|
Sf ATER A
PHLLOSOPHIiE
CARTE.SLAN^
qua
Principiorum ejus falfitas, & do-
gmatum impucitas expeuditur ac
caftigatut,
Et
Ad virulentam Epiftolam , prs-
fixam felectatum Difputationum AdrianiHeereboortii volumini ptimo , lefpoudetur. g<4 AnUert
Ja cobo XUvjo SS. Theol. Doc\
Sc collegii Theol. III Ordd.Hollan.
dis acWcftfcifiae Pcajfetto. |
||||||
|
IVGDVNI BATAVORVM
Bx Oficina, V s1 x. i Leffea. |
||||||
|
REVERENDO, CELEBERRMO,DQ-
CTISSMO, AC OPTlHO VIRO D. JACOBO TRIGLANDIO,
Ecclefia: Lugduni in Batavis paftori fidc-
liffimo, SS. Theologiaeibidem Do-
ftori acProfeflbriprimario, &
Recliori p. t. Magnifico Sa»
lutem in Cnrifto.
IrRevercnde, Sccximie Chrifti ferve,
Qnod in vaticiniis dilectiApoftoli legitur, V* unum abitr, ecce feniunt adhuc dm VM, id merito cuipiam in mentem veniat, confiderantiresnoftrates. AbiitArminia- rtifmus, glilcit ejus loco haud paulo deterior Carte- fianifimis. Cui nili diligentius qaam ha&enus fa- &am eft occurratur, nihil boni ftudiis theologicis,at- ejue ipfis exinde ecclefiis augurari pollum. ContuH ad eam rem quantulam Dominus dederat, 8c nihil praeter odia 8c contumelias reportavi. Cumque ho- minibus minime malis videretur, hunc morburh qui- ete &fiIentiofortauTscuraripofle(juxradi<ftum, ^ MtiotfUij <rujiitt-nn,) eorumjudiciis cefli, aclin- guam 8c calamum cononui, in eventam intenras .• quum ecce ex intervallo fatis longo is qui primus i- gnera hunc in Academiam veftra conjecit, eam, ut yidebatur, (bpitum, velutigladio denuo fodicare, 8C icintillasejuslongelatequeccepitfpargere. Ita non ftmpete&fidelituta/ilentiomerat. non apud hofce utique homines, qui fi loquens fremunt, fi taces in- faltant. Unde nifi 8c fama: proprise, 8c juventut» «nihicommiuae, 8c ecclefiaram periculi negligens audire vellem, ad lineas mihi vidi efle redeundum, &DeiO. M. inquemunumhicrefpicio, auxiliuin «paijjrecajns, hocquicquid eft refcripti adornavi. |
||||
|
BEDICATIO.
©bfecrans interim Te 8c omnes bonos, nt mihi pro ccelefti veritate in argamento ftpra quam dici po- teft invidiofo, certanti manus tendere ne grauemini languent circa hoc negocium plerique philofophi, 8c & in re capitali fua, quafi prolatis rebus feriantur. ut «lihi fepe fubeat cogitare: ■——■ pudtt hgc opprobria T>obts ,
Et dicipotai/Je, irnmpotmffe refelli. De Theologisnihilquerar. peto tantnm ne qan dixi flocci faciant. ueve a follicitudine fiia ea aliena pn- tent. Utut res porro ceciderit, & confcientiam meam hoc lcripto magno onero levavero, & fiqnid fequius ( quod avertat Deus ) ecclefiai necopinanti -accideritjidemapudomnesteftabitur, me muneri meohacinpartenon defuifle. 'Vale, magne Tri- glandi, 8cquoanimiroborePelagianifinum debel- b[ri,eodemnovamhanc hydram, antequam vires iumat compeice, njlfcendc mecmt m firtem meam, nruiflim ibo ego quKjue(_ fi res ita tulerit) tecttm in fat- temtuam. Deus te ecclefia; ftix & hnjus Academis bono diu incolumem fervet. Ex Mnfeo noftro ILugd. Bat. Anno xxx Chriftiaaz cisi oci. v RAt, OCTOJ.
|
||||||
|
Tutu inHomint lefu
|
||||||
|
JACOBHS RlVIUJ.
|
||||||
|
I
|
||||||
|
STATERA
|
||||||
|
PHILOSOPHI^ CAR-
TESIAN^. Qua
Vrincipmrum ejmfdfitas, & dogmatum im~
purittn expenditur ac caftigatur, Et
Acf virulentam Epiftolam praefixam
difputationibus Adnani Heereboorcii
refpondetur.
Iennium eft, &quod excurrit,
poftquam Adriani Heereboortii Sermo extemporanem,cumanne- xis Epiftola & Specimine infcit'u, fimul lucem vidit,fimul decreto Nobb.& AA. DD. Curatoram Acad. Lu^d. Bat. fuppreflus eft. qua calamitate etiam no- ftrum quoddam tuncfchediafmainvolu- tum fuit, confilio quidem Curatorum non improbando , ut quicenferent fcri- ptis Erifticis iu Academia confultius ab- ftineri, fed in quomearmulto duriores effent parteSjCum^ut in prselio qui novif- fimicampo excedunt , ita in concerta- tionibus literariis> qui ultimi fcribunt vi. ftoresvulgo habeantur. Nequeneglexit Heereboorcms hac veluti cujufdamprx- A roga- |
||||||
|
<t Statkra
rogativac fpecie fe ac fuos tanquam ven-
toad tempus pafcerc , donecrepentein eum ea tempcftas , e diiTtdio domeftico incubuir,e quanecdum eidatum eftelu- £tari, Nonilatui unguis inhoc ulcere effe, aliud nunc agimus, hoc unum nobis vifi fumus animadvertere, exeitatam ho- minis confcientiam tittkxrv xxkJ, & vel- liffe ei aurem juftificum Numen , ad re- yolvendas apud fe acrociffimas injurias , quibus me in fcriptis iltis affeciffet. Id inde collegi, quod animo corporeque asger ad me allegavit #irum Ampliff. ac Nobiliff. cuinonegotnodo, fedftcade* mia hzc.imo Chriftianus orbis uuiverfus omniadebet, petitum ut mecum fibi li- ceretingratianMcditc. Etego quidem nonulla in chartam conjeceram, fupcc quibus fatisfierimihi, ac exiftimationem laffam rcparari aequum cenfebam,qu? ta- men omxiia, in gratiam tanti pararii, at- ,<]uc etiam ne afflicto affli&ionem adde- •rem^ penitus tandcm omifi, & homini, qucm fadtt, ut videbatur, pcenittret, am- mo Chriftiano ignovi, decumbentem queque ultro accefli & folatus fum. Vi- •de quidpoflit •( utj.aberianum hoc op- fportune hic ufurpem ) VirUxceUentis mente dementer edita
MhmiJfafUeidtilaadth^uens oratio |
||||
|
■PHW. CA R T ESI ANjE. J
"Etenim ipfiDii cuinegare nilpotuerunt,
Hominem me denegare quis pojfetpati ? llli ergo viro tnaximo Heereboortius facilitatem hanc meam acceptam ferat. JEx hoc tempore neciacto, nec diclo, nec geftu, necnuta, hominem offendi. Unde fpes erateumconquieturum , & placide: quodfuarumerat partim deinceps cura- turum. Sedmultum mefefellit eaexpe- jftatio, toto etiim biennio poft, idem pus, quodfemelejectumputabam.rurfus eru- pit, edito primo ejusDiiputationum v'o- luminercum prasfixis Sermone ScEpifto- la. Ubi denuo Cartefius ad ccelum ex- tollitur , tanquam -vewtatis ex caligine £? fervitute emergentit promotar ttnhus, He~ ros , Fhilofophorum maximus , Veritatis, ThilofophU, libertatis in Philofophandofla- tor, aflertor, vindex &c. qui vero vel mi- nimum ab eo diflentiunt exquifitiffimis probris, tanquam grandine, lapidantur, qua: excufaturus , non dubitat eos cum Juda fure ac proditore comparare. Quafi (inquit) non liceatfcapham fcapbam,ficum ficum dicere: nonquidicit,cum veridicit, fed quifacit utlpandut esl. J v t>A u furari malum erat, at furem dicere non item. Nonparciturfynedrio cccleiiaftico, non fenatui Academico, non illis ff[ui fceptra Ltijd&facra Mufarum gerunt, Revloribus A x ir.quaia |
||||
|
4 S T A T 8 R A
inquam Magnificis. e Theologica facul.
tate Triglandius & Spanhemius., ..e juri- dica Scotanus , je medica Heuraius, ,e Fhilofophica Steuartus , in ordinem co» guntuc V.t mihi fa:pe inmentem vene- rit ex illis quajrere : Qu,s tandem gra- ■yiffimi vcftri collegii futiira eft audtori- tas, (I huic homini & quod libet licet, & quodlicctpoteB, & quad poteH nudct, & guod audet fctcit, fe> quodfacit vebismole- (lumnoneft? Mira vero faelicitas maxi- mi viri Conftantini 1'Empereur , qui & vivus & morruus, hactenus quidem, ejus dentes evafit. quem tamen&nobis conr ftat, & clariiT. ejus collega Triglandius in Oratione fua funebri teftatur, alienifft- mumfuiffe ( verba ejus funt) a novaqua- dam Philofophia, qua de omnibtu dubitan- dum effe jlatuitur, omniaque ex animo eli- minandaprqudicia, qna froinde fubverti- tur argumtntum ab Apojiolo ad convincen- desgentiles ufurpntum in Epijiol. ad Rom. ■cap.i. adeoque viajlernitur ad Atheifmttm. GJuin {$ ipfe defuntttts noJier(zddh) aliquo- ttes mihi teftatttsfuit, fe novijfe luvenem quendctm , qui per philofophiam ifiam, aut illitwprincipia, in plenum planumque A- theifmum incidgrit. Mihi fane tam beato efle non licuit, qui nomen raeum princi- pibus hifce cruditionis divia* & huma- a*
|
||||
|
Phii. Cartesianje. j'
naepermiftum ftatim deprehendi, quem non contentus communibus iis quibus in illos fertur convitiis impetere, prce re- Kquis omnibus Inscjti* & Psrfidi« notis infignem velut in triumpho ducit, &, quod caput eft, Illufirifftmo ac' Celfijfi- tno Principi ac Domino , Domiito Guftava Adolpho, Duci Megapolitano.Principi Van- dalia, Epifcopo Rattsburgenfipofiulato,Co- tniti Suerinenfi, lerrarum Rojlochii & Sixrgardi&Domino, hoc opufculum & ie facrumfacit. Unavidelicet opera,& no- ftrum (ita arbitratur jdedecits , & novse feitas deiiria per tor popuios fparfurus. Nec video per quod hic pofticum poffit elabi. niii forte ("nam aliquidexcogitan- dum eft in re crepera ) a fe in typogra- phum totum hocfa&um tranfmoverit, illum Difputationibus fuis hxc pradimi- naria addidifle, feaegrotum, fe abfentem. earum rerum penitus ignarum &c. quo ipfo Iacera tegete fe adverfus imbrem involvet, cum Leges non illos modo qui famofis libellisy intmicis fuis veluti venena- tum telum injeccrint , fed eos etiam , qui famofamferiem fcriptionis, impitdentia-gni- ta leciione non iiico difcerpferinc, vel 'leclo- rem cognitum prodtdertnt, pasnse fubji- ciant, q%id dicturx de eo , qui illam fcri- ptis fuis conjunctam Principi viro obtit- A. j lerit, |
||||
|
6 S T A T £ R A
lerit, & quaquaverfum vulgarit ? J. Ne*
mini hocfacileperfuafurus eft, quum eae huic editioni imprefla: fint norae, quas non ab aliena fed ipfius atuhoris manu efle quivis intelligit. Nama SermoneCao, quem ~Extemporaneum prima editione in- fcripferat, vaniffimum,& quod ab omni* bus ridebatur, epithetum amovit, & fer- mon\$ Academici titulum fubftituit. De- dicationem, qua eundero AA. de Curato- ribus confecrarat, & in qua extempord- nei piane fermonii mentio repetebatur ,_ tanquam pcenitudineduclus , totamfu* ftulit. Circa calcem ejufdem fermonis r. ubi quardam fe vidiffeait, non ftne velpte- dore velimpudentia, quum fero animad* verterctiis fe verbis fibi ipfi impudentiam ridicule tribuifle , hac editione adjecit- vocem multorum. in fine Epiftola:, ubi adSpecimeninfcitia: amiciflimi fuicapi- tU.ledtorem remittit.maluit ramen ipfum ii!udfpecimen abhoc editione amputare. quastnterpolationes, fi non fuas, fed ty- pograTphi efieaufit dicere , certus fum , eum notifme velpudore, velimpuientia id dieturum efie. Imrao quicquid tandern fuerit commentus , Brtvim erit firatum quam ut protendatfe, tfflragula Mgufiiov-, quam ttt colligatfe. Jcf. iS, io. Hilce ita te habenubus,qiiilih*t videt.
|
||||
|
Phh. Cartjsian*. 7
neceffitatem mihi impofitam effe & fa- nvam meam, & ipfam divinam praecipue veritatem alacriter defendendi. Initium autem ducam ab illa pagina in qua Car- tefiana: Philofphiz laudesadverfarius e- buccinare incipir, ut poftea non fine ma. gna ratione-in me, quiillam vellicare au- luSjincurrere videatur. Ait ergo Epiftolas pag. 71. Bctnatm desCartcs;gmereitcfeb> mtlia nobiltt -,fed ingenio longe nobilior, a multkjstmannis tottts in idincubuit, ut- methodum quandam qu&ftverit & invene- rit, indagandi veritatem rerum certam in ■ natura ac fcientits ,eaqueufusfuit, atqut utitur itiamnum, inRationefuaacmente- sUrigenda. Poflqttam enim vulgari fchela* rum philofophia animum fuum imbuijjet, ac nihil hic certi,fed diftutationibas & du- bitationibus eam repleri unrtarfr.m dfprs*- hendifftt, ad Mathematafe applicuit, quod illa majorem evidentiam- £3" certitudtnem firmiorem polltceri vulgodtcerentur. Hac ille. qua: nihil admodum habent ad quod non aliquoties -refponfum fit. Breviter tamen ; de nobilitate generts Cartcfii quod ait crederc malo , quara- inveftigare. in quo nec ulLum opera;pretium eft. neque cnimnobilitatemgenerisfequitur veritas doclrina:,prijfertim cum Cavsa Dii & R-tUGioNis agitur v. 1 Cor. i, ic>'. neque A 4. fiquis- |
||||
|
8 Statsra
fiquts terra: filius idem diccret quod Car-
teiius , indedoclrinam ejus ex vera fal- fam reddi Heereboortius, ut opinor, concedct. De «'«^«««nobilitatefaterer, {i ea in folo acumine confifteret, verum haudita eft,namjudicio fano & reclomiu- per opuseft,, quas ruultum a Cartefiano lngenioabfuerunt. De Methodo quam invenit vifuro in Confideratione. Difputa- ticnes ini phlofophia vulgari , mirum eft Heereboortio diiplicere poiTe, quas O- ratione de utili ac recla difputandi ratio- ne p. 5. ita probavit,ut/>«£/«# difyutatin- nibm, magu quam tacitis Meditaiionj- evs ( notet Meditator Cartefius) proficere philofophiti ftudiofos palam aflirmarir. du- hitationes etiam quomodo hic averfatut l cum Cogito , dubito primum principium Philofophia: CartefianareiTenon ignorer. & in Difp. «fe( >>'ms,U< etiam Ariftotelem in ejus panes pertrahere conetur , non utique corjtumciix fed laudis cauCa ; Sed de ihidiis Cartefii Mathematicis \idea- nnis. ln hifie!jnc\mi)excolendis.ita verfatm eff,
ut nihilimperviumingenio fno mvenerit & poft inulu : §uin ( fiartifici credcndum esl dt: fua arte ) Narravit mihi nonfemel inrceleber. D. lacobtu Golitu, Mathema- tum apud ncspmfejfor, D. Carteftum vete- rum
|
||||
|
P H I I. C A RTESUNA 9
rum omnium ac recentiorum ingenia hic
fubvertijfs, (j id in Mathefi pr&ftitum de- diffe , quod i/ires ingenii humani videretur ftiperajfe , & diffolvijfe quod a)<.v%i fuijfet habitum. Poflquam vero D.des Cartes tam feliciter vcrfatm ejfet inMathematum exer- citio , num parifelicitate fibt fuccederet fua Methodtu in aliarum Vhilofopk<& partium controverfiit £3* dijficultatibtu enodandtt , tentare voluit. Hadenus Heereboortius. Qui i. recte facit, quod , cura Mathema- ticarum fcientiarum prorfus expers fit, artifici infigni D. Golio in iis credendufn putet.- eui ego addoD.. a Schoten , qui nifi magni faceret Mathemata Carrefia- na, Geometriamejusinlatinamlinguaitf non vertitfet, & adjectis diagrammatis expolivifler. iliis ergo attificibus & ipfe libentcr accedo. Quamquam nonignoro ab aliis etiam inter fuos , Cartefiana Ma- themata fuifle impugnata v. Ep. ejus ad Dinet. pag. 144. Digbey de nat.corp.&c. variis in locis. z. Refte & hoc , quoii eum infolttbiliei dijjolvijfe zic, nequequas- nam ea fint oftendit, id enim eum igno- rare facile credo. }. Minus recte, quod cum Mathematicis in fua arte credat, Theologis iu fua credete gravetur,- fed eos, (I fuaadvetfus ejus opiniones defen- dant, conviciisonuftos dimittat. ^.Ne- A 5 que |
||||
|
10 S T A T E R A
que ullo modo confequi putandums ut
fi quis fubtilis-fit Mathematicus, folide ideo de rcliqua philofophia, ne dicam Theologiajudicarepoffir. quaderea- liqua ex parte cgi Confid. pag. 31, Adji- cianiv iis qiue ibi dicta funt fententiara Kenelmi Digby, fummi de caetero Carte- lianarum opiuionum admiratoris.Is ergo Obferv. in lib. de Relig. Medici pag. 9. affirmat(er conterraneo fno Rogerio Ba- cone) arcuratiffimos Mathematifos, qui ap fidue verjantur inter lineas.figuras, & dif- ferentias quantitatis reliquas , raro fuijfe deprehenfes eminere in Metaphyficis , aut ■ fiieculativa Theologia. 5. Siqui Theologi iimul & Mathemacicires divinas ad mo- dum Mathematicarum rra&are tenta-. rinr, eos apparetoleum plerunque & o- peram lufifle. Sumatur exemplumah in- iignifuiam theologoTJromaBradwar- dino, qui cum fummus ejfet Mathemaiiues (verba funt Savilij praefat. ad ejas lib. de:, caufa Dei) in theologicis traBandisnsm re- uffttabdm.Itaqueprimus,quodfciam, £», folm, hancviam tentavit in theologicit, ut filomathematico thelogica contexeret.pontr do fcilicet primo kce duas hypothefes, quafi frincipia. £>' ex iisproximaqu*que demon- ftrando& corollaria deducendo, petitis eU mm e&E/utidt probmombm, deinceps ex |
|||||
|
1
|
|||||
|
P H fU C^IRTESI A TfJ, II
hypothefibu* &>pr*demonflratit, reHjuao-
mnia perpetua ferie ad finem ufque opcrit attexendo.qm fit, ut conclufiones ejtes cui- piam fpnaffe nimts alte petit& -vidcantur. Quod fi in lemmatibtcs & propofitionibus nonfemper dti.sJijiHcu/ illam mathematicam pMuit ufquequaque ajfequi, meminerit le- Hor, nen id auHori imputandum, fedfubje- clt.quamtraclatmaterU. Nam ut rectif- fime dicet ?hilofophus , mTmiehvfSfiitidti, isri minsf» r' UKesfJe; 1ot$?«» ngfyw&i $it>s, t$' ootin th mtiyntjfia! Qititvmii- Pftrtu. Xlx^a^isiot jS tpain-nu, t&fytf&T'' x.S mJuyo^oyuS^t i$mtH%eo% iy£ p>)Ti>g*K3*~ iW«'f«j«toith». haee Savilius. 6; Ne« minem indecentius amuflim Mathemati- cam adhibuifle rebus philofophicis ,. & naturalitheologisequam Cartefium , ita clarum reddam , nt non nifi. ab bomine nullius mentis aut frontis negari- poflitv Proferantur ergo in medium ex Meditat» Metaphyf.pag.181. ipfius P O S T U L A TA,
Trimum eft.ut advertant lectores incer-
ta efle omniajudiciafenfibus foferftru- &a. S«tr»»<to»w,utconfiderentmenten»fro-
priam, cunctaque ejus attributa, Ttrtittm, ut propofitiones pcrfe notas
A t dili- |
||||
|
ix Statera
diligenter expendant. ut: Sjuod idem non
pa/fit effe & non ejfe. 6}uod nihil non pojjtt effe ctiufa efficiens ulliusrei. & fimiles. ®tianum , ut examinent ideas natura-
rum, in quibus mulrorum fimulattribu- torum complexio continctur. qualiseft , natura trianguli,natura quadrati, vclal- tcrius figurar.Itemque naturamentis,na- tura corporis , & fupra omnes natura Dei, five entis fumme perfecli. G\uimum , ut confiderentin omnium
quidem naturarum ideis effentiam poffi- bilem, in Dei autem idea, eflentiam om- «ino neceffariam contineri. Sextum , alienum eflearatione., pro-
pter fola fenfuum prarjudicia eaquxab- intelle&u clare percipiuntur in dubium. revocare. his fubjungit A X I O M A T A ,
five Cammuaes notiones.
7. NuIIam rem exiftere, de qua non pof-
fit quaui quarnam fitcaufacur exiftat.
i. Tempus prasfensaproximeprasceden- rinonpendere.
f Nullam rem poiTe habere nihil, Gvc. rem non exiftentem pro caufa fuae exi-
itentia;.
4. Quicquid eft realitatis in aliqua r,e, eflfi-
|
||||
|
Pkii. Cartssun «. t^
efle formaliter vel eminenter in prima ejus caufa. j. Realitatem objectivam idearum no-
ftrarum requirere caufam , in quaipfa ea realkas non tantum objeclive, fed formaliter vel eminenter continetur. d Diverfoseflegradus realitatis , infub-
ftant-ia majorem quam in accidente vel modo , & ia fubftantia infinita quam finita. 7. Rei cogitantis voluntasferturvolun-
tarie quidem & libere , fed nihilomi- nus infallibilitcr in bcnum fibi clarc cognkum. 8. Qui poteft efEcereid quod majus eft,
poteft etiam quod minus. 9. Majus eft creare vel confervarc fub-
ftantiam quam proprietates fubftan- tias, non autem majus eftidem creare quam confervare. 10. Inomnis reiideacontinetur exiften-
tia,contingens in conceptu rei limita- tae,neceflaria rei fumme perfecta. Cogor quaerere: (i haec omnia prt- y«/^<wm&ifunt,quidamplius demonftran-
dumteRatl prasfupponit enim notitiam mentis, corporis , Dei, omnium-figura- rum mathematicarum. at haecomnia ut incerta,imo falfa antea abjecit.nunc vult vsritatem eorum pr*fupponi, iolummo- ,4<*
|
||||
|
J4 S T A T Jt R A
doquia ipfe ita Postyiat. fatis profe-
&o pro imperio. Et quis qu»fo apud fe-- feinveiJit definitionem trianguii, &onw nium pgurarum mnthctmttknrum ? quis realitatemformalem , eminentem, ebjecli- ■vam t qsis fubflantiam , accidens, t§< mo* dttmt non Cartefius ceete, qui diferte ac- cidentianegat, hic vero eorum cognitio- nem intercommunes notiones recenfet. itanebardos & ftupidos fuos le&orcs pu-* tat, ut hoc non animadvertant ? fed ni- mirumignofcendumfuithominioccupa- to.ipfe enim fatetur picraqire er his po- tuiffemelius explicari, & inftar theorc* matum potius quam axiomatum propo- ni debuijfe, fi (inquit) accuratior efle vo- luilTem. ProfecTro accuratum efleopor- tebat, qui demonftrationes Mathemati. corum aequare, aut etiam fuperare con- tendit. Pergamus in Heereboortio. Studetergo, (inquit) eam & certituii-
nem t&> evidentiam in rebtts cognofcendtt tum Pbyficis , tum Metaphyftcis, acciptre, quam in Mttthematicit demenfiratiombas deprehenderat t itaque annos aliquet inda- gat in res Phyficas ($ Melaphyjicas cogno- fcendi Pxincima , tttm Immota ac So- tiDA & 0£Rta, quamfmt Mathemati- carum demonfirationum : nec inquirmdi labmtn defraudavit eventus: quippe quod • qtttr
|
||||
|
P H I L. CA R T E SIA N Jgs Jf,
qmfivit invenit: ($ Methodi fu* admini*
culo, non minori fi non maic»ri. ^» Certitvdine & EviBtXTiA cognofiere COBpit MJPRINCIPUS CeRTMSIMIS ©"E-
vIdentissim-is resMetaphyficat & £i>fl
ficas, quam Mathematicas. &c. Lubet exdamare : O lopidumfenem , fi
quas memorat y>irtutes habiat! ied,quem« admodum in Confideratione Methodi Cartefiana. Principia ejus cirea. primara Philofophiam multo fecus conftituta deV- prehendimus.itacirca res Phyficasidem ei evenilTe luce clarhis , & ex ipfius qui- dem verbis evincemus. Dkimus ergo in- ter quxdam vera, qualiaapud omnestu- dorcs occurrunt, non pauca demonftra- tionum Cartefiaaarum Principia,ipfo fa» tcnte reperiri z. FALSA.
Nam princ. pag. 89. in marg. ait: St -
hh (in dodrinade creatione mundi) hy» potnefes nonnullas a]fumtumm} Qvas CONSTAT ESSE IALSAS.
p. ^f. hic nihil errorisex Faj.sa< svr-
p g s 1 t 1 o n 2 »effe metmndum. Tp. .190, in.marg. $ ais AMhypothefin,
qua jam-ante ufus fit-,. esse rsiinen.' da m. , ad weras rtrtm naturas esfticandas. S3U.IMA-»-
|
|||||
|
>■■.
|
|||||
|
XS S T A T E R A
ii. IMAGINARIA , F I-
, CTITIA, CREDIBILIA.
Princ. pag. 188. Quippecum ImagiNb-
mvR omnefpatium , quodjam a primo cce- lo occupaturfuijfe olim divifum in quatuor vortices,in quorum centris erantilla fidera, qu& nunc converfa funt in planettu , fin- gere nonpoffumus illorum omnium [ide- rum axes verfus eafdem partes fuijfe con- verfos ; hoc enim cum legibus natur&non conveniret. Sedva-lde gredibile eflma- teriam primi elementi , qusin terra fidus confluebat, ex iifdem fere partibus firma- mentivenijfe, quas nunc adhuc ejus poli re- fpiciunt &c, nota id quod credibile vocat, idem efle acfi id credibilius fingi dixiflet, quam illud alterum. tttrumque enira verfatur circa fubjeflunv imaginarium ,ut ipfe profitetur. iii. HYPOTHESES,NON
VERITATES.
Princ. pag. 89. Ne nimis arrogantes ejfe
videamur, fi de tantis rebus philofophando, genuinam earum V t. R1 t a t e m anobisin-- ventam efje affirmemus, malim hoc in me- dio relinquere, atque omnia qus. deinceps fum fcripturus, tanquam Hypothbsin proponere &c. Diopt.pag. 73. ait fdtluceaut lumi-
nt
|
||||
|
Pkil. Cartesian*. nf
ne loquendo, non inquirere qu&nam G g. Nyina fit ejus natvka ,fedcomparatio- nesaliquot afferre &c. Nonaliter quam in Afironomia , ex hypothesibvs etiam talsis 0* incertis, modo iis omnibus qm. in cozlo obfervantur accurate corr~ grttant; mult& conclufiones , circa ca qua non obfcrvatafunt, verifjimA & certijfim* deduci folent. Hyothefes porro non effe principia,
agnofcit Meteor. pag. 208. Quoniam ha- rum rerum cognitio pendet ex Principus generalibus natura, , nondum fatis bene, quodego fciam , in hunc ufque diem expli- catis, Hypothesibvs initio quibufdam tttendum erit.quemadmodum ($ m Dioptri- ce.fedadeo flanai tffaciles illas redderefiu: dtbo , ut forsan etiam non demon- stratas facilefitisadmiffuri. Primoigi- turfuppono.&c. Secundo fuppono &c. iv. VERISIMILIA , LI,
CET NON VERA.
Princ. pag;. ij;. de ejufmodi pcculiaribus
effeciis, de quibus fatis multa experimenta non hahemus,fufficeri debent YeRisimi- us caufit} licet e&fzrte N o n fint V e- |
|||||
|
v. QVM
|
|||||
|
j8 f"-t Jt T I R A.
v. QJVjE DEMONSTRANT
NON QVID SIT , SED QVID
FORTE ESSE POSSIT. Ftinc. pag. 308. At quctmvis Fortj
hacparte intelligatur , quomodo res omnes tiaturales fitri Potvbrint , nontamen ideo concludi debet, ipfitsRzviRA. ficfatiaf isse, Nam quemadmodum ab eodcm ar- tifice duo horohgia fieri possvnt, qte* quamvts hortts tque bene indicent, £3' ex- tiinfecm omninofimilia fint, inttutamen ex valde diffimili rotulamm compage con~ fiant; ita mndubium efi,quinfummus re- rum opifex, omnia illaqus. videmus, pluri- busdtverfis tnodis. Poiuu 1 t efficer*. qvod equidem vbrum effe , libentiffimt gohc e d o , fatifque a mepmfiitum puta- bo, (itantum eafcripfi, quttaliafint, ut *» mnibus natur* phssnomcnis accurate refpon,- deant. Uocque etiam ad usum vitjk:. fufficiett Hic apparet u eum non demonftrare
quid vcrum fit, feJ quidforte effe poffit*. Non ergo Metkodum in*enit veritatss*in fcientiis inveftiganda: (qualem poliiceba. tur illius libelli titulus) fed tantum pojfi. bilitatis,.!k quidem cosjiciuraiu- tantum, quod adverbio/owe fignificatur. z. illa tantum.ab co tradi quse ad ttfum vitt fuf- ficiant.-
|
||||
|
Phil. CiHiis-usa. 19
ficiant. At opinioncs falfiffimas adenm ufum fufficcrc , alibi contendit, fedad theoriam nihil adinitti debere, nifi quod abfohuecertum fit. hzcnuUomodo co- harent. Ad hoc incertunv & lubricum opinio-
num Cartefianarum fpe&ant modi lo- quendi quibus eas aftruit. verbi gratia Hic mihi methodus in eopr&cipue placebat, quod fer illctm Vidbrer effecertus in om- nibus me uti ratione , fi nen perfecle , fal- tem quam optime ipfepojfem, Meth. p. 19. putandum efl. Princ* p. ioj. meteor.p. 249. putemus. princ. p. 2 59 videtur.p. %6y. fi natura ejus fit talis. p.i^^.nihil: cdiud effe, velfaltemnon a nobk dsprehen- di. p. 304 vixpoffe tontingere, ut tam mul- tafimttl cohtrertnt; fifalfit effint. p;\o^, In numerum eorum qutt abfolute verafunt fortajps h&c fua recipienda ejfe.ib.Si. feq. qu&fdemundo fe,t&raftripfit, faltemge- mraUora, vix. aliter quam afs.explicat» fint intelligt pejfe videri. ib. ac denique , nihilfe nffirmare. ib.. Quod unquam raendicaimlurn preca-
tum eft tam multa-Jrbi gratis dari, quam hic homo> Et quis unquam ram magni- fica pollicitus cft, qui randem JJihil dederit, ut ipfe ? Et tamen haec, quae ni- hii aliudhabent quam fi, Scfalttm, & |
||||
|
XO ■ S T A T E R A
vix,&firte, kfupponi, & videri,Scputari,
& tandem nibil pro oraculis habentur. Sed ne ledtor ullainpartehcereat, er
pendendum eft nonnihil id quod e Dio- ptricis citavimus.in quibus fibi licere vult, ut incertis & falfis principiis utatur, quia idemfa&itent Aftronomi , qui efalfis & incertts verifiima & certiflima eliciant, Audaciifimum poft homines natosfaci- nus J quod (i admittatur, nihil pcnfi ha- bebit Cartefius vera an falfa nobis obtru- dst, modo ex iis ( ut fieri folet) aliquid veri polTit concludere. Verum talis con- clufio fophiftica eft, mi vir, non dernon- itrativa. Audiant ftudiofi(nam Cartefiura fruftra eoinvitem)Ariftotelem quii.Poft. c. i./cire autem (inquit) putamtu unam* quamque rem kx^it fi\ t tttpmnsi i%ottw, t- xg.-t& ovfifitfiyiJQs, non fopbftico modo , id efi ex accidenti,cttm putamufcaufam co- gnofcere .propter quam resesi , ^j p.\ ci- Jiysjft tSt' <t».&i; t%et». Necpcjfe eam ali- terfe habere. An igitur fit etiam aliusfcien- di mcdut pofiea dicemut, fedfcire dicimus e/iam per demonftr ationem cognofcere. Si. mox : fi igitur fcire ett utpofuimui , necefje ei~i etiam demonfiratiuam fcientiam Ex Ve- ris ejfe, i&primis, &immadiatK , &no* tioribus, fjprioribus, & CausiS condufio- nti. Sicenim erunt etiam Principia Pro- PRIA
|
||||
|
Phil. Cartesianjb. tt
I'RIA ejus quod demonjlratur, Nam Syjl- logismus quidem erit etiam fmehis: De- monsrRATio vero non erit, quia non-ef- ficiet fcientiam. Vera igitur ejfe ofortet, quiaquod non eH , fciri nequit, olev , Z-n « Jiuuti$Gih' cvftftit^^. veluti, diametrum babere communem cum latere menfuram ert.Hoc profe&o expendendum fuitCar- tefio.quipcrpetuodcmonftrationesGeo- metricas crepat. Nam fiGeometra ver- fai gratia pro medio demonftrationis., diametrify.mmetriam cum latere.rem fal- fiffimam fumat, quidinde veri, nifi.forte ex accidenti in ferre poffit non video. I'er accidens autem verum e falfis dedu- ci conftare potcft exhocfyllogifmo( fic milie talibus) Omnis lapis eft animal, ,, ■■ .; ,
Omnis homo eftlapis. Ergo
Omnis homo eft animal.
AtquihocaccidentariumelTeexeopater, q uod iifdem veftigiis falfum poifit infer- ri. Sic: Omnis lapis eft arbor,
Omnis homo eftlapis , crgo
Omnis homo eft arbor.
Unde apparet conclufionem utramque cum praemi/fis quidem coh«erere,fed vera an falfa fit aliunde notum effe debere. Quia autemad Aftronomos provocat
Car:
|
||||
|
Jl $ T A T * R A
Cartefius , fumamus duas contrarias hy-
pothefes, alteram Ptolemad de motu cceli, alteram Copernici, de motu tcrra?* uterque e fua deducit multa phxnomena vcra & ncceffaria. Sed alter, cujus hypo- tbefis falfa eft ( neque enim dux contra- dictoria:, ut has funt, fimul vera? eflc pof- funt) ex accidenti, altex cujus vera eft , ■per fc & demonftrativc. & hic quidem quid vere-fit, illeautemquid efle poflit, quamquam & poiTir non efle. Sumamus aliud -exemplum e Tliologia naturali: Demoriftrat Thomas Aqumas Dcum efle» multis acvariisrationibns.probat idem Cartefius ratione unica. tationes Thomx.faliaSiputatjfuam veram. tamen uterque concludit rem veriflimam. non poteft cvadercquifl rationesThoma; di- cat ex accidentc & fophiftice probare,, fuam per fe & demonftrative ( quam v«- re jam non difputo) Quod fi licet falfum fumeread demonftrandum verum,quod liic fibi concedi poftulat, cur hoc im- probabat in Th-oma ? cur hmova ratio- nc invenienda ufque adco defudabat ? verbo concludam : Non fufHcit, in dc- imonftraticne vtrum inferri ,-fed oportet id irferri-e* vtro. Qmz enim conclufio- oem amplcciimur propter principia, ip- fis principiis rr.agis aiVeiuui neceiTeeft: '\ quan.
|
||||
|
Phii. Cartbsianje. 2j
quandoquidem propter quod unum- ■quodque eft tale, iUud magis eft tale. Ariftot. loeo citato. Maxime c. 6.. ubi accurate hancrem pertraclar. •Faceflat ergo cpm hoc fuo refponfo Car- tefius: Licet prftcipium fit Falfura,tamen conclufio poteft efle vera; reponemus enim, poteft & eflefalfa. undeargumcn- tum tUQm non itnitutmxMt fed t <ntpt- «njr if«'jre» juxta Ariftotclem procedir, & leclorcm sequc incercum dimittit ac an- tea fuerat. Vidit hoc infignis aftronomus Chri-
.ftophorus Clavius , ex eo hominum ge- nere cui tantum triburt Cartefius quan- tum alii nuili, ideftjefuita, quideec- centricis, epicyclis, & motu ternc agens, poftquam fibi objicientem fecir adverfa- rium, exfalfo verumfequi,c^\iomoAo hoc diftum intclligendum fitmonet; ibi, in- quiens, e% viform*. JyHogeJlice verum ex falfihcolligitur. Vnde Cognita VbritA. ts alicujut propofitionif, poffunt difpani prtmijftfalfk in tali form»,ut necejfariot» vi fyllogijfimi.fr■opofitio illa veratortcludtt- tur.Vt ,auiaego Scio, animal (Jfefenfi* tivum ,poffum tonficere talem fyllogifmum, Omnis planta eft fenfitiva.; Omneani- mal eft planta: lgitur omne animaleft fenfiuyum. g^a^iideconcluiionealiqus |
||||
|
14 Statera
Dvbitem, nuuquam ex falfis pr&miffis
acqtiiram certitudmem illitu, etiamfi ex vi fyllogifmi reBe -colligatur : quia alioquin omnia facile hoc modo concluderem i Vt ,fi ambigam , num omnii fiellafit rotunda , licetex vi hujus fyllogifmi: Omnis lapis eft rotundus : omnis ftellaeftlapis : igitur omnis ftella eft rotunda, recleilludinfe- ram exfalfispr*milfis,nunquamtamen cer- tm reddar de prtdiBa conclufionemihi du- bia. v.lpcum totum Comment. in Spha:- ram Io. de facro Bofco. c. 4. p. 77. Dum in iis (fundamentis)y««'te-
dts occupatur, gravifsimas ex omnibus qut- fiiones, in titulo promijfas, difiolvit duas, folideque, (tf Deum ejfe, tf Mentem a corpo- re dijiinBam docet. S}uod itafecit acperfe- cit, ut fcepticifmum omnsn , Atheifmum , (velint nolint adverfarit) radicitus evettat, £? ex imis fubruat ftmdamentis. haec ille. De prioia qua:itione , puta deexiften-
tiaDei, & quomodo ineademonftran- dafc geflertaCartefius , abundefuo loco actumfuit. Alteram , dediftinflianeani- nueaoorpote.noninter graviffimas, fed omnium ieviffimas merito tejicimus. quod enim momentum habet ad tollen- dam fcepticifmum &e. fi anima fit diftin- &a a corporet fed aliud agcbat Cartefius. Animas itomortalitatem demoaftrarc, a- . iitet |
||||
|
Fhii. Castesiani aj
aliter quam quifquamha<3enusfecifl'et > aggreffus , vadimonium dcferuit, & fo- lam ejus a corpore dif$iB<ftionem, de qua nemo admodum dubitabat,afferuit.Age, rem hanc ex ipfo indagemus : Animam five raentem noftramy»^/?^».
tiam effe, docer Princ. p. 4. § xi. Notan- dumefi, inquiens, iumine naturali ejfe no- tijftmum, Nihil* nutlas ejfe ajfeBiones fiveqstalitates ; atque ideo, ubicunque ali- qua-s deprehendimtu, ibirem, five Sub- STANTiAM , cujus illafint, necejfario in- t/eniri j & quoplwes j» eadem refive Svb- S.TANT1A deprehendimus, tanto clarius nos tam cognofcere. Plura vero in mente noftra ejuam in ulla alia re a nobts deprehendi ex hoc manifeftam eft, quod nihilplane efficiat Ut aliquid altud cognofcamus, quin idem et- iam multo certius in mentss noftr& cognitio- nem nos adducat. & C. ■ Difcipulus ejus Regius rem quidem ipfam confitetur, fedeam lumine natura- UnotamtSe, nedum mtijftmam , quod Carteiius afferit, nullo modo concedit. Phyfices p. 146. <S}uod autem , inquit, mens nihil aliudfie quamfubftantia , pvo tnsrealiter a corpore diftinclum, & aBu ab eo feparabile, ©" quod Jeorfim perfe fubfi- ftirepoteft, idinfacrit literts clarijfime nobhs tsi rtvtlntum. probat hoc raultis fcriptura; B locis, |
||||
|
16 STATERA
locis , qu& evidtntijfime, inquit, docent
Anims. a corpore feparationem , qud illa, a .corpore feparata ,feorfim & ferfefubjtfiit. AtqUeita.qtiodPhtiNATYS.AM DvBIVM
quihufdam ejfepojfet ,perdivinaminfacrit
revelationemjam eli indubitatum. Libello cui titulus Brevis explicatio
mentis humant, plenius fe declarat, ita enim ait p,. 7. §. %. Giuantum ad Natv- EAm rerum attinet, ea videtur pati, ut tnens pojftt ejfe vel/ubftantia, vel qutdam fubftantia corpores. Modus. velnon obfiat quo minus menspofsit ejfe Attributvm quoddam eidem fubjeiZo cum extenfwne i» homine cpnveniens, quodque ( ut adjicic p, 8.1in. 15.) fubftantu corpore*tantum Ac- cidens fit. p. <>. §. 4. ait, efFatumhoc, (animam nihil aliud quam fubftantiam effe) per Natvram, fiaccuratam, & non moralem, rerum veritatem tf cognitionem qu&ramut, Dubiumj£i>*Incertum Qur- BVSDAM , imo vel Omnibus ejfepoteft. Qjjid videtur, Cartcfi.' an difcipulus
ifte tuus, lapidem aliquem xdificii tui la- befa&at, an non totum quantum quan- tum eftconcutit ? quid enim Meditatio- nibus tuis polliccris prarter hxt duo : te Z>«» exiftentiam & anima humant a cor- pore diftinBionem deraonftraturum ? in priore ceinfeiieitct verfatum eflefuprado- cuit ,
|
||||
|
Phh. Cartisianj. 17
cuit, in pofterior-enihil omninoprxftitif- fe jam dotet. Noli quiritari nihil eura tuorum dogmatum intellexiflc, refutarc cun oportct,non contumeliis profcinde- re , pra:fettim cum omnes rationes tuas incontrarium^onveliat, totis tnbus pa- ginis 7. &>■$. ubi nonmodo Ekrobem , fedmagnum , ex terminorum logicorurrt Ignoratia ortum Paralogismum tibi objicit. ab illo te, fi potes , libera. Ni fa- cias, caufam dicerenon potes , quintu ipfe difcipulum tuum in errorem praxi- ,pitaveris. qui enim omnes aliorum de- monftrationes explodit, & ipfe multo deteriores affert, isincaufaeft, ut pro fufpeclo,imo profalfo habeatur id quod fe probatumm promiferat.Hoc te fecifle Cartefi, docebit te tuus Difcipulus, fl pagellas quas citavimus vcl limis infpi- cere fueris dignatus. Quibus adde, tc ejufmodi deanima noftra phrafibus uti » cjuae ad opinionem difcipuli tui vchcmen- ter accedunt- Nam Princ. p. zo. §. uir. Cogitatio-, inquis , conftituit netturam fub- ftantu cogitantis. Atp. ij. $. xuv. cogita- tiomm dicis funai poflc pro modo fubftan- tit cogitantis. atque ha:c locutio propria eft, ut cuiiibet patet. Unde fequitur, 6. accurate loqui velit Cartefius , modum cfle quiconftituitnaturam fubftantia: co- B % gi- |
||||
|
*8 S T i T I t 1
gitantis. atcjue ita animam efle modutn..
Scio qufd reipondear, nempe , cum cogi-
iatio fpeBaturut tonftituens naturam fub-
ftantU intelligentis , non aliter concipi de-
bere,quam ipfafitbftantia cogitans. §.xliit.
fed vide quam bellum hinc acroama oria-
tur; nempe hoc: fubftantia cogitans con-
Jiituit naturam fubftantU cogitantis.snitto
qnod Medit. p. 490. ais Mentem , etfire-
•vera fubftantiapt, nihilominm corporis cui
adjacet Qualitatem dicipoffe. quibus £
fubjciat Regius , qualitatcs nihii aliud
cfie quam modos, atque ita animam non
iniunsPhilofophiceafc dici poiTe Modum
corporis, quam a te Qualitatem , non
video quid illi quod foiide reponas habi-
■turus fis.prarfertira cum ipfc hsc pro eo-
Jemfumas.Princ. p.n. §. lvi. Etquidem
(verbarua funt) hicper Modos Planb
Idem inteUigimm, quad alibi per attributa.
vel Qualitates. fedcum confideramus ,
fubftantiam ab iliis affici, velvariari, vo-
camm Modos ; cum ab ifta variatione ta-
lem poffedenominari, vocamm Qualita-
Tes; acdeniaue cum generdim fpellamut
tantumta fubftantU ineffe,vocamu* Attri-
buta. fi modus &.qualitat,Ca.itc(i>tibipla-
ne funt idem,tu qui anima qualitatem ap-
pellafti, non potes cvadere , quin eam
mQdum quoque yoceripermittas. Et vide
quaia
|
||||
|
PHIi. CARTISUNt. tf
quam in lubrico deftituas tuurn difcipu-
lum. Ule per Philofophiam non ftare ait quominus anima fit modus, fed redargui- hoc ex fcriptura qua; ejus feparationem a corpore doeet- Tu veroipfosmodos per divinam potentiam abfque fubftantia poni pofle ais. quod fi verum eft, nec per naturam , nec per fcripturam conftabie animam efle fubftantiam. fcriptura cnim feparationem tantum ei tribuir, qu* C per Cartefium) non fubftantiis tantum. fed&modispotcftcontingere.neCartefi» injuriam facere videamur,repetemus que ex ejus Medit. p.18 5 &c.alibi notavifnus: Ex eo (iaqaityquoddixerimmodos abjqus ■ullit fubftantia cui infint nonpojfe intelligi , non debet inferri me negajfe illosabfque ipfi* per divinam potentiam ponipojft, quiapla- neaffirmo , tfcredo , Deum multapoffe ef- ficere qu& nosintelligerenon pojfumiu. Ne- quefolusCartefius hocaifirmat&credir, fed & Redemptus Baran- Zanus facerdos &c. eo inclinat Nov. Opinion. Phyf. Di- gladiat. 16. Theorem. 8. ubiQuodmodi poffint creari ( inquit) res dura, afpera, {$ difficilis, defendi tamen utcunque pofsit. concedit autem.imo confirmat hanc«xo- Jix^eio». Sipojfent creari, pojfent etiam con- fervarifine re modificata. His , inter alias> rationibus : Si modus poteft habere omnem B } «». |
||||
|
jo Statera
tnp.txum adfui confervationem neceffarium
a folo Deo , cur nonpoterit finefuo modifi- cato remanere } item: Licet tunc non rema- neret ille modus , ut formaliter fungens fuo munere ,poffet nibilominmremanere ut ta- le ens; qttia non eflnecefse utfit efsentialiter itfiu talis , fed tantumpotentia ; quemad- modnm albedo non efl efisentialiter deal- bans , fed tantum dealbativa , quare potefl effe feparata a fiubjeSo fine ulla dealbificatio- ne. itcm .• Atliones ipfit immanentespoffunt feparari afuis potentiis, (tfpoxiikfubjecjis inantmatis , licet iUarum munus fit facere fttbieclum capax taliter operans: ergo eodem moio poteruvt fieparari fupradicii modi. v. cactera. concludit autem : iuumfit refiol- ■vere, an velts admittere communem fenten- tiam de identitate modali, & txcludert creationem; an k communi recedere, & if- itre , creabtles ejfe [ ex quo ctiam fequitur poffe confcrivari fine re modificata) an omnes modos ( effentialibut gf conftitutivis exceptis)negare.Non dcfugies fi fapis Car- teii, auttoritatem libri abEpiicopo Ge- bennenfi, aliifque tuas religionis dcfen- foribus approbati, Allobrogum fubalpi- noTTtrnque Principi infcripti, privilegio Regis Gallis muniti, quiquepatronuai habet non Deum tantum (ld enim vobis periaeptum videcur) fedmultos divos , fum-
|
||||
|
Phil. Cartesixn* j'i
fummos, mcdios , & patellarios. His enim verbis opus fuum concludit auctor illc: Veo , Virginiqut matri, fanSis Vaulo,
Tiruno, Albert* , Redemto, Vrancifco, Cla- y& , loanm , Catharins Senenfi, Divifque omnibus , qucs peculiari cultu honorare de- jidero , omnis meta labor ccnfecratat fit. Tot Deos ubi iratoshabere nolet Cartc- fius.itaque in fententiam Baran-Zani po- tius ibit, quod &fecifle eum oftendimus. Quo ipfo tam operefam fuam demon» ftrationem , de animae fubftantia, pra*' qua omnesaliascontemnit, ipfefundi- tus evertit. Si enim perdivinamomnipo- tentiam modus a fubftantia feparari pof- fit, vacillat,imo ruit illa propofitsio:qpic- quid afubftantiafeparari poteft, eft fub- Itantia. atque ita (fecundumid quodin- fcrtRegius)uulla daturnaturalis demou- ftratio ( nc Cartefiana quidem ) qua pro- beturaniinam efle fubftantiam.& fecun- dum id quod in illum retorqnere poteft Cartefius , ne fcriptura quidem id docet, utpotequae nihil prxter illamieparatio- nem aftruit, qux tam modis quam fub- ftantiis convenire poteft. Videt, ut opi- nor, attentus lector , pro fuigore meros aCartefio tumos excitatos.per quos non PhiloJfophiae uiodo circa nobilehocar- B 4 gn- |
||||
|
jz Statira
gumentum , fed & Theologia:, quantum
in illo cft , Spiritus intercluditur.. Deanimae porroimmortalitatcita va-
riat Cartefius , ut diligenti fane indagine opus fit, ad liquido cognofcendum quid de ca fentiat. Infcriptio Meditationum cjus ex editioneParifienfi talis eft: Rena- ti des'Cartes Meditationes deprimaThilo- fophia,in qua Dei exijlcntia f$ Anim<« Im- MORTAUTAS DlMONSTRATVK.HoC,qUa-
fi fe recolligens,in Amftelodamenfi editio-
nc mutavit in ha?c vctba. In quibus Dei e- xiftentia o> Anim.* Hvmana A Corpo- KJ DliTlNCTIO Dl MoNSTRATVR. Ob-
jcctionibus. &refp. fept.p.iZ4.ait immor-
talitatem animJt a feprobatam eflc. audi cjus verba : Et quianon eodem modoipjls (Scepticis ) apparet Deum exifeere, Men- 9TEMQXE HVMANAM EsSE ImMORTALEM;
ideo his, nequidem in praxi tanquam veris
tttendumputemt > nift pritu fibi probata fue- rint, rationibm magis certts, quamfmt ttl- l& exiis ob qtisu apparentia omnia ample- Buntur. Q£/E cum A Me Sic Erobata fint, & A Nemine Ante Me ,faltem quod fciam &c. AtMcdit. p.i6<j. fatetur, feDl Immortalitate Anim^e NihlScripsis- SE. addit, lediftinftionem ejus ab omni corpore fatis proballe. objicienti autero, tx ea Non Seoj-i ejus immortalitatem;q»ia> |
||||
|
1? H I L. C A R T E SI A N m- JJ
mhilominus dici pojfit illam a Deo talis na-
turs. failam ejfe, ut cjus duratio fimul cum duratione vit& corporeefiniatur, faretur id afeR.EFEu.1 Non Posss. quiainmorta- litas illaa libera Dei iioluntate dcpendeat. nullum quidcra habeti argumentum quod perfuadeat mortemejusfiveanni- hilationem, idque fufficere, ut concluda- mus mentem, quantum ex naturali philofo- phia cognofcipttelt, effe immortalem.fed, [i de abfoluta Dei poteftate qutratur,an forte decreverit ut human* animt iifdem tempo- ribut effe definant quibut corpora qu& illis adjunxit defiruuntur; Solivs (inquit) Est Dei Responderk. Cumquejam ipfe nobis revelaverit, id nonfuturum , nulla, plane,vel minima caufa efi dubitandi.Sum- ma eft,nonp,offe quidem ex Philofophia probari mortalitatem animq.fed nec im- mortalitatem > deque ea folam fctiptu- ram nos edocere.Egregia vero probatio a^verfus Scepticos! illis fcilicet magni quid eit fcriptura, qui ofnnia, ctiam cjux ante pedes funtindnbiumvocant.' Im- mortalitatem animarum e aatusa haufe- runt philofophi, f. fcripturs pTorfus ig- mari:interquos Pherecydes, Pythagoras* Diogenes ThucydideSjXhales Milefius, Zoroafter, Anaiagoras', Aratus, Plato^» PlotinuSj Potf hytius, Proclus, Nume- B 5 aios- |
||||
|
4? S t A t e R. a
nius Longinus, Theophraftus,Cicero &
alu, quos longa ferie refert Nic, Faven- tinus lib. i. de immort. anim. c.ii. & Eu- gubinus de perenni Philofophialib. 5. Philofophi quoque Chriftiani multis ac vaiidis rationibus e natura petitis eam demonftrant. quas hic recenferc longum forcr. At heros Cartefius,quimajus quid his omnibus fe praeftiturum recepit, lu- men illud natura: extinguit, & pofle ani- m# immortalitatem probari negat nifi ex fupernaturalirevelatione. Scio quid refpondeat, nempe pofle
quidem animas abfolutapoteftate D«'una cum corporibus deftrui, fedeas ex natu- rafua efle immortales.prius habetur Me- dit. pag. 170. pofterius Synops. pag. 4J qua: in fe licet verifEma , in Cartefio ta- menfuntmera: praevaricationes. Neque enim objiciebatur , per abfolutam Deipo- tentiam animam pofle deftrui, fed eam a DeotalitNATvR&faSam dkipojfe^ ut ejm duratio ftmul cum duratione viu corporea finiatur.\d<\uz quantumvis ea fit a. corpo- re diftincta , in quo probando Cartefius fudaverat, atque ita nulium in hoc ope- tx pretium is fecifle convincebatur. quid hic agit Cartefius l palam adverfario vi- itoriam tradit» Fateor , inquit, (hoc) Jl ME K.IFEU.I NON FOSSE, jd eft, fa-
tCHJTf
|
||||
|
Phil. Cartisun*. 3f
tetur, non obftante mcntis a corpore di- ftinftione, eam tamcn effe poffe NatvrA mortale. Idq; ex Synopfi colligerepiom- tumeft.pag. l.Scj. ubipoftquam omnia quac de anima egit in Meditationibus edifferuit, nihil aliud concludit, quam mentem q- corptts ejfe revera fttbflantiat k fe mutuo difiinclcu. Nec ulterius ed de rt in hoc fcripto fe egijfe ; tum quta htcfaffi- ciuntad ofttndendumjcx corports corruptio- nementuinteritum non seqvi , atqttefa ftdalteriut vite spem mortalibtu facien- dam , tum <&c. Ubi fole clarus eft , c di« ftinctione corporis & anima: non fequi- hujus immortalitatem , licet nec fequatur interittu, fed rem totam veluti fufpenfara ac incertam manere,ne cvitt alterim de« monstrationem eacontineri, fedtan- tum spem oftentari, non fpemillam qu<j non confundit Rom. 5. quique ex ver- bo Dci hauritur, fed fpem dubiam ac fal- laccm , ut quae nulla neceffaria confe- quentia e praemiffis Cartefii eliciatur. Hoc cum videret Cartefius, ne plane
nihil in hanc rem afferret, duas addidit demonftrationes, qua: anima:immortali- tatem, evidenter, ut quidem ipfe arbitra- tur, probent.ea; tales funt, Synops. p. 3. Ifrimo , ut fciatur cmne s omnino fubflan- titts,Jive res,%M t\ Deo creari debent ut exi- (imt,
|
||||
|
J(S S T A T I R A
(iant, tx n*turafua effe incorruptibiles, nec
poffe unquam definere effe , nifi ab eodem Deo concurfum fuum iis denegante ad nihi- lum reducantur. ac deinie, ut advertatur, corpus quldem in generefumtum eflfe fub- ftantiam.ideoquenunquametiam perire, fed corpttt humanum,quatenusa rtliquis dif- fert corporibut,non ntfiex-certa membrorum configuratione. aliifque ejufmodt accidenti- bus effe coaflatum ; mentem vero humtt- tiam non ita ex ullis accidentibus conflare, fedpuram effe fubfiantiam: et(l enim omni* ejmaccidentia mutentur, ut quodalias res intelligat , alias velit , aiias fentiat, tfzpc. non idcirco ipfa mens alist evadit : humanum antem corptu aliudfit ex hotfil» quod figura quarundam ejuepartium mute- tur: ex quibmfequitur, corptu quidem per- facile interire; mentem autem ex natura fua effe immortalem. Hxcfunt iila quac Cartefius, quantum memini,in omnibus fuis fcriptis pro immortalitate anima: hurnanz attulit,& per qua: fe ita eam de- monftraffeja£tat,ut nemo unquamaliuy. Excuti^mus ea nonnihil, Primum ejus argumentum eft.- Omnes fubflantitt funt incorruptibiks: Anima humana ettfubflan,- tia, ergo esl incorruptibilis. qua ratione & dtbeftiis concludam : Omnesfubftantia funt incorruptibiks, Animn <&w (verbi gra*
|
||||
|
Phil. Cartssianje. }y
gratia) tsl fubflantiM, ergo eft incorrttptibi-
lis. Major eft Cartefii. Minorexeodem probatur,,fic : Omne eorptu esl fubfiantia, Anima canis esl corpus; Ergo eslfub/lanti*. Major eft extra controverfiam. Minor defumitur ex Cartefio, epift. ad Voctium pag. 138. Dicitit (inquitibi) nihil juva- re adprobandam animtt human& immorta- litatem, quod oftenfumfit eamper extraor- dinariam Dei potentiam abfque corpore effe poffe , quia de anima cants idem etiam dici poteli. quod nego, cum enim anima canis fit corporea,fivefit tenve quoddam cor- p vs, repugnat eam a corport feparari. Ubi fatis clare dicitur animam canis cfle cor- fiti, & confcqaentct fub/lantiam.atque ideoexprima Cartefii propofitionc in- corruptibilem. Rifum porromihimovet liaec ratio ;, anima canis eft tenue corpus, ergo a corpore feparari nen poteft (yide- licet a corpore cui ineft, xiam hoc unum quxritur) cur enim corpus tenue non poflxt feparari a craflb ? Et fic fuit pri- mum Cartefii argumentum , Animam videlicet incorruptibilem effe, quia eft fubftantia. Secundum eft petitum ab ejus iimplicitate, hoc modo : Pura fubftmti». fine accidentibtu eil immortalis : Anima\ humana efl pura fubftantia fine accidenti-A httt; exgo tii-immrtnlih Hocargumen, tuo».
|
||||
|
j8 S T A T-Z R A
tum ita adverfus ejus au&orem retor-
queo : Purafubjlantiafine auedentibut e/i immortalii ; corfttt humanum eH pura fubfiantia fine aetidentibut; ergo efi im- tnortale. Major eft Cartefii •• minor ex eodem probatur, quia nulla dantui accidentia. Si dicat fe per accidentia inteliigere attributa aut modos , repo- nam ei,& attributa & modos fam in ani- raa quam in corpore efle, ideo nullam rationem apparere cur corpus moriatur iis mutatisj anima vero minime. Poflum hic alia, quae videat, fi placet, leftor Cl. Schoockii AdmirandacMethodi pag.194. fed fufficit premere adverfarium fuis te- lis, quaenunquam, ut confido, falvisfuis hypothefibus declinabit. Habemus ergo duas rationes Cartefia-
nas pro immortalitate animar.exquarum priore fequitur etiam brutorum animas, ex pofteriore, etiam corpora humana ef- fe immortalia. Judicabit, opinor, pru- densle&or, quanto confultiusiliifuif- fetinhaerereeis quae circahoc argumen- tum ab aliis doftiflimis viris pridem di- fputatafuerc, quamutiilis rejeftis tam ficulri nasnugasfubftitueret. VideatCar- tefius interinnumeros alios praeceptores fuos JefuitaSjConimbricenfes tradfat. de animafeparataDifp. 1, art. 3. Leon, Lef- lium.
