de
AMENORRHOEA EJÜSQUE CURA,
IMPRIMIS PER ELECTRICITATEM,
ADDITIS OBSERVATIONIBUS.
DE
AMENORRHOEA EJÜSQÜE CURA,
IMPRIMIS PER ELECTRICITATEM,
ADDITIS OBSERYATIONIBUS,
QDAII,
ANNÜBNTE SÜMMO NUMINE,
EX AUCTOßlTATE KBCTOBIS MAGNIFICI
PHIL. THEOR. aiAG. LITT. HüiH. UOCT. ET PROF. ORD. ,
xec non
AMPLISSIMI SENATUS ACADEMICI CONSENSU
KOBILISSIMAE FACüLTATIS MEDICAE DECRETO,
SUMJIISQUE IN
MEDICINA HONORIBUS ac PUI VIL EG IIS
II? ACADEMIA RHENO-TRAJECTINA
KITE ET LEGITIME COHSEQOENDIS,
eruditorum examini submittit
Silrnduceusis.
A. D, XYIII MENSIS JÜKII ANNI HWCCCLVI , HOKA VI.
THAJECTI AD RHENUM,
APVD J. HEEFKENS, F.FIL.
MDCCCLYI.
-ocr page 4-Ex oflieiiia tyi)Ogi'iii)hica giebes 'f uumont.
» ■
Haucl facile sine dubio est medicinae doclorando, ctii
dissertatio conscribenda est, eligere idoneum argumen-
tum, nam si novum quid describere vult, experimenta
quidem facile i/nstituere, idonea autem difflciilter reperire
potGSt. Lihenter tarnen, quamvis in brevi studiis de-
stinato tempore, doctrinas medicas tam extensas trans-
currere tantum potuerit; quamvis tempus, quod ei ad
scribendum specimen superest, vulgo breve sit; quamvis
scribendi et aliquod argumentum elaborandi exercitatio
ei plane deficiat, praemitias studiorum in lucem edens,
novi quid scientiaeqne utile produceret. Quod autem
ut perficiat, coactus fere est, scientia universali ne-
glecta, in peculiare studium incumbere, quo facto pro
parte saltern praecipuum scopum facile praeteribit.
Credo legem in officio, quod nobis praoscribit, dis-
-ocr page 6-sertationis conscrihendae, nil aliud spectare, nec aliud
earn rogare licore, qumn elaborationem cujusdmn argu-
menti medici ab eo ipso scripti, cui experimenta, si
opus est, addi possunt; et hanc descriptionem minus
in doclrinae gratiam, quam in scriptoris utilitatem esse
conficiendam.
Hoc modo satis indicavisse credo, quo fendat speci-
men, antequam autem huic introductioni finem impo-
nam Promotori meo, Viro Clarissimo L. C. van Goud-
OEViJii gratias agere debeo , non solum pro auxilio,
quod mihi semper maxima cum henevolentia et huma-
nilate hoc in Lahore praebuit, verum etiam pro egregia
institutione; Praeceptorum qwoque caeterorum grato
animo semper reminiscar, quum mihi persuasum ha-
beam, me multa necessaria et utilia ab iis didicisse.
DB AMENOKRHOEA EJUSQUE CURA.
Nulla in medicinae scientia quaestio, nulla hu-
mani organisini functio tot conjecturis rnagis mi-
nusve ingeniosis, nonnullis etiam plane absurdis,
ansam praebuit, qaam menstruatio. Variis, imo
omnibus fere cum rebus menstruationem cohaerere
statuerunt medici; mirabile autem est diclu, fere
nunquam de nexu inter earn cum vita sexuali et
procreatione cogitatum est, ita quidem ut Galeni,
Paracelsi et Graafii sententia, corpus menstrua-
tionis ope purgari statuentium, universe fere et per
longum admodum temporis spatium defensores
habueritj forsitan, aliquantulum modificata, adhuc
habeat, ac si forte sanguis atque materiae ani-
tnalis mutatio in foemina aliis regulis, quam in
viro obcdirenl. Nonnullis quidem haecce doctrina
displicebat, at vero banc vituperantibus iis suffi-
ciebat statuere menstruationem foeminam ad con-
ceptionem idoneam reddere, quandoquidem una
cum raenstruatione foecunda fit, et cessante ilia
procreationis facultatem amiltit.
Recentioram investigationes banc rem paululam
illustraverunt; postquam iienipe Oken et B. W. Seiler
ostenderant, deciduam nil aliud esse, nisi evolutam
uteri membranam mucosam, et E. H. Weber glandu-
las utriculares invenerat, H. Meckel in variis cada-
veribiis mulierum non gravidarum, quae paulo post
menstruationem morluae erant, mucosam uteri cras-
siorem et magis evolutam, deciduae similem, invenit.
Simul PoiTCHET, Dalton, Simpson, Oldham obser-
vationes communicarunt de menstruatione dolori-
fica, sive dysmenorrhoea, in qua majores vel mi-
nores membranae expellebantur, quae omnia signa
characteristica verae deciduae habebant.
Dein Bischoff, Barry, vojn Baer nexum inter
ovuli maturitatem, folliculi Graafiani rupturam
et sanguinis ex utero jacturam investigabant, ac
statuebant, periodica folliculorum Graafii evolutione
impulsum physiologicum oriri, congestionem in ute-
rum producentem et fluxu menstruali terminatum.
Utero igitur, de quo van Helmont dixerat:
»Propter solum uterum mulier id est, quod est;quot;
non tantum omne imperium negabatur, verum
etam ejus functio mutationibus in ovario plane
subjicebatur.
Videntiir tarnen mihi nonjinali auetores, id sta-
tuentes, nimii omnino fuisse. Indirecte men-
struatio pendet ab ovario et ovulonim evolutione,
quae vilae sexualis quasi animus haberi potest,
absque eo procreationis facultas non datur et nulla
Vitalis functio haue in directionem perfici potest^
directe tarnen ovarium nullum in uterum conges-
tionem producere potest. Eadem nempe, nobis
adhuc incognita causa, quae periodice redit, tum
folliculi Graafiani maturitatem brevi producit, et
ejus rupturam provocat, tum deciduae formatiooe,
aut potius membranae mucosae mutatione, uterum
aptum reddit ad Ovulum suscipiendum et nutri-
endum.
Haecce opinio, ut mihi videtur, eo demonstra-
tur, quod nunc initio, nunc ad finem menstrua-
tionis folliculus Graafianus contentum suum ef-
fundat; magis autem adhuc eo, quod, durante
menstruationis periodo, eaedem mutationcs, tarn
in utero et in tubis, quam in ovano observentur;
nova enim producta et in folliculo Graafiano et in
utero formantur, dum in utroque simul sanguinis
jactura obtinet.
Ita menstruatio obtinere posset, etiamsi nullus
folliculus Graafianus rumperetur et igitur nullum
Ovulum emitteretur, quod Coste assumit, nec Bi-
scHOFF plane negat, qua ratione forsitan nonnulli
slerilitatis casus in rnnlieribus, quarum menses re-
gulariter flaunt, iiiterpretari possunt. Aetale pro-
vectiores foeminas non amplius gravidas fieri, cum
Bischoffio nimis exigaae glandularum utricularium
evolutioni, qaa fit, ut ovula, etsi foecundata, nihilo-
minus pereant, facile tribuere volumus, quia hac
aetate membranae mucosae earumque secretiones
valde mulantur.
Defectus periodici sanguinis eflfïuxus e genitali-
bus foeminae non gravidae, nec lactantis, aetate
nubili (i. e. annis in quibus foecundum connubium
exspectari potest) amenorrhoeae nomine insi-
gnitur.
Corporis evolutio universe, praesertim autem
organorum eorum, quae ad systema genitale per-
tinent, vel cum eo arcte cohaerent, ut mammae et
capilli, dénotant foeminam ad hanc aetatem perve-
nisse; quod si nunc menstruus fluxus internorum
quoque organorum generationi inservientiuni sexua-
lem actionem incepisse dénotât, foeminam ad pro-
creationem promptem habere possumus.
Quod ad tempus attinet, quo haec functio per-
gravis in muliebri organismo incipit, multae investi-
gationes statisticae nos docuerunt, illud (si morbos
excipias) imprimis differre pro variis gentibus, pro
climate, pro vitae denique ratione, vel educatione.
In climate calido celeris evolutio et sexus ma-
turitas sunt conjunctae. Contra omnibus in gentibus
et climatibus educatio mollis et vitae ratio seden-
taria in genere evoliitionem tardiorem et sexus
maluritateni citioreoi; educatio durior et vitae ra-
tio iaboriosa evolutionem celeriorem, sexus autem
maturitatem tardiorem reddunt. Minus bene in-
vestigationes statisticae temporis spatium, per quod
menstruatio perdurât, determioare potuerunt. Per
triginta circiter annos durât et pro régula fere habeii
potest duarum mulierum ad eandem gentem per-
linentium , in eodem climate viventium, quae simul
in iisdem conditionibus versantur, apud earn, cujus
menses citius apparuerunt, menstruationem per
longius temporis spatium perdurare, quam apud
eam, in qua tardius fluere inceperunt.
