specimen litterarium inaugurale. quod ex
auctoritate rectoris magnifici c. g. n. de
vooys, litt. doct. et in facultate littera-
rum et philosophiae prof. ord., amplissimi
senatus academici consensu et nobilissimae
facultatis litterarum et philosophiae
decreto pro gradu doctoratus summisque
in litterarum classicarum disciplina ho-
noribus ac privilegiis in academia rheno-
traiectina rite et legitime consequendis
facultatis ex ami ni submittet

Chirographum speciminis prelo subiectum est die V m. Septembris a. MCMXXXII.
Promotor: C. W. Vollgraff.

Ad studiorum academicorum metam perventurus iucundissimo fun-
gor munere, ut eos, qui studiis meis benigne faverunt, grata recolam
memoria.

Imprimis tibi, clarissime Vollgraff, promotor aestumatissime, con-
siliorum et benevolentiae ergo, quibus in dissertatione mea conscri-
benda semper mihi adfuisti, quam maxime me devinctum esse per-
suasum habeas velim. Summo autem ingenii tui acumine doctri-
naque tua iudicii et prudentiae plena quod frui mihi Hcuit in scholas
tuas admisso, gratissimo semper recordabor animo. Quantum tibi
studiorum meorum vere magistro debeam, libentissime me profiteri
scito.

Tua quoque praecepta, clarissime Damsté, nee non magnam qua
me semper affecisti comitatem memori mente usque tenebo.

Quanti tu, clarissime Bolkestein, doctrina et consiliis mihi fueris,
praeterire nequeo. Quod in munere, quo fungor, maiore in dies fidé
et studio versari me intellego, tuis praeceptis acceptum refero.

Magnas tibi quoque, clarissime Ovink, grates ago, qui doctrina
et hunianitate tua ad vitae meae institutionem plurimum contuleris.

Grato animo etiam vos commemoro, clarissimi Schrijnen, Gunning,
van Hoorn, quorum institutionis, qua studiis meis benigne pro-
fuistis, me non immemorem fore libenter confiteor.

In Italiam et Graeciam quod iter feci, ut magno in posterum
beneficio ipsis aspicerem oculis antiquitatis monumenta, vestrae
debeo liberalitati, viri amplissimi, qui societati, cui nomen „Het
Philologisch Studiefondsquot; praeestis.

Magna comitate Athenis in Instituto Archaeologico Gallico abs
te, clarissime Ch. Picard, receptus assidue tibi sum devinctus, mag-
noque nuper affectus sum gaudio, cum consuetudinem tuampatriam
meam visentis renovavi. Nec non virorum, quorum amicitia Athenis
usus sum, praecipue Seyrig, Charbonneaux, Chapouthier, Meriier
eiusque uxoris, Dhôtel suavem memoriam retineo.

Neque mihi fas est praetermittere, quanto fructu apud Parisios
interfuerim lectionibus publicis et privatis vestris, viri clarissimi
HaussouUier (f). Fougères (f), Pernot, Holleaux, Lebègue, Méridier.

De tropo, quem grammatici veteres graece xaxaxpTiciv, latine
abusionem appellaverunt, temporibus nostris haud multum a vins
doctis actum est. Initio nostri saeculi vir d. Ludovicus Kugler mono-
graphiam edidit, cui titulus „De Sophoclis quae vocantur abusioni-
busquot; 1). Optime huius egregii opusculi auctor meritus est, qui pri-
mus hune tropum parum cognitum atque perspectum artius definire
conatus sit.

Kuglerus his verbis abusionem circumscribit 2) :
„Per se enim abusio fit, si quis ita utitur vocabulo, ut per meta-
phoram significatio fiat, quae a primaria notione aliéna est.quot;

Qua de definitione antequam diligentius agamus, inquirere libet
mde a quibus temporibus viri docti antiqui abusionis tropum di-
stinxerint quoque modo eum definiverint.

Antiquissimus qui nobis praebet plenam abusionis definitionem
auctor romanus est Quintiiianus, Inst. Or. 8. 6. 34:

„— catachresis, quam recte dicimus abusionem, quae non haben-
tibus nomen suum accommodat quod in proximo est.quot;

Sed iam multo ante apud Romanos de abusione actum esse appa-
ret ex auctore ad Herennium 4. 33. 45: „Abusio est, quae verbo simili
et propinquo pro certo et proprio abutitur.quot;

Auetores romanos hac in re grammaticos graecos secutos esse nemo
miretur, testis autem nobis est Martianus Capella, de nuptiis Philo-
logiae et Mercurii 5. 512:

„ex parte totum — hunc tropum metonymiam grammatici memo-
rarunt, catachresin etiam Graeci; quam nos abusionem dicimus,
ut cum perhibemus naturam deorum pro substantia.quot;

Iam Aristotelem, ut de ceteris tropis, ita de abusione egisse nos
docet Cicero, Orator 94:

„Aristoteles autem tralationi et haec ipsa (sc. ÛTraXXay^v vel
ixeT(ùvufA^av) subiungit et abusionem, quam xaxaxpvjatv vocant —quot;.

oiiert. quamquam auctor nobis diversos modos, quibus vo?ab^
lum usurpan potest, exhibet loco .splnbsp;2L 1457b

„avrav ÖS ovofx« eaxiv vj xupiov 9i yXÛTxa ^^ ExeTalt;popà xôcraoç ^^ ttsttoiy)-
[xsvov yj iTTEXTexatxévov 697)cpv)(.évov l^yjXXayilévov »nbsp;^ ^

De harum appellationum significatione vide quae dixit vir cl
Bywater m commentario suo Poetices AristoteHs, pp 279-289
nonnullarum autem hie breviter sensum exponere mihi'hceat:

rXcoTxa est vocabulum ex ahena dialecto assumptum De vocabuli
xoafxo, sensu dissent v. cl. Bywater p. 280. Idem vLre atque Se^
ton ornans plerumque putabatur, Bywater vero hac appelle
mdican credit synonymum omamenti causa substitutum^ ut
nrjXaS.,, pro Achille, idem ergo valere atque quod antiqui grammaiid
synecdochen antonomasiam metonymiam Lemnt. Vwat^con

censet. Atqui metonymiae species haec est neque ergo Aristotelem
hoc vocabulo abusionem indicare veri simile estnbsp;•

nsTOivjtxévov, factum verbum Aristoteles ipse interpretatur • tte-
TTO^vj^Bvov^S sax v â gXcoç fx^j xaXoVevov x.vöv aôxèç xï^có™..-
yiç, jSoxe. yap sïvac xotaöxa) oïov xà xépax« èpvôyaç xàv iel
«pyjxrjpa. Quae Bywater p. 287 hoc modo explicat: ,.a
oyofxa is a word comed by the poet for the occasion.quot; Est ergo nove
dictum quantum ad formam, non autem quantum ad sensum attinet
neque ideo Anstoteles hac appellatione abusionem indicare potuit'
Sed philosophum in enumerando varios vocabulorum usus abu'
sionem non separatim nominavisse non mirandum est, quippe qui
hoc loco etiam metonymiam nomine suo nominare omiserit Primo
enim obtutu eum hie maiores modo in usu vocabulomm differentias
designare neque in minutiores divisiones descendere apparet Ideo
que eum hoc loco nomine metaphorae, ampliore sensu adhibito
etiam abusionem amplexum esse facile intellegitur. Cicero quoque
hoc confirmât 1. c. Or. 94 hisce verbis: „Aristoteles autem träa-
tioni et haec ipsa subiungit et abusionemquot; 2).

gt;) Uno in scriptis traditis loco Aristoteles vocabulum quoddam per abusionem
positum md.cat so de Caelo 1. 3: ..'Ava^ayôpaç xaxaxéxpvjxa. xôi. ôvô.ocn
(SC. at07)p) ou xaXwç , se. cum ignem hoc vocabulo indicavisset.
') Cf. etiam Cic. de Or. 3. 43. 169.

Alium igitur Aristotelis locum indicare orator romanus hoe loco
videtur, quo dubium non esse potest quin fusius de variis tropis
egerit eademque eos sagacitate distinxerit et explicaverit qua meta-
phoram in Trspl Tcoi-jQTixîjç libro, 21. 1457b, sive de hac re egit in libro
Ttspi TToiTjTtx^ç sccundo, nobis non tradito, quod non veri simile,
sive m opere, cui titulus TrpayiJiaTeia t7)i; TcotTjTtxîjç lijy-qc,, nobis ser-
vatus in Aristotelis operum catalogo.

Utcumque haec res se habuit, Aristotelem subtiH vocabulorum
significationis definitioni, ad eorum abusionem distinguendam ne-
cessariae, animum attendisse constat. Quamquam ne eum quidem
primum talibus studiis semanticis se dedisse satis perspicuum est.
Facere saltem non possum, quin iam Prodicum sophistam, quippe
qui scripserit Trepl ovofiaxcov ôp^ô-nrjToç, itemque Protagoram Demo-
critumque vocabulorum abusionis notione non omnino caruisse
eredam.

Abusionis definitiones eiusque exempla, quae nobis tradiderunt
grammatici veteres, perlegenti apparet eos imprimis ante oculos
habuisse eam abusionem quasi primariam, quae oritur necessitate
accommodandi linguam ad assiduam conversionem cultus condicio-
numque generis humani. Ad unamquamque enim notionem intelli-
gentiam institutionem novam, quae in societate humana nascitur,
exprimendam nova appellatione opus est. Nonnullas ex grammati-
corum definitionibus exemplisque quae hue faciunt exhibere mihi
Uceat.

Imprimis locum Quintiliani (Inst. Or. 8. 6. 34) supra iam com-
memoratum repeto:

„Eo magis necessaria catachresis, quam recte dicimus abusio-
nem, quae non habentibus nomen suum accommodat
quod in proximo est: sic

Equum divina Palladis arte
aedificant^),
et apud tragicos : Aigialeo parentat pater. Similia sunt haec :
acetabula quidquid habent, et pyxides cuiuscumque ma-
teriae sunt, et parricida matris quoque aut fratris interfector.
Biscernendumque est hoc totum a translatione genus, quod
abusio est, ubi nomen defuit, translatio ubi
a 1 i q u i d fui t.quot;

haec a metaphora hoc differt, quod ilia vocabulum habenti largitur
haec quia non habet proprium, alieno utitur, ut parri-
cida dicitur, qui fratrem vel sororem occidit, cum sit ille proprie
parncida, qui patrem occiditquot; i).

Diomedes, de Arte Gramm. L. II (Keil, I p. 458):
„Catachresis est necessaria similium pro propriis abusio et
usurpatio nominis alieni.quot;
Beda Rhetor p. 612. 12:

„Catachresis est abusio nominis aut verbi ad significandam rem
quae propria appellatione deficiturquot;
Paul. Fest. 58:

„Catachresin tropum nos abusionem dicimus, cum aUenis utimur
perinde ac si propriis, cum propria deficiuntquot;

èaxi xé^ig [XSTevTjveyfxévy) dnb toü trpt^tou xaxovoaac-
J-evTog xupco)? TS xai èTiifxco? grepov ^xaTOvófzaarov xaxöt t6 olxetov
oïov yovu xaX(^txou xalnbsp;apiTréXou, xal x^ï^oq xepa[xfou xai xpdcx^]quot;

Xo? 6poult;;- xupiuq Y«P rocürcc ènï xvd-pónou XéyovTaf xal uaXiv, nu^iq
(xèv Xeyemi èx ttÓ^ou xaTscrxeuacpiév/] ÖXt)?- tüi xutcöi oxïjfJLaTi avSpiAc;
xuptwc; (xèv TÓ TOU avSpo? aTtsixóvicjpia, xaTaxpïjCTTtxwt; Sè xal yuvacxóqquot;
xal avSpotpóvo; xuptco^; ó ÄvSpa 90veóc7a?, xaTaxpï]CTixoi? Sè xal ó yuvatxa.
quot;Eti tptt^ipapxo? xupioiq 6 tpi:;jpou? é^pxcov, xataxp7)t7ttxcü^ Sè xal ó
tovtyjpou? xal é^Tfjpou?- xal tÓnbsp;xupCco? (xèv rb raïg ip^ooi^;

apt^l^eïv, xaTaxpyjCTTtxcöt; Sè xal SaxTÓXoi? api^fxetv Sia9épsi Sè [isTa-
lt;popa xal xaTaxpv)(7t(;, ott yj fjièv [xsTa^opa öctto xaTovo[xaCo(xévou ÈtcI xaTO-
vo(xa^ó[xevoy XéyeTaf ij Sè xaTcixP^)«^^? xaTovoiJLaJ:o[xévou IttI lt;ixaTO-
vófiacTov, 69-sv xal xaTaxpyjcrtt; XéysTat.quot;

Cocondrius (Walz VIII 784), Ttepl TpÓTcwv S'-
^ „xataxptjct^ ècttt^ [xépo? Xóyou airö toü ttpcótw? xaTcovopiaCTfjiévou xu-

pi(0(; xal sTÓfxco«; èm Tiwg axaTOVofxaaTou Tacrcópievov xaTa oExetov_ .quot;

(sequuntur eadem fere exempla quae dedit Trypho)
Choeroboscus (Walz VIII 806), Trspl TpÓTrtov Troiv)Tixöiv
^„xataxp^ati; èari cppdatq fxetsvsx^^siaa atro tou trptigt;tfa)? xatovofxaa-
^gt;evtolt;; xuptw^ xal stupiw*; IttI to axatovofxactov — .quot; (iterum eadem
fere exempla afferuntur).
Gregorius Corinthius (Walz VIII 766), Trspl TpÓTrcov y'-

') De vera vocabuli parricida etymologia et sensu cf. J. Wackernagel, Gnomon,
tom. IV, fase. IX, pgg. 449, 453-4, 460.

„xaxaxpviCTic; sctti (xépoi; Xóyou xupcfo«; xal ètófxco«; xatovo[i,ac79^év,
XeyófAEvov ètti tivoi; sTspou axaxovofxacTTOU xaxa t6 olxeïov.quot; (sequuntur
itenim eadem exempla).

Eandem definitionem atque Greg. Corinth, praebet Heliodori
schohon in Dionysii Thracis Artem Grammaticam (Gramm. Gr. I,
III p. 459. 5), quo loco pro vocabulo sTÓfxcoi; perperam ÉTot[jLlt;o^ legitur.

„xaxaxpi^CTti;, 7] ajzb tou xupicot; SYjXouptévou [XETa9épei t7]v xP^®''''^
ècp' sTspov oux e^ov 6vo[xa xópiov —quot;

His veterum grammaticorum testimoniis si nonnulla addere licet
exempla, quae lucidissime demonstrant, quaUs sit haec abusio, quam
dicunt necessariam, quae quidem ex ipsa societatis humanae pro-
gressione nascitur, imprimis vocabulinbsp;abusionem comme-

moro; cum enim post tempora, quibus aere modo conflando homines
instrumenta sibi parabant, deinde etiam ferrum ab iis tractaretur,
fieri non poterat, quin nomen xa^^j^su? per abusionem etiam ad fa-
brum indicandum terrarium usurparetur. Neque magis mirandum
tegulas, cum forte non ex argilla, sed e marmore vel metallo fierent,
tarnen per abusionem xepafilSat; appellatas esse Eodemque modo
factum est ut clepsydra, cum in usum veniret post solarium, abusive
itidem solarium vel solarium ex aqua appellaretur 2).

Galeni denique locum profero, qui variis corporis exercitatio-
nibus tractatis haec dicit:

,,U7Tep TE o5v TOÓTtóv aTTocvTcov, oL St) xai yufjivaaicov eiSr) xaXoufjiEv,
ETiicjTaaO-ai xpquot;^nbsp;uytEivrjv [lETtóvxa, xaXEÏv 8' e^ecttiv auxèv, wi;

EjxTipocrÖEV eittov, 75 uytEiv^v yu[i.vac7T7]v 75 taxpèv, xuptwTaxTjt; (jièv
èit0[zév7)(; t7]lt;; tuptó-n)? ttpoctyjyopta?, èx xataxpiqctetot; Sè xcÓv
ócXXwv. eÏTTsp yap aTravTE«; ol xExvtxat Trapcovufico? ovofjiaj^ovTat tösv
texvöv, a^ [jlexaxstpicovtai, trpóstjxov, 6)lt;; ó tvjv uytsivtjv réx^riv [xexepxó-
[JiEvot; uyieivbq av suXóyox; TcpoaayopEuoiTO, xaö-dcTCEp xal 6 Tcspi xa
yupivaaia (xóvov yu(zvalt;jx^!; xal 6 Tcepl xai; tatjeic; taxpó«;. eI Sé xiq ^ yu(x-
vaax7]v 7^ taxpèv óvona^et xóv uytEivov xouxov, öctto (xspoui; xe TtpocrayopEUEi
xö CTUfjiTTav xai ou xupJwf;, aXX' èx xaxaxpió^swi; ^ ETrtSiCTxaaswi; tq ÖTrtoi;
av nq ÈO-ÉXTjt xaXEÏv, oöxco TrotyjCTSxat x^v Tcpocngyopfav. a t x t 0 v 8 k
xoóxou xó, [1 ixc, oucr7]i; xtjc; tv e pi xo cjcófxa xéxvTjt;,
Èlt;p' oXri q auxTji; Övofxa {jiTjSèv xsxaX'ö'ai xiiptov,
UTrèp im t^Xewv èv evI ßtßxiwi xóv Xóyov ÊTcoi7]{ia[jLY)v, 8 ©paciSßouXot;
ETTiypacpExai.quot;

Cf. I. Gr. 2gt;. 1666. B 21, 25; Polyb. 10. 27. 10; Athen. 14. 621a.
') Cf. Cic. de nat. deor. 2. 87; Censor, de die nat. 23.
') Med. Graec. Opera VI pp. 135-136.

Huius loci tenore iuteUegi potest, nova cum oriatur notio quae
ut nomine mdican possit, nova quoque appellatione Lat hiSs
m,t.o plerumque pronos esse ad abutendum vocabS^ i;mTn™
quodam exstanti, aUquanto autem post nonnunoSm 1,quot;
b,.u,^^artius eam notionem indicant

Hanc ergo abusionem in cotidiana praesertim fieri lingua nuae
emper immutetur novasque hominum%ocietatis eultu Z
tatione ortas notiones nominibus instruere cogatur. maSum Tst
n^ue plerumque earum abusionum singuli auctores desiSarrpos:
sunt, immo non modo a cunctis hominibus usurpari solentTeretkm
quasi ex universo hominum ingenio exoriri videntur, exeep is ifs qua^
ab operum teehnicomm vel philosophiae auctoribus ad nova Xo-
nes denommandas in usum communem eduntur

Non tarnen huic abusioni, quae universalis est, hoc opusculum dpHi
tum est. Singuh scilicet poetae abusionem non necSate coSi

nomine adhuc carentem denomquot;^^^
SntT' Innbsp;varietatemque suae dictionis augendam

prosa (t. I. p. 72, annot. sec.), in Antiphontis Sophistae fragmentis inter ceteros

quidem propria vocabula saepe numero exstent, neque universalis,
quod dictio poëtica a vitae cotidianae sermone longius abstat quam
ut omnes eius flosculi, quippe quos ne posteriores quidem poetae
imitari soleant, in eum influere possint, studium conferre mihi pro-
positum est.

Veterum grammaticorum definitiones hanc abusionem, quae non
necessaria est, quod propria notionis cuiusdam vocabula saepe non
deficiunt cum poeta per abusionem aheno vocabulo utitur, spectare
primo obtutu non videntur. Attamen conferamus Cic. Or. 94: „Aris-
toteles autem tralationi et haec ipsa subiungit et abusionem, quam
xaT(xxpr)(Tiv vocant, ut cum minutum dicimus animum pro parvo
et abutimur verbis propinquis, si opus est, ve 1
quoddelectat vel quod d e c e t quot; i). Hoc loco lucide
patet Ciceronem iam cognovisse abusionem, ut ceteros tropos, non
modo necessitatis, sed etiam suavitatis vel decoris causa ab auctori-
bus assumi, etiamsi propria vocabula non deficiant. Hunc quoque
tropum antiquis iam temporibus abusionis nomine indica-
tum esse Quintilianus, qui ipse quidem tralationis potius nomine hanc
abusionem non necessariam désignât, nos docet Inst. Or. 8. 6. 35 2) ;
„Discemendumque est hoc totum a translatione genus, quod abusio
ést ubi nomen defuit, translatio ubi fuit. Nam poetae soient
abusive etiam in his rebus, quibus nomina
sua sunt, vicinis potius uti; quod rarum in prosa est.
Ilia quoque quidam catachresis volunt esse,
cum pro temeritate virtus aut pro luxuria liberalitas dicitur. A qui-
bus ego quidem dissentio; —De iustis ergo abusionis tropi finibus
viros doctos antiques non consensisse hoc loco perspicue patet.

Attamen facere non possum quin confitear eos grammaticos, qui
dixerunt abusionem esse modo tum, cum proprium vocabulum defi-

ex poëtica dictione desumptos tropos etiam recensât haec: ,,gewöhnliche Worte
in anderer Bedeutung (112 xvSpdx = rj tûv dcvSpwv ■fjXixla, 89 Se'^treiç = èv8e£aç,
90 èTraXXàÇetç = (juvaXXayàç, 94 SiàaTaatç Weltordnung = Siaxôofiïjaiç, 100 äßioc
= 7txo6aioi; [wie Homer dcÇuXoç ÖXt) = jtoXOÇuXoç] u.s.w.).quot;

Unum etiam e Platonc (Prot. 312d) exemplum dilucidum affero, qui Socratem
cum Hippocrate quaerentem. cuius roi sophista êTna-n^fiaiv sit, identidem hoc
vocabulo usurpato deinde sic procedentem facit: ,,Tcotaç èpYaotaç ènioTaTï)!;;quot;
Respondet Hippocrates: „tI Sv etnoifxev aûxiv eîvat, tü lwxpateç. èmaTiiTfjv toü
TTOiïjaai Sswiv Xéyeiv;quot; Hoc igitur loco vocabulum êT:iaTaTV)i;, quod proprie indicat
eum qui rei cuidam consulit vel praeest (ècpéaTTjxev), per abusionem derivatum
est a verbo è7r[aTa(j{^at ita ut vocabuli èTrtaTTjtJttov sensum acceperit.

ciat (ut Graeci dicunt Itt' àxaTovôptaaxov), struthocamelorum calli-
ditate praeditos mihi videri. Complura enim ex abusionis necessariae
exempüs. quae dederunt, minime necessario orta sunt, neque pro
eis propria vocabula desunt. Nonne Vergihus dicere potuit: equum
— struunt, vel tale quid?nbsp;^

Egregie de hac re disputavit v. cl. Lobeck, Rhematicon pp. 346-9
qui bene hoe perspexit. E. g. conféras quae dixit p. 347- Quaeren-
tibus cur Homerus véxxapnbsp;et Ïtttto: ßouxoX£ovTo dixerit

nihil responderi poterit nisi quod ipse ohm a sciolo quodam ex inferis
excitatus, ut de quibusdam insohte dictis rationem redderet respon-
disse dicitur breviter et regahter gxt oÔtlt;oç è'SoÇev aótöi.» Hoc atque
aliis exemphs tractatis Lobeck p. 348 sic iudicat: „In his igitur
quae grammatici proférant, nullum est quod inopiae causa Ll tÔ
axaTovofiacjTov translatum esse appareat.quot;

Quo modo fieri potuerit ut grammatici veteres hanc abusionem
sponte et consulto, neque necessario, a poetis adhibitam parum
agnoscerent, hcet eius exempla protulerint, exphcari mea quidem
sententia non potest nisi eo quod, abusionis in vita cotidiana mo-
mento atque utilitate iam diu cognitis, eius vigorem poeticum non-
dum satis mtellexerunt.

Abusio autem poëtica iUis subsidiis adnumeranda est quae poetis
ad augendam dictionis varietatem et amoenitatem praesto sunt
Non necessitate coacti vocabuKs quibusdam abutuntur sed ad
amphficandam verborum copiam ad abusiones libenter confugiunt
etiamsi propria vocabula abundant.

In abusione poëtica apud Aeschylum poetam tractanda ideo bene
tenendum est hanc multo ampliorem esse et prorsus alius indolis
atque abusionem sermonis cotidiani necessitate coactam, a gramma-
ticis definitam i).

Iam vero denuo quam prima dissertationis suae pagina dedit v. d
Kugler abusionis definitionem intueamur:

„Per se enim abusio dici potest, si quis ita utitur vocabulo ut per
metaphoram significatio fiat, quae a primaria notione ahena est quot;

Quamquam universe Kuglero abusionem definienti adstipulor
tamen vocabula „per metaphcramquot; ambigua esse quodammodo
mihi videntur. Plerumque enim vocabulo „metaphoraquot; vel „tralatioquot;

') Dehinc ubi de abusione mentio fiet, semper abusio designatur poëtica
nisi diserte abusionem necessariam, quam supra dixi universalem, spectari indica-
turn est.

diserte tropus quidam indicatur. Infra i^) autem abusionis tropum
eum hac metaphora, licet nonnunquam inter se mixta inveniantur,
minime confundendum esse monebitur^). Qua de causa his verbis
abusionem definire malo:

Abusio fit, si cui vocabulo novus sensus tribu-
itur, qui a quacumque eius vocabuli vulgata signi-
ficatione alienus est.

Cf. ipsum Kuglerum p. 2: ,,omnino caveas ne translationem pro abusione
habeas.quot;

Quibus vocabulis Aeschylus poeta per abusionem usus sit investi-
pnti X) impmms opera danda est ut quam accuratissime veram
mtemoscat abusionem et ab aliis tropis et ab eo vocabulomni Su
cum specie nova significatio addita est vocabulo, revera autem abusS
non fit. Nam non semper ab aliis tropis facile distinguitur abusio
propterea, quod complurium troporum aspectus interdum proxime
ad abusionem accent nonnunquam etiam abusio cum alio quodam
■ tropo quasi una adhibita est. Itaque de nonnullis tropis ab Aeschylo
usurpatis quin disseram facere non possum.

Praecipue ne cum traiectione 2) metonymia metaphora tropis
abusionem confundas cavendum est. Tenendum est illis tropis semper
ima^nem quandam gigni et vocabulum per traiectionem per meto-
nymiam per metaphoram positum in alienum sane rerum contextum
transpositum esse, non tamen propria significatione privari immo
eo ipso, quod suam significationem retineat, imaginera alius rerum
contextus in alium contextum traici.

In qua investigatione liaud raro vocabula mihi praetereunda sunt quia
textus parum constat vel quod haud certo iusta interpretatio statui potest
àxpopôXoç Cuius rei unum exemplum affero: Sept. 158 dcxpoß0Xc3vnbsp;Xi^àç gpyexat'

G. Dindorf in Lexico Aeschyleo (Lipsiae 1876.) vertit: „a propugnaculis dL^er
lacientibus lap,dum imber descendit.quot; Vocabulo ergo àxpopôXoç sensum tribuit
laciendi x«t àxpaç i.e. d e s u p er. quae abusio est, cum significet „e x 1 o n ei n-
quo laciens , cf. Hesych. dxpoß0Xor àxovriaTat. Alii aliter locum vertunt V cl
Wilamowitz correxit (Aesch. Trag. 1914)nbsp;propterea quod „ëp^sxat sine

loco quo perveniant iacula non tolerabile, nee audirent virgines lapidum de muro
m hostes coniectorum fragorem.quot; Neque ego Dindorfio assentior, etiam ea de
causa, quod contextus non urbis defensionem sed potius eius oppugnationem
et hostium impetum depingit.

') Cf. I. F. P. van Anrooy: Quaestiones de epithetorum compositorum usu
apud Aeschylum et Euripidem, diss. Trai. ad Rhen. 1897, c. III. ii „De traiectione
epitheti.quot;

qua quidem proprium sensum plane amittit^). Eo patet abusionem
tropum apud poetas saltem esse merum vocabulorum lusum
(,,Wortspielereiquot;) 2), tropos vero illos, quos indicavi, notionum
lusum vel, si mavis, notionum abusionem. Non tamen omnes, qui
de abusione egerunt, hoc discrimen diligenter observaverunt.

Errare mihi videtur Volkmannus, qui in libro qui inscribitur „Die
Rhetorik der Griechen und Römerquot; de abusione agens pro abusio-
nibus habet eas sententias, quibus sensuum affectus inter se commu-
tantur, e. g. Aesch. Sept. 99 xtóttov SéSopxa, Soph. Ai. 785 6pa otroî'
£717) ^posi, quae exempla desumpsit ex Lobeckii Rhematico, p. 332
(ubi de soloecismo agit, non de abusione). Taies enim acyrologiae
species mea quidem sententia non vocabulorum, sed notionum abu-
siones sunt. Equidem poetas vocabulis SéSopxa Ôpa adhibendis sen-
sus affectum quasi in maius auctum exprimere voluisse persua-
sum mihi habeo; neque cum Volkmanno stare possum cum hasce
sententias ut abusiones affert:

Hesiod. Op. 612: (pôrpuaç XPV) Set^at yjeXicot Séxa r ^nara xoù
Séxa vôxxaç,

et Hom. Hymn, in Merc. 525: AvjTotSyjç Itovsucts — pii^ riva çtxtspov
àXXov sv aó-avdctoicriv effecrO-at (jirixe ô^eàv [xt^t' àvSpa.

De his omnibus iure sic Lobeckius p. 132: ,,Sed huius quoque
soloecismi (se. pugnantia loquendi) specimen interdum praebent
scriptores non indiserti, quum cogitatione plus comprehendunt
quam eloquuntur.quot; De notionum igitur tralatione in his potius
quam de vocabulorum abusione loquendum esse mihi videtur. Cete-
rum utrum poeta, acyrologia adhibita, imaginem similitudinem
inducere voluerit necne, non iam omnibus locis in re tam subtili
certo statui posse consentaneum est.

Traiectiones epitheti ab actoribus ad actiones persaepe a poetis
tragicis adhibitas esse nos docet v. d. van Anrooy, e. g. Aesch.
Choeph. 584Çi(pY)90pouç àyôjvaç, ubi ^icprjcpôpoç ab Oreste traiectum est. ^L/prjtpôpoç

') Cf. Schol. Lond. (A. E.) in Artis Dionysianae § 1 (Gr. Gr. I. m. p. 458):
xal èv (xèv Trji (xeraçopâi [leTatpépexai xó xijptov, èv Sè -rfji xaxaxp^aei oùxéxi.

') Hoc iam monet Quintilianus 8. 6. 36. ubi vituperatis qui pro temeritate vir-
tutem, pro luxuria liberalitatem positam catachresin esse censebant sic pergit:
„namque in his non verbum pro verbo ponitur sed res pro requot;. Vir d. Kugler
bene hoc perspexisse mihi videtur, licet nusquam diserte de hac re verba fecerit.

') Aristoteles quoque hoc soloecismum appellat Rhet. p. 1407b (3. 5. 7.): ëzi
St noisï aoXoixl^eiv xó (x-f) ànoSiSôvat, èàv [i.-?] èTui^euyvÔTQiç àfxçoïv Ô âpfxôxxeiquot; oTov
iJ^óqjov fj XP^Pi-'*'nbsp;t S w V où X01VÓV, x6 S'aEcrlgt;ô(xevoç xowóv.

') vel, ut Aristoteles dicit Poet. p. 1461b: ÛTTSvavxCa rj Kocpà x^)V ópOóxvjxa x^v
xaxà xéxvTjv.

Haud raro eiusmodi traiectione vocabula passiva activam vim
v^cTTiç nancta sunt, activa passivam, cf. e. g. Choeph. 250 v^cTxtç Xt[xôç, ubi
v^cTTiç significat „inediam afferensquot;. Nulla est hic abusio.
àpetçaToç Difficilius vero de vocabulo àpsiçaxoç iudicatur, quod apud Home-
rum significat ,,in bello occisusquot;, idem ergo atque àpY)ixTà[i,evo(;.
Apud Aeschylum autem invenis, Eum. 913—14, ocpsKpaxoiv aycóvtov,
fr. 147 apetcpaxov XY)[i,a, itemque Eur. Suppl. 603—4 àpetçaxoi
cpóvot, Rhes. 124 xótcwv apEttpaxtov. Fieri potest ut vocabulum his
locis per traiectionem activam vim nanctum sit, ut significet ,,in
bello occïdensquot;, cf. Orph. Arg. 514, ubi àvspEç activo sensu dicuntur
àpsifpaxot. Neque tamen veri dissimile esse locis allatis vocabulo
àpEicpœxoç, alterius partis significatione aut perperam intellecta aut
neglecta, per abusionem merum vocabuh àpyjtoç sensum additum
esse infra demonstrabitur.

Praecipue cavendum ne metonymiam pro abusione habeas. Hac
in re erravit fortasse Kuglerus cum tractabat vocabula àyoç, xôvtç,
vÔCTxoç, xpocpy) (diss. pp. 60—67) :
écyoç àyoç scihcet locis Soph. Ant. 775, fr. 689 (etiam Aesch. Choeph.

155) sacrum piaculare neque, ut solet, labem significat.
xôvtç xôvtç, pulvis, pro „terraquot; positum est Soph. El. 435, fr. 958. (cf.
etiam Eur. Hec. 325, Simon, fr. 119).
VÔCTXOÇ vôaxoç, reditus, itineris vicem positum Soph. Philoct. 43; cf. Eur.

Iph. Aul. 965, 1261, Rhes. 425.
rpocprj -rpocpy} denique, alimentum, victus, Oed. R. 1 (cf. Eur. Cycl. 189)
concrete usurpatum est sensu vocabuli â-péfjifxaxa.

Ex Aeschylo ipse nonnulla huiusmodi exempla addo:
ôpxoç Ag. 1570 Ôpxoi iura iuranda, pro vocabulo quod est Spxta, i. e.
pactum.

7r{lt;Txlt;i)(xa Pers. 171 Persarum principes, regis consiUarii, Triaxcofzaxa i. e.

proprie fides, fidei pignora (eodem modo v. 2 Ttioxa usurpatum)
vocantur pro maroi.
xipLY] Ch. 399 x^ovicùv — xtfiat dei infernales sunt; vocabulum xtpi-^,
quod honorem venerationem cultum désignât, h. 1., ut saepe trépaç,
eum désignât qui colitur.

Haec autem vocabula 11. cc. non per abusionem sed potius per
metonymiam adhibita esse videntur, cum (abstracta et concreta)
quae propinqua sunt et relatione quadam et affinitate inter se co-
haerent misceantur. Sed inter huiusmodi metonymias et veras abusio-
nes haud raro minimum esse discrimen libenter confiteor ideoque

eas abusiones, quae proxime ad metonymiam accedere neque tamen
alia de causa quam ut vocabulorum copia amplificaretur adhihitae
esse videntur, infra tractare non recusavi.

Haud raro metaphora quoque cum abusione confusa est. Inter
aUa abusionis specimina Trypho 1. c. etiam haec nobis affert: yóvu
xaXàfjiou, ôqjô-aXtJioç àfXTréXou, x^î^^oç x£pa[xtou, TpàxviXoç 6pouç. Vix
tamen dubium est quin hic de metaphora potius quam de abusione
loquendum sit, cum imago quaedam, corporis partium similitudine
nata, transferatur. Non tamen est quod talia pro abusionibus habita
esse miremur, quandoquidem translata imago continuo earum appel-
lationum in sermone cotidiano usu sensim detrita neque iam perspecta
esse videtur.

Chorus Aesch. Suppl. 33 navem Aegypti fiUos vehentem oxov Taxu7]p7]ç
Taxuï)pr) vocat. Primo aspectu hic de abusione vocabuli oyoc,, quod
proprie indicat vehiculum sive currum, cogitari posse videtur, se.
ita ut poeta collato verbo ojzlv i. e. vehere secundum etymologiam
vocabulo oxoç etiam navis sensum tribuerit. Ceterum similitudinem
in hoc vocabulo latere eo patefit, quod additum est epitheton Taxur]pir]ç.
Cum curru ergo haec navis per metaphoram comparata est 2).

Neque in usu vocabuli asX[i,a sedis significatione usurpati Ag. créXixa
183, ubi legimus:

Sai[jióva)v Sé Ttou jàpK ßi-
aicoç aéXfjia cxEfxvov Tjfjiévoiv,
abusio conspicitur. Hic quoque metaphora ex rebus navalibus petita
subest. Sedes enim deorum sublimis confertur cum alta in quot;navis
puppi sede, unde gubernator commode omnia observât (cf. Hymn.
Hom. 7. 47).

'ApTe(jißapir](; Sé, [xupCaç lttttou ßpaßeii?,
vocabulum ßpaßeut;, quo indicatur certaminis arbiter, aeque ac Ag.

») Eadem metaphora adhibita Aeschylus vocabulo à[xaÇa usus esse videtur,
quem tropum metaphora non plane perspecta grammatici iniuria ut abusionem
secundum etymologiam explicate conati sunt, cf. Phot. (ed. Reitzenstein 86. 24) :
lt;ócgt;(xa^a' •J) vaûç Ttapà toïç 'Attixoîç xal ïawç elxàÇouaiv aÙT7)v àfxâÇTji ànô toO àjjiâv
T7)v bâXaLaaœi. Y) XéÇiç Trap' Ala^uXwi.

Est autem frequens haec metaphora apud poetas; cf. H. Weir Smith in Am.
Journ. of Phil. 1920, p. 112 (Aesch. Prom. 468 XivÓTtTspa vaurtXwv ôx'^fj.aTa; Eur.
Iph. Taur. 410 vàïov Sx^lfia; Med. 1122vatav àitr)vr)v; Catull. 64. 9 volitantem fia-
mine currum, cf. Hom. Od. S 708 àXô; ÏTtîtoi etc.). Cf. etiam v. cl. Groeneboom ad
Prom. v. 468 (Opp. Hal. 1. 190 6ep[xa amp;aXâa(T7]ç.).

v. 230 duds vice fungitur, non per abusionem, sed per metaphoram
ex arena petitam^).

7rp6Sixoç Eodem modo per metaphoram ex iurisdictione desumptam ahae
m re mihtari notiones indicantur:

Ag. v. 451, ubi legimus TipoSCxoiç 'Axpe^Sai?. vocabulum TcpéSixoç
quod désignât arbitrum tutorem patronum, item duds sensu ad-
hibitum esse videtur. Conféras usum vocabuh MSixoq quod sig-
nificat adversarium in lite, in iudicio, Ag. v. 41 (nptàpioo fzéyaç
avTiSixoç MsvéXaoç é^vaÇ -^jS' 'Ayaî^éfxvwv), ubi adversarium in hello
i. e. hostem indicat.

wç xlt;oXot(7tv äfi,(ptßX7)aTp' ëxei.
Quid poeta adhibito vocabulo ä(jLlt;pJßX7)CTTpa dicat haud fadle diri-
mitur. Plerumque significat rete piscatorium. Complures ergo editores
hic per metaphoram e re piscatoria petitam positum esse censent
ut etiam Ag. 1382, Choeph. 492 de veste, qua Agamemnon oppres-
sus erat 2). Quod si verum est, vertendum erit:
Abeamus, cum eius membra rete sint obstricta.
Non tamen hanc metaphoram, quae iure adhibetur si de veste
impenetrabih agitur, hic ubi de firmis ex métallo vinclis res est plane
quadrare mihi persuadere possum, quam ob rem infra 3) indagabitur,
num potius hic vocabulum secundum etymologiam sensu primigenio
usurpatum sit.

Nonnunquam alii tropi cum abusione coniuncti inveniuntur
quod exempUs illustrare mihi liceat:
Binccic; Choeph. 335 Electra cum Oreste iuxta patris tumulum congressa
his verbis patrem compellat:

StTraiç To[ a S7itTU(ji,ßiolt;; S'pïjvoç avacTTSva^st.
Per traiectionem ab homine ad rem a^pîjvoç dicitur SÎKaiç. Re vera

') Specie simili metaphora Aeschylus Pers. v. 79 eodem duels sensu usus est
vocabulo èçéTTjç, quo nomine Athenis de homicidio indices appellabantur. Re vera
autem poetam hic non metaphoram adhibuisse sed primario sensu hoc vocabulum
usurpasse infra p. 23sq. demonstrabitur.

») Cf. e.g. Groeneboom, Prom., s.v.: „Aeschylus gebruikt het woord van het
gewaad, dat als een net om Agamemnon wordt gelegd (Ag. 1382, Ch. 492), So-
phocles van het Nessuskleed (Trach. 1051) —, hier (sc. Prom. 'si) worden de
banden met een omstrikkend net vergeleken —cf. etiam W. Aly: De Aeschyli
copia verborum. diss. Bonn. 1904, p. 37: „— ipiqjEßXvjOTpov rete est, sed metapho-
rice etiam de vinculis Promethei usurpatur.quot;

autem Electra et Orestes S^TratSsç, i. e. bini Agamemnonis liberi sunt.
Hanc vero vocabuli StTratç significationem a solita vocabuli vi, quae
est „duos liberos habensquot; aberrare infra i) latius demonstrabitur.

_ Prom. V. 861 de Aegypti filiis in Argolide a Danaidibus interfectis a7;XuxTóCo£;
sic dicitur: Q-tjXuxtóvo)!, quot;Apst Safxévxfov-. Etiam hic traiectio est ab
actore ad actionem; nam adiectivum ô^yjXuxxôvoç, quod proprie ad
Danaides pertinet, traiectum est ad earum actionem, i. e. quot;Apyjç,
quod nomen h. 1. per metonymiam pro bello sive caede positum est.
Significat ergo h. 1. ÔTjXuxxôvoç „muhebri manu interficiensquot;, cum
„mulieres interficiensquot; iusta huius vocabuli vis est, ut infra 2) ex-
plicabitur.

Pers. V. 559 naves Xivo^Tspoi xuavtîgt;7tiSeç dicuntur; cf. Suppl. 743. xuavÛTrtç
Si (quod infra fusius disseretur) poetam adiectivo xuavÛTiiç, quod
solet designare eam cui o c u 1 i caerulei sunt Homerum s) imita-
tum esse verum est, huic adiectivo h. 1. per abusionem inest signifi-
catio „fusci coloris facie praeditusquot;. Qui sensus per metapho-
ram ab homine navi addita est. Eandem fere metaphoram, in con-
trarium versam, se. a nave ad hominem, invenies Ag. 234, ubi Iphi-
geniae os dicitur axófia xaXX^Trptoipov.

Ceterum praeter aUos tropos quos ab abusione non nisi summa
diügentia intemoscere possumus, complures praeterea vocabulonim
usus abusioni specie simillimi sunt, quos caveas ne cum ipsa confundas.

Interdum vocabulum ita usurpatur, ut solitam significationem ei àvxtTCoXoç
tribuere nequeas, e.g. Sept. 417—8, ubi chorus Thebanarum virgi-
num pro Eteocle urbis defensore vota nuncupat:
x6v àfxôv vuv àvx^TraXov euxu^etv
Q-eol Sotev,

vertere non potes : dei utinam nostrum adversarium fauste
rem gerere duint! Immo specie vocabulum àvxiTiaXoç defensoris
sensu abusive positum esse videtur. Non tamen abusio latet in
vocabulo dvzlrcaXoç, sed potius in pronominis àpi6v usu, quod
quidem in hoc verborum contextu non, ut solet, idem valet atque
genitivus obiectivus -^(xcöv, sed meram vim possessivam habet. Eo
enim fit ut vocabulum «vtItzocXoç, quamquam suum sensum retinuit
— est enim Eteocles adversarius, se. urbem oppugnantium — tamen

Nonnunquam vocabulum alienum significatum habet, cum
tamen de abusione loqui non possimus propterea, quod poetam, ut
saepe, novum sensum ex alia dialecto vel e sermone vulgari mutua-
tum esse apparet. In ahis interdüm vocabulis tractandis nobis eius-
dem mutuationis suspicio oritur, etiamsi documentis pro certo statui
(XETaJxfiioç non possit i). Conferri iubeo usum vocabuH pt£TaCx(xtoç, indicantis ea
quae inter duas acies intermedia sunt, apud Aeschylum, Sept 197-
àv^jp yuv^ TE yß Tl Tôiv {ASTaCxfxiov, i. e. (xera^ii. Mirum 'in modum
significatio occursus hostilis omnino evanuit. Non tamen est cur
de abusione cogites; recte enim v. d. W. Aly 2) admonet hoc voca-
bulum lonice et proprie et tralate adhiberi; ex hac igitur dialecto
poetam hunc usum desumpsisse.

9epvT^ Idem nos docet Aeschylum, cum vocabulo çspvv) potius muneris
quam dotis sensum attribuerit Suppl. v. 979, dialectum Epidauricam
esse secutum.

oTpàxeutxa Aliud huius rei exemplum est vocabulum axpàTsufxa, exercitus,
quod Aeschylus Pers. v. 758 usurpavit sensu vocabuli axpaxe^a i. e.
expeditionis militaris. Ne haec quidem abusio esse videtur. Apud
Herodotum enim nonnunquam eo sensu occurrit, e. g. L. 3, c. 48, 49.
Ex lonica igitur dialecto Aeschylum hanc significationem peti^ksse
veri simile est.

TTspicppwv Ag. V. 1427, Suppl. V. 757 vocabulum Trsptçpwv i. e. prudens usur-
patum esse eodem sensu atque ÛTrépjppwv (se. „superbusquot;) recte scho-
liasta perhibet. In adn. crit. ad Suppl. 757 v. cl. de Wilamowitz ita
certe Lesbios locutos esse iure asseverat. Habemus igitur quod ex
Lesbica dialecto Aeschylum hausisse suspicemur. Neque tamen con-
trariam opinionem, qua Aeschylus per abusionem vocabulo eum
sensum tribuisse creditur, omnino reiciendam esse infra 3) exponam.

TcXàoTiy^ Choeph. v. 290 vocabulum TcXaCTTLyÇ, quod lancem significare solet,
ab Aeschylo [xaariyoc, i. e. flagelU vicem usurpatum est. Collato Ga-

') Omnino de vocabulorum abusione nunquam nisi cum exceptione iudicari
posse liquet, quandoquidem ex omni graeci sermonis vocabulario, praesertim
quantum ad ceteras praeter Atticam dialectos et ad sermonem vulgarem attinet,
nonnisi partem aliquam traditam esse meminisse nos oportet. Ceterum, licet
hac re, quae cum ceteris studiis semanticis tum imprimis abusionis indagationi
momenti est, moneamur ut cautissime agamus, tamen iudicio tum modo abstinen-
dum, cum de abusione poëtica non esse quod cogitemus iure suspicari possumus.

leni in Lexico Hippocrateo testimonio ,,TikriGTi.yyxq vàpamp;yjxaç aTio
ToG 7tX-:Qlt;T(j£t,v hoc vocabulum in dialecto lonica flagelli sensum ha-
buisse, inde ab Aeschylo hunc sensum desumptum esse fortasse
suspicari licet, nisi saltem duo diversa eiusdem formae vocabula
sunt, qua de re haud facile statuitur; cf. p. 25 sqq. Attamen ne
poeticae quidem abusionis suspicio abest, quam ob rem vocabulum
infra i) amphus tractabitur.

Etiam is tropus, qui iure archaïsmus vocari potest, nobis hic
tractandus est, quod abusioni nonnunquam specie similhmus est et,,
parum observata vocabulorum significatione primaria, non semper
diligenter internoscitur. Fieri enim poterat ut vocabulorum quorun-
dam priscae significationi sensim nova, quae esset angustior et
magis circumscripta, substitueretur. Poeta igitur si taha vocabula
sensu primario adhibuit, proprie archaïsmus, non abusio est. Qua
in re interdum grammatici erraverunt.

Velut Aeschylus Homerum (II. 0 439 Zsùç — àp(jia xat Ïtcttouç
OöXupiTcóvSs S^tóxe) secutus verbo Siwxetv tribus locis, Pers. 84 (àp[Aa Stwxeiv
Stwxtov), Sept. 92 (Sicóxcov lt;7ró8agt;), Sept. 371 (Sitóxwv noixniiJLovç
yyhcuc, TtoSwv) sensum primarium agitandi, celeriter promovendi
restituit. Pro abusione iniuria hanc significationem primariam,
utpote sibi parum notam, habuisse videtur scholiasta ad II. 0 439:
Stcoxe' 7] SittX^, Ôti xupfcùi; StcóxEiv XéyeTat,, ôxav Tcpo9£\JY75t, xiçquot; vüv Sè
Ètti toG auvtôvtùç èXaiivovxoç.

Sept. 32 Eteocles Thebarum cives adhortatus ut urbem ab hosti- créXfia
bus defendant haec adicit:

quo loco vocabulum crÉXfia sive oEXf^axoc sensu primario quodvis
ligneum tabulatum indicanti usurpatum est. Erravit ergo schohasta,
qui cum vulgatum modo huius vocabuU sensum, sc. „navis transtraquot;
ante oculos haberet, ad hunc versum annotavit: toîç
xaxEXpi^aaTO SE.

Etiam v. d. Kugler nonnullas apud Sophoclem abusiones recenset,
quae mea quidem sententia pro archaismis habendae sunt. Agit
scilicet de vocabuhs extotcoç èxTÔmoç, quae vulgo significant id Ixtokoç
quod peregrinum inusitatum mirum est, et simul de vocabulo èxTÔmoç
ëvtottoç, quod significat indigenam. Apud Sophoclem ëxroKoç O. C. Ivtottoc

') Cf. Schol, in Apoll. Rhod. 1. 528: xaóóXou TtXaTÙ ÇûXov lt;TiX|i.a Xéysxai.

233, Trach. 32, èxrômoç O. R. 166, 1340, O. C. 119 remotum indi-
cant, ëvTOTuoç autem Phil. 211, 280, 1171 eum désignât, qui ahquo
loco est. Imuna, quod videam, v. d. Kugler has significationes,
quae pnncipio his vocabuhs inerant, pro abusione habuit.
àfxcp[pXy)- De vocabulo ä[i(p[ßX7)CTTpa vinculorum sensu ab Aeschylo usurpato
C7TP0V Prom. 81 iterum hoc loco mihi agendum est. Supra i) hic metapho-
ram e re piscatoria a poeta petitam esse me non persuasum habere
fassus sum. Conféras quae van de Wijnpersse 2) recte admonet:
„Toch moge bij äfKpCßXTjaxpov worden opgemerkt, dat het twee be-
teekenissen heeft: „netquot; en in meer algemeenen zin: een insluiting
Zoo zegt Iphigenia in I. T. 96:

tt Sptû[xev; a(i(p{ßX-ir]£7Tpa yàp toixcùv ôpôciç uvbyiXà
Aesch. Prom. 81 :

(TTetxtó|xsv, wç xcüXotCTLv atJi9tßX7)aTp' è'/si,
een omgeworpen band.
Eur. Hel. 1079:

xal {i,v)v TaS' (XjxfptßXTjaTpa côpiaTOç pàxT]
ÇufifxapTupT^CTSt vauTixûv èpeiTticùv.quot;
Verum tetigisse van de Wijnpersse mihi videtur. Ag. v. 1382,
Ch. V. 492 vocabulum ä(ji9£ßXr)CTpov per metaphoram positum esse!
ut mdicaret „aTrsipov uçaafxaquot; 3), quo quasi rete obstrictus erat
Agamemnon, cuivis lucide patet 4). Sed locis a v. d. Wijnpersse alla-
tis huic vocabulo, cuius etymologia tam perspicua est, sensum retis
imponere, ut metaphora e re piscatoria fiat, mihi abs re esse videtur.
Immo, si verum est, quod Aly s) suspicatur, hoc vocabulum cuiusvis
involucri vel claustri sensum habuisse in nonnullis dialectis graecis,
aut, quod mihi magis probabile videtur, principio apud omnes
Graecos eo amphore sensu usurpatum esse, hunc Promethei locum
rectius intellegi mihi persuasum habeo, si vocabulum per archaïs-
mum hoc principali sensu, ut vincula significet, positum esse credi-

») „De terminologie van het jachtwezen bij Sophocles.quot; Diss Rheno-Trai
1929, p. 14.

=) Eur. Or. 25, ad quem locum conféras Schol.: yàp KXuTai|i,^aTpa xt^wva
ötpavev oöts tccïç xepalv oöts t^t xcçaXîji ëxSuaiv ë/ovra.

») Op. c. p. 38: „Ex ipsa significatione sequitur, ut à(X(ptpX7](jTpov rete ab lonibus
peculiariter formatum sit. Iam vero per se quodvis instrumentum est quo ali-
quid àtxçipàXXsTai —. In nomine igitur äiJKpCßXvjOTpov notio verbi (se. ä[ji9iß(iXXeiv)
pecuUari modo in angustius contracta est. Nusquam enim de simplici veste dictum
est. Id autem aeque apud omnes graecas gentes factum esse vix probabile esse
videtur.quot;

Compluribus locis poeta adhibuit vocabula sensu primario qui
iam exoleverat novaque sensim significatione, quae angustior est et
termini potius technici vim habet, expulsus erat ea praesertim de
causa quod, pedetemptim crescentibus et invalescentibus rebus
humanis, etiam notiones nonnullae mutatae erant e.g.:

Pers. V. 4 Trpeaßeta sicut Piatonis Rep. p. 509b senectutis digni- Trpeaße^a
tatem significat, cum soleat indicare legationem. Qua ratione poeta,
ut illo sensu hoc vocabulo uteretur, adductus esse potest? Num per
abusionem posuit, i. e. ipse huic vocabulo eum sensum tribuit col-
latis vocabulorum Trpeaßu? Ttpsaßsueiv TrpsaßyjJ? Tipsa^Lq Tcpscrßo? alio-
nim, quibus omnibus inest notio venerabilis senectutis, significatio-
nibus? Non credo. Ipsas enim si vocabulorum quae enumeravi sig-
nificationes venerationem et senectutem indicantes respiciamus,
veri similius videtur hanc venerandae senectutis notionem, licet
duobus modo locis eam vindicare possimus, initio etiam vocabulo
Trpeorßsta fuisse. Facile enim qua de causa vocabuli sensus mutatus
sit perspicitur, sc. quod legati ei solebant eligi, qui ob senectutem
maximam habebant dignitatem auctoritatemque.

CTTEuxai 8' îspou T(jlcÓXou TreXdcTai
^uyèv aptqjißaXstv SoóXiov 'EXXdcSt
vocabulum TieXaTat vicinos sive accolas, i. e. eos, qui TtéXaç sunt,
indicat. Eandem fere significationem praebet Soph. Phil. v. 677, ubi
Ixionem tov TTsXaxav Xéxxpwv Troxè tûv At6ç dicit et v. 1164, quo loco
chorus ipse se Philoctetis TrsXaxav dicit i. e. qui ad Philoctetem ac-
cessit. SoHtus vero vocabuli sensus est cUens mercennarius. Primo
obtutu Aeschylum itemque Sophoclem collato vocabuli TiéXaç sensu
per abusionem novam hanc significationem vocabulo TréXaxTjç ipsum
creavisse existimare possis, sed potius probandum est vocabulum
hunc sensum ampliorem inde ab initio habuisse, deinde autem sen-
sim significationem coarctatam esse, quod ei, qui accolae erant
cuiusdam viri principis, saepe eius clientes facti sunt 2).

') Recentior ergo talium vocabulorum sensus vulgatus saepe fere habendus
pro abusione quam dixi universalem, de qua supra (pp. 5-8) verba feci.

») Cf. quo modo in lingua vernacula notio vocabuli „naast(e)quot; i.e. (ó) TréXa;
immutata sit in verbo „naastenquot; i.e. ad se vindicare, in dicionem suam redigere.

èVTTopoç sipificationibusi). Perhibet enim vocem apud Homemm 2)
„mercatoris qui proprio sumptu navem instruere non potestquot; sensu
occurrere. Tum sic pergit: „Etiam apud posteriores plerumque
mercator est, sed is qui sua nave vehitur. Alio autem modo tragici
poetae vocabulum interpretati sunt. Aeschylo enim Choeph. 661 :
amp;pv. S' È[i7rôpouç xa^iévat,
àyxupav sv Só[xoi.CTt TravSoxoiç ^évtov
idem est e[i,7ropoç atque ôSoiTrôpoç; tamen unde tralatio facta sit,
vocabulis àyxupav xa^tsvat manifestum est. Translatum est voca-
bulum a nauta qui ziç oppiov TràvSoxov venit.

Apud Sophoclem autem èinzopoq nihil nisi viator esse potest. In-
venitur vocabulum in sola O. C. fabula tribus locis (25, 303, 900).

Sophocles ergo ita interpretatus est vocabulum qu'asi è^Tropo?
sit 0Ç èv TcópwL ècTTLv. Etiam Euripides, cui plerumque è'[ji7topoç est
mercator, uno tamen loco viatorem intellegi voluit (Ale. 999).quot;

Imprimis notandum est sfiTropov apud Homerum mercatorem sig-
nificare minime verum esse Utroque enim loco désignât vectoremquot;).
Suspicor autem secundum etymologiam (cf. etiam Tropeóeiv Tropeósc-
^xi, quae vocabula ad terrestria et maritima itinera pertinent) prin-
cipio hoc vocabulum ampliore sensu indicavisse Ôç èv Trópwt èaxlv,
quemlibet ergo viatorem s), sive per mare sive per terram, sed inde
ab antiquissimis temporibus de maritimis potius vectoribus usur-
patum esse, ut iam apud Homerum, cum pleraque itinera per mare
fierent ®). Non ergo per abusionem sed per archaïsmum potius Sopho-
cles vocabulum è'fXTcopoç adhibuit O. C. 25, 303, 900.

Hunc mercatoris sensum vocabulo non primarium fuisse Kuglerum intel-
legere oportuit collato vocabulo Çuvé|ji7îopoç ; ipse enim de hoe vocabulo sic dicit:
,,non aliter (sc. atque voc. gfXTTopoç) Sophocles compositum quod est Çuvé(i.7ropoç
interpretatus est (sc. „comesquot;) cf. Tr. 318, Phil. 542. Neque haec significatio Ae-
schylo at Euripidi ignota fuit, cum posterioribus (s i c) significare soleat Çuvé[jiTOpo;
qui una cum alio quodam commercium habet.quot;

Cf. Blomfieldum ad Choeph. 661 (ed. Dindorfii 1841): „Bene notavit Stan-
leius Homerum banc vocem non pro mercatore, ut poster! Graeci, sed pro vectore
simpliciter ponere, quo sensu ab Aeschylo usurpatur.quot; Est ergo vernacule „zee-
reiziger, passagierquot;.

