken waarop een meer geoefende pen, in dienst van een minnend hart, die Ireflcnde aniialen zal schrijven tot verheerlijking onzer Moeder en lot stichting Harer kinderen.

In haar spitsbogenstijl, m navolging der bouwmeesters van de XIII- eeuw, zingt deze kerk een lollicd ter eere van liet Goddelijk Hurt. Xiet door haren bouwtrant evenwel blinkt zij hel meeste uil, maar wel door de wonderschoone opvatting en kunstrijke uitvoering van haar versieringen. Zij geelt hel leven des Zaligmakers weer in zijn vcrscliillende tijdperken: in Zijn ijmlddijk leven. Zijn xhrit\'lijk leven. Zijn leven van lijden, Zijn leven van vfilwcilijkiiu/.

»Ilet leven komt uit hel Hart voortquot; {Hoek der Spreuh\'ii l\\ -\'ü : wil men dus doordringen lot op den bodem van Jezusquot; leven als God en als Mensch, dan moei men Zijn Hart leeren kennen en doorgronden, lui de kennis van Jezus\' Hart maakt hot onderwerp uil van alle schilder- en beeldhouwwerken, die men in dit Heiligdom aanschouwt.

Hel goddelijk leven van Jezus\' Hart wordt, uitwendig afgebeeld door de ranke torenspits, die lier de lucht doorboort en den schijn heeft als had zij uit de borst des Hemelscben Vaders dat Goddelijk Hart gehaald, waarvan zij de gouden afbeelding draagt. Inderdaad hel Hart is hel zinnebeeld van hel leven \\aii God gedurende de eeuwigheid. De II. Sehrifi bezigt dal woord op vele plaatsen om de diepte der Goddelijke natuur te kermen te geven: II, :/il ii herders ijeven in ir Mijn Imri enz. Hel Hart van God, zoo zeggen de II. Kerkvaders, is niets anders dan bet Eeuwige Woord, dal. om zich in de Menschwurding aan ons te openbaren, gewild heelt dat Zijn menschelijk leven zich geheel in Zijn lichamelijk hart kon samenvatten... . /iehiei dil Hurt dol de mensrhen zoozeer bemind heeft...

Het overige van den voorgevel spreekt ons meer in bijzonderheden van de voorbereiding, welke God aan dr wereld heeli opgelegd, eer II ij baar Jezus r.brigt;tus gal... haar ziet men de Schepping, de Synagoog, .Maria, de Kerk

en de \\poslolen, die allen de komst van (\'liristus en de Gclieimen van zijn Goddelijk Hart, moesten aankondigen.

Het sier/dijk leren van het Goddelijk Hart wordt in het inwendige der kerk afgebeeld .... De zijbeuken zijn bestemd om in hare fresco\'s en geschilderde vensters dil heerlijke onderwerp te ontvouwen. Daar kan men op treilende wijze in het glas gebrand zien dat, wanneer de Zaliginaker predikt, wanneer Hij geneest of vergillenis schenkt, Hij voornamelijk uil de volheid Zijns Harten spreekt, heelt of vergeving schenkt. De muurschilderingen daarnaast geven in de eene beuk de heilige vrouwen, in de andere de heilige mannen te zien, die tijdens hun sterfelijk leven eenige deugd, aan het Goddelijk Hart meer eigen, beoefend hebben.

liet lijdcii.sh\'vcn van het Goddelijk Hart wordt in de welsprekendste tafereelen van Zijn lijden en sterven voorgesteld. Dat vindt men algebeeld in den kruisweg, het werk van een kundigen schilder, die zich met treilende majesteit over de geheele lengte van het schip der kerk ontvouwt.

liet heerlijk leven van Jezus\' Hart kan men onder twee opzichten beschouwen: op de eerste plaats in zoover het in betrekking staat tot de zielen, die nog op deze wereld verblijven, en ten andere Zijn Hemelsch leven. Onder beide opzichten wordt het beschreven in de geschilderde vensters van het middenschip, welke allen in hun voornaamste vakken de Heiligen afbeelden, die in meer innige verceniging met het Goddelijk Hart geleeld hebben, en daarvaip wonderdadige verschijningen en openbaringen, of bijzondere genaden ontvangen hebben. In de bovenste vakken van ieder raam is het verheerlijkte leven des Zaligmakers in den Hemel zinnebeeldig voorgesteld door al die schoone en treilende liguren, welke de II. Geest of de Kerkleeraars van dat Goddelijk Hart geteekend hebben, dal gedurende de gansche eeuwigheid de bron van onze Zaligheid moet uitmaken . . daar ziet men de zon, de Ark des Verhonds, de Tafel van het Avondmaal, de lieldevlammen, het schip dat de haven binnenvaart, enz. enz.

Om in eens al die schoone bladzijden uil het leven van .lezns\' Goddelijk Hail samen te vatten, trekt hel tabernakel, in den vorm van een groot, van glorie stralend hart, de aandacht lot zich en zegt dat daar hel middelpunt is van alles, dat daar alles zijne verklarin- vimll, en dat daar, om zoo te zeggen, het innige leven van Jezus\' llarl zirb vernieuwt ... Daar leeft dat Hart even werkelijk nis ia de borst des Keiiwigen Vaders, en het leeft er een goddelijk leven, dat naar de eenwi-heid opkliml,. . haar is Zijn l.ichaam

Zijne Ziel, Zijn Bloed, evenals Zijn Godheid, verborgen onder de gedaanlen va:i liet II. Sacianient. . . haar veriaeusvt Hij, op onbloedige wijze, op onze altaren bel mysterie van Zijn Lijden en Sterven.... Daar stelt Hij zich op de feestdagen der Kerk voor ons ter aanbidding uit, om ons in die plechtigheden als een voorsmaak te geven van het verheerlijkte leven, waartoe Hij ons allen nitnoodigt.

bekleed, met muurscliilderingen verrijkt en getooid als eene koningin. Een triomfboog versiert baren ingang; twee engelen staan bij de zuilen die den boog dragen; zij schijnen de vrome pelgrims uit te noodigen om tol hunne koningin te komen bidden. Links staat de Engel des gebeds, zooals te zien is aan de uitdrukking des gelaats en aan fieri blik, die smeekend ten Hemel gericht is. Zijne handen omklemmen hel kistje, waarin de geloovigen de geschreven aanvragen om liet gebed der leden van de Aartsbroederschap, en de intenties, welke men in de samenkomsten van iedere week wensclil aanbevolen te zien, neerleggen. De andere Engel vraagt gillen voor de versiering van hel altaar van Maria.

In dil bevoorreehl heiligdom, hel eerste dal aan de vereering van 0. L. Vrouw van bet H. Hart is toegewijd, troont onder den rijken, marmeren troonhemel, die heerlijk met beeidliouwwerk en schilderingen versierd is, hel wonderbeeld, dal op den 8quot;quot; September 1869 namens Pius IX, onsieiielijker en beminder gedachtenis, plechtig gekroond werd door Mgr. den prins van la Tour d\'Auvergne, aartsbisschop van Bourges, bijgestaan door vijftien bisschoppen van Frankrijk, en in de legenwoordigheid van meer dan 25000 pelgrims.

De bouwtrant van deze kapel is sierlijker dan die van het overige der kerk. De bundels van ranke met rijke kapileelen bekroonde kolommen, waarop de bogen van hel gewelf rusten, de schoonc en groote vensiers in spitsbogenstijl doen aan hel glanspunt der bouwkunst in de X.II1 eeuw denken. De versieringen van het gewelf, in azuurblauw en goud op mal witten grond, sluiten zich liefelijk aan bij de duizenden ex-voto\'s in wit marmer, die de wanden, van den vloer lot aan het gewelf, bekleeden, rondom de kolommen opslingeren, en de spitsbogen der vensters omgeven. Die marmerplaten werden geschonken door geloovigen, die in eene gift hunne dankbaarheid voor een verkregen gunst jegens O. L Vrouw van hel H. Hart wenschten uit te spreken.

O, wat zijn zij welsprekend in haar sierlijken eenvoud ! De azuurblauwe leekeningen, waarin zij geval zijn, de gouden letters der opschriften, maken een geheel uil van versiering waarvan men nergens de weerga zal vinden. Hoe dikwijls werd een har;, dal sedert lang voor alle godsdienstig gevoel ontoegankelijk was; dat door de onverschilligheid was uitgedroogd, en slechts door nieuwsgierigheid naar dil Heiligdom gelrokken werd, bij hel binnentreden getroffen, en getuigden de traan in hel oog. hel gebed op de lippen van den terugkeer tot betere gevoolens. dlicr,quot; zoo verklaarde een dier bekeerlingen, «hii\'i bidt irien Icijen z-ijn wil.quot;

Deze mnrmeren ex-volo\'s waren voor rle kapel van 0. L. Vr, te talrijk geworden, en zoo hebben zij ook de muren der basiliek zelve en tot de ellen vlakken der kolummen van het niiddenscbip bedekt. Zij dienen zell\'s tot sieraad voor do vestibule aan den grooten ingang, in dat lieiiigdotn bidden dus zell\'s de steenen mede, die in meeslepende laai den lof van de Koningin des Hemels verkondigen.

Al de versieringen der kapel bebben betrokking op ü. L. Vrouw van bet 11. Hart: boven bel altaar bezingen de l.ngelen Haren naam; aan bel gewell worden Hare voorreebten door de vrouwen van bet Oude Testament voorgesteld; in bel priesterkoor voorzeggende Profeten Hare komst, verbalen de Evangelisten Hare beerlijkbeid en verklaren de Kerkleeraars Hare goed lieden; aan de voeten eindelijk van bet wonderbeeld roepen de armen en de wan-bopenden Hare bulp in. ..

I)e ell groole geseliilderde ramen in de kapel verbalen wal bet II. Hart voor .Maria en wal de Moeder Gods voor baar Goddelijk Kind gedaan beelt. Het grootste, in bet midden, acbler hel sehoone beeld van 0. L. Vrouw van hel H. Hart geplaatst, is in drie vakkon verdeeld. In bel middelste vak boven Maat hot eerste beeld van Maria, betzeUdo dat op hel eerste altaar, aan O. L. Vrouw van hot H. Hart toegewijd, gestaan hoort. Dit dierbaar beeldje is als een reliquie in oen medaillon gevat, die door de Kngelen, daarnaast in hol glas golnand, sohijnl gedragen te worden. In het rechter zijvak staat, een woinig lager, de alt)eelding van Pius 1\\, die hel besluit der plechtige kroning van O. 1.. Vrouw vmi het II. Hart ui de hand houdt; in bet dorde vak links ziet men Mgr. den prins van la Tour d\'Auvergne, den aartsbisschop van Bourgos, neergeknield, die op oen rijk geborduurd kussen de kroon draagt, welke hij aan de Hemelkoningin schijnt aan te bieden.

Vior andere ramen zijn geschonken door Meden die, tijdens den oorlog van bet j.-iar 1X70, door oene bezetting van Pruisen bedreigd werden, doch daarvan do-\'i de voorspi\'aak van O. I,. Vrouw van het 11. Hart op wonderdadige wijze bevrijd zijn gi bleven. Zij wilden bet aandenken aan die ziehlbare besolierniiiig vereeuwigen en ollorden derhalve ieder een geschilderd raam als li \'ken lnii.i.er daiikbaarlioid. lie zes overigen, oven zoovele inonumonlen van dankbaarheid en goii,gt;vruclil, werden door adellijke tamilien ton gescbenke gegeven. Ih | zij ons \\eroorhiold hier oen \'dad/ijde van de Franscho annalen dor aartshroeilersehap nil le sohrijven. VNij kie/.on daarvoor bel liecember-nommer \\.in hel jaar IH.i, omdat daaruit do scbeuking van twee dier ramen blijkt.

De prinses Immaculala van liuurhon, gravin van Bardi en dochter van Fertiinaiid U, koning van Napels en de Beide Sieiliën, hel petekind van Paus Pius \\\\, was den Angusius llt;STi in de trellendsle gevoelens van gelooi en lielde gestorven, hie jonge [n\'iiises had steeds een leedere godsvrucht jegens O. L. Vrouw van het H. Hart aan den dag gelegd, en persoonlijk zooveel mogelijk de verspreiding van deze devotie bevorderd.

Keuige wckon later kwam de graat van Har-li i aar Issoudun te bedevaart. Op drie en twintig-jari^\'ti l^eltij l had liij. na een huwelijk van negen niaanden, zijne gen-alin, en niet haar zijn levermgeluk verluren, en nu kwam li ij aan de voeten van O. L. Vrouw van hel II. Hart het bruidskleed van zijn koninklijke echtgenoute nederleggen. Daarmede voldeed hij aan den laatsten wensch van de [irinscs Imniaculata, die hem stervende gezegd had; „ik verlang dat mijn brnids-kieei. m ie kroon, myn sluier, mi iie diamanten, na mijn dood aan de voeten van O 1^. Vrouw van hel 11. Hart te Issoudun worden nederge egd. Dat aandenken aan mijn gelukkig huwelijk op deze aaide zal een zinnebeeld xiju van d- vereeniging met God in den Hemel, welke mijn deel zal wezen wanneer ik de aarde verlaten hrh.quot;

De Kerw. Tater (\'h valier, superior der Missionnarissen van het H. Hart, droeg aan het altaar van O. L Vrouw het II Mix.tl.r op en bedi\'-nle zi-h daarbij van het prachtige kasuifel, dat de prinses eigei.handig voor hein g«M,.»rdmirlt;l had. De graaf wa^ l.ij de II. Mis te;re;:woordig en had het geluk tol d\'- Tafel des Heen n te naderen Langen tijd bleef hij aan de voeten van Maria neergeknield, biddend vi.or haar die zooveel go.Isvrueht jegens O. L. Vrouw had aan den dag gelei; !, voor zich zeiven en voor de zijnen.

Hel was een heerlijk seli^uwsp.-l dit-n afstammeling oii/.-i Fransehe) koningen daar met zooveel eenvoud en grootheid, m» t droefheid en oii\'.ierw« rping aan G Is li wil te zien bidden.

Iquot;n van hiH\'veei t-.ew ij.i i.i^ J. O L. Vrouw g luipen niet dat kasuifel en dal bruidskleed. Het eeno is een ged icht» li.n aan het leven, het andere aan hel sterven van Hare Koninklijke iid.^heid Maria-Immaculata van llourbon. maar h^ideu verspreiden «en geur van godsvrucht, die aan de II konirgin lila:i.a en den li I.odewijk, koning van Frankrijk, herinnert.

Op Vrij-!.i^ de i 7^\'• Xov inlT 187\'f deden 7. K. H. prins Pobertus, hertog van Parma, en zijn»; genulii:, eei.e zuslrr van de overledene piinses, een bedevaart naar Issoudun, om aan O. L. Vrouw de 1 rnidskroon, d- n sluier en de edelgesteenten van de prinses Maria-lmmaculata te komen o fleren.

Oiid-T die edelsteeneu waren de diamanten, welke de prinses van hare koninklijke moeder geerM had, en ook h l io- daillon, haar door den Paus gesehonken De hertog en hertogin van I\'arm.i wilden persoonlijk h t kosthair aandenken naar het heiligdom dragen, zoowel om le voldoen aan hun eigen godsvr , ht j^\'ens O. L. Vrouw van hel II Hart, als om zich van hunne belofte, aan de overled\'-ue c-daan, te kwijl ■n. /.ij waren vergezeld van Mej. Lasserre, de getrouwe srieodin van de koninklijke lamilie. Alle dn»! knielden op dezelfde plaats, waar eenige dagen vro^-g-r de graaf van Uardi zoo gndvrucht i,ü^r b-den had; ook zij woonden de H. Mis bij en naderden tot de II. Tafel.

Pe basili. k was aan de hertogin van rarma niet onbekend meer, want al betraden hare voeten voor het eersl den drempel van dit heiligdom, r . !s lang had haar edelmoedig hart den weg daarheen ge\', quot;id n. Drie -roote noissief zilveren godslamjen getuigden er reeds van hare kinderlijke dank-baarlfid jegens O. L \\ rouw, en een k,igt;uifel door hare eigen hand geborduurd, even kost baai a\'s dat Vm de betreurde overl\' wlt; rd dien dag bij hel H. Misoffer gebruikt. Evenals de

gn il\' van l\'.arli, wilde le h\'-rtngin van l\'arma een aantal 11 Missen in de verheven basiliek doen le^en, tot zielerust van haar geliefde zuster

Maar d i* was n ■ x, n.-t a • ^ 15ij de I nzichti ;iiig der pra- htige versieringen, welke op dat oog-nbiik w.-rden neg •! : u hl in de kit -l van O. L. Vrouw, die deu tilel van hkin\' Ousilwk v-Tworven had, v^ de her\'Mgiu h -ev-. l wel de geseh i lerde ramen zouden kosten, die men vo-\'rucmeris was t-\' phiai^-n

— „Twee dnizejid \\ ijt\' honderd franken ieder en wij hebben er nog twintig noodig.quot;

— „Welnu, dan wil ik Jat er een met mijn naam en «aliens getcpkend zij.quot;

— „En ik,quot; zoo si)rak do hertog, „wil er eveneens een vfKT mij hebben.quot;

Terstond schreven beiden voor de twee eerste ramen in, welke in de basiliek zouden geplaatst worden.

Toen zij een weinig verder de nieuwe kapel van den H. Jozef zagon, dl.\' rmls hare voltooiing naderde, vroegen de edelmoedige en liooge bezoekers de toestemming om ter eere van den lï Patriarch een steen te mogen offeren, en stelden den Pater Snjterior eene som van trs. .jOO.OÜ ter hand. Toen IIII KK. IIII. Issoudun zouden gaan verlaten zeide ile hertog nog aan Pater Chevalier ; „Wij hebben heden slechts de kleinooden gebracht waaraan onz,; dierbare zusier wegens de daaraan verbonden herinneringen waarde hechtte, maar zij heeft ook aan O. I. Vrouw van hot 11. Hart al hare losse diamanten vermaakt, en o]i ons rust de last om daarmee voor de basiliek een rijke mumirau* Ie doen versieren, op de grootte zooals riierw ons zal aanwijzen.quot; Nog voor bun vertrek werd de gevraagde maat opgegoven.

Naast deze koninklijke vrijgevigheid mogen wij ook wel gewagen van de sehonne koorkap, not lijk borduursel voorzien, en aan de basiiiek geschonken door II M. koi.ingin Margareta, gemalin van Don Carlos, en zuster van den graaf van liardi en den hertog van Panna.

Al die geschenken zijn kostbaar, maar van nog veel hoogeren prjjs is de godsvrucht, ilie ze deed geven, en de blijde hoop en verwachtiog, welke zij aanbrengen en wettigen.

ƒƒlt;■; Ihirl van Jezus terlangl met pracht ru hrcrlijlihcitl lt;/lt;■ woning der l\'rinsrn en h\'miini/en //innen Ie treden, om daar euenrn\'l gecerd le worden nis hel bij zijn lijden werd verguisd, veracht en vernederd. (I)

Zo\' laar het groote plan van (iods bannharligheid, waarvan de uitvoering voor onze eeuw is weggelegd.

liet goddelijk Hart zal nooit in het paleis der koningen binnentreden, zoo het er niet op ile armen van Hlaria, Zijn eenig vaardigen troon, in triomf gedragen wordt.

O. L. Vrouw van het 11. Hart moet de wegen bereiden, de harten van vorsten en vorstinnen stemmen, om hen met Haar te doen medewerken aan den aanstaanden triomf van Jezus\' Hart.

Met vreugde hebben wij de Christenvolken tot U O. L. Vrouw van het H. Hart — zien komen om U zalig le prijzen, (l\'ideniiu ram filiae, el beiilissiniain iiraedicarerunl). Maar ook de koninginnen zijn gekomen en hebben L\' tot o. derwerp van hare loftuigingen gekozen, en wij ge-voi Ideu de hoop in ons leven,

Met de Kngelon des Hemels hebben wij de eerste stralen begroet van dien dageraad, die een vlo; ,1 van genaden aankondigden, ons door het II. Hart van Jezus toegezegd, (lil reginae lauda-vernni earn: qnne est ixla i/une progredimr gunsi (inrorn conturgens i

Zullen wij hier gewngen van de lalloozc harlcti ia verguld brons, zilver of goud, die als guirlanden en festoenen om iiel heilig be id geslingerd zijn? Zullen wij de rijke diademen van goud en kostbare gesteenten lieschrijven, welke de bewondering van fins l\\ /elven opwekten door bunnen rijkdom en kunstige bewerking? Zij zijn de oilers der dankbaarheid van millioenen leden der Aartsbroederschap, die door milde giften behben bijgedragen om bet beeld van hunne llnnclsehe Moeder le kroouen.

Zullen wij het wagen eene beschrijving le geven van de schatkamer, waarin de rijke geschenken, aan Ouze-Lieve-Vrouw van hel II. Hart aangeboden, bewaard worden .\' Onze heperlUe ruimte verplicht ongt; die meesterstukken van kunst en die wonderen van rijkdom siilzwijgend voorbij te gaan; toch willen wij deze heilige plaats niet verlaten zonder hel altaar le hevvon-

• leren, dat er het voornaamste monuinent van uitmaakt. Het lialt verbeven lirrkiliouwwork op de tombe stelt 0. L. Vrouw voor in ziilenile houding en nn\'t iiitjjeslreUe armen ; liet Kindje .lezns staat voor Haar. Alle mensi\'lielijke smarten, vooi\'gesteld door personen in wier gelaatstrekken en houding vertrouwen op Maria doorstraalt, o.ngeven het heilig beeld. Ter weerszijden

m di/c treilende alheelding slaan de standbeelden van den koning Havid en den II. liernardus in .dierlijke nissen. De eerste stelt bel Uude Teslament voor en de andere is bet zinnebeeld van de Kerk, die aan de Moeder van God bare hulde bewijst. Het iwlahU\' is niet sierlijk snijwerk bezel en draagt vier engelenbeeldjes met bamlelieren, waarop de glorierijke voorrecblen van üe Koningin des Hemels ^esebreven slaan.

1\'it lijk ge|)(djeliroineei\'d altaar komt wondersi\'iioon uit op di\'ii willen grond van bet marmer, dat de muren bekleedt en zeil pracht g versierd is. Roven bet altaar en een weinig op den achtergrond slaat het wit marineren beeld van ü. I,. Vrouw van bet II. Hart.

NNal is bet zoet te bidden aan den voet van dal altaar en voor dat heilige beeld! Daar smaakt men de zoetste gewaarwordingen, daar ademt men den lieflijken geur van godsvrucht. Het is er als een henudsche verschijning, waarbij de ziel, van de aaide losgemaakt, in rust verbeert en zich zacht nquot;s\'ort in bet hart van hare Goede Moeder. Daar gevoelt men zich inderdaad dichter bij den Hemel.

Maar belaas! dat vrome heiligdom is thans verlaien. De haat der vijanden van God beeft zijne deuren verzegeld en zijne priesters uit bet land gebannen. Woiiie lezer, wie» deze regelen onder de oogen komen, .-tuur eene bede; op tot de machtige Ma.igd, tot 0. L Vrouw van het H. Hart, opdat zij de vijanden . in Haren Zoon en van de H. Kerk omverwerpe, en Haar heilig lom weer • ; quot;edig voor de liefde en de vereering barer kinderen worde opengesteld. Ja, -ewis, Zij zal zegepralen, Ouze Moeder, over den beiligscbenneuden haat der -quot;ddelfmzen. Laat ons dien schoonen dag vervroegen door onze vurigste ji\'beden !

Maar welk is de ooi sprong van dit heiligdom, wiens pracht wij ter loops ei onvolledig besebiwen lu-hhen ? Dit zullen wij thans in bet kortverhalen.

IV. OORSPRONG VAN DEN TITEL EN VAN DE DEVOTIE TOT „0. L. VROUW VAN HET H. HART,quot;

Men moet tol den 8quot;quot; December 1854, tot, den in eeuwigheid gedenkwanr-digen dag van do dogma-verklaring der Onbevlekte Ontvangenis, opklirnmen om den oorsprong le vinden der vereering van 0. L. Vrouw van liet 11. Hart, zooals die thans bestaat.

Op dien dag eindigden twee priesters van liet aartsbisdom van Bourges te Issoudun, waar zij als kapelanen de heilige bediening waarnamen, eene noveen van gebeden, met bet doel om van bet Goddelijk Hart van Jezus, door de voorspraak van Maria Onbevlekt Omvangen, de stichting al le smeeken van eene «Congregatie van .Missionuarissen van het 11. Hart.quot; Onoverkomelijke bezwaren stonden bun plan in den weg, en slechts een bijzondere genade des Hemels kon die moeilijkbeden overwinnen. Do nieuwe apostelen hadden dit zoo goed ingezien, dal zij zich schrilïelijk verhouden om Maria op eene bij hindert\' wijir te vereeren, wanneer zij door Hare voorspraak die onsebatbare genade verwierven. De Onbevlekte Maagd maakie deze inderdaad wanhopige zaak lot de hare, en op den laalsten dag der novene, den 8*quot; December 18öi, toen de katholieke wereld van vreugde opsprong over de dogmaverklaring, zegepraalde Maria over alle bezwaren : do genade was geschonken !

Ziehier wat er gebeurd was: terstond na de Hoogmis kwam een heer uit do stad naar de sacristie en gat met een geheimzinnig gelaat le kennen dat bij de kapelanen der parochie vvenschle te spreken. De twee jeugdige priesters begaven zieb dus naar de pastorie : «Kerwaanlc lleeren, ik kom ti een goede tijding brengen. Een persoon, hier niet woonachtig en die, niet bekend wil zijn, sebenkl u frs. 20000.00, om le Issoudun een goed werk te stichten.quot; — «Maar welk goed werk?quot; — «Al wat gij wilt, inaar eene Congregalio van Missionuarissen zou dien weldoener zeker aangenaam zijn.quot;

De twee priesters zien elkander met betraande oogen aan, zij omhelzen elkander, zonder dat zij een woord kunnen uitbrengen, want de ontroering doet hun de slem in de keel stokken. Zij begrijpen wat geheim van liefde zich daar ontvouwt. Het is hun of de sluier der toekomst voor hen wordt opgeheven en of zij in eene verschijning, snel als een voorbijschietende bliksem, zien wat strijd hen wacht, welke beproevingen zij zullen doorworstelen,

welke vruchten aan hunnen arbeid vooibeliomlen zijn. Zij werpen zich op ili\' knieën eu offeren zich zeiven op als hiandollei-s, met allen die in het vervolg aan luinnen arbeid zullen deelnemen. Bij voorbaat nemen zij ter Kerc van God en tol beil der zielen, alles aan wat de Zaligmaker bun zal willen overzenden, en sluiten met het Goddelijk Hart van Jezus en bet Onbevlekt Hart van Maria een heilig verbond, dat niets ter wereld meer zal kunnen ontbinden.

Deze religieuze Congregatie ontleent dus haar omslaan aan het Goddelijk Hart van Jezus, doch onder de voorspraak van Maria Onbevlekt Ontvangen. Zij nam steeds toe trots alle hinderpalen, die dagelijks in den weg stonden, doch altijd door haar machtige Bescliermster werden opgeru/md. Maria sebeeu er prijs op te stellen om ten volle de vervulling der belofte te verdienen, door de heide ,-iichlers der Congregatie gedaan. Maar daar lag juist de groote moeilijkheid : hoe Maria op ecne bijzondere wijze te doen vereereu ï Welken nieuwen titel Haar loe te kennen, welke eer Haar te bewijzen, die Zij niet reeds in vroegere eeuwen bezeten bad .\'

Op Zondag den ü¹quot; September IS?»;», bet leest van den II. Naam van Maria, werden de Missionn inssen geinstalleenl door Zijne Kininentie kardinaal Du l\'üiit, aartsbisschop van Bourges, en ontvingen zij olllcieel den naam van ..Missionnanssen van het 11. Hail van Jezus.quot; DicnzeHden dag gaven de Missionnarisscii, be^\'eng om aan Maria hunne helde en dankbaarheid te bewijzen. Haar in hunne gedaebten den naam van \'lt;0. L. Vrouw van het II. Hart.quot; Door een wonderlijken samenloop, zooals de goede. God alleen km voorbeschikken, ontvingen de Missionnarissen dus, op bet leest van den N;iain van Maria zelven, hunnen ollieieelcn naam, en dachten zij voor hunne li; mclscbe Moedor oen naam uit, waarin hunne belde en daiikhaarbeid ten eeuwigen dage zouden te lezen zijn, terwijl bij tevens tie macht van Maria over het Hart van Haren Zoon zou nildrukken.

Weinige dagen mi hunne vestiging plaatsten zij in hunnen tuin, in een prieel van linden hetwelk nog beslaat, een beeld van de Onbevlekte Maagd, inrt bet opschrift, dat toen voor het eerst gelezen werd : Onzf-l.ieve-l\'iviiir run hel II Hart, bid voor ons !

De oorspronkelijke kapel der Dalers, waartoe een stal was ingericht, dreigde tu te vallen, een gedeelte er van lag zelfs reeds in puin, toen zij. in het jaar 1B5T, door de liefdadigheid van eenigc vrome christenen geholpen, de grond-

slagen logden voor een nieuw heiligdom tor eere van het 11. Hart van Jezus, nainens frankrijk, lictwcik door het Goddelijk Hart is nil vorkoren 0111 iiel bovoorroohle land le zijn, waar hol Zijn goddelijke harmliarlighoid zal openharen, en namens do geheele wereld, waarover Jezus\' Hart als Koning en .Meester wil heersohen.

Toen werd het plan gevormd om in de kerk het altaar der II. Maagd toe te wijden aan O. Igt;. Vrouw van hot II. Mart, en Maria, onder aanroeping mot don nieuwen titel, al\' to beelden in oen gosohilderd raam, hetwelk thans m het heiligdom to zien is. Dit altaar en dit raam werden beidon in hot jaar 1860 geplaatst, op don dag, waarop het eerste gedeelte van de kerk werd ingezegend.

Do titel van lt;0. L. Vrouw van hot li. Hartquot; beantwoordt ten volle aan hot vroom verlangen der Paters, want terwijl hij voor hen een middel is om hunne dankbaarheid aan Maria te betuigen, drukt bij tevens uil wal die Moeder van God is in betrekking tot hot Hart van Haar Zoon ; hij duidt Haar almacblige voorspraak bij hel Goddelijk Hart aan en verkondigt dal Maria de Schatbewaarsler is van Zijne genaden en de milde Uitdeelsler van Zijne weldaden ; vorder voorspelt die titel Hare wonderlijke medewerking in do vestiging en de verspreiding van do bewonderenswaardige devotie tol hot 11. Hart, welke zoo voel moet bijdragen lot do zaligheid dor menschon.

hie titel was dus een lichtstraal, hij was hol antwoord van Maria op don wenseh van Hare kinderen.

«O. L, Vrouw van hel 11. Hart...!quot; Die eenvoudige en zoo natuurlijke aanroeping scheen dagelijks zoeter en moer gepast. Hij de meditatie was zij een onuilpullolijke bron van vrome gedachten ; bij bol onderzoek, onder het opzicht der godgeleerdheid, der lossen van de II. Kerkleeraars en dor Overlevering, scheen zij onberispelijk. Kerst werd zij aan bel oordeel van Mgr. la Tour d\'Auvergne, aartsbissebop van Hourges, onderworpen, die haar goedkeurde; daarna versclioen 111 bol jaar IStrJ hol eerste hoekje over de godsvrucht van O. L. Vrouw van hot II. Hart, hetwelk aan alle bisselioppen van Frankrijk Ier booordeoling werd voorgelegd en terstond limine boogo goedkeuring en gewaardeerde aanmoediging vorwiorl\'. De nieuwe titel voor .Maria, die oene uitdrukking is van bol voortdurend geloot dor Kerk, werd alom mei liefde opgenomen. Hij beantwoordde aan oene bolioolte der barton. Thans hehben vierhonderd 011 vijl\'iig aarlshissohoppon en bisselioppen openlijk huuiic goedkeuring aan deze devotie geliecht en baar 111 hunne diocesen ingevoerd.

Wij kunnen met weinig woorden volstaan om aan te toonen hoe deze devotie juist voor onzen tijd geschikt is.

«De Kerk en de Miiatschappij hebben geen andere hoop dan in het Hart van Jezus; dal Hart zal al onze rampspoeden heelcu.quot;

Die woorden vloeiden eens, in tegenwoordigheid van onzen eerwaarden stichter, van de lippen des H. Vaders Pius IX, toen hij in September 1M0 met ontroering op het gelaat de eerstelingen van onze kleine Congregatie der Missionnarissen van het II. Hart zegende. Wie is dan ook in staat om de diepte te peilen van den algrond, waarin thans de wereld onder zedelijk en maatschappelijk opzicht verzonken is? Alles ontbreekt: het geloof, de zeden, de beginselen. Waar is er redding te vinden Luister: «Mijn Hart,quot; hefift Jezus Christus gezegd, «beval alle genaden die noodig ziju om de menschel) uil den afgrond van het verderf op te beuren.quot; (Het leven van de (Gelukzalige Margarela Maria Alaeoque.)

Het Goddelijk Hart van Jezus is derhalve het eenige geneesmiddel. Dat Hart, dat de mensdien zoozeer bemind heeft en door de menschen zonder ophouden met de zwartste ondankbaarheid bejegend wordt, kan alleen nog redding aanbrengen.

Maar wie anders dan Maria zal voor ons bij dat oneindig aanbiddelijk Hart een afdoende voorspraak /.ijn ?

«Ja, Zij is het,quot; zoo roept de H. Bernardus ons toe, «Zij is het, die Machtige .Maagd, voor wie de verheven taak is weggelegd, om voor ons tol Jezus\' Hart te spreken,quot; 1) Maar de taak om voor onzen tijd te pleiten is iiilersl moeilijk, is bijna onmogelijk, is half wanhopig : de Maatschappij snelt haren ondergang te gemoel, de monschen verwijderen zich van God en willen geen redding aaiinrmen. Misschien zag men nooit den Zaligmaker, de Kerk, den godsdienst, de eer en het recht meer algemeen verguizen en bespotten. De dwaling en de leugentaal zegevieren, de bedorvenheid is grenzcnldiis, en vreeselijke plii«eii brengen reeds de wraak van den vergram-den God over de wereld.

«Het kwaad moge vrij onuitroeibaar schijnenzoo antwoordt ons de H. Ephraim: «dal is juist cpno redon waarom Maria uwo zaak in haiulcn z;il »ncmeii, wanneor gij Hare liulp inroept. VYcet gij niet dat Gods Moeder do »lioop is van hen, aan wio inon wanhoopt, npes desperctndorum, de hoop van ))iien die wanhopen, spes (Icspcranlium en ook de iioop van hen die hier op «aarde zelfs geen hoop meer hebben, spes desperatorum.quot; 1)

Hoe kan men duidelijker en stelliger bewijs verlangen, tenzij misschien hei woord waarin l\'uis 1\\ het Gelool\'der geheele Kcik samenvat: »l\'.i is niets wat Maria van Haren Goddolijken Zoon niet kan verkrijgen, wanneer Zij het Hem vraagt.quot; 2)

Maria kan derhalve in de benarde tijden, welke de Kerk en de Maatschappij moeten doorworstelen, over het menschdom de genade van .liv.us llari ui-storten; Zij kun het, Zij verlangt het, Zij verzucht er naar om nis Hare macht te toonen, maar Zij verwacht en vordert ook dat alle haiteii Haar dit onschatbaar voorrecht toekennen, Haar als bet redmiddel in de ure des gevaars aanroepen en zich aan Haar overgeven, om tol hel Goddelijk Hart te genaken, waar wij barmhartigheid en vergeving zullen vinden.

Hierdoor is het dus verklaard waarom in den boezem der Kerk die kreet van hoop weerklinkt en zich aan alle kanten menigvuldiger doel hooien ; nOiize-IJeve-Vrouw van hel II. Hart, bid voor ons!

Die kreet is de oorlogskreet van een heiligen kruistocht, hel is ook de kreet die eene menigte zielen zich doet scharen onder het blanke vaandel van Maria, om ter verovering van Jezus\' Hart op le trekken.

Toekent de nieuwe titel in een enkel woord den liefdeband tusscben liet Goddelijk Hart en Maria, niet minder schoon wordt dezelfde gedachte in hel beeld van O. F.. Vrouw van bel H. Hart uitgedrukt. Een enkele blik op die liefelijke voorstelling zal meer zeggen dan een lange redevoering: men kan zich niet verzadigen in het aanschouwen van dit beeld, dal hel hart en het gemoed aantrekt en gevangen houdt.

Onzo-Kicve-Vfouw van het II. Hart wordt afgebeeld in de liefelijke gedaante van ceno .Moedermaagd, in de zielsverrukking van gebed en belde Hare oogon rusten met onuitsprekelijke teederbeid op Jezus, de gezegende vrueiit van baar vlekkelooze Maagdciijkbeid. Zij is als de bruid uil lui Hooglied, die alles rondom baar vergeel en in de verrukking der vreugde uitroept: «ik beb bem gevonden, den welbeminde mijner ziel, ivveiti quein ililiqil anima men //««(//i.v/ III i . Ziedaar bel voorwerp van mijn eeuwi-c bespiegelingen, ik zal bem bij mij houden en niet laten weggaan, h\'nni enm nee dimillivn Ihitl III. M. Onverbreekbaar zijn de banden, die mij aan bem beebten, hij heeft mijne bede verhoord toen ik smeekte: mijn zoon, geef mij nw hart, pnicbe, /Hi mi, cor Ininn mihi. gt;iiieuk. i:!, 20.\'

tuize aandaeht; bet is hel Woord uil liefde lot ons menseli geworden, het is de Zonn \\au Ciod, die Maria ils Zijne Moedei erkent.

Hel Kindje slaat daar, n Zijn lielehjkc kindsheid en de 111:1 jesleil van Zijn goddelijk wezen. Mei de eene band inont het aan hemel en :1:11de, aan engelen en men-seben, aan i eidil vaardigen en zondaars, aan de voorbijge-u iue en toekomende eeuwen,

Zijn Harl, bet waaiai\'htig biandpnnl van de liefle, de bron van alle geir.den, 1, i uiiddiMipnnt en hel koninkrijk \\an alle haiien. De andere band wijgt;t _ni( ( , | I, gebaar, dal de pen niel kan weergeven, op Maria, de bevoorreeble llezilslm van dal lloddelijk Hul, op Maria de Meesleres van dal koninkrijk,

,■ Uitdeelsier ZijmM genaden, op Mana, die den roemvollen tilel draagt \\au «Oiize-I.ieve-N rouw van bel 11 Harl.quot;

koml allen tot Mij, sclnjiil liet Kimljc .liv.ns uit to loopon: Mijn Hart zal u allen verrijken, niiiar wi\'inii, ii tot .Maria die 11 den sleutel van iioett, tot Maria, die de Seliatbewaarsier is van al Mijne gunsten.

Nauwelijks was de Zoete Naam van ü. I.. Viouw van het H. Hart in de wereld bekend en haar afbeelding hier en daar vcrsiueid, ol\'er ontkiemde in de iiarlen een kinderlijk verlrouweii. Men gevoelde zich gedrongen om zich in een gezamenlijk gebed te vereenigeii en alzoo de milde Schatbewaarster van Jezus\' Hart op eene meer bijzondere wijze te verecren. Velen schreven naar Issoudun om van 0. L. Vrouw de vurigst gcnvcnsehle gunsten al tc sineeken, om Haar de mocilijksi,- zukni aan te bevelen; vele anderen zonden hun naam in om dien te plaatsen up de lijsten cener vereeniging, welke nog niet, zells niet in ontwerp, bestond, en talrijk waren zij die er op aandrongen dal men zulke vereeniging zou oprichten en als gunst verzochten om onder de eerste leden opgeschreven te worden.

/ |) ii M^r, de la Tour d\'Auvergne, aai t-bi-schnp van ISourges, meemlc ₍|i₍, brieven eene vingerwijzing Gods te zien, en maakle zijn vcrlan; en kenbaar dal men spoedig zou overgaan tot het oprieliten van eene vereeniging, welke zooveel goeds beloofde. Op den i\'.fquot; Januari 18G-i, den lecsldag van don 11. Kraiieiseus van Sales, keurde /. 1». II. lt;le statuien der nieuwe broederschap goed, waardoor deze bij bisschoppelijk schrijven, volgens de kerkelijke voorschririen, regelmatig werd ingesleUl in de kapel der Mission-

Den \\pril daaropvolgend trad de broederschap vooi hel eerst in het (ipcnhaar op; dien dag begon zij haar openhaar leven, hare rcgohnalige samenkomsten, haar ijverig werken en haai gebeden, w«;lkc mei de sclnlle-

rendsh- uilkomslon bekr.....ld /.ouden worden. Mgr. de Charho........ oud-bisschop

van Toronto, wagt; bij deze eer-Ie vergadering, welke onder vooiv.illcrscliap van den aartsbisschop van Bourges gehouden werd, tegenwoordig en verkondigde voor hel eerst van den preekstoel den lof van 0. L. Vrouw \\an het 11. Hart.

liuitengewoon talrijk was opgekomen en den gloed der vreugde op het gelaat droog. Het scheen dat Issoudun een voorgevoel had van de gunsten, welke O. 1,. Vrouw van het H. Hart over de stad harer keuze zou uitstorten en van den roem, die aan de jeugdige broederschap weldra over de geheelc wereld zou ten doel vallen.

Als een goddelijk vuur, dal dooreen hemelschen adem wordt aangewakkerd, verspreidde de vereeniging zich met verwonderlijke snelheid over het geheele hisdom, over geheel Frankrijk en zelfs over de meest afgelegen landstreken. ■Men had nauwelijks den tijd gehad om over de spoedige opkomst van deze devotie na te denken, toen er reeds uit de vijf werelddeelen getuigenissen van instemming en dankbaarheid ontvangen werden.

Het doel van de broederschap van 0. L, Vrouw van hel H. Hart is om ecne goede uitkomst af te sinceken voor alle moeilijh\', uiterste en wanhopige (lernltcii, d. i. dat de ellenden, de zorgen, het verdriet, do behoeften van allerlei aard in de gebeden der leden worden aanbevolen. Men mag gerust verklaren dat alle lijden in het hedigdom van Issoudun wordt aanbevolen, en er samenvloeit in oen onweerstaanbaar gebed vol smarten, zuchten en hoop, hetwelk aanhoudend opklimt lol Maria en door haar tot de bron van alle genaden, het Goddelijk Hart van Jezus. Gedurende het laatste jaar, van I .hun 1881 lol \'!1 Mei 1882, ontving de Directeur-Generaal der broederschap meer dan een miHincn vier honderd zeven en twintig duizend acht honderd 1.1.427.800) aanvragen van gebeden, die door hem in de Zondagsehe oefeningen aan de leden werden aanbevolen. De Annalen der broederschap, welke te Issoudun worden uitgegeven, brengen deze aanbevelingen over de geheele wereld rond.

Op deze uitingen van geloof en liefde, op dit eindeloos gebed dat tot Haar opstijgt, antwoordt O. I.. Vrouw van het H. Hart met talrijke genaden. De Koningin des Hemels deell met vei wonderlijke mildheid geestelijke, en tijdelijke gunsten uil; onder de geestelijke genaden ziel men een aantal onverhoopte bekeeringen, bijzondere voorlichtingen, zoete en machtige vertroostingen en versterkingen ; als tijdelijke gunsten worden vermeld : onverwachte hijl|), nooit gehoopte gunstige uitkomsten, overwonnen bezwaren, ontweken gevaren, verwonderlijke genezingen, enz. Dat alles wordt verkregen door het gebed en de toevlucht tol O. L. Vrouw van het H. Hart, door de aanroeping van Haren zoeten naam, soms ook wel door cene eenvoudige medaille of een beeldje.

Deze koninklijke mildheid van Onze Goede Moeder geelt velen aanleiding tol bewonderenswaardige dankbetuigingen ; zij kunnen de erkentelijkheid voor de verkregen weldaden niet verborgen houden. Hun dankbaar gemoed uit zich in alle tonen en onder allerlei vormen : iu roerende brieven, sehoona gedichten, ex-volo\'s, lampen en kaarsen voor het beeld \\au hun almachtige Weldoenster in de 11. Missen van dankzegging, in bedevaarten naar bel heiligdom van Issoudun ol\' andere bedehuizen aan 0. L. Vrouw van het II. Hart toegewijd. Hel getal der verkregen gunsten, waarvan gedurende het afgeloopen jaar aan den Direcleur-Generaal verslag werd gegeven, bedroeg zes duizend achl honderd negen en vijftig (6859) waardoor hel gezamenlijk aantal van verslagen tol dankzegging, welke sedert do instelling van de broederschap zijn ingekomen en die allen zorgvuldig in de archieven van het heiligdom bewaard worden, geklommen is tot drie honderd zeven en laehliij duizet\'d vijf honderd drie en necjenlKj. (387.59^).

Hieruit kan men gereedelijk de verklaring afleiden van de vraag hoe het komt dal allerwegen zooveel nieuwe leden zich in de aartsbroederschap hebben doen inschrijven. Immers de veieeniging van hel gebed is over de geheele wereld verspreid ; zij heeft bare afdeelingen, welke de namen opnemen en groepeeren, en eveneens de aanbevelingen en dankzeggingen in ontvangst nemen; verder brengt zij zooveel verwonderlijke en vertroostende vruchten voort, dat men bijna niet kan weigeren om er lid van te worden. De nieuwe inschrijvingen blijven dan ook voortdurend aanhouden; zoo gal het afgeloopen jaar een honderd negen duizend vijl honderd dertitj nieuwe leden, waardoor het geheele ledental in ronde cijlers klom tot veertien millioen zes honderd neyentiij duizend (li.690.000.)

De Fransehe Annalen deelen in ieder nummer eenige van de zoo talrijke verkregen gunsten mede, waarvan bel verslag werd ingezonden.

klommen is, maar meenen er op te moeten wijzen, dat zeer zeker niet alle verkregen genaden daaronder begrepen zijn. Want vooreerst zijn er velen die hunne dankbetuiging, hetzij uil bescheidenheid, hetzij om eene andere reden, niet openlijk durven uilsproken, en ten anderen mag men wel veronderstellen dat er ook zijn die zich maar weinig dankbaar betoonen voor de groote gunsten, welke hun op voorspraak van O. L. Vrouw van hel II. Hart geschonken werden. Laat ons tot stichting van den lezer hier nog eene bladzijde uit de .inuulen van de maand Augustus 1879 overschrijven.

No. :•:)*i J.\')»\'. Zuster Eleazar Maria, -lie reeds langen tijlt;l aan eene sleeiiende ziekte geleden en hare krachten nagenoeg geheel verloren had, was verpliclit otn zich in de eerste dagen van Februari 1871gt; naar de injirniehe te begeven.

Dn geneesheer scheen in het eerst hare /lekte niet goed to kennen; het kuchen tier ?,irke scheen een aandoening van de horst aan te toonen, en daarom deed hij haar achtere nvlt;\'I^ens • • mge Spaimsrhf rlurjcn op de borst leggen, zonder dat daardoor evenwel do kwaal verminderde.

De zieke, die hare med\'v.usters wegens hare gedwongen rust met bezigheden ovuladen zagj wildo beproeven oin /.elve haar werk weer te doen, niettegenstaande de geneesheer haar een lang duri^-\' rust had voor^-chrevcn en haar dan ook voorspelde dat zij weldra opnieuw zou inslorlen.

Deze voorzegging van den dokter werd spoedig hewiiarheid, Meeds tegen hall .Maart za^ zusier Eleazar zich. hoe ongaarne ook, weer genoodzaakt naar de ziekenzaal te gaan. De vei. zwak king nam de overhand en hare krachten namen trapsgewijze al\', zoodat /ij het bed moest houden. Verder kwamen weldra nieuwe kenteekenen den waren aard harer ziekte aantoonen. Ijij een aanhoudende koorts, die voor geen geneesmiddelen terngbleef, voegde zich een alge-nicene verdooving, vooral in den rug en de geledingen.

Kerst was de zuster daarover verbaasd, ma.ir weldra begreep zij wat die vreemdsoortige verdooving voorspelde, want hare heeimn, dit- toch reeds zoozeer verzwakt waren, weigerden haar nu allen dienst. Jk kon mij daarvan ten voile overtuigen toen ik eens op de ziekenzaal kwam, op het o\'genhÜk dat men de zuster uit haar ziekbed geholpen had. In tegenwoordigheid van hare overste verzocht ik haar, op de armen van twee zusters leunende, eenige schreden te gaan. Nog had zij geen drie schmlen gezet of zij viel uitgeput in haar leunstoel neer, hoewel zij aan weerszijden ondersteund werd. Daarbij stroomden haar de tranen uit de oogen ten bewijze dat zij v--! leid, maar ook en nog meer dat zij bewustzijn had van het gevaar en do gevolgen van hare kwaal.

Kr viel dan ook niet meer aan dcu aard der ziekte te twijfelen; het rugu\'¹ graalsmerg was •i ingelast, zooals de gem t sheer dan ook bevestigde. Tot meerder zekerheid evenwel nep hij t\\\\ee zijner collega\'s in consult, maar hun gevoelen kwam overeen met het zijne, en eenstemmig v hr ven zij zes listels langs den ruggegraat voor.

Het wa;; toen in d.....rste dagen van d- (i ,. de Week. Hoe zou het mogelijk zijn om bij zoo

ernstige kwaal zich niet te herinneren dat in de/clfde ziekenzaal, driejaren vroeger, eveneens in \'Ir lioede dezelfde ziekte eenr andere zuster had aangetast, aan wie O. L Vrouw van

h\'t H. Il.irt [dotscling de gezon Iheid had ternggesi honken ? Hoe zou men daar de noveen en de nezing van zuster St. Capiiiis kunnen vergeten ?

l aat ons W n^hg een noveen tot 0. K. Vrouw van het il. Hart beginnen, welke op Donderdag in do l\'ai ;h.\\e\'k, o[» den verjaardag der genezing van zuster St. (\'aprais, zal eindigen, zoo wilde het algemeen gevoelen.

Dgt;\' novcn werd begonnen en wel met een vast vertrouwen. Niettemin werden de koorts, het lij\'\'en en de v rzwakkü ^ heviger en grooter. De zieke kon haar sponde niet meer verlaten ZMüd\'T gevaar te lodjea van in llauwte te vallen. Zoo brak de Donderdag aan, waan-p men ii gt;iii\' • ha-! m i!. I ; het sluiten d«*r n- T-- u, naar de kapel van lt;» I, Vrouw van h\' t 11 Hart t \'in , om haar de 11. Mis te laten bijwonen, welke tot hare intentie gele/.en werd en waarl ij /[\\ lilt;t de li Tafel zou naderen. Maar hoe de zuster over te voeren V Hoe zou zij gedurende de H. .Mis het in haren leunstoel kunnen uithouden? Op d» ze vragen viel het antwoord niet li\' hl te geven.

De arm»\' verzwakte zuster wordt dan naar de kapel gedragen en in haar leunstoel bij het altiir van O. K. Vr-tuw van het II. Hart geplaatst. Zij communiceert en alles gaat goed; men wacht niet anders dan de genezing! Maar de 11. Mis i.s gelezen, de gel» den der noveen ge stort, en toch staat zij ni- t op, to h gaat zij niet ! Wat ni\'lt;t is, tot groote verwondering van e.\'n i\' d-r, zij w t-it in haar leunstoel weer wt. .^« dragen \'

Het was evenwel geen valsch gevoel van vertrlt;Miwen dat doi-r aller ziel was gevaren: Onze-Ki\'vc.Vrouw ha-I, zooals Haar gevraagd was, c • glt; fi-zing toegestaan. Maar alles was zoo zacht en stil geschied dat geen uitwendig teek-a het wonder aangeduid had Het was noodig dat ee:i nieuwe beproevin;.: aan de krachten der zieke o| l,quot; !* u\'d, hel door Maria, gedurende het I! Misoffer gewrochte wonderwerk kwam aan den dag brengen

Zuster Kle.uar wordt daa w- i;^\'draden M iar op h\' t oo^.-nblik dat de dr.iagsters een minuut inlra.^ien, alvorens zij de trap l-r i quot;rmen^ gaan l \' klimmen, zet zij. geli-e izarnende aan een

nieuw gevoel van vertrouwen, den voet op den grond, verlaat haren leunstoel, bedankt de draagsters, en beklimt, .slechts op den arm van eene medezuster leunend, de twee trappen die naar het kwartier der zusters geleiden.

Boven gekomen loopt zij, onder het oog der van verwondering opgetogen zusiers, die in allerijl toegesneld zijn, de lange kloostergangen op en neer. De goede Moeder-Overste doet haar een halve tas chocolade uitdrinken om bare krachten meer op te wekken, waarna de zuster, gedu. rende den tijd dat een rozenhoedje tot dankzegging gelicden wordt, hare wandeling vlt; ortzet en

gedurig vaster in haar gang wordt..... Zuster Eleazar was genezen; ons voorgevoel had ons niet

Des avonds moest ik von de zusters, ter gedachtenis der genezing van zuster St. I\'aprais, eene instructie houden; daarbij was eene zuster meer tegenwoordig, en deze was zelfs het eerst gekomen dat was de zuster die zelve dea morgens genezen was,

O I, Vrouw van het II. Uart bad zelve den verjaardag van de groote gunst, welke Zij drie jaren vroeger op dien dag had toegestaan, willen gedenken door ons vertrouwen met een nieuwe genezing te beloonen. Met hoeveel vreugde zongen wij Haar dan ook haar eigen danklied, Haar heerlijk .Magnificat toe, om Haar geheel onze dank baarheid, geheel onze liefde te betuigen!

Sedert den dag barer genezing heeft zuster Kleazar haren post in de apotheek weder aanvaard, en zij gebruikt de haar do ir ü. L Vrouw hersehonken gezondheid om bare liefdezorgen aan de talrijke zieken van ons buis te besteden,

De talrijke genaden, door de voorspraak van O. I,. Vrouw van het H, Hart verkregen, liebhen het verlangen opgewekt om in de kerken, m de kloosleis (gt;11 ook wel in de butgerluii/.en eenig monumenl ter eere dier Goede Moedei\' op te richten. Zoo oiilstoiKlen die talrijke! heiligdommen en kapellen, Haar ter eere geslielit. Wij kunnen daarover hier niet ut hijzondcrlieden treden daar ons de noodige niirate onlhreekl : het zij gonocg dat wij zeggen dat men ze in alle landen, tol in de versl verwijderde Missiën vindt. l)e lielde tot ii I, Vrouw van hel II. Hart, de hegeerle om in hare gimsleu Ie deelen, de dankhaarlieid voor eenige nilslekende genade, waren even zoovele he-weegredenen voor die zoo talrijke sljchliiigeii. Zoo werd de bruederxdiap van Onze-Lieve-Vronw van hel II, Marl Ir Sittard, in Liinhurg, opgei ieht (leen lezer dn\' hathoUflr llluMmlic die niet de praehlige kerk kent, door de l.erw Zusters I rsulinen in die sl;id ter eere van O. I. Vrouw \\aii het II II,m gebouwd. Allen kennen den buitengewoiien toeloop van vrome pelgrims, die zieh m dat gezegend heiligilom verdringen, wiens sliehling van zoo wonderlijke Ittssehenkomsl der Voorzienigheid geiuigl.

Nimmer zal ik mijn eerste bezoek aan dal bevoorrechle lieihgdom vei\'gelen, H i was den In ¹ Xovaunber tsisn, Wij hadden I i uiknjk, lm ^esolge dei

uitdrijving van de religieuse Congregaliën, verlaten om ia hel katholieke Xoord-Brabant, waar Mgr. Godschalk ons met zooveel liefde opnam, een schuilplaats te komen zoeken.

Wij hadden onze basiliek van I- oudun zien sluiten en onze ordebroeders met geweld uit ons klooster zien verdrijven; onze ziel werd door het gewicht van een nijpende smart neergedrukt. Na een moeilijke reis hadden wij reeds den gastvrijen bodem van Holland betreden, en nog was onze geest met duizend bittere gedachten vervuld. Wij traden het gezegend heiligdom van Sittard binnen, waarvan de vriendelijke naastenlielde der Kerw. Moeder-Overste ons de deuren had geopend. O, toen verdween al onze droefheid, wij vonden in het land der ballingschap onze hemelsche Moeder, O, L. Vrouw van het H. Hart terug. Zij stond daar, evenals te Issoudun, toelachend en goed, die almachtige Beschermster in alle wanhopige zaken. Wij droegen Haar onze ballingschap op, en de zoetste vrede nam de plaats in van de droevige gedachten, die zoo even nog onze ziel neerdrukten.

Gelukkig oogenblik! Het duurde maar eon seconde, maar het was een zoete seconde, wier uitwerkselen thans nog voortduren.

01 duizendmaal dank O. L. Vrouw van liet 11. Hart, onze zoozeer geliefde Moeder!

Ook al onze erkentelijkheid aan de Kerw. Zusters, die met zoo hartelijke naastenliefde ons, arme ballingen, ontvangen hebben 1 De kerk van O. L. Vrouw van bet H. Hart te Sittard is dan ook eene dochter van Issoudun, en dat grootsche gedcnktceken van godsvrucht en levendig geloof dankt mede zijn ontstaan aan dit vruchtbaar middenpunt van genaden.

Misschien vraagt de lezer zich af, waar thans de zetel is der aartsbroederschap van O. L. Vrouw van het H. Hart, sedert de Goede God, om redenen •lie ons kortzichtig verstand nog niet kan bevatten, beeft toegestaan dat dc basiliek van Issoudun gesloten werd.

Paus Leo XIII, wien de eer van Maria zoozeer ter harte gaat, heelt daarin voorzien en den zetel der aartsbroederssdiap, zoo lang dc vervolging duurt, overgcbraclit naar de parochiekerk te Issoudun, en aan die kerk voor den-zelfden tijd alle voorrechten dor basiliek van het H. Hart geschonken. De samenkomsten \\an de leden der aartsbroederschap hebben derhalve nog plaats te I--oudnn, in de parochie!.erk, waar lederen Zondag en Donderdag de aanbevelingen, die uit. alle werelddeelcn inkomen, worden voorgelezen, en waar ook een beeld van O. L. Vrouw van bet H. Hart staat, aan welks

voelen de gebeden gestort, de 11. Missen gelézen worden en zonder opnou-den, dag en nacht, meer dan honderd lampen branden. Daar komen ook de talrijke vrome pelgrims voor hel bechl van t). L. Vrouw bidden, hare voorspraak afsmeeken en worden hunne gebeden verhoord; daar komen zij aan hunne Moeder, die door de goddeloozen verguisd wordt, hunne hulde en liefde tot eerherstel aanbieden. Vervolgens gaan zij met veel godsvrucht voor de gesloten deuren der basiliek knielen en op de trap voor den ingang hun offer van bloemen en tranen ne -rleggen. ledoivn dag worden daar door vrome handen nieuwe bloemen neergelegd, als een protest van liefde en eene genoegdoening voor de heiligscliennende boosheid.

Ook Rome bezit eene basiliek van 0. L. Vrouw van het H. Hart, welke wij eveneens aan de milddadigheid van Leo XIII te danken hebben. De li. Vader wilde dal de oude kerk van den II. Jacvbm der Sitavjaardcn, die door de Missionnarissen van bet H. Hart voor ontheiliging en geheel verval bewaard werd, aan de almachtige «Voorspreekster in wanhopige zakenquot; zou worden toegewijd. Zij werd door Zijne Eminenlic den kardinaal Monaco de la Valelta, vicaris van Z. H., plechtig geconsacreerd op den 7^,lequot; December 1881.

De basiliek van Issoudun werd in weinig tijd eene bedevaaitplaats, waar de Katholieken van bel aartsbisdom van Bourges, van Frankrijk en de geheele wereld samenstroomden. Reeds in bet jaar 1864 begonnen de pelgrims het Heiligdom van 0. L. Vrouw van het 11. Hart te bezoeken, en sinds dal jaar klom hun getal zonder ophouden. Dagelijks, ook gedurciule hel sircnge jaargetijde, bracht do godsvrucht, het verlangen naar eene genade welke men wilde afbidden, de dankbaarheid voor een verkregen gunst, een aantal Katholieken, zelfs uit de vers! afgelegen landen, aan de voeten van Maria\'s Wonderbeeld. Wie kan het getal der kinderen van Maria tellen, die aldus de hulde hunner dankbaarheid en liefde, van bun verin ai wen en smeekgebed voor de voelen hunner Goede Moeder kwamen neerleg-cn. De lijsten, waarop alleen de priesters hunnen naam ni(gt;;;en inschrijven, die hel geluk hadden om in het gezegend heiligdom de II. M s op te dragen, vormen reeds onderscheiden boekdeelen; en iech verlaten nog de meesten het heiligdom

zonder deze herinnering aan hun aanwezigheid achter te laten. Wanneer mi het getal priesters reeds zoo aanzienlijk is, hoe zouden wij dan dat der leeken kunueii schatten, hetwelk dagelijks zoozeer toeneemt. Na de afzonderlijke pelgrims kwamen de processies, welke thans zoo talrijk zijn dal \\mj ze niet allen kunnen aangeven: wij zagen er uit alle hisdommen van Frankrijk, Italic en België; ook zagen wij er meermalen NeJerlandsche pelgrims, wier levend gclool\' ca groote godsvrucht ons uitermate stichtten.

De bedevaart van den 8quot;\' September 1873 was wel de schoonste van allen: /.ij was in waarheid kalholick d. i. algemeen. Alle volkeren van Europa, bij welke de godsvrucht jegens O. L. Vrouw van het II. Hart ingang had gevonden, waren dien dag verlegenwoordigd door een groep van pelgrims en eene banier. Gedurende do heide feestdagen telden wij 30,000 pelgrims uit alle oorden; dnch ook na die dagen bleef de toeloop aanhouden. Meer dan iinr hoiulcnl bmiicreii werden O. L. Vrouw van het 11 Hart aangeboden; iedere banier was door hare pelgrims omgeven, die haar ook bij de groote piocessie, welke de leesten zou besluiten, volgden.

liij die gelegenheid was het dal de Zeer f.erw. lieer Kijkers, toen Ihrecteur van hel liigt;schoppehjk College te Roermond, en leider van de Nederlandse he bedevaarlgangers, iu verheven taal, in tegenwoordigheid der bisschoppen en eene overgroote menigte volks, tie opkomst verhaalde van de devotie van O I,. Vrouw van hel II, Hart te Sitlanl en iu geheel Nederland. Welsprekende redevoering, waaraan de herinnering nog niel werd uitgewischt in liet hart van hen, die het geluk hadden den redenaar te hooren.

Ken der rijkste banieren was die der Nedeiiandsehe pelgrims. Wij weerstaan dc begeerte niel om hier al te sehrijven wal in de \\nnalcii van O. L. Vrouw _v3ri iirt II Hart, in hel verslag der groote feesten van 1X7.\'), daarover aan-quot;eteekend werd; Div.e banier, van eene koninklijke pracht, i- een waar ineesterstiik van kunst. Namens de Nederlandsclie leden der aartsbroeders-schap vervaardigd, draagt zij de nationale kleuren; bestemd voor liet heiligdom van Issoudun, iaat zij voor aller blikke...... verdienstelijk seliildervverk,

het zoete beeld van O. I. \\ rouw van hel II Marl seliilli\'ien ; als eene dankbetuiging voor al het goede, wal de aartsbroederschap m die verre gewesten heelt ml gewerkt, vertoon! zij. in drie en dertig kostbare steenen, hel rozen-t,oed|e van lt;gt; I.. Vrouw van hel 11. Hart, waarvan de Kerw. Ibgt;ei Hijkers, ile leider der NederlaiiM\'he pelgrims, ons de IrelTende geschiedenis mei zooveel \\velsi)rckendheid goeheist heelt. F.indelijk beladen met de wenschen en ge-

beden van drie mülinen achl honderd duizend leden der aarlshroederscliap (in Nederland en België) horliaalt zij telkens den dubbelen kroel, die ml zooveel liarlen opvvell en in gouden leners om bel beeld der H. Maagd gesebreven staal: «Nederland bemint L\'! — Bescherm Nederland !quot;

Al deze banieren worden bij de jaarlijkschc processie op den 8quot;\' September omgedragen, en versierden op de groole feestdagen de basiliek, toen de schandelijke zegels eener goddelooze regeering bare deuren nog niet gesloten hadden.

Onder de pelgrims, die de leesten van den 8quot;\' Seplember 187;! te issoudun bijwoonden, bevond zich eene jeugdige dame, die een alstand van verscheiden honderd uren had afgelegd met het eenige doel om do bekeering van haren broeder af te smeeken.

Zij heeft die groole gunsl niet alleen verkregen, maar ook vooral geweten dat luiar gebed verhoord \\va •. De barmhartige liefde van .ie/.iis\' Goddelijk Hart, die dc/cn verloren zoon ging opzoeken, wilde zich eerst aan die ijverige ziel doen gevoelen en haar een voorgevoel geven dal de gevraagde gunst toegestaan was.

Ken brief, door baar uil Issoudun aan baren broeder geschreven, onileent aan dien zoeten indruk der verkregen genade een toon zoo roerend, dal hel verstoktste hart er door bewogen zou worden. Wij meenen onze schels over l-soudun niet helei te kunnen besluiten dan door eenige uittreksels aandien brief te ontleenen, die in zijn geheel in bet verslag der feesten voorkomt.

O, als Haar znu mocht. Lieve Broeder, als gij O I. Vrouw van hot II. Hart nioihl aan M.hmnveii, «iaii zou tlie aanblik allren u Christeu maken . . . /A qcurhle (hu 1,111 het ro ste o(i\'iiii,\'gt;l h af. Stel u, aan hot imikIo van enn zeer groot plein, een heerlijk grbonw in sj-jtslio^enstyi VMMtr, lietw»; k door een soort van omheinde hinnenplaats omgeven is; dat plein is met. booiiten bezet, die niet op de oranjehoomen van Cordova gelijken, hoewel zij mij daaraan herinneren ik u^r i het l\'dz.n (1 over, ik beklim eenige trappen, na lt;M rsl den .schooien indrukwekkenden gevel met zijn beelden, zijn snijwerk en versieringen bewonderd ie lu bben; ik bereik de vestibule en denk aan de Jaden; maar haastig open ik de deur. en een kreet v:in bewondering ontsnapt mij. Alles is daar suhild\'1 werk, verguldsel, i.jk.loiu. Waar mijn umler/uek te betuinen ^ Waar het eerst heen te gaan ?

O, Broeder, op uwe knieen moet «rij vallen om God te bedanken dat Hi) mij hierheen heeft geujenl. i w zoo bemind aandenken -weelde op mijne lippen, b\'heersi hte mijn hart bij dit e rstn bezoek. I-ij dien eersten kreet der ziel, in de/e plaats van barmhartigheid en genade geslaakt* /rii ui,/ 0/ 111 ilr slim lit s llmru thr: hrhl ijrioi lil u/, lu i oinicnhlJ,_} icniiritp ik 1 ■» u h.,1 \' /• / tmi ui tl,, dni 1 s toorbijijry i in rretials (Ir nnilrn i gt;1 uv nnrhhrh Inrn. lt;gt;f ./•/ tjrrn tfonl ii\'Oincuirti f/emiuikt hr.\'i\'\' Ik /ou \'ut zoo hartelijk wensihen! Ik heb het zoo vurig gevraagd! Wist pij toch hoeve. 1 uwe ziel waard is, voor weikeu prijs r.hnstns haar geko» ht beeft, voor m elken prijs ik zelve haar met vre igde zou willen koopen ! . . .

Tk sta op cn oii\'Wzook het gebouw. Het is «me cathedraal met hare drie beuken, hare zes rondvormi-e kapellen, haar hooge gesd.itderde ramen, haar grootsch en roerend geheel, llevcntl van ontroering en geluk ga ik voorbij een legioen vau gelukzaligen die mij met ïien, want zij zijn in verrukking opgetogen over de schoonheid van het Hart van Jezus.

En dat marmer met zijn gouden opsrhriften, als zoovele schitterende bewijzen voor de dank bau-heid der pelgrims, welke roerende gedachte heeft het rondom die whoone pilaren en onder aan de muren geplaatst! Deze kerk is een sierlijk (ïn.z.e I) aan God opgedragen; zij is eene S hr-r die de zuiverste en liefelijkste kunststukken bevat, te gelijk met de behoorlijke voort brengselcn van de godsvrucht; zij is een «/,7» on naar de Christen van den eeneu Heilige naar don \'andere gaat. zooals hij doen zou bij een b. zoek in het Paradijs. Hoe had ik n bij mij ge-woseht, geliefde kunstenaar en arme jongen, die voor onheilige afgoden uwen wierook brandt; hoe had ik gewild uwe hand 111 do mijne te voelen trillen, terwijl ik die schitterende galerijen doorwandelde, waar ik den blik niet behoefde neer te slaan .

En die ontrolde banieren, die trop-n van het gebed meer dan van de overwiDinng, die vaandels van den goeden strijd, zondt gij die niet bewonderd hebben?

En die tintelende gesehilderde ramen, waar de pijlen der liefde de harten der uitverkorenen in verrukking brengen, zoudt gij ze kunnen aanschouwen zonder aangegrepen to worden door

Voor in den tempel, waar het altaar der IT Maagd moest staan, is een open ruimte, waardoor men uit de woning van den Zoon in die der Hoeder treedt, die geheel wit, ingetogen, majestueus en vervuld is met een ongekenden geur, dien ik slechts daar heb ingeademd.

He Madonna van wit mann-T litt .t op het hoofdaltaar; hel raam daar achter stelt Mgr. van llvir.-es voor, die n- ki 01 voor O, I. Vrouw van het 11 Hart aan Paus 1\'ius IX. aanbiedt en van hem ten antwoord ontvangt : „Kroon Haar in den naam van de katholieke wereld.quot;

Daar be. ft de «i-l behoefte aan het gebed. Mijne broeders de pelgrims lagen op den steenen vloer neergeknield; een overvU-d van wasliehteii brandde aan weerszijden van het heiligdom; er waren boelvaardigen in de b,.vhtstoelen, de Tafel des lleeren was altijd vol, zooals bij de vermenigvuldiging der brooden in de woestijn.

Maar toen ik op mijne beurt den God, Die troost en ondersteunt, Die bekeert en vergeeft, ontvangen had toen vergat ik de aarde, toen dacht ik „iet meer aan den zware,, last van geestelyke en tijdelijke zorgen, of liever gezegd: de liefde van Jezus bevrijdde mij daarvan, en ik dronk met groote teugen aan dien 1,. . rijken beker, dien het II. Saerament aan Zijn gasten voorzet.

II.1 was Tif \\* middag ca duiml-- mijnp dankzegging voort. 1\'anny trok mij zachtjes hij mijn kleed; „Mejuffer, vergeet dat het laat wordt quot; Arme Fanny! zij bezweek van honger eu vermoeienis na eene zware reis van drie volle dagen.

„h-orem •k npuoml, w.l.le ik dr ton. r n; hebben «,tk,- ik kwam tr.tgen, de zekerheul van

Die brief, vnn Is-ioudmis hciligilora uitgegaan, heeft do verlangde overwinning boliaald.... 1)1* bckooring kwam tot gt;laiul en mets evenaart de dankbaarlieid van de ov.M-geiukkige bedevaartgangster van den 8- September. Slechts weinig dagen geleden schreef zij aan een barer vriendinnen: «wij genieten in vr, de onze vreugde over dien terugkeer tot t.od, waaraan geheel flc Hemel deelneemt. /00 wij -.og in de middeleeuwen leelden, dan zoo mijn tostamenl de b , ding Ifvatten dat mijn graf in bet Heiligdom \\an

0. L. Vrouw van het H. Hart moest gedolven worden. Ik zal daar terugkomen, want ik heb er een gedeelte mijner ziel aelitergelatcn.quot;

Moogt gij ook, vrome lezer, gaarne naar O. L. Vrouw van het H. Hart terugkomen, dat wil zeggen, moogt gij Haar dikwijls te hulp roepen. Did tot Haar in uwe moeilijkheden en zorgen.

Mocht ooit de Voorzienigheid uwe schreden naar Frankrijk richten, gaal dan Issoudun niet voorbij, zonder de bedevaartplaats van Onze-Lieve-Vrouw van het H. Hart te bezoeken.

(Jij spant (ie kroon, o Pnikkroon aller vrouwen\' De loftromj et van uw benijde faam Vult henicl, aarde er. ze* met uwen naam. Eeu aam, waarin wij Christus k -rkt-n bouweu.

Uw titel blinkt in \'I voorhoofd onzer kerken Kn koren, als een zeg»n voor ons oog.

Mijn nitte rolt Ie laag; Gij rijst te ho-i., \' Wie kent de maat van al uw wonderwerken?

lt;ⁱeii pracliligen lentemorgen des jaars 1522 loog, bij liet rijzen der zon, een nop; jeugdige en wonder-schoone ridder, gezeten op een Andalnziseli ros, de poorten der C.atalonisclie stad Oer vera uit, en sloeg den weg in, die naar Barcelona voert. Geen schildknaap, geen lij! knecht volgden hem, al verried geheel zijn iwterlijk ecu der eerste edellieden van Spanje, een der aanzienlijkste hoeren van \'l prachtlieventle Spaansche hof. Hij droeg een korten mantel van incarnaat-lliuveel, omboord met kleine spitsen van pelswerk . zijne, hoven opgezette, hoozen omknelden lager hel heen en waren heneden overtrokken met ren stevel van lenig leder, versierd met een gouden hooi en hel blinkende spoor. Een njkhewerkte degen hing hem aan de zijde; een dolk van hooge waarde slak lusschen zijn gordelriem , van de kruin zijner barrel, omstikt met borduurwerk en rnslend op liet rechteroor, golfde in sierlijke bochten een dier lange en schoone pluimen, welke slechts door den adel mochten gedragen worden.

Als men Ihmu d;iar /00 ruslig en kalm, diep ingetogen en een weinig niijmcreiKi licen zag lijilen o\') /.ijn kostbaar gelooid en vlug slappond paard, \\mgt;i niemand de alwc/iglieid van alle gevolg met zokorheid Ic verklaren ; iedereen traelitte liet op zijne wijze uit te leggen. De Spaansclic hidalgo kou niet verre meer verwijderd zijn van \'l (lataloiiische vlek Igualada, toen een ruiter, uit een zijpad aan zijne rechter hervoortrennend, zich groetend naast hem voegde en sprak:

— Senlior ridder, \'t zou mij aangenaam zijn met u te reizen, indien ge mij toestaat u te begeleiden.

— Volgaarne, antwoordde de edelman; gij zijt Moor, niet waar.\' \'k Zie hel aan uwe kleederdracht.

van Arragon en Valeneia, waar ik mij met al de mijnen gevestigd heb (1). \'t Was zoo voorbeschikt ! \'t Was Allah\'s wil! Is de reis verre, senlior ?

— Zoo, senhor ridder, gij gaat dus ter bedevaart naar de kapel van Jezus\' Moeder ?

Ik ga ter bedevaart naar de kapel der Allerheiligste Moederen Maagd Maria, antwoordde do christen edelman niet zonder eenige levendigheid — der Allerheiligste Moeder en Maagd, herhaalde hij met klem.

Kn nu ontspon zich een twistrede tusschen beide leizigers. lgt;e Muzelman beweerde dat Maria, eens moeder geworden, hare maagdelijkheid verloren bad; de Christen, sterk door de waarheid en zijn vurig geloof, verdedigde de ongerepte maagdelijkheid der Moeder Gods, zoowel vdoi als hij en na de geboorte des Verlossers. Spoedig is de woordenstrijd beet geworden, onwillekeurig en als ten gevolge eener oude gewoonte, laat de vurige Spanjaard zijne gespierde band vallen op bet kunstig bewerkte gevest vae zijn degen, liet breede en hooggewelfde voorhoofd wordt dreigend en zijn donker zwart oog schiet bliksenislralen. Vruehteloos put de Muzelman al zijne tegeuhe-toogen uit, en niets meer vindend om zijne wederpartij te beantwoorden, roept hij eensklaps woedend uit:

— Neen, bij Mohamet! Neen! de Moeder vau Jezus is geen Maagd gebleven! Bij Mohamet, neen !

(I) \'t Is lu k\'ml dut, na «Ic verovering van (Iranaila door kuniiiK F\' t\'dinaiut ton jarc t iOÜ, ci-n aantal Moorrn /,n h i,t.\'ii\'\'tv.t\'lif in gHiiocimlc rijk».\'ii. \'toen onder tMiiiips II «le Mourt-nfij vtaud nil-hrak en door Don Jnan van Oontenryt IjcJwongen werd, hadden veten van tien zich weder aangesloteu bij hunne zuidelijke slanigenuoteu

ün zijn muilezel de sporen gevend, rent hij vooriül en galoppeert weg. l!ij het hooren der laatste godslastering maakt de christen ridder liet heilig krnisleeken; zijn bloed kookt, hij bezint zich echter een oogenhlik en roept uit: «Die rampzalige 1 Schaamleloos en lal\' durft bij de Aioeder van onzen lieer Jezus Christus belasteren - en ik, edelman, ik, ridder mijner Vrouwe en Meesteres, ik zou den Haar aaiigedunen smaad ongewroken laten ! Ik zou dien vloekwaardigen Moor niet aan mijn degen rijgen ! Neen, dat duld ik niet! Don Inigo zal het gezworen riddenvoord niet ontrouw worden! \'k Zal dien ongeloovige achtervolgen, \'k zal hem den voet op de keel zetten, \'k zal hein dwingen zijne godslastering te herroepen, hem noodzaken te bekennen dat de allcrkniM\'hsle Vrouwe, die ik de eer heb ie dienen, hare maagdelijkheid altijd ongeschonden bewaard beert.quot;

Hij sprak, vierde den teugel aan zijn paard en stond op bet punt den afsland door te vliegen, die hem van den Muzelman scheidde. Maar op eens.... daar stuit hij zijne vaart; bij wcilelt; zijn geweten is verontrust, hij vraagt zich zeiven at: «Is \'t mij wel geoorloofd iemand te dooden, ten einde de eer en glorie mijner Koningin te wreken\'.\'..., Is dat wel geoorloofd Ik weel het niet .... Laten we de beslissing over aan bet (lot/s-(lonli\'f\'l! Ik zal mijn paard de vrijheid laten; /.00 het ter rechterzijde den weg naar liarcelona kiest, dan ren Ik dien ellendigen Moor na en jaag hem mijn degen door het lijl. Zoo het linksom den weg inslaat, dan spaar ik hem het leven. God zeil oordcele en beslisse!quot;

Aldus sprekend volgt bij den vluc\'nteling op een afstand, doch aan den tweesprong gekomen, die ter rechterzijde eene breede baan en ter linker een nauw merkbaren, smallen en stijlen binnenweg opende, sloeg de Andalnziër de laatste richting in, om zijn ruiter over Ignalada naar Monte-Serrato te voeren. God, dus meende bij, had Zijn oordeel gesproken il).

Zoo toog don Inigo of Ignatius van l.oyola, de toekomstige stichter der Sociëteit van Jezus, maar op dit oogenhlik nog beier vertrouwd met de gebruiken van \'t ruldeiicven dan met de denk- en handelwijze der helden Gods -zoo toog hij naar het heiligdoni der Moeder des Hecren, op den berg van Monle-gt;erralo gelegen.

De geschiedenis van den rulder-pi Igiam is overbekend. Bij de verdediging \\ iu i\'anipeluna tegen de i iausehen, onder Andre de Foix, was de krijgsheld

I IV\' k\' \' .I v.tii iiii V\'-rh iiil is ii ¹ II;¹\'i i\' ; • 1,1\' \\ ii-i S hfnatv: dü vorm is gi v hoeid op 1 //quot;\'• rt s Ijnnrk lt;1 I 7- li i, iü — 17,

Ignatius door een rotsblok aan \'l liiikci\' been gotroflon, terwijl een kanonskogel liem hol recliter verbrijzelde. Naar liel ouderlijk slot van Loyola in de provincie Guipuscoa overgevoerd en gedwongen hedlegeiig te blijsen, vroeg liij ter uitsjianiiing eenige i\'oinanli.\'etuur. men Ijt.ieltl hem, hij gehn k aan \'l gevraagde, hel Ictrn can Jems Christus en ile bloem der Heiligen. Eerst his de zieke met weerzin, daarop met helangstelling, vervolgens met graagte, en eindelijk, getroHen door hel voorbeeld der helden Gods, besloot hij, onder den invloed der goddelijke genade, met ijzeren wilskraelit hunne voetstappen te drukken. Hij hield woord als een Spanjaard.

Keil zijner eerste daden was, het genomen besluit met kinderlijk vertrouwen en eenvoud te gaan nederleggen voor de voeten der l,ieve-\\rouw van Monto-Serrato. Onderweg legde hij, Haar ter eere, de gelolle van eeuwige zuiverheid al. Na, lor bedevaartplaats zelve, onder een vloed van tranen, een algeinoene bieehl te hebbon gesproken, herinnerde hij zich in een der Amadis-romans gelezen te hebben, hoe oudtijds de verkoren ridders, eer ze gewapend werden, d. i. eer ze op plechtige wijze hel ridderzwaard, de ridderspoor en den ridderslag ontvingen, den geheelen nacht doorwaakten, met hunne zware rusting beladen en napeinzend over de verplichtingen van bet ridderwezen. Den nacht tnsschen den en Maart, feestdag van Mai ia-Hoodschap, wilde ook Ignatius, als toekomstig ridder van Jezus en Miiria, aan zijn geestelijk ridderschap toewijden. Mij geelt zijn paard aan hel klooster en zijn kostbaren riddordos aan een bedelaar ten geschenke, en terwijl bij, in oen boetekleed gehuld en mot oene koord omgord, den nacht voor het altaar van \'t Mariadieiligdom doorbrengt, wijdt bij zijn degen en dolk aan de Moeder des lleeron en hangt die voor haar wonderbeeld, ah e\\-voto, aan een pijler der kerk van .Monte-Son ato op. I)al was de wopen-mielil van zijn geestelijk ridderschap.

Zoo Tlicitt t.oiol- uit \'s wen lils tienden En wiftselt, wijs, den Wiipcnrok Kn t slagzwaard om \'-en pij rn str)k :

Het aandenken dezer gebeiiitonis werd ter plaatse vereeuwigd, toen de abt dos kloosteis, l.aiironlius Nielo, ten jare Itin^i bot volgende opschrilt liet grillelen op een marmorpla:;t ui do abdijkerk \\:in Monle-Sorrato (1).

l i Ignatius a l/«v.gt;1a lii nniha i iv. »• l)oo • N n ^ini.inr devovit Hu , tamquam

urniis sptritualihiis, st quot; gt; se rnuuitMis, pcrnorlavit. Ilim\' ad Sucii\'tat^ni .l\'-su luDdundaui prodiit, anno l.quot;•■J-j. V. t.aiirpntius Ni\'■ dicavit anno i Zie d- li ;i.^di^\'-n Juli. N 11, j.\'

«Hier heeft l^milius van Loyola, zijne tranen vcrincngend mot zij nu gestadige geileden, zicii aan God en du li. Maagd toegewijd. Ilicr waakte hij een geiieeien naclit, mul een boetekleed als geestelijke wapenrusting gekleed. Van liier is hij in vertrokken om de Sociëteit van Jezus tu gaan sticliten. Deze gedenksteen werd, hem ter ecre, opgericht door den abt V. I.anruntius

Niet slechts dit opschrill maar moer nog de daarin vurmcldo gebonrtenis, zoo innig met den bekenden naam van Ignalins verbondon, vorscbalh! oune Europeesche vermaardheid aan \'l reeds van oudsher beroemde heiligdom van Monte-Serrato.

Monte-Serrato is in do Spaansoho provincie Catalonió, op bijna gelijken afstand Hissehon Igualada en Manresa gelogen. !)(■ ruw en grillig opoonge-stapolde rotsblokken, waaruit het berggevaarte bestaat, vormen een dor wondorbaarlijksto spelingen van de natuur (1). i Is een booge, guln\'i\'l alleenstaande berg, op een kleine dagroizo van linrcelona on do kusten tier Middollandsche zee vorwijdord. Op eene platto \\ lakte, tussclien den voet en de rijzige kruinen dos bergs, is do beroemde kerk, die tol bedevaartsoord verstrekt, en een abdij van nenedietijner-monniken gebouwd. Mot hoogste gedeelte, dat zich M80Ü voet boven do oppervlakte der zee vorliel\'t, loopt op punten uit in den vorm van tanden, welke men als door do kunst van men-sebenbandon gomaakt zon wanen en die aan \'I goheelo bovensiuk bot voorkomen geven eener reusachtige zaag. Ziedaar don oorsprong der benaming Muule-Serralo ol\' gezaagde berg. algoloiil van \'l Spaansche woord seira, dat zaag beteekent. l.angs een stijle trap, in de levende rots nitgobonwen, k:in men van de kloostervlaklu opklimmen tot de hoogste toppen dier steigerende maar boven eenigszins afgeplatte bergspitsen. Ihiar bevonden zich oei\'tijd.s, ah zwevende in het booge Inclilrniin, deinen eellen en even zoovele kapellotji\'s, voor de vrijwillige kluizenaars bestemd van \'I lager gelegen klooster. Op den rohachtigen bodem heeft men, ondanks allo zwarigheden, het middel gevonden um heerlijke parken van bloemen en welriekende gewassen aan te leggen, die als oen altijd kleurige en eeuwig geurige iiciagdonkrans vormen rondom hot hoofd der ünhevlekte Maagd. De «aerdiyksbosclirv\\ingquot; van den beroemden Joan Hlaou geel\\ nog eenige andere bijzonderlieden te lozen J De b agh,

dien sy Munlscrrat noe.uon, - zoo luidt lugt;t - is seer l.oogh, klippigH. met uylstekpiidc slecnen, een sage gelijek, lieei\'t m zijn omgang eil duvMiit treden; hy stort-uyt eonigo watera leren, brengl voort veel medioinalc krnyden; wort in lid noorden met den Llobregrael bespeelt, en ryst alleen u\\i het vlacke velt. gelyck de Soraete in Italiën en de Dergl. THabor m (ialilaea. Op desen bergli wiert eerlyts den afgoden dienst gedaen. nu ter tyl is er een kerk gebout Ier eere tier inaegt Maria.

Op welk tijdstip der ebristelijke jaarlelling beeft die aanbidding der heiden-M\'lie godbeden bier plaats gemaakt voor de vereering van de Moeder des Hoeren en den pelgrimstoebt naar baar heiligdom⁷

(iel spreekt vanzelf, dat, bij de invoering of kort na de zegepraa\' des Christendoms in Spanje, vóór alles de overldijlsels des Uoidemloms en der afgoderij allerwegen zijn weggeruimd. De plaats van bel toekomstige Mana-heiligdoin lag toen woest en ontvolkt. Tot waniieei\' en hoe lang.\'

De oorsprong en \'t begin der bedevaart naar Monte-Serrato en der verheerlijking van Maria\'s wonderbeeld aldaar verliest zich in de duistere nevelen dn\' oudbeid, en is in zooveel fantasiisebe legenden en wonderbaarlijke sagen gehuld, dat hel letterlijk onmogelijk is de historische toedracht der opkomst met eenige zekerheid te onderkennen. Sommige bislorisebe bescheiden spreken van Karei den groote en zijn zoon Lodewijk den vrome, die, na ib Mad Barcelona in 806 van \'t juk der Moeren bevrijd te hebben, ter eere der 11. Maagd op den Monte-Serrato eene christelijke kapel als tropee ol zege-toeken deden oprichten (1). Docb de meeste geschiedschrijvers, die van dc opkomst der bedevaart gewaagden, komen hierin overeen dat in de tweede Lolil der negende eeuw omstreeks het jaar 89S - anderen scbrijven 881) --hol wonderbeeld op mirakuleuze wijze door eenige borders ontdekt werd in eene grol van den bcig. Sebilteivnde lichlvlammen, ten be,nel aldalen.l ol glanzend uit een donkere rotsspelonk, en liefelijke gezangen uil den mond van liemelsche geoten, over de kruin der bergspitsen weergalmend, duuMen de plaats aan. waar hel beeld der I icve-Vronwe van Mmile Serrato gevonden werd. De bisMihop van P.arcelona -2). die door ooggeluigen van t gebeulde m kennis was gesteld en later zeil getuige zou geweest zijn van berbaalde ver.-elnjningen, veizamelde nu zijne gcc.tcbjkheid, ten einde bet gevonden

_Zll ............................... .S Ma, 11 p lüi. i\'w, naar de Mare»\'. Hnpama.

wonderbeeld naar de kathedraal zijner bisschopsstad over te voeren en d aar op meer passende wijze te luiisveslen. Dil luoclii ecliter niet zondei v cel plechliglieid geschieden, en spoedig was alles ten slatigen optocbl in gi^u^ni-beid gebracht. Reeds word bet kruis vooruilgcdrngen, reeds zette de processie zieb in beweging, reeds IkkI de iiis^eiiop zeil bet woiuierbeeld in haiHloi» genomen, toen bij, — zoo wordt verhaald — eenige slappen buiten de grot, gekomen, door eene geheime, meer dan mensrhelijke kraelit werd legende-bonden, zonder dut bet hem mogelijk was verder te treden. Ilieiiu zap men een boogei bevel en \'t uitgedruki verlangen der .Moeder Gods, dat zij op den MonIc-Serrato en niet elders op bijzondere wijze verheerlijkt wikU\' worden. De bisschop van liareelona vereenigde nu zijne beste pogingen mei die van den vromen landsheer. Godfried lt;ie ruige, graal van Darcel ona, dom- bet voorgevallene getroll\'en en daarin een wenk van boven bescbouvremJ, liet thans op eigen kosten oen bedehuis en een nonuenkloostei bouwer i It i plaiilse der vcr.si\'hijniiig, en zijn eigen dochter was de eerste, die hel convent der godgewijde maagden hesluurde. /ij leefde er lol in boogen oudei-dom en sliert er in geur van heiligheid. Sinds werd bet wonderbeeld , dal in een der ka|iellen van de kerk geplaatst was, in geheel Spanje door tal loozc wonderen vermaard, en van wijd en zijd slroomden de Spaanschc pcl^iiiib toe om Maria in \'t genadeoord van Monte-Senalo te vereeren.

Geen wonder! Monlo-Serralo werd door de vurig katholieke Spanjaard-! als een nationaal heiligdom hesehouwd. \'I Was hun een gesladige berini»criliaan den eeuwenlangen slrijd der vmleren mei de ingedrongen Aralii^ren; ■| sprak hun voortdurend en verleide in geheimzinnige laai van den taaien geloofsmoed en de onhezweken vnderlandslielde bunner riddcilijke oudtis. He vrome legende wist dan ook spoedig llt;- verhalen, dal bel beeld dor zalige Maagd, gelijk het daar zetelde op een troon en \'I kindje Jezus op doa s( hooi droeg, door den \\postel des lleeren, door Jacobus zeil, naar Spanje was gebracht. Iteeds in de eersle eeuw des Gbrislendoms mocsl li«i dus vereerd zijn geweesl, totdal het, bij de verovering van \'t Spaanschc vaderland door de ongeloovige Mo oren, in eene spelonk van den Serrato verborgen en later, op een wenk des Hemels, teruggevonden was.

Kene eeuw ongeveer na \'i slichten van \'t nonnenklooster werden do- ^oostelijke maagden, die in \'l nog woeste cord aan vele gevaren blooUl-onJou,

liiiineii de veilige imiren van nniTolona overgeplaatst on in stede der docli-tors kwamen nu de wakkere zonen van liencdiclus liet verlaten klooster bevolken, waarvan zij de nog enge en bekrompen gebouwen met noeslen arbeid uitbreidden en versierden. Van dien tijd af werd Monte-Sei rato bet geliefkoosd bedevaartsoord van Zuidelijk Kuropa ; \'t werd spoedig voor de bewoners van \'l iberisebe sclnereiland wal Lorello voor de Italiaansebe pelgrims was, en Seberpenlieuvel of Kevelaar nog voor on/.e streken is. Ja, ui! alle oorden der o.lirislenwereld kwamen er voortdurend bcdevaarlgangers den bijstand al\'smeeken van Maria en de versclmldigde eer bewijzen aan baar wonderbeeld. In de ruime klooslerhallen werden allen zonder ondersi beid geherbergd en gevoed ; want de weldadige monniken besebouwden bet bun gescboiikeii goed algt; bet bezit der armen van Jezus Christus.

Niet weinig werd de godsvrucht der pelgrims aangewakkerd bij hel aan-si houwen der prachtige ba-iliek, mei ontzaglijke kracblsinspanning dooide zwoegende lienedietijnei kloosterlingen op de bergrotsen gebouwd ter vervanging wui \'i oorspronkelijk bedehuis. Deze basiliek was eerst voltooid in \'t jaar en zeven jaren later werd uil liet oude kerkgebouw hel won

derdadige beeld, in tegenwoordigheid van koning t\'bilips III. naar de nieuwe Mm i-kapel en hel piacbtige Maria-allaar overgehracht, lot welks versiering genoemde vorst eeue som van ÜuDOO dukaten had aangewezen, Ite tijd was sinds lang gekomen dal pan-en en l)igt;si;hoppen, keizers en koningen, graven en hertogen zich beijverden om het hoiligdom vau Monle-Serralo en I belendende klooster, dal spoedig lot de waardigheid van abdij verheven werd, met tallooze gaven en gesehenken te begiftigen. In den bloeitijd van het bedevaartsoord plachten ei dag en naelit meer dan 50 zilveren lampen te In.inden voor bet wonderbeeld van Maria, \'i Waren veelal gesehenken en oiïergaven der boogsigeplaatslen in Kerk en Staal. Ik noem hier slechts den Nedeilandscheii l\'.iu^ Adnaan VI, keizer K nel V en Philips II, koning l\'erdinand vau Anagoni\'ii Oon Jnan van Oost(,Mirijk De aartshertog Alln-rt van Oostenrijk en de vrome 1-abella Clara Eugenia spanden echter ook hier

pene lamp. die aiiOO dukaten kostte, en waarvan het kunstwerk de kost-biarlieid der ^lollen ov rirol (I), De prachtigste kerkgewaden, oilers en gesclienkea van njken en innen aan dt Lieve-Vrouwe, verhoogden aldas

iton juister van hol huis dos Hoen-u ; cdelgesloeuCen, zijden stolTou, goiul t-u zilver waren er in overvloed en als mei kwistige hand uilgoslort voor de voelen van de Moeder dos Heereu. Doch hoven alles muntte hot heiligdom van Monto-Serrato uit door oen koslharen i-elit|iiioëu-schat.

