|
s/^'
|
|||||||||
|
1
|
|||||||||
|
■m/ ^ ^
CARTESIUS
Verus Spinozifmi
EVERSO R,
E T
Phyficas Experimentalis
ARCHITECTUS,
A V C T O R E
RUARDO ANDALA,
Phil. 6c S. S. Theol. Do&ore & Profeflbre
Ordinario. |
|||||||||
|
F R A N E Q. U E R JE,
Ex OiHcina WIBII BLECK, Bibliopolje, . • M D C C XI X.
|
|||||||||
|
Ad calumnias fui temporis, hodie
etiamnum fruftra repetitas, refpondit
CARTESIUS A. 1^47.
fab finem Notarum ad Programma
Gl. HENRICI REGIU
Profeflbris Ultraje&ini.
Quarat, legat, evolvat mea fcripta, nihil unquam fimik
in illis reperiet; fed omnino contrarium. Me vero dtalibus opinionum portentis quam maxime ejfe remotnm, notijfi* mttftefl iis omnibus, qui velfcripta mea kgerunt, vela* liquam mei notitiam habent, vel faltem omnino fatuum ejfe non putant. Atque idcirco admodum miror, quis fit fcopus illorum Calumniatorum. Namfi volunt perfuadere hominibus, ea mefcripfifie, quorum plane comrarium in meis fcriptis reperitur, deberen{ prius curare, ut omnia, qua in tucem edidi, fupprimantur, nec non etiam, ut ex eorum, qui jam ea kgerunt, memoria deleantur ; quam- diu enim hoc non faciunt, plusfibi nocent, quam mihi. |
||||
|
Alloquium amicum & ferium
A D
Cl. Collegam Antagoniftam *
fimulque refponfum
A D Viri Cl. Alloquium
Orationi hujperse prsemiffum.
Namicitiae, interCoIIegascolendae, legesmepec-
cafle Apologiam pro vera & faniore Philofophia feribendo neutiquam ego mihi videor , nec T» Vir Cl. fi aequo animo rem omnem rite confide- raveris, Tibiperfuadereverepoteris. QuandoTu» am Exereitationem, Carteftus Spin"Z<t prtlucens, edideras, ejus confutationem, & Cartefiipzttoci- nium minime ultro in me fufcipere, imo ne quidem a Te in Me- taphys. Prsefat. laceflitus & provocatus, ac ab aliis per literas roga- tus, volui, nec unquam cogitavi. Tandem elapfo circiter quadri- ennio narratur & repraefentatur mihi, inpublicis libris efflagitari & ferio poftulari a Cartefianis praidictse Exerc. confutationem, fi qut ei parandae eflent pares; tum demum ego ne filentio & nimio pacis & amicitise fervandae ftudio bonse caufae & veritati deeflem & noce- ,rem, cum alii non prodirent, Apologiam fcribere in animum ia- duxi, eamque fi opus eflet vindicare. Quod & illico fine mora lon- giore aggrefliis fum. Quod Cartejii patrocinium in me fufceperim, nequaquam agre Te
tnliffe, neque verbo vel epere contrarium ojiendijp, fcribis inTracliatUS Prafat. Imo Jic habes, mejincere & ex candida animi fententiaidegiir fe. Difplicuifle itaque Tibi Cl. Collega videtur fcribendi r »dus. A finceritate, candore, amore veritatis, & zelo pro religione & glo- ria Dei, laudari forte volueras; uti faepius innuis. Lalumnia, per- fidia; , fraudis, verborum contprfionis, &c. me Te acculare & * 2 con»
|
||||
|
RESPONSU M
convincere «grefers. Hocvocas conviciis& dicteriis Tiprofcindere.
SedrogatumTe habeo CI. Collega, utfedateperluftresTuumTra- Satum , ut attendas ad Tuas expreffiones, & expeadas, quomodo Tu, fi meo loco fuifles, ad eas refponfurus fuiifes. Hoc etiam cogi- tes velim, a Te di&um, a me efle refponfum; ut & duro mdo durum adhibcnhim efji cuneum. Nofti, quam acriter ipfe Chriftus Domi- nus, perfeclum illud manfuetudinis exemplum, Pharifseos & Scri- bas corripuerit; quanto cum zelo contra falfos operarios, qui ob- fervationem circumcifionis rituumque Mofaicorum urgebant, fcrip- ferint Apoftoli Spiritu S. pleni. Sed maxime fic habe; Tuum fcrip- tum ejufmodi efle, ut fi Cartefii, vel potius purioris Philolbphiae, cujus is primarius fuit Au&or, patrocinium in me fufciperevellem, vix aliter refpondere potuerim. Tu arrogantem & impium dices Philo- fophum , (uti rurfus Orat. pag.7.) quem egodemonftro (refpectu habito ad Ethicas virtutes & pietatem,) efle modeftiffimum & pium; & ego laudarem Tuam pietatem ? Tu Atheifmi & Sceptizifmi princi- fia ei impinges, impia & Spinozifiica ei affinges dogmata, quem ego certus fum nou tantum fanam de vero Deo tradidifle doclrinam, fed & quod ad certa quxdam dogmata, (E. Gr. de concurfu &prae- curfu Dei, de natura peccati, anid fit quidreale, de dependentia creaturarum in agendo a Deo &c.) Teipfo fuifle i^o^rs^y ego- ne hsec pio pro veritate & gloria Dei zelo Tuo adfcribere tenerer? Tu graviflimis his Tuis accufationibus cblorem conciliare fatagis verba omittendo, perperam & falfe vertendo, pervertendofenlum, in deteriorem partem omnia rapiendo ; ego tamen haec omnia ex candore Scjinceritate animi profefta efle credere & fcribere deberem? Ita fane contra confcientiam mihi eflet agendum. Mellita iftiufmodi verba Scfucum adhibere a moribus meis eft alienum. Sed haec abun- de ex ipfo Traftatu patebunt. Paueis perftringere ea quae me fpeftant fubflnem ALLOQUII
propofueram. Ibi h&reo ftatim, quo nomine id quod illic reprehen- dendiim occurrit, fim expreflurus? An heic fidem, candorem, fin- ceritatem, veritatem deiiderare debeam ? Anperfidiam, piamfrau- dem , faliitatem notare aufim ? Rem ipfiun dicam. Diifertationis mea? , Cartefius Phyfiac Experimentalis Architedus, $.6. propofui duo prnjudicia , qu« a Phyiica Cartefii amoliri volui. Pofterius his, Tuis verbis expreffi; quod ea Jit mere idealis, hypotbetica, imoficHis auibufdam hypothejibus nixa; hoc non tantum, fed & addidi hsec Tua verbaj ita ut maximum difcrimen Jit inter Philojophiam e diligente ob- fervatione atque repctitis fapius experimentis erutam js? inter in cere- bello cujufdam in hvpocaujh fere fomniantis cufam. His ultimis verbis repetitis§. 30. quadrant& conveniunt, quse ego iis immediate fubjunxi, & Tibi difplicetit; Jnter auam hominisvigilantis impudentilfimamca- lumniam £f inter fomniantis kmunis fomnium non magnurn effe difcri- tnen exjeqq. manifefmm evadet. Vides ergo, Vir Cl. verum non ef fe,
|
||||
|
Ad nupenc Orationls ALLOQUIUM.
ih, quod fcribis; quia Pbilofophiam Carteftanam vocaveram mere ide
alem & fiiSis hypotbefibus nixam , impudentijfimus vocor ca/umniator, apponis (omiffis reliquis Titis a me citatis & virgula cenforia quam maxime notatis) ipfifnmamea verba; interquamhominishc. Quod Cartefti folertiffima, ingeniofiffima, concatenata fede qusevis ph«- nomena exponens, Pbthfophia in cerebello eju: in bypocaufio fere fom- niantis effetcufa, videbatur eam cenfuram mereri; & hanc dixi im- pudentijftmam calunmiam, Si hujus Te jam pudeat ealumnia, jufta mea eorum cenfura praerereunda , non exagitanda, necadfallen- dum lectorem ad prascedentia verba , quse ego minus refpexi, re- ftringenda fuiffet. Quod vel ipfe verborumlufusaperteindicat. Hxc eft Vir CL piafraus, quam pag. leq immerito mihi affingis. Tuam autem hanc piam fraudem probas pag. penult. figniflcans, meam ob rem tantillam (quia vocaffes Cartefti Phi/ofophiam mereidealem, &■ fiitis hypothefibus nixam,) adeo motam efjebilem &c, itacuIpamTuam Leftoremcelas, minuis, cknoncaufam, faltemnonpotiffimam, pro caufa obtrudis; judica ipfe, an hic fit candor & fl-des. Non fatuos, fed ratione utentes, non valde credulos, fedveritati
cedere paratos Lectores, licet feveriffimosjudices, facile couvin- cam Phyficam Cartefti quam maxime effe Experimentalem, & expe~ rimenlii (uperftrutiam ; fed eam experimentis fuam debere originem, Tua, VirCl. eft expreffio, qiue ambiguitate non caret, nec omni modo vera; a me non adhibita, fed a Te fi£ta, ut cum fpeciequae- dam Cartejii locaopponere poffes; uti inparenthefimones, invito& re/uBante, quin exprejjeprohibentiCartefio; eique, qttammaxime Pbi- lofopbia ideali glorianti, me hoc fcribendi genere inferre injuriam. Sed Vir Cl. quid hoc aliud eft quam verbadare, & le£torem intricare? Ego per univerfam Difputationem ipfiffimis Cartefii verbis ubique oftendi, quanti Cartejius fecerit experimenta; quantce ad Phyficam perficiendam ea duxerit effe neeefjitatis; qnam fedulam in iisfumen- dis operam collocaverit; quodque ex libro natura ftudere voluerit; an ergo fibi ipfi intulit injuriamt Nec tamenfcripfi, PbyficamCarte- fanam experimentisfuam debere originem; quodnecverumeffefacile conftat; non enim principia vera rerum materialium experimentii fuam originem debent, nec a prajudiciis fenfuum, fed k lumineratio- nis petitafunt; quod Carte/ius vere fcribit Princ. Part. 3. Artt. (qui locus* non mihi, fed umbras tnx, cum qua luctaris, adverfatur,) nec a fenfibus hauftae funt veritates, qux pcrtinentzd Pbyjicamgene- ra/evi, E. Gr. cixxod extenfio corporis naturam conftituat, quod ra-- refadio & condenlatio nullibi ne quidem in corporibus omnemfenfum fugientibus poffint fieri nifi per ingreffum aur egreffumcujufdamma- terise; quod nec vacuum, nec atomi, ncc plnres mundi dari poffint; nec hic mundus, nififinitus, quem ta-men Carteiius indeftnitum reii- quit. Pariter tres leges nnturee Cartefius maxirae deducit ex immu- tahilitate & conflantia Dei in operanda; licet has etiam experientia flve > • * 3 expe-
|
||||
|
R E S P O N S U M
experimentts comprobet. Phyfica ergo generalis minime eseptrimtnth
fuam originem debet\ fed nec Jpecialis ; hsec enim proprie eft cogni» tio caufarurn quorumcunque naturse efFe&uurai & pbsenomen«n ; imo & natura & proprietatum quorumcunque corporum. Adeoque hase quidem prserequirit & prcefupponit fcientiam w in, quoddentur talia phsenomena & effe&us, quod corpora habeant tales qualkates &c. Heic rnagnus elt ufus experimentoram; fed tum porro caufe funt qusrendse, & naturae rerum indagandae. Harum cognitio pro*. prie facit fcientiam Phyficam; quaenon ta.m experimetttis, licetpra- requifitis, quam ralioni fuam debet originem. hxmliumaimdingenittrH prater Cartefii parfuetit talibm cogmtioHtbus affequendis, ipfb faclo de» cidatur. Ridere non fufficit. Qusefiverit Cartefius ipfius Deiexftften- tias caufam, minime tamen caufam efficientem; Deum rectedixit efle a fe, fui caufam , id eft Dei omnimoda perfe&io eft cmfa & ratio Divins exfiftentia;. Sed Vir CI. maxime ex ipfo Cartejio probatum dare voluifti, 7e
non ejje calumniatum, quando Cartefii Phi/ofophiamdixijli mere ideaiem, & fitfis bypothe/ibus nixam; addere debueras, uti in Prajfat. net id- circo tantis laudibus ornandam;, nectanPfere commendandam; imo £3? iit cerebello hominis in hypocaufto fere fomniantis cujam. Ha?c enim ego maxime refpexi, quando Te caltimni<e accufavi. Sed ad Joca ex Cartefio adducla ex praec. facile refpondetur; i:ad Art. ff, Partr, Princ. Philofophus ibiinftituit«»a*sp«A«(W<vpr£cedentium, &&m* mam Part. 1. proponit. Ad philofbphandum primoprajudiciafunt depo- nenda. Dein ordine ejl attendendum ad noticnes, quas ipftmet in nobis habemus; ex cogitationibus & meditationibus enim inveniendse erant primae veritates de exliftentia mentis propri», ut ckDei; & nos ab iliis pendere; uti fubjungit. Addit, y ex ejus attributorum confidera- tione ceterarum rerum veritatem poffe indngari, quoniam iiie ejlearum caufa. Quemadmodum Art. 29. Part. r. ex/w<j«><i#Divinaderivat normam noftrorumjudiciorum, &criteriumveri, claramckdiftindam perceptionem. Sic Art. i. Part.2. in eadem fundat demonftrationem exfiftentiae rerum materialium. Art. 36—42. ex Conftantia & immuta- biiitate Dei in operando deducit, eandem rnotw quantitatcm in mundo confervari; nec 11011 tres leges natura. Imo ita omnem, quseinuni- verfk Phyfica haberi poteft, certitudinem fuperftruxit cognitioni Ve- racitatts Divinse. Quod tantum abeft, ut totus etiam SpinozifrriUs in* de exjiruipoffit, (quam calumniam in ipfo Tractatu fatis diluimus,) ut revera inde valide dejirui poffit. Imo quod fit methodus fumme pia, demonftravit CI. Riiell DifT. 1. deTheol. Nat. §. 14. if. Pra> teris, VirCl, Art.76. cujus argumentum tamen admodum conve- niens erat cum argumento Tus Orationis. In Tra&atus Part. r. $.6. oftendi, Cl. de Vriesin hunc Art. commentariumfcripfiffe, & piam Cartefii moderationem circa rts fidei laudaffe. Ad reliqua loca, qus citafti, nim. ex Art.3. Part.2. & Art. r.
Part.
|
|||||
|
...... . ....
|
|||||
|
\
|
|||||
|
Ad nuper* Oationis ALLOQJUIUM.
P«rt. 3. fecilis eft relponflo ex pr«c. Scil. ad veritates primas Phy.
ficas inveniendas intelltSu fo/e ad idtasfibi a natura inditat diligekter attenAentc, & ratione efluttndum; oppofite ndftnjiu, id eft imonfide- rata infanti<e nojirajudieiai uti vocem explicat Art.76. Part. 1. Sic ptojudiciofumitai vox, cum dicimus, ticfentio,id e&.judico;h fuot capita, totfenfui ; hic eft fenfui in tertfogradu, quo fenfu fa/terj dicuntur fenfui. Conferre heic operce pretium eft ex Illuftri Veru/amio, qu« prlane cum Pbilofophi inftituto tum in Metaphyfica, tum in Phyfl- ea, conveniunt, Ita fcribit Novi Organipag. 7. Quodvero attintt ad mtionei primas Intelkitus, nibil ejl eorum, qua intellefiuifibipermijfltt eongtffity quin nobis pro fufpetta fit, nec u/lo modo ratum., nijinovo iw dicio fe Jiiterit & fecundum illud pronuntiatttm fuerit. Quin etiamfenfui ipfiui informationes multis modis excutimus. Senfus enimfallunt ubique, fid & erroret juos indicant: verum errcres prafio, indicia eorum lengt petita funt. Duplex atttem efifenfui culpa', aut enim dejiituit nos, aut dtcipit, &c. Pofteadocet, quomodo fenjibut auxilia per experimenta (onjuiri poffint & nos antiflitet rtligiofos fenfui ( a quo omnia innatura/i* but petenda funt, nififorte iibeat infanire,) prafiare poffimus. ItaCaf- tejitu fcnfnumjirxjndieia removet; uti Art. 3. Part. a. & Art. 1. Part.3. expreffis verbis teftatur, & mentem fuam explicat; minime vero fenfaum ufum neceflarium, quorum ope &teftirrronio, fed rationis calculo comprobatOj ipfzmrtrnmmateria/jumexiiftentiam, Art. I. Part.2. & animse noftrse cum corpore conjun&ionemArt.a. probaverat. Sic & neutiquam excluditfenfuum*.*^/»»*»^; quorum fammam utilitatcm & neceffitatem ad PhyficamperficiendamjameX profeflb ex ipfo Philofopho oftendimus. Neutiquam itaque probafti, banc efle Philofophmm mere idealem, ex ideis unice hauftam, finec*- perimentis, GneuGifenfuum, quod eflet delirore; notante idemibid. Peruiamiv. Demique Art, 4 ipfe notat Phiiofophus, fevellcpnecipuo- rum natunphammen** (quaj ope lenfuum &petexperimentadebent cognofci,) hifloriamob ocu/osponere, uthabeatmateriamphilolbphan- di; fed hac methodo in eorum explicatione ufus eft, utrationeseffe- iiuum deduxerit a caufis, qux vera eft fcientia, & quidem *§ hon,- non ven> canfarum ab effeiiibus; licet & hac uti poffimus, ut veritas caufarum inventarum confirmetur. Sicexpofuitnaturamlucis, phae- nomena planetarum & cometarum , gravitatis, fiuxus & refiuxuS maris &c. Quomodo Philofophus' bypothetice fcripferit, nti & Aftronomifo-
lent; quomodo falfitashypothefeos.E Gr.quares naturales confideran- tur tanquam fenfim orientes & nafcentes, Jicet Deus eas hocmodo non produxerit; (Art. 4^-47.) non irhpediat, quo minus verae re- rum naturss & ph£enomen«n caufae inveniantur&explicentur, toties alibi, quemadmodum etiam Part. 1. hujus Tra&atus §<6j. ut&in Difl); huic Tra&atui adjecta, expofuimus^ ut verbum heic addere opus non fit, Itaphilofophatus cilCarteJitu exprincipiis, qu» non <\pra~
|
|||||
|
RESPONSUM
a pr*judiciis fenfuum fed Ifolo rationis lumine hauferat. Ex iis explicuit
phsenomena natura, quse perfenfus & experimenta innotuere. Senfus & experimenta materiam philofqphandifuppeditarunt, &phsenomena exhibuerunt, fed rationis erat eorum caufas & rationes inveftigare, explicare, & veras a falfis difcernere. SapientiffimeC«r^p/?»j non fuam Philofophiam, ne quidem Phyjicam,
led Phyjicam Jpecialem inchoavit a tuaxime univerfalibus , nempe a generali totius hujus mundi confiruilione; unde reliqua dependent. Abf- que ea cognitione explicari nequit, quomodo Sol & Fixs agant in oculos nofiros; quoe fit materia & aclio lucis; qusefitcaufapremens corpora gravja vcrfus terra centrum; quae fit caufa fluxus maris, converfionis acus magneticae, &c. Praefupponit Philofophus phsenomena naturce, quse experien-
tia , vel qua:vis experimenta docent; minime ergo removet expe- rientiam, fed prcejudiciafenfuum; foliustamenr^/o»»Vefteorumphx- nomcn«n caufas cognofcere. Hinc ergo Philofophia Cartejii, quse phasnomena ope fenfuum cognita ex caufis ( quas ratio folers inve- nit,) deducit & explicat, ita ut omnia cum experientia confentiant, non magis eft mere idealis, quam ipfe mundus, totaque rerumnatu- ra, quatenus a nobis cognofcitur. Concludo, \mpudentiffimam efle calumniam, hanc Philolbphiam dicere mereidealem, ficlam, fiSlis hypnthejibus nixam, in cerebello hominis in hypocaujh fere fomniantis ctt- Jam, adeoque nulla laude dignam. Principia fua CarteJius non a pnjudiciis fenfuum, ftd a luminera*
tionis ita petit, ut de ipforum veritate dubitare nequeamus. Quia enim hsec entia ab omnibus funt admiffa, & per fenfus omnes confenti- entes & veraciffwtos comprobata, rarioribus experimentis, quibus probarentur, neutiquam indigent. Quis enim neget efle in mundo extenfionem , variam magnitudinem , figuram, fitum, rriotum & quietem ? Hasc funt ipfiflima principia Mathematicorum. Geometrse enim quantitatem, quK eft ipfa materiadivifibilis, figurabilis & mo- bilis , pro objeilo fuarum demonflrationum affumunt. Ex his principiis Philofophus methbdo Mathematica fuam rhyficam deduxit & pha> nomena naturse expofuit. Mirorautem ego, ridebunt alii, quod Vir Cl. quaerat, Qualis hac ejfet Phyfica, quapartim demonflrationibus Matkematicis, partim experimentis, ceu principiis, conftaret? Quider- go dices de Phikfophia Naturalis Principiis Mathematicis, ab Illu- ftri Mathematico fs. Newtono editis ? Imoquidjamftatuesde Ampl. « Nieuwentyt (quem tantoperelaudafti,)moliminibus, quimethodum Mathematicam & experimenta conjungenda efle quam maxime etiam cenfuit ? Sed odio Philofophia Cartejiana edeo tranfverfus ageris, ut quantam hoc paclo Newtono, Niemventyt, Hugenio, ceterifqueom- nibus Mathematica methodo poft Cartejium philofophantibus, infe- ras injuriam , minime cernas. Si ergo Cartejii, fimul etiam horum omnium Phyfica conamina, methodo Mathematka conftru&a-, Jimi- |
||||
|
Ad nupcraj Orationis ALLOQUIUM.
liajiatues pedibus & digitis ijiius imaginis NebucadneZart' infomnioexbi-
bitte, qui partim ex ferro, partim eluta erantconfefli. ReSiusverojudi- cavit Clar. DeVoider, aut Matbematicamethodo utendum ejji in Pbyjica^aut de omni Pbyjica cognitione defperandum, Difp. de Princ. Rerum Nat.§. 11. Non ego inhonejle & inhumaniter Viri Clar. de Vries, eiexprobran-
do mendacium, concujji manes; fed Tu poft ipfumC<»'te/?0Utmortuo leoni infultafti, eiexpxobandofraudem,faliaciam, mendacia, eum dicendo faliacem & mendacem, ei tribuendo artes impojlorum, ei im- pingendo Atheifmum & Sceptizifmum, &c. Hae caiumniae erant depellendse; uti & fuo loco calumniis CL De Vries eft fatif- ftftum, & oftenfum, quam falfo ei multa affinxerit & ad- fcripferit. Veriffime autem me $-44- fcripfifle, Cl. DeVriesmen- tiri, mentionem Dei vix raram alicubi apud Cartefium ajperfam, res ipfa probat. Imo Jiceat mihi Tuas qusftiones repetere; ubifronsi ubi pudorl ubi Conjcientia ? quando acgre fers, me fcripfifle, CI. de Vries mentitum efie, vix raram apud Cartejium Dei mentionem ad' fperfam; fiquidem Tu ipfe, quandoego expreflis C*r#/;7verbispro- bavi eum ftatuere, res pluribus diverjis modis fieri potuijfe, fcripfifti Cap. 7. $.14- Dixerit, quoties dixit , contra propriam confcientiam hcutus eft, & ut uno dicam verbo, mentitus eft, Non ego Vir Cl. tam immodico amore Cartejium profequor, ut
quotquot in ejus infurgunt Philofophiam impatienter feram, eorumqueut & Tuam famam diriffimis conviciis profcindam j fed veras & fanioris Philofophias ejufque Nobiliflimi Aucloris patrocinium a Te aliifque provocatus in me fufcepi, atque ita necefle habui impudentiffmas talumnias repellere , diri/Jima convicia, quibus, ne de aliis fcriptis dicam, Tra&atus mibi oppofitus abundat, ipfique Titulus, ex Prae- ceptore De Vries defumtus, fuperbit, quibufque^}»»»* Cartefii alio- rumque infignium virorum fmefronte, fuxepudore, iine confcientia, (Tua Tibi verba reddo) profcmditur, notare & confutare necefle habui. Quod non fine animi dolore & triftitia facio. Hifce calumniis, tanquam Diabolica indolis, abftinere Te oportuerat, non de iis, quarum Te reum fecifti, detectis & demonftratis a me provocato, conqueri. Alia quam impias calumnias in Cartejium aliofque evome- re, medittgiatas fane Tua& confcientia & amor Dei & proximi & veritatis jubfat, fuadent, poftulant. Si Cl, De Vries fub finem vitae non cum adverfa valetudine con-
flictatus fuiflet, habuiflet in quo vires fiias & ingenium exercere po- tuiffet; nempein fuadiatribede/iw innatts vindicanda, & oppugnanda ei oppofita DifT. Cl. Roellii; ftd mundo vorticofo nihil erat ab eo me- tuendum ; ille enim facile fubfiftet, quamdiu Sol, Luna & ftellae lucent; quamdiu Luna circa Terram, Satellites circa Jovem &Sa- turnum , & omnes circa Solem motu aequabili gyrabunt. Horum enim nihil nifi per vortkes fieri aut explicari naturaliter poreft. Ego Divinae fingulari Providentiae acceptum fero, quod afuggeftu
|
||||
|
R E*S P O N S V M
ad cathedram fim tradu&us, a ftudio Theologico, cui me torum
per 16 annos circiter dederam , ad rempus aliquod, difliiadentibus ferio amicispluribus, abftrahi me fimpaflus, Divinai vocationi ob- fequi paratus, & animum ad ftudia Philofophica refumenda, exco- lenda & promovenda appulerim ; maxime vero, quod ab annisi^ jam elapfis coeperim , etiam cum abnegationefamae, laudis, alia- ramque confiderationum, in Viris quorum magnaerat exiftimatio, etiamamicis, notare graves errores, latentes dolos, fpinofas tricas & fubtilitates, nec non impia dogmata. Si Tu Vir Cl. vel alius Tui fimilis hxc detexifletin Clerico, Voldero, Geulingio &c. quam turpis macuia Cartefiana Philofophise inufta fuiflet? Quantacumfpecieom- nes Cartefi'ani eodem cum illis fpuriis & degeneribus, imo cumfpur- ciflrmis hajus temporis Libertinis, loco habiti & fufpecli fuiflent ? Quam altas radices prayudiciumjam dudum conceptum gravifque fufpicio in animis plurimorum egiflet ? Id ne fieret, hoc fcriben- di genere, quo me quorundam odio & invidiae exponeredebui, effi- cere ftudui. Et habet per Dei gratiam hxc mea fcriptio faltem hunc fucceflum, utplurimi, Tui etiam amici, videant duplices efle Car- tefianos, veros & fpurios, finceros ejus fe&atores & degeneres qui ut lateant & latenter ifti Philofophisenoceant, fe memiuntur efle Cartefianos, ad exemplum fceleftifllmi impoftoris, Spinoza. Hos autem folos Cartefium intelligere, me & alios omne ejm verbum cre- dere , in cortice verborum bdrere , ad nucleum & medullam intimi £3* veri ejus fenfies mn penetrare, Tua.eftcalumnia3 cuifubfinem Part.l. prslimjnaris refpondi. Interim eft quod mihi gratuler, quod fenfim prodire incipiant plures, quos mihi habeo ifu^iiput. Meritushoceft plurimum Reverendus, Eruditus & Politiflimus Vir, D. Bartho- lomteus Bolkius V. D. M. in Sas de Gand Difertiffimus, ut cum ho- nore ejus heic faciam mentionem ; qui famofam illam Prop. 111. Part. 1. Eth. B. D. S- in elegantimma fua Diff. nuperrime edita accurate & docle examinavit & confutavit; & non tantum prorfus mecum , quod zdfpurios & lafvatos Cartefianos attinet, confentit; fed & Cl. de Raei, y*l<rta» purioris illius PhilofophiE Antiftitem, fii- umque venerandum Prasceptorem, jam fuo tempore in eofdemferio declamantem fe audivifle fiib finem refert, fpemque fac|« ulterioris B. D. S. Syftematis confutationis methodo Geometrici Jnftituendae. Quod ut prxftare & effe&um dare quantocius velit,' ipfum heic publice rogo. Gratiora, fiquidem libellus TuusVirCl. calumniis & conviciis,
falhtatihus & erroribus, a me confutandis, fcateat, a me exfpeftare non potuifti in meo hoc Traclatu; fed falleris, Vir Cl. & fallis, quando ab immiti animo & mota bili hac, quas fcripfi, profeda efle innuis. An bilis Tibi mota fuerit, omnis fere pagina nuperi Tracla» tus, fic & httjus AlhqHii, nee non ipfius Orationis, cuivisfacile te- ftatur. Si referre rrrihi laberet, que modo tam ia priore, quamin hac
|
||||
|
Ad nuperse Orationis ALLOQUIUM.
Aac altera controverfia, ab initio huc ufque me gefierim, racileja-
ftifieare poflem meam agendi rationem. Sed cum ad finem noftras . litis iit perventum, rem ab initioheic repetere nolo, fed ad finem properare cupio. Non qusero laudem ex hominibus, nec proprio \ho honori, ejus
intuitu nullum fiibeo, nullumque refugio laborem. Sed an evice- rim Cartefium Spinozijmi efle Everforem & Phyfica experimentalis Ar* chiteBum ; an Tu e Cartejiiprincipiis veram ejtts mentem inviitis ar* gumentis demonjlrafti; an ego meo honori melius conjulwjfem, Ji hoe laborefitperfedijjem, necmeum, aec Ttram eritjudicare; inpropria eiym caufa judex uterque federet; adeoque liberum exfeq. Ta&atu cuqfis squo & candido Leclori judicium faeio & relinquo. Depre- hendet non fineftupore, Tenihil, rae omnia, expreflisCnrta^yer- bis proponere, confirraare, probare. Plurahicnon addo, q^fiife in ipfo Tractatu occurrunt; non enimfaUacia & arrogantiaTv&\cx- ba & adduSi fuci leitores cordatosfafcinabunt. Quod litem finias in fine Tui Alloqmi, probo; fed minus faonefte
Te eifubducis, quando fcribis; cum mihi pr<efertim cum ejufcemodi adverfario res Jit, qui hanc litem in infinitum frotraheret, refponfum k me exfpeclet nemo: alia quam impia Cartelii, meditari me atasjubet. Non ego Vir Cl. qui a Te fum provocatus, &inMetaphys. Prasfat. amice rqgattts, tit Tuam illam Exerc. refutarem; quodnon dgre fer~ res , qwa ita Tibidaretur occafio mentem& fcopum Cartefii penitius enucleandi; nonego, inquam, qui patrocinium fufceptum nonilli- co defero, nec deferere pofthac propofitumeft, is fum, qui lites in infinitum protraherem ; fedtuteipfe, VirCl. & Prxceptor Tuus De Vries, & quicquid eft Adverfariorum, qui non attendunt, nec confiderant, quodfspius, imo centies, ad fcrupulos eximendos, ad difficultates tollendas, ad lites finiendas, & ad controverfias de- cidendas, a celeberrimis Viris fcriptum fuit, fed eandem cramben recoquunt, eandem cantilenam repetunt, eadem chorda oberrant, eundem lapidem movent; id egifti ad pudorem ufque, quandoqui- dem Tradtatus Prafat. pag. penult. fcribis, nihil Tibi eoruttdem re~ petitione injucundius, nihil crambe rcca&a ingratius fuifle 5 ideoqueT* inihi placeret iterum in Te infurgere , me idimpune effe fa&urum, quia certo in animum induxti , eadem chordarurjus non oberrare, & quodjemeldiilum eft repetere. Tuergoipfe, Vir Cl. quiaccufas, qui eadem faepius repetis, quinihil penli babes quxcunque recle &fie- pius funt expofita, & ita fcribis, ac fi nihil effet refponfum, non ego, qui obje&rones, repetitiones, calumnias, repello, & verita- tem & orthodoxiam purioris Philofophias vindico &defendo, lites in infmitum protrahis. feftes funt omnia Tua fcripta, teftiseftTuus Tractatus mihi oppofitus, Ipeciatim contorfio optimse definitio- nis jubftantite, cui, a Cl. de Vries in diatribe de ideis-innatis propofi- tx, a Cl. Rbell fatisfactum efle, in mantifla Cap.<5. Part.a. hu- ** z jus
|
||||
|
RESPONSUM
jus Traftatus oftendi. Imo teftis etiam eft ipfa hsc Tua Oratio. ,
Non ergo idcirco vis , ut nemo rejponfum & Te exjpedet, quia egc* lites m infinitum protraherem, fed quia lites, quas poft follicitatam in meis Vindiiiis Tuam orthodoxiam, inExerc. Cartejius Spinoza pra- lucem , renovare, redintegrare, eademque & multis confutata repe- tere coepifti, curn fucceffu& pro votoad finem perducere non potuiftf. Vis, ut nemo refponfum ate exfpetlet, quia Aibi cumaliquafpeciedif- ficile, & fdcirco injucundum&ingratumfuit, poft meam Apologiam hasccontinuare, eandemquecrambenrecoquere. Imovis, utnemore' jbonfum a Te exfpeiiet, quk ad multa nonnifi admodum jejune & frivole, ad pauca tantum cum fpecie & fuco adhibito} fed adplurona nihil plane Te refpondere potuiffe jam fatis expertuses. Hinc Tibfin- vito^Etroquetur Cap. 10. §16. hxc confeflio, Quisfttinretiquisdif- fenHK'Spinozit a Cartejio, nonvacat inquirere ,quia jam dudum me horum tttdet. Abfque tadio ullo Te id praeftiturum fuifle, f\ potuifles ulla cum fpecie , quivis qui non prorfus caecutit, omnino credet. Sed tam honefta eft ea ratio & excufatio, ac haec, quamheicfiib- jungis; alia quam impia Cartejii, meditari me atas/ubet. Impia Car- tefii efle dogmata impiam dico & demonftro efle calumniam. Sed n* fint impia, stas omnis ea non approbare jubet, fed confiitare, & fi gloria? Def interfit, (uti ndnnullis rudibus, tyronibus&imperitis, forte perfuafifti, ) nulla nec fera aetas ea meditari ad confutandum, uti nec peccata, flagitia & peflima fcelera reprehendere, & ab iis avocare, dehortari& convertere, vetat. Nec intelligo, curTuaTe setas magis atia, quam impia Cartejii, hoc praecife tempore &dere- pente, meditari jubeat, ac quoque alia meditari & tra&are in facrfs concionibus, quam fnvehi, declamare & detonare in impia homr- num facla. Votum in quo finfs, non eftpium, nec mihi gratum autproba-
tum? quodque idem pariter Deo difpliceat & abominationifit, cer- tus fiim. Vota noftra ad Deum fan&a efle debent, caftoanimoDeo offerenda, malus vero Tuusaffeclus, ira, atra bilis ebullivit calum- niam de ineptiis & ''mpietate illius Pbilofophite , ex qua impietas A- tbeifmi & Sceptizifmi feliciffime profligari poteft, & a pluribus de fa- tfto & quam maxime profligata eft. Lartefium dfcere impium, cui »%o vpittiiarer , oforem Dei, quem egu amarem, & fratres probris lacejje- rem , eoque iram Dei in me prcvocarem, quid hoc alfud eft, quam manes Nobilis Philofbphi, qui tantum de pubiico meruit, concutere, & fratrem conviciis profcindere ? Meliore affeclu & pio, fi modo fin- cero, finivifti ipfius Tra&atus Prasfat ibienim fcribis; fantlepoltice* or, Ji me hic erroris viderim conviBum, me nonfolum manusdaturum, fed & pubtico fcr-flto , Ji Deus mihi tamdiu vitam largiatur, errorem meum confejfurum ; quin infuper maximoperfufum iri gaudio, quando fotide demonjiratum videro nihil erroris Spinoziflici a Cartejio effe metu- endttm, Hxc verba aliquam levemmihf felicisfuccefTus&eonviclio- |
||||
|
Ad nupera Orationis ALLOOJL7IUM.
nis fecerant fpem. Et utinam tali cum affecTu eventum mes fcr/p-
tionis exfpecTaffes ! Votum meum fincerum eft, ut eum afTec"turn Deus O. M. Tibi reftituat* ipfeque eum refumas, &difcujjisme»tij nebulis veritatem cernas , ames, profitearis, five clamapudDeum, five & palatn apud homines. Ceterum fiperfiftas inpropofito, quod certum & rlf mum effe innuis in hoc Alkquio, ut & in fin. Pnefat. ne- gotium noftmmjam erit ccmfeftum, lisfinita, &utegocenfeo, contro- Verfia decifa. 1'aci porro uterque ftudeamus, novas lites vitemus, amicitiam colere pergamus, animum eum, quemfineullamutatio- ne in me obfervafti, porro T ibi offero, habebifque me ad qusvis officia promtum& paratum. Dabam Franequera: A, D. x. Kal. Aug.MDCcxix. P.S. LicetOrationemipfamintacTamrelinquereconftitueram, vix
tamen licet prajterire quod occurrit pag.43. quia unus & alter deeo me rogavit. Vir CI. folet faepe alicui crudaclogmata, &quidemper- fide, attribuere, fed loco non notato. Qaodfummaveritasjalfispro- tulerit fermones , & formale mendacium, id Cartefio fcribit nullius effi momenti , eumque id quam facillime concedere; quippe qui no/it eosrt- prebendcre, qui concedunt Deum per Prophetai verbale aliquod menda- cium proferre poffe. Addit, Vab os impudicuml &c. Si VirCl. locum adfcripfiffet, Lec-or ftatim vidiffet, percalumniam&perfidiamhjec Cartefio affingi. Scilicet Opponens 2. Obj. 2.pag.6"6.objicit4. Deum negas poffe mentiri, aut decipere, cum tame» non defint Schole.flici tt$ Cabriel, Ariminenjis, &atii, {Wendelinus Eth. Lib. 1. Cap. 31. pag. 986. ex Augujlino citat, mendacium officiofum inter Patres multos in- veniffe patronos, nominat Chryfifiomum & Caffianum;) qui putant Deum abfiluta potefiate mentiri; ut cum abfque conditione dixtt per Pro- pbetam, adhuc quadragintadies, & Ninive fubvertetur— qujerit, unde babesnosabeodecipi nonpojfe * NunquidDeusfenonpoUjlergahominesge- rere, ut medicus circa tegros, Scpater circafi/iolos, quoi uterque tamftpe deci- piunt, idqueftipienter, & cum ntilitate ? Quid jam Cartefius; an hsec con- cedit? Neutiquam. Refpondet pag.yy. Refp.2. idquodajferturdcPre- pleta, adhuc 40 dies &c. ne quidem verbale fuijfe mendacium, fedtan' tum comminationem , cujus evcntus ex conditione pendebat, &c. Sed pro modeftia& aequitate fua, neTheoIogosquofdam offenderet, ad- diditj Nolim tamen reprehendere i/los, quiconcedunt, DeumperProphe- tas verj/ale aliquod mendacium (qualiaft/nt illa medicorum, quibus ttgro- los decipiunt ut ipfis curent, hoc ejl in quo defit omtiis malitia deceptionis,) profcrrepojfe. Adeoquepatet ex loco ipfo,p„rtimfalfoC_rA?//etribui, quod cimcedat mendacia vcrbalia a Deo in S. Script effeprolata; partim verba in parenthefi pofita effe omiffa. En novum perfidia & caiumni* exemplum. Deum mentiri nonpojfe, fundamentnmtotiusfideidicit Car- |
|||||||
|
tefiut Epift. f4- Part.2. Ceterufufcitatione ejufdem corporis, nihmendo. Vide Orat. pag. 93 95-.
|
re-
idam; led _e6_ori judicium cc * * 3 BRE-
|
||||||
|
B R E V I S
hujus
TRACTATUS
confpeftus. *
Part. I.
Prasliminari reipondetur ad Prsefat.
0 Cl. Antagoniit-as. AD Titulum Tra&atus, Cartefius ferus Spinozif-
mi ArchiteBus, refpondetur Pag-3-5* Ad §. 1-3. Vrxfax. deportentofisCartefitopinionibusScA-
thei/mo, refpondetur pag.6-12. Ad §. 4. de Dubitatione Cartefti, pag. 12-18.
Ad §.5. de Vanino coli. cum Cartefio, pag. 19-22.
Ad §.6-8. oftenditur, Atheifmum neutiquam proba- ri, 1. ex clara & diftinfta perceptione, pag. 22-17. Ad§. 9. nec 2. ex notione caufa efficientis; ubi ter- mini formaliter, eminenter & virtualiter explicantur, pag. 28-36.'
Ad §. 10. nec 3.ex idea Deiclara& diftinffa, pag. 36. Ad §. 11. nec 4. ex definitione fibftantia, pag. 37, Ad §. 12. nec ^.exduobus rerumgeneribus, p- 37-38. Ad §. 13. nec 6. ex legibus natura, p. 38-40. Ad
|
|||||
|
,
|
|||||
|
\
|
|||||||||
|
Ad §. 14-15. de Spinozifmo non haufto ex C^.p.40-46*
Ad §. 16. i7.temereexevehtuideotligitur, p. 47-5 2. Ad §. 18. de Viri Cl. provocatione, pag. 52-56. Ad §. 19. Cart abfolvitur levitatis, &c. pag.56.57. Ad §. 20. de Phil. Cart. ideali, hypothetica, non ex- perimentalj, pag. 58-61. Ad §.21. variis abfurdis occurritur, pag. 61-68.
Ad§.22, concluditur, pag.69-72.. |
|||||||||
|
■ ■
|
|||||||||
|
Part. 11.
Jufto examini fubjicitur ipfe Tra6fcatus,
Cartefms Verus SpmozL>ifmi ArchiteBm,
fervato eodem ordine Capp. & paragraph. C A P I T U M
Part. II.
Summa hsec eft,
c a p. r.
De quibufdam Prolegomenis, pag. 75.
C A P. 11.
Quo fcrupulis quibufdam levioribusoccurritur, p.86.
C A P. 111.
De notione Subftantia■, nec non de Cogitatione &" Zstf-
tenfipne fubftantiali, pag. 104. C A P. I V.
De Cogitatione, eflentiam fnb/tanti* mentis coriftituen-
te, PaglV$-
De
|
|||||||||
|
u
i |
||||||
|
C A ?. V.
De Extenjione, eflentiam Jnbftantia corporisconftitu-
ente, pag. 125- C A P. VI.
De Cartejii accuratiffima/»^»^definitione, p.150.
C A P. VII.
Quo probatur Sc vindicatur, Deum ex fgajentia Car-
te/ii minime efle agens neceflarium, filHbaufam li- berrimam, pag. 2 00. C A P. VIII.
Sententias Carteju de eadem motus quantitate, de
impoflibilitate vacui, aut plurium mundorum, de ideis innatis , & de unione mentis cum corpore, Spnozifmum neutiquam inferre, oftenditur, p.232. C A P. IX.
Quo Cartejius a fallaciis & mendaciis vindicatur,p. 251.
C A P. X.
Quo diflenfus inter Cartefium & Spinozam ita mani-
feftus efle oftenditur, ut CI. Antagonifta heic ad incitas fir reda&us, pag. 259. Ad calcem Tractatus
Adjicitur DISSERTATIO PHYSICA, §laa reprafentatur
PARTESIUS
Phy/ic& Experimentdis
ARCHITECTUS.
CAR-
|
||||||
|
%i
|
||||||||
|
Pag. %
|
||||||||
|
I
|
||||||||
|
CARTESIUS
Verus Spinozifmi
EVERSOR.
Pars prior Pradiminaris,
Qua refpondetur ad Prjefationem Tra£tatus/_
Cartefus verus Spinozifmi ArcbiteBus. Uas ob rationes Apologiampro Vera ScSa- Occafio
niore Philofophia confcribere, atque anno ^ms Tra.
prastento m lucem dare m animum mduxe- inftit„|i «.
rim, Le&or ex eadem abunde cognofcere tio.
Ipotuit. Tamplene, tamcopiofe, tamcer- ! to, tamque evidenter Part. i. demonflrave- ram Philofophiam Cartejti univerfam* Spinozifmo e diametro efijb oppojitam, ut Cl. Adverfario fatis_a£tum fore non fine ratione fperare potuerim j maxime cum Part. z. etiam often- jdiflem fpinofum Stoicifmum Spinozifmi eSefontem. Verum e? nim vero multb aliter eveniffe docet Traclratus non indili- genter a Cl. Antagonifta confcriptus, & Part. i.mea: Apo- logise oppofitus, cujus Titulus, Cartefms verus Spinozifmi Architeblus. Nec hoc multum mirorj novi enim paucos admodum hodie inveniri retracTtatorgs. Praeterea tanta cum. confidentia & ja&antia accufationem inftituerat .'Vir Ct _,- ''/r 4 ' & . .....tanta |
||||||||
|
V
|
|||||
|
i CARTESIUS Verus
tanta cum arrogantia Carte/lanos provocaverat, fldemque
fuam anteobftrinxerat, ut nulli mirumvideridebeat, fifta- tim cedere pfititoque impetu victum & proftratum fe efle, ipfo filentio fateri turpe fibi duxerit, imo fi potius quidlibet fcribere, de quibufcunque rebus de novo difputare, atque ad Spinozifmum per ineptas confequentias omnia trahere, quse- dam a me fcripta impugnare 8c pervertere, Le£torem iiir tricare, atque ktebras quserere, fatius fibique, gloriofius fore exiftimaverit. Id omne ego facile sequi bonique con- fulo, 8c neutiquam aegre fero. Verum id unum 8c miror fummopere, 8c animo minus aequo fero, quod Vir Cl. pu- dorem omnem ufque adeo fronte fuaexcuflerit, utnontan- tum caufam Dei 8c veritatis agere prae fe ferat, fed 8c ubique triumphum canat, 8c infolenter jactet, fe negotiumnunc con- fecije, &c ha Cartefii Spinozifmum (de unicafubftantia) de- monflrafe^ ut ne ipfa impudentia id negare auftt-, cum tamen ex certiffimis 8c indubitatis indiciis, quorum fpecimina fuis locis dabo, mihi conftitefit, Virum Cl. quod ad ipfam rei fummam, ad incitas 8c ad extremas anguftiasefleredaftum , in plurimis , quae prorfus preeterire coactus fuit, aquam , ei hasrere, multa curfim 8c obiter tantum ipfum attingerc, nOh faro fibi ipfi contradicere, ipfiflima Cartefii verba mu- tare, qusedam omittere, aliafubftituere, fenfumqueeorum clarum & manifeftum prorfus pervertere, nullibi propriis Carfefti verbis, fed maxime per ineptas imo omni fpecie de- ftittitas confequehtias, primariam fuam accufationem pro- bafe & evincere conari. Si quis aliquam hic vel illic fpecietti Veritatis ihveniat, non nifi his artibus eam fuse fcriptioni Virum Cl. qusefiviffe 8c conciliafie, unumquemque certio- rem facio. Quod per totum hunc Tractatum demohftra- tum dabo. Siquidem Cl. Antagoniftas Prafatio quam dili<- ^ehtiffime ad Le&oris animum prseoccupandum^fit concep- ta & cornparata, maximamque in caufa defperata prodat cohfidentiam, eam Parte hac i. prseliminari cxaminare cohftitui. PofteaParte 2. univerfum Tractatum a capitead , Calcefli, xxroiitcJd, oonfutabo, atque Cartefii Philofophv- ?Uh. ab atrocifHmis calumniis 6c accufationibus, meseque *• Apo-
|
|||||
|
*
|
|||||
|
Spinoztfim EVERSOH Fars r. |
Apologiae Partem i. ab obje&ionibus & exceptionibus
vindicabo. II. Quando primae trium Exercitationum, quas adjecit De tftulo
Principiorum Phil. TheoreticEe verfioni fuae Belgica?, in- &'ntcnp- fcriptionem, Carteftus Spinoza pnelucens, primum vidi, in xra&auw! animum venit, Cajaphama.\iqmn<ioinCciumprophetafei ye- re Cartefms infigne orbis fuit lumefi, & non minus Spinozde ac plurimis aliis, licet fruftra, praluxit; quanquamCl,Au<" 6lor hoc neutiquam agnoverit 8c fignificare voluerit. Poft> quam in rnea Apologia huc allufi , alium titulum quiefivit vir Cl. qui erficacius animifententiamexprimereti eumquc invenit apud illum Au&orem, a quo plurima mutuatus eft. Scilicet Cl. JDe Kries Exerc. de Contradiftoriis Deo poffibilir kus §. i. fcribens defanatici Scinepti hominis Valentim W~eige- lii opinione depofiibiliContradicJoriorumcombinatione, tan,dera dici t,C A RTES WMopinionis abfurdi(fim<eWeigeli&nx,quate- nusinterfuosviget, ARCHITECTUM Idem noftxppraluxe- rat, & occafionem fuppeditaverat in Cartefro quaerendi^r«'#- cipia fj? femina Spwozifmi, quando Exerc. Rat. de Deo 4» f.p. de go agens, fcripfit, Has cogitationes cui debeamus pri» mo au&ori, velinventori, forfan perciptetur, infpicijsnti Gar* teftiPrinc. Part. 1. Jrt.fi.uhificille, &c. Quando Cl. Antago- niftahoc percepit, prodire voluit poft praec Exerc. Traciatum cum hac infcriptione CARTESIUS VERUS SPINO- ZISMI ARCHITECTUS. Quisnon qua^ratcumPoeta? Quid dignum tantoferet hicpromiffor hiatu?
Mons aliquis hic parturire videtur, videamus an nafciturus
fit ridiculus mus. Cartefius obiit Hdlmiae menfe Febr. An- no l. prsec. feculi, quando Spinoza annum agebat circiter decimum & fextumj ita ut Cartefius per ipfum fua dogma- ta te&e propagare non potuerit. Cartefius fana quaevis dog- tnata de Deo, de mente humana, ut & de tota rerum na- turadocuit, ufusdi&ioneclara&perfpicua» explofisScho- lafticorum vocabulis obfcuris & intricatisj Spinoz<e vero dogmata funt plane contraria, peflima, Atheiftica, tecle, obfcure, ambigue & captiofe ut plurimum propofita. ^Ve- A z rum
|
|||||
|
% e AlTES IU S Vems 'fl
TUtn quidem eft, quod Spinoza in Carfefti Philofophia, faf»
tem in Philofophia prima 8c Phyfica generali, fuerit exer-
citatus; imo quod edi curaverit A.1663. Part. 1. & i.
Princ. Phil. Renati DesCartes more Geom.etrico demonftra-
tasj quibus acceflere Gogitata Metaphyfica j fed ipfe verita-
tes ibi propofitas non agnovit nec admifit, in plurimis lon-
ge alia fe fentire, aliaque fe habere PRINCIPIA, ex qui-
bus omnia poffet deducere, cum principia Cartefii effent /'»-
fufficientia, in ipfa ejus Traftatus Prasfat. Le&orem moneri
cura#itj & in Epiftolis fuis ipfe aperte fcripfit, fe ibi non
edidiffc fuas cogitationes, kdCartefii, ut fibi amicos parnret
eos, qui primas partes inpatria tenebant; atque ut deinceps
tutius ea, quas profuis agnofcebat, in,publicum ederet.
Secutus videtur Spinoza profana, impia & fcelefta prascep-
ta , quas Machiavellus fuo Principi prasfcripfitj uti enim
Princeps operam dare deberet, ut videatur bonus, necfit$ ut
difjimularet, proderet, nec liberaret fidem, nifi quamdiuutile
foreti ita Spinoza, ut latitaret, 8r poftea Atheifmum do«*
ceret, prius bonus Cartefianus videri, non effe voluitj &
quamdiu id fibi utile fpre credidit, vulpinam induit, perfb-
mmCarteJiiaffiimfiti in Prasfat.tamen ,neinconftans8cmu-
Tatus videretur, aliquem diflenfum, in ipfis etiam princi*
piis, fignificavit, nimium tamen diffenmm dijfimulavit, at-
que ita Philofophiam Cartefii, ipfamque veritatem , pro»
dereccepit, aliofque, quibus prxivit, fuo exemplo id ip-
fum docuit. Hac arte, his dolis ufus Spinoza plurimos, ip-
fbs etiam Cartefianos, decepit, maximamque de fe excita-
vit exfpe&ationemj ufqUedum prorfus 8c penitus depofita
Cartefti perfona omnique hiftrionia, A. 1670. vulgavit Trar
ctatum Theologico-Politicumj quo S. Scripturam Divina
auctoritate privare, 8c naturam Deum facere fuftinuit. In*
terim etiam Syftema Ethicum , opus poftumum, com-
pofuitj a quo quod ad principia, fundamenta, 8c dogmaf
ta inde dedufta, fimulque quod ad verba Scdidtiones, non
"minus difFert Cartefii Philofophia, quam lux a tenebris. Car-
tejtuscertumejfefcribit 8cprobat,Deumnoneffecarpus, fed eura
tantuntmodQ intelligere & <velk', 8c quidem ita ut per unicam\
|
||||
|
Spinoscifirir E TERSO R. Pdrs i, $
fimperque eandem & ftmpliciffimam atlionem omnia fimul intetti-
gat, velit, & operetur; Spinoza vero ftatuit, tam extenfto- nem, quam cogtiationem efle attributa Dei. Cartefius agnofcit Subftantiam cogitantem increatam & independentem, id e/f Deum, tum etiam fub(iantias cogitantes creatas, Scfubfian- tias corporeas, Deumque a creaturis, 8c fubftantias cogi- tantes a. corporeis, femper accuratiflime diftinxitj nec quifquam ipfounquam accuratiusj fed Spinoza negat, unam fubflantiam ab alia pojfe produci; aut materiam mundi ejfe creatam-y imo unam tantum ftatuit fubftantiam , adeoquc mentem Sccorpus efle unam eandemque fubftantiam, qu<ejant Jub hocyjamfub illo attributo comprehenditur. Sic 8c Deum&C naturam confundit. Carte/ius fcribit, mundum huncpluribus diverjis modis d, Deo fieri potuijfe; fed Spinoza ftatuit, res tiullo alio modo, neque alio ordine d Deo produci potuijfe', quam producla funt. Hasc ipfiflimis verbis Cartefji & Spinoza de- monftravi in Apologia ; ex quibus ev|j|$itiflime patet, Philofophiam Cartefti Spinozifmo directe efle oppofttam, falfif- fimamque efle hujus Tractatus infcriptipnem, Carteftus ve-> rus Spinozifmi ^rchiteclus- Prazterquam quod titulus hic ac- cufatiohem continens, grandia imo majora dicere videatur, quam vere dicere vult, adeoque fallax fitj quare interpre- tando erat elevandus plurimumque enervandus. Auctor e- nim Cl. fuam mentem explicat pag. z. Praef. qaod femina Atheifnfi in Cartefti Philofophia contineantur, quodque Car- te-fius illa, quibus copimode nefandorum errorum fyftema fuper- firuxit Spinoza, jecerit fundamenta. Et pag. 9. fin. quod^ Cartefio fat materice- fuppeditatum fuerit, e qua impiamfuam Philofophiam concinnarepotuerit Spinoza. Sic & §.2. Cap.ult. Hne ergo de caufa & hoc fenfu Carteftum titulus. prx- fert Verum SPINOZISMI ARCHITECTUM. Cum vero ego fim demonftraturus , Carteftum ea jecijfe fun- damenta , eamque fequacibus fuppediiaffe materiam, e± -qUa abunde evertere & deftruere potuerunt univerfum Spinozifmum: nec Cl. Antagonifta ipfe, nec quifquam, improbare poterit titulum hunc priori dire&e & vere oppofitum, CARTESIUS VERUS SPINOZISMI A} EVER-
|
||||
|
$ CAR TE S IUS: Veto ,
EVERSOR. Sed veniaimis ad ipfum Prarfatioois cx-
amen. . .-'■'.
Iniqua III. Morem, quo homines in fui feculi vitia invehi f&»
C!. Anta- ]ent eWanter expreffit Horatius, '.*
gonifta: J £> r i.
criminatio. JJamnofa quid non immimit dies ?
JEtas pafenfumpgor avis^ tulii' , *
Nos nequiores; mox dataros : ,
Progeniem vitiofiorem.
Hunc morem, ut Cartefianos eo gravius accufaret, imjo-
remque eis faceret invidiam, fecutus videtur Cl. Antago-
nifta, quando ita praefari incipitj Nullum ferme ficuhtm hoc,
in qm hodie vivimus, pertmtofarum opinkmm fniffh feracius+
nemo, qui pr<eteritorum non plane ignarus efi^ haud difficulttr
csncejjerit. De eo, quod in Thefi dicitur, nolim ego dif-
putarej id enim nec inficias iverim, ut qui 4 paradoxis 6c
portcntofts opini^bus quam maxime abhorreo j nec tamen
id aflererem, ne in temeritatis crimen incurfam, exqui-
bufdam particularibus univerfalem conclufionem inferendo,
& ne forte in noftra tempora aliquo modo fira injufius}
fufficit notare, enormis falfitatis 6c atrociffima; calumniae
reum facere Cl. Adverfarium queriraoniae iftius applicatio-
nem, qua opiniones qua^vis monftrofie 8c portentofe ex Philo-
fophia Cartefiana , verba quatdammagnimomentiomittendo,
vel fenfum manifeftum pervertendo, vel fententias falfas &
prorfus contrarias affingendo, vcl ex veris per confequen-
tias illegitimas & inconfequentes deducendo, trahuntur&
derivantur. Quod ex fcqq. manifeftiffime & invidte demon-
ftrabitur.
Ctrtefms IV. NuIIibi per Carteftum Rationi integritas afertafuit;
netitiquam qualem nempe Pelagianizantes contra verbum Dei fingunt,
nam8Ra- ^ ut fmm idolum c°lunt- 1° Adamo amiffa eft imago Dei.
tionis inte- Per ejus lapfum prim«eva reclitudine &c integritate deftitui-
gritatem mur omnes. Homo naturalis prorfus igoarus eft vias falu-
afleruit. tjSj & medii reconriliationis cum Deo. Imo quando Deus
fua myfteria ipfi externe revelat, recle & falutariter eaper-
cipere neutiquam poteft, multo minus ea amore profequi,
^ eo-
|
||||
|
Spinozifmi E ? E R S O R. Pirsi. #
eorumque amore fancfificari j nifi a Spiritu S. per gratiam
Dei efficacem intellectus ejus ilfuminetur, voluntas fanfti- flcetur, ipfeque totus regeneretur. #eus debet efficaciter agere tum in intellecfum, tum & maxime in voluntatemj five operari velle & perficere. Nullibi contrarmm, fed id ip- fum recle docuit Carteftus, licet philofophari unicus ejus fuerit fcopus, DifTert. deMeth. pag.y. Theologiam noftram reverebar, nec minus quam quivisalius beatitudinis ueternacom- pos fieri exoptabam. Sed cum pro certo atque explorato accepif- fem, iter quod ad illam ducit doBis non magis patere quam in- doSis, veritatefque h Deo revelatas ingenii humani captum ex- eedere, -verebar ne in temerttatis crimen inciderem, fiillasim- becitta mtionis mete examini fubjicerem. Et quicunque iis recog- nofcendis atque interpretandis vacare audent, peculiari ad hoc Dei grdtia indigere ac fupra vulgarium hominum fortem pofiti ejfe deberemihi videbantur. Ipfe Epift. 60, Part.z. fe defen- dit contra illos, qui ipfum Pelagiatmm dicebantj & mira- batur, quod homines, qui amant calumniari, pratextus qute- rant d vero tam alienos & tam Jenge petitos. Sic 8c optime ait Med.4. pag. 18. Nec fane JDivina gratia ... unquam imminuit libertatem, fed potius auget &? corroborat. Qyi tamen habet rnentem fanam in corpore fano, qui reveretur teftimonium confcientite, nec abnegat & repudiat lumen naturx, qui fatetur, nos certo pofTe cognofcere exfiftentiam Dei, e- julquePerfecTriones, legem naturx cordi infcriptam, men- tis diftinftionem a corpore, plurefque aHas veritates, ag- nofcere eerte debet cum Cartefio, DifTert. de Meth. init. aliqiiam reb~lan\ rationem, five vim incorrupte judicandi, ve- rumque a falfo diftinguendi, tanquam tabulam poft naiifra- gium reliquam, vel rudera & reliquias pulcerrimas illius & priftinse imaginis. Pro eximia hac dotc Deo datori benig- nifllmd, nifi fngrati ergaipfum efTe velimus, gratias agere oportet, adeoque id donum debite agnofcere, magni facere 6c asftimare noftri eft officii. Minime ^ero integra eft ha:c noftra ratio, qualis ea fuit in Adamo re£to. Caxutit non tatttum circa fpiritualia & viam falutisj fed ne quidem fuf- ficiens eft ih naturalibus ad errores'omnes pnecavendos & rectc
'■'.-" .'V - . - '■
|
||||
|
8 ., CART E S IU S Vefiis -
re&e de omnibusjudicandum, fatente Sc agnofcente idem
Philofopho Med. 6. fin. Sid quia rerunt agendartint necejfitaS ponfemper tam accurafi examinis mqram conccdit, fatendum efl. bumanam vitam arca fes particularesfepe erroribus ejfe obnoxi- am, & natura noflra infirmitas efi agnofcenda. Ejufque V. Quenquam ex veris & fanis Cartefii Sequacibus, five f" sT *r" •Theologi, five Philofophi fuerint, fafces Deo tale quid, turam re- 1u°d non faiis cum c^ara 1? diftincla percepttone concordare vide- veremia. batur, revelanli fubdere recufaffe, non demonftrabit Cl. Ac- rufator, licet hic vet illic errafle in fenfu S. Scripturse ex^ plicando cuivis contingere potuerit. Mitto profanum Au- .ctorern Tractatus, Phdofophia Scriptune interpres; mitto Fred. Leenhoff, Apoftatamj mitto JV. Deurhoff, aliofquc plures, qui ad hunc cenfum neutiquam pertinent; Carte- Jtum faltem, in quem faba cuditur, iniquifllmeheicaccufa- ri, docent ipfius verba Art.zf. Part. i.Princ. Ita (mm.fi quam maxime recordemur, &? Deum auclorem rerum efje infini- tum, & nos omnino finitos,) fiforte nobis de fe ipfo, veldealiis aliquid revelet) quod naturales ingenii noflri vires excedat, qua- lia jamfunt myfleria Tncamationis & Trinitatis, non recufabi- tnus illa credere, quantvis non clare intelligamus; Nec ullomodo. mirabimur, multaefie, tum inimmenfaejusnatura, tumetiam in rebus ab eo creatis, qu£ captum nofifum excedant. Sic Art. 28. Memores tamen, ut jam diclum efl!, huic lumini naturali tamdiu tantum efife credendumy quamdiu nihil contrarium a Deo ipfo revelatur. Rurfus Art. j6. Part. 1. Praterceteraautem, memorite noflrx pro fumma regula efl infigendum, ea<qu<e nobis a rDeo revelata funt, ut omnium certijfima, effe credenda: Et quamvis forte lumen rationis, quam maxime clarum & evidens, aliud quid nobis fuggerere videretur, foli tamen auSioritati Di* vina potius, quampropria mftrojudiciojfidem effeadhibendam. Sic pafiim. Nullibi contrarium reperit Cl. Antagonifta. Imo quomodo in tali cafu lumen naturne, licet fibi videretur quammaxime clarum & evidens, abnegaverit, & Divina au- ftoritati (etiam putatitias,) Philofophus fidem adhibueritj manifeftum eft e'x iis quae ad caicem Refp. 4. habet de ab- furdo dogmate Tranftdfiantiationis, sruo nullum magis po- ' , , " teft |
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars i.~ $
teft incurrere in di&ata rationis, & magis contrariari clara
fjf difiinclts perceptioni, &C fpeciatim Cartefii philofophema- tis de natura Corporis, adeoque ipfi bafi Phyfiae Carteftana} fidem tamen habere voluit ablurdo illi dogmati, quod pu- tabat niti auctoritate Divina, & fafces fubmittereVerboDei; maluitque fua clariflima philofophemataaccommodare dog- mati ifti, quam hoc accommodare & torquere ad fua phi- lofophemata. VI. Cartefium heic fummopere efTe laudandum, minime Compro-
vero horrendi criminis efle reum^ quia Vir Cl. non videt, vel baca tefti- eernere non vult, (reddo eipropria verba pag. i.Prasfat.) te- ™°"";„ ftes audianturex acerrimisCW-ftyftAdverfariis, Cl.DeVries, u.c\.span- ipfe Viri Cl. Prazceptor valde honorandus, & Cl. Spanhe- bemii. mius F. qui hac in parte non tantum abfolvunt, fed 8c im- penfe laudant Cartefium. Prior exprefle fcripflt Exerc. Phil, de Officio Philqfophi circa Revelata; earumque primam ad Art. 76. Princ. Phil. Cartefii; in cujus pro.cemio au&orem paradoxum Phihfophi<e Scriptunsinterpretis, aliofque revocat ad celeberrimum hoc Cartefu\ comma, quouniverfamrei fummam quam accuratiffime atque pulcerrime compendifecit; idque ut au- reamperiodum laudat, in quam tota illa Exercitatione quaf- - dam dat obfervationes. Sic8c Introduftionis HifioricaadCart. Phil. Difp. 7. Mantiffam adjecitj .cujus hoc eft initiumj Vidimus Cartefium, ad dubitationem fuam fe accingentem, fol- Jicite admodum a Rationis examine exeepiffe resfidei. De cetero quicquidfty hocbene! Addit hoc votum; Atque utinam fic omnes, qui ejus hodie veftigiapreffifie videri volunt / Pofteafub- jungitj Verum...judexfedeat, acnonfinerationepronunciet, ipfe fubtiliffimus Cartejius; citatque ejus verba ex Refp. z. pag. 78. Fides etfi dicatur de obfcuris, non tamenillud PRO- PTER QUOD IPSAM AMPLECTIMUR, EST ob- fcurum, fed OMNI NATURALI LUCE ILLUSTRI- US. Et moxj Notandum eft, claritatem, five perfpicuita- tem, A QUA MOVERI POTEST NOSTRA VO- LUNTAS AD ASSENTIENDUM, duplicemefe, ALI- AM a lumine Naturali, & ALIAM A GRATIA DI- VINA...... Ratio formalis (propter quam rebusfidei ajfenti-
B murf)
|
||||
|
*
to CARTESIUS Verus*
mur,) CONSISTIT IN LUMINE QUODAM IN^
TERNO, QUO A DEO SUPERNATURALITER. ILLUSTRATI CONFIDIMUS EA QUJE CRE- DENDA PROPONUNTUR AB IPSO ESSE RE- VELATA, &fieriplanenonpoffe 9 utillementiahir; QUOD
OMNI NATURiE LUMINE CERTIUS EST, fc? fiepe etiam, propter lumengratia evidentius. Iterum citat ex Epift. Cartefti 100. Part. 1. pag. 327. Qua in re mihi videtur non animadvertere, magnum ejje difcrimen inter veritates acqui- fitas £5? revelatas; quatenus-harum cognitio NON PENDET NISI A GRATIA> ... adeo utfieripofiit, ut ILLITE- RATISSIMUS QUISQUE ET TARDISSIMUS HAUD MINUS QUAM ACUTlSSIMUS quifpiam poffit illas FELICITERya/a/wr. Cl. de Vries ha;c utro- que pollicor probat, 6c,fubfcribit, egregie. Tertium verba defcribit ex Epift. 16. Part.i. pag. 87. In Refp.ad Obj.z, dixi nos a Deo fupernaturaliter illufiratos confidere ea, qute cre- denda proponuntur, ab ipfo effe revelata; quia ibi non dehuma- na fcientia, fed de fide fermo erat— Quod autem evidentiffi- mumfit, ea qu£ a Deo reve/ata funt, effe credenda, quodque lumen gratitS lumini natura ftt pr<eferendum9 mmini fidem ca- tholicam vere habenti dubium vel mirum efife potefi. Tandem ait Cl. deVries, Nos CARTESII hic patrocinium in nos fufci* pimus adverfus DEGENERES adeo CARTESIANOS; laudatque PIAM illam CARTESII MODERATIO- NEM. Laudat etiam Exerc. Rat. de Deo 14. §.f. auream hanc regulam; ubi tamen ad ingenium redit, minus a:que innuens, tam Carteftum, quam fequaces, aliquanto diligentius ejus recordari debuifle. Cartefius fane paffim ejus memor fuit. Sic breviter Cl. Spanhemius Tom. 3. five Theologicorum Operum Part.2.. col. ppp. Append.Controverfiarum, quas noftra astate motaz per Pfeudophilofophos, 8cc. reprehen- dens Hypothefin de Philofophia Scriptur<e interprete, & ci- tans paradoxi illius auctoris verba, fcribentis pag.45. fior- defcere quibufidam 'fheologis S- Literarum interpretamenta, qu<e Cartefiana Philofiophi<e radiis non illuftrata prodierunt; ex iis deducitj Hinc & Creationemex nihib9 Trinitatem, Incarna- tio-
|
||||
|
Spinozffini "EVERSOR. Pars t, it
tfanem, Refurreblionem ejufdem corporis^___eypungit ille veJ
expreffe^ veltacite, ex albo credendorum, tanqufm Phi/ofophia
illiusprincipiis adverfatos drtkulos; &c. Sed candidc infeqq. abfblvit Cartefium, fcribensj in quo... a Nobiliff. Cartefiimo- deflia difcedit, Jiatuentis pro fumma regula infigendum memo' rineejfe, ea qua nobis a Deo revelatafunt, ut omnium certiffi- ma efife credenda. Sic col. 1002. hoc Spinozee infiitutum fuif- fe innuit, quod qukquid hodie Fidei Chrifiian<e efij ... in me- ram ille credulitatem & praqudiciaconvertat; ...& fubfli- tuat libertatem philofophandi, id efl, pro cujufque libitu de Religione in Rep.fintiendi, judicandi^ ftatuendi^ docendique, Hinc Prophetias primo invadit &c. Qua; quam maxime efle oppofita Cartefii modeflia & p<e moderationi, quam uterque Cartefti Adverfarjus candide laudat, quilibetfacillimevidet. Quod ergo Cl. Antagonifta id videre non■potuerit, caufam a- liam invenire nullam pofTum, quam hanc, Jmpedit ira animum, ne poffit cermre verum.