Hisce accedit bereditas, qua fit, ut fiiia non raro
eundem typum in sexus evolutione sequatur, quem
antea mater habuit. Assumere possumus nostrates
puellas sexto decimo aetatis anno ad maturiUilem
pervenisse et foeminas ad aetalis annum quadrage-
simum quintum foecundas mauere. Aetate comme-
morata menstruatio fere semper incipit et cessât.
Quamquam ad omnia, quae enumeravimus, at-
tend! debere videatur, ubi definitio de amenor-
rhoea statuenda est, tamen non tantum valent, quan-
tum primo adspectu valere videnlur, quia apud sin-
gulas foeminas hac in re permagna^'diversitas exsistit.
Amenorrboeae definitionem, quam supra dedi
el brevem enumerationem eorum, quae universe
menstruationem modifiicant, praemittcndam credidi,
at vero mihi non proposui unamquamquo amcnor-
rhoeam, vel amenorrhoeam solam describerc, ut
igilur definilio mea non plane exprimât id, quod
describere volo, nam ab una parte amenorihocae
species, de quibus loqui in animo est, data defi-
nitio prorsus vel pro parte excludit; ab altera
varias complectitur condiMones, de quibus loqui
mihi nequaquam proposui. Ad primas pertinent
menstruatio vicaria et dysmenorrhoea, ad altéras
onmes illi casus sunt referendi, quibus incompleta
formatio, id est primae evolutionis vitium (Hem-
mungsbildung) subest, aut qui deformitate, sive
morbi sive operationis sequela, producuntur, nec
minus eae organicae mutationes, quae curam chi-
rurgicam requirunt.
Non raro puellae nubilem aetatem intrant abs-
que fere ulla molestia, vel insciae pene; multis
autem in casibus nova, adhuc inordinata functio
molestis, qum nounullis in casibus periculosis, sym-
ptomatibus sese ostendit, quae nomine moliminum
menstruorum insigniuntur, quaeque etiam pro ma-
xima parte symptomata eßiciunt amenorrhoeam
comitantia, ita ut nobis facile proponere possimus
evolutionem sexualem in plurimis amenorrhoeae
speciebus non ad plenam maturitatem quidem per-
venire, sed eo persistere gradu, qui maturilati pro-
ximus est.
Molimina, quae praeter in amenorrhoea,
-ocr page 13-XW ita vocata, ia menostasia vel mensiura suppres-
sione, iii menstrualione parca, dysmenorrhoea etc.,
adesse possuiit, diversis admodum formis sese ostea-
dunt; nunc tarn leves sunt, ut fere non observen-
tur, nunc cornitantur gravissimis accessibus, ut
pluriinum intervallis irregularibus, saepe etiam or-
dinato typo redeuntibus, et per certos dies ut
menstruatio ipsa pei'sistentibus.
Quae plurimum observantur symptomata haec
sunt: genitaliurn tumor cum mucosae injectione
et calore aucto; tenesmi ad urinam; eruptiones in
cule, vulgo eczernatis formam referentes; debili-
tatis sensus in cruribus; dolor lumborum in pel-
vem sese extendens; congestiones varias in corporis
partes, in caput cum cephalalgia pulsanti, epi-
staxi, in pectus cum tensionis vel doloris sensu,
interdum cum haemoptoe , palpitationibiis, in ven-
triculura cum cardialgia vel haematemesi, in trac-
tum intestinalem cum haemorrhagiis e recto, vel
colicis doloribus, quae congestiones laesam universe
et mutabilem circulationem denotant. Caeteroquin
morbosae istae conditiones etiam ex interaperie
nervosa originem ducere possunt, magis enitn quam
systema vasculosum systema nervosum affici vide-
tur. Magna animi mutabilitas, praesertim nisus in
melancholiam, apathia complela, vcl iuquietudo
saepe observantur, dein sensus organorum aberra-
tiones, surditas, coccitas, quin interdum mania.
Per longum temporis spatium aaienorrhoeae
classificationem scopo raeo respondentem quaesivi.
Quisque fere auctor novam proponit, quarnm al-
tera raagis, altera minus apta est; optiraam sine
dubio commendat Kiwisch von Rotterai; atque ejus
amenorrhoeae specierum divisio illi, qui majorem,
quam ego habeo, experientiam nactus est, cut
simul tempus non ut mihi praemensum est, ad
monographiam conscribendam eximium schema
praeberet. Mihi vero visa est therapia optimum
divisionis fundamentum sistere, quamobrem loqui
mihi proposui:
1°. De amenorrhoea, in qua nulla cura est in-
stituenda;
2quot;. De amenorrhoea, quae tantum universalem
curationem poscit;
3quot;. De amenorrhoea, quae specificam, aut loca-
lem curationem postulat, etsi curam univer-
salem simul requirere possit.
I.
DE AMENOERHOEA, IN QUA NULLA CURA
EST INSTITUENDA.
Quo tempore menstruatio adhuc periodica san-
guinis depuratio, muliebri organismo utique ne-
cessaria, habebatur, amenorrhoeae sequelas peri-
culosissimas esse posse metuebant, quapropter ma-
xima perseverantia earn debellare studebant;, hinc
igitur ingens emmenagogorum numerus, quorum,
jam primis temporibus, medici usi fuerunt.
ülteriores observationes et rneJiores generationis
notiones theoriam banc espulerunt, et una cum
ilia metum, ne materiae nocivae iu sanguine foe-
minae menstruis non purgatae remanerent, ita ut
nunc quoque universe accipiamus, multis in amenor-
rhoeae casibus curationem non indicatam esse; in
quibus scilicet conditio universalis bona est el illaesa
manet, quibus, ut varii recentiores auctores, inter
quos Brierre de Boismont nominasse sufficiat, obser-
varunt, accedunt multi casus suppressionis men-
sium, quam tamen saepe non sine jure metuerunt.
Causas indicare, quae tali amenorrhoeae subsunt,
perraro fieri potest; saepe forsitan inculpandae
sunt mutationes organicae, vel formatio incompleta,
una cum universo functionis sexualis defectu et
igitur sine perturbationibus, quae in organismum
reagere possent.
Caeteroquin foeminae absque menstruatione per-
fecte sanae esse et tamen dein conceptione, gra-
viditate, partu normali, perfectae evolutionis atque
congruae functionis organorum sexualium indu-
bium documentum praebere possunt. Hi autem
casus nequaquam dignoscendi sunt, therapia itaque
rationalis institui uequit et, etiamsi institui pos-
set , prorsus supervacanea foiet.
bßierre de Boismost amenoi i'hoeam, eliamsi nulla
symptomata morbosa producat, lollendam esse judi-
cal, quuni morbi latentes in talibus foeininis subito
magna vehementia erurapere possint. In hisce vero
casibus morbus latens, qui dicitur, quasi dormi-
ens, sine dubio raensium suppressionis causa erat;
cogitari enim nequit, molimina menstrua in prima
eorum apparitione morbos graves producere posse
atque de cura sine indicatione instituta sermo esse
nequit.
AMENORRHOEA , QUAE TANTUM UNIVERSALEM
CURATIONEM POSCIT.
Quod ad hanc quaestionem attinet, breves esse
possumus, quandoquidem amenorrhoea hic ultimum
plane locum tenet, et diagnosis ac curatio mor-
bosae conditionis, primariam amenorrhoeae causam
efficientis, ad forum therapiae specialis pertinet.
Sanguinis alterationes, vel quantitativae, vel
qualitativae, hic imprimis in censum veniunt.
Exhaustio sanguinis amenorrhoeam producit;
nullus datur morbus, si tantum ad certum gra-
dum pervenerit, qui fluxum menstrualem non im-
pcdiat. Observatur igitur per longius breviusve
temporis spatium post morbos inllammatorios, prae-
sertim si fortiorem curam antiphlogislicam postu-
laverunl, post lyphum, post febres intermiUetites
protractas, post aibuminuriam, post operationes
majores, verbo in anaemia, hydraemia, eorumque
peculiari, ad speciem saltein, forma: chlorosi. In
his saepe effluxus mucosus, periodicus, vel incolo-
ratus vel paululura coloratus, tamquam menstrua-
tionis vestigium observatur.
Dein in cachexiis, in quibus sanguis qualitalivam
quandam, non satis uotam hueusque, mutationem
subiil, vulgo craseos hypinoticae nomine insignitam;
scorbulo, phthisi, Syphilide, rhachifide, scrophu-
losi, etc.; duae autem posteriores, juniori aetati
propriae^ puberlatis evolutionem magis retardant.
Sequitur crasis hyperinotica, quam vocant, san-
guinis conditio, quae secretionibus membranarum
mucosarum parum favere videtur. In aliis ame-
norrhoeam producit, in aliis, et quidem plurimis,
dysmenorrhoeam peculiarem, ab Oldiiam primum
commemoratam, emissione membranae sie dictae
catamenialis stipatam.
