SPECIMEN JURIDICUM INAUGURALE

VICINORÜM DOMINORUM

CIBQUA AQOAM

JURIBÜS Eï OFFICES.

».■fpfe;.

SPECIMEN JÜRIDICÜM INAUGURALE

DE

VICINORUM DOMIMUM

»

CIRCA AQUAM

JÜMBUS ET OFFICIIS,

QUOD,

MNUENTE SUMMO NUMINE,

EX AUCTORITATE RECTOBIS MAGNIFICI

LÜDOVICI GERAEDI VISSCIIER,

PBIL. TBEOR. HAG. LITT. BDH. DOCT. ET PROF. ORD.,

NEC NON

amplïssimi SENATUS ACADEMICI consensu

ET

nobilissimae FACULTATIS JURIDICAE decreto,

pro C^raïru Boctoxatns,

SUMMISQUE IN

jure romano et hodierno iionoribus ac privilegiis

IN AGADEMiA RHENO-ïfiAJECïlNA

RITE ET LEGITIME CONSEQUENDIS,

publico ac solenni examini submittit

HENRICUS GUILIELMUS WAARDENBURG,

Amstelodamensls.

A. D. XII M. NOVEMBRIS, MDCCCLVI, IIORA I.

trajecti ad rhenum

P. W. VAN DE WEUER, TYPIS MANDAVIT.

»IDCCCLYI.

r».; 1

jöi'd^awi âMilt;yraaîlt; 'C^-fitTTaga'^ïïJt. is

.nbsp;IOH aüsï^ ÏQÜTO ct^ I

.^^ao ,*igt;gt; T» .-raoa .Kàp .«iJ .Ju« '.»«•itT-

W'

.ivnbsp;' , '

■m

VIRO AMPLISSIMO, ILLÜSTRISSIMO,

GUILIELMO ROOSEBOOM,

AD ORDINES rKOVINCIALES HOLLANDIAE
ilERIDIONALIS DELEGATO, UIIBIS
VIANAE PKAEFECTO,

AVUNCULO CARISSIMO,

ffacrum.

'M

SPECIMINIS CONSPECTUS.

Introductio...........Pag.nbsp;1

§ 1. De universis juribus et officiis dominorum

praediorum adjacentium........4

§ 2. Disseritur universim de aqua ....nbsp;tnbsp;10
§ 3. Do aqua expraedio superiori in praedium

inferius defluente..........11

§ 4. Do fontibus............17

§ 5. De aqua fluente...........30

§ 6. De jure piscandi dominis tributo. . .nbsp;»nbsp;45
§ 7. Quomodo et per quos lites, quae de
aquae usu omergere possunt, dirimendae

sunt...............48

mifwnifflofe sKv^o Î0nbsp;-1 'i

Qt • gt; '.nbsp;. fiijjiö «ijoavratj T0lh«srG .î; ^

uiutDumq ui ivntpqö» cdö^t^cgssynbsp;J

■ ^ : . quot;nbsp;^ i'ijtiojröjïi aomlat

IR, ''« . .nbsp;. ; , ♦ . -.»îJiOBft fi3pB «(T .0 g

V ;nbsp;atqfwoft ihrTp.cgt;irq («tri quot;gCT '^IS g

■nbsp;''''' quot;'©fiifpnbsp;.nbsp;ty?^^o^BpEp^^ '1

^ ük - *

a

INTRODUCTIO.

Articulo G25 Codicis Civilis Neerlandici dicitur:
»Dominium est jus aliqua re libero utendi atque dc ea
plenissimo modo disponendi.quot; Hoe tamen jus suas
limitationes habet, quibus plus minusve diminuitur ejus
cfficacitas; ita enim illud jus nos cxercerc oportet, ut
legum corumque juris fontium , qui legis vicem obti-
nent, rationem habeamus, et aliorum juribus non noce-
araus.

Dominii limitationes, quas significo, imprimis, nobis
occurrunt eo loco, quo sermo est de dominis praediorum
vicinorum, hortorum aedificiorumque. Commoda sae-
pissime sibi opposita eos habere nemo negabit; quisque
suo dominio, quantum potest, prodesse conatur; et quod
huic utile est, illi fere nocebit.

Jam olim non dubitatum, quin neeessario legibus
publicis pactisque conventis privatorum hominum
cavendum esset, ut vicinus a vicino tutus essct ncve

1

dominus domino noceret. Apud Romanos autem haec
fere privatis curanda relinquebantur, nostro vero tem-
pore etiam legislatores hanc curam suscipiunt,
condendis legibus. Quod tamen non ita velim intelligi
quasi Romanorum legibus haec cura prorsus fuerit
neglecta. Nam apud Romanos is, cujus aedcs ruinosae
sunt, cogi potest, ut illi, qui ex ruina damnum futurum
videt, metuitve, cautionem praestet, se omnia inde
oriunda damna resarciturum esse; quod si nolit, praetor
actorem in ejus aedium possessionem mittit. Est autem
servitutis praediorum haec ratio, ut dominus pati
debeat alterius praedii dominum jus in eo exercerc;
hoc jus non personae competit, sed praedio ipsi inhaeret;
ejus enim dominus, quisquis est, eo uti potest. Usus tamen
suis fmibus circumscriptus est; praedio enim, cui servitur,
limitatum jus concessum est; at ex contrario praedio
servienti, i. e. quod servitutem pati debet, non licet
facere aliquid, quo exercitio illius juris noceat. Est
autem hoc jus praediorum ab ipsis dominis constitutum
coque receditur a naturali libertate, qua cuique in suo
fundo facere licet quod lubet. Postea vero etiam publica
lege circurascribi coepit domini jus atque praeter pacta
conventa illud etiam lege fuit cautum, ne quis suo jure
in damnum vicini uteretur. In Codice autem Napoleoneo
una serviiuiis adpellatione tum limitationes dominii, quae
lege tum eae quae privaiorum voluntate constitutae sunt,
significantur. Illae autem in duas classes conjiciuntur,
prouti vel naturali locorum situi adtribuantur, vel ex
lege ipsa unice deducantur. Atque haec quidem est
distinctio servitutum apud Franco-Gallos, qua dicuntur
servitudes naturelles, légales et conventionnelles. Legis-

lator autem noster censuit servitutis adpellationem, uti
in Romano iure, tantummodo usurpandam esse in iis
veri nominis servitutibus, quas privati constituunt, qui-
busque efficitur, ut alter fundus alteri serviat, eam
vero esse denegandam iis juris scripti placitis, quibus
limitatur tantummodo atque eircumscribitur dominium,
nulla vero alterius in alterum constituitur dominatio.
Itaque de his juris civilis placitis Codex Civilis
Nederlandicus praecipit in Tit. IV Lib. II, quo de
juribus et officiis dominorum praediorum vicinorum agitur;
in sequenti vero titulo de servitutibus proprie sic dictis
sermo est.

ïitulus noster IV ea jura et officia in duo genera
dividit: !lt;gt;. in ea, quae eohaerere quodammodo videntur
cum naturali praediorum situ; cfl'r. artt. 672—G80,
C. C. N., Lex 8 Januarii 1824, (Imperii Diario inserta
sub No, G), C. C. F. ortt. G40—648; — 2o. in
ea, quae ortae sunt ex legis praeceptis, elf. C, C. N.
artt. 681—720, Lex 29 Martii 1887, (Diario Imperii
inserta sub No. 11), C. C. F. artt. 049—685,

Ad ea, quae sub No, 1 nominavi brevem coramen-
tationem seribere mihi propositum habeo, et praesertim
tractnre cupio ea jura et officia, quae aquam spcetant.

§1.

DE UNIVERSIS JURIBUS ET OFFICIIS DOMINORUM
l'RAEDIORUM ADJACENTIUM.

Inter dominos praediorum adjacentiura jura et oflicia
exstant, quae suam originem trahunt quidem ex lege,
sed cum naturali tamen locorum situ cohaerent 1).

Vicinitas defmitur propinquitas vel mutua appro-
pinquatio (toenadering) personarum, rerum, locorumve.
Inde variae obligationes, variaquc jura nascuntur, quae
omnia personis vel rerum locorumve dominis accuratis-
sime observanda sunt, Oriuntur aut ex situ praediorum
naturali, aut ex legis praeceptis ; ipsius domini ad ca
constituenda voluntas nequaquam requiritur. Exstant qua
talia, neque modificationem, neque mutationem admit-
tunt ; nec per titulum nec per usucapionem constitui

1) Cff. Asscr p. 263. — Voorduin III. p. 468. Diephuis III,
p, 264. — Pardessus, Traité des servitudes ct services fonciers.
B rnxelles, 1840. Nr. 3.

possunt; singulis praediis ita inliacrent, ut lege ipsa
ipsoque jure dominus eo minus jus in sua re ha-
bere videatur, quo magis illud est comminutum.
Illa jura atque officia sua sponte cx jure dominii efiluere
intelliguntur, quare legislator noster, quod Francici
legislatoris vestigia non premens, qui ea ad Servitutes
retulit, separatim ea tractavit, jure laudatur. »Servitus
enim est onus, quo praedium premitur in commodum
vel utilitatem praedii, quod alius domini est.quot; (C. C.
Nederl. art. 721.)

Alterum ergo praedium Servitute eonstituta ab altero
quasi pendet, ei subjectum est; hujus dominus pati
aliquid debet, vel non facere, quod domino praedii do-
minantis jure exercere licet, vel defendere quominus fiat.

Servitutes etiam adesse possunt inter praedia, quae
lioras a se distant; jura autem et officia, quorum hic
sermo est, solummodo adsunt, quando vicinitas ea
requirit.

Horum domini eadem quidera jura possunt exercere,
sed debent ex diverso iisdem officiis fungi; mutua sunt
ea ab utraque parte, utrique pariter eompetunt ; in servi-
tutibus vero propriis uni tantum licet jure uti, quantum
alter pati debet.

Legislator Francicus ea longe aliter divisit et trac-
tavit. In art. 637 C. C. Fr. legi m us : »une servi-
tude est une charge imposée sur un héritage pour l'usage
ct l'utilité d'un héritage appartenant à un autre pro-
priétairequot; et in art. 639 ; » elle dérive ou de la situa-
tion naturelle des lieux, ou des obligations imposées
par la loi, ou des conventions entre les propriétaires.quot;
Nostrum ergo objectum eodem modo, quo Servitutes

tractat, quae apud eum solummodo secundum originem
diversae sunt.

Ordines generales de nostris titulis délibérantes hae-
sitabant, an discrimen faciendum csset inter Servitutes,
quae nascuutur ex titulo juris, et jura, quae situs loci
naturalis constituit.

Pleraeque Sectiones eorum Ordinum illud necessarium
putabant ; et quum res tractaretur in Consilio generali
(committe-generaal) sententia eorum omnia tulit puncta.