... VII. Qiiod CartefluSf Spinoza, plurimiquealii, malue- Cartefiui
rint loco veri Dei introducere aliquodNumenficlitium^ cujuscla- cun> %*l*i ram & diftinflam haberent ideam, &ficfieri Atheix quamcir- aota\nAn* ca res quamplurimas earumque ortumfuamignorationemconfiteri, dus efiy iniqua & falfa refpe&u Cartefii aliorumque Optimorum Vi- rorum eft calumnia pag. 2. fiquidem veri Dei, amundoom- nibufque rebus creatis, tam cogitantibus, quam extenfis, diftinctiffimi claram&diftinctamideam Cartefius, omnefque genuini cjus Sequaces formare docuerintj Dei vero ficlitii Spinoziani) cujus tam infinita extenjio, quam cogitatio, duo efTent attributa, nulla poteft efTe clara&diftin&a, fednon- nifi admodum confufa & perverfa fingi idea, quas multi- plices abfurditates & contradiclionesinvolvat, & e diame- tro Cartelii Philofophia; fitadverfa. Accedit, quod Cartefius Art-4f. Part. 3. Princ. & paffim ex S. Scriptura originemre- rum omnium certam & notam afferati fed Spinoziftas aliique Athei nitul malint, quam verum Deum negare, & veram rerum originem, caufamque plurimorimi effectuum primam , (E..Gr. cur ad nutum mea? voluntatis manus mea movea- B 2 tur,
|
|||||
|
*,
|
|||||
|
*
|
|||||||||
|
i* CARTESIUS Verus
|
|||||||||
|
tur, ejufque opera calamus fcriptorius, 8cc.) fibi ignotam
eOe fateri. Cartefms veram rerum originem cognovit, quia
Deum 8c verbum Dei agnovit j fed Spinoza Deum 8c ver-
bum Dei negans, ignorare debuit veram rerum originem.
Hxc ergo prorfus perverfe fcripfit Cl. Adverfarius.
Ipfe nbn VIII. Carteftum fuumpropofitum fumma afiutia tegere alla-
it&^oraJfe' Perfuam Pbilofophiam ad AtheKmum pr<eparajfe, 8c
ad veram verum Deum e mundo eliminare fategiffe , apertifnma eft ca-
Dei cogni- lumnia} cujus auftorem habet Cl. de Fries Exerc. Rat. 3.
tionem vi- g^ quem fequitur. Cum xevemCartefius admodum aperte,
am para- ^ c\aY£ de vero j)eo fcripferitj 8c optime animos ad cogni-
tionem fubftantite cogitantis increatte^ ab omni corpore diitin-
£tiffimae, prsparaverit, ejufque exfiftentiam perutramque
demonftrandi viam, 8c a priore^ 8c a pofteriore, folide de-
mpnftraverit} imo ejus cognitionem menti docuerit ita alte
efle infculptam, inditam, 8c innatam, ut prorfus ex ea e-
radi 8c deleri non queat. Quam 8c tota rerum natura com-
probat.
Breviter IX. Calumniam tamen iitam probafe allaborat Vir Cl.
defendhur Et quidem i. ex generali dubitatione, quam Cartefius phi-
Cartefiana i0f0phat;uro commendat. Hic eft ille lapis offcnfionis, qui
dubitatio. K ■, •., nrii rj 1TE1 " lta a plunbus eit iublatus, ut nemo prudens Lector, pa-
cis 8cveritatis amans, ineumampliusimpingerequeat. Clau-
bergius enim in fingulari Tractatu omnes fcrupulos, qui
cum aliqua fpecie quem morari poflent, prorfus removit.
* Qyod 8c breviter partim ab aliis, partim a me Exercita*
tione 1. in Phil. Primam, 8c in Paraphrafi in 1. Art.Princ.
Phil. Cartefii, prxftitum eft. Unde patet, non, prtefcribi
fetiam dubitationem, 8c veram animi incertitudinem deiis,
qus; ut dubia proponuntur; fiquidem excipiantur res fidei-t
quod fupra ex ipfo Cl. de Vries propofuimus. Sic & Carte*
fius Art. 3. eam dubitationem reftringit adjolam contemplafio-
nem veritatis; 8c excipit omnesres in vita agendas. Qiiiex S.
■ Scriptura credit, Deumejfe^ 8c Creatorem c<eli & terr<e, 8c
Triunum , 8c colendum^ Chriftum Dominum venijfe in mun-
dum^ §t juftitiam adduxijfe, fide ample<5tendam &c. qui ex
vulgari notitia novit, fe habere corpus, ei quotidie de cibo Ik.
potu
|
|||||||||
|
Spfnozifmi EVERSOR, Pars i. if
potu omnibufque necefTariis efle profpiciendum, & artem
aliquam effe addifcendam, &c. ille ferio minime poteft du« bitare de exfiftentia proprii, aliorumque corporum, ho- minum & animalium. Unde & Philofophus ipfe in Synop- fi Med. 6*. fcribit j revera ejfe aliquem mundum^ £5? homines habere corpora, 13 fimilia, neminem unquam fana mentisferio dubitaffe. Adeoque Philofophus fcribit de dubitatione gene- rali per fvyKUTxfioifiv, qua condefcepdat cum Scepticis, ce- terifque qui primo philofophari incipiunt, nec ullasveri- tates ordine didicerunt. Hi, qu£e quidem aliunde norunt, vel credunt, philofophice etiam difcere debent, -&. tum demum affirmare •, fingula autera fuo loco & ordine. Quod quando in limine nondum factum eft, hoc refpe£tu dicun- tur dubitare. Philofophus vero, eos ducens, ita loquitur refpectu ordinis & methodi, uti is loqueretur, qui revera dubitaret. Abftrahit a S. Scriptura, & a vulgari notitia; {abflrahentium vero non efe mendacium, re£te afleruife Ari- ftoteles,) ex neutra jam vult fapere 5 philofophatur enim: ex lumine naturae veritates ordine deducit. Hinc etiam ita loquitur, ai fi ex neutro principio plurima cognofceret, & vere dubitaret. Qua: hic impietas? Quod crimen? X. Sed Carte/ium commendare fcribit p. 3. (praseunte Vemas
Cl. De Frics Exerc, Rat."3.§.<?.) dubitationem (quod nonfi- <je e?fi- . ne maximo animi horrore refert,) etiam de ipfo Deo. Sed va- et"^ ^1 nus eft ille animi borror, quo facile fe liberaflet, fi ad ani- imofuppol mum revocaffet, illam dubitationem fieri per <rv?K<trd$xtn t Gta >a ;p& & abflrailionem animi a S. Scriptura & vulgari notitiaj cui dut",atl0_ utrique fidem habet, etiam dum modo jam expofito dubi- nc" tat. Si ergo Vir CI. confiderafTet, Cartefium eo modo in- ftituifTe dubitare de ipfo Deo, fcil. extusin fermone, non intus in animo, per fv?KetTu(3atrty & animi abftra£r.ionem, retentis interim rebus fidei, nulla jufta horrorisy imo ne quidem reprehenfionis, fuiffet caufa. Sed 2. falfum eft, fecundum methodum Cartejii dubitari de exfiJIentiaDei mo- do jam expofito. Quod Exerc. 1. §. 26. & in Paraphrafi de- monftravi ex ipfis Cartefii verbis & methodo. Philofophus enim , ut oftendat, in limine Philofophi^e dubitari poffe , Rj de
|
||||||
|
14 C AR TESIUS Verus
de iis, quas intellectusdocet, rationem petit ab omnipo-
tentia & exfiftentia Dei, cujus quis tum habet ideam mi- nus claram &C diftin&am. Hinc dicit Philofophus Med.i. Feruntamen infixa eft me<e menti vetus opinio, ejfe Deum, qui poteft omrita, & a quo fum creatus&Cc. Sic Art. f. Part. i. Princ. Dubitabimus___tum maxime, quia audivimm ejfe Deum
&c. Quando Philofophus rationem dubitandi de aliis petit
ab exfiftentia & omnipotentia Dei, utique hanc fupponit Sc retinetj id eft non dubitavit de ipfo Deo. Quod & do- eet, qtiando Med. i. hanc objeclionem Atheorum fubjun« git, non in fua perfona, uti ceteroquin in prima perfona loquitur, fed in perfona Atheorum; Effent fortajfe nonnulli alii, (Athei,) qui tam potentem Deum mallent negare, quam res omnes credere ejje incertas. Quibus refpondet, Sed iis non repugnemus, totumque hoc de Deo demus ejfeficlitium Scc. Sci- licet ordine ea veritas & fuo loco eratdemonftranda. Quod differtur non aufertur. Alia ratione & tribus verbis eludit eam Atheorum objectionem. Hasc cum fiepius ftepiufque clariffirae fint expofita, vellem ut Cl, Vir non repetiiflet cramben toties recoclram. Non eft candidi, nec generofi Difputatoris, omnia reticere, quibus hasc lis dudum fopita & decifa eft, & fimpliciter crudam & falfam thefin repete- re, cum obtentu maximi animi horrorh, qua: funt inania muliercularum, aut hujus Philofophia; rudium Scimperito- rum, terriculamenta. Quofen- XI. Porro Vir Cl. a:gre fert, Cartefium indubitatione non fu dubia confiftere,fedh<ecpro falftshabere jubere. Et hazc crambe millies F° fa'fis reco<5ta naufeam parit. Verba, dubia pro falfts habere, veli. videri poflimt fignificare, affirmare, zfievere dubia effe fal- fa; falfum efle, quod exfiftatSol, Luna, homines &c. Quem fenfum ipfe ftatus dubitationis non patitur. Vel z. fig- nificare poflimt, non pluris dubia facere, quam aperte falfa. Aperte falfa non affirmabimus, ea non admittemus in phi- lofophandoj fic non magis dubia affirmabimus, nec in phi- lofophando admittemus. Dubiorum non majorem habebimus rationem, quam plane falforum. Qua rationeipiePhilofbphus h£ec verba explicat R.efp.7. pag. 84. ad lit.E, Imd ad tem- .% • pus |
||||
|
Spinozifmi EVERSOR. fatsu 5f
pus vult quafi fingere dubia eftefalfaj non id judicare, fed
fe quafi fallere, ut ita in aquilibrio animus eo melius fubfi- ftat, & judicium non prascipitet. Quemadmodum Med. r. fcribit. Quodpag.f7.Refp.f. illuftrat fimili petito a baculo, quem, fi curvus eft, incontrariampartem recurvamus, uteum retlum reddamus. Nihil itaque heic eft incommodi. Si du- bia efiet locutio, Philofophus eam fatis clare expofuit. XII. Quod in Philofophia Cartefii femina Jtheifmi neu- Calunmfa
tiquam cqjitirteantur, nec verum Deum e mundo ipfe eliminare moCartefii Jategerit, teftis eft omni exceptione major fana & orthodo- depulfa.
xa Cartefii de Deo doctrina. Idemque evincunt folida ea ar- gumenta, quiSus exfiftentiam Dei demonftravit. Cavillatur tamen Vir Cl. pag. 3. Nulla igitur certa £5? convincens eifuit ratioy qua veri Dei adftrubta fuit exftftentia. Quod falfum ef- fe ftepius oftendi, defendendo, illuftrando, confirmando & vindicando quatuor Cartefti argumenta, quibus veri Dei exfiftentiam pro inftituti & methodi rationl^atis fuperque probat. w XIII. Reprehendit VirCl. (uti ei prgeiveratCl.deVries Excufhiur
Exerc. Rat. de Deo 2. §. f.) Cartefium, quod argumentum Cartefius, illud validijfimum, e caufarum fubordinatione petitum, prorfus ^?. . rejiciat. Locum nec verba citat, nec Philofophifententiam ne caura. fideliterproponit. C^r/i?/?ax fcribit Refp.adObj. 1. pag. j"j-. rum exfi- Sed permittat, qu<efo, de altisme tacere^ atque eorum tantum^ fte"tiam quce ipfe fcripfi, reddere rationem. Primo itaque non defumfi —^^ meum argumentum ex eo, quod viderem in fenfibilibus effe ordi- nemfivefuccejfionemquandamcaufarum efftcientium; titm quia NB Deum exftftere multo evidentius effe putavi quam ullas res
fenfibiles; tum etiam quia per iftam caufarum fucceffwnem non videbar alio poffe devenire, quam ad imperfeclionem mei intelle- c7us agnofcendam, quodnempe non pofifim comprehmdere qmmo- do infinitte tales caufie fibi mutuo ab a?ternoita fuccefferint, ut nulla fuerit prima. Nam certe ex eo quod iftud non pojfim com- prehendere, nonfequitur aliquamprimameffe debere-,Scc. Prior ratio fatis folida eft. Magis intima nobis eft cognitio Dei, quam rerumfenftbilium. Obfervet Lector, quam clare Car- tefiusfcmpet Deum a mundo diftinguat. Et, quia in Part. 1. ubi
|
|||||
|
/
|
|||||
|
16 C A R T E S IU S Verus
ubi exfiftentiam Dei demonftrat, nondumagit de rebusfen-
fbilibus; harumque exfiftentiam demum Part. 2. probatj non poterat fecundum accuraHffimam fuam methodumPart. i. exfiftentiam Dei probare ex fubordinatione caufarum Sc fuccejjione, quas ibi nondum innotuerat: quemadmodum illi facere poffunt, qui alia methodo ex profeffbqusecunquear- gumenta afFerunt ad exfiftentiam Dej, probandam: uti 8c Cartefius omnino admittit argumenta ex rebus fenjibilibus de- fumta. Hinc fcribit Refp.ad Obj. f .pag.70. Ex ujjipartium in plantis^ in animalibus &c. effeclorem Deum mirari, &f ex injjeclione operum cognofcere^ acglorificare opificem par eft. ^ed e_x altera Cartefii ratione patet, ipfum nolififfe prsecife ar- gumentari ex • fubordinatione 8c fucceffione caufarum , quia quandam in eo difficultatem reperit, ex qua fe expedirenon potuit. Mihi quidem videtur id argumentum, quod peti- tur ex ferie generationum animaljum & hoininum, effe fo- lidum 8c firmum, & probare effe debere caufam primam, qu«e produxerk primum quoddam par aut paria; fiquidem nec hic, nec ullibi, poffit dari progrejfus in infinitum: fed Cartefius noluit fe fatigare difputationibus de infinito. Hinc folebat judicium fuum de talibus fufpendere. Qyod fane feveram adeo reprehenfionem non meretur. Sjyn uno argu- mento aliquam obfcuritatem vel difficultatem reperiret, poiuit aliaadhibere, quemadmodum adhibuit. Ejusargu. XIV. Sed gravis eft calumnia pag. 3. quod argumenta meuta efleQartebi fcribat effe (iraminea ^inepta 8c ne caffa quidem iniqua eft nuce digna\ quas ego dico iolidiihma, a nemine unquam calumnfa. confutanda, imo auro cedroque digna. An ftramineum 8c ineptum eft argumentum pro exfiftentia Dei, 8c ne cajfanu- ce dignum^ quod petitur ex exfiftentia mentis, ex ejus pri- rna produ&ione, 8c continua cdnfervatione; unde Carte- fius argumentatur Art.20.8c 21. U Med.3? Sed callide hcec duo argumenta prasterit minus sequusAntagonifta; ut ita Cartefms tantummodo videreturargumentariex ideaDei, tum apriore, tum h pofteriore; quorum argumentorum vim quidam non percipiunt, nec percipere volunt; uti Athei fe prorfus contra vim omnium argumentorum obfirmant. XV.Fal-
|
||||
|
Spinozifttu E V E R S O R; Pars £ 17
XV. Falfiffimum eftquodpag.3. additurj eaargutnenta ^enti-
frobare Dei Spinoziftici exjiftentiam. An rerum hujus mundi, ^^LJT quas Deum Spinozifticum conftituunt, ea eft natura, ut fine njema sfU exfiftentia eas cogitare iit contradiftorium ? Non utique noziftieo fecundum Carlefum; qui rebus omnibus aliis contingentemtan- De0™ye- tum tribuit exftftentiam, fed Deo foli necejjariam & aternam.r P • An Deus Spinozifticus eft Ens vere fumme Perfecium, quod repugnat cogitare non expftens? An idea rerum hujus mun* di elt idea Subftantia cogitantis increata& independentis, quse
nullo modo poteft eHecorpusy fed tantummodo intelligit & •vult, ita utper unicam ^fimplicijftmam, femperque eandem aclionem omnia (Imulintelligat, velit&operetur? Ex eoquod Deiiftiuf- modi veri idea fit in mente, quodque ipfamens non potuerit creari, nec confcrvari, nifi a Deo, probat Philofophus veri illius Dei, minime Spinoziftki^ exfiftentiam. XVI. Rejecerit Uluftris Huetius, ut Sc Cl. De Vries Vindica-
Exerc. 2. §. 6. argumentum Cartefii zpriore five ex natura ]^jn,trfI£' Dei petitum; imo pronunciaverint quidam fagaciorum Car- a priore fi- tefianorum id fophifma j ego p^riter id profbphifmate inep- veexna- tiflimo & petitioneprincipii habeo, prout id perverfe partim tHr* Dlvl" ab Adverfariis, partim ab Amicis fuit propofitum. Fufe tempiang- hoc argumentum in fingulariDiffertationevindicavi, tkre- ne peti- ctc propofui j praetereain Exerc.3. &inCompendioTheol. tun*» Nat. Part. i. Cap. 2. quse ha&enus inta&a funt ab Adver- fariis. Suppono 1. me debere judicare fecundum evidentif-
limam meam perceptionem. 2. Me non poffe non cogita- redeDeo, Ente fumme perfe£to. Sive fit, five non fit, ejus fum natura*, ut non poffim non cogitare Ens fumme Perfe6tum. Non poffum non me confiderare ut finitum & imperfecTrum, non omnipotentem, nonomnifcium. Quod iieri non poteft fine idea entis fumme Perfe&i, infiniti, omnipotentis & omnifcii. Idea ergo Dei carere non pof- fum. Nec ulla mens poteft. Idea Dei ergo e&innata. Jam. 3- fi eam probe contemplemur , fi adnaturam fummePer- fe&am attendamus, vidcbimus, implicare contradi&ionem eam cogitare non seternam, non exfiftentem. Contempla- tio naturae fumme perfectae, quam repugnat cogitare non ^ C re-
|
||||
|
• \/--
|
|||||
|
tfj C A RTESl tT S Verui vj?
reapfe & formaliter exfiftere, 8c ab ^eterno exftitifle, ne-
ceflitatme, ut judicem eam exfiftere, 8cexftitifle abfeter-
no. Nec miror, hoc argumentum a Cl. Antagonifta nori
percipi, quandoquidem Cartefum legat animo contradicen*
ai, omniapervertendi, 8c in deteriorem fenfum torquendi.
Id quod ab alterius cogitatione tantum pendet, ait Refp. 2. pag.
fi. Cartefius^ non poffum ipft ofcitanti obtrudere. Vim hujus
voijirewf 8c evidentias videre nonpoteft, qui veritatem inCar*
tefio odit.
SanaCijr- XVII. Falfiffimum igitur eftj quodpag.4.fcribit, Car*
tefii dodri- teftum inepta argumenta provalidis fubftituijfe. Sic&ipfum^
j*f eJ?-~n~ ftruere ejufmodi Dei exfiftentiam, ex cujus natura commode mun*
primaque ' dum fuum mechanicum tanquam ex caufa neceffaria deducerequi-
rerumori- ret. Nihil falfius efle poteft, quam quod Cartefius mundum
8ine< finxerit mechanicum, a Deo independentem, ex fe mobi-
lemj fiquidem/longe reftius quam Cl. Antagonifta ftatuit
Art. '6. Part. 2. Princ. Deum materiam ftmul cum. motu cj?
quiete in principio creaffe, jamque per folumfuum concurfum or-
dinarium tantundem motus t$quietis ineatota, quantumtuncpo-
fuit, confervare. Porro nemo magis libertatem operationis
Divinse afleruit quam Cartefius. Quando propofiturus efli
fuam depoffibili quadam (non vero ea quam S.Scr. nobisre-
• velat, 8c Carteftus exprefle ibidem docet 8c agnofcit,) con-<
firutlione mundi Tper Divinam Omnipotentiam, fcribit Art.
4f* S^iniwio etiam) ad res naturafes mehus explicandas, earum
caufas altius hic repetam, quam ipfas unquam exftitiffe exifti*
mem, 8cc. -Quod exemplo carminis ex tempore a Poeta fa-
cti, fedaliomodo pangendi, tyroni proponitur, licetidem
inde, -five hoc, fivealio modo fiat, oriatur carmen. Et,
exprefle Art. 46. At quam magna ftnt ifta partes materics ,
quam celeriter moveantur, & quaks circulos defcribant, nonpof-
fumus fola ratione determinare; quia potuerunt ifta innumeris
modis divetfis a Deotemperari^ CJ? quemnam pr<s ceteris elege-
rit^ fola experientia docere debet: jamque idcirco nobis liberum
eft, quidlibet de itlis affumere, modoomnia, qu<e ex ipfo confe-
quentur, cum experientia confentiant. Confer Art.47. Scc.alia^
quc loca, ex quibus poftea ipfa.verba defcribenda erunt. Si
1 '• ergo
|
|||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars u 19
ergo quifquam Deum agnoverit liberrimam caufam & Crea-
torem} certe Cartefius. Sed Cl. Antagonifta vult tamenper Ineptam confequentiam Cartefw afEngere & obtrudere fen- tentiam de caufa necejfaria, quoniam incredibilis ejfet ftupidi- tatis indicium, e caufa liberrime agente certam & determinatam arcejfere mundifabricam. Mihi vero eQetincredibilisftupidita- tis indicium a Deo caufa liberrime agente non poiTe certam &■ determinatam arcejfere mundi hujus fabricam, itatamenutDeo liberum & poffibile fuerit pluribus diverfis modis eundemhunc mundum fabricare, five fenfim perficere fecundum leges naturse, five fimul & femel fupra leges aatura* unico mo- mentoj five fpatio fex dierum, five etiam plurium vel pauciorum. Ha;c docet Cartejius; ha;c fa^pifllrne expreffis * verbisinculcatj nullibi.contrarium, nec tecle & callide, nec apertej nullibi quid fcripfit, unde vel minima cum fpe- cie ulla fufpicio de caufa neceffaria alicui oboriri queat. j. XVIII. Incredibiiis malitiae vel quod mallemj cazcita- impia tis (Deus folus cor novit,) indicium eft, quod heic adferat Carufti 6c exemplum Julii Ccefaris Fanini, notifilmi Athei, Tholofie ^m'para. apprehenfi, ad ignem damnati & combufti, A. 1619. lin- ,i0, gua maledica prius excifa. Hic in uno libro Naturamdice- bar Deum; inaltero, cujus Titulus Amphitheatrum DPvin* Providentite &c. objedionesrnaximeurgebat, ad eas frigi- de refpbndebat} hinc brevi dete£hisfuit, plurimifque in- notuit, quod caufam Dei prodere ipfius elTet fcopus^ infti- tutum* 6c propofitum. Merfennus ipfum alibi appelkvit A- theorum Cafargm & Primipilum. Cum hoc monftro Carte- ftum pariafecifle, fcriberequis aufit lCarteftus aperte*, can- dide, plane, perfpicue, (verbis obfcuris & ambiguisex : fua Philofophia explofis,) Sc orthodoxe femper fcripfit de ; vero Deo, de vera mundi a Deo diverfiffimi creatione, de mente humaha, ejufque a corpore diftin&ione, ante annos <5p. Scripta ejus manibus quorumcunque eruditiffimorum Virorum , tam Adverfariorum , quam Amicorum , verfa- ta & trita fuere, a plurimis impetita, impugnata, vexata> magno etiam cum acumine, folertia, nec nonmalitia} rion iine aliqua fpecie ofFenfi fuere pii etiam Vin pneparatione C a illa
|
||||
|
CARTESIUS Verus
|
|||||||
|
£Q
|
|||||||
|
illa prajviaper generalem dubitafionem, eam non intelligen-
tes, nec videntes Philofophum per wywt«$aan rationes dubitandi proponei-e, ut ad eas in feqq. refpondeat: fed ne- mo fere, nemo ante Cl. Antagoniftam vidit, femina Spino- zifmi contineri in Cartefti Philofophia, & hunc Jat materi<e eifuppeditaffe, e qua,impiam fuam Philofophiam concinnare po- tuerit, ita ut nibil ulterius defiderari yueat; ideoque Cartefium verum ejfe Spinozifmi Architeclum. Tantum dubitanterfufpi- cionem aliquam injicere voluit QX.De Fries Exerc.4. §. p. ubi primo fcribit, Reipfa univerfam illam philofophationem (de unica tantum fubftantia,) aliud nihil ejfe', quam recoclum quendam Atheifmum Plinii £5? aliorum. Sed pofteaj iwcogi- tationes cui debeamus primo auclori vel inventori, forfan perci- pietur infficientiCartefiiPrinc. Part. 1. Art.fi. ubificilk;&c. Et poft verba illius Art. defcripta concludit, Conferrehac cum ifiis prioribus poffuxt, queisvacat. Viri Clar. Difcipulo vacavit, & lubuit eoufque verba Cartefii torquere, unum omittendo, aliud falfo vertendo, omniumfenfumperverten- do, ut tandem invenerit quazfitum tantopere Cartefii Spino- zifmum, a nemine hacTrenus cognitum. An tam exigua eft differentia inter veritatem & mendacium, inter impietatem Atheifmi &: Spinozifmi & orthodoxum Philofophiae Syfte- ma, ut ne quidem Eruditiffimorum Virorum quifquamtan- to temporis fpatio viderit Cartefium effe verum Spinozifmi Architeclum? Sentewiae XIX. Aliudeft, fi forte quis quaedam dogmata pericu- qiKcdam i0fa ita tegat & incruftet, ut plurimos fraus lateat, qui reYd^pTu- minus" ferio fcrutantur; ut tamen alii anguem fub herba la- res latere tere animadvertant, imo ut tandem quis aperte frauderade- poflum, tegat. Haec fuit fofs fcriptorum Geulingii. Ejus Ethicasper- noninte- verfaj cruda, imo Spinoziftica dogmata vix quifquam ante theifmivel me palam detexit. Sed minime itainftitui, utiCl.Antigo- Spinozifmi nifta, ei affingendo faHasfententias, aut ex veris falfas, 6c Syfteaia. ineptas confequentias deducendo, &c inde porro Spinozif- mum; imo ne quidem tanti criminis reum ipfum agere vo- lui per legitimas tantum confequentias, quas forte ipfe non vidifleti fed demonftravi ipfum hic Sc illic fatis manifefto &ex-
|
|||||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Parsi. ti
&c expreiTe fuum inftitutum indicafle, clariflimis etiara ver-
bisj porro ipfum fub verbis fpeciofiffimis, fanctiffimis, Sc fub obtentu fummas pietatis fuam impietatem occultafle. Ha:c ita demonftravi, ut non exfpectare potuerim , ul- lum vindicias illius Ethicx in fe efle fufcepturum. Necego folus hanc impietatem vidi in Ethica Geulingii; fed plurimi mecum Viri Eruditi, qui fkpius mirati fuere, neminem hactenus ante me eum in fefufcepifTelaborem. Quodpartim cx relatione, partim ex literis plurimomm, certo refcivi. Ne autem de hujus rei veritatequisdubitet, exfcribam pau- ca ex literis Viri Perfpicaciffimi, vCv h dylon, nuper Aca- demias Trajectinx, «nteaetiam hujus ProfefToris Clar.Col- legas Conjunctiffimi, Sc ad finem vita: Viri mihi Amiciffi- mi. Poftquam acceperat meum ExamenEthicse Geulingiana, idque examinaverat, fcripfit ad me a.d. rp. Maj. A. 1717. Ahimadverftones in Geulingium commendat laudabile fiudium muniendi leilorum animos contra eas ipfius fententias, qu<e mon- firi aliquid alere videntur. Pleraque ego quoque in Ethica ob- fervaveram, &? notaveram. Sednolui tameneum aperte Spino- zifmi poftulare, cum etiam ex orthodoxis non defuerint, quifi- miles quodammodo adhibuerint loquendimodos. Dum vero latius quotidie ferpit Spinozifmi gangrana, &? vires acquirit eundoy omnino e re Ecclefia efi, peftilentiffimo & periculofijjimo morbo publice medieinamfacere, £s? cavere, ne inficiantur incautorum jnvenumaliorumqueanimi. Reliqua^ de quibus dijfutafii inExege- ticis, ejus indolis funt, ut in iis difientire incolumiamicitialiceat. Sed Cl. Antagonifla folus i]le fere efl:, qui cernit tamacu- tum, qui tamen nihil ex Cartefio demonftrat, fed qusevis pro lubitu ei obtrudit, St ineptas inde ducit confequentias. Quod tamen non obflat, quo minus iftiufmodi fcriptiofuas frctionis hominibus placere potueritj vcl etiam ipfis piis & veritatis ac pietatis amantibus, fed in hac Philofophia non verfatis, follicitudinem & fcrupulum injicere potueritj eo magis cum tantas perfidia & malitice, vel cscitatis, cujus heic certiffima Sc manifefriffima funt indicia, fufpicio non facile in quenquam cadere queat, nec debeat.. XX.-Ut aliquem colorem Sc fpeciem fuo inflituto con- Dcbiliio-
C 3 ciliet
|
||||
|
*» ,C A R T E S I U S Verus
ftamis oc-ciliet Cl. Aniagonifta , afFert, impurum illum caufe Dei
cnrritur. proditorem, Vaninum, prteter acclamantium eruditorum applau- fum , quadruplicem quoque approbationem fuiffe adeptum. Novi iplum Seclam eorum, qui fe Detftas dicebant, poft fata re- liqmffe} nec abnuo ex eorum numero efle potuifle, qui pro fyuAitis habiti fuerint: fed vere Eruditos & orthodoxos, brevi hominis, naturam Deum aperte dicentis, impietatem & Atheifmum cognovifle & detexiffe, eventus ipfedociiit, & nos.fupra oftendimus. Quis ergo eft ille acclamantium e- ruditorum applaufus, quem Vir Cl. hic depraedicat, ut fu- * cumfaciat? Nec ipfum juvat approbatio, fivelquadruplicem obtinuerit. QuamimperitifiEpefintlibrBrumCenfores, rria- ximc inter Pontificios , (qualis hic Cenfor fuit , qui tefta- tur , nihila catholica & Romma fide alienum.... eum librum continere;) quam negligenter fiepe librosevolvant, vel quam perfun£lorie, aliis occupationibusdiftracti, unde dolitecti, fraudes occultas, artefque impoftorum ipfos aliquando fu- giunt, fatisconftat. Sic & non raro cenfores faverit Scrip- tori, & pro affectu judicant. Ipfum Fred. Leenhovium ita &C confecutum effe Approbationem , licet minus legitimam, fui c<eli in terris^ivio.u^, nealiaexemplaaddam, novimus. Denique exempla nihil probant. Quocunque modo Vani- nus texerit fuum Atheifmum, Actori & Accufatori hic pro- bandum erat, Cartefium verum effe Spinozifmi ArchiteBum, non per ineptasconfequentias,falfo dedu£tasexcertisC<2r/<?/?i fententiis, nec ex falfis quain plurimisabfurdifque pofitionibus ei adfcriptis, nec ex detortis manifeftiflirnis ejus verbis; (quo omnisejus, quam tantopere ja£tat, redit prebatio j) fed ex claris 8c evidentibusverbis, vel per manifeftas confequen- tias, qiue in ipfis verbis manifefto continentur, & necefla- rio ex iis fluunt & deducuntur. De clara . XXI. Ut pajeat, quam inepte Cl^, Accufator probet & diftinfia Cartefii Spinozifmum & Atheifmum, videamus, quxafferat ptrceptw- huJQs luasaccufationis firmamenta. i.Ex quadam vcrxCar- |
|||||||||
|
~e,
|
|||||||||
|
tefti fententia coniequentiam Atheifmi ducit j & quod mire*
tur LecTror, ex clara &? diflinblaperceptione pro norma verita- tis a Cartelio habita. Hon dogma, ait bis pag. 5. &6. homi- ne$
|
|||||||||
|
Spinoziftfii E VE R $ 6 R. Pars ?. i?
nes reBa ducit ad Jtheifmum. Ut, de veritate quacunque ju-
dicem, norma & regula quadarri opus efle, fecundum quam deeajudicem, per fe facile cuivis patet. Nemo utiquene- gaverit, quasdam certb a nobis fciri poffe, & actu fciri. Debet ergo quid efTe, quod nos deiiscertosreddat; E.Gr. quod ego cogitans exfiftam; quod duo 8c tria fint quinque; quod quadratum quatuor habeat latera, trangulum tresan- gulos; quodque tres ejus anguli asquales fint duobusrecTris; qyodDeusfk; quod fit Omnipotens; quod difHn&usfitab omni corpore, omnibufque rebus creatis 8cc. Id autem, quod nos certos reddit, non poteft quid efle extranos, quatenus eft extra nos; fit enim veritas in rebus ipjis, res certo modo verele habeant, fi ego id nefciam, nonpofTum de iis efle certus. Nec id argumenta 8c rationes in fe confide- ratae proprie funt; fi enim ego eas ignorem , fi nefciam , an argumenta & rationes fint validas ; certus per argu- menta efTe nequeo. Res ergo eo redit, ut id, quod me cer- tum reddit, fit in meis cogitationibus; non confufis, fed claris & diftin&is; id eft requiritur ut clare & diflincleper- ctpiam veritatem in re , five rem vere fic fe nabere; vel e- tiam ut cognofcam pondus , vim &c valorem rationum 6c argumentorum, quibus quid probatur. Ergo judicium no- flrum femper niti debet clara & dijiincla perceptione, fiveip- fius rei, dequa judico, five veritatis, quaseftinre, fivera- tionum 8c argumentorum. Unde clara & dijfinblaperceptio a Cartejio ejufque Sequacibus habcturpro»5r«w;W;V«, Sccrite- rioveri. E,tiknemtjecundumi mtftne, zutcontrachrSLm&Cdi- ftinctam perceptionem eft deveritate judicandum.Non<iwz- tra-,quod ftultum 8c ftolidum omnes eflefciunt.Non/?Kfjquod temerarium fore judicium, Gveprajidicium, omnes pariter adniittUnt. ErgocerteJecundum chrnmScdiftincTam percep- tionem» Qy*e ergo eft unica noftra norma de veritate judi- candi, fxvecriteriumteri. Ubi quis eam habet, certiffime perfuafus eft 8c certus. Quamdiu ea deftitutus eft 8c hujus luminis 8c evidentia; expers, licet opinetur fe eam habere, eft tantum opinio, nec re£te judicare'poteft. Resipfaidu- numquemque attendentem docet. Quomodo enim refleju- dica-
|
||||
|
«4 CARTESfUS Verus
dicare poflum , E. Gr. omne corpus efle divifibile, & non
poflecogitarej mentemvero cogitare, & effeindivifibilemi nifi percipiam fubje&a & prjedicata utriufqueenunciationis compofitse, & porro nexum & coftfenfum, vel &pugnarr» &diffenfum inter illa? Quinres eft adeo manifefla, uthsec noftra norma communi omnium hominum calculo& fuffra- gio comprobetur. Hoc enim vult proverbium, cacus de co- loribus; imo omnium commune eft judicium, de re igno- ta, id eft *t\on clare & diftincle percepta, non effe judi- candum. Quomodo XXII. Poteft autem quis habere claram & diftin&am ea fit nor- perceptionem, ac eaevidentia & lumine affici & perfuaderi, maanie £ve certiffime perfuafus effe de hac velilla veritate, licet nem1 Vera- ignoret vel nondum adverterit aut demonftraverit, hocefle ciiatis Dei. criterium veri 8c normam judicii; quemadmodum Mathe- matici de fuis demonftrationibus, vel 8c quicunque antfe Cartefium Philofophi de quibufdam dogmatis potuerunt eflc certi, qui nunquam de criterio veriScnorma judicii expro- feflb egerunt. Uti 8c Cartefus 8c qui ipfum in philofophan- do fequuntur certiores fuere deprimofuo principio, Cogito, ergo fum^ de communibus quibufcunque notionibus, plu- rimifque conclufionibus inde deductis, quando mens ad eas attendit, earum luce 8c evidentia percellitur, 8cclare 8c diftin&e eas percipit, 8c videt tales conclufiones neceflario ex illis prasmiffis fequi. Imo ita noetice 8c dianoetice cog- nofcitur exfiftentia & Vcracitas Dei, licet hanc normam poftea demum deducant ex Veracitate Dei. Hoc Philoib- phus aperte docet Art.43 • Part-x ■ Princ. Et quamvis hocnul- la ratione probaretury ita omnium animis a natur,a impreffum eft, ut quoties aliyuid clare percipimus^ eiffonte ajfentiamur, &? nullo modopoffimus dubitare, quin ftt verum. Quod&Med. 4. fufius oftendit. Unde fruftra & imperite Illuftris Huetius cum aliis circulum heic Cartefio objecitj quemadmodura folide refpondit Cl. de Volder in Diip. 3. contra Huetium , de clara £5? diftintla perceptione criterio <veri apag. 46. ad #4. fufe agens. %omodo XXIII. Poftquam igitur PhilofophuspercJaram&di- ftin~
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR, Pars i. 15,
fimilam perceptionem, quam vel in ftatu dubitationis ipfa na- Vorro «
turaalicuifuggerit, cognoverat Deum exfiftere, eumque ^6.1'3'.'1?16 efle veracem, neminemque ullo fuo opere aut verbo dire- tur! cle 8c pofitive poffe fallerej eo magis inde certusefl, quod per claram & difiinSlamperceptionem^ tanquamdonum&opus Dei, nunquam poffit falli; imo quod hoc fit criterium veri, & norma fecundurri quam femper judicare oporteat. - XXIV. Unde deduco 1. nos per claram&difiinclam o&ocon-
perceptionem certos fieri de quacunque veritate etiam ante te&aria in- cognitionem exfiftentiaz Dei. Id enim fequitur ex ipfamentis lc <,eJ'*" nofteenatura. 2. Qyod tamen etiam poffimus eam porro deducere, ut criterium omnis veri 8c normam^udicii, ex Veracitate Dei. 3. Omnia effe vera 8c certa, quas vere clare & diflincle percipimus fic fe habere. 4. Certos nos quoque efle poffe de iis omnibus, quas recordamur vere a nobis clare 8c diftinclreeffe perceptaj E. Gr. fi recordemur, nos clare percepffie 8c demonllrafTe tres angulos trianguli ajqua- les effe duobus re&is, aut trianguli reftanguli quadratum hypotenafie azquale efle quadratis reliquorum duorum late- rum 8cc. Et hanc judicat Philofophus efle prasrogativam » five fruclium deduttionis claraz 8c diftin&aj perceptionis ex Veracitate Dei. Cum enim natura duce femper aflentiride- beamus clare 8c diftin&e perceptis, dum eorum luce 8c e- videntia afficimur, poflent tamen leviculas dubitandi ratio- nes nos dubios reddere, quando iis intenti non attendimus ad praemiflas, unde conclufiones funt deductae: fed cogni- ta Dei Veracitate hx rationes dubitandi funt fublatas, 8c certiflime fumus perfuafi de veritate quoque omnium eo- rum, quaz recordamur a. nobis clare 8c diftincte efle per- cepta , licet in prasfentia ea evidentia 8c luce non afficia- mur; uti non femper ad eas praemiffas attendere poffumus. Hinc Philofophus fcripfit, mllam certam quem pojfe habere fcientiam, (quas deducitur ex*quibufdam prasmiffis Scratio- nibus, quarum mensfemper potefteflememor,) priufquam fua auclorem originis agnoverit. Vide Art. 13. Part. 1. Princ. coll. Refp.2. P.74.8C77. Sic 8c Epift.81. f, Diftinguen- dum effe inter claram cjf difiinUam perceptionem veram 8c D puta-
|
||||
|
i& CARTESIUS Verus
putatitiam, five ejus fpeciem & opinionem; ficut inter ve-
rum 8c apparens aurum: fic 8c inter recordari vere & inter putare multa a nobis olim fuifle percepta. In quo frequentif- Jime tios errare, fcribit Philofophus Aft. 44. Part. I. Princ. Ideo fcribit inNotisadArt. z. Programm. Regii, nmtemere eam regulam effe ufurpandam-, quia facile fit, ut quis putet fe aliqudm rem recle intelligere, quam tamen pnejudicio aliquo ex- aecatusnon intelligit. Quod Cl. i?<g/0.ibicontigit, fcribenti, naturam rerum pati^ ut mens pofftejfefubftantia^ velquidam fubflantiee corporete modus. Qyas Cartefius pugnantia meri- to dicit, & ex iis abfurditatem ingenii ejus cognofcit. 6. U- nius claram-& difiinclam perceptionem alterius fion pofle ad- verfari. Uti nec unius fcientia alterius fcientiar poteft efle contrariaj fed tantum opinio. 7. Cumque Deus fit au- £tor luminis natura; & Scripturx, cum fit dator clarse 8c diftin£tse perceptionis, 8c fons omnis veritatis, quam tam ratio docet, quam verbum Dei; certum eftqfodheicnun- Suam fit vel poflit efle quasdam pugna, ita ut clara 8c di-
in£ta perceptio dire£te adverfaretur Verbo Dei. 8. Hinc fi tamen aliquando contingat, ut Verbo Dei claro 8c per- ftucuo adverfari videatur clara 8c diftin£ta noftra perceptio, foli auSloritati Divina verbi Deipotius adharere oportet } non vero contra clarum 8c infallibile Dei verbum claras noitrae perceptioni j quin patet, hanc vere non efle claram 8c di- ftin£tam perceptionem, fed ejus falfam fpeciem. Quod 8c fupra expreflis Cartejii verbis, fa£to ipfo comprobatis, pro- bavimus. Vindica- XXV. Hinc confutata funt omnia, quae Vir Clar. fcrip- tut_hacc gt pag J.5 Debuerat fane confulere auftores, qui de hac maximeab mate"a tam abunde fcripferunt, 8c litem deciderunt; non Atheifmo. vero ad naufeam cramben reco£tam fxpius repetere. E. Gr. non ofus effe adpleniffimam de veritate perfuafionem ad rationes attendere, mado nobis clara & diftinclte obverfetur perceptionis recordatio. Cartejius re£te fcripfit, non pofle nos femper at- tendere ad eas rationes, 8c tamen halSere certiffmam perfua- fionem. Reprehendit Vir Cl. immerito, falfa prmuncianda «mnia^ qu<e clara £5* difiinclaperceptiom'■ adverfantur; fcil.ve- re"*
|
||||||
|
•
|
||||||
|
^H
|
||||||
|
~~1
|
|||||||
|
Spinozifeii E VERSOR. Parsi. 2;
rej adeoque Deumefficere nonpoffe, quodeidemvtxcrepugnat^
quod enim falfum eft, & non poteft efle verum, necaDeo effici poteft. Inepte objicit Enthufiafmum Philofophicum, cum nulla fit ratio, cur ego minusfidam me<e clara ($ diftincla perceptioni, quam alter fu<e, licet forte fibi invicem plane fint adverfe-, poteft tamen efle certitudo: quicquid ergo quis obtenderit, unus tantum clare percipiet, alter putabit & falletur. Si autem eflet vugm inter perceptionem noftram/»» - Aatitiam, five opinionem, & inter verbum Dei certum 8c evidens, non efte ftandum noftras perceptioni, fed Verbo Dei, fatis eft oftenfum. Ergo contrarium contra exprefla Philofophi verba, contra conftantem ejuspraxin, abfque ulla fpecie, ei affingitur. Concludo, ex vera fententia de clara 6c difiintla perceptione per-ineptiflimam confequentiam C&tefium Atheifmi efle accufatum. ;XXVI. Mera itaque rurfus eft calumnia, quam pag.tf. PeflTme
fcribit, Cartefium, excipientem res fidfi, bona tantum verba pervenit dediffe, & ipfo faclo contrarium fatis ojiendijfe, & revelationis l rf^fe prorfusfecurumphilofophari, Contrarium conftat ex iis, qua~ ex- vries fum- preflis verbis, factofemper comprobatis, fuprademonttravi- mopere tnus, &confirmavimus auctoritateCl. Spanhemii, &C1. de ,auclar" fries, noftri Antagonifta~ Pr^ceptoris, fummopere laudantis hancpiam Cartefii moderationem, eamque aliisinexemplum ad imitandum proponentis. Hinc fumma injuria Gl. Antago- nifta eos dicit Cartefii AJfeclas^ qui pra rationis di&amine ni- hili facerent Divinam Revelationem; quos vere Cl. de Vries degeneres appellat Cartefianos. XXVII. Non etlergo boni ominis, quod Cl. Adver- NonqHx-
farius graviffimam de Cartefii Jtheifmo accufationem primo vis confe- fundet in quadam confequentia, quam fine ulla fpecie fal- j-"*""^^ fiffime deducit cx vera Cartefii fententia de clara & diftincla buendse. perceptione ut norma veritatis. Poflem ego vere & fblide ex ipfius fententia negativa, qua tollit claram& diftinclam per- ceptionem ut criterium veri & normam judicii, quianullaalia norma efle poteft, nec aliam fubftituit, deducere Scepti- cifmum Philofophicum & Atheifmumj fed ipfum hac, li- cet certiffima, confequentia non gravabo} quia novi ipfum D 1 eam
|
|||||||
|
28 C A R.T E SIUS Verus j
eam nec videre, nec admittere, fed abominari. Difcat in?
terim poftea cautius agere & judicare. Malim ergo progre- di ad alterum, fed adhuc magis ineptum Sciniquum, accu- fationis fundamentum j quod deducitur ex prorfusfalsoCdfrr tefio affi£ta notione caufe efficientis. Denotio- XXVIII. Quas vera fit notio caufte efficientis^ nempe •iecau/kef. qU£e efFe&um vera caufalitate feu operatione producit, quivis uentts. faciie npVit- Spinoza, quando Dmm ftatu.it caufam omniurri v rerum immanentem, non tranftentem^ 8c omnia necejfario ex natura Dei fui Jequi {cribit) non potuit veram caufe ejficien- tis notionem retinere, fed debuit talem naturam intellige- rer in qua formaliter contineantur, quaz neceffario ex ea emanant, fiuunt, Scfequuntur, & tamen in eadem natura manent. Demonftravi A. 170^. fic 8c in meis Exercitatio- bus, Exerc. 4. Part. 1. §.zp. Difp. 4. Theol. Nat. §.40- 46. nec non in Examine Eth, Cl. Geulingii^ Cl. de Folder falfam hanc Caufe ejficientis notionem expreffis verbis fiepe propofuiffe, multum inculcafle, inDifpp. contraAtheosj 8c idcirco dixiffe, naturam rei efle caufam efficientem fuarum proprietatum, proprietates ergo effeblus > 8c in univerfum ibi femper effe rationem caufe 8c effeclus, ubi unum ex alterone- ceffariofequitur, uti ex trianguli natura fequitur, tresejusan- gulos ejfe aquales duohus reclis. Hinc 8c intelligitur illud ejus paradoxum, Quantum difcriminis efi inter caufas, tantum dif- criminis quoque effe inter effetla; &f viceverfa; fic 8c ex eadem caufa non pojfefluere diverfa effecJa. Perverfa haec notio fine ulla "probatione Cartefio falfiffime affingitur pag. 7. Caufe effi- cientis admodum perverfa illi notio eft, difl eaahfolvatur, quod ita omne illud, quod ah ea procedit^ formaliter veleminenter contineat; cum tamen ille continendi moduspotius ad caufamma- terialem vtl formalem, quamadefficientem\pertineat. Sedfecun- dum Carteftum hoc eft reqtiifitum caufe efficientisprima 8c adeequatte , quas realitatem aliquam producit, 8c exfiftere facit, uti Deus omnes mentes 8c corpora, omnemquerealita- tem ; non vero ejus formalis ratio &c natura, qua ahfolvitur; nam Cartefi hoc eft axioma 4. poftRefp.z. Quicquide/irea- litatis Jive perfetlionis in aliqua re, efi fo?j$aIiter vel emineriter |
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars f. 2y
{» prima & adtequata ejuscaufa. Ceteroquin enim effet a ni~
hilo. Confer Med. 3. pag. ip. & Refp. 2. pag. 71. Hoc ergo eft requifitum caufe efficientis, habeve formaliter vel eminenter , quod dat j fed natura caufie efficientis abiblvitur eo, ut vera caufalitate 8c operatione efFeftum producat, & faciat effe, five detquamcunquerealitatem. Hfeceftvera ertefti notio ^«/^ effitientis j nec ex ullo loco Cartefti Vir
ar. illam falfam Spinoza vel Cl. Folderi eliciet & often- det. A&ori autem incumbit probatio. XXIX. Sunt «Kjui indifferenter videntur uti vocibus Quomo-
eminenter 8c virtualiter j qute tamen debentdiftingui. -C1..D* do.;cauf« Vries exphcans tres voces, jormahter, emmenter, oc vtrtua- „entercon. liter, duas pofteriores etiam diftinguit, Exerc. 6. §.4. Sic tineredi- & Caftanaus in Dift. fynopfiexplicat formaliter&Xvirtualiter. ca,ur> Marefius in notis addit eminenter, & diftinguit a t&> virtuali- ter, dicitque in Deo effe omnesperfeBiones, fedincreatasformali- fer, creatas vero virtualiter fj? eminenter. Ita Vir Cl. bre- viffime explicat duas priores, fed, quia putat Cartefium ul- timam Deo non tribuere, prolixius caufte efficientis explicat modum aliquid continendi virtualiter•;• id efty ait, ea ifiam effe virtute praditam, qua aliquod hfe diftinilum, quod vel prorfus non fuit, vel tale non fuit, qualepoftea efl, producat; de quo modo, fi reble^nemmi, in Cartefio altumeftfilentium. Sed operas pretium eft, potius modum quid continendi eminenter, quid proprie fit, clare explicare, & quidem ex ipfo Philofo- pho j eo magis, cum hodie quidam eumperverfe, neccum Philofopho , nec cum S. Scriptura, expofuerint. Quando improbi populum Dei comedebant, & fideles affligebant & in- terficiebant, dicentes,- non refpicit Jah, neque animadvertit Deus Jacobi; Deus refpondebat, Pfal. xciv. 8. p.' Animad- vertite 0 brutiffimi inpopulo, & fiultiffimi, quando intelligentes eritis ? An plantator auris, an non audiat? aut formator oculi an non intueatur? An caftigator gentium, annonreprehendatl Ubi Deus, dator & caufa efficiens auditus & vifus, ipfedi- citiir audire & videre, eamque realitatem five perfeclionem, quam aliis dedit, ipfemet haBere & poflidere. Sedquomo- do, znformaliter, eodem modo quo homines, qaiformaliter D z vident
|
|||||||
|
...
|
|||||||
|
jo C ARTE SIUS Verus
vident & audiunt, Scfbrmdlem rationem five naturam audi-
tus 8c vifus habent? Neutiquam. Deus eft Spiritus, mens Perfec"bifima, non habtt carnem 8c ofla, necauresautocu- los. Deus tamen audit 8c videt. Habet realitatem, quam dedit & formavit. Eminenter eam habet, five eminentiore 8c perre&iore modoj ita ut id quod Deus voluit in nobis eflc per auditum & vifum, nim. rerum cognitio, in Deo fit pi^ fectriflimo modo, fineorganis, fine fenfu ab obje£tis 8c re- bus dependente. Adeoque fignificatur perfectifllma Deifci- entia & animadverfio, ac fi omnia oculrs, videret 8c auribus audiret. Hsec eftauditio & vifioDex. ItaDeus habetauditum 8c vifum eminenter. Hasc eft fignificatio vociseminenter.Uti 8c fcopus loci allegati docet. lncrepantur improbi, dicen- tes, non refficit Jab; nequeanimadvertitDeusJacobiiSccon- vincuntur , quod Deus omnino audiat &c videat, fcil. emi- nentery five rejficiat 8c animadvertat; Sc quidem ex eo, quod caufa nihil largitur effeilo, quodnon habet; nonhabes, nonda- bis; An plantator auris non audiret? anformatoromli nonvide- ret? Hincdicipoteft, Deum habereomnemrealitatemfive perfe&ionem, qux eft in rebus creatis, etiamextenfis, mi- nime formaliter, fed eminenter, quatenus in Ded eft longe eminentior realitas &c fumma perfectio, quas facile fupplet vicem omnis realitatis 8c perfectrionis, quas eftin rebuscrea- i tis, etiafn corporibus. ' .... Voce» XXX. Carteftus multum attendit ad realitatem , qu£e
jormditer per aliqUam ideam menti exhibetur, quam dicit realitatem ur ex"car- ^C£e °tyeblivam , ejufque caufam merito quasrit} uti quam tefio expli- maxime illius realitatis, quxperideamDeinobis exhibetur. cantur, Proponit ibi hoc axioma , tantundem ad minimum realitatis debeteffe, (five formaliter, five eminentef,) in idearum cau- fis, faltem primis Ik ad<equatis, quantum eji in ipfis ideis. Vi- de Mec*. 3. Hinc explicat haec vocabula ad calcem Refp.2. pag. 8f. Oef. 4. Eadem dicuntur effe formaliter in idearumob- jellis, quindo taliafunt in ipfis^qualiaillapercipimus", cifemi- nenter, quando non quidem talia funt, fed tanta, ut talium vicem fupplere poffmt. Confer Axioma4- pag.88. Sic 8com- nis realitas, quae eft in quocunque effeftu , debet in ejus caufa
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars. r. 51
eaufa adasquata quoque vel formaUter vel eminenter conti-
neri. Qyod efb Axioma 4. ibid. ^uicquid eft realitatis ftve perfeclionis in aliqua r<?, eft formaliter vel eminenter inprima &f adieqmta ejus caufa. Quomodo formaliter, docetur Axio- mate )\ Nec ob ideam cadi, quod videmus, poffumus judica- re calum exBftere; nift quia omnis idea caufamfute realitatis ob- jecJiv<e habere debet realiter exfiflentem ; quam caufam judica- mus efTe ipfum ctelum; & fic de ceteris. Sic idea Dei requirit caufam , inquaperfe&io objectiva ejus ideae Cit formaliter; nam eminentior perfecTrio efTe nec cogitari poteft. Quicquid vero rcalitatis five perfe&ionis eft in efFe&isScoperibusDei, non formaliter , fed eminenter , in Deo prima & adasquata eorum caufa contineri debet. XXXI. Cum autem in Deo flt fummaPerfe&io, Om- Cartefius
nifufficientia St Omnipotentia, Deus poteft producere om- Deotribuit nem realitatem five perfeftionem , quam vult, five cogi- *"**'«» tantem , fiveextenfam. An enim Ens fumme Perfe&um a^nX* non debet effe Omnipotens ? Hinc Deo tribuitur virtus five Potentia , qua poteft producere quod vuk. Hoc Car-
tefius valide Sc expreffe docuit. Deum dicit Omnipotentem, Creatorem omnium rerum , Art. 2.2. Part. 1. Deum inprin- cipio omnem materiam fimul cum motu &? quiete creaffe Stc. Art. 26. Part. x. Mundum ab initio creatum effe cum omni fuaper- feclione,... nec tantum in terra fuiffe feminaplantarum, fed ipfas plantas, nec Adamum &?' Evam natos effe infantes^ fed fatlos effe homines adultos. Hoc fidem Chrijiianam nos docere: &c. Art. 4f. Part. 2. Ita pafiim. Ponit hoc corollarium Refp. 2. pag. po. Creavit Deits ctelum £5? terram , £5? omnia qua in eisfunt» infuperque poteff ejfccre id omne quod clareper- cipimus, prout id ipfum percipimus. Cujus deraonftrationem addit, qtiam vide. XXXII. Hinc jam abunde patet} VirumClar.fruftra Hocfenfu
in Cartefify defiderare modum continendi aliquod virtualiter, i. agnofcit in e. ea iftam effe virtutepr<editam, qua aliquodafe diftinclum.... *?eo mo: producat, cujus altum efifei filentium. Addit, nulluminCarte- cominendi fii Primipiis vel Medd. extare locum , in quo Deus caufa tran- virtuatiter. wfiens aUquod, quod necdumerat, afeverciB' omninodiftMum^
'. - pr(h
|
||||
|
p - C A RTE3 ims Verus ri \i
producens nuncupatur. Sed quid fi Cartefius hosterminosadhi-
buiflet, & dixiflet Deum caufamtranfientem, quse virtuali- ter continet id quod , a Deo diverfura, producere potuit; antum acquieviflet ? Non putem. Cartefius vim 6c fignifi- cationem eorum vocabulorum cflicaciflime paflim docet, etiam in Princ. 6c Medd. Art. 14. Part. 1. Princ. fcribit,. inter diverfas ideas , quas mens habet, unam effe entis fumme intelligentis , SUMME POTENTIS & fumme perfeffit qu<e omnium longe pnecipua eft. In hacfola agnofcit exfi/ientiamt omnino necejfariam 0 aternam , fed POSSIBILEM &? CONTINGENTEM tantum inideisaliarumomniumrerum. Rurfus Art. if.nullius alteriusrei ideam apudjeinveniri, in qua eodem modo necejfariam exftftentiam contineri animadvertat. Obfervet Le£tor , quam clare £c diferte verum Deum^ uni- cum Scfolum , neceffario exfifientem , diftirttJumab omnibus aliis rebus, quae ta.ntumcontingenterexfiftunt, (quarumer- go minime" eft caufa neceffaria,) defcribat. Si haec non fuf- ficiant, Art. 22.. addit, eum efle aternum , Omnifciumi OMNIPOTENTEM , omnis bonitatis veritatifque fontem, ac denique omniailla infe habentem , in quibus aliquamperfe- ftionem infinitam , Jtve nulla imperfeclione terminatam, clare pojfumus advertere. Hinc Art. ij. a Deo removet omnia, quce etfi nonnihil habeant perfeclionis, aliquid tamen etiam imperfeflionis Gvelimitationis. Speciatim ait, indecertumejfe, Deum non ejfe corpus. Nec Deum ullo modo fentire, (mvafor- maliterf) quae ergo eft natura Dei ? fed tantummodo intelli- gere £5? velle; Neque hoc ipfum ut nos per operationes quodam- modo diftinSias, fed ita , ut per unicam , femperque eandem £<f ftmpliciftimam atlionem , omnia ftmul intclligat, velit cj? opere- tur. Hcec omnia habentur paginis tribus. Vereor , ut Cl. Vir tam clara, tam orthodoxa, tam pura, in plurimis va- ftis libris vix reperiat. Quaerat taliain Spinoza, mVanino^ vel quovis impoftore, fruftraipfum fore certusfum. Addit Art. 24. Deum folum omnium^ qu<e funt aut ejfe pojfunt, ve- ram effe caufam. Et ftatim memorat res ab eo creatas. Uti & Art.zf. docens omnia^ qu<e a Deo revelata funt, credendd ejfe, quamvis captum noftrum excedunt; qualia diciteflewj^e-i rid
|
||||
|
Spinozifmi EVERS O R. Pars i. 33
fieria Incarnationis &? Trinitatis; item , nulla effe tum in im-
menfa ejus natura , tum etiam in rekus abeo creatis. qua cap- tum noftrum excedant. Sic Deofoti vult refervare nomen infini- ti. Art. 27. quia in eo folo omni exparte, non modo nullos li~ mites (nim. fummas & abfolutas perfedtionis Deo foli pro- prias ) agnofctmus , fed etiam pofitive nullos effe inteWgimus, Sedalia, nim. extenfionem hujus mundi, imo magnitudi- tiem rerum poffibilium, numerumftellarum poffibilem, ex Art. z6. dicit indefinita , quia non pofitirve intelligit, eas res ali- qua ex parte limitibus (nim. numeri vel extenfionis) carere, fednegative eorum limites, fi quos habeant* inveniri d nobismon poffe confitemur. Omitto plura loca ex Princ. Medd. aliifve Philofophi fcriptis proferre , quia hazc abunde fufficiunt ad expugnandam ipfam pertinaciam & ad confundendam ip- iam impudentiam. Qui haec fcribit, & nullibi vel mini- mam heterodoxije fufpicionem prsbet, ille,certere£fciffi- me de Deo vero , a rebus creatis diftin&o , fcripflt. Nec opus erat terminos virtualiter 8c caufa tranfientis adhibere. Sufficit Deum dicere omnipotentem , & Creatorem omnium rerum a fe diftin&iffimarum. Plurimi Theologi 6c Philofb- phi eofdem terminos non adhibuere, maxime antetempora Spinoza. XXXIII. Hinc certijfinie quoquefequi, fcribit Cl. Anta- Quomo.
gonifta pag. 7. Deum, fitantumfit rescogitanst^nonextenfa^oV>tm nuttam extenfionem efficere potuiffe; quoniam eam neque forma- fui exten^ liter, neque eminentet•, infecontinuit. Sed oftendi ex ipfo Car- fionem tefio , quo vero fenfu Deus realitates omnes, etiam corpo- producwe rum,ipfamqueextenfionem, infecontineat,minimeforma- P0'"""* liter, fed eminenter. Sic & virtualiter, quia omnem realita- tem, tam corporum , quammentium, a Deo efle produ- £lam , ftatuit. Sententiam ergo aperte falfam Cartefio rm> fus affingit, ut inde aliquam difficultatem eiiciat. AfFert porro verba ex Difp. Clar. Jac. Wittichii de Natura Dei, §• ij. Dicit, eum tandem concludere; Quare quidam fentien- tes , fe hoc nodo infolubili conftriclos effe^ faffifunt, (refpicit Cl. Ckricum, qui hxc fcribit faepe in Logica, & Ontologia, potiffimum Pneumatolog. Se6t. 3. Cap. 3. §. 17.) Deum E xque
|
||||
|
U C A R TE6 IUS Verus
aque proprietates corporum ac fyirituum pojfidere ; fyiritum a#-
tem & non corpus vocari, quia ufus obtinuit, ut aparte nobi*
jiore fiat denominatio. Addit Cl. Antagonifta ex Cl. Wittichii
§.14. ha:c verbaj Quomodo omnia ex perfeBiffima Dei mtura
oriantur, &c. De re ipfa nihil vult dicere, nec Cl. Wittichii
litem fuamfacere; fed tantum quserit pag .8. Cur is, qui Deum
non folum perfeUiffimam cogitationem , fed veram caufam effi*
eientem tranfeuntem agnofcit, hic adeo $pinoz# argumento con*
firiftus h<erere debeat ? Ego refporideo 1. nos cura Cartefio
agnofcere Deum tantummodo efTe mentem perfe&iflimam}
adfeoque- tantummodo intelligere £5? velle $ five ejus eflentiam
confifterein perfecTufllma cogitationej nec fine fummaab-
furditate 8c keGone Simplicitatis Divinze quid diverfum a c<h
gitatione perfecJifiima , quod ea non involvat, Deo attribui
pofle. Imo fi id fit di verfum a cogitatione, debet efle f i ne cogi-
tatipne, adeoque quid brutum , non intelligens. Quod
Deum deftruit. Si per certas confequentias hic agere lube-
ret, quot abfurdis Cl. Adverfarium premere poflem 1 Sed
abftinebo ab iis, ut ei paream. i.Deum^/2/mperfectiffi-
mam, perfet^ifRm&mcogitationem, Civefubftantiamperfe£ti{"
fime cogitantem, eSerevetacaufamtranfeuntem. Noneflet^"
gitatio perfectiffima, fi non nutu voluntatis poflit ad extra
operari, & mundum verbo 8c juflu producere. Imo nifi fit
'.', mens & cogitatio perfecliflima, caufa mundi tranfiens efie
-.,r.,\> i non poffet. Hinc 3.qu£erocum Cl. Antagonifta, nonCar-
*' tefium, qui nobifeumeonfentit, fed Q. Wittichium & Cltri-
tttm ; Qu* hicfit dijficultas ? Cur Deus non extenfus, co--
gitatio fumme perfecta , extenfionem producere non poflet,
lieet eam non h&htat formaliter, (eaeminenter?
Diflenfus XXXIV. Sed licet Cl. Adverfarius nolit Cl. Wittkhii
Cl. ?"'• %$em fuam facere, fatetur tamen, Firum Cl.ficundumprinci-
^Cartefok t*a ^Mttf1* mn male fuiffiargumcntatum. Qyod ego quamma-
a feipfo! Kimenego. Cartefius minime docet omnia cx Deimturafim-
rey quod Cl. Wittichius fcripfit} fed Deum liberrime omnia
operari extra fe. Cartefius ftatuit, Deum omnem realitatem
f offidere emmetiter * qluod M^ittichius negat, fakem vocem
rejeeit, nonrefcenjn» veifubftituta,v©cis fignificatione. Sed
in
|
||||
|
Spinozifini E V E R 8 O R. Pars i. 55
ittiterata Difp. editioneA, 1718. expofitioinlemmatemas-
gioali additur , Deum m ideafua omnem realitatem pojfidere 9 fcil. objeBive. Hsec vero non eft mens axiomatis, quod quis tlon habet, id non potefi dare. Poftea alibi explicat, quod Deus habeat potentiam & virtutem producendi extenfionem^ omnemque realitatem. Sed nec hunc pofTe efle verborum fen- futn, conftat ex eodem axiomate, quod quisnon habet, id alteri dare non folefi. Vel , quoddat , id habere debet, fal- tem eminenter, id eft eminentiore modo, five quid emi- nentius» quod ejus realitatis, quam dat, vicem faeilefup- plet. Quod fupra §. 29. ex PG1I.P4.8.9. oftendimus, SicSc Apologias Part. 3. §. 53.54. Vir Cl. videtur quidem fe huic liti iubducere 3 attamen graviffime CL Wittichium heie ae- ctifat, tanquam genuinum Cdrtefii veri Spinozifmi Archite- cli fequacem , quiJecundum prmipia Cartefii mn male fuijfet argumentatus. Cartefius tecle doeuiflet principia &cfemina A- theififii , quse ne miHefimus reperit $ tVittichius vero reete fecundum ea principia argumentatus fuiffet. Quod ego vehe- menter nego; imo id etiam fi fapit, negabitCl.WittishiM: ceteroquin eniro fateturfe efle Spimzifiam. XXXV. Sequitur CI. Adverfarii qusedam obfervatio, Quodja-
Sed non abfquefingulari Dei accidit providentia, quod Caftefla-ro vcticar* toi interfede Spinozifmo digJadienturt &alter alterumejusaccu- t'fiam^l°s fent', accufatus verofe ipfim Cartefii aucloritate tueatur. Him accufen" accufator necejfdrio ipfum Cartefium ejufdem criminis reum agere tenetur. Ad hanc ego obfervo r. S. Scripturam docercefie qui fe dicunt Judaos, qui tamen vere non funt; itaetiam experientiam docere, efle qui fe dicunt Cartefianos , qui nihil minusfunt. Imo eventus jam docereincepit, qualef- nam fuerintilli Cartefiani prhni ordinis^ 8cclaffis, quosalibi Cl. Guffetius memorat. Imo hoc ego< fingulari Divin<e Ptd- i)identi<e & £r#//>>cceptum fero, quod iamantepericulofif- fima dogmata Cl. Clerici, & ab annis 14. fubtilitates male- fanas CI. De Volder^ & potiffimum Spinozifiicas plures po- fitiones Cl. Geulingii, detexerim ; quod omnibus Cogi- tationibus carnis & hominum hujus feculi confiderationibu§ procul habitis in animum induxefim Gaufam Dei agere^ar- E a tes
|
|||||
|
/
|
|||||
|
36 CA-RTESIUS Verus
tes quorundam manifeftare, & oftendere, quantum diftent
aera lupinis. Si quis Cartefti Adverfarius hxc ex eorum, qui
putantur efTevyrimiordinisCarteJiani, eruiflet,quantamacula
optimEe Philofophia; verifque ejus cultoribusinuftafuiflet?
