■ ^■. f\ ^ - ^ ;■ 'h -^ -■ j

'-■ ' '■. .lt;i

quot;•/

l^r 0.^^^

1 '' ^.^ ^ /~»'quot; ^ a rgt; ^ /fc

f\^'aa-^awwvt _ ^ •? aKrm^'

iEe:

(s^

» ^ r

a o ^ ^ ^ w a a a'a ^ a a a a-

; c sa 22 ^o^^S^SP^ftpSCïSllCfe

'S$?M0\

*rr^rs_Ar,

!v5lfi®

*0..iS.ft

p .--. jrlt; ^

'gt;0 /' *- quot; ■: .

; ;fgt;; ^|5 „ r ' ,

amp; rv \.

w§m.

ei®

quot;a p^: 4

®f^'/-\ a a a

i^aac

PATRI. DILECTISSIMO INSTITVTIONE. AVCTO RITATE . EXEMPLO . OPTI ME . DE . SE . MERITO . HAS STVDIORVM. PRIMITIAS IN . LVCEM . EDITAS . PV BLICVM . PIETATIS . DO CVMENTVM. EXSTARE VOLVIT. SCRIPTOR

Continetar hoe Hbello, lector amice, annotatiuncula-rum farrago ad scriptores aliquot Latinos, quorum sin-gulos locos ad criticam rationem corrigere tentavi. Si forte unam alteramve paginam vel cursim transire dignatus eris, non alienum esse videbis me, vel in commendationem, vel in excusationem potius, paucis consilium exponere, quod in illis colligendis secutus sim. Haud dubie enim miraberis, quare eos potissi-mum scriptores a corruptelai urn sordibus purgaverim, circa quos aliquanto rarius criticorum studia versen-tur. Sic habeto, studiorum me cursu forte ad Lati-narum literarum monumenta delatum esse, quae Cae-sarianis florerent temporibus. In quibus quum ali-quamdiu haererem, praeter cetera illorum temporum bomines et res, mores et studia, cultum denique omnem humanum civilemque propius cognoscere stu-debam. Quae etsi per virorum doctorum studia per-multis locis ad liquidum explorata sunt, tarnen multo-

rum etiam investigationibus latissimum campum offe-runt. Legenti autem quoties locus occurrebat, qui sententiam vel paulo obscuriorem. vel prorsus impedi-tam praebere videbatur, hunc sedulo annotavi, ita tarnen ut simul criticam facultatem, si qua forte mihi inest, eo emendando tentarem.

Quorsum haec omnia ? inquis. — Quia plurimum esse discriminis existimo, utrum aliqua res propositum sit, an propositi alterius accessio. Longe sane abest, ut criticam artem, in qua tam multi viri docti operam et curam ponunt prope omnem, rem subsicivi, ut aiunt, operis habendam putem; nunc vero non ipsam petivi. Static mihi, non portus fuit. Quibus monitis aliqua spes me tenet, fore ut aculei iudicii tui in libello meo diiudicando, si evelli extorqueriqne non possint, paulu-lum saltem hebetentur et retundantur.

Primum omnium L. Annaeum Senecam in manus sumpsi. Apud quem quum ingens .rerum copia inve-niatur ad vitae Romanorum privatae cognitionem per-tinentium, tum ad verum omnino eius scripta conven-tuum illorum et circulorum ingenium exprimere videntur, in quibus viri et feminae nobilissimi, ut de unaquaque re, ita de philosophia quoque desultoria quadam levitate fabulari magis, quam exquisite et accurate disputare solebant. Editione utebar, quae a. 1852 F. Haasii cura

Lipsiae apud Teubnerum prodiit, quae etsi multis rebus laude dignissima iure ducitur, tamen non pauca menda continere mihi videbatur, quae editorem fugere non debuerant, eum dumtaxat, qui sanam rationem rectum que indicium pluris facit, quam codicum lubricain saepe et in cert am auctoritatem. Prima quidem lectio tam uberem adversariorum dedit proventum ad locos, quos emendatione vel maxime indigere opinabar, ut satis luculento libello implendo fere sufficere viderentur. Non tamen eo processi temeritatis, ut collectam mate-riem continuo vulgarem. Immo satius esse duxi Fickerti editionem inspicere, in qua tam varias codicum scrip-turas, quam coniecturas doctorum annotatas esse scie-bam. Tunc iterum vidi aliud esse antiqui scriptoris editionem curare, aliud hoe agere, ut quam emendatis-sime prodeat in lueem, ae ne Haasium quidem — quod pace tanti viri dictum sit — omuem vituperationem evitavisse, in quam editorum haud exiguus numerus ineidere soleat, qui, etiamsi meliora interdum vident, tamen deteriora saepius sequuntur. At simul Fickerti editione cognita vano me falsoque quodammodo gaudio exsultavisse intellexi. Ecce enim, longe maiorem emen-dationum partem, quas nimia mei aestimatione, pue-riliter sane ductus, me primum fecisse opinatus essem, iam olim virorum doctorum sollertia factas esse vidi,

quamquam prava editorum pertinacia in libros nondum receptae erant. Ubi laetissimam messem me facturum speraveram, ibi singula velut spica relicta videbam. Non tarnen haec frustratie a consilio samel suscepto deterrere me potuit, nonnulla ad Senecam adversaria emittendi. Nam quum meam opinionem tam multis locis tot virorum me doctiorum, qui idem viderant, auctoritate confirmatam vidissem, levis etiam spes me tenebat, fore ut inter miseras prioris copiae reliquias aliquid saltem superesset, non ab omni fortasse parte improbandum. Quae utinam non plane ad vanum irri-tumque redigatur!

Quaestio autem oriebatur, quo potissimum modo propositum peragerem. Ita pro! philologia in patria nostra languere, fere dixerim, et torpere videtur, ut ne ephemerides quidem, in quibus de antiquarum literarum cognitione atque ratione agatur, vim acquirere possint vitalem. Quod ni ita esset, virorum doctorum, qui illas edendas curarent, iudicio aliquem studiorum fructum committere posses, eosque rogare, ut, si dignus esset, qui reciperetur, locum illi concedere vellent. Ut nunc res sese habent, proprio Marte agendum est, quod tironi utique, qualem ego me fateor, periculosae plenum opus aleae baud immerito dixeris. Accedit, quod, etiamsi torte commentationem habeas satis amplam, quae in

ephemerides recipiatur, tamen intra iusti voluminis modum ac circuitum plerumque manet. Cui incommodo equidem ita subvenire conatus sum, ut Senecae comités adiungerem alios script,ores, quorum locos nonnullos ali-quando correxisse mihi visus essem.

Praemisi igitur L. Annaeum Senecam et, qui fere eodem tempore vixit scripsitque, Petronium Arbitrum. Quorum scripta, sive ad argumentum, sive ad formam respicias, quamquam prorsus inter se disparia sunt et dissimilia, hoc tamen commune habent, quod media aetate omnium studiosissime in monasteriis lectitata sunt. Alter enim summa diligentia tractatus est a viris sanctis et severis, in quorum animis rigida Stoicorum sapientiae praecepta, cum Christianorum disciplina mul-tis locis optime congruentia, pios sensus excitabant; alter eorum potissimum manibus tritus est, qui ad voluptates propensiores, lepidi quidem et faceti, sed lascivi simul et impudici libelli lectione stimulabant libidinum impetus. Misere mutilatus et laceratus uter-que e monachorum manibus evasit. Ex Senecae libris, etsi satis magnam partem mancis et decurtatis, aliqui saltern integri manserunt, at Petroniani operis frag-rnenta tantummodo et excerpta aetatem tulerunt, tam misere turbata et depravata, ut, quomodo olim cohae-serint, saepenumero vix deprehendas, de recta autem

Petronium excipit Plinius Minor, cuius Panegyricus, quum putidi nescio quid et molesti habeat, turn vero Epistulae magnam omnino delectationem afferunt. Le-gentibus enim -vitae nobilissimorum Romanorum quoti-dianae tam dilucide expressam imaginem praebent, ut ne spectantibus quidem clarior esset futura, Plinii scripta multo meliore quam Petronii habitu a mediae aetatis hominibus nobis tradita sunt. Nam, si Panegyric! aliquot particulas excipias, omnia solida atque Integra servata sunt et oratio non multa eaque leviora omnino menda contraxisse videtur.

Dialogum de Oratoribus, qui a Tacito scriptus esse vulgo fertur, et Suetonii Vitas strictim et cursim attigi tantum. Paulo diutius in Historiae Augustae Scripto-ribus commoratus sum, non hercle quod ex eorum de-scriptionis orationisve genere aliqua delectatione allicie-bar, quo quid quaeso aridius et ieiunius excogitari potest? Sed hie quoque ad ipsas, quas enarrant, res, neque inficetas interdum et cognitione saepe dignissimas, in primis animum advert!, ita tamen ut locos, turpi mendo obscuratos, obiter notarem. Si quis autem. criticae artis me peritior, dedita opera eosdem scrip-tores excutere velit, ei patentem campum promitto, in quo ingenii acumen et sagacitatem exerceat.

Agmen clauduut Cicero et Caesar, ad quos paucula adversaria velut in cumulum addidi. His benignam legentium aestimationem vel maxime flagito, quippe quae ceteris aliquanto diutius in scriniis latuerint. lam eo enim tempore elucubrata sunt, quo fere peregrinus atque hospes ad literarum Latinarum studium accederem.

De via et rationa, quam in adversariis faciendis secutus sum, longus esse nolo. Quum non eas semper scriptorum editiones ad manum haberem, in quibus variae codicum lectiones lideli constantia indicarentur, nescio an multa protulerim, reprehensionis ansam iis praebentia, qui melioribus praesidiis instructi, ad eosdem scriptores critica ratione tractandos se accingant. Nec deerunt, qui ob id ipsum frontem contrahant levique me brachio obiurgent, quod vel sic antiquorum scriptis purgandis manus admovere ausus sim. Satis multi enim homines sunt, hebetis tardique ingenii, qui a veterum librorum scriptura vel transversum unguem discedere verentur, etiamsi somniculosi vel temulenti librarii incertae manus haud dubia interdum vestigia deprehendi possunt ¹). Alius aliud, ego rectam rationem et integram sensum-que communem certiores omnino firmioresque viae duces

Cf. Wattenbach, Anl. z. Lat. Palaeographie p. 33, ubi librarii exemplum citatur ingenue scilicet profttentis; quot;Multum male scripsi, quia multum bene bipsi.quot;

habenda existimo, quam dubiam plerumque et ancipi-tem codicum fidem. Et erunt fortasse, qui acriter me vituperent, quod tam temere et imprudenter in critica versatus sim, ut qualis ficti Archetypi antiquitus scrip-tura fuerit fere nusquam investigare curarem. Hos reprehensores legere velim, quae Cobetus, carissimus praeceptor, praeclare hac de re scripsit (in Hyperidis Orationis Funebris recensione p. 26 sqq). Quo facto nescio an Archetyporum auctoritatem aliquanto minoris aestimaturi sint.

Quum nee scribere tantum nee tantum legere, sed invieem hue et illue commeare instituissem alterumque altero temperare, multum abesse videbis, ut ad eandem normam direxerim omnia. Interdum fusius quidem et latius disputare conatus sum, plerumque vero paucis rem absolvi, prout vel ipsa res postulare visa est, vel animo morem gerere placuit. Ita factum est, ut sae-pius quaestionem singulis verbis moverem magis, quam rite et ordine excuterem. Quam ob rem, quin in quo-rundam reprehensionem incurram, ferenon dubito. Sunt enim, sat scio, qui nihil quidquam probare soleant, nisi quod minute et concise tractatum, atque anxia quadam et morosa subtilitate elaboratum elucubratumque sit. Ego vero, forsitan fallar, molestum verborum an-fractum taedium legentibus et fastidium nimis saepe

aöerre puto. At vehementer interdum vereor, ne exili brevitate inductus, adversaria mea ab inepto quodam et fastidioso castigatore profecta credas, qui alienas opiniones nauci non habeat. Velim autem tibi persua-deas, nihil magis me cupere, quam ut a turpis arro-gantiae et insolentiae suspicione abhorream, illorumque me sententiae assentiri, qui in studiis timorem magis homines quam fiduciam decere existiment.

Quoties commodum visum est, coniecturas, quibus alii locum notatum emendare conati sunt, iuxta meam commemoravi. Quod si quando neglexi, ne inde quidem efficias, quaeso, me aliorum opiniones prae mea despicere et contemnere. Immo vero, si quae ego proferrem, aliquam probabilitatem haberent, hoe nihilominus elu-cere putavi, etiamsi aliorum iudicia redarguere super-sederem. Saepius autem silentium meum ignorationi tribuas velim eorum scriptorum, quibus philologorum studia statis temporibus in lucem proferri solent. Quae quia, nisi admodum raro, inspicere non licuit, fieri potest, ut, quae ego primum vidisse mihi viderer, iam alios ante me non fugerint. Quod verbo monere non prorsus supervacaneum esse facile mihi dabis, quum homines esse reputaveris pusilli animi et contracti, qui sua scrinia compilata esse clamitent, si cui forte idem quod ipsis in mentem incident.

Iliad extremum est, mi lector! ut asseverem tibi, ne minimam quidem spem me fovere, omnibus emenda-tioriibus album te esse calculum adiecturum. Etsi enim haud exiguus locorum numerus est, in quibus corrigen-dis criticam facultatem expertus sum, tamen, quid verus et sincerus literatus iudex praestare debeat, adhuc per caliginem video. Itaque fieri poterit, ut nonnulla depre-hendas, in quibus vel toto coelo erraverim, vel quae me ut mea fefellerint. Sit ita. Dummodo interdum saltem rem acu me tetigisse agnoveris, mihi satis superque erit.

Longiore praefatione te obtundere nolo. Si enim plura fabularer, magnopere verendum esset, ne ea ipsa, ad libelli mensuram comparata, iustum modum excederet.

C. 4, 15: Nulla [Germanis] dornicilia, nullae-que sedes sunt, nisi quas lassitudo in diem posuit, vilis et hie quaerendus manu vietus, horrenda iniquitas coeli, intecta corpora. — Pro hie quaerendus corrige aequirendus. Acquirendi verbum saepissime valet multo labore aliquid parare. Cf. Tac. Ann. 12, 21; 15, 37; 16, 17; Hist. 1, 17.

C. 6, 9: ipsum iliud quod vacatur mori... brevius est, quam ut sentiri tanta velocitas possit: sive fauces nodus elisit, sive spiramentum aqua prae-clusit, sive in caput lap so s subiacentis soli duritia comminuit, sive haustus ignis cur sum animae remean-tis interscidit cett. — Nusquam legere me memini, aliquem ignis haustu mortem sibi conscivisse. Sed satis superque notum est, sanguinem taurorum, quia, ut Plinius (H. N. 11, 90) ait, celerrime coeat atque durescat, pestiferum potu habitum esse, eiusque haustu et Psammenitum (Herod. HI, 15) et Themis-

toclem (Arist. Eq. 84 , Cic. Brut. 11, 43) vitam suam finivisse antiquitus esse creditum. Quae cum ita sint, corrigendum existimo : sive haustus sanguinis cursum animae remeantis interscidit.

C. 18,1: C. Caesar inter cetera vitia, quibus abunda-hat, contumeliosus mirabïliter ferebatur omnes aliqua nota feriendo, ipse materia risus henignissima. — Lec-tionem dedi, quae teste Gronovio in Codd. invenitur. Ipse Gronovius recepit ex libris Erasmi et Lipsianis: omnibus aliqua nota feriendis, quod Latinius dictum putavit pro vulgari omnes feriendo. Minime placet haec emendatie. Praeterquam enim quod omnibus pro omnes nimis audacter substitutum puto, locutio contumeliosus mirabïliter ferebatur pro volde contumeliosus dicebatur a Senecae scribendi genera abhorret. Haasius edidit: ferebatur omnis aliqua nota feriendi. Quam lectionem extra meum saltern cadere intellectum candide confiteor. Potius crediderim, Senecam scrip-

furebat in omnes aliqua nota feriendos. ipse materia risus benignissima. Cui lectioni quam maxime favere mihi videntur, quae deinceps in hoc Cap. leguntur.

C. 1, 7 : Nec ignore ceteros quoque adfectus vix occultari, libidinem melumque et audaciam dare sui

signa et posse praenosci, neque enim ulla vehementior intra cogitatio, quae nihil moveat in vultu. — Facile apparet, restituendum esse concitatio i. e. commotio.

C. 2,1: lam vero si effectus [irae] damnaque intueri velis, nulla peslis humano genen pluris stetit. Videbis caedes ac venena et reorum mutuas sordes et urbimn eludes et totarum exitia gentium cett. — V. mutuas satis absurdum mihi h. 1. videtur. Nihil aliud notare potest nisi sordidam vestem, qua rei scilicet se invicem induebant; quo quid quaeso ineptius excogitari potest. Equidem moestas prae-tulerim coll. Prop. 3, 4, 13; Senec. Oed. 2.

C. 4, 3: Quaedam [irae sunt] in verborum male-diet orumque amaritudinem effusae , quaedam ultra querelas et adversationes non exeunt. — Adversatio praeter h. 1. nusquam legitur; lexicis fidem si habeas, idem notat, quod concertatio s. iurgium. Neque du-bium est, quin eiusmodi voc. sententia flagitet. Vide autem, an non adversationes ex altereationes depra-yatum sit.

C. 10 , 1 : Idea numquam adsumet ratio in adin-torium inprovidos et violentos impetus, a pud quos nihil ipsa auctoritatis haheat . , nisi pares illis similesque opposueris, ut irae meturn, inertiae iram, timori cupiditaiern. — Miror editores nondum vidisse in inertiaeiram latere inertiae industriam, quod sententia flagitat. Inspicias quaeso proximo sequentia: quatiatur necesse est fluctueturque.. . qui fortis esse nisi irascitur non potest, industrius nisi cup it, quietus nisi timet.