|
||||
|
rhii. Cartisian*.' 39
fium. de Provid. Numinis & immort. a- nim. lib. 1. Ant. Sirmondum de eadera adverfusPomponatium & afledas. qui- bus addere poterit TradlatumEortunii Liceti de cadem quaeftione. Sin ad tam fnulta evolvenda ei otium non fuppetit (uthomo negotiofus eft ) difeatfaltem a.. difcipulo fuo Heereboortio.qui prqcipua fuis difputationibus inferuit. verbi gratia Difp. habita Anno 1642. m. Jul. thef. j. Aiinoi64-. 19. dec. thes 4. Annojitf44. ir, Mart. th. 1. Auno i64c>.in Martio per to- tum. Anno 1*47. rNov. Qusft. 1, & ni- fi eum fui admiratio & aliorum contem- tus prorfus excaeeaverint, iis qua* ipfe. commentus eft,multo veriora ac folidio. ra eftreperturus. Pcrgit Heerebortius, ib. Sjuin mentem
humanam , ex fui ac Oei notitia ad reli~ quarum extra fe rerum notitiam dutit, at dirigit modo ac medio infallibili. v. reli- qua ,in quibus fpeciofchancfuam aiTer- tionem perfuadere conatur. quibus nos ex ipfo Gartefio , in gratiam eorum qui veritatem , & non fucum aman:, ha*c opponimus: Methodus Cartcfii talis eft.-Primo fupi
ponit omnia falfa efle, inter ea & men- tem»& quae extra mentem funt,& Deumv ipfum, i. Quasrit argumenta quibus Dei cxi«
|
||||
|
4» S.T A-T S.K A
exiftentia probetur, ea in iis qux extra fe
funtnoninvenit, interalia, quia poteft fieri utcircaea aNESeio qvo decepto- te fallatur. j. in illo deceptorc aflignan- do alternac inter Deum & malignum ge- nium.illam difScultatcm non invenit in cognitionc animac fua:, quia,pofito quod fallatur, tamen neceffatio eft, neque e- nim pofietfalli finoneflet. 4. exmentis fua: cognitione pcr ideas quas inipfain- renit progredituradcognitionemDei. 5. in illius natura quum reperiat cumffallc- re non poffe , jam demum recognofcit, reveradari etiarc alias res extra £>eum. 6. Sc cx illisquafi pcr circulum tandcm ad Dei cognitionem regreditur. Hacmethodonihil cft vitiofius. 1. e»
nim fupponit quod.in cfuaeftione eft. quaeritur an Dcus /ir, fupponit eum non cfle. z. fupponit contrarium cjus quod probarevult. vult probare partem affir- rnantcm, fupponitnegantem. 3. proba- tionem affert hypothefi repugnantcm. fuppofuit nihil eflc in rcrum natura, pre, • cipuenihileorum quat extra fefunt, pro- bat hoc exco quia a nescio qyo circa illafallipotcft. AcilleNiscio Qvisfal- temeftaliquis. ergoftatuitaliquemeffe. & quidem extra fe. 4. Iltum nefcio quem. fupponit cenivm aliquem effc= ftatuit crgo
|
||||
|
Phi l. Cartesi ahje. 41
er-go genios , id cft angelos , cffe poflc , ctiamli non fit Deus. ;. Geniumillum malignvm vocat , atque ita dum ncc Deus nec ulla creatura datur , Diabolum effc pofix arbitratur 6. ex altera partc deccptorem iilum Deum ipfum efie fin- git, atque ita rurfus fupponit quod in quaiftioue eft , idque contrariam in par- tem quam ante fecerat. Quatrit enim ad- huc an Deus fit, & fea Deo fingit decipi* netno autem decipit nifi fit, nenio dcci- perefingi vel credi poteft , nifi fingatur vel credatur effe. 7. Maligno genio tri- buit quod folius Dei eft, nempe quod fit fummepotens&creacor. 8. Deo autern quod. maligni genii eft, nemp e deceptio- nem talem 3»« non conveniat fonti -veri- tatif.9. (de cognitionementisacIdeis.no qusc ahbi quantum falis eft excuffa funr repetamus)poftquamDeura cfle invenit, & eum faliere non. pajfe, inde condudit alias res revera efle . cum non folum hoc ei probandum eflet, fed etiam malignvm gkmivm fattere nonpojfe. quod cum face- re nequeat, & ne tentetquidem , illa ex parte difficultatem quam fibi nexuit non folvit.atqueita j fi vel tota ejus reliqua ratiocinatio conccdatur , inanet tamen de omnibus rebus dubitatio, imo om^ niurn negatio. Jam
|
||||
|
4* S T A T E R A
Jam paulo penitius inquiramus in in-
fallibile hoc, tantopere ab Heeteboortio decantatum medium, id conftitit in hoc Cartefii fyllogifmo,qui eft fundamentum reliqus ipfius -philofbphise , poft inven- tam Dei exiftentiam : Si non darentur creaturae, Deus nos
deciperct. Atqui fierinonpoteftutDeusnos dc-
cipiat: ergo dantur creatur*. Majorem paflim etiam applicat fuis o-
pinionibus&hypothefibus, hocmodo: Nifihoc vel illnd vexumeflet, Deusmc deciperet. Hanc majorem jam deftruxi- oius, oftenfa infufficienti enumeratione. nam poteft etiam malignus genius ipfo fctente, nos docipere. Addo , deceptio- uis originem nos in nobis ipfis habere, videlicet mentem in poenam peccati ex- coecatam , fenfus infirmos &c. Unde Major ifta nihilhabet folidi. Minor etiam magnani confidcratio-
nem meretur. Ncnpotesl ficri, inquit, ut Deus me unquamfatlat. Mtditar. pag. 50. Deus efl fumme verax , gfdator omnts lu- mints ; adeo ut plane repugnet ut nosfallat, fiveut profrie &pofitiiefit caufaerrorum, quibus nos vbnoxios ejfe experimur. Princ* pag. 11. Ut koc refellatur, age prodeat Carte-
fii
|
||||
|
FhH. CARTE SlAN^E. 4J
fii difcipulus Henr. Rcgius. is in Explica-
tionc mcntis humanse pag. 10. §. 9. ita differit : Cum mens noftra corpori arclijjl- me in unam fubftantiam- unita , ejus fit naturs., tit c&rpore fatts bene dijpofito , di- verfimode afjici, & a variis motibus varitt perceptionum & judiciorum cogitatio ipfi pojjit excitart tfc. cumque illi motus non tantum k corportbus verts, fed etiam a cati- fis imaginariis, ($ a potentiffimo direBore, per fummamejus potentiam tantum imagi- narieproduBts, menti offerri querant: hinc videtur mdnifeftum , quod mens ttque ab imaginarits , atqne a veris , iti perxeptione affici queat: quodqus ideo, non moralem,fed exquifitam t$ accuratam veritatis cognitio- nem qunrenti, per naturam dubium &jn- certum (it, an uUa corpora a nobis vere per» cipiamur, uUavede its vera an imaginaritk fintjudicia. (Et mox) Nec obftat fiquis di- cat, per naturam conftare Deum effe, eum- que non po(fe fallere ; cum hoc infinitt ejus perfeciioni videatur adverfari; quod ta* menfieripoffet, fi ea qut. a nobts percipiun- tur, non -vera eorpora , fed tantttm res ima- ginarin effe poffent. Rejpondeo enimprimo, Deum profummafuft, quam in omnia ha- bet poteftate, faUetciapoffe uti, primo inno- cua , tf fapienti, quali medici i$ prudentes patresfamilias utuntur.- ($ deinde pcenali, quA
|
||||
|
44 S t A r e x a
qtt.% Deus utitur in improhupuniendis, quoi
tefiaturfcriptura , cum dicit, & tradidit i- pfos iu fcnfum pervcrfum. Deinde refpondee, Deum nonfore dece-
ptorem, fi efjicerit, ut res certo modo homi- nibus apparerent, qut tamen talia corpora forfan revera non ceffent, qualia aliqui tllas tffe ex ifla apparentiJL fortajfis coUigtrent. Nam vera nihilominus ilia talium rerut» effetapparentia, vereque ilit)resfibi ita, ap~ parere cogitarent. Atque hoc totum effet verum, non fallax in hac re Dei effeSum , cumdivina ejus veritate optime congruens. Btfihomines binc fallerentur.quod iUas /<*-. les res corporeas revera effe judicarent, qutt- lis ex apparentia ifia, per nimis prtcepsju- dicium, colligerent; certl non Deushomi- nes ifios , fed ifii hominesfe ipfos, per pra- vamjudicii decifionem, *j)> talemjudicandi. cenfuetudinem, falierent: cum aliterjudi- care veljndiciumfufpendera,$,itaerrorem evitare pofftnt. Atque ex his jam patet, quod Deus jam non fit deteptor, quodex circumrotatione telktris, circum axem fefe. circumvolventis,Jolem faciatfecundum ap- parentiam oriritf occidere; qttia pleriqtte , fallaci judicio fefe decipientes , foliverum ortus &oecafus motum,te!luri vero quietem, tribuunt. HxcRegius v. ejufdem Phyf. pag. 14S, 145. ubi eadem, fed ftridtius aitia-
|
||||
|
Phil. Cahtisuni.' 4f
Sttinguntur. Quse fi vcra funt, necCartefius omrri-
btis luis voluminibus quae edidicdemon- ftrare potuic ulium corpus eflV. inrerum natura , nec Regius ipie in phyficis fuis phyficum quicquam exiftere probavit. Si abfurdam, fi in Dcum & naturam conm- rneiiofam hanc difcipuli fui opinionem exclamet Cartefius , age , refutet ejus argumenta, falvis fuis hypothefibus,nam ratio a potentiflimo directore, &c. peti- ta , eft ipfius Cartefii: ut & illa quse dc« fumitur a rotatione telluris, cui addere potuiflet fiuiilem abapparente brutorura Tita ac fenfu. •& que powo dicit dc pru. denti > innocua , & poenali deceptione, negari non poflunt, quoties enim Dcus oculis aut auribus hominum ea in fpe- ciem objecit, quse reyera talia non erant, fivc inbonum ipfis , fivc in poenam ? t. xReg.«.i8. Luc.Z4. i4. Vidtt idem ante Regium audor fextarum Obje&ionum, undc afRrmat: Deum id facere poffe ab- fque injuria & iniquitate , cum fit jupre* tottt omnium Domintts , deque fuu ahfo- lute pofsit diffconere; prefertim cum id effi- tere queat ad dtprimendam hominum fn- perbiam, ($ iliorum pnniendapeccata, vei propter peccatum originalt, aut alm_ ole awfat nobii otculttu, Hi6
|
||||
|
46 S T A T £ R A
Hic i ne tota rerum univerfitas in
ancipici relinquatur, & veriflimus inve- hatur Sccpticifmus & Pyrrhonifmus , afylum ad quod confugiat invenitRe- gius , nempeS. Scripturam. Verum , ia quiens qui intelleclum habent, nec funtad fi&etn ut mttltts & equus , iu etiam hoc dubium tollit divina infacru revelatioqua indubitatum eil , Deum ccelum , (y ter- ram , tf ornnia qui its continentur , creaffe & etiamnum confervare , hominemque ad itnbginem fuam fecijfe, eumque rntellecfu ($ voluntate danaffe. Atque ita magna illtt Aubitatio, qu&in animts reBephilofophan- tium per n aturam neceffario utramque pa- gtnam etiam in evidentiffimis faceret, per verbum Deipenitus evertitur. htc illc. Ex- flic. mentis. p.lo, it. Phyf, p.2.49. In quibus , Scepticos, qui omnia vo-
cabant in dubium folos recle philofo- phatos fuifleaperteprofitetux, pernatu- ram enim philofophantes neceffario de omnibusrebus, etiam evidentiflimis.du. bitare aflerit, folam autem Scripturam ( qua illi carebant ) nos magna illa du- bitatione exolvere. Id vero quanti ar- ftimandum fit, vel ex eo patet, quod Scripturam in iis quas de moiu folis & •quiete terxae, item de vita & fenfujbru- torum. commemorat, aon ex xeiveri- tatc
|
||||
|
PMIL. CA RTM SI AHK 47
tate, fed ex vulgi opinione loqui putet,
quo dato, quis Uium certum reddet, c» qua: de cceli & terra: creatione &c. in ea- dcm doccntur, non ejufdcm etfe natura:? & quomodo poteft Scriptur? credece.qui oculis quibus eam legit, & auribus qui- ius eam audit noncredit? Non poteft ergo , ftantibus hifce opinionibus , Scri- ptura eum e barathro dubitationum li- berare. Multo etiam minus Cartefium, qui.Papifta cum (It, Scripturam pro nafo cereo.in quemvis fenfum flexibili habet, &, quoddcterius eft . cenfet Deum per Vropheta* Verbale alicjuod Menoacivm proferre pojfe. Medit. p. 158. Quo dato, quid vetat, quominus omnia Propheta- rum fcripta fint mera congeries menda- ciorum ? faltem nullum verbum Prophc- ticum erit, cui tuto credi poflit. Non liberant ergo Cartefium a dubitationc Prophetarum fcripta. nec Devs qui per cos locutus eft, utpote cui Mendacivm aufu attribucrc, veriflimum diaboli o- pus Joh,8. 44. a Deo autem quam alie- niflimum. Num.zz. zj. i Sam. 15. z?. Heb. 6. 18. Contrcmifcant ccelum & ter- ra ad tantam blafphemiam, fiquidem hominibus ejus rei cura non eft. Poftquam&demonftratio Cartcfii e-
yerfa eft a Regio , ac ipfa rci yerirate, & Scrit
|
||||
|
i|8 Statjra
Scriptura cum ejus opinionibus in ea-
demfede morari renuit, quidremedii fupercft., quo is a Scepticifmolrbererur? Equidem nihil video , nifi hoc confilrum placcat, uta pontifice Romano (lsenim lalli nequit Jfupplexpecat decten»n<con- ii, quo is homines certos reddat., eflc catlum , efle terram , effe canes ., eflc feles , &c. Idenim magno cum applau- fa quaquaverfum excipictur , quum ho- mines id haftenus, fcilicet, ignorarinc. Sed prius ex eadem cathedra affirmarn- dum erit, efle papam , cffe cetam , cffe bullam, efle calamum & atramentum , cfle membranam cui hoc decretum fit infcriptum. Et ipfum papam talem efle qui VbrbaleMendacivm proferrenon poflit, in eoque Dcum exuperet. H«c tiifi fiant, nihil habebic Carcefius quo ex abyflb dubitationum emergat. Nos quod attinet , licet abfolutam
pei potentiam , quod Cartefius facic , in arctum cogendam effenon putemusj novimus tamen eum permeram clcmen- siam , fenfus nobis rcliquiffe integros, ac przterea judicium meutis , per quae admirabiles ejus creaturas poffemus co» gnofcere, & ex illorum cognitionc ad aotitiam fui tanquam omnipotentis ea- tum conditaris afcendcre. Quod fiquan- do
|
||||
|
P Hlt. CaRTI S t A N*. 49
do ob peculiarescaufas , ordinem illura
miraculo interrupit, id ad exiguum tem- pus fa£tum fuit, & mox manifeftatum, ncque ordinarium terum naturalium -curfum in dubium debet vocare. Atque haec quidemMethodo &Medi-
tationibus ejus praicipue debemus. quae fequuutur, e Principiis ejirs, illimivi- delketfonte, derivabuntur. In hifce ( ait Heereb. p. 81. ) per
folam materiam & motum , principia fim- flicifsima & omnibus notifsima, explicat rerum omnium naturas, proprietates, ope- tationes , tejeSiis formis omnibut {pr&ter rationalem animam) fubftantialibus , qu* in recepta Philofophia merum funt ignoran~ tU afylum. & mox: Et hoc deformis fub- ftantialibus cdmmentum , ante Ariftotelie tempora fuitignoratum,<&pofiea multts di- jfrlicuit ( quod utrumque iv Difyutationi- bus habitts elapfa feptimana oftendimns.) Hic duo enucleanda : Pnma, quam
egtegie rcrum omnium n aturas e princi- piis fuis eduxerit Cartefius , deinde de reje&is formis, non folum fubftantia- libus , fed& accidentalibus otnnibus, & folo motu eis fubftituto, pecuiiare infti- tuendum cxamen. De primo ante edita fua Principia , tam magnifica prsedica- vit, ut mirum non fit, ea ab hominibus C cre- |
||||
|
><tO 3 T Jl T I -*. *
crcdulis impatientur fuifleexpeclata, ic
importunc ( quipollicitatoris unicus e- rat fcopus ) flagitata. veniamns ad rem. De Methodo. p. 38. Aufim (inquit) dicere , me non folum reperifje viam , qua brevi tempore mihifatisfacerem , inomni- k-M pr&cipuis qutftionibut qUA in Vbilofio- fbia traclarifolent: fedetiam quafdam le- ges ohfervaffe, ita a Deo in natura.Con- stitvtas , & quarum ejufmodi in animis Kofiris notiones imprefiit, utpofiquam ad eatfatis attendimtts, dubitare nequeamtu, quin in omnibus qus. sv-M-T OtU FlVNT «'» tnundo accurate Observentvr. Veinde le- gum ifiarum feriem perpendens , animad- •vertijfe mihi videor multas majorifque mo- tnenti veritates,quamfim ta.omniaqman- tea didiceram,aut etiam difcerepojfejperave- ram.Sedquiaprtcipuas earum peculiari tra- Hatuexplicare fum conatus, quem ne in lu- cem edam rationes aliquiprobibent, nonpof- fitm qmnam iUtfint commodius patefacere, quam fi traclatus illiusfummttm hicpaucit tnarrem. (hoepoftquam fecit) iSjuinetiam (inquitjji* aliquashie omnibtaXJMBtLAS in- jtcerem,& Libirivs quidde iufentirem di- terepofjem^neftamen receptas interdoBos ofi- yiones autfequi aut refutare tenerer: totum Hvnc M vndvm difbut ationibtu tpforum re- Xinqtme decrevi, {$ tantU deiit <jM inaovo ton-
|
||||
|
PHIl, CARTISfXN*, j-J
tontingerent traSare , fiDeusnunc alicubi
in Jpatiis imaginaris fufficientem ad eum
compoaendummaterii. copiam crearet, va-
rieque &fine ordine diverfas hujusmateria
partes agitaret, ita ut ex ea&que confufum
Ghao S atque poeta fingere valeant compo-
neret; deinde nihil aliudagsret, quam Na-
tvralem fuum Concvrsvm naturs. ac-
commodare , ipfumque fecundum leges a ft
conflitutas agere fineret. Itaporro hanc
Hiatcriam defcribit, ut exprejfefupponat,
nullas in eaejufmodi formas aut qualitates
ejje , quales funt e& de quibtts in fcholis
diffutatur , ($ tales a Deo conjittutas effe
leges ait , ut ctiamfi Detts plures mundos
creaffet, nuUut tameneffe rosssT inquo
non accurate obfervarentur. Ps/?M,incjuit,
eflendi, quomodo maxima pars materu
ifliut Chaos fecundum has leges ita Je di-
fyofitura ejfet, ut Nostris Coeus fimilit
evaderet. 6£uomodo interea aliqu& illitts
partes Terram compofitun effent , qu&dstm
planetas ($ tometas , ey-quadam alis. folem
f$ ftellasjixas, (jfc. adeo ut me fatit multa
dicere putarem, ad cflendendum, nihil in
hujm mundi ccelis aflrifque obfervari, quod
non Deeeret autfaltem nonVossET fimi-
liter in mundo qttem defcrtbebam apparere,
Indead traBandum de ttrra progrejfmfum.
tflendiqut, qttomodo, etamfi, prout exprefft
C 1 fup-
|
|||
|
Jl S T A T I R A
fuppofueram, Deut nullam gravitaum ma-
ttrU e qua compofita erat indidijfet, atta- men omnes ejus partes accurate ad centrum tenderent. idem de fluxu & refluxu raaris, montibus, maribus, metallis, plantis' &c.fedemonftraiTeait, & poftea tranfi- -vijfe ad animalia, & fyetiatim adhomi- nem (p.41. in fine ) Sedquia, inquit, non- dum tantam iftorum adeptus eram cognitio- nem, ut de iis eddem qua de c&teru methode traclarepofem, hoc efi, demon/lrando ef- feclus per caufat , & oflendendo ex quibus feminibus, quove modo natura ea produ- cere Debeat ,contentus fui SvrpoNERE, Deum formare corpus hominis, &c, addit, eadem pag, paulo fupcrius : Nolebam tamen ex his omnibus inferre
Mundum hunc eo quem proponebam modo fuijfe creatum. Multo enim Verisimilivs efl Deum ab initio talemqualis futurus tratfecijfe. Veruntamen certum esl, & vul- go inter Theologos receptum , eandem ejfe atlionem qua ipfum nunc confervat, cum ea qua olim creavit: itaut, etiamfi nullam ei aliam quam Chaosformamab initio de- dijjet, dummodo pofi naturt leges confiitu- tas , ipfi concurfum fuum ad agendum, VT •SoitT commodaret, fineulla increationit miraculum injuria credi pojfit, eofolo res *mnes pstre materiales, cvm tempore , qua-
|
||||
|
P H I I. C A R T E S I A N*. 53
quales nunc ejfe videmm effici petuijfe. Na-
tura autem ipfarum multofactlitu capi ft- teti, cumita faulatim orientes confficium- tur, quam cum tantum ut etbfolutt & per- feclit confidtr&ntur. HactenusCartefius. Ubi primo expedict anquirere , quis
fit ille tractatus de quo hic loquitur, quemque tum cum Mcthodum fuam , daret, nondum edidcrat. non dubito autem , quin fit ilie quem multo poftin lucem emifit fub nomiae Principiorum Philofophis, licet fortaffc in quibufdum mutatum. Eo enim omnia illa difFufe tractat, quorum hic fummam proponit. Rationum qua; prohibebantcur tra&a- tum ilium tum temporis in lucem non e- deret, una infignis ab ipfo refertur MeJ- thodip. 54. verba ejus funt: Tertimau- tem nunc agitur annui, ex quo perveni ad finem TraBattu quo ifla omnia continentur, incipiebamqae eum recognofccre , utfofiea tj- pographo traderem; cum refcivl, viros qu:- bm multum defero , & quortim auBoritas non multominttt in miasaciknes potefi,quam fropria rxtio in cogitationes, op monem quan- dam Phyficam improbajje, pau.o ante ab alie inlucem editam; cm nolo dice e me adbsfisf- fe, fed tantum nthil in illa ,at"e ipforum cen- furam , obfervaffe, q:tod fufp cari poffem aut religtoni aut reifublia noxit- mejfe; necfrcfi- C 3 At |
||||
|
f4 S T A T I R A
de quoi me impediturum fuiffet ipfamtuert;
fi ratio veram effe perfuaftffet; hocque mihi metum incujfiffe, ne pariter inter meat ali- qua inveniretur in qut k vero aberrafjem. Non cft conje&u difficilc, qua:nam lit
illa opinio , & quinam viri illi auctorita- te apud Cartefium pollentes qui eam im- probatunt. Loquitur enim proculdubio deopinionc Copernicana, fuper motu terra: & quiete folis,qua: a Congregatio- ne quinque Cardinalium , qui Indicili- brorum praepofiti, Anno cla Iacxvi hij verbis condemnata fuit: Shiia ad notkiam fan%& CongregationU '
pervenit, falfam illam doBrinam Pythagori- c.tm , divinsque Scriptur& omnin» adverfan- tem, de mobtlkate terra, & immobilitate So^- lis, qutm Nicolaut Copernictu , de Revolu- tionibta orbium coeleftium , & Didactu A- fttmica in lob etiam docent, jamdivulgari,$> a multii recipi, ficnti videre eli ex quadam tpiftola impreffa cuiufdam P. CzrmditA,cuju4 tituha: Lettera del Rev. Padre , Mae- itro Paolo Antonio Fofcarini Catme-' litano , fopra 1'opinionc d'i Pythago- rici, c del Copernico , dtlla mobilita della terra , e ftabilita dcl fole, c nuovo Pythagcrico fyftema del mondo.In Nea- poli, ptr LazaroScorriggio , anno 1615. i» qua ditiut Pater oftendere conatur. pr«-
|
||||
|
Prfii. CaRtisianjb 4S
wsfatam doBrinam de immobilitatefiVu /*
:entro mundi, & mobilitate terrx, confonam' tffeveritati, & non adverfari Sacrt, Scriptu- rtt: ideo, neulterius hujufmodiopinioinper- niciem Catholici, veritatis ferpat, cenfuit ,di- Bos Nic. Copernicum de Rtvtlut, orbium, e§» Didacum Aftunica in Iob, fuficndendos effi, donec corrigmtur. Librumvero P. Pauli Fo- fcarini Carmelits. omntrtoprohibendum. at' que omnes alios liiros pariter idim docentes prohibendos : prout pr&fenti deereto omffes re- Ipetlive prohibet, damnat, atquefujpendit. ln■ quorum fidem prttfens Decretum mxmt & ftgitlo lliuftrijfimi & Reverendijftmi D. Cctr- dintdis S. Cuilin Epifcopi Albanenfis ftgno* tum & munitum fuit. Die v. Mlartii, anno elolocxvi. refcrt hocedittum, & dc eo multis agit Libertus FromondusAnt-ari- ftarchi c.+. Quumautem poft alirjuot annos ean-
dem opinionem vindicarecomperiretur Galilatus de Galiia:is , qua: infecuta fue- runt ex eodem Fromondo,proefatione ad Veftam, opetspretiumeft audirc: Super- veniunt, inquit, Bruxellalitera: ab II- luftriff. & Reverentin". D. Fabio de Lago- niffa , ex Marchionibus Montis Hercu- lei, Archiepifcopo Compfano , in Bel- gio & Burgundiae Comitatu Nuncio A- poftolico, ad Exim. D. Comclium Jan- C 4 fc- |
||||
|
5<5 Statira
feniumS.TheoI. Dodr. & Scriptura: fa.
crae hic Profefl.Regium, quarum tibi co- piam & confcientiam facerefubjecto ex- emplari, pro bono exiftimavi: Admodum Reve Domine. AbnnnU jam
aliquot TracJatm Nic. Copernici de Revolu- tionibm orbium cozlefiium , qui terram,non filem ,moveri, mundi tamen centrum ejft contendit, a S. Congregatione Indictt libro- rumfupprejfm eil, eo quod hancfententiam facra pagim prcrfm repugnare con/fet. §ua etiam ojinionem cum GaltleoGalilei Flcren- tino , tamfiripto quam voce docerepoftmo- dum prohibuijfet S. Ojficii congregatio , to non obfiante idem GaiiUtts Ubellum quem- dam, qui GaliUm GaliUi infiribitur, qui- que Copemici doitrinam redolet, prelo man- dare aufm efl. yerum hic in S. ojficio Inaui- fiticni txhibitm, carcerique mancipatm,er- ronei dogmatis pravitatem penitm abjurare coaclm eil: in cufiodia ilia eofque detinen- dtu, donec Eminentifiimis DD. Cardina- libmfufficientem egijfe psnitentiam fide- bitur. Atque hoc Academiit, Belgicisfigni- ficaripr&dicla S. Congregatio veluit.ut huic ■veritati fe confermare cmnes velinr ldco ttteits quoqueifiim Vniverfttatit Trofejfo- res a. Dominat. fua de hoc admoneri cupi- mus.Vale. Bruxellt Kal.Sept. ClDlOcxxxm. Hinc concludit Froruondus , iterum Ko-
|
||||
|
V H I L. C"a'»T!!IA»*T ff~
Romae perEminentiff.Cardd. damnatam erroris illo anno Pythagora: & Copernici fententiam , & omnes fedis Apoftolica: fubditos abifta dodtrinn jam arceri. Qnod cum ad Cartefii aures accidiffer,
metum illi, ut ipfe ait, incnffit, nc pari- ter inter fuas opiniones aliqua invenitc- tur, in qua, a viris illis , qui tantas apud ipfum au&oritatis effent (Cardinalibus ■videlieet, librorum cenforibus ) aliquid inveniretur , in quo a vero aberraffet.at- que ita , ne fcripta fua inter prohibita re- ferrentur, &c. Interim non negat fe ei o- pinioni adhaerere , fed tantum ; nolo, in- quit, diceri meeiadhnfijfe. nec abnaitfe fufpicari cam religioni aut reipublica: no- siam effe, fed tantum, id fe ttnte ipforurkff-. tenfuram ebfervaffe negat. Nec dicit ab- folute nihil fi impedire pojfe , quo mintu eam tueretur, fed nihil impediturumfuif- fe. Videlicet anteeditam cenluram. nc- que hoc fimpliciter, fed, fi ratio veram ■ ejfeperfuafiffet. Ex hifce , fi poteft, divi- uet quifpiam , quid de hac re Cartefius fentiat. dicas te Pvthiam illam Terentia* nam perplexantem audire: Scw, nefcio, abiit, andivi, egononadfui. '■
Sed de hoc jam fatis, quae enim hic at- tulimus eo tantum fpeftant, ut quis fit ; ille Tia&atus cujus in Methwdo rnentio- C < ; nem- |
||||
|
5* S X A T B R A
nemfacit,& qua decaufaeumad tempus
fupprefterit non ignoraretur. id quod ad fequentia intelligcnda prorfus necclTa- rium erat. Jam quopa<£toin eofegelTerit, ipfum
dilferentem audiamus. Poftquam fe , pi- (ftorum inftar , qu;edam in eofoli obver- tijfe, aetera opacaffe dixit, addit: Quintt- iam ut aliquas hu omnibut Vmbras inji- cerem, & Liberivs quid de iitfentirem dt- cerepejfem , nee tamenreceptas inter doclos cpiniones autfequi aut refutAre tenerer, to- tum Hvnc Mvndvm dtfputationibutip- forum relinquere decrevi, fatantum deiii qutin Novo contingerent traMareJi Dettt Hic admirandurn fe prodit Cartefti
ftratagema.quiaenim videbatinearerum natutalium defcriptionc quam commen- tus eft multa occurrere quse cum f. literis pugnant.finxit fe noade hoc noftro mun- do agere3fedde alio quopiatn fiisa Dco conderetur. Id enim fi datur, nemo si moleftus eiTe dcbct, quod in fua n<pi\t- ^gxKvytei fe obleclet, id cft in eo mundo qui nunquamfuit, &nunquam futurus eft. Sed vicifllm, ipfe philofophis tam ve- ttftis quam hodiernis negociuni faceiio- re non debet, quod alitcr de mundo sjuam ipfc.fuerintphUofophati. dcrnun, d«
|
||||
|
Phii. Cariesians, ??
d'o enim in quo erant locuti funt, qui ad Cartcfii mundum imaginarium nihil at- tinet. Hoc ago,inquit. Relinquo mundum bunc eorum difputationibtu. Itane vero i qui paflim clamitas nihil eos in eo vidif- le, te folum quomodo is fe haberet repe- rifle f Sed pulchre ipfe cavit, nequis.nifi qui decipi vellet, hac fua fraude capere- tur. palam enim hanc fuam agendi ratia- nem eo profitctur tenderc, ut diqutuhis omnibm ( qu« demundo didturus erat) Vmbras injiceret. item,»* Libejuys<j«;<£ dt itsfentiret dictrepojjet.ud eft , ut liceret fibi de iis garrirequicquid in buccam ve- ni.ret,nec tamen in cenfuram Patrum Ro- manorum incideret. mcra ergo hac in re vznxetms eft. Nec agit revera Cartefius de atio mundo quam hic nofter eft. prouc vis veritatis ei aliquotes cxprcflit.v. Prin- cip. pag. 70. ubi incipiendumfibi ait *ge- nerali totiutHvivs mundi Aspectabilis conftruBione. & p. 94. 95. Iam itaque dua habemta genera materU valde diverfa, qua duo prima elementa Hvivs mundi Aspe- Ctabilis dici pojfunt, p. 190. Htfi creili nolim corpora Hvivs MVNDl■'• Aspecta^ BILIS genita unquam fuijfeillo modo, qui fupra dtfcriptm eH, &c. debeo tamen eandem hjpothefim adhuc retinereadea Qv* sv- PRA TE&R.AM SVNT e-xplicanda, gfc, r* C 5 & |
||||
|
«Q S T A T E R A
& p. 197- Reliquorumeademefi ratiov
Non morarnur ergo tuas umbras & lar- vas Carcefi, de hoc , de hoc , inquam, noftro mundo , tc ipfo tcfte. fcripfifti , cjuod quale fit jam indagemus. Mundum hunc fuum novum exciturum
ai t,fi Deut nunc alicubi injpatii) imarinariu fufficitntem adeum componendum materU copiam crearet.varieq; fafine ordme diver- fas hujus materU partes agitaret , ita ut ex ea&que confufumCliAos atque pceu fingere valeant,componeret; deinde nihil aliud agt- ret>quamNAT\-KALtufi<um Concvrsvm natur* accommodare , ipfamquefecttndum leges afe confiitutas agerefineret Hic primo ad fabricam mundi fui no-
vi prxfupponit fpatium imaginarium, deinde rcquirit ut Demin eo fufficitntem novo mundo componendo materiam creet- Atqui neutrum eft neccflarium, Carrefil Docuifti enimPiincip. p. 44. darifpatia non imaginaria modo , CedScrealia, in definite cxtenfa, Scfuifiantiam corpoream (qua: nihil aliud quam ca de qua agis materia cfle poteft ) in iis contineri, idque locum haberenoninmundoaliquo no-, ■vo , poffibili, fed in hocmundo, five fub- ftantia: corporea: univcrfitate aiTeruifti» J.udis ergo nos hic, i Cum fpatia ima- ginaria vocas , qua: rcalia cflc credis. iCurn
|
||||
|
P H 11. C A R T I S I A N *. 6-X
I Cum materiam mundi novi in ipatiis
illis creari vis , quas tamen materiar ja re- pleta funt, ita ut nufquam lacus fit novi mundi materia;. Neque eam creari ne- ceflarium fit, ut qus exmateria jam ex- rftente, & in infinitum extenfa defumi poflit. Ipfa tua vcrba hic rccognofcc, ne fit effugio locus. Princ.p.4f.ais Si mundi effent infiniti, non ptffe non illos omnes ex una & ettdem materia conftare > necpreinde plures , fed unum tantum effe poffe: quia perfpicue intelligimut illum materiam,\cuju* natura in eofolo confifiitquodfit fubjlanti* extenfa Omni a omnino Spatia imaginabi- lia,inquibtualiiiftimundiefiedeberent]A.lii OCCVPARI. Atque hic opportunus qua;rendi lo-
cuseft, Cartefi, an fpatium lllud, &ma- teriam eo contentam , creata efle fetio credas ? Defpatio nufquam id doces, de taateria aliquid hic fubmurmuras , fed per SI, quod nihil ponit in re. Ego Yero dcmonftrabo , tenihiltale credere.Nam Princip.p.8 S-xxxix.Propofitionem hanc FlERI NON POSSE VT IX NLBIIO ALI-
QVID JIAT, VOCasVlRITATEM /tTERNAM, qus, ( inquis ) in me-nte noflr* fedem ha-
h*t , vocaturquc communis notio , five ax- ioma. Cujtes gtneris funt: Impo»sibile t« IDiU SIMVL ESSE SI NON ESSE.QVOD
FA-.
|
||||
|
6l fTiTrrii
FACTVM EST INFF.CTVM ESSE NEQVIf»
&c. ita & p.j2. §. txxv. ais, pnter notio-
rtes Dei & menik noftr&,eJfe etiam in nobii notitiam multarum propojitionum. /Eter- NiB VFRITATIS,«*,g'«»/iEXNIHII,0 NIHIl
Iiat, &c. Exempla fimilium axiomatum
qua: priori loco adhibes, earum rerum funtqua; ne per divinam quidem poten- tiam fieri poffunt, ita utnulla fit exce- ceptionis Jatebra. Credis ergo produ- ftionem materiae ex nihilo ( nuJJo au- tem aliomodoea fieripoteft ) acproin- de creationem propriedi&amfimpliciter impojftbilem > ac proinde falfam efle,quic- quid tandem hinc iade de fide, & revela- tione cui adhasrendumfit, &c. intermif- ceas, id enim dicis tantum cau fa fieri o- mnes judicabunt, quifciuntfidem nobis- nihil credendum iprayfcribere quod im- poflibile, quod contradi&orium , quod inveritatema:ternafitinjurium.Hifcead luceim fequentium praslibatis, videamus jam quomodo Jianc materiam defcribat. Fingit, Deum varie &fine ordine hu-
jus materi* partes agitare, ita ut ex ea *• que confufum chaos, atquepoeufingere va- leant, componeret. Et mox fupponit,»»/- las in ea materia ejufmodi qualitates ejfe, aualesfunt e& dequibt&sinfcholii dijputatur. Hic primo coniradi&ionem notamus*-
Nam
|
||||
|
P H I t. C AJtT E SI AN M. g*
Nam ponere chaospocticofimile,& nul-
las tamen in eo qualitates , eft tcs itovy- x*a$w xA»'3«». Chaos enim illud (prout defcribitur ab Ovidio) continebat JSlon benejunHarum difcordia femina\ re- rum. inque eo ■
Trigida pugnabant calidts, humentiaftt* cu,
Mollia cum dutis > finepondert habentia pondm.-
Non ergo nullaein eo qualitateserantj fed omnes, licet confufae.id quod a mate» na mundi Cartefiana Hs £>* 7m<mv dif- fert. Secundo obfervamus hicinconftan- tiam Philcfopi noftri. nam de chao illo Princ. p.^r. dubitat; & omnimodam ma- teria» aequalitatem pra?fert.£*/j enimfortt (inquiens) etiam exChaoperlegesnatUi rt, idem ille ordo quijam eli in rebtu de- ducipejfet, idqueolim ( nota ) fufceperim explicandum; quia tamen confufto mintu •uidetur convenire cum fumma Deirerum Creatork perfeciione, quam proportio vel ordo , &mintu diftincie etiam a nebis per- cipi poteB ; nullaque preportio, nullufve or- do ftmplicior esl, & cognitufacilior.quam ille qui conftat omnimoda tqualitate: itcir- co hicfuppono omnesmateriqparticulas ini~ tkfuijje tam in magnituUirittq»am in ma~ tn inter fe A^uaUs; &c, . |
||||
|
44' S T A T l R A
Quia vero fus dodrinaepericulofum
effe videbat, fi in Methodo fua fe erraffe fateretur , utramque opinionem retineri poffeputat, fiveveta, five falfa fit. O- mnino, (inquit ibidem) parumrefert,quid hncpaHafttpponatur, quiapofteajuxta na- tur& ieges esl mutandum. Et vix aliquid fapponi potesl, ex quo non idem effeclut ( quamquam fortaffe operofiut ) per eafdem , natura leges deducipoffit: Cum enim illa- rum ope, materia formas omnrs quarum eii capax, fuccejftve affumat, fiformtu i- fttu ordine confideremut, tandem ad illam qu* esl hujut mundtpoterimm devtnire: a- deo ut hic nihilerroris ex Falsa svppoSI- tione fit timendum.p.yo. Omnium mun~ di corporam ait unam £f eandem effe m«- teriam, &c. At quam mxgrm fint ejus par- tes , quam celeriter mevtantur (£c.[nonpof fumtti inquit,y»/<» ratione determintre;quia petuerunt ifta Innvmeris modtt diverfis uDeo temperari &c. lamque idcirco nebit- libtrum elt QviraiBET de illis affumere, modo omnia qu/c ex ipfo confequuntur, cum txperientia confentiant. Itaque Si Placbt fupponemttt, omnemillam materiam &c. p. 851. ait: Yerttntamen-, ne nitnis arrogantts effe videamurfft de tantis rebutphiUfophan- - io , Genvinam earum Veritatem a no- hit.mventamtffeaffirmtmtu, malimhocin ■ mtdie--
|
||||
|
P hi l. Cahtjsin*. 6$
mtdio relinquere.atque Omnia Qv\* Dein- - CEPS Svm ScriftvRVS tanquam Hypo- THEMN proponere ; qud quantumvis Falsa efje exiflimetur, faHs tmgnum oper& pre- tiummefecijfe arbitrabor, fiomnia qut ex ipfa deducentur cum experimentis confen- tknt. Ita ettim ex ea tantundum utilitatis Ad vitam, atqueexipftm Veritatisw- gnitione percipiemus. Eadem pag, ait fe caufas rerum naturalium altitu repttere, quam ipfen Unquam Exhtisse exifli- met. p.jo.u/f eas hc oriri Potvisse,3«#tw- »««£/<»* NVNQVAM SIC ORTAS SSSE probe
fciat. p.91. nonputat froisabiliorA re-
rum principia pojfe excogitari. p. 190. ait: EtfiCredi nolim corpora hujtet mundi a- Jpeiiabilis genita unquam fuijft illo modo qui fupra defcriptus eli &c. Confideremus primo vim rationis Gar-
tefiana;, cur nihil referat, an ex chao,an materia omnimo asquali originem crea- turarum deducat. ea in hoc confiftit, quod, quia Deus innumeris modis hic poflit operari, nobis integrum fit quem- libet ex illismodis, pro libituaffumcre,. modo omnia qua: ex illo confequuntur cum experientia confentiant. ponamus excmplum, & res liquidior erit. Innu- meris modis potuit Deus primum homi- ncm producere. Potuit cxnihilo , potuit e.terra,,
|
||||
|
€6 $ T A T I * A
c terra, elapide, emetallo. exarbore;
& cum harum ( ut & reliquorum quas re- cenfuimus ) divetfa gencrafint, potuit cxquercu, exilice, exabiete, &c. Hic (juxta phantafiam Cartefianam ) ex in- numeris hifcemodis, liccbitnobisaflu- mere quem volumus, &quamvis Deus ipfe modum quo formavit hominem , vi- delicetexlimo terrae , in facrocodiceex- preflerit, licebit eummodnmfloccipen- dcre, &affumereformationem hominis v.g. e" quercu , omnia enim qua; ex illo formandi modo confequuntur cum ex- perientia confentiunr, homo enim five e limo , fivce quercu fa&us fit, manec homo ejufdem natura», & quicquid de illo, qucm fcimus ex limocoagmenta- tum efle, dicitur, idem dici poteft de il- lo quem Cartefianus quifpiam finget e quercu dolatum. Ubi & illaratioie o£ fert, qua parum referre air, quid hoc paiSo fupponatur, quia poftea j:uta na- tura: leges eftmutandum , id enim tam in quercu comparate adlimum, quam in chao coroparate ad aequabilem materiam procedit. Utrovis enim modo hominera cxtitifle affirmes , poft mutationem o- mniaeodem redeunt; ita ut nihil etro- ris (juxta Cartefium) e falfahac pofi- tione fit metue^idum. Quafi qui falfa |
||||
|
PH L. CtRTlSIA» <. 67
principiain Phyficaminducit, non erret
aut errare faciat.Maximc ubi novitTheo- logiam c diametro repugnare. fed de hoc mox. Jani videat leclor, quomodo hic pollicitator debito fe exolvat. Promifit methodum perveniendi ad ViritatiM in fcientiis , dicit fe per eam multas Ve- ritatzs invenifle. Air- fe Deo injuriara fadurum , fi caufas rerum a fe inventas Falsas eflTefufpicaretur. Principia fua vo- cat evidentiffime perfpefta , & nihii nili per Mathematicas confequentias fe tx eis deduxifle, &c.v. Princ. p.88. &c.& ta- men cum ad rem ventum eflr, nil nobis dat nifi hypethefes quoe non folum falfae effe exiftimamur, fed quas ipfefalfas elTe frobe fciat, & putat fufficere , quod cx iis tautum ttd vitam utilitatis , fuo judi- cio , quam ex iplius veritatis£Ogpiuonc percipiatur: quod & falfum eft, maxime in vita Chriftiani, quetn nihilquod S. literis adverfetur oportet reciperej & nihil ad rem facit. Nam in methodo fua ha:c duo difcriminat, i Quae faciunt ad» fcientiam rerum. i. Qux ad vita; pra- xim.& in his quidern fuflicere certitudine rooralem autumat, in illis vcto tantam requiri.ut uunquam quicquam quod nott indubitateverum fitadmittere oporteat. Hic ifta duo confundit, ut quilibet videt. Ianl
|
||||
|
6%' S ' T A' T £ R A-
Jam le&orem meum rogo, ut hascdtio
effata ( quorum prius habetur Princip.
p.88. N.xnu. in marg. pofterius p.91.
N. xlviii.,) inter fe componat, videlicet:
r Vix fieripojfe, quin c<tufe ex quibut omni*
phdnomena clare dedmuntur,ftnt -veri. &
z. Vtx aliquidfupponi poffe , ex quo non »-
dem effeclmper eafdem natura legts deduci
pojfit. Inde enim neceffariofequitur, vix
fieri poffeutnon verum fit quod fuppo-
nimus, quicquidilliidtandem fit,quia
iidem effectus.atqueita, ut anteloquu-
tus eft, eadem phacnomena , ex qualibet
noftrahypothefi, fequantur. Verum er-
go creatorum principium erit chaos, ve-
rum etiam, materiaxquabilis & uniuf-
modi, nara ex utroque Cartefius eas deW
duxit,atque ita duo contradiiftoria erunt
fimul vera.verum hominis (ut ad noftrum
exemplum revertamur) principium erit
limusjvcrum etiam quercus.imo &lapis,
& metallum, & infinita alia, omnia enim
illa fupponi poffunt, & iidem effeftus
ex illis deduci. fimul etiam verum erit fy-
ftcma mundi Brahaianum & Copernica-
num,quia Eodem modo phaenomenis
SAtisfacivnt tefteCartello Princ p p.75.
$.17. Atque ita fimul terra quielcet &
movebitur , folftabit &rotsb tur. Tam.
autem a rationealietium eft quodis a
aobis
|
||||
|
P H IL. CARTBSIAN*. 69
cobis excogitatum principiu,& quemvis
rei producendae modum effe vctum , ut contra, invento vero reiprincipio &c. reliqua omnia neceffario fint falfa. v. g. iiabcmus in divino codice modum quo quseque praducta fint, is quum vetus fit indubitato, quaecunque extra illum fupponuntur, ( & inter ea Principia Car- tefiana ) manifefto & neceffario falfa funt. Confideret etiam , quod Cartefius,ne
arrogans videatur, fi genuinam verita- tem (einvcniffejactet, malit omnia qus. demceps fcripturns eH tanquam hypothefm ptoponere , qux quamvis falfa effe exi- ftirrietur, fuificere ei, fi emnia qu* ixipfit deducentur cum experimentis confen- tiant. Ne repetam hic quaedcpoftremi hujus enunciati abfurditate jamfuntdi- ita , obfervet, & mecum miretur leitor hominis ia fcribendo fupinitatem. ne- que enim hoc vel illud principium a fe ad- hibitum pro falfo habeti permittit, fed omnia qu& deinctps fcripturut eft. Unde fu- bit mirari, quz fint illa omnia qut ex eit deducentur, quxqua experimentis tonfen- fura ait, vel enim ea nunquam fcripturui ei~l, vel & ipfa falfts hypothefibu* annu- merari per ipfum licebit. profecto male ominatur hic Cartelius dc iis qux dein- ceps
|
||||
|
J9 STATIllA
«eps eft fcripturus, quxtam vili elqgio
profetibit. Denique fecum expendat, ^uoroodo
interfe confentiant quarjaelat deprinci- piotum fuorum probabilitate. taceo,quod is qui meras demenfirationes crepat , i neceffariis , non autem probabilibtu phi- lofophati debebat, fid inconfiantiam & contradi&iones hominis tantum noto. In Methodo enim , ubi cteaturas deducit ex Chao, i. materia confufa & inordina- ta, fe ita eam defcripfifle, & eo modo- deping.ere conatum ait, nt Nihil, ipftut qttidem fententitt, Clarivs aut intilli- GlBILtvS fit IH MVHDQ , exteptit iti qui
de Deo gjf antma dixtt. pag, 39. At in ptincipiis pag. 91. ait per Chaos For- TE id quidem fieri pojje, fed Confvsio- NEM ejus mintts convtnire videri cum fummaDei rtrum Creatoris perfec~lime,&C Et aliud ptincipium commentus , nempe aaateriam omni modo asqualem, ait non futarefe , Probabiliora principia Posss ix-COoHAKi. Denique velut-e lethargo evigilans, & rcminifcens quid hac de re tradantS.liteneMvlto vsrisiimilivseffe fatetur, Deum ipfum ( mundulrn hunc) ab initio talem qualts futurus tratfecijfe, idquemodoafe excogirato dire&e op- jonit. Method. p. 41. Itno Princip. p. 8j>. Mtt»'
|
||||
|
■ ftp ■
|
|||||
|
Phii. Cjixtijiaka; 71
Mundum cum omnifuaperfeliione creatum ejfe, non folum Fidem Christianam do- cere ait, fed& Rationem natvralem Flane pirsvader*. Qui ha:c tiia ita conciliare potuerir, utnon Dentibtes ^ygladiu in mutuafunera cur-
rant, Is mihi ipfo heroe Cartefio major erit. fed fat fcio id nunquam futurum. Videamus jam,quomodo ortum mun-
diafeconfi&um a pugna.adverfus Chri- ftianam Theologiam cotlecur extricare. JHolebam tamen (inquit Method. p. 41.) tx htt omnibut inferre, Mundum hunc eo auem proponebam modofuiffe creatum &c. Veruntamen certum eii, &vulgo intet Theologos receptum , eandent effe aciionent tjua ipfum nunc Conserva r , cum ea qua clim Creavit : ita ut, etiamfi nrtllam ei aliam quam Chaos formam ab initio dedif- fet, dummodo poii naturtt legesconflittttas, ipfi CoNCVRSVM fuum ad agendum, ut fo- let, commodaret, fine ulla in creationu mi- raculum injuria CREDl .POSSit., to fol» res omnespuremateriales, CVM TiMPORE, «uales nunceffe viAemut effici potuiffe. Argumentum tale eft : Si Deut mun-
dum , eadem aclione confervat, qua creavit, trgo, pofito qued Chaos creavit,folo ordina- rio ejus coacurfa accedente res materiales fieri potuerunt; fed verttm illud, ergo &hec* pro-
|
|||||
|
1% $ T A T B * A
Prpfcclo Chaos non eft Chaos prae hoc
fyllogifmo. quis enim non videt majo- Tem propofitionera ita, ut aliquid con- cludat, inftituendam : Si Deut mundum tadem aclione confervat qua creavit, erg» pojito quod Chaos creavit, id quoque ta- demaftionequacrtavit poterit confervarei Hoc autemnemoinficiasibit. Atnunc, cum in protafi , feu prima propofirionis parte, unum idemque fubjedumpofaif- fet, acmpe mundum, inapodofi feu al- tera parte duo fubje&aponitjvidelicec Chaos, Scres materiales quales nuncfunt, Et cum in protafi pofuiflet conjervatio- nem, in apodofi ei fubftituit ccncurfum, quafi is cum confervatieae idem efle t,vel eadem utriufque e.ffet ratio. Pudet me, ita me Deusamet,pudet tux Cartefi in- fcitiar. Tene tantum Philofophum inter Confervationem & cencurfum diftinguere non didiciffe ? Atfaftiones illac contraria: prorfus natune funt, cum confervatio, non minus quam creatio, attio fitfolius caufeprima;,concurfus auterr.illius coef- :£cientia cum caufa fecunda.Non que.ram jam quomodo caufaprima efficicns pof- fit concurrere cum fecunda materiali, ■cum concurfus fit inter caufas ejufdem ordinis ; nequc quomodo ille concurfus fit adagmdum, ut loqueris, cam in ma- teria-
|
||||
|
PHI£. CAR.TE SIAN*. 7?
Kria nulla visagcndi fit.- tantummodo
qusro , quomodo fine uUa in creationit
miraculum injuria rtatui poflit caufa fe-
cundain confervando , atque ita in ere-
ando quoque.concurrere cum pritaa*£o-
dem errore, Princ. p. 19. §. 11. dicis omnes
fubftantias ( prastcr Deum) non nifiope
CONCVRSVS Dei exiftere poffe. ib. J.lH»
fubftantiam corpoream creatam dcfinis
efie rem,q«tfolo Dei Concvrsv eget adex-
iftendum, quid eft e concurfu creatio-
nera , & excreationeconcurftim facere^
fi hoc non eft? Tacco jam dehonefta-
mentalatinae linguar, iftim chaos, & chaot
formam , quorum Cartelius interprstem
fuom , tantus dodtor , commonefacerc
debuiiFct,& pcrgo ad materisCartefianaj
cffentiam.Dequaitaloquitur Princ.p.d?
Vlane profittor, me nuliam aliamrerum
corforearum materiam agnofcere, quam iU
lam omnimodo divifibilem ,figurabilem, &
mobilem,quamGeomctr& qantitatem vo-
cant, ($pro objeclo fuarum demonftration»
ajjumunti ac nibilplane in ipfit confiderare,
pr&ttr iftas Aivifiones, figuras, & metui,
Dioptr. p. to;. fecundum meam (opi-
nionem) totaiUorum (cOrporum ) effen- tia,& natura , faltem inanimatorum,tan- tum inmagnitudine , figurd, fitu,&mo- tibut partium confijiit. D Qiji
|
||||
|
74 S T A T * R. A
Qui Geometra: materittm pro objeflo
fuarum demonftrationum aflumant, vel- lem Cartefius nobisindicaret, nam ha- clenus eos amateria abftrahere creditura fuit. quodfimateria,& omniuni corpo- rum eflentia ( nam cur animata cxcipiat» nulla ratio reddi poteft ) in magnitu- dine ( videlicet mathematica ) figura, fitu, & motibus.confiftit, fequitur nihil in ea fubftantiale efle , fed ex mcris mo- dis eam componi, & corum quandam congeriem efle. Materiam corpus eflc, nec Mathematicum fed Phyficum,negari nonpoteft, nec modos illos eiaccidere inficias quifquam it, quos etiamfola ra- rione ab ea differre { quod Regius ait Phyf.p.l.,) haudinvitus dabo , fed fub- je&um, eorum modorum quincgat, & extenfionem v. g. finefubjeBo &perfe fub- fifterepojfe (quodidem ibidem facit; af- firmat, quamquam e locis Cartefianis fupra citatisidhaufit, tamen repugnat iis quaeidemrec"tiustradiditMedit.p.489 Figvr«, inquicns, eorpom, f$ Motvs, funt Tantvm modi , qui per nullnm , po- tentUm fint ipfo pojfmt exifiere. Si ergo ftultum effet dicere.in animali nihil aliud efle quam ftationem, feflionem, cubatio. ncm, &c. Etmodosillosfubjcftocarere ac per fc fubfiftere, fane idcm de hifce jmatc-
|
||||
|
?HIL. CA RTESI ANl! 7j
materis modis judicandum eft. Neque
tantnm in nacuram , fed & in religionern injuria eft haec opinio. fequicur cnim e* ea, Virginem Deiparam non corpus na- turale, (ed Mathemacieum,& lineas tan- tum ac fuperficies peperiffe, neque Chri- fti corpus in cruce fuifle extenfum, fcd ipfam extenfionem fine fubje&o crucifi- xam efle. Qijod fane quiddam deterius eft quam poncificiorum dottrina de ac- cidentibus { five modis, ut Cattefius ma- vulc loqui) fine fubje&o in Euchariftia, id enim miraculo illi fieri aucumanc,ac cx hac fencentja id nacurale , quippe mi. teriae & omnibus materiatis commune cfle ftatuitur. Ad proprietates hujus materiae , per-
tinet cumprimis ejus & nati ex ea mun- di Infinitas. quam minc e latebris fuis educemus. Princip. p.44.. Cognofcimus, inquit,
hunc mundum,fivefubflantu corporen uni- -verfitatem, Nvllos extenfionu fu& ri- nes habere. ubicmque enim fines illos ejft Tingamvs , femper ultra ipfos aliqua fpa- tia inbehnite extenfa non rnodo ima- ginamvr ,fedetiam vere imaginabilia, hoc efl , realia essepercipimus, ac pro- inds, etinm fubfiantiam corpoream indefi- D 1 nite |
||||
|
71> $ T A T E * A
nite extenfam in iis Continirt.
Pag.70. Ingcnerali totius hujusmun-
di conftruftione , duo obfervanda air, tmum ut attendentes ad Inhnitam Uei potemiam & bonitatem , ne vereamur ni- tnts Ahlvla , & pulcra, &abfoluta ejuse- fera imaginari; fed e contra caveamut, ne, fiquos forie limites , nobts non certo cogni- tos, in ipfis fupponamus, nonfatis magni- fice de creatom potentia fentire videamur. Alterum , ut etiam caveamus, ne nimis
fuperbe de nobys ipfis fentiamus. Quod fie- ret fiquos limites nobisnullacognitos ratio- ne, nec divina rtvelatione , mundo vel- lemus affingere. P. 81. inquit: Cummensnoftratalit fit
naturs, ut Nvllos in mundo Limitbs a- gnofcat, quifqttis dd ImMensitatem Dei, £5" fenfuum noflrorum infirmitatem atten- dit, aquius ejfejudicabit , Svspicari, ul- traillas omnes Stfllas fixAS,quas vide- vnus, Forte ejfe alia cerpora,quamfufpi- cari, nulla Posse taliaejfe. Et fequutus ejus vcftigia Hogelandus
Cogit. de Deiexift. &c. p.5. Materia, in- quit, ut univerfum boc fpatium Inde- terminatvm, tefte experientia ( ut alibi efiendetur) complens , etiam Indeter- 111NATA effe intelligitur; its & JEjtR- WVM ac omnipotentem [mm mntorem, 0- mnittm
|
|||||
|
\
|
|||||
|
Phie, CarteSIame. 7?
mnium auHorem , rtww Nuilis locdibus TeRminis vel Finibvs determinabilem, fed lwitinvM.effedemonfirat. Nec abludit ab hac opinione Io.Chry-
foft. Magnenus , Dernocriti revivifcentis p. 336. ubi interejfe ait Democriti, infini- tum iit magnitudine propugnari. ilte enim infinittim admifit aerem,queminane,fj vtt- cttum appellabat. H, Regius Phyf. p. 49. Ad quemlibet,
inquit, in mundo longijftmum terminum cogitatione provelti, femper fpatium lon- gum ,latum, & profundum qvod reve- ra est corpvs , ut fuperius doctumus Vlterivs invenimvs, atque ideo illum CMundum) Imdefinitvm quidern,non> tarnen Infinitvm afErmamus. Potefte- nim aliquid efle finitum , quamvis hu- mana ratio nullum in eo finem inveniar. Quje ultima pctita funt ex Cartefii
Princip, p,lO. Ubi, Nos autem, inquit, illa omnia, in quibtts jub aliqutt confidera- tione nullum finempoterimus invenire, non quidem affirtnabimus ejfe lnfmiTA,fod ut Indefinitafpeclabitnus.Ita quia nonpof- fumus imaginari extenjionem tam magnam, quin intelligamus adhttc majorem ejfe Pos- se- , dicemus magnitudinem rerum poffibi- lium effe Indefinitam. Et quianonpoteft dlvidi aliqttod corpus in tot partes, quin D 3 finga- |
||||
|
nt S T A T X R A
finguli adhuc ex hispartibus divifibiles in-
telligantur ,ptttabimus quantitatem tjjein- definite divifibilem. Et quianonpoteilfin- gi tantus fiellarum numerus quin plures ad huc a Deo creari potuiffe credamus, illarum ttiam numerum indefinitum fupponemus, atqueita dtreliquis: H&cquc Indbhnita potius dicemus ,quam inhnita: tum ut notnen Infiniti foliVeo refervemus.qui/t in eofolo omni exparte, non modo nullos li- mites AGtiosciMVS,fedetiam Positiv* svuos isse intelligimus, alias res ali- qua expartelimitibus carere , fed Nega- tive tantum eorum ( f. earum )limites, flquos habeant - inveniri a nobu non pojfe cenfitemur. hxc Carixfius.ad qua: fequen^ tia obfervamus: Qui fpatiaimaginariain quibus Deus
fit extra mundum excogirarunt, ita ea explicant, ut talem Deo attribuant mo- dum exifiendi, feu talem difpofitienemfub- fiantii fui ( ut modo neftro loquamur ) qua expartefua ita exifiat,utfinefui mutatione pejjit intime (5 realker ejfe in quacumque re , fiillam velit creare. Et hunc ( ajunt) tnodum ejfendibabet Betu ex vifut immen- fitatis. quia vero nos non poffumta hanc dijpofitionem in fubfiantia fpirituali conci- pere, nifi ptr ordtnem ndfpatium, to quod Veus ex viprtidtft* difpefisieiwM fe aptus efi
|
|||||
|
Jtai s. C a r. t fi s iX n * 79
tsl ad exiftendum in quibufcunqtte corpora.
libus fpatiu , etiamfi in infinitum proten-
dantur , ideo non pojfumus illam divin&
fubftantu difpofttionem & immenfltatem
toncipere , mfiper modum cujufdam cxten*
fionts, quam neceffario explicamusper ordi-
nem ad corpora, ($ quando vel rc ipfa, vtl
mente realia corpora fept&amttt , neceffa-
rio apprehendimm veluti quoddam fpatium-
ttptum repleri cerporibus, cui tota divina'
fubftantiafitprtfens,^ tota in ttto,& tota
infingulu partibus ejus j per quam prtfen.
tiam nihil aliud fignificamus, qttam prtdi-
Bam divint fubftanitt difpefitionem. Frt-
fentia ergo illa, Iket, ut concipitur, Nihil
(it, & mtra rtlaiio rationis, illud tamen
abfolutum , qUod per hanc relationem nos
•volumus in divina fubftantia declarare, re~
vera efi aliquid in ipfo Deo, quod Immen-
sitatem ejus appetlxmus. Etfic immen-
fuatem Deus habuit , antequam quicquam
aliud exifteret. Hsc petita fuiuex Sua-
rezio Difp. Met. xxx. fect. vu. t.i 6.17.
19, cjuiaddit tt.19.30. 31. 32.36.38.39.