Caussa, ob quam haec quaestio movebatur, quaerenda
est in artt. 1181 et 1182 Codicis, a«. 1820 pro-
positi, quorum prior haec verbacontinebat. »Erfdienst-
baarheid of servituut is een last liggende op een stuk
onroerend goed, tegen het gemeene regt, ten nutte van
een naburig stuk, aan een ander' eigenaar toebehoo-
rende;quot; posterior vero sic erat descripta: »Door erf-
dienstbaarheden moeten derhalve geenszins verstaan worden
zoodanige verpligtingen, welke voortvloeijen uitde?ia^«Kr
cn gesteldheid van den grond, of uit eene algemeene
Wet of plaatselijk gebruik, maar in tegendeel dezulke,
welke van de Wetten of de gebruiken der plaats, waar
de erven liggen, in het een of ander afwijken.quot;

Eadem occasione vir amplissimus Nicolaiquot; optime os-
tendit, qualis csset differentia inter haec duo juris domi-
nii limitationum genera, quae verba cum egregie ad
rem facere videantur non possum non hic describere.
Ait igitur vir ampl. : »La servitude est une charge,
imposée sur un héritage déterminé en faveur d'un autre
héritage également déterminé. 11 y a ici un fonds
dominant et un fonds servant; il y a un créancier et
un débiteur distincts et désignés ; il y a d'un coté une

ohligalion, et de l'autre un droit; en un mot, il n'y a
point de réciprocité.

»11 n'en est pas de même lorsque le voisinage de
deux domaines, fait naître des droits et des obligations.
L'on ne trouve point alors de fonds dominant ni de
fonds servant; il n'y a ni débiteur ni créancier, tout
est réciproque ; tout est respectivement charge, et avan-
tage. Et si le propriétaire d'un domaine, ne peut
exercer ses droits de propriété dans toute leur étendue,
il trouve la compensation de cette modification dans
la justice commutative de la loi, qui impose semblable
obligation à tous les propriétaires des héritages contigus.

»Cette distinction, puisée dans la nature des choses,
démontre avec évidence, que si toute servitude est une
modification de la propriété, toutes les modifications
de la propriété, ne sont pas des servitudes. Et qu'ainsi
l'on a fait un pas vers l'amélioration de la jurispru-
dence, en séparant des matières tout-sVfait dissemblables
et qui jusqu'ici avaient été mal-à-propos confondues.quot;

Legislator noster mihi videtur bene distinxisse ca,
quae distinguenda erant.

Duo enim objecta sunt naturae ita diversae, ut tractatio
simultanea mihi saltem impossibilis videatur. — Nemo
profecto contendere volet, art. 676 C. C. Nederl. (C. C.
¥.64i4i) servitutegt;n continere, quippe quo jus aqua utendi
continetur nullo imposito officio, quod huic juri respondet
atque onus aliquod continetur praedio vicino impositum. 1)

Servitus enim est onus in usum vel utilitatem alius
praedii constitutum ; in illo vero articulo de uno praedio

1) Vid. Voorduin. Vol. III. p. 468 sqq.

serino est; et onus liuic praedio impositum non memo-
ratur, at quidem privilegium, quo talis praedii dominus
uti potest.

Situs duorum praediorum nonnullas liraitationes, quod
singulis compatit, juris necessarias reddit, etiamsi ne
titulus quidem adsit; situs enim ille facit, ut domini
continuo sibi occurrant, quoniam quisque suum jus
dominii exerçons saepe aliquid committeret, quo vicino
suo damnum aut incommodum afferret. Hoc igitur ut
evitaretur, erat caussa, ob quam Tit. IV C. C. N. in
lucem proditus est, toto coelo diversus ab eo, qui Servi-
tutes ipsas tractat.

Illa praecepta mutari nequeunt, nam eorum natura
est talis, ut quisque dominus ea observare debeat, eaque
nec modificandi, nec mutandi jus habeat ; constitui non
possunt, quippe quae per se exstant, ubi duo plurave
praedia confinia sunt.

Ex sua natura a servitutibus dillerunt. Hoc adeo
verum est, ut quando, e. g. venditor praedium ab one-
ribus vacare praedicat, emtor nequaquam ei objicere
possit, se officia hujusmodi erga suum vicinum explere
debere. Servitutes sunt talia onera praedium prementia,
de quibus dominus praedii servientis emtorem certiorem
facere debet. Quodsi negligat, emtor ex artic. 1538 C.
C. N. venditionis rescissionem petere iwterit. E con-
trario ille hoc articulo uti nequit quoad officia, quibus
erga vicinum suum tenetur. Aliud exemplum est
hoc : quando duo praedia, quorum alterum serviens,
alterum dominans est, in dominium unius domini transeunt,
ille, si utrumque duabus diversis personis vendit, facultatem
habet servitutes, quae aderant, tollendi. Attamen offi-

cia, quibus emtores erga se invicem fungi debent, non
potest tollere, nec magis jura, quae exercere iis licet,
adimere potest.

Inde patet jura et officia hujusmodi admodum diversa
esse a servitutibus. Sunt magis praecepta, quae publicum
commodum poscit; qui jus dominii habet quoque ea
exercere potest. Spectant hoe, ne alter vicinus alterum
incommodo aut damno afficiat. Jus vero dominii in eo
positum est, quod libere aliqua re uti et de ea plenis-
sime disponere possumus, sed ita, ut juribus aliorum
non noceamus; — qui enim, facto illicito alii nocet,
debet hoe damnum resarcire. (Art 1410. C. C. N.).

§ II.

DISSERITUU UNIVERSIM DE AQUA.

Universe nemo aquae dominium habel, usus autem
unicuique patet. Tamen aqua innavigabilis et non
fluens per situm suum in privatorum dominio esse
potest. Aqua fluit vel stagnat; qualis differentia
oritur vel ex natura, vel ope hominum efficitur. Ad
aquam stagnantem referuntur paludes, vivaria, canales,
castella 1), reliqua.

Ad aquam, quae tluere dicitur, pertinent flumina 2),
amnes, fontes, rivi, scatebrae, atque aqua pluvia, quae
in terrae superficiem cadit. Praeterea potest esse navi-
gabilis et fluens aut innavigabilis et non fluens.

De variis figuris, quas aqua induit, deinceps singulis
suo loco acturi sumus.

1)nbsp;Cff. L. 1 § 38, 40, D. de aqua cottidiana. (43, 20.)

2)nbsp;Cff. L. 1 § 1, 2 ct 4, D. de flumin. (43, II.) ct L. 1 § 1 et 2,
D. ut in flumin. publ. nav. liceat. (43, 12.)

§ III.

DE AQUA E PRAEDIO SUPERIORI IN PRAEDIUM
INFERIUS DEFLUENTE.

Praedia, quae inferius aita sunt, aquam, quae de
praediis superioribus naturaliter decurrit recipere tenentur ;
debet enim aqua, ut ita dicam, in praedium inferius
sponte decurrere; non vero machina aut quovis admini-
culo adhibito, quo hunc in modum decurrat.

Quum aqua, ope domini, de praedio superiori in
inferius defluit, dominus praedii inferioris eam reci-
pere non tenetur; legislator enim nihil aliud spectat
nisi id, quod ex praediorum situ naturali sequi intelligitur.

Attamen quando aqua, quae ope domini praedii supe-
rioris in praedium inferius fluit, nullo modo retineri
lotest, quid juris? Ex multis exemplis, quae afferre
possum, cito tantum id, quod cvenire potest in puteo
artificiali, qui tantum aquae emittit, quantum humus
absorbere nequeat, cum praeterea via publica, ad quam
leduci possit, non adsit.

Quando res sic se habet, facio cum doctissimo Marcadé,
qui dicit eo casu domino praedii inferioris aquam
recipiendam esse, sed ita, ut ad resarcienda damna agcre
possit.

Varii hac de re scriptores, tum Francici, tum Neder-
landici 'contenderunt, hoc casu de alia aqua cogitari
non posse, nisi de ea, quae de coelo cadat, ad quam
et nix liquefacta et glaeies referenda est. Porro ea
quoque, quam terra producit atque quae originem habet
ex fontibus naturalibus.

Inde ergo probamus damnum, quod naturaliter aqua
defluente datur domino praedii, in quod decurrit,
periculo non esse. Lex enim est, quae observari debet,
et quae sequitur ex naturali praediorum situ.

Molem, qua effluvium retineatur, domino praedii in-
ferioris struere non licet (art. 67S). Quando igitur
moles aut alia obstacula interposuit, dominus praedii
superioris eum cogere potest, ut omnia talia amoveat ;
sed suo proprio judicio ea destruendi jus numquam habet,
etiamsi aquam ita retineant, ut in praedium inferius
decurrere non possit. — (Cf. Cod. Poenalis art. 437 —
salvo art. 1276 C. C. N.)

Domino praedii inferioris in suo aedificia struere licet,
quibus minori periculo aquam de superiore recipiat, si
modo aquam in defluendo non retardet.

An dominus praedii inferioris jus non habet aediiicii
struendi, quo aqua quodammodo arceatur? Articulus
noster eum tantum prohibet, ne molem vel aggerem
jaceat, et non generaliter edicit, eum nihil posse facere,
quo cursum retardet ; inde forsitan censeat aliquis, legis-
latorem impedimenta alia et minoris momenti quidem

admisisse, saltem secundum rcgulam juris: qui de uno
dicit de altero negat, vel potius hoc in casu : qui de
uno negat de altero affirmat.

Verum enimvero equidem mihi persuasum habeo hoc
etiam domino praedii inferioris vetitum esse.

Qui vero aliquod opus facit, neque refert utrum sit
murus an sepes vel aliud aedificium, semper sibi pro-
desse cupit ; nemo enim mortalium profecto ita benevolus
erit, qui suo vicino commodum afferat, si inde ipse
damnum patitur.

Proponere mihi possum, rem sic se habere: — domi-
nus praedii inferioris murum struit, qui aquae in ejus
praedium cursum non retardat aut prohibât, sed qui
eflicit, ut res, quas aqua secum protrahit, ante illum
murum remaneant ; cujusmodi res esse possunt vel lapides,
vel fragmenta lignea, limus, aliaque.

Quando lapides sunt, qui tali muro exstructo prohi-
bentur ulterius trahi, domino praedii superioris, damnum
id affert; sin vero limus est, tum is, cujus praedium adjacens
aqua profluentc fertilius evasisset, damnum inde patitur.

In utroque igitur casu talis murus cxstructus juribus
sive unius sive alterius necessario nocet; quare vox
»dam of dijkquot; omnia aedificia continet, quae id agunt,
ut aquae cursus dilFicilior reddatur; saltem si aqua et
id significat, quod cum ea protrahitur, ut nonnulli putant;
meo vero judicio, aqua tantum recipienda est pura, sine
lapidibus nec fragmentis ligncis, ita ut domini praedi-
orum adjacentium prohiberc possint, ne illa in solo suo
decurrant.

