tj St i

^^J'^; -'■⁵4- gt;.■'

1.. ■*. :*\jif -^Ï^Ks f «•■Xl 'Vp

^ ^ v S^rl- J^gt;-- ^v . *

? • ^

■**gt;' gt;..■

«r^^_t.^C'^ir^ %. ui

S#

/^4» lt;\^è amp;Wwïgt;^K '.^ -■

-■/ v^r ^_V^,,^lt;:gt;1»-

BT.««UNIVERSITEIT UTRECHT

0854 6958

~

L i/i Pey

^c- dr. j. p. heije's *gt;'

0x

miSk

OLKSDICHTES

VIERDE DRU K

MET PORTRET IH KOPER GEËTST

P. J. ARE.NDZEN

Instituut O'? VooVè voor Nederlandse Tallen Letterkunde aan de Rijksuniversiteit te Utrecht

ROïTgRDAM UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ «ELSEVIERquot; -i 88 4

Snelpersdruk van H. C. A. THIEME to Nijmegen.

AAN NEERLANDS VOLK.

Wat ik nu meer dan 40 jaar eigenaardigs bij u opmerkte, met ii dacht en voelde, in u liefhad of misprees, van u hoopte en voor u begeerde, mijn Volk! sprak ik méést uit in kleine Liederen en Dichten die, als gevleugeld zaadhulsel, door den adem des tijds gedreven, overal zijn heengewaaid.

Thans (terwijl de Ouderdom reeds aanklopt) heb ik 't Beste wat ik van die zaadkorrels terug kon vinden, hier, als in een Bloemhof, bijeengeplant, of 't zich onder G-ods Zegen, ontwikkelen mocht tot velerlei vrucht.

Zoo bezit ge dan in deze Bundels Volksdichten (nevens „al de Kinderliederenquot;, die ik. 9 Jaar verleden, uwen Lievelingen gaf) het innigst wat in mijn geest en gemoed aan wenschen en gebeden voor u leefde en leeft: — Helpe het u om 't meest vrije, vranke, vroede en vrome Volk te worden der Wereld.

Amsterdam, Maart 1870. H.

De vierde uitgave dezer Volksdichten is gelijk aan die, welke de dichter zelf in 't licht gaf; alleen werd er de vroeger afzonderlijk uitgegeven reeks gedichten „Kinderenquot; getiteld, tusschen gevoegd.

„De Uitgevers-Maatschappij „Elsevierquot;.

Rotterdam, November 1883.

BTv: B

■-'

' : ■ -

INHOUD.

INHOUD.

DOOK VELDEN EN DREVEN.

NAAR OUDEN TRANT: OP MEUWE WIJZE.

INHOUD.

VEL EEL EI WIJSHEID.

INHOUD.

OP STRAAT EN IN HUIS.

Bladz. 1 Blad/..

Visscherskinderen . . . 281 i Hartje zonder zorg. . . 2!)2

Twee voerlui.....281 | Haantje de voorste. . . 298

Kleine kanonniers . . . 282 | Arm en Vroolijk . . . 29:3

Boerenpraatje .... 283 j Goede buurschap . . . 294

In 't veen...... 283 i Kaartleggen.....295

Katknuppelen .... 284 | Kaartspelen.....295

Oliekoop...... 284 ' Armenwoning.....29(5

Hondenwagen..... 285 \ Bedeeling......290

Liedjeszanger..... 286 ; Dorpssdioolmeester. . . 297

Loterij . ..... 286 j Goed dienstvolk. . . . 298

Spaarbank: — Vrij wijn. 287 i Al te goed.....298

Kermispret..... 287 | In dure tijden .... 299

Een nachtwachtje . . 288 | Zaterdag-avond .... 300

Keukenmoeder .... 289 j Zondagspak.....301

Tante klappei .... 290 j Sluiting des .laars . . . 302

Jantje wijsneus .... 290 i Nieuwjaarswensch . . . 802

Pietje bedroefd .... 291 i

ZEDENSPIEGEL IN SP KEUKEN.

Eerste Honderdtal . . . 305 | Tweede Honderdtal . . 321

tn tq Mugt;

Op!

Van Mannen in Oorlog, van Mannen in Vree, Oud-Holland ! daar mocht je van spreien ; En riep je te. Land, of riep je ter Zee, Ze bleven niet in gebreken!

Dezelfde hand Greep fiksch genoeg Het zwaard, den roerstok en den ploeg. Tot heil van 't lieve Vaderland.

Wat suf-je, jong-Neerland! wat sluimer je dan Waarachtig, 't is zonde, 't is schande — Net of je geen tien haast meer tellen kan Te water en ook te lande 1 Kom, sla uw hand.

En fiksch genoeg,

Om zwaard, om roerstok en om ploeg, Tot heil van 't lieve Vaderland.

Oud en Nieuw.

1.

Zeg eens! - 'k hoor u altijd droomen Van den goeden „oudenquot; tijd:

Zou er----denk ik dan met spijt.

Nooit een goede „nieuwequot;' komen ?____

Maak' te schande, maak' te schande Al die prijzers van 't Verleen;

Slaat de handen flink ineen,

Wakkre Mannen in den Lande:

Toon', dat er nog kracht en pit Ons in merg en beenclren zit.

2.

Zij het al niet met musketten,

Zij het niet met zwaard en lans,

Toch blijft ons nog schoone kans Om den vijand pal te zetten.

Maak' te schande, maak' te schande Al die vechters voor 't Verleen, Sla' weer moedig om u heen Wakkre Mannen in den Lande!

Zorgt, dat Vroomheid, Vroedheid, Vlijt,, 't Zwaard zij van den „nieuwenquot; Tijd.

3.

Zij uw weefgetouw het rapste Van het heele wereldrond;

Klieve uw ploeg het best den grond; Blijve uw handelsman de knapste!

Maak' te schande, maak' te schande Frankrijks fijnheid, Englands kracht. Duitschlands weten, Ruslands macht.. Wakkre Mannen in den Lande! —

Vrank en vrij, en stuur en stout Blijv' „Jong'^Neerland, als het „Oudquot;.

4.

Bindt dan, als in vroeger dagen.

Naast de driekleur, aan uw mast Niet alleen den Bezem vast.

Om de „Zeequot; mee schoon te vagen----

Maak' te schande, maak' te schande Die hom 't Oude doel slechts wijdt: Toon', dat hij, in nieuwen tijd,

^og wel béter veegt te „Landequot;.... Dat hij nu het éérst en meest 't Onkruid veegt uit Hart en Geest.

Ronde-Dans.

Holland,

Bolland,

Met uw blanke duinen :

Vlietjes vlieten door uw zand, Zeeën golven om uw strand, Bloemkens groeien in uw tuinen; — Geeft malkaar de regterhand Heeren-, boer- en burgerstand! Wat je kreeg, of wat je gaf,

Petten af. Hoeden af!...

Springt nu allen vroolijk mee Onder luid en ferm hoezee Voor het lieve Vaderland!

Een Vuist.

Friesland, Zeeland, Gelderland, Holland .... och ! ik wou vergeten Hoe al die Gewesten heeten Thans omvlochten door den band Van ons dierbaar Nederland!

Adel, Steelui, Boerenstand,

Och ! me dunkt, we moesten denken, Wat al kracht we elkander schenken Als we, omgord door éénen band, Burgers zijn van Nederland!

ledren vinger van een hand Kan men buigen licht, en knakken: Maar — als zij zich samenpakken, Zijn ze tienmaal meer bestand.... Word een Vuist, mijn Nederland!

Houw en Trouw.

Een man, een Man — een woord, een Woord! O fiksche leus van vroeger dagen:

Nog klopt mijn hart met sneller slagen Wanneer mijn oor u klinken hoort: — Een man, een Man — een woord, een Woord!

Dat was een zegel zonder breuk. Een handschrift, nooit nog valsch bevonden, Een vaste borgtocht, nooit geschonden. Een perkament in goeden reuk Dat nooit een barst had of een kreuk.

In Oost en West, in Zuid en Noord

Werd Holland om die leus geprezen----

Och! 'k bidje, laat het nog zoo w^zen: 't Zü stéeds, als men van Neerland hoort Een man, een Man - een woord, een Woord

Rap en Vroom.

Wakkre harten, trouwe zielen,

Eerlijk dragen schot en lot,

Niet te bukken, niet te knielen,

Niet te buigen, dan voor God, Rap van leden, vroom van zeden, Dat was Hollandsch - lang verleden!

Mannen-broeders, leer' u tooien

In den spiegel van dien t\)d . _ Vrouwtjes, leert uw hart te plooien

Dat ge zóo te minnen zijt;

Rap van leden, vroom van zeden. Dat zij Neerlandsch — ook op heden!.

7

V P ij.

Vrij „Denkenquot; raag-je in ieder Land ...

Gelukkig, dat geen mensch kan vinden Een band

Waar men „gedachtenquot; mee kan binden:

Maar — in Ons lieve Vaderland Is zelfs het „Sprekenquot; vrij, me-vrinden!

Uw Vaders hebben, met hun bloed,

Dat kostlijk goed Verworven,

En zijn er voor gestorven !

Bewaar dat erfdeel als uw kracht,

Gij volk der vrije Nederlanden !

Geen macht Omstrikke uw Woord met slaafsche banden!

Neen! waak bij dag en waak bij nacht.

Dat Hoog noch Laag het aan kan randen. En — wierp men óóit die Vrijheid neer Gij moet ze weer Verwerven...

Al zoudt ge er ook voor sterven!

Sta Pal.

Sta pal, mijn dierbaar Vaderland,

In last en leed, in nijd en nood!

Doe nóg der Vadren eed gestand:

„Voor recht en vrijheid, zege of doodquot;

Houd... waar uw Rechter- 't Zwaard omsloot, Op 't Bijbelboek de Linker-hand: —

En sta zóó pal, mijn Vaderland,

Mijn Vaderland! _t

Sta pal, mijn Vaderland, sta pal,

Schoon heel de wereld wanklen moog' I Omring u met een vasten wal,

En hef kloekmoedig 't hoofd omhoog De deugd in 't hart, op God het oog....

Dan staat Gij - wat bezwijken zal — Dan staat Gij onverwrikbaar pal,

Mijn Vaderland!

Flink.

i.

Ja, als 't niet kan, dan kan het niet!quot; .. Zoo hoor ik alle dagen Van flauwerds en van tragen:

Maar ik —• ik haat dat laffe lied.

En zoo mij God de kracht wil gunnen,

Dein ZGg ik *. „wat or ook gGSchiGd, 't Moet kunnen 1quot;

2.

Kom'! haal' de handen uit den zak En steek' die uit de mouwen. Gij Mannen, en gij Vrouwen!

Staat af van lust en van gemak: En valt er soms wat zwaars te tulen. Denk': „willen ... tilt het zwaarste pak, quot; 'k Wil willen!quot;

3.

Wat flink en eerlijk is, en goed, • Hoe zwaar het ook moog' lijken, Zal licht en handig blijken Wanneer men 't pittig wil, en doet: Hoe of 't dan loopen mag en runnen, ^ Zeg' steeds, met ernstig-vroom gemoed: 't Moet kunnen!quot;

f

Vrind en Vijand.

l.

Een Vrind is vast een kostlijk ding! — Doch zoo 'k te bidden had daarnéven.

9

Dan waar' 't (al schijn' het zonderling)

Dat God mij Vijanden mocht geven:

De vinnigste, die men kan zien,

En liever honderd nog, dan tien!

2.

o Kostbre spiegels voor 't Verstand,

o Trouwe wachters voor de Zeden,

o Prikkels voor de slappe hand,

o Drijvers voor de trage leden ...

Wat dank ik n, al menig jaar.

Het beste, dat er in mij waar'.

3.

Wie Vrinden vindt, is móoglijk goed;

Maar, wie met Vijanden moet kampen.

Wordt sterk van geest, rein van gemoed —

Blijft staal en goud in 's levens rampen.

Mits hij, recht warsch van toorn of haat, Met Dank vergelde 't goeddoend kwaad!

4.

Geef elk dan — God! wij bidden 't U. Een trouwen Vrind !... Doch wil daarnéven

(Zoolang Uw Wereld blijft als nu)

Wat scherpe Vijanden ons geven ;

Wil... schiet óóit vriendenhand te kort — Dat ons een vijand wakker port!

Jan Stavast.

i.

Al valt de hemel naar omlaag Ik zet er kloek mijn schouders onder. En 'k wed, al lijkt het nog zoo'n wonder. Dat ik hem steun, dat ik hem draag: — Sta maar vast in pret en pijn,

En het leven Kan niets geven Wat u al te zwaar zou zijn!

10

Maar — doet gij quot;t in uw eigen kracht, Al staat ge ook stevig op uw beenen, Een stroohalm ... een paar kittelsteenen .. Daar leg-je, Man; - en goeden nacht! Staat ge vast in pret en pijn,

Vroom gelooven,

Kracht van Boven,

Moet uw innig steunsel zijn!

3.

Maar dan ook: als gij die gevoelt, Dan staat ge in stormen en bezwaren Gelijk een Rots in 's levens baren Onwrikbaar, hoe het bruist en woelt r Sta dus vast in pret en pijn, Neerlands Mannen! —

Zulke Jannen....

Och! mocht gij dat altoos zijn!

Eendracht.

1.

Dat gaf u lijdzaamheid en moed Gij, fler-ootmoedig Voorgeslacht,

Eene Eeuw van worstling, dag en nacht... „Door Eendracht, Macht!quot;

2.

Eén-dracht... o woord van diepen zin : Zie! aller handen, klein en groot, Ze dragen: trouw in allen nood,

Ja, tot den dood!

3.

Ze dragen: allen saam als één,

En élk alsof hij allen waar';

En houden Spanje — Tachtig jaar — Den evenaar.

En kinderhand wordt reuzenvuist: En als een greep van diamant Is 't — waar de teerste maagdenhand Dien last omspant.

5.

Mijn dierbaar Volk, zie toe: er knaagt Een worm onzichtbaar aan den band Die thans ais éénheid u omspant: — Eendracht, hou stand!

Lands wijs, lands eer.

Van buiten ijs, van binnen gloed Is 't, 's winters, in de Nederlanden ;

Al zijn er turfjes om te branden.

De grond is sneeuw, en ijs de vloed: En ja! het huis zoo dicht te sluiten,

Den jas te knoopen tot den hoed. Dat staat misschien wel kil van buiten — Maar haard en hart zijn warm en goed... Van buiten ijs, van binnen gloed.

Elk Land heeft zoo zijn eigen wijs En ook zijn eigen eer, me-vrinden; — Zoo zult gij andre Landen vinden

Van buiten gloed, van binnen ijs l Mocht iemand uwer dan verkiezen

Te zijn in Napels of Parijs,

Ik wil geen woord er om verliezen En gun hem graag dat Paradijs: Van buiten gloed, van binnen ijs.

Maar ik — ik zeg het rond en goed, Ik hou 't met de Nederlanden! Wij schijnen mooglijk niet te branden

Maar doen het: waar het mag en moetl Wij hebben te allen tijd gegeven Den Arme, wat zijn leed verzoet,

Den Vriend ons hart — der Trouw ons leven,

En 't lieve Vaderland ons bloed____

Van buiten ijs, van binnen gloed 1

Vuup-en Water.

l.

Brand... klinkt het: brand! Van allen kant Met joelend, wild geklater;

De vlam slaat uit Van Oost en West en Noord en Zuid! Waar is de spuit ?

Geef water toch, geef water!

2.

Doch dwaal' hier óok Een beetje rook En ziet ge vonken spatten,

Toch blijft het stil:

't Lijkt of het hier niet branden wil.... We zijn te kil Naar 't schijnt, om vlam te vatten.

3.

Nu, vreemd is 't niet! — Zoo tusschen 't riet En midden in de baren,

Vliegt Waterland Zoo gauw als de andren niet in brand: Berg stok en band ...

Ge kunt de spuit hier sparen l

4.

Doch, maak' er dan Zoo'n spuls niet van En wilt er niet op bluffen;

Wijs zijt ge wel;

Maar ook wat koeler naturel Is in het spel:

En ... rusten, wordt soms suffen !

O.

„Lands wijs, Lands eer!quot;

Ik zeg niets meer....

Ik heb ze zoo geprezen;

Wees vroom en goed:

Maar brand dan ook, waar 't mag en moet... „Van binnen gloedquot;

Die dient er bij te wezen!

6.

Zoo trots en vreugd Cm burgerdeugd U dan in 't harte sluipen.

Denk aan mijn lied ;...

Verbranden, Neerland! zult ge niet.

Wat ook geschied':

Maar — wacht je... voor 't verzuipen!

Vechtpartij.

Onvervaard En kloek te wezen Lag voorheen in Neerlands aard: Voor geen drommel ooit te vreezen, Hoe hij rondsprong om zijn staart. Maar, met flinke, forsche handen, Lang niet malsch.

Elk te pakken bij zijn hals Die de vrije Nederlanden Vuig of valsch Aan dorst randen,

Dat (het hart verdaagt er van Was in lang verleden jaren Zoo te land als op de baren 't Werk van Jan en Alleman!

„Als voorheen Zoo kloek van zinnen Is er nog wel menigeen;

Maar, wat is er bij te winnen.

Nu onze Oorlogstijd verdween ?quot; Dunkt u 't? — wil dan maar beginnen, Vroeg en laat,

In het huis en op de straat,

Met de Vijanden „van binnenquot;.

Leer het kwaad Overwinnen,

Waar het zit of schuilen kan ;

Leer 't bevechten en vertreden .... En (zoo 't lukt) roep ik ook heden: „Leve Jan en Alleman!quot;

Een Schutter.

Patroontasch, sabel en geweer,

Dat maakt nog geen Soldaat: Een hart vol moed, een hart vol eer Daar komt het eigenlijk op neer, Mijn brave kameraad 1

Een helder oog, een rappe hand.

Een onverschrokken zin,

Een ziel die voor de Vrijheid brandt En liefde tot het Vaderland: — Daar, Jongens! zit het in.

Onthou het, snorbaard-korporaal!

Als gij te drillen staat: — Al doft zijn koper en zijn staal. Al is zijn leergoed ook wat vÖal... Zóo'n Schutter, is Soldaat!

Broodwinning.

l.

Wat tobt gij toch, o jonge maats. Om aan den kost te komen ? Wat zit gij daar te droomen:

Zeg', is er op de Vloot geen plaats?

Ik zie uit alle Landen Matrozen in het Neerlandsch want.

Maar Onze Jongens staan aan strand...

Zeg', hebt ge dan geen handen, o Jonge Maats van Nederland ?

2.

Wat tobt gij toch, o jonge maats.

En weet nauw te verzinnen Hoe 't eerlijk brood te winnen ?

Zeg', is op de Akker dan geen plaats ?

Ik zie de zeisen zwieren,

Maar, och! het meest in Duitsche hand, En 'k zie U slentren langs den kant...

Zeg', hebt ge dan geen spieren, o Jonge maats van Nederland?

3.

quot;Wat tobt gij toch, o jonge maats.

Om 't leven, alle dagen ?

Wat zit ge, laf, te klagen....

Geeft scheepsbouw of fabriek geen plaats ? Ik hoor de hamers dreunen,

Maar 'k zie er Englands volk en trant Met kloeke leden, flink verstand....

Terwijl gij zit te kreunen,

o Jonge maats van Nederland 1

4.

Fij!... schaamt u wat, gij jonge maats! — Wie ijvrig is en wakker Vindt wel op vloot en akker

Of in de nijvre werkstee plaats:

Daar is méér goud te puren Dan ginder aan 't Australisch strand... Maar doe uw werk met eigen hand

En laat de buren — Buren!

o Jonge maats van Nederland.

15

Een Burgerjongen.

„Mijn knaap van vijftien jaren Wat zal hij doen Met goed fatsoen ?quot; ...

Ik denk, hij kon gaan varen!

De zee is rijk, de zee is groot,

Zout water geeft het zoetste brood I

Wil hij te land graag blijven;

Waarom niet vroeg Met spa en ploeg

Kloek Akkerwerk te drijven ?

Een kérel groeit er zeker van:

Een Boer is anderhalve man!

Of mocht hij liefst begeeren (Heeft hij verstand En vlugge hand)

Een Ambacht goed te leeren —

Ik sta hem borg voor loon en gunst, Hij hebb' maar trouw en vlijt en kunst.

Slechts dat zou mij verschrikken,

Zoo hij begeer'

Als halfblanks Heer

Te gaan uit pennelikken;

Schoon rok en boord en hoed wat blinkt, Dat brood is steeds doorweekt — met inktl

Geven.

l.

Wees zacht van hart en mild van hand Voor wie in zorg en armoe leven.

Maar 'k bid u, wees het met verstand: Of gif voor gave zult gij geven!

Geef de' Arme Geld, het strekt een dag, Geef Kennis hem, het baat voor jaren,

Deugd baat, zoo lang hij leven mag... Och, help hem deugd en kennis garen 1

3.

Geen milder Land dan Nederland! Zoo werdt ge steeds'(en nog) geprezen...

Geen Land, dat geeft met me'er Verstand Zoo moog' voortaan uw eernaam wezen!

Verhuizen.

Nieuwe heeren, nieuwe wetten; Nieuwe vrouwen, nieuwen dwang: Meisjes! wist ge 't niet al lang? Knapen! kunt ge er niet op letten? Al 't verandren is gewis,

Dat nog geen verbétren is!

Neerland, och! waar zijn de dagen, Toen de dienstbren van 't Gezin, Traden ze op den bruidsdag in, Nog het Kleinkind konden dragen; Toen een Dienstboo, oud maar kras. Nog het kostbaarst erfstuk was! —

Vrinden! wilt ge raad ontvangen? Dient dezelfde vrouw of heer Levenslang in deugd en eer;

Leert aan oog en lippen hangen; — Denkt, zoo gij vernuizen moet: „Beter, is bederf van goed!quot;

S i a v e r n ij.