2. Uti Paulus, Judtsus verus & in occulto, redarguebatferio
alios qui fe dicebant Jud<seosy &C hi de Chriftianiimo vel Ju-
daifmo difceptabant, 8c alteralterumaccufabant; ficmirum
minime eft, fi & Carteftani, deipfo5,/>/»oz//5»(jdigladientur,
& alter alterum , non prorfus ab eo immunem, accufet Sc
de eo convincat. 3. Cumque. illi Judaizantes falfi fratresac*
cufati, ut & quicunque ha^retici, imo 8c ipfei^/^os^Epift.
if.ii. &c. provocaverint ad S. Scripturam, ejufque Di-
vina au£toritate fe tuerentur ; nullus quoque miror, eum
qui Spinozi/mi accu/atur /e ip/um Cartefii aucloritate tueri co-
nari; fed eventu & jure utrobique eodem. 4. Sed hoc fum-
mopere miror,quod Cl. Antagoniftain hoc libello accufatorio,
in quo triumphum canit ante victoriam, & jadtat certifllme'
demonftrari, Carteftum verum Spinozi/mi efle ArchiteSlum,
, tam inepta arterre ratiocinia, tam invalida, omni fpeciede-
ftituta, ne caj/anucedignaa.rgumenta, imo dedu&iones omni
confequentia carentes; uti heic fubjicit; Hinc accu/ator ne-
eejfario ip/um Carteftum eju/dem criminis reum agere tenetur. Ubi
judicium? ubi acumen, quodinPhilofophoi-equiritur? Qui
.1,. vere ab orthodoxis accufantur hserefeoscujufcunque, annon
pariter fe muniunt auctoritateS.Scripturaz? Knhinc nece/-,
Jario accu/atores orthodoxi ipfam S. Scripturam eju/dem criminis
feam agere tenentur? Fatetur tamen Vir Cl. fe tzm/olide Car-
tejii Atheifmum demonftrafie, nt nihil alicujus momenti addere
queat. Utinam hoc nunquam tam temere aggrefliis eflet!
idea Dei XXXVI. Eadem inconfequentialaboracfequensproba-
elara kdi- tio confenfus Cartefii & Spinoza. Cartefwsjatlajfet, fthiadmo-
(tmcla mi- dumclaram(J'difiinclamDeiejfeideam, quamvisnonadaquatam.
idea Dei 'ta modefte docuit Carte/ius Part. 1. Art. ip. f4- &c. Qyo-
spinoxjani modo, quibus fidiculis, hinc jam ejus Spinozi/musextunde-
tur ? Hoc modo ; 7aMs idea Dei Spinoziftici commode haheri
$oteft. Siccirie? Tam facile concipis ens unum, unam fub?
ftantiam , habens diverfiflima ilh attributa, cogitatianem &
exteri-
|
||||
|
Spindzifmi E V E R S O R. Pars f. 37
extenftonem , quae funt *'<rvV«t<* , quasque diverfiflimafub-
jecla requirunt ? Jam Vir Cl. extenfionem\ infinitam con- jun&am cum cogttatione in fuo genereinfinita tam clare 8c di- ftin£te concipis, ac naturammaris, quandoinlitore fias ,licet to- tam ejus amplitudinem non cernas .? Quanto facilius clara & diftin£ta idea veri Dei, Mentisperfe&iftima;, haberipoteft, quam figmenti confufiflimi, abfurdiflimi & contradi£torii? Deum fatemur ambo efle incomprehenfibilem; attamenaliquo modo cognitum. Imo fperamus eum a nobis vifum iri de facie adfaciem. XXXVII. Cartefium unicam veram &? proprie diclam cartefii
agnovifle fubftantiam (quod Cl. de Fries Exerc. 4. §.p. fu- j6"??!,13 fpicandi anfam dedifle notavimus §.2. 8c 18.) Cl. Antago- ^comta* niftse meram 8c impiam pag. 9. efle calumniam, ex detor- ria fenten- fione verborum, ex perverfa verfione vocis univoce, & ,iae sPino" perfida omiflione vocis plane, deducta, certumeft, 8ca-zae' , podi&ice a me eft demonftratum Part. 1. Apologias, 8c clare feq. Parte vindicabitur. Veritas hsec eft, quam ex-
pretfis verbis Cartefius docetj Innunjerabiles effe/ubfiantiaSj tam cogitantes, quam extenfas, totfcil. quot funt mentes 8c corpora, qua: realiter a fe invicem differunt, Sc wuefine aliis exfiftere poflunt; qua; nulla alia re (nim. ut fubje&o) ad exfiflendum indigent ; attamen nonfine Dei concurfu exfifte- r.e pbflunt. Sed/ubftantia, quac nulla PLANE re indiget ad exfifiendum, nec ut fubjeclo, cui infit, neo ut caufa efficiente a qua 8c per quam fit, quae ergo fit a fe 8c iiidependens; quae fola exfiftere poteft ; unica eft nim. £)eus. Ceteraz omnes Deo neceflario indigent. Hicne eft Spinozifmusi Itane proba- tur apodictice, Caxtefiumunicamveramfubftantiama.gnoviffe? O temeraria accufatio! . , XXXVIII. Sedfeq. pcriodo pag.o. graviflimuserror cjjaratfo.
committitur, qui neceflario fecum trahi? ignorationem na- neipfa^ub- turas alicujus fubftantia? exfiflentis, ac fi tantum attributa 8c ft3I"'a accidentia ejus cognofceremus. Concipit enim fubfiantiam, ^p0'rS;s quxfimpiexfit, & per fe exfifiat, qua omne attributum, tam cognofca cogitationis in mente, quam extenfionis in corpore, naturapo- tur- fterius fit -t quap ergo debet efferealitas qucedam; nam non E 3 entis
|
||||
|
38 C A R T E S IUS V&a*
entis nulla funt attributa, miltae affe£tidnes> Scqutdemrea-
litzsprior omni attributo-, quae pforius fiQignota} cuitamen realitates Jubftantia noninejfent; hoc enim vellet Spinoza» Quae funt admodum confufa, imperceptibilia, 8ctolluntomnem fubftantiis cognitionem , 8c veram mentis fubftantiae a fub- ftantia corporis diftinclrionem. I>icit Carteftum duofurnma re- wwgenera ftatuiflbj qux Cunt duogenerafubftantiarttm? ha- rura enim duaj funt claffes, mentes & corpora. Quod flclare id expreffiflet, I^eftorvidifTet, pra;cedentem periodum me- ram & falfiifimam fuifle calumniam, qua unicam veramfub- ftantiam Carteftum agriovifle fcripferat; fed obfcure dicit rerum^ quas explicat, cogkationem & extenftonem', quaeeffeni?- attributa fubftantia ejjentiam conftituentta. §>ao C\. Adverfa- rius putat nihil abjurdius flatui pojfe. Sed egoaffero} nihil certius, magifque neceflarium effe ad veram mentis 8c eor- poris naturam & realem, quae inter utramque fubftantiam intercedit, diftinftionem agnofcendam , & ad vitandam utriufque confufionem. Omnisfubftantia, qu« exfiftit, & per fe exfiftit, debet eflequajdamrealitasocentitas. Sub- ftantia ab alia diftin&a debet efRrealitasvelnumeroalia, vel fpecie, vet&C genere. Siveautem fitrealitas, qnanumero differt, fpeck convenit cum alia } five qua? fpecie etram differt, genere autem convenit } five quae etram genere differt, fi illa realitas finefubjeftoexfifterepoffit, quaYifcun- que ea fit, eft fuhftantia. Atque ita fog/Y^/oconfHtttiteffen- tiam five naturam mentis; uti 8c extenfio corporis. Ita falya eft diftinftio mentis^Sc corporis. Et hac doctrinadirefteeft oppofita Spinozifmo , ftatuenti, mentem & corpus effe unam eandemque fabftantiam , qtne modo fub attributo cogitationis , modo fub attributo extenftonisr comprehendHur. Qu,omr>do auteitr « attributa fint idfentitatis, quaripfameflentiamy»^»tf/<econ- ftiteant, breviter expofuirnus Syntagmatis Part. %. five / Hept. Difl*. z. §. zi-2f. 8c 4f. prohxius vero Peiretas Cog. Rat. Lib. z. Cap. 5. §.1-3. citatus§.24.
XXXIX. Denique ultimum argumeriturii, quo Car^ bus natw tefii Spinozifmum perfuadereconatur, petitm zZegibusnaturtey rt' fecmdum quas Drns in natura agat, quas Cartefitts vellet Divina
|
||||
|
Spinoztfmi EVERSOR. Pars. u &
Divin/e effentia inejfe.y & ex Dei ejfentia ejfe arcejfendas. Adeo-
que Deunt agere necejfario. Antecedens eft, leges natura.• ex mente Cartejii Divin<e ejfentia inejfe, &? ex ea ejfe arcejfendas. Confequens eft, Ergo Cartejius ftatuit Deum agerenecejfario. Videamus prius antecedensj & poftea, an confequensfluat ex antecedente. - XIv. Quod attinet ad antecedens, obfcure, ambigue, Hia
& eerto fenfu falfo id proponitur. Deus De«.f fuiflet, Effen- Car,ff'i tia Divina PerfeUiJfima fuiflet, fi DeusnunquamdecrevifTet ft^tuumnr mundum corporeum producere, nec leges mtur£ ftatuiflet j ejfmtU Di- fi enim muridus non fuiflet, nec leges natura fuiffent. Adeo- vin* >»eft> que leges naturx minime poflunt dici inejfe efentite Divin<e. % ex '*. Nec unquam Cartefius hoc dixit. Imo cum ftatuat perfectif- fm^ fima*n Dei in agendo libertatem , nullo modo per confe- quentiam hoc ex ejus verbis elici poteft, fed ediametroip- fius fententise adverfatur. Suppofito vero libero Dei decreto de mundo hoc corporeo, certa? leges natura, qua? in cor- porum motu obfervantur, fequuntur neceflario ex natura, principiis & conftitutione corporum, E. Gr. quod gravia deorfum , levia furfum ferantur Scc. vel etiam derivantur ex Perfectionibus, quasDeusinregendomundovultdemon- ftrare. Itaoftendimus, Apologise Part. i. §.ff. Cartefium JMdicaffe & fcripfiffe Art. 36. Part. z. Perfeclionem ejfe in Deo^ noufolumNB. quod' in fe ipfo Jit immutabilis, (quaseft efientialis Dei perfecKo,) Jed etiam quodmodo quam maxime cenftanti & imnmtabili operetur, &c. Non ergo ex efientiali Dei perfecHone, qua in fe ipfo eft immutabiiis, tedeximmu~ tabilitate & ftmpBcitate operationis Divin<e, quasDeo maxime convenire videtur , Philofophus deducit has natura feges, fecimdum quas earpusz» eodemjiatu magnitudinis, figurx, fitus,, motus vel quietis, qnamum in fe eft, perfeverat; ita enirri Deus corpus confervat. Hinc corpusquantuminfeeft ino&eturfecttnd&mlwamreMamfifa. enim Deus,primusmotor, dirigit motum. Hinc & corpora in aliorum occurfu variis ttiodis matHsfms communicant. Nemo veram caufam verum- que fuadaioeptuni harum legum natura cognofcet, qui eas non derivat ab hac immwtabilitateoperathms Dtviv<t. Sedid- |
||||
|
4,o ,i CAR TESIUS Vcrus
circo non debent dici ejfe in ejfentia Dei, & exeaeffearceffen-
da, ac fi in ea efTent, 8c inde fequerenturneceflario. Unde patet, confequens efTe deduclutn ex falfa fententia Cartejto affi&a. Sed il fpe&etur vera Cartefii fententia de legibusnatu- ra, quas Deus libere 8c fapicntiffime inftituit, ut conftan- ter &fapientiflimeoperetur, tum nulla eftconfequentia. Hinc ex XLI. Quod jam oftendimus Apologise Part. i. §.^4. & Cartt[%\ exemplis illuftravimus. Uti enimquiftatuunt, Juftitiamvin- m?nfme"e- dicativam Deo jam ex hypothefi Decreti ejfe naturalem; De- quitur, um non decere creaturam Immerentempcenis aternisaddicere j aut Deum efle hominemprimum condere aliter qunmreclum; illiidcircoDeum agem necef- mmime faciunt caufam neceffariam, qute neceflario ageret j J ita minime Cartefius ex PerfeHione Dei, ex conftantia Scfim" flicitate operationis Divina, deducem legesnatura, pofitojam
Decreto Dei de mundo corporeo, ftatuit Deum neceffario agere; fiquidem liberrime omnia decreverit. Hsecrefpondi §. f 4. quibus jam addo, quod Vir Illuftris Hugo Grotius de Jure Belli & Pacis Lib. 1. Cap. 1. -§ 10. ftatuit, jus natura ita immutabile effc, ut ne a Deo quidem mutari queat. Poftea^ Sicut ergo ut bis duo nonftnt quatuor ne a Deo quidem potefl ef- fici, ita ne hoc quidem, ut quod intrinfeca ratione malum eft, malum non fit. Hoc prius de bis binis ut non eflent quatuor, Cartefius ob fummam libertatem, quamDeotribuebat, afTe- rere aufus non eft. Qyod tamen refte aflerit H. Grotius. Hihc jam liquet, quam falfum fit, quod^fcribit fub fin. pag. p. a Cartefiofat materia effe fuppeditatumSpinoza, e~qua impiam fuam Philofophiam concinnare potuerit, nihilqueamplius dejtderari quire; oftendimus enimdemonftrationespraec.de- duftas efle vel ex veris Carte/ti fententiis, fed fine ullacon- fequentiaj vel ex fententiis falfo Carte/io affi&isj imo etiam ex fententiis falfo ei affi&is, 8c infuper fine ullaconfequen- tia. Stoicif- XLII. Pag. io. fcribit, mequidem, fcil. Part.x. Apo- mum ef!e logiae, fategiffe oftendere, Spinozam fua habere & Scoicis, fed praecipuumy^ uj[a verifmiUtuJinis aut probabilitatis fpecie; quia cafucon- Spinozif- tingere poteft, ut duo fibi invicem ignoti incidant, velineandem mi, conrlr- veritatem, vel errorem eundem. Sic Cl. de Vries non vult raatur. >;- ,, Qafm
|
|||
|
Spino2«m| EVERS O R. Pars r. ^
Gartefium araffe pitulo, Weigeln^ fed potius forte fortuna in
eandemde nullibilitateJmtentiamimidiffe, Difquifit.§.j". Quod
uti ego non abfolute negem aliquando fieri poflej itanemo
negaverit, maximam efle probabilitatem, imo ne quidem quis
dubitaverit, unum fuaab alio tranftuliffe& mutuatumefle,
quando tanta eft convenientia, &inter totdogmata, queta-
ajdmodum ego demonftravi efle inter dogmata capitalia cor-
ruptiorum Stoicorum & inter illa Spinoz<e. E. Gr. de cpnfu-
fione Dei & mundi^ de itU itiee., de um JubftanHa, de s&,- •
ternitate materite, independentis & neceflario exfiilentis,
defato, & neceflitate omnium eorum quas fiunt. Imo ho-
minem Dei partem dixerunt. Aniifiam conceperunt inftar ijnis vel atheris &c/ Sapientem dw »&>)•, ufi fiint fpinofb di- •cendi generjs, &c» 'quas prolixe recenfui. Tot monftraopi- nionmn duos cafu fomniafle nemo probahileeflecredct, Sed
praterea notavi qpoque Spinvzam meliora quasdam' dogma»- taf Stoicorum depravafle, immutaflej & porro alia ab E- picureis defumfifle. Quod hic reticet Clar. Antagonifta. Ip- ie tamen foti&s conjeclat pag. 10. majore cum •verifimilitudme Cartefium fua -cK ifto/orhabere, utpote injuventute edo&im inter Scholafticos} n$c fuiffk hofpitem in Philofophia Stoica; i,- deoque fi fit auxdam affinitas inter Spinozifmum & Stoicif- mum^ foreper tertium aliqaod, nempe Philofophiam Cartejia- nam. Sic eft. Haec enim accufatio defendenda eft, Carfe- Pus eft verus Spinozifmi Anhiteclus, & Spinox.<s prseluxit, vel praeivjfcft Sed verfatus»fit inter Scholafticos, an hi Stoici fuere? A*Hlfon attendit Vir Cl. quanti fecerint fuum A- riftotelem j * tjuantopere Philofophiam Peripateticam cum Theologia commifcuerint ? Eam autem Cartefius rejecit j unde odium Scholafticorum fibi accerfivit, licetidquan- tym pote evitare ftuduit. Et tamen Stoicam Philofophiam & Scholafticis didicit? Quis id cogitaflet? Attamen Cartefius nonfuit hofpes in Stoica Philofophia; concedo, in nulla eum . hofpitem fuiffe, qui fumma ope veram aliquam ftuduit in- venire. Sed an idcirco fuam a Stoicis derivavit, quae pror- fus ei eft contraria? Sic Viro Cl. praluxit Cl. De Vries Ex- %
erc.4. §.p. quodfupra§.i8. indicavi. Licetenimprius^-
F noza
|
|||||
|
v
|
|||||
|
■■• -
|
||||||||||||||
|
y-~
|
||||||||||||||
|
CARTESIUS Verus
|
||||||||||||||
|
tizo? opinioijem de unica fubfiantia didatnibfteffe nift rec$»
um Atheifmum Plinii, & aliorum prater hunc mundum nul- lum Deum agnofcentium j tamen poftea, earn Cmtefio ut pri- mo auftori & inventori deberi, ex Art. f i. Cartefi fufpicio- nem injicit. Hinc mediante Phil. Cartefii fore affinitatemin- ter Stoicifmum 8c Spinozifmum noftcr conficit. spinox.* XLIII. Imo quin Spinoza fua a Cartefio, ceu proxima fua non origine, habeat, eum qui fequentia perpenderit, dubitare non Cartefio, pofle fcribit pag. 11. i. Spinoza didieit Philofophiam Carte- fed rem fianam; forte uti Socinianus noftram Theologiam, imout Cartefia-■ -'vulpinam indueret, ut hiftrionicam exerceret, & tutius j?wp falleret, Atheifmum docendo 5c Philofophiam Carteftanam "prodendo. 2. Eam , XLIV. z. Ea fuit illi in deliciis. -An CI. Vir nec con- ei non «'»-fcientiam, nec fronterri habet, quod tam aperte falfa fcri- *'*"'* •feJ~bere'audeat, poftquam ego' tam prolixafraudem impofto- re^exofa^m "s ipfiflitnis ejus verbis probavi Apologia; Part. i .§. 8"|7? fuifie, de- IpfeEpift.p.fcripfit, Egocuidam Juveni yquemMEAS Orl- monftra- NIONES APERTE docere nolebam, Tra&atUm in l.& |
||||||||||||||
|
tur.
|
||||||||||||||
|
2. Part. Princ. Cartefti antehac diclaveram. 'Porro rogatus ab
Tarriicis edi curavit hunc Tra&atam, fedhac lege^ utinPrtf- fat. Leilor moneretur, fe non omnia, qua im eo cmtinentur , profuis agnofcere. Quod & in ea Prasfatione legitur. E. Gr. de mentis eflentia, de ejus libertate, quam negat; 8cc. Por- to ex Cartefii mente tantum diei, hqc aut illud' captumhuma- numfuperare. Judicabat enim Spinoza (quod lejdturinPraz- fat.) ifta omnia^ ac etiam plura aliamagis JiiblvmKwatquefub- tilia^ non tantum clare & diftinSle a nobis concipi^ fed etiam commodijjime explicari poffe; fi modo humanus InteUetlus alia via^ quam qua a Cartejio aperta atque ftrata efi^ inveritatis invefttgationem , rerumque cognitionem deducatur, &c. Irno Spinoza aperit fuam inteqtionem & fcopum in edendis his Carteftanis, quae pro fuis non agnofcebat; nim. nt ft aliqui^ qui PRIMAS PARTES in patria w^TENENT, repe- riantur, qui cetera qua fcripfi atque PRO MEIS agnoflo, de- fiderabunt videre, adeoque curabunt, utea extra omne incom- modi ptriculum communis juris faeefe poffim: hoc vero fi contin- |
||||||||||||||
|
SpwzifflA E V £ R S O Ri 'Bars i. a^
gatj nott dubito; quin flatim^uaiam in publicum edam-t fin
tninus, filebo potius, •quam nteas opiniones hominibus invita pa-, tria obtrudam &c. Sic Epift.2. recenfet capitales-errores Cdrtefii&C Fcrulamii circa cognitionem caufte prima &? originiS \ omnium rerum, circa veram naturam mentis humance, & ve-
ram caufam errorum; concludens, quorum trium cum maxime neceffaria fit vera cognitio, tantum ab iis ignoratur ,r QUI OMNI STUDIO ET DISCIPLINA PRORSUS DE- STITUTI SUNT. Sic ScCartefianos STOLIDOS ap- pellat Epift. ip. Hax legit & multo plura, a mefcriptaj Vir Cl. & tamen heic fcribere audet, Philofophiam Carte- Jii Spinozts in deliciis fuiffe? Adeoque indubium efle Spino- zam fua b. Cartefio habere? Imo quando ego in omnibiis Spi- nozam d Cartefio diflentiredemonftravi, ipfe Cap.io. §. i. ad incitas reda&us fcripfit, Spinoza ftc egit, uti ingrati dif- cipulifolent, qui,. per quos profecerint, fateri nolunt. XUV. Addit 3. ejus probationem ex eo petitam, quod 9e°*"e'
Spinoza Philofophia Cartefii adeo fuerit peritus, ut eam 6? a- j"^0"m lios docere^pqtuerit, eamque methodo mathematica demonftrare, ttrare G- tentaverit. At plurima defumfit ex ipfo Cartefio, qui talia mulaverit, ordine Geometrico fcribere tentaverat poft Refp.z. rogatusab at,dl(,lt ta- n . "0 • r i° • men, le
amicoi quae bpmoza repetnt, ocpaucistantummodoauxit: eamnon
fed egregius demonftrator Geometricus, qui inPra;fat.apertc adinittere. fignificat, fe hasc non prpfuis admittere, fed longe alia, Sc plurima horum efle falfa,Quid ineptius fieri poteft? XL VI. 4. Dicit, Summa Philofophia capita &principia ^t^{.
Cartefo £5? Spinoza funt eadem. Qiiod ex ipfo Spinoza, & p,a ut ab- paulo fupra ex enumeratione ipforum fummorum capitum &yWaaS/j. priiicipiorum deDeo, de ntente, delibertate&Cc. apertiffimum ^°^K- efTe mendacium, manifeftum eft. ,e XL VII. Recenfet tamen Vir Cl. iftiufmodi fumma ca- Valde <3«-
pita tz prittcipia, in quibus confentirent Cartefius £c Spino- ™F{* {fM za. \.Eadem, quoadfenfum, fubftantias, attributi Scniodi-^.^*^* definitio. Ego vero Apologiaj Part. 1 §. ip-28. diverfiffi-nes carti. mas harum notictnum ab iis tradi definitiones oftendi. Spi- f» & sf*: fioza ita definit, ut ex omnibus fubftantiis particularibus fa- *'**• ciat modos-f Cartefius vero totfubflantias agnofcit. Spinoza F & - obfcu-
|
||||
|
44 C ARTESItJS Veras
TT »
obfcure, captiofe , dolofe, fubjlantiam &c&mt$ imo>in ipfb
Tractatu, in quo Cartefii opinioncs, quas profuis non ag- nofcit, fcribit, falfat definitionem Cartefii. Dicit enimibi, fer fubftantiam intelligimus id, quod adexfiflendum folo Dei concurfu indiget; quod Carteftus de fubflantiis creatis obferva- veratj minitne vero in definitione fubftantia pofuerat j ita enim Deus non cilctfubftantia. Quod oftendi §. ip. si<:Attri- XLVIII. Spinoza per jtttributum intelligit id, quodin- i»ti. felkStus de fubflantia percipit^ tanquam ejufdem ejfentiam con- fiituens; quod fecundum Cartefium tantum efl attributum ef- fentiaky qmmMbetfubflanfiamparticuJarem,' quam Spinoza negat, conftituens. Carteflo autem attributum efl id omne, quod rei alicui irieft, attribuitur, Sc quod femper eodem modo fe habetj uti fic exfiftentia, dtiratio, 8cc. qua: certe rei ejfentiam non conftituunt. Eilam XLIX. Sed quando res inde variatur, hoc vel illomo- Modi. Jq {e habet, modum Cartefius appellatj E. Gr. in merite afr. firmare, negare, cupSre, averfari 8cc. in corpore motum, quietem 8cc. Aliter Spinoza, uti oftendi §.24. qui eumde- nnit, id quod in alio p/f, per quodjtiam convipiiur-t ut corpo- ta 8c mentes modos diceret, quia eflent in mundo," utinuni- ca Spinozte fubftantia 8c'Deo. Quas quantum diftent, vel lufcus videt. Sed fperavit proculdubio Clar. Adverfarius, nec Cartefium nec meam Apologiam ab amicis fuis lectum ,.-,,; irij quando fitnpliciter hip fine pluribus verbis fcribere au* fus eft, eafdem harum notiondm ejfe definitibws. Attributa L. Z. Addit, uterque tantum admittit cogitationem & ex- ctgimionis tenfionem. Sed-fenfu admodum diverfo. Cartefms cogitationem %e^s%- f"ivc ™ -perenniter cogitare cufufque meritis particuiaris ha- Yprfiffms» bet pro attributo Jllius fubftantite cogitaptis ejfentiam confti- a C & s. tuentc, adeoque pro iphfubflatitia abftracte a modis fpe- ftrtfuuntirr. ctata; 8c extenfionem cujufque corporis pro attributo> illius „., , fubftantite extenfie ejfentiam conftituente, adeoque pro ipfi fubftantia abftracte a modis fpeclata.i Vide.Art.5j. Part. 1. |
|||||||||||
|
.
|
|||||||||||
|
Princ. Utrumque negat Spikozn.; qa\1ix\giicogitationemQxixtf~
*damunherfatemy ptiJk extenftonem univjBrfalem, quam tff- fcuituniverfo raurido.1 xxtximfubftaMiie: cumCartifiuscbt- pora
|
|||||||||||
|
*
:
|
|||||||||||
|
Spinosifoif E V E II S O R. ."ESs«j. #
pora fingula & mentes finguks realiter ab invicem diftinilas
ptiiefiubftafftias ftatuat &probet. LI. 5. Dicit, uterque claram & diftintlam perceptioneta Ipraetfam
pro norma veritatis habet. Imo & omnes hominesj cacusx- ft?riL&dl" deo de coloribus judicare non poteft. Natura ipfa id quem- cjptio^qua- que docet. Quod fupra oftendimus. Sed tamen plurimum tamen ut hicdiflentit Spinoza a Cartefto. Hic enim eamvetiam de- "°"ma ai> ducit a Feracitate Dei, non item Spinoza. Cartefms\t plu- ^admk- rimum in philofophando re£te eam fequitur > Spinoza fere tenda. nullibi. Cartejius eam refert tantum adresnatur<eluminecog- . nofcendas; Spinoza non agnofcit myfteria, quaz captum ra- tionis excedant. LII. 4. Ambo fi.axuerent extenfionem infinitam. Quod de Extenfio-
Spinoza verum eft, deGeulingio, aliifquej non vero de Car- nem infi- teftOf qui fuam candide profeflus fiepe ert ignorantiam; i~»'f>mQ.i- deoque nihil de finibus mundi, utrum fines habeat, nec car/qu?11 ne, definire aufus eft, ab utraque parte difficultatibus pref- eam non fus> ideoque refpectu fui eummdefimtum dicens. Quanquam definiyit. fi vel infinitum eum, cum Magnisetiam Viris, dixiflet, ex- cufabilis fuiflet error, fiquidem optime inter infinitatem Dei & tilem mundi diftinxit. Sed qui modeftiae larvam, quan- do cum adyerfariis reseft, fibi imponunt, eamque detra- hunt, quando hac de caufa Cartefium Spinozte praeivifle ca- lumniantur, ipfi incauti infinitatcm mundi non fatis re£te ab infinitate Dei diftinguunt; dti Spinozae ea una eademque eft. , LIII. Sed addit Cl. Adverfarius, ambos diftit%uere<?,v- cartefius
fenfionem & cogitationem in generalem 13 fingularem... Sed rur- neutiquam fas fenfu aidinodum divcrfo; Cartefius concipit non tantum diftinguit cogitationes varias cujufque mentis particulares, fivevarios *^^Ze. cogitandi modosi, fed etiam confiderat abftra&e ab omni- gitathnem bus illis ntnodis in quacunque particulari mente ri perenniter '« gcnera- eoritare*- Qve coeitationem abftracte fpectatam , qua: con-'"? &^"* tinuo perfeverat m exiiitendo, cc vancs modos recipit, fi- „,; Spino. ne qiiibus tarhen itk.confideratur, quatenus eflentiam men- z.a. tis cujufquc partkukris conftituitj ita enim femper eflen- tia, fire eiffentiafc attributum, abftracte a" modis five acci- F 3 den-
|
||||
|
4j6 , C A R T E S I U/S:T VWfebrtiq3
dentibus, confiderari debet. Sic Cartefius concepit partimt
varios extenfionis modos , partim cujufque corporis exten-- Jionem abftradte a modis 8c accidentibus confideratam, quac pariter quid fixum & manens eft, & fubjectum omniuffi, modorum , 8c _conftituit eflentiam corporis particularis; Hasc negat Spinoza; uti exprefle in Pradat. Tractatus in Part. i • 8c z. Princ. Cart. circa effentiam mentis human<e Car-- tefium Crrare fcribitur. Quod fupra oftendimus. Spinozave- ro fingit aliam cogitationem generalemt quas conflatur exom- ni eo cogitare quod eft in mundo, 8c eflet unum ex infini- tis Dei attributisj fic Sc extenfionem infinitant & generalem, quas eft hujus mundi} &c pariter alterum ejufdem fubftan-. tite unics, five Dei ipfius, attributum. Qyod a Cdrfefii fententiadirFert, uti tenebra? a luce.;'Imo Cartefius exprefle fcribit Epift.d. §. 3. Part. z. Per cogitationem non intelligouni- verfale quid, omnes cogitandi modos comprehendens , fed natu- ram particularem^ qux recipit omnes illos modos; ut etiam ex< tenfio eft natura, qua recipit omnes figuras. Confer Part. feq. Cap. j. §. 3. Diverfif- LlV. f. Tandem Utrique, quoadfenfum, eadem liberta- flma pari- tis effet definitio. Contrarium etiam demonftravimus Apo* tereft//- logise Part. r. §. z6. Spinoza definitionis pars prior aliena «lefinkio eft > ^ a^ rei tibera naturam non pertinetj definit enim eam, qu# ex fola naturafua necefiitate exfiftit 5 qux eft res independens : additur , &? % fe fola ad agendum determina- tur\ quas verba fenfu perverfo accipiuntur, ut conveniant univerfatrrerum naturaz, unicas fubftantias, Deo Spinoza^ quatenus infinita neceflario ex ea fequantur, quod Spino- zam per agere intelligere, ex prasc. liquet. Si tamen eaver- ba fenfu fano accipiantur, potuerc re&e ab unoquoque or* thodoxo , uti etiam a Cartefio , adhiberij fed ita ut non negetur, rem liberam fe ipfam quoque determinare, five fyonte fua ferri} perinde enim folemus loqui. Huic ortho- doxaj Ubertatis explicationi convenienter Philofophus fem- - , ", per de ea philofophatur, eamque ob caufam Coccejus Carte- Jium laudat, §. po. de Fced. nec Spinoza Cartefum ideo car- pit, quodei convenienter nonphilofophctur, (quodfingit Cl.
|
||||||
|
Spmozitoi EV ERSO R. Pars 1. %j
Cl.Antagonifta,) fedqtiod libertateto veram admittat, quam
Spinoza prorfus tollit>&: negat. |
||||||||||||||
|
-'■
|
||||||||||||||
|
' LV. Satis itaque conftat ex omnibus, qua: Cl. Adver-
|
eex
veniu
|
|||||||||||||
|
farius adfert, fpeciminibus, ipfum nufla vel minima fpecie carufii
graviffimam fuam accufationem pofTe probare. Nec vide- spinozifi tur Vir Clar.in iis ipfe acquiefcerepofle} namtandemetiam mus pro- inepte ad eventum confugit. Etfane, ait fub fin. pag. 11. ba,ur' in Philofophia Cartejiana ejfe Spinozifmi, aliorumque graviffi- -morum errommptincifia, triftis docuit eventus. Ex hacSchola, tonniventibus in eo cunclis Cartejianis, quibufdam id defendenti- bust crudumy blafphemum, Spinozifticum... dogma tantameffe rationiS) imo majorem, certitudinem, quantaeft S.revelationis. Ex eadem Schola prodiifTent van Hattum, Beckerus, Geu~ lingius j Leenhof, Deurhoff)<kc. §icjmpiumexhaccaveaPhi- lofophum dicitCl.Z><? FriesJLxerc. Rat. 14.deDeo§.f. Scrip- tur<e Interpretem infallibilem. Alibi alios. Sic-Cl. Maftricht Gangrasnas Secl:. 1. Cap.4. ubi &§. 2. Spinozam Cartefianum dicit. Sed inepte Spinozifmum Cartefti Vir Cl. probat ex e- *vehtu. Non ignorat, quam variihasreticiaprimordiisChri- flianifmi ex Schola Ecclefias Chriftianae prodierint, & a temporibus Reformationis ex Scholis Reformatorum. An idcirco diceret Vir Cl.in Religione Chriftiana, vel & Re- formata, efle Ebionis, Cerinthi, Samofateni, Arii, Ma- cedonii, Pelagii, Pontificiorum, Socinianorum, Anabap- tiftarum, Arminianorum, errorum &? hterejium femina & principia, imo & fundamenta Spinozifmi? Non lubetnecli- cet mihi confequentiis his, licetpoflem, onerare d% Vi- rum> quas fcio' ipfum abominari. Haec tamen indico, ut cautius & re&ius ratiocinari, & a vanis iftiufmodi dedu- •clrionibus defirtere in pofterum difcat. Chriftus loquitur Joh. xv. f- de palmitibus, qui non manent in Chrifto vera viti, Sc frutlum nm ferunt; fed quis inde vitim effe malam colligeret? Apoftolus Johannes dicit ijoh. 11.19. egrejfi funt ex nobis, quia non erant ex nobis. Dicant fe Judteos, Chriftianos, fideles, Reformatos,-non funt vere tales. Si externe tales fuerint, & veritatem agnoverint, abea^de- |
||||||||||||||
|
fecerunt.
|
||||||||||||||
|
LVI.Quod
|
||||||||||||||
|
4,9 €A;RTESICS Vm» 3
r>ens ne-; LVI. Quod attinet ad praseipuunii dogma, quod.ES
xninem ^ Cariefiana Scbola prodiiffe fcribit VirCl. pag. i1- quodquedi*r
teftf, nee Clti blafphemum, Spinozifiicum^ &convelknsomwemChriftia-
perlumen nam Religionem^ nim. tantam ejfe rationis\ imo majorem, cer*
natur*,nec titudinem, quanta eft S'. revelationis j hoc prout eft Spinoza
Scripu" ^ Exercitatoris paradoxi de Philofophia Scriptune Interpre-
te,,.«11 revera tam aboiriinandum, ac hicdefcribiturj quod
fupra oftendimus. Sed prout e&Cartefti9 eftetiamornnium
orthodoxorum, qui Deum agnofcunt efle omnis veritatis
fontem, caufam 8c datorem, qui mentiri, necquenquam
fallere queat, nec per Rationem9 five lumen Natur*ey vel
manifeftationem naturalem, necper S.Scripturam, adquara
falfa interpretamenta non pertinent. Adeoque Cartefii ve.1
verorum Cartefianorum fententiam falfo & admodum inique
proponk, cum addit,' imo majorem rationis ftatui certitu-
dinem. Contrarium fupra ex Cartefti pluribus locis demon-
ftravi.
Sentemia LVII. Hinc minimeaucloritatem S. literarum, fedfalfa
de modu quorundam prajudicia 8c inde orta Falfa interpretamenta, ra-
SoTpe*- tlom' poftponunt illii, quos impie fatis efutirezit.-png.il. S.
rentia de- Scripturam in rebus naturalibus loqui, non fecundum rei verita-
fumtisnon tem, federroneam vuigi opinionem9 quod iterum odiofe pro-
adverfatur ponitur, ac fi illi Spiritui S. ifttufmodi errores attribue-
S^Scr^pt!" rcnt- Hxc eft noftra fententia, Spiritum S. uWque loqui
verum, 8c docere unice veritatem, etiam de rebus natura<-
libus loquentem , fed veritatem fsepe exprimsre loquendi
modis ab apparentia defumtisj non tantum ubi agit de rebus
naturalibuS) fed etiam aliis, ubi majus ab errore periculura
efle poflet. Uti ergo iis qui litora, terras, urbes praster-
navigant, ha? recedere apparent, iuque loquimur, fecun-
dum illud Poetse,
Provehimur portu^ terrteque urbefque recedunt;
ita 8c fcribit 8c loquitur Lucas Act. xxvn. 27. Nauta /ufti-
cabantur^ regionem quandam ipjis appropinquare. Qyidni eo- dem modo fecundum apparentiam Sol diceretur oriri,. cuf- rere\ ocgidere, velpjr miraculum/^/f/Vi fic terraftare? • Hinc |
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars i. 49
Hinc & fermo eft de bafibus terra^ licet circumquaque aere
ambiatur, eique innatetj ut & de extremitatibusterrte, li- cet fit globusj velSc ctelorum, ubi nim. horizon vifumter- minat. Imo S. Scriptura ita loquitur dedivitibus, fanis^ju- fiis &c. qui minime tales erant, fed fibi vel aliis tales vide- bantur. Denique Adverfarii funt«'uTo>c*T«i«p»To», quandoqui- dem ipfi ita loquantur de eclipfi Soiis, qua: apparens eft, nonvera: eaenim eftin terra, noninSole; porroloquun- tur de Solfttio aeftivo & brumali, quod quoque ob appa- rentiam ita appellatur. Adeoque hasceftfapientiaSpiritusS. ita de iis rebus loquentis, uti homines folenti ipfi etiam Copernicani & Cartefiani, qui modos loquendiimmutarenon poflunt, nec debent. Loquendum uepeefTecum vulgo, fed fentiendum cum fapientibus, monuit fapienter^r//?0te- les. Hiec lis vero jam dudum eft decifa & prolixe tra&ata, a Clar. Wittichio in Confenfu veritatis, & Cl. Felthufio; & fere jam turpe eft eam renovare. Sed Vir Cl. omnia , quas potuit, conferre voluit: ego his etiam in meis Exer- cit. Part. 5. fatisfeceram j quas filet Cl. Advferfarius. LVIII. SatiS inique addit> Horum blateronum os egregie Quid de
obturaffe Virum Ampl. &itDoc~l. D.Bernardum Nieuwentyt y ei qnaefh- laudatque ejys opus, de redlo ufu contemplationum hujus mun- Anipl3^ di; id appellans opus nunquam fatis laudandum. Sed 1. non Mtuwen- videtur Cl. Adverfarius re£te Viri Ampl. mentem vel per- 0"« & ^« cepifle, vel expreffifle} numerat enim in prolegom. §. 2,5. ex^ftentia inter incognita (de quibus Theoria30. fub finem libri agit,) Dei. problema de Solis motu vel quiete; licet Aftronomi Celeber- rimi hypothefin de Solis quiete fequantur, litemipfam Phy- ficis decidendam relinquentes. Si vero S.Scripturaqua:ftio- nem decidat, non poteft effe indecifa & incognita. z. Mi- rum aliquo modo mihi videtur, quod Vii\0. tantopere laudat opus & inftitutum Viri illius Ampl. flpildem quan- do ego fcripfi A. 1707. fin. £c 1708. tribus primis menfi- bus, Difpp. priores feptem Theol. Nat. in quibusexfiften- tiam Dei probavi partim argumentis Metaphyficis, partim 6c maximePhyficis, petitis ex microcofmo, & macrocofmo, ex fabrica utriufque, 6c variis partium ufibus,ex ordine, pul- G cri-
|
||||
|
fo CARTESIUS Verus
critudine & ornatu mundi, imo ex omnibus crcaturis; Cl.
Adverfarius poftea eodem anno edens fuas Inftitutiones E* thicas in Praefat. monet prolixe Le&orem, cur de pietate agens exfiftentiam Dei non probaflet. Scil. quod homopiusy utpote fola natura duce de ea fatis perfuafus, illis non indigeaty & contra nefarium illud Atheorum genus parum profiiiant. Ad* dit poftea multa, concludens, Et utinam h<ec ipfa non con- firmaret experientia ! nam nulloforte avo plures, ad adftruen- dam Dei ex/iftentiam, adducla fuerunt rattones, &? nullum ejuf- modi fceleratiffimorum hominumfuit feracius. Hoctamenopus magnas molis^ laudatiffimum revera, uti id appellavi Apo- logias Part. 3. §. 41. licet prolixitate verborum quibufdam moleftura, tantopere jam laudat. Prociildubio, quia Car- tefianis minus favet, & Cartefii duo fubtiiiora argumenta nonnihil reprehendit, faltem prazteririmallet, &fatiusdu- catj quanquam Vir Eruditiflimus non minus fubtilia argu- menta ex Chymia vel Mathefi petita, plurimafquedemon- ftrationes milliesintelle&udifficilioresproducat, nectamen idcirco reprehendendas, vel omittendasj nam pro vario lectorum captu vel haec vel ijla poffunt habere fuum ufum. Novi tamen in iftoc opere occurrere talia, quas Cl.Adver- farius in Hugenio aliifque vehementer alias afcominabatur. Quodfcil. globus hinc ex tormento bellicoexplofusimpen- dere deberet annos if, ut ad Solem perveniretj a Jove ad Sokm izf, a Saturno ad Solem t-fo-, fed 7000, ut ad pro- ximas ftellas, 6c duplo plures, ut ad fuperiores perveni- ret. Ego haec quoque ob Leenhovii temeritatem improbavi Exerc. 3. Part. 3. §. 14. & multo tutius eft, neutiquam di- ftantias Sc magnitudines corporum cceteftium ita auda&er definire, cum res certas indagini non fubfit. Quod vel in- |
|||||||||||||
|
#
|
credibiles Allfonomorum difienfiones comprobant.
|
||||||||||||
|
Fauca de LIX. Vir infignis & ^«««^'t>k, cujus porro facit men-
generatjo- tionem, non mgavit generationem Fihi Dei aternam (quam |
|||||||||||||
|
ne
Dei aster
na,.
|
|||||||||||||
|
ego firmiter credo) ob hoc Cartefianum principium, Deum eay
qu<e clara & diftintta perceptioni adverfantur, facere mnpoffe', |
|||||||||||||
|
fed putavit, loca Scriptura de ea agentes aliter elTe expo-
nenda, ut ita eo fortius Deitatem Filii veram contra Soci- nia-
|
|||||||||||||
|
Spinozifim E V E R S O R. Farsi. fi
nianos vindicaret, nobis eam difEcultatem eximeret, & ad-
verfariis arma tnde petita eripetet. Qui fcopus bonus & pius erat, quanquam cum errore conjunetus} nam ita S. Scripturae non fatisfit. Perverfe vero ea regula huic genera- tioni applicatur. Dicimus, Deumfacere nonpojfe^ utiderrtfi- » mul fit & non fit, vel ut corpus fit omniprafens, utcor- pus cogitet, ut metis fit extenfa, ut detur vacuum, quia ea funt contradicloria, & repugnant clara: & diftinctae per- ceptioni, fed de generatione aeterna incogitanter id fcriptum fuit. L X. Nihil minus fuere Van Hattumy Leenhof, 8c Deur- ..Plure!a"
boff, quam Cartefiamj fed Spinoza ubera fuxerunt. Q3od^Camrl0 eft manifeftum. De fingulis non dicam. Pentadis A. 1712. diffen- Diff. 4. varias abfurdas & intricatas pofitiones fV. Deurboff ^m'> <f"* " examinavi & confutavi. Univerfalem cogitationem & extenfto- *™ mi" mm, ab initio creatas, cujus omnes mentes & corpora ef- fent modi, qui inde necefTario orirentur, prorfus ex Spim- zahaufit} quxcunque porro habet de mente, deejusim- mortalitate, diftinctione a corpore, & unione cum eo , funt intricatiflima, & prorfus pugnantia cum iis quae ftatuit Cartefms. Quanquam autem ille homo fuerit acntus, & e- tiam bona habeat, & qua^dam ex Cartefio; minime tatnen fuit verus Cartejii afiimater. Ex carmine vernaculo, quo quan- dam Cartefti effigiem decoravit, non poteft colligialiud, quam quod voluerit videri Cartefianus. Quodnonnego. Sed proxime in multis fecutus fuit Cl. Geulingium. Quod DifT. citata demonftravi. Qualis vero fuerit Geulingius, in Exa- mine ejus Ethicasdetexi. Satisetiam judicium meum fcrip- fi de Cl. & Subtiliffimo De Volder. Fuit fane primum Acu« tiffimus Subtiliffimufque Cartefianus, cum fcripfit Difpp. de princ. R. N. Sed difputans contra Huetium, corrupit ar- gumenta CarteJHyxo exfiftentia Dei j alia bene, alia male fcripfit j etiam contra Atheos. Quod fatis oftendi. Super- eft Dr. Beckerus, au&or Orbisfa/cinati, qui in multis qui- dem adhaefit Cartefio; in quibufdam , etiam minus recte perceptis, fequi euro yoluitj fed minime, quandofuppq- fuit animam humaifefe ejus effie indolis, ut cum corpore G 2 de-
|
||||
|
ft' CARTESIUS Verus ,
debeat efle unita, 6cideo in id agere queatj fed angelicum
fpiritum non poffe agere in corpus j & ideo operationes angelo--
rum negare futtinuit. Si fecundum Philofophiam Cartejii
philofophatus fuiflet, non ita difHcile fuiflet ei operationes
* angelorum exponere; nec S. Scr. pervertiflet.
Quodvin- L XI. Vidit facile Vir Cl. me excepturunl efle, illosvi-
dicatur. ros non fuijje genuinos Cartefianos, fed a Cartefo recej/ij/e; con-
trarium conflare ait , quia fuere Viri Acutiffimi, (acfi tales
neceflario eflent Cartefiani, fed addit petitionem principii,)
qui per exteriorem doclrinx Cartefiana corticem, (in quo ego
Ilupidior cum omnibus bonis hajrerem,) eiper mollioraver-
bay inanefque cautelas, dicis caufa propojitas, obduclum (hxc
calumnia fatis eft confutata, candide 8c aperte mentem
fuam femper Cartefius propofuit,) penetrarunt ad ipfam me-
duttam j 6? licet Cartejius ijias opiniones ipfe non aperte docue-
rit, eas tamen commode ex ejus principiis elici, iifque fulciri ,
fe vel nullo labore demonflrare quire\ imo Cl. Antagoniftam
nullo unquam labore id demonftrare pofle, 8c fruftra hunc
laborem adhibuifie, fatis in praecedentibus demonftratum
eft.
Depubli- L X11. Qyam bene &prudenter fibi confuluiflet, quod-
Ca'/Z'r° °^ nec w'^' nec pietati nocuiflet, fi hxc Jua mdlimina
provoca-' ^uct non exPfulJfett nec Pfincipiis Philofophite Theoretica fub-
tione, junxiflet Exercitationem, cujus Titulus eft, Cartefius Spi-
noz<e prtelucens, forte ex eventu cognofcet. Attamen mul-
tum fibi placet in hac Exercitatione. InPrasfat.Metaphy-
ficae fuae fcribit, eam, ut accepit, quofdam Cartefianos ve-
hementer uffiffe, & ftrenueinfe debacchari. Addit, inter alios
Vir quidam Doclus mihi minitatus eft, fe illam refutaturum:
quem porro provocat 5 qvod ut prajiet, dum adhuc fumfuper-
fles, hifce amice rogo, neque £gre feram, fi idaggrediatur^quia
tunc dabitur occafio mentem & fcopum Cartefi penitius enuclean-
di. Nunquam potui mihi perfuadere, quod Vir Cl. me re-
fpiceret & defignaret; verebar potius ut hoc fingeret ad a-
liquamfuae calumnixfpeciem quEerendamj ulquedum heic
legerem, quod pnefertim ego hunmtfuquere non potuerim;
fic quod , fimulac prodiit, ipfl mmSmus fim refutationem,
Ait j
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars. i. \i
Ait, fe hoc a quibufdam intellexife-, imopoftea, e quibufdam
meisdifcipulis. Si quis meorum difcipulorum hoc ipfidixit, ( quod pro vero admittere & in eo fldem ei habere conve- niens eft,) illum ei illuftfle, vel adulari voluifle, certus fum j fiquidem ab illa Exercitatione nihil periculi pro no- ftra Philofbphia prsevidi. Atrociffima quidem vifa mihi eft calumniaj fed contemtu eam fatis confutari, femperjudi- cavi. Forte tamen uni vel alteri dixi, fi quis meorum dif- cipulorum eam confutandam fibi fumeret, folide & cum laude id prseftari pofTe. Quam facile autem pofTet confuta- ri, breviter paucis poft menfibus init. A. 1714. oftendere velui duabus paginis Difp. p. Theol. §. 8. Nec unquam de ulteriore confutatione ego cogitavij multo minus eam ipfe minitatus fui. Si tamen me forte refpiceret in Prcefat. Me- taphyf. idcirco fignificare volui publice in Prazfat.praec. A- pologiasj me Apologiam prima & fecunda Partis^ (quibus ipfius Exercitationem confutavi,) perintegrum quadriennium minime neceffariam exiftiwajfe; &c. Si hax nondum fufficianr, heic addam, Virum Rev. Pium & Eruditum, D. Breuke- landy Eccl. Medioburg. V. D. Miniftrum Vigilantiffimum, in fuis privatis ad me literis, datis 16. Nov. 1714. fcripfifle, fe judicare illam Cl. Collegae DifTertationem (in qua repe- rerat tamqu<e ftUdifplicebant, quam qu<e placebant,) dignam^ qua examinaretur. Et Ji qui Carteftani effent^ qui illam clare, folide &? abfque conviciis confutarefoffient, oftendendo Cartejii orthodoxiam, & demonftrando in Cartefti Philofophia non r&periri femina Spinozifmi, imo eam efficacijftmum contraSpi- nozifmum effe antidotum, eos prodire debere; paucula vero ea, quje DifT.p. §.8. fcripferam nondum Jibipofft> fufficere, nec fe fecurum redderej potuiffe enim Spinozam Carteftum con- temnere & errores ei multos adfcribere, ut eo majorem fui excitaret admirationem. Ego tamen necdum judicare potui, rem efle tanti momenti, utcalamumcontraCollegamftrin- gerem. Qyod & refpondi ad Viri Rev. litefas A. D. 4-Jan. 171 f. Porro lites de Cartejii Atheifmodudum effefopitas, fi- nitas £<? decifas; net poflliminio effe revocandas & renovandas; ubi rerum teftimonia adfunt^ non opus effe verbis, &c. Addidi G 5 etiam,
|
||||
|
W CARTES-iyS Vcfus
etiam, nifi tamen fatis ejfem occupatus, forte rogatus fcribe*
rem Difj-utationem pro Cartefio, non ad impugnandam diretlt Dijf. Cl. Collega^ fed ad Cartefii orthodomam vinikandamin omnibus capitibus; ut ita fiigerem cum Cl. Collega ferram contentionis reciprocare. Sed rem illam non efTe tanti, uc a labore utiliore magifque neceflario idcirco fuperiederem } occupatus enim tum eram in fcribendis Difpp. Theol. inde porro concinnaturus Summam Theol. Supermt. quaefeq.anno 1716. prodiit, cum Examine Eth. Geulingiants, & Exegefi Pfal. xvi. L XI11. Tacui itaque ad finem A. 1717. five initium A.
171S. quando prodiit & ventilata eft publice prima Ap»l+* gia> mex Pars; & revera in perpetuum quieviflem , nifi per illam Difl". quibufdam de Cartefii orthodoxia fcrupulum fuifle injecfum, animadvertiffem j uti porro heic pag. 14; Cl. Collega fcribit; Sc ego hanc fcriptionis ftiifle occafio- nem narravi §. f.6. Part.i. Sed ha?c & plura, quas fequun- tur, diligenter 8c callide ita Leclori narrat, ut ei perfua- deat, diflicile admodum mihi fuifle ad iftam Diflertatiun- culam refpondere; 8c omnibus confutandis me fuifle impa- rem. Ego prafertim eam concoquere non potuijfem, fimulac edi- taeflet, refutationem minitatus fuijfem. Tacui tamen huc uf- que, & forfan in perpetuum quievijfem, nift quibufdam fcrupu- lus effet injeSlus. Poftea addit j Paravit initio hujus anni pro Cattefio j/Spologiam, £5? multis meorum argumentorum prate- termifjis^ (ne unum tale argumentum omiffum eft, fed fta- tim pag. ieq. videbimus de rautato animo & affeclu Carteft? jure meritoque erga Regium; quod ad philofophandum non pertinere exiftimavi. Sic 8c de quadam Aoyoju*^, an ter- ra dicenda fit deferri^ vel moveri circa Solem, de qua ab- unde egi in roeis Exercitationibus Part. 3. quam ut nullius momenti praeterii j de aliis leviculis verbo tantum ab ipfo propofitis videbimus in Examine Cap.8.) quibufdamnonri- te propofitis; (tjuod Cl. Collega; effe in more pofitum, in prasc. vidimus, fed hoc nullibi a me efle fa&um, exipfo Tra&atus Examine patebitj) multo minus fatis enervatis, (irao omni vi privatis, 8c confutatis,) Cartefti orthodoxiam 6?
|
||||||
|
Occafio
& ratio Apologiae jicioris. |
||||||
|
Spinosrffmi £ V E R S O R; Pars i. $? /
&? toialem a Spimza Aiffinfum commonfirare ftudait. Imo re-
ipfa demonftravi; ita ut 8c fatisfecerim iis, quorum gra- ,>
tia fufceptus fuit ille labor, & per literas gratias mihi fint
a£he.
L XIV. Gratulatur fibi ferio Generofus Antagonifta TAN- De mo-
TUM CARTESIANUM Cartefuqueamatorem, quo ma-d&f > *- jorem ex/peilare nonpotuit, Adverfarium, credo, fubintelli- fl^""te git, vel Cartefn defenforem. Magna fane laus , quam mi- quam cl/ hi tribuit, ut fe ipfum efferat, ob quam fuperbireSc exful- Adverfa- tare nonnihil poflem, nifi ad me excufandum a Spinoufmo ™s affe" pag. prarc. fcripfifTet, me cum Firis maximo ingenii acumine praditis, (Van Hattum, Beekero, Geulingio, De Folder, Deurhof, Spinoza, Cartefianiflimis, 8c fecum Anticarte- fiano,) per exteriorem doclrinx Carteftana corticem , ei per molliora verba obdublum penetrare non potuerim adipfam medul- lam-y Sc quod pag. ult. Prsfat. cum mea pace diblum velit, me genuinam Cartefti mentem, intimumque ejusfcopum nondum recJe percepiffe. Et uti (ic habet ipfe, me fihcere fc? ex cdndida animi fententia Cartefii patrocinium inme fufcepife; (quod om- . nino fic fe habet, & ipfo fafto oflendi;) quapropter id ne- quaquam agre tulit, neque verbo vel opere contrarium oftendit\ (quod admitto, & hac in parte ejus candorem laudoj Sc vellern, ut, alii quos maxime idem deceret, illius cando- fem irnitarentur, quando in non paucis cum univerfo The- ologorum choro ab iis diflentire cogor j) ita quoque a' mea humanitate exfpe&at, ut hanc fuam contra Cartefium fcriptio- < . nem e# eadem animi fnceritate prodiijfe, exiftimem. Quod fi hoc mihi mea permitteret confcientia, lubens facerem, & exlege charitatis deberem. De occultiscordiumnoflxorum Deo x«p<Jjoj/Va)Vii foli judicium relinquo. Priorem fcriptio- nem in genere ex animi quadam finceritate profeclam efle , ipfi ferio teftanti credere poflem. Sed tanta & tam manife- fta hujusv fecunda: fcriptionis contraria funt indicia , fpe- cimina, argumenta, 8c documenta, ut vero corde & bona con- fcientia de hac fcriptione in multisidemjudicare neutiquam poflim. Proteftationem faclo contrariam itfojure nullam efey refte ipfeaffirmati fed perperam Cartefo applicat, Cap.7. §.14.
|
||||
|
56 C AR T E S I U S :Vetus
§. 14. Oftenderam, Spinozam non admififle, necprofuis
agnovifle, quse in Cartefum fcripferat; imo ea edidifle,
ut amicos fibi pararet, 8c deinceps forte fine periculo, ea
quiE profuis agnofcebat, publici juris facere poflet; pra:-
terea ex fua opinione varios errores Cartefii recenfuiflej ip-
fum omnidifciplina &ftudio deftitutumdixiffe-, aliavia, a-
liijque principiis opus ejfe, ut omnia explicentur; Cartejianos
Jlolidos appellafle. Demonftravi principia 8c fundamenta Car-
tefn plane oppofita efTe fundamentis 8c principiis Spinoza j
hsec legit, ha^c vidit, expreflis verbis, non per confe-
quentias, probata; an quifquam fanus homo, quam maxi-
me.Viro Cl. favens, ferio exiftimarepoteft, ipfum Ji&cere
£5? ex candida animi fententia- fcripfiffe, Philofophiam Cartefii
Spinoz<s in deliciis fuijfe, Skfumma Philofophi<e capita &prin-
cipia Cartefi & Spinoza ejfe eadem ? Adeoque minime rei mo-
mentum id exigere judicare potuit, fed fidemfuam antehac
obflrinxerat; uti tandem addit, ubi veritas ex invito pe£to-
re erumpit. Quod fupra vidimus. Puduit ipfum, poft pu-
blicam provocationem primo ftatim certamine vi&um 8c
proftratum efle Sc viderij quanquam omnes aequi judices
mecum hanc fummam generofitatem laudaflent. Qyod ta-
men me roget, ut fuam fcriptionem tequi bonique confulam,
facile a me impetrat, nec contrarium experietur, aut ex-
pertus eft. Hanc aequitatem rurfus ab ipfo peto, 8c exfpe-
ctoj 8c in non neceflariis veniam diflentiendi petimufque
damufque viciflim.
Cartejius L X V. Umm monendum reflare fcribit pag. 1 f. ( cum ta-
aCii\H*tU' men P^ura P°ftea fequantur,) Carteftum tanta cum callidita-
taritatis ' te...virusfuum occultajfe^ ut primointuitu, vixperfticacif/i-
inconftan- fflis, innotefcere potuerit, fed feria attentione.., nec nonprin-
tia=,&c. cipiorum cum conclufonibus accurata collatione, adverum ejus
fpeciamn fenfum (ruendum ^ opusfit. Hoc fane fingere necefle habuit,
Rttium. ut unperitis Spinozifmus Cartefii, quem nemo videre potuit,
perfuaderetur. Pergit, Vanum itaque eflet, velle demonftra-
re ejus orthodoxiam verumque fenfum^ e verbis fparfim extanti-
buts, fed e principiis demonftrandum. Quod ita a me praeftitum
eft, ut Cl. Adverfarius vix quid habeat, quod oppofitioni
prin-
|
||||
|
Spinqzifmi E V 0IR SOR. Pars i. 57
•jtrincipiorum Cartefi & Spinoza opponat, vel ad eam ex-
cipiat. Sed addit, Cartefium non vereri Leclores loquendi mo- dis circumvenire, quin & mentiri. Quod cum nullibi often- derit, ilhiftrilevitatiSy inconfiantice, mdlarum artium, & quam fufque deque habeat veritatem, modofcopum fuum attin- gat, Jpecimine, probabit. Scilicet In uno loco Virum fibi notiffimum , Cl. Rcgium ProfefTorem Ukraje&inum ve- hementer laudaverat, ejus ingenuitatem, acerrimum & per- Jpicaciffimum ingenium , fagacitatem; imo tantam , ut vijis duntaxat ejus Dioptrifa 13 Meteoris, ifftj^ntegram Phyjtolo- giam 'concinnare potuerit, &c. Sed alibi eundem Virum utfi- dutn exfcriptorem vituperat, non tam veritatis amore teneri $ quam novitatis; in Phyficis nihilhabere prater ajfertiones fuas (Cartejii) malo orditm digcflis, £5? veris drgumentis defiitu- tas, &c. Provocat GlfAdverfarius tandem, Conciliet aliquis hcec unius ejufdemque hominis de eoderh in eadem re adeo contra- dhentia judicia. Miratur porro, curego, dum defenfionemm <gjl Cartefii in me fufceperim, eum ab hac labe, liberare non tentave- rim; deceptor enim & mendax qaamfidem, etiam ubi retle lo- qui videtur,*meretur? Concludit, me prudenter h<ec prate- riijfe, quia ejus fallacia,.. nimis clara &f apertce funt. , L X VI. Quibus refpondeo, nihil facilius eflb iftac con- Sed pror-
ciliatione; uti enim sluguftinus dixit, difiinguetempora, (3 z? *v°j" concordabit Scriptura; ita hic diftinguenda funt tempora, fenditur. fimulque confideranda, qux intervenerunt, maximaque Regii mutatio, perfidia, proditio" veritatis, * & pertinacia. Primo maximam fpem & exfpeclationem de Regio conce- perat Cartefius, quandoejusprofectusanimadvertit, dotef- que, ob quas ad Cathedram Academicam fuit promotus, & fuccefTum, quem primo in docendo habebat. Tum in privatis literis, ut fieri folet, eum laudavit. Attamenin multis ejusfcripta ad fe tranfmifTa, & pofitiones, & ver- ba, emendavit, optime eiconfuluit, plurimamutavit, va« rios graviffimos errores ejus notavit; ( confer Epiftolas 8 r. p8.) E. Gr. de homine, quod eflet ensper accidens, de tri- plici anima fivede anima, tanqmm genere, cujus^m«fun6 mens, vis vegetativa, & vis motrix animalium; de affecluum H Jede
|
||||
|
5? CARTEftUS Verus
fede prsecipue non in cerebro, fed in corde, &c. fuggefllt ei
falutare confilium de adhibenda omni modeftia in fcripto
contra Foetium, & aliis $ difluafit editionem libri &c. Cum
tandem Cartefius deprehenderet , fe fruftra efle, Regium
perverfiflima, maxime in Metaphyfica, fentire; cumqueta-
les^ errores tacile ipfi Cartefw adfcriberentur > cum ma-
le faepius ex manufcriptis Cartefii qusedam exfcriberentur
& vulgarentur; imo cum tandem ftultum illud Program-
ma Regii publicaretur , neceffe habuit Cartefus publice
declarare, quid^lm de Q. Regio ferftiret, coaffusfateri, fe
ea de caufa pudore fuffundi; nti ipfe fcribit Epift.pp. pag.
31P. in Notis ad Prog. & fub finem Epift. Princ. Phil.
prSemiflae. Hasc cum ita fint, quis non mirabitur impru-
oentiam & temeritatem Cl. Antagoniftse, ne de ipfo quid
gravius dicam, quod ex tali exemplo. probare velit Carte-
ftifallacias & artes ad decipiendum compofitds, ubique nimisejfe
«elaras & apertas; ob quasftdem non mereretur etiam, ubi reSte
loqui videtur? Judicet jarh Le&or, quam pauca reperire
potuerit, a me anteapraterita; cum hoc fere unicum fit,
quod profert, ac fi ei refpondendo par non fufifem. Qiram
innumerabilia, & capitalia ego proferre poflem, ad qua2
ipfe pifce mutior fuit? Sed in examine Cap. 10. five ult. de
his ex profeflb erit agendum.
Phyfica LXVII. Profertpag.i^.ij. quid, cuj^sconfutationem
Cartefia- Apologias Parjt. 3. §. 4i*& Part.4. §. fo. f 1. potiflimum §.
na, Itcet 10.11. fcripfij quod rtirfus prseteriti fcribit, Philofophiam
ticT^utTsc Cartefianam, mere idealem, ficlis quibufdam hypothefibus ni-
Aftrono- #8W, in cerebello cujufdam inhypocaufto fere fomniantis cufam,
mia, ta- tantis laudibus non ornandam, quam qttis ex feipfo depremere ni-
lnenquam feretar fc\\t fme experimentis & naturse obfervatione; in-
maxime ' _ nj ,, .' , . , ,.,, . r ' Experi- ter quam & Phtlofophiam e dthgente objervattone atqiie repett-
mtmalis. tis fiepius experimentis erutam, magnum dicit efle difcrimen.
Penerfium porro illum agendi modumdammtum profert a Wil-
lifio in Prsefat. Cerebri & Nervorum Anatomes, loco 1
Do£t. Nieuwentyt pariter in eundem finem in Prolegom. §.
16. indicato & citato. Ad quaz regero 1. tne Experimento-
ram fummam utilitatem &neceffitatca» fa-pe, in Paraphra-
feos
|
|||||
|
V.
|
|||||
|
Spinoziftra E V E R S O R. Fars i. f$
feos Proeemio, in Exercitat. fic nuper loc. cit. Apologias
Part. 3. §. 4Z. pro.pofuifle, & ex ipfo Cartefo oftendifle , ^«aa? necejfaria ad Phyficam perficiendam ipfe judicaverit £#- perimenta. Adeoque mera eft recentiorum calumnia, vel quorundam etiam error, (a. quo Do&.D. Nieuwentyt im- munem non fuifle, ibid. fignificavi,) Cartefianis Philofophias Experimentalis contemtum vel neglefium imputare.. De eo conqueftus fum Part.4. §. 10.11. Imo expofui ibid.ve* rum Philofophi fcopum &c inftitutum. Wxm.ratiophilofo-' phandi Cartefii h<ec fuit; Attendebat ad praecipua naturje phasnomena, eorumque brevem hiftoriam prasmifitPart.j. Art. 4--41. Ad ea refpicieris repetiit fua principia, & ex- cogitavit Art.46^.47. quafdam fuppofitiones de motu &t di- vifione materite, de motibus circularibus &c. & quidem tales, exquibus, tanquam fimpliciflimis & cognitu facil- limis rerum principiis, &C caufis omnium qui in hoc mundo apparent effecluum, omnia naturae phaznomena deducan- tur. Adeoque refpiciendo ad res naturales 6c hujus mundi phasnomena, inquifivit in caufas, ex quibus ea omnia de- auci poflint. Licet autem ita tantum formetur hypothefis depofftbili adfpe&abilis mundi conftruclione 8c origine rerum^ adeoque inde non intelligatur vera mundi conftructio, re- rumque origo j (quam folus Mofes nobis defcripfit j & hoc re- fpectu Carteftus hypotheftnfuam falfamdiciv,) tamen ex hac hy- pothefi feliciter caufas phamomen«n 8c effe&uum deducun- tur jimononminusfeliciter, acfihypothefisefletvera, ideft acfi mundus eo modo eflet conftructus 8c a Deo fa&us. Ita Philofophus inde optime deduxit, quae eflet natura lucis Solis & Fixarum j qusenam caufas phxnomcnun Planetarum & Cometarum j nec non jafhts maris, proprietatum magheticS- rum 8cc. Nec ratio eft hanc Philofophiam contemnendi, 8c ut hypotheticam rejiciendi magis quam Aftronfimiam j fi- quidem Aftronomi etiam admittant hanc veFillamhypothe- fin de difpofitione corporum casleftium, quaz an vera vel falfafit, noncurant, nec inquirunt. Quemadmodum Eru- ditiflimus Nieuwentyt ad incognita .refert Theoriajo.§. 8-iy. utrum iSV/, an Terra moveatur, exSummorum etiam A- H z ftro-
|
||||
|
66 CARTESIUS Verus
|
|||||
|
ftronomorum fententia. Phyfici quidem Phyficis rationibus
litem dirimunt} alii au&ontatem S. Scripturas fruftraop-
ponunt, fed Aftronomi HYPOTHETIGA fua fcientia
contenti funt, quia ipfi ex quacunque illarum trium hypo-
thefium , 6c, cum plus una vera effe non poffit, etiam ex
falfa, phaenomena deduccre, &eclipfes pra;dicerepofiunt.
Qyod ad ipforum h|ftitutum fufBcit. Nec ratio eft hanc ut
mere idealem hypotheticam, in cerebello cujufdam in hypocaujlo
' fere fomniantis cufam, Aflronomiam rejicieudi aut ridendi. I-
ta "plane res fe habet in noftra Philofophia, Dices, fed A-
ftronomi non affirrnant fuam hypothefin efTe veramj re-
fpondeo, nec nos id affirmamus} imo ob au&oritatem S.
Scripturas Cartefius refpe<5tu modi produclionis hujus mun-
dfeam dicit effefalfam* Eam tamen fequitur, quia fecun-
dum eam phasnomenafacilius explicantur & intelliguntur.
Quod Philofophi debet efTe inftitutum} uti Aftronomi fo-
lent aliquam hypothefin fequi, fecundum quam eclipfesve-?
re praedicunt, aliaque phaznomena commode explicant.
Nam ex- L XVIII. Regero z. Philofophum proprie prsefuppb-
roru' Vna- nere ve^ a^umere hiiloriam naturaz , omniumque naturie
turas phx- phaenomenwn, quotquot haberi poifunt ex obfervationibus
nomen«n corporum caleflium, ope telefcopiorum, velcorporum ter-
caufas. reftrium, ope miciofcopiorum, ut&quorumcunque £#/>«■/-
mentorum. Philofophi quidem eft ea phaenomena inveftiga»
re, ut habeat materiam philofophandi} attamen philofopha-f
ri proprie eft, naturas rernm naturalium cognofcere, cau-
fafque phaznomenwn & effectuum natune eruere Sc invefti-
Jare. Quod qui cum Clerico tollunt, illi tollunt univerfam
,'hyficam. Videat quis.Experimenta varia, vidcat quis <r- ■Jlum maris, adfcenfum Sc defcenfum Mercuru in Barometro, .difficilem duorum ■ hemifph<eriorum .dwuMionem aere extra- -£to, ita^jt aliquot centena pondo de iis fufpendi qneant, ■adfcenfum aquaz ih antliaszd pedes 31 f, fermentationem oir- tam in mixtura aqua fortis &cfiobis ferri, proprietates magne- ticas, &c. fiibifubfiftat, & caufas horum effectuum expo- nere non fciat, an de his philofophatur? An fupravulgiis. fapit, qui forte primus ha:c videt &vinvenit, quae vulgus po-
|
|||||
|
Spinozifmi E V E R S-O R. Pars i. 6i
poftea seque videre & fine caufarum cognitione perindeftu-
pere poteft. Hinc jam palpare quilibet poterit, quam fal-
fum fit, nos omnem veritatis cognitionem ex nobis ipfts depro-
mere niti; & quidem fine experimentis*, naturd inconfulta.