C. 16 , 5 : Itaque, etsi perversa induenda rnagi-stratui vestis et convocanda classico coneio est, pro-

cedam in tribunal non furens nee infestus, sed voltu legis et ilia sollemnia verba leni magis gravique quam rabida voce eoncipiam. — Non intellego voltu legis. Estne voltu legitimo, an voltu, qualem magi-stratum decet ? Si koc recte, qualis quaeso est ? Haereo. Ad levem correctionem recurrendum videtur Promittit ni fallor, se placido vultu verba sollemnia concepturum coll. 19, 2: [iudicis] turn maxime placidus esse debet et in statu voltus, cum magna pronuntiat. Corrige ergo voltu lenis. Placidus et lenis prorsuS idem valent et vulgo uno tenore usur-pantur et ab aliis et ab ipso Seneca. Of. Dial. V. 5. 1. Deinde vero pro leni haud inepte lent a substitueris.

C. 20 , 7: Terribilia enim esse et tumultuosa et exitiosa possunt: magnituninem quidem., cuius fir-mamentum roburque bonitas est, non habebunt. ceterum sermone, conatu et omni extra paratu facient rnag-nitudinis (idem. — Pro conatu substituendum videtur ornatu.

C. 8, 7: Difficilis quoque et indornita natura hlan-dientem feret: nihil asperum ter rit unique palpanti est. •— Pro ter ritumque fuere qui tetrumque mall ent. Utrumque vero displicet. Corrige horridumque et sanam, credo , lectionem babebis.

Eod. cap. § 2 legitur: impudicorum coetus fort em quoque et siliceat virum emolliit. —Vv. siliceat quia omni sensu careant, fuere qui siliceum i. e. durum correxerint. Aureum certe vocabulum, si contextus

rationem habes, sed quod translata significatione non nisi apud Laevium legebatur, quam ob rem A. Gellio (19, 7, 10) interpretatione egere visum est. Equidem, paulo, fateor, audacius, solidum scribendum conicio.

C. 33, 1 : propter [pecuniam] uxor urn marito-rumque noctes strepunt litibus et trïbunalia raagi-stratuum premit turba, reges saeviunt rapiuntque et civitates.... evertunt. — Corrige rabiuntque coll. Ep. 92 , 16 : Videbis eosdem intra exiguurn tempus acerrirne ridere et acerrime rabere i. e. furere.

C. 1, 2: mortem A. Cremutii Cordi parentis tui quantum poteras, inhïbuisti: postquam tibi adparuit inter Seianianos satellites illam unam patere servi-tutis fugam , non favisti consilio eius , sed dedisti manus victa fudistique lacrimas. palam et gemitus devorasti quidem , non tarnen hilari fronte texisti et hoe Ulo seculo , quo magna pietas erat nihil impie facere. — Offendunt vv. palam et gemitus devorasti quidem, nam non potes non rogare: quid ergo Marcia devoravit, i. e. abscondit et intra se conti-nuit, praeter gemitus ? Et responsum, credo, frustra quaeris. Possis conicere scribendum esse fudistique lacrimas palam, et gemitus cett., at talem luctus ostentatiqnem Marciae imputare nolim, cum praeser-tim gemitus devoraverit. Potius crediderim palam spuriam vocem esse, Senecam re vera scripsisse: planctus et gemitus devorasti quidem. Cum parentis, ita scribit, consilium mutare non potuisses, summisso

sedatoque animo dolori indulsisti, abstinuisti quidem a luctus ostentatione, sed non, quod fere fieri solet hac aetate, impietatis plena, hilari fronte luctum texisti. Gemitus et planctus uno tenore usurpata invenies a Tac. Ann. I, 14; Senec. Troad. 902.

C. 1, 3 : ingenium patris . . . in visum hominum reduxist/, et a vera ilium vindicasti morte ac resti-tuisti in publica monument a libros, quos vir ille fortissimus sanguine suo scripserat. Optime meruisti de Romanis studiis, magna illorum pars ar seraf, optime de posteris, ad quos veniet incorrupt a rerum fides. — Offendunt verba magna illorum pars arserat. Scilicet arserat magna pars studiorum Romanorum! At, inquit, studia tropice liic scriptum est pro literae, quae maguam fecerunt iacturam Cremutii Cordi scriptis abolitis, quae per Aediles cremanda Patres censuisse Tacitus (Ann. IV, 35) docet. Fac revera studiis h. 1. signilicari liter as at minime arserant Cordi libri, nedum pars illorum, nam idem Tacitus auctor est, eos mansisse occultatos, quod confirmatur Suetonii (Calig. 16) et Dionis Cassii (57, 24) testimouio. Apage ergo inep-tias! Scripsit Seneca optime meruisti de Romanis studiis, magna illorum pars erat; i. e. optime meruisti de lïomanorum literarum studiis, in quibus primarium Cordus locum obtinebat. (Jf. 18 , 7 : et spectator et ipse pars magna conantium; 2,5; carmina... aliosque studiorum honores reiecit.

C. 1 , 8 : volnerum... sanitas facilis est, dum a sanguine recentia sunt. — Lege : sanatio.

C. 4, 2: [lulia Augusta] in primo fer vore, cum maxime inpalientes ferocesque sunt miseriae, con-solareo philosopho viri sui praehuit. — Haasius edidit

consolatori se Areo.... praébuit. Quod nescio an nimis audacter correctum sit, certe ambiguum quo-dammodo sensum praebet. Potius Senecam scripsisse existimaverim consolari se Areo .. . -praébuit. Verbi praebere c. inf. argentea latinitatis aetate frequent usus est.

C. 6, 2 ; si sors inmota et in aeternurn fixa nulla miseria mut.atur et mors renuit quicquid abstulit, desinat dolor, qui per it. — Vide sis an non retinet emendatior eb sanior lectio sit.

0. 8, 2 : Manet qui.dem tibi, Marcia, etiarn nunc ingens trlstitia... non ilia concitata, qualis in ilia fuit, sed pertinax et obstinata. lam olim editores vitiosum esse viderunt ilia. Gronovius satis temere initio edidit. Corrigere , opinor , debuerat qualis in lulia fuit coll quae leguntur c. 4.

C. 18, 5 [Offerent se oculis tuis] adiuta fructu seges et arbusta sine cidtore feritatis. — Miror Haasinm ineptam lectionem fructu recepisse. lam editionem Gronov. habere video, quod unice verum mihi videtur cidtu. Sed ne arbusta quidem ferendum puto. Num-quam enim fieri potest, ut seges et arbusta recte inter se opponantur. Quid re vera scribendum sit docet locus in Dial. VII, 9, 2 : Sicut in arvo, quod segeli proscissum est, aliqui floras internascuntur , non tarnen huic herbulae, quarnvis delectet oculos, tantum operis insumptum est. Corrige igitur adiuta cultu seges et herbulae sine cidtore feritatis. Quo facto quod in Haasii editione legitur , fer\ii\]itatis vitiosum esse videbis.

C. 26 , 4: Quid dicam, nulla hie arma mutuis furere concursibus . . . nihil in obscuro, detectas men-

tes et aperta praecordia et in publico medioque vi-tam et omnis aevi prospectum venientiumque 9 — Qui liabet omnis aevi prospectum, et venientia, opinor, praevidet. Reicienda ergo erit spuria vox venientiumque. Nee magis placet quod nonnulli de-derunt eventumque. Nisi quid melius , scientiamque propono.

C. 17, 2 Quare cultius rus tibi est, quam naturalis usus desiderat ? cur non ad praeseriptum tuum coenas? cur tibi nitidior supellex est? cur apud te vinum aetate tua vetustius hihitur 9 cur arvum dis-ponitur ? cur arbor es nihil praeter umhram daturae conservantur? — Fieri non posse existimo, ut rus h. 1. probetur. Absurdum enim est, inter eas res, quae luxuria depravantur, primo loco cultius rus comme-morari, cum praesertim deinceps arvi dispositi expressa mentio facta sit. Hand dubium igitur est, quin iterum librarii cuiusdam calami lapsus in culpa sit. Vide quaeso, an non Seneca scripserit: Quare cultius corpus tibi est, quam naturalis usus desiderat. Facillime opinor CPVS in RVS depravari potuit.

C. 22, 1 : Quid autem dubii est, quin haec raaior materia sapienti viro sit animum explicandi suurn in divitiis quam in paupertate? cum in hac unurn genus virtutis sit non inclinari nee deprimi, in divitiis et temperantia et liberalitas et diligentia et dispositie et magnificentia campum habeat paten-tem. Quicunque paulo propius ad scriptoris volun-

C. 2, 1: Qv.aero mehercules iam duclurn, Serene, ipse tacitus cui talera affectum animi similem putem: nee ulli propius admoverim exemplo quam eorum qui ex longa et gravi valitudine expliciti motiun-culis levibusque interim offensis perstringuntur et, cum reliquias effugerunt, suspicionibus tarnen in-quietantur medicisque iam sani manum porrigunt. — Reliquias valitudinis effugere num recte Latine dici possit non satis scio; dubito tantum. Sed liaud dubitanter affirmaverim sum, qui motiunculis levibusque offensis interim perstringatur, nondum vale-tudinis reliquiis liberatum esse. Is vero quamquam non pristinam sanitatem receptus est, tamen non amplius vitae timet. Quae quum ita sint, non KELIQVIAS nostrum, sed PERICVLA scripsisse suspicor.

C. 10, 4; Exiguae saepe areae in muitos usus deseribentis arte patuerunt et quamvis angustum pedem dispositio fecit habitahilem. — Pedem qui h. 1. tuentur, pedem areae intelligendum esse contendunt. Pedem vero translate dici posse pro arto aliquo spatio minime credo; si autem potest, angustum prorsus insulse ad pedem additum videtur. Ni fallor legere praestat quamvis angustam sedem.

C. 3, 2: Agedum, ad conputationem aetatem tuam revoca. die, quantum ex isto tempore creditor, quantum amiea, quantum rex, quantum cliens abstulerit, quantum lis uxoria, quantum servorum coercitio, quantum officiosa per urhem discursatio. — Regis i. e. patroni vel amici potentis commemorationem quomi-nus ab ipso Seneca factam esse eredam obstat, quod inter eas res, quae occupati hominis tempus cou-sumant, deinceps enumeratur officiosa per urbem discursatio. Quo modo enim rex multum temporis auferre dici potuit ? Quia cliens, per urbem discur-sans cotidie mane salutationis officium ei praestare deberet. Parum dubito, quin rex librario debeatur, ipse autem Seneca scripserit reus coll. 7, 7: ille reus quot dies abstulit? cett.

C. 9, 2: Clamat ecce maximus vates et velut divino ore instinctus salutare carmen canit:

Iterum hie locum habemus, quales aliquot iam annotavi et annotabo in sequentibus, cuius sententia interiit, quia pauculae literae librariorum neglegentia interciderunt. Vates enim divino ore instingui nullo modo, opinor, potest, sed instinguitur divino furore. Hoc igitur restituas velim coll. Cic. de Div. I, 2, 31 et 37.

C. 12, 3: Qtiid, illos otiosos voeas, quibus apud tonsorem multae horae transmittuntur, dura decer-pitur, si quid proxirna nocte succrevit, dum de singulis capillis in consilium itur, dum aut disiecta

coma restituitur aut deficiens hinc aUjue illinc in frontem compellitur 9 quomodo irascuntur si tonsor paulo neglegentior fuit, tamquam virurn tonder et? — Vel semel haec legere sufficit, ut intellegas vitiosum esse h. 1. virum. Correctio autem facilis est. Etenim belli illi horaunculi irascuntur, si tonsor ita negle-genter officio suo functus sit, ut diceres, eum opina-tum esse se non homini, sed ovi operam navare, neque capillum se, sed vïllurn tondere.

C. 14, 4: quam multi hesterna crapula sernisom-nes et graves, illis miseris suum somnum rumpent-ibus, ut alienum exspectent, vix adlevatis labris insusurratum millies nomen oscitatione superbissima reddent ? — Etiam h. 1. vocem mihi deprehendisse videor somniantis librarii culpa decurtatam et muti-lam. Qui enim quaeso fieri potest ut aliquis oscitet, et tarnen vix labra adlevet ? Apage ineptias, et ocius Senecae, quod re vera scripsit, palpebris resti-tue. Etenim superbus patronus ne semel quidem misellum clientulum aspicere dignatur.

C. 7, 9: Transierunt deinde Ligures in [hanc insulam], transierunt et Hispani, quod ex sim ilitu-dine ritus adyaret: ea.dem enim tegmenta capitum idemque genus calciarnenti, quod Cantabris est. — Facillime apparet ritus vocem spuriam esse et mu-tilam. Simplex autem emendatio est. Si enim ves-titus correxeris, loci sententia in integrum restituta erit.

1: Scio rem non esse in nostra potestate nee ullum adfectum servire, minime vero eum, qui ex dolore nascitur. — Sententia satis aperte docet scio dolocem non esse olim scriptum fuisse.

1,1,3: In hac tanta facultate rerurn non ira me ad iniqua supplieia conpulit, non iuvenilis in-petus. . . non ipsa ostentandae per terror es potentiae dira, sed frequens magnis imperiis gloria. — Vitio haec verba laborare videntur, nisi- forte quis rite explicare possit, qualis sit gloria dira ostentandae potentiae. Suspicor dirased lectionem esse misere mutilatam vv. nviditassed. Omnia saltem recte pro-cedunt, si scripseris non ipsa ostentandae per ter-rores potentiae aviditas, sed frequens magnis imperiis gloria.

C. 8, 2: Quam multa tïbi non licent, quae nobis heneficio tuo licent? Possum in qualibet parte urhis solus incedere sine timore, quamvis nullus sequatur comes, nullus sit domi, nullus ad lat us gladius: Tibi in tua pace armato vivendum est. — Pro pace arce substituendum esse facile tibi persuadebis, quum tam praecedentia accurate perlegeris, quam quae proxime sequuntur: Aberrare a for tuna tua non potes. obsidet te et quocunque descenderis magno adparutu sequitur.

Eod. cap. § 4: Multa contra te lux est. omnium in istam conversi oculi sunt. — Corrigendum est multa circa te lux est.

Lineae pinnig distinctae non continent credo feras quia ab illa cluduntur, sed quia eluduntur. Scribe ergo elusas. cf. Dial. IV, 11, 5 et ö.

I, 9, 3: Rasticus, inhumanus ac mali moris et inter matronas abominanda condicio est, si quis coniugem suam in sella prostare vetuit. — Omnino in cella legendum est. De qua correctione quicunque dubitat, is inspiciat quaeso luvenalis Sat. VI. 121 sqq. Petronii Sat. 8.

II, 10, 4: Non nego, quotiens patitur res, per-cipiendurn gaudium ex accipientis volimtate. — Immo vero voluptate, cf. 24, 2; Nam qui neglegens est in accipiendo, cum omne heneficium recens placeat, quid faciet, cum prima eius voluptas refrixerit?

0. 14, 3: Exorari in perniciem roganlium saeva bonitas est. — Sententia aperte flagitare mihi vide-tur ut pro saeva legatur scaeva, i. e. stulta et stolida, cf. Geil. 12, 13 : scaevus profecto et caecus anirni forem, si eelt.

Eed. cap. deinceps legitur: Pecuniam non dabo quam numeraturum adidterae seiam, ne in soeietate turpis facti ant consilii inveniar. — Si recte gram-maticam memoria teneo numeratum iri corrigendum est.

IV, 6,6: Insita sunt nobis omnium aetatum omniumqne artium semina magisterque ex occulta

C. 21, 6: [Bona voluntas] prodest_et in eculeo, prodest et in igne, qui si singulis membris admovea-tur et paulatim vivurn corpus circumeat, licet ipsum cor plenum bona conscientia stillet: placebit illi ignis per quem bona fides conlucebit. — Non intellego quid sit cor stillans. Subaudiendum, inquit, sanguine; at scire cupio, qui fieri possit, ut cor humanum igne admoto sanguine stillet. Si cum Fickertio pro cor nonnullorum codd. lectionem corpus recipis, nihil, opinor, proficies. Sed rectam omnino et sanam ha-bebis sententiam si mecum pro stillet ustilet scrip-seris.

C. 28, 1: »D/. quoque, inquit, mult a ingratis tribuunty Sed ilia bonis paraverunt: contingunt etiam rnalis, quia separari non possunt. Satius est autem prodessc etiam mal is propter bonos quam bonis deesse propter malos. Ita quae refers diem, solem, hiemis aestatisque cursus et media veris

venerunt. — Respondet b. 1. scriptor iis, quae inter-locutorem suum obicieutem facit 26, 1: »Si deos... imitaris, da et ingratis beneficia: r*atn et sceleratis sol oritur, et piratis patent mar ia.quot; In hoc ipso responso autem v. solem vitiosum existimo. Seneca sine dubio noctem scripsit.

C. 29, 1: »Ergo, inquit, nee consilium delileranti dahis ingrato nee aquam haurire permittesquot;? nee viam erranti monstrabis ingrato? an' cett. — Qui vel semel liaec legerit, mecum certe faciet, quum post haurire sitienti excidisse contendo.

VI, 3, 2: ïiuptis totiens adfinitatis, amicitiae, collegii foederibus inter contendentes duos terrarum orbis elisus est. — Praetulerim divisus est. Cf. Nat. Quaest. I, prol. 8 : hoc est illud punctum, quod inter tot gentes ferro et igne dividitur.