Cf. quoque vocabulum Çuvs[jiTcopoç, quod et per terram (Aesch. Choeph.
208, 713) et per mare (Suppl. 939) iter facientem indicat.

Deinde, quia postea mercandi praesertim causa itinera per mare fiebant,
sensim notio mercatoris, quamquam prior viatoris sensus non omnino exolevit,
vocabulo tributa est. lam apud Hesiod. Op. 646 è|i.7topîa valet commercium.

Xpóvcot [J,èv àypeî: npidcfAOU TióXiv àSe xéXeu9-oç,
TTOtvxa Sè TTupytóv

Cum in his versibus vocabuli xTrjVY) diversae extent interpretatio-
nes apud editores, quorum alteri armenta sive pecora, alteri bona
sive opes esse perhibent, mihi schohastae interpretatie, qui xr^fxaTa
esse adnotat, lemmate Hesychiano xT/jvr)- xp^ÓfxaTa firmari videtur.
Versuum sensus fere hic est: „omnia urbis bona, copiosas quondam
populi opes, fortuna per vim diripiet.quot; Sohta vocabuh vis est armen-
ta, pecora. Neque tamen dubium, si veriloquium spectas, huic voca-
bulo principio fuisse sensum quod ahquis possidet. Cum autem
priscis temporibus opes armentis praesertim et pecoribus consta-
rent, vocabulum xtt^vtj haud dubium est quin mox idem valuerit
atque vocabula àyéXat, -rcotfxvtai). Aeschylus igitur si vocabulum
bonorum vicem usurpavit, per archaïsmum, non per abusionem
adhibuisse veri simile est.

Cum vocabulo xnrjVT] conferre possumus vocabulum vó(iiCT[i,a, quod vó(xic7(xa
plerumque nummos significat. Aeschylus vero Sept. v. 269 pro more,
Pers. v. 859 pro lege posuit. Quamquam iam apud Xenophanem
Herodotum alios sohta huius vocabuh vis invenitur, non tamen
per abusionem pro lege vel more ab Aeschylo positum esse conce-
dendum est, si veriloquium spectes. Liquet enim hoc vocabulum
cum verbo vofxtJ^eiv arte coniunctum principio nihil aliud significare
potuisse ac id quod „vojitCe-raiquot;. Paulatim autem significatio angus-
tior facta est ut ea quae communi in usu erant ad débita solvenda,
i. e. pecuniam indicare inciperet. Neque vero apud Aeschylum solum
primaria significatio, quae nunquam omnino exolevit (cf. e. g. Plut.
Lyc. 19), occurrit, legis enim vicem usurpatum esse videtur apud
Alcaeum fr. 66, I. G. I. vii 67 : 10, consuetudinem morem insti-
tutum significat apud Sophoclem Ant. 296, Eurip. I. T. 1471, Aris-
toph. Nub. 248, eiusdem Thesmoph. 348 iustum congii et cotylae
modum.

• De vocabuli ÈcpéTYjç usu Pers. v. 79, ubi ducem désignât, cum so- sç^tt^ç

') Hanc priscorum temporum artam inter notiones „pecoraquot; et „bonaquot; coliae-
rentiam invGrso 3.tcjuc voc. xt^vt) mocio optime illustrcit voccibulum pGCunia,quot;
a vocabulo „pecusquot; derivatum. Memorabilis etiam Soph. Ant. v. 782, ubi XT^fxaTa
significationem vocabuli x-nfjvv] assumsit, quo loco pro xx-^uaai fortasse xx^veat
legendum esse Bruhnio comparato nostro Aeschyli versu minime assentior.

leant hoc nomine Athenis indicari indices de homicidio, iam supra
breviter dictum est. Neque de metaphora neque de abusione Lc
loco agitur. Antiquitus enim significabat vocabulum eum qufprt-

èxStxo, Tractandum denique vocabulum gxS.xo,, quod, quantum sciamus.
inde ab auctore Batrachomyomachiae (v. 97) universe ultoris sive
persecutons sensu adhibitum est. eadem ergo notione atoue oass^

Exxtfxo, Cum hoc significationis discrimine posito in praeverbii èx- duplici
usu, sc modo eadem vi atque a-privans. modo notionis stirpiscui
praefi^tur augendae causa adhibiti comparari possunt significaüones
vocisnbsp;cm Soph El. v. 242 i r reverentiae notio inest, cum

Cum primo aspectu vocabulum ëxSixo? in poëtica dictione, ut
vocabulo evSlxo? opponeretur, pro ócStxo? per abusionem adhibitum
esse videri possit, re vera aliter res se habet. Primariam enim fuisse
notionem imusti, deinde vero, postquam hoc vocabulum, ut supra

p Cf. P. W. s.v.: „Die von den Alten versuchte Ableitung v. èokcOat = Be
rufung einlegen entbehrt eines sachlichen Grundes. Man hat auszugehen von dem
tlT/quot;nbsp;Zusammenhang mit l^sxjx^ und von der sonstigen Bedeu-

hier ist die Bedeutung „Befehlshaberquot; unbestritten, vgl. Wilam. Phil. Untersuch!

») 'éxTLiix- ZÓC êTriTSTa[xéva Tvjt Ti[iï)i, de quo lemmate L. Dindorfius in Thes

Ling. Gr.: „iTriTCTafiéva: i n t e n t a, ut signif. contraria sit priori (sc. „iniustiquot;)
valde carus sive honorntncquot;nbsp;quot;

scpÉTTjç, in dictione iuridiciali prorsus diverse sensu in usu communi
esse coeperit aliaque eiusdem veriloquii et recentioris significationis
vocabula orta sint, primariam paulatim notionem magis magisque
evanuisse veri simile est i). Ergo etiam hic de archaïsmo neque de
abusione cogitandum est.

Diversae vocabulorum èçéttjç et è'xSixoç significationes, quarum
recentiores iuridicialem notionem sibi assumpserunt, nobis exempla
esse videntur quae clare demonstrant intra unius populi cuiusdam
linguae fines paulatim aliquot Hnguas ut ita dicam technicas, inter
se diversas, simul oriri, quarum singulae usurpantur ab iis prae-
sertim hominibus qui eodem in vita cotidiana negotio vel officio
inter se coniuncti et quasi congregati sunt. Illustrare ergo mihi vi-
dentur id quod vernacule dicimus: „de differentiatie van een taal
in groeptalenquot; (hic igitur dictionem poeticam et iuridicialem), rem
in lingua graeca parum, quod sciam, tractatam.

De vocabuli abusione ne cogites, si duo vocabula exstant quae,
quamquam eandem praebent formam, tamen plane diversa et, quan-
tum ad veriloquium pertinet, inter se ahena sunt, vix monendum
videtur. E. g. cum vocabulum Neerlandicum „noodweerquot; et neces-
sariam defensionem contra vim et tempestatem horridam significet,
duo vocabula esse etymologiae diversae, quae eandem forte habeant
formam, neque esse cur alteram significationem ulla connexione
cum altera coniunctam esse censeas facile intellegitur. Eodem modo
vocabulum aacoSv)?, quod apud Aeschylum, Suppl. 32, ubi legimus àowSvjç
Xépdcoi TTjiS' èv aalt;óSsi (sed nusquam alibi) significat: arenosus 2),
limosus — sensu ergo a vocabulo amp;üic, i. e. limus derivato —, a voce
aatóSv]!;, quae derivata a substantivo ócctt) i. e. taedium, fastidium
significat fastidiosum, prorsus alienum esse unusquisque intellegit.
Non igitur hic abusio est; illud tantum forsitan concedendum sit,
si in usu non fuit hoc vocabulum sensu Aeschyleo, poetam nostrum
novum vocabulum (TOTroiTjfxévov Övopia) alii vocabulo, quod in usu
iam erat, forte par fecisse,

Eundem in modum fortasse existimandum est de vocabulo atav^ç, alav^ç
quod plerumque, praesertim apud Aeschylum et Pindarum, mise-
rum, tristem significat (quo sensu a grammaticis derivatum est ab
exclamatione infausta atat), nonnuUis vero locis, Aesch. Eum. v. 572

») Cf. Choerobosc. in Aldi Hort. Adon. p. 216: ih êÇabiov xal ëxSixov xi gÇw
toü atoCou xal toü Sixatou èXéyeTO TtaXai, vOv Sè ènl xaXoü XafijBavETai.
') Cf. Hesych.: dcctoSTQi;' dcpifjitôSrjç.

eç Tov «LavYî zpovov V. 672 xal xàS' aîavôiç piévoL Lycophr. Alex
V. 928 a av^ ^sóv. I. G. 9 (i) 886. 2 in inscriptione Corc^ea triS:
tromm fragmenta continente xàv «îav^ ^póvov, perpetuum valet
1res hac de re explicationes exstant:

secundum etymologiam significans mise-
mm, tnstem ab Aeschylo per abusionem etiam sensu perpetui posi-
tum est, quasi derivaretur a vocabulo Ita v. cl. Kaibel in com-
mentano ad Sophocl. Electr. v. 506 3). Hoc si verum est, Lycophron
et mscnptioms Corcyraeae auctor Aeschylum secuti sunt

2° mde ab initio duo vocabula eiusdem formae, diversi veriloquii
exstiterunt, quamquam alterius rarior usus erat. Sic censet v ri
Boisacq^).

Harum explicationum tertia haud probabilis esse mihi videtur
Inter pnmam et alteram vero facile diiudicari non potest, licet primae
potius me adstipulari confitear s),

àrce^ptov De vocabulo àTreîpcov hic loqui praetermittere non possum. 'Aue[po)v
(secundum denvationem a voce ustpap vel Trépaç) significare solet
intimtum, idem igitur valet atque ckmipoç; amp;7zupoç vero etiam sensu
imperiti, inscu, ita igitur ut significatio a voce Trsïpa derivetur vul-
gatum est. Sophocles autem O. R. 1088, fr. 266 àTrdpcov quoque

») Cf. schol.: Sf/]vexîj- tiapà to (v.l. toü) ociei.
') Cf. schol.: Si' aLfSvoç.

„Das Adjectiv «Jvjv^; (so Archil, fr. 38 Trpoöamp;vjxe Tramal M:rvov aWç çépov

ist wie TupyjvTiç (von p r a Tvpó) aaç'/jvViç (von aàça) gebildet, vermutlich von

aiai; denn richtig haben es die alten Grammatiker als aMç. alà^eiv tvoiûv, tcoXÙctto-

vov erklärt, nur in den Eumeniden hat Aischylos es zweimal für StYjvsx-/)?, àSiàXew-

oder ewig lang bedeuten sollte (Schol. Isthm. I. 49). Vielleicht konnte Aischylos

„Prob. fr. ccM. everlasting, perpetual, hence in a bad sense,
wearisome, persistentquot;.

«) V. d. Groeneboom secundum ea quae dicit in adn. exeg. ad Prom. 862-4
itemque in Pers. commentario adnot. 185 in pag. 126 alteri aut primae explica-
tioni favere videtur. Ceterum cf. infra p. 104.

hoc sensu adhibuit. Etiann hic duo diversa vocabula exstitisse, quibus
sola forma eadem esset, suspicari licet. Equidem hic potius, quia
nusquam ahbi sensus Sophocleus occurrit, de abusione secundum
.alteram vocabuli aTieipoç significationem cogitandum censeo, quam
ob rem iniuria mea quidem sententia Kuglerus vocabulum tractare
omisit.

Aeque dubium est, quo modo fieri potuerit ut Empedocles fr. 88 Ö^j
[lia. yJvsTai àfjLçoxépcov o^p vocabulo. quod vocem quamcumque
indicat, sensum vocabuli i. e. vultus tribuerit. Duone igitur
vocabula fuerunt? An hoc vocabulum 6vo[jia u9y)ip7][ji£vov vel
a9Y)tp7](jL£vov esse, i. e. e voce o^iç breviorem in formam redacta ortam
esse, ut xpï e voce xpi^, Stô e voce Stöfjia, Aristoteles 2) iure con-
tendit? Ceterum tertium quoque datur. Fieri potest ut Empedocles
vocabulo Sip i. e. vox falsam secutus etymologiam per abusionem
novam tribuerit significationem idemque ergo esse atque vocabulum
oij^tç voluerit. Id si verum est, quod dubium sane videtur, vocabulum
adhibitum est per earn abusionem, quae novum sensum praebet
neglecta solita terminationis vocabuli cuiusdam vi, quam tractavi
infra capite XI.

His exemplis demonstratur non semper facile hac in re certo con- rzzipx
cludi posse. Eodem modo quaeri potest, utrum principio diversa
exstiterint vocabula Tretpa = acies Choeph. 860, quo solo loco hoc
vocabulum occurrit, et Tcetpa, quod vulgo experimentum significat,
an Choeph. vs. 860 Aeschylus per abusionem vocabulo quod est
Treïpa aciei vicem usus sit.

Item in vocabuli àyiiizr^c, i.e. àvaTueTïjç usu apud Aeschylum, Suppl. avaTre-n^i;
781, quo solo loco significatio est ,,evolansquot; (a verbo avaTrlxedÖ^ai), cum
apud auctores medicos idem valet atque ,.plane apertusquot; ,,laxusquot; (a
verbo avaTceTavvuvat, ut substantivum avaTiÉTsia = laxatio, expansio),
itemque in obscurae etymologiae vocabulo ëjXTratoç i. e. peritus, quod ab è'[ji.7TatO(;
Aeschylo Ag. 187 adhibetur sensu ,,ingruensquot; (cf. schol. : ètA7tafoi.ç
èfiTtataàoraiç) dubitari potest, utrum de binis diversis vocabulis,
quorum alterum nobis non nisi semel vel bis traditum est, an de voca-
bulis semel vel iterum per abusionem adhibitis agatur. Cum vero
de abusione hic rem esse mihi probabilius videatur, haec vocabula
infra fusius tractabo.

P^^ abusionem positum esse suspicio est,
nnoH ?nbsp;argumentis demonstrari non possit propterea

quam certo dimton non possunt, tamen mihi digm videntur
quae cognoscas, afferam:nbsp;^ vmeiuur

I.e. mari inflictae calamitates civitatis (PeLarum) et fami-
liae (regiae) dicitur. Eur. Or. 373nbsp;substantivum aSivHi

Eur. Hec. 455 ubi captivarum chorus quaerit, quo se àX.^ps. J^a
^etxTroixévav xaXa.vav ductun sint duces Graecorum. Alibi vocabulum
aX^oç non occumt, qua de causa de sohta eius vi et de eius abu-
sione disceptan ommno non potest. Cum tamen videamus vocabulum
aX..XaxTo, a Pindaro P. 4. 14 usurpari sensu „mari percussusquot; (de
f n ^ fitur) vocabulum àXc.X^Ç a Callimacho Deliaci Hymni
v. I I et a Statylho Flacco Anthol. Pal. 6. 193 eodem fere sensu adhi-
ben vocabulum aXbpuToç Anth. Pal. 7. 294 de cumba, apud Theocr
1. 45 metaphonce de sene nauta positum esse, vocabulum denique
aXixTUTToç usurpan eodem itenim sensu a Sophocle Ant. 953 (de navi

adesp. Anth. Pal. 6. 23, a Nonno Dionys
31 113 ), heet abusionis nomen tractantes vocem àXSTUTioç potius
evitemus, tamen usum apud Euripidem Or. v. 373 potius quam apud

Aeschylum Pers. v. 945 a sohta talium vocabulomm usu aberrare
probabile esse patet.nbsp;tuen are

àTTpôaoïa- Levis sane discrepantia est significationum vocabuli dcTcpóaotaxoc
Toç duobus locis quibus solis occurrit, se. Aesch. Pers. 91 sq., ubi maeno
Persarum exercitui resisti non posse his verbis significatur :
aTtpôcroitTTOç yàp ó ITspacov
(TTpaxàç àXxCtppcùv te Xaôç,

et Isocrat. 9. 49, ubi de Cypriis antea insociabilibus et intractabilibus
ouTtoç «TTpoao axtoç xal xaXsTucôç eI^ov dicitur. Utraque significatio
„msuperabihsquot; et „insociabihsquot; intellegitur e derivatione de verbo

») Eur. Hipp. v. 754 ttÓvtiov xÜ(x' àXCxTUTrov vocabulum activam notionem
habere videtur.

TTpoaçépscS^at, quod et ingruere, resistere significare potest i) et
commercium habere cum aliquo^). Eodem vero sensu atque àTrpoa-
oicTwç apud Isocratem adhibentur à7rpoCTÔîi.tXoç Soph. O. C. 1236
(yvîpaç), àTipÔCTfxtxToç Herod. 1. 65, afxixToç Soph. Tr. 1095, SuaTipócj-
owToç Soph. 0. C. 1277 alia alibi, quam ob rem nostri vocabuli apud
Aeschylum usum rariorem fuisse suspicor quam usum apud Isocratem.

Memorabilis etiam vocabuli tlt;yoSai[ji(ov duplex usus: apud Aeschy- ilt;ToSai[i.o)v
lum Pers. v. 633, quo loco Darii regis manes invocantur a choro:
^ p' àiti fjiou [iaxapÎTaç îaoSaCfxtov ßaaiXstj«;, ubi idem valet quod iaó-
•8-S0Ç deis aequalis.

in qua sententia idem fere est atque Homericum bôfjiopoç i. e. sorte
aequalis. Altera vocabuli pars apud Aeschylum dei sensum habet,
apud Pindarum eodem sortis sensu est atque in vocabulis eùSa£[xcov
SuaSa[[jicov. Vocabuli vero apud Pindarum usum magis quaesitum
esse elucet ex Ariphronis loco ®) :

^ Taç laoSaffjLovoç àvô'pcûîtoiç ßa(nX7)tSolt;; àpxaç
et ex HierocUs philosophi verbis in Carminis Aurei commentario :

TOÙÇ oöv TOLÇ B-siotç yévscii (TuvTSTayixévouç àv^-pUTTOuç CTEßetv ó Xôyoç
TTapaiveï, toÙç E(ToSa([jiovoc(; xal IcrayyéXouç xal xoiç àyauoïç v^pcoatv ôpiolouç.

Tribus modo apud poetas locis occurrit adverbium ItttctjSóv, sc. ÏTTTcvjSóv
Aesch. Sept. 326 sqq.:

xàç Sè xexEiptofjiévaç (Xyecrö-ai
î ï, véaç TE xal TtaXaiaç
iTTTTÏjSoV TrXoxàfiGiV,

[XY) tl tX^iç xàv IxéTtv eIciSeïv
aTcà ßpExitov ßtai S(xaç àyofjLsvav
tTTTraSàv à(i7ciixlt;i)v
TroXufJLÎTWV,

quibus locis de mulieribus equorum instar i) abreptis posi-
tum est, tum Aristoph. Pacis vs. 79 sqq., ubi Trygaei famulus, dum

Hoc ergo loco equitis instar significat, quo sensu etiam
adhibetur ab Apione grammatico apud Aul. Gell. N A 6 8 ubi
de delphino puerum in tergo vehente legimus ItttcyjSôv'lt;t£gt; 'ttsci-
ßsßyjxoTa (sc. Tov TraïSa) [xé/pi SiaxoaScov àv^ye draSltov

apud Aeschylum Prom. v. 805 (axpaTèv iTTTroßdcfxova) significat eos
qui equo vehuntur quos Pers. v. 26 Aeschylus l:.7roßdcTa? vocat
nomme sohto usu ad admissarios indicandos equos adhibito Cete-
rum Suppl. v. 283-4 mulieres Indae nomades vehi in sella insidentes
iTTTroßaixoCTiv xaiiiikoiç i. e. „camehs equorum ritu incedentibusquot;
dicuntur. Soph. Trach. v. 1095, ubi Centauros dicit poeta Sc^povJ
T afiixTov iTTTToßafiova CTTpaxov ^yjpôiv vocabulum eodem sensu atque
Aesch. Prom. v. 805 usurpatum esse vulgo creditur, non tamen om-
nium consensu; Scaliger enim ad eum locum vocabulum indicare
monuit „non qui equo insidet sed qui equinam ßàlt;Jlv habet et quadru-
pedanter mcedit ut centaurusquot; aeque ac Suppl. v. 283. Quarto denique
quo vocabulum occurrit loco, sc. Aristoph. Ran. 820 sq. Aeschylea
dictio poëtica dicitur 9p£voTéxTovoç àvSpàç ^^fxa^ l7^7^oßà(xova. Quod
ubi legimus statim nobis in mentem venit locutionis nostratium
„hoogdravende woordenquot;, quae verba vernacula equi, non equitis
simihtudinem continent«), ita ut significent verba quae ut equus

Cf. schol. Suppl. 431: à[i7TtSxcov cL; ïirnov t^ç «[xttuxo? éXxofxévTjv. Comparatio
cum equis Suppl. 429 quasi amplificatur usu vocabuli à(i7ruÇ. quod et mulierum
redimiculum (Hom. II. X 469) et equorum frontale (Eur. Aie. 428) désignât.

V. cl. Groeneboom confert TOSopàjxcov (Choeph. 591), Te^pmTcoSrfcuœv (Eur
Or. 989.)nbsp;r r K

') Cf. Strab. 8. 8. 1, Hippiatrica 14. Apud Homerum eodem fere duplici sensu
usurpatur: Od. o 263 ïkkov - äTTtß^Topa? i.e. aurigas. sed X 131, é 278
auwv t' imßy)Topa xàTrpov.

«) Wilam.; Weckleinius, qui vertit „welche wie Reitpferde dienenquot;, scholiastae
mterpretationem Ïtttîoiç loixutaiç xaxà t6 Tàxoç veram non esse admonet.

•) Cf. Woordenboek der Nederlandsche taal s.v.: van paarden, als een goede
eigenschap. Een hoogen edelen fieren gang hebbende in het draven || „Een trots
hoogh-dravend paard, end' moedigh van manieren, Hofferus 200.quot;

celse et superbe incedunt, quo sensu hic py)piaTa iTr-rcopàtJiova posita
esse minime abiciendum est. Ita e. g. v. cl. Groeneboom (ad Prom.
805) cum significatione vocis Suppl. 283 confert hunc Aristophanis
locum. In lexico quoque virorum Liddell Scott vocabulum hic per
,,high pacedquot; vertitur. Attamen in Thes. Ling. Gr. s. v. legis: ,.verba
quae quasi equo invehuntur sublimi et magnificoquot;. Item v. cl. van
Leeuwen ad Ran. 821 confert From. 805; hoc igitur quoque Rana-
rum loco de vera vocabuli vi iure mea quidem sententia ambigitur.
Itaque solitam vocabuli vim statuere non possumus, licet suspicio
sit Suppl. 283 potius quam From. 805 per abusionem esse adhibitum.

Duobus modo locis à[jLaÇY)p7]ç invenitur se. Ag. 1054, ubi chorus à[ia^y]p-ir)ç
Cassandram adhortatur ut Clytaemestrae pareat his verbis:

ttiö-oü XiTToijca tóv8' àfxa^tjpt] •8-póvov,
quo loco significat sedem currui impositam^), et Eur. Or. 1251,
ubi àfxa^-^pv] TpljBov, i. e. viam plaustrariam sive curribus aptam,
legimus, eodem igitur sensu quo à(xa^y)ÀaToç ôSôç vel àfza^iTàç (ôSôç)
passim usurpatur. Utra significatio magis usitata fuerit omnino
non liquet.

Cum hoc apud Euripidem vocabuli àfxa^Tjp?]? usu egregie com- Tpox^^^XaTOf;
parari potest significatio vocabuli -cpoyyikxToc, Aesch. fr. 173:

èTl^lfAEV TT^Ç ÔSOU TpOJ^TjXaXOV
axtCTT^ç xsXeûOou TptoSov,
ubi curribus tritam viam dénotât aeque ac Soph. O. R. v. 806:
xàycb tÔv èxTpéTTOVxa ttîç Tp0}(y]XaT0U

Ubique autem alibi longe alias habet significationes hoc voca-
bulum, quod apud Aeschylum et Sophoclem 11. cc. per abusionem
adhibitum esse arbitrer eaque de causa infra fusius tractabo.

Vocabulum quod est ÛTrépSixoç num per abusionem adhibitum sit uTcépSixoç
Aesch. Ag. 1396, Soph. Ai. 1119, haud facile dirimitur.

el S' ^v TrpÉTtov TToO-' ^ctt' STttCTTrévSEiv vexptdi,
TÔii S' àv Stxa^toç 9)v, ÛTrepStxtûç [ièv oöv
itemque Aiacis vv. 1118 sq.:

oùS' aö ToiaiixYjv yXwcrcrav èv xaxotç (piXw'
-rà (TxXvjpà yàp toi, xav UTrépStx' Sàxvet
non dubium est quin supra modum iustum denotet.

') Se. ,,in rota (praecipue rota figulari) circumactusquot; et ,,rôtis sive curru
vectus vel tractusquot;.

Aha vocabuH vis esse videtur „ius defendens sive tutansquot; vel
„pro iure (ÓTrèp Tyjç SCxtj;) agensquot;; cf. Pollucem (8. 26): ÔTrépSixoç
aywv o utiep tou SéovToç. Inde fortasse ûuépSixoç sensum patroni acce-
pit; Cf. schol, m Piatonis Phaed. p. 86e, qui ÛTrepSixsïv per auvvjyopeïv
mte^retatus 1) adiungit xal ÔTuépSixoi oi auvVjyopoL. Hinc verba
uTtepSixeiv ÛTTspSixà^Eiv, causam alicuius agere, orta sunt, et cum
uTTspSixsïv hoc sensu iam notum sit Aeschylo 2), hanc patroni signifi-
cationem satis antiquam fuisse probabile est.

Aliam denuo vocabuU significationem affert Hesych.: ÛTTspSixoi
auvT/jyopoi- ol tö Sixaiov uTcepßalvovTE? i. e. ius excedentes sive violan-
tes. Non tamen haec significatio probabihs videtur. Ideoque Hesychium
maie intellecto lemmate ÓTrépSixoi- (Tuv:^yopoi in errorem incidisse
suspicor.

uTiepSixov Nefieaiv, quo loco Boeckh significari arbitratur numen
ms exercens quod supra homines est. Blomfieldus eodem sensu
adhibitum esse censet vocabulum quo etiam Aesch. Ag. 1396, Soph.
Al. 1119; itemque Rumpel in lexico Pindarico s. v. („summum ius
exercens, lustissimusquot;). Attamen mea qUidem sententia nihil aliud
loco Pindarico significare videtur atque ius defendentem et tutan-
tem, eodem ergo fere sensu quo a Polluce commemoratum est.
Quod enim aliud epitheton in Népieatv magis quadrat?

Alibi vocabulum non occurrit. Quamquam igitur de vulgata quadam
eius notione parum certo statui potest, tamen patroni vel pro iure
agentis magis quam supra modum iusti sensum in usu fuisse vel eo
veri simile est, quod vocabulorum derivatorum notiones omnes cum
prioribus significationibus cohaerent, nulla cum posteriore.
èptSfxaToç Magna est contentio de vocabuH èpiS(iaToç, aliunde non noti, sig-
nificatione Ag. V. 1461, ubi chorus de Helenae adulterio m'arito
fatah verba facit:

^ tiç ^v tót' èv SÔ[i0i,ç
quot;Eptç, èptS(iaTOÇ àvSpàç ol^ôç.
Vere hic dicat quispiam: „quot capita, tot sententiaequot;. Imprimis
notanduni est -SfxaToç derivari posse a verbo Sà[iV7)[jLt aeque atque
a verbo Praefixum èpi- in eiusmodi compositis semper „valdequot;,
„magnoperequot; significat. Sed de variis huius vocabuh interpr'etationi-
bus hic loqui supersedeo. Sufficiat commemorare plerosque viros
doctos priorem vocabuh ' partem èpi- solita vi usurpatam esse sibi

gt;) Cf. Phryn. in Bekk. Anecd. p. 68. 24: iTrepStXYjaai- ÓTtép tivoçeljreïv Stxrjv.

persuasisse. Neque dubium est quin vocabulum, si re vera com-
muni in usu fuerit neque ab Aeschylo solo creatum sit, secundum
hanc etymologiam significationem suam habuerit.

Ceterum conféras Blomfieldi verba: „èpJSnaxoç exphcari potest
„a contentione aedificataquot; i. e. rixa rixam parit, sed malim legere
cum Scahgero IptSixavxôç ab èpiSfjiaivw, irrito. Hom. II. 11 259.quot;

Itemque Wilamowitzius in apparatu critico: „sptSfxaxoç: etymo-
logia Aeschyli ad spiv refert.quot;

Haec explicatio si vera est — neque absona videtur, quippe cum
èptSfxaxoç àvSpàç oî^iSç appositio sit vocabuli quot;Epiç facileque haec
notio Aeschylo se offerre potuerit collato vocabulo èpiSfjiavxôç —
quamquam de abusione proprie loqui non licet, quod vocabulum
alibi non exstat, tamen Aeschylum praefixo èpi- abusum esse statui
potest.

Eadem fere dicenda sunt de vocabulo aûxôxO^ovoç, quod nusquam aùxôxô'ovoç
occurrit nisi Ag. vv. 535—6, ubi Paris gentem et patriam perdidisse
dicitur:

auxox^-ovov Traxpûiov lô-picrev Sófxov.
Vocabulum hic significat ,,ipsa cum terraquot;. Sed eodem modo forma-
tum est atque aùxôx^tov, quod ubique habet sensum, „ipsa terra
genitus, indigenaquot;. Vocabulum aùxôx^ovoç quamquam utrum in usu
fuerit necne nescimus, tamen, si fuit, eadem notione usurpari solitum
esse qua aùxôx^wv suspicari licet. Quod si verum, per abusionem hic
positum esse veri haud dissimile sit.

De vocabulo äXiß«9r)?, quod non nisi semel, se. Pers. 275, occurrit,
vocabulo autem äXtßaTcxoi; quantum ad formam attinet simillimum
est, eiusque significatione infra disseretur.

Mentio denique hic fiat vocabuli àaTrXayxvoç, quod a Sophocle, Ai. (ScnrXayxvoi;
472 per abusionem, sc. sensu ignavi usurpatum esse perhibet Kugle-
rus hunc in modum fere disserens: vocabulum crrtXaYXva, exta,
Aiacis v. 995 cor i. e. animum significat. „Inde intellegendum est
vocabulum àtntXayxvoi; significatione ignavi positum Ai. 472.quot; Cete-
rum hic de abusione agi minime constare mihi videtur. Imprimis
enim dicendum est, quod Kuglerus commemorare supersedit, prima-
rium sensum se. ,,sine extisquot; haud occurrere^). Tum autem verum
sane est hoc vocabulum itemque vocabula àoTtXayxvsïv àaTrXayxvfa

apud posteriores praesertim theologicos scriptores inveniri incle-
mentiae notione praedita, sed aeque ac ôcaTrXayxvoç Ai. v. 472 sensu
ignavi, 9-pacuCT7ûXayxvoç fortis, audacis sensu usurpatum est apud
Aeschylum, Prom. 730, Euripidem, Hippol. 424. Quamobrem abu-
sioni hic locum non esse censeo.

Interdum vocabulum sensu ahquo per abusionem positum esse
videtur, cum tamen eandem eius vocabuh significationem etiam apud
posteriores poetas semel vel bis invenias. Hoe si accidit, suspicari
- licet fortasse eam significationem, quam abusionem esse crederes,
vulgatam tamen fuisse neque pro abusione habendam esse.
aTcsipoç Velut Aeschylus postquam vestem nullum exitum praebentem,
qua Agamemnon oppressus est, Ag. v. 1382 ócTcsipov i. e. impenetra-
bilem i) vocavit, eadem significatione Euripides Orest. v. 25, idem
vestimentum indicans, vocabulum adhibuit eodemque modo'etiam
Sophocles fr. 526 (xtTwv), ubi a grammaticis exphcatur SiéÇoSov
tAT] e/fov. Primo fortasse obtutu levem subesse abusionem pro solito
sensu „fines non habensquot;, „infinitusquot; apud Aeschylum, quem secuti
sint alii, credas, sed iniuria, siquidem iam Ibycus (2) vocem eo sensu
adhibuit: sç ócTrstpa Stxrua KxmpiUq fis ßaXXet.

Idem exemplum nos monet in eiusmodi vocabuhs tractandis
rationem esse habendam imitationis quam dicunt poeticam. Saepe
enim poetae voces inter se mutuati sunt aliusque alium secutus est.
Neque minus fieri potuit ut abusiva quaedam significatio vocabuli
quasi vulgaretur communemque in usum veniret. Sic Q[i.[xa oculus
passim 2) aham, sc. vocabuh lt;pàoç i. e. lucis significationem accepit 3).
Quin etiam interdum fieri potuisse ut singuh poetae separatim ean-
dem adhibuerint abusionem non negandum est.

Ea ergo de causa, quod in unoquoque vocabulo tractando singilla-
tim potius tales quaestiones, si occurrunt, solvendae sunt, eas omnino
vocabulorum significationes ahenas apud Aeschylum, quibus, licet
alibi quoque occurrant, tamen abusionem inesse suspicor, infra in
altera et tertia opusculi parte tractabo additis aliis locis, ubi eadem
notio, quam abusivam arbitrer, subest.

Praecipue in nonnulhs epithetis omantibus, quae apud Homerum
frequenter occurrunt, ab Aeschylo novo sensu e vitiosa sed specie
probabili etymologica derivatione oriundo adhibitis, iure quaeren-
dum est, utrum abusio ipsi poetae debeatur, an iam universe eius

») Iniuria Wilam. (Gr. Trag, übers.) vertit „ungeheuresquot;. Vide infra p. 151sq.

») E.g. Find. p. 5. 56. Soph. Trach. 203, Aristoph. Eccl. 1 (Xiix^ov), Acharn. 1184.

temporibus ea epitheta hoe novo sensu vulgata fuerint. Quid vehm
si licet exemplo illustrare, conféras quaeso quae dixit v. cl. Groene-
boom ad verba 'Afxa^ôvoùv orTpaxóv — (jTUYavop(a) Prom, w CTTuyàvtop
723-4: ,,viris perosum: Aesch. Suppl. 287 xàç àvàvSpouç xpsoßopou^
[S'] 'Afxa^ôvaç; het is niet onmogelijk, dat Aeschylus met dit epithe-
ton het Homerische 'AfiaCôveç àvTiàvstpai (P 189, Z 186) om-
schrijft, daar een dubbele explicatie van deze
Wending in de oudheid schijnt bestaan te heb-
ben blijkens Hes. s. v. avxiaveipai' 'Apiaxap/o; taavSpoi' xè Sè
STïiö-exov xöv 'AfxaÏ^óvtov. ■5]xot Stóxi àvSpàatv Tjvavxiouv-
T O, où ö-éXouCTat aùxotç CTUVEUvaCTS-Tjvai.quot;

Aliud ut addam exemplum, facere non possum quin Euripidem, eÙT^pyjç
secutum Homericum eù^psç èpsxfxóv i. e. remum bene aptum, tracta-
bilem (verbo àpaptaxsiv altera vocabuli pars cognata est) Iph. Taur.
V. 1050:

xal (i,y)v v£a)ç ye TrtxuXoç eùrjpTjç Tcàpa,
vocabulum sùyjpiQç h. 1. non cum verbo àpaptaxciv contulisse, sed col-
lato vocabulo EÙ7)p£X(xoç de verbo èpéxxeiv derivasse, vertendum igitur
esse „immo vero strepitus remorum bonorum navis nostrae in proxi-
mo estquot;, vel, si deles hypallagen „strepitus navis nostrae bonis remis
instructae in proximo est,quot; mihi persuasum habeam ; neque solum
Euripidem ita vocabulum interpretatum esse veri simile est, cum
iam Aeschylus Suppl. v. 33 de nave celeri remigio praedita sic loqui-
tur: ÇÙV oxoii xaxuvjpet 2).

Cum vero in tractandis eiusmodi significationum mutationibus,
utrum abusio poetae temporibus iam vulgata fuerit an contra poeta
abutendo vocabulis ipse novam significationem induxerit ab aliis
deinde ascitam, interdum minime certo statui possit, eius rei exempla
quae apud Aeschylum inveni, sc. yaii^oxoç Suppl. 815, cpuo^^^ooç Suppl.
584 non praetereunda putavi. Tractabuntur infra c. X, adiectis
nonnullis aliis vocabulis, maximam partem Homero recentioribus,
quae itidem secundum vitiosam etymologicam interpretationem
novo sensu adhibita sunt®).

In eodem item capite tractabo nonnulla vocabula Homerica
quibus novus sensus datus est non iam propter vitiosam etymologi-
cam interpretationem, sed potius ea de causa, quod apud Homerum
in contextu quodam verborum sive a posteris uni-
verse, sive a poeta nostro solo perperam intellecta esse videntur.
Etiamsi a posteris universe sensu abusivo usurpata esse appareat,
tamen omittenda non censeo, cum quo primum tempore novo sensu
intellecta sint parum statui possit ideoque quantum valuerit Aeschy-
lus poeta ad novum intellectum divulgandum haud facile dirimatur.

Eidem denique capiti unius vocabuh, sc. ^o^, disceptationem in-
texam, cui Suppl. v. 730, Ag. v. 1349 novus sensus datus est ea de
causa, quod perperam intellecta est eius vis in quodam vocabulo
Homerico composito cuius primam efficit partem.

Kexa(T[iévoç Eum. 766, àrtTepoç Ag. 276, xîjSoç Suppl. 327, çotvioç Ag. 643,
passim. Cf. etiam quae dico de verbo mçaôaxetv infra c. IX, p. 94 sq.

DE ABUSIONIS TROPI AD INTELLEGENDOS AUCTORUM LOCOS OBSCUROS
MOMENTO PARUM AGNITO

Ei, qui locis apud scriptores tragicos obscuris interpretandis operam
navant, troporum quoque, ubi opus est, rationem debitam habere
soient, neque umquam ad metaphoras metonymias alios tropos
animum non attendunt. De abusionis vero tropo idem dici non potest
neque omnibus quibus oportuit locis viri docti abusionis notionem
perspicue ante oculos habuerunt, credo, quod eius momentum nondum
satis universe agnitum est. Quod ut clarius ostendam, nonnullorum
locorum tractatio in virorum doctorum scriptis mihi repetenda est .

Ag. V. 67 sqq. chorus durum fatum Troiae imminens nullis sacri- àTiupoç
ficiis placari posse contendit. De vocabulorum aTrópwv lepûv hoc
loco sensu viri docti minime consentiunt. Alii sacra esse quae ignem
concipere recusant alii haec verba sacra quae non comburuntur
sive 9^u(jiià[xaTa sive Tcay^apTreCaç, iis sacris, quae dicuntur ëfjiTtupa,
opposita indicare arbitrantur.

Sic, recte credo, etiam sentit Hoving^). Non vero omnia quibus
sententiam suam confirmât argumenta laudare possum. lure locu-
tionem (ScTujpa îepà in ipsis sacris perpetrandis usurpari solere con-
tendit. Poeta igitur si haec verba posuit sensu sacrorum, quae ob
deorum iram ignem non concipiunt, abusio est. Fieri autem posse,
ut poeta eiusmodi abusione utatur, v. d. Hoving improbabile esse
demonstrat hac argumentatione :

„Het onwaarschijnlijke hiervan blijkt overtuigend uit de vol-
gende analogie in het Nederlandsch : als wij willen uitdrukken,

dat de fietser ondanks alle moeite niet vooruit komt, omdat zijn
gebroken ketting slingert langs het rad;

dat een stuk staal voor het oogenbhk fraai gepolijst is;
dat iemand in zijn denken niet gebonden is door dogma, traditie
of vooroordeel; —

kan men in een dergelijk geval niet bezigen de termen:
kettingloos rijwiel;
roestvrij staal;
vrijdenker; —

juist omdat dit technische benamingen zijn voor een bepaald soort
(rijwiel, staal,) enz.quot;

Hovingi exempla aliis eiusdem generis speciminibus facile augeri
possunt, e.g. si dicere volumus:
„dat iemand ^stervende' isquot;,
moriturus designari non potest voce quae est:
„stervelingquot;. —

Attamen nimis severe poetarum dictioni hic fines terminique
imponi mihi videntur. Poetis enim multa hcent, quae prosarum
scriptori minime conceduntur. Neque poetam „termino technicoquot;,
ut nos dicimus, eum in modum abuti, ut plane aha oriatur signifi-
catio, per se veri dissimile est^). Nonne poeta nostras Gorter¹ in illo
celebri carmine, cui titulus ,,Meiquot;, hanc personam allegoricam mo-
rientem his verbis depingit:

,,Zoo boog ook Mei langzaam haar hoofd omlaag
En bleeker en bleeker werden hare wangen.
En flauwer en flauwer werd ook het verlangen
Dat in de oogen brandt der s t e r v e 1 i n g.quot;
Ex Hovingi argumentis aperte, ut videtur, elucet eum, quid sit
abusio poëtica, perspicue non vidisse.
auróx^-ovo; Vocabulum aÜTÓxS'ovoi; Ag. v. 536 „ipsa cum terraquot; significans,
si in usu fuit, per abusionem fortasse usurpatum esse supra p. 33
disserui. De vocabuh forma Hermannus disputavit: „«ùtoxO^wv
quum significet eum qui ipsa in terra natus est, alia forma
opus esse videbat poeta si dicendus esset qui ipsa
cum terra sua aliquid pateretur.quot; Si abusionis tropi habeas ra-
tionem, Hermanni argumentationem, licet cum eo Blomfieldi
coniecturam aùxôx^'ov' 6v supervacaneam ducas, probare tamen non
possis.

I) Iam supra c. II p. 21 sqq. nonnulla exempla tractata sunt terminorum
technicorum ^b Aeschylo per archaismum sensu ab ilia technica significatione
alieno usurpatorum. Sed iam idem fere valet de vocubulo ä[jilt;p[ßXv]OTpov p. 20
tractato.

V. 546 verbo óptï^eiv usus est sensu verbi Tuepäv i. e. transgredi, traicere.
Hanc abusionem egregie explicari posse neque a dictione poëtica
abhorrere infra disseretur. De hac verbi significatione Wilamo-
witzius („mirus sane ususquot;), et v. cl. Vürtheim („Bedenklich ist
ôptî^ei für TTspatquot;) cum sententiam suam aperirent, fortasse abusionis
rationem parum habuerunt.

vijv S' euTU^quot;?]? yévoiT' àîuaXXay^ tcÓvcov
sùayyéXou çavévxoç ôpçvaloo Trupóc;
adiectivum ôpçvaLoç, i. e. obscurus, positum esse sensu adiectivi
vuxTepivôç, ut significet èv opçvTjt, egregie ostendit Hovingus 2), de
qua abusione infra ») fusius disputabo. Quantopere vero apud non-
nullos abusionis intellectus deficiat, eo apparet, quod complures
editores hoc loco nimis acute sensum vocabuli solitum in contextu
minime quadrantem servare conati sunt; Gorter^) enim de hac re
contendit :

„Male enim denuo interprétés explicant: ignis qui nocturno tem-
pore conspicitur, ein nächtliches Feuer. Dicant mihi, quaeso, si
Germanice dico: ein dunkles Feuer, dicamne ein nächtliches Feuer?
Non dicam, opinor, nec Germanice nec Graece nec ulla lingua ....
Significat ixup opcpvatov ignem obscurum. Videbat enim poeta ocuhs
suis nigrum ilium ignem, rubri illius colons, fumo nigro commixtum,
quo revera ôpçvaïoç videtur.quot;

„Met deze bewering is in strijd de omstandigheid, dat Aeschylus
de scène op het dak plaatst in de nacht in overeenstemming met
de traditie van Troie's val. Nu is het mogelijk, dat in het heldere
daglicht een vuur, als zichtbare, zwarte rook de vlam verdonkert,
den oogen van den dichter èp^vatov lijkt, in het donker van den
nacht zal een plotselinge vlam, te meer wanneer die vreugde meldt,
een woord als XafjiTrpôç wekken.quot;

Ad quaesitiorem etiam interpretationem excogitandam abusionis
metu adductus est v. cl. Verrall: ,,fire of the darkness, i. e. which the
darkness will not disclosequot;, ad quam Hovingus adnotat: ,,alzoo
een Trûp äStqXov, àçavèç, (XYjuw avYjpipiévov, een vuur, dat tot dusver
niet existeert.

Immers als wij in het Nederlandsch wilden uitdrukken, dat van
een hchtbron een dichte nevel geen straal dooriiet, zoodat voor het
oog althans die lichtbron niet bestond, dan zou dat niet moge-
lijk zijn door: een nevelig licht. Daarbij zou ieder denken
aan een licht, zichtbaar door de nevelen. — Ten-
slotte bevestigt de half metaphorische herhaling van èpçvabu Tiupôç
in vs. 22, ni. vuxtoç y)(xspy)ctiov cpàoç de juistheid van de traditioneele
interpretatie.quot;

Ceterum non ad contortas modo verique dissimiles interpretationes
sed etiam ad emendationes minime necessarias interdum viri docti
pellecti sunt eo, quod abusionis tropi erant immemores. Velut v d
XTTjixa Bruhn, cum opus non esset. Soph. Ant. 782 xt^vsci pro xr/jp^aai
proposuisse iam supra p. 23, adn. 1 commemoravi.
Tcep£(pp(ov _ Ag. V. 1427, Suppl. v. 757 T^epCçpœv adhibitum est superbi sensu,
sive significatione ex alia dialecto desumpta i) sive potius per abu-
sionem 2). Dindorfius Suppl. 757 codicum lectionem reicit, substi-
tuto ex glossa Hesychiana vocabulo (puat^ptov. Quamquam non in-
tellego cur non simul eodem modo correxerit Ag. 1427, tamen alia
de causa Dindorfium Suppl. 757 emendare voluisse quam quod ei
vocabuli irepJçptov sensus suspectus videretur non video. Ceterum
abusione detecta non est cur locus emendetur.
èpiSfxaToç De vocabuli èp^SjjiaToç 3) sensu singulari, ita ut praefixum Ipi-
per abusionem a voce quot;Epiç derivatum sit, iam supra p. 32 actum est.
Eos autem editores, qui cum ad abusionem parum animum attende-
rent, hunc vocabuli usum non agnoverunt, loci nucleum non tetigisse
poetaeque ingenio obtrectavisse statuendum est. Neque cum Blom-
fieldo et Scaligero, qui èpiSupivTÔç legere malunt, consentimus, cum
emendatione opus non sit.

hktti Itidem Suppl. 820, ubi {jloctt] per abusionem positum est sensu
indagationis ut recte scholiasta perhibet, v. cl. Tucker spreto
schoUastae iusto iudicio ad coniecturas—supervacaneas, si abusionem
novisset — refugit, his verbis disserens: „The M. S. reading [idcratcri
is explained by the scholiast as txïç Ctjt^tectiv as if connected with
{iaTsuw ((xalt;TT£iico). This was a guess, fxar/) only occurs in the sense
of a „sinquot; or „wanton behaviourquot;. Liddell and Scott explain with

„labour in vainquot; i. e. (presumably) „with vain efforts accompanied
by much cryquot;. But obviously this labour is not in vain, for they
have caught the Danaids up and (as the latter fear), are on the point
of success. The only allowable meaning, if [xaxaiot were sound,
would be „full of wantonness expressing itself in many a shoutquot;.
But it is questionable, whether (xaxai can be used of feeling without
exercise, or whether the sense is worth the trouble of extracting it.quot;
Deinde Tuckerus, ut solet, emendare incipit. Sed ipsius conatus
hic esse „labour in vainquot; locum inspicienti statuendum est, ut pate-
fit, si abusionis rationem habes. Neque scholiastae interpretatio
„a guessquot; modo erat, sed etiam „a good guessquot;!

oï t' ëaco9-s S(0|jiatc0v
TtXouToyaö-^ (xuxôv vofjilî^eTs,
xXÜTs, aó[X9povelt;; S^eot,
verbum vofxl^siv per abusionem positum est sensu incolendi. Etiam
haec abusio, quae infra explicabitur viris doctis negotium exhi-
buit; quo factum est ut Hermannus olim coniceretnbsp;postea

Vocabulum Tptßo? Ag. v. 197 per abusionem morae sive dilationis Tpfßo«;
sensu adhibitum est 2), cum soleat designare viam, semitam. Hanc
abusionem iam Blomfieldus, licet dubitanter, sensisse videtur,
neque tamen eam defendere ausus est, quippe qui vertendum cen-
suerit per iter aut coniectandum xpißai: „xplßtoi libri universi: quod
si verum sit vertendum erit i t i n e r e, non vero mora. Sed
forsitan legendum xpißai, —. Fieri tamen potest ut utrumque,
xpfßoc; et xpiß^, eodem sensu usurpatum sit, sicut TcXàvoç et TcXav-i^.quot;

Suppl. V. 1035 chorus ancillarum hymnum in honorem Veneris O^eafjiôç
incipit his verbis:

KÔTtpiSoç lt;S'gt; 3) oùx à[jieX7]ç^) ^eofxèç 6S' sötppwv.
Multi editores pro vocabulo •amp;ect[jiôç legere malunt éctixôç. Non tamen
hac emendatione opus est. Per abusionem enim, ut infra ®) demon-
strabitur, vocabulum O^Ecrtxôç positum esse potest, ut significet modum
musicum, hymnum. In hunc modum vocem recte interpretatus est
scholiasta, qui explicat ó xou ^[izrépov v[mvov vÔ(jioç.

maions loci cuiusdam interpretatione clara abusionis notio plurimum
valeat ad confirmandum verum eius loci sensum et tenorem, appare-
^^^^nbsp;de vocabuli Tiàpaura significatione Ag. v.

737, ubi similitudinem, quam continet chori canticum Ag. w. 717—
736, ad Helenam pertinere significatione abusiva, quam vocabulo
Tiapauxa ibi tribuendam censeo, confirmari apparet.

Neque tamen temere credendum est vocabulum quoddam per
abusionem positum esse, ut apparet ex exemplis quae sequuntur-
çaiSpuveiv Ag. v. 1120 chorus Cassandrae dicit: oö fie (paiSpóvsL Uyoq. Nimia
credo tementate schohasta exphcat où aecjacpViviciTai i. e. tua verba
non intellego. Quod si verum sit, verbum çaiSpôvsiv per abusionem
adhibitum sit. Attamen locum potius significare „verba tua me
laetum non redduntquot; patefit ex verbis quae sequuntur Ini Sè xap-
Stav gSpafxs xpoxojâaçTjç azctyüv i. e. in cor meum incidit bihs flavae
gutta 2) ; scilicet quod chorus terrore percelhtur.
èTTtyXtóT- Prom. v. 928 chorus, postquam Prometheus lovis imperii interi-
Toca^at tum futurum praedixit, ei exprobrat haecce:

Sohta hic verbum eTctyXwxxacramp;at vi, sc. male ominata dicendi
usurpatum est »). Dicit enim chorus: „ea quae ut eveniant optas, de
love pro auguriis praedicis.quot; Respondet deinde Prometheus: „immo,
quae re vera fient, licet etiam optem, ea dico!quot; Iniuria ergo Dindor-
fius ahi verbum hic „conviciariquot; significare, quod abusio esset,
indicant. Verbis enim Promethei, quae antecedunt, praedicta non
convicia continentibus, itemque versu proximo sensus conviciandi
refutatur. Praeterea, interpretatio Dindorfii si recta esset, pro casu
genitivo Alôç potius dativus postulandus esset.

') C. XVI p. 135; Mnemos. LX (1932) p. 179 sqq.
») Cf. Wilam. adn. crit.
^ Cf. Choeph. 1045 (aVnbsp;xaxà; Aristoph. Lys. 37 Trepl tûv'AStjvwv

8' oùx sTnyXcoTTj^aoizai toioütov oùSév. Hesych. èmyX(cca€gt;- êTîotwv^Cou Stà YXtóro)?.
Al(JX'iXoç 'HpaxXelSaiç.

Aristoteles Art. Poet. c. 22 (1458a) hoc de dictione tradit prae-
ceptum: XéÇscoç Sè àpe-r*) aaçyj xcd (jly] TaTTStvvjv elvat. aaçscrTà'nr) (asv
o5v ècTtv y) èx Tcôv xupCcov ovofjiàTCOV, àXXà TaTreivr)' — ce[XVY] 8k xai
è^aXXaxTOUcra to ISicùtixôv y) toïç Çevtxoïç xsxpvjfxévr]quot; Çevixov 8è Xsyw
yxwttav xal (jista9opàv xal èuéxTaaiv xal Trâv to Tuapà to xiipiov.

Priorem huius praecepti partem (aacp^ elvai) prosarum imprimis
scriptoribus, velut oratoribus, momenti esse, alteram vero partem
((XY) Ta7rstvY]v elvai) poetis eatenus idoneam esse, ut eorum dictioni
non tantopere, quantopere prosarum scriptoribus, perspicuitatis
legem imponere liceat, ipse Aristoteles optime intellexit. Idem enim
Rhet. 3. 2. 1. (p. 1404b) poeticam et pedestrem dictionem inter se
opponit, poetarumque dictioni maiorem vindicat libertatem: —
àplaS-co Xé^ecoç (i. e. orationis) àpsTY] (raçY) elvaf (TY][j.eïov yàp Sti 6
Xôyoç, èàv [jlyj SyjXoI, où TcotYiCTei to éauTOÛ epyoV xal [i7]is TaTceivfjv (jLY|Te
ÛTièp Tà àÇfcofxa, àXXà TcpèTCOuaaV y; yàp ttoiyjtixyj ïaaq où TaTretv}), àXX'
où TrpÉTTOuaa Xóycoi. twv 8' ovojjiaTWV xal pY)[i,àTcov aacp^ fjièv ttoieï Ta
xùpta, [XY) Ta7tEivY)v Se àXXà XEXocr(jiY)(iévY)v TaXXa
civó{jt,aTa Öcia stpYjTai èv toïç Tispl TroiYjTixîjç'
To yàp èÇaXXàÇai tuoiel cpaCvEoô-at crEfivoTÉpaV
àaTTEp yàp Ttpoç toÙç ^évouç ol àv9-pt07rot xal Trpoç toÙç TuoXlTaç, to aÙTo
TraCT^ouoi xal Trpàç ty]v Xs^tv. Siè Seï ttoiecv ÇévYjv tyjv SiàXEXTOv
•9-au{xa(TTal yàp tûv aTcóvTwv siaLv, yjSù 8è tÖ •ö-aufxaoTÓv.
èîtl fxèv oöv TÛv (xèTpoiv TcoXXà te ttoieï toGto, xal àpfxÔTTSi
èxEL. TCXÉOV yàp èÇécTTYJXE TTEpl oL xal TTEpl oûç Ó Xôyoçquot; èv Sè
Totç (j^iXotç Xôyotç TcoXXûi èXaTToatV y] yàp ùttÔ'Q-ectiç èXaT-
TWV -.

Inde ab initio ergo iure poetae, veri linguae auctores, omnis speciei
tropis adhibitis dictioni pondus splendorem addere contenderunt.

') Quamquam et prosarum scriptores eam minime spreverunt, ut iam comme-
moravi p. 8, adn. 1, ad variandam, si opus sit, verborum copiam, quod lucide
patefit loco Piatonis (Prot. 312 d), ubi vocabulum èmoTYUXtóv, ne identidem itera-
retur, vocabulo èTtioTaT/)? substitutum est.

borum copiam atque varietatem augendam momento fuisse in
pnmo opusculi capite exposui. Ut in soluta praesertim oratione tro-
pus, qui ^E7toi7)fx£vov dicitur, in usu erat usque ad Atticistarum tem-
pora ), sic poetis abusio per longa saecula gratissima erat 3).

Aeschylum poetam vere fuisse inter primos, si non principem
qm poesis genen, quod est tragoedia, propriam paraverit dictionem
nemo negabit. E pnorum poesis generum elementis sublime dictionis
tragicae monumentum compegit. Multis vocabulis ab ipso compo-
sitis simihtudmibus insignibus,. tropis ingenue adhibitis tragicL
amphficavit dictionem eique splendorem addidit eximium Quae
ob menta Aeschylo summum tribuit praeconium AristophanS in
Rams, laudans ems ^^(xaxa yotxcpoTrayT) Nihil igitur mirandum mul-
tos lam viros doctos, ut demonstrarent quantum ad fingenda nova
verba composita tropos similitudines valuerit Aeschyli in^enium s)
laborem impendisse.nbsp;''

Hoc iam in antiquitate intellectum esse apparet ex loco Dionys. Hal. ^epl
ôvoixaxcov c. 3 (§ 15), ubi dissent de versibus Homeri Odysseae n 1-16
contenditque eorum eximiam pulchritudinem positam esse non in verborum
delectu (èxXoYV)), sed potius in compositione (otiv^eaiç. autruyta Xóycov) : Sià vàp
Tcov suTsXeoTàTwv xal TaTreivoTdTtov ôvojxàTCiv Tré^rXsxTao TrSaa ^ XéÇiç, oTç àv xal
ystopyôç xal ^aXaTxoupyàç xal xecpoxéxvT]? xal nâç 6 (xvjSefzUv Ûpav roG

X E y e t V e i5 TT o i o ^ (X e V 0 ç èÇ éTotfzou Xaß^v èxp^aaxo. Xu^évToç yoCv roG (x£tpou
9auXa cpcc^aezcci zà aùrà raÛTa xal â^ïjXa. Deinde hos versus solitis tropis poeticis
inter quos nominat etiam abusionem, carere monet: oÖte yàp {xexaçopaC xLveç ëveoa.v

ouSe[x(a, ouSé S^ yXûxxai TtaXaiaC xiveç oùSè Çéva 7ve7roiïj[jiéva ôvôtiaxa. Tl oSv Xe£-
TTExat [x^) oôxl t})v aùvamp;smv xoû xàXXouç -rijç épuTjvslxç ahixa-^xi;

Cf. E. Norden: Die Antike Kunstprosa', p. 185 sqq.
=quot;) Quanta interdum audacia abusionem adhibuerint poetae, lucide ostenditur
ßoTjXaxetv verbi ßo7]XaTsrv usu. quod solet designare „boves agerequot;, sed apud Opp. Cyn.

