|
^4f^S9WK?raTi*^-
|
||||||||
|
2D4
|
||||||||
|
BESCHRYVING-
VAN HET
nog weinig bekende, en 't allerhoogfte van de viervoetige,
Dieren, die, in de afgeleegene Wïldernisfen van Africa,
gevonden worden, en 't welk aan de Kaap de
GoedeHoop bekend is, onder den naam van:
KAMEEL-P AARD
(CAMELOPARDALIS)
En by oude en katere Schrijvers onder dien van
GIRAFFE-
Zijnde het bereide Vel, gelijk meede het geheeïe Geraamte van
dezelve, overgezonden aan het kabinet VAN ZYNE
DOORLUCHTIGSTE HOOGHEID,
DEN HEERE PRINSE VAN ORANJE EN NASSAUJV,
ERF-STADHOUDER, ERF-GOUVERNEUR, ERF-C APITEIN- GENERAAL EN ADMIRAAL DER VEREENIGDE -~ NEDERLANDEN, enz. enz. enz. BESCHREEVEN EN ÜITGEGEEVEN DOOR
A. V O S M A E R,
Raad van gemelde Zyne Doorl. Hoogheid, DireQeur der Vorftelyke Natuur- en
Kunft-Kabinetten en Diergaarde, Lid der Keyzerlyke Akademie, en Korres-
fondent der Koninglyke Akademie der Weetenfchappen van Parys, Lid
der Koninglyke Akadimie van Madrid, van het Zeeuwfche Ge-
nootfchap van Vlisjbtgen en HollanJ/che Maatfchappye
te Haarlem, enz.
#<$#•♦#'♦*<*•
*•$>*
*•
TB AMSTERDAM,
By de Erven P. MEIJER en G. WARNARSi L, MD C CLXXX ? JA |
||||||||
|
■■
|
||||||||
|
r*
|
||||||
|
NA TUUR L YK E H IS T O RIE
V A.N H ET
KAAPSCHE K A M E E LP AARD
CAMELOPARDALIS of GIRAFFE genaamd. (*)
Hoewel de-oude e» laatere Schry veren dit zonderlinge
Dier gekend, en hetzelve, veelvuldige maaien, afge- beeld en befchreeven hebben, uitwyzende de hier byge- voegde naamlyft, zoo voldoen zy echter in geenen deele, noch aan de waare gedaante noch aan de kennis, van het- zelve, welke men vordert. Niemant, zal my dus van onwaarheid befchuldigen dat ik het byvoegzel van nog weinigen bekend, by deeze verhandeling, over dit zoo ver- wonderingwekkend en reusachtig Dier, gebruike. De
(.*) Mea.kan Mt>s»Si, als den. Oudflen en gewijdèn Joodfcheo Gefchied-
Schryver hier aanhaalen; doordien zommige zich verbee den -, dat deeze in Dfutehon. 14- v. 5. de Giraffe bedoelt heeft; dezelve als eetbaar (tellende voor de Israëlken; vermits de verëHchte hoedaanig heden' alshiikaauwende', en verdeelde hoaven hebbende, by dezelve gevonden worden. Dan, daar het als-neg niet zeker is,, of die Schryver-dit.dier. gekent en bedoelt heeft, en dus de Giraffe onder de benaaming van Zemer of Zomer heeft willen aanduiden, achten wij het alhier genoeg, het zelve als onzeker aanteteekenen. Verder zyn 'er nog zeer veele Oude Scliryvcren, van welke wy hier de voortfiaraftei maar zullen bybrengen, met de naamen die zy aan dit Dier gegeeven hebben en'er nog byvoegen-, dat Akütoteles noch Aeliamjs, deeze Dieren hebben gekend. Cmelopardaïs. Hèliodorus. Lib 10. iCap. 27. Edit.Francof 1681. 8vor
Camlop. Straho. Lib. icj. p. uao. Lib. 17, p. 118-}. Amil. 1707. Foück Camlop. Artemido;<us. Vid. Hu ds o \. Geo^r. vut. fcfipc. Gra.ec mia in Fragta. Artemid* vol. 1. p. 80. Oxon. 1698. 8°- |
||||||
|
■ i
|
||||||
|
4 NATUURLYKE HISTORIE VAtf aatf
De meenigvuldige afbeeldingen, waarmeede de Natuur-
lyke Hiftorie-Schry veren, vooral tegenwoordig, hunne befchryvingen verryken, en trachten optehelderen, be- wyzen de noodzaaklykheid , hoe koftbaar ook , van goede en zelfs gekoleurde afbeeldingen. Daar deeze ontbreeken kan
Camelop. Diodorus. Siculus. Bibliot. Hift. Tom. i. Lib. 2. pag. 163. Amft.
174Ö. Folio. Camelop. Oppianus. De venatione. Lib. 3. p. 93. venet. 1517. 8°.
Camelop. Plinius. Hift. Natur. Lib. 8. Cap. 18. Paris. 1723. cum Not.
Hard. Fol. Camelop. Solinu«. cum Not. Salmafii. Cap. 30. p. 41. id, p. 275. Tom. f.,
Traj. ad. Rhen. 1689. Fol. Giraffe. Gillius. (P.) . . Cap. 9. Dit Boek heb ik nergens kunnen vinden»
Camelop: Giraf: Constjniibs. A. Epigrammatum. &. Fani. 1502. 40. Oralphus. Maerlant. (J. van)M. S. van de 14e. Eeuw op Pergament in Fol.
Seraffa. Breidenbach. (B. v a n) Bedevaart naar 't Heilige Land. Mentz.
1488. 40. Camelop. GesNer os. Thier Buch. Surich 1562- Fol. p. 98.
Giraffe. Bel on dü Mans. Obfervations. p. 118. Paris 1554. 4."
Camelop. Aldrovandus. Quad. Bis. p. 927. Bonon. 1642. Fol.
Camelop. Jonsto^. Dierbefchryviug. p. 82. Amft. 1660. Fol.
Giraffe. Nieremberg. Hift. Natural. p. 191. Antw. 1635. Fol.
Camelop. Charleton. Exercit. p. 13 Oxon, 1677. Fol.
Camelop. Prosp. Al pin. Hift. Aegypt. p. 235. Lugd. Bat. 1735. 40.
Camelop. Rai. Syn. Quad. p. 90. Lond. 1693. 8°.
Camelop Valentini. Musei Mufeor. p. 143. Francf. 1714. 2e. deel. Fol.
Giraffe. Klein. Quad. dispofit. p. 22. Lips. 1751. 40.
Giraffe. Brjsson. Reg. Anim. p. 60. Par. 1756. 40.
Camelop. Hasselq.ui$t Reife nach Paleft. p. 28a. Rott. 1726, 8°. Id:
Aft. upal. 1750. p. 15- Giraffe. Boffos. Hift. Nat. Tom. 13. p. 1. id. Sup. Tom. 3. p. 320.
Edit. Par. 40. Camelop. Houttoyn. Nat. Hift. der Dieren 1. D. 3. ft. p. 36. Amft.
1761. 8°. Camelop. Linnêe Syft. Nat. p. 92. Edit Duod. Holm. f]66. 8°.
Camelop. Transac. Phil. p. 27. Lond. 1770. vol. LX. 4,0.
Giraffe. Pensant. Synop. anim. p. 20. Cheft. 1771. 8°. Id. Hift. of Quad.
Lond. 1781. p. 58. 4°. Cerv. Camelop. E rx leb en. Syft. Animal. p. 294. Lips. 177* 8*.
Giraffe. Zimmermann. Geogr. Gefch. p. 125 & 270. 2e. en 3e. Theil
Leip. 1778. 8°. |
|||||
|
-
|
|||||
|
KAAPS CHE KAMEEL-P AARD. 5
kan men, dikwerf, hunne onderwerpen onbekend noe-
men , vermits de naauwkeurigfte befchryving , veelal, niet toereikende is, om de waare gedaante te doen kennen, en gebrekkige afbeeldingen, 200 als zelfs tot op heden van dit Dier gegeeven zyn , eer verwarring dan opheldering aanbrengen. Bochart, (#) wiens geleerdheid en kundig oordeel
alom bekend is , zegt: dat de Camekpardus of Camelopardêlis by de Arabifche Schryvers Zurapha , by de grieken Zorap.bis, by de Italiaanen en Spaanfchen Girafa by de Duitfchers, Poolen en Hungaaren Grieif, by de Aetiöpiers Nabis genoemt wordt. De katere Aetiöpiers hebben dit Dier Ziratb Katchin, en eenige der Romeinen Ovisfera (zeeker wegens deszelfs zachtmoedigheid) genaamd, hoe- wel ook eenige der Grieken en Latynen het Cameloparda- lis geheeten hebben. In onze Volkplanting of wingeweft, de Kaap de goede Hoop, is het meeft by de onëigenlyke benaaming van Kameel-Paard bekend, waarom wy die ook
Camelpard. Sparma nk. Reife nach. den Cap. p. 531, Berl. 1784. 8°.
r Camelop. Leske. Anfangs Grund. Tom. 1. p. 221. Lipz. 1784. 8°. Camelop. Boddaert. Elenc. Anim. p. 133. Rotterd. 1785. 8°.
Buiten deeze hier aangehaalde Schryveren, welker getal nog merkelyk te
vermeerderen is, zyn 'er nog eene reeks van Reifigers die van deeze dieren fpreeken. De voornaamfle zyn:
The vet. Cosmogr: du Levant. Lyon. 15/4.
Marc. Paul. Defcript. des lndes. Oriënt. Paris. 1556".
ViLtAMONT, Voyage. Lyon. 1620.
Leok. Afriq. Difcrip. Afric. vol. 2- Lugd. Bat. 1632.
Lob o. Voyage d'Abifin. Amft.
Relations, de div. Voy. curieux. la Deferipdon. des Animaux pat
Cocmas Ie Solitaire. Paris 1666. Fol. p. 10. Schaüws Reize door Barbarye Utr. 1773. 2. Deel. p. 181. & ipi-
Ni we Beschr. van de Kaap. Amft. 1778. zie Dagverhaal.
(«) Hierozoicon. Tom. 2. üb. 3. Cap. 21. pag. 904. enz. Lugd. Bat. ió"pa.
A 3
|
|||||
|
•i
|
|||||
|
4 NATUÜRLTKE HISTORIE vak bit
ook behouden hebben, Mët de verbafleringee dec naaraeit
vinde ik niet noodig my optehouden, Niettegenflaande ik my alle moogelyke moeite hebbe
gegeeven, om myne Afbeelding van het dier tot de meeft- mogelyke volmaaktheid te brengen, 't welk men uit de befchouwing eener aantal teekeningen die ik daarvan, behalven de reeds verfcheurde, nog hcbbe, zoude kunnen zien; zoo durve ik my nog niet ten vollen verzekeren dat ik hier eene, in allen deelen volmaakte afbeelding geeve, in dien zin naamelyk, omtrent de verfchillendc hoogten van het achterlyf tot het voorfte gedeelte van het zelve, waarover nog nader geleegenheid te fpreeken zal voor- koomen. Natuur-Uier-en Teekenkundigen echter, wan- neer zy deeze afbeeldingen, tegens die vanden Hoog- Leeraar AllamaNd en van den Heere Buffon vergc* lyken, zullen zoo ik vertrouwe, aan deeze, de voorkcure niet weigeren, en ik vinde my, ten dien opzichte ten hoogften verpligt, de gedienftige hulp, met de dankbaarfte erkentenis te melden, welke de Hoog-Leeraar Camper en de Raadsheer Merck (van welken nog meerder geleegenheid te fpreeken zyn zal) my in de Befcbryving van hét Geraamte en de Afbeelding hebben toegebragt. Het geheele vel van dit, elkte-recht verwonderende, Dier,
gelyk meede alle de beenderen, die tot het Geraamte be- hooren, is my, volgens onder my beruftende Brieven, voor het Kabinet van zyne Doorl. Hoogheid den Heere Prime Erf- Stadhouder , toegezonden door de meergemelde allerverpligtendfte dienftbewyzen van onzen voorrnaaligen Kaapfchen Bevelhebber, den H E E R E Baron van Plettenbrg, diehet zelve, volgens my nader gedaan bericht, van den Heere Gord on, ter verzending, hadde ontfangen, en welke laaftgemelde het, |
||||
|
lp
|
|||||||
|
.
|
|||||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. f
by geleegenheid zyner binnelandfche Kaapfche reizen,
Zelve gefchooten heeft. Het is vry duifter, gelyk wy reeds gezegt hebben, of
de Hebreen dit dier., -de Camelopardalis of Giraffe, onder de benaaming van Zemer bedoelt hebben, en of Moses hetzelve, onder dien naam , Deutenn. 14. v. 5. als eetbaar voor den Israëliten gefield heeft; fchoon het zeeker is dat hetzelve de daartoe verëïfchte hoedanigheden heeft in zyne herkaauwing en verdeelde hoeven. Büxtorf Qb) zegt: dat 'er in de Hoogduitfche Bybelvertaaling Rupicapra geftelt is , 't geen de Gems of Steen-Geit zoude beteekenen. SchawO") acht de Zemer of Zamer de Giraffe te zyn, met welk ge- voekn wederom andere verfchillen (y). Dat
(J) Lexicon Hebraicum & Chaldaicum. p. 190. Bazel iiïjr. 8°.