C. 38, 3: Miles helium- optat, si gloriam. agrico-lam annonae caritas erigit. cloquentiae pretium exccptat Utiurn numerus. — Varie hie locus tentatus est a viris doctis, quorum fere nemo non vidit exceptat spuriam vocem esse. E coniecturis autem, quibus vitium sanare conati sunt, nulla satis placet. Omnium proxime ad scriptoris sententiam Bentleius accessisse videtur, qui (ad Hor. Carm. I, 34, 13) exaltat emendandum ratus est. Sed exaltare pretium dubito an apud qtiemquam scriptorem invenias. Me-decina petenda videtur ex loco, qui legitur lib. VII de Benef. 9, 3: Video islic crystaUina, quorum accendit fragilitas pretium. Analogiam secutus haud inepte conicere possis loco, quem supra annotavi, Senecam excitat scripsisse, quoniam excitare fere eandem vim habet quam accendere, ubi de igne sermo est, cf. Caes. B. G. VII, 24; luv. Sat. Ill, 262. Quum vero etiam excitare pretium sine exem-plo sit, nescio an rectius tutiusque et h. 1. accendit restituatur.

Lib. I, prol. 4: Equidem tunc naturae rerum gratias ago, cum illam non ah hac parte video quae puhlica est, sed cum secretiora eius intravi, cum disco quae universi materia sit......... Nisi ad

haec admitterer non fuerat nasei. Necesse videtur ut corrigamus non fuerat tauti nasci. Quod facilius concedet, qui quam saepe noster locutione est tanti usus sit reputat.

0. 1, 13: In magna tempestate adparere quasi stellae solent vela insidentes. — Malim ra aio. Ni enim omnia fallunt in malo ignis S. Elmi, qui hodie vocatur, nou in velo apparere solet. Cf. Auct. Bell. Afr. 47, 6.

0. 3, 12: Illud duhium esse mdli potest, qu/.n arms imago sol/s sit roscida et cava nube concep-

arcurn efficit, quia non ex redo imaginem trahit. Varietas autem non oh aliam causam fit, quam quia pars calorie sole est spar sa. in nube illa. — Haasius haec verba misere corrupta emendare sibi visus est supplendo post sparsa pars. Quod probare nequeo. Minime enim pars coloris arcus sole (h. e. solis fulgore) est sparsa, sed ut legitur § 14: duae causae sunt arcus, sol nubesque. Et sol igitur et nubes arcus colcris pariter causae sunt. Quam ob rem corrigendum est quia pars coloris in sole est, pars in nube.

II, 29, 1 hoc agit S. ut tonitrus originem et naturam euarret; natura, ita scribit, aptus est aer ad voces, quidni ? cum vox nihil aliud sit quam ictus aer. dehent ergo nubes utrimque inseri et cavae et intentae. — V. inseri h. 1. ferri nequit, quia fere de iis dicitur, quae sedate et placide coniunguntur et miscentur. At, ut est. c. 28, 1: non tantum ire nubes oportet, sed agi magna vi et procellosa, ut tonitrus sonus edatur; corrige ergo inferri.

C. 49, 1 enumerantur fulgurum nomina, qualia a Caecinna posita essent; inter liaee eommemorantur

pestifera, quae mortem exiliumque portendunt. — Aut equidem fallor, aut exitiumque corrigi oportet.

III, prol. 6: Quemadmodum Hannibal superiecerit Alpen scribunt. quemadmodum eon fir mat,urn Hispaniae cladibus helium Italiae inopinatus intulerit fractis-que rebus et post Carthaginem pertinax reges perer-raverit d.ueern promittens, exercitum petens. — Suspi-cor antiquitus scriptum fuisse et post Carthaginem perditam- pertinax, alterum autem vocabulum ob sequentis similitudiuem librarii socordia interiisse.

C. 5, 1: Quidam indicant terrain quiequid aqua-rum emisit rursus aceipere et ob hoe nee maria crescere, quia quod influxit non in suum ver tuut, sed protinus reddunt. — En iternm locum habes, qui vocabulo exciso corruptus videtur. Vide sis, an non in usum suum restituendum sit.

IV. 2, 10: Nilus .. . . adeo nihil exedit nee abra-dit, ut contra adiciat vires nimiumque in eo sit, quod solum temperat. — Haec omni sensu carere nemo, opinor, non videt. Noli, quaeso, quidquam credere viris doctis, qui non nimiumque sed mini-mumque Senecam scripsisse persuadere tibi conantur. Vide potius, an non fimumque vera lectio sit.

C. 11, 3: Pïlae proprietas est cum aequalitate quadam rotunditas. aequalitatem autem accipe hanc, quam vides in lusoria pila. non midtum illi commis-surae et rimae earum nocent, qua minus par sibi ah omni parte dicatur. ■— Scire cupio a viris doctis, qui a codicum auctoritate vel transversum unguem discedere verentur, quid faciamus h. 1. v. earum.

In qua quum equidem haeream ad coniecturam reeurri. Ipsum Senecam corii scripsisse existimo, at somniculoso cuidam librario librum, a quo suum exemplar describeret, earu exliibere perperam visum esse. Pilas autem de corii segminibus inter se consutis factas esse, lana vel setis vel plumis etiain refertis, ad-modum probabile est.

VI, 2, 8: Quid haheo quod querar, si rerum natura me non vidt iacere ignobili leto. — Corrige trad ere coll. Cic. de Leg. II, 9, 22: hos leto datos divas hahento.

(j. 7, 3 postquam de variis aquarum generibus disseruit, per terrae superficiem decurrentium, addit: omnis aquarum et intra terram natura faciesque est. lllic quoque aliae vasto cursu deferuntur et in praeceps volutae cadunt. aliae eett. — Obscura haec sunt et recto sensu destituta, nisi pro omnis repo-sueris similis.

C. 13, 6: Vices deinde huius pugnae sunt: defd calori congregatio ac rursus eruptio. tunc frigora compescuntur et succedunt max futura potentiora. dum alterna vis cur sat et ultra citroque spiritus commeat, terra concutitur. — Sententia requirit ni fallor dum alterna vice cur sant.

hanc philosophi quoque, credula natio, dixerunt non maveri a.uctore Pindaro. — Corruptus hie locus est. Seneca philosophos, quos summa admiratione et veneratione semper et ubique prosequitur, con-temptim scilicet credulam nationem dixit. Credat

ludaeus Apella. Qui autem nostrum vel semel atque iterum attigerit, eum non fugerit, opinor, quam acriter saepe inveliat in historicos. Sic N. Q. I, 11, 2 et III, praef. 5—7 eorum inutiHa studia reprehenduntur. N. Q. IV, 3, 1 totam eorum nationeni mendacem vocat. Quid universe de iis senserit non aliunde melius cognosci potest quam ex N. Q. VII, 16, 1: Quidam [historici] incredi-hilium relatu commendationem pararit et lector em cdiud acturum, si per cotidiana duceretur, miraculo excitant, quidam creduli, quidam negleyentes sunt. Vides igitur eum Viistoricos non leviter credulitatis arguere. Idem sine dubio fecit hoc quem notavi loco. Quamobrem vel invita codicum auctoritate corrigere velim: liane historici quoq-ae, credtda natio, dixerunt non moveri. Tunc demum intelleges, quare in proximo sequentibus non philosophi nominati sint, sed historicoram nobile par Thucydides et Callisthenes, quippe quorum relata quodammodo a vulgo discesserint.

C. 27, 2. Diximus solere post maynos terrarum motus pestilentiam fieri, nec id mirum est. multa enim mortifera in alto latent: aer ipse, qui vel terrarum culpa vel pigritia et act erna nocte torpes-cit, gravis haurientibus est vel corruptus internorum ignium vitio, cum est longo situ emissus, purum hunc liquidurngue maculat ac polluit insuetumque ducentihus spiritum adfert nova genera morborum. — Haec non satis intellego. Emendare hoc modo locum conatus sum; num recte, videant me acutiores: aer ipse, qui vel terrarum culpa vel pigritia sua et aeterna nocte torpescit, gravis haurientibus est, vel, corruptus infernorum ignium vitio cum est et longo

situ omissus, purum hunc liquidumque maculat ac •polluit, per insuetumque ducentïbus spiriturn adfert nova genera morborum. Illustrantur haoc iis, quae jeguntur c. 28, 2: [Hie spiritus] uhi per secula conditus tenebris ac tristitia loci crevit in vitium, ipsa ingravescit mora, peior quo segnior. cum exi-tum nactus est, aeternum illud umhrosi frigoris malum et infer am noctem volvit ac regionis nostrae aera infuscat. .. Tunc etiam die spiritus purior transit in noxam: inde suhitae continuaeque mortes et monstrosa genera morborum ut ex novis orta causis.

VII, 17, 1: Apollonius Myndius .. ait., comet en non unum ex multis er rat ids effici, sed. multas cometas erraticos esse. Non est, inquit, species falsa nee duarum stellarurn confmio ignis extentus. sed proprium sidus cometes est sicut sol is ac lunae. Talis illi forma est, non in rotundum restricta, sed procerior et in longum product a. — Nonnulli edito-res correxeruut nihil illi forma est; quo iure nescio. Mihi longe praestare videtur: At alia illi forma est i. e. atque solis et luuae sideri.

C. 27, 1; Die tu mihi . . . , quare lima dissimil-limum soli lumen accipiat, cum accipiat a sole. — Prius accipiat vitiosum est; sententia exhibeat fiagitat.

Eod. cap. 6: Cometas [uatura] non frequenter ostendit, adtribuit illis alium locum, alia tempora, dissimiles ceteris motus: voluit et his magnitudinem operis sui colere, quorum formosior fades est, quam ut fortuitam putes. — Pro colere scribendum esse edere baud dubitanter affirmare ausim.

lam alte iacent, . dico [cometas] non fortuitos esse ignes, sed intextos rnundo, quos non frequenter educit, sed in occulta mo vet. — Magis placet h. 1. fovet.

Ep. 8, 3; Vitale, quaecumque volgo placenl, quae casus udtrïbuit. ad omne fortuitum borium suspiciosi pavidiquc suhsistile: et fera et piscis spe aliqua ohlectante decipitur. — Neglexerunt adhuc edi-tores veram lectionem specie restituere. Hoe enim monet Seneca ne brutorum more , sensuum ludibriis et mendaciis capti, externa rerum forma et imagine fallamur. ¹)

Ep. 18, 3: His maxime diehus [i. e. Saturnali-bus] animo imperandum est, ut tunc voluptntibus solus abstineat, cum in illas omnis turba procubuit. — Verbum procumbere h. 1. inclinandi vim habere in-terpretes nobis affirmant, ita ut procumbere in volup-tates idem sit, quod inclinare ad voluptates. Quod quin recte omnino se habeat non dubitarem, nisi obstaret, quod proenmbendi verbum, si hunc locum excipias, de bominibus ad hoe illudve inclinantibus nusquam legitur. Ideo prorupit scribendum existi-mo, quod de turba in Saturnaliorum licentia ad omne voluptatum genus effuse dedita apte dieitur. Cf. Tae. Ann. VI. 51, XI, 35.

Quam facile in Codii. spes et species perrautari potuevint optime patet ex Wattenbaehii libro, Anl. z. Lat. Palaeographie p. 32.

lu ead Ep. § 6: Miles in media pace decurrit sine ullo hoste, valium iacit eet. — Valium iaeere vix Latinum esse credo. Senecae dueit reddendum erit. Valium ducere enim et ipse scripsit Ep. 51, 12 et Livius VII, 23, ïibullus IV, 1, 85.

Ep. 24, 21: Haec cum descripsisses quo soles ore, semper quidem magnus, numquam tamen acrior quam ubi veritati commodas verba cett. — Si ver-borum contextum paulo accuratius respicias, acrior ex maior depravatum esse facile tibi persuadebis.

audebo illi mala sua ostendere. Faciet quod solet: advocabit illas facetias, quae risum evocare lug ent i-bus possunt, et in se pri mum, deinde in nos ioca-bitur. — Pro lugentibus ludentibus substituendum conicio. Significat credo Seneca, fore ut Marcelli-nus, cuius mores corrigere in animo babet, ad facetias recurrat, quae ludentibus quidem risum evocaturae, se vero graviter et serio agentem non eo perducturae sint, at a proposito declinet. Si lugentibus sanum vocabulum esset, omnino vel s. etiam praecedere debebat.

Ep. 30, 14: Ignis, qui valentem materiam occupavit, aqua el interdum ruina exstinguendus est: ille, qui aliment is defidtur, sua sponte subsidit. — Non valentem sed client em autiquitus scriptum fuisse verbo monere sufficit.

Ep. 48, 7: alium mors vocat, alium paupertas writ, alium divitiae vel alienae torquent vel suae. — Nisi fallor legere h. 1. praestat evocat coll. Ep. G1, 2: hoc animo tibi hanc epistidam

Ep. 54, 7: Hoc t'/hi de me recipe: von trep/dabo ad extrema, iam praeparatus sum cett. — Rectior et elegantior locus erit, si recipio scripseris.

Ep. 64, 8: Hoc asperitas oculorum conlevatur. hoc palpebrarum crassitudo tenuatur. hoc vis subita et humor avertitur. — Scribenclum est tumor. Humor oculorum nullo modo opinor pro morbo habetur; habetur tumor i. e. inflatio. cf. Cic. Tusc. IV, 37, 81: Citius reventinus ondorum tumor sanatur, quam diuturna lippi.tudo depellitur. Sen. Dial. V. 39. 2: nec oculos tumentes tempi abimus, vim rig enten rno-vendo incitaturi.

Ep. 66, 40: non est dubium, inquit, quin felicior sit inconcussa valitudo, quam ex gravïbus morbis... in tuturn vi quadam et patientia educta. — Vis et patientia inepte h. 1. coaiungi mibi videntur. Patientia enim quam vis aegro commendanda sit, tamen numquam inter causas efficaces numerari potest, quibus in tutum educitur. Cogitandum autem h. 1. est de vi et virtute medicamentorum. Quae quum nullo vocabulo frequentius exprimantur quam poten-tia, hoc ipsuni scribendum esse conicio. Cf. Plinius H. N. 87, 10, 54: Achatae potent iam habere contra scorpiones dicuntur; 31, 1,1: Aquarum potentiae exempla ponemus; 28,9,38: Quae ratio adipis, eadern sevi est, non mi nor is potentiae.

Eiusdem Ep. 41: ilia enim, quae fortuita sunt, plurimum discriminis recipiunt. aestimantur enim utilitate sumentium. — Corrigendum esse sentientium

facile quivis sibi lector persuadebit, nisi qui fortuita, i. e. forte et casu accidentia, sumi posse existimet.

Ep. 68, 14: Non est tarnen, quod existimes uUam act at em. aptiorem esse ad bonarn ment em,

annis per venit. — Pro insulso et frigido annis sanus substituendum esse censeo.

Ep. 69, 4: Cito rebellat adfectus. quocumque se verterit, prethnn aliquod praesens occupationis suae adspiciet. — Voc. occupationis quid h. 1. sibi velit non satis me intellegere confiteor. Prethnn occupationis suae nihil aliud significare potest, nisi pretium quod affectus accipiet, si se occupari passus erit. Quod quid sit nescio. At intellego, affectum pretium adspicere, si se ipsa corrumpi passus erit i. e. si seductus erit ad pravum aliquid committendum, post-quam semel ad bonam frugi se recepit; nam prae-sertim docemur eum cito rebellare solere. Scriben-dum ergo erit pretium corrupt'/onis suae.

Ep. 72, I : Ergo hoc in praesentia differamus, rnidturn enirn operae, rnulturn diligentiae poscit. cum priinum. longiorem eodem loco speravero rnoram, tunc istud in mantis sum ara. — Seneca sine dubio non speravero, sed par aver o scripsit.

Ep. 74, 28: Non tarnen minor [virtus] est. si ex altiore fastigio in privatum, ex regio in hum He subducitur, ex publico et spatioso hire in angustias domus vel anguli coit. — Verborum ordine turbato chiasmus h. 1. interiisse videtur. Altura fastigium enim et privatum non rectius inter se opponuntur,

quam regiiim et liumile. Levi igitar transpositione legendum erit: si ex altiore fastijio in humile, in privatum ex regio auhducitur.

Ep. 82, 21: Dices: »quod malum est, yloriosum non est: mors gloriosa est: mors ergo non malumquot;? 0 efficacem. contionem! — Necessario legeudum est conlectionem; collectio enim apud Senecam dicitur argumentatio, qua quibusdam positis aliud quidpiam colligitur et concluditur. Of. Ep. 45, 8; 85, 3 et liuius ipsius Ep. § 9.

Ep. 83, 19: Omne vitium ebrietas et incendit et detegit. — Immo vero ostendit et detegit. Cf. § 20: non facit ebrietas vitia sed protrahit.

Ep. 89, 4: Sapientia perfectum bonum est mentis humanae. philosophia sapientiae amor est et adfec-tatio. haec ostendit, quo ilia pervenit. — Senecam eo tendit scripsisse luce meridiana opinor clarius est.

Ep. 92 , 25; Incredibilia nobis haec videntur et supra humanam naturam excurrentia. — Conicio exsurgentia scribendum esse.

Ep. 95, 25: Quam foedi itaque pest Hen tesque ructus sunt, quantum fastidium sui exhalantibus crapulam veterem! — ültiuium vocabulum deprava-tum existimo ex hesternarn, quod fere perpetuum v. crapula epitheton tam apud alios scriptores est, quam apud ipsum Senecam. Cf. Ep. 122, 2; Dial. X, 14, 4.

Ep. 97, 11: Non gaudet navigio gubernator everso, non gaudet aegro medicus elato, non gaudet orator, si patroni culpa reus cecidit. — Quum de cladibus h. 1. agatur, quae nullo modo reparari possunt,

navigium autem ever sum rursus erigi possit, rnerso corrigendum censeo, quod melius loci sententiae res-pondere videtur.