Exaffione Deiimmedtattinfertur altualis
prxfentia in rebusfaclis , mediatevero,fe»
confequenter,potentia, feu aptitudo ex parte
Dei ad exifiendum in omnibus rebus quat
in infinitum facerepoteB, &inhoc confi-
ftitimmenfitat ejus, Nam, fiDetts cenclu-
D 4 dtre-
|
||||
|
*
$& S T A T E R A
deretur hoc mundo , ncn ejjet immenfus,
cum mundus infinitusnonfit.fi, inquam, ita concluderetttr , ut in amplicri nec aclu ejfet , neque ejfepojfet, in eo ergo immenfi- tas ejtts confifterenenpoteli. Atqueitafit, ttt ex aSione , quamvis de fttclo verfetur circa resfinitas, colligatur tota immenfitas, ampliando feu extendendo illam adaBio- nempoffibilem. Et hacfenfu dicitur, Deum fua immenfitateprs.fentem ejfe ctiam extra hunc mundum, et.iam in S.S. literis. lob.iu S. Altior eft altiiTimis ccelis. 9. LoN-r gior terra meofura cjus & Latior ina- .ri.cap.21.11. Nonne cogitas quod Deus Excelsior ccelo fit, & Svpir ftellarum verticem fublimetur? i.Reg.8.i7,Etenim, ;an rcvera habitaret Deus la terra ? Ecce, cceli ipfi,& cccli ccelorum Non capivnt te. Ratiofumittir ex dictis: 6}uia Dettspo- tefi operariextra mundum ,fineulla mu- taiionefui,ergoitaaffuefl extra mundum, ($c. non ut in aliquolaco ,fed'in feipfo. (item ) Sicut aternitcu efiin omnibui fini- tts temporibus, &> infinite excedat i!!a, it.-t immenfitas eil in. omnibtufinitit locis, £? infinite fuperat illa, Et ficut ratione ster- nitatU dicerepojfumus, Deum extftijfe ante X.ealetempus,in omni Temporb imagi- nario , itaratione immenfstatis dicimut, *um ejfe.in omnibm Spaiiis imacina- RIIS,
|
||||
|
Ph it. CarteSiXn*.' 8i
ailS. Exquo etiam intelligitur , quid indi- cent Mtt adverbia temporalia ($ localia , cumdicimm, Deum fuiffe ab tterno Hie, ubinunc creatm eH mundut, vel 13 r ubi' cunque crearipotesi.aut tvhc fuijfe quan- dopotuit a Deo creari antetotum temput realepr&teritum. Nam ficut illud tvnc: nonfignificat aliquam durationem qtrn, xcln extiterit, diflmciam a Deo , fed tpfammet durationem Dei, utaptam ad coexifl endum tempori vel inflanti, quod antea ejjfe pojfetz ita ibi aut hic nonindicatlocum ReA- lem aciu exiflentem , fedfolampr&fentiant Dei per immenfitatem , ut defe aptam ad coexiflendum localiter cuicunq; corpori rea* liter ibi exiflenti,- Hxc Suarez , recte ornnino arque or-.1
thodoxe, quanquam noftro judicio , rc probe , ut ab illo explicatur, intelledta,. ea quam fingit imaginationenonfit o- pus »• ut alibi monuimus. Quod fi tale quid fcriptis fuis inferuif-
fet Cartefius >non efTetsquodillum car- peremus : nunc vero ponitfpatia nullo- fine extenfa, non modo per imagina- tionem , fed Realitsr , & corpoream etiam fubftantiam eodem modo exten-; fatn qua; eis contineatur. qui rines ia univerfo agnofcunt, ects Fingere air, Inbinit^i Dei poteiitis fraudem faceret D 5 & |
|||||
|
A
|
|||||
|
81 S T' A T E R A'
& eaperfuperbiam affirmarc , qax ipfis
nec ratione ulla nec revelatione cognita fint. vide duo ejus loca primo a nobis citata, & plus eum dicere , quamjai» recenfuimus agnofces. Vellemautem iftehomoinf.litcris ip-
fa profeffione hofpes & peregrinus, par- cius de revelatione divina loquere- tur. manifefto enim in S. Scriptura ter- minus univerfi ftatuitur ccelum beato- rum, quod vmyita 7iufm* v xypiSn efle fcifcit Paulus Eph.4.10. ac proindc fub fe concludit omnes Stjhas fixas,. quac iccirco 111 infinitum multiplicari non poflunr, nifi ccclum ubiquitarium nobis comminifcatur, quod noninclu- dat, fedpervadatomnia. optarem & eum pauloconcinniusargumentari quam fa- cit, qua enim kngteSit* cx immenfitare Dei, immenfitatem creaturae deducit? hac rationeDeum quendam alterum er mundo facere adigitur.Et quid fibi vult, quod mentem noftram talis natura: eflc velutc tripodepronunciat, utnullosin mundo limitcs agnofcat! ita enim ad- verfus hoc attentus lector ratiocinabitur- mirum eflede quo mentis ftatu Carte- fius loquatur .• Nam in ftatu integritatis ea mundum qualis revera eft intellexir. 1. Xiwtum; in ftatu corruptionis multi J?hi,
|
||||
|
P H 11. CAKTS'$1'AV(m" 8j
Philofophi, & inter eos Ariftoteles , ag-
noveruntinfinitum a&u non poffedari: in ftaturenovationisnovimus mundi lu mitem effe crclum beatorum, in ftatu gloria: idem etiam propria expericntia kntiemus. Ita quod de mentis natur* tam confidenterafferit, inmerumludi- brium abit. Vidit hs:c, ut arbitror, Cartefius, ideo
ne infinitus hic fuus mundus , una cum innumeris mundis Metrodori, Anaxi- mandri, Anaximenis, Archdai, Ariftar- chi, Xcnophanis, Diogenis, Leucippi, Epicuri, & Anaxarchi ( cum quibus ma- tnamaffinitatemhabet) erroribusinfi-
e accenferetur , ea comroentus eft.per quae vel perfpicaciflimis oculos confi- gere fe pofle fperavir. Nam loco quem tertium citavimus, profubftanti* ctrpor- rs. univerfitate, fupponit /leUasfixas quas "videmttt.yroptrcipere nobis obtrudit fu. fpicari , pro ejfe dicit pojfe ejfe, imo.to Yere mutatin/<>««; quod profe&o hominis eft pofticum fibi quaerentis quo elabatur. fiquandd hanc fuam fenrentiam contige- rit examinari. - Sed praecipue eam involvit rextu quem
ultimum attulimus , idque tanta arte, ut
qui eum folum legerit, non coilatis aliis,
faeile horninem ab omni erroris fufpi-
D 6 cione
|
||||
|
*4 S. T A T E R, A
cione abfoluturus fir. Noflrum ergo o-
lit eum ferio expendere , quo faclo vide-
bimus niliil eum coiuinere prauer me-
la? tergiverfationes,pra:varicationes, &
proptiae ppinionis everfior.es. age. vide.- I
amus.
P-rimum ejus x^a-cpvyifaii eft in diftinr
cnone infiniti & indefimti. infinitutn ei eft in cjuo oaini.ex partenulli limites fint: indsf.nitum, quod non habet extenfio- i ncm tam magnam, quin majoremhabe- ' l.e poffit (id ejuod vulgo dici folet infinitu ovywiyi-pyny-aLxMS fine potentiale)&vult videri hoc unum niundo tribuiffe. non auteillud. Alterum eft in diftinctionein- i telleclionis pofitiv&anegativA:, illam ef» fe, cum in re aliqua intelliguntur nulli limites effe,hancqua rei alicujus limites fiquoshabet, inveniria nobisnon poffe confitemur,& hanc fe,non alteram menr tj noftra: affcripfifle videri vuft\ Sed hac orrn.ia falfa funt. nam locis
an.te citatis , non deeoquodeffe poflit cgit, fed quod revera fit; mundum in- quamfiullos extenfionis fuajfines Ha- bere , in eo fpatia Rialia indefinire ex- tenfa isss., & fubftantiam corporcam indefinite extenfam in iis Continxri, Regics. fpatium illudait R*v*ra esse •c.OKrvs, &c. at indefnitum illud ( quod». impro-
|
|||||
|
P'HI L. CARTES-IAN>«." gj ,
imptoptie ita vocat) hoc eft infinitum
pbtentiate, nunquam actu Habstvr ,
nunquam ssr aut Existit* exemplo fit
divifio continui in infinitasjpartes , nun-
quam ad illas pervenitur, fed tantum ea-
imn numerofemper aliquem addiPosss
fignificatur, & hoc modo niundum non
ita magnum eflefatemur, quin major a
Deo fieri Pojsit; fed & habere eum, &
in illo quoque cafu habiturum extenfio-
nis fuae limites contendimus. Nec ex hac
p.otentiali infinitate , ulla Mundi Am-
iaiTVDo fequitur,cum eadem velmini-
mis corpufculis conveniat, nullum enim
tam parvum eft , quin minus, ut nec tam
magnum quin majus fienpoflit ininfi-
nitum. Perpexam etiam huc trahitur di-
ftributio cognitionis in negativam & po-
fitivam. Neque enim dixerat, mentem
noftram mundilimites quos habtt inve-
nirenon pojfe fed ean» cognofcere mundutn
limites non. habert, & ubicunque fines
illos fingnmus (nonputat ergo eos yetb
dari) femper ultra ipfos fpatia realia ef-
fe eam percifere, Regius dicitinvenire, &
Hogelandus experientiam in teftemvo-
cat, quae non eft confeflio-vcl fenfuum
npftrorum infirmhatis, vel ejus quod a
nobis inveniri non poteft, fed quod Sc
«rtumj&reycrainventumeft. idem ex^.
bac
|
||||
|
8£ 9 T A T S R A1
hac mtrndi indeterminatione;c\\am vocat,
etiam asternuin aC omnipotentem ejus' creatorem nuUis localibus terminit vel fi- nibtu determinabilem, fed infinitum eflV demonftrari ait, quod ex ignorantiaj no- ftne, aut infirmitatis , confeflione, eum deducere velle non puto.Atque ha:c qui- dem talia funt, ut licet namen infiniti foli Deo fe refervare dicat Cartefius, rem i- pfam tamen revera etiam in noftrum iflundum transfudifleconvincatur. Ex materia porro ilia ( ut ad reliqua
procedamus ) tollit ofhnia principia a- gendi, puta formas fubftantiales,& qua- litates, atque adeo omnia accidentia rea- lia,nulla enim talia dari credit, ita utfo- lum principium rerum naturalium pafli- vum ei fumciat ad omnium rerum cor- porearum produ£Honem. Age, primo de- formis fufeftantialibus ejus fententiam rimemur. Easporrointerdum concedit, interdum ncgat; verum ita ut cum con- cedit ludere tantum, & lectorem nafo fu- fpcndere , cum verorejicit, ferio agere eum fatis appareat. ad primum quod ar- tmet, Meteor. p. 114. ait .• Moneo expref- fe , me Nihil eerum nigare qu& iili (Philofophi,)^?-.*^ ea qu&jamdixi in cor* foribm imaginantur ; ut Formas svb- AANTrAiss, qualitates reales, & [tmili* ftd-
|
|||||
|
Phii. Cartesians. 87-
fsd putare, meas rationes tanto magis ejfe- admittmdas , quo fimpliciora fif pauciera funt principia ex quibm pendent. verum haic tantum eonnedici, utplacatiores fibihabeat Philofbphos , liquet e verbis praecedendbus.- ne videar ( inquit) ftonte Philofophis aliquam in me difetttandi occa- fionem dare vette. Nam aliud prorfus eum fentire apparet Medir. p.491. Teftquam atttem htc fatis animadverti, $» mentis ideam a corports motufyue torptrti ideis ae- curate diftinxi, emnefque alias qualitatum realium Formarvmve svbstantia- livm ideas , quas ante habueram, exipfis ame confiatas Eifictasvs faijfe depre- hendi, &c. Multa adverfus hunc errorum poflent
adduci. fed fufficient mihi pauca ex iis . quae ipfe Hecrebortius, pro fubftantiali- bus formis, difleruic Difp. habita Lugd. Bat.iS. Julii anno 1645. Ubi rationibus Philofophicis felectioribus allatis.in fine haec fubjicit: Addamtti & hotargumen- tum, quod ex adverfariorum toncejftont • proeedit. Concedunt animam rationahm ejfe formam fubftantialem hominis ( nam materiales formas fubftantiales tantum ne- gant) ex eo probo ttiam■ alitu dari prtter eas •. fi concedatur j ut concedidebet, & eft trtri(fimttm, animam rationaltm effe for- tnattti
|
||||
|
'%& S T A T I R. X
mam hominis fubftantialem ,fequitur ilari
fubjecium aliquod aptum informari acttt fubftantiali, Qc confequenter imperfeclum in genere fubftantid tdebet enim effefubje- Bum quod perficiatur ab hacforma & hoc- aclufubftantiali: hocfubjeftum non eilpro- prium hominis; quia ttnte generationem ho- mints prtfttpponitur; poSi corruptionem re- linquitur ; fequitur ergo fubjecium illud reperiri in omnibm fubftantits naturalibm; quia homo ex qualibetfubftantia ut princi- cipio materiali generari, & inqmmUbet fubftanttam ut principtum materiale refilvi potefl, quodinipfa corruptione manifeftum tlt:. ex qtio fequitur, fubflantias omnes naturales conftare exfubjeclo imperfecio at- qtte indifferente ,fimul, &forma perficien- te, neque enim uUadari pottft ratio,curfub- jefium alibipotiui effe poffitfine aSu, quam- inhomine: ae proinde, cum fubfelium ab alio aciii perfici poffit, quam qui hominem eonftituit, fequitur dari quoque alias for- tnaifubftantiales, quam animam rationa- Itm. Atque hincapparet* quam nihili fic refponiio iila, quum continuo clamant, formam humanam fe excipere,& tantum de materiahbus loqui, nam ab illa ad fcas ut vides , argumentatur hicaudor,- ac , in ratione forma; effentialis , & in- foraationi; eandem utrarumqueratio» nem
|
||||
|
P hii. Carte sian*. 89
nem efle agnofcit. Nec hac occafione lectori indicari inutite erit, quod refert Metfennus,de Verit, fcient. Li.p.78.pau^ cis retro menfibus quam lllum librum e<i deret(edidi:autem Anno 1C15.Kal.Aug.) condemnatas fuifle Thefesaliquot Lu- tetias Pariforum affixas, quarum fecunda negabat formas fubftaiuiales , & addi. tur : Verum eih, fautores harum opmionum excepijfe animam humanam.quando nega- bant reliqumformas Thefifua fecunda, at- que etiamThefi vu qttando negabant difnri- men fyecierum quai ncs Aicimus a formA ertum habere, fid doiii & bonijudicabant, eos animam ratisnalem non excepiffe nifc formidine fttpplicii,. quod fubjijfint , tan- quam Libertini & Athei, qui nec Dtum nec religionem habent ,fianimam huma- nam reliquis formis annumerajfint, id quod. fafluri fuijfe exiftimantur , fineminem ti- muijfent. Porro hseThefes cenfurano- tatae fuerunta Doctoriuus Sorbonae tau- quam temerar.i& & infolentes, quapropter noluerunt Magiftratus eas difputari, & au£lores earum univerfaParlamenti ju- rifdi&ione ejecerunt v. p. 81. fequenti autem pag. dicitur, hafce opiniones a Theologix ac Medicinae Dodtocibus communi confenfu fuifle condemnaeas» tanquam perniciofas, ac tanti periculi3 ut ex,.
|
|||||
|
*
|
|||||
|
JO S T A T' * R A
ex iis eonfequcntise deducipoflent fidei
ttdverft. Et tamenhifce ( Theologis di- co Parifienfibus ) Meditationes fuas Me- taphyficas Cartefius aufus fuit dedicare. Idcra, quem modo citsvimus Heerc- boortius , Difp.habita 28 Oitob. qui* illi qui formas negant, hac inter alias ra- tione utuntur, quod ortus feu modus originis , quoformaeoriuntur, explicari non poflit.id ex mente Ariftot.& Peripa- teticorum explicaturus, pra:mittit: quoit ttiamfi ' clare doceri non pojfet, qutnamfor* marum fubftantialium fit origo, indeta- mennonfequatur,' eas nen exiftere: nam , qut htc (mquit) eslfequela?firmarumfub~ ftantialium [ loquimur dematerialibtti ) or- titt eii obfcurtts, difficilu explicatn, addam, Qvod tamin FAtsvM est , inexpltcabi* lts,ergononfunt. Quam multafunt inrebut phyficis,qut quomodo oriantur, omnes igno- rant,& tamen ex exiftere,experientia omnes tonvincit! ffjuid} quod hoc argumentandi modo filicem uti, mn tantttmfubjiantia'- lium formarum materialium , fed ipfim tt- iam animt rationalts exiftentia dulia red- dttur (5'incerta, imoNegaripari\urepof- fit, quod ipfiilli viri docli, qui Chrifiiani omnesfunt, abfurdum exiftimant: nam de hujmfirmt immaterialis ortu, tque difju- tatur hodie inter vires doflijjimcs, &non. rmnor.
|
||||
|
PHIL. C ARIiSl AN M. 9*
tninor eii ebfcuritas ac difficultat ejtet ori-
ginem explicandi, multorumjudicio,atque difputatur, t$ difficaltas esi, circaformarum materidlium produciionem Qpc. Hacille. e quibus patet, Gartefium, qui perablatio- nem formarum a rebus corporeis, fe ani- mx humanz exiftentiam ac naturam de- monftrare jaftat , eam rationem inire: qua de animx humanx cxiftenta non fo- him DvBlTARi.fed ea planeNEGARipof- fit. IdemDifp-habitamenfeFebr. Anno cId Io cxliv. Thef. 5. Quia, inquit, Bal- bvtiens Rvdioris Secvli Philosophia nuliam in rebm naturaUbtu fubftantiam, pr&ter materiam,agnofcens, omnempenitut GbneRATionem de mediofufiuht (unde muliarum tf magnarum rerum fecuta esi ignorantia ) atque hujutfententU patroni hodieque reperiuntur, nos, qui cum verita- tit Antifiite Ariftotele quamlibet rem natu- ralem ex materia FoRMAC£yE Svbstan- tiali componimut, elementa- omnia & et hU concreta corporafimfliciterfive Sec vn- dvm SvBSTANTiAMgfg»/, (& interire , ex eo IndvbitAntex colligimtu ,quod novas afftduoformasfubftantiales in mxteria qua- libet de novo acquiri, alias contra deperdi , atque expelli ex eadem indefinenter cema- mttt, atqut hanc mutationem Genera- tionem wnmttt.omnts.vero rerumfub- {im*
|
||||
|
$i Statera
fiantialium mutationss ad Accidentia
revocare , nimts efiabfonum. Undequod idem poftea formas aitnon interfubfian. tias,fedinter accidentia ejfe referendas, efle accidentium multorum mixturam, tempe- ramentum vulgo diBum, Qrpr&terea nihil tfc. gemina ratione abfonum eft , primo quia contrarium non modo afferuir, fed & indubitanter verum effe demenftravit, deinde, quia ad defenfionem Cartefii ni- hil facir. is enim prajterfubftantiales for- mas etiam omniaaccidentia explofit, & folos modos admifit, utmoi apparebit. • Unde & infolutum manet eoruni ar-
gumentum , cjuiper hancopinionem res corporeas «que firaplices ftatui dicunt ac eft ipfe Deus , ut enim in hoc eft fim- plexeflentia & tres fubfiftendimodi,', ita in illis fecundum Cartefium fimplex ef- ftntia, quam mateiiam vocat, & aliquot rnodi tantummodo reperiuntur , neque \el hicvel iilic ullaeft compofuio , cum modus non cornponat fed determinet ac diftinguat tantum. mitto reliqua. nam haecfufficiunc, ad oftendendum , dogma hoc , non modo in dodlrina de anima , verum etiam de Deo periculofum efle. Alterum principum aftivum ( pro-
simum & organicum ) apud^jf-hilofo- phos eft qualitas. Hancvero a fua ma. |
||||
|
Ph i v, C A rtesia"n * jj
teria removet, imo e rerum natura tollic Cartefius, una cu omnibus accidentibus realibus, licet ea , ut giaucomam offun- dat oculis cenforum fuorum, interdum videatur concedere. NamMethodi p.i. Neque hic (inquit) difcederelibeth.com- tnuni fententia Philofophorum, qui dicunt, inter -^ccidentia folum, noa autem in- ter Formas svbstantiales individuo- rum ejufdem jbeciei, pltts & minus reperiri. tale quid etiam habuimusfupraex Me- teor. pag.114. Verum ubiferiomentem fuam aperit, ab adverfario preflus , ita clareloquitur, ut nullam de ea dubitan- di anfam relinquat. Medit. p-Z94~ Qua- fropter, inquit, fiverum hicfine invidis fcribere licet, aujim fperare, venturum tempus aliquando , quo iUa epinio qu& po- nit Accidentia KULM, utaratione aliena , & incomprehenfebilis, ($ Parvm tvta in iide , a Theologis explodetur,S$ mea in ejus locum, ut Certa &indvbi- xata recipietur, id«mque, impios eos vo- cat, qui eam SacrU Scripturis ac yerita- tibus fidei adverfari dicunt, & ad cam e- vertendam aucloritate Zcclefi* uti volunr, a quibus provocat ad pios & orthodoxos Theologos, quorum fe judiciis & cenfurae libentiflitne fubmittat. Quid ifto homine axrogaatius, quinccprofcffioneTheo- lc~
|
||||
|
1
f 4 S T A T 1 R A
logus , nec multum, ut ipfe fatetur , in
Theologicis exercitatus , ofnnes tam fuarum quam noftrarum partium Thco- logos quid in fide tutum, quid fecus,do- cere vult ,-& diffentientes a fe impietatis & heterodoxiae tam impudenterinfimu- lare audet,au£toritate etiam ecclefia; fu; infuperhabita? quinam autem funt illi pii & otrhodoxi Theologi ad quos pto- vocat? fane laterna Diogenis opus eflet adillos inveniendos, ncmocnim eorum quod fciam, adhucpalamlaanc ejus opi- nionern , ut certam Sc indubitatam rece- pit.ut caufa, haud dubie cafurus fit, fi ad illorum tribunalia lis hacc fuerit devolu- ta. Notavit haac hominis infolcntiam & docW. Gaffendus Difq.Metaphyf.p.7.8. fed pcrgamusHHerim in Carteiio. Is Mcdit. p.481. ait: Omnino repugnat
Mari accidentia realia, qttia quicquid eH tealepoteft feparatim ab aliofubjeclo exifte- te, quicquid autem itafeparatim poteSi exi- ftere, efl fubftanti», non accident. Nec re- fert,quoddicatur, accidintia realianonna- turaliter, fed tantum per divinapotentiam a fubjecJit fuit fejungipojfe: Kihil enim a- liud eflfierinaturaUnr, quam fieriper po- tentiam Dei ordinariam, qu& nutlo modo differt ab ejttt potemia extraordinaria ; nec aliud quicquam ponit in rtbut: adeo utfio- mnt
|
||||
|
f HU. CARTBStAN,*. JJ
mne id, quod naturaliter fine fitbjeBo ejfc
poteft, fit fubftantia , quicquidetiam per quantumvii extraordinariam Dei poten- tiampotefi e/fe Jine fubjeSlo , fubftantia ejt dicendum. Haeccum direcle eYertantTransfub-
flantiationis doiftrinam, a pontificiis qui Cartefiana ad examen vocarunt conco- qui non potuetunt. h quibus audtor Quartatum obje&ionum , Medit. pag. ljQ. Verum, in<[uit, quodmaxime Theo- logts offendiculo fore\pr&video , eft, quodfe- cundum Viri Cl. dogmata,falva & integra remanere non ptffe videantur,qua defacre- fancits altaru myfteriis docet Ecclefia, Fideenim credimut, ablataab Euchari-
ftico panepannfubftantia ,folaillic acciden- tia remanere: ea autemfunt extenfio,figu- ra, color, odor.fapor, alUque fenfiles qualt- tatts. Qualitate s fenfiles nullm ejfe putat Vir
C. fed tantummodo varias eorpufculorum nobis adjacentium motiones, quibus variat illas imprejfiones percipimut, qutu deinde toloris , faporit, odorts nominibut appella- mttt: reftant ergofigura, extenfio, mobili- tas. At negat auHor facultates illas abfque aliqua fubftantia cui infint pojfe intelligi.neC proinde etiam abfque illa exiftere: quod et- iamrepttit in refponfime ad Theologum. Net
|
||||
|
f6 S T & T E R A
JfJec agnofcit inter illas ajfeiliones, &fub-
flantiam, diftinclionem nifi formalem , qu& fufficere non videtur ut qu& fic diftingttun- tura feinvicem etiam divinitus Jeparen- tur. Non dubito , quin qua pietate efl vir
Cl. id attente diligenterque perpendat, £?'fiummo fibijludio judicet incumbendum , ne cum Dei cavsam adverfim impios age- re meditatur, fideiilliut aucioritate funda- tJt, 1$ cujut beneficio immortttlem iUam.vi- tam,quam hominibm perfuadendam fufce- fit.fe confiecuturum fiperat, aliqua in re vx,- ricvlvm creAsse videatur. hsec ille , pro opinione ecclefiae fue^ grayiter & mo- defte. confer Objedtt. vi. fcrupulo vli. pag.4<to. AdhancdifEcultatem refpondet Car-
tefius pag. 285, &feqq. prirno per velita- tionem quandam fugse fimilem , deinde conferta quafi manu pugnando. ita enim primoloquitur: 6)uam objeclionemperfa- cilepoffem elvdere, ditendo, mt nun- quam haBenut accidentia realia negaffe; nam quamvU ipfls in Dioptrica & Meuorit non ufim fum ad ea de quibm agebam ex- plicanda, dixitamen expreffis verbisi» M'' teorii pag. 164. me iUa non negarc. in his ve- ro Meditationibm fuppofui quidem ipfit itondum 0 me cognofci ,fed non idcirco nul- |
||||
|
Phii.Car tesian*. 53
laeffe&c. Ac denique ex eo quoddixerim tnodcs abfque aliqua fubftamia cui tnfint nonpoffeintettigi, mn debet inferri me ne- gaffe illosabfq; ipfaperdivinampotentiam poni poffe , quia plane affxrmo & credo , Deum multa pojfe effcere qu& nos intellige- re nonpaffumus. Quje de accidentibus dicit, quia mera
funtELvsio , ut ipfe fatetur, pranervo- lamus. quce vero de modis adjicit, capi- taliorem ftaudem habent: neque enim tantum dixit, modos abfque aliqua fub- ftantianon poffe intelligi (inquavo- ce latebram qusrit, quafi tantum mentis noftras infirmitatem indicaflet) verum ct- iam eesPSK nvllam Potentiam sine CORFORE POSSE EXISTERE. Medlt. p.
489. fi per nullam potentiam , ergo nec
per divinam. Et axioma quo lititur dag. 481. nempe, quicquid feparatim afubjeiio poteft exifiere ejfe fubftantiam , etiam hic locum haberenecefle eft. Unde nifi ex- tenfiones, motus, figuras, fubftantias.fe- fe putet, cogiturnegare eaextra fubjecla fua efle pofle. Sed audiamus jam hominemtandem
aliquando quid de hifce fentiat difertc profitentem : Seduthic ( inquit, p. 187.) agamlibe-
ralius}non dtffimuhbo, memihiptrfuade-
E rit
|
|||||
|
/
|
|||||
|
54 "JTATERA
re, nihilplane aliudeffe,a quofenfus noftri
aifficiantur, pr&ter folam illam fuperficiem gue esi terminus demenfionum ejus corporis quod fentitur. & pag. 18S. Notandumper fuperficiem non intelligi Partem Mam Svbstamti,s, nec quidem Quantita- tis ejufdem corporis, nec etiampartem car- porum circumjacentium, fed tantummodo terminum illum , quimeditts ejfe concipitur interfingulas ejttspareiculas, & cerpora ipfa ambientia, quique Nvllam plane habet Eniitatem, nifimodttlem. P. i%9. haec ad euchariftiam applicat,
liis verbis: Docet autem ecclefia in Conci- lio Tridentinofeff. l}.can.Z. $<4.conver- fionem fieri totius fubftantix panis in fubftantiam corporis Chrifti Domini no- ftri, manenteduntaxatfpeciepanis. Vbi non video quidnam poffit inUigi per Spe- ciem panis pr&ter iUamfupefficiem qus. me- dia esi interfingulas ejttsparticulas, &cor- poraipfasambientia &c.p.Z90. 6J»* omnia tam commode,ac.tam reStepermea principia explicantur , utnon modo nihil hic habeam quod verear, ne orthodoxU Theologis ojfen- 'diculo fitfuturum , fed contrapottm mag- nam me ab ipfis gratiam initurum ejfe con- fidam, quodeasin Phyficaproponam opinio- ms, ^««eLoNGE melivs quam Vvlgares cuta Theolegia confmiant- Namfane, nul- |
||||
|
Pim, Cartisianj. jy
libi unquam.faltem quodfciam , decuit ec- clefia Stecies pantt ($ vini remanentes in facramento Euchrifti* ejfe Accidentia qu&dam realia , qu<tfublatafubfiantia, cui inhxrebant, Mir.acvi.ose fola fubfifiant. Sed cum forte primi theologi, qui hanc qmftionem philofophico more explicare co- nati funt, tamfirmiterfibiperfuaderent , accidentia illa qu& fenftts movent effequid rettle afubftantia diverfum , ut ne adverte- rtnt quidem ea de repoffe unquam dubititri: fineulloexamine ac Sine ivsta ratione fuppofuerant, fpecies panis effe accidentia. ejftfmodi realia:totique deinde in eofuerunt, ut explicarent qucmodo ipfafine fubjeeio effe poffint. Sjua m re tot diftcultates ittvene- runt, ut vel ex hoc uno ( quemaimodum ■viatores cum forte ad falebras ($ loca nullo modo pervia devenerunt) /e A Ve- Ro itinere deflexisse judicare debuif- fent. Inprimis enim non videntur sibi constare , faltem ii qui emnem fenfuum perceptionem per contalium fieri concedunt. cumdn objeHts aliquid aliud quam ipforum fuperficies varie dijpofitas, ad movendos fenftts requiri fupponunt :quiaperfe notum efi, ad contactum folam fuperficiem fuffi- cere: fiqui vero idnon concedant, Nihil ea de re afferre poffunt qmd Vllam habeat ' Si'ECUM VER.ITATIS. Deinde, nonpoteft E i hu- |
||||
|
■$6 S T A T E R A
humana mens cogitare, accidentia pamtefft
realia , & tamen abfquc ejut fubfiantia ex- iftere, quinfimulillaper modumfubfianti*. concipiat: Adeo ut Imtlicare videatur, Ht tota panii fubftantia mutetur , quemad- modum credit Ecclefia, & interim ut ali- quid reale, quod pritu erat in pane rema- tteat: qitia nihilrealepotesl inteUigirema- nere, nifi quod fubfiftat, &, quamvts ver- bo vocetur accidens, concipiatur tamen ut fubftantia. Ideoque in re idem eslacfi dice- retur,t«tam quidem panis fubftantiam mu- tari,fed tamen illttm ejus fubftantu partem qus, vocatur accidens reale, remanere: quod fi non in verbU , certe in conceptu Con- trAdictionem invqlvit. Atque htc pr&cipua ratio effe videtur,obquam nonnulli hac in parte ab Ecclefia Romana diffenfe- runt. QuU autem neget, ubi liberum esl,& NvllA rAtio nec Theologica, necquidem FhilofophicaCiOar nos Ad AhqvAs o- piones AmplectendAs , quini.lli.po- tiffimum fint eligendt,, quenullam aliit oc- cafionem necpr&textum darefoffint a veri- tate Fidei defieclendi ? Gjuod autem opinio qtu realiaponitaccidentia, cvm Theolo- gicis RATionibvs non conveniAT , puto hicfatU ptrjpicue oftendi, &c. Deni- I que non poffunt accidentia realia fupponi, tjtm Mir Acvlo Trttnffu\:ftmtMionU,quod folttfn
|
||||
|
Phie. Cariejin*. ?7
ftlum ex verlisconfecraeionis concludi po- teSi ,aliudnovum,& quidem incomprehen- 'fibile Gratis addatur ,per quodaccidemm ijla rcalia abfque panis fubflantia ita exi- flant , ut ipfa inurim nonfiant fubflantU, quod non modo pugnat ContrA hvma- NAM rAtionem , fed etiam ContrA AxiomA THEOL0G0RVM,^«i dicuntver- ba isla coxfecrationit nihd efficere nifi fuum (ignificatum,&qu&per rationem naturalem tojfunt explicari, miraculo nolunt adfcribi. ®u& omnes difficultates per meam bujutnh explicationem plane tolluntur. nam tantum abefi , utjuxtaipfum (forte ipfam) opm fit aliquo miraculo ad confervanda, atciden- tiaposi fublatamfubfiantiam; quin potitts fintnovo-miracttlo (per qwdfcilket dimen- fiones mutentur ) tollinonpoffunt. Hocque aliquando contigijfe memoruprcditum esl, cum locopants confecrati caro, vel puer in. manibiu facerdotis apparuit. Non enim id unquam per miraculi cefjationemffed omni- no per novum miraculum fieri proditum esl. Druerea nihil esi ineomprehenfibile autdif- fiale in eo , quod Detts creator omnium pof- fit unam fitbflantiamin aliam mutare.quod- qne h&epofteriorfubflantia fub eadem plane fuperficie remaneat fub quaprior contintba- tttr &c. Hic fententia ommum pontifi- ciorum , de accidentibus finefubjedtoiu E j Eucha» |
||||
|
'
|
|||||
|
?8 S T A T Eva A
Euchariftia exploditur , ac deridetur.
Dicit enim Cartefius i. Sineju/laratione eile introduclam , <s vero itinere defecTere, fibi non conftare, nullajptciem vemtatii ha- bere, implicare, contradiffioncm involvere, nullam rationem , nec Theologicam, nec Fhilofophicam ccgere ncs ad tam amplcBen- dam,Theologicis raiionibits, non convenire, fugnare contra hamanam rationem , {$ axioma Theolcgicum. Qua: ornnia nos veriiiima eflfe fcimus , &innumeris fcri- ptis evulgatis id a nolkis demonftra- tum cft, quorum vice carceres,equulcos igr.es reportayimus, & Cartefius tantam adverfus fuos Theologosaudaciam im- puneferet; i. Negat eam fententiam ecclefiae ef-
fe. tanto , inquam , pejus , quod ad eam ftabilienciam orbem terrarum cxde & fanguine mifcuerint. Verum hoc ei non concedent fui Parifienfes, qui anno Domini i iz6. inter alios articulos etiam huncerroris condemnarunt: Quod Deus nen potesl facere accidens fme fubjeiio, Sc excommunicarunt omnes qui ita fenti- renc. v. Append. Mag. fent. p. jiS. 3. Dicic eos totin hoc dogmate diffi-
cuhates inveniflc , ut indejudicare de- buiflent fe a vero itinere deflexifle. quod argumenu.m fi procedit, non modo m acci?
|
|||||
|
P H I t. G A R T B S I A N X. 99
accidcnnbus feparatis, fed & in ipfa
tranflubftantiatione a vero itinere defle- xerunt , in qua nec minores nec paucio- res occurrunt diflieultates , & Cartefius ip£e a veroitinere aberravir, cum huico- pinioni non minus monftrofam & inex- plicabilem fubftituit. 4. Dicit cos gratis miracula multipli-
care. & hocverum eft, non modoin ac- cidentibus feparatis, vertjm etiam in ipfa- trarvJTubftantiatione.qua; enim neceffitas ia Euchariftia miraculum finge^idi,magis quam in reliquis Sacramencis? fed an Cartefius ab hoccrimineliber eft ? mini- me gentium,nam miraculum omnia mi- racula excedeus nobis efEnxit, ut mox videbimus. f. Dicit contradicliontm qune depre-
henditurin exiftentia acccdentisfinefub- jecto prascipuam rationem videri , cur quidam hacin parteabecclefia Romana diflenferint. & verum certeeft, hanc ex rationibus unani efle. fed mi Cartefi, vel ratio illa nullius momenti eft , atque ita tibi non prodeft, vel fatearis opoiter, hanc cffc opinionem Ecclefi& Romana;, quod modo negafti. quomodo enim ab Ecclefia Rom. diffentire pofiunt,in opi- nione qua: ad Ecclefiam illam non perti- ner? Interim facis liquido noftrum hac E 4 ia |
||||
|
ioe S t A t i R A.
ia parte diflenfum approbas.
6. Dicit conciliura Tridentinum per
fpecies non intellexifle accidentia, fed fuperficiem paiiis & vini , cum tamen oranes Theologi, etiam qui in illo ccetu calculum pofuerunt, quotquot de liac re fcripferunt fpecies & accidentia pro iifdem ufurpent, nemini autem opinio Carte- fianain mentem venerit. fequetur ergo Patres illos quardicebant non intclleiif- fe, fed, inftar Caiaphas de re incognita, & a Cartefio demum^enuckanda prophe- tafle. 7. DicitnuIIum eiTe miraculum quod
corpus Chrifti videaturfub aliena fuper- ficie, imo miraculu efle quum poft tranf- fubftantiationem fub propria fuperficie proptiifque demcnfionibus videtur.prout fa&um fit cum in manibus facerdotis ca- xo, vel puer apparuir. Scilicet, caro illa , & puer ille erat Chriftusinum Chriftus-ti- bi fruftum carnis eft? num Chriftus.quem virurn adultum eflc fcimus, in Euchari- fiia repuerafcit? Secundum lia:c , praeter mutationem panis in corpus Chiifti, po- neturaltera hominis in fiuftum carnis, & tertia viri in puerum. Atque hic non pof- fum quin te tuam. 1. Pontificiam circa h#c Theologiam doceam. M. Becanus Jefuita c.13. de Sacramentisin fpecie.q.9, Con-
|
||||
|
P HI-L. C A R T E SiAHM'. Tyt
Concl. i.Hujufmodi, incjuit s apparitiones
pojfunt fieri tripliciter, primo virtute di-vi- na. z. Per illujionemddmonum. $.Exve- hementi imaginatione, velldfione Z$ debili- tate phantajid v.Alex, Alenf. $.p. ^.53. memb.A-.a.). Hincfequitur, oput ejfe difcre^ tione Jpirttuum ad difcernendum anfiant a Deo, an a D&mone, an ex imaginatiowe. &phantafia. Nos fpiritus illos facile di- feernimus, qui fcimus a Deo nullum mi- raculum fieri ad ftabiliendara doftrinarn, erroneam , cjualem effe Tranflubftantia». tionem certi fumiis. Goncl.3.addit. Hx Apparitioncs duobtu modss fieri poffunt a Deo,ut notat D.Thom.art.S.gp aliipaffimz 1. Per immutatione ex parte videntium; ut quand» aliquis putatfe viderepuerum aut tarnem in Sacramento , £$• tamen expartt Sacramenti nullafaiia ejl mutatio: ( Hic modus Cartefium non juvat, cum per eum non mutentur dimenfiones aut fu- perficies infacramento,fedoculitantuni videntium affi ciantur) fecundo, per muta* tionem exparte (kcramenti , ut quando rt~ vera apparet Jpecies pueri vel carnis in fa- cramento. &c. Concluf. 4. lrf'■ his appari- ttonibtu, tametfict Deo fiant ,probabile e/t, NVNQVAM VIDJERI ChRISTVM'* SJECVN- DVM SE , NEC VERAISF CARNEM' AVT SANgvinim Christi'. de app_aritione es ;
E 5 p«- |
||||
|
101 • S T A T E R A
patte videntium res claia eft , de illa qua:
fit ex patte facramenti, ait, tunc quidem effe ibi veram Jfreciem carnts & fanguinu , nok tamtn veram carnem et san- gvinem fubillafrecie. probat idex Tho- ma arr. 8. alios tamen contiaiium fen- tire addit, & concludit pei hxc verba : ris incerta est. Unde apparet, Car- tefi, te per eam, opinionem tuam certam reddere non pofle., 8. Dicit, per hancfuam cxplicationem
omnes difficnltates tolli.quafi minor dif- ficukas effet in diveltendo modoab eo quod modificabat, quam in fepatatione accidentis afubjefto, & quafi nihil in eo cifficultatis fit, qttod fuperficies , quas tantum eft fidlio Mathematica , &nihil pofitivi, ftatuatur efleprincipium omnis iienfationis, migrare de corpore in cor- pus , & qua; aha ei attribuitCartefius. quod defuperficiedixinon efferem pofi- tivam , idem de omnibus Mathematico- rum indivifibilibus inteliigo , & mecum ineofentiunt Durandusin z. Dift. q.4. Ocham Dialedtica: cap.dequanr. Gre- gor. in 2. Dift.i, q.i.a.i. Gabrielitem, & Nominalium Schola in genere, quos , fequitat Fromondusde Comp. continui e.31. Jefuitas Atiiaga , Hurtadusaliique v, quae hac de re diffemimus in Zuarefii Difp, .
|
||||
|
P a 11, Cartesian* rb'j!
Difp. Metaph. xi. & confer GafTend.Dif- tjuif. p.161. Non poflunt ergoilla vera efle quas fuperficiei Cartefius attribuir, cum uon entis ut nulla accidentia, ita et- iam nulla fint effecta. Et ha:c quidem eft difficultas quam pa-
rit negatio accidentum realium in dociri- naEcclefiae Romanae , cujusfefubditum profitetur Cartefius.Adjiciamus alteram,. multomajorem', qua: nobis& illiscom- muniseftj videlicet: Si non dantur ac- cidentia reaiia,non danturhabitusTheo- logici, fides, fpes,charitas,qua: cum fub- ftantiarnon fint, accidentiaefleoportet; unde fi non danturaccidentia , neque hae dabuntur, ut diflum eft. Hxc dirEcultas cum motafuiflet a prae-
ftanti Theologo, refpondit ei Henr. Re- gius Refponf. in Append. ad Coroll. Theol.Philof p.i7.No« negare fe habittu, fed duplicu generis illos ftatuere, alii enitn (inquit)y»« pure mstteriales ,qui afolA partium configuratione & motu dependent j alii vero funt immaterialej,ut habitasfider, gratis., aliitjue apud Theologos ', qui ab e-f non dependent, fedfunt modi jpirituales, mentiinexiftentes , ntfiguravel motut efl modtn• corporetu , corpori inexijiens. Phyf. pii$2. dicit eos effe mentis quofdam modos, utfigura &fitm funt modi corporis, quibttt E 6 hoc |
||||
|
!o+ S T A- T 1 * A
hoc varie modificatur , &p aclitmes varias
peragit. Hsc refponfio quin ad mentem Cartefii fitdiibitati non pnteft , confide- ranti, eum cogitationem mentis modum efleaffhmare, Princip. p.zj.J.Lxiv. ad cogitationts autem promtitudinem habi- tus omnes refert quem citaiimus Re- crius. Itaque hoc nonnihil meditemur , lnitio fa&o a definitione Modi. Modus inacceptione mazime propria
ScPhilofophica definitur, Id quod ex fe nuttam entitatem pojitivam addit fubjeilo, ittud tamen aliquo modo afficit: qualesfunt, figura in quantitate ,feffio in Fetre, exiflenr tia,fubfifientia, finitas , in creatura,aclu$ potentid, contingentia, neceffitas & ejufmo- di. Difinitionem hanc petii exPictavo- tumEpifcopi Diftin&ionibus , nequeut arbitror, meliorem habet quam ei fubfti- tuatCartefius. Qvuero jam ■ an fpes , fides , charitas,
Nihil Positivum addanthumanaemen- ti? fi modi funt, nihil addunt, negari *ion pateft, quid ergo Deus nobis dedit ? quid in nobis omaipotenti fua adlione operatus eft? quid per Spiritum Santtura nobis infudit} Nihil, li credimus Car-r tefio. E.t hanc opinionem diferte profi- tetur omnium Cartefianerum doctilfi, mufjKenelngus Digbey, qui ad calcern . GJU,
|
||||
|
P H I L. CARIJSIANiB, W5"ip
Obfervationum fuarum in libellum cui
titulus eft Religio Medici, quodad GrAv tiam , attinet, inquit , non CONCIPIO eamejfe Qvautatem ilha O.M.tnime. Inevsam , ,&■ fele explicans , per meras caufas motales divinitusad falutenTho- minis directas, videlicetinfortunia, na- turam mollerh & du&ilem, occurfum li« bxi utilis,aut concionatoris pathetici,&c. eum perfecte converti .poflit arbitratur. Anhocapprobaturi fintDomini Sorbo- niftas valde dubito^certeanoftris, qui- bus innotuit ex Dei verbo ■niim^d&.cf !&'iytQt&' <£ Siu/ctfcti/c uvTts «? Hf(£s rhf m- stici/fos, &c. quam alienilfimum eflc de- ber, Qaod de fubftantiis-corporeis fupra
obfervavi, id majori eciam- ratione de fpititualibus, quales funt animae & ange- li», hic obfervo.nempereddieas per do- &tinam Cartefianam nonminus fimpli- ces quam eftipfe Deus, .utpoteinqui- bus nihil aliud agnofeatquam effentiam fimplicem & modos , accidencia autem nulla. Unde Theologi fimplicitatem cs albo attributorum divinorum fibiexpun- gendam fciant.nifi harc doclr-ina illue un« de malum pedem attulit quamprimum remittatur. Habuimus principium fub- ftantiale unicujn ac folum, rattcriam vi- deli.
|
|||||
|
i
|
|||||
|
IO<? S T A T E R A-
delicet, quae, ut aitPrinc. p.45. in toto
univerfo una & eadem exifiit, utpote qus. omnit per hoc unum tantum agnofcttur,quod ftt extenfa. Omnefque proprietates, quas in ea clare percipimut, ad hoc unum reducun- tur qitodfitpartibHis, & mobilis fecundum partes; &proinde capax omnium illarum • affeitionum, quas ex ejtts fartium Motv fequi poffe percipimus. Partitio enim quA fitfola cogitatione, nihil mutat; fed om- nts materit variatio , five omnium ejut formarum diverfitas, pendet amotu. Videt crgo lector , poftquam de triateriafuit adum, nunc indagandum, quomodo per motum folum , juxta Cartefium ,ex illa materia omnia facla fint, & etiamnum fiant, quo antequam perveniamus-, priuS/ de quo motusgenereloquatur, quidve per eum intelligat videnduro. pergit ergo ibidem: Motus autem (fcilicet Localis, neque enim ullut aiitu fub cogitationem meam cadit., nec ideo etiam ullum alium in rerum natura TmGSKDVMputo ) motut inquam, ut vulgofumitur , nihil aliud efi quam acfio, quacerpmaliquodexuno loco i» alium migrat, (Z?c. (Sc p.46. ) Sed (i non tam ex vulgi ufu, quam ex rei veritate tonfideremut, quidptr moium debeat intel- ligi, ut aliqua ei determinata natura tri- ■ iuatur; dicere poffumut, tffe tranflatio- nem
|
||||
|
P H I L. Ca-RTESIAN*. III
fumtumpropriis quafimanibus evertit.d
enim vel femel mutatio facta fit in crea- turis, (ine mutatione creatoris, fequitut id femper fieripoiTe , neque ullam con- nexionem efTe mter illius immutabilita.- tem &uniyedi. inlignes porro mutatio- nss habemus in interrupto,aut etiam rc- troacto folis curfu.tempore Jofua:. cap, 10. & Hizkix Jtf. cap. 30. 7. CumDeo tribuiturmatenam creare & ejus partes diverfimode movere, nullum apparet piincipium motus increatura.fed in folo Deo, atquejta a creaturis tollitur omnis aftio , generatio &c. 8. CumDeotri- buitur, & materiam confervare , & mo- tum quo ipsseam movet3nullus apparet concurfus cauf* primx cura 'fecunda , qaum tam confervatio fit a folo Deo, quam creatio , ut quae ejus continuatio eft. quomodo ergo creaturas omnes e materia fieri poCTe citracreationis niita- culum , perfolum ordinarium Dei con- curfum ailerereaufus fuit! nam idem (ut ejus modo loquamur) eft miraculum in. divina confervatione, quod in creatione. ita ut, fequendo hanc opinionem, in rc- rum naturanihil fiat naturaliter, fedom- nia miraculofe. 1. folitaria Sc fupernatu- rali Dei adione. Hofce laqueos ut eno- det CartefiuSjCommentus eit cauftu quaf- dara.
|
||||
|
n2 Statera
dam fecundttrias & particulares diverfo-
rum motuum , quos infingulis corpori- bus advertimus : eas vocat regulas quaf- dam , fivc leges [naturae; quarum prima eft , unamquamque rem , quatenus esifim- flex {$ mdivifa, manert qtiavtum infe efi in esdemfemperfiatu. Cccunda,Mnamquam- que partem materUfieorfim fyellatam , non tendere unquam, ut fecundum uUas lineas obliquas pergat moveri, fed tantummodo fecundum reclas. Tertia : Vbi corpm quod moveiur alteri occurrit, fi minotem vim habeat ad pergendum fecundum line am teclam , quam alterum ad ei refiftendum , tunc deflecti in aliam partem tfc. v. Princ. pag. j4. 55. J7. Non jam nobis difputan- dum eft, an qua; hic referuntur in crea- turis inveniantur, fed unde ea fint, id eft a quo principio aclivojfequamur duclutn au&oiis.Leges & regulas ha:c vocat.i.que;- roquis leges eas tulerit ? Deus haud dubie. nihil ergo hic creatura fibi vindi- cat. z, qua;ro cui eas tulerit ? fibine, an materia;; fi fibi, nihilhic iterumrelin- ouitur materia:. flhuic, certe reiinerti & legis inrapaci ea: lats funt. ;. quaero quo ienfu hae leges fint motuum caufit i naturalefne, an morales ? de naiurahbus hic quaui certum eft , at leges tantum funt caufx morales , quaeimperant, non autem
|
||||
|
Phil. Carthsianje mj
autem efficiunt. Videor mihi videre ho- minem irafcentem, ialegum ac regularum vocabula non in propna fignificatione , fed e vutgi ufu bcnigne iaterpretanda contendentem. age , non ero difficilis, fed quia cum philofopho , non cum rhe- tore mihi res cft, hoc viciflim ab eo flagi- to , ut propria tandem voce quid per fi' guratam illam intelligat nobis indicet, quo percipere queamus quomodo lllae five legeSjfive nefcio quid aliud , fint mo~ tuutn caufi fecundarifs. ? Non poteft hic a- liud comtninifci, quam ut dicatDeum vjm quandam a&uofam materiae indi- difle per quam motus fuos ut caufa fe- cunda producat. Neque quin hoc fta- tuere cogatur unquam elu&abitur. Ipfe enim fuo fe indicio , plus vice fimplici, tanquam forexprodidic. Princ. p. 48. §. xxix,. dicit tranflationem fieri e vicinia corporutn contiguorum &c. ubi endem vis c^Actio rcquiritur ex Hnaparte at- aueex altera. pag.58. §, -xxm. tribuit vim. cuiquecorpori,ad agendvm inaliud, vel adaclionialteriut refifiendum. utpag. 59. §. xlv. vires adMOVENDVM & admo- tuirefiftendum. Eft ergo in materia vis. adagendum & movendum,th vk & aclio, quod fi fic eft , quid tibi in mente erat, cum dicetxs, Deum materiam Jimul cum |
||||
|
114 S T A T E R A
fuo motu creafle pag. 5J?cur non addebas,
cum vi movendi*. quid, cum pag.46. tam folicite cavebas ne motum vel vim vel ACTIONEM appellares , idqae ut ojiende- res illum femper ejfe in mobili non in mo- •vente ? an non iis verbis.fignificafti mate- riam moveritantum,non autem movere''. atque ita nec vim agendi, nec aBionem ei ineflc ? At hk contrarium afferis, neque aliter quam per vim & actionem legum tuarum & regularnm •tttiltff&fo explica- repotes. Id quodfeciftimagno tuo cum pretio atque malo , cum ruina inquam tuae philofophia:. quaero enim, vis ilia ad agendvm quam ponis in materia fitne fubftantiaan accidens ? fi fubftantia, non poteft efle aliud quam forma fubftantia- lis. atillatibi figmentum eft. necacci- dens efle dices, qui omnia accidentia ne- gas. fupereft ut ad tuos modos recurras, nam, prarter Cubftantiam & modos, niiii lum aliudrerum genusagnofcis.pag.6j. atillinihilpofitivum addunt fubftantix, unde neque pofitivi quicquam poflunt ptoducere. nedum ut ccelum,|terram, & omnes creaturas quod tu cenfes, produ- cant. Atque hazc de legibus five regulis na-
tatx in communi, nunc eas figillatim percurramuS/ ffarnmjirima (inquitCar- te-
|
||||
|
jHIi. CAHTISIAN X. IIJ
tefius, p.45) eft, unamquamque rem,qua-
tentu eft (implex & indivifa, manere quan- tum in fe efl in eodemfemper ftatu, nec un- quam mutari nifi a caufis externu. Ita (i pars aliqua materi&fit quadrata ,facile no- bts perfuademut illam perpetuo mmfuram ejfe quadratam , nifi quid aliunde adveniat quod ejutfiguram mutet ; Si quiefcat, non ■credimut illam unquam incepturam moveri, nifi ab aliqua caufa ad id impellatur ; Nec ulla major ratio eHfi moveatur; cnr pute- mttt ipfam unquamfuafponte & a nullo a- lio impeditam, motum illum fuum ejfe in- termiffuram. Atque ideo concludendum eft, idquod movetur , quantum infe eHfemper moveri. Hoc pag. feq. illuftrat exemplo motus proje&orum. Nequeenim (inquit) ulla ratio eft , curprojeSia perfeverentali- quamdiu in motu , poftquam a manu ja- ciente feparata funt, quam quia femtl mo- ta pergunt moveri, donec ab obviis corpo- ribut retardentur. Hanc regulam ex im- mobilate Dei dicit cognofci pofle (ini- tio §. xxxvii.) Ubi primum obfervo ,fieximmobi!i-
tateDeifequiturid quodmovetur (nam de motu hicnominatim agimus ) quan- tum etfi»/efempermoVeri, fequituret- iam id quod movetur a nullo extrinfeco quominus moveatur impediri poffeDeus. enim
|
||||
|
I \-6 ' S T A T E R A
cnim non folum abincrinfeco, fed &ab
cxttinfeco immobilis eft , neque ab ulla re. qus extra ipfum eft in operibus fuis fi- fti autimpediri poteft. athocin creaturis falfum efle ipfe Cartefius fatetur. 2.Falfa efthaec regula,quocunquetandem fenfu fumatur. fi enim confideremus movente Deum , movet is uon quantum poteft, fedquantum vult, atqueideo, omni et- iam impedimento fublato, definit tamen motus co momento quod Deus eipra- finivit. Si fpeiflemus movens aliquod creatum, id non poteft motum infinitum xnobili conferre-, cum ipfum fit finitum, 8c finitam a&ivitatis ( ut loquuntur ) fphaeram habeat.j.Velloquitur Cartcfius de motu naturali, vel de violento, motus naturalis non protenditur in infinitum, - fed ufque ad terminum a natura confti- tutum. v. g. lapidis (fi omnia iropedi- mentaabfint) ufqueadcentrum univer- fi. Moujs violentus, qualis eft projefto- rum, multo minus in infinitum abit,ob rationem modo allatam. Altera lex naturd Cartefio eli; unam-
quamq; partem matcria feorfim fpeclatam, ntn tendereunquam, ut fecundum ullas li- neas obliquaspergatmovert, fedtantum- modo fecundum rtttas ; etfimultafepe co- gmturdefleftere propter occnrfum aliarum, atque.
|
||||
|
PHIt. CA R TS SI AM*. m
p.tqtie , utpaulo ante dtcium eff, in quoli-
bet motu fiat quodammodo circultu , ex c- mni materia. fimulmota. Caufa huiui re- gul& eadem eil quipr&cedentu, nempe im~ mutabilitas, & Jimplicitat optrationn , per qttam Dem motum in materia confervat.- Neque enim illum confervat, nifi pr&cifc. qualts efi eo ipfo temporis momento quo con- fervat, nulla habita rationi ejtu quiforte fuit pauh tmte. Pag.50. § xin H afleruit ,nullum cor-
ftu moveri pojfe nifiptr circulum, itafcili- cet, ut altud altquod corpm ex loco quem ingreditur expellat, hocque rurfm aliud, ufque ad ultimum , quodin locum aprimo dereliElum , eodem tempom momento , quo dereltcim efi, ingrediatur. Hic contra al- ferit, nullam partem materi& defefecun- dum lineai ohliquas moveri, fed tantum- medofecundum reclcu. Tam hianti vulne- ri, ineptiflima malagrnataimponit. pri- mo enim ,illicfe egifleaitde omni raa- teria fimulmota, hicdepartibus mate- ria: feorfim fpedtatis. at i.mentitur, ne- que enim omnis materia fimulmotaa- liud corpus ex loco fuo expellere poteft. quod enim eft aliud corpus cxtra omnem matetiam ? loquutus ergofuit de quoli- bet corpore, utipfa ejus verba diferte ex- primunt, 1. Qvipmodopotcfttoumate- F xia |
||||
|
518 S T A T S R A
ria moveri in orbem , fi nulla cjus pars
jn o-rbem moveatur! Neq; hic quicquam prodeft, quodlapis e funda excidens fe- cundum lineam re<Sam feratur, neque e- nim delapidcfunda excidente> fed deeo qui funda rotaturquxftio eft j id eft de corporc quod in orbem movetur, neque alirer, fecundum Cartefium , moveripe- teft, quotnodo idfimul nonnifi orbicu- lari, & non nifi redto motu moveatur > Hic mirifico invento evadit Regius. fin- git enim Phyf. p.17. omnes[line& curv&par- tes minimeu effelineolasrectas . quodfi ve- rum eft, nihil aliud erit circulus quam figura Tn).iyui<&. quod quale fit, Mathe- maticis difcutiendumrelinquo. 5. xfjjy- Qliyrfev eft , quod non dicat aperte mate- ria; partes moveri fecundum lineas re- clas, fed tendere ut itamoveantur, item determinatas efle adillum motum.at 1. difertedicitinmargine p-55-§. xxxix. om- nem motum exfe ipfo ejfe reBum. 2. illa ten- dentia, & illa determinatio quam addit quicquid tandem fit, nunquaminadtum ducipoteft, quum nonpoftt moveri nifi circulariter.quid ergo facit adrerum mo- tus ac producliones i Deinde de levibus & gravibus quod dicit verum eft; non au- tem de iis quas naturaliter in orbem mo- Tctur.ut funt cceleftia corpora. unde enim pro-
|
||||
|
Phil. Cartesianje. 119
probabit ea tendere ac determinata efle ad moturnreclum! certePrinc. p.8i. depla. nctis loquens, ait,fcmper motus circula- res affeclare, 4. Deniquc triarios adtno- vet,&non tend«re eas ait ut fecundum li- neas rectas moveantur, fed utadilias, nonautem obIiquas/>erg^«* moveri. pra% fupponit ergo eas antea aliter motas fuif- fe. Atque uthoc etiamab immutabilitate &Jimplicitate operationt* divins. derivet,aic Deum motum in materia non confervare, nifi pr&cife qualk eii eo ipfo temporis momento quo confervat, nulla habita ratione ejm qui forte fuit Pavlo ante. fuic ergo forte paulo ante quam Deus motumconfer- varet tempus in quo is aDeo non con- fervaretur. & fic caufafecunda forte ad aliquantulum temporis poteft confeivari independenter a prima. infelix Theolo- ge, quo tantem ocotiddn* te abduftura eft? Tertia lexnatura. Carteilo efl: P.J7.58.
S XL. xli. xin. ubi corpui quod movetur alteri occurrit, fi minorem hzbcat vim ad pergendum fecundum lineam reclam, quam hoc alterum ad ei refiftendum , tunc defiecli- tur in aliampartem , & motum fuum reti- nendo, folam metui determinationem amit- tit; fivero habeat majorem , tunc alterum (orptufecHm movet, acquantum ei jdat de F x fm |
||||
|
110 S T A T E R A
fuo motu, tantundem Perdit. Itaexpe-
rimur dura qudtbet corpora, cum in aliud durum corpus impingunt, non ideo a motu cejjare, fed verfus contrariampartem re- fecti; contravero, cum occurrunt corpori molli, quia facile in illud motum omnem fuum TRAXSMTTUUT,ideoJlatim ad quie- tem reduci. Atque omnes caufe particulares mutatiormm, qu* corporibue accidunt, in hac tertia lege continentur; faltem e& qua ipfa corpores. funt;an enim,ify> qualem.men- tes humantc vel angelia vim habeant cer- poramovendi, nonjam inquiremut,fedad traBationem de homine refervamus. Demon/iratur autem prior pars hujm le-
ps ex eo quod differentia [it inter motum in fe Q>eilatum,& ipfiusDnT&RMm ationim vcrfu* certam partem; quafit, ut ifta de- terminatio pojfit mutari, motu integro re- manente. Cum enim , ut ante didum e/i, unaqutque res, non compofitafedSimplex qualu eft motutfemper ejfeprefeveret.quam- diua nulla caufa externa Destrvitvr ; & in occurfu duri corporis, appareat qui- dem caufa qut tmpediat, ne motut alteritu corports, cum occurrit, maneat determina- tui "verfus eandem partem ; nen autem uUa ttjus,motumipfum tollat, vei MmvAT, quia motut motui non efl contrarius ; hinc fequitur illum iccirco minui non debcre. Dc-
|
||||
|
'■ Phii. Cartesian je. im
Demonftratur etiampars altera, ex im- mutabiUtate operationts Dei, mundum ea- dem aclione , qua olim creavit, conttnuo jam confervantn. Cum eum emnia corpori- bus jint plena , & mbilominus uniufcujuf- que corpork mottu tendat in lineam reftam, perjpicvum eft, Dtum ah initio mundum creando , non modo diverfas ejuspartes di- verfimode moviffe .fedfimul etiam effeciffe, ttt uns. alias impellerent, motufquefuos in iUat Transjerrent.- adeo utjam ipfum confervando eadem aBione, accumiifdem legibus , cum quibus creavit, motum non iifdem materin partibus femper infixujm , fed ex unts in alias, proutfibi mutuo occur- runt Transeuntem w»/tro«. ficqueh&a ipfa creaturarum tontmua mutatio, immu- tabilitatu Dei eS argummtum. Hic multa oecurrunt qui adverfus o-
mnem fanara rationem funt : I. Quod dicit motum ab uno corpore in aliud tranfire•■■, transferri, tranfmitti, ($c, atqui motus, utipfe dixit, non eft aliquid fub- fiftens, fed tantum modus, quem ab uno corpore feparari & in aliud divertere ne- mo nifi «ppwsios t? JWmWlaborans un- quam diiic. 2. Quodmotum a caufaex- terna defirui agnofcit , & tamenneca duro nec molli corpore id fieri poffe ait. nama.duco refieciitur, iu molletransfen. F 3 tur, |
||||
|
J21 S T A T E R A
tur , neque vel hoc vel illic dcfrruitus.