Suppressio mensium in censum quoque venit,
saepe tarnen morbi conseculivi magis suppressionis
causis, quam menstruationi laesae tribui debeut.
Polentiae nimirum nocenles, caeteroquin minoris
wiomenli, in magna mulierum, durante menstrua-
lionis periodo, irritabililate valde nocere possunt.
Epilepsia, chorea, mania, saepe una cum ame-
norrhoea üccurrunl; istae autem condiliones mor-
bosae nimis adhuc latent, quam ut nexus cau-
salis inter eas morbumque sexualem recte defini-
retur. In hysteriam eadem valent; nonnulli hac
in conditione torpiditatem, vel atoniam uteri vi-
dere volunt; sin autem uteri aflecti signa domi-
nentur, ut saepe fit, plurimi hanc conditionem
morbosam, nervosa irritalione productara existi-
mabunt. Id quidem admodum verisimile videtur,
in hysteria peculiarem, universalem irritabilitatem
in organismo exsistere, quae quam arctissime cum
functionibus systematis sexualis cohaeret,
Antequam huic parti finem imponamus, de
chlorosi nonnulla animadvertere opus videtur.
Per longum tempus certamen adfuit, utrum
chlorosis sequela, an causa amenorrhoeae habenda
esset, nam si causa est, maximi momenti foret
idonea curatione menses provocare, ideoque chlo-
roseos ortum praecavere.
Notissima obstetrix Boivin et A. Ddges chlorosin ex
amenorrhoea oriri putabant, therapia autem ab illis
commendata eadem est, quae in chlorosi convenit.
Brierre de Boismont amenorrhoeam apud chlo-
roticas in genere hydraemicae sanguinis crasi, mor-
bosae innervationis sequelae, tribuendam esse cen-
suit, duobus casibus exceptis, nempe;
a. Si amenorrhoea ac chlorosis uteri quadam
affectione producuntur, quo in casu solus coilus
chlorosin cum amenorrhoea sanare valet.
b. Qaando in puellis prorsus sanis chloroseos
symptomata pubertatis incipientis tempore appa-
rent. Idem fere affirmat Kiwisch von Rotterau
dicens: »In den weniger günstigen Fällen treten
»wohl Menstruaibestrebnngen ein, diese aber wir-
»ken auf den schwachen Organismus erschöpfend
»ein und es tritt Chlorose auf.quot;
Quod ad priores attinet casus nullo modo per-
spicuum mihi est, quare Brierre de Boismont uteri
affectionem assumat, et aeque minus intelligo,
quomodo talis affectio, siquidem adsit, tam vehe-
menter in totum organismum reagere possit.
Sine dubio adest atonia, inertia, torpor uteri,
quae completam, vel incompletam functionis sup-
pressionem producere valet, alia autem Organa pror-
sus in eadem conditione versantur, v. g., digestionis
Organa; et eodem jure, ut Mackenzie fecit, dicere
possemus, turbatam vel parum activam digestionem
sympathice menstruationem impedire. E curatione
commendata forsitan ad uteri affectionem conclu-
dere beeret, si coitus ut stimulus in uterum tan-
tum ageret, quod quidem nullus credet; contra
facillime mihi proponere possum, nervosum tor-
pidae chloroticae systema, excitanti coitus impres-
sione prorsus modificari et sanguinis formationem
ut etiam secretiones ea ratione emendari.
Eodem modo in iis, quae sub b. traduntur,
causa cum effectu confunditur. In sexualis evolu-
tionis periodo, cujus praesentiam molimina, quae
Kiwisch von Rotterau tam graviter accusat, osteu-
duut, celeriori materiae animalis mutatione et ma-
teriae diversis in telis assimilatione, dysharmoniam
inter sanguinis formationem et sanguinis usum,
verbo malam sanguinis crasin et abnormes secre-
tiones facile oriri posse, mirum videri profecto
nequit. Quatenus vivendi ratio, hac aetate saepe
mutata et invadens ad venerem impetus, cui si
modo naturae contrario satisfaciunt puellae, sua
conferre possint, hic indagare locus non est.
AMENORRHOEA, QUAE SPECIFICAM AUT LOCALEM
CURATIONEM POSTULAT, ETSI CUBAM UKIVER-
SALEM SiaïUL REQUIKERE POSSIT.
E nostra amenorrhoeae divisione et iis, quae sub
L memorata sunt, jam sequitur specilicam, vel
localem curationem in amenorrhoea tunc tantum
instituendam esse, si symptomata morbosa sese
ostendunt, quae vel determinate, quem tenent
typo, vel, si non typice redeunt, absentia cujusvis
alius morbosae conditionis, quae ista symptomata
producere possit, aut certe, aut magna salletn
cum probabihtate indicant morbum, vel molesta
saltem symptomata si ea morburn vocare nolu-
mus, ex amenorrhoea oriri.
Simul nulla contraindicatio adsit oportet, in
habitu phthisico, vel in aliis morbis aut exsisten-
tibus, aut imminentibus, in quibus fluxus men-
struus debilitando nocere posset, vel si graviditas
suspicatur, eoque magis, quod menses non subito,
sed post duos tresve menses sensim evanescentes,
et aegritudinis sensus, aut molesta symptomata,
quae facile curn moliminibus confundi possent,
prioribus graviditatis raensibus non raro occurrant,
dum quoque gravida abortionem cupiens medicum
fallere posset. Insuper contraindicatio in vitiis or-
gauicis, et praesertim in carcinomate incipienti vel
ulceratione adest, ita ut universe in aetate pro-
vectiori exploratio interna accurata curae praece-
dere debeat.
A. Amenorrhoea sensu arctiori mensium fluxus
est retardatie, quae e causis internis oritur; me-
nostasia mensium defectus, ubi antea fluxerunt,
quibuscum menstrua rara, vel menstruatio parca,
quod attinet ad tberapiam convenit.
Hujus morbi formae causae praesertim quaeren-
dae sunt in torpiditate cum anaemia, vel conges-
tione venosa; et in niniia systematis generationis,
inprimis uteri, irritabilitate; in plethora abdominali
et in fluore albo (si mucosa uteri membrana mu-
cum secernit), a nonnullis leucorrhoea uteri dicto,
dum Broüssais, ut etiam Brierre de Boismont
aliiqoe plethoram uteri insuper accusant.
B.nbsp;In suppr.essione mensium subito menstruatio
cessât, vi potentiarum psychice vel physice no-
centium. Congestiones, phlogoses, nervosae affec-
tiones, inde ortae, ut plurimum subito invadentes
et magna cum celeritate progredientes, in initio
symptomaticam, vel causalem curam postulant,
C.nbsp;Dysmenorrhoea, dolorificus, saepe irregularis
et pareus Iluxus menstruus, plurime in pletho-
ricis, bene nutritis, vitam sedentariam degentibus
et cibis exquisitis utentibus, occurrit. Sanguis
parca quantitate excretus magis coagulabilis est et
saepe majora vel minora membranae, deciduae
similis, fragmenta prodeunt. In nonnullis quidem
casibus secretio doiorifica ex obstructione ostii uteri
et impedito itaque defluxu interpretari potest, at
vero non in omnibus. Plethora venosa, infarctus
uteri (engorgement), post mensium suppressionem
forsitan non raro ortus, et major irritabilitas,
saepissime sub hysteriae forma prodiens eadem
symptomata producere possunt.
Racibohsky longe plurimos dysmenorrhoeae ca-
sus oöphoritidi folliculari (ovarite folliculaire) ad-
scribit, quae nunc characterem mere inflamma-
toriam, nunc nervosum magis induit.
D.nbsp;Menstruatio vicaria est haemorrhagia men-
struationem pro parte vel prorsus excipiens, saepe
ordinatis periodis rediens, qua in re ab aliis igitur
amenorrhoeae speciebus dißfert. Yel oritur post
suppressionem meosium, quo in casu in paite
quadam jam magis minusve aegrotanti (in parte
minoris resistentiae) sese ostendit, vel haemorrha-
giae e vulneribus observantur eo tempore, quo
menses fluere debuissent. Lassus imprimis et Du-
pirvTREN ejusmodi casus memorant, quos post ope-
rationes observaverant; universe sanationem non
impediebant et menstruatio normalis post vulneris
cicatrisationem redibat.
Quam maxime difFerunt loci, e quibus in men-
struatione vicaria provenit sanguis, frequentiores
sunt: nasus, ventriculus, pulmones, vasa haemor-
rhoidalia, cutis. In genere istae haemorrhagiae,
periodice redeuntes, organis e quibus proveniunt,
etsi nobilioribus, ac etiamsi per longum tempus
repetita sit abnormalis sanguinis jactura, parum
nocent, et organicas in iis degenerationes raro tan-
tum provocant, ita quidem ut, si menstruatio re-
deat et haemorrhagia ideo vicaria cessaverit, subito
in parte affecta symptomata morbosa evanescant.