Ep. 102, 23: Alia origo nos exspectat, alius rerum status. — Pro inepto origo regio substituen-dum est. Cf'. Ep. 108, 20: non credis nihil perire in hoe mvndo, sed mutare regionem ?

Ep. 104, 16: Quamdiu quidem neseieris, quid fugiendum , quid petendum, quid necessarium, quid supervacuum, quid iustum, quid honestum sit, non er it hoc peregrinari, sed err are. — Quicumque haec verba paulo accuratius legerit non dubitabit scribere iniustum pro honestum.

Ep. 110, 5: Nemo ausus est ad id, quo pertur-babatur, accedere et naturam ac honum timer is sui nosse. — Pro bonum. quod satis inepte h. 1. legitur, locum scribendum videtur.

Ep. 113, in qua disputatiunculae inanes inutiles-que Stoicorum deridentur, § 21 liaec leguntur: Ego mehercules titillare non desinam et ludos mihi ex istis subtïlïbus ineptiis facere. — Titillare h. 1. satis absurda vox est. Suspicor cavillari legendum esse, quo vocabulo saepius in simili re Senecam usum esse constat. Cf. 117, 25; 108, 12.

Ep. 114, 9: Deinde in ipsas domos impenditur cura, ut in laxitatem ruris excurrant. — Legen-dam esse urbis et sana mens docet et locus in libro VII de Beneficiis, 10, 5; Aedificia privata laxitatem urbium magnarum vincentia.

Ep. 122, 18: Quomodo cultu se a ceteris dis-tinguunt, quomodo elegantia coenarum, munditiis

vehiculorum, sic volunt separare etiarn temporum dispositiones. — Malim: se separare etiam temporum dispositione.

Ep. 123, 13: Quod assequi poterimus, si scieri-mus duo esse genera rerum, quae nos aut invitent aut fugent: invitant divitiae, voluptates, forma, ambitio, cetera blanda et arridentia: fugat labor, mors, dolor, ignominia, victus adstrictior. — Pro fugat fugant scribendum erit. Deinde mors rautilam scripturam censeo vocabuli morbus.

Satir. C. 2 ¹): pacc vestra liceat dixisse, primi omnium eloquentiam perdidistis. levibus enim atque inanibus soms ludibria quaedam excitando effecistis, ut corpus orationis enervaretur et caderet. ■— Ulti-mum vocabulum ocius delendum censeo. Multo magis placet areret, quod Heinsio debetur. Malim tarnen taberet i. e. deficeret, cousumeretur coll. Ovid. Met. 7, 540: Sponte sua lanaeque cadunt et corpora tabent; Lucr. 4, 1254.

C. 21: lussi ergo discubuimus et gustatione mi-rifica initiati vino otiara Falerno inundamur. — Corrigendum est invitati; conyivae enim primum gustatione ad bibendum excitati, deinde Falernum largius liauserunt. Cf. Plat. Eud. 2, 3, 31: peril potando opinor. Neptunus rnagnis poculis hac node eum invitat, i. e. ad bibendum provocat. Ampli. 1, 1, 126: Credo edepol dormire solem, atque appoturn probe. Mira sunt, nisi invitavit sese in coena plusculuni, i. e. ad bibendum se excitavit.

Petronii Arbitri Satirarum reliquiae, ex reeensione F. Buceheleri, Beroliui 1862.

C. 24: [Quartilla Gitona yocatum] ad se in osculum adplicuit. mox manurn etiam demisit in sinum et pertractato vasculo tam rudi cett. — Scribe talium rudi coll. quae leguntur seq. cap.; nee Gitona, verecundissimum puerum, sufficere huie petulantiae adfirmavi.

rumque septem imagines pictas [liabebat]. — Nou satis intellego, quomodo pictor lunae cursum coloribus reddere potuerit. Veram lectiouem lunae corn it esse suspicor.

G. 31: Ego experiri volui an tota farnilia can-taret. itaque potionem poposci; paratissimus puer non minus me acido eantico excepit. — Quum Petronium verbis et dictionibus ab oratione urbana et polita alienis sermonique popular! propinquioribus , (veluti hisaccium, caballus, mat us, bucea et sex-centa alia) frequenter usum esse coustet, hoc loco eum scripsisse com minus apte conicere possis, cuius vocabuli teste Servio (ad Verg. Geo. 1, 104) in Gallia Cisalpina usus frequentissimus fait pro statim , continuo, quia senteutia hoc ipsmn postulare videtur. Nescio tamen an continuo corrigere praestet.

C. 33: gustantibus adhuc nobis repositorium alla-tum est cum corbe, in quo gallina erat lignea pa-tentibus in orbem alis. — Malim siliginea coll. c. 69: epidipnis esset allata. turdi siliginei.

C. 42: abiit ad plures. medici ilium perdiderunt, immo rnagis malus fatus; medicus enim nihil aliud est quam animi consolatio. — Quia absurde medicus dicatur animi consolatio, pro corrupto locus liabendus

videtur. De correctione tarnen aliquantum dubito. Fortasse in quamanimi latet quaminanismi, ita ut olim scriptam fuerit qnam mams mali consolatio.

C. 45: Relictum est illi sestertium tricenties, decessit illius pater male. ut quadringenta impendat, non sentiet patrimonium illius. — Cui sestertium tricenties relictum est, eius pater non mehercules male decessisse dici potest, si, ut hoe loco, unice rei familiaris ratio liabetur. Bueclielero male levitur excitati doloris vox videtur. Mihi decessit suspectum est. Haud inepte conicias decoxit illius pater male i. e. ita ut ipse dives fieret creditorum incommodo. Cf. c. 38: Sestertium suum vidit decies, sed male vacillavit.

C. 52: Ceterum laudatus Trimalchio hilarius hihit et iarn ehrio proximus .nemo^, inquit cett. — Sententiae accomodatius est, si largius correxeris; hilarius ex hiolargius ortum videtur.

O. 57: Non mehercules soleo cito fervere, sed in molli came vermes nascuntur. — Omnino emendan-dum in molli casco. Cf c. 66 f.

C. 60. Omnes enim placentae omniaque poma etiain minima vexatione contacta coeperunt effundere crocum, et usque ad os molestus humor accidere. — Si librorum auctoritati fides habenda est, crocus scilicet molestus humor h. 1. dicitur. Vide, an non coelestis vera lectio sit coll. quae sequuntur; rati ergo sacrum esse penieulum tarn religioso apparatu perfusum cett.

C. 62. Forte dominus Capuarn exierat ad scruia scita expedienda. — Annotat Buechelerus: ,Scruta scita sunt res quaelubet, inutiles utiles'. Potius

crediderim de rebus inutilibus tantum sermonem esse, quamobrem corrigere velim scruta trita.

C. 63: Ceterum baro We longus post hoc factum numquam colons sui fuit, immo post paucos dies phreneticus p'eriit. — Malim numquam compos sui fuit, quod propius certe ad loei sententiam aceedit. Compos sui eodem sensu quo compos animi usurpa-tum invenitur apud Liv. 8, 18; Curtium 4, 12; Celsum 5, 26. n. 13.

C. 75: Non est dignus [puer] quem in ocidis feram ? sed For tun at a vet at. ita tibi videtur, fvlci-pedia ? suadeo borium tuiim concoquas, rnilva, et me non facias ringentem, amasiuncula. — Corrige suadeo poenam tuam concoquas i. e. aequo animo patiaris, strenue feras. Trimalchio autem convitio iratus calicem in faciem Fortunatae immiserat. Cf. c. 105: et ego quidem tres plagas Spartana nobili-tate concoxi. Eodem modo G. 82 de Tantalo legitur: sicco concoquit ore famem.

male vest it us es?quot; propter hoc ipsum. amor ingenii nerninem umquam divitern fecit.' — Potius crediderim Eumolpum dixisse ardor ingenii neminem umquam divitern fecit.

C. 95: interim coctores insulariique mulcant cx-clusum [Eumolpum]. — Improbandum videtur v. insulariique. Ex. cap. 98 apparet in proxima vici-nia Encolpii cellae popinas fuisse, dicit enim ibi Eumolpus: ni deus . . . puero excussisset indicium, elusus (lege exciusus) circa popinas errarem. Quamobrem corrigendum puto coctores isiciariique, quo

vocabulo isiciorum sive fareiminum venditores signi-ficantur. Apte haec lectio quadrare mi hi videtur cum seqq.: alius vern extis strideatibus plenum in ondos eius intentat, alius furca de carnario rapt a sta turn proeliantis componit.

0. 98: At non servus publicus tarn languide agit, sed raptam cauponi harundinem subter ledum mittit omniaque.... scrutatur. — Oorruptam vocem esse cauponi manifesto docet comparatio loci, qui C. 134 legitur: harundinem ah ostio rapuit iterumque nihil respondent em mulcavit. Satis perspicuum est utro-que loco de eadem re agi, quamobrem iu cauponi et in ahostio eadem yocabula latere suspicio est. C. 134 autem codicuni scripturae variant. Habent ah ostio, ah hostio, hostio , hostii; conicio olim ibi scriptum fuisse a post!. C. 98 raptamcauponi de-pravatum esse ex raptamaposti non sine veritatis quadam specie affirmare posse mihi videor. Arundo autem b. 1. baculus est, qui posti vel appensus vel appositus fuisse videtur. Cf. Plant. Sticb. 2, 3, 23.

Ibid. Utinam me solum inimicus ignis hauriret aut hibernum invaderet mare. — Corrige fulminis ignis. Haurire b. 1. valet consumere , absumere. Cf. Liv. 5, 7: Horaeque momenta si mul agger em ac vineas . . . incendium hausit; Id. 30, 5: Mul tos .....semisomnos hausit flamma.

C. 101: comprehendi Eumolpi genua et ,miserere¹inquam ,morientium et pro consortia studiorum :om-moda manum. mors vcnit, quae, nisi per te non licet, potest esse pro munere* inundatus hac Eumol-pus invidia iurat per deos deasque se neque scire quid acciderit cett. — Nullo modo ferendum est

invidia, quoniam in Encolpii verbis ne levissimum quidem invidiae vestigium deprehendi potest. Nisi omnia fallunt, hand procul a vero aberis, quum inundatus hoc Eumolpus convitio emendaveris. Con-vitium enim interdum urgentem et quasi clamosam petitionem notat, ut apud Ciceronem in Ep. ad Q. Fr. 11, 11, 1: Epistolam heme convitio efflagita-runt codicüli tui et apud Quintilianum in Ep. ad Tryphonem: Efflagitasti cotidiano convitio ut libros .... iam emittere inciperem.

Non est dilata fallacia .... hnplevit Eumolpus frontes utriusque ingentibus litteris et noturn fugi-tivorum epigrarnma per totam faciern liberali manu duxit. — Scribendum existimo pro implevit, id quod rectius videtur inlevit.

0. 118: [luvenes] forensibus ministeriis exercitati frequenter ad carminis tranqmllitatem tarnquam ad portum felieiorern refugerunt. — Quemadmodum in implevit una littera, ita in ministeriis plures abundant. Aut fallor enim, aut miseriis sententia re-quirit. Forenses miseriae et felix carminis partus apte inter se opponuntur.

C. 125: Quid, si etiam mercenarius praesenti felicitate lassus indicium ad amicos detulerit totam-que fallaciam invidiosa proditione detexerit. — Corrige laxus coll. Sail. lug. 87. Romanos sicuti plerosque, rernoto metu, laxius licentiusque futuros.

0. 126: itaque oratione blandissima plenus ^rogo¹inquam ,numquid ilia, quae me amat, tu es f — Absnrdissime editur oratione blandissima plenus.

Quod lacobsius proponit lenitus aut perlentatus pro-bare nequeo, quum a Codd. auctoritate longius eum discedere existimem. Mihi plcnus ex ftexus librario-rum culpa depravatum esse probabilius videtur. Cf. c. 107: flectite... mentes satisfactione lenitas.

C. 127: Dixit haec Circe, implicitumque me hra-chiis mollioribus pluma deduxit in terrarn vario gr amine indut am. — Varium gramen quale fuerit non satis capere me confiteor. Nimirum viridi emen-dandum est.

C. 128: ,Quid est¹ inquit ,nunquid te osculum meum offendit? nunquid spiritus ieiunio macer? nunquid alarum negligens sudor? puto.' — Varie coniecturis viri docti tentarunt macer; et iure qui-dem. Earn enim macer habet notionem, quae a spiritus prorsus aliena est. Verbum aperte deside-ratur quod male olere, putere valet. Womverius ad Sidonium acet coniecit, macet Gruterus, macet aut mucet Heinsius. Mihi nihil melius occurrit quam rancet. Participium rancens legitur apud Lucre-tium 3, 270: cadavere rancenti, iam viscere vermes Exspirant et apud Seren. Sammon. 54, 978; Vetus et rancens axungia. Quod praeterea nusquam ran-cendi verbum occurrit parum euro. Quam multa enim vocabula apud Petronium leguntur, quibns nemo alius scriptor umquam usus est. Quae sequuntur corrupta quoque existimo. Omnium maxime Antonii arridet correctura nunquid alarum negligens, sudore puteo ?

C. 136: Reduxi igitur gradum proiectaque veste, Ian quam expectarem morantem, in aditu steti. collocavit ilia ignem cassis arundinibus collectum,

ingestisque super pluribus lignis excusare coepit rno-ram. — Buechelerus iure quaestionem proponit: ubi collocavit? Excidisse nonnulla satis manifestum est. Nisi quid melius, ut corrigatur propono collocavit illa in favilla igne/irt cassis arundinibus con-tectum. Fieri enim potuit, ut librarius propter syllabas inter se simillimas coacervatas (avitillain-favilla) in errorem induceretur. Ignis autem re-stinctus erat. Osnothea casam reliquerat ad novum petendum. Rediit cum testo ignis pleno, quem deinde cassis arundinibus, ad exardescendum facilibus, con-tectum in favilla tepente posuit.

Ibid. Quem [anserem] anus ut vidit, tam magnum aeque clamorem sustulit, ut putares ilerum anseres Urnen intrasse. — Annotat Buechelerus: ,aequo corruptum. adiectivum velut trucemque inter-cidisse eo veri similius quod non tantum scriptum est'. Equidem omnino consentior, nisi quod aeque ex acremque depravatum esse potius crediderim.

C. 137 : Proselenos . . . visa . . ansere occiso . . . fiere vehementius coepit meique misereri, tamquam pat rem meum, non publicum anserem, occidissem.— Quid publicum sibi velit non video. Anser occisus sacer fuisse videtur. Desidero adiectivum, quod deminutivam vim habet. Portasse pusillum vera lectio est.

I. 20, 17 ¹). Neque enim minus inperspicua, incertu, fallacia sunt iudicum ingenia quarn tem-pestatum terrarum,que. — Ineptissimum voc. terra-rumque sine ulla dubitatione delendam existimo et revocandana veram lectionem temporumque; cf. Cicero de N. D. I. 4: tempestates ac temporum varietates coelique mutationes; Parad. VI: Virtus nee tempes-tatum nee temporum permutatione mutaiur.

II, 3 Isaeum laudat, rhetorem clarissimum, de quo § 2: Poseit controversias plures, electionern audit orihus permittit, saepe etiam partes, sur git, ami-citur, ineipit. — Poscit controversias. — Aquibus? — Ab auditoribus? Minime vero. His electionern permittit , ipse ponit controversias, i. e. proponit, in medium aftert. Cf. Cic. Tusc. I. 4: Ponere iubebam, de qua quis audire vellet; Orat. 1. 22: Ponere alicui quaestiunculam.

C. Plinii Caecilii Secundi Epistularum libri novem, Epistularura ad Traianum liber, Panegyricus, reoogn. H. Keil; Lipsiae 1868.

III, 6 describit signum Corinthium recens emptum his verbis: effingit senern stantem; ossa, musculi, nervi, venae, rugae etiam ut spirantis apparent, rari et cedentes capilli, lata frons, contracta facies, exile collum, pendent lacerti, papillae iacent, venter recessit. Deinceps addit a tergo quoque eadem aetas ut a tergo. — Editores haec verba adhuc intacta reliquerunt; ego vero, forsitan fallar, absurdiora ilia existimo, quam at diutius ferri possint. Etenim supersedet Plinins posticum signum tam minute et accurate describere, quam anticum descripserat. Verbo tantum annotat, tergum senilis corporis indicia eadem fide reddere, atque adversam partem, de qua tam multis verbis egerat; corrigendum ergo a tergo quoque [signo est] eadem aetas ut adverso.

quern non habeo, sed ipsum me studiis excolo: ac iam possum tibi ut aliis in locis horreum plenum sic ibi scrinium ostendere. — V. studiis, quo aequo animo careri mihi posse videtur, perperam e margine hue irrepsisse credo.

IV. 12. 2: Cum [Egnatius Marcellinus] in provincial quaestor exisset, scribamque qui sorti obti-gerat. . . arnisisset cett. — In his sorti ex sorte ei depravatum esse satis apertum est.

IV. 13: Tacito mandat, ut ex copia studiosorum, quae ad eum conveniret, circumspiciat praeceptores, quos Tusculani sollicitare possent, ut filios suos, qui Mediolani studere solerent, in sua urbe docerent educarentque. Scribit Plinius, se cum compluribus Tusculanis de ea re egisse atque inter alia et hoc

dixisse (§ 9); Educentur hie qui hie nascuntur statimque ah infantia natale solum amare frequen-tare consuescant. Atque utinam tam daros praecep-tares inducatis , ut finitimis oppidis studia hinc pe-tantur cett. Quum tota epistula non de inducendis sed de conducendis praeeeptoribus agatur, non inducatis Plinium scripsisse credo, sed conducatis. Cf. §§ 5 et 6.