A sua vero parte dominus praedii superioris niliil
facere debet, quo conditionem inferioris deteriorem red-

dat ; aedificia, quae faciunt, ut aqua citius decurrat,
ponere ei non licet; sic, exempli gratia, scrobiculum,
quod cursui aquae decurrentis faveat, fodere ei non per-
missum est.

Porro, ut eadem via aqua, quae non naturaliter in
ejus praedium defluit, excurrat, facere proliibitus est.
Aqua, quae alicujus industriae caussa e. g. in fabrica
aut officina, adhibita est, a vicino jure arcere potest.

Idem jus ei competit, quando dominus praedii supe-
rioris aquam ex puteo haurit, eaque ejus ope in vicini
praedium elfluit.

Aeque minus ei licet facere, ut aqua de suo tecto
in vicini praedium defluat, sed ex contrario tectum ita
structura esse debet, ut aqua pluvia in suum prae-
dium vel in viam publicam decurrat. (Art. 700 C.
C. N.)

Quando vero aqua in ejus fundum defluit, non pro-
hibetur id agere, quo in vicini praedium fluat; quo
casu dominus praedii inferioris non habet jus aliquid
faciendi, quo ille decursus prohibeatur.

Sin autem dominus praedii superioris id efiicit, ut
aqua de suo tecto immediate in praedium vicini defluat,
tunc dubium esse nequit, quin damnum eo datum re-
sarcire teneatur; articulus enim 700 C. C. N. hoc
casu continet exceptionem regulae, quae praecipit aquam
de ejus praedio naturaliter defluere posse debere.

Tectum enim est aliquid haud naturale in praedio
positum, quo aquae in cadendo faveatur.

Articulus 700 citatus non significat, domino praedii
officium tecti faciendi incumbere, quo caveat, ne aqua
pluvia in ejus praedium cadens, deinde in praedium

vicini defluat; imo contra, jubet illum dominum tec-
tum ne ita aedificatum habere, ut aqua neeessario in
praedium vicini fluat.

Lex non vult aquae decursum prohibere, at quidem
domino dicit praedii superioris non licitum esse efficere,
ut in illud defluat 1).

Aqua autem naturaliter decurrens et eo praedio in-
feriori damnum dans caussa esse non potest, ut do-
minus superioris domino inferioris praedii teneatur hoc
damnum resarcire ; nemo enim tenetur damnum resar-
cire, quod natura dedit. Aqua pluvia est ejus, in cujus
praedium cadit: idemque dicendum est de aqua, quae
e terra nascitur.

Huic consequens est, ut unusquisque dominus
quemadmodum vult, illam sibi retinere, ad sui praedii
utilitatem adhibere, vel etiam in praedium vicinum
inferius emittere possit.

Aqua vero pluvia in fossa innavigabili collecta ad
aquam currentem vix referri potest; unde sequitur, ut
is, cujus praedia aqua ejusmodi lambuntur, quique ea
utitur. non teneatur ei cursum naturalem reddere. Oassatio
14 Januarii 1823. Per quantumvis tempus illam
aquam neglexerit, numquam tamen jus amittit ea sui
caussa utendi.

Infra animadvertendi occasio nobis dabitur, idem
quoad fontes non locum habere.

1) Cf. Marcadü, Cours dliîmcntairo do droit civil français
Vol. II, ad art. 681.

Aquam plu viam, quae in viam publicam cadit, domini
praediorum adjacentium ita ducere possunt, ut in eorum
praedia defluat. Quod ut fiat, opera, quae transeuu-
tibus impedimento sunt, exstruere iis non licet; sie
quoque vetantur machinas adhibere, quarum ope aqua
refluât ; etiamsi talia opera facta essent multis annis ante,
eorum tamen domino jus nequaquam competeret ea
diutius servandi. Verum si contra inundatione vel
alio quovis modo viae publicae noceretur, merito et jure
ex art. 479 C. P. puniendi essent. 1)

Ille autem articulus non adhiberi potest, quando de
fluminibus et amnibus sermo est. Dominus praedii
inferioris potest moles exstrueie, ad suum solum contra
inundationem defendendum; hoc faciendi jus ei competit,
etiamsi eae caussa essent, ut aqua reflueret, et sie vicinis
damnum daret. An hoc licitum sit nec ne, dijudican-
dum est ex praeceptis legis fundamentalis et statutis
localibus, quae vel admittunt vel prohibent aquam arcere,
ita ut saepe antiqua régula : » dien water deert, die water
keertquot; locum habeat.

Quod vero attinet ad scatebras, quas natura genuit,
caedem regulae, quas supra de aqua plu via exposuimus,
prorsus ad eas pertinent.

1) Cf. David, Traité dc cours d'eau. V. I, p. 303.

§ IV.

DE l'ONTIBUS.

Articulis 674 C. C. N. et 641 C. C. Fr. idem
statuitur, scilicet dominum fonte suo proprio suo arbitrio
uti posse, salvo tamen jure, quod domini praediorum inferi-
orum acquisiverint, sive modo usucapionis, sive ope tituli.

Id praeceptum mihi videtur optime abesse posse ;
prorsus enim abundat et nihil efficit. Kepetit id quod
art. 625 continetur, hue non ix3rtine)is, quare plerique
ex articuli verbis plus exquisituri sint, quam revera
continent.

Jam articulo 625 C. C. N. dicitur jus dominii esse
jus re sua libéré utendi, deque ea plene disponendi,
ita tamen, ut nec leges, nec décréta ab auctoribus com-
petentibus emanentia violentur.

Legislator porro, jura in re respiciens, constituit,
dominium liberum supponi, quum, adjiciens eum, qui
contendat se jus in re aliquod habere, hoc jus probari
debere, juris dominii liberum exercitium limitaverit.
(Art. 627).

Opus igitur non erat, ut repcteret, quod antea
jam adeo clare praeceperat. Casum propositum regulae
universali, quae hunc articulum necessarium reddit,
derogare profecto nemo erit, qui contendere velit.

Quum dominus praedii inferioris sive titulo, sive
usucapione jus in fontem praedii superioris acquisierit,
illud jus servitus simplex erit et ideo praeceptum art.
734 1) C. C. N. ad id pertinehit. Tametsi articulus
ille non adesset, tamen juri alterius nullo modo nocerc
nobis liceret; quare, quippe quae abundet, cx nostra lege
eximendam cautionem puto.

Articulus laudatus significat jus, quod dominus praedii
inferioris acquisierit sive usucapione, sive titulo; usu-
capio incipit indo a momento, quo talia opera externa
construxit et perfecit, qualia lapsui aut cursui aquae
favent. (Art. 745 C. C. N.)

Idem enunciatur in Codice Civili Francico, ubi non
simul cum servitutibus tractatur, quae contractu con-
stituuutur, prouti apud nos, sod sequitur immediate
ex articulo 641.

Legislator noster, cum ilium titulum componeret, hunc
articulum omisit, quoniam in co sermo erat dc servi-
tutibus constituendis. Ne de sua opinione discederet,
hac in ro mutationem facere debuit, admodum neces-

1) Art. 734. Do crfilicnstbaarliciil van waterleiding is het regt
van water uit of over eenig naburig erf naar bet zijne heen te
leiden.

in

sariarn, ne duas res diversas intricaret, quae vehe-
menter a se distant.

Ex ejus sententia ille, qui in praedio fontcm habet,
eo suo arbitrio uti potest, salvo tamen jure, quod do-
mini praediorum adjacentium quaesiisse possint, sive
usucapione, sive titulo quodam. Dominus praedii de fonte
suo libere disponendi facultatem retinet ; potest eam
dirigere, quemadmodum ei placet; potest vel ejus cur-
sum retinere, sal vis tamen aliorum juribus acquisitis
aut usucapione, aut titulo, quae hoc fieri vetant 1).

Usucapio, quae est usus per 30 annos continuus, cur-
rere incipit inde a tempore, quo dominus praedii infe-
rioris opera manifesta fecit, quae aquae lapsui atque
cursui in suum solum favent.

Etiamsi fons in praedium inferius naturaliter decur-
risset, diutius quam 30 annos, usucapio ad hujus praedii
commodum non invocari posset.

Cum enim talia opera externa exstructa sunt, quum
dominus praedii inferioris nihil fecerit, quo aquam illam
in suum usum vetteret, inde nequaquam praesumptio
adest, dominum fontis consensum dedisse ; nihil enim
fecif, ut fontis cursum naturalem mutaret et hoc ipso
servitutein prorsus removit. — Ecce quare lex, in
casu proposito, requirit, ut possessio, ne usucapio ob-
jiciatur in facto, quod externe patet, fundata sit.
Cujus est eventus, ut dominus fontis, qui haud oblo-
quens facti effectus passus est, haberi possit, quasi ser-
servitutem, concesserit, i. e. se ipsum obligaverit ad patien-
dum, ut suam aquam fontanam in vicini praedium defluat.

1) David V. 1, p. 423.

Possessio solummodo vulct ad usucapionem obji-
ciendam. Cura, quam lex habet, ut possessionis
trcnus demonstret, luce clarius probat, haud dubium
esse prasse, quin aqua illa fontana sit ejus, in cujus
praedio fons invenitur. Quum autem dominus praedii
inferioris jus fonte utendi, non tali usucapione, de
quali hic loquimur, acquisivit, fontis illius dominus ea
uti potest, prouti ei placet ; potest, si vult, cum exstin-
guere, etiam si reliqui vicini eo aqua privati essent.

Dominus praedii proxime adjacentis praedio, in quo
fons scaturit, non solum habet facultatem, in illam aquam
jus acquirendi per usucapionem, quae operibus ex ternis
augetur vi, — imo, domino praedii cujusque inferioris
talis acquisitie licita est, vel etiam, quum ejus praedia
ad fluctus ripam non sita sunt.

Dominus fontis, qui per 30 annos aquam in suo
praedio retinuit, non ideo jus amisit ei cursum natu-
ralem reddendi.

Dominus praedii inferioris ei objicere nequit, sibi
post 30 annos jus acquisitum esse, quod facit, ut illam
aquam de suo praedio removere possit.

Quod vero attinet ad fontis dominum, tantum sermo
est de facultate, quae usucapionem non admittit, qua-
tenus scilicet non adest opus exstructum, quod juris
exercitium prohibet et caussa esse potest, ut cum do-
mino praedii inferioris de eo litiget.

Domino fontis, qui cuperct aquam in praedium du-
cere, quod, propter situm, eam naturaliter recipere non
tenetur, quum cursum ejus, qui clivo naturali praedii
determinatus esse videbatur, deduceret, opus est domini
ejus praedii consensu

Inde ab eo autem tempore, quo dominus praedii
inferioris, sive usucapione, sive titulo jus acquisivit in
aquam fontanam, fontis domino nihil facere licet, quo
ejus usus molestior aut difficilior evadat; attamen ea
modeste uti potest.