Quod ad curam attinet, symptomatica indicatio
baud negligenda est, non raro unica erit, quae
institui potest. Guratio itaque nunc haemorrhagiam
Vicariam sistendam, nunc uteri functionem excitan-
^am vel restituendam spectat; saepe etiam utrum-
que tentari potest, quo in dejudicando longius
Vel brcvius tempus, per quod exstitit, maximi mo-
fïienti habeudum est. Pro regula haberi potest,
2
-ocr page 24-haeraorrhagiaoi tunc tantum sistendam esse, quando
uteri functio ad normam redierit; uti etiam expe-
rientia omnia ante iilud tempus instituta cona-
mina frustra vulgo suscipi, nec raro valde nocere
docuit.
In omnibus morbis apta diaeta certe maximi
habenda est momenti, amenorrhoea vero illam im-
primis requirit, quam tarnen pro diversis casibus
indicare mei conspectus limites excederet, uti
quoque de peculiari unicuique morbi speciei ac-
commodata medicalione hic agere nequimus; suf-
ficiat igitur breviter enumerare remedia prae aliis
laudata, vel medendi rationes commendatas. Et
quidem primo loco agemus de remediis, ita dictis
specificis.
SPECIFICA.
Emmenagoga, quae vocantur, aut pellentia reme-
dia, praesertim in libris veterioribus de materie
medica satis magno numero, at vero, ex mea saltern
jnbsp;opinione, pro magna pai te immerito commendan-
tur, quandoquidem trium tantum eorum: secalis
cornuti nempe, sabinae, cantharidum actio speci^
fica in uterum probata haberi potest.
Herba sabinae uteri secretionem auget, vel ex-
citât, modo nobis hucusque prorsus incognito;
ejus tamen administratie valde restringitur, quum
exceptis iis casibus, in quibus exquisita uteri tor-
piditas adest, et contra quos, deficientibus vulgo
molestis symptomatibus, medici auxiliura raro tan-
tum irnploratur, sabinae usus justo metu, ne in-
flammatio vel primarum viarum, vel uteri quoque
excitetur, contraindicetur.
Majori adhuc gradu idem de cantharidibus valet,
praesertim propter earum vim in renes valde
nocivam.
Secale cornutum uteri secretionem verosimiliter
non auget. Commendatur imprimis ab Enriotti in
amenorrhoea post chronicam uteri leucorrhoeam;
mea opinione hie cum balsamicis comparari potest.
Thoüsseaü, Recamier, Düclos tincturam jodii
dosi sensim augenda praescripserunt et quidem
felici, ut iis videbatur, eventu. Tempus vero de
naedicamento judicium feret, et nondum licet jo-
dium, in tot aliis conditionibus morbosis jure com-
ßiendatum, emmenagogis adscribere remediis.
A diluenti et resolventi, quae iis propria est
'V'irtate, borax, chlor, amm., sulphur, sapo, alia
verosimiliter emmenagogorum nomen acceperunt,
quum in amenorrhoea, nimia sanguinis plasticitate
producta, vel plethora abdominali, sub eorum usu
öienses redire possunt.
remedia topica.
Ad remedia topica pertinent: pediluvia et clys-
'^^ata tepida, irritantia; sinaspismi; infrictiones irri-
tantes; Cucurbitae siccae vel cruentae ad femorum
latus internum; hirudines eodem loco, vel quod
praeferendum, labiis majoribus, secundum alios
ipsi collo uteri appositae; venaesectio in pede, antea
frequenter, dein rarius instituta, nuper a Raciborsky
rursus commendata; tepida, humida vel sicca fo-
menta ad abdomen et ad genitalia; balnea, praecipue
inferiorum partium, ex aqua frigida vel tepida, vel
vaporibus tepidis; fumigationes in vagina; mam-
marum irritatie, sinapismis vel papillas sugendo
producta, vel iterata ad eas hirudinum applica-
tione, quam Mokdière commendavit et bono cum
eventu London , Patterson , Hülin-Origet adhi-
buerunt; iterata cucurbitarum siccarum ad mam-
mas applicatio; aqua tepida vel frigida siphonis
ope contra collum uteri directa a Kiwisch von
Rotteraü commendata; pessaria irritanlia; colli
uteri, suadente Sicherer, lapide infernali cauteri-
satio; injectiones solutionis ejusdem medicamenti
in uteri cavitatem, a Retzio factae; tinctura jodii
ad collum et in ejus canali illita; electricitas
qua talis et variae hujus modificationes, de cujus
administrationem in altera dissertationis parte age-
mus. Mojon proposuit bis de die acidum carboni-
cum, ope tubi ex guinmi elastico confecti, in uterum
ducere, acidum carbonicum facile in uteri cavitate
sanguine resorberi credens, ejusque actionem loca-
lem sedantem, initio autem irritantem esse affir-
mans. Valde igitur acidum carbonicum contra do-
lores uterinos, qui saepe occurrunt in puelHs irri-
tabilibus, quae mature jam menstruis purgari in-
ceperunt, quales in majoribus urbibus non rarae
sunt, et in foeminis junioribus, quarum organa
genitalia coitu nimio ita irritata sunt, ut mensium
fluxus difficulter vel nequaquam appareat. In Italia
medici aciclo carbonico frequenter et bono cum
eventu uti videntur.
Praeter baec remedia, tam diverso modo agen-
tia, tres adhuc methodi in censum veniunt, quibus
Gongestiones tollere, vel in anaemia congestionem
producere tentarunt.
Primum Junod baemospasia sic dicta; alterum
Hamilton arteriarum cruralium compressione et
Anduieüx Cucurbita, collo uteri apposita, tentavit.
JujNOD instrumentum suum, quod cucurbila sicca
ingens dici potest, eo scopo adhibet, ut magna
sanguinis pars praesertim ad extremitates inferiores
derivetur et hoe modo nobiliorum organorum,
cerebri, cordis, pulmonum, congestio tollatur, dum
siniui hac ratione sanguinis affluxus in uterum
9ugeri videtur.
Hamilton contrariam viam ingressus est, quam
Aegineta jam coinmendavisse dicitur. Vinculo fe-
mur circumdante arteriam cruralem comprimit,
ideoque circulationem per satis magnam corporis
partem impedit, sanguinernque arteriae hypo-
gastricae extcrnae pelvim iiitrare cogit. Augeri bac
ratioue sanguinis ad ovaria et uterum affluxum
opinatur.
Andrieux eundem scopum, quem Junod sibi pro-
posuit, aUo inodo attingere conatus est, actionem
nempe ad uterum tantum restringendo. Cucurbi-
tam e cupro confici curavit, cujus apertura collum
uteri arete circumdat. Speculi vaginae ope Cucur-
bita, postquam aer contentus rarefactus est, collo
uteri applicat et pressione in vasorum parietes
imminula congestionem excitât.
JVliKSCHUt metbodum a Junod propositam nullo-
modo laudat, quum ei patuerit baemospasiam
praecordialem anxietatem, palpitioncs, nisum in
syncopen excitare, dum statim post applicationem
omnia, quae aderant, congestionis symptomata, et
quidem fortiora, redire solent, et insuper semel tan-
tum per instrumenti applicationem menses, quae
postquam per unum diem fluxerant, iterum dis-
paruerant, revocare potuit.
Andrieux curationis eventus in 16 foeminis com-
municavit; quarum apud 12 post paucos dies men-
ses fluere inceperunt, una applicationem iteratam
recusavit, tres denique non redierunt.
Quod ad tempus attinet, quo conamina ad men-
ses revocandos majori successus spe institui pos-
sunt, aptissima profecto habenda est septimana
ultima ante diem, quo in statu normali menses
a
apparuissent; plerumqae autem tempus illud de-
finiri uequit, symptomata, quae subinde, interdum
valde irregulariter, sese produnt, aetivitatem orga-
norum sexualium auctam indicantia, satis tamen
perspicua sunt.
DE ELECTEICITATIS ACTIONE IN OEGANISMUM
ANIMALEM 1).
Poslquam recentiori tempore, Dotionibus de
eleclricitate valde perfectis, ope galvanometrorum
valde sensilium electrica flumina ubique fere
reperta erant, et postquam apparaerat tale flu-
men electricum in nervis sensilibus doloris per-
ceptionem, in iis, qui motai inserviunt, contrac-
tionem musculorum, ad eos pertinentium, ex-
citare, electricitate omnem nervorum actionem
explicare posse non pauci crediderunt, gangliorum
glofoulos cellulis electricis, nervos ipsos fluminis
ductores haben tes; quin Mariani banc legem sta-
1) Hoc in capite pro maxima parte Virum doctissimum H.
Schlesinger secutus sum (Wiener Zeitschr. VII, 7, 1852).
tuerit; flumen electricum eadem direetionc alque
ipsam vim nerveam decurrens, nervorum vim au-
gere, contraria vero directione ductum delere.