Tol de merkwaardigste en eigenaardigste hehoorden do dolk en degen, door den ridderlijken Ignatius als een ex-voto opgedragen aan degene, die hij de Moedor der Sociotoit, van Jezus plaeht te noemen, en nooit verscheeo er oen p(-lgrim ol\' Ik-iu werd de gesohiedonis verliaald, waarmede wij deze hesehrijving inleidden (1).

\'t Lust me hier, op \'l gevaar al van in eenige herhalingen te vallen, de indrukken mede te doelen van een Nederlander, die in de zeventiende eeuw als pelgrim toog naar Monle-Semlo.

Ten jare 1071 hovond zich de Druggenaar, Pater Petrus Cant, aan hot hoofd der zeemissie ot der zending op de schepen. Als aalmo -zenier der Spaansche oorlogsvloot verwijlde hij gedurende hol voornoemde najaar in de haven van Barcelona, \'l Spreekt vanzelf dat hij, mol een zijner mede-zendelingen, van do gelegenheid gebruik maakte om de l.iove-Yronwe van Monte-Serrato te gaan begroeten. Ziehier wat de Jozuiot, onder dagtoekeniiig van quot;2 Augustus 1374, aan zijn provincialen overste, pater Lanrontius van Schoone, in booldzaak geschreven heelt (2): gt;■ landelijk bereikten wij hot toppunt onzer wonscben ; we hebben het heiligdom bezocht van Haai-, voor wier altaar onze heilige Vader, na er zijn zwaard als een ex-voto te hebben neergehangen, dien geest heeft verworven, waaruit de door hein geslichte Sociëteit geboren is. Aan dalzollde altaar hebben wij \'s anderendaags het II. Misollër ongedragen — mol wat leedere gevoelens van godsvrucht, weet Gnd alleen. Een geheel boekdeel zou er noodig zijn om u hel

pracht van den lempel en T klooster, dat den iiionniken \\aii den II Beiic-dictus toebehoort; de tallooze schallen van het heiligdom, die in waarheid koninklijk zijn, als geschonken dan ook van verschillende koningen. 1 u de natuur en de living \\an den borg zeil \' De gevonh-nh- boknoplhoid \\,m ecu brief laat slechls toe n te zeggen, dat g(-lieel de lempel van beneden tot hoven allerkeurigst verguld is ; dat voor hel altaar dei II. Maagd dag

I Ign .»nis\' «i-r.t (\'■ hlt\'i\' Uier aan S\'O\' ii-liMt van J■•/.«» al„\'^i gt;aii m ei\'tl.».\'

pti nacht 7:; grootc en kleine lampen branden, zonder ooit geblusclit te worden (1); dal de lijkdoinmcn, in de schatkamer geliorgen, eenige milii-oenen aan waarde bezitten en zelis verre diegene overtreflen, welke ik eertijds Ie Composlella in hel heiligdom van den \\posiei Jacobus gezien heb.

«Den hri^\' zrir, hewDiidciruswa.inü:.; doDr zijne gedaante, hoogte en srlioonlicid, zon uien een wonder der naliuir kunnen noemen. Hij beslaat i;eli.vl uit Irviiiijrii inlslern en is loeit geheel ^cdo^t in \'i groen \\an wcl-riekciide iilaulcn en sierlijke hoomrn en dat alles door de kunst der

1 Ilquot;t k»ttl l.imi\'ti w ,r\'lt ▼ rs\'ii Nm I door vpim hill^nie schrijvers; uien v» r

kUre deso mhijubAre i ik lour lo v lt;; r lt; lullende tij-l- u, waarin zij leefden en schrcvco.

niiliuir. Oi\'srlioun lid klooster zoo lioog goplualsl, is, ilal de wolken oen sciihcl onzer voeten .schenen te zijn en ons \'t gelieele nii/.ielit benaincn op ile beneden gelegen streken — toeh loopt hel herggevaarle, van den voel des kloosters al\' gerekend, in verschillende spilsen nil, die ieder de hoogste torens van Nedeiiand oveilrellen, zoodal de herg, uithoulde der gelijkheid met eene zaag, niet zonder reden de gezaagde genoemd wordt. Die zagen zeil\' ol die spitsen hebben wij ook beklommen een waagstuk, dat niet allen aandurven. Langs zeer smalle en steile, in de rots uilgehonwen trappen moet men opstijgen, en wal onze verwondering wekte, terwijl die spitsen, van heneden gezien, zeer puntig schijnen, breiden zij zich daarboven in allerschoonste vlakten uit, die op bepaalde alstanden met kapellen en cellen zijn bezet, door KJ heremieten van den 11. üenedietus bewoond.quot;

Volgens liet Gulden kort-begrip der heerlijkheden van d e all e r zaligs t e Al a a g d M a r i a en o u b e v 1 e k t out v a n g e n Moeder Gods (1) droegen die cellen en kapellen de namen der 1111. Ilierony-mus, Magduleiia, Onnfrius, Juhannes, Calharina, .lacobus, Antonius, Salvalor, Cencdiclus, Anna, de allerheiligste Drieeenheid, het heilig Kruis en l)\\uia.

Hoezeer ook het katholieke volk, en terecht, getrokken pleegt Ie worden door de zicht bare pracht der kerkgebouwen en den u i t w e n d i gen luister van den goddelijken eeredicnst, toch oelenen mei nog meer recht de geestelijke schatten en voordeden, daaraan verleend, een nog sterkeren invloed op zijne godsdienstige stemming en sympathie uil. Dit geschiedde ook te Monle-Serratc. De Pausen, altijd bedacht en bezorgd om de geloovigen te bemoedigen en te sterken in liunne vereeriiig der Lieve-Moeder-Oods, schonken aan hel heiligdom en aan de kloosterlingen, met de bewaking des heiligdoms belasl, lal van guusten, allaten en piivileges.

\'1 /-(ju overbodig en hier onmogelijk wezen in kleine bijzonderheden te treden. \'I Ware zonder einde.

Hel reeds aangehaalde Ijiildcn hit lhnji iji (2i somt de lange reeks der Medehouders van Ghrislus op, die kerk en klooster met voorrechten verrijkten : .hiiuines Wil, l5oniracin.gt; \\ lll, Itenedictus Xlll, .\\icolaagt; V, liinoccntin.s \\ lil, Alesander VI, .Inluis II, Leo N, tllemens VII, l\'aulns lil en andere opper-pricsiers, bij wie de koningen van Gaslilic en Arragon, iiizondcrhcid ook

kciznr Knrel V en zijn innin ^odsdionsligfi zoon I\'liilips II. zicli nansloten mei vorstelijke not\'ilgun-sliKlieiil.

in \'t zevende jaar van zijn ponlilicaat, den 7^d\'\'quot; Juni 1G30, vaardigde |taus rriiamis \\lli nier eeuwige gedaehlenisquot; een lireve uit Ier gunste der kerk van de l/ieve-Vnuiw van Monte-Serralo (li. I)e Stedehouder Gods werd (Jaartoe aangedreven door de\'«vele werken van godsvrucht en liefde, die in \'t klooster der zalige Maagd van Monle-Serrato, behoorend aan de monniken vim den li. Uenedielus, plegen verriclil te worden.quot; Hij had vernomen «dat naai\' de krik van dat klooster en het daar bewaarde beeld der /.„iige Maagd van Monte-Serrato een groote toeloop plaats heelt van bedevaartgangers, die aldaar, door godsvrueht gedreven, uit alle deeleu der wereld samenvloeien ; ,gt;11 dal hel klooster zelf, waarin de gastvrijheid jegens diezelfde bedevaartgangers, alsmede andere liefdewerken worden uitgeoefend, in den breeden omtrek geheel vrije reeblspleging bezit in burgerlijke en lijfslralTelijke zaken,quot; en kr.ii\'htens zijn pauselijk gezag vernieuwt en bevestigt Urbanus al de beslaande voorrcelilen ter gungt;te van Monte-Serrato\'s kloostervoogd, die een Inullius was. d, i een abt, die, tot geen kerkelijk reehtsgehied behoorend, zelf de bissehoppelijke reehlsmaclil in de omgeving der kloostermuren uitoelende.

dok pans Alexander Ml - dezelfde, die, als nuntius te Keulen, de Has-seltsihe Hoede van Jesse en de I,ieve-Vrouw van Selierpenheuvel bezocht 2) - bezegelde, den U)¹quot;\' Seplendier 1655, met den visschersring een plechtig schrijven, waarin « de voorrecliten bevestigd werden van \'t klocs-Ier der allerzaligste Maagd Maria op Monle-Serrato, van de Henedietijner-orde en behoorend tot gi-en enkel didcees.\' Zijne Heiligheid deed het op verzoek des Abis en diens olbcialen, op verzoek ook «der medeleden van de broederschap. die, on.Ier aanroeping dei /alige Maagd Maria van Monte-SerralO. op eanoniscIn¹ wijze is n gc-teld Hij deed hel ter slaving en besiendiging van de geestelijke privileges, door de Hoomsche opperpriesters, zijne voorganger-, aan die plaats verleend \'■gt;.

Na al hel voren-laan.Ie zal i wel niemand verwonderen, dat het heiligdom van M.inle-^Sen ah. een l.elixiverendcn indruk uitoefende op de pelgrims en

soms een ouwoeislaaiibaio aanti-ekkingskraclit op hunne gemoederen. Wat wij in onze dagen van \'t bekoorlijke Lonrdes vernomen hebhon, gebeurde ook le Monle-Serrato: menig pelgrim toog te bedevaart en vestigde zich voor altijd in de schadtiwe des heiligdoms, zonder ooit, buiswaarts te koeren. Een enkel voorbeeld tot bewijs. Oom Joannes de Chanones, een l\'ianscliman, was grootvicaris van \'t bisdom Mirepoix in Languedoc. Gedreven door liefde tol de Moeder dos Heeren, ondernam bij eonc bedevaart naar Monle-Serrato. Getroffen door de vroomheid der pelgrims en zeil\' aan \'t, genadenoord als vastgekluisterd, kon hij niet, meer besluiten ten zijnent weder le keeren eu de heilige plaats te verlaten. Hij zond dus het ontslag zijner waardigheid aan zijn bisschop en nam hel nederig ordekleed van Benedictus in de abdij van Monle-Serrato aan. Hij onderscheidde zich daar in de beoeleuing aller deugden en door uitstekende godsvrucht, waarom hij dan ook werd aangewezen als bijzondere, hieebtvader der pelgrims. Als zoodanig ontmoetle hij den heiligen Ignatius van Loyola, die zich voor zijne voelen kwam nederwerpeu om een algemeene biecht van geheel zijn leven le spreken. Hij stierf op 88-jarigen leeftijd in \'t klooster van Monle-Serrato, dat hij gedurende 58 jaren door zijn heiligen levenswandel, inzonderheid door zijne verecring van \'t genadenrijke beeld van Maria gesticht had (1).

Ook in latere jaren openbaarde zich de geestdriftige eerbied van \'t geheele Spaansche volk voor zijn geliefkoosd heiligdom.

in de tweede helft der IS^1, eeuw wilde de Spaansche koning Karei 111, door de plnlanlhropen zijner dagen misleid, den abt van Monle-Serrato van den drukkenden last, gelijk het heette, en de verplichting ontheH\'en om de bedcvaai tgangers m zijn klooster le herbergen en te spijzigen. Te dien einde zou de kloostervoogd een aanzienlijke som gelds afstaan ter stichting van een leekenhospitaal in de stad Barcelona. .Nauwelijks — zoo verhaalt de volkslegende — had de abt, de eerste maatregelen ter uitvoering genomen of het genadenrijke Ma na-beeld was spoorloos verdwenen, en slechts na di ie dagen afwezig le zijn geweest vertoonde bet zich weder, op voorwaarde dal alles bij het oude zou blijven, «De maagd van Muiite-Serrato zoo luidde het karakteristieke volksverhaal was vertoornd, dal men in haar klooster er op bedacht was de verpleging der armen te laten varen : \'i ging immers den armen veel beter in eeu klooster dan in een hospitaal te Harce-lona, waar de bedienden bel grootste gedeelte der inkomsten zouden ver-

hi\'ulkcnquot; (,1). Hel inslinciiïiatig gcvool on de stom me dos volks voorspelden reeds toon, wat we ook heden zoo vaak moeten boli\'outen. Intusschon was hel gevierde klooster voorloopig ^ere l.

Toch zijn er later vernieiendo stormon ovor de hooge ki\'uinon van Monte-Serrato heeiigevaien. Ook daar heelt de ounvontclingsorkaan verwoesting gezaaid en sporen van zijn slopenden ademtocht achtergelaten.

In gt;tol1lt;^,lijk opziclil is er MmN het begin dozer eeuw in .Maria\'s heiligdom veel veranderd. Bijna allo sieraden, sclialteii on kostbaarheden vielen ton jare 1801) m de mac\'nl dor Franschen, die zich nicl schaamden de beilig-schennende hand te slaan aan de rijke ollorgaven, door het godsdienstig voorgoslaclit aan Maria\'s voeten nedorgolegd. Onder \'t korte en woelige koningsehap \\:in Jozel\' lionaparte, koizlt;;r .Napoleon\'s broeder, gatquot; hel geplunderde Monie-Serrato zijn naam aan een der departementen, waarin Spanje, naar Franschen Irani, door de overweldigers verdeeld werd. In don spoedig hierop volgenden vrijlieidsoorlog, logon do vreemde overheerschers gevoerd, alsmede godnronde do lalrijke burgerveelen van latere dagen Insschen de Cailisten en Chrislinos, w.i^ do berg Monto-Serralo in krijgskundig opzicht van overwegend belang. Ms gewichtige militaire post werd hij meermalen veroverd en bezet door de eene parlij, heroverd en weder bezel door de andere, \'t Spreekt \\.inzeil dat de klooslorgcbouwen er ontzaglijk veel door geleden en de kloosterbevolking, die in dor. bloeitijd uit een iü-lal monniken bestond, er aanzienlijk door verminderd is

Helaas ! een groot, \'k meen hel groot-te gedeelte des kloosters ligt Ibans in pinnen, en slechts een 7-tal zonen van Benediclns zijn heden de bewakers van \'t geschonden heiligdom. Wel poogde «oning Ferdinand Ml, loon hij n:i de verdrijving der l iaiiMChen don troon der ISonrbons weder beklommen had, het gehavende kerkgebouw m zijn vorigen luister le hergt;lellen, maar \'t gelukte hem niet aan Maria\'s heiligdom den glans van weleer terug te schenken.

Doch, wal ook Monle-Sei rato aan uilwendigen luister moge verloren hi bben — zijne prachtige ligging, door geen vijandelijke handen ooit te oiiiiooven, fn hovi\'ii alles don koslbaaigt;len zijner schatlon, het eeuwenoude wonderbeeld van de üeve-Moeder iles Hoeren, licell hel behouden en Irouw liewaard. Vig altijd koestert het goede Spaansche volk de hoogste \\ereeriiig V rg ■!■ irh pohtiSfhe hldlUr. XXXIV, j i.\' l\'T !, !» 1.

voor zijn naiionaal lieiligdom, en uit alle streken van \'l Iberiseli schiereiland .stroomen nog voorliinrend vole pelgrims naar \'l zalige oord henen, waar zoovele madiligen dezer aarde en zoovele hedigen des Hemels hebben neergeknield voor de voeten van Maria; waar een Ignatius zijn wereldlijken riddcrlooi algelegd en zijn geestelijktm l iddei\'oed heell uitgesproken ; waar «lt;\'n vorstenkind, Margarita, de dochter van keizer Maximiliaan II, ecne toe-wijdingsacte aan Jezus en Mai ia met haar eigen bloed heeft geschreven ; waar een II. iVlrns Noluseus van Maria zelve het bevel heelt onlvangen om ecne orde Ie stichten ter vrijkooping van Cdiristen slaven uil de macht der ongeloovigen.

Moge liet nog altijd zoo katholieke volk van Spanje, door de voorbede der l.ievr-Vrouw van Monle-Senalo, voortdurend bevrijd blijven van quot;t slavenjuk d(;s ongeloof\'s !

Toen ik, vóór een paar jaren, Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes bezocht, werd ik diep getroll\'cn bij hel aanschouwen eener banier, waarop geborduurd stond Moxïk-Skiirato. \'i Was ecne uiting van \'t nog levendig gelool der Sp;inj;i;mls en een zusterlijke liedgroel, door de Xoord-Spaansche bedevaartsplaats aan de Znid-Fiansche gebracht.

Sluiten wij dil historisch overzicht met ecne korte maar bondige lofspraak v;in onzen gelukzaligen Petrus Canisius op de hicve-Vrouw van Monte-Serrato. Over de heiligdommen van Mai\'ia handelend, schrijft hij (I): «Eene eereplaals bekleedt het heiligdom van Monte-Serrato in noordelijk Spanje, een heiligdom, dat aan borctto — heden, zoo ik mij niet vergis, het beroemdste aller heiligdommen het mees! nabij schijnt te komen, hetzij ge de grootheid der wonderen, hetzij ge den toeloop der pelgrims, heizij ge de heiligheid der daar wonende mannen en hunne gastvrijheid jegens de vreemdelingen wdt beschouwen.quot;

Al het bovenstaande was reeds als ecrsle proef van de drukpers gekomen, toen mij door den rijks-archi\\ iris in Limburg, mijn goeden vriend, .los. quot;abels, een nog onuilgegeven kei khisiorisch documenl werd ter hand gcsleld, \\v;i:iruil hlijkl dal Monte-Serralo in vervlogen eenwen nicl geheel onviaineld •\'niinhekend is gebleven m \'( diocees van Itoermond, en levens d;il de katholiidie l.induirgers hel hunne hebben bijgedragen om de arme en lijdende pelgrims van Mirm\'s Heiligdom bij Ie slaan.

Onder dagleckeiiing vac 3 October 1666, verleende Jacobus van Oeveren, kapilulaar-vicaris van den openstaanden zelel van Roermond, aan den eerbied-waardigen ISaymond Darar, geprofest kloosleiiing en procurator van Monte-

al\'kondigen en aalmoezen in te /ainelen ter ondersleuning dei\' belioeltige en /,ieke bedevaartgangeis, die in \'l hospitaal van Muntc-Serrato gevoed en verpleegd werden. Dij een rondgaand schrijven gal genoemde vicaris kennis daarvan aan alle zielzorgers van het bisdom (I).

Ij Ziehier den volledigen en oorsiironkelijken tekst\' „Jacohus ^van Oeveren, vicaritis-oapitulan?-Ruraemundensis dioecesi», sede vacante] omnibus et singulis Arclüiiresbjleris, i\'a.storibus el Vic.inis nostrae Uiocoesis saluteui in Domino. Vubi.-gt; et euiiibet vest min eomiuittimus ar siniul praei i|\'inin.i ut, cum venerabilis et religiosus Ir. Raymumlus Darar, professus et procurator Monasleril et hospitalis li Marine Virgims de Monte Serrato. ad vos et ecclesia» vestras dictis monasterio et hospitali indulgenlias, a suminis pontilieilms concessas, publicaturus accesserit — benigne eum excii\'iatis praefatasi|ue induigentias publicelis et pnblicari permiltatis, ac Christi tidelium elargitioues et charitativa subsidia in usuni labricae praemeaioratorum monasterii et hos|iitalis, neeiion panperuui, peregrinorum et intirinorutn, qui illuc ex diversis niundi plagis ronHnmii et in saepe dicto hospitali alunlur, libere colligere sinatis, omuibusque opem, quantum in vobis est, praestetis. Publicetur ad tgt; scpliniauas duntaxat valiturum. — Datum Ruraemundae, 3 Uctobris lüüü.

n het geheim der Mensehwordin^ ligt de diepste grond en oorzaak verborgen van Maria\'s verhevenheid. Al wat zij was en werd dat was en werd zij door dit geheim. Denk u de Menschwording weg en terstond verdwijnt de iioogste waardigheid, waartoe een schepsel kon worden verheven en die aan Maria ten deel viel, het goddelijk mocdersehap. Heeft eehter het goddelijk moederschap geen reden van bestaan meer, dan kan er ook geen sprake zijn van een maagdelijk moederschap en evenmin van beider voorbereiding, de onbevlekte ontvangenis. Zonder het goddelijk moederschap ware Maria wijders niet meer de Moeder der goddelijke liarmhartiglieid, noch mocht ze in en door haar goddelijken /.oom ons leven, onze verkwikking en onze hope heeten; ook zou de titel, haar terecht toegekend, van Koningin des hemels en der aarde, der engelen en der mensehen, niet langer op waarheid steiinen. Van onze lippen mocht niet moei- vloeien hel smeekend Sulvc Itcyina, mnlcr inise-riconliae, vita, dulcedo, cl sjtrs uoslia, sahw, noch het blijde llcgina cucli, laclarc, alleluia. I)it smeeklied en deze jubelzang waren beide ten logen geworden.

scliittcrt Marin voor uwon geest in al den bovennaluurlijken luister, die dooi haar innige b-, trekking tot Gods /oon wordt geëischt. Tegen de oi lsmet bewaard ontluikt zij als ccn smcttelooze, zilverblanke lelie te midden der bezoedelde aarde; verrijkt cn versie ui met Gods miklsto en edelste genaden treedt zij op als de naar lichaam cn ziel door God bereide en gelieiligdi\' woon lente des eeuwigen Woords; de maagdelijke ongescliondenlieid vereenigt zich in baar met liet goddelijk moederschap, en de wondervol teedero handen, die baar verbinden mot den God degt; hemels en den Verlosser der wci eM, dwingen de engelen tot eerbiedige hulde en stemmen de gemoederen der Christenen tot vertrouwen en liel\'ilo jegens hun aller hoogverheven Koningin.

Aan bet heiligdom nu, dat meer dan eenig ander in betrekking staal met bet geheim der Menschvvording, met het geheim, waarin de diepste oorzaak ligt van Maria\'s verhevenheid, moet ongotwijH\'ld de voorrang worden toegekend boven alle andere heiligdommen aan Maria toegewijd. Uil heiligdom ontmoeten wij in hel llfiliu Hui* van Aazwcth, thans te Lovelo mem/. En inderdaad, :il waren de wonderen van genade en barmhartigheid, eeuwenlang door God gewrocht ten bate dergenen, die hier Maria\'s voorspraak kwamen inroepen, minder talrijk, de sleenen zelvcn, waaruit de wanden van deze woning bestaan, zouden de onvergelijkelijke en onovertrofTen waarde vermelden, waardoor dit heiligdom zich boven alle andere heiligdommen van Maria onderscheidt. Hier geldt, in eenigerrftate gewijzigden zin, het woord des goddelijken Verlossers: Dico t\'i./\'i.v, tjuia si hi tncufiiul, lapities damnbuul, hue. NIX iO. .Ia waailijk, laat de jubelende scharen zwijgen, die van de vroegste lijden tot heden de gunsten hebben vermeld, binnen deze wanden in de ruimste mate van God op Maria\'s voorbede verkregen, de sleenen, waaruit deze wanden bestaan, verkondigen luide roepend het geheim der geheimen, hel wonder van matelooze ontferming, waarbij God, al de schatten zijner lielde ontslniiend, zich schier lot zelfvernietiging toe hoeft vernederd, 0111 do mcnsehelijkc natuui uil Int slijk, waarin zij verzonken lag, op te beuren cn tot hooger eere te verheflen dan zij ooit bezat.

Wie alzoo in bet II. Huigt; to Loreto Maria\'s woning erkent en de innige betrekking beseft, die er is tusschen de Menscluvording van Gods Zoon, en de onbegrijpelijke vorliovonlieiil van Maria\'s goddelijk moederschap, bij zal met ons de overtuiging doelen dat l.orelos heiligdom in waarde en belang-rijkhfid alle overige lieiligdoinmen der Allerzaligste Maagd overtreft; gciee-delijk zal hij instemmen met hel gezagvolle woord van Paus Leo X; »Onder

alle plnatsen, den naam der roemrijke Maagd en Moeder Gods Maria toegewijd, wordt terecht aan Loreto do voorrang toegekend.quot; Inter loca gloviosissimnc Virginis Matris Dei Marine nomiiii dicata locus Hie l.uurctanus merito habetur orimus.

Uil deze overtuiging weit vanzelf liet verlangen naar een, zoo mogelijk, nauwkeurige en volledige kennismaking met dat onschatbaar kleinood. Ho ■ gaarne we in de volgende bladzijden trachten willen aan dit billijk verlangen naar ons vermogen te voldoen, zoo mcenen wij van den aanvang al\'te moeten wijzen op de eigenaardige moeilijkheden, die mot de taak, door ons blijmoedig doch niet zonder schroom aanvaard, verbonden gaan.

Het H. Huis van Loreto en de H. Grot van Nazareth, waartegen het oorspronkelijk was gebouwd, vormden eenmaal, al zijn beiden thans door verren afstand van elkander gescheiden, één geheel. Willen wij ons dus een juist denkbeeld vormen van het II. Huis en zijn wondervolle lotgevallen, dan be-hooren wij den pelgrimsstaf op te nemen en onze schreden te richten naar het Heilige Land, naar Na aretb, om vandaar de arke des Nieuwen Verbonds, waarin het goddelijk manna heeft genist en ons ten heil werd bewaard, gedragen als zij werd over landen en zeeën, op haren zegevierenden tocht te volgen, totdat zij rusten bleef ter plaatse waar zij thans slaat. Te Loreto moet daarna de heilige woning in hare bijzonderheden worden beschouwd. Vervolgens behoort de zinrijke en prachtvolle luister te worden vermeld, waarmede zij door de becMonde, kunst en den offerzin der geloovigen werd versierd; in vluchtige trekken moet de tempel geschetst die het IJ. Huis bewaart, de trezoor moot bo/.ocht en de naaste omgeving der kerk althans even aangewezen en eindelijk moeten wij, alvorens de dierbare plek te verlaten, ons oog laton weiden over de vallei, dio zich uitspreidt aan den voet van I.oreto\'s heiligen berg.

Ziedaar het plan van onzen pelgriinstochl. Hot moge omslachtig schijnen, na rijp beraad oohtor vermocht ik geen ander te vormen dat meer kansen bood tot vermijding vnn herhaling en dal ons beter in de gelegenheid stolt om geleidelijk, te midden van lel vele en velerhande, dat zich van alle zijdon aan ons ter beschouwing znl opdringen, zonder gevaar van de hoofdzaak uil het oog te verliezen, onzen loolit te kunnen vervolgen en met voldoeninig ton einde te brongen. Grijpen wij dan welgemoed don staf en spreken wij met het kerkelijk reisgebed : Procedamus in paoc, in nomine Domini !

Te midden van Bonedcn-Galilaea ligt het nederig Nazareth in het geherglo, dat hot dal van Esdrclon begrenst. Onrogclmnlig gebouwd is het aangelegd op een heuvel, die zich in een hooggelegen, nagenoeg geheel van bergen omsloten dalbekken, ongeveer 1030 voelen boven de oppervlakte der zee, verbelt (1). lirslijgt men niet verre van de stad een der bergkruinen dan ontwaart men ten wcsleu de edele lijnen van den Carmel, die zich met zijn voorgebergte in de zee schijnt te baden; len oosten rijst de llernur.i en bemt de prachtige Thahor, alle overige hergen in bevalligheid van geslalle en weelderigen plantenlooi overtrellend, zijne kruin ten hemel en vertooiit zieli daar als een boog verheven altaar, of liever als een regelmatig, eeuigszins ovaal koepelvormig heiligdom (2); naar hel noorden been openen zich de bergen van Saled en vergunnen ecu vrijen blik op de golf van Khaifa. De eenvoudige en kun-teloos gebouwde buizen, die de landelijke slad voruieii, rusten, veelal van kleine luiiien omgeven, trapsgewijs legen de belling des bergs, aan welks voel zich vruchtbare en lachende velden uitspreiden, liet schilderacblige zijeer ligging en de weelderige natuur, die het omgaf, schonken aan Nazareth zijn naam, die volgens llieronymus hloem heteekent. «Wij gaan naar Nazareth,quot; dus scbiijftde Heilige, «en gelijk de naam van dat stedeken ons zegt, zullen wij Oalilaea\'s bloem aaiisebouwcir Ken re iziger, die Nazareth in de zesde eeuw bezocht en zich Antoninus Martyr noemde, aebtte het niet overdreven de kleine slad mei haar verrukkelijke omgeving ecu paradijs ie beelen (4).

Hoe bevallig en aantrekkelijk overigens Galilaea\'s hloem cn [\'alesliua\'s paradijs ooit geweest zij, zoo is liet noehtans zeker dat Nazareth den Israëlieten, die niet tot Zabulons stam behoorden, schier geheel onbekend was. De

(I) Volgens Dr. Schubcrt, IUum- in dus Miufcnlütid, ii^rl Na/.ar»tli op ilt; ;f sl\'lt;ht.s van

■1 Kst aulem Thabor nions in Galila^a, si-ns in cam]quot; slribus, mtn-i \'us aiquf? suMiinif, »\'t omui j\'art»! Ii;.:tur aeijnu ilrr.¹¹ ^ llu rojnjums. Hij is 1 ..i.» voeten boven d\'¹ MIhnidHili\' Zen, en voelen b-iven Nazareth, en van kalk.uhligen aanl.

\'l) Ibiinus a.1 Nazareth, et inxia interi\'retationeni noniinis eius, viilebiuius flertm Ga]ilaeae.^MS. llieronym. ad Marcell. (\'Cr. Conim in c.. \\1 Isaiae quot;t K;¹. li».

♦ li/nrrlt;inuni, Antoninns, in te^n sicllii p m-1 .len II. Ar.\'-tiinns van i\'Iorencr,

v- eial Antoninns van ria«\'en/a prlieeten, bezocht het II l.ai\'l omstre-ks (gt;00. Al zij tie tijily-\' j-:ive juist, de naam is ren {«seudoniem en vele. (br berie.hten hehhen op lar^quot; na het f^zapr niet daaraan i!olt; r SMininipen t\'-\'Lj^srlireven. De beroennle Pa jw-lirochius aarzelt iii\'t i\\\\i lliiuynnim te noemen: „inconcinna PlncentiDi scrijtoria balbuties.\'

lustige paden, (Jio dcrwnarts loiililon, noodigflcn niet zeer tol bezoek uit; bovendien beziit mon weinig sympatliic vooreen gewest, waarin zich allengs talrijke liuiiiliën van vreemde lierkoiTist hadden gevestigd. Naiuhiar dat men van dit beigsti\'deken nergens in de 11. Schrift des Ouden Verbonds den naam ontmoet en zeis 1\'lavius Josephus het der vermelding niet waardig oordeelt. De sluier echter der onbekendheid eu verborgenheid, waarin hel gehuld lag, maak ie Nazareth juist bijzonder geschikt um door de Voorzienigheid te worden uitgekozen lut hel tooneel der teedersle en verhevensie geheimen.

Toen de Israëlieten uil de Babylonische gevangenschap terugkeerden naar het land hunner vaderen, vestigden zich de afslammeliogen uit Davids koningshuis bij voorkeur te Bethlehem, de stad Davids. De Ascaloniel Herodes had inlusschen zich de beersehanpij welen te verwerven over geheel Judaea. Achlerdochlig als hij was, gelijk alle tirannen hel zijn, achtte hij zijn troon niet veilig, al kon hij steunen op de gunst en de macht der Romeinen, zoolang er leden van Davids huis in Israël en vooral iu Jerusalems nabijheid waren. De godvreezende Joachim of l eliaeim bevroedde hot gevaar dat hem, Davids na.islen bloedverwant, Itedreigde ; hij besloot derhalve met zijne gade, de vrome Anna, eene afsUunni\'dingc uil Aurons geslacht, eene wijkplaats te zoeken in het verat- \'legen en aan de oogoii zijns bespieders onttrokken Calilaea. Hel aanvallige Nazareth was de pl u.ts zijner keuze (1). Hol heilig eclitpaar liet er een huis bouwen naar den eenvoudigen, daar ge, ruike-lijken trant, ol betrok er een reeds beslaande woning.

Hel ligt voor de hand dal dc bewoner.- van N\'a/.areth de voordcelen, hun door de natuurlijke gesleltenis van den berg, legen widks helling zij zich vestigden, aaiigeboden, niet ongebruikt lieten. Daar toch, gelijk elders in dc nabijheid en in den omtrek van Nazareth, vond men talrijke grotten, die, volkomen veilig en droog, daarenboven warm in den winter en koel in den zomer, mlgt;lrkr:id tot bewoning geschikt waren \'i . Vulde men de grot zelve i: fi belrukken, gelijk echter door geheel Onbemiddclden menigwerf geschiedde, | l),luwde men een huis van de steenen, die er in overvloed te vinden waren, aan tien ingang der grol en verzekerde men zich alzoo bet genot renrr zeltshiitdige woning en tevens bet gebruik der belendende verblijven, door de natuur gevormd. Nog immer volgt men, naar het eenstemmig geil Vg\' N ii njilioru» I \'iilliHtns lib 1

•i !■ .1» l,-r eni-l- gr-.l het l.tbycuik g ......ti-, \'li- l.y BethleUcin ligt, daalt de thermometer

tuigenis van oordeelkundige reizigers, dezelfde wijze van bouwen in Palestina en met name in Galilaea. Vernemen wij slechts eenen; Dr. Schubert, van Munchen, toch zegt van het H. Land gewagend ; «In dat land waar zoovele en y.oo ruime grotten gevonden worden, zagen we vooral in Galilaea tal van huizen, die tegen de rol sen steunden en in genieenschap stonden met een aangrenzende grot, zoodat eon rolsgeweli, vaak door nicnschenhand vergroot, de voortzeUiug der woning vormde (I).

Niet anders was de woning door hel vliedend echtpaar te Nazareth gebouwd of tot verblijf gekozen , en al onderging zij in den loop der tijden velerhande wijziging, zoo bleef evenwel haar oorspronkelijke ir.richling loc-

Door de zorgen toch van dc H. keizerin Helena rees hier weldra oen prachlige tempel boven het heilig huis en de grotten, waarmede het in betrekking stond, tot schutse cn tevens lot verheerlijking van een verblijf, dat door dc vcrlicvcnslc gelieiinen werd geheiligd en boven alle paleizen der wereld het voorrecht genoot den Koning der heerlijkheid te huisvesten. Dc veiligheid en de regelmatigheid van den weidschen tempel eiscliter vanzelf dat men boven liet heilig huis en zijn grotten den grond ophoogde en gclijkm i:dlt;le, en alzoo gescliicddc bel dat men langs een trap moest aldalen tot de toen onder den vloer der kerk verborgen heiligdommen. Later woedde de gruwel der verwoesting te dezer plaatse; de Muzelmannen maakten Helena\'s tempel met den grond gelijk en al stonden zij den Christenen soms vroeger voor geld de oprichting eener nieuwe kerk te dezer plaatse toe, weldra noodzaakte een nieuwe vervolging de geloovigen deze kerk aan baallot over te laten, die alzoo vanzelf vei viel (2). Eerst in 1620 werd hel den Paters Franciscanen vergund op de puinboopeu der basiliek van de II. Helena, ol ter plaatse waar ecu later opgetrokken doch weer vervallen heiligdom stond, eene nieuwe kerk te bouwen, met de gegronde hoop dat er van nu af duurzaam voor haar beiliening en instandhouding zou kunnen gezorgd worden. In weerwil der wijziging, die het terrein door dit alles herhaaldelijk

(li Dr. Siliul\'il, I: m ihn Miiiiiriiluiul, ;i. 17, — Mgr. liarlolini, die in IH.\'ili N\'aiaretli bezocht, voi. l daar i-w WT-iiij mH hare gmllen vulkomcD gelijk aan die di r II Familie,

i -J i ir s in d ■ lt lt; ■ i bi n. ld iih\'e van Joannes Franriseus Ali arolus. i anonii\'iis van Nti-vara, die ia ziju hiner.iniim, lib. II c. 11», verhaalt dat de (\'hrislenen van Nazareth terstond na In t verdwijnen van lui II llais, daar Ier plaatse eene kerk heblien g.diouwd Quaresinius acht dit niet onaiog\' ,tU want al i-l-tten de Turken hel opriehlen van nieuwe kerken, den herhouw stonden zij eehler voor geld Ine; df/eh om hovenvernieide redenen nmest deze kerk weldra deerlijk in verval geraken. Aldus de heroemde sihrijve rin tya Elucidatio, Peregrinatio III, lib. Villi 4.

onderging, valt liet evenwel nog immer liclit met ccnige oplettendheid zieli een denkbeeld te vormen van de vorscliillende verblijven, waaruit de heilige woning was samengesteld.

Immers bezoekt gij de tegenwoordige kerk der Annunciatie to Nazareth, die oen gedeelte inneemt van bet terrein, waar de basiliek der H. Helena verrees en met hare wanden de plaats van hel H. Huis en de daaraan grenzende grotten omsluit, dan ontmoet gij ter zijde \\an den hoordin^iiig een marmeren trap van vijl\'iien treden, die u onder den vloer der kerk leidt.

Daar deze kerk der Annunciatie zich niet uitstrekt van het westen naar Ik t oosten, maar van hel zuiden naar het noorden, alzoo liggen de hoofdingang der kerk en de bedoelde marmeren trap in hel zuiden.

Daalt gij nu de trap at\' dan bereikt gij eene smalle, zich in bare lengte voor u uitbreidende kapel; men noemt haar de lupcl des IjujcIs, zij is inet wit marmer gevloerd en heeft een gewelf in den zoogenaamd (jOlbischen stijl. Tegenover u bevinden zich aan bare lange zijde twee altaren, waarvan het eene, aan uw linkerhand, is toegewijd aan den aartsengel Gabriel en bet andere, rechts, aan de 1111. Joachim en Anna. Deze kapel heeft een hoogte van nagenoeg twintig voet en grenst aan eene grot in de rots (I). OfschOuu de kapel niet juist dezelfde afmetingen heeft, zoo wijst zij nochtans de plaats en de richting aan door het 11. Huis van Loreto hier vroeger ingenomen; wij hebben bier dus de piek waar het II. Huis eenmaal beeft gestaan.

Gaat gij deze kapel door en daalt gij tussehen de beide voormelde altaren twee treden lager, dan komt gij in de lm pel der Aiinuiu ialie, die in de ^ rot gelegen is. De wanden en de vloer zijn met marmer bekleed, doch hel gewelf is de natuurlijke rots. Blijkbaar beeft men echter, om plaats te maken voor het altaar en zijn baldakijn, dc rots een weinig uitgehouwen en daaraan een tamelijk regel matigen vorm gegeven, zoodat men een ruw bewerkt gewelf waant te zien. Vlak tegenover den in^m:,\' der grot slaat lu i alluttr der Annunciatie. I)il is van wit marmei en aan de voorzijde «pen. I)e vloer onder liet altaar is met marmer bij wijze van mozaïek ingelegd en te midden van dit moza\'iek vertoont zich een kleine verhevenheid; daaniou-n, legen bel

(t) Ten oimlo alle niis\\ ilting\' \\r voorkninon jm-iUfn ui; rmls 1» rslo: o). lt;1 tl wij in het vervolg vooral tweeërlei snort van maal sullen vorinr .• nai- I . -lt; Im* m tie K\'omein

srhe, en dat wij de herleiding daarvan den l\' /c-r of\' i laten, i\'quot; ii-rim • t in^ moge deze

\\tM-rfiMiuikkeliiken 1 lp l-lnrjclschc vont heelt 14 iin hlt; en de ir- is ir!s nn-cr d.in \'J ■gt; cm ; de Kn^elsche voet he»\'ti dus ten naastenbij 30^/2 em. I Unwrinsi hr lt;/-lt;/., s-Ar _r. lii\'draa^t 2 d»lt; im. 2 rtn. mm. lie IJom. lt; mna JicrCt 10 p.ilmi :1»lt; \'!r.«nirt dus i iip-t. .\' ■; \' :lt; ja n..»

heeft 12 once, en de oncia n-i!.:»\' i I - u tuvtcr i Uoin. pain i, 5 ■ • m; i.

c=..— Pc duliViele lijiiPi! wijzen aan (ip.l de muren met marnier beMeed zijn,

; \'vf - ,F; • . ■ —

Ü \'t

benedenste gedeelte des altaars, dus onder de altaai\'lafel, staan de woorden geschreven ; Verbum euro hie factum est. «Het Woord is liter vleescli geworden.quot; Aan de evangeliezijde bevindt zich of liever hangt de gebruhen kolom, eene zuil van rood graniet. De Mohammedanen meenden dat hier een schal verborgen was, zij sloegen dus in het begin der IT¹quot; eeuw (1) het benedengedeelte der zuil weg en hoogst opmerkelijk mag het heeten, zoo niet wonderdadig, dal liet bovenste gedeelte der zuil, melende eene lengte van tien voet met een diameter van meer dan twee voet, ruim twee en een halve eeuw lang tot heden is blijven hangen aan het gewelf der grol, waarin zij was vastgemaakt, zeker niet met hel inzicht om haar zonder voetstuk in de lucht te laten zweven. In het koor der kerk, hetwelk juist boven de grot ligt, ziel men het eind van de zuil met den kerkvloer gelijk, eene omstandigheid, waardoor het nog onverklaarbaarder wordt hoe het zware graniet met zijn gewicht in de opening van het gewelf\', dat uil zach-teu kalksteen beslaat, kan blijven hangen. Tegenover «de gebroken zuilquot; bevindt zich een dergelijke kolom doch builen de grol; deze staat dus binnen de plaals, die, weleer door hel H. Huis van Lore to werd ingenomen, en zou volgens zekere traditie beMeind zijn gesversl om de plaats aan le wijzen waar de engel stond, toen hij de II. Maagd begroette. Hetgeen er echter van de bestenumng dier beide zuilen verhaald wordt is, gelijk later blijken zal, zoo onzeker en dermate in tegenspraak met andere beweringen dal het geraden schijnt, daaraan geen gewicht te hechten. De bestemming dier zuilen in hel midden latend, mogen wij ons de ligging van hel H. Huis in betrekking tot de grot in dier voege voorstellen, dal hel, meer ruimte beslaande dan de tegenwoordige knpel des Hmjels, ook nog de eene zuil in zich besloot, die buiten de grol staal. De deur alzoo aan de noordzijde van hel 11. Huis te I.oreto gal\' toegang tot do grot. zoodat de engel zijn groet lol de II. Maagd door die deur zal hebben gericht. — Doch gaan wij verder, en dringen wij de grot dieper binnen. Oinniddellijk achter hel altaar der \\nnnncialie heelt men een muur opgetrokken, zoodal de grol, die oorspronkelijk ééne ruimte \\ormde, op een later tijdMip kunstmatig in tweeen is verdeeld geworden. I\'e deur aan de epistelzijde van hel altaar der Aimuneiatie geeft u toegang tot het algescheiden deel der grot ol\'gelijk men dat noemt lol de capella obscwa,

CI Thomas a N\'ovara tocli tiij Quuivsimns, gi-wsgi\'iui van 1 vj¹): ,.N üi mullis at !i.

annis ex inferiori (larte ad quinque jmlmos super basin delrnncata est.quot; Volgens hom wijst Ji-kolom de plaats der Menschwordiug aan.

de donkere kapel. Doze kapel bevat het nllaar van de vlucht naar Egypte, het welk mot zijn rug staat tegen den rug van liet altaar dor Annunciatie. D muren en het gewell zijn in den oorspronkelijken toestand gebleven en ver toonon dus de ruwe rots. Do grot heoft in haar middelpunt eeno hoogte van ongeveer acht voot tien duim, terwijl de zijden niet liooger zijn dan vier voet zes duim. Uo «donkere kapelquot; zou van alle licht verstoken zijn, indien er niet ivne lamp brandde voor het altaar.

Aan het einde der grot, tegonover hel altaar van de vlucht naar Egypte, dus ten noorden, bevindt zich een lage gewellde gang in de rots, ongeveer drio en een halvcn voet broed en /os voel hoog; hij geleidt tot een reeks van nauwe iu do rots uilgehouwen trappen, die volkomen duister zijn. Zijl gij tien treden gestegen dan bereikt gij een traprust ; wendt gij u rechts dan kunt ge verder stijgen ; twee treden hooger beivikl gij aan u.ve linkerband een lagen gcwcU\'den gang, die eeno lionglc heell van ongeveer vijf voet zes duim en u brengt in eeno kleine grol. Koiiigen noemen deze grot de cucina ih\'lln Mftdonna, de I,enken der II. Macujil, en anderen willen dat zij tot verborgen schuiipiaats zou hebben gediend voor den Zaligmaker na zijn terugkeer nit Kgypte. He trap loopt echter nog verder door; stijgt gij drie treden dan komt gij aan eene deur, langs welke gij een gang kunt bereiken die u naar de suciislie der kei k geleidt.

Deze grot, die men iu tegenstelling mot de straks vermelde benedenyrol, gevoegelijk de opjierurot zou kunnen boeten, heeft een hoogte van zes voet in haar nuddelpunt en van vier voet negen duim aan hare zijden ; zij is ten naastenbij elf of twaalf voet lang on breed. In do welving der grot bevindt zich eeno ronde opening, welke men echter later gesloten heeft. De bevolking van Nazareth verhaalt dat zij ten tijde der 11. Familie diende om den rook door te laten, het schijnt echter dat zij geen ander doel had dan om de donken; grol van licht te voorzien. Wendt men zich, de grot binnengetreden zijnde, rechts dan ontwaart men daai een gang, die in vroege ren tijd aan zijn einde met eene deur gesloten was. Van het klooster of de kerk uit leidde (nidii ds een weg naar dezen «nng. Toen bier nog geen kerk stond en er

deur onmiddellijk buiten de grot in de open lucht: eene oude traditie te Nazaieth bewaard wil dal de II .Maagd, en later ook bot Goddelijk Kind Jezus, van hieruit naar de bron placht te gaan om water te halen.

nog ocnc andere woning te ISazaretli, die men de werkplaals van den II. Joseph heet. Zij ligt in de ncliling der oppergrot en beviadt zich volgens Quares-inius niet verder dan een steenworp van deze verwijderd. Vroeger hcell hier een zeer prachtige kerk geslaan, die later door eene kapel vervangen werd, waarin men nog eenige overblijfselen van den fraaien tempel en van de zoogenaamde werkplaats ziet. Die werkplaats was hoogslwaarsclnjnlijk het huis dooi\' den II. Joseph bewoond vóór zijn huwelijk met de II. Maagd. Gaat men van hier tien minuten verder dan bereikt men de bron der II. .Maagd of de [ons Jesn cl Marine.

Doch verwijderen wij ons niet van de plaats waar hel II. Huis heen geslaan en keeren wij terug binnen het heiligdom der Annunciatie. Wij twijfelen er

UCCISO VAN 1112\'f 11. HUIS ïl\'i.r.N Dl: citüT, I. Vermoedelijke deur aan de zuidnijde. II. Uitgang Urr «inicrgrot-

niet aan of het medegedeelde zal toereikend wezen om den lezer een genoegzaam duidelijk denkbeeld te geven omtrent de onderlinge verhouding der plaats van het II. Huis, der grollen en der tegenwoordige kerk. Een blik op nevenstaande schets der reeks van lieiligdommen, welke de ei \\ pt; of omleraardsclic kerk bevat, waarin men binnen de kerk der Vnnuneialie te Xazareth afdaalt, zal elke verdere verklaring, die men redelijkerwijs nog wensehen mocht, overbodig maken. Met een enkel woord echter worde de waarde dier schels in het licht gesteld. Zij is het resultaat van waarneming en nasporing lor plaatse zelve. Oordeelkundige en gezagvolle bezoekers van .Vuaretli aarzelen niet haar le beschouwen als de meest juiste uitdrukking der werkelijkheid. Aldus de heer W. A. Ilulcbison, de te voeg aan de wetenschap ontvallen

personal imeslignlion of the two sanctuaries 1863; waarmede hij in weinige bladzijden verslag gal\' van een tweemaal door hem te Nazaretli en te Loreto ingesleld onderzoek en zegevierend de bedenkingen wederiegde, door doctor Stanley in zijn werk over Sina\'i en Palestina te berde gebracht. Aldus Mgr., I bans kardinaal, IJartolini, die eveneens naar Nazarelh toog om daar doctor Stanley en anderen te wederleggen. Aldus de schrijver van den Guide indicate tir des sdnclnuiies de la Terre Sainte, laatste editie. Aldus onze geleerde knul^enoot, de zeer eerw. pater Joseph van Ham, die nrgt;eermalen van Beyrouth uil, alwaar hij ter katholieke universiteit werkzaam is, Nazareth\'s 1 KMiigdonunen heeft bezocht en grondig bestudeerd. De door ZEerw. mij welwillend gezonden schets, de vrucht van eigen onderzoek en vergelijking, stemt volkomen met de bier gegevene overeen. Hare juistheid kan dus voldoend gewaarborgd worden geacht.

II, BERICHTEN VAN PHOCAS EN DEN ARCHIMANDRIET DANIËL, IN 1185 EN 1114, OVER DE BASILIEK DER H, HELENA EN DE PLAATS DER MENSCHWORDING,

Wij mogen echter de topographic, de onderlinge verhouding der hcilig-dommen I t kerke van de Annunciatie te Nazareth, nog niet verlaten. Eene vraa^\' toch lijst bier, wier belangrijkheid niet ontkend kan worden, /.ij luidt: is bet wellicht mogelijk met eenige waarschijnlijkheid na te sporen, in welke verhouding hel H. Huis, de grotten eu de basiliek der 11. Helena i\'.ich onderling hebben bevonden, toen laatstgeuoenule nog in ongedeerden toestand verkeerde? NVij meenen de beantwoording dezer vraag te moeten lieprocvcn, dewijl sommigen uit de wijze, waarop oude schrijvers, die de liasiliek hebben gezien, ons de h. woning schetsten, zich tot het besluit jjercdiligd achten, dal het geheim der .Menschwording niet in hel H. Huis, maar in de daaraan grenzende grol zou hebben plaats gevonden.

Vernemen wij den eei\'gt;te van bedoelde ooggetuigen. Hel is de terecht lt;loor den vennaardeu Pupcbrocliius hooggeschatte Joannes Phocas. Hij werd ^ehoren op hel eiland Creta ; op rijpen leeftijd volgde hij het voorbeeld zijus vromen vaders en wijdde zich, als kloosterling hel eiland Patmos lol verblijf kiezend, aan godvruchtige bespiegeling en overweging. Vandaar

uit bezocht hij in 1185 liet H. I-and en kwam toon ook to Nazareth, alwaar hij do basiliek tier H. Helena zag, 78 jaren vóór hare verwoesling; want deze geschiedde door de horden van liihars I in lüi;;;. Leo Allatius ontving liet manuscript van zijn fliiicrtiiiiim ol\' Cnmpciiiliaria (h\'srnplio uit een klooster oj) het eiland Chio en pulilieeerde het in zijne Symmida, waarvan onze geleerde landgenoot Bartoldus Nihnsius eene Latijnsciie vertaling gaf. Papo-brochius achtte deze door Nihnsius, «een llollandsch priester van algemeen bekende eruditie en godsvruchtquot; bewerkte vertaling zoo hoog, dat hij baar geheel overnam in do Acta Sanctorum Holland, t. II Maii.

Het rechtmatig verlangen, hetwelk ons bezielt en ongetwijfeld door onze lezers wordt gedeeld, om het II. Huis van l.orcto gebandhaafd te zien in bet bezit van den edelsten titel, dien bet op onze vercering kan doen gelden, maakt bet noodig dat we ailes, wat Phocas ons omtrent Nazareth mededeelt, zoo volledig en letterlijk getrouw mogelijk mededeelen.

Phocas bezocht dan van Gana in Galiloa uit, dus van het noorden naar het zuiden reizend, de stad Nazareth. Mij beschrijft hare ligging en wat bij daar zag aldus:

„Te migt;Men van omlcrso.hemfiu Iionvcicn ligt X;izarctli op den bodem van een door die heuvelen gevormd dal. Daar werd door den aarlsengel Gabriel aan de maajrdelijlie dierder God» Int ontzaglijk geheim aangekondigd, krachten» de groote en overvloedige liarniharligheid van Christus onzen God, die om onze zaligheid mensch is geworden.

„Terstond als gij de eerste poort dezer «ilgpstrekte stad *iit Idnnetigilreilen, nninioet gij de kerk vnn dtn nnvisemiel Cnhriel-, (I) in eeno kleine grot, welke zieh daar aan da linkerzijde des altaars binnen de kerk bevindt, ontspringt eene ln-on, die zeer heldere wateren uitstort. Na r deze bron begaf zich do alleronbevlektste Moeder Gods dagelijks om water te pntten, toen zij door de priesters aan den rechtvaardigen Joseph was toevertrouwd, en onder zijne hntde leefde. Middelerwijl zij zich, in de zesde maand na de ontvangenis des Voorloopers, volgens gewoonte naar deze bron begaf, ontving zij van den aarstengel Gabriel den eersten groet ; ontsteld en vul vreeze keerde zij terug naar Joseph\'s huis; daar hoorde zij het: Aie qvaii\'i jilrii, van den enquot;el, en antwoordde zij hem: /•■\'quot;(■ ancilla Damnii, Jiat niiln •cnintlum irrbum mum; en toen heeft zij het Woord Gods in haren allerreinsten schoot ontvangen.

„liet A ui! van Jmtrph is later in een irec prnr.hlirjrn Inn/nl veranderd. \'0) In liet lii.kerge-deelte dier kerk is bij bel altaar eene grot, die niet diep onder den bodem li.ia\'t, maar zich aan zijne oppervlakte opent. De ingang d^r grot is met wit marmer versierd; hovendien verschijnt er door de knnst des schilders een engel op zijne vleugelen zwevend en nederdalend tot de maagdelijke Moeder; hij brengt den blijden groei aan baar die hij ernstig bozig vindt met den ernstigen arbeid der wolbewerking. De engel wordt er zoo voorgesteld alsof hij met haar sprak , de Maagd echter is dermate buiten zich zelve door den onverwaehten aanblik des engels-, dat zij

(1) Aldus bent thans nog de Grieks-, be kerk. waar de hnm tier II. l/iifir/rf of de bron run Jevn en ihirm zich lieviiidt. Mei heelt baar aldus genoemd naar den aartsengel wegens de boven meegedeelde volks legende.

(2) Ni.-t ten n-— Me noemt hij bet 11 Huis van Maria hrt hw* quot;in l ^ph, want het behoo\'de hem als hel hoofd der II I-amiiie. He prachtige bus.Hel; lag van hel westen naar het oosten Twee rijen znibn van giijs marmer v rdecM-n hel w.idsihe gebouw als in drie sibepen. Aldus besluit men uit hetgeen bij opdelving en nader onderzeek gevonden werd.

plots.\'li:■(* w. ^.-iis ontst.\'M. s lift jri-l.ril afwendt en schinr de purp: ion wol aan hare hand la:i\' j.jM\'u. Imvml v.iu a.iiuio\'brgn-lt zij zich liaastig builen haar woonvertrek; zij

o.\'ituin\'t n Imur .1 i.v.i wante vi.e.iiin t-ii omhels! (Nzc met oprechte en teedere liefde. (I)

..Zijl .) door dlt; ,i in lm .5 de ^lt;\\gt;\\ biniicn^.-t reden, dan daalt «;ii eeuige trappen af; daarop \' •■i ; -j \'.ie iilnu\'le o ■niimj r.,-- ./..gt;■ ,7/, w.iar d»» aartsengel aan do .Maa^d, toen zij, gelijk ik straks zri\'l.\', van de bron was teru^geket rd, de blijde boodsehap hoeft gebraeiit.

«Te dier plaatse nu waar de groet de annunciatie) geschiedde, is lt;rn buis mu zwanen steen in e i iiifirnur v quot;\' tiaarboven een altaar; en rechts van het altaar is de kieuw, woniny waarin de maagdelijke Mwodtr (iods ah jd verwijlde.

„In hi;t link- i^edeelt,; der Annuntiatie ziet men een ander verblijf, dal geheel zonder licht is hetwelk ouze liet r Christus, na zijn terngkt er uit Kgypte tot do onthoolding des Vocrloopers, naar men verhaalt, v.ni bewuuiid hi i in\'n. Toen toch, gelijk de goddelijke schrilten molden, heeft Je- •gt;, rnnriir nd dat ./utniuw n /gt;• orenjelerrrd, Nazareth verlateu eu zi h metterwoon te Caphar-iiaum gevestigd.

„\\Vi: !.rs volgt eeii l;t r;rrug, d . r verschillende heuvelen gevormd, ea diar is een vooruilsprin geilde rMts-.v.tinl vanwaar do Jodti deu lieer wilden nederwerpen ; doi fi IIj ijmj midden door hen heen, en toog naar Cap/umicmin,quot;

Hieruit blijkt nu dniilclijk dat men den ingang der h. woning, 1 ij hot fjinnontreden der imsiliek, had aan zijne linkerhand en wel naast het altaar. Wij hebben ons dus do h. woning, dat is het II. Huis en de grotten, in betrekkin.-: tot de basiliek zóó te denken dat, middelerwijl zij zich uitstrekken van hel zuiden inuir het noorden, do basiliek daarentegen van het westen naar lied oomch lag. Het allaar der basiliek toch stond in het oosten en daartegenover was de deur in het westen. Dit eisehte hel bestendig gebruik, w;iarvan men, gelijk de opdelviiueii hove\'stigd hebben, te Nazaietb bij den bouw der hasilic-k niei i- afgeweken. De toegang tot de h. woning lag dan naast liet altaar, aan de linkerhand als men de kerk binnentrad, dus in hel noorden, of indien men wil in liet noorderschip der basiliek. Langs de trappen afdalend, bereikte Phocas den gang, die hem, ter linkerhand afslaande, lot de - ^;e grut en door deze heen lol het 11. lluK bracht. Het punt waar de trappen dien gang bereikten, was gelogen tusschen de groole beneden-g \'it en de kleim\' uppergrot of de zoogenaamde Cucina; want toen hij lerug-ki\'\' rdc had hij deze laatste aan zijn linkerhand.

Ibj zegi In t (in- nergens met de gewenschle bepaaldheid. Hoezeer bij als O\' \'gget u ige gi\'iiht he Mie getrouw te schetsen wat hij zag, zoo gaat hij evenwel zei r ras en vlug voort; schier in oenen adem gewaagt hij van de kerk des a.iu ■( N.\'els, i!..gt; boveii de lonloin was gebouwd en tien minuten

I I\' ) i. • ;fl !;.• ¹ kquot;! wit, .!.• kii:islquot;;Mur liquot;quot;fi voiirgAiteld, tonder daaraan histori-* \' T.urdc t lquot; ■ ¹ ■ Het taf-ree! \'lat Maria cene aanvtrwame iriend it dool outuioctcu L. .. , te wa, rathj\'i\'.ijk Bi-.ts adders das Marla\'a b.-to-.is lan Elisabeth.

ver van de li. woning verwijderd lug, en van don rots-.v!MUl, hol supei i il\'nnn monlis, vanwaar de Naziircners den ZnligmaUcr in de dii\'pU\' wilden nedcislovlen. Ilelzcllde gemis ;ian selierpe ondcrsc.lii\'iding^ van verre uit Hkinider liggende t\'ii geliecl viuseliillendc pnnlcn onlnioet mc11 io zijn l)(ⁱM^-lirij\\ing \\.iit di\' (leelen der li. woiiin-. Zoo noeml hij hel li. Huis en zijne grollen nu eens Joseph\'s huis ol\' de (ihwlc watiitiij rmi .losiplt, dan ccn.^ wederom noemt luj alles te zamen do, aiiiuincidlic ol a eumjiniisinos, waarvan hij de kleine grol, evenals de groote grol en het kleine huis een deel noeml.

liet eenigc wat iets bepaalds schijnt aan te wijzen en tor gunste der gruote grot te pleiten, is zijn vermelding van het in wil nuuniLT gevalle zwaïli; kruis, Ier plaatse waar de aimuneiatie is geschied rn het daarboven opgericht altaar. Doch beschouwt men hetgene hij zegl met eenige oplettendheid, dan verdwijnt weldra ze U\'s de schijn, immers hij ze^l enkel dal hel kruis de plaats aanwees der (ilDiuiicidlie, der IkkiiIscIkiik derlialve de plaals waar de ijnn\'l des ciKjels geschiedde (o eiuumclisinos) en dns zegl hij niets van de \\l(^,nscliwoi-diiKj. Hij meldt ook niel dat hij daar geschreven vond: llic Vi\'ibian caro fucluin est. De blijkbare zorg, waarmede hij hel kruis beschrijft, en de voor-liel\'ile, die bij telkens loonl voor scbrirtuuriilaatsen, luidden hem al licht moeten bewegen tot het opteckenen dier woorden, indien zij daar toen werkelijk geweest waren. Ook maakt hij met geen enkel woord gewag van de zuilen, waarin men de aanwijzing heeft willen /ion van de plaatsen, door de li, Maagd en door den engel ingenomen. IMiocas heel\'t dus van de truditiën aan die zuilen gehecht niets geweten. Dlsclioon wij hel aannemelijk achten dal één dier zuilen de plaats aan wijze waar de II. .Maagd zich bevond toen zij den groet des engels ontving, zoo is bel, gelijk vanzelf lilijkl, onmogelijk dal men aan het kruis en aan een dier zuilen dezelfde bestemming kunne toekennen ; men ziet hieruit hoe behoedzaam men wezen moet ten opzichte van plaatselijke, door sommigen verdedigde tradiliéii.

Letten wij echter op eenige uitdrukkingen van l\'bncas, dan ontmoeten wij een inderdaad zeer Ie waardeeren heenwijzing naar hel II. Huis als do plaals der Mense.hwonling.

Immers algt; bij spreekt van bet kleine linis •« mikros oikislwi dal zich bevond ter rechterzijde van het altaar in de groote grol, namelijk indien men van de basiliek kwam, dan kan bij daarmede niets anders hebben bedoeld dan bet 11. linis, hetwelk zich thans te l.orelo be\\indl. Mij stelt dit

hij de Annmrinlie laat beslaan, gelijk hij aan de uiterste noordelijke grens dier deelen de kleine oppergrot ot (Aiciiin plaatst, welke hij, naar de basiliek lerugkeerend, volkomen juist, als aan zijn linkerhand liggend, vernieldl. Van liet II. Iluigt; nu zegt hij dul di\' II. Maayd duur altijd verwijldi\'; maar dan bevond zij zich ook ongetwijfeld aldaar toen de engel haar begroette. Dat dit werkelijk ziju meening was, wordt bevestigd door het tafereel, hetwelk hij aan den ingang de.r grot zag en dat bij bnitengemeene oplettendheid waardig oordeelde. Maria wa rd daar voorgesteld als bezig zijnde met het bewerken van purperkleurige wol. Do meest geschikte plaals voor de gelijke bezigheid zal wel haar gewoon en geliefkoosd verblijf geweest zijn, te meer daar de groote grot haar licht ontving uit het H. Huis, dat slechts van een klein venster voorzien was.

Keu zeventigtal jaren vóór Phocas, namelijk in II11, had de Hegumeen of Archimandriet Haniël, die aan bet hoofd stond van een klooster dat gelegen was binnen hel gebied van het tegenwoordige lUisland, Nazareth en zijne heiligdommen bezoeht. Helgoni- hij daar zag en hoorde heeft hij opgeteekend en zijne aanteekcniugeu ziju bewaard gebleven. Ziellier hoe hij rekenschap geeft van zijn bevinding :

„lgt;n gr i .te en Sfhooue bd.s\'.lirk , zegt bij, rijst pr tlt;: midden der stad. Die basiliek li.\'fi: drie u i iren. Ti\' dl n. n bair bii.ncn, dan ontwaart iue.i aan zijne liiiU- rhaiid elt; ne grot. |) grot liquot;-ft twee d tir-n en ninn gaat er in langs trappen. Daalt men de trappen af, dan / i\'t n » n .1 in z.jn n chtt rlhind d- \' »1, waar de H. Maagd m-1 het Kind Jt /ns, onzen GdiI, li»\'t-lt .-• •.mm) i i en het he^ft ook lo gt;nt niPi» dmr nog di* legerstede van het -old^lijk Kind op

„In dez^lf iquot; gro* ziet men, dlt;\' weat^lyke deur ingaai.de, ter linklt;rlia d het graf van (b-n li .lus. pii, den Uniidtgom van Maria; li werd daar begraven door de handrn lt;les Zal i quakers.

_nM»\'ii toont ook m dezelfde L\'T \'t bij ib¹ deur de plaats w,nr de H. M.ia^d bezig was mut lilt;\'t w ven «ener purith «tofTe, toen de aartsengel Gabriel van God g /ondi n zie.h aan ii.iar vcr-1,..,iide. Die plaals is drie nen verwi;-!-- rl van de pbk, waar de aaitvn- l zieli bevond toen bij «le u orden sprak ; \\\'gt;lunlt;l u dij in /i\'-nudc onnmur nr \'

plaats wis verwoest , (|lt;, h i\\o |\'ra ■■.ken hebben bei gebouw net de meeste zorg

!»er-\'i\'¹.!. I t-n l.-.vsebep, die rijke iiikquot;ii;.stgt; quot;i heeft, zetelt hier thans en heelt d- ze jdaats oudei y\\y\\ %• /. g.quot;

Wij :gt;i t h;!\' ti hier een Irelfmde overeenkomst met bet bericht van Phocas, niaar ook dezelfde spoed, dim wj bij Phocas opmerkten, herft den Arclii-iiiandriet lianiel belet de verschillende, declcu der h. wdiiing bchooiiijl, Ic vermelden. Immets hij noemt de kleine grot, de groote grot en de plaats, waar

do II. .Miui^ïI verwijlde, toen zij dcu groei ontving, steeds met een e;ikel woord de lt;jrol; wie ijrol, wanrbwen de kerk rijst aan de iniiuneialie loegewijd.quot; Hij «loet zelfs nog minder dan l\'hoeas, hij noenit niet eens liet kleine luns, waar Maria plachl te verwijlen, al wijst hij liet echter zijdelings aan. Wegens die overhaasting is hol eveneens onzeker of hij, van drie altaren sprekend, bedoeld hehhe dat zij in de basiliek stonden, ol dat zij verspreid waren in de kerk en daar beneden. In het laalste geval, wat wel hel waarschijnlijkst is, zou hij het altaar der basiliek, dal der grol en eindelijk ook dal van het H. Muis hebben vermeld.

Kvenals l\'hoeas laai hij ons links van liet altaar, dus ten noorden, de trappen aldalen. Hij wijst ons daar nu twee deuren aan, de ééne voerl rechts naar de kleine noordelijk gelegen bovengrol, de (hieiini, de andere deur ziet naar liet westen en leidt ons den gang binnen die ons zuidwaarts voerl naar de groole i;rol. (I) Zich om de relatieve alslandon weinig ol niet bekommerend, heeft hij ons alras, eer wij het vermoeden, de groote grot binnen en door geleid en ons bij de deur der grot gobrachl, ter plaatse waar de 11. Maagd de purperkleurige stolïe weefde; hij voert ons dus .Maria\'s behoorlijk van licht voorzien gewoon verblijf binnen, en dit kan, gelijk uil de vergelijking met Phocas\' bericht blijkt, niets anders wezen dan het II Huis. Indien hij zegt dat hem die plaats in de grot werd aangewezen, dan heeft dit geen bezwaar, want geheel de verzameling der lieiligdommen onder de basiliek noemt bij steeds met een enkel woord de grut. Overigens met aldaar van eene deur te gewagen wijst hij ons Maria\'s geliefkoosd verblijf aan, want deze deur kan geen andere wezen dan die, welke uit de groote grot toegang gaf tot hel kleine, door Phocas vermelde buis, in een woord: dan die van het II. Ilnis.

Daniël gewaagt niet van liet zwarte in wil marmer gevalle kruis, maar enkd van bet altaar ; hij zeg! echter evenmin als l\'hoeas dat dit altaar de plaats aanwees der Meusrliirnrding. l il den gang van zijn verhaal mag men daarentegen hesluiten dal hij bel er voor hield als ware het altaar opgericht geworden Ier plaatse, waar do Kngel siond toen hij den groei sprak. Want vooreerst wijst hij het allaar aan, terslood na de woorden des engels: «Verbeng uquot; enz. te hebben vernield ; en vervolgens kon hij van de plek.die liet allaar met het door Phocas beschreven kruis daaronder thans inneemt, moeilijk zeguen

\'I. Mimi urgiOiJke \'Um pliitlp:iii li t hiMligdom der Annun müi ti» Vi .ir.lli, on in i z.il er do ei;rsUgt; deur ninctcn «ocki\'li t.ij n. Ill i n ih tttéi\'dii tr^onnvrr n 18

tlal zij bij ilc fleur lag; cn toch juist hij */lt;• deur, flus verklnanle hij vroofror, \\vagt; Mnria bezig met liaar purpcrkliMiriK wodsel loon de on^\'cl vcrsclicoii. Zul lii\'l nllaar dorlnilvo oono plaats iiiiiulni\'lcn, dan kan deze, sol-cus den Archimandriot Daniel, ^een andere geweest zijn dan die des engels. Hij meldt ons echter een omstandigheid die door l\'liocas niet werd meegedeeld, namelijk dal de iil\'stand die er was tnssehen de plaats dos engels en die der 11. Maagd drie sttfienen hedroeg. Eene sngene i^ gelijk aan I meter II). Vergelijkt men deze opgave met don alsland des altaars van de niel gebroken kolom, dan ontwaart men inderdaad eene verrassende overeenkomst Uis-sehen deze opgave i-u dien aftand. Al zwijgt hij nu ovenals l\'liocas van beide zuilen (»de gehrokene en nielgebrokenoquot;) waaraan men traditien heen willen verbinden, zoo is er niets in hetgeen hij zegt wat ongt; verbieden zon de niet gebroken kolom te honden voor eene aanwijzing der plaats, waai de II. Maagd deJi groei des engels ontving en waar dus het geheim der Mensehwording plaats vond Dte kolom nu stond in hel II Huis dicht hij de deur en drie sageuen verwijderd van hel altaar.

De verdicnslen, door hem aan de I\'ranken toegekend, wijzen heen naai hel gene de vermaarde Tancred (t lll^J2, die met zijn kruisvaarders (lalilaea vi\'ioveide en zich ten vorstendom vei wiri\'i\', voor de verheerlijking dezer heilige plaats beeft verriidit.

Wij mogen na «lil alles ons lot bel beslnit gerecliligd achten, dat l\'horas _ni , \\ridiiinandriet lianicl in stede van de overtni^ing, die de plaa\'s der Menseliwi\'idiiiu gt;li\'lt in hel II Huis mi niet in de grot, te weeispreken, daaraan veeleer slcun bieden. Doch al waren liunnr berichten mei die overtuiging io strijd, wat. niet het geval is, dan zou die overtuiging daarom mi- -reu.-./ius ni\'H\'len nj\'L:\' dlerd wordrii. Zij tucli bebhen niets anders gedaan dan met oprechle tronw verhaald wat zij za^en en wat hun tor plaatse werd aangewezen, zonder in eenig Onderzoek Ie. treden naar de wijzigingen, die er van de tijden der II. Helena af tot. de twaalfde eeuw, het tijdstip van hun bezoek, konden lieii\'ten plants gevonden. Zoo laai Phucas, om sleebts iel . te iioencii, hel voiisoineii ononderzuclit of hel iwinlc l;rui*. — waaraan, (dschoon ten onirrMr. d.Hir onze je .fiistandcrs een jieslissend g(ï wiclit wordt gehechl. wel immer de planls belihr iugenoini\'n, waar hij hel vond. W | zullen later geh-enheid vinden op te merken hoe inen zich te Vizareth van de vijlde tol. de twaaifle eeuw niet iinmci\' in ongestoorde rnst verhen-de, en er vaak in bange en treurige omsiandiglieden verkeerde, die

allicht cenigeii invloed konden uiloef\'enen op den toestand en de inrieliliny der onder de Imsiliek aanwezige ln-iligdoinnicn.

lian, oindigen wij onze topologisclie ljesehoiiwin;;eii, en lierinneren wij ons, alvorens onze aandaclit op iels anders te vestigen, heknoptelijk de lioordliestanddeelen van .loacliim\'s woning te Nazarelh. Donk n een langwerpig vierkant, van natuurlijke steenen gebouwd huis, dat in zijne lengte gelegen is tegen eene grot, welke door een uauwen gang in hclrckking staal

zijdi\' der rots, en gij znlt n in de hooldzaken een lamelijk jnisli\' voorstelling hehben gevonnd \\an het merkwaardig verljlijf, waar de naasle voorhereiding tol liet verlossingswerk heeft plaats gevonden ; waar hel heil der wereld door de beslissende daden Gods en eener Maagd werd verzekerd en bespoedigd ; waar bel Woord des Levens bet steifelijk vleesch beeft aangenomen, ia knechtsgeslalte wandelend, zwijgend heelt gepredikt, en het leven eens reebl-vaardigen, in zijne school gevonnd, met het zaligst einde beelt gekroond.

In Nazareth\'s heilige woning nu geschiedde bel, dal dooi\' een wonder van (quot;.mis goedheid eu liefde aan de hoogbejaarde en kinderlooze Joachim en Anna eene dochter werd geschonken, wier geboorte den hemel met blijdschap vervulde en der aarde tol teeken en onderpand verstrekte van het naderend heil. Het dochtertje toch, dal daar hel leveusliebt aanschouwde, was de .smetteloos Keine, in hel paradijs door God zeil aangekondigd, wier goddelijke Zoon den kop van hel helsch serpent zou verpletteren; zij was de Maagd door Isa\'ias van nil de veile begroet, die der wen hl den Kmmauiu I, den «God met onsquot; zou schenken. Maria was bet, de Koningin en de Ster der Zee ! Want beide beteekenissen sluit de zinrijke naam, door .ïoaebim en Anna aan bun dochterljc gegeven, in zich. Koninghme was zij des hemels en der aarde, door den overvloed en den adel der genaden, waarmede (lod baar van den aanvang af heeft overMelpt en meer nog d^or hel goddelijk moed\'-i\'M-hap, dat haar ten deel zou worden. Slerre ook was zij der zee; want de stille glans barer liefelijke verschijning spelde heil aan de in duisternis en zonde schier reddeloos verzonken wereld.

Wij zulloii hel nicl l)0|Monven de blijdsciiap to srliolscn van hot gelukkig oiiilerciipaar, dal zich verheugen mocht in het bezit der edelste dochter, dit ooit op aarde verschenen was of daar ooit verschijnen zou, noch ook de wvelde trachten weer Ie geven door hen genoten, middelerwijl zij hespeurden ioe de engelachtige Maria den rijkdom degt; hovciinatuiuiijken levens, dooi U)ds hand in hare ziel verhorgen, allengs gelijk eene hloem hare kleuren-pracht, begon te ontvouwen en ten toon te spreiden. Slechts ter loops ooi\' mag het worden aangesiipt dat de vrome .loaehim en Anna, de wondervol!\' wijze gedachtig waarop dat kostbaar kleinood bun was geschonken, de jeugdige Maria, toen zij den leedijd van drie jaren had bereikt, krachtens ei\'iie gelolte, gelijk de II. Gregorius ^yssenus, de II. Kpiphanius en andere Kerkvaders uitdrukkelijk te kennen geven, tempelwaarls brachten en haai da,ii toewijdden aan den dienst des heiligdoms. Te midden van andere god-\\iuchlige doch te re ii Israels en onder de leiding van vrome weduwen zou zij daar verblijven tot baren huwharen leertijd en zich onledig houden met gebed en overweging en met velerlei werkzaamheden, die den luister van \'s lieeren huis ten doel hadden.

Aan dit alles mag sleehls even worden herinnerd, maar iets langer moeten wij verwijlen bij de gewis hier zeer belangrijke vraag of Maria werkelijk te Nazareth en niet elders geboren zij.

I».\' II. Schril\'! zwijgt over Maria\'s geboorteplaats. Verschillende heiligdommen, di.! men ter eere der (en allen tijde irt Palestina hoogvereerde H. Anna vond opgericht, gaven aanleiding tot de meening dal men vooral op drie plaaisen hel huis behoorde te zoeken waar de II. Maagd hel levenslicht zou hebben aanschouwd. Die plaatsen waren gt;ephoi is, eene stad van Galilaea, in .Nazareth\'s nabijheid gelegen, .lerusalem en .Nazareth.

Hel gevoelen, hetwelk dit voorreclil aan Scphoris toekende, vindt geen verdedigers meer, steeds echter zijn er die, steunende op hel gezag van den II. Sophroniiis en van den II. Joannes Damascenus, meenen dat de 11 Maagd in het huis dei\' H. Anna li\' Jriusalem grhoren werd.

I)e II. .So|diiornus, I\'ati i n\'ch van .lei iisalem gedurende de eersle helft der VU\' eeuw, zingt in een zijner liynmeu ; In probalicam sanclam ingrediar, nbi Vuiia piaeelani peperil Mariam. «Ik zal ingaan lol het heilig schapen-verhlijl, waar de doorluchtige Anna Maria heelt gebaard.quot; En Joannes l\'atnaM\'eiiiis -chreel in de VIII eeuw lu 1 icem autem cditur Maria in dumo probatica .hiaehiin. .Maria ziel het levenslicht in hel huis \\:iu Joachim,

aan de Schaaps-poort van Jerusalem,quot; dus niet verre van den vijver van Beilisaula. (1)

Welk een iioog en reclitmali^ gelt;ag men aan deze heiligen behoort toe te kennen, waar zij optreden als getuigen van de leer der Kerk ia betrekking tot het geloof en de zeden, zoo moet men echter de waarde der vermelde uitspraken niet overschatten. Zij bericlilen ons daarmede niets anders dan de meening hunner lijdgenooten, der Christenen van de zevende en achtsle eeuw, omtrent eene woning van de II. Anna en den H. Joaehün, die door een gevierd heiligdom was vervangen geworden en waar dus, naar men meende, de 11. Maagd moest geboren zijn. Tevergeels zoekt men eonig getuigenis ter gunste dezer bewering bij de kerkelijke schrijvers van vroegere eeuwen. NVellicht ontstond zij uit de omslandigheid dat Joachim en Anna, die aanvankelijk niet onbemiddeld waren, te Jerusalem, waarheen zij zich

Hoe dit overigens wezen moge, zeker is hel dat de gevestigde en standvastige plaalselijke traditie te Nazareth het heiligdom der Aimnnciatie aanwijst als de geboorteplaats van .Maria; dat de openbaringen, door godvruchtige lieden bij de verplaalsmg van het II. Muis ontvangen, nitdrnkkelijk daaraan het voorrecht van Maria\'s geboorte toekennen, en eindelijk dal de Pausen, na ijverig onderzoek der plaalselijke traditiën en der bedoelde openbaringen, niet hebbeii geaarzeld met de meeste stelligheid in openbare, door hen uilge-vaardigde stukken, hun zegel te hechten aan het algemeen gehuldigd gevoelen, dal Maria niet Ie Sephoris ol\' Kleutheropolis, noch te ISetbleliem, noch te Jerusalem ol elders, maar le Nazareth geboren is. {\'.])

Ziehier eenige getuigenissen der Pausen : Julius II noemt het Huis van Loreto, dat vroeger te Nazareth stond, «de kamer ol\' het verblijl waar de Allerzaligste Maagd werd ontvangen en opgevoed.quot; (i) Si\\lns \\ noemt

(1) S. Join Drnniisi-, De llde orthi.ilnxa ; cl\'. Oratio I ile N\'ilall Virglnis.

•gt;i lift Holliiiidislnn /.ien in d.t hni» .Icrn.s.-ilom «Iprbtscen Ujilnlijk gcliuunl verblijf: l\'-\'liiis \'inilui\'.tniu quot;1 i \\\'Ts ^ri li in luisst\' (TO\'liiiius lt; I S. ,)n;ti\'liirn, \'J\') Marl l-/f Siim lm um

(ii Mgr. MInIhi beert in zijno gronillKe wi\'ilerlegginjf van een gfilcgenheiilsbroiiiiiir.\', -i n !■\'ra .„ (.„..gul „n.j. r N;i] quot;ic.on 111 gi iMS|iircrul, ieren.l beluogil, dat Nu/.ai\'.-lli .Mima\'s

glt;boorlflpl,i.it» i* Jl.\'t ^•■fccbrift, waarbij 1 wrl zou boog mogelijk te doen gi-lden wal ile

la,1,1 bal , het blt;-l. g der II. IManlif-e, bad tol titel ; I hiafiinr If/hw .S ■ (uur

i Jrm.s ihi/c /lt;.._v .!»• ./• /.I /in).,. % l\'h-riirr, nr \\.i/ ./lt;•..« Ill I -uh- li..........Igt; ■

n.J,, _Lr i\'.inrvan d. i\' .M\'.n \\l.,li,. b-ii. l i l ■ Smiir I es ,. mr \\ . n

\'n „(\'.mi\'r.i - \' tlialaums u i nliuaia, ubi ii-quot; i is-mui gt; tDiii lt; ubi ah

gt;a!iit.a!a Salvatorfin saMtulornm vciho concepit.quot; .IuUms II. N-v I gt;01.

^licl ••• Huis ;ils «het licilig woonveitrek door goildclijKe Gcliolmeii vor-liccilijki, waarin tic Maa^d Maria geboren werd.quot; (1) Clemens Vil! liet op den aeliterwand van lid mannerüii monument (!:it liet II, Huis te Lorelo omheen, de inscriptie plaatsen ; «Ghristiane Hospes..., llie Sanetis-sima Dei (•(■nilrix in lueeni cilita est,quot; en vermeldt tins als een der titels, die dit II, Huis eerliiedwaardig doen zijn in de oogen zijner vrome bezoekers, «dat de li. Maagd daar bet levensliebt beeft aanscbouwd.quot; Dezellde Pans bes(em|iell de H. Woning, in bet ollieinm van bare verpla;ilsing naar Loi\'elo, vlakweg met den naam van bet gebooiielinis der Allerzaligste Maagd. (2) Iniioeentius XII stelde opnieuw een onderzoek in naar de wondervolle overbrenging en sebreel in zijne bulle, waarmede bij een eigen Mis verordende ....... bet leest der I nr. - latie, «dal in deze II. Woning de glorievolle

M ieder i .mIs en altijd Maagd Maria als de rijzende dageraad met bare roemrijke gelioorir blijdsebap beel\'t aangekondigd aan gebeel de wereld.quot; {;■)) l\'ins l\\ eindcl:jl\\ verklaarde in zijn Apostoliseben briel waarmede bij aan bet heiligdom te Loreto bet reeht van aggregatie! toekende: «Mier tóeb vereert men het (\'.ode zoo dierbare Huis van Nazareth, dat eertijds iu Gali-laea gebouwd van zijne grondslagen werd losgemaakt en op wonderdadige wijze over eene gruolc uitgesirektbeid van land en zee werd heengevoerd, rer-t naar lialmaiie en vervolgens naar Italië; liet Hnis, waar de Allerza-bgsie. \\ an eeuwigheid voorbestemde en tegen de eifsmet volkomen vrij bewaarde Maagd is ontvangen, geboren en opgevoed, en waar zij door den lieinelbode als tie genadevolle en de gezegende onder de vrouwen werd begroet.quot; i

Vol^rn wij thans nu een beknnpt onderzoek, waaraan we ie dezer plaatse le ver dan later eei.ue oogenblikken wijdden, ons tol de overtuiging beel\'t geleid dal we Joae .nn s huis te Nazaivib veilig mogen bonden voor bet e/ ;eml verblijl, bihiien welks wanden d( II Maagil werd geboren en hare

cersle opvoeding onUing, — de oiUwikkcliiig der gebeuilenissen, die van Na/aielli\'s heilige woning uilgingen ol haar ten tooneolc liadden.

Veihorgen voor hel oog der weield loeide .Mai ia dan voorl in do sdiadnw van .lei nsalems lieiligdom ; de vi iendinne Gods bij niliienioiiillidd geurde ei\' te midden barer jeugdige, aiinder bevoorrrcliic gezellinnen, nis cone leiic onder de doornen; der roos gelijk aan den zoom conor waloileek geplant, prijkte zij er in den glans van baar bovennainurlijko seliooiihcid. (1) Hoor bare engelaoblige zedigheid en tocdere godsvrnelit sliobtlc 011 verhlijdib; /.ij allen die Haar zagen en niet hel minst, gelijk we verondcrstellon mogen, do hoogbejaarde prolelesse Anna, die dag en nacht vaslcnd ea hitldcinl don lle-\'r in zijne voorhoven diende (2i Alilu^ bereikte zij den looilijil, wnarop hhm in Israel de doclders plaebl uil te huwelijken. Dewijl Joachim ea Anna hunne doebler aan den dienst des beiligdoms hadden verbppdon, kwam bel niel linn toe, maai den priesters, die belast waren mot de zorg vooral wal Gode was toegewijd, dei) levensgezel dei II Maagd te kiezen. Del mzo \\ iel op den godrniiinenden Joseph. Kvenals Maria, zoo was ook lnj \\an Dasids geslacht en kon kraebtens de \\\\i\'l een heilig reebt op do band un jongdigo ciTdochter van .luaehim, wier naaste bloedverwant hij was, doen gelden. Hij bevond zich in meer dan lijpen, doch nog steeds kraclilvolieu leoltijd en was alleszins geschikt der loedore M lagd de vereisclil»; beselierming Ie -obenken en door de uitoelening van zijn nederig hedrijl in Daar onderbond le voorzien. De opvattingen aangaande bedrijf en verrieliliiiguii \\\\aion in Israel dat sleeds patriarchale tradition bewaarde en liolliad, gcliecl andeis dan die onzer dagen. Nu l rijkdommon of eeroambton, maai ile stam ol de laniilio was de maalslal, waarnaar de konz.c zich riellt\'U!. N\\ie liol naast stond aan de lamihe, waaruil de Verlosser zon gehoron worden, die was de edelsle in hri oog dei Israelieloii\', en den adol, waarop liod Ddncii .illes pi ijs stelt, heiligheid en deugd, hezal •losepli, die door den II. Cit\'c.^l in (le Sibiill als de rechl vaardige wordl geprezon, gewis in liO0g(\'i\'inal e dun eoinge andei\'e onder de toen levende zonen \'sraels. \'.!)

.\\a de verloving, waaraan do Israëliet bijna gelijke waarde hechtte als aan liet huwelijk, werd de bruid aan bare ouders ol blocdverwanteii teruggeschonken, die haar naar de ouderlijke woning geleidden en in-tussehen zorg dioegon voor de loebereidselcn lot bel huwelijk, llel/.ij men mei Cedronus aanneme dat de ouders der H. Maagd reeds ten grave waren gedaald, toen zij den leeftijd van ell\' jaren bereikt had, of dal Maria zich nog eenige jaren in hun bezit mocbl verheugen, nllijd blijft bet zeker dal zij na bare verloving naar de ouderlijke woning te Nazareth terugkeerde. In stille ingetogenheid leefde zij daar voort, hare oogeiiblikken binnen de veilige muren van haar zedig verblijf verdeelend tnsschen gebed en bespiegeling en huiselijke werkzaamheden, nu en dan hare schreden richlcnd naar de dichtbij gelegen bron, waar .Nazareth\'s dochferen gewoon waren het water te putten, of naar de synagoge, waar zij voedsel zocht voor haar godvruchtige overweging.

Aldus verbeidde zij hel tijdstip, waarop haar vlckkeloozc reinheid in hel inaagdclijk huwelijk met den voor haar licslemden bruidegom een veilige bi\'H\'liorining vinden zou. Blakende van helde jegens de teederslo der deug-dea tocli, had zij reeds op zeer vroegen leeftijd de lelie harer maagdelijkfieid (1-ile. len oller gewijd, en de H. Joseph, zij was er uil goddelijke ingeving of door wederzijdsche mededeeling zeker van, deelde hare gezindheid. (1) God bereidde zirh inlusschen tot de voltrekking van bet wonder der wonderen, dal .Ier Maagd een baar waardige» zoon en den Zoon Gods een Zijner waardige moeder schenken zou, want volgens hel IrcU\'end woord eens kerkvaders behoorde eene maagd slechts een God lol zoon te ontvangen en mocbl Gods /■ion Mechls rene maagd lot moeilei hebben. Der maagdelijke spruit \\an Josc|di\'s slam moest thans de goddelijke, bloem worden geschonken, waardoor Nazareth\'s nederige woning zou worden verheerlijkt hoven alle I ah izen der wereld en de naam der bloem van Galilaeas steden een geheel iiieuwo beteeki ni^ zou (^langen.

„1;. d»\' zf^de maandquot; - namHiik van Klis.tbelir.s uond«u-.l.idii;f oi:lvan^n^:s, — dus luidt in edclrn »«Mivnud lu t tn llVnd varhaal -iiT il M.hrilt. „in de zrsii»\' uui.ind nu wi-iil «lo (i thrifl

o.i\' lt;I gf/ontN\'ii naar rrtugt; stiid van ; met n.ün^ N t/.ii - th. 1 t cr-M- irn.t-.\'d, di»gt; v» riot. M

wils aan een man van het hnis van David, Joseph g. heet en, en de naam der maagd was Maria.

„Kn lot haar binnengetreden, zeide de engel : Wees gegroet, genadevolle; de Heer is nul u; de ^ zijl fjij o. dor (i«\' vrouwen.

„Toen /■.ij dit gehoord had, werd zij ontsteld door zijne tale en dacht hoedanig die groet wezen moe ht.

„Ka de engel zeide tut tiaar : Vrees niet, Maria, want gij helit genade gevonden lijj (iod, zie, _sy zult ontvangen in uwen schoot en een zoon baren en zijn naam zult gij Jesiis herten, heze zal groot zijn en de Zoon dos Allerhoogslen genoemd worden en (iod de Heer zal Hem den troon schenken van zijn vader David, eu heerschen zal Hij in Jacob\'s huis in eeuwigheid. E» zijns rijks z.gt;l geen einde we/.en.

„Maria zei Ie achter tot den engel: Hoe zal dat geschieden daar ik geen man kenne V

„En de engel antwoordde eu sprak tot haar; de H. Geest zal over u kinnen eu de kracht des Allerhoogst en zal u overschaduwen. Daaroijj ook zal hel Heilige, dat uit u geboren zal woulen, de Zoon Ciods genoemd worden. Eu zie uwe bloedverwante Klisabetb, ook zij heeft een zoon outvaugeli in haren oudrrdom, eu deze is de zesde maant van haar die oiivriichlb.uir weid ge-hecten. Want tiij (iod is geen woord oninogelijk.

.Maria nu zeide: Ziehier de dienstmaagd des Hoeren, mij geschiede naar nw woord. En de enyel verliet haar.quot; Luo. I: 2(i—^8.

Nauwelijks wits lid hcslissciid woot\'d vuil de iiiipon der {^czo^oiuk! n*\'quot; \\iot\'id ol lit\'l ^idicim der Mctiseliwofding wetd volltokkcu. lie lecdci stc litdUu jr-ciis de zuiverheid en do onkfeukbitarste liouw aan de gciollo, waanncde zij haai\' Godc teil oll\'et\' had gewijd, sjifeketi Ci\' tiit do aaHNanke-lijke aarzeling van do voorzi(diligste der maagdcii. Hel sclicen oen wijle als luid zij de lioo-slo w.iardighoid, waartoe eone slorvelinge kon worden verheven, willen weigeren, indien zij nicl kon worden aanvaard tenzij ten koste van eenig verlr s harer zedelijke volnvaaktheid. TrelTend bleek dtts nil die aarzeling hoezeer zij den lol verdiende haar door do eeuwige Waarheid zelve gegeven, die haar openlijk zalig prees, niet enkel omdat zij den Zoon Gods in haren sehout, maar bovenal omdat zij Hem steeds in haar harte had gedragen ! «Kuischo geheimen degt; (Ihristendotns !quot; roept terecht de beroemde Uossuol hier uit, «hoe zuiver moet men zijn om n te kunnen verslaan I Maar hoeveel te meer behoort men hel te wezen om u te doen leven in zijn wandel dom\' de oprechte heoelening tier christelijko waai heden. (1)

Hot woord der loestemming door (Iod van haar gevraagd en verwacht, die !lij had voorbestemd en uilgelezon Int zijne modehelpslor in het hoogste gowroebl der zedelijke orde, in het verlossingswerk, hoell geklonken, de Hemelen hebben zich geopend, de wolkon bohbon neergedauwd den Recbl vaardige; do Maagd door Isaia- voorspeld heetl ontvangon, en de aarde verblijdt zich in hot bezit eenor nieuwe Kva, in wier reinen schoot de Schepper des levens zich met hol gewaad on/.cr slorloli.ikheid omkloedl. Van den opgang der znti tol haren ondergang zal weldra tijdens de lioiligMo

luuidcling, die er op aarde kan worden vemdit, telkens worden beleden en verkondigd liet gelieiin de, diepste vernedering, der zeHVei\'iiicligiiig van Gods Zoon, en levens dal der hoogste verhelling, die aan een sterveling kon worden verleend. //. f/Wmi/, dns lielijdt telkens, op den dag des MeRren, Christus\' Kerk alom de geheimen van malelooze vernedering en van wondervolle verlielling, die Nazareth\'s stil verblijf lielihen geheiligd. «Ik gelool in éénen Heer Jezus Christus, den eeniggehoren Zoon Gods, en uil den Vader voor alle eeuwen -ehoren : God van God, licht van licht, waaraehligeu (\'■uil van waai ichligen (iod, geboien en nie! gemaakt, mede/adlstandig mei den V;:d(T. door Wien alle dingen gemaakt zijn, die om ons inenselicn en om ons heil is nedergi\'daald uit den Hemd en het vleesdi heelt aangenomen door den Heiligen Geest uit de Maagd Maria en die is inensch geworden.quot;

kr ixr,Mix.\\Ti:s i st uk Simuiti: S.\\m:io ia Maria vikcixk kt homo t uars i.sr.

liet verwonderlijk rijke weelsel van leiten en verrichtingen, waaruit van ! i al Maria\'s leven zal beslaan en waarvan de gouden grond word gevormd

........ het guddelijk nmedersdian, mag ons niet verleiden om ons van Nazareth\'s

Herinneren we ons dus slechts hoe Maria van hier op de vleugelen harer liHde tol God en harer helde tot den naaste naar ludaea\'s gebergte spoedt ,,in er in hel priesterlijke Hebron, niet lellend op de verworven waardigheid en den oneimligon alstand, die den Voorlooper van den Verlosser scheidt, liai\'c ia,\'bi l\'.üsabelh te dienen. Weldra keeule zij weer naar hel geheld Na/arelh, dodi andermaal moest er eene reize worden aanvaard. Hel zij genoeg Bkiih.\'-hrm te hebben genoemd. Davids Zoon, het Heil der wereld, was geboren. Herders en beidenen hebben Hem aangebeden, maar de maehtigen Israels slaan Hem naar bet leven. De teedere voelen der reine Moeder-Maagd l-otreden liet harde pad der balling-i hap en zij zockl een -istvrij oord voor haa: goddelijk pand in bel bi geloovig Fgyple. hansleeds /;iii de schijiihare zegepralen der godddoozen sleehls kort van duur. lt;gt;Sia op, neem hel Kind en Zijn Moeder en ga naar hel land van Israël, want zij, die hel Kind naai bet leven stonden, zijn niet meer,quot; dus klonk hol blijde licvrl \\au ile lippen des engels Joseph te gemoei, (Ij Kn mei hel goddelijk Kind, dal thans zijn negende levensjaar was ingelreden, mogen Maria en .losepb ziidi wedi rom vestigen binnen de golielde woning.

lol spnui\'zniimlu\'id. Men vcrgumio ons dus .lat wc slcclits aanslippen, nicl v.niialiMi. Van .Nazarclh uil tong hot lioilig go/.in mcliiet gpfldolijk Km.l, toon hot, don looflijil vair IwaaH\'jaron had horoikt, tempolwaarls. De smart toen jTclodon verlevendigd.\' voor Maria\'s geest de profetie van don grij/en Simeon, dl,, spoedig na Jezus\' geboorte ter heilige plaatse had gewaagd van hel zV^ard ,1;,!, hare ziel zon doorboren, en wees haar heen naar do zware offers, die van haar moederhart zouden worden geeischt ; maar ook do weelde hij de blijde wedei vinding genoten, deed haar, door do donkere nevelen der toekonisl heen, de glorie des Vcrrozonen ontwaren. Teruggekeerd hinnoii de veilige wanden van Nazareth\'s huis werden daar jaren en jaren doorgvhraehl van

Tot den loeflijd van dertig jairn wilde de goddelijke Zaligmaker dat nederig verblijf heiligen met zijne legenwoordighei.1 on hel tol leersehool wijden der les van waaraeblige levenswijsheid, die de wereld meer behoefde dan (\'enige andere. Die les luidde: Ki kum si luim^ ii.us ; «Ku hij was hun

Don diepon zin dier les erkent de Christen, al zal hij dien nimmer ten volle begrijpen, die geloovig de knieën buigt lelkens als hij Ier kerk.\' het Incifiiiiliis es/, cl hntim (nrltts csl verneemt. Kon inonsehgeworden (lo l is onderdanig aan zijne moeder en aan zijn pleogvador, en dal is hel eenige, wat het Kvangelie ons van het onvergelijkbaar langdurigst tijdperk zijns levens te melden hoeft. Kn waarin bestond de beoelening dier langdmige. onderda-iiiquot;heid ? in de meest, gewone verriehlingetJ van het dagelijksehe, naarder mens.•hen opvalting hoogst onbeduidende leven. Wal toch is er in hel gewone huiselijk verkeer, in hel nederig bedrijf van den handwerksman dat de aandacht verdient ï (I) Uitwendig beschouwd hadden de handelingen daar verricht lultof waarde, maar de vohnaakle, de goddelijke gezindheid, die dal sehijnl aar onbeduidende bezielde, sftjionk aan elk dier haiidelingeu onein-flige waard.!.