Qui vero, in aquam fontis alicujus, jus quoddam
acquisivit, a sua parle eam extendere non potest.
Secundum hanc regulam judicarunt: — si fabrica
exerceatur ope aquae ex vivario oriundae, cujus usus
titulis ante longum tempus concessum est, cum quantitas
aquae utendae non determinata sit, inde non sequi, ut
dominus fabricae in posterum, ex suo arbitrio quantitatem
definire possit.

Quum dominus fontis priori praedii possessori usum
suae aquae concederet, ille ea usus est secundum conces-
sionem, quae ei data est. Ejus tamen successor, qui
tamquam fabricator fortasse plus aquae opus habet,
ut majori commodo fabricam exerceat, contractum, cum
priore domino factum, observare debet. Hac in re
mutationes facere ei non licet, sive plus aquae adhibendo,
sive quovis alio modo juribus domini aquae nocendis l).

Si ergo dominus praedii inferioris opera manifesta ex-
struxerit, quae aquae cursui aut lapsui prosint et
dominus fontis iis non obsteterit, prior, post 30 annos,
jus illius aquae recipiendae acquisitum habebit 2).

Neeessario opera externa requiruntur, quia Servitutes,
quae cerni nequeunt et simul continuae sunt, non nisi

1)nbsp;Archiv für die civilistische Praxis, XII, p. 287. — Casaat.
Koucn, 28 Juiu, 1836.

2)nbsp;C. C. N. art. 745.

titulo adquiri possunt. (Art. 746 C. C. N.) Quaindiu
talia opera conspicua non adsunt, tamdiu usucapionem
invocare non potest, etiamsi fons diutius quam SO
annos ejus praedium irrigasset. Hoc enim casu domi-
nus fontis semper facultatem, etiam post 30 annos,
habebit ad aquam, quae antea in praedium vicinum
delluebat, sibi retinendam.

Sin autem aqua in praedio, in quo fons scaturit,
remanet et alienum praedium non attingit, dubium nullum
esse potest quin plenum ejus dominium ad illius praedii
dominum pertineat, I) si modo non decurrat in rivum
idem praedium perscindentem et sic in vicini praedium
eflluat. Hoc enim casu dominium aquae fontanae limi-
tatum erit, quamvis jam in praedio ipso aqua fontana
esse desierit.

Non igitur omnem aquam, quae tantum praedio hominis
privati percurrit, considerare poterimus, aeque ac si
Humen esset, de quo nemo libcre disponcre potest. 2)
V Quum aqua fontana de praedio, in quo oritur, sponte
in vicinum praedium currit, ejus dominus, quoniam
inferius praedium est, tenetur ad recipiendum, et ei non
licet illam repellerc mole vel aggere exstructo, arg.
art. 763. C. C. N.

1)nbsp;L. 2, pr. D, quod vi aut clam (43,24). ,1s, qui in putcum
vicini aliquid cffuderit, (ut) hoc facto aquam corrumpcrct, ait
Labco, intcrdicto quod vi aut clam eum teneri; portw enim agrx
videtur aqua viva, quemadmodum si quid opcris in aqua fecisset.quot;
CiT. et L. 30. D. de servit, praed. rustic. (8,3).

2)nbsp;(Jfr. Biilow und llagemanschcn Erörterungcn, TUI. I, Erür.
3, p. 59.

Alia praeterea difficultas adest, quod attinet ad art.
745 ; utrum scilicet opera, quae caussa sunt, ut usucapio
objici possit, in praedio superiore ex structa esse debeant,
an vero sufficiat, si dominus praedii inferioris ea in
suo solo confecerit.

Variae sunt hac dc re variorum scriptorum sententiae.

Caepolla 1) existimat in praedio superiore exstructa
esse debere, et argumentum petit ex eo, quod, quoniam
lue de Servitute acquirenda sermo est, facta esse oportet
jure servitutis. Sed omnino est quaestio, an dominus
praedii inferioris, qui opera ejusmodi in suo solo struxit,
hoc faciat jure servitutis? Imo contra, egit enim jure
dominii?— Solum est ejus, in quo ergo quaelibet opera
ei struere licet, si modo aquae cursui non molesta sint ;
aqua enim semper naturaliter decurrere debet et domi-
nus praedii inferioris tenetur eam recipere. (Art. 673
C. C. N.)

Toullier autem eam quaestionem haud magni facit,
quoniam art. 642 C. C. F. generalia continet. 2)

Delvincourt, Pardessus, Lassaulx aliique opinantur
ubivis talia opera exstructa esse posse.

Quidquid est, facio cum clarissimo Proudhon (Do-
maine publique) et Duranton , qui dicunt requiri,
ut in praedio superiori exstructa sint. 3)

Dominus enim praedii inferioris in suo solo facul-
tatem habet faciendi, quae bona ac utilia ei videntur.
Si in suo solo opera struxit, quibus aquae lapsus acce-

1)nbsp;Tract. 2, de servit, pracd. rustic, cap. 4, No. 57.

2)nbsp;Cfr. Marcade ad art. 642.

3)nbsp;Cfr. Troplong, Prescr, No. 149, üuranton, V. 177, Pardessus,
No. 94—100.

leret, aquae istius dominus eum, quominus haec faciat,
prohibere non jTOterit, quoniam sic agens non nisi jure
suo usus est.

Ab altera vero parte ex silentio domini praedii supe-
rioris, qui queri, quod alius suo jure dominii utatur,
non potest, argumentum peti nequit, eum voluntarie
jura sua abdicasse.

Necessario igitur mihi quidem videtur requiri, ut
talia opera in praedio superiore dominus inferioris praedii
exstruxerit. 1) Tum demum ille aliquid facit, quod ei
illicitum est, et quod dominus praedii superioris prohi-
bere potuisse.

Non oppugnante eo, usucapio currere incipit inde a
momento, quo opera constructa sunt ; cujus est effectus,
ut post silentium 80 annorum dominus praedii inferioris
jus in fontem acquisitum habeat.

Alia juris dominii limitatio, quod ad fontem attinet,
haec est, domino fontis, qui urbis, pagi vel vici incolis
aqnam necessariam praebet, cursum mutare illicitum
esse 2). Hic enim valet régula, quae dicit publico com-
modo commodum privatum minoris ponderis esse.

Attamen bene tenendum est, hanc limitationem solum-
modo locum habere in casu, quo urbis, vici vel pagi incolae
nullo alio modo aquam sibi necessariam obtinere possunt.
Verum si aliunde aquam necessariam habere possunt.

1)nbsp;Contrarium opinioncm defendant :

Pardessus, No. 101. Zachariae, I. 236. p. 200 et No. 9.
Pailliet ad art. 642.

Gfr. Ilenrion do Pansoy, Chap., 26, § 4, No. 1.

2)nbsp;Cf. Pailliet ad art. 643. Zacliariae I, § 236, p. 200, No. 9.

dominus fontis cursum suo prorsus jure mutare vel etiam
retinere potest; ex suo arbitrio, quoad eam agere, ei
licebat et nullo modo cogi potuit, ut articuli laudati
praecepto obtemperet.

Quod vero attinet ad verba : » aan de inwoners van
eene stad, dorp of gehuchV', aliquis quaestionem movere
jrosset, utrum significent omnes incolas, an majorem
eorum partem, an partem definitam?

Credo verba: r,de inwoners,quot; generaliter explicanda
esse ; non ita significare omnes, aut majorem, aut certam
partem, sed eos, qui eo fonte uti possunt et volunt ;
indirecte ergo universes incolas, qui hoc cupiunt.

Nam si ea verba ita accipimus, ut omnibus omnino incohs
aquam praebere debeant, difficultas oritur, quando alius
fons scaturit; tum enim prior non amplius omnibus aquam
necessariam praebet, quod tamen neeessario requiritur.

Quum aqua ex fonte illo incolis non amplius ita
necessaria est, ut carere quidem possint, dominus fontis
officio cursus non mutandi statim liberatus est,

Quando vero ad verba » stad, dorp of gehucht,quot; eorum
loco bene dici potest; ^gemeentequot; Praeceptum illud
neeessario pertinet etiam ad colonias vel pagos majores
{vlekken), quia civitatem etiam efficiunt et baud dubie et
argumento a fortiori quod dicitur ultima appellatione
etiam conti nentur.

Quaenam est aqua incolis necessaria?

Quaeri potest, utrum ea quantitas contineat aquam,
qua sibi et suis opus habet, an significet omnem aquam,
qua quis eget in qualemcumque usum? 1)

1) Cf. Zachariac I, § 236, p. 209, Nr. 7.

Lex (art. 675) dicit quidem, ^^het voot hen nood-
zakelijke;quot; sed significantne ea verba aquam, qua quis
sibi eget, an potest uti ad pecus adaquandum, ad hortum
irrigandum, rel.?

Diephuis 1) legem pecus non continere contendit;
quoniam necessarium non est, nam in cuj usque arbitrio
est pecus habere, aut non habere. At quid agricolae,
qui pecus exercet eoque utitur, ut inde victum habeat,
non licebit pecus ad foutis aquam appellere? Haec revera
aqua ei admodum necessaria est, imo ea carere nequit;
nam si ea privatus est, pecore habere non amplius
potest et sie ruinam trahet.

Idem dicendum de olitore, qui victum quaerit ex
oleribus vendendis; ille enim, ut mihi videtur, aquam
sibi necessariam procul dubio ex fonte sumere potest,
qui et ceteris incolis aquam necessariam praebet.

Hac in re facere non possum cum doctissimo Diephuis ;
et equidem existimo verbum, ^noodzakelijk' signi-
ficare: al hetgeen noodig isquot;, ea, quibus quis carere
nequit.

Nihil ergo refert, utrum hoc ^noodigequot;, parum an
multum sit; domino fontis sulTicit necessitas. Tam
pastor et olitor, quam is, cui haud multum aquae neces-
sarium est, jus habet aquae, quisque secundum ea, qui-
bus indiget, ex eo fonte hauriendae.

Cogitari non potest legislator sententiam doct. Diep-
huis habuisse; ea enim cum generali civium commodo
et salute vehementer pugnat.

1) Vol. III, 1). 284.

Hic enim, prouti supra dixi, com modo publico pri-
vatum cedere debet. In tali casu ille, cujus dominium
premitur, petere potest, ut damnum sibi resarciatur.
Id damnum periti, ad hoc vocati, aestimabunt; qui non
judicabunt ex pretio aquae, qua incolae utuntur, quae-
que iis necessaria est, — imo constituunt, quantum
praedium, in quo fons, pretio diminutum sit; quae pretii
diminutio inde orta est, quod dominus sinere debet,
aquam per eandem viam fluere.

Saepe damnum id haud magnum erit; in nonnullis
tamen casibus fieri potest, ut magni momenti sit.

Intellectu haud difficile est, dominum solum teneri
ad cursum aquae non mutandum, postquam praedium,
in quo originem habet, reliquit.