Hanc legem falsam esse patet ex sanatione, quam
saepe observamus post fluminis una tantum direc-
tione applicationem in conditionibus morbosis, qui-
bus, laesa nervorum sensui et motui inservientium
functione, Organa motus et sensus eodem gradu
afficiuntur. Nam, quum in nervis sensilibus actio
centripetalis sit, centrifugalis contra in nervis mo-
toribus, utrorumque in integrum restitutio ilumine,
eadem semper directione ducto, obtinere non posset.
Nec minus Losiget nervorum sic dictum agens,
vel vim nerveam et electricitatem non similia, aul
potius non eadem esse, probavit ligando truncum
nerveum in viventi animali ; quo facto innervatio
partis sub ligatura sitae tollitur, nec vero elec-
tricitatis in eam actio.
Dein fïuidum electricum non nervorum decur-
sum, sed secundum leges notas brevissimum et
optimum conductorem sequitur.
Contra omnia ilia symptomata, quae electrici-
tate producuntur, diversis irritamentis oriri obser-
vamus, solummodo per brevius tempus, quia ner-
vorum telam delent.
In electricitate nil videre possumus, nisi stimu-
lum mere physicum in nervos et telam contractilem
agentem (Eo. et E. II. Webek), stimulum autem
maximi in medicina momenti, quia facillime diver-
sissimis locis adhiberi potest.
Electricitas, per telas transiens, eas ad physio-
logicam energeiam excitât; sequuntur sensationes
vario gradu, musculorum contractiones et vasorum
coarctatio, quam autem actionem, vi quasi auctam
vel provocatam, sequitur depressio magis minusve
intensa, sensus hebetudo, musculorum relaxatio,
vasorum dilatatio. Post brevem quietem, nutritione
illaesa, omnia restituuntur et, iterata stimuli ap-
plicatione, hoc modo vitalis functio augeri debet.
Doct. Schulz dicit i): »Indem man diese locale
»Einwirkung, insbesondere ins Auge fasste, unter-
»schätzte man den Effekt der localisirten Elektri-
»zität auf den lebenden Gesammtorganismus, in-
»dem man meist jene Zeichen bei der genannten
»Anwendungsmethode unbeachtet liess, die hinläng-
»lich beweisen, dass dieser Effekt sich nicht bloss
»auf die Anwendungsstelle begrenzt, sondern auch
»auf entfernt gelegene Partieen ausdehnt. Denn die
»locale elektr. Erregung wird, dem Gesetze des Elec-
»trotonus gemäss, auf die Innern und Centraiorgane
»geleitet und ist im Stande von hier aus sich als
»Reflex-Empfindung oder Bewegung, oder als re-
»flektirte Funktionsabänderung, an von der Ap-
1) Schulz. Die Reflexwirkiingen etc. Wien, med, Wochen-
schrift. No. 4S), 50. — 1855.
joplikuliouslclle entfernten Organen bemerkbar zu
»machen.quot;
Hanc vero Schulzu sententiam conceclere non
possum, nam quod ille reflexionem nominat, pro
magna parte elFectus locahs irritationis haberi po-
test, dum mihi praeterea talem actionem obser-
vare nunquam contigit. Constanter in iis, qui gal-
vanica electricitate fortiter afficiuntur, calor corporis
auctus et pulsus frequentier inveniuntur, quorum
interpretatio ex contentione, quacum peculiari sen-
sation! sese opponere conantur, facilis est.
AIJORUM DE ELECTEICITATIS, IN CASIBUS HIC •
PERTINENTIBUS, ACTIONE OBSERVATIONES.
Perquoddam tempus aliorum observationes colli-
gere conatus sum, sed din in istolabore perstare non
volui, quia quae inveniebam valde incompleta erant;
fere nusquam enim foeminarum constitulionis, vel
adhibitorum apparatuum dcscriptionem accuratam
inveni, raro commemorantur partes, in qoas elec-
Irodi applicabantur; aeque raro per quod tempus
duravit applicatio, et quotuplex certo temporis
spatio adhibita fuit.
Paucis verbis nonnulla commemorabo.
In atonia uteri durante partu cum haemorrha-
S'a galvanismus contractiones tonicas, dolorificas
producebat. Partus in istis casibus semper quam
tardissime absolvebatur cunctique infiantes mortui
nascebantur.
In quibus casibus ad partum praematurum arti-
ficialem provocandum galvanismus adliibitus est,
membranae ruptae sunt, nee sine jure huic rup-
turae foetus expulsio tribuitur.
Vir doctiss. Rosenthal cum electromotore Neefii
experimenta instituit et galvanismum constanter
menstruali secretioni favere eamque saepe augere
reperuit; fluor albus quoque copiosior fiebat.
Vidua Boivis et A. Ddgès in compendio suo (1833)
electricitatem contra amenorrboeam torpidam com-
mendant.
Andbieux amenorrboeam, ut plurimum ex debi-
litate systematis uterini oriri et in chlorosi quoque
electricitatem optimum esse stimulum existimat.
Utebatur electricitate frictione evoluta. Aegra in
sella peculiari sedente, pedibus scamno cupreo
impositis, scintillae ex globo metallico anterior!
seliae parti adnixo, ad 3 vel 8 millimetrorum di-
stantiam in genitalia et crura transilibant. Insupeiquot;
victum bonum administrât, quem post talem per
aliquot dies institutam curam bene ferri affirmai,
ctiamsi antea digestio mala esset. Menstruatio intra
14 dies apparebat, vel redibat.
Goüudon in institute medico-electrico, quod
Le Molt curat (1835), variis cum apparatibus
amenorrhoeam et tluorem album se sanavisse
dicit.
Infelicior erat Vir doet. Bahrt, cui concessie data
est (1836) in Nosocomio Berolinensi, Charité dicto,
experimenta instituere in aegros, vel fricando eos
fortioribus magnetibus, vel apponendo magnetes;
duos nimirum menostasiae casus, quorum alterum
cum vomitu consensuali, absque ullo elFectu curare
conatus est.
Mojon (1837) in opere suo de menstruatione,
sequentia fere dicit. Peculiaris vis electricae effi-
cacitas in nostrum organismum quoque ad men-
struationem revocandam princeps habenda est.
Electricitas fortissimus stimulus in amenorrhoea,
genitalium inertiae sequela, imprimis in foeminis
temperamenti lymphatici et debilis constitationis.
Golding Bird (1843) nulla in conditione mor-
bosa electricitatem tam efficacem, quam in ame-
norrhoea esse contendit, dummodo constitutie non
ita debilitata sit (in chlorosi), ut uterus postula-
tam secretionem producere non possit. Quotidio
10—20 scintillae in directione ossis pubis ad os
sacrum pelvim transeuntes, intra paucos dies men-
ses excitant. Hanc medicinam per 4 vel 5 hebdo-
inadas protrahere ineptum censet. Anno 185»
25 foeminas, amenorrhoea laborantes, elecfricifatis
ope curavit, omnes sanatae sunt, exceptis 4 chlorosi
laborantibus.
Goodwin in retentione et suppressione mensiara
actionem galvanici fluidi laudat. Alteram elec-
trodnm in uterum ducit, alterum vicinae corporis
parti adponit.
Mosod amenorrhoeae, jam dudum exsistentis cum
meteorismo, observationem communicat, in qua,
prima jam nocte post adhibitum galvanismum,
electrodis diversis in locis abdominis, femore,
genitalibus appositis, menses fluere inceperunt.
Postquam bis vel ter, alternis diebus, applicatie
iterata erat, meteorismus disparuit.
Hervibüx (1851) puellam, cujus menses non
fluebant, quaeque quotidie sanguinem per vomi-
tum reddebat, ita ut jam anaemica facta esset,
omnibus ad menses excitandos medicamentis jam
frustra adhibitis, electro-galvanismi ope curavit;
quotidie flumen trans pelvim ducebat et quidem
eo effectu, ut post aliquot dies haematemesis siste-
ret, post tres hebdomades menses redirent.
Dempsey in amenorrhoea galvano-electricitatem
commendat.
Kiwisch von Rotterau in torpida morbi specie
eam laudat.
Oldham (1852) in amenorrhoea electro-galva-
nismi usum suadet; et quidem primum flunjen
per pelvim ducit, quod vero, si non sufficit, gal-
vanismum in ipsum uteri parietem affert, quae
cura, si opus est, per plures menses continuari
posset; diulurnarn autem talem electrieitatis ap-
plicationem nocere posse credit.
Düchenne instrumentum inmiit tale, ut uterque
polus in uterum introductus hujus organi parieti
interno, locis oppositis, afferatur. Ejus tamen ex-
perimentorum eventum ignoro.
Schulz, loco citato, tres observationes fusius com-
municat, quas breviter commemorare cupio.