Welk eone leering voor ieder van ons 1 Niet hel nilwendii;.\', niel hel liehaam mijner werken, maar hunne ziel. dal is de ge/indheid waarmede men ze veri\'ieht, adelt ze. (lij, die meent meer dan anderen uw leven le wijden aan gewichtige bezigheden, lel uwe uren en bereken hoovele er onder die uren zijn, welke gij genoodzaakt wordt aan uwe bezigheden le outlrekken. Zoek mei Jezus (lods wil in alles en altijd en de vohnaakle gezindlieid nwer

(I, Koni.i\' hii¹ ■ st fal.ri fl\'ius V Mallli \'Xlll : .quot;.1 JC-»!:\'-liic r-tl« r. li\'i s Muriii-V .Marc VI ■

handeling, die er op aaide kan worden verricht, telkens worden beleden en verkondigd hel geheim der diepste vernodering, der zeUVernietigiDg van Gods Zoon, en tevens dal der hoogste verhelTing, die aan een sterveling kon Worden verleend. IL ndoof, dns belijdt telkens, op den dag des Ibvreil, Chrisliis\' Kcjrk alom de gelieimen van matelooze vernedering en van wondervolle verhelling, die .\\:r/.ircthquot;s stil verblijf hebben geheiligd, dk gelool in (\'■(■nen lieer Jezus r.hrislns, den eenig-eboren Zoon Gods, en uit den Vader voor alle eeuwen geboren: God van God, licht van liebl, waarachtigen God van waarachtigen God, geboren en niet gemaakt, inedezellstandig mei

om ons heil is ncdergeilauld uil den Hemel en het vleesch heelt aangenomen door den lleiiigon Geest uit de Maagd Maria en die is menscli geworden.quot;

Hel verwonderlijk rijke weidsel van leiten en verrichtingen, waaruit van nn al Maria\'-, leven zal beslaan en waarvan de gouden grond werd gevormd door het al del ijk uioeder-chan, m.i- ons niet verleiden om ons van Nazareth\'s ImW te verwijderen.

Ileriiui-\'ren we ons dus slechts hoe Maria van bier op de vleugelen barer lidde lol t\'io l en barer liel\'de tol (b\'U naaste n i ir .ludaea\'s gebergte spoedt om er in bet priesterlijke Hebron, niet lellend op de verworven waardigiieid en den oneindigen afstand, die den VoorloOjier van den Verlosser scheidt, hare laehi IJi-alieib le dienen Weldra keerde y.\\\\ weer naar liet gelield Na/arelli doeli andermaal moest er eene reize worden aanvaard. Het zij :tgt;no(\'g lira i\'iir.M te heblien genoemd. Davids Zoon, bel Heil der wereld, was geboren. Herders en heidenen hebben Hem aangebeden, maar de

Moeder-.M M-d hel reden hel harde pad der ballie^chap en zij zoekt een gastvrij oor-! voor haai- goddelijk pand in hel In -eloovi: Kgvple. Han sleed-•/jjn de scliijnhare zegepralen dei goddeloozen slechts kort van duur. «Sla , , ui\', in hel K:: a I en Zijn Moeder en -a naar hel land van Israel, want zij, ,1;,. liet Kind naar het leven stonden, zijn niet meer,quot; dns klonk hel blijde hevel van de lippen des engels ,Ingt;epb te gemoel. (I) Ku met het goddelijk Kind, dal Ibaus /ijn negende levensjaar was ingetreden, inogeil Maria en Joseph zich wederom vestigen binnen de geliefde woning.

lol s|i;iai7.;Kgt;inlici(l. Men vergunne ons dus ckil we sloclils aanslippen, nicl vci liahMi. Van Na/.arclli uit too- hel lioiliR gozin mol hel goddelijk Kind, toen het den leertijd van twaalf jaren iiad bereikt, tempolwaarts. He smart toen •leden verlevendigde voor Maria\'s geest de profetie van den grijzen Simeon, die spoedig na Jezus\' geboorte ter heilige plaatse bad gewaagd van het zwaard dal hare ziel zon doorboren, en wees haar heen naar de zware oilers, die van baar moederhart zonden worden geëisebt; maar ook de weelde bij de blijde wedervinding genoten, deed haar, door de donkere nevelen der toekomst been, de glorie des Verrezenen ontwaren. Teruggekeerd binnen de veilige wanden van Nazareth\'s buis werden daar jaren en jaren doorgehraeht van

Tot den leeftijd van dertig jaren wilde de goddelijke Zaligmaker dal nederig verblijf heiligen met zijne tegenwoordigheid en het tot leerschool wijden der los van waarachtige levenswijsheid, die de wereld meer heboelde dan eenige andere. Die les luidde: Ki khat si niim s u.us; «Kn hij was hun

Den diepen zin dier les erkent de Christen, al zal bij dien nimmer ten volle begrijpen, die geloovig de knieën buigt telkens als hij Ier kerke hel liirunialti.s rsl, cl homo fnrln* est verneemt. Een menscligeworden Go 1 is onderdanig aan zijne moeder en aan zijn pleegvader, en dat is bel eenige, wal het Evangelie ons van bet onvergelijkbaar langdurigst tijdperk zijns levens te melden heelt. En waarin besiond do beoefening dier langdurige onderda-uHieid ? in de tfiee-t gewone verrichtingen van hel dagelijksehe, naar der menseben opvatling hoogst onbeduidende leven. Wat. toch is er in bel gewone huiselijk verkeer, in het nederig bedrijf van den handwerksman dal de aandacht verdient .\' M) 1 itwendig beschouwd hadden de handelingen daar verricht luttel waarde, maar de volmaakle, de goddelijke gezindheid, die dat

Welk eene leering voor ieder san ons Niet lui iiitW\' ieii^i\'. niet bet licbaam mijner werken, maar liunne ziel. dat is de gtv.iudheid waarmede men ze verricht, adelt ze. (lij, die uirent meer dan anderen uw leven te wijden aan gewichtige bezigheden, tel uwe uren en bereken hoevele er onder die uren zijn, welke gij genoodzaakl wordt aan uwe bezi^liedeii Ie oi;ltrekken. /.ie» met Jezus tjods wil in alles en altijd eu de, volmaakle gezindheid uwer

(I X.iniic hit\' \' st fal)ri filiu.s ? Ma\'lb XIII • ¹ li; •--t I r - i i gt; .Mari- Uar \'. \\ I

ziel /:il evcnzoei\' do iii\'pn nwor nisi nis (iic uwfr iiispniiiiin^ kunnoii hiMli^on. Oi zou liet dei\'ligjarig verborgen leven \\;iii Gods Zoon soms minder vol-in.rikt, miniler heilig, minder (jodi! wclgcvollig eo vci\'diinisiclijk zijn ^cwccsl d;in d(! wvini^c joren, die Hij wijdde aan zijn 0|K\'nlijlv oplrcden? Ware dal ^/quot;⁰. dan liail do cruwi^o Wijsheid ongelwijlcld liaar aardsclicn wandel andcis geregeld.

Doch in Xazareth\'s woning ontspringt niet slechts de bron die vmclit-haarheid en verkwikking uitstort over het leven der enkelen, er werd ook een geneesmiddel bereid voor de diepe wonde, die do allo orde verstorende zonde aan de maalschappij veroorzaakt. De twee groote zaken zonder welke alle ordelijke maalschappij, zoo huiselijke als openbare, onbestaanbaar igt;, liet {li\'ing en do oiKltTilniiiijlwid, moeslen beiden hersteld, geregeld en geheiligd worden. Ken oneindig meerdere, do menschgoworden Zoon Goils, onder werpt zich aan oneindig minderen, en Mij stelt zich met de goringsten onder do goringen op ét\'-iie liju. Aldus voert Hij bet gezag terug tol zijn gquot;ddelijken oorsprong en schenkt Hij aan do oiulordaiiigboiil oene waarde, welke zij nooit te voren bezat.

Hoe diep die wonde was en welke zorg hare genezing eischte, blijkt uil het geiioesmiddel zelf, Keue enkele opmerking Heine dat nader toe. Iloovaar-dij is bot groote euvel der zondige meiischhrid. Daar nu verreweg het ^ioolsie doel dor menschen zich legen wil ca dank gedwongen ziet zijn leven in den toestand van onderworpenheid cn gering gesehallen handenarbeid door te brengen, zoo heelt de Zoon Gods verreweg het grootste deel zijner jaren in gelijken nederigen toestand willen doorleven. Hij, die de aangeboden koningskroon weigerde, Hij greep liet gereedschap de- werk-maus en adelde met zijn handenarbeid en met zijn zweet den werkenden stand en predikte met een jaren lange daad van hoe luttel beteekenis het is voor (iod en voor wie God zoekt, ot men liandvverksman zij of koning, onderdaan ol heerscher. baarlijk! zullen de gevaren worden ^rweerd, waarmede duizenden en duizenden in hun gestadig toenemende en door booze iaadgt;liodeii listig -oprikkelde ontevredenheid met liet lot dei afhankelijkheid en onderdanigheid, dos harden arbeids cu dor gering geschatte werkzaamheid Imii t;H iM\'dee.d, de openbare inaatschappij bedreigen, dan hioet er door allen ¹¹\' ¹\' ^\'\'/ih hl 11) liet, nederig huis van Naznrcth. V\\ie iels iih \'■ ut te wezen in de maaisehappij, luj leere Jezus eerbiedigen en beminnen in zijne minderen, cn wie minder zij, hij aelite zieli niet boiei\' dan zjju go hhdijken Meester

en lici\'iislc met Jnzus\' oiidorwcrpiiig en lovi\'odenhoid in Gods hoschikking.

.Maar begeven wij ons niet verder in de peilloo/e dicplnn van Jezus\' verborgen leven, dut ten allen tijde der godvnuiitige overweging onuitiHiltelijke slof beeft geschonken en .Nazareth\'s nederig vcrblijl lol een lustoord beeft gemaakt voor de godminnende zielen. Wagen wij het ook niet de heiligheid te schetsen die daar bloeide en geurde in bet heiligst gezin dat ooit de aarde bezat; boe eiken dag de goddelijke Verlosser daar met het toenemen zijner jaren steeds meer zijne goddelijke volmaaktheden openbaarde, en hoe Maria en Joseph zich in gestadig toenemende mate vormden naar zijn goddelijk beeld en gelijkenis. Herinneren we ons liever, hoe de engel des doods den drempel der heilige woning overschreed en bet hoofd van bel verheven gezin ter eeuwige rusle nitnoodigdc.

Joseph, de man naar Gods hart, het waarachtig toonbeeld des mans op elk, zoo huiselijk als maatsebappelijk, gebied, bad zijne levenstaak volbracht en vleide zich neder op hot sterfbed. Eenvoudig en oprecht, niets beoogend dan zijn plicht, altijd getrouw en volhardend, hetzij hij met de vruchten zijns arbeids het brood des levens voedde, ol bet heil der wereld tegen zijn belagers besehermde, bad hij gestadig zijne verdiensten vermeerderd, en mocht hij welgemoed terugblikken op een leven, even arm aan woorden als rijk aan daden, en uitwendig onbeduidend, maar van onschatbare innerlijke waarde. 1). t verdienslvolle leven werd thans in Nazareth\'s woning bekroond mei den benijdenswaardigslcn dood, die ooit aan eenig sterveling ten deel viel. Of wien werd hel vergund om als bij, door do teederste zorgen van de .Moeder des Hoeren omringd, in de omhelzing zijns Verlossers, dien hij zijn Zoon mocht heeten, den geest te geven Wel hem, wiens einde, al zij bet minder bevoorrecht, ten minste hierin naar den dood van dezen rechtvaardige gelijkt, dat zijne ziel in de liefde des Verlossers en zijner 11. Aioeder het slolfelijk leven mag verlaten I (!)

Deze scheiding moesl later van eene andere worden gevolgd. Allengs toch genaakto het tijdstip, waarop de Verlosser zijn openbare loopbaan zon aanvaarden en do ouderlijke woning verlaten.

\\og slechts eenmaal vinden wij door de Kvaiigeliston, na \'s Hoeren verblijf in do woestijn en zijn eerste wonder op Alalia\'s bode verricht, molding

1 Ut t tii\'lstip v;in J(ïs\'\'i»h gt; doo-i i^ onzrkt\'r Dp II. Kpii-haniiis strlt hot ki-rt iu lt;Io r viii ling ui li-ii ti mj\' i i n laat Vm lt;ieii h-r- ikon \\.iii SJ j.triMi. Zomh r t\\v. IVl

• ht» ; slit rf \'l»- hoiligo vóór Ji zus\'(Hi\' iiigt;.iar optreden, «\'u d\' 11. Kj\'ij»haiiins uitdrukUdijk

£pm:iaU van Nazarolh en liol^no zij ons vet-lialoii vorklaai t volkomen hel diepe slilzwijucM, later door lion omlront Naz.airtli bowaanl. In den aanvang liu\'li zijner prediking riclilto do lieer zijne scln\'ochüi naar de ^tnd, waaraan de tecdersle handeu on do zoctsle liorinnerin^eii Hom verbonden en die Hij uelnkkig wonselile te zien boven allo steden Israels. In don bijzondereii nadruk, waannoile de Kvan^elisten telkens \\azarelli konsehetson als do/w/rw, de \\ ulorslad dos Hoeren, ol als de pluals wimi Hij irerd (ipinnuied, weerklinkt Jezus\' liolde. (li

Vornenien wij inzonderheid van den H. Lneagt; boe Joznsquot; lieldo met ondankbaarheid werd beantwoord en zijne inziebten door de verbliadbeid en den onwil van Nazareth\'s bevolking; verijdeld werden. (2)

lt; Jezus kwam dan to Nazareth, waar bij werd opgevoed, en trad er, gelijk Hij gewoon was te doen, op den Sabbathdag de synagoge binnen en stond op om te lozen. Hem werd hot boek toegereikt van den profeet Isaïas. Hij rolde bet open en vond do plaats, waar geschreven staal; Oo Geest dos Ibvren rust op mij, want Hij heeft mij gezal\'d ; Hij heelt mij gezonden om di .1 armen de bljde boodschap te breiigon en de vermorzelden van harte te g liezen ; om den gevangenen verlossing te sclienken en den blinden het geziebt; om de verdrukten in vrijheid te stellen; om des Hoeren welgevallig jaar en don dag der wedervergelding aan te kondigen. — En toon hij hol boek wederom had opgerold gal hij hot aan don dienaar en zette hij zich neder. Kn aller oogen waren in de synagoge op hem gevestigd.quot; De Ver-luxser verklaarde nn dat do profetie van Isaias heden ui vervulling was gegaan en dal Hij zelf de .Messias was door den profeet in do voorgelezen woorden geschetst. Kn allen gaven Hem aanvankelijk gotnigiMiis en waren verwonderd over de woorden van gratie, die er vlooi.Ion van zijne lippen la ii toen de Verlosser de grhfiine gcdaehlen van sonimigen boanUvoordde, die meenden dat zijn nedoiige stand en seiiijnbaar geringe afkomst na t stiookton mol. don aardscbon luister, waar\\:in inon den Messias omgeven wonselile, en dat men overigens wel roods veel van zijne wonderen had urlioiiid, miar d.eirvan tol dusverre weinig ol niets te Vizaielh had gezien; li ra .b /as woi\'s op liniiho oi ^adoovigo gezindheid, die hen bidetle zich een luist doiil,beeld te vormeii aangaande don waren aard en do strekking van

1 V lt; in j-;\\? ri.im s -i .M iquot;;i. \\l!I \'i \\. A ^iil pair ia m sn.nn Marc. VI; I j\'. it. N »/,lt; i ■ i. ti i crut 11 ■ 1111¹1 i h Lil\' I\\ ; Ki — \\ -1 N oino {.roplu-ta arecj\'! ns lt; s\' m jdl ia s:i.i, I.nc. 1 V : \'i \'t

hof rijk lt;ios Mossins. cene ^ozincllioiri bovondien, wnnrdoor Hij weerhouden werd daar dezelfde! wonderen te werken als elders, loen achtten Nazareth s aanzionlijken en verlichten zich hekicdisd en in iiun wrevel ruiden zij de altijd onbestendige menigte tegen Hem op. «Kn allen ter synagoge werden dil hoerende van granischap vervuld. Kn zij stonden op en zij voerden hem buiten de siad lot den steilen i\'and van den borg. waarop hnnne stad gebouwd was, om bom vandaar m do diepte neer te storten. Igt;e Heer verijdelde ochler hun boos opzei : midden door do onsluimig dringende scbaar boon-gaande, verwijderde Hij zieh. «Kn bij begaf zich naar Capharnaum, oene stad van Galilaea.quot;

Naar bol schijnt is Maria niet terstond don lieer gevolgd. Wellicbl. ver-bloot\' zij nog gcruimon tijd, althans doorgaans, lc Xazarelb lot troost en opiteuring van \'s Moeren getrouwe volgelingen, die er ongetwijfeld waren under bare verwanleii en onder de overige inwoners dier stad. Aldus was dan inUisscbon ook to Aazaretb bot treurige woord bewaarheid: \'lt;llij kwam m bel zijne en de zijnen bobben Hom niel ontvangen.quot; In pinpria venit cl x\'ti i\'iün non i\'iii\'iH\'runl. \\oor weini¹ n een toeken \\an o[gt;slandiiig en heiliging, was Hij voor velen een toeken van val, een steen des aanstoots en dor ergernis. (1)

De ongeloovigft gezindheid, waardoor de bewoners van Xazarelb zich de gunslon en wonderen, bun door .1 o/us lielde loogodacbl, onwaardig maaklen, hebben zij na \'s Heoi\'cn boengaan niet algelogd. (i2) I il niels loch blijkt dal zij laler eoni^ loedwozcni hebben betoond over de gruweldaad, die zij aan den flcei zouden voltrokken bobben, bad Hij zeil bun boozen aanleg niel verijdeld. Ilim afkeer van den /aligmaker scbijnt gestadig nieuwen prikkel li\' hebben gevonden in de weldaden, die Hij te (iapharnaum en overal elders

Men wijsI «»[) drie kilomoloK afstand ton nidcn v,»n Nazar^tli dlt; plaats aan, waarheen lt;1^ Nazarenrrs den Vorloss- i\' vfquot;gt;r1slnwden, om ll-m langs steile rotsen die daar zyn in d»¹ diepte neer t\'; en noemt lt;liquot; pl\' U den Sultus Dinnnn ; i?» lt;!\'\' MuMolfTiwnn Iwelto men haar Saut

\\nurr .s. ■•wnir. Di- hter l .i \' ^ I. ov.-owü . ten zniden, h\'-.-ü men v-v kerk toegewijd aan de H, Maa^d onder don nnnm ■quot;/ Mtnm (h t I gt;\'!■•/. n, l, \\ der Vreo/.e, (\'e traditie wil

dat de li. Maagd, op hot beri\'hv van -l \'ii aanslag te^en haren 2:-,dd.-lijken Zoon toesnellend, niet verder verrooehv te \'\'an \' I dofe plaats

(-2 Kt non looit ibi viriuïev mnltas propter incrodnlitatem illorum Matth XIV; :;8.

in Gaiilaea verspreidde; allengs nam deze het karakter aan van gevestigden liaat tegen Christus en hel Christendom. Wij mogen dit besluiten uit hrl-gene de II Kpiphanius ons meldt. Hij zegt namelijk dat .Nazareth tol de lijden van Conslaiilijn den Groote uilsluitcnd door Joden werd bewoond, die geen anderen dan den Israëlilisuhen eerodienst duldend steeils de oprichiing van een eliristelijk heiligdom hadden belet. (1;

Al verhindei\'de deze onverdraagzaamheid de openbare verheerlijkiag dei\' h. woning, zij behoedde baar van de andere zijde tevens tegen de smadelijke oiiteering dooi\' de Heidenen aan de heilige plaatsen te .lerusalem en te Delblehem gepleegd. ïe Jerusalem toch liet keizer lladrianns, toeu de Joden na de verwoesting der heilige stad gepoogd hadden zich le hereenigen en legen de Romeinen op te slaan, zooveel mogelijk alles, wat den Jood en den Christen dierbaar was, ontheiligen. Ter plaatse, waar bet Sanctum Sanctorum Hes tempels stond, werd bet standbeeld des keizers opgericht. De grot van bel 11. Graf werd volgeworpen en daarboven plantte men de beelden van Jupiter en Venus. Te Bethlehem werd boven de grot een heilig woud aangelegd ter cere van Adonis en in de grot, waar de Zaligmaker geboren werd, vierde men tieurpleebtigbeden rondom het beeld van Venus\' minnaar. Tegen dergelijke beiligschennende gruwelen bleet Nazareth\'s heilige woning bewaard. (2)

Moe afkeerig Nazareth\'s bevolking zich bebbe betoond van bet Christendom, altijd waren er evenwel eenigen, die de heilsleer in stilte beleden. Het H Huis, dal nog eenigen tijd door de H. .Maagd werd bewoond en later hoogslwaarscbijnlijk in bet bezit barer verwanten bleet, bood den Apostelen die, naar de iradiim verhaalt, meermalen derwaarts kwamen, een gereed verblijf. Zoo geschiedde het, gelijk Tursellituis terecht opmerkt, dat de luiligheid dezer plaats gt;leeds den goloovigcn bekend bleef en nimmer geheel vi i waarloosd werd. Dr iiooge vcreering, welke de Apostelen des Heeren jegens de h. woning koesterden, bewoog hen er een altaar op te richten en haar door de viering der goddelijke geheimen tot een verborgen heiligdom te wijden. Hierdoor werd de belangstelling der Christenen in de dierbare plek niet weinig verlevendigd en bestendigd,

J Ah A lri ini l- iuj. -nb H usqiiquot; ad impprium ConsUntini, ^er annos ■ ii lt; iter ( intuin octoginla, ; :i ! gt; r-^ i,! \' rionis sirnulacrain Jovis, in cruris rup statua ox mann.i- Veneris a genii bus , - i I oiriIi\\ it ; I\'l- thleh\' ui a¹ zu-tiv-irnum locum N ns inurabrabat A i -t.ifiis; i\'\\ in s|»--. a ubi 4 i c Uiu « \'nrmtus parvulus va^iit, Veneris anuisius plangebatur -S. Hieronym. Kp. 49 ad Paulinniu.

(li) Iloratii Tiir- llini Romani c So. .- tale Je.su Histaria Laaretana Lib. I, c. I.

Dan, weldra zou er oen tij(lsli|) aanbreken, svaarop hoogc; luister en open-bare verbi\'crlijking aan deze heilige plants zoiidon teu deelc worden.

In- 11. Helena toi-li, de moeder van Constantijn den Groote, den eersten cltriston keizer, begaf zich in 325 naar hol 11. l.aiul. Kergt;t hezoeht /.ij Betideliem en Jerusalem eu vervolgens richtte /.ij liarc seliredmi naar hel iifulerig iNazarcth. Daar «jalilaca meermalen door aai\'dbovingen geteislerd was geworden, zoo vond zij do stad verwoest en de heilig\' woning van puin-lioopen omringd. Deze werden weggeruimd en weldra mucin de vrome vorstin liet ongeschonden gebleven huis der H. lamilio hirineiitrodcii. Diep ontroerd uanscbouwde /.ij de eenvoudige muren, liet aardon vaal werk en nederig huisraad van het gezegend verblijl en aanhiddond knielde zij neer, hare lippen drukkeed logen den grond, dien de Verlosser der wereld bad belrede;i. Aanvankelijk uiee ude zij alles in denzellden loestand ie laten, waarin zij het gevonden had «m er sleclils bel altaar, wadks steenon dii.n verspreid lagen, weer op te rich ten. Het verlangen echter om do boiligc plaats zooveel iiMgolijk tegen «len verwoestenden invloed dor olenienten te heschnlten, deed haar van beslnit veranderen. Zij liet dan een hiistornjke i en prachtvollch tempel houwen boven het 11. Huis en zijne grotten, en g.--lastii; dat aan den iiiamiocen guvel der basiliek het beknopte, doch heteeke-liisvolle opscliritl zon prijken ; hakc hsi \\ii\\ iv i.na i-rimo jactom f.si ucmanai; MU lis i lmiaiik.mi m, quot;dit is hel lieiligdom, waarde eerste gi\'ondsteen werd gelogd van hel boil der wereld.quot; (1)

Van nu al vooral stiooinde, niet sleclils uit Azie en Alrika, maar ook uit Europa oen tal van vcmiaarde of aanzienlijke bezoekers herwaarts.

Wij noemen hij voorkeur sleclils den H. llieronyuuis, die, van zijn jongeren broeder l\'auliniaaiis en andere kloostorlingoii vergezeld, in .i8t\'gt; de b. woning bezocht. De II. Paula, Seipio\'s «dele nfstnuuiioliiige, volgde, in bel gezelschap van Inar heilige dochter Kuslocbii.nn en van eenige godgewijde maagden, b:iro;i heiligen leermeester, o\' liever zij snelde hem van het vurigst verlangen bezield vooruit. Inde, dus sr.lirijlt de 11. Kerkvader, nlo ilinerc peiriicwril ii nti irulmn liainiiu. \\,uidaar, na mei ij k uit de vlaklo van hsdrebm, «snelde zij haastig voort naüi\'de - lad .Nazareth, de nederige voedster dos lleeren.quot; (\'2 De 11. llieron.unus besebrijfl ons don toestand, waarin hij hol Galilaeisch bergsladje vond in dezer voege: «Nazareth,quot; zegt hij, «waar

Christus hoeft gewoond is een vlek in Galilaea; liet heeft eene kerk tei plaatse waar de engel tot de H. .Maagd binnentrad om haar de blijde bood-sidiap te brengen; maar ook heelt hel nog eene andere kerk, waar de lleei is opgevoed.quot; T) Hoe stellig en bepaald Hieronymus\' getuigenis zij aangaande Nazareth\'s voornaamste heiligdom, even onzeker is het wat, hij bedoelt met bel andere In\'ili^dom. Wellioht was dit laalste de zoogenaamde werkplaats van den H. Joseph, die men Inter in eene kapel herschapen heeft ; oudtijds stond daar een prachtige kerk, waarvan slechts een enkele muur is overgebleven. Wal rr oiii. ■ ,ii zij in bet gemoed van Bethlehem\'s kluizenaar toen hij de li. wc, .. b i; ad, laat ons zijn slolregel vermoeden: [tlorassc uhi sidrrunl pcih\'s Ih mini pars jiih\'i exl; «Aanbiddend neer te knielen waar de voeten des Hem en hebben gestaan, is oefeningen versterking tevens des geloois.quot; (\'it

Hoe do H. Paula zich daar in godvruchtige overwegingen zal hebben verdiept, zeggen ons de uitdrukkingen door Hieronymus bewaard, waarmede

/ij baar ........cl uiistortle in Bethlehem\'s grol: c Ellendige en zondige, die ik

it. dus r.ep /.ij nit, ik werd waardig gekeurd de kribbe te mogen kussen wa irin «)lt;• Hoor in kinderlijke geslalte heeft geweend ; en bidden mag ik ter IHMügi- waar de 11. Moedor-Maagd den Heer hel sterfelijk leven heelt geschonken Iquot; Ook Nazareth\'s heilige woning, dm vervuld was van de zoctsle heriuiirringen aan Jezus\' jeugd en verborgen leven, moet zij zonder twijfei met do lianen der leedorsle aandoening hebben besproeid, van wier reize dquot;\'quot;!\' h\'t 11. Land do 11. llieronymus, dieu de overvloed van hetgene hij le vei melden had tot bop\'-rking dwong, verzekerde: lt;• Kerdet zou mij tijd dan slofl\'e outbroken, wilde ik schrede voor schrede alles beschrijven walde eorbiodwaaniigc l\'aula met een oniiemeen (/eloof heelt bezocht. (4)

Ouistn-cks Cam werd de h. woning bezocht door den Ilaliaanschen pelgrim Ani\'-ninus van Piarcnza cn door Arculf in (568. Adanmanus bood Alfred, den koning vaii Norliiutnbci land, do beschrijving aan van hetgene Arculf in het 11 I/uid ji zion had. I itdrukkelijk maakt liij, over Nazareth sprekend, mei-

1 IV Virir \'h. «bi lt; hrntus fgit, vi\'iliis in Galilaea. babotqiiR ftcclosiam in loco quo angelus ; . Mar. in. • • , ii-atur:- inlravit, s-1 et aliam. ubi Dominus est nutritus Hieron He

t 1/ vgOf ni; sera at que ]■lt; «fr.v digna sura iuUir.ata deos-ulari praeaepe, in quo Dominufl \\ r;7u^;s s\\ : *. rare in Sjielunca, in qua Virgo pu rj \'-ra Dominum fudit infantem! Hieron. F.pil ijyfi f\' inl\'it,

. lgt;. .i , ■; h quam S\'T.r, let. - r» *. si voi i- gt;gt; lt; a percurr^r»- quae Paula venerabilin fide iacredibili per^agata eat. Hieron. Epitaph Pauiae

ding van het H, Huis in deze kerk, ais hij zegt: «Ecdem est in eo loco, ubi illa fueiat conslrucla domus, in ijua C abri cl aichcnujelus ad Mnriam iugressus esl.quot; Ruim een halve eeuw later verhaalt ons de II. Willibald, die in 728 derwaarts toog, dal hel dierbaar heiligdom meermalen in gevaar verkeerde van door de ongeloovigen verwoest te worden ; de Christenen redden hel echter telkens door hel aanbieden van een aanzienlijke geldsom. (1)

De Oosterschc keizer Joannes 1 Zemiscès loog ia 972 naar Syrië en verscheen toen ook met zijn zegevierend leger te Nazareth; hij heroverde het en spaarde zijn inwoners uil eerbied «voor den heiligen groet dien de engel daar aan Maria heeft gebracht.quot; Steeds meer werd .Nazareth bedreigd en verontrust door zwervende horden, totdal het op het einde dec li¹\' eeuw in de handen der Saracenen viel, die het deerlijk teisterden. Vandaar dal de Angelsaks Sanculf\', door wien het heiligdom in het begin der 12 eeuw bezocht werd (1102), kon melden dat hij de prachtige kerk iu een toestand van verwoesting had gevonden.

Weldra echter ual een der roemrijkste en edelste helden van het Wesl a blijmoedig gehoor aan de vermanende stem van Paus I rbaiius II, die de Christenen in 1096 aanspoorde dal zij hulp zouden brengen aan hunne verdrukte geloolsgenooten in het Oosten en de heilige plaatsen ontweldigen aan de ongeloovigen. Tancred, de dapperste onder de dapperen, plantte den standaard des kinises te Bethlehem, venichlte wonderen van beleid en moed bij Jerusalem\'s verovering, toog zegevierend voort en rustte niet alvorens hij geheel Galilaea had veroverd. De edele kruisridder Irachlte, zoodra hij tot vorst over dit gewest was verheven, Nazareth op te beuren uit zijne vernedering, het met eere en luister te omringen en er een tot dusverre ongekende welvaart te doen heerscben. Het gesehonden heiligdom, Helena\'s tempel, werd hersteld en de aartsbisschop van Scylhopolis hel teg-nwuordig Beisan, werd uitgenoodigd hier zijn zetel Ie votigeu.

Dit tijdperk van voorspoed werd echter weldra wederom dooi zeer zorgwekkende gebeurtenissen gevolgd. Keni^e tientallen jaren na l\'nnered\'s dood (-4- 1112) werd Nazareth met aigehéden ondergang bedreigd toen in 1187, op een mijl afstaiidgt; slechts van de slad, het lejrei dei krnisv; rders dermate in de vlakte van llitlin door Saladin 2 jjrshi^en werd, dal di- Chris-

(I) In A His SS, Ordinis Kciicdi li l. IV „llhuu rh: i-,tiaiii liowii¹ gt; • \' . s»e|gt;« comparabant a pagan is qnamlo «,ii»i voir-bant deslruere.quot;

(- Saladin, n; ilijk Salah Kddin, d. i H-il drr religie, was Ju suf, ile zoon \\ V. !•» Stamvader der 1.^} j-iisquot; hc dynastie van (it; Kyubictrn.

lenen Icgelijkoilijd hot H. Kruis, liun koning, de II. Stad en verreweg het grootste gedeelte van l\'iilestina verloren. Door eene bijzondere besehikking der Voorzieniglieid bleel\' Xnzarelli echter gespaard.

Een dertigtal jaren later, namelijk in 1-219, onlmoeien wij te Na/areth den roemrijken l\'atriareh der Orde, aan wier hoede de heiligdommen van Palestina zouden worden toevertrouwd, den 11. rranciscus van \\»igt;i. Eu eindelijk verschijnt er in 125i de edelste van Kramijks koningen, de H. I,odewijk.

lie sultan van Kgyjite Malek-el-Saleh .Xodsclimeddin Eyuh heraamde omstreeks 1 ^.\'lt;8 het plan om het rijk van don machtigen Jussuf Saladin, den overwinnaar van Hittin, te herstellen. Hij nam tot dat einde de Tnrksche horden van Chowaresm in soldij; verwoestend trok hij met deze benden door (ialilaea en veroverde m \'t laatst, omstreeks 1-li, Jerusalem. Lodewijk lag op het ziekbed ter neder toen liij deze droevige mare vernam. Hij deed de gelofte den moord aan de Christenen gepleegd te zullen wreken en hel H. Graf aan de handen der ongeloovigen te ontrukken. In li\'48 toog hij ter kruisvaart en in het volgend jaar heroverde hij Damiate. Door de omstandigheden werd hij genoodzaakt, om tegen zijn plan in, op te rukken ziaar (lairo. Hongersnood en ziekte dunden zijne scharen en de H. Koning viel met zijn dapperen in de handen dei ongeloovigen. De sultan stierf en werd opgevolgd door Moallam, die met den koning een billijken vrede wilde sluiten. Deze werd door de Mamelukken, zijne lijfwacht vermoord ; de vreilesvoorwaarden werden echter door den nieuwen sultan Malek-el-Moez aangenomen en na eenig dralen ten uitvoer gelegd ; daardoor verkreeg de H. Lodewijk zijne vrijheid terug en mocht hij zich insclieperi om naar Sl.-.lean d\'Acre of l\'lnlomais te stevenen. Nog vier jaren verbleef hij m het 11. Laud, toldat de dood zijner moeder hem den 1 ¹ Oei\'. l-J.\'i.i naar Frankrijk riep. Hoe vurig de vrome koning ook wenschte als eenvoudig pelgrim de II. Stad te bezoeken en er neer te knielen bij het Graf degt; Verlossers, terecht begreep bij dat een vorst, die naar Palestina kwam niet om liet H. Graf te bezoeken maar om het te bevrijden, Jerusalem slechts mocht biimenlreden als overwinnaai Hij besloot dus voedsel te zoeken vooi zijne ^odgt;vruclit in de vereering van (iaiilaea\'s heilige plaatsen. .Meermalen loog hij alzlt;»o naar den Thabor. naar c ma en r\\eiieens bezocht bij .Vizareth. /lehier boe (icollroN de Heaulieo ons ili inlivdc des 11. Lodr \\.|kgt; up ii; ; 1 Maart \\a!i liet jaar I5quot;i2 binnen Nazareth verhaalt.

don Tliaboi\' in boetgewaad geliukl naar NaMreth. Toen hij de heilige plaats in do verte ontwaarde, steeg hij van liet paard en, na zich op de knieën te hehhon geworpen, toog liij verder te voet voort tot daar, waar het heiligdom stond. Hij vastte dien dag op water en brood, ofschoon hij een zeer ver-moeienden tocht had gedaan. Zij die hem vergezelden kunnen liet getuigen, met hoe groote plechtiglieid en godsvrucht de Vespers en de Metten werden gezongen en de H. Mis opgedragen. Sedert de Menschwordmg van Gods Zoon heeft Nazareth nimmer zulk een godsvrucht aanschouwd.quot; Aldus de viome geschiedschrijver GeollVoy de Beaulieu. Een andere gezagvolle berichtgever, .lodocus Clitoveus, verhaalt uitvoeriger hoe de II. I.odewijk van de teederste aandoeningen overstelpt en tranen stortend van godsvrucht het H. Huis der Allerzaligste Maagd vereerde, daar in de heilige woning zelve de H. Mis bijwoonde en liet Brood der engelen ontving. Daarna begaf hij zich naar de basiliek door de H. Helena boven het II. Huis gebouwd en was daar tegenwoordig bij de plechlige M. Mis, die door den Pauselijken Legaat, Odo van Tusculum, word opgedragen. Aldus werd in de tegenwoordigheid des vromen konings het blijde mysiorie van ons gelool, dat dien dag werd herdacht, ter plaatse zelve daartoe door God uitgekozen met al den luister van den eeredienst gevierd.

He li. woning bewaart nog immer, in den toestand waarin zij zich thans te Loreto bevindt, op cenc barer wanden de herinnering aan deze heuglijke gebeurtenis. Men ziet er namelijk onderscheidene beelden in drie rijen, of bij wijze van drie bandon, boven elkander geschilderd. In den opperslen hand ontwaart men eene aflieolding der AllerheiligsU; Maagd, die daar gezeten is en het goddelijk Kind op bare knieën houdt; ter zijde van haar verschijnt de 11. bodewijk, in vorstelijke talaar over een onderkleed met roode en witte streepen, en omhangen met een purperen mantel; aan zijn reeliterliand hangt een ijzeren keten tot teeken zijner gevangenschap ; de linker omklemt een rechtslaandeii stuf bij wijze van schepter. Deze schildering draagt niel sleclils in hiiar leekening en bewerking de kenmerken van baar oude herkomst, maar ooi. is liet onbetwijlelkiai\' dat zij reeds bestond toon het H. Huis uit Palestina naar Dabnatië werd overgehraehl. (1)

Eenige jaren later werd bet weinige wat de Christenen nog in Syrië bezaten met ernstige gevaren bedreigd. Tartaren of Mongolen en Saracenen ver-

n) Op voorstelli!,^ van den II 1 quot;Inwijk 1-vimlt zich aan den zui -rinmir bij don wcsl\'T hoek Vgl. Marlorelli, T\'-atro islo»quot; • d-lla S. di Loroto.

wopslten allerwegen het 11- Land liibars I Bondokliar, de sultan van Babylon, verselieeii in April I\'iO;] mot 30,000 man voor Acre, brandde de omsircken plat, kwam al ras naar het nabijgelegen Namclh ei) vernielde er den pracbligen leinpel, door de II Helena boven hel 11. linis en zijne grotten gesticht. Urbaiuis IV riep voor l\'alestina\'s (\'.bristenen de bulf) van den H. (.odewijk in, docli tie toestanden waren in ln-i Wi-.Men deruiale verward en de gevaren, waarmede de tiran van Sicilië, de axidr .ManTred, de Kerk bedreigde, waren zóó groot, dat er toen aan een kruistocht niet te donken viel. Gelukkig hielden de kruisridders, die \\cre v rdedigden, sland en zag de sultan, die op zijne ln-nrt door de Mongolen bedreigd werd, zich tot den al tocht genoodzaakt. Nazareth herademde dus weer ru werd legen verdere verwoesting bewaard. De volkomen redding die men hoopte werd echter niel geschonken. Wel toog de II. Lodewijk, te n bij de banden vrij had, andermaal in liTO ten kruistocht; doch God hield zich met den goeden wil des beldhaftigcn kniiings tevreden en riep hem den ar»-\'-quot; Auguslus ter belooning tot zich.

.Nog verliep er ecu twinligtal jaren, en tueii tiol de Ghristeidieid m Syrië de zwaarste slag die haar treilen kon.

Middelerwijl de christen vor-den en stalen san hei Westtüi onderling krijg voerden en de sleden van li die do^r bloedige twisten veischenrd werden, en men alzoo allerwegen in helllooze vceteu zijn krachten verspilde, was men dool voor de waarschuwende slem de- Pausen ; iiauweli|kgt; beproelde men na den II. I.odewijk nou ••en enkele poging, die de he-ie td;en hcl.-nlde, maai door bet goud degt; vijands venjdeld werd, om de sleeds toeneineude macht des sullan^ vin Ivuxpte te \'nuiken. Acre, de sleutel van bet II. Laad en bet krachtigst bolwerk dor overige ehrislcn beziitingen in Syrié, wa- tol dusverre maniiallig door de Tempeliers verdedigd geworden en had nnnier zegevierend aan de herbaalde aam allen bet boold geboden. Men leidde daar echter thans op eene wijze, die niel geschikt was eerbied in te boezemen voor den christeu raam. \\llei I rem L-a is hel lalei rel doea urloorwaardige ^e-schiedscbrijvers op^ehan^eu van bet zedenhedi rl\'en de verzonkenlieid, waarin de zeer gemengde bevoikmu van \\lt; c, ml ai nali\'-eiitht edelen, rijke koopbeden, losbandige huurtroepen en lort ui uekors van alle natiën bestaande, verkeerde, (iiovaiini Villam en na hem Binaldi aarzelen met het volgend harde vonnis te vellen over de Chn-tenen van bet II. Land en iuzoiidi-rheid Over die van \\cre : liet ontzettend wangedrag der Christenen had zoozeer

Gods gramschap jegens hen verwekt, dat Hij het een geringer euvel oordeelde hel liind, door \'s Hoeren bloed geheiligd, den Saracenou prijs te geven, dan te dulden, «lat het denviate door de Christenen met hunne misdaden onteerd en bezoedeld werd; de stad Acre, oudtijds Ptolomaïs gelieeten, die tot dusverre te midden van zoovele verwoestingen had stand gehouden, volgde de boosheid der overige reeds verdelgde sleden (gt;11 zij bevatte grooter menigte van slecht volk en van losbandige vrouwen dan er ooit in eenig christen land elders gevonden werd.quot; (1) Jiaarna de aandacht vestigend op helgene de allernaaste aanleiding was van Acre\'s ondergang, verhalen zij ons hoe er binnen die veste niet minder dan zeventien vorsten of aanzienlijken waren, die met elkander twisilen om het opperbewind, en hoe 18,000 ter kruisvaart gelogen pelgrims, aan wie de soldij niet werd uitbetaald, naar tucht noch gezag luisterend, moedwillig den tusschen de Christenen en de Saracenen gesloten wapenstilstand schonden en de Saraeeensche kooplieden, die met hunne waren te Acre ter markt kwamen, plunderden en vermoordden. Te-vergeels drong de sultan C ha lil van ligyple op voldoening en schadevergoeding aan. (2) Hij trok dus ter kastijding op en sloeg mei een ontzaglijk leger hel beleg voor de stad. De heldenmoed der kruisvaarders van betere dagen scheen op eens allen wederom te bezielen. Men deed wonderen van dapperheid zoolang de manhafte Gnlielmus van Delgiti, de grootmeester der ïempeliers en kapitein-generaal der troepen, hel opperbevel voerde. Door een vergiftigden pijl gel rollen, bezweek deze bevelhebber en Acre met hein. Er was niemand die hem vervangen kon en naar wieu men luisteren wilde; elk was bedacht op eigen behoud en trachtte met helgene. hij redden kon de vloot te bereiken en te ont\\luehteii. De vijand richtte onder de vluchtenden een ontzettend bloedbad aan, verzamelde een oninetelijken buil en loog den 18\'quot; Mei I-J¹1 zegevierend de stad binnen. Toen de mare van Acre\'s val de overige christen sleden had bereikt, verliet men ze en de Saracenen bezetten alzöo /.onder slag ol\' stoot Tyrns, Sidon en Üeyioulb.

Thans was de toegang tot Nazareth meer dan ooit gesloten en zijn heiligdom voor de (\'.lirislenen schier ongenaakbaar geworden. Van 1^91 tol ItiiO, dus ruim drie eeuwen lang, zon de treurigste; vervvoesliiig en verlatenheid heerscben ter plaatse, waar hel lustoord (lods en der engelen en het Eden der reine zielen bloeide.

(2) Chaltl was itc zoon van sultan Kilawnn pri noemde zich zelf Almelilc-Alasi uiaf.

Altijd schijnen er echter eenige Christenen gebleven te zijn, die er de lici inneringen aan de gebeurtenissen, waardooi de heilige plek verheerlijkt wvrd, bewaarden. Zoo meldt ons de Duitsche pelgrim iStephanus von Gum-p-nberg, die Nazareth in iü!) bezocht: «Wij hebben den nacht doorgebraclil Ier plaabc waar de en^el Maria begroette. Kr stond hier eenmaal ccne zeer prachtige kerk, maar zij ligt in puinen, wij vonden er nog slechts een priester en twee Cliristenen.quot; Eerst den 19quot; December 1620 werd, gelijk Qn iresmius ons verhaalt, door den vorst van Si ton. die den titol voerde van hmir 1\'akreddin, aan 1\'. Thomas van Novaru het 11. üuigt; van Nazareth go sclionken m den l\'ateis l\'ianciscanen toegestaan eene nieuwe kerk te bouwen. Deze beslaat echter nauwelijks het derde gedeelte van de ruimte, weleer door den tempel der H. Helena ingenomen, waarvan slechts een paar bogen en een gedeelte van de bevloering zijn bewaard gebleven. In welken treuri-gen toe.-tand de vaders der Orde van den H. Franciscus Nazareth vonden, toen zij den bouw der nieuwe kerk begonnen, blijkt overvloedig uit de beknopte schets, welke we vinden opgeteekend bij den even vermelden Quaresmins \\an Lodi, die in 1630 Custos was van het H. Land cn Commissarius Apos-toiicus : «Deze stad, zegt hij, «is zonder muien en bijna geheel vervallen; binnen haren omtrek liguen renige weinige huizen even ellendig en armoedig als hun bewoners, (l) 111■ i thans bestaand klooster werd er gebouwd in ITSfl. Na den dood des Emiis volgden er weer eenige jaren van verdrukking, doch in 1 lt;50 kwam zich de Cheik Duller, die den Christenen genegen was, (o Nazareth \\i^ii-eii ; van nu al begonnen zich steeds meer (ihrisi(gt;nen in dit verlaten oord neer te zetten en ging Nazareth een tijdperk van lierleveiHlen bloei te gemoet. (2)

l)e straks vermelde val van Acre moest vanzelf noodlottiger gevolgen na zich sleepen voor Nazareth\'s iieiligdom, dan voor de heilige plaatsen van JenisM\'in en zijn omgevimr. Jimii-iileni toch b^zal voordeeicn, die Nazareth miste Steeds was lt;ie II s fil ini.\'t hel H. Cral des \\niossers. de oogappel di i Christenen , daarheen strekte zich hij voorkeur, gedurende den heldhal-tigen tweehonderdjai igen worstelstrijd der Kmisvaanlers, het geestdriti vol

t t \'i vit as ba-c ^sl innrt- •.^,t fere tot i i;ollaj.»a: iu ejus situ [-auruR «\'t j iiuj fn.-iilau

(2 [•\' N.i\'i -• i i s \'iii s \'i 1\' ■ gt; :: • k\'-st\'T lift a f/uiilt;llt;\'rli)k ho-jitium vonr «Ie |m\'|. Knms. Er jrij-i I\') jri-st-iv 7 W-ki-l/r.filers, (gt;00 I. ii- Katliolieken, 4(10 Maronieten en ♦ ene hooi met 80 jonj^ns S -i-r\' onderwijzen er do Zusters van Nazareth, wier ino\'-

d^rhui^ fi\' h • quot;ii^! s. hij Lyon bc-vindt, \'i 10 nueiMjCM, voeden f-r 1 quot;2 weez» ii op »-n verzorgen ♦.•••nc \'-na *oor de iiek\'-D.

verlangen van liet Weslen uit en daarlieen zou men immer het eerst, als de kansen gunstig bleken, een bedevaart ondernemen. Hel roemrijk Jerusalem, dat, immer, ook na de zegepraal der Saraceuen, een aanzienlijke stad bleel\'. werd, al zij liet vaak tiranniek, dan toch doorgaans op min ol\'meer ordelijke wijze bestuurd; voor geld en geschenken en door de tusscbenkoaisi van invloedrijken was er veelal zekere bescherming en veiligheid te viielen en kou men zich den toegang lot de heilige plaatsen versclialïen. Hel eigenbelang ontried den Saraceuen den stroom der vreedzame bezoekers van Jerusalem\'s heiligdommen te keeren. Was men eenmaal le Jerusalem, dan lag llethlehem in de nabijheid; op de reize derwaarts en gedurende hel vei-blijf aldaar mocht ineu eveneens genoegzame veiligheid liopcn. (ieheel anders echter was hel mei Nazareth gesteld. De reis van Jerusalem uil was zeer verre en leidde door een bergachtige, hoogst onveilige streek. Wie Jeruzalem en Bethlehem had bezocht moegt;i weinig lust gevoelen om vandaar door de wildernissen en de bergpassen van Galilaea een gevaarlijken tocht te wagen naar Nazareth, Men kou wel is waar beproeven om van de zeezijde langs Acre derwaarts te komen, maar dat was dan wederom een geheel nieuwe reis en men mocht te Acre, hel gedurende eeue eeuw (1H)1 —129li door de Christenen gehauclbaalde, door de Saraceuen begeerde en in het lesi na harduekkigen strijd veroverde bolwerk van Palestina, tereclil een hooger male van lanatisme en van wantrouwen vreezen dan li\'Jerusalem, 1 Aan de zeezijde door hel Turkseh lanatisme en aan de landzijde door den verren al\'stiuul en de bergen, die Nazareth van Jerusalem scheiden, alge-sloten, ware alzoo de h. woning, binnen wier gezegende wanden de gromt-sleen des hciis werd gelegd, seiner geheel versloken geweest van alle vereering der Christenen uit bet Wesicn en zou deze bron van ze^euiiigt;; vooi hen gedurende drie eeuwen nagenoeg onloe^aukclijk zijn gebleven, indien (.o l niet op wondervolle wijze voor de eer van het 11. Huis en voor de helangi n

f|) Wij zien dan ook dat zij, die later Ih/.udilei\'. 8l«-d* irnn w.-? !•••.:lt;•» ovr .Itii-

lt;alem. Hoe er (ivuriK^ns sn» rt de vi invernf; v.i . A-ie vm\'.i! tn-l i\'\'kki\'. ijt ¹¹¹ - ^{1 /}-^v\'^{4,1 r}legen een rei» naar .l-noalem blijkt nil de nren r wi^elvall.pe ceM hiedems va

Chalil\'s jongeren broeder Mobaninied en di-ns lt;gt;lgt;v.d«er ■■ndei de,, titel v.u Aimehk Un^zn. gemeenlijk enkel sultan Naszir pheeten (lüK! f.\\U Hij ontving In t:;i7 de g.-zanten d.s

1\'ansen zeer minzna.n en beloolde besehenn,,:- .an .1quot; Chnslenen in synê in rgypte. ......

gal hij vele kerken, die d. n Christenen ontnom-n waren, terng. Dij v.ork. iir b. .e.einde I, -cm.s Christenen to. hooge staat.imbt-n /..dis zijn o,.|HTsei,alweder. Vhuv i.w.,. die in Ui.f-den croolviiier verving, «as en bleel in \'t geheim chr.sien en begnnstigd. in Mille de li.ns tenen, al had k.j r.,,1, met apostasie bezoedeld i.it strekke lot verklar.ng van .le onder-tteunmg welke de vaak naar Nazareth gezonden eommiMien van onder/.oek i- Jemsalem vonden,

la liet Hoimaarsclie kustland, dal weleer beurtelings tol Illyi ië of lol Dahratië gerekend werd en tlians deel uitmaakt van Croalië, verheft zich niet verre van de goll van Guarnero tussclien Tursatto en Kiiiine een zacht glooiende heuvel, die op zijn vlakken top weleer een vruchtbaren akker droeg. Aan den voel van den heuvel, dien men liaunizza heeft geheeien, spreidt zich het kleine dal Tola/, nil. Voor zooverre men zieh herinneren kon had er nimmer, noch op den heuvel, noch in hel dal, eenig huis gestaan of wal daarnaar geleek.

Toen zich op den vroegen ochtend van den in¹\' Mei 1291 eenige lieden naar den heuvel begaven, hetzij om daar eenigen veldarbeid te verrichten, ol om er hel vee 111 de vlakte ie laten grazen, ontwaarden zij tot hun groote verbazing een klein gebouw op den lop van den hun welbekenden heuvel. Het langwerpig vierkant gebouw uil vreemdsourlige, daar niet bekende, Meenen opgetrokken, zonder grondslagen rustend op den lossen bodem, had een spits töeloopend dak, waaruit zich aan de renc zijde een schoorsteen en aan de andere een klein klokkentorentje verliiH\'. In hel midden der nine lange zijde van hei zonderling, door zijn lint en vorm van uilheemsclien en overonden oorsprong getuigend gebouw vonden zij een tamelijk ruime deur, wier bovendrempel uit een ruw bewerkt stuk hout beslond. Niet zonder se broom l raden zij binnen. Ontwarend dal het een hemgdoni was, knielden zij vol ontroering en godsvrucht neer. Vervolgens gingen zij hel inwendige van hel raadselachtige gebouw in de bijzonderheden aandachtig onderzoeken.

De eenvoudige, m! kunsteloos op elkander gelegde en mei cement verbonden, langwerpig vierkante sle-aien vervaardigde muren vonden zij mei een kalklaag bedekt, waarop sehilderiugen prijkten, waarvan thans nog eenige overbh|l\'selen aan hel bovenste gedeelte der muren gezien worden, dorh die beneden allengs geheel verdwenen zijn. Deze muren droegen een sierlijk, in kleine vierkante vakken al^edeeld houten gewelf; gouden sterren sehitlerden ei op blanwni grond. Onder hel gewelf liep een reeks van vooruilspriugende kleine, elkander rakende halleii kc!.^ of boo^ji^. die allerlei Iraai gekleurde drinkschalen en ander klein vaatwerk van gebakken aarde omsloten. Ter

linkerhand zapcen zij bij hot. binnentreden een kast in den muur, tol bewaring naar het scheen van een is breekbaar huisraad bestemd. Rechts van den ingang bevond zich aan de smalle zijde een klein venster, hot eenige van geheel het bins. Daar tcgenovei\', aan de andere smalle zijde, was een nederige haard.

Aan den anderen langen, togenovor den ingang gelegen, mnur vertoonde zich een nis, aan weerszijden met sierlijk bewerkte zuiltjes getooid, die een uit vijf halve manen samengesteklen hoog droegen. In de nis stond een bijna twee ellen hoog, uil cederhout gesneden beeld der Allerheiligsto Maagd Maria. Deze droeg het goddelijk Kind op den linkerarm in de plooien van haren mantel en met den anderen beschermde zij het. Beider gelaat was met eene kleurstof bedekt van zilvorachtigen glans, die echler dooi\' don walm der lampen allengs was verdonkerd geworden. Deze donkere tint schaadde evenwel den indruk niet, dien hot gelaat dor Zalige op den toeschouwer maakte; zij verhoogde veeleer, dewijl zij een blijk was van oude herkomst en langdurige hnlde, do eerbied waardigheid en de majesteit van bot beeld. Maria\'s hoofd \\vagt; bedekt met oen witten sluier, waarop een open, in punten eindigende en mot edelg\'sieenton versierde kroon rustte. De lange haren waren naar het gebruik der Xazarenors gescheiden, on golfden in breede lokken langs hals en schouders neer. Mot ten voelen afhangend kleed was violetkleurig en met goud opgelnisierd, het werd om de middel opgehouden door een tamelijk broeden gordel, die op gouden grond kleine roode en groene bloempjes had en welks einden zich boneden den knoop ondoi den mantel verborgen. De hemelsblauwe mantel had kar-mozijnroode voering en was met gouden sterroijes bezaaid. Deze kleeding-stukkon waren allen in bel hout gesneden eu daarna gekleurd geworden. In het goddelijk Kind, gelijk het daar rustte op den linkerarm dor gezegende Moeder-Maagd, ontwaarde men iets bovenmonsoholijks, en uil de trokken van zijn beminnelijk gelaat sprak goddelijke majesteit. De voorste vingertjes van zijn rechterhandje richtte liet zegenend omboog en in de linker droog hot een gouden bal. Ook zijn hoofdhaar was naar uazareensch gebruik gescheiden, en ook Hij droeg de Nazaroeusche talaar en gordel.

Ter zijde van hel beeld der Moeder-Gods, rechl tegenover den ingang, stond een door zijn eenvoud en hechtheid opmerkelijk altaar van gehouwen steen. Dit altaar was met den muur vereenigd en daarboven hing een

Griekscli houl ri kruis met (it; alheelding- des Gekruislen, geschilderd op dnarovorheen gespannen doek. (I)

Toen de gelukkige ontdekkers van het daar even plotseling als raad se l-a\'hti^ verschenen heiligdom hun godvruchtige nieuwsgierigheid ten volle h idden hevredigd, ijlden zij naar Tersatto en naar Fiuine, om er de heuglijke tijding mede te deelen.

Het eerst stelden zij den waardigen pastoor van Tersatto, Alexander de Gioigio, uit Modrussa geboortig, aan,gaande de blijde gebeurtenis in kennis. De wegens zijn heiligen levenswandel en teedere godsvrucht jegens de IJ. .Maagd door de geloovigen hoogvereerde priester lag ten gevolge eener zware ziekte te bed. Hoe vurig hij wenschle zich in persoon omtrent hel item meegedeelde te gaan overtuigen, zijn toestand veroorloolde hem niet anders, dan een hartelijk gebed te richten tot de li. Maagd, ter wier bijzon-drie verheerlijking dat heiligdom, naar hij uit bet gehoorde besloot, bestemd .scheen. Te midden van den nacbl, terwijl bij iu balt slapenden en hall\'wakenden toestand verkeerde, werd zijn vertrek plotseling vervuld van hemelsch licht, en, van engelen omstuwd, verscheen hem de H. Maagd. Minzaam sprak ze hem toe; «Wee,-, welgemoed, mijn zoon\' Het heiligdom, dat binnen de grenzen uwer parochie werd neergezet, is het buis, waarin ik eertijds werd geboren en opgevoed. Da;ir begroette mij de aartsengel Gabriel en ontving ik door den H. Geest Gods Zoon. Daar is liet Woord vleeseh geworden, W\'ibum ram fudnin est. Na mijn heengaan van deze aarde hebben de Apostelen de woning, die door zoovele geheimen werd bevoorrecht, den godde-■ ijken eeredienst toegewijd en er menig wed\' het H. Misoffer opgedragen. Het altaar, dat zich daar bevindt en met de woning werd verplaatst, is hetzellVIe, waarop de, H, Petrus bet cer^t de H. Offerande verrichtte. De beeltenis des Gekrnisten boven hel allaar werd er door de Vpostelen geplaatst. Het eederhouten beeld werd door den H. Lucas vervaardigd. I)ii buis nu, waarop het welgevallen des hemels rust en waaraan eeuwen lang hooge vereering in Galilaea te beurt viel, werd thans, dewijl bet (\'diristendom er te gronde ging, herwaarts overgebracht door de macht Gods, bij W.en niets onmo-

•I Vgl. Tursfll. Hist I Kun lib I. iquot; \'2 si on-./ •: li».\' . : 4\'i;;0.ie t; m siazioiii

Santa Casu Oi Na/diiHtr, or.i voiD-uta in [.••r»-\' , del S.nerilote Vim .Muni, ed. •»I ! orlt;-to 1880. ( . I Vgl. ook Hut h i i die aanteekeut dat I - gt;vru het kruis ge - : vu stond .i- N.i-.;nv: is i;- \\ Jadaoonini; \'•■•n weinig benedenwaarts was ter ecne zijde v iu den Oekruisln d .Mater Dolorosa en t-r andere de H. Joann* s F.v. ^ InMerd . en ondcr dc/. -a las im:n op eeuige j- inkjes den groet d^s rng\'-

gelijk is. Eu nu, opdat gij getuige en verkondigei\' van dit wonder we/.en moogt, vvoi\'d genezen ! Uw plotseling en onverwaclit heistei zal de waarheid staven van alles wat ik u gezegd heb.quot; Ulings rees de grijsaard op van zijn ziekbed en snelde, buiten zich zeiven van vreugde en blijde verwachting, naar de plaats waar de li. woning stond ; en getrouw aan den hem opgedragen last verkondigde hij openlijk het wondervolle voorrecht, aan Tersalto te beurt gevallen.

Destijds was graal\' Nicolaas Frangipani onderkoning ol\' Ranus van Croatié, Dahnatië en Istrië, en tevens heer van Fiume en Tersatto (1) Toen de god-vreezende vorst de wondervolle verseliijning van het 11. Huis en de plotselinge genezing des beminden herders vernomen had, spoedde hij zu h tt\'i aangewezen plaats. Hetgene hij daar zag en lt;le wonileren, die ei welili.i ter gunste van allerlei derwaarts heengebraHite zieken geschiedden, lieten niet den minsten t wij lel aangaande de waarheid van hclgene aan den waar-digen Alexander de Giorgio was geopenbaard geworden. Wegens het ongehoorde van hel mirakel achtte de graat\' hel echter nuttig dal er een zoo nauwkeurig mogelijk onderzoek werd ingesteld. Hij vroeg dan en verkreeg van keizer Rudolf 1 het verlof om eenige mannen, die wegens hun weten-schapprlijke vorming en uitstekeiide deugd in hooge mate hel algemeen vertrouwen bezaten, naar het II. Land te mogen zenden, opdat zij te Nazarelh de grondslagen der weggevoerde h. woning zouden gaan zien, en vernemen wal daar wellicht aangaande de omsiandigheden der wondervolle verplaal-sing mocht geweten worden. De Keizer schonk het gevraagd vcrlol, en zond tevens de noodige aaubevelingshrieven. \\ ier uitgelezen mannen werden met de eervolle zending belast. Aan hel hoofd stond de wondervol genezen pastoor van Tersatto; de overigen waren Sigismond Orsich, Giovanni Gre-gorucchi en nog een vierde niet genoemde. Met de meeste nauwkeurigheid namen zij de maat van bel II. Huis en, ruiniscliools door den edelen Frangipani van de noodige middelen voorzien, begaven zij zich op reis naar Palestina. Zij bezochten het H. Oral te Jerusalem, verkregen daar voor een aanzienlijke geldsom een sierk geleide van soldaten en togen alzoo beveiligd naar Nazarelh. Hier aangekomen, stelden zij alles in hel werk om berieh-len in te winnen aangaande de li. woning. Eenige Ghristenen geleidden

M) Het on de kasteel der famili.- Praiigipani list hij Kiume op een heuvel vn behoort thai-aan graaf de N\'ugent; ten /.eer kleine afslafld 8\'ln\'idt lu i kastrol van \'I | laals waar het II. Il:i.x gevonden w nl.

hen naar dp plnnls. waar 7ich weleer de hn?iliel\\ der H. Helena bevond. Zij betraden de ruimte waar hel H. Huis had gestaan, zagen er de grondslagen van, die de ondubbelzinnigste sporen vertoonden dat het huis er kiiriclings geleden van was losgerukt; zij maten de lengte en do breedte dev rundeeringen, onderzoehten de dikte der muren, de steenen en de kalk, en zij bevonden de volkomenslr overeenstemming tusschen de afmelingen en de stolle dier grondslagen eu die der muren van het H. Huis bij Tersalto. Ook vernamen zij van de Xazareners dat het H. Huis in denzellden nacht van Nazareth moest, zijn weggevoerd, waai in het te lersatto verschenen was. Na liuiino zending volbrarhi te hebben, begaven zij zich ijlings huiswaarts om rekenschap van hun onderzoek te doen. (1) Op een geschikt tijdstip werd er nu een plechtige leesivieiing ter eere der h. woning verordend cu hij die gelegenheid trad de waardige Alexander di Giorgio op om openlijk, ten aanhoore der geloovigen, een breedvoerig verslag te geven van lielgene zij ondevzoebt en bevonden hadden. God. de H. .Maagd en alle Heiligen tot getuigen aanroepend, verklaarde hij na zijn mededeeling alles naar waarheid te liebhen verhaald en verzekerde door de strengste strafl\'en van Gods rechtvaardigbeid getroflen te willen worden, indien het anders wezen moeht. lies te grooter echter, dus besloot hij, behoorde thans hun aller dankbaarheid te wezen jegens God, naarmate een gunstbewijs, dat ongelooflijk scheen, ten gevolge van het ingesteld onderzoek, onbetwijfelhaar-

Ku inderdaad de vrome bevolking dier streek liet niets onbeproefd om der 11. Maagd hare liefde en dankbaarheid te betoonen, en talloos waren de zegeningen en wonderen die hel vertrouwen van Marias vereerders le dezet plaatse beloonden. De edelmoedige graal dacht reeds ijverig aan «Ie oprich-ting van ren weidschen tempel; vnorloopig echter besloot hij al aanstonds, tut hesclicnniug van het. dierbaar heiligdom en tot plaatsing der talrijke e\\-voto\'s, het II. Huis met een houten gebouw te omgeven.

...» 0|) last van KranRipani wfrd er een auttientifke copio van het voisl»\',\' tier zonfliii? neer-jj.-t.-g,! m do irehioven van «enige iMbnrige steden. Pasronins en amleroi door ons gevolgd oiif ocinten hun herilt; tilcn aan de ari hieven van het klooster «e Tersalto. Dit archiet werd in tn-ix vrbraml. \\\\ Kiera m- lit er eehter in IMiü een anthentleke copie van ontvangen, quot;ok had de stad Kinm- een dergelijk \', !- i d- l.nr ■ rs van Tersatto als juist en authentiek verklaarde eopio aan l\'aus T,»o X gezonden. Vgl. llulchisoii p. 9.

Dalaialië zou zich niet lang in hel. bezit der h. woning verheugen, want hel lag in de plannen der Voorzienigheid door herhaalde verplaatsing lut mirakel der verwijdering van het H. Huis uit Nazareth ook voor den ongcioovigsto zoo tastbaar mogelijk te maken.

In den nae\'at van den H)¹\'quot; December des jaars 1294, drie dagen voordat de 11. Paus Cocle.-iieus V al^tand deed van zijne waardigheid, om kort daarna door Boniiacins VIII te worden opgevolgd, hielden eenige herders do wacht bij hunne kudden in de nabijheid van een overoud boscli. Dit woud lag nagenoeg vier mijlen van de stad Mecanati, en strekte zich uit langs de kust der Adrialisehe Zee; hel. behoorde in eigendom aan een aanzienlijke vrouwe van Recanati, l.uureta genaamd (l). Eensklaps werden de herders, omstreeks drie uren na middernacht, verrast door den glans van licht, dat er schilterde boven en in het woud. Zij drongen het woud binnen om te onderzoeken wat de oorzaak dier ongewone verschijning wezen mocht, en in een open, van dicht geboomte omgeven, plek zien zij midden in hot bosch eene kleine woning van bovennaluuiiijken lichtglans schitterend. De eenvoudige lieden, die langs verschillende zijden naar de open plek waren heen-gesneld en elkander daar ontmoetlen, waren ten hoogste verbaasd over hetgeen zij zagen; zij kenden het woud van hun vroegste jeugd al\'en wislen dat daar nooit een huis of woning had geslaan; het geheimzinnig licht vervulde hen van heilige vreeze. Kr waren er onder beu, die reeds hoog in de lucht op eenigen alstand van het bosch boven de zee licht hadden zien schitteren en die meenden de richting te kunnen bepalen vanwaar hel gehoimziunig hmgt; derwaarts gekomen was. Hoe dat wezen mocht, zeer zeker was het een heiligdom door Gods Helde aan hun gewest geschonken. /,ij besloten in vertrouwen op (l(jd.gt; goedheid het heiligdom binnei te i.vden eu brachten er het overige van den nacht in gebed door. Bij hel ,i,inbreken van den oclitend begaven zij zich stadwaarts om daar de tijding ie brengen van hetgene hun in den nacht wedervaren was, in de eerste |ilaal.gt; aan de edele Laiireta en vervolgens aan allen, die zij te Recanati ontmoetten, \\arivankelijk vond bun verwonderlijk verhaal geen geloot, in \'t eind eehler besloot men te gaan zien wat er van ware. Men kwam Ier

amigedu\'ulc plaaU, onderzocht en werd overtuigd. Alles wekte daar recht matige verlKi/.in^; do nieuwheid der vcrscliijiiing, de oude bouwtrant, d( uitiieemschc versieringen, de vreomdo steensoort, de ongeschonden toe-sland der muren, die zonder grond.-da-en en zonder vloer op den ongelijkei; hxlom rustten , liet kleine altaar met zijn Grieksch kruis en het beeld de; II. Maagd, wier gelaat evenals dat des goddel ij ken Kinds wondervolle majestci aan tecderc minzaamheid paarde, dat alles vervulde hen met eerbied en ontzag ontlokte ceu traan van aandoening aan menig oog, en deed allen als 011, slrijil uilroepen, dat Gods hand hier zichtbaar was en dat het kleine gebouw een hl ijk zijner lieide, een geschenk des Hemels wezen moest.

De iilijde tijding verspreidde zich in den omtrek en van alle zijden stroomdi men toe om God te verheerlijken en Maria te vereeren ; boven allen onderscheidde zich de godvreezende Laurela, naar wie liet wondervolle heiligdom voortaan, welke verdere lotgevallen het ook wedervoeren, gehecten werd. De edele matrone spaarde niels wal lot verhooging van den luister des nederigen lieiligdoms kon verstrekken. Onltesehrijlelijk was de blijdschap van do bevolking dier landstreek, en steeds meer werd de geesldrit\'t jegens de heilige plaats opgewekt, naarmate men do wondervolle genezingen en bekeeringen ontwaarde, die daar gewrocht of verkregen werden. (1)

Middelerwijl men zich te Reeanali verheugde en verblijdde, was men te Torsalto in rouw cndroeienis gedompeld. De wondervolle woning, van wier blijvend bezit men zich zeker waande, was onverhoeds, men wist niet boe, ol waarheen, noch waarom, ontvloden. Wie schetst de teleurstelling diei brave lieden, toen zij zich onverwachts van het kostbaar kleinood, dal zij hooger waardeerden dan aardsehe schatten, en waarin zij de glorie stelden van bun gewest, berooid zagen. Zoo diepe en bestendige smart veroorzaakte hun deze gebeurtenis, dal men nog eeuwen later hun afslamraelingen soms schaarsgovvijs plaatse zag verschijnen, waar de b. woning zich thans bevind!. Gedurende den geheelen nacht lagen zij dan vaak voor de gesloten deuren des heiligdoms geknield en smeekten zij luide zonder ophouden ; ((Keer weer, keer weer lot ons, o Maria ! Keer terug, o Heilige, naar Tersatto!quot; liilnnia, rtlorm a noi, a Marin, rilonia a Tci\'salh), Maria, Mat ia, Maria! (2)

Do waardige i;raal Frangipani trachtte de goede lieden te troosten met de opmerking dal God meester bleef over zijne gaven en dal Hij, die hun een (I Tursell. I • f, c. G.

voorbijgaand gunstbewijs bad willen scbcnkon, zich de vrije beschikking over hel dierbaar kleinood Ier bereiking zijner inzichten luid voorbehouden. Zij mochten overigens de overtuiging voeden dat zij zich niets le verwijten hadden en dus ten volle op Gods welgevallen en de bescherming der il. Maagd mochten rekenen. Tot opbeuring der bevolking, en meer nog om een ge-denkteeken te slichten der wondervolle verschijning van het H. Huis bij Tersallo, liet de milde vorst ter plaatse, waar de h. woning heelt ges!;.au, een klein heiligdom houwen van volkomen deiizelfden vorm en de/elfde grootte, en plaatste daarin bet opschrill: llic csl huns, in quo olim fttil sanc-lissima ihmns liealae \\ injinis de Lnuii to, quae in llecineli parlibiis colilw. ■ lgt;il is de plaats waar eertijds hel II. Huis der Zalige Maagd van Loreto heeft gestaan, dal thans in de omstreken van Recanali vcrecid wordt.quot; (1) En opdat allen, die Tersallo om welke reden ook zouden bezoeken, aan het hier gewroebte wonder zouden herinnerd worden, liel hij aan den weg, die naar den berg geleidt waarop de stad gelegen is, een ander opschrill plaatsen in de landtaal. I)il opschrill luidt; La Scinla C.nsn ilclla H. Veryinf venne n Tiisullo I\'aiino 1 ~J!)I alli 10 innoijio, c si pailt alli 10 iliccmlnc l^üi. «Het H. Huis der Zalige Maagd kwam te Tersallo op den 10\'quot; Mei liOl en verdween den 10\'quot; December 125H.quot; De vrome graal wilde boven dit heiligdom een pracbligen tempel oplichten, doch door den dood verrasi droeg hij de zorg daarvoor op aan zijn erfgeuaain graal Martinus Frangipani. Deze liel de thans nog bestaande kerk met liet klooster bouwen. Paus Urbanus V bleef zijnerzijds niet in gebreke de godsvrucht der bevolking en de mildheid iler vorstelijke familie mei een gunstbewijs te beloonen. Hij schonk aan de uieuw gebouwde kerk eene der afbeeldingen der H. Maagd door den H. Lucas geschilderd, die er thans nog in hoogc verecriug is.

Keeren we echter terug naar het woud der godvruchtige Laureta bij Recanali. Van heinde en verre toog men naai het heiligdom om de H. Maagd te vereeren. Het toenemen van den ijver had veelvuldige genadeblijken ten gevolge, tal van mirakelen geschiedden er, waardoor in steeds booger mate en in ruimeren kring de belangstelling en het vertrouwen werden opgewekt. Ofschoon bet oord, waar het H. Huis thans stond, vooral

(!) IIquot;t thans in di\' brk te Tersallo bestnarnl moilcl van lift II Huis kan onmognlyk het U m|iroiikflijk il nor Kran£i;i|anl gebouwili\' w./rn, of men heeft hel later wit gewijzigil lüt vuriiil In t koor iter kerk , e.-n hoog beslaat tijn geheeje westzijite. ten enule een ïrijen

lilik te gunnen op het altaar, ilal, evenals te t.nreto th.ins hel jj.\'v»! is, in het oosten slaat Aan üe Unge no.ir.i/ij.te heeft het twee ileinen, aan de /nilzij.le i\'éne itenr Vgt, Hntchison, 1\' IJ

ia den winter zeer onlierbergnaam was en er geen enkele woning of luit bescliuUing bood tegen sneeuw on storm, zoo zag men toch daar dag en naelit talrijke scharen, en vaak lieden uil de eerste standen, het kleine heiligdom omringen; zonder ophouden hoorde men in het eenzaam woud smeekgebeden storten en lolzangen aanbenen ter verheerlijking Gods en zijner H. Moeder; ook liet menigeen der toegeslrooindeii een milde gilt achter tot versiering van het heiligdom, of voor den opbouw eener kerk tot besebutting der dierbare woning.

liet goede wal hier geschiedde wekte den nijd \\an den erlvijand Gods en der inenschen. Ten gevolge der Gnellsclie en Gibellijnsclie twisten, die Italië toenmaals verdeelden, werden er maar al te licht lieden gevonden, die genegen waren de plannen des Boozeu te dienen. Hoop op buit lokte booswichten en struikroovers naar het woud. /ij legden zich in hinderlaag, overvielen de argelooze pelgrims, berooiden hen van hetgene zij bij zich droegen en wondden ol\' doodden hen. Weldra werd het oord dermate onveilig, dat niemand er zich meer wagen dorst en het heiligdom na oenigen tijd geheel verlaten stond.

De overmoed en do begeerlijkheid dier booswichten konden wel de schare der pelgrims weren van de heilige woning, maar de engelen, die bet daar hadden neergezet, niet beletten een veiliger oord voor bet dierbaar heiligdom te zoeken. Acht maanden dan nadat het H. Huis in het woud was verschenen, werd het ten derden male op wonderdadige wijze naai elders overgebracht.

Het bel echter de sporen van zijn kortstondig verblijf in den bodem achter, want altijd kon men later nog duidelijk onderscheiden waar de muren den grond gedrukt hadden. Toen het woud iu IMTa werd omgehakt en in een bonwveld herschapen, omringde 1\'. liallaele liiera S, J. die piek mei een muur. Meel men rin de lengte en de breedte dier ingesloten riiiiule, dau bevindt men dat ze volkomen ovrieensleinmen mei de afmelingeii van het 11. Iliiis van l.oreto. (I) Deze plek is gelegen tnsschen den heuvel Montorso en de rivier Musone en nagenoeg ter halver wege Uisschen l.oreto eu de zee, waarvan zij een halve mijl verwijderd is. Men noemt baar gemeenlijk Hmidirdla, vermoedelijk dewijl men daar, toen het II. Huis er nog slond, eene vlag had gebeseben, ten einde den pelgrims en den zeevaarders reeds op eenigen afstand de plaats van bel heiligdom aan te wijzen.

Er hfvnnd zich, een duizend sclirodeu van iiol woud in de nabijheid van limuiali aan lt;lcn groolen weg, een zacht glooiende heuvel, die wegens zijn veilige ligging en genaakhaarheid uilslekend geschiki gt;checn om dei\'li. woning lot hlijvende rustplaats te verstrekken. Op de kruin nu van dezen heuvel werd in de maand Augnsliis van hel jaar 129!) het II. Muis neergezet, lilijdschap en dankbaarheid vervulden de gemoederen der twee broeders, de gelukkige bezitters vau dit door een verrassend wonder verheerlijkt oord. Codvruchtig en eensgezind als zij toen waren, omringden zij de li. woning met alle zorgen en baden zij er vurig tol God en de H. Maagd. Terstond verspreidde zich de blijde lijding in den omtrek, dal God hel II. Huis door oen nieuw wonder in veiligheid had gebracht, en dat men thans wederom zonder vrees hel dierbaar heiligdom kon bezoeken. Met vernieuwden ijver toog men derwaarts; vuriger dan ooit werd er gebeden en mild vloeiden de oflbrgaven ; men was des te vrijgeviger dewijl men zijnerzijds doen wilde wal men vermocht om te belellen dal het dierbaar kleinood, hetwelk door eene gunst des Hemels in het Piceensclic gewest gebleven was, niet soms naar elders mocht worden verplaatst.

Dan helaas\' de begeerlijkheid, die de roovers naar het woud had gelokt, wierp haren gifiigen angel in de gemoederen der tot dusverre eensgezinde cu vreedzaam samenlevende broeders. De gaven, door de geloovigen zeer •zeker met een ander doel geolTerd dan om de kas te stijven dor eigenaars van den heuvel, gt;ehonken gestadig nieuw voelscl aan hun lieilloozeu hartstocht. Eindelijk bereikte hui\' onzalige verdeeldheid hel toppunten verkeerde tiet heiligdom m gevaar van ne t bloed, wellichl met moord bezoedeld le worden; maar thans ook hiel Gods lankmoedigheid de uiterste grens bereikt.

lie engelen voerden op Gods bevel ten vierden male bet H. Hui- weg en hractiten hel op den heuvel, waai hel thans vereerd wordt. Deze heuvel lag niet verder dan op een boogscheut afstands van dien der ondankbare hroeders verwijderd. Daarover liep de heirbaan oi openbare weg, die naar

de haven van Kocanali geleidde. Hel 11. Huis werd midden op den we;; ncergezol, ongeveer twse duizend sclireden van de zee (1)

Het juiste tijdstip der laatste verplaatsing is niet bekend. Zeker is liet ecliter dat liet 11. Huis slechts weinige maanden op de vorige plaats stond en dat de drie verplaatsingen in den omtrek van Ileoanali allen binnen hel jaar gesehied zijn. (2)

Gemeenlijk houd! men het voor \'t waarsehijnlijkste dat de laatste over-hrenging plaats vond oji den 7quot;quot; September, de Vigilie van O. L. V. Geboorie. Dit gevoelen steunt op de omsiandigheid dat de II. Maagd in dit buis geboren werd, en dal, — gelijk de vrome kluizenaar l\'aulus a Syha het eerst opmerkte en later na nauwkeurig onderzoek werd erkend, en eindelijk telken jare tot de tijden van 1\'anlus lil door allen werd waargenomen, — in den naelil vóór Maria\'s geboorteloesl een schitterend licht boven de h. woning van den hemel nederdaalde en bet heiligdom in verkwikkende glansen hulde. Men zag in dit standvastig op denzeU\'deu tijd terugkeerend verschijnsel een tceken dat de 11. Maagd vooral op haar geboorteleest met bijzonderen luister ter h. woning wcnseiite vereerd te worden, gelijk zij dan ook in eenc verschijning aan vermelden kluizenaar had verklaard. Toen er omtrent het leit en de bedoeling des Hemels geen redelijke twijfel meer kon bestaan, hebben de Pausen het heiligdom vooral gedurende de maand September met geestelijke gunsten verrijkt. (3)

Aldus bereikte de h. woning den eindpaal van haren wondervollen tocht. .\\an haar kortstondig verblijl op den heuvel der broeders, die zich eensklaps

(2) Aldus verklaart Tursellinus uitdrukkelijk, wiens geïag terecht op hoogen prijs wordt gestel I, Do schrijver der Relatione storii\'a meent, zich beroepend op Tursellinus, dal lt;le overbrenging vermoedelijk plaats vond op de Vigilie van den 8 Sept. Tursellinus echter slechts zegt: „Constat nondum vertente anno post oius in Italiani\' adventum in eo colle Upi nunc visitor con sedissequot;, lib. I. c. 8, zoo kan de laatste overbrenging ook gf.-chied zijn omstreeks den 8 Iierom-ber. Immers den 10 December 1294 verschelen het II. Hui» het eerst in Italië.

(li) Tursellinus gelnigt, zich ben epend op bet zag van alle gesch;c Isehrijvers der li. woning, dat er van al bet roemrijke wat er ter h. woning geschiedde geen feit meer bevestigd is dan de bestendige verheerlijking van liet II Huis op het aangewezen tijdstip door bovenaards.h licht. \\,v fit\'Hir i i I.(invclnïiis i\'i\'!iii\\ i\'cs fsl ii\'ii fiobih¹\'!\'. , 0\'\' dichter Novidius, dus verhaalt hij verder, verhief\'dit feit in een prachtig aan l\'aulus III opgedragen gedichtquot;. Wij geven daarvan slechts de twee volgende regelen :

Neve sequens aetas inendaeia credat, (llvmpi llae in BÓcte illam (S. Doaium) lambit ab axe iubar.

u.ik op andere tijden daalde er soms henudsch licht neer; zoo bv, in 1555 terwijl een pater it. r iet.il van Jcsns in de kerl prpdikte; I\'. Kiera, die er ooggelnige van w. s, verhaalt uit-v-icrig de omslandigheden in zijn iiistorie van Lorelo; aldus ook I wee jaren later ; g\'die(d do kei k, doch vooral de biechtstoelen scbitterileii ...... in bovenaaniseben glai.s Tuisellin. I, .. 17.

van de bron hunner lieilluoze winsten en twisten beroofd, ot\' liever bevrijd zagen, beriiuuTl sleciils een gedenksteen. Later loeli, olschoon immer vólt;»r iieell men de diepte, welke de beiile beuvelen scheidde, gevuld en den heuvel der broeders, die hooger was, verlaagd om een bruikbaar terrein te verkrijgen voor wooniuiizen en voor een hospitium tol horberging der pelgrims, in één woord, voor den aanleg dor stad, die naar de godvruchtige l.aurela l.orcto werd geheeten, en eindelijk voor de oprichting van bet prachtvol apostolisch paleis. Aan het uiterste einde van dit paleis vindt men de arheelding van bet ü. Huis in steen gebeiteld met een beknopt onderschrilt tot herinnering aan de voorlaatste rustplaats des heiligdoms.

Het was dan een wereldkundig en voor een iegelijk handtastelijk feit dat er in Italic een heiligdom, eene wondervolle woning, binnen den tijd van één jaai op drie verschillende plaatsen was verschonen. Talloos waren de personen, die getuigen konden betzellde heiligdom op die verschillende plaatsen te hebben bc/ocht. En toch schijnt men nog betrekkelijk germmen lijd in den omlrek van llecanati onkundig ol\' althans onzeker te zijn gebleven aangaande do herkomst van bet wondervolle heiligdom en zijn eigenlijke waarde.

Zoo vinden wij bij gezagvolle schrijvers vermeld dat de achtenswaardige kluizenaar van den Monlorso, die naar hel woud, waarin hij zich gevestigd had, raulus a Sylva of della Sylva wi^r\'d geheeten, volstrekt geen geloof vond, toen bij de verzekering uitsprak dal de geheimzinnige woning liet U. Muis was, waar .Maria werd geboren en waar zij door den engel werd begroet. Na langdurig gebed en na velerhande boet pleging had deze kluizenaar eene verschijning mogen erlangen, waarbij de II. Maagd hem aangaande de herkomst en den aard van de h. woning betzellde mededeelde wal zij aan den waardigen Mexander van l\'i i -alto had beknid gemaakt, /.ij v.- . Ie daar echter bij dat de h woning juist daarom door de engelen naar Italic was overgehraelit, opdal /.ij tol 11\'Mist en opbeuring zon verstrekken gedurende de droevige lijden, dn voor do llaliaansehc gewesten waren aangebroken, en lot een gereed toevhichlsoord voor alle (\'brisicnen, bijzonderlijk voor die van bel Westen, en gal\' hem den uildrukkclijken last dit allerwegen in den omtrok

to verkondigen. (1) Welke aclitiug men den vromen kluizenaar ook toedroeg, en al twijlelde niemand er aan dal liet gelieimzinnig gebouw een lieiligdoni was, waarin Maria op bijzondere wijze moest worden vereerd, hetgene bij van Syrië en van Dalmalie verbaakle, als zou dal beiligdom vim zooverre over landen en zeeën herwaarts zijn gekomen, aclille men ongcloollijk en moest de vruclil zijn eener overspannen verbeelding.

Sc bier gelijktijdig ontving de beroemde H. Nicolaus van Tolenlino, de licblende ster der orde van de Hereniielea des 11. Augustinus, die zich toen te Fiecanati bevond, eenzellde openbaring en gelijken last van de 11. Maagd. (1) Bovendien hadden eenige Dahnaliërs van Piceenscbe kooplieden de wonderbare dingen vernomen, die er in hun landstreek plaats vonden met een plotseling daar verschenen gebouw. Altijd treurend over het verlies van bet heiligdom en niet weiend werwaarls hel was overgebracht, begaven zij zich op reis om te onderzoeken ol het wondervol gebouw in l\'ieenuin niet soms bet H. Huis ware, in welks bezit zij zicb zoo korlslondig moeblen verbeugen. Zij bezochten hel heiligdom en berkenden het terslond. Mol de teederste godsvrucht en onder een vlood van tranen vereerden zij bet dierbaar kleinood en zonden overluid gebeden ion hemel dal bet eenmaal lol ben mocht vvederkeeren. Dit alles was eebter niet in slaat een omkeer te brengen in de algemeeue overtuiging, dal de overbrenging van het 11. Huis van Nazareth naar Loreto eeu onmogelijklieid was en dat het onredelijk ware zoo iels als werkelijk geschied aan te nemen. Men ziel bieruil, dat men in die dagen op lange na zoo licblgeloovig niet was en als behept, gelijk het soms heet, met bet insiincl voor liet wonderbare. Men eischte bewijzen, deugdelijke bewijzen voor wondervolle (ellen; bleek hel na ernstig onderzoek dal er geen redelijke twijiël aangaande bet feit meer mogelijk was, dan, maar ook dan eerst, gaf men zich gewonnen en erkende men dankbaar, dal God, bij wieu niets onmogelijk is, een wonder bad gewrocht. Men wantrouwde hel ongewone en oncleizoelil bel. Slond het ongewone de vuurproef van een scherp onderzoek door, dan knielde men neer en aanbad Gods almacht. Men was toen oven verre van de lichlgeloovigbeid als van het ongeloof onzer dagen.

Intnssrben bleven Paulus a Sylva en Nicolaus van Tolenlino hunne verzekeringen handbaven, en begon men kalm en bezadigd bet ongelwijleld zeer

(1) AuiuiK* K\'Yinctciiafs, Hievmiym. Augelila. - Prtcpjtilua Teremauo» - Tursellin lib. I, c 1-

opmerkelijk gednj? der DalmatüTs te overwegen. Allengs werd ingezien, dal de stellige verklaringen van heilige mannen en liet getuigenis van onbaatzuclitige en aclitfnswaardlge lieden wel eenige aandacht verdienden, te meer daar do tot driemalen herhaalde verplaatsing in één jaar in de onmiddellijke nabijheid een lichtvaardig verwerpen van helgeue door dezen zoo stellig werd beweerd veroordeelde. De voornaamste burgers van Ueca-nati en de aanzienlijkste bewoners van Picennm besloten dan dat er een toereikend aantal van vertrouwbare lieden uil hun midden moest worden gekozen en tot onderzoek naar Tersatto en naar Nazareth gezonden (I).

Men koos niet minder dan zeul ten gezagvolle en godsdienstige mannen uil. heel het Piceensche landschap, voorzag hen ruim van de noodige geldmiddelen en droeg hun den last op, dat zij eerst in Dalmatié en daarna in Galilaea een nauwkeurig onderzoek zouden instellen aangaande liet 11. Huis der Allerzaligste Maagd en eindelijk hij hun terugkeer volgens plicht en geweten verslag zouden doen van hun onderzoek. Zij staken derhalve de AdnaUsohe Zee over, bezochten bij Tersatto de plaats waar het H. Huis bad gestaan, maten do lengte en de breedte der aangewezen ruimte, en overtuigden zich dat alles nauwkeurig overeenstemde mei de afmetingen van hel 11. Huis te Loreto. Ook was volgens de ingewonnen berichten de h. woning in deiizellden naebt van daar verdwenen, waarin zij voor het eerst in Italic verseliecn. Terstond werd nu het anker gdidit en de reis langs Coreyra, Creta, Cyprus voortgezet naar Pal\' ^iua. De onveiligheid van Galilaea ver-pi iclilte hen zich eerst naar Jerusalem te hegeven. Daar kochten zij met geschenken de gunst der Saracenen, vereerden er liet H. Graf en togen nu onder sterk geleide naar Galilaea. Te Xazarcth vonden zij eenige Christenen, die bun mededeelden wat zij of met eigen oogen hadden gezien, of van hunne ouders hadden gehóórd, en hen naar de plaats geleidden waar de li. woning wHcer stond. Zij zagen er den vloer met de grondslagen, waarvan de muren der li. woning waren losgerukt geworden. Met de meeste zorg maten zij de grondslagen cn bevonden zij alles in volkomen ovcreen-steinming met de maten van Lore!u cn van Tersatto. Opgetogen van blijdschap vei heten zij het dierbaar N izareth en bestegen zij welhaast wederom hel schip om eenigen lijd daan i te Ancona, waar zij zee gekozen hadden, behouden aan wal te stappen. Ulings begaven zij zich naar Hecanati cn deden er verslag van hun bevinding. De ma-istraat der stad veror-

I Tursclliiius, üb. i. r. la — Au; iN-j li-cib-t •; -«pud Hicronym. Angelitara

(lende dut er van hun verslag eon openbare oorkonde zon worden opgemaakt, welke alle zestien gezanten tot een zeker en eeuwig goluigonis met. hunne namen moesten onderteekenen. (1) Oil .mnvkeuri-onderzoek werd ingesleld en de oorkonde daarvan opgemaakt in het jaar liiH).