Hebt ge vuisten kloek en sterk, Hebt ge een harte zacht en goed, Zijt ge lang geen domrae bloed, Maar de knapste haast In 't werk, Zijt gij eerlijk, trouw en braaf.

Leeft ge, wat uw arbeid zij.

Als een vogel, vrij en blij,

Drink dan „water,quot; zoo als hij — Anders zijt gij morgen Slaaf!

Ach, hoe menig kloeke hand, Ach, hoe menig blij gemoed, Hoe veel harten zacht en goed, Hoe veel flinkheid en verstand, Zag 'k verdronken in een glas, Waar (in stee van 't zuiver nat, Dat uit bron of duinwei spat) 't Vloeiend vuur uit kruik of vat, 't Helsch jenevervocht in was!

Zietl de ergste slavenbeul Smeedt zijn kluisters om u heen. Snerpt zijn zweepslag om uw leên. Zonder troost ooit, zonder heul! — Hieldt ge eens tegen Slavernij Tachtig bange jaren stand, Krachtig volk van Nederland — Thans omsluit u strenger band .... Blanke slaven, vecht u vrij!

Zuinigjes.

Er was in oude tijden

Een fiksche spreuk bekend,

Mijn Land! ('k zag met verblijden

Ze u nog in 't hart geprent:) Dat pronkjuweel der spreuken Dat heette: — ;,Een vette keuken, Een mager testament 1quot;

19

Eet goed, maar niet te machtig;

Maak pret, maar niet te duur; Wees net, maar niet te prachtig;

Doof 's avonds vroeg uw vuur: Het zwavelstokken-bakje Win' geld voor 't kerke-zakje, 't Minuutje, geld ... voor 't Uur!

Wie zalig wenscht te sterven,

Die zorge, dat zijn goed Kome aan zijn wettige erven,

En aan zijn naaste bloed.:

Doch, wie 't heeft opgegeten Die wou ik wel eens weten Hoe aan dat woord voldoet?

Voor pret van jonge jaren

Legt ge in uw oude krom; Wat kast en keuken sparen

Vindt ge in uw beurs weerom; En was 't maar daags één Centje. -.. 't Geeft toch, voor 't testamentje, Een mooie, ronde som!

Op de Hei.

i.

Heidebloempjes, heidekruid ... Wat uw maagje kan begeeren. Mag je van de vlakte scheren, Schaapjes! — kies uw gading uit ; Zie niet op een enkle beet,

Hei... die is er bij de vleet!

2.

„Hei, die is er bij de vleet?quot;... Neerland! heb je geen erbarmen Met uw naakte, schreiende Armen, Snakkend naar een dronk en beet ? —

»

Handenwringend in den nood Om te werken voor hun brood!

3.

Met den grond, die overschiet Als de schaapjes kooiwaarts spoeden, Kondt gij al uw Armen voeden Zoo ge daar ze werken liet: — Heidebloempjes, heidekruid.... Neerland, trek er koren uit!

Weesjes Kerkgang.

Moest gij, in uw prille jeugd,

Vaders, Moeders zorg ontberen...

Onder 't Vaderoog des Heeren,

Kweekte Neerland U tot deugd:

Schaart u, Weesjes! schaart u saam Ter vereering van Gods naam 1

Zondagmorgen, blijde dag!

Als, ter Kerke saamgekomen,

't Hart der Weezen met de Vromen God den Heere loven mag;

En voor 't liefdrijk Vaderland Zegen smeeken van Gods Hand!

Neerland! och, wat heb je een hart Voor uw Weeuwen en uw Weezen,

Om uw Zieken te genezen.

Om te heelen alle smart: —

Weesjes, dankt met vroom gemoerj, Dat gij zijt van Neerlandsch bloed !

Oost-lndië.

Deden niet uw gulden stralen, Oosterlicht en Oostergloed,

Bóven Spanjes overmoed Neerlands jonge Vrijheid pralen ? —

Deden niet de zilvren droppen Van dien Ooster-balsemlucht Neerlands jonge Welvaart knoppen Tot Europa's rijkste vrucht ?

Ai! wat gaaft ge aan Java's stranden Voor de Vrijheid, voor de Kracht,

Voor den Zegen, U gebracht?

Ai! wat gaaft gij, Nederlanden?

Als uw schepen, Nederlanden !

Keerden, met geleegden schoot.

Zond uw dank aan Java's stranden Slaafsheid, stompheid, armoe, dood!

Neerland! 't zij dan thans uw glorie,

Dat ge daar uw Wapenschild (Wijs en edel) zuivren wilt Van de smetten der Historie!

Doe 't.... met alles, u gegeven!...

Worde Gij dat Oosterstrand Wat het U was: — „Bron van leven 1quot; Wat het U noemt: — „Moederland!quot;

't Lied van de jongens van Mettnay. *) 1.

Of je moedig wordt, of laf.

Arm of rijk — en slecht of braaf,

Kind van God... of Duivels slaaf...

Hangt méést van uw Jonkheid af:

Als de Jongen, is de Man...

Hou je goed dan — wat je kan!

REFREIN.

Ieder jongen moet het doen ;

Of hij 't vroeger ook niet dee.

Maar het méést — voor zijn fatsoen,

Ieder Jongen van Mettray 1

Daarom klink' het, waar je gaat,

1) Landbouwtolonie (voor verwaarloosde knapen) nabij Zutfen.

22

Bij het leger of op zee Op den akker of op straat...

„Hou' je goed, Jongens van Mettray 1quot;

2.

Wie niet leert, die weet ook niet;

Wie niet spaart, raakt alles kwijt;

Tijd is geld — en geld is tijd;

Werk-je niet, dan eetje ook niet!

't Lijkt eenvoudig: is 't niet waar? Doch, ik bidje, onthou het maar!

BEFREIN.

Ieder Jongen moet het doen, enz.

3.

Weetje, hoe in vroeger tijd

Heette Oud-Hollands aard en bloed ?

„Vrank en Vrij en Vroom en Vroed!'

Wordt dat — zoo ge 't nog niet zijt:

Doe 't; want in der Jonkheid hand Ligt de Toekomst van ons Land!

REFREIN.

Ieder Jongen moet het doen, enz.

4.

God Almachtig, leen Uw gunst

Aan de Nederlandsche Jeugd 1

Zegen alle trouw en deugd,

Allen arbeid, vlijt en kunst;

Daaglijks bidde U ons gemoed:

Maak ons goed — o ! maak ons goed ..

REFREIN.

Ieder doe het, dag en nacht,

Of hij 't vroeger ook niet Vlee;

Maar het zekerst zij 't verwacht

Van de Jongens van Mettray 1 —

Wat ons pad zij, wat ons lot,

Levensblij of stervensree----

't Klink', als dank aan 't Land en God „Hou je goed. Jongens van Mettray.quot;

23

Een M ij n w e p k.

i.

'k Hoor dikwijls een verward geschreeuw Van ijzren eeuw.... en gouden eeuw.... Maar 'k zeg: — Wij hebben ze allebeiden;

Zóo vast omarmen zij elkaar,

Dat haast geen mensch meer weet te scheiden Dat, schijnbaar ongelijke, paar.

2.

Doch wie slechts in der Bergen schacht Den kostbren erts te vinden tracht,

Zal zich in 't eind bedrogen vinden ; '

Al gaart hij goud en ijzer ook,

Hij mist het beste nog, me-vrinden 1 En meest verdwijnt zijn schat in rook.

3.

Het reinste en rijkste mijngewelf,

o Neerlands Volk! is in u Zelv';

Delf daar... wordt sterker, vromer, wijzer 1

Dan vindt Gij, in uw Harte, Goud — Dan vindt Gij, in uw Spieren, Uzer —

Wat Gij uw leven-lang behoudt.

4.

Dat is de zegen van Onze eeuw,

Spijt allerlei verward geschreeuw,

Dat wij (God zij geloofd!) het weten,

Hoe spierkracht — helderheid van geest, Een vroom gemoed — een rein geweten,

Steeds 't kostbaarst mijnwerk zijn geweest.

5.

Dat blijve 't TJ, in vast verbond,

Mijn dierbaar Volk 1 al kan Uw grond Op ijzererts noch gouderts roemen !

Eéns ... zoo Gij'sterk wordt, wijs, en rein — Zal men als Neerlands mijnschat noemen „Kloek lijf, vroom hart, en helder brein!quot;

Twee Oranje-Liedjes.

I.

„Oranje-houtje kan geen kwaad!quot; Dat heb ik wat gezongen ;

En 'k heb er, als een jongen, Mee loopen zwieren langs de straat; En 't zal me nooit berouwen, Wilhelmus van Nassouwen I

Wat hebben wij U lief gehad, Gij Prinsen van Oranje 1 Wat is er tegen Spanje Voor U al Neerlandsch bloed gespat: Maar 't zal ons nooit berouwen, Wilhelmus van Nassouwen!

Och, Koning uit Oranjebloed, De welvaart dezer Landen Die stellen we in uw handen:

Voer staf en degen vroom en vroed! Dan zal 't ons nooit berouwen, Wilhelmus van Nassouwen!

II.

Wij buigen voor den Koning neer En roepen wel: „lang moog' hij leven!quot;

Doch, dat is maar uitwendige eer En die het plicht is hem te geven;

Maar zoo in 't innigst van 't gemoed Hem lief te hebben boven maten.

En huis en hof, en goed en bloed Voor Hem en 't Vaderland te laten,

Dat staat er — of ik heb het mis — Dat staat er in geen wet geschreven. Dat moet in 't diepst des harten leven; Dat is wat méér nog, dan te geven Den Koning wat des Konings is.

Dat — Koning uit Oranjebloed,

Dat is de Rijkskroon der Nassouwen!

25

En diep en vast voelt ons gemoed Hoe innig 't zich aan hen kan houen.

Met open oog en trouwe borst En krachtig-teer verknochte handen

Staan op dees' bodem Neerlands Vorst En 't Vrije Volk der Nederlanden: —

Dat tintel door de ziel U heen o Koning — zoo als 't Ons ontgloeie,

Opdat, waar Liefde en Vrijheid groeie,

Aan aller ziel de bede ontvloeie:

„Stéeds blijve Oranje en Neerland één!quot;

De Taal.

Neerland! was uw arm van staal,

't Hart was zacht en mild en goedig;

Zoo ook huwt zich, vroom en moedig,

Kracht en teerheid in uw Taal!

Kan ze in wilde stroomen bruisen Piettrend, waar zij weerstand vindt — Streelend ook als lentewind Kan ze fluistren, kan ze suizen Waar zij, in 't bekorend lied.

Deugd en Schoonheid hulde biedt.

Neerland! leen uw luistrend oor Aan de zangen van 't Verleden:

Dring de rijke taal van 't Heden Diep in ziel en zinnen door 1

Wat aan glansen mocht verdooven, o! De schittring van uw Taal,

Zacht als dons en scherp als staal. Kan geen tijd of macht u rooven . .. Zoolang ge uit Haar parelvloed Teerheid put, en Heldenmoed!

26

De Graveerstift.

Neerland! hebt ge uw Naam geschreven In den stroom aan Chattams strand — Hebt ge in Nieuwpoorts stuivend zand Hem, onwischbaar, ingedreven —

Droeg hem Uwer Toonkunst faam Roemrijk langs de wereldtransen,

Maalde in alle hemelglansen Uw Penseel dien fleren naam....

Eeuwig levend, zonder schennis.

Hebt gij hem, met Naald en Stift, Ook het Koper ingegrift: —

Doe der Vadren geest en kennis.

Schoonheid, kloekheid, wijsheid, kracht, Die ge, in Beeld, ons hebt gegeven, Doe ze leven en herleven In de Ziel van 't Jong Geslacht.

't Penseel.

En Gij, waarvoor de Wereld knielt,

Taal van 't Penseel: waar vondt gij ooit Een tal van Meestren, meer bezield, En met onwelkbrer krans getooid ?

Waar smolt Natuur en Poezy Met inniger verknochting samen,

o Nederland!... dan in de rij Dier Kunstnaars — en wat kroon van namen Draagt fierder éenig Volk — dan Gij ?

. Mijn Volk, waardeer die kroon! —Uw oog Bespie haar rijkdom, glans en gloed Totdat haar schoonheid dringen moog' In 't diepst en innigst van 't gemoed: En Gij, Kunstjongren! spiegel' Gij (Als in den spiegel der Historie)

27

U aan dier Kunstnaars breede rij: — En blijve U steeds der Vadren glorie... Kracht, Eenvoud, Waarheid, Poezyl

Bijschriften op Nederlandsche schilders, met toelichting. ')

I.

rembrandt van riiijn.

Uit Duister, Licht! — Zoo klonk 't in uw gemoed, o Rembrandt !... en zoo schittren kunst en leven : quot;Want de adder (schoon 't vergif U nooit deed beven)

Licht thans vertrapt door uw' metalen voet.

Maar eeuwger dan uw Standbeeld, is de luister. Die onverdoofbaar uit uw werken straalt, —

En waar 't Geschiedblad van uw' roem verhaalt.

Daar wijze 't Neerland op uw voorbeeld: Licht uit Duister!

Het grootste genie onzer vaderlandsche Schilders en zeker een der grootste ter wereld, werd geboren binnen Leiden in 1608. Zijn eerste Meester was Isaac Nicolai, meer bekend als Isaac (niet Jacob) Klaas-zoon SwANKNiiUiiG, Burgemeester van Leiden. Naderhand kwam hij bij Pieter Lastman te Amsterdam. Doch — zulke geesten hebben geen Meester! Zijne ongekende als onnavolgbare, even rijke als oorspronkelijke opvatting, welk onderwerp hij ook aangreep... en of hij 'tmet penseel of graveerstift behandelde, heeft nooit voorbeeld gehad en is tot nog toe niet geëvenaard.

Wie zóo hoog staat is een aantrekkelijk mikpunt voor de pijlen des lasters! Rembrandt bleef er niet voor gespaard. Integendeel : twee eeuwen bijna lag er een blaam van kleingeestigheid en schraapzucht op zijn karakter. Doch ....

al ligt de Waarheid in het graf,

al wat haar drukt dat moet er af!

Later geschiedkundig onderzoek, bepaaldelijk te danken aan Dr. P.

1) Bii 't op de vorige quot;bladziide hordenken der hulde door geheel de wereld aan Neerlands Schilderschool gebracht, kwam 't mij niet onbelangrijk voor, hier de Bijschriften te herhalen, welke ik in den Nutsalmanak voor 1858 toevoegde aan de portretten en de voorstelling van een der schilderstukken van een zevental onzer grootste Meesters. De uiterst fraaie teekeningen waren van Rochussen, en de doorgaans gelukkig uitgevallen houtsneden van Stam.

Ik heb, als het tijdvak kenmerkend, de volgorde der plaatsing naar het jaar genomen. Zoo omvat dan dit Zevengesternte, van geboorte- tot sterfjaar bijna eene Eeuw; en zeker eene der schitterendste in onze Geschiedenis.

28

Scheltema, Archivaris der stad Amsterdam, heeft den laster volkomen verslagen, en het Vaderland, on bovenal Amsterdam de stad zijner inwoning, hebben zijne nagedachtenis door een standbeeld verheerlijkt.

. Hij was gehuwd met Saskia van Uijlenbcirg, dochter van den Pen-sionaris van Leeuwarden. Zijne woning te Amsterdam (waar hij in •1669 stierf) is dezer dagen ontdekt (vroeger meende men dat hij op de St.-Anthonies Breestraat woonde) op de Rozengracht; en door een gedenksteen aangeduid.

Als een blijk hoe hij in het Buitenland gewaardeerd wordt, moge gelden, dat, toen zijne kabinetschilderij, «De overspelige vrouw voor Christus,quot; thans in de National Gallery te Londen, in het begin dezer eeuw door den rijken koopman Angerstein voor Zeven en Zesti» Duizend, Twee Honderd en Vijftig Gulden was aangekocht, men dezen den volgenden dag daarvoor Honderd Twintig Duizend Gulden bood. Hij weigerde !

Toen deze schilderij op die veiling ter tafel kwam, ontblootten de naastbijzijnden eerbiedig het hoofd, en er ontstond een algemeene kreet; «Hoeden af! . ... eerbied voor Rembrandt.quot;

Een paar portretten (een oude vrouw en een jong meisje) golden in 4868 — verzameling San Donato — 71,000 Francs.

11.

gerard dou.

„'t Zal hier te avond bruiloft zijn ?quot;.....

Is 't niet. Hooft, of 'k van de lippen

Van dat hupsche maagdelijn,

Fluistrend half, uw lied hoor glippen 1 —

Is het niet of Gij 't refrijn, Dou!... onschuldig-schalk penseelde,

En een jongling U verbeelde Onder 't raam van 't maagdelijn...

„'t Zal hier te avond bruiloft zijn 1quot;

Leiden, wat onwelkbare krans slingren uw Schilders u om 't hoofd ! Ook Dou zag den Tdun April 1613 het licht in uwe veste. Zijn eerstp Meester was de plaatsnijder Bartiiolomeus Dolendo. Zijn tweede Pieteu Kouwenhorn (niet, zoo als doorgaans vermeld wordt, Kouwenhoven) een glasschilder. Daarna echter werkte hij drie jaren onder Remürandt, doch wist desniettemin de zelfstandigheid van zijn aanleg te handhaven. Zijn talent toch was, en bleef, steeds geheel eigenaardig in uitvoerigheid van behandeling Meestal koos hij zijne voorstellingen uit hot dagelijksch leven (de hier bedoelde, «het meisje met den druiventros haar venster openend,quot; vindt ge op het Trippenhuis te Amsterdam) ; maar ze zijn zoo keurig voltooid, dat ze als kostbare paarlen in de vorstelijke galerijen getoond en tevens door het algemeen het meest

29

becrrepen en gewaardeerd worden. Zij werden dat zelfs reeds in een' tijd toen de geldswaarde onzer oudere kunst nog lang niet tot de tegenwoordige hoogte geklommen was. Immers zijne schilderij, «De walrrzuchliye vrouwquot; (die thans in het museum te Parijs pronkt), werd meer dan eene eeuw geleden door den Keurvorst van den Pults (die het daarna ten geschenke gaf aan Prins Eögeniüs van Savoije) met Vijf em Dertig Duizend Gulben betaald.

Dou stierf te Leiden, overladen met geld en roem, in den jarc 1680.

III.

philip wouwerman.

In 't jachtgewoel door 't scheemrend bosch,

Langs veld en hei bij strijdgekletter,

Luid brieschend in het trompgeschetter

Of vredig grazend langs het mos,

Waar ook ... (gazelle van het Noorden)

In iedre buiging, iedre spier De vormen, rustig, slank of fler Van 't edel Ros, ons oog bekoorden, —

Nooit schooner. Wouwerman, dan hier!

Oorspronkelijk een leerling zijns vaders, werd hij echter weldra aan de leiding betrouwd van Jan Wijnanuts, een der beroemdste Landschapschilders van zijn tijd.

WbuwERMAN, geboren te Haarlem in quot;1620, is bij uitnemendheid de Schilder der door den menseh verlevendigde Natuur. Vol verbeeldingskracht, en, bij alle natuurlijke gemakkelijkheid, steeds vol nauwgezetheid in de voltooiing der bijzonderheden, behoort hij tot de meest beminden onzer Schilderschool, ook bij de niet-kenners. Hij was bij al die zorgvuldigheid toch zeer rijk in voortbrengselen. Alles is er eigenaardig levend in. De fiere paarden en ruiters in hun schilderachtigen dos, do rijzig-o Jonkvrouwen in 't amazonen kleed en met wapperende pluimen, de pikeurs, de valken, de honden, alles maakt één levend geheel met de bevallige landschappen, die misschien in wat al te eigen manier, toch met hunne grillige bergen, bemoste torens, schilderachtige bruggen en schuimende beken, eene toenemende aantrekkelijkheid hebben.

De kunstenaar leefde stil, arbeidzaam en zonder vermogen te verwerven, en stierf acht en veertig jaar oud, in 1668. Na zijn dood (ach! waarom is dit het meest zoo!) namen zijne werken voortdurend in waarde toe, zoo zelfs dat (iSoi) eene Paardenmarkt van zijne hani (afkomstig uit de verzameling van de Hertogin van Berry) verkocht werd voor Veertig Duizend Gulden. ')

1) Zijn Hooioogst' (kabinet San Donato) bracht verleden jaar 50.000 Francs op.

IV.

so

paulus potter.

Vlakke weiden, grazend vee,

Forsche deernen, boersche knapen,

Heeft de kunst ook u herschapen,

Deelt ze ook U haar schoonheid mee?

Snel de vreemdling ü voorbij Tusschen snelle spoorbaanwielen....

'k Zie hem toeven, staren, knielen,

Potter! — waar uw schilderij Afschetst Hollands Poëzij.

Paulus Potter, geboren te Enkhuizen in 4625, genoot (volgena de jongste nasporingen) het onderwijs zijns vaders Pieter Potter, een weinig bekend, maar toch bekwaam Schilder.

Hij leefde kort; en toch leverde hij eene reeks van meesterstukken, alle uitblinkende in het wedergeven van de eenvoudig schoone Hol-landsche Natuur. Dierenstudie scheen hem het meest te boeien, en zijne runderen en schapen zijn met even diepe kennis nagebootst, als zijne landschappen zich door de nauwkeurigste (bijna overdreven) zorgvuldigheid kenmerken. ,. i . i,

Dat zijne schilderijen met ongelooflijke sommen gelds betaald werden en worden, is bekend ¹). Minder bekend is t, dat zijn wereldberoemd meesterstuk de Jonye Stier uit het Museum te s Gravenhage onder 't Fransch bewind naar Parijs werd gebracht en na den val van 't Keizerrijk weder werd teruggezonden. De Parijzenaars waardeerden deze schilderij zóo hoog, en 't griefde hen zóo het weder te moeten afstaan, dat het Fransch bestuur, uit vrees voor oproer, genoodzaakt was het paneel door eene militaire wacht uit de Louvre tot buiten Parijs te doen begeleiden, ten einde te verhoeden, dat het volk deed zoo als het gemompeld had: «dat deze schilderij wel^ heel in Parijs gekomen was, maar er in stukken weder zou uitgaan! .