(c) Reize door Barb. en het Ooften 2. deel. p. 181. & 191. Holl. Edit.
Ütr. 1773. 4"\ (d) Myn hooggeachte Zeergeleerde Vriend , de Wel Êërw. Heer
P. Nieu-wland fchreef my het volgende: ,, Op de Vraage wat eigenJyk door het Dier Zemer, Deuteron. gemeent wordt, is niet wel met volkoomen zekerheidte antwoorden: Het is zoo; vele oude Overzettingen, de Griekfche de Latynfche van Hieronymüs , hebben den Camelopardus die anders de Girapka of Zurapha ^s, daarvoor gehouden, dan! laatere oordeelkundigen verfchillen hier van; Bochart dacht met veelen liefst op den Steengeit, zynde de wortel van het woord te vinden in éeligte beweeging en Sprongen van dit bekende Dier: Voor den Comelopardus heeft echter niet zeer lang geleden 'de Heer Schule geftemc in zyne aantekeningen op Coccejus hebreeuws Woordenboek p. 320. uit alles wat ik heb kunnen naarfpooren , zoude het my hoogwaarfchynlyk worden, dat men den Zemer van de Alce die de Eland is verftaan kan , welke Alce het zelve Dier is, zoo ik niet feile, 't geen onze Nederlandfche Overzetting door de Gemfe heeft uitgedrukt, alles duid aan , dat, of de Wilde Ezel, of de Eland of, de Steengeit in de plaats van Deuteronomium beoogt wordt, terwyl het moeïe- ]yk valt, in de verafgeleegenheid van tyden, en het flechts éénmaal voorkoo- men van het woord in den hebreeuwfchen Bybel, de flipte beteekenis te be. paaien. ■&" Men ziet hier de twyfelingen; maarik begryp de gegronde reden niet op welke
fyonflm zegt, dat het den Jooden niet was geoorloofd om 't zelve te eeten, vermits my -geen Schryver dan hy bekend is , die zulks voluit gezegt heeft, ftog zegt hy in hettegin zyner Cameel-Befchryviug, docb zeer ten onrechte, dat de -Gamdopardék ongefaoorad is. |
|||||||
|
*
|
|||||||
|
8 NATUURLYKE HISTORIE VAfc öet
Dat deeze Dieren by de Ouden meer bekend, alstegens3
woordig, geweeftzyn, is blykbaar; want volgens S ui das heeft Jul, Caesar dezelve 't eerft in de Schouwfpeelen doen zien. Philippus, of volgens anderen, Gordia- nus, vertoonde 'er tien aan het volk. Aurelianus voerde 'er eenige om, in zyne zeegepraal. Keizer Leo wierd 'er een door de Aethiöpiers toegezonden. De Sultan van Babylonie vereerde 'er een aan Frederik, en een. andere Sultan zond 'er een ten gefchenke aan Laurensde Medicis. Onder de oude Schryveren, welke in zeer onderfchei-
den tyden geleefd hebben, zyn 'er veele die klaarblyke- lyk, dit Dier gekent hebben. De voornaamfte echter daarvan zyn : Heliodorus , Strab o en Oppïamus met anderen, in hier by opgegeeven naamlyft aangetee- kend, welke nog merkelyk te vermeerderen zoude zyn. Daar reeds de Heer de Buffon eenige uittrekzels van
fommigen gegeeven heeft, zal ik alhier maar van eenige gebruik maaken , die welken wy als meerder opheldering geevende noodig achten, gelyk meede van eenige welke zyn onbekend gebleeven. Oppianus heeft dit onderwerp in Griekfche Vaerfen>
reeds ten tyde van Keyzer Severus, bezongen. De Geleerde Heer Hemster huis (e) heeft de verpligtenl- de goedheid gehad my de hier navolgende vertaaling, op myn verzoek, meedetedeelen. Ik acht dezelve niet on- dien- * - • . .'. ...... * i ' (e) Ziehier, Amice! woordelyk zoo ik my niet bedriege Cdus fehryft zyn
W. ê. aan my) dat gedeelte van-Ofpianos raakende het Kameelpaard, de Camelopardalis of wel de Cameloparius, welke benaaming de Griekfche Dichter niet gebruikt. By aldien deeze overzetting verfchilt van de Latynfche, die ik niet gezien hebbe, levert zulks nog geene zeekere reden uit om deezé te ver- werpen. De Overzetting van den Heer Buflbn. is verfclülleadej gelyk gy 'z-iefc. |
||||
|
" S
|
||||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. $
üienftig, vermits zy eensdeels verfchilt met die welke de
Heer de Buffon daarvan gegeeven heeft, die van den aart der hoorns deezer dieren geen gewag maakt, ten anderen om de verheevene en dichterlyke uitdrukkingen, reeds ten dien tyde en het zeldzaam voorkoomen van dat werkje. Men hoore hier Oppianus: „Vertel my ook, ó zoete fdhelklinkendc Zanggodin! die ge-
mengde geflagten, welker natuur uit die van verfchillende Dierenis te faamen gevloek. Daar is dePanther met gevlek- ten huid en teffens Cameel. ó Vader Jupiter!welke dingen hebt gy niet uitgedacht! welke foorten hebt gyons niet geteelt! welke zaaken hebt gy niet aan den (lervelingen gegeeven! welke niet aan de voetenlooze zeedieren l Gy die hebt ver- zonnen het maakzel eens Cameels te overtrekken met de huid van wreede Pantherdieren. Een berucht aangenaam en tam geflacht voor de Menfchen. Zyn hals is lang. Zyn ligchaam gevlekt. Zyne ooren zyn k©rt. Zyn hoofd is klein. Zyne pooten zyn fpigtig en zyne voeten breed. Zyne leden zyn niet van evenreedige maat, want zyne beenen zyn niet gelyk; de voorfte zyn langer en de agterfte veel korter, na krukkende of flruikelende beenen gely- kende. Uit het midden van het hoofd puilen twee hoornen regt uit j dog echter geen hoornen hoorn. By de ooren en uit het midden van het hair fpruiten op de hoofdflaapen zwakke hoorntjes of puntjes. Hy heeft den bek eêl en teder gelyk een hart, en van binnen zyn rondfömme in denzelven kleine melkwitte tanden gevefligt. Zyne oogen blikzemen uit een' alömfchitterenden glans. Doch hy heeft een kleine Haart, gelyk de fnelle Dasfen, met zwarte hairen op het einde". Men moet, aan de Poè'tifche omfchryving van dit Dier,
by OppiaNus wat toegeeven. De zwakke hoorntjes aan de hoofdflaapen hebbe ik niet kunnen ontdekken, en om- B trcnt
|
||||||
|
»
|
||||||
|
% '
|
||||||||||||
|
io NATUURLYKE HISTORIE van het
|
||||||||||||
|
trent de tanden enz. zal men hier nader onderricht wor-
den. Hy geelt hier echter duidelyke blyk, de hoorens deezer dieren gekent en geweeten te hebben dat zy van geene hoornachtige natuur waaren. De ftruike lende beenen of gang waar van hy, zoo wel als andere fpreekt, en het verfchil der voor - en - achterhoogte is aanmerkelyk. De vriendfchap van den meer dan Rechtsgeleerden
Heere J. Visser, alhier, Helt my, uit zyne aloude Boek-Schat, een Boekdeel in Folio ter hand, 't welk van het begin der XIV. Eeuw geacht wordt. Het zelve is zondereenigen Tytel, opPergament, in twee colommen, met Gottifche letteren gefchreeven en met de gewoone uitlaating van eenige letters welke de leezing daarvan moeyelyk maakt. Verder is het met zeer veele kleine af- beeldingen verfiert, welke naar dien tyd redelyk goed zyn. In het zelve is de Giraffe niet onduidelyk, onder de benaaming van Oralphus, in oude Hollandfche of liever Vlaamfche vaerfen, befchreeven. Dan deeze benaaming is my nergens voorgekomen, wel die
van Orafius die by Majolus gemeld wordt. Men hoore hier deezen ouden Vlaamfchen Dichter (ƒ).
|
||||||||||||
|
Syn vel fo miffelic foens occ echt
En fo menighc varwe d'an Dat hem om niet elc man Pynt te fcrivene dies gelike Dit Dier vheft hem fekerlike Als hem die liedene fien ane Het toghet hem alle fine gedane En keert hem om defen ea dien Om dat het wille fyn befien Die foudaen van babilone Sende defe beeste fcone Wilen van ftoife Vrederike In dat lant ne qua noit h' geKke |
||||||||||||
|
Oralphus dat es een Dier
Dat va varwen es fo fier Dat gheene beeste fcherJike Van ficne hare es fo rike Up die vorste voete voren So eft fo hoech, als wyt hore Dat XL voete op wt flaat Metten hoefde d' het flaat Achter fone ift hogher niet Dan die herten over den (liet Na den hert voete ende flaert En ghehouet als een- paert Lanc upwaert den hals gerecht |
||||||||||||
|
Men
(ƒ) Dit oudfteRymwerk, indeHoll. of Vlaamfche taal over de geheele Na-
taurlyke Hiftorie handelende, ( zegt de HeerVissKR ) wordt toegefchreeven aao Jacob van Maarxakp; van hetzelve ii my geen ander als dit bekend. |
||||||||||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. n
Men moet aan deeze Vaerfen en befchryving, als van
het vroege der veertiende Eeuw, gelyk meede aan zyne begroote hoogte van Veertig voeten , wat toegeeven. De hoogte, van vooren en van achteren, wordt hier almee- de als veel verfchillende opgegeeven. Nog verpligt my de gemelde Heer Visser, door
my een ander werk, van het begin der Drukkunlt, te doen kennen , zynde : de Hollandfche of Vlaamfche Be- fchryving eener Beede vaart naar het Heilige Land, door Bernard v an Breidenbach, ten dien tyde, Dee- ken en Kameraar van de Kerk te Mentz. By die Beede- vaart was, onder anderen ook Meefter Ever hart Re- Wich van Uitrecht, welke de afbeeldingen in dat werk geteekend en het zelve in 1488. te Mentz, in Folio heeft doen drukken. De laatfte houte Plaatdruk van dat Boek vertoond zeer onderfcheiden dieren, waaronder twyfelach- tige , en by dezelven, de Camelopardalis , met de bygevoeg- de benaaming van Seraffa. Dezelve is 2e?r kennelyk en, gelyk by alle de Schryveren, van achteren zeer laag en voor zeer hoog verbeeld. De befchryving deezer Dieren wordt in het werk zelfs niet gevonden. Onder eender ver- beelde dieren , een' langftaartigen Aap , is gevoegt, non conftat de noie , welk laatfte woord cene verkorting is van het eigentlyke woord, nomine , zooveel willende beteekenen , als dat de naam van dat Dier onbekend is (g). De aanhaa- ling van dit Boek gefchied alleen om aantetoonen, dat dit Dier, reeds in zoover verloopen tyden, ook aldaar bekend was. By
f#) Myn verpligtende Vriend, de Geleerde Heer Mercier, Abt de St.