Niemand twijfelde thans nog langer ol hel heiligdom van Loreto hel li. Huis van Nazareth ware. Men stelde Honifacins VIII in kennis met het resultaat van het onderzoek en berichtte hem bovendien het onbetwijfelbaai leit, dat er soms eene geheimzinnige vlam boven hel II. Huh verscheen, die een beinelsch licht in den omtrok verspreidde. De beroemde Paus berustte ten volle in de ontvangen en met deugdelijke getuigenissen bekrachtigde verklaring en achtte bet onnoodig nog eenig verder onderzoek te gelasten. Hij beval enkel bet dierbaar, dag aan dag met nieuwe mirakelen verheerlijkte, heiligdom in de zorg, en stelde bet. ouder de jurisdictie van den bisschop van Recanali. Toen nu kort daarna bet vermaarde jubilé in 1300 plaats had, en tallooze pelgrims naar Rome togen, zoodat er bijna dagelijks gedurende bel geheele jaar meer dan 200.U00 vreemdelingen ter H. Stad verwijlden, kon hel niet anders ol menigeen, die van Loreio\'s wonderen boorde, bezocht op de terugreis de b, woning, en overtuigde zich door het inwinnen van nadere berichten ter plaatse zelve, en door de aanschouwing van het II. Huis en de mirakelen, die er aanhoudend op de voorbode der H. Maagd geschiedden , aangaande de waarheid van het geboorde, en alzoo verkreeg het heuglijk, redelijkerwijs niet te betwijleleu feit, dal Nazareth\'s b. woning werkelijk te Loreto stond, moer algomeene erkenning en werd de belangstelling der geloovigen jegens hel II. Huis in alle landen van bel Westen

Nagenoeg twee eeuwen en het vierde eoner eeuw waren voorbijgegaan, li mgo stormen hadden do Kerk inlussciien bezocht, nauwelijks vn.i gt; men ze doorgeworsteld ol nieuwe gevaren dreigden. De Halve Maan drong vooit en scheen zich gereed te maken om bet Kruis te verdringen; het veelbooldi.nc monster der hervorming begot: hel heilloos werk der vorwooMing, dat eindigen zon mei bel sloopen van liet bolwerk der Kerk, bel Duilsche Lijk. Hendrik VIH van Kngoland greep den beker der zinnelijkheid, die don verdediger des gelools zou hervormen in den h\'llen bestrijder en onverzoenlijken vijand der Kerk. Te midden van den treurigen lue.-tand, waarin de Kerk en

de toonmnlige wereld zich hovonden, nam Paus Clemens Vil zij» toevlucht tot Loreio\'s heiligdom. Hij verscheen er op de vigilie van O. I,. V. Roodsehap te» jare UiM3 en las er op den blijde» leestdng der Moeder-Gods met de teedersle godsvrucht e» het oiibepcrklsl vcrlronwen de H. .Mis. Tot opwekking der geloovigen en tot verlevendiging der rechtmatige, algemeen gevestigde overtuiging gelastte de Paus een nieuw onderzoek ; de aanvallen door de bedilzieke bestrijders der Kerk, tegen alles gericht wal den katholiek dierbaar was, wettigden dezen maatregel. IIij koos derhalve ondei zijne kaïnerheere» drie manne», die nitmuntleu in de kennis der goddelijke e» nienschelijke dingen. Hezen begaven zich ingevolge \'s Pausen last eerst naar Loreto, om er het II. Huis nauwkeurig op te nemen en te nieten. Daarna stevenden zij naar Illyrie en vonden er bij Tersalto bet meergemeld heiligdom, dal door graal Frangipani was opgericht volgens den vorm va» hel H. Huis. Hrt werd gemeten e» i» overeenstemiHing bevonden met hel II. Huis van Loreto Vervolgens zette» zij de reis voort naar Galilaea en kwamen te Nazareth. De grondslage» der h. woning werden hun door de inwoners aangewezen. Nauwkeurig werd alles beschouwd en gemeten, en wederom bleek hel, dat de grondslagen volkomen pasten voor hel huis van Loreto; de dikte der muren, de ruimte door deze omsloten, zoo in de lengte als in de breedte, waren te Nazareth en te Loreto volkomen dezelfde. Ken hunner, Joannes van Sienna, nam twee der steene» mede, waarvan me» zich te Nazareth tol het bouwen van buizen bedient. Die steeuen geleken in hun vorm naar baksteenen, doch waren uit de steengroeven van Nazareth gehouwen. Op de terugreis naar Rome bezocht men wederom Loreto en vergeleek de steeuen van hel H. Huis met die van Nazareth en vond ze aan elkander gelijk als waren zij tweelingen geweest; ook overtuigde me» zicli, wat overigens reeds vroeger gebleken was, dat er i» Picenum nergens een groeve bestaat die dergelijke steensoort, bevat. Eindelijk reisde men naar Home, de d den Paus verslag aangaande het ingesteld onderzoek en stelde hem de steenni van Nazareth ter liaud.

Toen do Kmir 1\'akreddin, gelijk wij vroeger hebben vermeld, in 1620 aa» Thomas a Novara, den Over-te dor Patere l\'i anciscanen in bet 11. Land, op d ens verzoek hel heiligdom der Vnnunciatie te Nazareth bad geschonken o( a in zijue Orde had gerestitueerd, bood zich een gelegenheid tot nieuw onderzoek aan, die niet ongebruikt weid gelaten. (Jnaresmius, de vermaarde sclinjv r dia Lhohl\'ilio Irnm: Smulde, deelt ons in zijn uitstekend werk

brcedvooris incdo wal annlonlinp: sal\' tol (lil omlciv.ook en wat daarvan de uitkomst was. (!)

Thomas a Novara, dus verliaail Quarosmius, had Frater Jacolnis do Voudome, ui gelijk hij hom iioeml a Yendosma, aangesteld als custos van hel Francis-oauoiiklooslor to Nazareth en hom do zorg opgodragen voor do linpel des nigel*, welke door de Chrislenon vau Palestina na do verdwijning van hot II, Huis lor plaatse was opgericht waar hel II. Huis sloud. (2) Ook moest hij, naar hot schijnt, onderzoeken ol\' oen daar evonoeus later gebouwde doch loon vervallen kerk kon worden hersteld, of dat zij dooreen nieuwe hehoordo vervangen te worden. Fr. Jacobus wijdde terstond zijne aandacht aan do kapel dos engels en bespeurde alras dat zij zeer bouwvallig was en gedooltelijko ol\' gehocle vernieuwing bebooldo 11 ij liet oen dool der muren wegnemen aan do zijde van bel kleine venster, dat men in navolging van het II. Huis in don wostorwand der kapel had aaugobracht, on aan do zuidzijde, alwaar men in strijd met de inrichting van bet II. Huis, dal slechts óóne dour had, (gt;011 tweede deur had gemaakt (ü). Frater Jacobus vond nu, toen dat goiloollo der muren van de kapel verwijderd was, daar huilen do oorspronkelijke, ware grondslagen van hot II. Muis. Deze ontdekking deelde hij aan 1\'. Thomas a Novara mode, die nu zelf to Nazareth kwam, om zich van den waren toestand dor zaken mol eigen oogen te overtuigen. Thomas schreef later oen uitvoerig Ojjicicel rerslaij helielfemle de teiuijveikrijiiinij van hel II. Huis der Aiitnivrialie Ie Mazarelh, en daarin verliaail hij zorgvuldig wat aan Fr. Jacobus do Voudóme wedervaren was en verklaart hij mol den meesten nadruk, hoe bij op zijne aanwijzing door eigen onderzoek en aanschouwing zich verzekerd heeft aangaande do juiste ligging der ware grondslagen en dezer volkomen overeenstemming met de muren van bel II. Huis te Lorelo.

Vernomen wij thans de eigen woorden van Thomas a Novara, ons door ünaresmius uil zijn Offieièel virslay meegedeeld :

De vrof^i-r vennrlde l\'ratnr .f icobus, «lo imisIoh van liet convciit, wenst\'hl»; dat van

hot H. Huis («1»\' k.ijH\'l fiigels) l\' lM^vrsti\'ll(Mi, dat h\'n wrstcn grle-. a is ondrr het vcnsltT van (hu «iiigol rn ten zuiden bij dr dt ur van In t huis ; dit tcch verkoordt* in zerr lju!iwvalli^\'\'ii tuc.stand Hij liet de oude uiuren deswege, t\')t o|i limine gnuidsia^en oniverlialen. Hij herlt tm-n na ern ojdt-ttend en ijverig onderzoek bevonden dat de iundanienten van het 11 Huis van Iioreto twee

1 V I*\'ianlt; isi\'us (|narrMiiius van l.odi was 7elf lat\' r rustos van liet H Land en rnninii.^sarins iposinliniH Hij gaf bovengenoemd werk len jare 1 in bet liebl.

J l i .laeoiiiis de \\\'t i.tlnme was c ustos van lift klooster t\' Na/aretb van tlijiJ tut tlijii

liuare.siuliis noemt die (leur I\'oin inc it e hula, d\' onhuigs ot pas i.\'\'tn.uikl\' d» iir. /ij was dus van lateren tijd dan de kapel zelve.

[filmen dik waven on flat zij vmvljtli^r.l la^on van lt;li! a ; .\'T^ gritiulslagon; dozo hadden ovcncei .s cone iliM» v.n t\\v ■ inline.i en w.ir.Mi uil ^dioiiwcn st ■ i sam.-ng.-steW. Zij werden daar wellicht dour de, eerste Christenen binnen den omlrel; der grondsiu-en van het, H. Huw gelegil met het doel om het 11. Hnis te ondersteunen en het te versieren. Die latere grondslagen nu daarlatend hegonnen we de maat te nemen der ottde en ware fniulamenten en tot aller groote blijdsehap wi\'rd de ruimte binnen de echte grondslagen in alle deelen gelijk bevonden met hel grondplan

vim het 11. Huis te Lnreto. En wij ontwaarden dat de grondslagen volkomen overeenstemden met de muren van het H. Hnis, en het H. Huis met de grondslagen, en dat plaats en plaats, ligging en ligging, ruimte en ruimte, in rên woord alles, indien men tie nieuwe giondslagen buitenquot; aanmeikin; laat, te Nazareth en Ie Loreto zoojuist mogelijk met elkander strookte.quot; (1)

Helgono Thomas a Novara zc^l van tic ccrslc (.liri^loiicn, als zoiuleii zij binnen hel li. Hui- oinUijtls grondslagen hebben gelegd om er wellicht zuilen op te plaalsen tot steun en versiedng van het H. Huis, igt; een bloot vermoeden; het beslaan dier grondslagen vindt toereikende verklaring m het heiligdom door de Ghristenen later opgeriebt, nadat het H. Huis verdwenen was. Hij verzekert in een volgenden volzin niet te begrijpen boe de gezanten van Paus Nieolaus IV de echte grondslagen konden meten dewijl hun dit, gelijk hij meent, door de muren der binnen dezen omtrek gebouwde kapel belet werd. Het is on/.eker of hij de gezanten bedoelt van l\'aus Clemens VII in UiHO of do ge/.anten door Frangipani met een onderzoek belast tijdens de regeering van l\'aus Nieolaus IV die in 1;2!^ stierl. In beide veronderstellingen echter heeft zijn verzekering geen grond. Immers in l-2⁽.)-2 besiomi dti bedoelde kapel, de Kiyd (lt\'lt; emjt\'ls, nog niet le Vi/.a-retb, en uit niets blijkt het dat zij in l.i.iO hostaau beelt, oi dat toen de echto fondamenten, binnen wier omtrek zij gebouwd werd, onhereikbaar waren. Hebben zijne opmerkingen aangaande zaken die buiten den kring van bet toenmalig onderzoek lagen geen gewicht, des te kostbaarder mi des ie meer te waardeeren is het toen wederom met volkomen zekerheid verkregen resultaat, waardoor opnieuw glansrijk bevestigd werd, dat de grondslagen van het 11. Huis te Na/aretb volkomen in harmonie zijn met de muren van het II Huis te Loreto. Terecht besluit bij, zich wederom op hel juisie staivlpuul plaatsend, zijn verhaal met deze woorden, die wij ten volle beamen: quot;Den (ibristenen ten troost leggen wij openlijk deze verklaring af. die wij enkel en alleen aan de bronnen zeiven hebben ontleend, np iat in eene zaak van zoo groot gewicht voovlaan geen twijfel meer moge-1 zon zijn.quot; His ilaque ex cisdem loulihus pure hanslis ad lideünm con-

t ,P«mma : quot;inltniione fdantae Mir.tae Lanret ae domus per omnia nequalis inventus «gt;$! S\'a/.areth loctts, ft fnodamenta ainri!,. et dotnni fnndauienlis, locu«(|ue loco, situs sitni, s|»i-t m si ati\' N i areih inqu.i a , t f.. Mi, ilemi\'to qu-d di\\-, omnia cónvenire ar, (annmi iisniari,

,, a • i a i, \'■ a Sr v uus \'fn n a N\' • m a ajoid Unar. «ai t. 11 lib, V II, e v

solnlionem lidolilcr promimus, nt nullus rioinocps in ro lam ^ravi dnbilandi locus supersit.quot;

Ilel is hier de plaals om mei ccn paar woorden de bedenkingen te vermelden, die men in de jonkie tijden heelt doen gelden tegen de ideiuiteit van het li. llnis te Lorcto en dal le Nazareth.

Dr. Stanley, die in zijn hoek Sinai and l\'ah\'sliue scherpzinnigei\' en krachtiger dan eenig ander schrijver vóór hem en na hem de bedoelde identiteit heelt bestreden, heriep zich op drie gronden. Vernemen wij ze en voegen wij er terstond de wederlegging hij.

1. Het verschil tusschen de al\'metingen van het 11. Hnis te Lorelo en die der kapel des engels te Nazaivth is zoo groot, dal hel Huis van Lorelo onmogelijk kan gestaan hebben op de plaals van de kapel le Nazareth.

Hel antwoord op deze bedenking werd reeds gegeven toen wij het heiligdom te Nazareth beschouwden. (Vgl. S [,) l il hel vroeger opgemerkte toch volgt vanzelf dal de kapel des engels le Nazareth niet gebouwd is op de grondslagen van het H. Huis. maar binnen dezer omtrek. Op glansrijke wijze werd dit ten overvloede bevestigd door het onderzoek hetwelk ons Quaresmius heelt medegedeeld, volgens hel verhaal van den ooggetuige Thomas a Novara. Or. Stanley bad dus volkomen gelijk, toen bij beweerde dat de kapel dos engels en het H. Huis verschillende almelingeu behben en dat hel H. llnis van Lorelo bijgevolg onmogelijk kan gestaan hebben op de grondslagen van de kapel des eiu/els. Zoo iets werd trouwens door niemand beweerd. Hij heelt echter deerlijk misgetast toen hij hieruit de gevolgtrekking alleidde dat dc grondslagen van het II. Huis van Lorelo le Nazareth niet beslaan konden. Want zij bestaan er werkelijk, zijne onbekendheid met de lileraluur over Nazareth en Lorelo, zijn oppervlakkig onderzoek en zijn voorbarige redeneering ten spijl. Zij liggen er niet onder of binnen, maar builen de grondslagen van de kapel des engels.

2. Dr. Stanley\'s tweede bedenking Inidl aldus: hel huis te Lorelo is gebouwd van donkerroode gepolijste steeuen, die geheel ongelijk zijn aan cenige steensoort van Palestina. Bijgevolg kan hel buis van Lorelo onmogelijk le Nazareth gebouwd zijn of daar geslaan hebben.

Hel is wederom waar dal de steenen van hel II. lluN le Lorelo een donkerroode, ietwat glanzige tint vertoonen. Igt;e oorzaak der donkere klem en van den glans is de walm der talrijke lampen, die er dag en naclil eeuwen lang gebrand hebben. Hel roodachtige dier kleur is echter niet van natun

aan de scbruiklfi steensoort, alllmns in die mate ei^on, maar een gevolg van liet cement, waarmede men do nmreii in lateron tijd iieett gevoegd. Onder de regcenng van (\'.lemens Vil tocli achtte men liet noodig de muren dermate opnieuw van cement te voorzien, dat de pelgrims niet zoo licht in hun onbescheiden ijver eenige deelen van het cement tusscben de stcenen konden losmaken om het mee te nemen. Voor het nieuw cement bezigde men nu de roodo vulkanische steensoort uit den omtrek van l.orelc, die tot poeder gestampt en met kalk vermengd een uitstekend verbindingsmiddel oplevert. Wil men den waren aard en de natuurlijke kiene der steenen leeren kennen, dan behoort, men al/oo te onderzoeken wat er onder die romlachligc glanzige tint schuilt. I)il is dan ook herhaaldelijk geschied door minder oppervlakkige bezoekers van het H. llnis. Wij bobben reeds vroeger aangeieekend, dat terstond door de bezoekers van liet H. Huis bij zijn eerste verplaalsing werd opgemerkt hoezeer de steenen der wondervol versehenen woning verschilden van de hun bekende en in hun gewest voor den houw van buizen gebruikelijke steensoorten, Ook zagen we hoe de gezanten van (ilemens VII steenen medebrachten van Nazarelh en, na dezer vergelijking met die van het 11. Ilirigt; te Lorelo, lol liet besluit kwamen dat beiden behoorden tol éóne zelfde in Picenum onbekeiule soort.

Maar meer nog. Stanley\'s bedenking gal\' aanleiding dat Mgr., later kardinaal, liartolini den Paus verlof vroeg om de steenen van het II Hui . Ie Lorelo aan een streng welensehappelijk onderzoek te mogen onderwerpen. Het verzoek werd ingewilligd en vrijheid gegeven om tot dat einde slukken steen uit de li. muren te nemen Mgr. liartolini was in hel bezit van steenen, die bij zeil uil Xa/arelh had medegenomen. Hij bevond zich dus in de geit •geilheid om den aard dezer slcenen te doen vergelijken met dien der steenen van bet II. Huis. Hij brak dan een paar stukken van de Nazareen-schc Meencn, sloot die in een papier en merkte dat; evenzoo deed hij met de -tukken van twee steenen der h. woning van Lorelo, die in bet bezit waren van den kaï dinaal-viearis ; en eindelijk handelde bij gelijkerwijs met twee stnkkeii \\aii steenen, (looi\' hem zeiven uit de muren van bet II. Huis ti Loreto genomen. Deze dooi\' hem panerkte pakjes gal hij zonder verdere verklaring aan |)r. 1\'iiincesco llatti, prol\'essor der chemie aan de Sapienza, opdal hij ze aan de analyse zou onderwerpen en bel resultaat van zijn onder-zeek sehritlebjk meedeelen. Hel resiiliaat nu was dat er tnsscben alle die stukken steen sleebis een zeer gering aeeidcnlecl verschil bestond in bard-

lioiri, vasllioid en klom\', en Mgr. Dai\'lolini, die de boloekenis zijner merken jdioen kende, mocht dc verrassende opmerking maken, dal liel bedoeld gering accidenleel verschil juist was waargenomen lusschen de twee stukken door hem /.elven nil het 11. \'luis genomen. De chemische analyse had vervolgens, dus luidde het verslag van Dr. Ra Ui verder, uitgewezen, dat alle stukken van dezelfde natuur waren; allen wareu zij gevormd uit koolzure kalk, koolzuur magnesium en ijzerhoudende klei. Het werd al/oo door dit streng wetenschappelijk onderzoek zoo stellig mogelijk bewezen: dat de steensoort, waaruit hel H. Huis te Lorelo beslaat, is kalksteen van volkomen dezelfde natuur als de kalksteen te Xazarelh, en dat zij zoo volstrekt mogelijk verschilt van de roode vulkanische steensoorl uil Loreio\'s omstreken.

Er was nog eene bedenking moijelijk, die echter lol dusverre door niemand, ook door dr. Stanley niet was gemaakt. Mgr. Barlolini stelde zich de vraag: of men soms de steenen r.iel had kunnen aanvoeren uit Palestina, gelijk dal met de aarde van hel Campo Santo te Pisa geschied is, om dan van die steenen de C.asa Santa te bouwen? Ook dit bleek wtieiisihiijipclijk onmogelijk. Want de chemische analyse van het gebezigd cement wees uil dat hel cement van hel II. Huis le Lorelo beslaat uil kalk vermengd met vegetale houtskool, een verbindingsstof, die volkomen overeenstemt met die welke men voor de oude Synagoge van Nazareth, voor de zoogenaamde werkplaats van den 11. Joseph aldaar, voor hel huis van /.achaiias bij Jerusalem en voor Jacobs bron bij Naplose gebruikt heelt, en wezenlijk verschilt van het in Italic gebezigde cement. Men had al/.oo voor den veronderstelden bouw van hel H. Huis niet slechts de steenen, maar bovendien ook nog het cement uit Palestina moeten aanvoeren , eene veronderstelling le dwaas en le ongerijmd dan dat zij in hel brein eens verslandigen kunne opkomen.

3. Dr. Stanley\'s laatste en voornaamste bedenking is eindelijk deze: indien het 11. Huis van Lorelo ooii le Nazarelh zou hebben geslaan dan heell het óf den toegang tol de grol belet 61 zich zelf ontoegankelijk gemaakt. Hoe men hel Huis van Lorelo daar plaatse, altijd sluit hel óf de grot ö zich zeil.

Om de kracht dezer bedenking wel te vatten, behoort men zich le herinneren dal hel H. Huis te Lorelo vroeger slechts (\'éne deur bad, namelijk aan zijn noordzijde. Zet men het H. Huis van Loreto r.u m dier voege te Nazarelh neer dat zijn deur aan den openbaren weg komt en dus buitendeur wordt, dan sluit men dc opening der grot, men maakt dan alzoo de grol

als met het gezond verstand. Plaatst men daarcnlegon liet H. Huis zoo, dat de deur aan de opening der grot komt te staan, dan kan men wel van liet huis in de grot komen, maar men is dan zonder alle geineensclia|) met dc buitenwereld. De oplossing dezer bedenking werd editer reeds gegeven toen wij vroeger aantoonden dat er een buitendeur was in de kleine oppergrot, in de zoogenaamde Cucina delta Madonna, de keuken dor 11. .Maagd. Men had dus van buiten \'s huis toegang tot de kleine -rot, en uit deze tot de groote grot, en daar ging men dan door de ruime deur de h. woning binnen. I)r. Stanley heeft de buitendeur der kleine grot niet gekend ; hij had overigens, gelijk uit de schetsen blijkt die hij geelt, een zeer onvolledige en onjuiste voorstelling van de topographie der h. woning te Nazareth. Het is wijders zeer aannemelijk dat hel II. Huis te Loreto behalve de ééne deur, waarmede het te Tersalto en le Loreto verscheen, nog een andere deur heeft gehad, toen hel door de H. Familie bewoond werd. Igt;ie deur nu k;m zich bevonden hebben aan de westzijde ter plaatse van het kleine venster; daar toch ontwaart men ondubbelzinnige sporen van wijziging des muurs; wellicht ook was zij aan de oostzijde naast den Camino, want daar ontwaart men oponirgcii in den muur, waarvan ééne wellicht lot deur kan hebben gediend, en die men dan later gelijk do andere lol kast zal hebben ingericht. Hulchison acht het zelfs waarschijnlijk dat de Camino eertijds een deur geweest zij. Deze laatste veronderstelling echter, die ons onnoodig schijnt, latei; wij ongebruikt. Hd komt mij daarentegen zeer waarschijnlijk voor, dat er oorspronkelijk eene deur geweest is, juist in den zuideimuui \\:iii hot II. Huis, dus vlak aan den openbaren weg. Mijn vermoeden steunl op de nauwkeurige albeelding van den toestand, waarin Martorelli den zuidermunr vond. Op zijn blijkbaar met zorg bewerkte afbeelding van de overlilijl.^eleu der oude niuuischilderiiigen, van de richting der onlhloote steenlagen en van alle bijzonderheden, die liij er opmerkte, ziet men boven aan den znideianuur, nagenoeg in het midden, eenige steenen dermate gelegd dat zij een -luk van een boog aanduiden ; en daar beneden bij den \\ loei ontwaai t men twee lielrekkelijk groote steenen, die daar staan als hadden ;;ij den voet eener deuropening gevormd. Dewijl men nu gemeenlijk de sporen van een deur bij den grond pleegt te zoeken, zoo kan aan Hutchinson\'s vorschend oog al licht hel door Martorclli van den muur gekopieerd cirkelstuk ontgaan zijn (1). Vraagt men nu, waarom de buiten-

muur van het iï. Huis is gesloten geworden, dan kan het antwoord op deze vraag niet moeilijk wezen. Reeds terstond zal dit geschied zijn toen do Apostelen liet H. Huis tol heiligdom ter viering der H. Geheimen wijdden, ten einde veilig te wezen tegen het l\'analisme der Joden van Nazareth, die geen anderen eeredienst in hunne slad duldden dan den Joodselien.

Al het beschouwde en betoogde mogen we nu in dezer voege samenvatten en daaruit het volgend besluit atleiden :

Duizenden menschen hebben in één jaar tijds bij Recanati zich een buis zien verplaatsen binnen den omtrek van eenige weinige mijlen.

f)il huis werd door de Dalmatiërs herkend als hel huis dal vóór een jaar bij ïersatto stond en daar vier jaren vroeger plotseling ia den nacht met zijn uillieemscbe materialen en vreemde versieringen op eene plaats werd nedergezet, waar, gelijk iedereen wist, nooit te voren eenige woning had gestaan.

(jüdvruehtige en heilige mannen verzekerden dat dit huis, omtrent welks wonderdadige herkomst geen twijfel beslaan kon, liet H. Huis van Nazareth was. Zij hamlliaafden hunne verzekering met de meeste stelligheid al vonden zij aanvankelijk geen geloof.

Tot driemalen toe werden olTiciëelo commissiën afgevaardigd om een nauwkeurig onderzoek te gaan instellen te Nazareth. .Na volljraclile zending verklaarden zij plechtiglijk on legden hunne verklaring neder in door hen eigenhandig onderteekemie bescheiden, dat er geen twijfel mogelijk was aangaande de identiteit van liet huis, eerst te ïersatto en laatstelijk te l.orcto neergezet, en het buis der 11. Maagd te \\azaietl). bedenkingen van allerlei aard, in vroegrre en in latere tijden gemaakt, werden zegevierend weerlegd en door wetenschappelijk onderzoek te niet gedaan.

talrijke mirakelen in het 11. Huis te Lorcto gewrocht, en velerhande gunsten aldaar verkregen, waarvan veelvuldige en Kostbare ex-voto\'s tot gedenkteekenen verstn kten, druklen het zegel op de algomeene en deugdelijk gevestigde overtuiging.

Voeg daarbij het gezag der l\'ausen, die in talrijke oorkonden een schat van bijzondere gunsten aan liet 11. Huis te l.oreto verleenden, telkens het feit der svonderdadige overbrenging bekrachtigden en de Christenen allerwegen nitnoodigden tol vercering van dit heiligdom als het Huis der H. Maagd.

Men zou nu na dit alles liet getuigenis der zintuigon en alle historisch gezag moeten verwerpen; men zou eene conspiratie moeten aannemen

der bevolkingen van Dalmatië, Picenum en Nazareth, en dor aaiuien-lijksle en achtenswaardigsle mannen van verschillenden landaard en van velschillende tijden, om eene onwaarheid als waarheid te doen aannemen ; cene conspiratie tot wier welslagen de Hemel zelf de hand leende ea die door het hoogste gezag der Kerk werd begunstigd ; of men moet het als onbetwijfelbaar en onbetwistbaar erkennen, dat Loreto zich werkelijk verheugt in het bezit der h. woning, binnen wier gezegende wai.den de goddelijke mysteriën onzer verlossing een aanvang hebben genomen en de II. Familie gedurende vele jaren veilige gastvrijheid heelt genoten.

Begeven we ons thans, nu wc door de herinnering aan de herhaalde wondervolle verplaatsing der h. woning en het daaruit voortvloeiend betoog voor hare onschatbare waarde ons tot een godvruchtig bezoek toereikend hebben voorbereid, ter plaatse, waar zij zich liet laatst heeft gevestigd en voortaan, naar men vermoeden mag, wel immer blijven zal.

Binnen één uur tijds bracht ons de spoortrein van Aneotia aan den voel van den berg, waarop Loreto gelegen is. Reeds van verre schitterde bet maagdelijk heiligdom, dat hot dierbaar kleinood bewaart, ons te gemoet. Met zijn blanke wanden en rijzigen koepel, die zich baadden in de zachte glansen der ondergaande zon, lag het daar voor ons op de weelderig begroeide hoogte als eene kroon van ivoor op een wrong van groen tluweel. Ulings reden wij den slingerenden weg op; na menige wending te hebben gemaakt, die ons geduld op de proef stelde, bereikten wij eindelijk de kruin en daarmede het doel van onzen tocht.

Onze eerste schreden richtten zich, het behoell nauwelijks gezegd te worden, naar de basiliek van Loreto. Wij betraden dan weldra de Piazza delta Madonna, het Moeder Gods plein. Recht voor u aan het eind van dit plein, dat een omtrek heeft van ÜO meters en versierd is met eene fontein, die haar milde wateren doet spelen te midden van bronzen arenden, tritons en draken, ligt de basiliek. Aan uwe linkerhand spreidt het apostolisch paleis de weelde zijner dubbele boven elkander geplaatste galerijen ten toon; het is.

en dit zegt genoeg, een Kunstgewrochl, uitgevoerd volgens de plannen van den beroemden Bramante. Aan uwe linkerhand strekt zieli het voormalig Jezuïeten-college, het Collegium lllyrtcum uit. Maar letten we thans uitsluitend op de basiliek. De prachtige kerk, wier rijkversierde gevel, onder den H. 1\'iu» V begonnen, eerst tijdens de regeeiing van Sixlus V voltooid werd, vertoont zich aan ons met haar machtigen koepel en haar 180 voet hoogen klokkentoren in al hare majesteit. Bestijgen wij de breede trappen, schrijden wij het metalen, door Calca^ni gegoten, beeld van den op een troon gezeten

en zegenenden Paus Sixtus V voorbij, en bewonderen we vluchtig de prachtvol!.,■ bronzen middeldeur, die in twaalf paneelen, en de beide bronzen zijdeuren, die elk in tien paneelen en eenige medaillons, met zorg gekozen en keurig boworkte talrrrclen uit du gewijde geschiedenis voorstellen, en dooi haar stille | r \'likmu hel ontzag des biiiiientredenden voor den heiligen drempel, dien Inj overschrijdt, in geen geringe mate verhoogen. Wij bevinden ons in de liasiiiek; terstond treft nu oris oog en verblijdt ons hart het middelpunt des heerlijken tempels, de Casa Suula, het Heilig Huis, dat daar schuilt in /iju inarmerbekleeding als eene reliquie in haar schrijn en waar-

hoven de achtzijdige koepel zich welft. De reeksen van kapellen, die ziel» oan weerszijden van hel ruime gebouw ontwikkelen en in de kruisarmen door nog andere worden opgovoig I, mogen thans onze schreden niet vertragen; na een kort gebed te hebben gestort voor het H. Huis, dat na zonsondergang gesloten is, begeven we ons ter sacristie om de toezegging te verkrijgen dat wij den volgenden ochtend op een geschikt uur liet II. .Misoffer ter heilige plaatse mogen opdragen. Gereedelijk en met de meeste voorkomendheid werd ons verzoek ingewilligd.

Welke gedachten den geest vervullen en welke aandoeningen de ziel bewegen als men ter viering ol\' ter bijwoning der goddelijke geheimen hel H. Huis binnentreedt, zal bel christelijk gemoed van den geloovigen lezer lichter kunnen bevroeden dan wij bet vermogen te beschrijven. De biddende schaar, die het heiligdom vult en daar in godvruchtige overweging verzonken ligt neergeknield, de groet des engels en hel antwoord der H. M ingd, die eenmaal weerklonken binnen deze muren, en wier echo\'s gij nog meent te booren, bel wonder der diepste vernedering en der hoogste verheffing, het hemel en aarde verblijdend geheim der Menschwording, dal hier beeft plaats gevonden, bel verborgen leven van Gods Zoon en van bel heiligst huisgezin dal ooit op aarde bestond, de lange nj van vorsten, bisschoppen en Pausen, van heiligen en godvreezenden uit alle landen en tijden, die er God kwamen verheerlijken en hunne godsvrucht voeden, waarbij gij u in uwe geringheid moogi aansluiten, de overtuiging dal bier alles kan worden verkregen wat Gods Rijk, hel dierbaar vaderland, betrekkingen en bekenden ten heil kan verstrekken, dit alles oefent een onbeschrijfelijk opwekkenden en verkwik-kenden invloed op u uil en doel u, gedurende de onschatbare oogenblikken die gij er doorbrengt aan hel altaar, een bovenmate zoet en, naar gij vertrouwen moogt, een voor u zeiven en voor anderen heilzaam genot smaken. Nimmer gewis hebt gij mrt dieper gevoel op het einde der II. Mis de treffende woorden van bet la:itsle Evangelie gesproken, die het ontzaglijk en verleederend geheim daar voltrokken verkondigen ; Kt verbum cara (actum (■it et hahitavil in nohin. «lid Woord is vieesch geworden en bet heeft onder ons gewoond.quot; Hebt gij daarna Gode dank gezegd en de belangen van allen, wier heil n aan het harte ligt, den goddelijken Verlosser, der H. Maagd en den H. Joseph met den mceslen aandrang aanbevolen, dan moogt gij dezen dag veilig eene plaats geven naast do meest bevoorrechte dagen uws levens. Hel is u als hadt gij eene onverwelkbare bloem geplukt, wier geuren n

blijvend zullen vergezellen op uwen verderen loehl door de woestijn dezer wereld; liet is als waarl gij een vonkelend edelgesteente rijker geworden, in welks schittering gij telkens de reine stralen zult ontwaren van hooger lieht als de nacht van duisternis en beproeving over u dalen mocht. (1)

Kindelijk is het gunstig tijdstip daar, waarop wij den lang gevoeden wensch kunnen bevredigen, om de heilige woning nauwkeurig te mogen beschouwen en het merkwaardige wal zij beval in de bijzonderheden na te gaan.

Vóór en boven alles eischt het samenslel zelf van het heilig gebouw onze aandacht.

De vier muren, die hel H. Huis en dus het eigenlijk heiligdom vormen, beslaan uit gehouwen sleenen van eenigszins roodachtige kleur. Gemiddeld zijn zij één Engelschen voel lang en twee tol vijf\' duim dik. In hel bovenste gedeelte der muren vertoonen zij zich veelal dunner dan in hel benedenste gedeelte. Zonder kunst doch vij regelmatig op elkander gelegd en met cement verbonden, vormen zij een tamelijk ellen oppervlakte. Wij hebben reeds opgemerkt dat de muren vroegtijdig door de godsvrucht der Christenen op vele plaatsen mei eene kalklaag zijn bekleed geworden, waarop men tafereelen heeft geschilderd; laten wij thans de schier verdwenen schildering rusten om ons enkel te bepalen bij de beschouwing van den archilec-tonischen toestand der muren.

In booge mate verdient hel verschijnsel de aandaebt dat de vier muren, wier hoogte, volgens den archilecl Ferri, 28 en wier dikte 2 Romeinsche palmen bedraagt, en die eene ruimte omsluiten van 44 palmen lengte op 20 palmen breedte, geheel zonder eenigen steun, volkomen op zich zelven staan (2) Om dit zeer opmerkelijk en natuurlijkerwijs niet te verklaren feil behoorlijk te kunnen waardeeren, dient men te bedenken, dat de muren zonder eenige fundeering op den openbaren weg werden neergezet; dal de marmerbekleediug, die het thans omgeeft, nergens de muren raakt en, overal ten minste 30 centimeters van deze verwijderd blijvend, hun niet den gei iugsten steun biedt; en eindelijk dat het gewelf van hel 11. Huis niet op de imnen van hel heiligdom maar op die van het marmeren omhulsel rust; de kroonlijst toch, welke binnen

(1) Kiest mon voor zyn bezoek van Loreto «en Zut\'-nliig dan is men petui^e van (ie bijifen-^empene plechtigheid, waariurde rr dien dag steeds de Litai.ie d»r ii .Maagd gezongen wordt. Wegens die p\'echtighcld s. bijnen de pclgr nis deze J iianif by voorkeur lt;lt- l aurcimnim hr l.tKnnr of de Uiamc eau Loreto genoemd te hebben. Want zij is g^üjk nu n w«.et, vi el oiidt rdan Lou to !n reikt tot vóór de n ijlde eeuw

het U. Huis langs den bovensten rand der muren en den voet degt; gewells voortloopt, draagt niets en is enkel afsluiting ol versiersel.

Dit alles werd ter gelegenheid dat de vloer, die in een eeuw tijds door de toestroomende pelgrims versleten was, door een nieuwen moest worden vervangen, op de nauwkeurigste wijze onderzocht en buiten allen twijfel gesteld.

Den liquot;¹ April 1731 toch ging men, in tegenwoordigheid van den bisschop on den gouverneur van Loreto en een talrijke schaar van priesters en burgers o\\ci tot het wegruimen der vloersteenen die de h. muren raakten. Voor aller oogen werd toen glansrijk gestaafd, wat men reeds van elders wist, namelijk, dat de li. muren zonder eenige grondslagen op een drogen en onvasten bodem rustten. De grond was er zoo los, dat men enkel met de luml oen tal van gaten kon maken onder do muren, waardoor menigeen dei aanwezigen den arm slak tot aan de andere zijde. Den volgenden dag werd het onderzoek voortgezet; men maakte overal nieuwe galen en delfde een kuil aan de zuid- en noordzijde om zich tevens proelbndervin-«iclijk to vergewissen dat do muren van hol H. Huis niet steunden legen de marmerbekli\'eding, en men bevond dat zij ruim twee palmen van die bckleeding verwijderd waren. Onder de aanwezigen bevond zich een pater Jozuiol, die de opmerking maakte dat een der Hagiographen zijner orde, een pater Bollandist, de bedenking had geuit: of do h. muren, die, waaraan niet to twijfelen viel, zonder grondslagen waren, soms niet met ijzeren stangen aan het marmeren bekleedsel en het gewelf bevestigd waren en alzoo aan dezen eonigen steun oiilleenden. Men plaatste nu een ladder tegen een klein venster, dat zich aan den rand van liet gewell boven den heiligen muur der noordzijde bevindt, en men slak een brandende fakkel door den gedolven kuil hoen lusschen de marmorbekleeding en don muur en thans kon een iegelijk die het verkoos zich ten volle overtuigen, dal er nergens een schaduw of schim van een ijzeren slaaf to bespeuren was. Ook overtuigde men zich dat de muren nergens met het gewell verbonden waren. Daarop werd besloten, dewijl men do gelegenheid thans gunstig achtte ter boschaming van dwaalleera-tonen ongoloovigen, die vaak den spot hadden gedreven mot de verzekering tl.il de iniiron van het H. Huis ie Loreto daar stonden op den lossen bodem zondi r grondslagen, eeno plechtige bijeenkomst te verordenen, waartoe de bis-rlioppen der M.irk van Ancona en de afgevaardigden dos adels en der ^i\'den worden uitgenoodigd, met hot verzoek dat zij op Loreto\'s

kosten architecten en kundige metselaars zouden medebrengen of van elders ontljieden.

Deze plechtige vergadering vond plaats op den SS¹quot;quot; April. Er versclienen toen te Loreto vijf bisschoppen en de gouverneur van Ancona met een talrijken stoet van edelen en afgevaardigden. Ook waren er drie architecten van naam en vier uitstekende metselaars. Men koos een kerkelijke commissie van onderzoek uit de aanwezige prelaten en geestelijken ; de wereldlijke commissie bestond uit den Gonlaloniero, de drie Prioren en de voornaamste leden der ridderschap van de Mark. Geheel de dag werd van den vroegen ochtend tot den avond aan een hoogst nauwkeurig onderzoek gewijd en den volgenden dag maakte men in don vereischten vorm de akte daarvan op. Eerst werd toen bet officieel verslag der architecten cn metselaars gehoord en opgeteekend, en door dezen met cede bekrachtigd, daarna werd dit den bisschoppen voorgelegd, die het als overeenstemmend met de waarheid goedkeurden, bezworen en onderteekenden, liet resultaat was het volgende: de h. muren waren bevonden geworden te rusten op den lossen bodem zonder eenig fondament en overal van de muren des marmeren bekleedsels verwijderd; de aarde aan de noordzijde was, als de bodem van een openbaren weg, met puin vermengd ; eveneens was dal zoo aan de andere zijden; aan de westzijde alleen had men de aarde met eenige stukjes natuurlijken tufsteen vermengd gevonden. De stoffe, waaruit de h. muren waren gebouwd, was gebleken te zijn natuurlijke steen en wel van zulk een zachte soort dat hij naar den tufsteen geleek.

Met hoeveel onbevangenheid het onderzoek plaats bad, moge blijken uit een paar bijzonderheden in het verslag vermeld. Een der bisschoppen meende in den muur een baksteen te ontwaren. Ken der architecten bewees echter in dezer voege liet tegendeel. «Om een baksteen lol poeder te maken,quot; zeide hij, ((moet men dien mei den hamer verbrijzelen,quot; hij nam daarop een baksteen en zijn bewering bleek waar. Vervolgens sloeg hij een stuk van den aangewezen steen uil den muur, wreel dit zonder moeite met zijn vingeren tot poeder en sprak zegevierend; «Doorluchte lieer, dit is geen baksteen.quot; — Een ander zeide: «de openingen, die men onder de muren heelt gemaakt, bewijzen wel voor die plaatsen, maar niet voor bet geheele gebouw.\' De archiiecten en metselaars namen nu ijzeren slaven en staken die overal tus-schen ilc muren en den bodem, zonder aan de oosi-, noord- en zuidzijde ergens op eenigen weerstand ie stuiten. Aan de westzijde alleen ontmoette

men eenig beletsel; men delfde er den grond op en vond er van lijd tot tijd na eenige aardlagen hier en daar een stukje natuurlijken tufsteen. Men ^iocl steeds dieper tot een halve manslengte en toen riepen de architecten on metselaars eenparig: Terra verg ine! «maagdelijke bodem!quot; en een iegelijk overtuigde zich dat ook de westelijke muur zonder grondslagen was. In weerwil der uitgraving bleef de muur boven de opening hangen, zonder dat een steen ol een stukje kalk zich losmaakte. Acht dagen lang liet men de gemaakte openingen en kuilen in denzelfden toestand, ten einde de toestroo-mende burgers en vreemdelingen van alle rangen en standen in de gelegenheid te stellen, oin zich met eigen oogen te kunnen overtuigen van de waarheid dat liet 11. Muis zonder eenigen grondslag of steun op den lossen bodem staat (1).

Het verblijdend resultaat van dit oordeelkundig en onbevangen onderzoek bekrachtigde dus schitterend, hetgeen men immer op het gezag eener geloofwaardige traditie voor onbetwijfelbaar had gehouden, maar tevens ook leende het al-i een nieuw ge/ag aan hetgene geschiedschrijvers, wier trouw en kunde boven alle verdenking verheven zijn, hebben opgeteekend aangaande de wijze, waarop de Voorzienighei 1 steeds heeft gezorgd dat de h. muren vrij bleven van allen vreemden steun.

Immers toen liet dierbaar heiligdom zich te l.oreto gevestigd had en gestadig tal rij kei pelgrims het van alle zij len kwamen bezoeken, maakten de inwoners van Keeanati zich zeer ongerust dat de overoude en zwakke muren van het II. Huis, die daar stonden zonder grondslagen, allengs ondei don invloed der elementen zouden bezwijken en dat hun aldus het hoog-vereerd heiligdom zou ontvallni. Zij besloten dus het schijnbaar bouwvallig Huis aan alle zijden met oen stevigen, op hechte grondslagen opgetrokken niuui van gebakken steen te omgeven. Vruchteloos echter beproefde men de nieuwe muren met de oude te verbinden, het was alsof het H, Huis alle menschelijke hulp terugwees. Wal meer is, de nieuwe tegen de oude wanden van bet II Huis gezette muren weken allengs dermate van het heiligdom, dat men, indien men zich aangaande de waarheid van dit feil wilde ovei tuigen, een kind met een brandende lakkei tusschen de oude en de nieuwe muren kon laten gaan. Pater Rafaele lliera S. J , oen man van bet grootste gezag, verklaait met den ineeslen nadiuk dat hij persoonlijk

l A UI us offi. uielff Mfinorie van hel onilfir/,oek beruiteude bij den Custode der Santa Ca*» Ie 1 ■tpIo, [Ie beiedigdi! oorkonden berusten i;i het bissihop|ielijk an-hief en aiehenli-;ke af-i- \'ir.li. i daarvan werden naar Rome gi rondrn - Ri-laiioue lï»

tal van lieden liecfl gekend, die meni^werf den knaap met de brandende fakkel tusschcn de muren hadden zien ^aan. DozeKde pater Ricra Retuiyt dat de vermaarde architect en heeldhouwer ilaniero Nerucci di Pietrasancta hem meermalen heelt verhaald hoe hij, toen Paus Clemens \\I1 hem met de zorg voor de wegruiming dier uil bakstcenen vervaardigde muren belastte, opdat de fundeeringen voor het tegenwoordig marmeren omhulsel zouden kunnen gelegd worden, lut zijne verbazing had bevonden, dal die muren tegen alle regeleii der bouwkunst in van het II. Huis verwijderd stonden en bovendien in bouwvalligen toestand verkeerden ; als hadden zij bet bewijs moeten leveren dal de ongeschonden slaat der onvergelijkbaar veel oudere muren des heiligdoms niet te danken was aan de welmeenende, olsciioon nullelooze zorg der uienscheii. (I)

Vestigen wij nu onze aandacht op de ligging der muren van het 11. Huis in betrekking lot de hemelstreken, in één woord op de verrassend juiste oviënlalie der h. woning, liet gebouw strekt zich in zijn lengte uil van het westen naar het oosten, en dit zóó onberispelijk, dal de ervarensle malhe-matici mei alle hulpmiddelen hunner wetenschap die richting niet juister hadden kunnen hepalen. De oene smalle zijde nu, diegene namelijk waar zich het kleine venster bevindt, ligt in bet westen, de andere ziet bijgevolg naar hel oosten, doch in dier voege dat, tijdens de lente- en de liciist-iiachievening, ongeveer tien dagen lang de opgaande zon de achterzijde en de ondergaande zon de voorzijde van liet heiligdom beschijnt. Alzoo zendt de zon gedurende dien lijd als zij ter kimme daalt hare laatste stralen door het zoogenaamd venster des engels binnen bet H. Huis en richt ze heen naar het beeld der II. Maagd, dal hoven hel altaar en dus in hel oosten slaat. Hetzellde zou op gelijke wijze des ochtends aan de oostzijde geschieden, indien daar eene opening was. Men beeft verband gezocht lus-schen deze opmerkelijke oriëntatie des heiligdoms en de twee boofd-mysteriën, die binnen zijne gezegende wanden hebben plaats gevonden, namelijk : de geboorte der 11. Maagd en de Menschwording des Eeuwigen Woords. Dewijl het eerste geheim gedurende de herlst-evening en hel tweede gedurende de lenle-evening de h. woning heeft verheerlijkt, zoo schijnt zij bij haar wondervolle verplaatsing juist in deze richting le zijn neergezet tol treilende herinnering aan beide geheimen.

(1) Tursellin. Lib. I. c. 16 — Hieronym. Angelila. — Anuales Uerinalcnsos. — Raphael. Rierae Annales Lauretam — Haptinla Mantuanus.

Hoe dit overigens zij, zeker is liet dat de li. woning dezelfde oriëntatie lioclt belioudon to Loreto, die zij te Nazareth had. Ook stond het altaar bij de overbrenging van het H. Huis aan den zuidelijken muur. Do reden dier plaatsing was wellicht te Nazareth te zoeken in de verhouding der h. woning tot de grot. Te Loreto bleek het echter wensehelijk dat het altaar naar de oostzijde werd overgebracht. Niet slechts was dit meer in overeenstemming met den traditioneelen regel, waarvan men bij de inrichting der heiligdommen

Alarmeren bekleedsel.

Kuiinle tusscbcn de muren. Muren van het II. Huis. S. Camiim cn Beeld der H. Maagd.

Sanctuarium

Deur van het Sanctuarium. lt;i H. Altaar.

I. Coiiimnnieliauk .1. 8. Annadia of II. kas. K, riaal» der oude deur van

\'t II. Iluia.

L. Venster lt;les Kngels M X. Altaar der Annum iatie. O. Deuren van het II Huis. 1\'. Deur van den s. Camino. Q. Deur van de trap des Monuments.

R. Marmeren trede of voet van het Monument met twee gleu-ven, door de knieën der nel-grims daarin gesleten.

ongaarne afweek, tenzij overwegingen van beslissend gewicht soms eene uitzondering mochten cischen, maar vooral was dit noodig tot besparing van ruimte cn tot bevordering van orde en stichting bij het gestadig toenemen der pelgrims.

NVaimnM\' de verplaatsing van het altaar gescliied zij, is onzeker; waar-se\'i ij n lijk vond zij gelijktijdig plaats met andere wijzigingen, die door het hoogste kerkelijk gezag werden veroniend, toen het marmeren bekleedsel

werd opgericht. Waarin die wijzigingen bestonden, worde met een paar woorden vermeld.

De straks vermelde architect Raniero Nerucci werd door Paus Clemens VII belast met de zorg voor de oprichting van het prachtig marmeren monument, dat hel 11. Huis zou omgeven. Hij liet volgens \'s Pausen uitdnikkelijkcn wil in de allereerste plaats het dak van de h. woning wegnomen. Clemens VII toch was terecht beducht dat het oude houten dak, waaraan talrijke, dag en nacht brandende lampen hingen, soms onverhoeds vuur mocht vatlen en aan de h. muren schade veroorzaken. Met het houten dak verdwenen vanzelf het kleine klokkentorentje en de schoorsteen ; ook werden toen de boogsgewijze versieringen en de daarin gevatte schalen van gekleurde aarde weggenomen. Alles wat echter tot het dak had behoord, dus balken, latten, tegels en planken, werd midden in het heiligdom onder den vloer verborgen. Toen de muren van bet marmeren monument, wier grondslagen zoo diep en sterk waren aangelegd dal men ze tegen de aardbevingen dier streek bestand mocht achten, de vereischte hoogte hadden bereikt, werd op deze hel hechte steenen longewol 1\' opgetrokken, dat thans hel heiligdom lol dak verstrekt.

Vervolgons werd de eenige deur, die zich aan de noordzijde des heilig-dbms bevond, gesloten en door diie deuren vervangen. De ondervinding toch had geleerd hoe veel last en ontstichting er uil ontstond dal de talrijke bezoekers allen langs dezellde deur hol heiligdom inoeston binnentreden en weer verlaten. Clemens VII beval dus dat thans zou worden ten uitvoer gelegd wal reeds door l.eo X was besloten. Aan de hoeken van bel westeinde dor h. woning moesion alzoo twee deuren worden gemaakt, opdat do pelgrims langs de éóne deur het H. Huis zouden kunnen binnengaan om hel langs de andere te verlaten; een derde deur moest er bovendien geopend worden in do nabijheid des altaars om den priester steeds gereed en toegang te vorschaflcn tot het altaar. Niemand dor werklieden echter was cr toe te bewegen om het eerste den beitel te zetten in den h. muur. Nerucci greep toon zelf, niet zonder eenige vormetelheid, den hamer en sloeg den heitel in de voegen. Doch bij den eersten slag zeeg hij meer dood dan levend neer. Hij kwam bij, erkende zijne feil en dood boete, maar had geen moed een tweede poging lo wagon. De Paus drong echter aan en beval dal zijn last zou worden volvoerd ; der H. Maagd toch moest het ongetwijfeld welkom wezen dat. haar heiligdom moer toegankelijk werd gemaakt voor do pelgrims, die het, gelijk zij zeer zeker wenschte, niet slechts zonder gevaar maar tot hun

weI/.ijii moeslen kunnen betretlcn. Men behoorde zich te wapenen met uederiglioid en gebed en men zou slagen. Toen de ai\'chilecl en de werklieden nog immer bleven aarzelen, bood zich een clericus der basiliek van l.orclo, Ventura Perinus aan. Na drie dagen in gebed en boete te hebben doorgebracht, naderde hij eerbiedig den h. muur en sprak: l\'laceat Dei l\'iircnli, quell Dei Vicario jilaeel, «Dor Moeder Gods behage wat Gods Stedehouder behaagt.quot; Hij sloeg nu toe en weldra had hij eene opening in den muur gemaakt. De werklieden vastten nu en baden gelijk bij en in korten tijd waren de drie denivii geopend ; de oude deur sloot men met het losgeslagen materiaal. Ook werd het kleine venster aan de westzijde, ten einde meer licht to brengen in liet heiligdom, ruimer gemaakt en met sierlijk bewerkte tralieen van verguld brons bezet.

Indien wij na het voorgaande nog vermelden, dat men het miraculeuze bei ld ik r II. Maagd aanvankelijk, als men de thans gesloten deur des heilig-doms binnentrad, aan zijne linkerliand naast het altaar zag staan, doch dat het bij de verplaatsing des altaars daar achter op genoegzame hoogte ten toon werd gesteld, om door allen behoorlijk gezien en vereerd te kunnen worden; en dat het kruisbeeld, hetwelk vroeger tot altaarstuk diende, thans tegenover bet altaar boven liet kleine venster prijkt, dan is men volkomen in de gelegenheid gesteld om zich rekenschap te kunnen geven van de oriëntatie en de inrichting des heiligdoms en van de wijzigingen die het in later tijd heelt ondergaan (•!).

Al het eerbiedwaardige en kostbare, aan en binnen de muren van Loreto\'s heilig Huis bewaard, in de bijzonderheden na te gaan zou te veel tijds eischen, bepalen wij ons dus bij eene vluchtige doch zooveel mogelijk geleidelijke beschouwing van het daar aanwezige en verwijlen wij slechts een weinig langer bij datgene wat meer dan het overige onze aandacht trekt of onzen weetlust prikkelt.

Treedt gij de deur der li. woning aan de noord-zijde binnen dan vertoont zich aan uwe rechterband togiMi den westelijken muur liet meer gemeld ven. ster, het eenige van liet H. Huis, dat gemeenlijk bet vensier des engels wordt

genoemd, dewijl volgons een overlevering van twijl\'eladiiige waarde, de engel Gabriel door dit venster binnen hel heilig verblijf zon zijn getreden.

Boven dit venster hangt thans bet kruis dat weleer tot altaarstuk heeft gediend. Het is een Griekseb kruis, uit vlak hout vervaardigd, waarover een doek gespannen is dat de geschilderde afbeelding des Gekruisten vertoont. De overlevering, die bekrachtiging vindt m de openbaringen bij de verplaatsing der b. woning geschied, schrijft het toe aan den II. Lucas. Meermalen heelt men beproefd dit kruis in een opzettelijk daarvoor bestemde en rijk versierde kapel le plaatsen, doch telkens vruchteloos, want immer werd het wederom op geheim/innige wijze hinneii bet H. Huis teruggebracht.

Aan den zuidelijken muur ontwaart men de overblijfselen van een Iresco-sdiildering, die verschillende tafereelen voorstelt, aan de gewijde geschiedenis ontleend, liet dichtst hij den westelijken muur vertoont zich het vroeger geschetst beeld van den H. I,odewijk, tol herinnering aan het bezoek door hem der li. woning gebracht. Deze Iresco-schilderingen werden te Nazareth vervaardigd, zooals onbetwijfelbaar blijkt uil haar karakter en hoogen ouderdom, en uit hel feil dat zij daar reeds waren bij de eerste overbrenging der b. woning naar Dalmatie. Hel schijnt dal men dezen wand met bijzondere zorg beeft versierd, dewijl hij aanvankelijk diende lot achlergrond voor het altaar. Ter plaatse waar het altaar heelt gestaan bespeurt men ter eene zijde een steenen wijwalersval en Ier andere een kleine kast voor de ampullen ; beiden bevinden zich in den muur en waren er reeds bij de eeiste verplaatsing van hel 11. Huis. Doven in den muur is hel einde van een al,iv,na-dcu cederbalk, aan den tegenover gestelden muur ontmoet men hetzelfde; men besluit daaruit niet ten onrechte dal de h. woning oudtijds ten minste in twee vertrekken moet verdeeld zijn geweest. Aan deze zijde wordt onze aandacht getrokken door een steen, die op kunstige wijze met een ijzeren staafje in den muur is vastgemaakt. Wat daarvan de reden zij ?

Joannes Suarez, bisschop van Goiinhra, bezocht in Hl61 hel H. Huis. Zijn tcedere godsvrucht boezemde bom bet verlangen in één enkelen steen van bel vereerde beihgdom te mogen bezitten. Hij wilde dien bewaren in hel heiligdom dal Inj voornemens was in Portugal te bouwen naar de afmetingou van hel 11. Huis te I.orelgt;. flij vroeg en verkreeg het noodig verlof van Paus Pius IV en liet zijn secretaris Stella den vurig gewenschten steen uil den h. muur nemen. Na een zeer lastige en gevaailijke reis bereikte Stella met

xijn schfit Trente, waarlicon de bisschop zich ter bijwoning van liet concilie begeven had. Deze nam den sicen in ontvangst doch werd terstond door eene ziekte aangegrepen, waarvoor hij tevergeefs genezing zocht. Hij begon zich nu te herinneren hoe men hem tc Loreto gewaarschuwd had, dat hij toch mocht afzien van zijn voornemen, dewijl zijn voorbeeld, indien hel navolging vond, gevaarlijk kon worden voor de h. woning; door de smart die hij leed en bovendien door van God verlichte mannen vermaand, besloot hij den steen terug te geven. In stede van dien in een zilveren kas naar Coïmbra te zenden, gelijk hij aanvankelijk voornemens was, gelastte hij thans den secretaris Stella hem, aldus in edel metaal besloten, naar Loreto te brengen. I)e bisschop voegde er een oorkonde bij, waarin hij verklaarde wat hem wedervaren was, en nederig smeekte dat de steen ten spoedigste wederom daar mocht worden geplaatst, waar hij weggenomen was en dat men tot herinnering aan deze gebeurtenis en tot waarschuwing voor anderen de zilveren kas in het heiligdom mocht bewaren. Nauwelijks was de secretaris Trente\'s poorten uitgereden of de bisschop begon te herstellen, naarmate de reis vorderde week de ziekte, en toen de li. steen door den clerus van Loreto met gi\'oote plechtigheid in den muur werd vastgemaal t, was des bisschops herstel volkomen, gelijk laler overtuigend bleek uit de vergelijking der ver-schillenile tijdstippen, liet document des bisschops werd naar Rome gezonden en in het archief van don Kiigeleul»urg neergelegd ; een authentiek afschrift echter werd daarvan genomen en mol de zilveren, kas aan het heiligdom te Loreto tor bewaring toevertrouwd.

In de nabijheid verkon ligt een opgehaligou ko^ol do wonderbare redding die Paus Julius 11 bij de hejogering van Miramlola ten jare laOB ondervond eu aan de bescherming der H. Maagd van Loretu dankte. Alvorens hij zich naar Bologna begaf, om er de oproerige Bentivogli\'s tot hun plicht te brengen, kwam hij te Loreto en las daar op het (eest van O. L. Vrouwe Geboorte de Mis in bet H. Huis. Daarna toog hij naar Bologna en wijders naar Favontia, Forolivia on Kavenna ; deze en meer andere sleden onderwierpen zich en keerden terug onder \'s Pausen wereldlijk gezag. Mirandola echter bloei weerstand bieden, dewijl den aanvoerders der pauselijke troepen die het belegerden evenzeer beleid als veerkracht scheen te ontbreken. De l\'aus begaf zich m persoon naar bet leger en belegde er een krijgsraad in de tent des opperbevelhebbers. Terwijl Julius II daar met de legerhoofden beraadslaagde, werd er plotseling door het vijandelijk geschut een kogel gownrpcn van ruim

ecu lialven voet in miildellijn ; dozo viel juist boven de leut des opperbevel-liebbeis en wierp iiaar omver, doeli sp;uirile op wondervolle wijze den Paus en al de .-.a iwezigen. Nauwelijks had ooi; Mirandola de poorten ontsloten en de sleutels aangeboden of Julius II begaf zieli naar Loreto om daar der II. Maagd zijn dankbare buide le bieden. Ie flome weergekeerd, overlaadde bij bet leeds zoo mild door liem bevoorrechte beibgdoin met nieuwe blijken zijner vereering. Onder de yesebenken toen gezonden muntten bijzonderlijk twee zilveren kandelaren en een zilveren verduld kruis uil, die gezamenlijk een gewicht liadden van niet minder dan zes en zestig pond. Op den voet van het kruis stond h t opschnlt ; ./»//u.v II l\'ontifcj Mn.iimus Deiparae Vinjini l.aurclanuc dedicavil huik, Ml).\\. — in hoe sif/m vincr*. «l\'aus Julius II wijdde dit kruis der Moeder Gods en Maagd te Loreto ten geschenke in het jaar 1510. — In dit teeken zult gij overwinnen.quot;

1\'e eommuniebank volgende, die het sanctuarium van de ruimte voor de ge-loovigen bestemd scheidt en ongeveer li voet van den uosteiijken muur verwij-deid is. tieden wij \\oor bet altaar. Dii staat ruim vier voet van den oostelijken of den achterinuur der b. woning en wordt door een rijk versierden wand, ⁽\'^l(\' ei hii\'i met hoogcc reikt dan de retabel, van de daarachter gelegen ruimte afgezonderd, waartoe een dein naast het altaar toegang verleent, liet tegenwoordig altaar omsluit het mi Ie, waarop volgens de bestendige en gelool-wiaidige tiaditie de \\post(^,len bet II. Misolfer hebben opgedragen en dat levens met bet 11. Huis van .Nazareth naar liet Westen werd overgebracht, \'•ene kleine deur stelt u in de gelegenheid oen blik te werpen op de vierkante steenen waaruit bet is samengesteld. De rijke looi van agaat, lapis la/.uh en Siciliaansehen jaspis, die het orogeert, is een geschenk van den groothertog van Toscane, Cosmo II.

Ziet gij even ter evangeliezijde omhoog, dan ontwaart gij daar twee kleine klokken, bet zijn de twee klokken van het II. Huis, die men uit het vroegere i icnlje h\'dt geiiMii \'ii en aan het steenen gewell opgehangen. Niet verre vin de evangeliezijde des altaars wordt aan den noordelijken )nuur, want dezen hebben we thans bereikt, onze :iandachl gelrokken door een tamelijk groote en hooge kast van modern nnaksel, Deze dient slechts tot beschutting van een andere die g^ringeren omvang heelt en in den muur zeiven is gemaakt (1). NVij slaan bier dns voor den Sacro \\niimlio , de b. kast, welke hoogst waar-

De S. Arma.liO i« Ufa s.hrijvr gt;r li. a/.iuiic Slori.» a ro.n palmi (gt; h.ic^

schijnIijk aanvankolijk heoll gediend tot hewaai\'iilnats van liet kleine en hrcck-bare luiisraad der H, Familie en later gohezigd schijnt te zijn tot rustplaats van het II. Sacrament. Ken volkomen gaal dwarshout, waarin geen enkele wormsteek te hespeuren is, sluit hij wijze van bovendorpel den muur der kast af. In de kast worden twee komvormige sebalen ol\' nappen van gebakken aarde bewaard, die met vele andere soortgelijke eertijds door het II. Gezin zijn gebruikt geworden. De geschonden toesland, waarin zij verkeeren, is te wijlen aan de revolutionuaire benden, die in 1797 l.orclo binnentrokken en het heiligdom van zijne schallen beroofden. Igt;c woestelingen hebhcii dc b. schalen van het goud en zilver, waarmede de godsvrecht der gelnovigen ze had versierd, beroofd en gaven er niet om ol dc heilige voorwerpen geschonden ol\' verbrijzeld werden. Deze twee schalen werden in 1800 aan Dins Vil, in stukken gebroken, teruggegeven. Hij liet de slukkeu wederom zoo goed mogelijk bij elkander voegen en zond ze ui verguld koper gevat naar het heiligdom. Op eenigen afstond van don Sanv .Irmadio ouders,•.heidl men de plaats waar zich vroeger de eenige deur van liet II. Huis bevond en hoven aan den noordermnur zijn nog ceni-e overblijlselen te bespeuren van Iresco-schildeiingen.

Haasten wij ons om kennis te nemen van belgeen zich in de ruimle achler bet altaar bevindt. De pelgrim kan daar sleebis binnentreden langs de tweede deur aan de zuidzijde van bet II. Hms. Ken paar scbreden slechts en wij zijn er. De naam, waarmede deze ruimte geineenlijk wordi aangeduid, zegt ons reeds wat hier geheel bijzonderlijk onze opletlendbeid verdient. /.ij heet namelijk de Sucn) Camino, de h. baard ; want hier achler hei ;dlaar, onder het beeld der II. Maagd, bevindt zich volgens hel algemeen gevoelen in den oostelijken muur van het II. Huis de nederige baard van Xazareth\'s heilig huisgezin : de haard, het zinnebeeld van huiselijke zorg en bniselijk geluk (1). Al mogen eenigen met Hutebison het betwijfelen of de .SV/no (.amino werkelijk de haardslede des II. (iezins geweest zij, wij dcelen dien twijfel niet. Wnt men overigens dienaangaande boude, altijd bevinden wij ons hier in belgeiie men zoo Icllerhjk mogidijk hel indiniim of het eetvertrek der drie leden van de II. Familie beelen kan. Van wal lecdere opletlendbeid weet dil gedeelle der b. woning met zijn haard ol nederig huisraad te verhalen? Mei welk eene dankbaarheid moeien bier de door den

\' \'\'\'\' ¹ amino of li. ha.iril is voigfiis Jc l\',rl,i:.nii, ,! om e van ilen vlonr, lie- It eene hoogte ^vari t; palmi, •gt; oiwe, en eone hrt^dte van p.ilmi, .1 -micp

Godmcnscli en zijn plppgvador in liet zweet des aanscliijns gewonnen en door de maagdelijke Moeder des lleeren toebereide spijzen zijn genoten? De heiligste Helde en de goddelijke meening, die de genietenden bezielde, wijdden de aarden nappen, waarin de sobere spijze werd opgedisebt, tol otï\'er-selialen en maakte den gemeénsebappelijken maallijd tot eene beiiige handeling, tot een symbool van steeds inniger gemeenschap onderling en met den llcmelseben Vader. In stille verbazing moeten de engelen dit telkens voor hunne blikken zich vernieuwend tafereel van huiselijk geluk hebben gadegeslagen, en zich hebben verlustigd in de aauschoiuving der verhevenste deugden, waarmede hier de meest slolïelijke der meiischelijke verrichliiigen werd vergeestelijkt. Wat zielverheHend onderhoud, welke vertrouwelijke en verkwikkende gesprekken moeten er zijn gevoerd, boe teedere en liefelijke, hoe opbeurende en beloonende, hoe hemelsch verlicliteiiile en goddelijk leerende woorden zullen er gevloeid zijn van Jesus\' lippen en heilbegeerig door Maria en Joseph zijn opgevangen. I on leestniaaltijd door den rijkste der vorsten gegeven, waarbij de uitspraken eeuer wijsheid, die Saba\'s koningin schier van bewondei ing deed bezwijken, het edelst gerecht vormde, wat kon die wezen in vergelijking met het heilig dischgeuot bier dag aan dag gesmaakt? El eere plus quam Saloninn hic. Hier toch was oneindig meer dan Salomon. Mattli. XII : 4-.

Aau allerlei kogt;lbare geschenken, zoovele getuigen van de weldaden aan Maria\'s voorspraak en bescherming verschuldigd, ontbreekt het hier evenmin als in de overige luimte der h. woning. Wij verwijlen slechts bij een enkel ex-voto. Het is een groot in zilver gedreven tafereel, van een ovalen lijst en krijgstiopeeen omgeven. In het midden des tafereels verschijnt de II, Mii;i,;d, die de Halve Maan onder hare voelen treedt. Het geheel strekt tot dankbare herinnering aan de overwinning door den Ooslenrijksclien generaal Montecuculi in Hongarije op de Turken bevochten.

Meer dan het overige eischt aan den ingang van den S. Camino eene kast onze aandacht. lgt;ie kast werd gevormd uit een gedeelte der nis waarin aanvankelijk liet Moeder-Godsbeeld stond. Toen aan bet beeld een eervoller en beter met de nieuwe inrichting des heiligdoms overeensteitimeiide plaats wi rd gr-even en men een al/onderlijken toegang tot den Sacro (\'.amino noodzakelijk oordeelde, verdween een gedeelte der nis in de nieuwe deur; mm bewaarde echter daarvan zooveel als de omstandigheden gedoogden. In ile/.e kas nu wordt een Sicra Sr ode II a bewaard, die als door eeu wonder

aan den rooflusl der revolutionnaire benden ontkomen is. In volkomen on-gedecM\'den toestand heell dc/.c li. schaal nog liet gouden beslag, waarin zij gevat werd en dat met een kostbaar foedraal gescbonken is door kardinaal Francesco Gomez van Sandowal, bertog van Lerna en minister van Pbilippus 111 van Spanje. Met de meeste welwillendbeid betoenen de custodi des beiligdoms, wier gestoelte zicb tegenover de deur van den Sacra (\'.amino bevindt, zieb bereid om den pelgrim de beilige sebaal te laten zien en te doen vereeren, en daarin medailles, rozenkranzen en andere voorwerpen van godsvruebt te wijden. I)eze sacra scodclla is een komvormige sebaal ol nap van lijn gebakken aarde, dof van kleur, zomler glazuur, en beeft naar mijne gissing aan deu liovenrand ongeveer 17 cM. iu middellijn, op eene diepte van 6 cM.

.\\a onze lippen gedrukt te hebben op dil onscbatbaar overblijfsel van ISazarclh\'s huisraad, dat de Koning der heerlijkheid gedurende zijne omwandeling op aarde door zijn gebruik heeft willen heiligen, verlaten wij den S. Cummo om ten tweede male langs de andere deur bel heiligdom binnen te gaan. NVant al steunt het beeld der 11. Maagd van Loreto tegen den oostelijken muur boven den b. baard, zoo moet hel echter van uit de hoofd-ruimle der h. woning worden gezien. Treden we alzoo andermaal voor de {■oinmuuiebank en zij thans bet beeld, dat terstond, door de verbeven plaats die het inneemt, door de kostbaarheden, waarmede hel versierd is, en dooiden luister zijner omgeving den binnentredende treft, het voorwerp onzer opmerkzaamheid.

Trreelil staat bel beeld der 11. Maagd daar op eene bevoorrechte plaats en is bel alsof geheel de luister, die de b. woning vervult, in dit beeld zijn middelpunt zoekt. Driewerf eerbiedwaardig tocb is het door zijn betrekking tot bel heiligdom, door zijn herkomst en door de mirakelen, waarmede God bet heeft verheerlijkt en geMadig blijft verheerlijken.

Of wekte dit beeld niel terstond, toen bel in de wondervol verschenen wo: iiig werd opgemerkt, bel later bevestigd vermoeden dat dil nederig buis oen heiligdom moest wezen, waarin (iod bijzonder buldr weiiseliic gebracht te /.h\'ii aan zijne Moeder? De Moedermaavl. hel .;iiddelijk Kind op bare ai nen dragend, sprak in eene taal, die door eiken (din.-hai wordt ver-

rechtmatig vertrouwen, waarmede de gcloovigen bij voorkeur hunne toevlucht namen tot de gevierde Virgo Laurelana, lot 0. I,. Vrouwe van Loreto. «Boven alle plaatsen aan Maria toegewijd — in dezer voege verklaart Leo X, zich aansluitend bij zijne doorluchtige voorzaten 1\'aulus II, Sixtus IV cn Julius II — wordt volgens aller eenstemmig gevoelen en overiuiging aan het hoogst vermaarde cn dooi\' de godvruchtigen zeer bezochte Loreto terecht de voorrang toegekend. Want de Allerzaligste Maagd heeft, volgens Gods welbehagen haar breid en hare woning naar elders overbrengend, verkozen dat hare woning dooi\' «Ie handen der Engelen ten laatste daar op den openbaren weg zou worden neergezet, waar zij zich thans bevindt, en daarin wrocht de Allerhoogste gestadig op hare voorspraak tallooze mirakelenquot; (1)

Heeds vroeger gaven wij een eenigszins uitvoerige beschrijving van het li. beeld, wij komen daar dus thans niet op terug (zie S V). Nauwelijks behoeft hel gezegd te worden, dat zijn eigenlijke vorm en de in het onbederfelijk cederbout van den Libanon gesneden draperiön aan het oog onttrokken worden door het rijk geborduurd gewaad van kostbare sloffe, waarin de gestallen der II. Maagd en des Goddelijken Kinds schier geheel verdwijnen (-2). Hel prachtig gewaad, dat beiden omhult, is van boven tot beneden met banden bezet, wier kleur en eigenaardige vorm dienen om de waarde der daarop vastgehechte sieraden en edelgesteenlen des te beter te doen uitkomen.

Vruchteloos zouden wij het beproeven al het kostbare wal bier schittert in de bijzonderheden te besebrijvcn. Bepalen wij ons dus bij de aanwijzing van het voornaamste en een vluchtige schets van het overige.

Eene beknopte hislorisclie herinnering behoort echter vooral te gaan. Zij were eene misvalling, waaraan men blootstaat algt; men dezen luister aanschouwt. Allicht toch waant men bier seliaitcn te ontwaren door eeuwen en eeuwen van godsvrucht bijeenvergaard, Ier verheerlijking van de Virgo Laurelana, baar troon en haar heiligdom. Dit is echter niet zoo, want al sclmile er ergens een enkel voorwerp uil vroegere eenwen, dat hij uitzon-

(1) _nInlf*r quae (loca Mtriuo nomini dicala) omnium roriseiisu. testimonio alt; ilevoiione knus illo LmnManus l im i rclnbris, ac «l- voloriim fnviuenlia lt; uili.s.simus mcrito liabelur primu-; (\'uin enim Healissima Vir^o (ut ful»; dipimruin comi\'roliatum pst tcsiimo.iin •• Nazareth imtKjnntn lt;\'t Ciibicxilam s\'jum divino nutu Irau.slVn\'ns , . , douium in via pubhVa, ul i modo consislil, illud angflic.H maiiibus colloraudo sibi dpb\'git, lt;\'t ui «\'o assidue miramla inuunu\'ra illius moiitis \'{iiralur Altis.simuH.\' Turscli. lil\', li, Hgt; — Kvrnreus y.cgt Paulu.s 111 lain ; .Ju qua «mtIo-•sia U .Maria-\' df J,aun\'l(» pront li iquot; dignoruui babct agt;sertio, i|gt;sius diam r^v/zu.v j/or^na nmxio Angel ito comita a rortu. mira l)\'\'i rlemeutia collocata existebat.quot; Ljb. 1IJ. «. i.

{\'2 Vel^\' us lt;].■ S inu.i is luM beeld d»T 11. Maa^d » rom j ilmi hü«\'^; het Goddelijk

dering -.spaird bloei\' of gered word. schier alles wal lüer door zijn kostbaarheid uwe bewondering wekl, is aan do milde gods vrucht onzer eeuw te danken.

Toen de Kransche Ucvolulie zegevierde on hare honden naar Italië zond, viel ten jare 1797 ook l/.rolo in haar h.aligsehennende on roof-zieko handen. lgt;o gruwel dor verwoesting woedde toen binnen de muren der hoogvereerde basiliek en spaarde de h. woning niet. De schatkamer dos heiligdoms werd geplunderd, de altaren en kapellen der kerk worden van hnnuo kostbaarheden berooid; m\'n drong het U. Huis binnen, rukte de gouden en zilveren ox-voto\'s van de h. muren ; de zilveren platen, die den h. haard versierden, worden weggobroken ; de zestien gouden en do zestig zilveren, immer in hol heiligdom brandende, en de dertig zilveren rondom het marineren bekleedsel hangende lampen, benevens een tal van andere niet minder kostbare in de kapellen aanwezige, werden door do overweldigers buitgemaakt. Men besteeg hel altaar van het U. Huis en sloeg de hoiligsclionnende banden aan hel h. beeld en voerde het mei zijn kleinooden van onschatbare waarde en met hot zilver verguld bekleedsel der nis, waaraan talrijke edelgesteenten schitterden, benevens vele massief gouden en zilveren beelden, die Maria\'s troon en hel altaar versierden, gelijk al hel overige, in zooverre hol niol op andore wijze vonlwoen, den ■ld-\' Februari van dat voor Loreto\'s heiligdom zoo noodlottig jaar, naar Parijs. Van hol kostbaarste onder al dit kostbare, zoo wegens do sloffe als zijn kunstwaarde, noemen we .slechts de gouden kronen van de 11. Maagd en het goddelijk Kind, beiden nil geschenk van den Kiansehen koning Lodewijk XIII. /ij waren zoo dicht met diamanten van hol zuiverst water bezet, dat zij hd edel metaal bijna geheel bedekten en uil een enkelen diamant schonen gesneden te zijn. Aan do voelen der H. Maagd knielde ter eene zijde een ongel van uiasMCl\' goud, rijk met diamanten on andore edele steenen gelooid. Hij hiel met zijne rochtorliand oen gouden hart omhoog en bood hel der 11. Maagd aan. Dn hart schitterde m don glans van juwoelen en wierp een gouden vlam opwaarts, die in lal van vunrroode roli.jnon eindigde en een eeuwig brandende lamp omsloot. Ter andeiv zijde boog eveneons oen engel zijn knie _€n jjood der H. M i.ud een gouden, met kostbare parelen, smaragden en diamanten getooid hart aan, waarin gebjkei wijs oen altijd brandende lamp vei borgen was. Deze engel cellier was van gedegen zilver.

I),.,, ju-. |vin nan is tl w.\'id hel h. hei ld aan Pius VI1 teruggegeven ; _hc( wa I ht.\'r van z.jti. kogt;ii larheden bnoidd. De Paus wilde dal het

op waardige wijze, zooveel de omstandiglieden gedoogden, wederom zijne plaats in Loreto\'s heiligdom zou hernemen. Hij looide liet dus met de kronen, die thans op de hoofden van Maria en liet goddelijk Kind prijken. Aan beide kronen schitteren hrillanten, smaragden en paarlen. Hij voegde daar nog een lal van andere kostbare sieraden bij en liet het beeld in een prachtig, met goud ea zilver op witten grond geborduurd gewaad Inilleii. Aldus gelooid, aanv;i;irdde bet li. beeld den zegevierenden leiugtochl naar \'.ijn heiligdom en beinam het den 8~quot;\'quot; December \'1802, onder den jubel van Loreto\'s bevolking en talrijke pelgrims, zijne plaats in de wel is waar minder kostbaar dan weleer, docb evenwel passend en waardig versierde nis. Van nu af stroomden wederom giften en gaven uit Italië eu andere landen als om strijd naar l.oreto, en de mildelijk aangeboden sieraden van booge waarde herstelden weldra zoo luisterrijk den beiligscbendenden roof door de Revolutie gepleegd, dat hel thans scbijnt als had hij nimmer plaats gevonden.

Wijzen wij nu hier en daar, van hei hoofd des bee Ids naar beneden afdalend, eenige der kleinooden aan, die er schitteren op hel kleed des beelds en op zijn banden of belegsels van donkerkleurig fluweel. Bekommeren wij ons niet om de volgorde van lijd waarin zij gegeven werden ; hel zij genoeg eenmaal te welen dal zij allen dagleekenen sedert 1802.

Gij ontwaart er dan een prachtig karmozijn rood lluweelen gariiituur, waarop in goud gevalle Oostersche paarlen, een topaas van lirazilie en vele smaragden prijken, dit is een geschenk van Pins VII. liet bisschoppelijk kruis van gele topazen, omzet met brillanten, en de twee gouden zegelringen mei bun topaas en hyacinth van jnweeleu oinschitlerd, worden dcu IS¹quot; September 1846 door l\'ius IX aan de 11. Maagd gewijd. Daaronder straalt een diamanten diadeem, een collier van brillanten;; aan de rechterhand van hel goddelijk Kind vonkelt een brillanl van 32 grein, verder rust hel oog niet welgevallen op den /achten glans van Oostersche parelsnoeren. Gouden en diamanten halssieraden en afzonderlijk geplaatste edele sleenen voeren u eindelijk tol don eersten lluweelen band, die eene diamauteii bloem draagt als omspat van een brillanlen-regen, die niet minder dan 260 steenen telt, daarnaast prijken prachtvolle brillanten rosetten en andere kostbaarheden.

Doch laten wij hel bij deze zwakke poging, waarmede wij getracht hebben eeiiigszins volledig te vermelden, wal de eerste band op hel lluwcHen be-le, m\'1 koslbaargt; te Ik^voi.deren biedt. Men denke zich de verdere handen bedekt mei diaimtnfen, paarlen, robijnen, smaragileii, aniethislen, granaten

in allerlei vorm on op allerlei wijze gezet; voeg daarbij geëmailleerd goud, cameeën en dergelijke sieraden, on gij zult u een tamelijk getrouwe voorstelling kunnen vormen van de pracht die er schittert aan het vereerde beeld.

Hebben wij daarna een blik geworpen op bet zilveren ornament met zijn vier engelen, dal de nis oingeelt, en de twee zilveren borstbeelden, waarvan ééne meer dan 67 pond weegt, en, verder rondschouwend, de zilveren lampen opgemerkt die achter, om, en voor het altaar en wijders in het gebeele heiligdom zijn opgehangen en alle met uitzondering van drie kleine lampen in den S. (\'.amino, welke dagteekenen van 1731, in onze eeuw geschonken werden, dan vinden wij gewis overvloedige, reden tot dankbaarheid jegens God, die het beroofd heiligdom zijner Moeder in eere en luister heelt hersteld, maar tevens ook wordt in ons levendiger dan ooit de blijde hope gewekt, dat Hij zich gewaardigen zal ook thans, op de machtige voorbede der Allerzaligste Maagd, aan zijn andermaal vernederde en lel bestreden Kerk de vurig gewenschte zegepraal en der wereld een heilvollen vrede te schenken.

Met deze zoele gewaarwordingen in het gemoed, die door het prachtvolle wat we aanschouwden waren opgewekt en op hare beurt aan dat prachtvolle eene waarde leenen door goud noch edelgesteente uit zich zeil bezeten, en die het doen stralen voor het oog onzes geestes in een glans van hooger orde, treden wij buiten het dierbaar heiligdom om een luister te bewonderen vau geheel anderen aard.

hen zeldzaam juweel moet in edel metaal gevat; een boog te vereeren reliquie behoort in kostbare ka-^ ol\' schrijn te worden bewaard, wier op-schrilïen en zinrijke versieringen een welsprekende hulde brengen aan de voorliellelijkheid van den haar toevertrouwden schat. Bij den eersten oogopslag, op het marineren bekleedsel der b. woning geworpen, overtuigt men ziel: terstond dat niets gespaard en alles is beproeld geworden om zooveel doenlijk aan I.orelo\'s ons-ehathaar kleinood en hoogvereerde reliquie een waardig omhulsel te geven. Zonder twijfel verwacht men van ons, dat wij in een eeniggt;zins nanwkeui i-e beschouwing zullen treden van dit bij uitstek prachtvol beschermend nnmument. Volgaarne zullen wij trachten naar vermogen aan deze billijke verwachting te voldoen; doch eerst behoort er met een beknopt woord melding te worden gemaakt van zijne oprichting.

Do roemrijke Julius 11, die een bewonderenswaardige veerkraclit oiHwik-kclde, niet minder lijdons don vrede dan gedurende den scliior rusloioozen strijd, waartoe do verwikkolingon dier veel bewogon da,non hom noodzaakion, had don grondsteon gologd van de St. I\'icter. don luistorrijkslon tompci dei-wereld ; Loreio\'s basiliek ondor l\'aulus II bogonnon was door bom voltooid, bovondieu bad hij don vnmnanlon Bramanto van l\'rbino (Iiü—jiili) het apostolisch paleis, dat goliool IkU plein voor do basiliek moest omsluilon, lalon ontworpen on roods was oon aanzienlijk ^odoolto van bot woids(dio plan Ion uitvoer gelogd; thans dacht hij or ijverig aan hol II. Huis op waardige wij/.o met oen marmoren mouuinonl, to omgoveii. Wodorom droeg hij don govior-don Bramante den vorooiondon last op eono lookening le vorvaardigon van bet op to richten pra(ditgidjoiiw. Gelijk immer, zou waren ook nu bij don grootën Paus do daad en de wil óón. Doch torwijl bij bezig was mol oen kostbaren voorraad marmer tol dil doel lo vorzamolon w(!rd hij door don dood verrast (v IM.\'!). l.eo zijn opvolger op don pauselijkon slool on de erfgenaam levens van zijne liefde voor Lorolo\'s heiligdom, gelasllo nu den beroemden Kloronlijn Andrea Conlueci di .Monlo Sansovino (t l;i29) niets tc sparen aan hol door Bramante ontworpen monumonï; en het dermate mot passende en keurig uitgevoerde tafereelon en beelden te vorsioren, dat hol, al moest bet, in oveieenstomming met bel dool waartoe hel bestemd was, beperkt van omvang we/on, nochtans in kostbaarheid en knnslwaarde allo gewrochten dier eeuw overtrolTon zou. Sansovino zotte zich aan den arbeid en bood weidia hol plan aan oener plasliscdie veisieiing van hot monunienl, dat niets te wenscbeii overliet ; maar llians bleek bet levens dat do marmer-voorraad door Julius II verzameld op lange na niet loeroikend was. Het door Sansovino verordend beeldwerk eisobio ontzottonde marmerblokken, die zoo onberispelijk blank behoorden te wezen als eenigszins mog(dijk was. De milde l\'aus ontzag kosten noch moeite en bot bet noodige materiaal uil lialio\'s beste groeven, namelijk uil die van Carrara m Toscane, naar de haven van Aneona en vervolgens naar Lorolo voeren, alwaar het door de moest gevierde beeldhouwers en de beste werklieden dier dagen onder de leiding van Sansovino ui boliandeling werd genomen. IJverig word er gewerkt en de l\'ans liet niets onheproeld om door bolooning en beloflen tol spoedmer voorlgang

te prikkelen; zelfs schreef hij eigenhandige brieven aan Sansoviiio, want vurig wenschte hij het kunstgewrochl vóór zijn dood voltooid te zien.

Doch ook Leo \\ zag zijn wensch niet vervuld (v io21). Onze landgenoot Adrianus V! vond gedurende zijne kortstondige regeering nauwelijks den tijd om door de ijekrachtigiug der gunsten, welke zijne voorzaten op den pausc-lijken stoel aan Loreto hadden verleend, blijk te geven van zijne liefde jegens het 11. Huis (v ! ■12:1.

Clemens VII greep terstond na zijne veihelling met geestdriftvollen ijver de onvoltooid gebleven t:iak aan. lioods voel was er gesehied, maar zeer veel bleef er nog te doen over. Hij zond dus den uitstekenden Francesco Giamberti da San (i:111o, RaHaele llaeeio Bandinelli, Nicolo Irihulo en tal van andere vermaarde kunstenaars naar Loreto en weldra was schier al het voor den bouw en do versiering noodige marmer gebeiteld en gepolijst. De wakkere Raniero Nerucci di Pictrasanta werd nu met de leiding der werkzaamheden belast, die het monument met de vereischtc voorzichtigheid, doch tevens ook met den meesten spoed tot de gewenschte voltooiing moest brengen. .Maar ook Clemens Vil zag de voltooiing n\'n t (t lolii;.

Kerst onder zijn opvolger Paulns III (y loW) werd het steenen gewelf op de muren van het marmeren monument gelegd en kon ten jare 1;gt;:58 het prachtig omkleedsi l worden onthuld en den pelgrims wederom vrije toegang worden verleend lot het daarin besloten heiligdom. Nog outbruken er wel is waar vieren twintig ^tamlheelden en de vier bronzen dieren, doeh na een paar tientallen van jaren zouden ook deze sieraden, dank zij der edelmoedige mildlHMd van Gregorins Xlll (v 158») en den volhardenden ijver der kunsle-uaars, de ledig gebleven nissen en ruimten vullen en aan het monument de

Na jaren lang zwoegen was er dan eindelijk een kunstgewrocht tot stand gekomen, dat door de maagdelijke blankheid van zijn onberispelijk wit carra-risch marnier en door den edelen rijkdom zijner welgekozen en keurig ge-beiteldc hei\'ldi\'ii, tafereehm en ornamenten de Maagdelijke Moeder, te wier eere, en de dierbare seliatten tot wier bewaring het werd opgericht, niet onwaardig scheen.

Tiaehten wij ons nu eenigermate rekenschap te geven van het vele dat zich bier te bevvondrren aanbied;, en vooral de idee op te sporen, die den ontwei per der on.anientatie van het monument bij de keuze en de plaatsing ,] r {»• -ld. u in \'al\'ereelen lieeft geleid; hoeveel onze poging te wensehon

moge overlaten, toch zal hot ons, indien wij ons niet bedriegen, welhaast overtuigend blijken, dal dit kunstgewrocht is als een gebeiteld lofdicht tot verheerlijking der H. Maagd en des grondgeheims van ons gelooi\', liet geheim der Menschwording doordringt en bezielt alle de deelen en verbindt ze onderling tot een wel doordacht geheel; terwijl elk deel wederom op zich zelf beschouwd zijn eigen beteekenis heeft, waarmede beurtelings wordt heengewezen naar de voorbereiding, de voltrekking, de gevolgen en vruchten des grondeloos diepen geheims.

Waar zullen wij echter ons punt van uitgang kiezen? — Als men de basiliek binnentredend tot het II. Huis nadert, dan bereikt men het eerst de westzijde van liet monument met het altaar dor Annunciatie. Hr kon voorzeker geen betere voorstelling aan deze zijde des monuments prijken ; elke andere ware hier misplaatst geweest, want den pelgrim moet terstond het groot geheim, waardoor het 11. Huis inzonderheid werd verheerlijkt, worden herinnerd. Op hoe voortreffelijke wij/.e dat hier geschied zij, zullen wij later zien. Doch dit geheim, waarin gelijktijdig geheel do glorie van Maria en geheel de hoop der wereld liggen opgesloten, werd voorafgegaan en gevolgd van gebeurtenissen die Maria tot bet goddelijk moederschap hebben voorbereid en haar daarna tot de hoogste heerlijkheid hebben geleid. Wij moeten dus elders een begin zoeken, willen wij de volgorde achterhalen waarin Sansovino, do ontwerper van geheel liet ornament, zich de alzondcrfijke deelen daarvan heeft gedacht. (I)

Wij vinden dit begin aan de achterzijde, dus aan de oostzijde van he monument. Gaan we dus van hier uit, om er weder te keereu en daarna oordoele men zelf of wij het juiste getroffen hebben.

Aan deze zijde van hot monument lezen wij het volgend opschrift dat volgens den uitdrukkelijken last, van Clemens VIII op hel basement werd go-beiteld. Het luidt:

«Christen pelgrim, die uit godsvrucht herwaarts kwaamt, gij ziet hier In t 11. Huis van I oreto, eerbiedwaardig in de oogen des heelals door goddelijke

(I) Bramav.\'e ontwierp hot architoctonische van het monument; de orii nnantie of keuze en v.m tafcrpflm on helt; M n hieddo door San^viro.

geheimen en do foam zijner wonderen. Hier werd Maria, de allerlieiligsle Moeder Gods ««\'horen; hier werd zij door den engel begroet; hier h liet Ken wig Woord Guds vleeseh geworden. Dit II nis hebben de engelen nil l\'alestina heengevoerd naar de stad Tersalto in Dalmalië ten jare onzes beils 1591, onder de regeering van Pans Xicohuis IV; drie jaren later in den aanvang (\'er regeering van Pans Bonilacins VIII werd liet overgebracht nabij «Ie stad Recanati in Picennm, en vervolgens wederom door de engelen in

een bosch van dezen hemel neergezet, alwaar bet binnen één jaar tijds drie-inaleii \\an piaais vrranderend zich ten laatste hier vestigde. Door de nieuwheid dezer wmidervolle geiieiirtenissen, die terstond do verbazing wekten der l abm ige volken en vei volgens door de groote menigte van mirakelen, die •zijn.\' faam alom verspreidden, verwierf zieb dit allei\'heiligst Huis, \\vei:,s muren, olselioon zij alle grondslagen missen, noehlans zoovele eeuwen lang sieeds lieelit en ongesebci den zijn blijven voortheslran, hooge vereering bij alle natiën.

marmer omgeven ten jare O. H. Iii2a. I\'aus Clemens VIII lieell gewild dal eenc korte vermelding van zijne wondervollr verplaatsing op dezen steen zou worden geschreven ten jare 15%.

«Antonius Maria Gallo, kardinaal-priester der II. IS. Kerk, bisschop van Osimo en beschermer van het II. Huis heelt zorg gedragen voor de tenuitvoerlegging van den pauselijken last.

«Vereer gij, o pelgrim, hier met tcedere godsvrucht de Koningin der Engelen en de Moeder der genade, opdat gij door hare verdiensten en door hare voorspraak bij haren allerliel\'sten /0011, den oorsprong des levens, vorkrijgen moogl vergilï\'cnis van uwe zonden, lichamelijk welzijn en nimmer eindigende zaligheid.quot;

Igt;i| deze beknopte historische herinnering en dit opwekkend woord tot den pelgrim gericht, behoort het breed ontwikkeld tafereel der viervoudige lurplaalsiiui van hel tl. Huis, door Vasari aan den Klorentijn Nicolo Tribulo tocgoschreven. — Ken treilende voorstelling van den zaligen dood der II. Maand vult de ruimte daarboven. De H. Maagd ligt op het sterlbed uitgestrekt; de Apostelen dragen in een ander gedeelte van het tafereel Maria\'s stolï\'elijk overschot gralvvaarts, en de engelen dalen neder om het h. tabernakel, waarin hel eeuwig Woord, de God met ons heelt gerust, om den tempel des H. Gecstes bij uitÈiemendheid ten hemel te voeren, terwijl do .loden, de gezworen vijanden van Jesus en Maria, het sluw beraamd plan om het lichaam der Zalige te roovon ten uitvoer trachten te leggen. Door een onbekenden meester begonnen, werd dit lalereel voltooid door den Bolognees Domenieo d\'Aimo, ook Verignano geheeten.