Potter stierf, helaas! reeds in 1604, slechts negen en twintig jaar oud.

V.

jan steen.

Niet slechts den hartig-gullen lach Die schatert, waar hij dwaasheid ziet —

Den blik, die fijner, dieper zag,

1

In 1368 weri oen schililerij (een weide) te Parijs vevkooM voor 112,000 Francs.

31

Heb 'k in uw geestig werk bespied;

En waar 'k den glimlach van 't verstand, 't Weemoedig lachje zelfs van 't hart,

Getoetst zag door uw meesterhand,

Was 't mij, als riep, in ernste smart.

Uw stem: — „Ondankbaar Vaderland!quot;

Niet waar, dien lichtmis, dien losbol, meent ge ? — Och ! 't is onzen geestigsten Schilder gegaan als onzen geniaalsten; Jan Steen is evenzeer belasterd als Rembrandt. — Houbraken, hun beider levensbeschrijver, weinig onpartijdig en waarheidlievend naar het schijnt, kan echter misschien te goeder trouw onzen Jan Steen, te Leiden in 1C'2(; (niet, zoo als men meent 1636) geboren, verward hebben meteenAlk-maarsohen Schilder van geljjken naam.

De reeks van meesterstukken, die hij wrochtte met fijn vernuft en toch kinderlijke schalkheid, met vaste hand van teekening en onovertroffen kleurmengeling, getuigt, dat hij in zijn betrekkelijk kort leven niet slechts een groot Schilder, maar ook een fijngevoelig humorist en een diepdenkend wijsgeer was. Of vindt ge dat alles niet in de schets die in den Nutsalmanak is medegedeeld, waar (terwijl ter zijde een poesje aan de «kandeleerquot; likt) een dartel wjjfje den podagreuzen ouden vrijer «om den wille van het smeerquot; aanhaalt en vrijt ? — Josüa Reinolds, de beroemde lingelsche kunstenaar, zegt: »Jan Steen is de eenige, die de ware spiogol is der menschelijke handelingen.quot; Hij stierf (in Leiden) in 1678.

VI.

jacob eüisdael.

O Ruisdael ! — mischend dal vol zoete weelde!

Waar 't looverwieglen smelt in beekgesuis, Of blanke waterval met wild gebruis Al hupplend langs den bruinen pijnboom speelde; Zeg, lag reeds in uw' Naam de toovermacht Die èn Natuur èn Poëzie U leende,

Opdat Ge beiden saamsmolt en vereende', Als nimmer Vóór- of Nageslacht?

Waar van Landschapschilders sprake is, daar buigt het kunstlievend Europa zich voor Ruisdael Te Haarlem, volgens sommigen in 1635, maar meer waarschijnlijk in 1030 geboren (daar er werk van hem bekend is, geteekend 1645), was hjj eerst Doctor in de Medicijnen en beoefende de Kunst — misschien onder leiding van zijn broeder Salomon — slechts als liefhebber.

Doch die kunst werd hem te machtig, en hij gaf zich geheel aan haar over. Wol hom, dat hij het deed! Wat zoa de wereld anders

32

emist hebben aan do trotsche, sombere Natuurtafreelen, vol grillig,, oor do wolken brekend licht, fonkelende op door den tijd gesloopte stammen, spelende door het reusachtig eikenwoud, ot' weerkaatsende op den donkeren waterspiegel, het buigende riet betintend, of'heimelijk huppelende langs den schuimenden waterval, tot het wegsterft op den koelen oever.

Het portret in den Almanak is van twijfelachtige echtheid. Vermoedelijk is zijn waar afbeeldsel niet voorhanden. Een portret ten minste, in lithographie te Parijn uitgegeven, is niet dat van Ruisdael, maar van den Schilder en Dichter Heiman Diillaert, dien men, als minder bekend, voor eerstgenoemden wilde doen doorgaan. — Ruisdael stierf in -1680.

Zijn schilderij »de Scheveningsche duinenquot; werd bij dea verkoop van het kabinet San Donato met 60.000 Francs betaald.

VIL

willem van de velde (de jonge).

Al wat Neerland eert en mint.

Wat zijn' roem en welvaart meldde, Gij weerkaatst het, Van de Velde!

Met der verven reinste tint;

En ons harte roept, bij 't staren Op de toovring van 't penseel: „Visschershulk en zeekasteel,

Breng' opnieuws ons uit de baren:

Rijkdom, kracht en lauwerblaren!quot;

Zoon van Wii.i.em van de Velde (genaamd de Oude), genoot hij zijne opleiding eerst bij zijn vader, toen bij Simon de Vlieger. Reeds jong ging hij met eerstgenoemden naar Londen, waar beiden tot Hofschilders werden benoemd van Koning Karel 11, en na diens dood door zijn broeder Jacobüs als zoodanig werden bevestigd. In Engeland, waar hij bestendig leefde en werkte, zijn dan ook zijne meest beroemde schilderstukken. Alleen het Paleis Hampton-Court telt twaalf zeegevechten tusschen Engelschen en Staatschen. Toch koos hij niet altoos dergelijke, maar soms ook lieflijker tafereelen: zonnige heldere waterspiegels, rijk verlevendigd met figuren en vaartuigen, van de wonderlijke zeekasteelen uit dat tijdvak af, tot aan de nederige visscherspink. Doch in alles wat hij schilderde, behoorde hij, zoo door vaste teeke-ning als doorschijnende verlichting tot do grootste Meesters van vroe-geren en lateren tijd.

Geboren in '1633 stierf hij in -1707, in Londen. — Een zeestuk van hem: »Sct kanonschotquot; werd in 184-i aldaar verkocht (uit do kunstnalatenschap van .1. Marman) voor /' •16,560; een s/iHa Zee (San Donato) gold in 1868 68,000 Francs.

33

Nederland en de Zee.

i.

Uit zee hebt Gij uw grond gewrocht, o. Nederland — en wat onze oogen In uw lands-ouw bewondren mogen j Uw rijkdom hebt ge in zee gezocht,

in uit haar diepe, wilde golven De reinste parels opgedolven.

2.

Als Visschersvolk staakt Gij in zee En bracht, na strijd van tachtig jaren Als oorlogschatting van de baren,

Euroop de Vrijheid en de Vree;

En zaagt, voor 't dundoek van uw kielen Elk Volk in vreeze en eerbied knielen.

3.

Naar Zee, naar Zee het oog gekeerd •

Al wat er groots was in 't Verleden,

Al wat gij groots hoopt van het Heden,

Zij daar geleerd, vereerd, verweerd! —

A Gei blink dfit Blad van Uw Historie Van vrijheid, geestkracht, welvaart, glorie!

V I a g g e I i e d.

o Schittrende kleuren van Nederlands vlag

i^^{at wa}PP^ert gÜ fi^ei' langs den vloed: Hoe klopt ons het harte van vreugd en ontzag Wanneer het uw banen begroet!

u, waai uit nu, bij nacht en bij dag. Gij blijft ons het Teeken, o heilige Vlag,

Van Trouw en van Vroomheid en Moed!

Of is niet dat Blauw, in zijn smetlooze pracht Der Trouw onzer Vaadren gewijd?

Heije,

i

Of 'tuigt niet dat Rood van hun manlijke Kracht

quot;Pn Moed in zoo menigen stiija ■

Of wijst niet die Blankheid, zoo rein en zoo zacht, Op V?fomheid, die zegen van Gode verwacht: Den Zegen, die éemg gedijt

₀ via^0-! — Zij een tolk onzer bee Om Trouw, enW Vroomheid en Moed. De quot;Wereld ontzie u op golven en y^{ee 1}quot; • quot; ,

Maar - daaldet gij ooit op den vloed -■Wii heffen uw Wit uit de schuimende Zee Fn voeren Sr't Blauw van den Hemel u mee... Al kleurt zich uw Rood met oiib bloed.

Recht door Zee.

i.

Recht door Zee, recht door Zee!... Dat klinkt Neerlandsch op de lippen. Recht door branding of langs klippen

Of het Oorlog zij of Vree!

Of des Vijands vloten t keeren.

Of ons iizren ketens weren . .. Als voorheen op Chattams ree Klinkt het moedig : „recht dooi Zet.

2.

Recht door Zee, recht door Zee ! Dat klinkt Neerlandsch uit het haite. Of 't in vreugde zij of smarte,

Op den vloed of aan de ree;

Moog verleiding u omzweven,

Moog geweld uw ziel doen beven, Zonder strijd wacht u geen vree... Vaar in Alles „recht door zee.

85

Een triomfantelijk lied van de Zilvervloot.

i,

Heb-je vjun de Zilveren Vloot wel gehoord. De Zilveren Vloot van Spanje ?

Die had er veel Spaansche matten aan boord tn appeltjes van Oranje!

eefeein.

Piet Hein, Piet Hein,

Zijn naam is klein.

Zijn daden bennen groot: Die heeft gewonnen de Zilvervloot!

2.

Zei toen niet Piet Hein, met een aalwaerig ¹) woord-„Wel, Jongetjes van Oranje, •

„Korn klim reis aan dit en dat Spaansche boord, „.b-n rul me die mat van Spanje!quot;

EEFKEIN.

Piet Hein, Piet Hein, enz,

3.

Klommen niet de Jongens als katten in 't want Ln vochten ze niet haast als leeuwen ? Ze maakten de Spanjerds duchtig te schand lot in Spanje klonk hun schreeuwen:

ekfeein.

Piet Hein, Piet Hein, enz.

4.

Kwam er nu nog eenmaal zoo'n Zilveren Vloot, Zeg, zou jelui nog zoo kloppen ?

Of zoudt gij u veilig, en buiten schoot,

Maar stil in je hangmat stoppen ?

EEFEEIN.

„Wel! Neerlands bloed „Heeft nog wel moed! „Al bennen we niet groot, „We zouen nog winnen een Zilvervloot!quot;

1

Aalwaerig, in zijn oudste teteckenis : = ernstig-eenvoudig.

36

De R u y t e p.

i.

Ik zing er, al van een Kuytev koen,

Maar niet van een ruiter te paard;

Toch was hij wel Engelsche dravers te gauw, Hij maakte wel Fransche vervaard.

2.

Hii reed er, al op zijn houten ros.

De Zee in een ommezien rond.

En Landen en Stranden, ze beefden voor t ros, Als 't brieschte met koperen mond.

3.

En wie maar niet snel ter zijde sprong,

En wie voor Oud-Holland niet hoog, , . ,, j Dien sloeg er dat ros met zijn hoef, dat het bloed Uit neus en uit ooren hem vloog.

4.

Toen was nog ons Land zoo stout en vrij,

Toen was het zoo krachtig en groot.

Maar 't ros werd al zachtjes vernageld en oud, De Ruyter, de Ruyter is dood!

5.

Och Vlissinger Michiel, Ruyter koen,

We pantseren nu wel ons paard,

Maar wanneer zal 't draven en brieschen op Zee, ^s Als toen Gij er ruiter op waart.

De kabels los.

i.

De kabels los, de zeilen op, Dat gaat er op een varen; Al waren wij Sinjeurs aan wal, Ons hart lei in de baren;

Een Hollandsch kind, dat is bekend, Die vindt in Zee zijn element,

Joho, joho, joho, joho!

Die vindt in Zee zijn element!

2.

En zijn we zoo geen banjerds meer

Als in verleden dagen,

Toen ieder voor Jan-Öompanie Een flikker had geslagen :

Toch zeilen wij op iedre Zee Zoo goed nog als de beste mee,

Joho, joho, joho, joho !

Zoo goed nog als de beste mee!

Hoezee dan. Jongens: in het want!

De handen uit de mouwen,

Laat Duitscher, Noor of Engelschman

Niet klimmen in je touwen. Dan kan je varen zonder peil, Al blies de Nikker in het zeil,

Joho, joho, joho, joho !

Al blies de Nikker in het zeil!

J a n - M a a t.

EEFSEIN.

Te voet Is goed,

Te paard is beter;

Maar wat een Nederlandschen gast Het beste past,

Is ... in den Mast!

1.

Schat van Oost- en Wester-strand, Jan-maat haalt ze, zonder rusten: Zie dien flinken, rappen kwant, Goudmijn voor het Vaderland,

38

Levend Bolwerk onzer kusten! Neerlands roem en steun is hij Te oorlog of ter koopvaardij.

BÏÏFREIN.

Te voet

Is goed, enz,

2.

Hoe de stormwind buldren mag, Hoe de kogels moordend gieren, Neerlands flere driekleurvlag Laat hij wappren nacht en dag,

Laat hij onbedwongen zwieren,

En hij wankelt, zwicht noch wijkt, Zoo de Dood die vlag niet strijkt.

REFREIN.

Te voet

Is goed, enz.

3*

Blijft zoo flink van lijf en ziel. Jan-maats ! Hollanders of Zeeuwen : Denkt om Bestevaar Michiel Op het dek en in de kiel;

Bidt als lamren, vecht als leeuwen: -Hart van goud en arm van staal, 'k Groetje nog als Admiraal!

REFREIN.

Te voet Is goed.

Te paard is beter;

Maar wat een Nederlandschen gast Het beste past,

Is ... in den Mast!

N a a p Zee.¹ i.

Ferme jongens, stoere knapen.

Foei! hoe suffend staat gij daar! Zijt ge dan niet welgeschapen,

2#^

39

Zijt ge niet van zessen klaar?

Schaam je, Jongens! en ga mee Naar de Zee, naar de Zee!

2.

Dat's een leven van plezieren,

Dat's een leven van stavast.

Zoo de wereld rond te zwieren In het topje van den mast;

Thuis te zijn op iedre ree....

Kom ga mee, naar de Zee!

3.

Ben je een hachje... vaar ten Oorlog

('t Is, eilaas! méést voor de grap...);

'k Weet een allerbest Kantoor nog Als je wilt ter Koopmanschap ;

Maar, of ge Oorlog zoekt, of Vree,

Alle twee vindt ge op Zee.

4.

Laat ze pruilen, laat ze druilen.

Laat ze schuilen aan het strand;

Loop Jan Salie op zijn muilen Jan Courage kiest het want: —

Holla, Bootsman ! alles ree ?

Wij gaan mee naar de Zee!

Licht Matroos.

1.

Geertemeu ! daar leit mijn schip: — Al die stengen en die touwen (Kunt ge 'r wel het oog op honen?) Kan ik noemen in een wip;

En in 't topje van de ra Klimt me nog geen ander na!

2.

Blaast een stoker om den mast, 't Zou een kerel moeten wezen,

Die me voor mijn lijf deed vreezen,

Moest er nog een touwtje vast:

Och je leert zoo gauw en goed Als je wil... al wat je moet!

3.

't Is mijn leven en mijn lust Om maar altoos rond te zwerven:

Meutje — als U komt te sterven Kom ik nóóit weer aan de kust:

Nou, aju! — wees wel te moe. ... Dat gaat naar Oostinje toe 1

Om 't even.

i.

Ver van huis of dicht bij honk,

't Is me al om het even ;

Slecht en recht, of praal en pronk,

't Is me al om het even.

Rijk als Cresus, arm als Job,

't Is me al om het even,

Als ik maar in 't ruime sop Neerlands vijand mag doen beven En wie kwaad wil — 't is me om ^!t even Slaan mag op zijn kop 1

2.

Schrale kost, of goede sier,

't Is me al om het even ;

Melk of water, wijn of bier,

't Is me al om het even;

Wittebrood, of roggebrood,

't Is me al om het even.

Als ik maar in vreugde of nood Hebben mag een eerlijk leven.

Of — het is rne al om het even — Of een fermen dood 1

In de Haven.

Een Scheepjen in de haven landt,

Gevuld met specerijen;

En menig flinke, jonge kwant, Met buidels, vol tot aan den rand. En harten, vol verblijen.

Wel geurig kruid, wel blanke munt,

Wat zult ge nu gaan dwalen ;

't Is, of ge nimmer einden kunt, Zoo komt, van ieder hoek en punt. Een ieder van u halen.

Maar... als clan 't schip is leeggehaald,

Vindt Koopman en vindt Reeder Zijn Specerij met goud betaald:

Doch — als Uw zilver is verdwaald Matroos 1... waar vindt ge 't weder ?

Een beetje pret, na leed en last.

Wie zou het U misgunnen ?

Maar — niet de zeilen völgebrast... Toe! leg een reetje, waar het past: Het zou eens s t o r m e n kunnen !

Schippens-Deun.

De wind waait uit den Oosten : Ten Oosten moet ik varen;

En, die mij anders dragen. De witbeschuimde baren.

Doen nu mijn schip vertragen: — Ik zal me moeten troosten!

Voor anker wil ik draaien

Goedmoeds en zonder klagen:

Wie 't anders niet kan maken, Die moet geduldig dragen,

_ Wil hij aan lij niet raken...

't Zal eens wel Westlijk waaien!

42

Contrarie in cle stroomen,

Contrarie in de winden,

Zóo is, bij nacht en dagen, Ons lieve leven. Vrinden!

Maar... wachten en verdragen Dat doet ons 't overkomen!

Voor- en Tegenwind.

Gaat het tégen-wind, me-Vrind!

Laat een Schipper U dan leeren Te laveeren ;

Doe, alsof je er niet naar vroeg Om aan gindsche kust te komen.

Maar zeil voort met wind en stroomen .... En — ben je eenmaal ver genoeg,

Wend dan over de' andren boeg!

Gaat het vóor-de-wind, me-Vrind!

Leer van Stuurlui dan, bij 't zeilen Steeds te peilen;

't Water schijnt soms diep genoeg En er staat allicht geen baken....

Maar 't is kunst, weer vlot te raken,

Als of wind, öf stroom, te vroeg 't Scheepjen op het droge joeg.

Voor of tegenwind, me-Vrind,

Leer' U werken — leer' U wachten, Dag en nachten!

Haastig, komt altoos te vroeg.

Neuswijs, zal het minste weten, Dom, heeft altijd wat vergeten,

Langzaam, komt nooit tijds genoeg.... Kies dus steeds den rechten boeg!

43

Langs 't Walletje.

i.

Langs het walletje te varen

Als men wind noch stroomen kent,

Zal voor 't stranden u bewaren: —

Wie naar 't midden van de baren

Onbesuisd den steven wendt,

Heeft zich zeiven aan te klagen Als zijn boot wordt stuk geslagen.

2.

Och! 'k zag op de wilde stroomen

Van de diepe levenszee Menig' varen zonder schromen,

Die wel nooit terecht zal komen

In de haven, op de ree: —

Wie nog Stuurmanskunst moet léeren,

Blijv' langs 't Walletje laveeren!

Stuurlui.

De beste Stuurlui staan aan wal,

En turen door hun vuisten; Ze weten 't nog — ze wisten 't al —■ Ze zijn, van louter wijsheid, mal.... Maar roeren vin noch knuisten!

Ik ken er éen, ik ken er twéé,

Ze staan op alle kaaien,

Ze sturen alle scheepjes mee; — 't Is, of de winden van de Zee Op hun kommando waaien!

Hoor' Jongens ! als Ik steek van wal

Tot zeilen of tot roeien,

'k Geef om die praatjes niemendal... De béste Stuurlui staan aan wal: Ik vaar maar ... met de goeien!

Haringvisschen.

Haring! Hollands Zeebanket,

quot;Vroeger kwam je in gróoter hoopen: 't Schijnt, het tij dat is verloopen.

Zijn de bakens wel verzet?

Och ik vrees, de jonge Maats Visschen nog op d' oude plaats !

Vroeger wist een licht matroos Waar men reven moest en peilen, quot;Waar men „alles volquot; kon zeilen. Waar men veilig ruimte koos;

Waar men, met éen enklen slag, Halve lading vangen zag.

'k Bid-je, Mannen aan het roer, ('t Geldt de welvaart van den Lande!) Stuur toch niet, met scha én schande, Als je nooit ten haring voer; — Wilt gij glorie en profijt,

Zorg, dat ge bevaren zijt!

Met den Hengel.

Vangt er éen een oude schoen, De andre staat er bij te hijgen

Van den morgen tot den noen, Of hij niet 'reis béet mag krijgen, En benijdt zijn kameraad,

Dat hij iets naar boven slaat.

Snuggre vischjes! Gij doet wel, Van u niet te laten vangen!

Plaag de sukkels met uw spel; Doe ze hangen en verlangen : — Om dat morsen met een pier Geef ik waarlijk niet een zier.

Neerland! zet uw Netten uit, Visch met Fuiken op uw stroomen.

45

Dat er eens een fiksche buit In uw leege kaar moog' komen: Wat je met den Hengel trof, Dat is katvisch... of een slof.

De Reddingboot.

Wakkre jongens, Neerlands trots !

Waar ons hart van kan verdagen.

Als gij 't rappe lijf durft wagen In liet woedend golfgeklots;

Die gevaren vreest, noch dood, Als gij redden kunt uit nood!

't Grove buis om forsche borst Dekt een harte vol erbarmen Als ge een drenkling in uw armen Door de wilde branding torscht:

Als gij Wijf en Kroost vergeet Bij des Scheeplings bangen kreet.

't Is een stuk, Oud-Holland waard! — Brave Mannen in den Lande,

Trouwe Wachters op den Strande.

Moog' je lang nog zijn gespaard:

Of geen Mensch uw Namen weet'... 'k Denk, dat God ze niet vergeet!

Noond-Zeebad-Lied

VOOR DE JONGENS VAN 'ï KLEINE LOO !).

1.