Dominus ergo ducere poterit per suum solum, si
modo non prorsus aquam absorbeat, aut ita diminuât, ut
incolis quantitas remanens non sufficiat. Ob eandem
causam, dominus non tenetur, ut quid faciat, quo aqua
fontana sive intra sive extra praedium reservetur; suo
officio fungitur, quando nihil agit, quo cursus aquae
cohibeatur.

Incolae contra talia opera facere poterunt, qualia fonti
curando inservirc possunt, quando scilicet dominus eum
non curat, aut quibus faciunt, ut aqua facilius currat
ad locum, ubi ea utuntur.

Quum fons amnem navigabilem vel flumen gignit,
aut affert ad flumen navigationi idoneum faciendum, per
majorem quantitatem aquae, quam effundit, dominus
aeque minus ejus cursum mutandi jus habet; ne petere
quidem potest a civitate, ut damnum resarciat.

Dominus tamen fontis ad damnum praestandum agere

non poterit, si aquae usus legitime vel per usucapionem
acquisitus est. 1) (Art. 675. C. C. N.)

Haec autem verba paullulum obscura sunt.

Sermo hic est de usucapione, secundum doctissimum
Diephuis 2) aquae usus, qua incolis jus aquae utendae
concedebatur; at hocce jus jam iis datum est in priore
articuli parte; ergo necesse iis non erat, ut per usuca-
pionem eam acquirerent.

Non possunt, inquit, jus in eam acquirere, quoniam
jam habent. Per usucapionem liberari quidem possunt
a damno praestando.

Vir clar. Opzoomer 3) contra doctis. Diephuis opi-
natur, damni resarcitionem hoc casu cessare, si civitas
aquae usum modo legitimo adepta sit.

Supponit ergo, aquae usum revera usucapi posse et
hoc unico casu, actionem ad damnum resarciendum ex-
tingui. — Contra eum doctis. Diephuis existimat, legis-
latorem damni resarcitionem dehitam praescrihi posse,
significasse et non usum aquae usucapionem voluisse.

Sententia viri clar. Opzoomer mihi potior esse videtur,
cum rationi maxime conveniens et, meo judicio, sit
venia verbis, ante pedes sit.

Civitatis incolae jus habent aqua ex illo fonte utendi.
sed obligati sunt ad damnum resarciendum, quum vero
legitimo modo jus in fontem acquirunt, tum dominus
profecto actionem ad repetendum damnum amittit.

Si dominus fontis per 80 annos ad damnum resar-

1)nbsp;Voorduin, V. III, p, 473, sqq.

2)nbsp;Diephuis, Vol. Ill, p. 285.

3)nbsp;ad. h. art.

cieiidum non cgit, an tum ii, qui aqua ejus utuntur,
usucapionem objicere possunt?

Irao certe ; ea enim usucapio iisdem reguiis regitur,
quae in art. 2004 praecipiuntur.

Usucapio currit inde a tempore, quo incolae civitatis
aqua uti inceperunt, et non ab illo, quo summa pecu-
niae, quae pro damno danda et ab utraque parte con-
stituta est.

Hic eundem, opinor, casum habemus, atque in arti-
culo 715 et 718 C. C. N.

Ibi quoque sermo est de damno resarciendo ab iis,
qui per praedium alienum viam 1) habent ad suum.

Illud jus, actione ad damnum resarciendum exstincta,
tamen non amittitur. — Eadem régula nostro casui
aptanda est, aquae usum incolae retinebunt, etiamsi
actio ad damnum resarciendum non amplius competat.

Praescriptio autem, quam significamus, duplex esse
potest :

1quot;. Praescriptio actionis ad damnum resarciendum
currit a die, quo jus aquae utendae natum est, sed
compléta non est, nisi post usum per 30 annos con-
tinuum.

2quot;. Praescriptio pecuniae^ pro damno debitae, currit
inde a die, quo peti potest et compléta erit, si débi-
teras non continuo jus aquae utendae exercuerunt. 2)

1)nbsp;Bcigico sermonc dicitur „uitweg.quot;

2)nbsp;Marcadé, ad articulum 085.

§ V.

DE AQUA FLUENTE.

Aqua flueiis est aut innavigabilis et non fluitans,
aut navigabilis et fluitans. 1) Posterior reipublicae est,
art. 577 C. C. N.; prior vero ad privatorum domi-
nium pertinet, et hic sola a me tractabitur.

Ille cujus dominium ad aquae fluentis ripam jacet, quae
non est in dominio publico, ea aqua praetercurrente uti
licet ad praedium irrigandum. Ille, cujus praedium,
aqua illa perscinditur, ea uti potest etiam in spatio
intermedio, quod aqua percurrit, si modo aquae, ubi
praedium ejus esse desinit, cursum naturalem reddat.
(Art. G7ß. C. C. N.)

Quaeque aqua fluens, quae innavigabihs et non flui-
tans, praedium perscindit, in omnes formas, dum currit
per illud praedium, mutari potest; omnibus modis ejus
cursus flecti atque sinuari potest; alveum habere potest,

1) Cfr. § 2.

tam longum et profutidum, quam ei dare domino prae-
dii lubet; in fabricarum utilitatem adhiberi potest ; alveus
ita aceommodari potest, ut eataraeta formetur ; ut verbo
comprehendam, dominus eam adhibere potest ad quem-
vis finem, sive eommodi sive voluptatis gratia.

Unicum officium, quo dominus fungi debet, est, quod
aquae cursum non cohibere debet ; unde sequitur, quod,
quum aqua usus erit, modo quo ei videtur, ei cursum
naturalem reddere debeat, ut praedia inferiora percurrere
possit 1).

Lex Franco-Gallica, lata ß die mensis Octobris, anni
1791,2) jam dicit, quamvis minus clare, dominis prae-
diorum ad amnes navigabiles et fluitantes adjacentium,
licere aquam ex illis haurire ; quae verba Codex Civilis
Franco-GalHcus (art. ö44) omisit, et art. 44 Tituli
XXVII Edicti, anno 1069 dati 3), qui titulus est sur
les eaux et forets, luci reddidit.

1)nbsp;David, Vol. I. p. 140.

2)nbsp;Usages ruraux et police rural.

Loi du 28 Septembre — 8 Décembre, 1791.

Titre I, Section I.

Les propriétaires sont libres dc varier .H leur gré la culture
ct l'exploitation de leurs terres, de conserver h leur grlt;5 leurs
récoltes, et dc disposer de toutes les productions do leur propriété
dans l'intérieur du royaume et au dehors, sans préjudicier au
droit d'autrui et cn so conformant aux lois.

3)nbsp;Ordonnance du mois d'Août 1669. (Art. 43 et 44 remis en
vigueur par le décret du 19 Ventôse, An VI).

Art. 44. Défendons h toutes personnes de détourner l'eau des
rivlërcs navigables ct flottables, ou d'en affaiblir ou altérer lo
cours par tranchées, fossés ct canaux, h peine, contre les con-
trevenants d'être punis comme usurpateurs, et les choses reparées
îi leurs dépens.

Ilectc existimarunt navigationis commodum plus
valere quam privatorum.

Quum praedia ad aquam ejusmodi fluentem innavi-
gabilem et non fluitantem sita sunt, dominis nequaquam
de ea pro lubitu disponendi facultas est; nam illae
aquae innavigabiles et non fluitantes considerandae
sunt, aeque ac navigabiles et fluitantes tamquam res
individuae.

Priores eodem modo, quo posteriorum usus omnibus
civibus patet, liabendae sunt, commune dominium naturale
omnium, quorum praedia ad eas sita sunt.

Inde sequitur, quemque eorum jus dominii habere in
totum flumen, quod ejus terra continetur, aut, ubi tan-
tum unum praedii latus lambit, in dimidium. Hocce
casu jus dominii limitatum est; potest enim eatcnus de
ca aqua disponere, quatenus aquae qualitates naturales
deteriores non reddat.

Discrimen inter aquam, quae in dominio publico est,
atque eam, quae fluit, de qua hic sermo est, admodum
magnum superest.

Priori enim unicuique, quovis loco, uti licet, pos-
terior vero dominium dominorum praediorum adjacentium
proprium habenda est.

Ea tamen conditio juribus singularibus acquisitis,
mutationes subire potest; qualis acquisitie eodem modo,
quo Servitutes constituuntur, locum habet.

His fieri potest, ut dominus praedii superioris, jus
pluris aquae utendae acquirere possit, quam dominus
praedii inferioris habet, aut quam legitime competebat;

vel etiam sua jura iu aquam, domino praedii inferioris
cedcre non prohibetur 1).

Cujus dominium ripae aquae Iluentis adjacet, is prae-
dii irrigandi gratia ea uti potest. Quando, quod fere
semper fit, ad utramque aquae fluentis ripam praedia sita
sunt, quae non ejusdem domini sunt, utrique domino
praetereuntem aquam ad praedium irrigandum adhibere
licet.

Attamen si aqua, utroque ea utente, non sufficit,
aut inter eos do quantitate utenda nihil convenit, aut
usucapio eorum jus nou limitavit, judex id ordinabit,
qui tum singulis ad ripam habitantibus aquae dimidiam
partem ad utendum assignabit; quae dimidia pars per
tempus vel quantitatem definienda erit, sed eo modo,
ut in priori casu alter post alterum, quisque per par
temporis spatium aqua utatur, in posteriori vero quis-
que eodem tempore aquae dimidiam partem habeat 2).

Ex contrario aquam dividi secundum ripae cujusque
praedii latitudinem admittendum non est. Cogitari
enim potest casus hujusmodi : — duo praedia sibi adversa
ad ejusdem fluminis ripas sita sunt. Alteri us latitude
tamen ad ripas sita alterius superat.

Quid inde ergo sequeretur, si secundum illam lati-
tudinem, aquam praetereuntem dividere vellemus? —

1)nbsp;Funke, Beitriigo zum Wasscrrcclit, in Archiv für die civil.
Praxis V. XJ, p. 286.

Cfr. etiam Glück, Comment. V. IX, p. 30.

2)nbsp;L. 4, D. do aqua cottidiana ct aestiva. (43, 20).
Eichhorn, Inlcitung in das deutsche Privatrecht, § 267.

Hoc iiiinirum, quod ei, qui plura praedia ad ripam sita
habet, ubi praedium ejus extra praedium vicini porrigi-
tur, ibi denuo aquae divisio facienda csset; quod nimis
multas difficultates pareret.

Aqua, quae per canalem, a domino in suo solo fossam,
fluit, ad aquam fluentem referenda non est. Invito
domino, domini ad ripam canalis sitorum praediorum,
aquam istam in suum usum vertere non possunt; ne sic
quidem, quum dominus inde nullum damnum sentiret,
industria contra multa commoda. Dominus eam aquam
ad praedium irrigandum adhibere potest, (art. 675 C.C.N.)

Quid est alluere?

Alluere (irrigare, humcctare, arroser) est praediis, arvis,
hortis aquam praebere, ope scrobiculorum fossorum, ut per
ea aqua fluat, et deinde ita eam adhibere, ut utile judicabitur.
Ad irrigandum, et non ad alium finem, e. g. ad
implendum vivarium aut cisternum adhiberi potest.