3. Quod in occurfu duri corporis, mo- tum ab eo rcflexum ne minui quidem au- iit dicere , cum manifeflum fir pilam in parietem impatftum, non tam longe refi- lire quam ( (i nihil obftitiffet) antrorfum fuiflet delata. 4. Quod putatfufficercad immutabiiitatem divinarum operatio- num , fi coniervet mcttim cum quo uni- vcrfum creavir,niJiil autem ad eam inter- cffs quod m-otus terminos immutet. Sive ergo fol progrediatur, fivc regrediatur, five ordo rerum qualis jam eft continue- tur, five invertatur , imo fi Deus ccelum ac tcrram in tale chaos conjecerit, quale nobis alibi depinxit Cartefius,modoillud- chaosfurfum deorfum movcat, nnllam hic in operaiione divina mutationem vi- debit Cartefius , quare? quia«tf/«a re- manfit, termini tantum ejus mutati funr. at ii motum fuftulerit, & omnia ad quie- tem deduxerit, Deus ipfe (fi credimus Oartefio ) & adtiones ejus mutari cenfe- buntur. 5. Qua rationeait omnes cau- fasparticulares mutationum quaecorpe- ribus accidunt, in hac tertialege conti- neri ( loquitur autem de mutationibus qua: accidunt in hoc univerfo ) quum ftanteejusfundamento, id eft , immuta- bilitate operationum divinarum, omnia con-
|
||||
|
Phii. Cartesuni. iif
contrario modo rebus pollint accidere ? mitto contradidionem demotu redo,&. circulari. & pergo. P. 97. quartam naturae legem condit,
nempe corpora omnia cyi& inorbem agun- tur, quantum infe eH, a cemrisfui motus recedere. hoc eft : itafita effie , &ad mo- tum incitata , ui revera eo ■uerfta fint iturar fi anullaaliacaufaimpediantur. Explicac hoc p.?8.9p. ioo. loi. i. Exemplo lapi- dis qui funda circumactus , d ea excidac, linearecla, velin latus,veldeorfum fera- tur. i.Formics, quae baculo infidens, &cum eo circumaCta , & ipfa accnrro tocis viribus abire conatur. j, a canali,in quo globulus circumactus eundem cona- tum exhiberet. In quibus hsec obfervo: 1. Si Carteiio hxc licentia concedatur , quicquid tandem fingct, pro lege naturx nobis obtrudet. 2. Explicationes ej-us: nulls funt. Nonprima, quia non agi- tur hic de motu violento, qualis efc lapi- dis infunda, fed de nacurali, qualem materias in prima creatioueinditam ar- bitratur, in ea autem lapidi non eft indi- tus motus orbicularis fedrectus. Non fecunda, quia formica cam moveatur motu animali, nulla eftratio , curma- gis a centrocircumacti baculi defcendat quam. ad centrum ejus afcendat. ut ta- E 4, ceam |
||||
|
114 SlAIIU
ceam quod formica: illi alas appinie»
jir, quibus quaquaverfus pro libicu vo- lare potcft , id quod in re de q-ua agicur, puta in motu informis materia? locura jion habet. Non tertia , quiaeadem iU lius eft ratio qua? prim«,ut apparebit cir- culum claudenti, & in fumrnitatecjus globulum ponenti, is enim ad cenrrum, jion a centro tendet. Ha:c obiter, nec e- nim ftacui me immergere reiiquis ejus commentis , de corpulcnlis rorundis & anguiofis , globulis primi & fecundi ele- jiienti, &c. e quibus deinceps ccelum, terram meteora, &c. magno rnoliminc deducit. Cum eorum principia ipfe fa- teacur a fefupponi , fingi, falfas hypo- thefes elle, &c. ut fupra mdicavimus, to- tum autem principiorum cradtatum cou- cludatper Nihjl .affirmo , cui diclo prudens le&or fuum calculum facile ad- jiciet, per Nihil creoo. Non polTum tamen intermittere, quin
awingam ea qus de Animalium ortu , at- que jpfius primihominis, adumbratma- gis quamdocer. quia ha:c pars univerfi, mtcr alias Theologiam maxime vel illu- ftrat,fi reite,vel obfcurat, fifecustra- clerur. Eamergo nonnihil expendamus. Princip. p-25>7- Piurn, inquic, non tid-
dewn in hac quartn trincipiorum .Phils- fiphU.
|
||||
|
Phiu Cariisians, i*5
fpphi&parte ,fi ( quemadmodum mihi an- tehac in animofuit)duas adhitc alias, quin- tamfcilicet de viventibus, five ds animali- bus faplantts, ac fextam de homine ejjcm fcripturui. Sed quia nondum omnia, de qui- bm in. iis agere veilem, mihiplane perfptci» funt•■■■, necfcio an fatis unquam otii habitu- rus fim ad ipfas abfolvendas, ne priores i&- circo diutius retineam , velquidiniis defi- deretur, quod ad alias refervarim ,pauat qu&dam de fenfuum objeBis hic fubjunganu &c. Agit autem in progreflu de tenfibus tum internis , tum externis, £c nonnulla de anima huraana, Metkodip.41. A-defcriptione, inquir,'-.•
corporum inanimatorum & plantarum, tranfiviadanimalia, &JJ>eciatim adhomi- nem. Sedquia nondum tantam ifiorum ad- epttee eram cognitionem, ut de iis eadem qua de ctteris methodo traSarepoffem, hoc efl demonftrando effeBut per caufas, & 0- fiendendo ex quibusfeminibus, quove modo natura ea producere debeat, contentus fui ' fupponere, Dettm formare corpus homints uniYnoftrisomntrioftmile, tam in externa- inembrorumfigura. quam in interna orga- .norum confermatione, tx eadem cum i'd» quam defcripferam materia, nuUamque ab ' nitio ei indere animam • rationalem , nec ■ quicquam aliud attod loco anims. vegetantu F 5 nut- |
||||
|
T16 S T A T E R. A
aut fentientis ejit; fed tantum in ipfimnrl.
de aliquemfme lumine ignem, qualem imtea defcripferam exdtare ; quem non putabam diverfum effeab so quifmum cengefluman- tequam [iccumfit calefacit; aut qut ■vina re- centia ab acinis nondumfeparatafervcrefa- cit. NamfunBiones qut confequenter in hoc humano corpore effepoterant expendens, in-. ■veniebam ptrfeBe omnes qu& nobis non co- gitantibus inejfe pofjunt; ac proinde abfque cooperatione anim&,hoc efl illius noftri par- tis, a corpore diftmBtt, cujui ante diBum eft naturam in cogitatione tantum fitam ejfe; eafdemque-in quibus potest dici animalia ra- tionedeftittttanobifcumconvenire \ ita ta- men ut nuUam earum animadverterem,qu& cum amente pendeant, foU noftrs, funt qua- tenus homines fumus; quas nihilominus ibi pojiea reperiebam, eum Deum animam ra- tianalem crenjfe, eamque ifti corpori certo- quodam quem defcribebam modo, conjun-. xiffe, fuppofuiffem. Quiajufti tradatus de animalibus &
fpeciatitn dz homine hic nobis fpem qui- •. demfacit Cartefius , fed dubiam , neque tamen quid de iis fentiret nos penitus i- gnorare paffus eft, confultum duximus ( dum pleniora expeclatnus ) hoc argu- mentum , ut maximi momenti, non praterire, fed qu* tum hic tum alibi de. so dii-
|
||||
|
P hh. Cartisi a*nje'. iVf"
eo diflcruit, ad examen revocare. Acprimo attendendum qua de re hic
agat, nempe de prima animalium & ho- minis quoque produ&ione, ut apparet in tranfitione quam facit a defcnptione corporum inaniraatorum ad animata, de illorum autem prima origine difleruerat; item exeo quodfupponat,Deum forma- re corpus hominis e materia informi &c quod manifefto pertinet ad adumbran- dum ortum primi hominis, non poftero- rum. Hic vero eum videas vehcmenter fudantem,& cau.fas nedtentem , cur non pleneacrotande dehacreagat, imo du- bium an unquam id fa&urus fit. Otium videlicet homini deefi , qui per totum fe- re vita: curriculurn huic fpeculationi va- cayit:nondum plane perjpecla habet omnitt de quibut circa hanc rem agere velit, at hoc faltem novit, poft principia rerum inani- matarum de principiis quoque animata- rum fibi agendum effe. Nondum fatisno- •vit ex quibtufeminibus, quove modo natu- ra eas producere debeat, at noviti juxta fua princtpia, ex materia informi& omnino asquali, per folum motum localem om- nia naturaliter produci. nulla ergo hic «quiruntur femina praeter materiam , nutius producendimoduspnjter localem motum. Hsec tam certo , tamquenullo F 6 nego-- |
||||
|
lig S T A T E R A
ne^otio quum ci methodus fua poffe-t
iupaeditare,quid tergiverfatur? quid tre- pidat! dicain qaodreseft. quodinre,- bus inanimatis auluseft, nonita aufus £uit in homine. hincfaltuatim hanc ma^ teriam deflorare maluit, & ei, u* alibi loquitur,umbras quafdam iujicere,quam aperta fronte eam.explicare. Verum at» Eento le&oii quid fcntiat obfcurum effe non poteft, velexiftis: Sedquiitnondunt tantam iftorttm (animalium , &fpeciatim hominis) adeptut etam cognitioneith, ut de ttt eadem qaa de c&terit methodo traclare pojfem , hoc eft, dcmonftrando effe^ui. fer taufat, & oftendendo, ex quibut femimbttt-, quove modo natura ea.produeere debeat^, tontsntut fui fapfoncre, Dettmformare corr pm tfc. Ubi i. fe a methodo iua difcedc.- re profitetur, e qua tameafe omnia de^ ducl:urum jadavit. 2. fe hic.efte&us per caufas noa demonftrare agnofcit, undc fequitur, Deum aon effe caufam quae corpus hominis formavit, nequeidem corpus iliius effectum. 3. Effe femina qua:dam equibus natura corpushuma-. aum certcmodo producercdebear,qua? tamen nouindicet.rationem tumabipfo oitenram., uim veram modo audivimus. 4, Se ideo contentjtm effefupponere corr j«is JiumajQUm a Deo formatujm efle,qna |
||||
|
FH I l. G A-R. T E S1 *H'«. tl9
£Lia fuppofitione proinde contentus nort
eflet . fi femina illa & modum (quo noa J)em<aUlom fupernatundi, . fed ipfa na- i ura, id non folum poflit, fed etiam de- eiat ptoducere ) enunciare auderet. In fumma , fcntexicia Cartefii abfquc invo- lucris & umbraculispropofita haeceft,ut animalia qusimperfedta vocant e limo &c. prodire videmus , ita & omnia reli- qua e fola ra-ateria fponte fua pofle oririi ac nomiiiatim cocpus humanum, non quidem anima rationali donatum , fed tamen.omnibus illis funitionibus infttu- ftum quas homo communes habet cum beftiis. Hscopiniomagnam afHnitatem habet cura ca quam ex mterpolatis vete- rum paganorum delitiis fuperiore feculo literato orbi obtrudere aufus fuit An- xlreas Cxfalpinus Peripat quxft. libr. 5* quasft. 1. pofle videlicet homines natu- xalitere terra nafei, atqueid- quibufdam legionibus, ubi clementioreft aer re ipfa fieri. quam ejus infaniam caftigavit inter aliosjortunius Licetus Defpontaneo vi- ventium ortulib.i. c.18. & fccjq. Hoc ta- men inter illuai & Cartefium inrereft ^ .quodille homines-intcgros corpore & a- jiima conftantes, hic vero tanttim corpo- ra corporeis fun&ionibus iiiftructa ita gigni.pofls.atbi,tifitui;. Anycrjo hnac pri* |
||||
|
rjCT S T A T E R A
mum hominis ortu revera fuiiTe tacite in-
nuat, id indepatet,quodalibiair,w.*^«-j pojfe, quin caufa ex quibws omnia ph*nome ■ m clare deducantur fint ver.*. ex fponta- neo autem ottuquem fupp onit omnia pharnomena qu? m hominc ( citra anima. confi-deraro)iepetiuncur clare deduci pu- tat: Vix ergo ex ejus fententia fieti potcft quin is fit verus. quo dato, vir fieri poteft tjuin qualem Mofes defcripfit, fit falfuSj Sed fivehancfuam hyporhefin ut ve- ram , fiveut poflibilem tantum venum exponat Cattefius, in gravifllma circa theologiam incommodaincidit. pericli- tantur enim per eam art. i. de creatio- ne. ea apud Theologos duplex eft, ex ni- hilo , & ex materia mdifpofita. priorem labefadtavit Cartefius iilo fuo efFato , quod a:teme,.veritans effe non femel afle- ruit, videlicet ex nihilo nibil fieripojfe, pofteriorem hic prorfus fupervacaneam reddit: ad quid enim Deus ex matetiaih- difpofitaaliquidcrearet, cum omniafua fponte ex illa proditura eflent ? & quid ha:c creatio fupernaturale haberet, cum natura: Qpusaccetoettantum.non autem excedat ? t; Atticulus de Inearnatione. Si enim vi foliusmateriasnaturaiiter po- teft efformari humanufn corpus, fequi- tut nullo miraculo id pptmife iieti in u- terov
|
||||
|
P H I l. CARTISIANS. IJT'.
tero virginis , vi feminis ac fanguinis
rnuliebris , quaj materiam fcetus efle negare nequit. quid ergo omnipotenti Spiritus fancti operationi hic negotiifuit3 3. Articulus derefurreclione, quod vidit &Licetus. (i enim homo ( haec fere ejus verba funt) fponte oriri valeret,jam nul- lo negocio , puris natura: viribus homi- num cadavera poflent in eadem fpecie fal- tem revivifcere } quemadmodum ex ra- narurn cadaveribus ranas quotannis exo- nriteftatur Plinius , & ex mufcarum a- pumque morticinis novas mufcas & apes enafci ab Ariftoteieidem nobifcum didi- cit auctor ha:c ille , & plura in eam fen- tentiam. quamvisautem hic beftiolarum exortus aliquid difcriminis habeat a re- furreclione ejufdem individui, tamen Sc illam ex Cartefiano dogmate nondifH- culter educec infidelis quifpiam , quid c- nim obftat quo minus materia hominis defuncli fuapte vi idem quod ante fuit corpus humanum inftauret ? atque ita hunc fidei articulum Epicureis & atheis ludibrio exponi nemo non videt. Tetigeram obiter , data occafione,"
Aifierfonis p. 10. fententiam cjus con- tra quem fcribebam , quicunque is tan- dem effet, debrutis , qua; fenfibus care- rejs arbitratur, Idaudor Sfeciminis in- fcitia.
|
||||
|
fcp. S T A T S- R A
fcitu(vt\ mex velfua: ) quem Heerc-
b.oortius e chariiTimis ilbi capinbus unutn eflTe profitetur ,.tanquam,de Heereboortio dittum accipit, & rem ip- fam.licet ©^^"jtamen ina fano fenfu veram efle concendit. fanus ille fenfus eft fenfus Cartefianus, prout eum e Cartefio idem explicat.. Ercufat autem fa&um Heereboortii , quod id Exercitii caufa (quod titulus indicec) difpucaripermi- ferit,.&c, Ut adhscpaucisrefpondeam, 1. Inconfiderate agit llle. quifquis eft,qui
reum hicfacit Heereboortium, quem an loco dequo agtmusinteliexerimignorat. 2. Illud; Exercitii gratia (quod quanti fit
alibiobfervamus,) ea quidem quam ille citat Difputatione legitur, non autem Difp. habiu 164,7. menfeAprili Thef47 ubi harchabenturdilerte : JSefiU nonfen- tiunt, nec etiam homines in metnbris at animn immediaie infolo conario. Hic po- fitio bimembris , ut videmus, eft , primo enim de brutis , deinde de ipfo homine Cartefianumdogmapropugnar.Noftrum eft ucrumque.quale fit ex ipfo Cartefio difpicere, & adlydiumvericacis lapidern erigere. Et beftiis <juidcm is animam ac fenfum omnem, licet verbo inter- dufhcribuat , tamen reipfa prorfus adiraic, ac umocs carurn a&iones es nu- da.i
|
|||||
|
t
|
|||||
|
Vuil. Cartesiane. i^$
damateria efleperfuafum vult. Hanc e- jus opinionem ita etprimit audor quar- tarum objedionum Medit. p. 135. Quod ■vero fipeSat adbrutorum animmfiatts in~ jinuat alits mlocis nullam iis ineffi,fiedtan- tum corpus modo qttodam certo configura' tttm , ($ variis organisita conflatum, ut 0- perationes omnes in illo , (£ per illud fieri pojfint quas videmmxm Carrefius refpon- dens p. 164. ait , nullos- motusfieri poffe tam in brutorum corporibus quam in nc-ftris nifi ad/ipt omnia plane erganafihe inftrtt- menta, quorum ope iidcm ctiamin machi- na peragt poffem, & p. feq. nullumplane in ipftsprincipium motus knobis cognjsfici, pr&r terfblam difpofitionem org-xnorum , $> con- tinuum afjiuxum Jfirituum. cos Spiritus dicitelTe inftar ventifiubtiliffimi':, aut po- tius , flammt puriffims, qtta emnibus mcm- bris motvtm dat. Method. p.49. atqueeo- dem modo animam bruti ( fiquando fibi ea voce utendum putat ) defcribit. vocat cnim eam tcnut corpus. Epift. ad cl. Vca- tium p.233. quod cum vento illo fubtili & pura flamma apprimc convenit, unde apparet cum haecduo unum & idem pu^ tare. De eadem , ut &.vi!aacfenfuHe- dit. p.471. ait: JLtfi enim addant (adver- farii ) fenon credere operationes belluarum, abfiqite fienfu , vita ^fe tmimtt (hoc eB, ut Mts
|
||||
|
»34 S T A T E R A
interpretor , abjque cogitatione, neque enim
id Qvod vuLco vn a vocatvr ,neca- nima corporea, necfenfus organicus, bruns a tne denegatur) ope mechanica pojfe expli- cari, &c> Ubi patet, quoties vitam , ani- mam, fenfum brutis tribuit, ex rnentc vulgi eumloqui, non autem fua. praefer- tim cum omnem cogitatienem eis axJimat, fub quaetiam/£»/«/8Complectuur. nam Princip. p.j. profitetur non modo intelli- gere, velle, imaginari ,fed etiam Sinti r e idemfibi eJJequodCoGiTARS. Secundum ha:c Difcipulus ejus RegiusPhyf. p. 153. ait Motum Sensitivum & loco motivum fieri in animalibus eodem modo ut automa- ta agitantur,fine ullafcilicet C o g ni t i oni vel vero ApPETlTv.Hinc CartefiuSiPrinc. P.JO7. §. ccm. Nullum, inquit ,a[iud in- ter ipfa ( artefacla ) & corpora naturalia difcrimen agnofco , nifi quod arte faclorum cperationes, ut plurimum peraguntur in- firumentis adeo magnis , ut fenfu facde per- • ctpi pojjint: hoc enim requiritur, ut ab ho- minibus fabricari queant. Contra autem, naturales ejfelius .ferefemper dependent ab aliauibus organisadeo minutis , ut omnem- fcnfum ejfugiant ( & mox) nec minus na- turale eft horologio,ex hu vel iliis rctts com- pofito , ut horas indicet, quam arberi ex hac velitto femine orti,ut tales fructut pro- dutaU.
|
||||
|
Phil, Cartesia"nje ijj
ducat. 'Rcgius Phyf. p.z. ait, ammalia,$ omnes alias reslnaturales eodem modo ex mattria per folam parttum dtfpofitionem effe facltts , ut exferro fiunt gladit (fl horologia; atque ex lana &ferico vefies aiiaque fupel- lex. pa^.45. dicic, resqua vulgo arttficiales dicuntur etiam effe naturalts, nec ullam hic effe effentialem differentiam,quanquam dtf- ferant ut majus 01 minus , fiu perfeciionts gradibtu. Sunilia habet Refponf. ad Ap- pend. Cl. Voetii p.i8.Phyfices p.45. ait, inftirpis vel beftixgeneratione, non magis quam in conftruclione domus vel horologii, qu& iifdem perficitur principiis , novam fub- Jiantiam produci, fed tantum materiam,. qu-t ejlfubjiantia> fecundum illa principia,, cujujque rei conjittutioni convenienter di- fpont. Quibus non obftantibus , nihilo- minus attfibuitbeftiis t>zV<*»>.Phyf.p.ii<f. 145. 154.160. animamfenfiti.vam. 153. & feqq* facultatem fentiendi.ltvquam etiam in Zoophytis agnofcit pag. 141 imagina- tiorem p.166. Civephantajiam. p. 109. ar- bittittmp.170. appetitum p.156. defcti- bit antmal Utum, trtfie, iratum , doBum,. indoUum p.ijj). 140. generofum,ignavum, ib. & p.141. pudore affeclum.ib. &c. At- que ha:c omnia fine ulla vel cognitione, vel affeftu. quale monfttum an unquam Africa,protu!erit, omnes qui fenfum & racjo.-
|
||||
|
*J(J S T A T E R A
rationem nonejuraruntjudices fero. fed>
prarftat harcpaucis eventilari. Ac primo ex te fi viveres quatrerem
Garted , qui ne inminima quidem re tc a Deo falii poffe contendifti, eique prin- cipioinfallibilitatem tuae methodi fuper- ftruxifti, quid tibi animi fuerit, cum tam grandem, tam univerfalem deceptionem aDeoinorbem terrarum invedam efle aflereres, utomnes ubiquehominescre- derent beftias vivere , quas tu unus tan- dem deprehenderes yita carere i H&c re- vera eft ex Deo agyrtam aut ludionem facere.ex eorum genere qui faltantes puppas & ofcilte pro rebus vivis ac fpi- rantibus curiofa: plebecula: reprsfentarc folent. Neque ea deceptio tantum ad nospertigerit in ftatu peccati, fedipfum primumhominem a Deo hacin re dece.- ptum fuiffe cogeris ftatuere. ei enim dt- xitDeus Gen. i. 50. Qtnnibw Mtem be- Jliis terra, (2' omnibus volucrtbn-s cocli, om- nibufquereptantibm fuperterram in qvi- Bvs est ^mima vivbns , dedi omnet herbtu virides ad comedendum. mentitus ergo fecundum te Deus fuit, & Adamum decepit cum beftiis tribueret HTI U?2J animam vitse, quam nullam haberent. v- ib.v. zo. ii. 14. c. 1. 19. Itaalibieistri- hmtftiMiun.ILcd. z.zo. hdttum. Gea. 7.11-
|
||||
|
Pnu. Cartisian*. 137
7. tt. vitam ib. 23. Auditum.Job. 39.28. Pfal. 53. j. 6. vifum. Num. 21. 23. 25. 27. 3J.Job. 39. 31. Odoratum. ib. 28. guftum Job. 60. 10. Pfalm J04.11. Jon* 3. 8. T*- cium. Prov. 30. 28. Cognitionem. Jef. i. 3. Jer. 8. 7. &c. Appetitum. Pfal. 34. 11. & 42. 2. & 104- 11. Prov. 28. i<;-Utitiam. Job. 39. 24. dolorem. ib. v. 6. fomnum. Numcr, 24. y.vigiliam, ib. generationem. Gen. 1. 22. partum. Job. 39. j. morum denique. Gen. 7.22, 23. Eccl. 9-4. &c. Ec horum quidem pleraque etiam Re- giumbrutis affcribentem audidmus , fed emnia fine tilla cognitione aut appetitu vero.ita fenfum fine fenfu.appetitum fine appecitu commentus cft,& omnia quibus aniraalia viderivoluit ornare. non re ipfa fed fiite & imaginarie eis convenire per- fuafum vultCum autcm ea loca fcripturae quae diferte befttis cognitionem attri- buunt fibi vehementcr obefle cerneret, quopa&o eaintcrpreteturoperc. pretium eft cognofcere : Cum itaqueQn<\uh pag. 242.) dicitferipturaapud Efaiami. 3. Co- gnovit bos poffeflbrecn fuum ; & afinus prasfepe Domini fui : IfraeL autem mc non cognovit : Et apud leremiam 8,7. Milvus in caslo cognovit tempus fuum : turtur, hirundo , & ciconia cuftodierunt (obfervarmt) tempuf adyentus fui 5 po- pulus
|
||||
|
T
138 SriTHA
pulus autemmeus non cognovit judi-
cium Domini . idiotifmut fecundum ap- farentiam ,feu metaphora in iUts verbU eH inteUigenda. lta ut verba illtt fanBorum prophetarum nihil aliud vtlint, auetmbo- tiem, afmum , milvum, turturem ($ cico- nietm ittt vitam inftitttere, ut imperitiori- htu videantur dominosfuos,pr£fepe,& tem • pora novijfe ; Ifraelem vero ita vivere, ut imperitioribm nullam Dei vel divin/t w- luntatis notitiam habere videantur. Equi- dem Cartefium e S. fcriptura nafum cc- reum , & regulam plumbeam facere non itaa:gre fero, papifta enim eft. fed idem audere hominem reformatam religio- nem profeflum, tolerandum non eft. So- let Scriptura uti metaphoris & allego- riis, vcrum non perpetuis , ut Origeni & Sebaftiano Franco vifum, fed quod u- no loco pcr tropum, id alio propriis ver- feis enunciat. Ubi autem hujusRegiani gloflematis in facro codice vel vola vel veftigum eft ? Asque hic mihi commo- dum occurit monitum Conftantini l'Em- pereurT«^sK*a«T»qui in calce Epiftoke Petri Pafchalis de ftatu Chrifti poft refur- xe&ionem advecfus Lubicnicium Soci- nianum , agens de audacia detorquendi Scripturamin fenfus alienos, quasfre- quenuflima cft apud Socinum : a votum, ia-
|
||||
|
Phii. Cartesian*. ijs>
inquit, proprietate non efl difcedendum,nifi locorum circumftantu ,\vel loca parallela id exigunt. Sjjtocircaavocttmproprietate di- fcedentes duo prtftare tenentur: eftendert vocem improprie etiam infacrts ufurpari j. fecundo, fenfum tropi cum hoc vel illo loce omnino admittendum, propter anttcedentia ac confequentia, aliave loca S, Scripturt, qut idfuadent. ( &l mox ) Nec enim veri- fimile efi , neque judicio prtditts idperfua- deri reBe potesl, Spiritum Sanilum, cum fimpliciffimos inftkuere & erttdire ad falu- tem vellet, ita omnibus ifttt locis loquutum fuijfe , ut ea fecm intelligendafint, quam verba fimpliciter prt ftferunt. Atque ex illa Scripturam interpretandi ratione.quam ipfe ( Socinus ) cum affeclts fuu feBatur^ mira fabricatm eff dogmata in Religione Cbriftiana. Vere quidem llle de Socino, fed non minus mira dogmata inChriftia- nam religionera ab hifce hominibus im- porcatum iri, nobis ofcitantibus.utinam non experientia ftultorum Magiftra nos cum magno noftro malo doceat! Age au- tcm , nc fibi hic novus Scripturaeii;ter- prcs inhacfuainterpretatione nimis bla- diatur, nude eam & fine fuco ledorura oculis objiciamus : Cognovit bospoffejfo- remfuum, &c. Ifrael autem me non cogno- vit. hoc eft, (ex fenfa Regii) Sos ittt vi-
|
||||
|
^&fMMpnftH
|
|||||
|
143 S T A T t R A.
■vitat» inflituit ( quam nullam vere ha-
bct, ied lmperitioribus videturhabere ) ut (iifdem ) imperitioribut videatur Do~ tnintitn fuitm noffe ifrael vero ita ( fce- lerate ) vivit ( licet nulla fcelera vere habeat, fed eafimperitioribus haberc putetur ) ut (lifdem ) imperitioribtu nul- lam Dei velttivini, voluntatis notitiam babere videatur- En pulehellum fce- tumRegii ! ei quo ctiam qiKErerepof- fem, quinam fiat llli quos nominat im- peritiores? nam qni ex fcekribus tribu- lium fuorum judicabant eosnullam Dei vel divinae voluntatis cognitionem habc- rc , co ipfo fc divinae voiuntatis peritos eflcoftenderunt, cum ab ca vitam ifto- rum difcrepare obfervarent. .addo : non agihicdecognitione nuda , fedcum af- fe&u conjundla. notum cnim eft tyroni- bus linguae Hebrea: verba notitiae faepe- numero affe&um confignificare. quo fenfu qui fceleratos illos tali Dei ejufque voluntatis cognitione deftitutos efle ju- dkarunt, nonimperite, fcd ex reiverita- te judicafle dicendifunt. Sed eiercca- rnus nos ronnihil cum hifcenove, fapien- tiae confultis. Animam vegetativara ac fentitivam in beftiis/ & hominibus agno- fcimus ex ejus operationibus , fcimus et- iam eara eatcnus corpoream efle, quate- tc-
|
|||||
|
P h n.CAnrEsuNS. 14t
tenus a cotpote in efie & permanete dc- pendet, intimam tamen ejus eflentiam nos notam habei e afletere non audemus. Id quod hifce heroibus tam facile eft, ut nullum de fua do&rina dubitationi lo- cum telinquant. audiamus eotum ota- cula i. Animabe/iU (ah Ctzte(i\is)efi te- nuecorpw. dico : fi cotpus eft,corpus pe- netrare non poteft, quod tamen facit.ca- vitatcs quidem ejus poteft fubite , at i- ^)fam ejus fubftantiam nequit petvadere. 2. Anima (inquit) eft inftar ventifubtilif- fsmi. dico: animata ergo erunt quaeven- tofunt repteta, ut folles,&pra:cipue or- ganamufica. & quse ventum emittunt, a- nimam emittent. denique corpus moi- tuum ventorepleatur, revivifcet j. Am- ma eH inftarflamms. puriffims,. item, «/? ftne lumine ignis, qualis esl qui foenum re- feEtum^ vmum recensfervefacit.dico : ll flammaeft, non eftventus. fi ignis eft qualem deCcribit, fequitui fosnum & vi- num animata efle , & quidem anima fenfitiva. de ea enim agit. 4. Anima fin- quit Regius Phyf. p. 142.) eftfanguis. ex Lev. 17.14. dico: fi anima eft fanguis, u- tique nec ignis, nec ventus eft , atqueita Cattefii fcita abiogantui. Ad tem ipfam quod attinet, Regirm, qui philofophus & medicus eft , ad philofophum ac me- G dicum |
||||
|
-$4i Stateha
dieum Sennertum remittp. apud cjuem
(tradatu de origine & natura animarum in brutus p. i7)Facultas TheologicaLip- iienfis ait: Non anima propriefanguis efl, fed tiiQyfltruiis , idefl, caufaliter , f$ con- comitanter. Etquando Genefc.g. v.^.Lev. 17. t;.i4. anima cujufque carnis (anima- Ik ) dicitur ejfe Janguts, fynecdocbice hoe accipiendum, ficut optime declarat Aug, quatenui anima efi infanguine.Lev.17. ■v.it. aut pro animatsl[anguu v.i$. Eo- que fenfu Virgilim /anguinem nominat purpuream animam. Haec illi. locus autem quemcitant exAug. eft Quaft. in Levit. p.zi9. edit. Froben. ubi metonymiara continentis pro conterKo agnofcit in ver- bis Mofis. at iderff Augultinus contra Adverfar. iegis &Prophetatum,fignum pro fignato poni exiftimat. utut cft, ani- mamnonprofubftantiavivificante, fed pro vita accipit inLevit. quofup. porro animam 1. vitam pro re ad vitam fuften- tahdam neceffaria ufurpari, evincit locu* Deut. 14. 6. Nepignori accipito quifquarn metamtf catillum NIH S2)"l tPSJ-O nam is vitam (in Hebr. eft animam) acci- feret. id eft , rem vitx confervands defti- natam. Si hoc locum habet in externo vitae adminiculo, quale eft mola farina- lia, majorjratioae ininterno , quale eft |
||||
|
P H I l. CiXTlSIilKs! 143
fanguis,fine quo animatviverenequaqua
poteft. 5- nullum{ ait Cartef. ) ejl difcri- men inter rts naturales q" arte faScu pr&ter magnitudine & exilitatem organorum.dico: fihoc verum eft , plus eft vitx in fubtilif- fimis organis exigui horologii, quam in corde, lecore, cerebro &c, vel hominis vel bruti, illa enim organa feufum peni effugiunt, hsec vero notabilem magnitu- dinemhabent. Porro fi horologia dum moventur vivunt, fequitur ea moriqua- primum motus ceffat, & revivifcere fi- mul ac motusinftauratur. itanobiliori quoad hocconditionefuntquam velho- mines vel beftise, hae enim nunquam, illi autem ultimo die femel taatum revivi- fcent.horologia autem fingulis horis oc- cidi & in vitam revocari poflunr. neque mortuorum refufcitatioDeo folicompe- tet,cum vel minima ancilla eam,pro libi- tupoffet exercere. 6. Si auditus, vifus , phantafia &c. denturabfque ulla cogni- tione .fequitur & viderefpcculum, quia iraagincm recipit, & audire cavam ru- pem, quia vocem admittit, & phantafia atqueetiam memoria pollere pictam ta- bulam,& librum quoque, quiaimpreffas fibiliterasacfiguras retinent, & ad lon- giflimum temporis fpatium confervant. quid enim hsec minus praftant quam o- G 2 culi, |
||||
|
144 S T A T E R A
.culi, aures, cerebrum animalisinfenfiies
& omni cognidonc deftituti 5 7. fi cibi, potus, veneris appctitus, fi lxtitia, trifti- >tia, ira, pudor &c. fine omni afFectu ef- fe poflunt, nec carum vel definitiones vel vocabula nobis deinceps integra relin- quentur , ac univerfum Jioc »tiul aliud erit, quam FergulapiHorum^ verinihil,omnittfi8a.
Neque caret opinio haec evidentiperi-
culo in rebus Theologicis. unum afFe- xam.licet plura occurrant.- docet Apofto- lusadHebraeos j.t6. 17.18.19. zo. Te- ftamentuminmortuisratum efle,idco & ' teftarnentum vetus fanguine ( 1. cruenra morte) vitulorum ac hircorum dedica- tum fuifle , Sc novum morte teftatoris. x. Jefu Chrifii. Quarro, fi pecora non vi- rebant, quomodo potuerunt mori* fi nonfuntmortua, quomodo fuerunt ty- pus mortis Jefu Chrifti ? nifi & hunc non vere, fcdtantum in fpceiem mortuum fuifle poft Marcionem fingas, quo pofito corruit fundamentum falutis noftrar. Sa- tis de beftiis, De hominc duo apud Cartefium examinanda occurrunt. i.cor- pus. 2. anima. Corporis primo ortus dc- lcribitur, deinde functiones ab eo pro- manantes.ortura quem Cartefius eiaffin- gir, quod Yidelicct b fola materia fpontc |
||||
|
P H l L. C A R T g S I A N M. T4J
fua poffit oriri, & (pofitis ejus pnncipiis)
verc orcum fit, alibi ex ejus di&is erui- mus , & incommoda quae exinde confe- quuntur notanmus. Nunc quae fun&io- nes ab ipfoillo corpore oriantur, peni- tius inveftegandum. Supponit ergo Mc- th0d.-p.4tr. corpus illud anima rationali deftiturum , nec quicquam habens aliud quod loco anim& vegetantu , 'autfentientu tjfet: fed tttntum tn ipfittt corde aliquim fine lumint ignern; quemnonputat diver- fttmejfeab eoquifcsnum congeflum ante- quam Jiccum jit, calefacit ; aut qui vina- recentia ab acints nondum feparatafervire' facit. Namfunftiones (inquit) qu& con- fequenter in hoc humano corpore ejfe pote- rant txpendens, inveniebjtm perfeQe onu nes qu& nobu non cogitantibta ineffe pof- funt; ac proinde abfque cooperatione ani- m& , hoc ejl iliius noftripartis a corpore di- (linii* , cujtu ante diclum ejl naturam in cogitatione tantum (itam effe, eafdemque in quibm potefl dici animdia rxtione deflituta nobifcum convenire ; ita tamen ut nullam earum animadverterem , qu& cum * mente pendeant , fol& noflr&funt quatentu homi- nesfumut; quas nihilomintcs omnes ibi po- flea reperiebam . cum Deum animam ratio- naiem creajje , eamque ifli corpori certo quo- ditm quem defcribebam tnodo conjunxijft |
||||
|
I4&" S T A T E R A
fttppofuijfem.
De igne illo quem in corpore human»
loco anima; vegetativa: & fenfitiva; com- mentus eft , quadam fupra funt dicTa , & nonnulla infra dicendareftant. Nunc il- lud confiderandum.quod omnes functio- nes qux nobis cum beftiis communes funt, poffint effe.in eorpore liumano inanimi, ideoque fiant Aesqv^e coom- ratione An im^, ut pote quarum nyl- LA A MENIE PENDEAT. rationCS du3S
funt fibi mutuo connexa:. i.quod nobis
nqn cogitantibus ineffe poftint. i. quia aniinas natura in cogitatione tantum fita iit. Ubi primo manifeftam hominis con- tradictionem notari opera: pretium erir. Nam Dioptr. p.pj. §■ iv. De motupu- pillse agens fis autem nobis cum beftiis communis eft ) Et obfervandum , inquit, hunc motum voluntarium ejje dicendum, licet ttt plurimum a nobisignerantibmpertt- gatur; neqne enim ab hocmintuDLPEX- D = T , attt mimit fequitur ex vduntatequa habemus bene videndi. ffjuemadmodttm la- biorum g? lingud motus, pronunciationi in- ferviens, voluniarius dicitur , quoniam lo- quendi voluntatem fequitur; licet fepiffime tgnoremus, qualem Jinguh liter& requirant. Ubi non modo funcrionum quas cum beftiis communes habemus Indepin. DEN-
|
||||
|
THIt. CARTESlANS. T47
DINTiam a mcnte evertit, fed & ratio-
nemillam , quod nobis non cogncfcentibus- ineffepoffint, ipfercfutat. Eciane.fifun- ftiones nobis cum beftiis communes- fiantjwe cooperationennim&, fequitur nos in edendo , bibendo , coeundo, & millo talibus , peccare non poffe , cum omnia haec fianc independenter ab anima, nec ia beftiis puniantur. Et huc manifefto du- cunt quae habet Hogelandus Cogicat. p. 219. ubi dicit, homines, quatentu anima- liafunt, motibut Avtoma i s c i sfubjecios ef- fe , inter quos, inquit, & ifliforte recenferi poffunt,per quos hemo quandoque.proprio- j-udicio contrarium quafifttggerente, £5" psr confequens voluntate quodammodo refia- gante, in •vitiaquidam, ex. gr. ebrietatem, libidinem , iram, &e. allicitur & adduci- tur,tfc, Cenfet ergo motus illos effe au- tomaticos,qualesfuntv.g. motus horolo-* gii aut fimilis machinar. quales motus, fi hoc verum eft , ejufmodi helluonem aut foortatorem a peccato excufant. E- quidem legi faepenumero apud pontifi- cios audtores , pnmos animimotm , eo quod in poteftate noftra non fint, pecca- ta non effe , quanto magis peccato cate- bunc mottts illi corporei plane,& citra ani- mx adrainiculum aJ-n^mi; producti »■ qaales func non modo quos recenfumus» G 4 fed |
||||
|
148 S t a t e r a
fed & laniare, occidere, rapere , clepere*
&c. nam & haccabrutis fieri videmus. O gratam Epicuri de gregcporcis do» clrinam.' Qtuero porro ex Cartefio, fi omne»
hae funcliones non cooperante anima fiunt, & ab ea haudquaquam depen- dent, qui fiat, utiniis a quibus per mor- tem deceffit anima, non remaneant? jux- ta enim hanc opinionem, hofno mortuu* non defifteretab edendo.bibendo, genc- rando, &c. hacc enim curn brutis , com- munia habet, & ab anima nondepen- dcnt, accitraeam fi-eri poffunt. qui au- tem fcit Carcefius , an interhomines vi- vos an mortuos ambulet ? quifciet ju- dex , perpetrato homicidio , vivufne ho- mo an mortuus fuerit obtruncatus l & unde novit aaimam rationalem inefle infantibus,cumin illaactatulanullasfun- ctiones edant quas non exercent & bru- ta ? imo, ut ipfe quidem putat, & auto- mata ? quid autem tantum peccavit vel Pharao quiinfantes in fluvium projecit, vel Herodes qui eas. gladiis ficariorum objecit, fi nihil aliud de iis judicarepo- tuerunt, quam effe machinas quafdam vita carentes , & facilc parabiles ? 6 gra- tamiterum homimbns fanguinariis do- thinam ! Quam & fidei Chriftiana; exi- tior.
|
||||
|
PirfL. Caktesianjb; i4>"
tiofam efle vel ex hoc apparet, quod fe- cundum eam Judaeus quifpiam poterit concedere, Cluiftum e fepulcro cxivifle, fed negaru inde fequi eum revixiffe , cum furgere , arribularc, edere bibere, &c. ta- ks fecundum Cartefium fintfundliones qux citta animam poffunt fieri. Utile autem etit confiderare palmariam
rationem qua fierihaec pofle putat Car- tefius. De M«thodo. p.4Ji. ait: Sedut co- gnofcipojfttqua ratione tllic materiamiflam traitarem , volo hic apponere explicationem mottu cordts , fi3' arteriarttm ; qui cumpri- mus 0> generaliffimus fit qui in animalibus obfervatur , ex eo facile judicabitur quid dercliquis omntbtu jit fentiendum. Et poft- quam de cordis anatome nonnulla diffe- ruit, haec quas proprie ad rem faciunt adjicit: p.44. Multo femperplus caloris effe in corde quam in ulla alia corporis parte; eumque calorem poffe efficere utfiguttula aliqua fanguints in ipfius cavitates ingredia- tur, jlatim intumefcat £3" dilatetur; ficut ■ omnibus in univerfum liquoribus contingit, cum guttatim in aliquod valde calidum vas fliUant. foH hoc( inquit) non^apusett ul quicquam aliud dicam ad motum cordts ex- plicctndum , nifi quod ;um ipfiui cavitates nonfunt fanguine plen&, ittuc necefjario de- fiuat, "e venaquidem,($ exarteria venofit; G 5 /» |
||||
|
, -Tj.fl S T A T E R A
infmiftra; qnia h&cduo vafa fanguine fem-
psrplena funt, & ipforum orificia qu& cor- jpeSiant tuncobturata effe nonpojjunt. Sed fimul atque du& fanguinu gutts, ita illuc funt ingrefftt, nimirum in unamquamqtte cavitatem una, cum neceffario fint valde magna , eo quod oftiaper qu& ingrediumur amplafint, &vafa tmde procedunt plena fanguine, ftatim e* rarefiunt £5" dilatan- tur , propter calorem quem iUic inveniunt. Qua ratione fit, ut totum cor intumefcer* faciant, fimulquepeUant & claudant quin- que valvulas , qu&funt in ingrejfu vaforum unde manant, impediantque ne major fan- guinis copiain cor defcendat ; & cum magit magifque rarefiant , fimul impeUant & ar periant fex reliqncu valvulas , qtufunt i* orifiliu duorum aliorum vaforum .perquat *xeunt; hac ratione efficientes , ut omnes •vent arteriofs. £? magns. arterU rami, eo- dempene cum corde motu intumefcant; quod ftatim poftea , ficut etiam ifte, arterU.dett^ mefcit, quiafanguis qui eo ingreffus ett, re- frigerxtur,& ipfarum fex valvuU clatidun, tur, £f quinque venn cava £f arterU venofa ■ eperiuntur, tranfitumque prtbent duabus aliis guttis Janguinis, qus. iterum fatiunt* ut cor & arteris. intumefcant, ficutprue- dentes. Et quia fanguis qui ita coringredi~ tnr, per ifias duas ipfius anriculas tranfit^ infa
|
||||
|
P IIIL. C ARTE SI A N &. Ift
indefit ttt ipfarum motus cordis motui con-
trarius Jit , & tmn intumefcit detume- fcant. Et paulo poft adjicit; motum hunc, quem modo explicavit, adeo necejjario fequi ex fola organorum di/pojitione, quam no- firis in corde oculis intueripoffumus,Q< ex calore qui digitis percipitur, naturaque fan- guinis qua experientia cognofcitur; alque horologii motus , ex vi, Jitu i$ figura pon- derum & rotarum quibus confiat. Equidem,exprologo & epilogo hujtw
differtacionis conftare puto, tanti hoc in- ventum ab au&ore fuo fieri, ut fi in hoc errarit, caufam non dicat, quo rnintw & de reliquis pmnibus quae huc fpectant idem judicetur. Luculencaeftcondicio , itaque huc mentis oculos convertamusv examen non erit difficile, quiaidante nos inftituit fummus admirator Cartefii Kenelraus Digby , eques Anglus, Tra- clacu fuo de nacura Corporum c. 16. pag. • 13 3. edit. Parif. in folio.Unde haec ex An- glicotraduftalectorijudicanda.Cartefia- nis rcfellenda propouimus: Is ergo propofitae a fe opinioni Carte-
fii haec lubjicit: Verum dubito, an htcex- • plicatio difficultatem perrumpere poffit. Pri- mo enim , & Galenus, ($JDoftor Harvtus oftendit fimulac fanguts in cor pervenerit, id fe.ipfttm c»ntrahere: qmd eum hypothefi G 6 C*A |
||||
|
t't STATERA'
Cartefiana minime convenit; in e\m enim.
doSlrina, cur id cum repletum eH contrahx- tur , nulla apparet caufa: contra tnim , fe- met ipfum dtlatatum iret, dontcfanguinis qui cordi infttllatur , fatts magna portio in vaporem e/fet converfia , ad aperiendas por- tas , per quas inde quidtm egredi, in corpu* ■vero ingredipoffet. Deinde, D. Cnrtefitts fupponh, fubfian-
tiam cordis effe inftar ve(ic£,qu& non habtt motum infefe, verum deducitur &> contra- hitur , prottt id quod ea continetur vel di- latateam, velpermittit ut contrahatur de- nuo ac concidat. quum contra demonftret Harvius, id quando repletum eB fe ipfum comprimere celeri ac vehementi motu, ad txpellendum idquod ipfo coatinetur : eva- cuatum vero reverti adnaturalem fuam- dilatationem, figuram, acfitum, ceffante il- lius agentis operatione, quod motum ejus caufabat. unde apparet, ejfe idfubftantis eo modofibrofk, ut habeat proprium motum a-< feipfo. Tertio : non vides qua ratione hic motus
poffit effeproportionalis. Etenim, neceffarie . «porteret ur aperiri ac dtlatari multo vt- hementius, quam idpoffet claudi ac contra- hi:. cum nullafit caufa ejus claudendi, ae adextremamperiodumcentraclionisperdu-- 6tt?di, aim , prtter egreffum vaporis, per quem.
|
||||
|
P H M.. C A R T E 3 1 A N X. 153
quem, evacuatur: qui vapor , cum non co- gatur ab ulla re alia quam inclinatione pro- pria, poteB fortaffe primitus, quando abttn- dat, vehementer, cor extendere ac tumefa- cere , verum a primo impulftt, quo pars e- jut aliqua prorttpit ecaverna qua conclude- batur; nihil eft quod reliquum expellat ,quod iccirco fenfim admodu evaporari oporteret. §luarto,quid impediret fanguinem quo-
minus introiret antequam cerplane effet e- *uacuatum,& coutratlum ,nfque adgradum maxime remijfum ? fimulac enim vaporin- trorfum fertur , novus fitnguu formfecus ir.fluere poteH ; atque ita cir continuo dila- tatumfervare, abfque ullaptrmijfioneper- fecTe ac penitusfe contrahendi. §uinto,cor vtpem impofitumtabuU in lo- ■
co calido , palpitabitper horas 14. & multo ttiam diutim,ficum cura corpori ejtts exem- tumfuertt, & aer calidut ac humidm exti- terit: evidens autem esl, fieri id citrafuc- ceffionem fanguinii ad caufandos ejmpulfus. Kec abfimiliratione,membrafeparata crett- turarum viventium, ad tempus moventur pofiquam a cotporibus futs \divulfa funt, cujus rei nullam ejufmadicaufamfitfpicari pojfumus. Sexto, in D.Cartefiiopinione,*coreffet :
dmifftmum, quando maxime repletum etf ; &tert4pti0 vapom ex eo. vthtmtntiffimafo- rtt
|
||||
|
1^54 S T A T £ R A
ret inprincipio : auum experientia doceatl
ntollifimum ideffe inpunBo repletionis fu& ; & durijfimum in punclo evacmtionis; mo- tio denique ejus vehementifftma circafinem fui, Septimo; in via Carte(ii,non datur agens
aut visfatis efficax adfaciendum utfanguis excorde promanet: fi enim felus vaporfo- res aperiat, nihilpr&ter illum exibit, fan- guis autem retro detinebitur,quum depre/fius auam vapor fit fitus , fe remetius ab exittt unde is egreditur.At Decl. Harv&us per ex- perientiam comperit ( ($ auo paBoid auis experiripoffit docet) fiauando vulnus in cor incidit, fanguinem per intervalla exilitu- rum, ad (ingulos pulfus cordis. Vofiremo ; fi vera effet hypothefis D Car-
tefti, arteru nihil reciperent pr&ter vapo- rem. quumtamenfit evidet.s , pr&cipuum qtudettsimplet effefanguinem. H2cau£tori7le,& natalibus &fcripti$.
nobilis, & Cartefio tum religione devin- clus , tum opinionibus valde affinis, cjuas nifi accuraterefellerit Cartefius, fatis li- quido, propria fponfione de fumma reli- quorum quae huc pertinent periclitabi- tur. Nos pergamus. De fenfu in homine ita diffcnt: Me-
dit.tf. p.po. Adverto, mentem non ab om- nibtu corporis partibftsimmedtate affici,fed. tan-
|
||||
|
F h 11. C a r t e s i k nm. rjf
tantummodo a cerebro, velforte etiarn ab una tantum Exigva e)ut Parte , nempe ab ea in qun dicitur effefenftts communit ; qut quotiefcunque eodem modo esl di^oftta^ , menti idem exhtbet, etiamfi rcliqut, corpo- rts partes diverfis- interim modk poffint fe habere, iQ>c. Adverto prtterea , eam ejfe corportt natttram , ut nulla ejutpars pofjit ab alia parte aliquantum remotamoverii quin poffit etiam moveri eodem modo a qnalibet ex iis qus. interjacent,qudmvis illa remotior nihil agat. Vt ixempli caufa; in f )me A, C. C. D. fi trahatur ejm ultima pars D, rton alio paclo movebitur prima A , quctm moveri etiam poffet fitraheretur u»A ex intcmediis B. vel C £7' ultima D. ma- neret immota: Nec dijfimili ratione , cum fentio dolorempedis, docuit me Phyficafen- fum illum fiert ope nervorum perpede jpar- forum, qui inde ad cenebrum ufquefuni- um inftar extenfi, dum trahuntur in pe- de trahttnt etiam interiores cerebri partes ad quat pertingunt > quendamque tnotum in iis excitant, qui inftitutut efi a natura ut mentem afficiatfenfu doloris Tanqvam in pdde txiftentts. fed*quia illi nervi per tibiam , crm, lumbos , dorfum, & collum tranfire debent, ut a pede ad cerebrum per- •ueniant, poteB contingere , ut etiamfi eo- rum pars j«a eft inpeds nm attingatur fcA |
||||
|
l$& S T A T E R A
aliqua tantum ex intermediis , idem plane
ille motus fiat in cerebro qui fitpede male ajfeSo, ex quo necejfe erit ut mens fentiat eundem delorem : & idtm de quolibet alio fenfu eH puimdum. Adverto denique , quandoquidem unuf-
quifque ex metibm qui fiunt in eaparte ce- rebri qu& immcdiate mentem afficit, non ni- fiunum aliquem fitnfum illi infert, nihil hac inre melius pojfe excogitari, quamfi eum inferat quiex omnibut quos inferre potesl ad hominis fani confervationem quam ma- mirne &quam frequentiffime conducit; Mxperientiam autem teftari tales ejfe omnes fenfm nobis a natura inditos; ac proindt nihilplane in its reperiri , quod non Deipo- tentiam bonitatemque TESTsrnR. Itaex- tmplicaufa , cum nervi quifunt inpede vt- hementer (ff pr&ttr confuetudinem moven- tur,ille eorum motttsper Jpin&dorfi medul- lam adintima cerebripertingens, ibimenti sicnum BAr ad aliquidfentiendum,nem- pedolorem tanqpam inptde exiftentem, aquo illaexcitatur , adejns caufam ut pedi infcfiam, quantum in fe efi, amovendam. fotuiffct vero natuta hominis aDeo fic con- fhtur ut ille idem motm in cerebro quidvis <*- liud menti exhiberet; nempe vel fe ipfum quatenus esl in cerebro; velquatenus eslin ■ pede; vciinaliqno ex mtermedat vel deni- qu*
|
||||
|
P HI L. C A R T. E S I N m. I5T
que aliud quidlibet; fed nihil aliud ad cor-
porportt confervationem &que conduxis- set. Eodtm modo cum potu indigemuii. quidam inde oritur ficcttas in gutture ner* vos ejut movens, ©> tUorum ope cerebri in- teriora; hicque mottts mentem afficii fenf». (jtis, quia nihil in toto hoc negotio nobis u- t ilius eilfcire,quam quod potu ad confer- vationtmvalttudinis egeamut. & fic dt t&teris. Exquihta omnino manifefium esl non
obsi antb immenfa Dei bonitate,naturam hominis ut ex mente & corpore compofiti non posse non aliquando Esse fal- lacem. Namfiqu* caufa non >n pede, fed in alia quavis ex partibmper quas ner • •ui ,i pede ad cerebrumporriguntup, vel et*- tiam in ipfo cerebro eundem plantmotum excitet qui folet excitari pede male affeiio, fentietur dolor Tanqvam in pede , fen~ fufque naturaliter falletur , quia cum idem iUe motus in cerebro non poffit nifi, eundem Semi'£R fenfum menti inferre:■, multoquc fiequentitu oririfoleat a caufa qu&Udtt pe- dem,quam ab alidalibiexijlente, rationi eonfentaneum eil, ut pedis potius qmm al- terius partis dohrem menti Semper exhi- beat. Etfiquando faucium ariditat non ut folet ex eo quod ad corporis valetudinem po- tus Condycat., fed ex contraria aliqua- |
||||
|
ifS Statera ^,
caufa oriatur, ui in hydropico contingit,
longe MeUvs es~iillam tuncfallere, quam jl contrafemper falleret cum corpus eil bene conftitutum. &ftc dereliquis. Atque htec confideratio plnrimum juvat
non modo uterrores omnes quibus natura mea obnoxia esl animadvertam , fedetiam ttt illos aut emendarc , aut vitare Facue poffim. Nam fane , cttm fciam omnes feti* fus circa ea qu& ad corporis Commodvm jpecfant multo frequentitts verum indicare quam falfttm . pojfimque uti FeR.b Sem- J'er pluribus ex iis adeandem rem exami* nandam; ^» infuper memoria, qtu prtfen- tia cum pr&cedentibus conneclit; & intel- Islist, quijam Omnes err.>andi cavsas pirsi>exit, »0» amplius vereri debeo ne lla qu& mihi quotidie ajenfibus exhtbentur fintfalfa, ($c. Sed~ quia rerum agendarum necejfitas non simper' tamaccuratt exa~ minis moram concedit ,fatendum e/l, hu- manam vitam circa resparticularesftpe er- roribus cffeolnoxiam. (jfc. hac ibi. Princip.p.j.aic mentemfclamfentire:^.
xjy.Sciendum (inquit) humanam animam ttfttotum corpus informet.pncipuam tamen fedemfuam h/tbere in cerebro.m Qvp so- to 3 »»» modo intelligit £? imaginatur, fed etiam Sentit. hocque ope nervorum, qui filorum inftar a cerebro ad omnia reliqtta mem^
|
|||||
|
P h i l. Cartesi-an^, ttp
membra protenduntnr , iifque fic annexi funt, ut vix uila pars humani corpom tan- gipoffit, quin hoc ipfo moveantttr aliquot nervorum extreniitates per ipfam (jiarfa.at- que earum motm ad ahm eorum nervorum extremitates m cerebro circa fedem anims. tolleBas transferatur. Motm autem quific in cerebro a nervis excitantur, AvhmamJi- ve Mentsm intime cerelro conjunclam di- ■verfimode (ic afficiunt,prout ipfifunt diver- fi. Atqueha. diverfit Mentis Affectio- NES,_/n/e Cogitationes exifiis motibm immediate confequentes, Sensuum per- ceptiones , five, ut vulgo loquuntur Sensvs appellantur Atque haec per ftn- gulos fenfusexternos explicat, conclu- ditque p.501. AnimAm nonquatenm eB in fingults membris, fed tantum quatentu m cekebro, ea qm corpori accidunt in fingulis membru, nervorumope Sentire. v. feqq. Dioptr. p.55. Omnibm (inquit )jam
confiat, Animam esse qvjb. sentit, non corpus. & mox : Nec magis obfcu- rum esl, iHam non proprie fentire quatenm eH in organts fenfuum exteriorum , fed qua- tenmesi in cerebro, ubiillamfaculta- tem exercet, quam nuncupant sensum comsbunem. ln quaautem cerebri parte ea facultas exerceatur, exprimit Dioptr. pag..
|
||||
|
ISo S T A T E R A
pag. iij. \idclicet inglanduldquadamexi-
gud, qu& in medio circiter cavitatum (eere- bri) occurrit, (eftque ) i>rofria sesnsus communis sedes. HancglandulamRe- gius Phyf. p. nj. vocat conarium, quod dicit eScfenforiutncommune. &pag. ns. tr&cipuum, inquitj^ communefenfationk &c. inftrumentum ejfeexiflimo circace»- trum cerebri, in interiore ejttt fubftantia,ubi glandula riNEALis five conarion e& fitum ,. quo omnes motus fenjoriiiprofri» imprefft, tanquamad centrum & comrau- ne fen£brium conftuunt gfc. v. & p. ijj. pagin. tj4. dicit : Animam nervorum ope in solo capite , »o» inaliumem' brii sentiRi. & addit. Itaque membra NON sentiunt , ftdfunt tantum organa- txterna, quibut mens mftra seniit» Antequam noftram in Jianc opinio-
nem ceafuram ftringamus, non inconve- niens erit ea qua: unus e maximisCartefii fe£tatoribus,praiceptore fuohic defidein ret audire. IseftKenelraus Digby , qui tractatu Anglico de Natura corporum c. ji.poftquarninventum Cartefii retulit,& exparteapprobavit, etiam coufque , ut dicat, fenfusexternos non esse sensus veros, quafiin ip/is effepotentiafenfatio- nts : fed alia fignificatione , in quantum vi- dtlicetfunttnftrumenta qudificandi (ut lo- qui-
|
||||
|
Phil. Cartisianje. ifii
quitur ) five adducendi objeBum ad cere-
brum.p.z7?. modum tamen quoidfiar a Cartefio excogitatum,videlicet perner- vorum motum , repudiat. Unde p. iSr. ait: Pofiquam (obje&um ) adfenfum per- venit , nulla ratione convenit id inde ad ce- rebrum itaperduci, aut naturam intendere talegenus infirumenti quale etf nervtts, ad continuandamprtcife determinatam motio- nem : Etenimfi confideres quo paBo ncrvtu in teftudine, aut aliud fimile medium dedu- cat motum in ipfo excitatum, deprehendes, ut reBe hocfaciat ac clare.opertere idfecun- dum totumfui extenduufque ad certumgra- dumrigoris: quum nefvi nofiri intenfinon fint,fed infiexi in cerporibus nofiris jaceant, &jflaccidi admodumfint, donec occafiont Jpirituum eas fubintrantium intumefcani. Adhtc, illigatifunt carni, aliifque corpork partibtts, qun, cum tangenti facile cedant, neceffario iBumfacient elanguefcere, nequt ut is longe feratur permittent. Denique , nervi obnoxii funt utfubinde contrahantur ac dilatentur proprio marte , citra ullam relationem ad iBusfibi illatosab externo a- gente : qutnuUo modo eB conveniens dijpo- fitio ejus corporis quod fimplici alicui mottti deferendo fit diflinatum : idenim continu* inexpeBationtforet & magna quidem cum tranqnillitau, udfcrupulofe {$ exaBe ob- fir-
|
||||
|
161 SrATERA
fervandum onm quodfibi deferendum in-
cumbit. Ita utego concipere non pojflm, na- turam intendere tale eJfeBum per nervos ut medium peragere. Verum D. Cartefiut conatur ftabilire o-
pinionem fuam , per idquodfilet accidere inparalyfi, quando quit amittit vim ma- nttt fuas aliave membra movendi, falvo ta- tnentaBu: id quod ea ratione putat fieri , quodintegn remanferint nervorum fibra, deficientibus aliqua ex parte ftiiritibus. Ad hoc refj>ondere pojfumtts produeendo exem- pla contraria, in nonnullis, qui integrum habuerunt ae nullo modo impeditum mem- hrorum fuorum motum , cum tamen taclut plane nullus effet, nec in carne nec in cute torporhs univerfi. Ex its fuitfamulut qui- dam in coUegio medicorum Londini, quem truditijf. Harvtus (unut ex iis quibus ille tniniftrabat) mihi retulit fuifie adlabores •ualentijfimum , & aptijfimum adonus dli- quod neceffarium deferendum, & addexte- reres aliquat, occafione data , removendas: qttum tamen ita ab omni taclu vacuus ejjet, ut frequenter manusparietibus illideret, & interfcruta qu/t traSabat exceriaret, ita utfanguine manarent, ipfo nihil fentien- te, nec unde id ejfet animadvertente. ( & poft nonnulla.) trtterhac omnia, unafupenH difficul-
tas
|
||||
|
V H I L. C A R. T E S I A N X^. 1.6}
itu adverfus hanc doclrinam, magis infti-
perabilu(infallor ) quam quiejuam eorum, ttut etiamfimul omnitt qu& haBenus k nobis diftafunt. Videlicet: quopaiio memoria, rem ullam in fe confervaret, nobifque re- prefentaret corpora , phantafia noftra ea flagitante, fi nihilpr&ter motiones intrent in cerebrum. Neque enim fieripotefi, infub- jecle adeo divifibili, ttifuntfpfritus, mptio- nem kngo temporis Jpatio ccnfervari: prout evidenter videmus in aere, per quemmove cereum ardentem quam potes celerrime, qnamprimum enim eum depofueris, ipfo in- qudtllo momento.flamma definit agitari in latus, fed quiete ac iqualiter ordinariofuo motufurfumfertur :-eo ipfo ojiendens, mo- tum aeris , qui paulo ante violentus erat, repente tranquillatum effe ac quiefcerr.alio- quin enim flamma cerei in eam partem de- flefteret quo motus erat aer. Corpora certe qut, vim habent motum diu confervandi, ficca £f dura effe oporut. nec tamen eadem tempore valde longo eum retinere queunt, caufa ejus afuaoperatione cejfante. §u* er~ goratione imaginabitur quis tantam co~ piampurarum motionum quantam memo~ ria reconditam habere debet in ufum ac mi- nifierium hominis , confervari ajfidue pojjg in ejus cerebro citra confufionem; ac tanto tempore, adqumtum memoria ejus apta eB ex.