Casus frimus. Amenorrhoea primaria. — Puella
beneevoluta, 19 annos nata, non anaemica, quae
menses hucusque nunquam habuerat, sed ab anno
aetatis decimo quarto copiosa vaginae blennorrhoea
correpta erat, ausilium imploravit contra vehe-
mentem cephalalgiam et vertiginem cum capitis
rubere et calore aucto, omni quarta hebdomade
redeuntem et per plures dies perd u ran tem, dum
post aliquod tempus congestionis symptomata qui-
dem imminuebantur, vertigo autem persislebat.
Vaginae et orificii uteri externi cauterisatio,
hirudines portioni vaginali, praesentibus molimini-
bus menstruis, appositae, aqua frigida, siphonis
ope injecta, alia medicamenta per plures menses
frustra adhibebantur et ne blennorrhoeam qui-
dem imminuere poterant.
Schulz pedum plantis electrodes apposuit, con-
gestie non augebatur; post quatuor hebdomades
blennorrhoea et vertigo multum imminutae erant;
ilerum post quatuor hebdomades prorsus evanue-
rant. Puella valicliorem sese sentiebat. Alternis
diebus electrodi nunc suris, nunc femoribus, vei
inguinalibus regionibus applicabantur. Molimina
menstrua deinceps sequentia vehementi abdominis
dolore pressione aucto et tumore per 1res vel
quatuor dies stipata erant.
Kursus post quatuor hebdomades menses absque
ullo dolore fluere inceperunt et deinde reguläres
manserunt.
Cura 12 hebdomades duravit.
Casus secundus. Amenorrhoea secundaria. Foemina,
28 annos nata, bene nutrita, duorum infantum
mater, mariti morte in conditionem minus faus-
tam delapsa, ante quatuor aunos menses ultima
vice habuerat et duorum annorum spatio medica-
mentis, quam maxime diversis, ad eos revocandos
usa erat.
Post 9 intra novem dies sessiones, in quibus
electricitas in dorsum ducebatur, menses redie-
runt ; sub eadem applicatione post sex hebdomades
altera vice fluxerunt; tum vero non nisi post tres
menses apparuerunt. Ultimo tempore thorax et
abdomen ad applicationem eligabantur, eo effectu,
nt post 14 dies menses redirent. Eadem cura al-
ternis diebus per mensem adhuc protracta, men-
struatio dein regularis mansit.
Casus tertius. Menstruatio parca. Robusta quae-
dam mulier, 36 annos nata, apud quam menses
regulariter quidem lïuebant, sed per unum tao-
f.um diem et paree, saepe vehementem eephalal-
giam cum congestione ad meninges, qua interdum
mentis impos fiebat, patiebatur. Durante impetu
per pluros dies in lecto manere cogebatur et mag-
nus tantum numerus hirudinum pone aures, et
epithemata in caput frigida dolorem imminuere
poterant. Multa medicamenta frustra adhibebantur.
ScHüLz debili llumine electrico, electrodis ad
plantas pedum appositis, post quatuor menses
menstruationem, per 3—4 dies perdurantem, pro-
vocavit. Cephalalgia postea raro tantum redibat,
neque ei valde molesta erat.
III.
EXPEEIMENTA PROPRIA,
Indicatio topicae per electricitalem curae non
ita clara est, quam quidem cuperemus. Major
Profecto experientia eam adhuc determinare debet;
earn, quam secuti sumus indicationem facile de-
sumitur ex iis, quae in hujus libeih priori parte
locali amenorrhoeae curatione commemoravimus
ex observationibus sequentibus.
Nquot;. I.
-A. T.........T, viginti annos nata, constitu-
satis tenerae et temperamenti nervosi, cae-
3
-ocr page 40-terura bene evoluta, mense Septembri anni 1855
polyclinicum inedicum adiit, congestionem cere-
bralem assidue patiens, quae conditio morbosa
mensibus deficientibus tribuebatur. Bis menses
babuerat et quidem ultima vice raensi Aprili ejus-
dem anni. Frustra pediluvia per mensem adbi-
bebantur. Die 23 m. Octobris in Nosocomio acade-
mico febre continua correpta recipiebatur; magna
tunc temporis aderat congestio cerebralis et vehe-
mens cephalalgia, caeterum causa morbi, qui jam
per hebflomaden duravit, latuit. Valde debilitatae
puellae tinctura quaedam martialis (cortic. per. f.
non ferebat) maxime profuit.
Menses interim non redibant, cephalalgia rarius
nee periodice puellam invadebat, quae tamen nunc
saepe lumborum dolorem accusabat, caeterum faciei
color bonus et nutrimentis idoneis sumtis, anaemica
conditio emendata erat.
Die 13 m, Februarii anni 1856, tribus et quod
excurrit mensibus post morbum praeterlapsis,
magnelo-electricilatem adhibere incepi. Ad utrius-
que pedis dorsum electrodi apphcabantur et bis qua-
que bebdomade per sextam, vel quartam horae
partem flumen transducebatur. Actio electrici
fluidi fortissimo in suris percipiebator et genibus,
interdum etiam ad femora usque; ut plurimuin
gravitatis sensum per longius breviusve tempus
post fmitam applicationem in cruribus persistebat.
Cutis acido sulpburico diluto humefacta, eo loco,
quo laminae cupreae apponebantur, post applica-
tionem ruberior calidiorque evadebat.
Die 27 m. Februarii alter polus in lumbis appli-
cabatur, alter ad pedem; post aliquot autem dies
altins et quidem ad femoris latus internum. Deinde
nunc femur sinistrum et regio lumbalis dextra,
uunc femur dextrum et lumbalis regio sinistra ad
appbcandos polos eligebantur. Alternis diebus ap-
plicatio perficiebatur. Conditio eadem fere mane-
bat, nunc parum emendata, nunc minus bona.
Die 18 m. Martii gastricismus et febris accesse-
runt, idonea cura brevi sanata, nec tamen ante diem
7 m. Aprilis applicationem rursus suscepi, quamvis
cephalalgia et lumborum dolor fere evanuissent.
Die 17 m. Aprilis cephalalgia rediit; at vero ab
hoc inde tempore rarius in Nosocoraium veniebat,
et propter varia negotia domestica admodum ner-
vosa erat. Deinde ancilla facta nos adire cessavit.
Hodie ejus conditio satis bona, at, quatenus hoc
dijudicari potest, eadem quae ante applicationem
^uerat.
Intra 42 dierum spatium, temporis, per quod
^fitercurrens morbus duravit, deductione facta,
quater et vicies electricitas applicata est.
Nquot;. II.
^.......34 annos nata, non nupta, quae
-ocr page 42-nunquam peperit, bene evoliita, cephalalgiam et
lumborum dolorem accusans, auxilium imploravit.
Meuse Maji anni praegressi ultima vice menstrua-
tio adfuerat, quae tamen antea quoque semper
fuerat irregularis.
Die 13 m. Februarii polos pedibus apposui,
post aliquot applicationes hoc quoque in experi-
mento femoribus et lumbis.
In 23 dierum spatio nonies electricitas adhibita
est, quo facto puella , conditione non emendata,
non rediit.
Ngt;. III.
Vidua quaedam V.....s, 40 annos nata, sanae
conslitutionis, sexto et ultimo puerperio ante 5
annos peracto, exceptis tribus abortibus, oculorurö
conditionis morbosae causa in clinico recipiebatar-
Dextro in oculo coecitas compléta, chronicae cbO'
rioiditidis etiamnunc exsistentis sequela, jam ante
cataractae praesentis evolutionem orta erat; ^^
sinistro chronica chorioiditis diagnoscitur, ut eadeto
sors quoque hunc oculum minetur. Hirudinibu®
ad tempora vel in naribus, cucurbitis cruentis
nucham saepius applicitis, protracto mercurii s«'
blimati corrosivi interno usu, infticlione ungueoti
mercuriahs ad tempus, sinistri oculi conditio mu^'
tum emendatur, Paullo ante ejus in Nosoconii'^'^
introitum menses ultima vice fluxerant, posted
vero per tres menses non redierant, ita ut, quum
de graviditate nullus sermo esset, congestionem in
caput saepe obviam et crebram cephalalgiam men-
struationis defectui jure adscribere possemus. Prop-
ter baec symptomata, nee minus propter oculorum
morbum nondum sanatum, menses, si fieri posset,
revocare nobis indicatum visum est, quo fine per
longum tempus borax, pediluvia, cueurbitae cru-
entae ad femorum latus internum, hirudines ad
genitalia praescribebantur, sine ullo autem effectu.
Die 2i m. Februarii illam quoque electrici-
tate curare incepi et electrodos pedibus, postea
lumbis et femori apposui.
In 59 dierum spatio nonies et vicies applicatio
iterata est; nocte die 20 m. Apriiis menses ap-
paruerunt et per tres dies, solita ratione, Iluxerunt.