Ter eeiuj zijde vertoont zich Israels groote proleet en wetgever Muzks, die de komst d(!s Ih\'eren he(d\'l aangekondigd met de voorspelling: «ken proleet zal de lieer uw Cod u verwekken nil uw volk en uit uwe broeders als mij. Ilrin zult gij hooien.quot; (1) Hoven Mozes rijsl het beeld der sihylle ran Samos, aan welke liet woord wordt toegeschreven: «Der niensehen handen zullen den goddelij-ken Koning raken, dien de, ongerepte Maagd zal koesteren in haar schoot.quot; (2)

(I) l\'ropli\'lam do genie tn.i et de fVatribus tuis sictit me, sus. ilabit lilu Dominus heus luns: ipsmn audiivs Deuteron, XVIII 1\'». v

(■-) liuiic poterunt darum vivorum langere Kegem, — Ilnmano quern Virgo sinn inviolata (ovt liit. i n de volgend- spreuken aan de verschillende sihyllen loerre.S\'lin\'Vfn zijn ontleend aan do Shifll, Draculti lgt; S Opsop. Urellan. Parisijs I\'ül\'J. — Volgens Varro, die door (üceru en L u-lantius geprezen wonit ais d»\' in(est ervan-ne in de (Jriokselie en IJomeinsehe mylliolngie, stamt b»! woord Sihiilln van Siobule, een anderen vorm van Iheulmle en lieterkewt guddt li;!. raadsbe*

Ter andere zijde is Bauam gezeten, die Israel willende vloeken, door hooger maeln tot zegen en zaligspreking werd gedwongen : «Rijzen zal er eene sterre ml Jacobquot;, dns .sprak Inj ondanks zich zeiven, «en een scliepler zal zich verhellen nil Israël.quot; (1) De siln/llc van Cumae in l\'ontus treedt daar Imven op met de proi\'elie : «Nederig in alles kiest Hij eene maagd tol moeder.quot; (2)

Hoe zinrijk en gepast deze versiering der oostelijke lacade van liet monument zij overwege de lezer wijders zeil. Wij mogen echter alvorens haar Ie verlaten niet verznimen met een enkel woord liet verhand aan te wijzen, waarin de ge.schelsle talereelen tot de volgende staan. Deze lacade vormt met hare twee voorstellingen als de eerste en de laatste bladzijde, den ge\'illustreerden titel en het slot van het marmeren boek, dat de geheimen en de glorie vermeldt der l.ain etaansclie Maagd en barer nederige woning, liet opsrhrilï met hel lafenrl der vievvowiKjt\' vfipinalsiiKj van lui II. Huis, ziedaar den titel; Mniin\'s inliijf dood, ziedaar het slot des heerlijken hoeks!

Aan bel eerste lal\'ereel uu sluiten zich onmiddellijk de voorstellingen vast, die we thans in de groole vakken der noordelijke facade gaan bewonderen.

Hel eerste tafereel boven de denr, die niet tot het H. Huis zeil\' toegang verleent, maar tot een trap waarlangs men hot dak bereikt en de halnslrade, welke geheel het monnmenl omgeelt, stelt de (jebuoyle der II. Maand voor;

sluit ; dus «tf Sibvllen waren naar ilozn i\'tyinol\'ijle vim Lhii.I;„\'^Icrs dor r.i.idsbeslnitnn Gods. V.in-o t n\'int it tien , zij /.ijii : dft l^ fiischv \\ (i»* l.ihifschr \'!•■ Ihl/iliist hi ■ de i.\'Diinsihe van lt; tmia ol i\'vme in lonif; de l-.nilin isrhfi, d«; licroMin-lst»* van allen; «1«\' Siimsi hr •, d»\' (.unKiiniHc/i van i\'uww* in Camp iiii i. deze b\'-ett»; Amalthea »•!» vcrK.n lit dn»* van li ur n\'j\' ii hot-kHn aan Tarqninins Sni 11 hiiH tt\'gen d^n vollen prijs; df llrllrsfmni ^ ///•. in \'I r •.»gt; igt;tiiquot;»n; de /•\'////\'//vV/r, ili»* te Ancyn prnt\'.\'tfvrdi» . de J hun insilh-, van l itrnr olquot; Tivoli aan dquot; \\iiilt;». — Hoe nuu-iiyk h» t zi| niet eenisfe waarsehijnlijkheid de oersprtink^lijke van ile onderjres\'hoven prtili-tieen der sihyllen te ondnseluMden, /quot;lt;gt; is het evenwel zeker dat VirLrünts en iind^re dilt; liters lt; r eeni^e i tokstnkken v in li\'Mien beuaard, en dat /ij door de kerkv,uiers werden l»esehon\\vii als een middel door de Vui r/.teni^heid ^elteziij.i - ni de aandaeht der 11» niere n op de komst des Vei - ssers tei i hten I»\'-gewijde kunst he it dns liquot;! •• l.-iAistl iir r-eht lt;gt;m den \\\'erlosser, dien de profeten voorspelden .lis den )l\' \\- is, -lor iniild» ! .i\'-r Sihyllen en h irer .-pr -nken Ie kenschetsen als den I\'mcadiir ,lfi mll.rn \\ ^ 1. S \\ ii »!♦ i i v. li-i lih \\Vlll, i:\', . 1 ..u-tantius. I»ivin lnstit. lil» 1,1). I. I \\\'. I n, 11); en ( lemens Alex op t;il vun platteen.

I. Orietur stella f\\ .l.ooh el (\'HMirjet vir^i de Isri. 1 Num \\\\1V 17 (•j) In eunitis hnmilis rastam pro Matre |iuellam-l)eliget.

Wij te» kenen hier v )nr den l- Ian^sf e, lende de namen aan der kunstenaars die de le dden der I t :• t» mi s v!l i ii\'i I\'en ^» l)\'ileld * is van lt; i i iml-iMisla igt;ella l\'ort;i . I!gt;tlinïiii en /gt;»/.- I

zijn van lit Anre!;u J. mlird\'t; l^ims igt; van TwinmaM» I)ella Porta: Jrninins iv «en kniisl^e-wró b( tftD SantoviiK) fwiat, l «• /. «/. Zochar w, Dm i. Malachia* zijn van Sansovino\'s nilsteken* U«.u leerlü 2 Girolamo da Ferrara tr«\'hfeteu ht mf.\\Hen zijn allen v m de lquot; •!gt;! e d-r- h lial\'uila

hol werd begonnen door Sansovino en verder afgewerkt door Randiilelli on llitliiele da Monle !,npo. (I)

ilen,quot; (I); en de llcllcsiwiilisclw sihiillc, aan welke deze profetie wordt toe-Kosc.lircvon : quot;Ik zag wdeei\' in overweging verdiept eene Maagd met uitstekende i\'cni gekroond, want suiclleloos rein was zij gebleven. Haar bestemming en der (jodlieid waardig sciie.nkl zij der wereld een spruil schitterend van glorie, het edel en waarachtig kroost als Hij is des oppersten iJonderaars komt Hij met den staf des vredes de wereld regoeren.quot; {quot;2)

Tnsschen dit en hel voigend tafereel verschijnt DamKl en profeteert; «Zeventig weken zijn verkort geworden opdat de ongerechtigheid worde gedelgd en de Heilige der Heiligen worde gezalfd.quot; (3) Ook treedt er de Phry-ïiischf sihjjUc op, van wier lippen klinkt : «God zelf deed van den hemel dalen in den schoot der Maagd, het kroost door den engel der zalige Moeder verkondigd.quot; (4)

Hel huwelijk der II. Muatji} neemt vervolgens de ruimle in boven den ingang d(M- h. woning. Dit tafereel werd begonnen door Sansovino, voortgezet door Itafaelc da Monte f,iipo, en voltooid door Nicolo Tribnlo. Van dezen laatste is de fraaie groep, ontleend aan de legende dor amandelstaven. De priesters, dns verhaalt deze legende, de priesters, mei de zorg voor de uithuwelijking «Ier tempelmaagden belast, riepen, toen Maria den vereisebten teeltijd bereikt had, allen op, die aanspraken konden doen gelden op hare hand, want daar zij c.eiie erfdochter was, de eenige spruit van Joachim en Anna, zoo moest zij volgens de wel worden uitgehiiwelijkl aan een lid barer maagschap. Er verschenen meerderen, de beslissing was moeilijk, men meende dus eene aanwijzing van den hemel te mogen verwachten. Kik dergenen nu die zekere rechten konden doen gelden zou een amandelslaf gedurende oen bepaalden nacht aan lid heiligdom toevertrouwen , wiens stal den volgenden ochtend bloeiend zou worden bevonden die :\'.ou de door God voor Maria bestemde bruidegom zijn. De ovenge slaven nu bleven allen dor, alleen Jozefs staf was met bloemen en knoppen getooid. In zijn smart over de ondervonden teleurstelling hreekt een der jongelingen zijn staf voor zijne knie aan stukken. Dil tafereel wordt begrensd door bel beeld van Amos den herder van

\' \'\' \'l¹quot;\'¹ \'\' Ivriet filiimi. «t vncabilnr nomen eius Kmmannet. Isaias VU: ii

■ ....... quot;\'•••le- iquot; l#iu, vi-lh\'.vorare I\'m Ham Qnao wbolm mnndo pareret splendcre micauUm

ui\'o, .uslam 11110,1 «■rv.ir-t, honorfl; Progenies .summi specioi» et vera Tonanti»,

•^! l \'lomailes abbrcvialac sunt, ul delcalnr luiqnitas et ungalui Sanclu» Hanc-

Thecue mei den trouwen waclUcr zijner kudde aan zijne voelen. God sprak door zijnen mond: «Te dien dage zal ik liet labernakel Davids herstellen.quot; (I) Boven hem voorspelt de .sihjillc ran Tilmr: «De heilige, .Maagd vennocht ik aan te wijzen, die binnen Nazareth\'s gebied Hem zal ontvangen, dien de velden van Bethlehem zullen aanschouwen als den God in \'i vieeseh verschenen.quot; (2)

liet zou kunnen schijnen als waren de voorstellingen die wij ontmoeten op de prachtige bronzen, deurrn aan deze zijde van hel monuinent niet m overeenstemming met de lalereelen der gcbuorU; en des huwelijks van de H. Maagd. De eerste bronzen deur toch geelt in hare twee paneelen den doodsïrij» des Hoeren in den Olijlhol\' en de cëkskunu te aanschouwen en de tweede vertoont jksiisquot; tocht naak hen KiiiiisiiBUC en lt;le mujimuing. Wat hebben deze; Irenrige tooneelen gemeens met Maria\'s gehoorte en haar huwelijk \' Het antwoord op deze vraag kan niet moeilijk zijn, indien men let op de innige betrekking die er is tnsscben Maria\'s optreden en de Verlossing. Meiden zijn niet te scheiden. Hare gehoorte kondigde der gcheele wereld juist daarom overgroote blijdschap aan, dewijl zij de naaste voorbereiding was lot de komst des Verlossers; en alles wat Maria reeds was van den aanvang at en al wat zij ooit wezen zou dal dankte zij zeil\' aan den in aantocht zijluien Verlosser.

Wie kan er overigens aan twijfelen of hare jeugd, van den school der vrome Anna af en gedurende haar verblijl in den tempel lot op hel tijdstip waarin God haar zijn geheimen raad zon openbaren, gewijd zij geworden aan de overweging van den Messias, wiens komst zij met alle godvreezenden in Israël, ja meer dan een van dezen als zeer nabij zijnde verbeidde. En als zij dan de vernederingen des Verlossers door den evangelist der toekomst, door I aias aangekondigd hoorde voorlezen, als zij den Messias voor haren geest zag optreden in de gestalte «van den meest verachte en den laatste onder do monschen, van den man van smarten, die wist wal lijden was en die een melaalsche schijnen zou, een door God en de inenschen vernederde,quot; Is. L III ; .\'J, i en als haar tevens Daniel\'s ontzellend woord te gemoet klonk : «En na twee en zestig weken zal de ciiiustus (iiciioon woudknquot;, Occidelur Ghrislnsl — Dan. 1\\: 2(1, — welke aandoeningen moeten dan liare ziel hebben bewogen, welk een diep medelijden moet dan baar teeder gemoed hebben vervuld mei de boven allen gez ■gende, maar ook boven allen

0; In ilia dit suscilabu tabmnuulum David. Amos IX II (2) .... Sanctain potui im nstran- Pnellam,

f\'om ipiot quan Nazaraei.s in linibus ilium Qin\'in sub carue Dourn Hothlemitica rura viiit liuiil

lot hot siiKii tvolsl h^lcii lu\'sleuidc, IdckomMi.nc Moi\'dci dcs l.ui^ verlicidon ?

Dc Nliiirr do lnivVquot; lijUs \\v;is hoii\'id, waaroiidcr hel ^nddelijli inocderscliai) vrili^ scliuih\'ii Kun ; liet tijdstip was or waaritp (iod In\'t raadsel der loo-komst vuur Maria uiitliiildo, on haar aan haar /.olven oponhaardo als do uitvorkoroii MooiUm zijns Zoons ; maar wat mooi or thans hohhon omgegaun in .Maria\'s hario \' Wat moet zij liohhon godaclil on gevoeld, toen van hare lippen klonk; ■ Mij ^oscliiode naar nw woordquot;?

Wto poilt de diepten, die zioh hier ontshiiton, don al\'^ronil van Maria\'s dankbaarheid en dien harer algidieele toewijding ? Hen (lod len zoon lo ontvangen, maar dion ten smartelijksten ilood hesteind te welen ! ilooger gunst werd door (iod aan geen strrvehnge ooit gegeven, maar ook ontzettender oiler werd nimmer door een stervolinge aan God gehraoht. Sleelits heenwij/.ing naar het lijden dos Verlossers maakt eeiiigo waardecring mogelijk van hol heldhal\'tige dal er gelegen was in Maria\'s toestemming, die haar dag aan dag met haren goddolijken Zoon zal doen lijden in Gothseinane en doen sterven op Golgolha.

Het was noodig dal er zioh hinlen het II. Huis aan hel marmoren bekleedsel ergens een altaar bevond, op lat de pelgrims, indien hnn getal te groot moeht wezen om allen binnen de h. woning te worden toegelaten, met stichting en „odsvrurbt de II, Mis zoaden kunnen hijwonen. De meest gesehikte plaats voor dit altaar was vanzell do taeado ol\' gevel, die aan het middenschip der basiliek beantwoordt. Het werd daar met zulk een bewonderenswaardig kunstbeleid geplaatst, dat men voor deze laeade slaande zon mogen twijfelen ol\' het altaar daar enkel verschijnt als een gewenschte al\'wisseling der orna-menlatie, dan wel ol die facade werd opgericht lol gepaslen achlergrond voor het altaar; in (\'■én woord, of hel altaar er is om de facade of de laeade om het altaar, llarmoiiischer geheel zoekt men elders tevergeefs.

Hoven hel edel eenvoudig altaar is hel met verguld brons getralied venster van het II Huis zichtbaar, hel, zoogenaamd venster des engels. Oumiddellijk daarboven wordt gtdieel de ruimte lusse-lion do zuilen ingenomen door het lafercel der \\ nuuiiriiilic. Mm oviinr\'s nieest vermaard kunstgewrocht. Wij treden échter thai.- dienaangaande niet in bijzonderheden, want wij zonden ons aan het gevaar bloobte-llen van de aaneenschakeling der verschillende

vooi^tellingen Ie veel uit het oog Ie vorliozon. Later na de volbraelile Iie-sclionwing van alle zijilen dos inoaunieids zal zicli daartoe een geselükle gelegenheid aanliiedeii.

Ter zijde van liet venster onder Sansovino\'s juweel beilelde Kianeiseo Sangallo do Visilalif, liel bezoek van Maria aan Klisaheth en Jim\'ph\'x en Maria\'s iiatiglflf lm iiiier namen Ie lietldeliem. Verwonderlijk tred\'enti is. wederom deze kcuxe. Maria dom\' de boodschap des engels tot Moeder Gods

en Koningin van lienicl en aarde verheven, blijll immer de nederigste der maagden; zij dient bare nirht l lisabeth, en zij gehoorzaamt den Romeinsehen keizer. Ma:ir beii!e veriiederingen zijn haar wederom tot glorie in baren ^oddelijken Zoon. Igt;e beianl des Messias, Joannes de Dooper, wiens gezag door geheel Israel werd erkend, en de volkstelling des lioniemseheii land-voogds Qiiirinns st nven beiden, orsedioon op versejiülcnde wijze, met onwraakbaar gezag de bist orisrlie verseliijiiing van den God nu 1 ons.

Ter linkerzijde der tafereelen is de proleet Ezechiel gezeten. Zijne pro-lelie luidt; «Ik zal ééneu herder verwekken over mijne seliapen, die hen weiden zal.quot; (1) Daarboven staat de sihulle van Delphi, zij zong; «In inaag-delijken schoot ontvangen, zal Hij zonder vader op aarde verschijnen.quot; (2)

Ter rechterzijde verdiept Jkremias zich in de overweging der profetie; «Iels ongehoords schiep de Heer op aarde, eene jonkvronvve he/.ii een zoon.quot; (3) lgt;e Libiisrhc sihijllc jnhelt de toekomst onthullend: «Zie, do dag is niet verre, dal. de Vorst der eeuwigheid, de aarde verblijdend met zijn stralen, de zonde zal wegnemen der menschen. Gerechtigheid zal Hij doen aan allen. In den schoot van de Wereldkoninginne zal de Koning, de Heilige die leel\'l in de eeuwen, zijne rustplaats kiezen.quot; (4)

De proleet Mauuius wijst ons met zijne voorspelling: «I!ijzen zal de zon der gerechtigheid,quot; (Si) en de Pcrsi.sche sihylle met het haar toegeschreven woord : «Door eene maagdelijke moeder ontvangen, zal de groote God uit cene reine Maagd geboren worden,quot; (6) heen naar de verblijdende gebeurtenis ons in het lafereel geschetst, dat daar prijkt hoven de zuidelijke deur des lieiligdoms. Hel stek de aanbkldiiiii der Herders voor.

De koninklijke proleet luvin, op den troon gezeten, de harp in zijn rech-lerliand houdend en met Goliath\'s hoold aan zijne voeten, herhaalt de belorte hem door God gedaan: «Van de vruclii uws lichaams zal ik doen zetelen op uwen troonquot; (7); terwijl de sibifUe van Cnmiie in Italië ter lezing biedt: «Dan zal God den Koning nederzenden van den lioogen Olympus, en de heilige Maagd zal den koning laven dei\' eeuwige heerscharenquot;. (8) Beiden verheerlijken in dezer voege de wereldverblijdende gebeurtenis van Christus\'

/.)) Novum oreayit Domiiius .suptr trrram; fueraina nrcumtlabit virum. Jcnin XXXI. -12

AequiiH • ril lunctis. greiuio R» x membra m linal K-\'L^inae mumli, suii\' lus j » r saeeula viviiH.

geboorte, want zij verbinden liet voorgaand tafereel, de aimlndding dei Herders niet hel volgende dat boven de deur van den Saero (\'.aininu prijkt en de aanbidding lt;lcr IxaiiiiKjen le aan schouwen geelt.

met de aanwijzing; quot;/,ie, ik zal mijnen dienaar zenden, den Opgang, /lebier den man: De Opgang is zijn naam !quot; (1) En de Krithinsrlte sihylle

li Eitc ego adducam servum tmuiu Oricntem. — Kwo. Vir: ürien» uoni.\'n i-ius Zaïh lil-8; VI : 12.

juiclil mot Zacharias inslominciul, de toekomst als tegenwoordig aanscliou-wend : «Ik zie llciu, (/ods Zoon, die zich neerlioi uit. don lioo^e ! . . D : edele iiui;i:^I v.m lli\'hreeuwscli geslaelit. zal Hem sehenkeii. De spruit zal hij wezen eener iMoeder-.Maagd !quot; (I)

l)e bvoiiïfn deur van den /nidelijken ingang der li. woning draagt in haar |iiaelilvolle |iaiieelen de voorslellingen van hel (jchriin dei Mmschwoidinij (1,\'s iruinijni W\'oonls en der iji-booiic des Zalifimalurs; de bronzen denr van den S. Camino stelt in hnar twee tafereelen voor de aunbiddiiuj ilei Wijzen i \'! het (uiddelijk Kind .lesin te midden der leeruren ut d\'n tempel. Hel herhaald optreden der Wijzen vindt hierin zijne verklaring dat m de gebeitelde talereelen de herders tegenover de koningen werden gi steld, terwijl hier de wijzen ml hel lleidenseh Oosten optreden tcgenovei de wijzen Israels.

Indien men alles, wat aan den znidergevel des monnments, zoo op den marmeren wand als op de metalen deuren werd voorgesteld, samenvat, dan mag de bedoeling des ontwerpers aldus worden vertolkt : Do in het vleeseh verschenen, door de profeten voorspelde en door de Heidenen verachte Kinmantiël, de goddelijke Zoon der Maagd, moei gehuldigd en aangebeden door allen; niet slechts door geringen en aanzienlijken, armen en rijken, onderdanen en vorsten, in één woord door alle standen en rangen van elke maatschappij, maar ook door allen, die zich in liet bezit verheugen van eenige wijsheid ol\' zich daarop beroemen, zij moge van hoveniialnniiijken ol bloot natuurlijken oorsprong wezen en uit Israel of daarbuiten herslannneu.

Kn liicrmcde zijn wij tol ons uitgangspunl teruggekeerd eu hebben wij wederom de oostelijke l\'acade ol\'den oostergevel bereikt. Op waardige wijze -hul hier bet reeds door ons opgemerkt lalereel van If/nV.v heilii/en doiid de prachtige reeks van kunstvolle voorstellingen, die, gelijk de aard van hel H. Huis welks bescbermend oinbulsel zij versieren eischt, aan het tijdperk \\an Maria\'s leven, dat Jesus\' openhaar leven voorafging, behoorden ontleend Ie worden. Maria sluimert er, van apostelen en godvreezenden omringd, haren zachlen doodslaap in. en de engelen dalen neder boven haar sterfbed en snellen loe om de Woontente des eeuwigen Woords te vergezellen op haren gloi ievollen lueht naar rlen tempel des hemels. Inderdaad, wel een waardig besluit van al het. heerlijke wat, wij zagen! Maar ook tevens eene stille en dringende verinaning tol nederig geloof, in de wondervolle ver-

plaatsing van Nazarelh\'s heilig Huis! Wal toch Kon Hem, die .Maria heelt toegerust mei de keur en don overvloed zijner genaden, die haar lieell voor-liereid en verheven tot de waardigheid van het goddelijk moederschap en hare zalige ziel, vereeuigd met h.iar verheerlijkt lichaam, ten tweeden troon zijns Rijks heelt geleid, wat kon Hem, die op waarachtig goddelijke wijze steeds heelt geijverd voor hare cere, heletten om ten bekwamen tijde haar en zijn stoll\'elijk Huis aan de handen der ongeloovigen te ontvoeren en het den chrisleneu van het Westen te sclienkcn tot belooning huns gcloofs, tot opwekking hunner godsvrucht en tot onderpand van zegening? Inmiers, «hij God is geen woord onmogelijk en de .Vhnachlige doet alles wat Hem hé-haagtquot;. Quia nou (\'ril impoysibih\' apud Ileum omne Vrrbuin. Omnia (|UlU^-(initiiue voluit fccit. I.uc. I: ;i7 I\'s lt;AII1 :

Kiezen we nu, na de rijk gebeitelde wanden in hunne bijzonderheden te hebben beschouwd, een gunstig gezichtspunt, om den indruk van geheel hel monument, gelijk het daar staat in het hart der basiliek onder den trotscben koepel, ten volle te kunnen genieten. Dat gezichtspunt behoeft niet lang gezocht te worden: bet ligt in het mtddelschip der kerk. Wij plaatsen ons dus tegenover den westergevel degt; monuments en vinden nu tevens gelegenheid om, gelijk wij voornemens waren, eenige meerdere oplettendheid dan straks geschieden kon aan Sansovmo\'s meesterstuk te schenken. (1)

lïoven het eenvoudig doch kostbaar altaar, dal daar voor ons staat en zich met zijn trappen op de meest natuurlijke wijze uit hel hasemeul der westelijke larade ontwikkeld heelt, als ware hel daaruit gegroeid, vertoont zich het welbekende venster des engels^-. Hier boven nu spreidt zich bet vermaarde tafereel uit der Amimrialii\'. Geven wij den gevierde» Vasari, een kunstrechter van onbetwist gezag, het woord en vernemen wij hoe bij ons de voorlrenelijkheden van dat meesterstuk schelst.

„In dat gedeelte der faijade, d is schrijft hij, waar de inecsle ruimte beschikbaar wüs, daar heeft Andrea Sansovino den engel Gabriel, die den groet brengt aan de li. Maagd, mei zooveel

(1) Tot ons leedwezen konden wij geen photographic van het monument in rechte lijn, nit het middenschip der basilb k geilen, machtig worden. De photographic nf liever de gephotographeerde teekening welke liet. monument en den koepel voorstelt, gelijk zij zich vertoonen als men in het noorder zijs.hip staal, biedt dit voordeel dat zij twee zjjden van het monuinent doet zien, doch daarmede gaal dan ook het nadeel gepaard dat de vele gebroken lijnen den kalmen ernst en de imijcsteit van het geheel niet, genoeg doen uitkomen. Van de vier zijden des monnments is Blleen de westerzijde en dus mede het tafereel der Annunciatie gephotographeerd geworden.

boveiMwrJsclic blt;;vallisheid gubcitcld dat men zich niets scboouevs kan voorstellen. I)i H. Maagd luistert met g.-»|.aimcii aaudaibt naar den groet; de engel buigt njn knie en /.00 hemelsob is zijn gestalte dat men twijfelt of bij van manner zij, bet is als boorde men bel Iquot; van zijne lippen liomeii, (Jabriél is vergezeld van twee engelen in vol relief, zoodat zij gobeel \\aii den

a .\'orgri . 1 zijn lo.sgeuiaakt; de eeue gaat a; liter hem, eu de andere s bijnt te vliegen Tegenover d\'.\'ii aartsengel vertoooen zich een weinig hooger tegen den wand van een gebouw twee andere i\'. ge.r:, deze lijn in dier vr^e met den beitel aan alle zij\'ler. bewerkt, dat het is al» zweefden ïij Oj. ft.e in de vrije lm hl drijvende wolk. A- htcr den aarlsengel verschijnt in de boogte de

Ktiuwige Vader, gedragen door een groep van engelen in kindergestalten, die nanwrlijks het marmer raken. God de \\ ider zendl, langs een van hein nitgaamieu marmeren straal, den li. (Jeest; de straal is evenals de duive die hij draagt volkomen van den grond des tafereels gesdieiden en met begoochelende natnnrlijkheid streven beiden naar Maria heen. Hoe fraai en lijn bewerkt de nift bloemen gevulde vaas zij, door Andrea\'s vaardige hand hier geplaatst, van wat kiesvhen smaak en keurige kunst de wieken en het hoofdhaar der engelen, de gehiatstrekkeu en de draperie d«\'r versi billende figuren, in lt;^sen woord alle bijzonderheden van dit doorwrocht tafereel getuigen, is met geen besr.h rij ving weer te geven. Dit goddelijk werk kan niet genoeg geprezen. In waarheid \' lift was niet mogelijk voor deze allerheiligste plaats, etinmaal liet. huis en de woning der Moeder van Gods Zoon, ergens ter wereld edeler, rijker en schooner tooi te zoeken dan daaraan door Hramantes an hitectuur en door Sansovino s scnljiture werd geschonkt n. Wat toeh kunnen de kostbaarste edelgesteenten en de zeldzaamste Oosterse lie parelen beteekenen in vergelijking met de hooge voortrellelijkheden die hier schitteren ?ⁿ (I)

MiddclorwijI ons oog mei welgovnllen rusl op do cdelo lijnen v:m het blanke manner en eigen aanselionwing ons overtnigl dal Vasari\'s lol\'aan het gesehelst tal\'ei\'eel geschonken niets overdrevens heelt, treden ons onwillekeurig eenige dichtregelen van Dante voor den geest, die als de voorspelling schijnen van hetgene de Florenliinschc kunst eenmaal met hamer en heitel in hel, Tos-kaansche marmer wrochten zon en hoe ze een ideaal, door Italië\'s grootslcn dichter in zijn Purgalorio gezien, op de treilendste wijze te l.orelo zou verwezenlijken. Dante nu bevond zich in het vagevuur en zag daar een bergwand van marmer met beeldwerk versierd. Wat bij in zijn dichterlijke verbeelding aanschouwde, beschrijft bij aldus:

«Ken muur ontwaarden wij van \'t blankste marmer, met beeldhouwwerk dat Polycletus\' kunst, zelfs de naluur beschaamde. De engel daalde er met hel raadsbesluit des eeuwenlang betreurden vredes, waardoor de vloek werd opgeheven en weer des hemels deur geopend. Hij trad daar voor ons op met zooveel waarheid, zoo edel ongedwongen was zijn houding, dal hij niet scheen een zwijgend beeld te zijn ; neen, gezworen zoudt gij hebben dal hij zijn Avi\'! sprak. Uier toeh, in \'i marmer uilgebouwen, verscheen ook zij, die met den sleutel van baar woord den schat ontsloot der Hoogste Diefde. Gelijk in \'t was bel zegelbeeld zich toont, zoo stond op fiaar gelaat liet heilvol woord te lezen : /ichicr des Ihi\'icn diennres, Kece ancilla Uomini Iquot; {i}

li Giorgio Vasari, t lt;■ rite tht inn /niiiin ■\' nhon fd urc/nh\'lti V itü fli A ndiia SaiiMj S\' ino^

1\'2) Lass li non eran mossi i pic uostri amo, «iuivi inlaglialo in un atto soavu,

Unami 10 couobbi ouulla ripa iiitprno, (\'hgt;■ non scmbiava iiniiia^mo cho (a I¹

U\'inlasli (ai, i:hn non pnr Tolu lrto, Ch\'ad aprir I nlto amor ïolse la chiave

Hel SI. Huis, dut (i;i:u^- wc^sclmilt hinnon liet edel monument is, ^ij gevoelt liet terstond, het middelpunt der prachtige zuilenhal, die daar in het hart der basiliek zich verheft en met haar vier trotsche hoofdbogen en de vier versierde wanden, door een gelijk gelat kleinere bogen gedragen, de kroonlijst torst, waarop de acht muren van den koepel rijzen om in een prachtig verlicht gewelf te eindigen, dat met eene lantaarn wordt gekroond.

De smaakvolle en zinrijke versieringen, die hier allemoge aan wand en koepel prijken, werken allen samen tol verhooging van tien luister des luoiuiiDriiis, dal, dank zij het overvloedig aan alle zijden door de hooge en mime ramen neerslroomend licht, steeds met zijn blanke linlon al het overige blijlt beheerselien.

Wij zullen de versieringen niet in de bijzondeibeden nagaan, slechts ter loops wijzen wij eenige daarvan aan. Alle bogen, zoo gi-oolore als kleinere die den koepel schragen, zijn met Iresco-sehilderingen getooid ; in de ruime vakken boven de vier lagere bogen werden engelen geschilderd. Op de acht zijden des koepels boven de eerste kroonlijst prijken naast de vensterramen ligiiren die verscbillcnde deugden voorsiellen. Üoven de tweede ki\'oonlijst, die bet gewelf des koepels ondersteunt, staan de acht kerkleeraren op gouden grond, aan wier voelen zrslien engelen zweven, die de wapenschilden lionden van Pausen en kardinalen, l eschermeis en weldoeners der basiliek. Hooger in bel gewelf zijn twee koren van engelen in twee kringen boven elkander geplaatst, die met speeltuig en zang God en Maria verheerlijkend len laalsle in bet diepe luelitrnhn het staiend oog onlgaan.

I)e samenwerking dor tallooze deelen van dit liarmoniscb geheel wordt nergens gestoord, altijd ontgli|it n onwilh\'kenrig een woord van lof als gij dit omvangrijk kinislgewrneht ontleedt en wederom samenvat. De rijke ver-.seliiMdenbeid en de afwisselende speling van lijnen en tinten leiden nimmer de nand.icht af van de hoold/.aak, maar voeren ze immer tot haar terug en doen ii telkens met iDeuemeiid welgevallen het wel doordachte, het jiiigt;i berekende, bel redelijke dal er beerscht in bet geheel en al zijne deelen %\\ lardeeren en genieb\'ii. /,00 ergens dan heeft hier de kunst haar dienende roeping vervuld, nm hel II Muis fel inonument; om bei pracblig momi-ineiil 1^ de zuilenhal met haar koepel; 0111 de zuilenhal, die bet H. Ilms omgeeft en die hel oveiwejlt met den inaeliligen koepel welken zij draagt, zijn al tie versieringen i n is geheel de basiliek.

De eeiilieid, die liior ontwaart en die gelijklijdi^ uwen geest voldoet en uw oog verkwikt, wekt dos te meer uwe bewondering, indien go bedenkt dat noeii do koepel met zijn zuilen en bogen, noch do kerk van den aanvang zóó werden opgetrokken als zij thans zijn. Ten jare 4526 toch, onder de regeering van Clemens VII, dreigde de koepel neer te storten en hot II. Huis onder zijne puinon te begraven. Hetzij nu aanvankelijk de grondslagen niet diep genoog waren gelegd of dat er allengs scheuren waren ontstaan in do lagen van den berg, hot leed geen twijfel ol men had hot ergste te vreezon. Oolukkig werd er een kunstenaar gevonden die in zijn vindingrijk brein on in zijn ongewone wilskracht, middelen tot redding bezat. Deze was de vermaarde Antonio Pieconi da San tiallo. Met een alios (Inrvondo koonheid schoorde hij de bogen van den koepel, verving hij achteroenvolgons de muren en zuilen van de gehoolc basiliek, vernieuwde hij allerwoge de grondslagen, versterkte hij do muren, verzwaarde hij do zuilen en gat hij der kerk een geheel anderen vorm, eu dit alles mol zulk een verwonderlijke juisiboid in de even red ighedon als ware zij oorspronkelijk zoo ontworpen geworden. De oordeelkundige Vasari weet dan ook niet in genoegzame mate de slonte en welgeslaagde onderneming van dezen architect te voiiieiïon. Hij geelt hom don volgenden vvelvordionden lof: «Antonio Sangallo heelt met zijne kunst als een doode in het leven teruggeroepen en iris vorrichl wal onmogelijk scheen. Mom dankt de heroeinde tempel betere gestalte en moor bevalligheid dan hij to voren bezat en de hoop op een de eeuwen tartend leven.quot; (1)

Hoe gaarne wij oiize beschrijving van l.nreto\'s heiligdom met den laatst ontvangen en goschetsten indruk wildon eindigen, toch oischl de volledigheid en de band die alles wat hel 11. IIuin omgeid\'t d:i;irinode ten innii;sli vei bindt, dat wij althans een vluchtig bezoek brengen aan de kapel ol zaal waai do schat des heiligdimi:; weidt bewaard en tec loii|igt; de sacristiecu on do talrijke kapellen aanwijzen die in een schier onalgcbroken reeks langs de muren der basiliek, de westelijke alli en nilgezonder.l, ne t limine altaren en versieringen prijken.

(li V.Hari, \\ iie dei pittori, otr. ji. Ill — I) /.»\' vt-rciiaanU\' arlt;hit\'t t - l.Vttl , oi.t . t,lt;1c

/ in li.i.nu aan zijn our» «mi itorciHM\'strr (liiiliniio (i ianilnTt«li»¹ zii h gt;.»i» lt;ialilt;» li»\'!\', i i.ir (• i

....... 1« r door h«\'in l»i) dft Porta San (iall ■ tr I Iohüh lt;■ gt liouwd. Antoiip» S\' iiouk aan 1 tal;«

v. lt;;• lt; i.1 !.rru.. jut van Oivioto. Mi O li M •¹ ii tr 1 ij k ..il van aud\'ii\' K m a ••! 1,-u.

H. Misse, die zij in hfl II Muis oi\' aan liet allaar dor Aniumcinlic weiisciien op te dragen.

I czo saerislio vorleont toegang tol den trezoor on bezit Lal van kostbare schiidersUikken, waarvan wij slechts de vooriiaamslo noornon. Zij zijn ; een piachtig talereel voorslellend ecue ijDiIrtuchtiije, aanziciilijLt\' vrouw kin tieren onder ui] :eit(l \\:iü Guido Heni; dt\' II. Fainilie aan den huiselijken diselt van Vnlonio Alli\'^n da (^orroggio; de II Maagd in (jeiuifien Iwudinij mei hel god-delijk Kind voor -Aeh van Andreas del Sarto.

I\'.on zware met ijzer beslagen en van talrijke grondels en sloten voorziene deur geelt toegang tol de zaal ol\' de kapel van don trezoor In sala of cajiella del le.snro. Zij werd gebouwd m 1618 onder de regooring van Paulus V. Kene verzakking in don bodem veroorzaakte ook hier sedert dion tijd schou-ren in de imiron on dreigde het gebouw met instorting; de grondslagen werden echter gelukkig in tijds vernieuwd en versterkt en de schade door hel M-hil lerwork golodon nagenoeg volkomen hersteld.

(iohool hot goweir van do langwerpig vierkante zaal is door hot penseel van (Ihristoforo Roncalli dalle l\'omeranze, gemeenlijk kortheidshalve sleehls l\'omeranzio genoemd, mot IVesco-sohildoringen hodokt, die in oen reeks van uilimmtend bewerkte tafereclen hot loven der II. ;Maagd en hare glorie schotsen.

Volgt men rechts van den ingang al hol lager gedeelte des gewoll\'s met het oog dan ontwaart men terstond hol keurig geschilderd beeld van do sibylle van Cumae in Campanir en daarnaast de yeboofle der II. Maagd; vervolgens verschijnt Uavid in geestverrukking vorkeerend onder den invloed dor goddelijke inspiratie en leidt ons tot Maria\'s opdracht in den tempel. Ho l\'.rilbroische sibylle gaal het laiwelijk der II Maagd vooral\'. De proleet Isaias en de sibylle van Cuma in lonië vormen den overgang tot do \\nnuneialie. Koning Salomon en de sibylle van Samos wijzen hier naar Maria\'s bezoek aan Etisabelh. I»e prol\'cct Oseas vestigt de aandacht op de vlucht naar iïgypte. De l\'ersischo sibylle staat voor bot lielelijk talereel van Jesus\' wedervinding in den tempel Ie midden der leeraren. De proleet Alalacbias en do 1\'inygische ^s\'\'¹ \\11\'¹ woi\'ilrn gevulgil dooi \'Ie voorstelling \\:in den dood der II Mnogil.

I.n riiidolijk besluit do l\'roleot der opstanding, do li. m:in Job, geheel do ri\'eks, dio gelijk wij zi\'iden, uitgaat van de rrehterzijde dos iiigangs en van daar tings lu i benodi-nst. gedeelte dogt; gowelts voortloopt totdat zij eindigt aan de linkerzijde \\an den ingang.

Het bovenst gedeelte van liet g(;\\veir vormt drie velden ol\' vakken. In het middelvak ziel men Mnriit het verluien omiingd van tahijke enyeleii. in liet vak aan den ingang is de iilorierolle ten hemel opneininfi van Miimi, en in lu!t vak bij bet altaai\' Maria\'s kruniiuj in den hemel voorgesteld.

liet altaar dezer prachtvolle kapel is geheel van marmer. De zuilen, nil massief Veroneesch brokatel, een kostbare geel en paarscb gevlamde steensoort, gebouwen en met sneeuwwitte kapiteeleu gekroond, vormen de waardige omlijsting van I\'omeranzio\'s nitinmitend tal\'erecl, dat Christus voorstelt min

Niel minder dan negen en zestig Iraai bewerkte noteboomen kasten omgeven de kapel of zaal aan alle zijden, /.ij zijn een geschenk van kardinaal Maria Gallo van Osimo en hebben i)()ö,00Ü lires gekost. Dezellde edelmoeilige besebermer en weldoener der b. woning lieelt bovendien aan den bouw en lt;le versiering dezer kapel de aanzienlijke som van 113,000 dukaten besteed.

Welke onschatbare rijkdommen eenmaal in deze kasten bewaard werden, getuigt de inventaris daarvan door Don Vincenzo .Murri in 1792 opgemaakt; deze vult niet minder dan bladzijden in groot quarto en wijst nagenoeg met eiken van zijn lijn geschreven en dicht op een gedrongen regels een kostbaar of zeldzaam voorwerp aan. De Revolutie, die de beiligscliennende hand aan het H. Huis sloeg, voerde alles weg wat zij hier vond en rooide zelfs de glasruiten waardoor de edele gesicenlen en gouden kunstwerken legen bet stol beschermd werden. Men liet cr slechts de ledige kasten en lt;le fresco\'s.

Doch sterkei dan de verwoesting en bet zegevierend geweld is de liefde lt;ler Christenen jegens God en zijne Heilige Moeder. Al werden de schitterende monumenten van geloof en liefde, door de teedere en edelmoedige godsvrucht der geloovigen uit alle landen der wereld en van alle rangen en sianien der maatschappij, gedurende schier vijf eeuwen aan deze schatkamer ter bewaring toevertrouwd, de buit der Hevolutie, al werden zij gerooid en weggevoerd, vernield of verstrooid, nauwelijks was de Hevolutie gebreideld, ol nieuwe oilers, nieuwe kostbaarheden vloeiden weldra herwaarts; en zóó talrijk en zóó prachtvol schitteren zij u uil de welgevulde kasten te gemoet, dat gij het onverklaarbaar acht, hoe dit alles binnen den korten tijd van nog geen tachtig jaren bier bijeen kon worden gebracht.

negen en zestigtal kasten, waarvan er gt;lecliis ééne ledig is gebleven, worden bewaard, zullen wij den lezer en ons zciven besparen. Noemen wij slechts het een of ander van \'t gene onder den inhoud eeniger kasten meer bijzonderlijk do aandaclu wekt.

In kast iiquot;. merk! men op: een diadeem van !• ametliisten, 17 robijnen en eene menigte diamanlen, het is een geschenk, door de koningin van Spanje in l^Ui aan het heiligdom vereerd; een collier van i:^jlt; groote amo-thisten en brillanten, benevens een kruis gevormd uit II brillanten; deze sinkken wijdden in 1S26 tsvee Sardinisehe prinsessen aan de H. Maagd, waarvan de eene keizerin van Oostenrijk werd en do andere koningin van Napels; oen geëmailleerd hart met amethisten omzet; decoration van vor-schillendo ridderorden ; een diamaiUen kruis mol turkooizen en gouden keten; eene roos van 29 diamanten en wijders talrijke voorwerpen van waarde.

In kas iiquot;. 31 bespeurt go onder een monigto van gouden ringen mot diaiiianton en snoeren van W lot 110 parelen, oen prachtige Oostersehe parel uil den omlen schal tics hoiligdoms alkomstig, die Pius \\ll in 1804 mocht terug verwerven. Ken parelvischer vond dit kostbaar kleinood in do Indische zee; tot zijn verbazing ontwaarde hij dat zich in do parel eene niet onduidelijke voorstelling vertoonde van do II. Maagd op do wolkon gedragen wordende en het goddelijk Kind Jesus in hare armen houdend. Ho vrome en odolmoodige vinder van dien dubbel kostbaren schat bood dien der li- Maagd van Loreto ten geschenke aan.

Nquot;. Uii. Deze kas prijkt mol drie gelortegoschonken der drie laatste Piussen. Pius VII schonk ecu zilver vergulden kelk don IN Mei 181 i, na zijn terugkeer uit Frankrijk. Up den voel daarvan leest uien deze inscriptie: pms VII, Paus, heeft toen hij op den teostdag van 0. L. Vrouwe Boodschap de vrijheid had herkregen en uil Frankrijk naar Home was wedergekeerd, na m bet II. llui-gt; de 11. Mis te hebben opgedragen, dit geschenk tot blijk ou onderpand zijner vereering en dankbaarheid dor II. Maagd aangeboden.quot; Naast «lezen kelk staat een andere van gedegen goud mol minder wegende

dan O .......1, door pins Vlll der H, Maagd toegewijd. Hij draagt tol opsclirifl:

„Der Allerheiligste M.iagd en Moeder Gods wijdt Paus Pius Vlll, Picener van geboorie, dezen gouden kelk wegens de uitstekende weldaden, hem in het II. Huis van Loreto gesehonkon. In het l⁰ jaar van zijn Pausschap.quot; Do derde kelk van gedegen, geëmailleerd goud, een kunststuk van zeldzame waarde en i pond wegend, werd door Paus Pius IX in Mei IX\'x aan Lorelo s

heiligdom gesclionken, toen liij gedureiKle zijn verblijf ahiaar viermalen de li. Alis ia liel H. Huis had opgedragen.

Denk u nu de overige kasten gevuld met kelken, monstransen, ciboriën, kruisbeelden, reliquaires, wijwatersvaten, lampen, kandelaren van goud of zilver; rijk geborduurde en met edele steenen bezette bekleedsels en gewaden; een onnoemlijk tal van colliers, armbanden, hangers, schitterende in den glans van diamanten, smaragden, robijnen, topazen, granaten; stel n voor boe er in sommige kasten inenigweiT zeer omvangrijke liguren prijken, die nu eens den Allerbeiligsten .Vaam Jesus, van stralen omgeven, dan eens hloenivazen voorstellen en enkel werden gevormd door kunstige schikking van tallooze geoiïerde gouden ringen met hun kleurrijke steenen ; en gij zult ten minste eenigermate in staat zijn gesteld om met ons te erkennen hoe heerlijk bet ter Sala del Tesoro blijkt, dat de heillooze storm der IKquot; eeuw, wat bij ook hebbe vernield en verwoest, de liefde tot de H. Maagd van l.oreto in de gemoederen der Katholieken niet heeft kunnen nitdooven, en om onze hope te deelen dat die liefde ook in de toekomst immer zal zege-vieren, indien, wat God verhoede, nieuwe wellicht minder ruwe, maar listigere en sluwere aanslagen tegen de thans hier aanwezige schatten zomh n worden gepleegd. .Ir/ua\' mulla¹ non polucnmt e,vstiiigiu\'re chanlalcm, nee llumina ohnwnt cum ! Cautie. VIII : 7.

Wij verlaten den trezoor om wederom door de sacristie been, die der bezochte zaal als tot voorportaal verstrekt, de basiliek te betreden. Maar zullen wij nu de twaalf kapellen der zijscliepon, de zes der transept, en de (//ie der apsis, dus gezamenlijk een aantal van een en Iwinlit/ bedragende, en bovendien de twee sacristiën, die met de reeds bezochte een drietal vormen, één voor één gaan zien om er de mozaïeken en fresco\'s, die er allerwegen het oolt;; verrukken en den geest voeden, te bewonderen \'! Wij meenen den lezer dienst te bewijzen met ons bij een tweetal te bepalen.

Wij kiezen dan vooreerst hij wijze van voorbeeld in het koor of de apsis slechts de middelste van de drie daar aanwezige kapellen, het is de //, Sa-ddinenls-kdiiel. Tegen den achtermuur dezer kapel prijkt een mozaïek den II. I\'hi lip]) us Afii voorstellend, volgens een schilderwerk van Guido Reni. Aan de evangeliezijde wordt in een Iresco hel II. Misc/frr verheerlijkt. ltaartegei:o\\er vertoonen zich (\'.mljuCil van llouillon en Tunned gewond Ier nederliyfiend. Dit tafereel werd den vermoedelijken schilder l\'ietro lienetiii.i \\\'in (.ortona blijkbaar geiuspiieerd door de prachtige versen waarmedi! lasso

Tanoreds strijd tegen Aryani heelt geselietst. Hij legt den gewonden held, den volgenden wenseh op de lippen: «Breng mij niet naar mijne tent maar naar de koninklijke stad van David ; de plaats waar de oiisierlelijke Mcnsch i» gestorven zal mij den weg naar den hemel gemakkelijker maken.quot; Wel mocht in hel heiligdom, ter eere van Nazareth\'s H. Huis opgericht, de edele Tancred worden herdacht, die zooveel tot verhetUug ven (ialilaea\'s bloem heelt gedaan. Twee kleinere Ireseo\'s geven dichter hij het altaar ter eene zijde : iMcolaus Franyipani den houw ceiwr kerk yelaileml Ier plaatne waai het II Huis in Dalmnttè verwijhle, en ter andere zijde ; de verschijniny der II, Maayd aan den priestei Mexauder, te aanseliouwen.

Begeven we ons thans naar de andere kapel, die wij bezoeken wilden. Gij moogt echter even van uit de verte het gral\'monument begroeten, dat werd opgericht ter eere eens verinaanlen tooneelkunstenaars, die jaren lang als maestro della Capella-Musica der basiliek fungeerde en bij zijn dood zijne muzikale werken aan het heiligdom vermaakte, liet opsilnilt dlt;iai onder do buste van C.arrarisch marmer schijnt ons zoo passend en klassiek loe dat het tot uk;rbeeld kan verMrekken. Wij lezen slechts de eerste regels: v(Jui aspellano il suono ilell\' ainjelica liomba Ie ceneri del Cav. Luiyi Veeelmlli aulore iiisiifné di quot;acre urmonie. «Hier verbeidt der engelen bazuingeschal de üsselie des vermaarden toonkunstenaars den (lavaliere Luigi \\eecliiotti .

Wij hebben mtusscben de basiliek in geheel haar lengte doorsneden en zijn tot de laatste kapel aan den ingmig in het linkerschip genaderd. Hel is de doop-kapel, ol het baplislerium. Eene onverschoonbare nalatigheid zou het wezen indien we aan de ongemeen prachtige doopvont, die zij bevat, en aan haar passende versiering , alvorens de basiliek te verlaten, niet eenige woorden wijdden. Zij is geheel van gegoten brons en hoert niet minder dan yü.üOO IVanken gekost. De muren der kapel zijn door Duineranzio met Ires-co\'s beschilderd. Men ziet er in de hoogte God den Vader verschijnen van engelen omgeven en beneden kronkelt zich de Jordaan.

Beschouwen wij met eenige oplettendheid de in alle opzichten merkwaardige sunt. Zij bestaat uil eene vaas die gedragen wordt door vier engelenbeelden. Boven de vaas verheft zich de Voorlooper des lleeren den Verlosser doopende. Aan en om de vaas vindt men alles voorgesteld wat er in bet Oude en Nieuwe Verbond betrekking heeft op hel doopsel.

Aan ile voorzijde van bel piianiidale deksel der vont, dat den Dooper draagt, vertoont zieh .loannes predikend aan de hoorden van den Jordaan ;

onder de luisterende menigte merkt men een alleraardigste groep op van kinderen, die door nieuwsgierigheid gedreven, om beter te kunnen zien wat er gaande is in de hoornen kleuteren. Onder dit tafereel leest men : l\'iigite hue a ventura ira; «Vlucht herwaarts voor den nakenden toorn.quot; Rechts van dit vak ziet men een ander met lt;le besnijdenis des 1 erlossers, daaronder staat: l\'raestal cordis eircumcisio ; «Beter is de besnijdenis des harten. Aan ue linkerzijde van Joanucs\' prediking wordt Aaaman de Sijnër van zijne melaalschheid genezen door den jiwleel lüiteus. De profeet gelastte hem dal hij zich zevenmaal moest wassehen in den Jordaan ; de spreuk daaronder luidt: Olim septies, nunc seniel; «Eertijds zevenmaal, thans eens.quot;

Aan de voorzijde der kom of der vaas treedt de Verlosser op, dien de priesters en rhaiisaeen wilden sleenigen. Den tempel verlatend en zich met zijne apostelen buiten Jerusalem begevend ontmoet hij den blindgehorene: Hij legt aarde met zijn speeksel vermengd op de oogen des blinden en zendt hem naar den vijver van Siloc, alwaar hij zich gewasschen hebbende In i gezicht erlangt. Rechts van dit tafereel vertoont zich de vijver van lielhsaida buiten de Schapenpoort te Jerusalem ; de zieken liggen er rondom den vijver en verbeiden de komst des engels, die bet water in beweging zal brengen om aan ééuen bevoorrechte de genezing te schenken. Links van den Verlosser en den blindgeborene ontmoet de II. Duiken l\'hilippus den éunuehus der Koningin (\'.andave die de profetie van Isaias leest. De 11. Diaken beslij^l den reiswagen en verklaart hem de plaats: «Als een lam is bij tei sla» lit-hank geleid.quot; Weldra is de eunuchus bekeerd en wenseht bij gedoopt te worden. De paaiden, die met den wagen voortijlen naar den stroom, zijn zoo meesterlijk bewerkt dat men wanen zou als zag men ze rennen en als bewogen zich de wielen van den wagen.

Aan de hoeken der kom staan vier keurig gegoten beeldjes, die de wondervolle uitwerkselen des doopsels te kennen geven. Een hunner stelt het Geloof voor met bet devies; Nescia falli; «Het kent geen dwalen.\' Hel tweede beteekent de (looit met het hijschrift: Nescia llecti; quot;Zij kent geen wankelen.quot; liet derde is de (jefde en voert de spreuk: Nescia scindi ; «7,i| kent geen scheuring.quot; liet vierde verbeeldt de \\ olhardinij ; dit beeldje heeft een bond en een schedel naast zich, als symbolen der trouwe tol in den dood, met de legende: Nescia frangi; «\'/ij kent geen breuk.quot;

Ouder deze beeldjes /.ij\'i kleine ovale schilden geplaatst die de doopvont toeeigcncn aan de keik van Loreto. In die gt;childen toch wordt achtereen-

volgens in vier kloine tafereeltjes voorgesteld : hoe het H. Huis over de AJrialische zee werd gevoerd, daarna in liet boscli liandiroia, eenigen tijd later op den heuvel der broeders, en ten laatste ter plaatse, waar het thans staat, werd neergezet.

Hoe noode wij liet weidsch tempelgebouw verlaten, dat nergens zijn bestemming: verloochent en zells daar waar men dat het minst verwachten zou hei innert aan het II. Huis, tot welks hoede en verheerlijking het werd opgericht, toch moeten wij in het eind daartoe besluiten. Dalen we dan do hreede trappen al. Een haastig bezoek moet er nog gebracht aan het apostolisch paleis en een vluchtige blik moet er geworpen in de belangwekkende vlakte, die zich uitspreidt aan de noordelijke zijde van den heuvel, waarop do basiliek eu het paleis staan, alvorens wij den rechtmatigen wensch des lezers om ten minste aangaande het meest merkwaardige eenige aanwijzing te erlangen, bevredigd mogen achten en onze taak als geëindigd mogen beschouwen.

Wij behoeven niet verre te gaan om het apostolisch paleis te bereiken, want liet strekt zich onmiddellijk uil langs het voorplein der basiliek en raakt bijna den klokkentoren. Het prachtig gebouw werd gelijk reeds is opg\'iiieiki, door den vermaarden li ra man te ontworpen en begonnen op last van Julius II ; door andere architecten werd er aan voortgewerkt tot onder de regeering van Denedictus \\IV. Hramante\'s grootsch plan werd echter niet liecl ten uitvoer gelegd. Volgens dat plan toch moest het paleis na zijn voltooiing het ruime Moeder-Gods plein ut de Piazza della Madonna, hetwelk een omtrek heelt van i\'JO meters aan drie zijden omsluiten, en dit alzoo, daar de laeade der basiliek de vierde zijde inneemt, tol een allerprachtigsten voorhof des heili-doms vormen. Het beslaande, nagenoeg de helft van hel ontwerp, is evenwel meer dan toereikend om ons een denkbeeld te geven van hetgone hel geheel zou geweest zijn, ware het voltooid geworden. Deze helll beslaat geheel de noordzijde en een gedeelte der westzijde dos pleins en dwiugl n door zijn r.1 Ie vormen en vorstel,;ken luister lot de bekentenis dat hrtgene gij d;i:ir zin, om hel even of hei een voltooid geheel ol een vdlHOi\'l deel / j, er i |.;i|(\',s moet heeien den cdelsteii vorst waardig. Hel raleis beslaat uit twee wrdieprngen, die beiden aan de voorzijde, dus

aan het plein, eindigen in een open galerij of zuilengang. Ter benedenverdieping worden de rondbogen der galerij door Doriselie pilasters gedragen cn torsen zij een sierlijke kroonlijst: boven de kroonlijst prijken emble

men . die de wapenbeelden voorslelleii der 1\'imsen, der Icndinaleii en verdere weldoeners van (,oieto en velerlei andere gebeeldhouwde, tigurei di\'\' belrei\\i\\iu ; hebben op bi\'t II. lim^. \\ ut de ^nlerij der hovenvrrdieping

heerscht de Ionische orde; zij bestaat uit sierlijk gevormde vensterbogen met baliistnidcn van wil marnier. Beneden bevinden zich de woningen der kanunniken, Ier bovenverdieping is de residentie des Bisschops en daar ook zijn de vertrekken voor den Paus bestemd als iiij Loreto bezoekt.

Op dezelfde bovenverdieping bevinden zich eenige zalen met daarbij be-hoorende kamers die men gezamenlijk het Museum der Santa Casa mag heeten. De eerste noemt men bel apiarlamcuto de l\'rincipi, het vorsten-apparlemenl ot de vorsten-zaal. Onder de schilderstukken, die hier de wanden indekken, merkt men op : eene overbn\'tKjinfi van het II. Huis door Fiancesco Foschi; C.hi islus\' oiilziehl lichaam in de handen de* llemelschen Vaders door (iuorcino, de geschiedenis der overspelige vrouw door Lorenzo Lotto; hetzellde onderwerp door Tizian ; een Besnijdenis O. II. door l\'hilippus Fiellini. In een der belendende vertrekken kan men eene II. Familie bewonderen van Correggio, en in een ander de kribhe op koper geschilderd door denzellde.

De tweede groote zaal heel la sala degli Arrazzi, of de zaal der behang-seltapijtcn. (1) De lalereelen dezer kostbare wandhekleedingen werden ontworpen door Kafaële. Londen bezit eenige der cartons, die op aanraden van Rubens door Karei 1 van Kngeland in Vlaanderen werden gekocht. Kardinaal Sforzo Pallavieini schonk deze heerlijke zaalversiering aan het II. Huis, De zeven weidsche lalereelen stellen voor; l\'aulus en Barnabas Ie Lyshie; Petrus en Joannes den lamme genezend; C.liristus de sleutelen gevend aan l\'e-Irus; l\'aulus den toovenaar Khpnas met blindheid slaande; de wondervolle visclwaiuist; l\'aulus te lUnne den .ioden predikend; en eindelijk het ijeheiuiziiintg lijnwaad met allerlei dieren uan Petrus vertoond.

Aan deze zaal grenst de kapel van het nachtkoor. Geheel het gewell is niet fresco\'s beschilderd door een kunstenaar uit de school van Pomeranzio. Roven het altaar is een prachtig tafereel van hel laatste Avondmaal eens onbekenden meesters en aan den rechterwand prijkt een wonderschoone voorstelling van C.hristus\' doop door Tibaldi.

Kindelijk moet er nog een ander vertrek worden bezocht, dat ongetwijfeld de kostbaarste apotheek of artsenijwinkel der wereld bevat, indien men vooi een oogenblik het denkbeeld van geneeskrachtige kruiden en middelen laat varen, om enkel op de vaten en vazen te letten voor dezer bewaring bestemd. De zoogenaamde spczieria dan is wcreldberoenul om hare ooi) vazen die alle

1) iv Franse ;irn nofmon r* «m-Hing; Malianon Ijpftcn z»- m»\'t meer r^\'hl Arazzi, o nul al ,ian Arraa en niet aan l\'a; s ■!»\' »• r • k«gt;n t tl.vu tal; \\an kn: gt;• i t»-hrhben uilgevomlen.

versierd zijn met voorslclliugcn naar de teekeningen van Hafaëic. Giulio Romano, Michel-.Vn^elo en andere beroemde uieeslers. Deze merkwaardi-e collectie van dusgenaamde majolica Iwnslwerlwn bevond zich eertijds in de spezieria der hertogen van Urbino. (l) De hertog Francesco Maria schonk ze aan liet 11. Huis. De onderwerpen op die vazen voorgesteld zijn ontleend aan het Oude en Nieuwe Verbond, aan de Romeinsche geschiedenis, de mytho-loquot;ie en aan de kleine wereld der kinderspelen. Hoven de overigen nuiuteu vooral die vazen uit, welke de twaalf apostelen, den U. Joaimes den Do,.;ier, den 11. 1\'aulus den eei-ten Heremiet, Susanna, en den stervenden Job te aan-scbonwen geven.

Hoe hoog deze verzameling steeds, zoo om hare schoonheid als om hare zeldzaamheid gewaardeerd werd, moge uit het volgende blijken. Een groothertog van Florence, dus verhaalt P. Daniel Bartoli, wenschte ze te koopen en bood een gelijk getal zilveren vazen aan van dezelfde zwaarte, doch tevergeefs. Later deed Christina van Zweden een dergelijk voorstel, maai was niet gelukkiger. De vorstin aarzelde niet de verklaring uit te spreken dat zij deze collectie hooger schatte dan den toenmaligen trezoor van liet H. Huis. «Want,quot; zoo sprak zij, «goud en edelgesteente worden overal gevonden, maar zulk een talrijke en verrassende menigte van kunstwerken zoekt men elders tevergeefs.quot; Een Engelsch edelman der 1 i eeuw, die ze zag en bewonderde, gaf er deze niet onaardige besehouwing aan ten beste: «Wij zagen te I.oreto,quot; zegt hij, «medicijn-potten, zoo keurig beschilderd en bewerkt, dal zij de geneesmiddelen aangenaam maken. Voor vier vazen, door Hafael beschilderd, bood een Franseh ambasgt;adeur vrnchteloos vier gouden vazen aan van dezelfde zwaarte. Men zou mogen zeggen dat llafaël\'s vingeren hetzelfde vermogen bezaten als die van Midas en aarden potten in

Al werd deze schat grootendeels met al bet overige geroofd en verstrooid, gelukkigerwijs heelt men echter nagenoeg de volledige collectie weer hij elkander kunnen veizamelen. Doch sedert heeft er een andere roof plaats gegrepen, die ten gevolge heeft gehad dat thans het aposlolisrh palcis in het olliciëel Ualiaansch heel palazzn m/w, het koninklijk paleis, dat de Üi-schop

mH glazuur (..d-kt !».« aarde heette men naar het \' .land Majorca, waar lij het eerM out,!, kt en .\'.quot;.ruikt wer.1, major,ea of majolica. De M •■itij\'l van dezen kunsttak valt onder de r. eni g van hertog Quiduhald II van rrhit.o, toSS-l!.quot;!; de beoelening er van bepaalde lich tijuau.l sluitend tit zijne rtgeering CD tut frlino

de bovenverdieping deelt mei een koninklijken administrator, en eindelijk dat liet tijdstip verre schijnt, waarop dit paleis den Opvolger des Apostel-vorsten en zijn wettigen eigenaar wederom gastvrijheid zal kunnen verleenen.

Wij betroden wederom de Piazza della Madonna, hel Moeder-Godsplein. Schrijden wij de vroolijk springende hronzen fontein voorbij en werpen wij, middelerwijl we ons naar de overzijde begeven, nog een oogopslag op de basiliek, want wij zullen hier niet terugkeeron. Aan den gevel des tempels zien wij in gouden letteren op zwarten grond het opschrift schitteren dat Sixtus V, onder wiens regeering de gevel, tijdens 1\'ius V begonnen, voltooid werd, daar liet plaatsen; ueipaiue domi s in qua vkkbum caiio (-actum est. «Het Huis dm Moeder Gods waarin het Woord is vlecsch geworden.quot; I.\'it het hart der basiliek verheit zich de trotsehe koepel, waaronder het dierbaar heiligdom rust in zijn prachtige marmerbekleeding. De met lood gedekte koepe eindigt in een bevallig marmeren, doorzichtig torentje, de pergamena of lantaarn. Kn ter zijde tnsschen de kerk en het apostolisch paleis rijst de klok-kontoren, volgens de tcekening van Luigi Vanvitelli onder Henedictns XIV voltooid. Hij is -JTti Romeinsche palmen hoog, bestaat uit viei schachten of verdiepingen, die elk een andere bouworde vertegenwoordigen. Aan de basis heersclit de Uorische orde, daarna volgen de Ionische, de Corinthische en eindelijk de samengestelde orde. Met een balustrade gekroond, eindigt hij in een achtzijdige piramide. Onder de klokken die hij herbergt is de Lanrela. aldus naar Loreto gedoopt, de grootste; zij weegt niet minder dan 22,000 ponden.

Aan de overzijde van het plein gekomen, stuiten wij tegen het Colleiiium lllyrico-rwmim door Gregorius Xlll gesticht en aan de leiding der paters van de Sociëteit van Jesus toevertrouwd, die sedert reeds te Loreto werkzaam waren. De jongste omwenteling krachtens welke het apostolisch paleis tol koninklijk paleis werd verklaard, verdreel de Jesuioten, eigende) zich het college toe en hakte den II. Naam Jesus uit bet vierkante vak waarin hij gebeiteld stond weg, doch liet in het daar tegenover staand vak, wellicht om tot eene vergelijking uit te noodigen van hel onderwijs dat thans in dal gebouw gegeven wordt mei het vroeger daar geuolene, bet opschrift

Wij slaan hier den weg i,,, die zich opent tusschen de zuidelijke zijde ■hT liasiliek en het college, en hegeven oi.s alzoo om het koor der kerk,

waaraeliter hel Capucijner-klooslei\' ligt, dat kardinaal Antonio Barberini, een lid dier orde, in i6i0 liet bouwen ; zoo voortgaande vinden we tevens gelegenheid om op te merken hoe hecht en sterk de basiliek aan alle zijden bewerkt is en hoe hare muren dermate van kanteelen zijn voorzien, dat zij, gelijk Julius 11 het wenschte, in oorlogstijd evengoed kon worden verdedigd als ware zij een burcht geweest. Eindelijk bereiken wij de porta marina of de zeepoort, die toegang geeft lot den weg, welke naar Porto di Recanali geleidt. Mier nu ten noorden van de basiliek en achter hel apostolisch paleis is hel ons vergund onze oogen te laten weiden over het weelderig landschap, dat zich uitspreidt aan onze voelen.

Lachende beemden met heuvelachtige verhevenheden afgewisseld en van een paar riviertjes doorsneden liggen daar vlak Voor ons; hun frisscbe groene tinten smelten echter weldra samen met het diepe blauw der Adi iatische Zee die op betrekkelijk geringen afstand de laatste stralen weerspiegelt der ondergaande zon. Aan onze rechterhand bespeuren wij de plek waar hol H. Huis heeft gestaan, alvorens hel naar den heuvel der broeders verplaatst werd ; men wijst u die plaats aan onder den naam van Banchrola. Ter linkerhand wordt uw gezichteinder beperkt door den Monle d\'Ancona; deze berg munt dermate dooi\' zijne hoogte en eigenaardigen vorm uit hoven den keten, waarmede hij in verbinding staat, dat ge hem voor een zeiïstandigen berg zoudt houden, die zich daar eenzaam in de heuvelachtige vlakte verheft. Dii is echter niet zoo, want richt gij u een weinig meer westwaarts dan ontwaart gij dal hij slechts een meer verhevene en vooruitspringende punt is van een zijtak der Apennijnen.

Tusschen ch\'U berg van Ancona en Lortto liiit het sla^vrld, waarde kruisvaarders der XIX^ ectnv onvergankelyko lauweren hebben guwonnrn. hm m.acvki.d va\\ cvsriaPiDAnDO.

In Septt.\'iuber ISÖO had Cavoiir, in ovrrleg ni\' t Napoleon « n d geheime genootsi-liappen, b»\' s olen de Murk van Ancona en Umlii M- U; anncxt-eren; lwlt;?e 1« g\'-rcoi-j\'sen waren or tot dat einde i \'t\' ls in de iiahijlo-id dt.r grrnzrn ^flegd. Don luien Sejiti-ini-T liet .Naiquot;*leon den minister des l ansen, Mgr De Merod». weten, dat hij den koning van i\'ieinnnt m-t een oorlog had bedreigd, i-iien hij liet wagen dorst de Pauselijke Staten binnen te rukken, en inderdaad, hei ti\'J\'f n-gi n»ent der Kranslt; he linietro»;|)e.i slapte te Civita-Vei-chia aan wal (\'laldini begon ♦•chter nifttemin met l^.OOO man en kanoime\'i de viiandelijkli\'\'len Zoo/.ecr r- kend\' !! erlit(M* dr Pransi lie j- zaiit. Igt;e Courcy en anderen op de be.sehorne nd • tu.sM-henkoinst des l;ri/,r s «lat ile gczmt, een tejogirtni quot;• in den hertog hquot; (Jramont a:tn den pnisflijken commandant van A:. i.;a. d\'-n wakkcivn 1» (ia atrebai bes, brengende, luide r;-: „Wei had jk gelijk, to.-u ik b-w- ••rilquot; «lat ^ij ien onb\'paabi v Tironweti behoort te stellei; in den k quot;■/•■r; de l\'aus is giT\'/\'l, y.ithie r .tii l^slissenJ tel»L^rramlquot; ! o waarlijk, het i\' N\'gram /\' i d.it Franknjk den I\'i-\'inontf.\'/.m dquot;a vn.-t dwais ,u zetten als : \\ \' I\'aust\'lijke Sla en / u bvi aanvallen, liet telegram w- rd aan Ciai lini meu^r,quot;llt;\'eld, deze Jimg • hter zijn - ing. «vant liij kende de ware bedoeling de.s dubbel artigen keizers beter.

1 oen I\'ieni »:,! ■/.\')() oav iho - a optrad, had men ri t enkel GaribaUlislisehe bendon te boieu. g*■», maar gt; .n 1 me i t • :■ lov-r om gereedJ b-^er. LamorieièrA besloot das. altijd ver1r«niwond

de bovenverdieping deelt mei een koninklijken administrator, en eindelijk dat het tijdstip verre schijnt, waarop dit paleis den Opvolger des Apostel-vorsten en zijn wettigen eigenaar wederom gastvrijheid zal kunnen verleenen.

Wij betreden wederom de l\'iazza della Madonna, hel Moeder-Godsplein. Sehrijden wij de vroolijk springende bronzen l\'onlein voorbij en werpen wij, middelerwijl we ons naar de overzijde begeven, nog een oogopslag op de tMMliek, want wij zullen hier niet terugkeeren. Aan dcu gevel des tempels zien wij ui gouden letteren op zwarten grond het opschrift schitteren dat Sixtus V, onder wiens regeering de gevel, tijdens 1\'itis V begonnen, voltooid werd, daar liet plaatsen; dkiparap. domis in qia vkiuium caho kactlm est. «Het Huis der Moeder Gods waarin het Woord is vleesch geworden.quot; Uil het harl der basiliek verheit zich de trolsche koepel, waaronder het dierbaar heiligdom rust in zijn prachtige marmerbekleeding. De met lood gedekte koepe eindigt in een bevallig marmeren, doorzichlig torentje, de pergamem of lantaarn. Ln ter zijde tusscben de kerk en het apostolisch paleis i\'ijst de klok-kenloren, volgens de leekening van Luigi Vanvitelli onder Benedictus XIV voltooid. Hij is Uomeinsche palmen hoog, bestaat uit viei schachten ol verdiepingen, die elk een andere bouworde vertegenwoordigen. Aan de basis heerselit de Dorische orde, daarna volgen de Ionische, de Corinthische en eindelijk de samengesielde orde. Met een balustrade gekroond, eindigt hij in een achtzijdige piramide. Onder de klokken die hij herbergt is de Laurela, aldus naar Loreto gedoopt, de grootste; zij weegt niet minder dan ü,000 ponden.

Aan de overzijde van het plein gekomen, stuiten wij legen het Collcf/ium lUlI\'ico-l\'ta-tinm door Gregorius XIII gesticht en aan de leiding der pater, van de Sociëteit van Jesus toevertrouwd, die sedert KJ.\'ii reeds te Loreto werkzaam waren. De jongste omwenteling krachtens welke het apostolisch paleis tot koninklijk paleis werd verklaard, verdreel de Jesuïeten, cigendo zieh het college toe en hakte den II. Xaam Jesus uit het vierkante vak waarin bij gebeiteld stond weg, doch liet in hel daar tegenover slaand vak, wellicht om tot eene vergelijking uit te noodigen van het onderwijs dat thans in dat gebouw gegeven wordt mol hel vroeger daar geiiotene, het opschrift oiigeM\'lioiiilen : niiki et bonis moim;;» , ,Don geloove en der goede zeden gewijd.quot;

waarachter hel Capucijner-klooster ligt, dal kardinaal Antonio Barberini, een lid dier orde, in 1640 liet bouwen ; zoo voortgaande vinden we tevens gelegenheid om op te merken hoe hecht en sterk de basiliek aan alle zijden bewerkt is en hoe hare muren dermate van kanleelen zijn voorzien, dal zij, gelijk Julius II het wenschte, in oorlogstijd evengoed kon worden verdedigd als ware zij een burcht geweest. Eindelijk bereiken wij de porta marina ol\' de zeepoort, die toegang geelt lot den weg, welke naar Porto di Recanati geleidt. Hier nu ten noorden van do basiliek en achter liet apostolisch paleis is het ons vergund onze oogen te laten weiden over het weelderig landschap, dat zich uitspreidt aan onze voelen.

Lachende beemden met heuvelachtige verhevenheden afgewisseld en van een paar riviertjes doorsneden liggen daar vlak voor ons; hun Irissche groene tinten smelten echter weldra samen met bet diepe blauw der Adrialische Zee die op betrekkelijk geringen alstand de laatste stralen weerspiegelt der ondergaande zon. Aan onze rechterband bespeuren wij de plek waar hel II. Huis heeft gestaan, alvorens hel naar den heuvel dor broeders verplaatst werd ; men wijst u die plaats aan onder den naam van Bcmdirola. Ter linkerhand wordt uw gezichteinder beperkt door den Monte d\'Ancona; deze berg munt dermate door zijne hoogte en eigenaardigen vorm uit boven den kelen, waarmede bij in verbinding slaat, dat ge hem voor een zelfstandigen berg zoudt houden, die zich daar eenzaam in de heuvelacblige vlakte verhefi. Dit is echter niet zoo, want richt gij u een weinig meer weslw.iarls dan ontwaart gij dal hij slechts een meer verhevene en vooruitspringende punt is van een zijtak der Apennijnen.

Tusschen dim berg van Anrona eu I.orelo ligt hel slajveld, waar de kraimarders der XIX*» «fuw onvergankelijke lauweren hebben gewonnen, nu si m.vu rgt; van r.Asm.nnAMüo.

In September I8t»0 had Cavonr, in overleg nwt Napoleon en lt;1 • geheime genootschappen, be s\'uten de Mark van Ancona en Umhri»\' te annexeeren; twee l( ^vreorp.sen waren er tol dat einde i \'.eds in de nabijheid der grenzen gelegd. i)nn lO^n September liet Napoleon den miiii.sler des l ansen, Mgr. De .Menule. w» ten, dat hij den koning van l\'iëniont nn l een oorlog had bedreigd, i ;ien hij het wajr^n dorst de J\'anseiijke Staten binnen 1lt;\' rukken, en inderda.h!, hei rr^i-

rnent der Kransche linietroepen siapt»- te (.\'ivita-Vf-ohia aan wal Ciaidini begon echter uiettemiii met -12.000 man en 10 kanonnen de vijandelijkh\'\'lm. Zoozeer i -ie nden echter de Frans.-h»- ^- /.ant lgt;\'^, Courcy en arul-rm op de beseli-Tin -nde tusscheckomst \'I s kei/\'\' s dat de p-\'/^uit, elt;\'n telegram ^v m den hertog !)•\' ^irainont aan len panseüjken commandant van Ancona, d\'-n wakki im l)--Qnatrebaibes, brengende, lul l\' nep: „Wel hu! ik gelijk, toen ik bewii\'rde dat f:ij een oiii-. j.aald V\'-rtrouwen behoori t»- stellen in den ke zer; de Paus is gered, /.iehier n beslissend telegram l\'* ! n waarlijk, h-t. te\'egram zei dal Frankrijk den l\'iêmonteezen d-n v«gt;et dwars zou zetten als zij i\' rauselijke St.i en Zquot;U !-n a invallen, liet telegram w i l aan Cial lini me^e ie.-ld, deze ging • liter zijn ging, want hij u-n I • de ware bedoeling dquot;s dubbel; artigen keizers beter.

loen riemonl /. m» (miv imd\' : oj trad. had men ni-t enkel (laribaldistist he benden te *eu. maar s n 1 mea t • ,«■ .ov-r e ■ . ;:ere j.dd le^-.-r. Lamoricii ie besloot dus. altij l v. r\'r ta» i.-i

op Fransihe hulp, geheel zijn maoht te Vncona te concentreeren. Hij sloeg dus met zijne troepen den weg in naar Adcoiki en gelastte den generaal de Piniodan zich insgelijks derwaarts te

Ilci ie carjis-\'n kwamen den t- Loreto. Zij vonden echter geheel den omtrek dermate met

1\' i bez\' t dat zij niet verder dan op 1000 meters afstand van Loreto verwijderd waren.

De beruchte Fuuti had er IIO.OOO, volgens sommigen ;iO.OOO, man in het veld met 15 batterijen. .Met dit klein gelul m x-st hum door den vijand hfcn gt;laan eu zich een weg banen naar Ancona. De eer.ige kans tot slagen bood een poging urn langs Porto di Tecanati den berg van Ancona te liereiken. Die weg scheen nog onbezet.

M»:i het geloof en de godsvrucht der oude kruisvaarders bereidde men zich ten strijd. In den vroegen ot htend van d\'-u lhd«n Sejitember was de basiliek met strijders gevuld, die er ter il. Talel naderilen. Ten .^fgt; ure loog men uil; doch de l\'iëmonteezen hadden ook den straks vermelden weg bezet en kanonnen geplant ter plaatse, waar men de kleine rivier de Musono moest overschrijden. De Pimodau ontving den last die batterij onschadelijk te maken. Ten 8 ure opende hij tie;i strijd: iiij streed met leeuwenmoed, trok de Musone over en hield stand tegenover de drommen der overmachtige vijanden. Ofschoon zijn aangezicht met wonden werd bedekt, en zijn rechterarm verbrijzeld, steeds ging hij voort, den degen met zijn linkerhand zwaaiend, zijne dapperen aan te moedigen. Ook werd zijne zijde doersthoten en toch nog riep hij immer: „Voorwaans, voorwaarts, mi,ne kinderen\'.quot; lüj den vierden aanval commandeerde hij: _nVnoruit met de bujonel!quot;\' maar toen trof hem tn hit zelfde oogenblik ten verraderlijke kogel in den rug en stortte hij neer van het paard Lamoriciere snelde toe, drukte den stervende de hand, die met den uitroep zijne heldenziel gai aan God: „Generaal zij strijden als helden, de eer der Kerk is gered Iquot; — Nog streed men een paar uren voort, doch in \'t eind moest men zwiehten voor het ongelijk getal. Lamoriciere verliet het slagveld en bereikte gelukkig Aiircna met het weinige wat er restte van zijne getrouwen. (I)

Ziedaar den strijd, waarvan wij het tooneel voor ons zien. Al richte men standbeelden op voor een Fanti en dergelijkeu, het is een feit, waaraan metalen gedeukte» kenen met hun logenaclilige bijsehrilteo niets veranderen kunnen, dat bij Caslelfidardo meer dan dertigduirend man geoefei.de troepen, van nitirunteiul»; wapenen voorzien en door een voortreHelijke artillerie ondersteund, uren lang al hunne krachten hebben moeten inspannen om een duurgekochte zege te bevechten op di i»duizend strijders met een paar stukken geschut. Kn eerst toen een ellendeling, in de gelederen van deze handvol dapperen dringend of schuilend, met een verraderlijk se hot De I\'imodan had geveld, ni»\'t eenb-r, vond de verpletterende overmacht gelegenheid om zich te doen gelden. Waarachtig! g-lt; u held der oudheid had een plaats gewild omb r zulke overwinnaars, maar ook geen had een plaats geweigeid onder zulke overwonnenen!

D- li, Lodewijk betrad het ii. Huis te Nazareth na een beslissende nederlaag. Wie zijn beeld da.ir aan den wand ties heilig loms hebben geschetst mot de boeien, het symbool der gevangenschap, hebben terecht gemeend «lat de treurigste tegenspoed, die een strijder treffen kan, den krijgsroem niet heeft geschaad van Frankrijks eersten ridder, en dat hij niets heeft beslist ten nadeele d* r heilige zaak, waarvoor hij ten strijde was getogen. Ditzelfde H. Huis zal, zoolang het daar staat en Castellidardos vlakte in zijn nabijheid ligt, den pelgrim verkondigen, dat er eenmaal van Loreto\'s heiligdom eene heldenschaar is uitgetogen, blakend van den geestdrift en de godsvrucht l.odt-wi^k\'s eilelste ridderen waardig; en dat zij onder haar dappere aanvoerders, de onstcrleiyke ])•• I\'lmodan en Lamoriciére, niet edelen moed voor de edelste zaak ter wereld strijdend al werd zij door de overmacht verpletterd en verstrooid, zit h eeuwige glorie heeft gewonnen, de glorie van het recht dat nimmer sterft, eu steeds zijn helden loont !

Wiiatcn wij eclilcr Loreto niet met de liei\'innering aan ecu strijd, die, hoe heldhalli^ en rocinrijk hij ook geweest zij, ecliler vooral door de gebeurte-

l M\' n vertf-drtke Mgr Haian, Continuazione ei ia Si-.na del la Chiesa Cattolica dell\' Ah. Rohrba hvr, Vnkm lï, lib. Vil, p.

nissen waarvan hij later gevolgd werd treurige gewaarwordingen opwekt. Roepen wij liever tot onze bemoediging en opbeuring ons de Heiligen en vromen voor den geest, die in den loop der eeuwen zijn lieengetogen naar Loreto om er God en Maria te verheerlijken en er kracht te zoeken voor een strijd, die de strijd is van een iegelijk en de strijd van eiken dag, de strijd waarmede wij allen ons den weg moeten banen naar het Huis des eeuwigen Vaders, waar de Heer vele woningen voor de zijnen heeft bereid.

Langs de heerbaan der historie lei ughlikkend, zien wij een H. Franciscns van Assisi optreden, die in geestvervoering nederknielt voor Loreto\'s berg en voorspelt dat hij door God is bestemd om krachtens een ongehoord wondi r Zijner almacht een van de uitstekendste heiligdommen der wereld te ontvangen. De H. Joseph van Guperlino ontwaart van het klooster der Franciscanen te Osimo uit, tusschen Ancona en Loreto. bet II. Mms en ziel hoe scharen van engelen nederdalen en ten hemel stijgen om God de gebeden op te dragen, die ter heilige plaatse door de geloovigen worden gestort. De H. Ignatius van Loyola, die reeds vroeger aan een altaar der II. Maagd zijn ridderzwaard had opgehangen, begeelt zich naar Loreto om ook daar zijne Koninginne te vereeren. De heldhaftige iM-anciscus Xavenus, de roemrijke Apostel der Indien, knielt er neer en ontvlamt er zijn geestdrilt voorliet heil der zielen. De II l-Vanciscus Borgias versclnjnt er en vindt er genezing voor ecu ziekte die zijne krachten ondennijni Van den II. Garolus liorromaeiis vindt men vermeld ; Ivil saepe ad domum l.amclanmn. «Dikwerf bezocht hij het H. Huis van Loreto.quot; Eenmaal ging hij op zijn tocht derwaarts twintig mijlen te voel; in weerwil der geleden vermoeienis wilde hij den volgenden dag, liet leest van Ü. L. V. Geboorte, toch met eigen hand aan de tallooze schaar van pelgrims de H. Gommnnie uitdeelen , en bracht hij een geheelen nacht binnen hel II. Huis opgesloten in gebed en overweging door. De II. Aloysius van Gonzaga stortte hier de gevoelens zijner reine ziel uil aan de voeten zijner tl. Moeder. De li. Stanislaus Koska ontwaarde hier de vlammen der goddelijke liefde, die hem eenmaal als een Gode welgevallig brand-oll\'er zouden verkeren. De 11. Franciscns van Sales begaf zich te voet van Home naai Loreto. Nauwelijks in het 11. Huis binnengetreden, werd hij van de teederste aandoeningen overstelpt en vereerde hij met de vurigste godsvrucht de muren, die geheiligd zijn geworden door de iegenwoordigli(-id van Jesus, Maria en .losepli. De II. Alphonsns de f.igoi 10 voldeed hier aan bel brandend verlangen zijner van liefde jegens God en zijni\' II Moeder

blakende zit\'l. De H. Benediclus Joseph Labre kwam zoo menigwoi\'f herwaarts en sliclitte er dei male allen die hem /.agen, dal men hem «den Heilige van Loretoquot; heelt genoemd.

NV ij hebben slechts de voornaamste heilige vereerders en bezoekers van Loreto\'s heiligdom vermeld, doch met allen. Geel nu bovendien in deze luisterrijke rij de dooi de orde des tijds geeischte en de hun waardigheid toekomende plaats aan de doorluchtige opperhoofden der Kerk, die herwaarts togen, aan een Nicolaus V In 1-419, Pius 11 in 1459, Julius 11 iu l?;o«, en vervolgens aan Clemens VII, Paulus III, Clemens Vlll, Lrbanus Vlll, l\'ius VI, Pius VII, Gregonus XVI en eindelijk aan l\'ms IX, den iMquot;quot;\' .Mei 1857. Tel wijders de keizers, koningen, vorsten en aanzienlijken en de steeds wisselende scharen van geloovigen, indien gij vermoogt, die bijna gedurende zes eeuwen hunne hulde en vereering kwamen bieden aan God en de H. Maagd in het H. Huis te Loreto.

Welke hemelselie verlichting en goddelijke vertroosting moet er door de heiligen en godvruditigen dier eeuwen hier niet zijn genoten; welke hulp en redding moet m bange tijden hier door de hooiden der Kerk zijn verworven, wat schatten van genaden werden er door de dnizenden en duizenden, die herwaarts kwamen, verzameld ? Terwijl die optocht van heiligen. Pausen, bisschoppen, aanzrenlijken en geringen van een zestal eeuwen zich voor de oogen onzes geestes voortbeweegt naar Loreto\'s heiligdom, ontsnapt onwillekeurig de kreet des verlangens aan onze lippen: Wie geeft liet ons dat ook wij opwaarts mogen gaan naar het H. Ilui^. dat wij betreden mogen de heilige woontente, binnen wier wanden onze goddelijke Aanvoerder in den strijd, die de verovering des hemels ten doel heeft, zich met de wapenrusting onzer menscliheid heeft omgord ; dat wij mogen aanbidden ter plaatse waar zijne voeten hebben gestaan, waar de Onzichtbare in zichtbare gestalte is verschenen, al onze ellende aannemend behalve de zonde, om ons van alle ellende en baar oorzaak, de zonde, te verlossen I Wie geeft hel ons dat wij spi eken mogen Inlroibimufi in Inbeinarulum cim: adovabimus in loco ubi 4eleruiit pedi\'.f eim:\' Ps. CXXX1 ; 7.

Gewis, het is een voonecht niet aan allen gegeven neer te mogen knielen binnen de h. wanden, waar zoo groote geheimen hebben plaats gevonden, waar de talloozen door ons geschetst hunne ziel hebben gevoed met de over-denking van het geheim der geiieimen, het ueiieim dei\' Meuseliwording van Gods Zoon, en waar hun dooi\' (lo voorspraak der Allei\'lieillgstei Moeder des

Hoeren overvloedige genaden en zegeningen ten deele zijn geworden; hel meest wezenlijke echter van dal voorrecht beiioelt niemand, die het wenschl te genieten, te missen. Hij verievendige zijn geloof, en de alsland zal verdwijnen, die hein van Loreto scheidt; in lioogeren zin en met meer vrucht zal hij hel dierbaar heiligdom kunnen he/.oeken, dan iiulieu hij daar enkel lichamelijk verscheen ter bevrediging zijner nieuwsgierigheid, of er (iod en Maria slechts met de lippen vereerend, met zijn hart van beiden verwijderd bleef. Bij dit verlevendigd geloof voege bij een onbegrensd vertrouwen op Gods barmhartigheid en de voorbode der H. Maagd ; en God, die den wil aanneemt voor de daad, zal hem geen enkele dor gunsten onthoiulen, welke hij te Loreto komend zou bobben verkregen.

Mogen deze bladzijden een dergelijke bedevaart der geesten en der gomoe-deren bevorderen on zoovolon mogelijk opwekkon om, mol levendiger vertrouwen dan ooit, van God door Maria\'s voorbede bel eenig middel tot behoud voor de in onze dagen diep geschokte en ernstig bedreigde maatschappij en het hoogste goed der onsterfelijke zielen af te smeeken: de zegepraal dei-Kerk en de eeuwige zaligheid. Dal aldus de vorwozonlijking van botgono God heeft beoogd, toen Hij hel II. Huis nil de handen der ongeloovigen verwijderend dit aan hol geloovig Westen schonk, namelijk : de vertroosting en opbeuring der zwaar beproefde Kerk in bangon strijd, en de verlevendiging van bel geloof en do godsvrucht barer loden, door ons aller gebeden worden verkregen voor onze rampvolle lijdon, waarin veler golool en liefde schipbreuk hebben geleden. De Kerk, in wier midden hel H. Huis op wondervolle wijze word overgebracht, zegoviero, de plannen der goddeloozon worden verijdeld en bel bederf dat zij trachten te verspreiden worde geweerd, opdat wij en talloozon mot ons den mensebgeworden God en Koning met zijne 11. Moeder eenmaal mogen begroeten in bel huis zijnor heerlijkbeid.

Ziedaar don wensch, waarmede wij onzen verren en langen tocht besluiten een wensch, dien de Kerk beaamt en waaraan zij baar zegel liechl, als zij de geloovigen bet volgend gebed doel sproken : «O God, die bet Huis der Zalige Maagd Maria door bot geheim des mensebgeworden Woords genadiglijk hebt geheiligd, en hel op won lc: volle w jze m don schoot uwer Kerk hebt geplaatst, geef dat wij, verre blijvend van de tabernakelen der zondaren, waardige bewoners mogen worden van uw eeuwig buis.quot;. (In festo Transln-lionis abnue Dunrn /(. t/. I ,

HOOFDSTUK I. — Ter verklaring der cijfers op de plaat, die het inwendige van de kerk der Amium ialie te Nazanth voorstelt, stukke dat door 1, de ingang dir crypU en door 2,2 de koortrappen worden aangewezeu.

liij den platten grond van liet heiligdom te Nazareth merke men op dat men nog vijl\' treden hij de daar geteekende trap te voegen heelt om de gehecle lengte der doorsnede te verkrijgen, die dau bi\'/i Kng voel bedraagt. Vijf treden vv rdeii weggelaten ter besparing van ruimte.

HOOFDSTliK IV. — Meermalen vonden wij melding gemaakt van het opschrift dat de 11 Helena aan den gevel der basiliek van Nazareth liet plaatsen. Nn eens verwees men g-\'lijk Mgr. Mislin naar Nleepborus C.allistus Hist. lib. VII, c. 30, of gelijk Jlnrri deed naar lib. I, i-gt; van denzeiIden gesthiedgehrijver. Ik heb dhter tevergeefs hij Niiephorus (\'allistns naar dit bericht ge/.Diht, er moet bier dus eene verwisseling van namen hebben plaats gevonden, liij Nio Call, vond ik echter met Tnrsellinns het Tnlgende : Inde nricuirm irrsus (huemlen* \\azarein : cl Siilntalioius .ttti/rhciir i/nnw i\'e/H\'i\'ht ihi hfiulrici prntinofiiuui r.tiinvit trmplum ; „Van daar. namelijk van den Thabor, oostwaarts afdalend kwam de 11 Helena te Nazareth: en het huis van ili-n tiroel des Kegels (ciiAilirTisMm «IKüs) gevonden hebbende heeft zij der Moeder Ouds een zeer sierlijken tempel gesticht quot; Nu\' tali. lib. VIII, c. ,-iU.

IKJ i KI 1ST IK. VI. Hoe deerlijk lgt;r. Stanley zich vergist heeft omtrent vorm en ligging des heiligdoms te Nazareth, blijke uit de vergelijking van nevensgaande schets der kapel van de Annnr.i iatie en iler aangreuzeniie grotter., zooals lir. Stanley zich deze dacht, met onzen platteu-grond. Ziehier wat de Engelsche geleerde te Nazareth meende gezien te hcblen,

IIOOFIiSTl K. VII, — Wij verkozen het bier meegedeelde toereikend juiste grondplan loven het meer nauwkeurige dat men bij Ilutchisein vindt, dewyl dit laatste zich enkel bepaalt bij de lijnen van het. H. liui.s en gem vunrstelling geeft van de structuur des marnieren bekleedsels. Ten ei;;.Ie. echter de slrengsle eiMben Ie bevredigen laten «ij hier de afmetingen van het II Huis volgen, gelijk deze door den .inbileit Fi I ri nel de uiteiste zul g werden genomni en door lint-chigt;.)ii tot F.ngel-iebe maten werden herliid 11 jj s clt den Hom. palmo gelijk aan: 8 19U inches ol Kiigelaclie duimeu.

et den spoortrein van Perugia naar Foligno aan het stiitioii Assisi aangekomen, bereikten wij, na een rit van ongeveer drie kwartier, de beroemde geboorteplaats van den H. Franeiscus, de bakermat van de seralijnsclie orde der Franciscanen, liet doel onzer pelgrimsreize was tweeledig: op de eerste plaats wilden wij onze kinderlijke buide gaan neerleggen voor den troon onzer goede Moeder, aan de voeten van O. L. Vrouw der Engelen, in baar vereerd heiligdom ; ten andere werden wij derwaarts getrokken door de zucht om het stadje te bezoeken, dat getuige is geweest van bet verstorven en nederig leven, maar ook van de verheerlijking en wonderen van den grooten heiligen Franciseus van Assisi.

Wij reden de kerk van O. L. Vrouw der Knielen, op tien minuten afstand van bet station, voorbij, want alvorens Marin\'s Heiligdom te betreden wenseb-ten wij niet alleen vrij te zijn van iedere aurdsche zorg, welke een reiziger in vreemde landen wel nimmer kan ontgaiin, door ons logies te gaan bespreken in bet hotel, op de kruin des bergs naast het klooster gelegen ; maar tevens wilden wij de voorspraak van den grooten vereerder van O. L. Vrouw der Engelen inroepen en, dooi\' de overweging van Franeiscus\' onbegrensd verlionwen, ons vertrouwen op Maria\'s macht versterken.

luH klooster en de drievouilige kerk van den H. Frauciscus, op den top des bergs. Kier en (rotsch als een oude burcht verheft liet eerbiedwaardig kloos-tergebouw zicb op de steile muren en bogen, die er aan den seberpen bergwand de grondslagen van uitmaken. Ons eerste bezoek gold de kerk van den II. Krauciscus : een diievomligc kerk : in de crypte de graltombe van den heilige, waarin zijne vereerde overblijfselen bewaard worden ; daarboven de kloosterkerk en eindelijk boven deze laatste de kathedrale kerk van Assisi Na iu een vnrL gebed de tnaclitige voorspraak van den groeten ordestichter en wonderdoener ingeroepen te liebben, beschouwden wij eenigszins vluchtig al het schoone en merkwaardige van dit drievoudig heiligdom, en bezochten daarna, even vluchtig, do heerlijke kerk van de li. Clara, alsmede bet in eene kerk veranderde huis, waarin de H. Krauciscus door zijn vader werd opgesloten.

Na al deze bezoeken naar het logement teruggekeerd, mocblen wij ons \\erhisligen in bet liefelijkste vergezicht, dat zich ooit ouder onze oogen ontvouwde. Van de kruin Öcs bergs, waar wij in de buitengalerij van het hotel gezeten waren, overschouwden onze blikken een weelderige vallei, doorsneden van de Tescio, eene kleine rivier die in breede bochten van den berg afkron-kell en door de vallei in de riclitiug naar bel heiligdom van Maria-der-Engelen vloeit.