IV. 24, 4: Circa nos ipsos quam multa mutata sunt. Studiis processimus, studiis periclitati sumus, rursusque processimus. Profuerunt nobis bonorum amicitiae, bonorum ohfuerunt, iterumque prosunt. — Legendum est rursusque procedimus. Scripta est Epistula Traiano imperante, ut docet Mommsenius (Hermes III, 1. p. 47). Studiis processimus, profuerunt nobis bonorum amicitiae (sub Vespasiano et Tito), studiis periclitati sumus, amicitiae bonorum ohfuerunt (sub Domitiano), rursusque procedimus studiis, iterumque prosunt amicitiae (sub Traiano).

IV. 27, 1: Tertius dies est, quod audivi recitan-tem Sentium Augurinum cum summa mea voluptate, imrno etiam admiralione. — Corrigendum est: summa etiam admiratione. Locutiones imrno potius, immo etiam pravae et barbarae Latinitatis esse docet Krebs in Antibarbaro (p. 487 ed IV Allgaijerianae).

In eadem Ep. § 2 legitur: Aliquot annis puto nihil generis eiusdem ahsolutius script urn, nisi forte me fallit aid amor eius aut quod ipsum me laudi-bus vexit. — Plinium evexit scripsisse puto. Verbum evehere enim inde ab Augusti temporibus idem notat, quod apud antiquiores efferre. Cf. Verg. Aen. VI. 130: Pauci, quos aequus amavit luppiter, aut

ardens evexit ad aethera virtus; Dial, de Orr. 13: licet illos certamina et pericida sua ad considatus evexerint.

V. 3, 7: Recito tarnen, quod illi an fecerint nesciö. Etiarn: sed illi iudicio suo poterant esse contenti, mihi modestior constantia est, quam ut satis ahsólutum ptitem quod a me probetur. — Pro inepto constantia conscientia restituendum est.

V. 8 Titinio Capitoni. qui se ut historiam scri-beret liortatus erat, respondet Plinius, se tum demum amici consilio obsecuturum, quum actiones, quas edere in animo habeat, retractaverit. Deinde addit §12: Tu tarnen iam nunc cogita quae potissimum tempora aggrediar. Quae verba legentem cogitatio subiit, possitne eorum ope Taciti locus emendari, qui variis modis iam a viris doctis parum prospero eventu tentatus esz. Locus, quem volo, legitur Hist. 1, 2, 1: Opus adgredior opimum casïbus, atrox proeliis, discors seditionibus, ipsa etiam pace saevom. Secundum Taciti scribendi genus, quisaepius adiectiva cum aliis substantivis coniungit atque iis, quae logica ratio indicare videtur, opus atrox proeliis , discors seditionibus, ipsa etiam pace saevom, est opus, in quo agitur de proeliis atrocibus, de seditionibus discordibus, de pacis tempore etiam saevo. Haec omnia quodammodo defendi possunt. Sed quales sunt casus opimi, quos, eandem rationem secutus, eodem tenore commemoratos vides ? Haere-bis ni fallor, ut iam multi in iisdem verbis liaese-runt. Hanc ob causam saepius iam sunt a criticis vexata. Ut plura taceam, alius plenum casïbus, opïbus casibus alius, alius denique inopinum casïbus

corrigendum putavit. Mihi longe rectius et simpli-cius videtur pro opus substituere tempus. Etenim primo capite declaravit Tacitus, quantum temporis spatium opus suum complexurum sit: Initium mihi operis Senilis Galba iterum Titus Vinius consules erunt cett. Deinde secundo et tertio capite temporis iam definiti mores et ingenium brevi in conspectu posuit: Tempus adgredior opimum casihus, atrox proeliis, discors seditionibus, ipsa etiam pace saevom: quattuor principes ferro interempti, trina bella

V. 10, 2: . Sum et ipse in edendu [hendecasylla-bos] haesitator, tu tarnen rneam quoque cunctatio-nem tarditatemque vicisti. — V. haesitator, quod praeter h. 1. nusquam occurrit, a Plinio abiudican-dum censeo. Scribendura haesitantior. Cf. Cic. Orat. I, 10: Carho ignarus legum, haesitans in maiorum institutis.

VII. 9, 14: Inest his [opusculis] quoque eadem quae aliis carminibus utilitas, quod metri necessitate deuinctis, soluta orations laetarnur. — Lectionem Cod. Med. reddidi deuinctis. Keilius edidit deiuncti, num recte dubito. Equidem Plinium defuncti i. e. liberati olim scripsisse credo coll. Cic. pro Sext. Rose. 21; Ep. ad Div. VIII, 11.

VII. 17, 13: Timor est emendator asperrimus. Hoc ipsum, quod, nos recitaturos cogitamus, craen-dat: quod auditorium ingredimur, emendat: quod pallemus, horrescimus, circumspicimus, emendat. — Timorem emendatorem equidem non asperrimum, sed acerrimum existimo. Nec Plinius credo aliter sensit

VIII. 1, 3 haec leguntur: Ad hoe saluhritas caeli, secessus, quies tantum salutis quantum otii polli-centur, quae ita scribenda sunt: Ad hoe saluhritas caeli, secessus quies tantum salutis cett. — Secessus genet, casus est.

VIII. 8,4: Ripae fraxino multa, multa populo vestiuntur, quas perspicuus ainnis ut mersas viridi imagine adnumerat. — Horum verborum sensus nullo modo intelligi potest, nisi deleto adnumerat resti-tuatur vera lectio adumbrat.

Simili mendo obscuratur locus in Epistula eiusdem libri 10, 1: Quo magis cupis ex nobis pronepotes vi-dere, hoe tristior audies neptem tuam abortum fecisse, dum se praegnantem esse puellariter neseit ac per hoe quaedam custodienda praegnantibus ornit-tit, facit omittenda. Quera errorern magnis docu-mentis expiavit in summum periculum adducta. — In his documentis quid significet nemo facile expli-cabit. Corrigendum est torment is, quo vocabulo Plinii aequales saepissime utebantur ad dolores corporis significandos; cf. Plin. H. N. XX. 4, XXII. 22, Suet. Tib. 62 et ipse noster Ep. I, 12, 6.

VIII. 12, 1: [Titinius Capito] eolit stud ia, stu-diosos amat, fovet, provehit, multorumque qui aliqua componunt portus sinus praemium, omnium exem-plura, ipsarum denique litterarum iam senescentium reductor ac reformator. — Voc. portus interdum per metaplaoram usurpatum invenitur fere eadem sententia ac perfugium, refugium. Cicero in Or. pro Cae-

cina 34, 100 exilium dicit perfugiura portusquc sup-plicii; de Off. II. 8, 26 senatum vocat nationum portus et refugium. Sed singula persona nusquam locorum simpliciter portus alicuius vocatur, non magis quam sinus alicuius , quamquam sinus nonnumquam perfugii notionem liabet apud argenteae aetatis scriptores, ut apud Plin. Paneg. G: confugit in sinum tuum respu-blica; Tac. Hist. III. 69: respuhlica in Vespasiani sinum cessisset. Voc. praemium denique de fautore vel columine alicuius ne semel quidem apud Latinos scriptores scriptum invenies. Quae quum ita sint, portussinus praemium librariorum negligentia depra-vatum suspicor ex fortissimum praesidium, quod Plinio quam primum reddendum erit. Cf. Cic. pro Sulla 28, 77.

VIII. 20, 4: [Aquae] color caerulo albidior, viri-dior et pressior, sulpuris odor sapor que medicatus, vis, qua fracta solidantur. — Ex his verbis ita scriptis prorsus nulla sententia elici potest, nisi pro sulpuris substitueris sulpure et interpunctionem hoc modo mutaveris: color caerulo albidior, viridior et pressior sulpure, odor saporque medicatus, vis cett.

VII. 21, 5: Delicatus ac sirndis ignoto est, qui amici librum bonum rnavult audire quam facere. — Plinium non ignoto sed ignavo scripsisse ipsa verbo-rum sententia docet.

IX. 11, 2: Bibliopolas Lugduni esse non puta-bam, ac tanto libentius ex litter is tuis cognovi ven-ditari libellos meos. — Inter venditari et libellos ibi iutercidisse satis manifestum est.

IX. 13, 30: Ad haec ego ,omnia praecepi adque animo mecurn ante peregi, nec recuso, si ita casus

attulerit, luere poenas oh honest issimum factum, dum flagitiosissimum ulciscor.'' — Fugisse adhue editores videtur in liis verbis latere versum Ver-gilianum ex Aeneide (VI. 105) sump turn. Quam ob rem ita posthac scribendum erit: Ad haec ego:

„Omnia praecepi adque animo mecurn ante peregiquot; nee recuso, si ita casus attulerit, luere poenas' cett. Vergilianum quoque versum ante oculos noster habuit, quum Ep. I, 2, 2 scriberet: nam vim tantorum virorum pauci quos aequus arnavit adsequi possunt. Legitur enim Aeu. VI. 129:

Pauci quos aequus arnavit luppiter wat ardens evexit ad aethera virtus, Dis geniti potuere.

IX. 33, 3: Ornnis hic aetas piscandi, navigandi, atque etiarn nat audi studio tenetur, maxime pueri, quos otium lususque sollicitat. — Corrigendum exis-timo iocus lususque sollicitat. Verba iocus et lusus vel iocus et ludus sexcenties coniuncta leguntur tam apud alios scriptores (Terent. Eun. II. 3, 8, Liv. XXVIII. 42, 1, Cic. Off. I. 9, 29), quam apud ipsum Plinium (V. 13. 10, VIII. 8. 4, VUL 21. 2.) — Lusus et ludus ceteroquin promiscue in usu fuisse videntur, sed perpetuo omnes dixerunt per iocum et ludurn s. per ludum et iocum.

Ep. 39 (48) 2; [Theatrum] ingentibus enim rimis descendit et hiat, sive in causa solum uinidum et molle, sive lapis ipse gracilis et putris. — Emen-dandum est fragüis et putris.

Ep. 51 (50), 4: Invenio fossam a rege percus-sam. — Immo vero perductam Cf. Caes. B. G. I. 8. 1. Fossam per cuter e nemo umquam dixit vel scripsit mortalium.

Ep. 70 (75), 1: [Aedificia] quae sunt vetustate suhlapsa, relaxentur in melius. — Pro absurdo et inepto relaxentur retexantur substituendum puto. Retexendi verbo saepe eam vim per metaphoram tributam esse constat, ut notet: aliquid destruere , quod postea alia forma restauretur; cf. Cic. Phil. II. 18, 32, Matins in Cic. Ep. ad Div. XI. 28, 5, Cic. de fin. V. 28, 84.

Ep. 96 (97), 1: Sollemne est mild, domine, omnia de quibus duhito ad te referre. Quis enim potest melius vel cunctationem meam vegere vel ignorantiam extruere? — In bis ultimum verbum extruere aperte vitiosum est. Nescio an extra!tere legendum sit coll. Cic. de N. D. 1, 43,121: Epicurus ex animis hominum radicitus extrahit religionem; Acad II, 34,108: Carneades ex animis nostris assen-sionem extraxit.

In eadem Epistula § 7 baec leguntur: Adfirma-hant autem [Christiani] liane fuisse summa tn vel culpae suae vel erroris, quod essent soliti stato die ante lucem eonvenire carmenque Christo quasi deo dicere securn invicem, seque sacrarnento non in scelus aliquod obstringere, sed ne furta, ne latro-cinia, ne despositum appellati abnegarent: quibus peractis morem sibi diseedendi fuisse, rursusque ad capiendum cïbum promiscu um tarnen et innoxium; quod ipsum facer e desisse cett. — Aut equidem fallor, aut post cïbum librariorum culpa lacuna ex-

stitit. Nihil certe Plinium, provinciae rectorem, scire interfuit quali cibo Christiani vescerentur, itaque non opus fuit affirmare illum promiscuum fuisse et innoxium. At non cibus credo sed con-ventus, quem habere solebant ad cibum capiendum , promiscuus erat et innoxius i. e. omnes Christiani uniuscuiusque ordinis, sexusque et aetatis convenie-bant cotidie non alio consilio , quam ut communiter cibum caperent. Quae cum ita sint, inter cibum et promiscuum excidisse fere puto : conventum habere solitos.

C. 1: Qui mos cui potius quam consuli, aut quando magis usurpandus colendusque est, quam

tamur? — Soloece coniuncta puto mos et usurpandus; culpa tarnen non in Plinium, sed in librarium conferenda videtur. Plinium observandus scripsisse credo. Cf. Cic. ad Att. II, 19, 5, Pam. VI, 10, 2, ubi vv. observave et colere uno tenore scripta videbis.

C. 2: Ad quas ïlle voces lacrimis etiam ac midto pudore suffunditur. — Suffundi pudore nemo umquam dixit, opinor , vel scripsit; contra rubor e suffundi fere nusquam non obvium est. De erubescentibus enim dicitur vel ruborem iis suffundi, vel eos suffundi rubore. Illud legitur apud Liv. XXX, 15, hoc apud Ovid. Met. I, 483, Amor. III. 3, 5 et in ipso Panegyr. c. 48. Et hoe igitur loco rubore corrigendum erit.

C. 23: Ut quidem isdem vestigiis institisti qui-bus parens tuus, ingens illud deorum prolaturus arcanum, quae circumstantium gaudia! quam recens clamor! — Immo vero repens. Cf. Sil. Ital. III, 220: repensque Castra quatit clamor; Stat. Teb. VII, 360: vocisque repens singultus apertum Inter-cepit iter.

C. 46: Macte hac gravitatis gloria , Caesar, qua consecutus es ut quod antea vis et imperium nunc mores vocarentur. Castigaverunt vit ia sua ipsi qui castigari merebantur, iidemque emendatores qui emen-dandi fuerunt. Itaque nemo de severitate tua queri-tur, et liberum est queri. — Plinium etst liberum est queri scripsisse conicio. Facile patet librarium iu describendo praeteriisse si ob similitudinem sequentis li.

C. 48: Ipse autern ut excipis omnes! ut expectas! ut magnam partem dierum inter tot imperii curas quasi per otium transigis! Itaque non alii et attoniti, nee ut periculum capitis adituri tarditate. sed securi et hilar es, cum commodum est, convenimus. — Vv. alii et attoniti ita explicare conantur interpretes, quasi significent: non colore vultuque alio et a priori-bus demutantes. Fuere qui non ut alias praeferrent, quod deteriores codices habere videntur. Apage inep-tias ! Plinio reddendum est, quod unice verum iudico:

C. 66: lubes esse liberos; erimus: iuhes quae sentimus promere in medium; proferemus. — Con-textus ostendit proferre corrigendum esse. Promere in medium num Latine recte dicatur dubito.

principes alios cura et metu distinébat, cum suspensi et attoniti.... hinc atque inde publicae servitutis nuntios expectarent. Ac si forte aliquos flurnina nives venti praepedissent, statim hoc illud esse cre-dehant quod merebantur. — Pro inepte merehantur verebantur eorrige sodes.

C. 6 9: Si quid usquam stirpis antiquae, si quid residuae claritutis, hoc amplexatur el refovet et in usum rei publicae promit. Sunt in honore hominmn et in honore famae magna nomina ex tenebris obli-vionis indulgentia Caesaris, cuius hoc est ut nohiles et conservet et effxeiat. — Non uno vitio haec labo-rare videutur. Primum promit depravatum existimo ex provehit, praesertim quum locum respicio in Ep. VIIL 12, ubi de Traiano scribit Plinius: colit studia, studiosos arnat, Covet, provehit. Eundem ibi senten-tiae ordinem cemimus; cf. Ep. IX, 14: provehere aliquem in lucem et famam. — Deinde vero non credo Plinium scripsisse sunt in honore hominum et in honore famae. Prius honore librarii culpa ex ore ortum esse minime dubitanter affirmaverim, cuius oculi in scribendo nescio an ad sequens voc. aberra-verint. Turn vero ex tenebris oblivionis nimis durum et molestum h. 1. puto pro post tenebras oblivionis, quod omnino significare debet. Quam ob causam lacunam exstare conicio vel post oblivionis , vel post Caesaris, quae per eruta vel prompt a vel eiusmodi vocabulum explenda erit.

C. 81 Traianus laudatur, quod ut in ceteris, ita in venatione quoque morem maiorum secutus, lustrare soleret saltus, excutere cubilibus feras, certare cum fugacibus cursu, cum audacibus robore, cum callidis

astu. Deinde haec sequuntur: Usurpahant gloriam istam illi quoque principes qui obire non poterant: usurpahant autem ita ut domitas fractasque clau-stris feras ac deinde in ipsorum quidem ludibrium emissas raentita sacjacitate colli gerent. — Displicet ultimum verbum. Significat, credo, principes illos, mollitie fractos, domitas feras in unum locum coe-gisse. Si vero feras in unum locum coegerunt hoe eo certe fecerunt consilio, ut deinceps eas interfi-cerent. Desidero itaque verbum, quo hoc ipsum signifi-catur. Inspice autem Suetonium in vita Domitiani c. 19: Centenas varii generis feras saepe in Albano secessu conficientem [Domitianum] spectavere plerique. Satis constat, ut fere tota oratione sic hoe quoque loco, Plinium, quoties de priorum principum pravis mori-bus agat, ad Domitianum alludere. Quam ob causam et h. 1. Suetonio duce conficerent legendum puto. Cf. Suet. Claud. 21, ubi conficiendi verbum eodem sensu usurpatum videbis.