De wolk omhoog — de zee beneen;

De duintop blinkt van glansen;

1) 't Kleine Loo, achter 't Huis Ten Bosch hij 's-Gravenhage; Kostschool Tan mgn Vriend H. R. Meskendorff. De Jongens gingen driemaal 's weeks naar Sche-▼eningen.

Thans rust hij, reeds sinds 1864, van veeljarig getrouw en liefdevol arbeiden aan de echt Nederlandsche vorming en ontwikkeling der Jeugd. Het Kleine Loo werd later eigendom van Koningin Sophia der Nederlanden.

't Is, of de pinkjes om ons heen

Met gindsche stoomboot dansen.... Hei! — bi} die reuzendanspartij Daar hooren Hollands jongens bij !

2.

De wolk omhoog — de zee beneen;

De duintop blinkt van glansen;

De baren stormen om ons heen,

De naakte Jongens dansen En springen, hand aan hand, in 't nat.

Dat op hun borst in vlokken spat.

3.

Noordwest... Noordwest 1 Dat 's prachtig weer

Voor Hollands ferme knapen:

Gij, Bloedjes! die op donsen veer

Nog tobbrig ligt te slapen,

Komt hier, als wij, met dartlen moed, En worstelt met den wilden vloed.

4.

De branding keert... een zee van schuim...

Tsa, jongens, klaar de vuisten!

Komt, pakt haar bij haar meeuwenpluim

En beukt haar met uw knuisten; En — gooit zij gierend u omveer.

Springt op, valt aan, en grijpt haar weer 1

5.

De Zee — de Zee ... zij was gewend

Voor Hollands arm te buigen.

En, tot aan 's werelds uiterst end.

Van vlag en roem te 'tuigen ;

Hier, jongens! pakt haar nog 'reis goed ... Wie weet, wat ze eens voor U dan doet!

6.

De wolk veraunt — de zon breekt door:

De duintop blinkt van glansen.

De zeilen schittren in den gloor.

De blanke golven dansen ;

Daar klinkt het sein : dés Bootsmans fluit... 't Is tijd; Op, jongens! snel er uit!

47

Dageraad aan Zee.

Men gunno mij, een énkel mijner Verzen van breeder vleugelslag en zangwijs, te mengen onder het fladderen en kweelen mijner Volksdichten.

't Strekke als poging om, door b e s c h r ij v e n d e Poëzie, 't Volk in te leiden tot de hoogere vormen onzer JJichtkunst, en (kan het!) op te wekken tot het leeren kennen en genieten der grootere meesterwerken onzer oudere en jongere Dichterschool.

Doch zoo het tevens (zij 'tin andere gestalte) donzelfden geest kennen doet, die mij de Volksdichten ingaf; hetzelfde hart, dat zijn Land en Stam liefheeft, en beiden dienen en heilbrengen wil met al zijn

faven en genegenheden ... maar beiden ook toornen kan en vermanen

urft, als zij zich het Verleden onwaardig betoonen, of doen wanhopen aan de Toekomst — dan geve het nu getnigenis mijner Blijdschap, over den (in de laatste 25 jaren vooral!) weer ontwaakten Volksgeest, welke den pijnlijken indruk heeft geheeld, en hot somber voorgevoel heeft beschaamd, die de jaren ISSii—1842 mij gaven.

«Dageraad aan Zeequot; toch, is in dat zwarte tijdperk geschreven — en wie t in den Muzenalmanak voor *1843 nog eens wil naslaan, zal ('t zij hij dien tijd al dan niet met mij doorleefd, doorleden en doorstreden heeft) weten of bespeuren, wat er toen in mijn ziel om-gintj.

Thans echter — en sedert teekonen zich de voorboden van

dien nieuwen dageraad telkens bemoedigender af voor quot;t oog mjjns geestes — thans zie ik, o mijn geliefd Nederland! .. . mijn, tot frissche kracht ontwaakt Volk ! — dat er voor ü een tweede levensdag kan aanbreken, is aangebroken !

Bevestig dan mijn thans g e w ij z i g d lied U in de overtuiging en wilskracht, om, voor Uzelven als voor Luropa, opnieuw (zij 'tin meer onstoffelijken zin dan weleer!) in elke levensrichting te worden, wat ge geweest zijt...

:.)In tijden, toen het verste land uw vlag Hoog boven allen, vroolijk wappren zag.

En voor den staf van Hollands Admiraal Zich nederboog met vreeze en diep ontzag, ...quot;

de poolstar der Vrijheid, de rots der Volharding, het zwaard des Tlechts, het olijfblad der Verdraagzaamheid, de lauwertak van Wetenschap en Kunst, de pijlbundel der Eendracht, en 't plechtanker van het God-betrouwen!

1870. H.

Mijn Holland, Land van mijn geboorte!

trotscli

Verborgen in de sluiers van uw lucht,

Mijn oog bemint uw duin. mijn oor 't gerucht Der breede golven... wen met woest geklots

48

Het scliuimend nat voor 't kil Noordwesten vluolit, Of dartiend speelt bij Zuiderwindgezuoht. —

Maar méést bemint mjjn ziel uw eedlen naam,

De glorie onzer Vaadren.

en den stam

Waaruit 's Lands roem en vrijheid oorsprong nam ; En )iHolIand en Oranjequot; lieeft. te saam.

Als strijdleus, vaak geklonken uit mijn mond,

Toen 't hart mij fierder klopte... als wijd in 't rond Het Vaderland den blijden oog-blik sloeg Op hem, die 't grove kleed des krijgsmans droeg.

Maar thans, wat sluimert

en geeft den roem Voor zooveel strjjda en kostbaar bloed behaald Vrijwillig op ?

Wie Glorie ijdel noem,

Kent niet de veerkracht, waar zo 't hart moe staalt, De zeedlijkheid verhoogt,

■wat edel is en goed

Ontwikkelt,

en liet traag on kruipend bloed Met hooger drift en leven bruisen doet;

Hij quot;weet niet — dat de Grondslag van den Staat Op de Achting rust, die 't Volk zich Zélf bewijst ;

Dat groot is, wie zich groot gevoelt;

dat rijst

quot;Wie zich verheffen durft;

dat ondergaat Wie wanhoopt aan zich Zelf — en aan zijn Kracht!

H.

(Zie mijn Gedicht: „Husseltquot;; Ciis, Augustus 1837.)-

I.

De morgen daagt:

En dooft den bleeken glans Van 't dungezaaid en sluimerziek gestarnt'...

En de uchtenddamp, die wemelt aan den trans,

Duikt weg voor 't licht, dat in het oosten barnt;

Een frissche koelte jaagt het trillend schuim Der breede golven, brekend op het strand,

In blanke vlokken over 't rulle zand;

En 't zonlicht giet zich uit door 't blauwe ruim,

En spiegelt zich in 't levend diamant Van 't krinklend nat,

dat, spelend om mijn voet,

Zijn zilver smelt in 't goud van de uchtendgloed.

o! Dikwijls heeft mijn oog in 't dichte Woud Uw scheemrend licht, o dageraad, bespied; Het glinstren van uw stralen langs het hout En 't spranklen van uw vonken in den vliet 1... Dan wektet gij met gouden vingertop Het sluimrend loof van eik en popels op, En opendet met de' adem van uw mond Het hulsel van den wilden rozeknop,

En drenkt den dauw

en vaagdet drop bij drop Van bloem en blad, nog buigend naar den grond.

En wat Natuur aan stem en klanken heeft

Als de uchtendwind langs bosch en akker zweeft...

Het ruischen in de toppen van 't geboomt', Het suizen waar het jeugdig loof van trilt. Het ritslen van het opgeschrikte wild

En 't murmlen van de beek, die dalwaarls stroomt. Het kraken van het versche heidekruid.

Het biegegons, en 't snorren der kapel,

Der vooglen lied,

dat, sleepend, dartel, schel.

De lucht doorzweefde met bezield geluid____

't Smolt alles saam in duizendstemmig koor;

En 't was me, als drong, bij 't loflied der Natuur. Die morgenstraal van albezielend vuur Met de eigen kracht tot in mijn boezem door.

Hier rijst gij eenzaam over 't naakte strand,

En wekt geen leven door uw milden gloed!

Hier opent zich geen bloem in 't dorre zand — Slechts 't brullend golven van den woesten vloed Juicht, u ter eer, den wilden morgengroet.

Toch zijt gij schoon, oneindigheid van licht!

Wanneer ge breekt door 't vaal en nevlig grauw. En langzaam zich een tint van scheemrig blauw Aan de oosterkim vertoont voor ons gezicht; — Een purpren streep omboordt den westertrans, En scheurt de lucht en golven van elkaar,

Heus. 4

50

En schichtig blinkt een helderwitte gians Ter branding uit

en spat, van baar tot baar, In zilvren sterren glinstrend naar omhoog; — Nu rijst het zwart der golven voor ons oog

En tooit zich grillig op met groen en goud; En duizend tinten wisslen aan den boog Zich statig welvend over 't woelend zout.

Nog toeft de zon: —

Een glimp van rozenrood Speelt door de lucht, en kleurt de blanke kruin En 't gele helm van hoog en lager duin ;

Maar aan de kim breekt uit der wolken schoot Een zee van vlammen over strand en vloed, En lucht en duin ontbranden in dien gloed En aard en hemel smelten voor 't gezicht In louter vuur, in louter licht!

II.

Wèl zijt gij 't beeld van d' eersten Scheppingsdag o Dageraad,

wanneer gij strand en zee Begroet en toelonkt met uw zonnelach!

quot;VVel voert gij ons op luchte vleug-en mee En maalt den geest het Wordingsuur der Aard,

Toen 't Englenheir haar Schepper hulde bracht!

Nog drijft zij woest en ledig door den nacht: — En wat ze strijdigs in haar schoot bewaart.

Woelt vormloos in des bajerts diep dooreen :

Maar 's Heeren geest zweeft langs de waatren heen, En door den sluier,

die nog zwart en dicht Met looden zwaarte de' afgrond houdt bedekt.

Dringt Godes woord.

En mèt dat woord:

Het Licht!

Onpeilbaarheid van glansen en gena.

Almachtig woord, dat ons ten leven wekt.

— Het worde L i c h 11

Van 's werelds aanvang allffeèmlenquot;^™⁵ ^ ^

Seh-SJS'den'ta'n TnlT ^ ^

fan Englen knielt, ^E° ^eequot; ^klt;gt;ra'

Bedekkend met Imn vtogtoquot;- ^ ^geZiCl,t

En verder rulaekt het veert, vantfêer totXi-,

En de Eeuwigheid geeft juichende het weer:

Het worde Licht, het worde Licht 1

IH.

V

^ ®^ageraad' ^die opstijgt uit den vloed,

o Wees me een teeken van den Heer____»

^IkTr~i^dieP geschokt en met geprangd gemoed. '⁰

_c !,li Tk⁷! tijd... toen krank en mat amp;e als speelbal van Euroops verbonden kracht Mijn Land en Volk !... verkwijnde' in diepen nacht •

Het⁰ooo- geveⁿst^ao?¹'t^r0lPd^dWaaMe |^{an UW eenzaam} strand,

Waar Slechts een enkle ^sschersboot²⁶⁶'

't vSsS bepaalde?⁶¹¹ ^ ^UW

In nlaat« . En waar mijn luistrend oor

n/Lv ™ ! ^grof g^eschut of zegekreet Of d^i matrozen wild en vroolijk koor

— In 't woeste golfgebrul mij, streng en wreed

GH I^ani-^{h00n en weekl}acht hooren deed: '

a w^{g aad}' ^dle opstijgt uit den vloed,

quot; ^{Wees me} een teeken van den Heer —

^eTwI?' ^met I^{0dlijk vuur het kils}te bloed^maCht

„En wekke ons Volk tot nieuwe levenskracht •

Schenk een straal van hoop aan mijn gezicht: „Het woicle Licht, het worde Licht!quot;

52

En thans, mijn Nederland!... , , ,

* uw grond bestraalt

De Morgen weer, van 't koestrend zonnelicht

Waarin des Voorzaats fiere beeldnis praalt

Voor 't, nu weer opgeheven, aangezicht!

„Of bracht niet de Aarde ééns schatting TJ en groet,

Ofquot; boog Euroop niet needrig aan uw voet,

En boog, ^ ,

niet enkel voor uw Overmachc,

Niet enkel voor uw Nijverheid en Goed,

Niet enkel voor uw Dapperheid en Kracht,

Neen !... boog voor Trouw en Deugd en Schoonheidszin,. Voor Godsvrucht die uw templen heeft bewoond,

Voor Wetenschap met lauwerloof gekroond.

Voor Gastvrijheid der ballinge betoond.

Voor Staatskunst, Vroedigheid en Vrijheidsmin;

En iuichte in heil en welvaart,

^J als uw blik

Het vree beloofde, ,

en kromp meen van schrik

En sidderde, bij 't fronsen van uw hoofd!

quot;Eu nu ''

Goddank! uw glans, hoe lang verdoofd, Herrees aan de ochtendkim • o gord u aan Om, vrank en vrij en moedig, pal te staan Voor alles... wat in kennis, deugd en kracht Oud-Holland roem en rang en rijkdom bracht.

En eiken morgen klink' voor TJ dat woord.

Klink' 't in uw harte, en ruische voort en ^wo.^or}'' Dat woord des Levens, waar de Nacht voor zwicht. Het worde Licht, het worde Licht....

't Is Licht!quot;

N O V E M BEH-LIEDJES.

1813—1863.

Bij deze Novomber-liedjesherinnere men zich de Feestplaat van Aug. Aricbé; welke door de zorg van het Nedet'lctndsch Onderwijzers-G-e-nootschap, ter herinnering aan Neerlauds Verlossing in 1813, bij den Uitgever C. L. Brinkman, het licht zag.

1)6 Zes Tafercelen dier Plaat zijn :

I. Op den Kneuterdijk, 11 Nov. 1813.

Hogendorp, Van der Duin van Maasdam, Van Limburg-Stirum en Kemper, in 'a-Gravenhage 's nachts tezaamgekomen, om de Verlossing des Vaderlands te beramen.

II. Aan den Buitenkant, 15 Nov. 1813.

De omwenteling te Amsterdam; 't joelende volk bij den brand der Douanen-huisjes.

III. In 't Voorhout, 17 Nov. 1813.

De zoons van Hogendorp, die 't éérst, te 's-Gravenhage, met een Oranje kokarde een Franschen Schildwacht voorbijgaan (hij keert zich maar om. alsof hij 't niet zag !) — cn daardoor 't sein geven tot »Oranje boven.quot;

IV. Voor de Muiderpoort, 24 Nov. 1813,

De eerste Kozakken te Amsterdam; op den dag van Woerdens plundering en moord.

54

V. Te SehoveningeD, 30 Nov. 1813. Oranjea overkomst uit Engeland.

VI. Op 't Haarlemmerplein, 2 Dec. 1813. Oranjes intocht te Amsterdam.

Gelijk de November-liedjes, in aanhef of refrein (en in zangwijze) met voordacht herinneren aan Volksdichten uit dezen Bundel? welke reeds in den mond en in het hart des Volks leefden, zoo is, meer bepaald nog, No. VII, het Vlaggelied, toegepast op den 17don November 18G3, ten Gedenkdage van 't, door Hogendorp en de Zijnen, opvatten van 't Bewind, in naam des «Prinsen van Oranje.quot;

55

Op den Kneuterdijk.

11 November 1813.

Van Mannem in Oorlog, van Mannen in Vree Oud-Holland! caar mocht ie van soreken'-En riep je te Land, of riep je ter Zee '

Ze bleven niet in gebreken____ '

'k Zie thans geen hand Die zee en strand Ontboeit uit smaad en ijzren band' —

Wie redt het lieve Vaderland ?

Daar komen Vier Maanen te zamen bij nacht

•En spreken van Zeven daarneven Die goed en die bloed die wijsheid en kracht Voor t arme Land willen geven;

Een hart, éen hand! -o Kloeke band Van Moed, van Vioomheid en Verstand,

Tot heil van 't lie/e Vaderland.

En 't mischt door den naclt heen, en ruischt langs de zee, Bn ruischt langs ];nds-ouwen en kusten :

„Dü,ar ziin weer je Mannen van Strijd en Vree „Waak op, wie zou er nu rusten ?quot;

Mijn Land, mijn Strand Verbreek uv band;

Op God het oog, he; zwaard ter hand;

Koep luid: „Oranje tn Nederland!quot;

II.

Aan den Bjitenkant.

15 Novejibjb 1813.

„Oranjehoutje kan [een kwaad!quot;, quot;t Had lange niet geklonken;'

Toen sprongen gLed en vonken In eens tot vlamm-n uit op straat:

Toch zal 't ons nooit berouwen,

Wilhelmus van Nassouwen!

En bij het blaakren van dien vlam, En 't siddren der Douanen Voor onze Oranjevanen,

Klonk 't, wijd en zijd, door Amsterdam; „De handen uit de mouwen „Voor Willem van Nassouwen !'

„Al is ons Prinsje nog zoo klein,

„Alével zal hij wezen „Wilhelmus uitgelezen,

„Alével zal 't Oranje zijn;

„'k Wil Stam en Riet befcouen: quot;Wilhelmus van Nassouwen!quot;

Maar dan — blusch uit, o Burgerij 1 Het vuur van post en wanden:

Laat slechts in 't harte branden Het Vuur, dat Vroed maalt, Vroom en Vrij! Dan kan op U betrouwen Wilhelmus van Nassouven.

III

In 't VoDPhout.

17 Novemjer 1813.

Schil-d wachtje, wend je hoofd zoo niet:

't Is Oranje, 't iltjft Oranje!

Of je nu schik heblj of verdriet,

Toch is 't Oranje, lat je ziet: 't Is Oranje, 't blijft Oranje, 't Is Oranp boven !

Zii 't wat verbleek; in Achttien jaar,

't Is Oranje, 't blijft Oranje.

't Heeft toch nog |lans genoeg, 't is raar, Dat het je haast wblindt, niet waar? 't Is Oranje, 'li-blijft Oranje, 't Is Oranj) boven!

57

Wil je mijn kop ? — Grijp dan maar aan

Toch Oranje, toch Oranje,

Zal op mijn hoedje blijven staan,

Of je mijn hoofd al af mocht slaan:

Toch Oranje, toch Oranje,

Toch Oranje boven!

IV.

Voor de Muideppoort.

24 November 1813.

De trom is geroerd, de poort is dicht;

De wapens blinken in 't avondlicht.

Tot strijd op dood en leven:

„Gedenk aan Woerden: aan Vrouw en Kind!quot; — Ai! wat er harten beven ....

Daar kwam de Kozak — als Vrind!

„In Naarden zij nog het nest niet leeg,

..Langs Wesep dan maar! en roep terdeeg

„Hoerah! naar Amstels beemden:

„Daar ducht elk man nog voor vrouw en kind... „We zijn geen wilde-vreemden:

„Hoerah! de Kozak is Vrind.quot;

Kozakje kom hier! zet weg je lans,

Maak vuur; Wij schaften een flinke schrans,

En wijn — al was 't Champanje 1 En als je dan alles kostlijk vindt,

Roep dan : Hoezee Oranje !

In plaats van Hoerah — mijn Vrind.

V.

Te Scheveningen.

30 November 1813.

Heb je van de Zilveren Vloot wel gehoord. De Zilveren Vloot van Spanje ?

Ik weet van een Schip, dat méér had aan boord, En enkel toch maar Oranje! —

't Is hout Meer waard dan Goud :

Het stevent door de zee En brengt Prins Willem — brengt Vrijheid en V: Brengt Heil en Eendracht aan Neerland mee.

Spraken ook in Engeland Vreemden en Vrind ;

„Och, blijf nog maar wat, Oranje!

„Je raakt ginds aan lij, door stroomen en wind!' Toch stapt Hij ter scheepskampanje;

„Mijn Land „Roept van zijn strand,

„Prins Willem, sta me bij!

„Vergéefs zal Neerland niet roepen om Mij.... „Vaar toe. Matrozen! te loef of lij!quot;

Hoor je nu dat juichen aan Schevelings kust.

Dat roepen ; „Oranje boven !quot;

En zie je dat snikkend schreien van lust?

Daar is Hij — je mag 't gelooven! — God dank Alle eeuwen lank:

Ons Neerland is gered;

De Vrijheid steunt weer op Zwaard en op Wet, Nu hier Prins Willem zijn voeten zot!

VI.

Op 't Haarlemmerplein.

2 December 1813.

„Wilhellemus al van Nassouwe,quot;

God lof, nu is uw Volk uit nood! Gij bleeft bet Vaderland getrouwe, Wij blijven 't U tot in den dood: Wij geven goed

En bloed Voor 't Land en U:

Als de éerste Willem van Oranje Zijt Gij ons „Vader Willemquot; nu 1

„Waarheen inijn voet ook werd gedreven

„In alle leed en tegenspoed, „Standvastelijk g'Gtrouw gebleven „Is U mijn Prinselijk gemoed:

„Ik bad in 't lot

„Tot God „Voor 't Land en U;

„Met God wil 'k U ten Vader wezen „Mijn Kindren zijt gij Allen nu!quot; '

Weg, Paarden! van dien Prinsenwagen Waai, Vlaggen! nu van allen kant, ' Zoo als we in eigen Hart hem dragen, Zoo trekke Hem ons' eigen Hand i' — De Leeuw brult luid Nu uit : „Weg Dwinglandijlquot;

Met God is Neerland en Oranje,

Vereend, voor Eeuwig groot en vrij!

VIL

Vlaggelied.

17 November 1863.

1.

Gij schittrende kleuren van Nederlands vlag. Wat wappert gij fier langs den vloecf; Hoe klopt ons het harte van vreugd en ontza^

Wanneer het Uw banen begroet:

Ontplooi u, waai uit nu, bij Nacht en bij Daquot;-Gij blijft ons het teeken, o heilige vlag,

Van Trouw en van Vroomheid en Moed!

2.