Als bet glanspunt van al het sc\'noone dat wij daar s oor oogen hebben, vei\'-befi zicb op een hall uur al\'sland voor ons de prachtige kerk van Portiimcula met baar heerlijken koepel. Vele schoone kerken en koepels kan men in de sleden van Italië bewonderen, rnaar nergens vindt men het belooverend en verkwikkend gezicht terug van een zoo bevallig kader, dat slechts een weelderige natuur kan schenken. Daarheen werden wij dan ook onwederstaan-baar getrokken, en nog denzeltden avoud brachten wij ons eerste bezoek aan O. I.. Vrouw der Engelen, aan bet heiligdom van Porliuncula

De oude kapel, dooi den H. Kranciscus ter cere van Maria ml haar vervallen siaat opgeheven, (1) vindt men, evenals Loreio\'s II. Huis, in de kerk, on.lei de hooge en breede gewelven van den koepel. De nederige bedo-plaat-, waar de II. Kranciscus zicb zoo gaarne met zijn God en Zaligmaker

1 ii.. „„(I,, l), , -\'o ii T^n 0. L Vm iw-iipr-Engelftn wcrü roods ten (ijdc van den II. Fran-;• yi„ (ji\'.-tra, wik. naam gfjffïen «as aan een kli-ine bezitting der licnedlctijnen va , ■!gt; i - rsr Sul i - , waan hfl s ind.

kwam onderlioiulen, staat daar vrij in liet ruime gebouw ; zij besclirijCl oen langwerpig \\ierkaiit van SO Romeinsdio palrai lengte i)ij 30 breedte, en

bereikt eene \'loogle van oS palmi. De rijke versiering, uitwendig aan de kapel aangehrachl, schijnt baar :ds in koninklijken niautd te bullen.

Kindje op den arm, bekroont den voorgevel; liet is eeae herinnering aan de verschijning, welke in het jaar 1303 plaats vond. In den nacht voor het feest urn Portiuneula in genoemd jaar hoorden de pelgrims, die er den allaal kwamen verdienen, onverwacht een hemelsch gezang en zagen terzelfder tijd Maria, met het goddelijk Kind in de arm \'ii, verschijnen en het volk zegenen. Tevens zagen zij eenc duif vijfmaal rondom het gebouw vliegen, als tot goedkeuring van het vroom gebruik der pelgrims, die vijfmaal biddend om de kapel togen, ten einde den aflaat te verwerven. Dit tempeltje werd na de aardbeving van het jaar 1831\' bijna geheel vernieuwd.

Aan weerszijden staat op \'den voorgevel een engelenbeeld en boven de deur der H. Kapel leest men het volgende, door den II, Franciscus samengestelde opschrift: llaec porta vilae aeWmae (Dit is de deur van het eeuwig leven ) Deze voorgevel werd driemaal met fresco-schilderingen versierd, en wel de laatste maal, in 1829, door den grooten Fried rich Overbeck, die als onderwerp van zijn kunstgewrocht uitkoos: het inwendige van de kapel, toen door den Zaligmaker, op verzoek van den H. Franciscus, de aflaat werd toegestaan en bevestigd. Franciscus zag Jesus en Maria op hel altaar, te midden van een verblindend licht en omgeven door een stoet van engelen. De schilder heelt den Zaligmaker en Zijne II. Moeder voorgesteld op een gouden grond ; Maria neigt zich tot Jesus. Rechts knielt de li. Franciscus van twee engelen vergezeld, links zijn twee gezellen van den heilige neergeknield. In dit laatste punt wijkt de schilder af van het verhaal der dubbele verschijning, hetwelk wij hierachter zullen mededeelen : eenige gezellen van den heilige zagen uit hunne kloostercellen boe de vensters der kapel van hemelsch licht straalden en mochten tevens het gesprek tusschen den Zaligmaker en den Hcilue aanhooren. De grond der fresco-sehildering is met bloemen bestrooid, ter gedachtenis aan het wonder der rozen.

Tot beter verstard van het bovenstaande laten wij hier in hei kort het eenvoudig verhaal der dubbele verschijning van den Zaligmaker en Zijne II. Moeder in de kapel van Maria der Engelen volgen.

Omstr-ki (]e mtmid (M.iber Mn hot jaar 1421 w»h Franc\'•ciw, n» de grundslng n voor vijn l)erilgt;\'n Kcj^-l g.-lfgd te r. bbi\'n. na.ir dgt;\' klfine kn k van .Maria der Kngcleii of INinhnrtila tiTiig-ir\'k\'irl lly »iH lu-ilr^\'-r fii meer in Oml vernlondf i ilan ooit; zijn lii\'l\'de vmir de zblen gt; n zrjn ip.-r voor de I\'t-kceriiiR drr arme sondaar» si--f-nen ?eeu in\'rkt*!i meer te k- iao-n; dag en tLih\' smeekte \'n weende hij om hunne bekeiTing \'e verkrijgen.

toen hy eiMii \'t i..i. hts in eene rotsholte in g.\'bed verzonken lag, versehoen h\' in een vim h. ht omstraalde engel en zeid. ben ^Franciscus. sta spoedig o|. en ga naar ile k. rk Onze ]|e(r Jesua (\'brittw en Zijn g|..r.eryke gt;lquot;eder wacbten u daar, omgeven vaii e«ue menigle hemel-

scbe ge-aten.quot; Op die roepstem van zijn God uil gegaan, spoedde de II. Franciscus ziih naar do nederige bedeplaats en was getuige van t^jen wonderdadig schonw.sju\'l. Op het altaar, op de plaats waar het Tabernakel staat, zag hij .lesns (.\'hrixtns, geheel .schitierend van glorie «u schoonheid op een lichttroon gezeten; aan zijne rechlerlmnd zat Zijne gelukzalige Moedtr, de Allerheiligste Maria; rondom zweetde een talrijke engelei stort.

In verrukking door lietde en vreugde wierp Franci.scus zich met het aangezicht ter aarde, en Jesn.s sprak lot hem, met veel zoelheid: „Franciscns, Ik heb uw vurig gebed gehoord. Tot belooning voor den ijver, w.i.mnede ^ij en uwe broeders het, heil der zielen bewerkt, moogt gij voor haar welzijn al zulke gunst vragen als gij wilt en Ik zal u die toestaan; want Ik heb u aan de vnikeren geschonken, opdat gij hun een licht moogt zijn. en aan «Mijne Kerk, opdat gij hare puinh\'H pen hier op aarde weder.uu moogt opbouwen.\'

l)uor zooveel goeMheid aangeinoedigtl, antwoordde de. Heilige in nederig vertrouwen: „Mijn Z ete Heer Jcsns (quot;hri^tns, hoewel ik zelf niet meer dan een ellendige zondaar ben, .smeek ik toch Uwe fioddelijke M.ijesteii, not al tien eerbied, waartoe ik bekwaam ben, dat (ïij U moogt verwaardigen ia uwe oneindige barinli:\'.!!iglo-id deze uitstekende gunst aan Uw»¹ geloovigen toe te staan, dat alien di-. na een t\'oiwnn e.iige r.it-chl, deze u-rk zullen Inzoiken, dooreen volledige kwiitsc.helding een vuilen aflaa\' van al bnnne zonden mogen bekomen. Kn IT, o glorierijke en allerheiligste Ma:igd Maria, onze alniacblig(! Voorspreekster, li bid ik voor mij en vooralle zondaren van l wen aaubiddelijken Zoon te verkrijgen, dat li ij mij de gunst, welke ik thans vraag, moge toestaan.quot;

Onze-Lieve-Vrouw wendde zich terstond, vol goedheid, tot den Zaligmaker en bad tot Hem ; „O, mijn hoog verheven Heer, V. de gezegende vrucht van mijn s( hoot, smeek ik deze gunst aan Uwen getrouwen dienaar toe te staan; zi--. met hoe grooten ijver hij van ü het heil der zielen afsmeekt. Is liet niet juist «iat wat Gij zelf boven alles verlangt ? Sta hem deze genade toe, hier op deze plaats, die i an Mij is toegewijd, ter eere van l wen 11. Kaam en tot stichting van Uwe Kerk.quot;

lgt;e Zaligmaker s] rak toen tot den Heilige, die nog altijd voor Zijne voeten geknield log : „Broeder Franciscus, wat gij Mij vraagt is groot; niaur gij verdient nog meer, en zult het verkrijgen. Ik verhoor dan uwe bede en sta u uw verzoek toe. (ia evenwel mijn Sted\'houder, die te l\'erngia is, bezoeken en vraag dat hij uit Mijnen Naam dezen atlaat goedkeure.quot;

Uit hunne cellen, die in do nabijheid van het bedmnis s; nden, zagen ver.M billende broeders het licht en de engelen, die het heiligdom vulden, en zij ho : len al deze woorden, doL\'h een heilige vrees bebtte hen. nader bij te komen.

In den vroegen morgen riep Fram-iscus I!roeder Wassé en vertrok terstond met h\'m npar Perugia. Hij kwam in tegenwoordigheid van l\'aus Honorius 111 en sprak lot iiem ; „1Ilt; ili^s* Vader, voor eenige jaren heb ik, uit Helde tot de Allerheiligste Koningin der Knu\'cb n, met eigen handen eene kleine kerk herbouwd, welke aan Haar i.s tiegewijlt;l. ik kom l we Heiligheid verzoeken dat kerkje met een kostbaren aflaat te verrijken.quot; — „Kn welken atlaat v ilangt gij, IJ roeder Franciscus zoo vroeg de goede l\'aus. „ Ken atlaat van één jaar?quot;¹ — „O Hei-ligste Vader, wat is dat, een aflaat van één jaar?quot; — ..Van drie jaren dan r\' —..Wat zijn drie jaren?quot; — „Van zes jaren? Van zeven jaren \'\' — Toen hij •venwel zag «lat Fri. :s us nog niet tevreden was, vroeg hij hem verwonderd: „Maar wat wilt gij dan V\'¹ — „Heiliirsie Vader,quot; antwoordde Franciscus, „wat ik van Uwe Heiligheid vn.ij;, zijn . en jaren maar zielen.quot;\' — „Wat ? zielen?quot; — „Ik zou wensclien, wanneer Uwe ll-ih^!i-i l dit jo-dkeurt, dat allen die, berouwvol gebiecht en de H. Absolutie ontval len helgt;b(mie, »!it aan (iod ei !lt;■ H. Maa^il zo© dierbaar heiligilom zullen binnengaan, de volledige kwijts, ii. iu ii^- van de slrallen ontvingen, welke verbonden zijn aan alle zonden, die zij het ongeluk h-ol iea t- i .■■li ijv.-n, mn.Is lm? il.M.j gt;.■! tot aan het bezoek van het heiligdom.quot; — .,Fn •• iscus.quot; \\_r \\ .mi •\\r l\'aus, „wai gij daar vraagt is zeer groot, en de H Koomsehe Kerk is niet j;evvu..n /n\'.k . n att iat te sta m.\' —

„Heiligste Vader,quot; Z( o sprak Francix us vol ootm.....i, ,jk via h- t . ó; n.--? . p . i... i «;•,

ik vraag het l\' m den naam van Hem l\'ie mij gezoa len heelt, van On/.ea H«er lesns Cbr^\'us — l)aar-\'p antwoordde de H. Vader niet t. j ongew p :liti,\'h-id .F.i Ik. Ik sta de ^un.st toe die j^ij mij vraagt Ja. Ik st henk u die gn st, Ik si he!,k ze u, Ik s henk z- u.quot;

he aanwezige kardinalen maakten dlt;- opme. king dat een z gt;o w.\'j. r. ^nnst e ; • u. ..d.l aan de bedevaarten van bet 11 Land en san de Romeins, he basilieke;, ( breal; . h

Honorius antwoordde; „Wat wij aan dien heiiigen man g^ v- -to- sai hi:. , I , : onherr • | el ij k g i; ven en t • u\'^tf.ia Al wat Wij iilt;»g kun ■ a d - a igt; de a d-.:nr er van te

1 i^len lot ten ualiiurlijkpn (b_^r. vm do perste V. s) . r tnl aan de \\ * gt; jer van firn volheiden da^. Kn dat. /00 voedde hij er, tquot;t FiMn -is vis sjjrrkei.de, l ij, „dat staan ^ u tce voor t ruwig.\'* Aan li\'iii\'ls.-hap K • - Framis us en verliet Z H.; maar deze rieji hem terug; ea

sj\'rak glimlachend»\'; ..Maar hoe gaat ^ij m w-g, eenvoudige on ar^elooze man, zondereenig authenli-\'k hew.js \\ au uw» :! .itl iaf meile te ihmii»\'!! rquot;\' — „HeiÜ^e Vader,quot; zoo luidde het ant-\'rd, „I w WMurj is mii vi !,i ^•nd»\' Jesns (quot;nristik, /ij • H. M \'tdi-r en Zijne Hngelen m(\'gea hier notaris, |m rlxaiueut i-u -. iiii\'.;. \' /ijn Ik lirlngt;»-t ^een aiuh-re authentieke acte.quot;

Maar n altijd was, dogt;.r «N-n Zuligniakrr noch der den l\'aus, de dag vior de/en onverg»dij-kclijk gTO\'it\'-n atlaat niet va\'itge.gt;le.!d. Kraneiscns wa/litte »\'1» bad vol vertroawen. Toen hij eens in «Ie • 1 ir ! .1 anuari IJill den narhl in zijn kleine cel arhter U L. Vifuw der-Fngeleu in het gelquot; 1 d«) M hraoht, kwam satan tot hem in de g^iaanle van een eiigtd. „Arm*¹ i-\'raiH isi ugt;,quot; zoo sprak hij nwt geveinsd.- u-\'-diifi^, ..waarem zoekt ui) 11 vóór nwen lijd te docii sterven? Waartoe uwe zw.ikke gezomlheid (h\'or / gt; gt; la ue nacht wakr-n te onilernjijiien y Weet gij dan niet dat de nacht is om te slapen en dat de slaap de groot»- g\'-neesheer van het lichaam is? Geloof mij, spiar n\\v leven om lan.- r uwen (iol te kunnen di-nen, langer aan de IJ. Kerk tot voordeel te kunnen zijn, en uwe Orde krai htiger l«\' groralveslen quot;

Franriscus die de 1 sipij d s duivels (i\'.Misi li\' uw i.-, verliet haastig /.ijiiH lt; el, ontdeed zich van zi n klcrd en wierp zich in een struik vol distels en doornen, waarhij hij zich wendde en keerde /■quot;•King t .t hij g. hquot; 1 met bloed h • l\'-kt was. Op hetzHIde oog nhlik zag hij zich van een st-alend lirlit omg\'-ven, en hemerktt\' iiij te mi Iden van do bebloede doornen een aantal schoone v . te en n nde rozou, die op de siu . aw schitterden, want do winter was dat jaar z-.-er gestreng. lt;gt;{\' don weg naar de kerk zweelden een aantal engvlon, waarvan er een FrancisniN riep: „Kom, V 1st n om uwen Zaligmaker te komen aanhiddon Jlij wacht in de k \'rk mot Zijne Heilige M-ed»T,\' Franciscns zag zich lt;;oar een wonder met een sneeuwwit kleed gedekt; hij plukte twaalf witte en ev en wel rociie n/.• n, eu begaf zich naar de kerk van l\'ort.uiu ula ; de weg slt; loon hem not rijko stoffen van zijde en goud bed-kt.

Na «en diepe aanhidding liood hij den Z:il:_nMiakquot;r zijne rozen a.m. De Heiland bevond /oh, evenals de eerste maal, geheel van glori»¹ stralend, op het altaar; de li Maagd zat aan Zijee rechterhand en de Engelen zw»\'e((len rondom. Francisms,quot; zoo sprak de Zaligmaker, „waar-in geelt gij aan Mijne Moeder de geschenken niet welke Zij van u verwacht?quot; — De llquot;i:ige logreep dat daarnnde de zielen bedoeld werden, die door den groot«-n aflaat geheiligd »• verlost in\'\' sten word.*n ; bij antwoordde vol liefde: „0, inijn Allerzoetste lieer, Opjierste ester van Hemel en Aarde, gewaardig F. in fwe barmhartigheid, den dag te bepalen waarop a den vollen aflaat zal kunnen verdienen, dien (!ij aan dit gezegend heiligdom gese,honken b : t. Doe li m on de liefde van Uwe g\'. o rijke M \'iler, de VoorspreeUst^-r vooi alle zondaren quot; — I Zaligmak r antwoordd- : _rIgt;iit zal zi;n van de eerste Yespi-rs van den dag waarop Ik do-r een Eng 1 Mijn wel) .Mniti l- n Apos\'el Petrus nil zijn boeien vriost heb, tot den avond van de0 volgenden dag.quot; — „Ka. iiijn \'» • i • M\'-\' Sier, hoe zullen de measchen dat weten, ei; als zij het. weten boe zullen zj het geloove\'. ?quot; — „Dat zal Mijne gena«le bewerken,quot; antwoordde de Zaligmaker. „Ga nogm aals raar M ij a Pi,iats!)ekl(ⁱeder, die zal zich belasten met de afkon-di.\'ing van den atlaat \' — „Maar irj zi\' unssrliien een armen zondaar als ik ben niet geloo-V\'-o — nN\'-\'-m - 11 uwer p.r l-rs. do\' dit alles ge/.ion en gehoord hebben, met n; neem to.k eenig- van de w.ne ea r»»le r /-ai mede. die Ik heb doen ontluiken iu hel hartje vaa ilen wi en «lie gij ^ ; \' \'kt hebt op den iii\'-t nv; blond gepurperden struik. Hij zal 11 g»\', 1 quot;1 ven, bij zal M i woo l he;igeti en den aHaat afkondigen.quot; Vervolgens zegende Hij heai «-n h-\'t li Mi¹ • .1 . r . - \' w.ji \'ie F. :• ••n h- t b\' ij /- h u n \'/ n^ n

In den marger s^on 1 na dien \'jvd\'-i k w urdigen nacht vertrgt;«k de li Fraio isiais naar Rome, in gv.eUi hip van dl ie l-r-ed-rs, d. ^••tuigen war-n geweest van het won Ier: van den Gelukzaligen Petrug van \' tta 15e ndus vtfa Qui .\'avalle eu Angelus van Jiieti. liij had zes rozen bij zich, drie witte en evenveel roode.

Ia tegenwonrdigh\'-id van lt;ie,i Paus in het paleis van Lata-ram-n toegelaten, vertelde Franeiscus ongektir.steld wat er geb-.ird was er, bood «len l\'aus do wond-niadig ontloken rozen aan, als t wijs van de uaarhe.d /i er w .••rd- : - ij van het getuigenis zijner g» zellen. „O, Heer zoo ri- i\' de Paus t.o.ti hij do- / • trisM h»-. s iiitterende »gt;n welriekende r-zen zag. „Heer, zulke rozen m .,Ia:aiin\' l\'o ;er 1- ran. s os, ik vraag ge»»n verdere lowijzen om t»\' gelooven wat gij mij /-■ \' .Maar ■ on lt;le zaak te b^sijss-n m • t»\'n \'-er.st de Kardinalen geraadjdeegd worden,quot;

I\'¹ a \\ ■ u mo „ as! •• de r.ms Fraioas os alle bijzonderlieden te verhalen, welke Hij

lieu) zelven reeds b«\'kpnd gemaakt had. Toen de Heilige duidelijk zijn vraag gesleld had» gat Honorius III de voigemle be.NÜssiiig :

_rAaugezi«Mi Wij zeker zijn van liet vn-langeii van O. H. J. C., Die op de bede van doll Mara altijd Maagd, Zijne Moeder, u de gunsl lieelt toegotaan wt\'lke gij Hein h\' t l ; staan

Wij, die, hoewel onwaardig, op deze aarde de plaats bt-kUf len va*w |)i«:ii eenig waren Opjun-pi A s-iei\'_t uit Zijnen naam voor altijd den Vollen Atlaat too aan de kt\'ik van l\'ortinnenla en aan n zelven, van at de eerste Vesjirrs van het leest van {\'elrus\' Handen, tot aan den avond van den volgenden dag, den tweeden Augustus.quot;

Oiu aan dien buiteugewonen ailaat meer luister bij te zi tten, schreef de Paus aan de bissi hop pen van Assisi, Perugia, Foligno, üubbio, Todi, Sj ohdo en Nocera om hun te gdasten dat zij eich den eersten Augustus in de kerk van Mai ia der En,idolen / udon bevinden, om daar

met de ui iquot;tsl ni\'^\'i-lijkquot; plochtigbeid den hemolsciien ailaat af te komligi quot;. )e II !• raiicigt;\'ui» en zijne gezellen wilden persoonlijk aan de genoemde bissi hoppen de Apostolische brieven brengen, en hnune ootmoedige bede voegen bij hel Level van den Plaatsbrkleedcr van Jegt;iis Cin islus.

Op den vastgosteKb\'n dag beklommen de zeven bissehoppen met den M. Fianeiscns im :.e estrade, welke voor de kerk was opgeslagen en waaromhteu zii\'h eene proute menigte volKs ui\', alli* omliggende lauden ge-ehaard had. Het was negen uur in den morden.

Op lo t verzoek vau de bissi hoj.pen logde d»; Heilige mei /quot;-v-fi ijver, heiligheid en vreugdr. den bovenuatnnrlijken oorsprong en de groote waarde van den atiiit b\'.u\'it, dat men meende lt; i t Seraliji*. te zien en te hooren. Aan het slot zijner tots|iraak ontvouwde hij een geschrift en iagt; als volgt: „Ik wil u allen het Paradijs doen binnengaan. Ik kquot;inii \'• u een vollen atlaat aan, dien ik verkit ^en heb van de goedheid van den Hemelsehen Vader eu uit den eigen mond van den Oppersten Pr,ester. (Jij allen, die hier gfkoaem /ijt met ten ruuwmoetlig hart, die goed gebiecht en van een priester «Ie 11 Absolutie ontvangen hebt, zult de kwijtschelding hebben van alle straffen, verschuldigd voor uwe zonden: en zoo zal het jaarlijks en v. or altijd /ijn voor aib\'ii, dit- in dezelfde ^\'steldheid hier zullen komen. Ik had gewenscht dat net gedurende acht dauen had mogen zijn, maar ik heb het niet kunnen vei krijgen.quot;

Toen zij de woorden : \'niurlijl,s m i oor alf 11 ho-T .• n, waren de bisschoppen ontevreden en riepen vol ergernis: „Broeder Francisius, iioewel de Paus ons gelast om hier te doen wat gij wilt, kunnen wij u toch zoover niet volgen, (iij moet den atlaat skvhts voor tien jaren afkon digen.quot; De bisschop van Assisi stond bet eerste op om die bei^ rkü uit te spreken, maar iii| kon niet nalaten om, evenals de li. Kraneiscus, Ie zeg.., - n : Ju-a /;//.%• ni nun- ahtul. Ook de zes andere bisschoppen beproefden op de lunrt at om die Inperking uit te spreken, maai God lilt;t toe dat allen, tegen hun wil, Ihmhaald\'-n : / mgt;/,7.v c/ \' ■ . / /. Zoo wlt;T\'l, d«»or e-\'n duidelijk gebleken bovennatuurlijke tuss» he^ konigt;t van den 11. Utest, de h tn nde voortdtirende aflaat van rortinncula afgekondigd. De i\'ausen hebben dien later nitg. bre.d tot alle kerken der drie Orden van den 11. Fnliuiscus.

Tijdens hel Icvon van den 11. Fnmciscus was de kapel van Portiunciila aan O. I.. Vrouw gewijd onder den tiui van Maria Hemelvaart, vandaar de naam van 0. L. Vrouw-dor-Knielen. Hol altaarstuk bestond uil oen schilderij, voorslollende do II. .Maa-d door de Euvelen ten Hemel opgevoerd. Later werd dezo llouflvaarl ovor^obiaelil naar liet hon-aliaar der nieuwe kerk, die nog altijd den titel van do .I.vvioh^\'o oi Hemelvaart van Maria draagt. Voor liet, hoolVlaltaar der kapel werd door Krater Hilarius vau Viterbo in hel jaar lilKi oen nieuw altaarstuk, voorslellende do Boodschap des 1 Migels, gcsehildord, zooals hlijkl uit hoi ondei schrilt, in middoleeuwsch Latijn mot gothi^eho lettors ouder hol stuk nopiaals!. htnm labulam fecit fieri fratci Fraiici^i\'iis Hi-m-h-/Vmiiin de lltiiiiicsijiiis j.ioiinc.is aim- Dri |-.quot;,i\'l.

incoepla de meiisf Augusli, completa de mense Novembris, in ixlix parlibus durante querra et currslia. Prcsbijtcr Uilui ins de Vilerbo pinril (1). Dit stuk is voortdurend bedekt met een zilveren ornament, voorzien met hall\' verheven drijfwerk ; iwec openingen laten liet gezicht der li. Maagd en den Hngel aanschouwen.

Oil schilderwerk van Frater Ililarins werd in het jaar 1856 in kopergravure weergegeven door den Eenv. Fr. Gervasio Seratini, een ervaren schilder der Orde van den II. Francisnis. Het beeld der Madonna op dit schilderstuk is het wijdberoemde miraculeuse beeld van O. L. Vrouw-der-Engelen ; het werd als wonderdoend beeld op last des Pausm gekroond. De kroon en het ornament, beide van het zuiverste goud, zijn aan het schilderstuk vastgehecht.

Het oudste en het eerbiedwaardigste miraculeuze beeld van de Moeder Gods wordt vereerd te Home, in de kerk van de H. M.uia-di-Meerdere. De vrome overlevering, door gewichlige getuigenissen gesteund, zegt daarvan het volgende: «SI. Lucas, ook wel de «Evangelist van Mariaquot; geheeten, omdat hij m zijn Evangelie uitvoeriger en duidelijker over de Moeder des Zaligmaker.-- spreekt, schilderde nog tijdens hel leven der 11. Maagd hare beeltenis. Deze werd eerst te Jerusalem door de geloovigen vereerd en later door de II. Helena naar Rome overgebracht. Paus Liberius plaatste haar iu de kerk van de H. Maria-ter-Sneeuw. waar zij lol den dag van heden gebleven igt;. De lijd heetl de kleuren van hel beeld zoozeer verduisterd dal men thans niet alles nauwkeurig meer kan onderscheiden.

Het schilderstuk is 3^ voel hoog en 2^ breed, en beslaat uit twee saam-gevoegde paneelen. Het is te bejammeren dat een diepe voege van onder tot boven hel beeld in iweeeu snijdt, le moer daar de voege juist in het midden van hel aangezicht valt en derhalve veel van de oorspronkelijke

(I) Prater Fraiviscus Desi-o femino heeft dit schilderstuk doen muken ui! de aalmoezen in het jiar lt;» II. lïKM veiz.iiii-1.! ; het is begounen in de uiaand Augustus «u voleindigd in de maand N v m\'- r, toen m •l-;\'? Iand«trek«0 oorlog en hongersnood heei v hten. He j rie.ikr Ihla-nis van \\it«rltgt; heeft b t geschild\'i«l.

scitoonheid doet verloren gaan. Het aangezicht der 11. Maagd is ernstig, maar heelt een zachte en vriendelijke uitdrukking; een blauwe sluier bedekt geheel het hoold en valt over een gedeelte van hel voorhooltl. Het goddelijk Kind zit op den schoot der Moeder en is verrukkelijk schoon. Hel houdt in de linkerhand een gesloten boek en strekt de reehter zegenend uil; Zijne oogen rusten op het aaugezichl Zijner Moeder, leder, die het geluk mocht hebben deze beeltenis te aanschouwen, moet bekennen dat hij een buitengewoon gevoel van vertrouwen en lieltle gewaar werd; het was hem ol\' hij de gezegende Moeder des Hoeren voor zich zag, want bij wist dat de H. Schilder de ware wezenstrekken van .Maria op bet paneel had neergelegd. Zooals hij daar de beeltenis aaiisehouwl, heelt Maria eens geleefd, zoo heeft zij het goddelijk Kind eens gekoesterd, zoo heeft zij haren Zoon eens up Zijn lijdensweg begeleid; en zou die ovortniging geen eerbied, geeu zoet vertrouwen, geen liefdegevoel in zijn hart opwekken?

Veel wonderen vindt men van dit genadebeeld niet aangeleekend. Ken tweetal slechts willen wij in bet kort gedenken.

Ten tijde van den H. Paus Gregorius den Grooto, ten ja re 590, werd Rome dooi\' een vreeselijke pesUiekte geteisterd. Alle gebeden en boetedoeningen der geloovigen schenen krachteloos. He II. (iregorius beval nu een plechtigen omgang door de stad te bonden en wilde zelf het wonderbeeld dragen. Overal, waar de processie doortrok, hield eensklaps de geesel op; de Moeder van God had de gramscliap van haren Zoon bezworen, en men boorde een koor van Engelen een lofzang op de Koningin des Hemels aanhollen: «Regina Goeli laetare, quia quoin nieiuisti pciiaro resurroxit sicut dixit.quot; (Verheug ü, o Koningimie des Hemels, want Hij, Dien Gij verdiend hebt te dragen, is verrezen zooals Hij gezegd heeft.) De II. Grego-nus voegde aan dozen lufzang toe: quot;linl God voor ons, Maria.\' Zoo ontstond die heerlijke antiphoon, welke de kerk Maria in den Paaschtijd toejuieht. De H. (iregorius zag ook nog hoe boven het niausnleum van Keizer lladri-anus, thans den Kngolcnbnrgt, de aartsengel Michael het zwaard in de schede stak als wilde hij aanduiden dat do pest bad opgeliouden te woeden, en de strenge goddelijke Rechlor lot zijnen f.ngel, evenals m Davids tijden, gesproken had: «Hond op, bet is genoeg!quot;

De tweede gunst, op Maria\'s voorspraak verkregen, dagteekenl uit do eerste helft van deze eeuw. Tijdens hot woeden dor cholera nam hot volk wederom zijn toevlucht tol de machtige voorbede van Jesus\' Moedor, en

droeg hare beeltenis in pleclilige proresMe naar ile kerk \\aii de «Gcsu. Wel was tlians niet de geesel in eens tol slaan gebraeiit en verdwenen, maar van liet oo-enblik af was de sterfte veel verniinderd. Uit dankbaarheid begal Paus Grogorins Wl zich liet volgend jaar op den feestdag van Maria Hemelvaart naar de kerk van O !.. Vronw-ler-Sneeuw, en kroonde in tegenwoordiglieid van de Kardinalen de beelden van Maria en bet goddelijk kind met een prachtige gouden kroon.

De basiliek van de II. M.n ia-de-Meerdere is ren der zeven hoofdkerken van Itome. /ij dankt haai- ontslaan aan een wonder, hetwelk wij bier volgens di\' woorden van het Runieinseb lirevirr willen verbalen.

«Onder Pans üherius (35i) had de patriciër .lohaiines, de afstammeling van een dn doorhirh igste geslachten van P.ome, met toeslemming van /ajne Iiicl. nnn liM rdrlr -.■aialin, besloten om de Maagdelijke Moeder des lleeren lot rilden: int van /iju groot vermogen te bestemmen, want zij waren km-

derloos on liaddon geone erfgenamen. De vrome echtelieden hielden niet op met bidden en rijke aalmoezen uil le deelen, ten einde den wil van de hooggezegende Jiangtt le vernemen. Deze verhoorde dan ook liefderijk de smeekingon en wenschen van hare getrouwe dienaren, en bewees door het volgende wonder dat zij hun gebed had aangenomen. Maria verscheen aan ieder afzonderlijk in den slaap ea gal\' hun haar welgevallen met hun vroom plan te kennen. Zij toonde hun deu Esquilijnschen heuvel aan als de plaats waar zij, volgens het verlangen van haren goddelijken Zoon en van Haar zelve, eenc kerk tiaar ter eere moesten bouwen, en voegde er bij dal zij de plek, voor de kerk bestemd, met sneeuw overdekt zouden v/nden. Terwijl de echtelingen elkander des morgens hunnen droom verhaalden, werd hun hart met zoeten troost vervuld ; zij verhaalden aan den Paus wat hun gezegd was, en deze verklaarde nu dat ook hij dezelfde verschijning gezien had. Verbaasd over dit wonder, hetwelk gebeurde in de maand Augustus, terwijl de grootste hitte te Rome heerschte, deed de l\'aus terstond de geestelijkheid te zamen komen en trok door haar vergezeld in feestelijken optocht naar den aangewezen heuvel, waar allen de bedoelde plaats met sneeuw bedekt vonden, en luide üod en Zijne wonderbare Moeder looiden. Nu werd de kerk afgebakend, welke door den vromen patriciër met de grootste pracht werd opgebouwd. God, Die de vereering, aan Zijne H. Moeder bewezen, met welgevallen beschouwt, verheerlijkle deze kerk met vele wonderwerken, die Hij daar, op hare voorbede, voor de geloovigen wrochtle.quot;

Thans nog is de basiliek van Maria-de-.Meerdere in hoofdzaak hetzeltde gebouw, zooals liet iu de i^1, eeuw werd opgei rokken. Wel werden daaraan eeuige kapellen toegevoegd, door eeuige patricische geslachten ol door de Pausen gebouwd; maar hel hoofdgebouw is bijna onveranderd gebleven. Ons bestek gedoogt ons niet meer al de pracht te beschrijven van den bouw der basiliek, of de kostbare relieken te vermelden, welke zij bevat. NVij kunnen slechts in het kort zeggen dat de kribbe van Hethlehems stal daar in de confessio, onder hei hóol\'daltnar, bewaard wordt.

Wie meer van deze heerlijke basiliek, de eerste en voornaamsle van de aan Maria toegewijde heiligdommen, wil weten, kan daarover den eersten jaargang der Kaïholieke llluslraló- naslaan, waar hij op bl. ■M--¹ een uilvoerige besclnij-ving \\ inden zal.

Een andere miraculeuze heeltenis van Maria, eveneens aan het penseel van den II, Lucas toegeschreven, wur.lt Ie Home senerd in de kerk van

De Heidenen hndden op den top van den Capitolirms, den beroemdsten der /■ ven heuvelen van Home, hunnen hoofdtempel, aan Jupitei\'gewijd, opgetrokken. Vandaar nit, zoo meenden zij, beheerschle Jupiler, de grootble der jfoden. Home en geheel de aarde. Op denzelfden heuvel zou de Koningin des hemels en der aarde haren troon hebben, en zou zij, de bron des levens, den doo ien ^ml verjagen. Heeds de eerste Homeinsebe keizer. Augustus,

richtte voor de .Maagd met hel Kind, die hij in een schitterende verschijning aan het uitspansel gezien had, een altaar in den tempel van .lupiter op. Ken stem had hein bij die versehijning toegeroepen: «Dit is het altaar van den Zone Ciods !quot; Aan deze oude overlevering ontleent de tegenwoordige kerk op den Capitolijnsehen heuvel baien naam van «Ara Coeliquot; (het altaar des liem-\'ls.)

Wanneer de eerste kerk aan Maria innvijd op itel Gapilool gebouwd werd, is onbekend. Eerst in de 10\'¹\'\' eeuw wordt er gewag van gemaakt, terwijl zij in de dertiende eeuw gerestaureerd werd. Niet minder dan honderd vier en twintig inanneren treden voeren naar hel portaal der kerk op. i)e/.e treden en ook liet grootste gedeelte der bouw stollen, waaruit de kerk is opgetrokken, zijn van licideiischc tempels en paleizen afkomstig. De voorgevel der kerk heeft geheel haar oud voorkomen bewaard, hoewel het ineerendeel der versieringen, daar eenmaal aangehraeht, verdwenen is.

De Kerk van «Ara Coeliquot; is de sehilderaehligste van [lome en bezit een schat van monumenten. Het rijkversierde houten gewei!\' is een geschenk van Rome\'s burgerij, uil dankbaarheid voor de zegepraal der christen-vloot bij l.epanto. liet miraculeuze beeld bevindt zich op het hoogaltaar, In een dwarsbeuk ziet men een kleine rotonde of koepel op acht zuilen rustende, ter plaatse waar Augustus de verschijning der Moedermaagd zou gezien hebben.

In deze kerk wordt ook de Santo liainhino bewaard, d. i. een vooral dooide zieken boogvereerd beeldje van den Zaligmaker als Kind, dat met de kostbaarste edele steenen gesierd is en op hooge leesten aan hel \\olk vertoond wordt.

De Paters Franciscanen, die naast de kerk een groot klooster gebouwd hebben, beilienen dit Maria-lleiligdom.

Niet ver van Santa Maria in Ara (.oeU verheft zich op de grondslagen van een ouden, aan Minerva gewijden, tempel een ander Heiligdom van Maria, de

of de kerk van Maria boven dc Minerva. Heeds vroeger stond hier, te midden der puinhoopen van een door l\'oinpejns gebouwden algod-tempel, eene kapel aan de .Vloeder (!ods toegewijd; doch toon in de 11\'¹\'quot; eeuw deze plek door den l\'aus aan de orde der Dominieancn werd at\'gcstaan, begonnen dezen daar den bouw van een ruime kerk, welke later nog door vele kapellen omgeven is. In deze eeuw weid de kerk gerestaureenl, waaraan in hel jaar 1885 de laatste hand gelegd werd.

F,venals de Ara (\'.ncli is ook de Supra Minrrra rijk aan kunstschatten en monumenten, In eene kapel ziet men een beroemd scliildcrsiuk, voorstel-

lende een Kn^ol die aïin Maria een boodschap overbrengt ; voor de voeten van de 11. Man^d knielt de kardinani Torrocremala, do stichter der Broederschap tut nilhnwdijking van armu\' meines; do kardinaal hrvoolt aan Maria drie meisjes aan, waaraan de Moedor Gods dan ook oen bruidschat, uitdeelt.

Boven do II. Maa-d /.weeft de H. Geest en uit de hoogle zegent de Hemel-sche Vader de/o ^roep.

Tot ons leodwo/en verbiedt ons bestek ons om in nadere bijzonderheden ondrent dezo boido hoiligdoniinen van Maria, de .Ira Coeli en de Soprn Minerva, ;r ired(;n ; wij inootrn ons beperken ter wille van de menigte der belangrijk\'- bedevaarlplaahen, welke wij nog tc bespreken hebben.

O Moeder Gods, de hoop van lion, die TJ altijd vereeren, homl niet op uwen Zoon te bidden, opdat Hij hen van de gevaren en allerlei beproevingen bevrijde.

In de SL-Alphonsuskevk dor Paters Redemptoristen te Rome wordt eeno mirakuleu/.o afbeelding van Onze-Lieve-Vrouw, onder den titel van Allijd-durenden Dijnlanct, vereerd. Deze scliilderij word in 1480 van liet eiland Creta, ol\' hot tegenwoordige Candia, in do Middellandsche Zee, naar Rome overgobraclït, en den iquot;quot;¹ Maart 1499 onder Paus Alexander VI in de kerk van St.-Maltlieus geplaatst. Na do vernieling dezer kerk in liet begin onzer eeuw bleef zij in een klooster verborgen, totdat Pans Pins IX den 26^equot; April 1860 baar naar de kerk van St.-Alpbonsus ter openbare veroering deed overbrengen. Wij zullen een beknopt maar zakelijk verbaal der gesebiedenis van dit wonderbeeld geven, doch aebten eerst een paar gewiebtigo bemerkingen noodig.

De verschillende oefeningen ter eero van Maria, van oudsher in de Katholieke Kerk gebruikelijk en aangeprezen, laten zieh genoegzaam in twee klassen verdoelen.

Sommige zijn meer ahjemcen, en als het ware bestemd om allengs in de gebeele Kerk verspreid en onderhouden te worden. Dusdanig zijn: het

bidden van liel (VVc.s- yegroet, do liozeiikrans, het Engel des lleeren, de Litanie van [.oi\'fto ; verdci\' liet vieren van den Zaterdag, do novenen, de (eestdagen, de oelaven, de Meimaand ter eere van Onze-Liove-Vrouw; het deelnemen aan hroederschappen, verecni^iii-en, seiiapulioren; het gebruilv van heelden, schilderijen, vaandels, prentjes, medailles, met de voorstelling van een eervollen titel, h. v. van OnhcvlelUe Maagd, van .Moeder Üods, van do Zeven

Andere oefeningen zijn meer bijzonder, en schijnen zich te zullen bepalen bij eenige plaatsen, hisJommen ol landen, zonder dezer grenzen verre le overschrijden ; zij blijven een karakter van eigenaardigheid eenigcr landstreken behouden, en krijgen geen duidelijk kenteeken dat zij voor een algemeen gebruik bestemd zijn. Doorgaans kunnen de procession en bedevaarten naar bijzondere heiligdommen van mirakuleuze beelden ol schilderijen van de II. Maagd daaronder gerekend worden. Gewoonlijk worden zij door den naam der plaats aangeduid ; b. v. Oirze-Lieve-Vrouw van\'s-llcrtogenhosch, van Roermohd, van Scberpenhenvel, van Kevelaar, enz. en dit ook zclts, wanneer zij in den omtrek, ol\' op een ruimeren alsland, onder een of anderen titel uit de Litanie van Loreto bekend zijn.

Integendeel die mirakuleuze Mariabeelden, wier veroering schier algemeen door de Katholieke Kerk verspreid is, zijn doorgaans tnetir bekend onder den eigenaardigen titel, dan naar de plaats, waar die vcreering haren oorsprong had; b. v. Onze-Lieve-Vrouw \\an goeden raad, van ovei winning, on?. In hoeverre nu de mirakuleuze beeltenis van Onze-Lieve-Vrouw van A/lijd-dnrenden /Upland bij deze kan gerekend worden, en meer door den titel dan door den naam der plaats bekend is. zal hare geschiedenis ons loeren.

Nog eone andere bemerking. Om eenige oefeningen der Manavereenng U, verspreiden en te onderhonden, schijnen sommige kloosterorden door de goddelijke Voorzienigheid meer bepaald uitgekozen; b. v. de Karmelieten _xoor het Schapulier, de Dominicanen voor den Rozenkrans, de .lezuicten voor do Congregaties van Onze-Lieve-Vrouw. Op gelijke wijze schijnen nu de Hedemptorislen aangewezen, om de vereering van Onze-Lieve-Vrouw van Altijddui\'i\'iiden bijstand alom te bevorderen, l it de geschiedenis der laatste jaren zal dit duidelijker worden.

rj N/.K-LiF.vK-YnoiAv van AUijddurcnden Bijstand is voor-geslold op eene schilderij van hout, 22 ccnliaieler hoog en 41 breed, in kleuren van eene soort van lijinverf. Een gouden aehlcigrond doet de liguren goed nilkoinen. De leekening is hcwcikt naar den (Jrickschon stijl, volgens de zoogenaamde Byzan-tijnsehe sehildcrsciiool, en dagleekent naar hel oordeel van desknndigen uit de IM¹\' olquot; 1 4quot; n uw. 1) De voorstelling en uilvoering der liool\'dgcdach-ten doen den schilder kennen als een kundig en godvruchtig man, die den anngenamen eenvoud met de heinelsdie bevalligheid vvisl te vereenigen, zoodat men bij den eersten blik meer door de voorslelling dan door de uitvoering gel roden wordt. Maria, als Moedermaagd aCgcbceld, draagt bet Kind Jcsus op den linkerarm, en houdt Zijne bandjes met hare reehlerhand vast. De oogen, naar de toeschouwers gekeerd, drukken tevens zachte goedaardigheid en diepgevoelde droefheid uil; zij kenschetsen de koningin der liefde en der smarten; onwillekeurig gevoelt men zich bij de beschouwing aangetrokken tot deelneming in hare gevoelens. Haar rood kleed met regelmatige plooien is aan den hals en de uiteinden der ruge mouwen met een gouden boord afgezet. De blauwe mantel, mei groene voering, bedekt grootendeels het hoofd, en is in ruime plooien passend om de schouders en het lichaam geslagen. Op den mantel boven het voorhoold prijkt eene gouden ster met acht spitse stralen, en daarnaast aan den reehlerkant een schuin liggend of St.-Andrieskruis. Ouder den mantel aan het hoofd komt een ellen haarband uit, die het haar en de slapen bedekl. De boorden, plooien en liaujes van den mantel zijn, naar voormalig gebruik der schilders, met gouden lijnen en streepjes afgeleekeml. De aureool of gebloemde stralenkrans, in goud op een

(1) In (!•• k. rk van O L. Vrouw t« M.ustrxlit. wur.ll .•••» Griolisch rcliiiiiiedouHjo va» uilvor ticwminl Hot h^c-ft op eene goa-Imi plaat iIk ziiincbeoldige voorstplling van do II M.iagd l ij de monsiihworjing van Clirislus. De tookoiiing is in email, VffilklfUltig, naar Ity/autijlisi\'lion stijl, i n waarschijnlijk uit de ocrslo holfl dor VH\' couw Maria heft dn ong.-n on liainlcn ten horm\'l w.iaruit il Vor\'.- ss.-r al\'.l.ialt. Ho tookoning hooft vo-1 dv. roonknmsl mot dio van II. L. Vr. uw T.III Altijd In ronden Hi «and, in don vorm van hol aanpoziiht, do hsndon, hot kleod, don tnantol, do moiiwon, do ptonion, don stralenkrans, onz N;i;ist hot hoofd s!ait ovitiooi.s do verkorting

)//\' Hl, on naast dat van h l Kind IC \\C. In zijn stralenkraiia is ook oen I.....I kruis go.

teokend. Maria is bier do Mijd\'- Maagd, zooals in de andcro schilderij do smartvolle ......lor.

Vnir moor bijsïonderhedon zie men Auti\'ju h ■lt; Sii-\' 11c t( (i;ir I\'r. Hick et M. VSillemsen, | ag. \'2-0.

licblgolen grond, is breed en passend om liet lioold rond gebogen. Boven naast den slralcnkrans staan in groolen vorm de Griekscbe iioofdletters i//\' h)\\ verkortingen van Hcü, dat is Moeder (lod.s.

(let boold van Maria is aan den linkerkant naar in\'t kind Jesus overg(diogen. dal geheel afgebeeld is, terwijl de leekening der Moeder niet dieper dun de elleboog gaal. Zijn gelaal, naar hel kruis gekeerd, dat Hem door een engel voorgrlioudcn wordt, teekent ernst ol\' bezorgdheid, en de geheele houding des liebaams is, als nam Hij Zijne toevlucht tot Zijne Moeder, wier rechterhand liij met Zijne handjes omklemt, als om steun te vinden. Zijn groen kleed wordt om het midden met een purperrooden gordel omgeven. De donkergele mantel bedekt den rechterschouder, laat den linkerkant nagenoeg geheel van boven vrij, doch bedekt verder het lichaam tol aan de voeten,

waarvan de rechter in een sandaal gebonden is, terwijl van den linker een sandaal met een band ofquot; riem neerhangt. De plooien van bel kleed en den mantel zijn met gulden,strecpen afgeteekend.

Om het blnote hool\'d is een gouden stralenkrans mei een breedgeteekend kruis in het midden. Daaruaasl slann de Orieksf I,ff..;, \\,\',TTn.\\ dat is Jesus l.hiislu^.

Naast het boold van Ouze-Lieve-Vrouw. en ijoven hel evengenncind opschi\'iCt aan den linkerkanl, is een kleine engel met een rood kleed zonder manlel, die in een ronden doek een kruis mei drie ongelijke dwarsbalken, en onderaan vier nagelen (i) aan hel kind Jesus voorhoudt. Hoven zijn boold slaat

(1 On ii •irlirijv»Ts ■ [O\'t kfn dikwijls van drip dwarlt;hoiitiⁱM Ichalvo den r. litquot;n fclnm, on ook van virr w waartind»\' vrle oud \' kruis\'Mi afgolMt ld zijn. Itrfedvoerig uonlt lt;111 bcliandold

in kinine Gricksolic hoofdlellcrs \'O \'.I/\' /\', verkorting van Afixayyelos rafrnp., dat is: de aarlscnticl Gabriel.

Op de andere zijde, in tegenovei\'geslelde houding, /iet men een kleinen ongel, met een rood kleed en groenen maiilel, die in een groenen doek eene urne ol\' vaas houdl, waaruit lans en rielstok met spons steken, liovm zijn hoofd staat in kleine Griekselie hoofdletters \'c .1/\' .1/. verkorting van lt;; A/ixay-yth,i SItyaijXi dat is: de nailseiujel Michael. Beide engelen zijn geschilderd met groene vleugelen, doch overigens maar ongeveer lot aan de knieén.

Wijl er geen werktuigen der geeseling noch doornenkroon voorkomen, heelt de schilder blijkbaar den kruisdood van Christus, als hnofdpnnt van Zijn lijden, willen voorstellen, en wel hoe deze dood den Heiland reeds van Zijne jeugd af voor oogen zweefde. Als kind zoekt Hij troost hij Zijne Moeder, wier hart, naar de voorspelling van den grijzen Simeon, met een zwaard van droefheid zou doorboord worden. (1) Vol medelijden met het toekomstig lot haars Zoons, schijnt zij dit gevoelen op te wekken hij degenen die haar aanschouwen. Het is alsof zij zegt: «o, gij allen, die voorbijgaat langs den weg, geeft acht en ziet of er eene smart igt; gelijk aan mijne smart.quot; (quot;2) Daar de afbeelding geen bepaald gcsehiedkundig feit voorstelt, als waren de twee aartsengelen inderdaad met die lijdenswerkluigen aan den Verlosser in Zijne jeugd versclienen, maar eene zinnebeeldige uitdrukking Zijner gevoelens en van die Zijner Moeder, ten gevolge der voorzegging van Simeon en in overeenstemming met de proleten, schijnt de schilder aan het verblijl in Kgypte gedacht te hebben. Trouwens de leeltijd, waarin het goddelijk Kind hier wordt afgebeeld, komt genoegzaam met dat tijdvak overeen. Overigens heelt de voorstelling iets eigenaardigs, dat treilend afwijkt van hetgeen wij in onze landstreken meer gewoon zijn, en daarom wekt het onze aandacht meer op. Immers doorgaans, wanneer Maria met liet kind .lesus op den arm afgebeeld wordt, is het met eene meer aangename uitdrukking van liefde zonder smart. Wil men deze twee gevoelens verecnigen, dan gebruikt men liever de voorstelling der bedroefde Moeder naast het, kruis van haren stervenden Zoon, of met bet ontzielde lichaam op den school na de afdoening van hel kruis. I\'laatst men nu de schilderij van Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurenden bijstand naast een gewone schilderij der Moeder \\aii Smaiien, dan vnlt de eene de andere aan als behoorlijke tegenhanger en men gevoelt, dal de voorzegging der smarten pust hij de vervulling daarvan.

Venlcr, wijl de schilder do namen en den rang der engelen bepaald en duidelijk aangeeft, \\valt; zijn doel de toeschouwers opmerkzaam te maken, dat heiden met de hoofdpersonen opzichtens de voorstelling in nauwe betrekking mueten gedacht worden. Zonder dat althans ware zulke nauwgezette bepaling overbodig geweest. De Heiland wendt zich naar den aartsengel Gabriel, die het kruis met de nagelen eerbiedig aanbiedt, terwijl de aartsengel Michaël zijne beurt afwacht, om de spons op den rielslok en de lans aan te bieden, die op hel lijden na de kruisiging met de nagelen, volgen zouden. Beiden, de H. Gabriel en de 11. Michael, worden in de II. Schrillen hijzonder vermeld in betrekking tot de inenschwoi\'ding, het lijden en het rijk van Christus. Toen de Verlosser in den Hof van Olijven de naderende doodsmarten overwoog, viTscheen Hem een engel van den hemel, die Hem versterkte (1), Sommige uitleggers van het Evangelie honden dat deze de II. Gabriel was, als meer bestemd ten dienste der menschheid van Ghnslus. Anderen zijn voor den 11. .Michael, als meer verheven in waardigheid, en daarom bijzonder tol vertroosting uitgekozen. (2)

In de Middellaudsche Zee, onder het tegenwoordig Griekenland, ligt het aanzienlijke eiland Candia, dat aan de Turksche heerschappij onderworpen is. In vroegere eeuwen droeg het den naam van Greta, en was als zoodanig verin:i.ird in de oudheid, mo vóór als na r.hristus\'geboorte. In de heidenscho tijden der oude Grieken werd Greta geregeerd door zijne eigen koningen, onder welke Minos om zijne wijze wetgeving beroemd is. Later ging het kuningM\'hap ovei lot eene republiek, en tijdeigt; de algomccnc overhcersc.liing der liomeinen over de bekende volkeren werd het door den Piomeinschen aanvoenler Meiellus onderworpen. De inwoners waren toenmaals belaamd iim 11i\\i■ ondrii-ilei . als : leugentaal, ongehondenlieid en luiheid. Hun eigen dichter Mpimeuides noemde hen leugenaars, booze dieren, luie buiken ; de II. I\'dulus y.e^t, dal deze getuigenis waar is. (3)

.\\;i den dood van (ihrislus drong de katholieke leer al spoedig lot dit eiland door, en werkte er kraehldadig ten goede, waarsehijnlijk door Inssclienkoinst van bekeerde joden, die zich daar gevestigd hadden, en met hunne stam-

I 1 WW. 1 : /.\' Cmu\'l. a l.aji\'l. in Lm Wil •»;». - ;» Tit. I, IJ -1 \'.i.

genooten in Palestina in verslandhoLicling bleven. Toon de H. Pclrus te Jorusaiem op hot Pinkstorfcost tot de jodon hot woord voordo, waren er ook Cretensers iu /iju gehoor. (1) Met grond kan men gelooven, dat eenigen hunner reeds toenmaals do christelijke loer aannamen. Op zijne reizen door Griekenland kwam de li. l\'anlns op het eiland Crota, predikte er het ware geloof met vrucht, en liet er don 11. Titus als Bisschop achter, om hot nog onvolmaakte te vei beteren, on priesters in de steden aan te stellen. Hij maakte hein opmerkzaam op hun wankolhaar en licht te verleiden karakter, wees hunne hoofdgebreken aan en de middelen om die door christelijke deugden standvastig te doen vervangen. 2) Do 11. Titus stierf er, na een gezegonden arbeid, in don ouderdom van !M jaren, en werd in de kerk begraven, waar hij door don 11. Paulus als bisschop was aangesteld.

Daar Titus zich te Jorusaiem op hei eerste Pinksterfeest bij de Christenen had aangesloten, en door de aposiclon zolven als leerling en medearbeider was aangenomen, had hij tie geschiktste gelegenheid om Maria, de Moedor van Jesus, te loeren kennen. Zonder twijfel hooft hij den hekeerlingen van Crota de buitengewone hoogachting voor Oii/.c-Uove-Vrouw medegedeeld, die wij later in hunne alstammelingon ontmoeten. Ken zijnor opvolgers, de H. Andreas van Jerusalem, die omstreeks de 8\'^lr eeuw aaitsliisschop van Crela was, heeft verscheiden pnekon nagelaten, die hij gehóuden heelt op de leostdagen van de geboorte, do boodschap en don dood van Maria. {!■gt;) Hij prijst daarin hunne godsvrucht vooi Onze-I.ieve-Viouw, en hunnen ijver om hare leostdagen te vieren.

Wat nu het wereldlijk bestuur van hei eiland sedert de bekeerin^ tol hol Christendom aangaat, kwam hot na de vordceling van hol Romcinsch keizerrijk in twee rijken, hel Westorscli mei, liomo en het Üostcrscli met üyzanlium ol Constantinopel — onder de heorschappij van hi\'l laalslo. In 8^11 werd het echter door de Saraconon ingenomen, die er do stad Candia op de bouwvallen van lloracleum stichtten ; vandaar is die naam .■illengs op hel geheelo eiland overgegaan in plaats van (\'rela. I.aier zijn er andei\'e steden bijgebouwd, waarvan Canca en Retimo do voornaanislo zijn. In !tiiI heroverde ,We|ihori!s Phocas, Grieksch generaal en later keizer van hel Oosten, het eiland, en do 11. Menu herstelde er den kalliolioken uodsdienst, die door do S i: ar.\'iirn, als Mahomedaansohe geloofsvervolgers, zwaar verdrukt was geworden. .Nu de inneming van Constanlinopel door de kiuisvaardors in l-Jni, ::al Roiide-

(I; Acl II, II — (Ji Tit I, \'i en/.. • i») Mijfti-\'. I\'atrolng «ir-i. i • t S.im. Aur !;• M V

wijn I, voormalig graaf van Vlaanderen en nu keizer van het Oostersch rijk, liet eiland aan Bonilacins, markgraaf van Montl\'crrat, die liet aan de republiek van Venetië, onder den doge Hendrik Dandolo, verkocht, en zoo ging Greta van de Grieksehe naar de Latijnsche heerschappij over. De Venetianen bleven er meester van tol den Itl\'¹quot;quot; September 1669. Indien nu volgens het gevoelen van meerdere deskundigen de scliilderij van Onze-Lieve-Vvouw van Allijdduven-den Hijslmid in de 13^,|e eeuw vervaardigd werd, is het zeer waarschijnlijk, dat zij niet lang na dien overgang in eene der kerken van het eiland begon vereerd te wonhm, en wel hoofdzakelijk nadat het God behaagde de vereering van O. L. Vrouw, onder die voorstelling, door menigvuldige mirakelen te begunstigen.

Het duurde niet lang of de Turken, die intusschen machtig geworden waren, vielen menigwrrl de katholieke staten aan, om die onder hun juk te brengen; dit was ook het geval met Gandia, of het voormalig Greta. Die oorlogen waren bijzonder lievig in de tweede helft der loquot; eeuw, hetgeen vele inwoners naar andere landen de wijk deed uein-\'n, om in vrede en veiligheid te leven. Dit was vooral met velen dus gesteld, die van Venetië ol andere Daliaansche staten afkomstig waren, en natuurlijk bet liefst naar het land hininer voorvaderen of bloedverwanten de toevlucht namen. Toen uu in 1480 oene dergelijke verhuizing in hel groot plaats had, was er onder de vluchtelingen een voornaam koopman, die eene groote godsvrucht had voor ünze-Lieve-Vroiiw van Allijddinenden Bijstand. Heduchl voor de overrompeling der Turken, die de christenen zoowel van geestelijke als tijdelijke goederen berooiden, pakte hij zijne bezittingen in. en gedreven door den angst dat soms de beeltenis van de H. Maagd door de aartsvijanden van hel Christendom mocht onleerd worden, nam hij deze schilderij ook onder zijne goederen mede. De lievige spanning en buitengewone verwarring, die in dergelijke gevallen plaats hebben, maken dit alles zeer bcy.ij\'^elijk.

[let was tevergeefs; nog eenige worsteling tegen den onverwinbaren orkaan en het sdiip werd onder de woedende baren voor altijd bedolven. Te midden van die algemcene ontsteltenis bleef er maar één reiniger kalm en bedaard den uitslag al\'waciiten ; liet was de vrome koopman, die in bet gebeim het wonderbeeld van Maria had medegenomen, en op dien schat vertrouwde. .Vlet een vurig gebed riep bij de H. Maagd aan, die niet tevergeefs de Zeestar genoemd wordt, om bijstand in den nood, en spoorde zijne reisgezellen aan, om dit gezamenlijk met hem te doen. Hun moed berleelde, toen hij hun den verborgen schat van het wonderbeeld openbaarde, dat zonder twijfel aan meer dan een onder ben bekend was. Nauwelijks riepen zij On/.e-Lieve-Viouw van Altijddurenden Bijstand met vertrouwen aan, of bun gebed werd verhoord, de slorm bedaarde, de kalmte bebeeischtc de baren, het gevaar was voorbij. De schepelingen en reisgenooten hieven ter eere van Maria een danklied aan en zeilden voorspoedig, zonder ander ongeval naar eene Romeinsche haven, waar zij behouden aanlandden. Vandaar reisde de koopman naar Rome, om daar eemgen tijd te vertoeven, en zich dan elders metterwoon te vestigen Hij had de beeltenis van Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurenden liijslaml naar de hooldstad der katholieke wereld overgebracht. Hel lag in het plan der goddelijke Voorzienigheid, dal zij voorlaan te Rome blijven zoude.

De menseb wikt, maar God beschikt. Terwijl de koopman van Creta zich gereedmaakte om Rome te verlaten en zich elders te vestigen, overviel hem eene doodelijke ziekte. Hij verbleel ter genezing bij eenen vriend. De pogingen der geneesbeeren bleven vruchteloos, de ziekte nam toe, het laatste uur begon te naderen. Toen do zieke hiervan overtuigd was, bereidde hij zich voor den dood, en zeide tot zijnen gastheer; «Zie, ik ga sterven, neem bet niirakuleuze be.\'ld ■ an Onze-bieve-Vrouw uit mijne goederen, laai hel in een der kerken dezer slad openlijk vereeren, want bel spijt mij dat ik de openbare vereering onderbroken heb. Ik deed dit echter, om voor eene grootere en voortdurende vercering te zorgen.quot; De vriend beloofde den zieke diens laatsten wil getrouw te volbrengen, en deze stierf met dc hoop van voor zijne vroomheid jegens de H. .\'Maagd beloond te worden.

danig aan do irhtcfonoote van don gastheer, dat zij ze volstrekt wilde behouden. De man liet zich door haar aandringen overhalen en vervidde de belofte niet. Tot driemaal toe in den slaap door de verschijning der 11 Maagd hiertoe aaiigcniaand, liet hij hel er toch hij. lgt;o vierde maal zeidc zij hein: «Ik zie, dal ik niet eerder uit uw huis zal komen, vooraleer gij er uitgedragen zijl.quot; Kn inderdaad hij stieii kort daarop aan eene ziekte. Zijne vrouw werd er niet gewilliger om, en hchield de schilderij. Op zekeren dag kwam hare jongste dochter, een onschuldig kind, tot haar en zeidc ; «Moedor, ik heb in ons huis eene vrouw gezien, zoo schoon en beminnelijk als er goene in liomo is. /.ij heeft mij gezegd zrg aan uwe moeder, en uwen grootvader, dal de Moeder van Mlijdhueiulm Hijtlmul wil dal hare heellonis in eene kerk van Home uitgesteld worde.quot; I» gt;or dit gezegde getroffen, besloot zij toe te stemmen ; doch eene andere vrouw, die haar bezocht, raadde dit ten sterkste af, en liet zich smaadvolie uitdrukkingen tegen de 11. Maagd ontvallen, lm, bleef niet ongestraft, want zij kreeg een zeer gevaarlijke verzwering aan den arm. Tot inkeer gekomen, vroeg zij om vergiffenis verzocht de beeltenis van Oiize-liieve-Vrouw to mogen aanraken, en werd genezen. Nu werd voorgoed besloten de belofte ten uitvoer te brengen. De vraag was echter in welke kerk de schilderij te plaatsen. De 11. Maagd verscheen opnieuw aan hel meisje en zei de : «Tussclien mijne -diefde kerk, Maria-de-Meerdere genaamd, en de andere, toegewijd aan mijnen beminden pleegzoon Joannes, wil ik wezen.quot;

Daarmede werd bedoeld de kerk van den H. Maltheus, apostel en evangelist, aan den Merulaanschen weg, nabij de bouwvallen der baden van keizer 1\'hi-lippus en de tuinen van Moeenas, Zij lag tn^ehen de twee genoemde hoold-kerken, en word toenmaals bediriid door de paters l.rcmy ten-A ugiist ij non. Deze kloosterlingen worden door de weduwe over het gebeurde ingelicht en brachten de mirakulenze schilderij van Onzc-Lieve-Vrouw van Mlijddurenden Rijstand, den quot;iT quot;¹¹ Maart Hf)!quot;, onder goedkeuring van l\'aus Vle\\ander VI, met groote plechtigheid naar die kerk over. Onderweg had er een wonder plaats mot, een dor toeschouwers, die met zijnen verlamden arm de beeltenis .min aklo, en oogonblikkelijk genezen werd. Met wondorhoeld werd in hot hoogaltaar geplaatst, en weldra was deze kerk oen der voornaamste heiligdommen van de II M.ci-d ie li ome en door de inwoners druk bezocht.

[)(• -cM-hiedei.i- dezer l ork is ie holaiigrijk, om er niet met eenigo woorden melding van te niakon. D.iar ter plaatse stond in hel begin des Christendoms

liet onderlijllt; liuis van den II. Gletus, leerling en een der opvolgers van den H. Petrus als Paus van Rome. Hij liet in deze woning eene bidplaats ol kapel inrieliten, om de 11. Gelieimen inliet verborgen te vieren, en tevens een hospitaal tol verbliji\' der pelgrims, die de graven der lili. Petrus en Paulus kwamen bezoeken; hij stelde priesters aan ter verzorging dier stieli-tingen en vermaakte inkomsten tot onderbond uit zijne erfgoederen. De kapel word in den loop der eeuwen meermalen vergroot en bersleld, en was later bekend als de kerk van den 1!. Matlbeus, wijl een arm van dien apostel ei\' bewaard werd, zooals blijkt uit de akte der wijding door Paus Pasebalis II, op den Maart 1110. Heeds vroegtijdig was zij de titelkerk van een

kardinaal geweest, en den 1 quot; Juii 1517 sebonk Paus Leo X baai dit voorrein terug, nadat zij sedert de vereering van bet wonderbeeld van 0. L Vrouw vermaarder was -eworden. In vroegere eeuwen werd die kerk bediend (loor kloosterlingen. Crurifri ol kruisdragers genoemd ; dit duurde tot 1.430. Zij werden, na eenigen tnssebentijd, in H77 opgevolgd door de paters Eremylen der Angustijnerorde, die quot;2-2 jaren na bunne vestiging (in 1499) bel wonderbeeld van O. L. Vrouw in deze kerk ter vereering uitstelden. Onder de kardinalen, bescliermbeeren daarvan, die veel bijdroegen tol baren luister cn dc bevordering der vereering van bel mirakuleuze beeld, muntle vooral de kardinaal V. Xerli uit. Hij bet de kerk berstellcn, verm iakle een naburig buis en tuin aau een liefdadig gesliebl, en sliert te Home in 1708. Volgens zijn gralscbrill, door hein zeiven opgegeven, werd hij in de schaduw van de beeltenis van de allerlieili-ste M ngd, door den roem der mirokelen wijd ver-maurd, (1) begraven. Daardoor gal\' bij eene blijvende getuigenis ter gunste der openbare verecring en zijner eigen godsvrucht,. De liomeineu noemden bet beeld, om de menigvnldiue wonderen, doorgaans Ome-Lieve-] rouw van Sl.-Mallhem. (2) Vele Italiaanselie ge-scbiodschrijvers en andere geleerden vermelden de vermaard beid er van. dl)

Bijzondere vermnblii:- verdient de ecrw. paler .le/nïet Carocei, die den 31.in. Augustus 1718 te Rome eene preek hield over de mirakuleuze beeltenis en iu 17-29 een werk (i) daarover schreef. Hij verhaalt de geschiedenis er van volgens een boek nitgegoven in lüüi door .1. liesicben, en naar andere

il Itcatinsimac Virgin is Deii-arao, roir,vnl.Tum jioria lal.- ful)re-iN - lgt; umtra.

:i Onder anilcrpn eaiicirolins, I.upanlns. ToUl, Murtincllius, PImm, «\'«lt;«««, tV.TOr.i..s, Mnrangoni, Venuli

schrijvers van gezag. Hol is daardoor vooral, dat vole omstandigheden van hol o verb ren gen uil Creta, en hot verblijf in de Sl.-gt;Iallheuskerk zijn bewaard gebleven voor de nakomelingschap. Ook buiten Italië was de vermaardheid van bol wonderbeeld verre bekend geworden. Een voor ons voldoend bewijs levert een l\'Vansch werk op, gedrukt te Leiden in Zuid-Holland, in 171.^ bij Van der Aa, met den titel: Home moderne, enz. Van de Sl.-M itlheuskerk sprekende zegt de schrijver dal Paus Alexander \\1 er een mirakulous beeld der 11. Maagd, uil het Oosten gekomen, deed plaatsen, (1) Do vereering van ()ii/.e-l,ievo-Vrouw van Mtijddurenden Bijstand bloei in bloei tot aan bel be^in van onze eeuw, zoolang de kerk van Sl.-Mattheiis bestond; met de\\einioling van dit heiligdom verdween voor eenigen tijd de luister der openbare veieermg.

In do laatste helft der vorige eeuw had do Sl.-Matliieuskerk veel geleden, en was zij in aanzien gedaald. In 1\'7G had Paus Plus \\1 haar den kardi-naalslitol ontnomen, en dien aan de kerk van 0. L. Nrouw der Ovorwinnin-grn geschonken. Eenige jaren later brak do omwenteling in I ranknjk uil, en evenals andere landen, leed Rome ook weldra onderden druk der \\ roemde overlieorscbers. Zij maakten zieb nioester van den Kerkdijken Staat, plunderden en vernielden veel, en brachten aan kerken eu kloosters onherslolbare srbade toe. Gedurende hel tijdvak van 1809 tot 1814, toen keizer Napoleon 1 Paus Pius VII builen Home in gevangonseliap hield, verviel de kerk van St.-Matlbeus geheel en al. De patei s Augustijnen konden ( r niet meer bij verblijven, en trokken zich terug, eerst naar bel klooster bij de St.-luiscbius-kerk en daarna naar dal bij de kerk van O. E. Vrouw, genaamd in l\'uslerula. Zij namen de mirakulcuzo beelli\'iiis daarhi\'i\'ii mede, en plaatsten die in eene kapel binnen bet klooster, zoodat langzainerhand de openbare veroering verdween, en bel Itomeiuscho volk len laatsti: niet meer wist waar zij gebleven was. Dergelijke gevallen treft men meer aan in de goschiedenis der wonderbeelden en vermaarde heiligdommen. De goddelijke Voorzienigheid laat die verduistering somgt; vele jaren toe, om er later des te meer vermaardheid aan te geven. Trouwens m ons vaderland is dit genie zeUlzaainheid.

Postci\'ula verliuisd waren, bevond zich ook een leekebroeder. Au^iistinus Oi\'setti genaamd. Hij was vele jaren getuige geweest van de vereering van 0. L. Vrouw van Allijddurenden Bijstand in de voormalige kerk, en behield nog immer eene bijzondere gehechtheid aan liet wonderbeeld. Hij leelde tot 18?)3, en stierf in den ouderdom van 86 jaren. Gedurende de laatste 13 jaren kwam menigweri een Komeinsch jongeling, Michael Marehi genaamd, die zijn vertrouwen gewonnen had, en eene hooge achting voor dien goeden broeder koesterde, hem bezoeken. Bij dergelijke gelegenheden sprak de oude man gaarne over het wonderbeeld en zeide dikwijls tot zijnen jeugdigen vriend ; «liet beeld v:in Oiue-Lieve-Vrouw, dat in de kapel binnen hel klooster is, werd vroeger in de voormalige St.-iïïattheuskerk druk bezocht, en jaarlijks leeslelijk gevierd. Daar zijn vele mirakelen door geschied. Onthoud dit goed.quot;

Twee jaren na den dood van den vromen broeder Augustinus, in 18;);i, trad Michael Marchi, als .Novice, in het klooster der paters Redemptoristen, Villa C.aserta genaamd, hienaangaande moeten wij de volgende bijzonderhi id vermelden. Het gebouw met tuin nabij de Si.-MaUheuskerk, door kardinaal Xerli bij testament aan een lieldegesticht vennaakt, ging later bij verkoop over aan den markies Turboli, en daarna aan de adellijke lamilie Gaclani. In de nabijheid lag eertijds de kerk van St.-Julianus met een klooster. In 1781 gal\' Paus Pius VI dit aan de paters lledemptoristen om zich daar voor het eerst te Home te vestigen. Het was nog tijdens het leven van hunnen stichter, den II. Alphonsns de Liguori. In IT8i trad de eerbiedwaardige pater Clemens Holl\'bauer daar als noviee in hunne Congregatie. In IBlo ga! Pans Pins VII linn daarvoor in de plaats het klonster van On/r-Lieve-Vrduw in Monterone, dat thans nog door de, pater- lledemptoristen bewoond wordt. In 1855 vestigde de generale overste hunner Congregatie zich, op last van Paus Pins 1\\, metterwoon te. Home, doch daar het klooster in Monterone voor de residentie niet ruim genoeg was, werd door de paters, van den hertog Gaclani, de Villa Caserla, olquot; de vroegere stichling van den kardinaal Nerli, gekocht. De gebouwen werden lol klooster ingericht, en daarnaast werd eene Gothische kerk Ier cere van den II. Alphonsns gebouwd, die den Mei 18S0 door /.. Km. Palri/.i, kanlinaal-vicaris van den Pans, gewij I is. De tuin strekte zich uit tot aan de bouwvallen van de voormalige St.-Mallhenskerk, en aan den anderen kant tut aan het klooster van de St.-Julianuskerk, waar de eerste lledemptoristen, die zich le Home vestigden, in de vorige eeuw hunnen inlivk genomen hadden.

Toen nu do nieuwe stichting h, dc Villa Caserta reeds ecnige jaren begonnen was, zocht een pater, met het schrijven der jaurhoeUeu van het klooster belast, de werken over de Romeinsehe oudheden eens na, en vond er melding gemaakt van een oud mirakulcus Uevc-Vr.-uwcbeeld, dat in de St.-Mat-theuskerk vroeger vereerd werd. Hij deelde dit aan de andere paters mede. om te vernemen ol\'soms iemand wist, waar dit gebleven was. Pater Marcln maakte hem toen bekend, dat hij dit menigmaal in de huiskapel der paters Augustijnen van het klooster in l\'osternla gezieu had. Eenigen tijd later, den 1 Zaterdag van rehruari 1863, predikte de pater Jezuïet V. Blosi in eene kerk zijner orde te Rome over de heerlijkheden van Maria, en verhaalde de ^eseliicdenis van het wonderl.eeld van (gt;. L. Vnmxo van Mlijihluremlcn Bijstand. „n hoe Maria verlangd had, dal hel in eeue kerk op den berg Esquihno tus-selien St.-Maria-de-Meerdere en St.-Jan van Laleranen vereerd werd. In de meening, dat het in een burgerhuis verborgen was, noodigde hij de toehoorders uit, om, indien iemand er iels van wist. dit bekend te maken. Hij zeide tevens, dat de kerk van St. Mattheu.-, waar liet eertijds vereerd werd, -(■-laan had bij don tuin der puteis Hedemptoristen in de Villa Caserla.

Toen nu de paleis van dit klooster vernamen wal. pater Blosi gepreekt had, en /ij eene reehlmatige aanspraak op het bewaren van dit Lieve-Vrouwe-Ikh\'Ii, meonden te hebben wegens de ligging hunner kerk, kregen zij een viiri-,; verUmgeii er naar, te meer om hetgeen pater Marei» er van had mede-

.................[)oor versfliillende maatregelen, die in dergelijk geval moeien ge-

,i der Uedemploristen, /iel. bij Z. H. Paus Pius IX, legde de /.aak blooi. en overhandigd,, don Heiligen Vader een geluigsclmft van pater Marcln üv.h- IwL\'ven deze in zmuc i\'migd nopens bet wonderbeeld gehoord en gezien _liatl ne Paus las .lil aandachtig na, en lt;chreef toon op de keerzijde in het ïtaüaansch; «11 Deceml.er 1865. - De Kardinaal Prelccl der Propaganda /,,, den Overste des kloosteis van Sl. Maria in Posterula ontbieden, on hem zeggen, dal liet Onze wil is, dat de beeltenis der Allerheiligste Maagd, waar-oJ.quot;. lio, smerk rbnll handelt, terugkeoro tussehen St. Jan en St.-Maria-de M\'■orden¹; met verplichling evenwel voor den P. Overste der Redemptoristen .......... andere passende s.diil.lenj in de plaats tc geven. Pins PP. IX.quot;

Vdlg\' iis vrriangrn van den Ove.ste der Paters Augustijnen werd eene, _imuul _im .,■ copie der oorsiironkelijke schilderij ook op hout vervaardigd.

en den \'lO\'quot;quot;\' Januari 1 66 ontving Pator Mardii de mirakclenzo bo.\'llenis, die nop; in liet altaar der kapel liing, waar liij als jongeling dikwerf de II. Mis gediend had, on waarover hem zoo menigmaal do Brooder Auguslinus Orsiilli gesproken had. Deii -I quot;quot; April word aan /. II. di\'ii l\'au- ook rono copie aangeboden, die eerst in zijne kamer, en later in zijne bijzondere kapel geplaatst word. Om de Bonieinen weder tol do voormalige veroering van Onze-Lieve-Vrouw van Altijddnrendon Bijstand op te wokken, werd don \\pril, Ibesldag van don II Paus Cl. lus, die .!.• .\'ci^le bidplaats v.i.ir de St. Malheuskork gesticlit bad, oene plechlige proerssie door do versierde stralen in don omtrok van de St. Vlphonsuskerk g.dioudeu. Terwijl het beeld daarin rondgedragen wer.l, riep oene vrouw vol vertrouwen de II. Maagd om genezing voor haren virrjan-vn zoon aan, die doodziek lag, en zag haar verlangen vervuld. Kvenzoo eono andoro vrouw voor hare achtjarige dochter, die reeds vier jaren aan verlamnning lood en herstelde.

De miraknlcuze heellonis wrrd na do proc.-ssie op het hoogallaar --opia dsl, en de verleden verduistering week voor oen nieuw tijdvak van verheerlijking.

Nauwelijks was do beeltenis van O. L. Vrouw van Altijdduronden Bijstand in liet nieuwe heiligdom geplaatst, ol de oude geestdrift der ilomeineu hegon te herleven, en uit alle wijken der slad stroomden godsdienstige bezoekers er heen. Het vieren der Meimaand Ier eere van do II. Maagd word in de kerk zoo ingorio-bt, dat er aan hunne godsvruoht overvloedig voldaan word. Z. II. Paus Pius IX, die mot zijn hoog gezag die verplaatsing bekrachtigd had, wilde nu ook oen openbaar blijk van zijne belangstelling geven Donii\'¹¹ Mei, feestdag van den H. Pius V, kwam Zijne Heiligheid tegen den tijd van het lol naar de kerk, bad eerst voor hot II. Saeramenl dos Altaars, en hel beeld van Onze-liievo-Vroiiw, en ging toen de trappen van hel altaar op, om do beoiu nis meer van nabij te bosehouwen. lie Pans vroeg toon aan don Paler Generaal der Hedomptorislon eenige inlirlilingeii over don oorsprong en de voreoring, en, na de beeltenis gornimon lijd nauwkeurig b -ebouwd Ie hebben, z.ride \'I- II. : -.O, wal is zij s.\'hoon I ik zie ze veel liever dan do eupie, die gij mij geschonken hebt,quot; Daarop ging de Pans in de saerisiie, om de kloosterlingen tot den voetkus toe (e lalon, en gal\' toen den ze-en aan allen, die in de kerk gekomen waren om n. I Vi\'onw te vereoren.

Dn bewoners der omlig^oncle wijUnn waren met liet voorrecht, liet miraculeus beeld in hun mitldon te be/.itten, /00 ingenonien, dat zij besloten aan do H. Maagd alV.onderlijke hulde te bewijzen. Op hunne kosten werd iu do drie eerste dagen na do Moiinaand een leest gevierd, waaraan niet alleen eene menigte geloovigon der overige wijken der stad en priesters deelnamen, maar zelfs lilssehoppen en Kardinalen. I»e naburen hadden de kerk en liet beeld prachtig versierd. Na afloop daarvan werd dit op oen af/onderlijk altaar ter Kvaiigoliczijtlo geplaatst, doch niet lang daarna weder op hel hoogaltaar verheven. Nan nu al aan was de vereering algemeen, en voorgoed 111 llonie opnieuw gevestigd, alsol zij nooit onderbroken was ; de kerk werd een vermaard heiligdom.

Kr bleef nu nog eene voorname plecbligheid over, om aan de miiakuleuze beeltenis den hoogslen luister te geven, namelijk de kroning in naam van Z. II. den huis. Deze had den j;; Juni van het volgend jaar 186quot; plaats, liet zoude te wijdloopig worden de heteekenis en de omstandigheden van dit buitengewoon voorrecht te beselirijven. Overigens, duizenden liehhen iu de laatste jaren eene dergelijke plechtigheid bijgewoond, bij gelegenheid der Pauselijke kroning vau de inirakuleuze Mariabeelden in de kapel vaji \'l Zand te Hoermond. en iu de kathedraal van St. Jan te \'s-llertogenhoseh. Slechts enkele hijzonderlieden moeten wij vermelden. De feestviering was nog plechtiger dan al de overige, en liet is bekend hoe de Romeinen daarin uitmunten. Eene dried,lagsche oefening ging den Zondag der kroning vooraf, en eene andere volgde daarna. Mgi- \\ntici-Mattei, l\'atriareli \\an Gouslan-tiuopei, werd gemachtigd de kioning te doen. Wegens den vorm der schilderij waren twee platte kronen van goud en edelgesteenten vervaardigd, de groote voor O. L. Vrouw, de kleine voor liet Kind Jesus: zij waren door bet Kapittel der kammniken van liet Vatieami geschonken uit de stichting van den graal Alexander Sforza ih.

De kronen werden met de voorgeschreven eeremonién gezegend en boven de hoofden geplaatst. Onder de Prelnten, die in deze dagen de feestviering opluisterden, waren / 1 . de Kardinaal Sterckx, \\arlshisscliop van Meeiir-len 111 Belgie, zijn 01 \\olgcr M-r, Dcschainps, Itedemptorist en toenmaals hissc.hop van Namen, Mgr. Adanuis, bisschop van Luxemburg, Mgr. Plnijin, j\'assioni.-t en lO(\'ii tii-sciiop vmi Nii\'opohs, een Ncdcrlandei. D.i.neiibovt 11

I Om tu t v rrt.\'it i|.-i ro:. ng tf gi-uictcü, moet Iml Mar\'wbei\'ld van oudsliftr verrerd, on door imrakel^n vermaani /ijn

kwamen vole bisschoppen en Prelaten, die wegens liet 17\'¹quot; eenwfeesl van den dood des II. Pelrus le Rome vergaderd waren, het wonderbeeld van O. L. Vrouw bezoeken, onder welke ook ouzo Ncderlaiidsdio Kerkvoogden. Daags na de kroning werd het beeld in processie door de naburige straten rondgedragen, waaraan verscheiden bisschoppen, priesters en kloosterlingen deelnamen; \'s avonds werden de naburige Innzeii verlicht.

Hierdoor nam de vereering nog meer toe, en om deze beter te bestendigen, werd later besloten de kerk zelve inwendig te vcrlVaaien, vooral bel priesterkoor; in 1871 werd er een nieuw altaar geplaatst, waarin nu bet beeld met behoorlijke versieringen prijkt.

Den \'i .luni van dal zelfde jaar word er ouder kerkelijke goedkeuring eene Broederschap met den titel van O. I.. Vrouw van Altijddureiiden Uijstand en van den 11. Alphoiisus de üguori opgericlil. Wijl deze 11. Kerkleeraar bijzonder heeft uitgemuut in de vereering der II. Maagd, en zijne kerk tot zetel van het wonderbeeld is uitgekozen, wordt zijne voorspraak met hare bescherming te zamen door de leden dier Broederschap aangeroepen. Tevens werd goedgekeurd, om jaarlijks op den Zondag vóór het feest der geboorte van den H. Joannes den Dooper (in Juni) het patroonrcest der Broederschap te vieren, ter gedachtenis aan de plechtige kroning van het wonderbeeld, op dien Zondag in 1807.

Terwijl nu in die jaren de vereering van 0. L Vrouw in de kerk van den II. Alphoiisus steeds in bloei toenam, werd toch het klooster niet ongemoeid gelateu. lie Picmonteezen overweldigden in 187t) de stad Home en begonnen weldra allerlei verwoestingen aan te l ichten. Zij lieten, onder voorwendsel van openbaar nut, verscheiden wegen door den kloostertuin aanleggen, en gebouwen oprichten, waardoor levens de laatste sporen der voormalige St.-.Mattheuskerk verdwenen. Hieronder behoorde eene albcelding der schilderij van 0. L. Vrouw van Altijddurenden Bijstand, die pas onlangs bij eene opgraving ontdekt was; zij was geschilderd op den biimeiikaut van den tuinmiiur op de hoogte van den lieganeu grond, en door opgehoopte aarde verborgen geweest Kvenzoo werd de naburige kerk van Si.-Julianus met het klooster, waarin toen de Basiliaaiische nonnen woonden, geslecht. (1) Meu dreigde zelfs eenigen tijd, ook de St.-Alplioiisuskerk te vernielen, en bet

IIiw woonde oeni^n tjjd tic Poolscln- alidis Makr. ;;,! Ml.czylimsliii, die nul hart- mede-zusters gedniviidc 7 jaren om het katholiek g-hi»r, .l i ü linssiM lir scli.smatleken, op de gru ivetijksle wijze ^ n.aiteld went, en eimh lijli nntvlmhtlc ii; I^ 1

,„1 tón dc paters Mm**** quot;« quot;» ^BC,,n,ik quot;quot; ^k\'quot; ^k •quot;

vi.r jjn\'cii laloi lol ...... Aailsbi\'ociiersc.liap vnl.ovon, »oal_S w.j nu » Hol

Hei kig in liet plan der goddelijke Voorzieniglieid, dal de vereenng van Ouzo-Lieve-Vrouw van AUijclUrendén Bijstand /.iel. niet bij de slad Home _1)t,_l)alon /oude, numr zij moesl ziel. van hel middelpunt der Katholieke Kerk verschillende landstreken en vverelddeelen verspreiden. Daar hel kloos-_lei. der St.-Mphonsuskerk te Home de residentie van den hoogw. pater general der Redemptoristen is, werd de kennis cn vereering van de nuraku-leuze beeltenis al spoedig ... de verschillende kloosters der Congregal.e verspreidt, en drong de/.e door tot hel geloovig volk, te meer w.jl cop.en or un.eeldingen der mirakuleuze schilderij weldra, onder goedkeuring ei Kerkvoogden, in kerken en kapellen geplaatst werden. Ons kort bestek gedoogt niet eene uitgebreide l.jsl daarvan op te geven. W.j zullen ne. slechts de kerken der Congregatie opnoemen, in welke 0.r/.e-L.eve-\\ rouw van AUiidduvendcn Bijstand als Patrones aangenomen is; namel.jk: in Neder-_la„d te Uozendaal, ... het bisdom van Breda; in Bclgié te Roesselaere (Boulers); in Bruissen te Boehum; in Schotland te Perth; in Frankr.jk te Parijs, te Argentan en te Villed.eu ; in d. Vereenigde Stalen van Noord-Ami\'rii\'a lo Boston en te Savanne; in den Kenador, een staat van /.nd-

w.\'ll..\' lt;lo bi^ohoppoquot; » p.Tlalcn,l,ilt;icns(lcKcrt.c_rsa.lomg u. n,v\'K.r do oiiiakuli\'uw talleni-. I.ad.loo opsovat, .... do l..j/,o...lo..,

cn k..|gt;ollen \\;... v.r-.-l.ülon.lo kloosicilmgm, mat., ook ... p..roo,l.iokrrkcn opool.aro I......., ......... dor miraknlot.» beollon.a

tor algcmecne verooring geplaatst worden. Do bisscliop van hot eiland Crola of Candia, .Mgr. Aloysius C.aimavo van do Orde dor l\'l\'. Capucijnon, nam zoll\' nit Rome (wee schilderijen mode, om die in do kerken van Candia en Cauda le plaatsen, on werd door /.. H. Pa us Pius IX geprezen wegens zijnen ijver om do vei\'eering van 0. L V. van Altijddui\'enden Bijstand in hare bakermat te doen herloven. Onder de overige steden in de Katholieke Kerk willen wij sleohts gewag maken van Jerusalem, waar do beeltenis ook vereerd wordt in de kapel genaamd lürc Homo, gebouwd tor plaatse, waar de Verlosser door Pilatus na de geeseling aan di¹ Joden getoond word.

Kvonals moor bij dergelijke zaken hot geval is, werden in vele kerken, waar de godsvrucht voor O. I.. Vrouw van Altijdduronden Bijstand goed wortel schoot, Broederschappen ol\' geestelijke Vereeuigingen onder hare bescherming opgericht. Opdat deze ook deel konden hebben aan de allaten en kerkelijke voorrechten der oorspronkelijke Brooderschap te Home, in do kloosterkerk van don 11. Alphonsus, moesten zij bij deze ingolijtd ol\' er mode vcreenigd worden. Daarom verhiel\' /. II. Pius IX den lilquot;quot;\' Maart I8U» deze laatste tot eene Aartsbroederschap, mol macht om andere dergelijke Broederschappen op Ie nemen of in te stellen. Tevens werd de schat der aflaten en gunsten vermeerderd. Do plechtige oprichting daarvan in de kerk van Villa Casorta had plaats don 12^,lequot; Juni daaropvolgend, voorafgegaan door een driodaagscbo oefening Ier voorbereiding. De kerk was prachtig versierd, — do Hoogmis werd gezongen door Mgr. A. Panici, IInisprelaat des Pausen, en het lof door Mgr. P. Brunoni, Latijnsch Palriarch van Antiochië. Den 1V¹quot;¹ liet/,. H. Pius IX zijnen naam boven aan op de lijst dor Aarbbroederscliap inschrijven. Met de grootste belangstelling werd de lijding dier heuglijke gebeurtenis in andere landen vernomen, ou jaarlijks breidt zich do kring der Aartsbroederschap, door nieuwe aansluiting en oprichting van Broederschappen, wijder uit over de katholieke wereld.

In den St Sleplianus dom !.■ WToonon staat op het h(.o._?aU:nr, bovon hot tabernakel, een onamzi. nlijk schilderstuk van luttele waarde, hetwelk nochtans in een kostbaren liist gevat is. liet stolt do Onbevlekte Ontvangenis voor, en is I vo-md ilo.ir vel.! w-n 1 ren. fit sehildersliu

I* uit r«l.lt;.li, in hot I sl.im Eilan, in llo ;garijo, m werd vandaar in het jaar IC97

V jur r^iiin twi e t wrn hr^toMquot; t n !!■ ^aarsi li laiolh inwor, ( igri ^ ten, ¹ n Inl-

derstuk, voorstcllemlB ilo Onlnvlektc Ontvangenis. Ufit stuk werd geleverd, maar dewijl de pi ijs een jiaur gulden honger was, dan de landman li.ul toegezenrd, werd liet, niet aangenomen. IM schililer verkoidit het uu voor nes guldon aan oen zekeren Haiti, die het aan de Grieksch Katholieke krik van l\'otseli selmnk.

Op den I \'-\' Noveinber Ki\'.M» z;ig een landbomver, l\'.iiry geheeten, dal de Madonna iip dit schil-derstuk weende; ten hoogste daarover venvonderd maakte de man de oiustamlers — liet was ouder de H. Mis — op het wonderbaar verseliijusel opnierk/.aaiïi; iedereen zag 1111 de tranen uit tie oogen van de Madonna vloeien. Het weeuen duuide drie dagen eu drie naeiiten onafgebroken voort; toen hield het eenige dagen op, doeh weldra vloeiden de tranen weer, on bleven vloeien tot aan het feest van Maria-Ünbevlekt-Ontvaugen.

Spoedig verspreidde zieli de mare van het wonderlijk weenen en tal van nieuwsgierigen kwamen naar Potseh, om zieh met eigen oogen van de waarheid te overtuigen. Meuigeen ving eenige tranen in een linnen- of zijdendoelt op en nam die als een kostbare reliqnie mede naar huis. Ook de graaf van Corbelli, de goiivernonr van Opper-Htingarije, kwam met den markgraaf (\'tisani en een talrijkea stoet van ofli^ieren naar Potseh en trok onder trompitg.sehal naar de kerk. Hij onderzocht het. doek van nabij en zag, evenals ieder, hoe do tranen uit de oogen van het be, ld welden en langs het doek in tinnen vaatjes ncervloeiden. Hij droogde bet beeld met een willen doek af en liet iedereen ziih overtuigen dat het weenen steeds aanhield. Zelfs l\'ro-teslantseha torsrhmiwers konden de waarheid van helgeen zij zagen niet loochenen. Een Calvinistisch predikant evenwel strooide onder do menigte uit dat het wonderlijk weenen slerhts bedrog was, en dat men aan den achterkant van het doek wd een buisje zou vinden, hetwelk de zoogenaamde tranen lev.-rdo. Deze doniuie liewering deed den generaal Corbel li besluiten om, in legr-awoordiglieid van meer dan :iOO getuigen, het paneel achter hel doek te doen verwijderen\' en ook de lijst weg te n m-n, zoodat het bedrog, wanneer hef in het. spel ware geweest, bad moeten blijken. Maar er werd geen spoor van bedrog ontdekt ; ook tijdens en na de verwijdering ^van Ui*\' en paneel bleven de (rnnen vloeien, me. r dan vier uren lang. Velen der aanwezigen kusten met veel eerbied het wonderbeeld, dat eindelijk weer op zijne plaats gesteld en door «ene waeht van soMaten bewaakt werd Vele afgedwaaldeu keerden op hel zien van dit wonder tot. de ware Kerk en bet ware flelool terug.

In het volgend jaar 111117 br.ieht graaf Kmnierik (\'«aki, abt van Tapoloz, het wonderbeeld naar Weenen over, waar let op last des keizers voorloopig in de hofl.-rk werd opgehangen. Weldra werd het naar de kerk der Paters Augustijnen overgebracht, en van dat óogenblik werden de kostbaarste geschenken geofferd; de keizerin Uleonora schonk een allerkostbaarsten, mèl edel. gesteenten beioalden lljsi, waarop in zuivere robijnen en \'diamanten de woorden Hosa Mytiiea, (ijee-\'- lijke Hoos) te lezen stonden. Later word het wonderbeeld nog in versehillende andere kerken vereerd, tot h\'t eind-lijk zijn vaste plaats vond boven het tabernakel v.iu bet toen in zilver gebouwde hoogaltaar in den St Stephanus dom, waar het ook thans nog vereerd wordt.

Drze lu\'iIrN:i,iit|ilaah in Slieniiarkcn spant de kiooti Itovcn al do lioili^doni-iiU\'ti, waarin de II. .Mocdei (,(id.s op IJoo^ddilsclicn bodem vcitH\'td wordt. \'/.\\\\ is liet nalionaal heiligdom dor Ooslonrijksoho monaroliio.