Leger de Stifons, bericht my, na zyn vertrek van Amfterdam , by een' Brief, dat 'er van dit zelve Boek, 't geen reeds zeldzaam is, eene Franfcbe overzet- ïïflgïte Lyon;'meéde ia 14^8. by Michelet Topie gedrukt is. Als meede nog B 2 eea
|
|||||
|
*
|
|||||
|
'
|
|||||
|
i2 NATUÜRLTKE HISTORIE van wet
By deeze oude Vlaamfche Schryver plaatst zich gevoeg-
lyk de volgende, my insgelyks door den Heere Visser terhand geilelt, ten Tytel voerende. Voyage van J o o s van Ghistele(^). Daarin word gezegt: dat Hymet zyn tochtgenooten, te Aden koomende ( eene Stad aan de Arabifche Zee in gelukkig Arabie) aan hun, onderandere vertoond wierden twee Geraffen „ Dat alte fchoon en te „ vreemde Dieren zyn, vooren hooghe van halze ende „ van beenen wel twee mans lyngden maer achter en zyn 3> zy nauwe alzo hooghe als een cleen paerdeke , hebbende yg een cleen rond fteertgin, 't hooft ende de voeten ghe- a, nouchghelyc den herten, met twee cleenen hoorentgins 9, omtrent een vierendeel (zekerlyk el) lang, ende niet ghe- „ tact. Dees Dieren zyn wat ruachtich, ende van coleu- j, re ghelyckende den Leeuwen, hebbende groote ronde „ plecken als een ghepomoleert paert.'' Zie daar 's mans eigen woorden , en alweeder het merkelyke verfchil deezer Dieren, in hoogte van vooren en van achteren, aange- weezen. Reets voor eenigen tyd met de befchryving der Giraffe
bezig zynde, en het vel van zulk een Dier op den grond myner kamer leggende, kwam de Heer Baron Hochepied my bezoeken. Zyne verwondering by het gezicht van dat vel bemerkende, vroeg ik Hem de reeden; zie hier het antwoord.: „ Geduurende myn lang verblyf in Con- „ itantinopolen , erinnere ik my, allerleevendigft , dit zelfde
een Latynfche van 1486". en dat onder de Plaatverbeelding der Dieren, in die-
uitgaave, geleezen wordt: Haec animaliafunt veraciter de pitta, cicut vidimus in Terra fanSta. Maar op
diePlaatdruk worden. even als in de reeds bygebragte uitgaave, by de Giraffe,, en andere meerbekende Dieren, te gelykverbeeld , het Eenhoorn - Paard, nee- vens een' langftasrtigen Aap, welke, zonderde ftaart, vee) gelykt naar.den Qrang-Outang. Hoe zal men dit methet vidimus in Terra San£ïa oveiëenbrengen.. (/>) Te Ghendt by Henric vanden Keere 1563. kleeir Folio, p, 208.
|
|||||
|
KAAPSCHE KAMEEL- PAARD, 13
# zelfde dier aldaar, in een opgevuld vel, gezien te
'f) hebben; Men heeftin Conftantinopolen, by den Groo- „ ten Heer, op groote feftiviteiten de gewoonten, alles > f, 't geen de verwondering maar eenigzints kan opwek „ ken, in het openbaar ten toon te flellen. By zulk eene „ onftandigheid zagen wy zulk een dier, onder andere „ afgeftorvene opgevulde dierenvellen, en het geene my „ het aliermeeft, by zyne verbaazende hoogte, verwon- ,, derde, was,het verbaazend verfchii van het laage achter- „ lyf in tegenflelling van het voorfte deel van dit dier. Het- „ zelve was vrywel opgezet of opgevuld, zekerlyk door lie- „ den welke het aldaar leevende gezien of behandeld had- n den; want de Groote Heer (Sultan) krygt dikwyls „ prefenten van leevendige dieren. Men ziet hieruit alweer, de voorige vernaaien, omtrenC
de laagte van het achterlyf, beveiligd. P. Gillius en Bejlon hebben zeker dït dier het
beft belchreeven. 't Werk van Eerftgemelden, die ge- meent wordt tusfchen de veertiende en vyftiende Eeuw" geleeft te hebben, heb ik niet kunnen ontdekken ; van? Belon heb ik onderfcheide Uitgaaven, envindeaangetee- kend dat die Schryver in 1564, is vermoord. Beide die Schry veren geeven vryomflandige berichten der Giraffe, van welke de uittrekzelen by den Heer de Buffon (*) te vindere zyn, Ik hebbe meede niet konnen vinden dat B e l o n gezeg£ heeft, gelyk Gesnerüs hem in zyne Latynfche uitgaave vanFrancfort 1603. doet zeggen, dat de Giraffe, gelyk de Harten, de hoorns verwisfelt. Het is echter niet ondien- ilig hier aanteteekenen, dat in de Hoogduitfche-uitgaave zyner Viervoetige dieren, teZurkh 1563. gedrukt; daar' va»
Cf) Buffon. Hifi. Nat. vol. 13. p. 4. &, E'dit'. 4°. di Paris»
&3
|
|||||
|
♦
|
|||||
|
i* NATUURLYKE HISTORIE van Het
van ook niets gezegt word by de: korte omfchryving der
dieren; die hy aldaar geeft. Aanmerkelyk is het echter, dat ook beide deeze vry omftandig fpreeken over de ver- fchillende hoogten van het voor-en-achterlyf deezer dieren. Daar wy hier over de kennis fpreeken, die de Oude
en laatere fchryveren van deeze dieren gehad hebben, moeten wy de gewichtige ontdekking van den geleerden Heere Mercier Abt. de St. Leger de Soisfons, bybrengen door hem in de Mazarynfche Bibliotheek gedaan, en welke zyn Eerw. der geleerde waereld reeds heeft medege- deeld: (k) Jaqjjes Constant ius (zegt hy) was de uitgeever van dit werk zyns Vaders Antonii Con- stantii, welke in 1490. overleedt. Zie hier de vertae- ling van den Brief zoo als hy , in de hier. onderaange- Kaalde journals, door den Heer Mercier, gegeeven is. Antonius Constantius aan Galeoltus
Manfredus Prins van Faënza. „Ik biede U hier nevens aan,een vry naauwkeurige af-
teekening van een Kameelpaard, dat ik onlangs hier gezien heb. Eenige byzonderheden omtrent dit fchoone Dier, zal ik daar tevens by voegen, welke, hoe zeer mogelyk aan U niet onbekend, niet te min, zo ik vertrouw, nog aan U nog aan de Geleerden van Uw Koninglyke Stad onaangenaam kunnen zyn. Men
(W) De Tytel van dit zeldzaam voorkoomende Boek is , volgens den Heere
Mercier. Antonii Gonstantii epigrammatum libellus, Qdae epiftolae, orat;ones&. Fani, Hi eroni mus Soncinüs. 1502. 40. Zie Journal des favans juillet 1784. p. 490. Edit. van Parys. 40. Mn daaruit overgenoomen in, L'Es- pril des Journmx van OMob, 1734. pag. 328. |
|||||
|
£' - ï
|
|||||
|
KAAPSCHE KA MEEL-PAARD. 15
Men vint het Kameelpaard 'm het Zuidelyke gedeelte
*van Ethiöpié'n, het welk ook den Rhinoceros en het Luy- paard voortbrengt, dit Dier werdt gemeenlyk Giraffa, ge- noemd , 't geen ontleent en verbaftert is van het woord Siraf, waaronder hetzelve by dè hedendaagfche Arabiers bekend ftaf-t. By de Ouden wierd het dafjpens een Kameel' paard; dan eens een Wildfchaap, genaamd, de Ethiöpiërs noemen het in hunne taal, Nabum, welke benaaming, door Albertus Magnus, ten onrechte, in die van Anahtla is verandert geworden. Dit Dier heeft de kop van een' Kameel, de hals van
een Paard, de pooten, de flaart en de dyen van eenJ Os. De rosfe vlakken van zyn huid zyn met witte ftreepen doormengt, waarvan het, volgens Plinius, den naam van Kameelpaard heeft ontvangen. Het agterlyf is lager dan het voorgedeelte van 't Ligchaam 't geen aan dit dier een zittende geftalte fchynt te geeven. De hals is langen ver- heven, waaruit Strabo, tegen het begrip van ArtemidoruS aan, vermeent te kunnen afleyden , dat dit Dier niet fnel ter been zoude zyn. Dan ten onregte. De Inwoonders van Fano hebben het met zoveel fnelheid en zo ongedwon- gen zien loopen, dat de befte Ruiters agter moeften bly- ven, al fpoorden zy hunne Paarden daartoe aan. (*) Ook dwaalt Strabo nog, wanneer hy fielt, dat 'er tus-
fchen dit dier en den Luipaard geene gelykenis zoude Zyn,; want hoe zeer de koleur der vlekken, of der oogen (gelyk men
(*) Deeze oraftandigheid fchynt eenigzints het gevoelen van de Heere
Allamand tegen te gaan. Zyn Hoog. Gel. drukt zich aldus uit in het ie. D. p. m. SS- vau zyne Byvoegfelen tot de Natuurlyke Hiftorie" De beweedögen van de Giraffe zyn niet zeer fnel, en zyn renning is minder dari die van eea Paard. Men moet evenwel een goed Paard hebben om dit dier te kuöner} vel- gen. Met zyne lange pooten kan het veel wegs afdoen. |
|||||
|
%
|
|||||
|
i6 NATUURLYKE HISTORIE vanöe^
men die noemt) verfchillende is, zo zyn egter die vlek
ken op dezelfde wyze geteekend, 't geen genoeg is om eenige gelykheid daar te ftellen; en zulks word ook nog door den Geleerden Varro beveiligt,. die een Kameel- paard uit Alexandria had gezien, 't welk de kop had van een' Kameel, en de gevlekte huid van het Pantherdier. Diodorus van Sicilien, die zig veel met fprookjes bezig houdt, vertelt ons, dat het Kameelpaard niet zo dik dan een Kameel, en van een korter hals voorzien is. Maar, dat my 't meelt verwondert, Plinius , Solinus Strabo, Albertus Magnus, Diodorus, Varro, en meer andere zwygen alle van de hoornen, die het Kameelpaard egter eigen zyn. Mogelyk dat het Dier, dat men voor 't eerft te Romen, onder het Di&atorfchap van Julius Caefar zag, gelyk meede dat, 't welk aan den Keyzer Freaericus, ten tyde van Albertus Magnus toebehoorde, beide hunne hoor- nen hadden verlooren. Dit gaf my gelegenheid aan Lau- rem de Medicis het volgend puntdicht toe te zingen. Albertus magno clarus cognomine, plenara
Non didicit noftri corporis effigiem.
Non qui orbis modico fcripfk memoranda Iibello. Plinius, et pulchrae conditor hiftoriae. *':
Non qui fcriptorem dum corrigit Artemidorum
Strabo, mihi dotes invidet ipfe meas.
Qualiacumque vides ifti mihi cornua demunt: Laurenti, hos tibi do barbara discipulos, (*) j)e
(*) Dit Stukje werd onder de Gedichten van Conjlcmtius gevonden, bladz. <x.
re&o van het vel A. alwaar 't zelve word voorafgegaan door deze vaarzen, aaa denzelfden Prins opgedragen, en waarin men ook de Girafa fpreekende invoert: Cornua funt nobis capreae, funt ora cameli
Colla ferocis equi, tergora pardus habet.
Cauda pedesque bovem referunt. Si nomina quaeris |
||||||||||
|
1
|
Sunt tria; fed grato nomine dicor ovis.
|
|||||||||
|
Regia funt aurum, tentoria, balfama: Fhaebi ,
Nos fumus , et divae munera Leuchotoae ,; -
Me priraum exhibuit Romae Di&ator ïulus;
Quid mini cup magao Caefare, fi tua fura?
|
||||||||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. 17
De meefle Schryvers fchynen ook van den Staatigen
en trotfen tred van de Giraffu geen kennis te hebben ge- dragen. In haar' gang, volgt de linker agterpoot de be- weeging niet van den regter voorpoot, maar de twee voorpooten beweegen zich gelyker tyd, en dan eerft de twee agterpooten, in diervoege, dat dit dier zich in zyn' tred van verfcheiden zyden fchynt te vertoonen. Voor het overige, hoe zeer men het Kameelpaard onder de wilde dieren rangfchikt, is het zelve egter noch wreed noch on- tembaar» Om zyne zagtzinnigheid zoude het eerder den naam van een Schaap verdienen. Ik heb het te Fano zeer gewillig uit de handen van kleine Meisjes brood, hooy, vruchten en uyen zien ontvangen , en met veel greetigheid inflokken. Meermalen heb ik dit dier, de Kop naar boven zien fleeken , om aanteneemen het geene hem uit een Vengfter wierd toegereikt. Hy kan zyn Kop tot de hoogte van elf voeten bovenwaards brengen. Des het gemeen, in 't verfchiet eerder een tooren dan een dier meende te zien. De Giroffa fchynt voor de groote toeloop van volk niet bevreesd, altoos vredig , ruflig , en zonder angft fchynt zy de omflanders met genoegen aantezien. Fanoden 17 January 1487."