Of is niet dat Blauw, in zijn smetlooze pracht.

Der Trouw onzer Vaadren gewijd ? Of 'tuigt niet dat Eood van hun manlijke Kracht En Moed, in zoo menigen strijd?

'60

Of wijst niet die Blankheid, zoo rein en zoo zacht, Op Vroomheid, die zegen van Gode verwacht? Den Zegen, die éenig gedijt!

3.

Toch sloeg eens 't Geweld Haar in smadenden band

Geknot en verscheurd zonk zij neer ...

Doch, plotsling! daar toonen langs velden en strand

Moed, Vroomheid en Trouwe zich weer!

Daar heffen Elf Eedlen, met krachtige hand. De Vaan van Oranje - de Vlag van ons Land... We zwaaien die thans. Hun ter eer!

4.

Waai uit dan, o Vlag! — Zij een tolk onzer bee

Om Trouw en om Vroomheid en Moed! De Wereld ontzie u op golven en ree ...

Doch — daalt Gij op Strand weer of Vloed, Wij heffen uw Wit uit de schuimende zee, En voeren naar 't Blauw van den Hemel u mee — Al kleurt zich uw Rood met ons bloed.

Morgenzang.

God! in Uw trouwe hoede en wacht Heb ik gerust den ganschen nacht,

En hef nu met een stralend oog Mijn blik, naar 't zonlicht aan den boog.

Waarheen ik zie, langs berg en dal, 't Is zegen, zegen overal; —

Zoo stroom' dan ook, met blij geluid, Een lofgezang ten boezem uit.

Geef mij, o Heer! het grootste goed: Een vroolijk hart, een vroom gemoed, Een wil tot deugd, een schrik voor kwaad, Een ziel, die zich op U verlaat.

Komt dan mijn uiterste avondstond. Dan zing ik nog met hart en mond:

jjLegg' mij de dood ter ruste neer.... Ik ken Uw morgenlicht, o Heer!quot;

Watersprong.

Als de wind door espenblaren Huppelt ge over 't zandig bed; Rollend langs het keienwed. Zet ge uw golfjes uit tot baren, Beekje .. . dat met dartlen sprong Langs der heuvlen helling drong!

Kracht der jeugd en jeugdig wagen, Ras verdwenen levenstijd I... Op dan, wie nog sluimrend zijt:

64

Op dan, droomers!, op dan, tragen! Wascht uwe oogen en gemoed Wakker, in des beekjes vloed.

Des morgens vroeg.

i.

Des morgens vroeg, voor dauw en dag, Dan is het goed om op te staan !

Geloof me, steeman 1 als je 't zag,

Daar zou uw hart van opengaan.

2.

Wel lelt er nog een mist op 't gras: Maar als het zonnetje dan komt, Dan blinkt het als een spiegelglas ... Och, man! je staat er van verstomd.

3.

Dan vliegt de Leeuwrik af en an En kwinkeleert zoo bijster mooi,

Als hij het in de Stad niet kan,

Al zat hij in een gouden kooi.

4.

Dan kruipt en krielt het ginds en hier; Dan loeit en stoeit het lieve vee; Dan zingt en springt, van louter tier, Al wat er leeft op iedre stee.

5.

En blommen, vrind!,je heele Stad Was (of 't een bruid waar'!) opgedrild, Wanneer ge maar de helleft hadt Van die hier groeien in het wild.

6.

En knapen, forsch en fiksch ter hand; En meiden, frisch als melk en bloed; De mooiste kinders v'an het land Die geven jou een morgengroet.

7.

En Geerte, met haar blanke juk En koopren emmers, lacht u toe

heeft ze t ook met melken druk — Bi] 't streelen van haar liefste koe.

8.

Geloof me, Heerschap! kom reis vroeo-Als 't zomer wordt, op 't groene veld⁰.'.. (Je slaapt toch 's Winters lang genoeg!) Ik wed, je staat er van versteld.

9.

Voor mij, 'k ben nooit zoo frisch in 't werk En 'k bid nooit vroomer mijn gebed —

Zelfs niet op Zondag in de Kerk,

Waar 'k mij tot bidden nederzet.

10.

Ja, 's morgens vroeg, voor dauw en dag. Ban is het goed om op te staan!

Geloof me, steeman ! als je 't zag,

Daar zou uw hart van opengaan.

V o o pj a a p.

De winter is geweken .... Met gouden vingertop

Ontdooit de zon de beken, Ontplooit de zon den knop;

En op een straal gedragen Van zuivren morgengloor,

Rijdt Lentes zegewagen De groene dreven door.

Zij tikt op alle paadjes Aan heester en aan kruid,

En roept: „Kom', kleine blaadjes! „Kom' nu uw schuilplaats uit!quot;

Zij gluurt naar veer en nebje, Naar nestjes wijd en zijd,

En roept; „Kom', vogels! repje, „Nu is 't weer zingenstijd!quot;

En 't groeien, bloeien, tieren Siert bosch en beemd en gaard;

En 't zingen, zweven, zwieren Doortrilt er lucht en aard;

En 't geuren en het kweelen, Vol bloeras- en vederpracht,_

Eoept schalks, uit duizend kelen: „Nacht, Winter!... goeden nacht!quot;

Lentelied.

De lucht is blauw, en groen het dal; Viooltjes bloeien overal

En lelietjes van dalen;

't Is alles geur

En fleur en kleur, En glans en gloed en stralen.

Wees blijde nu, gij treurend hart! Al heeft de Lente lang gemard.

Ze is dubbel schoon verschenen: Geef God, den Heer,

Nu dank en eer; Uw winter óok vlood henen!

Op een Lentedag.

1.

De kruidjes uit de kiempjes, De bloempjes uit den knop, Ze dringen en springen naar buiten, Als ging zich een deurtjen ontsluiten, Als hief zich een valgordijn op!

67

2.

Wat lokt u uit de kiempjes,

Wat lokt u uit den knop,

'Gij kruidjes en bloempjes volprezen ? — Wie mag uw portierster wel wezen,

Wie heft er uw stengeltjes op ?

8.

Of, voelt gij soms het suizen Van 't zuidewindje zacht!

Of, hoort gij 't zangrige kweelen Van leeuwriks- en nachtegaalskelen U roepen bij dag en bij nacht ?

4.

Of, voelt gij, vol verlangen,

De reine, blauwe lucht ?

Of, wilt gij uw bloemen en bladen,

In glansen van zonnelicht baden,

En sneller doen rijpen tot vrucht ?

5.

Den „Schepperquot; wilt Gij prijzen,

Dat lokt U uit den knop ;

Met Alles uit velden en hoven Heft Gij nu, om „Godequot; te loven,

Uw groen en uw bloesemblad op!

6.

En alles stemt te zamen Wat bloeit en glanst en zweeft.

Om juichend den Heere te danken Met geuren en stralen en klanken,

Voor al wat Zijn goedheid ons geeft.

7.

Ons geeft: Ons ... Menschenkindren!

Ons; wier verdwaasd gemoed Te dikwijls de lente zag keeren,

Ach! — zónder den Heere der Heeren Te „dankenquot; voor al wat Hij doetl

68

Waterdrinken.

Lief nachtegaaltje, met uw zoet geluid! Gij drinkt den dauw, en zingt nog ééns zoo hel Gij drinkt het water uit de klare wel,

En 't is, alsof gij ééns zoo zangrig fluit.

Zit in frisch watertje dan zulk een kracht

Tot al, wat óóit het hart verheugen mocht? 'k Beken, lief beest, ik had het nooit gedacht, En 'k heb het wel in andren drank gezocht, v'

Maar sinds uw voorbeeld mij, tot morgendrank,

Een koele teug deed putten uit de bron, Gevoelde ik eerst de kracht der watersprank. En dat ik blij der, reiner zingen kon.

Lief nachtegaaltje! 't zal een wedstrijd zijn,

Wie van ons Twee het dankbaarst loflied heeft. Nu ik geproefd heb van uw vogelwijn.

Die helder hoofd en vroolijk harte 'geeft!

Vleugelen.

Een lied ... een lied, uw leven lang!...

Och mocht gij 't weten, lieve vrinden, Dat — zij uw harte blij of bang.

Gij hóoger lust noch rust kunt vinden, Dan in gezang!

Van wat er aamt in veld en vloed

Heeft niets een schooner, zaalger leven. Dan 't vooglijn, dat met frisschen moed, In duizend liedren, onder 't zweven. De schepping groet.

Of zoo het diertje u vroolijk schijn'.

Omdat het Vleuglen heeft ontvangen ... Gij vliegt zoo goed als vogelijn !

Laat maar de dankbaar-blijde zangen Uw vleuglen zijn.

Vraag en Antwoord.

i.

„Roosje-lief, wat staat ge frisch! Altijd even rijk van kleuren,

Altijd even zoet van geuren,

Dat het waarlijk wonder is; Zeg! wat doet ge, rozelijn,

Om altijd zoo mooi te zijn ?quot;

2.

— Meisje-lief! bij 't uchtendblauw Open ik met spoed mijn knoppen, En ik wasch mij met de droppen

Van den frisschen morgendauw; En ik drink een teug of wat Van dat lekkre hemelnat.

3.

— Schijnt de zon met stérker glans, 'k Duik dan neder in mijn bladen.

Of het felle licht mocht schaden Aan mijn teere' bloemenkrans;

Maar — 't zij mooi of buiig weer, 'k Sprei mijn Geuren evenzeer!

4.

— Doch! zoodra het zonnelicht

's Avonds neerdaalt aan de kimmen En ik 't laatste rood zie glimmen ... Sluit ik gauw mijn knoppen dicht: Want ik weet, dat Eoos en Maagd De Avondlucht niet goed verdraagt.

5.

— Ziedaar 't antwoord, meisje-maat! Op uw vragen van daareven ;

'k Heb beschreven, naar het leven. Wat ik doe en wat ik laat:

Zoo gij éven mooi wilt zijn... Doe als ik, lief maagdelijn! —

In K p a n k t e.

De Lente tooit zich als een bruid! Het groene gras, het groene kruid, En duizend bloempjes spruiten uit.. -En iedre vogel kweelt en fluit.

Maar van de vogels altemaal Zingt wel het teerst de Nachtegaal: En, als ik krank en peinzend dwaal, Roept hij mij toe, in zoete taal:

„Wel-op, mijn kranke vriend 1 wees blij, Daar is het zoele jaargetij! —

Ook in TJw ziel is melodij :

Och! 'k bid-je, spiegel u aan Mij!

„Al blijf ik kort, al zing ik kort,

o Denk niet, dat mijn hartje mort: 'k Heb, lang voor dat het zomer wordt,. Mijn schat van Zangen uitgestort.

„ Wie zoo, het innigst wat hij heeft In reine, dankbre liedren geeft, Als lentebloesem hem omweeft...

Al is het kort — hij heeft geléefd!quot;

Na Krankte.

Nu rust ik uit; nu rust ik uit In bloemen en in geurig kruid;

En nu ik u ben ingegleden,

o Donzen bed, fluweelen peul...

Nu voelen eerst mijn kranke leden Hoe gij mij zijt tot baat en heul.

Trouw hondje! (gij, Gij wist het wel!) Het scheen mij enkel dartel spel,

Als gij uw neusje in 't gras gingt steken, Maar nu, nu wéét ik, wat het was:

En hoe de kwalen en gebreken Genezen, door dat groene gras.

En sla 'k, zoo liggend, dan mijn oog Naar 't helderblauw van 's hemels boog,

Om 't koestrend zonlicht in te drinken, Dan is 't, of in die zee van gloed

Mijn ziel moet zinken en verzinken, Tot ze in den hemel landen moet.

Doch, als dan 't oog verblind zich sluit, Roep ik, in dankbre blijdschap, uit:

„Heil! dat ik nog op Aard mag wezen! Dat ik (een stumper als ik was 1)

Nu, haast van alle leed genezen. Nog liggen mag in 't groene gras.quot;

Heibloempje.

Hoe lieflijk bloeit gij in 't verborgen, Gij needrig kruid der barre hei!

Hoe praalt de dauwdrup van den morgen Op 't kleine bloempje van de wei! Wat draagt de zoele lentelucht Uw milde geuren door de lucht!

Al staat gij laag voor 't oog der aarde, Toch slaat des Heeren oog u ga;

Hij, die u opkweekte en bewaarde, En tooide in volheid van gena: De Heer, die roos en lelie kleedt, De teedre veldbloem niet vergeet!

Zou dan Zijn oog den mensch vergeten, Die needrig leeft voor Hem alleen?

Neen, wat veracht zij en versmeten, Bij Hem zijn laagte en hoogheid één. Licht dat ge, needrig bloemelijn, Het schoonste in 't Paradijs zult zijn!

Gevonden.

Een bloem stond op de dorre hei

Zoo eenzaam.

Een vlinder dartelde op de wei En zweefde, om wat de prille Mei Deed spruiten en deed opengaan, En kuste bloem en bloesemblaan: Maar 't arme bloempje van de hei Bleef treurend en verlaten staan, Zoo eenzaam I

Een dichter dwaalde langs de hei

Zoo eenzaam.

Hij zag het rijke veldlivrei Der bonte bloemen op de wei

En 't dartlen van den vlinder aan ... En is in haast voorbijgegaan:

Maar bij het bloempje van de hei Bleef hij in stil verrukken staan, Zoo eenzaam!

E i k e b o o m.

De stormwind huilt, de stormwind brult

En zweept u, krachtige eikenboom: En 't gieren, dat de lucht vervult. Doordringt het hart met killen schroom.

Toch heft Ge u, even fier en trotsch,

En buigt nauw, waar hij andren vélt: — Wat mag het zijn dat, als een rots. U vast doet staan in 't stormgeweld?

„Mijn stam is forsch, mijn kruin is hoog, Doch — wat het krachtigst mij bewaart, Zijn (meest verborgen voor het oog) De Wortels, die ik schoot in de Aard!

73

„Ik klemde mij aan de Aarde vast

Als aan een trouw en minnend hart: En gaarne duldt zij leed en last,

Als ik de wilde vlagen tart!

„En 't is me, als voelde ik, telken keer Wanneer ik worstlend weerstand bood, Hoe Zij, met nieuwe liefde, weer In teedre omhelzing mij omsloot!quot; —

o Méér dan zalig, wie beseft

Dat Hij den storm het veiligst tart. Die fier de kruin ten Hemel heft.

Maar wortelt... in een minnend Hart!

Naan buiten.

Boeien kommer, angst of smart

U met ijzren banden.

Wordt het u te bang om 't hart

In uw enge wanden,

Open deur en venster snel;

Spring er uit naar buiten:

Sluit ze: — allicht gelukt u wel 't Leed er in te sluiten.

Drinke uw borst, zoo veel zij moog'

Levenslucht en geuren;

Zie eens rond, met open oog ...

Bloem noch vogels treuren: Sla dan naar des Hemels boog.

Waar de starren prijken.

Vrij, maar vroom, den blik omhoog: En uw leed zal wijken.

o Natuur! Uw trouwe borst

Heeft mij nooit bedrogen,

'k Heb er steeds voor iedre' dorst

Laafnis uit gezogen;

En als 't Kind (aan Moeders schoot

Schreiend ingeslapen)

Had ik weer bij 't morgenrood Al mijn Leed verslapen!

Bij de beek.

1.

In het springend, klettrend plassen

Van de wit beschuimde beek,

Staan de maagdelijns te wasschen Eiken Vrijdag van de week;

En heur lachen en gekout Mengt zich met het beekgeklater: — Hoort ge stemgeruisch of water ? ... 'k Meen, dat gij 't niet weten zoudt Als ge gaat door 't stille woud.

2.

Doch, den zoom van 't bosch genaderd,.

Ziet gij ras de dartle rij (Schuift een koeltje 't ijl gebladert Als een groen gordijn op zij);

Wat al voetjes, blank geschuurd Door de golfjes die er stoeien,

Wangen, die als rozen bloeien,

Oogjes, waar een schalk uit gluurt Naar de vrijers van de buurt!

3.

Kostbre siersels, ragfijn linnen.

Spoelt het frissche water schoon... Kent ge Juffers, die het winnen Van der Deernen blanke koon? Schuil' er in der hartjes plooi Zucht tot maagdelijk behagen;

o Heur eenvoud zal niet vragen Om de pracht van steedschen tooi — Maken ze andren nóg zoo mooi!

4.

Doch: in stil gepeins verloren Zijt ge verder voortgedwaald,

Waar de zang der vogelkoren U van liefde en jeugd verhaalt: — En 't geklater van de beek En 't gelach der maagden-kelen Smelten in dat vogelkweeleri Als de stemme van de streek... Eiken Vrijdag van de week.

Onder 't lommen.

l.

Paden, bladen, groen en dicht, Weeren, keeren 't zonnelicht: Zoeter Groet er 't Bladgesuis,

't Woelend, koelend beekgeruisch.

2

Geurig-fleurig is het bosch.

Dichter ligt er 't welig mos; Achtloos,

Machtloos Uitgespreid,

Vindt gij, mint gij ... eenzaamheid.

3.

Paden, bladen, groen en breed, Weert er, keert er zorg en leed! Buiten Sluiten We alle smart:

Eustig-lustig: vrede in 't hartl

Zingen.

i.

Gij leeuwrik en gij nachtegaal!

Al zingt gij heel verscheiden,

Toch hou ik van u beiden,

En hoor graag naar uw zoete taal. Wanneer ik dwaal Door bosch en veld en weiden! — En naar uw juichen en geklag.

Mocht ik wel luistren nacht en dag.

2.

Gij, leeuwrik! stort in mijn gemoed Een lust en kracht tot leven, Tot werken en tot streven,

quot;Wanneer gij, juichend, de' eersten gloed Des morgens groet...

En, wat mijn hart doe beven,

't Is, of ge er vrede en rust in giet, Zacht-kweelend Nachtegalenlied!

8.

Gij, lieverds! leerdet me overlang: „Al wat de borst doet jagen, Of zuchtend doet vertragen.

Dat uit het bést zich, in den drang Van zoet gezang.

Met juichen en met klagen:quot; — En iedre toon van vreugd en smart Vindt bron en weerklank in het hart.

Door het Woud.

I.

Gij, breede lanen van het woud. Pilaren: die 't verwulfsel torscht,

Van levend groen en levend goud;

WèJ noemde u Neerlands Dichtrenvorst ¹) „Een kerk van ongekorven hout!quot;

Want de adem Gods doorzweeft uw bogen, En 't lofgezang van 't vooglenheir Daalt uit de diepe nissen neer; En reukwerk stijgt er naar den hoogen Uit al de bloemen wijd en zijd, Die schittren in het mostapijt.

o! Wie daar eenzaam dwalen moog',

Hoe streng beproefd, hoe zwaar gedrukt Hij heffe 't roodgekreten oog,

Hij heffe 't hoofd, zoo lang gebukt,

Naar dien doorluchten tempelboog! — Dan voelt hij op zich nederdalen Des Heeren gunst, des Heeren vree; Dan zal zijn ziel, in dank en bee.

Van nooit gekenden troost verhalen ... o Tempel Gods, o ruischend woud,

o Kerk van ongekorven hout.

II.

Zijt gij door 't woud getogen,

Waar 's morgens 't schuwe wild,. Aan 't veilig nest ontvlogen, In 't ritslend loover trilt?

Zijt gij door 't woud gekomen.

Waar 't uchtendzonlicht speelt, En 't bruin der denneboomen

Met vloeibaar goud penseelt;

En mocht uw oor er vangen

De melodie van 't woud,

De blijde vogelzangen

En 't suizend bladgekout?...

o Hart! — wanneer u 't leven

Om alle hobp bedroog.

Uw dierbren u begeven

En alle liefde loog.....

Dan nüscht, in dichte lommer,.

Vondel.

Als waar 't uit Englenmond: „Mijn stilte, stilt uw kommer;

„Mijn koelte, koelt uw wond!quot;

Zijt gij in 't woud gebleven.

Tot weer de scheemring daalt En door de stille dreven

De laatste lichtstraal dwaalt?

Zijt gij in 't woud gebleven,

ïot gij het licht der maan Als zilvergaas zaagt zweven

Door 't sluimrend loof der blaan; En zondt ge (in 't mos gebogen.

Als aan een moederhart)

Uw bede naar den Hoogen,

Uw bede in vreugd en smart?... •o Hart! — wanneer het leven

U kwetste tot den dood.

Klaag, aan die stille dreven. Uw lijden en uw nood; — Dan ruischt het door dat lommer.

Als waar 't uit Englenmond: „Mijn stilte, stilt uw kommer,

„Mijn koelte, koelt uw wond!quot;

III.

quot;Sombre wouden van het Noorden!

Door uw dichte bladerkroon Suizen wondervolle akkoorden,

Als een droom der jonkheid schoon; Dartiend spelen ze om mijn wangen, Fluistrend zweven ze om mijn oor. En een naamloos-zoet verlangen Dringt den engen boezem door.

„Naar den Hemel, naar den Hemel Waar ons eeuwig licht omstraalt...quot; Suist het in uw toongewemel

Dat van tak en bladen daalt: Hoe door aardschen lust gevangen

'tHart smelt samen met dien toon, Die, als naamloos-zoet verlangen. Afdaalt van uw bladerkroon.

Uit de diepte.

o Heldre bron! wat levend nat Vloeit uit uw diepe kwellen; Hoe lacht het kruid, hoe blinkt het pad,

Bevochtigd door uw wellen; Hoe geurt de lucht van lieflijkheid quot;Waar gij uw frissche druppels spreidt, En knop en bloem doet zwellen.

Toch ken ik nog een heldrer bron

Uit dieper Wel gevloten,

Bestraald door hooger levenszon.

Waar schooner bloemen sproten. Zij — die haar frissche druppels spreidt In 't harte der Tevredenheid....

Geleden of genoten!

De Denneboom.

1.

— Wel denneboom! wat staat ge daar Zoo treurig in het dorre zand?