0. 9: Nam carmina ct versus .... neque dignitatem ullam auctoribus suis concïliant, neque utili-tates alunt, voluptatem autem brevern, laudem ina-nem et infructuosam consequuntur. — Cod. lectionem utilitates quia seutentiam prorsus incommodam prae-beat, Ritterus ut Uit ate eos scribenduin esse conicit. Nescio an rectius facultatas scripsisset, praesertim quum respicio ad ea, quae leguntur c. 8: Nam quo sordidius et abiectius nati sunt.... eo clariora et... . illustriora exempla sunt, quod sine aomrnen-datione natalium , sine substantia facultatum.... per multos iarn annos potentissimi sunt civitatis cett. — Facultatcs h. 1. sunt bona, patrimonium, quorum vim saepe babent apud argenteae aetatis scriptores; cf. Quint in f. prooem. L. 6: facultates patrimonii nostri aliis relinquemus; Suet. Galb. 3: attritis facultatibus urbe cessit; Petron. Sat. 112: quidquid boni per facultates poterat, coemebat. — Alere h. 1. augendi vim et notionem babet, ut apud Liv. 28 , 24: alere rumor es; Nep. Pboc. 1: alere luxuriam cett.

C. 12: Haec eloquentiae primordia, haec penetralia ; hoc primum habitu eultuque commendata mortalibus. in ilia casta et nullis contacta vitiis pec-tora influxit; sic oracula loquebantur. Nam lucro-sae huius et sanguinantis eloquentiae usus recens et malis moribus natus. — Non lucrosae sed luc-tuosae olim scriptum fuisse eonicio. Amavit enim Dialogi scriptor paria verborum cognatae inter se significationis componere. Vel proximam huius loei viciniam perlustrare sufficit. Videbis: nemora et luci; sordes ac lacrimas reorurn; loca pura atque innocentia; habitu eultuque; casta et nullis vitiis contacta pectora; poetis et vatibus; deis genitos sacrosque reges; inquieta et anxia vita cett.

Eadem de causa nescio an emendatione egeat locus, qui legitur c. 23: Nam et haec invitus rettuli et plura ornisi, quae tarnen sola mirantur atque exprimunt ii, qui se antiquos orator es vocant. — Pro mirantur imitantur substituendum puto. Aemu-lari et exprimere coniungit Plinius Ep. IV, 18, 1; IX. 22. 1.

Similis res est c. 29: Horum [servorum] fabulis et erroribus teneri statim et rudes animi imbuun-tur. — Ritterus amoribus legere maluit. Equidem sermonibus corrigere malim coll. Plin. Ep. V, 6, 6: audias fabulas vet er es sermonesque maiorurn; V. 8, 4: Sunt enim homines natura curiosi ... ut qui sermunculis etiam fabellisque ducantur.

C. 34: Ita nee praeceptor deerat.... nee adver-sarii et aemuli ferro, non rudibus dimicantes; sed auditorium semper plenum, semper novum ex invi-dis et faventïbus, ut nee bene dicta dissimularen-

tur. — Quicunque paulo accuratius haec perlegit, facile, opinor, sibi persuadebit dimicantesetauditoriuw sententiam requirere.

C, 36: Quae singula etsi distrahebant rem pu-hlicam, exercebant tarnen illorurn temporum eloquen-tiam et magnis cumulare praemiis videhantur. — Corrigendum videtur stimulare. Legitur eniia initio sequentis cap.: Ergo non minus rubore quam prae-miis stimulabantur cett.

Tiberius, 62; Auxit intenditque saevitiam, exa-cerbatus indicia de mortc filii sm Drusi. Quern cum morho et intemperantia perisse existimaret cett. — Existimasse Tiberium crediderim, Drusum perisse morho ex intemperantia. Sed haec minora. Multo corruptiorem locum invenisse mihi videor in vita Neronis c. 12, ubi haec leguntur: Instituit et quinquennale certarnen primus omnium Romae more Graeco triplex , musicum gymnicum equestre, quod appellavit Neronia; dedicatisque therrnis at que cjym-nasio, senatui quoque et equiti oleum praebuit. Magistros toti certamini praeposuit consulares sorle ^ «ede praelorum. — Viri docti affirmant postremis verbis significari, consulares sorte lectos novis ludis praepositos esse, qui eo loco praesiderent, quo Prae-tores ludis praesidere consueverant i. e. tribunali, de quo mentio facta est in vita Aug. 44, Claud. 21. Mitto quod durius concurrunt sorte et sede, sed nego recte Latine dici posse consulares sorte, pro consulares sorte lecti. Praeterea vehementer dubito, mim imperator quidquam constituerit de loco,

ubi ludorum praesides sederent. Rationi consenta-neum erat ludos, administrari de eo loco, de quo semper administrarentur, i. e. de tribunal!. Nil opus fuit eius rei mentionem ullam inicere. Satis ergo perspicuum est locum mendo obscurari. Neque id difficile sublatu existimo. Fere non dubito quin Suetonius scripserit; Magist ros toti certamini praeposuit consulares of In . s file dm. prartorius* Cui lectioni non leviter favere credo quod Torrentium ohm anno-tasse video, fuisse qui in veteri cod. sed et praeto-rios legerint.

Ibid. c. 20 narrantur quae Nero factitaverit vel conservandae vocis causa vel augendae: sed et plumheam chat-tam supinus pectore sustinere, et clystere vomituque purgari, et abstinere pomis cibis-qiie officientibus. — Verbo monere sufficit, opinor, Suetonio potibus cibisgue reddendum esse, nisi forte quis poma non inter cibos numeranda putet.

Ibid. 41: Quosdam e primoribus viris domum evocavittransactaque rapt irn considtatione, reli-(juani diei partem per organa hydraulica novi et ignoti generis circumduxit ostendensque singida, de ratione ac diffieultate cuiusque disserens cett. — Minime, opinor, Nero cum comitibus disseruit de ratione ac diffieultate, sed de ratione ac de facul-tate i. e. de vi ac potestate singularum organi par-tium.

Ibid. 56 : [Deam Syriam] max .. . sprevit. . . alia superstitione captus . . . Siquidem icunculam puella-

vit. — Mutilam vocem puto icunculam, quae prae-ter hoc loco apud nullum scriptorem usquam occurrit.

Titus, 7: Suspecta [Titi] rapacitas, quod con-stabat in cognitionibus patris nundinari praemia-rique solitum. — Lectio cognitionibus Torrentio debetur. Codd. habent contionibus, quod merito im-probatur. Sed cognitionibus non magis placet. Qui enim quaeso in cognitionibus rapacitati locus esse potuit? Fere non dubito quin auctionibus vera lectio sit coll. Vesp. 16: negotationes (Vespasianus) quoque vel private pudendas propalam exercuit, coemendo quaedam, - tantum ut pluris postea distraheret. Ad bunc locum certe verba tentata spectant.

Etiam mutilam vocem deprebendisse mihi videor c. 8: In Us tot adversis ac talibus nan modo prin-cipis sollicitudinem. sed et parentis affectum unicum praestitit. -— Antiquitus scriptum esse suspicor adversis ac fatalibus.

C. 4, 7¹): et cum ingens seditio in exercitum orta esset, process it nudus carnpestri solo tectiis et ait: Percutite, inquid, me cett. — Duplici vitio liaec verba laborant, Primum pro in exercitum orta scri-beudum est in exercitu mota. Deinde verba carnpestri solo tectus ocius eliminanda censeo, utpote adscripta a stupide quodam librario, qui, quum nudus h. 1. inermis valere turpiter nesciret, decoris causa Avi-dium Cassium carnpestri saltern, circumdedit.

Feré eiusdem notae glossema invenitur in eadem vita 8, 1: Caput ems ad Antoninum, cum delatum esset, ille non exultavit, non elatus est, sed etiam doluit, ereptam sihi esse occasionem misericordiae. — Verba non elatus est in marginem releganda videntur.

C. 2, 9: Aurigae habitu currus rexit, gladiato-rïbus convixit, aquam gessit, ut lenonum minister,

ut probris natum magis quarn ei loco eum crederes ad quern fort una provexit. — Primiim inepta h. 1. vevba videntur aquarn gessit. Aquam gerere enim pro aquam portare num ferri possint dubito. Deinde rero quid faciemus verbis, quae sequuntur: ut leno-num minister? Cum praecedentibus coliaerere ne-queunt, nisi forte aquam portare lenonum ministri proprium fuisse putemus. Neque cum sequentibus coniungi possunt ob nominativum casum. Quid isitur? Nisi fallor omnia sana erunt, si correxeris aeque se gessit ut lenonum minister. Aeque... ut, quod apud optimos scriptores non invenitur, post Plinium fere ab omnibus usurpatum est.

C. 9, 1: Simulavit, se 'et in Africam iturum, ut sumptum itinerarium exigeret, et exegit eum que in convivia et alearn convertit. — Legendum videtur balnea. Commodum enim aleatorem fuisse nusquam memoriae traditum est. Sed si quis alius balneorum luxuriae indulsit; cf. 5, 4; 11, 5.

Eod. cap. 3: muitos praeterea paraverat interimere, quod per parvolum quendam proditurn est, qui la-bulam e cubiculo eiecit, in qua occidendorum erant nomina scripta. — Malim servolum.

C. 8, 4 inter res Commodi, quarum auctio a Pertinace babita est, enumerantur maceras Hercüla-neas et torques gladiatorias vasaque eluto auro ebore argento citroque composita. — Au rum eluturn signi-

ficare li. 1. volunt aurum probe excoctum et purga-tum. At frustra exempla quaeres, quibns chitus hanc vim rel umqutan laabuisse probatur. Scribendum censeo electro. Electrum, metallum omnium pretio-sissimum, etiam hac aetate in usu fuisse docet locus in Vit. Trig. Tyr. 14, 5. Heliog. 21, 3.

C. 7, 7: Hic erga milites tanta fuit censura, ut, cum apud Aegyptum ah eo limitanei vinum ■peterent, respondent: »Nilum habetis et vinurn quaeritis?quot; [siquidem tanta illius fiuminis dulcitudo, ut accolae vina non quaerant]. — Verba, quae uncis inclusi, ut insulsum emblema eicienda esse verbo monere satis est.

C. 10, 5: Item oh unius ycdlinacei direptionem decern commanipulones . . . . securi per cut i iussit, et fecisset, nisi ah omni exercitu prope usque ad metum seditionis esses rogatus. ■— Pro metum rnoturn resti-tuendum esse conicio.

Aeque facilis est emendatu locus in eadem Vita 11, 1: nee sibi umquam vel contra solem vel contra imhres quaesivit tecti suffragium. — Imruo vero suffugium.

C. (3, 1: Inde Alexandream petit, in gymnasium populum convocavit eumque obiurgavit; legi etiam

validos ad militiam praecepit. — Res ipsa clamare videtur etiam invalidos legendum esse.

C. 4, 1: Fuit adidescens decorus, moribus aspe-ris, sed non impius, anarbo retractator gulosus cupidus ciborum et vini varie conditi. — Haeserunt editores in vocibus anarbo retractator. Si mihi emendationis periculum facere liceat, inurbane iac-tator legendum existimem. In retractator latere iactator iam Jordanus vidit.

C. 5, 4: Familiare illi fuit has quaestiones grammaticis proponere, ut dicerent, singula animalia quomodo vocem emitterent, velut: agni halant, por-celli grunniunt, palurnbes minurriunt, porei grun-diunt, ursi saeviunt, leones rugiunt, leopardi ri-ctant, elefanti barriunt, ranae coaxant, equi hinni-unt, tauri mugiunt. — Voc. saeviunt vitiosum li. 1. esse baud dubitanter affirmare ausim. Desideratur enim voeabalum, quo animalis vox significatur. Proinde nescio an raviunt scribendum sit coll. Paulo ad Festum s. v.: Rava vox rauca et parum liquida , proxime canum latratum sonans, et deinceps: Ravim dicebant pro raucitate. unde et verbum ravio, ravis. Usus est boe verbo Plautus Poen. 3, 8, 33. Cum riet ant cf. carmen de Pbilom. vs. 49 j ubi de tigridis voce agitur. Wernsdorsius raccant, Nodicr rancant ibi legendum censet.

C. i, 5: et alia dicuntur ah aliis, quae ipsa quoque non tacebimus. nam plerique gladiatoriam pugnam eum exhihuisse dixerunt et accepta rudi ad Africam isse. — Macrinum liominem olim ignobilem, sordidum et spurcum non gladiatoriam pugnam ex-hibuisse, opinor, sed exercuisse dixerunt.

C. 4, 1: Deinde ubi primum diem senatus habuit, matrem suam in senatum rogari iiissit. quae cum venisset , vocata ad consulum suhsellia scrihendo adfuit, [id est senatus consulti conficiendi testis]. — Ultima verba, quae uncis inclusi, expungenda esse nemo non videt. Quasi vero vel Aelii Lampridii aetate neseierint, scribendo adesse quid sibi vellet!

Non minus turpe emblema legitur in ead. Vit. 11, 7: Erant amici improbi et senes quidam et specie philosophi qui caput reticulo cornponerent, [qui inproba quaedam pati se dicerent], qui maritos se habere iactarent. — Vv. qui — dicerent, quibus qui — iactarent explicantur, male e margine irrep-serunt.

C. 29, 3: Habuit et banc consuetudinem, ut octo calvos rogaret ad cenam et item octo luscos et item octo podagrosos, octo surdos, octo nigros, octo longos et octo pingues. — V. nigros non ferendum b. 1. videtur. Agitur enim de bominibus qui aliquo corporis vitio notabiles erant. Quidni imperatorem,

In eod. cap. § 6 legitur: proponebat praeterea his quasi themata, ut iura nova dapihus condiendis invenirent. cuius placuisset cornmentum, ei dahai maximum praemium. •— Manifestum est condimen-tum legendum esse.

C. 30, 4: Celebravit item tale eonvivium ut apud amicos singulos singidi missus appararentur, et, cum alter maneret in Capitolio, alter in Palatio, alter super agger em, alter in Caelio, alter trans Tiberim, et ut quisque mansisset, tamen per ordi-nem in eorum dornibus singula fercula edcrentur, ireturque ad omnium domos. Sic unum eonvivium vix toto die finitum est, [cum et lavareut per singula fercula et mulieribus uterentur]. — Verba haec, quae uncis inclusi, expungenda sunt, quippe male repetita ex huius capitis § 3: exhibuit aliquando et tale eonvivium, ut haberet viginti et duo fercula ingentium epularum, sed per singula lavarent et mulieribus uterentur.

C. 16, 3: Fuit praeterea illi consuetudo, ut si de iure aut de negotiis tractaret, solos doctos et disertos adhiberet, si vero de re militari, militares

ribus adiuvit dicens, et fures a re publico, pellendos ac pauperandos et integros esse redimendos atque ditandos. — Sententia aperte ut pro redimendos retinendos legatur requirit,

C. 45, 3, postquam narravit scriptor Severo earn consuetudinem fuisse, ut omnia bellica consilia, quo-ties expeditionem susciperet, cum militibus commu-nicaret, ita pergit: et id quidera eo usque quamdiu ad fines harbaricos veniretur. lam enim inde tace-batur, et om nes ambulabant, ne dispositionem Ro-manam barbari scirent. — Peterus, quum ambulabant sibi suspectum esse profitetur, simul annotat verbum desiderari cui ignorandi notio insit. Non dissentio. Quid autem obslat, quominus ambulabant ex ambigebant i. e. haerebant, incerti erant, depra-vatum esse credamur ?

C. 2, 1: Et in prima quidem pueritia fuit pastor, nonnumquam etiam procerte, qui latronibus insidia-retur et sues ab incursionibus vindicaret. — Loco misere corrupto et depravato medecinam afferri posse existimo, si in etiam procerte latere ponamus etiam in procinctu. Etenim sic rem intellego, Maximi-num, quum puer greges pasceret, interdum armalam egisse vitam, ut est in Vita Proculi 12, 5. Locutio in procinctu esse apud Script. Hist. Aug. semel atque iterum invenitur; cf. Gord. 26, 4; Valer. 5 (1), 4.

totum triennium hue atque illue discurrens; modo agris modo otio modo fictis languorihus occupatus est. — Malim laboribus, nam languorihus occupatum esse absurdius dictum videtur, quam ut vel lulio Capitolino imputaverim.

C. 13, 5: Sed cum Romani eius crudclitatem ferre non possent, quad .... sine delicto consular es vivos et duces midtos interimeret, alios siccis vehelis exhiberet, cdios in custodia detineret.... contra cum defectionem pararunt. — Non intellego voces siccis vehelis. Suspicor legendum esse sicis vel telis et ita locum interpretor, Maximinum alios consulares et duces in custodia detinuisse, alios ludorum causa in arenam produxisse, ubi cominus eminusve interfice-rentur. Cf. Suet. Nero 12: Exhibuit ad ferrum quadringentos senatores, sexcentosque equites.

C. 27, 2: perit, in ipso flore inventutis.... litteris et Graecis et Latinis imbutus ad primam disciplinam. nam usus est magistro Graeco litterator e Fabillo cett. — Locus leviter turbatus in integro restituitur, cum scripseris: perit, in ipso flore inventutis .. . litteris et Graecis et Latinis imbutus. Ad primam disciplinam usus est magistro cett. Voc. nam, per dittograpliiam ex ultima syllaba v. disciplinam ortum, corruptionis causa est.

C. 25, 1: Nisi di ornnipotentes Romanum tue-rentur imperium, etiam nunc per ernptos spadones velut in hasta positi venderemur. — Legendum est

véluti hasta po sit a. Cf. Cic. de Off. 11, 8, 27, de Sulla: Est enim ausus dicere hasta posit a, cum bona in fora vender et.... praedam siiarn se vendere. Cf. Cic. in Ant. II. 26, 64, in Rullum 11, 23, 62.

C. 5, 1: Maximo pater fuit Maximus, wins e plebe, ut nonnulli dicunt faher ferrarius, ul alii raedarius [vehicularius fabricator]. — Expungendum est molestum emblema.

C. 9, 3: Nam et in publicum processit, manus singulis quibusque tenuit et paene icturn lapidis passus est. — Corrige tetendit.