Zie daar de fraaie befchtyving van Constantius,
reeds in 1487. by eenen Brief aan den Prins e van Fa- ënza Gallias Manfredi gegeeven ; laatere Schry- veren, zelfs die onzer tydgenooten befchaamende. De ge- lykenis van dit dier met de Leöpard, welke deeze Schryver voorftaat , is wat overdreeven, maar in anderen opzichte verbeeterd hy de Oude, en omtrent de gezwindheid van den gang, onze hedendaagfche Schryvers, uitwyzcnde de noot, raakende den Heere Allamand, door de Heer Mercier, met recht daar bygevoegd. C Men
|
|||||
|
.
|
|||||
|
18 NATUURLYKE HISTORIE van het
Men verwondert zich hoe deeze Colloflaale dieren, reeds
in die tyden, in Italië zyn overgebragt, daar het ons nog niet heeft moogen gebeuren die dieren leevend te moogen zien, niettegenftaande onze geduurige Scheepvaart op de Kuft van Africa. Dan, zulks geeft, naar myn denkbeeld, zeerveel waarfchynlykheid dat die dieren, van de Kaap de Goede Hoop afgereekend, zich veel dieper in de woeftyn van Zaara en zelfs in Barbaryen onthouden, als de Heer Zimmerman dezelve, in zyne fraaie Zoölogi/cbe waereld- kaart geplaaft heeft. In Etbiopbie, zoona aan Egypten gren- zende , onthouden zy zich, volgens eenige fchry veren. Men herdenke wat wy vroeger gezegt hebben, naamenlyk, dat Keizer Leo er één door de Etbiopiers ontving; de Sultan van Babi/ome 'er één aan F red er ik ten gefchen- ke zondt, en eene andere Sultan een aan Laurens de Medicis vereerde. Men neeme hierbynog in over- weeging, dat voormaals de Koophandel en Scheepvaart der Venetiaanen en andere , op de Roode-Zee en de Adriatifche of Venetiaanfche Golf, wegens de Afiatifche, Egyptifche en verdere Africaanfche geweften, aanmerke- lyk ge weeft is; en dat dezelve eerft na de ontdekking en het omvaaren der Kaap, op den uithoek van Africa, door de Hollanders in het vroege der 16. Eeuw geheel in ver- val gebragt is: als men dit alles overweegt, dan zal het niet meer moeilyk voor het begrip zyn, hoe dieren gemak- kelyker, dan de Egyptifche Obilisquen , naar Roomen en Fano zyn overgebragt. Fano, 't welk ik by myne reize door Italië gezien hebbe, legt omtrend 32. Italiaanfche mylen, dat is ruim 10. uuren, vanAncona, beide aan de Adriatifche Golf, is nu een arm Steedje, welks inwoon- deren, denkelyk geene Giraffe meer leevend zien zullen. Na hier dus het voornaamfte bygebragt te hebben, *t
geen
|
||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. s$
geen vroege en laatere Schryveren van deeze dieren be-
kend was, zoo volgt hier nu dat geene, 't welk my, door onderfcheiden berichten, van de Kaap is toegezon- den, gelyk mede, 't geen my alhier geweeft zynde bc- woonderen van dit geweft, zelfs mondeling hebben mede gedeeld. Dan deeze berichten moeten in veel opzicht, noodwendig, met die door de Heer Gordon, aan den Heere Allamand medegedeeld, overëenkoomen, te meer daar ik, by deszelfs hier zyn, het genoegen gehad hebbe , ook desaangaande, met zyn Ed. te fpreeken. Men moet hem in deeze, in eenigen opzichte , als den be- voegdflen Rechter aanmerken , daar hy zelfs, by zyne binnenlandfche reize, onderfcheiden dezer dieren, en zelfs het onderwerp deezer befchryving, ter neergeveld heeft. Doch met alle die voordeelige omflandigheden, in welke de Heer Gordon zich heeft bevonden, moet het elk onpartydigen Natuurbefchouwer verwonderen , dat hy in zyn'fchryven aan den Hoogleeraar Allamand, onder meer andere (ter dier tyd nog twyfelingen doch nu in deeze meert afgedaan) niet beflift heeft, of de Hoorns der Giraffen, Jaarlyks verwisfelde; 't welk de Heer Gordon. by eene oplettende befchouwing, ontwyffel baar met neen, en dus ontkennende wyze, had kunnen beantwoorden, vermits de gedaante en het maakzel dier Hoorns zulks ten klaarden aanduiden. Keeren wy by dit onderwerp eens een oogenblik terug, befchouwen wy in deeze de partydige handelwyze van den Heere de Buffon (/) hoe ongenadig en laag hy aldaar (evenals voorheen reeds by myne befchryving der Jcbneumon is aangemerkt) juift ten opzichte van de natuur der Hoornen der Giraffe, den ongelukkigen Hasselq.uist behandeld heeft.
(/) Buffon. Hift. Nat. vol. 13. pag. 7. enz. C 2
|
|||||
|
i
|
|||||
|
fó NATUURLYKE HISTORIE van «et
heeft. Die ongelukkige, herhaalen wy, die alles ter ver-
kryging van Natuurwonde ren opofferde , en hierdoor zich het benoodigde onderhoud en de noodige voorzorge van zyn ligchaam verzuimende , te Smirna, aan eene Tee- ring (»/) overleedt, Partydige en te laage handelwyze, herzeggen wy voor een' Buffon, om in den Leer- ling, de onfterflyke Linnee te gispen, welk in het hier aangeweezen oogmerk genoeg te ontdekken is. Maar ge- noeg hier van, er blyven in de Giraffe nog twyfelingen over, welke de Heer Gordon, beftuurt dooreenen Leermeefter als den grooten Linnee, ontwyfelbaar zou- den hebben opgeloft. Maar ik moet voortfpoeden en vraagen mynen Leezer verfchooning, omtrent myn offer der gerechtigheid, 't welk ik my verfchuldigd achtede, aan de afgeflorvene zielen dier verdienstvolle Natuurkenne- ren. Alle de Oude en zelfs laatere berichten koomen zoo-
wel in hunne befchryving als afbeelding, in dit belang- ryk ftuk overeen, naamenlyk: dat zy het achterlyf der Giraffe twee en zelfs meer voeten laager te zyn befchryven, of in hunne afbeeldingen vertoonen, dan het voorflc gedeelte
(w) Men leeze de fraai'e voorreede van den Ridder Linnee in de Reize van
Hasselq^uist naar Paleftina. Hoogd. Uitg. Roftoch 1762. &*>. en aldaar de edelmoedige daad der Sweedfche Koningin Lüisa Ulrica, welke door de gcleerdheidaohtende Heeren den Archiator Beck, en den Ridder Linnee van het ongeval onderricht, terflond bevel gaf, voor Haar eigen geld, ter fomme van 14000. Ryksdaalders, desOverleedens nalaatenfchap, alléén in zyne Schriften en Natuurproducten beftaande, vopr Haar intelosfchen. Geluk- kige geleerden, in dienftaan zulke Hoven i waar zich oordeelkundige es geleerd- heidlievende edelen bevinden , vermits het zelfs den besten der Vorsten niet rnogelyk is alles te onderkenne 1, te minder, daar waare geleerde meer verkie- zen omzich in hun Boekvertrek, zelfs by hun Lamplicht, te verlufrJgen, dan inde verlichtfte zaaien van het Hof, vooral wen zy geenen prys of achting zien verleenen, dan alleen aan hetzicli laagverneedcrendscn bedneglyk zelfsbelang."* |
||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. si
gedeete. (») Ik zoude waarlyk, zoo veele geleerde mannen
voormy hebbende, in haare denkbeelden, ten dien opzich- te , moeten treeden, en wel des te gereeder, daar verfchei- den dit Dier zoo wel, als den Heere Gord on, en met meerder gemak, als reeds gevangen en getemd, ge- zien hebben. Dan! de doorkundige Hoog-Leeraar Cam- per, welke zoo reële Dieren ontleed, onderzogt en met elkander vergeleeken heeft, brengt my desaangaande in twyfeling. Zyn onvermoeide arbeid, die de juifte maaten op alle de deelen van het uitmuntende , geraamte genoo- men, en die der voor en achter beenderen, tegens elkaêr vergeleeken heeft, fchynt my nu op het allerduidelykfte te bewyzen, dat alle de Schry veren gedwaald hebben in hetzelve van achteren zoo laag te verbeelden, gelyk in- de hierachtervolgende befchryving, met welke zyn Wel. Ed. my zoo verpligtend heeft gelieven te verèeren, kan gezien worden (0). Van (n) Men ondereoeke deeze myne aanmerking, wanneer mendezelven byalle
de Oude en laatere Schry veren zal beveiligd vindeu, en 't welk wy ook reeds Vroeger, byeenige, hebben doen zien. ( 0) Ik achte het alhier de gevoeglyke plaats om myne verpligting te betuigen
wegens de ontvangene dienftbewyzen, incenigen opzichte het onderwerp deezer verhandeling betreffende. De Heer Merck, Raad van zyne D L. Hoogheid den Heere Landgraave van Hesfen-Darmftad, het uitmuntend fcelet der Giraf e by my ziende, had de verpligtendfte goedheid my de afteekening, ('twelk een ieders werk niet is ) en zelfs de bezorging van het graveeren der Plaat, gulhar- tig aantebieden. Ik aanvaarde, met dank, deeze aanbieding, onder belofte van zyn W. E. daar van geene Copie, dan aan my te zullen geeven, als reeds be- wuft zynde van myn voorneemen, om dit nog onbekende fluk ten vervolg van myne andere werken in het licht te brengen. Zyn W. fi. heeft weezendlyk vol- daan aan deszelfs belofte, in zoo verre, dat men de hier bygevoegde afbeelding van het Scelet aan zyne zoo zeldzaame kunftneiging te danken hebbe, en voor welk dienftbewys ik alhier openlyk myne verpligting betuige. Maar te gelyk kan ik hier myn billyk ongenoegen niet verbergen, daar ik verneem f door twee af- drukken van Plaaten die my zyn toegezonden j dat zyn W. E eene veel ver- groote Copy, of origineele Plaatdruk van dit Scelet reeds lang geleeden naar Lon- den heeft gezonden, waardoor ik my dus, gelyk al meer gebeurt is, verftoo- ken vinde, van de my toekoomende rechtmaatige eere der eerfte uitgaave. C 3
|
|||||
|
*
|
|||||
|
12 NATUURLYKE HISTORIE van bet
Van de katere Schryverén hebben niemant, dan de
Heeren Al la mand, ofGoRDoN, door zyne laatfte afbeelding, hoe gebrekkig die , buiten zyne ïchuld ook zyn mag, eenig bewys gegeeven, dat deeze dieren met een al te laag achterlyf verbeeld en befchreeven zyn, en in welk, denkelyk, misverftand, zelfs de Heer de fiüF* foN, door eene allerè'llendigfte afbeelding mifleid , ins- gelyks vervallen is. Men befchouwe die afbeelding (f); Maa- nen , zo men die by deeze dieren dus noemen mag , van het hoofd totby den flaart! Puntige regtöpftaande hoorns (f). Het geheele lyf, door een' kladfchilder, met onverfchii- üg hier- en- daar ter nedcrgeduuwde vlakken als bezaaid. Bezien wy nu, de eerftgegeeven afbeelding van den Heere Allamand (r) almeede door eene ellendige afbeelding misleid, welke (men moet zulks zien) naareene ellendig opgepropte jonge Giraffe huid vervaardigd is, doch op wel- ke de vlakken, gelyk die weezendlyk zyn, kennelyk gevon- den worden, die echter in de Printverbeelding even ellen- dig als de voorige van den Heere de Buffo n met hier- en- daar ter neêrgeduuwde vlakken verbeeld zyn, en welke dus nog eene tweede verbeelding, door de Heer Gordon over- gezonden, vorderde ( s ). Hierin zyn de vlekken eenigzints vcr-
(j>) Büffon. Hift. Nat. Tom 13. p. 330. tab. 64. 40. Ed. de Par.