|
||||
|
I-«4 5 T A T B R A.;
extendil Conjidera cantum aliquem utn
tejludinis aliufve inftrumenti mufici emo- dulatum,ac tecutn cogita,qui visfit aut ejfe pojjit innnturn, cantutn illum confervandi perpetuo fonantem : tnox conftdera, Jiim- preffiones infenfum tommunemnihtl aliud Jintquam res ejufcemodi, opustjfe, etu ctm* fervari qualesfunt>($ contiuuo aclu in cere- bro noflro moveri, quo immediate prtfto tjfepojjint, quotiefcunque placnerit volun- tati noflr& eat advocare. Videat leiftor re- liqua, ne nobis opus (it cmnia enotare. Idemaudtorejufdem tractatns c.35. im- pugnat opinionem Carrefii, qua glan- dulam pinealem fenfus communis fe- dem faeit , cujus loco ipfc fubftituit corpufculum illud tranfparens in cere- bro, quod feptum lucidum , fivc Jj>evn' lum vocant Anatomici. Hogelandus , folium animae & fenfationis organon, cerebrum , & iort* (id enim bis adji- cit) glandulam pincalem efle ait. pag. 40. & 21,8. Habet campumCartefius in quo fe cum difcipulis fuis ("maxime Dig- b*o)e«rceat, & eos aut melioradoceat, autre&amonentibus cedat. nos interim quid nobis de tota hac re videatur ex- ponemus. Iis «rgo quje ab acutiflimo Digbxo dicta funt, addo , non pofle me fatis miraria viris do&is non effe anim- adver-
|
||||
|
1? H I U CA RTE Sl ANI, I<>$
advetfam craffiffimam i\tym* quae oc-
currit in hac opinione. Etenim cum fa- teatur Cartefius nctvum qui in pede eft per tibiam, ctus, Iumbos, dorfum, col- , lum ttanfite antequam ad cerebtum per- veniat, & ubicunque tangatur eundem motum incerebro excitare, qua:roquo indicio cognofcet anima ibi refidens an pes, ancrus, anlumbi, andorfum , an coilum male habeat ? id enim nifi often- derit, fequeturper huncfenfationis mo- dum nihilearum rerum quai in corporc fiunt menti noftras certum fore, ea enim pedis & capitis qua; fint difcrimina nef- ciet, femper ambiguum ad eam nuncium deferente nervo. cujus contrarium cum liquido appareat, omnes enim partes in quibus cft dolor diftindte mens noftra novit, pudeattandem Cartefium dogma tara abfurdum erudito orbi obtrudere. Bellum vero hic effugium , & quo »j-
hil melita pojfeexcogitari ipfe ait, iuvenit Cartefius, nempe moiurn quetn nervus excitat in cetebro, ex omnibus fenfibus quos ei offerre poteft , eum tantum in- ferre qui ad hominis fani confervationem maxime conducit. At hoc profedlo na- turaliter fieri non poteft, nifi ftatuas net- vum illum mtelledu & judicio pollerc, ut qui agat proptetfinem, & exinnume- H ris |
||||
|
^66 S T A T E R A
ns mediis quod maxime eft conducibile
eli^at. Non eft ergo in glandula ■ pinea- 1i quaerendus fenfus, aut cogitatio , cum eam ipfe nervus in fe habeat ,quod quo- xnodo cum dodtrina Cartefiana conve- niat nemo non videt. Quod porro ad eam ftabiliendam ©e5»
>ottir,%ans advocet, hoc eft, immenfam Deipotentiam ac bonitatem laudet, id hucfpc&at, ut cum res ea quam excogi- tavit naturaliter fieri non poflit, eam miraculo fieri nobis perfuadcat. Sedin omni fenfatione miraculum intervenire quicredant, nec inter philofophos, nec iuter Theologos facile reperturus eft. Obfervet porro lector quam egregife
fibi & promiffis fuis conftet Cartefius. dixerat Medit. 4. p. 53. lotum ittud cau- farum genut quod afinepetifolet, in reb$u phyficis nuUum ufum habere exiflimo. & Princip. pag. ir. Nutttu unquam ratio- nes cirta res naturales, a fine, quem Deus mt natura in ik faciendis fibi propofuit de fumemus: quia non tantum nobis debemut arrogare , ut ejus cenftliorum participes ejfe putemus. At hic velificatione in contra- rium verfa ab eo quod meliut, quo,d uti- liut, quod conducibiliut eft, tum confer- ■vandifanitati, tum teftands. Dei potentit Mt btnitati, id eft a fola finali caufa argu- mert-
|
||||
|
Phii.Carte siane. I67
menta cmendicat. nec reformidat notani illam arrogantia:, quam hac in re vide- batuc vellc declinare. confer qua:hucfa- ciunt Confiderat. noftrae p. jj. & feqq. Nunc quod in hac opinionc praeci-
puum eft examinemus. Id in eoconfsftip, quod animtt humana, etfitotum corpus in- formet, pr&cifuam tttmen fedemfiiam htt- beat in cerebro ( i. in ea illius particula dc qua modo loqatbafflur) m quo folo non modo intelligit & imnginctturfied etiamfen- tit, item,animam ejfe quttfientit,non corpiu. &c. Ubi prifno ftatuere videturanimam totumcorpus informare.fed videtur tan- tum. nam re ipfa plane diverfum lentir. Quocroenim, fccundam quemfui gra- dum hoc faciat ? an ut vegetans? an ut fcntiens; an ut intclligens ? Poftremum hoc aperte negat.cam aclum intdligendi in folocerebroponit. imo &fecuncjum, videlicet aclum fentiendi. quajcuhquc autem extrabxc funt, a fola matense di- fpofitioneeffe , & abanima non depen- derc credit. ut fupra vifum. ridicula ergo effet illa informatio , qua> corpori nihit plane conferret: -neque ullo modo de ea conftare poffet, cufn forma: rerum ex o- perationibus dignofcantur.quae hic pror- fus nullae funt. Pergamus nonnihil. Me- thodi pag, j 3. ajt: Nonfiufficere ut infitar H Z nau. |
||||
|
3 63 SlJHtli
wtut& in naviipfa ( anima,)»'» cvrpore habi-
tet, niftforfan ad illiut membrx movenda j fed requiri ut cum ipfo arcliut jungatur u- niaturque, adfenftu & appetitus noftris fi- miles habendos, & ita verum hominem com- ponendum. Platonicum dogtna eratfquod habetur in Alcibiadc pthno)inteUeeJivam animam non conjungi corpori ut formam materit, fed ut motorem duntaxat mobili.- habereque fe animam Socratis ad Socratem ut gubernatorem ad navem K quatenus intel- ligentit & rationis artificio, quaji clavo cor- pus movet, ejufque aSiones inflecin & mo- deratur. Hoc dogma-hic videri vult reji- cere Cartefius , fcd revcraftabilit. cum hocfufficere arbitretur ad membra cor- poris movenda.imo cu adficitforfan, nc hoc quidem neceiTarium cflc oblique o- ftendit:&re&e,quorfurnenimaniirtacor- poris membra movcrct, quac motnmjo- mnem finc cooperatione anima? habent, abanima.ut diximus, nondependentem? nulla igitur ratio eft, cur anima omnibus membris adfit, nc quidem ut externus motor. Quedautemadjicit, rcquki ut cum cerpore arcliu* jttngatur vniaturqae, adfenfus & appetitm noflrts fimiles haben- dos, {$ ita verum hominem componendum, id nuilatn alibi neceflitatem habet ntlt in unica cerebri glandula, ibicnim&non |
||||
|
Phil, Cartesunj, 169
alibi feufus & appeticus,jmtaCartefium,, inveniuntur. Mirum autem quidfibive- lint fenfus & appetitus in amma nostris similss. i^s enimverbis innuitur fenfus- &appetitus animae non efTe noftxos , fed nos fenfus aliquos &appetitus habere , quibus fimiles alii fint in anima. Si dicat,. fe per fenfus & appetitus noftros intellige- re motus nervorum,quifenfus ficc.in ani- maproducunt ( neque enim quid aliud* commihifei valeat videre poffum ) oppo- nam ei quodnos docuit Dioptr. p. nfc videlicet nulla similitubine epm effs inter ideas quas animapercipit, v. g. dolo- rens,&>motuiqui earumfnnt cauft. Quod fi ad verum bominem componendum ar- Si\ot ha:c conjunctio fit neceffaria (ut certe eft) fequetur juxta hypothefes Car- tefianas ex anima & corpore verum ho- minem non componi, cum anima, ejus judicio uni muccofie glandula; conjun- gatur, imo fi refte rem expendamus, ne glandula: quidemilliitaconjuncla fit, ut (quod formateftofficiumjfubftantia: ejus fe intime infinuet,, cur enim illi magis quam reliquocorporiJ nihil ccrte aliud eftinillaglandula , quam ultimus ncrvi motus , qui non minus quam primus Sc omnes intermedii fine anima & abfq; ul- la ab eadem dependentia fieri poteft. Re- H j liar |
||||
|
I'70 S T A T E R A
linquitur ut auirna in glandula: hujus
non corpore,fed concavicate aliqua con- tineatur, tanquammus in-mufcipula,un- Je, quid in corpore,prorfus a fe iadepen- dente, gcratur, nervorum ope, qui& ipfi, ab ea non dependent, tanquam per co- rycaros quofdam aucupetur. . ■ • Atque ad hanc opinionem tnanifefto
deducunt ii modi loquendiquibus par- tim Cartefius, partimiejus difcipuliin hoc argumento utuntur. v. g. Primo, quod anima fic res complcta. Hoe reperi-. tur Carrefii Medit. p. 253. 2jf. &c. cjuod dicl:um cum controverteretur, aic fe per rem completam nihil aliud imeliigere,,quam fubjlxntictm indutam iisformis , fi-veattri- butis , qu&fujficiunt ut ex iis agnofiat ipfam> ejfefubft.tntiam. p. 254. poftea fubftantias annihil habert incdpleti quatenutfunt [ub- fiantis., fed tantum quatenns veferunturad aliquam aliam fubftantiam, cum qua un u m PER se componunt. eoque modo mentem & corpus ejfe fubftantias incompletat cum referuntur ai hominem quem componunt: fedfolasQeclatas ejfe completas ib.Sc p.i;7.^ Vbi primo.novaj & arbitrio Cartefii con^ fic"la cft definitio fubftantia: completae, noa enim ea dicitur a philofophis , qua: omnia liabet per qua: cognofcacurefte fubftanua ( nam lioc eciam incompleta* con-
|
||||
|
P H t t, C A RTESPANS I7I
convenit ) fed, qutpcrfe addterius fuk-
ftantU realem compofitionem feuconftitn- tionem nonordinatur. v. Sjarez Difput, 33. fedio. 1. tit. 9. id quod de ammi- dici non poteft. certe, terminis Philo- fpphicis velle uti , & iis, cum urge- ris,diverfumfenfumvelleaffingerequam eorumau&ores habuerunt, fophiftarum cft, non folideacfubtiliterdiflerentium» Deinde, cum ait ex anima & corpore «- num per fe componi, recte quidem lo- quitur, ied inconftanter, ut mox pate- bit. Difcipulus ergo CartefiiHen.Regius-
non contentus hac dottrinaprceceptoris fui, videlicet animam & corpus efle fub^ ftantias completas , addit, exmente & corpore non fieri vnvm ens Per se , fed per accidens. quod licet direclc repugnet diclo Cartefii fupra citato, tamen ipfura Garteiiumnanpuduit iddefendere, Ep. ad Dinetum p.180.183. & nihil meoejfe mali aflerere. Ep. ad Voetium p.6. necul- lum in eo errsrem commiffum. p.3 5. v. Sc pag. 31.33.34. Necmirum: videbat enim hancopinionemfequie fuperiorifuodo- gmate de duabus fubftantiis completis. unde eam anteRegium &ipfum Carte- fium deduxerunt Taurellus Triumpho Bhilofophiae inpraemiffis, axiom. D<4. & H 4 D.j. |
||||
|
»7* STATERA
D. j.& Gorkus Exercit. Phil.14. f.2.67.
argumtntum enim quo movcntur tale eft: Duo entiafeu fuhftantU CoMVLnx. faciunt unum PtR accidins , &non2m. se : fed corpus & anima hominis funt dua fubftantia completa ergo. quodargumen- tum refutatum v. a doctiiT. Voetio Teft. Acad. Ulcrajed.pag.47. & feqq.Video quidem, Regium fuaiii opinioncm nega- ie quicquam firtiile habere opinioni j Taurelli Sc Gorlan, Refponf ad Append. Voetii p.34. fed resipfa clamat cofdera utrorumque eile terminos, nec alio at- gumento hunc quam ilios fuilTe indu- itum. nejamaddam quod Nairat. hiir. nomine Acad. UlcrajecT. edita p.ij. refet- tur, Regium , cum aTheologo Acade- niiaRedtorefupcr hoc Corojiario mo- neretur, excufaffefe, quod leffum hoc/ibi effttin Gorlai exercitationibus, atquem- DE difputationi infertum. Sed libet fen- fim quem ipfe Regius huic diclo accom- modat nonnihil confiderare : Non dixi- tr.tu inquit, Hominem ejfeensper acci- densnifiratione Pariivm, animafiilicet ©" corporis ; ut ea ratione indicaremus, Unicviqve earvm quodammodo ejfe ac- cidtn arium , quod altera alterifit conjttn- • 8* & unita ; quandoquidem Singvl* eorfimfitbfftere poffunt, atque illud quod adesi
|
||||
|
P h r i. Ca r. t e s r a'n aE iy}«
ades~l vel abeli (ine fubje&i corruptione, acci- dsns vocatur. At quatenus homo in fe to- tus confideraturfpfum omnino ejfe ens ter. sb , »0» veroper accidens, aperte fatemur; quia unk quaejuspartes junguntur, non eli ipji accidentaria , fed ejfintialis ; quoniam htc ipfum etiam confiituit, (£ homofine ea mn eft homo. ubi qui non videt efle ma- nifeftam fallaciam compofitionis & divi- fionis, eum talpa ceeciorem e(Te oportet. Gorollarium ejus ( citante Cartefio ) tale eft : Ex mente &• corpore nonfieriunum tnsper fe , fedper accidens. Hocita nunc exponicacfi ii per fe Siper accidensmodi- ficarent vocem fieri, cum fole clarius fic ea efle jungendacum voculis unttm ens, neque enim quaeritur, an ali qaidfiatper fe vei per accidens , fed an fiat unum ens perfe velaccidens. illud vero unum ens ni- hil aiiud eft qua Homo fecutvdum totum. fui, nullo autem modo ad cjuspartes fcorfim fumtas applicari poceft. quod ita certufn eft , ut ipfe Regius quasftionem a fe Difputatam eodem ilio quem pras ma- nibus habemas loco itapropofuerit, An HoMO^ai Compositvs esl excorpore & anima si t ens unum perfe, an vero per ac- cidens.Nihil ergo praner putidam fophi- fticen habethaec ejus evafio. Tertius loqucndi modus totum hujuj'
H 5 do- |
||||
|
■
174 SlATE »4
doctrinae fecretum apetit, palam enira
profitetur animitm kumnnam non effe fer- mam informantem. Invenitur hoc apud Heereboortium Difp.habita Anno 1643. »9, Decemb. Thef.6. imo ibidern nega~ tur, eam eile formam hominis: talem ni- mirum quce apud peripatetico.s m ufu eft» Difp.eodem annohabita 13 Julii Thef.9» quafdxm ccnditiones formi informantis, quafdam affifientis hsibere dicitur. Djip. habita Anno 1645. 17. Jun. CoroJ.z. Non reSie (anima rationalis ) dicitur informans, fejus ajffiens, optime media ister utram- que. aliahabita menfeMaio. Thef. j 4.5. ( Anima i&x\oai\is) esi forma hominis,Nec affifiens, nec informans , fed media natur* acconditionh inter utramque. UbipofTem quserere , quxnam fit illaforma infor- mans inter quam & affiftEntem niedia fit auima humana 3 nam nuilam formam informantem pra?ter hanc animam ag- nofcit Cartefius. & quomodo eapoteft quafdam conditiones habere formae in- fonnantis , qua; nulla datur ? Ita ergo hxc cohxrent, acfiquisnegaret efle ter- rarn, & tamen aereminrer terram accce- lum medium efle diceret.fed ta?det nugaT xum. Cavit fibi pulcre ab hac sffertione Cartefius, uon quod eam veram eflc nca p.ucec, nam evidenter (ut vidimus) ex ejus-:
|
||||
|
P HI K CARTFS UV«. 17jf
cjus hypothefibus fequitur> fedquia no- vit a fuac Religionis Ecclefix h*refeos dammatam eife.v. Concil. Viennenfefub Clementc. 5. cujus decretumhabetur ia Ciementina unica, de fumma Trinitate. §.1. his verbis: DoBrinam omnem fett pnfitionsm temere afferentem , aut verten- tem in dubium , quod fubfiantia animx rtt' tionalisfeu intelleBivs, , vere, acper fe hti- mani corporis nonfit forma,velut erroneam, ($ veritati Catholicn, inimicam,pr&dic~ie fef- cro concilio approbante , reprobamus, defi- nientes, quod quijquis deinceps ajferere ,feu> tenere pertinaciter pr&fumferit, quod ani- r»A rationalisfeu inteUe&iva non fit formtt corporis humaniper fe &• ejfentialiter, tan- quam H*reticvs fit cenfendus. fimilia habet concilium Lateranenfe fub leone 10. feiT. 8. De meo haec addam : 1. - fi fenfus eft in
fola pineali glandula.fequiturfalfam efle doftrinam Cartefii,qua ait nos idcap que;. in nobis eft ( ad ideas autem fenfus re- fert) ftatim eife confcios. quis enim po- dagricus unquam confcius fuit, non pe- des, fed giandulam pinealemlfibrdolere? 1» Si fenfus fit in folamente", fequitur nullumdari dolorem , praner rriftitiam , metum &c. hi enim foli dolores in men- te fedcm habent. 3. fequitur corpora H 6 dam* |
||||
|
~fj6 S T A T J! R. A
damnatorum non dolere in inferno , fed
folas animas. 4 fequitur Chtiftum in corpore fuo nullos dolores effe perpef- fum , fed ia fola anima. nihil ergo fenlit caput ejus cum fpinisconrigeretur, nihil tergumcum flagellaretur.mhilmanus Sc pedes cum clavis peifoderentur.fed om- jies actus velut iu faccum aut utrem, im» pactifuerunt, abftjue ullo fenfu , nifi cjuod per nervos animain glandula pi- neali delitefcens de omnibus Iiifce fait admonita& certior reddita. itapars illa paflionis Chrifti qux maxime fuit mani- fefta , prorfus negatur; ac Marcionita- rum opinio, qui corpus Chrifii impafli- bile fuifle delirabant, velutex orco re- vocatur. Pene omiferam partem illam Epiftolae Heereboortianac, quaenos do- cet modum quem tenuit Cartefius in do- gmatis fuis evulgandis. Non poterat(in- quitp.73.) primum eo adduci, utpate- retur cogitationes fuas in lucem exire publ cam. Exoratus tandem frequentif- iiins petitione Amicorum , hoc perpetuo urg( ntium, non eiTc denegandum huma- mo generi,unde tantum boni ad iliud. red re valeret, emifit in Jucem i<Sj7.Gal- lico fermone Difcurfum fuum de Metho- do Aaao 1641. edidit fexMeditationes ie pri uaPlulofophia.Subfecuta ftin,ti^44 Prin-
|
||||
|
P h n.. C A r T e s rA N M. \77-
Pnncipia Philofophise, &c.
Addit p. 80. Antequam lucem vidreent
Meditationes , examini fuerunt primum fubjecls, & multorum doBiffimorum obje- Bionibus tentxu : ad qutts reflzendendo » multa in Meditationibus obfcura claritu ex- fofuit Author: atque itafatisfecit, ut ni- Ulaquoquam ftt regeftum , nifiafolo Gaf- fendo , cui Gailice est refponfum, quod Me» ditationes cum objeBionibut in GaUicum fer- momm tranflats. a nobtltjf. Gallo , elapfo. anno excuderentur. Haec Heereboortius. Qijjb fane magnam confideracionem
mereri ,faciam ut omhes intelligant,col- latis e Cartefio locis qu» fcopum ejus,& rrediaquibus adeumgraffatus eft palam faciunt. Is ergo Method. pag.i. ait: Ego fane nunquam exiftimavi,plm effe in me in- genii quam in quolibet e vulge . quin imo ttiamnonraro velcogitandi celeritate, vel diftinBe imaginandifacilitate, velmemorit capaiitateatqueufu,quofdam alios iquare exoptavi, &c. Novi quam froclivesfimut in errorem cum de nobU ip/is judicamtu, &■ quamfu/peela etiam effe debeant amicorum teflimenia , cum nobUfavent. Sedin hoc li- bello declarare inftitui quales vim in qut- renda veritate fequutm fim, & vitam om- nem meam tanquam in tabella delineare ► m cui hbet ^Repr.£Heni>enbym pateat mttf-
|
||||
|
X?8 S. T A T £ R A
mcceffm; & ipfe pofi tabulam delitefcent
Liberas hominum voces in meiipfiut e- \ mendationem exaudiam, atque hunc adhuc difcendi modum , cueru qutbtu uti felvo. adjungam. P.55. Sedftattm atque notioncs aliqum
generales Phyficam fpeciantes mihi compa- ravi, &c. Credidi tne eas occultas detinere nonpoffe Absqvf gravi peccato , ad- •verfui legemjubentcm ut, quantum in no- bis esl, generale omnium hominum bonum procuremus. Coatrapag.59. Sed ab illo tempore alU
mihi occurrerunt rationes, quibtts admw tandam fementiam adduBmfum^ & adco- gitandum,me debere quidempergereinfcri- bendis omnibm iu qus, alicufu ejfe momenti putarem, ftatim atque eorum veritatem de- prehendijfem , ($c. Sed me nvllo modo permittere debere ut me vivo inlucem exi- rent,ne WOppositiones {jcontroverfia quibiaforteVEXARmrYR,vcletiam qm- lifcunque fama quam conciliare pojfen , aliquam mihi darent occafonem, tempus, quod inftitutioni m»& dejiinaveram amit- tendi. Etfi enimverumfit tmumquemque. teneri quantum infe eft, aliorum benum- procurare ; illumque proprie nuliias effe. pretii qui nemini prodeft; attamen verum ttiqm-ejl. curas nojiras ttltratempmpr&fens. |
||||
|
Plllt. CARtH.SUN<E. I71J
debere exiendi, bonumquc effe omittere e»
qu&forte aliquam viventibus utilitatem efi fent allatura, eo fine ut aliafaciamus qu&- muito magis nepotibusnoflrUfunt profuttt- rjt. .:
P; 67. Atpergratum mibi eritfitxami-
ntntttr, Etut tanto majorfit ejus rei occa-t fi-o , rogo omnes eos qui adverfus ea obje- •Biones aliquas facere valent, ut eas ad me>-> um bibliopolam mittant, a quo monitus, meum rejponfum eodem tempore adjungere< tonaber , ilia enim ratione, leciores utraque fcripta fimul videntes, tantofacilius de Vt- ritate judicium ferent. Non enim prolixa< iiits opponere rejponfa polliceor , fed tantum rrsea srrata ingenue, ftagnofcam, confi- teri, autfiea animadvertere non pojjim, fimpliciter dtcere quod putabo adrerum a- me firiptarum defcnfionemrequiri, P. 58. Video illa ( de experimentis lo-
quitut) effe talia.&tammultiplicia, ut »«5«eMANvs me& , jsMfNtFeKnncs, et- iamfi Millecvplq maiores, effent ad omnia poffunt fufficere; prout autem dein- ceps pluraautpauciora faciendi copia erit, majores etiam aut minores. in Naturs, co- gnitioneprogreffm mihi promitto. id quod in compofito a me traclatu dedarare Jpera- bam , ibique adeo clare patefacere qu&nan* txinde adpublhumtttttitas ejfet nditura , uteos
|
||||
|
r8o S r A T e R a-
ut eos\ omnes qttibus commune hominmn
bonum eli cordi, hoc efl, omnes revera, & non in fpeciemtjtntum Honestos vins, inducturtts ejjem tum admecum Commv- Nicanda qu&iam fecijfent ExPKRImbn- ta , tum adme JvvAkdvm in Invssti- gatione eerum qu& fufperfunt facienda. Contta, p.^f- Verum quidem eH,quan-
titm ad Experimbnta fpeHatqus. huic fcopo inftrvire queum, unum hominem illts omnibttt faciendis non ejfepare,fed Nvlias etiam Jtlimntiliter adhibere pojfet Manvs quam Svas, nifi forie opificum, aut alio- rum ejujmodi Msrcenakiorvm, quoslu- crifpes ( magm. efficaci* medium ) impellt- ret ad accurate faciendum omnia qu& ipfis prdfcriberet. Nam quodad VoLvNrARlos attinet, quicttrivfitateautQisctwm stv- dio moti, fponteforfanoperas futts ei ojfe- rent, praterquam quod ordinarte multa promittmt & paucu pr&ftent, nullumque unquam frre ipforum propofitum finem op - tatum fortiatur; practtl dubio vellent ope- ram fuam compenfari aliquarum difficul- tatum explicatione, aut faltem inutilibut comitatts officiu £7' fermonibtts,&c.Et quod ad experimmttt jam »b alits faffa, etiamji ipfa cumeo communicare vellent, tfc. ple- rumquetot funt comitata circumftantits re- bufquefuferfiuis , ut inde veritatem tlicere difr
|
||||
|
Phil. Cartesiane. I8x
difficillimum foret, &c. Adto ut (nota)Si- quis ejfet in boc terrttrum orbe, quem con- ftaret Capacem ejfe maximaqu&que, & in publicum utilijfima invenitndi ■,$ ta de caufa C/ttERl homines omnibm modU twn adjuvare contenderent inpropofitofito ajfequendo ; Non vtdeam eos Aliud in ip- ptu gratiam f/tcere pojfe , quam in experi- mentaquibtu indiget Sumptusconftrre;& de atero Impbdire ne tempttt ipftulliut Importunitate eriptrttur. Sed prttter- quam quod non tantum mihitrtbuo , ut aliquid extraevdinariumpollictri veltm, ntc tnt adeo vani> cogitationibut pafco , ut pu- tem ReM publicam multum mta confilia curare deben , non fum ttiam tam abjcZlo- animo, ut a Quohbet accipere vellem be- ntficium, cujus me indignum effe credipof- P. 67. ait quotidiefe magis ac magU per*
fpicere moram quam patitur illud quoddefs erudiendo cepit confilium , propter InpinI- TA (inquit) Ex'perimenta quibmindi- geo , & qut Sine aliena orl facerenon poJfum.ttiamfinonadeoSujftnmfum, ut fperem Publicum in partem cenftliorum msorum venire ville. Habes hic leiftot totum arcanum ne-
gociationis Cartefiana;, ideft, mediaac niodos»cjuibus opiniones fuas longe la- tec|ue;
|
||||
|
r8l S T A t e r A<
teque diffeminare , & fi non rationibus»,
faltem vel vivcl fraudeincautisobrepere, eofque fupplantarepoflet. Nemo hoc myfteriumimellexirantequam captusef- fet, quapropternecuiid tarafacile dein- cepscontingac, paucis rem ut eftenoda- bo. Et primo quidem cura animo fuo difputat Cartefius, numfuatypis divui- gare, an penes fe contineredebeat, poft obitfi fuum tandem lucem afpeclura.Ho- rum prius itaneceflarium aliquando cre- didit,ut fine tnagnopeccMO id fibi omitterc non liceret: eo quod generale omnium hominum bonum, ex lege charitatis pro- movere teneretur. quod obfervent,qui negocium hoc nou putant effenegotium confcienti*. quid?an magnetpeccata con- fcientiam non lrxdunt ? at talefe commif- furum creditCartefius nifi fuas opinioues edat. fciat ergoviciffim talefe commif- furos merito veceri, qmcognicis ejuser- roribus conticefcunt, neque ad eos ca- vendosproximo fuo facem allucent. Et harc quidem prirna ejus fuit cogicatio, a q-ua deinde receffit, & nullomodo fe vivo qu cquam fuum pubiicandum esiftimavir, magno illo peccato flocci facfo , & argu- menco ab oflicio quo omnibus hominis obftringimur, explofo. Verum ne hic quidem fubftitit, fed ad prioremfenten- tiam
|
||||
|
PhII. CARTESIAM/E. l8J:
tiam poftiiminio reverfus, fcriptis fuisut
per raanus hominurn volitarent tandera. conceilit. Hic cum prxvideret petieulum.ne for-
ts ea oppcfitionibus & controverfiis , ut kxquitur; vexarentur, vertit fe in omnes formas : ingenium fuum non majus fa cenfere quam cujuslibet e vulgo afierens, noviflefe quam proclives fimus in erro- rem cum de nobis ipfisjudicamus,fufpe- cta etiam cfle debere judicia amicorum- cum nobisfavent; quare omnibus ad fe reprehendsndum, liberum acceffum of- fert, ac emendationem fui pollicetur fi- qua in parte hallucinatus deprehendatur, pcrgratum fibifuturumfuarum opiuio- cum examen profeffus, &c. Quse omnia cum amici ejus,ex fuo in-
genio deipfojudiciup^facientes, ferio ac* animo haud quaquaro fucato agiputa- renc, ecce incauti in laqueum inciderunt,- quo propemodum fiieruiit ftrangulati. Audicallidiffimum ftratagema: Rogato- mnes eos qui adverfum fua , objeclioncs aliquas facere volent, ut easadbiblio- polam fuum- mittant, fibi tradendas, re-. fponfum fuum fefeconurmo adjunctu- mm pollicitus, ut utraquefcripta in ma-. nus lectorum fimul pervenire , eoque» melius akcis dijudicari-poflint, Hoc ve- ; ro per
|
||||
|
I?4 S T A T l R A.
ro perinde eft, ac fiquis ad certaTne quof-
libet provocans, ut primo ad fe arma fua mittantftipularetur.quo ea domifua: re- tundere, habetare, & ad pugnam inepta redderc per otium poflct*, atqueita ex- ornata antagoniftis fuis | remitteret. Id quod hic profeclo faclum. Hiiicenim prodieruntobje&iones vi-
rorum aliqttot (verba ejus funt in pra:fa t. Medit.) ingenio dy doBrina exceUentium adverfus ejus MeditationesMetaphyficasj prim*, fecundae, &e. ufqueadfeptimas^ quas una cum fuis refponfis edidit, Sc quafi in triumphum duxit; quo faclo id fe aflequuturum fperavitV ut & iHarutn obje&ionum auctores refponfis fuis ac- quiefcerent,& alii a fcfe oppugnando ab- fterretentur. Satit enim multa (inquit ibidem) gj" varia abMllisfuerint objetta., ut, ttufitnfperare non faCile quicquam aliu, fal- tem alicujtts momenti, venturum in mentem quodli nondum attigerint. Succellit ei ne- gotium in reliquis omnibusfquod & no- tavitHeereboortius ) excepto Gaflendo Quintarum objectionum auclore, quem feut prtftantrffimum fhilofophum fujpke; re, ut virum candore ammi atqtte integrita- te viti celebrem amplecti , gf ejusfempera- micitiam quibufcunque poffet objequtis de- mereri comtwum air Medit.p.^jj. & feq. qui:
|
||||
|
P HH. C^ R. TE Sl »'N X. I85
qui nihilominus , quod fe in Refponfio- nibus ejus necproamico, necpro philo- fopho exceptum effeanimadverterer, re- pofuit ei opus illud aeternitate dignifli- mum.cuititulus eft: Difquifitio Metaphy fica.feu dubitationes £f injianti*, adverfus Renati Cartefii Metaphyficam ($ Refponfa; in quo cum Cartefius dograata fua ita exoifata & exartuatavideret, utnullum eis remedium inveniret, ineamrabiem exarfi t,ut vcrfioncMeditationum fuarum Gallica & illius objefta, &fuarefponfa jufferit cjici. Idque typographus jam fecerat ,f & quartis CJbjedionibus acte- fponfis fubjunxerat fextas , omiflis Gaf- fendianis, quxquintx erant; quodcurn interpreti durumvideretur, eoquodobje- Qiones UU ( ut ipfe loquitur ) prodijjent c\ calamo "viri magm ob eruditionem celebri- tatis , neve eenferetur eat omijfas velle Car' tefim propterea quod ad eas non haberet quodreponeret, Adhtc, ne prtvaretur h3or maxima libri parte , $• verfio femiplena ei fuijfet obtrufa,item nequts putaret viros ad- eo bene infiitutos ( Cartefium & Gaffen- dum ) capaces ejfe fimultatit &c. contra- riura ei quod Cartefius jufferat fecit, & objectiones Gaffendi cum fuo ordine le- gi non poffent, inverfaferie , quintas vi- delicet poft fextas curavit excudi. Hic, nelu-
|
||||
|
It6 S T A T E R A
nc ludibrium nafuto lectori deberet Car-
tefius, (i tam celebres Gafiendi inftantias tacitus praneriret.acnihil eis opponeret, Epiftolam Gallicam edidit, quae tribus pagellis comprehendi poffetjqua refelle- re videri vult, non ipfum Gaflendum, fed nonnuUa ex ejus opereab alio excerpta. Atquehaeceft (• fiDis placet) rcfponlio illa Cartefiijde qua iin-npa; Heereboor- tius: Re@>enfum e3 GMke. At fcin quo- modo refponfum ? ita videlicct ut qui- dam honoris cauiaamicorefpondcbat? Mt velle refpondere, non enirn audeo, Uocque ejfe refpondere : Non refpondeo. Deteriori etiam coaditione fuit auctor feptimarum objectionum,homo Jefuita, quem &,oblitus revcrentia: quam illi or- dinife debere paffimprofitetur, maledir centiflime tractavir, & ad tuperiores fuos tanquamfeditiofumdetulit, & ejusob- jectiones fimulque fiia refponfa in ver- fione Meditationum Gallica ne compa- rerentefFceit. Et hxc quidem adverfus papiftas fuos. e noftris vero fiquis ab eo diflentirc aufus fuit, cum non rationiims confurare, quas nullashabet, fed aucto- ritateMagnatum quorundamin quorum gtatiamhomofub dolusirrepferat oppri- mere fategit, ac feeis nocjere rosss pu-
|
||||
|
Phil. Ca rtisian*; j8/
publice, cum omniumftupore, gloriatus eft. *cc oranino verbis fides defuit,nam academias patriae noftrae in eas turbas conjecit, & profeffores non philofophia» foium, fed & theologise.ita inter fe com« mifit, ut fimile quid ab homine& extra- neo, & diverfae religionis efHcipoffe, ne- mo unquam , nifi experientia tefte, cre- didiffet. Taceo quam contumeliofe di- fcipulum fuum H. Regium exceperit, fi- mul ac in philofaphia ipfius aliquid mo- vere fibi licitum eflc duxit, & pergo ad feqnentia. Cum multa requiri videret ex- perimenta ad philofophiam fuara perfi- ciendam, ad quae nec manta fuae, mcfor- tutiA fufficerent, etiamfi ( ut ait) millecu- plo mxjores cffent , omnes revera hone- ftos viros , & quibus commune bonum effet cordi fupplex rogavit, ut fua ipfi communicatent, feque in reliquorum inveftigatione juvarent.-Mox mutata fen- tentia, nullas praeter/a<w msmtu hic utili- teradhiberi poffe dixit, nifi forte opifi,- cum Sc mercenariorum , qui lucri fpein- duci poffenc ad omniafacienda quae ipfis pr&fcriberet. voluntarios autem,id eft ho- neftos illos viros quos ante ad id nego- ciiinvitavecac, rejecic. Ac denique nihil melius ficri poffe fignificavit, quam fi in exDerim.en.ta quas Fa&urus effet fumtta fibi
|
||||
|
188 Statera
■fibi fuppcditarentut,, nona qudbet, fc<l
•depublieo, id eft ab iis qui reipublicas prc_- funt, quibus & auiftor eft ut impediant-,ue tempus fibi ullius importunitate etipiatur. Atque hxc omnia fub tali fchemate , & verbisitacontortuplicatis , acfi non ad fefe fpeiftarent, fcd, Siquit effet in hoc ter- rarum orbe quem confiaret eapacem ejjema- xima quxque f$ inpublicum utiliffimain- veniendi &c. quafi quis nefciiet eum fibi, utalterum Antigenidam , hanc cantile- nam intus caaere. Rogo autem ut duo hic confiderentur : primo infinitis opus habet experimentis ,facultates ejus ad ea invenienda »on fufficiunt, etiamfi mille- ■cuplo quam funt majores efTent. eas fi fuppiebit refpublica, Deus bone, quan- tas thefauros in unum Cartefium adige- tur profundere J Necinjuria, nam uon iblus eis potietur, fed opifices & mercena- rios conducet, qui orbem tetrarum ipfius viceperreptabunt, ut fiquid miri produ- «atAfrica&c. ad ipfum deportent. Mi- rum vero ad quid ipfi profuturae fint o- pes tanta:, cum omnia beneficio fua: me- thodi poflit invenire, etiam fupponens nec ccelum nec terram efTe. neque quic- quam in omnibus ejus Iibris reperiatur quod vel teruncio ipfi conftitifTe videa- tur , cum nil nifi chimerkas fpeculatio- nes
|
||||
|
Phil. Cartisian*. 1S9
nes contirreant. Globulos prirni, fc- candi > tertii elementi , nec epifices nec mcrcenarii eielonginquis oris ad- vexerunt, fed monftrorum ferax ejus cerebrum fuopte marte peperir. talia funt quae dc toto univerfo differuir. quae ei fuperfunt enuclcanda diverfi coramatis effe non poffunt. Rego.hac occafione. ledtorem, ut oculos non- nihil defigat in Epiftolam primam, prae- fixam libello Cartefii de Paffionibus a- nimx, efl autem , ut apparet, yiri ali- eujus auiftoritate pollentis, & Carte- fio,Iiceteum (jocanti, utmihi videtur, fimilis) libere in nonnullis perftringar, ferio tamen addifti. Is eigo,injecta men- tione Prsfationis Cartefiana: in Gallicam, Principiorum fuorum verfione, ubi poft- quam is fuccinde egiflet de partibusPbi- lofophiae,quae fuperfuntindagandas ante- quam praecipui ejus fructus decerpi pof- fint, dixiffetque : Senonadeo viribtu fnk diffidere ut non aufm ejfet fufcipere explica- . tionem cunBarum , fi commoditatem habe- ret experimenta faciendi, rjud reauirantur ad comprobandasfuat ratiocinat iones;a.ddit ad id opm ejfe maxima fumtibm , auibus privatus , ut ipfe. par ejfe nonpoffet, nifi » PvbliCojuvaretur : fedcum non videatfe debere iliam opem expeclare, putarefibi ac- I auu |
||||
|
«
|
|||||
|
■I<>0 S T A T E R A
quiefcendum deinceps inftudits privatis , pr»
inftruBione fua fyeciali, & pofteritatem ip- fum excufaturam, jiinpofterum nullospro ea amplius labores fufciperet. Hjec.inquam, cum dixiiTet Cartefius , interalia multa refpondec: Scias velim, non fufficere, ut aliquid a Pvblico confequare , idverbulo £5" obiter in pr&fatione cujufdam libri fub- indicaffe, non dicendo expreffe tejdexoptare ^pexpeBare , nec explicando rationes qu& probare pofjunt, nonfolum teid Mereri, fedetiammc.ximereip. Intekesse ut id tibi concedatur ,&inde maximam Utili- tatem expeBari debere. Ita vulgo obti- net,t>mnes quijibi Imaginantvh fe ali- quid VAlere, tantum ideo ftrepitum exci- tare, ($ tanta cum importunitate petere quodpertendunt, ttc tantum promittere ul- tra id quodpofjunt, ut cum quis non loqui- tur de fe nifi modefte, & nihil a quoquam fetit,necquicquamfidenter promittit,quod- cunque documentum aliunde edat fuarum virium.nulla ejus habeatur ratio, nec de illo cogitetur. & poft multa : Et denique.quod eum ha obfervationes non poffint omnesfieri breviffimo tempore, abfque maximis fumti- bus, debere Omnes popvlos terr.* eo sollimare, ($ alacriter conferre, tanquam in remfummi in orbe momenti, &> qutt ad o- umes ex ttjfe JJedat; id, inquam, cum Cer- - - TIS-
-
|
|||||
|
Phil. Cartisian*. 191
TISSimvm (it,& pojfit fatu probari ex fcri- ptts qu&jam typis evulgafli, deberes id tam clare dicere, ($promulgare tanta cum cura, ($ tam expreffe edicere in omnibus titulis tuorum librorum , ut deinceps nemo poffet inveniri qui id nefciret: ftc ttdminimum primo intuitu impelieres nrultos ad exami- mandum quid de illo fit,& quo in illud dili- gentius incumberent, & attentius legerent tuafcripta, eo evidentius cognofcerent te de vibusfalfisgloriatum nonfuijfe. Et poftea; Qui cum attentione legerint librum tuum de JPrincipiis, confiderantesquomodo ibipofue- ris fttndamenta totius Philofophi* natura- lis , & quantnfint confequentia veritatum qusts ex tliis duxifli, dubitare nonpojfunt quim Meihodvs illa qua uteris Svffi- OAt , ut abfolvasreperire quicquidin Phy- fica reperiri potesl ; quia ea qus, jam expli- cuifli non videntur faciliora iis qus. adhuc ■defideraripojfunt. Poftqnam autem non- nulla fubjecic de experimentis particu- laribus : Necmiror , mquit, quodilla non tentes propriti fiimtibtu. Scio enim inqui- fitionem rerum minimarum plurimi con- (lare. Milfts enim Alchymifiis , tf aliis fe- tretorum rufpatoribw , qui folent omnia fua hoc modo dilapidare , audivi, folum Magnetem , plufquam QvinqvagintA MltlE CORONATIS Confiitiffe Gtlberto; 1 2 quam- |
||||
|
IJl S T A T E R. A
quamvitfuerit virfolidijfimiingenii,ut o»
ftendit in e» ,quodprimmfuerit quireperit pr&cipuas proprietates hujus lapidu. Vidi tmoque Inftaurationem magnam, &No vum Athlantem Cancellarii Baconis, qui mihi ■videtur omnium-quiante tefcripferutfuijjt primtts, qui hahuit optimas cogitattonet quoad rnethodum adhtbendam ad colopho- nem perfeBionts Vhyfict imponendum. veru. ' RiPirvs rttftmni aTftitiiM Avr tkivm B.EGVM TOTO ORBE PoTSNTISSIMORVM
'■ tion fufficerent exequendts omnibtet qu& ad
• id defiderat. Porroquamvis cenfeatCar- tefium, qui tam mulca jam fciar, &c..tan- tis opibusnon indigere, tamen, confide- latis difficultatibus &c. prjefertim ma- gno numero commodorum hominum, cjuibusei opusforet, quofque di&o au- dientes habere non poflet nifi MAgna Pecvni.* vi, fatetur ei depublico efle fubveniendum , additque .■ Et quamvit Callia noftra, qu& tua es~i patria.fit Statat adeopotens, ut videaturfol* poffe tibi fup- peditare que eo requiruntur, attamen quitt adalias gentes non mtnus htc Jj>eHant,c on- fido plurimas ex illis fat generofas fore, ut Patrit noftrt, in hoc officio non c edant, {$ nullam repertum iri tam barbaram , qut, il- litts reiparticeps effe nolit. .Vjdct, opinor,U<3or, hunc Au&orern, qu«»
|
||||
|
Phu, CartesiAhs. i5>j
qui, quifquis fuit, emun&ae cctte naris fuit, verecundum illud poftulatum Car- tefii, quo totiusorbisterratumthefauros- pene univerfas, in tc unum eftundi pctit, ut corum ope Phyfica fua pofletabfolve- re, falfe potius irriderc, quam (quod f«r- taffe fperabat Cartefius ) fcrio juvare. Et fane prorfus ridiculum,& ab orani ratio- nc averfum efthocincceptum. quxnam enim quaifo ei fuperfunt inquirenda? fof- filia, ftirpes, animalia. at ca pene omnia finefumtu habcri poffunt. exerceatfeint iis qua? antepedes funt, indaget fecun- dum fua principia nacuras herbarum, ar- borum, brutorum , auri, argenti, ftanni, plumbi, lapidum & infinitaalia, exigua fingutoram portio ad* hoe fufireit, ne nu- getur magnos hic requiri reditus. fiqua iunt exotica, ea quotidie adnos a merca- toribus advehuntur, ueqneopus eft ut exercitum fofforum , bajulorum, nauta- rum utinatoru&c.fuo sere conducat ad ea ab extremis oris huc fiftenda. Quid ergo aliud, quam Reges,prmcipes,refpublicas argento , qua poffet emunger,e conatus eft Cartefius , ut eos magnificis promif- fistanquam verito pafceret! An &quou& que hoc ei fuccefferit, non eft noftri fcopi examinare. Alterum quod confiderari velim eft» I 3 quod |
||||
|
f94 S T A T E R A
quod impediri petit, nequis fibiper,«»-
tortunitatem tempus eripiat. quid hoc eft ?z,Vultne excludi eosabaedibus fuis, quiaccedunt, utinutilibusfabulis tem- pus cum eo terant ? Hoc apublico peti o- pus nonerat, per anciliam,velfervum a- trienfem ( fiquemhabuit) idcurare po- tuiflet: aliud ergo profe&o vult, quod exiftimat non aliunde quam h republica. ( ut loquitur) fibi praftari pofle. quid hoc fit divinet qui poteft : ego tihil a- liud invenio , quam ut decretum conda- tUr, c iepahlicaviden,ve quis contra Car. teftumfcribat, id enim importunum arbi- tratur, & otio,quo a:quum fit cum abun- dare, inimicum.Quodfi obtinuerit(pru- dentiores autem fore qui ad clavura reig. noftts fedent, non eft quod dubiremus) pap« Bonifacio fuccedaneum habebimus papiftam Cartefium. Ut enim ille,fi vel animarum aliquot millia fecum ad ge- hennam abduceret, nemini liberum effc volebat, ut diceret, Curita facts ? ita & hujus negotium fehabebit. Tale privi» legium nemo unquam habuit ,nemo(ne Cartefitis quidcm , uti fpero) unquarn, habiturus eft. Pravilepum hocforer.non privilegium. Hactenusab Heereboor- tiohabuimus encomia Cattefii, nuncfe- quuntur probra & diraeineos quierro- rcs-
|
||||
|
P H I L. C A R T E S I A N X tjft
res ejus in apricum protulerunt & confu-
tarunt. Qua: hac occafione in Philofo- phos Cartefio adverfos conjicit,non tan- gam, fed ea quae Theologps , &me no- ininatum tangunt, plane prasteririnon debent. Aitergop.Si, ^uodp VhilofophoP nan deceat, mttito minui id conveniet Theo- hgu, quorum noneii virgulam cenforiarm- & diEiatnrnm exercere in l'hilofophi& & a- liarum fcientiarum profejponei,nec «»«ifi- etmm.o7Ci"a , aut aliena curare negotia : qui dsmifltA habentfam quodagant. Atqui hic merus coccyfmus eft, repetitus ex prxfa- tione ad Notas Cartefianas, & refutatus, a me Abfterf. p.19. ubi& Paulum cenfu- ram ftrinxiflein vanePhilofophantes de- moiTftravimusex Act. 17.18. & Colof.1.8. & Cartefium fua dogmata a Theologis Parifienlibus corrigi voluifle, feque Det £> religionts caufam agere apud eofdem pro- fitentem audivimus , a qua Theologos excludi prorfus infanum eft. Novimus fane, nec Heeteboortio ad hoc monito- re opus eft , fatis nobis efle domi noftrae quod agamus , fed quajnamilla domus fit cui regendx fumus prxpofiti, id quo- que per Dei gratiam fcimus. Theolo- giam in ea Dominam efle, eique philofo- phiam ancillari & dicto audientem efle oportere, omnes quoque norunt. nejam 1 4, ad- |
||||
|
JJHS S T A T E R A
addam,fubregentem. (velit nolitj fubef-
1« Regenti : unde duplici titulo rnihi in- fpeclio in ejus doclrinam competit, ut Regenti, & ut Theologo. Addit: Et de- funguntur fuo munere , figregem fibi cam- miffum fideliter pafatst, viam falutts eio- fiendant, juventutem Acadtmicam facris divin/t veritatibtts imbuant, & omnibtt* pacti concordi&que ftudiopnluceant. Refp. I. fi ab officio pafcendi &c. oificiumre- fellendi errores excludat Heereboortius, -vehementer errat. Scriptura tmmettdi- •uinitiu infpirata , £f utilis, non ad doBri- n*m modo , itc\ adredargutionem & cor- reclionem. I. Tim. j.ifc Unde qui viam falutts ofiendunt Sc ut eaminfiftantdifci- pulos monent, etiam vietsqutt adexitium ducunt, eis oftendereneceilehabent, ne adillas incauti divertant ac pereant. a, Sipacis £3" concordixftudium ita inTheo. logis recjuirat, nt veritatis mterim nulla ratio habeatut, fallitur periculofe. qut enim communio luci cum tenebrtsi "Etqujt cancordia Chriflo cum Belial l qusrit me- rito Apoftoiis 2. Cor. 6.14,15. Addit: JZtferri poffent levius eorum cenfur*, fi aut tm medefte & abfque atrociffimorum crimi- num conftquentits inftituerent cenforts, aut rerum quas ccnfent peritiforent. Gjuafinon magts flandum effit de rebus naturt, ejmque prin-
|
||||
|
PHIt. CAITiSUNiE. I?7
principits judicio Vhtlofophi, qui dtatem to- tam tf vitam omnem in its inquirendu i$ explicandts impendit, quam Theologi, qui aliis cogitattontbus animique Jludits diftra- clus £5' difiriiius ,i facra tantum tracla* ■vit, non naturam. Refp. l. de modeftia Philofophi noftri, qui eam Theologos docerevult, judicet le&or vcl exhacE- piftola. Hoc uiium hic ad rem facir, noa effe immodcftixfi quis legitimis confe- qt-.ntiis atrociffima crimina ex doctrina falfa deducat, fed fi id tentet per illegiti- mas confcquennas ex doctrina vera. %-. Theologos rerum quas cenfent imperitos efle, videquam modefte dicatur, & difce tandem factis exprimere quod verbis mones, Sermonis Acad. p. 19. Abflineat di/putattr, nifiimportunus audire velit & impudens , ab hu acfimilibusfuperbt vi- rulentia claufulit: Tu nefcis quid dicas. Tu nihilhorum intelligis. Tu, ccecus de coloribusjudicas. Quid tu fcis de hoc argumento t Etfiqutfint alii rucius clidi intemperantis animi. 3. Si iis credendum. qui anatcm totam plul»fophie_impende- rint, tibi nulla hic fides habenda, qui ea cuiauatemimpendifti philwfophia abjc- fta, novam,&hacT:enus inaaditam nuper admodum arripuifti.Denique fi Theolo- gos a philofophia vis manum »bftinere v • Ijj <ju& |
|||||
|
•
|
|||||
|
•1?8 S T A T E R A
qui tibiliberumfacis, quoties lubet in |
Theologiam evagari ? oftendimus hoc Abfterf. p. 30. & de Cartefio idem nota- veramus p. zj. Ubi duo fcriptura; com- rnata ab ejus corruptelis vindicavimus. Prius eft Eccl. 1. alterum c. 3. Sed utap- ■ pareat le<5tori, eosqui theologos tanqua prophanos a fuis facris exeffe jubent, o- mnium audaciffime in Theologi», quam ignorant.penetralia fc ingerere, age ahos textus nonnullos, haud melins quam eos quos citavimusa Carteiio «xceptos ad e- xamen vocemus. IsergoMedit. epiftola dedicatori» ( *** )i- ait: Deicognitionem multis,qu& de rebus creatis habentur ejfefit- ciliorem, atque omnino tdm facilem., ut qui illamnon habent fint culpandi.patet fapien- *mij.(v. 8. 9.) hisverbk: Nec his debet ignofci', /i enim tantuin potuerint fcire utpoffent aeftimare feculum , quomodo hujusDominum non facilius invenerunt? "Et edRom. c.l. (v. 20) dicitur illos effe in- c-xcufabiles. atque ibidem etiam ( v. 15». ) Quod notum eftDei manifeftum eftinil- lis, ■videmur admoneri,ea emnia qtu deDee fciripoffunt, rationibw nok Aliunde pe- ti t 1 s qmm ab ipfamet nofira mente, poffs eflendi. Ad illahascnotamus: 1. Qjji e principiisquam maxime com-
munibus & ubivis receptis omniafua de- du-
|
||||
|
F H I 1. C A R T E S I A'N X'. ¥$»'<
ducit, a f. fcripturamanum abftinere de- bebat,qus a magna hominum parte non recipitur. 1. Quifcripturam citare vult, talem librum afferre non debebat, quem nec Iudsi in fuo canone agnofcunt \, nec antiquiores Chriftiani pro canonico ad- mittunt,ne Hieronymus quidem , cujus prologum Galeatum eodici bibljorum praefixerunt pontificii. aitenim: Sapien- tiat qu& vulgo Sdomoriu infcribitur, & le- fu filii Sirach liber, & ludith, & Tobias, £3" Fajlor.nonfunt inGanone. 3. qui alicui teftimonium denunciat, fihominem pa- lam mendacem adducat, caufe fua? plus obeft quamptodeft. quisautem fplendi- dius mentitur, quam auftor illius libri, quiferegem Solomonem, qui Deo tem- plum aedificavit effe afferit, & quidem , quod horrendum eft, in oratione quam, fe ad Deum effudifle fingit c. 9.7.!!. cum nihil minusfuerit? Petrus fialatinus de arcan. Cathol. verit. 1.1 .c. 1. Philonis,m- quit, tiebr&i librum, qui SapientiaSolomo- nis dicitur, nufquam apud Hebr&oi reperi, fedtantumgr&cos vidi. pluribus ha2C noa aftruam , nam & apud teCartefii quiea noncuras, & apud noftraS, jquibus ea- probe nota funt, fuperflua & inutilia ef» fent. Videamnspotius, quid perfonatus ifte Salomon tejuvet. duo cx eo demon- I 6 ftrare |
||||
|
"200 S T A T E R A
ftrarevis. I. Dei cognitonem mulths qu&
de rebm creatti habentur effe faciliorem. ve- rifllme fane. nam ptauerquam quod illa omnibus naturalitet fit infita , e quavis vcl minimacreatutaetiaminferripoteft, cum fr&fentem referat qudibet htrba Deum. nonauteinitafacile ad omnium creaturarum uotitiam perveniri poteft. quis hocunquam uegavit ? i. Eosqui cognitionem Dei non habent, culpandos ejfe. itidem vere-, fi tales darenrur, cuipandi enim certe eilent, vel eo nomine quod in primisparentibus(in quoomnes pecca- rant Rom. j.ii.) cognitionem illam ami- ferunt. ut jam alia omittam.fed quid hoc adremtuam' tibi probandum erat, e* creaturis qua: videntur aliterve fub (en- fumcadunt, Deicognitionem compara- ri non pofle, fed ex /ola mente. hoccine dicit Saloraonis ifta larva? imo contra- rium dicit. quinam enim funt illi,de qui- bus ait, Nechtsfotesl ignofcit nempe, qui ex iii QVyc viDtNT bonis nonpotuerunt eumnoviffsquiesi. v. i. videfeqq. eorum autem princeps hodierno tempore eft Caitefius^qui fenfibus omnem auftorita-. tem abrogat, neque cx iis qu& videntux Deiexiftentiam probari pofleputat. Per- gitidemdemonrtrareexRom.i. 20. ubi 4icitur, #S.QS,sB$inexjcxfahiles (nempe quj |
||||
|
Phii. Cartbsin*. i-oti
eognitionem Deinon habent.utfup.)*/- queibidem{ inquit) etiam per h&c -verba tv. i'j.) Quod notum eft Dei manife- feftum eft i» illis, videmur admoneri, tn omnia qu& de Deo fciri poffunt, rationibtu Non aiivnde petttisquamabipfamtt no- ftra mente pojfe oftendi. Ubi largitcr pec* cat. primo enim non dicuntur hic inex* cufabiles, qui cognkionemDeinon ha- benr.fed qui eam habent, & tamen eum noncolunt.verf.zi. Vropterea quodcum Devm norint, tamen ut Deumnon glo- rificaverunt. J. Nimis laxe dicitur, -m yiu^t vS *}tS tignificazcomniaqu&deDeo fciripoffunt.itz enim & myfteria fideifpu- ta Tnnitatis &c.) h creaturis , poflent habeti, in qua fententia fuit. Mag. Sent. lib.J». Dift. j. c. 6. &c. at raelius Thomas i,x. q.31. Dupliciter, in<\uiv, fidciderogat qui Trinitatemperfonarumnaturali ratio- neprobarenititur. i.quiafides efide inziiji- bdtbut, qu& rationem humanam fuperanti x.quia hac ratione exponitludibrio ipfam fidem Chriftianam. ti yyuw* ergo tS 6is apud apoftoium defignat ea ranrum quae naturaliter de Deo fciri poflunt, q-uod exprimendumerat.j. abfurdeexeoquod Paulusdicith*cmanifeftaeflein*/>y«,ar-. gumentatur, ergo manifeftari Deum ra- tioinbus akiUorum mnte cantum pctitis. imo
|
||||
|
SOi S T A T E R A~
imoid eft direclx contra Paulum:is enim
invifibilia Dei intelleBa ■ pervideri ait, a treatione mtmdi, & ex rebutfallis. quas ad folam mentem aftringere infipientia eft. Unde quanti fint illa qua: addit,facile po- teft seftimari: Quod ttjV/>c(?,:iuquit, quo. modo fiat, £f qua ratione Dettt facilius £? certius quctm res feculi cognofcatur , nonpu- tavi a me alienum efje inquirere. Si per co- gnitionem rerum feculi intelligat multas cognitionts qua de rebus creatishabentur(at modo explicavit) recle dicit, fed ninil ad propofitum ; fin omnes falfum affiimit, neque in difto pfendo-Solomonis, prout apfe id expofuit,ratio eft ex qua lioc edu- cerc poifit, undeperperam indecaufam veloccafionefuiinftituti arceflit.j quam- quam, quid ausftoritatis meretur tefti- monium falfarii manifefti, fi vel millies diceret idem quod Carteiius dicit ? Medit.p.475. circa fineminquit : lm-
primis igiturajo, locum D. Pauli 1. ad Cor. c.%. v.i. deiere tantum intelligi defcienti» qu& non efi crnn charitate conjunSia,hoc e(i, defcientia Atheorum,quia quifijuis Deum, itt par efi, novit, non potefi ipfum non dili- gere, nec charitatem non habere. Hocqm probatur ex verbis prvxime pr&cedentibus: Scieatia inflat, charitas vero asdificat. e§* exproximefequentibus: Siquis autem di- |
||||
|
Phm. Car tssianje... zoj.
liget Dcutn, hic ( nemprDcas ) cognitus eft ab eo.Ita enim non vult Apofiolus nul- lamplanefcientiam haleripojfe, quiafate- tur dtligentes Deum ipfum cognofcere , hoo efi, de ipfo haberefcientittm ; fed ait tan- tum , eos qui non habent charitatem, nee proindefatis Deum norunt, etftforte in c*. teris rebus aliquid fefcire exiftimem, non- dum tamert cognofcere quemadmodum opor- teatfcire, quia nempe incipiendum efi a Dei cogmttone, ac deinde aliarum omnium re- rum cognitiones huic fuberdinand&,quod in msts Medhationibus explicui: atque ideo hic ipfe locus , qui contra me afferebatur, meam hac dere opinionemtam apertecon- firmat, ut nonputem ipfum ab iisqmk me diffemiunt poffe reile explicari. §ued ft quis contendat, pronomen Hic , non referri ad Oeum,fed aa' hominem,qui a Deo cognofca- tur & approbetur; alius Apoflolus , nempe D. IoannesEp.i.c.i. meiexplicationiprer- fusfavet. nam v.z. h&chabet: in hoc fci- mus, quoniam cognovimus eum,fi maii- data ejus obfervamus. cap.4. v.j. qui di- ligit.cx Deo natus eft,& cognofcitDeum. Hic quaedam recle a Carteiio dicuntur, .quaedam cum probabilitatis quadam fpe- «e , omnia autem perperam & quafi ob- torto collo ad e}us opinionem ftatumi- oandamrapiuncur.Reclum eft.quod conr tra
|
||||
|
»04 S T A T E K A.
tra adverfarium afferit atque etiam prori-
bac,non negari aPaulo ullamomnino' fcientiam haberi pofle , item cum ai* eum agere tantum de fcientia quae con- jjunftanon eft cum charitate. Quod au- tcm ait talem effefcientiam Atheorum, difcedit a proprietace vocab-uli Aheos eum paffim vocat eos qui negant Dei exiftcntiam , at hic eos Atheos appellat qui fcientiam deDeo habent, fedchari- tatem non habencquales fine dubio funt diaboli , CredvjvT eniin Dtum tffe, fedharrefcunt. lac. 2. verf. 19. At, inquic» non cognofcunt eum utpar eSiJa.oc enim quifaciunt, .non poilunt non carn dilige- re. illud utpar efi , refpondet apoftolicae phrafi, quemadmodum oportetfcirt. Id ali- terin cognitione Dei,a)irerin ea quae eft rerum casrerarum esplicac Cartefius. in Dci cognitione ii ut par eSl , ei nocac fcientiam cum charitate conjun- ctam. in caeterarum rerum cognitione.ta- lem notitiam quae» Deicognitione incipit ac deinde aUarumtmniumrerum cognitio- tionem huic fuhordmau Itanevero.' tara clare Paulus Apoftolusmethodum Car- tefianam nos docuit;& rerum creatarum cognitionem non modoacognitionee- xiftentiae & naturae divinae (quodha&e- fius urfit Carteftus.) fed etiato anoftra. erga
|
||||
|
P H I u C A R T z S I A M *I 10?
erga eum charitate derivat?fequeturergo
nihil ab ullohomine fciri praeterquama Deum amantibus. fequetur alienos a fide Chriftiana, & diabolum ipfum, omniutn rerum ignaros effe. Iacet ergo demon- ftratio iila Cartefiana: Deusesi, tffal- Iere non potefl , erge dantur creatura.; nifi ita reformetur : Dem esl,tffallere nonpo- tesl, ($ ego ddigo eumy ergo &c. quafi a di- lectioneaut mea , aut, tuapendeatcrea- turarumexiftentia .' Canerum , ut quam inanis fit na;c Cartefii fpeculaiio appa- ieat, legat cuilibet totumhoc Apoftoli caput, & deprehendet,non agereibiPau- lum de cognitione rerum creatarum.quas a cognitione Dei deducendafit , Cnaia contrariam plane methodum de iis often- dit Rom. I. 10. )fed decognitionepra- dica quae verfatur circa remmoralem, puta efum idolothytorum, videantur verf. i.. 4. 7. & reliqui uGque ad finem ca- pitis. Et zoshancrcmficutcportetnofii, qui circa eam verfantur tranquillaconfci- entia v. 7. St. {alva cbaritate ergainfirmos. v.j.& feqq. qua: quid communehabeant cum Methodo Cartefiana non puto quenquam tam oculatum effequi videre poffit, unico Cartefio excepto , quiait, locum hunc , fuam de ea re opinionemtam aperte corfirmare , ut non pUtft ipfum ab i» |
||||
|
1
lOS S T A T £ R A
quiafe dijfentiunt,pojfe reile explicari.<]ayi
audacius, quidcontumeliofiusin omnes tam veteres quam novos Theologos qui in locum illum commentati fuerunt pro- ferripotuit ? Sed titillat hominem,quantum video,
nova , & abipfo cxcogitata loci Paulini conftructio. eum enim legit v.3. « tU™ kyccTrci T fott, £r&' 'tyiuguj \kr cwrS-,
voculam st©- , non ut haclenus faftum,
ad hominem refert, fed ad Deum , hoc fenfu : Siquis deligit Deum , hic (fcilicet Deus ) cognitm tsl ab illo ( videl. homine) Nonerat itaLynceusJoannesChryfofto- mus , quem tamen unum opinor plus in Grxcis vidifTe quam decem Cartefios.is enim contrario plane mode : n'x dmr (lnquit) tyiia cwt , dte? tyv&rjyi tjzb sco- tx. K yxf tif&HS cwt fyywflp, ccXb.' Hf&k «otb? 'tyy&i. cua t@Lf tfayty* xo Vft&s [&e t~ |sAf|«dS-5, «&' ij» flsAsl»'^))» <if(Jic ( Jo. *-5" *7'J KSH "»As»- T87I 3 \7ny1i1nfiaj W$as >ij iTny/urJtif (1 Cor. 1 % li.)mit- toreliquos interpretes.Inftattamen Car- tefius: Quod fiquis contendat, pronomen tlicnon rtferri adDeum, fed adhominem, qui a Deo cognofcatur Et aitrobbivr, alius Apoftolm nempe loannes me& explica- tioni prorftu favet. & citat Ep. I. c. 1. z. & c.4. 7. e quibus locis fi aos docere vule.
|
||||
|
PHIt. C ART! Sl AN je. 107
vult fenfum loci Paulni, fruftra eft , &
principiura petit: finhoccautum,eos qui diligunt, Deum , & praecepca ejus obfer- vaat, eum cognofcere, aut etiam ut opor- tet cognofcere, tota idmanu eidahimus , fed inde nihii pro opinione Cartefii erui pofle certi famus.quas enim eflet ifta con- fequentia: qui dibgit Deum eam novit, ergo qui non novic Deum non novit creaturas? non coharrent ha:c (ajebat ille) utlinum & linum. p. 477.478. citatEc- ckfiaftaj c. 8. 17. Et intellexi, quod o- mnium operum Deinullampoflit homo invenire rationem eorum quaefiunt fub fole &c. Hic prsc-ipue , ait, attendendum ejfeadh&c verba:qax fiunt fub io\e.fipiui enim repetuntur in illo libro, ^femper de~ fignant res naturales.ad exclu[ionem earum fubordinationu ad Veum,quia nempe, cum Deusfit fupra omnia, non continetur inter ea qu&funt fub foU: Adeo ut loci citati ve- rus fenfmfit, hominem nonpoffe res natu- rales reSefcire, quamd:u Deum non cognt- fcit , Ht ego etiam affirmaiii. Hicjam habemus verum Solomonem
Cartefianifmi audorem , nequis dein- ceps eum fubdititios Salomonesnobis obrudere caufetur. illius ergo verba , & Cartefii explicationem expendamus.ver- taSapientis.funt exvulgata veifione: Or |
||||
|
*08 S T A T S R A
perum Dei qutfiunt fubfole nullnm potefi
botno invenire rattonem. eorum fenfum Cartefiusefledicit,/&»»20»e#/>0<f/?>'« «*. turales reBe fcire, quamdiu Deum non to- gnofcit. Atqueita duo fibi credi poftulat: i. hic agidcrebus naturalibus t. utex- cludatur earum fubordinatio ad Deum. prius probat ex verbis qu&fiunt fub fole, illaenim aitfemperinhoclibro defignare les naturales. Id quod falfifllmum efty cum paucis locis exeeptis, ubique notenc lesmorales, puta adtioiaes &ftudiaho- rninum, eorumque eventus. v, cap. i. j.&i.j, n. 17.18. lo. n. &4.1.7.8.15» & 5.1.1.17. & 6.1.1.11. &l. 15. & 10.5.6. &c Hoc vero loeo fignificantur opera divinae providentiae circa bonos & ma- los, quorum rationem nemo inveftigars poteft, necex cventibus quos hic eis im- mittit de amore ejusaut odiojudicare.ut immediate fcquitur c.9.1. Alter<um,nem> pe confidetari hic resnaturales citra fub- ordinationem adDeum, inde concluditi quia Dew eftfupra omnia,ideoq; non conti^ netur inter eaqutfuntfub/ole.egteg\e!<i[\iz- [i hoc quaererctur at que_ rebatur an eakjue, funt fub foie hic confiderentur citrafub- ordinationem adpum qui eflfuprafolem.ho c vero falfum eft. vocantur enim exprefle cpera Dei. Denique, ut condudam , fi ea quat
|
||||
|
Phil. Cartesiani. 109
qux fub folefunt non poflunt cognofci nifiDeo prius cognito,quomodocogni- tionem raentis fuae Cartefius praemittit cognitioni Dei?nam mens Cartefii, ut o- pinor, cti&m fub foie erat cum h«c fcr;- beret. Medit.4. p.fo.ait:
lamque videre videor aliquam viam per quam ab ifta contemplatione vtri Dei, in <yionempe funtomnes thefauri fcientia- rum & fapientix abfconditi3#.-/ c&terarum rerum cognitionem deveniatur. Hic eft tertius locus Pauli Apoftoli,
quo Cartefianifmum, fi DIs placet, do- cet. Habetur autem Col.i. i.z.j.ac ita fonat: Velim enimvosfcirequantumcer- tamen Juftineam pro vobis, rjp iis qui fitnt Laodicas., & quotquot non viderunt fa- ciem meam in carne: Vt confolationem acci- piant eorum corda,ipfis charitate compaUis, & omni opulentia plene certioratA intelli- gentU,ad cognitionem myfteriiDei ac Patris & Chrifti: In quofunt omnts thefauri fa- pitntU ac notitU abfionditi.H$c ulttma ita Cartefius accipit, ut puter, quemadmo- dum bencficio fus: methodi ad cognitio- nem Dei pervenit, ita, quoniam in Deo funt abfconditi omnes thefauri fapientia: &c. ie rebus naturalibus, illo cognito, a4 barum quo<jue cognitioncm fe per- ve-.
|
||||
|
IfO S T A T B R A
venire poffe. Quid eft illotis manibus>&:
no&uJnis unguibus in fcripturam invo- lare, fi hocnon eft ? nihil enim illo loco vel denaturalicoguitioneDei,veIdeno- titia rerum naturalium ex illo deducenda agitur. fed de cognitione MysterujDm J>atris ac Chrifli. Inqvo (nempe Chrifto, vel myfterio Chrifti ) omnes thefauri fa- fientia ac cognitionis fint abfconditi: ita ut qui Euangelii Doctxinam tenet, perfe- diam teneat fapientiam , uecquicquam ultra ad falvificam Dei cognitionem pof- fit vel debeat defiderare. Putatne Carte- fius fe per fuam methodum ad hoc my- fterium penetrare poffe ? & ex myfterio Euangelii omnium rerum naturalium cognitionem fe poffe deducere ? & pro hac fua methodo Paulum certamenfu- ftinuiffe iater gentes ? quis ha;c ferre po- teft? Medit.j. p.48. ait, refpiciens ad Gcb.