C. 15, 5: Tanta est autem historicorum inter se certantium imperitia vél usurpatie, ut multi eundem Maximum quern Puppienum velint did cett. — Fere non dubito , quin turbatio antiquitus scriptum fuerit. Non video enim, qui usurpationi tribui possit, quum historiarum scriptor inter duo nomina non recte distinguit.

C. 6 , 3 postquam clades aliquot narratae sunt, liaec sequuntur: Pudet prodere inter lw.ee tempora, [cum ista gererentur], quae saepe Gallienus .... quasi per iocum dixerit. — Verba cum ista gererentur ludimagistro reddenda sunt, qui nesciebat,

C. 9, 5: Praetereundum non est haud ignobile facetiarum genus. Nam cum grex Persarum quasi captivorum per pornpam . .. duceretur, quidam scur-rae miscuerunt se Persis, diligentissime scrutantes omnia atque imiuscuiusque vultum mira inhiatione mirantes. a quihus cum quaereretur, quidnam ageret illa solertia, illi responderunt. »Putrem principis quaerimus.quot; — Corrigendum est: quidnam agerent illa insolentia. Etenim principis pater captivus a Persis retinebatur. Insolentes autem fuere scurrae, qui Gallieno exprobrarent, eum patris redemptionem vel ultionem impie negligere.

C. 6, 3: Tune interfecto etiarn Lolliano solus Victorinus in imperio remansit, qui et ipse, quod matrimoniis militum et militarium corrumpendis operam dar et, a quodam actuario, cuius uxor em

est militarium. Vv. milites enim et militares promiscue semper a Scriptt. Hist. Aug. usurpantur, ita ut nihil quidquam inter utrumque intersit. Vide num corrigendum sit famïliarium.

C. 8 , 6 : [Marius] occisus est a quodam milite, qui, cum eins quondam in fabrïli officina fuisset, contemptus est ah eodem. — Satis perspicuum est eius depravatum esse ex socius coll. § 1: Marius ex fabro, ut dicitur, ferrario cett.

C. 18, 11: Est et alia eius epistola qua gratias Ballistae ait, in qua docet, sibi praecepta cjuher-nandae rei p. ah eodem data, gaudens, quod eius consilio nullum adscripticium, id est vacantem, ha-beret et tribunum nullum stipatorem, qui non vere aliquid ageret. — Leviter liaec purganda sunt. Pri-mum pro ait require agit, deinde et post, haheret delendum est, quippe quod per dittographiam ultimae syllabae ortum sit; tuin vero vv. id est vacantem uncis includantur. Scribendum ergo erit; quod eius consilio nullum adscripticium haberet tribunum, nullum stipatorem cett. Ascripticii tribuni eodem modo dicti sunt, quo milites ascripticii, de quibus cf. Paul. Diac. p. 14, 13

cam.... passus esse dicitur imperare 9 idque occulte ac prudenter, ut illa servante orientalis fines imperii ipse securius quae instituerat perpetraret. — Sen-tentia postulat consulte ac prudenter.

Ibid. 12 [Zenobiae] ea castitas fuisse dicitur ut ne virum suum quidem scierit nisi tempitatis con-ceptionibus. — Horum verborum sensus percipi nullo modo mihi posse videtur, nisi ita emendaveris: siverit nisi temptandis, praesertim quum deinceps baec leguntur: nam cum semcl concubuisset, exspec-tatis menstruis continébat se, si praegnans esset, sin minus, iterum potestatem quaerendis liberie dabat. — Sinere b. 1. eandem vim habere puta, qnam vulgo admittere babet.

Ibid. 18: Bibit saepe cum ducibus, cum esset alias sobria; bibit et cum Persis ai que Armeniis, ut eos vinceret. usa est vasis aureis gemmatis ad

convivia non nisi Cleopatranis. — Scriptura ad con-vivia non nisi Petero debetur. Codices M. S. variant inter conuiuincimusa et conuiuiuiciniusa et conuiui-cimus. Satis perspicuum videtur in his nihil aliud latere nisi cum unionibus. Cf. Tyr. trig. 32, 6: haec uniones Cleopatranos habuisse perhibetur.

C. 3, 2: Et evenit quidem, ut de eorum virorum genitali solo nesciatur, qui humiliore loco et ipsi plerumque solum genitale confmgunt, ut dent poste-ritati de locorum splendore fulgorem. — Huius loei sensus nou intellegi mihi posse videtur, nisi clapsi pro et ipsi restituatur. Elabi h. 1. valet ascendere, ut apud Verg. Geo. 11, 305; ignis Robora com-pfendit , frondesque elapsus in alias, Ingentem coelo sonitum dedit.

C. 9, 4: Quid enim in Ulo non clarum? quid non Corvinis et Scipionibus conferendum ? ille liberator Illyrici, ille Galliarum restitutor, ille dux magni totius exempli. — Immo vero toties.

C. 14, 2: Et ego.... idea cuncta feci, idea vulnera patienter excepi, ideo et equos et coniuratos meos lassavi ut mihi gratias ageret res p. ei con-scientia mea. — Absurde copulantur equi et coniu-rati. Aut fallor, aut socios legendum est.

C. 24, 1: Capta aut cm civitas est miro modo. nam cum Heraclammon locum ostendisset aggeris naturali specie tumentem, qua posset Aurélianus cultus ascendere, cett. — Non dubito quin occultus

Vopiscus scripserit. Saepius autem adiectivo usus est, ubi purior scribendi ratio adverbium postularet; cf. in liac ipsa Vita 3, 1; 16, 1; 32, I cett.

C. 80, 4: Pacato igitur oriente in Europara Aurelianus redit victor atque illic Carporum co pias adflixit et, cum ilium Carpicum senatus absentem vocasset, mandasse e loco fertur: »Super est, p. c. ut me etiam Carpisculum vocetis.quot; — Deleto e, quod ex ultima praecedentis Toeabuli syllaba bis scripta originem duxit, pro loco ioco substituendum est.

C. 33, 2: Currus regii tres fuerunt, in his unus Odenati, argento aura gemmis operosus atque dis-tinctus. — Non satis capio quid sibi velit h. 1. operosus. Conicio conspersus legendum esse.

C. 42, 5: Vide, quaeso, quam pauci sint principes boni, ut bene dictum sit a quodarn mimico scurra Claudii huius temporibus, in uno anulo bonos principes posse perseribi atque depingi. — Scurram ilium dixisse existimo: in nani anulo, quod nescio an aliquanto iocosius sit. Codex Palatinus habet nano.

C. 6, 2: Omnia seria, euncta gravia et quasi ipsa res p. iubeat, auguranda sunt. — Luce clarius est cauta restituendum. esse. Prorsus eodem raodo in vita Claudii 9, 2 naufragii in nuncfragii depra-vatum invenies.

vani tensis membris exclarnavit: »Tacita purpura, tacita purpura.quot; — Immo vero tensis manibus.

C. 1, 3: Probum principem, cuius imperia oriens, occidens, meridies, septentrio omnesque orbis partes in totam securitatem redactae sunt, scriptorum inopia tam paene necsimus. — Parum dubium est, quin in tut am securitatem Vopiscus scripserit.

O. 4, 5: Te quaeso, fili carissime, ut eum iuve-nem, quem imitari pueris omnibus volo in tanto habeas honore quantum virtides eius.... deside-rant. — Insulsa et soloeca est lectio quem imitari pueris omnibus volo. Conicio pueris primum de-pravatum esse ex puber es, deinde librarium aliquein pro pueris omnes emendate, ut sibi certe videba-tur, scripsisse pueris omnibus. Restituendum ergo est puber es omnes.

In eod. Cap. § 5: Huic igitur dari iuhehis . . . patinam argenteam librarum decern specellatam. — Adiectivum specellatus inter aV«§ dpr]fj,iva. numeran-dum est. Patiuam specellatam patinam fuisse aifir-mant specillis i. e. parvis speculis distinctam. Non credo autem de patinis tali modo ornatis vel semel alibi mentionem factam esse, quamobrem malim sigillatam i. e. parvis siguis sen imaginibus oma-tam. Cf. Cic. Verr. IV. 14, 32: lubet me scypkos sigillatos ad praetorem statim a ff er re; ad. Att. I. 10, 8: putealia sigillata duo.

imperatores nostri prudenter et consecrandam vulti-bus et ornandam templis et celebrandam ludis cir-censihus iudicarunt. — Pro absurdo vidtibus cultibvs substituendum est.

C. 8 iuserta est lepidissima epistula Hadriani Imperatoris, in qua de Aegypto agit et de Aegyp-tiis. In hac epistula, § 7, liacc leguntur: unus illis deus mdlus est. hunc Christiani, hunc ludaei, hunc omnes venerantur et gentes. — Pro nullus Lehrsius (apud Friedlaenderum »Darstellimgenquot; II p. 208) rectissime nummus scribendum esse vidit. Miror autem virum doctissiramn intacta reliquisse sequen-tia omnes venerantur et gentes, quae aptum sensum minime praebent. Corrigendum est divites venerantur et egentes. DIVITES presse et uegligeuter scrip-turn faeillime in OMNES depravari potnit.

C. 9. 3: Deposita purpura ex simulacro Veneris cyclade uxoria militïbus circumstantibus am Ictus. . . est. — Donec constet cyclus uxoria qualis tandem fuerit, serica legere propono.

C. 1, 1; Fa to rem p. regi eamque nunc ad summum evehi, mme ad minima retrain, Probi mors satis prodidit. — Praetulerim pro minima in-fima legere.

C. 13, 1. Et cum quaererclur. quis vindex Nu-meriani iustissimus fieret,. ... Diocletianum omnes .... Augustum appellaverunt, virum insignem, cal-lidum, amantem rei p., amantem suorum et ad omnia quae tempus quaesierat statim paratum, con-silii semper alti, nonnumquarn tamen effrontis, sed prudentia et nimia pervicacia moties inquieti pectoris comprimentis. — Virum consilii semper alti, nonnumquarn tamen effrontis eum esse volunt, qui, quum semper affectus suos celet et dissimulet, iu-terdum tamen temerarie agit et imprudenter. Etsi non praetermittendum est, si haec interpretatio recte se haberet. verba, quae deinceps sequuutur, satis otiosa esse et supervacua, non tamen nimis eam impugno, quatenus ad v. consilii alti pertinet. Cap. enim 15, I , de Diocletiano scriptum est: denique, ut erat alius, visit et tacuit. Locutio ipsa autem de-fendi posse videbis, quum Curtium inspexeris, qui VI, 11 scripsit: altiore consilio alujiiid concipere. Sedhaerebis in voce cjfrontis. quod praeter hoc loco apud nullum quemquam scriptoren! legitur et cui temere fere eadem vis tributa esse videtur, quam habet Franco-Gallicum v. effronté. Hanc ob causam Vopiseum, quem anti-quiorum scriptorum imitatorem fuisse ubique apparet, effrenis scripsisse conicio. Deinde vero semper alti depravatum existimo ex temper at i. Scriptor signi-ficare volait, Diocletianum, virum cautum omnino et prudentem, iuterdum affectibus effrenatis abstrahi se passum esse.

In Antoniana I. 13, 31 ¹), Antonii memoriam excitat orator ad illius diei (a. d. XVI Kal. Apr.) cogitationem, quo in aedem Telluris senatu convocato praeclara oratione pacem cum praestantissimis civibus confirmasse visus erat: Quae fv.it oratio de concor-dia! quanto metu veterum malorum, quanta solli-citudine civitas turn a te liberata est, cum collegam

— Lectio veterum malorum Halmio debetur, cui quod Codd. habent ueterani displicet. In editione vero, quae a. 1858 Berolini prodiit, etsi emendatione sua reiecta magis in Manutii sententiam inclinasse visus, qui ueterani delendum censuit, tarnen vulga-tam lectionem quodammodo tueri conatus est. »Wenn die Lesart ricbtigquot; inquit »und das Wort niclit ein Glossem ist, so sagt Cicero, die Veteranen, denen Caesars Tod die grössten Besorgnisse eingeflösst batte, seien erst durcli die AussöHnung des Antonius mit seinem Collegen und mit den Verscbwornen darüber berubigt worden, dass ilmen die feierlicben Ver-sprechungen des Senats gehalten wurden.quot; Quae explicatio docta quidem, sed nimis contorta et quae-sita videtur. Nam, ut cetera inittam, credi non potest, oratorem ante civitatem universam, primo

loco veteranorum mentionem fecisse, quorum animi Antonii oratione et moderatione erecti essent. Quod et viderunt Madvigius (Opusc. p. 203 not. 1) et li;ikius (Schol. Hypomn. I. p. 197), qui nihil melius sibi occurrere scribit, quam ut legatur quanto metu incerta, quanta sollicitudine. i. e. suspensa civitas. Potius crediderim in metuueterani latere metuetcura. Cui autem cura et sollicitudo minus apte coniungi posse videntur, is inspiciat ad Att. XV. 14. A. 3; Tusc. I. 40. 96.

In Anton. II. 5. 11. Quis autem rneurn consu-latum praeter te Publiumque Clodium, qui vitupe-raret, inventus est? Cuius quidem tibi fatum, sicut C. Curioni mom et. Manendi verbum quoniam per-petuo et constanti loquendi usu accusativum requi-rat, . plerique editores pro tibi et Curioni substitüe-runt te et Curionem, quod et deteriores Codd. prae-bent. Malim -irnanet in imminet corrigere, quod huius looi sententae optime convenire nemo nou videt.

In eadem Or. 25, 62: Accessit ut Caesare ignaro, cum esset ille Alexandreae, beneficio arnicorum eim magister equitum constitueretur. Verba cum esset ille Alexandreae non Ciceroni, sed sedulo ludi ma-gistro deberi existimo. Keiciatur igitur in marginem. Neque alitor sentio de v.v. quod fas non est, quae leguntur 34, 87: Ideone L. Tarquinius cxartus, Sp. Cassius. Sp. Maclius, M. Manlius necati ut multis post saecidis a M. Antonio, quod fas non est, rex It om a e constitueretur? Quasi vero Ivomani docendi fuissent, regem Romae constitui nefas esse! Prorsus simili vitio laborare videntur 27, 67: Oceanus,

me dius fidius, vix videtur tot res, tarn dissiputas, tarn distantibus in locis posit as, tarn cito absorhere potuisse, in quibus tarn — positas a grammatici ne-scio cuius manu profecta conicio, nimis solliciti ne dissipatas h. 1. effusas, consumptas valere putare-mus.

In eadem Orat. 28. fj8 haec leguntur: Necesse est, quamvis sis, ut es , violentus et furens, quum tibi obiecta sit species singidaris viri, perterritum de somno excitari, fur ere etiam saepe vigilantem.— Displicet repetitio verbi furere. Furens intactum relinquendum censeo, sed furere quin emeudatione egeat vix dubito. Quidni oratorem horrere scripsisse suspicemur, quod verborum contextum requirere ap-paret? — In eiusdem capitis § 09 legitur: frugi factus est: Warn suara suas res sibi habere iussit; quam Cod. Ven. lectionem ita plerique editores emendare conati sunt, ut post illam insererent mi-mam. Malim pro illam substituere mimularn coll. 25. G1: Venisti Brundisium, in sinum quid.em et in complexum tuae mimulae.

In Anton. V. 2, 6: Tu civern sceleratura et perditum Gallorum et Germanorum pecunia, pedi-tatu , equitatu, copiis instrues ? ■— Erit fortasse qui copiis delendum censeat, praesertim quum respexe-rit Ep. ad Fain. XV. 4, 6: adolescens et equitatu et peditatu et pecunia paralus. Sed copiis retineri posse, dummodo peditatus, equitatus gen. casu. cor-rexeris, fragmentum docet Or. pro Ponteio IV, 8: Frurnenti maximus mumerus e Gallia, peditatus amplissimae copiae e Gallia, equites numero plurimi e Gallia.

Ibid. 4, 11: Quid illi immancs quaestus feven-dine, quos M. Antonii tola exhausit domus? Decreta falsa vcndebat, regna, civitates, imrnunitat.es in aes accepla pecunia iuhehat incidi. [Haec se ex com-mentariis C. Caesaris, quorum ipse auctor erat, agere dicebat.] Calebant in interiore aedium ■parte totius rei publicae nundinae. — Verba, quae uncis iuclusi, in nescio cuius Grammatici scholia reicienda existimo, cui praecedentia interpretatione indigere visa sunt. Interrumpunt enim et impediuut cursum orationis coucitatae. — Nescio an eiusdem manus ad-ditamentum legatur in seqq. (§ 12): Neque solum commentariis commentieiis chirographisque venalibus innumerabïlis pecunia congest a. in illarn dornum est, cum, quae vendehat Antonius, ea se ex actis Caesaris agere dicer et, sed senatus etiam consulta pecunia accepta. falsa referebat. Verbis cum — dicer et enim explicatur praecedens commentieiis, minime vero pecuniae in Antonii domum congestio, quod putares, si eo, quo nunc in edd. recepta sunt, ordine le-guntur.

In Anton. VI. 1. 3: Hodierno autem die nescio qua, eis obiecta re remissior senatus fuit. — In optimo Cod. Ven. haec ita leguntar: Hodierno dies non est pene. Scio quaeis ohiectarem remissior senatus fuit, ita tamen ut non est punctatum sit. Quae Kavius hoc modo emendanda censuit: Hodierno die, pads nescio qua obiecta spe, remissior cett., quod laudo et probo, praesertim quum eorum rationem habeo, quae Or. in Ant. VIE. 4. 13 leguntur: postri-die ad spem estis inanem pacis devoluti. Mallem tameir Kavius cod. scripturam diespenescioquaeisohiectarem-

rernissior pressius secutus , scripsisset: Hodicrno die spe nescio qua pads obiecta rernissior senatus fuit.