(g) De Heer de Büf f on hal wel reeden om het gewaande Giraffe hoorntje,
hem door den Hoogleeraar Allamand toegezonden te verdenken. Zie zyne Hift. Nat. Supp. Tom. 3. pag. 329. tab. 65. Daarvan was reeds voorlang een volmaakt dergelyk alhier in Het kabinet, met dit woordelyk byfehrift. „ Een hoorn of been van den Vifch gen. Narwal dewelke dit been of hoorntje op de rechtérzyde, onder het vel (zonder byvoegzel waar) heeft leggen, en zonder dat men weet tot wat nut." zoude dit ook mogelyk ter rechtérzyde van het hoofd leggen, en dus een begin zyn der groei vaneenen tweeden hoorn, welken eenige Schryvers aan dien Vifch toefchryven ? (r) Buffo n Nat. Hift. Holl. vertaalde uitgaave van den Heere Aila-
jund. 13. deel. Bladz. 8. pi. 1. Amft. 1782. 40. (O Als vooren Bladz. 16. plaat 1. 4, van diezelfde uitgaave.
|
||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. 23
verbeterd, maar ver vanhaare waare gedaante te-verto-
nen. En wat moet 'ik n ü van het daarby afgebeelde ge- raamte van dit dier zeggen? door de Heer Allamand met zooveel verhaefting uitgegeeven {t) en daarin nog, zonder eenige kennis ofte affpraaké met my-, door denbé- kwaamer ontleed- en Heelkundigen Heere- On y m ü s, in de maaten der deelen, gelykhy zelfs zegt, te regtgeholpen , terwyl die Heer, met het in order brengen van het--zelve voor het Vorftelyk Kabinet, en deeze befchryving, bezig was'. Maar genoeg hier van! wy wyzen onzen oordeelkun- digen Leezer liever, tot een vergelyk dier afbeelding, met die welke my hierby door den ontleed- en teekenkundi- •gen Heere Mercr is medegedeeld. Ik fchikke my dus om tot de natuurlyke eigenfchappen deezer dieren over te gaan. Maar ikachte nog nodig dit volgende te peggen: De gemelde Heer Merck had my, op myn verzoek;
bok reeds eene bekorte befchryving van dit fcelet gezon- den. Dan de zoo merkelyke verf chillende opgaave der Schry veren , omtrent de laagte van het achterlyf der Giraffe, waarvan ik hier boven omftandiger fpreeke, fcheen my nu , meer dan voorheen, eene omftandiger be- fchryving van het fcelet te verè'isfchen. En wie konde my hierïn beeter dienen dan den Hoogleeraar Camper, met welken,zoo door zynW. E. nudikwyls hier zyn als nadere woonplaatze, het gemakkelyker was al het benoodigde afte- doen. Hierin, door de gedienftige bereidwilligheid van gem. Heere, volmaaktelyk geflaagd zynde, heb ik tegelyk de eer Hem myne erkennelyke verpligting te betuigen* De eigenlyke verblyfplaatzen deezer dieren is, in
de diepfte wildernisfen van Africa in Ethiophie enz, gelyk 1 (#) Als vooren, Bi. 22 plaat 1. j.
. : . . . ' ' '
|
|||||
|
t
|
|||||
|
24 NATUURLYKE HISTORIE vanhet
wy in deezen opzichte onze gedachten reeds gezegt hebben
by den fraaïenBrief van Constantius; zy verwyderen zich echter fomwylen, want men heeft dezelve, van veer- tig tot op tweehondert mylen afftands, van de Kaap de Goede Hoop, gevonden. De Heer Gordon zegt, en zulks is my ook van anderen verzeekert, dat men dezelve vindt in het Land 't welk door eene zwarte Nat e bewoond Wordt, door de Hottentotten Brims of Briquas genaamd, engeleegenop 28 graaden zuiderbreette, doch, voegt hy 'er by, zeldzaam verder. Dit land der Brinas fchynt my, volgens de kaart van Sparma'n, het zelfde of aangren- zende te zyn van de groote Namaquas, alwaar de Heer G o r d o n een dezer dieren gefchooten heeft. Na de Ooftelyker deelen verzeekert men my, dat zy zich fom- wyl op drie en vier graaden lengte der andere zyden van de Kaap vertoonen. In het eigentlyk Ethiophie zyn zy, buiten allen twyfel. In Alexandrye heeft Prosp. Alpin. die gezien, en door andere, zyn dezelve te Cairo gevon- den. Het is dus meer dan waarfchynlyk dat deeze dieren over de Middelandfche Zee in de Adriatifche Golf gevoerd, en langs di©n weg in Italië gebragt zyn. Het is overé'enkoomitig met het bericht, my door den
Heere Vaillant, en andere Kaapfche Burgeren gedaan, ( hebbende eerftgemelde zelfs eenige afgeleegene gedeelten der Kaap bereisd) dat men de Giraffe nimmer dan in de vlakten vindt, fomwylen van vier tot 'm grooter getal by een , araazende en flilftaande, en hunne befchouweren met gelyke verwondering aanziende. Het moet een verbaazend en verrukkend gezicht opleeveren , zoo veele zulke Colos- faale, en byna onbekende dieren, byëen te zien, waarïn echter de verwondering hunner onregelmatige, of liever ongewoone gedaanten, meerder werkzaam zyn moet dan hunne
|
||||
|
m
|
|||||||
|
KAAPSCHE KA*>EEL-PAARD. 2$
fcünne fchoonheid waarvan veele Schryveren zoo hoog
opgeeven. De Zebra en Coedoe zyn ontwyfelbaar, in te- genftelling, veel fchoonder dieren. - ( :
De gea'artheid der Giraffen wordt alom, als uitmuntende
«1 zachtzinnigheid opgegeeven, zelfs zoo, dat men dezelve, met een dun koord aan het hoofd gebonden, waar men wil, kan heenen leiden. Zy laaten zich by hunne ont- moeting, tot op eenezekerenabyheid, naaderen, zonder, m het ailerminft, eenen aan vallenden of kwaaden aart té doenblyken. Volgens Constantius aten zy brood enz. uit de hand van kinderen, en voorby de huizen gaan- de naamen alles, 't geen de nieuwsgierige lieden, boven uit hunne vengfters leggende om dezelve te zien, aanbooden Maar hoeveel vermeerderd hunne blyk van goedhartigheid " alswy het bericht van de Heer Gord on, aandenHeeré Allamand meedegedeeld, naleezen , daar hy zegt- „ Het kenmerk van zagtzinnigheid, 't welk de oogenen „ 't geheele gelaat aankondigen, is niet bedrieglyk; Ja „ zelfs is dit dier, gekweft zynde, niet kwaadaartig.'De „ Heer Gordon een ter aarden hebbende doen vallen „ door een fnaphaan fchoot, die het beeft flegts een been „ vermorfelde, naderde hetzelve zonder dat het nog eeni- „ ge begeerte toonde, om met de hoornen te ftooten „ of zich op eenigerhande wyze te wreeken. Hy bewoog' „ zelfs verfcheiden maaien, zyne hand heen en weder „ voor zyne oogen, maar het floot alleenlyk dezelve zon- der eenig teeken van toorn te geeven; men fneedt het den hals af, om 't af te ftroopen en het vel te bewaaren • daar vloeide eene verbaazende hoeveelheid bloeds uit' en in de doodsangften ftoeg 't verfcheiden maaien op dé „ aarde met eene kracht, welke die van elk ander dier ver- „ re overtrof; ook is net in de flaagen of fchoppen met |
|||||||
|
*
|
|||||||
|
26 NATUURLYKE HISTORIE van het
,, zyne pooten, dat zyne voornaamfte verdeediging be-
„ fteat (#)> Het Vrouwelyke zoowel als het Mannelyke geflacht,
zyn beiden gehoornd, alleen verzeekert men, dat die der Vrouwelyke wat kleinder zyn. Het is meer dan waar- fchynlyk, hoe gering deeze hoorntjes ons ook moogen toe- fchyherï, by deeze coloflaale dieren, in vergelyk met die van andere kleinder dieren, dat dezelve hun meerder ter verweering, als ten fieraad zullen ftrekken. Het is niet mogelyk in alle de geheime oogmerken van den Schepper door te dringen, de in allen deelen onnafpeurbaare wys- heid, van't geene bekend is, bewyft zulks. Zouden de- zelve aan deeze zachtzinnige dieren ook gegeeven zyn, om, gelyk zulks by de Bokfoorten gezien wordt, door een fpeelend ftooten tegens eikanderen zich te verluftigen. Der- zèlver bekleede verfiering, boven op hunne ftompe toppen , met vrylange zwarte hairen, belet volftrekt te denken, dat zy hun tot eene befchaadigcnde verweering gegeeven zyn. By de befchouwing van het gefceletteerde hoofd, 't welk ik thans voormy hebbe, blyft geene de allerminfte twyfeling meer over, dat deeze dieren hunne hoorntjes jaarlyks, gelyk de Harten, zouden verwisfelen. Zy zyn aan het voorhoofdsbeen, en van dezelfde natuur als dat, vaftgehecht, en zelfs daaruit voortgroeïende, dus is zulks niet mogelyk. Het word belachlyk, als men dit hoofd van het vel ontbloot befchouwd, om de bultige verheevenheid, die zich op het voorhoofd vertoont, en welke wat meer nederwaards naar de neus, als de hoornen, geplaatst is om die bult, zeg ik, in navolging van Gil nus en anderen die
fa) Büfton Nat. Hift. Holl. vert. uitg. van. den Heere Allamand. i&
|
|||||
|
9'l C''" "
|
|||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. xy
die zeker geen van het velöntbloote hoofd zullen gezien
hebben, een begin van, of een derde hoorn te noemen. Eene verhevenheid van niet meer dan eene duim, kan men die benaaming niet geeven, het is niet anders dan eene bultige verheffing, mogelyk gefchikt om meerdere fterkte en vafligheid, aan die plaats, te geeven, daar de neusbeen- deren zich, met die van het voorhoofd, verè'enigen. Inde voor my hebbende gefceletteerden kop, fchynt het my niet anders te-zyn, dan eene onregelmaatige uitftorting, of uit- groeïng dier ftoffe welke tot de beenwording gefchikt zyn. Die bultige verhevenheid vertoont zich, zeer onregelmatig, in groote en kleine byëenflaande, doch zich echter eenig- zints van elkaêr afzonderende knobbels. Juift vier duimen laager vertoont zich, ter linkezyde op het neusbeen, eene kleindere doch even dergelyke verhevenheid, die is even knobbelig, rond, en ruim eene halve duim verheven, en even alzoo nog op verfcheiden andere deelen van het hoofd, zelfs langs de beide hoorns, eneene aanmerkelyke, boven op de rechter oogkas; moeten dit almeede hoorns worden? men zoude 'er dus doende een wonderlyk gedrocht van maaken! Meerder verwondering geeven my eenige oude Schry-
veren die deeze dieren als ongehoornd befchryven, 'tgeen Constantjüs doet denken of die, welke onder het Di&atorfchap van Jul. Caesar te Romen, en in laater tyd aan Keizer Frederik gezonden zyn, hunne hoorns verlooren hadden (v). Vond menbyde hcdendaagfche geene verzeekering dat beiderleie gedachten gehoornd waaren, men zou kunnen denken, dat het vrouwelyke gedacht dee- zer dieren daar van niet voorzien waaren; dan het is niet mogelyk,
(y) Zie bier vroeger in de overgenoome befchryvicg van Constantios.