4. 64 quaesitissimum in modum occurrit sensu clamorem edendi vel clamore agi-
tandi, quasi prior compositi pars, de vocabulo ßo^ derivaretur!

Neque tamen poetas modo, sed etiam prosarum scriptores interdum ultra
mstum modum abusione, ut ita dicam, abusos esse apparet ex eius tropi exemplis
apud Tertullianum, collectis a viro d. Norden, op. cit p 607
lt;) Ran. v. 824.

') Cf. Wilam. Einl; in die Griech. Trag. p. 255 („Die wahren aufgabenquot;)-
„denn wenn das drama die letzte blüte am baume einer uralten poesie ist. wenn
Aeoler lonier Dorer dafür vorgearbeitet haben, so ist diese spräche und des
weiteren dieser poetische stil das ergebnis eines langen geschichtlichen processes
und kann recht nur aus ihm verstanden werden, wie andererseits ein einzelnes
wort oftmals ein überraschendes licht über Jahrhunderte rückwärts wirft

Abusione quoque Aeschylum, quippe cui e prioris poesis materia
nova prorsus dictio poëtica esset condenda, satis libéré usum esse
facile intellegitur. Abusionis tropum quo modo Aeschylus adhi-
buerit quantumque abusione adhibita contulerit ad verborum
copiam et ubertatem augendam investigantes earum rerum rationem
reddemus in singulis praesertim tractandis vocabulis per abusionem
positis. Nihilo minus iam hic nonnullas abusionis species, e quibus
praecipue eius facultas augendi dictionis acuminis atque varietatis
elucet, breviter designare possumus:

Nonnunquam Aeschylus adiectiva, quorum prior pars est a- pri-
vans, per abusionem adhibuit ita, ut oxymoron efficeretur; e.g.
Eum. V. 1034 Eumenides dicuntur Nuxxàç TzaïSsç êcKxiSsc;, quo loco Scnxiç
ÂTcaiSsç, quod solet indicare eas quae liberos non habent, usurpatum
esse videtur sensu „quae liberi non iam suntquot;, i. e. „grandaevaequot;.
De hac abusione itemque de ceteris eius generis apud Aeschylum
oxymoris abusione effectis infra i) disputabitur.

Inter adiectiva composita variis modis per abusionem adhibita
complura praecipue notanda sunt, quorum partium componentium
mutua relatio per abusionem eum in modum mutatur, ut utraque
pars singillatim attributum fiat vocabuli cui ipsum adiectivum
compositum attributum est, cum solito sensu aut altera modo aut
neutra pars singillatim attributum esse possit substantivi, cui adiecti-
vum compositum attributum est. Quod exemplo illustrare mihi liceat.

vocabulum TroXóavSpoi significat ttoXXoI ÂvSpsç Ôvxsç, cum soleat
designare TtoXXoùç àvSpaç è'/wv, ut elucet e Pers. v. 73 TîoXuàvSpou

Schwieriger aber ist es noch abzuschätzen, was die
Sprachgewalt und auch die Willkür des einzelnen dich-
ters geschaffen und gewagt hat: und doch heisst das
sprachliche und stilistische können des dichters
abschätzen doch nichts anderes, als eben das facit
aus der abrechnung zwischen seinem gute und dem
ererbten und angeborenen besitze ziehe n.quot;

1) C. XVIII, p. 147. Sunt haec: amp;7tai? Eum. 1034, ÄnoXi? Eum. 457, ajróXejio?
Prom. 904, ätXtjto? Ag. 408, (5v0[x0(; Ag. 1142. Euripidis fabulae huius generis
oxymoris abundant. Cf. Th. Barthold in ed. Eur. Hipp, ad v. 1144.

Nonnunquam non modo singula vocabula. sed etiam coniunctiones
quasdam vocabulorum Aeschylus usurpavit sensu, qui a solita eorum
vocabulorum comunctionis significatione aberrat vel ei contrarius
desumptonbsp;illustrare mihi liceat exemple ex Herodoto

Xafxßivstv Herodoti L. 1, c. 115 Cyrus narrans qua de causa castigari iusserit
dlum puenim qui sibi régi creato oboedire noluisset, dlit: of 1
vuv àXXo. TjatSeç ja £:^ita(tc7ófxeva IttstIXsov, oÔtoç Sè àvvjxoùateé te
xa. Xoyov eÎxs ouSev«, sç ô e^Xaßs S^xtjv. Quo loco SUvjv Xafxßàvs.v,
aeque ac apud Eunpidem Bacch. v. 1312 SCx,)v yàp àÇ[«v èXàlsavev
per abusionem significat poenis affici, poenas da?e, cum soLat si^n-
ficare poenas sumere de aliquo, cf. Lys. 1. 29, Demosth. 9 2 21 92-

Interdum vocabulum significatione abusiva positum est ita ut
^ ^ simul alludatur ad sohtam vocabuli significationem:

amp; TTÓTvia x^^v xal tuÓtvi' àxxv]
Xtô(AaT0ç, ^ vüv ÈTil vauàpxcùi
a(i)(xaTi xeïcrai Tut ßaertXe^toi,
vüv ÈTràxouaov, vîiv l7tàpv)ÇoV

In his versibus vocabulum àxzii, quod solet designare litus vel
promuntunum vel ripam, per abusionem usurpatum est sensu loci
editi sive tumuh. Ceterum eodem vocabulo subtiliter alluditur ad
res maritimas, quarum simihtudo clarius elucet verbo vauàpytot
m versu proximo; qua re efficitur ut cogitatione nobis fingamus Aga-
memnonem post longos per vitae mare errores ad hoc denique litus
quod est tumulus, navem appuhsse. Hanc vocabuli àxr^ h 1 rectam'
esse mterpretationem infra argumentis demonstrabitur ' ubi de
abusionis rationibus agam.

') c. XIV, p. 124 sqq. Sunt haec: niyxoivoç Ch. 458, TiàvoTrXo; Sept. 59,7îoXgt;iav-
Spoç Ag 696 Pers. 533, uevTTjxovràTratç Prom. 853, Sf^tç Ch. 335, OtjXuktÔvoç
Prom. 861, ^XiicTiopoç Prom. 855.

789, èxTTpaTTeiv xpéoç Suppl. 472, x^amp;eaôai èyyórjv Eum. 898, eiS çpoveîv Ch 774
Ttapà CTâ^{ji-/3v Ag. 1045.
») C. VII, p. 81 sq.

Commemorandus hic est etiam usus vocabuh x^Soç Ag. v. 699, x^Soç
ubi de Helena Troiam vecta dicitur:

Vocabulum x^Soç, quod principio sive curam, sive per metony-
miam eum, qui alicui curae est vel sollicitudinem praebet, indicat,
Suppl. v. 327 per abusionem, ut infra i) demonstrabitur, affinitatem
vel potius metonymice affines dénotât. Quaenam est vocabuh vis
in versibus Agamemnonis supra citatis? Pulcherrime in hoe voca-
bulo poeta lusit, cum utraque significatione adhiberet. Dicit enim
Helenam sane ut affinem, quippe quae Paridi nupserit, Troiam
vectam esse, simul autem eius adventum ira deorum Troiae exitio
futurum esse. Quod ut verbis exprimeret, poeta adiunxit vocabulum
óp9'cóvu(jiov, quo, quamquam alluditur ad affinitatem 2), tamen indi-
catur eius adventum, ut verum loquamur, sollicitudine urbem Troiam
affecisse®). Summo igitur ingenio hoe loco poeta has significationes
inter se miscuit et coniunxit. Non plane hoc perspexisse videtur
scholiasta, qui altera notione omnino reiecta vocabulum èpö'tóvufjiov
hac de causa additum esse censet: èTxeiSy) to x^Soç o-ir)[gt;t.a[vet xal ttjv
e7riya[jißp[av xal to tcÉv^oç, èSrjXtOCTe vüv oti to tiév-S-oç Xéyst.

Cum hoc vocabuli x^Soç duplici usu egregie comparari potest usus àXipacp-^ç
vocabuh àXipa(py)ç Pers. v. 274 sqq., ubi chorus deflet eos qui in
proelio maritimo Salaminio miserrime interierunt:

TToXûSova lt;TCÓ[jLaO-' öXißaipv]
xaT^-avóvTa Xéyeiç (pipe-
csba.1 TcXàyxT' èv SiTrXàxeacriv.
Ut iam supra p. 33 commemoravi, vocabulum àXipaçiQç non nisi hoc
loco occurrit, vocabulo autem äX^ßaTTTo?, quod et mari mersum

significat et purpureum i), quantum ad formam attinet simülimum
est. Vocabulum àXtpaçiliç si in usu fuit, quod haud certum est, secun-
dum etymologiam principio - aeque ac probabiliter äXißaTuxo? -
man mersum vel tinctum significasse veri simile est. Neque quis-
quam dubitat, quin hoc loco eo sensu ab Aeschylo usurpatum sit.
Attamen conféras quae iure adnotavit v. cl. Wüamowitz in appar.
ont: „pulchre luditur in voce àXipaç^: purpureae erant àvaÇupi-
Seçquot;. Utroque enim sensu, et principaU et posteriore, cui abusio
fortasse subest, vocabulum intellegi voluit poeta 2).

TràfxtAaxoç De huius vocabuH usu Ag. 168 conferri iubeo quae scripsi infra
p. 171 sq..

Abusionem vocabuli cuiusdam cum metaphora metonymia aliis
tropis interdum coniunctam esse iam supra 3) expositum est.

De ceteris abusionis speciebus, quibus imprimis eius usus et vis
poëtica illustratur, infra agam in tractandis singuhs vocabulorum
abusionibus.

0 Et. Magn. 63, 45: àXtpàTTTOtç- TOpqjupoïç. Hesych. àXjpaTTTOv rtopçupâv Spvtv.
'AXxatoç xal 'AXxfiàv. (Aie. fr. 122, Alcm. fr. 126). Lectio loci incerta.

') Cf. etiam v. cl. Groeneboom ad locum: „âXtjîaç^ hier een treffend epitheton,
omdat het èn in letterlijken zin geldt van de Perzische in zee dobberende lijken,
èn in fieuurliiken zin —quot;

Vocabuli vis cum abusione eum in modum mutetur, ut significatio
oriatur a solito sensu aliéna, fieri non potest quin ratio quaedam
exstet, quae sensum abusivum auditori vel lectori perspicuum red-
dere possit. Certa quaedam indicia adesse oportet, quibus efficiatur
ut perspici possit quonam sensu poeta vocabulum per abusionem posi-
tum, quippe cui temere novam significationem tribuere non potuerit,
intellegi voluerit.

Eas rationes, quae poetam adducere potuerunt ad abusionem
efficiendam, auditores vero ad rectum abusionis intellectum perci-
piendum, explorare praecipuum huius opusculi propositum est.

Kuglerus hac in re bene meruit, quia primus hanc terram eo usque
incognitam ingredi ausus est suoque iudicio usus nonnullas abusionis
rationes constituit, licet, quod dolendum est, eas argumentis confir-
mare supersederit. Neque tamen denuo abùsionem tractanti rationes
abusionis efficiendae, quas Kuglerus proposuit, neglegendae sunt.

„Sunt autem imprimis tria abusionum genera. Primo enim fit
abusio, si poeta cui vocabulo tribuit significationem, quae propria
est ahi vocabulo, quod cum illo vocabulo una tantum significatione
congruit.

Altera abusionis ratio est, cum ex veriloquio significatio derivatur.
Tertia est si adiectiva, quibus propria est activa significatio, pas-
sive usurpantur.quot;

Haec tria abusionis genera diligenter perpendere opus est. Tertium,
quod maxime perspicuum esse videtur, primo loco tractamus.

Eius generis abusiones apud Sophoclem Kuglerus recensuit quat-
tuor, quas breviter repeto:

vocabulum oXéS-pioç quod, cum plerumque active usurpetur, uno
saltem loco apud Sophoclem sc. Trach. 878 passivam vim habet;

vocabulum crcoTi^ptoç, quod solet significare salutiferum, 0. C.
487 passive usurpatum est;

vel qui hospitem bene et accipit et dimittit, sed passive positum est
Soph. Traeh. 872 (aeque ac Eur. Hipp. 579);

vocabulum TcepiTTST^iç, quod proprie activum sensum habet (e. g
tîopn. Ant. 1223), passive usurpatum est ab Aeschylo Ag. 233 (schol •
7Tepieaxe^a(7(xévy)v), sed audacissime passivo sensu adhibetur a So-
phocle Al. V. 907.

His apud Sophoclem eiusmodi generis abusionibus aliud adiunri
potest exemplum, se. vocabulum ÔXoôç, quod semper fere habet vim
activam, sed Soph. Trach. v. 846, nec non Aesch. Pers v 962 pas-
sive usurpatum esse videtur.nbsp;' '

Ceterum ut vere abusio statui possit, cum adiectiva activa notione
praedita passive usurpata sint, in adiectivo non simul activam et
passivam notionem latere posse aestimandum est. Quod si ita se
habeat, aeque de abusione loquendum sit, si adiectiva passivo vel
intransitive sensu praedita active vel causative usurpantur Neaue
video, hoc si verum sit, cur non etiam verba transitiva sensu intran-
sitiyo et intransitiva sensu causativo usurpata pro abusionibus
habenda smt. Mihi autem haec reputanti de abusione hic agi non
visum est, quippe cum in graeca saltem hngua scriptores vocabula
causativa intransitive, intransitiva causative adhibere non reformi-
dent 1).

Haec significationum mutatio, quantum ad adiectiva pertinet
praesertim apud poetas facile fieri poterat epitheti traiectione ad-
hibita 2). Cuius rei ut unum adferam exemplum, vocabulum v^anç
quod significat ieiunum, activam vim nanctum est inedia afficientis
Ch. 250 Toùç S' à7cwp9avt(T|X£vouç v^axiç TtiéÇet Xifxôç ea de causa quod
adiectivum, quod vere aliquid praedicat de aquilae pullis cibo cien-
tibus, ad causam inediae traiectum est.

') Conféras ea quae dixit v. cl. Wilamowitz (Aesch. Interpr. p. 223) de voca-
bulo àcppwv causative posito Eum. v. 377 ält;ppovi XópLat: „Das ist eben die
TtapaxoTrà Trapaipopà çpevoSaXT^ç. Ein ebenso kühner wie schöner Ausdruck, der
recht deutlich zeigt, wie in den Nomina, Substantiven und Adjektiven' die
Kraft nach den beiden Seiten geht, die wir als aktiv und passiv sondern: «l »èv
Epivùeç Xu(xaEvovTai e[ç Trapâvotav, Ô Sè XuyLocvamp;dç Ttapaçpovsï.

Videas etiam viri Groeneboom disputationem ad Prom. 598 xévTpoiai çoixaXéoiaiv
„- zoo schildert Aeschylus haar (sc. lo) als gestoken door „de prikkels van den
rondzwervenden waanzin»; het epitheton is dus in pl. v. aan de persoon gegeven
aan de oorzaak, gelijk b.v. Ag. 194 de winden, die waaien van den Strymon
vVjaTiSeç heeten, omdat zij de oorzaak van den hongersnood zijn, en ibid. 237
van xaXivcöv àvaôScùt jxévei gesproken wordt.» Hic igitur traiectione epitheti ef-
ficitur ut significatio vocabuli çoiTaXéoç, quod solet intransitivo sensu usurpari
causativa fiat.

Kugleras quod vocabuli TrôfXTiifjioç, quod solet active adhiberi, signi-
ficationem passivam Soph. Trach. v. 872, Eur. Hipp. v. 579 abusi-
vam esse dicit, hic praecipue forsitan monendum sit vocabula in
-(cr)i[xo(; exeuntia plerumque passivam habere significationem i).
Neque igitur magis mirandum est adiectivum KÔixm^ioç Soph. Tr.
872, Eur. Hipp. 579 passive positum esse, quam e. g. vocabulum
^liCTifjioç active esse adhibitum Aesch. Suppl. 811.

Taies adiectivorum in -(a)iiioç exeuntium mutationes significatus
facile fieri posse eorumque sensum principio fuisse quam amplissi-
mum magis liquebit, si respexerimus liberum usum vocabuli àXcoot-
(Aoç Sept. V. 635 àXtôtJtpiov Ttaiàva, Ag. v. 10 àXwatfjLÔv ts ßa^iv, quibus
locis significat ,,ad expugnationem pertinensquot;, sensu neque activo
neque passivo, itemque neutralem usum vocabuli XsûaLjjioç Ag. v.
1616 Xsuctfxouç àpaç i. e. imprecationes ad lapidationem pertinentes.
Ex his enim exemplis, quae aliis augeri possunt, veri simile esse
apparet adiectiva in -((T)i[i.oç exeuntia principio sensum habuisse
.gt;pertinens ad aliquidquot; ideoque et activa et passiva notione prae-
dita esse posse.

Itaque abusionem esse, si Sophocles et Euripides 7iô(X7tt(jioç passive
posuerunt, haud consentire possumus. Neque magis cum Kuglero
stamus, cum voce TrepmsT^ç Soph. Ai. 907, ut iam Aesch. Ag. 233,
passive usurpata abusionem fieri perhibet. Quo enim modo ita voca-
bulo uti potuerit poeta, duphci illustratur usu verbi TcepiTt^TtTeiv,
quod significat et circumcludere et includi, itemque Latine verbi
ncircumfundiquot; duplici constructione.

Omnino autem confirmare possumus unumquodque adiectivum
formatum e radice, quae actionem quandam transitivam notât et
ideo in verbo quodam occurrit, et passivum et activum sensum
habere posse, sicut verbum cognatum et passivo et activo genere
adhiberi potest 3).

Imprimis vero adiectiva e littera a-, quae dicitur privans, et ad-
iectivis verbalibus in -xôç exeuntibus composita si activam vim
habent, nil mirandum est, cum etiam ipsa adiectiva verbaha in -tôç

quot;) Eiusdem adiectivi usu Ag. v. 1118, ubi ^gt;ü|xa Xeiiaifxov est sacrificium lapi-
dandum, lapidatione dignum, apparet huius generis adiectiva interdum etiam
adiectivi verbalis in -Téoç exeuntis vim habere posse, cum eadem sensum adiectivi
verbalis in -tôç exeuntis persaepe habere omnibus notum est.

quot;) In lingua quoque Neerlandica eiusdem significationum varietatis exempla
facile inveniuntur, velut substantivum ,,martelaarquot;, quod solet passivo sensu
usurpari, interdum etiam active adhibetur; cf. Woordenboek der Nederl. Taal
s.v.

exeuntia vim activam habere possint i), heet plerumque, posterio-
ribus praesertim temporibus, vim passivam praevaluisse conce-
damus 2).

Quod denique ad verba attinet, quae sensum transitivum vel
causativum aut nancta sunt aut perdiderunt, hie nihil est quod de
abusione loquamur, quippe cum multa verba graeca, quae intran-
sitivam habere solent notionem, futuri vel aoristi temporis formis
instructa sint, quae causativam vim habent, e. g. paivstv, p-^crto
£[ïy]cra multa alia. Alia deinde verba, quibus causativa et transitiva
notio inest, aoristi vel perfecti temporis formis praedita sunt, quae
intransitivam significationem habent, e. g. èpsÎTOtv, i^piTTOv, èpeixeiv,
•ï^pixov, cpatvEiv, TOÇTjva, tcrxavat, £ctt/]v, ECTTTjxa alia.

Sed omnino in litteris graecis significationes verborum transiti-
vae et intransitivae inter se miscentur, e. g. èpwEÏv cessare, subsistere
et submovere, pellere: çôsiv II. Z 148 procreare, gignere, sed II. Z 149
crescere, adolescere; avxaTtoSiSóvat Plat. Phaed. p. 71e supponere,
p. 72b succedere; xaTaaiwrcav silere et ad silentium redigere; tte-
Xdc^etv adducere et accedere, etc.

Saepissime ergo scriptores graeci significationes verborum et
adiectivorum ita mutaverunt, ut supra demonstra vi; cuius rei argu-
mento hic recensere liceat, quaenam exempla vocabulorum, quorum
sensus hunc in modum mutatus est, apud Aeschylum invenerim:
r. Adiectiva plerumque intransitive vel passive usurpata, quae
causative et active adhibita sunt:
A. causative:

Ch. 185; cf. Eur. Rhes. 416.
(poixaXloç Pr. 598.
vuxTiTrXayxToç Ag. 330.
TTjXÉTrXayxTOç Pr. 576.
TcoXÙTtXavoç Pr. 585.
TToXijTrovof; Pers. 320.
o[X(i.aToaTep7)(; Eum. 940.

') Item talia adiectiva composita, quae plerumque meri adiectivi vim habent,
nonnunquam secundum suum veriloquium vim adiectivorum verbalium conser-
vasse facile intellegitur; velut ééxpixoç Suppl. 371; porro vocabuli dtvauSoç usus
Soph. Ai. 947, ubi idem valet atque àvatiSrjToç, non dicendus, infandus, nos docet
omnino etiam adiectiva ex a- privanti et radice, qaae notât actionem, composita
nonnunquam adiectivorum verbalium vim habere.

1003. 2.
avauSoc Ag. 237.
acpopoc; Eum. 784.
acpuXXo? Eum. 785,
ciizyyoc, Eum. 785.
5cxap7co(; Eum. 942.
aO^avaxof; Ch. 619.
a^ufxo«; Eum. 770
acppwv Eum. 377.
spLfjiavTQf; Eum. 860.

EÓxpafp^C Sept. 307, Ch. 898; cf. Philostr. Vit. Apollonii 3. 9.
su9iXr]^ Eum. 197i).

2°. Adiectiva pleramque active adhibita, quae ab Aeschylo pas-
sive usurpantur:

O. C. 487.
hXoóq Pers. 962; cf. Soph. Trach. 846.
änapwq Suppl. 1040.
TrsptTus-DQ«; Ag. 233; cf. Soph. Ai. 907.

3°. Verba contra solitum usum causative adhibita:
ETttppéTreiv Ag. 250, Eum. 888; cf. Theogn. 157.
dfi-E^ßEtja-ai Sept. 856 3); cf. Pind. N. 3. 26 TrapafAE^ßecj^at.
E^ÉJ^sCTEv aor. forma verbi èx^sïv Sept. 709.
èyrjpaCTav aor. forma verbi yripdaxeiv Suppl. 894«); cf. Philipp.
Epigramm. Anth. Pal. 6. 94 yripdaxq TióSa XucrcjTjT^pa, quo
loco utrum causative adhibitum sit necne, haud discerni
potest, cum TróSa aut obiectum aut accusativus, quem dicunt
graecum, esse possit.

4°. Verba transitiva, quae ab Aeschylo intransitive usurpantur:
teXelv Sept. 659, Pers. 225, Ch. 1021 cf. Soph. El. 1419

locos nonnullos.
az^TUTEtv Pr. 749, Ag. 302, 308, 310, Sept. 429«).
laTTTEiv Suppl. 547.

Cum supra statuerimus non esse factam abusionem, si vocabula
vim aut causativam vel transitivam aut intransitivam vel passivam
perdiderint, unius tamen exceptionis ratio habenda est:

Vocabula enim composita, quae significationem vulgatam aut
causativam vel transitivam aut intransitivam vel passivam exuerunt
ea ration e, ut partium, quae vocabulum com-
positum efficiunt, mutua relatio simul mu-
ta t a sit, per abusionem adhibita esse videntur. Quid dicere
velim demonstratur eis quae dixi de vocabulo àXtxuTroç supra p. 28. àXt-ruTioç
Etenim Aesch. Pers. v. 945 {kUro-rza. ßapy) ttoXsco«; yÉwaç) vocabulum
significat „mari percussusquot;, àXt- ergo dativi causalis vim habet;
contra Eur. Or. 373, ubi aXtrô^oç piscatorem significat i. e. eum qui
remis mare ferit, àXi- obiecti locum tenet. Hic autem de abusione
certo statui non posse propterea quod vocabulum alibi non occurrat
ideoque soHta eius vis parum constet iam supra monui

Vocabula autem quae apud Aeschylum hunc in modum per abu-
sionem posita sunt infra tractabuntur, adiectis nonnullis aliis
vocabulis a Tcav- incipientibus, in quibus itidem mutua partium
componentium relatio abusione mutatur. Alteri abusionis generi sc.
ex veriloquio ea vocabula tribuenda esse infra p. 67 exphcabitur.

Ad primum abusionis genus a Kuglero definitum nunc transeamus,
quod fit ,,si poeta cui vocabulo tribuit significationem, quae propria
est alii vocabulo, quod cum illo vocabulo una tantum significatione
congruit.quot;

Hoc genus egregie illustratur primo quod Kuglerus dat specimine,
sc. Soph. fr. 782 : to S' syxoç Iv ttoctIv xuX^vSexat. Nausicaae pila auda- eyxoç
cissime eyxot; dicitur, quam abusionem Kuglerus p. 14 explanat his
verbis :

„Quo modo explicanda sit abusio elucet comparatis vocabulis
SttXov et ctxsûoç. Quorum utrumque significare potest et quamlibet
suppellectilem et telum. Quia autem syxoç notare solet teluni ut
SttXov vel cTxeijoç, alteram quoque horum vocabulorum significationem
Sophocles tribuit vocabulo eyxoç.quot;

Pari modo explicandum credo, quod vocabulum oövsxa, i. e. quia, ouvsxa
nonnullis locis apud Homerum, deinde Hymn. Apoll. Pyth. 198 et

nonnunquam apud Sophoclem post verba sentiendi et declarandi
sensum accepit vocabuU vemacuH „datquot;, sc. secundum exemplum
vocabuh ÖTt, quod et „datquot; et „omdatquot; (quia) significare potest.

Ut addam exemplum e lingua vemacula desumptum, quondam
iuxta tabulam photo^aphicam, machinam ad volandum aptam
reddentem, hunc legi titulum: „De piloot van T. voor zijn appa-
r a a t.quot; Non hoc nomine eius modi vehiculum appellari solet. Quo-
modo autem intellegi possit quid indicetur, hquet coUatis vocabulis
„machinequot; et „toestelquot;. Cum universe unumquodque instmmentum
niechanicum et „machinequot; vel „toestelquot; et „apparaatquot; dici possit,
etiam yehiculo ad volandum idoneo, quod solet indicari nominibus
„machinequot; et „toestelquot;, nomen „apparaatquot; per abusionem tribui
potuit.

Hoe primum abusionis genus antiquitus interdum proprio nomine
metalepsis appellatum esse videtur; cf. Tryphonis definitionem fRh
Gr. Walz VIII p. 738) :nbsp;^ quot;

(xstàxigtptç Icttc XsÇtç sx cuvcovupiiaç to ó[xtóvu[jiov STjXoöaa' oiov,

Iv^sv 8' aö v1^c70ictiv S7ri7rpOSgt;]X£ S-oyjicti
to yàp â-oàv xal ô^ù ctuvwvufist. Tàç yàp xaXoutiévaç ovofzacîtixôç ô^sJaç
v^CTOUç 8tà TO crxy)[ia [xsTaXTjTTTtxûç 9-oàç èxàXeasv oôtcù xal rà èpps
xax^) yXyjvV)- ^al Tsûxpoç Sè tÔÇou xp^fxsvoç çeiStoXÊai ÛTrèp Taçpou
Trv^sôvtaç ëcTTTjcje a)pùyalt;;3). el'pyjTat yàp (peiSœXtai ävtI toS axpißdai.

Gregor. Corinth., qui eadem fere praebet (Walz VIII p. 767),
ultimo exemplo hanc adiungit explanationem : ó yàp xaTà tov ßtov
çetScoX6ç cTUVfùvù(jLwç xal äxpiß-rjq xaXsÏTaf ô Sè auvcovufASL tüi xaTà
r})v TÉxvvjv axpißet, tout' è'cjTtv eudtó^toi.

Similia etiam Choeroboscus (Walz VIII p. 807) et Cocondrius
(Walz VIII p. 793), qui locum Od. o 299 sic explicat: Tàç yàp ôvôfxaTi
àTTO TOÜ cJXTgfxaTOç ô^Etaç xaXoufjLévaç vt^ctouç (xsTaXTjTTTixcoç a^oàç stpyjxsv,
ty]v ófjitóvufxov stç tJ)v (Tuvcivufxov pisTaßaXwV tûi yàp B-oûi CTUvcùvufxst
TTÔcv to xatà xtviQCTtv o^ûquot; toiStcoi Sè ófxcóvufjiov Tiàv to àx[jiy)v è'xov, xatà
tô àxpov -^xovripisvov deinde aliud addit exemplum: xal Tràx'iv ètiI
T0Ü KiSxXwttoçquot; SaXov aTTO^uvat S' èxéXeucrev, èyàj S' eö^ówcra TrapacfTaç .
xÉxpvjTat Sè TÛi Èô-ôûxra àvTl tou û^uva.

Haec quae dicitur metalepsis eadem est, ut verum fateamur,
atque primum abusionis genus ; vocabulo enim, quod cum alio vocabulo,
cui duae notiones insunt, una tantum significatione congruit, alia
illius vocabuli notio tribuitur^).

Dissertationis suae p. 25 Kuglerus usum verbi àpiçmoXsiv apud àfxcpiTroXeïv
Pindarum Pyth. 4. 271:

Xp-?] (xaXaxàv xépa TrpocrßaXXovTa Tptófxav IXxsoç à(X9t7toXsî:v,
ubi notât idem atque ■^epaTrsósiv sc. mederi, primo abusionis generi
tribuit. Ecce ipsius verba:

„Quae abusio facile intellegi potest. Nam cum aî àfxcpCTCoXot esse
soleant al ^epatiaivai, verbo à[x9t7roxeïv Pindarus significatione tou
ô^epaTTsiieiv uti potuit. Saepissime autem dicitur ita S-epaTisijeiv, ut
sensus fiat curandi vel medendi. Qua de causa etiam verbo à[i9t-
TcoXeiv significatum medendi dat Pindarus loco collato.quot;

Pariter primo abusionis generi attribuit vocabulum ScrTrXayxvoç ôcaTrXayxvoç
sensu ignavi positum Ai. v. 472, cum hanc significationem nanctum
esse perhibeat ea de causa, quod aTrXayxvov idem valeat atque ij^ux^^
vel S^ufxôç, ideoque âcTTrXayxvoç sensum vocabulorum ^uxoc, vel
à9-u[xo(; accipere potuerit.

Kuglerum primum abusionis genus nimis arte definivisse ex his
exemphs elucet. His enim abusionibus vocabulorum àfjt9i7toXe!:v
^CTTrXayxvoç haec valet definitio: abusio fit si vocabulo (à[x9i7c., S.-
CTTcXayxv.) novus sensus tribuitur desumptus ex alio vocabulo etymolo-
gice non cognato (depart., (Sci^ux-nbsp;propterea quod vocabulum

quoddam (àfiçiTroXoç, CTTcXàyxvov), e quo vocabulum per abusionem
usurpatum derivatur, una saltem significatione congruit cum voca-
bulo quodam (^spàTiaiva ({juxt^ S^upiôç), e quo aliud illud vocabulum
(S-epaTcsiieiv ài{;uxoç à-D-ufjioç) parili modo derivatur.

Eiusdem fere rationis abusiones apud Aeschylum inveni quae
non nisi multiphcibus modis exphcari possunt. Quas i) hic exjplicare
supersedeo; tractabuntur infra c. VI. Eas omnes si una definitione
circumscribere volumus, definitionem satis inextricabilem evadere
nemo mirabitur:

Abusio fit, si vocabulo nova significatio additur, quod aut ipsum
vocabulum, aut (se. si compositum est) eius pars quaedam aut vox
e quo ipsum vocabulum derivatur, ab aho quodam etymolôgice non
cognato vocabulo, aut a vocabulo inde derivato, aut a vocabulo ex
eo composite, cui plures insunt significationes, alteram sig-
nificationem desumit ea de causa quod illud
„aliud vocabulum etymologice non cognatumquot;
una saltem significatione congruit cum ipso
vocabulo per abusionem posit o, aut cum eius
parte quadam, aut cum voce, a qua ipsum vo-
cabulum derivatur.

Sed hac definitione nimis imphcata contenti esse non possumus.
Quaerendum tandem, qui primi, quod definivit Kuglerus, abusionis
generis verus nucleus sit.

Nodum solvere dabitur, si nostram ampliorem definitionem cum
Kugleriana comparamus. Utraque enim definitie eo continetur prin-
cipio, ut vocabula una saltem significatione synonyma inter se com-
parentur et alterum ab altere significationem quandam quasi mutuetur.

Stipulandum tamen est ea vocabula synonyma inter se etymolo-
gice cognata esse non posse. Quod si fiat, de altere potius abusionis
pnere, se. secundum veriloquium, agi infra 2) demonstrabo. Ideo
in definitionem verba „etymologice non cognatequot; inseri eportebat.
Propterea primum abusionis genus hunc in modum definiendum est:

Abusio fit si poeta cui vocabulo novam tri-
buit significationem, quae nititur vocabulo-
rum una saltem significatione synonymorum
etymologice non cognatorum inter se com-
paratiene, ita ut alterius vocabuli signifi-
catio quaedam in alterum transferatur.

Quod attinet ad alteram abusionis genus a Kuglero definitum,
quod veriloquio nititur, eius ratio magis in promptu est et faeilius
intellegitur. Cuius indolem nonnullis exemplis exponam liceat:

Eur. Hipp. v. 1348 sq. Hippolytus patris imprecationibus se xp^c^p^ôç
periisse queritur his verbis:

Manifestum est vocabulo xP^l^l^^quot;^^ hic non oracula, quae solita
vocabuli vis est (secundum verbi xp^^ notionem edendi oracula),
sed Thesei preces a Neptuno filii interitum exposcentis designari.
Quae abusio explicari non potest nisi eo quod Euripides vocabulum
usurpavit secundum etymologiam ex verbo xP'^'^^stv vel xsxp^tTÔ-ai
i. e. cupere, desiderare.

ô[i,9aXov IpißpofjLOU
X'S^OVÔÇ Iç vaov TtpOCTOtXÓiJlSVOL,
si fides est Hermanni coniecturae vulgo acceptae, legendum est
vdcïov, ut verba ôfxcpaXov vàïov umbilicum in templo situm significent.
Solet sane adiectivum vàioç vel vYjtoç significare navalem, quippe
quod ducatur a voce vauç. Per abusionem ergo etymologicam apud
Pindamm manavit e voce vaôç i. e. templum, ut designet quidquid
ad templum pertinet.

Verbum Q^oà^eiv, coniunctum cum vocibus Q'wxoç ö-acroetv sedere ■S-oàt^eiv
significat 1). Solum apud Euripidem 2) etiam occurrit verbum
^eiv i. e. celeriter agitare, festinare, cognatum, ut videtur, cum
adiectivo ^oôç et cum verbo •S-stv. Vulgo haec verba ut aliéna inter
se discernuntur; cum autem ô^oà^etv ultimo sensu apud Euripidem
solum inveniatur, veri haud dissimile esse mihi videtur Euripidem
verbo 9-oàî^etv, sedere, per abusionem secundum fictam etymologiam
sensu festinandi usum esse.

Sensus abusivus vocabuli èmGxxTriç, i. e. èTrtaTif)jji.cov apud Platonem èmGxxTriz
Prot. p. 312d, de quo egi p. 8, adn. 1, item alterius abusionis generis
specimen est.

Ut hoc quoque abusionis genus exemplis e lingua Neerlandica
desumptis illustrem, in actis diurnis hanc quondam legi senten-
tiam: „Vervolgens hield de heer X. een lange redevoering (de heer
X. is bezig den heer Y. in duurzame welsprekendheid te overtref-
fen) —.quot; Hoc loco adiectivum ,,duurzaamquot;, quod solet designare

id quod firmum stabile constans est, per abusionem veriloquio nisam
usurpatum est sensu adiectivi „durendquot; vel „langdurigquot; i.e. diu-
turni, diutini.

In poetae nostratis Beversluis carmine pulcherrimo:
Als een stilgeworden drijver,

wit en onbewust,
roerloos, weerszij van den spiegel,
als een beeld van rust i)
vocabulum „wereloosquot; i. e. „weerloosquot; per abusionem positum esse
videtur secundum etymologiam. „Weerloosquot; enim is est, qui se
defendere non potest, hoc autem loco idem valere necesse est atque
immotum, qui se non movet 2). Quo modo poeta ad abusionem de-
lapsus sit, liquet duabus significationibus verbi „zich werenquot; (quo
vocabuli etymologia nititur), sc. „se defenderequot; et „se iactarequot;
(„in de weer zijnquot;) respectis. Solita enim vocabuH vis e priore, abusiva
autem notio e posteriore sensu verbi derivatur.

Difficilius fortasse est diiudicare, utrum etiam in vocibus „weerszij
van den spiegelquot; abusio lateat necne. Secundum solitum usum voca-
bulorum „aan weerszij vanquot; indicare sane possunt cycnum esse
quasi ab utraque parte specuU (sc. summae aquae), sed mihi viden-
tur potius significare „ex adverso speculiquot;, „speculo oppositusquot;, ut
virgo, quae placide se in speculo adverso contemplatur. Quod si
verum est, priori parti „weer(s)-quot; idem sensus datus est quem habet
in vocabulo ,,wederpartijquot;.

Inter vocabula in Sophoclis tragoediis, quae a Kuglero primo
abusionis generi adnumerantur, haec quoque occurrunt: Çôgt;[xa El.
452, TTopS-fjLÔç Trach. 571, Tpoçeïov O. C. 341.nbsp;^

J^cöfxa Vocabulum ï^cópia enim, quod apud Homerum alios poetas semper
vestimentum significat. Soph. El. 452 idem valet atque J^cóvyj (cf.
schol. !^c5(jia Sè vüv ttjv ^(Óvtjv SrjXoZ, où to è'vSufxa).

TTopó^fxó; Vocabulum TiopB-fxôç, quod fretum indicat, abstractum nanctum
est sensum, quem habet 7copô^(ze£a i. e. transvectio, Trach. 571 item-
que Eur. I. A. 1379.

Tpoçetov Contrario modo vocabulum Tpo9st:ov vel potius Tpoçsïa, quod notât
1) Martien Beversluis, Verzen 1922, p. 52.

') Cf. in eodem versu „uitgewiegeld, v. 1. „stilgewordenquot;, v. 7 „roerloosquot; et
versum ultimum.

praemium vel mercedem nutritionis vel educationis, concrete pro
ipso victu positum est O. C. 341 itemque Eur. Ion. 1493.

Cum autem neque vocabulum ^ógt;vr) unquam solito vocabuli Çw(xa
sensu (sc. vestimenti), neque vocabulum Ttop^ixsta unquam solito
vocabuli 7Top^(jLÔç sensu adhibitum sit, neque vocabulum xpoç:;] voca-
bulo Tpocpeïx uUo sensu synonymum sit, haec vocabula primo abusio-
nis generi minime tribuenda esse apparet, neque cum ipsius Kuglen
definitione ullo modo congruunt. Nullum enim omnmo est vocabu-
lum duabus significationibus praeditum, quarum altera eadem est
atque sensus usitatus vocabuh tractati, altera per abusionem addita.
Immo, quid factum sit hoc loco, hunc in modum circumscnbi potest:

Vocabulum quoddam significationem alterius vocabuh, cui mest
eadem radix verbali notione praedita, aut novam saltem significa-
tionem, quae - aeque ac solita significatio - nititur ipsius vocabuh
radicis notione verbali, assumpsit neglecta usitata suae
terminationisvi^).

Huiusmodi abusiones alteri potius quam primo abusionis generi
attribuenda esse ex earum quam dedi exphcatione manifestum est.
Ipsius enim vocabuli etymologia nova significatio nititur. Ceterum
confitendum est hanc abusionem, qua vocabulo secundum eius radicis
veriloquium 2) novus sensus tribuitur neglecta usitata terminationis
vi, nonnunquam ad eum tropum quem dicimus metonymiam proxime
accedere =»). Cum vero saepe utrum ea significationis mutatio a poeta
adhibita sit ut metonymiam efficeret an per abusionem certo dirimi
minime possit (- metonymia enim tum fit, cum eae notiones inter
se substituuntur quae sensum perspicere studenti non nimiam prae-
beant difficultatem : hoc autem dici non potest de plerisque quae ex
Aeschyh dictione collegi huius tropi exemplis -). mentionem facere
vocabulorum, quorum sensum hunc in modum mutavit Aeschylus

gt;) Egregie illustratur usu vocis Neerlandicae „stervelingquot; apud Gorter, quam
tractavi supra p. 38, itemque eis quae dixi de vocabulo „duurzaamquot; supra p. 59sq.
Tali abusione facta saepe fieri ut vocabula, quibus inest notio concreta, abstrac-
to sensu (e.g. nominum actionis) adhibeantur, ct vocabula abstracta sensu con-
creto exemplis TiopM? ^po?^'« demonstratur. Cf. infra p. 109 adn. 1.

Ut ea quae supra p. 27 dixi de vocabuU sensu apud Empedoclem
( ,ceterum tertium quoque datur etc.quot;) rata habeantur, monendum est poetas
antiquos semper recte vocabulorum etymologiam interprétâtes esse neque
unquam ad libidinem falsa vocabulum exornavisse etymologia minime ex-
pectari posse. Cf. quae de vitiosis vocabulorum etymologiis dico p. 68 adn. 1.

») Cf. supra p. Hsq. Nonnulla eius abusionis exempla apud Aeschylum per
metonymiam explicantur a Ruetero: De metonymia abstractae notionis pro
concreto apud Aeschylum, diss. Hal. 1877, p. 24.

poeta, omittendum non arbitratus sum, praesertim quod eorum maio-
rem partem alieno sensu adhibuisse videtur ea de causa, ut verbis
luderet 1) vel verborum copiam amphficaret, quo spectat abusio,
neque imaginem quandam in mentem vocaret, ut solet quodammodo
metonymia. Tractabuntur infra c. XI.

Neque magis cum viro d. Kugler consentio, cum vocabulorum
nonnullorum usum primo abusionis generi addixit, quae ea ratione
per abusionem adhibita sunt, ut — cum deriventur ab
alio vocabulo, cui duae notiones insunt, quarum ex altera
dependet sohta vocabuli quod tractatur significatio — ex altera eius
vocabuli notione novam significationem accipiant.
eôxoç Sophoclis Philoct. 1202 vocabulum eS^oç, quod designare solet
id quo gloriatur ahquis, i. e. gloriam, usurpatum est sensu voti sive
desiderii. Cum autem verbum EÖxsa^at non modo gloriari, sed etiam
supphcare, orare, optare valeat, Sophoclem vocabulo sô^oç desiderii
vim per abusionem tribuere potuisse iure Kuglerus perhibet. Eodem-
que modo in Piatonis quod fertur epigrammate Anth. Pal. 6. 43
£5xoç anathema significare posse secundum primarium verbi e^xe-
aö-ai sensum, sc. vovere idem demonstrat.
àfxçiTuoXetv Verbum à(X9t7roXstv i. e. esse circum ahquem vel occupari ahqua re
O. C. 680 per abusionem positum sensu comitandi sive una versandi
Kuglerus explanat secundum significationem vocabuh àfAçlTcoXoç
apud Homerum, cui àfxç^TtoXot quasi comités sunt.
TipoCTTaTstv Verbum TrpotrTaTEtv, quod valet defendere. Soph. El. 781 per abu-
sionem positum sensu standi ante aliquem (cf. Kaibelium ad 1 )
Kuglerus exphcat comparato vocabulo TcpocTaTyjç, quod significat
defensorem et ducem, sed Xenophontis Cyr. 3. 3. 41 sensu militari
eum indicat qui ante ahos incedit.

^ Tifxàv Verba denique Tifzäv colere et àTifxà^Eiv contemnere per abusio-
arifxa^Etv nem posita sensu tribuendi (aTToxivEiv) (Ai. 687, Ant. 514) et privandi
vel negandi (Ant. 544, O. C. 49, 287) idem interpretatur comparato
sensu vocabuh tijat], quod non modo honorem sed etiam to àtiotiv-
vófXEvov significat.

Recte, credo, Kuglerus has abusiones esse demonstravit, non
tamen ei primo abusionis generi eas tribuenti assentiri possumus.
Non enim verborum una significatione synonymorum etymologice
non cognatorum inter se comparatione novus sensus quaeritur, immo
cognatione et derivatione etymologica hae abusiones nituntur, ideo-

que mea quidem sententia de altero abusionis genere sc. secundum
veriloquium hic agitur.

Multa eiusmodi abusionis exempla quae apud Aeschylum inveni
in tertia idcirco operis parte tractabo. Unius tamen vocabuli sc.
9póvv){xa Aesch. Eum. v. 478 abusionis iam hic mentionem facere,
quamquam fusius tractabo infra c. XII, non nolo, propterea quod
abusionisquot; speciei supra expositae accedit sane, non tamen ei plane
similis est; tantopere enim videtur audacior, ut multi abusionem
agnoscere ausi non sint. Etenim illo loco vocabulum lt;ppóvY]fjia, quod (ppóvr)(jia
solet designare animum sive mentem, usurpatum esse sensu prae-
cordiorum infra c. XII demonstrabo. Vocabulo (ppTjv sive çpéveç
utraque significatio inest. Non tamen hic ut supra vocabulum per
abusionem positum recta via derivatur ab alio vocabulo cui utraque
notio inest, immo 9póvy][za derivatur a verbo cppoveiv (quod quidem
ducitur a voce çpYjv)» cui iam non altera vocis (ppr}v((ppé\gt;£i;) vis, sc.
eius primaria notio ,,praecordiaquot;, inest, quae per abusionem voca-
bulo cppóvïjfxa data est. lure quod mihi videatur vir doctus F. Muller
in Lexico s. v. hanc abusionem dicit „semasiologisch een retrograde
ontwikkeling door çpvjv middenrif.quot;

Difficilius fortasse primo saltem obtutu est iudicare utri generi
tribuendae sint eae abusiones, quibus nova vocabulo vis attributa
est eo modo, ut — cum una significatione congruit cum alio quodam
etymologice eadem radice orto vocabulo, cui duae
insunt notiones — eius vocabuli alteram significationem accipiat.
Eiusmodi abusiones, quas primo generi tribuit, duas praebet Ku-
glerus :

àxpxroip cum soleat idem esse quod vulgo àxpaT-rjç, sc. sui impotens, àxpaTWp
uno tamen loco, Soph. Phil. 485 per abusionem eum indicat, quem
vires deficiunt, quae significatio vocabuli àxpaxrjç propria est in
dialecto lonica et insuper occurrit Soph. O. C. 1285.

Vocabulum àyvwç aeque ac àyvtôixcov ignotum valet. Cum tamen àyvcôç
«Yvcó[i.6)v etiam in usu sit de eo, qui où aoyyiyvcócTxeL et iniquus est,
per abusionem hunc sensum etiam vocabulo àyvtôç tribuere potuit
Soph. 0. R. 677.

Penitus vero hanc difficultatem perspicientes et quaerentes,
utranam causa ad abutendum vocabulo in-
stigans primaria fuerit, magnopere monendi
sumus abusionem secundum etymologiam ple-
rumque magis in promptu esse et faciliorem
intellectu quam abusionem quae oritur ex
communi duorum vocabulorum inter se et y-

mologice non cognatorum significatione, quia
abusio ex etymologia oriunda quasi recta via
e primaria quadam vocabuli radicis vi deri-
vari possit, abusio vero, quam dicere possu-
mus ex synonymia significationum oriundam,
magis te mere et fortuite invenituri). Quam ob
rem veri simile est poetam etymologiae in primis congruen-
tia esse pellectum ut alterius vocabuli notionem quandam alteri
tribueret (licet concedamus unius significationis quoque
congru entiam, nempe quae in his vocabulis etymologiae
congruentiam sequatur, poetae stimulum fuisse ut ad abusionem
confugeret). Qua de causa satis frequentes abusiones apud Aeschylum,
quibus haec exphcatio sufficit, alteri abusionis generi attribuendas
censeo; tractabuntur ergo in parte tertia quae agit de abusionibus
secundum veriloquium.

Quoniam, ut vidimus, etymologiae congruentia primaria causa
est, quae ad abusionem temptandam poetae ingenium instigare pos-
sit, eademque etiam spectatori in theatro vel tragoediam legenti
facultatem faciat percipiendae significationis abusivae, etiam tum
potius ex etymologia quam ex analogia alterius vocabuh una con-
gruentis notione sed etymologice non cognati abusionem ortam esse
censemus, cum — quod nonnunquam fit — abusio utriusque generis,
i. e. aut secundum etymologiam aut secundum analogiam vocabulo-
rum etymologice non cognatorum una notione congruentium expli-
cari potest. In tertia igitur iterum operis parte, quae de abusione
secundum etymologiam agit, eiusmodi abusiones Aeschyleas tractabo,
quamquam alterum exphcationis genus alterum excludere indé
minime concludendum est, immo alterum alterum confirmare ne-
cesse est.

Abusiones hunc in modum interpretandas Kuglerus nonnullas
praebet, quas quidem primo generi tribuit:
TtpoŒTàTTjç O. C. 1278, 1171 TcpoaTaxTjç, quod solet designare patronum sive
defensorem, supplicem valet. „Quae abusio facta esse videtur, quia
vocabulomm TrpofTTa-nrji; et èTciaTaTyjç significationes inter se confunde-
bantur. Solet enim notare èTnCTTocTTjç, ut ■Kpoaró.Tfic;, qui homini vel
rei ahcui praeest.quot; Nemini, credo, Kuglerus hac explanatione secun-
dum primum abusionis genus data veram et primariam abusionis
causam patefecisse videbitur. Multo enim magis in promptu est
poetam secundum veriloquium abusionem commisisse, se. cum ei

in mentem veniret Trpo- saepe idem notare atque ante-, ita ut nova
significatio fieri posset „is qui alicuius ante oculos venitquot; sc. sup-
plicandi causa, i. e. ixétt]?.

Etiam abusionem verbi àfxcpiTcoXstv Pind. Pyth. 4. 271 xpcófzav àfi,9t7ToXet:v
eXxeoç à(j,9OToXs'î;v, ubi mederi, curare notât, haud necessario, quod
videam, Kuglerus primo generi tribuit implicata argumentatione
usus, de qua v. supra p. 57. Levissima enim haec abusio multo facilius
intellegitur, si eam secundo assignamus generi, se. ex ipso verilo-
quio verbi, nempe quod proprie significat occupari aliqua re, operam
dare alicui rei, unde facile curandi notio existit.

Unum tamen abusionis exemplum, quo apertius eluceat et alte-
ram et primam abusionum explicationem interdum quasi una valere,
hic addere mihi hceat.

Vocabulum xpó^oq, quod designare solet currendi actionem, cur- xpo^oç
sum, circuitum, Eur. Hipp. 1133 concrete stadium, circum notât.
Secundum ipsam etymologiam facillime haec abusio explicatur,
quae eiusdem fere generis est atque eae, de quibus egi supra p. 60
sq.nbsp;Ttopô-fiôç, xpo9etov etc.), tractandae infra c. XI. Attamen

haud dubium est quin etiam comparatio cum vocabulo Spôfxoç, quod
significat et cursum vel circuitum et stadium seu circum, hanc abu-
sionem evocaverit.

Trium quae distinxit abusionis generum speciminibus tractatis
V. cl. Kugler iam decimo capite libelli nonnullas apud Sophoclem
abusiones explicavit, de quorum genere nos certiores facere omisit.
De quibus nunc paucis agamus necesse est.

Quod ad usum vocabulum àyoç Soph. Ant. 775, fr. 689, x6viç Soph. (Scyoç
El. 435, fr. 958, vôcrxoç Phil. 43, xpo9V) O. R. 1 attinet, iam supra xôvtç
p. 14 ea vocabula 11. cc. non per abusionem sed per meram meto- vôctxoç
nymiam usurpata esse monui.nbsp;xpo9'^

Vocabulum èvay^ç impurum sive pollutum indicare solet; Aeschyli èvay^ç
autem Suppl. 121 èvayla xéXsa sunt sacra sacrificia quae deis polh-
centur homines, ubi periculum adest. ,,Quo modo abusio fieri po-
tuerit apparet. Si homines quae promiserunt deis non faciunt, maculati
sunt. Eodem modo in Soph. O. T. 656 èvayyjc; 9(Xoç est is, qui iure
iurando contendit se nil mah fecisse (cf. 644), qui ergo ut scholiasta
vertit xaô^apôç est. èvaylÇeiv autem fere semper significat sacrificare
ahquid mortuis, scil. sacrificio omisso maculantur homines.quot;

Hac iusta ut videtur Kugleri explicatione hanc abusionem veri-
loquio niti facile apparet; cf. infra p. 156.

Vocabulum Tcpoaâ^xr) i. e. additamentum (a verbo Trpoaxt^évat) TcpocrO-^xT)
Soph. O. R. 38 auxilium, opem significat (schol. aufi^ouX^t, èmaou-

ptai). Quae significatio abusiva medio TrpoCTTtamp;eCT^^ai i. e. se adiungere,
adiuvare nititur. Itaque haec quoque abusio alteri generi tribuen-
da est.

698 (puTsufji' àxeipcoTov aÙTOTcoiov Hermannum recte interpretatum
esse secundum Pollucis explicationem àxetpoôpyTjTov („plantatio non
cuiusquam manu sed per se ipsam factaquot;) Kuglerus iure perhibet.
Eiusdem quae deinde sequitur huius abusionis explanationem — dicit
enim poetam h. 1. vocabulum non a medio xetpoucr^at sed ab activo
Xeipouv derivasse — quamquam non intellego i) et potius poetam
per falsam etymologiam 2) vocabulum àxeipfoxoç a voce x^P deri-
vasse censeo, tamen, quoquo modo abusionem interpretaris, alteri
abusionum generi tribuendam esse concédas necesse est.

TETpàopoç Vocabulum xeTpàopoç i. e. quadriiugus (lttttoi, àpjxa) a gramma-
ticis antiquis collatum cum verbo apco vel apapttrxw (cf. Scholl. Eur.
Ale. 483) Soph. Tr. 507 usurpatum est de Acheloo, cui tauri forma
est. De hac abusione Kuglerus dicit: „recte intellexisse videtur scho-
hasta qui vertit xsTpaópou' TSTpaaxeXoûç. Interpretatus ergo est
Sophocles vocabulum: ôç sm zérTocpai axéXsai eTratpsxai.quot; Cum igitur
Sophocles vocabuli parti alteri eandem tribuisse videatur etymolo-
giam quam habet e. g. (isTi^opoç, etiam haec abusio veriloquio nititur.
(jLrjxôveiv Singularis est significatio verbi fxrjxiivetv i. e. longum reddere Soph.

7ia[x,[XY)xrj(; O. C. 489 [xy)x*ivogt;v ßoY]v, ubi indicat magna voce clamantem. Pari
modo O. C. 1609 7ca[ztjnrix£t,ç yoouç non de diuturnis sed summa voce
editis eiulatibus dictum est. Harum abusionum utraque illustratur
et nititur verbis Homericis (jiaxpov auxeiv, quorum sensus fere est
clara voce clamare, cum is, qui procul audiri vult, necessario magna
voce clamet.

Duo haec vocabula exempla eius fere abusionis generis sunt, quod
oritur vocabulis Homericis in contextu quodam verbo-

') Activum enim verbi ^Etpouv idem notare atque medium nos docet schol,
ad Ar. Vesp. 443, quo solo loco activa forma occurrit: ,,(ivtl toü x^ipo^vtai; cf.
infra p. 101.

Iniuria verbum xeipoücS-ai, quod est subigere (a voce x^'pwv) nonnulli (videas
Mulleri lexicon Graeco-Neerlandicum s. v.) ,,manibus peragerequot; interpretantur
(quasi a voce y^P derivaretur) apud Herodotum, 2. 70, ubi venator, crocodili
oculis luto oblimatis, ,,xapTa einczécot; Ta XoiTra xeipoÜTai.quot; Non enim töc Xoittoc
obiectum verbi est, sed accusativus quem dicunt graecum, ut solito sensu in-
terpretandum sit: ,,facillime deinde venator (crocodilum) o p p r i m i t.quot;

') De abusionibus secundum falsam etymologiam tractatis in c. X videas'
quae scripsi supra p. 34 sqq.; cf. etiam p. 68, adn. 1.

rum apud Homerum a posteris perperam intellectis, de
quo genere egi supra p. 36 in capitis secundi fine. Eiusmodi apud
Aeschylum abusiones in tertia operis parte, sc. in c. X, p. 105 sqq.,
post eas abusiones, quae vitiosa nituntur etymologia, tractabo.
Sunt enim, quamquam non falsa ipsorum vocabulorum etymologia,
sed falsa eorum in contextu quodam interpretatione hae abusiones
continentur, tamen illi abusionis generi falsa etymologia orto quan-
tum ad originis rationem pertinet simillimae.

Omnes igitur fere abusiones, quas Kuglerus post tria abusionum
genera, quae definierat, tractavit, alteri abusionis generi, aliquan-
tum sane amplificato, adiudicandae sunt.

Etiam coniunctiones quasdam vocabulorum interdum per abusio-
nem positas esse in capite IV (p. 46) iam monui. Eius rei exemplum
quod attuli (Stx7]v Xa[jißavsiv, poenis affici) alteri abusionis generi eas
tribuendas et ex veriloquio explicandas esse dare demonstrat.

Quantum ad tertium denique quod Kuglerus definivit abusionum
genus pertinet, supra p. 49 sqq. argumenta eius refutavi nisi si in
vocabulis compositis mutua partium componentium relatio vi activa
passiva transitiva intransitiva mutata simul mutaretur (cf. supra
p. 55). Tales vero vocabulorum compositorum abusiones secundum
veriloquium explicandas esse eis quae de altero abusionis genere
dixi reputatis nemo negabit.