Quod & confutavimus Apologias Part. 4.$. 10.11.
LXIX. Nec hanc parenthefin, quam ibid. pag. 16. in- Reflo
terferit, prseterire lubetj inverfo ordine Carte/ius procedit,0. e e"
T» . ' K. ,~ ., . . . i . ' tiam pro- (2 umverjalia, ut cogitationem m genere, extenponem tftgem- cedit,
re , 2#m? c»jf/'« rationis, «w«/ fubftantias ; fingularia ve-
ro, <w?ra entia, veras fubfiantias, modos. Refpondeo 1.
nullam reddi rationem ordinis inverfi, Cdrtefius prius
agit de cogitatione & extenfione in gqfiere; uti Phyfici alii prius
de materia prima. Imo CartefiusV&n. 1. agit de cogitatione
cujufque, quse prius cuiqueinnotefcit, cogito, Ergofum.
Poftea ut cognofc§r. mentis eflentiam, agit de cogitatione in
genere. z. Abfurde vocat cogitationem &C extenfionem in gene-
re «#/« ratipnis, quomado figmenta folent appellari. Confi-
deretur utraque abftracle a modis, licet non ita abftra&e ex-
fiftat j tamen minime inde fequitur efTe figmenta, entia ra-
iionis; nifi omnia Mathefeospurtfob^Qu, qtueabftractecon-
fiderantur, nec ita exfiftunt, fic &Jpfum cogceptum fub-
fianii£ in abftracto, attributi, .modi, omniumque univerfa-
lium, dicereyelis figmenta, entia rationis. Sed 3. malitiofa
calumnia eft, Cartefium cogitationem&c extenfionem, meraen-
tiarationis, vocare fubftantias; fingularia vero, veraentia,
veras fubftantias, modot* Certum eft, ipfum fingularia ap-
pellare fubftantias, nunquam modos; fed cogitationem & ex-
tenftonem attributa effentialia , qwx. naturam mentis & cor-
poris conftituunt; atque tum funt ipfa mens & corpus, fi-
Ve fubflantiae, fed fine modis abftracle fpectatse.
LXX. Necdum habemus finem Prafationis. Pag. ip. Cogttatio
&20. recenfet aliquot abCavda.Philofopbi^Cartefiana.x.Tre- rei'^'fj;
mendi Dei effentiam fola, cogitatione, quxftipula levior... ba- feniiam
bet%r, circumfcribit. Quod & 1. abfurdum eft-Cl.de Vries eonftiwit.
§. 3. Exerc. de cogitatione ipfa rnente. Confer Exerc. 4. §. f.
Cogitatio quaedam particularis facile abit, praeterit, exci-
dit, alia eifucceditj tales millens menti eidem oboriun-
H 3 tur.
|
||||
|
6« C A RT E S I U ST Vcrus
tur. Talis cogitatio idco aptiflimum eft emblema rei fluxa!
& peritursi haecque cum illa optime comparatur. Vide Pf.xc. 9. In ea ne quidem mentis creatse & finftse eflentiam conltituimusi fed rn togitatione perenni> quas eft quid fi- xum, permanens, natura femper fubfiftens ope concurfus Dei, ipfum fubje&um, quod recipit omnes partieulares cogitationes, five varios modos 8t formas. Sedabfit, ,ut Deo fluxas 8c finitas tales cogitationes attribuamus > multo magis, utDei cflentiam in taliunaconftituamus. NecDeo tribuimus finitum, creatum & dependens illud cogitare,- quod mentis noftrae ejfentiam conftituere diximus. SedDei eflentiam conftkuimus h% cogitatione infinita &c fummeperfe- £ia , qua Deus fe ipfum, fuafque Perfe&iones neceflario cognofcit, amat, in iis acquiefcit, lattatur & perfe&iifi- me beatus eft> quaque libere decrevit, & ita novit & vult libere omnia prseterDeum futura. Cartefius Deotribuitper» fectiflimum intelligere & velle; ita ut per unicam^ femperquc eandem 13 fimplicifjimam aclionem omnia fimul intelligat, velit & operetur. Quid ergo loquitur Vir Cl. de cogitatione finita, fiipula leviore, ae fi Cartefius in ea poneret eflentiam Dei ? Alia epitheta»ihabet CaB.4. §.8. An heec Cogitaiio Dci Per- feftiflima, quam ipfe Deo utique tribuis, fiipula levior eft? Quam graviter poflem rurfus tua verba, quibus chartam maculafti, confequentiis, imo blafphemis etiam, gravare ? fed abfit, cum eas ipfe averferis. H*com- L XXI. z. Abfurdum, uti etisfto Cl. de Fries §. 4. Deo nes Dei tantUm tribuit duo (quidni unum duntaxat, nempe cogitatio- abfo nem' utPote intelleSlum & voluntatem ccmpIetJentem ? Imo res lutas &re- eodem reditj nec eft in Dco hoc & aliud diverfum ab eo. lativas, Quod probat Dei Simplicitas; & omnes orthodoxi conce- fomple. faxnt,y attributa, IntelleBum & Foluntatem. Hazcduo-vel id unum, Cogitatio Perfecliffima omnia compleftitur} qu<e tatnen neutiquam , (uti perverfe itcrum fubjungit,) funt relationes &* denominationes externce j nam quaedam Dei Per- - fecliones funt abfbluta & efientiales, fine quibus Deus, imo cogitatio Perfe&iflima efle nequit;" haec enim neceflario eft hfe, independens, prima fc atema; fic &infinitai incom- prt-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Parsi. 6$
prehenfibilis, mmutabilis^ Jimpkx & unica. Porro fe inielli-
gens, fapientifftma, libera, omnipotens^ verax, fancla^ju' fia &c beata j fed alias fiint Perfectiones relativa, ortaz ex relatione Dei ad res, quas libere decrevit & produxit. L XXII. Tertium Cl. de Vries abfurdum §. f. eft Deuni Quomo-
ratione effentia fua plane nullibi effe; cui affine eft quartum pj^mia" §.6. de omnipr.*fentia Dei. Hinc petitumeft tertiumCl.An- Dei fit tagonifta:, omniprafentia JDei nihil aliud eft quam denominatio concipien. externa, nata ex ejus operatione ad exfra. Nos dicimus eam °a* efle Perfe£tionem Dei relativam, quam ob operationem Dei omnium in omnibus ei adfcribimusj Deumque ftatuimus j omniprafentem efle ob operationem; ut & ratione potentia, «,y quia per potentiam ubique operaturj imo etiam ratkme ef- fentia, quatenus potentia Dei ab ejus effentia non oiffert. Deum ergo omniprafentem dicimus ratione operationis, poten- tia Sc ejfentia-, dicimus eam efle Perfeblionem Deij minime extrinfecam denominationem. Qusz duo a\3modum differunt. Sed iis verbis hoc abfurdum*conceperat Cl. De Vries; 8c ad Atheifmum viam fternere , fcripferat Exerc.o. § f. hanc cramben faepe recoclram iisdem verbis repetit Vir Cl..' Sed Cl. Maftricht Gangr. Se6t. z. Cap. if. Sc 31. reprehendit Cartejianos, quod ftatuant, Omniprafentiam Dei nihil aliud efie, quam efficacijjimam ejus voluntatem, qua omnia fuftentet fc? gubernet. r LXXIII. Quartum abfurdum (quod eft quintum Cl. Nul'o
deVries%.j.) in eo conftituitur, quod unio Mediatoris hy- modotr- poftatica neutiquam tam arcla, quam nobis in Scriptura propo- "'°is' he '* nitur, concipipofftt. &c. De ea nihil Cartefius. Philofopha- ftati< a in- tus eft re£te de natura mentis, ejufque cumcorpore unione. firmatm-ex Hoc nihil prx.judicatperfonali i(1i & anStiflimas unioni, quas m^X, facta eft inter naturam Chrifti Divinam &humanam, ^c pnia. iideexS. Scriptura recipitur. Fruftra Cl.De Vries^ quem nofter hic fequitur, ifthac confcquentiagravare Carteftifen- tentiam de cogitatione effentia"mcntisfategit. ItaCl. Maftricht Se£t. 2. Cap. tf. §. 12. An unio inter mcntem £5? corpus dicen- da fit vera Phyftca\ fere poteft efie Myo^xi»; quam heic preeterco. Vide Part. 2. Cap.9. §.12. ni LXXIV. Quin-
|
||||
|
64 CARTESIUS Vcrus 43
Homo L X XIV. Quintum abfurdum mera rurfus St apertaeft
mimme fi- falfitas. Homo fbipoffet cavere ab omni errvre, acproih pecca-
poteTab *°- Anteccdens aperte falfum efle, oftendimus fupra ex omni erro- Med. 6. fin. fatendum efi, humanam vitam circa resparticula- re & pec- res j#ps erroribus effe obnoxiam^ (3 natura humana infirmitas cato* efi agnofcenda. Nec contrarium elicipoteft ex Art.f. Part. i. Princ. ubi rigide & fevere prasfcribit medium errores vitandi$ utfemper ab iis credendis, aua nonplane certafunt& explorata, abflineamus; quod agentes, cavebimus, ne unquam erremus. Sed nemo femper id tam rigide agere & obfervarc poteft. Quod e^prefle ratetur Med, 6. fin. cum ergo fal- fum fit antecedens , ruit fimul confequens, Cartefio affi- * Qiwm*acproin ab omnipeccato. J Volumas LaXV. Difficukas ex abfurdo fexto oborta ctiam fa-
"oftra 9j"" cilc tollitur. Nim. Nofira.voluntas formaliter tam ampla ef- in/mita fet 1uam ipfius Dei. PhilofophuS confiderans in prasc. facul- quatenus tatem intelligendi^ nempe clare (3 diflindJe, agnofcit eam in libera eft, feperexiguam & valdefinitam^cSe; fic facultatem recordandi, v^ fe^ex* ve* ima£Jnandi &c. examinans, nullam plane invenit, quam tendere nonbtfe tenuem, & circumfcriptam effe, fed in Deoimmenfam poteft. ejfe intelligat; jam fubjungit, folaefi voluntas, ftve arbitrii Ubertas, quam tantam in me experior, ut nullius majoris ideam apprehendam. Agnofcit quidem in Deo certo refpectu infi- nito majorem^ perfeclfbremy potentiorem^ fed eo jam non re- fpicit Philofophus, verum prazCife adronon cogi, fpontefua fe determinare; & quod noltrte voluntati &clibertati obftacu- la non magis ponantur, quam Divinas. Hinc Voluntatem noftram Philofophus Art. jf .Part. i.Princ. dicit quodammo- do infnitam, id eft hoc folo refpe£tu. Ita ipfe fuam mentem exponit, agens de caufa errorum^ ,quam conftituit in eo , quod ob amplitudinem noflras voluntatis eam extendamusul- %a ea^ qus clare Sc diilin&e percipimusj ghtamvis major, ait, abfque comparatione in Deo quam inmeftt^ tumratione cognitionis 13 potentite ^ qua illi adjunbl<e funt, redduntque ip- fam magis firmam (3 ejficacem^ tum ratione obje&i^ quoniam ad plura fe extendit, non tamen infe formaliter (3 pracifefte- &a.ta major videtur', quia tantum in eo conjifiit, quod idemfa- cere
|
||||
|
4,
|
|||||
|
Spinozifmi EVERSOL Pars i. $f
terevel non facere, (hoc efi affirmare vel negare , frofequi
vel fugere)poffimus, .w/potius, in eotantum, quod ad idquod nobis ab intelleclu proponitur affirmandum vel negandum, yi w ' profequendum vel fugiendum, itaferanrur, ut a nulla vi exter- nanos pdid determinarifentiamus. Et fane, uti noftra mens non minus eft incorporea , infenfibilis, invifibilis, quara Di.vina} fic voluntas noftra non magis cogi poteft, quara Divina. Quod Philofophus folum pracife hic (peftat. Imo noftra.jmens non minuscogitat, quam Divina. Sic noftra voluntas fe fponte fua determinat, ideftvult, non minus quam Divina. Hoc exigit ejus natura. Imo ipfe Vir Cl. uti dein videbimus, dicit tjfentiam reiconfifterein indivifibi- liy adeoque fubftantise creatas non minus eflent fubfiantia9 quam Deus. Quas igitur hic difficultas ? ' • LXXVI. Addit ex eodem loco Med.4. feptimum ab- Quoma,
furdumj Nos reftecJu ifiius amplitudinis prtecipue Dei imagi- j!jnt!j)eT<> nem referre. S. Scriptura ag£ de imagine Dei in primo ho- <ju_dam mine amifla, in Chrifto per regeneratiqnem reftituta. De p« imago hac non agit Philofophus. Sed philofoplficeutique/d?„ Dei j!atui V°& in intelle&u reclre confideratur ut imago, quas Deum re- u fert, reprsefentat & adumbrat, five ut imago Deiin mtel- leftu. Qyidni ampliflimam hanc voluntatis libertatem^ qua - nulli limites ei ponuntur, quibus impediretur judicare de objecTro fibi oblato} (quare quodammodo infinita dici poteftj) ut imaginem quandam Dei in, Voluntate noftra Philofpphus confideraret? Ceterae omnes facukates noftrae funt omni refoe&u valdc finit<e; fed in hac fola eft quajdam ftri_tura infinitatis Divinae} in hac Deum infinitum quodammodo re- ferimus, eique fimilesfumus} adeo ut illa pracipue fitt ait Philofophus, ratione cujus imaginem quandam, & fimihtu- iinem Deime referre inteliigo, Optime fane, necheic yelul- la diflicultatiseilfpecies. . L XX VII. Abfurdum ocWum eft, quod fateatur fe Cogftat»
ignorare, ubi in tnera cogitatione boni vel mali habitus hofyitari fo!a Ppfeft fueanti ac fi mens deberet efle aliquod hofpitium, vel ii~ a^om- yerforiuro, habens plura, faltem urium aliquod conclave, niuma- inquod divefterent, ingrederentur, inquo commoraren- aionum I tur,
|
|||||
|
6& CARTE SitJS V&te
& paffio-tur, & ex quo egrederentur, imo avokfent Velofcifiim»
nura men. jjjjg ^gitationes^ ftipula leviores; ignorat enim Vir Cl. ubi,
non quotnodo, fed ubi in mera cogitatkne boni vel fnali habi*
ttts boftitarii forte & latkare, requiefcere, dormitare, 8e
rurfus exckari, queant. Sedferiores.exponendaeft.Cer*
tiflimum eft, praster ipfum ro perenniter cogitare, five pra2*
ter cogitationem continuo ope concurfus JD«fubfiftentcrtt, abf-
que modis ejus variis fpe&atam, nullum aliud pofle efle
uibje&um actionum five cogitationum mentis particula-
rium, &modorum, quosrecipit, fiquidem objectum non
agens actionum fub je£fcum efle non poflit, nec fubjeclum &
tw perenniter cogitare^ five a cogitatiom, diveffum, adeoque
non-eogitans, poflit efTe fubjectum cogitationum $ uti nec
fubjedtum aftuali confcienfia deftkutum efle poteft {ubjeduni
actus cum cmfcientia. Hic valet illud, quod quis non habett
id alttri non dabit. Per intimam confcientiam quoque expe*
rkftUf, id quod in nobis agitr & patitur, efle illam per-
etmerri cogitationem\ hsec fe determinat ad cpgkattdum de
hoe vel illo objecro, ad hoc til illud legettdurtt, fcriben-
dufn, vel quodlibet ariudagehdumj hasc quoquc patitUf
Sc fentit qusecuflque m fuo corpore, vet extra illud.
Et poten- L X X VIII. Hsec noflra mens riaturaliter ftii habet con-
tiarum na- fcientiam & ideamj nec flofl ideam Dei. Sponte fua, vifi-
acllabT' kus uMBnatUf^j unam vel akeram, cumlubet, exckarc
tuum bo- pbteft, Hine faltem tias ideas merko dicimus innatas. Porro
norum vel £k experimur, irinurfleras alias corporum quorutticunque"
malorum. 0pC ©rganorurft fenfuum in nobis excitari, qua: nobis ai~
venire dicuntur. Quafihm quoque pfo \vfo\txi fingere pof-
famus. Nec tamen arca opus eft, eui includantur, vdl iri
qua recondantur & aflerventuri nec hculis\ in quos reci-
-piaritur. Cbgkatio perenniter exfiftensdicto modbomnium
fubjectum recipiens, vel 8c caufa excmlris eifd derM: Sed
mensnoftra, omnefque ejus facultates futtt admodum eixi-
guac&finite. Cogkationoftraomnesj.imo ne, quiderri pkv*
resjfimulhabere, excit?are, yelattdrit^cdrit^r^pia^ripbfefti
Hinc una excludk afliahi.' <Qfe;thdo Urja eft ffSfe&l,. menti
five r» perennitereBgiFaniiita mwMkf Btetitfay tfvCTaeirf-
tas
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars. i. $7
m pliircs alms in fe excitandi, velaliundcrccipiendi. Huic
etgfU&twi ineik naturalis vis -five potentia intelligendi , v©r lendi » ratiocinandi, afnrmandi, negandi, cupiendi, a- verfandi, & ceterae mentis facultates, five potentiae aatu- ralesj tot enim modis & pluribus aliis fe determinare po- teft ea natura. Eodemque niodo ei infunt habitus five boni, five mafi, quales rei natas folent poftea fuperacctUere j quan- quam & congeniti five connati dentur; uti reeH. & boni in hov minere&o, fed rnali & vitiofi in homine poft lapfum \ uti & boni per regenerationem in homine elefto refticuuntur. Cogitatio majorem de unis habet vel recipit cogitandi faci- litatem & promtitudinem, quamdealiis, fivebonis, five rnalis; hiric kabitus boni vekmajhin cogitatione ut fuo fuh- jeelo infunt 8c inefledeben,t,j nec aliud eorum fubieclum, adeqoue non cogitans, & quid ab eo diverfum, efle pofle ex praec. eft manifeftum. Quod paulo fufiusexfequihictw- luimus, quia etiamEruditiflimus Vir Cl. Gujfetius, Philo- fophiam Cartefianam non fatis intelligens, hictricas movifc, & verkati ealiginem offudit in fua Epiftola de caufe prima &fecundarum operatianibus. . LXXIX. G&avom & penukimum abfurdum niinis E*dei*.
crafle Phihfophia CarUfianae imputatur. In mundi ptodtMio' .el„|ef eJj.'3 ne nulla Dei fapientia, pxovidgMtia y honitas agnofcitur: indito fucceffiva enim materite duntaxat motu, omnia ita wwi debuerunij.uxta omnkan quafdam Jeges necefjarias^ uiijantnata fmt\ neqtte ejus munditetun? fabrica homines magis excitat ad Deum ceJebrandum^ quam E- fecundum picuri. Quae defumta funt ex Ci. de Vries Exerc. Rat. 2.J. leges natu* §. ii. qui ibid. LeeTiori perfuadere conatur, ex Carte/ii**' 1f* fententia totum negotium mera arte mechanica abfoJvi , creationc. materiaque fecundum regulas ejus mota, abfque fupremi numi- nis opera; uti Lucretius aut Epicurus exponeret. S-ed nimis. aperte falfahxc funt, cum toties.Gar/^&ycorttrarium demon- ftraverit. DocetPrinc.Phil. Part.j.Art. $.quo fcnfu verum & piumfit in Ethicis dicere, omnia a Deo propternosfaclaeffe^ ut tanto magis ad agendas eigratias impdlamm, ejufque amore incendamur; £s? ad Deum ob admiranda ejus opera fufyiciendum. Sic plane Refp. f. pag. 70. E» ufu partium m/lantis, m a- I z ttima-
|
||||
|
68 C A RTE SIU S Verus
nimalibus &c. effeclorem Deum mirari, & ex infyecJione ope*
rum\cognofcere , ac glorificare opificem par efi. Cumque ftatuat,
Deum materiam Jimul cum motu & quiete in principie creajfe,
jamque per folum fuum concurfum ordinarium, tantundem mo-
tus & quietis in ea tota quantum tunc pofuit^ confervare^ five
Deum efle caufam motus creantem & confervantem j imo
omnium reraxfi, etiam ipfarum legum natur<e, fecun^um.
quas corpora moventur, licet ipfa eas ignorent j tantum
aoeft, utnulla Deifapientia, providentia, bonitas agnofcere-
tur, fi trainia ita orta efTent fecundum leges naturx, prdut
Philofophus modum conjiderandi res ut orientes & nafcentes in
philofophando utilem propofuitj ut revera fecundum eum
cadem Dei omnia ex nihilo producentis, £c ad ufum homi-
nis 8c ad invicem ordinantis, potentia, fapientia & bonitas
eflet depraedicandaj perindeenim ett, quomodo Deusgro-
cedere voluerit in prima creatione. Quin in Providentia &
confervatione Deus revera procedit fectmdum leges natura^
increationeiw#/»«?«, animalium, plantarum^ arborum; an
tamen ex iis Dei operibus non agnofci debet Dei Potentia,
Sapientia & Bonitasf Deus autem non ponitur revera hunc
mundum ita produxiffe & formaffe fecundum leges natura,
fcdprout Mofes narrat. Quodfupraevicimus, & Philofo-
phus expreffe Art.4f. Part. 3. agnofcit.
Wem de LXXX. Denique ad ultimum Philofophia Carfeftana
formano- abfurdum, quod eiufdem cum praec. eft furfuris, perveni-
ne&crea- , ? ■ 1 ■ • n ** ■ ir M 7 r tione cof-raus> "e rormatione homtms. Raptus fit, ait Vir \A. ob for-
poris hu- matum in utero corpus in fummam admirationem Pfaltes; tanti
mani fta- jg mn Cartefio^ feminibus enimfibi mutuo inutero permixtis fer-
um um mmfafl0 orjri debuit^ dein motus juxta quafdam leges, ,&fic
formari cor, cerebrum, jecur^ lieti, &c. §>uis non miretur ho-
mirtis in re tam abdita immenfam & haud tolerandam audaciam ?
Quin motus in conceptione fastus, ejus incremento, Sc for-
matione partium, fiant fecundum leges natura nullum eft
dubium. Qyod rurfus tantum abeft ut vninmt potentiam 8c
fapientiam Dei creatoris noftri, ut potiuseo magiseam com-
mendet, cum ipfe fit au&or & ftator earum legum, fecun-
dum quas fapientiflime & conftantiflime operatur. Tanta
-:., \\i autem
|
||||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars £ 69
autem heic elucet fapie»tiat utnemo ei perfe&e percipien-
dx revera par efle poflit. Scientia ea fublimis eft praz nobis. Quo tamen magiseam nobis comparamus, eo magis per- fpicimus, neutiquam tollimus vel minuimus Deifapientiam. Laudabile itaque eft eorum inftitutum, qui heic tentant quoufque pervenire poffint. Id etiam aggreflus eft, & in- choavit Carteftus^ fed multa, ipfofatente, eiignotafue- runt. Recentior Anatomia etiam plura detexit. Hac de caufa, intervenientemorte, Carte/ius huncCuum Tra&atum perficere non potuit. Impudentiaseft, Cartefium i&circozc- cufare immenfa & haud toleranda audacia. •LXXXI. Sequitur tandem ulthna Prasfationis perio- Utrino-
dus. Extortafibi hac efle innuit Vir Ci.per immodkas meas ftr?m ^?c laudationes, quibus iftam Philofophiam ad ajlra ufque extolle- J^Jf, "" re fategi. Si ego fciviffem me indigitari, & rogari amice in Prsefat. Metaphyf. ut fuam DifT. cujus Titulus, Carte- ftus SpinoztepralucenS) refutarem, (quemadmodum ex falfa relatione me id minitatum effe acceperat,) imo ut idpr<sfta- rem, dumadhuc ejfet fuperftes; ego verius poflem dicere mi- fti extortam efle- Apologiam pro Cartefio. Accedit, quod lau- dabilius fit quem defendere , quam accufarej quod & of- ficii debiti ratioexigat, innocentiam alicujus tueri, fi ea injufte opprimatur, eam vindicare maxime a fummo flagi- tio Atheifmi Sc Spinozijmi, nec non ab omni fraude, falla- cia, mendacio, impudentia, arrogantia, pluribufque aliis criminibus, quorum inique fine ulla vera ratione publicc reus agitur is, quem noveris efle Feritatisy Philofophia, Libertatis in philofophando, Statorem, AJJertorem & Findi- cem; uti Cl. Heereboord J7-Jan. A.1647. ipfum abfentemtan- quam prafentem in Sermone publico Academico compella- vit. Imo tandem veritatis & pietatis interejfe, meique mu- neris efle duxi, defendere eum, quem fcio fuifle Veritatis tx caligine &? fervitute emergentis Promotorem tunc temporis fummum; a Deo excitatum ad Philofephiam liberandam a tricis, difputationibus, tenebris, quibus obrutajacebatj ac ad eam reformandam; Scadcerta, folidifllma, ortho- do|oT*T« ponenda fundamenta & principia de Deo, de I 3 mente,
|
||||||
|
7p pA.R.TPM.V*
rnpnte, 8? de pwnd^» W fP^s PplitniW WfW
zifmum anti^qtum peti PPffHl ttn4eetiamf©xee|>t^.^f plu» res qiueftiones deciduntur, qusg fic nunquam smtea expli« cari potueru^ji. Quis etiani dubsitaret, qujn egp ipfe, qui qupunnis. heic Philofophiam Cartefii dpceo, teckfc per for, tus Cartefti fim impet,itu,$, licet interim rne quid-?ra. | Ctff- /£/?/' Spmozifmo, alicjujfitpdiiqpronuntieji, fed.g^i!»^ Captefft. m^tem intifiurtique ejjUS. fc^p'um np&WWtiffi?, |}eniqu.e apa taritum p.er literas privatas., quarum fypjra. %$pa, e^men^a^ provocHti fupt 'Cw;t.ejfarii,x (ego fp,ee\|tirn., ad que miite^ datas funt}) ut ^ro^xes^^ fii^fDfff. cpftfuttp^eflj^ pfii^i . fed Sf p^s fempl ea^era pr^vo£ati,o in pubiicis, lijb.ris, pai^rn fa£ta eftv, uti Applpgiap Part. i. §. f.6. narravi. Ju$^hinc Lj&pr, an npn egp gptiore jure dicei;-e queam, extor.tam ■mijgi fui(le Appfogiam-? A,a x^ in^d/cas Imdatifineshoe iA- terum fcriptum extorfiritft, \\.. Cpl^ega:, nefcip. Non pu? tem imrnodicas laudatipnqs me fcrijp.^fle j fed accufotori %<i\g& vlfas eil^ minufque aequo a,nimo toler.abiies., facile credo» euflaque cum, per ha^ipfas, tura maxirae/Sie aqtepuiblicedg,- ta% imp 8c provocatione fa&a, ad fcribendum npn Jeviter fuiffe impul/ura, &tantyra non coactum, pprfuafiis fiysi,. Quem prirnarium Promptoretn Philpjophia minime QartertarkS prajteriverira, divinare non poflum, licet om- promotor - ** .rr ' r , * . r
Phii. car- nes prazcile recenfere tcopus meus non tuent. bpero lpium
tejiana. Spinozamnon refpicere, qui ipfe profeflus fe ha?c, quas e- debat, pro fuis- non agnofcere -, de quo fupra.
fardior L XXXI11. Recte factum, quod voluerit editionem
editio hu-fui fcripti difFerre, ufquedum prodiret Difp. five Pars A-
^aiperic* PPiog'0? 4- quanquam fciam, ipfurn aliam quoque pra^nan-
lovacat. tem dilationis habuiffe caufam. Sed hpc nihil ad me. Ego
pariter non feftinavi, imo tardatus fum hanc alteram di-
vulgare Apologiam.
An Cl. LXXXiV. Confentip fao^ein eo, qupd plurihus hic
Antagoni- ipfi^ <jtr.ac~latusfit difyUfiturus quamplaciturus\ arxvemnullum
placere ^ffeHet applaufum, neque quibufdam hominibus fiuduerit pla-
ftuctuerit. cere, aliis libenter judicanduni relinqup} fbd qupd res
ipfa npnpatiatur, me ppiTejudicare , ipfurn caufam Dei,
veri-
|
||||
|
Spfeteifmi EVERSOR. IW.. fi
veritatis h: pietatis egipt feft qudd ddled -, dpto tamen, Ut
earn in poftefurri agat. LXXXV. Ut Vif Cl. fuum fcriptum eo magis com- Scriptio
mendet, addit; Oninid qua ftltdvi fcopo nieo poffe [infervire, AP°'°gia: contttli. Potuiflet tatrien plura ex fudPrsceptofeCl.^/^nw "jf"coti- mutuari. Ille enim, vel ex fola fententiadeCeg/to/ow men- ftabat la- tis ej/entia, longum immdhium abfufdorUm xxv fyima irahit, j>°fe ; nec qUorum plurima etiairi fuis ldcis ufu* veniunt. Vide fupra ^'"^"rfo, §.70—7?• Sed multum fallitur, quodputet, negotiumhbc HUftc pojfe ejfe cohfeclum^ quia etiam ego omnes ingenii nervos haud dabie ihtendijfem ad Cartefium defendendum 8tc. Ita fane ipfe mihi videtur aliquem dpplaufum, imo 8c fpeciem vicTro- riae affeclare. Ego yefo putavi novas has calumnias efle de- pelleridas, omniaqte, hullis prorfusprateritis, effe confu- taflda} atque jarii experietur Vif Cl. me aritea minime vi- tei ita iMendiJfe, uti fcfibit. In illa Apologia ex Carteftotm- tUffi prbtftr&i ftfca?, qW fine quasfftiorie facile mihi cogni- ta eraljjt'. ffitc h£c fcfiptio taritafn virium conteniionem, riec IdttgUWT fefrfpM requifet. LXXX VI. Si perfeveret Vif Cl. in pfopofifo lerram Prurien-
coritentidriis non diutius recipfocandi, pruderiter fibi con- '* ^1 fuletj fiquidefri riunquafri veritati, quarri defnonftravi, & Vir cJ. g viftdicafS afiirrius eft, jprasvalere poflitj imo nihil prafta- ab ulterio- ret, quam eadem chorda, uti fatetuf, oberrare, femel^ ifno re *?r'Pf'0~ fl&piUs', ah ipfc"> diija repefere} nihil alicujus mctnenti addere 9 ne 8t irifiufriera, uti fafrifecit, inta&a plane prseterirej cujus phifitria in pfaSc. nabuimus fpecimiria, fed maxime infeqq. fe offerefit; Qy° "•]?"* injucundius nihil, nihilque ingratius ejftjiojfe, facile crddo. Hinc non fine fafione veretur, ne in cdjfum laboret) tehtahdo plura. LX*X*XvLt. Q.u°d dicatScdedaret me, licet magnum AnCane-
Cartefianum, ab erroribus Spinozifiicis non thinus quamfe alie- fii mentem
nifTimum- id ipfo facto quoque coram univerfo orbe often- *C„*P1,1,*,I*~
i- c 1 1 -a- ? 7. • • tellisam, di. bed quod exijttmet^ quod cumpace mea dtxertt^ genutnam x.e(£or eK
Cgrtefii mentem, intimumque ejusfcopum me nondum reile per- hoc aliif-
cejijfe^ cuivis Leciori a;quo & perito lubens dijudicandum *}•» J*jnp-
relinquo. Inter Philofophiam fumme perfpicuam & cfMo- vs 'ud,cet'
|
||||||
|
«••
|
||||||
|
4% . CARTESIUS Spinozifmi EVERSOR: :>
.|flT*T»jv &cJpinofum1 intricatum & tenebrofum Spihozj/btum,
id eft inter lucem 8c tenebras* deberem pofle diftinguere, qui jam per Dei gratiam anno o&avo & decimo eam Phi- lofophiam docui, ventilavi, illuftravi & vindicavi. Judi- cet qui velit LecTfor de eo ex meis in illam Excrcitationi- bus, &Paraphrafi. Cur vir LXXX VI11. Quod autem mc obnixe roget^ nx.fipla- |
||||||||||||
|
& Refp.
Cartefii confutari nolit; li- cet ipfe inde diffi cultates tonquirat. |
' ceat m*hife refellere, ut e Cartefii Principiis aut Medd. non ex
Epiftolis aut Refponfionibus ejus, in quibus ob quafdam rationes fiepe aliter kquitur, , clare £5? folide oftendam fe errajfe-t in id quantum poteincumbam & annitar; quanquam ipfeidnul- lo jure petat > nam & in Pra;fat. fic fepiflime in ipfo ' Tractatu loca ex Epift. & Refp. citat} vide pag. if.41.43. 44. 4p. f7.61.67.7^. 76-78.81.83.13^1147. rfp. i6f. 166. |
|||||||||||
|
«^1.183.190.106.207.110.nf- Cau^rergo cur hoc a me
petat, videtur fuifle, quod qusedam loca in Epift. &Refp. tam clara fint pro veraCartefii iententia., (E, Gr. in notis ad Programma Regii, de ideis innatis, de dubitatione noq de Deo &c.) ut fe ex iis minus expedire poflit. Cujtjs ex- emplum videri potelt pag.176. L X X XIX. Utinam fancle polliceatur, fife hic erroris vi»
derit convitlum, fe non folum manus daturum, Jed & publice fcripto, fi Deus fibi vitam tamdiu largiatur, erroremjuum con- fejfurum-s quin infuper maximo perfujkm iri gaudiot quandofo- lide demonflratum viderity nihil erroris Spinozi/iici a Cartefio ejfe metuendum. Ego vero Deum precor, ut nos magis ma- gifque liberet ab omnibuserroribus, nos ducat in omnem veritatem, ejus fincerum amorem nobis inftillet, nofquc porro fanctificet ad nominis fui gloriam, aliorum asdifica- tionem, & noftram aeternam falutem. Quemvis vero Le- clrorem rogatum volo, ut juxta rationis & confcientia: di- clramen tquumferatjudicium. |
||||||||||||
|
ConcUi-
fio. |
||||||||||||
|
C A R.
|
||||||||||||
|
73
|
||||||||||||
|
CARTESIUS
Verus Spinozifmi
EVERSOR.
|
||||||||||||
|
PARS POSTERIOR,
|
||||||||||||
|
-
|
||||||||||||
|
Qua jufto examini fubjicitur Traclratus,
Carte/ius Verus Spinozifmi Architeftus.
|
||||||||||||
|
Uando pro vera 8c faniore Philofophia Apo* infre;tUj
1 logiam fcripfi, unice mihi propofueram or- adipfius
thodoxiam Philofophia Cartefiana demon- Traftatus
[ ftfare, eamque oftendere inomnibusfunda- confut*tI0'
i • o • • •• o • -i r nem< Imentis ScprmcipiiS, ut ocin quibufcunque
fdogmatis inde deductis, adeoque per uni-
verfam difciplinam, ipfi Spinozifmo efle contrariam 8c e dia-
metro oppofitam. Hoc primum arbitrabar abunde inftituto
meo fufficere pofle, atque hac ratione unicuique veritatem
amanti 8c inquirenti fatis conftare debere, quamfalfafitca-
lumnia, Cartefium Spifioza, non dicampr<eluxijfe, quodve*
rum eft , fed praeivifle , atqiie in ejus Philofophiay^»/»^,
principia 8c primaria Spinozijmi fundamenta reperiri. Iftiuf>
modi fcriptionem abfque exprefla confutatione difficulta-
tum a Cl. Antagonifta motarum mihi fuggeffit, fuafit &
commendavit, pacis, tranquillitatis,concordiae8camicitias
K flu-
|
||||||||||||
|
$ CARTESIUS Vcrus <
fludium. Cum hac intentione animum ad fcribendum appuli,
primamque illius Apologia Partem fcripfi&abfolvi, neqyi- dem infpe&a Viri CI. Exercitatione, cujus Titulus eft , Cartefius Spinozg prxlucens^ quam nec ad manus habebam, nec etiamnum habeo. Verumenimvero , antequam fcrip- tum imprimi curavi, duoeflfecerunt, quominusinhacfCri- bendi ratibne acquiefcere potuerimj i. propofueram fcri- bere in gratiam imperitorum, imo etiam Virorum piorum & eruditorum, qui Philofophiam CaTte/i/nonexcolueruntj qui enim in illaaliquo modo verfati funt, 8c fine prsejudi- cio Cartefu fcripta legerunt, hac Apoldgia non indigere judicavi 5 & ad malevblis calumniatoribus &c adverfariis fa- tisfaciendum & os obturandum ab ^liis antea abunde fuit fcriptum, 6c ad quafcunque calumniasrefponfum. Cogitavi itaque, ut prioribus, maxime Viris do&is & piis , fatis- facerem, me teneri fcrupulos, quos Cl. Adverfarii fcriptio inje<:erat, ipfis eximere , & ad omnes ab ipfo motas diffi- cultates refpondere. Quod & publice in libris, & privatim in literis fuit poftulatum ; uti Part. praec. narravi. 2.Ac- ceffit Viri Cl. arrogantia & ja&antia, (ignofcat mihi hoc • vocabulum , cum vix aliter meam mentem fatis exprimere queam, 8c id ipfum deC^yfofrequenter adhibeat>) quam jam cognoveram ex ipfailla Exercitatione, ut & ex pro- Vocatione inMetaphyficesPrazfat.fa&a. Verebaritaquenon '•■ fine ratione, ut Vir Cl.gloriaretur8cjacr.aret, fuasdemon- * ftrationes firttio ftaretalo, me difficultatesScfcrupulosale motos intactos prasteriifle, adeoque confutationi, quam dudum minitatus fuijfem , per tantum temporis fpatium pa- rand« imparem fuiiTe: uno verbo ut plenam & completam victoriam fibi arrogaret. Mutato itaqueconfilio, arceflivi librum, cui Exercitatio confutanda ad calcemeratadje&aj hanc attente perlegi, & in relegendoomnianotavi, qua2 1 aliquo modo confutatione five refponfione digna videbantur } refponfio.nes meas commodefuislocisinferui, iifquePartem Apologiacprimam auxij ac certus fumfufficienteradomnes illius Exercitationis difficultates ibidem elTe refponfum > licct non eo ordine, quo in dicta Exerc. occurrunt, quod mihi
|
|||||
|
•t
|
|||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pafs. u, jf
mihi meus fcopus & ordo fcribendinon permittebant. Nec
volui aperte cum Cl. Adverfario congredi. Quando jam non fine ftupore video eam in fcribendo arrogantiam 8c ja- clrantiam, quamomnisferepaginatumPraefationis, tumip* fius Traclatus, exhibet &c prx fe fert, eft profe&o quod mihi de curis meisfecundis gratuler. Cum enimCl.Advef-' farius, poftquam nihil folidi ad meam Apologiam pro Phi* Jofophia Cartcfii refpondere potuit, fed tantum generalia quaedam eademque repetere , crambenque recoquere coa- ftus fuit, nihilominusfcripferit, multafuorumargumentorum effe pratermiffa, quxdam non rite propofita &c. quid non au^ ftis fuiffet jaftare Sc gloriari, finimiacum difcretione, 6C ex mero pacis ftudio, omnia intactaprsGteriifiem? Utergo ne minima confidentias, arrogantiaz & ja&antiae fpeciesin pofterum fit reliqua, Cl. Antagoniftam xxtx s-c'J«fequi,ni- nilque prarterire , in animum induxij hinc Part.i. omnia quae in Praefat.pag. zi. occurrunt, &C fine ulla probations proferuntur, examinare,explicare, Scvindicarein me fufce- pi. Sed Part. hac z. ipfum Tra&atum fecundum feriemde» cem ejus Capitum confutabo. Imo ut collatio Lectori eo fit facilior, ipfum Cap.cujufqueparagraphorum numeruttt fequar & retinebo. C A P. I.
De quibufdam Prolegomenis.
DTLartibus, quibus impoftores utifolent adhominesfeducen~ Artwimj
dos, fecundumzPetr.il. quafque§.i. indicat &de- p°ft°nim fcribit Cl. Antagonifta, nulla nobiseft controverfiaj fed {£r*A cardo rei in eo vertitur, an tales adhibuerit Cartefius; &an adhibit*. impia (mdogmzta ambiguorumverforum involucris texerit^ cj? ad tempus retkuerit. Cl. de Vries de Atheifmo agens Exerc. 3. id §. f. innuit! Hoc vero feribit Cl. Antagonifta §.2. Sed contrarium fatis fuperque Part.proec.oftendimus. Dogmata omnia , quac Philofophice ddcet, ita funt fana y vera & K 4 pia,
|
||||
|
1$ C AR T E S I"U S Venis •
pia, tamclaris, perfpicuis, minime ambiguis, verbispro-
pofita , ut non tantum omnisfraudis & impoflurte fufpicio
quam longiffime ab unoquoque pio 6c aequo judice abeffe
debeat > led ut etiam quilibet rei peritus concedere tenea-
tur nullam haclenus aHam extitiffePhilofophiam, quaetam
folida pofuitfundamentacontraAtheifmum, Sceptizifmum
& Spinozifmum. Unde fummopere mirum eft, tantam &
olim tempore Cartefii fuiffe, & etiamnum effe hominutn
impudcntiam 6c audaciam , ut quaevis opinionum portenta
dmnemque impietatem ipfi adfcribereaufifuerint. Refpon-
deat ipfe Carteftus. Harc habet in fine Notarum ad Pro-
gramma Regii contra quendam Calumniatorem > ^uaerat ,
legat) evolvat mea fcripta, nibil unquam ftmile inillisreperiet;
fed omnino contrarium. Me vero a talibus opinionum portentis
quam maxime effe remotum notifjimum efl iis omnibus, qui vel
fcripta mea legerunt, vel aliquam mei notitiam habent, velfal-
tem omnino fatuum effe nonputant. Atque idcirco admodum mi-
ror^ quis fitfcopus iflorum calumniatorum. Nam-fi voluntper-
fuadere hominibus ea mefcripftffe, quorum plane contrarium in
meis fcriptis reperitur , deberent prius curare , ut omnia, quae
inlucemedidi, fupprimantur, necnonetiam, utexeorum, qui
jamealegerunt, memoria deleantur-, quamdiu enim hoc nonfa-
ciunty plusfibi nocent quammihi.
Sed artes ^- Uti vero Gl. Antagoniftade artibus impoftorum diffe-
calumnia- ruit, eaqueC«rte/?ofalfiffimeapplicuit, itafacilemihieffetde
torumcon. artibus calumniatorumdifferere, eafque Cl. Antagoniftae fum-
eTerdtsi!1 mo jure & veriffime applicare. Calumniatores folent verba
alicujuspervertere, verumverborumfenfumobfcurare, ne-
gare, aliumqueperverfumfubftituere, &itamaleinterpre-
tando depravare j quEeinbonampoffent, inmalamaccipere
% , partem > modo verbis quid adderc , modo quid demere -r
per-confequentias, faspe etiam illegitimas Sc Falfas, peffi-
mas fententias alicui adfcribere j imo etiam eo ufque mali-
tia faepe procedit, ut prorfus falfa fine ulla fpecie alicui af-
.fingantur. Facile confciemiacuilibetdi&at, quam illicitae,
-quam malae , quam impiae fint iftiufmodi calnmniatorum
artesj conjun&ae funt cum*bdioproximi, faepeetiamipfius
veri-
|
||||
|
Spinozifrni E V E R S O R. Pars 11. 77
veritatis * fine mendacii s raro exercentur; tendunt fa:pe ad ve-
ritatis & pietatis notabiledamnum. ltnocalumniaek, unde Diabolus nomen habet. Ita ut quis calumniando £c mentiendo fe quam maxime Diabolo fimilem ejufque inftrumentum fa- ciat. Calumnia & mendacia funt maxime propria Diaboli opera; quae omni curafugere oportet, nifi in nos graviffi- mam iram Dei concitarevelimus. Calumniasitaque&men- dacia hoc quam maxime tempore, quo judicia Deiconfpi- ciuntur in terra , non minus quam quaevis graviffirria pec- cata vitare & odifle noftri eft officii; & fi quis tanti crimi- nis fc reum agnofcat, ferio ab eo refipifcere Sc defiftere. Non addam expreflam applicationem, fed fui fcrutinium Cl. Adverfario commendo, Deo judiciumrelinquo, atque tantummodo affirmo, Philofophorum maximum, veritatis Philofophicas Statorcm , AfTertorem , Vindicem , Pro- motorem fummum, cp9-o<?o$cT«To», a Deo excitatum ad re- formandam Philofophiam, ex quaipfe$pinozifmus£e\ici{Txme poteft everti, praeter omnem veritatem ipfius Atheifini &c Spinozifmi^ omnifque impietatis accufari. Quod partim Part. i.prsec.partim hacz. demonftratum dare propofitum erat. III. Parum ad rem facit, quod Cartefio, 6? quidemma- Habult
gni nominis , non defuerint Jdverfarii, quales aliquot recen- t^f^t0. fet §. 3. quibus facile multo plures, 6c qiiidem nonminoris te$, qUam nominis amicos, fautores 6c laudis ipfius prascones oppo- Advei-rari- nerepoflem. Hoc tantumheicobfervabo , ex magnis Cartefii °'id1".dlf" ' Adverfariis duos qui heic recenfentur, fcil. Cl. Spanbemium & tumul^ Sc Cl. de Vries, noftri Praeceptorem, potiflimum laudafle tuumfuere Cartefii pietatem , piamque moderationem circa resfidei, & aU(a°res> myfteria S. Scripturae , ipfurfl aliis ad imitandum propo- fuifle, 8c abfolvifle a tali impietate Scflagitio, cujusnofter Cartefium reum agit. Nihil ergo in hac controverfia Virum * • -- Cl.juvat, qnod Viri hi magni Cartefii fuerint Adverfarii, curn caufam Cartefii egerint, & Cl. Antagoniftaeadverfenturj licet & fateor, CX.de Vries alibi non fatis fibi conttitif- fe , nec fui memorem fuiflej cum & ipfe non raro Carte- •■■■.. fiummxtz cum aliis accufetj & quidem valde inique. Un- K 3 de
|
||||
|
78 CARTESIUS Verus
de obiter colligas, quam ferio ipfe Ultraje&i ftudens Phi~
Jofophiam Cartefii cxpenderit, an tantopere ei faverit, ut ideo Praceptori fuo fufpeilus fuerit: publicis fane fpeciminibus, cujufnameOetfaclaonis, fatisteftatumfecit} cumqueabunde rerum teftimonia adfint, non difputabifflus , quam bene eam -jntellexerit; an tum melius, an vero nunc , quando Spinozifmum in ea fe reperifle aliis perfuadereallaborat. Sed id faltem verum ejfe, ait, ejus Philofophine occafione multasex- citatas fuifje lites, rixas , difccrdias, animorum divortia, £? ipforum in Chriflo fratrum , non fine aperto fcandalo t§ probo- rum dolore^ in partesfuiffe diftrattos animos. Quis non ex ma- levolis calumniatoribus inter Judteos eadem prorfus ratio- rie fufpectam reddere potuiflet tempore Chrifti 8c Apofto* lorum Religionem Chriftianam j quis non ex Pontificiis tempore Patrum Religionem Reformatam fimili de caufa infuipicionem adducere potuiflet? Annonlites, rixse, dif- cordias, animorum^divortia, imobelk, aftlictiones 8c per- fecutiones pariter excitataj fuerunt ? Sed an culpa Religio- nis, Chriftianas vel Reformatse ? Neutiquam, fed culpa eorum qui veritati refiftebant, qui veram Religionem ca- lumniabantur, qui veritatem odio habebant. Ita nec heic culpa fuit penes primarium veritatis Statorem, Aftertorem StVindicem} fedpenesejusadverfarios, quiipfiusPhilofo- phiam confiderarunt tanquam portentofarum opinionum fenti- nam, & omnium malorum congeriem; veletiamtanquamcon- tinentem femina Atheifmi & Spinozifmi. Qui ita calumnian- tur , nec fuas graviffimas calumnias vel minima cum fpecie probare poflunt, five rixas , lites, difcordias excitent, fi- ve fcrupulos animis injiciant, & fcandala piis objiciant, hos efTe auciores & caufas omnis mali, quod inde redit, certus fum. Diftribu-* IV. VixC\Sc\ensfa]fafucis,phaleristurpiaindigerey & tioCartefi-fponfam deformem& fordidammulto egereomatu futi minusap- pios^sTini1 P°fite aJtg.f. fine,) fuco&lenociniisaffecl:at£ealicujusmo- pios corri- deftix 8c asquitatis calumniandi & conviciandi animum in- gitur. cruftatj quando §. 4. ait, Abfit^ quod (pro«f) omnesCar- tefianos impietatis infimulem. Fingit, illos dupliciseffe ordinis^ quof-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Parsn.
quofdam hserere in externo xerborum cortice , mera Carte-
fii verba fequi, eaque pro afFeftu erga Cartefium in bonampar- tem interpretari j alios vero ad genuinum verborum fenfum pe- netrare , & inde deducere Atheifmum , vel viam ad eumfter- nere. Ad priorem ordinem Vir Cl. me refert pag. Prasf. ujt. Huc & pertinent omnes boni , quotquot fere 80 anno- rum fpatio, Viri etiam maximi, Cartefio addifti fuerej imo refpectu controverfias hujus novse de Spinozifmo Car- tefii, non tantum Cl. Spanhemius 2c Cl. de Vries, qui Car- tefii moderationem piam circa resfidei aliis in exemplum pro- pofuerunt, fed etiam Cartefii a.cerrimi Adverfarii, quorum nemo (prjeter Clar. de Vries, qui fibi non conftat,) ob- fervaverat Carteftum Spinoza praluxiffe, £5? principia 5c primaria Spinozifmi fundamenta in Philofophia Cartejii con- tineri. Sed intereos, qui ad pofteriorem ordinem pertinent, re- fert Praefat. pag. 11. Van Hattum, Bekkerum, Geulingiumt De Volder, Leenhof, Deurhoff^ &c. & omnium primipi- lum , quem hic folum nominat, Spinozam. De quibus ab- unde egiPart. pra?c. §. ff. Ego vero cum Cl. de Vries hos appellarem degeneres, porro fpurios, larvatos, falfo diclros Car- tefianos; priores vero, quotquot mentem Cariefnveram afle- cuti funt, & in multis probant, genuinos & finceros ejus Difcipulos. VirCl. heicaddit, Pro certo haben^ quod,finuI- lus fuijfet Cartefms, etiam nullus fuiffet Spinoza. Quid tum? Si nulla fuifibt S. Scriptura , fi nullaReligio Chriftiana, velReformata, an fuiflet, velfuiflent harefes vel haretici? hnArius, Pelagius, Socinus, exflitiflet ? Imo fi Chriftus non fuiflet, an Antichriftus fuiflet, & in templo Dei fedif- fet ? Qyid vitii ergo in Cartefio, quod nifi ipfe fuiflet, & Philofophiam reformaflet, forte nullus exftitiffet Spinoza? Quid non fingere Sc conquirere necefle habet Cl. Adverfarius, ut Leftoribus fuis fucum faciat, pulveremque ocuIisrK/pergat ? V. De trium Exercitationum fuis Principiis Philofophia Qualitas
Theoretica fubjun&arum prima, cui titulus CartefiusSpinoza E*ercit-_ pralucenSf loquitur VirCl. ut Traclatuexiguo, feorfum edi- ^J^fffi^ to j qui a multis Viris DoSlis cum applaufu fuiffet exctptus sCtm* & fibiproprafiito laboreper epiftolasgratiasegiffent. Utinem- pe
|
||||
|
8o CARTESIUS" Vefus
pe fieri folet, quando quis fuum librum inamicftiseilgnum
mittit, licct ScCtfr/^»^PM<^/>£/^Adverfariosalibiinfinu
gavifos, fibique de tali Antagonifta etiam abfque examine
gratulatos fuifle haud difficulter credam. Fallitur autem
multum Vir Cl. quod putet, illam Exercitationem trium
plagularum vehementerCartefianos ujfije; ( contemtu enim eam
fatis confutari judicarunt;) Sc me hoc fuumfcriptumefferefutatu-
rum minitatumfuiffe; quod falfo ipfi ci meis difcipulis, vel eorum
uno, relatum fuiffe, Part. prarc. §. 61. oftendi. Curdemum.
•fub finem A. 1717. in animum induxi Apologiam pvoCar-
tefii Philofophia icribere , etiam Cl. Viri Exercitationem ad
examen revocare, injeclofque fcrupulos eximere, quodque
fine mora hoc meum propofitum exfecutus fim, partim
Part. 1. Apologia: §. f .6. partim Part. prazc. & initiohu-
jus fatis expofui. Non putem tamen ferio Virum Cl. fibi
gratulatum efic , aut in pofterum fibi gratulaturum efle,
dehacarancarum, five falfiffimarumcalumniarumtela«z<i>ff-
ata autpertexta.
Stawi VI. Cl. Adverfarius videtur§.6". admodumaccuratevel-
(favMoln^ difputare , & verum coptroverfise ftatum inlimine Le- ,
Apologia &on indicarej quem tamen poft aliquot ambages, quibus
plus quam te&e & dolofe innuit, ac fi ego eum immutaflem , admo-
fttisfa- dum finiftreinfine§.ponit. Removetenimhunc<T0»/r0wr/?<*
Jlatum, utrum inter fingulares vel particularesi Cartefii 13 Spi-
noza opinioncsomnimodafit concordia ? Necegofcripfi, Virum
Cl. omnimodam talera concordiam interfingulares vel particula-
res utriufque opiniones ftntuifle. Non fane illa intentione,
nec tamen/fuftra, texui, nec me meofque leBores fatigavi te-
xendo tantam oppofitorumferiem; quam Virum Clar. non li-
benter vidifle, fuis expreflionibus fatis innuit. Sed ita in-
ftitui, quiavideram Cl. Antagoniftam ftatuere, primaria
hac duoprincipia Rvefundamenta, unicam tantumefleveram&
proprie ditlam fulftantiam, cj? Deum effe agens neceffarium,
~ quibus tota Spinoza Philofophia nititur, Cartefio & Spinozee
effe communia: atque indededuxifle, Carte/IumSpinoz<eprx-
iviflej five Spinozam fundamentis Cartefii impiam & profa-
nam fuam Philofophiam madificajfe, Quod heic 6c §. j*. inter
nos
|
||||
|
Spinazifrni EVERSOR, Parsii. I*
ms effe controverfum fcribit. Hoc affirmabat in fua Exerc,
Qartefus Spinoz<epnelucens. Ego vero , ut contrarium apo- diftice demonftrarem , 8c rem totam eo liquidius Lecbori ob oculos ponerem, in animirm induxi, non quidem dire- 6te Virum Cl. confutare, fed plusprsftarej nim. Philofo- phiam R. Defcartes demonftrare Spinozifmo effe oppofitant. Qyod plenius expreffi in argumento Part. i. In qua univer- fam Cartefii Philofiphiam a B.D.S. fophifmatis, tricis, im* piis dogmatis, ipfijfimoque Atheifmo, non minus differre , quam lucem a tenebris•, clariffime & »vcHtiffnran o{fenditurf Ita ivi per omnia deliria Spinoz* j quae Cartefii Philofopftje fanse v e djametro effe oppofita, ipfiffimis verbis utriufquc evici j & fpeciatim demonftra^i §. 19—11.. t%. admodum pugnan- tem eflc fententiam Spinozts defubftantia unica, tota rerum natura, Scfententiam Cartefiide tot fubjlantiisfinitis 8c cre- atis , quot funt mentes finitse 5c corpora , quas nonnifi ope concurfus Dei exfiftcre poffunt, 8c de una a fe & per fe fubfi- itente , quas fimpliciter nulla plane re indiget ad exfiftendunt. Sic 8c §• f3--<5o. oftendi , Cartefium quam maximeDeum agnofcere effe caufam liberrime agentem, minimeque necefla- riam j quod vult Spinoza -, omnibusquc Viri Clar. pbje- ftionibus Sc exceptionibus refpondi 8cfatisfeci. Sialiamul- ta tractaffem, & hxc duoprimaria capita pra:teriiflem, cau- fam de mutato ftatu controverfia conqucrendi habuiffet j fed quomodo mihi vitio vcrtat, quod non tantum ea duo ege- rim , fed quod & univerfam Cartefii Phikfophiam Spinozif- mo oppofitam efle.demonftraverim ,' ut ita ne minima fufpi- cio de quadam cognatione inter fanam Cartefii Philofophiam .& Athei deliria fupereffe poffet ? Imo ut ifta bina prima- ' ria capita* rite vindicarentur, etiam neceffum fuit agerede aitributis & modis, de Dei vera natura , ejufque diftin&io- ne ab omnibus rebus creatis, £e natura mentis 8c volunta- tis, ejufque libertate, de mentis diftincKone acorpore8cc^__ Ipfe iftiufmodi rerum8cplurium aliaruminhocfuoTractatu jam multam facit mentionemj adeoque prudenter fa&um, quod ampliorem traftationem in praec. Apologiapr^emiferim. Unde jam patet, Cartefium partim quod tid fundamenta & Diffenfu*
*• L • prin- |
||||
|
ff* CARTESIUS Verus
furamus principia, partim quod ad conclufiones ijide dedutlas, a Spim*
interCart. za difTentire. Hinc 8c ob rei fummam evidentiam Vir Cl. etspm. fateri cogitur, Spinozam in multisa Cartefiodivortiumfacere^ fed ut viroS-Utt ferviat, fingit id fa6tum efle , nevideretur mimus aut mancipium , fed ut nov'a Philofophits conditor audi- «*j §.6. adeoque non fatis ingenue, per auem profearat, vo- luijje confiteri, §.4. Fateor id ita in genere non fine fpecie dici. Sed fpecies fazpefallit. Penitiusresinfpiciatur, 8cma- nifefta erit falfitas hujus incruftaturas. Scripfit Vir Cl. in Praefat. nag. ii- PhilofophiamCartefueifuiffeindelkiis^ eam- que morWGeometrico demonflratam edidifle. Adeoque voluit quidem Spinoza profiteri teiperCarteJiumprofcci({'e-} imo ut fibi famam compararet , amicos pararet, & ut poftea fuas cogitationes, qixzs pro fuis agnofcebat, tutius ederet, vo- luit videri magnus Cartefianus, edens Partem aliquam Phi- lofophias Cartefii Geometrico more dernonftratam; quan- quam, nepoftea mutatus videretur, 8c eo magisexfpe&a- tionem & cupiditatem homl&um excitaret, Lectorem mo- nitum voluit in Praefat. fe hic nonederefuas, (cdCartefiico- gitationesj fe in nonnullis longe alia 8c diverfafentire; aliA via, aliifaue principiis opus effe, ut omnia clare{$ diflinile ex- plicentur. Adeoque Spinoza voluit videri Cartefianus y licet isnonefTet, fimulavitfallaciffimusimpoftor, femultumex Cartefio profecijfe, Ifcetinquibufdamdiffentiret, utorbemli- teratum falleret, fuumque Spinozifmum poftea incautis obtru- deret. Quodtafnenei non fucceflk. Nam fcriptaipfiusfe- quentia manifefte continent Atheifmum: principia Skfunda* WffwtaipfiusdeDeo, menteSccorpore, tamdire<5fceoppofita funt Cartefiprincipiis fkfundamentisde Deo, mente 8c corpore, ut nulla plane affinitas 8c convenientia ne vel minima curri fpecie inveniri 8c oftendi queat. Unde 8c eX diverfijfmis 8c oppo- Jitisprincipiisdiverfx Sc oppofitae«W£7#/fO»«deduci ab utroque debuerunt. Siquidem ergo diverftffima utriufque fint princi- pia, nihil ad rem facit exceptio Viri Q. Spinozam divortium h Cartefo in multis facere potuifle , qiiia non raro contingit, nc iifdem primis principiis diverfas, quin tandem oppofitas, eli- ciconclufwnes. Quod aupliei exemplo oftendit. Dicit, fe effe |
||||
|
Spinozifmi. E V E R S 0 R. Pann; ty
cerittt») inre^ cujus eJfentiafoU cogitatione ahfohitur ^ mltatn •
pojfe effe votuntatem-, egd vero certusfum ipfumopinari, fal-
11, & inepte reltringere vocem cogitationis; ac fi aclionesSt Volitiones excluderetj cum tamen fit rmnifeftum vocem eo- gitationis eas ambas comple£ti» Qui enim vult, & agit curh confcientia, is, utique cogitat. Uti Cartejtus rehc ri velleiub cagitatione compleclitur, Art.p. Part. i. Princ. & JYled. J. pag. i<5. FalHtur ergoin hacdeduftioneCi.adverfarius. Uti quoque inaltero exemplo, cijm ftatuitfinelimitatione, co- gitationem non poffe afficere ullo modo corpus aiiquod. Nosdici- mus adhibita diftmc~tione , ttt Ce £c fua natura mens realiter a corpore diftiri&a corpus non peteft afficere, nec in id agerej " Deus tamen eiim ordinem poteft inftituere, ut mensunita. corpori inidagat, motrjtaque vereineoexcitet, Scviciffim * ab eo patiatur 8c afficiatur. Confentiunt heic veri Cartefiani* VII. Denique antequam opus ipfum aggrediatur, Le- Septeni
£toremcallideprasoccuparenititur, eiperfuadereallaborans, inJu(t* me nonretle megejjijfe ih examine fcriptorum ipfius , nec utiac- ^j>%j*' mratum Difputatorem ,decet. Hanc audaciam fane eft quod mirer, fiquidem, quodmodoeftoftenfum, multopluspras- ftiterim, quam a me exigipotuit. Sedvideamusy*^» §. 7. - . querelas, quas omnes iniquas efle 8c ad fallendum compbfi-» tas , facileCap.p. oftendam. In genere prasmittit, (quae proprie eflet una querela de f argumentis a me praeteritis, in- de facit f querelas iti Summario,) quadap argumenta frfe allata meplane retkuiffe. Gandide teftor, menullum, quod legendo obfervavi, Scadremfaciebat, praeteriifle, neCpfa> terire aut reticere ullum voluifTe. Quaenam autem funt ea argumenta ? Addit, Sicv.gr. ofienderamegot Carteftumnonegijfe bonafide. Hocficcopedeprteteriit, acfinulliusejfetmomentiau- Slorem, qui impoftura accujatur, amala fideliberare. Hoceft argumentum primum, a me prajteritum, quod probaret Car- tefii & Spinvzee eadem efle principia ! Et quacnam tandem illa Cartefti malafides ? Quantum fcio ex pag. Praefat. 16*. ineo confiftet, quod Cl. Regium prius, quando fe docilem 8c ami- cum prasbuit Cartefio, egregie laudaverit $ fed tandem coa&us fattri fepudore faffundty quod hunc Virum, quemjamatium L 2. efle
|
||||
|
U C A R T E S I U S Vemi *
efl*e factum cognoverat, plane repudiaverit, 8c publice in-
eptum ejus Programma confutaverit, ne crafli ipfius erro-; res (ibi tribuerentur. Hoc&mihi, 6c Cl.Antagoniftas, & cuivis alii evenire poflet. Quod ideo in mea Apologia ut plane nullius momenti praeterii. Sed jam abunde vindicavi, & defendi Part. prasc. §.<Sf. in pag. rS.Prasfat. Secunda. Querela 2. 8c argumentum fecundum a. me prasteritum
eft , Cartefium ufum effe vocibus ambiguis. Hic refpiciet (ni fallor ) ad Cartejii follicitudinem circa motum telluris, eam po- tius delationem appellans. Sed in eo nulla ambiguitas reliqua fuit; ftatuit enim terram, nonSolem, deferri. HancAcyo- [Xa^lav fatis in Exercitationibus meis Phyficis, ejufquecau- fam, indicavi. Nec tanti eam efle putavi, utadeaminmea * Apologia reflectere fuerit neceflurrfT Tertfa. 3- Qyerela velargumentum, de quoqueritur, eft, Car-
tefium aliquando veram fuam fententiam abfcondiffe. Non ab- fcondit fuam fententiam de motu /mvevlicet eum dicat <&/<*- tionem. Huc tamen Cl. Au&oremrefpicereputemexCap.o. §.>. Sed quando Theologi fepe diflentiunt, longe aliter fuas fententias abfccndere coguntur. Quarta. 4, Cartefium hic negajfe , quod alibi affirmaverat. Falfum
hoc, refpiciet enim credo fententiam de mundoinfmito, aut de vera ejus origine. Vide Cap.9. §. 3.4. Ouinta.' f- Ipfwn mera verba dedijfe de reverentia S. Script. debi-
Jtaj vide §. f. 6, Sed hoc falfum efle , partim in Apo- logia, partim Part. prasc. 8c Part. 2. Cap.9.. §.j". oftendo. Hoc unice ex vcrborum Cartefii depravatione & enervatio- ne dedu&um fuit, Huc ufque fuit 1. querela de f argu- fnentis a me prseteritiss unde in Cap. Summario ad augen- "dum numerum f fecit. Tum Sexta. ^* Querelaerit, quod clare indicaverat multas opiniones ejus
de eademfemper motus quantitate, de vacui & mundorum plu~
rium impojfibilitaie y &,c. ex folis iis principiis (fcir. SpinozasJ certo inferri, aliafque yationes a Cartefto allatas, efje nugaces X3 pueriles. Quas querela fane nugax 8c ridicula eft, an enim omnes -'efient Spinozifta, quihas tenent opiniones? Tum certe Spinozifmus eft admoqum antiquus. Me autesm hoe
|
||||
|
Spinorifmi EVERSOR. F%ii. 8f.
hocinta5tumreliquiflefa\famz&) patetex ApologixPart.l .§.
f$-fj- ubi hazc & plura alia confutavi, $C Cartefium inhis vindicavi. Denique 7. Querela eft, quod rationesfuas, quas viderer examini Sejjtima.
fubjecijfe, LeSlori propofuerim nudas, & omnisratiocinationis mu- nimfne deflitutas; nec fyllogifmum cum omnifuo apparatu. Fa- teor, me non verba omnia defcripfifle; attaraen quam fide- liflime omnem argumentorum vim, robur Scpondus, pro- ponere Sc exprimere annifus fum. Sed utplurimum omni ro- bore funt deftituta, quod forte jam poft meum examenvi- detj inde haec querela videturefleorta. Querela; tales faci- le in genereproponuntur, fedprobationeprorfusdeftituun- tur. Quod addat, folutionem tandem convitiis abfolvi, fal- fum prorfus efie , cuivis meam Apologiam legenti confta- bit. Quodautem alibi dqii Stperftdia, vel Sx.fraudis, ipfum accufaverim, fummojure factum} quando enimverbaCar- teftiexArt.fr. vertjtiflrl^inguam Belgicam , vocemplane prastermifit; unde oftendi fenfum 8c mentem Cartefti fub- Jlantiam definientis prorfus perverti. Quod in feqq. vindi- cabo. Porro vocem univoce, licet Philofophus addat ejus explicationem ex mente omnium Logicorum & Meta- phyficomm , prius recte , fed poftea aliter & falfo ver- tit, eijjmtfpft/ ac fi idem fignificaret qaodproprie; utaffin- geret Cartefiq, ipfum dicis gratia 8c nomine tenus corpora&c mentes nomlmre fubftantias, quas vme non eflent; licetArt. fl. Cartefius {ubjungnt, nomen fifKatitia; menti Sccorpo- ri convenire mivece. Falfitatem hujus verfibnis defendere nequivit. Fidus Interpres debet verba fideliter vertere, non omittere Sc pr£eterirefumme neceflariaA.d vanas exceptiones fuo loco refpoqdebo , 8c demonftratatri dabo maximam in eo prfidiam, fraudem 8c dqtum^ Quod fi hoc habere velitpro convitio, crimengraviflim<urri,quonitituraccufatiode Spino- zifmo Cartefn, nullo nomine appellare licebit. Qui tam graviter 8c falfo calumniatur , convitiatur, accufat, ad- modum patiens , pacificus , EEquusvultvideri, Sxfegerere ut Fhilofophum 6?prafertimChriftidwtm decet; |
|||||||
|
■
|
|||||||
|
Sguis tulerit Gracchqs defeditione querentes ?
|
|||||||
|
%$ CART E S I U S Veru* 3
Ceterum vanis, futilibus & injuftisquerelishifcey?//<?;«>
ego/£/>#*8validas, magnimomenti,&juftas opponam.i.quod in Pnefat. uti oftenfum, coritroverfiasdudufnfopitas& lites quafvis dudum decifas de novoitarepetat, acfinihilha&e- nusefletactumaut deiis expofitum. Ita nunquam litium finis. . 2. Quod Cartefium ibi etiam accufet, ubi De Vries rtim in pia moderationis exemplum aliis proponit, & Cl, Span- hemius eum quoque abfolvit & laudat". 3. Quod nullis Cartefti verbis ejus Spinozifmum probet,
Quod fane accufationis atrocitas omnino exigebat. 4. Quod contri verba ex ipia Verfione omiierit, veliijta-
le verterit, vel citarldo prsetermiferit & mutarit magni momenti verba , a quibus verus fenfus pendet. Exemplum videCap.io.§. 13. fin. ' f. Quod ne quidem uliibi exCtffte/?*verisfentefitiisullairi
veram confequentiam ducat ad probandum ejus Spinozif- mumj fed ut plurimum confequentiasnecT:atexfententiis,CW* tejio vel falfoaffic~ti$, velper falfasconfequentiaseiattributis. 6. Qyod eafit impudentia, ut ad exprefla Cartefii verbas>
qua; prorfus contrariatti, quam ei adfingit, fenrentiam com- plectuntur, & ad loca innumerabilia, itamanifefta, uteo- rum fenfum pervertere non poffit, dicere aufit, Cartefium mentiri3 quoties talia verba fcribit. > ; 7. Quod aufus fit fcribere, me qu^dam flia argumenta/r^-
riije, eorumqucvimncjifatisre&epropofuifle, atqueitain- juftedemeconqueri, liiitplusprxititcrim, quamamejure exigi potuerit*& nihil alicujus momenti prasterierim. |
||||||||||||||||||
|
Quibu*
feptem juf-
tae oppo- iummr. Prima. . Secunda.
|
||||||||||||||||||
|
Tertia
Quarta. Quinta,
Sexia. |
||||||||||||||||||
|
Septima.
|
||||||||||||||||||
|
C A P. II.