D 2
|
|||||
|
.
|
|||||
|
28 NATUÜRLTKE HISTORIE van het
mogelyk, dat beide Heeren Gordon en Vaillant;
die de Kaap inwendig bereisd, deeze dieren gezien en ter- neergeveld hebben, zoodaanigen miflag zouden begaan , in beide gehoornd te (tellen. Daar moet dus iets plaats heb- ben welke dit misverftand heeft veroorzaakt, naamenlyk, dat de oude Schryveren de hoorns vergeeten hebben te befchry ven, of dat men die had afgezaagd , en de eene Schryver den anderen heeft naargefchreeven. Voor de verbreeking dier hoorns is, wegens de vaftheid hunner been- achtige ftoffe, geene moogelykheid. Johnston zelve, zie ik, in zyne Cameel Befcbryving, deeze dieren nog onge- hoornd noemen, zeggende: „ Tot hiertoe hebben wy van de gehoornde herkaauwende gehandeld, nu volgen de on- gehoornde naamenlyk: de Kameel en Kamelo-pardalis." Wy hebben reeds gezegt dat de Giraffe tot de herkaau-
wende dieren behoord, en, als gekloofde hoeven hebben- de, het den Jooden vryftond dezelve te eeten, indien jsy deeze dieren gekend hebben, welk vrywaarfchynlyk ftuk, nog m twift is. Intusfchen weet men nu dat het vleefch een welfmaakend voedfel is, maar fomtyds eene arómatique fmaak heeft, naar dergelyke planten die zy eeten, en dat de Hottentotten zeer verlekkert zyn op het merg van derzelver beenen, ten welken einde zy dezelve met ver- gifte pylen fchieten. Onderfcheiden berichten hebben my verzekert dat deeze
dieren een' zeer fnellen loop hebben , enCoNSTANTius beveiligd zulks, tegens het tegenftrydige desaangaande van Strabo, met Artemidorus en de getuigen der bewoon- deren vanFano, die dezelve, zonder moeite hebben zien loopen, en wel met zooveel fnelheid dat te paard rydende dezelve niet konden byhouden, al fpoorden zy zelfs hunne paarden daartoe aan. Dit ftrydt tegens het bericht van de
|
||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. 29
de Heeren Gordon en Allamand, gelyk de Heer
Merci er met alle recht aanmerkt by den Brief van Con- stan tius- Hunnen harden loop, is my verzeekert, eene zeer fterke gallop te zyn , by welken zy hunnen lan- gen hals geduurig naar voor - en - achter brengen, de langte hunner beenen hierby gevoegd, moet hun een' gezwinden voortgang geeven. Ten opzichte der gemakkelyke of ongemakkelyke ver-
kryging van het voedzel deezer dieren, zyn de gevoelens z-eer verfchillende by oude Schryveren, wegens de lange voorbeenen en den hoogen hals. Hierdoor hebben eenige, in hunne befchryving, dezelve als zy voedzel van den grond wilden neemen, op de knien doen kruipen, of de voor- beenen wyd van een doen zetten. Andere hun byna alléén tot het eeten van boombladeren verweezen, enz. Op myne vraage desaangaande aan den Heere Vaillant gedaan, die deeze dieren leevend, ter plaatze waar zy ge- vonden worden, gezien heeft, vindt ik deszelfs antwoord by my aldus aangeteekend. „ Waarom zoude dit dier niet, of met moeite van den grond konnen eeten, het drinkt immers uit de rivieren, die dikwyls laager dan den grond zyn daar het zich op bevind ? Het eet en plukt even goed de planten van den grond als alle andere dieren." Men kan dus, ten dienopzichte verzekert zyn, dat het zelve even gemakkelyk, als alle andere dieren, eet en drinkt, 't welk ook de welgefchikte wervelbeenderen van den hals genoeg aanduiden. Ik achte my verpligt hier nu by te voegen, dat de wervelbeenderen, op zekere hoogten van denhals, door een zeer fterk ligament, van eene peesachtige natuur, verbonden waaren met eenige uitfteekende wervelbeenderen van den rug, 't welk ten klaarften de wyze voorziening van het Albeftuurend Opperweezen aanduid , by deeze D 3 dieren
|
|||||
|
»
|
|||||
|
30- NATÜURLYKE HISTORIE vanhet
dieren, om hunne zeer langen hals, willekeurig, voorè'n-
achter te kunnen brengen. By de fchoonmaaking der been- deren en het in orderbrengen van het geraamte heeft, de doorkundige ontleeder, de Heer Onymus hetzelve niet welvoeglyk kunnen bewaaren. Het gewoone voedzel der Giraffe is gras, zeer veele
onderfcheiden planten, boombladeren en ook hooy. Zy fchynen, in hunne fpyzen van geenen viezen aart te zyn en beminnen zelfs aromatique planten en wortelen. In den Brief van Constantius ziet men hun uyens, vruch- ten , hooy en brood eeten De eeltachtige verharding, welke de aan my onder-
fcheiden overgezondene vellen, hier-en-daar doen zien> bewyzen dat deeze dieren veeltyds op den buik neder leggen, doch veelal leggen zy ook ter zyden op den grond geheel uitgeftrekt neder. Omtrend de hoogten deezer dieren is een aanmerkelyk
verfchil by veele Schryveren, zeker hierdoor ontfhan- de, of zy dezelve zeer jong of zeer oud en volwasfen gezien hebben. Het onderwerp deezer verhandeling wordt als vyftien voeten en vier duimen opgegeeven, en in verönderftelling dat het geraamte der Vorflelyke verzaa- meling wel is opgeftelt, fchynt het my toe die hoogte zeer ruim gehad te hebben. De Heer Gord on ftelt de gemeene hoogte derzelven op 14315. voeten, en zegt verder dat boovengem. van 15. v. en 4. d. van het man- nelyk foort zynde, de hoogfte was die hy immer gezien hadt, en zoo 'er grooter mogten gevonden worden, dat zulks op zyn meefl niet meer dan 2. of 3. duimen (zeker Rhynl:) zoude zyn. In de befchryving van het dagver- haal, gebonden op cenc Landtogt, door hét Land der grootc
|
||||
|
'KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. 3r
groote en kleine Namacquüs, op bevel van den overleeden
Heere Gouverneur Tulbagh in denjaare 1761. (zv) ge- daan, word van eene ter nedergevelde gefprooken van 17. voeten hoogte. De Heer Gord on twyfelt aan de echt- heid deezer opgegeeven hoogte; dan! ik vinde geene vol- doende rede welke my meer aan die als zyne opgaave kan doen twyffelen, te minder , daar ik zie te hebben aangetee- kend dat de meergemelde Heer Vaillant my insgelyks verzeekert heeft, dat Z. E. 'er verfcheiden gezien hadde waarvan de grootfte ruim 17. voeten hoog was. En zie hier noch fterker. Ik vinde by my aangeteekend: Bejaarde en my voorkoomende zeer geloofwaardige bewoonderen der Kaap, gefprooken te hebben (het fpyt my derzelver naamen niet te hebben aangeteekend) die my verzeker- den , dat 'er voormaals van deeze dieren gezien en terneer geveld zyn, welke (de toppen der hoornen meedegeree- kend) 22. Voeten hoog waaren. Deeze laatfte colosfaale hoogte, welke benaaming men
zelfs aan die van 17, voeten mag geeven, als nog in het on- zeker laatende, zoo is het echter nu blykbaar genoeg, dat die geene welke deeze dieren laager dan 17. voeten ftellen, nog geene volwasfchcn van die dieren gezien hebben. De geleerde Heer Houttuyn twyffelde, (en hy hadt geen ongelyk in den tyd toen hy zulks fchreef) of de oude Schryveren de hoogten van 15. voeten niet te overdreeven Helden (x) Hy kan nu met alle zekerheid derzelver hoog- te tot 17. en mogelyk nog hoogèr aanneemen. Men
(w) Befch. van de Kaap. p. 28. van het dagverhaal. Amft. 1778. gr. 8vo.
(x ) Nat. Hift. der Dieren enz. 1. Deels 3e, ftuk p. 38..Amft. 17G1. &. in gr,
Rvo. |
||||||||
|
*
|
||||||||
|
ü
|
||||||||
|
S2 NATUÜRLYKE HISTORIE van het
Men verzeekert dat de Vrouwelyke foorten deezer die-
ren, iets kleinder dan het manlyk geflacht zyn, en de hoorntjes ook kleinder en dunder bevonden worden. Dat dezelve vier Tepels of Borften hebben , doch teffens maar één Jong voortbrengen. Hier nu, zooveel mogelyk, alles hebbende byëen ge-
voegd, wat de alleröudfte en zelfs de laatfte Schryveren hebben aangeteekend, en dat geen 't welk my zelfs door geloofwaardige berichten is meedegedeeld, zoo bleef'er niets meer over dan eene goede afbeelding, zoo van het dier zelfs, in zynen natuurlyken ftand, als van het geraam- te. In hoe verre wy hier in gedaagd zyn zal een kun- dig oog genoeg ontdekken, vooral, by vergelyk der af- af beeldingen welke de Heeren Buffon en Allamand daarvan gegeeven hebben» Ten opzichte van myne afbeelding der Giraffe, moet
ik hier nog byvoegen. Dat de voorige teekening reeds gemaakt was, na het in allen deele compleet aan my over- gezonden vel, aan welk het hoofd en de voeten bewaard waaren. Volgens de afmeeting van hetzelve vel, vertoonde -zich het achterlyf weezendlyk laager in die teekening. Dan by ondervinding weetende, hoe weinig men zich op zodaa- nige buiten 's Lands bereide vellen kan betrouwen, zoo heb ik liever myn' Teekenaar dien ftand aan het dier doen geeven, welken de Heer Camper myhet genoegen deedt in eene omtrek van hetzelve, volgens deszelfs denkbeeld, meedetedeelen. Betreffende het geraamte deezer Giraffe, verdiend de
Heer Gord on, Bevelhebber der Kaapfche Militie, den lof van elks verwondering in de volvoering zyner zoowel gelukte
|
||||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. 33
begonnen onderneeming. Het zegt iets, in de woefte
wildernisfen van Africa zulk een ColofTaal fluk te ontlee- den, en, zonder gemis van eenig deel, ter verzending naarEu- ropa te fchikken! Het is zeekerlyk niet in dien ftand, ge- lykhetnuis, overgezonden, zulks was onmoogelyk: Het- zelve heeft men te danken, aan de onvermoeide kunftwer- king van den bekwaamen ontleedkundigen Heere Onymos. M. D. De Hoogleeraar Camper roemt denzelven, en by deezen Lof zyn geene weerklanken meer nodig. De Hoogleeraar MichAëlis (y) heeft, onder veefe
andere, eenige vraagen voorgefleld, weegens de Camelo- pardalis oï Giraffe, aan een Gezelfchap van Reizigers, welke op bevel van Zyne Majesteit, den Koning van Deenemarken, naar Arabie reisden, omtrent deeze vraagen zal men alhier meede eenige oplosfinge vinden. Ten befluit voege ik hier nog by, dat men deeze
Dieren, naar myne denkbeelden, als het naafte aan de Cameelen grenzende, ter vermyding van de onnoodige vermeerdering der Geflachten, in de Rangfchikkinge, on- der de benaaming van Giraffe, of Geboomde en gevlakte Cameel, als eene merkelyke verfcheidenheid, by het Geflacht dier Dieren , zoude kunnen plaatzen. j>) Michaëlis. Vraagen aan een Gezelfchap &. Amft. & Utr. 1774.410
Holl. vert. p. 139. |
|||||||||
|
,..:.v i
|
|||||||||
|
E BE-
|
|||||||||
|
*
|
|||||||||
|
**
*»
|
|||||||||
|
#
|
|||||||
|
BESCHRYVING
VAN HET
K A A P S C HE
KAMEEL-PAARD»
de CAMELOPARDALIS of GIRAFFE
>... .
der vroege- en laatere Scbryveren.