Omnibus abusionum generibus perpensis duae omnino restant
rationes, per quas abusio fieri potest, sc. Kugleri abusionis genus
primum (videlicet amplificatum, cf. quae ea de re dixi supra p.
57sq.) et alterum.

Quas abusionis rationes speciminum indagatione repertas si peni-
tus inspicimus et inter se comparamus, eas re vera solas efficiendae
abusionis — quippe quae nihil sit nisi elegans lusus verborum —
principia esse posse apparet. Ut enim liceat vocabulo uti sensu alieno,
esse debet aliquid, quod sententiae sensum investigantem quasi
ducat ad verum loci intellectum. Id principium ducens
aut sensu (sc. solito) aut forma vocabuli niti ne-
cesse est.

Sensu autem si nititur, prius abusionis genus nascitur, cum prio-
ris generis abusio vocabulorum uno sensu congruentium inter se
comparatione petatur.

vocabulo tribuere fas est quaecumque significatio e vocabuli forma
intellegi potest 1).

Prioris igitur abusionis generis ratio est translatio sensus
secundum analogiam significationum, alterius i n-
terpretatio secundum etymologiam.

Quamm rationum priorem quaesitiorem esse difficilioremque
perspectu — quippe quam ut intellegat aliquis, ei confugiendum est
ad aliorum vocabulorum synonymomm varias significationes, unde
hauriat — facile apparet. Altera vero abusionis ratio magis in promptu
est et facilius mente percipitur, cum ad eam intellegendam ipsius
vocabuli forma eiusque veriloquium admodum firmum praebeat
subsidium, ut iam monui in p. 64 parte superiore. Ea de causa alte-
rius generis abusiones multo esse frequentiores quam prioris generis
nemo non intelleget.

In altera operis parte abusiones Aeschyleas secundum analogiam,
in tertia secundum etymologiam tractabo.

») Summam enim apud antiques fuisse etymologicae interpretationis licen-
tiam nemo non novit. Cui enim non in mentem venit numero plurimarum in
Piatonis Cratylo (p. 391a-427d) etymologiarum, quae re vera sunt „von einer
grandiosen Unrichtigkeitquot; (Gudeman) ? Genere etiam plane diversa vocabula
(vel vocabulorum compositorum partes), modo eandem praeberent formam,
etymologice cognata esse nonnunquam duxerunt; cf. Gudemannum in R. E.
s. v. Grammatik p. 1784: ,,Zunächst muss im allgemeinen bemerkt werden, dass
Etymologisieren überhaupt zu allen Zeiten auf Griechen wie Römer eine
ebenso unwiderstehliche Anziehungskraft ausgeübt hat, wie etwa das Licht
auf die Motten, und mit gleich verhängnisvollem Resultat. Ja man kann, ohne
Widerspruch zu gewärtigen, getrost den Satz aufstellen, dass für das
gesamte Altertum graphische und phonetische Ähn-
lichkeit das untrüglichste Kriterium für etymolo-
gische Verwandtschaft abga b.quot;

Egregie antiquorum hac in re licentiam illustrât Schol. Lond. (A. E.) in Dio-
nysii Artis Grammaticae § 1 (Gr. Gr. I 3 p. 470), ubi tractatur è-ruixoXoYCai; eöpe-
ciç: Ael Sè iTUfioXoysiv à; écv ëxacjTOÇ xaxà IStav IrtißouX'Jjv xivoôfisvoç amp;mT]7xi toü
xaTà r})v XéÇtv (rr)[xawo(xévou.

St^ïjl S' àvT[7tOpOV
yatav èv aïcrai Siaxé-
(jLvovTa 2) TTopov xufxaTiav óp[^et
vocabula Trópov ópiï^ei nil nisi lo Bosporum transgredi dicere possunt.
Idem ergo ópt^eiv hic valet atque Ttepôcv, cum terminare et (de)finire
notare soleat. Quae verbi opl^siv abusio, de qua iam dixi p. 38sq., facile
intellegitur, si respicias vocabula 6po; et Tuépaç, quibus idem fere
inest sensus, sc. finis, termini. Inde factum est ut verbo ôplÇetv eadem
notio, sc. traiciendi, attribueretur quam habet Ttspàv.

aù (sc. Med.) 8' èx (xèv oïxtov Trarpfov eTrXeuaaç
[iaivofiévai xpaSlai, 8i8i»(Jiouç ôpbaaa tcovtou
Tréxpaç

çeuyofjiev 8' aXfófxevot
àXXrjv OLTi' (2XXy)ç è^opl^ovxeç ttôXiv
i. e. vagantes fugimus ex alia in aliam devenientes urbem, hic ver-
bum è^opi^etv, quod solet significare relegare extra fines, intransitive
eodem sensu usurpatum est ac plerumque èÇoptCeT^ai i- e. e finibus
exire, relegari, cum ttóXiv accusativus loci sit.

Plerumque 5c(|;uxo£; significat exanimem vel inanimem, sensu et ^ux^q
vita carentem, ita ut vocabulo è'(jn];uxoç oppositum fere sit; cf. Arch. 84:
AÛctt7)volt;; ëyxet[ji.at ttós-coi,

(xvtI S' àxovToSôxcûv àvSpûv [ivafxeta ^avóvxtov
at{;ux' sti!];óx(ov aSe xéxsu^s xôvtç.

Aeschylus vero sensu timidi, ignavi usurpavit Sept. 191 sq •
xal vuv TcoXixatç tccctSe SiaSpépiouç lt;puyàç
^eïaat Stsppo^TQcraT' a^'uxov xaxTiv
Abusio eo orta est, quod et ^ofxôç saepe idem valent, unde poeta
voeabulo ^^ eandem fere tribuit notionem, quam nonnunqufm
habet vocabulum éc^ufjioç; cf. e. g. Herodot 7 u 'nbsp;™

potest etiam Homericum àx^p.oç «x^p, cor), quod H^ero vaTet
et vita carentem (cf II. A 392, O 466), et igna^m^ (cf. E 8^2 H Too)
Eadem qua Aeschylus abusione usus est auctor fr. trag. adesp

10 Coac. 222) valet animi defectionem, ab Aeschylo bis sensu igna-
^ae usurpatum est, sc. Sept. 259, à^ux^a. yàp yXöLv àp.à^s.

pides vocabulum adhibuit; cf. Aie. 642, ib. 696. Eo facilius vocabuhs
tractatis ignaviae notio tribui poterat, quod vocabula söLTc
eotJgt;uxia, £ü^};uxeiv fortitudinis notione praedita sunt.

yàïoç Adiectivum yàïo,, cum soleat designare eum qui in terra est (Suppl
827) vel terrestrem (Sept. 735 yat« xôv.ç e coniectura HermS
vel mdigenam (Suppl. 835 yàt' àva^), prorsus alio sensu posi umts
Suppl. v. 155, ubi chorus Danaidum, nisi e patruelium mLibus eva-

TOV yàïov
Tèv TToXu^evtÓTaTov
Zîiva TÛv x£X(jiy;xÓT(.)v
l^ófiscrö-a CTÙv xXàSoiç
Hoc igitur loco Pluto luppiter infemahs sive subterraneus dicitur
^^quot;sio fieri potuerit comparatis vocabulis yala sive y^quot;

et ■/Q'ûv apparet, se. cum yata idem valeat atque x^wv, poeta adiect-
tivo yàïoç eam tribuere potuit significationem, quae adiectivo x^ó-
^toç propria est, se. subterranei

Notandum est etiam vocabulum ëyyaioç sive lyysioç, quod plerum-
que valet in terra positum vel constantem, eodem sensu abusivo se.
subterranei occurrere apud Leonid. Epigr. in Anth. Pal. 7. 480,
Plut. Mor. 2. 953a, Themist. Or. 13. 168b.

al S' äßp0yooi IlspffiSsç àvSpcôv
7:o9-éouCTiv 2) ISsïv àpTiî^uytav,
Xéxxpcov T eùvàç à^pox^Tfùvaç,
XXiSavvjçnbsp;xéptj^tv, àcpstorai,

Tcsv-S-oüot yôotç axopecrxoTaTOK;
sôval àppoxCTwveç sunt tori mollibus et luxuriosis stragulis operti,
cum sohtus sensus vocabuli äßpox^Ttov sit „molli indutus tunicaquot;

Qua ratione poeta vocabulo abuti potuerit, apparet ex iis, quae
Kuglerus disseruit de significatione vocabuli tpôtpoç i. e. pallii, indu-
menti Soph. Trach. 916, ubi nutrix narrat se vidisse Deianiram
Se(iv[oiç Toîç 'HpaxXefoiç arpiùTà ßaXXouaav cpàpï), quo loco désignât
stragula: „Probabilis est lebbii sententia Sophoclem, cum saepe
Çôcpoç idem significet atque xgt;^aî:va, hoc quoque loco eam vim dedisse
vocabulo cpapoç, quae nonnullis locis vocabuli y^xlv«. vis esse
potest.quot;

Pari modo abusio vocabuli aßpox^ftov exphcanda esse videtur.
Cum enim x^ftóv saepe universe quodlibet vestimentum desi^are
possit et etiam pannum quo mortuorum corpora teguntur®), idem

ergo valere possit atque vocabulum jXxlvai, cui eaedem insunt notio-
nes, nihil mirandum secundum vocabuh xXaïva exemplum, quippe
quod nonnullis locis insuper straguli vim habeat, vocabulo x^twv
m composito à[3poxiT63v straguh sive hntei sive lanei sensum attri-
butum esse.

Ceterum egregie etiam vocabulum èa^ç conferri potest, quod
vestem designare solet, sed lecti stragulum dénotât apud Homerum
Od. ^ 289 sq.:

TÓ9pa S' i3cp' Eópuvó[jL7) TE ïSè Tpoçoç ëvTUov SÙVYJV
ECTO-yïtoç [jtaXax^ç.

âxixvjToç Apud Homerum II. P 75 àxtx-^Ta Sttóxcov vocabulum âxCxvjToç
secundum sohtam verbi xixàvEiv vim, sc. assequendi, significat ea
quae assequi non potes, cf. Hesych. ax^x^jxa àxaxàXTjTrxa. Eodem
occumt sensu Ael. Nat. An. 4. 52. Etiam apud Nonnum àxixriroç
persaepe is est, quem adaequare vel superare non potes; cf. Dion.
45. 236 àxtxTTToç àiaaeiv.

àxixYjTx yàp T^^sa xal xéap
à7tapà[jiuS^ov sxei Kpóvou Ttaïç
vocabulum aho sensu usurpatum est et idem fere significat atque
àrtapàfzu^ov, se. inexorabilem, qui precibus non movetur i). Levis
hic subest abusio, quippe cum verbum xtxàveiv nunquam usurpetur
sensu exorandi vel precibus adeundi 2), contra persaepe sensum
iniquum hostilem habeat. Abusio facta esse videtur comparatis
cum verbo xixàvstv verbis Ixvetcj^ai IxàvEiv, accedere assequi, quae

et CTreïpov pannus apud Homerum interdum sensum panni feralis habent cf
II. S 352; S 353, Ü 580, Od. t 142; ß 102, t 147, w 137.

Vocabulum çôcpoç sensu navis veli positum Eur. Hec. 1081 ortum esse ex Od.
e 258 TÓ9pa Sè çâps' ëveixe KaXu4(c!j Sïa »oxoiv iazlx Ttot^cao^ai iam Kuglerus
monet. Sed omnino talia vocabula variis significationibus facile inter se mixta
esse docemur vocabulis OTreïpov (pannus) Xaïçoç (vestis attrita) velorum sensu
positiâ (cf. Od. e 318; Alcae. 18. 7; Aesch. Suppl. 715, 723, Eum. 556; Soph.
Tr. 561; Eur. Or. 341, etc.).

') In lingua nostrati adiectivum ,,ongenaakbaarquot; eadem interdum notione
adhibetur.

Od. i 266 sq. : yjjxeïç S' cc^ze xtx«vóixevoi rà aà yoûva
UójaeS-', el' Tl Ttôpotç Çeiv^iov
vocabula Tà cà yoûva cum verbo îxôjxsda coniungenda videntur (cf. v. 269 Ixérai
Bé ToC elfiev), ut etiam hoc loco xixlt;xvó(xevoi nihil aliud sit atque „quandoquidem
hue venimus.quot; Sitzler us legebat lxavó[i.evoi - XtoaófXES-'.

saepissime sensum habent supplicandi, cuius rei testimonio sunt
vocabula Ixstt)? îxstsusiv etc.. Inde poeta vocabulo àxîx7]toç inexora-
bihs sensum tribuere potuit.

Hic sensus abusivus insuper confirmatur nonnullis aliis vocabuhs
ab Aeschylo eadem supphcandi notione adhibitis:

Vocabulum àvxaïoç i. e. adversus, quod solet designare infestum, àvxaïoç
iniquum, ab Aeschylo positum est supphcis sensu teste Hesychio
àvTaCa- èvavxia, Ixéaioç. Aiox^Xo? Se(jiéX7]i (fr. 223); qui tamen sensus
non plane insolitus fuisse videtur, cum adiectivum Hecates deae,
supplicum tutelae, esset epitheton 2). Pari modo àvxià^eiv àvTiav et
obviam ire (etiam sensu hostili) et supphcare significare possunt.

Similiter verbum TipocT^a^at Suppl. v. 384 xotç TréXaç TTpocT^evot 7rpo(77)lt;i^at
sensu supphcandi praeditum est (cf. TrpociÇeiv ibid. 189), itemque ^
adiectivum èçéaxioç Suppl. 503 Ècpéaxiov ^eûv.nbsp;hféaxioi;

Vocabulum denique ÂçiÇiç adventus positum est sensu, quem àlt;pi^iç
habet Ixeaia, Suppl. 483 ô)ç ÏScotrt xyjoS' àçtÇstoç xÉxfxap *rtàvxsç tioXl-
Tai; cf. vocabulum ab Aeschylo fictum àçixxtop de supplice Suppl. v.
241, de love supplicum patrono Suppl. v. 1, quocum iterum conferri
potest txx^p Suppl. 478 sq. Zy)voç Exx^poç.

') E. g. Od. I 267 (cf. p. 74, adn. 2); Aesch. Pers. 216. Suppl. 159; Soph. Ai.
588; Eur. Suppl. 130, Herc. F. 321 etc.; H. S 457, Od. passim.

') Cf. Ap. Rhod. 1. 1141; cf. etiam Schol. II. X 113 avTaioi; Zeó?. Contra Soph.
fr. 335 (cf. fr. 72, 334, 400) deè? avxaïoi; solito hostili sensu usurpatum esse
videtur.

' TraXJppou; Se xàvS' UTrayerai S^xa
SiaSpó[xou Xéxouç, fjiéXsov à toctiv
Xpóvtov ixófxevov elç otxouç
xuxXtOTOià T oûpàvia rei^s' o-
^u9iqxtcoi ß é X e i xaréxav' aùxôxeip,
TcéXsxuv èv xepotiv Xaßoijcja
vocabulum ßlXo?, quod proprie indicat omne telum quod conidtur
^sXexuv Le. securim désignât, cum etiam pro gladio positum sit Ar'
Arch.^345, et Soph. Ai. v. 658 xpó^co tóS' è'yxoç (i. e. gladium) toù-
(xóv. ex^iCTTov ßsXcov quodvis armorum genus indicet.

Neque armorum modo sed omnium in universum instrumento-
rum notiones facile confunduntur :

vocabulum Sópu, quod solet hastam designare. Eurip. Hipp 975
eîç 6pouç yrjç ^ç l|xèv xpaTeï Sópu itemque, ut videtur, eiusdem Hec 9
9(Xi7r7tov Xaôv sùd-ôvcôv Sop£ 2) sceptrum désignât.

MsyàXcot Svjöxé [x' quot;Epwç lxot};Ev Ûaxe xaXxsùç
TTsXéxst, xsifxepfrjt S* iXouasv sv xapàSpyji
vocabulum TtéXexuç i.e. securis pro malleo positum est 3).

») Etiam in aliis linguis eorum nominum sensus saepe mutatus est; confera-
tur vernacule „geweerquot; principio hastam arcum gladium, hodie praesertim
prorsus ahud telum indicans (cf. Woordenb. d. Ned. Taal s. v.)

») Cf. Lex. Liddell-Scott s. v. Sópu; cf. quae dico de voce a^xi^^quot; pro sceptro
posita infra p. 80.nbsp;/^r-1 x- t-

Inverso fere modo vocabulum nçCpa, quod solet significare malleum, rastrum
indicat Hes. O. 425, Ar. Pac. 566.

Quo modo omnes eiusmodi abusiones vocabulorum, quae aut
arma aut instrumenta indicant, fieri potuerint, explicavit v. d.
Kugler tractans vocabuli 'éyjpc, varias significationes: apud Homerum
enim hastam significat, Sophocli et telum (e. g. Tr. 1013, 1032, O. C.
699) et gladius esse solet (e. g. Ai. 95, 287, 658, 907), tum Soph.

0.nbsp;R. 170 chpeum désignât, fr. 782 pilam notât. Eas abusiones, ut
iam dixi supra p. 55, exphcari posse comparatis vocabuhs StiXov et
CTneuoçi), quae significare possunt quamhbet supellectilem et telum,
iure Kuglerus contendit. Eademque fere explicatio valet ad omnes
eius generis abusiones, quae apud Aeschylum aliosque tragicos
occurrunt, intellegendas.

Ex hac poetarum licentia nonnunquam graves difficultates in
interpretando natas esse intellegi potest. Velut utrum in Aeschyh
tragoediis Agamemnon securi an gladio interfectus esse censendus
sit haud facile statuitur. Alii, inter quos Wilamowitzius 2), securi,
alii gladio eum occisum esse censent. Eius litis causa est, quod locis
diversis poeta nominibus variis telum quo Agamemnon obtrunca-
tus est indicavit. Hanc vero plane dirimere controversiam, si modo
ad certum redigi potest, mei opens propositum excedit =gt;). Ceterum,

») Cunctanter tamen Agamemnonem apud Aeschylum gladio interfectum
esse veri similius mihi videri confiteor. Contra Wilamowitzii argumentationem

1.nbsp;c. „aber es kann nur das Beil sein,'Ag. 1496, Ch. 889; die bildliche Tradition
ist auch unzweideutigquot; certe nonnulla in medium proferri possunt:

Ag. 1495 sq., ubi Agamemnon dicitur SoXCwi (xóptót Safxelç lt;8à[iapT0(;gt; èx x^P^»?
(i[Ji?iT6|jio)i ßeXé[xv(Ol, vocabulum péXe|Jivov indicium certum aut gladii aut securis
non praebet, àfxtptTOtxoç vero et de gladio (cf. Soph. El. 164) et de securi (e. g.
Ap. Rhod. 1. 168) dici potest. Nullum igitur huic loco argumentum messe videtur.

Ch. 889 dicit sane Clytaemestra Sotvj tlç àvSp0X(xt)Ta iréXexuv wç toxo? ut securi
se defendat ab Greste, sed inde sequi ut eadem securi etiam Agamemnon ab
uxore interfectus sit probabile sane videri potest, minime tamen necesse est
Contra gladium adhibitum esse concludi potest ex Ag. 1262 ^yooa« çcoxl
çàayavov (se. Clyt.), 1528 sq. ÇiçoSYjX^fiTWt ^«vàTWi T^craç àKep îjpÇev (se Ag.),
Ch. 1010 sq. ëSpaaev oùx ëSpaae; siapTupeï Sé (zoi çâpoç TÓS'.'to;nbsp;Alytadov;

Itaque vix recte, credo, ibidem Wilamowitzius: „Die Behauptung, dass Kly-
taimestra sich irgendwo bei Aeschylos eines Schwertes bedient hätte, wird durch

Posteriores poetas Agamemnonem securi pereuntem finxisse (Soph. El. 99
TteXéxei, Eur. Hec. 1279 r:éXexuv) unicuique notum est. Homerus vero Od. X 424
ÄTTOamp;vyjcxwv nzpl çaoy^vcot Agamemnonem gladio interfectum dicit.

utut haec quaestio solvenda est, nonnullorum tamen armorum
nomma certe per abusionem posita esse statuere licet
Sópu Ag. V. 1149, quo loco Cassandra dicit:

è(j.ol Sè (iijjivei c7X'CT[Jioç àfxç'iQxei Sopi
vocabulum Sópu non, quod solet, hastam désignât, sed per abusio-
nem usurpatum est aut gladii sensu (cf. èV/oç apud Homerum hastam
apud postenores gladium) aut securis vicem
péXsfxvov ^ Item Ag. v. 1496 (= 1520), ubi Agamemnon interfectus dicitur
a(X9iT0(xlt;0t ßeXefxvcot, vocabulum ß£Xefjivov, quod principio désignât
omne telum quod conicitur (cf. Hom. II. O 484, 489 X 206 Eur
Andr. 1136) per abusionem adhibitum est aut gladii aut'securis 'sensu'
ut etiam vocabulum ßéXoç, quod iam exposui, interdum securis vel
gladu vicem positum est 1).

cpàayavov Adiungendum tamen, si verum est quod volunt Wilamowitzius
ahi, Agamemnonem securi caesum esse in Aeschyli tragoediis voca-
buh çàcryavov sensum gladii Ag. vv. 1262 sq. Cassandrae dictis:

tratam esse crediderint, fortasse elucet e scholio ad. Eur. Hec. 1279 oE veciTcoot
Trap' 'Ojx^pc. (S 535. X 411) „Sc.^wScraaç. ôç t£ç tc xaréxTave ßoOv
eirl cpaxvr.t ^ «vtI toÜquot; Ôv ëSet jxsTà toùç ttÔvouç àTroXaôaecç Tuyeîv, toCtov àç ßoOv
aTTéxTeivsv vj KXuTaifxViCTp«, 7rpooé^7]xav Sti xal TreXéxei àv-/)ipé^7). Posteriores enim
poetas credidisse Homericis verbis lt;ûç rlç ts xaxéxTave ßoöv ènl çdcTVTjt Agamem-
nonem, utbovem, securi esse interfectum indicari ex hoc scholio concludi

Eos vero, qui a scholiasta ol veciTepoi dicuntur, Sophoclem modo et Eurini
dem, non Aeschylum, fuisse haud improbabile videtur neque Aeschylum Homeri
traditionem hac in re secutum esse per se veri dissimile est. Huic rei die bild
liehe Traditionquot; obstare minime, quod videam, necesse est, quippe qûLe recen-
tiore modo traditione niti potuerit.

xótovov 1) Etiam vocabulum xÓTtavov, quod secundum Eust. 1324. 32 Öpyavov ttXïixti-
XÓV i. e. pistillum désignât (cf. xonavi^eiv pinsere in LXX et apud script medic ^
Aesch. Ch. 859:nbsp;'

vOv yàp [iéXXouct (xiavôeïcat
TTSipal xoTràvcav àvSpoSatxTov
Ttdtvu ■^i^asiv ' Aya(ie[ivov(cjv
oîxùiv ßXE^pov Stà TravTÔç
sensu singulari positum esse videtur. Nam hoc loco vocabulo designantur arma
quae Oresti a parte matris et Aegisthi mortem ferre possunt. Sive igitur securim
sive gladium notât (cf. schol. xoTràvov Sè tûv xotttixcôv ÇlçôSv) uterque sensus
abusivus est. si solita vocabuli vis fuit pistillum. Haec autem abusio, licet ex-
plicari possit collatis vocabulis ÔttXov oxsûoç etc.. rectius fortasse secundum ip-
sius vocabuh etymologiam explanatur, quandoquidem xÓTravov a verbo xÓttteiv
omne instrumentum ad feriendum aptum designare potest; conferatur insuper
vocabuh xonlç sensus, qui est culter vel brevis gladius.

ÈTreuxsTai, 9-ï)Youca cpcoTi cpaayavov
Èliric, aycay^ç avTiTStosCTÖ-ai, cpóvov
vix defendi posse, siquidem Cassandram, quippe quae vates sit,
errorem commisisse haud concedendum est neque quod vult Engerus
„çdcCTyavov bildhch, entsprechend der Vorstellung in xóxwiquot; veri
simile videtur; Agamemnon ergo si apud Aeschylum securi inter-
fectus sit, vide ne cpacryavov h. 1. per abusionem positum esse concedere
sit necesse.

Idem statuendum est de voce ^içoStqXyjtoç Ag. 1526 sqq. ubi Cly- ÇtçoS^Xy)-
taemestra de Agamemnone verba facit:nbsp;to?

S-avaxwi Teitraç ócTïsp ^p^ev
nisi cum Engero interpungas (XY]Sèv èv quot;AiSou [xeyaXauxeÎTCo ^KpoSrjXr)-
Twt ^avaxcoi, xeicaç ótTrsp ^p^ev, ut sensus fere efficiatur hic: „Aga-
memnon in inferis se gladio interfectum gloriari non poterit; cum
enim securi occisus sit, affectus est ea morte, qua ipse fiham affecit.quot;

sSpaCTEv TQ OÙX sSpacre; (xapTupet 8É [xoi
cpapoç TÓS', wç eßa(|;£V AlyJa^ou ^[«poç,
si Agamemnon securi interfectus est, intellegi non possunt, nisi inter-
pretaris quo modo fecit Wilamowitzius: „War sie auch schuldig?
Wirklich schuldig? Das Gewand bezeugt es. Diese Stelle hat Aigis-
thos' Dolch gefärbtquot;, sc. ita ut Aegisthus Agamemnonem, securis
ictu a Clytaemestra adacto iam morientem, gladio insuper vulne-
raverit.

Contra si Agamemnonem gladio interfectum esse censes, hi versus
indicant Clytaemestram Agamemnonem interfecisse gladio Aegisthi,

Aeschylum Agamemnonem gladio interfectum finxisse si verum
est, Ag. vs. 1262, 1528 nullam praebent abusionem.

Vocabulum xixii-^ proprie hastae cuspidem, deinde saepe ipsam aixfi'n
hastam désignât, idemque ergo valet atque è'yxoç apud Homerune
Ceterum sicut voci syxoç variae notiones tributae sunt e. g. gladii,
pilae (Soph. fr. 782, cf. supra p. 77) clipei (Soph. O. R. 170; cf.
ibidem), quin etiam, ut videtur, currus i), ita alxR quoque varus
usurpatum est sensibus:

') Cf. w. Schmid, Phil. Wochenschr. 48 (1928) f. 20: „Für èyypc, nimmt Ammo-
nios bei schol. Pind. O. I. 122 auch die Bedeutung ótp|jia als möglich an.quot;

iam apud Hesiodum Scuti v. 289 aùxàp gvjv X^.ov ot ye .èv
^Tntu^'''nbsp;.éxvjXa falces designatae esse

Turn saepe alxfx^ usurpatum est ita ut universe - interdum etiam
metaphonce - quodvis telum, inde etiam bellum et belH^am
mdicet, cf. e.g. Aesch. Eum. 803, Pind. O. 7 19 N jq

TTÓTspa yàp To^ouXxèç cixii^ Stà x^poïv aôxoïç npéTzer
vocabulo aixtxvj per abusionem significatio sagittae data est quae
etiam vocabulo è'yxoç interdum tributa esse videtur- cf Eur XT
Fur. 1098 vrxepcoxà S' lyx.) xó^« x' èWpxai .éScoi x)

àfjiéyap-
Ta yàp xàSs Zeùç ISiotç
vô^otç xpaxijvcov ÛTTsp'^tpavov asoiç
Toïç Tràpoç h/Mxwaiv atxfiV-

Simih modo Pr. v. 925 xptaivav, alxfx^jv x^jv noaeiSôvoç tridens
Neptum sceptrum vocenbsp;designatur 2).

Tcpo xou 9av£vxoç x^P^v Çuvaivéaai, itemque Ch. 629 sq. xCtóv 8' à^èo
(xavxov Edxiav Sójjicov yuvatxe[av (XxoXfxov alxfxàv.

vocabulum Sópu sceptri vicem adhibitum Eur. Hipp. 975 Her?
de quibus locis iam egi p. 76.nbsp;'

Xépyjç Vocabulum XépTjç plerumque cortinam pelvem labrum s) vas uti
que aquarium désignât. Sed Aeschyh Ag. 444, ubi Mars bello finito'
mihtum mortuorum rehquias urnis ferahbus inclusas finitimis remit
rl^ÎT^quot;quot;' àvx^vopoç aTToSoùnbsp;Xé^rjxaç eù^éxouç itemque

') Nisi legendum cum Wilam. (vóac,v) «IxfxViv, Tp£«,vav noaaSûvoç, qua cor-
rectione alx[t7} teli sensum accipit.

') Aesch. Ag. 1129, aeque ac ëvuSpov Teu^oç Ag. 1123, balneum indicat in
quo Agamemnon moriturus lavatur.

et Soph. El. 1401 y) (jièv (se. Clyt.) èç xàçov Xé^Tixa xocfisï, ubi idem
vocabulum de eadem uma, quae Orestis cineres continere dicebatur
adhibitum est, vocabulo Xs^tj? sensus umae feraHs datus est, quae
abusio facile intellegitur vocis teG/oç sensibus comparatis. Id enim
vocabulum quodvis instrumentum, praesertim vasa omne genus
indicare potest, velut Ag. 1128 balneum, quod ibidem v. 1129 voce
designatur. Teuxoç haud raro etiam urnam dénotât feralem,
e.g. Soph. El. 1114, 1120 eandem umam specie Orestis reliquias
continentem, quae ibidem v. 1401 XÉj37]ç appellata est, cum-Aesch.
Ag. 434 sqq. àvxl Sè tpwTÛv teux^) xal ottoSôç stç éxàcTTOU Sôfjiouç àçix-
VEÏTat vocabulum teiSx^ arma designare nonnulli existiment, plerique
tamen urnas esse ferales (cf. v. 438—44) censeant^).

Vulgo TréXavoç est tostum libum farina aliis rebus compositum, TuéXavoç
quod in deorum vel mortuorum honorem comburitur 2). Inde autem
nietaphorice a poetis de quavis massa coagulata, praecipue de san-
guine spisso saepe usurpatum est 3).

Singularis vero vocabuli sensus est Ch. v. 91 sq.:
TûivS' où TràpetTTi -ô^dcpaoç, où8' exlt;o xi 90)
XÉouca tÓvSs TtéXavov èv tÙ(aPo3i Tcaxpôç.

Quo loco idem désignât quod v. 87 vocabula xyjSeJouç x^xq, se. liba-
tionem vini mellis aquae, quae mortuis offertur. Quae abusio variis
sacrificiorum generibus inter se aequatis orta esse videtur. Neque
tamen solum Aeschylum licentius variorum sacrificiorum nomina
miscuisse fortasse e scholio ad. 1. tcx\gt; rh È7ci9-uÓ[xevov outw xaXoijcjiv
concludendum est.

Ch. vv. 723 sqq., quo loco chorus Agamemnonis tumulum his àxnr)
verbis implorât:

vocabulum àxxV), licet (secundum solitum sensum litoris vel orae
mantimae promunturii) subtiHter alludat ad res maritimas i), tamen
per abusionem positum esse sensu loci editi sive tumuli iam supra
p. 46, quo loco videas, contendi 2).nbsp;^

Eandem loci editi significationem habet Soph. O. R. 182 sqq.:
èv 8' àXoxoi TToXiai t' zm (larépeç
àxxàv Tiapà ßtafziov àXXo^ev aXXai
Xuypâv TTÓvtov
îxsT^psç £7rtaTevaxouat,v,
nisi quod hoc loco ad sohtum litoris sensum haud iam alludi arbitrer

verständlich, seit wir auf den
lekythen und rehefs wie Ant. Denkm. L 23 sehen, wie das schiff
des Charon an dem grabe selbst landet.quot;

Wilamowitzius igitur abusiva notione omnino reiecta solito sensu
hic vocabulum usurpatum censet. Ceterum ei plane adstipulari non
possumus, quamquam leviter ad solitum sensum alludi minime
negamus. Nam secundum Wilamowitzii explicationem ycGaaxoc geni-
ti^ms possessivus est et àxx^ x^f^a^oç valet fere tumuli oram vel
exteriorem partem. Haec autem exphcatio non convenit verbis quae
sequuntur fj vüv èizi vauàpxcot cicifxaxi xeïaoci xcöi ßaatXs^cot, non enim
sub tumuh ora sed sub medio tumulo iacet corpus Agamemnonis
Axxtj Igitur xwfaaxoç totum tumulum significet necesse est quo
regis corpus opertum est. Inde sequitur ut vocabulum dcxx:/) hoc loco
nihil ahud esse possit atque locus editus, ut genetivus xciaaxoc ex-
phcativam vim habeat. Iure igitur plerique editores hunc in modum
Ipcum interpretati sunt, et bene de hac re disputavit v cl Verrall
X^lic^Toc; banked mound; cf. àxxàv rrapà ßciaiov an
altarmound Soph. O. T. 182. But this generahsed sense of àxxVj does
not altogether obscure the more common sense shore, which serves
to recall the famihar imagery of vv. 314-317 here specially appro-
priate in connexion with the title vaudcpxtoi. The poetical

Vocabuli àxT^ abusio nata esse potest secundum exemplum voca-
bulorum ö/ö'T] et ox^oç, quibus et litoris vel ripae et collis vel tumuli
notio inest i).

Vocabulum Xô/oç secundum veriloquium principio, ut saepe apud Xô/oç
Homerum, insidias vel viros insidiantes désignât. Inde cuiuslibet
manus militum armatorum sensum nanctum est, ut iam Od. u 49,
et saepe apud posteriores prosarum et poesis scriptores ; cf. e. g.
Aesch. Sept. 56, 460. Quin etiam vocabulum locutio mihtaris fac-
tum est, quae indicat certum peditum numerum, plerumque cen-
turiam^). Ceterum per levem sane abusionem vocabulum posuit
Aeschylus Sept. 110 sq. ÏSete Trap-^svcov Ixsfftov Xó^ov (cf. schol. vüv
TO nXriQ-oç), Eum. 46 ^au[AaCTTÔlt;; Xo^oç — yuvaixûv, Eum. 1026 sq.
eùxXevjç Xo^oç TratScov yuvatxûv xai cttoXoç trpscrßuttscov, fr. 379 (schol.
II 2 200) item de mulieribus ûfjieïç Sè ßwfxov — xóxXcoi TreptaTTjT, èv
Xó^coi t' aTO^povL z^^ua^z. His enim locis Xôxoç non militum arma-
torum, sed mulierum vel puellarum catervam inermem désignât
sensumque militarem omnino exuit. Abusionis ratio patefit compa-
rato vocabulo ôfiiXoç vel etiam axôXoç, quae vocabula et sensu mili-
tari usurpata sunt et quamvis hominum catervam vel coetum
indicare possunt «).

Per eandem abusionem vocabulum Xôxoç usurpatum est Orph.
Arg. Ill, 228, 1298 et ab Apollonide in Anth. Pal. 9. 244. 1 (Xôxoç
èXàçwv).

Ch. vv. 269 sqq. Orestes, poenis et Furiarum persecutionibus, cgt;9priç
quibus se affectum iri patrem nisi ulciscatur ab Apolline certior
factus est, depictis, deinde v. 283 sic pergit:

àXXaç t' èçwvet 7rpO(JßoXàç 'Epivùcov
èx TÔîv TraTptótwv aEfxaTtov xeXoufxèvaç

Lacuna post v. 284, quam notavit v. cl. Dobree, quocumque
modo supplenda est, versum insequentem eum depingere, qui a Furiis
noctu deterreatur, universe probatur; is enim timore perculsus an-
xius oculos diductos per tenebras circumfert. Minis sane quot;hic vocabuli
ôçpuç, quod proprie significat supercilium, oculi vicem usus, quem
secuti esse videntur Eur. Cycl. 658, Ar. Ach. 18. Abusio expHcari
videtur collatis vocabuli pXsçapov, quod palpebras valet, sensibus:
etenim, aeque ac èçpùç, faciei partem indicat in qua oculi inhaerent,
sed insuper ipsius oculi vicem occurrit iam apud Hesiodum, Scut, 7
ßXecpapcov — xuavsàcov deinde etiam Soph. Ai. 85 èyà cTXOTcóato
ßXs9apa xaX SeSopxóxa (cf. v. 84 oipS'aXfji.otç), Tr. 107 àSaxpiixcov ßXecpa-
po)v. Ant. 104, ubi sol xpult;7saç àf^épaç ßXsfpapov appellatur, ibid. 1302
Xóei xeXatvà ßX^cpapa, Eur. Phoen. 543 vuxtoç t' à^ey^èç ßXe9apov.

6[z[i,a Vocabulum 6[i[lcc a poetis nonnunquam positum esse sensu luminis,
deinde etiam metaphorice salutis vicem usurpatum esse nemo nescit.
Luminis sensu occurrit Ar. Eccl. 1 :

'q xa[jl7rpóv öti^xa tog xpoxtjxatou x{}yyo\i,
metaphorice autem luminis salutiferi vicem adhibitum est Aesch.
Pers. 169:

Ô[jL(xa yàp Sópicov vofif^to SeaTcÓTOU Tcapouatav,
eodemque sensu saepe apud alios usurpatum est auctores^), quo fit
ut abusionem Aeschyleam hanc esse neque universe iam vulgatam
haud contendere ausim Quo modo abusio nata sit, facile apparet
collato vocabulo cpàoç, quod lumen significat, saepe autem metapho-
rice sensu salutis positum est nee non iam apud Homerum sensu
oculi in usu fuit.

è7tàpye[jioç Eiusdem generis est abusio adiectivi èTCàpyE[xoç Aesch. Prom.

489 sq. cnf][iaTa — ÈTràpyefia, Ag. 1113 s7rapyé(jLoi(Ti â-ecqjàxoiç à[ji.Y)xavcô,
Ch. 665 aîSwç — èTrapyéfjiouç Xôyouç xtO-Tjcriv. Quibus locis vocabulum
quod solet eos indicare, quibus oculorum acies infracta est vitio

in ed. s. v.: ,,Nun istnbsp;nicht unerhört für das auge (conferuntur Eur. Cycl.

658 ixxaJsTs t})v Ö9ptSv, Ar. Ach. 18 iSiix^quot;^ t«? 69pü(;), aber eine belegsteile für
den zusatz eines adiectivs, das nur das Sehvermögen angienge, habe ich nicht,
dennoch möchte ich diese kühnheit vorziehen und XafjtTrpdcv schreiben, denn
Xa(i7tp6v adverbiell zu vwjxäv zu ziehen scheint mir noch härter.quot;

BXe9apcov h. 1. genit. plur. vocabuli feminini generis ßX£9apoi; esse videtur.
E. g. Pind. P. 5. 56, Soph. Tr. 203.
») Cf. p. 34.

positum est. Abusio facta esse videtur vocabuli TU9XÓ? sensibus
collatis, quippe quod id quod obscurum est vel visum effugit de-
signet 2) (proprie enim id significat quod fumo obscuratur, cf. ver-
bum -niyetv fumare), sed etiam caecum notet, ut fere s7iapys[xolt;;

gt;) Cf. schol. Ag. 1113 Toïç TuçXoïç xal àai^jxoiç, ànà twv Xeuxcifxaxa èxóvrwv
Ô9amp;aX|xwv.

») E. g. Soph. Tr. 1104 tuçX^ç ûtï' ät»;?; cf. etiam verbi -rutpXouv sensum obscu-
randi, exstinguendi, e. g. Ch. 536 xatxtr-rijpeç - èxtuçxwôévte; oxótoi.

Etiam in lingua vernacula vocabulum „blindquot; sensu invisibilis et obscuri
adhibetur, e. g. „blinde klippenquot;.

adciv Plerumque aitov vitam humanam vel vitae humanae spatium
désignât; cf. e.g. Pind. O. 2. 10 aîàv S' ëtpeTre [xôpaifxoç i.e. vitae
spatium fatis constitutum processif. Cum autem etiam de deorum
vitae spatio, quod infinitum est, dici possit, aîtôv universe quodlibet
aevum vel longum temporis spatium designare potest

Mirum sane in modum usurpatum est de graviditatis tempore
Aesch. Suppl. 46 sqq.:

STTtOVUfJltai S' eTTE-
xpaivsTo [j!,ôpcn(j,0ç aîlt;i)v
eùXôycoç, quot;ÉTraçôv tnbsp;(se. lo)

i. e. xal toG xpóvou è^-^xovtoç t) è7T(ovu(xia amißi] xaxà ttjv sTUfxoXoyiav
xal èyÉvviria'Ev xôv quot;ETraçov 2). Iure Wilamowitzius de hoc loco (Interpr.
p. 28, adn. 1) „(j.ôpcrt(xoç alagt;v ist nichts anderes als die von der Natur
bestimmte Dauer der Schwangerschaftquot;.

Quo modo abusio fieri potuerit perspicitur comparato vocabulo
Xpôvoç. Licet enim verum sit quod docuit Wilamowitzius in commen-
tario ad Eur. Her. v. 669 sqq. (cf. Aesch. Interpr. p. 170, adn. 3),
vocabulum xpôvoç plerumque temporis notionem indicare absolutam^
vocabulum altóv potius relativam, interdum tamen atóv cum voce
xpôvoç temporis notione absoluta omnino congmit, quod elucet e. g
e Pind. Isthm. 3. 18:

aîcûv Sè xuXtvSoptévatç àfjLÉpaiç àXX' àXXox' ÈÇàXXa^sv,
ubi altóv plane eandem habet notionem universalem, quam habere
potest xpôvoç. Inde factum est ut vocabulo atcóv etiam alius voca-
buh xpôvoç, sc. temporis spatii circumcisi sensus tribueretur loco Suppl.
46 sqq., ubi tempus graviditati destinatum désignât.

gt;) Cf. Arist. de Coelo 1 p. 279a xal xö tou Travràç oùpavoû tIXoç xal t6 tóv TràvTa
Xpóvov xal T»]v àTTEipîav Trepiéxov réXoç atóv èoTiv.
') Cf. Wilam. adn. crit. ad locum.

Ó TTOXUPOTÔÇ T aÎ0)V PpOTWV,
ôaov tót' OlSlTTOUV TLOV
quo loco aequales désignât. Abusio effecta esse potest collato voca-
bulo YjXixia, quod et hominis aetatem et alicuius aequales i) dénotât.
Cum sc. vocabulum alwv cum voce yjXtxia congruat notione aetatis
(cf. e. g. Ag. 107 [xoXTiàv àXxàt cupuputoc; aîtôv, 229 alw te Tiap^évstov),
etiam alteram eius vocabuli notionem mutuatum esse videtur.

Vocabulum cpaTiç plerumque famam vel rumorem désignât. Alia (paTiç
vero eius notio est Aesch. Aetnaearum fr. 6:

Hoc enim loco (paTiç IlaXixcöv, ut apparet collata voce ovofxa (vs. 1)
Palicorum nomen vel appellationem valet. Abusio forsitan provocata
sit vocabuli Xôyoç sensibus, quod vocabulum saepe, ut çaTiç, famam
et etiam sententiam s) indicat, nonnunquam autem etiam vocem,
appellationem désignât unde poeta vocabuh cpxTtç sensum abusi-
vum desumere potuit.

Rursus alia vocabuh significatio est Ag. v. 1254, ubi Cassandra
vaticinationibus a choro parum intellectis dicit:

Quo loco idem atque yXcÖTTav vel çwvtqv sc. linguam valet. Abusio
orta esse videtur quod fxTiç, cum easdem fere ac nonnunquam
yXwTTa et çcov-^ vocis (imprimis divinae vel fatidicae), sermonis, dicti
habeat significationes eorum vocabulorum ahum sensum, sc.
Hnguae, quae populo cuidam propria est, per abusionem nancta est.

àuTTQ àoTïi semper fere clamorem vel magnum sonum (e. g. tubae, Aesch.
Pers. 395) désignât. Sed Aeschyh Ch. 563 sq.:

àfxçcù Sè 9amp;JV7)V -ï^CTOfAsv IlapvrjaaiSa,
yXcùacnrjç àuT^v OojxtSoç fxiixoufjiéva)
nihil ahud nisi sonum vel accentum dialecti Phocicae indicat. Abusio
nata esse potest secundum analogiam vocabuh çwvy), quod et cla-
morem et vocis (humanae) sonum designare potest i). Cum hoc voca-
buli àur/) sensu comparari potest verbi auxeiv, quod notare solet
magna voce clamare, usus Aesch. Ag. 927:

àptoyîQ Ag. 40 sqq. chorus pulcherrimo cantu Atridarum expeditionem
in Troianos susceptam célébrât:

SéxaTov [xèv èxoQ tÓS', sttsi ITpiàiJiou
[iéyaç dcvTiSixoç MsvéXaoç àvaÇ
TjS' 'Aya(jispiva)v — cttóXov 'Apyeitüv
xixtovaùttjv ttjctS' dctîo y^ätpac,

Quo loco plerique editores vocabulum àptoyvjv secundum solitum
sensum interpretantur per auxilium a Graecis Atridis latum 2). Eam
autem interpretationem laudare minime possum. Totus enim can-
tici contextus et tenor otóXov ab Agamemnone et Menelao compa-
ratum esse ulciscendi causa hic memorari indicat neque
hoc loco CTTpaTiwTiv àpcùyifjv aliud esse atque ultionem militarem vel
potius concrete expeditionem militarem ultricem mihi persuadere
possum. Quod ut clarius eluceat, conféras versum proximum et
etiam vulturum quae sequitur simihtudinem, in qua deus quilibet
pro vulturum pulhs e nido raptis poenas repetiturus dicitur his ver-
bis UOTSpÓTtOlVOV TZZ\LTIZI TTapaßoCCTlV 'E p I V IJ V.

Clamorem e. g. II. P 111 (cf. T 161), Od. to 530, Xen. Cyr. 1. 2. 3, tubae
magnum sonum II. S 219, contra sermonis sonum vel vocem Her. 2. 55 etc.,
cf. Ch. 563.

2) Cf. e.g. Mazon ,,pour prêter à leur cause le secours des armesquot;; Verrall
,.summoned to their aidquot;; Weckl. collato vocabulo àvTtSixoç v. 41 et II. *F 574
èç (ji£oov à(x(poTépoiai StxàcoaTS, (x7]S' ên' àptùYÎji similitudinem e iurisdictione
desumptam (,,einen Rechtsbeistand, der aus Soldaten bestehtquot;) subesse arbi-
tratur; cf. p. 16.

quamquam et hic plurimi viri docti voci auxilii sensum tnbuerunt.
Ceterum his locis àpwy^v nil nisi expeditionem ulciscendi causa
susceptam designare posse iure iam dixit v. cl. de Wilamowitz, qui
de huius cantici tenore disseruit Interpr. p. 165. adn. 2 et vertit
(Gr. Trag. Übers.) w. 40 sqq. „Zehen Jahre sind's, dass Atreus
Söhne - der Hellenenflotte tausend Segel aus den Hafen unsres
Landes führten, auszufechten ihren Rachekriegquot;, iterumque v. 73

quot; Quo modo fieri potuerit ut àpcoy^Q, cui auxilii vel medicaminis vel
tutelae vis inesse soleat, ultionis sensu usurparetur. ostenditur
exemplo vocabuli xt(jiwp[a, quod utroque saepissime sensu adhibi-
tum est.nbsp;.

Pari modo vocabulum àptoyôç defensorem notans ultons sensu
positum est apud Sophoclem El. 1392, O. R. 126, Ai. 835, qua de

Cum hoc vocabuU àptoyôç usu abusivo fortasse comparanda est
vocis èTiLxàppo^oç, quae désignât adiutorem, notio victons quam
habet in oraculo Pythico Herod. 1. 67, ubi Tsyéïjç sTrixappo^oç eum
qui a Tegeatis poenas sumit vel eos vindt designare videtur.

KÙTcptSoç lt;S'gt; OÙX à[Ltkzi ^safxèç öS tb^çxùv ^ ^
a multis editoribus reiecta codicum lectione à^itXzl éatxèç vel àfxeXriç
éauèç legi iam supra p. 41 monui. Qua emendatione tamen opus esse
non videtur. Vocabulum enim ^ea(xôç si h. 1. cantum designare potest,
ut versus significet „Cypriae noster cantus pius minime immemor
estquot; 2) nil mutandum est. Hanc autem significationem vocabulo
per abusionem attributam esse secundum vocis vôjxoç exemplum,
quippe quae legis sive instituti notione cum voce ^eafxôç congmat,
sed insuper modum musicum et cantum designet, ïam mtellexit
scholiasta qui interpretatus est Ó xou -fitAexépou (i|xvou vô(ioç.

Danaidum chorus Pelasgum Argorum regem Suppl. 418 obsecrat
ne se Aegypti fiUis prodat. Deinde pergit vv. 434 sqq.:

îa^i yàp, TrattTi xàSs xal Sofjiotç,
OTTOTep' àv XTtOTjlÇ, (jLSVet quot;Apst Ttvetv
ójxoiav ô-éfxiv.

TaSe 9pàcraiquot; Sixata Aiôô^ev xpaxT],
i. e. „utmmcunque decreveris, filios tuos domumque tuam manebit
hoc, ut similem Marti poenam luantquot; Quibus in versibus mani-
festa est vocis abusio; solet enim, aeque ac fere Stxv), designare
fas, consuetudinem, ius, indicium; qua utriusque vocis notionum
congruentia factum esse ut aham vocabuli Sixvj significationem, se.
poenae, h. 1. acceperit facile intellegitur; cf. schol. ó(xolav 9-é'(xiv
Sixaióv ècjTtv aTToSiSóvat ófjiotav 8tx7]V Aï xs Tcà^Tji xà x' eps^s, SixT) S'
l^S-eia yévoiTO.

çsiSwXia In grammaticonim definitionibus metalepsis tropi, quem idem
valere atque abusionem secundum analogiam p. 56 sq. monui, inter
aha eius tropi exempla affertur etiam usus vocabuli çsiSœXta in
fragmente quod hodie plerumque Aeschylo tribuitur:
Tsuxpoç Sè TÔÇou xpœpievoç çetStoXtat
UTrèp xàcppou TOjSwvTaç scjTTjCJSv Opiiyaç

Vocabulum çeiScoXta, quod solet designare parsimoniam, h. 1.
positum est pro technica accuratione, ut Teucer sagittas mittendi
peritissimus esse dicatur. Veram abusionis causam iam viderunt
grammatici graeci, qui cpstSwXCai dictum esse àvxl tou axptßeJat per-
hibuerunt. Cum sc. axptßeia et parsimoniam et accurationem valeat,
etiam vocabulo (pEtS6)X[a altera vocabuh axpCßeta notio attributa
esse videtur.

iÓTfiQ Plerumque hoc vocabulum, quod significat voluntatem et consi-
lium, casu dativo adhibitum est ita, ut valeat secundum vo-
luntatem, e. g. II. T 9 ^££ov lÓTTjTt Safxàa^T).

») Etiam deas ©é^iiv et ACxtjv ab Aeschylo non omnino inter se distinctas esse
fortasse eo concludendum est quod 0é[iiv, quae antiquitus haud raro lovis uxor
habebatur (cf. Pind. fr. 30(6) Gé^jnv - àpxaJav ôcXoxov Aiôç %(XEvai), lovis filiam
esse dixit Suppl. 360 {Uealoi ©éj^iç Ai6ç KXaptou) aeque ac A[gt;cv)v (Sept. 662 eî
S' f) At6ç traïç trapôévoç ACxiq tiap^v).

») Nauck fr. adesp. 569; Weckl. Zomarid. Aesch. fr. 489; H. Weir Smith,
Aesch. (Loeb. Cl. Libr.) fr. 263.

quo loco chorus Promethei matrimonii gratia vel causa
se hymenaeum cecinisse dicit i). Huic leviori abusioni induisisse
videtur Aeschylus comparando inter se vocabula Ióttjti et Ixari
vel gx7)Ti. Hoc enim sensu „secundum voluntatemquot; cum illo congruit;
cf. e.g. Od. u 42 Alôç — ext^ti, Aesch. Ch. 214 exaxi Saifióvcov (cf.
ibid. V. 436), sed insuper „alicuius rei causa vel gratiaquot; esse potest,
e.g. Aesch. Eum. 71 xaxôîv 8' êxaxt xàyévovTo (Furiae), Pind. N. 4.
22 Alyivaç Exaxi etc. Eodem fere sensu Prom. 557 lôxyjTi adhibuit
poeta noster.

ubi 7îX7)^ouç Exaxi nil est nisi „quod attinet ad navium numerumquot;.
Quae abusio orta est comparatis vocabuh Evexa sensibus. Hoc enim
cum Ixaxi congruit notione „ahcuius rei causaquot;, sed etiam haud raro
usurpatur sensu „quod attinet adquot;, e. g. Heracl. (Diels. Vorsokr.quot; )
fr. 99 EÎ HT) 7)Xioç ^v, ëvsxa xûv àXXlt;ov acrxpoiv EÙçpôvv] àv ^jv, Ar. Ach.
386 è[xou y' svexa, Herod. 3. 122 eÏvexev xpv)(iàxwv, etc.

Sed non solus Aeschylus hunc in modum abusive vocabulo gxaxi
usus est: eum fortasse secuti sunt Eur. Cycl. 655, Hel. 1182, Herond.
Mim. 2. 77, Automedon Anth. Pal. 11. 361. 7 nec non apud posterio-
rum temporum prosarum scriptores vocabulum interdum eo sensu
usurpatum est.

') Perperam locum intellexit scholiasta qui lóraxi ab lévxi derivandum cense-
bat, lóxaTi- Tîopetai Ttapà rà lévM, -nji owóSwi !
') Codd. ßxpßipoiv; corr. Blomfield.

TûOTaîvioç De hoe adiectivo egit Kugler diss, suae p. 19 sq.. Postquam solitam
vocabuli notionem eandem esse atque adiectivi TtpôcçaToç, sc. recen-
tis ostendit, sic pergit: „Sed cum ita eandem quoque significationem
habere soleat vocabulum TroTaivioç quae est usitata vocabuli véoç,
alium quoque vocabuli véoç sensum transtulit Sophocles ad adiecti-
vum TTOTatvtoç. Sic enim in Ant. v. 849 queritur: Trpoç è'pypia TUfxpóxwci-
tov spxofxat Tàçou TioTaivtou. Quo loco recte vertit schohasta: xaivou
xal 7rap£^7)XAaY(ji£vou, i. e. novi atque insohti generis.quot; Eodem modo
intellegendum videri vocabulum in Achilhs amantium fragmento
(153, Stob. Flor. 64, 13) adiun^t.

Notandum est eiusdem generis levissimam sane abusionem iam
apud Aeschylum inveniri. Prom. 101 sqq.:

Tcavxa 7rpoùÇs7t[CTTa(jLat
crxE'S-pôiç xà [xéXXovx', oûSé [xoi Tioxatvtov
7r7][i,' oÛSèv T^^El

nullum malum Prometheo improvisum futurum dicitur.
Itaque hoc quoque loco TroxaCvtoç vocabuli véoç notionem vulgatam
accepit. Similiter vocabulum usurpatum est Sept. 239 Ttoxafviov
xXiiouCTa Traxayov (5c[Ji[iiya, cum sohtum recentis sensum habeat Ch.
1055 Tcoxatviov yàp al[jia aot x^P®^quot;^ Eum. 282 (fifacTfia) TroxaCviov.

SiCTaôç Diss, suae p. 28 sq. Kuglerus hoc vocabulum, quo designantur
bini aut duo homines vel res, a Sophocle El. 645 StaaGv ôvElpcov per
abusionem adhibitum esse ita ut designet èvEÊpaxa à(jiçC(3oXa i. e.
somnia dubia iure contendit; quam abusionem exphcat comparatis
notionibus vocabuh SittXoûç i. e. duplex, quod saepe plurah numero,
aeque ac Sictctoi, positum est pro à(x9co vel Bûo, sed praeterea haud
raro idem valet atque àti,9tpoXoç i.e. dubius^).

Aho iterum sensu per abusionem positum occurrit vocabulum
StoCTÔç apud Aeschylum. Ag. 122 Atridas nominat Siio X-^fxaai Sia-

aoùç i e die beiden verschiedengemuteten Atreussöhnequot; i). Quo
loco Siaaofidem est atque diversi sive discrepantes . Etiam haec
abusio illustratur vocis SittXoûç sensibus. Cum enim Siaaoç et S^ttXouç
inter se congruant notionibus binorum et duphcium, Scaaoç alium
quem haud raro habet S.ttXoûç sc. diversi sensum ) accipere potui .

Eadem diversi notio quodammodo vocabulo Suo Ch 207 mest. 8uo
ElectrHnim v. 205 sq. cum vestigia videt Orestis et Pykdis eorum
altera suis ipsius vestigiis simillima esse dicit; post y. 106 nonnulk
excidisse vidit Hermannus, sc. haec fere „cum alterorum pedum
vestigia plane abhorreant.quot; Deinde Electra pergit ^
xal yàp SÙ' èaxov ttî)8s Treptypaça mboiv,
aÙTou T èxeivou xal (TUve(X7rópou tivÔç.nbsp;.