Quo fcrupulis quibufdam levioribus occurritur.
|
||||||||||||||||||
|
Ordo tra-
fta&ando- rum |
PRoponit §. 1. rerum a fe hocTractatu pertra&andarum
ordinem, quem , ut Leftor Vidcat nihil a nobis efle |
|||||||||||||||||
|
r"' r Kffterm^um» prefle fequemur. ■ • * ■
aitr 11 ^JIt £rg0 x# oftenderet eo aurigari Cartefii melhodum , ut
.."* • rnm~
|
||||||||||||||||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars 11. 8f
eommode introducatur Spinozifmus. Quod §. z. proponit & meihodus
traclrare incipit. Scil. C'#r/*/j*V«£/ta/;<'ogeneralisdeomnibus, Spinoaf. etiam de ipfa Dei exftfientia, recla ad Atheifmum duceret ^ 8c „0(i'a, viam pararet. Sic praeiverat Cl. De Vries Exerc. Rat. 3. de Atheifmo§. f.6. & Cl. Mafiricht Se£t. 1. Cap.z. fcribens §. 1. In frimo ordine primum locum fortietur dubitatio Carte- fiana, tanquam bafis univerfe Philofophia Cartefiana. Quod «eque abfurdum eft, ac fi deftru&io veteris aedificii dicatur bafis novi extruetldi. Sed nofter Antagonifta illam ad Spino- zifmum applicat, addens, faltemfme sa introduci non potuit Spinozifmus. Quamdiu veritas hacfartateclamanet^ effeDeum omnium rerum veram caufam efficientemy refque cunclas alias ab eJfentiaDeiSj}inclas& difcretasy petniciofam illam Spinozaefen- tentiam\ quod unica tantum pojfit effefubfiantia^ plane averrun* cari. Sed ut refpondeam , ego fubfumo 5 Atqui Cartefius illam veritatem quam maxime afleruit, vindicavit, &, confirmavit. Ergo illam Spinoza fententiam, primarium ejus fundamentum & principium, quam maximcaVerruma- vit. Minorem autem fatis fuperque in Apologia probatam dedi j nec non Part. prxc. Ergo Conclufio haec mea certa cft. Adeoque Cartefius ejkverus Spinozifmi Everfor. Dubitatimem Cartefii partim alii,, partim ego Exercit. r. DubttanV,
Part. 1. inParaphrafiinArt. r-6*. &Part. praec.huius Apolo- c?J'^l% <•■ r n -r* ■ /".t r N " i * VHCr eXplI-
gue, ita expoiui, utfruftra Vir C-l. §.2. eandem cramben reco- Catur &
quat, 6c abea pluresinfiantiasfiverationesdeducat proCartefii vindkatur- Spinozifmo, 'ac fi ad eum hac fua methodo viamparaflet. Con- ftat inde , quod CBrteftus (non^fub fpetie pratenfa majoris , certitudinis acquirend<e , fed ut rationes dubitandi a Scepticis dudum decantatas, in initio prapofitas, iny^.confutaret, ♦- §C exfua Philofophiafumma cum cura incertitudinem £5? dubita- tionemprofcriberet,) omniain limine habuerit dubia; nonfe* rioy retinuerat enim res cmnes fidei; res etiam in vitaagendas excepit, quando voluit philofophari, 8c*a primisprincipiis omnia ex lumine natwrae deducere , & nihil hoc refpe&u affirmare vel negare ; adeoque abftrahendo * S. Scriptura, 2c communi notitia & perfuafione, dubitare fe dixit, imo dubia pro falfis efe habenda, ut dum certilEmam quaerebat fcien-
|
||||
|
88 CARTESIUSVerus 1
fcientiam , dubiorum non majorem voherit habere rationem',
quam plane falforum ; imo ut eo melius in asquftibrio & du-
bitatione fubfifteret, finxit, non utique afleruit, omniaejfe
falfa, ut a dubiis non minusabftineret, quamafalfis, Non
ergoferia fuit dubitatio de rerum creatarum 8c contingentium
exfiftentia , de qua fcribit neminemfana mentis unquam ftrio
dubita/fe ; fed tantum , quatenus eam aliunde cognitam fic
creditam , heic vero nondum inventam Sc demonftratanr,
necdum arfirmabat, nec negabat, id eft hoc folo refpedtu
de ea dubitabat. Sed talis dubitatio minimeipfamnuminisex-
fiftentiam complectitur; nam ab hac retenta&C animo infixa
petuntur rationes de aliis dubitandi. Adeoque eapra^fuppo-
nitur & retinetur, 8c fuo loco 8c tempore aPhilofophode-
monftratur. Qyod 8c oftendi Part.pnec.§. io.
Prim* I II.Hincreipondeo,ipfiusqu«ftionibus&inftantiis,§.5.
mftantiae ^ x _ j^es ante jjjam duyitationem hoc ordine philofophandi
dubitathne nondumfuiflecertas} earumexfiftentiamphilofophice, hoc
perperam ordine," ex lunaine naturas denovononduminnotuifle, nec
d.e^u<axra"hocmodocertamfuifle, nec demonftratam; licetomnesfani
tirtit. vulgarem de ea habuerint certitudinem 8c perfuafionemj
imo & certam & indubitatam deea fidem ex S. Scriptura.
|
|||||||||
|
i.
|
|||||||||
|
Nec unquam alicui licet alterutram abdicare, repudiare,
& ferio de ea dubitare, aut falfam ejfe credere, nifi pro im-
pio^ infideli, aut infano velithaberi.
Secundar. z- /•^'wW//^'»2o/e«/»quifquefineeadubitatione, 8c quilibet
hac methodo philofqphatuius anteillam, defui exfiftentia.
quidem fuit certus», iedfnbn ita, nec eo ordine, ut ad eam
refle£tat, 8ceam ponat certum & inconcuflum principium
I omnis cognitionis Philofophicae.
Tertise.' 3. Nemo vixit antea ftne Deo in mundo, mmfine opecon-
curfus Dei vivere , nec efle potuit j quod 8c fcire quivis de-
buit 8c credere ex S. Scnptura , ante hanc philofophandi
methodum , vel fine ea > attamen multo clariorem 8c cer-
tiorem Dei cognitionem ex hac philofophandi methodo fibi
comparare poteft.
Quartx. 4- Sic 8c valida ali<e rationes fine hzcmcthodo exftftentiam
Dei docent. Imo cogitationem Dei omni menti kamnatam
• 8c*'«-
|
|||||||||
|
Spinozifmi EVERSOR, Pars ir. %
& infitam ftatuimus, ut deleri & totaliter exftingui nullo
modo poflit. f. Fuit ita ab ipfa mundi creatione e creaturis perfpe&a & Quint»-
intellefta Dei *ternapotentia& Divinitas. GentesergoDeum cognofcentes, nonvero colentes, neceigratiasagentes^ imoDeum etiam abnegantes , minime fuere «»*7toAo'),ijtoi, licet adhuc nova lux, majorqueperfe£tionisgradushuicf«*tecognitioni accedere potuerit a Philofophis Chriftianis. 6. Deum eflewwat, & mentiri & fallere nefcium, S. Sau.
Scriptura abunde docet j imo Dei Veracitas nota efledebet cuivis ad ideam Dei, Entis fumme perfe&i, rite attenden- ti. Sed plurimi homines non fatis ad eam attendunt, mi-
nime illi, qui nondum philofophati funt, nec etiamadver- tunt, quomodo Dei Veracitas non permittat, utfallamur in clare & diftin&e perceptis. Ipfe Vir Cl. cum Cl.DeVries . Maftrkht, 6cc. abhorret ab hac noftra omniumque homi- num fententia , clare & diflinclepercepta veraeffe\ quamip- fa natura ctiam ante cognitionem Veracitatis Divinas unum- quemque docet; & nos infuper ut normam & criterium veri ex Veracitate Dei validiflime deducimus. 7. Corporum quorumcunqueex/iftentiamantecognofcimaSf Septima
plurimofque circa ea errores corrigimus ; turrim eminus vi- fam , licet rotunda appareat, facile tamen judicamus effe
quadratam , etiam fine Optices legibus, cum prope accefle- rimus ; yel remum ejfe reclum , licet in aquam immiffus in- flexus five/mffwvideatur: fed tamen nonrepugnatcertius & ratiojiibus novis probare corporum exftftentiam ; nec ab- furdumj uti &c Mathematici demonftrant quodoculisfacile videmusi E. Gr. duo Iatera trianguliquomodocunquefumtama- jora effe tertio. Minime ergo inanis & fraudulenta eft illa philofophandi methodus, qua; in liminenihil affirmat, fivc per dubitationem animosprazparat, a prayudiciis liberat, & errores pracavere docetj fed via eft tutiflima 5c valde necef- faria , ut a primo cognitis incipiamus , ut mentis eflen- tiam, ejufque a corpore diftinctionem eo melius agnofca- mus, utDei exfiftentiam demonftremus, eumque ab omni corporeitate, imo ab omnibus rebus creatis diflinguamus j M atque
|
|||||
|
t
|
|||||
|
$6 CARTESIUS Verus
atque ita veteri Scepticifmo & Atheifmo & novo Spimzifmo
obviam eamus. lniquitai IV. Multo gravius peccat Cl. AdverfariusJ. 4. utenim Adverftrii Lettori rudi & Ptiilofophite Cartefiana prorfuS imperito 8c tefiTiTie-^ ^s credulo perfuadeat, Cartcfii methodum parare viam ad thodum Spinozifmum , 8c ducere ad iententiam Spinozx de unicafub- contra tx- fiantia , non proponit Cartefii methodum, fed qusevis pro prefla yer- iuoitufineit, verafalfat, mutat, &qua:vispervertit. Hinc ba mutan- r 3 1 7l- • • ^ * r *j tis & fal- ca prorert, quorum nec vola nec vefngium m Cartejio vide-
fanti». tur, fed ei fine probatione affingit. Dubitanzi primumoccur-
rii ei oliqua cogitatio; non fatis recte, imo falfo loquitur de aliqua cogitatione , fcil. modo cogitandi, ut Cartefw ftatim obtradat falfiffimam fententiam de mente, ac fi cum Spi- mza eam habeat pro rnodo. Cartefius fcribit Art.7. Part. 1. Sic rejicientes dubia , cogitando, Scfingentes efje falfa, 8c fuppenenfes per trvj>x.<zrai(?>«&ivcum Atheisnullumefie Deum 8cc. "(uti in argumentando foletnus dicerepofito non conceffo, quod felfo fupponi, ftatim fuo loco effet demonftrahdum,; ex falfa hac fuppofitione , fi£tione, dubitatione, elicitur, im- poffibile effe , nos qui talia cogitamus nihil ejfe. Quod licet j>er fe notum , tamen ex fuperabundanti generali ratione a Philofopho confirmatur ; repugnat enim, ut putemus id quod cogitat, eo ipfo tempore quo cogitat non exfiftere. Invenit ergo non cogitationem aliquam , fedfe irmumcra. cogitantem; inve- nit ens cogitans, fubftantiam , quas reperit in fe innurneras cogitationes, five modos cogitandi ; invenit mentis cogitantis ex- fiftentiam; dicitenim, Ego cogito, ergo fum. Et ftatim Art. 8. id operam dat, ut mentem plenius cognofcat, Sckcorpo- re diftinguat. Quatenusenim fe jam confiderat ut rem cogi- tmtem, 8c fibi jam innotuit, ad le fic^r^i/efumtam&no- tatn corpus pertinere negat , licet nondutn fatis cognofctt fuaiisft, an realiter a corpore diftinguatur, quod iuo loco nkn. Art.6"o. 8c Med.6. demonftrat. Porro Art. 10. innuir, le rerjeride principium, quod rei alicujus rde&fubftanti^evenc exfiftentis notitiamfibi prabet; ideo communes notiones^ qu.is mllius rei exfiflewtis notitiam prabent, { £L Gr. impoffibile ejl i- demfimulejfei^ mn ejfe^) prsetcrit, txeccenfuitejfenumeranf das.
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars. n, 91
das. Invenit ergoy«£/?08#>alicujus, mentisCux, exfifientiam
ante cognitionem exffientia Dei. ImoArt. 11. exprefledo-
cet & fcribit, mentem effe fubfiantiam, omni corpore no-
tiorem. Subftantiam eam effe, probatur ex axiomatis, ni-
hili nuilas effe ajfeBiones, five qualitatesy atque ideo ubicunque
alifuas deprehendimus, ibi rem fivefubfiantiam, cujusilhefinty
neceffdrio inveniri. Quod mentem habeat pro ipfa iMzfubflan-
tia , quodque ea fit notior quamcorpus, patet ex feq. axio-
mate , quo plures in eadem re five fubftantia deprehendimus,
t/mto clarius nos illam cognofcere. Qiiod menti applicat, pro-
bando, plura attributa, inmentenoftra, quam inullaaliare%
nobis deprebendi. Denique reprehendit omnes alios Philofo-
phos Art. 12. qui mentem a corpore nonfatis accurate diftinxe-
runt. Tum progreditur Art. ij. ad demonftrationem exfi-
fientia Divinae , eamque deducit 1. exeo, quod repugnet
cogitare Deum , naturamfummeperfe&am, nonreapfefic
ab aeterno exfiftentem. z.Exeo, quod menspropriahabeat
ideam Dei, qux aliam caufam exemplarem & efficientem tota-
lem habere non poteft praeter Deum y ergo Deus exfiftit.
g.Ex exfiftentia mentis cum tali idea Dei , quas non poteft
effeafe, nec a parentibus, fedafoloDeo. Denique.4. cx
continuata mentisexfiftentia, qusecontinua&omnipotente
Dei confervatione indiget. Poftea Art. 22. docet, qualis
fitDeus; aternus, omnifcius, &c. omniumrerumCreator, &c.
Imo Art. z 3. removet a Deo omnem corporeitatem (ive ex*
tenfionem ; negat Deum fentire y affirmat Deum tantummodo
intelligere & velle, &quidem/'ta, ut per unicam, femperque
eandem & fimplicifiimam aclionem omnia fimul intelligat, velit
fcf operetur. H«c fana eft Cartefii do6trina de mentehuma-
na quacunque utfubfiantia, qux eft a Deo, & opusDei
a Deo diftindtiffimum. Htec ert ejus philofophatiodeDeo,
Spinozifmo e diametro oppofita. Haec eft omnium optima,
utiliffima, & pia methodus, ipfis Philofophi verbispropo-
fita, nullo ambigua aut obfcuro vocabulo ullibi ab ipfoad-
hibito , quod ulli vel minimam fufpicionem injicere queat.
Quis ereo non cum ferio animidolore & itupore leeet caI '*
. 4. tantamque lmpietatem Cl. Accufatons advertet, ut tantur f/4. j M 2 ali- initio.
|
||||
|
9i '.: CARTESIUS Verus
aliquot falfitates methodo & fententiis Philofophi contra-
rias in cerebellofuo cufas (funt verbaPraefat. ViriCl.pag. 17.) heic fingat ? Le£fcor quinque facile numerabit §.4.. initio. x.Cartefium invenifle aliquam cogitationem. z.Non fubftan- tiam, fed moium. 3-Per cognitionemmodiviamflratamejfecom- modam ad fubftantiam , cui ille modus inerat , cognofcendam. Quae caufa fuiflet a cognitione fui ipfus (modi) immediate Art. 13. tranfeundi ad cognitionem exfiflenti* Divina , fcil. unicae fubftantiae Spinoza , cogitantis &extenfae. Histri- bus modo eft refponfum. ^.Cogitationem illam aliquamadin- ftar Protei in variasfe verfiffe formas, jive ideas. Sed Carte- /«woptimeArt. 13. demente, utfubftantia, fcribitj Cumau- temmens, quaefeipfam novit, & de aliis omnibus rebusadhuc dubitat, (refpectu hujus philofophandi modi & proceflus,) undiquaque circum/picit, ut cognitionem fuam ulterius extendatj primo quidem invenit apudfe multarum rerum ideas &c. Hoc fane longe aliud eft, quamquod modi quaereretur fubftantia cui infit. Sed ubi eft Viri Cl. ingenium? Cartefii mensetzt- ne modus, qui quaerebat fuam fubftantiam cui ineflet ? An modus, aliqua cogitatio, tot ideas apud fe invenit? An mo- dus eft, qui Protei inftar intotformasvertebatur? Curfin- guntur hsec de modo, quae Ctfrte/za/re&cdefuamente, fub- ftantia a corpore diftin&a eoque notiore, exprefle fcripfit, nifi ut Spinozifmus obtrudatur Philofopho o'p&oJo£ot*tw ? Hinc f. fugit ipfum, (quod in parentnefi addi debuit,) quomodo cogitatio omnium rerum cognitione haiienus vacua hxc difcemere & agnofcerepotuerit; id eft tot ideas recipere, in fe invenire } inter quas eminebat una reprafentans ens fumme perfeilum, infinitum, potentiflimum, cujus effentia involvit neceffariam exfiflentiam. Sed reftituepro cogitationealiqua men- tem, fubftantiam cogitanrem, quaefibiconfciaeft, feapud fereperire tarn ideamDei, quam aliarum rerum, nonfugiet amplius ipfum lux veritatis , quar in Cartefii verbis eft ma- nifefta. ■ Arg.apri.. Ita perventum eft ad argumentum Cartefu pro exfiftentia
6re proex- j)ej £prigrei five ab ipfa natura Dei deductum. Quod non Dri eft fo- tantum dicitfophifma, fed Scfcedijjlmumparalogifmum y addens, ejuf-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R, Pars n: 93
ejufdem fecum ejfe fententia Subtiliffimos Cartefianos. Heic ve- phifma,
reor, ut ego horum numero excludar, fiquidem hoc argu- qwndo mentum defendam } fe*d aliter longe propofitum. Interira ^,nftur°* gratulor mihi de Suntmis Cartefianis eti&m cjufdemmecum fentcntiaj. SuflScit nominare Cl. Claubergium- non tantum Philofophum , fed & Theologum. Addam tamen etiam Theologum perfpicaciflimum, Ven. fVitfium - quihocip- fum argumentum Exercit.^.in Symb. §. f. re6te propofuit, adhibito etiam exempld Cartefii montis quifine valle concipi non poteft. Nec Subtiliffimi illi Cartejiani funt ejofdem cum Viro Cl. fententiae. Ipfi enim non dicunt jd effefatdiffimum paralogifmumt fed non admittunt id quando ceterispraemit- titur, & id validum efle volunt, quando ceteris poftpo- nitur. Sed & ego id habeo ^profopbifmate - quod Cl. de Vol- der contra 111. Huetium vindicavit •- & quatenus id confuta- vit Cl. de Vries- & ipfe Vir Cl. in Praefat. Princip. Phil. Theor. Ab ejus redta perceptione & a mente Cartefii aber- rafle Subtiliffimos Cmtefianos demonftravi Diff". 1. Hept, ubi verum Cartefii argumentum reftitui & vindicavi. Attamen Cl. Antagonifta novum hic h^y.» proponit} Oppofiifo
fenfu nim. Spinoziflico optime concludet hoc Cartefii argumen- ,nter. h°c tum. Ergo Cartefius praduxit Spinoza- &eft verus Spino- ^a&\ zifmi Architeclus. Conferamus verba Cartefii, & Paraphra- Cl. Adver- fin Cl. Antagonifts , & videamus, an ipfe ha&enus folus farj° Pr°- Cwtefium intellexerit , & an ego in cortice ha^rens ad inte- P°fimm* riorem ejus fenfumnonpenetrem. Cartefius fcribit Art. 14. Cl. Antagonifta ita com-
Part. 1. Princ. confideransde- mentatur §. 4. pag. i3--fen- inde inter diverfas ideas - quas fu Spinoziftico ita concluditj apudfe habet - unam effe entis nim. modus ilk cogitativusva- fumme intelligentis- fummepo- rias fubit formas - res varias tentis- & fummeperfecli- qtfa reprafentantes; fed - quiq illa omnium longepracipuaeft- ag- cum reprafentandi modo nullitm. nofcit in ipfa exfiffentiam- non certum habent nexum, dubium poffibilem & contingentem tan- eft , utrum vere exfiflant nec tum- quemadmodum in ideisa- ne : hac vero idea entis infiniti liarum omnium rerum - quas ex eo oritur - quvd ille cogitandi dif- M 3 mo-
|
||||
|
M ".1 C A R T E SIU § Vtm*
diftintle pereipit, fed omnino modus, fubftantia unica infi-
neceffariam & aternam. Jt- tus, originem £5? fubjetlum que ex eo quod, ex. c.percipiat Juum'refpiciens 13 eo fe refle- inideatriangulimceffariocon- cJens, illico coramintueturfub- tineri, fres ejus angulos aequa- ftantiam , in fuo conceptu ne- les effe duobus retJis 7 plane fibi ceffariam exfiftentiaminvohen- perfuqdet trianguhim tres an- tem , &? ita de exfiftentia ejus gulos habere aquales dutibusre- pleniffimeexfifiitperfuafus. <fa~ cJis; ita exeofolo, quodper- cite igitur fupponit , exideaco~ cipiat ex0'entiam necefjariam gitationis necejfarioprodire ide- & aternamin entisfumme per- am fubftantia, eeu ifiius cogi- fetJi idea contineri plane con- tationis JubjetJi: &f cumfub- cludere debet ens fummeperfe- liantia ftt res\ qu<e nulla alia tJum exftfiere. Sic in Med. f. re indiget ad exfiftendum-j ex- & Refp. z. pag.8p. Prop.i. fifientia neceffariapertinebit ad ubi pro fynonymis habet, ejus ejfentiam j acproinDeus in conceptu Dei, five in natu- erit: unde enim tanta inter i- ra Dei, (quatenus eft inno- deam ntei &f Dei necejfttudo l ftro concept^u vel idea,) con- Inde nim. quod ad ideam mei tineri, five ad naturam Dei ferio attendere nequeam, quin pertinere ut Jemper exfiflat. il/ico mihi obverfetur idea, i- Repugnat aliter hoc obje- dea mei, tanquam ftabile ejus £tum cogitare. Ergo affir- fubjetJum, involuta, qua di- mare oportet, id exfiftere. citur fubftantia , £5? quoniam • fubftantia exftftenti exfiftentia
neceffaria {nullaenimre indigetad exftftendum) tribuenda eft;, pofitafubftantia, ponitur Deus-f & fic argumentum aprioreop- time concludit. Si hic fit fenfus verborum Cartefii, quem Cl. Antago-
nifta propofuit, fateor me nunquam ad eum penetrafle j imo ante ipfum neminem. Sed qui verba juxta fe invicem pofita confert, videbit & verba oc fenfum utriufque diftare ut lucem & tenebras. Adeoque non fatigabo Ledtorem often- dendo.multipliccm, quae unicuique obvia eft, inter ea dif- ferentiam. Obfervet tantum Le&or, quibus artibus ; tri- cis, torfionibus, quantolabore, oipusntadCartefium tranf- fdrmandum in verum Spinozifmi JrchitetJum. Imoipfe§.feq. c * * .argu- |
||||
|
Spinozifmi EVERSO R. Pars 11. ^
argumentum aliter accipiet, & impugnabit, uti accipi &
pcrperam impugnari folet: uti Sc in feqq. verbis. Cartefius vindicans Med. f. pag. 3 3. hoc argumentum, Hoc arg.
objicit fibi, Ferum tamen ne pofftm quidem cogitare Deum niji vmaicatur exfiftentem , ut neque montem fine valle , at certe ut neque ex eo qmdcogitem montem^um valle , ideo fequitur aliquem mon- tem in mundo ejji 9;ita mque ex eo quod cogitem Deum ut exfi- fientem , ideofequi videtur.. Deum exfiftere : nullam enim ne~ ceffitatem cogitatio mea rebus imponit. Et refpondet, Imoft- fhifma hic latet9 neque enim ex eo quod non poffim cogitare mon- tem nifi cum valle, fequitur alicubi montem & vallem exfifteref fed tantum montent £5? vailem , NB.five exfiftantfive non exfi- fiant^ a fe mutuo fejungi now pojfe; atquiexeo, qmdnonpojjim cogitare.Deum mfi exfiftentem , fequitur exfiftentiam a Deo effe infeparabikm; ac proinde ilhm revera exfiftere; non quod mea cOgitatio bpc ejficiat, five aliquam necefiitatem ulli rei imponat; fed cotttra quia ipfius rei^ mmpe exfifientia rei. neceJfttWs me deter- minat ad hoc cogitmdum. Ad ultima harc vcrbaexcipit Vir Cl. §.4. pag. if. uibfurdum fore, fi ab exfiftentia talis4-eii de qua adhuc lis efl , utrum fit, determinaremur ad eamfiatuen- dum necejfariam, nifijamfuppofitafuifietejufmodires^ cujusef- fentia , accuratius luflrata, talem a nobis conceptum necejfario pofceret. Sed PhilofophusMed. $. pag< 31.31. aliquoties ex- prefle cavet, fe nonloqui de rebus, qua exfiftunt extrafi ; i- Hio fe etiam loqui de rebus quce extrafe fwtajfe nullibi exfi- ftunt; & tamenvarias de iisproprietatespojfeaffirmare. ltztri- angulum, five fit, five non fit, non poteft concipi/w/ri- bus angulis; nec monsfine valle; nec.circulusfine rotunditate, Scc. Inde taliutn rerum exfiftentia minime evincitur. Sed cum ita Dei, Entis fummeperfecr.i, natura,' qua:, uti ce- tera obje&a, a nobis cogitatur, &necdumutexfiftensfpe- clatur , finc reali, neceflaria , & asterna exfiftentia citra contradietionem concipi nqn poflit, hinc Divinas exfiften- tiae neceflitas clare percepta me neceflitat ad aflrrmandum, hoc (bbjeclum exfiftere. Unde patet. minime fupponi exfi- flentimn Dei, fcd eam; ab hoc abjecro feparari non pofie. Quod exprefte etiam Phalofophasindieqq. Med.f. pag.33. fcri-
|
||||||
|
v.
:
S 8 - '
|
||||||
|
96 GARTE«1US Ycms
fcribit, & tota feries rcrum prazc. docet. Hinc fruftra Vir
Cl. locum citat ex Refp. i. pag. 6*1. ubi fcribit Cartefius de
re, qu<e NB.habeat omnes MasperfeBiones, qua fmulefiepof-
funt, &c. Sane unum & idem dicitur, fiveEnsfumme Per-
feclum dicatnr, etiam quatenus in mentefiveideafpectatur}
ilve dicatur habere omnes Perfecliones, Philofophum autem
rem illam in idea, non reapfe exfiftentem , ibid. intelle-
xhTe patet ex feqq. ubiilliprimotribuit/io^to^/»/^»//^,
uti aliis rebus, quse funt in ideaj fed cum ulterius adideam
ejus attendit, percipit neceffariam exfifientiamadejusnaturam
pertinere. Ita docet Med. f ■ repugnare, cogitare Deum {hoc
eft ensfumme perfeclumf) cui defit exftftentia , {hoc efi cui defit
aliqua perfeclio ,) &c. Rurfus, Non eft mihi liberum, Deum
abfque exfiflentia (hoc eft ens fumme perfeSlumabfquefummaper-
Stione) cogitare, &e. Hincjam quivis Le£tor videtfummam
argumenti Cartefti minime efle hanc, quam Cl. Adverfarius
proponit? daturfubfiantia, ergo exftfiit Deus. Sedhaeccfte-
jus fumma ; quando cogito Deum, Ens fumme Perfe&um,
ejus natur<e contemplatio neceffitat meadcogitandumZ)i?«a»
txfiftere; nam ad ejus naturam non minus pertinet a6tualis&
«terna exfiftentia , quam rotunditas ad naturam circuli. Uti
ergo cogito decirculo, quod fit rotundus; ita deDeo, quod
rezrjkexfifiat. Hxc autem cum obfcuris & difficilibus tricis
& nugis Spinoza nihil commune habent. Loquatur deexfi-
ftentia, neceflaria, eam vero Deo non tribuit. Dicat, nos
velMtiobis vel in alio, quod neceffario exfiftit, exfiflere, &c.
tricas illae repetitione &examine indignae funt, &fruftra
fatigarent Le&orem.
Nullu» V. Confert tamen §. f. Argumentum, quodfupra§4.
quod ad ex cartefii Art. 14. propofui, cum demonftratione Spinoza
con£nfus Prop. M. Part.i.Eth. Sinegas, concipe, fifieripotefl, Deum
imerhoc non exfifiere. Ergo (per Axiomay.) ejus ejfentia non involvit
Cartefii Sc exfifientiam. Atqui hoc (per Prop. 7.) efi abfurdum: Ergo
spwoz.* j)eus necejpari0 exfifiit. Et hinc demonftrat mirum inter Carte-
fium £5? Spinozam confenfum, quod ad exfiftentiam Dei apri-
ore demonftrandi modum. Sed quidfi^/wzaheiccumDia-
bolo fe transfiguret inangelum lucis, (uti quilibet ex illis
verbis
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars. 1i. 97
verbis videt,) quid inde criminis inCartefio? Nifi&ejufclem
criminis Paulum Apoftolum reum agere velit Vir Cl. & tnirum inter Paulum & Spinozam ftatuere confenfum^ quod ad unicam fubfiantiam, inaua omnia,nos omnes,tanquam ?«<?!$ in- eflemus ? Scribit enim Spinoza Epift. zr. fe cum Paulo af- firmare, omnia in Deo effe & moveri. Sed.alia eftmenSjPa»- li, alia Spinota ; alia eft mens Cartefii, alia Spinoza. Hic ftatuit Prop. 7. dd naturam fubfiantia pertinere exfifiere; quia , fubftantia ab alio produci non potefi; nec plures efle poflent. Ergo fubftantia efiet caufafui. Qyas omniafalfafunt&peffi- ma, ex quibus Spinoza heic exfiftentiam Dei probat. Sed Cartefiusen omnia negat, &exfiftentiamprobatexcon- ceptu Dei ut Entis fumme perjetti. Porro Spinofa per Deum intelligit ens habens infinitam extenfionem & cogitationem , fcil. quse eft in tota rerum natura &CunicailhJubfiantiai fuo Deoj fed Cartejius a Deo. removetomnc*w/>«.f, &perDeum intelligit mentem fumme perfectam, omnium rerum, to- tius naturaz & mundi creatorem. Ubi jam mirusilleconfenfus inter utrumque , quando non hseremus/'# corticeverhrum, fed ad inx.exior evn fenfum penetramus? Sed jam porro impugnabit hoc Cartefii argumentum, cu- ,
jus vim nunquam perciperepotuiti &*tamen modo oftendc- u|lefjus bat, id ipfum Spinozifiicomodooptimeconcludere.Quihxcduo confirnu- coha:rent.? Concedit quidem nexum ejfe necejfarium interfub- """• je&um £5? pradicatum, id eft, Deum quidem neceflario cx-* fiftere; fed ait, w nexu iMofubjetlumnonneceJfarioponi & inferri: obfcurej dicere volet, nos non pofle certo inferre & con- cludere , Deum neceflario exfiftere, ex eo quia neceflario ipfe exfiftit, five quia nexus eft inter fubje&um, Deum, & prardicatum, neceffario exfijlere. Quodconcedimus> necexex eo argumentamur, fedquiahocfubje&umfineeoprazdicato, five Deum abfque neceflaria exfiftentia cogitare non poflu- mus, imo repugnatj hinc cogitare &affirmareetiamopar- tet, hoc fubjeclum , five objeclum noftrse cogitationis, quod repugnat cogitarcnon exfiftens, neceflario&abaeter- no exfiftere. Non ergo hac de re lis efl, an exeo^ quodensinfi' nite perfeclum necejfario exfifiat, necejfario fequatur, five a no* |
|||||
|
«
|
|||||
|
98 CARTESIUS Verus
bis inferri debeat, ens infiniteperfeclum aclu neceffario dari; quod
nos quoque videmus 6c concedimus ex eo non magispoffe in^
ferri, quam ex hac enunciatione, fi aqualia aqualibus ad-
das, qu<e inderefultant funtt*qualia, fequi, atlu In rerum na-
tura dari aqualia. Sed argumentamur ex noftro conceptu &
cognitione naturx Divina fumme Perfeclae, quam repugnat
Cogitare non aclu dari.
Sufpicio- Abfint ergo illse Spinozifiica trica: & nugae, decogitatione
ne omni aliqtia ut medo ; quas qusereret fubflantiam , cui ineflet ;
fundamen- fe fi^fiafjfi^ autem natura efle neceffario exfijlere; ergo Deus
u nititur" neceffario exfifleret. Fruftraese nugas repetuntur pag. 18. ip.
atrox ac- iO« xi. quas a mente Cartefii & a veritate abfunt longiffime.
cuiatio. imo tandem fateri cogitur, Cartefium hanc fuam mentem
non expofuifTe, nec aufum fuifle rationem, qua ejus nite-
batur, demonftratio, palam proponere 8c profiteri; quod a
Spinoza factum. Tandem *concludit, Summo itaque jure
SUSPICARI quimus , hanc fuiffeCartefii mentem, quam ob
manifeflam impietatem profiteri nonfuit aufus. Ergo Jufpicione,
quam ex tota Cartefii methodo, ipfifque verbis, abimde fal-
fitatis 8c impietatis manifefia convicimus, nititur atrociffima
haec accufatio. i
Utarg.a Quintum Cartefii foftulatum Refp. 2.. pag. 87. eft, Ut
ptiote vij diu multumque in natura Jlntis fumme Perfeclt contemplanda
tur C'mu*l- *mmrentur Le&ores; & inter cetera conftderent, in aliarum qui-
tum con- dem omnium naturarum ideis exftflentiam pojfibilem, in Dei au-
templari tem idea non poffibilem• tantum, fed omnino necejfariamcontineri.
oportet gx fooc en-m f0]g y ayjqUe un0 difcurfu cognofcent Deum exfije-
Perfeftum re: ^itque ipfis non minusperfenofu~mxquamnumerumbtnarium
quod ut effe parem, velternarium imparem, ($ fimilia. Nonmlla enim
exfiftens quibufdam per fe nota funt, qute ab aliis nonnifi per difcurfum
coe?tare° 'nte^'Smtur. Imo ne quidem ab iis intelligi pofiunt, fedob
«ogimur. vim praejudiciorum plane negantur. Exemplummanifeftum
haberhus in ipfo Cl. Adverfario, qui ob pnEJudicium de
vacuo intelllgere & admittere non poteft evidentiffimum
hoc axioma, inter ea qu<e a fe invicem diflant deberealiquidin-
ierjacere ; five quod nihildijiantiamfacerenonpofiit, five effe
lengum, latum &profundum, Quiin talibus itacaecutit, non
eftmi-
|
||||
|
/
|
|||||
|
Spinoztfmi E V E R S O R. Parsii; 99
eft mirum , quod is vim hujus efficaciffimae demonftratio-
nis, nixae intelle&us noftri repugnantia & contradi&ione, fi aliter cogitare velimus, capere non poffit, eamque dicat - . '. vanam^ nugacijfimam, valde frivolam & enervem; cumreve- ra multa attentione, meditatione, afTuefaclrione, 8c araorc veritatis apus fit ad noeticam hanc exfiftentias Divinascog- nitionem fibi comparandam^ nec adeofacilefitadtantamper- fpicacitatem pervenire: uti Philofophus agnovit Refp. I .pag. 61. Prop. 1. demonftratione Refp.z. pag.89. 8c Art, 16. , Part. 1. Princ. Ideoque graviffimam hanc veritatem etiam
aliis modis &argumentisdcmonftrareneceffariumefreduxit. VI. Ex Veracitate Dei Carte/ius deducit criterium veri&C DeJ vera-
normam noftrdrum judiciorum , fcil. clafam £5? difiin&am CItas a?n perceptionem; de qua, quia & inde Cl. Adverfarius in Pras- Bt^eiare fat. Spinozifmum deducere voluit, nos abunde egimusPart. & diftinSe Prasc. §.zi-2f. Heicbreviterremovendcedifficultates, quas p«ceptis §6. Vir Cl. movet. Cartefius Art. 30. fcribit, Deum me-faIlamMr' rito deceptorem effe dicendum, fi illam quid clare&diftin- fte percipiendi & cognofcendi facultatem perverjam & falfum pro vero fumentem nobis dediffet. Qyasrit rationem tamcrud<e& pafum a blafphemia diftantis rationis ? Sed ratio in ipfls verbis citatis exprefte ponitur, non longe ergo petenda, aut in Spinoza quasrenda. Ratio hazc eft, quia Deus Verax^ qui necdicto, nec fa£to,'adeoque nec opere fuo, aliquemfal- . lere pateft, nobis dedit eam cognofcendi facultatem. CumDeus fit fons & caufa omnis veritatis & bonitatis, hinc cognofcendi facultas a Deo nobis data non poteft nos ducere in erro- res, quando ea re£te utimur, id eft, quando rem clare 8c diftin&e percipimus. Si ea falva Dei/^rac/tatainerroresnos duceret, vellem fcire, quomodo quis de ulla veritate, de ipfius Dei exfiftentia, & de S. Scriptura: Divinitate poffit efTe certus ? ita per certiffimam 8c evidentiffimam confequen- tiam evincitur, illamjudicii noftri normam 8c criterium veri a Cartefio pofitum efle omnis certitudinis humana; bafin 8c fundamentum j fed ejus negationem 8c everfionem efle ad- modum crudam, 8c parum ab indire&a blafphemia diftare, viamque fterneread Atheifmum&Scepticifmum, Nec tamen, N 1
|
|||||
|
100 C A R T E S I U S Vems
cgo hanc certam confequentiam Viro CL attribuoj utiipfc
Cartefio fuam faifam.
Vannm Fruftra ergo quajrit, an adeo arilusfit inter Divinam ejfen-
& impmm tiam noflrafque ideas nexus ? Fruftra etiam rationem repetit
tum "quod ex Spinoza, Prop. 43. Part. 1. Eth. coll. Corollario Prop.
spintx,* cl. 11. quod mens noflra, quatenus res vere percipit, pars efl infi-
&dift.per- niti JDei intelleclust adeoque tam neceffe efi, ut mentis clara &
normsefub' diftjnft<e ide<e verafint, ac Dei idea. Sed quid luci cum tene-
fternit. bris ? Qux communio juffcitise 8c pietati cum impietate?
Spinoza naturam facit Deum, mentes & corpora partes vel
modos; h£EC nihil ad Qartefium, Deum ab operibus fuisac-
Curatiflime diftinguentem. Claram & difiinBam perceptionem
agnofcit efle dohum vel opus Dei, per qiiod pcfitive non
poflumus falli ob Dei Veracitatem. Hcecratioplana, efficax,
pia eftj \lh Spinoz<e eft abfurda, inepta, impia. Iniquum
eft veram Carlefi rationem negare, & impiam illam Spinszte
ei adfcribere.
si m«« • Unum reftat, Statuamus , ait, Dcum"creaf/e Jubfiantias
saTpro^ii- rattom^es 5 ab ejfientiafua diftinclas; quid fi' e<s forment ideas a
bitu. * ju- vero alienasj an ideo Dei Veracitas veniet in difcrimen? Ref-
dicarer.res pondeo ex Med.3. pag. 16". Quod ad ideas attinet, fi foI<s in
iis fimiles Jre fpeftentur , nec ad aliud quid illas referam, falfie proprie effe
ipfa mi^ non poffunt; nam five capram , five cbimaram imaginer, »0«
nimeDeus,winus verum efi me unam imaginari, quam alteram. In fimplici
eftinjul- rei apprehenfione nondum eft error. Ita nihil affirmaturvel
Pa* negatur. Nulla etiam in ipfa voluntate vel ajfeblibus falfitas ejl
timenda, nam quamvis prava, quamvis etiam ea , qu<e nuf-
quam funt, pojfim optare, non tamen ideo non verum eft illa me
eptare; ac proinde fola fuperfiunt judicia, in quibus mihi caven-
dumeft nefallar; pr<ecipuus autem error rjf frequentiffimus, qui
Poffit in illis reperiri, confiflit ineo^ quodideas, qu<e inmefiunty
judkem rebus quibufdam esctra me pcfilis fimiles ejfey flveconfor-
mes. Ita componimusideas, quae dividi &feparari ab invkem
debebant, veldividimus ideas, qu£e componidebebant; id
cft affirmamus neganda, negamus affirmanda. Hinc clarius
intelligitur, quid £tformare ideas d vero alienas. Idearum
tria gencra ibiacm Philbfophus commode ftatuit; alia enim
. funt
|
||||
|
Spinozifmi EVEHSOR, Parsn. iox
funt innatts^alia adventitia^alia a meipfofaft* mibi videntur. For-
met quis ideam cerberi tricipitis, Gjgiscentimani, centauri, chi- mter<e,(kc. vel montisaureijvelequivoiantis; quin ut Poetacanitj Humano capiti cervicem piftor equinam
Jungerefi velit, & varias inducereplumasy Undique collatis-memhriS) ut turpiter atrum Dejinat inpifcem mulier formofa fuperne-t format quidem pro lubitu & fingit ideas averoalienas, qua-
tenus revera & a&u non exfiftunt res illis ideis conformes, five fimilesj fed quamdiu quis tantum ita firjgit & format, & non judicat, res quafdam vere exfiftere illisideisfimiles, nullus eft errofj qui committitur, cum quis fine evidenti ratione & abfque clara & diftin&a perceptione ita judicat. Sed cum ipfe fine ratione & perceptione temereitajudicat, & potcrat re&ius judicare, Deus fane minime eft in culpa, nec caufa illius erroris. Sed fpe&emus ideas adventitias, quod nunc ftrepitum, vel f* •>•
fragorem tonitru, audiam, quodSolem, lucem, & quasvis cet tcs ex- corpora luce illuftrata, imo 5c fulgur videam, quod ignem fifteie a fentiam 6cc. videtur a rebus extra me pofitis mibi advenire. 9uii"M, *Has ideas fepe non pofTurnusnon/0ra#/r, hasinnobisetiam venhmt"& invitis excitantur, nec in noftra poteftate fitum eft, utfa> hx resnon pe non excitentur. Earum ergo caufie Sc au&ores proprie exfifterem, hos non fumus. Ea; a nobis non dependent. Ita vivide & P',us ^08 clare tamen affleimur, ut non poffimus non judicare eas, quatenus clarx & diftincTaj funt, rebus,a quibus advenire Scex- citari dicuntur, effe fimiles & conformes; Si autem talesres non exfiltant, id eft, fi non fit aliquis mundus, nec lux, . nec fol, nec ignis, nec homines, nec animalia, nul|a de- nique corpora; adcoque fi hx ide« a vero fintalienas} tum dicimus, quando in his judiciis fecundum eas claras ideas latis falleremur, ita ut nullum etTet cadum &c. nullum etiam corpusj tum Deum caufam five mediatam, five im- mediatam earum idearum, five clara? & diftinfta; percep- tionis, nos fallerej quod abfit. Ergo hx ide,a? funt veras, & habent vera excmplari»; quas ergo exfiftunt. Ita Phi- • ; .* N z lofo
|
||||
|
lo? C A R T E S I U S Vcrus
lofophus folide Art. i. Part. z. Princ. £c Med.6. rerumma-
terialium exfiftentiam demonftrat.
Idem fta- Superfunt idea Dei, mentis propriae , plurefque aliae,
tuendum qUas ^icimus merito innatas; ut quid fit w, quidfit*ym7<w,
natii. W^ exfiftentia, quid cogitatioy &c. videmur habere ab ipfa
noftra natura. Qyando ratione noftra refte utimur, & has
ideas formamus, vel eaequocunquemodbinnobiscxcitantur,
ut cum refle&o ad omnesmeas a&iones&pafliones, quas in
me fiunt cum confcientia, &ideameae »#»**; excitatur, vel
etiam Z>«, ex contemplatione Dei vel quorumcunque Dei
operum , casji vel terras &c. non poflumus nbn judicare,
res ita fe habere ut fint ideis conformes> idperi>«»z, men-
tem , rem, veritatem, exfiftentiam&Cc. debere intelligi, quod
illa: nobis exhibent & reprasfentant. Si hae fint a vere alie-
n<e , & a Deo-fint inditse ipfi natura:, ita ut neccflum fit
fecundum eas judicare; certe Deus eflet deceptor, 8c nihil
de rebus per ideas illas, quae funt extra nos, cognofcere
poflemus. Tanta; neceflitatis eft hanc judicii normam, hoc
criterium veri, a Philofopho ex Veracitate Dei optime de-
du&um, fartum tectum fervare & vindicare.
Dolo uti- VII. Tandem §.7. Cartefium & Spinozam eandem erroris
tut vir Cl. originem agnoviffe, Cl. Adverfarium probare conari, mirum*
pienaroer- me"to v'deri poteft; quia ApologiiE §. iz. fcripfi, Spino-
roritcau- zam rogatum ab Oldenburgio Epift. 1. quos defeBus inCartefii
fam ex £«? Baconis Philofophia obfervaret; refpondifle Epift.2. ip-
Cartefio fos iongiffm% aberraffe a cegnitione i.caufeprimay & originis
fcrt ™ ' omnium rerum\t.verce naturtementishumanie-y^.vertfcaufie erro-
rajita ut ob harum rerum tam neceflariarum ignorantiam omni
fiudio \3'difciplinaprorfus deftitutifmt. CartefiumtamcnSpinoza
heic£acemptcetuliffey uti§.fin. ait, probabitCl. Antagonifta.
Ideo ex Med. 4. profert Cartejii fententiam de ratione &
cauia, cur in errorem incidamus. Sed heic dolo opus crat. Ci-
tat verba Cartefii de remotiflima origine & caufa errorum,
quatenus funt negationes, & docent, nos deftitutos effe qui-
bufdam perfeclrionibus, majorefcientia, prudentia&c.adeo-
que participare de nihilo, five non ente. Hasc verba prolixiora
citat, licet parum ad rcm faciant, quia quid fimile in Spi-.
' noza
|
||||
|
Spinozifmi E V £ R S O R. Pars 11. 103 \
noza invenerat Eth. Part.x. Prop. 3f. & in Scholio Prop.
43. ubi falfitutem conftituit incognittonisprivatione, quamidea
inadaquatte, five mutilat<e, & confuf<einvoIvunt.Ideamautem veram ad falfam fe habere, ut ens ad non ens. Sed miffis his obfcuris nugis & tricis, confideremus propius, quomodo Cartefius caufam Scoriginem erroris explicet^quamiS/wwz^ negat. • Poft verba, quse feorfim a feqq. citavit Vir Cl. fcribit Veraer. Philofophus exprefTe Med. 4. pag. l6. Veruntamenjoocnon- ^0"* czuf? dum omnino fatisfacit, non enim error eft pura negatio, fedpri- ,*ujtl|j.r £ vatiofive carentia cujufdam cognitionis, qu<e in me quodammodo spinozijpta efie deberet', hujufquej^z^zow/Vetiamcaufaminveftigat: ubi e diameiro primo Deum pie abfolvit ab omni culpa. Sed pzg. zj.pro- fae0^ev^{. pius adfe accedens, advertit, illos dduabus caufisfimul concur- tur, rentibus dependere, nempea facultate cognofcendi, qu<e inmeeft, & afacultate eligendi, five ab arbitrii Iibertate, hoc eft ab in- telkftu, & fimul avoluntate. Non a folo intellecru^ imo non tam ab intelleiJu, quam avoluntate; idcirco hujus amplitudi- nem defcribit, cum ceteraz.omnes mentxsfacultates fintvalde finita ; non tamen quoque a voluntate per fe fpetlata. Hinc tandcm exponit pag.z8. caufam $£ rationem; quxrens unde ergo nafcuntur mei errores? nempe ex hoc uno, quod cum latius pateai voluntas, quam intelkclus, itlam non intra eofdem Hmi- tes contineo , fed etiam ad illa, qu<e non intelligo, extendo; ad qu<e cumfit indijferens, facile a vero 13 bono defleblit; atqueita £s? fallor &f pecco. Hsec vindicat in feqq. & breviter eodem modo explicat Art. 31-38. Part. 1. Princ. Ha?cfuerantpro- ponenda, ut Cartefii fententia de caufa errorjs exponereturj fed hazc reticet callidus Adverfarius, quiaftec mrmsSpino- zifmo dire£te funtvoppofitaj nam Spinoza negat omnesmen- tls facultates, facultatemvokndi, affirmandi, negandi, eligen- di; tolHfomnem mentis humanse Ubertatem; ftatuit enim nos efle modos; quas vero facultates fedeterminandiwo^/pof- fent habere? Fingit nos ininfinitailh fubftantia neceflario determinari; omnia in nobis fieri neceflario; nec aliquid alker fieri potuiflc. Quar quantopere adverfa fint Cartefio frultra Spinoza facem prasferenti, jam vel lufcusviderit. Hiec caufa eft, quod huic tenebrioni tantopere difplicuerit Car- tefii fententia de caufa erroris. C A P. |
||||
|
10+ CAR.TESIUS- Verus
C A P. III.
De notione Subftantia; necnonde Cogitationt
& Extenftonefubftantiali. Argu- A^ Ujp ha&enus examinavimus , vidimus Cartefio falftf-
menta de- \3 fime fine ulla fpecie fuifle affi&a, ipfo Cl. Adverfa-
monftau- ^^^rj0 fatente talia in ipfius fcriptisnonexprefle reperiri.
v« exami- r r i -rr , r^- v ^. r r n ■ -r ■ nanda. *PIe tamen vult, gravtjfimas de jaStts a Cartefio Spmozijmt
fundamentis fufpkandi rationes fuifle a ie Cap. praec. propo-
fitas. Jam a rationibus probabilibus ad argumenta demonftra-
tiva tranfttum faclurum fe innuit §. r. Quas tamen asque efle
invalida , inepta, ex falfis fententiis deducta, vel ex veris
perperam.deduct;a, omniadeprehendemus. JHtiorajzmcanet;
ne tamen verear, non ftatim ardua erit pugna. Decogitatio-
ne & extenfione prcemittit aliquam velitatiqnem; poftea#<w
duas tbtius Cartefianifmi columnas mere Spinozifticas efle de-r.
monftrabit.
•Vei'!!l* I !• Velitationi prasmiflas diu inhxrere non erit necefluirj}
tio live . r.,.f , , .. . *
toyfictxi* ea enim confilht m quadam A»yo/**^;« de vocibus cogmtio-
d« vocibus nis dc extenfionis; cui tamen, ne ulla ambiguitas relinquere-
eogitatioms tur ? Cartefius prudenter & accurate occurrit, proponcns
Scexttnfio- ^uplicem harum vocum acceptionem Art.5j.d4. Part. 1.
Princ. Scil. Cogttatio S? extenfio fpeclaripoffunt utconflituentes
naturas fubftantig intelligentis C5? corporea ; tuncque non aliter
concipi debent, qmm ipfa fubflantia cogitans & fubflantia exten-
fa^ hoc efi quam mens 13 corpusy quopaclo clarifftme intelligun-
tur. Sed Art.6"4. Cogitatio £s? extenfio fumietiampojfuntpromo-
dis fubflantia; quatenus fcilket una &? eadem mens pturesdiver-
fas cogitationes habere potefl; atque unum £5? idem corpus, reti-
nendofuam eandem quantitatem, pluribus diverfis modispoteflest-
tendi... "funcque modaliter a fubflantia diflinguuntur , £5? non
minus clare £s? diflincle quam ipfa poffunt intelligi; modo nonut
fubfiantia^ NB Jive res quadam ab aliis feparat*, fedtantum-
modo ut modirerumfpeclentur, &c. QiiidjamcarpitCI. An-
tagoni-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Fars i-i. lofj
tagonifla ? Vult ut receptum loquendi modum is, qui intelligi
vult, fequatur; idem exigente Cl. Wittkhio Anti-Spinoza pag. 14. Nos concedimus abfqueprfegnanterationeabcbdi- fcedinonoporterej &fiopusfit, utidfiat, nullusdebctad- hiberi dolus , nec ai^pbiguitati locus relinqui. Quae merito in Spinoza valde improbantur } fed uti vidimus, neutrurn hic in Cartefio vel minimum reprehendi poteft. Quod ta* men difciplinarum Doctoribus licuit, & in quibufcunque difciplinis factum eft , quin & in linguis fit, quidniidem Principi Philofopholicuiflet ? SapienterutiqueHoratiusj , ... — ,iti ■ i— Si forte neceffe eft
Indiciis monjirdre receniibus abdita rerum,
Fingere cintlutis non exaudita Cethegis
Continget, dabiturque licentia fumta pudenter.
Et nova ficlaque nuper habebunt verba fiSem, Jl
Gr<eco fonte cadanty farce detorta. Quid autem
&ecilio Plautoque dabit Romanus, ademptum
|
|||||||
|
••'
|
|||||||
|
VirgiliO) Varioque? ego, curacquirerepauca i
Si pojfum invideor? Quum lingua Catonis& Enni
Sermonem patrium ditaverit, £5? nova rerum
Nomina protulerit ? licuit^ femperque licebit,
Signatum prafente nota producere nomen.
Hinc laudandus hic quammaxime eft Cartefius, quod voca-
bulis obfcuris & ambiguis repudiatis noviter dete&isafeve- ritatibus, E. Gr. de vera cfTentia mentis & corporis , ex- primendis nova, invenerit vocabula, velfaltemufitatisvoca- bulis novam dederit fignificationem. Quod admodum pru- denter & apte hic ab ipfo fa<5frim efle videbimus. Quid igitur Cl. vocum cenforheiccarpit? Cogitatio, ex- Lfcuit
tenjio, ex ufu recepto nobis nil nifi conceptum modi alicujus Jug- c*rttfi«, gerit. Anitio^ fcriptio, locutioy ambulatio, &c. ^q^aliud11^^^ quam modosfignificant ? An igitur cogitatio & extenjio aliudpro- ^«Voie"». pri* fignificatione nobis quam modos indicabunt ? Refpondeo I. Philofophum retinere etiam receptam illam fignificationem Art.64. Sed 2. fuperaddere ad fignificandam ipfarri animas &corporisfubftantiam, effentiam 8cnaturam, novam fig- O nifi-
|
|||||||
|
i66 CARTESIUS Veras
nificationem, quamArt.^.apertiffimeproponit, fedquatri
• Vir Cl. prasterit & reticet, ut Cartefius etiam modos videa-
tur intelligerc, quando cogitationem & extenjionem docet eflc
ipfam mentem & corpus. j.Iftiufmodi verbalia in io, ut a-
(iio , /7/e, &c. dicuntur fignificare *,c~tionem; at Vir Clar.
dicit, eas voces fignificarew/o^} utfcil.Ca/-ite/*#/videretur
mentem & corpus habere pro modis: fed fciat, nonfemper
talcs voces mtatlionem aut modum fignificarej duratio fane,
quae eft continuata rei exfiftentia, five perfeverantia in ex-
fiftendo i\on e& aclio, necmoduhei,Xo£mtributum; uti8c
exfiflentia. Per optimam ergo analogiatriCqrtejius attributum
mentis eflcntiale appellavit cogitationem , five perenniter cogi-
tare, ut & corporis attributum^eflentiale exlenfionem five ip-
fum extenfum. Dolus hic manifcftus eft , quando utra-
que haec diftiafta harum vocum fignificatio hic hdn di-
ftincte proponitur. Diverfo ergo fenfu cogitatio & extenfio
funt modi , & fubjectis ihfunt, Art. 64. velipfam earum
rerum naturam five ejfentiam conftituunt , Art.63. Sic&Art.
f 3. Et hoc pofteriore fenfu fubftantia cogitans nihil ha-
bet fubftantiae praster cogitationem, & fubftantia extenfa
nihil habet fubftantias prarter extenfionem. Hinc & cogitatio
Scextenjio fiint attributaejfentialia, fiveproprietates. Sedrio-
ta diftinctionem inter modos & attributa; licetenimaliquan-
do in praec. per modos quoque attributa intellexiflet, tamen
Art. c<J. voces accuratecxplicat, & ab invicem diftinguft.
Quodjam Part. praec. &in Apologiaoftendimus. Hinc Per-
fectiones Dei quidem attributa, non itemmodi dicunturj
quia nulla eft in Deo variatio; pariter attributa eflentiatia,
proprietates, imo omnia attributa, qusefempereodemmo-
dofehabent,- &fimpliciterreiinfunt&attribuuntur, attri-
buta , minime modi dicuntur. Sic ergo cogitatio x& exfw/i&
minime funt modi, {edattributa, qus: ipfam cflentiam con^
ftituunt. , :
Suntawi- Fallitur autem Vir Cl. putans mne attributum femper m-
buta iden- fura ^ffentia pojlerias ejfe : non enim tempore, licet ordine
fta*lt'ja^OIjcogitandi, attributum<■ ejfentiale fubjec^:o,, fubftantia , ejus
pofteriora. cQjsntiz pojlerius eft; nam conftituit ipfum fubjeclum , fub_
'■ - . ■ ftan.
|
||||
|
Spinozifini "E VERSOR. Pirsfj t. i6f
ftantiatn, ejufque eflentiam. Sunt attributa identitatis. An
Divina attributa Deo dicet natura poiteriora ? Homini at- tribuuntur mcns & corpus, quas hominem, totipartes, qua: totum conftituunt. Ncc tamen partes hominis vcl totius cujufvis , homine vcl alio toto pofteriores funt. At- tributi definitionem Spinozx differre a Cartefidna jam bis o- . ftendimus, primo in Apologia j quodreticetj rurfusPart. pracc. prxliminari. Haec ergo duo attributa funt ipQc Jub- ftantite; minime vero fupplebunt vices fubftantia, ejufquemum- refungentur, ubiufuveneril', ac fi Philofbphus aolofe italo- cuturus efletj fed agnofcit basefle veriffimasillas/»£/?<*»- tids9 feorfim a fuis modis five accidentibus confideratas. III. Haftenus vclitatio. Sequitur ipfa pugna, fed nihil ,^?r[e.fi'
eft metuendum, eam jam femel depugnavimus j Cartefius e- e'pHcaiL g rit vindicandus a Spinoz* abfurda fcntentia de unica tantum futflanti*. Subftantia, quod ut fiat, fiifficit pra: oculishabereArt. ji. Part. i. Princ. Quantum autem ad eay qua tanquam res vel rerum modos fpeclamus , opera- pretium ejr, ut fingula feorfim confideremus. Per fubftantiqm nihil aliud intelligere poftumust quamrem , qu<e ita exfiflit, ut nulla alia reindigeat, adexfi- ftendum. Et quidem fubftantia qua nulla planereindigeat^ uni- ca tantumpoteftintelligi , nempeDeus. Aliasveroomnes, nonnifi . ope concur/M Dei exfiftere pojfe penipimus. Atque ideo nomenfub- ftantia non convenit Deo & illis univoce, ut dici folet in Scho- lis , hoc eji, nulla ejus nominis fignificatio poteft diftincle intelli- gi, qua Deo £5? creaturisfit communis. Addamus initium Art. fl. Poffunt autem fubfiantia corporea^ 6? mens^ fivefubflmtia cogitans, creata , fub hoc communi conceptu intelligi ; quodfint res, qu£ folo Dei concurfu egent ad exfifiendum. Lemma mar- ginale eft, §>uod menti £5? corpori Univoce conveniat. Hasc arma ad vi&oriamfufficiunt. Obfervemus 1. & repetamusex Part. prarc.§. 38, dupli- Concej*
cem a nobis formari conceptum fubftantia, vel abftraclum fus fub- ab omni particulari, & ab omni entitatc & raalitate ejus j !janiiac aJ£ vcl completum hujus vel illius rei, {v/efubfiantiaparticularis. CQmp!ctu«. Philofophus hic proponens/#£/?#«**>definitionem, non re- fpitit rem hanc vel illam particularcm, nec ejus realitatem. O z Adeo-
|
||||
|
rir-
|
|||||
|
I08 CARTESIUS Vcms
AdeoquedeRnitfubliantiamin genere, &docetformarefo»-
ceptum ejus abjlrablum, quem poftearebusapplicat, fednon ex sequo, nonunivoce. \fxfubftantia eftres, qualifcunque e» fit, finita, vel infinita , creata vel increata , cogitans vel extenfa, qu<e ita exfiftit ut nulla alia reindigeatadexjiftendumy nim. ut fubjeclO) cui infit & inhaereat. Quando hicconcep- tus rebus applicatur , & hsec velillares, mens vel corpus dicitur effefubftnntta, fimulque e]us reahtas, fpeciatim ejus- ejfentia, fpe&atur, tum fit conceptus completus & perfeStus. Hincmotuf, quies, figura, color, odor, fapor, durities, necnonaffirmatio, negatio, amor, odium, dubitatio&c. non uint fubftantia \ hasc enim omnia entitate prima, fub- je£to cui infint, indigent. Subjiantia vox opponitur voci modorum five accidentium, quorum efle eft inefle; quae indi- gent fubjecto. Subflantia vero alia re ut fubjecto non indi- gent, & per fe fubfifteredicuntur, JiincPhilofophusArt.64. de cogitatione&cextenfionei fi fenfu recepto , five.pofteriore, fumantur tpro modis , fcribit, eas clare & diftintle ita poffe zntefflgi, modo non ut SUBSTAIjjTIiE , (explicat,) five RES QILEDAM AB ALIIS SEPARAT/E , fedtan- tummodo ut MODI RER.UM, fpettantur. Addit, At e con- trario , /i eafdem abfque fubftantiis , quibus infunjt ? vellemus confiderare, hoc ipfoillas ut res fubftftentes fpecTareWus, atque . ita ideas modi &? SUBSTA NTIiE, confunderemus. Sic Part. z. Art. 16. Spatium dicit materia creata & PER SE SUB- SISTENTE plenum; & aeremin urnacontentum innuit efle rermfubftftentem. Quod autem Philofophus per to indigerea- lia re reCpicizt fubjeftum, patet ex Definitione fi 6. 7. poft Refp.•%, ubi vox haec exprefle adhibetur: Sic & vult Art. 6f. ut omnes cogitationis £c extenfionis modos fpeclemus uc modos rerum quibus infunt, ideft, fubftantiarum. -Cartefius Obferverhus z. quam certum fit, Philofophum innume- agnovit rasagnovittefubftantias. Supra Cap. z. §.4. demonftravi- fubftan- mus, ipfum ftatim jpentem, quam primo omniumcogno- caminfini vit* pro fubftantia habuifle, cujuspluraquamulKusreicor-? tam.&in" poreas attributa cognofcebat. Deum omnium rerum Crea* num«abi- torem utique nro fuhftantia habuit.. Dudrerum^' id eft,: fitb- fi 1: < ' ftan- |
|||||
|
Spinozifmi EVERSOR.' Pars n. 109
ftantiarum fumma genera admittit Art. 48. Part. 1. mentes les finitai
fcil. & corpora. Loquitur Art.f2. defubftamtia corporea&C61 "eatas- cogitante , five menie & corpore, & quidem coltbdtive. Art. )"4- de cujusque fubftantU pracipuo attributo. Docet Art. ff. formare claram & diftinclam notionemfubftantia cogitantis crea- ta, aliam fubftantw corporea. uti etiam fubftantia cogitantis increata, atqueindependentis, ideftDei. HincArt.tfz.-espli- cat realem diftinclionem ,'. qute fit inter duas velpluresfubftan- tias , quarum unam abfque altera clare £5? diftincle intelligere. id eft unam ab omni alia excludere poflumus , ita ut una abf- que altera exfiftere, & fi unitaz fint, ab ea fcparari queat, atque ita una altera ad exfiftendum non indigoat. Idem do- cet diftin&io modalis Art.61. &CrationisArt.6l. Singuli*#o- di five corporei, five cogitativi, Caamfubftantiam, fine^ua concipi non poflunt, manifeftant. V&xiterattributa. Ibidi- cit Philofophus, Subftantia quavis. Ji ce£et durare^ ceffate- tiam ejfe. De fubftantiis cogitantibus & extenps continuo eft fermo Art. 63--6J-. modocitatis. Art.73. reprehenduntur, qui putant nihil poffe fubfiftere . quod non ftt corpus. Probat Part. 1. Art. 1. rerum materialium id etkifubfiantiarum ex- fiftentiam: ubi materiam dicit rem a Deo. & ci nobis. fivea © mentemftraplanediverfam. Art.g. fcribit, repugnare, aliquid nova quantitate vel nova extenfiojne augeri. quin ftmul etiamno- va fubftantia extenfa hoc eft novum corpus ei accedat. Art.8. Quippe quantitas a fubftantia extmfa inre non differt. Art.p. reprehendit eos , qui fubftantiam ab extenfone aut quantitate diftinguunt; quos dicit velnihilper nomenfubftantia intellige- re, . vel confufam tantum fubftantia incorporea ideam habere^ auam falfo tribuunt corporea 6cc. Art. 16. Vacuum defcribit, in quo nullaplane ftt fubftantia, cumque repugnet, ut nihili fit aliqija extenfi» , concludit de fpatio, quod, cum ineofitex- tenfio , neceflario etiam in ipfo Citfubftantia. Art.ii.de- fcribit mundum m fubftantia corporea univtrfitatem. Siiriun- dus eflet unica illa fubftantia, quajnameafubftantiarum, fi- ve coflective, fubftantia corporea univerjitas ? Sed defino plur.a addere, nam nullus eflet finis. Obferveraus 3. Philofophum non tantum in definitione Decon-
O 3 « con-ceI,mrub-
|
||||
|
iio CAR.TESIUS Veras
ftami* conceptum fubfiantia abfiraclum dedifle j fed in feqq. fta-
completo tim fubftantiis diverfiffimis applicatum iviflej ut fimul
&perfe- conceptus fifbftantiarum completos 6t perfe&os formare,
°' adeoque ipfas illas fubllantias cognofcere doceret. Ipfo Art.
fi. id docereincipit. Applicatenim/«£/?tf»&>vocem 6cde-
finitionem Deo, fubfiantiie unicx nobiliffimae , 6c omnibus
finitis 6c creatis. Dixerat, Subftantiam efferaw, quaitaex-
fiftit, ut nulla aiia re (nim. ut fubjecTro) indigeat, ad exft-
ftendum; qux definitio omnibuscompetit/«£/J##&^- Atta-
raen Deus eft fingularis 6c omnium nobiliffima 6cperfectif-
fima fubftantia, cujusprasrogativam (licetadefleritiam/ȣ-
ftantite in abflraSto non faciat, famen facit ad eflentiam/#£-
ftantia Divin<e,. quaa^r^taomnidiftinguitur}) probecog-
nofcere opera; pretium eft. Subfumit ergo admodum fig-
nificanter, Et quidemfubftantia, qua nuttaplane re indigeat,
unica tantum poteft iniettigi, nempe Deus. Antea dixerat de
fubftantia ingenere, quod nuila atta re indigeat, ut nim. ei
inhasreaf. Jam longe majus quid 6c,Deofingulareproponit,
Et quidem fubftantia, vel tdXis fubftantia , qu<e nuila plane re
indigeat, qua; nuujps ope indiget, quas fibi fufficit, qu£e a
fe eft , 6c fola efTe poteft , talis unica tantum poteft intelli-
gi> Qyod 6c feqq. confirmant. Quod longe aliud quid eft
quam quazrere unicum fubjecfum, cui definitioconveniretk
Quod fingit Cl. Antagonifta , ut 6c patet ex feqq. verbis.