Uw stam is krom, uw loof verbrand... (Zoo sprak een eenzaam wandelaar)

— Me dunkt, wanneer een klare stroom Uw naakte wortels had besproeid, Dan waart ge rechter opgegroeid,

Dan stondt ge frisscher, denneboom! Verlangt ge niet naar béter plek? ... Zeg! wilt ge, dat ik u verplant'

Van uit dit dorre, heete zand.

Naar gindschen, vetten oeverkant? Dan hebt ge kommer noch gebrek! —

2.

„Neen, wandelaar!quot; (zoo sprak de boom) „Ik dank je wel; ik ben tevreen;

Al sta ik hier ook wat alleen,

Mijn plaats is hier, — niet aan den stroom

De goede God heeft mij geplant,

Opdat ik hier mijn plicht zou doen,

En met mijn vaal, maar duurzaam groen

Wat schaduw werpen op het zand;

Soms vliegt er (bij der zonne gloed

En juist omdat ik sta alleen)

Ter ruste, hier een vogel heen:

En, net als gij, zoekt menigeen

Wat koelte aan mijn bemosten voet.

Zie, als ik ginder aan den stroom

Zoo tusschen eik en linde stond.

Wie keek dan, in dien vetten grond,

Naar zulk een kleinen denneboom?

Daar zocht mij wel geen vogelijn.

Geen wand'laar rustte er in mijn schauw.

En regen, zonneschijn en dauw

Zou voor die trotsche boomen zijn.

Hier leef ik vreedzaam en alleen;

En heb ik ook wat dorder grond.

Toch dank ik God met hart en mond; —

Geloof me, zoo ik elders stond,

'k Was niet zoo nuttig en tevreen!quot;

3.

De wand'laar sloeg, met stillen schroom En recht beschaamd, zijn oogen neer; En sprak: — dat is een goede leer; Ik dankje, ik dankje, denneboom! Ja waarlijk! ja, gij hebt gelijk: —

Ook de Armste, die zijn plicht hier doet,. Vindt vrede en rust in zijn gemoed, En — slechts Tevredenheid maakt rijkï Doch ik, ondankbre, die ik was,

Ik vlijde me in uw schaduw neer En loofde niet den goeden Heer,

Die hier u plantte tot Zijne eer....

En mij van trotschen waan genas.

Op den Stroom.

l.

Wij gleden langs 't schuimende water G-edreven door wind en door tij ... Wat murmelt ge, golfjes! ter zij? Wat fluistert uw dartel geklater?

2.

— „We fluistren van liefde en van leven, We murmlen van last en van leed; Wel hem, die ze nimmer vergeet

Als bronaar van werken en streven.quot;

3.

— „We groeiden van druppels tot stroomen, Wij breken door rotsen ons baan.

Tot we eens in uw schoot, Oceaan! Vereenigd ter rustplaatse komen.quot;

4.

Zoo kabblend om zwaarden en steven. Zoo klonk hun gefluister ter zij ... Wij dachten en droomden er bij Al verder en verder gedreven.

We droomden van liefde en van leven, We dachten aan last en aan leed; En juichten: „welzalig, die weet Wat luste en wat ruste zij geven!quot;

Het lied der Natuur.

Wilt ge lieflijk zingen hooren. Ga naar buiten in het veld. Waar de zang der vooglenkoren ü des Heeren goedheid meldt;

82

Waar de dartle koeltjes suizen,

Waar de klare golfjes bruisen,

Waar, in water, lucht en aard. Al wat adem heeft ontvangen.

Tot des Heeren lof, zijn zangen Samenpaart.

Dan zal 't hart u overvloeien,

Overstróomen van genot;

Dan uw ziel van eerbied gloeien Voor de heerlijkheid van God.

Dat is zingen, dat is juichen.

Dat is lof en dank betuigen,

Waar de kunst te kort bij schiet... Ja! des Hemels Engelkoren Zwijgen — om den toon te hooren Van dat lied.

Dorps-Avond muziek.

Als de klare zomernacht Daalt op veld en weide,

Keeren schaapjes, wit van vacht,

Van de bruine heide,

En de herdersjongen fluit.

Bij der bellen zacht geluid.

Zie! — en waar de kudde gaat.

Springen al de knapen,

Uit den hof en van de straat.

Midden in de schapen;

En de hond vliegt op en gromt. En de herdersjongen bromt:

„'k Wou, dat je te bedde lag,

Al te dartle snaken! —

Loop nu schaapjes, wat je mag,

Om ter kooi te raken!...

Jongens, laat mijn troep met vree!quot; Koept hij — maar ze kuiren mee.

88

En ze zingen 't hoogste lied,

Flink en uit den treuren,

Dat het galmt langs veld en vliet

Tot in alle deuren;

En ze trapplen in de maat,

Op de keien van de straat.

Maar de schaapjes kennen lang

ledren wilden jongen,

En der kindren avondzang.

Nu ook weer gezongen ...

En ze blaten, wel te vree.

Rustig met dat liedje mee.

't Geurig avondkoeltje suist

Langs de korenaren,

't Spattend nat van 't beekje ruischt

Tusschen tulpenblaren;

't Krekeltje zingt in het gras Of 't een nachtegaal haast was!

Kom' nu schaapjes, kom' ter kooi!

Kom', te bed nu, knapen!

Zij het liedje nog zoo mooi,

't Is nu tijd van slapen:

Hoeveel pretje ook hebben mag...

Morgen komt er weer een dag!

S t o e i p a r t ij.

EEN ZOMEEAVONDLIEDJE. 1.

Stralenglans en Schemerschijn

Stoeien door het loover! — Schuive 't Duister zijn gordijn

Tak en blaadjes over, 't Zonnestraaltje tilt, vol moed.

Telkens weer de tippen ... Of het, met zijn laatsten gloed. Of het, met zijn laatsten groet Nog er door mocht glippen.

En de Vogels weten niet

(Bij dat stoeiend spelen):

„Is het tijd voor 't avondlied Of voor 't ochtendkvveelen?quot;

En ze mengen, wonderbaar,

't Sleepend lied der Droomen ... Tusschen 't schaatren hier en daar Van hun zingen hel en klaar Wen ze 't Licht zien komen.

3.

Doch zij nijgen toch alvast

Al hun moede kopjes,

(Gaan ze ook even nog te gast

Aan wat zilvren dropjes);

En nog eenmaal trilt hun zang Krachtig door de twijgen.... Dan versmelt hij... zacht en lang — Tot ze, in zoeten slapensdrang Ingesluimerd .... zwijgen.

4.

En de Zonnestraal ontvliedt Pruilend naar het Westen,

Nu hij 't Duister heerschen ziet

In zijn burcht en vesten!

Maar hij fluistert (naar ik gis!),

Schoon hij is gewéken: „Wacht!... Gij booze Duisternis! 'k Zal u — als 't weer ochtend is, Nog wel nader spreken!quot;

Nevel en Stonmvlaag.

I.

Zonnetje 1 waar zijn uw lachjes gebleven, Lieflijke hemel! waar liet gij uw blauw Alles is duister en neevlig en grauw.

Alles met mistige dampen omgeven;

Waar ik mijn treurende blikken ook richt'. Nergens is leven, nergens is licht! —

Acht gij de zon van haar glansen verstoken, Nu zij zich hult in het neevlige grauw?

Blijft dan de hemel niet helder en Wauw, Schoon hij in wolken 't gelaat houdt gedoken? Dekt ook een sluier hun schoon voor 't gezicht. Achter dien sluier is leven en licht.

II.

De storm vloog rond door 't krakend woud, En brak

De brooze twijg, den forschen tak,

En schuifelde in het kreupelhout.

Tot dwarlend struik en heesters vlogen ... Nu is zijn grimmigheid gestild: —

De lucht is rein, geen blaadje trilt.

Het heldre meer ligt onbewogen.

De bloempjes zijn in slaap gesust: —

o Zoete Rust!

Zwaluwenvlucht.

Zij strijken langs 't water der rimplende beek. Ze ontwijken de boorden der groenende kreek, Ze ontmoeten elkander voor 't laatst In de streek, En groeten het bosch waar de Zomer ontweek: De herfst is gekomen!

De vreugde des levens, die 't jeugdige bloed Verheugde en ontvonkte, ontvliedt ons met spoed; Doch machtig ontwaakt in het rijper gemoed Wat krachtig ons opvoert tot duurzamer goed: De herfst is gekomen.

86

Herfst.

1.

o 'k Heb u lief, geelkleurig groen Betint met diepen purpergloed;

'k Hou — van dat half-verbruind plantsoen

Wiens suizend fluistren peinzen doet; 'k Bemin dat waas der Najaarslucht,

Dat blauwt om 't nevelgrauw verschiet, En, als de Vogel in zijn vlucht.

Kweel ik den Herfst, mijn vriendlijk-krachtigst lied-

2.

Geen bloemen tooien meer het woud;

Op eikels kraakt de vlugge voet;

De geur van 't harsig dennenhout

Doordringt de lucht en staalt het bloed; Het Wild, dat knabbelde aan het kruid,

Duikt schichtig in de heesters neer.

Verschrikt door 't schallende geluid Van vallend hout, of knallend jachtgeweer.

3.

En diep dring ik door 't loover heen

En zoek een plek, vanwaar mijn oog Het bergpad, kronklend naar beneen,

In 't eenzaam slingren volgen moog'; En 'k spie er, hoe het zonnelicht

In breking langs de stammen daalt,

En grillig speelt, of schuilend zwicht,

Of de open plek met milden glans bestraalt.

4.

'k Denk dan aan eigen levenspad,

En wat het nam, en wat het gaf:

Hoe 'k eens jonk-dartel opwaarts trad.

Thans peinzend afdaal naar het graf!

Maar hoe 'k, nog steeds vol lust en moed.

Met méér, dan ooit mijn jeugd bezat. God dank' — voor zooveel licht en gloed In 't open hart, en op het kronklend pad.

87

Gij rijk seizoen van rijpe kracht,

Mijn levensbeeld, mijn levensdoel.. . Wat Weelde lente of zomer bracht' — Uw Ernst behaagt aan mijn gevoel! De Jeugd moog' prijken met haar blos,

De Grijsheid met haar zilvren haar... In 't Leven, als in 't eenzaam Bosch,

Zijt Gij, o Herfst! voor mij de kroon van 't Jaar.

Vooglenlied.

Klein vogelijn op groenen tak Wat zingt ge een lustig lied!

Daar ginder is een dak van riet...

Een jongen kloutert op het dak, En tuurt vèr in de blauwe lucht, En roept; „o Had ik vogelvlucht!quot; Zou dat de zin van 't liedje zijn? Klein vogelijn!

Klein vogelijn op groenen tak,

Wat zingt ge een lieflijk lied!

Een maagdlijn buigt in 't loof — en ziet

Een kieken, dat door 't eitje brak. En gluurt in 't aardig nestje neer En fluistert: „och! hoe lief en teer!quot;... Zou dat de zin van 't liedje zijn? Klein vogelijn!

Klein vogelijn op groenen tak,

Wat zingt ge een smeltend lied!

Op 't zachte groen der grafstee giet

De maan haar zilver: — oud en zwak Knielt daar een Grijze, en murmelt stil: „Leer mij berusten in Uw wil!quot;

Zou dat uw schoonste lied niet zijn? Klein vogelijn!

Avondzon.

1.

Het avondzonlicht doopt in goud De groene toppen van liet woud, En! langs der dennen stam gegleden, (Wiens donkerrood den schuinen straal Doet blinken, als gegloeid metaal)

Daalt het langs 't mosbed naar beneden, Als of het, op dat zacht tapijt,

Zich graag ter ruste had gevlijd.

2.

„Slaap zacht, gij lieve zonneschijn!quot; Zoo zingt het wilde vogelijn, Zoo ruischt het loof en alle twijgen! En gij, o Mensch! die voelt en weet, quot;Wat goeds het lieve zonlicht deed, Gij zoudt, gedachteloos, dan zwijgen ? ... Och, smelt in 't zalig avonduur Uw lied, in 't danklied der Natuur!

3.

En zijt gij arm — geen pracht oi praal Van weidsch Paleis of Koningszaal Biedt zóóveel schoons om voor te buigen. Dan 's Heeren tempel... 't statig woud. Verlicht door avondzonnegoud,

En vol van stemmen, die er juichen, En zich vereenen in Gods iof... Voorwaar: dat is uw Koningshof!

Dauw.

Als de avond daalt met zwarte schauw.

Ziet gij den dauw,

Als zwevend gaas, op veld en weiden Zijn vochten nevelsluier spreiden.

Straks, toen de zon in vollen glans

Blonk aan den trans,

Steeg al die damp, in stil gewemel. Onzichtbaar naar den blauwen hemel.

Doch nu geen hooger licht en gloed

Hem rijzen doet.

Daalt hij, bij 't machtloos pogen, weder Als tranenstroom op aarde neder. —

Zoo moet, als 't hart (door leed bezwaard)

Zich heft van de aard'.

En niet in tranen neer zal dalen. Een hooger gloed den geest doorstralen.

Overal.

Volle maan schijnt overal!

Op der bergen hoogste kruinen,

In het meest verborgen dal.

Over bosch en veld en duinen: Waar ge uw oogen henen richt, Ziet ge 't zilverreine licht.

Echte deugd blinkt overal!

Of ze in 't hoog paleis mag tronen.

Of, in laag gelegen dal,

't Needrig stulpje moog' bewonen: Waar ge uw oogen henen richt. Ziet ge 't zilverreine licht.

Blanke stralen, blanke deugd! o Hoe schoon is 't, dat uw glansen Arm en Rijk, en Grijze en Jeugd, Met hetzelfde licht omkransen!... Al wat daalt van 's Hemels boog, Kent op aarde laag noch hoog.

90

I

Opwaarts.

Met duizend sterren-oogen Trekt ons de hemel aan, Om naar zijn heldre bogen

Den bangen blik te slaan; En als hun glansen blinken Op 't moegeweend gezicht, Die stralen in te drinken Van rein en troostend licht.

Met duizend, duizend tongen ^endt lucht en zee en aard Een loflied, nooit volzongen.

Welluidend hemelwaart. Zoo — liefderijke Vader 1 —

Voert al 't geschapen schoon Ons telkens, telkens nader Aan de ongeschapen troon !

Door Wolken.

1.

Hoe krachtig strijdt ge, o blanke maan! Hoe dringt gij door de wolken heen, En scheurt heur zwarten grond van-een, En breekt u baan:

2.

Verheven, lieflijk-trotsch gezicht;

Als 't diepe zwart tot grijs vervloeit. Tot zilver smelt, in purper gloeit. En baadt in licht:

3.

En als ge, omschaduwd door een krans Van stukgereten wolkgevaart. Te voorschijn treedt voor 't oog der aard In hemelglans! —

91

4.

Moog' zóo (hoe dicht het wolkgordijn Ook op ons doornig voetpad daal')

In dulden, strijd en zegepraal Ons leven zi]n!

Des Nachts.

Eng weggetje van zorg en smart, Dat slijk en steenen overhóopen! Wat zijt ge moeilijk om te loopen. Ook voor het stoutste hart 1

Maar of ge steil en hobblig zijt. Zij wandlen veilig, die vertrouwen. En op den Hoogsten Leidsman bouwen... Hij komt te Zijner tijd.

En of 't beneden donker is,

En of er boven wolken jagen,

Toch flikkren sterren, door die vlagen Van stikke duisternis:

Een avondster, een morgenster. Een ster van hopen en gelooven, Een ster van liefde daar te boven: Zij lichten ons van ver' 1

Ochtend-Schemering.

Weer breekt de luister

Van 't morgenlicht Door 't schemerduister : — De Schaduw plooit haar vlerken dicht!

En heldre vonken Bespatten zóo haar vaal gelaat,

Dat ze (op haar beurt nu) sluimerdronken, Maar stil naar 't Westen gaat.

Daar moog ze poozen,

Tot de avondgloed De laatste rozen Ter westerklmme bloeien doet: —

Uw licht, o morgen !

Verdreef haar met uw stralenpracht;

Jaag uit ons hart nu ook de zorgen,

Die ons het Gistren bracht.

Ja, wil ons sterken

o Zonnelicht!

Om trouw te werken,

Tot dat ge weer voor Schaduw zwicht.

Zegge uw geflonker Aan hem, die soms nog tobt of treurt: „Kom 1 wees getroost: — want licht en donker Heeft elk op Aard... zijn beurt!quot;

Goe Morgen.

De dag ontsluit zijn gouden poort;

Daar komt de zon met al haar stralen. En dringt tot in de diepste dalen;

En roept tot elk, met vriendlijk woord: Goe morgen 1

En nauwlijks hebben zij 't gehoord, Of bloem en vogels worden wakker; En 't klinkt, langs bosch en beemd en akker, In duizendvoud herhalen voort: Goe morgen!

Dat is een toon, die 't hart bekoort! — Wel-op, gij Slapers! laat dat zingen In huis en hart dan binnendringen;

En zeg' (als 't u tot arbeid spoort): Goe morgen!

Hij, wien een goede morgen gloort. Hij mag, bij 't werken naar zijn krachten, Een goeden dag en avond wachten :

Tot eens hem straalt in hóoger oord Goe morgen!

Het Kerkklokje.

De klok van 't needrig kerkje roept:

„Ontwaak, de dag breekt aan!quot; En 't is of nieuwe levenslust

't Verkwikte hart doet slaan.

„Ontwaak ... dat gij den morgen groet' Met blij gezang, met frisschen moed; — De nacht was kalm, de rust was zoet: Nu zij weer de arbeid goed!quot;

En — is de dag voorbijgegaan,

Dan zegt ons de avondklank : „Ter ruste nu, gij trouwe schaar!

En breng uw Schepper dank.

Hij zendt, wie vroom zijn taak volbracht, In stillen nacht zijne Englenwachtquot;... En 't klokje wenscht u, rein en zacht, Na arbeid, „goeden nacht!quot;

V o o p j a a p s b e z i e I i n g.'

i.

o Bloesemgeur, o bloemenpracht.

Nu Lente mij de slapen kust,

Hoe wekt gij weer des levens lust

In 't hart, dat ik verstorven dacht: — o Hemelgunst! die ook in ons gemoed Uit Winternacht weer Lente kiemen doet.

2.

Omklemd door angst en zorg en smart,

Door snerpend leed tot ijs verkild,

Krank van verlangen, nooit gestild,

Was 't koud en donker in dat hart, En 't vreesde of ooit weer, iets nog, mijn gemoed Uit die verstijving wekken kon tot gloed.

94

3.

_ En zie! éen Voorjaars-adem kwam, Éen lentebloem ... éen zonnestraal... En 't was, of Lente, in zegepraal, Ook in mijn hart weer intrek nam; ü dank ik, God! die ook in ons gemoed. Uit Winternacht weer Lente kiemen doet.

In Mei.

Zie!... op goudbetinte wieken

Daalt de pasgeboren Mei,

Bi} het eerste morgenkrieken.

Op het groene dons der wei;

Door de bloesemsneeuw der twijgen

Suist de veldtoon der schalmei,

Zoele, vruchtbre druppels zijgen Op het vale kruid der hei.

Donkerblauwe veldviolen

Wiegen op 't bemoste pad.

Half nieuwsgierig, half verscholen,

Tusschen tulp en crocusblad;

Duifjes nebben onder 't koozen

Krop en kuif en pluimpjes glad,

Tusschen witte waterrozen

Duikt de zwaan in 't zonnig nat.

Alles wat met wilde vlagen

Stormde, in langen winternacht,

De aard deed siddren — 't hart deed jagen...

Is tot lust en rust gebracht; Wat verkwijnde, wat verkoelde.

Heft zich op tot gloed en kracht...

Zoete Mei!... de geest gevoelde.

Dat nog schooner Lente ons wacht.

Meilied.

1.

Bloemen dragen Al de hagen,

Geuren waaien overal;

Klagend dwalen Nachtegalen

Langs den blanken waterval.

Zie! hoe Lente de Aarde kust.

Teedre zanger,

Klaag niet langer!

Waarom mengt ge, telkens banger,

't Droeve klagen in den lust ?

2.

Winterdagen ■

Brengen vlagen.

Brengen plagen ons genoeg ;

Als de hagen Bloemen dragen,

Is 't voor klagen veel te vroeg.

Op dan, hartjes, kweelt nu blij! Frissche kleuren.

Zoete geuren,

En wat liedjes uit den treuren

Passen bij het Lente-tij.

Geen Roosje zonder Doornen. 1.

Een roos, die zonder doornen bloeit,

Waar mag ze zijn te vinden? 'k Vrees, dat ze in weinig hoven groeit Je zoekt vergeefs, me-vrinden !

2.

En of ze ook al te vinden waar',

Licht dat ze u zou mishagen;

Het hoort nu eenmaal bij elkaar, Dat roosjes Doornen dragen.

3.

Wat leed in lust, wat lust in leed,

Zoo is ons aardsche leven; En als het ons geen goed en deed, 't Ware anders ons gegeven.

4.

Dies neemt de roosjes, als ze zijn;

Het leven met zijn nukken; En doet het soms een beetje pijn, Het leer' voorzichtig plukken.

Zaaien en maaien.

Ik weet een kostlijk vooglenlied;

„Wij zaaien niet, wij maaien niet!quot; — Zij zingen 't hoog, zij zingen 't laag, In eikentop en rozenhaag.

Op hei en wei, in ruigte en riet... „Wij zaaien niet, wij maaien niet!quot;

Doch — schoon de Landman 't gaarne hóórt, Hij zaait maar toe, hij maait maar voort; Hij melkt zijn runders — maakt zijn ros Eerst 's avonds van de ploegschaar los, En denkt bij 't rijzen van den dag:

„'k Ben blij toch, dat ik wérken mag!quot;

„Maar komt des levens Avond aan. Dan moog 't mij als de Vogels gaan; Dan stijgt mijn lied, al beeft mijn stem. Als 't kostlijk vooglenlied — tot Hem, Die uit den Hemel op mij ziet...