Aqua illa, qua quis ad irrigandum uti potest, ad
tria genera referri posset:

1°. Ad id aquae genus, cujus qui dominus est; 1)

2®. Ad id, cujus quis tantum usuarius est;

3®. Ad id, cujus usus concessus est.

Aqua primi generis est aqua fontana, aqua pluvia
instrumcntorum ope in receptaculis collecta atque ea,
quam puteus artificialis producit. Hoc genus aquae
ejus est in cujus solo oritur, aut machinae positae sunt.

Ad secundum genus, aqua fluminum parvorum refertur,
quae innavigabilia et non fluitantia sunt.

Quoad ea jus dominii non adest, at quidem jus usus.

1) Stürmer, de litibus circa quantitatcm aq. 7, 10.

alinea 2a articuli 676 C. C. N. concessum; quod
domino utendi aqua, quae ejus praedium perscindit, facul-
tatem dat, ea tamen conditione, ut cursum ei naturalem
reddat, ubi praedium ejus esse desinit, atque illi, cujus
praedii ad aquam fluentem situm est, permittit talem
aquam adhibere, sed tantum praedii irrigandi ergo.

Ad tertium denique genus aqua pertinet, qua uti non
licet, nisi concessum est; h. e. talis, qualis ex amnibus
innavigabilibus et non fluitantibus atque ex fluminibus,
quae in dominio publico sunt, deducere licet.

Quum hanc divisionem scquimur, ex mea sententia,
certas régulas jus inigationis ordinantes, constituere
possemus.

Omnia enim Codicis Civilis Nederlandici praecepta
termines, intra quos dominus praedii de aqua disponere
potest, limitantia observât. — Aquae porro quantitatem,
ex C. C. N. ei concessum non auget; solam servitutem
itineris, ut ita dicam ei addicit, ut per praedium alie-
num aquam ducat ad illud, quod irrigandum est.

Talem legem facere opus admodum grave atque difficile
est, attamen fieri potest. Continere deberet omnes eanalcs
ex amnibus et fluminibus deductos, quae in dominio
publico sunt, quacque irrigationibus inserviunt ; tum
derivationes ex fluctibus simplicibus ; porro irrigationem,
ope aquae ex fontibus oriundae, factam atque cam, quae
ex vivario fit; denique aquam, quae subter terrae super-
ficiem adest et ex puteis hauritur.

Necesse foret ut, quod ad canales magnos publica aue-
toritate constructos iiertinet, systema divisionis poneret,
secundum quod duccnda esset, atque modos, sub quibus
agricultura aquam istius modi adhibere posset.

3*

Verum antea difiicilis quaestio solvenda erit; seil,
haec : utrum aquam naturaliter üuentem tantum dominis
praediorum ripae confinium adhibere liceat; an vero
etiam ad irriganda praedia ripae non confinia aqua illa
eorum domini uti possint? Ratio habenda esset commodi
dominorum praediorum conjunct! cum commodo domi-
norum fabricarum.

Effectus legis ejusmodi nimis difficilis esset, nimium
ampleeteretur, nimis multae difficultates superandae essent,
et totum opus verisimiliter imperfectum esset.

Verum enimvero sunt partes, quae, ex mea sententia,
optime legislationi idoneae sunt. Omissis irrigationibus,
quae fiunt per derivationem ex canalibus publicis, modo
divisionis, omnibusque quaestionibus, quae ad jus dominii
et usus pertinent: his omnibus omissis, dico, lex ferri
posset, quae jus ordinaret, quod quis habeat ad aquam,
tam naturalem, quam arte productam, de qua dominus
tantum disponere potest, ad sua praedia ducendam, cum
necesse sit, ut per praedia, eam ab ejus praedio separantia,
currat.

Lex ejusmodi ordinaret id, quod dudum ordinatum
esse debuisset et merite exspectatur.

Unusquisque dominus praedii, qui ad praedia irri.
ganda aquam, sive naturaliter, sive ope instrumentorum
productam, adhibere vellet, jus habere deberet, salva
justa remuneratione, talem aquam ducendi per praedia,
quae eum ab ea separarent.

Fortasse quis putaret hoc expropriationem esse, sub
specie officii alieni impositi, et sic diceret, expropriationes
locum habere non posse, nisi ob commodum publicum
(art. (525 C. C. N); ergo eo modo jus dominii violari.

At de expropriatioiie sermo esse nequit; tantum de
jure ab una, de officio ab altera partc.

Jus ab una, officium ab altera partc quidem est
diminutio, sed non exclusio juris dominii; unde sequitur,
tale officium, licet multum comprehendat, cum expro-
priatione, propter utilitatem publicam, aequiparari
non posse.

Si quis objiceret, hic de servitutibus omnium gra-
vissimis agi, eos, qui talem sententiam propugnarent,
bonis, credo, argumentis probare possem, in errore ver-
sari. — Jus e. g. viae, quod praedium inclusum per
alterum habet, quid est?

Quid aliud nisi hoc, inclusi quod dominus praedii
per viam praedium vicinum transire potest, quam viam
praecludere et pavimenta sternere ei licet.

Num hoc jus dominii minus diminuitur, quam si
scrobiculum aut fistulam adesse pati debeat, quibus
minus superficiei opus est, et ergo domino praedii servientis
minus molesta erit? Si talis aqua per fistulas bene
structas adducitur, minus adhuc molestum est et non
differt a Servitute aquaeäuctus.

Servitus tamen numquam esse potest ; haec enim semper
a domino constituitur, cum hoc loco sermo est de legis
dispositione, a reipublicae legislatoribus confecta.

Ad hunc profecto diem tale legis praeceptum num-
quam expropriatio vocatum est. In Francia lex 11
Juhi 1847 1), abrogans legem 29 Aprilis 1845 2), haec
omnia ordinavit.

1) Loi d'irrigation dc 11 Juillet 1847.

Art. 1. Tout propriétairo qui voudra so servir, pour l'irrigation

lil Lombardia aqua jam ante multa saecula erai et
vendi solet. Domini praediorum ibi a republica certam

do ses propridtos, des eaux naturelles ou artificielles dont il a le droit
de disposer, pourra obtenir la facultd d'appuyer sur la propriété du
riverain opposé les ouvrages d'art nécessaires à sa prise d'eau, U la
charge d'une juste et préalable indemnité. — Sont exceptés do cette
servitude les bâtiments, cours et jardins, attenants aux habitations.

Art. 2. Le riverain sur le fonds duquel l'appui sera réclamé pourra
toujours demander l'usage commun du barrage, en contribuant
pour moitié aux frais d'établissements, et d'entretien: aucune
indemnité ne sera respectivement duo dans co cas, et celle qui
aurait été payée devra être rendue. — Lorsque cet usage commun
ne sera réclamé qu'aprbs lo commencement ou la confection des
travaux, celui qui le demandera devra supporter seul l'excédant
do dépense auquel donneront lieu les changements Ji faire au
barrage pour le rendre propre îv l'irrigation des deux rives.

Art.3. Les contestations auxquelles pourra donner lieu l'application
des deux articles ci-dessus seront portées devant les tribunaux. —
Il sera procédé comme cn matiëre sommaire, et, s'il y a lieu îi
expertise, lo tribunal pourra ne nommer qu'un seul expert.

Art. 4. Comme art. 5 ci-dessus.

2) Loi d'irrigations do 29 Avril 1845.

Art. 1. Tout propriétaire qui voudra se servir pour l'irriga-
tion des propriétés des eaux naturelles ou artificielles dont il a
le droit do disposer, pourra obtenir lo passage de ces eaux sur
les fonds intermédiaires îi la charge d'une juste ct préalable in-
demnité. — Sont exceptés de cette servitude, les maisons, cours,
jardins, parcs et enclos attenants aux habitations.

Art. 2. Les propriétaires des fonds inférieurs devront recevoir les
eaux qui s'écouleront des terrains ainsi arrosés, sauf l'indemnité
qui pourra leur être due. — Seront également exceptés de cette
servitude, les maisons, cours, jardins, parcs et enclos attenants
aux habitations.

Art. 3. La même faculté do passage sur les fonds intermé-
diaires pourra être accordée au propriétaire d'un terrain sub-
mergé en tout ou cn partie îi l'effet de procurer aux eaux nui-
sibles leur écoulement.

aquae quantitatem emunt, i. e. jus certae quantitatis
aquae ex canalibus derivandae. 1)

Ibi inveniuntur homines qui magnam aquae quanti-
tatem a republica emunt, ut deinceps per minores partes
aliis vendant.

Ut ii, quorum praedia longo a llumine aut aquae-
ductu remota sunt, copiam praediorum irrigandorum
habeant, in Austria lex adest, 2) jam ante longum tern-
pus lata et denuo ante aliquot annos comprobata, quae
jubet, unumquemque dominum ei, qui aquam super
ejus praedium ducere velit, praedii partem huic rei neces-
sariam, remuneratione data, cedere debere.

In Sardinia jus circa aquam peculiare legislationis
objectum ellicit. 3) Postquam legislatio civilis 4) de

Art. 4. Les contestations auxquelles pourront donner lieu l'éta-
blissement de la servitude la fixation, du parcours dc la conduite
d'eau, do ses dimensions et dc sa forme, et les endemnitds due,
soit au propriétaire du fonds traversé, soit à celui du fonds qui
recevra l'écoulement des eaux, seront portées devant les tribu-
naux, qui, cn prononçant, devront concilier l'intérêt de l'opéra-
tion avec le respect dû h la propriété. — Il sera procédé devant
les tribunaux, comme en matière sommaire, et s'il y a lieu à
expertise, il pourra n'être nommé qu'un seul expert.

Art. 5. Il n'est aucunement dérogé par les présentes dispositions
aux loix qui règlent la police des eaux.

1)nbsp;Modus, quo aquae hujus quantitatem definiunt, peculiaris est.
Vocant : iocca d'a^'ua. Cfr. J. Ferrori : Del oriziono del modo concui
sono formate del boche, che estragano l'aqua. Milano, 1830. p. 85-90.

2)nbsp;Lex 20 Aprilis 1804.

3)nbsp;Cfr. Mittermayer. Zeitschrift für Ausland. Gesetzgebung, X^
p. 335.

4)nbsp;C'odice civile di Sardegna, Art. 560; et ad liunc Pastoro
comcnti del codico civile. Torino 1839. V. Ill, p. 53.

aqua, qua ripae habitantes utuntur, praecepta magis
certa dedit, haec jura atque officia praediis imposita
accurate ordinantur. 1 )

Secundum eam ripam habitans ei, qui suum prae-
dium irrigare cupit, partem praedii, huic rei necessa-
riam, cedere debet. 2)

An jus ejus aquae praecurrentis adhibendae ad irri-
gationem praescribi poterit?