Tiet plaatsje zelf, dat nauwelijks duizend inwoners telt, is alleraardigst gelegen. Men zou zeggen dat drie omvangrijke heuvels met den voet zjjn uitgegleden en tegen elkander leunen om te beter bestand te zijn tegen de verwoestingen van den kleinen bergstroom de Sal/..i, itio aan hun voet zich sehuimend en bruischend in zjji........ en rotsachtige bedding wringt en kronkelt Do top vi.n den kegel ......ft al zoo den vorm van een reusachtig klaverblad. He heuvel

is zoo ruim van omvang en zoo hoog, dat wij hem een berg zouden noemen, niet slechts in ons

(1) Men vergelijke liet M„n„jiuni vaa li-org Oil, I deel, Idz. l;;o en volgende.

land, niai\\r z lfs imlien hij ii:in dp boorJon van ilt\'n Uijn, tnsscbcn Ronn cn ^fcnts, laj^. it by hquot;t bestijgen «iet men er geducht tegen op, en heeft men hem beklommen, (l;gt;n schijnen de groene, rondom liggende valleien zeer diep. Maar werpt men daarna een blik in t rond, dan staat men nog zoo laag; dan is \'t gezicht aan alle kanten w. der door hemelhooge bergen be-greiiKd Achter en boven de voorste beig.n ontwaart men weer, zoover de oogen dragen, deels blauwe, deels grijs- nevela.htige gedaanten: het zijn weer andere bergen die over of tnsscbeu de toppen der vooraten heea in den groenen doolhof van dalen neerzien.

Nochtans vindt het oog ook to midden dier woeste natuur vele verkwikkende rus\'[¹ u 11 ten. 11-1 zijn niet overal kale en steile rotswanden, lange en diepe i rrgspleten, waaruit waterbronnen voortbrnischen en klaterend over eene hobbelige helling nederstorteu; neen, uit de diepte ver-bellen zuli ook hoogstammige, breedgelakte beuken, eiken en olmen, met weelderigen bladeien-tooi; langs de hellingen der bergen ziet men er zelfs gansche bossehen van, nu eens onderbroken door kreupelhout, dan door een golvend graanveld, dan weer door groene vlakten waar bonte kudden van koeien, sehapen en geiten grazen, en waar schamele herdershnlten onder het lionmer \\ei\'gt;preid liggen. Iloogerop bedekken niet zelden donkere dennehbosselieu nis meteen zwarten mantel de 8\'houd-Ts van die reuzen, wier hoofd met eene statige kroon prijkt van lon-kelend edelgesteente: zoozeer glinsteren de ijskegels en de sneeuw der bergkruinen in het zonnelicht. Wat bovendien het verpletterend grootseh tafereel nog veel tempert, dat is het grazend vee met klingelende bellen aan den hals, dat zijn de ronkende schoorsteenen der huizen in de dalen en het walmend vuur op de hellingen naasf. de. lierdershutten, dat zijn de vroolijke inwoners in hunne veelkleurige, natiouab\' dra ht, die in de valleien heen en weer gaan, of langs de bergen klauteren en in de bossehen verdwijnen, dat zijn vooral de proeessiei), die zteh als een bunt lint over de kronkel-oide bergpaden slingeren en naar het punt opklimmen, waarop wij ons thans bevinden.

|)c tijd tier processie» tluurl. van Mei tot Octobet\'. De grootste loc vlo \'■! van volk, dien men hier bij mensclien KcbeuKen op één dag¹ gezien heell, stroomde samen in I8!i7. Ki\'i/.er Immiis Jozcl\', na dt;n Paus-Koniiig, de edelste verscliijiiins ondei\' de vorsten van dezen tijd, iiad de ketenen verbroken, waarin bet en^liarti^ Jozclisnie de kerk in zijne staten gekluisterd bad, tereebt beorijiicnd dal de ziekelijke toestand zijner erllanden in lioolil-zaak te wijten was aan de belemmering, die de valscbe wijsbegeerte der vorige eeuw bad gesteld aan bel vrije verkeer der ledentalen met bet Hoofd dei Kerk, met Rome. Hij kwam met zijne gemalin, keizerin Klisabeth, een bede\\aail doen naar bel nationaal beiligdom te Mariazell, alwaar bel vorstelijk ecbptaar de ontelbare menigte slicblle door zijne innige godsvrucht, lui doorluchtig voorbeeld bad een heilzame uitwerking in de landen \\an hei keizerrijk . uit Hongarije kwam weldra, onder leiding van den primaat, eene processie van achttien duizend pelgrims, waaronder vele, bisscbopp 11 en magnaten, hat was voorzeker een bevoorrecht jaar, maar ook in gewone tijdsomstandigheden kwamen vroeger, en komen nog jaarlijks, gemiddeld bonderddiiizend bedeva it,angers naar dit genadenoord.

Dóch de lireede lijst /.ou ons bijna bel eigenlijk schilderij doen vergelen. De stompe kegel, die, zooals wij in den aanhef zeiden, oogeiisehijnlijk uil drie tegen elkander lenneiulc heuvels bestaat, heell van boven naar beneden

drie luwikelentie, v.aclii hellemie gleuven, vnn weerskanten bezel met sierlijk blinkende huizen en met bloem- en boomrijke tuinen. Dal zijn de drie straten van bet plaatsje. Boven vereenigen zij zich op bet marktplein, aan de oostzijde waarvan de kerk ligi. Op dit laatste punt is de kegelvlakte wat hooger, zoodat men van liet portaal uit verselieiden trappen moet al-dalen. Vlak voor dien bool\'dingang staal, in den vorm van een hoefijzer, eene lange rij van kramen, met, koper overdekt. Alles ademt hier stilte, ingetogenheid, godsvrucht. Doch wij worden weldra in ons godvruchtig gepeins niet onaangenaam gestoord door de buitengewone levendigheid, welke in de dalen beerseht De zacht snieekende tonen der Litanie van Onze-l.ieve-Yrouw van Lorei to stijgen verslaanhaar tot ons. De proeessiëu, die wij straks langs de bergpaden heurtelings zagen verschijnen en verdwijnen, beginnen den voet van den kegel te naderen. Twee rijen van priesters in wit gewaad dalen de trappen van bel kerkportaal al\'; de harmonie van liet dorp gaat eenige passen voor hen uit; tusscben beiden in wappeit het wil, met goud geborduurd vaandel op den adem van den wind; men gaat de pelgrims in het dal arhuleii. Inlnssehen sturen de statig bonzende kerkklokken, alsmede de vriendelijke aceoorden der muziek hun reeds uit de verte welkomslgroeteu toe.

Bij den eersten oogopslag ziet men bel der kerk aan dal zij m een ongelukkig tijdperk groote verbouwingen beert ondergaan. Zij brandde inderdaad al\' in den nacht voor bet leest van Allerheiligen, in \'t jaar 1827, een tijdstip waarop men de geheimen van den ouden kerkelijkea bouwlrant nog niet op het spoor was. Het dorp werd ook grootendeels eene prooi der vlammen, maar bet herrees alras prachtiger dan te voren uit zijne asch. Het herstellingswerk aan de kerk duurde echter twee volle jaren.

Zij is gebouwd in den vorm van een Lalijnsch kruis en beval een middenschip, !Ht voet hoog, en twee zijbeuken. Mei bel langwerpig rond koor heell zij eene lengte van 201 voet; het middenschip mei de zijbeuken is (17 voet breed. In \'t midden van hel kruis, onderden koepel der kerk, slaat de oude Lieve-Vronwe-kapel. Op hel einde dei^- twaallde eeuw werd zij, in Bomaan-schen stijl, uit zware, vierkant gehouwen sleeueu gebouwd, die nu aan den builenkant zwart geverfd zijn. Hel CiOtbisch gewelf, waarin men eene ronde opening ziet, is van latere dagteekeniiig. Van binnen is de kapel hemelsblauw en bezaaid mol gouden sterren. Het altaar, waarop het miraculeus beeld rust, heeft een massief zilveren, kuuslig bewerkt antipendimn.

Met beeld, (hit wij eindelijk mei den diepsteu eerbied annscliouwen, igt; uil lindeidioul gesneden, bijna twee voel boog, en steil de H- Moedermaagd zillend voor. De .Moeder omsluit met den rechterarm bet goddelijk Kind, dal op baren se boot rust ; met de linkerband reikt zij llnn deti symboliseben appel Ine. liet Kind draaul een wit, met goud geboiduuri kleed, lb t is ecliler aan den bals met goud geboord en om de lendenen met een gouden koord vastgesnoerd. Ken wille doek valt van bet boold over de scbouders. Ten hintte rolt een blauwe mantel met roode voering, van bel boold over scliouders en armen in sierlijke plooien tol op de voeten.

De troon van bel miraculeus beeld rnsl (jp bet altaar, \'l waall zilveren zuilen, met vergalde eapileelen en voetstukken, vormen een balven eirkel. De tiissebeniniinteii er van zijn aangevnld met zilveren wolken, waarin beeltenissen van engelen zichtbaar zijn. Deze zuilen sclnagen een zilveren koepel ilie lol aan het gewell der kapel rijkl. hen rijk bewerkt zilveren baldakijn, insgelijks op zilverön wolken rustend, schitterend van gouden stralen op den achtrrgrond, staal in quot;t midden ouder den koepel en dient tot onmiddellijken lioonbemel van bet beeld. Aan weerszijden knielt een zilveren engel, die een krans van glinslereude edelsleenen boven een gouden, geemailleerd hart houdt.

Vuor den voet van het beeld slaat bel gouden tabernakel. Van weerszijden knielen twee zilveren engelen; de twee voorste houden gouden relieksebrij-ik-ii op de band, de twee andeien dragen gouden, hdievorinige kandelabers.

Aan lederen boek van de kapel hangt aan een zdveren ketting een gedreven lamp van bet/.eiïde metaal. In \'t midden bevindt er zich echteu eene die meer onze aandacht trekt, /.ij is in vergnld zilver en m den vorm van acht uitslaande harten gesmeed, /ij bangl aan twee zware, vergnld zilveren ketens Twee vergulde arenden van betzellde metaal, die in den koepel schijnen lo zweven, honden de niteinden der kettingen mei hunnen snavel vast, liet is een geschenk \\an de keizerin .Maria I beresia Hel niassiel zilv( ren traliewerk, waardoor de gebeele kapel rondom van de kerk wordt afgeslolen, is eveu-c.ne gift van Maria Theresa en van baar gemaal l\'rans l, en werd geschonken ter vervanging van hel destijds ontredderde zilveren hek, dat voorheen keizer Leopold I, m \'t jaar lö79, aan dc kapel vereerd bad. Jegen-over den ingang der kapel bevindt zich bovendien nog voor het traliewerk eere al\'slniiitig van inariner/nilen. Van weerszijden staal aan den buitenkant een groote, verzilverde engel, die evenals de verzilverde, zwevende engel m hel rronlon, een vergnlden kandelaar diaagt.

Men heeft waarschijnlijk (ie, kapel aan den buitenkant zwart gewild, om ze in hannoiiK\' te brengen met liet doiikerbrnia liootdallaar, dat in renais-sanee-slijl gebouwd is. Wat hierin hel meest onze aandaelit lAeUt, is het

Brengen wij nu een vluchtig bezoek aan de sehatknineiquot;. /ij zou eet den naam van zij-kapel verdienen. Hel altaar boeit hel eerst onze blikken. ll( t glanspunt er van is de atbeelding der II. Maagd, op een houten paneeltje geschilderd. I e lijst is van goud en zilver. Twee zilveren engelen dragen het; twee andere houden er een krans van cdelsteenen hoven, liet is een geschenk van koning laidewijk I van Hongarije. Aan den voel \\an het schilderstuk rust het gouden tabernakel op zes ametliislcn zuilen, liet gedreven zilveren ai.lipendimn beval, in even zooveel tiisseii, zeven en dertig vergulde borstbeelden van de elkander opvolgende telgen uil den slam der llabsburgers op den Duilsehen keizerslruon, en is eveneens een gesehenk van ₍|e vroóie Maria Theresia. Het getal der relicksclu-ijiuüi van edel metaal, die link- en reehls tentoongegt;iekl zijn, is seiner ontelbaar, evenzoo de reinonslranseii en kelken, dilt;\' daar lonkeleii door nilpnilend edelgesteente. Keizers, koningen en aart-hertogen zijn er de milde gevers van. Ook leest men aan den voel van tal van e.v-volos de namen van den oudsten adel uit de Oostenrijksche erllanden. Te midden van die seliatten bedenkt men echter niel zonder weemoed dat de niei;ste gesciienken nil den bloeilijd van de ebristelijke kunst hnnnen weg gevonden hebben naar de smellkroes, toen in 17:27, door de Henaissance op bet dwaalspooor geltracht, het sticht van St. I.ambreclil, waaronder m dien lijd Mai\'iazell behoorde, liet praeht-a li aar van het miraeulcus beeld te \\ugsburg uit oude ex-volos lici vi\'rvaar-duen. Tol de verwezenlijking van dat denkbeeld schonk de prinses van .Monteeueuli eene bijdrage van 2700« gulden. .Maar gi\'dane zak n nemen geen keer. Wij zullen derhalve niet noodeloos trenren over wal onherroepelijk verdwenen is, maar de indrukken trachten weer le geven «lie de nog aanwezige voorwerpen op ons maken.

Alles getuigt in de sebatkamer van traditiuneelc vroomheid in de keizerlijke; lamilie en van groole godsvrnelit onder den adel. I nssehen die kostbare pronkjuweelen ziet naai eeliler nog een gruoter grlal van gesehotlkon, die weinig stoffelijke waarde hebben ; maar zij zijn aan (iotl on aan de II. Moedermaagd waarschijnlijk nog aangenamer geweest dan die irolselie knnst-gewroehten. Zoo bad ook het penningske van de araie wtaluwe in den

Tempel meer waarde in de oogen van God dan de groolc gift van den rijke. Ine godaditc lieefl ongctwijleld ook hij de rangschikking der ex-volo\'s voorgezeten, want ze zijn allen door elkander geplaatst, belioudens een smaakvol streven naar harmonie.

(Jok wanneer wij hel lijvig register doorhladeron van de miraculeuze gc-ncziiigcii, die hier door de voorspraak van de II. Maagd plaats hadden, zion wij dat .Maria hare machtige bescherming uitstrekt tot al hare kinderen zonder onderscheid; dat zells de geringe stand er het grootste aandeel in heelt. Wanneer wij daarna in de kerk terugkceren, dan vinden wij ook daar op tastbare wijze bewaarheid, dat wij allen voor God gelijk zijn, als kinderen van éénen Varter; dat ontwaren wij vooral rondom het miraculeus beeld van Haar, die onder hot kruis ons allen lol Moedor werd aangewezen. Daar liggen neergeknield de knecht naast den heer, de dienstmeid naast de adellijke gebiedster, de arme herder naast den rijken magnaat, de met bloemen gelooide boerin uil Hongarije naast de in zijde gedoste prinses uil Weenen.

Do kerk heel\'l zich inlusschen met geloovigen gevuld. De tonen van hel orgel rollen nog langs de hooge gewelven, als een naklank van het Magnifk-al dal de menigte zoo even gezongen heelt. Daar treedt de eene priester na den andere, in misgewaad en vooralgegaan door een koorknaap, naar een dor dertien zij-altaren, waarop do kaarsen reeds (likkeren. Kon priester begint aan bet hooldallaar de II. Mis: nu helt de opeengedrongen menigte, op de accoorden van het orgel, uit volle borst aan:

Na de opdracht van hel II. Misoller beklimt ecu hoogbejaard pricslci\' den praehligen marmeren kansel en betoogt, in eene boeiende rede dat men dan eerst zicb met vrucht tot de Moeder kan wenden, wanneer men vast besloten boel\'l dc geboden van haar Zoon op te volgen. Daarna begint weer voor en na aan ieder all.iar, de II. Mis, want groot is hel aantal priesters die zieli van heindo en verre bij de procossién hebben aangesloten. Aan het einde van iedere II. Mis verlaten bedevaartgangers de kerk, maar de ledige plaatsen zijn in een oc-weuk werr door andere pelgrims ingenomen. Wij onderbreken ook een oo^.\'iiblik ons gebed en houden stand voor het portaal, te

midden van nieuw lutn^okoineii voroei\'dei\'s van Miuia, die biddend hunne beurt van binnentreden verbeiden.

Do gescbicdonis van dil genadenoord is in hot kort te lezen in de steenen iKts-reiiers van bet liooltlportaal : rechts veiveren Hendrik en Agnes van .Moravii\' hel miraculous beeld, en links ziet men algeheeld don veldslag dor Hongaren legen de heidenen. Dil portaal is gebouwd in den middelsten toren, die 360 voet hoog is. Hij is hol eonigo gave overbhjlsel van de gotbischo kerk, die I.odewijk I van Hongarije in de 1\'o eeuw over de oude kapel deed bouwen. De volgende gebeurtenis gal\' aanleiding lol deze vrome sliebting.

Omstreeks het jaar KiOli voerde koning Lodcwijk I een leger van 20.000 man togen een viermaal sterkere macht van heidenen, die uit Aziö en Thracio gekomen waren. Toen hol op oen beslissend gevocht aankwam, achtte bij zich niet bestand togen do overmacht, weshalve hij besloot des nachls met zijn leger don terugtocht aau Ie. gaan. \'s Avonds kwam hij ochler op do gedachte, zich aan Onze-I.ievo-Vrouw van Mariazoll aan Ie bevelen, lu don slaap vcrscboen hem werkelijk de 11. .Moeder Gods. Zij bolooldo hem do overwinning, en legde hem tol treken der waarheid van haar woord bol sehildorijlje op de borst, dat wij sliaks in do schatkamer bewonderden. Zoodra hij onUvaakle doorliep bij de legerplaats on moedigde zijne krijgslieden door het verhaal van hel nacblgoziclil aan. Hoods in den vroegen ochtend slorlte bij op den Miami neer en vorplettordo hom. .Nu trok hij mot zijn zegevierend leger tor bedevaart naar Mariazoll, alwaar hij uit dankbaarheid voor de ondervonden hulp, eone prachtige kerk bouwde over dozellde steenen kapel heen, die heden nog onder don koepel dor tegenwoordige kerk slaat.

De sleenon kapel zelve word gebouwd op hot eind dor twaalfde eeuw door Hendrik, graal\' van Moravie, en diens echlgenoolc Agnos, die, beiden zwaar ziek, plotseling genezing erlangd hadden dooi\' de gelofte van eenc bedevaart te doen naar dil nederig heiligdom.

Nederig was liet heiligdom, waai\' omstreeks 1180 Hendrik on Agnes van .Mnravië hunne gelode kwamen vervullen. Zij vonden toch op deze heuvel-vlakte niets dan eono plankenbul. Dit bouten bedehuis voert ons eindelijk lot hel begin der geschiedenis van liet miraculeus beeld.

Uito, .1« zpvcmle abt van Int slidit van St Lamliiüdit, in Stiormarken, lialt;l li-\' plail opgevat eeuigi\'ii viji i*r monniken naar dn verst afgelegen streken van zijn reclitsg-1 ieil te /enden, om daar de venva.irioosd¹ berg en valleil- wojien in den II Godsdienst te ondenvijzen. Hij een sein ijv. n

van 21 lh - mhor II h billijkte en pn\'es I\'auH Ailrianus IV deze lofwaartiige oiKlerneming. Len uor vijf piiesler.s, «lie zich dien vt rln von arbeid gingen wijden, verkreeg van den abt il»;

vfr^nnning, om het .Mocilcr (i . Is bdi l-l zijner ft;! op zijnen ïcndin^stocht te mogen meevoeren. Met dat beeld op den arm beklom hij de bergvlakten en «teeg hij in de dalen al\', ten einde arme, links en rechts verspreide, bergbewoners op te zoeken. Van de hoogste dice vlakten had hij eens, tnvsch- n twee kale bergspitsen door, in de verte eene groote, dicht begroeide kom gezien wier oppervlakte m» I een doorzichtig biiinw \\\\;ias rondom overdekt w ms, en in \'t midden waarvan zich ren groene henv\', v» r boven de hoogste hoornen van het tntgesUekt dal nit, niet den top in de stralen der ond- rgaande zon koesterde. Dat, dacht hij, motst een herbergzaam oord zijn en kon v\\ lt; 1 fens h«;t uitgangspunt worden van zijne aposlolisolie toehten, daar zen hij vt)0itaan van tijd tot lijd van zijne vermoeienis willen uitrnsten. Toen hij eniige dagen daan,a 111 een» valbi zich ^e\'i ■. 1 af gemat gevoelde donr vermoeienissen en uitgeimt van ont leringen, herinnerde hij ^i\' ¹ wet r ii.-i verkwikken I en vriendelijk luwlv ap. Maar beilnt j»Mi hnn vijne oogen niet, dan moest aan d\'- ov rzijde van den hier niet t»; hoogen bergketen zicli ren rnim dal bevinden. Dit m •\' i !•\' hij ie mo.\'teii o[)\'n ikfMi nit de gouden zonnestralen die door het groene loof der bommen en struiken van den bergrug heen drongen. Hij raapte nog eens zijne laatste krailiten samen, om de hel-liog te Ir klimmen. Maar het was tie laatste opllikkering van de lamp, die wegsterft door gein ek aan olie ^ » •\'••n paar minuten zakte de monnik mai ht\' loos ineen en vi» ! in zwijm. Toen hij weer bijkwam, !)• vond hij /ieh voor eene reusachtige opening in den berg, waardoor de zonnewannlo van hit z H.Iang ge/.nchte dal der overzijde hem t«\'.gt;!nKtroomde. Vnor hem, aan gene zijde der ronib\' o|eiiiiipr_i 1 ,i_:r nu de groene, boomrijke kom, niet den ruig begiMiiden heuvel iu t midden. Derwaarts richtte hij zijne schreden. Op de heuvelviakte stond oostwaarts ren afgeknotte boom stam; die zou dienen tot altaar en tevens tot voetstuk voor het Mariabeeld, Arme herders hielpen hem rondom den boomslam een hon\'en tent (Zelt) bouwen, door eeu planken beschut in tv\\ afdeelingeu gedeeld; in de eene stond het altaar met het beeld der II. Maagd, in de andere woonde de vrome moimik ; vandaar i!e naam van Mariens Zeil Maria\'s tent) of Maria zeil.

Kene a d\'re, vroeger zeer vermaarde, doch thans bijna verlaten, Ledevaartplaats ter eere van M ir a in het koninkrijk llcieren is lt;!•■ dom van Spiers. Naar deze oude rijkst.i l was het dat de 11 Uernai lus, toen hij op \'s l\'ausen last de Ihiitsche vorsten tol den kruistocht tegen de Mnzel-mannen opriep, den keizer en al de Kijks^roV.en I-es. heiden had. heilige dienaar van Maria n ken Ie Vquot;.gt;r hei welslagen zijner /\' ding op de hulp van O. L Vrouw. Hij zijn aankomst werd lij d eir den kei/\'T pleihtig ont\\a:::»n en na.ir d-\' domkerk, aan O !.. Vrouw gewijd, gebracht. Lil de u- rhl uk het .So/re liri/ini Wees ge^in.-t, o Koningin door de gew Iveu van den dom, alle .11.. .v /.igen stemden nu die heerlijke antiphoon aan. Na d\' laatste woorden l /um lumn i: gt;[• post Imr r i l.nm gt; \\\'ertO(.!i or.s uwen Zoon t-a lt;lit. ballingsoord , zong de li. Her-

r.iiilus. w . erd door vijne |i( ld*- ns de 11 Ma ...rd, vo-o i O (Inirns \' O fnu \' O dn leis i i\'/gt; Mi m! (M fi.irmhartige! O i.iel\'.erijke! Zoele Maagd Maria\' l)i1 teeder smeekgebed a « r.l later .ian hel S ih - H, gt;i,nlt;i t-e^i-vn. gd

!)• II. IJernurdiis schreet hel ni Isla^en /ijm i /ending geheel en onverdeeld toe aan de voorbede, van «1* II Maagd, wo r miraeiileiis in-eld hij ii den dom van Spiers v reerd iiad. I»e keizer en all\'? IJij\'kstrooien aanvaardden uit zijnt hand liet kruis en rustten zich uit tol den oorlog tej;en de Mahomedanen,

* II-rhaal ieiijk gt; quot;rd de dom van Sj.iers door brand en plundering geteisterd, doch steeds werd

_M miraculeus Ih-cW ₈-.v.|. tot lu i ...iiddijk in b.-l laatst Oer vorige cmw door de Fraimh. rovolutiomiaire hord™ wvd ««roofd 01. «•:.ars.-l.ijnlijk vrbrijzHd, Paani ■ ,r vr.-rd vorlooj.ig

althans d« vereerlug van Maria tegengehouden, la het begla ü««r eeuw d~r ko«l Maximiliaan 1 dc boii\'umv van den doiii van quot;l\' -li¹¹quot; -¹quot;^11,1\' ¹ \' ......^.

werk onder zijn opvolovr 1 lo luw ijk I Int en ^^r«^,lii)vl\\i/.^r find\'; wt\'nl gcbraclit. Siinls tlieii tijd

bfffon do voorlu\'l l» /oor dit griiadc;,oord M\'cdi\'r te lp rit vr» (*n thai s l - ym\' t noj nn\'iii^trn Mariii, in haar ln\'iligdoii), ui* t df w ■ i l\' ii van li i;ir : i -\' ii dirnaar O (.hm quot; \' O fm ! O \'ui, - I ii\'fio M n ia.

.% li(;l jaar I.\'gt;70 reisde oir/.e laiulgonool, de zalige I\'eli\'iis (quot;anisius, van Dilliiigen (in Beieren,) waar hij toen woonde, naar Augsburg. Onder weg bezocht bij de vermaarde kapel te Allotting, waar sedert dertien eenwen een miraculeus beeld van Onze-Lieve-Yiouvv vereerd wordt. Terwijl de heilige priester der Sociëteit van Jesus daar in diepe godsvrucht verslonden was, werd hij eensklaps door een vreemd gédruisch gestoord. Ecue jonge dame van adellijke geboorte, door den boozen geest gekweld, had hare toevlucht tot de II. Maagd genomen, om er van bevrijd te worden. Zij kreeg do verzekering, dat dit geschieden zou. indien zij de kapel van Altöiting bezocht. Toen zij daar binnenkwam, begon de duivel haai verschrikkelijk te Iblteren ; hij deed baar, onder de hevigste stuiptrekkingen, allerlei smaadredenen tegen Onze-l.icve-Vrouw uitspreken, en wierp haar hall dood ter aarde. De verbaasde toeschouwers van dit ontzettend voorval baden God vuriglijk, om haar te vn lossen van die maiieling. De zalige l\'aler Canisius stond op en, ver-tniuwend op Gods bijsland en de voorspraak der Moeder Gods, berispte hij den boozen ^eost met l\'orsche stem Deze antwoordde met eenen vloed van schehlwoorden ; dneh de man Gods liet zich daardoor niet alsclirikken ; hij dwong den duivel door de kracht van den 11. Naam allo lasteringen te herroepen, en bet meisji; voorlaan van alle kwelling vrij Ie laten. Onder een zwaar geraas nam de helsehe geest de vluclit. De vrome C.anisius maakte van deze gelegenheid gebruik, om de getuigen van dit wondervol voorval tegen de zonde te waarschuwen, wijl de duivelen daardoor nog grooter

n;ulcol naar do ziol veroorzaken. Zijne woorden maakten een diepon indruk op allen, eu de vader van do jonge ilochlcr, die Lutlierse.Ii was, bekeerde zicli tot liet katholiek Geloof.

Van die kapel te Altóttiiig en hel miraculeus beeld van Ouze-l/ievc-Vrouw, dat er vereerd wordt, gaan wij do heknople geschiedenis verhalen.

All-Olliiic/, (Oud-Otliiig), ti r onilorsnliciilinj van Xtii iluïin/, (Xi\' UW-OO.in^,) dat later in V nabijheid gebouwd is, ligt in het koninkrijk Ucifirn aan Uo rivior de hm, te midden van groene weilanden in cene vruchtbare vlakte. Kerkelijk behoort het thans onder het bisdom Vassau Het ontleent zijnen naam van Ütto, hertog van Deieren, die er zijne residentie vestigde, en schijnt te beteekeneu : Oiin\\ ti-rulr, ;i]s zijnde te midden van weilanden gelegen. (1) (iesi liied-schrijvers vermelden, dat eertijds \'!■ knjiel door een groen grasperk omgeven was.

Elf jaren voor de christelijke tijdrekening hadden de Komeinen een rijk, Noricmn geheeten, aan hunne heerschappij onderworjien; dit b. vutte toen Oostenrijk, een gedeelte van Beieren, Tyrol, Stiermarken, Karinthie en Krain. Op de plaats, waar nu Allotting ligt, ri. litten zij eene militaire statie of bnrgt op, sloegen eone brug over de rivier de tnn, en noemden die plaats daarom (f.ni pon», dat is: Inii\'x bvwj. Gedurende drie eeuwen bleven de Romeinsehe Keizers in ongestoord bezit daarvan, totdat rondzwervende volkeren dit met de wapenen kwum n I etwisteu. Later werd die landstreek duur overwinning of bij verdrag aau de Beieren ingeruiiml.

Men houdt voor zeker, dat de oude kapel, die thai.s te Altöttiug nng bestaat, reeds onder dquot; heerschappij der Romeinen gebouwd is, voordat de üeiersche vorstin daar onafhankelijk reg(er den. Trouwens de Romeinen waren gewoon tijdens het heidembon in de onderworpen wine-e-wegten, — voornamelijk in hnnno vaste burehlen en versterkte steden, — tempels voor hunne afgoden op te richten, onder welke niet zelden die der overwonnen volkeren opgenomen wer\'en. Uit eerzucht om hunnen naam nog bij het verste imge^lacht beroemd te maken, bouwden zij doorgaans iu steen, hecht en zwaar, als if hunne gedenkteekonen eeuwig bestaan moesten. De oude DnitseherS daarentegen pleegden hunne aiguderijeu iu donkere bossidien en sombere wouden. Hun godsdienst droeg meer het kcniui rk der vi\'ije natuur dan der ontwikkelde kunst. De kapel van Altöttiug is gebouwd met buitengewoon dikke muren, en in bijna ronden vorm; van binnen zijn Ziven ronde nissen, waai in waarschijnlijk beelden der lieven |daiietcn met olfers veret rlt;| werden. Kaar de volkssage werd die tempel in de tweede et uw o .ter den K\'.neinschen Krizer Antoninus gebouwd; in de aardrijkskundige beschrijvingen van zij:«n lijd wordt Allotting onder den onderen naam van Ol\'.ni pon» (Iniisbrug) vermeld.

Het gebouw ontvangt tegenwoordig nog slechts kan- het dagiielit door zes hooggoplaalste vensterljes. De lampen, die er uu iu branden, vciuiindereii hel gebrek aau licht wel gedeeltelijk, maar nemen de eigenaardigi\' soiiiberheid niet weg, die bij den eersten aanblik op den bezoeker eeu stemiuigeii indruk maakt.

In laler eeuwen, toen de heidenselie temjiel reeds lang tot cene katholieke kapel was ingericht, is er aau den ingang een kleine aanbouw mei een torenljo bijgevoegd ; in de vorige eeuw werd er een gang om het geheel getrokken ter bescbulliug der biddende pelgrims. Overigens slaat de kapel nog raidden op een plein, vrij van belendende gebouwen.

(I) De uilgang i\'i\'i bij plaaN\'Mi wordt dikwijls i. or iceo/i lilg legd. b. v in de beteoVerii van den naam van het dorp (inu\'iiimjcii, in Noord-Iirabant, als qmnic inijru of leeirfen,

li. Ruporliis voreerd. (1) Terwijl iiij liet l\\vangolie nan vorschciden volkeren van Duitscliianci predikte, werd hij in MSÜ door Theodo 11, lierlog van Beieren, naar lle^enslturj;\' onlboden, om ook daar hel katholiek geloof te verkondigen Hij doo[)te dien vorgt;i mei zijne kinderen en verwanten, hekeerde de rijks-grooten, en eene menigte onderdanen, en stiehite nieuwe kerspels.

Op zijne aposlolisehe reis kwam Ruperlus in de landstreek van Allotting, waar de brooder van Theodo, Otto genaamd, als hertog van Neder-Beieren, /ijn bot\' hirld. De 11. bisschop diende ook dezen vorst hel doopsel loe, stiehite er eene ehriston-gemeenle, en daar hij den beidensehen tempel, die ei\' in hol midden stond, voor een Uallioliek bedehuis gesehikl oordeelde, wijdde hij div.en voor den dienst van den waren God. Daardoor onttrok hij tevens den heidenen de gelegenheid om hunne bijgeloovige gebruiken uit te oelenen. Deze tempel ol\' kapel moest, een voortdurend heiligdom van Onze-Lieve-Vrouw worden, die, vandaar uil, hare bescherming wijd en zijd over de nahniigi! landstcekcn zou uitstrekkon. Do 11. Ruperlus plaatste er een beeld van Maria Ier vereoring der geloovigeu, en dit is hij do volgende ge-slaelilen, wegens menigvuldige mirakelen, voortdurend een middelpunt, van hodevaarlen gelileven. Bij bet lgt;uitsche volk geldt als spreekwoord : Altöiliiig is de oudste, Kiusiedein de heiligste, Mariazell de nikste hodevaarlplaats.

Hot beeld is van lio\\il. -i twee voel en drie duim hoog, eu hesc.hilderd. Hel kleed van Onze-I.ievii-Vrouw is mod, en met een vergulden zoom algezet. De manlid is wil. eu over de borst met, een gesp vastgemaakt. Hel hoold is met een rooden vorsten hoe»! gedekt, die naar oud gebruik oen hoogen eigen-aardigen vorm beidt, en niet een kraus van wijnrnitbladeren omvlochten is. De Moeder (iods is m Maande houding voorgesteld; zij draagt op den rechte ki rit) hot Kind .lesus\', en beeft, in de linkerhand een gouden .scliopter, wiens toppunt in een lelie eindigt, als zinnebeeld van den maagdelijken slaat.

Hot goddelijk Kind draagt insgelijks oen rood kleed, en houdt in de rechterhand een blauwen hol. als zinnebeeld der wereldbeersehappij. De linker-iiaiul, ecu weinig opgeheven, wijst, naar .Maria, als om le, beduiden ; «.Ziedaar uwe moeder.quot;

Tegenwoordig zijn slechts het aangezicht en de handen zichtbaar, wijl de hooiden met gouden en zilveren kronen uesierd, eu overigens de boeiden

mol rijke en kostbare stoffen bekleed zijn. Do zwarte kleur der aangoziclitoii cn handen wordt toegeschreven aan den oiidonlom van liel hont, en den walm der lampen en waskaarsen.

De gelaatstrekken der Moedermaagd drukken zachtzinnigheid, die van hol Kind goedheid uit.

De II. Rnpeitns heeft den inwoners van Vllölting en omstreken met hot Christen-geloof eene ijverige voreering van de Moeder dos Verlossers ingeprent. Hunne nakoinolingon hebben dit koslbaar erfdeel trouw bewaard, on zijn daarom menigmaal op eene wondervolle wijze door do II Maagd beschermd. Als residentioplaals van don vorst word Allotting dikwerf door voorname lieden bezochl. die mol do kapel en bel wondccboeld van Maria niet onbokond konden blijven, wanneer zij eenigen lijd op bet naburig slot van den landheer vertoelden. In Sn.\'! kwam keizer Karol do (Ironie daar, die bekend igt; dooi\' zijne godsvrnchl jegens O. L. Vrouw, wa:tr\\aa do Domkerk le Akou nog Ion bewijze slrekl. Zijn nakomeling Karloman, die ;ds koning \\au lleirron en Ilalit\' dikwijls te Allölling resideerde, was ooggelnige van de loenomende bedovaarlon naar hel Mariabeeld. Oni boler in de godsdieusloeleuiiigen rn geeslelijko behoeften der pelgrims le voor/ion, sliehlte hij dam een kloosler voor lienediclijnen, wion bij don a-V¹quot;¹ Kebmari 8TÜ de zorg over de kapel loe-vorlrouwde. he aan/.ieidijko bozillirigon, itn» bij locn sehonk, voriiioerderde hij nog twee jaren later. Ibj stierf aldaar den i-j ^{1 i!} Mnarl 8!S0, en werd in de klooslerkork bograsen. Zijn zoon Arnull, die in 8il(i le Homo als keizer gekroond word, verbloel ook dikwerf zeer lang le Allölling, en sliert\' insgelijks aldaar den ....... December lt;S9P. Hij word opgevolgd als vorsl van Beieren

dooi zijn zoon I.odewijk l\\, die AllnUing in oene openbare! akte van don 7\'quot;\' Augustus 901 ci\'ih¹ zci\'i\' hrilific plaats noemt.

Omlrent hol jaar 901) was een dool der Hongaren, alsiammelingen der Hunnen van Allilia\'s tijd, m Diiitsohtand doocgoilrong.ui; zij weiden echter toenmaals teruggedreven. In 907 lieproefden zij anderniaal oih westwaarts voort te dringen Oiscboon in den eersten aanval door de Dnilschers onder aanvoering van den markgraal Leopold legcugehouden, drongen zij weldra lot in hel midden van Dnitscbland door, o\\eral verwoestend en vennoordeud wal weerstand bood. Zij bemachtigden zelfs Allotting, waar zij hot vorstelijk slot, do kerk en alle woningen in brand staken. Do gobeelo omtrek word uitgeplunderd en verwoest, de inwoneis werden gedood ol in slavernij weggevoerd.

Slechts één gebouw word gospaiml, namelijk do kapel, en daannodo hot, vermaard beeld van On/o-hiove-Vronw. Korst in {)!.\'$ werden de lloii-uaren door Arnulf, zoon van l^opoid on hertog van Boioion, op hel zoogo-naanul moordvold hij Allotting, volkomen verslagen. Van hun groot leger, dal van een strooploolil nit l\'rankotdand on Thuringon terugkeerde, blovon slechts 30 strijders over, on wie niet door hol zwaard gesneuveld was, had /ijnon dood in do rivier do Inn gevonden. Nog lieden ten dage worden liunne lieenderen, harnassen, sporen en wapenen uit den grond van het moordvold opgedolven.

Altutting herrees weer uit zij no ascli, en word door de voormalige inwoners opgebouwd. Dal hun liet beeld van Onzo-Lievo-Vrouw met do oude kapel nog dierbaarder dan te voren was, laat zich gemakkelijk vormoo. eu. Hoewel Allotting /.ioli uiot moor tot den luister van vorstelijke residentie wist te vorheHeii, herstelde hol evenwol zijn vorig aanzien nog in zooverre, dat in lOii:) keizer lloudrik lil daar mol zijn hol hot loost van Kerstmis kwam vieren, on in 1060 keizer Hendrik IV daar hel Driokoningeiifoost bijwoonde. In lateren tijd voelde I.odewijk 1, hertog van Boioron, zich aangedre\\en, om op do plaats der verwoeste lionodietijner-abdij oen collegiaal-goslicht op te richten. Hij liet in I-J-JS do vernielde kerk tor oore van O. L. Vronw en der 1111. apostelen I\'hilippus on .faeobus weder opbouwen, mot oen woning voor kanuimikon, die in L\'.\'ll voltooid word. .Na hem begunstigden do hor-togen van Beieren en de aarlshissehoppon van Salzburg dermate hel gesticht der kanunniken met burgerlijke on kerkelijke voorrechten, dat het oen zeer groeten invloed op den omtrek van Aitölling uitoefende, en dc proosten als vermogende ho?ron in hoog aanzien stonden. Deze waardigheid word zelfs aan vorstelijke personen en zonen dor hertogelijke familie opgedragen. De regels van het geslicht verplichtten de kanunniken tol gemeenschappelijke woning en talol, tot koorgebed in de kerk en beurtelings waarnemen dor godsdienslocfoningon, met oone dagolijksche processie naar do kapel van Onze-Dievo-Vrouw.

Dit gesticht werklo mot voel vruolit. voor hel welzijn der inwoners en hede-vaarlgangers van ÜHI tot 1803, loon het opgehesen word. Do collogi.ialkerk werd parochiekerk, onder hot hesidionnreidd, des konings. In liet begin dor l;!\'¹\'\' eeuw was zij, wegens hot tuonomeml getal der pelgrims, in groutoron omvang verbouwd. In oone kapel rust hel lijk van den beroemden veldheer Julian Tzerclas, graal\' \\an Tilly, die den 30 \' \' April lt)3\'2 te Ingolsladt stierl\'.

Hij had een stiditing gemaakt, volgens welke wekelijks eene H. Mis in de kapel van het miraculeus beeld van de II. Maagd moest gelezen worden. In deze laatste kapel leest men op een gedenkleeken een Latijnsch opselirilt \\an den volgenden inhoud:

_rRustplinifs van het jiart des Doorlucliligsten Heeren Graaf Joannes van Tilly. Zijn leven wils een krijgsdienst, ziju dood een zegepraal Zijn hart is nu, waar zijn schat was. Nederig vereerde hij de nederigheid der dii\'nstnüingd, kuisch de Moeder der knischheid. Als krijgsman streed hij den strijd Gods, Hij bewaarde het Geloof. Hij volbracht de loopbaan; daarom heelt hem de Heer, de rechtvaardige Uechler, de weggelegde kroon der reciitvuardigheid gegeven, den laatsten dag van April in he¹, jaar van Christus 11)32.quot;

Daar, na verloop van tijd, de kanunniken van hel collegiaal-sticlit alleen niet meer genoegzaam voorzien koudon in de menigvuldige ocleningen voor do bedevaartgangers, werd er, door toedoen van Wilhelm V, hertog van Beieren, tegen het einde van 1591, eene stichting door Paters Jesuïeten be-gonnen. De woning, die zij betrokken, werd in 1608 vergroot, en door medewerking van den keurvorst Maximiliaan tol een college verheven. Den 1quot;quot; April Uiquot;!) begonnen zij eene nieuwe kerk te bouwen ; naast deze werd in -1696 eene zaal opgetrokken voor eene Congregatie van mannen, om hen in de plichten van hunnen staal te onderwijzen. Zij wordt de Mariaansehe Congregatie genoemd, en beert hare eigen godsdienstoefeningen.

Gedurende 180 jaren waren de paters Jesuïeten voor de vereering van bet wonderbeeld, en bet geestelijk welzijn der pelgrims, ijverig werkzaam, loon hunne orde den ai-\'quot;¹ Juli 1772 opgeheven werd, en zij het college te Allotting inoesteu verlaten. Hunne goederen en inkomsten weiden, onder den keurvorst Theodorus, aan de orde der Ridders van Malta toegewezen, die zich verbonden, om in het klooster l i priesters ten dienste der bedevaarten le ouderhouden. (I) Later vervielen die goederen aan den Beiersebeu Slaat, en werd den priesters een andere woning aangewezen.

Ihtussehen was er reeds te voren eene nieuwe stichting bijgekomen. .\\a den 30jarigeu oorlog nam de bedevaart uit alle oorden van Duitschland naar de genadekapel van Allotting dermate toe, dat de kaïuinniken en Jesiheten te /amen uiet voldoende waren, om in de diensten voor de pelgrims te voorzien. Daarom werden paters Franciscanen ontboden om eene stichting le beginnen, welke plaats had den l!)\'¹\'quot; November li»;,»\'!. Zij verhieven voorloopig in de Proosdij, bouwden in de twee volgende jaren eene kerk ter eere van de 11. Anna, en een klooster, dal /.ij in Di\'iti betrokken, liehalve deze paters

(t) lie Miiltezer ridders lieten in 1791 een iniinnetvn hoogiillaar in de kerk oprichUn.

Minderbroeders hadden zich reeds onder den keurvorst Mnximiliaan I de prnrrs (,a|incijne!i in Meieren gevestigd; zij bekwamen weidra te Allotting \'■on hospitium, ol\' tijdelijke woonplaats, om daar dikwerf de werk/.aainlieden met de andere geestelijken te deelen. Gedurende ongeveer anderhalve eeuw hadden de .Minderbroeders met ijver de diensten in de kapel van O. L. Vrouw en in hunne kloosterkerk waargenomen, toen /.ij, ten gevolge der Fransehe overheersidiing, den iS-\'-quot; Mei I80\'2 van Altölting naar elders werden overgeplaatst. In het volgend jaar werden alle kloosterorden in Beieren opgeheven on het Mil i de r broed eis klooster aan de paters Ca pui: ij non lot levenslang verblijf aangewezen, zonder loestemming om novicen aan te nemen.

De verdrijving der kloosterlingen uit Allotting is niet het ee.-iige kwaad, dal de vijanden van de Katholieke tv rk, in de twee vorige eeuwen, aan de goilsvrueht der pclgnins voor het wonderbeeld van de H. Maagd in de aloude kapel gedaan Jjehben. Hun doel was niet alleen de belemmering daarvan, maar ook de geheele uitroeiing. Een paar feiten znlleu dit duidelijker maken

In vielen de Xweden, aangevoerd door hunnen koning (Justaal\' Adolf, in Beieren, en

bedn\'igden ook de bedevaart plaats. Die proirstantsche d vvrrpcis ui! het X oorden hngingen jegens d.\' Dnitsdiers alsehnwclijke wreedheden, /ij plunderden kerken en godshuizen, en hleepten alle koslija.irht\'dcn mede naar hnn land. ])•■ kenrvc.rst Maxi mil i aan van Meieren liet zijne schatten uil voor/or- do vesting Werlen in het S.iUburgt r g» Kerkte in veiligheiil brengen. Zijne

gemalin Elisab. ih nam met bijna geheel h» t gt;{. ilt; rs( h hof de wijk naar de stad Sahburir, waarbeen /.ij ook het Mariabeeld van Allotting overbrarhl. De vrome vorstin bewaarde dit eerst in hare liniski[ \' l, om van Onze-Lieve-\\rouw troost in de beproeving, »\'n bijstand voor de katho* li\'-kf vorsten af te smeeken. Daarna werd het door den Aarl8l)issóhop van Salzburg, graaf I iris van J. Iron, in de domkerk t r vereerin^ nit^\'\'sle!d, tot, gr()()t genoegen der inwoners. Dit dnurde van de lente tot 25 November van het jaar U\',;i_gt; li, t gevaar was toen geweken, en het miraculeus h ejd werd in een- plechtige processie, waaraan het holquot; met de geestelijkheid deel nam. naar Altiiiting tern^gebraeht. De aartsb sst hoj» gaf een gouden kelk tot. gedachtenis, en liet op lo t plein bij de k i;el eene marmeren fontein ten gerieve der pelgrims vervaardigen.

Toen in l\'l de Zweden en de Franschen te /.amen in Heieren viflen, werd uit voorzichtigh\'Md den Juni het wonderl; eld der H. M la^d weder naar Salzburg overgeiiragen, l oeiimaals wer.l het daar in ilo Francis .merk-i k ter vereering uitgesteld tot ±2 October, wanneer het wed» rom in jdei htigen optocht naar /.ijae eigen kapel werd teruggebracht.

In liHj- wer.1 U i-ren in tien o rlo^ om «le Spaansche troonopvolging gewikkeld, en reeds gedeeltelijk door de Oosleiiriiksche tro-\'pen bezet. Daar de bewoners van het platteland naar de versterkte plaatsen dc vluc ht namen, wild»* de directeur Faber. door de regeering voor do \'quot;•lungen der k.ij.fl te Xllquot;¹ n ^ aangesteld, met den rentmeester Widmann, onder begeleiding v in gt;quot; gt;■ •Maten, het be-dd van Onze-Liove-Vrouw naar het slot Uerghauscn laten vervoeren. Zij ben»*! •\'a /.in op een bevel, het vorig jaar in dergelijk g»\'v:il door den keurvorst van Beieren nitg i trd.^l, m.vir niet nagekomen. i)e Deken van het Sticht verzette zich daartegen, doch in st v.inr de overmicht zwi hten. Nu ontstond er een oploop van het vlt;dk, dat voor hem p\'irt:] ti\'-lv, I»\' menigte vnide / • v-el m-gelyk den tenijtej, en riep: „Wij laten Or,/.-\'Lieve-Vrouw niet van quot;ns been gaan; die ze ons ontnemen wil, moet ons eerst et leven benemen; bij h i tr willen wij leven er. sterven. \' Omstreeks H nre \'s avonds nam de volksbeweging nog sterker toe; de noodklok werd geluid ; de mannen voorzagen zich van geweren en andere wapenen; dc vrouwen trokken hare mensen van b • r. 1) Met moeite kon Faber zich nog te paard uit Alt-

!»• Duitv h-- huisvrouwen droegen rertijis een mes aan een lederen gordel, w aar.v i ijk do ui\'druk i.i:,.quot;!! : van leer irvkli i/, en leei om le» gt;

ötting redden. De deuren der kapel werden gesloten; het volk nam de slnitels weir, zoo.lat quot;iemand er in nf er uit kon. De rentmeester Widmann wilde met gewehl zijn |daii doorzeiten, en beval den soldaten op het volk te schieten: doch zij weigerden, «eggende dat zij gekomen waren om het wonderbeeld te begeleiden, maar niet om o|gt; het volk te vnn-n. Nu trok de rentmeester teleurgesteld af Nog jaarlijks wordt op en 27 Juli. ter herinnering aai, d.. trouwe gehechtheid van het Altoltingseh volk aan het beeld, in de kapel een plechtige di. :,,t gehouden.

namelijk van /.. H. Paus i\'ius \\|. 0|i zijne aiiosioiisrhe reis van Wcenen in Oostenrijk naar Munclicn, in Beieren, kwam deze -roote Opperherder op den :!.) quot; April ITS;!, s avonds len 5 ure, Ie Allöiiin^ aan, begeleid \\:iii eene militaire eere,vaebt, onder het gehnltler der kanonnen en liet uelui der klokken. I)e Paus werd door den aarlsliissehop van Salzburg en de geestelijkheid ontvalleen en in de kapel van O. i.. Viotnv geleid. Na aan zijne godsvinelit voldaan te hebben, giii_tu^r Pitis naar de Sticbtskerk en vertoonde zich daarna van de 1\'i\'oosdij aan de toegestroomde geloovigen, om htin zijnen zegen te geven, hen volgenden nimv \'ii kwam de Paus uogniaals naar de kapel om het wonderbeeld te vereeren, en zette toen onder bovengenoemde eerbewijzen zijne reis voort.

NVU nu bet bezoeken van het wonderbeeld door andere hooggeplaatste geestelijken aangaat, zouden wij ons bestek te huiten gaan, indien wij de aangeteekende lijst, der kardinalen, aartsbissehoppen, bisscliopiien, en aiidere

prelaten afseliievcn. Ten opzii.lite van peis........ met ho«gt;ge w.iar.ligbeid

naar de wereld hekleed, leest men er de namen van keizei s en kei ingen, l:oo(d/;ikelijk van de Oostenrijksebe en (Ie lleiersehe bnizeii, en ovei i-ei s die der voornaamste lantilieii van tien kaïliolieken adel in Iniiiselilaml. Omb\'r deze hebben de vm-tinnen, jirinsessen, en adellijke damegt; van vcrseliillenden rang bijzonder uil-i\'inunt in de vereering van de II. M.iagd. Wie qlli rs, en vooral de gnutlen en zilveren kostbaarheden, dragen de wapens der he-rocindsie geslachten van Beieren en do omh-uende vorstendom men. I ie schntkiimer dor kapel bij de legenwooriligü iiarnchiekerk, waarin de gedaeh-tenissen van vronn mikbladigheid bewaard worden, is een belaiigrijk ninsenm van rijkdom en knnst.

Als bewijs van milde sehenking verdient het altaar van O. I.. Vrouw in de kapel bijzondere vermelding. Het inirnenleiiN beeld gt;taat in een zilveren tabernakel op een praehtig zilveren altanr, dal de godvrnclitige keurvorst MaMiniliaan 1 in llii.\'i liet ver\\aardig;i!n. lt;iin het tabernakel spreidt zieb, m

vorm van altaarblad, con zilveren troonhemel uit, die de 11. Drievuldigheid voorstelt, de H. Maagd als Moeder Gods bekronende. Van de drie personen gaan drie gouden banden uit naar het wonderbeeld met de woorden ; «De, Dochter van God den Vader, de Moeder van God den Zoon, de Bruid van God den Heiligen Geest.quot; Aan den linkerkant van het tabernakel draagt een Engel een band met het opschrilt: «ü Gij, der Engelen glorie, en des hemels vreugde.quot; Aan de rechterzijde een ander met deze woorden: »0 Gij, der menschen schoonste sieraad, o (lij, der wereld beschermsterquot;. De overige versiering van het altaar heelt betrekking op Maria\'s kroning in den hemel.

Voor dit altaar branden voortdurend vijl kostbare lampen. De middelste is een geschenk van Z. II. I\'ins !\\. Zij werd op Ui Augustus 183\'», feestdag der Hemelvaart van O. L. Vrouw, door den l\'anselijken .Nunthis Mgi. de l.ueea gewijd. Aan de plechtigheid .......en ook drie. bisschoppen en ongeveer honderd priesters deel, terwijl er hij de -15000 geloovigen uit Beieren en Oostenrijk naar Altöüing toegeslroomd waren.

Behalve de lampen vindt men in deze kapel, evenals in andere heiligdommen van de 11. Maagd, een groot getal gillen en gedachtenissen uil kostbare nietalen en edelgesteenten vervaardigd, alsmede oll\'erkaarsen der processien, en votief-talels of borden met opschriften, die de wondervolle genezingen vermelden. Onder de offergaven munt een zilveren beeld van Ui pond uit, dat den prins Maximiliaan Joseph van Beieren als jongeling van tien jaar in knielende houding voorstelt, en op -13 Augustus 1737 aan de H. Maagd opgedragen werd.

Ook Vwquot;i\' grafschriften in cle kapel g^von getuigenis van groute devotie voor O -L.-Vrouw. IJet cene luolt aldus;

.Wees «UI, wandelaar! Mirhtildis s)aap( hiur ouder de .scha\'luw dn proote Mooier; «ij ver-la :gl niet gewekt te w .rdeu, want aangeir.tatii is de slaap na ei-u heilig waken. Zij was uil h\'-t diMirliii hti^-\' huis van Lichtenberg, de teerheiniude ^euialin van Alb-Tlus, liertog van U\'leren. Nadai zij »•gt; jaren trodvrnt htig geleeld h oi. stierf zij te Laut\'en, ecne stad van Salzlmrg. lt;){» i.\'en l .)u ii 1\'■ 1 h-Mliglijk. Zij zal w- Ier leven, waiuuer de laalsle IroiujM\'t een nieuwen h\'mei en eene nieuwe airde zal geven.quot;

».Sta stil, !\'■/,.m- Mbertus. htTtog van Beieren, zijne gemalin Me» htildis volgende, n st hier opdat /.ij, die elk unler in h- t U\'ven bemind hebben, in den dood n quot;t g«*Keheid\' ii vsi rofn. De /.■ t-r godvnn htilt;re vurst, wiou zijn lt; n nutliij zijn, leven en w«dlt;ioen, lt; i n was, nadat hij zilt; h bi) alli\'n hoogst v»\'rtlienst«-iijk gemaakt had, het-lt na het levelled.«r, rijp voor den hemel, het

vO\'tIu\'Mc der l\' den van het, H» i rsch vorstenhuis voor de kapel zou zonder twijfel vele I\'ia.ilgr.i\\en in dit h» niir ;..m ojf^\'- ru ht hebben, /oo ni t de ! •perkt\'\' ruimte dit bflet had. Om t rli zooveel udiijk het vt rian^fii te voldoen, van bij den dood de besi herming van Maria te genietm, is een vn-om lualdel gel ruikt, dat duid- yk de liefde en hel vertrouwen jegens de

II Ma.igd te kennen cf-eft. Het schijnt gegrond op Jeze wuonleu van den Verlosser: „Waar uw schat is, daar zul ouk uw hart zijnquot; (1).

Tegenover de begraafplaats der hertogin MeehtiMis is een hronzen gedankleeken der keurvorstin Klisabelli, ge.ualiu van Maxlmiliaan 1 en overleden op don 1quot; Januari Ui:i.\'i; daarop staat in het Latijn te lezen ;

„Aan de II. Maagd van Otting. Maagd, mijn leven, mij diorhaardor dan niijn hart, ged oir, dat hier mijn hart bijgezet worde, als het inn gsto pand mijner liefde jegens U en Hem, dien (iij gei/.iard hebt \' Aan den ingang der kapel is een marnieren gedenkteeken van haren gemaal Alaximiliaan, ovi-rlcden den 28»quot; September Ui;il, waarop in het l.atiju gesehnven staal:

„Hier is li;ig;\'Zol liet hart van een ze.-r vromen ÖTerlodene, dat eertijds vol was van dn grootste ondernemingen en van de liefde jegens de Jlocder fiods, opdat gij, o wandelaar, zondt weten, dat Alaximiliaan na den doml ook met geheel zijn hart Maria betninl quot;

Dezelfde keurvorst bad in 1043 een verzegeld handschrift in het zilveren tabernnkel onder het beeld van O L, Vrouw neergelegd, van dezen inhoud: „Als dienaar sohenk en wi;d ik mij aan l , Maagd Maria; dit betuig ik met mijn bloed en m jne handteekening, M;.\\iniiIlaan, de grootste der zondarenquot;. Sedert dien tijd is het eon vroom g. hrnik geworden in hot üeii ixb vorstenhuis om na den dood het hart in do kapel van O.-I,-Vrouw te Alt.oling ti laten ii-zetlen, als blijk van eerbied voor het wondérbeeld. Zij zijn in zilveren vazen gesloten , die deels als harten, deels als urnen gevormd zijn, en vaneen kort latijimch opsoliriff voor* en, dat den naam en den stertdag vermeldt. Afzonderlijke plaatsen \'zijn voor mnnneii en vrouwen best eind, uitgenomen voor keizer Karei VU (den iO»t«n Januari 1745 overleden), en zijne gemalin Maria A mal in van Oostenrijk, ioverleden den I December 1\'iili:) hnnno liarlen zijn iu dezelfde urne \\ere.-nigd. In- namen der overigen, wier harten hier werden fiii^zet, zijn: Albertus Sigismundns, bis--\'liep van Freisig en Uegi sburn, den N venr -r l(gt;s;gt;. Clemens Augustus, aiirtsl)igt;.,-,i hop van Keulen, enz., f li l-\'ebruari 17(11.

J iscpha Angnsta, gemnlin van Georgins Lodewyi:. Mark. raaf van Baden—Baden, f 7 Mi i 177(1. Maximiliaan Josepb, Keurvorst, f 30 December 1777.

Maria Anna, Paltsgravin van Snlzbuch, gemalin van hertog Clemons, f 2.\'i April IT\'.iO.

Marin Anna, prinses van Polen, gemalin van den keurvorst Maximiliaan Joseph, f 17 Fobruari I7Ü7.

De eciiworiotido vorivrin^ vim hel micnctileus liceld v;in 0. L. Vrouw, door de leden van lid Jk\'ierscli voi\'McDlitiis, ocleiitle een prooien invloed uit op liunne kalholickt; onderdaueii. Zij bevtinirrth! bij/onder de bedevaarlen én processien naar Aitölting, In j.\'iSl stelde hertog Willen» V eeue aarlsbrtie-derscbap, onder de besclierming van m. L. V. \\an Allotting, te Mnuelien in. Een der regels sclireelquot; alle vier jaren eene pleclilige processie voor naar de genadekapel. In 1048 kwamen ruim 1000 pelgrims derwaarts, om 0. L. V. te bedanken voor de beseherining tegen de Zweden.

Sedert 1830 komt er jaarlijks eene processie uit de hool\'dslad. In vroegere tijden kwamen or jaarlijks procession uit de omliggende sleden en dorpen en zclls uil Oostenrijk. Ilians tell men or 17(1 ol ISO jirnrossicii, zondoc do kleinere bedevaarten mede te rekenen. Iio verminderiiig van don loolooj (I) Malth li. 21.

der pelgrims naar Allotting is grootendecls toe te schrijven aan de Fransche omwenteling, die ook in Beieren haren noodlottigen invloed deed gevoelen, door de ophefling der kloosterorden, en hel verbod om processiën te houden. Na de verdrijving der Minderbroeders mochten de Capucijnen wel blijven, maar geen nieuwe leden aannemen. Toen de bedevaarten wederom geoorloofd werden, bleven velen toch achterwege. Den T¹quot;\' Mei 18:26 gal\' koning I,odewijk I den paters Capucijnen machtiging om novicen aan te werven, en ten dienste der pelgrims met de wereldlijke priesters mede te werken. Tevens werd bepaald, dat een college van negen geestelijken met eenen directeur tot dat doel zou opgericht worden : dit kwam lot stand den I\'quot;\'quot; Mei 1857.

Intussehen nam de vereering van hel miraculeus beeld in de aloude kapel zoo sterk toe, dat na weinige jaren meer priesters noodig waren voor de dagelijksche diensten in het heiligdom van O. L. Vrouw, en de godvruchtige oefeningen der vreemdelingen. Hierom ontbood Z. I). II. de bisschop van Passau, in overeenstemming met koning I.odewijk van Beieren, de paters Re-demptorisien uit Oosleurijk, om te Allotting eene stichting te aanvaarden, (1) Dit geschiedde in April 1841 ; bet voormalig Jesu\'ielenkloostcr werd hun tot verblijf aangewezen. Zij bekwamen hun aandeel in de bediening der kapel, en weldra moest liet uetal paters tot twinüg vermeerderd worden. In verloop van weinige jaren werden nog 7 kloosters van Redemptoristen in Beieren geslicht.

He /aal der Mariaansche Congregatie, naast de kerk der II. Maria Magdalena gebouwd, wei d later booger opgetrokken, en met kostbare kerkornamenten voorzien. I)e ijver der leden nam steeds toe, evenals de godsvrucht der bedevaartgangers naar de kapel der H. Maagd. Dagelijks werd in dit heiligdom, van \'s morgens » tot 10 ure, elk uur het H. Misoller opgedragen, en ten 7 ure eene gezongen Hoogmis. In den lijd der bedevaarten waren er dikwijls drie of vior plechtige Hoogmissen; overigens was er \'s avonds altijd eene ol andere oefoiiin^ ter eere der 11. .Maagd,

In IS\'»:; ltuI O. I,. Vrouw een zichtbaar blijk van bescherming in een groot Kewiar. Kr brak namelijk een hevige brand uit in een huis, dat slechts door een eng steegje van de woning der paters liedemptoristen gescheiden was, en overigens door andere huizen omgeven werd. Een felle wind wakkerde

(I Iquot; \'Si :ï |. /milt ili\' icrliii\'iluiiardigi\' climmnr Gods, pati\'r CiBincD.s Hofbaucr, du kaïcl van O. I Vi-ia \\lliitl:t Hi) bail /„■, ijverig bij het altaar, als haddr hij iu den great d- latere Uuleiag zjner ordebroeders aldaar aanschouwd.

liet vuur aan, vooral naar den kant der belendende gebouwen. Toen alle inspanning om den brand te blusschen te kort schoot, nam men de toevlucht tot O. L. Vrouw. Over de plaats des onhells werd de zegen met bet beeld gegeven, en oogenblikkelijk nam de wind eene andere ricliting, waardoor bet nu gemakkelijk werd den brand te bedwingen en verdere scbade te voorkomen.

Daar de vestiging der paters Redemptoristen te Allotting onder de koninklijke goedkeuring had plaats gehad, kon men voor/.rker niet verwacblen, dal zij door de Boiersche regeering zelve zonde opgeheven worden. Nadat de/.e Missionari.ssen twee en dertig jaren, gemeenschappelijk met de paleis Capn-cijnen, ten dienste der kapel van O. L. Vrouw, en lol geestelijk welzijn der pelgrims, ijverig gewerkt hadden, werden zij, evenals in Pruisen, de slacht-oilers van den culluurkamp. In 1873 werden hunne kloosters opgeheven, cn bun de uitoefening der geestelijke beiliening verboden. Zij moesten hnii vaderland verlaten, om in den vreemde eene veilige schuilplaats te zoeken. Ken gedeelte hunner vestigde zich in liet gastvrije Nederland te Roermond in

I.imburg, aan den weg, die van de slad naar dé kapel van het miraculeus beeld van O. L. Vrouw in \'t Zand leidt, waar de Redemptoristen ook een klooster hebben. De Paters Capiicijnen le Altölling waren gelukkiger; zij w\'erden in den culluurkamp gespaard, mochten de geestelijke bediening blijven uitoefenen in de kapel, en ofschoon hunne laak nu zwaarder werd, is toch voorkomen dal de godsvrucht der pelgrims voor hel wonderbeeld der

II. .Maagd merkelijk verflauwde. .Moge deze lijd van beproeving spoedig voorbijgaan, en de vereering van Onze-Lieve-Vrouw steeds toenemen.

„Kin Kornlein war\'s und wurdo zur Eiche, Zw-\'i Ktrzeu bra linten bei Mrinrad\'s Liache, jpi».\' erleuchtc.n nnd wurmen so wunderhar. Millioiien Horzen schon tansend Jahr...

Ken korrel was\'t, en weldra een eik Twee kaar.scn bramlen bij Meinrad\'s lijk i)!!:- verlichten, verwannen /.quot;O woiubnaar Miiliueneu harten reeds dniE- i. l jaar.

Pen •jr^n Januari 1801 vierde het katholieke Zwitserland een groot en heerlijk fV. si. liet g»\'hefle land nam er deel aan. Ilonderddui/^nden stro mden toe; het s. he«Mi een wa.u* volksltest te zijn. Op alle w.gen weineidc bet van jelgrlms. Alh\'n hadden maar (m t. d l, van alle lipj »mi steeg hetzelfde i^ebt\'d. In bonte rij- n, door de s.-hildera* litige Z\\vitN\'-.sgt; be kleederdrachten rijk geschakeerd, zag men hen langs voetpaden en wegen de bergen bcklin men, otu allen in den frissi hen schoot van e» n borgdal, in d\' n groenen gordel van geurende donlcr groene dennen gesloten, af te dalen. Vorsten en koningen, hartogen en graven, bisschoppen en priesters, le ken uit alle standen, arm en rijk, knielden naast elkander neer, vi-reenigd in het geb^d.

Nog eens amiM bouwde de verbaagt;.le werrM. en de godvergeten negentiende eeuw vooral. In t groots\'be scbonwsj . l d-T eatholciteit van de H. Kerk. Alle volkeren der aarde waren hier vertegenwoordigd Nogmaals to-.nde de Kerk hare wonderkra^ ht, welke allen als kinderen eener-zellde in eder, als z-oieu erner groigt;io heilige familie te zatnen voert en de kuiten dort buigen vereenigd in het gfbcd, VfrcMii^il in de liehi-\' en het vertrouwen tot Maria, aller moeder.

Zwitserland vierde den dui :• i, ijarigen getlenkdag van den dood des heiligen Meinrad, den S\'icbter va:: Kii^iedle?». de beroemde - n c nwonoude beib-vaart plaa\'s; het gezegende oord, w t r de gezegende ondrr alle vrouw.mi hare goddelijke macht sedert duizend jaren deed stralen in wou Ir r werken \' i Ier til 1» • Kerk vi»*rt den sterfdag der Heiligen; voer de Heiligen immer» is ib\' dag van bun loud ook \'i-¹ da-jf van hunne twefif ^\'boorte ten eeuwigen leven.

H»t jaar ISGI b g » i zijn joop o der onheilspullemie voorteikenen, V\'r.igt;\'1 ijk«\' bemelteekens vertoomlen zilt; h als wlt; lt;\'rli\'hten aan den donkeren geziebteimb r, schoten door den donkeren hemel en verdwenen in den nacht eenre bedriegelijke gebeimzinuigheid, wanrmeie de machtigen van dien tijd, geheel Kuropa als ngt;«*t een net omstrikten.

De stiijd luwb\'n de z- i- .tjke ejsclien ib-r gf ivchtigheM, der eer en des gewetens, en dlt;r flUalkuudi^i\' zi\'llzncht rm-t liiir vret\'si-lijk lnir van alschu^vv,\'lijke volgelingen woiode alom. \\ oor de eersten stiv d all- n de groote l\'ins; de laa\'ste oiiui.\'iu ijinie duor logon en bedi g.

door ongerechtighrid on vcrvnl^iuff de /ede\'i,kp j:r\'odveste, waarop tot nu toe Let lo\'.t.i\'in dei cbristeuvolkeren rust lo.

Het jaar ^1)1 /-i mIs de volgende jaren, was ovenoons een onu-r-i^zw-ivrrre tijd. De reuzen bouw van den grnoten Karei was ineengestort; een m ort van cha^s bedreigde de wereld. F. do eb uoo de tijden vree.sclijk schenen, vruchtbaar zouden /.ij worden; zij wamn als d»? barensweeën van een nieuw beter tijdvak. !gt;\'\' volkeren /.uuden als wt^ifrgeboren uit die vuurproef te voor- ijiui treden, al moest de niaehiigsle der versten van dien tijd den altoiht der Xoorniannen knopen, al naderde dreigend in een wolk van bloedig stof het zwaard der 8a racen en in het Zuiden, over de Pyreneeën zoo als over de Apennijnen, al dreunde de grond oudtr den zwaren tred der Slagjaren, die uit de diepte der oostelijke steppen opdaagden.

Duisternissen sehenen over de landen neer te dalen, die gelegen waren naar den ondergang¹der zonne. Te vergeels zochten de volkeren naar de mlb mb leidsterren op du troon der Koningen. Niet van de wijsheid of de sluwheid der gekroonde hoofden zou raiding komen, maar van de maeht welke de Kerk uitoefende om de volkeren tot ware eenh\'i l te brengen, ec op deze heilige grondveste verschijnen zij beurtelings uit de verwarring, als g. vestigde nati n, uit dewelke de groote Saksische koningen het nieuwe Keizerrijk, het heilig.-, nconsehe, Duitsrhe rijk vormen.

Ündertussehen was uit de nederige kluize van den II Meinrad, in de diepe seliaduwen van het „duist er woudquot; verloren, het grooische klooster en de w. rddt. mrmde bedevaart van Kinsied-len geworden, zooals uit den nietigen zaadkorrel de ma -htige eik, de koning de r wouden oi seliii-t, zijn trots.;heu stam opbouwt, en /1.11 rijken bladrendos trot.ieli in groene rnisehende en geurende gewelven ontplooit.

Een heilige ster(t nooit geheel voor de aarde, wanneer Hij ook de aarde verlaat. Zijn werk overleeft hem, Zijn werk is eeuwig. Het zaad dat Hij uitstrooi ie kan niet vergaan, hel draagt eene ons ter lelijke kiem in zich. Ook van den H. Meinrad zijn de woorden des dichters waar:

Op de oevers vim tien luclieiiiJen Necknrsliooni, tli(3 lussclieii groene wijn-bergen on weelderige IjosscIicii, lan^s scliikhtniolnigo dorpen en bloeiende steden in grillige kronkels als spelend heensdiiet, teivjji de lai)g/:iaiii in zachte glooiing opstijgende lieuvelenkring, die zich in zijn liebte wateren spiegelt, in eeti irotsclien bergrug eindigt, wiens lage randen den murmelendeu stroom als me! zilver omzoomt, in de Sulichau, in Aliemanit¹, later Zwabcn genoemd, werd dc H. Meinrad geboren. Zijn vadci Merciitold, uit liet macli-tige gcslacbt der Allemanisclie Zollern (1) gesproten w:is niel een docbtei

(I I)« II. Meinrad sUinde nil hetuclfde gcslaclil als de lojffwonrdijre k... .mgt; \\ m t\'niis\'i i Vergelijk von SI ill filed „Hnlicuzollernsi lie A Iterlliünier.quot;) lij l,it grool 1\'. csl IStil. lirt ziel. koning Iredink \\Wllein 1\\ \\m i\'m s»¹!! v rteg\'^-a*¹\' i.oir . rn .^tnunlt¹ vit\'*

levensgroot jmrln.t. I)quot; ■ ,uooiMi!;i\' kei/. r dc d zalkü rvn.i\'i\'i.K in lm •, hui den ;\'r . I. ..Zollerquot;, een zijner vo.irdiuli rs, t- e r i.

van den ^ranl van Siilchen (1) gehuwd cn leefde op liet erl\'goed zijner genvtlin. Zij waren niet zoo zeer rijk in vergankelijke goederen als wel in (ieu-den en goiisilieiist (2).

Twee zonen, Koenraud en ^leinrad, had God hun eindelijk geschonken als loon hunner deugd en van lam vurig gehed. Koenraad, de oudste, zoude de standiouder der familie worden; terwijl Meinrad, hel kind der genade, de geestelijke stamvader eener onafzienbare rij van geestelijke zonen wezen zou, de patriareh eener lamilie die talrijk zoude zijn als die, welke aan Abraham, den aartsvader, den held dos geloofs werd beloofd.

Men si\'hreel toen het jaar on/.cs Hoeren quot;i\'7. in de volkoren des Westens won .gt;ti.\'eils meer en meer het denkbeeld veld, dal idle volkeren die één waren in het i^elnnl, cene groote lamilie, eén (quot;diristenbeid zonden vormen. De Kerstnacht van 800 verwezenlijkte deze verwachting. De Kerk had, door de gewijde hand van l.ei) lil, Karei tol keizer van hel Westen gekroond. Dat keizerrijk rustte op kerkelijke gromlslagen. De Kerk, het rijk (lods op aarde, ^u\'^{r|gt; (}b\' t\\pe, het ideaal van dezen Slaat, lladde Karei, ondanks zijn groot genie en zijne wijsheid, zieh moor losgemaakl van de liomeinsche imperialistische opvatting van zijne maeht, en beter nog de rol der Kerk in dit groote werk begrepen, zijn rijk ware van langeren duur geweest en de l,c groote eentralisalie zou hel niel bij gebrek aan een overmachtige hand te gronde hebben gericht.

In dien tijde waren de Beiiediclijnen de groote pioniers der beschaving, de groote voorstanders en beoefenaars van kunsten en wetenschappen, de mannen der opvoeding. (3)

Duizenden edelen en ridder-- traden in hunne kloosters, — zooals er duizenden gevormd werden — na een leven van glorievolle daden, met roem gekroond, om de rust der ziele te bewaren of vveer te vinden, en van deze

I\'.ir. nlo-i \' jus... morum nubilitat» iii,in ilt; ion»pioiij qnam divitiis peritnri»quot;. (Vita Me-giui\'a li antifju ssiiua, welke wij het ui-est hebben gt-i-aailplecgd. Andere bronnen zjjn; Joh. 1 ï\'in, die va , .le ou Iers «fgt : „Sanguine iliustres. longe tarnen illustriores pieiate.quot; Verder: Annil s lli ieini. (.e-M I-niii\'oruiri ad ann. Wl. —Herlmanni Augieiisis Chronicon—Genrgius tieni^ nhiM\'rmis. — Adri.i;,us Suitus (,\'liroiiieon ad ann K6| etc.

\' \' ^ i t .!• gt;1 r.iiil ot waren in de omgeving des keizers Wij iwemen : Aleniniis, later

^ \' ^M!i \' ^:\'^r~ ¹ - \' quot;quot; • Wilfti of I!-.i.-d:einlt; van Aniane : de neven des keizers, Ad\'lhart en ¹ C-rvey; Jlalto, ;,|,t van H-khenau; Adel bert en Aldrk, beide abten van

i\'en ■ : en/. Ken wlt;gt;iidgt;Tlyk ondersi heMin^lerken dezer tijden is de trek naar het klooster .even, die zi. h in deze macbtige, ball ruwe niaat^ h.ippij zoo sterk doet gevoelen Karei, die altijd een atVhi-if. van den regel van den Jt. |i,a...hct«» bj) zkb droeg, wordt in de Kroniekbóekeii door de mounikeii ■ /.■ K.irolquot; gebin ten.

in de kloostercel vernieuwde en gestiialde zielen ging de vernieuwing en de wedergeboorte der Cliristeulieid in al hare ledemalen nit.

Hij den doop ontving de zoon van Herlhold den naam van Meginrad, dal is: maclitige, kraclilige, veelvermogende laad. (1) Het was een profelischc naam. Hoevelen zouden hij hein troost en raad vinden ! Iloevele duizenden en millioenen zouden neerknielen, duizend jaren lang, voor liet lieve beeld der Moeder Gods, dat zijne hand mei kinderlijke liefde en eerbied zou plaatsen op het altaar, en neerknielen met verduisterden, somberen blik, omdat het duister is in hunne ziel, en zij geen uitkomst weten in den nood ; maar ook in hoevele arme menschenharlen zal er licht stralen voor dat nederige beeld des armen kluizenaars, hoevelen zal zij verlichten, voor hoevelen zal zij, als de ster der zee voor de arme zeevaarders, een leidster wezen op de wereldzee.

De jaren der kindsheid van den H. Meinrad zijn weinig bekend, fh; zaadkorrel rust stil en verborgen in den schoot der aarde, totdat de warme zonnestraal hem wekt ten leven en hij oprijst om zich met bloemen en groen en rijnende vruchten te overdekken, leis hem bij uitstek eigen was zijn onwedt\'i\'siaanbare neiging lot het hemelsche, het eeuwige. Zijne \\ rome ouders vertrouwden hem weldra aan de godvreezende en verlichte zorgen der vrome vaderen der abdij van lieichenau toe.

In bet midden der blauw-groene wateren van het moei\' van Constanz, op anderhalf\' uur alstand van de grijze mijterstad gelegen, strekte zich, als een reusachtige bloemenkorf dobberend op den gladden spiegel der golven, het eiland lieichenau, die «reiche Aue,quot; vroeger ook ih; «bloem van bet meerquot; geliectcn, uit. (3) Als een bloi\'mengaarde rijst het uit den schoot der wate-

(I Mi\'^in of Ma-an batwkent in hol Ilniiffluit.si\'h : kracht eu macht De wort. l is i/ia4 of m.13 en wil in alle Indo-Ci\'1 maansilie talen ziioveil als ien bi^rip Van :ijii anndniilen. (In het

üriekseh lu-gis, Latijn matrnus, Sanskriitsuh inahat.) Vergelyk vele namen, .Alagankr.ilt, M.i-.iii sul, Jlaganberl, Maganfnd, enz, In ite XV^iJ eeuw werd g door j of y vervangin, het werd; Slejinrad, Meuirait en eimlriyi,- Meinrad.

quot; \'⁵ ••ilaüd • ciiH, vulgus een vrotno Ioj^jkIc en overlev»Tiii!x, een S\' lniilhuck vun slangen en g\';v.iarlijklt;; wi i 1 door den 11 Pinninus \\,i!j lt;lif j hrvnj i. 1)»» rid.l^r Sintlas

iKiar welken het vrot.\'^cr, du „Siullasauquot; gt\'li\'-ci»\'!! u cnl, wil.i.\' tjen Heilige het hel roden van het eilaiul iin-t l opstaa i. mt vrees voor lev»\'i)sgevafir. „M .it zc^t gij : kleingelo tvigp,quot; hiprak de jiciligr: „he«\'t! ; II\' • t niet ^«\'/i-gd dal Urm alle mauht gegeven nnus in «Ie hen.el en p aaide?

ren; op do tegenoverliggende oevers wisselen bloeiende dorpen, rijke steden en sterke burchten, rijk oniluiifd met trolsclie torens, groene wijnbergen en golvende kolenvelden, elkander al\', terwijl diep op den aclitcrgrond, de inachii-e reuzenberg Siintis met zijn eeuwigen sneeuwdiadeein gekroond zich, als een koning tusschen de andere bergen die hem omringen, verheft. In het Oosten ziet gij den blauwenden bergketen van den lircgen/.erwald, waarom in de geheimzinnige diepte van den gezichteinder do Voralberger Alpen, het vloeiend zilver hunner ijsvelden, als ui een reusachtigen zilveren ring gegoten, heensliii-eren. Op dit eiland te midden der heerlijke natuur groeide Meinrad op als ki.aap en jongeling en man. Ilicr hoorde bij voor het eerst die geheimzinnige stemmen die hem tot het Heiligdom, tot het altaar uit-noodigden ; hier deed hij, dooreen voorzichtige hand geleid, de eerste schreden op den weg der volmaaktheid ; hier opende zich voor het begeesterde oog van den jongeling het groot veld der studie, maar ook het rijk der goddelijke idealen ; hier leerde hij van heilig vuur ontgloeien voor de eer des Allci hoog-ten en het heil der zielen; hier eindelijk putte bij die teedere, kinderlijke helde, dat onwankelbare vertrouwen op Haar, wie ter eere hij een bidplaats, een kloosterstiehling zou gronden, die als een geheiligde plek zou worden voor de geheele christenwereld, waar Jacob\'s zinnebeeldige ladder zou oprijzen, waarlangs de engelen des hemels zouden opstijgen, niet gebeden bevracht, om met de wonderen en de schatten der genade neder te daien, tot het arme, lijdende meusclidom, weenend en treurend en angstig verzuchtend in hun ballingsoord, - gementes et llentes in bac lacrymarum valle — in dit tranendal.

Wat moet er omgegaan zijn in het edelmoedige hart van den ridderlijken jongeling, gekroond met den dubbelen krans zijner kinderlijke onschuld en liefde, als hij zoo ter neer lag, verslonden in het gebed voor het beeld van Jesus\' Moeder? Toen reeds had hij zich aan haar toegewijd, toen reeds had zij hem uitgekozen tot «haren ridderquot;, tot haar uitverkoren dienaar, die groote dingen voor haar zoude doen, die haar liefde en ver-cering zou voortplanten van oord lol oord, overal nieuwe bronnen van heil en genade doende opborrelen nil den woesten bodem, tol dal hij einde-

Ifeeft Hij lt;t«n lijiicn niet l- macht gegeven over a.lders en slangen te gaan, en Inniwen en

draken v.-rtrappen met den v.-t -• Hij zijne tan)........ op het eiland ging hel onrHnn ^dii-rle

op do vlucht; zij waren zoo talrijk dat het meer, drie dngen en drie nachten, er mede alt gevuld VMS, /■ o de legende. Hetzelfde wordt van het eiland l.erina door den Heiligen llonoratns verb iald,

lijk den grootcn stroom van Einsiedlen zou doen onlspringen, die zijne heil-ijrengende waleien o\\er ^eiieel Hnrupa zou doen vloeien, en die miliioenen troosl en verkwikking zou aanbieden; toen reeds, zoo zegt de vrome legende, daalde de lieve Moeder des lleeren voor zijn geest al\'; in zijne visioenen en zielsverrukkingen zag hij Haar zoo als liij Ha?r later op het. altaar zou plaatsen, in hel «duistere woudquot; door hem geheiligd, en verlicht door hel wonderbaar beeld van Maar, die met de zon bekleed werd, als met een gulden gewaad.

Dat was een volzalig leven in de heerlijke abdij, te midden van de vrome broederen, onder de vaderlijke leiding van een heiligen abt, een leven van studie, gebed en liefde. Dat leven werd als in een zinnebeeld door een aanhoudenden lofzang weergegeven. In meerdere koren ingedeeld, — want de kloosterbevolking liep tot bij de zeven honderd, — wisselden de vrome broederen elkander af, en dag en nacht steeg een aanhoudend, plechtig gezang, een lof- en dankgebed ten hemel, dat Hooit verstomde. «A solis ortu usque ad occasum.quot; Het was als een voorsmaak des hemels. Ook voelden zich de volkeren wonder getrokken tot deze heerlijke woonstede. Het eiland bevolkte zich en ontlook als tot een prachtige bloeme, «de bloem van bet meerquot; en de oevers van beide zijden bedekten zich met talrijke dorpen, scliilderachtig in het groen verscholen Het klooster met zijn betooverend zoet gezang oefende als een wonderdadige aantrekkingskracht uit, aan welke niemand kon weerstaan, lu de heidensche oudheid wordt ook van een toovergezang gesproken. Dat waren de sirenen. Zij gaven den dood, deze zangers gaven liet leven. Was het heidendom ook niet de dood en het christendom hel leven?

In het jaar 816 woonde de H. Meinrad de inwijding der nieuwe kerk bij door den abt-bisschop Hallo voltrokken, Ier eeiv van Mniiu, Omi\'-Liw-l rouw. Een heerlijk looueel moet het geweest zijn, die zeven honderd kloosierlingeu, met de vijfhondquot;rd leerlingen der heide scholen tot een koor vereenigd, iu de heerlijke basiliek plechtig te zien hinnentrekken, \'s lleeren lol luid verkondigend, terwijl het meer dagen lang van duizenden schepen, groote en kleine, wemelde. Dal alles zag de vrome stichter vAu Kinsiedlen. koningen en keizers zag bij op de oevers landen, grootheid en macht stralen voor zijn jeugdigen \'dik. Steeds had bij voor hel beeld der Moedermaagd. Zij wenkte hem tequot; volmaaktheid. Hij trad in het klooster en nam het Jdanke kleed van den II Renedictus lan, stichtte als kloosterling allen door zijue

«leunden, en werkte als leei\'aar, door zijne degelijke wetenschap en uitgebreide kennissen.

Nirls liefelijker dan liet incei* van Zurich, met zijne smaragdgroene wateren. Andere Zwitserscho nieren mogen in grootsche natunrtale-reelen, in hemelhooge rotsen en trotsehe. wilde oeveis verre hetzelve overtreden, maar in liefelijke aamniimigheid kan er geen zich met dit meer melen, met do parel der meren. Langzaam rijzen de stranden golvend in de hoogle, welige weilanden, vruchtbare korenvelden omzoomen de oevers. Wijnliergen en vruolitboomen slingeren een eersten bloeieiulen krans; waar somluM\'e ernstige wouden een donkere krone om heen strengelen. Aan den IS\'oordschen oever, maar Znidoostolijk in het meer, ligt een klein vlek Bollingen genoemd. Hier hadden reeds in de Xllquot;\' eeuw de Benedictijnen van Reichenau een klein klooster met school gesticht. Twaalf kloosterlingen leidden de inriehling, en oiuleniclitten de jeugd. Hierheen weidde H. Meimad door zijn abt gestuurd. Met zijne leerlingen maakte hij dikwijls tochten over het heerlijke meer. Alsdan tro k een berg, welke zich ten Zuiden verheft en die hel meer sehijnl te beheersclicn, steeds zijne aandacht. Sinds lang ging Jiij in het j,\'elieiiTi zijner ziel om met een heilige gedaehte. Ilij wilde in de een/aamln.\'id, vern? van alle voi\'kfici\' met do menschen, alleen met God, God tlienen, in \\ei.-.|er\\ing en gebetl. Die berg heette de «Ktzel.quot; Onweerslaan-liaar voelde hij zich daarheen getrokken. Op die verheven kruin, als verre boven deze narde vniieven, die liter bij den Hemel, daeht hij ook heiliger en lieinelseher te kunnen leven, en God reeds op aarde nader te treden.

Hij verwint eindelijk de too lemming tot zijn heilig vnornemen. Eensdaags traden twee nederige monnikciii in het witte kleed van den H. Bencdictus, nit de diepte van het ma.igdelij k woud, een vlek binnen, dat zich op de oevers ^%an oene meer uitstrekt. Alti\'iidort heet de plaats. Hij eene vrome

weduwe klnpten zij aan en wenleu zij gastvrij opgenomen. Hoort! een hun-ner nnml het woord : «GelkHile ziel in Chrisins 1 een klnize op dien berg, zou nnj boven alle goedmen der aarde gaan; daar mocht ik eene hut bouwen en in den innig^len omging nit l God en in het gebed mijn leven doorbrengen, zoo iemaml uit Helde tol God roor mijn levensonderhoud wilde zorg dragen.quot; Zij sprak «Uw geheim zal ik bewaren, en voor alles zal ik zorgen.quot;

hen jaar later zag uien een rank bootje over de golven lienenscbielen en aan den voet van den f.tzelberg landen. Een blanke gestalte treedt aan land

en werpt no_n^r een blik nanr liet bekoorlijke meer, luuir Bolliii^en, welks rank torentje boven de groene kastanjeboomen uitstak.

Daar klinkt liet zilveren gelui der klokken tot hem als een verre afscheidsgroet ; hij treedt onder het groene gewcll der geurende dennen en machtige eiken over het donzige mostapijt al biddend heen, en verdwijnt voor het oog. Meinrad was het die /.iju kluizcnaarsleveu begon. Op den top des bergs verrijst een schamele hul, een kleine kapel er naast en nu begint een leven van heiligheid in God.

»Ilet is zoet dienen den Heer, te midden der schoone natuiuquot;. Hier bereidde de heilige zich voor eens het groote werktuig der genade t ¹ worden. Maar de roem van den heiligen kluizenaar van don Kizelberg nam toe met den dag. Alles stroomde toe, alles kwam raad vrage i, bij den «machtigen raad, \' zooals zijn naam het aanduidt. Voor duizenden werd hij dan ook de wijze raadsman, de voorzichtige leider der ziel. M mr hij had de wereld willen ontvluchten, en nog was de. wereld hem gevolgd. Te grootsch nog breidde zich de natuur uit voor zijn blik van die hoogte, welke hij lot zijn verblijf had uilgekozen. Want indeidaad prachtig is het panorama, dal zieh bier ontsluit voor den verrukten blik. Voor u rust als een groote sallier in smaragden gevat het heerlijke meer, de spiegel van het nog heerlijker landschap, en dan strekken zich verder en verder m steeds nieuwe kringen, groene, lachende valleien, nauwelijks zichtbare blauwe meren, — alsof een gedeelte van het blauwe lirmament tussclien de borgen was komen afdalen, golvende heuvelkringen, steeds hooger opklimmende bergen — in bun midden de Drielandenstcen, —- in hun groen gewaad gedosebt uil. totdat eindelijk de sneeuwbergen, met hun onbcsehrijfelijken diadeem gekroond, de ijsvelden als een zoo van vloeiend goud en zilver, tussclien de grillig gevormde bergkammen, en toppen en randen en spitsen heen en weer golvend, als do wateren van den oceaan tussclien de rotsen en klippen en rillen en kloven van zijn wondergetakte en gespleten oevers, uw oog verblinden en alwisse-leml iu alle tinten van goud en purper en rozenrood gloeien en zieden en schemeren en sti;ilcii voor uw blik.

Meinrad wilde ook nog dit leven der ziele, dal reine genot der bewonderende ziel ten offer brengen. Ten Zuiden, aan den voet. vnn den Ktzel, strekt zich eene donkere vallei uit met sombere wouden bedekt en door hooge bergen ingesloten. Hier zou het een ware «Einsiedelei\'\' een ware kluis wezen. L\'c inwoners vermeden steeds dit «l\'instcrwalu , dit duisterwoud,

on vorscliourentle dieren maakten liet onveilig. Hier wilde hij sterven. Hier stierf hij ook dooi\' de hand van twee, hooswichten, nadat hij het groote werk voltrokken, zijne grootsehe zending voibraeUt en «Kinsiedlenquot; gesticht had.

Zonals de H. Antonius in de woestijn had hij hier den vreeselijksten strijd le doorstaan tegen do vijanden zijner ziel. Hij streed als een held, ook bleet de helooning niiH nit. Wanneer de kalmte met koelenden en verkwik-kendeii vhiugelslag neerdaalde in zijn gefolterde ziel, dan stond een engel aan zijn zij, die met opgeheven armen wees op de Moeder Gods, die in een liclistraal int haren trouwen dienaar afdaalde, en de bekoring week voorgoed van hem.

Ongestoord vlood aanvankelijk hier zijn leven heen, te midden der huiveringwekkend sehoone en woeste natuur. Ken timmerman uit Wolleran, die in het lt;1 Finsterwaldquot; verdwaald raakte, ontdekte bij toeval de eenzame kluize, en de menigte stroomde opnieuw naar de kleine kapel van den kluizenaar.

Maar het oogenblik was gekomen, waarop hem zijn geheele leven, zijn streven, lijden, bidden en versterven had voorbereid-. Hij was thans der

Knuiiig bodewijk de Duitseher breidde in hel jaar 853 hel «cloesterkijn uit, dat op zijne villa in het vlek Zurieh gelegen was, en verhiel het tot een koninklijk sticht, besehonk hel met groote goederen en met het landje L\'ri. Zijne dochter Hildegardis werd de eerste abdis van het groote «Vrouwen-mnnsterquot; te Zurich. Zij boorde van den heiligen kluizenaar iu bel duistere wond, zij hel hem de kapel bouwen, welke bijna duizend jaar, tot het jaar 1798, ongeschonden bewaard bleef, te midden der duizenden wisselvalligheden van brand en roof en krijg, welke het klooster trollen.

De vrome abdis schonk den vromen kluizenaar een beeld der lieve Moeder (loils. Het was in den voormiddag; welluidende gezangen weergalmen eensklaps in het hosch en het gemurmel van vele honderden biddende en zingende stemmen dringt uit de verte door het groene, dichte loolgewell van het duistere woud. Hel komt nader en nader. Meinrad staat in blijde verwachting op den drempel zijner kleine kapelle. Ken onalzienbare stoet klimt !aiiggt; het voetpad lang/aam voort. De heilige zusteren zijn het uit het groote klooster van Zurich. Hoe straalt dat witte kleed iu het donkere bosch. Op bare schouderen dragon zij een wonders\',\'ho( n beeld van de Moedermaagd, die haar lief kind op den arm houdt. Duizenden vrome pelgrims volgen haar op don voet. Het was het miraculeuze beeld van l\'.insiedlen.

W\'Vs wiilkom, aiinmiiniigo beeltenis der U?ve Jloedev van Jesus! welkom in deze neiietiiTe kluize, onder liet rieten ilak van n». „vromen ridjerquot;, den armen kluizenaar. Hier hebt _sij dus nwe woonstede verkozen, hier gaat gg uwen troon omslaan, hier zult gij door den looji dei-eeuwen heen zetelen in liefde en barmhartigheid. Duw.cndcii en niillioeuen zullen komen tot u, om hier neer te knielen in gebed, fr beievaart; vorsten en onderdanen zullen den knie hier ootmoedig buigen, en de handen biddend en smeekoud tot n oidielfen, o lieve Moeder In klagen hun leed, n vragen om raad en uitkomst in den nood ; hierheen zullen zij het arme, door jiiiii en smart en ziekte afgebeulde en «.tgemerpvldn liehaam sleepen om hulp en -enezing te vinden voor alle kwalen; hier zullen duizenden arme gefolterde harten, vol bitter wee, vul wi e bitterder dao liehaamsiiijn, met kinderlijk vertrouwen hunne zielesmarti o uitstorten, om -eiii.ost en g(sterkt on te slaan en met nieuwen moed den strijd des levens te aanvaarden\' O wij piijzen u, o lieve Moeder van Jesus! De eens eeuw zingt der andere haren lofzang toe van kinderlijke liefde en vertrouwen; met ons verhellen tien eeuwen de maehtlge stem en verkonden luide nwe macht en uwe grootheid, uwen roem en uwe barmhartigheid.