Hi versus ea quae antecedunt quasi explicant; significant emm:
„nam haec (binorum) pedum vestigia sunt duo i. e. non emsdem sed
diversi generis.quot; Optime enim fieri poterat ^^ Plura omnino quam
duo modo vestigia in arena conspicerentur, sed duphcis et diversi

levissima subest verbi à^va. abusio^Cum^ ^quot;quot;nîlre S
tum, h. 1. secundum exemplum verbi tuvelv, quod et flare et spirare )

defendendi et inde arcendi et P^^ol^^bendi adhibitum esse A^^^^^^
Sept. 117 TcàvTcoç àprj^ov Satc.v àXcoa.v, Eur. ^r. 777 ^ - ^
dcp^^^a.. Med. 1275 àp^^a. 9ÓV0V xéxvo., iure con endit Kugleru^ diss^
p 31 «). Abusionem factam esse exemplo verbi «pxe.v, quod ïam inde

pl'^™quot;quot;^'^« apparere, in conspectum dari se
«»ai praebere significat'). interdum idem fere est atque insisnem^Ue

«pavxaCôfisvoç Sè yuvatxi vexpou
toüs'^ ó traxatoç Spifzèç àXà(7tlt;op
'Axpécoç xa^STTOu ô'OivaT^poç
TOvS' aTOTElCTeV
TsXeov vsapoLç èTTi^ôcraç.
Hoc enim loco çavxàÇea^ac yuvatxl vexpoG nihil est nisi uxori soecie
adaequan vel similem esse. Abusio facta esse potest secundum Sem!
plum verbinbsp;quod cum verbonbsp;congruit notione

aparendi et se praebendi (cf. Soph. El. 664 .pé.. yàfl, ^TZ,
ciaopav), et emmendi. quam habet saepissime, sed insuper vIÎS
similem esse ahcui e. g. Pind. P. 2. 38 sTSoç yàp ô.spoxSTw.^^^

Ceterum etiam verbum zïSza^xi abusioni exemplo esse Dotuit
quia ïam apud Homenim et in conspectum dari ^sive appa^r^^^^^^^^^^
et specie assimilan vel similem esse significat.nbsp;PP^rere )

Tè (xèv Stxaiov ToCa-' Scrov a^évei pia^etv
PouX^t 7rtlt;patiax(o S' èmmzéG^oLi Traxpôç
sensu lubendi positum est. Levissima haec abusio orta est secundum

Zeûç, àç Xéyeiç dû, tovSe xpTjcpiov WTracrev,
(ppà^eiv 'Opé(7T7)i TÛtSe tov TraTpoç (póvov
Trpà^avTa fX7]Tpôç [X7]Sa[io5 Tifxàç véfieiv;

Ceterum eo facihus poeta in hanc exiguam abusionem incidere
potuit, quod iam nonnulhs locis Homericis, e. g. Od. (x 165 ^ toi
èyw Tà ExadT« XÉytov sTapoiGi Tiicpaucxov, ubi verbo TriçauaxEiv sensus
est solitus impertiendi, communicandi, etiam sensu iubendi intellegi
poterat 2).

Diss. p. 27 sq. v. d. Kugler verbi ßaivEiv perfecti temporis formas ßEßy)X£vai
a tragicis per abusionem adhibitas esse monuit. Aesch. Pers. 1002sq.:
SE. ßEßäori yàp TOiTOp àypÉTat crxpaxou.
XO. ßsßaatv, ol', vcóvujxoi.
itemque Soph. Phil. 494, O. C. 1678 ßEßyjxEvai absolute positum est
pro TE-^vYjXEvai. Hanc abusionem, quae sane minime gravis est, ex-
planat Kuglerus comparato verbo oïxsaamp;oci, quod aeque ac saepe
ßsßyjxEvai abiisse notât sed insuper haud raro TE^vrjxévai valet, cf.
II. T 101, Soph. El. 146, 1151, etc.

Ceterum egregie etiam verbum aTcaXXaTTEC7.9-ai conferri potest,
quod et abire désignât et mori (cf. e. g. Thuc. 2. 42).

Cum hoc verbi ßsßrjximi usu optime conferri potest notio verbi voacpCî;£iv
voCT9lî;eiv, i. e. removere, locis Aeschyleis nonnulhs, se. Sept. 982
xal t6v3) èvócTtpicjEV, Ch. 438 etteit Èyogt; vootpbaç ôXo^fiav, Ch. 491
|Jié(iv7](70 XouTptov otç Èvoaçta^Yiç TtaTEp, Eum. 211 rl yàp yuvatxàç t^tiç
ÄvSpa voCT(p£cn)i; His enim locis nihil aliud est nisi interficere «). Abusio
facile intellegitur comparato verbo àioTouv, quod et sensu removendi
vel oculis subtrahendi et sensu interimendi adhibetur

de VOCABULIS PER ABUSIONEM POSITIS SECUNDUM FALSAM ETYMOLO-
GICAM INTERPRETATIONEM AUT VITIOSUM IN CONTEXTU QUODAM
HOMERICO INTELLECTUM^)

Hoc epitheton Neptuni proprium ab Aeschylo lovi tributum yanfjoxoç
est Suppl. 813 sqq.:

Scholiasta h. 1. interpretatur: â Traav)? y^ç xpaxwv Zsü. Rectius
vero hic designatum intelleges lovem Argohdis terrae imperium
tenentem^): huius enim chorus supplex opem implorât. Abusio
patet: loco nostro vocabulum derivatum est a verbo è'xeiv, cui abu-
sioni exemplo esse potuit e. g. voc. ttoXiouxoç, cum solito sensu Nep-
tunum deum designet terram moventem vel sustinentem, quo sensu
derivandum est a verbo Fkjsiv vel èxsïv^). Insuper notandum est
vocem yata in hoc composito h. 1. sensum universalem terrae totius
amisisse, cum artiore intellectu terram Argohcam hic designet. Non
tamen Aeschylus, licet primus quod sciamus huic abusioni indui-
sent, solus hoc sensu vocabulum adhibuit. Sophocles enim eodem
sensu tribuit Dianae; cf. O. R. 160 yaiàoxôv t' - quot;Apxefxiv, i. e. Dia-
nam terram tenentem Boeotiam. Ceterum etiam in inscnptiombus
quae ad deorum cultum pertinent, interdum usurpatum est sive
de Neptuno sive de aliis deis sensu abusivo®). Posterioribus igitur
temporibus in universum epitheton a verbo ((7)éxEiv derivatum esse
videtur; cf. scholiastam ad Hom. II. N 125 Ó ^x^^v, î^youv ßaaTa^wv

T^v yîjv, qui tamen de vero sensu haesitat. Utrum Aeschylus abusio-
nis auctor censendus sit, quod non improbabile, an iam eius tempori-
bus abusio vulgata fuerit, haud certo statui potest i).

çudtJ^ooç Hoc adiectivum apud Homerum secundum derivationem a voca-
bulo Ceià, quod ador significat, occurrit sensu ador ferentis vel gignen-
tis, i. e. fertilis, e. g. II. T 243 çucjt^ooç ala, O 63 yyj cpvai^ooç; idem
igitur valet atque ÇetScûpoç^),

Contra Suppl. 584, quo loco Aeschylus de Epapho lovis fiho:
çua£^oov yévoç xóSe
ZY]VÔÇ IcTTtV àX7]0^ôgt;ç,
— sive codicis retines lectionem sive cum Schuetzio emendas çuat-
KÓOXJ, quod rectius videtur respecto loci tenore et versu 592, ubi
luppiter dicitur cpuxoupyàç aôxôxetp àva^ —, (poai^ooç nihil significare
potest nisi vitam producentem. Abusio facile perspicitur, nata enim
est derivando vocabuli alteram partem a voce ^ótj i. e. vita.

Iniuria quidem scholiasta ad Hom. II. T 243 xà Trpàç xö ^r^v
(pàovax xal. ScopoufxsvTj) etiam apud Homerum vocabulum hoc sensu
usurpatum esse perhibet, cum apud Homerum forma ^ót] nondum
occurrat, e vocabulo Kogt;-h contra, quod victum vel bona désignât
apud Homerum, formam çuoEÇwoç gigni necesse sit. Quamquam
schohastae exphcatione posterioribus saltem temporibus hunc abu-
sivum vocabuli Homerici intellectum satis vulgatum fuisse probari
videtur Quibus praecipue temporibus homines vulgo sensu abusivo
vocabulum intellexerint cum haud statui possit, ne haec quidem
abusio Aeschylo certo vindicari potest, licet eum novi sensus auc-
torem fuisse veri haud dissimile videatur.

») Vocabulum occurrit etiam apud Herodotum 1. 67, in oraculo: ïv^' 'Aya
(ie(xvovt87)v xax^xst (puaiCoo? ala, quae verba Homericum sequuntur usum. Prae
terea apud posteriores modo auctores invenitur. Solis epitheton est apud Greg
Naz. 1 p. 559c; Anth. P. 9. 383. 12 ßSwp, ibid. 1. 19. 3 itemque Nonn. Dion
35. 19 -nrirft. Tryphiod. 77 iiip. Maneth. 6. 28 atyXv), Dion. Hal. 1. 395 oiSSa? di
cuntur (fMall^ox; de Cerere dictum est Gramm. M. S. apud Ruhnk. ad Hymn
Cer. 122. p. 23; Clem. Alex. Protr. 2. 30; de Dionyso {9U(ji^ci)wi) inscr. Perg
C. I vol. II p. 885, 3538. 15; Apollinar. Interpr. Psalm, p. 103. 19 lt;pua[!:oov êp(xa
p. 147. 6 (pyot^oa Swpa; schol. Opp. Hal. 1. 395, qui dubitare videtur de vero
sensu, explicat: -rijv SopoujxévTiv tA? ^sii? ÏJ èx toü éysw CwoyovoGcav, (piiouoav
Trpè? Ti C^iv. Ex his locis plerique sensum primigenium non admittunt; dubitari
potest, quo sensu vocabulum intellegendum sit Dion. Hal. 1. 395, itemque qui-
bus locis de Cerere dictum est.

Hoc vocabulum, quod cognatum est cum verbo xsipoSv vel x^^quot; X^^Pquot;!^«
poÛCT^ai, i. e. subigere sive opprimere, cum comparativo xs^pt^v et
adiectivo x^P'^l'î deterior, désignât opprimendi actionem vel id
quod opprimitur vel opprimi potest; cf. e. g. Soph. O. R. 560 àçav-
TOÇ gppeinbsp;xeip^l^aTt» Aesch. Ag. 1326 SouXtjç ^avoiioyjç,

Plane diversus est vocabuU usus Aesch. Sept. 1022:
xal (jirjO-' ófjiapTEtv xufxßoxoa xet^P^t^a'^«.
ubi dictum est de tumulo hominum manibus supra mortui corpus
extructo vel, quod alii malunt, de inferiis ab hominibus manu obla-
tisi). Abusio facta est derivando vocabulo a voce xeip. quaemanum
valet. Eo facilius fieri poterat, ut vocabula xeip^f^«. x^ipoua^ct-i etc.
cum voce x^^P per abusionem coniungerentur, quod specie exstat
quaedam relatio inter eorum vocabulorum significationes et ^eas
notiones, quae insunt vocabuhs eTCLxsipsiv, x^^P'oç, ÛTioxs^pioç, wó-
Xeip, quae valent aggredi et subactum.

Pari modo vocabulum àxetpcùToç a Sophocle, O. C. 698 (9iiTeu[i.
àxetpwTov aÙTOTcoiôv, „plantatio non cuiusquam manu sed per se
ipsam factaquot;) positum esse iam vidit Kuglerus, qui tamen perperam
abusionem interpretatus est, ut demonstravi supra p. 66, adn.1.

yévoç yàp Alyórcxiov ußpiv
Sóacpopov àpasvoyevèç
[aetà [xe Spó[j.otat Si6(jievoi
cpuyaSa [xaxatai TcoXuô-pôoiç
ßtaia Stî^TQVTai XaßEiv.

Iam supra p. 40 recte a schohasta -raïç ^TjTrjTECTtv explicatum esse
dictum est, eoque sensu hodie plerique editores iure, quod videam,
vocabulum interpretantur. Solito enim sensu vocabulum, coniunc-
tum cum verbo |xaTäv i. e. cunctari, frustra agere, valet aut pecca-
tum aut id quod irritum vel inane est; non tamen loco quadrare
hos sensus demonstravit Tuckerus (cf. p. 40); priori enim signifi-
cationi non convenit attributum ttoXuS'póok;, altera recusanda est,
quod Danaides id ipsum metuunt, ne non vanae évadant patruelium
persecutiones. SchoHastae contra interpretatio loco optime convenit
et verbo SCÎIvjvxai in proximo versu affirmatur. Abusio explicanda
est eo, quod poeta h. 1. (xanrj coniunxit cum verbo (xaTEÓeiv, quod
est indagare vel vestigare.

xXvjStiv Hoc vocabulum, cuius etymologia coniuncta est cum vocibus
xXéoç, IxXuov, vulgo aeque ac xXéoç id quod did audis, famam i)
vel gloriam significat, vel etiam verba ominosa (xXerjScôv Od. all?,
u 120), omen (Aesch. Prom. 486). Aeschylus vero locis nonnulhs
vocabulum etymologice coniunxisse videtur cum verbo xaXstv, ut
eadem fere valeret atque xX^ctiç; nam Ag. 227 sqq.:
XiTàç Sè xal xXyjSôvaç Trarpcotouç
Trap' oùSèv alû ts Trap^évetov
è'ö'evTo (piXoiiayoi ßpaß^(;
vocabula xXrjSôvaçnbsp;Iphigeniam patris nomen exclamantem

trpóttfo.amp;sv è^'i^xouaa xXtjSovoç ßo^,
xXyjSovoç ßo'^v vocem notât clamantem.

yévoç (xèv oISa xXvjSôvaç t' ètccoviipiouç
xXtjSÔvsç valent appellationem vel nomen, quo Furiae designantur-
cf. versum antecedentem : 'Apal S' èv oÏkoiç yîjç ÔTtal xexX^pis^a.

TrXàcTiyÇ Proprie hoc vocabulum, quod cognatum est cum voce nXxrùq (cf.
vern. „platquot;), lancem, imprimis hbrae désignât.

SicoxsaO-ai ttÔXscoç
S7)[X7]XaT(ot TcXàaTtyyi Xujxavô^èv Sè(j.aç
idem quod fxàCTTtÇ, se. scuticam vel flagrum notât 3). Abusio secun-
dum derivationem a verbo TrXYjcoretv haud improbabilis videtur
Ex Galeni autem lemmate hanc abusionem in dialecto lonica vulga-
tiorem fuisse fortasse concludi potest, ut dixi supra p. 19. Non tamen
cum quibus temporibus abusio exstiterit nesciamus, Aeschylus abu-

E.g. Aesch. Ag. Q63-.noXkàç xXiioucav xXyjSôvaç TraXiyxôxouç.
') Codd. xaXxTjXàTwi; corr. Wilam., qui de hoc versu dissent in ed. Choeph.
(1896): „rtXàcTiYÇ im sinne von (xdcoTiÇ ist die tradition der grammatiker, die
durch TTXi^CTTiYYaç vàpamp;7]xaç àv:b toü TrXTjocrstv in Galens Hippokrateslexicon ' (die
stelle auf die er sich bezieht kenne ich nicht) bestätigt wird, obgleich die ab-
leitung undurchsichtig ist, kann man das wort nicht anzweifeln, wohl aber ist
diese geissei nicht „erzgetriebenquot; und kann überhaupt nur metaphorisch ver-
standen sein, also kein sinnliches beiwort erhalten; xaXx^/jXaTO? nXàoTiyÇ ist eine
bronzeschale, und der falsche aber gewöhnliche sinn (von der schale der wage)
hat das adiectiv hineingebracht, mir leuchtet die änderung sehr ein, die mir
die (puy^) Srjfii^XaToç Hik. 614 und die Srjfxoppiçsïç àpaî Ag. 1616 eingegeben haben.quot;
») Cl Et. M. p. 674. 20: TrXaaxiyE tÎ) [idaxi^. dcTrè toü tiX^octew Trap' Abxlt;iXwt.
') Nisi forte duo diversa eiusdem formae vocabula exstiterunt; cf. p. 19.

sionis auctor omnino reiciendus est. Quin etiam hanc abusionem,
quae satis in promptu sit, plus semel ortam esse haud recusandum '
videtur.

Singularis est eiusdem vocabuh significatio Eur. Rhes. 303 sq. :
XPUCTT) Sè TrXàcTtyÇ aùxsva (^uyvjfpópov
TCtóXwv gxX7]te xtôvoç E^auyeciTepwv.

Hic enim TtXaoxiy^ iugum equorum cervicibus impositum désignât.
Fortasse sensus singularis nititur metaphora ex libra desumpta, se.
propter simihtudinem quae est inter equorum iugum et librae iugum
vel vectem.

Supra p. 14, ubi de traiectione egi epitheti, cum aliorum vocabu- àpeifpaToç
lorum, tum vocis àpsiçaToç, quae apud Homerum (àpyjlcpaToç) secun-
dum veriloquium idem vult quod àpy]ixTà[Asvoç, sc. in bello occisum,
tractavi eius usum apud Aeschylum, Eum. 913 sq. àpsiçàTwv àywvtov,
fr. 147 àpetçaTov Xy)ti.a, apud Euripidem, Suppl. 603 sq. àpe^çaroi
9ÓV01, Rhes. 124 xôttwv àpsiçaTcov. Fieri posse ut his locis vocabulum
per traiectionem ab homine ad rem positum activa vi in bello occi-
dentem designet, ut Orph. Arg. 514 àvépeç àpzLcpxzoï, ibidem monui.
Neque tamen absonum est suspicari his locis vocabulum adhibitum
esse mero sensu, quem habet àp-^toç i. e. ad bellum pertinens vel
belhcosus; ita saltem plerique editores his locis vocabuh sensum
interpretantur. Quod si verum est, alterius vocabuU partis sensus
(occidens vel occisus) aut neglectus est (de qua re infra agam p. 118)
aut perperam intellectus, sc. eo modo, ut ab Aeschylo et Euripide
11. cc. coniungeretur cum radice verbi (patvsiv, unde oritur signifi-
catio ,,in bello occurrens vel se ostendensquot;.

Suppl. vv. 781 sqq. chorus desperata salute evanescere cupit: àvaTrsxriç
jiéXaç yevo[|xav xaixviç vifpeaai yeiTOvûv Aiôç,
TO Tïôcv S' lt;2(pavT0ç àfXTOTYjç àiSvàç wç
xôvtç àTepô^sv TiTeprjytov ôXoljjiav.

Quo loco àti.7tsT^ç i. e. àvaTiET^ç est „evolansquot;. Solita vero vocabuli
vis apud auctores utique medicos esse videtur laxus vel plane aper-
tus2). Quae significatio cognatione verbi avaTcsTawiivai nititur. Nisi
ergo duo diversa vocabula àvaTTETrjç exstiterunt (de qua re egi supra
p. 27), vocabulum Suppl. 782 per abusionem esse adhibitum conclu-

Cf. Hippocr. TTspl àSévwv 9: - àSévsç; Aretaeum Trepl alxtûv xal (Tri(islwv
Xpoviuv jtaOtûv 1. 6: - ôç^aXixot; cf. insuper vocabulum àvaTréTeia. quod valet
dilatationem. e. g. Galen. 6. 848 (Trópwv).

dendum est. idque eo quod poeta ei sensum tribuerit qui cura verbi
avaTtéTSCT^aL significatione cohaereat.nbsp;^

èWtoç Apud Homerum hoe adiectivmn, quod etymologice cum verbo
•^sS^'f' coniuncti^ esse videtur, peritum vel expfrtum signiïit
Sed Aesch Ag. 187,nbsp;Ô .péa^oç veûv 'Axauxûv) èpiJo

^li^d sibi vult; hic enim
sunt casus improviso mgmentes vel res adversae; cf. schol. èi^^xiL

da^, abusio facta esse videtur interpretando vocabulo, quasÏ cZ
verbo s^acsiv etymologice cohaereret. Eodem atque èwloc sei^
occumt vocabulum upôa^a.oç; cf. Ag. 347 np6.nLnbsp;xaxT

Abusio facile fieri poterat miscendis inter se vocabuL
et è(X7r«[av vel èiiTzinrei^.nbsp;vocabuhs TrpooTuatoç

Cum eodem atque Aeschylus sensu vocabulum l'aTraio. usuroasse
^deatur Empedocles, fr. 2, v. 2 2), ingruentis sensum abusi^rS e

que eidem forte abusioni induisisse, quod veri haud dissimile con-
cedendum videtur; non enim est quod a duobus eandem abu Lem
tam facilem conceptu et intellectu, factam esse mireris.

alav^fjç De hoe vocabulo quod plerumque, praesertim apud Aeschylum
et Pmdarum, secundum derivationem ab exclamatione S
rum^vel tnstem notât, aliquot tamen locis, Aesch. Eum. 572 iTX
xpovow 672 x«l .àS' aJavûç Lycophr. Alex. 928 aJ^
i^eóv, 1. G. 9 (I 886. 2 (fr. tnm.) dç t6v alav^ xpóvov perpetuum valet
quae significatio cohaeret cum vocis sensu, iam ^a e^p

Priorem ex altera significatione ortam esse haud verisimile videtur.
Duo autem diversa vocabula inde a principio exstitisse nisi credas
significationem perpetui abusivam esse statuendum videtur- ita'
lure fortasse, censet vir cl. Kaibel ad Soph. El. 506 3). '

èp^Sfxaxoç De huius denique vocabuh aliunde non noti singulari significa-
tione Ag. 1461 conféras quae dixi supra p. 32.

fere occurrunt, tamen apud posteriores quodammodo vulgatae sunt
auctores, ut, licet Aeschylum nonnullarum ex eis auctorem fuisse
haud improbabile sit, eius hac in re auctoritas certo vindicari haud
possit. Sunt haece:

Apud Homerum xexaaö-ai semper sive superare sive excellere sig- xexaafxsvoç
nificat, e.g. II. B 530 èYxsi7]t S' sxexaaxo IlavéXXTjvaç xal 'Axatoûç,
ß 546 Tcóv as, yÉpov, TtXotixtüi te xal ûiàai 9alt;Tl xexàdamp;ai.

Alio vero sensu usurpatum verbum invenimus apud Aeschylum,
Eum. 765 sq. : (ópxcojjiot^CTa?) (jititoi tiv' ÄvSpa Ssupo 7rpu[av?)t7)v X'S'Ovoç
èXQ-óvt' ettojaeiv e5 xexacT[jiÉvov Sópu, quo loco eÖ xExac7(xévov Sópu bene
omatum vel instructum désignât exercitum i). Haec abusio eo orta
esse videtur, quod verbi sensus in contextu Homerico perperam
intellectus est ; in versibus enim e. g. Homericis II. A 339 xal ctu,
xaxoïai SóXoiai xExaafisvs vel. Od. i 509 TvjXEfjioç EùpufxiSTjç, ôç (xav-
Toaóv7]t èxéxxaro, item in versu Hesiodi Theogon. 929 (quot;Hçaicxov)
Èx Tiàvxtov xÉxv7]ioi xExaofjiEvov Oupavitóvtov facile fieri poterat ut par-
ticipium xExaajiÉvoç, quod his locis re vera significat excellentem,
intellegeretur sensu „instructus ahqua requot;. E tah vitiosa interpre-
tatione vocabuli usus Aeschyleus ortus esse videtur.

Apud alios autem, in quorum operibus verbum xsxxGamp;ai occurrit,
aut proprio aut abusivo sensu usurpatum est, aut utro sensu usur-
patum sit non liquet:

Pind. O. 1. 27: ÈX£9avxi 9at8i[i,ov Ä[xov xExaSfjtèvov (sc. Pelopem),
item Aristoph. Eq. 685: ëxEpov, ttoXù Travoupytaiç fxe^^ooi xexaafxévov
significatio excellens, insignis esse videtur, quamquam et utroque
loco instructum notare potest; Eur. El. 616 9poupatç xéxaaxat Se^iatç
TE Sopu9Ópa)v abusiva significatione usurpatum est. Contra Plat.
Rep. 334b xxL (prjaiv aùxôv Tràvxaç àvO^pcoTtouç xExàcô^ai xXsTrxocniv/jt
y Spxwi XE (= Od. X 396), item Ap. Rhod. Arg. 2. 867 Ixéxaaxo l^ó-
vEiv Homerico sensu vocabulum adhibitum est, cum iterum sensus
vacillet in inscr. Cyz., Anth. Pal. 3. 18. 1 (au^oç àX-ig^efr)! xéxaoxai,
Nicet. Ann. p. 6a ^avxoCaiç txE{gt;oSE(aiç èxéxacro 2).

In Homeri Odyssea hoc adiectivum désignât id quod non alatum ÄTTTspo«;
est; àTTxepoç enim ^uô-o; oppositus est eis verbis, quae rcxepÓEvxa
audiunt, i. e. quae quasi alata e loquentis ore evadunt ut ad audien-
tis aures cito perveniant. Velut Od. p 57 ûç àp' £9{óvif]aev (sc. Tele-
machus), x^t. (sc. Penelopae) S' âttxepoç ^ttXexo (i.ûS'oç. Penelopae igitur

') Idem recentioris praesentis et imperfecti forma utitur ib. p. 120c Ô7rXio|jioïç
èxTrpenéatv èxatiovTO. p. 148b TtavTotoiç-SôXoiç xaCéfievoç.

audita filii postulatione responsum non erat alatum, i. e. non ultra
inquismt neque iam filio respondit Penelope i).

Aeschylus, ut alii, proprio sensu, qui est „alis vel pennis carensquot;
vocabulo usus est Eum. 51, 250, fr. 312. Valde autem ambigua est
vocabuh significatio Ag. 276, ubi chorus, a Clytaemestra de Troiae
expugnatione certior factus, quo modo ipsa rem laetam co^overit
quaerit :nbsp;®

Quo loco nisi cum Hermanno interpretaris metaphorice rumorem
immaturum, cui nondum fides habenda, comparatione ex avibus
petita, quibus nondum ad volatum pennis firmatae sunt alae fortasse
cum Wilamowitzio secundum lemma Hesychianum àTrxepôç- alcpvi-
Sioç Trap OfiYiptoi- Ó TrpoaTjv^jç raxôç. Ab^ôXoç'Ayapiéavovi hicinter-
pretandum „rumor laetusquot; 3). Quod si verum est, hic iterum habemus
exemplum abusionis e falsa Homeri contextus interpretatione oriun-
dae. Facile enim fieri poterat, ut sive Aeschylus sive in universum
lam ems aequales vocabulum locis Homericis ita intellegerent ut
versus p 57 (= t 29, ç 386, x 398) significaret „ei verba, quae audivit
accepta et lucunda erant.quot;

Vocabulum ^nxspoq eo fere modo abusivum sensum nanctum
esse eo magis probabile videtur, quod iam antiquitus de eius inter-
pretatione apud Homerum ambigebatur, ut apparet e scholio Hero-
dmno ad Od. p 57: éxoïfxoç, tum e lemmatis quae exhibui Hesychia-
nis. Ceterum iam antiquis temporibus vocabulum vulgo velocis
quoque sensu intellectum esse etiam eo probari videtur, quod àTCTspov
Taxoç occurrit Trag. Adesp. fr. 429«), tum eadem vocabuh ànxioLc
significatione apud Hesiodum fr. 96. 46, Parmenidem fr. 1. 17 Ap
Rhod. 4. 1765.nbsp;'

') De hac vocabuli interpretatione apud Homerum cf. Ameis-Hentze, Hom
Od., Anhang ad v. p 57.

Cf. Wilam. adn. crit. ad 1. et ed. Isyll. Epid. (1886) ad v. 112: „(Aeschylos)
hat àTTTepoç im sinne von TcpoavjvVjç Ag. 276, wo alle coniecturen durch die an-
erkennung dieser bedeutung wegfallen.quot;

») Cf. etiam aliud lemma apud Hesych.: ÄTiTep«- bÓTrtepa rctyéoc S é a
Nisi forte, ut in lexico Liddell-Scott explicatur, vocabulum, si velocem
valeat, compositum esse cum syllaba à-, quam dicunt intensivam, itaque ab
Homerico eiusdem formae vocabulo omnino esse separandum existimandum
est. Similiter sc. tunc etiam vocabulum àTTTipeoç (et dcTCTépoTa' xayéx aJçviSta
apud Hesych.) explicandum est. Sed haud probabile hoe mihi videri confiteor
immo potius e falso Homeri versuum. intellectu novas significationes explican-
das censeo.

Apud Homerum xîjSoç désignât curam vel metonymice eum qui x^Soç
curae est alicui. Contra Aesch. Suppl. 326 sq.:

STzd Ttç TjU/ei T^vS' àvéXTClCTTOV çuyvjv
xéXCTSiv èç quot;Apyoç xrjSo; èyyEvèç to TrpCv
vocabulum affinitatem vel potius affines significat, eodemque sensu
usurpatum esse (licet simul ad primarium alludatur sensum) Ag.
V. 699 iam supra p. 47 monui, cum curae notione ab Aeschylo
usurpatum sit Sept. 984, Ch. 469. Abusio oriri potuit e falsa non-
nullorum locorum apud Homerum interpretatione, quibus vocabu-
lum quamquam curam vel eos qui curae sunt notât, tamen facile
affinitatis vel affinium sensu intellegi poterat; e.g. Od. X 541 sq.
al S' äXXat ^{^uxal vexuwv xaTaTeO^v/jtÓTWv é'axaaav àxvô[j,svai, eïpovTO
Sè xvjSs' £xà(7T7), II. N 463 sq. Alvsia, Tptówv ßouXyjcpops, vüv as |xàXa
Xp-î) ya[jißptöi à[xuvé[jL£va!,, zX rép xl as x^Soç lxàv£i.

Non tamen uni Aeschylo haec abusio vindicari potest, cum iam
pridem satis vulgata fuisse videatur. Velut Pindarus O. 7. 5 xaSoç
affinitatis sensu posuit, item Soph. O. C. 379, Eur. Phoen. 77 et
alibi, Herod. 7. 189, Thuc. 2. 29 etc. Ceterum usum vocabuli recen-
tiore'm satis universalem fuisse vel maxime eo elucet, quod nonnulla
vocabula, a voce x9)Soç ducta, significatione praedita sunt, quae
nititur vocabuh xîjSoç sensu recentiore. Sic xy)Se\i£tv iam ipsius Aeschyli
Prom. 890, tum apud posteriores xyiSeu[jl« x7)S£ta x7]S£(jxyiç.

De hoc adiectivo Kuglerus diss. p. 24 sic agit: „lt;poivioç notât apud cpoivioç
Homerum rubidum, aùxixa S' ^XQ-sv àvà cjxófxa çotviov al|xa ct 97, quo
solo loco exstat vocabulum. Tragicis autem poetis idem notât 901-
vioç atque 90vtoç. Abusionem illo Homerico loco factam esse veri-
simile est. Videntur enim poetae tragici vocabulum interpretati esse:
sanguine rubidum, sanguineum, et inde cruentum. Accedit quod
similiter sonant 9o[vtoç atque 90vtoç. (cf. Kaibelium ad El. 95 i).quot;

Haud raro iam re vera ab Aeschylo adiectivum rpoLvioq, quod vero
rubri coloris sensu occurrit Sept. 736 ([XEXafXTiayèç aïfAa 9o(viov),
cruenti notione adhibitum est, quod vel lucidissime apparet Ag.
1164 rÂ7zXriy[LM S' ôttcoç 2) Sriy^ioLTi 9otv[(oi, quo loco omnino fere pro-

') „Ares bewirtet seine Gäste mit ipôvoç und Tpaû[xaTa (Archil, fr. 7 Çe[via
Suojjiévéaiv Xuyp« xapiî^'^l^e^®^' ^ur. Hel. 480 amp;àvaToç ^évd ooi YsvVquot;ai) daher
heisst er çotvioç. Das ist zwar nicht dasselbe wie çôvioç (so heisst die Mordaxt
99). sondern heisst „rotgefärbtquot; wie Od. a 97 çobiov aI[JLa, aber eben diese Ho-
merstelle hat wohl dazu gewirkt, dass die Tragiker es als ,,blutigrot, blutig, mör-
derischquot; fassen, daher sie die óctt), die 'Eptvûç u. a. so nennen. Der Anklang an
lt;póviO!; erleichterte die Katachresequot;.

pna exolevit notio, ut ad notionem letiferi proxime accedat ut
e. g. etiam Eur. Hec. 699, ubi Hecuba de filii, cuius corpus in Utore
repertum est, genere mortis inquirit hisce verbis: IxBXtitov, néanaix
90vtou Sopèç èv iPaptaQ-tót Xsupóct;

Itaque etiam haec abusio, quae satis universe irrepsit, oriunda
�etur e vitiosa in contextu apud Homerum vocabuli interpreta-
tione, in quam eo facilius inciderunt poetae, quod inverso modo
tpôvoç, i. e. caedes vel nex, iam apud Homerum sanguinis sive cruoris
sensu usurpatum est, e. g. II. D. 610 ol fxèv Äp' èwîjixap xéar' èv lt;póvcoi.

Ttiçaôdxsiv De verbi TCKpaóoxeiv abusiva iubendi notione, quae et analogia et
hoe abusionis genere, quod nititur vitiosa in contextu Homerico
interpretatione exphcari potest, in altera dissertationis parte quae
agit de abusione secundum analogiam, p. 94 iam disserui.

ßoil) Significat hoc substantivum clamorem, praecipue clamorem belli-
cum et clamorem eorum, qui auxüio arcessunt homines; cf. Od. t
401 oî 8k ßo% à^ovTEç èlt;po[Tû)v àXXo^ev àXXoç. Ita factum est ut adiec-
tl^mm ßoTj^öo? inde ab Homero significet auxiho succurrentem ; pro-
pne enim désignât eum qui accurrit ad clamorem auxilii arcessendi
causa^ editum. Simihter vocabula ßovj^etv, ßo^/j^sia, sed etiam ßoy;-
Spofxsïv 1) ßo7]Sp6{x(t)o? etc. sensus suos nancta sunt. Aeschylus igitur
si Suppl. 730: Ü ßpaSiivotjjisv ßo^ji a), item Ag. 1349: Tipàç Sûjxa Seup'
aCTTotai X7)pii(jaeiv ßoTjv, substantivum ßo^ per abusionem usurpavit
sensu auxilii eo exphcatur abusio, quod poeta, vocabuh Homerici
ßo7)^0o? vel verborum ßovi^stv, ßo7)Spo(xet:v etc. bene memor priori
illorum vocabulorum parti ßorj- sensum auxilii proprium esse
existimavit «).

gt;) Idem verbum duobus apud Appianum locis, Hann. 42, Bell. Civ. 2. 119
per abusionem significat clamantem sive cum clamore currere.

») Iniuria Wilamowitzius in adn. crit. ad Sept. 90: „Aeschylus ßo^v tantum
ßo^amp;ciav novitquot; perhibet; cf. e. g. Sept. 394, Eum. 397 etc.

') Cf. supra p. 36. Etiam Soph. O. C. 1057 sunt qui hoc sensu abusivo vocem
ßoai usurpatum censeant, sed de sincera loci interpretatione minime constat.

DE VOCABULIS SECUNDUM RADICIS ETYMOLOGIAM NOVO SENSU USUR-
PATIS NEGLECTA SOLITA TERMINATIONIS VI

Valet hoc vocabulum indicium, documentum, probationem 2), id yvôfjia
ergo quo quis aliquid cognoscit. Aeschylus vero etymologica verbi
YiY^fOffxetv cognatione nisus Ag. 1352, xàyœ Toioiixoo yvwfxaToç xoi-

De hac abusionis specie, quae ad metonymiam interdum proxime accedit,
egi supra c. V p. 60sq.; cf.c. II, p. 14sq. (Videas etiam quae dixi de voce 6lt;\i p. 27).
Metonymia vero plerumque turn fit, cum vocabula, quibus inest notio abstracta,
concreta vi usurpantur, ut e. g. apud Aeschylum xe£pw(Aa, i. e. actio subigendi,
sensu praedae usurpatum Ag. 1326: SoiiXv]? •9-avo\ia7]lt;;, eùjiapoûç xe^pf^^t^af:
o:rop7jT0? i.e. sementis sive serendi tempus segetis vicem adhibitum Ag. 1392:
SiooSÓTCii yavei CTTopTjTÖi; (sc. xaCpei). SçaviQ, i- e. caedes, désignât eum. qui caesus
est Ag. 1599; xoupa, quod valet tonsuram, Ch. 226 significat cirrum detonsum;
ëtiPaatç. i. e. ingressus, calceum notât Ag. 945, et Eur. Bacch. 740 ungulam vel
pedem, apud alios iterum labrum. Sic vernacule „jeugdquot;, i. e. pueritia, aetas
intégra, et latine ,,inventusquot;, metonymice dici solet, cum designantur pueri
et puellae. Non igitur aliud est metonymia atque lusus notionum. Contra de
abusione potius agi videtur, cum de verborum magis quam de notionum lusu
res est, ut ex earum abusionum, quas in hoc capite afferam, ratione apparebit.
Hac abusionis ratione saepe fieri, ut vocabula concreto sensu praedita abstracte
usurpentur (quod iam dixi p. 61, adn. 1), compluribus ibidem exemplis illustra-
bitur (cf. p. 117).

De vocabulo oTpaTeufxa, i. e. exercitus, Pers. 758 expeditionis bellicae (oxpa-
TsCaç) sensu usurpato iam egi p. 18, ubi e dialecto lonica desumptum esse
suspicatus sum, cum apud Herodotum haud raro eo sensu occurrat.

Singularis est notio vocabuli Ï8pu{ia, quod vulgo templum notât, sed dei sta-
tuae vicem gerit Aesch. Pers. 811, SatfJióvtov ^ ISpiijxaTa Ttpóppi^a è^avéoTpaTtxai
piS^ptov (Ag. v. 339, 527 utro sensu positum sit, non omnino liquet). Conferri
possunt notiones vocabuli êSoç, quod inverso modo dei statuam indicat (e. g.
Soph. El. 1374, O. R. 886), postea autem templum valet (cf. Timaei Lex. Plat.
ëSoç- TÓ (SYaJ^lxa. xai ^ xóno; èv ÏSpurat)- Levis autem haec vocabuli I'SpufJia
abusio non eiusdem generis est atque eae abusiones, quae hoc capite tractantur,
cum non fiat haec abusio neglecta solita vocabuli terminationis vi.

') Cf. Herodot. 7. 52, Soph. Trach. 593 (= TttcTTiç ibid. 588), Aristot. H. A.
577b 3, Eust. 1404, 16.

VCÙVÔÇ wv 4;7)lt;piÇotxat ti Spav, vocis yvcótiT], i. e. sententia, sensu voca-
bulum yvöfia per abusionem usurpavit; cf. ibid. 1348 èyà (jlèv ufxtv
TTJV £(i,v)v yvcópiTjv Xsyto.

Eadem abusiva notione vocabulum occurrit Eur. Heracl. 407
êv Sè TtàcL (se. •^scrçaTOK;) yvûja-a xaÙTOv sfXTrpÉTrst.

£5y(xa ^ Apud Homerum, Od. x 249: xcà Sr) oi MévTwp [xèv Ißvj xsvà euyjjtara
stTtcóv, significant euyfiara iactationem sive vaniloquentiam. Aeschylo
autem euytxaxa sunt vota vel preces i) ; cf. Prom. 584 (itjsé not ç^ovv)-
GTjiç sùyfxàTMv, Sept. 267 éjxöv àxoijaacr' eùy[i.àTtov, Ch. 463 xpôpioç (jl'
ûçÉpTret xXuoucrav eùyfxàTCùv. Abusio nata est e duplici verbi svxsaamp;xi
vi, sc. gloriandi et precandi vel vota faciendi. Accedit quod substan-
tivum svxo)}^-^ iam apud Homerum et iactationem et votum vel pre-
ces notât, unde abusionem petivisse potest poeta. Aeschylum secuti
esse videntur alii, qui itidem nonnumquam hoc sensu abusivo söyfxaxa
dixerunt, se. Soph. Ant. 1185 suy^iaxcov TrpoCTVjyopoç, i.e. precibus
supplicans, Aristoph. Thesm. 354 (ÇuveuxôfXEcr^a xéXea) râS' euyjjiaT'
exyevÉCT^ai, Calhm. Lavacr. Pall. 139 (àXXà SÉxea9-e ràv ^eov) ctuv t'
eùayoptai aóv r' suyfxaai aóv t' ôXoXuyaïç.
eôxTj Paucis etiam de voce sûx^ agendum est. Prom. 1054 sqq. Mercu-
rius, auditis Promethei iactationibus (1053), haec dicit:
ToiàSs [xévToi tûv (ppevotcxyjxtûjv
ßouxeijfjiat' £7zr} T' ecttiv axouaai.
li yàp èXXe^Trei (xr) lt;oùgt; TcapaTratstv
V) togs' eux^nnbsp;x«^*^ (Jiavttöv;

Hoc loco plerique vocabulum eûx'^ interpretantur „votaquot;; mihi
autem^ respectis quae antecedunt, praecipue v. 1053 Tràvxcoç èfié y' où
^avaxcoGEi, hic potius iactationem significare videtur. Id si verum
est, abusionem vocabuli e5y[xa abusioni contrariam sed generis eius-
dem factam esse statuendum est. Eûx^ enim votum valet, signifi-
catio autem abusiva iactationis orta est comparatis vocabuhs eöxect-
et EÙxtoX-^.

ö(i(xa ^ Ch. 238 Electra Orestem fratrem optatum salutat hisce verbis:
Si TspTTvov ö(i(xa xéCTdapaç [loipaq exov Èpiol. Quo loco nonnulli vocabu-
lum ofxfjia idem valere censent atque lucem sive salutem. Kuglerus

') Conferri potest usus substantivi e^yoç apud Soph., Phil. 1202, de quo egi
p. 62.

M l TOÜS' eÙTUx^, Pyp d toûS' eÙtux^. m el xàS' eû-rux^- Correxerunt et Win-
kelmannus et Weilius; cf. Wilam. in app. crit.: „Archetypus v. 1. eûx^ et xûyri
confuderat.quot;

autem per abusionem usurpatum esse ut significet Spafxa, i. e. id
quod oculis se offert contendit, eandemque vocabuli esse notionem
perhibet Soph. Ai. 1004 amp; Suaö-éaTov Öpifxa xal ToXfAvjç mxpxç, item
Soph. El. 902 sq. xsùô-ùç ràXatv' eï8ov, èpitratei ri (aoi lt;|gt;uxy)i ctuvtj-ôsç
0[i[xa (quibus locis Nauckius çàcrfxa coniecit, quod idem fere valet) i).
Iure, credo, 11. cc. haec significatio vocabulo o[x[xa tribuitur; omnibus
enim his locis verbi ópav formae antecedunt vel insequuntur; cf. Aesch.
Ch. 225, ubi Orestes dicit aùtov (xèv o5v ó p c5 ct a SuCTfjiaô^elç s(xé,
Soph. Ai. 1001 VÜV S' ó p w v àTrôXXupiat, ibid. 1003 ï^' èxxàXuipov,
wç ÏSo) to ttocv xaxóv2), El. 902 xeù9-ùç xàXaiv' wç sISov, tum post
öfXfjia v. 903 sq. çi-Xtoctou ßpoxwv Tràvxwv 'OpéoTou toüö-' ópav tsx-
[i-T^piov. Ea de causa his versibus Öjxpia haud aliud indicare potest
nisi id quod ópocxai. Per abusionem igitur 6[jLtJ.a notât aspectum vel
id quod aspicitur, ut e. g. 7rot7][xa id spectat quod TïotEtxai.

Indicantur hoe vocabulo ea quae venatu capiuntur, i. e. 9^r)pa[xa, ócypeuixa
deinde omnia quae studio et labore parta sunt®). Aeschylo autem
valet aypTjvóv*), i.e. rete (venatorium) ; cf. Sept. 608 xauxoC xup-^oaç
èxStxwç àypeuptaxoç, Ag. 1048 êvxôç 8' àv oöaa [xopcrifxwv aypeui^axtóv,
de veste qua Agamemnon oppressus est Ch. 998 Äyp£U(xa a^yjpôç (cf.
V. 999 S^xxuov, V. 1000 Äpxuv), Eum. 460 (x^xY)p xaxéxxa, ttoixIXoiç
àypEÔ[jiaai xpótl;acT(a). Abusio effecta est derivando vocabuh sensu
a verbo àypsÔEiv, eodem modo quo e. g. sensus vocabuh xaXufifia,
tegimentum, derivatur a verbo xaXÓTixEiv. Ut enim xàXu(x[ji,a id est
quo quis xaXÓTCxExat, ita Sypsufia 11. cc. désignât id quo quis àypEÔExat.

Vulgo indicat hoc vocabulum omne animal, 8 ßöcxsxat, quod ß0(jx7][jia
pascitur, plerumque boves, sed etiam oves, porcos, equos, canes;
Aeschylus, fr. 275, ardeam quoque appellat (ttóvxiov) ß0(txir)(xa. Idem
autem alibi prorsus alio sensu vocabulum adhibet, sc. Eum. 302,
ubi Furiae Orestem misere periturum dicunt,

Versum recte interpretatus estWeilius: „loco varie tentato inter-
punctione succurrisse mihi videor: inter adiectivum et substantivum
interposita sunt, quae rei rationem aperiunt, quasi dixisset àva(-

Etiam in Platonis Pliaedro p. 253e. ó Yjv'oxoç ÎSœv ■zb IpwTixóvnbsp;voca-

Et ipsa vox SuaO-^a-rov v. 1004 ô(i[ia hic ôpafjia vel ôéaijia valere probat.
') Eur. Bacch. 1241. fr. 754; Xen. Mem. 3. 11. 7; insuper plurali numero apud
Solonem notât xà irtl tÎ)ç iypoixLctq xTr)[jia-ra (cf. Bekkeri Anecd. Gr. p. 340).
«) Poil. 4. 116.

{xaTOv (Satfxovsç yàp ere ßocyxYjcovTaO crxiàv; cf. Agam. 119 ßocrxofisvoi
XayCvav - yévvav.quot; Idem igitur h. 1. ß0cTxv]fia valet atque xpoç^ vel
ßoCTXTf), sc. pabulum, nutrimentum, quo quis vescitur; cf. Eum. 264,
quo loco chorus Furiarum dicit:

àXX' avTiSouvat Set a' ànb î^ûvtoç potpeîv
èpU'amp;pov èx fieXécov TcéXavov àno Se ctou
ßoc7xàv (pepoCfxav TccofxaToç SuctttÓtou.
xal ^côvTO g' îcrxvàvaCT dCTràÇofxat xarco.

Abusio facta est derivando vocabulo de verbo medio ß0crxelt;j.9^at,
i.e. comedere (cf. Ag. 119), cum sohta significatione ducitur dé
activo verbo ßocxetv, pascere.

Eadem significatione abusiva vocabulum adhibitum esse videtur
Suppl. 620, quo loco inhospitahtatis iiIolouol dicitur àfx'^xavov ß0(7-
xTQjza Tojfxov^ç, i. e. „insanabile nutrimentum malorumquot; i).

Abusionem secutus esse videtur Soph., El. 363 sq. è(xol yàp Icttw
T0Ù(iè XuTretv fxóvov ßooxvjpia, itemque fere Aristophanes, Ran.
892, atô-r)p, èfjtov ßooxTjfjta.

amp;paG(za Indicat hoc vocabulum, ut vulgo ^pauafjia, fragmentum, cf. e. g.
Aesch. Pers. 425 ^paófxaa^v t' èpetTuiwv (i.e. ruderum fragmentis)
sTraiov èppàxi^ov. Aliter vero positum est Ag. 1166, ubi chorus audita
Cassandrae vaticinia ominosa vocat „^paófxax è(xol xXóetv. Notât
enim h. 1. abstracte idem fere atque ^pauaiç, se. contusionem, pertur-
bationem sive res perturbantes. Hesychii lemma ^pauofia- XÓtt/)
TrXvjyiQ fortasse cum hoc loco iungendum est. Abusio levissima est,
cum saepe substantiva in -(za exeuntia verbi actionem designent!

yévv7)tia Vulgo hoc vocabulum sibi vult prolem, vel omnino quidquid par-
tum sive procreatum est 2). Aeschylus vero Prom. 850:
èrcœvufiov Sè tûv Aïoç yevvvjfxàirtov
xé^eiç xeXaivàv quot;ETuaqjov
generationis, i.e. generandi rationis vicem vocabulum usurpavit3).

Abusio facile intellegitur; saepissime enim, ut iam dixi, substan-
tiva in -jxa exeuntia nomina actionis valebant. Omnino autem multa

Hermannus. Cf. ibid. v. 616 sqq.: ZtqvÓ; xÓtov (obi.) - (xvot(e) - TtóXtv
(subi.) Tuaxüvat i. e. nutrire.

') Praeter locum Soph. Ant. v. 471: 8y)Xoï tÓnbsp;J,[ji6v èÇ àfxoû jraxpôç, ubi

») Scholiasta, qui interpretatur xûv èx Aièç yewYi^èvTtov. ÎJ -rîjç Atôç èTraip^aewç,
inter solitam et abusivam notionem haesitavit.

Eandem atque loco nostro fere notionem habet vocabulum Plat. Soph. p. 266d,
quo loco confectionem significat.

exstant substantiva, quibus eaedem fere significationes simul insunt,
ut e. g. yôvoç et Toxoç; conféras etiam vocabulum Xo^sufza, quod
partum vel parientis actionem indicat Aesch. Ag. 1392, Eur. El.
1124, contra prolem Eur. Phoen. 803, 1019; vocabulum cTcopà
generationem notât (Platonis Legg. p. 729c), sed Aesch. Prom. 871,
Soph. Ant. 1164 prolem significat; vocabulum miépiia. stirpem,
subolem, prolem significat, apud Sophoclem contra, O. R. 1077,
originis vice fungitur. Simihter ysvsö-Xov, quod saepe prolem, proge-
niem désignât, apud Aeschylum, Suppl. 290, originem indicare
videtur

Significat hoc vocabulum insidias, viros insidiantes, turmam Xo^oç
armatorum, manipulum. Plane autem aho sensu intellexit Aeschylus
duobus locis, sc. Ag. 135 sqq.:

aÙTOTOXov Trpô Xóxou (xoyspàv Tiraxa •S-uofiévoiatv,
itemque Suppl. 676 sq.:

Utroque enim loco dictum est sensu vocum Xóxsufxa, Xoxeia, quae
partum valent Abusio est facihs intellectu; vocabuh enim etymo-
logia nititur. Derivatur enim Xôxoç, aeque ac Xóxsu[xa, Xoxeùetv etc. a
radice Xex-, quae iacere vel cubare notât®).

Tp(ßo^ vulgo est semita vel via; abstracte autem occurrit duobus rplßoi;
sensibus; cf. Ag. 391, ubi de viro superbo et iniusto legimus:
xaxoû Sè JO-'X'KOÜ zpóizov
Tp^ßwi TE xal TipoCTßoXat?
[X£Xa[jLiTayï)lt;; TièXsi
StxatwÔ^sEc;,

') Singularis hic quoque commemoranda est significatio adiectivi. yevéTTQç
Suppl. 77, ubi yevéTai sunt .amp;eol yevéS-Xtoi, i. e. gentiles, cum solet indicare
Ysv£ty)i; eum, qui procréât, aut filium, ita ut yevéxeipa matrem aut filiam.

') Insidiarum notione vocabulum Xó^o? adhibuisse videtur Lycophron Alex.
342 (ÔTav x^XuSpoç) t6v (iStvovTa [jiop[ACùTàv Xóxov àvat})aX(*Ç7]i yaofpôç éXxôaaç
J^uyâ, quo loco equum indicat ligneum. Ambiguam vero poeta vocabulo reddidit
significationem addito participio tôSCvovra, quo inseritur notio equi parientis
foetum ventris sui; cf. Aesch. Ag. 825, ubi viri in equi ventre insidentes dicuntur
ÏTTTrou veoaaôç, àcTciSYjqîôpoi; Xswç, itemque Eur. Troi. 11 èyxôixov' Ïtttiov tsux^wv.

fere TipoapoXai, attritum significat; deinde Ag. 197, ubi venti Grae-
comm classem retinentes TraXififiVjXTj xpóvov xt^eccrai rpî^oi xaxéÇaivov
av^oç Apydtov; hoc loco tempus longum et terens, i. e. mora vel
dilatio significatur 1).

Utraque notio abusiva derivari potest e sensu verbi cognati xpt-
Peiv, quod terere valet. Sed eo facihus abusio fieri poterat compara-
tis sigmficationibus vocabuH xpi^^fj, quod et attritum et moram
valet (nec non exercitationem, ut xpÈ^oç quoque apud Hippocratem).

axpôfzpoç In universum hoc vocabulo omne corpus rotundum vel teres de
signatur: apud Homerum, II. S 413 axpôptpoç S' ûç èWoe ^aXcî^v,
TTspt S eSpafxs TravxTji, itidem Luc. Asin. 42. amp;are fxs ùrcè x^ç ^Mc
ÓJCTTrep axpófxpov èÇaTrCvTjç cxpéçecra-ai, péfx^txa i. e. turbinem puerorum
oblectamentum valet; Aristoteli, de Part. An. 2. 17. Theocrito Id
9. 25, aliis est cochlea; apud Nicandrum, Ther. 884 pineam notât
Aeschylus autem per levem secundum veriloquium abusionem usur-
pavit vocem sensu venti turbinis Prom. 1085 axpófx^oi 8è xóviv e'iXCa-
coucTLv. Eo levior videtur abusio, quod etiam vocabulum axpo^iXÓ?
et puerorum turbinem et pineam et venti turbinem significat.

c^TÔxoç Secundum Xenophontis locum, Ag. I. 25, axôxoç tabula vel scopus
est, quem petunt sagittas mittentes et iaculantes. Peculiarem autem
in modum abstracte usurpavit vocem Aeschylus, Suppl. 243:

quo loco idem sibi vult ac crxoxaafxôç vel axôxaciç, sc. coniecturam
actionem coniectandi, quae significatio intellegitur collato verbo
(TxoxàJ^scS-ai, quod et scopum petere et coniectare valet.

Similiter fere Euripides vocabulo usus est ut significaret actionem
collineandi Bacch. 1099 sq.:

àXXat Sè S-upciouç tsaav Si' aS^-époç
Ilevô-écùç «tgt;xóxov2) Sóctxt^vov

quot;Opiioç enim est salum vel portus, i. e. locus quo naves óp(z[ï:ovxai
quo sensu etiam ab ipso Aeschylo adhibetur Ag. 665 et fortasse
Suppl. 772; versu tamen 765 certe valet gpfxiaiv, i. e. actionem deli-

') Cf. schol. Siaxpip^t; videas quae de hoc loco dixi p. 41.
') x' Ôxov P; corr. Reiske.

gandi naves ad ancoras Eadem fere est vocabuli significatio apud
Herodotum 7. 193, ubi opjiov Ittoisüvto idem notât atque wpfit^ovro;
conferri iubeo etiam Theocr. 13. 30 stao) 8' 6p(xov s'^svto.

Eundem in modum vocabulum aToX-/), quod semper fere mdicat gtoXt)
amictum vestimentum, 1. c. abusive usurpatum est ut valeat xô
^TéXXsa^ai- cf. Vürtheimii interpretationem loci: „Weder das Fertig-
machen einer zur Landung bestimmten Marineabteilung noch das
Landen selbst geht rasch vonstatten.quot; Ita Hesych. explicat: axoXvj-

Vulgo axoTiV) aeque ac axoTrioc indicat speculam, unde in re^onem axoTrf)
circumiacentem prospici potest. Ita Aeschylus vocem adhibuit e. g.
Suppl. 713, lxsxa8óxou yàp xTjaS' àm axoTc^ç ôpû xó TrXotoy. ^

Aliter autem vocabulo usus est ibid. 786 vraxpôç crxoTiai 8s (x slXov
oïxo[xai cpößcot, quo loco notât patris actionem prospiciendi vel potius
metonymice id quod pater prospiciens ocuHs percepit. Ceteram
etiam Lycophron, Alex. 1311 vàxvjv - 8paxovxo(ppoùpoiç soxsTraatxsvy
oxoTiatç vocabulum usurpavit ita, ut speculandi actionem notaret,
eademque iterum significatione occurrit Diod. 3. 26, Luc. Hist.
Conscr. 29; neque ideo hunc sensum genuinum fuisse omnino reicien-

Conferri possunt notiones vocabuh axoTtia, quod iam apud Home-
rum et speculam notât et speculationem.

Plerumque notât manubrium, capulum, ansam, praeterea haud Xaß^
raro per metaphoram e palaestra petitam partem sigmftcat, qua
quis prehendi potest, ut dicunt Xaß-J)v èvSouvai, TtapaSoüvat, Trapé^eiv.
Similiter Aeschylus, Ch. 498 xà; ôfxotaç àvx[8oç Xaßàç Xaßeiv.
Prorsus autem aho sensu usurpatum est a poeta Suppl. 934 sqq..
00X01 Sixàî^st xaüxa fjiapxópwv uuo
quot;Aprjç, xo VELXoç 8' oùx èv àpyôpou Xaß^i
ëXuaev, àXXà TioXXà ylyvsxai Tiapoç
TTECT^IJLax' àv8pciv xàTToXaxxtaixoi ßtou.
Hic enim nihil aliud sibi vult atque acceptionem: pecunia sc. ac-
cepta Htem dirimere nolle Mars dicitur Notio abusiva altera verbi
XatJlßàvslv, quod et prehendere et accipere valet, significatione nititur.

~ 0 Cum hac abusione egregie confertur abusio vocabuli 7ropO(x6ç. i. e. fretum.
quod TOpÔ[xetav, i.e. transvectionem significat Soph. Trach. 571. Eur. I.A.
1379, ut monuit Kuglerus; cf. supra p. 60.
») Codd. ßXißa?; corr. Canter.

') Cf. schol.: ô quot;ApTjç xptvei t6 veïxoç. oùSè yàp icpyupov Ttap ufiwv Xaixßavovxe?
EÎpTjveiiaaiixsv àv.

Xaxtç Indicat hoc vocabulum pannum laceratum, ut apud ipsum Ae-
sch5dum Ch. 28: Xivoç^ôpoi S' u9a(7(xàTcov XaxiSsç, Pers. 835: XaxiSeç
à[xlt;pî cra)[i.att attjfxoppayoücjt ttoixiXcùv £(7^7)[xat(üv. Pro laceratione autem
vocabulum adhibetur, ut valeat xb Xaxl^Eiv, Pers. 124: (x^ - ßuaa^-
votç S' èv TOTiXoiç 7r£(77]t Xaxtç (schol. P^^iç), Suppl. 119 sq. (-= 130sq.):
roXXàxt S' èfiTTLTVco XaxiSi aùv i) Xtvoaivst SiSoviai xaXiiTiTpai (schol.
Siacjxic7[Awi), ib. 903: Xaxiç xtxwvoç spyov où xaTotxTtst. Abusio verbi
XaxiÇetv cognatione nititur.

pijCTtov Prorsus eiusdem denique ac superiores abusiones generis est voca-
buli ptjCTiov vel pÓCTia abusio Suppl. 312.