lab. XXL
Dit elks verwonderingwaardige Dier was van het man*
nelyke geflacht. De hoogte van het zelve, by de voorvoet van den grond tot op het hoofd opgemeetcn, was volgens opgaave, 15. voeten en 4. duimen Rhyn» lands. Die van de borst tot de ftaart, in een rechte lyn, 5. voeten en 7. duimen. Voor de verdere maaten wyzen wy, den begeerigenLeezer, liever naar de hier achtervolgende befchryving, van den beroemden Ontleedkundigen Heere Camper. Ik bekenne dat 'er eenige verfchillen in de maaten van het Scelet, en die op het leevende dier genoo- men zyn, plaats hebben, doch dezelve kunnen zooveel niet zyn, dat zy het begrip te boven gaan. De grondkóleur by deeze dieren, in vier onderfcheiden
vellen die ik gezien hebbe, is zuiver wit; (want men moet zich-
|
|||||||
|
r.é.xxi.a.
|
||||
|
G-I1AÏFE oy KAMEEL-PAAir,van de Kaap de Goede Hoop.
|
||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. 35
zich door de geelachtige koleur, die het wit deezer vellen,
by het bereiden, gekreegen hebben, nietlaaten misleiden) op deeze witte grond koleur vertoonen zich lichtbruine vlakken', van allerlei gedaanten, welke in de afbeelding, gelyk zy weezendlyk zyn, verbeeld worden. De witte grondkoleur vertoont zich vry regelmaatig, even als een fmal riviertje, 't welk om en tusfchen eene meenigte kleine eilandjes, vanonderfcheiden gedaanten, rondom loopt, en dus geheel verfchillende, van alle de verbeeldingen, die de oude en alle Iaatere fchryveren daarvan tot op heden ge- geeven hebben. De vlakken ter zyden van den hals, en £00 het my toefchynt op de keel, fchikken zich zoo , dat zy aldaar de witte grondkoleur, als byna in eene rechte ne- dergaande lyn laaten doorloopen , tot omtrent op de borft. De grootfte vlakken zyn terzyden het ligchaam en op den hals. De Heer Gord on zegt, dat de vlakken by de wyfjes en jonge dieren, lichter van koleur, en eenig» derzelve, by de oude, zwart zyn. De buik is witachtig grys, gelyk meede de onderfte deelen der beenen, op -welke zich echter hier en daar de bruine vlakjes , beneedenwaards verminderende, doen zien. De lange hals heeft caftanje kleurige b ruine maanhairen, veel van die eens paards ver- fchillende. De langfte van die hairen zyn vyf duim, der- ^eïver grondbeginzel en uiteinde zyn, ligter bruinkleurig of liever grysachtig. Deeze zogenaamde maanhairen ver- toonen zich, van het hoofd tot even op den rug, en geen- fcints tot by de ftaart, noch zoo alternatief geel en bruin gevlakt, gelyk men die bymynetydgenootenverbeeld vindt. De bultige hoogten, voor boven op den rug, is eenigzints aanmerkelyk, zy word veroorzaakt door de opftaande ver- lenging van eenige wervelbeenderen van den rug, en ik ben in twyfel of deeze bultige verhooging alléén niet de werkende oorzaak is, welke deeze dieren van achteren zoo laag
|
|||||
|
*
|
|||||
|
I
|
|||||
|
35 NATUURLYKE HISTORIE van het
laag doet fchynen, zoo als de fchryveren hun verbeeld en
belchreeven hebben. Het wit en bruine hair is over het geheele lyf zeer kort. Het vel deezer dieren is, aan het dikke van den hals, op den rug, terzyden van het lyf en van de achterbeenen, byna een' halven duim dik. By en op het hoofd,den buik, voorbeenen en aan het achterlyf, is het veel dunder. De Hottentotten , en anderen, ge- bruiken het voor fchoenen en andere behoeftens. De flaart heeft meede korte gryze hairen met flaauwe
bruine vlakjes. Boven op langs dezelve loopt,een fmalle flreek donkerder geelbruine hairen, die wat langer dan de overige zyn. Deeze flreek neemt reeds haar begin twaalf duimen op het lyf voor 't begin der flaart. Dit dus verre gedeelte der flaart is ruim twee voeten lang en zeer dun uitloopende. Daaraan hangd een bos puntig uitloopende hairen, waarvan He langftc ruim twee- en- twintig duimen zyn. Eenige derzelve zyn bruin geel, half doorzichtig en plat, de overige, die meer in getal zyn, zyn zwart en rond. De inlanders gebruiken die by hunne armringen enz.' Het hoofd heeft geene naar het lyf gelykenendë vlakken.'
De koleur is gryswit, van de hoorns tot op de neus loopÉ eene breede ligtbruine vlak die zich by de neusgaaten ver- fmald. De ooren zyn, in evenreedigheid van het hoofd,1 redelyk groot puntig uitloopende, van buiten en binnen met zeer kort wit grys hair bezet. Dezelve flaan in deeze afbeelding te digt by de hoorns van welke zy op twee duimen afftands geplaatst Zyn. De twee hoorns zyn elk acht duim hoog, de toppen flaan drie duim van elkander, onder koomen zy elkaar veel nader> zy flaan een weinig achteröverhellende. Zy zyn met een iichtbruinkleurig ge- haird vel bekleed , de toppen hebben langer zwarte hairen-, die by jonger dieren in eene pinceelpunt uitloopen, en by ouder^
|
|||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. 37
;ouder, geiykdeeze, zich rmar korter en ais afgefleeten'doen
'zien,';door afwryvmgj tegens harder ligchaamen. ' Van dé buitachtige knobbels, welke de Heer Allamand, tus- fehen de ooren en de hoorns befchryft,; vind ik fgeene de fninfle blyk, in drie onderfcheiden vellen. Op 't midden -van-het voorhoofd, eren boven de oogen, ziet men eene bultige verheevenheid, dezelve heeft niet den allerminflen f.hyn van een' derden hoorn, gelykeenige gedacht hebben. Wy hebben daarvan vroeger orriftaiidig gefprooken. De oogen zyn groot, leevendig en fchitterende van een goed- aardig aanzien. De boven oogleeden hebben lange en ftee- vige ooghairen, die der onderfte zyn veel korter. • Maar ik vinde nergens aangeteekehd, dat die bovénfte ooghairen, uit de, bovenhoek van het oog tot,o.p de halve „lengte van het oog uit zwarte hairen beftaat, en de verdere lengten zyn ligt, bruin, die zynlanger var»,Kgjr et» ^wnwat hooger op den rand van dat oöglidt. De rand van het onderrte ooglidt heeft w«?iniger en korter,- doch alle zwarte hairen:- ü)e oogen hebben geen traanbuis. De neusgaten zyh zéér groot en langwerpig. De boovenlip fleekt welxt\fee duim over de onderlïe, en die zyn beide met een'' breedefi dik- ken rand van korte digte en harde gryze en bruine hairen omzet. Het hair op het hoofd is overal langer als dat van het lyf. Onder den geheelen bek van het dier is,het hair meer wit dan grys. I ..... ' ■ *'| „ * ' r ..-
* " f' - ' ■' ' ' * ' ■■ ;> ' *■■ ; * > j f ■ .
... : _ ■,' .,.■:..:■<■ , ,..i ■...„., , . „ v : . v
* • ■ a x .
Boven, voor in den mond, zyn geen tanden, maar wel
van onderen, het heeft aldaar agt fnytanden, en in elk kaakbeen zes kiezen. De gedaante kan men in de hier volgende befchryving omflandiger vinden. De tong komt zeer. naby aan de herten. - ..."/..: !ö, 1;) q ........
E £ D«
|
|||||
|
*
|
|||||
|
4
|
|||||
|
38 NATUURLYKE HISTORIE van het .
De beenen zyn, in vergelyk, niet dik, hebben geen
bewys van byhangende klaauwtjes boven de voeten, als eenige andere dieren, maar zyn met zeer grootc gekliefde hoeven voorzien; die , aan de my overgezonden velleig, zyn van zeer masfive hoornachtige natuur, niet zwart maar grysgraauw. Die der voorvoeten zyn een duim grooter als die der achtervoeten. EINDE.
WAARNEEMINGEN OVER HET GERAAMTE VAN DE
CAMELOPARDALIS,
'/ Welk in het Kabinet van Z. D. H. den Heer e
Pr in se van Orange gevonden wordt. De Camelopardalis, of Giraffe, heeft als alle levendbaa-
rende viervoetige Dieren zeven halswervelen; doch veertien in de borft, vyfin de Lendenen; Het heiligbeen beftaat uit vier als inè'en gefmoltene wervelen, met welkers uiterfte de ftaart geleed is, die uit zeventien, allengskens verminderende wervelen zamengefteld is. Daar zyn evenveel ribben als borftwervelen, van welke
agt met het borftbeen geleed zynde waare of echte, en de overige zes onwaare of onechte kunnen genaamd worden. Het
|
|||||
|
.' ■: .-. . . ■ . ' . . :.■.....v.