An fieri potest, ut, si unus riparum incolarum per
30 annos omni aqua usus sit, eo ceteris abstulit jus,
quo postea ea aqua ad irriganda praedia utendi, eti-
amsi ipse non amplius utatur? E. g. quum dominus
praedii ad aquam fluentem siti molam habet, quae per
30 annos omnem aquam prorsus consumpsit, an tum
dominis praediorum superiorum adhuc licebit, lioc iiu-
men ad praedia sua irriganda adhibere?

Hac de re varii scriptores varias sententias propu-
gnare soient, quarum eam defendo, quam doctissimus
Daviel 3) pronuntiavit. — »La possession,quot; inquit
ille, »du propriétaire de l'usine, n'est pas, par elle seule,
une contradiction à la faculté, qui appartient aux rive-
rains supérieurs. Ils n'auraient pas pu s'opposer j\ la
construction de l'usine en vertu du droit à l'irrigation,
qui leur appartenait et dont ils pouvaient éventuelle-
ment user. Et dès lors, s'ils n'avaient aucun moyen
pour empêcher l'établissement de l'usine en vertu de

1)nbsp;Codico Civile art. 622, ct ad hunc: Pastore comcnti V. III,
p. 233.

2)nbsp;Saeculo jam XVI hoc praeceptum invenimus in Pcdemontio
valuisse.

3)nbsp;Traité dc cours d'eau, V. II, p. 36.

leur droit, cet établissement n'a pas pu prescrire ce
droit. Il parait donc raisonnable de dire que ceux, qui ont
souffert l'établissement» et le jeu d'une usine, ne sont pas
censés avoir renoncé à leur droit à l'usage des eaux.quot;

Jus enim aquae utendae neeessario conjunctum est
eum jure ejus quantitatis diminuendae atque cursus
retardandi, si modo omnis abusus absit.

Juris illius termini non adeo extendi debent, ut do-
mini praediorum inferiorum, prorsus aquae usu privati
sint. Aqua vero est donum naturae, quod quisque,
cui utile esse potest, jure impetravit. Unicum discri-
men in eo positum est, quod praediorum situs sponte
facit, ut alter aquam ab altero recipiat. Unusquisque ea
uti potest, si tamen alterum ab ejus usu non prohibeat ;
lex usum quidem concedit, at abusum vetat.

Cujus praedium perscinditur ea aqua, is hac uti potest
etiam in spatio intermedio, quod aqua percurrit, si modo
loco, quo praedium ejus esse desinit, aquae cursum natu-
ralem reddat. (Art. 776, alin. 2 C. C. N).

In hoc igitur casu utraque lluminis ripa ad eundem
dominum pertinet, cui jus competit:

10. Aqua ex eo flumine utendi, alio quoque modo
quam hauriendo; 1)

20. Aquam per fistulas derivandi, ut praedium suum
irriget; ut rotam molarum moveat; aut ad quemlibet
usum, licet sic agendo omnem aquam consumât 2).

1)nbsp;L. 2, D. do rivis. (43, 21).

2)nbsp;L. 20 D, dc damno infocto. (39, 2). L. 10, C. dc servit, et

Qui vero ripam inferiorem inhabitat non debet eo
casu, si inter eos nil convenit, aut per usucapionem
non jus aliquod acquisivit, ei, qut) superiorem habitat,
usum aquae molestum facere, nec partem ejus exigere.
Praeterea, qui aquam sic dividere vult, frustra modum
quaeret.

Gesterding 1) dat domino, cujus praedium ad ripam
jacet non tantum jus aqua ex flumine utendi, sed
etiam cursum fluminis mutandi.

Attamen ex art. 675 C. C. N. equidem argumentum
jjcto, ut doceam cursum naturalem mutare 2) ei noTi licere.
Praeterea debet aquam, quae ei in solo non amplius
necessaria est, llumini reddere et quidem ibi, ubi domi-
nium vicinum attingit. Hoc olficium immediate sequi-
tur ex eo, quod naturalis aquae cursus inviolabilis est,
tum ex praecepto, quod L. 1, § 4, D. de aqua et aqua
pluv. continetur; »neminem scilicet, ut suum praedium
melius reddat, vicini conditionem deteriorem reddere
debeat.quot;

Aquam in proprium praedium ducere domino omnino
licet, at vero aquam supervacuam ex llumine eximere
non potest, nec magis ducere ad vicinos, quorum prae-

aqua. (3, 34). L. 1. § 11, 15 ct 21, D. de aqua et aquae pluv;
(39, 3). — Cfr. von Biilow und Ilagemannsche Erörterungen.
Vol. I, Erört. III, p. 53—57.

1)nbsp;Archiv für die civil. Praxis, V. III, p. 63.

2)nbsp;L. I, § 13, D. de aqua et aquae pluviae arc. (39, 3.) «Item
sciendum est, hanc actionem vel superiori adversus inferiorem
competere, ne aquam, quae natura fluat, opere facto inhibeat per
suum agrum decurrere, et inferiori adversus superiorem no
alitor aquam mittat, quam fluere natura solet.quot; — Totus titulus
Codicis ,no quid in flumine publico fiat.quot; (43, 13).

dia ad ripara non sita sunt; — hoc enim vel fontis do-
mino non licet, — nec debet facere, ut per aliam vi-
am, quam alveum naturalem ad praedium vicinum (quod
quoque ad ripam situm est) fluat.

Quaenam jura habent domini praediorum, emporiorum
et fabricarum circa aquam, quae eorum dominia praeter-
fluit?

Omnes pariter jus eo utendi habent ; neque unus, aut
alter aquam in suo dominio habet. Commodum, quod
inde cupiunt quidem diversum, jus tamen idem est.
Res, quibus egent, differunt quatenus diversum indus-
triae genus exercent ; est autem liaud impossibile, eos
suis juribus invicem consulere et aliorum commodis non
nocere.

Ex fundorum latitudine, qui irrigandi sunt, tempus
irrigationi necessarium definiri debet, per quod tem-
pus omnes, jus ad aquam habentes, eam sumere debe-
bunt; et hoe quidem ita, ut tempore definito praeter-
lapso, aqua suum cursum naturalem denuo recipiat.
Haec conditio, domino imposita, quod aquae cursum
naturalem reddere debet, postquam ad irrigandum ad-
hibuit, bene animadvertenda est.

Hoe praeceptum eum obligat ad scrobicula et fistulas
ita ponenda aut struenda, ut omnis aqua, quae praedio
necessaria non est, per ea decurrat, sive ad flumen pu-
blicum, sive ad proximum praedium inferius. Verum
non licet ei aquam ita ducere, ut in palude evanescat, et
sic cursum naturalem amittat.

Is, qui utriusque ripae aquae fluentis dominus est,

obicem aquarium ponere potest, ut aquam colligat,
deinde in scrobicula, in praedio posita, mittat. Talis
autem obex aquarius aut sepimentum, in aqua positum,
non debet ita constructum esse, ut aqua nimium ex-
surgat, inundationis caussa fiat atque praedia superiora
aqua tegat.

Quando unius tantum ripae dominus est, non po-
test, nisi domino alterius ripae consentiente, obicem aqua-
rium struere.

Domini praediorum ripae confinium, praeter jus
irrigationis, alia quoque jura habent; e. g. jus piscandi,
jus colligendi arundinem et herbam, quae in aqua
crescit; jus arenae ex flumine sumendae, iis competit,
si modo aquae cursum non ita mutent, ut aliis eo
nocerent.

Jus alluvionis, quod habent ii, qui ripam fluminum
innavigabilium vel fluminum navigabilium habitant,
prorsus idem est.

Insulae et vada per alluvionem exsiccata, quae in
fluminibus innavigabilibus inveniuntur, pertinent ad
dominum ejus ripae, ad quam oriuntur. Quando
vero insula non ad unam ripam nata est, tum inter
dominos utriusque ripae dividenda erit, ita ut, linea
per medium flumen ducta, singulas partes tribuat. (Art.
644, C. C. N.).

§ VI.

DE JUIIE PISCANDI DOMINIS TRIBUTO,

Jus piscandi tantum dominis praediorum aquae con-
fmium competit. Ab illo jure privari non possunt 1).
Quisque vero dominus talis praedii, jus suum piscandi,
alii cedere potest, sed non in perpetuum, nisi hoc fiat
in servitutis modum, praedii vicini gratia. Animad-
vertendum est, talem servitutem, quippe non continuam,
id est, quae non exerceri potest, nisi hominum ope,
non acquiri posse per usucapionem; — imo titulus
adesse debet.

An domini talium praediorum possunt piscari, quem-
admodum volunt et conductores eorum praediorum
excludere? .

Nonnulli hac de re suo judicio litem esse opinantur;

1) Art. 641 C. C. N. — L. 16, D. do servit, pracd. rust. (8,3).
L. 3, § 1; L. 5 § 3; D. de acquir. rer. domin. (41,1). — § 14
Instit. dc rer. divis. (2, 1.).

lex vero, qua venatio et piscatio regitur, dicit: »si jus
piscandi locator expressis verbis sibi non retinuerit, id
conductori competere.quot; 1)

Quoad molae conductorem aliter se res habet. Jus
piscandi in aqua, qua rota movetur, non habet : hoc
enim jus domino soli competit.

Qui usumfructum habet aquae praedii qua continetur,
etiam usumfructum habet venationis et piscationis (art.

821, C. C. N.).

Quod vero pertinet ad jus piscandi in aqua, quae
dominium commune percurrit, hoc singuli per se exer-
cere non possunt, nam est omnium, debet ergo locari.

Domini praediorum, quae sibi opposita ad eandem
aquam sita sunt (qualis aqua non pertinet ad genera in
art. 577 et 579 C. C. N. memorata), singuli inde
a sua parte usque ad mediam aquam piscari poterunt ;
si modo nonnoceant juribus, sive possessione, sive titulo
acquisitis. Est enim genus communionis inter dominos
utriusque ripae, quam nos mandeeligheid, Francici vero
mitoyenneté vocant.

Legislator Francicus huic rei providit per legem 15
m. Aprilis, anni 1829, latam. 2)

Jus piscandi in canalibus privatorum competit solis

1)nbsp;Legis de piscatione et venatione latae, artie. 2, al. 2.

2)nbsp;Loi de 15 Avril, 1829, art. 2.

«Dans tous les riviferes et canaux, autres que ceux, qui sont
désignés dans l'article précédent, les propriétaires riverains, auront,
chacun de son côté lo droit de pèche jusqu'au milieu du cours
do l'eau, sans préjudice des droits contraires établis par posses-
sion ou titre.quot;

dominis, qui ad ripam habitant, hoc jus sibi vindicarc
non possunt. 1)

Universe nemo piscari potest, qui non observet le-
gem de piscatione et venatione.

Illicitum esse oportet cannabem vel linum in flumi-
nibus aut rivis, in quibus pisces vivunt, macerare.

1) Cfr. Loi do 15 Avril 1829, art. 1, juncto art. 2.

„Le droit de pêche sera exercé au profit do l'Etat.