Semel, scilicet die 30 Martii, post solitaro gal-
^anismi applicationem alter pol us a femore amo-
vebatur et lamellae cupreae loco bacillum cupreum,
globulo praeditum, et tubulo vitreo isolatum, in
Collum uteri ducebatur, quod hoc in casu facil-
'iiDe fiebat, quia uterus profunde in pelvi minori
situs erat et ostium collique canalis ita aperta,
^t digitus commode intrare posset. Per aliquot
horae minutas ad parietern uteri internum tene-
absque symptomatibus manifestis.
hide a die 17 m. Maji quotidie galvanismus
«duiinistrabatur; die 24 ejusdem mane credebat
aegra menstruationem instare, pergitur nihilomi-
nus application ipso autem die menses apparent et
per tres dies perdurant.
Die tertio tricesimo post primam apparitionem
rursus invaserunt menses^ quae antea vicesimo
quinto die redire et tunc etiam per tres dies
fluere solebant.
Quamvis hac in observatione conamina felici cum
eventu coronarentur, commemorare insuper debeo
oculi conditionem, restituta menstruatione, non
emendatam esse, nam inter has menstruationes
satis acuta inflammatione oculus, fortuna profecto
secunda, coecus correptus est, quae antiphlogisli-
cam curam, satisque strenuam islam poposcit.
Nquot;. IV.
E. V....N, 18 annos nata, bene nutrita et evo-
luta, sanae constitutionis, subplethorica, molimina
menstrua, variis sub formis, ut cephalalgiae, in-
terdum perfectae surditatis, 14 vel plures dies peiquot;
sistentis et dein evanescentis, vehementis abdomio'®
doloris, ostentavit; ante quatuor menses semel,
quidem prima vice, menstruatio ad fuit.
Pediluviis tepidis frustra adhibitis, die 21 d''
Februarii eandem ac praecedentibus in hac pueil^
medicinam regulariter adhibui, usque ad 2
Aprilis diem , quum nocte menses apparuerint ^^
per quatuor dies et dimidium copiose fluxerin^'
Diebus autem praecedenlibus moliminum inegu-
laiium exacerbationem non observavi.
Intra 41 dierum spatium galvanisnjus semel et
vicies adhibitus est. Per breve tempus ab appli-
catione abstinui.
Die 27 Aprilis rursus incepi et quotidie appb-
cavi, usque ad diem 9 m. Maji, quo die altera
vice menses fluebant; 37 igitur dies post primam
menstruationem.
Notandum insuper, usque ad diem 8 m. Maji
puellam nullum dolorem percepisse, per duos autem
ante menstruationem dies vehementem cephalal-
giam eam accusavisse, cui dolor in abdomine
subsecutus est.
Die 9 m. Maji longe sensilior flumini galvanico
facta erat, quam antea. Per sex dies menstruatio
copiosa adfuit.
Die 5 m. Junii absque electricitate tertia vice
menses apparuerunt et per quatuor dies fluxe-
runt.
Symptomata molesta nondum redierunt.
V.
H. DE B. . .K, puella paupera, 27 annos nata,
parvae staturae, scrophulosa, caeteroquin satis bene
evoluta et nutrita, ruberrimo faciei colore prae-
dita, per duos annos menses non habuit; antea flu-
xerunt quidem, sed irregulariler et parce. Cepha-
lalgiam saepe patiebatur, quae autem non perio-
dice eam invadit, neque exacerbatur.
Die 6 m. Martii applicationem institui et ter
iteravi; post illud vero tempus non amplius rediit
puella.
II. VAN P----N, valde scrophulosa, 27 annos
nata , inde a decimo tertio aetatis anno regulariter
menses habuerat, quae autem per annum ultimum
non redierunt, cujus defectus causam accusat ri-
xam vehementem, quae eam menses habentem
valde terruit. Satis evoluta, saepe rubrum habet
faciei colorera, cephalalgiam et dolorem lateris si-
nistri accusat; pulsus non magnus est nec fre-
quens, stupidum adspectum prae se fert et aliquo
saltem gradu, ut mater quoque afTirmat, idiota
habenda est. Haec autem stupiditas et apathia
forsitan maxima pro parte animi pathematum de-
primentium efFectus haberi possunt, habitat enim
apud fratrem, qui uxorem duxit, ut videtur, valde
iracundam, cujus animo irritato saepe exposita est.
Die 9 m. Aprilis medicinam eandem institui ?
electrodes femori et lumbo apponens.
. Per dies 42 vicies electricitas galvanica transdu-
cebatur; deinde, an post vel propter, conditio ita
emendata est, ut quamvis menses non apparue-
rint, curam protrahere mihi inutile videretur.
No. VII.
Vidua quaedam D . .. . m, 34 annos nata, jam
mature menses habuerat, sed irreguläres et paree
tlu'entes, durante autem periodo congestiones ad
thoracem et caput patiebatur cum propriis sym-
ptomatibus, praesertini cephalalgia etpraecordiorum
anxietate. Die 14 m. Apriiis rursus tali in condi-
tione versabatur; per tres dies menses paree ad-
modum fluxerant, pridie cessaverant; facies tumida
et rubra erat.
Ad resuscitandam et augendam menstruatio-
nem alterum polum in lumbo, alterum in femoris
oppositi latere interno applicavi et per quartam
horae partem flumen transduxi.
Sequenti die fluor albus copiosus aderat, quo
nunquam laborat, nisi aliquot dies ante periodum
invadentem, quapropter galvanismi applicatio ite-
rator.
Tertio die non rediit, postea autem ex ea audivi,
nil nisi fluorem album apparuisse.
Propriis observationibus sequentes adhuc addere
cupio, quas Promotor mecum communicavit. No-
tandum in omnibus casibus eundem apparatum
magneto-electricum (Stöhrer) esse adhibitum, quo
et ego in initio usus fui.
Puella quaedam iioaiine Corinelia C....., ad
finem amii 1851 auxilium implorare venit iu domo,
quae Diaconessenhuis nuncupalur, contra epilepsiam,
qua jam per aliquod tempus vexabatur. Insullus
non crebri erant, vulgo noctu eam invadebant,
interdum satis diu durabant. Puella caeteroquin,
si congestionem ad caput saepius praesentem et
cephalalgiam subinde obviam excipias, sana erat,
modice evoluta, menstruis nondum purgata. Per
tres annos et dimidium in polyclinico dicti in-
stituti curata est et quidem variis remediis. Sae-
pius hirudines ad nares vel Cucurbitae ad nu-
cbam applicatae sunt, saepius Cucurbitae ad sa-
crum vel ad internum femorum latus, hirudines
ad genitalia^ pro tisu interno per lougum tempus
praescripti sunt flores zinci, dein borax , tandem
secale cornutum ; pediluvia crebra sumsit puella,
at frustra, menstruatio non apparuit et epilepsia
mausit, quidem minus frequenter quam antea re-
diens, sed eadem insultuum intensitate. Conditio
universalis bona interim manebat, facuUates men-
tales integrae, corpus bene nutritum, color faciei
floridus erat; congestiones ad caput interdum re-
dibant 5 Uli quoque cephalalgia. Omnibus ad men-
ses excitandos frustra adhibitis, nulla praesente
conlraindicatione, die 15 m. Maji 1855 electricitas
prima et unica vice fuit applicata et quidem hocce
modo, ut unus polus manu dextra teneretur, alter
ad pedem sinistrum appliceretnr, dum flumen per
decern circiter liorae minutas transduceretur. Nul-
las ab applicalione rnolestias, nullam peculiarem
sensationem durante applicatione accusabat puella,
et sana in domum suam rediit. At vero insequenti
nocte insultu, ut parentibus videbatur epileptico,
admodum vebementi corripiebatur, quo non ce-
dente, medicus arcessebatur, qui ex violentis,
quae aderant convulsionibus, et insignis ad caput
congestionis symptomatibus, ad meningitidis prae-
sentiam concludit. Cura antipblogistica strenua in-
cassum adhibita, puella post aliquot dies succubuit.
Num electrieitatis applicatio hoc in casu tan-
quam occasionalis causa aliqnid effecerit, plane ne-
gari quidem nequit, at vero non verisimile est.
Nquot;. IX.
Muber quaedara,K.....s, 36 annos nata , per
novem annos nupta, medio anno 1854 auxilium
imploravit contra amenorrhoeam, jam per longum
tempus cura tam, nullis vero remediis sublatam.
Menses nunquam fluxerant; constitutie debilis
erat, nervosa; anaemiae signa aderant, caeterum
Grones functiones bene perficiebantur. Quod ad
genitale systema attinet, uterus justo minor erat,
Collum longum, tenue, ostium externum exiguum
sed aperlum, nec canalis colli clausa. Voluptatis
sensatio durante coitu, asseverante muliere, fere
plane aberat. Constitutionera emendare per niar-
tialia, uteri functionem excitare per secale cor-
nutum tentatum est, at vero his non juvantibus,
medio anno 1855, electricitas adhibita fuit, et qui-
dem per tres menses sexagies ad septuagies. In
initio ad utrumque pedem poli applicabantur, dein
ad pedem et lumbos, tum ad femoris internum
latus et in lumbali regione, subinde quoque ad Col-
lum uteri applicabatur alter polus. Bene, inter-
dum fortiter, stimulum electricitatis percipiebatur,
imprimis si in ipsa vagina flumen ducebatur, etFectus
autem curationis quod ad menstruationem attinet
nullus fuit, id autem notandum voluptatis durante
coitu sensum multum auctum fuisse, ut igitur, si
fortior apparatus adhiberi potuisset, ipsi menses
quoque forsitan apparuissent. Mulier, rehcta urbe,
deinde non rediit.