In Anton. VIII. 2. 7: Utrum hoc helium non est ? Etiam tantum helium , quantum numquam fuit. Ceteris enim bellis, maximeque civilibus, con-tentionem rei puhlicae causa faciebat. Sulla cum Sulpicio de rare legum, quas per vim consul Sulla latas esse dicebat; Cinna cum Octavio de novorum civium suffragiis; rursus cum Mario et Carbone Sulla cett. — Non uno vitio haec laborare videntur. Etsi enim negari nequit utrum in interrogatione interdum ita usurpatum esse, ut an vel-ne in se-quentibus omitteretur, tarnen non facile exemplum invenies interrogationis negativae, quae quum ab utrum incipiat, seqq. an vel -ne careat. Voc. helium male repetitum iam Lambino displicuit. Etiam commate a seqq. distinguendum existimo, ut affir-mationem notet, qua praecedeati interrogationi re-spondeatur. Voc. Sulla parvo intervallo repetitum non leviter oft'endit. Equidem post praecedens Sulla voc. consul librarii negligentia periisse conicio, si-militudine seqq. literarum cumsid- decepti. Sequenti consid Sulla aequo animo carere possumus. At prae-terea haec posterior sententia verbo caret, nisi fa-ciebat eliciatur ex praecedentibus, quod vide, num ita fieri possit, ut non valde contorqueatur et iu-fringatur oratio. Quae quum ita sint, haec legenda videntur: Utrum hoc helium, an non est? Etiam, tantum, quantum numquam fuit. Ceteris enim in bellis, maximeque civilibus contentionem rei puhlicae causa faciebant, ut Sulla consul cum Sulpicio de

In eadem Or. 3. 9 : Omnes Cafones, omnes Saxae ceteraeque pestes, quae sequuntur Antonium, aedes sïbi optimas, hortos, Tusculana , Albana definiunt. Atque etiam homines agrestes, si homines illi ac non pecudes potius, inani spe ad aquas usque et Puteolos provehuntur. — Aut omnia me fallunt, aut immani spe non inani sententia requirit.

In Anton. X. 4. 8: Quamquam qui umquam aut ludi aut dies laetiores fuerunt, quam cum in sin-gidis versibus populus Romanus rnaxirno clamore et plausu Bruti memoriarn prosequebatur 9 — Quia inepte edatur aut ludi aut dies, Mommsenius emendavit; aut ludi aut auditiones. Codd. scriptnra incerta est; aut laudi legitur et au ludi; alii aut dies, aut audies exhibent, alii auuidis, aut diis. Nisi quid melius, legendum videtur: Quamquam qui umquam antea ludi laudis avidis laetiores fuerunt cett.

Ibid. 11. 26; Quis igitur is est? Aut M. Brutus aut C. Cassius aut uterque. Decernerern plane, sicut multa [in] consulïbus, alterum ambosve , m Brutum colligassemus in Graecia cett. — Multa in constdibus (sc. decernuntur) Halmius edidit, incerta, ut ipse confitetur, coniectura. In Cod. Tegernseensi, ab ipso Halmio collato, qui alias conss. vel cos. per omnes casus et numeros habere solet, midta consulïb legitur, in reliquis multa con-sulem. Probo Kavii emendationem, qui Ciceronem •scripsisse iudicat sicut multa solemus: alter ambove, nisi quod consulïb non ex solemus, sed ex consuevi-mus depravatum esse putarim. Hoe igitur legendum.

In Anton. XII. J. 2: Accessit consul hortator. At qui consul! Si prudentiam quaerimus, qui mi-nime falli posset: si virtutem, qui nullam pacem probaret, nisi concedente atque victo. — Non conce-dente, sed cum cedente legendum esse vix monere opus est.

Ibid. 17. 34 et 35: »Quid? hoc placetne veteranis istis? quibus adhuc omnia integra sunt.quot; Nihil vidi tarn integrum, quam ut oppugnare imperator em incipiant, cum, tantum studium consensumque os-tenderint. »Quoniam vos assentationihus et venena-tis muneribus venistis.quot; Depravati an corrupti sunt, quibus persuasum sit foedissimurn host em iustissimo bello persequi ? »At militibus inclusis opem fertis.quot; — V.v. Quid—sunt, Quoniam—venistis, At—fertis Anto-nii sunt in epistola, ad Hirtium et Caesarem data, cuius singulas partes Cicero oratione percurrit et examinat. Quoniam—venistis mendo obseurantur, quod facillime tolli posse videtur si post vos eos inserto venistis in emistis, i. e. corrupistis, correxeris. At vel sic non apte cohaerent nec cum praecedentibus epistolae vv. quibus omnia adhuc integra sunt, nec cum seqq. At militibus. Quam ob rem vv. cum tantum studium consensumque ostenderint Antonio tribuenda existimo. Scripserat nimirum Antonius, veteranis omnia adhuc integra esse, iis, neutri parti addictis, facere licere, quodcumque vellent. Quo Cicero: immo nihil tam iis licet, quam imperatorem oppugnare. Pergit Antonius: ideo enim tantum studium consen-sunrque (veterani) ostenderunt, quum vos eos corrupistis. Pro sequenti an cum Weiskio aut substitui. Legendum igitur est: »Quid9 hoc placetne veteranis

istis, quibus adhiic omnia integra sunt'?quot; — Nihil vidi tarn integrum, quam ut oppugnare imperator em incipiant — »cum tantum studium consensumque o stender int, quoniam vos eos assentationibus et vene-natis numeribus emistis.'^, Depravati aut corrupti sunt cett.

iudicarent, id est, ut perfugium scelerum esset cum turpissimis rei puhlicae sordibus. — Cum, quod in omnibus Codd. legitur, quia h. 1. ineptum sit, variis coniecturis viri docti usi sunt ad locum sanaudum, quarum tamen nulla probabilis videtur. Nescio an Cicero scripserit non cumturpissimis, sed contemp-tissimis.

In Anton. XIV. 5. 13: Etiam in eos, qui omnes suas cur as in rei puhlicae salute defujunt, impetus crimen invidiaque quaeretur. — Locum, ut nunc in edd. vulgo legitur, pro corrupto habendum esse, recte Halmius annotarit. Quoniam impetus crimen invidiaque absurde scriptum sit, aut impietatis crimen invidiaque, aut crimen invidiaque deleto impetus corrigendum censet. Quorum neutrum pirobo. Medicina petenda videtur' ex Acad. II. 15. 46: Adver-satur enim primum, quod parum defigunt anirnos et intendunt in ea, quae perspicua sunt. Etiam nostro loco olim scriptum esse conicio qui omnes suas curas in rei puhlicae salutem defigunt et intendunt , crimen invidiaque quaeretur.

De Imp. On. Pomp. 7. 18 : Etenim primum illud parvi refert, nos puhlicanis amissis vectigalia postea victoria reeuperare; neque enim isdem redimendi

facultas erit propter calarnitatem, neque aliis voluntas propter timorem. — Mendo haec verba obscurari recte Halmius annotavit (in ed. Berol. a. 1858). Quam vero proposuit emendationem: nos puhlicano-rum bonis amissis vestigalia posse ipsa victoria re-cuperare nimis temeraria videtur, nisi quod iure posse scripserit, quia postea h. 1. non praesens, sed futurum tempas requirit. Non inagis placet Momm-senii coniectura, nos publica his amissis (sc. vecti-galia) postea scribentis. Equidem v. pvblicanis lu-di magistro nescio cui deberi suspicor, quod, quum explicandi causa supra sequens isdem olim scriptam esset, librariorum culpa ex suo loco migraverit, quo facto amissa in amissis abierit. Legendum igitur est: nos amissa vectigalia posse ipsa victoria 'recuper are.

Ibid. 9. 22: Primum ex suo regno sic Mithri-dates profugit, ut ex eodem Panto Medea ilia quondam profugisse dicitur, quam praedicant in fuga fratris sui membra in Us locis, qua se pareus per-sequeretur, dissipavisse, tit eorvm coïlectio dispersa maerorque patrius celeritatem persequcndi ret ar dar et. Sic Mithridates fugiens maximam vim auri atque argenti pulcherrimarumque rerum omnium, quas et a maioribus acceperat et ipse bello superiore ex tota Asia direptas in suum regnum congesserat, in Ponto omnem reliquit. Haec duin nostri colligunt omnia diligentius, rex ipse e manïbus effugit. Ita illum in persequcndi studio rnaeror, hos laetitia tu/rdavit.

tardavit spuria sunt et suppositicia. (In 2 optim. Godd. pos'c 'Mum insertum est a. tam i. e. Aëtam,

ut Halmius vidit). Primum enim verborum contex-tum et continuationem impedinnt, si quidem hunc, a quo postrema incipit periodus, quodque nunc iure rsprehendi possit, illis deletis demum cum praece-denti rex apte cohaeret. Deinde a totius loei sen-tentia prorsus abhorrent. Toto enim loco hoe agi-tur. ut Mithridatis et Medeae dolus, minime vero ut Medeae patris, obiter tantum commemorati, mae-ror et militum Romanorum laetitia inter se compa-rentur, ques praeterea non laetitiam, sed avaritiam in persequendo tardavisse crediderim.

ad excitandum Antonhm, cohortandum, accusandum, impellendum fu/.sset, datus Ulo in hello esset hiemi locus. — Quid facies quaeso illo accusandum, a verborum contextu prorsus alieno V In vetustioribus edd. litura deletum est. Potius crediderim, Ciceronem acuendum h. 1. scripsisse. Acuere excitandi vim et potestatem et alibi habet, et pro S. Rose. Am. 38. 110, pro Lig. 4. 10.

Pro Milone 21. 56: Adde casus, adde incertos exitus pugnarum Martewquc communem, qui saepe spoliantem tam et exsidta.ntem evert/1 et perculit ah ahiecto. — Malim avertit et pepulit coll. pro (Jae-cina 12. 33 : qui in pace et otio .... repulerit. . . . averterit. Contraria ratione non pepulit, sed perculit legendum est ad Div. 4. 13. 2: Quamqv.am enim nulla me ipsum privatim pepulit insignis iniu-ria cett.

Ibid. 22. GO: Sub ito ahrepti in quaes-tionem tarnen separantur a ceteris et in areas cotUtluntur, ne

quis cum Us colloqui possit. — Qui subito in quaestio-nem abrepti sunt, eos in carcere a ceteris captivis separari, ex ipsa, opinor, rei natura sequitur. Quamob-rem expungatur molestum emblema tarnen.

Ibid. 25. 67. Si Milonem times, si hunc de tua vita nefarie aut mine cogitare, aut molitum ali-

delecta inventus.... contra Milonis irnpetum, armata est, magna in hoc certe vis et incredibilis animus et non unius viri vires atque opes indicantur. — Inepte editur magna, in hoc . . . vis ... et non unius viri vires. Si recte locum intellego, vis spuria vox est. Omnia rite et ordine proceduut, si emendaveris magna in hoc certe virtus et incredibilis animus cett.

Ibid. 25. 69. Quod si locus Miloni datus esset, probasset profecto tibi ipsi, neminem umquam hominem homini cariqrem fuisse quam te sibi. — Nisi omnia me fallunt, non ipsi, sed ipse legendum est. In proximo seqq. quae si non probaret, si tibi ita penitus inhaesisset ista suspicio ,...... cessisset pair ia, corrigendum esse probasset vix admonitione eget.

Pro Caelio 6, 14, postquam satis copiose orator de Catilinae et Caelii necessitudine disseruit et id egit, ut auditoribus persuaderet, ne eos tam artis amieitiae vinculis coniunctos fuisse crederent, ut Caelius in coniuratorum numero fuisset, ita conclu-dit: Qua re ista conditio, indices , respuatur, nec Catilinae familiaritatis crimen haereat. — Ferri nequit conditio, quod omni sensu caret. Facile apparet suspitio veram lectionem esse, quum ad ea verba respexeris, quibus hie locus introducitur, 4, 10:

Nam quod Catilinae familiaritas obiecta Caelio est , longe ah ista suspitione abhorrere debet.

Ibid. 28, 67: Sed me audiant: navent aliam operant, aliam ineant gratiam, in aliis se rebus ostentent, vigeant apud istam mulierem venustate, dominentur sumptibus, haereant, iaceant, daservi-ant, capiti vera innocentis fortunisque par cant. — Improbanda videtur lectio in aliis se rebus ostentent , quum constans et certus loquendi usus requi-rat vel ostentare naturam s. indolem suam, vel se ostentare, qualis s. qui sis. Corrigendum puto aliis se rebus sustentent, quod apte cum loci sententia convenit. Ex ultima litera v. gratiam, bis scripta, in ortum esse facile apparet.

In fine adiciam tres ex Caesaris Commentariis locos, qui editorum neglegentia nondum ab omnimendo puri videntur.

Libro de Bello Civili III, C. 74 in iis rebus nar-randis Caesar versatur, quae post cladem ad Dyrrachium acceptam gestae sunt. Praecedenti capite legitur, eum a superioribus consiliis depulsum, omnem belli rationem sibi commutandam existimavisse. Quam-obrem uno tempore praesidiis omnibus deductis et oppugnatione dimissa coactoque in unum locum exer-citu contionem eum liabuisse, qua milites liortatus esset, ne ea, quae accidissent, graviter ferrenc. Deinde in hunc modum pergit: Hac habita contiona nonnullos signiferos ignorninia notavit ac loco movit. Exercitui quidem omni tantus incessit ex incommodo dolor, ut.....ornnes arderent cupiditate pugnandi,

cum superioris etiam ordinis nonmdli ratione pernio ti manendum eo loco et rem proelio committen-dam existimarent. Contra Caesar neque satis mili-tibus perterritis confldebat, spatiumque interponen-dum ad recreandos anirnos putabat. et retieti* munitianibus magnopere rei frumentariae ti-mebat. — lam D. Vossius ad hunc locum smnotavit: »Nunquam ita scripserat Caesar; nam certum est ad Dyrracliium manenti metueudam fuisse famem. Ideo-que alia loca petenda erant.quot; At non viro doctis-simo contigit ita locum corruptum purgare, ut, quftm indicavisset difficultatem, aliquatenus tolle-ret. Post eum permulti editores ingenti labore ac studio lectionem vulgatam tueri conati sunt. Qui tamen omnes operam et oleum perdidisse videntur. Tantum enim abfuit, ut Caesar timeret, ne tum demum frumenti inopia laboraret, quum munitio-nes reliquisset, ut contra haec ipsa inopia vel praecipua causa esset, ob quam munitiones illas quam primum relinquere statuit. Parum igitur du-bium est, quin vitiosa lectio in libros irrepserit. Ut autem quid re vera olim scriptum sit reperirem, recurri ad Commentarios de vita I. Caesaris, qui, olim lulii cuiusdam Celsi nomine circumlati, nunc Petrarcae vulgo tribuuntur. In liis saepe prorsus eadem, quae apud ipsum Caesarem leguntur, sed brevius plerumque scripta, vides, ita ut perpetua Commentariormn paraplirasis fere dici possit. Pe-trarca autem, vel quicunque illius libelli scriptor fuit, libro usus esse videtur, correctius scripto, iis ex quibus nostri Codices manarunt. Habet enim Petrarca; neque praeterea tarn hostem, quam fru-

menti inopiam metuendam eo loci manentibus iudi-cdbat. Etenim legerat sine dubio apud Caesarem: spatiumque interponendum ad recreandos animos putabat et li» loei* manentibu» inopiam rei

Eadem ratione corrigi potest locus in libro 11 de Bello Gallico, 6, 2: Ubi circumiecta midtitudine hominum totis moenibus undique in murum lapides iaci coepti sunt murusque defensoribus nudatus est, testudine facta portas succedunt murumque subru-unt. — Quia milites testudine facta non solas portas sed murum totum successisse ratio doceat, nonnulli editores, inter quos Kranerus, portas uncis incluse-runt. At Petrarca duce satis tuto pro succedunt corrigere potes incendunt. Apud eum enim legitur: denique iam murum dirui, iam portas incendi cett.

De bello Gallico 1, 33, 1: His rébus cognitis Caesar Gallorum animos verbis confirmavit pollici-tusque est sibi earn rem curae futuram: magnam se habere spent, et beneficio suo et auctoritate ad-ductum Ariovisturn finem iniuriis facturum. — Anti-quitus scriptum esse videtur et beneficio suo et auctoritate P. R. coll. Celso, vel si mavis Petrarca: et sper are, Ariovisturn hinc Rornani nominis maies-tate, hinc privatis suis in eum meritis sponte tem-peraturum ab iniuriis. In Grraeca paraplirasi legitur: fjLsykXa.g yap è?.7rtSag ïytiv rev 'Apióffia-rov ttoXax iitp' auroü ts Y.o.l riov 'Pto^aiuv d/zpyiTT^ivTa., TrxiTicircu r'nc 'ii/3ptwg.

^^y^SS'''quot;■ p 1P1S1®

f /

it ■ -mmm

^sAAr

^yK ,—\ ^ -_v O-O-^!^ A -v^:V-?v',.7 jTy f 1 oy- l . «-s

^Aamp;Acs2^'^/2^^r\r L _ 'quot;MrlA^jamp;^a, '^rv^ ^ ^---ir\-K-rsfcSCsfc rv/s^!

- A-.^nO^ p - w ^ ^ c lt;

^;A ' c ^ A

-■v, r

'quot; -■ ■lt;gt;•-»•,.quot;'-

a ^

^ v-0 gt;_N C: ^\ 'quot; '-\ •■ „

a c n a gt;io w /o. ^

r.r-^n gt;. '-• ,-■ - ^'sJ O . ,•„. ■■•««

r^-

AnnnrT yi

S$S?!4^flil

• v l^'t

■^. '~\ /S

^:. 5. a ,^i J

Aa^I^I

' ' ' * '^V. ' • :4 «•■, •

PAaaa/

■aaaa

A A A

A '*^k O

A_AaA.

^ gt;- ■ '- ^

^£2*2^ !

^A,A

' A