1°. Dans tous les fleuves, rivières, canaux ct contrefossés navi-
gables ou flottables avec bateaux, trains ou radeaux ct dont
l'entretricn est h la charge de l'Etat ou do ses ayants cause.

2'. Dans les bras, noues, boires ct fossés qui tirent leurs caox
des fleuves et rivibres navigables ou flottables dans lesquels on
peut cn tout temps passer ou pénétrer librement en bateau de
pêcheur, ct dont l'entretien est également à la charge do l'Etat.

Sont toutefois exceptés les canaux ou fossés existants, ou qui
seraient creusés dans les propriétés particulières, et entretenus
aux frais dos propriétaires.

§ YII.

QUOMODO ET PER QUOS UTES, QUAE DE AQUAE
USU EMERGERE POSSUNT, DIRIMENDAE SUNT.

Judex de litibus inter dominos de aqua ortis judica-
turus bene rationem habere debet agriculturae et
dominii 1); in omnibus omnino casibus ei observanda
sunt edicta pecularia et localia, quae aquae cursum et
usum spectant.

Judex revera difficile officium habet; observare enim
debet tria praecepta diversa, quorum in multis casibus
pariter rationem vix habere poterit.

Articulus 677 C. C. N. haud multum differt ab
articulo 645 C. C. F. ; in quibusdam tantum casibus
ab eo recedit. Legislator Francicus acque ac noster
dicit, agriculturae commodum inviolabili juri dominii
accommodandum esse; deinceps addit: -»et dans tous les

1) Lcgis Fundamcntalis, Art. 147 (C. C. N. 625).

casquot; rel. — Haec verba legislator noster vertit sic :
«en in alien gevalled

Mihi quidem videtur, licet idem dicere voluerit legislator
noster, quod Francicus, tamen aliud quid dixisse. Verba
» in alien gevallequot; in hoc articulo, ex mea sententia, signi-
ficant, » vóór alles,quot; ac si legislator significare voluisset,
judicium: antequam agriculturae commodum et jus invio-
labile dominii respiceret, cdicta localia atque peculiaria
observare oportere, cum enunciatum, y dans tous les cas,quot;
bene versum, non signiücet, ygt;in allen gevalle,quot; sed
alle de gevallenquot; i. e. in omnibus casibus, in quibus
inter dominos praediorum confinium lis de aqua oritur.

Praeceptum legis Francicae multo potius, quam nos-
trae esse mihi videtur. In nostra enim ea verba, ygt;in
alien gevallequot; dictum in priori parte artfc. 677 plane
subvertit. Merito tamen in fine articuli 077 vox tgt; hoogtequot;
posita est, quae in art. 645 C. C. F. non invenitur,

Ignotum non est Imperatorem Franciae, cum Codex
Civilis promulgaretur in mentem habuisse in Codice
Eurali, I) praecepta de proportione usus aquae dare.
Hic tamen peculiaris ratio animadventenda est. Cum
enim codex civilis promulgaretur, quoad aquae usum
tantum sermo erat de navigatione et de praediorum
fundorumque irrigatione. Propter conditionem in qua
Francia eo tempore versabatur parum animadversa fuit
vis, quae aqua in fabricarum usum vertendae excitari
posset, et sic explicandum est in art. 645 C. C. F.
tribunalibus tantum mandatum fuisse, cum dominis de

1) Projet dc CodcKural avcc les observations des commissions
consult, pour le projet. Paris, 1830.

As

aquae usu litigareut, agriculturae commoda, i. e. prae-
diorum irrigationem juri inviolabili dominii, i. e. juri-
bus confmium, accommodare.

Cum vero industria in Francia major fieret, cum
omnes fere certum haberent, aquae vim in fabricis cum
magna utilitate adhiberi posse, tum demum 1) lacunas
in lege esse animadversum est 2).

Magis magisque manifestum factum est, legem
requiri de cursu aquae non navigabilis, et erat Aroux,
qui Consilio delegatorum populi Francici legis projec-
tum obtulit, quod tum ab omnibus fere laudibus
eiferebatur. 3)

Lex nostra d. 10 m. Septembris anni 1880 (Diarii
publici Imperii No. 59 inserta 4) Consilio, quod vocatur,

1)nbsp;Eauter in „Zeitschrift für Ausland. Gesetzgebungquot; XI, p.478.

2)nbsp;Boileux in suo Comment. sur lo Code Civil, VI, p. 455.

3)nbsp;Cfr. Proces-verbaux do la Chambre, do 1830, No. 23.

4)nbsp;N®. 59. Besluit, van den 10 September 1830, waarbij Let
toevoorzigt over do niet-bcvaarbarc, noch vlotbaro wateren, aan
Gcdeputcerdo Staten wordt opgedragen.

Wij Willem, bij do gratio Gods, Koning der Nederlanden, Prins
vau Oranje-Nassau, Groot-Uertog van Luxemburg, enz. enz. enz.

Ilerzicn onze Besluiten, van 28 Augustus 1820, Staatsblad, N°. 19,
31 Januarij 1824, Staatsblad, N». 19, 11 April 1825, Nquot;. 168, cn
22 Maart 1830, N». 105;

Gelet op art. 221 der Grondwet:

Op het Rapport van onzen Minister van Binnenlandsche zaken,
van den G Julij 11. N». 84;

Gezien bet Rapport van onzen Minister voor den Waterstaat,
dc Nationale Nijverheid en de Koloniën, van deu 16 Augustus
•11., N». 54;

»Gedeputeerde Statenquot; mandavit cuiram, ut aqua libere
eurrat; utque hoe fiere possit viam indicare; cavere,
ne praedia inundarentur et quantum fieri potest, aquae
talem cursum dare, ut commodo publico quam maxime
utilis sit.

Den Raad van State gehoord ;

Hebben besloten en besluiten:

Art. 1. Do Gedeputeerde Staten der onderscheidene Provinciën
en van Ons Groot-Hertogdom Luxemburg zullen in het vervolg
belast zijn met het toevoorzigt over do niet-bevaarbare, noch
vlotbare wateren, zoo als hetzelve tegenwoordig door de Admini-
stratie der Mijnen wordt uitgeoefend.

2.nbsp;Aan Gedeputeerde Staten voornoemd wordt tevens opgedra-
gen de beschikking over do verzoeken om vergunning, tot het
aanleggen of veranderen van molens en molenwcrken, wanneer
dezelve door niet-bevaarbare, noch vlotbaro wateren, in werking
worden gebragt, cn zulks modo op donzelfden voet, als tot op
heden, van wege do Administratie der Mijnen, is geschied.

3.nbsp;Onder de molens en werkplaatsen, in het vorig artikel ver-
meld, worden echter niet begrepen do smeltovens, smederijen en
verdere werkplaatsen, vermeld bij art. 73 der quot;VVet, van den 21
April 1810, op het stuk der Mijnen; zullende de instructie der
verzoeken voor het aanleggen, verplaatsen of veranderen derzelve,
blijven geschieden overeenkomstig Ons Besluit, van den 14 April
1825, N». 168.

Onze Minister van Binnenlandsche zaken is belast met do uit-
voering van tegenwoordig Besluit, hetwelk in het Staatsblad zal
worden geplaatst.

Gegeven te 's Gravenhage, den 10 September des jaars 1830,
van Onze Eegering het zeventiende.

WILLEM.

Van wege den Koning,
J. O. DE MEIJ VAN STEEEFKEKK.

Uitgegeven den 18 September J830.

De Secretaris van Staat

J. O. DP, MEIJ VAN STRKEPKKRK.

Inde sequitur municipiorum administratoribus com-
petere (arg. art. 150 Legis Municipalis) régulas atque
edicta darc, qualia commoda publico utilia esse putant.
Verum enimvero non debent hac via damnum dare
domino privato 1), nec juribus legitime modo acquisitis.
Eorum potestas solummodo spectat cavere publico com-
modo, dare régulas atque edicta gencralia de aqua
quorumvis dominorum. 2)

Denique judici competit de litibus, inter dominos
praediorum confmium de aquae usu ortis judicare, et
sic demum, quando inter eos de ea nihil convencrit.
Conventiones enim ejusmodi legis vice funguntur, quibus
ne judici quidem derogare licet.

Quid agit judex, si agriculturae commodum cum in-
violabili jure dominii pugnat? Noster articulus 677
ipse ci regulam dat; dicit enim nie onschendbaarheid
van het eigendomsregtquot;

Jus ergo nullo modo violari debet, violari nequit; in
talibus casibus agriculturae minus rationem habere de-
bebit.

Hoc autem praeceptum, quocumque modo quis illud
considérât, semper obscurum est; diflicultatcs, quas su-
perare nemo potest, remanent.

Equidem vero existimo locum ei haud idoneum ob-
tinere; est enim magis praeceptum, quod judex in non-
nullis casibus observare debet, quam articulus legis ; et
praecepta talia ex Codice Civili absint oportet.

1)nbsp;Art. 150, Gemeentewet.

2)nbsp;Cfr. Ordonnance du 14 Aofit 1622.

Est sperandum fore, ut lex quaedam civium jura, quoad
aquae usum, aliquando circumscribat; ut pugnam inter
agriculturam et industriam finiat; atque magnam uti-
litatem, quae aqua agriculturae et industriae affert
agnoscens, commodo publico quam maxime favere stu-
deat, jura tamen confinium et eorum, qui ad ripam
habitant, observans.

FINIS.

rf- \

THESES.

al

.i-

THESES.

I.

Nulla antinomia inter L. 22, D. de pignor.
et hypotk, et L. 41, D. de pignor. act.

IL

Oratio Severi et Antonini donationes, inter
conjuges stipulatione promissas, confirmât.

III.

Uxor retinet jus civitatis, licet niaritus
peregrinus esse incipiat.

IV.

Interrogatiories in jure faciendae minime in
art. 1604 C. C. N. prohibentur.

V.

Opera conspicua, quae in art. 745 C. C. N.
occurrunt, constructa esse debent in praedio
superiori.

VI.

Exercitor navis contractibus magistri propter
navigandi necessitatem ad navem reficiendam
vel victum emendum obligatur, etiamsi magister
neglexerit adhibere necessitatis declarationem
vel consulis auctoritatem.

VIL

Art. 770 C. M. voce ^zijne goederen'' etiam
quae postea acquirit decoctor comphrehen-
duntur.

VIIL

Longe optima et efficacissima maleficiorum
poena atque coercitio est carcer.

IX.

Auctores, socii et fautores delicti non eadem
poena sunt complectendi. Perperam Legislator
Franco-Gallicus, qui nullam hujus ditFerentiae
rationem habuit.

X.

Art. 300 C. P. intelligendus est de caede
a parente admissa.

XI.

Pace Rheno-Trajectina jura neutralitatis
maritimae non in legem universalem definita
ac sancita fuerunt

XIL

Er komt meer handenarbeid door de werk-
tuigen zelve, die handenarbeid besparen.