Al zaai of maai ik dan meer niet!quot;

97

Hemelsblauw.

Nietwaar!... dat is een mooi gezicht,

Als ^:t weer zoo neevlig is en grauw,

En als er dan een plekje blauw,

En hier en daar een straal van licht.

Gelijk een venster in den hemel,

Zich opent in het wolkgewemel.

Al keken wij dan droef en bang.

Zoo voelen we, als vanzelf, ons oog Zich heffen naar des hemels boog; —

En roept (als in een Englenzang)

Een stem ons toe: — „dat lichtgeflonker „Is dubbel helder in het Donker!quot;

Gij, die in zorg en leed verkwijnt.

Och! zie toch rond, met scherp gezicht.

Of niet wat blauw, of niet wat licht.

De wolken op uw pad doorschijnt;

En — z i e t gij ze op uw donkre wegen.

Geniet ze dan als dubblen zegen!

Z o n n e s c h ij n.

i.

o Levenslust, o levensheil!

Wel moogt ge ons hart ontgloeien, Wanneer we u, zonder maat of peil.

Uit hooger bron zien vloeien. De purpren trans, de bloemengaard.

De geurig-koele dreven.

Gij gaaft ze ons, God! reeds hier op Aard, Als deel van Hemelsch leven.

2.

Gij berg en dal, vol blij geruisch.

Gij woud, met duizend tongen, Gij vogelkweelen, beekgesuis.

Heme.

98

Gij loflied nooit volzongen ...

Gij al te zaam! — doet gij ons niet

In zaligend bekoren Den zachten weerklank van liet lied Des Eeuwgen levens hooren.

3.

o Wees dan, allen! blijde in God. -

Ook U heeft Hij gegeven Dien reinen lust, dat rijk genot,

Dat innig heil van 't leven:

Maar 't beffe uw geest en hart en stem,

Gelijk der Schepping zangen,

In lof en liefde en dank... tot Hem, Van wien gij 't mocht ontvangen.

Landschap-Schetsjes in den vreemde.

I.

Op de Rots.

Reusachtig teekent tegen 't blauw der lucht Zich de omtrek af des landmans.... forsch gebouwd, Die 't zaad, door hem der rotsige aard betrouwd,

Nu ziet gerijpt tot halmen, zwaar van vrucht;

Hii wet de sikkels, .

die in 't zonnelicht Weerkaatsen, als de zilvren boog der maan.

En (als een rij van krijgers) valt het graan Voor 't snijdend zwaaien van de scherpe zicnt.

En langs het bergpad -

met een kostbren last

Van schoven, die 't op hoofd en schouder draagt.

Ziet sü 't jonk volkje — . ,

^ëJ en, dalwaarts, vrouw of maagd.

Die 't koren op de breede wagens tast. —

Als niivre mieren weemlen zij dooreen

Van de' eersten straal die de Oosterkim verguldt.

Tot zich het dal in blanken sluier hult

Wen de avondzon den hoogsten top bescheen.

o Wat in lager streek, door noeste vlijt, De mensch ontwoekert aan het golfgeklots, — Betwist hij hier aan de ijzerharde rots, -Waar zij verweert door 't knabblen van den Tijd; En dwingt het heikruid

(dat, als lichtgrauw haar, Op 't reuzenvoorhoofd van den rotsklomp groeit) Een krans te dragen,

waar de winde in bloeit Gevlochten met den gouden korenaar.

II.

Okdee 't Lommer.

Wat tracht ge telkens, heldre zonnestraal-Door 't dichte lommer steelswijs heen te breken, En 't koele nat der saamgevloeide beken In gloed te ontsteken ?

Of wilt ge van de jonkvrouw,

neergevlijd

Op 't donzig mos,

en mijmrend bij het kweelen

Der vogels —

onder 't heimlijk, koestrend streelen Een kusje stelen ?

De breede stroohoed, met een roos gesierd.

Ligt achtloos op den grond: —

en half gebogen Op 't rechterhandje ziet ze uw ijdel pogen. Met kwijnende oogen:

En drukt de linkerhand op 't kranke hart, En lacht weemoedig —

of uw gouden stralen Iets heimlijks uit haar leven haar verhalen,

Bij 't vruchtloos dalen.

m.

Bij de Bron.

In de schaduw weggedoken Van de abeelen looverzaal.

Valt de bron —

met züvren straal Uit der aarde schoot gebroken —

Met haar zilvren druppels weer In den schoot der aarde neer.

quot;Wie er toeven, mat van blikken,

Wie er toeven, krank van hart,

Voelen 't wijken van de smart,

Voelen zin en geest verkwikken ;

Of de klare koele dronk Levenslust en veerkracht schonk.

Schemert niet een waas van rozen Op die bleeke kinderwang ?

Voelt de moeder niet al lang.

Bij het kussen en het koozen,

A._ar(i_e!...

dat ge, voor haar schat,

't Harte van een moeder hadt?

Zie!... de kleine handjes vatten Gretig het kristallen vat.

Waar het borlend, bobblend nat Méér kristal nog — in komt spatten;

En het drinkt, in éenen toog.

Kracht in 't lichaam, gloed in t oog.

En de moeder... , . . ^ ^

dankend, juichend,

Knielt haar ziel voor God den Heer! -

't Kind omvat zij vast en teer.

Als opnieuw Zijn gunst getuigend,

En een traan valt in 't kristal----

Offergave... ,

't reinst van all

IV.

In het Dal.

Als jonglingsdroomen zweven langs de kim De laatste gouden wolkjes...^ ^ ^

Dat, maan-betint, langs groenen rotswand spat,

101

Stijgt, in zijn wit gewaad, de reuzenschim Des avondnevels...

fluistrend : goeden nacht! — En breidt zijn armen uit, onhoorbaar zacht,

En drukt de bergspits, die den hemel tart,

Als waar 't een kind —• ter sluimring aan zijn hart.

't Is alles stil!

Maar hoor — een melodij. Vol weemoed ¹), en toch vol verrukking,

stijgt.

Steeds zwellend, langs de laagre heuvelrij Omhoog —

alsof een ziel ten hemel hijgt:

En zij iets in dien toon, waarbij 't gemoed Den nagalm eener aardsche smart beseft...

Toch is 't, of zich daaruit een hymne heft:

„Wie in den Heere sterft, is sterven zoet!quot;

Een knaap wordt daar begraven; —

Stil en zacht

Draagt hem een deel der makkers....

Na den dag

Van zwaren arbeid,

die nauw poozen lijden mag.

Blijft hun, voor 't vrome werk,

alleen de Nacht!

Zoo doen ze steeds, wanneer de Dood er één. Ter ruste, uit het gewoel der werkplaats riep, En brengen hem des avonds . ..

of hij sliep —

Naar 't bed van mos op Godes akker heen.

En zie!

een ander deel der makkers gaat De baar vooruit —

en heft den lijkzang aan;

Eenvoudig is hun lied, als hun gewaad;

Maar hoort ge 't...

o! dan welt er vast een traan

1

Wanneer in 't dal der Ourthe een mijnwerker of een der werklieden aan do ijzergieterijen gestorven is, wordt hij doorgaans tegen zonsondergang door zijne makkers, onder 't zingen van een geestelyk lied ten grave gebracht.

In 't oog u... , , . tt u

dan weerklinkt, ook m Uw hart,

Het lied der zaalge hope in aardsche smart:

De nevel kwam — _n ti i

maar ginds blinkt Hemelgloed..

.,Wie in den Heere sterft, is sterven zoet 1quot;

Regenboog.

1.

quot;Wie er schreien moge of zuchten, Heffe in 't leed den blik omhoog;

Tusschen dreigende onweersluchten Blinkt de heldre Regenboog;

Waar' die stralenkrans verschenen. Zoo de storm niet had gewoed ? ... Regendruppels, zonnegloed,

Innig moet gij u veréenen,

Eer ons oog dien glans begroet.

2.

Buigt uw hart dan onder 't lijden, Heeft de smart uw oog bezwaard,

Denk; „geen .vrede zonder strijden. En geen Hemel zonder Aard !quot;

Regendruppels ... zonneglansen .. • Smelten in dien vredeboog: — Droeven! heft den blik omhoog;

Tot de zon van reiner transen In uw tranen spieglen moog'!

Oogst.

i.

De maaier drijft de scherpe zicht

Door 't gouden koren heen. De halmen vallen, zwaar en dicht, In rijen naar beneen :

103

2.

De meisjes binden op het veld Het graan in schoven vast,

In wagens, daavrend aangesneld,

Wordt schoof op schoof getast:

3.

En bovenop springt door elkaar

De jeugd in dartlen dans.

De korenbloem en korenaar Vereenen ze in een krans:

4.

En wie de knapste maaier is.

En wie de knapste maagd.

Die wéét (als 't avond wordt) gewis...

Wie zulk een oogstkrans draagt.

Loon naar werk.

Grijp de scherpe sikkel aan,

Sla ze door het goudgeel graan, Ga met dankbaar hart aan 't maaien; Zie, hoe 't veld te prijken staat... Och! wat helpt die goede raad, Zoo uw hand vergat.... te zaaien!

't Graan, dat daar zoo welig groeit, Is met moeizaam zweet besproeid. Kostte vlijt bij dag en nachten ! .. Gij hebt tijd en kracht verspild. Traag en zorgloos: — en gij wilt. Zonder arbeid, loon verwachten ?

Neen! — de goede, wijze God Heeft des levens rijkst genot Zoo met Arbeid saamgeweven. Dat (hetzij men lache of zucht') Toch de zuurst-verdiende vrucht Steeds den zoetsten smaak zal geven.

Ploeg en zaai dus onverpoosd, Zwoeg en zorg en werk getroost. En als de oogst, in gouden halmen, Dan op 't veld te prijken staat, En uw hand de sikkel slaat.. . Dank dan God, in blijde psalmen!

De Duinroos.

De storm joeg wild het luchtruim door, De zee hief wild haar golven op; Een duinroos dobberde op den top,

Maar ging in 't stormen niet te loor: Neen!... op de kruin der baar gedragen. Werd zij geworpen op het strand;

Maar woelde zich weer vast in 't zand. En bloeit wellicht in béter dagen!

De storm joeg wild het luchtruim door. De zee hief wild haar golven op; En redloos zwalpt, van top tot top, Een schip, door 't ongemeten spoor; Tot dat het (eensklaps stukgeslagen) Als wrak geworpen werd op strand. En de arme scheepslui, in het zand. Half stervend, of gestorven lagen.

o Gij, die vaak naar grootheid streeft. En over 't needrig leven klaagt,

Zie toe, wanneer de Stormwind jaagt, Wat voordeel lager standplaats geeft. — Hoe hóoger stand, hoe éer bezweken Wanneer de storm des levens woedt... In 't strijden met den wilden vloed. Had ik der Duinroos 't liefst geleken!

105

Helmkruid.

i.

In 't gloeiend zand

Der hooge duinen

Geplant,

Kwijnt ge ... verdorrend op heur kruinen. Aan 't eenzaam strand.

2.

Schoon 't koele nat

Uw dorre sprieten

Omspat;

Moogt gij geen laafnis toch genieten, Verschrompeld blad!

3.

Vaak sterven wij

In hooploos smachten.

Als Gij: —

En 't doel van hopen en van trachten Lag zoo nabij!

Uit Dood ten Leven.

i.

Hebt gij der aard gegeven

Al wat u dierbaar was----

Een beeld van hooger leven Kiemt toch in 't bloeiend gras;

Laat smart u niet beklemmen ... Waar knop aan knop ontsproot Daar vragen duizend stemmen: „Waar is uw prikkel. Dood ?quot;

2.

Wilt gij uw leed en vreezen Bij 't pas gesloten graf

Vertroosten en genezen ? Wacht vroom Gods toekomst af!

Der Lente bloem-ontspruiten Zegt, in zijn kleurenpracht : „Het sterven is ontsluiten Van hooger levenskracht.quot;

Een Rots.

1.

fien rots in 't hart der zee, Die, hoe de branding slaat, Onwrikbaar tegenstaat; Zoo zij uw hart in 't kwaad!

2.

Eéns effent zich de zee,

Eéns wijkt gevaar en nood; En 't loon der deugd is gróót, In leven of in dood !

Avondstond.

1.

o Rustig-lustige avondstond!

Die ons van de' arbeid komt verpoozen ; Gil draagt, al zijn 't wat bléeker rozen, Zoo goed als de ochtend ze in den mond! En door dien teeren rozenkrans.

Wiens schoon zoo spoedig is verdwenen, Strooit gij de zilvren starren henen, Die schittren aan den blauwen trans. Met eeuwig onverdoofbren glans.

2.

Uw adem, die ons 't voorhoofd kust, Is nog van duizend geuren zwanger,

107

En lieflijk kweelt uw lentezanger,

Schoon alle vogels gaan ter rust; —

Uw hand strooit over gras en spruit,

En op de half-gesloten knoppen,

De laafnis van uw koele droppen;

En, als op 'tdor geschroeide kruid.

Giet gij ze in onze harten uit.

' 3.

Gij rustig-lustige avondstond!

Die ons wilt troosten, sterken, laven ....

Gelijkt ge niet met al uw gaven Een Engel, dien de Heer ons zond ?

o Geef ons dan ook, eiken keer.

Na de' arbeid, dien we als lust beminnen, Die rust van buiten en van binnen,

Die 't smachtend harte, telkens méér. Ten Hemel heft tot God den Heer.

Laafnis.

i.

De zomerhitte brandt en gloeit,

Ofschoon 't al Avond wordt:

Wat is er menig blad verschroeid. En menig bloem verdord!

2.

Een dag van zorg, een dag van leed,

Is weer voorbijgegaan;

Gij kent ons harte, o God! en weet Hoeveel 't heeft dóórgestaan.

3.

Maar koelte en rust daalt met den nacht

Op alle velden neer;

Gij gaaft ze aan al wat naar U smacht... Ai! geef ze ook Ons, o Heer!

Om hoog.

1.

De zwaluw scheert langs 't watervlak, En zoekt haar spijs langs de aard;

Maar als ze die heeft, opgegaard, Dan vliegt zij haastig hemelwaart: Omhoog, omhoog, naar 't wolkendak!

Alsof zij, in de blauwe luchten,

Aan de'aard en 't aardsche wou ontvluchten, Omhoog, omhoog 1

2.

Och! hief zoo ieder Mensch zijn oog — Wanneer hij, moede en mat.

Zijn daaglijksch brood op 't levenspad Met moeizaam werk verkregen had, Omhoog, omhoog, naar 's hemels boog: Dan vloog zijn ziel op vleuglen mede Naar 't eeuwig Rijk van licht en vrede, Omhoog, omhoog.

Een en dezelfde.

i.

Hoe lieflijk praalt gij, Avondster! En trekt ons oog en hart van ver,

Omhoog, tot God, den Heere 1 Hoe straalt gij weer als Morgenlicht, Opdat ons hart en ons gezicht, Opnieuw tot God zich keere; Prachtig,

Machtig Dringt uw luister Door het Duister Van de transen ...

Als door 't Licht der morgenglansen.

109

2.

Verheffend licht, als de Ochtend praalt, Vertroostend licht, als de Avond daalt.

Uit éene bron gevloten ;

Weerkaats uw glans in ons gemoed,

En toon ons God, in kwaad en goed.

Geleden of genoten!

Weelde Streelde,

Lijden griefde ...

Maar Gods liefde Bleef ons harte 't Eeuwig licht in Vreugd en Smarte.

Des Heeren Huis.

i.

Uit den grijs bemosten toren Dringt der klokken hel geluid: Komt, het noodt u allen uit,

Mengt uw stemmen in de koren;

Komt, en legt het aardsche kruis Neder, in des Heeren Huis!

2.

Wie er weenden, wie er baden,

Daar wordt traan en beê verhoord; Rust daar, bij des Heeren woord, Wie vermoeid zijt en beladen;

Vliedt daar allen 't aardsch gedruis: Vrede woont in Godes Huis.

3.

Eenvoud, onschuld keert er weder In de ziel voor God ontgloeid; — Wat u nog aan de Aarde boeit. Legt het 'aan den dorpel neder:

Spoeddet ge uit paleis of kluis, Kindren Gods zijt ge... in Gods Huis 1

Bestendigs.

i.

Het golfje vliet, het windje waait; De zon en maan gaan op en neer; Ja 'k hoor, de heele wereld draait... Is er dan niets bestèndigs meer ?

2.

Vast, véél bestendigs is er niet!

Maar iets toch staat onwrikbaar pal Hoe 't windje waait, hoe 't golfje vliet, Hoe ook de wereld draaien zal.

3.

En luide roept in ieders hart,

Al houdt men zich ook willens doof: „Dat, wat des levens wiss'ling tart, Is ... kloeke Moed en vast Geloof.quot;

Rust.

Wij rusten van den zwaren dag

In 't bloesem-sneeuwend lommer; Het hoofd omhoog, in 't oog een lach,

De geest bevrijd van kommer:

Want Arbeid is des levens lust, En o! hoe heerlijk smaakt dan Rust!

Och! kruipt er somtijds in uw hart

Een ditje, of wel een datje ...

Getroost aan 't Werk — en alle smart

En alle leed vergat-je;

En hoe ze waakten:... de avondrust Die heeft hen straks in slaap gesust.

Wat zijt gij, zware levensdag.

Dan tobben, slaven, zwoegen ?

Doch ... daar 't niet anders wezen mag,

Wil ik mij gaarne voegen;

Eens toch — wacht alle Moeden rust, Aan die gestamde hemelkust.

Bloembed.

1.

Geurig suizelt door de dreven, Avondkoeltje! uw ademtocht,

Of gij, vóór het hen begeven,

Elke knop nog kussen mocht. Of 't omarmen en omspelen Hen ter ruste wiegen kon. Die doorgloeid zijn van het streelen En het stralen van de zon.

2.

Dankbaar keeren ze U, in luste,

Hun verschroeide kopjes toe.

En zij plooien zich ter ruste Moegekust en spelensmoe:

En al stiller en al zachter

Fluistert gij het wiegelied:

„Knopjes slaap!quot; —

Tot gij, als Wachter, Alles rustig sluimren ziet.

3.

En dan strijkt gii... dicht langs de aarde

Sluipend — heel het bloembed rond... Of gij ergens in de gaarde

Mooglijk éen nog wakend vondt; En dan schuift gij alle blaadjes

Als een groen gordijntje dicht,

Waar, in laantjes of op paadjes.

Nog een scheemring is van licht.

4.

Doch ze rusten na hun lusten,

Doch ze rusten na hun leed;

112

Zie! — wat droomen of hen susten, Nu Uw lied hen sluimren deed: —

Zijt ge niet, bii 't teeder streelen,

'tBeeld ... van vrome Moedertrouw? Wakend — dat te dartel spelen 't Jeugdig harte schaden zou!

Des Avonds.

i.

De dag was donker :... zwaar en dicht Hing damp en nevel over 't dal —

't Was aaklig stil: geen vogel zong er;

Slechts 't ruischen van den waterval En 't klettren van de beekjes drong er, Eentonig-droef, in 't oor: — en 't hart Kromp, als de Schepping, zaam van smart.. Maar toch aan de' Avond werd het licht!

2.

Ter westerkim brak voor 't gezicht Een zwakke straal de neevlen door, En boorde door het wolkkleed henen ;

Totdat de sluierrand, met gloor Van purpren franje was doorschenen, En langzaam zich het mistig grauw Verhelderd zag tot goud en blauw... En baadde in fonklend zonnelicht.

3.

Wat houdt ge 't oog ter Aard gericht Gij Többers 1... wien de levensdag Niets bracht, dan dichte neveldampen?

Omhóóg dat oog — of daar 't ook zag Hoe licht en duister eeuwig kampen! —

Wéét, éénmaal breekt de hemelgloor Des levens zwartste wolken door ... Ook aan Uw avond wordt het licht!

113

Dnoomend.

1.

Stilte suizelt door de twijgen,

Alle bloemen gaan ter rust,

Moebestraald en moegekust;

Zelfs de nachtegalen zwijgen: —

Al uw lijden, al uw lust,

Hart! — worde óok in slaap gesust.

2.

Toch trilt in het loof der boomen.

Als een geestenstem zoo zacht.

Zang van vogels door den nacht...

't Lied, dat ze in hun sluimring droomen! Beeltnis, wat de dag hun bracht: —

Lied van weelde — lied van klacht!

3.

Zwellend harte, jagend harte!

Of de dag u ook ontvlied' —

Wat u 't leven roove of bied'...

Alle weelde en alle smarte Smelte ... schoon ge rust geniet,

In uw droomen — tot een Lied!

Stormvlaag en Sterrelicht.

1.

De wilde wolken jagen Met storm en hagelvlagen Het breede luchtruim door;

Maar tusschen 't wolkgewemel. Ziet gij den blauwen hemel Doortinteld van der Sterren gloor.

Hkije.

114

2.

En dubbel troostvol dalen Die vriend'lijk reine stralen Door 't scheurend wolkenzwart, En dubbel trekt hun glansen Door 't sluiergaas der transen Ten hoogren hemel oog en hart.

3.

Heil! wie bij 't wilde jagen

Van 's Levens onweersvlagen

Wéét, dat in storm en nacht

Het tintiend stargewemel

Ondoofbaar, van Gods hemel

Ter neer ziet, als een' Englenwacht.

Denneboom.

Dat is liefde zonder ende.

Dat is liefde zonder keer...

Of de lente of zomer wende

Zij het herfst, of winterweer;

Altijd groen, altijd groen Zijn uw bladen —

Zonbeglanst of sneeuwbeladen;

Altijd groen, altijd groen,

Is uw, eeuwig frisch, plantsoen.

Dat is liefde zonder ende

Dat is liefde zonder keer...