Plerumque notât pignus, ut Aesch. Ag. 535 toü puaCou -i^piapTE
vel rem ademptam, vi vindicandam, ut e. g. Aesch. Suppl. 728 puaJwv
èçàTCTopeç, praeterea satisdationem vel compensationem et praedam,
ut e.g. Hom. II. A 674 pûai èXauvôpiEvoç, Aesch. Suppl. 412 Sîjptç
pua^tovnbsp;Soph. Phil. 959 çôvov çôvou Sè ^óctov xiuoi xàXaç.

Alio autem sensu occurrit Aesch. Suppl. 312, ubi chorus, lovem
manu lo tangentem prolem procréasse postquam commemoravit,
Pelasgoregiquaerenti: „jiç o5v Ó Atoç Trôpxiç EÖ^exat poôç;quot; respondet:
quot;ETra^oç, àXyjÔ-ûi; puottov ÈTrwvufxoç.

Hermannus h. 1. puata ad lus condicionem pertinere iniuria per-
hibet 2). Non enim iam de lo hic agitur sed de ipso Epapho eiusque
procreatione. Egregie de vocabulo egit v. cl. Tucker, qui reiecta
Hermanni interpretatione ita disserit: „It is much better to suppose
that the (generally technical) word èçàTixwp suggests the associated
putjicov, and that pucrJcov is to be treated as the verbal corresponding
to ÈcpàTTXEfTamp;ai = „the laying on of handsquot;. The notion of surety
and reprisals has faded from the word, though there is of course
some idea of Zeus laying hands on a thing which the ennemy (Hera)
has in the feud withheld from him. Since then ^uaitov = è9alt;|;£cov,
quot;ETratpoç can be called àXY)9-ôjç ÈTrwvupioç. àXr]^côç like eûXôyœç (v. 252)
states the satisfactory reason for the name.quot;

Videas etiam quae dixit vir cl. Vürtheim de loci interpretatione
in ed. Suppl. p. 39 sq.: „'PÙctiov ist Ersatz. Die Hand an den Ersatz
legen heisst ècptkizTsn^xi. — Wenn Zeus die lo mit der Hand berührt,
ist der Gestus gleich derselbe, wie wenn einer die Hand an das
póaiov anlegt, pucrtàî^Exat. Statt ècpdcTrxEcr^ai kann man^^also. fast

Significari h. 1. liberationem ex aliéna potestate et in integrum restitu-
tionem censebat: „Sic lo quum lovis contactu Epapho gravida facta formam
humanam recuperasset, eam formae restitutionem ^üaia dixit Aeschylus.quot; •

puciàl^ecTamp;a!. sagen. Epaphos, £7rwvu[i,oç toü ItpaTiTECT-S-at, kann auch
è7tlt;ôvu[i.oç toü puctà^saO-ai genannt werden, d. h. toü scpatttso-'s-ai tûv
puoitov oder kurz twv pucicov. Der Dichter erlaubte sich diesen Gedan-
kensprung, da die Geberde der gerichtlichen Handlung ihm scharf
vor Augen stand. Vielleicht darf man hinzufügen, dass Zeus sich
durch die Zeugungsgeberde zur selben Zeit, wie ein èfpaTCTwp, des
Besitzes seines Liebespfandes versicherte. Er schuf den Epaphos
und erklärte ihn für seinen Sohn, durch die ît^a^iqquot;

Cum igitur h.1. puoia, quod proprie notât pignus, sibi veht to
£9a7TT£C7^at Tûv puCTiwv, per abusionem positum est ut valeat nomina
actionis pudiacrfjLÔç vel puataoïç, quae idem fere notant atque 'éçfaiiiq
Eiusdem ergo generis haec abusio est ac superiores, quae attinent ad
vocabula ^paufxa, yéwruioL, Xôxoç, Tptßo?, dTpotJißo?, cttÔxoç, 6p[xoç,
gtoXy), gxotÓ], Xaßv), Xaxtç, quae plerumque concreto sensu praedita
11. cc. pro nominibus actionis ab Aeschylo usurpata sunt.

Proprie hoc vocabulum, coniunctum cum verbo d-^ysiv, quod est O^vjyàvY]
acuere, significat cotem, i. e. instrumentum, quo arma vel aliae res
acuuntur. Eo sensu e. g. Aeschylus vocabulo usus est, hcet meta-
phorice, versibus corruptis Ag. 1535 sq.:

8ixy) 8' èn àXXo 7cp5cY[ia ^ysi ßXdßrjq
Tipôç àXXaiç d-rjydvocLç (ioipa
item Sophocles, Ai. 819 sq., ubi de gladio haecce:
nénriye 8' £v y^i TroXEfjiiai Tvji TpwiàSi

Aho vero sensu usurpavit Aeschylus Eum. 858 sqq., ubi Minerva
Furias alloquitur his verbis:

où 8' £v tóttolctt totç èfjloïctt [xy] ßaxlqllt;;
yLTjO-' al(xaT7)pàç ^7)yàvaç, airXàyxvwv ßXaßa?
vécùv, ào^vollt;; èfjifjiavetç ô-u[iôgt;[xaCTtv,
quo sc. loco 0-/)yàv/) nihil aliud est atque stimulus vel aculeus. Non
igitur iam hic id notât quod acuit, sed id quod ipsum acutum est.
Abusio exphcari videtur ea notione, quae — aeque ac sensus acuendi
—verbo a^rjysiv propria est, se. stimulandi vel instigandi vel incitandi¹),
quam verbi significationem tractavit vir cl. Vollgraff Mnem. LVI

1928, p. 102—6, dum agit de nomine proprio quod est Trixnnzoç.
Vocabuli igitur -Ô-rjyàvT) hic abusivus sensus a verbo •^•^yeiv derivatus
est, ut vocabulum xsvxpov sensum stimuli a verbo xsvrstv ducit.

Loco varie tractato Luciani Lexiphan. 14 to yàp èpsCTXEXetv àXXy)-
Xouç ouxvàxtç XàXvjç ^Tjyàvvj ytyvsrat solito sensu vocabulum praedi-
tum esse mihi videtur; iocando enim sermones quasi cote acui dicun-
tur, cf. Aesch. Prom. 311 xsamp;Tjyfxévouç Xôyouç, Soph. Ai. 584 yXwaaa
Tsö^TQyjxévY) ; cf. etiam vemacule „zijn tong wettenquot;.

TpoqjT) Significat xpocpi^ educationem vel nutritionem, alimonium, vic-
tumi). Per abusionem Aeschylus vocabulum usurpavit, ut notet
xà Tpoçeta, i. e. mercedem educationis. Sept. 547 sq..

Contraria est ergo haec abusio iUi vocabuH Tpotpsïa abusioni, qua
pro ipso victu, pro voce Tpocprj igitur, usurpatum est hoc vocabulum
a Sophocle, O. C. 341, itemque ab Euripide Ion. 1493; de qua abu-
sione egi supra p. 60 sq.

àpe(lt;paT0lt;; Iam supra p. 103 (cf. p. 14) adiectivum âpsicpxzoç nonnullis locis
mero vocabuH àpifjioç sensu („ad bellum pertinensquot;) usurpatum esse
monui. Ea vocabuli abusio nisi facta est derivanda altera vocabuli
parte a verbo 9aLvsiv (cf. p. 103), eius partis sensum neglectum esse
fortasse concludendum est. Quo modo id fieri potuerit ut magis
eluceat, comparandum est vocabulum ttpôct^octoç, quod principio
valuit recens interfectum, postea vero mera recentis notione usur-
patum est. Similiter fortasse etiam vocabulum àpetçaxoç novo sensu
usurpari coeptum est eo modo, ut sensus alterius partis -9aToç, qui
est „occisusquot;, omnino evanesceret, idque ea forsitan de causa, quod
illa vocabuli pars altera non bene intellegebatur, sed merum suffixum
esse credebatur.

') Notabilis est sensus quem habet Soph. O. R. 1, Eur. Cycl. 189, quibus locis
valet xà ^pé[Ji[iaTa; cf. p. 14.

Iam supra p. 63 singularem huius vocabuh usum Eum. 478 leviter çpôvYjjxa
tetigi, cum agerem de abusionibus quae fiunt ea ratione, ut voca-
bula per abusionem posita, — cum deriventur ab alio vocabulo, cui
duae insunt notiones, quarum ex altera dependet solita vocabuli
quod tractatur significatio —, ex altera eius vocabuli notione novam
accipiant significationem.

Ahquanto tamen impUcatior est vocabuh çpôvYjfxa Eum. 478 abusio.
Minerva cum htis Furiarum et Orestis dirimendae difficultates per-
pendit, de Furiarum ultionis facultate dissent ib. 476 sqq.:
aöxai S' zyp\iGi [xotpav oùx euTTefXTreXov,
xal (XT) Tuxouaai 7rpày(jiaT0ç vixigcpópou,
Xtópat (xsTaij^)-!? îoç èx çpovTjfxàTtov
tcSoi TTEOcliv àcpepTOÇ alavïjç vôaoç.

Grave hic negotium exhibuit vocabulomm èx 9povy)[i.àTcov inter-
pretatio. Saepe editores, siquidem non cum Weckleinio legunt èx
(ppuaYfxàTtov, idem valere censent atque ótto 9pov7)(xaTcov, i.e. prae
ira vel prae iracundia. Dindorfius autem, itemque Blassius^)
cppévaç, i. e. praecordia, designari aestumant, ita ut sensus fiat „vene-
num ex earum praecordiis in terram lapsum in posterum regioni
erit pestis intolerabihs et tristis.quot; Recte, credo, Dindorfius locum
intellexit: Licet enim verum sit praepositionem èx tropice adhiberi
solere ut indicet causam alicuius rei, ut e. g. Hom. Od. y 135 [x^vloç
è^ ÔXoîjç, hoc loco, ubi coniuncta leguntur verba lôç èx 9povï][xaTO)v iziSoi
TOcjciv, haud facile èx ahter atque propria vi intellegi posse contendere
ausim. Sed praeterea conféras quaeso locum ad quem animum atten-
dit vir d. Blass, sc. Eum. 780 sqq., ubi laesa Furiarum turba terrae
Atticae ultionem minatur futuram prorsus eiusdem generis, atque

èv yài TÔciSe, (psG,
tov lov àvTiTTEv^^ [zsO-etCTa xapStaç,
(JTaXayfiàv x^ovt
acpopov èx Sè tou

Loci 476 sqq. et 780 sqq. si inter se conferuntur, apparet ßap0-
xoToç fere convenire versui 476, ^xi^ioq ij TàXaiva versui 477, èv yât
TÔciSs tàv jis^sïcra xapStaç congruere cum verbis iàç èx 9pov'7]adcTcov
TüèSot 7ü£lt;jfiv, vocabula àvTiTcsvamp;yj et cyTaXayfxèv x^ovl éc9opov cum verbis
Xtópai — à9£pToç aiavtjç vôaoç; deinde iterum v. 786 ttéSov èTriaûaevoç
conferri potest cum ttéSoi toctcÓv, cum denique v. 787 èv xcópai in
mentem revocet x^pat v. 479. Ceterum videas etiam vv. 800 sqq
ubi Minerva Diras admonet :

utiEÏç S' èixEÏTE^) t^tSe y^i ßapuv xÓtov;
(TxéiPocad-s 3), fi^ S-ufAoucj^E, fXTjS' axapTTiav
teÓ^tjt' (xcpsïcja.1 TuXEUfxóvwv (JTaXayfjiaTa.

Hic, si Wakefieldi vera est emendatio, vocabula dcpsïcai uXeu^ôvcov
(iTaXàytxaTa conveniunt cum v. 782 itemque fere cum verbis îôç èx
9pov7](xatwv TtèSoi ttsctcÓv, vv. 478 sq..

Similitudine, quae inter hos locos intercedit, bene perspecta,
certo, quod videam, statuitur vocabulo 9povr)|jLaTüiv v. 478, aequé
ac voce xapSJaç v. 782, TrXEUfióvwv v. 802, significari non mentis con-
ditionem sed ipsius corporis partem aliquam, idque eam partem
veneni fontem, unde Dirae ira commotae tabem profundunt terrae
perniciem.

Simihter igitur ac aTaXayfxaTa et iôç, i. e. veneni guttae, concrete
proprio sensu intellegenda sunt, 9povY]|jiaTa v. 478 concrete notât
(ppévccç vel 9péva, i. e. praecordia. Abusio effecta est eo, quod voca-
bulum 9póvY3(ia, ductum a verbo 9povELv, sensibus animi, mentis,
mgenii cum vocabulo 9pr)v etymologice cognato congruit®), cuius
deinde sensus primigenius (praecordia) hic audacissime vocabulo
9póv/)fi,a tributus est.

DE VOCABULIS COMPOSITIS NONNULLIS PER ABUSIONEM ITA USURPATIS,
UT RATIO QUAE INTER EORUM PARTES INTERCEDIT MUTETUR

0eopXa(3-^ç cum sit is, qui a deo damno et poena afficitur, sed prae- -^eopXapetv
cipue is, cui deus mentem eripuit et qui furore divinitus immisso
ictus est 2), O^sopxàpeta significat insaniam vel furorem divinitus
immissum^), similiterque ^sopXapstv notât divinitus intelligentia
privari et insania puniri, quo sensu verbum minime frequens occur-
rit Themist. Or. 4. 56c tov aù9^évt7)v — ^eo^Xapouvra

Alia vero significatione verbum praeditum esse videtur Aesch.
Pers. 829 sqq., quo loco Darii manes nimiam superbiam a dis puniri
monent et chorum adhortantur, qui Xerxi persuadeat, ut nimis
audacter rem gerere desinat:

TTpôç Taux èxstvov crwçpovetv xsxpv](Jiévov
TTtvóffxsx' sùXoyoïat voU'amp;exrjpiatnv,
X^^ai ô-eopXapoûvB-' Û7repxô(ji7TCùi S-pàcjei.

Quo loco plerique viri docti interpretantur cum Schuetzio: „ut
tandem insolenti audacia deos laedere desinatquot;. Scholia inter sohtam
et abusivam haesitant interpretationem : schol. BL èx 9^eô5v pXaTî-
xófjievov pXdcTTXovxa xoùç ■frsoijç; schol. G xoùç •S-souç pXàrtxovxa. Mihi
quidem interpretatio „in deos peccansquot; sive ,,deos laedensquot; h. 1.
probanda esse videtur respectis verbis, quae sequuntur, ÛTtepxôfjiTTOH
O-pàast. Hoc si verum est, poeta per abusionem activam vim verbo

indidit, mutata simul partium verbum componentium relatione.
Solito enim sensu verbum si usurpatur, eius prior pars subiectum
notât actionis nocendi, quae in altera latet parte, abusivo contra
sensu si adhibetur, obiectum i).

TTavxeXTjç Solet significare hoe adiectivum id quod integrum et plenum vel
perfectum et ad finem perductum est 2). Ipse Aeschylus scripsit
Ch. 560 TravTsX^ (jàyrjv e/tov, Suppl. 601 TravrsX^ i};7)9iapiaTa, et ita
multi alii.

AUo autem loco, sc. Sept. 116 sq., àXk' amp; Zeü Traxsp TravxeXéç,
Ttàvxcùç àpvj^ov Satwv aXcoaiv, itemque fortasse Ch. 965 sq., xàxa Sè
TravxeXïjç xpôvoç à[jiei^l;£xai Trpóamp;upa Sû)|xàxtov vocabuli sensus est
„omnia perficiensquot;. Cum solito sensu TiavxeX-^ç indicet xaxà Ttàvxa
xsxsXsCTfjLsvov et prior igitur vocabuli pars valeat accusativum quem
dicunt graecum, vocabulum ab Aeschylo per abusionem activo
sensu usurpatum significat Ttàvxa xeXoüvxa, ita ut prior eius pars
obiecti vice fungatur actionis, quae in altera parte latet.

Eodem activo sensu vocabulum usurpavit Philolaus, fr. 11 (Diels,
Vorsokr. I. p. 313): O^ewpsïv Sei xà è'pya xal x^v oùtrtav xû àptô^jjitô
xaxxàv Sóva|Xtv àxiç ècrxlv èv xat SsxàSi. fjieyàXa yàp xal TravxsX-i^ç xal
TcavxoEpyoç xal Q^dcù xal oùpavico ßiw xal àvO-pwTiCvw àp/à xal àyefxcôv.

TcayxpaxTQç Vocabulum TrayxpaxYjç solet designare eum, qui omnibus imperat
vel superior est, quo sensu apud Aeschylum occurrit Pr. 389, xûi
vÉov .ö'axoüvxi, TtayxpaxEtç sSpaç, Sept. 255 amp; Tiayxpaxèç Zeu, Eum.
918, Zeùç ó TTayxpaxTQç, Suppl. 816, yaiàoxe Tcayxpaxèç Zsu, itemque
apud Pindarum, Sophoclem, Euripidem. Alia vero vocabuli notio
est Aesch. Ag. 1646 sqq.:

'OpécTxy]lt;; àpà ttou ßXsTrei ipàoç
Sttcoç xaxsXS-wv Ssüpo TrpsufjiEvst r^yj^i
àfiçoïv ysvTjxai xolvSe Trayxpax^ç çoveuç;

Conferri possunt amp;zo[Lilt;3i]Ç passive positum e. g. PI. Eutliyphr. p. 7a, active
e. g. Ar. Av. 1548; SôcS^eoç, impius, e. g. Ag. 1590, contra deis invisus e. g. Soph.
El. 289 etc.. Cf. etiam ^eoStjXtjtoi; ([itaKpovCï]), deos laedens, Ap. Rhod. 9. 157.

') Cf. schol, ad Ch. 965: ó Ttàvxa xeXciv XPÔ'^OÇ- Ita omnes fere viri docti locum
interpretati sunt. Unus Wilamowitzius (ed. Ch. s. v.) ita disserit: ,,7ravTeX^(;
ist nicht ,,alles vollendendquot;, wie Zsèç TravxeXiQÇ Sieb. 116 und oft TéXetoç, son-
dern passiv xéXeioç. Ttàvxa dç réXot; àofÇexai, Ôxav olxCa xa^ap-Oijiquot;. Ceterum
etiam significatio ,,omnia perficiensquot; loco quadrat. Id modo tenendum est,
Wilamowitzii interpretationem si praeoptes, vocabulum XFlt;^voç valere certam
diem, active contra positum esse si censeas, Xpôvoç absolute esse adhibitum.

Quo loco non „omnes superantemquot;, sed per abusionem „plane
superantemquot; désignât. Solito igitur sensu tov tcavtwv xpaTouvxa dum
valet, hic sibi vult tov travtoctraat xpatocvta

Vocabulum 7Tà[i,[xaxoç termino^ ut nos dicimus, technico eos signi- 7wà[X[j,axolt;;
ficat qui in pancratio luctantur; valet igitur idem quod ^rayxpaTtaCT-
TYiç; cf. Plat. Euthyd. p. 271c, Theocr. 24. 114, Antip. Thess. 68
(Anth. Pal. 7. 692) «). Aeschylus autem de Urano his verbis agit
Ag. 167 sqq.:

0Ù8' oaxiQ TrapoiO-sv ^v [iéyaç
7ca[i.(xàxcot S-pàaei ßp0wv,
oùSè Xé^ETat Tipiv

Quo loco minime solita notione praeditum est vocabulum, sed
omnium consensu notât deum qui cum omnibus certat. Cum igitur
sohto sensu 7ràtJL|xaxoç sit is, qui omni pugnae genere certat, hoc loco
^paCTOç 7rà[jL{jiaxov potius audaciam valet quae -nrôccjt xal TràvTcoç (xaxsTat.

Recte fortasse vir cl. Verrall de vocabuH h. 1. sensu haec dissent:
„7rati[xàxo)i victorious: but the word is used, hke TpiaxTrjp (v. 171
sq.) and sTttvlxia (v. 174), to sustain the metafor from gymnastic
contests: 7cà[i,(jLaxoc; was specially associated with the ^ayxpaTtov.quot;
Id si verum est, vocabulo abusivo sensu usurpato simul ad solitum
poeta alludit sensum. De qua re conféras quae scripsi supra C. IV
p. 46 sq. de vocabulorum axTV) Ch. 723, xvjSo; Ag. 699, äXißaqjY); Pers.
275 usu. Monendum tamen videtur vocabulum tzlt;x\x\iv.joq non in eodem
contextu hic usurpatum esse atque TptaxTrjp et èmvixia; versibus
enim 167—170 agitur de Urano, versibus autem 171 sq. de Saturno
a love devicto.

Eodem fere sensu atque Ag. 168 vocabulum Tràfxfiaxoç de dea
Minerva dictum videtur in Aristophanis Lysistratae fine, v. 1321.

') Notione quasi technica, quae inest vocabulis TtayxpaTiov (i. e. ludus gym-
nicus luctationem et pugilatum comprehendens), TtaYxpaTiaanfji;, Tray^paTiiJ^siv,
adiectivum Ttayxpa-nfjç caret. Sed conféras, quae dico de voce Tràtifxaxoç.

2) Cf. vocabula 7ta(jL;iaxta (Bacchyl. 12. 76), jTa(X|iâxiov (Phot., Suid.) sensu
vocis TtayxpaTiov praedita.

DE ALIIS VOCABULIS COMPOSITIS, QUORUM PARTIUM COMPONENTIUM
MUTUA RELATIO PER ABUSIONEM MUTATUR l)

Tràyxoivoç Vulgo Tiàyxoivoç notât id quod omnibus hominibus commune
est, ut e. g. Pind. O. 6. 63, ubi Olympia designatur vocibus Tiay-
xoivov — xwpav, Soph. Ant. 1120 Trayxoivoiç 'EXsucytviaç Avjiouç èv
xôXttoiç, ibid. 1049 tcoZov toüto Tiàyxotvov Xéyetç; eiusdem Electr.
137 sq. èÇ 'AtSa Tcayxotvou Xifjtvaç, Eur. Troi. 425 sq. sv à7rÉx0^v)[ji.a
Tràyxoivov ßpoTot? oE vispl Tupàvvouç xai TtôXeiç ÓTrvjpÉTai. Aeschylus
ipse hoc sensu usurpavit vocabulum Sept. 608 TcXyjyetç ^soû (xàaTiyi.
TTayxoivcoi 'Sàfxv).

Alium prorsus sensum ei indidit Ch. 458, ubi puellarum chorus
Orestis et Electrae patrem implorantium precibus se iungit:
a-àoiç 8è 7Tàyxot,voç àS' èxcippoó^sï.

Quo loco CTTaCTiç Tiàyxolvoç per abusionem idem valet quod Tracra
rj axàaiç xotVT] vel xotvv^t cum soleat esse naai (PpoTotç) xotvóc.

TràvoTcXo; Sohta vocabuh vis explicatur collato substantivi TiavoTrXfa sensu,
qui est „gravis armaturaquot;, quae constat e galea, thorace, binis
ocreis, chpeo, hasta, gladio; TràvoTrXoç ergo is est, qui plena armatura
est instructus; cf. e. g. Eur. Rhes. 21 sq. vux^av — xobav TcavÔTrXouç

Sc. eum in modum, ut utraque pars singillatim attributum fiat vocabuli,
cui ipsum adiectivum compositum attributum est, cum solito sensu aut altera
modo aut neutra pars singillatim attributum esse possit substantivi, cui adiec-
tivum compositum attributum est; cf. supra c. IV p. 45. Similem fere vocis
Sixpa-rfjç usum Soph. Ai. 252, Ant. 145 iam Kuglerus tractavit diss. c. VII;
illud autem vocabulum praeter 11. cc. nusquam alibi occurrit, ut de eius sincero
sensu vel abusione disputari haud possit. Kuglerus confert lebbii adn. ad O. R.
846, quo loco ille ita de his abusionibus disserit: ,,the peculiarity of the idiom
is that the second part of the compound is equivalent to a separate epithet for
the noun.quot; Cf. etiam Kühner-Blass Gr. Gr. II, p. 314: „dritte Art der attri-
butivischen Komposition.quot;

xaxéxovTaç, Hel. 1315 sq. amp; [xèv xôÇoiç quot;ApTe[jii!;, à S' è'yx-^ Fopyw
TcàvoTiXoç .

Quaenam vero adiectivi sensus est Aesch. Sept. 59? Nuntius hic
Eteocli exercitus hostilis adventum his nuntiat verbis:
syyùç yàp t^St) TtàvoTrXoç 'Apyeifov CTTpaxoç
Xwpst xovtsi.

Dindorfius sohto sensu vertit plene armatum. Quam interpreta-
tionem si explicas eum in modum, ut milites TravoT^Xlat instructi
sint, difficultas oriri videtur, quod illum exercitum ex eis modo
militibus constitisse, qui ÓTrXIxai dicuntur, haud probabile est. Bene
hoc perspexit v. d. Tucker, qui observât: ,,Tcàvo7x:Xoç not ,,in full
armourquot;, but men „of all armsquot;. Multo melius hanc interpretatio-
nem loco quadrare confitendum est. Mihi autem epitheton TràvoTiXoç
h. 1. vim quasi technicam habere persuaderi non potest, quare ne
Tuckeri quidem interpretationi plane adstipulari possum. Et ipse
Tuckerus technicam interpretationis suae notionem aliquatenus
lenivit adiungendo „= in full forcequot;, quod tamen non prorsus idem
est. Mihi alia rursus interpretatio magis arridet. Nuntii scilicet verba
periculi imminentis plena sunt adhibitoque epitheto TràvoTrXoç exer-
citus appropinquantis terrorem minacem quam maxime depingit.
Sensum igitur quasi gravissimum h. 1. vocabulo vindicare vehm,
quo magis verborum vigor augeatur. Ipsum enim exercitum, ut
ita dicam, nil nisi arma esse contendit Haec explicatio si bene
se habet, et prior et altera vocabuli pars attributum est substantivi
axpaxôç, quod solito sensu, quo idem notât atque Travxa xà ÖTrXa
ë/wv, non efficitur.

Ut autem clarius eluceat, quo modo vocabulum intellegi velim,
aliud eiusdem generis exemplum hceat afferam: adiectivum Trày-
xapTTOi; vulgo indicat ea, quae omnes vel omnis generis fructus ferunt
vel habent. flayxaprtta vel TrayxàpTreia est sacrificium quod ex omnis
generis fructibus constat; ut igitur rcàvoTCXoç ad TiavoTcXtav, sic 7:ày-
xapTTO!; ad TtayxapTxÊav pertinet. Alius autem vocis TcàyxapTtoç sensus
est Soph. O. R. 82 sq. où yàp àv xàpa TroXucrxsçyjç amp;S' eîpTrs Tcay-
xàpTcou SàcpvY)!;, ubi recte v. d. Bruhn adnotat: „Das Beiwort Tcay-
xàpTTou besagt eigentlich, dass der Lorbeer, von dem er den Zweig
brach, ,,ganz Fruchtquot;, d.h. also ganz mit Früchten bedeckt warquot;.
Eundem in modum vocabulum Tcavo^Xo; Aesch. Sept. 59 intelh-
gendum censeo, ut optimus evadat sensus.

') De ipsis armis dictum est Eur. Phocn. 779: ègt;clt;pépeTe tei^ï) tràvotcx« t'
ä;j.lt;pißXT)(xaTa.

Graece fere: ó oTpaTÔç laxi Tiôtç ÖTrXa, vernacule: ,,het leger is één en al
wapens.quot;

TToXûavSpoç Significat uoXûavSpoç, aeque ac vulgo TtoXuàvcop multos viros
(vel homines) habentem, ttoXXoÙç àvSpaç sxovTa, ut patet inspectis
ipsius Aeschyli Pers. 73 uoXuàvSpou 8' 'Aaiaç a-oôpioç àpxwv, ibid.
899 TtoXuàvSpouç 'EXXàvtov (se. ttôXsiç). Non idem usus est vocabuli
eiusdem fabulae versu 533, üspacov tôv {isyaXaiJxwv xal TroXuàvSptov
cfTpaxiav, itemque Ag. 693 TroXùavSpoi te (pspaaTriSs? xuvayot; ttoX-
OavSpoi enim xuvayoi sunt ttoXXoI àvSpsç xuvayot vel avSpEç xuvayol
TToXXol ovTEç, ita ut utraque vocabuli pars attributum sit vocabuli
xuvayoL Simihter usus vocabuh Pers. 533 intellegendus est.

7ievty]xov- Eadem ac vocis troxùavspoç est ratio abusionis vocabuli tuevttjxov-
TàTtai!; TaTratç Prom. 853, ubi Danaides dicuntur tteextitt) S' àn aÙTou (se.
Epaphi) yÉvva TrsvTTjxovTàTraiç, i. e. progenies e quinquaginta liberis
constans ita ut utraque adiectivi compositi pars vocis yéwa attri-
butum sit, quod non fit, si sohto sensu adiectivum usurpàtur, se.
cum désignât quinquaginta liberos habentem, ut apud ipsum Ae-
schylum, Suppl. 317, àSEXço; (se. Aegyptus) S' èaxl ttevttjxovxàtcaiç 3).
SiTcatç Eundem iterum in modum Aeschylus usus est vocabulo Smaiq —
quod solet significare duos liberos habentem, ut Suppl. 315 B^xôv
StTiaiSa — Ch. 335: sttratç toi a stcttisfißtof; ^p^voç àvacttevàj^ei, nisi
quod accedit traiectio ab homine ad eius vocem ; ô^pîjvoi; enim
StTtaiç Agamemnonem deflere dicitur, cum revera ambo eius liberi,
Orestes et Electra eum defleant. Traiectione ergo adiectivum SiTiaiç
a liberis ad eorum lamentationem traductum est; qua traiectione
omissa usus vocabuh similhmus videtur superioris, se. vocis ttev-
TTjxovTdcTraiç .

OtjXuxtôvoç Hoc vocabulum quamquam nisi Aesch. Pr. 861 non occurrit neque
igitur qui sit solitus eius sensus statui potest, tamen haud aliud
significare posse ac muheres interficientem collato vocabulo Q-tjXu-
9ôv0ç consentaneum est. Sed Aesch. Prom. 861 sq. : O^tjXuxtóvcoi quot;Apst

') Nonnulli scholiastae abusione non perspecta solito sensu ,,quinquaginta
liberos habensquot; vocabulum intellexerunt, unde in errores inducti sunt: néiJLmrri
S' xTz' aùtoû Y^vva- 7ré[iTtT7]v yévvav töv Aava6v Xéyet (cf. schol. vet. trsvt/jxovTaTrai;'
ó Aavaôç); tum OTjXtioTtopoç (cf. p. 127). 6 Aavaôç; denique schol. P: av)(jieCw(Tai 6ti
xàv IÇaSeXcpèv àvslt;]^tôv Xéyei. xèv Sè àve'kôv àSeXçiSoGv.

*) Cf. Diss. v. Anrooy: Quaest. de epith. compos, usu apud Aesch. et Eur.,
p. 75.

') Conféras etiam vocem xaXXtTtaiç, i. e. ,,pulchros liberos habensquot;, sed Eur.
Or. 964 ita usurpatam ut valeat ,,xaXT) Traïç oScraquot; (se. Proserpina).

SafxévTov (agitur de Aegypti filiis) vuxTiçpoupTjTcai O-pacst, ubi attri-
butum S-yjXuxTÔvoç per traiectionem ab aetore ad actionem, i. e. a
Danaidibus ad Hartem (i. e. vim armorum) transpositum est, voca-
bulum 9-7)Xuxtóvolt;; traiectione omissa indicat vim, qua filii Aegypti
oppressi sunt, et muliebrem esse et letalem. quot;ApTjç igitur
îtTÔvoç valet fere ,,quot;Ap7]ç ô-^Xuç wv xtsivwvquot;

Neque adiectivum â-YjXùcTTropoç, quod significare expectamus „a ^XôcTîopoç
muliere partu editusquot; occurrit nisi uno loco, sc. Prom. 855, ubi
yévva 7revT7]xovTà7Taiç (Danaides) dicitur ô-TjXiiaTTopoç, quo loco nihil
aliud est nisi ^r^zia. aTiopà (proles) oöaa, i. e. muliebris, idemque
ergo valet atque O-yjXuyevrjç.

') Cf. Eur. I. T. 1083: SetvTji; ëowaaç èx totpoktóvou x^P^ç. i.e. ,,e manibus eius
qui, quamquam meus pater est, me interficere ausus est.quot;

') Verbo oTieCpeiv etiam partum designari posse demonstratur Soph. O. R.
1497 sq. t};v Texoûoav i^poaev, ôôev Ttep aÙTàç êoTtàpY).

SiSóvat quot; In-quarto huius hbelh capite huiusmodi abusionis exemplum
Sixaç mdicavi apud Herodotum, 1. 115 itemque apud Euripidem, Bacch.
1312, quibus locis verba S(x7)v XajxpàvsLv, quae solent notare punire,
Ita adhibita sunt ut valeant id quod est SUtjv SiSóvat, sc. puniri.

^ Simihter fere Aeschylus verba StSóvat 8ixxç, quae aeque ac SiSóvai
Six7]v significare soient poenas dare vel puniri 2), ita ut valeant id
quod iustum est tribuerequot; usurpavit Suppl. 701 sqq.:
^évoiCTt T su^ufißoxou«;,
Tiplv è^oTrXiÇsiv quot;Apr;,
Sixaç àxsp 7t7)(xaT(üv SiSoïev.

Atxat enim h. 1. eü^ufxßoXoi. pacta vel conventa inter civitates, i. e.
aufißoXa 3), in mentem vocant, quae Thucydides 1. 67 appellat Çufji-
ßoXata? Trpoç toùç Çujxfzàxouç Sîxaç. Eadem fere notione verba Stxaç
SiSóvai iam apud Hesiodum occurrunt, Op. 225 sq., ot Sè Sixaç
voicri xal èvS^fxoiai StSoOtjiv îO-etaç. Conferri potest etiam Eur. El. 676,
Soç S^xa TtaTpèç toïctSs Ttpicopov Stxvjv, quo loco „iustam praeberé
ultionemquot; indicat.

TcpaTTSiv âic, Verba xaXwç TrpaxTstv cum soleant designare bona sorte frui, bene
àpwTa se habere. Soph. O. C. 1764 per abusionem aha notione, sc. rite
aliquid faciendi, praedita esse monuit Kuglerus.

Aeque atque xaXwç TrpaTxeiv etiam e5 Tiparreiv significat rebus uti
secundis. Ceterum haud facile dirimitur quonam sensu intellegenda
voluerit Aeschylus verba Trpaacrsiv lt;ôç écpicxa Pers. 787 sqq., ubi chorus
Darium regem de rebus gerendis consuht his verbis:
Tl o5v, àvaÇ Aapeïe, tcoï xaTacrxpècpeiç
Xóycov tsxeutyjv; ttwç àv èx toÓtlt;ov sti
TipacrcrotfjiEv óic, àptara Ileptitxoç Xetoç;

') E.g. Herodot. 1. 2, Soph. El. 247 (StiaoW dtvTitpóvou; 8£xaç); cf. etiam Aesch.
Prom. 9, Suppl. 733.

Cf. Harpocr.: c-jfxßoXaquot; ràç CTuvÔT^xaç, âç àv àXX-^Xaiç al ttÔXsiç ôsfxsvat tlt;xt-
-(ùai Toïç TtoXiTaiç, amp;aT£ SiSóvai xal Xa[i3àvetv rà Stxaia.

Alii h. 1. sensum solitum agnoscunt, ut poeta dicat „quo modo
post haec optime nos habebimus?quot; Quod si verum, nihil a solito
usu verba hic aberrant, cf. e. g. Herodot. 4. 157 (3c(ietvov Tip^craeiv,
Xen. Cyr. 1. 6. 3 xà àpiaxa TtpaTTetv.

Alii autem abusivo sensu, sc. rei gerendae intellegunt, ut e.g.
V. d. Mazon, qui vertit „comment, après cela, pourrons-nous, nous,
Perses, agir au mieux?quot;

Darii responsum zi (at) axpatsiiotoy Iç tov 'EXXtqvcov tottov, licet
etiam tum, cum solito sensu verba TtpàcrcroifXEv wç àpiaxa in versu
qui antecedit accipias, non habeat quod offendat, tamen Mazonis
interpretationem abusivam veri esse simihorem mihi persuadet

Hanc verborum coniunctionem, quamquam alio loco nisi Aesch. èx^parTeiv
Suppl. 472 non occurrit, tamen — collatis verbis ^paxxeiv vel Tcpax- xpéoç
Teo.^ai. xpèoç 2), èxTrpaxTsiv xprjfxaxa etc. — Graecis inquot; sermone coti-
diano nihil ahud valere potuisse nisi „débita exigere vel exposcerequot;
consentaneum est.

Cum tamen èxTrpaTxeiv et exigere et explere vel perficere valeat,
Xpéoç autem et debitum vel aes alienum et necessitatem vel desi-
derium, Aeschylus verba èxTTpaxxeiv xp^o? per abusionem usurpare
potuit 'ita, ut significarent: morem gerere alicui; cf. Suppl. 472:
si [xèv yàp ûfjLÏv [xr) xóS' èxTipa^w XP^o?»
(jLÊaCTiJ,' èXz^aç oîgt;x uTtepxo^sûcntxov.

Furiarum chorus Eum. 898 Minervam deam num pacti fidem xt^eciô^ai
datura sit in aeternum rogat his verbis:nbsp;eyyivjv

Quo loco verba èyyûr]v xtO^scS^ai significant sponsionem facere vel
pignus dare. Solent autem verbi nUvai formae mediae usurpari,
cum agitur de eo, qui pignus accipit, cui satisdatur, cum vulgo Ivé-
Xupov vel èyyÛYjv xt^évai pignus dare valeat «). Per abusionem igitur

usurpavit poeta. Ceterum hic formae mediae
verbi Ti^evai usus abusivus facile intellegitur comparato Ag v 1570
ubi eundem fere in modum occurrit gpxouç ^sfiévYj. Verbum denique
ipsum medium èyyuaa^at pignus dare vel sponsionem facere notât,
unde abusio orta esse potest.

Quaenam autem eorum vis est Ch. 774? Chorus v. 771 nutricem
hortatur ut Aegisthum arcessat, qui falsum Orestis obitus nuntium
accipiat :

àXX' aÙTOv èX-ö-eïv, âgt;ç àSetfxàvrwv xXtiïji,
avfo^ö-' 6C70V TaxiCTTa ya-B^oóarji ^psvC.
sv àyYÉXtoi yàp xpuTïxoç op^otjxai Xôyoç.

Duae imprimis interpretationes se offerunt. Wilamowitzius, qui
legit v. 774 àXX' ^ çpovetç sö, toicji vuv ^^yyeXfxévoiç, vertit: „Bist du
von Smnen? Wie? Bei dem was wir gehort?quot; Hoc modo si interpre-
tans, verba toicji vuv :;)yyeXtxévoiç pertinent ad verba èp^ouxai Xôyoç
(„am Boten hegt es. wenn geheimerPlan gelingtquot;). Rogat se. nutrix
quomodo fien possit, ut quicquam prospéré succédât Orestis morte
nuntiata. Ita verba «ppovsïç e5 solito sensu usurpata videntur- signi-
ficant enim: „num sapis?quot;nbsp;' ®

Ceterum et alia interpretatio exstat, quae minime recusanda
videtur, immo mea quidem sententia potior est: vir d Mazon res-
pectis ut videtur et verbis ya^oiioyji cppsvC („et garde un coeur joyeuxquot;)
et op^ourai Xôyoç („Du messager dépend le succès d'un plan cachéquot;)
vertit: „Mais peux-tu espérer après cette nouvelle?quot; Similiter fere
vir d Weir Smith: „What, art thou glad of heart at the present
news? Etiam Weilius sic aestimat, qui cum verbis eö (ppoveîv h 1
confert sùçpaCvsa^ai, i. e. gaudere, laetari. Et iam scholiasta inter-
pretatus est: xatpetç. Ea autem interpretatio, quae mihi quidem lau-
dabihor videtur, si bene se habet, verba eö çpovetv.h. 1. per abusio-
nem sigmhcant laeto vel bono esse animo. Abusio facile explicatur
collatis vocabulis eötpptov et eùçpaJveda-ai, quae laetum i) et laetari
valent.nbsp;'

Clytaemestra Ag. 1044 sqq. Cassandram hortata ut oboediat, de uapà
hominibus agit novis, qui servis duri sunt domini, cum ipsa contra CTxaö-tiTjv
lenissimam familiae se praedicet:

oî S' oÖtiot' èxtticravteç t^fzt^aav xaXwç,
œ[JLoi TB SotiXoiç TtàvTa xal Tvapà CTTaô-fXTjv.
exetç Trap' Yjfxwv oïaTTSp vofxt^exa!,.

Wilamowitzius, qui post v. 1044 haec fere intercidisse censet:
îTixpol TtoXtxatç t' etcrl xatrpoctyjyopot, deinde legit wfiot te SoiiXoiç. Ttdvrx
xal Trapà crTaB-(jl7)v e. q. s. Utrocumque modo locum legis, verba Tiapà
oTà^fZTjv vulgo exphcantur ita, ut significent, sive in bonam, sive in
malam partem: „ultra iustum modumquot; Sohtus vero eorum sensus
idem est atque verborum Trpôç vel èttI vel xarà tJTaô-fxrjv i. e.,,secun-
dum amussimquot;, tropice „secundum iustum modum, iusto modo.quot;

Per abusionem ergo, si recta est vulgata interpretatio, haec verba
eum in modum usurpata sunt, ut sensus abusivus factus sit solitae
notioni prorsus oppositus. Abusio effecta est adhibenda praeposi-
tione Tuapà eo fere sensu, quem habet e. g. in coniunctionibus ver-
borum Trapà t6v v6(xov, Trapà to TrpéTtov, Trapà Sóvapnv (ultra vires.
Hom. II. N 787) etc..

') Solus quodquot; sciam Weckleinius interpretatur „nach der Schnur, d. i. pein-
lich genau und ohne Nachsicht, vgl. Theogn. 543 ypr; (xe nxpoi CTaamp;(i.7)v xal
yvlt;ii(xova t/)v8£ Sixàaaai, Kiipve, Stx7)v ïaóv t' aficpotépoiai SÓ[Xev.quot; Contra W^eir
Smith: ,,even exceeding due measurequot;; Wilamowitzius vertit: ,.gnädig über's
Mass.quot; Weckleinii interpretationem vel ea de causa minus laudo, quod, post-
quam homines novos servis c r u d e 1 e s esse dictum est, nimis languidum est
deinde pergere: ,,et eis iusta (modo) débita solvuntquot;. Ceterum neque versus
insequentis notioni satis contraria sunt vocabula irapà OTà{gt;(xir)v, si interpretaris
ut Weckleinius.

Tiv(à) — ttotI oxaS-fiav; Soph. fr. 474 TéxTovoç Trapà axaS-jxr^v Eôvtoç (cf. Eur. Ion.
1513); Theocr. 25. 194 xaxà axà^fXiQV èvór^aai;.

DE VOCABULIS CUM PRAEPOSITIONE COMPOSITIS PER ABUSIONEM USUR-
PATIS ITA, UT PRAEPOSITIONI ALIA VIS TRIBUATUR

àfiçtXexToç Huius adiectivi verbalis, quod derivatur a verbo àfjLçtXéyeiv, dis-
ceptare vel ambigere, et cognatum est cum vocabulis â(xlt;pi'xoyoç
i.e. anceps vel ambiguus, vel discordiam afferens, àpiçiXoyta, dis-
putatio, à[X9iXoyst;CT^at disceptare, solita vis est „ambiguus, contro-
versus, discordiam afferensquot;; cf. Aesch. Sept. 809 0Ù8' à(X(ptXéxTwç
[xyjv xaTeOTToSvjixsvot, Ag. 1585 ('Arpsuç) àptçiXexTOç Ôv xpdcxei, Eur.
Phoen. 499 sq. eî naai xaÙTov xaXov ecpu aocpóv ^ à[za, oùx ^v àv
àficptXexToç àvô'pcoTcoiç epiç.

Alia vero vocabuli significatio est Ag. 880 sqq., ubi Clytaemestra
marito exponit causas relegationis Orestis:

tpécpel yàp aÙTÔv £Ù(jiev})ç SopùÇevoç,
Sxpôçioç 6 Ofoxeôç, àfjiçtXsxTa TnljfiaTa

èfiol TCpOtptOVWV, TÓV y Ù7c' 'IXCwi CTSÖ^eV
xJvSuvov, eï TE Sr][iô8-pouç àvapxia
ßouX'Jjv • xatappî({^eisv, cjctte aùyyovov
ßpOTOlCTl. TOV TTECTÓVTa XaxTtcTai ttXéov.

Quo loco plerique viri docti àfxcptXsxTa TrrjfzaTa duphcia mala signi-
ficare existimant 1). Abusionis ratio patefit collata viri cl. Verrall
ad locum significationis exphcatione: „properly „divided in two
countsquot; in the sense of „headsquot; or „divisionsquot; in a subject, as in
the technical phrase „counts of an indictmentquot;. Idem vertit: „sug-
gesting to me future troubles in two shapesquot;; sc. per abusionem
àfiipiXsxTa valet separatim nominata, i. e. duplicia.

Nonnulli, e. g. viri Dindorf Mazon ambigua sive ancipitia mala significari
censent; ceterum recte Weckleinius perhibet: ,,einige erklären ,,dubia, ambiguaquot;;
nach dem Folgendem aber muss es ,,doppelseitigequot; bedeuten. Vgl. yôoç àyitpi-
Xxcprjç Ch. 332 von der Klage, die von den beiden Geschwistern ausgeht.quot; Alteri
enim periculo Agamemnon in Troade obnoxius est, alterum est periculum rerum
novarum in patria.

tiam sequitur. Est igitur àvTt7i:ailt;; adolescens, qui modo ex pueris
excessit, qui recens adultus est; cf. e.g. Soph. fr. 564 oötoi yévsiov
àSe XP^ Si7]Xi(pèç çopoûvToc xàvTiTcaiSa xal yévei [Asyav [iTjTpoç i) xaXeï-
cd-ai 'tzolïU, toû ttatpoç Trapóv, Eur. Andr. 326 S-uyaxpoç àvxiTcaiSoç
(agitur de Hermione Menelai filia, Neoptolemi uxore, quae vixdum
e puellis excessisse dicitur), Polyb. 15. 33. 12, ib. 27. 15. 4, Plut.
Aem. 22, Luc. Somn. 16, Am. 2 etc.; cf. insuper Bekken Anecd. p.
407. 16: dcvtltraiç- 6 TrpôcTjPoç xal àvSpÔTraiç xal uuèp tÎ]v toü TiaiSàç
•^Xixtav; Eust., Od. p. 1788. 53 sq. t6v àvT^aiSa vocat eum qui non

Praepositio igitur àvTi- in hoc composito désignât id quod oppo-
situm est vel quod succedit pueritiae. Alia vero vocis notio est Aesch.
Eum. 38, ubi Pythia spectaculo intra templi cellam viso pertemta

Seiaaaa yàp ypaûç oùSév, aviiizcLic; (ièv- oöv,
i.e. „anus metu perculsa nihil est, vel potius infanti similis.quot;

Idem ergo h. 1. àvTCTraiç valet quod loô^ratç. Eadem praepositioms
àvTi- significatio saepe numero in compositis apud poetas tragicos
occurrit; cf. àvrtxevTpa Eum. 136, 466. àvT[SouXoç Ch. 135; ceterum
etiam in'epitheto àvT(amp;eo; i. e. laô^eoç eadem fere notione praedita est.

Significat hoc vocabulum caedem compensantem sive rependen- àvT^tpovoç
tem; cf. Aesch. Eum. 980 sqq. (xviSè movax xôviç (xéXav aI[Aa ttoXitScv
Si' ô'pyàv Txoivàç àvTi96vouç ôtTaç àpTraXbai TioXétoç, Soph. El. 245 sqq.
eî yàp Ó (lèv ^avàv ya te xal oùSèv wv xeberat xàXaç, ot Se (xy) TtàXiv
SàcToua' àvtiçôvouç Stxaç, ëppoi t Sv al8lt;5iç àtràvtcov t' eùcépeia ôvaTÔiv,
Phil. 1156 epTCTe, vuv xaXóv àvrtçovov xopécai aréfia :rpoç x«?'^
aapx6ç alôXaç. Eandem praebet notionem vocabulum àvxtxxovoç;
cf. Eum. 463 sqq., exxetva x^v xexoûdav, oùx apvifjaofxai, àvxixxôvoK;

Significat ergo àvxt- in nostro composito talionem sive retnbu-
tionem; cf. e. g. àvxivixav Ch. 499. Aliam vero significationem habet
àvxtçovoç Sept. 892 sqq., quo loco chorus caedem mutuam deflet

alat Saipióvioi,
alaî 8' àvxiçôvtov
lt;CT9ivgt; ^avàxtov àpaJ.
Hic enim désignant àvx{9ovoi ^àvaxoi mortem fratrum mutua caede
effectam. Idem se. significant quod v. 931 sq. dicitur verbis ol S'

tos ETsXeuTaaav ott àXXaXo^ôvoLç x^pcrlv ó(xoatrópoilt;tiv Abusio facta
est eo quod praepositioni àvxi- nunc notio vicissitudinis addita est
quae ontur e notione quae est „adversumquot; vel ..contraquot;, quod e g
demonstratur usu vocabuli àvxîvropoç Suppl. 543, quo loco verba
avn^opov y«iav Europam et Asiam désignant freto discriminatas
et Ita inter se oppositas 2).

exvofxoç Significat è'xvofxoç idem fere quod Trapàvofxoç, sc. id quod contra
leges fit, vel eum qui leges violât 3). Aeschylus vero per abusionem
vocabulum posuit Eum. 92, quo loco Apollo affirmat:
aißzi tol Zsùç TÓS' Ixvófitov akßoic,
ÓpfAcófievOV ßpOTOlCTtV sÜTlÓfXTTWt Tlix^Jl

quae verba egregie interpretaturWeihus: „luppiter ipse colit hanc
exlegibus debitam reverentiam (misericordiam), quae adest mor-
tahbus salutan itmerum tutela.quot; Schohasta exphcat Ixvótztov aéSacquot;
to tcov lxstöv alßiafx«. Loco igitur nostro è'xvoptoç non iam eum valet
qm eges violât, sed exlegem vel extorrem. quem leges non iam
tuentur. Eandem igitur praepositio U- hic habet notionem, qua
praedita est in voce è'xSyjfxoç, quod est peregre absens.

iTTotxoç Solent hoe vocabulo designari advenae vel coloni, ei igitur qui in
ahenam migrantur terram ut ad incolas indigenas quasi accédant
In chon vero cantico, Aesch. Prom. 406 sqq., quo luctus omnium
ii-uropae et Asiae gentium ob duram Promethei fortunam depingitur
aho sensu vocabulum adhibitum est. Dolore enim Europae gentium
enuntiato sic pergit chorus v. 410 sqq.:

t' ëxoixov àyvaç 'Aaixç
iSoç vé(xovTat, (AsyaXocTTÓvoiCTi ctoî:«;
Ti^QptacTi CTuyxàfzvouCTi ■amp;vy]ToL
^QCO STTOtxov notât Tcpócrotxov vel Trpoaxtopov, i.e. vicinum«).

') De vocibus aÙTOXTÔvo; Sept. 681, 734, 805, aÛTOçôvoç Sept. 850, quae idem
11. cc. notant atque àXXTjXoqjôvoç, videas infra p. 142 sq.
') Cf. Wilamowitzii ad locum adnotationem in app. crit..

Cf. e. g. Aesch. Ag. 1473 èxvôjzcoç (v. I. êvvôficùç); Orph. Arg. 60 (aùS^); Diod
Sic. 14. 112 (TtfZMpiai) ; Poll. 8. 12 (SixaaTV);) etc.

*) Cf. Wilam. Aesch. Interpr. p. 155, praecipue adn. 1. Eadem abusiva notione
praeditum v. cl. Vollgraff vocabulum supplevit in Paeanis Delphici in Bacchi
honorem v. 133 sq.; cf. B. C. H. 1927, p. 439. Quo denique sensu vocabulum
usurpatum sit Soph. O. C. 506 î^v Sé tou gtcocviv tw' ïtjy.tiiç. ëar' SKOixoç. 8ç fpiryei,
vin docti non consentiunt. Solet haberi pro vicino sive accola. Wilamowitzius
vero (Interpr. p. 155, adn. 1) significari dicit „Personen, die auf einem Platze

Abusio facta est eo, quod praepositioni zm- nova vis sc. viciniae in-
dita est, quam habet saepe; cf. e. g. sTrtvofxoç vicinus (Pind. P.11. 7),
sTtixaS-Tjaö-at adsidere, èTrtO-àvaToç morti vicinus. Conferatur autem
etiam èmxlt;^pioq quod solet significare indigenam, sed etiam usur-
patum est sensu vicini, finitimi in tabula Heracleensi prima i) ; ean-
dem vocabulo vindicat notionem vir cl. Vollgraff Theocr. Id. 26,
V. 11 2).

Chorus in cantico Aesch. Ag. 681—781 Troiae interitus iniurias Trapauxa
quae antecesserint causas fuisse monet. Cuius cantici versus 717—
736 continent apologum leonis catuli, qui postquam a viro domi
nutritus est, adultus in pecora saevire coepit eorumque stragem
edidit. Qui apologus utrum Paridis an Helenae an utriusque simih-
tudinem contineat, inter viros doctos haud constat®). In versibus
enim, qui antecedunt, Paris commemoratur, cantici autem pars,
quae sequitur, sc. vv. 737—749, de Helena agit. Quae utut se habent,
plerosque saltem viros, qui simihtudinem ad Helenam pertinere
censeant, vocabulum Trapauxa v. 737, i. e. in initio partis, qua agitur
de Helena, non sohta notione usurpatum esse censere statuendum
est. Solet enim hoc vocabulum idem significare quod Trapauxtxa,
i. e. statim vel illico; loco vero tractato:

Ttàpauxa 8' èXQ-etv èc, 'iXJou TcóXtv
XéyoïfJi' àv 9póv7](ji,a (xèv vyjvéfxou yaXàvaç,
àxacxaïov lt;8'gt; àyaXfxa ttXoutou,
(xaXO-axov o(A(ji.àxwv péXoç,
87]^19-u[j.ov epwxoç àvQ'Oç,
siquidem simihtudo, quae antecedit, ad hos versus pertinet, Tîàp-
auxa nihil notare posse videtur nisi cbCTaûxcùç, TrapaTrXYjottoç, unde
maior etiam oriatur congruentia, quae intercedit inter apologi w.
717—736 et vv. 737—49 (cf. oôxtoç in apologi initio, v. 718) s). Prae-
positio autem Trapa- hac abusione vim comparativam nancta est,
qua vocabulo sohta notione usurpato caret.

Significat hoc vocabulum apud Homerum et Hesiodum eum qui izsplcppoiv
praeter alios prudens, qui prudentissimus est; apud posteriores

') Ample de hac quaestione egit vir d. Hoving ,,Studien over Aeschylus'
Agamemnonquot;, diss. Gron. 1928 pp. 107—117. Ipse rem retractavi Mnem. LX
1932 p. 179-192.

Aeschylus vero bis aho sensu vocem TispCçpwv usurpavit, sc. Ag.
1426 sq., quo loco chorus Clytaemestram vitupérât:

TiEpîeppova S' sXaxEç,
Itemque Suppl. 757 ^ ubi Danaides de patruelibus sic verba faciunt:

TTspiçpovsç 8' ày KV àvtspcjt [AEVEt
(XE(xapyco[xÉvot xuvoô-paaeïç, a«cöv
oùSèv ÈTratovTEç.

Utroque loco idem valet, ut dicit scholiasta. atque 67réplt;ppagt;v, se.
superbum. Wilamowitzius m app. crit. ad Suppl. 757 ita certe Les-
bios locutos esse iure suspicatus est. Neque ideo, ut supra p 18
monm, abest suspicio, quin e Lesbiorum dialecto Aeschylus hunc
sensum desumpserit. Verum tamen cum etiam verbum JpiœpovEcv
ut supra dm superbe despicere (i. e. inzpcppoveï.) significet apud
Atticos, praeterea autem etiam in ahis vocabuhs TUEpt- interdum
ujEp- valeat «), mihi quidem vocabulum TTEp^çpcov a poeta 11. cc per
abusionem novo sensu usurpatum esse probabihus videtur.

npocTx^- Solet usurpari hoc adiectivum de deis tutelaribus, qui TrpoaràTai
ptoç sun , ut Apollo Soph. El. 637, OotßE upoc^ax^pcE «), Diana Aesch.
äept. 44y, TrpoCTTaTYjpJaç 'ApTé|jit8o(; EÙvoJaicri commemoratur Hpo-
(7Ta|^ptoç ergo proprie is est, qui pro ahquo positus est ut eum tueatur
Plane oppositus vero vocabuli sensus est Aesch. Ae 975 san nhi
dicit chorus:

quo loco, ut Wilamowitzius in app. crit. ad 1. monet, xapSfaç Ttpo-
axaTTipiov nihil est nisiTipà xapSÊaç. Commémorât sc. chorus terriculum

E. g. Ar. Nub. 226, Thuc. 1. 25, Plat. Axioch. p. 372b. Eadem notione sub-
stantivum 7îEpi«ppôvr)(nç praeditum in Plutarchi scriptis occurrit.
') E. g. Plat. Axioch. p. 365b: où Tteptqppovoüoa ^XikCk.
') De Dindorfii h. 1. coniectura egi p. 40.