1. 26.17. Et fane , non mirum eji, Deum tne crtando ideatn illam ( fui) mihi indidtf- fe, ut ejfet tanquam nota artificis operi fuo imprejfa; nec etiam opus efl ut nota iUa fit aliqua res ab opere ipfo diverja, fed Ex hoc vno qvod Djsvs me creavit , ■valde eredibile efi, me qmdammodo ad imagi- tiem {$ fimilitudinem ejusfattum eJfe.iUam- cjtte fimilitudinem, in qun Dei idea conti- ne-
|
||||
|
Phil. Cartesianje. 2ti
netur, a me percipi per eandem facultatem, per quam ego ipfe amepercipior. hoc eft, dum in me ipfum mentis aciem converto; non modo intelligo me effe rem incompletam rj? ab alio dependentem, remque ad majora &majora indefinite affirantem , fedfimul ttiam inielligo illum, a quo pendeo, majorai ifia omnia, mn indefinite &potentia tan- tum , fed re ipfa infinite infe habere,atque ita Deum effe, &c. Hic varia occurruntcaftiganda.i. quod
«xhocvNO quod Devs ipliim creaverit deduci poffe putar fe quodammodo ad imaginem Dei faclum effe. undeconclu- di poffet nullam effe creaturam quae non quodammodo ad imaginem Dei facla fir. omnes enim a Deo luntcreatas. athoc falfi arguunt facrae literaj, quae eoipfo lo- co queminanimohabebat Cartcfius, e- narrata rerumcaeterarumcreatione, Po- fflea,inquiunt, dixitDem,faciamm Ho- minem ad imaginemneffram, fecundum fimilitudinem noftram, &c. ItKque creavit Dcm Hominem adimaginem fimm , ad imaginem Deicreavit eum, &e. Et impe- rite confundit imaginem Dei cum neta artificis operi impreffa.nam muitae poffunt effe notae artificum operibus eorum im- preffae, qua; tamen non funt eorum i- magines. verbi gratia, Infcriptiones fta- t<ua-
|
||||
|
Ztii S T A r S R A
tuarum funt notas artificum , non ta-
rnen lunt eorum imagines. Porro *'»*» mitabileartificiumin tabults Apellu (quod pro exemploadducitRefp.ad Gaflend.p. 181.) licet, ut recte ait, fit nota qusdam qmm Apclles tabulisfuis omnibut imprejfit, ut ab alits dtgnofcantur, nihil eum hic ju- yat, neque enim indc infcrre ei promtum eft , omncs Apellis tabulas ad imaginem artificis fui eifefattas, cum multas fece- xitadimaginem Alexandri, aliorumque, atque etiam haud dubie brutorum ani- mantium. ita, in luculento xdificio im- preilae funt notas artificii archi tecti, ne- que tamen aedificium ad ejus imaginem faftum eft. Plane in eundem modum, rtullam creaturam efie agnofcimus , cui non imprefla fit nota diviniartificis,nul- lam tamen practer hominem (dc angelis jam non agimus ) ad imaginem ejus fa- clam efle cum fcriptura credimus. Neque eum extricabit hincfuum quodammodo , quum imaginem fuam non conftituac Dcus in gcneralibus illis, ente , fubftan- tia &c. e quibus qualifcunque analogia 9. Deo ad creaturas in corhmuni dcduci falet,fed inillis donis ac privilegiis qui- bus homo reliquas animantes iuperat, ut perfpicuurn eft.i. Multo deterius hanc firrulitudincm fc percipereait ex illis re- bus
|
||||
|
Phii. GARriSiANa. H5
.bus qus maximam arguunc diflimilitu- dinem. Inteliigo,\nquitmeremeffeincom* fhtam, ry ab alio dependentem, remque ad majora , {$ majora indefinife ajjiirantem, fedftmul etiam intelligo.illum a quopendeo, tnajora ijia omnia, non indefinite,tfpoten- tiatantum , fed re ipfa infinite infehabere, atque ita Deum ejfe. Atque hic refte pro- fe&o Gaffendus ; qstare,inquh, hocnen (itpotius dijfimilitudinis argumentum; cum Deus ex oppofito fit completiffimus, indepen- dentijfimusffibifujjicientijfimtu, quippe ma- ximtts, opttmusque? Difquif. pag. 181. q.d. Qua: fimilitudo poteft efle inter rem incompletain & completifiimara ? inter dependentem ab alio,& fumme indepen- dentem ? inter rem ad majora & majora indefiniteafpirantem , & eam qua: majo,- ra illa infinite jamhabet, ideoque fibi ipfi fufficit, nec admajoraafpirareullo modo poteft! inter haec enim immane quantum difctimen eft. Hoc incommodo premi fe -videns
Cartefias, audet dicere, fe ifta non in fi- ir.i!itudinis,fcd diflimilitudinis argumen- tum attulifle. Dixienim, inquic, me non modo percipere me in ijiis ejfe Deo inferio- rem, p> interim ad majora afpirantem ,fed ttiatn majora ifia in Deo ejfe, quibtes majo- ribas aliquid fimile in mefit, cum ad ipfa |
||||
|
114 S T A T £ R A
.aufim afpirare. Refp. Praeclarum vero
argumcntum ! adimaginem & fimilitu- <Iinem Dei fe conditum demonftrare vult,& eaaffert que, diftimilitudinem ejus a Deo,ipfo tefte, coarguunt.Verum efto, in hoc uno pofuerit vim ratiocinationis fua?, quod ttd majara ifta qut in Deo funt aufit afyirart, unde appareat aliquid fimile majoribtuifflii-infeejfe. Qijidais? in hoc eft fimilitudo tua cum Deo,quod ad ma- jora afpires-? imo hoc cft indicium maxi- mx diflimilitudinis, ne dicam oppofitio- nis.Deus enim ad majora quam habeta- fpirare non poteft. i. Ain te ad major* Ma qu&funt in Deo afpirare audere t afpi- ras ergo ad ea qua; Dei propria funt. at- que in co non Deo fimilis es, fed illi qui dicebat in animo fuo , m coelos afcendam, fupraftellatDeifortit exaltabofolium meum ($rc. extquabo me exctlfo. Jef. 14. 15-14. v. & Genef. j. 5. j. Ain ideo aliquidillit fimile in te ejfe, quia ad illa aulis afpiratc? cft ergo alitjuid firaile regiae poteftati in homine mendico ad cam afpiranti. ciris hincnon potius contrarinm colti- gcreti EthaecnancquidemfurEcient, ad re-
ftenaadam temeritatem hominisfactam Scripturam,quamnonintelligit,adfuuni inftitutum obcorto quafi collo trahentis, unde
|
||||
|
P H t. C A R T E S I A N M. H5
•unde & lector judicabit, utrum Carte-
fius, an vero Theologi, quod in eum vir- gulam cenforiam ftnngant, nseritopof- iint aut debeant culpari. Sed noncontentus nofter,Thcologos
in generefugillafle, in duos maiimc ar- ■madirigit, CI. Voetium& me ,quod u- terque noftrum Cartefianis erroribus nos objecerimus. Et ille quidem meo patro- cinio non cgct, pro me utrefpondeam xatio exigit: quem ir.fedtaturp.S3. hac contumeliofiflima apud AA. DD. Cura- tores accufetione: Noflu ipfi, Nobb. $c Ampl. Dom. quam ftrio tiobu pmtertto anno per litterm conqueftii* fit D.Des Gar- tes, de impacJo fibitemeri Pelagianifmo , a Colleg.Theol. Regente D. lacobo Revio in Dilp.13. Anal. TheoL Thef.i$. ex verbts Med. met. 4. p, 55. Sola eft voluntas five arbitni libertas, quam tantam in me es- perior , ut nullias majoris ideam ap- prehendam , tf male citafts , & malt explicaiit , quorum alterum infcitU e!i, alterum perfidU, lmmane-cnmen , & cujus unius caufa opera: pretium fuit ^hanc Epiftolam examinari. Excutia- mus ergo fingula. Nofle ait Nobb. & AA.DD. Curatores quid des Cartes de me per litteras conqueftus fit. quidni hocaoffeijt, cum Epiftolaadeos fuerit K i. mif- (
|
||||
|
rilt S T A T £ R A
miffa ? nec foli illi hoc noverunt, fed no-
vit adverfarius , norunt omnes Cattefia- -ni, quorum manus & oculos illa Epifto- la, etiam in Belgicum, ut audio , ferrno- ncm verfa diu laflavit. multis ergo illa innotuit* at mihi, cujus maxime mterc- rat noninnotuit, nec in huncquidem diem. Interum non ftetit per inimicos hofce homines|, quominus extrema in me , illius nunquam mihi, ux dixi, vifas Epiftol*rationeftatuerentur. verum li- beravit mehaclcnus Deus a laqueo htc aucupantk, & k peflehac in caligine perva- dente. Beat autem nos Heereboortius, dum illius argumentum Epiftolae nobis apperire dignatur. Idautemerat queri- inonia fuper Difputatione quadam ad- verfus Cartefium habita. Sihicveftigia adveriarii premere in animo haberem, facili negocio claberer. Is enim, cum in Difputationibus fibi omnia licere velit,& nihiltam falfumfit quodinillis non Sk- mat defendendum , ca. tantum rationc, <]uod id faciatExercitii caufa, id ipfum & mihi hic fubvcnire aequum eflet. Si enim illilicet exercitii caufa falfum diccre de Deo, cur non & mihi de Cartefio ? Ve- rum abfit, ut quaminillo culpam noa fero, eam in me admittam. Crimen ergo ipfum coniideremus, Pclagianifmi, m- quit,
|
||||
|
P Hlt. CiBTESrANJ. ZI7
quit, Cartefium iufimulavi, & in loco-
quoid probarcm biserravi. Novum ve* ro crimen, & antehuncdiem inauditum,- hominemjefuitam Pelagianum appella- re! quis tam iHius fefta: feutor inepte eft, Ut nonhocfatcatur ? conftderemus vero locum in quo injunam eum a me pafliim quiritatur , quod peccatum profeflo Sc candide farebor, & fupplex deprecabor,, nifi ia eoipfo loco cu omne Pelagianil- mum exuperaffe demonftravero. Medir. fuarum p.54. ita Ioquitur : Nec vero etiam qutripcffitm,quod nonfatu amplamtf per- feBamvoluntatem ,five arbitrti libertatem a Deo acceperim , nam fane Nvlus illam LlMITIBVS CIRCVMSCRIBteX/imVr.&poft- quam in facultate intelligendialiter fe
rem haberc oftendiffer, addit p.5?. E«- dem rationt, ftfacultatem rtcordandi, veh imaginandi,velquaslibet alias examinem, ntillamplane invenio , quamnon inme te- nuem (£»Circvmscriptamy inDeo 1m- M en sAM ejfe intelligam ; folaesi voluntas, five arbitrii Itbertas, quamTANTAM in me experior, ut Nvllivs maioris ideam apprehendam. & mox: Nam quamvis ma- # pir abfque comparationtin Deo quam in me fit, tumratkneCognitionis & Poten- Ti* qut illi adjuncltfunt, redduntque il- lam magis firmam & efficacem ; tum ra- * V K 5 tione |
||||
|
118 S T A T E R A
*;'o»eOBiECTi, quoniam adplurafe exten*
ttit; NON tamen In se foRMAlitir &■ l>RMClSifpeclaea Maior videtur,quia ta- tumineo cenfiflit ,quodidem velfacere, vel non facere ( hoc esl affirmare vel negare, profequi vel fugerejpojfimm, velpotitu in eo tantum , quod ad id quodnobu ab intellectu proponitur affirmandum vel negandumjtvs profequendum vel fugiendum ita feramur, mNvlia viExts.KNAnosadid Deter- minari fentiamm. Hicita manifefto li- berras liumana Divinxadaquatur,utne- jnoidnegarepoflit, nifi fibi fponte ocu- Jos eruere velit. Notentur tantum h*c: facultas intelligcndi, recordandi. &c, in. nobis circumfcripta eft , atlibertas vo- Juntatis incircumfcripta, immtnfz, ac tan- ta ut nulla fit major, ne in Deo quidem, fi formaliter ac in ie fpecletur, nam ra- tionecognitionis, potentiaj, objefti ma- jorem eam in Deo efle non difRtetur. quod nihil aliud eft, quam adjuncla li- bertatis divina: efle majora, non autera libertatem ipfam. hancporro aequalita- tem noftra: libertaris cum divinain eo ponit, quod neutra a vi externa Deter- MiNkTVR.utraque ergo fuarum a&ionura Domina , & ab omniexrernomoventc I.ndxpendehs. Hocvero efle ipfum Pe- Jagiaaifmi corculura, quidubitat, legat |
||||
|
FHJL*. C RIISIANI. *I?
quae vir facundus & eruditus cujus au-
cioritatem adverfarius non defugiet, ad- verfus hanc indetcrminationem ac inde- pendentiam pra:clare difleruit, oparis fui minoris p.47. 61. $6.419, 154. 273.197; majoris, p.( c) 4. ioj. 106,107.108.1»o.- til. m. 114. 144,145. 14C i6z.\6§. 811. in eo autem hic nofter Pelagianifmum exuperat, quod necPelagius , nec quif- quam ex ejus feftatoribus, quod fciam,. ex hac voluntatis independentia , ejus cum divina aequalitatem ita aperte, ut Gartefius facit, colligere annifus fuerit, Conatur hocpoftea nonnihil incruftare, cum ait_/i in unam partem magis propendt- re, five quia rationem veri & boni in ea e- videnter intelligat, five quia Detu intimn^ cogitationis fut ita dtjptmxt. Sed merus ifte lufus eft*, quo lectorem fuura nafo fufpendit, nam nec propendere eft deter- minari, nec dijponere determinarcncc ul- timum hoc abfolute Deo tribuit, fed al- tetnative, five hoc, fivc illud, unde quid ejus rei fentiat divinandum relinquit. Videamus jam quam praeclaro argumen- to hanc huraanx libertatis cum divina x- qualitateprobet. Audire.atq; togajubeo coraponere.. Non*a»j«»-inquit, infefor- maliter &prtcifeffiettata (divina libertas) m.ijor videt«r(quam h\ivnzm.)quitt tantum K 4. ine»- |
||||
|
2IO Sl A I B R A
in eo cfinfiftit, quodidem velfacere, vel nor»
facere ( hoc eii, affrmare vel negare , pro- fequivelfugere) pojfimtu, vel potim, £SV. lllatio talis eft: Quorum utrumque confiftit in eo
cjuod poflit eandem rem profequi vel fu- gere, eorum alterum non eft majus alte- ro. At utraque libems, diyina & huma- nain eo confiftit. Ergo neutra altera major eft.
Relp. Utraque propolitio falfa eft. ae,
utbrevis fim, utramqueex ipfo Cartefic» refJtabo. Si enim prima vera eft, vera &: \\xc erit. Sjuorum utrunque in eo conftflit quodpojfit cognofcere quidverum, quidfal- , fum (it,eorum neutrum altero mants eil*At uterqueintelleSui, divinta Q' humanus in eo conftfltt. Ergo. Item : @iuorum utrum- que in eo confiftit ut pofftt extrafe operari, eorumneutrum altero majttt eft. At utra- quepotentia, 'divina & humana in eo con- fifiit. trgo , quis non videt e-andem firmi- ratem eliein hifcepropofitioinbus , qna; eft in Cartefiana ? & tamen utraque> tc- fteCartefio, falfa eft : falfa, ergo & ea quam ipfepofut. Altera ejus propofitio nihiio plus veritatis habet.nempeutram- quelibertatem , divinam & humanam ia eo confifterc, quod pojfit eandem rem pro- feqtii tf fugere. Id ipfc hoc eodem loco ex-
|
||||
|
Phil. Cartesi ASjbJ ±'h"
explodic, itainconltans eft. Ne^ueenim. inquiens , opm eii mein utramque partem ferri poffi, utfim liber. fed contra , quanto magts tn unam propsndeo tanto Uberiut iU lam eligo. Indifferentia autem illa quam experior•■, tS in/imui gradus libertatu, £* nullam in ea perfeclionem, fed tantummodo in cognitione defeclum teflatur. Namftfem- per quid verum $ bonumfit clare -viderem quamvis plane liber,nunquam tamen mdif- ferens effepoffem. Hxc cum propofitione lllaminore qui conciliaverit-, ei me mi- nerval debere fatebor. Apparer ergo quam levi & ftramineo fundameto quam gravem errorem fuperftruxeritCartefius; mequcqui Pelagiamfmi Cartefiumreum egi,caufam illam adverfus eurn perfpicue Sc folide peroraife, omnes, utconfido,, praejudiciis non exccecati,ingenueagnof- cent. Nunc ea in quibus hic cefpifaffe ar-
guor expendamus. Primum eft , quorl; quaulle ds libertate dixit, ego de ejus *-' dea didta acceperim. Sed innoxkis eft iftt '■ crror(quem etiam in Opufculo meo cor- rexi) quum, utrumlibet dicatur, eandern • impietatem contineat. & al-terum quo- que ex altero fequatur, qnandoquidemr iieam rei objecto fuo commenfurari in * eonfeffo eft. imo ex idca libertatis quam, K 5 . infe> |
||||
|
X%% S T A T E R A.
in fc deprehendit, adipfam libertatera
hoc ipfo loco Cartefius procedit. Alterum majoris momenti videtur.
Inftabitenim « icjcmij^gjs-t ufoxQil*, ac regeret.- Utut res habet de exiquatione libertatis humana: & divina:, a qua Car- tefium liberare non poffum , at crimen ejus ultra a.-quunj exaggerafti, cum cum MAiorem iliam homini quam Deo tri- buiffe afferere aufus cs. nec tehic a lata culpa, explicare potes. Ego vero , obo- ne, quoniam ira urgcs.&quidem facilius- quam tuarbitreris id effectum dabo . o- ftendens nihil lntereile, hominem quis Deo xqualem , an eomajorem effieiat. imo hoc ultimum crimen priori contine- ri, & ex eo neceffario fluere. Vt hoc c- vincam,nullo alio ariete utar.quam dua- bus tribufve fententiis viri illius erudisi acfacundi, quem modo laudavi. Is ergo operis fui minoris.p.440. ubi Semipela- gianos noftri a?vi fugilIat,quod rationem Scriptune^quiparent, eo ipfo eos illam Scripturae anteponere arguit: Verum qui- dem eli ( verba ejus funt) eos rationem ($ Scripruram in bifce allegatis conjungere,ied EO IPSO EXTOiLVNT RAtIONEM SVPRA
Sciuptvram. quaxdoquidem eoipfoScri-
ptur& adimunt■, idquod et foli convenit ln «ujorivero fuo opere,p,4}<Jiubjeofdem cafti.
|
||||
|
Pimt,- Cahte siahm'. aij'
caftigat quod magiftratuum a&ioues cum decretis divinis pari veluti paflu in- cedere faciant, fimilem inde confequen- tiam neftit: Itaque (inquies) decreta Dei ex&quare vells aSiiontbta Magiftratuum,Q> juxta ea qu& homines facerefolent■, decreta Dei infiniti limitare & exigere, nihil aliud ett quam hominiDeum JEqaki , fapro- prits fuis cogitationibtu in Deum Magis- terivm exercere. Hinc concluderem, ex paritate rationis , etiam illum qui ( quod Cartefius facit ) libertatem hu- manam divinx exajquat, & quidem ra- tione Indepsndenti*, eo ipfo Deum b fede fua deturbare , feque Deo anteferre, nifi id expreffis verbis, in ipfa illa re con- clufifletidem au&or, p. 877. ubi non fo- lum voluntatem independentem Altervm ' DfcvM elTe ait, fed & alterutrumex ea fe- qui mfert, aut qmdhomofua volendi fa- cultateadverfus voluntatem Dei utensVzl volvntatem Annihilit, seqve ma- GISTRVM DeI CONSril VAT ( vel DtVM
1*T POTESTATEM SVAM REDIGAT) (tHt quodhomo fua voluntate Dei volvnta-
tem cavset , utriimque autem revera eft hominem Deo anteponere, ut quili- bet videt. • Adjiciemus nunC alia qviaedam Carte-
fiana* caque utaPelagianifmo yindicet
K 6 e)as
|
||||
|
2 24 S T" A T E R. A
ejui -defenfor rogabimus.
l'r;ncip. p.i. ait: Htncinnchhslilerta*
tem effc expe'imur, ttt femper ab iis creden- dts qtta non plane certafunt 0>explorata po{fimut abft'n:re , atque ita Cavers ne VNQ^AM ERREMVS.
Ib. p.14. Quod in erroresincidimus, de-
filitts qw.dem eft tn noftra ailione jive ufw libertatis,fed Non in nostra natvra,. tttpote qtit eadem esl cumnon reBe, quam cttm reelejudicamtts. Medir. pag.164. NecfdneTurcA, aliive
infideles exeo peccant cum non ampleclun- tttr Religionem Chfiflianam.quodrebtu\ob- fcurts, ut obfcurt funt , noiint assEn- TIRI, fed veiex eo , quod divinst gratii in- teritu illos moventirepugnent,velquodin aliis peccando fe gratia reddant ihdignos. Hinc fequitur, 1. Nolle affentiri Reli- gioni Chriftianas, per fe peccatuzn nor* effe. 2. ubi eft inrerior gratia: motus , ibi liominem qui ita movetur repugnare poffe. j.ubi non eft ille motus ibi nec effe peccatum. 4. gratiam iis conferri qui fe ea non reddiderint indignos &c quafi aliqui talesffnr» Princip-p.is. poftquam dixit, nosfacile
pojje nos ipfos magnit difficultatibus intri* c*re,fiT)ei PRiEOKDiNAxiONEM cumar- bitriir,efifi LieERtatS comiliare,atque mnm*.
|
||||
|
Phil. Cartesiane. iif
tttramque flmul comprehendere conemur: addit .- lllis vero nos expediemus, ftrecor- demnr mmtem noftram effe fimtam ; Dti ctutem votentiam , per quam non tantum, omnia, qus. fuht aut effepofjunt, ab iterno- prdfcivit, fed' eti.tm-voluit ac praordtnavit, effe infinitam : ideoque hancquidem a nobis fatis attingi ; ut cUrt & diftinclepercipia- mus ipfam in Dco effe\ non autem fatis com- prthendl, ut viieamus Qyo Pacto libE- RAS HOMINVM AcTIONSS lNDITEU Mr-
NAiA-s Relinqvat; libertatis aulem £?
indifferenta qu& in nobis eft, no-s ita con-
fcios effe, ut nibil fit quodevidentius &per-
feciius comprehendamus-.Abfurdum enim ef-
fet, propterea quodnon comprehendimus u-
nam rem, quam fcimus ex natura fu.t nobis
ejfe debere incomprehenfibilem , dt alia du-
bitare, quam interrii comprehendimus, at-
que apudnofmetipfosexperimur. Hic liber-
tatem arbitrii noftri in eo ponit.quod di-
vina prarordinatio liberas noftras actio-
ses Indeterminatas rdinquat, quo*
modo id liatfciri nonpoffej fedrcm ip.
fum elTe evidenriilimam,
Mechod. p. 23. Tertia regula erat, ut
mihifirmiter perfuaderem,nihd extra Pro- prias cogitationes absolvte esse m. nostra potistate. quod SoLVMfujfice- re mhi ■videhatnr nd' me- hocpafto Satist J.OE-
|
||||
|
n6 S T A T S R A
eoeliCem reddendum, p.feq. Aiquein hoc
Uno mihi perfuadeo pofitam futjfe omnem Artem illorum philofophorum qui olimfor- tung. imperio fe eximebant, fainter ipfos corporis ouciatus ac paupertatu incomtneda De foelicitate cvm svis diis cos- tendebant. Nttm tamplane fibiperfua^ debant nullam rem extrafe pofitam ffive ni- hil pr&ter fuat Cogitationes, adfeper- tinere, utnihil etiam amplius optarent, (f$ tam AbSolvtvm in eas Imperivm ifiitu meditattonis ufu acquirebant, hoc esl, cupi- ditatibm , aliifque animi motibm regendis itafe ajfuefaciebant, ut non fine aliqua ra- tione ,fefolos divites , folospetentes , folos liberos , & Solos foeliges effe, jacla- rent. Depaflionibus animoepart. 2. art. 144.
agens de objecftis Cupiditatis,painturea in res quae PiNirvs A nobis pendent, & qua: a nobis non pendent. priores di- cit eas effe qua: ex nobis solis pen- DENT, ID EST , EX NOSl RO LBERO AR-
BlTKiO- ecu, lncjuit,Jujficitfcireejfebonaf,
ut non po/fint mmvs fervide defiderari, eo quod vtrtutem feclari fit res bonas facere qus. A NOBts PENDtNT. nec pojfit nimit fervide Virtm defiderari : ut taceam . quod cum non 1 ossir non bene succede- . &£, UtpOte A fcOBlS SOLU BEPSNDENS,
|
||||
|
Pin i. Ca rte si avhe'. 127
quod ita appetimm ,/emper inde percipia- mtn omnem tllam quam expeBabamttsfa- tisfacltonem. Art 14$. de iis loquens quae a nobis (1. a noftro libero arbitrio ) non dependent , ait :fepe nos debire refleSere animum ad prdvidentiam divinam , ($ cogitare , impoffibtle effe , aliquid evenire alio modo quam ab tterno determinAvit • htc Providentia, ita ut fit inftar vati, vel IMMVTABILIS NECESSITATIS. Vt autelll
appareat hax tantum deiis rebusintel-
ligi quae funt eitra nos , ait art. \\6. providenti* divine decretvm tter- num, adeo intallibile {^immviabile effe, utExctVTisiisqut. idem decretumvo- Ittit PENDERE JX NOSTRO LIBERO AR-
Bl 1 Rio , cogitare oporteat refpeclu noHri
nthil evenirequod neCeSSARium nonftt, ^quadantentts fatale : adeo ut abfque errorecupere nonpojjimm ut altter eveniat. Ibidem Fatum lioc explicans , Cum , in- quit, nonfuccedtt res quam cenfmmmptn- dere afortuna, indicio tdesl , quandam ex Ovsis necessarus ad eam producen- dam defecifle. Art. 146, Sed quia major pars Cupiditatum noflrarum fe extendit ad res qus. tot& a nob'u non pendent. nec tot& ab altts, debemm exacte difitnguere in illis idquod NONNISI A NOBlS PINUSI , Ut ftdtd solum nofiram cupiditatemproten-
|
||||
|
ZlS S T A T E R- A
damus. & arr. \<,l.Vnumdtmtaxatinni>*
bts obfervo , quodjuftam caufam nobts pofftt fnppeditare nosmet ipsos /estimandi (lta vertendum) nempe usum liberi NOSTRI arbitRU (iuterpres de fuo ad- didit, kgitimnm ) 0> imperium qvod habEmvs (interpresfnbfthmz.exercemM) In nos.tras VOlvntatEs. Nampr&ter folai attiones PEndEntEs Ex isto ( Li- bero ita habet textus Gailicus,) arbi- tkic , nibil eil undepojjtmtts cum ratione. laudari vel vituperari. llludque nos qtiod- ammodo reddit Deo simues , nos no- STRi Dominos ficiendo , modoptrigna- viamnon amittamus jura qu& nobts con- firt. Hic yidernus, cogitanones rvofrcas (ai
quas percinent a£lus volendi) modo le- quamur regulas Ciitcdi.icartem veterum. Philofophurum , abfolute ejfe in noftrapo- teftate. habere nos in eas abfolutum impt- rium. Aclus iibcri arbitrii nofiti a nobis. folts dependerc. Excipi eofdein aproviden- tiadivma , ejufjue decreto. cxtera omnia fatalinecejfttate evenire.non ea tantura- quae colligitur ex divinoiupet ns dccre- to, fed & quasponitut in causarum na- turalium.complicatione , undeillicitum ftt defiderare ( ac confequenter Deum- PEecari) ut aliter eyeniant. quafi Deus. |
||||
|
Phil. Carte5iau«. w?
ipfe ( quod fenfifle dicuntur Stoici) huic caufarum necefntati fubje&us fit. Item • Vfitmliberi noftri arbitrii, & irr.periurn quod habemus in noftras voluntares,ju-' ftam nobis rationem fuppeditare,»<»//_/?* xftimatidi. Adhxc , Imperio hoc noftro m cogitationes noftras, ncs fatts felices,\mo folos felices reddi. Deo quodammodo fi- miles. imofelicitate cum Deo ipfe certare» Quocf ukimum neper calummarr.Carte- fio impingere videar, obferva, eum fuara tertiam regulam , & quam ei fubjungit philofophorum artem, unam eandemque efle diferte afKrmare , ut hi peream/i/»-' «jevadebant , ita & fibi hocattnbuere. Unde ( utcxtera quoque conveniantj' quemadmodum illi per eam artem feli- citate cum d:is suis contendebant, ita & Cartefium oportet per eandem felici- tate cum deo suo (qut-eft verus Deus ) contendere. Nifi ridicule- exceperit , fe quoque fvlicitate certare cumDus philo- fophoium iftoru n r. cum dxmonibus- (nam Dii gcniium Dxmonia funr. i Cor. lo.zo.)q'4:e lane miferanda efletfelicitas. Ex hifce patec niJiil a me ailum dolo malo adverfus Cartefium , cum res ipfa de qua iilum accufo fit venflima. At ver- bum pro verbo pofui (ait meus verbo- runi auceps ) & ia fenfu , quoque erravi.-: |
||||
|
1)0 S- T A T 1 R A
iilud eft perfidia,, hoc infciti*. Bona vei-
ba, mi vir, ofcitantiam vocares,velhal!ucinationem,
vel tale quid, noncontradicerem. quis e- nim non labiturin verbojquis etiam non interdum a fententia fcriptoris quemtprae manibus habet aberrati" prasfertim in fcri- pto tam intricato ? fatentur hoc paflim e- gregii & ingenui fcriptores. Vel unu mihi vide in fignem, quem fupra citavi, Theo- logum.qui operisfui minoris p. * *8. ait: V.t homines, in nonmthu errare fotuimui, in emnibui non potuimue. eade versa: Hicjam- fubfiftemut, expeSantesft qua nobti dabitur occafio, vel nofira difendendi, vel etiam, fi qua in parte lapftfuerimm, a-quo nos liheros pr&ftare nolumut, corrigendi , p. 409. Si de- prehenfta fuero , vel in omnibttt ( quodno» tredo) vel in multts erraffe , $> ip(is adver- fariis per hoc occafione dediffe fefe purgandi £fc. teflor coram Deo & mundo univerf» mttjorem eam mihi voluptatemfore , quam unquam dum vixi percepi : imo habtturum meid profumma mea vilioria , fi in hifce potuero vinci , illique fincere ac effcaciter demonjlraverint, fe non effe homines huj tu- cemodi, neque ea fundamentaponere, neque ta /3 hhiymifa. fovere , qus. e rationtbut adduclis apud eos latere jttdicavi. fecun- dum
|
||||
|
P H t 1, C A R T:E $ I AN * IJI
dum hxc , operis fui majoris p. 45. opi-
nionem quam de adverlams (uis-in-qaa- dam dodtrinae purte concepcrat, diierte retraBat p. 533. Nullm , inquit ,mortal'u vivit quem non aliqua ignorantts. nebula involvat. Hanc cuipam a nativitate attra- ximm. Homo enim cum errat.errat huma- nittti, & quta homo esl. lieoque immunem fe cenfere ab crrore &hallucinatione, ei? ho- minemfe ejfe negare. p. 605. rogoleScrem meum,ut in quibut mecum certm £J' concors efl, mecumpergat : ubiadhtic dubitat, me- cum qu&rat:ubi erroremfaum ac hallucina ■ tionem agnofcit,ad me trartfeat: ubi meum trrorem videt,me revocet. pag.830. ratio- nem quandamadverfarii fuuta fubtilern & intticatam elTe ait, ut eam non capiat, ideoque (inerefponfo tranfmittat p.958. Nonaudemm, inquit, nos in omnibm hifce Uberos arbitrari\ab omni ab erraticne tfc. ut quibm nota esl infirmittu & inftalilitas judtcii humani. ac libenter nss iu annu- meramm, qui fcrihendo proficiunt, & frofi* cienda fcribunt. Ingenuis ejufmodi fcriptotibus annu*
merare non poffura Cartefium, ut qui nec jocularem errorem ut emendaret ab airogantianimo impetrarepotuerit.Eru- ditiflirnus Gafleodus , defcriptionem cjuaadam anims apud Carcefi.urn exami- nans,
|
||||
|
151 S T A T E R A
nans , in co videlicet, quod eam dicerct
rem non extenfam, qunfo, inquir, primum, iccircone ideam tui claram & dtfttnclam babes ? Dicis te non extenfttm. Dicis quid non [is,non vero quidfts.Sc poft non nulla: Ergone clara difltnBaque erit Bucephali i- dea , ftquis faltem norit de Bucephalo,quod MvscAnonfit l Hsc cum ita fcripta ef- fenta GaiTendo, S: a Carrefii urroque ty- pographo itaexprefla ( Parillenu pag. 480. Amftelodamenfi pag. 3.97) tamen Lynceus nofter Cartenus pro mvsca le- git mvsjcam. & ridiculam expofitionem addidir. ita enim refpondet fprioris e- dit. p.548. pofterioris 4jx. Neque vero ad- d:di, mentem non effe extenfam,ut quid tpfa- effet expticarem , fed tantum ut monerem, illos errare quiputant effe extenfam. Eodem modo quo , fiqui affrmarent Bucephalum effe Mvsicam , idnon frttfira detpfo ab a~ tiis negarettir. Etfanein iisqtts htcfubjun- gis.ufprcbes mentcm cffi extenfam,quia fci- Itcet corpore utitur, quode.fi extenftim , nen melius ratiocinari mthi videris, quam ft,e:i eo quod Bucephalus hinniat, vel mugiat, & ita edntfonosquireftrrhpoffunt ad Mvsi- CAM , concluderes de Bucephalo ,quod ftp MvSica, Habemus errauim quod dixi- mns joculare, in eo qui fe exira omne er- randi periculum ponit, Nuncaudiamus- per
|
||||
|
Pmx. C-AR.TESlANiE. 1J3
prrvicaciam inauditam. Quum enim ab
adverfano, Difquifitionis in fuam Meta- phyficam pag. 305. de hoc lapfu modefte admonitus eflet, hifce verbis-• video tt (feufpoitte,feu errore leilionis nefcio ) com- pttrare Bucephalum cum Mvsica , quem ego tfexfsnfu communi, (£ ex leBione Ty- pographi.comparavicum Mvsca. quid fe- «it J an quod peccatum erat correxit; aa quicquam mutavit ? imo in Galiicaver- fione & MvscAMin verbis Gaflendi, & Mvsicam in fuis ut erant reliquit,quam- vis vaftius inter ha:c duo vocabula in illa lingua fit divortium quam in Romana. Leganturverba Gaffendi.- p-5ij. 'Et ce- hty la , auroit il une Idee claire (j difiinHe de Bucephal, qui connoiftroit du moins quil nesl pasunc MovcHESSubjiciaturrefpon- fumCartefii. p,5&9. Orje n'ay pas adjoute, &c. Tout de tnefme que fit fe trouveroit quelques uns q'ui vouluffent dire que Buce- phal esl um Mvsiqve &c &mox: il me ftmble que vtus ne raifonnezpas mieux.que ft de ce queBucephalhannit ( mugitum q- mifit interpres, quum viderer eum equp non convenire,fedreliqua ut invenit po- fuit. addit enira ) & ainfipouffe des fons quipeuvent eftrerapportex, a la Mvsiqv_e, vom tiriex. cette confequenfe ,que Bucephal efidoncme Mvsiqve. QMjUnon hic ei- cTa-
|
||||
|
154 S T A T 15 R A
clamet.* 6 cor Zenonis! 6 jecorCrace-
tis .' Cartefium + ■nettmffattm , non vi- diffe, ut in S. literis culex camelo.in pro- phanis mufca elcphanti opponitur , ita Gaffendum mufcam Bucephalo oppofuif- fc'! Sc ita a eommuni fenfufe dereli&um hic oftendiffe ut pro mufca lcgeret mufi- cam!imone fine ratione infanire videre- tur, etiam rationem commentum effe qua hoc delirium illuftraret.' graphicum fane nugatorem .' Tabula fuppofitam nar- >rat pre virgine cervam, At nunc pro Mv- sca Mvsica fuppojita eSl, Sed de his ha- (flenus. PergirHecreboortius.- No/lis, quam idem ( Cartefius) iifdem
literU querelam infiituerit de imputata fibi aprimario nunc *ProfefforeTheologo D. Ia- tobo Trtglandio, blafphemia m Coroll.j. ad 6. Apr. defenfo: Intcrnum Spiritus San- &i teftimonium de certitudine falu- tis, ad tempus negarc, fub quocunque prattextu non licet, rnulto minus ipfum SpiritumiSanftum ( feuipfum Deum , ut I tnaleCartefius) pro impoftore ac decc- ptorehaberefeufingere, quodplanebla- Iphemum. Non referam quam fideliter & Refpondentem, & Rev. D. Pr*fidem col- legam monuerim, ut ,fipaci &honori fuo tonfultum vellei, ab tllo Corollario,&Cs.i- MINE PiRSOHAU Aefenfitmdo abfimeret, fW
|
||||
|
P HIL. CARTBSlAN*. 135
quife Majorem CoroUariifofuiffe,eum eflie
blafphemum , qui D eum pro deceptore habet,non autem Minorem: Ut male Car- tefius, ac Meditationes ejus nunquam fe le- giffe, frofeffta eH. & indicari <* me fetiit Reffondenti ut deleretur: nec dicam, quo- modo ftntentiam mutavtrit ac diffutavtrit, acturbi, ingtntes (int exoru. hsec Hccre boortius, Ubi 1. Iterum nos beat, quod alteram
Partem Epiftolae criminofis nobis indi- cat,quae necipfa unquam ad manusClar, Ttiglandii jpervenit, unde nihil miri fi, quod poterat, fe fuper eo negotio adver- fus Cartefium non defeudetit. 2. Rem falfifilmam hicfupponit, nempe conti- neri illo Corollario crimtnferfonale. quu defolo dogmate dicatur , quod flane-bla- Jfhemum, de perfona autem nihil aluid, quam , itt male Cartefius ,inquo nulla cnminalis accufatio eft.Si nanc ex illa fe- qui arbitretur, imperitc judicat. Audiat quod non ita ptidem circa aliud argu- mentum monui: De dogmate quod affe- V««',(addo nunc & quod hic afleruit Tri- glandius ) licetforte duriufcnla fhrafi, i» Personalem inivriam nondebet mu- tari. Gjuiintcr fontificios Thoma Aqui- nati, qutm fro Sanclo colunt, dogmat* falfa, atqut ttiam hnrttka attribuunt, no- |
||||
|
_4j« S T A T E R A
lunt tamen id in contumefiam tanti ,
ut ipfis quidem videtur , divi redunda ■ re. vide traBatum Theologorum Pari- Jienfium contra errores lohann. de Montefo- no,fubnexum Magtftrofententiarum. nequt qui durius quid dicimt de anabaptifmo (quod omnesjamfaciuntjinjurii effecenfen- turinS. Cyprianum quiillum imprudenter ajferuit. v. caetera deufu capillitii p. jo. ff. Non ergo Triglandius hic crimen tersokale intendit Cartefio , eo quod ejus fententiam qualis revera eftpropo- fuerit, & in auditorio Theologico venti- lari permiferit. Sed Cartefius crimea perfonale intenditTriglandio , dum eum non argumentis3confutat_, fed querelafn <le eo defcrt ad AA. D D. Curatores. }.- Quod monuerit Triglandium Heerc- boortius, uta corollaria illo defendendo abftineret, id alium quemvis magis quam Hlum decuiffet. quum enim ipfe fibi libe- rum velit effe quaelibet Refpondentium fuorum i7nftsifx publice tueri, quafron- te id aufus carpere in Triglandio ? Num fe folumliberumarbitratur,reiiquos au- tem fervos ? Tyrannis hac eflet, non li- bertas. 4. Quod Triglandius profeffus fuerit, fe haaenus Cartcfiana non legif- , £e, ideoque a pofitione Relpondentis fui abftinejc ftatuerit,fcdpoftea fententiam
muta»
|
||||
|
Phil. Cartesian*. 237
routaverit, id aliquid er vero habere po- teft. Ita enim furdis paflibus graffaba- tur haec lues; ut Theologiae profefTores omnes (uec hocnegarent ii viverent) ad tempus latuerit, donec monici, & re in* tellefta.periculum Academiae & viderunt omnes, & eiiavenienda remedia cenfue- runt. Id ergo & ipfum accidit Triglan- dio , unde eum diftuliffe difputationem. illam ad duas,fi recte memini,hebdoma- tas, prudentiae proculdubiofuit,eo enira tempore iocis Cartcfii oftenfis, & infpe- ctis, verum efle id quod ei tribuebatur deprehendk ; Et Coroliarium de quo a- gebatur .adverfus omnes Cartefianos, St te quoque qui copias illorum afflictas in- ftaurare nonnihil nitebaris, ita dextere y ita folidc ac nervofe protrivit, ut omnes & magni fenis promticudinem admira- rentur, & veftram miferarentu-r aridita- tero. Neque ullae in hac difputatione (quodviderisperfuafum vellejturbae funt exortae, fed omnia fumma cum tranquil- litate & attentioneperadtafuerunt. per- git Heereboortius : Htc enim omnia. Ampl. Confeffui veflro junt expofita, t$ ab Eo decretum 13. Kal. Itfnim elapfi anni, ne a Profejfiribm TheohgU ac Philofopbu , & Collegii Theologici Regentibm in pofterum Carte/iifVel ejta opimonkminimamenti» L fit. |
|||||
|
v
|
|||||
|
i?8 $ -T »■•*■'« *
jfo-ef. Hic nonnihil fufcfiftamus, & Dt-
ctetum A A. DD. Curatorum prout in eo- rum Actarelatum eft,ipforum,non Hee- reboortii verbis, proponamus. ita autem Iiabet, eBelgico verfum : Excerptum e Decretis Nobb. & honora-
torum DD. Curatorum Vniverfitatis, £5? <2o(f. civit. Leyd. fancitum in Ordinario eorundem conventu, babito in dicla civita- te, xx Maij cia Io cxtvn. Poftquam diBi Regens & Subregensfecef-
ferant > habita deliberatiom,placuit & de- tretum fuit vigereprtfentium, eofdem Re- gentem gf Subregentem denuo ejfe intromit- tendos, iifque dkendttm, prout &fac~ium ■tSi, ruifum effehuic Confeffui, injungexdum Trofefforibus ac Regentibus, ut abftineant deinceps a nomine Cartepi typographi opera inferendo thefibus fito prtfidio defendendis, neve eodem nomine gS" opinione viva voce iniifcutationibusfuis utantur,feddeeo fi- leant. Vtque fubregens, juxta prtcedanea decreta ac inftnuationes ipfifaHas.fefe im- fofiemm centineat limitibttt Philofophit A- rifiotelict, inhac Acadcmiirecept*i&iuodfi ttliterfe geJferit,hujuiConfeffut fore adverfu* id ipfum quod jttt eritftatuendi. Vtrumque porroRegentem menendum utmutuam ami- gitiam & correffondentiam deinceps colant. Ec4em dic; trtterea detretumfuit *»- gort
|
||||
|
P H I l. CARTBSIAN*. IJJ
goreprstfentium, dtcit EpifloU Cartefii re-
fpondendttm, ac refponfo tnfertndum , Hunc ceetum, ReSorem , acProfefforts TheologU & PhtlofephUhujm Vniverfitatts ,nec non Regentes Collegit adfe vocajfe, monuiffeque, atque ttiam profpexijft, nt deinceps in Di- fputatioKibus, liclionibttt, altifqut publicis ABibm, aut Acadtmicts cxcittts ( hoc ul- timum, perfpicuitatis gratia additum re- periinarticulo hocprout Latine D.Ste- tisrto fuic traditus ) nominis ejtts aut Phi- lofophU ttlla fiat mtntio ,necpronec con- tret &c. Hic primo obfervet Ie&or, Non abfo-
lute prohibitum fuiffe, ne Cartefti, aut e~ jus opinionis velminima mentio fieret ( ut Heereboortius credi vult )fed limitatum id fuiffe ad Difputationes.Iediones aliof- que publicos adtus & Academica exerci- titia. %. Subregentem nominatim intra cancellos Philofophia: Ariftorelicae,& il- lo , & praecedentibus alicjuot decretis ac infinuationibus , fuiffe compulfum , non fine tacita exprobratione inobedientiae, & comminatione, nifi impofterum pare- ret. Addit jam adverfarius: Ego quidem ab eo tempore vtflro decreto
morem gejft, gf fedulo operam dedi, ne Di-
Jputationem ullampro aut contraCartefium
infiituertm, atttfub meo prtfidio diftutan-
L i dam
|
||||
|
£4° S T A T E R A
dam permitterem, uti quidem ante a me,ad
ingenii exercitiumfueratfaclum. hxc ille, quibus adjicere eum oportuiflet, nihil quoque fe ab AriftotelicaPhilofophia a^ lienum defendifle. utrumqueenim ei in Decetro prohibetur. Qrjam autem omni expartefaHa fit
hascejus gloriatio, e fubjeciisfpecimini- feus apparebit. Primum fpecimen obedientiae Heere-
fcoortiana: nobis erit Difputatio quam Aprili menfe tuerifueratprohibitus. ejus titulum in nihilo mutatiim Academia; valvis afKxit, Kal.Jun, ventilanda:. pofi- -tiones ipfa: licet multum immutata: effent tamen & in Ariftorelem arietabat vigefi- «ia fexta, & Cartefio velificabatur fexta fuper trigefimam , Annexa autem crant <jua: fequuntur : Reformatio Rdigionis initium duxit a
teformatione Philojfophid. quod ex variis magniLutheri ad IohannemLangum, Geor- gium Spalatinum , lodocum Ifennacenfem, aliofque, datis litteris, annisi$i6. 1517. IjlS.liquet: ac pr&fertimin quadam ad Jfennacenfem Epiftola , ex monaflerio Er. furdenfi data, in qua h&c habentur verba: Ego fimpliciter credo, quoiimpcjfibile fit, Mcclefiam reformaripoffe, «j/JTvnditvs Gemones, Decretales, Scholaftica Iheologia, Phi*
|
|||||
|
P H 11. G A R T E S i A N X. t'4*
Phuisophia, m nunc habentur, fe Era-
Dicentvr, &aliaftadiainflituantur. Sequentes Thefes, a Martino Luthers
pmfide in inclyta Heydelberga apud Augu- ftinianos 1518. 6.Kal. Maij. di$utatM de~ fendendas fufcipimis: Corollstria:
t. Quifineperieulo vult i» Ariftotetephb- lofophari, necejfe esl , ut ante bene fiultifice-. tur in Chrifto. z. Poftquam receptum ei~l,tot effeformax
fitbfiantiales, quot compofita , neceffario tQ> tot ejfe materiaffuerat recipiendum. 3. Ex nulla re mundi aliquid fit necef-
fario. Ex materiatamen neceffxrio fit^quk- quidfit naturaliter, 4. Ariftoteles male reprehendit ac ridefr
Tlatonicarum idearum melioremfutt Philo- fophiam. Hactenus Corollaria.
Iu quibus uon inquiram , quo fenfu
prirrraifta dixerit Lutherus , fed quid fibi per ea voluerit homoCartefianarum par- rium non eft obfcurum. Nempe, nom fojfe reformari Ecclcfiam ,nifi Philofophiav qun in fcholu viget eradicetur, & Carte- ftanafubflituatur. quod fiverum eft, {e- quitumullam nos habere Ecelefiam vere reformatam,quum Carcefiana illartfor- matio Philofophiae in nullam adhuc A- eademiam auc Scholam fit introducta* L 3 videt |
||||
|
245. S T A T E K A
vidct lcftor , quam fecure religio refbr-
mata ab iis qui ei nomen dederunt homi- ni JPapiftae.nequid pejus dicam.deridenda propinetur. Qualisautem Religionisre- forrnatio e fcriptis Cartefianis inftitui poffi t,ex hifce reformatoribus intelligere velim. fane iis qui ea kgunt, & qu« ad ea paffim obfervamus ejtpendunt, mira & fta^ futurailla reformatio videtur. Z. Stultificandos nos in Chrijie , ut fint
pericuU in Arijlotele verfemttr, non peffi- me dicitur. Neque quifquam eft qui eum fequendum arbitretur iniisqux, ut ia homine ethnico , Chriftianx fideirepu- gnant. Reliqua autenv omnia ideo exi- bilarevelle, infipientia eft. Audimulto quatn te candidius de eo judicantem Ju- damm Majenionidero.Is MoreNevochim parc.z. c.iz. Quicquid, inquit, Ariftoteles- dixit velfcripfit, de ijits Entibm , qu*. funt fttbfph&ra lunt ufque ad centrum tem, ve- rijftmum eft, neque difcedet\ab eo, nifi forte is qui rem non intelligit,aut qui jam alitts ftntentias imbtbit, quas propugnare vult & defendere, qusque illum eo ufque trahunty ut illcts etiam res negare ttufit qua oculis ip- fis apparem (nota hoc ) Quod vero attinet ta, auafcripfit deiis, quafunt inde afphtm lunnfurfum verfut, illa funt probabili* ali- qm modo & verofimilia, exceptis quibuf- darn^
|
||||
|
Phil. Caktbsian* *4j
dam ; prtcipue vero iU.it, qu&fcripfit deor- dine Intelligentiarum,& quibufdam fcnten- tits DeumfpeBantibus, quas ipfe credit; m qutbut gravtffim&funt abfurdttates, corru- ptionefque manifefi* e§> evidentes, quarum- que nullam omnmo demonjlrationem ajftr- re potefi. Si hic uon placet» uon potes- contemnete Jo. Chryfoft. Magnenum,, Democriticx Philofophiae ( qua: multis in rebus Cartefianae gemella eft , fi- non eadem ) nuperum inftauratorem , is enim Democrit. Rcviv. pag. 47. de variis philofophantium fedtis locutus : Vro juventutis, inquit infiitution», fatius tli Ariftoteiem pr&legere , quodejtts metho- dus, &fenfa, omni jint exceptione majoraif tum etiam,quiamelioriphilofopho caremtts, abfumtis veterum librts, Platoneque, qui foltts cum Arifiotele fupervixit, infcienti*. naturali valde parco, nec ordinato. Vndt grtmiffimo omnium pene populorum confen- fu, fanBa & inviolabilis eff /a Academiit peripateticorumprincipts majeftas, ut majo- ri dtligentia iUifiudeat inventus , quem et veteranit quibufque vident fcrupulofijftm* coli. Modefte omnino& judiciole.nec pro genio fccta: Cartefianae. 3. Qui& in eo hic fe prodit, quod.