Aliasvero omnes, (veras utique 6c proprie fic di£tzsfubftan-
tias , fecundum ipfam datam definitionem,) non efTe tales
fubftantias, quae nulia piane re indigerent ad exfiftendum,
nullius ope, quas fohe exfiftere poflent; fed non nifiopecon-
curfusDeiexfifterepOjfepercipimus. Nutta alia ffpraeterfe, nul-
lo fubjecto, indigere ad exftftendum pertinet adeflentiam om-
nis fubftantise, five ad fubftantiam in genere6cinabfti^oj
fed nutta PLANE re abfolute indigere, 6c ita etibfubftan-
tiam a fe 6cper fe, hoc eftproprium Divfftae fubftanti<e. A-
deoque quando cognofcere, volumus Divinam fubftantiam,
illa fignificatio vocis eft fpeftanda, qua: Deo £5? creaturis
neutiquam fit communis j atque ita dicitur nomen fubftantia
nonconvenire Deo & ittisunhoce. f
g Sen-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S (J L Pars i r. iii
Senfum illius Art. per femanifeftiffimum 6c indubitatum Exemplo
illuftrabofimiliappofitilfimo, petitoabexplicatione <?#/»/*<?«- 'lluftratur tia. Per exfiftentiam rei nihil aliud intelligffiepojfumus, quam 1'iI" quod ea (quocunque modo) exfiftat, & amtr inrerumnatura. Et quidem res, qute a fe & per fe 5c necefTario exfiftat, uni- ca tantumpotefi intelligifnempeDeus. Aliasvero omnes^ non~ . nifi a Deo, per Deum, & contingenter exftfierepojfe perci- pimus. Ataue, ideo 7W#e»exfiftentiaz non convenit Deo & illis univoce &c. Eodem modo vox ens poflet prius generalius^fc plicari, & tum in fpecialiorifignificationefubftantiis&r^P dis applicari. Qyod fiet infra §.6. Obfervemus^. Philofophum defcendere Art.p. ad fpe- Art- s*-
cialiorem exTplicationem fubfiantiarum creatarum, ipfis pri- n°^^[' mo incpmmuni voeem fubfiantia applicantem. Hic docet, fubflanti*' vocfm fubftantiae menti& corpori univoce convenire; quate- menti & nus mens & cmpus, licet nihil commune , fed diverfiffimas corPon. eflentias, attnbuta, proprietates&modos, habeantj adeo- u^iy0«. que diverfiflimas fint fubftantise j tamenf fub hoc commu- ni conceptu inteUigi poffunt, quodfint res qua folo Dei concurfu egent ad exfiflendum. Denique f. obfervare oportet, conceptum fubfiantiee ab- Art. 5^.
firaclum a realitate nos non ducere ad cognitionem alicujus «Jocetur, fubftantite; nec coneeptum Dei, ut nulla plane re adixfifien- t1aj^L,. dum indigentis, fufficere adcognitionemDei, licetitaacre- nofciexat- atis fijbftantiis aeeurate diftinguatur j nec etiam communem tributoef- illum conceptum fubfiantia cogitantis creata 8c extenfie, fuffi- fentl'al'• cere ad harum cognitionem, aut diftin&ionemj hinc Phi- s { lofophus ibidem id omne amplius docet. Scribit, nosfub-
fiantiam cognofcere ex quolibet ejus attributo. Et Art. 5 3. atta- men cujusque fubffantia unam pracipuam ejfe proprictatem^ qua ipfius naturam ejjentiamque confiituit , & ad quam alia omnes referuntur. Sic^^»/?afubftanti£ecorpore«,fog/^^'onaturam fubftanti^ cogitajitis conftituit. Notat ibid. nos ita facile pojfe utriusque habere duas claras & di(Hnclasnotionesfiveideas, fi ncmpe attributa omnia coqttationis ab attributis extenfionis ac- curate dijhnguamus. Ut etiam habere pojfumus ideamclaram& diftinSlam fuHntia cogitantis increata atque independentis, id efi,
|
||||
|
iii C.ARTESIUS Verus ~
eff, Dei..... mo4ff ea tantum advertamus, qua revera in ipfa
continentur , quaque evidenter percipimus , ad naturam Entis
fumme Perfetli pe&hiere.
Cartefiui En facem acclPa.m ex ipfo luminePhilofophi, cujuslu-
ftatuit duo cida fl.imma facile difpellet tenebras, quas Cl. Vir veritati
wmTene- ^orthodoxi^ Cartefii offudifr. Notd ergo I.ad §.3 .licetid mi-
ra> ° noris fit momenti, Carteftum proprie corpora &c mentes fta-
tuere duo fumma rerum five fubfiantiarumgenera Art.48. at-
Jhtneti ipfumaliquando, uti Part. 2. Art.f 3. cum vulgoPhiio-
^lhorum \oquidefubftantiis &c modis earum, tanquam duobus
rerum generibus; ubi tum per res non intelligi fubffantias pa-
tet, fed id omne quod eft aliquid , non nihil j five fxtfub-
flantia , five affeclio vel modus ejus. Sed ordinario per vocem
res ftri&e fubHantias intelligit. Sic dicit Art. 48. qua: fub
perceptionem noftram cadunt nos confiderare, vel tanquam res
rerumve affeiliones quasdam^ vel tanquamtetemtfsveritates. Sic
repetit Art. f 1. ea au<e tanquamresvelrerumtmdosCpe£ta.mus.
EtArt.j"5. indicat, Cctutn permodosphneidemintelligere,
quod alibiper attributa £5? qualitates. Atque ibid. tria illa vo-
cabulaaccurateexplicat, 8cabinvicemdiftinguit. Addens,
ideoque in Deo non proprie modos autqualitates, fed attributa
tantum effe dicimus, quia nulla in eo variatioeffintelligenda. Et
etiam in rebus creatis, ea qu*e nunqudm in iis diverfo tpodoje
habent, ul exfifientia&duratio^ inreexjiflente&durante, »0«
qualitates^ aut modi, fedattributadicidebent. Itamaximeom-
nes proprietates, &C attributa effentialia.
} Definitio Sed i. majoris momenti eft , quod pag. 31. porro falfo
fubftantu & obfcure C#r/<?/?oobtruditur; fubffantiamveram^ genuinam,
pluri'."*1* proprie diiJam ei non effe, qucs nulla re ad exjlftendum fimpliciter
indiget j fed qua aliter concipi nequit, i.e. cujus vera idea &
conceptusformalis velper minimam alicufus rei indigentiamillico
deffruitur. Refpondeo, quando Cartefws fcribit, nihil aliud
peryȣ/?tf#7/^intelligerepofTumus, fignificat, fubftantiam
ita definiri debere. Scilicet, Cartefio fubftantia eft , qua
nulla alia re , ut ei infit, tanquam fubje£to , indiget j fed
quse, fimpliciter 8c abfolute, nulla plane re indiget, talis#-
nica ei eft & omnibus orthodoxis. Unus eft Jehova. Quaj-
rere
|
||||
|
Spinozifrni E V E R S O R. Pars n; n}
rere ait Cartejium, ubinam inrerumnatura talis reperiatur m,
qtue omnino nulla re ad exjiftendum indigeat ? Cartefius non quEeritfubjectum, cuiconvehiatiftadefinitioj fedquodma- nifeltum eft , oftendere vult, quam intequalitcr Deus & creatura dicantur Jubjiantia: Minimc tamen Deus folus eft fubftantia quod ad nomen & rem j & aliae res tantum dice- rentur fubjiantia & definitio illis nonconveniretj fedDeus eft in ea fignificationey^/^»^» 9U£e creatis non ex sequo convenit, licet interim creataz quoque vere & proprie fint fubftantia, non tantum quod ad nomen, fed 8c quodadde- finitionem j nec tamen tinivoce^ id eft eadem prorfus figni- ficationej Deus enim perfeclior, res creata: imperfecTiiores funt fubftantice-y ergo non univoce j minime tamen ita aqui- •voce^ uti imago 6c effigies alicujus , fipe homo piclus, dici- tur homo. IV. Falfum eft, quod §. 4. afleritur, novam & priori Non no-
prorfus cmtrariam ide&nhionem fubftantite proponi Art. fz. vfipropo- qua: mentibus & corporibus conveniret. Eadem prxce-""Ufej ",.*;. dens definitio applicatur illis, fed fub aliquo communicon- or univocS ceptu j CuntJubJIantitf , 8c nulla alia re adexjiftendum, ut creaturii ci inhsereant uti fubjecto, indigent, & tamen ope concurfus aPP"catur' Dei indigent ■> & fine ea exfiftere non poffunt. Competiter-. go eis vcyc defi.nitio fubftantite; eflentia&ratioformalisejus
manet, pofito concurfu Dei. Hjj-c duo minime fibi contrari- antur 8c fecum pugnant, nulla re tanquam fubje&o indigere m ad exftftendum ut ei quid infit, & indigere concurfu Deiadeq- fiflendum. Imohascduoincreaturisconnexafunt. Concludo, Cartefium res creatas ab ea definitione fubftantia neutiquamy*- cludere j nec unam veram , proprie di6tam, fed innumcra- biles finitas creatas , & unam independentem fubftantiatn ftatuifie. V. Cum ergo Philofophus eamdeditdefinitionemy«^»- Quodvfc
ti<e in genere 8c in abftracto, quae omnibus conveniebat, dkatur. 6c Deo, 8c creaturis, licet non ex aequo & univoce; cum- que maxime porro requirebatur, ut fingulis ea definitio
applicaretur, & unius pras aliarum excellentianotaretur, inaniafunt verba, quajhabetCI. Anfagonifta §.f. IpfeLo- P gicsS
|
||||
|
ir • ■ - ! ' " '. ■
, iil \ Cf A R 1* E S I U S Vcrus
gieas Cap.f. §.2. fic etiam poft definitidnem fubjiantia n>
gentem incredta pras creata praerogativam docet r quod bie in Cartefio reprehcfldit, fcribens, an uniuspra alterius perfe- clione efjentiali major vel minor fit perfeclio , hic non venit in cenfum. Sed quia nomen fubftantia menti & corpori univoce convenit, quatenus Dei concurfu indigentadexfiftendum, hoc refpe&u mens nbn magis ellfubftantia, quam corpusj tamen etiam eft nobilior & perfe&ior fubftantia, refpecTru conceptus completi & pcrfeclri. llluftratur. VI. Nugas porro & mera verbafunt, quse fequuntur, & deducuntur ex falfa fi£Hone de duplice Jubftantia definitio- ne, una alteri plane adverja, quin contradicente. Una eft de-« finitio lubftantite-y fie una eft definitio exfilientia; uti tamen Deus necejfariam & teternam habet exfiftentiam, & crea- turae contingentem; ita Deus eft fubftantia, qua nullaplanere indiget ad exfi/fendum, fed ceterae res nulla quidem re ut fub- jecto indigent, attamen nonnifi ope Concurfiis Dei exfifiere pofi funt. Dicam adhuc clarius, Deus ejl fubjlantia,' quia nulla re ta.nqmwi fubjeclo indiget ad exfiftendum; res creMa funt fub- fidntiis , quia pariter nulla re tanquam fubjefto indigent ad ekfiftendum. Sed ita nondum cognofcitur, quomodo & • qualis fubfiantia fit Deus; & quomodo & qu&tes/ubftantia fint res ceterae creatas, mentes &corpora, ut iriter Dcum 6c creaturas diftinguamus. 4kus abfolute nullaplane re indi- * get; CreatiS fubftanti<e non nifi Ope concurfus Dei exfiftere poflunt. Qux eftdiffei-entiairiterfubftantiascreatas&incre- atam. Hinc & cognofcitur totefTe/a^^/^^jquotfuntcor- pora& mentescreatce, diftin&iffimas aDeo,, fubftantiain- creataj quae direclefunt oppofita Spinozifmo, unicam ftatu- enti fubfiantiam, cujus cogitatio & extenfio efTent attributa. Nugis & tricis de definitione entis fpecialiore, ubi dare de- bebat generaliorem , qux. fubftantiis & accidentibus, vet& modis conveniret, oppono fimilem ei, quam Philofophus Art. 'f-l. fubftanti<e dedit, explicationem. PerJEkfintelligoidom- fie quod eft aliauid, non nihil. Et quidem Ens per fe fubfi- ftens folum dicitur fubfiantia : fed omnia reliqua entia non ^tifi ineffe & inharere pofTe alicui (utye£to percipimus. Atque ■ "* '■ ■ ideo |
||||
|
.-,—-^J-
|
|||||
|
Spinozifmi E V ERSO R. Parsn. iij
ideo nomen entis non convenit fubflantia 8c accidentibus
vel '8c «?ei/V univoce , 8cc. Itafcripfit PfBiofophus, non vero uti nugatur Cl. Antagonifta. Confer ultimam perio- dum §.3. " r VII. Concludo , cum cogitatio finita creata, quatenus Etcon-
conftituit mentis.efientiam, fit fubftantia a Deo infinitodi* «luditur. ftinctiffima, cumquc txtenfia^ quatenus eonftituit corporis efTentiam, fixfubftantia, diverfa a mente, maxime a Deo, cogitationtm £c exterftonem non inefle fubftantia , minime Divinie, nec alia re ad exfiftendumindigere> fedeflediftin» £tas & fcparzxa.s fubftantias; imo toteflefubftantias creatas, cogitantes 8c extenfas, quotfunt mentes creatas 8c corpo<? ra. Adeoque certum manet, Cl. Antagoniftam neutiquam potiiifle probare, Cartefium unicam ftatuifle cum Spinozafub~ ftantiam ; adeoque ex §. 1. ipfius, impudenter Cartefium effe calumniatum, cum rmlfies contrarium doceat, 8c nullibi quicquam fcribat, qupd vel minimam Spinoza anfam pr«e* ■■> bere potuit. C A P. IV.
De Cogitationii eflentiam fubjlantia mentis
conftituente. | . i
HA&enus de cogitaiione £c extenfione conjuncTrim Cap. OrJo.
prazc. egit Cl. Antagonifta; jam fingulas tratlabit fe- Duplexft* #?■/?/# , ut inde inTerat rnagnam materia copiam Spinoz£ ejfe j^ojr. Juppeditatam , ad exftruendum (uum Spimzijmum. Deco- gitatione hoc Cap. agit, de extenfione Cap. feq. In ante- cefllim duplex dolus hic erit in limine notandus. 1. quod dicat, fe de cogitatione & extenfione probajfe, eas non effe fub- ftantias. Clarius dixiflet, fecundum Cartrfium mentem &1 corpus non efle fubfiantias; quod falfum efte oftendimus. Cogitatio vero 8c extenfio recTrius dicuntur attributa mentis 8c corporis ejfentialia ; quas licet effentiam mentis 8c cor- poris conftituant; adeoque ab ipfa fubftantia mentisSccor- P z poris
|
|||||
|
y
|
|||||||||||
|
116 CARTESIUS Verus
poris non differantj minus tamen recte dicuntux fubfianti<e\
quia rationis diftin&io intercedit. Qyando de fubftantia,
mente vel corpore , fermo eft , confideramus omnem ejus
realitatem, Scprimam, quse ceteris fubjicitur, Sc omnem
aliam , qus ei inefTe concipitur , & ad eam refertur ; fed
cum fermo eft de cogitatione vel extenfione , attributis eflen-
tialibus, tum confideramus primam realitatem, abftra£te a.
reliquis qua? infunt, & etiam abefle pofllint. Similis dolus
committitur in §. z. lemmatemarginali. Toto§.exponitur
cogitatio, qusedicitur efTe in mente, & eftattributum; fed
in iemmate ponitur, Me#fr'.r definitioexaminatur, acfiC^r-
tefius cum Spinoza mentis cogitationem aliquam , quam fupra
Cap. 3. § 2. dixit modum, confunderet cumfubftantia; a-
deoque conceptum modi 8c fubftantia; quos femper accu-
ratiflime diftinguit.
Carttfius II. Carteftus non proponit mentis ? fed cogitationis defini-
Art. 9 ex- tionem Art.p. Part. 1. Princ. Cogitationis nomine intelligoilla,
lit c»1m- "mmai 1ua nobis confciis in nobisfiunt, quatenus eorum in no-
tio, quid bii eft confcientia. Et Refp.i. Def. 1. Cogitationisnominecom-
rox figni- pletlor illud omne qued (ic in nobis eft , ut ejus immediate confcii
ficet • ^fimus. Novamheicaftutiamprodit,quandoverbafeqq.omit-
finitionem "***! ^u£e docent, quod Cartefius comple&atur, qua: Clar.
roentis, Adverfarius vult ipfum excludere, nim.velle &c agere;utpro~
bet, mentemcffc rempaffivam, nonaclivam. cartefius enira
exprefle addit; /ta <w»»m voluntatis, intelleclus, imaginationis,
£*? fenfuum operationes funt cogitationes. Imo & priore loco
Art.9. fequitur, dtquc ita non modo intelligere, velle, ima-
|
|||||||||||
|
ginari, fed etiam fentire, &&#g */? feV quod'cogitare. Et fane fi
mens <\uid intelligat,, cogitat; fidubitet, cogitat; fi affirmet
velneget, cogitat; fi ratiocinetur, ccgitat; fi quid w#/, ro-
g/ta/; fi amet velodiohabeat, cogitat; fi cupiatveXaverfetur,
cogitat; fi fatetur vel triftetur , fegzta/ > fxfperet vel metuat,
cogitat ; li vigilqns fentiat ,xvel imaginetur quid, fi dormiens
fomniet, cogitat; Scc. uno verbo quicquid agimus, velpati-
mur cum confcientia; quicquid quocunquemodoinnobisfit,
ita ut ejus immediatam habeamus confcientiam, id omne ap-
pellatur cogitare. Hinc raerito Philofophus alicui refpondit
Epiit.
|
|||||||||||
|
1
|
|||||||||||
|
ijaf
|
||||||
|
Spinozifrrii E V E R S O R. Pars 11. 117
Epift. 110. Part. 1. Quodvero infers, fi natura hominis tota
confifiat in cogitando ; ergo illum non habere voluntatcm: confe- quentiam haud bene ajfequor, etenim velle , intelligere , imagi- nari, fentire^ &c. funt tantum diverfi cogitandi modi, quiom- nes ad animampertinent. Et tamen abfurdam hanc obje&ionem & plures tricas repetit hic Cl. Adverfarius , ex vera Carte- fti fententia jam prbpofita facile & paucis difcutiendas. Colligit intricate ex Art.p. Part. 1. & Def. 1. Refp. z. Voxo-
dolofe necfatis plene citatis, Cogitationem ('ntelligitwf»-^^^"* tem, quam vocem in margine pofuit, confundens attribu- quam pa'f- ium & fubfiantiam,) nihil aliudfore, quam rem varios fubien- fiones tem modos , eosque fcientem & percipientem^ fe illoS percipere: ment,s ergo intimum &pracipuum cogitationisforeconfcientiam. Diftin- tllr% drius ha?c confufafunt digerenda & corrigenda. i.Mens eft id principium , fubje&unxagens vel patiens omnium aftio- num vel paffionum , qua? m ea cum confcientia fiunt, five w« ell resvelfubfiantia cogitans. Cogitatio, quatenus con- ftituit effentiam mentis, eft primum & prxcipuum attribu- tum, ad quod reliqua omnia, & modi cogitandi referuntur. z.Cogitatio ita accepta eft fubjeclum omnium horum m#do- rum, quos ei ineffe, eamque involvere modo oftendimus; adeoque co fenfu non incHfubjeclo afediverfo; utireftePhi- fophus fcripfit ad Art.2. Programm. Regii, Notarumpag. 179. j.Sed fi cogitatio fumatur pro omni modo cogitandi, pro quavis cogitatione particulari, uti hislocis j tum cogita- tio ut modus ineft menti, imo eftmoduscogitationiseffen- tialis, uti dicuntur modicogitandi. ^.Necog/^/eullomodo . . rcftringi poteft ad folus paffiones, ac fi mens mera effet«?#- /cientia, iiveintelleclio, adeoqae respafiiva. Namfupraoften- dimus , quod cogitatio non minus ailiones & volitiones com- ple&atur , quam paffones, &: intelle&iones. Quando vtlot an tum minus cogito , & minufmihi confcius fum, quam quando intelligo ? Cartefius vere fcribit Art. 19. de PafT. Certum efi nos nonpoffe quicquam velle , quin percipiamus fimul nos idvelle. Prazterea nec dicimus, cogitationem effe ftri£te illam confcientiam > fed ejus nomine compleiStimur omnia^ qu<e iu nobisfunt vclfiunt cum confcientia. Videmus ergo om- P 3 nia
|
||||||
|
* ' • ' •' , *■ " 1 -
ti8 € A RTESIUS Veras nia fingi, & CartefioMfo affingi qusevis Spinoziftica , u"t
calumnia aliquo modo videaturprobari, Cartefiumverum ejfe
Spinozifmi ArchiteStum.
Falfa eft III. Cum ergo illae prxmifTa: falfae fint & plane contra-
ergo iila- {ix expicffis Cartefii verbis, fed a Cl. Antagonifta pnete^-
tem'eirc'n r^ls , cumque definitio v-ocis cogitationis fit falfata & de-
aiiquad pravata > falfum pariter eft id quod §'. 3. inde certiffima confe-
mere paff^ quentid elici, & apodiclice inferri fcribit, fcil. in mente nihil
vwn" effe aelivi, »w ejfepofe; namfenfu-s, perceptio, confcientia a
'Cartefiopromijcuefumuntur. Et hocminusrecle; omnisenim
- fenfus eft quidem perceptia , & fit cum confeientia ; fed noa
yiceverfa j imo perceptio etiam adeft volitioni, five aftioni
mentis; quae ergo quoque comprehenfa eft nomine cogita-
tionis. Ergoquando Philofophus Epift. iif. Part. 1. judi-
cat pajfionem ejfe in anima^ quod hanc velillam ideamrecipiat;
nihilominus volitiones etiam in anima efte cum confcientia^
Art. 19. PafT. docet & paffim > quas merito dicit ejus effc
acJiones j imoeademhacEpift. pratereasmllasejfeipfiusaclio-
nes exiflimat. Qux verba contra feipfum Vir Cl. profert.
Syllogif- -'Ly. Vana porro omnia reliqua f unt, quae ex codem fal-
mus viri fo iiindamento deducuntur §. 4. Ipfl etiam fyllogifmi pag.
cl. reior- 4^. ^fj. qUi nituntur falfa fententia Cartejtonm&a, demen*
iffurn^.'" teJ re mere pafiha. Sed tantum rctorquebo hoc argumen-
tum contra Cl. Adverfarium} Omnis res mere pajfiva nonpo-
teji ex feproducere aliquodatJivum, i. e. nonpoteji velle. Atqui
resj cujus ejfentia non confiilit in t« perenniter cogitare\ five
in cogitatione fixa , qux- fe variis modis determinat, fed in
fubjecto ab eadiverfo, i. e.noncogitante, nonfuiconfcio,
adeoquefe nondetenninante, (exfententiaCLAdverfarii,)
ect, eft mere pajfiva. Ergo res , cujus efifentia non confiftit in
cogitatione fixa...... fed in fubjeclro ab ea diverfo.....nott
poteft ex fe producere aliquod4clivum, i.e. npnpoteft velle.
Cartefus Sed Vir Cl. §.4. C^^wfecumipfocommittet, &cum fecumop- Spinoza. lYe enim Art. ip. de PafT. fcripfit i Et quamvisre- "fa\\t%&fo®umftra an'}ruefit at~lio aliquid velle, potejl etiammilladi- a spifox.it cieffep*a(fionem'perciperequodvelit. Attamenquiah#cperceptio& diffeniit. btfc volmtas rcveraidemfunt, denominatiofemptr fitabeoquod nobi-
|
|||||
|
Spinozifrm E V t R S O R. Pars n; Uj
nobilius efty & Cic nonfolet appellari pajfio, fedfolummodoablio.
Carteftus dicit hancperceptionem (qua: zdcft volitioni) &hanc voluntatem ejfe revera idem j hinc quaerit Vir. Cl. an ergo in- ter perceptionem & voluntatem nullum plane exftftit difcnmen ? Tum Cartejius aperte mcaftraSpinoztf tranfiit. ItahicEth. Part. z. Coroll. Prop. 49. Volunias & intelleclus unum & i- dem funt. Sed infdiciter ab 'uno particulari colligitur uni- verfale. . Qyse coafequentia? In volitione mentis involvitur ejus immediata perceptk> & confcientia, nec feparari pofTunt, fed eoincidunt; adeoque unum& idem, unusidemque ac- tusfunt? Ergo intelleblus icwluntas idemfunt? Nec quid- • quam poffum intelligere & fimpliciter apprehendere, E. Gr. errores Spinoz<e, vel & hujusTra&atus, quin&eosve- lim , iisque affenium prcebeam ? quod abfit. Patet itaque, quod nec ullo modo Cartejius tr&nteat incdftra Spinoza ; nec fecum ipfe diffideat,. quando alibi reclre intelligere & velle ut diverfos modos cogitandi confiderat ; quos modaliter , mi- nime realiter, ( non enim fun» fubftanti<s, qubrum una fine altera ut perfe exfiflens Concipi poteft,) abinvicem di- ftinguit. V. In fine §. 4. conatur oftendere Cartefium veram aftio- cartefius
nem voluntati non tribuere; mens enim veilet, quiavoluntas optime/»- eatenus tantum perhibetur agere, quatems ad ejus praefentiam 1"^"% aiiquid fit. Imo una eademque cogitatio quatenus erit occafto, sp-peffi-' vel caufajine qua non, ut aliquidfiat, erit attiva & voluntas; me- £5? quatenus fui confcia eft , eritperceptio &paffiva. Citat in eurrrfinem verba ex Cartefii Epift. 8o\ Part. 1. Sed §. f. id probabit ex penitius infpecla libertatis definitione a Cartefio prb- pofita. Ipfe per voluntatem intelligit veram mentis, fe ipfum exinfitapoteftatedeferminanfis^aclipnem j fed hsecproprie eft vo- litio, ipfaaclio vohmtatis; Voluntas vero eftillafactiitas&po- tentiafedeterminandi; utiquoqucCartefto, Art.^zPart. 1. Princ. &Med.4«Sed Vir Cl.vutzt,CartefiovideriveIuKtatisno.- tnine venire ejusmodicogitandimodum, cujusoccafione aliquidfit, quamvis veram & proprie diclam aclionem mentis non fupponat. Citat, ut id probet, ex Med 4. hanc voluntatis dcfinitio- nemj Tantum in eo conftftitr quod idem velfacere, velnonfa- cere%
|
||||
|
120 CARTESIUS Verus
eere, {hoc eft affirmare vel negare , profequi velfugere,) pojjl-
tkus.j velpotius in eo tantum quod ad id quod nobis ab intelleblu proponitur ajfrmandum vel negandum , five profequendum velfu- giendum, itaferamur, ut k nulla vi externa nos ad id determi- narifentiamus. Facile duo Viri Gl. erroresinfeqq.notantur. l.Cartefium etiam comple6ti Divinam voluntatem. Sed ex tota prarc. orationis ferie 8C7?/i?patet, noftramvoluntatemcflb prascipuum ejjjs fubjeclum , de quo agitu*. Et ex ipfishis verbis agere poffimus, ad id quod nobis proponitur ab intelleclu, itaferamur, ut a nulla vi externa nos ad id determinari fentia- mus;... Neque enim opus efi me m utramque partem ferri poffe, utfmliber Scc. evidentiffimc patet, de noftra voluntate ibla hic efTe fermonem; minimeque Divinamy#£ hac definitione ejfe comprehcnfam. Qyod falfo fingitur, ut iterum Cartefius cum Spinoza conferatur. Error z. eft, quodadmodumper- verfe cum vera Cartefii voluntatis libera definitione confe- ratur illa inepta Spinoz*, qua eft 7. Part. r. Ea res libera dicetur, qu<e ex folafute naturje necejfitate exfifiity & afefola ad agendum determinatur. Nec ego , nec Cartejius negabit, nec Vir Cl. negare debet, Deum fola natura fu<e necejfitate exfijiere. Sedhocpertinetadrem/#d?/>?#</<?«/«#, Deum, non ad rem liberam. Hoc addiditS.ut homini adimeretomnetn libertatem, quam Cartejius iterum a Spinoza diftans homini quam maxime tribuit. Porro quodadditur, a fefoia a-d dgen- dum determinatur, & fignificat, quod omnia neceflario abf- que vera a&ione exnaturaDeifuineceflariofequantur, hoc plane aliud quid eft, quam quod Cartefius dicit, nos ita fer- ri, ut nonfentiamus___ Denique Spincza definit falfifuiDei
Ubertatem, qiue etiam eft in extenfione ; Carteftus eam crea-
turx rationalis, quam Spinpza negat. O qu« non fingun-
tur, ut Cartejiusfiat Spinozifta !
Defendi- Dehinc ipfam Cariefii definitionem voluntatis examinabit.
tureade. Obftrvat 1. nulliusfacultatis atHva hicfitrimentionem. Etta-
finKio. mcn fci-ipflt Cartefius- nos idem facere velnon facere, affirma-
ponitft- ret vel negare i pro/equi velfugere pofje. Anid poj/e non m-
cultatem dicat 8c ponit po\entiam & facultatem id faciendi ? Ubi inge-
aftivam. nium & judicium Viri Cl. continuo ? Imo Cartefius pag.
prac.
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR, Pars 11. ui
praec. fcripferat, ceteras omnes facultates efle in fe tettues,
admodum finitas ; fed amplitudinem voluntatis five arbitrii Ii~ bertatis valde extulerat. Hinc Vir Cl. fcripferat pag.fi. Cartefium ibi grandia &? magnifica de voluntate prafatum efie. Hinc in feqq. ex eo derivat origlnem erroris, quodvolutttatem etiam adilla, qu<enonihtelligit7extendat. 2. Non placet Viro Cl. quod Ctrtefius cprrigat praec, *.£#«'•
verba , quae libgrtatem indijferentia indicabant, & addat, ^"w//5 velpotius &c. Scd licet dupliccm in nobis agnofcamus*W*/- /,rentia ferentiam, rec"te tamen Philofophuscorre£tionemeamaddit, nonconfti- quia faltem libertatis natura non confiftit in indifferentia.tmt* Quod patet in Deo, Angelis, & fanctjs. 3. Difplicet ei pafiivum illudferri., & abfentiafenfusdeter- Verbum
tninationis extema; quia potefias ablivafe determinandi pro lu- Q^^Zy. bitu, vel agendi quod lubet, artliffim<e pajftv<e lationis, velab- tentisefc fentia fenfus determinationis extern<e planecircumfcribiturcartcel- determi-, //V. Sed i. Vir Cl. fciat, id verbum paflivum/?m perindc nan * adhiberi de magna promtitudine & facilitate voluntatis, i- mo de vehementiffimisejusdefideriis, quibus utique volun-
tas eft aftuofa. z. ^Eque dicit Philofophus faepiffime a&ive, voluntatemfeipfamdeterminare. VideEpift.8. pag.zi. Ep. 11 x. Part. i. pag. 360. iif. pag. 371. Imo 3. quoqueoptimedi- cimur paffive/<?m, tumrefpc&uDei, qui intimdcogitatioms noftr<e ita dijfonit, & operatur in nobis id velk; imo nosre- fpe£tu Dei ipaflive ferimur, & nos fimul tendimusaclive, Sc a£ti agimus j tum rcfpe£tu rationum veri &? boni: optitne enim Cartefius addit ; necfane Divina gratia, »w naturalis cognitio unquam imminuunt Ubertatem 7 fed potius augent&'cor- roborant. Hinc ait Philofophus Epift. uz.Part. I. pag. 301. jitque bocfenfufcripfime eo Uberius adaliquidferri, quopluribus rationibus ad id addutlusfuerim. Quando autem ita dependenter a Deo & per motiva rationum determinamur ad bonum velve- rum , non tnrnm fentimus nos a vi quadam externa ad id de- terminari, fed e contra fponte nos determinamus etiam nos ipfos. QuinDeusipfe, quianteDecretumiW/^mwfpeclra- tur, poft dicitur determinatus. Itanecheicquicquameftre- prehendendum j fed Vir Cl. fcfibit continuo de iis 3 qux Q. non
|
||||
|
iit ' CARTESIUS Verus
|
|||||
|
non percepit. Undeultima calumniafoonteevanefcit, cutn
addit j Quanta Spinozifiica fraudis myfleria fub hac definhione non quirent latere ! Et citat verba Spinoza libertatem omnem hotnini denegantis & nugantis, Epiftdz. Caufas, qutealias me non potuerunt coge^e, coegerunt jam , non ut invitusfcriberem . fed ut neceffario/crtbendi efjem cupidus. Quse ficla eiineceffitas^ & orrmis verae libertatis deftrucliio. Hic itcmm Cartefius Spi- ttoz<e direcle eft oppofitus. L. i Quaenam Maxime 4. improbat; quod Carteftus libertatem noncon-
indiferen- fticuat in indifferentid. Neque emm opus eft, ait, meinutram- imittenda" que partem ferri pojfeutfimliber: Cl. Adverfariusreprehendit, qu*nam quod hifce voluntatiftf libertdti adimat indifferentiam. Qucefit neganda. quomodo heec conveniant cum prifhis, ubi dixerat, quod idem facere vel non facere poffmus ? Refp. refpectu virium & facultatum noftrarum j non vero abfolute Screfpe&u Decreti Dei. Ergo diverfo refpectu potuit id fupraamrmari, heic negari, fine contradidtione. SedprastereaPhilofophuspro- pric non adirait hifce ultimis homini eamindifferentiam, fed eam ad libertatem non requiri redte docet j & probat, quia indifferentia eft minimus gradus libertatis. Econtra Cl. Adver- farius dicit eftc fummum^ CJ? quo quid efi magis indifferens y 66 tnagis effefnijuris. Sed non attendit, dc quz indifferentia loquatur Cartefius. Indifferentia autem illa, ait, quam experi- «tr , cum nulla me ratio in unam partem magis quam in alteram impellit, eft infimus gradus libertatis, cj? nullam in ea perfeblio- nem , fed tantummodo in cognitiom defeclum , five negationem quandam teftatur; nam fifemper quid verum & bonumfit clare viderem, nunquam de eo quodeffet judicandum vel eligendum de- Hberarem; atque ita quamvis plane liber, nunquamtamenindif- ferens effe poffem. Hanc indifferentiam non putem Virum Cl. pro fummo gradu libe*tatishabhurum. Attendit, credo,ad aliam 8c pofitivam quandam indifferentiam, qua refpectu mei 8c virium mearum quid agere vel non agere , hoc vel illud agerepofTum, furgere, ftare, loqui, facere 8cc. Haec eft pofitiva qusedam indijferentia-, dd hac per errorem fbrte co- gitavit, 6c porro fcripfitj Et revera radix ommsiibertatis& •voiuntatis efi indifferentia , licet ea feper rationem , adcerta objeBa,
|
|||||
|
Spinozifrai EVERSOR." Pars n; nj
o&febja^ certafque circumftantias relatant, in fuo exercitio neeef-
fario ad aliquod determinct. Sed ita non manet abfoluta indif* ferentia , pofito etiam Decreto 8c Concurfu Dei, quai cum dependentia creaturse confiftere non poteft, SccontraP?* lagianos^ Jefuitas & Rtmonftrantes neceffario conrutandaeft, & in Deum. injuria eft. VI. Ulterius §.6. e collatione duorum locorum Cartefii off*8uo loca
tendere allaborat, quslem &? quofen/u, cogitationi tribiiat ac- deaftiWta- Bivitatem , &? qui fraudulenier fiepe loquatur. Ergo duo loca *$£$% Art. 17. de Paff. & ex Notis ad Programma Regii ad Art.i 3. de ideis«]{- prolixiora defcribit} priore defcribuntur ailiones five w/i- pendenia. /ia»w, & paffiones five perceptioms vel ajfetlus j in altero certo fenfu i<&* etiam adventitia dicuntur efle innata. Hinc
§ 7. varias inftantias elicit, & difputat de ideis adventitiis^ quomodo ilhe pofllnt dicifnnatd? Non eft quidem admo- dum neceffum de his multum difputare, quia heic quis fa- cile poffet habere difficultatem aliquam. Proponam tamen prius Philofophi fententiam , poftea examinabimus, quas VirCl.§.7. ordine notavit. , VII. Philofophus Med. 3. pag.17. commode dividit i- De ideis
deas in innatas^ adventitias ocficlas; fed tamen ita, ut eam innatis.ad- divifionem non tam ftri&e afferat & adftruat, utresnonul- reS"tHS & teriuspoflet cxponi, ut quas «mztajamdicuntur, etiamab obje&is poflent dici excttari, &quodammodo nobis adveni- re ; & contra, quas dicuntur adventitia, alio quodam rc*
fpectu poflent dici innata-, ita ut mens habeat potentiam& facultatem eas data occafione, & quando ufu venit, for- mandi & excitandi ; E. Gr. idea Dei & mentis propri», ■ " omnefquc idexjnnata di&ae, pofllint etiam per objectaex- citari, & inde quafi advenire. Quando contemplor caslum & terram, meipfum, excitari poteft, &c inde advenire vi- detur idea Dei, quae tamen menti innata eft; £t nifi innata eflet, nunquam inde excitari potuiffet. Paritereadem, nec non idea mentis mcas:, omnefque *»#^pertraditionem& inftitutionem, quas fit vel viva voce, velfcripto, excita- ri, atque nobis inde advenire aliquo modo dici poffunt. Sic & e contra , quas maximo jure adventitia dicuntur, ctiam QLJ quo-
|
|||||
|
</
|
|||||
|
CARTESIUS Verus
quodam fenfu innata 8C a mente ipfa fatJa dici pofluntt fi*
cet qufEdam ut a&u formentur 8c excitentur, certaquasdam
requiratur occafio. E. Gr. ideae colorum, faporum^ odorum^
fonorum , caloris, frigoris , 8cc fic 8c doloris & titillationis.
Ab obje&is venit tantum motus, qui exckatur in fenfuum
organis. Nec ipfe ille motus, qui per nervos ad cerebrum
' dcfertur, a mente percipitur, fed per eummotam, Scejus
occafione illae ideas & perceptiones in mente excitantur,
quas mens ea occafione format, 8c nifi haberet ipfa poten-
tiam 8c facultatem illasea occafione formandi 8c excitandi,
rmnquam obje&a eas excitare, nec illas ab objectis menti
advenire poflent. Haec Philofophi eftfententia, dequata-
men cuique liberum judicium relinquitur,
Concilia- Quod autem unus locus cum altero non pugnet, facile
tioduomm ex eorum collatione patebit. JVled. 3. pag. 17. ic.ribit, Ex
locorumde fafy jjfife aija imata, alia adventitia, alia a meipfofaSiamihi
videntur; nam quod intelligam quid fit res^ quidjitveritas, quid
Jit cogitatio , hac non aliunde habere videor, quam ab ipfamet
meanatura; quod^autem nunc flrepitum audiam^ folemvideam,
ignem fentiam, a rebus quibufdam extra me pofitis procedere ha-
Slenus judkavi. Ac denique Sirenes, Hippogryphes^ & fimilia
h me ipfo finguntur: (heic non loquitur de opinione, uti fu-
pra,) vel forte etiam omnes effe adventitias pojfum putare, vel
vmnes innatas , vel omnes falias-, (Aonvero fiftasj) nondum
tnim veram illarum originem clare perjpexi, Sequitur ergo heic
communem, faltem probabilem, opinionem. Siergoquid
accuratius poftea definiat, minime ipfe fecuiri pugnat; imo
quando ipfe haec priara fcripfit, non obfcure innuit, {9
quid aliud concepifle, de quo non erat hic agendi locus. >
Carttfu Sed quando examinavit ineptum illud Proteflbris Ultra-
fementia jectini Programma, mentem fuam ad Art. 12... & 13. ulte-
|
||||||||||
|
de idtit
exponitur, |
||||||||||
|
rius expofuit. Innatas dixit, non qua eflent aliquid diverfum
|
||||||||||
|
ab ejus facultate cogitandi, fed qua a fola cogitandi facultate,
qua in nobis efa procedere pofjunt: quas mens fuis viribus in
fe excitare 8c attendendo in ie invenire poteftj eodemfenfu,
quo dichnus generofttatem ejfe quibufdamfamiliis innatam^ aliis
vero quofdam merbos t ut podagram, vel calculum; nonquod
; ideo
|
||||||||||
|
Spinozifmt E V E R S O R. Parsii. 135
ideo iftarum familiarum infantes morbis iftis in utero matris la-
borent , fed quod nafcantur cum quadam difpofitione five faculta- te ad illos contrahendos. Hoc fenfu etiam notiones communes menti infitas, infculptas, & innatas ftatuit, quas Grasciideo xoivm mt>!t*t dixerunt. Quidmagis abfurdum fingipoteft:, (fcri- * bit,) quam quod omnes communes notiones, qua mcnti noftra infunt, ab iflis motibus oriantur, £5? Jine illis ejfe non po/ftnt?
Veliem, nofter me doceret, quifnam ittefit corporeus motus, qui potefl in mente no/ira formare attquam communem notionem, ex. c. quod quse cadem funt uni tertio, fint eadem inter fe, vel quamvis aliam; omnes enim ifti motus funt particulares, notio- ties vero illa univerfales , £5? nullam cummotibus affinitatem, nullamve ad ipfos relationem habentes. Negat ergo , eas ita^* rerum obfervatione, vel traditione, originem ducere, tanquam fi facultas cogitandi nihilpoffit per fe praftare, nihilque unquam percipiat vel cogitet, nifi quod accipit a rerum obfervatione vel traditione, hoc eft afenfibus. Imo e contra ftatuit, fi recle quis advertat quoufque fenfus nofiri fe extendant, £sf quidnam fitpra- cife, quod ab illis ad noftram cogitandi facultatem poteft perveni- re, nim.motus quidam corporei, (quinequidemipfi, qualesin organis fenfuum fiunt, concipiuntur a nobis, fed idearerumquas funtextranos* folis, ignis, figurarum, motuum&c.)eum debere fateri, nuttarum rerum ideas, quales eas cogitatione for- mamus, nobis ab illis exhiberi; adeo ut nihilfit in noftris ideis, quod menti five cogitandi facultati, non fuerit innatum, folisiis circumflantiis exceptis, <qua ad experientiam fpe&ant, quodnem- pe judicemus, has vel illas ideas, quas nunc habemus cogitationi noftra prafentes, ad res quafdam extra nos pofitas referri, »0», quia ifta res illas ipfas noftra mentiper organa fenfuum immife- runt j fed quia tamen aliquid immiferunt, quod ei dedit occafio- nem ad ipfas, per innatam libi facultatem>, hoc tempo/e potius, quam alio, efformandas. Hinc Philofophus deducit, certo fenfu & refpechi( quem indica.vh)ipfasmotuum&figurarum, fic & Solis, Lunre, aeris, aquae, &c. ideas nobis effe inna- tas j ac tanto magis ideas doloris, colorum, fonorum &c. ut mens noftra pojjit occafione quorundam motuum corporeorum, fibi eas exhibere. j nuttam enim fimilitudinem cum motibus couporeis Q_^3 habcnt. "
|
||||
|
i%6 CUTESIUS Ve,ru$
habent. Denique ideam Dei non poffe haberi ex Divinare-
velatione , vel traditione, vel rerum obfervztione., docet ad
Art. 14. Ideo notat, aliquid dici poffe ex alio efje, velqui&hoc
aliud efi caufa ejus proxima £5? primaria, Jine qua ejfe nonpo-
tefi; velquia eji remota 13 accidentaria duntaxat, (five occa-
fonaUs , uti, Poiretus,) qua nempe dat occafionem primaria t
proiucendi fuum effetlum uno tempore potius quam dlio. Sic arti-
fices omnes funt operum fuorum caufia primaria & proxima; qui
verojubent,. vel mercedempromittunt, ut illa faciant, fiunt cau-
fia accidentaria & remota, quia fortaffis nifijujfi non facerent.
Agnofcit ita, traditionem vel rerum objervationem fiape ejfie
caufiam remotam, nos invttantem, utadideam, quamhabefa
pojjumus de, Deo, attendamus, illamque cogitationi nojira pra-
fientem exhibeamus ; fed maxime negat, cam ejfie caufam pro*
ximamifiius idea effeclricem; imo icf^ nemine dici po^tffcribir,
nifiabeo, quiputat, nihil b nobis de Deo unquam intelligi, ni-
fit qualefit hoc nomen, Deus, vel qualis fttfigura corporea, qua
ttobis ad reprafientandum Deum a picJoribus exhibetur. Sic & ob-
fervat, quod vifius nihil prater picluras, (live corpora,) nec
auditus, prater voces velfionos, proprie & perfie exhibeat; adeo
ut illa omnia, qua prater ifias voces velpifturas cogitamus tan-
quam earum fignificata, nobis reprafiententur per ideas nonaliun-
de advenientes, quamanoflra cogitandi facultate, acproindecum
illa nobis innatas, hoc efi potentia nobis fiemper inexfiftentes; ejfe
enim in aliqua facultate , non efl ejfie ailu , Jtdpotentia dun-
taxat, quia ipfium nomen facultatis nihil aliud quampotentiam
deftgnat. Qyod dc patet ex Logicorum potentiis naturalibus.
Condlia- Sententia Philofophi expofita, convertam mejamadCl.
tio loco- Au&oris notata §. 7. Notat 1. Cartefium fcribere, nihilefife
mm'^n' inideis nofiris, quod menti non fit innatum. Et tamen Art. 17.
ideisdefen. de Faff. fape accidere, ut.anima eas tales nonfiaciat, quales
diiur. fiunt; &femper eas recipereex rebusperillasreprafitntatis. Qyx-
rit, Quomodo hac cohareant? Refpondeo, Cl. Adverfarium
§. prasc. voluifTe loca plenius exhibere, nemutilati, vel de-
tmncati fenfius accufiaretur; ita heic debuifTe ea verba plenius
repetere, aut faltem tot verba refpicere , aut in memoria
habere, ut.fenfumau&orisperciperet, de quo quaeftionem
* infti-
|
||||
|
Spinozifmt E V E R S O R. Pars u. 127
inftituit, an cum alius loci fenfu conveniat. Carufius fcrip-
fit, nihil ejfe in noflris ideis, qucdmenti, Jive cogitandi facul- tati, nonfuerit imatum j jam fequitur exceptio, qtias ex par* te nodum folvit, adeoque non prsetereunda> folis iis cir- eumflantiisexceptis, qu<e' adexperientiam fpeclant, 8cc. Porro docet, quod res externa revera menti noflra quid immittant, quod ei occafionem det (addo, ex ipfo Philofopho, imo etiam neceffitett videArt. i.2.Part.2.Princ.) adipfas, perinnatam fibifacultatem, hoc tempore potius, quamalio, efformandas, I- tem, res tantum per motum agunt in organa fenfuum &in iis motum excitant, fed in mente idea 2c picturasrerum, quas mens ea occafione format, excitantur. Hincpateti. quod certo refpectu dentur idea adventitia, quatenus obje- cta agunt in organa fenfuum, & menti quid immittunt, eamque excitant ad eorum objecliorum ideas efFormandasj tmdc ab objeftis venire vl&mtury maxime quae ceteroquin a mente excitari non pofTent. Quod clarum eft in ideis co- lorum, fonorum &c. Hoc fenfu dixit Philofophus Art. 17. Vaff.fape accidere, ut anima noflra eas tales nonfaciat, quales fujtt, & femper eas recipere ex rebus per illas reprafentatis. 1. Quod esedem idea etiam poffint 6c debeant dici a mente formari; corpora fane eas formare, nec ad mentem cas mit- tere poflunt, cum fint cogitationes. 3. Quod alio refpe- ftu easdem idea adventitia etiam poffint dici innata, five in potentia vel facultate cogitandi efTej fi enim in mente vel facultate cogiMndi non efTent potentid, id eft fi mens eas ndn poffet excitare 8c formare, quomodo tum per obje&a pofTent excitari ? . Hinc fatisfaetum fimul eft notas 2. fcil. Cartefium non de- a fecun-
difjemeraverba, diftinguendo ideas in innatas, adventitias, dainftan- |
||||||||||
|
tia vfndi-
catnr. |
||||||||||
|
8c fattas-, prastercjuam quod in Med. 3. nondum veram ea-
|
||||||||||
|
ru0torigirtema.utdtvifionem1proponer.ct, nonnegans, forte
emnes poffe dici adventitias, aut inmtas, zut faftas. Atta- men commodiflime retinetur hazc divifioj innata erunt, qua nonab objelfis externis, neca voluntatis determinatione, fi- ve fictione, fed a fola cogitandi facultate procedunt. Ubi perpe- ram addit Cl. Antagonifta de fuo, ut mentjs acliouem & ope-
|
||||||||||
|
1*8 . CARTESIU. S Veriis
operationem tollat,' aliquod fponte ortum. Sed adventitia e*
runt colorum, faporum, motuum,figurarum, &c. qua; nona fola cogitandi facuitate procedunt, fed quse actionem obje- ctorum externorum fupponunt, vel necefTario requirunt, - non ut occafionem, quaz extrinfecus accederet, uttum illas ide<e fponte in theatrum profilirent, forte cum impetu quodam, &fi menti confpiciendas exhiberent; uti nugatur, calumniatur, & pervertit Cl. Adverfarius, Ut haec cum tremulte fanaticorum familite infanis fomniis compararetj fed ut obje&a externaa- gerent in fenfuum organa, Sc per hasc in mentem, eique rmodo explicato quid immitterent, eam excitarent, velfic
neceffitarent ad tales ideas, iftis fuis a<5tionibus refponden- tes, efFormandas 8c faciendas; quemadmodum fapientiffi- mus creator eam cum corpore uniens, ei potentiam & fa- cultatem indidit ifliufmodi ideas tali occafione effbrmandi & in fe excitandi. Hsec Cartefii eft fententia, contra Cl« De Vries fufe a Cl.i?ee//in fingulari DifT.vindicataj hanc impugner, fi vir fit, non fua commenta. $.IdcxfacT<£a. nobis pro lubitu, ScfiSlce, fatis hoc ipfo ab innatis & adven- titiis fiint diftin&sej quae tamen a Poetis nobis quoque per le&ionem vel per auditum adyenire pofTunt. Atmia. Non ludit Cartefius in vocibus (quod 3. notat Vir Cl.) quando dicit, mentem cogitando formare ideas, quavox proprie aiiivum aliquodfonat, licet omnes ftatuat innatas, fed fenfu diverfo; uti jam vidimus. Imo utrovis fenfu innatte dictae debent tamen aiJive a mente formari; cum ceteroquin po- tentid in mente non fuifTent, five in facultate mentis. Do- lendum fane eft, quod Vir Cl. paffiminefciat quid difpu- tet, & nil fere recte intelligat. Uti rurfus perverfe addit, quod cogitare, fecundum Cartefii definitionem, non fit ideas formare, fed exfiflentium ejfe onfcium. Cartifius dixit cogitatio- nis nomine venire illa omnia, qua nobis confciis in nobisfiunt % nim. intelligere, velle, judicare, imaginari, fentire &c. Hi funt modi cogitandi varii} hasfunt cogitationes, five quid agamus, five quid patiamur, fi modo id fiat cum confcien- tia, id omne eft cogitare. Confcientia ergo eft in cogitatione omnij fed non definitur cogitatio iperconfcientiam, ut ex- clu-
|
|||||
|
f* ■■ ■ "*
|
|||||
|
Spinozifmi EVERSOR, Pars 1i. iif
cludatur velle, agere, formare ideas, &c. Quod fupra vidi-
mus> cogitare eft agere vel etiam pati cum confcientia. 4. Notatur iterum falfo, Difcrimen Actionis' &? Paflionii| A Qwrta.
/'#, f0 confiftere, $wd? a£Ho // /#/« cogitandi modus, £«/ diretle ab animaproceditJine occafionis extern<e indigentia'; econtra paf- fio ^/ ejufmodi cogitandi modus^ qui utjecundum ordinem na- tura exjif/at, requirit occafionem externam. Ergo fklus diverjiis. criendi modus actionem diftinguet a paflione. Cartejius vero propriiflime atliones anim<e appellat omnes noflras voluntatest quia experimur illas diretle venire ab anima nojlra, & ab eafo- lapendere. Quid autem eft vellel Eft fe fponte fua determi- nare, ut cum volumus Deum amare &c. Hoc ipfum velle cft agere. Sed omnesfpeciesperceptionumdicit%a\m&paJJionesy quia anima femper eas recipit ex rebus per illas repr<efentatis; recipere quid utique eftpati. Sed ex Art. 18. de Paff. infert, ...'..,... Cartefium voluntatem dicere atlivam^ quia pofl eam aliquid fequiturr & exjiflere incipitj conferens Epift. 80*. Part. \. dc qua fupra. Cartefius hic non explicat, quid fit atlio mentisy & cur voluntas fit acliva } fed tantum docet, nofiras volun- tates effe duplices; quafdam ejfe atliones anim<e, quaterminan- tur in ipfa anima ; alias ejfe atliones, qu<e terminantur ad no* firum corpus , ut cum ex ev quod habemus ambulandi volunta- tem, fit ut nofiracruramoveantur, &progrediamur. Hicergo ipfa natura ablionis minime exponitur. Sed addit VirCl.»»/- ium genuinum Cartefianum unquam confejfurum ejfey motus cor- , poreos ejfe proprie ditlum voluntatis effetlum ab ea vera atlivita- /<?, ejfetJumfuumphyficeattingentey produtlum; &c. Ettamen ego in DifT4. Hept. deuniotiementiscumcorporefcripG.%.66. animam efle caufam phyficam motuum, quos in corpore potenter producit, Si autem hoc forte Vir Cl. non legerit, audivit faltem me non ita pridem in publica Difputationehancma- teriam ita explicantem, utpriusadftrueremrealernrnentem inter &corpusdiftin6r,ionemi undededuxi, nullumeflene- xum naturalem & neceflarium inter cogitationes mentis & motus corporis, ita ut vi naturas fua: illae dnx fubftantiaj in irivicem agere & ab invicem pati non poffint. Cum ta- men in invicem agant & patiantur , hoc ergo fequitur ex R ncxu
|
||||
|
i$J CARTESIUS Veras
ncxu, quem Deus libere inftituit. Deus ergo certosmotu*
fubjccit vi 6c potcntias voluntatis, quos hsec vere excitat j
& conjunxit certos motus organicos cum certis ideis, quae
in mente tum neceffariqexcitantur. Haeceftveraexplicatio
actionis verasanimseincorpus, Sccorporisinanimam. Nec
alia dari potcft. Nec vera notio caufe ejficientis , five rei a-
ctivae, quicquam aiiud requirit j nec convenienter naturas
mentis & corporis aftio per contaclum^ vel fimilequid, fta-
tui vel fingi poteft.
Ergo co- VIII. Ita abunde vindicavimusveram a&ivitatem volun-
gitatio.fi. tatis, quas ex ipfa natura fua agit refpectuactuum immanen-
vevohtio f-mm. eamque vere azere tn fuunt corpus, variofque motusin
aftione °° excitare , modo expoiuimus oc demonltravimus j adeo-
tranfeunte que ftatuimus vere cum Cartefio voluntatem caufam tran-
aaiyaeft, J(Untem refpectu effectuum , quos extra fe opcratur in fuo
corpore, cc co mediante in plurimis aliis. Quodomnesveri
Cartefiani mecum agnofcent. Si Vir Cl. infignem Cartefia-
mm fuis auribus audiverit dicentem , anima no/lra perfe &
exfua natura plus potefiatis non effe in fuum corpus quam in So-
lem, intellexit iftam agendi potentiam nonfequiex natura a~
nima (quod & Vir Cl. ftatuit hoc§.pag.c>4.) ocexfej uti
fupra ego pofui, non effe hic nexum neceffarium 8c natura-
lem. Sane ex natura anima non magis fequitur potentiaope-
randi in proprium corpus , quam in folem , vel in quodvis
aliud corpus, fed Deus pro fuo beneplacito voluntatis no-
ftrx viribus & potentix fubjecit certos motus hujusfuicor-
poris, non alius vicini, ne quidem pulvifculi, minimeSo-
lis. Apertafrauseftadhibitapag.64.ubiconfunditduo, quar
diftinctiffima effc quivis videt, exfuanaturamcntemnonpoffe
agcre in corpus , 8c natura cogitationis adverfari, ut agat in
corpus; ut idem neget de covitatlom perfeSiffinta.
Quamre- Poftea more fiio Cartefu aliorumquefententiamgraviffima
fleeflentJacc abfurdiffima confequentia premct. ^Egre fert, Cartefia-
Dei confti- ms j^lvjni numinis effentiam hac iejuna . tenui- & fri?idaper-
tuaturm /•cl'/r : .• - , /-<i j rr ■ r> .. ■ i- e-
Perfccrid;- fi"Wm£ cogttationts ( Cl. de Frtes Exerc.4.§.f • dixerat/h-
wa co%m. gidam; ipfc Prarf. pag. i p. flipula leviorem;) notione circum- tione. Jcribere nonverm; ram tamenDeoeamtribiiercdebet,pene blaf-
|
||||
|
SpInGzifaii EVERSOR. Pars n. tji
blafphema fiint hasc epkheta j quid diceret , fi Cartefim
talia direccc fcripfifFet ?) Objicit, iWudpetfeStiffimumy qaod cogitationi addunt, non ponere in De» infimtam & onimmo- dam perfecJienem j fed ad fuumfubjeBum (cogitatianem) effe reflrmgendum > fif prjtdkatttm mn poffe JttbjecJi fta naturam ex- eedere. Hoc videtur Viro CL adhaefiffeex Spinoza, (licet Mctaphyf. Cap. 17. §/1$. fcribat, peffime ha definiri remfi- tdtam a Spinoza,) qui Def. t. Eth.Part. t. dicit, Earesiis fm generefinita dkitur, qu# alia ejufdem natura terminaripa- •teft) E. Gr. eorpus diciturfinitsmy quia aliudfemper majmcm- eipimus. Sic cegitatiaalia eegitatiene terminatur. At corpus non terminatur cogitatione, nec cogitatio corpore. Hinc & pag. feq. Vir Cl. defumfifle videtur exemplum extenfionis infimta% (quamfalfo additCartefium fiatuere-t) quarrit, anillainfini- tas tribuii' extenfionifaatltatem cegitandi? Refpondeo,!. nos dicerc cegitationem perfebliffimem & eodem fenfu infimtam. *. Hanc inftnitatem minime pofie tribui mundo, necaGw- tefiovc\ ullo fano tribui. }. Nequidem*«7?»/ft»»extenfionera efle polTe% fcd fi de ea fermo fit, fermo eft deextenfom fine/?»*- ktts. SicCL^^.^^^^infuaDifp.denaturaDei. SicSpi- mzapraeluxit Viro CL ^QX.JVttticbio^ &hujusobjeciionis tStarchiteSus. Quod8tpatetcxfcqq. Ea eftiogttatioperfetliffi- ma , qu<e amnium. mfe exfifientmmfimul unico aftu confcia efl% (ita tantum patitur iecurtdunn VirumCL) nulias aliasprate- rea infert perfecJiones. Nimis craflus eft hicerror, nimisque in omnimodam Dei perfecrionem & fimplicitatem injurios, quam ut multa confutatione indigeat. Talem Dco triboi- mus PerfecJiffimam Cegitationem, qua: omncm fummam Per» fectionera involvat, quas iit a fe , independens , cetema, omnifcia, omnipotens j adeoqiie quod hic potiffimum fpe- cVandum, & a Viro Cl. negatur, folo nutu voluntatis om- niaefKcere potcft quaz vult, imomundum produxit ex nihilo, vocansea, quxnonfunt, tanquamfieflent, &omniapor- tat verbo potentias fuse, five eodem nutuvoluntatis. ^ua- rejerioj imoferie , hertor &? moneo Virura CL ne pergat ita impfudenter fcribere de Cagitatione fumme PerfecJa Dei, acfi nulla aiJiene tranfeunte extra fe polfit operari. Hic ergo R z non
|
||||
|
CARTESIUS Verus
|
||||||||||
|
n*
|
||||||||||
|
non Cartejius fcripfit, qua: Spinoza talem perfettiJJimam cogi-
tationem negans , in rem fuam vertere poteft, fed Vir Cl. hic in errorem Sp. lapfus eft. IX. Caufa, cur cum/#^/w*«^fomniisphiIofbphema-
ta Cartejii quid communc habere §.7. (cripferit, videtur colligi pofTe ex Coronide §. p. Pr<efagiiffe enim Firos Do- ftos, Cordatos , & Perfpicaces, (quales noftro funt, quot- quot talia de Cartejio cogitant,) Cartefimifmum tandem in Sguietifmum evqfurum. Qiiod & ipfa comprobajfet experientia* Cogita Lector, quam belle Spinozifnus & ^uletifmus in u-» na fede morentur. Si cum illa biga conjungeres etiam Car- ttfiantfmum iis oppofitum, nefcirem, an unquam ullus e tre-. mula fanaticorum familia fomniaffet infanicra: uti loquebatur §.7. de ideis fponte in theatrwnprofilientibus, fortc tanto cum impetu, ut cerebrum non parum turbavcrint. Ceterumlicet Vir Cl. fe agnofcat difcipulum Cl. de Fries, videtur tamen fic agere , uti ingrati Difcipuli folent , quiper quos profecerint, fateri nolunt-, tjuod falfo , fed coadlus fcribit Cap. 10. §. 1. deSpinoza-, nam occultatcontinuo, qu£ehaufitexfuo*Pra> ceptore. Cl. De Fries Exerc. 4. §. 9. auctorfuit, unicam Spinozts fubfiantiam quxrendi in Art. fi. Cartefii. De quo ceteroquin Vir Cl. forte nunquam fomniaflet. Et ut innu-» mera alia praeteream, Cl. De Fries eft ille Fir Dotlus, per- fpicax, fagax harujpex, quem hic rejpicit; ispaJJimCartefium cum fanaticoJFeigelio, {5? Cartefii opiniones cum fanaticorum deliriis, ipfe fuaviter delirans &quazvis pro lubitu fingens, comparat. Famoftffirmm dicit Exerc. AenaUibilitatefpirituum §. 4. fanatici hominis FalentinilFeigeHinomen , hunccumCar-> tefio in partemlaudis cenceptus de ea nullibilitate admittendum tffe pro fuo erga cum candore vult, &ex ipfis ejus verbis & myftica Ph ilofoph nparalleUfmum utriufque, ($ Weigeliana & Cartefiana , fententia educit §. f. Cafic tamen Cartefium po- tius ineandem cum Weigelio fententiam ineidiffe, & ita Nulli- bifiarum caput efle y dcficicnte jam ferme familia Weigeliana, benigne fe fentire fcribit ibid. Sic CARTESIUM opinion is WeigeJiana, de contradicloriis Deo poffibiiibus, ARCHITE- CTUM dicit pro fua «rquitate , Exerc.de iis§ 1. licet Car- ■ tefius
|
||||||||||
|
Feflime
Cartefii Philofo- phia cum fanatko- rum fom- niisprx- eunte Cl. De Vritt confertur. |
||||||||||
|
V
|
||||||||||
|
Spinozifmi £ V E R S O R. Parsii\ 133
tefius eam opinionem nequidemadmiferit, necaffirmaverit.
Confer §. 8. Exerc. de cogiiatione ipfa mente. Horum lau- dem non tribuit Cl. De Fries; fed infra nominat Cl. Gujfe- tium , Stcitat, quas hicalienafunt. Sedquomodoipfaifhim errorem comprobavit experientia? cum nonpauci ex iftafecla Firi, ait, &^uidemfagaciores, alii apertius, aliitetlms^ ad iftum errorem delapfi fint, atquepropagarefatagant. Quamve- ro inepta fit hoc probationis genus, Part. prsec. §.ff. pro- lixe demonfrravimus. Qyid fi hi Carteftani ita ex Cartefia- niftno deJapfi fint in iftum errorem , quales noti funt, quid inde vkii in Cattefianifmo , qux culpa , nifi fimul Religio- ncm Chriftianam errorum , in quosquidam earn deferentes prolapfi funt, ream.quoqueagerevelis? Placet Viro CA.&animadverftonedignumyudiczt, quodCl. Mentij
Guffetius Caufarum primte 8c fecundarum operationis DilT. «#»«>« dc Do&iffimo Forgio. infigniCartfiano* narrat, ipfum ne- "^"l113"1 gajje potentiam inhaerentem menti adnovascogitauonesfor- fej apme mandas, asgumento dufto ex ipfa definitione mentis fcil. rei adftruirur, cogitantis, Qui quoque non acquievit in voce cogitafionis; P«fcnren- quia fi in cogitatione confifteret mentis eflentia, non poterat ^jL£'*" concipere , quomodo in ea ineftet potentia tranfeundi ab una mentisef- cogitatione in aliam. Ipfe ideo pro voce cogitationis fingit vo- (entja.. cem cogitanti<e, deductam kcogitanda, adinftarvocisy#£/&?»- ti<e. Addit Cl. Adverfarius, Virum ceteroquin Cartefianum, mentis per cogitationem definitione offendi, eamque mutatam optare, & expertum ejfe, multos ea adgravijfimoserroresejfead- duttos. Ad quam coronidem ego tantum obfervo , CX.GuJfe- tium, falva reliqua Viri infignieruditione, non mererititu- lum Cartcfiani, cum in ipfis primis principiis & funda- jnentis oon adhieferit Cartefio ; uti heic non potuit conci- pere potentiam tranfemdi ab una cogitatione in aliam in fub- ilantia aelu cogitante ; an ergo potentiam cogitandi non in t« gerenniter cogitare, fed inCufyc&ohnito mncogita/tUcon- cipere potuit ? Hocne efTet cogitantia dicendum ? .nugie; Sic potfern intricatam Concurfus explicationem ipfius carpe-? re, pluraque aliaj fed id jam noa agitur. Verbo tantum du- cam , fufpe&a mihi effe, quae non fcripta , fed audita a. fe R 3 admo-
|
||||
|
x34. CARTESIUS Veri»
admadura Juvene ex ipfo Do&ore Forgioy arcana de ipfo in
liminc narrat ; quae privatim fcripta in Epiftola prae-ftitiflet non in lucem edere. Forgeus videtur veram operationem men- tis in corpus agnovitle in fuo Tradtatu. Sed de eomultum difputare non ett tanti. Ego cum Cl. Gujfetia hasc retineo ut necetTaria credituj,' i.Duas eflecaufas reales, primam icfe- euniam\ z.qu<s cancttrrant', & 5. Deum eiTe/raw^witlarum. Haec doceo in Theol. Nat. & Supernat. Nec fatisfaciunt mihi, qui ha^c verba adhibent ^ifimuiant; quafes Cartefiam poftumiy iive primi erdinis^ efle videntur, fed requiro vim& fcnfum horum verborum imiotabilem. ' * C A P. V.
De Extmjime, effenmmfttkftantia?
corporis conftituente. fewentiaTTUc ufque demonftrayi, nihil eorum, quse Cartefius
Carttfit de J~J fcripfit de cagitatiom, m remfnamvertere^potuiffeSpins-
e^2^* zaxt, omniaque quae Q. Adveriarius proferttanquam eofa-
eflemia cientia, eflefi&a, perverfeexpofita, perperam intellefta,
spimzifm» male dedufta, omnique fundamento, imo fpecie, deftitu-
contrana. t% Sequuntur hoc Cap. difcutienda, quasdc extenftone tan-
quam eodem aurigantia, fedafcopo prorfusaberrantia, funt
congefta. Quem in finem citat Cl. Adverfarius §. z. ne heic
etiamfraudis, deiivelfophiftic&tionis ^ infimuletur, ipfaCarte-
j&verbaex Part. *. Princ. Phil. Art. 1o.& 11.de /patio, vult ut
infpiciantur Art. 12.1 j. »4.1 f. &addit verba Art. 16".devacuo.
Cartejius * I- Obfervat initio §.5. Cartefium loco veri corporis munde
per exten- obtrufijfe meram alifuam chimaram, univerfate aliquod, £«0^
Jienem^or-fuiiijfo^ g^| ,a mente fingentis, cum omnis veritas & reaiitas,
nerenafui'* folis fingularibm\ confiflat^ exfiflif. Carteftum per extenfio-
ram, mini- ##»*, qme conftituit corporis m generenaturam, neutiquam
ine imelli inteliigere tale univerfale ex ipfis Philofophi verbis Epift.o'.
f" 7n $* 3: ^1 c' k! ProDavi Part-1 ■§•??• Et res eft manifefta -, nam
^* ' ea cft ipfa corporis particularis fubftantia, & natura parti-
- cula-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pawu. 13?
cularisj fed abftracte a medis fpe&ata. Commendarem GJ.