') Cf. e. g. vocabulum ncpboix, quod secundum Photii et Suidae testimonia
non modo prudentiam sed etiam i7rep7;lt;pav£av, i.e. superbiam notare potest.
Ihuc. 3. 43. 12 similiter nimiam sollertiam significat.
•) Cf. schol. ad 1. èxzl npà ^pwv aûrôv ISpùovro.

animo suo ut ita dicam observari. Quae verba vere intellegi non
possunt, nisi illam xapSiav quasi oculis praeditam poetam finxisse
perspiciamus. Saepissime autem Aeschylus humanos menti indidit
sensus^); cf. Ch. 854 outoi 9psv' àv xXéi{;ei£v àjxfxattofxévtjv, Eum. 104
EÖSouaa yàp 9pY)v 6[X[jLaCTLv XatxTrpóvexat, ibid. 275 SeXT0Ypa9C0i 8s
Travx sTTOùTtat 9pevî, insuper Suppl. 71 aTzetpóSaxpuv — xapStav, Sept.
287 90ß(üi S' oùx ÛTTVwaaei xéap, Aq. 179 axaCei 8' àvO-' fcvou izpb
xap8faç nvy]cn7i7)[iwv tcovoç, quibus omnibus locis mens humana quasi
oculis praedita ficta est.

Agamemnonis igitur vv. 975 sqq. TipoorTan^ptov dicitur terriculum,
quod ante mentis oculos observatur, eademque hic est praepositio-
nis Tipo- notio, quam habet e. g. 1. c. Ag. 179, Ch. 817 7rpoù(X(iàTCûv
(JXÓTOV 9épEt. Per simillimam abusionem Sophocles, ut iam dixit
Kuglerus vocabulum TrpoCTxà-nQç, quod proprie notare solet eum
qui pro aliquo positus est ut eum tueatur, bis usurpavit ita, ut
lxéTr)v valeat, i. e. eum qui ante aliquem se collocat ut ei suppli-
cet, se. 0. C. 1171 ë^oi.8' àxoùtov tövS', Icô-' 6 tupocttaxt)?, ib. 1278

Non nisi intransitive hoc verbum usurpari solet. Apud Homerum TrpoTtiuTeiv
significat proruere vel prorumpere ®), eodemque sensu occurrit
apud scriptores temporum posteriorum «). Transitive autem Aeschylus
verbo usus est Ag. 131 sqq.:

olov [171 TIC, amp;yc(. ^só^EV xve9à-
lt;T7]1 TtpoTUTTEV CTTÓfJiiov [isya Tpotaç
aTpaTWamp;év.

De vero verbi h. 1. sensu ambigitur. Hermannus aTÓfitov prius
percussum, i. e. ante belli clades immolatione Iphigeniae afflictum
esse censet. Similiter fere Weckleinius: „TcpoTUTrév, vorher getroffen
wie vom Blitze, so dass es schwarz wird (darauf bezieht sich xvs9a(7y)i).
Die Missgunst der Gottheit fährt vorher darein durch die Forderung
des Opfers der Iphigenie, dessen Leistung dem Heere einen Makel
bringt.quot; Alii vero tcpotutctsiv h. 1. prius conflare significare arbitran-

turi), alii nirsus aliter interpretantur. Omnes autem interpretatores
eatenus congruunt, quod praepositionem Tcpo- in verbo composito
h. 1. temporali notione praeditam esse existimant, cum solito
sensu verbum si adhibetur, locali notione usurpatur.

Tzpoaiiyopoq Passive hoc vocabulum coniunctum cum verbis TrpooT^yopetv et
Tipocrayopsiieiv, i.e. alloqui sive compellare, (comiter) appellatum
significat 2). Tum apud Platonem 3) et posteriores prosarum scrip-
tores occurrit ita, ut indicet idem fere quod sÔTrpooVjyopoç et s^Tupócr-
oSoç, sc. affabilem, amicum, deinde etiam congruentem, convenien-
tem quae notiones e passivo quem commemoravi vocabuli sensu
primigenio ductae esse videntur.

Active autem adiectivum usurpatum est, ut iam supra p 53
monui, Soph. Ant. 1184 sq. Tcpàç è'ÇoSov axdyrouax, HaXXàSoç S^eaç
oTTco; lxoi^7]v sùytxàTcov 7tpo(7^yopoç, i. e. „ut Minervam precibus com-
pellaremquot;. Activo etiam sensu usurpatum videtur Soph. O. R. 1337
sq. (tt S^ta) TrpoCT^yopov It' tax axoósiv yiSovÔci, (piXot; i.e. „quod
praeterea alloquium audiam, amid?quot; ®)

Ahquanto autem diversa est activa significatio, quam habet voca-
bulum Aesch. Prom. 832, ubi agitur de lovis oraculo Dodonaeo:

TÉpaç t' (äcTTicTTov, al TcpooT^yopot Spôeç,
quo loco quercus dicuntur vocales sive voce praeditae; cf. schol,
al efxçcovoi, àvtl toü çwvixaC. Attenuatum igitur hic videtur — comi-
tatis simul notione adempta — praepositionis Trpocj- momentum, ut
vocabulum nihil ahud valeat h. 1. nisi loquentes vel enuntiantes.
Similiter interdum etiam in verbo Trpoaayopeóeiv praepositionis vis
attenuata est; cf. e.g. Plat. Phil. p. 13b, Trdcaaç ^Sovàç àya^ôv elvai
Tcpo0ayop£Ôeiç; quo loco idem fere sibi vult quod Uysic (cf infra
adn. 1 ad Pl. Rep. p. 428d).

Prom. 832 vocabulum TrpoCTTjyopoç ab Aeschylo per levem abusio-
nem usurpatum esse, ut lusum efficeret verborum, apparet compa-
ratis w. qui sequuntur, 833 sqq.: ó©' Äv ctÙ XanTrptôç xoùSèv alvtx-

^avoi3nat jaiqSsvôç Trpocrijyopoç ; Philoct. 1357 sq. zXtol ttw; Ó SóafjLopo; eEç çwç xdcS'
ëpSaç eïjii; töi Trpoovjyopoç ; fr. 411 'Aatoc (ièv ^nbsp;xX^i^exai. Çéve, TtóXi?

Sè Morrwv Muota 7rpo(r;^yopoç, quo loco vocabulum idem valet ac nominatus;
cf. Pl. Rep. p. 428d: tL ty]v ttóXiv Ttpooayopeôeiç; (cf. eiusdem Phil. p. 13b).

') E.g. Theaet. p. 146a: çCXouç te xal Tcpotnjyôpouç dtXX-^jXot; y(yveo{gt;ai.

') E. g. Pl. Rep. p. 548b TiâvTa TipoCTi^yopa xal ^Y)Tà Trpèç étXXvjXa. Sic iam Philo-
laus, fr. 11 (D.).

Tvjptwç TcpocTYjyopsôB^ç Aïoç xXetvY) Sàfxap [léXkoua' 'iaznQ-on, quo loco
TipoCTayopeiietv solito fere appellandi sensu praeditum est.

Significat TcpoacoiSta teste Critia apud Pollucem (4. 64) xàç Trpoç TrpoawtSJa
xiQ-àpav wiSàç, i.e. cantus qui citharae accinebanturi). Similiter
TtpoCTàiSsiv concinere vel accinere notât, cf. Ar. Eq. 401 xal StSacr-
xoi[i.TQv TcpocaiSsiv Mopcr^fiou xpaytotSiat. Deinde TcpoawiSta etiam ac-
centum notât 2).

Non eadem vero vocabuli vis est Aesch. fr. 299; cf. Crameri Anecd.
Ox. 4. p. 315, 25: icttÉov Sè Öti Trap' AtcrxuXcot tyjv TipoofoiSlav eupicy-
xofxsv xsi[xèv7)v èm t^ç 7rpo(T9Ci)ViQCTecoç, où t^ç (xet' ôpyàvou çwvîjç'
(x' (XTuetpov^) TTjaSs t^ç TcpocoiSCaçquot;. Hoc igitur loco vocabulum per
abusionem „appellationemquot; significat mutata praepositionis Trpoa-
notione.

Per eandem abusionem Theocritus verbo TtpocràtSsiv usus est Id.
2. 11 : tIv yàp Ttoxasicjofxat xGuya., Saï[i.ov, ubi valet carmen canere in
honorem alicuius, vel carmine aliquem compellare.

De huius vocabuli sensu ,,supra modum iustusquot;, quo occurrit ÛTrépSixoç
Aesch. Ag. 1396, Soph. Ai. 1119, videas quae scripsi supra p. 31 sqq.

DE VOCABULIS COMPOSITIS PER ABUSIONEM USURPATIS ITA, UT EORUM
PRIORI PARTI ALIA TRIBUATUR NOTIO

Imprimis hic tractabuntur nonnuUa adiectiva composita quorum
pars prior a pronomine aôxôç i. e. ipse ducta peculiari notione usur-
pata est.

Pleraque a voce aùxo- incipientia vocabula eum in modum usur-
pari, ut prior pars significet aut „ipsequot; aut sensu reflexivo „se ip-
sumquot;, consentaneum est.

Ceterum satis magna hcentia Graeci variis ac maxime diversis
sensibus eiusmodi vocabula usurpaverunt, cuius rei ut addam exem-
plum conféras e. g. Aesch. Ag. 137, quo loco agitur de aquihs aùxô-
Toxov Trpà Xóxou (xoyspàv TiTocxa ■amp;uo(jLsvotlt;jiv, ubi aÙTÔxoxov Tuxàxa valet
ttxàxa cijv aùttôi tûi tôxcùi, ut exphcat scholiasta, i. e. leporem cum
ipso foetu 1),

Sophocles vocabulum aùxôçwpoç, quod in ipsa re vel in ipso faci-
nore deprensum significat, per abusionem posuit Ant. 51, ubi Oedipus
aTTCoXexo Tipàç aÙTOçwpcov àfjLTrXaxTjtAàxfùv, i. e. ûn' aûxou (pcopaQ-évxcov,
facinoribus ergo ab ipso Oedipo deprensis vel detectis.

aÙTÔtpopxoç Ob hanc in eiusmodi vocabulorum usu licentiam interdum pro-
pria vocabuh cuiusdam notio haud certo statui potest, velut e.g.
viri docti inter se non omnino congruunt de interpretando vocabulo
aûxôçopxoç p Aesch. Ch. 675, quo loco Orestes ipse de se praedicat
(TxeCxovxa S' aùxôtpopxov oixsiai (rayvit èç quot;Apyoç etc. Hic aùxôçopxoç
aut aùxàç xôv lt;pópxov cpépoiv aut «pépwv xàv éaùxou (pópxov aut ciùv aùxût
9Ópxcoi (cum ipsa sarcina) significare potest secundum diversas
virorum doctorum sententias, inter quas haud facile dirimitur, quam-

') Cf. aÙTOTÔxoç, quod occurrit apud Nonnum, Dion. 8. 81 et alios sensu
„ipse pariensquot;.

Apud Sophoclem (fr. 251) valet cum suis ipsius mercibus iter facientem
(cf. Hesych.: aùxôçopToi- aÛToStdtxovoi. xuplaç Sè ol èv roïç ISloiç nXoloiç. S. 0.
rtxuwvfwi). Apud Plutarchum, Aem. Paul. 9 (cf. Mor. p. 467d) eïxoot aùxotpôp-
Touç ôXxàSaç äx^ipw^^axo, naves cum ipsis mercibus designantur.

Per se hoe vocabulum potest significare eum qui ipse se interficit^), aùroçôvoç
aut eum qui ipse interficit aliquem 2). Deinde nonnullis locis etiam
eum indicat, qui consanguineos (toùç éauToü) interficit (ut aùxo-
(?óvTïiq Eur. Med. 1269, Soph. El. 272, ubi tamen v. 1. est auToévTiQv) ;
cf. e.g. Aesch. Ag. 1091, ubi Cassandra domum Agamemnonis dicit
TToXÀà cuv[lt;7Topa aÙToçôva xaxà xapaxófxa, tum fortasse Suppl. 65 sq.
ÇuvTt8-7]ai Sè TratSoç [zópov, wç aùxoçôvcoç wXsxo Tipoç x^^po? S'^ev®).

Similiter Aeschylus etiam substantivum aùxoupyta^) usurpavit auxoupyfa
ut caedem consanguineorum vel parricidium significaret; cf. Eum.
336 ô-vaxcùv xotaiv aùxoupyiai ^uixTtéacocnv [jiaxaio!, —

Vèrum etiam vocabulum aù^èvxT]?, quod praeter alias quas omitto aùaèvxYjç
significationes eum notât, qui propria manu interficit (cf. e. g. Hero-
dot. 1. 117, Thuc. 3. 58, Eur. Rhes. 873), duobus locis Aeschyleis
ita occurrit ut (per traiectionem ab aetore ad actionem) valeat par-
ricidam sive consanguineos interficientem, se. Eum. 212, quo loco
Furiae Clytaemestram ob interfectum maritum minus vituperandam
censent quam Orestem ob commissum matricidium, idque ea de
causa, quod Clytaemestra non consanguineum obtrun-
caverit :

OÙX otv yévoiS-' 6(jiai(xoç aùO-évxTjç 9ÔVOÇ,
tum etiam Ag. 1573, quo loco Clytaemestra cum gentis deo ultore
pacisci se veile dicit dum ille exeat domo écXXvjv yeveàv xpJ^siv ^avà-
xoLç aùS-ÉvxaiCTiv ®).nbsp;.

Ceterum etiam alium sensum, se. se invicem interficiendi h. 1.
(Ag. 1573) vocabulo tribui posse apparet comparatis versibus qui
sequuntur: xxeàvov Sè (xèpoç paièv èxoucr/ji. ^àv aTtóxpi^ fi.01 [xavJaç
IxsXà^-pcov àXXvjXoçôvouç à9eXoiS(T7)i. Nonnunquam enim pro-
nominis aùxôç formae et vocabula cum eo composita sensum habent

Cf. Opp. Cyn. 2. 480: ôîjpaç aùxoçôvou; açsTlpirjiatv àxaodaXCrjiai, Saixévxaç,
quo loco valet feras a se ipsis interfectas; Anth. Pal. 7. 149, Leontii Epigr., ubi
Aias dicitur periisse TOXàar)i — ûtt' aÙTOçôvtoi.

») Cf. Opp. Cyn. 4. 290: nevôeùç - {gt;eiv aùxoçôvoiaiv aTTEtXee xepoi SatÇai.
') Nisi hoc saltem loco valeat: ,,propria manu interficiendoquot;.
«) Apud posteriores notât ipsius cuiusdam laborem, servorum labori oppo-
situm (cf. e.g. Polyb. 4. 21. 1, Plut. Cat. Mai. 1), aut experientiam (Polyb. 9.
14. 4).

reciprocum, ut idem valeant atque àXX^Xcovi); cf. e.g. Pers 415
Sept. 194, ubi autol 8' Ótt' aùtûv idem vult quod Ctt' àXX^Xcov. Com-
plura liceat hic addam vocabulorum compositorum exempla (sc
auToxTowç, aÙTo8àïxToç, aÙToçôvoç, aùxôxsip), quorum prior pars
auTo- Singulanter sensu reciproco praedita est
aoToxTÔvoç Proprie hoc adiectivum notât sua ipsius manu interficientem ; cf
Ag. 1635, quo loco chorus Aegistho obicit:

SpâCTat TÓ8' ëpyov oûx stXtjç aÙToxTÔvfoç
tum etiam Eur. Med. 1254: xéxvotç TipoapaXsïv xép' aÔToxrôvov

Aeschylus autem de Eteocle et Polynice (licet per traiectionem ab
actore ad actionem) vocabulum usurpavit, ut idem valeat atque
aXXTjXoxTovoç ®) Sept. 681:

auToôocïxToç quo loco etiam vocabulum aùxoSàtxToi désignât fratres a se mutuo
interfectos, cum apud Philippum Epigr. (Anth. Pal. 9. 293), AstovC-
5£(o — Séfxaç aÙT08àtxT0v, Leonidam a se ipso interfectum esse ipsum
mortem suam^ effecisse innuatur. Simihter Leontius Epigr., Anth.
Pal. 7. 152, oÔTfoç è^ èx^pûv aÙToxxôva 7ré(ZTOTo Sœpa, intellegi voluit
munera mutuam caedem parientia; et apud Sophoclem verbum
auToxTovetv se invicem interficere valet Ant. 56: dc8eXlt;pà 8óo u[av
xaO- fifjiépav aÙTOXTOVoûvxs
aÔTocpôvoç Eadem itemm notione vocabulum aùrofâvoç, de quo dixi supra
p. 141 praeditum est Aesch. Sept. 850, ubi eadem mutua Eteodis
et Polymcis caedes dicitur aùxoçôva — raSs Tzd^rj ').

Eundem denique in modum etiam vocabulum Mxeip quod
solet notare eum qui sua ipsius manu aliquid facit vel ipse caedem

') Etiam inverso modo dXXi^Xcov nonnunquam praeditum esse sensu non reci-
proco demonstrat W. A. Heidel: „Non-reciprocal uses of àXgt;.^X(ov,» Class. Philol
23 (1928) p. 176 sqq.

') V. 1. aÛTÔv, sed cf. Kühner Blass. I p. 600. et Wilam. adn. crit. ad Sept
194. Cf. etiam Soph. Ant. 145: xaO' «Otoïv (i. o. xar' àXî.^XoLv) Sixpaxet? Xóvy-
avfiaxvT(e).nbsp;^

') Cf. schol. : oi'jx iTréfieivaç, çTjof., Spâaai ró airè? tÓ gpyov ixôvoç, àXXà aùv TÎii
Yuvaixt.

*) Nisi forte h. 1. sibi vult consanguineos interficientem.
') Cf. Sept. 932, èreXsÛTaoav ûrr' àXXaXoçôvosç ^ep^tv.
•) Codd. a'jTOXTevoûvTe(ç).

perpétrât, cf. Aesch. Suppl. 592, Tzarr^p çuxoupyôç auró/sip àva^, Soph.
0. R. 231, 75 II ôcXXyjç x£polt;; SLT aÙTÔxsipa, vel eum qui ipse se inter-
ficit, cf. e. g. Soph. Ant. 1175 Atpitov oXtoXeV auTÔ^sip S' alpiacrcyeTat i),
a Sophocle de Eteocle et Polynice se invicem interficientibus usur-
patum est Ant. 172: tiaïaavtéç ts v.cd trxtjyévtsç autô/eipi. ctÙv fi,i.àa(ji,att,.

Singularis est abusio vocabuh TrarpoxTÔvoç Aesch. Ch. 974, 1015, TrarpoxTÓ-
1028, itemque verbi TraTpoxxoveïv ibid. v. 909. Solet nempe proprie voç
is dici TraTpoxTÔvoç, qui patrem suum interficit; cf. e. g. Aesch. Sept. TraxpoxTo-
752 TiaxpoxTÓvov OïSiTTÓSav, Soph. O. R. 1288, ubi idem hac voce indi- vsiv
catur 2). Aeschylus vero ita ut non iam suum ipsius sed alterius cuius-
dam patrem interficientem significet vocabulum usurpavit Ch. 974,
quo loco Orestes corpora monstrat Clytaemestrae et Aegisthi his
verbis: tSea^ö-s Traxpoxxôvouç Stofidcxwv Tcopo^rjxopaç; item ib. v. 1015
Tiaxpoxxóvov uqjaajxa de veste, qua Agamemnon oppressus est, et v.
1028 TTaxpoxxóvov (xtaajjia de Clytaemestra. Similiter Tiaxpoxxovetv
usurpatum est Ch. 909, quo loco Orestes matrem interrogat:
TraxpoxxovoOca yàp ^uvoixifjcjetç Ijjiol;

Unde Aeschylus abusionem hauserit apparet collatis versibus
Homeri, Od. a 299, y 197, 307, quibus locis Orestes interfecisse dicitur
7raxp090v^a AtytaS^ov SoXópiTjxiv, cum perspicuitatis causa adicitur
0 ot (sc. Orestis) Traxépa xXuxov è'xxa®). Solito contra sensu Homerus
usus est voce 7raxpo90voç II. I 461, wç (atj 7raxpo90voç (xsx' 'Ayjxioiai^f
xaXeotfXYjv, item, heet per traiectionem, Aeschylus de Oedipode Sept.
783 7raxpo9Óvamp;)t x^P^- Euripides rursus Aeschyleam vocabuh abusio-
nem secutus est Or. 193 7raxpo9Óvou [xaxpoç (sc. Clyt.). Etiam Sopho-
cles abusionem imitatus est, cum Hercules Trach. v. 1125 Hyllum
allocutus matrem, quae maritum suum occiderat, 7raxpo9Óvx7]v
dicat «).

.') Quo loco sensus, quo vocabulum intellegendum est, a choro non perspi-
citur (cf. V. 1175 TTÓTEpa jraTpcitaç ^ Tvpôç oSxeta; '/spàç',), qua de causa nuntius
iterum explicat (v. 1176): aÙTèç vrpàç aüxoü. Cf. etiam Aristoph. fr. .502.

') Pecuharis usus, quo Euripides vocabulo usus est 1. T. 1083, ubi Iphigenia
se a Diana esse servatam dicit èx TrarpoxTÓvounbsp;(•• c- èx x^P^Ç xoü TcaTpoç

ToO XTetvovTOç), pertinet fere ad id abusionis genus, quod tractavi c. XIV; cf. p.
124 adn. 1, p. 127 adn. l.

») Parem iam abusionem invenimus Hom. II. O 506, quo loco Priamus Achil-
lem filii sui interfectorem dicit étvSpa TratSoçôvov, cum ,,suam ipsius prolem inter-
ficientemquot; idem vocabulum notet e. g. Eur. Med. 1407: TratSoçôvou t^oSsXcaJvYjç
(Med.).

ôi{;ÎYovoç Apud Homerum hoc epitheton semper notât homines sero genitos
Ita ut designet posteros sive posteritatem i), eandemque habet
notionem apud Apollonium Rhod. 1. 1062 2). Contra Hymn. Cer.
164 sq., TTjXôyeTOç Sé oi ulèç èvl (xsyàpwi eÙttVjxtwi ô^^'iyovoç Tpétperat,
TTOXUSUXETOÇ àaTTàatôç TS 3), idem fere valet quod TviXùysToç significare
antiquitus vulgo existimabatur «), se. infantem a pâtre vel matre
provectioris aetatis genitum.

Non longe hinc distat significatio, qua vocabulo usus est Hero-
dotus, 7. 3, ubi ôlt;J;(yovoç dicitur regis filius, qui natus est postquam
pater rex factus est ®).

Aeschylus vero ipsa vocabuli etymologia nisus per levem abusio-
nem usurpavit Suppl. 361 :

Nihil enim hic significat nisi iuvenes — se. Danaidum chorum —
seni oppositas. Per eiusdem fere generis abusionem Theocritus usus est
vocabulo Id. 24. 31, dum Herculem parvulum in cuneis cum angui-
bus luctantem dicit TratSa Ô^Ptyovov, quo loco vocabulum idem signi-
ficat quod ahas vsôyovoç vel vsoyvoç, nisi saltem Herculis partum
retardatum esse, quod fama fert, hoc epitheto diserte innuitur. .

ÔÇiixetp Notât vocabulum ô^ôxsip eum, qui promptus est manibus vel
qui manus non continet; cf. Lys. 4. 8 siTa ÙTrà Ty)ç àv^pc^Trou Trapco^ufi-
(lÉvoç ôÇôxeip Xtav xal Tràpoivôç Ècttiv, àvàyxY) Sè àptôvacj^ai, Theocr.,
Epigr. 20. 2, qui Herculem dicit tÓv XsiovTojjiàxav, t^v ôÇôxstpa'
Nicomach. Com. apud Athen. 7. 291c, Ssittvcôv Sè ttocç t' àXXÔTpta
yiyvET ô^ûxstp xoùx èyxpaTïjç, Lucian. Deorum Dial. 7. 2, ubi Mer-
curius infans Vulcani forcipem furatus dicitur oÔtwç ô^ôxstp — xa-

') Cf. II. r 353, H 87, n 31. Od. a 302; idem enim fere valet his locis quod
nonnunquam ènLyo^oi.

') Cf. ibid. 219: KxïSx -, xàv è^lyovov xal «sXtttov ûtîaoav dUvxroi, TtoXudcpyjToç
8é (ioi èffxtv.

Cf. Schol. Hom. II. r 175: xup(agt;; TyjXiiyeToi xaXoûvTai ol -njXoû rîjç yovîj;
Svteç TraïSeç, Ô êanv ol èx yepovTixr)? ijXixlxç anxpévTeç.

') E variis quibus alii deinde auctores voce usi sunt modis hos commemoro:
Empedocles fr. 80 (Diels Fr. d. Vorsokr. I p. 251) : oÖvsxev ôtj/lyovol re alSai, mala
punica corda esse, i. e. sero matura perhibet.

Apud Callimachum, Del. 4. 174, barbarae gentes in Graeciam irrumpentes
dicuntur Ô-J^lyovoi TiTYÎveç, i.e. quasi alterum Titanum genus, posterioribus
temporibus editum.

Aeschylus adiectivo o^^xstp usus est Ch. 22 sq., ubi chorus pro-
cedit his verbis:

Quo loco sive xótccoi, sive xtuttcoi legis, utrumque planctum pec-
toris notât. Multi viri docti etiam h. 1. ôÇiixeip celeri manuum motu
editum (planctum) significari existimant. Mihi quidem potius de
sono intellegendum videtur, ut „manu stridulâ.quot; vel„stridulo manu-
um motuquot; significet, quo modo iam interpretatus est v. Anrooy
itemque Verrall: „o^óxstpi, which must refer to the sharp sound
of the blows.quot; Quod si verum est, per abusionem Aeschylus vocabulum
usurpavit, sc. aliam priori vocabuli parti o^u- tribuendo notionem.

Apud Homerum et Hesiodum ¹) indicat hoc epitheton eum, qui e iTtTtioxap-
curru bellico (Ïttttoi) pugnat, Aeschylus autem ex equo pugnantem [jl7)ç
eodem vocabulo designavit. Pers. 29: 'ApTe(i,(3apy)i; ^ ÎTrmoxàpfji-ifjç,
iterumque ib. 106 t7i7:ioxâp(jiaç xe xXôvouç ®). Haec abusio facile intel-
legitur; etenim, cum AeschyH temporibus non iam e curribus sed
ex equis pugnaretur, necessario, hoc epitheto perantiquo si poeta
recentior aequales suos designabat, novus ei sensus tribuendus erat.
Opposita ergo est haec abusionis species ei vocabulorum per archais-
mum usui, quem supra p. 21—25 exemplis illustra vi.

Per eandem abusionem Aesch. Pers. 32 Sosthanes Ïtcticov èXanfjp, ïttttcûv
i. e. eques dicitur, cum soleat (Ïtuttcov) èXa-cTjp apud Homerum ®) notare èXa-c^p
aurigam.

Hoc vocabulum, quod non nisi duobus locis, se. Aesch. Prom. xXTjaixàp-
159, Ag. 430, occurrit, altero loco, ubi legimus àTrév^eia ') xXTjaixdcp- Sioç

1nbsp;*) Codd. xiJTrTwi; ttt in rasura; glossa àvxl xoG xortsxöi; corr. Pauwius. Arnal-
dus proposuit xxÛTCcot.

Sioç, significat patientem sive laboriosum vel fortiter mala susti-
ZxT;» ftquot;nbsp;signifiSÎL quot;t^c^bl

I. e. fere: „quis deorum animum inducere potest, quis deorum tam
dums et immitxs est, quem haec delectent?'' Qu;e\ocrunxt?-
xapS.oç abusiva notio facile intellegitur collato verbo cognato .Iw
quod praeter notiones patiendi vel sustinendi insuper praebet sensum
ahquid (immite vel durum) a se impetrandi sive ad duritïrequot;
crudehtatem animum inducendi e)nbsp;quot;quot;uem et

èyà 8' ÂToXfxôç elfxi CTuyyev^ Ö-eèv
_ _ S^CTat ßiai çàpayyi Tcpèç Sutrxeiixépwt,
eum significat, qui aliquid a se impetrare non potest.

1nbsp; Cf. Ag. 223 ÜTte 8quot; o5vnbsp;»„^„p«;. cf. .tiam Hlt;m. Od. « 343.

Praecipue ut oxymoron efficiatur nonnulla adiectiva composita
ab a privanti incipientia per abusionem usurpata sunt :

Solita vocabuli acTuaiç significatio est „liberos non habensquot;.nbsp;«ScTraiç

Aesch. Eum. 1034 Furiae appellantur Nuxtoç TratSeç écTiaiSeç.
Multi viri docti solito hic sensu vocabulum interpretantur, collato
Eum. 69, quo loco pro codicum lectione ypaïai TraXatal rcaïSsç Wila-
mowitzius coniecit ypatat TraXaiÔTraiSeç. Alii autem epitheton quin
h. 1. adhibitum sit ut oxymoron efficiatur fieri non posse perhibentes
interpretantur: noctis fihae, quae non iam aetate fihae sunt, vel
fihabus (virginibus, puelhs) dissimiles, i.e. grandaevae.quot;

Id si verum est, abusio commissa est eiusdem rationis ac in voca-
bulo eÔTTatç — quod solet notare bonos vel pulchros liberos haben-
tem - apud Euripidem, H. F. 689, I. T. 1234, quibus locis AaxoiJ;
yôvoç eÔTtatç indicat Latonae fihum, qui est bonus vel nobihs filius.

Significatio vulgata huius adiectivi est urbem non habens, sive âtcoXiç
adhibetur de proscriptis vel ex urbe eiectis sive de terra urbibus

fiat Eum. 457 ( Ayatxéfzvova) Çùv ait crû Tpoîav à:roXtv 'IXJoo ttÓXcv
e^xaç, quo loco ttÔXiç (XtioXi^ urbem dicit quae urbs esse desiit Oxv-
moron imitatus est Euripides, Troi. 1291 sq., à Sè [zsyaXÓTroXt, ^ttoX^
oX^oXev ouS V è'axt TpoCa; similiter etiam Plato, Leg! p. 766d, .acr«

àTTÔXEjzoç Si^ificat hoc vocabulum imbellem bello vacantem, placi-
dum 3). Duobus apud Aeschylum locis, se. Ag. 768 SocCfxova - àLyov
a^oXEfxov avtEpov, ^pàcroç ^eXaivccç - quot;Axaç, Ch. 55 aè^aç S' àaavov
aSafxocTov aTroXEfxov notât non debellandum, i.e. invictum Semel
aho sensu apud Aeschylum occurrit, ut oxymoron efficiatur, se.
Prom. 904, quo loco aTrôXEjxoç ttôXejxoç dicit bellum, quod non est
beUum se. quandoquidem alter adversarius alteri minime par est
^ Eundem m modum Euripides, Here. F. 1133, scripsit dnóXeaov
Oi Tzat, TToXefiov èunsucraç zéxvotç.

axXyjToç Non omnino eiusdem generis ac superiores abusiones est abusio
vocabuh àTXvjToç Aesch. Ag. 407. Vulgo àxXyjToç significat id quod
mtolerandum est, quod ferri non potest; cf. e. g. Hom. II. I 3 Trèv^-ei
aTXyjTwi, Pind. O. 6. 38, àxXàTou Trà^aç^).

àyouCTa x' àvxîçEpvov TXJwt çB-opàv
pépaxev p[(x(pa Stà tiuXôcv, àxXa-
xa Ö) xXàcja,

per oxymoron Helena non audenda ausa esse dicitur Abusio
facile fien poterat, cum quidem xX^vat et pati et audere valeat.

«vofxoç Pecuharis denique est vocabuh àvofxoç, quod vulgo notât nefarium
nefastum, miustum, abusio in oxymoro, quod exhibet Aeschylus
Ag. 1140 sqq., quo loco chorus Cassandram alloquitur his verbis:
lt;ppevo(xavT^ç xiç sî, a-E090p7)X0ç, à[x-
lt;pl 8' aûxàç O-poEÏç
vófiov àvofiov,

') Cf. Groeneboom ad locum: „een kamp. waarbij de partijen zoo ongelijk
zijn, dat van een kamp niet gesproken kan worden.quot;

') Anth. Pal. 9. 321 active usurpatum est sensu impatientis; cf. Ael. N. A 16 28
') Codd. äxXTjTa; corr. Wil.

i. e. modum musicum, qui non révéra modus musicus est Abusio
nititur altero sensu vocis v6[xoç, quae et legem et canti modum sig-
nificat.

Sequunter alia adiectiva composita, quae a littera a, quae dicitur
privans, incipiunt, per abusionem adhibita:

xo xTjç àvàyxvjç scrx' âSrjptxov oS-évoç,
quo loco idem quod Äfjiaxov vel àxaxa(jiàxï)Tov 3), sc. inexpugnabile
significat. Abusio levissima est.

Vulgo designantur hoc vocabulo aut homines virtute destituti, àvavSpoç
ignavi^), aut mulieres marito carentes®).

Alio sensu Aeschylus vocabulum usurpavit Pers. 296 sqq.:
île, où xéS^VYjxe, x[va Sè xal Trsvô^TQaofJiev
xÔiv àpxeXettov, 6ax' ettI (ixrjTtxouxlat
xax^^slç àvavSpov xà^iv yipT^fAou ö^avcóv,
itemque ibid. 166:

(x-^xe xp'^jfji-attov àvàvSpoiv ttX^Q^oç èv xifx^i aèpeiv,
quibus locis àvavSpoç est vins carens vel orbatus, idemque ergo notât
quod xévavSpoç; cf. Aesch. Pers. 119 xévavSpov (jtèy àoxu SoucrtSoç,
Soph. 0. C. 917, quo loco Theseus dicit: xa( (i.01 TtóXiv xèvavSpov —
êSoÇaç eîvai, cui deinde respondet Creon v. 939 èyo) oux' àvavSpov
T/jvSe x^v TTÓXtv Xéyco, etc., adhibito igitur vocabulo àvavSpoç eodem
sensu quo usurpavit Aeschylus Pers. 166, 298.

♦) Cf. Eur. Andr. 341, Herodot. 4. 142. Substantivum àvavSpJa vulgo notât
ignaviam (aut impotentiam), uno autem loco, se. Plut. Mor. 2. p. 302f, virgi-
nitatem.

') Cf. e. g. Aesch. Pers. 289, Suppl. 287, Soph. O. R. 1506, Plat. Leg. p. 930 c.
p. 937a.

àcTToXoç Non nisi semel in fabulis Graecorum hoc adiectivum traditum est,
se. oopn. ir. 0/2;

xal xàv véopTov 1) àç 'éx' àffToXoç xtxwv
•9-upaïov àfjiçl (iTjpôv
TTTiicrcreTat 'Epfjuóvav
i. e. „and the youthful Hermione, whose still ungirdled tunic falls
around the thigh which it revealsquot; Hoc igitur loco vocabulum
aaxoXoç, comunctum cum verbo dréXAsaa-at, idem significat quod
Hesiod. Scut. 287 sq.. èTr.aroXdcSTjv Sè x^Tcôvaç èaTdcXaT(o),
Ar. Eed. 268 àvacyxéXXea^' Ävcü xà x^Twvia.
^ Aesch. Sept. 857 sqq. Charontis cumbam did traditum est ràv
aaxovov (xeXayxpoxov vaóciToXov ^EtopCSa, quod iam Thomas itemque
Tnchnius correxerunt ita: xàv ÄgtoXov (xeXàyxpoxov S^eagt;p{Sa Wila-
mowitzms vocabulum àaxoXoç h. 1. hunc in modum interpretatur •
„Kuhn genug ist das Totenschiff mit dem Namen des Theseusschiffes
belegt, das alljahrlich nach Delos fährt; es muss also lauter Epitheta
erhalten die seine dem Feste widerstreitende Bestimmung enthalten
atTTißT] ATToXXœvt, und die schwarzen Segel, die jenes Schiff nui^
einmal zu schwerem Leide trug. Eine solche Beziehung steckt für
unsere Kenntnis nicht in äaxoXov, aber die Athener kannten das
altertumhche Fahrzeug, und gern glaubt man, dass ihm deraxôXoç
iehlte die TreptxsçaXaia, eine rings um die Spitze des Schiffes lau-
fende Verstärkung des Buges.quot; Wilamowitzius igitur vocabulum h 1
denvatum censet a voce (ttôXoç, quae indicat partem navis rostri
ut valeat „rostro carentemquot;. Quae interpretatio si recta est, abusio
facta esse videtur.

Neque tamen Tuckeri interpretatio a lod tenore aliéna esse vide-
tur, CUIUS haec sunt verba: „The undecorated, undressed (cf axoX^
aTeXXsaaaO; of the ^ecop(ç to Delos Plato says (Phaed. p. S8c) àpÂ
8 EC7TI Tîîç a-sœp^aç, èTOiSàv Ó IspEÙç TOU 'ATTÔXXCOVOÇ CTTé^yii T^v Tupóavm
TOU TTXotou. Cf. Soph. Ph. 343 ^x^óv fXE VV)1 TTotxcXocTTÓXcoc fX^Ta („with
gaily-decked prowquot; Jebb), Pind. P. 2. 62 EÙav^éa 8' ÄvaßLoaai
(TTÓXov. The dressing was with flowers and probably with bunting quot;
Hoc tamen monendum est, et Soph. Ph. 343 et Pind. 2 62 CTTÓXOV
non omatum indicare sed prorae partem; qui lod Wilamowitzii
interpretation! favere videntur.

') Cod. veo(u)pYÖv; corr. Valckenaer. 2) lebb.
») Cf. adn. crit. ed. Wilam.
') Aesch. Interpr. p. 84, adn. 1.
^ 2 Cf. Poll. 1. 86: tà Sè fxexaÇÙ toü l[iß0Xou xal t^ç ,rpo£(xßoX[So? ô aTÔXoç èaTlv
urtèp Tijv oTstpav, Ôç xal Tiep^xsçaXaJa xaXeÏTai; cf. Aesch. Pers. 408 vaOç Iv vnt
XaXx:^py] ctóXov ènoliasm.nbsp;'

Solet hoc adiectivum indicare id quod fines non habet, quod infi- àxépfiwv
nitum vel innumerabile est.

Aeschylus autem vocabulo usus est ut illustraret illam vestem
nullum exitum praebentem, qua Agamemnon obstric-
tus erat cum interficeretur; cf. Eum. 634:

Eundem in modum, ut iam dixi supra p. 34, voce aTOipoç, quae aTreipoç
cognata est cum substantivis Tistpap, Trépaç, i. e. finis, Aeschylus
usus est, ut idem definiret vestimentum, Ag. 1382:

ÄTTStpov a[i,9[ßX7)crxpov, ûaTiep îx^ûwv,
TTspicrxix^^w, TcXouxov Et[xaxolt;; xaxóv,
â)ç [ATjxe çeuyeiv [xy)x' àfjiuvea-ô-ai fxópov.

Quo loco notât vestem sine exitu, nullum effugium praebentem,
irnperviam, cum soleat aeque ac àxépfitov significare infinitum et inde
etiam rotundum, quia, quod rotundum est, finem non habet.

Intellegitur sensus, quo Aeschylus 1. c. adhibuit vocabulum, col-
lato verbo Tis^psiv vel Tcepav, i. e. transfodere, traicere.

Ceterum eodem modo iam usus erat vocabulo Ibycus, 2. 3: èç
ÄTOipa S^xxua KÔTcptSôç lt;(jLegt; ßaXXei, nec non Sophocles, fr. 526:
Xixwv — ôcTTEtpoç èvSux^pioç xaxûv, et Euripides, Or. 25: uçocd^ia
ôcTTEipov de eadem veste atque Aeschylus 1. c.. Eadem iterum notione
praeditum occurrit vocabulum aTièpaxov Aesch. Prom. 1078, eIç aTtépaxov
SCxxuov àx7)ç èizTrXEX-^^eo^le), quo loco etiam àviépavxov traditum est.

Solet idem notare adiectivum aTcÉpavxoç atque vulgo écTtEipoç, se. aTtépavxoc;
mfinitum, tum etiam — quod àTrépaxoç notât Aesch. Prom. 1078
— impervium, transitum vel effugium non dantem; cf. e. g. Eur.
Med. 212, ubi poeta Symplegades dicit ttóvxou xX^iS' aKèpavxov; simi-
liter Aesch. Prom. 153 sqq.:

eI yâp |Jl' ÙTto yrjv vèp^EV quot;AiSou
xou vExpoSéypiovoç zlc, àîtépavxov
Tàpxapov -SjxEV SecTfxoïç àXùxotç
àyplfoç TTEXàaac; àç (XY)XE 9-EOÇ
[XYjXE xic, àXXoç xoïaS' eTztyfiQ^ei.
vüv 8' od^ipiov xfvuyix' ó xàXaç
èx'^poïç ÈTrîxapTa uèTrovO-a,

') E. g. Aristot. de Mundo, p. 401a, 16 (atwv), Mosch. 3. 104 (Qttvoç).
») E. g. Eur. Hec. 926: xpuo^quot;quot;^ èvÔTcrpwv àxépfJLOvaç aùyâç. nisi forte h. 1. ro-
tundas valet (schol, ad 1. : xà yàp xuxXoTspîj xlpfxaxa oùx ëx^O ; cf. ÂTreipoç, inelptaw.

') „Quandoquidem his indissolubilibus vinculis tam saeviter me constrinxitquot;
participio significari Weilius optime monuit.

vexatT^od snL^quot;^^^^ mea quidem sententia. Prometheus Lim
S (ef vv ?57 ?n f H rnbsp;inimicorum sub divo vinctus

neque îd quot;n eTo uTA'' quot;^-^^^f^-^P-xoç non infinitum dicit
neque ld per quod transire vel effugere non potes sed id i n

quod penetrare vel irrumpere non datur Nonnraauam enr^
fere notione occurrit verbum .epa^ve.; cf. Aefcrc^^rjquot;
-.v ,pevo, xsnbsp;.spaZvov, Pind. P. 10. 28 .epodv. ï^t

Eadem fere notione atque ànépxvroç Prom. 154 usurpatum e.t
vocabulumnbsp;Suppl. 1048 sq., A.è,nbsp;TpwZxoc

non potest, u elucet comparatis ibidem versibus ^1057 q^Ts
(xeXXco çpeva ACav xa^opav, Äßucycrov;nbsp;^

Homei^m loco. Od. ,r 431: too vuv oIxov àxtaov è'Sstc
vocabulum valet „sine pretio», qui sensus nititur altera sublntivî

Eodem fere sensu Aeschylus vocabulo usus est Ch. 1018 sq •
oÔTtç fxepÓTctov àortv^ ßCoTov
Stà TcavToç amp;TIHOÇ à(xe{tl/ei 2)

Active vocabulo usus esse videtur poeta, ut valeat non ulcis-
c e n t e m, Ag. 412 sq., sive cum Wilamowitzio legis:
TtapeaTi atyàç àTtfjicoç àXoiSôptoç àm-
axcoç a9ei(i.év£ov ÎSELV
sive cum Hermanno àTtfxouç àXoiSôpouç; alii sane passive h. 1. usur-
patum censent, ut significet (Menelaum) honore carentem minus
vero probabiliter, cum etiam vocabula àXoiSopoç et écTrtaToç h. 1. active
• usurpata sint. Omnes hae vocabuli àxifxoç leves abusiones Homeri-
cum fere secuti exemplum nituntur ea vocabuli Ti[xr] notione, quae
est poena

Praeter proprium sensum, qui est „non invidensquot; solet signi- Ä9aovo?
ficare hoc vocabulum ea quae ampla vel copiosa sunt et abundant;
cf. Solonis fr. 33. 5, tcXoStov àçO-ovov Xaßtov, Aesch. fr. 196, aurócruopot
yùai (pépouat ßtoTov àç^ovov ßpoxot?, Xen. Anab. 3. 2. 25, sv àçS-ô-
votç ßioTEiisiv. Neque dubium est quin àç^ovoç ÖXßo«; Graecis semper
valuerit fortunam sive opulentiam amplam et abundantem. Prorsus
vero opposito sensu ipsa haec verba usurpavit Aeschylus, Ag. 471,
quo loco chorus, postquam res nimis secundas per iniurias auctas
facile deorum iram excitare monuit, ipse fortunam sibi praeoptat
modicam :

xpJvw S' (Xçô^ovov oXßov.
fATgX* etlf)v TlToXlTtÓp^-lf]!;,
(jli^t' o5v aùtoç àXoùç utc' (5cX-
Xtov ßbv xaT(8oi[xt.

Quo loco vocabula (5clt;p{lovov oXßov admodum audaci, non tamen
perspectu difficili abusione Aeschylus ita usurpavit, ut sensus orere-
tur solito plane oppositus. Abusio orta est quod passive vocabulum
àçô^ovoç positum est, ut valeat „qui invidiam non excitâtquot; vel „qui
invidiae non est obnoxiusquot;, i. e. modieus. Idem fere notât vocabu-
lum àçô-ôvTjxoç Ag. 939, quo loco Clytaemestra:

Codd. criyôcç i5cTt[i.oç àXoîSopoç aSiaTOç; «tvCcttws proposuit Schwerdt.
') Cf. e.g. Weckleinium: „das verschmähte (und doch) nicht schmähende
Stillschweigen.quot;

') Inverso fere modo vocabulum àT(T7;ç, quod Eum. 256: (i.-}; Xà^rji çôySa pàç
(iaxpoçôvoç àTtxaç i mpunitum valet, honore carentem notare videtur Ag 72*

♦) Cf. e. g. Pind. O. 6. 7: xtva xev (piiyoi öfivov xeîvoç àviQp, iTtixôpoaiç àtpOôvœv
àoTwv èv IfxepTaïç âotSaîç; nec non Herodot. 3. 80 etc.

i. e. „ei, cui non invidetur, qui invidiam non excitât, minime invi-
dendum est.quot;

ßpoTo*;!), i.e. immortalis, ad immortales pertinens 2). In schol. B.
V. ad II. S 78 adnotatur xat AîctxùXoç aßpoTov dq sp-yjixJav, Iv çàç
où yivETai. Eam secuti adnotationem multi editores Prom. w. 1 sq.
in codicibus hunc in modum traditis:

X'8^ovoç (xèv dq xTjXoupôv i^xo[i,£v tzsSov,
Sxù^v èq oïfxov, ocßaxov dq èpTjpitav,
pro aßarov restituerunt aßpoTov, iure fortasse, si quidem sensus satis
singularis, quem h. 1. habet acßpoTolt;; — videas schohastae errorem —
causa fuisse potest, cur vocabulum e textu extrusum sit. Significat
enim h. 1. idem quod aTràva^pwTtoç ib. v. 20, TrpoaTraCTCTaXsùcjco TcôtS'
aTcavö'pcÓTrcot Tràytot, loco ab hominibus deserto. Lectio ergo ÄßpoTo?
si proba est, Aeschylus tribuendo htterae a, quae privans dicitur,
sensum, quem saepe in eiusmodi compositis habet praepositio àTio-,
abusionem fecisse videtur, hcet vocabulum raro occurrere conce-
dendum sit.

àTràv^pw- Etiam ipso vocabulo àTràv^pcoTroç 1. c. Prom. 20 Aeschylus fortasse
7C0Ç abusus est. Vulgo enim notât inhumanum vel a consuetudine homi-
num abhorrentem. Sensus autem quem ei tribuit Aeschylus si re
vera abusivus est, etiam Lucianus Aeschylum haud scio an imita-
tus sit qui eidem induisit abusioni Prom. 11 : zi ep-^fxvjv xal aTtava-pw-
Ttov (juveßaivs t7]v yîjv [xsveiv.

Conferri denique potest vocabulum àvavSpoç ab Aeschylo usurpa-
tum sensu, quem habet xévavSpoç, Pers. 166, 298; vide supra p. 149.

') Vocabulum läßpoTO? eodem sensu praeditum restitutum pro äfxßpoTO? Soph.
Ant. 1134 e coniectura Turnebi alias non traditum est nisi quod secundum Eust.
(II. 968. 46) ipsum vocabulum ißp0ni] noctis vicem usurpabatur.

DE ADIECTIVIS COMPOSITIS PER ABUSIONEM USURPATIS MUTATO
ALTERIUS VOCABULI PARTIS SENSU

Vulgo hoc adiectivum notât fortissimum vel magnanimum vel ÛTrép^ufxoç
nimis audacem, ut passim apud Homerum. Ea significatio nititur
substantivi a^ufxôç notione quae est animus vel Ingenium forte et
audax Aho vero sensu adverbialiter Aeschylus vocabulum usur-
pavit Eum. 824, quo loco Minerva Furias monet:
OÙX ëcjx' àxtfxot (A7)8' 67i:ep-9'û(xcoç cScyav
^eal ßpoTuv XTiGTjTS SÛCTXTJXOV x^-ova.

Significat sc. ÙTrepé-ôfjtcoç actionem quandam ira supra modum
vehementi commissam. Abusio, quae non gravis est, ea vocabuh
O^ufxôç notione, quae est ira 2), continetur.

Praeter ahas significationes, quas omittere possumus, hoc adiec- ëxçopoç
tivum apud scriptores antiquos significat passive id quod divul-
gandum est, quod communicari potest; cf. e. g. Eur. Hipp. 295:
et 8' ëxtpopôç CTot ctuplcpopà TCpoç àpaevaç, X£y(s) ; tum etiam active eum
qui sécréta divulgat et enuntiat; cf. e. g. Ar. Thes. 472: aurai yàp
èapiev, xoùSefxf ëxçopoç Xóyou.

Aeschylus vero, Eum. 910 tc5v SudaeßoiSvxtov S' Ixçopcoxépa tiéxoiç,
singulari et insohto modo vocabulum active adhibet eo modo, ut
valeat e medio tollentem Abusio ex ipsa vocabuli etymologia
facile intellegitur^).

') Etiam significatione ,,libentissimequot; adverbium Û7repWji.wç occurrit in titulo
Cumano (G. D. I. 311) aetatis fere iam Christianae: àrroSeÇàtJievoç ÔTcepô*i(i.toç
xàv xp(oiv Tâç jtôXtoç AcaßCtov. Nititur haec significatio ea fere vocabuli
vi, quae est libido.

') Cf. Wilam. ,,Aristoteles und Athenquot; II p. 342: ,,die Gottlosen kannst du
ruhig vertreiben, denn ich liebe es wie der Viehzüchter (ita Wilam. interpreta-
tur àvSpôç cpiTOTOttxevoç Stxvjv v. 911; cf. ibid. p. 341) dass die Herde der Gerech-
ten nicht durch jene geschädigt werde. — Athena wünscht die räudigen Schafe
ausgerottet, damit die Herde nicht angesteckt werde.quot;

*) Passive vocabulum similem fere in modum usurpatum est Plut. Def. Or.
25: ëxçopov xal TrXavtifxevov, quo loco valet in errores redactum; cf. etiam apud
Galenum, 5. 510: Ïîtttoç ëxcpopoç, equus qui domo evasit.

Soph. O. R. 656 quae disseruit Kuglerus diss. p. 61 sq., iam supra
p. 65 rettuH.nbsp;h gt;nbsp;F

Solet vulgo notari hoc vocabulo ó Iv (Scyst óv, i. e. maculatus, pol-
lutus, se. cum ayo; maculam vel grave peccatum significet; cf. e. g.
Thuc. 1. 126: àno toótou ivaysïç xcà àXi-n^ptoi t^ç ô-eoû èxaXouvxo,
Herodot. 5. 70: toÙç èvayéaç STrtXéywv. — ol (xèv yàp 'AXxfxscavtSat xal
ol aucttaciwtai aûxwv sXxov a'iTiyjv toû çovou toiStou. —

Aeschylus autem ahter voce Ivayr)«; usus est Suppl. 121 :
^Eotç S' EvayÉa réXea 7TEXo(xévcov xaXûç
ETitSpOfi,', 07109-1 ô^àvaxoç ÄTÜ^I.

Quo loco EvayÉa TÉXea valent pro debito solvenda sacrificia i), i.e.
sacra, quae deis devota sunt ingruente periculo. Abusio fieri poterat,
quod vocabulum àyoç etiam significat iure iurando constrictam rehgio-
nem, qua violata sequitur poUutio; cf. Hymn. Cer. 476 sqq.:

xal ÈTtéfppaSE opyta TtôcCTtv
CTEfxvà, ta t' outtcoç scttI traps^sfjLEv, oÖte ttuö-éaS-ai.
out àxéetv fjiéya yàp ti ô^eûv àyoç taxàvei aùS-^v.

Eo factum est ut Aeschylo êvayviç i. e. èv àyei lt;Sv etiam significare
posset Evopxov, i. e. iure iurando obstrictum. Simili abusione So-
phocles vocabulum adhibuit O. R. 656, tov èvay^ 9{Xov, i. e. amicum,
„qui iure iurando contendit se nil mali fecisse (cf. 644), qui ergo,
ut scholiasta vertit, xa^-apoç estquot; 2).

ëyyaioç Vulgo désignât adiectivum lyyaioç vel è'yyEioç ad terram vel solum
pertinentia, ut saepe in titulis, tum apud auctores, e. g. Polyb. 6.
45. 3 Tàç èyyatouç xngciEtç, i. e. bona terra sive agris constantia, De-
mosth. 33. 3 cru[i,ß0XaLov è'yyatov, id cui vauTixóv est oppositum 3).
Aliud quoddam vocabulum significat apud Aeschylum; cf. Pers.
922 sqq.:

yà 8' aîàî^ei, ràv èyyaîav
T^ßav HspÇai. XTa[jLévav quot;Ai8ou
cràxTopi Ilspaav,
itemque Suppl. 57 sq.:

El Sè xupEt tiç TréXaç oIwvotcÓXcov
_ ëyyatoç oIxtov [oîxTpôv] àlcùv,

») Aliae notiones sunt: „terrestrisquot;; cf. Plat. Tim. p. 90a, çuriv oùk ëyyetov,
àXXà oùpàviov; Plut. Mor. 2. p. 701c, Xt^cùV zà Êyyaia [zépï); tum etiam „subter-
raneusquot;, de qua significatione videas supra p. 73 s. v. yàïoç.

quibus locis indigenam valet, ut vulgo ly^copio«; i). Facilis intellectu
abusio vocabuli etymologia nititur.

Non prorsus eadem est significatio, qua vocabulum usurpavit Xen.
Conviv. 4. 31 : vüv 8' ènstSi) tc5v ütcspopitüv axépofjiai xat ta ëyyata
où xap7roG[i,at etc., quo loco designantur possessiones, quae intra
terrae fines vel in patria iacent.

Significat hoe vocabulum, coniunctum cum voce vô[jioç, i. e. lex, svvopioç
si de rebus praedicatur, legitimum, ^ ut e. g. Aesch. Ch. 483 SaÏTeç
evvo[j,oi. ßpoTWV, Suppl. 384 Sixaç où Tuyxa'^o^jofiv èvvófjiou; contra si de
hominibus, iustum et leges servantem; cf. Aesch. Suppl. 404 véfxtov
eîxoTtoç àSixa [xèv xaxoiç, oata 8' èvvôfioiç.

Omnino autem diversa sententia Aeschylus usurpavit vocabulum
Suppl. 565, quo loco dicuntur Aegypti indigenae ßpoTol — ot yaç
tót' 9jcrav è'vvofxot. Significat se. h. 1. Ivvojioi idem atque svoixot^).
Abusio facta est derivando novam notionem ab alio eiusdem origi-
nis vocabulo, se. a verbo vlfjiecrS-ai, quod valet incolere, vel a substan-
tivo vofxôç, quod notât sedem, domicilium; cf. e. g. Soph. 0. C. 1061.

Cum verbum (7U[xßaXXsa'3-a[ Ttvi convenire aliquem vel (famiha- eù^ù(JlßoXo(;
riter) uti aliquo significet, adiectivum sù^ùfxpoXoç imprimis notare
,,facilis in congressu sive commercioquot; facile intellegitur; cf. e. g.
Xen. Mem. 2. 6. 5 : Ôcttiç — èyxpat7)ç (Jièv sïrj Ttov Sià tou cwpiatoç TjSovûv,
suvouç Sè xal eù(yù(JlßoXoç Tuy^àvet xal iptXôvLxoç Ttpoç to pt^) Xs^Tce-
aO'at e5 ttoiwv toÙç eùepyeTOÎivTaç auTÓv, Äctts XucriTeXstv toïç xpwfxévoiç.
Eadem notione iam apud Aesçhylum, Suppl. 701, ubi eù^u^lßóXou^;
Sixaç legimus, usurpatum esse sunt qui perhibeant 3), quamquam
ahi cum Wilamowitzio *) SÊxaç octzo cu(jiß0Xfov designari potius
credunt.

Apud posteriorum temporum auctores haud raro alio rursus sensu
praeditum est vocabulum, ut indicet id quod fausti ominis est; cf.
e. g. Plut. Dem. 12: èSóxei Sè xal Trpoç TcpS^iv aÙTWi xal Trpoç (jTpaTsCav
sucifxßoXo? (XTza.vTr}aûcç eïvai xal «(99'etç. Nititur haec significatio notione
vocabuli cnifjLßoXo? (sc. olwvôç), quae est portenti occursus, omen;

») Wilam. (adn. crit. ad Suppl. 59) conferri iubet lyyan^CTa; i.e. lTciSy)[ji'^aaç
in titulo Methanae I. G. IV 853, 26.

') Cf. Prom. 415 KoXxtSoç te y5ç ëvoixot Trapôévoi, Suppl. 537 yôclt;; ànà râaS'
Svoixoi, ib. 611 (JLT^T* èvotxwv [xt^t' è7T7)Xó8wv Tivà.
') Ita e. g. Vürtheim in ed. Suppl.
lt;) Aesch. Interpr. p. 40 sq.
») Cf. supra p. 128, praecipue adn. 3.

cf. Aesch. Prom. 486 sq.: xX7]Sôvaç ts SuoxpiTouç ey^iopiCT* aÙToïç
èvoSiouç te (TUfißoXou?

Singularis autem est usus vocabuH Aesch. Ch. 170:
su^iSfxßoXov TÓS' èail TravTl So^àaai,
quo loco idem significat quod su^tiixßXyjTov sc. facile ad coniectan-
dum 3). Abusionis ratio facile apparet collato verbo cujißaXXscö^at,
quod saepe valet coniectare.