Mulier, duos tresve annos nupta, 25 annos nata,
Sana, elsi adspectum anaemicum leviori gradu prae
se ferret, temperamenti nervosi, semel tantum et
quidem 16 aetatis anno menses habuerat, qui postea
absque causa cognita nunquam redierunt, neque
post matrimonium sese ostenderunt. Dolor in
lumbis subinde aderat, interdum quoque leviora
menstrua molimina observabantur, uti quoque non
raro cephalalgia. Exploratio interna nil docuit,
uteri mucosa modice mucum secernit, ipsius uteri
volumen normale videtur. Adhibita fuit electri-
citas, et quidem vicesies quinquies circiter per
duos fere menses, eodem modo, quo in casu supe-
riori, et quidem eo effectu, ut post ultimam ap-
plicationem menses, sine moliminibus manifestis
apparuerint, et per duos tresve dies, non copiosi
tamen fluxerint. Quatuor hebdomadibus post non
redierint, electricitatis autem applicatio repeti non
poterat, quandoquidem mulier urbem relinquere
coacta erat.
Nquot;. XI.
Matrona qnaedam, 36 annos nata, die 25. m.
Decembris 1854 in domum supra dictam recepta
est, ibique ad 21 m. Augusti 1855 curäta. Saepius
pepererat, bonae erat constitutionis, antea sana
fuerat, nunc autem per aliquod tempus melan-
cholica facta erat, ut fere mania melancholica
adesse dici posset. Causa morbi partim ex rebus
domesticis minus gratis, partim quoque, et qui-
dem praesertim, ex plethora abdominali, mensium
cessatione, et pertinaci alvi obstructione repetenda
erat. Cucurbitae vel hirudines interdum appli-
cabantur, alvus promovebatur (eo quidem effec-
tu, ut ingens sordium quantitas sensim sensim-
qoe proderet), ac sensira conditio mentis emen-
debatur. Non vero rediit menstruatio. Cum
chloroseos levior gradas sensim oriretur, mar-
tialia praescripta sunt et quidem bono effectu,
quod ad constitutionem attinet, non quod ad
menses. Denique per 12 vel 14 vices, sohta
ratione, adhibita fuit electricitas, et quidem eo
eventu, ut brevi post ultimam applicationem men-
ses, fere sine moliminibus praegressis, apparue-
rint et bene fluxerint. Quae supererat mentis tur-
batio deinde plane disparuit, dum post mensem
fluxus menstrualis sponte rediit.
Quod attinet ad apparatus, quibus in observa-
tionibus meis usus sum, pauca sußicere poterunt;
initio magneto-electricitatem, et quidem apparatum
cum commutatore a Stöhber confectum , adhibui ;
duo autem apparatus non fortes (quod attinet ad
actionem) erant, et quia insuper rotatio, si duae
vel tres sessiones sibi succedebant, per tempus
adeo protractum multam intensionem requirebat,
instrumentum aptius quaesivi et inveni in induc-
tionis apparatu cum parva cellula (Bunsen), et inde
a die 13 m. Martii hoc apparatu, paucis sessio-
nibus exceptis, usus sum. Valde mihi placuit,
nam applicatio non tantum longe facilior erat,
sed, quod majoris momenti, actio multo fortior.
dum ob majorem regularitatem mebus ferebant
foeminae.
Unica molestia erat acidorum transfusie in cel-
lulam et e cellula, ejusque purgatio; majus prae-
tium in ceosum venire vix potest, quia post longius
tempus solummodoacida (acidum sulphuricum certe
prins, quam acidum nitricum) renovare debebam.
Vaporum acidi nitrosi evolutio non percipitur.
Polus in bjmbis nullam fere, in crure majorem
molestiam praebet, sed eo minus, quo altius ap-
plicetur; partim banc ob rem, partim, ne flumen
majori distantia debililaretur, electrodum ad femur
applicare solebam.
CONCLÜSIO.
Jam ad terminum festino, parcas adhuc animad-
versiones de observationum praetio afferam.
Si mihi licet experimenta ab aliis peracta diju-
dicare, nonnullis in observationibus nimis actioni
electrieitatis tribui dicerem; v. g. in historia et
curatione, quam narrat Mosod. Quamvis enim
manifesto affirmet, conditionem jam diu exstitisse,
putarem curationis successum et conditionis mor-
bosae emendationem fortuito obtinuisse. Saepe
enim post longiorern morbi durationem, gravioribus
abortis moliminibus, tempore igitur, quo menses
absque artis auxilio apparuissent, auxilium implo-
ratur ; quod me ipsum bis experientia docuit, quum
in paucis meis observationibus, duas vidi puellas,
polyclinicum adeuntes, quibus menstruatio super-
venit eodem die, quo galvanismum applicare sta-
tueram. Insuper hic etiam valet, quod nimis pro-
hat, nil probat. Prouti Oldham et Scholz credo
electricitatem in casibus amenorrhoeae rebellibus
per longum tempus adhibendam esse, antequam
ab ejus usu desistamus; caeteroquin patet medica-
tionem eo citius bonum effectum edituram esse,
quo facilius functio laesa ad normam reduci possit.
Experimentorum eventum mihi valde placere
fateor.
Observatie secunda et quinta imperfectae sunt, ut
etiam septima, in qua tamen electricitati omnis ef-
fectus interdici nequit. In tertia electricitatis vis
maxime probatur. Hoc enim aetatis anno, moli-
minibus plane deficientibus mensium reditus spon-
taneus exspectari non poterat, etiamsi quoque
reditus fuisset spontaneus altera menstruatio, prio-
rem verosimiliter non, vel citius insecuta esset.
Quarta aeque manifesta est; praesertim magni
aestimo rnoliminutn absentia m ante primam men-
struationem. Utraque foemina ante, per, post cu-
ram in iisdem vitae conditionibus manebat. Lau-
dandus quoque electricitatis efPectus in observatio-
nibus additis décima et undecima, in nona autem
non magnus fuerat infectus. Octavam observatio-
nera, in qua nempe semel lantnm applicata fait
electricitas; silentio praeterire possumus.
Quae cura autem quater bonum, ter nullum
effectum edit, omnibus momentis bene observatis,
efficax dici potest.
Electricitas ergo emmenagogum babenda est,
cujus administratio majora, quam plurimae locales
medendi rationes commoda praebet, nam electrodi
facile sub vestimentis absque denudatione applicari
possunt, quod medicum ipsum perficere non opus
est. Si medicus (quod semper optandum, et, si
inductionis apparatu utitur, omnino necesse est)
applicationi semper adesse cupit, temporis penuria
applicationem crebram impedire posset. Hanc ob
rem in praxi civili magneto-electricitas mihi sae-
puis praeferenda videtur, dum in Nosocomiis, prae-
sertim ubi plures mulieres deinceps curae submit-
tendae sunt, galvano-electricitas praeferri meretur.
THESES.
Electricitas menstruationem provocare valet.
II.
Electricitas in organismum ut irritamentum physi-
cum agit.
III.
Phosphorus et acidmn arsenicosum tamquam meciica-
menta nequaquam rejicienda sunt.
IV.
Recte doctissimus C. Goee'e, (Brieven over genees-
kunde, II, pag. 240). »Alleen de rationele therapie,
»die geene andere naast zicii duldt, leidt tot vertwijfeling
»aan ons therapeutisch vermogen.quot;
V.
Chlorosis est hjdraemia.
Structurae corporis vitrei descriptio, ab A. ITannoveii
proposita, vera mihi videtur.
VII.
Cum 0. Funke credo, adipis resorptionem, eodem
modo atque alius fluidi, endosmosi perfici.
VIII.
Recte ViKCHOw (Gesamm. Abhandl. pag. 750). »in
»der That kann ich auch die Menstruation nur mit den
»acuten katarrhalischen Schleimhautentzündungen zu-
»sammenstellen, wie man sie an den Respirations- und
»Digestionswegen so häufig sieht.
IX.
Puneti gravitatis positio in foetu praeeipua causa est,
quare caput praevium fiat.
52
X.
Lac durante menstruatione secietnm infanti non nocet.
XI.
In Cataracta traumatica symptomata inflammatoria lentis
estractionem non contraindicant.
XII.
Plurimis in casibus urethrotomia absqxie itinerario
(boutonnière) catheterismo violento et punetioni vesicae
est praeferenda.
De vereeniging eener brood- en koekbakkerij moest
niet geoorloofd zijn.
i!