Van uit den schoot der Alpen giat die zang over de geheel» wereld, en smelt tot een danklied saam, dat het eene geslacht leert aan het andere geslacht, ■ het eene volk aan het andere vulk; wees gegroet! „Moeder van Jesus, en onze Moeder, geloufd en gebeuedyd in eeuwigheid!quot;

Iiant\' stond ltd heolil op liot altaar, om er stoeit Ir /Helen, op dezelfde plaats,

liet is een liotilen beeld, kotttig gesneden en gobeoklliouwd, en stelt de Moeder des lleeren staande voor. Op den linkerarm draagt /ij liet liefelijke Jt stiskiiidje; een vogeltje dat op de Itand slaat van lid Kindje pikt hetzelve aan den vinger, liet lange haar golft laiiggt; de schouderen heen. Nog draagt het gewaad sporen van graveering, en sehijnt de zoom verguld te zijn geweest, lgt;e gestalte is slank en edel, de uitdruUking van het gelaal buitengewoon rein en liefelijk ; uit de zachte, minnelijke trekken lich\'en zaeht-irioedigbeiil, ootmoed en teedere moedorliefde.

Wanneer in de barre zandwoestijn bij toeval een frisse he bron ont-springl, dan herschept zij als dooreen toovcrgt;lag het landschap; lachend groen ontsprnit en bloemen ontluiken van lieverlede alotnme, lgt;e bron van genade was ontsprongen, Duizemlen kwamen, oir. in de zalige wateren hunnen dorst te lessclten. De heilevaatien begonneii en namen toe met den dag. De woestenij bevolkte zich, het woud verdween, de kleine kapel groeide tot de maehlige kerk, do kleine kluis tul een groot sticht aan; niudoin verhieven zich woningen als om slrijii, en de steenachtige woeste hoogvlakte, in tien school der reusachtige Alpeurotsen verborgen, als de kostbaaraIo edelsteen in een ruw omhulsel, werd wereldberoemd.

.Maai vooreersi zon de bevrnclileiidc dauw der matielie dil ourd liesproeien. |)e hedige Memrad zou als inarlelaar sterven. Twee booswichlen vermoordden hem. Met oitnilptillchjke goedheid had hij heit t.j ;i ii(i:rieii, in zijne kluize.

hen onthaald, hen vermaand ; loen licl hij zich doodslaan, en stierf als een lam dal ter slaehlbank was geleid geworden. (1) Maar nu ook was de heilige wijding aan zijn werk gegeven, liet zegel der dingen die door God geschieden er op gedrukt. Zijn kluis, «Einsiedeleiquot; zou het groole

worden. De bouw des kloosters en der kerk was in het jaar 946 voltrokken. In September 9i8 noodigde abt Eberhard den bisschop van Constanz, Conrad, uit om de kerk plechtig te komen wijden. Hij kwam vergezeld van den bisschop lllrik van Augsburg en een talrijk gevolg van edellieden en ridders uit Duilscblnnd.

liet was op den 1 i\'¹quot;¹ Seplumbcr. Chrislus de lieer wilde een stralend bewijs van zijne voorliefde voor de plaats geven, welke de II. Meinrad gekozen en waar hij den genadelroon der maagdelijke Moeder Gods bad opgericht. Hij zelve wil van den hemel aldalen en de wijdende hoogepriester zijn. De 11. Conrad legde er te Home, eenige jaren laler voor l\'aus Leo VIII, keizer Otlo en zijne gemalin Adellieidis de getuigenis van al\'. De l\'aus deelt dit verhaal in eene hulle, l.msiedlen betrellende, in de volgende woorden mede :

„Wij, I.oo, bhsst hop en dienaar der dienan-n (in Is. doen allen te^enwoordigen en toekomsti^cn geloovigen der kerke (iods k(tnd: dat onze eerwaarde broeder en meilebissehop te Constanz, (\'oiir.id genoemd, in tegenwoonii^heid van onzen zeer beminden zoon (Mto, den kquot;izer en zyne gfniaÜn .\\.lt\'lh»*idis, en wb\' niiilen; vorsten, voor onzen Ap^si^lischen Slocl, gebrdtht b-ftt — dat liij op ren zekere j laaN in \'/ijndioccN. • Meinrails z»!l gelmtcn, — in het jaar onre« Herren 1)i»l, op dm 1 van il»- herfgt;tinaand giroejen was gewonlon, om aldaar ter «ere van de heilige, hooquot;-vtrlH-f rlijkte M.n-der (mds en Mai^d Maria eene kaplt;l in te wi den. Toen bij e-htrr - als nair gewoonte, om middernacht was opgestaan om te bidden, zoo z-\'ide bij -ns, had hij met de kloosterlingen van difAeltde | laats, een zct liHVlijken zang geixM-rd en bij zeer uauwkenrig oiider-

\'i\'w-•• botisw; iiten, de kiMiiirk noemt yr: Richard van Alleinain ^: en Peter van Uliaiti»*, die !i)»\'ftiid.\':i dat de arme monnik « batten verb\'rg in de klui/.e lie heilige kende hun voorne-non. ..Ik weet dat gij gekomen zijt om mij te doodeuquot; zoo sprak hij lietdevol tot hen Toi:! d.\' mo ud valbr.icht was, namen zij op liet zien der wioideren, welke «t g.s. hieddi\'n, ijlings d»; vlu ht. M.iir, z d\'\' kroni-\'k, twee raven, die de 11 Meinrad tam had gemaakt en voedde, v dgd- n hen ov. r.il mot ak* lig gekras. Te Znn b werlt;i»\'n zij crevange genomen en met den dowd gt;\' ra ft. ll\'t heilige Ihhaain, vro.-gi-r te li-ihenaii bij^i\'/ct, wer i later naar Einsiedlen ov\' i \' ■\'gt;rtri11 Het hart rust in de kapel op den Etzelbcrg l\'aus Benedictns IX verklaarde he.o hriiig Zijn opv.d,-»^ in de klui/.e was de li lirnno Hij bouwde een klein klooster en be^.» i h\'\'\' ia 1 te ontginnen, nog iif\'l eene streek de 15 nau of ilennosiu) en werd later bi.sschop v i i Meiz. Ziju ijvrr voor (i i\'l en de zielen wekte hem v de vijamb n Men overviel hem v» r radfTlijk en slak den ^ri, and de oogen uit Nu keerde hij overg lukkig w»der tot de broeue-r-\'n in de kleine kluue, waar hij zalig stierf. Ju kwam tie domproost Eberhard, (van StnaUburg, evetnls de II. Benno\', werd lot abt verhaven en legde den giondstei n van het n»cu\\ve klo ster.

Z\'ipU, wat zulks nioclit zijn, hal hij imlfnlami bcvonilpn, iliit de enjpUn bij do inwijdingderzolfde ka|iid, dezelfde gezangen znn^eu en dezellde ple litinhrdeu veiliohlten, welke de li^:s.s(:hop|ien Mj kerkwijdingen plegen in acht to nemen. Tneu nu des morgens alles bereid was en de bisschop tot tegen den iriddag aarzelde, kwam men near de kapel on zette men hem aan om met de wijding een begin te maken. Daar hij nog steeds bleef weigeren en van de verschyning, welke bij gehad had, verhaalde, berispte men hem Z\'V) hai l, dat hij de wijding werkelijk begon, loen eensklaps duidelijk driemaal eene slem weersrhalde: „IIroeder, laat zijn, want zij is d.ior Opd gewijd.quot;

Daardoor lerngschrikkend hield uien hel veriiaal des bissc.hops voor waaraelilig en heilig en geloofde van nu al aan, dat de genoemde kapel van den hemel uit gewijd was.quot;

l.oo \\ lil verklaai ile onder tocsicmmiMg der aldaai\' legenwooi\'digo his-schoppen do wijding voor geldig, en verhoud eiken bisschop de kapel opnieuw te wijden.

Dal is do heroemdo engelemvijding «Engehvoihequot;, welke nog elk jaar op 14 Scplemher wordt gevierd.

Daar ligt voor u het heerlijke gel,..uw, (t) in het midden van het Alp- en Sihldal, 907 meld-boven de oppervlakte der zee, in eene woeste srl.ildcraebtige bergvlakte. Achter het kl quot;Mit. vormen sombere wonden als den achtergrond, en omvatten hel als in een donkere lijst. Tro\'.-ch verheffen in scherpe lijnen de twee Mythen hunne naakte kruinen hemel « aarts, als de machtige wachters en hoeders der vrome stichting aan hun voet. De reiziger vergeet alle vermo. i, nissen der reis. en met een heilig verlangen bezield verdubbelt hij zijne schreden. Daar staal hij op een wijd uitgestrekt voorplein. Twee galerijen in .. „ halven boog Oingeven sierlijk een kleinen koepel die een beeld der loedermaagd overwelft, en onder in veertien stralen den pelgrims hi t water der bergen ter verfnssching aanbiedt. Maar honger klimt hij; daar strekt zich quot;o.r hem de majestueuze voorgevel des kloosters uit, die de kerk niet hare twee prachtige torens, die in drie zuilenrijen opstijgen, in zijn midden heeft. Met heiligen eerbied vervuld, stijgt hij de taltijke trappen van het heiligdom omhoog, treedl binnen en diep getroffen blijft \'bij bij zijn intrede staan. Haar onmiddellijk voor hem is do genadekapel, daar voor hem slaal het. lieve miraknleuzn l eeld.

Kniel neer, o pelgrim, arme zwerver, kniel neer; van hoeverre gij ook gekomen zijt, ho. lang gij ook hebt rondgeihvaald, hoi; zwaar gg beladen zijl, wat wee gij ook draagt in het ver

«ch.nrde, bloeiende hart, kniel ........ te molden dezer tallooze scharen,\'uit alle landen, uit alle

Standen, in alle kleederdrae.hlen, kniel neer, en bid met hen. Hier is troost v, or alle pijn, voer elke smart, bij Maria, Jesus\' lieve, zoete Moeder.

O, hier bidt men zoo gemakkelijk. Hel arme hart ademt vrijer. Men bidt als vanzei , Allen, die gij hier ziet knielen, hebben maar i\'en doel, bidden . n dit. gel . d maakt hier e, onbischrijfelijk diepen indruk, het dringt als brandend tot in de gt;,„ l. Alle klachten en beden, allquot; ^zorS⁽\'quot; ⁰¹¹ nood, alle kwalen en strijd van duizenden stroonien als te saam in êt\'n gebed. (• van hoevele tranen, hoevele zuchten, van hoe menigon onderdrukten angstkreet, van hoevei bartel,cd, van hoeveel onzeggelijk zielelijdcn is dit gebed de uitdrukking. En dat gebed is zoete troost, en goddelijke kracht.

De Oenadekapel „dt santa capelhi,quot; verheft zich bij den ingang der kerk, tusschen de eerst-

(I) Terwijl wij deze regelen nederschrijven, ligt voor ons een mi |. teekcaing het Sticht Ein siedlen voorstellend, naar Merian. (Kunsthistorische llibler! u N\'o. so. Verlig van K A Seemann in Leipzig.) Waarlijk een onmetelijk gebouw, „ . . v-i _;1 ,ter dan het legenw..ordige ; bet is geheel in gotbischen stijl opgetrokken. De kerk in het midden. Ken prachtige Kruiskerk met twee groote en twe- kleine torens, omgeven i.in oiial/ienbar ■ geboaMen; veis do-i honderd gekoppelde vensters verlicht, trappentorens, geveltjes kapellen, b,nnenlioven door idemen omgeven, waartoe trotsche poorten toegang verleenen. en in ringmuren gevat, dK hel geheel insluiten liet is een uit de vogelvlucht genomen Ie. kening.

twee machtige pijlers. quot;Wel is zij met recht de kapel der genaden genoemd geworden. O, konden zij allen die hier genade heliheii gevonden, k mden zij van den H. Meinrad at\' aan lot den dag van heden, waarop wij deze regelen s hrijven, konden zij hunne stem verhetVen. Wat een onmetelijk onbesi linji- lijk koor van dank zmde hier opstijgeu, machtig genoeg uui te weerklinken van het eene wereldrond lot liet andere. Mochten eens allen ter dankii ^ging hier verscliijnen, wier schreden die voetpaden liebhen uitgehold langs de steile bergwanden, over de harde steenrots, door de dichte bosschen , konden de geslachten eens opstijgen, wier knit én den marmeren vloer hebben uitgesleten rondom het heiligdom, o, de geheide uitgestrekte vlakte zou ze niet kunnen bevatten, geen volk der aarde zon zoo talrijk zijn, als het uitverkoren volk, als het groute g\'-slaeht der di\'iiaren van Maria dat nooit uitsterft, en /.00 overheerlijk hare profetische woorden bewaarheidt: zalig ziillquot;n mij prijzen alle geslaehten,//elt;iiniH me dkc.M ntniu * ijoifvntidni s.

De kapel staat op dezelfde plaats waar de U Meinrad het mirakulenze beeld vereerde. In de stormen der Fraasehe llevolutie werd d. oude afgehroken ; de nieuwe werd in den jaiv 1SI7 voltooid. De buitenwanden (want zij staat geheel vrij in de kerk) ziju met. zwart marnier bekleed. Naar den voorkant is het een zuileiiboow; drie tooueelen in verheven beeldw. rk, de geboorte, de boodschap en den dood van Maria voorstellende, versieren de voorzijde, liet giheel is niet eeo sierlijken bovenbouw, welke tal van standbeelden draagt, gekroond (I)

In 1632 liol bissrliop Matcus Siltikus van Salzburg de liouten kapel mei matinot\' beklei\'don. Kent¹ kli inc Knopcl vornil lift gowelf. In eene nisvor-mige absiile staal hel allaar. Daar troont op gouden wolken, le midden van onldcn slrait\'ti, in kostbaar gewaad gebuid, bet wonderdadige beeld. Moeder en Kind dragen koslbate, rijk niet edelgesteenten versierde kronen; ontelbare ex-veto\'s bekleedttn de muien als niet goud en zilver, drie zilveren lampen branden ei\' dag en naehl. liet allaar ts uit wit earrariseh marmer geitouwen, lu verguld btons stelt ous de voorzijtle de engeletnvijding, de zijkanten den dood van den 11. Meinrad en de overbrenging van het imraknleuze beeld in zijne kluize voor. Van vier uur \'s morgens wordl bier aanhoudend de II. .Mis gele/en, en igt; de dag zóó begonnen, geslolen wordt hij eiken avond met bet zingen van het «Salve liegiuaquot;, een zang zoo meesterlijk, zoo heerlijk en zoo trelfeud dat mcu zich tot tranen geroerd voelt.

De zonen van den II. Beuedietus, de zonen van den H. Meinrad tevens, kennen de onsebatbare waarde van den heiligen sebat, dien hunne kerk beval; zij zijn de trouwste dienaren bnuner «Koningin, de liefdevolste zonen van hunne lieve Moeder.quot; /ij zijn de trouwe wachlers bij dag en bij nacht van haar heiligdom. Hun erve, hun kostbaarste erve, van geslacht lot geslacht, \\au eeuw lot eeuw op beu overgegaan, is bet beeld van Maria, dat hun stichter, de II. Meinrad, bier op het altaar plaatste, .la! waarlijk zij hebben recht de vrome vaderen, wanneer zij als Rinsiedlen\'s dubbele leuze houden : nlgt; luie fioiildln ! dooi dezen (den heilige) gesticht, iilgt; har ccu ri mhi, door deze

fl) De ka; el is quot; 21 M lang. til\'. M. Iire.-.l , n .quot;,.-28 ht.og Zij heeft een portaal van \'2 M breedte en V 2 M hoogte, door een knnstv 1 ijzeren hekken afgesloten.

bclioiKion ! dooi\' Marin, Imiisu\'iIIcm\'s Moodei\' en koiiiiikimu¹ ! Salve llegina, Miller!

Mu nu de kerk ! want de kapel der genaden igt; als een kerk m eene kerk, als een kostbare edelsleen, een onschatbaar kleinood, in een kostbare omval-fm-. Reeds Gotlie, die Einsiedlen in bet jaar 11,7:. be/ochl en «das Kircli-leiu in der Kircliequot; roemt, werd door dc/o onisiandigbeid /.eer gelrollcii. De kerk is met iiel Sticht viermaal (1) een prooi der vlainmeii geworden. De kapel alleen werd gespaard, liet tegenwoordige gebouw dagteekenl van bet jaar j7quot;21, welk jaartal ook bet bouwkundig karakter van do anderszins groolselii! kerk verklaart. Zij is een koepelkerk in den zoogenoemden Italiaansdien stijl opgevoerd, rust op 8 groole pijlers en is overrijk, zoo niet ovciiadrn versierd.\'.\'2)

Veertien altaren, het eene rijker dan bel andere, omkransen hel koor en bet hoogaltaar, en hel Irolsche gewelf, dat zich in grootsrbe romlbogen boven u uitstrekt, is mei prachtige rresco-scbilderingen bezet.

Maar bel beeft Itcnlallen jaren geduurd en groote sommen gelds gekost oer de laatste sporen uitgewischl waren van de verwoestingen, welke tol hiertoe de l\'ransrlu; omwenleling aanrichtte. In Mei ITüS moesten do vreedzame bewoners voor de /.oogcnaainde «apostelen der vrijheid\' de vlucht nemen. Zij voerden Einsiedlen\'s schat, hel wonderbeeld, mede in biiiinc ballingschap. Diep bedroefd, tranen in de oogen en in bel hart, het hoofd neergebogen op de borsl, van de trooslclooze inwoners hcgclcid, verlieten /ij hel stilh; dal en namen. - even als de Israélieten, na de verwoesting van Jernsalem, bel heilige vuur verborgen, — bun schal mede in den vreemde. In hel jaar ISO.\'t keerden de kloosterlingen weer en in hetzelfde jaar werd bet wonderdadige beeld plecblig, onder Irauen van geluk, dankgebed en lofgezang, onder bet gejubel de bevolking, leiiiggi\\o( id. In _ni na dekapel, welke de revolutie lol den grond toe bad verwoest, werd wederop-gebouwd en sinds 1817 slaat zij onveranderd daar,

Nicl verder willen wij uitwijden over de pracht der kerk en hare aliarcn, noch over bet wreldbcroemde Slicht van den H. .Meinrad. \\an den beginne ui aan nam hel wonderbaar toe. De pelgrims werden talrijker met den

(1) lOO\'t, 12211, 1 lin en I.\'m7 Tweemaal leed hit zeer bij pimi alfmcpncti t,r»nd dlfi in liiOO

_fn iiisii hot gf!....... doi\'ii in dn ascli li\'gdn. Zij is nigt;-t hi» lu.v. t.koof. im M. lunjf, en lot

44,6 M |„v,.,l I) v\'gt;\'irg«\'vrl beeft e«n lengte van 1:1«,-J M , de liijjevcU M h-t geheel.» Pcbouw toll )p

zy ,S in nna sanee eoeoro, ele. ete. met „InUadoorw.-rk, verguldsel, schilderingen, marmer, beelden en pyj-gmarnier. Her ryk en gt;\' ^gt;1 smaakv.d versurd.

dag. Geheel Zwitserland liesrlioiiwile weldra de Mcinradszell als zijn na-lionaal heiligdom, als zijn nationale bcdevaartidaats. (I) l il alle landen van Kuropa sli\'ooniden de ^eloovigen toe, en dal bij honderdduizenden. Keizers en koninyen voorop, liet zou eene onafzienhare rei van gekroonde hooldeu zijn, wilden wij de vorsten en niaehtigen der aarde ook maar even aanduiden, die hier ter bedevaart kwamen.

Op het kloosterplein verheHen zich twee standbeelden. Keizers stellen zij voor en dragen kroon en scepter. I)e groote Otto, do heilige Hendrik; deze de tweede, gene de eerste van hun naam op den troon der keizers. Zij waren de groote weldoeners, de vrome luisterrijk gekroonde pelgrims. Keizer Olto was van zijne vrome gemalin, de li. Adelheidis, vergezeld. In l.\'i.\'iü knielde de II, Elisalieth van Thuringen voor het wonderbeeld, dal in 1353 koning Karei IV, in 1417 keizer Sigismund en in Iii2 Frederik III, Itoomseh koning, kwamen vereeren. In H80 bad er de gelukzalige Meolaas von der l\'liie, de groote vadeiiandslievemle Zwitser, en in I.\'ITG schreel de II. Carolus Uoi romcus de volgende roerende woorden neer: «Ik kom van 31 aria\'s Ein-siedlen. Na hel huis der li. Familie (Loreto), dal, zooals men zegt, door de hand der engelen daarheen gebracht is, ken ik geene plaats waar mijne ziel meer dan in Kmsiedlen van heiligen gloed is ontvlamd geworden.quot; Wij gaan verder. Hertogen, graven, prinsen, kardinalen en bisschoppen vinden wij aanhoudend, jaar op jaar, op den weg naar Eiiisiedlcn of biddend in de kapel. In Itiü verscheen er Lodewijk XIII van Frankrijk. In 177n bezocht de groote pelgrim, de H. I\'.enediclus l.abre, Emsiedlen voor hel eerst. In deze eeuw verdrongen zich niet minder de vorsten naar .Maria\'s heiligdom. Koning I.odewijk I van Beieren kwam er in 1813: keizer Nicolaas van Rusland was er als kroonprins, in het jaar 1814, ongeveer tegelijkertijd met de keizerin Maria l.onisa van Frankrijk, de gemalin van keizer Napoleon. Van 181(1 tot 1823 knielde er dikwijls eene hardheproelde koninklijke weduwe en naast haar een jongeling, haar zoon, die eens de keizerskroon van Frankrijk zou dragen. I lie vrouwe was koningin llorteuse. Zij schreel\'aan deu abt: «Ik

I In \'li\'ii h i-isniiiit der kantons wonten hier dn plnrhligc groote voigaJeringen giliouden, en il- b.i-iinreu Jer bondgenootou waren in In t h il ^ lom opgcslelil Eénigo voorbceklen : in

•!\'• ¹\'Hte eeuw alt- ■ 10 Ort 141*1, — H \\uv 1 \'.i\'t, li N.iv Uili. _ « Jau, Mil. I tut

\'• M-I. 23 s-.\'. lt;•11 rt ll,T. n»7 13 .tnli 14 Ml I:, l\'Vbr. I Hi I •.»} Jan. till.\'i, —

Il\'ebr. llus i Ang .\'n lid N\'.n I rs-j. i:t N i is;; — .\'i j;,,, :j ₍._n i-jsept. llSd._

ID en M.iart li\'.¹» Sl! Mei, l.\'i en In Jiini, 1(1 (Jet IIHt K Oit 11!»;;, |;{ Jan l i\'¹quot; ,■ s,\'j,t, ! ii 0\'\', 1 llis Dal h.im de gli.rievDiste, dr scli^n.isii,; lijd nit Zwirscilauds bi di ni-.

wcnsch mij en mijne kincioren onder de bescherming van de heilige Maagd te stellen.quot; Jaren verliepen er sinds dien hrielquot;. Maar in den herlsl van het jaar IHti.\'i kwam een prachlige kroonluehter van verguld koper te Kinsiedlen aan, een waar meesterstuk. In een drievoudigon, steeds engcren krans, als eene lichttiara, zweelt hij onder het hooge go well\'. Hij draagt de woorden der vrome, koninklijke moeder in honte kleuren, en de zoon deed er bijvoegen : «Geschenk van .Napoleon 111. keizer der Franschen, 1865.quot; --Drie vorsten vinden wij er in het jaar 1818, twee zouden eens de kroon van Pruisen en Beieren dragen, de derde was prins Freiierik der jilcilanden. I\'e koning van Wnrtembeig bezocht de beroemde bedevaartplaats in 1831, Maria Isabella, koningin van Napels en Sieilie in 1^:)!) ; na haar alle prinsen en vorstinnen van het Bonrhonsche huis. De vorsten uil hel huis van Orleans niet minder: zij volgden het voorbeeld van hel hoold van bun koninklijk geslacht, den graal\' van Chambord. Dikwijls kwam hij hier bidden, voor zijn ongelukkig Frankrijk aan den voel van Haar, die de koningin van het land der leliën werd genoemd. «Boghia Galliae.quot; Alle katholieke en de meesle protestantsche vorstenhuizen waren in den loop der jaren dooreenige prinsen uil hun midden vertegenwoordigd cvi lausiedlen werd de «koninklijke bf\'li\'vaartquot; de «bedevaart der koningenquot; genoemd. Voor allen en onder allen cellier mnutle de katholieke tak der Hohen/.ollern uil. Bijna elk jaar logen zij naar het graf van bun stamvader, den H. Meinrad; prachtige geschenken getuigen van hunne godsvrucht. Alle vorsten en vorslinnen uil hel koninklijke buis zijn op verschillende bislorische schilderijen, in de groote ontvangstzaal des kloosters voorgesteld, naast den keizer, de keizerin, den kroonprins van Oostenrijk, van Frankrijk, van Pruisen, welke allen liunne leveiisgroole portretten aan het Slicht ter eeuwige lieriunering deden toekomen. Wij zouden niet eindigen zoo wij alle hooge vorstelijke personen, de bisschoppen, kardinalen, gezanten, wilden opsommen, die tot in bel jaar 1881 en 1882 de beroemde bedevaartplaals bezochten, (idhe kwam er herhaaldelijk, evenals A. \\V. Sehle-gel, .Monlalembei\'t, Oscar vod Bedwitz, de (iéramb, hflliiHjfr, vienmie Walsh, enz. enz. Gölhe serd er diep getrolTen en drukte zijn gevoelen in de volgende woorden uil:

liet kfikje in tl« Kerk, de vroep»n¹ kluis il« s ln ilirr»\'n. met innrmer beklectl nt zooveel uiogt lijk in ec ne ooglijke kapel vraiuierd, was ilt;t.s iiIimiws, wat ik no«»it gezien hal: \'lat kifii;»¹ 1,\';!i: • v,U ombouwd en overlmuwd met pijlrr.s en l:-welven. Il-t ino«\'l cruslipc 1 • \' ri li; -, wclvkcn, tl at trti enkele vonk van znielijkheid lt; n vreeze (iods, lii(r •fn steeds i.randen !«•, lhh\'g\'\'\\\'\'i.tl»\'kleinr vlam out.stoken heeft, tut welke d- g\'-loovigi» se ha ren, ondanks dp gruote \\erne cie .i.ssen dlt; v nis

zmul.ii I it bedcviuut kunu-n, oin aan U.-ze liquot;iligo vlum ook huu liohtji! te ontsteken. Hue het /.ij het wijst oji ecu gruiu,enlooie behoefte der mensohheH aan hetzelfde ludit, aan dezelfde warmte welke de eerste (U. Heiurad in h-\'l diepste gevoel eu de onwrikbaarste overtuiging heeft bewaard, verzorgd eu genoteu

NV. Sclilt\'nt\'l schroei aan zijn vt\'ientl Harilonbei; «Op mijn reizen door Zwitserland, waarvan ik zoo juist terugkeer, heb ik menige opwellingen van dien aard ondervonden (om evenals zijn vriend geloovig Ie worden, «in de zekere haven des gelool\'s en van den godsdienst binnen te loopen.quot;) vooral te Kinsiedlen m de onmiddellijke nabijheid ran hel ami genaden zoo rijke beeld. waar ik met onuitsprekelijke roering, als eene stem hoorde die mij riep.quot;

Grootsch was de duizendjarige lierinneringsdag in het jaar I8til gevierd. Het gelieele Holienzollernsehe huis was tegenwoordig. De Saksische, iiour-bonsche en Oostenrijksche vorslenhuizen hadden tal va» prinsen ter bedevaart gezonden, ontelbare bisschoppen, aartsbisschoppen, nuntiussen, gezanten der mogendheden, en ruim twee duizend priesters uit alle landen waren verschenen. (Men telde dat jaar 210.000 Communiën). Zoo gaat het steeds voort. Het getal der H. Gomniunicn nam altijd toe. rl) Wat een heerlijk bewijs dat er leven geput wordt, eu steeds meer en meer, uit de onuitputbare bron te Einsiedlen. Ken nieuw leven I Hoe vele millioenen hebben hier den last der zonden afgelegd, die zoo zwaar op ben drukte, zijn opgestaan uit het gral der hoosheid, zijn ontwaakt uit den doodslaap der ongerechtigheid, om als de verloren zoon, herboren tea nieuwen loven, te gaan aanzitten aan het gastmaal van het Lam, dat gastmaal der Helde, en een nieuw verhond te sluiten inet den Heer.

Hoe vroolijk ziet die korts nog zou sombere blik ten hemel op, hoe licht treedt die voet daarheen, hoe jubelt dat gezang van de lippen, omdat er een jubellied gezongen wordt in het arme men.sclienhart, nu met Cod verzoend. Hoe dragen di duizenden hun dank en hun lielde naai alle streken der aarde hoen, en hoe klinkt liet Meed.- langs alle wegen en paden der Alpen, die naar hel dierl are Uniigibiiu leidm

„Wo Millionen Trost tio- -n Sn m.n\'lie Wtinde wir l geheilt Wti Mi inrnd einst ïomii Illut vergassen \\\\ ■■ niai.i ii t Heilige hat gewi ilt Ii..rt z.ehn auch wir, Maria mild,

In liet jaar -1872 bezoclilon wij voor het eerst Mariu-Kinsiedlcn. Hol was in de maand September. Tegen liet vallen van den avond kwamen wij aan; met ons vele pelgrims. Eensklaps beginnen de klokken dien zang aan te hellen, welke zoo treilend spreekt_tot hel gemoed. Hel is een overheerlijk geluid. (I) Ernstig klonken die metalen stemmen. Plechtig weergalmden die maehligc akkoorden in den kring der bergen, die Einsiedlen dragen in den schoot. I\'e avondkoelte voerde hij de stilte die statige tonen over de bergtoppen heen. De eenzame Seun, (herder) in zijne houten Semiliiitte in do hooge groene matton, op de h. lling van hot gebergte, duizenden voeten hoog gebouwd, buigt den knie, ontbloot bet hoold en spreekt zaeht voor zich heen: dat is de Sa Ivo-aandaeht. .Mede bidt bij met het dal, en dikwijls doel zijn l\'rissclie parelende slem in een Marialied, den lol weerschallen van »do Gebenedijde onder de vrouwen,quot; in zilveren tonen, tot in de kruinen der Alpen. De zon ging onder en de twee ruwe rotstoppen der Mythen straalden in vloeiend goud en purper, als twee rousaeblige koninklijke Ham-bouwen, ontstoken onder hot heldere linnanient, doorsehijnend als kristal, waar de avondster als een Godslamp stond te llikkoren.

Men had reeds eer men de kerk het rad. Men gevoelde diep belgeen een eenvoudige landman, zoo kinderlijk vroom tot ons zeide : «Hier is hel gebed als in de lucht. Ik kom hier elk jaar,quot; voegde hij er bij «maar ik heb nooit iemand in de kerk gezien die niet bad.quot;

Een ander, een man van dertig jaar, eene heerlijke mannelijke gestalte met iets onbesebrijfelijk trouws in de donkere oogen, en die mol ons van Zurich naar Einsiedlen was gekomen, trad zonder schroom tot een onzer en zeide : «Heer, wij zijn loeh alle broeders, mag ik u verzoeken morgen mijner indachtig te willen zijn in het gebed, als gij de 11. Mis leest aan bel genade-altaar.quot; En er sprak een zoo ongekunstelde waarheid en zulk een diep geloof\' uit deze woorden, cn uit zijn blik, en uit de vereelte hand die hij ons vertrouwelijk op den arm legde, dal ons de tranen in de oogen schoten, .la! dachten wij, dal is de verbroedering, de oenige, de ware. /00 zoude zie.h hel groole, maatschappelijke vraagstuk gemakkelijk laten oplossen.

De Kerk was niet te vol, maar «het kerkje in de kerkquot; druk belegerd. Eenigo lichten schemerden, in het hallduistor van hol heiligdom, als verloren sterren in de verte van bet uitspansel. Velen bidden in stilte, onder

/.uctite/i on gowcen, en de kralen van de rozenkransen hoorde men door de vingeren glijden. Kenige groepen gingen luid op biddend van altaar lot allaar. Ken oude vrouw in rouwgewaad, trol\' ons vooral; een blind kind leidde zij bij de band, anderen knielden in diepen rouw oin baar been en baden met baar mede. Zij bad, en die bevende trillende slem die gij boordet opstijgen, uil de diepte van bet heiligdom, was als een weeklagen en jammerend geween dal n in de ziel sneed. Die vrouw moest veel, veel, geleden hebben, maar sterk in bet gelooi, met een levendige hoop bezield, vond zij klaarblijkelijk troost en moed in bet gebed.

Daar rijst op eens een gezang omhoog. Dat is de angst-, de bnlpkreet dei lijdende ziele, van den hardbeproefden armen menseb. Kiigelenstemmen srliijneu hel te zijn, uit den hooge schijnen zij neer te dalen. Kon veel-siennnig koor helt het «Salve lleginaquot; aan, naar een heerlijke compositie ¹¹¹¹ \'\'\'\' ^,!eLlw- \'let is een nederige hulde gebracht aan de koningin, een liefdegroet aan de Moeder, een smeekgebed tol beiden, .lublend stijgen de enkele stemmen ma ditig omhoog, en ruischen ter huldiging, als om strijd lot den troon der inaeblige Vrouwe; boog zweven de akkoorden — de ziUeicn slemmen dor knapen schetteren er door heen, hooger en hooger streven /ij ten hemel, waar de koningimie zetelt in bare heerlijkheid ; maar langzaam dalen zij als tot de aarde weder, verteederend galmt hel koor bel «moeder der barmharligbeidquot; uil, en smelt na een kleine verlielling van toon en kracht, die als de hoop des levens klinkt, in de zoetigheid der belde weg, om met vastheid en als vol vertrouwen, in hel door allen, in denzellde loon unisono) ernstig herhaalde : salvo! te eindigen.

Maar het smeekgebed begint. Dieper en dieper zinken de akkoorden, als wil Ion zij dal tranendal verbeelden, waar zuchten en weenen de verbannen kinderen der eerste moeder der levenden. Hoort, dat zijn nood- en hnlp-kreten I zooals zij opstijgen uit het beangstigde, getolterde menscbenbart. uit hel gemartelde licliaam. Maar geen wanhoop klinkt er in door. Hel is een christelijke smart, die opblikt ten hemel, naar hel kruis.

Die kreten lossen zich op in een zuchten en bitter weenen, in een zacht ^•k nn. Zoo kermt het lardscbe leed, de armoede, de smart, de ziekte, bet b.et. ii\' ziel in al haar veelvuldig lijden. Want, helaas, de aarde is een Iraiicndal, en die zang stijgt len hemel, zoo langzaam, zoo treurig, alsof hi| zwaar met tranen was bevracht. Met was alsof alle harten, die daar klopten, mede/.iiclitten en medeweeuden. Een oogenblik sneed er een onzeglijk

vlijmorul leed door heen. Had die arme, oude vrouw met haar blind kind, medegezongen? Ook dal sneed door de ziel.

Maar er juicht hope in den gewijden zang, liel wordt een gehed. Hel ;;ebed is de stem der hoop. Een smeekgebed is liet. Maria is de moederlijke Voorsprekeres van hel arme inenschdom. De muziek sehijnl Ier helfte van de narde op le stijgen, ter helfte uit den hemel neer te dalen. Daar ontmoeten zich de stemmen, lijden eu troost, smart en genezing, droel heid en vreugde hebben elkander omhelsd , voor den bnrmharligen blik der Moeder Gods. ilemelsehe troost ademt thans dat gezang. De ballingschap is ten einde. De beproeving, liet lijden heeft uit. «Post hoe exilium,quot; — daar hellen de zilveren slemmen der koorknapen, wonderzoet, als van nit den hemel het uJesnm benedictuinquot; aan. Gij blikt onwillekeurig naar omhoog, als voerden die slemmen u mede, als hadde zich de hemel geopend voor uw oog, als zaagt gij de lieve Moeder Gods, u haren lieven Jesus toonen, tronend te midden der engelen en heiligen des hemels, en als hoordet gij hemelgezang, zoo zweven de akkoorden boven uwe hoofden, zoo jubelt uw hart, zoo juicht uwe ziel vol hoop en liefde mede : lt;gt; (\'Acmens, n pin, o dulcis Vinjo Maria.

Langzaam, zeer langzaam stierf dat oneindig zoete : «o zoete Maagd Mariaquot; weg. Alles was doodstil. Men was alsof men niet meer tot de aarde behoorde. In menig oog blonken tranen Allen, die voor de genadenkapel geknield lagen, hielden onafgebroken den blik op het wonderdadige beeld gevestigd Men voelde het: veler gebeden waren verhoord. — Het uur was daar, in stilte verlieten allen het kerkgebouw.

Nog lang klonk ons in de ziele, dal Salve Hegina uit de kerk van Maria-hinsiedlen. Wij liooren het als een verre weergalm in hel hart, in de bange ure van beproeving en smart, van lijden en miskenning. Dan is het ons een zoete troost. Daarom zijn deze regi\'len eene kinderlijke hulde van liefde en dank, nedergelegd op het altaar van de genadenkapel van Maria-Einsiedeln.

Kciilcii naiir Goclt stoomde en de livomoliol hij een lusselieiiistalioi) stopte, hoorde ik een mijner medereizigers vragen :

Wij stonden voor het staiion Kex^daar. [let perron was geheel gevuld mei mensehen van eiken leeltijd en nit alle standen der Maatschappij, \\olen hadden een rozenkrans in de handen, en orsehooii allen in weinige oogcnhlikken plaats moesten nemen, was er geen zweem van gewoel ol InidriielUigheid ; men kon zelfs in den spoorlr in duidelijk uit de verte de tonen hooren van eene prccos^ie, die op hetzellde oogenhlik zingende naar het zoogenaamde roode kruis trok.

Ik zag ook nog hoe sommigen weemoedig het hoofd omdraaiden naar de plaats die zij verlaten hadden, zooals .;en jongeling, die de wijde wereld ingaat, meermalen naar het ouderlijk huis omziet waar tiij zijn hart achterlaat.

l)e man, die deze vraag deed, mocht wel een vreemdeling in Jerusalem ge-nucind wordi n ; waul in geheel Xedeilaud, zoowel als in noordelijk Duitsch-lanl, weel men van i lacht tot geslacht waar Kevelaar ligt, wat Kevclaar is. Duitscliland hei\'ft hadplaatsen en lustoorden, die door tal van vreemdelingen bezocht worden, doch geen enkele pla ils kan in dit opzicht de vergelijking doorslaan met het eenvoudige Kevelaar. Gedurende den geheelen zomer tot diep in den hr M stroomen de Katliolickeii uit alle oorden daarheen, om op die pie \\ hu Ir te lireiigen aan de Moeder des lleeren en hare voorbede al te

smcekon in den slrijd des levens. Haai\' zijn dagen in hel jaar dat zich meei dan 10,000, som- wei quot;20,000, pelgrims te Keveiaar bevinden ; die stroom van pelgrims vloeit nu bijna twee en oen halve eeuw onalgebroken daarheen en neemt, in weerwii van het heersehende ongeloot en de zucht naar zingenot, ui de laalsle jaren nog meer en meer in omvang toe.

Toch zullen vele oningewijdeii met mijn medereiziger vragen : Wat is dan loch te Kevelaar te doen? Hebben daar buitengewone godsdienstplechligheden plaats? Worden er vergaderingen gehouden waarin de welsprekendste m.innen van Nederland en Duitschliind optreden? Geven prachtige en rijke kerkgebouwen en indrukwekkende ceromonirii aanleiding dat de devotie daar booger wordt opgevoerd dan elders, of werkt ook de ligging van het dorp,

Geen dezer vragen kan loesteinmend beantwoord worden. Keveiaar is een eenvoudig, ofschoon tegenwoordig uilgestrekt en welvarend dorp, gelegen iu eene onvruchtbare vlakte, du- zeer slielmoederiijk door de natuur bedeeld. Men vindt er wel een groote en inderdaad indrukwekkende kerk, maar zij slaat er nog slechts weinige jaren en is. hoe schoon ook, niet van zulk eene imposante conslruclie, dat zij volken en geslachten in vervoering kan brengen-Mm gaat alleen naai Kevelaar om een eeuwenoud heiligdom Ie bezoeken eu dat heiligdom beslaat in eene doodeenvoudige zeskantige kapel, zoo klem-, dat slechts enkele bezoekers te gelijk binnen kunnen gaan, en de duizenden, die mede zijn opgetrokken ter bedevaart, zich moeten vergenoegen met rondom dat heiligdom neer te knielen en liet oogeublik af te wachten dal bet ook bun vergund zal zijn binnen te treden, terwijl het voornaamste sieraad dier kapel bestaat in een oud, van ouderdom zwart geworden prentje, waarop, zonder kunstvorm ol waarde, Maria, de Moeder des Heeren, als Troosleresse

Dal is — naar hel uiterlijke - alles wal die duizenden en duizenden naar Kevelaar trekt, doch God heelt die kleine. oiilgt; duidende plek uilverkoren tol wonderbare verheerlijking vau de Koningin des Hemels, en bestemd tol mira-culeuze uildeeling van gunsten en genaden aan hare vrome vereerders. Dal wisten de pelgrims reeds twee eeuwen geleden, dal besellen onze voorvaderen, dal gevoelen en ondervinden nog allen, die in vreedzame pelgrimscharen opgaan naar hel eenvoudige kapellelje, van Kevelaar, om daar van goeden wille neer te knielen en in lofzangen en gebeden glorie te brengen aan God en de Oubevlekle Moedermaagd.

Daar zijn nu 240 jaren voorbijgegaan sinds als door den vinger Gods de plaats werd aangewezen, waar de Moeder dos Hoeren meer dan elders bereid was de verzuchtingen der geloovigen te brengen tot voor Gods troon. Gedurende twéé eeuwen trokken öilze voorvaderen in godsdienstige geesidiilt daarheen, om troost en verkwikking te zoeken door de tusschenkomst van Haar, die de Troosteresse is der bedrukten. Daarom zullen er wel baast geen Katholieken in ons land te vinden zijn, die niet weten waar Kovelaar ligt en wal Kevelaar is; wellicht zijn er onder mijne lezers zelfs slechts enkelen, die dat heiligdom nooit bezocht hebben, \'lis echter wel waarschijnlijk dal velen onbekend zijn met den oorsprong en de geschiedenis van dal heiligdom of er slechts oppervlakkig kennis van dragen, daarom wil ik in de volgende bladzijden die geschiedenis meededen, van het ontstaan dier bedevaartsplaats af lot op onze dagen.

Kunn vier eeuwen geleden bestond Kevelaar slechts uil weinige schamele hutten; het gehucht had wel een eigen kapel, aan den H. Antonius, abt, toegewijd, doch behoorde tot de parochie van het nabijgelegen Wees. Kerst in 1 47^uJ werd de kapel van Keylaar, aan den 11. Huhertus toegewijd, aanbel gehucht toegevoegd en daarmede lot een eigen parochie verheven. Toen nu in liet jaar !;)o9 de nieuwe bisdommen in de Nederlanden werden geslicht, ging Kevdaar, wijl het tot het hertogdom Gelder behoorde, lot het bisdom Hoennoad over. Gelijk wij weten, werd genoemd bisdom, ten gevolge van bet concordaat, in 1801 opgeheven en Kevelaar bij het nieuw opgerichte bi.idom van Aken gevoegd, en toen in 18:11 laatsigenoemd bisdom weder werd opgeheven, kwam Kevelaar twee jaren later bij het bisdom van Munsler, waar het op dit oogenblik nog toe behoort.

Kevelaar was dus in 1 47i tot eene parochie verheven, maar bet bleef toch een onbeduidend vlek, waarvan over een verloop van ruim anderhalve eeuw niets bijzonders zou kunnen worden medegedeeld, indien daar niet eene zeer treurige gebeurtenis had plaats gegrepen, waarvan de herinnering nog altijd blijfl voortleven. In liet jaar 1113;) werd namelijk het dorp ten deele verwoest door de Croaten, die op den 1 Auguslus eene groote slachting onder de ongelukkige bevolking hielden. Ongeveer honderd mensehen werden toen op de zoogenaamde oude selians, niet ver van het dorp, vermoord. Ken sleenen kruis, dat ongeveer vijf minuten van de oude parochiekerk verwijderd staat, herinnert nog den wandelaar aan deze afzichtelijke slachterij, met de volgende

woorden, welke er op gegrift zijn : «Aquot;. 1633 den eorslc Augustus, alzoo dezen dato verklacrt, zijn liior op deze schans bie de 1Ü0 mensciieu vermoert. Bidt voor de zielle, opdat God haar in der eeuwigheid genadicli zijn wil.quot; De pelgrims kennen dat kruis; zij gaan er gewoonlijk voor de zielen der vermoorden eenige oogenblikken bidden.

Hel kleine dorp ging gebukt onder die smartvolle gebeurtenis, welke zooveel krachten verloren deed gaan en alle inwoners in rouw dompelde. Velen zullen wel in de meening verkeerd hebben dat dit verlies onherstelbaar was, dat de geslagen wonde nimmer geheeld zou kunnen worden, en loch waren nauwelijks zes jaren na die slachting voorbijgegaan, of de grondslag was reeds gelegd voor het heiligdom, dat aan het nederige Kevelaar zulk eene heilige vermaardheid heefi geschonken. Toen werd namelijk op wonderbare wijze het raadsbesluit des lleeren geopenbaard, dat Kevelaar onder vele was uitgelezen om eene plaats van verheerlijking te worden der Moeder Guds, een oord, waar de goddelijke Verlosser aan de mensehen, die Zijne H. Moeder kwamen vereeren, op hare voorspraak builengcwone genaden zou schenken.

In dien tijd woonde te Gelder zekere Hendrik liuschmann, een onbemiddeld, eenvoudig burger, die met .een geringen handel voor zich en zijne vrouw het dagelijksch brood verdiende en bekend slond als een braaf\' huisvader. Toen die man in het jaar 1 tiiI, eenige dagen vóór Kerstmis, voor zijn bedrijf\' op reis was, voerde hem zijn weg over de heide van Kevelaar, en voorbij een kruis, dat den wandelaar tot bidden uitnoodigde. Daar vermoedelijk in een vurig gebed verzonken, boorde hij, zonder iemand te zien, eene stem welke hem duidelijk toeriep: Uier zuil gij mij een kapelletje houwen. \\a verloop van eenige dagen, toen hij wederom denzelfden weggingen ten tweeden en ten derden male dezellde stem en dezelfde woorden hoorde, nam liuseh-rnann het besluit om dagelijks van zijne geringe verdiensten iets al te zonderen ten einde zóó de som bijeen te sparen, die voor bet bouwen van zulk een kapellelje noodig was.

De winter was voorbij, de lente aangebroken en Buschmanii bad reeds eene kleine som voor het heilige doel algezonderd, toen er eene gebeurtenis libseheuheide kwam, welke hem niet weinig sterkte in het voorneuien om aan zijn plan zoo spoedig mogelijk gevolg te geven. Zijne vrouw vertelde hem namelijk eens in volle opgetogenheid, dat zij eene verschijning had gehad. Haar kamer was des nachts helder verlicht geweest, en in dat licht had zij duidelijk een kapellelje mot een Moeder Godsbeeld gezien.

Zij deelde Imnr man ook mede lioe dal. beeldje er uil zag en verhaalde daarbij do volgende Ijijzonderlieden. Kcnigen tijd le voren waren Iweo soldalen liij haar geweest. Zij kwamen van Luxemljiirg, en hadden voor een luitenant, die destijds te Kempen gevangen zaï, Uvee papieren prentjes meegebracht, al boeldin^en van bet AIoeder-Gods-beeld, dal le liiivombnrg onder den titel van Troosteresse der bedrukten hoog vereerd wrd. Door geldgebrek gedrongen, verzochten zij de vrouw van Buschmann een dier prentjes voor een iilaumüsor (omstreeks een dubbeltje) te koopen ; een prijs welke echter die spaarzame huisvrouw te hoog voorkwam.

Zoodra Buschmann deze bijzonderheden vernomen had en hij eeiie vobnaakle overeenslomining vond Insscben de verschijinng, welke hom door zijm; vrouw was medegedeeld en de woorden, welke hem herhaaldelijk in de ooren hadden geklonken, stond hij bom de overtuiging vast, dat bij door (lo J was geroepen om een kapelletje te bouwen en daarin het beeldje le plaatsen, door zijne vrouw beschreven. Hij zond nu zijne vronw uit om de beide soldalen op te sporen en een der beide prentjes van hen te koopen, doch die soldalen hadden zo reeds aan den Initenanl ter hand gesteld en die luitenant had inmiddels zijne vrijheid herkregen. In den beginne was laalst-enoemde geenszins geneigd aan bet verzoek van vrouw linschmann te voldoen, doch toen zij hem om die gunsi bleel\' smeekon en de reden van haar dringend verzoek openbaarde, stond hij haar eindelijk de keus van oen der beide prentjes toe.

Nu spoedde zich de vronw, hoogst verblijd, m t hel beeldje naar huis, maakle haar man deelgenoot van hare vreugde, en beiden hoopten spoedig het beoogde doel te bereiken.

Van dat alles was inlusscben te Gelder een en ander bekend geworden. Kr ontstond een groote toeloop naar de woning van Fbisclimann, wam ieder wilde het beeldje /ien en uil zijn eigen mond do geschiedenis vernemen, ïiit verdroot echter Buschmann, en bij bniebt hel beeldje, dal nu op een houten talellje gehecht was, naar de paters Capucijuon, opdat bot bij hen bewaard zou blijven lot de voltooiing van het kapellolje, waaraan hij inmiddels al zijne kraehlen besteedde. De voreering was inlnsschen reeds be-, onnen, de meiisehe gt; stroomden naar hel. Ciapucijner-kloosler en ncu dal drie dagen lang had geduurd, verlangden do palers dal het beeldje uil hunne kerk zou wf-genomcn en naar de plaats ilor oorspronkelijke he lemming gei)raeht woidon.

Iniiissclien was het kapelletje voltooid, geheel zooals vrouw Buschmann liet des iiachts bij de verschijning had gezien. En toen nu de pastoor van Kevelaar, .loannes Schink, het l)igt;s(;hi)ppeliik nczag had geraadplec^gd, liaaldc li j het liecldje op /alei\'dagavond in alle stilte nil liet klooster en plaatste liet op Zondag I .luni Ui\'rJ met eigen hand in het vollooidi\' kapellelje. Heeds op deii\'/eirden dag stroonide eene m \'iiigle nuMischen uit (leider en andere «abijgeU.\'ijeii plaatsen naar het nederige Kevelaar en er hadden eenige wonderen plaats, die door getuigen en geneeskundigen als zoodanig niet eeden Ijekrachtigd zijn.

Zoo was dus aan de roepstem gehoor gegeven ; hel beeldje rustte in het kapelletje, op de plaats waar itusehniann tot dit godvruchtige werk was jiangeniaaini. quot;t\',n het stnal er nog,quot; zoo xdireel\' voor eenige jaren (1) een onzer priesters, du; zich door zijne geleerdheid een Kuropeesclicn naaai heelt weten te verwerven, «liet staat daar nog; maar thans door welig geboomte omgeven, dut er de breede takken beseherinend over heen wellt, en door hel vroolijke dorp, op een eerbiedigen aistand, als een cordon er omheen getrokken, veilig bewaard ; terwijl die duizenden bunders harre heigronden iu vruclilbare akkers herschapen zijn, waarop duizenden brave mensehen, onder Gods zegen, het dagelijkseh brood en den hemel verdienen (Hschoon de pastoor v:m Kevelaar in stilte het beeldje op de bestemde plaats had gebracht, weid het echter spoedig alom bekend, en had dit al dadelijk een ongelioorden toeloop van menscbeu ten gevolge; en het duurde niet lang ol\' liet geloof was algemeen, dal er door Gods almacht op de voorbede van Maria, — zooals weleer op haar verzoekend woord «zij hebben gceneu wijn meerquot; — wonderen gebeurden. Hat er waariichtigc wonderen gescliiedden, daarvan was niemand meer overtuigd dan pastoor Schink: ontelbare vroeger zoo onliuigzutne en verstokte zondaren kwamen zieli sehiviende voor zijne voeten nederwerpen ; diep gewonde liarlen werden door hem genezen, aan zielen, door aiscliuwelijke zonden vermoord, schonk hij het geestelijk leven terug ; en dl hel volk, (lil ninicle, werd verbaasd, en verheerlijkte God.quot;

Iiit is de oorsprong der bedevaarten naar Kevelaar, waarvan na een kort lijdsverloop het i\'iOjarig bestaan kan worden gevierd. Van dal oogenblik is de Allerheiligste Maagd op de gezegende plek jaar in jaar uil, schier nacht en dag door de geloovigen vereerd geworden ondei den titel mui

Consolalrix alflicloruin, troostkhksse dku bkdiu kte.n. Hoevelo geslachten zijn sinds dien tijd voorbijgegaan; hoevelo millioeuen hebben de knieën gebogen op de plek waar IJuschinann de stem hoorde en hel kapelletje bouwde; hoevelo zondaren zijn daar niet God verzoend, hoevele gunsten ontvangen naar ziel en lichaam. Want het kapelletje van liuschinann bestaat nog, oischoon het zich niet in de oorspronkelijke gedaante aan het oog vertoont.

Vuj zullen straks zien wanneer en hoe die verl ouwing tot stand gekomen is, en ineeneri verplicht te zijn den draad van ons verhaal te volgen. Do toeloop der geloovigeu was van den begiuix; al\'zoo groot, dat In de geestelijke beiioeften der vrome pelgrims onmogelijk kon worden voorzien. De paro-cliirkerk, dii\' nog bestaat en aan duizenden en duizenden onzer landgenooten goed bekend is, was natuurlijk veel te klein ; de pastoor, die tot dusverre in dit nederige vlek de herderlijke bediening had waargenomen, was met den besten wil niet in slaat aan de roepstem van zulk een groot getal biechtelingen gehoor te geven, en evenmin konden die duizenden een onderkomen vinden in de weinige en seliamele boerenwoningen, welke Iwer en daar verspreid lngen. .Men zoeht daarom hulp bij de bisselioppelijke overheid \\au lioermoud, en uu weiden twee priesters aangesteld om gedurende de zonier-maanden met de gei-sielijken van naburige parocliien in de behoeften l(! voorzien. Ie gelijk begon men ook reeds in de nabijheid buizen le bouwen, waarin de pelgrims konden worden opgenomen, en nauwelijks was een jaar voorbijgegaan ol men maakte reeds plannen tot het bouwen van eene kerk in de nabijheid van Buschmann\'s kapelletje.

I\'.i kwam namelijk, met goedkeuring van het bisschoppelijk gezag, eene vereeniging lot siand met den hpogw. vicaris-generaal aan het hoofd, en op den -JJ October van hel jaar 1043 werd de eerste steen gelegd van het keikgebouw, dat bij de pelgrims bekend is onder den naam van de groote kapel.

Inmiddels werd de toeloop van pelgrims al grooter en grooter, zoodat de bisschoppelijke overheid zich genoodzaakt zag opnieuw hulp te versehatlen. he \\ iearis-eapitularis van liet bisdom Koerrnorid vonddo zich nu lol den superior \\aii hel Oi iidiium te Meelielen, die de kapel van Kevelaar m Itilii in bezit nam en onmiddellijk begon met hel bouwen van het thans nog bestaande Oratorium, bij de pelgrims eenvoudig bekend onder den naam van klooster, en nam reeds het volgend jaar met de priesters zijner congiegalie zijn intrek in hel zuidelijk gedeelte, dat het eerst opgetrokken werd. De andere gedeelten zijn

van latere dagteekening ; de noordwestelijke vleugel werd zelfs eerst in het jaar 1T.\'gt;2 voltooid.

Hij dit alles werd de bouw der groote kapel niet uit het oog verloren. Ruim twee jaren nadat de eerste steen gelegd was, stond die kerk daar als een gedenkteeken van de offervaardigheid der katholieken, als een schitterend blijk van de devotie tot de Troosleresse der bedrukten ; zij werd echter eerst in het jaar 1649 plechtig ingewijd door den hoogw. sulïragaan van liet diocees Munster, \'t Is in dezen tempel dat onze voorouders, tallooze landgenooten neerknielden om troost en bemoediging te zoeken in den strijd des levens, om gunsten af te smeeken ol voor verworven gunsten te komen danken. Men kan die merkwaardige kerk niet zonder diepe ontroering bezoeken ; want al wal men daar ziet legt de getuigenis al, dat de katholieken van Nederland steeds vrome dienaren van Maria waren. Zij gelijkt een arsenaal, waarin wapenen des gebeds zijn geborgen; de wanden zijn overal bedekt met schilden, die zoo vele tropeeën schijnen tusschen de reusachtige waskaarsen, welke de verschillende processien vertegenwoordigen. /00 prijkt daar 0. a. een schild van het lOOjarig jubelfeest der nreehtsche processie, met de dagteekening 18U). De katholieken van Utrecht zijn dus sinds bet jaar 1750, nog vóór de voltooiing van bet Oratorium, regelmatig in processie naar Kevt\'laar getogen.

Toen de groote kapel voltooid en het Oratorium door den lioogw. superior en zijne priestrrs betrokken was, begon men ook aan de verzorging van lUischmann\'s kapelletje te denkeu; want die schat moest voor de volgende eeuwen bewaard blijven. Ite heeren Oratoren bouwden daarom de tegenwoordige zeshoekige kleine kapel, en wel in dier voege dat het oude kapelletje met de opening naar buiten in een der hoeken viel. Dit had plaats in lift jaar IG.\'ii ; negen jaren later werd door den toemnaligen pastoor van jjudhoven, den eerw. beer Hoxmeeren zekeren goudsmid Van l.aer uil \'s-llcr-togenboseh het beeldje, dat nog altijd op liet bonten tafeltje vastgeheclit was, in een verguld zilveren lijst gezet.

Het zal hier tie plaats zijn om - ofschoon slechts met een kort woord te gewagen van de wonderbare genezingen, welke herhaaldelijk door de voorspraak van .Maria plaats vonden. Het waren juist zoodanige merkwaanligo gebeurtenissen, die de geloovigen van alle zijden naai bel tot dusverre schier onbekende vlek deden heenstroomen. haar waren reeds lan^ en

culoii/.o -nir/.ni-.\'ii; de bewijsslukkcii danivmi ............ zich in liaiiden van

de lirstuLii\'dors «Jit gcrstolijke /.aken. Daar ochtui\' nioiiuind liicromlrenl ccni^e lieslissinj; kou nemen, werden, in^evol^- de voorsclirillen der Kerk, lt;1(3 snikken aan de hisschoppelijke overheid over-ele-J, die eene diocesaan-synotie uitschreef opdal een onderzoek kon worden hvrsield. icii einde zoo tiiehl ni ^\'elijk bij Kevelaar le zijn, werd een khxbU\'r te Venloo tol liet iionden der synodt; aangewezen, doe.h op dat tijdstip werd genoeni(ilt;\' stad door de Ihdianders hedrei-d, zoodal men eerst op dea liquot;quot; i\'ebruari IGiquot; daartoe kon overgaan. In deze gt;ynotle liatlden Iwiutig, meeslnl boog-geplaalMe geestelijken zilting, alsmede vier •ieiieeslwim\'li^cn, die allen bet daarin verhindelde mei hunne handleekeuingen hc! iben bekraelili-d. Iletl-dri\' Mtisebmann o|iend(! de aanzienlijke rij van geluiden. Hij verhaalde op eenvoudige wijzt* ht\'t ^ebeurdt* met hri Momier-t jOii ri-beeldje, veikUmitle voor den Mweteinlcii (iud dal lii| de waarheid spraken Iraehli-dc zijne woorden met een pleeldigeii eed. Foeil nu alles tol in do kleiuslt\'bijzonderheden ontlerzoehl eu rijptdijk overwogen was, oiuler^rlircel df gnnsi.-lie vergadering, zonder eene enkele uilzontleriug. aU hart\' innige ovt\'i\'lniginn de verklaring, dal door (iotls \\lmathl, op tie voorbede van Maria, le Kcvelnar waaraebti-e womlereu hadden plaats gehad, l\'asloor Kriekelht-rg -eelt in zijn hoekje over Kevelaar eene min ol meer niivoorigtï bosclirijvnig van de acht wonderbare genezingen, dir toen geeonstateenl zijn. ito Urine plaals-ruimle. waarover wij te hesehikken hebben, gedoo j;! niet dnarvnn melding te maken; wij hebben het eehter noodig geoortleol d le doen nitkotrien dal de waarheid dier wonderen door onwederleghare liewij/.eu is geslaafd, en gaan nu verder de lotgevallen van het heiligdom te fiev elaar verhalen.

Kcvelaar mocht zieh ruim een eeuw laug verlieugen in een tijdperk van on^estuorden vrede en voorspoed. Sederl de pleclilige ^jinide miii Venloo slroomden de |iel-rnns in steeds toenemende menigte onophondelijk naar do bevooi reehle plek, eu kon men voortdurend met opgetogonheid, mei heilige vn\'iiU\'ïe wijzen oe miraenlenze genezingen , hel is tnnl alleen bekend boe-velen daar bekeerd zijn, hoeveleu daar tien vrede gevonden liehben, dien de wereld niet kan -jevnu. NVaul hel ware n seen duizenden, maar millioeuen, die daar hulp eu troost kwamen zoeken, die heronwvol aan de voelen van den priester neei knielden; geen enkel j ^ur is zelfs voorbijgegaan

waarin liet golal der^cnen, dio te Kcvolaar de 1111. Saerainenteii kwamcu-ontvangen, liet ciji\'er van 100,000 niet te boven giny:.

Daar zijn er nog altijd, die niet zekere geringst liatting op bedevaartgangers nedeiv.ien, dio meenen, dal deze bijna zonder nilzonderiiig tot de lielle des volks behooivu. Ware dit ook liet geval, men zou tol de concinsie moeien komen, dat bet geloof bij bel volk dieper geworteld is dan in de boo^vre standen, waar de valscbe verliebting zooveel sebade beeft toegebracht aan den waren eenvoud des harten, die geen lol betaalt aan liet menscbelijk opzie lit: doi.b die meening, ingegeven door gesebrilien van andersdenkenden en do spolter-nijen van ben, wier gemoed onvalliaar is voor dien heiligen eenvoud, is len eenenmale onwaar. In geheel Knropa is geenc beroemde bedevaartplaats bekend, waar men niet hei haahlelijk hooggeplaatsle personen, zelfs koningen en vorslen zag neerknielen. /.00 ouk te Kevelaar. Heeds in hel jaar liitii zag men daar den bisschop van Hoermond, Albertus d\'Allemont, die een plei\'htigen boagdienst m de Moeiler-Goils-kapcl opdroeg, een zilveren reinonslrans ollerde en, aan bel hoofd der pelgrims, te voel naar zijne zetelplaals terugkeerde. Weinige jaren later kwam de rijkspaal Wolfgang van Otlingeu, kamerheer van Z. M. den keizer, als pelgrim zijne geselionken aanbieden ; alsmede de keurvorst van den Pailz met zijne gemalin, die een zilveren godslamp aanboden. In het eerste jaar der l*¹ eeuw, trok op den vooravond van het feest der gehoorle \\aii Maria, /,. I). II. do berloir Jo.-e|)!i (\'.lemens van beieren, pfins-aarisbissebop van Keulen en prins-bissebop van buik, met groot gevolg Kevelaur binnen. Vier en dertig jaren later mocht Kevelaar zich verhengen over de tegenwoordigheid van /., I). Hoogw. Clemens \\iigust, eveneens priii.s-aarlsbisselio|) van Keulen, die zich met zijn gevolg in de rij der pelgrims schaarde.

Zoo zouden wij een aanlal naineu van doorluchtige personen, niannen en vrouwen kunnen opnoemen, alvorens te eindigen mei dm beroemdon bisschop van Mentz, Kiiimannel von Kelteier, die zic.ii vóór weinige jaren, ie midden van een grool getal voorname Duitsehers en Nederlanders te Kevelaar bevond, doch wij meenen biermede Ie kunnen volstaan. Intiissidien heelt Kevelaar eens een bezoek ontvangen, dal wel eeiie nadere, vermelding waardig is. Op den Iti¹quot; Juli van bel jaar 1711 verscheen daar namelijk orivenvncht koning fredenk Willem van Pruisen. Die monarch bezocht mei veel beian^sieUing en zicldbareu eerbied de groote en kleine kapellen, vertoelde ceuigeii lijd in het huis der beeren Oratoren en ondervroeg den superior zeer gemeenzaam

en vriendelijk omtrent de wonderen en liet getal pelgrims. Hij verlangde de kaarsen te zien, die men gewoon was te olleren, koos er de grootste voor /icli nit en droeg die zeil\' op lei\' ollergave. Hij beloolde plechtig de privilegiën van Kevelaar en de bedevaart te zullen beseherinen, begunstigen en baiulliaven, en /.eide hij /.ijn vertrek, ten aanhooren van meer dan Güü men-•-quot;hen : «Die kaars moet worden aangestoken ter eere der H. Moeder Gods.quot; J-.n de koning hield niet sleehls zijn woord ma ir hezoehl in 171)8, vergezeld \\an zijiiir brule zonen, andermaal Kevelaar en kocht di;ar een aantal rozenkransen en kerkboeken om ze ten geschenke te .neven aan soldaten, die door him goed gedrag zijne gunst verworven hadden.

^^0lt daarna in I7i^vj — kon men onder de gunstigste umstandiglieden hel eeiste eeuwgetijde van Kevelaars heiligdom vieren. Dat leest duurde den gelieelen zomer en was van groote beleekenis; want meer dan ooit mroomden de processiën van hemde en ver naar het gezegende oord, en hei gebeurde toen soms wel, dat op één dag meer dan 30.000 pelgrims hei, dorp binnenlrokken.

Helaas, die ongestoorde rnst mocht niet lang voortduren. Nog eenmaal mocht Kevelaar zich in feestdos steken, nog eenmaal weerklonken daar gedurende langen tijd de jnbelzangen van duizenden en duizenden, die glorie kwamen brengen aan God en de Troosteres tier bedrukten — \'t was toen met buitenge wonen luister het ISOjarig jnbelfeest werd gevierd — maar nog in beizellde jaar brak een storm boven het heiligdom los, door ue hel aau-ge,hazen. Hel jaar IT!¹- werd ook noodlottig voor Kevela ir; want de toome-loozo benden der Fransebe revolutie vertoonden zich ook daar, met eeu man aan het hooi 1, wiens naam ook nu nog in geheel Duitsehland gebrandmerkt staat, namelijk Van Ihunne, een vrijbuiter, die zich later tot den rang van generid wist te verhellen. Ibj bezette, in naam van generaal Mirande, Kevelaar, sloot het Oratorium en maakte zich aan de grootste afpersingen sehnldig. Hij dreigde zelfs de priesters als gijzelaars weg te voeren, doch liet zich tot den aftocht b wegen, door betaling van 7000 gulden.

Twee jaren later ging het te Kevelaar nng erger toe. In 1794 drongen de Franseii^n, die voor korten tijd over de grenzen teruggedreven waren, w Ier tot den hijn door. Het leger bestond uit woestelingen, die de kerken ontheiligden, de kruisen omverhaalden en onder de priesters eene gruwzame s:aeliiing aamieliiteu. Zij joegen de pelgrim-, uiteen en namen een aantal

burgers ^cviiiigon. Ütsclioon men nu wel niet kan zeggen dat Kevclaar ooit zonder |jelgriins is geweest, dewijl de katliolieken niet nalieten het heiligdom in stille te bezoeken, was er natuurlijk geen sprake meer van plechtige optochten; zoodra echter de geweldenarij vermiiiderde en do vijanden van den godsdienst Kevclaar uit het oog verloren hadden, trok men andermaal in processie met ontplooide banieren het dorp hinnen. Uat diiuuh\' tot het jaar 18()J, toen daar eensklaps een smartkivet g(!hoord werd, die \\erre in den omtrek weerklonk, liij decreet van de Kranscho consuls werden in vier departementen alle kloosters en congregaticn opgeheven dal lot moest ook Kevclaar deelen. Op den i\'\'¹quot; Juli kwam een commissaris op hoog bevel, de kapellen sluiten en do zegels op de gesloten (leuren leggen. Met was juist op liet oogeDblik dal de Amsterdamsche processie binnen trok. De ontsteltenis was groot; de bewoners van Kevclaar liepen jammeiend door de stralen en de pelgrims wierpen zich snikkend rondom de kapellen neder, bunnen nood klagende aan Jesus en Maria. Toen had men wel mogen vragen: «Wat is hier te doenïquot; Gedurende ruim anderhalve eeuw hadden daar lolliederen weerklonken, nu hoorde men slechts weeklagen; want het gelidUe heiligdom, waar zoovele gcslacliten troost kwamen zoeken was gesloten, het geleek een slerlhuis. Doch God verhoorde de gehe-len der bedroelde bewoners en pelgrims. Zeker heer Van den Doscli, uit Goch, een man van grooten invloed, kwam reeds den volgi\'nden avond met den ondcr-prcleet van Kleef te Kevehiar, en laalslgenoemdo gelastte den commissaris de zegels Ie verbreken en de deuren onmiddellijk te openen.

Vgt;at toon plaats greep, zal wel alle verbeelding te boven gaan. Geheel Kevelaar juichte en jubelde. Uit honderden I;celen weerklonk een daverend 7? Drum, en de Amsterdamsche processie trok hel eerst met kruis en vaan de gioote kapel binnen; de kaarsen werden ontstoken, de priesters schaarden zich in leotgewaad aan het altaar en het lied dor heiligste vreugde steeg als een ofler van dankbaarheid ten hemel.

De storm was gelukkig afgedreven en de hoeren Oratoren bleven voorluupig te Kevclaar, doch daarmede was het gevaar nog niet geheel geweken, want de Slaat beschouwde zich nog altijd als eigenaar van hel Oratorium en wal oaarbij behoorde, en besloot een en ander openbaar m veiling te brengen. Zoodia (..at bekend werd, vcroenigden zich de voornaams!e ingezetenen van Kevelaar, met het doel, om legen eiken pnjs in het be :it (e konwü. doch het kwam zoover niet. Kene deputatie uit bun midden kreeg het Oraiorium me;

(fi! daarbij boliooreiide tuinen voor een bepaalden tijd in pacht. De toenmalige bisschop van Aken wist bet zoover te brengen, dat de kapellen tot parochie-eigendom werden verklaard, en liet was aan zijne rustelooze bemoeiingen te danken, dat bel Oratorium nvt onderlioorigheden te zijner beschikking werd gesteld. Het besluit daartoe werd door keizer Napoleon op den 1 .limi 1807 te Üantzig geteekend.

.Na die dagen van vervolging en bemoeielijking begon voor Kevelaar weder een tijdvak van vrede en voorspoed; reeds in 1810 bedroeg het getal pelgrims niet minder dan 100,000, en toen, vijl jaren later, Kevelaar andermaal onder de heerschappij van Pruisen kwam, telde men in dien zomer daar niet minder dan 2i0 procession,

Meer dan eene halve eeuw lang genoot K. velaar nu eene ongestoorde rust; de welvaart van het beroemde dorp nam meer en meer toe en met elk jaar klom bet getal proeessien. In 1833 verscheen daar ook de kroonprins van Pruisen — later koning Frederik Willem IV, — in gezelschap van prins 1\'rederik der Nederlanden en een talrijk gevolg. De kroonprins bezichtigde alles met veel eerbied, en men weet le verbalen, dat hij lang stilstond bij bel wapeiiM-hild van zijn ddorluchli^en voorzaat, Frederik Willem I.

Onder zulke gunstige omsiandigheden brak het tweede eeuwleest aan, dat, naar men zich denken kan, met den grootsten luister gevierd werd, en waaraan ook onze landgenoolen ijverig deelnamen. Men heeft berekend dat in genoemd jaar (1842) minstens 210,000 pelgrims Kevelaar bezocht hebben ; zooveel is intnssehen onlvvijlelbaar zeker, dat niet minder dan 25S proeessien aangeleekend slaan, waaronder er bij waren, die ver over de 2000 pelgrims lelden. Hel was een waar jubeljaar, dal nog altijd bij velen de aan;;enaanisle herinneringen doet voorlleven. Mmi hoort wel eens door mensehen, die Kevelaar nooil gezien hebben, maar uil de tweede hand spreken, de ongerijmde opmerking maken, dat die plaats in dagen van grooie overbevolking geen stichtend schouwspel aanbiedt. Dal is laster, zooals honderden onzer pelgrims met mij kunnen getuigen Maar zoo ooit, zou ilil hel geval hehSm moeien zijn tijdens hel bedoelde eeuwl\'eesl, toen kevelaar als het ware door bedevaartgangers belegerd werd. Hel kan echter tot beschaming dier dwarskijkers gezegd worden, dal daar gedurende al dien tijd zell\'s van de minste wanorde geen sprake is geweest, terwijl iedereen, die het geluk bad de plechtige leesten bij te wonen, opgetogen was over de siiebling welke daar heerseble. Pastoor kriekelberg, wiens boekje reeds

meormalen aniigehaahl is, getuigt dat ooilt;, als hij o. a. zegt. «Wumnu dos avonds do zou reeds ondergegaan was en maan en sterren een bleek licht meedeelden, dan schaarden de pelgrims zich om limine aanvoerders, deden, onder lolzangen en gebeden, met brandende kaarsen in de handen, ter ver-eering van Maria en ter verheerlijking van haren Goddelijken Zoon om-gaiigen, die uren lang duurden. Kit waren de duizenden kaarsen reeds uilgedoold, des te helderder brak het licht des gelools en de vlam van zuivere lielde door, in heiligen gloed van ongekunstelde godsviuchl en teedero aandoening des harten. Tot diep in den nacht weergalniden onder do linden en m de kapellen,\' weergalniden door de onmetelijke gewelven des hemels .vurige gebeden en liederen, die den lof en dank verkondigen van blijmoedige pelgrims, die, zich met God verzoenende, eene doorslaande getuigenis gaven van de verhevenheid van onzen heiligen godsdieusl.\'

Zoo waren dan twee volle eeuwen voorbijgegaan, sinds door Cods genade te Kevelaar eene bron wvrd geopend, die duizenden, laat. ons zeggen milli-ocnen, zou laven en verkwikken. Wie weet lioevele zielen daar genezing hebben gevonden; wie weet hoevele rampen en onheilen van ons vaderland, van onze hooiden zijn afgeweerd door de oilers, welke onze ouders daar gebracht hebben; wie weel welke zegeningen wij te danken hebben aan do krachtige voorspraak van de TroosWirssr ihr bedvnhlcn te Kevelaar.

In die dagen van voorspoed begon men ernstig te deuken aan het bouwen eener kerk, die in de behoefte kon voorzien. Hel getal procession vermeerderde jaarlijks, het ging het getal 300 reeds te boven en dat der pelgrims naderde allengs de 200.000. De bestaande kapellen waren natuurlijk veel te klein om de bedevaartgangers te kunnen bevatten. Daarom besloot de bisschop van Munster eene nieuwe kerk te doen bouwen, waarvan dan ook de eersle steen werd gelegd in hel jaar IHIjS. Dit indrukwekkende gebouw is, behalve de toren, nu reeds lang voltooid, en kan, om zijne schoone arcbilectonische verlioudingen in vele opzichten wedijveren nul middeleeuw-ehe kerkelijke kunstwerken van dien aard. De nieuwe bedevaartkerk werd ia 1861 plechtig ingewijd door den bisschop van Munster, die bij deze plechtigheid omringd was door zes hissclioppen en niet minder dan ISO priesters, liet was weer lecsl in Kevelaar; de vlaggen wapperden, lolzangen weerklonken en jubelkreten stegen ten hemel tei\' ..re van do Moeder des lleeivn. de rrooslfirs.n\' der hcdiuhlfii.

IfiVfn van don monsch, maar ook liet leven der Kerk een vooitdurende slrij l is. Do vervolging, die, na den jongsten oorlog, in Duitschland ontstond, en waaronder onze katliolieke naburen nog altijd gebukt gaan, moest.

•gofcrond, manr liet bleek tocli maar al te zeer, dat zich donkere wolken hoven do geheiligde plek samentrokken. Vele onzer land^cnooten zijn er getuigen van geweest hoe eens eeiïe bijeenkomst van invloedrijke kalholieken daar uiteengejaagd werd; bemoeilijkingen van allerlei aard volgden elkander op en de dienstdoende geestelijkheid werd gedwongen het Oratorium te verlaten, dat eindelijk, nu ongeveer vier jaren geleden, door gendarmen werd bezet.

En dal alles geschiedde in naam van den keizer van Duilsehland, koning van Pruisen. Eens, anderhalve eeuw geleden, had een koning van Pruisen Ie Kevelaar gezegd : «Mijn kaars moet aangestoken en verbrand worden ter cere der II. Moeder Gods.quot; Hij luid lang in liet Oratorium verioeld en aan de daar wonende priesters plechtig beloold (lat hij de privilegiën van Kevelaar y.ou handhaven, liij zijn tweede bezoek kocht bij rozenkransen, om aan zijne katholieke soldaten te doeii uitreiken. Mn zijn nazaat en opvolger verjoeg de priesters uit hun recblmatig eigendom, dal liij in eene kazerne herschiep, en liet de pelgrims, die, als altijd, van heinde en verre kwamen, door zijne gendarmen bewaken en bespieden.

Waren dan die priesteis zulke gevaarlijke mnnnenKwamen de pelgrims daar bijeen om in dit afgelegen dorp samen/,sveringeu te smeden legen bel groote üuitsolie keizerrijk? I)ie priesters, een genieenscliappelijk leven voerende, volgens een door den bisschop voorgeschreven regel, wijdden den xomerlijd uilsluitend aan bel geestelijk heil der pelgrims en brachten do win-leimaandon onder ernstige studie door; de bedevaarlgangers kwamen slechts om to bidden voor \'zich zeiven en alien, die bun dierbaar waren. Toch werden eerslgonoemden als boosdoeners vervolgd, en de pelgrims op de grenzen aan allerlei formalileil\'n blootgesteld en op de bedevaartsplaats be-moeielijkl. \'l Is waar, zij waren allen voorzien van een wapen dal eiken kerkvervolger Irolsoerl. Doch behalve den rozenkrans, bel wapen waarmede wij logen do kerkvervolgers strijden, en dal. ons zeker eens de overwinning zal sclienken, viel er bij ben niet veel te zoeken.

.Men vreesde m dien lijd algemeen dal de kapollen to Kevelaar geslolen en de procession daardoor onmogelijk gemaakt zouden worden, doch die vrees is gelukkig niet bewaarheid, orschoon de boeren Oratoren buiten bun klooster moesten blijven, werd dit, toe\'li al spoedig door de gendarmen verlaten. Hot kerkbestuur beefl bol Oratorium tijdelijk van hot gouveriienient gehuurd — naiuuiiijk onder protest — en er is sinds een proces over die aangelegonheid ontstaan, dal — naar ik ineen — nog altijd hangende is.

In weerwil vmi al die beperkingen en liiiidcrpaleii bleven, als altijd, de bedcvaarleii naar Kcvclaar voorldurcii ; men kan /.clCs xe^^en dal op enkele leeslda^en van de .Moeder des lleeren hel gelal pelgrims ^rooier was dan vroeger. Kn dat door (iod mei welgevallen op die volbardiii^, op dio innige liefde voor dc/c ^ebeili^de plek is nedcr^c/.ieii, Ix-wijzen de vele gunslen welke dnai zijn verkregen, haar staan een aantal wonderen opgeteekend, die le Kevelaar door de voorspraak \\aii Maria hebben plaats geluid, sinds Buselitnaim zijn kapelleije bouwde; ik kan ze hier niet me(^deelen, dewijl mijn bestek zulks niet toelaat; toch ina^ ik niel nalaten melding te maken van oene wonderdadige geiie/ing waarvan Kevelaar in de laatste jaren, namelijk in INT:., geinige was. liet verslag daarvan, door getni-en opgemaakt en onder-teekend. volgt hier woordelijk:

Ai.guliue de Jong, geboreu den gt;[ei 181!», op den Haansberg, 01 der Güzc. d- \'hhr var

1 \'\'rus do iiiicg en Ani .i Maria van (n quot;l, had tii.vM\'hfn haar t ilde en twaalfdr ja.ir in «• /wan zirktr sprftak v«rlortii. zoo zei Is, dat /ij niet het minsU\' g-» 1 lij kon vi.\'n i i - i.-en Zij ua?

Uns gtdmende v iüen Jaren geh»vl en al sprakeloos, en al wat, door de welg»steldhe.d harer onders, en weUns. hap, onnai-gezien de groidste kosten, vt rmoihl, l.\' jrut lde uien om haai

hrt gt; [.■r._i t kvgt;rniquot; j, n t.-ing te do.-u verkrijgen: niets n.-tht ohler later, n.en m-.-st alle wereld

\\ lt;.lgt i, s gftiiig- ms van h.iri\'ii vader. Pet rus de Jong, was Augeline een vroom en godsdii-nstin no\'i^ die zu.h lrOquot;gt;tlt! in haar diocvig lot. Z« v«:n Jar.-u na het be^in harer spraaklooshi d vatte zij het vooriifinen op, eene bedevaart te df»»*n i aar Onzt -Lieve-Vronw t- Kt velaar, en nat w«*l met de proi . Nsie van Hreda, waar zij haar naam in de registers liet oj-teekenm, om als lid dier be.i •• vaart ga iots de reis te voet. mede te maken, dat vöor de eerste maal geschiedde in den jar- jst.;., lijd.-.s het Ilroeder-Meester.sihap van nu wijlen den heer Joannes Vermeulen, Zij heelt dit telkm jan*. aN hare gezondheid \'t maar ♦•.•nig/.ii-s toeliet v..:-ehonden Het volgoiidt jaar was jk, de hier . ■ r.\'.t oeirr^et.\'k nde, !■ ra uris.-ns Sn.it* K^ldrrii-a s, door het be

dank-n va;i den vorig- , ,t gt; eerste lernn -^ter aange.steld. .......lat A feline s-dert de bedevaart

hri\' rei/.en was zij intnssi aeu \'/.■■■gt; -ngenlem ^\'iwiest, dat /.ij d»- bedevaurt niet kon mededoen l** /-v; i- reis. tams in I^s i». gi\'* •lio-d-i-- iii haar, te K-velaar lot hier naar waarheid be. schreven en door med.onderteek.- iing der bij^-u.est zijnde getuigen lev st gde Wonder-Gods, op de vol^- rde wijze;

Ai was geko/en i s n. ■ . I in de prquot;« --ssi»», en dus in liet wit gek\'eed. De processie

toog ten .1 ure van de mi a u • n-e I i; 1 naar Oud Kevelaar, om aldaar bet lol met sermoon bij ^{tr 11}\'\'\'\'¹ • \'ij i-am dos. tv.,» s , de maag • - der proersgt;ip, pla.-t.s op d«n trap van het altaar, tk za\' j uist ^ek i - ! 1 ae liter haar, tnen \\ ■ i-, jij het uii;lie|Ven van het tweede Ave .Maria b-/ v .pnr-\'i ril.te, ik zi^\' dit, en va\'le haar, quot;in den val t*- voorkomen, zette ze op eener st-en it iii I ii.,\'s de sa ristie buit» . de kerk. De rommissaris, de heer Adrianms Sehel-lekt na en inejullrnuw Hink \\ an Ham volg b n quot;i.s d.olelijk, en tra\'-\'ntlen baar met opwekkemlen Mjuritus tot baai /,\'! ve te brengen; doch -iit moeht hun n;et gelukken. (Jpm-rkelijk was het dat Ang\'line ech\'er harquot; gezonde kleur behield

.Mi i de Ier will niquot;\'st de pr\'(egt;Me in orde glt;stelii worden, om weder naar de miraeuleuse kapel te trekken, waar\'ne de ^erw pa\'i r mij v» rz\'^ ht Ik vroeg derhaI\\\' ii\' i -\'mden rorumissaris S heÜ-kei.s om bij haar te wilien blijven, die mij eei welwillend antwo-wd gaf, en mejulTrouw He.k bleet msgrlijKK om baar te ondersteunen en vrouwelijke huip te hieden.

\\S ij trokken in i de terug tquot;t in Kevelaar s oude kerk, om nlgt; naar gewoonte er «le gloria vaa .Maria V- en waren al oi- nze idaats. toen e. i.sklais een bode van Schellekens. niet

■name vrouw O rooi velt, ^eb. Coru-\'lia Tuys, den eerw, jiater «u mij Uwam toeroepeu: „Komt fTi-rv! komt gauw! — Angel ine kan spreken!.... Ilcilaar! bedaar!....quot; riej eu wij te zamen, (de jKiler en ik), „we zullen ga:ui zien.quot;

Hij aankomst te Oud-Kevelaar kregen wij bericht van den lieer Sehellekens, dat hij An^eline had doen dragen tot voor den zuogeuaaiudeii Calvarieberg, aehter de oude parochiekerk Hij was daar luid «en rozenkrans aan het bidden, en de omstaanders antwoordden dit gebed. Onderwijlen vroeg bij: Angel ine, wil u niet eens drinken?quot; waarop zij baareerste geluid deed liooren : „.l/.v \'(ii b\'liffi. Srhct.quot; .Sehellekens ontgaf zich dit en vroeg nogmaals betzellde; het antwoord was

als t vurige g\'dijk. Daarop zegde Schelleken\'.; „Angeline, gij .spreekt!\' ./o, .SVAp/,quot; hermim zij _

Sebellekens was overstelpt van vreugde en riep uit; „Meuschen! bidt! bidt! — bier gebeurt een woniler!. Kn omniddellyk begon men weder een rozenkrans.

Onderliisscbeu kwamen de eerw pater, die onze professie geleidde, en ik op dc plaats der genade aan en vroegen de bevonrreclite Angeline de Jong; „Kent ge bier iemand uwer vriendinnen!quot; waarop zij antwoordde ; „f.\'nf/io Mul quot; en dit duidelijk verstaanbaar, ])eze jutl\'rouw is eene dochter van den weledelen heer Mol, burgemeester te li11 ze, met wie zij veel omgang heeft, en die ook te Kevelaar tegenwoordig was.

Angeline bleet nog in bezwijming, doch behield steeds bare gezonde kleur en geregelden polsslag. Nu besloten wij een rijtuig te gaan halen om haar naar bet logement te brengen; dit mocht ons echter niet gelukken; wij konden het niet bekomen.

Mijn zoon, letius (arolns 1\'rancisrus Smits—-Van felrode en de heer Abraham van den Muizenberg kwamen mij tegen, en ik verzucht min te gaan zeggen, dat men Angeline op een stoel naar haar logement zoude brengen, alwaar ik haar zon afwachten, en dit gebeurde. Toen echter deze twee heeren bij haar kwamen, was zij reeds uit hare bezwijming opgestaan en kwam, gesteund door dca heer Adrianus Schellekens en den voerman onzer processie, Kram iscns Verdiesen, wien zij ook nog op zijne vraag. ..Angeline, kent gij mij ook yquot; antwoordde ; .Ju, Frans.quot; naar het logement, gevolgd door eene ontelbare menigte

In plaats van den anders riditilt;reii weg daaruaartoe. ging nu op verlangen van Angeline, de sloet langs de miraculense kapel, om de Moeder Gods, Iroostcresse der bedrukten, te bedanken, voor de aan haar bewezene weldaad.

Aldus kwam zij in het logement, alwaar ik reeds was, om rust te genieten, bij welker aankomst ik met een mijner comiiiissanssen werk genoeg |_mii o,,, ,1,, toestroemende menschen buiten te houden; want ieder wilde er binnendringen. Het gelukte ons baar naar bare logeerkamer te brengen en deze te gt;lnilen. Ken barer vriendinnen, mijne dochter, mej. (\'ntho Sinus, werd het gelast haar te bewaken en niemand binnen te laten, en deze opgelegde Uak vervulde zi| nauwgezet. Kerst toen Angeline te bed wat uitgerust was, mochten deze en gene, met mijn verlof, met baar eens spreken, en zich overtuigen van bet gebeurde

Zoo kwamen dan ook de heer \\ an den lius. van Oudenbosch, de broeder van den pastoor te Gilz¹, met zijn vriend en inej, i atho Mol met bare vrieudinnen zh h oveitnigen van de naarheid; waardoor dan ook de weleerw. heer Van den lios nog des avonds omtrent (I ure, een telegram over het gebeurd aan de bevoorrechte Angeline de Jong ontving, zooals de couranten ,le Ctnml V.in Roosendaal, van iO, / »/, van 2;S en hei llniigetm van 2n Ang 11, dit in hare kolommen hebben vermeld.

Ten li ure trok nu de processie met fakkels naar den „Boom des levers;quot; wij lieten Angeline tehuis; zij bad in dien tiKschenlijd met hare vriendinnen op bare kamer een rozenkrans; mej. (\'atho Smits bad voor, Angeline luid na Ik gmg haar van tijd tot tijd bezoeken en zij ant-w.K.rdde mij op elke vraag, en veivoebl mij mnmlehng eene II. Mis tot dankbaarheid te willen bestellen en deze in dt miraculense kapel te doen eelebreeren. Hit is geschied.

I) s avonds ging Ange\'ine met de bedevaarlgangi rs in de kajad ot kerk bidden, en is wel ter sprake gebleven.

/■\'J is S .....Is onder mijne bescherming geweest, totdat wij baar aan haren vader te Heven

Tot staving dezei gebeurtenis, en tot gb rie van Maria, vermeld ik hier nog, dal de wonder da lig gene/ene. op Zondag den quot;joiten Angnstns daaraanv Igecde, doi.r den eerw heer paso ir Vau den Hos, te üilze kerkelijk ingehaald en onder het luiden der klokken, luisterrijk in optocht, niet Maagdekens die strooiden en met muziek aan het boold is ter k.ik geleid geworden; t. v.:

Bij het binnenkomfu der kerk werd ze afgewacht door vier heeren gepstelijken, die den i salm : nliauJtile Dom inn na aanhieven. Eene soleiunee\'.e H, .Mis door vier priesters volgde, \\va?ro!der lt;le beer jiastoor, na het II. Evangelie, eene treffende rede hield, en wees o|i de grootc genade, die do bcvoorroehte door de voorspraak der H. Moeder Gods heeft ontvangen, eii anlks niet zooveel gevoel, d-U ieder on «er een dankbare traan uit de oogen rolde; ik zeg „ons,quot; want wij, directeuren der processie van Breda naar Kevelaar, waren, zoo door den eerw. heer pastoor als door de familie van Angeline, uitgenoodigd bij dit feest tegenwoordig te zijn. En boe konden wij aarzelen aan dit genoeglijk verzoek te voldoen, daar de Moeder Gods zelve, als Troosleresse der bedrukten, door ons de .zoo hoogvereerd in het Wonderbeeld van Onze-Lieve Vrouw van Kevelaar, bij onze bijzondere gemeenschappelijke vereeniging. zoo goedgunstig op een d. r leden onzer processie had nedergezieu.

Angeline sprak na den atloop van dit feesi al beter en luider, dan toen zij bij de eerste bewondering hire spnuk terugkroeg, — en wij durven vertrouwen, deze door de voorspraak Zijner Heilige Mue.ler zoo vurig gehoopt en atgebedene wonderdadige Godsbegenadiging duurzaam zal wezen tot het «inde baars levens, lot Zijne meerdere eer en glorie en lof van Maria!

Dit verslag, alzoo in onze notulen opgenomen, is door ens, onder velen, als getuigen van dit wonder, onderteekend:

Zoo is dan Kevelaar gedurende bijna tsvee eu een halve eeuw liet geliefkoosde lustoord geweest der vereerders van Maria en tot op heden steeds iu aanzien gestegen. Zal die toenemende bloei blijven voortduren ⁷ Wij leven in een tijd van goddeloosheid, van onrust, van onzekerheid voor den dag van morgen. Het, ongeloof zetelt in nuuislerieii en raadzalen, hel tracht alles U; heheerschen en zoekt onophoudelijk naar middelen om door staatsbemoeiing de plechtige bedevaarten te bemoeilijken, \'t Is God alleen bekend wat Kevelaar boven bel hoold hangt; maar d;iar en onder de duizenden en duizenden pelgrims, die gewoon zijn het gezegende oord te bezoeken, heerseht ren onwrikbaar veiirouwen voor de toekomst. Dat is kennelijk uil de oller-vaardigheid der geloovigen ten opzichte van alles wal hel heiligdom luister kan bijbellen, dat wordt bewezen door de kostbare opluistering van de nieuwe bedevaartkerk. Die jnaebtige tempel, waaraan nu wel meer dan .\')Ü0,000 gulden besteed zal zijn, nadert thans. ook inwendig, meer en meer zijne voltooiing. Het presbyterium was reeds vóór een paar jaren geheel alge-werkt, Hel prijkt met de beelden der twaalf apostelen, terwijl de even zinrijke a!s pi-aelitig uilgcvoerdc ^lassehiideringen een eigenaardig licht werpen op (Ié rijk gepolychromeerde wanden. Het nieuwe orgel, achter iu de kerk, is uilmnntend van stijl eu kan ook als kunstwerk niet de beste

instrumenten van dien aard wedijveren. De portiek wonii tiellankeerd door de beelden der 1111. Gregorius en Ambrosius, terwijl men laerg die van de II. Cecilia en koning David heelt aangebracht. Aan die kerk is ook ecno muziekschool verbonden, waarvan de eerw. beer Aciigt;tt\'Ols, door dm bisschop van Munster daartoe aangesteld, directeur is. Hel zal wol niet gezegd behoeven te worden dal de bcoerening van echt kerkelijke muziek hifi\' geheel op den voorgrond slaat, maar vermelding verdient bet, dal de ijverige directeur zich in hel Oratorium oiialgebroken bezighoudt met de vorming van een groot aanlal knapen, iu klassen verdeeld, waarvan sommigen, om hun meesterlijke voordracht, ook builen Kevelaar reeds eenige vermaardheiii hebben welen le verwerven. .Men moet te Kevelaar zijn op een der feestdagen van Maria, als duizenden pelgrims mei ontplooide vaandels dien praehligeigt; tempel binnen trekken, en dan zoo onberispelijk de gewijde zangen hoonu uitvoeren om in heilige verrukking te geraken. Zij, die dit nooit bijgewoond hebben, knnnen er zich geen denkbeeld van maken.

Ook verdienl nog vermelding, dat te Kevelaar, buiten hel dorp een even kolossale als kostbare kruisweg wordt opgericht. Ken Xlll\' statie van dezellde meesterlijke hand, die de iwaali apostelen vervaardigde, is door de Rollerdamsche processie geschonken. Zij had reeds vóór de plaatsing waar-deering gevonden bij do kunstkenners op de lontoonstelling ie Bonn.

Ziedaar, zoo kort mogelijk, de voornaamste bijzonderheden betrofiendc bet heiligdom bekend onder den naam van Onze-Liove-Vrouw van Kevelaar. Moge God geven, dat daar binnen weinige jaren wederom met builengewonen luister het halve eeuwloest kan worden gevierd. Kn zijn er ook nu nog die vragen wat ons naar Kevelaar voert, wat daar te doen is, dan zeg ik. als vóór eenige jaren : «Zij nemen den pelgrimsstaf op en brengen bet antwoord mede.quot;