Platonicas ideas contra Atifto;elem fibL
propugnandas-fumit, acillius iucmelio-
L. 4, tena.
|
||||
|
24+ S T A T S R A
rem quam hujus philofophiam effe air.
quafi vero velminimum in hac contro- lerfiaAriftotelis philofophia periclitetur. qui fiquid hic crraverit (ut multi putant), ejus errorineo tantum efledicitur,quod mentcm Platonis miuus fic aflecutus.. iiam ideas eo fenfu quo ab Ariftotele im- pugnanturre&eimpugnari omnes faten- tur. Qijid;ergo mentis fuifle corollarii aufton dicendum eit. nifi uc quocunque modo Ariftotelemfuggiliaret, atqueita decretum D D. CuratorunV ie viiipen- dere oftenderet? Hifce Thefibus cxcuffs , afExis , qua-
quaverfus difperfis, cum jarn omnes tam generofoe difputationi inhiarent, repente ■relutin alium( nec tamen alium ) homi- nem mutatus, valvis Academia; hoc pro- grarnma afEgic: Vti Nobb. D D. Curatoribut -vifum fult.
ne dijputatio h&c fuperiori theftum facieha- beretur, ita, ne fub hac pofleriori, ab orrnt- ti/f. Refpondente immtstata babeatur, placet i>. Prtfidi, Atque ita fccunda vice in fpongiam
incubuithic Ajax. Heereboortius autem primum fua erga DD. Curatores*obe- dientis fpecimen , fatis , ut ipfequidera aibitrarur, luculentum edidic. Sequjturalteruro, non minusilluftre,
Nara
|
||||
|
P H I I'. C A R TE SI ANjE. Z4f
Nam z8 . Decemb. difputandam vulga-
vit Repetitionem de Notitia Dei natura- 1», cuifubjecit corcllaria.quibut Cartefii opiniones, de neganda omni fenfibus fide,de abnegatione Dei temporaria, de eo quod Deum non modo negative fed $ pofitivefui caufam Tejficientem , & per potentiam fui i± pJtMt caufam confervantem effe fcripferit, tam impudenter negat, & tanta cum ra- bie eum in hifce defendit, ut nihil fimilc, a natis exercitiis Academicis ufquam vi* fum fit. Mentem autem omnibut prtjudi- ciis nudandam , (id eft fenfu Cartefiano > omnia qua» antea credideris, &interea ipfiusDei exiftentiam,pro falfis habenda) fcrenue tuetur. Oppofuit fe huic difpu- tationi ecclefia , oppofuit Academia, & Curatores ipfi eam ne haberetur inhibue- re. Nec tamen reveritus fuit eam hac ipfa epiftola recufam eorum Nobb. A A, ut eximium quid ofFerre, imo poftquara donum hoc rejeciflent, & a librariis ven- di prohibuifTenr. tertibeamexcudendam dat, & Celfifl. Megapolitano duciinfcn" bit. Oinauditum abomni aivo obedien- tiai exemplum! Adderem< difputatio- nes quas anni fequeutisinitiohabuit ds * formts fubflantialibus , direc"te &nomi- natim contra Atiftotelem, duas quas po- ftea , dt Atemis contra eundem proDe* L 5:> mo»- |
||||
|
14,6 S T A T E RA
niocriro, aliam de Itbertate philofophandi,,
manifefto oppoficamdecreto DD. Cu- " ratt. de fola philofophia Ariftocelicare- tinenda. Aliarn denique <sfe< ^wr»e<««* &c. qua mira mecamorphofiCarcefium in A- riftocelem trausformat. & illius dubita- tiones huic conatur affncare. Sed om- nem obfequii «xg^Mot* exuperat, quod- fimul ac de morte Cartefii inaudivit,cum publico lelfb in anditorio philofophico- profequucus eft&c. Poft hanc Heereboortii obedientiarn-
( apertam rebellionem verius diceres) fe- quiturmea , (i dis placet, inobedientia. Placuit, inquit, Regenti interea temporis Revio , in varia, gf! ab antecedentum & confequentum ferie dtvulfa loca & excerptay ex Cartefti Methodo, Meditationibm,Prin- cipiis, Ks/tm inflituere, (ff evulgare libellum- quinaue foliorum , titulo Conftderat ionis Theologica, addita gemind dijputatione , eX quatuor ante contra, Cartefium habitis, Haec funt qua: de mea Conlideratione liabet omnia.ad quae refpondeo. i. Ni- hilme hacfcriptionc in decretum DD. Curatorum peccafle, qui nunquam, ne in Cartefium feriberetur prohibuerunr. t. Qu,od varia in illud fcriptum loea, e Cartefiana Methodo ,. Meditatio- a&iUns, Principiis , ad mcntcm ejus. pla-
|
||||
|
Pml. Caitesians *4/
planam facieadam comportarim , redte fa&um omnes quibus fanum eft cere- brum fatebuntur. undeenim Cartefium melius explicarem quam ex Cartefio ? & quidera & dogmaticis ejusfcriptis ? qui hocimprobat, improbet& faetum facer- dotum populi Judaici qui legebant librum legis divins. explanate , & exponendo fen- fum, dabant inteliigentiam per fcrifturam iffam. Nehem. 8. 9. 3. At loca Cartefia- na , inquit protuli diitulfaab antecedenti\ btu & confeqtientibtu. quid ergo ? an li- bros ejusintegrosa meexfcribi voluit? fi negat, fateaturloca citata areliquisdi- velli oportuiffe. Quod fi id a me fraudu- lenter factuminterpretetur, demonftret quoddicit, eft enim res facli, quainon pra?fumitur fin deteriorem partem nifi probetur. 4. Libellusinquit, erat quin- quefoliorum. Hocmihi permirum ac- cidit lcgenti. funt enkn in illo libellb 13 t> pagina; quse efficiunt 67 folia integra Sc quod excurrit. Sed vide hominis vafri- tium. Ut ledrori imponeret, per foiium intellexit non idsquod omnes mtelli- gunt, fed integram illam roappam char- ta» ecujus plicatura, ad eamformam qua libellus mcus excufus eft> duodecim fo- lia five 24. paginae emergunt. Profe&o yel mentitur iuc, vel Jeremias propheta, L 6 cum. |
||||
|
2^8 S- T A- t E K A
cum ait cap.36.15. Jehudi legifle corar»
rege Jehoiachiu tria vel quatuor folia es eo volumiue quod fcripferat Baruch. Nam, ut obfervant do&i , Non erant fo- lia illa feparata, utfunt librorum , fed a- rti inftar paginx aut Iaceris unius folii. qua vocemetaphorica vocanturmniT jan»&, vnlva, quod-figuramjanua: refer-» rent. Si ergo plura ibi fuerunt folia, IU cet fibi mutuo ha:rerexir, quanto magia. inlibris noitratibus , ubidivifafunt ? 5. Quamjejunum en\.&indignum philofo- pho, tradatum quemrefutare non pof- fis, a paucitate foliorum fugillare ! Nul- lam enim ha&enns in e.o periodum , nul- lum verbuin, nullam fy-llabara oftendifti leprehenfioni opportunam. itaque ma^ nent graviffimailla crimina quorumCar- tefianam philofophiam inibi rearh ago. Alterum meum Tradtaujm , videlicet
'Abfterfionem talumniarum , Corollariis fuis a me oppofitum dicit. fed virulen- tam illam prarfationem , praefixam Notis Cartefianis , pulcrediifimulat. Injllam, Abfterfionem dico, plauftrumconviiio- xum conjicit, eo ipfo loco quomibiira- cundiam, iibi vero moderationem tri- buit. qurE3 ut afpidem illam in infula Melite Paulus Apoftolus,manu excutio, %inignem fuum cpnjicjo, le&ori qui >. - ' * , ; tfvwBR, |
||||
|
P H I 2. C A R.T E S-I A N X. T4f"
ttumque noftrum novit, utri eapotius
conveniant j udieio delato. Ne tamen airem ipfam nihil diceret >
fubornavit alium.', quem e chariifimis fibi capitibusunum effe profitetur. Isfelrc- naeum Philalethium Athemenfem vocat, abfque quo foret, Cretenfem eum exU ttimaffent omnes. quanquam hoc Athe- nienfium x&enj&ot habet quod cis Lucas evangelifta tribuit. A£L 17.u. ctfatMtt Si vT»jtfs , t(cy oi imhftSyn;! Qitoi, cit
isJi> STEgJ» IVXtM&Vt , >) Xty&t T> f£H «"
xsvcw xiutoTiQn. & hoc ipfe oftentat no-
bis, cum air, fe, poftquam pulverem excuf- fitlrivialem , longiffima in JEgyptum , lu- d&am , Perfiam, Indiam, adfacerdotes, Magos, Gymnofophifta»fufcepijfe itinera, $ tandem Lugdunum Batavorum appultfie; ubi voti compos., liberumac verfatilem ( ita loquitur ) Philofophum Heereboartium repererit, eiquefe in\difciplinam dederit.ridt le&or fcabentes mutuummalos.Forta(Ie longinquarum illaru regionum- appella- xio, defiguat claffes aliquas-aut decurias puerorum elementariorum, «juas- hic waAiiTgj»-®-, ut fit,perreptarit, donee ad Academiam Leydenfem tanquam in pos» tum ejeclus fueritpotius qaem perlatus , ita peregrinatio ha.c, nonpoftquam ex- «lflit pulycrera mv.ialenuied dum ei ad» |
||||
|
aja S t A t e r A
huc immcrfus fuit, peracta probabilius
cenfetur. Idque puerilis fcribendi ratio fatis evincit. in quafeftivum eft,quod ait p.6. Grtcumfe ejfe, nec LatintfntU fortaf- ft novijfe idque ut credamus extemplo rem ipfum teftem dat, cum pro Cornu co* fi&, Cornucepiam nommat , qua fyntaxi & Cornu vitulatn, & aures afinum, dicere potuifliet. Tales profecto nec ex difci- plina grammatiftarum dimitti, nec ad principem orbis terrarum Academiam admitti folcbant, quodbuic tamen mi* nime mcrentividemus contigiffe. Per- curramus nonnihilhafce ineptias. i. Ut Prasceptor ejus Confiderationem meam y foliorum efle dixerat, itahic obfervat Abfterfione mtam fefq uifolii effe,quum ipfe tamen paginasejus citet 35 .funt au- tem in univerfum 47. faltcm cum fpecie aliqua veri menciretur. fihocartificium ei tantopere piacet. i.Refpondet adea> quae dixernn de Crambe recoila, atillain totomeo libello non legitur. quid er- go> aperiammyfterium. In manufcrip- to meo ita pofueram, fedprimo hturario' 1 typographo acccpto, ea verba delevi & a'ia fubftitui. Apparethunc vafricu- lrtm fblium illu4, ut & reliqua, c typo- graphcio furtim fublegiffe, & ad ea. non = adlibellurrt ut eduus eft, reipondiffe. I- denv.
|
||||
|
Ph it. Cartesian^ 2J*
dem apparet in eo quod ad pag. meam j i ( legendum 14 ) ubi locum petebam mihi dan e Methodo, Meditationihm , aut Principitt Carttfii, inquois rejecerit ex- prefTeffimis verbis ea quae ipfi lmpurave- ram , hic nofter locum afFert ex Epiftola, ejus ad Dinetum.atque ita de alliis inter- rogatus, de coepis refpondet. quthoc fa». ftiun ? quia in liturariis meis lllareftri- ftio, de Methodo, Meditatiombtu , Vr'mci~ piu' non fuerat addita, quam dum ea re- cenfeo, cautionis loco adjeci. folium er- go hoc quoqueduminlituraeftex typo- grapheio harpagavit.idquein toto libel- lofa&um, unde&ille, £ libellus inquam meus)j[& hujus refponfum firaul fuerunt excufa, ac fimul in lucem venerunr.Sitne hasc ars una ex liberalibus,nos cum volet docebicinterfeptem enim decantataseam ego nonreperio, 4. Cum qusererem quo fenfu ab Anonymo nuperus Thcologus. vocarer! Intellige ,, inquit hic pfeudony- mus , qui Theeiogicam nttpen Confidera » tionemfcripit. Acutc, fupraquam dici po- teft '. ita enim quotiefcunque Philofo- phus novas Thcfes confcribet,erit »«« ferm Philofophtt*. 5 .Nc hic repet-am.quod de negatobeftiisfeufucommentatur (id cnim jam excuffum )>Adpag. meam 12., ubi &mofam Difptttationem primo au- |
||||
|
I
|
|||||
|
.jpjt S r a nii
cloritate D. Re&. Magnifici, & deindfe
DD. Curatorum fuppreffam fuiffe dico ; falfum fnihi impugit, quod non fuppref- fa, fedinadventumCuratorum dilata ilt. oblivifcitur autem, eam ne tum quidem & DD. Curatoribus difputari permiffam, imo nunquamfuifledifputatam. judicet leftor, an merito a me dicatur fuppreffa fuiffe. Ab. hac vitilitigatione' ad rcm magis
feriam progreditur,qua:queipfam Theo- logiam diredepetit. Mirorautem non Philofophum modo praeceptorem ejus> fed & tyronem qualis ipfe efthoc audere, cuxn tamen nolint Theologos feimmi- fcere ipforum Philofophematis. fed ad xem-: Corollarib ejus quam fe;pe citamus DJ-
fputationis priino, ita habct Heereboor-- tius ; Ex 3<>. argumentorum pro Veiexi- Jlentia titults, dnon nemine allatis, vali- dijftmum eSi q-uod petitur a teftimenio con- fcuntU, e^nervofim ee quedpetitur ah or- dint caufarum, quia iUud hominem unurn- quemque csnvincit;at hoc, non vulgtti, fed thilofophas tantum, nec omnes ,fedqui ar- gument ationis iftim /eriem ($ vim capiunt, tantum confirmat. Ad hoc Abfterf. p.i 5< duodicoj Primo, adverfari id Apoftolo Eaulo,, cpi argiimento ob ordine cauk* rum..
|
|||||
|
P h i1 l. C a r r n s i a n m. tj j
jitra petito, non folos Philofophos , ne- dura ex eis nonnullos tantum.fed omnes omnino homines de Dei exiftentia con- vincat. Rom. 1.18.19. 10. Secundo,con- fero cuir. eo Difput. habitam abHeere- boortio Ann-o 1646.7. Julii Pofu.28. Ubi isplcno ore dicit: Argumentum a caufet- rum fubordinatione Non probat effi- (aciter Deum effi. Hic contra, argumen- tum illud & Vim habere, & a quibufdam eapi eofque confirmare faterur. Utrumque ad partes vocat GratculuJ
nofter. & de primo quidem aftum ait Not. ad Vindic. Steuart. p.6. I.zo. hbc i- gitur fedulo confideremus- Pagina illa quam ex Stuarti vindiciis
eitat , qaaedam funt quse me- no» tao- gunt , quae proinde ut defendam nihil opus eft. hoc unum mihi cum illo corn- mune eft, quod ait : falfum effe, argumen- tum ab ordme eaufrum petitum afo-lnphi- lofophis , ncque tamen ab omnibui capifof- fe: cum tibt (inquit) aperte contradicat tffe D*.ui. per Pnulum Bom. 1. ubi dicit , quod de Deo cogncfci poteU , Dem illu ma- nifeftum focit: v. ly.idqueper creationem mundi. v. xo.petito fcilicet argumento ab effcclu ad caufam , quo omnes tam ftulti quam fapientes redduntur inexcufabites , iodem verfu. q> mox; Si ergo argttmtntuxi kac
|
||||
|
*J4 S T A T S R A
hoc non capiunt, aut capere non peffunt,
quomodo hoc argumento inexcufabiles. reddi poffunt ? H;rc conveniunt iis quae habeo in Abfterfione, imoquamfolidif- /ime ea confirmant. Ad quae dum refpon- det Athenienfis pag. 8.&J, lieetmulta congerat de coilatione hujus & lllius ar- gumenti quoad majoremvel minorem efficaciam, qus me non tangunt, ne^uc enimillam CoroUarii partem attigi, ad- verfus ea quae ego-attuli, quaeque Steuar- tus, citatis verhis. explicatiora dedit, ni- hil aliud afFert ptaeter ifta: Quomodo con- vincet ( argumentum a fubordinatione eaufarum ) nifi ejusvu cognofcatur atqu» comprehendatur l At non cognofcitur aut umprehenditur ab omnibui. Propone ho- tnini plebejo <fa> rudi, uii illndvulgo ex Ari- fi.ot.ele, Thoma, £ffcholafiicu preponi folet. y vide an fit ejut vimpercepturm* Hoc vi- delicet eft refpondere ! De vi argumen- ti in fefe quauitur , de modo quo id ab hoc veliilo proponiturrefpondetur. At, 6 bone , non cum Ariftotele aut Thorna tibi hic res eft , fed cum Apoftolo Paulo. ille omnes tam ftultos quam fapientes perhocargumentum inexcufabiles red- dit, prout egregie obfervabat Steuartus, tu ad philofophos tantum,nec omnes id consrahis, obloqueris ergoin os ipfi Spi- ticai
|
||||
|
i
Phh. Cartisianje. 45
ritui fando perApoftolum loquenti. Ad alterum, ubi Heereboortius nega-
batargumentumafubordinationeeaufa- rum Dei exiftentiam efficaciter probare, Pfeudonymus duo refponder. prius eft : Non prdfidem, fid rejpoadentem fuijfe ifta- rum Thefium auBorem, cujus hoc (it pecu- lium. Qaod refponfum fi femel admitta- tur , niliii tam falfum tamquemonftro- fum poterit abHeerebooitio defendi.eui nonparata fit excufatio. Cum enim ni- hil unquarnpraeter thefesediderit ( exci- pio Scrmonem extemporaneum, epifto- lamhanc, acfimilesquisquilias) femper hoc poftico elabetnr : Refpondens eft audor, non ego. Et huc facit quod ait Pfeudonymus pag. 9.10. Cum enim ob- jiceretur ejus praceptoria Steuarto in o,- pinionibus ineonftanti3j«!i^ag«ejait, di- Jputationes quets fatit aulior, gf quas prdfes tantumfttftinet. in hts varius esi & in- cONStans: nec id fibi dedecori, fed Uttdt putat. Sed 6 Pfeudonyme, •---- capiticane tnlta, demens
Vardamo rebufque tuts — —»
Ipfum, inquam, praeceptorem tuumhor- tare ut Difputationeshas ab illis diftin- guat, quo certi fimus , quas ipfe, quas Refpondens cjus corraferit. quamdiuhoc uon facit merito omnes ipfi transfcribi- rnus..
|
||||
|
2$6 S■ T A T E* R A
mus.Dicesfortc, id quod petimusjam ab
co faclum efTe. Nara Eplftola: p.57-§J«4- r«»3, inquit, «'/>/e Di{putationum extitt au- Sorin iis Artfiotelisprincipia fui fecutus, quod thyficarum, Ethicarum , feleclarum Difputationum docent currhula ■: in Corol- lariis , m vocant, & Thefibus ftudioforum froprio Marte & arte confeliis, aliorum et- iam Fhilofophorum placita & principitt •ventilari fuipttjjus, ut meum fimul & illc— rum exerceretur ingenium, &c. At hoc quam falfum fit cvincit vel hoc ipfum cu>i liaec Epiftola pra»fixa cft Seleclarum Di- ffutationttm volumen, in quo Difputario- nes de Formis, de Csmpoptione continui. de Atomis, de Elementis dire&e funt con- tra Ariftotelem., quarum tamen omnium & Avthor. & PRytsEsfuit Heereboor- rius, ut ipfe titulus pre fe ferc. Deinde hoc fcito , nullam Difputatio^
ne.ntrlliim etiam corollarium fub ipfo vel infcio velinvito propugnari. Siqua ergo thefis impia fub ejus prarfidio defenda- tur , non auclorcm folum , fed & prasfi- dem reilc eo nomine fugillari. Alterum efFugium eft : .WWefEcacitet
fumi debere comparati, ut fenfus fit, argu- menti iliius quidem vim ejfe sliquam , fed non tam efpcacem, quinfit ejjicacior vis ar- gumenti a tefiimonio csnfcientti, At-
|
||||
|
Phil. Cartesianje. 157
Atqui hcec palinodia eft, non folutio. Thefis enimCartefianaa Cartefiano pro- pofita & defenfa , fenfu Cartefiano de- betaccipi,non autem in fenfam diverfum trahi. Atqui Cartefius omnia argumen- ta pro Dei exiftentia, ( excepto eo quod ab Idea ejus in homine excogitavit):ibfo- lute rejicit. prout oftenfum Confid. p.So. fcqq.ex iis unu cft,& quidem pr^cipuum, quod defumitur a fubordinatione caufa- rum. quuergo & Rcfpondens & P.rsfes . quihanc thefim abfolute & fine reftri&io- pofuerunt, ambo Cartefiani fint, cui- nam perfuadebunt eam aliter quam ille fecit fumendam effe! Si vel hunc vel il- lum , poftquam melius edo&i fuat, fadli pcenitet, eur non candide agunt ? curin tam manifefto errore quaerfit diverticula} Notavi in eademDifputatioqe abfur- difllmam contradiclionem, ita quippe definiebatldeampofit.3. uteameffe ex- emplar rei facitndn quilibet videret.& ta- men Pofii.17. afferebat Ideam Dei nobis inexiftere. unde, collatis illis duabus po- fitionibus, neceffario fequioftendebam, nos Deum efficere poffe. quid Pfeudony- mus nofter ? Dicit, vocem Idea poflit. j. fumi fenfn Amefiano, at pofit.iy. fenfu Cartefiano.ideo nullam hic effe pugnam. Vaferrimum. inventurii J Siaccufo prsfi- dera,
|
||||
|
t$8 S T A T B * A.
denij non illus, fed Refpondentis Difpu-
tationem & Pecvlivm fuifle ait. Si hun« fugillo . neipfius quidem, fedauclorum unde defumfit efl~e clamat. ita Refpon- denti peritfuum peculium. Quasro cur non ita pofitiones fuas limitant,ut intel- ligi poflet fecundum diverfos diverforum auclorum fenfus efle accipiendas ? Nihil video quod obtendat, praeterMENTA- LEM R£SEKVATIONEM,qua omnes quae- (tiones fibi propofitas eludere folent Je- fuita*. Ad hanc formam, fiquis in Difpu- tatione primo diceret, Deumfolum effh in-vocandum, poRea^Effiitfvecandam Vir- gintm Mariam: e collatis hifce duabus pofitionibus tertiam elicere nonliceret, nempe Virgintm ergo Mariam effe Deum. refponderi enim poflet, nullo modo hoc fequi; quia prior illa poiitio accipienda «flet ex fenui reformatorum «pofterior hxc ex fenfia pontificiorum. Ita fiquis in Difputatione diceret. i.Deumejft ab xttrno, deinde Ftlium non ejfe ab tterno, non liceret in deconcludcre,«*•»<> Filium non effe Deum. in promtu enini eflet fo- utio ; primam pofitionem intelligendam enfu orthodoxorum.alteram fenfu Soci- nianorum,idque Thefium auclorem fub- lintellexifle. Videt opinor Pfeudonymus, iuter noftrum benignius cum pofitionum illa-
|
||||
|
PHI 1. C ART ES I N JB. ajj
fliarum defenfore cgeric, egone, qui ejus
ofcicantiam hic tantummodo notate vo- lui, an ipfe qui eum cum Jefuitis in eo- dem ludo fraudum & refervationum concludit- lbidem rem majoris periculi obferva.
bam , quod videlicet Deum cognofciaf» fereret per fpeciem intetligibilem,c[\n>d nec Cartefius unquam dicete aufui fuiflet, & communitheologorum fententiae repu- gnaret&c. HicPfeudonymus : Sinihil, inquit, efi perict}li in Gr&ca voce \$ioK , quid periculi ejfe peteSi in latina voce Jpe~ ciei, qut gr&c& refpondet 3 Jam fubfumc > Pfeudonymc : Atqut nihil efi periculi in grtci* vocetlixt. quis hoc tibi dabit! Id e- nimeftquod oppugnamus. unde Pfeu- donymus hic manifeftb principium petit. Ad Corollarium 6 ubi ait qui Philcfophis vtotericis Jam devm esse coniiten- TiBVS afcrtbunt, quod pronuncient Deum non modo negative , fed & pofitive caufam fui efficientem effe, &c. eos calumniari £? mentiri. Intet alia obfervabam , quum negat hoc Philofophis illis jam Deum e[Je confilentibus aflcribi debere, fiteri euro, tcmpus fuiffe cum illud non confite- rentur. i. cum Athei eflent. quis hoc non videt 1 Et tamen invcnithic quod diffin- dat Pfeudonyraus: Verbaill/t ,inquiens, Um
|
||||
|
i£a S T A V E R A
lam Deum effe confitentibus, frocedunt ex
hypotheft eorum qm Neofericis PhUofophis falfo affingnnt, tUcs modo Deum negare, tnodo eum faccre eahfxm efficientem fui; quodpoftre mttm, licet falpffimnm , eisaffin- gi nequit, ntfl concedantadverfarit, Neoteri- cos Phtlofophos jam Deum confiteri, quem tamen negari ab iis, ante, fedfalfo, confin- xerant. Quoc Maeandri, quot ambages requiruntur admalam caufam incruftan- damJ verbailIal*M» Deum ejfe confitenti- to,iioo fignifieant Pfeudonymo id quod fonant, fed, jam confitentibus adverfariis eos Dettm confiteri. hoc vult, eos idconfi- teri non pofle, & fimul hosinfimulare quod Deum negent, ea enim fimul coa- fiftere nequirc. At quis unquam dixit, Cartefium velle fimul & Deum negari, & caufam fui efficientem ftatui ? haec duo pugnarenoneft dubium. fed nechoc fa- cit Cartefius, nec quifquam ei hoc attri- buit. prius enim illud primo Yult fieri, pofterius deinde cum Dei exiftentia pro- banda eft. quae hic pugna eft ? & qui func illi qui hic mentiuutur ? Addit: Quantos vero fluBus infimpulo
txcitas, cum Corottariorum authorem cum Vrifciano committis, ex eo quod, adfcnbit legatur,pro adfcribunt^/r/o -vel typographi excudmtis, vtl m/twsfcribentih Qms noa puta».
|
||||
|
tUlL. CA RTISUKS." Iftc
putaret, me ingentem hicdeclamatio-
netnin re nihil confumfiife ? at jocofo difto hominem tumultuantem compe- fcui tantum. ha£c funt verba : Quodau- tem tam mifere hic vapulamus, eo leviuife- rimus, quia bonus Frifcianus nobifcum va- fubttycum ait Philofephusnofter, qui afcri- bit, &c. mentiuntur. 6 fluftus decuma- nos ! per quos tamen fadum eft,ut Phi- lofophus fequentibus editiombus folcc- cifmum correxerit. pro quo mihi aliqua ^ratia dcbebatur. Adjicit autem Pfeudo- nymus, ne defit quod me remordeat:Se<£ vero non exiguam eruditionis tu&partem effe (itam in emeniandis Typographorums mendis, oflendit Suare^Uu ate repurgattn, Ji non erronek opiniombits, vttits falten? Typothetarum ; nam in its teUendis magna notarum pars confumitur. Refpondeo: Irt ppere quod arrodis paifim notavi Sua- rezii imperitiam , praslertim in S.literU, ContradiBiones ejut & dxtylxe, pr&varica- tionesr mendacia & nominatim falfas. ci- teationet non a'iorum modo auctorurr» vcrum etiam s, Scriptur*, adha:c idolola- ttiam & ad eam ducentia, Pagani mfium Pelagianifmum, Mafphema & b&retha do- gmata quamplurima. Tu ergo , qui indubium vocas an er-
soneas opinionss in eo repurgarim, om-'
M niura
|
||||
|
^Z6l S T A T B R A
niam iftorum criminum te reum confti-
tuis. Feftivum autem eft,quod ais de cor- re&is in eoa me vitiis typothetarum , ia quibus tollendis magna pars Notarum mearum confumatur. Correxi quaedam loca,'qua: remoram legenti objicere pof- fent, fed ea tam paucafunt, ut dimidia pagella facile contineripoffint. cum in toto opere fint pag. 1108. & tamen meus Pfeudonymus(pcene dixeram ^juJfyfy/®-) dicit magnam notaram mearum partem in iis confumi. Enhominem qui cum in tenebris mices ! Quanto autem honorificentius de illo
meo , multarum fane vigiliarum, opere fenferit oiirhtmis Pnilofbphus, cogno- fcaslicete Diiputationeejus de Dei exi- ftcntia habita Anno 1645. Wienfe Octo- bri. ubi propofita (thefi 3. ) opinione Suarezii de demonftratiohe divinx eflen- tise APrIori , thefi feq. ait: Verume- nimverohscdivinxexiftentuapriori irijli- iuta per SmreQum dimonftratio , quanti fit faciinda, Arcvrate oftendit nuper in fuo Suarezio repurgato vir. Clar. ac Colleg* charijf. D. lacobu* Revius. Ha:cille,qui fi nunefecusarbitretur, nihilprater fo- litum facit, ut qui inconftantiam ( te te- fte) fibilaudiducat. Ad Coroliarium S.ubi periculofum efie
fta-
|
||||
|
P »1 X. C R T E 91 A N *. 1<T}
•ftatuitur, dici, Nullam dariin nobis noti-
tia.ni Dei infitam, fententiam ipfam pro mca nolui defendere.nec adhue defendo, fed oftendi, idetn fentire Cartefium , id- queipfius verbis, Not. p.57. quae hic re- petam : Primo,inqmt,monebo, per ideas innatas mt Nihil unquam-intdlexiffe,nift quod ipfemtt ( Steuartus ) inp 6. fuipoftt* rioris liielliverum effe -expreffisverbis ojfir- mat, nempe, nobis nutura inejfe potentiarn, qua Deum cognofcere poffttmtts. quid hic 1'feudonymus ? caeeitatis meae velmali- gnitatis eum miferet. quidira? Negat, inquit, Cartefius,,ideas a natura meffe a- iluales, negat -ejfe (Jiecies a cogitandtfacul- tate diverfas, fed non negat eas fimpliciter tjfeinfitJts, Judicet leclor de ccccicate, &c. vel mea velPfeudonymi. Cartefius pro- fitetnr feperideasinnatas nihilalmd in- telligere quara Steuartum,Pfeudonymus contrarium dicit.atq,-ita Cartefiummen- dacem facit, & ejus fenteBtiamfemelius intelligereputat quam ipfum. Negat (in- quit) Carteftut ideas anatura tnejfe aclua- les. idem (inquam ego ) negat "Seuar- tus. Ntgat ejfe fpecies a cogitandifacultate ■diverfas. Idem negat Steuauus. Sed non negat eas fimpliciter ejfe infitas. ridicule: Species non funt a cogitandi facultate «Uvetfe, & tamen ei funt infitx, erit ergo M i cogi- |
||||
|
;2.S4 S T -A T I R A
cogitandi facultasinfitacogitandi faciil-
, tati. i. fibiipii. Sed hic inquirendum, ferioneagatac
iincereCartefius,dum eadem pag.ait.W«<? utarifuabfiinerenon patuerim, tum vidi tnagnam illam catervam ,quamvir,for- taffe minime malut; laboriofe collegit, ad probandum r infantes non habere notitiam JDei aBualem quamdiu funt in utero ma- trii : tanquam fi me hocpacto egregie im- J>ugnaret. Videtur ergo a&ualem illam cognitionem denegate infantibus, prout & facit Pfeudonymus p. 10. quo nos re- mittit. Idea, inqmens, RtRVMpeffunt efih in mente humana acltt ,uttamenres non xognofcantur a&ualiter: quia deesl atten- tio, &adverfio, autanimadverpo,oyATLis jn infantks non cadit. & poftea: Nulla rationi connafcuntur axiomata com- plexa,nulU notioms menti nafcenti funt in- fertt.nec infans cognofcit hoc axioma Deus cft , nechocaxioma: totuin eft majus fua parte,&c. Attamen es~l in mente incom- .flexa qmdam Vu & potentia naturalU for- mandiaxiomata, ©V. Nota obiter, Pfeu- donymum nihil non modo actualc ,fed aec habitualc in infantium mentibus a- .gnofcere , fed folam facultatem , & ha- ,ctenus cum Steuarto fentire. licet in m o- ,do diciendi ipfos cognofcendi aclus non-
|
||||||
|
P H I L, C A R TE S L A N M 2f&
rtonnullum videatur efle difcrimen, fed-
hochic nonagimus , qui ab utroque di«- ferepamus , & pratter facultatem , habi-- tus eoncreatos credimus. Ad Carte- fiumtevertamur, demonftraturos eninv nos- confidimus, eum in infancibus alibi <■ non potentiam foLum,fed adTius ipfos co~" gitandi ftatu«re,nec modo-dite&os , fed: & rcflexos.audiaaius ipfius verba ex Re-- fponfionibus quartis P.1S3. Gjuamobremy iaquit, non dubito, quin mens ftatim atque infantis corpori infufa eft, incipiat cogita- re, fimulque fibifus, cogitationis cenfcia fit, - etfi pofiea ejut rei non recordetur, quiafpe- cies tfiarum cogitationummemorit non in- hwent.Judicet ledor, quemodo hasc co-- haereant eumiis quae modo ex ipfo Pfett- donymo in contratium audivimus. Corollarium ic. ubidiciturDea* * /*■'
effe pofitive, Scquidem fenfu Cartefiano, quiaddit(ut moaw\taa%)tawiuam a cauft- efficiente, falfum & blafpbemum effe af- luimus, etiamfi vel Angelus dc codo di^- eeret, quod addebamus, ob auftores qui in hunc fenfum citantur. Remittit nos* Pfeudonymus ad pag.16. Not. adVind.- Stcuarti. at nihil ibi habet ad quoi non refponderim. Vitio etiam vertit, quod- fcnfum. dicti Auguftini, cui nihil habet fjuod opponat»cruerim , quod.antea fa- M 3 ftuBi |
||||
|
266 S T A T E R A
ftum non erat. quafi non hoclaudipo^
tius ducendum eiret. Ego (cum Augufti- no, quem hicilluftravi.) ex eorum nume» ro me effe profiteor, qui fcribendo profi- ciunt, & proficiendo fcribunt. Pag. 24. (ita lege apud Pfeudon. pro-
ar.)Cum Cartefius dkjffee fcomniaqu** rum infimulabatur, exprejfijfimis verbis re» jecijfe &c. poftulabam naihi locum often- di, exMethodo»velMeditationibus, vel Principiis,quo dixerit, adtempus de hifcc rebus non efle dubitandum , ad tempus hsec negandanon efte. Refponfi vicc, Pfeudonymuscitat locum , non exfcri- ptis illis Cartefii palmariis,fed ex Epifro- la adDinetum, quafi nos ignoraremus quscunque Cartefius dogmaticis fuis o- pufculis defendendispoltmodum edidit fcatere tergiverfationibus, &impuden- tiffimis propriorum dogmatum negatio- nibus. Quaex caufafa&um fit ut Pfeu. donymus hic a toto oftio aberrarit, fupra manifeftum fecimus. Pag. 15. Cum dixiiTet Heereb. me m~.
\v7r$ce-y/4$mij>>s notam incurrifTe , dum fjlcem Theologicam immitto in meflem Philofophicaru &c. refpondebam. &ua- fivera, Deum negare , &falfam de ejm at- tributis doclrinam tradere philofophorum, fit , c^ qtMndo id facit aliquis philofo- phtUy
|
||||
|
Pmti Cartesian*. 1^7
pkus , nihil ibi Theohgis fit negotii. Hic
Pfeudonymus infrendit -r Os impudem
($ mendax. 6J«» ille eli i Stina aliquu pki-
lofiphut &c.(Refpondeo, non quaerendus
eft « Shi», philofophus ille eft Carcefius,
«jui Deum ad tempusnegandum efle do-
cet, & ipfum fe id fecifle leftatux , qui Sc
Deum a.feipfo pofitivc efle comminiici-
tur. toties id a nobis pftenfum eft, ut
naufeam paritura fit repetitio. Non igi-
tur hic clamandum , os impudens &. men-
dax, Revii, fedpotius : Osimpiumtf bla-
fphemum Cartefii, & omnium qui eum
hac in parte fequunxur. Pag. jo, aic me
venenum exfibilare &c. in eminentiffi-
rftum Theologurn.cui aliquam praefatio-
nis partem falfo aflcripfetim &c. Ego ut
donaDeiin omnibus viris dodtis & benfc
de ecclefia Dei meritis veneror, ita rogo
Pfeudonymum. I. ut parcat noftros
theologosinfignireiis titulis, quiinpa-
patafummoefecundum pontificem pote-
ftatisinfignia funt. talis eft titulus emi-
nentisslmi ,, qui folis Cardinalibus au-
iftoritate pontificia tribui cccpit, poft-
quam eviluitappellatio illvstrissimi.
Non poteft non ei Theologo quem in-
nuis, ingrataefle ejufmodi adulatio. z.
tlt qui me & hic & ubique mendacii ar-
guic, ipfe tandem metitiendi finem fa-
M4r ciat»
|
||||
|
468 Sr.itri*
ciat. Non enim attribui Thcologo par-
tem prxfationis. audi mea verba AbAeriV p. 7. Adpr&fationu auBorem quod attinet, LICF.T NIHIL PRO COMPFRTO HABEAM
qvod bicam, videor tamen mihidupli-
cem in illa manum ac pennam animadver- tere, theologi, ©< philofophi. Et theologi quidem videtur ej]e appofltijfima , ut- tpfe quidem exiflimat , citatio atque ap- plicatio commatii cujufiam e facris literit petiti &c. Pagm. jo. (quam hicvellicac- Pfeudonymus , ) nihil quoque afHtmo. audiiterum verbamea : Sedhicpaulopro- piut te cmveniam , Anonyme. Vel enim theologtu es, velphilofophut. fi Theolofftts &c. Legatur totuslocus. j. falfone cita- tionem & applicationem commatisillius e facris literis, de quoin Abfterfione , a Theologo efTe conjecerim. non eft Pfeu- donymi definite. qui enim ille hoc no- vit; imo quis eft ille qui hocdicit? Si Theologus negec telum illud de fna pha- retraefie, nihilaliud quam conjeclurar mex, non aflertioni contradixerit. Me- rito autem mihi ita tum temporis vifum fuiffe, alla:a fi opus fuerit ratione non contemnenda fpero me planum faftu- rum. Pagiti. 31. fontem oftendo, unde , meojudick), magna pars incommodo- sum qus Academiam urgent, manarit- ver-
|
||||
|
Plll L. CARTK SIAN*. i(?>
verba mea funt: Partiti funt Nob b. £5?
AA.DD, Curatores philofophicam profif- fionem, ita ut alter philofophut Logicam j§» Ethicam, alter Pkyficam & Metaphyficam doceret. qmro,an non qui phyftce ($ Mita- phyfice difytitat, cum ad Legica & Ethica tantummodo vocatusfit, tranfeat de generc ingenus , & in alienam profejfionem inve- let f Certeop-tarim id a Nobb. tf AA. DD-. Guratoribta confiderarti- &e. Refpondet Pfeudonymus , In docendo philofophia: profcfloribus certos pofitos efle limites, iri difputando non item , fedperunivcr- fam philofbphiam unicuique- difputare efle licitum &c. quxro, quilicitum ?an legc ? an confuetudiue ? fi lege,proferan- tur tabula:. Si tonfuetudine, non diffi- teor, fed eam confuetudinem.non care- re confufione ajo, & poftquam abufus e- jus ad academiae detrimentum mauifefto cospit vergere-, rem eam a Nobb. DD. Curatoribus confiderari, &confuetudi- nem illam mutari opto. opto.inquam quod uaum poflum,nihiIautem praefcri- bo. Sedrecriminationem Pfeudonymi vi-
deamus : Tn, inquit, hanclabem vide ut ttbs te abftergas, qui in Difp, Theol. curri- eule tuo,de rebus Phyficisfub titulo de Crea- tione, de nnimarnm fluralitate fub tittsii M 5 3«y»- |
||||
|
tyo S T A T E R A.
qu&filo de unitate aaimt Chrifti, Ae divi-
fione enits in ens afe & ab alio , in titulo de Deo, £5" in Analiclu de mundi &ternit*te , ternflabilitate , £f *lits rebusphilofophicis,, difputas itaphilofophice, ut nulliu ftpefcri* ptura locus in tota difputatione, vel audiet- tur, vel.videatur : nofti ipfe jambints litertt k Deputt. Ordd. Holi. te monitum. ut et*. qu&funt magis theologica difputares. Multa hicaccumulat,qua: ordine excu-
tiamus. Dertbttsphyficts egijubtitulo de. Creatione. Mirum , inquam , ni facerem. quid enim aliud creavit Deuspraterres phyficas ? tu fortaffe argumentum de Creatione traftans de horologiis aut. molis fubyentaneis ageres. putas enim res naturales nihil aliud efle quam auto- mata.Si res phyficae Tbeologo dum crea- tionemexponitnonfuntattingende^pec- eavit Mofes qui eafum ommum origi- nem diftincle enarravit , peccarunt e Grarcis Bafilius, e latinis Ambrofius, qui Hexaemeraconfcripferunr.ne jam de no» ftris Zanchio, Danaso aliifquedicaro,qui multo latius illa quam ego tractavi. fed yideatrxfuccum ioligmis. Heereboor- tjusSermonis extemporanei pag. j. Ait philofophos illos mifere impingert, qui m Phyficit, totam b x s A c R 1 s hifioriam ,-Crmionki$ inttgrum Hexnemeron difptt-,- |
||||
|
Fmt. Cartesian*. tcft
tandumproponunt. Gjuafi, inquit, non ar~ tium (5 ficientiarum finibm regendis prtfti- tut£ £5" pr&fix& leges. Ubi aperte rem hanc philofophis adimit!, & ad SACRA ideft Theologiam.quo pertinet,remittit.quod unumiufficit ad hanc criminationem a me amoliendam. Quod ait me de ani- marum pluralitate egifle, fub titulo que,- fito de• unitateanimn Chrifii, non male cenfet. fedaddenda eft caufa. Difputa- tionemea 19. de operibus fexti diei ter- tia , quae eft de prima Greatione animae humana? Thef. io.li.n. Vnitatem ani- maein fingulis hominibus aftruxi. atque is locus , non qutfitus , fed ei quaeftioni proprius fuir. Nonmultopoft, vir qui- damprajftantiffimushafce thefes fibi re- futandas fnmfit. defenfa duabus difputa- tionibus pluralitate animarum. Dum currit difputationum mearum feries.non potuit commode eis inferi fententiae mee, vindicatio, itaque occafionem arripui in difputt.de Perfona Chrifti, iterum & ac- curatius de eadem re agendi, & quas op- pofita crant examinandi. Unde nata: funt I>ifpp. deunitati anm^Cbri/li. quas , in gratiam Pfeudonymi, <jui foliorum mul- titudine gaudet, huicnoftrofcripto fub- jungemus, &le£tori veritatisamanriea- rumjudiciumxelinquemus. Hoc unum M 0 prx- |
||||
|
%yi S T A T £ R A
prxfati, nos hica partibus noftris Carte*
iium liabere, qui unicam tantum in ho- mine animam ponir,eamquerationalem, reliquas functiones corporeas a materia, efle aflerens , atque ita aniinam fenfiti- vam & vegetantem , non modo ex ho- mine, fed& abrutis &plantisremovens. miror qua ratione haec fimutdefenfurus fit Pfeudonymus. nam & Gartefium de- ferere durum, & e- tribBs duas animas-a- mittere irreparabilis jadura eflet. Addit me dedivifione entisinfe fif ab a-
lio egifle in titulo de Deo. A t quomodo er- roneam Cartefiidoctriaatn , qua aflere- bat Deum ejfeafepofitive, uta eaufa effi» ciente , refellerem , nifi eam divifionera huc applicarem ? Nec hoc eftde philofo- phica divifioneex profefloagere,fcdeara ubi opus eft in fubfidium vocare.quod ve- re eft Theologi fcholaftici, fivedifputa- toris. Notavimus id Analeifto noftro primo Thef. 13. Tria funt fere fcholafticA Theologia propria 1. Genus orationts pnt- plex ac brevt. 2. Methodut accurata & dialeftkts. 3. Vftts five fubjidium philofo- pbi& ac diftiplimrum naturalium, k qua nec Apoftoli abhorruerunt. v. Acl. 17.18. i.Cor.ij. \6. & ad resfacras explicandas, qud, communes cum rebus nafuralibus notio~ ms. habent mHltum fncif, m fi agatur•«'« h)po-
|
||||
|
' Phil. Cartesianjb; Z7J;
hypoftafi,eJfentia, exiftentia,fubjec~to, pajfio* nibm, loco , duratione l$c. earum rerum qunad Tbeologicam confiderationem perti^ nent,nifitpits communes illarftmrerum con- ceptus ex philofophiaperfpeBos habeat, nom t poterit dtftinBe ern explicare , attt adverfa- riis qui iis utuntur obfiftere, Ait, me de mundiiternitate ibidem di*
fputaffe. mirum , fi quis Creationenr. mundi aftruens , contra ejus Aternitatent differcre prohibeatur. At, inquit. res illac philofophica eft. prorfufne l Curigitnr Creatio defcribiturinfcriptura ? curfide eam teneri aflerit Apoftolos Hebfn. 31 Item- de ttrr& ftabilitate egi. quidnifa- cerem ' cum illi qui in contraria opinio- ne funt, eam e facris literis obtoito col- lo deducere fagatant ? de Galilaeo dico &> Lansbergio, qui rcm hanc ita certam ha- buerunt, ut eam efcriptura demonftra- re , ac quaeindidemincontrarium affe- runtur omni arte eludereconatifunt.vide illius Novantiquamjf Patrum &probato- rum Theologorum doclrinam, £3" hn\ui Commentationes in motumterra. quepa- &o non modo vera efle ftatuitur haec .opinio , fed etiahi fide dfrina obtrudi-' tur credenda. Henricus RegiusFund. Phyf. p. 6%. di&a kriptura;, quibus fol gvotidie mri&occideredicitut&cc. »"-«* um-i
|
||||
|
S7+ S.tiiu*
communi vulgifententia, fecundum appa'-
rentiam tantum dici & in iit ejfe tropum Jlatuendum, Iudicet porro pius lec~tor, an Theologi fit., complicatis manibus , & conniventibus oculis permittere,fub um- bra doclrina: Aftronomicx novas fcriptu- ra: cxplicationes & novafideidogmata procudi. maxirne cumperea fideialiquis articulus verus inpericulum venit. quod hic fieri pridem demonftravimus Difp. noftrarum Theo!. xu. Thef. 14. ex qua nonnulla , ut& duas Difpp. cx Analedlis noftris dehoc argumento , quasarrodit Pfeudonymus , leiftorum oculis fubjicie- mus. nunc in criminatione ejusperga- rnus .• Ait ergo mede hisdifputare itaphilifo-
fhice , ut nullusf&pefcriptur&locmintota- dijputationc vel andiatur , vel videatur. Refp. In materiaf de qua difputatur ng-t- vxivtj me finefcripruraagere, nonputo dicet ipfe , fed fi velpagani ,{vel Arabes ex Muhammedis fcholarefellend; funt, eortim argumentis noneft oceurrendum ©fcriptura,,qiijrc rejiciunt, fed e princi- piis qua; apbis Sc lllis cornmnnia funt. Hinc poteft fieri utindifputt.elencl.icis interdum non compareant fcripturado- C3. Quid ^utem djcis de tuo philofopho;. Pfeu.donymej'Aononis fepenumero Di- |
||||
|
P HIl, C A R T E S rAN E. %>ff
fputationes edit,. nudis eonftantes pofi-
tionibus; abfquc ulla ratione philofo- phica;illumergopriusredargue,acpoftea quod abs te alienum eft cura.. Tandem ait, me binis literU aDepp.
Ordd. ejfe monitum , ut ea qu* magiffunf: theolegica difyutarem. Refp. Monerc, Sc moneri, ait ille, amicoruai eft. Multo minns mihi dedecori verto fimonear a fu- perioribus. Monitus fum per literas bis,. Hon nego , ut qiueftiones. quae ipforum, AA. videbantur curiofiores omitterem. neq; tame cranc e* quaeftione» eThilofo- phia five veteri, five nova , fed partim ex Mofe.partim ex Paulo petitar.Mirum au- tem cuipiam videri poflet, nuuquam ab eorutn AA. Heereboqrtiumfuifle moni- uim utfalfas fuas & Thcologiae inimicas opiniones difputare defifteret, cujus rei haec eft caufa , quod omnes fere quae in Collegio DD. Ordd. habentur difputa- tiones Theologicae ad ipforum AA. defe- rantur , honora*jo conftituto theologiae (ftudiofis , quando eas ipfis confecrant .•
Ehilofophicae autern ad eos nullx perve- niunt, quod id beneficium ad Philofo- phiae ftuuiofos nonpertingat. Hinc facile eft, ex aliquot Difputationum theolpgi- carum centuriis, unam aut aheiam oe- cujiere, cuj us .argumenyim, minus ad gu- ftum
|
||||
|
17({ f T A T ER A'
ftum AA. DD. Deputatorum fit, dum in<i
terim Philofophica: difputationes hac q-uidem ex parte fecure" quo libet evagaa* tur. S&bjeci Abfterfioni mear Difputatio-
nem ab Heereboortio habitam, qua to± tamGartefianannloctrinam e fundamen- to convellit, idque ut videret Cartefius quali patrono caufam fuam commififlet,- tali videlicet qualesfuntilli caufidici qui utrique litigantium parti mercenariam operam locant. quid adhoc Pfeudony- mus ? Exercitii caufahoc faclum ait, & eodem anno contrarium ab eo difputa- tum. Hoc ne fufficit ? In corollariis Phi- lofophicis dicit,eos quijtalia Cartefio af- cribunt, calumniari, mentiri, $$ Deo con-> vicii,ca\umnU, ac mendaciialiquando rei- diturisratione. fubfumo : atquihaec Car- tefio afcribit hac difputatione ipfe Philo- fophus. ergo-omnia illa crimina quz ad verfario impingit in ipfum competunt. nec elevat hoc ri exercitii caufa. nam ca- hitnniari, mentiri, & ea fiagitia committe- rt, ob qu&alium coram tribunali Dei cites :■ haecinquam omniafacere exercitii ttutf*i • muito deterius eft, quam fiquis per erro- xem forte tale quid defignaret. Illiid ergo Philofopho cum attribuat Pfeudo- aymus , quam gratiam, ab eo relatums. " fit-
|
||||
|
Ph'il. Ca tn Si AN*. 177
fitmiror. i. Confideretur novadiftincTJo, alia ferio agit Philofophus , alia exercitii" caufa. &ad pofteriusgenus refertur Di- fputatio qua Cartefium refutat: At ipfc fe exercitii caufa eum defendiffe fupra cau,- fabatur. quod fi,excertii caufa eum defen-' derit.fequitur/erw eam refataffcnifi utru- q; fecerit joco, & nihil credat eorum qux vel affirmat vel negat, Non quodvis por- ro exereitium effe licitum, docet tribus verbis Apoftolus i.Tim.4. 6. cum ait.- Exerce te ipfum adpietatem.lmo ipfe Phi- lofophus tuus hoc alios docet ( utinam feipfum!) Sermon. Acad. p.u. Neque de- cet(inquiens)inDiftutationibtti eorum.pa- trocinium fufcipere qu&prorfw abfurda exi- fiunt, autfalfet, aut impia,aut moribusper- niciofa. Hocenim quifaciunt, difputantes, ammum probant monflrofum, temerarium, atheum , impurum, & omnino diffolut ttm>. Soli ne obloqukor , dicebat quondam Py- thagoras; £5* derebus diviuis-, atqueitsqu* morum fpeclant honeftatem, NeC lOCO Nec SER.10 aliter difputandum quam fefe habent, prddare monet in Topicis Ariflo- teles: Qui querunt, Dii an fmt colendi, ($ an amandiparentes nec ne.fupplicio funt co- ercendi; qui, an nixfitalba,fenfu carent. Hujus generis funt illa, fenfibus effe fidem emnem abrogandam aliaque deltrantium. fomm
|
||||
|
278 S t A T E R A
fomnia. In hifce Philofophi tui verbis
multa obfervari poflent, fed ifta tantum nunc quidem .- Primo dicit harum rerum non eiTe patrocinium_ fufcipienium. In- ane ergo eftillud eiFugium, cum pofitio- num quas defendit & quanftn patroci- niumfufcipit non fe fed Rcfpondentera. fuura effe auctorera caufatur. 2. Non efle idfaciendum Nec serio nec Ioco» proinde nec Exercitii cAvsa. 3. Cum ienfu eos carere, ex Ariftot. ait, qui di- fpurant, an nix pt alba, quoinnumero habendos putat, qni eontendunt ignem e/jfebumidum ? hoc fanenonminusinful- fum eftquam illudalterum. quodtaraen ab fe defenfum profitetur, hujus Epifto- \x p.6i.4.Cum inter abfurdaiilarefertjfi quis dixerit, fenfibus ejfe fidem omnem ab- rogandam , quid de eo judicabit, qui ne- gat in homine Sensvs efle ? ( plurali in- quam.numero) id quodipfe, ibidem fa- cetp.63. Jnhomine (inquiens) eB tantum tmusfenfus. Denique cum haec appellat delirantium fomnia , an non id dicterium. dire<3e Cartefium petat, alibi abunde e- ventilaturiveft, neque hic repetetur. In- terim quomodo duo hatc deliria , Carte- fii dico & Anaxagorae fibimutuas operas- tradant, quaefo ; mecum cognofce , ex auftore inter Hilpanos non incelebri Don,
|
||||
|
P-rti l. Cartesian*; »79
Don Laurentio RamirezdePrado.Pen- tecontarchi cap.Z4. Hicam. iuquit,yiW0, Nive decidtnte e ccela aquam effluire, $> ex opinione AnaxagorA, falfa tamen, mvem non effe albam. Ad.hoc, illudprimum'mihi dari & canctdipojlulo , vifum effe ex quitt- qne fenfibus cui credi minimum oporteat, Epicwus?dicebat. xfolem ejje bipedalem, quiar taiii videtur. Suiei, inquit Cicero 4, A- tad. multafalfa cffedicunt, longeque aliter fiihabere, ac fenfibusvideantur. Etquid triium magis apud Philafopkos ( & nune,. inquata, apud Cattefium) quam quxflio- nes HU dtremo infiexo ; &> de columba col- lo \ Nanne vides, cum fecundo flumine ve- hens ,vaccas , aut oves, aut etiam quercus* quam citiffime moveri, cum tufolus, qui deferis, vel confpicu illa, moveare ? Ipfe Ci- cero lib. de Divtnat. fcripfity ubi de Chal- diis , qui natilitia fidera notabant: Oculo- rumfallacijjimo fenfu judicant ea, qu& ra- tione,atque animo videre debebant. Hinc, quia dicebat Anaxagoreu aqunm nigram ejfe, ex qua.concreta nix, non modo nivem (ita legendum ) negabat aibam effe fed nt videri quidem , tefteeodem Cicerone lib. 4. adfinem ; imo nigram affeverabat effe, ($c. Vides Ffeudonyme, nonpotuifle illura fcriptorem Anarogras commento colo- te.m iilinere,, nifi m fubfidium advocata. Cai-
|
||||
|
*80,> S T A T-I R-A
Gartcfiana di^mXti^/iit,; fed pergamulr.
Rogaram Anonymum, utmi/lisine- ptiis Conftderationes meas aggrederetur & refutaret. quid ad hoc Pfeudonymus ? I. Contemtum me mereri, non refpon- fum. At idera potuit contemrrere Abfier-- fionem meam,& vocem peaitus contine- re, fi hatc eft filentii vera caufa. %.Fhilo- fopbum quodfpeclat , nondiffitile ait ei fore< malamfidem & ignorantiam meam inCon- fiderationum libeOo prodere, fi liberet.&iuin,. inquir. nec me ipfum ei rei imparem habeo,- fed eadem facilhate Cartefium liberarem a calumnits, qua Philofo-phum liberavi ab iif- dem in Afperfione tua afperfis, &c; Refp. DePhilofopho quodgloriaris ,toto coe- k> erras. ,—— NlHIl IEL£ N*C ATSVS,
Nec Potvit.
De te multo magis. quid enim tu infelix--
puer poffes cjuadillenonpotuit} fi fe* cusarbitraris,,
■— quid eeffas ? an tibi Ma vers
Ventofa in lingua,pedibufqttefugacibtu i/lif
Semper erit l Qijia autem ineptiarum tuarum no-
roine adverfus Abfterfionein meam ita magnifice tc infers , judicent qui & illas & hoc meumrefponfumlegerint. &ip'- |
||||
|
Thil. CarteSTAN*. ig*'
fam Abfterfionem , fi placct, eifdem ap- ponant, videbunt tc netertiam quidem ejus particulam delibare aufum. quomo- ,<Jo auderes vel attingereprius illud ffcri- ptum, pofteriori hoc multo & ncrvofius & accuratius? Neque hoc ad Thrafo- nifmum & jaftantiam TneamJC ut tu dicis) fpeclat, fed ad caufx fiduciam. .Nam ut Cartefiana circa Philofophiam & Theologiam deliramenta refutentur, nec ingenio nec dodrina multa (qux ^quam fiut in me tenuiaagnofco) opus eft, fed niediocriduntaxat diligentia ad fenfumejusinveftigandum s quifideliter erutus, fimulacprodiit.periit. Sequuntur Difputationes adverfus Ani-
mamiiihominetriplicem, &Motu« -terra:. |
|||||
|
b i s;
|
|||||
|
M*
DISPUTATIONUM THEOIOGICARUM QVADRAGESIMA, D E
UNITATE AXIIMM
C H R I % T % Th.es, I.
VEritate aniroa: Chrifti expenia, ad e-
jus unitatem progrediemur. de qua ita fentimus: i. UnarninCIiriftoanimarneire, non
plures. eo argumento : cpiiafmtribut fuh per omniafimihs eft (id eft, homo at csete- xihomines) exteptopect>ato,i¥ixb. i, 17. & 4. ij. Singulas autem fingulis homini- bus animas inefle oftendimus Difp. 19% thef. 10. &fcqq. quednunc paulo ple- nius evolvemus, & Chrifto applicabi- jmus. 3. Etprimo quidem difertis fd verbis
vidctur teftari fcriptura cum animam hominis Unicam vocatPfal. li. ir. E- ripe agladio animammetwi, a carne Uni- CAM meatn Pfalm. jy. 17. Reduc animam tneam avaftationibus eorum , a juvtnibus leenibus Unicam meam. ubi (falvo alio- fum judicio) hri4mt unictt, anima; perpe- tuum efle arbitramur, & rationem con- tinere, cur propheta tam ardenter ut ea fcrvetur|>etat> quia videlicet unica, ac proin-
|
||||
|
pioindc unice ia pretio habenda, ac fol-
licite cuftodienda fit. v. Bucer. ad illum locum. ita n i*i>»v Sc ii dyarniS* unurrt idemque effe apud bonos auftores ob- fervat nobiliff". Heinf. inMatth. ). 17. ia Marc. 1.11. &cii,6. Theocrkic. le&. c. 17.pag.JJ5.&feqq. 4. Confirmatid ipfum creationis hi-
ftoria, in qua dicitur Deus infpirafle ho- mini fpiracttlum vitarum. Gen. z. 7. u- num videlicet Jpiraculum plurium vita- rum,id eft unam animam.omnium inho- mine vits gradaum principium ac fon,- tem. 5. Idemdeducuntorthodoxi nonnul-
li theologi, e notioneimaginis divina: in anima humana. quatenus enim cam in ipfa anims eflentia ponunt, prar caueris ejus unitatem , tanquam charadtetem «- nitatis eflentix divinx recenfent. 6. Perpetua quo.quef. fcriptura: phra-
fcologiaidquoddicimus evincit. ubique enim de anima five fpiritu unius hominis in fingulariloquitur, numero autem ho- minum numerum animarum exaequat, Gen. 9. j. & 17.14. & 15,17.19. 20. & 4t.zi.& 44. 30.& 46.15. Ecclef. 12. 9, Zachar. iz. 1. Matth. 16.16. Act. z. 27. & locis infinitis aliis. 7 Ad idem oftendendum valent etiam
jlla
|
||||
|
481
*'ia Chrifti verba Matth. 10.1?. Ne timeic
<vobis ab iis qui ocddunt corpus.animam au- temnonpojfuntoccidere, tfc. quae nonfo- "lum anima: humana: immortalitatem te- ', ftantur, fed fimul indieant, dnam tantum efle animam in quolibet homine. Nam, xum dicitur : animam nonpofunt occidere, monftratur immunitas animx humana: ibinteritu: cimi dicitur abfolute, ani- mxm non stto,animam rationalem,figni- ficatur , nullamefle inhomine animani quse interitum fubjre poflit. at fi eflet iit co anima peculiaris fenfitiva, cum haec G't morti obnoxia,. noii'fuiffet fimpliciter vere affirmatum, animam autem nonpef- fttnt occidere. 8. Ac eadem ratione Servatori ndftro
Ycriptura «»*'»/?»; paflim tribuit,nufquam unimas.fpiritum, nufquam fpiritus, Pfal.
i6.io. & zi.-«.Jef.<j,io. ii. u. Matth. a.JO. &io. i8. & 16.38. Marc. 10. 45. & T4.j4.J0h. 10. 11. ij.17. & II. 17. &.ij. TJ.&c. 9. ftccedimus a3 srgumentum quoU
Difp.19. thef ii. •fumebamus ajuftitia di- •vina. hoc modo : Siinhominefunt tres aninrae, vei omnesfunt iinmbrtales ac fe- parabiles, vel intellectiva tar.tum. non illud.ergohoc. quo pofitofequitur ho- rainem ia.refurretlione duas noyas ani-
«as
|
||||
|
mas aeeiperc. itaqtie, i.nonredireeun-
dem hominem abfolute, fed magna par- te diverfum. i. novas illas animas loco veterum damnati cum nihil mali fece- rint, velfalvari cum nihileffecenntboni. id quod pugnat cum juftitiadivina. hoc argumentum jam nonmhil illuftrabiraur. ro. Probant theologi contro Socinia- nos refurtectionem httitti carnis, exeo, quod alioqui injuftus effet Deus,qui cor- pusde novo productum, quod non pec- cavit, eternum punirct, aut quod ipfum noncolukxtemumbearet: illis corpo- ribus qu;E peccato (ededideruut, impu- nitis, & qu«e atmafaere juftitiae, ioio pro Chrifto paffa funx prosmio defraudatis. v. Synopf. Leyd.Difp.51 .thef. 16.17.Hinc ita concludimus : Si haec racio locum ha- bet inpunitioneaut remuneratiene ejuf- dem corporis, ergo etiam , & quidera fortius, ejufdem animx : quia anima Sc pars hominispraftantior, & pcccati vel obedienux fubjectuin pnncipalius eft quam corpus. eandem ergo oportet ef- fe , aut Deus in remunerando & punien- do ( quodabfit ) injulhis haberetur. 11. Neque hic fatisfacitexceptio, effe
& alia quae iu refurredione de novo pro-
ducantur. v. g. nmonem animae & corpo-
ris, item formtu, quas ftatuunt fartixUs
N mtm
|
||||
|
membrorurri. Nam quod de unione di-
.cunt, nititur falfa hypothefi, nempc cfTe jllam modum aliquem fubftantialem ex jiatura rei diftin&um a parribus nnitis. negamus hoc, nam anima & corpus u- niunturfeipfis immediate.non per talem modum. videantum Thom. 4. contra genr. c. 41. Alvar. delncarn. difp.ij. §.13. & Colleg: phyC doclifl. cujufdam viii Difp.4. thef.5. 6. 7. 8. 9. 11. De formis partialibus membro-
sum nonjaminquiremus,denturan non, quia ad rem praefentem non refert. po- nanturergo dari, & alias loco aliarum ia refurre&ione produci: fi inde concludis, ergo nihil incommodi efle, fi & alia: ani- mx producantur: quomodo impedies ne Socinianus a fortiorfioferat, etiam nihil incommodi efle, fi producantur alia cor- pora» ita hatc ratiocinatio auclore fuum non extricat fed involvit. nunc quod di- ximus ad Chriftum accommodemus. 13. Si Chriftus habuiflettre.sanimas,
unam immortalem , mortales reliquas, fequeretur Chriflum morientem aliquam fubftantiam Vetbo unitam fimpliciter di- ,*nififle. Unde Ocham,ut hoc incommo- dum evitet, dicitanimam fenfitiva Chri- fti confetratam efle in Chrifto, vel cum rationaii, vel cum corpore. Sed fi intel- ligac
|
||||
|
iS7
ligat manfifle unitam corpori, eft haerc- fis. alias corpus iilud non manfiflet mor- tuum,fed fentiret.Si vero intelligat man- fifle feparatam , dicit miraculum inaudi- tum , quod forma materialis confervata fit fine materia.Item,in auditum eft in ec- clefia , duas aut tres animas Chrifti efle feparatas in triduo. quare temerarium eflet, ne dicam erroncum illud aflerere. 14 Aliiuthunc i<£tum dcclinent, pu-
tant fe defuncxos efle, refpondendo, ani- mas illas rediflc in potentiam rnateria:, unde edu&ae fuerant, ac inde rurfus edu- ci.non refecabirnus ad vivum hanc vel -eductionem vel reduclionem. tantum di- cimus, firedicrunt in potentiam mate- riae, defierunt in ea efle aclu .- & redit fu- periordirficultas. deinde quajrimus, an redu&ione hac in potentiam materix fa- c"ta , materia fit in potentia ad animas cafdem numero quasante habuit, an ad fimiks.fed numero diverfas ? prius falfo diceretur, quia ad praereritum non eft potentia : v. Anft. cap. de oppofitis. Sc f. Phyf. c. 4. t. 37. &i. deGener.c. n. t.y. pofteriori polito , redit quaeftio de pros- 'mjis ac pccnis,& fic argumentum perftat infolutum. jfi 15. Atquehicfedulp obfervandum eft,
quod docuimus Difp. praeccd. Chriftum
N x tam
|
||||
|
A88 ._ _
tam in inferioribus quam fuperioribus a-
oiaue fuae facultatibus pro peccato no* ftro dolores ac anxietates fuftinuifle. O- l fortebat autem eum iftapati {$ in gloriam fuam intrare. Luc. 24. 16. Et propter iianc obedientiam Detts ipfum in fum- tnam extulit fublimitatem , ac donavit ei nomen quod eSl fupra jmnt notntn i&c. Phil. 1. 9. quis crcdat eum ingloriam fuam intrafle cum ammabus quae nihil paffx erant ? illas cffe coronatas, cas ve- ro quae onus irae divinae fuftinuerant in rnorteremanfhTcHmo quomodo noftras animasredemic, qui fuas non potuitli- berare? conferjohan. 10.17.18. A&or. 2.24. 16. Pneterlijec & illam difEcuhatern a
fcholafticis non omnino de nihilo movc- li indicavimus , quod humanitas Chrifti pertres aaimas in triplicifpecie videatur poni, divinitas autcm non hurnanam to- Ium , fed & bruti & plancae naturam af- fumfiffe. Nam fi anima fenfitiva v. g. ef- fct in homine re diftincta a racionah, illa (inquiunt) eflct fpecifice contracta intra gradum fenfitivum : unde eflet anima, quaedam irrationalis , & belluina , quat ieclufarationali, aut per intelleftum.aut te ipfa faltem per potentiam Dei, vere conftirucrct brutum. tam integrum Sc tota-
|
||||
|
*s$»
completum in fpeeie' animalis quam
eftequus. quo refpiciens Aug.l.Si. quzft. q. 8. Af>ollinarem,ah,dum ajferuit V«rbum- affumfijfe animam Jenfitivam Jine rationa- li, re iffit dixijfe , ajfumfijfe quandam bel- Utam. Quomodo ergo poifet«>mpofi- tum tali anima conftitutum ulrerius in- formari animarationali l Et hae quidem lationes theologiam attingunt. mere philofophicas mittimus,. quaepetipof- funt ex Conimbb, in i. de Genertc. 4. q. ii, a* 1. Suarez Metaph. Difput. 15. fe£t» 10. t-17. Philipp. Fabr. Ehyfiol. ScotL Theor. 7J. cap. i. Sennert. hypomnem»- phyf.4. c. 13. 17. Tartdem etiam mentionem injeci-
Mus Synodi Conftantinop. 4. qus inter univerfales oftavanumerari folec. ea.fi non ad aliud.ad hoc faltem valere debet, ur pontificris ( Fernelio, Zabarells aliif- que) quieanv p.rooecumenicahabent, fibulain imponat.dum fefe publico eccle* C\x fuxjudicio coademnatos , velint no- iint, fateri coguncur. referemus ejus ca. nonem decimum , non proutab Anafta- iio bibliothecatio hominepontificiatum partium, latine , fed ut poftea graxe edi- tus clf. ita autem habet: Tft -,toA«/«i» «OT W*< ^/#5><*i)y ftieu/ -tyvxflt Xtpxijt n xj »»igjs» hf»<nusmK «j;«» r ettjfamit, >m N £ mt~ |
||||
|
<?CMxhYitricts 7qtauTV> li%ui> wnfimh&fmt'
«0171«? , o( di'« \^y£«? '%«» ""T" o\%tt,£tivTtc., KoccTutxtnt cctfitnt. i littvt xy.x j^ cixtsufyji-
»\ cuitt; oiwt>o<&> tsis i5 TwBK/TJjf cttrtfidtcs $utilTct>t}.S, >§ Tll( • l/Jtstp^titms dtct- 5ty<WCi fttfaXotftiias. «' « t<? to c*«*- 71« T8 hOLTcS TC^fCVIO^ *tyl» , ttrxfyftgb tSW.
adjiceremusinterpretationera. nifi textus
efletfacilis &planus. t8. Undeinlib. de Ecclefiafticis dog-
rnatibus cap. iy. hoc etiam tradituruc dogmacertum. quia vero Occam dicit ibi efle fermonem de duabus animabus rationalibus, ut conftetid effefalfum.rc- feremus vetba : Neque duttt nnimtu ejfe dkimtu in uno hemine.ficut Iacobtu f$ alii Syrorumfcribunt, unam ttnimalem, qua a- mmetur corptu, & immifla fit fanpiini, & alteram fpiritualetn , qus. rationem mini- ftret. fed dicimtu , unam ejfe eandemque a- nimam in homine, qua. ($ corfus fua focie- tate vivificet, & femet ipfam futt rationt dtffonat. |
|||||
|
DIS-
|
|||||
|
19*'
EHSPUTATIONUM THEOLOGICARUM QVADRAGESIMA URIMA. UNITA T°EE ANlMf
CHRISTI ALTERA,
Thes. I.