Zij het voorspoed of ellende

quot;Weelde of lijden evenzeer;

Altijd trouw, altijd trouw

Zij uw harte —

't Juich van lust of krimp van smarte;

Altijd trouw, altijd trouw.

Zij uw harte in vreugd en rouw.

o Die liefde zonder ende

o Die liefde zonder keer,

Dat ze nóóit zich van ons wende,

Ons begeve nimmermeer! — Even groot, even groot,

Onbezweken,

Schoon ook iedre staf moog' breken;

Even groot, even groot Blijv' ze ... in leven als in dood!

Winterdag.

1.

De lucht is blauw, de vloed is ijs, 't Blinkt al in de' avondzonneschijn, En langs de takken, bruin en grijs, Hangt de ijzel, als een blank gordijn; Daar vliegt, met korten vleugelslag, Een kraaienzwerm door 't pijnboomhout. 't Is toch een heerlijk ding in 't woud, Zoo'n winterdag, zoo'n winterdag!

2.

Het mosbed kraakt; — de rappe voet Drukt sporen in 't besneeuwde groen; Gincis kronkelt, als een welkomstgroet. Een blauwe rookwolk door 't plantsoen; Van verre klinkt, met slag op slag, De scherpe bijl op 't harsig hout... 't Is toch een heerlijk ding in 't woud, Zoo'n winterdag, zoo'n winterdag!

3.

Maar ginds wacht mij een lieve vrouw, En kinders, o! als melk en bloed; Een krachtig maal, een warme schouw. En duizend kussen, trouw en zoet; Hoe mooi 't dan ook hier wezen mag. Ik zeg, bij 't kruipen in mijn kluis: 't Is toch een heerlijk ding in ... huis, Zoo'n winterdag, zoo'n winterdag!

Winter.

1.

De Winter trekt zijn sneeuwjas aan, 't Is buiten bar en kil;

Laat hij gerust zijn gang maar gaan, Wanneer hij stormen wil!

2.

Wij koozen zoet, wij kouten zacht, En schikken dicht bijeen.

Be Winter raaz'... de Jonkheid lacht--De Brompot knor' alleen !

8.

Naar lijf en ziel, o warme kluis,

Is 't (in U!) lentedag

Voor èlk, die in zijn zalig thuis Het stormen tarten mag!

In een Januari-nacht.

1.

Wat wordt uw goede naam bezwaard,

Alsof ge een ouden paai zoudt lijken,

Met schrale lokken ... grijzen baard ... Neen, Winter! - 'kZag uw kunstwerk prijken En schittren op mijn vensterglas,

Of 't vol van diamanten was.

2.

Me dunkt, gij zijt een fiere Maagd, Met ernstig oog — maar onbetrokken!

Die sterren op het voorlroofd draagt. En sneeuwkristallen in de lokken;

En die, bij ieder in de buurt,

Des nachts op 't vensterglas borduurt.

117

o Kostbaar weefsel, fijn als rag, o Kantwerk! rijk aan bloem en bladen, Wat 'k menig nacht wel wakker lag, Of ik de kunst er van mocht raden;

Of ik van 't maagdlijn, dat u wrocht', Den vingertop ontdekken mocht!

4.

Wel wist ik, dat zij iedereen Zoo'n winterbruiloftstooi wil schenken,

Maar, als de mijne 't mooist mi] scheen. Dan was 't, als moest ik er bij denken ... Dat zij, o Arme! voor Uw haard Haar sierlijkst-rijkst patroon bewaart.

Dus — zag ik 't vriendlijk aanschijn nooit, Kon ik den vinger nooit ontdekken,

'k Voel toch :... wie zóo mijn venster tooit Met duizend kanten-slingertrekken, Met zooveel bloems, en sterrenschijn ... Die kan geen stroeve Grijsaard zijn!

Onder de Sneeuw.

1.

De witte vlokken stuiven,

Die 't veld met dons bekleen;

G-een grasjen of geen spruitje

Dringt meer door 't dekkleed heen: Maar 't groeit, hoe diep bedolven.

Toch frisch en krachtig voort, Tot het, o Lente! uw stemme Weer suizend fluistren, hoort.

118

2

Laat de Ouderdom de lokken

Met rijm en sneeuw belaan, De Liefde blijft er groeien

In vrome Jeugd ontstaan: In stramme borst besloten,

Nauw merkbaar voor het oog.. Toeft zij op schooner Lente En Bloeitijd — hier omhoog 1-

Ban Unjcit cn

•«- üc- -X-

1.

Een knappe meid. een rappe maat, Ik zie ze met een rechte vreugd (Wanneer 't maar gaat In eer en deugd)

Wat vrijen in hun zoete jeugd!

2.

Dat is de ware lentetijd Voor 't eerlijk, onbedorven paar, Wanneer 't elkaar Uit liefde vrijt.

En trouwen kan nog binnen 't jaar.

3.

En als hun zeegnend, de' ouden lièn, Opnieuw van liefde 't harte brandt: Waar elk zijn pand Zoo hand in hand En hart aan hart vereend mag zien!

4.

Bemint elkander dan gerust. Gij knappe meid, gij rappe maat! Maar als ge in lust Elkander kust.

Weet, dat Gods oog u gadeslaat.

5.

Bezorg' dus 't nette boeltje maar: En hebt ge, voor een kwaden dag, Een spaarpot klaar...

Denkt dan : het mag ! En treedt getroost voor 't echtaltaar.

6.

Gelooft me: als zóo uw vrijen is, En 't huwlijk daaraan blijft gelijk, Dan zijt ge rijk...

En ziet gewis Gods Englen aan uw huishoud-disch.

Te Vroeg.

Een maagdelijn van zestien jaar

Met oogjes blauw, en goudblond haar,

Met koontjes als een perzikbloem.

Dat is gewis des Huizes roem:

Als 't hart zoo zacht is als de koon.

En 't zieltje 't schoonst van al het schoon.

Maar toch — een knaap van zestien jaar Met zwarte kijkers, lichtbruin haar. Met wangen als kastanjebloem,

Is haast nog meer des Huizes roem:

Als 't hart zoo kloek is als de hand. En Moed reeds luistert naar Verstand!

Doch ach! waarheen ik kijken mag, Hoe zelden zie ik van dat slag, —

Meest nare bloeden, links en rechts.

Half rijp, half rot: vol zwaks en slechts! Volk — dat verdronken is misschien Vóór dat het water heeft gezien.

U j t v I i e g e n.

't Vogelijn had pasjes veeren.

Of het vloog in 't wilde woud. Loert de jager niet in 't hout? Zou geen sperwer 't kunnen déren ? Och! gij hadt het t'huis zoo best: Vogel, denk om 't trouwe nest!

Maagdelijn, zoo jong van jaren,

Wilt ge uit Moeders huis al gaan? Denk — op 's levens wilde baan Loeren overal gevaren:

Jagers, sperwers, groot en klein... Liefste, houd uw veertjes rein!

Viooltjes.

Schuilt maar weg, gij veld viol en! In het dicht begroeide pad; 'k Riek de geuren van uw blad, Of ge u nog zoo houdt verscholen; Al verbergt ge u nog zoo zeer. Lieve bloempjes, 'k vind u weer!

't Is me een lust u op te speuren. Waar ge zedig duikt in 't groen: Mooglijk, dat ik 't niet zou doen, Als ge trotsch waart op uw kleuren Maar nu — nedrig bloemelijn! Zult ge mij de liefste zijn. —

Jonge mannen! zoo ge bloemen Voor uw hof te vinden tracht. Zoekt viooltjes, nedrig zacht. Geurend, zonder zelfberoemen ... Wat zich hóoger heffen kan,

Bloeit voor jan-emalle-man.

Mooi Truitje.

Ja! — wangetjes van melk en bloed, Een fijne hand,

Een netten voet.

En oogjes, als een diamant,

Die hebt gij, schalk en aardig guitje! Maar noemt u ieder 't móóie Truitje, Ik zeg het toch, ik zeg het toch... Ik ken er vrij wat mooier nog!

Al heeft er iemand leed of nood, Uw blanke koon Blijft éven rood...

quot;Wat bléekheid waar' dan 't rechte schoon En blonk een traan dan in die oogen, En repte zich, naar best vermogen, Dan . .. handje en voetje — maagdelijn !... Mooi Truitje, gij zoudt mooier zijn.

Wie hartlijk deelt in andrer leed En vroom en trouw Te helpen weet —

(Hoe leelijk) is een mooie vrouw!

Maar u (hoe mooi ook) dartel diertje, Die enkel leeft voor uw pleziertje,

U zeg ik toch, u zeg ik toch...

„Mooi Truitje, 'k ken er móóier nog!quot;

Zich spiegelen.

Klaartje zag in 't spiegelglas,

En ze pronkte,

En ze lonkte,

En ze keek hoe knap ze was;

Eank en rap van lijf en leden,

'tLief gezichtje fijn besneden.

Al de kleertjes net van pas;

Ieders hart dacht zij te winnen— Nu... ik geef haar gaarne recht, Zoo ze me eerst nog maar eens zegt (Wil ze oprecht zich doen beminnen), Hoe ze er uit mag zien... van binnen!

Hebt ge blosjes op uw koon,

Blanke handjes,

Witte tandjes,

Heldere oogjes, klaar en schoon. Lokjes, die in krinkels hangen,

■Schalke kuiltjes in de wangen—

Vleierij en gunstbetoon

Zult ge er mooglijk wel bij winnen; Maar het duurt niet — als het hart Boos of leelijk is of zwart...

Wilt ge oprecht u doen beminnen, Klaartje! — spiegel u... van binnen.

Schoonhouden,

Muizenesten in de kast, Muizenesten in het kopje:

Weet ge wel. mijn rozeknopje 1

Hoe dat bij elkander past?

Wie de handen slap laat hangen En het hoofdje slap er bij,

Kweekt een muizenesterij Die geen poesjes kunnen vangen.

Daarom wil, mijn lieve Meid! Hoofd èn kasten alle dagen Boenen, schuren, vegen, ragen Met de puurste keurigheid. •— Booze wenschen en gedachten,

Stof en ontuigs overlast, 'kBid-je, laat in hoofd of kast Geen van beide ooit... overnachten!

Raad.

Als ge wilt uit vrijen gaan.

Kijk je meest de Dochter aan;

Maar, zoo Ik u raad mag geven,

Kijk de Moeder ook eens even;

Liefde maakt u mooglijk blind... Denk: mal moertje geeft mal kind!'

Is de Moeder vuil of knap,

Is de Moeder lui of rap,

Is de Moeder bits of goedig,

Is ze nedrig of hoogmoedig,

Denk, éer je om de Dochter kwam. .. Vrucht valt dichtebij den stam!

Menig trouwt wel, éer hij 'tweet, Bestemoer, als Maagd verkleed.

Jeugdig haar en oude streken;____

En hij merkte, in weinig weken, Dat hij eig'lijk ging ter trouw Met de Moeder van zijn Vrouw.

De Koekoek.

Een koekoek in een boomgaard zat,

Mooi Leentje stond er bij; „Wel koekoek!quot; zei de looze prij: «Zeg, komt er haast een Lief voor mij Hij zij van 'tdorp of uit de stad:

Maar 'kwou, dat ik een vrijer had.quot;

De koekoek zweeg: — „je krijgt er geenlquot; Riep, lachend, Bestevaar:

Maar daar begon het, frisch en klaar, Van „koekoek, koekoek,quot; hier en daar En schaatrend liep de deerne heen: »Wel man! ik krijg er tien voor één!quot;

Vonken.

Meisjes! als ge doove kolen

Hebt gerakeld onder de asch,

Leit er licht een vonk verscholen,

Die nog niet gedoofd en was.

Weest voorzichtig met uw vuur:

Goede raad is altijd duur!

Doet het blaken nog en braden,

Brandt het nog in vollen gloor,

'tZal u licht zoovéél niet schaden.

Want gij waakt dan zelf er voor;

Maar een vonkje, zoo men rust,

Sticht wel brand, dien niemand bluscht.

127

Meisjes! 'téerelijke branden,

Dat de wereld vrij mag zien,

Heeft nog nimmer scha of schanden Aan de vrijsters doen geschien ...

Maar de vonkjes, lieve Maagd,

'kBid-je, dat ge er zorg voor draagt!

Van een Voerman en een Boerenmeisje.

1.

„Drie zilvren bellen om zijn hals,

Die heeft er mijn wakker paard, Een zilvren hartje voor zijn kol,

Drie roosjes al op zijn staart;

Mijn karretjen is niet zwaar gelaan: Och, meisjeliefl je moest met me gaan, Het wordt al schemeravond!

Wat loop je daar zoo alleen?quot;

2.

„„Al was je paard ook nog zoo mooi,

Al is je karretje leeg,

Ik ben een flinke boerenmeid.

En lóopen, dat kan ik terdeeg!

Wat of er de buurt van zeggen zou? Zij hielden ons wis voor man en vrouw! En dat te schemeravond.

En met ons beien alleen 1quot; quot;

3.

„En hielden ze ons voor man en vrouw,

Wat was er dan aan verzeid?

Wat niet en is, kan komen nog,

Ik vind je zoo'n aardige meid!quot; De vroolijke voerman sprak en bad.

Totdat er het meisje bij hem zat.

Al in den schemeravond,

En met 'er beien alleen!

128

4.

Het is geleden jaar en dag ...

De voerman is over de hei!

Het meisje zijn haar oogjes rood Van al haar bitter geschrei.

Geen eerlijke vrijer kijkt haar aan; — Wat deê' ze ook met dien voerman te gaan? En dat te schemeravond,

En met er beien alleen!

V p ij a g e.

Jonkertjes,

Pronkertjes,

Hebben wel lust,

Om eens een avondje vrijers te heeten;

Maar ze zijn morgen, o meisjes! vergeten,

Wie dat ze gistren nog hebben gekust.

Aardige,

Vaardige,

Vroolijke maagd!

Trekt er uw hart tot een gulle vrijage.

Wil je gaan wandlen in 't groene boschage,

'kGun het je graag, — maar zie toe wie u vraagt!

Kermisvrijers.

Daar liep een meisje, jonk en teer,

Op kermis langs de grachten;

Meteen kwam daar een half blanks-heer,

Die wou haar te avond wachten, „'k Bedankje wel!quot; zei 't lieve kind:

„Een vrijer wou ik graag;

Maar een die morgen me ook bemint, Wanneer hij 't doet vandaag.quot;

129

Een Meid hoort bij een Handwerksman,

De Heeren bij Jufvrouwen;

Daar komt toch nooit wat eerlijks van.

Te vrijen zonder trouwen: —

Dus, meisjes! ga je al op den tril,

Houdt ii aan 't kermislied:

»Hij, die me als bruid niet hebben wil,

Krijgt me ook als vrijster niet.quot;

Van een Tuinmansdochtertje.

Tuinmans G-eerte! wil je gieten ^ Al de blomkens die er staan.

Kindlief! 'tmoet n niet verdrieten Op een ieder acht te slaan.

Elk wil zijn bescheiden deel.

Niet te weinig, niet te veel.

Griet je met te groote plassen.

Giet je met te schriele hand —

Wat der teere bloem zou passen,

Waar' te weinig voor de plant;

Waar er een om méér nog vroeg. Had een ander lang genoeg.

Tuiniers Geerte! wil je vrijen Met uw blooden Japikbuur,

Laat wat van uw stuursheid glijen.

Kijk zoo straf niet en zoo zuur:

Door een kusje vier of vijf Krijgt de knaap een hart in 't lijf.

Maar - als Tennis spreekt van trouwen,

't Stoutertje (zoo schalk en wild).

En je wou den kwant behouen.

Wees met zoentjes niet zoo mild:

Denk: waar de een om méér nog vroeg, Had licht de andre allang genoeg!

9

Van een Herderin.

Daar was ereis een herderin, Een herderin met eeren;

Zij liep blootshoofds en barrevoets En poover in de kleeren;

Maar blonder haar en rooder koon,

Méér Vroomheid, Zedigheid en Schoon Kan niemand ooit aanschouwen Bij Juffers of Mevrouwen!

De Jonker van het Beemsterland Die had in haar behagen:

Hi] bood haar goud en zilver aan En kanten om te dragen.

De herderin die zei: „Mijnheer!

Ik heb zooveel als ik begeer,

Bewaar je kanten-mouwen Voor Juffers en Mevrouwen.quot;

Dan was er nog een Boerenknaap, Die had in haar behagen;

Hij bood haar brood en zuivel aan En liefde heel haar dagen;

En blozend zei de herderin:

„Gelijk van goed, gelijk van min! Ik dien je wel te trouwen ... Jou kiezen geen Mevrouwen!quot;

Goede Keuze.

1.

Roosje 1 ziet ge door de dreven Niet dien bonten Vlinder zweven.

Rijk gesierd met blauw en goud? — Als ge uw kelkjes openhoudt.

Kiest hij (onder alle rozen)

U misschien,

Om te kussen en te kozen En zijn hulde aan u te Men!

EEFEEIN.

Maar de roos... zij vouwde 't knopje

(Kou het!) dichter nog ineen.

En, al schuddend met haar kopje,

Riep zij: — „Neen, o zeker, neen!quot;

2.

Roosje! ziet ge door de dreven Niet dat nedrig Bijtje zweven?

't Draagt geen bont of schittrend kleed, Maar tot werken steeds gereed,

Zal het, zoo ge uw bloesemblaren,

Hem ontsluit,

Kostbren honing er uit garen,

Als 't ii kussen mag als bruid!

EEFEEIN.

En de roos... ontplooide 'tknopje,

Sloeg het bijtje vriendlii'k ga.

En, met halfgebogen kopje.

Riep het fluistrend: — „Ja! och, ja!quot;

Q

O.

Meisjes! ziet ge, in veld of dreven. Vlindertjes of bijtjes zweven....

Hang' niet aan den vluggen zwier Van des vlinders bonte sier;

Leer' de nedrigheid waardeeren

Van de bij;

Vlijt: is méér dan mooie kleêren.

Trouw: dan minnekoozerij!

EEFEEIN.

Leere u 't Roosje, te overleggen,

Eer het u berouwt te spa...

Neen: is honderdmaal te zeggen,

Doch slechts éénmaal zegt men: Ja!

132

De Groene Krans.

i.

Als de leeuwrik komt te fluiten, Steekt door 't venster, eng en kleen,. Klaartje 't blonde kopje heen,

Steekt ze 't blanke handje buiten En ze hangt een frisschen krans Aan den lagen geveltrans.

Zie! in de eerste morgenuren.

Eer de Zon was opgegaan.

Vlocht ze dien van wingerdblaan, Slingrend langs de witte muren; En hij noodt de Gasten thans In den frisschen groenen krans.

3.

'kWeet wel oogjes die er blinken Méér dan overoude wijn,

Lipjes, die te lieflijk zijn Om u enkel toe te drinken;

'kWeet wel, wat er alle Mans Heenlokt naar den groenen krans.

De Bode.

«Wel Louwtje! waar rij je zoo laat nog naar toe? De nacht is zoo donker en 'tpaard is zoo moe; Kom rusten, mijn ruitertje! kom er wat rusten:

Kom binnen! daar vindt je nog vuur aan den haard; Mooi Marregie heeft u het hoekje bewaard;

Daar kan je wat eten en drinken met lusten!quot;

— Neen, moertje! dat mag er vannacht niet op staan: Ik haal gauw de Meester uit Stad nog vandaan; Ons Heerschap die heeft 't weer zwaar voor zijn kiezen;

133

Maar Zondag, als 'twil, zit ik weer bij je vuur: En zeg aan mijn Zoeterd, al kijkt ze wat zuur,

Ze zal er geen enkele zoen bij verliezen! —

„Nou, Schalk, rij dan op maar! — een wakkere knaap! Als 'tnood is, dan weet hij van honger noch slaap. En altijd tevreden en vroolijk van zinnen!

Al heeft hij wat minder aan erf en aan vee,

Ik geef hem mijn Marregie willig toch mee,

Hij zal haar. God geev' 't! te meer nog beminnenquot;

Van een Oud-Vrijertje.

Jaapje, ben-je wel begoud,

Ben-je wel bezilverd, ventje ?

'tls maar jammer, ieder kent-je Lang, voor zestig jaren oud!

't Hoedje schijnt-je wel te staan,

Of ge woudt uit vrijen gaan.

Wou-je 'tweeuwtje van hier naast, 'tOolijk weeuwtje licht behagen?

Maar ze is veel te jonk van dagen,

Baasje, 't is uw dochter haast!

Grijs en bruin, waar dat ge 't vindt, Dat is zout en peper, Vrind!

Zet die krullen uit uw hoofd! —

Lang zijt gij voor wijs gehouen;

'k Vrees, dat, zoo ge weer gaat trouwen. Elk u stapelgek gelooft:

En je weet, het oude mal Is nog wel het ergst van al.

De Kroeg.

Al in de Plantage daar is er een kroeg

Wel onder de groene boomen.

Daar drinken ze laat en daar drinken ze vroeg. Daar drinken ze nooit haast jenever genoeg; — Mijn Lief zeit: ik mag er niet komen.

314

Ik ben er te voren zoo dikwijls gegaan

Bij zonneschijn en bij regen;

Ik dronk er bij zitten, ik dronk er bij staan, Ik kwam er wel somtijds wat buisjes vandaan.. . Mijn Lief zeit: ze kan er niet tegen.

Ze heeft mij een zoen van haar mondje verzeid

(Haar wangetjes raakten aan 't kleuren)

„Maar — mits je me niet in dat kroegje weer leit!quot;' Waarachtig, je kunt er op an, lieve meid!

Nu zal het mij nóóit weer gebeuren.

Een Pand van Trouw. *)

1.

Drie aardige jongens die voeren ter zee;

Zij moesten hun Liefstes verlaten:

„Och geef ons dan toch een gedachtenis mee!quot; Zou het baten?

2.