|
|||||
|
|
|||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. 39
Het borftbeen heeft een fpits aan gevoegd been, of os
Enfiforme: g, <r. De Ribben, vooral de waare, zyn, even als in de harten, geleed met kleinere ftukken, die niet kraak- beenig, als in menfchen, en veele andere Dieren, maar been zyn; deeze zyn eigentlyk door middel van kraakbee- nige verè'enigingen gehecht aan het borftbeen. Hetfchynt dat de Natuur, dit, in zeer veele viervoetige Dieren, en wel by de meefte herkaauwende, ook in het Varken, als mede in de Vogelen, zelfs in de Bruinvisfchen zoo gewrogt heeft, om ruimer te ademen ; aangezien , de voorfte rib- ben, een' rechten hoek met de ruggraat maakende, de borfldoor geene beweeging kunnen verwyderen, gelyk zulks in ons gefchiedt. De herkaauwende dieren ademen dus meeftal met het middenrif, en heigen daarom zoo fterk in de warmte , gelyk vooral in de fchaapen gezien kan worden. De heupb eenderen, en agterpooten zyn gemaakt even
als by de fchaapen; zoo zyn ook de voorpooten; dat is,-* 'er zyn geene fluitbeenderen, noch agterklaauwen, gelyk by zommige harten, en vooral by het Rendier.. Het gebrek aan fluitbeenderen fchynt oorzaak, dat 'er
zydelings aan den buitenkant, tusfchen het hiel - en - fcheen- been, een klein been gevonden wordt, 't welke het kóot- been bevat, en een foort van büitenénkel maakt, zoo als het dé Heer Daubenton zeerwei befchréeven heeft by het geraamte van den Os > Hifi: Nat. duCab. du Roi, Tom. IV. pag. 527. 't welke als eenc Hypograpbe van het fluitbeen kan aangemerkt worden: In het Geraamte van het Indiaanfch Reetje, door my in myne Natuurkundige Verband, pr 225. befchréeven, heb ik het als nog niet konnen gewaar wor- den; Het Hüitbeen fchynt daar, als bv ons en veele andere dieren, den buitenften Enkel té maaken. De voorvoet, sverwals by.de fchaapen, beftaat uit foortgelykebeenderen, • ook--
|
|||||
|
4o NATUURLTKE HISTORIE van het
ook de voorhand; 'er .ontbreekt aan den" voorvoet van dit
geraamte een klein beentje overè'enköomende met het groote wiggebeen, waar in de trekker van den, Mufculm peromns zig inhegt, zeer zichtbaar in Koejen en Schaapen. Ook wordt het tongenbeen gemist, zoo dat wy daaromtrent niets konnen bepaalen; te minder, om dat die beenderen in de herkaauwende Dieren zeer verfchillende zyn, vooral ten opzigtevanhetmiddelftukof ba/is, aan welke, by voorbeeld in de BufFeis , een uitfteekfel is, gelyk by de Paarden, fchoon kleiner, 't welk by de Harten Rendieren en Schaapen, geheel niet gevonden wordt. De Schryvers, welke dit Dier wel gekend, en oorfpron:
gelyk hebben nagefpoord, gelyk Petrus Gillius, door de meeften, als door Gestier. AldrmwiueJ> Ji*»ociis> Briffon, en anderen naderhand uitgefchreeven, zeggen alle, dat de voor- pooten langer zyn dan de agterpooten, 't gene in de daad zpo is, fchoon het verfchil niet aanmerkelyk bevonden zal worden, en op zyn beft 7. duimen uitmaakt, 't welk op eene hoogte van omtrent 7. voeten genoegzaam van geen belang is; offchoon het merkelyk vermeerderd zou konnen worden door het fchuinzer ftaan van het deije- en- fcheen- been, In vergëlyking van het armbeen, en de ellepyp. .".:. ■;•::: ];-f m ' -.ut; :i<' :' - ' :" ï - ;.> 1 Wy sullen den kop met deszelfs voornaamfte deelen be-
fchryven, en aa-nmerken, hier in gelykformig te zyn aan alle dieren, welke de horens op een voetftuk draagen, van uit het voorhoofcisbeen uit te groejen, en niet vlak bo- ven hetöoghol, maar bóvën de vereeniging van het vpor- hoofdsbeen met het jukbeen te ftaan. Als; mee4e, dat het Dier,gelyk alle de harten , de Elan-
den , |
||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. 39
<den, het Rendier, en zommige Bokken (a) eene opening
heeft aan den voorkant van het opperkaakbeen , even on- der of bezyden het ooghol, welke door Daubenton Tom. VI. over het hartebeest handelende Planche XVIII. door N. O. afgebeeld is, en pag. 129. zeerwei befchreeven wordt met de benaaming van««' efpace vuide> eene op ene plaats: Dit is een natuurlyk en geregeld gebrek in het been van de bo-, yenkaak, tusfehen het Os Unguis en het neusbeen in. Het wordt in de harten, Damharten en Rendieren met
hetbeenvlies, van binnen en buiten zich opeen hegtende, gedekt engeflooten; anders zou 'er de lucht doorgaan, het is 1. in de bygevoegde figuur. Er waren geene fnytanden in de tusfenkaaks beenderen;
'gelyk dezelve by alle herkaauwende Dieren ook niet gevon- den worden, ook geene Haaktanden onder noch boven; doch aan beide dezyden zes kiezen in de opperkaak, alle met twee wortels. In de onderkaak in tegendeel zyn agfc fnytanden, waarvan de beide uiterfte zeer groot, en breed van kroon en als ingefneden zyn, flaande fcheppende als by de koeijen; ook zyn 'er aan yder zyde beneden zes kiezen , waar van de agterfte, de grootfle, krom is, en drie wortelen fchynt te hebben. De onderkaak is teder, de plaats voor de Mufculus tem-
poralis, of flaapfpier zeer diep, en vry groot. Het jukbeen is zeer zwaar, en kan van gelyken eene groote Majfeter plaatzen. De twee horenftronken d, d, zyn agt duimen lang, ftaan
•boven
• (a) De Condoma, de Kevel, es eenige anderen, welke by den Graave de
^uffan worden afgebeeld Tom. XII. pi. 31. 32. 39. &c. |
|||||
|
1
|
|||||
|
4b NATÜURLYKÈ KÏStÖRIE vAnhst
boven 3. duimen van etatdér, èfi hebben eèri' dikkëri
ü'obi bï bafis byna fahiérikoörrieridé midden op hët hoofd. Daar de Nèüsbeehderèn met de voorhoofdsbeenderen
verëehigd zyn, is eene knobbeligheid s., het is daar ter plaatfei daardoor Gil/wseeh foort van derden horen, om- trent twee vingeren hoogj geftëlt wordt. De lengte van den voorkant der onderkaaksbeenderen
tot den knobbel van het agtef hoofd is = 2 Rhynl. voeten, en 4 duimen, naamenlyk a g = 10. g k, = 6. hi$ = 8. #.#} — 4. dus »J».rr 28 duim. De onderkaik e, f, — 22 duim = c d. De geheele hoogte e k. == 7 duim. V^n boven deri ilronk des horens tot onder het juk-kebeen d, k = 12 *duim. Hëtooghöl/, «*, ën «, ó, == 3.düim. ê, d. =2 f voet. épfz'-xi duim. q>r==$>- />, # « 14. »M = i 2 düïm. Het breedfte vari deri köp beheffens ds ooghoïlen = 11
cluim, nëveris het begin der fnuit = 5. düitti. De buitenkanten van de groötfte tanden zyn 4* duim
ipan een. De hals beftaat, gelyk bövfeh gezegd is, uit zeven wer-
velen , waarvan de Atlas of bovenfte = is aan 5 duim. De Epiftrapbeüs of tweede => „ïif De derde. . . * . f. ;- .■; n. De vierde. . . » > . * » 103. De vyfdc. . . . . , ï ; 10 De zesde, en zevende yder = io± *ƒ 21 duim te zameni £, n, De hals is dus lang 72. duim of Ó* voeten, met de kops - hoogte £, <sf. = 7 voeten, en 4 duimen. De hoogte van «de eerfte borftweTvel ten'voeten uit,
|
||||
|
&AAPSCHE KAMEEL-PAARD* 4*
u == 8 voet 9. duim. En u, w = 1 voet 2. duim, dus
van w. tot v, sa 9 voeten 11 duim, naagenoeg 1 o. voeten. Het Schouderblad is lang = 2 voet 1 duim.
Het Armbeen, . . . 1 ***** 7 -!~r- De Radius, of draaij er . 2 >-éü*. 6 nrr" De Ellepijp geheel. . . 2 -—^ii-^-r^ De voorhand, dat is de Carpus, beftaat uit zes beentjes,
welke twee reijen uitmaaken als in de menfehen; de bovenfte wordt zaamen gefield uit het driehoekig, het halfmaanfch, het fchuit en ronde beentje. De benedenfle beftaat flegts uit twee, welke yder wederom als twee in een gefmolten zyn, naamelyk de twee veelhoekige, en het hoofd en haakbeen te zamen twee uitmaakende. De hoogte der voorhand & y. = 3duim, dat ïsdé M|
reyen beendjes op elkander gerekend. De naahand y *. = 2 voet 3! d. £ e. de eerfle vinger
koot 5.«. c,.de tweede =2. ^ * 0. het nagelbeen = 4 duimenj Waaragter twee voegftukken 1*. in de plaat, doch te hoog»
ssy zyn geleed met de >nagelbeenderen, agtcr £j. 0. en om trent 15 duim lang. 'Er zijn, even alsby alle dieren, twee O fa fefamoidea, ©f
Zaadbeenderen, tusfehen het natiands,, en eerfle yinger- been , hier te hoog K De fchoen van den voorpoot is %\ duim lang, zoo dat
de Zaadbeendertjes /*, en ö, ^. dat is 4. en 1 ; of 5; duim ,£eer gemakkelyk in den fchoen konnen bevat worden. Nu overgaande tot den f omp zal ik aanmenken, dat de-
zelve tot aan het Heiligbeen lang is == 4 .voet, 1 ,duim. De veertien Borftwervelen syn » 3 voet, dus de vyf
£ * Lenden
|
|||||
|
4
|
|||||
|
4» NATUURLYKE HISTORIE van het
Lendenwervelen = i voet, i duim. De ftaart <P-X- — *
roet, 11 duim. Het Heiligbeen B. <$. uit vier Wervelen beftaande = 9 duim. HetBorftbeen = 2 voet, 4duim. Het Schildwysbeen =■
4 duim. De eerfte Rib = 1 voet en 8 duim. De laatfte waare Rib *. £• = 2 voet, 9 duim. Het ftuk £• §. = 9 duim. De laatfte Rib is flegts lang = 1 voet, 9 duim: op deeze wyze kan men de borftholte naagenoeg gisfen. Het heupenbeen A. B. D. E. was lang van B. tot D.—
ï voet, 6 duim; het Darmbeen A.B. breed 1 voet, 6duim, tot de Pan of dcetabulum =■ 1 voet, 1 duim; van voorde punt van het Darmbeen A. tot de voorpunt van het Schaamr- been E. = 1 voet, 9 duim. Het Schaambeen van E. tot Dw :?ii «luim, het ovaale gat F, G. == 3 duim. Het Deijebeen, H. I. K. = 1 voet, 7 duim. De Knie»
fchyf M. L. 4 duim. Het Scheenbeen L. N. K. P. O. ==■ ,1 voet, 9 duim. - Men dieftt aantemerken, dat hier geen Fluitbeen is; eene-
opmerking,, welke Coiter reets, lang gemaakt heeft om- trent de herkaauwende Dieren. JDe quadrup. fcelet. Cap. 2. zonder van hem te weeten, maakte ik dezelfde aanmerking inden Jaare 1774. Zoo, dat ik ftellig verzekeren dörft, by niet één herkaauwend dier zulk een been gevonden te zullen worden , tot dat ik onverwagt dit been gewaar wierd in het Afiatifch Reetje, den 12 O&ober 1778. gelyk ik in mijne Verhandeling over het Rendier r p. 228. § 5. gemeld hebbe. Natuurlyk moeten wy nu tot den voorvoet, of Tarfus
toornen;, van welken ik reets eenig gewag gemaakt hebbe. B^ beftaat uit het hieibeen R. Z.,, de jkoot T. het taar- ■ ling
|
||||
|
KAAPSCHE KAMEEL-PAARD. 4*
Iing wysbeenmet het fchuitbeen in een gefmolten R. V"., en
twee wiggebeenderen u. v. w. , mede tot een been verëe- nigd: eindelyk uit het derde wiggebeen; derhalven uit vyf; doch 'er is een zesde e by, welke den buiten enkel uitmaakt, reets door ons befchreeven, en door den HeereDauben- ton uitmuntend uitgelegd. Het vyfde, ©f derde wigge- been, Tt welke in de Koeijen en Schaapen den trekker van de Peroneus ontfangt, fchynt hier verlooren, 't welkte eer- der gefchieden moell, om dat de beenderen los, en zeer onder een verward tot het Kabinet overgekoomen zyn. Men moet zig veeleer verwonderen, dat dit geraamte
nog tot die volkomenheid,, heeft kunnen gebragt worden. Zy hebben dus zes beenderen in het geheel, welke te za- men den voorvoet O. P. W. Y. uitmaakende } 5 duimen hoog zyn. De naavoet of Metatar/usw, y, a. b. = 2 voet, 4 duim. Het
been a. b. d. c. = 41 duim. Het tweede d. c. f. g. = 2. Het derde f. g. i. k, = 4. Het agterbeentjeg. b. gelyk J^van een duim. 'Er zyn hier weder twee zaadbeendëren tusfert de gele-
ding van het naavoetsbeen , en vingcrbeen, a. b. naame- lyk, b. e, welke ï\ duim. lang zym- De fchoen van den agterpoot is een duim kleiner dan'
van den voorften, dat is = -j\ duim, waarin het nagelbeen ƒ. g. i. k. met het agterbeentje ligtelykbevat kan worden,. om dat het de helft kleiner is dan aian den voorpoot. De hoogte van den fchoft tot onder het borstbeen- *, e;
ss 41 voet. Het Geraamte in'sPrinfen Kabinet is in dédaat fchoon,,
en uitmuntend wel faamengefteld: men zou nogthans de; F 3> kleine1
|
|||||
|
.
|
|||||
|
44 NATUÜRLYKE HÏSTORIE van hêt
kleine beenderen van den voorvoet en voorhand, duide-
lyker gezien hebben, indien men in plaats van breedkoper darmmaar had gebezigd, 't welke by myne zekere onder- vinding even duurzaam is, en daar en boven nooit het been bederft, daar het anders zoo wel door het koper, als yzer weg roeft. De ruggraat ftaat te recht, en het fchouderblad is te
laag geplaatft: De voor zoowel, als de achterpooten han- gen , maar flaan niet. Dit is een gebrek, 't welke men in alle de Geraamte van Dieren in het Kabinet des Konings van Frankryk, in het Natuurboek van den Graave de Buffon ontmoet, en over het hoofd gezien is door D A u- BENTON.
De Heer Merck heeft dit naar myne aanmerking ge-
tracht te verbeteren, dog zou betergeflaagd hebben, indien zyn Edelheid meer tyd gehad hadde. Ik hebbe zelf dit Geraamte tweemaaïen gemeeten in De-
cember 1785. en weder den 2 July 1786. om dat het my ontgaan was, dat ik dit reets met naaukeurigheid verrigt hadde: dog t' huisgekoomen vond ik myne eerfte aantee- keningen, welker maaten, met de laatfle vergeleken zyn- de, volmaakt overëenilemden. PETRUS CAMPER.
|
||||||
|
Klein Lankum,
den 4 Auguftus 1786.
|
||||||