Auc~tori illud Ariftotelis pervulgatum, abftrahentium non efi mendacium , (id eft, is, qui eorum qua: necefiario con- jun&a & connexa funt unum fine altero confiderat, re- liqua non negat, nec mentitur, necfallit,) fibi in memo- riam revocare, neeadem injuria, quahic Cartefium, afficiat etiam Gfometras, qui pariter in Mathefi pura five abftratta verfantur circa quantitattm & figuras, a rebus abftrailas i hi enim eodem ritu dici pofient loco vcra; 6c certa: fcientias mundo obtrufijje meram aiiquam chimxram, unrver/ale aiiquod, quod nullibi nifi is mente jingentis exfiftit. Qyid dicet de fua a- liorumque Logica, Metaphyfica, Phyfica generali, ubi Auclores agunt de univerfaiibus, genere, fpecie, diferentia, p-oprio & accidente, defubjeclo & adjun&o, de entt ingenere, deuno, vero, bono, de corpre in genere, eX&eaffeBionihus cjus in genere ? Ut non addam veterum di£him, Scientias effe univerfaiium, qux Ariftotelcs dixit, jwsaaov oVrot, quate- nus haec fpe£tantur manere, dum finguiaria intereunt. Res ipfa etiam docet, fcientias verfari circa univerfalia. Sed fuf- liciet prius Ariftotelis Axioma. Et hoc tantum in tranfitit fcripfit, fequentibus magis intentus, & feftinans ad fco- pttm, qui eft, in hifce defpatio & vacuo Cartefii cum Spinoza confenfum luculenter oftendere. III. Scopum feriet, a quo ha&cnus longiftime aberra- ty1*™
vit, fi hoc Cap. f. probavent lemraa §. t,. marginale, Car- teJs ex CHr. tcfii fententiam de extenfione abfurditattim effeplenam. Notat tefii fen- crgo haec fequentia j i. Ex mente Carte/ii omnem intercapedi- lentia de ttem inter duo corpora effe veram fubfiantiam corpoream. Si hoc abfurde" non fit fatis abfurdum, ut alibi ait, altiora canet. i. Eam dedufta. tffe mceffario increafam. 5. Ac proinde xternam. 4. Infini- tam. f. Immutabiiem. 6. Indivifibilcm. 7. Omnium tor-
porum finguiarium, quee nihii aiiud quam iftius univerfaiis ex- tenfionis modi funt, fubjeElum 13 fundamentum. Hiceftapex, hoc eft faftigium, ad quod per prarcedentes gradus in ai- tum adfcenditur. Videmus quasnam hoc Cap.-examinanda nobis fint propofita. IV. Qitod attinet ad primam abfurditatem dc omni inter- v*}™*™
l atpe-"^""
|
||||
|
136 CARTESIUS Veriw
tem praie- capedine inter duo corpora, e&xnente Cartefii verafubflantia cer-
rit» iei poreat de hac nihil agit; fed illico §.4. ad fecundam pergit. ^r" bf" ^S° tamen non aos i"efore credo, mentem Cartefii clarius ditaiem proponere. Statuit iftiufmodi intercapedinem, longam, la- cyincitur. tam 6t profundam, fivcfpatium, (uti omnibus citatis Art. loquitur,) licet abflracle concipiatur, non pofle efle fine l_, hoc vel iilo corpore, five omni corpore vacuum. Et licet propter noftrum abftrahendi 6c confiderandi modum fit di-. ftin&io rationis inter fpatium in genere fpectatum ut idem, irnmobile & manens, & inter corpus in eo contentum j fi ve fit aer,five lapis,!kc. tamen idfpatium, quatenus exfiftit inter duo corpora, non eft quid reapfe immobile, & ma- nens, nec differt realiter a corpore fingulari in eo contento, Uti genus vel fpecies non diflfert reipfa ab individuoj vel natura humana, qua: abftracte una eademque efle conlide- rari potefta creatione mundi, tamen revera non manet, nec differtab hoc vel itlo homine, in quo efle dicitur. ErgouV la intercapedo, fpe£fcata abftra&eacorporis modificationibus% in re ab eo corpore, quod continetur in illa intercapedine five fpatio, non differt. Sed hoc fenfu illa intercapedo eft ipf* fubftantia corporea in ea contenta. lam hcic Probat tamen §. 4. Cartefium quamvis intercapedinem, . fpeftat five quodvis fpatium, pro vera fubftantia corporea habere ; Htfcatur:. qUjdnjajt5 (utiexpofui, & Cartefius fcribit,) eamfmefub- feqq^b- fiantia corporea effe non poJfe\ nec in re ab eadifferre.? Forma- furditatum-lis conceptus intercapedinis, fivefpatii, noneftformaliscon- ceptus fubflantia corporex in eo contents. Sed non fine ra- tione ita ambigue Ioquitur. Spatium efl quid abflratlum & generale. Qyando ergo Jpatium dicitur ipta.fubflantia corpo- reat videtur hasc etiam efle quid generak, five univerfale. In tranfitu enim fcripferat initio §. 3. Cartefium loco veri cor- poris mundoobtruf\ffemeramchim<eram, univerfah aliquod. Pras- terea & hoc ftatim videtur efle paradoxum, intercapedinem inter duo corpora dicere veramfubflantiam corpoream. Cartefti fententiam rninus redfce propofitam ex binis locis probat^ partim Art. ro". verbis §.2. etiam exfcriptisj partim ex E- pift. 69. Part. 1. ubi Philofophus ad aliquam Mori obje&io- nem
|
|||||
|
.
|
|||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars 11. 137
nem refpondet. Hazc fecundum lemma & numeros§. 3. erat
prima abfurditas. Attamen ex hoc §. patet, hanc efle eam fententiam % quse fequentium abfurditatum fex eft fons&fca- turigo: nam pag.73. ex locis cit. e-vincet, Cartefmm necejja- rio extenfonem ftatuere increatam & aternam. Quae ibi erant 2. & 3. abfurditas. Quod ut rite procedat, petit hxc poftulata, quse facile UtiJpro-
concedam demonftratori quod ad fpeciem Geometricoi fed beiw.spo* unde nihil folidi, nihil certa confequentia, more fuodedu- ,;tualauj^ cere poterit. Concedo 1. ante mundum conditum prorfus ego 5 op- nihilxti corporea; exftitifle. Sedaddo, nec ullum fpatium, pono< five intercapedinem interduo corpora. Hocpoftulatum meum 1. eodem jure ut mihi concedat, peto. 2. Deum effe agensli- berrimum. Concedo. Peto , ut Vir Q.etiam concedat^.- ftulatum hoc meum 2. Deum tamen nonpoffe contradicloria, quse efle non poflunt. 3. Pojfe ideo talia & tanta corpora creare, proutei vifum fuerit; Pojiulatum meum 3. eft j w»'ta- men ita ut quid contradiclorium fingatur. 4. Creationem pro- prie dicldm efje produclionem reiplane nov<e, & ratione materice % & ratione form<e, i.e. res qute creatur, nequaquam producitur e quodam praexfifenti. Concedo de primas materi-ecreatione ex nihilo. Et idem 4. poftulo 3e fpatio. f. SimpUcem crea- tionem rei unius ad meram exfftentiam, & non ad ordinem ali- quem confiituendum, non inferre creationem plurium. Concedoj fed poftu.o f. ut non plus fumat, ita ut poneret creatio- nem duorum vel plurium corporum, quas ad invicem ordi- , nantur. Hxc fuit praparatio qua.dam a&pugnam; fcd uti heie Ex c<w-
& alibi ingenium fuura oftendit in pra:paratoriis ante pug- **fi'p^ nam , ita in ipfa pugna vix quifquam poflet minus eflepe- If^miT ritus, minufque probare fuum ingenium. Qyb ergo mini- nime eft me Vir Cl. eft deftitutusj fed caufam peflimam agere in a- facreatm» |
|||||||||
|
nimum induxit, quam non nifi per confequentias ineptiffi-
mas ex bonis aliquando prasmiffis deducere & probare fata- git. Id utique heic erit manifeftum. Ponet enim cafum\ Creaverit Deus duo corpora folida, quorum figura fit exacje rt>- tunda, & duo illa corpora tantum^ junxerit illaita, utfein- S •vicem
|
|||||||||
|
& aeter-
num. |
|||||||||
|
i$S CARTESIUS Vcras
vicem immediate tangant j... in punclo quodam aut in exiguafu*
perficicrum parte. Cblligit inde, fore inter duos talesglobos • quandam intercapedinem, Civefpatium. Quod Cartefio erix. fub- fianiia corporea, quippeextenfa, quanta, figurata. Sedhazc non eflet creata , ex hypothefi; Deus duo iolummodo cor* pora creaffet. Deus autem liber non poteft teneri lege na- tura:, ipfo fuperiore, quseDeum obligaret, adquidcrean- dum, quod illa interftitia impleret. Ad quas deduftiones refpondeo i.expoftulato f.reiuniuscrea.tionem,nonador- dinem aliquem conjlituendum, non inferre plurium creationem; adcoque inique agere Cl. poftulatorem , qui duorum cor- porum ad invicem ordinatorum creationem aflumit, cum ne- gatione creationis alicujus entis intermedii, quod inter illa diio foret. z. Non fatisfacit poftulato meo i. Deus crearet tantum duo corpora; quas reperirent ibi Jpatium illud inter- medium, intercapedinem, a Deo non creatam. Nec3-& 4. poftulato; pofito enira fpatio increato Cmefubltantia, five Cnte extenfo & per fe fuhfiftente, admittitur quid contradi- Rorium. Contradictoria ergo eft fuppofitio de fpatio, exfi- ftente inter duos globos, omni corpore vacuo. Hoc Carte- fiUs non admittit. Multo qainu-s id increatum ftatuit. Nec Deum fubjicit legi natura, qua; Deum obligaret ibi quid creare ; fed Deo denegat contradicloria. En videt LccTror quam bene cx prazmiflis poftulatis id quod probandum erat deducat. Ita paflim. Sj>*tium Sed in parenthefi obiter conatur toWere contradicHonem^ d;«re»»- fpatium, dicit, mihi efi merum &merum nihil, quodanobis ob abfurdta- ^ corPus poffibile, quod inferponi poffet, ad in$ar extenfonis realis nbuj. concipitur'. Non putcm errorem mag*is craflum &palpabilem quenquam pofle enare. Spatium inter duos globos interje- Bum^ quod ibi exjiliit, foret nihil. Ci.de Frics^ Viri Cl. Prazceptor,, dolet vicem fpatiorum imaginariorum, qua: mi- ferrime vcxabantur; qiue dicit, non a6tu efle, nili in ce~ ftbro" ejus qui ea concipit & imaginatur, quse a£tu exfifte- ' rent, fi Deus corpora plura crearet. Sed Vir Cl. hic fta- tuit 1. fpatium exfiftens mter duos globos cfle merum nihil. Et Z. hoc cft verum nihil exfijiens. 3. Nihil longum, latum &pro-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars n. 139
&profundum, five nihil quantum & extenfum. 4. Nihil
cum p.irtibus majo.ribus vel minoribus , prout partes nihili magis i pun&o contaclus globorum recedunt. f. Nihil mobile, quod moveri poterit cum binis illisgtobis, fi in vacuo moveantur. 6. Nihilt quod poteft minui, fi globi minuantur, &augeri, fi augeantur globi, vel ab invicem difcedant. 7. Hoc#/Mfiguratumerit, prout globorum fi- gura exigit. Duo axiomata commendarem Viro Cl. confi- derandaj 1. Nihili twllas ejfe affecliones t Gveattributa. z.ln- ter eat qua diftant abinvicemt debere auid interjacere. Solet Vir Cl. fibi admodum confidere in proponenda So'"*e
conclufione, licet nullis fidiculis ex pnemiffispoffit elicij t".0^" ut Leftori perfuadeat, fe eam validifiime demonftratam de- 2. tbfurdi- difle. Id heic rurfus videtur. Eft igitur hic fpatium, con-tfi <itf/>a- cludit in fine §.4. Cartejio vera fubflantia corporea, iflic aDeo mwrem' non creatat ac proinde increatat atque teterna. Sequitur feria adhortatio, Ejttret igitur fuam de fpatiofalfam & pernicicfiffi- mam opinionemt vel fit Jtheus. Sed ego inverto conclufio- nem & retorqueo; Cartefius ut contradiilorium negztjpatium tale, quod fit merum & verum nihilt interjectum inter duos fi&os globos, omni fubftantia corporea vacuumt non creatum 6? aternum. Sed Cl. Adverfarius id ponit, nectamen, licet neceflario fit ens ibi exfiftens, id ponit creatumt fed aeter- fium. Ejuret ergo ipCefuam de fpatio falfam &periculofijjimant cpinionem. Abfitutaddam, velfit Atheus; poteft enim iner- rore ifthoc perfeverare fine periculo Jtheifmi aut falutis, V. Sed feorfim §.f. probare conatur, ^.fpatium Cartefto Sic & 3;
neceflario efTe aternum. Ego vero dico, Carttfius negntjpa- de patl° tium corpore vacuum pofTe dari, multo magis id efle non creatumt Sc<eternum; fed Vir Clar. affirmat dzntzlefpatium vacuum; nec tamen efTe a Deo creatum; ergo ipfe id facit aternum. Ridiculum autem eft ratiocinium, quo a Clar. de Vries fuppeditato §. 42. Cartefio obtrudet fententiam dejpa- tio teterno. Nim. ex eo quod Epift.tfo. Part. I. fcripfit, re- pugnare conceptui fuo (fcil. obfcuro, vulgari, communi cum aliis,) five implicare contradiclionem, fprout putabat,) «t mundus fit finitus vel termimtust quia wnpojfum non comipere S 2 fpa-
|
||||
|
i+o CARTESIUS Verus
fpatittm ultra quoflibet pr&fuppofitos mundifines; tale autem/ptt-
tium apud me efl verum corpus: ex eo, inquam, Vir Cl. eo- dem modo argumentabitur pro aternitatejpatii; dicet, im-. plicare etiam contradiftionem, ut mundum (fpatium debuerat
fcribere,) concipiam aliquando non fuijfe, vel habere terminum fu<e durationis ; quia quotiefcunque cogttatione mea principium
mundi prafuppofitum anteverto , toties concipere cogor aliquod Jpatium, in quo hic mundus exfifleret: tale autcmfpatium efl a-
pudme verum corpus. Quserit, cur hoc ratiocinium non a>
que de aternitate fpatii procedat ? Cartefius facile refponde- ret, non seque difficile efle concipere principium temporis fine prsec. momento; ac fines extenfionis fine ulteriore fpa- tio.. Atque ita non conftringereturconfequentia.de aterni* tate durationis fpatii. Confer quas habet Epift. 36. Part. 1. Ego vero utrique refpondeo, non ablolute conceptui accura- to repugnare concipere fines extenfionis fine ulteriore^/w $ nec principium temporis abfque pra:c. temporis momento. AlTuefaciat fe quis non imaginanao , fed pure intelligendo rcmovere omnem ulteriorem extenfionem, aut praeceden» tem durationem. Quod ur- Praeterea non valet confequentia, ab infinitate extenfionis getur. ad infinitatem durationis; quatenus faltem S. Scriptura docet mundum in principio temporis efle creatum; nec tamen fines extenfionis mundi tam diferte docetj imo potius aelos-ut indefinitos &C immenfos defcribit. Porro non Carteftus, fedVir CL Deo in Jpatium increatum nullam concedit poteflatem. Et 11 Deus mundum deftrueret, ponit fpatium manere fuperftes, licet fit nihil, atque id nihil a Deo non pojfe annihilari. Cum ergo Carteftus neget omne vacuum; quod Vir Clar. admittit faltem extra mundum, & hic & illic in mundo> evidens eft, non Cartefii, fed Viri Cl. Phyficam aliquatenus convenire cum Phyfica Epicuri^ qui.hunc mundumconftarevoluitc^erffs' inani. Ubi attentio Viri Cl. quando toties aliud concludit, quam dire&e fequitur ex prazmiflis? *,. Abfur- VI. 4. Vir Cl. conabitur evincere Cartefium hanc exten- ditas de ftonem ftatuifle infinitam; licet dubitanter fuerit locutus, ut Jhj»>»ft- non incurreret in Ecclefiae Romanascenfuram. HincEpift- 105.
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars ii. 141
iof. Part. 1. ex Merfenno qusefiviflet, an de extenfione mundi,
finita Aninfinita, quicquam ejfet definituml Quas reverentia S. Scripturse debita &follicitudo, ut Ecclefia fuce, & etiam Reformata:, offenfam declinaret, admodum eft laudanda, tantoque Vir Cl. iniquior eft Adverfarius fuo Prxceptore Cl. deVries, quod ille reprehendat, quam hic tantopere commendat Cartefu piam moderationem , quafemper,fuaphi- lofophemata Verbo Dei fubmittere voluit, fuofque fafces ei revera fuhmifit. VII. Sed §.7.8. VirCI. melius fequitur Prceceptoris fui cS'n*?*jl
Cl. De Vries Diff". de Extenftone infinita, quando poft ipfum mundi' fi- probare fatagit, Cartefium revera mundum five extenfionem nibns ex ftatuifle infinitam. Notat i. cum Cl. de Vries §. Zf. zy. Car- pluribus tefium oftendiffe, fententiam de mundo infinito tolerari pof- p^c'S;tu^ fe & deberej quia Epift. 26. Part. 1. fcribit Cardinalem Cu- fanum atiofque DoStores mundum (tatuijfe infinitum; nequeta- tnen propterea ab Ecclefia fuijfe correptos. z. Eam laudaflet, quatenus ei videbatur ad Dei cultum pertinere ut ejus opera am- plijfima cenfeantur. Sic De Vries §.17. 6c 4$. Quod quidem Verum eft j fed naturai rei, qux partibus conftat, adverfari tnfinitatem certum eft. 2. Cartejius emolliret fuam fenten- tiam , eamque commodius admitti poffe ibid. addidit, (uti §. z%. Cl. de Vries,) quia ipfe non dicebat mundum infinitum, fed tantum indefinitum. Qua quidem duo haudparum interfe dtffe- runt: ad hoc enim ut quis dicat infinitum quid ejfe, ratione ati- qua niti debet, qua probet rem itafe habere; quod de Deo tan- tum probaripoteft > fed ad hoc ut dicam effe quid indefinitum, fatis efffi nullafit ratio, qua probari pojfit id ejfe finitum. Mihi autem videtur probari non pojfe, imo neque concipi, ullos ejfefi- nes materia ex qua confiat univerfus orbis. Qiiibus addi de- bentverba, ,qua? Vir CI. etiam citat pag.81. Sednegareta- men nequeo illius forfan fines atiquos Deo ejfe notos, ticet illis 'cdmprehendmdis impar fim; qitare non dico effeabfolute iafinitum. Unicum locum notabilem, omnium clariflimum, a Viro Cl;omiflum, quem de Vries §.z6. citat, hic addere opor- tet. Qyando llenricus Morus Epift. 66. Part. 1. pag. 180. fcripferat Cartcfio , Extenfionem illam indefinitam , vel fim- S 3 . plici- ■
|
||||
|
14.2 CARTESIUS Verus
i .-■ *
pliciter infinitam ejfe, vel tantum quoad nos. Si intelligis exten-
fsonem infinitam (impliciter, cur mentem tuam objcuras vocabulis nimium fupprefiis (3 modeflisl Si tantum quoadnosinfinitam, revera eritfnita extenfio; ad ea refpondit Cattefius Epift. 67. pag. 187. num.4. Neque veroaffeblata modefline eft, Jed cau* tela, meojudkio, necejfaria, quod quadam dicam ejfe indefini- ta, potius quam infinita; folus enim Deuseft, quem pofitive in- teiligo ejfe infinitum: dereliquis, ut de mundi extenjione, de nu- mero partium, in quas materia efi divifibilis, &c. anfint SIM- PLICITER infinita, NECNE, ME PROFITEOR NESCIRE: fcio tantum me in illis nullum finem agnofcere, atque idcirco refpeclu mei dico ejfe indefinita. Poftea, ne quis fcrupulus bic fuperfit, cum dico extenfionem materia ejfe indefi- nitam, fujfcere hoc puto ad impediendum, ne quis extra illam locusfingi qxeat &c. Sic & JPhilofophus voces infiniti & in- definiti diftinguit Art.zj. Part. 1. Princ. undc Hinc elicio 1. Philofophum candide heic profiteri fe ig- evincitur, norare, tttrum mundushabeatfines,necne. Adeoque iniquum nfhiifn*eft' fine fufficiente
ratione contrariam definitam fententiam
deflnivifle. ei attl'iDuere' 2. Voce indefiniti Philofophum cotnmodiffime
uti potuifle, ut nihil definiret de mundi finibusj non tan- tum ubinam eflent, quod ridiculum eftj fed anmundusul- . los habeat. Itaenunciatio eft indefinita, quaz nota quantita- tis non definitur. Ita lis eft indecifa, cum cbntrovcrfia eft indefinita, non fefinita. Ideo Philofophus dixit ea indefinita rejpeclufui; certum enim eft, rem, fic&mundum, in (c cffe finitum ve\ infinitum. Porroaddit, quando mundum di- cit indefinitum, forte Deo notos effe ejus fines, fed fibi eflc ignotos. Denique voces infinitum & indefinitum non pofliint idem fignificare j uti eas Cartefius accurate diftinguit. Ini- quum ergo eft, Cartefio non obftantibustot rationibus con- trarium aflingere} gravis porro calumnia pag.79. Meraejfe verba,. meramfraudem, merumdolum, adimpietatem, quam animo conceperat, occultandum. Et pag. 80. Apage nugacijfi- mum illud &? ficlum Cartefti INDEFINITUM, fummx im- probitatis £5? Atheifmi tegumentum! Imo apage tam atrocem ob errorem innocentem, fi vel hunc erraflet, calumniam! ■■ j ... . ■ . Nec |
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Fars n. 143
Nec probant Cartefii fententiam de infinita extenjione vcr- Quod
ba, quse pag.8o. porro citantur j mundumfinitumfupponen- otkndhmt do, concipimtur ultra ejus fines fpatia quadam tribus dimenfio- efjefac-1 nibus prxdita .... adeoque continentia infe materiam. Ita lo- n, quitur ex hypothefi & vulgari conceptu } quod ideo non adftruat infinitaiem mundi, expreflefubjungitj fed negart tamen nequco, illius forfan fines aliquos Deo effe notos... Quod autcm VirCl. pag.8i. quserat, Gfuod clare £s? difiinBe peyci- f>is, nim. mundum nullos habere fines, nullibi dicit Cartefius\ fed loquitur de conceptu communi & obfcuro, deimaginatio- »£, de conceptUj qui non impedit, quo mivms fines eflepof- fint, cc Deo noti, uti exprefle fcripfit. VIII. Sed Cartejius nu\\a. uteretur circuitione, Scpalam Jtpo "c
mundi infinitatem confiteretur Art. 21. Part. 1. Princ. Qiii ^"'tfe™ locus a Cl. De Fries, plenius §.z6. citatur> fed ut eo ma- part. 2' jorem haberet fpeciem, mutilatus & detruncatus §. 1. a Cl. nec Epift. Adverfario. Totus Art. hic cft, cognofcimuspraterea hunc 69' p' '' mundum, fme fubflantieecorporete' univerfitatem, nullosextenfionis fu<e fines habere. Loquitur de cognitione, qute deducitur ex
hypothefi Epicureorum de vacuo extra fines mundij contraeos enim hic difputatj imo £c fecundum conceptum Peripatetico- rtim, qui extra fines mundi llatuuntfpatia imaginaria; ut8c quorumcunque hominum, ipfius etiam noftri Adverfarii j fempcr imaginantium fpatium extra mundi fines. Cognitio. ea deducitur ex ea hypothefi. Nec tamen JPhilofophus id abfb- lute ftatuip & affirmat. Quod patet. 1. ex nota marginali, quod muidus ibi dicatur INDEFINITE exten/its. 1. Ex ipfa fubjuncta explicatione non finc dolo a ViroCl. omifla. Itapergit; ubicunque enimfines illos effe fingamus^ femper ul- tra ipfbs aliquafpatia INDEFINITE extenfa, non modoima- ginamur, fed etiamvere imaginabilia, hoc eji realia cfie pcrci* pimus; ac proinde etiam fubftantiam corpoream INDEFINI- TE extenfam in iis contineri. Quce plane conveniunt Curn locis prazc. Sic &C Epift. 69. concepium cmfufum intelligit. Ab utraque parte vidit difficultatcs, ideo nil definivit. IX. Non fineatroce &falfacalumniainfine§.concludit* ineptifll-
Ponit itaque cum Spinoza exlenfum aliqmd infinitum^ quod ne- me inde ceffa-
|
||||
|
14+ C A R T"E" S I U S Verus /!
'nfenur, ceffario veJipfe Deus^ veJ filtem naturte Divina parsejfedebety
efle^Deum ^110^ ^tiam. demonftrare conatur §.p. ex eo, quodubieflex- ve] paitem tenfio infinita , ibi ejfet realitas infinita ; id eft , in quafumma D«.. eft realitatis plenitudo ; fi enim realitati veJ minimum deefiet, nan foret infinita > qura ubi aJiquis reaJitatis ejet defeclus, ibi termimretur; quod in ideam infiniti pJane arietat. Ergo res in- c finitie realitatis efl infinitaperfeilionis, acproin ens infinite per- . feblum, qu£ ejl ipfa Dei definitio. Hanc ob rationem nihiJpoteft ejfe infinitum , quin ftt Deus.; veJ fattem ad Divinam ejjentiam pertmeat. Q E. D. Sic prazivit Cl. De fries^.^6. fub- jungens , GhtiA ad Atheiflicam natura oLTcoSwfiv defideretur amplius ; non video.. Quod fufe exfequitur §. 37—40. Re- fpondeo 1. Carteftum non ftatuifle extenfionem infinitam. Er- go omnes confequentias corruunt. Sed ne putet cum Cl. De Fries, nos Cartefti fententiam incruftare, quod tam horren- daforet; jam liberaliteragamfupponendoCar/^/wftatuifle ferio & vere infinitam mundi hujus extenfionem; fed utifaspe fupra probavimus, a Deo, qui non poiedefTecorpusexCar- tejii fententia , creatum , & dependentem , & diftinctifll- mum, cumDeotantummodotribuat/»/i?///i^r££<?w//<? ^nonut innobis, Jedita utper unicam, femperque eandem &fimpliciffi- mam aBionem omnia fimul inteJligat , velit £jf operetur; uno verbo , utiipfefuprafcripfit, cogitationeminfinitam, fiveper- feitijfimam. Sed quando jam t. attendo ad feqq. nefcio, an hac confequentice exJnfinita exten/ione dedu£be fint per ma- litiam & coritra confcientiam , an per turpiflimum memo- rix lapfum. Supra Cap.4. §. 8. tantum non blafpheme ex- tenuat cogitationem perfetlijfimam, adeoque infinitam^ in qua Dei eflentiam conftituimus , ta.nquam jejunam , tenuem 8t frigidam notionem , quaji illud perfecJiffimum, quod cogitationi addunt, infinitam & omnimodamin Deoponatperfeclionem, £5? non adfuum fubjeilum (cogitationem) fit reftringendum, &uJ- Jum pradicatum fubjebli fui naturam excedere queat. Qyod ibi ferio confutavimus. Hic ubi natura rei nim. extenfionis infi- nita s neceflario refpuit & excludit omnimodam perfecHonem, E. Gr. perfecliffimam cogitationem, imo quamlibet cogitath- nem finitam , aternitatem, independentiam, omnifcientiam, omni-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars n. 145.
emnipotentiam , fanSlitatem tkc. hic conaturoftendcre, ex-
tenfionem infmitam neceflario omnimodam realitatem & perfe- tlionem complectri, ac proinde Deum, velpartem Dei efle. Si ergo Cartefius mundo tribueret extenfionem infinitam, ip- fum cum Spinoza mundum Deum facere VirCl.fophiftice|5c abfurde calumniatur. X. Patet ita cuivis abundc , non hic fermonem efle de Defcndi-
infinitateperfetlionis, (cdextenfionis, quandomundonegantur "" d,ft"i- _/?»<?.? Sctermini, &eifemperplusultratribuitur. Minimeer- txun}l7is go extenfioni tum tribuuntur perfectiones quacvis Dei modo kpcrfeflio* recenfitse. Hoctamenvocat"§. 10.Cl. hdverkrius miferrimum «"«nfiima. effugium j & intricat leclorem, dicendo i.Ejfentiamfinitamtea>' recipere nequire attributuminfinitum; hoc verum eft ratione/w- fetlionis; fed extenfionemratione perfeclionis ex fua eflentiaj?»/- tam , eo ipfo non pofle csxerefinibus , negoj fed quatenus partes habet,non pofle,concedo. Sed de eo dubitabat Cartefius. Fuit ignorantia. Si afleruit, fuit error. z. Extenfio efi ipfa ejfentia corporis. Ergo corpus efle non poteft infinitum ratione extetifionis, non aliarimperfeblionum. Intricate, fine confc- quentia, fallb, Quod per abfurdum fupponitur infinitumrn- tione extenfionis, id nec fummeperfectumeft, neceflepo- tcft. 3-Addit, five idem repetitj Quodquodamrefpettu, £5? pnefertim effentits , injinitum efi , id etiam quocunque refpecltt erit infnitum, quia nihilfimul ex finitotkinfinitO) interquanul- la eftproportio, conftarepotefij confer Cl. de Vries §. 36. 37. nim. codem refpedhi, five finitatis & infinitatis extenfionis. Sed fi natura rei id pateretur, poflet quid finitum perfeclio- nef infinitum efle extenfione. Denique rogatum velimCl.Ad- verfarium , cur tantopere abhorreat ab infinitate mundi & extenfionis mundi j cum ipfe fpatium vacuum, merum&ve- . rum fuum nihil, cogatur,concipere infinitum, adeoque omni modo juxta ratiocinium fuperius perfeffum, adeoque Deum, velpartem Dei ? Qui erit Spinozifmus cum Epicurei/mo con- fufus. XI- Hactenus de extetifionis infinitate; ex qua §. 11. de- j. Abfur-
ducit ejus etiam immutabilitatem; quia quodfemper eodem mo- ^"a? <*e do ma»ei3 immutabile eft; extenfionis modiquidemjubeuntmuta- ^"t9^ T tiornsy
|
||||
|
i46 CARTESIUS Vena
nonpoteft; ttorns, Jed ipfa extenfw femper efieadem. Refpondeo l.ifanon
probari, oftenditur, quomodo ex extenftonis infinitate necejfario fequa-
fed retor- tur f eam ejjg inmutabilem. Quod tamen fcribit. Ergo ex
ijuetur. fumma perfeliione extenftonis inhnita , quam modo confutavi-
mus, debuerat ejus immutabiUtatem deducere. Sedfimplici-
ter dicit, eam neceflario fequi. Probat vero fuo more, id
eft falfando & pervertendo. Extenfto ipfafemper ejfet eademy
eodem modo fe haberet} licet ejus modi fubirent mutationes.
Hoc probat ex' Carte/ii Art. i i. Part. i.Princ. Interfpatium
& fubftantiam corpoream , quas dicitur effe in fpatio , dife-
rentia e/I in modo concipiendi, mm fublato lapideex fpatio vel
loco in quo efi , pxtdmus etiam ejus extenfionem effe fublatam,
utpote quam ut finguhrem £5? abipfoinfeparabilemfpeclamus: fed
interim extenfionem loci, inquoeratlapis, remanere arbitramur,
eandemque ejfe, quamvis jam ille locus lapidis a ligno, velaqua,
velaere, vel alio quqvis corpore occupetur, vel etiam vacuus ejfe
credatur. Quia ibi cbnfideratur extenfio ingenere, cenfeturque
eadem ejfe lapidis, ligni, aqu£, aeris &c. Fallitur Clar. Ad-
verfarius, nec intelligit, quod clariffimum hic eft , quan-
do fubjungit, Carteftum dtferte dicere, licet unum corpus in eo-
$em loco alteri fuccedat, vefnullum effet corpusfinsulare, (quod
ppfterius Cartefius habct pro impoffibili , ideo dixit, vele-
Ham vacuus ejfe credatur; ) extenfionem in genereprorfus manere
eandem, i. e. ejfe immutabitem. Non attendit ad modum abf-
trabendi, nec ad conceptum generis ve\fpecici. Confideratur
natura humana ut una eademque , ut manens & perfeverans in
mundo} in unis quidem interit, fed in aliiscenfeturunaea-
demque manere. Sed tamen nondatur naturahumana, co»
dem modomanens, immutabiUs^ diverfaaquocunquehomi-
ne qui moritur. Sic in omnx fpeciei, uti etiam generis, con-
cepturesfe habet. Ut &refpectufpatii, fivecorporisingenere,
8c cujufcunque corporis, quod dicitur efle in loco. Quod
clare in mea Paraphrafi in hunc Art. expofuij Hinc licet
dic,amus, corpora fuum fpatium deferere, & alia Hlud occupare,
, proprie tamen corpora fecum auferunt fuum fpatium, & aliafuc-
cedentia fuum rurfus ficum adferunt, fiquidem extenfo fpatii&
corporis in eo contenti fit unaeademque. Loquimur tamen ita,
: ' quia
|
||||
|
Spinozifflii EVERSOR, PaR n. ,47
fuia fortnamus abjlraflum & generalemconcepimnextenfionisfp*-
tii tanquam permanentis, qua conftdtratur ejfe eadem, five ibi ftt aer &c. Minime eigo datur materia , extcnfio, vel fub- ftantia corporea, immutabiiis , femper eodem modo fe ha- bens , cx mente Cartefti. Apageergorurfuscomparationem lucis ipfius cum tenebris, Cartefii cuaiSpinoza, fomniante Prop. 5. Part. t. Eth. Nonpoffe dari in rerum natura duas aui pluresfubftantiasejufdemmtura', fiveattributi\ eamqueProp. 8. necejfario ejje infinitam. Hinc partes materia five corpora non diftitigui realiter, fed modaliter j & efle modos, Prop. If. Schol. unde ibid. & Prop. 13. Part. z. Lemm. 1. corpora ra- tione motus & quietis, celeritatis 6f tarditatis non ratione fub" fiantia ab invicem diflingui. Hinc materiam ubique ejfeeandem^ nec partem in eadem diftingui, mcpartes aqua ab invicemfe- parari, quatenus fubfiantia corporea e(i, fedquatenus aqua eft: inepte , ac fi aqua non effet ipfa iUafubfiantia corporea. Uri ita id uno verbo fatis confutavi Apologia? Part. 1. §. f o. XII. 6. Abfurditasproponitur§.iz. quod cxfpatii, *we/-Ni-ca^*
extenfionis, ideafequatur, fpatiumejfeindivifibile: quippe, addit, Atfpatio ' quod naturafua fit aliquod continuum, £«? omnis feparationisim- indivifibili patiens. Sed non inteljigo, quomodo non fibi potius hanc c«r/.tan- abfurditatemadfcriberedebeat, quam Cartefio. Cartefiusfta- fH^tltm- tuit fpatium efle ipfurri corpus, extenfionem fpatii & cor- quetur. porisefleunam& eandemj cum ergo hanc flatmtmutabilem & divifibilem , neceflario Sc illam ftatuit mutabilem & di- vifibilem j licet, quando abftra&e & generaliter fpectatui* extenfto fpatii ut manens , & una eademque, five aer, fivea- qua, five lignum alibi fit, ha. Jpatium utimmobi/e tkmanens fpe&etur , nec confideretur dividi, tamen quia in re non differt ab extenfione corporis, five ab ipfb corpore, quod mutatur & dividitur, fequitur, fpatium non efle ens exfi- ftens indivifibile. Quia tamen Vir Cl. id confiderat non ut creatum cum corpore, fed exfiftens, 8c manens , licet cor- pora annihilarentur, nec una dividi cum corpore, quia natura fua effet quid contimunt, fc? omnis feparationis impatiensj fane nonvideo, quomodoivfejpatiumnonhcintimmutabi/ei at- que ita eatenus quodammodo cum Spinoza conveniat, ali- T z quam
|
||||
|
14.8 C A RTESIUS Vcrus
<juam indivifibilitatem Jubfiantia corporea, five extenfioni, trt»
buente, locis modo citatis. Subtiliter autem dicit Cl. Ad- verfarius pag. 88. Neque unum Jpatium ab alio ita fejungiquit, ut nihil prorfus extenfionis interjaceret, quia tunc necejfario ibi ejfet revera vacuum ; zcfifpatium unum ab altero iujejungi poflet, ut nihilextenfionis interjaceret, & tunc tamen ibi re- yera vacuum ejfet, fcil. fpatium. An ergo concipk fpatium, licet vacuum dicatur vel fingatur, non extenfum in longum, latum & profundum, id eft non fpatium i Ab exaggeratio- nibus abftineo. tus^quod .'■3?III; SuPereft7- & ultima abfurditas , quod Cartefus
& quomo- diftinguat inter corpus in genere &C corpusfingulare , vel in-
dodiftin- ter extenfionem univerfalem five in genere- &Cjingularem. Sed
guaturin- more fuo falfo explicat. Corpora omnia, quas fuhtinmun-
fi^onem u- ^0» mnt corPora j & habent idcirco naturam quandam
niverfalem communem per quam funt corpora, qus abftra&e, quate-
& fingula. nus ca omnibus ineft , poteft fpe&ari. Uti natura humana
rem- una eademque eft in omnibus hominibus, per quam funt
homines. Quxrit Philofophus, qusenam fiteanaturacom-
munis, per quam corpora omnia fmtcorpora, & a mentibus
diftinguantur ? Invenic eamconfifterein extenfionemlongum,
latum & profundum. Haec ideodiciturconftituerenaturam
eorporis ingenere. Haec eft extenfio abftra&e a modisfpe&ata,
Sc iri genere,Jive extenfio univerjalisj fiitavelitloqui, quae
conftituit naturam univerforum corporum , quarfunt in
mundo, quatenus funt corpora. Hsec eftunaeademquema-
teria eadi & terrtej uti & omnium hominum, qui funtvel
fuerunt in mundo, una eaderaque eft natura. Ut jam con-
ftituantur corpora particularia , praeter communem & ge-
neralem naturam , id eft extenfionem, (qua: eft particula-
ris fwc fingukris in quolibet particukri corpore,) requi-
ritur certamagnitudo, figura, fitus, motus velquiespar-
ticularum. Pront autem complexio horum modorum certis
gradibus cerw numero difFerentiumvariat, variat fpecifica
corporum parMcukrium difFerentk. Ita Philofophus mcrito
diftinguit inter corpus vel extcnfionem in genere, quatenus ea
eftinomni corporc, & inter extenfionem, prouuft hujtis
vel
|
|||||
|
\
|
|||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Parsu. 149
velilliuscorporisparticularis} uti diftinguimusinternaturam
humanam, qu« in omnibus hominibus eft una eademquc, &inter naturam humanam, quajeltinhocvelillohomine. Hinc expediri polTunt tricaj,; quas Cl. Adverfarius habet QvocI. *
§.13. Extenfie in genere fpecTrata, (q uam cum Deurbofappd- "I^Jt[a* lat univerfalm,) quateniis ineft omnibus corporibus, con- fideratur abftra&e ab omni qualitate, quas huic vel illicor- pori eft peculiarisj ergo non confideFaturinea<ifenV/«, vei mollities, velficcitas, velhumiditas, &c. Sednoneftputan- dum, quod , licet ea ita abfiracJe fpecletur, ea ita abjiracle alibi exfiftat} multo minus ut omnium corporum fingularium communefubjecium, cujuscorpora fingularia efientmodi. Ea extenfio communis non exfiftit nifi in finguliscorporibuspar- ticularibus, fed abjlracle confideratur quatenus eft in omni- bus } uti Jpecies & gmus funt in individuis, natura animalis in, fingulis animalibus, & in hominibus naturahumana, na- tura fpiritualis in omnibus fpiritibus. Hajc extenfio certa ra> tione modificata conftituit corpora particularia. Hincminime negatur , corpora particularia efie fubftantias veras realiter ab invicem diftinctras} imo id inde iequitur : nam per extenfio- nem funt fubftantia: corporea; fed per certam modificatio- nem funt talia corpora , & per eam ab aliis diftinguuntur. Nec tamen inde lequitur unum corpus efje in alio, & dari dimenfionum penetrationem; uti necfequitur, hominemeftein homine, animal in animali, quando natura generis aut fpe- ciei dicitur efle in individuo cum certis notis individuanti- bus, five cum certa quadam modificatione. Contradictorie etiam addit, fecundum Cartefium, ibi, in vacuo, quamvis nuJlum exfiftat corpusfivgulare, ubicunqueextenfioefi, verumquo- que effe corpus. Cum Cartefii fententia Tiihil commune ha- bent Spinozte deliria , quod nulla corpora fingularia ceu ve- raz diftindta; fubftanciaz poffint admitti} &quod hoc univer- fum non conftet ex varitsfubttantiiscorporeis, fedexunius corporis vel fubftantia: diverfis modificationibus. Cartefius in mundi fabrica confiderat omninoortumfubftantiarumcor' poreartm five corporum variorum , quce quidem convenium: quoad elTentiam & fubftantiam, fcil. quod adextenfionemj T 3 , fed
|
||||
|
i5o C A R T E S I U S Veras
fed per variara modificationem itaabinvicemdiftinguuntur,
ut nontantum numero, fed etiam fpeciebus, plurimumdif-
ferant. Quemadmodum omnium hominum communis eft
natura& eflentiai qui tamenabinvicemdiftinguunturutdi-
verfie fubftantias. Quodautempag.pl. RngAt materiam &
Cartcfto fuppofitam in principio non tantum ut uniformem,
fed skfolidam, & tum de foliditatis origineprima perparen-
thefin nugctur , nefcib unde habeat. Cartefius Vart. 3. Arr»
46. fupponit matcriam mundi in principio a Deo creatam,
uniformem , divifibilem , & a&u divifam in part£s quam
proxime inter fe sequales^ 8cc. De foliditate ibi nihil. Sed
hoc forte ei incidit.
c. • Atque ita abfolvimus , quas Vir Cl. habet de cogitatione
gonifta" " & extenfione, ut inde SpinOzifmum extunderet. Quam inep-
fereoblivi- te, jam apodi&ice oftendimus. Sedferevideturitaoblivifci
fcitur fta- ftatus controverfise j quem propofuit Cap. 1. §.6\ & hunc
verfiae"™" e^e ^ixit'» utrum ^ac ^uo P^incipia , nim. unicam tantum efje
veram & proprie dittamfubflantiam, £5? Deumeffeagensneceffa-
rium , quibus tota Spinoza Philoibphianititur, Spinoza &
Cartefio communia fint. Prsecedentia parum ad id faciunt j
fed jam ad rcm ipfam accedet.
C A P. VI.
De Cartefli accumiftmafiibjlanti* definitione.
|
||||||||||||||||
|
OJ
|
ando dimidiam Tra&atus fui partem jam fere abfol-
it, non tantum ordo, fed & inftituti ratio dudum
exigebat, ucad fcriptifui vernaculi, fivetriumvei
|
|||||||||||||||
|
Hic de-
mutn re |
||||||||||||||||
|
ftatum* *^ere fVJatu°!f plagularum Exercitationis, cujustitulus, Car~
controver- tefius Spinoz<e pralucens, vindicias, meseque Apologise con-
fijepero- futatibnem feconferret, nitimorisplenus, (quod quisextan-
ncm. ta mora gc"dilatione, & inutili adco fcriptione prsec. non
immerito fufpicaretur,) itJustmtnmdeclinare, ndargumen-
ta totamque Philofophiae Cartefianae^i»0z*y5#0oppofitaefe-
riem pauca 2t generalia tantum refpondcre, hic &. illic ar-
guta-
|
||||||||||||||||
|
Spinozifmi EVEISOR. Fars n. ifi
gutari, verba pervertere & obfcurare, & porro eafdem calum-
nias auda&er repetere , cramben eandem recoquere, eam- que di&eriis folitis condire tantummodo velit. Videbimus fane Virum Cl. hic admodum verbofum, rerum tamen ad- modum parcum, ut quod ad fpeciem fidei non fine magna arrogantia antea datx Serenovatse, faftaetiampublicapro- vocatione, fatisfacere videretur. II. Repetit §. z. ex fua Metaphyf. quse Cap.<5. contra Repetit,
Cartefium azfubftantia fcripfit. Licet fupraCap. $. §. 3. qua> qu* de dam de fubftantia prasoccupavimus, ibique Cartefur defini- "n,ca. (ui>" r- ijii. • • r l f>l-i r t_- ftantu in
tioncm propoiuimus} utile tamen ent lpiaverbaPhilofophi MetaphyC
repetere, ut cum heic fint vindicanda cc refte explicanda, fcripfit, ob oculos continuoverfentur. ItafcripfitPhilofophus, Art. quibusveiv yi. Part. 1. fjhiantum autem adeay qu# tanquam resvelrerum ~* art' modos fpeclamus, oper<e pretium eft y ut fingula feorfim confidere- tU(, mus. Perfubflantiamnihilaliudintelligere pojfumus, quamrem% qu<e ita exft/lity ut NULLA ALIA RE indigeat ad exfiften- dum. Etquidem fubftantiay qu<e NULLA PLANE RE in- digeaty UNICA tantum potefi intelligiy nempe DEUS. A- LIAS vero omnesy (fubftantias,) nomifi ope concurfus Dei exfi- ftere pojfe percipimus. Atque ideo nomen Jubftanti<e non convenit Deo t$ illis univoce, ut dici felet inScho!isy hoc efty nullaejus nominisfignificatio potefl diftin&e intelligi, qu<e Deo (§ creaturh Jtt communis. Addam heic etiam priora verba Art. fi. Pof- funt autem fuhftantia corporea, & mensy ftve fubftantia cogi- tansy creatay fub boc communi conceptu intelligi; quod fmt res9 quafolo Dei concurfu egent ad exfijlendum. Nora marginaliseft, Quod nomen fubftanti<e menii ($ corpori UNIVOCE conve- niat. • , • •'" Cap. 3. obfervavimus 1 .Philofophum dedifle definitionem Qusedam
fubfiantia in genere five in abftracto. 2. Ex ipfo Art. f2. « Cap. s. &aliis plurimislocisipfumnonminusaperte, dire&e&ex- 0bfovaf"' prefle , ac quenquam , amnia corpora & rnentes pro veris de defini- fubfiahtiis habuifle. \.Ipfum etiam fuam definitioncmappli- "one fub- caiTe fubflantiis exftftentibus, increat<e&creatisy utnonab--^",?."*0"' ftraftum fantum, (ea* & fenfim complctum fub(Ianti<e con- [unm». eeptum formaremus. Atque rta Art. fi. prjerogativam fub- fian-
|
||||
|
i5a CARTESIUS Verus
ftantia Divina praz omnibus creatis Scfinitis accurate indicafle.
4. Deinceps ipfum expofuifle , quomodo mens & corpus
univoce fmtjubftantite. f. Philofophum progredi ad expli-
cationem ipilus eifentias five fubftantia: mentis creatas 8c
corporis. Oftendimus etiam, ipfum ftatuifle, mentes&ccor-
pora efle duo fumma fubflantiarum genera. Et -tlnulla alia re
indigere ad exfiftendum rc(r>icere fubjeclum; quam vocem alibi
etiam exprefle in definitione addidit. Denique falfum efle,
Art. yz. aliam definitionem addi, quae creaturis conveniat,
cum tantum doceatur, quo fenfu 8c modo de&nitio fubftan'
ttf data Art. f 1. his conveniat. Duo jam heic agcnda nobis
reftant, i.qua:dam erunt obfervanda ad ea, quas Vir Cl.
ex fua Metaphyf. citat. 2. Vindicandaeruntea, quseheic
profert contra meam Apologiam.
Obferva- Obfervo 1. meram 8c faliam cfle calumniam, Cartefium
uoprima, hic proponere, ut multi impofloresfolent, fub fpeciofopietatis
q^dtat* Pr<etextui mJ* Deum extollere, & creaturas deprimere velkt,
ex fua Me- pernicioftjfimam fuam fententiam.
taphyf. 1. Q. Antagoniftam odium fcetidumque fuum affeclum
trcPf V-3 manifettare, cum addit, Carteftum banc obcaufamahiis^ qui
dj. adeo ipfum depereunt, ut ne quidem illisipfa ejus merda fcetorem redoleaty hic non culpari,.. fed fummopere laudari... cum ipfo
faclo velit , cunbla effe Deum. Qua? eft calumnia folita Vi- ri, qui Cap. 1. fin. fcripfit, ita me geram utPhilofophum, & prtefertim Chriflianum decet, & fi rationibus inferior fuerim, quoddeeft dicleriis non fupplebo; quapi tamen calumniam nul- libi vel minima cum fpecie probat, Sc verbis Cartefti neqai- dem ullibi probare intendit. Tertia. 3. Ait, fcopum Cartefii effe oftendere, quid difcriminis fit in- ter res & earum modos. Dolusfubeft. Jddifcriminisuullomo-
do hoc 8c feq. Art. docet, acfi ibi mentes 8c corpora utmo- dos vcllet confiderare, Deum ut unicamfubftantiam. Quo tendit calumniatpr. Res eftmanifefta, 8ctotidem verbislc- gitur. Philofophus Art.48. fimplices cogitationes &c notio- ncs receniuerat, ut 8c aeternas veritatesj de his pauca docet Art. 49. fo. Ergo explicare incipit fimplices notiones, Sc quidem prirao fubftantia Art.f 1—^4. Poftea demum modos, quos
|
||||||
|
/
|
||||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars n. 155
quos tamen ftatim Art. f6. dicit Attributa, durationem, or-
dinem, Scnumerum; poftea etiam univerfaiia. AdeoqueArt. j"i—5-4. ne hilum agitur de modis. Non ibi docetur difcri- ■ men inter fubftantias £5? modos, nifi quatenus conceptus fub- ftantite opponitur conceptui modorum. Nihil hic Cartefto ex- cidit, quod non/atis erat meditatus; nec Viro Cl. Iijec exci- derunt, quibusbene&clare di&apervertit,nonnifiadhibito multo labore, qusftione & torfione , qua: cum bona con- fcientia non confiftit. 4. Re&e dicit Philofophus, non poffe nosper fubftantiam Quarta-
intelligere aliud, quam rem qu<e ita exfiftit, ut nulla alia re in-
digeat adexftflendum, nim. xitfubjetlo > cuiinfit. Utipatetex;
definitione f. Refp. z. ubi id expreffe additur, five ita ex-
ponitur. Unde facile folvuntur duo fophifmata Viri Cl. quod
aliquare, nim. ut fubjetlo9 indiget adexfiflendum, nim. ut in
eo fit, 6c ei inhsreat, id nec eft, nec effe pote(i fubftantia.
\rftqui omnes res creat<e quadam re indigent ad exftftendum, nitn.
ut fubjeclo. Ergononfuntfubftantice. Itaaperte falfaeft/w/wr.
Vel ita; Subftantia nulla re indiget ad exfiftendum, tanquam
fubjecJo. Res creata quadam re indigent ad exfiftendum,
tanquam fubjefto. Ergo res creata nonfitnt fubftanti<e. Ne-
gatur iterum minor. Nos fimpliciter ita argumentamurj
Quodnullare indigettmquam fubjefto ad exftftendum, edfub-
ftantia. Atqui res creatse, mentes 8c corpora, nullareindi-
gent ad exfiftendum. Ergo (unt fubftantia.
f. Scribit porro pag.p8. pervertendo Cartefti verbaj ip- Quinta;
fum e data fubflantia definitione hanc colligere confequentiam: Et quidemfubftantia, qua plane nulla re (Philofophus fcribitj nulla plane re) indigeat adexfiftendum, unica tantumpoteft in- telligiy nempe Deus. Unde colligit, Carteftum velle, hancde- finitionem foli Deo poffe applicari; ac proin unam tantum effe. fubftantiam. Quod falfiflimum eftScmera verborum contor- fio. Falfum eft, hanc efle confequentiam, qua: ex defini- tione eliciturj nullum confequentia ibi eft indicium. Sedde- finitio fubfiantia in genere applicatur fubftantiis exfiftenti- busj fed non prorfus eodem fenfu. Prierogativa infignis u- nius fuhfiantix increatfi pras omnibus creatis tam clare no- . . V tatur, |
||||
|
i^ CAR T E S I U S Veros
tatur, ut fummopere mirandurri fit, Virum Cl. hic feribe-
fe aufum fttifFe, hanc definittonemyo// Deo applicari, 8c fe- cundum Cartefium Deo foli applicaripoffe -, cum Cartefiusezm applicet tam omnibus creaturis, quum alias omnes fubflantias appellatj quam Deo; fed huic fimpliciffime & perfe£tiffi- me, aliisomnibus fecundum quid. Subjungitenim, Etqui- dem fubflantia , qu<e nulla plane re &c. Alias vero omnes &c. Novus dolus hic notandusj Cl.Audtor aliud fubftantivum prasmittit', quod ambigue pofiet accipi; quazrit, quidfta- tuendum erit de cunttis aliisrebus? Cum in Cartefio voxfub- fiantias ex prsec. fola fubintelligi poffit. Alias vero omnes (praitef illam unicam fubflantiam ) mnnifi ope concurfus Deiex- fiflerepoffe percipimus. Sexta de °". Peffime torquet & pervertit vocem concurfusDei. Mi- voce con- ra prdfeclophrafis, ait, fubfiantias exfiftere ope concurfusDivi- curfui. gj cum concurfus, qua aclus Dei , nunquam a Philofophis vel Theologis ad rerumeffentias, fed ad earum operationes referatur. Sed prasterquam quod illi unum a£ttim fiepe fub alterocom- prehendurit, fub confervatione concurfum; Cartefius com- mode hic fub concurfu confervationem compIc£titur, confi- derans fubfiantiarum creatarum exfiftentiam cum iuis modis&c aclionibus, motibus corporum & cogitationibus mentium j - eo magis cum merites per ipfam fuam naturam per conferva- tionem exfifteritem fint actuofas per concurfum Dei. Sic in A- pologijePart.i.§.3o.notavi loqui Philofophum Art.36.Part. 2. Deum per concurfum fuum ordimriim tantundem motus fj? quietis confervare, quantum in principio pofuit. Sed quomodo ^pefvertetCl. Antagoniftavocis ufitatiffima? fignificationem, lit Spinozifmus (qui fcopus eft interitus, inquem omnestor- fiones cbllinearit,) inde eruatur? Hoc tnodo. Ea-Philofo- jphis concurrere, ratione alicujus e£enti£, (quam alias 'in indi- vifibili confiftere, fenfum etiam pervertendo, ait, ut pro- bet corporis effentiam non confiftere in extenlbne, qua; non eft indivifibilis; fed jam aliter ufu venitj tranfeat hoc cum in- riumeris errofibus,) dicuntur, qu<e um conveniunt & requi- runtur ai conflituenddm dliquameffentiam; idcirco hujus phra- Jeos genuinns fenfus opime bk bakri poffet, quod effetitia Dei, tan-
|
|||||
|
. *
|
|||||
|
Spinozifmi E V E R S Q i Tarsif. |ff
tanfuam radix &? fundamentum omnisy fit venia verbo, fub*
flantialitatis rerum aliarum fit cancipienda> eajque non inflaf- fttbfiantiarum concipi pojfe, nifi -quatenus illi uni Jubftantig in- funt^ 13 eaconcurrit ad earum e]enti<? confiitutionem. Quidni dixit, multas literas concurrere ad vocabula, hsec ad fenten» tias, has porro ad traciatum& librum eonftituendum j, irao partes ad totum, & memem Sc corpus ad-hominem, 8c omnia hujus mundi corpora ad mundurn conftituendum5 uti plures caufie concurrunt ad eundem effe&um producen- dum ? Ita fuam excqptionem de ejfentia indivifibili proprio non jugulafiet gladio. Verum ex his exemplis forte ani- madvertiffefc, fe hanc vocis concurfus Dei explicationem five figpificationem Cartrfio obtrudere non poffe. Si Cartefius dixiffet, Deum concurrere cnm aliis fubfiantiis, utexomnium concurfu & compofitione unica co-nftitueretur fubftantia , fenfus clarus fuiflet j ita res omnes eflentpartes Dei^ Deus ab iis non differret. Haberemus unicam fubfiantiam. Tum Cl. Antagonilla, quod jam nullibi, heic vere fcripfiffet , Q^E.D. Sed aliud fcripfit Gnrtefius; Deum dixit certo fen- fu unkam fubfiantiam; fed alias omnes fubflantias nonnifi ope concurfus Dei exftftere pojfe percipimus: ubi Cartefius accuratif- fime ab unica iWa. fubfiantia alias omnes diftinguit. Supereft ergo ut concludamus, de tali concurfu^ quem fingitCl Ad- verfarius, heic non poffe efle fermonem. Adeoque ipfum magnis fuis aufis excidifle} fedCarttfium hic, ud alibifaepe in Epift. loqui devero Dei concurfu; ope cu]us alia; omnesfuk- fiantia, quotquot funt prazter Deum, exfiftere tantummo- do poflunt. Cum autem Deus nulla plane re, ne quidem ut caufa, indigeat, fed afe Scperfe exfiftat, patet Deum & creatas fubftantias non univoce id eft eodem ienfu & fignifif cationc poffe dici fubftantias. Qui fenlus per fe eft manife- ftus. Forte vidit Cl. Antagonifta, fe illum violentum fen- -... fum vindicare neutiquam poffe, tamen accufarioni fuazper- tinaciter inhaerens addit, ^uicquidfit, (de voce concurfus Dei,) id certum efi^ Cartefium hic omnes res, rejpeclu fubfian- tialitatisy fivt' natura fubfiantialis, Deoopponere, & conclu- dere inter iilas & Deum nullam ejje convenientiam, i.e. eas mn V z efe
|
||||
|
ifi CARTESIUS Vcrus
effe veras fuMantias. E contra manifeftum eft, oppofitionem
fieri inter Deum unicam fubjiantiam, qua? ita exfiftit, utml- la plane re indigeat, per fe , a fe, 8c fua virtute, fine con~ curfu alicujus caufie, Sc inter alias omnesfubftantiascreatast qure nonnifi ope concurfus Divini exfiftere poflunt. Septimj Denique ut obfcuret Cartefii mentem adhibentis vocem de voce univoce, multa addit de tribus receptis a Philofophis pra> ttni-voit. tJicandi modis, univoeo, <equivoco<k.analogico. Non opuserat eb labore, nam Philofophus addidit explicationem vocis u- nivoce, & manifeftum eft nomen fubR%nti<e non convenireDea ci? aliis fuMantiis univoce i.e. eadem fignificatione; utimen- tibus creatis Sc corporibus. QuodPhilofophus fcq. Art.ex- prefle iddit. Sed dolo rurftis utitur, quando hic agitdetri- plici illo pr<edicandi modo, cum alii vulgo duplicem ponant, univocum & homonymum five aquivocum, ita ut hic analogum comple&aturj fed nofter triplicem fequitur, utanalogorc- moto relinquatur eequivtcus, &c habeat quod vult. Vores Cl. Burgerfdicius Log. Inftit. Lib. i. Cap. z6. agit de Syn- univocetk onymiSi) Homonymis, & vocabulorum variis aeceptionibus. De- ve!<»j/fl'. finit Theor. i. voces/ymnymas, Latine univocas, quxfigni- gict, ex- ficant res, quibus ratio ef/enti<e communi nomini accommodata e{t plkantur. eadent. Et Th.z. homonymas, Latinis <equivocas, quxfigni- ficant res, quibus ratio efjenti<e communi nemini accommodata ejl diverfa. Theor. *. dividit homonymiam , qua; vel a cafu eft, cumvoxeadem (TL.Gv.jus. malus, Gallus,) diverfisrebus[i- m ratione efi impofita 5 vel a conftlip, cum vox eadem adhibetur ad diverfas res /ignificandas certa r-atione. Et htec ratio homo- nymi<e' eft vel in rebus, vel in nobis, Theor.6. Ea qua; eft in rebuihxc locum habetj & eft vel tropus, vel in<equalis attri- butio. Hanc heic efle fpec"tandam per fe patet. Hanc de- fcnbit Th. i\Ob in<equalem attributionem dicuntur homony- ma, quascunque fignificant communem naturam, qu<e fubje- Slts Jfeciebus inaqaaliter communicatur. Nota," in hishotronymij poni communcm naturam. In Confmentario §. i. fcribit, caufam homonymite in genere efte infinitam rerum multitudinem, Ci? paucitatem vocabukrum. ln homonymis a. cafu nulla vera eft homonymia caufa j fcd fi quae caufa fit, - qu<e moverepoffttfapien- ttnty
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars 11. 157
tem, ut idem vocabulum diverjis rebus Jignificandis adhibeat, ea
cft maxime, inaqualis attributio; utiniis, qua inferioribus ex <equo non conveniunt.. Cujus exempla §.2. funt, Ens refpe- €tu fubj?anti<e & accidentis; Syllogifmus refpe£tu fyllogipmi ftri- £te nuncupati, & ceterarum argumentationum, quas & fyllo- gifmi dicuntur j fanum tributum animali, medicin<e Scurin*. Qiiibus addo exfi/Ientiam.tk fubfianliam, refpectu Dei &cre- aturarumj unde fponte omnis difficultas eft fublata. Tan- tum addam ex §. 4. homonyma a cafu, «tfA»? homonyma dici; cetera, quia propius accedunt ad naturam fynonymorum, fepe ab homonymis di/lingui, acimprimis ea, qu<e homonyma/#»# ratione incsqualis attributionis; quando enim cumioxtuitxs confe- runtur, non videntur effe homonyma. Hsec forte alii dicerent analoga; licet notante Burgerfdicio % f. Scholaftici omnia analoga vocent, qua; a confilio funt homonyma. Hinc duo deduco, r. prudenter 8c caute Philofophum , faute
dixiffe, non univoce nomen fubftantiae Deo & creaturis con- phu^dijtiV venirej fed univoce mentibus creatis 8ccorporibusj non ve- non uni- ro dixifle homonymms vel aquivoce; nam ita Cl. Adverfariusw<*> profua, quaeftineum, aequitate & pietate, ftri£tam h(h- monymiam a ca/it, qux nullam inter res admittit convenien- tiam, fed tantum nudum ponit commune nomeny Cartefio heic obtrudere cum aliqua fpecie potuiffet, cum ea fimpli- citer & maxime fit homonymia; fed jam vet minima fpecies etiam eft ademta , cum fimpliciter dicit non univoce, & quo fenfu vocabulum aliis minus notum accipiat^ fimulex- plicat. z. Hinc patet triplicem prxdicandi modum, univocum, Votes,
/equivocum, &c analogum, quem Cl. Vir heic prolixe expli- univocum, cat, non efTecommunem. Adducamipfumsfrifiotelem, tum*J!atvoC.um ipfum Virum Cl. Arifloteks Lib. 7. Phyf. Cap.7. has trcs-^^jj. fpecies homonymorum tradit, rm opMVfAtuv, di pb im sroA.0 d- <at. 7rt%tsfatt; »1 Sirutx OfAiiorrtTU t^nfai, di $t iyyvs tj ykvu 4 «'»«- KtyU, Homonyma qutedam multun diftant, nim. quse a cafu; qutedam habent qumdam fimilitudinem, uti homo piclus cum vere , omnifque imago cum exemplari; fucedam propinquxftmt vtl genere vel analogia. Ergo homonyma omriiz analoga & a- V 3 qui-
|
||||
|
158 C.ARTESIUS Verus
qnivoca comple&untur, fivc omnia qux non funt univoca ,
fivejynonyma. Qyin ipfe, quod Leftor rnirabitur, Vir Cl. ita fcripiit Armo ijof. in fua Logica, quando nondum ad hafce inciras reda&us fuit, ut vanum hoc effugium qurere- retj nec adhuc fcripferat, Cartejium heic Spinoza praiuxif- /?, quod jam tueri cogitur. Iple Log. Cap. 11. §. 14—16. dividit genus in fynonymum five univocum, quod omnibusfuis fpeciebus seqmliter convenit; & in bomonymum five aquivocum, ■ quod inteqmliter, uniplus^ alteri minus, fpeciebus fuis eonve- nit; vel etiam de unafpecie quoad rem, de aitera duntaxat m- mine tenus dicitur. lta hoc efTet genus bomonymon <*Vaw? , prius analogtm. Imo in Metaphyf. A. 171J*. Cap. 3. §.. 21; m eadem , qua' Cartejius, fignificatione ufus eft voce mi- voce; quando non univoce, fcd analogice, Ens in abfoiutum&C reiativum non maie dividi fcribit. Sic Cap.6.§.p. univoceex- ponitur ex aquo. Cum ergo & nomen &C deRnitio fubfian' tia expreffiffime tam omnibus aliis fubftantiis finitis, quam Deo, tribuatur a Philofopho, fedinaqualitcr; manifeftum cft, Philofophum refte & accurate ex mente Scbolarum fcripfifle, nomen fubftantite Deo &? creaturis non convenire uni- voce; imo & fecundum ipfam vocis Viri Cl. explicationem in Logica datamt, quam & loc. cit. Metaphyf. ipfum fecu- tum efle oftendi. Metaphyf. Cap. 6. §. 9. explicat tripliceni pradicandi modum, univocum, <eqifivocum, & analogicum. U- nivoce de rebus dicitur id, quod utrique^ & fecundum nomen, rj? fecundum definiticmem^ ex <equo tribuitur; ficv.c.de Petro &? Pauio, quod ambo fint homines. Cum ergo nomen fub- fiantia non ex aquo five aqualiter Deo & ceterisfubfiantiis conveniat fecundum Cartefium; concludi debet, idnonuni- voce ipfis convenire-, fed cequivoce, five incequaiiter. Sedno- fter concludit; cum infciaS eat Cartefius, fubfiantiam de Deo fj? creaturis poffe dici univoce, eo ipfbnegat, fubftanti<e defini- tionem competere creaturis___Ex his omnibus fole meridiano cla-
rius efi, Cartefium duntaxat ftztuere unicam fubftantiam, eam-
que Deum effe. Additque Geometrarum Q^E. D. Cui ego
tantum repono, efTffophifma^tfro fecundurn quid addiclum
fimpiiciter. Quod fole meridiam clarius efi. Qyando enim
Car-
|
||||
|
Spinozifrni EVERSOR. Pars 11. ift
Carte/ius negat, fignificationem vocis fubftantia, five & ejus
defmitionem, convenire DEO ET CREATURIS univoce 9 ex<equo, <equaliter, minime negat, abfolute & fimpliciter, eam creaturis cynpetere: imoindeconcludere oportet, eam Dco & creaturis revera. competere, fed inaqualiter, non ex tequo, five non univoce; ita ut ea non ex xquoDeo& creatu- ris fit communrs. Quod verba ea (k totus Art. fole meri- diano clarius docent. Pr<eiicationem <equivocam dicit, quan- do eadem ejfentia rebus non competit, aft ob extemam fmilitudi- nem aliquatn eodem nomine appellantur j ut v.c. effigies hominis vocatur homo piclus. Hsec ipfi Ariftoteli erat homonjmia fi- militudinis. Addit explitfationem analogica, cum aliquidper- feSlionis, qu<e gradus recipit, qu<e eft in una re, cilteri quoque affignatur ; ita de Deo 13 homimbus dicitur, quodfapiant. Jam ad rem. Dicit, hanc analogicam nunquam adhiberi re- . Vrx^ca-
fpetlu ejfentiarum , nift quatenus confideratur qu<edam earum ,;M h;c |0. perfeclio , qu<e velmajor velminer ejfepoteft. Atqui manife-cumhabe- fhim eft, Cartefium hic fpectafle perfe&ionem/#£/r<3!«/?>Di- re debet' vinje, quse creaturis neutiquam convenit. Ita eft hic pras- dicatio anahgica. Sed Cl. Adverfarius ait, ezmhic locumnul- lum habert poffe, qitia fubftantia, u t aj unt, non recipit magis & minus. Sed hoc iterum eft fophifma a diclo fecundum quid ad diclumfimpliciter. Burgerfdicius Lib. i. Cap.4. Tbeor. 10. exprefle explieat & limitat.* Hoc eft, ait, non intenditur rj? remittitur. H<ec nota de una eademque fubflantia intelligitur, qu<e fuccefiione tcmporis non potefi magis fieri fubftantia y nequein genere, neque in fpecie, quam erat antea. ' z. Poteft h<ec nota etiam tribui diverfis fubftantiis, modofint ejufdemordinis. Imo qwmedo primce fubftantieefint magisfubftanti<e, quamfecund<e, i3 fpeciesmagis quamgertera, diclum cfl Thtor. f. ubi dicitu-r in explicatione, Hanc primarum fubftantiarum notam non ejfe inteJligendam de ipfa definitione fubflantia , (m enim omnibus convenit eequaliterf) ftd de ordinefubfijlendi, omnibus enimfub- ftantiis convenit per fefubfillere, h. e' non effe in fubjeclo; fedfe- cund<e fubflanti<e fubfifluntper fe bcntficio primarum, in quibus funt, non ut accidentia fubjeclo, fed utfartes effenti<e in toto. Addojamj hic non eft fermo de eadem fubftantia, fedde |
||||
|
i6o , CARTESIUS Verus
diverfiflimis, 5c quidem diverfiftimi ordinis ; de Deo fub-
ftautia Pcrfcctiflima, £c de fubitantiis omnibusfinitis&de-
pendcntibus; quarum prima in ordine Jubfiliendi infinito ma-
gis eft fuhftantia quam alix omnes finit^.#Hoc refpe&u
Cartejius accm-atifiime fcripfit, nomenfubftanti<e Deo ficcrea-
turis non convenire univoce; licet refpe6tu non inhterenttx in
fubjeblo utrifque univoce convenire concedatur.
Quod Notat porro , nihil pojfe dici Jnalogice de contradiiloriis ,
vindicatur. quorum unum alteri non tantum quid detrahit, fed&prorfus
t tollit atque deftruit'. Sed porro confunditur, Scerrat VirCl.
erroreffl Logicum , puerilem fane : licet enim contradiclro-
riorum alterum fit pcfilivum , alterum negativum , ut ens,
nonens; imo licet ipfe Log.Cap.z 3 .§11. fcribat, Contradiclioeft
oppofitio inter quodvis pofitivum ($ ejus remotionem; five pofi-
tivum & negativum ; tamen heic contradiiloria facit po-
\Jitiva duo, Deum Stcreaturas: fcribit enim, res qute nullaa-
lia re indiget ad exfiftendum , & res qu<e indiget Dei concurfu ad
. exfipenditm^ funt contradicloria. Una eftindependens, alterade-
pendens. Et concludit rurfus fophiftice more folito; Cum
itaque fecundum Cartefium ratio formalis, five id, quodfubftan-
tiamfacit^ confiftat in indigentia nullius rei ad exfifiendum, per
fe claret, indigentiam alicujus adexfiftendum totam tollere rationem
fubftanti<e formalem, £5? i» tali re non tantum ejfe minus fubftantia-
litatis, fed prorfus nihil, acproittde nullamhic poffeeffepradica-
tionemanalogicam. Ubi committitur fophifma.abignorationee-
lenchi; nam quia Cartefiusin eo ponit rationemformakm fubftan-
ti&, quod omnis fubftantia nulla alia re tanquam fubjeclo indi-
geat ad exfiftendum; cumque in ordine fubfijfendi hsec Dei fit
prnerogativa, quod ipfe a fe, per fe, fine ope alius caufaz fubfi-
ftat, creatavero omnes fubftantia nonnift ope Concurfus Deifab-
fiftere Scexfiftere poffint; eYgofa\va.eft pradicatio analogica ^
mm Scexliftunt, fed dependenter. Ergonomen fubftantianoti
convenit hoc refpeftu Deo 6c creaturis univoce. Q_.E. D.