Euçptov Vulgo hoc adiectivum — iam inde ab Homero — notât laetum,
deinde benevolum, quibus sensibus frequenter ab Aeschylo quoque
usurpatum est Verum locis nonnulHs et aha significatione usur-
pavit vocabulum, ut idem valeat atque ccùçpfùv, se. pmdentem,
sapientem, sana mente praeditum; cf. e. g. Pelasgi regis verba Suppl.
376 sqq.:

ayoç [jlÈv eÏt) toïç e[jloïç TraXtyxoToii;,
ûfxlv 8' àpTjysiv oùx è'^o) ßXaßy];; aTsp'
oùS' a5 t68' sôçpov, TacrS' aTifidcaai Xitocç.
à|xy)xavc5 8è xal cpößo; fx' exsi çpévaç
8pâcai te (xt) Spàaai te xal rliyy]quot;^ skzïv,
tum, ut videtur, Pers. 772, quo loco Darii manes, Cyri rebus gestis
secundis enumeratis, addunt haecce:

^zbc, yàp oùx ■ï^X'ÖTjpEV, àç sïjcppwv Içu
itemque fere Ch. 87 sq. quo loco Electra dubitans quibus prose-
quatur verbis libationem a matre in patris honorem ferendam man-
datam ita loquitur:

Tl 9Ö [8è] yéouacf. TatjSs xyjSsJouç ypamp;c,',
TTÔiç eö^pov' e'ltcoj, ttûç xaTElt;j^co(jiat ') TcaTpC ;

Semel vocabulum eo occurrit sensu ut derivatum videatur a voce aujxßoX^
i. e. collecta ad instituendum convivium, se. apud Antiphontem Sophistam
(Diels, Fr. d. Vorsokr., fr. 74), cui valuit teste Harpocratione eum, qui libens
confert collectam sibi impositam.

') Eadem fere singulari notione vocabulum adhibitum est a Dione Cassio,
40. 17. 3: tût Sè Sy) KpàccMi t6v EutppdcTviv xaxà t6 Zeûyfxa SiaßaCvovTi xal TTpoçavTj
xal eü(T0ji,ßoXa auvTjvéx'^ (cf. ib. 40. 17. 2: àXX' èxeïva (zèv (se. omina) oùSèv craçèç
SieSïjXou èç 6 xt xeXeuTiQoet).

■gt;]TOl xèaVTEÇ ^ xefAÔVTEÇ EÙçpovwç
TTEtpaaôfJLEOÔ^a Tnjfji' à7roaTpÉt];ai VOCTOU
de vero adverbii EÙçpôvwç sensu ambigitur nonnullique vertunt
benevole, plures autem prudenter^).

Haec vocabuli notio abusiva, quae est prudens, facile ex ipsa eius
etymologia intellegitur, praecipue autem si respicis locutionem sô
9povstv, quae ut iam supra p. 130 monui, et prudentem et benevolum ,
esse notare potest.

Ut vocabulum Euçpcov apud Aeschylum praeter notiones vulgatas, Siiafppwv
quae sunt benevolus, laetus, etiam sensu prudentis usurpatum in-
venimus, simihter vocabulum Sóafppcov praeter sohtas significa-
tiones, quae sunt malevolus et tristis apud eundem occurrit
sensu imprudentis, sc. Sept. 874: îw là Sûct9poveç et Pers. 552:
SÉp^Tjç Se ttocvt' sTvéam Su(T9pôvtoç insuper semel apud Sophoclem,
Antig. 1261 : là 9pEvcóv Suo9póva)v àfiapTTjfxaTa.

Hoc rarioris usus vocabulum usurpari solet de htoribus navium Sôoopuoç
appulsui parum commodis, i. e. fere importuosis; cf. Aesch. Pers.
447 sq.: vîjctÔç tiç ëan 7zp6aamp;s SaXafxïvoç tóttcov ßata, Sôaopfioç vau-
aiv 8). Haud vero haec significatio quadrat Aesch. Ag. 192 sq., quo
loco venti Graecorum classem Aulide provehi prohibentes dicuntur
Ttvoal àno STpupiôvoç [ioXoCaat xaxôcrxoXoi vt^cttiSsç Siiaopfxoi. Hic enim

non id dici, naves in Aulidis portu propter tempestatem vix situm
teuere posse, sed potius Graecorum classem Troiam proficisci gestien-
tem tempestatibus ne provehatur male et incommode impediri
facile apparet. Sunt igitur Trvoai Sóaopjxoi venti in portu naves male
detinentes. Abusio vocabuli etymologia explicatur.

xuavÔTnç Solent hoc adiectivo eae designari, quibus ocuH sunt caerulei, ut
Hom. Od. tl 60 Amphitrite, Hesiod. Scut. 356 Themistonoe, Anacr.
2. 2 Nymphae, I. G. 14. 1942 Musa. Similiter Opp. Cyn. 1. 307 equi
xuavfÔTTEiç dicunturi)\ Aeschylus naves dicit xuavtÔTriSaç Pers. 559:
XtvÓTTTspot xuavlt;;)7nSeç vàeç, Suppl. 743 SopiTrayeïç — xuavt()7TiSaç v^aç.
Vürtheimius m Supplicum editione sua, opere sollertissimo, ad v.
716, xal Tcpûtpa Tipócr^sv ojxptaai PXéttouct' ÓSÓV, Graecorum naves
averruncandi causa oculo in fronte praeditas fuisse nos monet; inde
sequi ut solito sensu hic usurpatum sit vocabulum xuavwTriç conten-
dit. Quod primo obtutu haud improbabile videretur, nisi hoc ob-
staret, eiusmodi oculos, quantum e navium figuris in vasibus depictis
statuere possumus 2), plerumque haud nigros fuisse, immo potius,
cum ipsae naves plerumque nigrae essent, claris coloribus, ut in
conspectum caderent, esse pictas.

Mihi vero poetam adhibito epitheto xuavôÎTnç Homerum imitatum
esse veri similius videtur. Saepe enim in Iliade et Odyssea naves
dicuntur xuavÓTcpcotpot vel xuavoTrptópetoi. SimiUter etiam Bacchy-
hdes 16.^1: xuavórcpwtpa (x[è]v vaijç (jlevéxtuCttov] 0ï)CTéa SI; s7TT[a] t'
àyXaoùç ayoucia xoôpouç 'Iaóva)[v] Kpyjxtxov ràpive izzkayoq, et Simo-
nides, fr. 241 (Et. Magn. 692. 25, ubi legitur xuavoTipcÏjïpav) xuavo-
Trpwsipav. Indicat hoe epitheton navium proras colore caeruleo vel
nigro esse tinctas^). Idem fere dicit epitheton xuavefzßoXo^, i.e.
rostrum caeruleum habens; cf. Eur. El. 436 Trptiipaiç xuavefxß0Xot?.

Quae si respicimus, poetam — quem fortasse imitatus est Bac-
chyUdes 12. 160, xuavwTrtSaç véaç — usurpato epitheto xuavcÔTTiç
idem dixisse quod Homerus, ubi vocabulum xuavÔTupcotpoç adhibet,
consentaneum videtur. Hoc si verum est, ut iam supra p. 17 exposui,
adiectivum per abusionem usurpatum est ita, ut posterior eius pars
non iam notet oculos, sed totam faciem ut e. g. etiam in vocabulo

=) Cf. A. Köster op. c. p. 75: ,,Durch einen gewöhnlich schwarzen, aber auch
wohl roten Anstrich, versuchte man die Aussenhaut gegen die Einflüsse der
Witterung und des Seewassers widerstandsfähiger zu machen.quot;

*) Cf. Mazon, qui interpretatur (Suppl. 743) : „Sur leur nefs - au visage de
sombre azurquot;.

poSûTTiç. Simul autem, quod supra p. 17 iam ostendi, per metapho-
ram epitheton adhibitum est, se. ab homine ad navem, contrariam
ei, quam invenies Ag. 234, quo loco Iphigeniae os CTxôjxa dicitur
xaXXÎTrpcùipov.

Aeque ac vocabula rcoXùavSpoç, TcoXuavSpia, TtoXuavSpetv, TcoXuàv- TuoXuàvwp
Spiov vox TcoXuàvwp usurpatur de terris, urbibus, locis frequenter
habitatis vel multitudine hominum abundantibus; cf. Ar. Av. 1313:
roLyxi Sï) TToXuàvopa ràvSs TcóXiv xaXst xiç àvS-pwTTWv, Eur. Iph. T.
1281 de Pythicis oracuhs: TToXuàvopt sv Çsvôsvxt 9-p6vtoi S^ecrçàxcov
àoiSaîç.

Aeschylus vero, dum Ag. 62 verbis TtoXuâvopoç àfxcpi yuvaixôç Hele-
nam intellegit, ita vocabulo utitur, ut non iam hominum multitu-
dine abundantem sed maritis vel amantibus abundantem notet
Huius ergo levis abusionis ratio contraria est vocabuli àvavSpoç
abusioni Pers. 166, 298, de qua egi supra p. 149.

Soph. 0. R. 212 Liber dicitur (xaivaScov 6(jiôôxoXoç, i. e. Maenadum ófiócrxoXo;
comes vel qui cum Maenadibus una versatur. Significat ergo ó(iou
(TxsXXófxEvov vel TTopsuópisvov. Eadcm notione etiam apud posteriores
poetas haud raro occurrit Contra Aeschylus aliter vocabulo uti-
tur, Suppl. 496, quo loco Danaus se filiasque suas corporis cultu
vestituque ab Argivis indigenis differre monet:
[xop9Î)ç 8' OÔX 6(xô(txoXoç (pôaiç.

Valet nempe h. 1. cp^niç ôfxôcjxoXoç idem atque çôortç ôfioltoç ècrxaX-
(Jiév7). Abusio nititur ea verbi (rxéXXsaO^at notione, quae est exornari
vel instrui.

Solet hoc adiectivum, cuius altera pars coniuncta est cum verbi TtoSrjpY]?
àpapCcfxeiv Stirpe, idem notare atque Homericum toSyivextiç, sc. ad
pedes usque dependens, talaris (xot«; ttoctIv âp7)pwç) ; cf. e. g. Aesch.
fr. 59: Sctxiç x^^ûvaç ßacrcrapat; xe AuStaç 7ToSr)pEtç, Eur. Bacch.
833: TuéTuXot TtoS^psiç, Xen. Cyr. 6. 4. 2: xquot;ôiva Tuopçupouv noB^pyi
(JxoXiStoxàv xà xàxto, ibid. 6. 2. 10: crùv àaTrbi 7zoBi]peai, Plut. Mor.
p. 52c: TcoS'^priç Tïwytov xaamp;etxat.

quot;) Ap. Rhod. 2. 802 ójxóaroXov ûjxïv g^reoóai, ib. 3. 558 ^ ^a Y^vaiÇlv ófióoTO-
Xoi èvi»-â8' «ßt][jlev, Nonn. Paraphr. lo. 9 ÔixÔotoXoç éaixiç éralpoiv. ib. 18 6(iôotoXoç
àvï)p et ótióoToXov oT[iov óSeieiv. Conferre licet vocabulum [aovóotoXoi;, cuius sen-
sus est solus veniens vel iter faciens (Lycophr. Alex. 290).

Singulari sensu, eadem tamen etymologia niso, Aeschylus vocem
usurpât Ag. 1593, quo loco Atreus, dum fratris fihum trucidat, de
corpore decidisse dicitur xà (jièv TioS^py) xal xspöv àxpouç xxévaç, quae
verba omnium consensu significant pedum et manuum digitos.
Sunt Igitur h.1. xà TroSYjpY): xà xotç ttoctiv àpyjpôxa, i. e. pedum digiti.

Prorsus autem diversa est significatio, qua idem adhibuit voca-
bulum Ag. 898, ubi Clytaemestra, dum ficta admiratione laudat
Apmemnonem, eum appellat: utf^yjx^ç axéyvjç gxûXov tros^pv). Nihil
ahud haec significant nisi tecti subhmis columnam firmiter fultam
m terra; notât igitur h. 1. 7roS^p7]ç idem atque xóv TióSa àprjptiç, sc.
pede vel ima parte bene fixam. Abusione factum est, ut prior voca-
buh pars accusativi graeci vice hic fungatur.

xpox^iXaxoç Proprie hoc vocabulum i) indicat ea quae rotis aguntur vel vehun-
tur; cf. Soph. El. 49: ôc^Xotai üu^ixotaiv lx xpoxvjXàxœv SCçptov xuXta-
^eCç, Eur. Here. F. 122 (e coniectura Nauckii): àptiaxoç - xpoxTiXdc-
xoto, Lucian. Tragoedopodagr. 239: àTc^vvj — xpox-^Xaxoç 2).

Haud multum ab hac notione abhorret vocabuli usus Eur. Andr.
399, quo loco per enallagen diciturnbsp;— quot;Exxopoç xpoxvjXàxouç

De tentoriis curru vectis Aeschylus vocabulum adhibet Pers.
1001 : àfxçi crxTjvaiç xpoxTjXàxoidtv.

Etiam vasa, quae confecta sunt rota figulari, hoc vocabulo indi-
cari solebant, ut elucet collato Ar. Eccl. 1 : ^Q. XafXTipèv 6(x(xa xou
xpoxïjXàxou XÙXV0U3), _ et Xenarchi loco apud Athen. 2 p. 64a,
ubi patina comice appellatur xpox^^Xaxoç xópT], i. e. agitatae rotaé
fiha.

Ceterum metaphorice quoque vocabulum usurpatur; cf. Eur. I. T.
82 sqq., quo loco Orestes Apollinem his verbis appellat:
èXô^àv Sé a yiptdTqaoL, ttöi; xpoxvjXàxou
fxavtaç àv è'XO-oipt' eîç xéXoç Ttóvwv x' èfjiûv,
oôç è^Efjióx^ouv TOpiTToXwv xa^ 'EXXàSa.

Cum hoc vocabuh usu congruit ratio verbi xpoxrjXaxeïv Eur. El.
1252 sq. ubi Dioscuri Oresti praedicunt haec:

Seival Ss Kvîpéç a al xuvtoTriSe«; ^eal
xpoxvjXaxYjcroua' èjijxav^ 7TXavagt;(jievov,

») Confirraatur haec significatio notionibus vocabuli TpoxTjXàTTjç, quod de
auriga adhibetur (cf. Eur. Phoen. 39) vel de equo currum trahente (Sext. Emp
adv. math. 9. 228).

itemque Eur. Or. 35 sqq., quo loco iterum Orestes spectatur:
TX-iQ[xtùv 'OpéaTTjç 68e tteowv èv SsfAViotç
xsÏTai, TO |X7)Tpoç 8' od[i«. VIV Tpox^iXaTsi
[iavtaiCTiv.

Haud raro viri docti hanc metaphoram currus et equorum simili-
tudinem continere existimant, ut TpoxiQXaTo; (xavta indicet Orestem
ut currum vel equum furiis agitari, Tpoxi^XaTetv autem biiugorum
instar incitare ahquem significet. Mihi autem aha exphcatio magis
arridet. Ar. Eccl. vv. 1 sqq. et Xenarchi locum apud Athenaeum
si respicio, facere non possum quin metaphoram e rota figulari peti-
tam hic subesse mihi persuasum habeam, neque mihi ab horum
versuum tenore abhorrere videtur haec simihtudo. Dicit igitur poeta
Orestem a Furiis ut rotam, vel potius ut vas in rota quam celerrime
agitari et circumvolvi. Haec interpretatio confirmari videtur col-
latis e.g. verbis TpoxoSivstdO^at, quod est rotae instar volvi i), km
Tpoxoû 8vjzlaamp;(x.i 2), in rota circumagi.

Ceterum prorsus aha notione Aeschylus vocabulo usus est fr,
173®), e perdita fabula, cui titulus Oedipus:

CTXtO'ôiç xeXetóou TptoSov, êv^a oufjLpoXàç
Tpiûv xeXsiiacùv IIoTVtàSwv Yjfietßofjiev.

Quo loco rôtis vel curribus tritum trivium indicat Abusionem,
quae ex ipsa vocabuh etymologia facile percipitur, imitatus esse
videtur Sophocles, cum in Oedipo suo, v. 806, de eodem compito
sie scriberet:

Cer. 35 tiç oùpavttov yjè ö-vyjtöv avO-pwTrwv, Eur. El. 1235 B^sGv
Toiv oûpavitov, tum autem omnia, quae e caelo proveniunt vel ad
caelum pertinent, ut e. g. Eur. I. T. 96 Ppéraç (Dianae simulacrum
de caelo lapsum; cf. ib. 977 SioTtexèç àyaXjjia), Soph. O. R. 866 cdd^p,
O. C. 1466 acTTpaTTÓ, Pind. O. 11. 2 uSaxa. Aeschylus Suppl. 808
oùpàvia [léXï) dicere ausus est preces ad caelum missas. Inde facile
oriri poterat novus vocabuli usus, ut eae res dicerentur oùpavCai,
quae immensae vel admodum altae essent, cuius, usus multa exstant
exempla: Pind. P. 1. 19 xitov 8' óupavCa avvéx^L, vtcpóscrcr' Atxva, quod
recte explicavit scholiasta: yjv ouxcoç àvojxaas Sià xo uvjfoç axTjptJ^ou-
oav x6v oupavóv; Eur. Bacch. 1064 Xa^àv yàp èXàxTjç oùpœviov ócxpov
xXàSov xaxTjyev; Eur. Aie. 229 sq. Ppóxcot 8ép7)v oùpavtwi TceXàoaai;
Eur. El. 1158 KuxXtoTOià x' oùpàvta rsixs' 0^u97)xxlt;oi péXei xaxsxav'
aùxôxsip; ibid. 860 oùpàviov Tr^Sïifxa xouçl^ouoa; Ar. Vesp. 1492 èx-
Xaxxtl^o) oxéXoç oùpàviov; ibid. 1530 pÏTixe axéXoç oùpàviov; Ran. 781
oùpàviov 6lt;Jov (se. àve^éa); cf. ibid. 1135; Eur. Troi. 519 I'ttttov oùpà-
viœ Ppéfxovxa^). Hac excelsi notione vocabulum ab Aeschylo etiam
Ag. 88 sqq., Ttàvxtov 8è 0-sûv — xûv x' oùpavîtov xûv x* àyopaiwv, loco
adhuc parum intellecto et coniecturis frustra temptato usurpatum
esse arguit v. cl. Vollgraff®), per audacissimam vere abusionem,
cum sc. verba oùpàvioi 9-eoi ut supra dixi, deos caelicolas signifi-
care soleant.

') Cf. Hom. Od. t 20 xXéoç oùpaviv ïxsi, Ar. Nub. 357 oùpavo[AYixT) fi^Çaxe tpwvrjv
etc. Eundem fere in modum fortasse interpretandus Aesch. Pers. v. 573 Afx-
póaoov oùpàvi' amp;xr}, Soph. Ai. 195 àxav oùpavtav çXéycov, Ant. 417 sqq. xal tót'
è^xlcpvTjÇ x^ovôç xuçû; dceCpaç axTjTtxôv, oùpdcvtov amp;xoç, 7tt[jL7tXY]at TreStov, quamquam
nonnulli his locis vocabulum divinitus missum significare censent.

') In Mnemosyne huius anni, p. 236. Auctor deos, qui — deis àyopafoiç oppositi —
h. 1. oùpâviot dicuntur, eos esse, quibus templa in a r c e fuerint, argumentis
copiose demonstrat.

Per aliam rursus abusionem vocabulo usus est poeta Prom. 162
sqq. ô S' èTTixÔTCùç àel — SajjivaTai, oùpaviav ysvvay, quo loco luppiter
Titanes domare dicitur. Primus bene perspexit Weilius „oùpavCav
sive potius Oùpavtav yévvav dictum ut TuvSapéa ^óyaTTip Ag. 83, 'Aya-
aEavov[av àXoxov ibid. 1447; recte interpretatur schol. M tJjv Titx-
vix^v, T^v Oùpavou.quot; Titanes enim sunt Caeh siveUrani progenies i).
Patronymici ergo vicem gerit h. 1. adiectivum 2), idemque notât
quod OôpavlSïiç Hesiod. Theog. 486, 502, ubi Saturnus dicitur Oôpa-
vIStjç (àvaB; cf. etiam Pind. P. 3. 4 OùpavtS« - Kpóvou, cum ahis
contra locis oôpav[8«t, ut vulgo oôpàvtoi, per abusionem deos notet
caehcolas; cf. e. g. Pind. P. 4. 194, Eur. Phoen. 823 etc.

Egregie cum vocabuh oùpàvioç usu conferri potest ratio adiectivi Sïoç
Stoç quod inde ab Homero deorum vel hominum vel rerum epitheton
est et divinum vel illustrem valet. Aeschylus vero, qui solito quoque
sensu nonnunquam adhibet, per eandem abusionem atque voca-
bulo oùpàvioç Prom. 164 haud raro voce SToç pro patronymico usus
est Aïoç enim lovis filium significat his locis: Suppl. 42, Atov TtópTiv
(sc Epaphum), ib. 311, rte, oöv ó Atoç T^ôpTtç eÖxexat ßo0;; , simihter
fere ib 580 XaßoOaa S' ëpfJia Aïov à(p£uSet Xôyœi yetvaTo TiatS' àfxsixçv),
cum insuper nonnulhs locis vim genitivi possessivi habet ut significet
lovialem- cf. Prom. 619 ßoiiXsufjia - t6 Atov, ib. 654 tÓ Aiov^iifxa,
1033 (TTôâa t6 Aîov, Suppl. 1057 çpévoc Atocv, ibid. 646 Aïov Tipàxxopa
(TxoTióv ibid. 5 Alav x^óva, ibid. 558 Aïov 7là^^ßoTov àXaoç. Eadem abu-
sione étiam Euripides voce usus est Ion. 200 Atcoi tzcliU, 1144 Atou
rraiSôç; cf. etiam Bacch. 8 et Aie. 5 Atou Trupàç.

Tribus apud Aeschylum locis occurrit adiectivum ALyuTCxoyevYjc;. AlyuTrxo-
Pers 35 inter duces exercitus Persarum nominatur nYjyaaxaytov yevT;^
AtyuirToyev-^lç, quo loco Pegastagon ille e terra Aegyptia oriundus
esse dicitur. Contra Suppl. 31 vocibus éc7(ióv ößpiarJjv AlyuTtToyevvi,
itemque ib. 1054 per traiectionem a persona ad rem vocibus yàfiov
AlyuTTToyev^ designantur quinquaginta filii Aegypti, fratris Danai.
Quo loco adiectivum patronymici vim nanctum est simihter ac locis
nonnullis vocabula oùpàvtoç et Stoc;, ut supra argui.

Abusionibus hoc capite tractatis unam subiungere mihi liceat, CTTrapTÔç
cuius ratio eis fere opposita est. Soient nomine cncapTof, quod cog-

») Conferri possunt c. g. Kpóvio;. TeXajicivio? etc. Etiam posteriorum tempo-
rum poetae nonnunquam huic abusioni indulserunt; cf. Ap. Rhod. 4. 992, Orph.
in Et. M. s. V. nyavTo;, Anth. Pal. 9. 386, Nonn. 1. 88.

natum est cum verbo anelpziv. i.e. serere, Thebani designari, cum
memoria traditum sit Thebanos ortos esse e draconis dentibus a
Cadmo m agro satis. Ea notione cum saepe apud alios i), tum apud
Aeschylum vocabulum occurrit; cf. Sept. 412: aTrapröv 8' àTr' àvSpûv
—nbsp;avetxai, xàpTa S' èW èyxwptoÇ. MsXàvtTTTroç, ibid. 473: Msya-

psuç, KpsovToç GTzépy.x TOÜ cTTTapTÛv ysvouç. Vulgo igitur hoc vocabulum
ita usurpatum esse ut prorsus nominis nationem indicantis vim
acceperit, vel maxime apparet comparato Eur. Suppl. v. 578, quo loco
Xóyxv) (TTrapTÔç idem notât atque Xóyxv) ©vjßata.

Ceterum meri nominis sensu Aeschylus vocabulum usurpavit
Eum. 410, quo loco dea Minerva Furias dicit ô[xoCaç oôSsvl cjTrapTÛv
yévst, quo loco nihil significat nisi omne genitum animal, per abusio-
nem ipsa vocabuli etymologia nisam. Solitus enim quo vocabulum
adhibetur sensus quasi agriculturam spectat, cum Cadmus agrum
severit, heet dentibus pro seminibus adhibitis, sensus autem abusi-
vus derivatus est ab ea verbi oTretpeiv notione, quae idem valet atque
yevvàv, se. procreare .

Cf. c. g. Soph. o. C. 1534, Eur. Phoen. 940, Bacch. 1274, Here. F. 5. 794,
Pind. P. 9. 82 etc. Simili notione vocabulum usurpavit Plato, Soph. p. 247c
arraproJ -re xal aÙTÔx^oveç, quo loco prisci rudesque designantur homines.
Cf. e. g. Soph. Trach. 33, Ai. 1293 etc.

DE DUOBUS ADIECTIVIS A SUBSTANTIVIS DERIVATIS, USURPATIS PER
ABUSIONEM ALTERA ILLORUM SUBSTANTIVORUM SENSU NISAM

Designat hoc adiectivum, a substantivo quod est àytôv denvatum, àywvioç
id quod ad certamen pertinet; cf. e. g. Pind. Isthm. 5. 7: sv t' àyw-
vlotç àé^Xoiat tto^sivÓv xXéoç êtipa^ev, O. 10. 63: àytùvtovnbsp;Eodem

epitheto ornantur dei certaminum praesides i) ; ƒ f. Pind. Isthm.
1. 60: àytovioc; 'Epptocç, Soph. Trach. 26: tsXoç S' sa-7]xe Z^ùç ,àylt;ôvtoç
xaXûç 2). Alio autem sensu Aeschylus usurpavit verba àywvioi ^eoi
quattuor in Supplicibus locis, sc. vv. 189 3), 242, 329, 355. His enim
locis haec verba idem significant, quod Suppl. 222 dictum est Tcàv-
Twv àvàxTWV xoivoßaj[x[a, ibid. 423 ëSpat ttoXuS^soi, Sept. 220 ^eûv
Tcavàyuptç, ibid. 251 ^uvréXeia (sc. 9-eûv) et quod iam Homerus
commemoravit; cf. II. H 296 sqq.:

aÙTàp êyà xarà äcttu fjtéya Ilpiàtxoto dcvaxToç
Tpûaç èuçpavéfo xal TpcoiàSaç éXxsoméTuXouç,
aï Té [xoi EÙxlt;^fievat ^etov SiiaovTat àyûva ®).

Respicitur enim quae dicitur ^sûv àyopà, i. e. locus, quo complu-
rium deorum arae iuxta exstructae sunt, de quibus deorum conciliis
egit Wilamowitzius, Aesch. Interpr. pp. 6-9 et p. 72. Qua ratione
Aeschylus in abusionem incident, ipsis Homeri versibus, quae com-
memoravi, coUatis apparet. Cum enim àya)v praeter certamen quem-
libet coetum notare posset, facile fieri poterat, ut poeta deos uno
loco simul cultos àywvlouç appellaret.

«) Idem ergo valet quod èvaytivioi;; cf. Aesch. fr. 384: êvaytdvie Mata; xal Aiiç
'EpjxS, Pind. P. 2. 10: èvaytovioi; 'Ep[iâç.

») Ludicrus est error scholiastae, qui ad hunc locum adnotat: oTpoyY^Xa yip
èaxt Tà Ispeïa (Weilius legi iubet oiipdcvia) xal ywvtaç oùx Ixo^ta., deos Stoicorum
ritu angulis carentes et rotundos dici arbitratus. De voce àycivioç a vocabulo
ywvta derivata cf. Aristot. Metaph. p. 1020a. 35: âycivtov oxîi(xa 6 xùxXoç.

») Cf. schol. Aristonici ad locum: -f) SittXt^, 8ti outmç ttjv àyupiv xal ouvaytùyï;v
tcov .amp;ecûv,Sià Tè koXXwv ôeôiv èv taùtwi eïvai àyâXjiaTa. Non prorsus eadem no-
tione eadem occurrunt verba II. S 376.

A^sifl .r»^ abusione vocabulum usurpatum esse arbitrantur
rifue vVnT'rnbsp;TTpocxauSû, quo tamen loco ple-

quos, ut saye ahi et ipse Aeschylus dixit àyop«£ouç Ag. 90 Quod
SI Ita est, abusio nititur ea vocabuh àyc;.v notioL, quae est fonim

èpTvaïoç Solet hoc adiectivum, derivatum a substantivo Splt;pvr. i e obscu-
ntas, tenebrae^), notare obscurum. Contra Aesch. Ag'^l .W-
Xou lt;p«vevToç opçvabu ^.upôç indicatur ignis nocturnuf vel obscura
nocte emicans, ut Hovingum secutus supra p. 39 sq demonïravT
Idem i^tur valet quod vux.sp.và ,éyy, pîat. Lp. p.V8cX Sus

^^^^^ vidimus haud difficilem in-
• rl^^T'nbsp;habendam vel maxime eo hquet, quod

complures vin docti, ut supra p. 39 sq. demonstravimus, ad inter-
pretationes confortas pellici se passi sunt, dummodo solitum vocis
opçvaioç retinerent sensum.

Commemoratu denique dignum fortasse e substantivo oxÓtoc
quod Idem notât atque gpçvv,, diversa adiectiva esse nata ad^esL-
nandas obscuri et nocturni notiones; se.nbsp;quod est obscurus

pus designet nocturnum 3) (opp. interdiu); cf. e. g Xen. Cyr. 7 1
45: 0 Kupoç i^Sv, (Txoxaroç àvayayàv laTparoTreSetiaaTO èv ©upiPpàpoiç. '

Etiam Eum. 974 Zeu? «yopaio? eodem fere sensu occurrit, ea tamen ratione ut
UOI oratores inter se eloquentia certant, praesideat

Hoe verbum, quod artissime cognatum est cum verbo (ScyaaB^ai, àyàÇsiv
medio genere usurpatum est sensu venerandi; cf. Pind. N. 11. 6:
TtoXXà (xèv XoipaÏCTiv ayaï^ófjievoi Trptórav dsöv; active significat teste
Hesychio et Et. M. p. 5. 30 (âyàteiquot; àyavaxTsï, Papécoç cpépei) aegre
ferre. Per se haec verba (quibus complures coniugationis formae
communes sunt) derivata a substantivo ayv et admirari et invidere
notare possunt, cum âyT) aut admirationem aut invidiam valeat.
Singularis autem simulque ingeniosissimus est verbi àyàÇetv usus
apud Aeschylum, Suppl. 1061, quo loco ancillarum chorus Danao
quaerenti riva xatpóv pie SiSàCTxeiç ; respondet : tx O-etôv (A7)Sèv àyà-
^eiv, quod iam v. 1059 aliis verbis exprimit: (jiéTpiov vüv ënoç eu^ou.

Recte de hoc loco disseruit vir d. Tucker: „àyà^eiv, formed from
the same base as àyav (an old accusative). The scholiast explains
X£av e^erd^civ, rightly, so far as XCav is concerned. The explanation
of Hesychius àyavaxTeïv, (3apécoç cpépeiv is not possible here. A xaipôç
is to be stated, and (jf}) ayavaxxetv is not a xatpôç. The allusion to the
proverb iiyjSev àyav is manifest. Theognis (who is a name for the col-
lected wisdom of Greece, and who was very familiar to Aeschylus)
has (v. 401 quoted by Paley) (XTjSev àyav lt;T7re\iSeiV xaipèç S' èm Tzxmv
àpiCTToç. Aeschylus refers to the maxim Pr. v. 72, 327, Sept. c. Th.
35, 246, Fr. 159.quot; Similiter fere Wilamowitzius (adn. crit. ad v.
1055) vertit: „ut in deos illo [XYjSèv àyav utaris.quot; Idem abusionem, qua
vocabulum fere sensum modum excedendi nanctum est, egregie
explicat, dum contendit (adn. crit. ad v. 1061) àyàt^eiv h. 1. derivan-
dum esse ab àyav, quod nimium valet, et conferri iubet proverbia
IxéTpov àpiarov, xaipèv 6pa, (i,7]Sèv àyav.

Eadem fere atque Aeschylus notione abusiva Sophocles verbum
usurpasse videtur; cf. fr. 968 (e Bekkeri Anecd. p. 336, 6) àyàJ^eiç*
âvxl TOÜ S-pacTÔveiç. SoçoxX^ç.

vojtC^siv Hoc verbum, quod haud frequens occurrit, proprie significare
vid_etur terga dare; cf. Eur. Andr. 1141 : ot - 8' Ôttwç TcsXEiàSsç lépax'
ISoucrat Trpo; çuytjv èvwTicrav. Eadem fere notione, licet cum accusativo
obiecti intemi coniunctum, occurrit verbum Soph. O. R. 193:
TraXtffOTJTov 8pà[i7)fi.a vcoTicrai. Parih sensu Sophocles, fr. 713 adhibuit
verbum aTrovoixttstv teste Hesychio: aTrevtÓTtaav aTréarpstj^av xà vûxa.
SocpoxX^ç lt;Igt;LV£Ï, cum Euripides causative fugandi sensu idem verbum
usurpaverit Bacch. 763 aTrsvwxiCov «puy^îi yuvatxeç àvSpaç.

Alio sensu, sc. tergo portandi vel sustinendi, verbi vwxiÇstv medium
adhibitum esse nos monet Hesychius s. v. vtüxïdaCTa-ai, qua fere no-
tione etiam verbi sTrtvwxîî^eiv formae mediae usurpatae esse videntur i).

Aeschylus vero, metaphora simul adhibita, locutionis Homericae
ètt' eùpéa vwxa ^aXaccnj? bene memor sua ratione verbo vwx^î^siv usus
est Ag. 286 sq., ubi agitur de ignibus accensis, ut Troiae captae
nuntium Argos perferrent:

ÛTUspxeXi^ç xe ttovxov waxe voxttrat
ÎC7XÙÇ TTopeuxou XapiTràSoç Trpoç yiSov^v
quo loco vcoxi^etv tcóvxov per tergum vel dorsum maris transire et
diffundi significat. Simihter fere, sed non metaphorice, Euripides
verbo usus est Phoen. 654: xicjctoç — TOpiaxsçyjç êXixxoç eû^ùç exi
Ppsçoç (Bacchum) xXoY)9Ópoi(Tiv epvecjiv xaxaaxbiaiv — svtóxtcrev, quo
loco valet tergum contegere®).

vófAi^eiv Solitae huius verbi notiones omnibus notae sunt: aestimare, exis-
timare, colere, solere, usurpare. Aeschylus vero. Ch. 800 sqq.:
ot x' êdco^s Swjj,àxtov
TrXouxoyaa-^ [iMyoquot;^ vofjitÇexe,
xXüxe, lt;TÔ(i9poveç O-eoi,
verbum vofxt^siv ita usurpavit, ut notet incolere«), aeque ac
vsfxetv vel véfAeaO-ai ß). Quae significatio abusiva orta est derivando

») Cf. Hesych.: Ivcûtictequot; xà vwxa Treptscxénaasv. Eodem fere modo Eur. Here.
F. 361 sqq. de Hercule leonis pelle se tegente dicitur: TOjpawi 8' àjxçexaXtiq)^
Çavôèv xp«T' èTrivoTtcraç, Seivöi xaoptaTi ^pôç, quo loco Wilamowitzius Intvwxîî^eiv
significare monuit: „vom Rücken her bedeckenquot;.

Scholiasta, qui vertit vjvioxeïxs, SioLxeïre, verum loci sensum non tetigit,
cum illam cogitaret verbi vojit^eiv notionem, quae nobis nota est ex Herodot.
1. 170 : xài; Sè ÂXXaç ttôXiç olxeofiévai; [i,7]Sèv ^aaov vo[xCÇéa.amp;ai xaraTrep el Sî)(xoi eïev.
Non igitur est cur Blassio credas dicenti: „der Schol, könnte etwas anderes ge-
lesen haben.quot;

verbo non, ut solet, a voce vôfxoç, i. e. consuetudo vel lex, sed a voce
vofxôç, cui saepe est notio sedis vel domicilii; cf. e. g. Soph. O. C.
1061 : OtaTiSoç èx vo[xoü, Herodot. 5. 92. I: xal ol àvS-pwTioi vofxov èv
■ô-aXàCTCTTjt IÇouoi, ibid. 102: ol èvxoç quot;AXuoç 7iOTa[JLOÜ vo[zoùlt;; ëyovTeç.
Non est igitur cur locum emendes; cf. supra p. 41.

Aeschyh secutus esse videtur abusionem Euripides, El. 234, ubi
Orestes ipse de se nuntiat oùx ëvanbsp;çQ-etpetai ttôXecoç tótcov i).

Supra p. 84 vocabulum ofxfxa ab Aeschylo aliisque poetis inter- ofifjiaxoGv
dum luminis vicem adhibitum esse commemoravi. Inde nihil miran-
dum per abusionem esse usurpatum etiam verbum Ô[jl[ixtoûv, quod
proprie notât oculis instruere vel oculos alicuius aperire, visum
alicui restituere Eodem sensu etiam metaphorice occurrit, Aesch.
Ch. 854, quo loco verbis 9pèv(a) w(ji[xaTtó{xèv7]v designatur mens, quae
quasi oculis plane videt ac discernit.

Aeschyli vero Suppl. v. 467 alius esse videtur verbi usus; quo
loco chorus Danaidum obscure designate mortis voluntariae con-
siho deinde aperte Pelasgum ea de re certiorem facit. Postquam ille
intellexit, chorus dicit:

Çuv^xaç' à[jL[iàTO)cia yàp aixcpéarepov,
i. e. „intellexisti; rem clarius tibi illustraviquot;. Significat ergo h. 1.
reddere ahquid lucidum, conspicuum, quae significatio nititur sensu
vocabuh Öfxfjia, qui est lumen 3).

Eodem sensu verbum compositum è^ofinaTouv ab Aeschylo usur-èÇo(ji(jiaTouv
patum est, Prom. 498 sq.:

xal ^XoyoiTià (nf][JiaTa
èÇtù(Ji(xàt6)tia, Ttpôcrô^ev 6vt' èTràpyefjia,
cum soleat, aeque ac ôfjifjiaToGv, notare visum alicui restituere, oculos
alicuius aperire .

enim notare: conspicuum vel lucidum reddere et illustrare aliquid,
ab Aeschylo contra, Eum. 104:

suSouda yàp 9p-}]v 6{i,[x.a(nv XafjiTcpóveTat,
dictum est de mente, quae dormiens quasi oculatur vel oculis in-
struitur (cf. Ch. 854: 9pév(a) w(X[xaTlt;o(iév7]v).

aTceiixscf^ai Semper hoc verbum significat deprecari, precibus avertere aliquid.
Nititur haec significatio ea verbi söxscO^ai notione, quae est precari.

Aeschylus vero, Eum. 608 — quo loco chorus Furiarum, postquam
V. 606 Orestes ita locutus est: èyoj Sè [ATjxpoç t^ç è^jt^ç èv at[zaTt; i),
eum interrogat: âneûxrji. [XTjxpoç aïfjia (pCXxaTov; — sensu repudiandi
vel infitiandi verbo usus est (cf. schol.: avrapvyji). Quae abusio, qua-
cum conferatur abusio substantivi sixr) Prom. 1057, de qua egi p.
110, nititur aha verbi eö/saS-ai notione, sc. gloriandi vel potius
contendendi, affirmandi, quam optime novimus iam ex Homero;
cf. e. g. II. E 366 àXX' ó (xèv ouxw cpyjal xai su/exai. Od. e 450 îxéxvjç
Sé TOI euxofxat. elvai.

è^eù/sa-ô^at Contra verbum è^eri^saO-ai, quod aeque ac verbum simplex eöxea-
gloriari significat 2), ab Aeschylo =»), Ch. 215: eî; rixzic, àvTtep
è^Tjuxou TràXai, adhibitum est sensu optandi, per abusionem alia verbi
eöxsaö^ai notione nisam. Cum hoc verbi è^siSxeaO^ai usu conféras quae
scripsi de substantivi sSyjia sensu apud Aeschylum alios p. 110.

èTrsóxsCT^-ai Denique verbum èTreóxecrS-ai, quod notât aut precari aut gloriari
aut imprecari, semel sensu vovendi occurrit, se. Aesch. Sept. 276:
amp;S' èTreiixofjiat ^^licretv xpoTrata, sensu ergo, qui verbi euxecrO-ai pro-
prior est e.g. II. A 119 eÖxsTO S' 'AtcÓXXcovi — pé^civ xXeix^v èxaxófx-
ßy)v. Cum autem versus 276 dittographia esse videatur s), hunc verbi
usum Aeschyleum esse non probabile est.

(TuXXtieiv Proprie significat hoc verbum una cum aliquo solvere quiddani;
cf. Eur. Andr. 722 sq. : gpTte Seüp' ùn àyxàXaç, ßpe^o;, ^rSXXue [XTjxpoç
Seafxóv. Deinde autem vulgo significat reconciliare, lites componere;
cf. e.g. Soph. Ai. 1317: eî (x'J) Çuvàt|^(ov, àXXà ctuXXóctwv Tcàpei, Diod.
3. 63: TtóXsfxov, veîxr) cruXXiietv. Ceterum Aesch. Ch. 294:
_ Séxead-a.1 S' oöxe auXXùeiv xivà

') Re vera vv. 657 sqq. Apollo argumentis demonstrare conatur filium non
a matre, sed a pâtre procreari neque ideo matrem vere ïilii esse parentem.
Cf. Pind. O. 13. 61, Aesch. Ag. 533, Suppl. 272, 275.

') Etiam ab Euripide, se. Med. 930, siquidem legendum est cum cod. C
èÇvjôxo'J (codd. cett. IÇïjùxo'-^'^' quae est forma verbi èÇauxeïv).

idem verbum una deversari significati). Abusio facile intellegitur;
cum enim Xùsiv notare possit lites dirimere, sed etiam solvere aliquid,
praecipue solvere equos (cf. Hom. passim), unde exstitit notio dever-
sandi, deinde cum etiam xaToXiistv et lites dirimere et (equos) sol-
vere, ' deversari valeat, fieri poterat ut Aeschylus verbo ouXXietv
tribueret notionem una deversandi.

Solet hoc adverbium — formatum e participio verbi eîxsvai, i. e. sîxôxtoç
similem vel congruentem esse, videri, oportere, probabile esse -
significare: ut par est 2), ut oportet, vel probabiliter.

Ceterum satis singularem in modum Aeschylus adverbium usur-
pavit cum dativo coniunctum Ag. 915, quo loco Agamemnon post
longum Clytaemestrae alloquium ei respondet:
aTTOuatai [xèv elizac; e'ixÔTCOç èfi.?]!.'
(xaxpàv Y«P è^èTsivaç-
i.e. fere: „congruit oratio tua cum absentia mea diuturna; longa
enim erat quot; Nititur se. hic adverbii sîxôtwç usus non, ut solet, verbi
e'txévai notionibus, quae sunt par esse et probabile esse, sed ea verbi
notione, quae est similem vel congruentem esse.

«) Cf. apud ipsum Aeschylum Suppl. 403: vétitov sIxôtwç ÄSixa (xèv xavtoîç.
^cria S' êvvôfxoiç.

1 sqq.
14 . .
20 . .
^ 64 . .
81 . .
101 sqq.
105 . .
153 sqq.
159 . .
162 sqq.
184 sq. .
400 sqq.
410 sqq.
489 sq,
498 sq
512
556 sq
576 .

Pag.

154
146
154
57
16,20
92
149
151
146
165
74
80
134
84
171
54
90
52
110
52
50, 52

52
35
34
54
30
54

53, 138

53
112
126
127

17, 126

117nbsp;.
158nbsp;.
191nbsp;sq
197nbsp;.
239nbsp;.
259nbsp;.
267nbsp;.
269nbsp;.
276nbsp;.
307nbsp;.
326nbsp;.
371nbsp;.
383nbsp;.
417nbsp;sq
429nbsp;.
547nbsp;sq

Pag.
148
80
42
24
110
114
24
19
125
19
13
83
122
93
12
72
18
92
72
110

23
172

54
29
19
72
17
54
118

24
111

51
54
54
142
53

1022 .
4 .
26 .
29 .
32 .
49 sq
73 .
79 .
84 .
91
106
124
166
169
171
203
225
239
274 sqq.
296 sqq.
302
320
337 sq
470 .
533 sq

Pag.
54
142
54
86
142
142
54
150
159
133
95
101
21-
30
145
145
21
46
16, 23
19
28
145
116
149
84

54
80

33, 47
149

15
52
91
54

45,126

Pag.
114
30
35
113
165
116
..47,107
. 166 -
. 166
53

. 144

52
. 158

. 53
. 53
. 29
. . 89
. 171
. 129-
. 75
75
. 161
75
39.71

54
. 157
. 165
. 100
. 112

53
53

. 113
. 128
. 108
. 160
40.136
. 114
27, 103
. 115
.51,53
. 99
. 101
. 40

243 .
283 sq.
287 .
290 .

311nbsp;.

312nbsp;.
326 sqq
329 . .

355nbsp;. .

356nbsp;. .
359 . .
361 . .
371 . .
376-sqq.
384 . .

-ilO . .
414 . .
429 sqq.
434 sqq.
467 . .
472 . .
478 sq.
483 . .
496 . .
503 . .
544 sqq.
547 . .
565 . .
580 . .
584 sq.
620 . .
623 . .
657 . .
676 sq.
701 sqq.
730 . .
743 . .
757 . 18,
764 sq. .
781 sq.
786 . .
811 . .
813 sqq,
816 sqq,
820 . .

A 339
Z 148 sq
H 296 sqq.
0 439 .
N 463 sq
n 506 .
610 .
Odyssea x 299
Y 197
307
t 509
X 541 sq

Fragm. 2.3 .. .
Lucianus
Hist. Conscr. 29
Lexiph. 14 . .
Lycophron
Alexandr. 342
928 .
1311 .
Orph. Arg.

Pag.

105
128
13
22
80

53
105
52
167
19

107
143

108
143
143

143

105
107

95
152

106

144
13

34.151

115
118

113
26,104
115

83
83
4.103
83

122

105
107
28

Phaedr. 253e.
Phil. 13b
Prot. 312d
Legg. 766d
Plutarchus
Lyc. 19 .
Aem. Paul. 9 .
Solon

Pag.
57, 65
59
32
54
29

32
111

' 138
9, 59
148

141

53
33, 57

76
62

13
89

0. 51
52

33
111

31
140

142

143

23
112

62
62

14
3, 40

24
122
143
110

366 .
472 .
658 .
687 .
785 .
835 .
907 .
947 .
995 .
1004 sq
1118 sq
51 .
56 .
172 .
296 .
471 .
514 .
544 .
775 .
782
849
928
1016
1175
1185
1223

1261
242
272
363
435
452
645
781
902
1392
1401
1
38
82
126
160
166
182
656
677
806
1088
1337
1340
O. C. 25
49
119
223
287
303
341
379
487
506
680
698
900
920
939
1057
1171
1236

Pag.
159
24
141
112
14
60
92
62
111
89
81
14
65
125
89
99
20
82
5,156
63
1,163
26
138
20
22
62
20
19
62
22
60

107
49

134
62
66,101
22
24
149

108
64,137

29
29
64.137
95

Caput X. De vocabuhs per abusionem positis secundum
falsam etymologicam interpretationem aut vi-
tiosum in contextu quodam Homerico intellectum 99
Caput XI. De vocabuhs secundum radicis etymologiam
novo sensu usurpatis neglecta solita termina-
tionis vi....................J09

Caput XIIL De vocabulis compositis nonnuUis per abusio-
nem ita usurpatis, ut ratio quae inter eorum

Caput XIV. De ahis vocabulis compositis, quorum partium
componentium mutua relatio per abusionem
mutatur....................

Caput XVI. De vocabulis cum praepositione compositis per
abusionem usurpatis ita, ut praepositioni alia

Caput XVII. De vocabulis compositis per abusionem usur-
patis ita, ut eorum priori parti alia tribuatur

Caput XIX. De adiectivis compositis per abusionem usur-
patis mutato alterius vocabuli partis sensu . . 155
Caput XX. De nonnuUis adiectivis ita usurpatis, ut pa-

Caput XXI. De duobus adiectivis a substantivis derivatis,
usurpatis per abusionem altera illorum sub-

Kuglerus („De Sophoclis quae vocantur abusionibusquot;, Diss. Gott.
MCMV, p. 49 sq.) vocabulum 6[jL(xa Aesch. Ch. 238, Soph. Ai. 1004,.
El. 903 idem significare atque 6pa[xa iure contendit.

Dindorfius ahi Aesch. Eum. v. 478 voce çpôvrjf/oc praecordia sig-
nificari recte perhibent.

Aesch. Agam. v. 881 àfxçtXsxTa Tn^fi-axa Weckleinius ahi recte in-
terpretantur duplicia mala.

Aesch. Agam. w. 717—736 leonis apologum continent, qui prae-
cipue Helenam et Troiam respicit.

adnotat: „où xauxa xaùnrjt yevéa^ai Trércpcoxai ist persönlich gewandt
zu Y] (xotpa TTÉTrptoxat, was die Einführung des akti-
vischen xpävai zu Folgehaben m ü s s t e.quot;

Xen. Anab. I. 2. 21: xpiTQpeiç ^xoue TrspiTcXsoùcrat; à.n 'Itoviaç eiç
KiXtxJav TajXü)V ë/ovxa xàç AaxeSatfioviwv xal aùxou Kùpou.

Dura loci constructio apte illustratur et confirmatur ratione sen-
tentiae Eur. Med. vv. 947 sqq.:

Tréfxipo) yàp aùx7)t, Swp' à xaXXtcrxsùsxai
xûv vuv èv av9-p(ótüoi(jiv, oIS' èyco, ttoXù,
XetcxÓv xe TTSTïXov xal ttXoxov xp\)c!y\\a.tqv
TraîSaç qjépovxaç.

Theocritus in componendis carminibus XXVIII, XXIX, XXX
Sappho et Alcaeum poetas Lesbios non dialecto modo, sed etiam
delectu et nonnunquam compositione verborum imitatus est.

Cic. de Fin. Bon. et Mal. L. I c. 13 § 45: „quarum ea ratio estquot;
legendum est: „quorum ea ratio estquot;. (Cf. ed. J. S. Reid, Canta-
brigii MCMXXV ad locum).

Liv. A. U. C. L. XXII c. 1 § 3: „verterunt retro in Hannibalem
odiaquot; legas: „verterantquot;.

luvenalis Sat. I w. 40 sqq. ita melius distinguantur :
Unciolam Proculeius habet sed Gillo deuncem,
partes quisque suas ad mensuram inguinis. Heres
accipiat sane mercedem sanguinis etc.

De woorden çp'^v, voûç, yvtôfxv), eîSévai enz. en de daarmede samen-
hangende termen hebben in de Grieksche niet-philosophische litte-
ratuur oorspronkelijk evenzeer een moreele als een verstandelijke
beteekenis gehad.

Ten onrechte vertaalt J. G. Droysen (Ar. Uebers. 1837), nagevolgd
o.a. door van Leeuwen (Ar. Ach. 1885) Aristophanes' Acharn. v.
1030 àXX' à TTOvYjp', où èï)(xoCTisùo)v TUYxâvoi aldus:

Pomponia Galla, door Plinius genoemd Ep. V. I. 1, is gestorven
in of na 98 na Chr. De dood van Corellius Rufus, in denzelfden brief
genoemd, kan evenmin gesteld worden vóór 98 na Chr..

A. M. Guillemin merkt in haar uitgave van Phnius' Epistulae bij
de woorden ,,praeterea non esse satis honestum donare et locupleti
et orboquot; (L. V. Ep. I § 3) ten onrechte op: „Scrupule à la fois juri-
dique et moral (cf. Sen. Ben. 4. 10. 5). Le caelebs, homme sans enfant
marié ou non, était atteint d'une incapacité d'hériter.quot;

Onder de caelibes en orbi, die krachtens de bepahngen van de
lex Julia-Papia Poppaea de maritandis ordinibus geheel, resp. ten
halve hun aanspraken verloren op hun toegewezen erfenissen, behoo-
ren waarschijnlijk niet gerekend te worden ongetrouwde of kinder-
looze kinderen van den erflater.

Als een der grondslagen voor een academische studie in een der
moderne talen kan een vooropleiding in het Grieksch, naast het Latijn,
noode worden ontbeerd.

		Pag.			Pag.		Pag.
o. c.	1764 . .	. 128	Trach.	846 .	. . 50	Theocritus
Phil.	43 .	14		872 .	. 50, 51	Id. 13. 30	. 115
	211 .	. 20		878 .	. . 49	24. 31 .	. 144
	280 .	. 20		916 .	. . 73	Thucydides
	485 .	63		1095 .	. 29, 30	II. 29. .	. 107
	494 .	. 95		1125 .	. . 143	Trag. Gr.
	677 .	21	Fragm.	266 .	. . 26	Fr. Adesp. 337 .	72
	1164 .	21		468 .	. . 55	Xenophanes
	1171 .	. 20		526 .	. 34,151	Fragm. 1. 13 .	. 159
	1202 .	. 62		689 .	. . 14	Xenophon
Trach.	32 .	. 20		782 .	. . 55	Conviv. 4. 31 .	. 157
	507 .	. 66		958 .	. . 14	Cyn. 5. 10 .	. 53
	571 .	. 60

		Pag.		Pag.			Pag
541	sqq.	. 73	Agam. 274 . .	. 53	Agam.	1262 . .	77, 78
552		. 159	276 . .	. 106		1279 . .	152
559		.17,160	286 sq.	. 170		1326 . .	109
563		. 53	287 . .	52		1349 . .	108
633		. 29	302 . .	54		1352 . .	109
758		.18,109	308 . .	54		1382 . 20	34,151
772		. 158	310 . .	54		1396 . .	31
787	sqq.	. 128	330 . .	. 52		1427 . 18	40,136
811	sqq.	. 109	351 . .	. 158		1443 . .	152
829	sqq.	. 121	358 . .	. 53		1461 ..	32, 40
859	sqq.	. 23	391 . .	. 113		1495 sq.	77, 78
922	sqq.	. 156	407 . .	. 148		1497 sqq.	94
945	sqq.	28, 55	412 . .	53,153		1526 sqq.	77, 79
962		50, 54	434 . .	81		1570 . .	14
1002	sq.	. 95	444 . .	80		1573 . .	141
1069	sq.	. 52	451 . .	16		1593 . .	162
10		. 51	471 . .	. 153		1597 . .	53
20	sqq.	39	483 sq.	80		1616 . .	51
21	sqq.	. 168	513 . .	. 168		1621 . .	52
40	sqq.	88	535 sq..	33, 38		1646 . .	122
41	sqq.	16	646 . .	54	Cho.	22 sqq.	145
62		. 161	693 . .	45,126		42 . .	53
67		37	699 . .	47,107		55 . .	148
71	sqq.	. 88	737 . .	42,135		65 . .	53
72		. 153	768 . .	148		87 sq.	158
88	sqq.	. 164	848 sqq.	159		91 sq.	81
122	sqq.	. 92	880 sqq.	132		96 . .	53
126	sqq.	. 23	898 . .	162		170 . .	158
131	sqq.	. 137	915 . .	173		185 . .	52
135	sqq.	. 53	927 . .	88		195 . .	159
137	. . 113,140		945 . .	109		207 . .	93
141		57	975 sqq.	136		208 . .	22
167 sqq.		. 123	982 . .	53		215 . .	172
183		15	1017 . .	52		226 . .	109
187		27,104	1044 sqq.	131		238 . .	110
192	sq.	. 159	1048 . .	111		250 ..14	50, 52
193	sq.	. 52	1054 . .	31		259 . .	53
194		. 50	1091 . .	141		283 sqq.	83
197		41,114	1118 . .	51		290 . .	8,102
227	sqq.	. 102	1120 . .	42		294 . .	172
230	sqq.	16	1140 sqq.	148		321 . .	53
233		50, 54	1149 . .	78		332 . .	132
234		17	1164 . .	107		335 . .	6,126
237		50, 53	1166 . .	112		399 . .	14
250		. 54	1254 . .	87		438 . .	95

458 . .	Pag.			Pag.
458 . .	. 124	Eum.	410 . .	. 166
463 . .	. 110		418 . .	. 102
491 . .	95		457 . .	. 148
492 . .	20		460 . .	. 111
563 sq.	88		478 . .	63,119
584 . .	13		489 . .	24
619 . .	53		572 . .	25,104
629 sq.	80		608 . .	. 172
661 sq.	22		619 sq.	94
675 . .	. 140		634 . .	. 94
686 sq.	. 80		672 . .	26,104
713 . .	22		765 sq.	. 105
723 sqq.	, 46,81		770 . .	53
771 sqq.	. 130		780 sqq.	, . 119
800 sqq.	41,170		784 . .	. 53
859 . .	78		785 . .	. 53
860 . .	. 27		800 sqq.	. 120
889 . .	77		824 sq.	. 155
898 . .	. 54		858 sqq.	. 117
909 . .	. 143		860 . .	53
965 sq.	. 122		888 . .	54
974 . .	. 143		898 . .	. 129
996 . .	24		910 . .	. 155
998 . .	. 111		913 sq..	14,103
1010 sq.	. 77,79		940 . .	. 52
1015 . .	. 143		942 . .	. 53
1018 sq.	. 152		1026 sq.	. 84
1021 . .	. 54		1034 . .	45,147
1028 . .	. 143	Suppl.	1 . .	. 75
1075 . .	. 54		31 . .	. 165
38 . .	. 133		32 . .	. 25
46 . .	83		33 . .	15, 35
92 sq.	. 134		42 . .	. 165
104 . .	. 172		46 sqq.	. 86
197 . .	54		57 sq.	. 156
211 . .	95		65 sq.	. 141
212 . .	. 141		77 . .	. 113
302 . .	. 111		119 sq.	. 116
306 . .	53		121 . .	65.156
332 . .	. 53		134 . .	55
336 . .	. 141		155 sqq.	. 72
344 . .	. 53		189 . .	. 167
371 . .	. 53		201 . .	. 53
377 . .	50, 53		241 . .	75
397 .. ,	. 102		242 . .	. 167