POftquam opinionem de triplici ani-
ma in uno i^iretfiita veritate carere oftendimus , etiam nulla eam necejjitate invedam doccbimus. id autemfiet, re- futando prarcipua argumenta quibus ea ftabilitur. func ea i. Averroiftarum. i™ Zabatellae. 3. quorundam e noftris. z. Primum Averroiftarum argumen-
tum eft : Quia gradtu vegetans, fentiens, rationalis, babent fuas facultates : vegetans altricem , auclricem &c. fentiens vifum, auditum &c. rationalU intelleclum, volun- tatem. facultas autemfacultati non accidit, fed\ fubflami*.: funt erga higradtu totidem fubftantU , id es~i anims.. Refp. Vegetati- va, ut eft perfe (in planta ) & fenfitiva per fe (in bruto } habet fuas potentias. fed id homine hx funt facultates unius animae rationalis , quae-fimul & vegeta- tiva Sc fenfitira eft. atque ita utrobique. fubftantixaccidunt ,.oon accidenti. j. Alterum eft: Operationes diverft ar.
gptunt formas diverfas realiter: fed actiu
antm* vegetantis , & fentitmt* , &
N 4 ratit*
|
||||
|
594 ,
rationalig fttnt diverft: ergo funt diverf*
anima. in homine.Rcfy.ialfa eft major.erc- nim una forma fimplex poteft habcre diverfas operationes. nam , fatentibus. adverfariis,aoima vegetativa eftunafub- ftantia , & tamen habet tres operationes, alendi, augendi, gignendi. fenfitiva ha- bet quinque fenfus externos, duos auc tres internos , nec tamen dicuntefle fe- ptem vel oc~to animas fenfitivas. in intel- lec~Hva eft fimilis operationum vanetas. nihil ergo concludit argumentum. 4. Primum Zabarelhe argumcntum,,
quo fe maxime moturn adhanc fenten- tiam fequendamprofitetur, petitum eft a pugnafenfut cum ratione. quod tnimfen- fus appetit, ab eo ratio frequenter abhorret, f$ quod ratio vult , idperftpe fenftufugit, ut moleftum. non pojjunt autem ab eadem anima. fubflantia prodire du&facultutes op- poftts,, fed fubordinata. Retp. 1. Neg. fa- cultates vitales , prout qualitates eiTe, Sc abanima:fubftantia procedere dicuntur, fibi mutuo opponi. z. quod vero eorum aclus pugnare deprehendantur , id 1. in ftatu integritatis locum nonhabuit, in eo enim (enfus & ratio fubordinatio- ncm exactefcrvabant.i.quodin ftatupec- cati fibi mutuo adverfentur, id non eft a jrtultitudifle animarum, fed a reliquiis. prin-
|
||||
|
29}
piincipiorum-practicorum ab ana*3c ha- bitupeccati onginahsab aitera paite. j:
infacujtare qubque fenfitiva fxpenume- ro pugna eft. appetit enim cibum pro* pter dulcedinem, quem refugit propter caliditatem autaliam intempenem nc- que propcereaniulciplicanruranimx fen- fitiva:. ita neque in re propolita. 5. Secundum argumentum : Forma)
fimplex eSi ejfentia , & dat unum tantum ejfe , nonplura: qua igitur dat ejje homi- nem, non dat ejje animal: qua dat ejfe ani- mal, non dat ejfevivum : Jedperrationa- lem efl homo, perfenjibilem anitnal, per ve- getantem vivens,Kc(]>.eiPiccol.de multir. form. c.3. Sipraedicacis ifingulis per Ce in eodem individuo forma: varise refponde- tent, tunc curnigms fit & ignis, & cor- pus inanimum , & corpus, & fubftantia, non eiTet fimplex, fed compofitus ex for- mis variis. fimiiiter albedo non effet fim- plex, fed & albcdinis, &coloris, &qua- litatis paflibilis, & qualitatis formas in- eluderet.idipfumcontingeretdequatuor-' primis qualitatibus,que, tamen & prinue,..-- & (impiiciffims ftatuuntur.hsec ille, con- eludimus ergp.-ut haec omniajpraeftat una albedo, qux & color eft, & qualitas pati-'- biiis &c. ( & ficin reliquis cxemplis) lta unica aniraa dat homini ut iit animai, & |
||||
|
viirens, & rationalis. nequehascfunt rea-
litcr trii efTe, fed unum tantum: licet ra- tione diftinguantur. 6. Terti um ; Vnum & idem ejfe non po-
teii tribui a pluribut diverfisformit. ntn>- poteH ergo, ejfe animal, equo tribui a formn equi, leoni a forma leonis, bomini aferma. bomints. fed neceffe eH aliamejfefprmam ab ommbusjpecierumformis diftinc1am,qu* perfe tribuat effe animal, eamque unam g? eandem ejfe in omnibus animalibus: proin- de communem formam generts diftin&am.~ ejfe aformisJpecierum. Refp. Hic incidit Zabarella in delirium fupcriori oppofi- tum. iilic enim unicum hominis efle tri- plicabat, hic triplex efle trium diverfo- rum animalium , unicum efle purat, & forniam quanda generis que. innullafpe-. cie fic iliud producere imaginatur. quod fomnium poftquam deftertuerir ad con- je&oremut deferatfuademus. nam poft- ejedas ideas Platonicas nerao id facile- admitter. 7.. Quartum : quia alirn mnfervatur •
mivocatio generis. e* enim funt univoca, quibus una aliqua natura communk qua, participent rejpcndet, qualis eliforma com- munis animalis, quodinoppofita [ententia noninveniturtfc. Refp. Non rcquiritur ad uniyocationeiii unacatura communis |
||||
|
i9$
p«r fe exiftens, realiter difiincta a fpecie-
bus,fedfufficit (i convenianrfpeciesin a- liquo quod non fit nudum nomen. nc homo & brutum in facultate fentiendi, & vegetandi.fi procederechoc argumen- tum, albedo & ingtedo non convenirent univoce in genere coloris. quare; quia non habent quendam colorem commu- nem, quinecalbedo necingredofit,qui- que reverainucroqueexiftat. plura ad- verfus Zabarellat fophifmata qui yolet, legat Philip. Fabcum inPhilof.nat.Scoti. Theoremate 73. & Sennert. Hypomn. • phyf. 4.013. 8. E noftris praecipue fententiam hanc
fequutus eft Clariff. Burgerfdicius. ejus primum argutnentum eft : quia abanima qu& immaterialis eli, non pojfttnt manart facultates & operationes materiales ; atqui tales funt potentU fentiendi & vegetandi. Refp,primo defacultatibus; neg. eas effe materiales in fe. vel enim funt idem cum anima , vclcum ejus natura neceiTario convenire debent. ita raaiocinatur Bur- gerfdic. neque contradicimus. Atqui , inquit, ex aBionibus contrarium patet, qu& tum a materia dependsant,nec nifi in ea & ptr eamfieri pojftnt, tmterialitatem quoqut pnentU evincunt. Refp. Neg. a&iones il-; las effe materiales, proutluntactiones. N 6 ■ Aftio • |
||||
|
*95
Aaioenimutaflio, .i. quatenus apafli-
one diftinguitur, non habetfubje^tunr irihaifionis , fed denominationis tantum, hoc eft , non itrcludit formaliter tjje in, fed effeab, necdicit propriam habitudi- nem inhaerendi alicui, fed manandi ab a- " liquo: unde non fequitur: adtio fentten- di cft materialis proutrecipiturrn orga- no, ergo & ptout proficifcitar a faculta- te. ita enim inferre poffes, & Dei aclicr- nes efle organicas & matcriales , nequc- enim producit. vifum nifi in oculo , nec auditum nifi inaure, neque operationes iltbrum fenfuum nifi periH"a organa, nec formas rcrum natutalium nifi in materia... conclude inde , ergo dependet Deus in operando a materia , &perconfequens etiam in eflendo.ac idem quod dc animas facultatibus condtiferis. 9- Alterum ejufdemargumentumeft:
Homo non generabit hominem, fi nulla in homine ftt anima pr&ter rationidem, Qui. tunque enimgmerat eH auBor forms, eam- qtte educit expoteftate materU. Quarefia- xima rationalis non educitur ex potefiate materU materialis qu&dam forma homini tribuenda eH, qu& re ipfa dtverfa ftt ab a- nima r<J«»»/»//'.Refp.i.qui ftatuunt foetum primo vivereanima vegetativa , ea dece- «femcfcnfithaj & Q«inr;reunteratio. aali^
|
||||
|
**7
nali, dicent argumentum hoc quseftio-
ncm non attingere ,cumfateanturma- teriales animas a generant produci, fcd negent eas cum rationali permanere, hoc crgo quod hegant, non illud quod con- cedunt probandum effe. t. utut ea fen- tentiafehabeat, nonaflcquitur adverfa- rius quod intendit. cumenim dicit, qui- cunque generat efie audtorem formx , quxro an formam ultimam acfpecificam inteiiigat.an communem aliquam& fub- ordinatam ? (1 ultimam, ipfe pronuncia- tum illud falfum eflc fatetur in,anima ra- tionali: fi fubordinatam, videat quomo- modo per ejus productionem vindicetur\ gencratio univ.oca. v. g. an homo homi- nem generare diccndus-fit , quiagignit corpus &animam rationecarentemjquid quodformaeillae communes dicuntur fe tenereaparte materiae? quomodo ergo per iliarum produftionem generatio to- tius compofiti explicari poteft ? Ita hoc argumentum rclinquit dirBcultatem de generationehominis infolutam. i o. Superfunt duo argumenta doctffiaii
cajufdatn viri,que, mallemus non, tange- re:fed poftquam vetitatcm hanctuendain fufcepimus,&ad omnis gcneris argumen- tajubemur refpondere, ageetiam illo- rum folutionem tentcmus, prius ita ha- betr
|
||||
|
) - v
*9# • ...
bct." Anima H«MANA diviiireatiterpo»
teii, ex qtto evidens esl, quod nonfit in ef- fentiafua una £f fimplex, Antecedens patet ex impura ($ horrenda hominis & bruti mifcela, in \qua homo non minta ad for- mam geniti concurrit, quam brtttum, At forma ifiitu monftri non esl immaterialis.ut animarationalu, fed materialu, ut animn vegetativa &fen(itiva. u. Refp. Neg. antecedens.& ad pro-
bationcm refpondetur i. ex menteeo- rum qui rres animas fibi mutuo fuccede- re|arbitrantur, laborarcihocargumen- tum eadem ignorationc elenchi qua: in fuperiori norata eft. vegetativam enim & fenfitivam in illo cafu ( fed fucceffive) produci concedere poffunt, abfque de- trimento fua; caufae, cumindenon fc- quatur animarum triplicitas fimultanea, quam folum negant. l.quodadnos at- tinet, graviflima in adverfarii fententia incommoda efle cenfemus. I. quod po- natpartem quandam aniro* Human.* , vel potius duas aninaas HkmAnas in eo quod ex bruto natutn , ncc aliudquam brututn eft. t.quod ad animas Huma- KAs producendas & hominem & bru- tum concurrereait &c. qu« quantas dif- ficultates fecum tranant,prudeater con- fiderari meretur. 12» Pra-
|
||||
|
* ; ■ -. > '■■:■'-*»*■
12. Prauerea fi qnis exipfopetat ut probfet ejufmodifobolem t% *\\ir*m*-
nai»s proveuire , non dubitamus quin af. .
fatim laboraturus fit. at quamdiu hypo-
thefis llla incerta eft, quicquid ei fuper?
. ftruitur erit ruinofum. Neque hi? in fo-
lutu accipiemus poetarum fabulas.ut ne»
que impudentifiimum Plutarchi menda-
ciuna , quo Ariftonymum quendam ex a-
fina & Fulyium Stellum ex equa formo^
fiifimas filks fufcepiffe narrat inParalle-
fe. quod ipfum fi verum elTet, nihil ta-
menjuvaret controverfiam quae hic dt-
fceptatur. de monftris enim quxftio eft ».'.
& talibus-quidem quac careantanimara-
tionali: horum autem neutrum pulcher-
rimis hifce puellis, quarum & altera in*
teriDeas, uc equorum curam gereret, re-
lata dicitur, applicari poteft. Non eft du-
bium quin e fono nominum ad ftultanv
plebeculam dimanarit hicerror. quia e>
nim harum puellarum altera Qnofcelis , ,
aJtera Hifpana dicla fuit, hinc illam ez a-
fina, hanc ex equa genitam, ridiculc cre-
ditum fuit. miilis crgo portentofis grx-
culorumnugis, certa & indubitata hujus
hypothefeos documenta poftulamus.Di-
cetquis: Annoncertum eft foetus cun»
fnembris quibufdam humanis e bruti»
aoaaunquam nafci l certum profetlo.at
cnm—
|
||||
|
emulieribus prolem membrls pecuinis
deformem progigni interdum, xciue cer- tum eft. idque nulla nefarix fa\ms fu- fpicione > fcd vi imaginationis , & fubito ejufmodianimanthimoccurfu. quidnii- dem & prxgnantibus beftiarum femellis ufu vemre credamus ? fane horrere om- nes beftias hominis occurfum, colligitur ez Gen. 9. 2. & quid in illis quoque va- lcat imaginatio circa fcetus fuos ex Gen. 30. v. 31. & feqq. ur & ez Avicennae 1. j. de Animalib. conftarepoteft. IX.. Alterum argumentum defumit ex
jeneratione mohrum quarundam , ex /e- mine tum hominum , tum brutorum. Ha* rum enim aliquxanima vegetativA prtdittr fitnt,fid carent fenfitiva , multoque magir rationali. Refp. Et haec alienae pulpae funt, fed fequendum quo nos trahit ad- verfarius.occurrcmus crgo pro captuno- ftro, abfque prajudicio tamcn caufae. ad" rcm: Dicimus hic plus vice fimplicicrra-- ri. r. paralogifmo fecundum plura in- terrogata. de humanis cnim animabus «juzftio eft , unde quod genitum dicitur cz femine brutorum hoc non lpecTar. 2. juxta eos qui animas fibi fuccedentespo- »unt, etiam ignoratione elenchi. nam de tribus animabus quaeritur,dc una taurum coacludkur. j. repugnat quod hic dici- eur:
|
||||
|
jesl
tur ei quod paulo poft idem ille vir pras-
ftantifL infett: quod videlicct, qualibet forma materialu poftulet deffitefrsfaratam materinm, ut infit,tf anima quidem corput crganicum, ut docet Ariflot. 11. de Antma, c. i. quale cumJemen(nos addimus,& mo- ]a ) nonfit, neque animam infe fuflentare fetefi. Eft euim mok qualis defcribitur ab Hippocrate & Galeno, caro >^ i&f tliidt^a^t. Galen. 1.14. de ufu part. c. 7. ncqueanima: in ea veftigia apparent cum Rtplane immobilis.nec nifiper accident moveatur ad motum uteri. quod fimotus quidam appareat tremulus &palpitans,non, tam a moltt excitatur, quam ab utero, inu- tilepondus excutere contendente. quodvero quotidie augeatur & crefcat , id non prtftat •veramutation* , fedappofmonc. Y. Andr* Laur. Anat. 1,8. q. j 5. 14. Tantaporro eft opinionutn varie>
tas circa roolam, ut dogmati de tribus a- ninubus non nifi lubricum & perinfir- mumfulcimentum effe pofllt. Sunt enira 1. qui dicunt efle uteri tumorem, &fcir- rhum inftar lapidis indurarum , unde ei nomen. ira Aviccnna, Aetius, Eratianus.. fi ergo tumor, fi fcirrhus, fi iapiseft,non eftfcetus. hinc Hefychius : piv\i<mp% iV uf xvt^opSaaf cUt \pi(iqiav ('locofcetUS ) $if*m. non ciedidit ergo fcetum elTe. **.
fuat.
|
||||
|
funt qui affirment eam abfque femhievr-
riligigni, etiaminvirginibus. ut Plutar- cfaus, Avicenna , Albertus & Mercurialis. quod fi verum eft, mola non eft fostus : aut miraculum incarnationis Ckrifti in virginis utero nullum eft. v. A. Laur. lo- co citato. Rod. a Caftro de nat, mul. 1. J. c. n. fi talequifpiam, inquit, -virginibus aliquando accidat,fotius adlumbricos, aut tumores matricis revocandum erit, 3. Qui exfemine&fanguinegigniputant, quaf- damvita omni deftitui, quafdam vege- tari tantum , quafdam fenfuto & motum obfcurum, qualem £««'ipt;§(,habere ajunt ( de quibus jaml aiqaid diximus ) referre autem figuras varias> oblongam, orbicu- larem, rhomboidem. Platero vifam mo- lam qu^ftellammarinamarborefcectem repratfentabat. alias ex amplo ventre in anguftum verticem furgere , roftro fuillo fimilem: aIiaspoIypi'modo in plura bra- chia quafi dividi. Alex. Bened. 1. zj. de curat. morb. c. z?. refert feminam poly- pum peperifie quem ipiediflecuerit , Sc in medio mafculum fcetum integtum palmi magnitudine repererit , quem monftrum illud intra eas anguftias accre- fcere non patiebatur. De non abiimili animali, pra?gnantibus infefto v. Lemn. dsoccult. nat. mir. l..i. c. 8. qua: omnia |
||||
|
JO?
colligit D. Sennert. med.praft. I.4, part.
s. fect. 4. c. $. £ quibus concludas licer, beftiarum , non autem hominum rudi- menta efle molas hujufmodi, nequegi- gni exfemine ,.faltemprolifico, fed ex materia quapiam corrupca, undc nonjda- turgerieratio univoca,fed ejuftnodi,qua- lis eft animalium quae e putrido prove- niunt. ij. Porro Sennerto .quitammulta de
molis egit nihil de triplicitate animarum exiisftatuenda iirmentem venilfe patec exHypomnem. phyf. 4.C. 13. ubi eam er. profelfo refurat. & pag. 290. concludic inhaccverba : Conftanter ergo retineamut flurimorum dotlijfimorum virorum fenten- tiam, tju* rationibtu firmit munita eB , {§• contraquam nihil folidiajferrifoteB: A- nimarn in qnolibet vivente ejfe Vnigam » Atvtrfistamen mftruclam faculiatibus. |
|||||
|
Dlfc
|
|||||
|
:
|
||||||
|
J°+
|
||||||
|
DISPUTATIONUM THEOLOGICARUM
QVADRAGESIMA SECUNDA, DE
UNITATE AN'IMi
CHRISTI VLTIMA. p. - '
Thes. I.
TTTprincipiaerrorum nofle eft utiTe^
% ita & eorum notitiamhabere qui eis fe oppofuerunt. Origo opinionis de tri- bus animabus eftajudasis , quos in eo , ut in multisaliisPiato videtur imitatus. i. Etenimiili,uthominem bicorpo- rem Sltaifcjvn, creatHm fiiifle finxerunt, detorto ad id loco Gen. i. xy. mafculum & feminam creaviteos: ita & Platoin Sympofio. ut illi tres animas homini uibuerunt, qui» Deus dicatur ei infpiraf- fe fpiritum vitamm, Gen.2.7. ita & idem, Plato in Timaro & 1. 4. ac ?. de Republ. }. Verum utJud*i a fuis defertifunt
iaopinione deandrogyno, quodduduru notavimus ex Maimonide , More Nev.o- chim hb. z. c.jo. ita etiam in tribus a- nimabus , de quibus R. Aben Tybbon. Phyf. Heb. c. 1. A veteribus diBum tsl.m bomint trts animas tjft, altndiftntiendi & intelligendi, fedih via veritastis, (.i. pro- £>ne ioquendo,) unatamumfubfiantiaefi, Ufc
|
||||||
|
JOJ
inqm infunt tres ifitfatultates. cum hoc
dici ait rijQXn "P"! *?)? '" viaverita- tis, innuit alterum illud intelligendum, jti^D "TTl yJJ per viam parahol*. 4. In eundem modum & praeceptorem
fuum Platonem hic deftituit Ariftot. 1. liw de anima, text. 31. Sjtiemadmodum, in- quit, infigurts , fic & in anima fit. Nam tam tn figurts quam in animxntibus , in et> quoddetnceps efl collocatum id' ineflpoten- ti* quod illo prtus esi , tn quadrato namque triangnim, $> infenfitivo vegetativum m- eil. j. Hanc fententiam ut retiorem ple-
riquefecutifunt, & nos fequimur. ratio- nes in praecedd. difpp. funt adduitx , au- doritates non ftatuimus accumulare. Hoc unum non injucundx obfcrvatio- nis erit, fi demonftraverimus,eam defen- fam fuiile ab omnibus ( de quibus qui- dem nobis conftet) quiin Academ.Lugd. Bat, flotuerunt,& hanc quseftionem atti- getunt, neBurgerfdicoqnidem exccpto. Hoc pratfati, nos non fingulas fingulo- rum ratioues defcndendas , fed confen- fum in fumma rei exhibendum fufcipere. proferanrur ergo prirao infignes aliquoc theologi, mox & phiiofophi, 7. E theologisFruncifcus Junius prae-
lctt. ia Gcaefui c. »• p. 35. poftquam fa- cul-
|
||||
|
JOfi
cultates anirrre, humana; recenfuifTet.fub-
jicit: Ergo, inqment, pluresfunt anim* in uno eodemquefubjeBo. Minime vero: nam tujufque fubjecli unica tantum forma efftn- tialti effe poteSl: anima autem ejfentialis ferma efl hominis. fidperfeBiorforma cum adi)enit,prior qua imperfecliorfuit corrum- J>itur , 0$ principium ipfa effe definens, in ferfeciiore conquitfcit; ita ut fequens for- ma habeat qukquid habuitprior, & eo am- plim, qua perfehior efl. Ac proinde, ut ve- getativamfacultatemfibi vindicat fenfni- va, quumfemini velfcetui advenit, fic*t- iam fenfitivamfibi vindicat intelligens. efl- <gue IXiiA eademgue hominis animaprinci- pium facultatum omnium ad ipfam perti- nentium.five effentialis, ut efi intelUgens , five adventitiarum, ut cttera. 7. Lucas Trelcacius Pater.loc. cornm.
loco 5. p, 104. Additur (in definitionc Anima: hommis ) unam creatam a Deo fuijfe, & unitam uni corpori: Unam, quia fufficit Una ■md corpus hoc vivificdndum , fivevita vegetativa.five fenfltivd, five ra- tionali: tum ad exerendas fuas vires omnes, five per illud corptts, ut organum, five in il- lo 0" tamen fine ejm opera ; tum ut extra etiam corpm ttd temptts fubfiflat, non ex- tincla extinBo corpore. S. Lucas Trclcatius Fiiius Iaftituit • Iib. j, Ioc.
|
||||
|
3. loc.t. p.ajj. knaginem 3Dei ponit, in
Anima proprie, in corpore propter anu main, in perfona propter utriufque unio- nem. in Anima ,refpe£tu fubflantix, fa- cultatum, habituura.de primo ait: A- nime fubftantianaturam Dei refertprofu* eonditione & conditionis modulo tribuide eaufis. i. Sjuia prout illa. ita & hic UnA tft.quanquampluribus conjiet facultatibus, tanquam partibus fuis efjentialibus, unius enim individui una eji forma fubftantialts. a. quta, prout ill», ita c5 h&cfimplex £f e. •). Franc. Gomarus Difput. theologi-
carumnona habitai8. Dec. anno 1601. deCreatione hominis ad imaginem Dei, theCS.Confiftit auttm htc imagoDei i» A- nima £? in corpore. in Anima, 1. in ejta natur* velejfentia. 2. in ejusfacultatibut. In Animt natura, ficut enim Deta Unus eli,Jimplex, immutabilts, toque Jpiritualis, &immortalis: itainhomine-animam W KAm/s«, quifui. Vnitatis haberet ima- ginem ■ quanquam tnbtts cenftetfacultati- bus ,tanquam partibtu fuis ejfentittltbtts.cum unim tantum individui Vna pojfit ejjefor- ma fubjiantt.xlts. unumquodque enimhabet aformaut fit, £f utVnaupt. lo.Ant.Walaeus loeo dc Creat. hominis ad imaginem Dei, p.ZX4. Tertia qmftio tft; An una fitanim* in corf>ore\, an tres 2 quitm
|
|||||
|
fck_
|
|||||
|
qtiutn Mofes dicttt, Deum infujfiaffe inna-
res Adamijphitum vitarum ? r~*l*>n m
■numeraplurali. Rejp.hancfententiam qtti-
dem futjfe Vlatomcorum , & quorundatn
Medtcorum tfc.Etinter Arifiotelicos Chri-
fitanos etiam quidam ficfenttunt, ut Zaba-
rtllatfc. Hanc tamen fententiam Nesi
Esse Veram , tx f. fcriptura ,{j'firmit
rMionibui demonftrabtmm. \,Exipja\pri-
ma anima creationt, Gen.1.7. ubt Dem in
Adamum injufflajfe dicitur Jpiritum vtta-
tttm. non ergo tnultosjpirttm, Jed Unvm,
qui trium vttarttmfacultates in fe contine-
ret, quemadmodum etiam unim jpirittti
tantum fit mmtto Eccl.it. Spiritus xedit
adDeum qui dedit eum. item Zachar.it.
qui cteat fpititum hoininisin medio ejus.
a. item demonfiratur ex aliis locts fcripturt.
in quibmnna tantum anima in homine uno
ejjeajftrmatur. utGen.i,6.17. omncs ani-
mx familise Jacobi, qua venit in Mgy-
ptuum. funtfeptuaginta, nempefecundum
numerum hominum. Ste Chriftm Matth.
10. i%. inqnit, Ne metuitote vobis ab iis
qui lutetimunt corpus,animam veronon
pofTuntincerimere : fed metuitecum qui
animam & corpus poteft abjicere in gc-
Jiennam. Sic Chrifim de fe quoque loquitur
Mar.th.16. Animamea tnftis eft ufque ad
morcera. &flcubique feriptura. 3. Qui*
tntitt
|
||||
|
tntianon funt multiplkanda abfijue necefi
fitate &c. ii. Jac. Triglandius Difp.TheoI. ordin*
j.de natura creaturarum rationalium &c. thef 9. Corpori huic ita bene pr¶to » Gen.z. 7. afolo Deo, citra ullmn e materia tduciionem & ab eadem dependentiam, in- fuftfuit ac infpirata racionalis Anima, per cjitam homo homo confiituitur, £5* ab omnirefecernitur. &poftea: &}uiaautem ipfa efiam formaliter vegetans acfentiens esl, Una in hominefufficit: qu& toium cor- ptes, nonpartem folummodo, fedemfuam a- gnofcens, omnino tamen fit Indivisibilis quiafyiritualu , inconuptibilis, & immor- talk. 11.E philofophis,y£lius Everardus Vor-
ftius Dod. Med.& phyfiologia: Profeffor. Difp. phyf. de anima rationali, habita Anno 1599. thef.j. Cum anhnarationalis formafit hominu,form% autem fubflantia- lis unim hominis U11CA tantum poflit effe; manifeflum esi, non difcretam hanc efje a- nimam a cateris animst facultatibusfied ut fub tetragono continetur trigonum & fub numero quaternitrio ternaniu ; ttafub ra- tionalt vegetantem anims. facultatem unH cumfentiente comprehendi. 13, Aut.Trucius Philofophiae Prof.Difp,
sle principiis Anrio x;$5. appead. 1. U-
O NA«
|
||||
|
J:IO
uam ejfe in homine animam. idem Difp.
Eth. defortit, Anno H98. parergo phy- fico : Hominem conftare ex corpore & ani- ■tna, eaque Una, & immortali. idem Di- fput. de Animae definitione&facultati- bus Anno ifioi.-thef. ult. Nequc tamen plures eruntanim* in eodemcorpore anima- to, fidquemadmodumtrigonm in tetrago- mo, ita priores facultates in pofterioribus con- tinentur. Hoc nifi Jlatuatur. concedend* trunt ineodem fubjeBo pluresform&fubftan- tiales, quod abfurdum es~l, necferendum in philofiphia. 14. Jo. Murdifonus phil. ProfeiT. Po-
fition. Natural. deanima rationali. An- no 1601. thef.5. Htc anima fub feanimt facultates reliqum compleBitur, nec tamen eb idplures animas in eodem fubjeclo conce- dimm, tum enim animal rationale infe ha- ieretplures formasfubftantiales, &per con- feqnens, ejfet homo ,beftia,&planta.quod tum monftrofitm pt, & ab ipfa natura alie- mtm, nos cumfam mentis hominibut, ajfe- rimut, nonfecut facultatesfenttendi ($ ve- gttandi continerifub animarationaU,quam fitb quadrato tiigonum. «5. Pet. Bertius Prof.Eth.& colleg,
iheolog. Subreg. Difp. de faculc. anims, Annoij99. theU4. Vtexadjeilionelinea- #um adtrigomnfit tetragonm, quiipfe cum fit
|
||||
|
. ,?r*
St tetragontu, ntn triganm,tumen tnfetri-
tonum poteftate habet: ita ex adjeSiong formi ad priorem, aliud nafcitur animats genut. quod ipfum quum habeat propriam cvrthfZHtuiytamen potejlate pritu illudtnfe compleciitur. Semper enim inhisqu&funt i<pe|if poteftate inesl prius.Homo igitur prt- ter ti ^iavMWHJ* hnbet quoque ir alt&tyn-■ jy»,(^»TO Jfiiru>(3*. quorumilludfolumho- minu efi cimxix>it • £$ pofleriora hscpcte- fiate /sjfe continet. Idem philofophem. mifcell.anno 1604. Corollario x.Nonfunt in homine tres amm& realiter diverft. 16. Gilb. Jachxnus Logic. ProfefTor
Pofition. Nacur.de Effentia anima?. Anno jCoj. problemate I. Aninunoviventeftnf pluresanima ? Neg, Difp. phyf. deAnimaj facultatibus, anno eod. th, 4. Etquamvis diverfa facultates ab ipfaanimt fubflantia manant , non tamen ex eofequitur , plures format fubftantiales effe in uno vivente ,fe- cundum effentiam diftinclas; quia Vnica forma , qu&aliquamrem afe formatam ab aliis rebtaJpecifice deftinguat ,fufficit. Nam quid htmo ejfet altud quam tergeminus Ge- ryon? tres enim in eo form& informantes invenirentur. Sed facultates hafce Vna^t eandemque anim& fubjiantiam infequi te- ftaturratio , docet phibjophia. Idem Difp„- ohvficarum 17. & ult. de animarationa- |
||||
|
li. Anno 1608. th. 3. Conflat ergoanimam
rationalem ejfe vtram hominu formam. ~Ergo VnicAm tantumin hemine ejfe opor- ttt, cum formarum pluralttas in eodemfub- jeBo fit tmpoffibtlu. Ergo animamfentien- tem $ vegetantem infe continebit, hoc efl, tadem pnfiabit in hemine aut vegttans &■ fentiens feorfim pnftant, ejfentia enimfu» fimpliciter informabitcorpm, M interventl* facultatum variarum coquet, videbit &c. facultxtes porro alis fiunt ab anima ,fed in legitimo organo , ut facultates fenfitivd & ■ ■vegetativs., alt& vero in ipfaanima reci- piuntur, ut intetlcctm (*> voluntat : qu& tamen cmnes pnentis., cum ab anima iff» fendeattt , & ipjius proximum in cperando inflrumentum fint, non esi drjficile videre , quomodoanimaintelleclivartliquaspotefta- te contineat. Idem Difp. Pfycholog. 5. de Anima lat. in gen.Anno itfiothel.y.Por- JW "fi fit forma fnbftantialis hominis , ergo tantum Vna tn qttolibet homtne. formas tnim tn eodemfubjeclo multiplicari tmpojfi- bile eft. quod qutdem ita iemonftraripoteft : quia fi plurcs ejfent form& in hemine.i homo non ejfct ens Jmphciter unumnifiper for- rnam unam , perquam habetresejfe.ab eo- dem,entm habet res quca (it tns, & quodfit una, & ideo ea qus. denominantur a diver- fi>formis>nonfunt unum fimpliciter. Si igi- tur
|
||||
|
tur homoab alia fornta haberet quodfit vi-
vens yfid. ab anima vegttativa, fr ab alia quod fit animal ,fiiL finfitiva, & ab alin quod pt homo , fcil. rationali, fiqueretur quod homo nonfitunumftmpliciter.i.unA operatio , licetfuerit maxime intenfa , noi* impediret aliam, quod tamenfit. videmus tosqui alicui rei, & potiffimum contempla- tioni rerum abflruftffimarum ($ maxime fublimium funt quam intemijjimi, objeiia etiam prafentijfima minus percipere. quod nnllo modo contingeret, nifi principium a- clionum ejfet per ejjentianrunum. ponimus trgo Unam numero farmam fubjiantiaUm, Animam Rationaiem , in quolibet ho- mineeffi , eamque ($ vegetativam, &fen* fitivam virtute continere. 17. Daniel Sinapius-L. A. M. Colleg.
Theol. Fro-regens , Decade quaeft. phi- lofoph. Anno 1626. quseft. phyf. 3. utrum in uno vivente plures injint animt , an una tantum ? Rejp. Conjlat qutdem in plantk animam duntaxat vegetanttm repertri; to- ta vero difficultas eli de animalibus $ ho- minibns , num plures in illu animt. infmt l Permulti, prsfirtim i» hominibtu plures pofuerunt animat, qui in varias eajque dis- §dentes fententias funt diflraHi. Probabi- lior autem eorum fintentia efl \ qui Uni- r.A.M duntaxatm unoquoque vivente ani- O 3 mam |
|||||
|
\
|
|||||
|
314 . . .
mam ineffe arbitrantur: nempe m plantit
•vegetantem, inanimanttbtts fenptivam, i» homine rationalem. ita ut fenfitiva vege- imtem, gf ratienalti tum fenfitivam tum •vegetantem eminemi quadamxattone con- tineat. 17 Claudat agmen ipfe Burgerfdieiuy,.
qui in Phyfiologia fua eontrariaj fenten- tixpatronus eft. is ergo Qujeft. philofo- ph. de Anim. hurn. effent. Anno i-dzt^. quaeft. 6. Utrumfua , & quidem Unica, cuivis homini fit propria aniroa ? Xw, inquit, httjm dubii celebres extant fenten- ti& : una esi, plures in fmgults hominibus cjfe animtu , vegetativam ,fenfitivam, gf rationalem. Altera ab httc longe divtrfa, tt- nam dnntaxat effe omnium hominum, qui unquam fuerunt, aut futurifunt, animam feu mentem. Tertia media efi: neaueplures effe in quolibet corpore animaio animas, nt~ quemam cmnium mentem ,fedU$i\scv- ivsQvs Unam, qug, trtum animarum, ve- getativs., falicet, fenfitivs, , ($ rationalk facultatibus ftt in/lrucla. Nos tertiam tan- quam\*.tUTATi Consonam Ampljectm- MVR, duabtupriorihus Rejbctis, atque hii argumentts refutatk: priorisfententU Fal- sitas facde ex hecargumentepatzt; quta, cum tres animsfHturmfint tresform/t ,fu- turu*» eslut homononfitunumferfe,fed tsr-
|
||||
|
517
mortalis, Si mortalis, ftatuendum sffet, itt
refitrreHrone Deum creaturum aliam ani- mam fenfitivam: alisqui corpus poft refur- reBionem careret fenfu. 6)uodfi Detu aliatn animamfenfitivam crearet,in reprobts tor~- quereturiinjufte, quippe nuUitts peccati re*. Atfi anima fenfitiva ei~i immortalis, & di- verfafubftantia a rationali.dut vnitts ejuf- demque haminkeffem animaimmortales & ctmpotesglorit, nullo interfe vinculofocia- t*, quando anima eU feparata a corpore. Nunquam vir pitts morieas commendat Deor fuas animm. Nec hit adverfatur, quod ratioftpe repu*
gnat appetui fenfitivo , unde tidetur inferri' multitudo animarum. Nam & appetitttt fenfitiviftpe interfe pugnant, & unus idcm- que homo trahitur diverfis cupiditatibus, inftigattu ira, fed cohibitta metu. Et ipfk ratio fipefecumpugnat, & alternisjudicii» fluttat. Et harc quidem de tribus Animabus.'
fubjieiantur nunc qux adverfus motum terrs, praftantiffimorum Theologorum yeftigiis ac pcene verbis inhaerentes, nec aliunde quam. e facri* literis difleruimus.- |
|||||
|
O f? D U
|
|||||
|
|tS
|
|||||
|
DISFUTATIONUM THEOI.OGICARUiI
DUOOECIMA, DB
OPERIBUSPRIMIDIEB
ALTERA, VIDELICET, DE
TERRA, & LVCE. T h e s 1 s. XIII..
Terram centro mundi cireumfufam in»
medio univerfi quiefcere.contra illos» afferimus , qui de Pvthagorae opinione, hanc quidem inter planetas rotari, folem autem in centro immotum confifterefibi credi voiunt. Hancfentcntiam, utnulla neceflitateintrodu£tam,(fatentibus, ejus au&oribus ad certitudine menfurae cceli & ftellaru nihilintereffe,Gve fol,five terra, moveatur,)atq;etia,utrationi &fcripture, adverfam, rejicimus. rationes accumu- lare non eft noftri inftituti. tfcriptura hasc notentur: Dcfoledicitur Gen.ip.ij,- fol egrejfus eft Tzohar. Pfal.ij, 5.6. 7. di- fpofitum dicitui foli tentorium in ccelk ( noii in centro mundi) ibidem defcribi-. sur , iut fponfus frodiens e thalamo fuo, tanquam robuftus decurrens viam. ab ex- tremitate ccelorum exortus ejus, & revo- iutio ejus ad extrejnitatem eorum Ecclef. Uj,jS. Qritffr.fol & occiditlol; iterum- qUB;.
|
|||||
|
....., .. w
tergeminum quid. &cvldem AiFerr. phil.
rniicell. Anno 1617. Affert.phyf. 10. ait: ln uno vivente non dantur plures animt realiter diftincl&. Pofit. rnifcell. Inaugur. ipfius & facultatis philofopliicaj decrcto difputatis. pofit phyf. 10. Inhominenon funt tres anim* realiter\diftincl&. Difp. phi- lof. de anim» ration. eGentia & orig: Anno I(5i8. thef. ult ,aitfufervacuumefe Fin g £» e tres in homine diftintlas auimaf, ftenim (inquit) anima vtgetanstffentiens in homine dislinguercntut abanimaratio- nali, cum natura frogrediatur ab imferfe- iiioribus ad perfeltiora , ■• anima vegetans' antetederet fentientem, tffentiens rationa- lem ; atque ita embryo pritts effet flanta, deinde beslia, tftandemfieret homo. quan- Idoquidem illudplanta eli, quod habet folam
animam •vegetantem , illud auttm be3i&' quod habet vegetantem &fentientemfin&': rationali. Idem de eodem argumento Anno 1630. thef. 8. Etficuti(ingulihomi- nes propriam habent animam, ita etiam Jinguli habent Onam. non enim diverfa es~l anima rationalu ab anima vegetativa & fenfitiva , fed eat fitb fe comfleclitur ,ceu numerus ternarius unitatem ac numerum-' binarium. Idem Idea philofophia: natu- ralis Difput. 18. thef. i. Jn unoquoque smpQ$t9 tantumtH UsAmima. litflan-- O + • th' |
||||
|
tts vegettttivtt, tn Vejliu fenfniva'ftn homu
ne intelleBudts. Ifarum tamen poflerior priorem quamque eminenter ac virtualiter tontinet. iucc Burgerfdicius. |
||||||
|
Amice Lector
■
AU&oribus quibus in prxcedenti Di-
fputatione teftimonium demun;ia- tur , ad.jce ll piacet virum prasftantiiTr- mum Pet. Molina:um, qui &ipfein Aca- -demai noftra Profefiorem egit. Is ergo Phyfic. 1.8. c.4. Ex eo inquit quod fre-- quensfit mentio anim& vegetativa , {$ ani- tn& fenfitivx, £3" rationalis , &h& animt dicuntur homini inejfe , non efi exiftiman- dum pluresaniwiAs imffe uni homini. Sunt enim httresfacultates unius anima , non •vero tres animn, Et cum dicitur homo prius •vivere vitaplam*.quam animalis, &>prius ■vivere vita animalis quam vita hominis, fenfus efl, prius in homine exerceri funcfio- nesficultatis vegetativA quam fenfitiva, id efl.pridsali & crtfcerequamfcntiatttfprim fentire quam ratiocinetur, Religio Chriftiana in hac re dat leges phi-
hfiphia. Namftin homine animafenfitivn ejftt diverfafubftantia ab ttnima rationali, k*c aaima Jenfitiva ejfet mcrtalts aut. im- mor-
|
||||||
|
3X1
ntottt cxli aat qtiiete temt. Refp. Hoc arguraenrom praifupponit, vel de natura nihil agi in feriptura, quud falfum eft,vel qne in ea de rebus naturalibus traduutur, non pertinere ad do£trinam,8cc. quod itidera falfumelt. v. PfaL8.19.104.R0m. i.8c io- fini)a alia loca, quie contrarium evincunr. 3. Scriptura non agit dc proporttone diametri adpe»
ripheriam &ftmilibtts , ergo tieqtte de motn cteli & quic- te terra. Refp . idem eft acfi qnis dicat, fcriptura non agit defcor buto^ergo neque de lepra. contra- rium v-Lev.ij .procedit argnraencu ex particulari. 4. Scriptttra de. natttraiibtts agens,rei ycritatem
ftpe negltgit, &fermonesJitosfalfishominum optnonibtts accommodat. idergo etiamfacit ctimfoli motttm & terrm tjttictcm ajjaubtt. Refp. & hoc argumenuim ex par- ticulari procedit. deinde, cum fcriptura fui ipfius interpres fit, quod rudi Minerea alicabi refert-, id alibiquomodointelligendvtmfitcxpouir,quodhic non fit. Sed videamns probationem antecedentis. 5. Gen.z. 16.S0I& hHnadktaattrluminariama-
gnay atm tamcn IttnafteUisfit minor. ergo dicit hoc fcri-. ptttra exfalfa hominttm opiwone. Refp. imo ex rei ve* ritate, cum magnitudo, non modo de fubftantia, fed etiam de potentia ac operationibus dicatnr, Gen.24-3 S• Eccl.z .io.Luc. 1.15. i.Cor 13.i-j.ita hic intelligendum. additur enimjuminare majus ad prafcclttram dtet3 & luminare mintts adprafecltcram nofiis. vere ergo notatum Bafilio aliifque , Magna hsc luminaria nos poffe accifere, nm tam almtan com- parattone3 eptamjuo mttnere, 6.. Sirach 1.3. Altitttdinem ctrfi, fcUtitttdinem
terra, <£rprofttnditatemabyffiattisdimenfus efl? at.hac dimcnfi fttnt Qeographi if Atltonomitirc. trgodiatm .hoc ex falfaopinionehominum. Refp. i.aucror ilic Apocryphus eft. nihil ergohecadf fcripturam. ». Verum tamen eft ( ut adverfarium juvemus)fi- miljareperiiijob.38.13. ij?.*e. Piov.jj.j. Jer.. |
||||
|
Jli
31,37 -fed ex rei veritate ea difla afleriirms.etenim
7. Dedimenfionmusteme&marisutdicamus, licet eae confti/a aliqna ratione, idque per fuppu- tatione» haberi poffint, non tamen iplbexperi- mento, nec diftin&c, quis enim novit v.g.quantum terra:, q.uantnm roaris fit in globo iHo compofitc? jnequeenimJioc iupputandoinvenirnr, fedpera- grando.quas peragratio impoffibilis eft. cum tam inultx ejus partes.fint inacceflae. 8. Ad ccelum qnod attinet,ejns totins altitudi-
xiem haberi pofie negamus, & ipfi Aftronomi ne- - gant, cum fateumt ( quicquid fit de orbibnspla- netarum ) ceeli ftelliferi craffitiem via geometrica .cognofci nequire v, Glav ci.de fphsera pag. 234. quid ergo de nono ccelo, de decimo, deundeci- mo , qux eis fnperaddunt ? certe hoc ultimum ( quod eft fedes beatorum/ aullo modo ab Aftro- nomis congnofci potuifle fatetur idem auftor p. 45. unde nec ejus dimenfiones perveftigari. 9. Job.a6. 14. Tonitrtt fotentm ejui attis intelli-
git ? atjam inventopuhere Pjrio non diffcile intelligi- tur. ergo boe dieitur *x falfa opinlonehominum. Refp. i.fenfus loci pervertitur. neqtie eniror^wS hic tonitru proprie difturo, iedftpip .i. vim & magnitudinem fignificat. atque ira vox ea accipi- - turc.3.28.2.qucddcpulverepyrioadditnrpror- fiis ineprum eft, cum is tempore Jobi, & multis peftea annorum millibus fuerit incognitus. quo- modo ergo exeo potuit naturam tonitrus intelii- - gere? 10. Job.4i.i- Anextrabcsbaltenambamoirc.at
ntmc cafitmtur baUn/e. ergo dicitur hoc exfalfo homi' ttum opinione. Refp. 1. Snfflcit tunc ncn fuifle ca- tas, id enim fblum negat fcripmra: quid jam fiat nihiladiHumlocum. t. Neg. I.eviathan ( de quo ibiagiturjefledeeocetoniirig^rierecjuod capi- ti»,.:
|
||||
|
quead locam fuu afpirat.ubi oriatur.Pro*
perat.zd meridiem,& circumit ad Aquilo- nenvjof. io.u. 15. pro miraculo habe- betur, qaod fol fuhftiteritmmedio coelo, &. Jef-j8. 8. quod m>«r/&*«ft decem gradi- bus, iifdem quibus defctnderat.. De terra Pfalmjj, 31. Stahilitur orbis habitabilis ( 73H ) non- tommovebitttr» pfal. .104.5. fundavit terram fuper bafes ejus, ntdi- moveretur in faeculum & perpetuum. Ec- clef. 1. 4. terrain feculum ftat (.J"]"]J2p ) Job.ifi. 7. fufpendit tztTaiafupernihilum* HDHD'ty (h°c e& > fuper centrum, quod indivifibile puuftum , atqucitain re nihil eft.) qus: omnia perpetuam ha- bere improprietatem , non dicendum , fed probandum erat. 14. Addimus , articutum afcenfionis
Chrifti per hanc opinionem inverti. quum enim Chriftus non noclufedcla- to die, videntibus Apoftolis ( Ac"t. 1.9. 10,11.) afcenderit, fane caput ad folem eredum habuit, qui fi in imo niuudi e- rat, non afcendiffe Chriftus fed defcen- diffe dicendus effet. 15. Denique, cum infernus damnato-
rama plerifque Theologisnonfine ma» gna rarione, in imo, & a fedibus beato- rumremotiflimo mundiloco effe ftatua- O. -.6.. tur?
|
|||||
|
i
|
|||||
|
3-iO'
tur, fcriptura inter hxe tnagnum chafma'
ponente , Luc 16. i o. & abyflurn, pu- tcum, flagnum , tenebras exteriores paf- fim calamitofum iJlum locumvocante; fequetur.juxta fyftema Copcrnicanum, infcrnum inipfo fole efle, quod qua veri- fimilitudine poflit afleri, prudentionbus expendondum relinquimus. |
||||||
|
analectorum theologicorum '■
disputatio xxvii. 7} E
TERR.<£ STABILITATE.
Thjs, I.
Y) E corio & angelis ha&enus. quia antem £
■**\ icriptura iilorum creationi,creationem terra: c°nJnngit,de hac qnoque egimus Difp. Theol.u. UD1 thef.ij.proprietatem quandam terra; attigi- mUs, nempe ftabilitatem , eamque e £ literis de- TOOnftravimds. Cum aute qui ejus motum & folis fluietem defcndunt, &: loca illa fcriptura: illudete, "C alia ad fiiam opinionem obtorto collo rapere ccnentur, ad theologum perttnethuic earnm an- iuj obfiftere. hoc ergo hic agemus, & primo lo ca a nobis addu&a vindicabimus, mox qua: illi pro fe afterunt excutiemus. 2. In genere adverius omnia fcriptura; loca ex«
eipiunt I. Qttod Jcriptttra fibi alium ttjum ao» fendi- sat, quam do8rinam, redargutionen^ emendatitmtm, & **ji?tHtioixmi»j«ftititi, i,1isa-3,i6. tmcrgoagit dn mttu ■-■
|
||||||
|
3i»
rur hodie. velex eo qood ei fcuta, .i. firnamse at-
tribuuntur v. i s. quibus Bahena» carent. vide reli- quam ejus defcriprionem a verfu 12. nfque ad fi- nem capitis,qua: minime noftris baljenis convenit. 11. Dtvtuxtpfaltes canit defole Pfal.i 9.6. quaftdt.
fjtmfo. cui tabernacu/umfett cubik Deus in coe/o concin* tsarvit, ':ex quo mane egrefjw iufiargigantisfe accingat ad curfum, ttec defmat accelerare, dtmec admetam per~~ veniens, iterum in cubilejeu tabernaculumfe rectftat*. quteturus in dient pofterum. hacomnta.exfa/faru/gs~, opinione, non ex ret veritatc dicunttar. 12. Refp. hoc argumentum fcatet erroribus.
1. pro eodem fumit tahernacu/um quod foli, tha/a- mttm, qui fponfo tribnitur & cubile Jenique. at a/- liud. eft ^HN iwm nEnal™O35P0- cnr
autem boc mavult adverfarins? nimirum ntfol juxta Davidem dormire, ,i. quiefcere innuatur. at fic non tam ex lenfu vulgi,quam Copernicano lo- queretut,qucmverumefl'eadverfariusp.utat,quod eft contra ejus hypothefin. 13. . In verbis illis:E* qm Mani egrcffus&c*.
•n mane non h facro textu affertur. fed ex citantis arbitrio obtruditur,utvideaturexverbis prophe* •a; fol tantum dimidiam orbis partem illuftrare,Sc in cubili ad auroram quiefcere: fed ex falia alle-- gatione nihi! fequitur. 14. Ve;bai\\a,donecadmetamperT>eniens,iterum
in cubt/e aut tabemaculum fe recipiat- quteturtts in dtem poperum, eadem finiftra liberalitate Davidi afficta funt,qui neque metie , ueque cubilis, neque quie- tit, neque diei pofteri meminit. etamfalfis ergo prsmims quid nifi falfhm poreft colligi ?J 15. IamipfaDavidisverbaconfideremus. ea.
ita habent: v. 6. 7. I^am ( fol) eH tanquam fpm- fmprodiens e tha/amofno- Utatttr tanquam robtdJus de- cwfitrtts liam. Abtxtremitatt eelorum txortus ejttt,. |
||||
|
adextremitatcseorum: neceltqttod alJcMdatur * &»-
loreojm. Ornniaveredicta,licet figurate. ut janr videbimns- i. SoIeSltanqnamfpmfiiSy fcil propter ornatura
& lucem fpeciofirTimam, & quia e terra nafcentia fcecundar. fed hinc nun fequitur: Sponfus recipit fe in thalamum fuum & quiefcit,ergo etiam &U. 17. i. SolUfatttrtanquantrobuftuiyyelgigas, fci-
licet propter celeritatem , & efHcaciam. vera ite- rnm metaphora,fed ex ea non fequitur: Robuftui pera&o labore dormirxergo etiam fol. 18. ^.Solabextremitatecotktrumorituriy ad ex*
trctnitates eortm revo/vttur, vera fententia. quia fol rnoru annuo nunc a ieprentrione ad meridiem,. rmnc a meridie ad feptentrionem procedit. mota- quoque diurno vere mntat Iocum, & ab uno pnn- clo cceli proceditad aliud, qua: ita effert Salomon- Eccl. 1.5- 6. QriturJalj&occeditfoUiierumqueadlo' cumjuum ajpirat, ubi ortatur: proierat ad meridiem3 fr ctxcumit ad aquilonem. 19. Pfal.58.5.6. Vtnenumillisfimiktencnofir-
pentis3ficut afpidis Jurda obthurantis auremfuam , qua ntm aufiultat yect muJJ/tantiutht utcntis incantationibuf peritijjimi. Eiiam hoc non exreiveritatc3fedcxfalfip- •uulgi opinione ponitfcriptura. 20. Refp. Neg. nam hsec veregeri teftatur et-
iam alter fcriptura; locus, Ierem.i 8.7.Iicet nec ra-- tio nec ars fit in ejufinodiincantationibus, fed roera diaboli operatio, contra quam naturali in— ftincTajhocaipidumgenusmunitumefle ncn in- epte dici poteft. v. Aug.de Gcn. adlit. c.28. Al- cim.1.2. c.15. Ifid. Hifl.u.c.4. &c. ai. Lnc.5.4. DicitCbrtftt»: Ducin a!tatn:quafi
mare terra altiusfit. quod & tpjum non ex rei verttete3 fed exfalfabominHmopimonedtcttttr. Reip, niiime- lior effet mathematicus hic auctor quam gram- maticus/uaderem ei ut aliam artem difccret. nanv |
||||
|
;*<
|
||||||||
|
3*<
jn gratco non eft, «j ts u-vj/©-' , fed ttV *$■
fSclt®'. inprofmdum. |
||||||||
|
ANAIECTORUM' THEOLOGICORUM
DiSPUTATIO XIVIII.
•DE
STABILITATE TERR£>
A L T E R A.
HActemis eminus, & velut per cuniculos mo-
tum folis & quietem terrie advcrfarii oppng- narunt, nnnc cominus, & qnafi collatis lignis eam.invadnnt, dum Sc ipfi .quardam e facris pro fua opinione addncunt, & qna: a nobis adducun- tnr convellunt- de utrifque aliqnid agemus. 2. Primum quod nobis objiciunt eft etymon
vocis tcmt in Hebra:a lingna.dicitur enim Tf^N j quam vocemgrammaticia V"\*) derivsnt > hoc eft currerc. ergo terra currit. 3. Refp. argnmentum hoc plane febricnlofnm
eft. «• enim, qui ijlam derivationem habent ,non eam caufam alleganr,quod terra currat, fed quod fuper Sc circum eam (phara currar. 2. alii a Y$~l deducunt, quod teratnr pedibus incedentium. alii a pJfJ placere, quod ornata omnium rerivm amabilium copia placear. Alii malunt effe dittio- nem fnnplicem & a nulla derivatam. In fumma ,. perinfirmum argumentum eft quod fola, &,qui- dem incerta , etymologia nititur. 4- Alterum eft, quod legitur Job. 9. 6.§l«i
commoyet terram e /oco, adoo ut co/umna ejuscontre~ mifcant. Hic affirmari ajunt, terram univerfam motu cieri atqueagi, atqueadeoafiindaaientis |
||||||||
|
aioveri. Refp- i.loquiturJobdeaflioneDeiex-
traordinaria, & quam facit iufurorefaov.verC. praced.j . & magis quid Dens facere pofiit, qnam quid revera faciat. vid.verf. feq. hinc ergo con- trarium ab eo quod intendit adverfarius (equifur,. nempe terrtam fecundum totum fui ( ponamus de ea intelligendum locum ) ordinarie quiefcere ac immotam effe. 3.nequeetremorecolumna- rum terrse fequitur eam imruerfitm afnndmr.mtic moveri. idem enim dicitur de columnis cceli. c. 26. 11.An ideo totum quoque ccelum elocofuo movetur?qnoties £t ut tremant colnmnx alieujus adificii, nec tamen totum sedificium e loco ad lo- cum transsferatur ? aliegoiica ergo hac locutione nihil profeflum eft. $-. Tfertiumeftjobi 38.32. ^(imqxid axem fit-
fer filiatm fuu quiefterefacia? q. d. minime. ergo terranonquiefcit, fedmovetur. nam<»«Hbi eflr polm terra, di&us U^ vel*>*m aJp^MKjp»- gavit, quia circa illum congregantur omnes meri- diani. fijix funfc ftellai fixs &c. Relp. Cur *j?y rnagjs fic polus terra; quacceli nuIJa ratio redditur. nec^nece0ariofignificat>pCT-ied tkcnm. nec n'Jj3 fijiainynsy&ifilitis,ntc cmtgregattoconcar- fum meridiaxorum magis qiiam ftellarurn, nnde per tJ*J" AbenEzra intelligit chorum feptem ftella- rum cmgregaiarum,nlii plauflrum &c. ne autem ex- agitemus fingula, videmus hic fiipinam ignoran- tiamhebr. lingug, nam f**~in3n (inquotota argumenti vis eft ) non eft a p|*|J qmevit fed a nnj "*"**'■ undenihilhicpro»»/» aut contra quietem terrse dicitur. <5. Atqueharcprsecipnafum, qua:lnfelicico-
nata pro fua opinione afferunt. .nuncvidearous quid
|
|||||
|
♦
|
|||||
|
5.»?
«jnid excipiant adverfus ea qnibus nos contrariam & veram fententiam ex eadem ftabiiimus. 7. Et de terra quidem ha:c occurrunt, Iob. 3t.
4. 6. Ubinam eratquttm fundarem terram ? autqua jecit lapidem angularem ejusi Pfal. 14- i.Super marta fundavit eam ( terrram) &fuper fiumina) ftabilivit eam Pfal. 9 J. 1. Stabilitur orbis habitabilu, non commovebitur. P(al. 104- 5- Fundavitterram fiper bafes :]as, ne dimoveretnr mfeculam & perpf ttutm, Pfal. 119.9. Ctm ftatueres terram illa ftabat. Prov. 8. i^.Statuitfundamentaterr^Eccl. 1.4. Terra m feculum ftat. adverfus hzc nihil afferunt, nifi communia illa qua: antehac fuerunt excufTa. S.DcfolediciturGeu.rj.ijA/egreffuseftfuper
terram, ir Lot ingrej/ut eB Zohar. Pfal. 19.5. «>7- eUjpofitum dicirar/>/< tentorium in ccelis fnon in cen- tro mundi) ibidem deK:ribitur wfpmfm prodiens i thalamofm, tanqaam robujlm decorrens viam. ab trtremitate ae/orum exortus ejm, & revolutio ejm ad extremitatem eorum. Eccl. 1.5 • «• ExoritnrjKjfr occiiitfil: iterumqae ad hcamfuum afpirat, ubi «■»- tur. properat admeridiem&ciicaXaquilonem.loC 10. 11.15.promiraeah hahetur, fwijo/fubftiterit in medio ccelo. quod repetitur Habac. 3. ii. 8c Ief. 38. 8. quodreverfose£decemgradibus, tifdent yutbm defccnderat. Matth. 5.45. Facit «* Ji/oriatur fuper bma <&• puht, qu* omnia motumfignifi- cant. 9. Hic pra:ter proletariailla,de quibus ante,qua!«
dam loca conantur illudere. Et quidem ad Pfal. |
|||||||||||
|
»
|
1
|
9. 5. S. 7. dicunt, comparationem efTe , utpa-
|
|||||||||
|
■tet ex particula tanquam 8cc. Refp. -n tanquam, 8C
rti «tfrefernntur, aifpmfmScnbuJlwkiprsdire, & carrere dicimr de fole abfolute. 10. Ad Ecd. 1.4.5.6. dicunt rj flare ie dura-
Wm< intelligend«m, cutn opjponatttr pr*ter^m. Relpj
|
|||||||||||
|
'31«
Refp. Imo 7s* hj tetenttm opponitnr fr^teritiati,
fiare autem aliqvi.i addit, nenvpeftaHlitatem, five quietcm, 8c opponiturlaimri.y;3.hem ortai,iaca- Jiii, properationi, circaitiom folis. qu!e motusfunt, riec figurate accipipateteximmeditatefequenti- bus de fluminibus. v. 7. 11. Ad lo£ ro. 12. dicunt mentionem ibi efle
Crabaon 8c vallis Aialon. ergo terra, 8c non fol inqniunt, per miraculum ftabat. Refp. hoc argu- mentum eo modo procedit, ac fi qnrs dicat, in hi- fioiia magotum memoratur cafa bethlemitica, ergo noaftella , fed cafa, magos ab Oriente comi- tata eft. deinde, quam ineptum eft, cuin fcriptura & folem 8c lunam miraculo ftetifle referat, hoc dictnm ita dividere, ut in fole nihil novi contige- tit, ut quifteterit abinitio mundi, 8c femper fta- turns fit, rana vero ordinarie quidem moveri, mi- racnlo autem ftetiffe dicatur ? Quid hoc«ft aliud, quam dicere, fcripturam partim veram partiin fallam effe? iz. Ad Jef. 3S. S. tantnm denmbraformo-
nem effe ajunt ,eam autem potuifle decrefcere terrae regreffu ad occamm. Reip. De umbra fer- jno eft 2. Reguro *"■ 9- loco autemcitatonon tantum de nmbra, ftd 8c de fole ipfo., qui dicitur reverfusefle, 8c defcendifle. atque rta caufam de- crementi tuabrx - nonin terra s Qi in fole textus iileponit. |
||||||
|
? I N I S.
|
||||||
|
\^H
|
||||||