Notabflis Denique obfervo, Virum Cl. licet triplicem heic nobis
eiror Viri prolixe defcribat pradicandi modum, prceteriiffe tamen il-
Sca^ne "**!» 9uem neic intelle&um voluit. Quod eft evidentiffi-
harura vo- mum indicium, quod ne quidem hsec vocabula re&e intel-
lexe-
|
||||
|
Spioozifhu EVERSOR. ParsiL 161
lexerit. Nomen fubftantia Deo & creaturis non convenire Cum con-
«nivoce^ Cartefius fatetur. Et hoc eft fundamentum accufa- miflw. tionis Viri Cl. Sed z. prcedicationem analogicam heicnuWum pofle habere locum probare allaboravit Vir Cl. Relinqui- tur 3. pra^dicatio tequivoca five fimilitudinisj ut cum effi- gies hominis pi£fci vocatur homo piclus. An ergo ea heic lo- cum habet? Hoc non dicit, nec dici poteft. Heic enim non agitur de pictura & effigie fubftantia: Divinae in rebus creatis; quas inde fubftantite Divinaz dicerentur. Quid ita- que? rem ipfam prastermifit, efus oblitus eft, fufficiebatei concludere, inter illas& Deum nullam effe convenientiam, i. e. eas noneffe veras fubftanttas, pag. 99. &c pag. 101. Carte* fium negare fubftantia definitionem competere creaturis, eum- que duntaxat unicam ftatuere fubftantiam, eamque effe Deum. Q^E. D. Et uti heic infra fcribit, fecundum Cartefium Deum folum effe fubftantiam, nullis aliis rebus ejus definitio* nem competere, fedeumtamen, ne videatur Atheus, hoc nomen quidem velle & debere adhibere paffim de creaturis^ fed ita ut folum nomen, nonvtxo ejus definitio iis competat. Qualis vero haec eft pradicatio ? Hanc ignoravit, vel ad eatn non attendit Vir Cl. Legat jam prascedentia. Ibi oftendi eam efle hemonymiam a cajit, uti Ariftoteles Eth. Lib. 1. Cap. 4-eamdicit dmrv^-, hanclocofupra citdicit,quaE ;»#//#»* diftat, & nullam habet rei convenientiam, fedfolumttomencum re commune. Hanc debuerat Vif Cl. heic explicare, & re- fpicere, quam ego vehementer negoj nam omnes ceterac fubfiantia ita exfiftunt, ut nulla re, tanquam fubje&o, indi- geant ad exfiJJendum. Qyas eft definitio fubftantite, qu« iis competit. Huc ufque citata ex CI. Viri Metaphyf. Sc a fe deTcrip- viri Cl.
~ta, pleniflime confutavi} non fine ftupore & dolore animi arrogantia video Metaphyf. Cap. 6. §. 10. poft tam confufam Sc teme- notatun rariam omnique fpecie deftitutam fcriptionem, tantam (uti paffim ea magna eft,) arrogantiam, qua aufit provocare ad cujufvis confcienliam, an in hac fententia Cartefian<e explicatio- ne & inveftigatione alicubi ejus verba in fenfum alienum detor- ferity aliquid de fuo addiderit, per ambages vel longe petitas X con-
|
||||
|
i6j C A R T E S IUS Verus
|
|||||||||
|
n
|
confequentias inde aiiquid elieuerit? Annon omnia, perceptomo-
|
||||||||
|
de verborumgenuim fenfu, ordine, nexuy fcopoy jfonte quafifwt
fiuantl Ne quis igltur dicat, fe hic Cartefium fuiffe calumnia-
tum &c. Imo exfpecJat, quodiUi^ quibusgloria Dei cordi ejt,
... quamvis in multis Cartefto additli, bonum fuum propofitum,
£$? pro caufa Dei zelum fint laudaturi &c. De animo nolim m
multis judicare, Deus, efk xaf,iioy^dftis > fed de re ipfa &
quomodo fcripferit, quibus dolis & tricis ufus, quamnullis
fiindamentis atrociffimae calumniaefintnixae, quomodover-
ba detorferit, quam ineptas confequentias deduxerit, jam
clare & certo demonftravi; ubi nunc tot rerum teftimonia
«dfunt, pluribus verbis apus non eft.
SJnera- III. Revertimur ergo ad noviffimum Viri Cl. Tra&a-
tlooe que- tum; ubi jam §. 3. breviffime indicat, quid egerit & de-
Ci"jneea monftraver»t in &*5 Metaphyf. Cap.6. §. 3—p. verbispag.
quxheic po"--ioi. defcriptisj qua: buc ufque plene & accurate con-.
citavit ex futavimus. Heic vero queritur, me hae omnia prateriijfe,
Metaphyf. itdque me gerere, acfi emnes ejus rationes effent plane enerves,
P* ru 6 £g m$j mm ytfUte quoda&i, vel homine ignavo res ejfet, quem
torvo adfpeilu deterrere 6? prorfus fugare poffet: fed fi idfibi
perfuadere ftudeat, maxime hallucinatur y neque dimittam ipfum
domc mihi plane fatisfatJum-, quod an ullo modo aut ulla fpecie
ab ipf&pfteftitumjity ex ejus ad h<ec mea refponfionibus, quas
rmne fubjiciam, cordatus Lecler judieet. Mafcula generofi Di-
fputatoris maximamque in 5ona caufa, quam tuetur, col-
loeantis fiduciam, quas terrorem Antagoniftas meticulofo
facile incuterent, elle videri verba quis negaverit ? Ea ex-
fcripfi, ut Le&or pra:c. mea plenaria conriitatione lecta,
Scperfuafus de falflflima & atrociffima ejus calumnia, om-
7 »i velroinimafpeeie probationiis deftituta, mecum miretur
feotriinisconfidentiam, audaciam & impudentism. FuitCh
Adverfarius certiffirae fibi confeius, quod in plurimis aqun
ei haereat, ad incitas fit ieda&us, & ad innumera, qua: ir*
Apologia mea fcripfi, rcfpondere neutiquam. poflit. Si ha->
clresius animum fuum petuerit obfirmare, faxo, Deo vo-
k»te, hoc fcripto, ut f$ non apud alios, faltemapud fe&r
Deum fateri cogatur, fe in innumeris rebus graviffime er-
raf-
|
|||||||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars n. 163
rafle, 6c falfo Cartefium efie calumniatumy ae fi ipfe verus
cffct-Spinozifmi Architeclus. Nihil, quod alicujus momenti videbatur in Exerc. Cartefius Spinozaprxlucens, (quam ib» ]am confutare, & quidem ftriclirn, acceflbrium folum fuif* fefcopum, fupra narravi,) prieterii} injuriaitaquemea& ficit, fcribens, quod citata ex Metaphyf. prxterierim% quanquam 8c ea perfpexerim, & ita reflexerim adca, ut& horum confutatio reapfe fatis in mea Apologia contineatur. Eat jam & videat, an jam hac completa confutatione fit conftri&usi 8c &nmcjamdimitterevc\it. Sin, pluradabo. IV. Pofiquam pag. 103--108. five §. 4. ex mex Apolo- virCl.est
giae Part. 1. §. 20-11. ipfa mea verba defcripferat j obtejiatur f«° al;«rius §. f. Lecleris cujufcunque candidifidem £5? jadicium, an mea re- ^f^"^ fponfa aliquid ad rationes fuas refutmdas appofiti contineant. Nihilfane in iis prater eandem cantilenam, verba, rationesma* le compofttas, ignorationes elencbi, craff<e ignorantia fpecimina , com;icia, fimiliaquereperio, &c. VidesLedtor Cl. AucTrorem fibi fimilem, ante & poft citationem meorum verborucn. Si arrogantias, confidentise, audaciae & impudentiae fpe- cimina velis, me Cl. Viro multo efle inferiorem profiteor. Ipfe eft ille Vir, fi modo ei credas, quifi rationibus inferior fueritj <<quod deefi, dicleriis non fuppleret'. V'. Scd videamus, an res itafe habeat, an vero trium- injufta
phum canat ante vi&oriam? Hoc tantum inanteceflum itc- Viri cl. rum in memoriam revocare velim, quod ego non refutave* quere'a« rim ea tpm fcripfit in Metaphyf. quse tamen heic cxfcrip- fit, & h me prteterita, non fme quodam dolo £c quadam mei injuria, queritur ; fed Exercit. difhe Belgica? argu* menta, rationes, tricas, difficultates, quaz mihi ullo mo- do refponfione dignx videbantur, cc quidem praeter pri- mam intentioncm, fatis accurate examinavi. Qiiod fuo lo- co .oftendam. VI. Mali ominis efle videtur, quod generofus &? cordatm incjpit ab
hic Difputator poft tam magnifica verba ante certamen tam ,rwm caP" pueriliter ipfum certamen §.<5. aggrediatur, ufus inani cap- tione & me reprehendens, quod iftam Subftantia. definitio- nem a Cartefto propofitam cuntlis aliis praferendatnefe fcrip- X 2 ferim.
|
||||
|
164 CARTESIUS Verus
ferim. Miratury & obftupefcit; quaecaufa? ' An quod ipfea-
niverfum Spmozifmum in ea fundet, quam ego aliis omnibus fr<efero? Hoc fane eft, quod quis merito miretur. Sedcau- fa admirationis eft, quod me nonpudeat tam aperta contradi- tlionis; nam dico , Carteftum in definitione ea verba pofuiJfe9 qu<e explicatione non egent; cum alii quasdam fuas definitionis verba,, quid fit per fe fub/iftere vel exfifteret explieare debue- rint; atque idcirco Cartefti defirationem aliorum praferam. Si ergo Cartefei definitio nulla egeat explicatione, rogat me, cur ipfe adhibeam ad eam explicandam tot moUmina? Hajc efi aperta mea contradiclio. Qua tamen facile me expedio, di- : cendo Solem in fe efle lucidum, Scmanerc, licet quis fic cjecus, vel oculos claudat, vel etiam dum Luna fui corpo- ris bbje&u umbram nobis faciatjTic veritatem de exfiflentia Dei fcribit Vir Cl. Eth. Prsef. ejfe tam claram & certam, ut nulla demonftratione clarior vel certior reddi queat; fed jam im- penfe laudat opus vafturh Viri Ampl.D. Niewwentyt; igitur quasro tuis verbis, cum veritas ea fit tam clara & certa; cur tantopere laudas tam vafta: molis opus in4to, unice cum hoc fcopo fcriptum, ut eam veritatem tanto molimine de- monftraret? Ergo attendereTe, quodfcis, velim, defi- nitionem pofle efle claram, lucidam Scperfpicuam infe, li- •-.,;, cet quis eam lucem 8c evidentiam videix nolit, 8c odio ha- beat, oculos claudat, imo & obfcuret, intricet, atque caligine involvat. Quod heic a Viro Cl. fafhim id negotii mihi faceflivit. Tenebras Viri Cl. difpellendaj fuere. Quse re- VII. Sed fi fimiliter argutari libitum eflet, rogarem e- «orquetur. tjam fe Cl. Antagonifta, an Te, qui me ejus accufas, »0» pudeat tam[ aperta contradicJionis? Utique§. feq.7. dicis, hoc nomint Cartefii definitionem huk P enpateticorum, fubftantia eft res per fe exfiftens, w/fubfiftens, non efie prteferendam$ quoniam h<ec non magis requirit explicationem-, quam Cartefia' na; & tamen ab omnibus explicatur , & explicari debet, quid fibi velit id perfefubftftere in hac definitione, Ccil.rei alii ut fubje&o non inejfe, vt\inh<ererey five nulla alia re indi- gere ad exfiftendum; quod Cartefius pofuit in definitione, o- mittendo verba ambigua, qua: de Deo adhibita aliam Sc lon-
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars n. 16?
longe ampliorem habenr fignificationem. Hinc & ipfe Vir
Cl. non tantum eam definitionem heic explicat, fed tan- dem hac phrafi per fe fubfiftere abftinet, ne imperiti makvoli inde cavillandi occaftonem arripiant. Laudatergodefinitionem ut claram, quam tamen explicar* imo quam ut ambiguam repudiat. Turpe eft Doctori , cum culpa redarguit ipfum. Sed an illa definitio eft fatis clara ? Prius dicit, eam non ma- gis requirere explicationem, quam Carteftanam. Quid fi utra- que eflet obfcura ? Addit ergo, Quitiimo PhilofopMve Peripa- teticte periti fenfum hujus abjque ulla explicatione fatis commode £j? pne ullo erroris periculo intelligunt. Unde (equitur, quod e- go volo, & ob quod Cartefianam prasfero, imperitis illius Philofophias, & phrafeos hujusp:rfe fubfiftereufus, nonfa- tis claram efle eam definitionem> adeoque ipfe eam expli- cationem ut commodam fubjungit; quse eft exrra contrc* verfiam, quamque admitto. Tantum laudavi & merito prar- tuli Cartefii definftionem , in qua adhibentur clara ea ver- ba, quas ab aliis ad ambiguirarem omnem tollendam expli- cationis ergo fubjunguntur. Ita primum ipfius telum fine ullo i£tu averti, & in ipfum Antagoniftam valide retorfi. Cum primum certamen fuerit tam facile&tamfeliciterfuc- cefTerit, non videor de reliquo multum debere efTe follici- tus. Videtur effe bohum omen. Spem facit felicis fuccef- fus. -Prima vicfcoria animum addit Athletie. Dimidium fa6ti qui beneccepit habet. VIII. Exfpecto itaque animofus alterumtelum, quod Trfa heic
proponit §.8. fed jam confrafturh Apologise meae Part. i. » Viro. cl" §. 10. T''anfit ad aliam rationem, qua commendare niterer n»tamur. Cartefianam &e£m\tioncm. Maximam longioris §. partem prx- terit VirCl. i. ContuIeramC^r/^/«/explicationem, qmpra- rogativam fubftantia increata prse omnibus creatispropofuit-, cum ipfius Viri Cl. explicationeprorfuseadem, quamcita- veram exLog. ipfiusCap. 5. §.z. Noraveram z.contraCartefii definitionem nullum fcrupulum moveri pojfe, qui non eodem jure contra communem aliorum moveripoffet. Speciatim 5. gratula- bar Cartejio, quod non talem cum Burgerfdicio dediffet defini- tionem , qua Deus excluderetur proprie ex Categoria Suk- X 3 , fiantiat
|
||||
|
>*'
|
|||||
|
166 CARTESIUS Verus
*
ftantia y cum eadefinitio, Burgerfdicio fatente, finitisfuk-
flantiis tantum competat. Huic oppono , & laudo fequentia
. vcrba quas citat.
Aliudper- Scilicet fcripfi, Laudari vero maximemeretur^ quoddiftin-
peram pro- #f ojiendat, f«0 /*»y* Z>m, &? quofenfu omnes aiiaresftntfub-
ponnur. jiafjfitf } &C- jsjon tamen proprie perfuadere conor, quod
addit, w verba, riuila re indigere ad exfiftendum, duplicem
fundere fenfum , £5? refpeclu Dti abfentiam caufie & fubjefti9
refpeclu v*ero creaturarum folius fubjecli inhafionis abjentiam fig-
nificate. Non ita proprie j non tribuo verbis iifdem dupli-
cem fenfum in eadem oratione. In definitione fubftantia in
abftra&o fpe&atse, hunc ienfum unicumrefpicio, quodex-
cludatur omnis alia res, tanquam fubje<5tum, cui quid in-
hsereat. Hinc continuo dixi, fubftantiam ejfe rem, quaifa
exfifHt, ut nulla alia re indigeat ad exftftendum, nim. tanquam
fubje&o. Hinc oftendi id vocabulum inalteraDef.f. Refp.
z. expreffe a Cartefio effe adhibitum. Ita convenit definitio
fubftar.tia etiam omnibus finitis creatis fubftantiis, licet non-
nifiopeconcurfusDeiexfifterepoffint. Sed fi Deoapplicetur ,tum
ea notaturprarogativa fubftantias Divina:, quod ea fit a fe,
perfe, independens, & nullaplanere indigeat adexfiftendum,
nec ut fubjecto, nec ut caufa. Patet ita i.verbahabere u-
num fenfum ; uti vox exfiftentia unum quid fignificatj kd
de Deo ufurpatum infinito perfeftioremexfiftentiaminnuit,
quam de hominibus ceterifque crcaturis. i.Cartefum omni-
no creaturas-appellare veras fubftantias. Quod fupra, & in j
Apologia, fatisprobavimus.
DupTex IX. Hoc tamen effefalfum, faciet ut omnes videant, qui
acceptio <volentes c*ci non funt •, uti finit §.8. Siprxftaret, quodpro-
HincTon mittlti mn'' habercm, quod opponerem} fed quamanimo-
eodemfen- &< cft in ja&ando, tam imbellis in pugnando. Quod pate-
fu vel duo bit ex examine §.p. nam i.fcribit, extra controverftam ejfe^
vel & plu- Cartefium in rerum natura du/ttaxat admittere duofumma rerum
luMge»era.Se}iera » videlicet fubftantiam &?. modum. Sed diftin&ione du-
plice opus hic eft, fine qua oritur confufio. i.Voxmfive
cns vel late fumitur pro co omni quod non cft nihil, quod
cftquidreak} quodVirCl. mntnale^ licctnon#»/w«, fed
' analo-
|
|||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars 11. i$y
anakgice , in abfolutum & relativum difpefcit, Metaphys.
Cap. 3. §. 11. Hoc ienfu res dicitur vel [ubftantia vel modus. Hinc Burgerfdicius etiam fcribit Log Lib. 1. Cap. 3. Theor. 4. §.3. quodens inaqttaliterpr&dicetur de fubfiantia Qacciden- te. Hoc lenfu pofliint aliquo modo ftatui duogenera rerum, uti Logici decem fuas Categorias, five rerum genera, ad duas retulerunt, dicentes, unam efl^categoriam/»i>/fo»ft>, reliquas novem efTcaccidentium. Sic ScCarte/ius Vart.z. Art. ^6. cum aliis locutus eft, Prater SUBSTANTIAS & ea- rum MODOS, nullum aliudgenus rerumagnoftimus. Sedpro- prie Sc maxime vox res fumitur ftri&e pro reperfeexffientt, five fubftantia. Atque ita ftatuit Cartefius duofumma reruntid cft fubftantiarum genera. Sic loquitur de rebus rerumque affe- clionibus Art.48. licct ftatim etiam latiusfumat; cumpoftea affecliones fub rebus comprehendat, fcribens, Ex iis qu<e tan~ quamres cmfideramus> maxime generalia funt fubftantia, dura- tio . ordo , numerus &c. Sic quando fubjungitj Non autem plura quam duo fumma genera rerum agnojco; unumeiXrerum inteUekualium, b.e. ad mentemfive fubfiantiantcogitantemper- tinentium : aliud rerum materialium , five qua pertinent ad fubftantiam extenfm, h.e. ad corpus. Perceptioy volitio, om- nefque modi tam percipiendi quam volendi, ad SUBSTAN- TIAM cogitantem referuntur; ad extenfam (SUBSTAN- TIAM) autem magnitudo &c. Unde fimul patet, quando vox ra ftri&e 8c propriiflime fumitur, duofumma rerumy {we fabftantiarum, genera ftatui. Quod omnesveri Cartefiani (fpurios id eft hoftes ejus capitales &proditorcs excludo) femper docent. Sic ftrifte fumit Philofophus vocem wnc- ceflarioinitio Art.49. Atque hac omnia tanquam res, vet rerum qualitatesfeu modos, cmfideramus. SicArt.fr. de quo agimus, initio, Quantum ad ea, qug tanquam res velrerum modos jjretlaiws £cc." Sic Art. 60. defcrihens diftincJionemrea- lem , quas ab hac voce denominatur, quodproprie TAN- TUM fit inter duas vel plures SUBSTANTIAS. Qnan- do ergo in eodem hoc Art.ft. modos a rebus diftinguit, hasc vox hcic ftri&am habet fignificationem fuhflantU •> atque hoc Art. de re id efkftdftantia agit} fed An.ff. demum
|
||||
|
..-■-"
|
|||||
|
iSS CARTESIUS Verus
demum ds mpdis. Videbimus in feqq. hac diftin&ione opus
efle. D'ft!nftio *' Diftinguere quoque opertet inter voces modi &c attri- vocummo- ^uti cum Philofopho Art. f<5. Cum confideramus, fubfian- di & attri- tiam ab illis affici, veivariari, vocamus modos; cumabiftava- *"''■ riatione talempoffe denominari, vocamus qualitates; aedenique, cum generalius fpeclamus tantum ea fubftantite inefife, vocamus attributa. Jdeoque in Deo NB. nonproprie modos (multo mi- nus Spinozifiicos, ipfas fubftantias, five res omnes,) autqua-* htates ; fed attributa tantum effe dicimus, quia nulla in eo va- riatio eft intelligenda. Sic exfiflentia, duratio inrebus creatis, proprietates, attributa effentialia, nonmodi, fed attributa di- cuntur. Fatetur interim Philofophus initio hujus Art. fe prasc. Art. & fiepius ante harum vocum explicationem, idem plane per modos intelligere, quod alibi per attributa. Hinc notat Claubergius Log. V.& N. Part. i. §. \o. omnhthemata fimplicia referri re&ius ad fubftantiam £5? attributum, quamad fubftantiam & accidens; nam vox accidentis nimis eft ftricla, cum vox Attributi fit latior. Hinc patet, quod VirCl. non fatis-accurateintellexerit, quid controverfum fit, nec nc, faltem id non diftindte proponat, quando 2.addit, Extra dubitationis aleam quoque efi, non dari inter h<ec duo aliqitod tnedium, quod neque fubliantia fit, nequemodus; fubftituepro modo attributum ; quo nomine venire poflunt non rantutn accidentia five modi^ fed etiam proprietates, Scattributa fub- ftantiarumefientialia; Gc (ka.\incommuniai utiexfifientia, du- ratio; nec non PerfecJiones Divin*. Art. 5t. Pergit 3. Conftat Carteftum hic inquirere in utriufque natu- (olT/W- ram ' qttainreilla conftflat. Ambigue dicit hic; an Art. fr.' ftanti». quem debebat refpicere ? Ita falfiftirnum eftj hic, hoc Art. ocleqq. agit defubflantia tantum. SedArt. ff. incipitage- rede modis, veluti diftinctiusdeincepsfcribit,-4e^//r/^a///. Ibi fcribit, Duratio, ordo, £5? numerus, h nobis etiam diftin- Siffime intelligentur, fi nullum iis fubfiantia conceptum afjinga- mus, fed &c. Deeaiib 4. Ait, Certum etiam eft, ilhmhic initium facere afubftan- a "jjnc,flt tia f quod concedo, ita ut tantummodo agat hoc Art. & feqq.
|
|||||
|
Spinosifrai EVERSOR. Pars u. 169
feqq. tribus de fubftantia pritis in genere & abftra&e: tum
de conceptu ejus ipCisfubftantiis applicato, prius Deo, tum aliis omnibus , mentibus & corporibus, £t de cognitionc harum Jubftantiarum partim ex aliis attributis, partimquarn maxime ex cujufque/nm)>«e&*^//<?//attributo. f. Cujusnaiura, ait, utriteconcipiatur^proponitejusdefinitio- Definitio
■nem. Verum eft, quod definitio proponatur, Cedfubftantia ^am!lt in genere & abftrafte. Attamen fcire oportet, quod ita na- tura alicujus fubftantia in particulari non cpgnofcatur. E. Gr. quando dico, Deus creavit aliquam Jubftantiam. Ha- ctenus nihil fcio derealitate, quidditate, natura illius fub- ftantise } fed tantum fcio quid efTe, quod non indigeat rc alia , ut ci infit, fed quicquid quoque fit, quod ita inji^ perje^ fivefinefubjeclo exfiftat. IdeoPhilofophusrectcfcrip- fit Art. fz. Veruntamen nonpoteftprimumanimadvertiex boc folO) quod f>t res exfiftens; quia hocfolum per fe nos non afficit: fedfacile ipfam agnofcimus ex quolibet ejusattributo^ percommu- nem illam notionem, quod nihili nulla Jint attributa, nullapro- prietates^ aut qualitates. Ex hoc enim, quod aliquod attributum adejje• percipiamus, concludimus, aliquam rem exjiftentemy five fubftantiam, cui illud tribui poffit, necejfario etiam adeffe: ; HaJc verba plenius ex Philofopho defcripfi, ut non tan- V«rba;
tum ex pra;c. fed vel ex his vcrbis quivis videat, Cartefium "jfUarem. eundem cum omnibus orthodoxis conceptum formafle, & fxGfitn- femper propofuifTe. Adepquc apcrte falfum effe, quod Cl. dum, re- Antagonifta jam addit.tf. ipfum per haeverba, nulla re indi- /picere/W« gere ad exfiftendum, (a\uodneceffariozdgenuiimmfubftanti£}ffim.,n~ conceptum pertinet,)nonrefpicerefubjeBuminhtefionis; (quod prc,batur. tamen omnino refpici, probatur ex modo allegatis ex Art. fz. & ex eo, quod applicetur tam omnibus aliis creatis fub- ftantiiS) quamZteo, fic&exDef. f. Refp. 2. ubi expref- fe ea verba addumur-,) fed caufam efficientem & confervantem. Quod negatur. Sed hoc probare vult ex eo, quod digito quafi monftrat iftam rem, cui omnino ifta definitio tribui poteft; tiempe Deum , utpote caufa efficiente & confervante carentem, Sed manifeftum eft , ipfum hanc definitionem prius cum infigni prarogatim fine ulla reftricr.ione Deo applicarej qui Y iblus
|
||||||
|
i76 CARTESIUS Veru*
folus Hullaplane re indiget; qui ceteris omnibus rebus fubk-
*tis exfiftere poflet; uti 8c exftititfolusantecreationemj fed
8c aliis omnibus rebus applicatur, alia omnes fubftantias qui-
dem mlla atia re ut fubje&o indigent; attamen fine concurftt
Deiexfiftere nonpoffunt.
Qualis a Oftendimus fupra oppofitionem fieri per vocem vero refpe-
Cartefi» £fcu caufie efficientis & confervantisy non reCpe&ufubjecli inha-
m oppo- jfmis. dicitur etiimnonmfi ope concurfus Dei. Scilicet Deus
nutta plane re indiget; ceteris omnibus fublatis, Deus elfe
poffet; cetera vero omnes fubflantia, licet nulla re ut fubjefto-
indigeant, tamen nonnifi ope Dei concurfus exfiftere poffunt.
Adeoque nomen fubftanti*, uti &nomenw/», DeoSccrea-
turis non convenit univoce, ex sequo & asqualiter. Nec Car-
teJiuS) quod fupra oftendi, novam fubfiantia definitionem fin-
xit Art. fz. fecundum quam^ ne palam Atheus audiret $ res
irmtas etiam fubfiantias vocarepoffet j fedfecundum fuani/a£-
fiantia definitionem non tantum Deum , fed & res alias om-
ttes fubfiantias dicit, tantum cum prarogativa qmdam Jitb-
jtefttf* Divinse , qua ceterse omnesdeftituuntur, quae Dei
toncurfit egent ad exfiflendum; quae minime eft nova definitio,,
fed tantum communis conceptus, fub quo mens 8c corpus
tera: fubftantise concipi poflunt, quibus vox fubfiantiaum-
voee convenit.
Indefini- Tandem intricat Le&orem, Scvultliberalis videri. Dat,
tioneab- Carte/iumper hac verba, nulla alia.re indigere ad exfifiendum,
fo^^fi1^' fimtil& caufam efficientem ac confervantem & fubjettum inhafio-
fionis pro- #is intellexiffe y ita utriufque abfentia requireretur adnaturam
prie ncita- fubflantig; 8tc. Ita nugetur, cui volupe eft. Imo hoc nihil eft
tur, non. nif^\ nugari. Non petitur, quoddat, fed dat, & fingit ut
V^m eau'ks&otem intricet. In Apologia§. ip.fcripfi & addidi, ex-
plicationis gratia. ut fubjecloinhafwnis. Hoc tantum remo-
ve*ur indefinitione. Sed tamen, quando vox de Deo adhi-
feetur, tum fimpliciffime Deus poteft dici, nutiaplanerein-
Mgere, ne quidem cattfa cenfervante. Quod faspiffime jam eft
repetitum.
Quod re- x. Hoc manifeftum quoque eft ex eo quod Apologue
acres^rea-!^^m•u &t0' fi©-fcyi^fi» CartefmpruJwter m^rbamdefi-
nitio-
|
||||||
|
Spino&fiai EVERSOR. JPas-11. 171
mtione pofait, qu<* in empkoft & fimpliciter ctmveniunt Dep , txnhefa
perfeclijftm<s uUfuefubftanti*, /edinminore emphaftetiam<^m „^mv*. nibus creatis fubftaptiis. Sic fupra , quo fenfu Deus, &fuocet nana fenfu creatura fint Jubftantite. Vir Cl. quidetn concedit tnfi- *qu°> 6« nitam effentite Divina pra creaturarum perfe&ionem; attamen Jubftantt*. fubjiantiam Dei3 quatenus abjiraSo conceptu ab effentia fejumii' tur, »0» alio mods cmcifiendam ejfe vult^ quam fubftantiant creaturarum. Falliturbic Vir Cl. 8cgraviter errat, confun- dens conceptumfubjiantia? abftrablutn ab omnifealitate.Sc eflibu- tia cujufque rei, cum conceptu fubfiantitecovtpleto^ quonobis reprajfentamus ip&m iilam realitatem(iv.e ejentiam, .qu«£eit ea res exfiflens, igfafubftantia. Hijic.quandofermoeft.de fuhfiantiaDei, nonampliushabetur,conceptus#/>/?ftf #».$•, fed completus; adeoque Jukfcantia Dei eft ipfa Dei effentia, fum- ma PerfecJio, naturatXei, habensomnes PerfecTiones. Ha»c ergo cQmple&itur omnem ©mnino Perfectionem; Sc.eil in- numeris modis perfeftiQr omni fubftantia creata. Sic fuhftag,- tiamentis & corporis eft ipfacujufquer&z//Az.r, quatenus ea iubjeftp a.d .exfiftendum hon indiget; ipfa cujufque effen$ia 8c natura. Hinc Gtxce vox ve-ifitamej/entiam, quam fufr- ftantiam denotat. fet.uti mefls & eflentia mentis cprpore (5c eflentia corporis longe eft prpsftantior & nobiliori ,fta qy$r que fubfantia rnentis increatae inflnit.0 ■nobilipr & prajftan- tior eft,fub,ftantia.ornni creajta. Cpnceptus vero abflrabjusvfo omni realitate, .eflentia, fubftantia particulari in eo fojp confiftit, ut fit res, qpahfcunque ea fit, ita exfiftens, ut nulla re indigeat ad exfiftendum. Sic Carteftus definiyit fuj?- ftantiam ingenere Scin abftrablo. Sed quando,Deo cpncep- tus fubftantice applicatur, cogitatur ipfa eflentia Dei perte- ctiflima, fibi fufficiensi quando creatis iubftantiis app|ica~ tur, cpgitatur eflentia, realitas, fubftantia finita, depen- dens, non quidem fubjefto inhsfioms, fed Dei concurfuin- digens ad exfiftendum. Hic error Viri Cf. eft fonsnontantum eorum, quas confufehoc §.io.fcripfit, fed &nonpercep- tae Cartefii mentis & fenfus Art. yi. atrpciflitn?eque calum- riiac & accufatipnis. XI. Ut fophifmata quacdam a Viro O. propofita folve- Treserroi |
||||
|
ty% CARTESIUS
mlitit.cum reffl, notaveram Viri C\. perfidiani i dolum & falfitatem. Irl
coiorem Belgica Exerc. totum Axt.fi. in Linguam Belgicam tranf-
$J* P*jjfi" tulerat, fed omiferat vocem plane, qux maxime ad
cl-t> fenfum non tantum clarius, vel efficacius, fed & plene
fignificandum facit. In quo ego non qusro efugium ad Car-
tefium excyfandum, quod heic ait, fed notoCl. Auctoris/w-
fidiam, dolum Scfalfttatem; addo jam ftupendam audaciam
in falfando textu Cartefii, ex quo Spinozifmum extundere
quovis modo, pervertendo , fingendo , falfando & ver-
bum hoc omittendo, improbo labore ftuduit. Pulverem
hic §. 11. oculis lectoris infpergit, quem facillime difcu-
tiam. Efugium quarit^ fed admodum vanum & nugax, nec
fine errore, quod ita demonfirabo, ut ne rimula evadendi
ipfi amplius fit reliqua. Quterit, Excluditne enunciatio uni-
verfalis negans omnia, ita ut nihil prorfus reftet.? ^uodnifa-
ciat, noneft univerfalis. Quod illuflrat exemplo. Si dixerim,
Petrusper intcgram feptimanam nullo ufus eftcibo, velnullopla-
ne cibo ufus efit an non eodem redit? Notabo hic primo tri-
plicem errorem. i. Loquitur de enunciatione univerfali,
cum omnes, quos dicit Logicam Jiiimine falutaffe, fcianthanc
de Petro effe fingularem. Enunciatio univerfalis eft, fcribit
ipfe Cap. z8. §. 6*. cujus fubjetlum ob additam notam univerfa-
litatis fe quam latiffime adfuum pradicatum extendit. z. Sed
nec definitio fubftantite proprie eft enunciatio univerfalis. A-
liud eft quod definitio omnifubftantia convenire debeat j a-
liiid eft, quod fubjiantia definiaturj nam ita definitur res
particularis. Saltem nota univerfalitatis fubjelto addita vel
mtellefta hic non refpicitur, fed nullare indigere; quse eft
pars prtedicati; unde univerfalitas enunciationis non pendet.
3. Errat, quod hancenunciationem, fubftantiaefh res, qua
ita exfiftit, ut &c. habeat pro negante, cum fit ajfirmans.
Affirmatib Sc negatio pendent a prtedicato. Heic vero pars
prsedicati negativeexponitur, quodenunciationemnonred-
dit negantemj cum prasdicatum cum fubjeclo conjunga-
tur, fubfiantia eft res, qu<e ita exfiftit, ut nulla alia re &c.
VirumC!. Jam ad rem ipfam. Licet in exemplis, qu« heic ad fpe-
aperts per- ciern & colorem fuas "perfidije quserendum finguntur, per-
ftdua&jo- r • 1 & > rndc |
||||
|
Spindzifmi EVERSOR. -Pars iu 173
inde fit, fivedicatur, Petrus nullo ufus eft cibo, fivedicatur, U effe
Petrus nullo plane ufus eft cih; vel invaferit ftrages oppidum a- "UIn •nn0 liquod, velpagum, qua omnia animalia perierunt; ita ut dica- Ta'x""*** tur, mllum animal evafiffe, velnullumphne evafijfe; non ta- evincirur. men in textu Philofophi res eodem redit. Quod ftatim o- ftendam. Sed primo obfervo, quod qui vertit, verba qu« in textu funt vertere debeat, non praeterire, fi forte judi- cet, eodem redire fenfum, maxime in controverfis. z.No- fter Interpres eft dvTOKctrdnfncf; nam fatetur, adverbium plane additum enunciationi univerfali efle notam majorisajfe- verafionis, Sc excitare fidem &? attentionem audientis vel legen- tis; cur ergo omittit vocem in verfione, quaz majoremad- deret emphafin? Sed jam id agam, utevincam, ab omifla hac voce pendere omnem VinCl. fophifticationem. Hincno- to, eodem revera redife five in ipfa definitione voxplane addatur, five omittatur. Imo pra^ftare, ut ibi omittatur. Quemadmodum prudenter ea vox a Cartepo 'in definitione non eft pofita; licet verum fit, ouodfubftaniia omnis ita exfiftat, ut nulla alia ret fic & nulla plane alia re indigeat ad exfitiendum, nim. ut fubjecto. Haftcnus convenit inter nos. Eft ergo ignoratio elenchi, quod Vir Cl. id probct his ex- emplis j atque ita icTum timide declinet. Docet Philofophus in feqq. quomodo notiofubftantite Deo conveniat, & quo- modo creaturisj Deo cum hac prarogativa, quod nullapla- ne re indigeat, non tantum ut fubjeclo, quod omni fubftantix communeeft, fed nullaplane re, nullo refpectu, nullaquo- que re ut caufa a qua fit, ita ur ceteris omnibus rebus fub- latis, non exfiftentibus, annihilatis, Deus tamen exfiftere poflet & exfifteret. Huic manifefte opponitur, quod crea- tune nonnifi ope concurfus Dei exfi/fere poffint. His ergo fineea prterogativa convenit nomen fuhftantite. Ergo hon mivoce Deo & creaturis. Iterum, creaturis convenit fecundum quid\ cer- torefpetlu, to nulla re alia indigere, riim. rcipe&ufubjeffi in- htefionis; fedDeo fimpliciter, fme vefiriBione, & refpectu fub- jeki inhtefionis, & refpeclu caufie efficientisvelconfervantis. Ideo dixit Philofophus prius fecundum quid refpe&ujubje- Biinh<efionis, quod NULLA ALIAREindigeatadexfiften- Y 3 dum\
|
||||
|
«fftf. <! A R T E S IU S Verus
dum-, fcd,poftea fimpliciter, omni refpe&u, cum definkio !Deo «mplicatUr, Et^quidem fubflmtia^ qu<e NULLA PLA- NE K.YL indiget, unica tantum poteft intelligi, nim. Deus. Concludo, virum Cl. omittentera in ipfa verfione vocem flane, a qua fenfus pendet, & a cujus omiGione fophifticatio omnispendet», manifeftefalfitatis^doli, &/«^W/>eflereum, qua ipfum non abfolvam, nec dimittamy antequam eam faf- lus fuerit, vel in publico fcripto, vel faltem tacendo. Coramit- Praeterea ut fp-cies concilietur fententia: de unicafubftan?. tit fophif- tiat & detorfioni veiborum, ac fi Cartefius roganti, utrum madiviUo- tafts reSqUj^em detier, qutshoc fenfufubftantia ejfet nuncupanda ? refpondiflet, imo vero eft res, .quaplane nulla re indigetadex- fiftendum, fed illa duntaxat unicaeft, nempe Deus; commit- tit fophifma diviftonis; divellit enim verba Cartefti, quibus in majore emphafi appropriat. fuam definitionem Deo, afe- quentibus, cumprsc. conjun«£tis,inquibusex fenfucommu- ni eam tribuit omnibus aliis creatis fubftantiis. Ipfe pag. i i.p. & paflim hsec verba folaponit, Et quidemfubftantia, qua nulla plane re indigeat, unica tantum poteft intelligi, nesnpe Deus; fed Cartefius fcribit porroj Aliasvero omnes, (fub- ftantias) nonnifiopeconcurfusDei exfiftere pqffepercipimus. Con- cluditv Atque ideo nomen fubflantite non convenire Deo & illis univoce; uti mentibus flnitis & corporibusj quod feq. Art. docet. Nofter tamen concludit, Carteftum unicamtantum admittere fubftantiam. Quod e diametro ipfi textui & ex- preflis vefbis adverfatur. Perfidiam imo hic in fin. pag. habemus reum confitcntem: omifit fateturper jn ver{jone vocemplme; quam ipfe fcribit, accurationem defi- wmiam. nitionis affeverare, & fimul ejufmodi rem, cui tribuenda fit, (addo cutn ea praerogativa 8c in fiimma perfedtione,) com- mtatftrat. Ergo reus eft manifeftazfraudis, doli & perfidise, ipfo fatente. Simal fibi contradicit, quando iupra fcripfit, eodem redire, five vox plane addatur, five omittatur. Imo in initio §. exclamat, ohe! grandereveracrimen, quod ftultusvi- deri noluerim; ficcine! fideliter vertendo Auftoris, quem Spinozifmi accufas, verba ? Rurfu» Supereft nonnihil pulverjs oculis le&oris infperfi fub fin. |
||||
|
■ \ ■
Spinozifmi E V E R S O R. Pars 11. tff
pag. 119. & izo. qui ut difcutiatur, iterum repetendum '"nirfcat
eft, oppofitionem non fieri refpe&u fubjecli inhajionis , quo **ea°tc nulla: fubftantiae indigent, fed refpe&u pnerogativa unica; \\\ius fubftanti*, Dei, nulla plane re indigentis, ita ut ceteris omnibus fublatis, nonexfiftentibus, vel annihilatis, haec tamen exfiftere poflit; cum cetera; omnes nonnifi ope con- curfus Dei exfiftere poffint, adeoque Deo ut caufa indi- geant. Rurfus ita nugatur; Quid fiultius excogitari potuit, quam Cartefium ejufmodi proponere definitionem, qtia res pluri- ma concipienda funt, & cujus ratio formalis tantum in una re reperitur, fed eius oppofitum in cunfiis aliisi Quod eXemplo seque Jlulto illuftrabit; Idem profeblo ejfet, ac Ji vellem dare definitionem Planetarum, £5? hocmodoinftituerem', perplanetam nihil aliud intelligere pojfum quam ftellam propria luce terram il- luminantem. Et quidem planeta, qua (qui) propria plane luce tellurem illuminat, unicus tantum concipi poteft, nempe Soly teteri (ceteros) vero omnes non nift ope lucisfolaris terram Mu- mnare pofie percipimus. An non fibilo, rifu , cachimo, dignus forem, nifi id egijfem, ut reliquos planetas e planetarum catalogo fxpungerem? utjtultahxc cogitatio, vere ftipula levicr, (re- fpicio pag. 18- Prsef.) nemini fit lapillus, in quem im- pingat, fed tollatur Sc removeatur, obfervet, quod decies eft dictum, prarogativam, quae verbo plane innuitur, non poni in definirione, fed in ejus applicatione, qua definitio Deo appropriatur; fed ea excluditur in applieatione, qua aliis omnibus fubftantiis appropriatur. Hinc pro ftulta prasc. cogitatione & oratione ha?c eft fubftituenda. Jdemprofeilo eft aeji vellet dare definitionem Planetarum, ( quibus cum ve- teribus jam folem annumerabimus,) & hoc modo inftitueret j per planetam nibil aliud intelligere paffum, quam ftellaw, qna five vere, five apparenter, circa terram moveatur, eamque iliuminat. Ei quidem planeta, qui propria plane luce (vox haec tam in prxc. quam hoc exemplo, nonnihil incongruens eft; ideoque exemplum a Gl. Viro fictum minus eft appo- fitum,) tellurcm illumimt, micustantum cmripi potejt, nempe Sel; ceterasvero omnes nonmft spe, lucis folaris teiram illumina-r repQjfeptrtipinm. Jn f|WpHiC rifu,, MfiJmWy Mgwsforet,, Jiid
* - / , * ■
|
||||
|
i/6 CARTESIUS Verus
fi id egiffet, ut vi iftius deftniiionis reliquos phnetas e planefa*
rum catalogo expungeret ? Ita Cartefws rninime excluditDeum ex numero fubftantiarum, fed fubftantia definitionem pri- mario Deo applicatj quod partim tota oratio, nexus, or- do verborum, etiam feq. Art.docet, partimvoxPLANE, perfideomifia. in verfione, indicat. Judicet jamLecfor, an Cl. accufator fibilo, rifu, cachinno, an potius commifera- tione, an vero indignatione, & nifi refipifcat, iratremen- di numinis dignus fit, qui tam perfide Scfophiftice fallit le- cTrorem, concludendo, Carteftum cum Spinoza unicam fta- tuere fubftantiam; ceteras omnes ex earum numero expungere, & dicis gratia tantum appellarefubftantias, ut non aperte A- theus videatur, & verus Spinozifmi Architeclus. Iterum Je XII. Ut altiora canat, ex fide Cap. 3. §. 1. data, fcribit voce A^m- §. 1 z. me defcribentem voces univoce cc aquivoce, & nomcn w«avi- ^qUjV0Ce adhibentem caufam Cartefianam prodere, quam tan- imellecht. topere tueri conatus fui. Imo fi noverim, quid concedam, voce Eequivoce, litem noftram forefinitam; quia ita ultro faterer, folum Deum ejfe veram & proprie diclam fubftantiam, res vero creatas duntaxat nomine tenus. Sed ingentia folet prasfari, grandia concludere, femper triumphat, videamusquidpras- ftet. Supra oftendi, ipfum explicando in Metaphyf. tripli- cem prasdicationem, univocam, aquivocam, lx anahgam, quarum nulla fecundum ipfum hic locum habere poflet} & prxtcreando homonymiam kcafu, (quam Cartefo infcius ob- trufit, imo & heic in fine§.de novo, ubifcribit, ut fiquis Jidus aliquod <equivoce canem vocat, non exiftimandum eft, illum illud ftdus pro verocane haberef) ipfbfa&o oftendiffe, nccipfa hsec vocabula, nec id de quo fcribit intellexifle. Sedmiror, quod adeo fuerit imprudens, ut iterum de his terminis, necdum a fe perceptis, fcribat, & quidem infcriptoerifti- co } imo quod plures novos errores prioribus fuperaddat. Sed verum efle proverbium, canis feftinans cacosparit catu- los, probat hoc fcripto, quod Prasfat. pag. antepenult. ja- ctat ante femeftre ffatium fe habuiffe paratum, fed exfpetlafife &c. utinam interea diligenter omriiaexaminaflet, innume- ra correxhTet, mutafTet, delevifTeti ita neceffe non habuif- fem
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Parsii. 177
fem tot errores indicando & confutando me le&oremque
meum fatigare. /
Primus error, ex prascipitantia&feftinationeortus, fla- Varijer-
tim in limine committiturj ait enim pag. 121. Intelligamus ror.es. .
n -n j- • fj tt 1 j j r+ • notamur,
ex Cl. Burgersdicio C? Heereboord, quid fit genus aqmvocum, Primuf,
five homonymum , £j? quidfit dici tequivoce j & citat verba ex
Lib. 1 .Log. Burgersdicii 6cHeereboordCzp. 16. ubi tamen hi ,
non agunt de genere aquivoco, five homonymo j fed de homo-
nymis nominibusj quod vel ex verbiscitatisliquet. Itautne
quidem attenderit ad fenfum verborum, quas fcripfit. Ego
fcripferam non in genere de homonymis , fed de genere bomo-
nymo fwe aquivoco , ubi agebam defubflantia. Citaveram §.
20. Cl. Heereboorddefiniuonesfubfiantia, ex Lib. i.Cap. 4.
§.8. Qu. 1. Vifum fuitex§. 3. pauca addere a\egenere uni-,
voco & aquivoco , ut hi termini breviter explicarentur j fic
dixi, Philofophum hic, nomen fubftantianonconvenireDeo&
creaturis univoce, fcripfifle. Quiaautem§. zo.Cap. 4.Logicx
Heereboordii notaveram, ideo §. feq. 21. tantum §. 3. exHeere-
boord indicavi. Vir Cl. heicCd!/).nonnotatumvidens, inco-
gitanter videtur quasfivifle Cap. ubi agit de homonymis no-
minibus. Hinc citantur hic verbaex Cap.26. ubitamennon
agitur de genere homonymo.
Secundus error eft, quod non citat Cl. Burgersdicii defi- Secundm;
nitionem , fed eam Arifiotelis, quam Burgersdicius confert
cum fua, & quantum differat a fua, indicat j fed ex Hee-
reboord c\tAtea.m, quae eft Burgersdicii. SciatLector, Lo«
gicam Clar. Heereboord effe Synopfin Logicaz Burgersdicii.
Hincdefinitionesfunt easdem, verba eadem. Sed Heereboord
addidit notas & exempla. Hinc Heereboord Quaeft. 2. ean-
dem habet definitionem vocis homonyma, quam Burgersdicius
Tbeor. 2. Cap.26\ Sed in §. 3. commentarii proponit^fn-
fiotelis aliam definitionem j quam melius fibi ufu venire pro-
culdubio credidit Cl Antagonifta.
Tertius error graviffimus eft, quod ea Ariftotelis fit defi- Tertiui.
nitio rei homonymaej fed Burgersdicii fit vocis homonymajj
uti 8c Heereboordii. Nec hanc differentiam attendit nofter.
Burgersdicius exprefTe fcribit §.3. Arifloteles Lap. 1. Lib. de
Z Categ.
|
||||
|
173 CARTESI U S Verus
Categ. uhi ex profefib de fynonymis &f homonymis loquitur, ret
ipfas definit ; nos vocabula. Et tamen Ariftotelis verba retinui-* mus, levi mutatione ad vocabulorum definitiones detorta. Tum fubjicit Burgersdicius Ariftotelis definitionem rerum, quam Vir Gl. pofiiit ut definitionem nominum homonyman; & ut eandem cum Heereboordii, quasrentis , quid eft vox bomo~ nyma ? Quinque Quales porro fint homonymia , cum homo vel animal re- alii errores fertur ad vivum Scpi&um , &Ccanceradmorbumt animal, vel demon- jflfe fupra vidimus; nim. illam efle homonymiamy?/»///'- tudinis; hanc tantum effeicafu; fimulqueoftendimusneu- tram hic locum haberej fed heic efle homonymiam obina* qualem attributionem, quando nomen homonymum five aqui- vocum fignificat communem naturam, quae fubje&isfpeciebus inajqualiter communicatur. Uti cum ens accipitur refpeclru fubftantia & accideniis ; fic fubftantia vel exjiftentia refpeclu Dei & creaturarum, quibusnon univoce , exasquo, cequa- liter, fedaquivoce, insequaliter, convenit. Hinc in appli- catione praecedentium pag. I2.2.«varii errores notantur» t. Quod eadem fubftantia definitio neutiquam Deo &crea- turis conveniret, ex mente Cartefii. 2.Quando Cartefiusdi- cjt, ea non convenit Deo 8c creaturis univoce, hoc accipit ita, acfi dixiflet, minime gentiumciconvcnit. Cartefius dixit inaqualiter ; ille per nulh modo explicat, veXprorfus non. 2. Cartefium fubftaniiam aliter definire refpe<5tu Dei; quaipfi efl res, qua nulla plane reindiget ad exfiftendum ; aliter re- fpe6tu rerum creatarum , quse funt res qua folo Dei concurftt indigent ad exfiftendum. Sed jam abunde oftenfum eft, defi- hitionem fubftantia Deo Sc creaturis effe communem, fed non univoce , aquivoce , inaqualiter , cum ea differentia , qitse accuratiflime a, Philofopho definitioni fuit fubjuncla. Quemadmodum & alium fecifle fere eodem modo innui §. 20. Intellexi ipfum Cl. Antagoniftam , cujus verba citavi exCap.f. Logica:§.z. Sed 3. multomagisfalftimeft, has iuas efle definitiones , & diverfas , & oppofitas. 4. Nomen fiibftantiae tantum tribui creaturis , bb apparentem fimiBtudi- nmt ne in multorum offenfam incurrerec. f.Rescreatas |
||||
|
Spinozifrni EVERSO R; Pars i i. 179
pro fubflantiis non haberi, fi a Cartefw fubflantta dicantur
<equivoce, injequaliter, non univoce, necexxquoj nonma-
gis quam fi fidus aliquod aquivoce canis dicatur, idfidusprovero
cane babeatur. Qyae eft homonymia a cafu , quam contra fen-
fumverborum Cartefio & mihi obtruditj acfi nullaaliaeffet
aquivoca, five non univoca pra:dicatio: & ac fi ego heic cau-
fam Carteftanam proderem ; cum revera Vir Cl. plane hic ad
incitas redaftum fe fuifle probe fenferit.
XIII. Conlcius fibi fuit Vir Cl. quod paucis verbis vo- ci.Ad-
cem aquivoce, five nonunivoce, ita expofueriminApologia, verfarius
ut lis noflrafinita fit, Cartefii definitione ut Deo & creaturis drcatotam
conveniente licet non «f ^w, five non univoce, prorjusvin- gX^SSeo
dicata, Hinc§. ij. cogitur fcribere > Inftabit tamen Vir td incita»
Cl. dicendo, genus aquivocum effe, quod inxqualiter fpeciebus redaftus
fuis convenit. Addens, Fateor. itadefiniri. Exfateri cositar^ e ' ut,c0"
» ' ' j • t • •cj ' gatur ab- nam provocarem non tantum ad quosvis Logicos qui de eo furJ,e ne„
agunt; fed & ad propriam, quaminfuaLogicaA.iyoS". de-gare. <juod
dit, definitionem j ibi ipleCap.iz.§. 16. genushomonymum,ol^wij0m
five aquivocum e.% §.14. definit, quod inaqualiter, uni plusy ^'pnyflcje'
•JMpi minus ^ fpeciebus fuis convenit. Hujus fuae definitionis docent, 8e
confcius/tffcri coaftus fuit, ita definiri: adeoque Cartefium ipfehucuf-
ita pofle nomen 8t definitionem fubflantia Deo plus, crea- jlue c"'v'
turis minus attribuere, id eflnon mivoce. Ita ergo noflralis qUOnegato
fiuita erit. Quod ipfe falio §. 11. fcripfit. Imo Metaphyf. lequitur
Cap. 3.§.z.i. Anno 171 f. adhuc fcripfit j nonmale, quam- %"»*«;-
|
|||||||||
|
mus.
|
|||||||||
|
vw »e» univoee, fed tantum analogice (id eft aquivocef) Ens ™
difyefcam in abfoluttm & relativum j fed poftquam jam ego
oftendi, ita Cartefum non univoce, fed analogJce , aquivoce,
Deo & creaturis tribuere nomen & definitionemy«l/fo/tf/>;
,, adeoque non unicant tantum , fed innumeras ftatuere fubfian-
. tias-, quid jam confilii, ut tamen Cartefius maneatverusSpi-
nozifmi Architeelus? Caufaeftdefperata. Hacnonfucceffit,
alia ergo via aggredietur. Licet quivis Logici ita definiant
&loquantur, ipfe etiam A. 1705*. antequam fcripferat,
Carteftum Spinoza praluxiffe , imo & poftea A. 1715".. videt
tamen jam ex mea Apologia, fe caufatota (proquacalum-
niando & pervcrtendo tam ftrenue a£ta Eruditi Viri ei gra-
Z % tias
|
|||||||||
|
1S0 CARTESIUS Verus
|
|||||||||
|
tiasegerunt,) cecidifle. NeveroLe&orbenevolushocaninT-
advertat, dolo opus erat. Ergo retra&atfuam, &rejicit quo- rumvis Logicorum generis homonymi definitionem, & ufum vocis aquivoce velunivocey utfaltemhacrationeatrociflimam calumniam defendat. Expedit ergo fe breviffime, fcribens, fateor, ita definiri j fedpefjime. Peffime ergo ipfe cum omnibus ita fcripfit, & locutus eft, nonitapridem. Quidtum? An, Cartefio etiam licitum fuit ita loqui ? Quisneget? Adeoque non ita dimittam Accufatorem, fed conftrictum ipfum tene- bo, ufquedum faltem tacendo falfitatem fuse calumnias Sc accufationis fafTus fuerit. Poflem ergo Cl. Viri confutationem generis in univocum
6c analogum miflam fitcere} fed quia nihil praeterire volo , nec le&orem dubium & incertum dimittere, ex fuperabun- danti eam divifionem ufumque loquendi prius probaboj de- inde vindicabo. Genus debere admitti univocum non tantum, fed & anal&-
gum, adeoque fiepe quid debere diverfis rebus tribui, five de iis prsdicari, non univoce, fed analogice^ ut probem, afliimo, quod Vir Cl. dat, genus nobis fuppeditat conceptum alicujus efifentite; eft enim natura omnibus fpeciebus com- munis. Aflumo i, eflentiam Dei ab eflentia creaturarum de- bere efle diftin&iffimam. Hoc negare quid diflat a Spino- zifmo? Hincjam certiffimeinfero, cum Deus fit mens, fpi- ritus; cogitet^ intelligat, velit; fit fapiens, bonus^ jufius^ fanblus 6cc. cumque pariter haec omniadementibus quibuf- dam, & qiisetiam de omnibus pnedicare oporteatj ita ut Deus 8c mentes creatre idem genus rerum conftituant, orrv- nefque cogitent, intelligant, * velint j quasdam etiam fint fa- pientes, bona &c. neceflumeft, ut heic admittamus genus ctiam analogum; Sc ut hsec omnia dfe omnibus non univoce , fed analogice dicantur. Idem porro poflemprobareexeoquod Ens tam\fuhflantiam, quam modos c? accidentia detiotet, fed analogice. Qyin Deus Jehova x*t' i%o%vii dicitur. Similia plurima poffem proferre. Sed haec fufficient. Vindicandam etiam nobis propofuimus necefFariam iliara
divifionem, & pr3sdicatiopem#»#/0g«#/#, five <equivvcnm. Quid;
|
|||||||||
|
Genus a-
nnlogum omnino datur.
|
|||||||||
|
Quod
probatur.
|
|||||||||
|
Ef vwidi-
catur. |
|||||||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pare 11. 181
Quid jam invenit VirCl. ut receptam, fuamquoque, divi-
fionem jam demum peffimam dicat? Primo ait; effentia con- fiftit in indivifibili: quapropter impojfibile eftt utperpartes, vel gradus, fpeciebus fuis tribuatur. Refpondeo, canones iftiuf-r modi habere fuas limitationes> ita ut aliquando & feeim- dum quid veras fint. Ita certe Dei ejfentia confiftit in indi- •viftbili. Hsc eft unica, adeoque eftnegandum, totamDivi- nam effentiam (partes eanon habet, ne quidemgradus, cum fit infinita,) eandem Deo 8c creaturis ex aequo & univoce efTe communem ; licet rerum creatarum effentia in indivifi- bili confifiere recte dicantur; E. Gr. numerorum &figurarum, quaz additione Sc ablatione unitatis etiam, vel unius anguli, vellateris, neceffario mutantur, nec manent eaedem. Sic humana effentia neceffario poftulat unionem mentis 8c cor- .poris 6cc. Sic Mternitas neceffario excludit abfolutiffme tam principium, auamfinem; ita ut contradiftoria fit Remon- ftrantium diftin&io in abfolutam & reftricJam, fivepriorem & pofieriorem. Valuntas ita in indivifibili confiftere dicitur a Philofopho Med. 4. quatenus eam abftra&e confiderabat. Sed an nullibi graduumdiftinclionem admittat effentia, plu- ribus fpeciebus communis; an tam ftri&e ejfentia inindhifi- ^/7/confiftat; nonneceffumefthicdifputare. Sufficit, quod effentiaDei infinito perfeftior fit quam mentis creata:; om- nes tamen fpiritus habent efTentiam fpiritualem, cogitant Scc. Analogice hanc ipfis tribui debere patet. Quo fenfutan- tum quxdam Dei attributa communhabilia dieuntur. Si Cl. Antagonifta vel pertinaciffime in calumniando & contradr- cendo perfiftere velit, faciam, ut convincatur, & ne qui- dem contra mutire queat. Effentia Divinaea eft, qusrom- nem involvit, neccffario habet & poffidet, perfe«ft.ionem 'nullaque deftitui poteft; faltem fatente Viro Cl. omnem poffidet. Sed effentia mentis omnis creatae talis eft, ut om- nem recipere, habere, ab aeterno habere non poffit. Ergo effentia mentis Divinas & creatarum non ita indivifibilis eft -fingenda, utvel tota, vdomnino non, utrifque tribuatur; fed omnino inxqualiter, non univoce, analogice. Qyod Sc de attributis Dci communkabilibus dicendum eft. Z l Sed
|
||||
|
i8i C-ARTESIUS Verus
Apettlfli- Sed convenit hic canon de ejfentia fere cum 6a deyifJ*
|
||||||||||||||
|
^ fiantiai, quem fupra examinavimus. Obferva, Cl. Aucto
,_°" rem heic jam loqui de effentia, quam tamen fupra ijubfian- |
||||||||||||||
|
ma ex i
laticme |
||||||||||||||
|
cotum o-
|
||||||||||||||
|
ftenditut tia diftinguebat. Imo fcripfit §. to. Nemo ambigit, quin ef-
comradi- fentia Divina... creaturarum ejfentias infinitis modis pr<eeettat. "10< Attamen fubfiantia Dei, quatenus abfiratlo conceptu ab ejfenti* fejungitur, non alio rtiodo concipienda efij quam fubfiantia crea- turarum. Deus habet efferitiam fpiritualem $ mens creata pa- riter. effentiam dicit confiftere in indivifibiU\ quare itnpojjibik efti ut per pnrtes vel gradus fpeciebus fuis tribuatur: §C tamen effcntia Divina nofiram infinitis modispracellit. Exfpectabo an unquam fe ab hac aperta contradi&ione fit expediturus. Si more Cl. Adverfarii agere mihi luberet, ego eum liberarem dicendo, ipfum firmiter tenere axiomahoccertiffimum, ef- fentiam rei confifiere in indivifibili\ adeoque Dei effentiam to- tam efle in creaturis; id eit Deum & rerum naturam efle u- num. Qui eft ipfe Spinoziftnus; qui recte ex hoc §. deduci- tur. Quod ergo contrarium dixerit §. 10. fuiffent tantum verba, meraverba^ fraus^ ea dicis gratia fcripta eflent. At- tamen nolo hac contradi&ione ipfum liberare, quia grava- fem ipfumtali confequentia > quam mecum abominatur. Con- traditlionem ergo hanc manifefiam ipfi relinquam, tantum- que Cartefi hac etiam in parte frJN$»(tet omnimodumque/ a Spinozd diflenfum oflendam ex fin. §.6". Refp.6". Atque ita longe alia indifferentia human<e libertati convenit quam Divina. Neque hic refert^ quod effentia rerum dicantur effe indivifibiles; mmprimo NOLLA ESSENTIA FOTEST UNIVOCE DEO ET CREATURtE CONVENIRE, &c. An tota Sed & alio canone Logico utitur ad iftam analogicampr<e- natura ge- dicationem, quaj ipfo fatente Cartcdum liberaret a Spinozif fpecie.'1 m m'> evertendam: nim. tota naturageneris eft in fpecie. ^uod falfutn ejjet, ji genus fuis fpeciebus ineffet imequaliter. Et quid ft fenfu eo rigido falfus fit hic canon, fed laxiore verus? Quod ex prax. refponfione jam facile intelligitur. Credide- rim naturam animalis, quod ad plures & eximios gradusat- tinet, ihulto perfectiorem efTe in equo, vacca, ove &c. vel & in homine, quam inpediculo, pulice, formicjr, |
||||||||||||||
|
aca-
|
||||||||||||||
|
Spinozifmi E V E R 5 O R. P*rs n. 185
acari &c, Sed forte ferviet & mihi nonnihil canon Logi-
cus, quo dicitur, gradus non variat fpeciem, ljcet ejus ope lionindigeam. Errat & faliitur Vir Cl quando addit pag. 1*4. Cl. Hee- Aiiqui»
reboord hanc generisdvuiponem flane, tanquamineptam, prater- *rpornoU* tnifit. Hsec vox plane habet beic fuam emphafin: adeoque nolui eam prajtermitterej uti Cl. Auftor in ftia verfione. Sed fallitur Vir Q. ego ex Logiea Cl. Hcereboord defumfi iftam definitionem, non ex hogica Burgerfdicii, uti falfo quoque heic ait- Heereboord eam non habet, ubi Burgerfdi- ciuSf id eft Cap. 11. ibi eamprasteriit, fed minimet anquam ineptam j habet eni.m eam & probat loco a me allegato: nim. Cap.4. §. 3. in notis ad Quasft. 1. Verba egocitaveram degenere univoco & analogo §.ii. quaj nonrepetam. Sedtan- tum addam verba feqq. Mrgo majorijure ea dicitur defubftan- tia quam de accidente; confequenter ens inaquaiiter dicitur de u- troque^ ideoque eft genus analoguw. Imo quod Cl. Antagoni- fta infra ex Ariftotele citat, Heerebosrd ftatim quoque fub- jungit, unde Ariftoteles fere femper accidentia vocat bw m«, entis entia; fubftantias vocat fimpliciter ovt» id eft entia. Mi- rari jam define Lecior, quod Q. Antagonifta Cartefmm, quem odit, tam perverfe intelligat, qui quosvis au&ores ita obiter infpicjt, wt vel nefeiat, qua: fcribant, vel quid- yis pro quovjs fumat ; uti fupra vidimus circa definitionem bomonymine. Non corrigit Q. Burgerfdkius eam divifionem, fedexplicat Altet er-
& illuftrat ulterius, quando notat, genus aquivocum imper- ror- feclo modo genus effe; & ex Ariftotele addit, quod quamvis non fit univocum^ non tamejiipenitus ejfe aquivocum. Manet inte- jrim, genus non univocum efle diftum homonymum fiveaqui- vocum. Hoc fenfu ego dixi aquivoce. Sed Cartefius fimplici- ter non univote. Pergit, Htec generis diftributio in univocum £5? analogum^ Terrius.
ntrn cequivocum, (ftriclifiima fignificatione, quam Ariilote- les dicit homonymiam a cafuf) quod nihilgenerisftgmficat,»'»- tmdgbta fuit ob diverfam fufftantitf & accidentis naturam. Sed refpondeo \. hoc genus ^quivamm non efie genus; tale ego ne-
|
|||||
|
K*.
|
|||||
|
i$+ CARTESIUS Verus
negoj &ignorant etiatn Logici. Id Vir Cl.in fuaLog.firi*
xit, forte ex eo, quod vox aquivoca ufurpetur de rebus ,
qus nihil commune habent. z. Genus analogum quamma-
xime retinendum 8c vindicandum efle ob effentiam mentis,
fivefpiritus, & cogitationis, Deo & mentibus creatis com-
munem, oftendi; cum tamen ea non univoce, fedinajqua*
liter, five analogice^ infit.
Vox fub- Excitatporropag.iz^.me, quemfatisattentumpaffimex-
/tantU non perietur, ut attendam, quam immanis ftt inter fpecies generis
num°tro*~ ana?°&*differentia; quantaigitur noneritinterfpeciesgenerisa-
prie.VeoSi quivoci, cujus unafpecies ipfam rem} alterafolum tantum nomen
creaturis poffidebit? fi igitur fubftantia refpeclu Dei&rerum creatarum
coavemt, fit genus aquivocum^ foius Deus erit fubftantia, creatura vero
nihil aliud quam iftius fubftantia volitantes umbra; eleganter j
ceteroquindixiffet, habebunt tantum nomen fubftantia. Ego
Jane mallem creaturas dicere nihilaliud quam fubftantia unicae
Divina volitantes umbras, quam effentiam totam^ quje in in-
diviftbili confiftit, PLURIBUS SPECIEBUS, Deo 8c
creaturis univoce & asqualiter tribuere. Attamen Carteftjts il-
lud non dicit; cum tantum ftatuat, nomenfubftantia non u-
nivoce, fed inaquaiiter, quod dicitur analogice, homonjmus,
five aquivoce, convenire Deo & creaturis; uti nomen entis,
Jpiritus, cogitationis &c. Sic Eruditiflimus Poiretus Cog.
Rat. Lib. z. Cap. f. §. 3. Etiamfi... nihil de Deo & creatu-
ris univoce dicipofiit, five quamvis vcrumfit nihil effe in Deo eo
modo quo eft in creatura, &vicijfim1 creaturam nihil pofftdere
eodem modo & fenfu quo Deus ipfe; eft tamen hos inter aiiquid
analogia. Sic ego dixi, nomenfubftantia Deo & rebus creatis
aquivoce tribui, tamcn proprie. Quod tandem dicit, captum
Juumfuperare, Minus animofe hic concludit, ac quidem a-
lias folet. Attendat igitur Vir Cl. nos non admittere genus
tale aquivocum, quod nihil generis figm£cat. Hocneutiquam
eft genus, fi nihil nifi nomen habeat. Taieut ineptum praz-
termittunt alii Logici, quos infpexi. Sed nomen dividunt.
quidem inunivocumicaquivocum^ fivehomonymum. Hoctum
variis modis fumitur, etiam de variis rebus, quae nihil nifi
^nomen commune habent. Inde per errorem forte Vir.Cl.
in
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Parsn. 18?
in fua Logica tale etiam genus aquivocum praster verum in
definitione ponit. Quod nos cum aliis non agnofcimus.
Multo minlis admittimus heic tale genus, quod tantum»0-
men fubftantia tribueret creaturis. Non ergo necefle habeo
attendere ad differenti<e immanitatem, quas eflet inter fpeciesge-
neris illius ficti aquivoci, cujus una fpecies ipfam rem , altera
folum nomen pojfidet. Sed attendat Vir Cl. quam immanis fttdif-
ferentia inter effentiam & fubftantiam Divime & noftra mentis,
ut agnofcat neceffariam effe divifionem generis in univocum &?
aquivocum, quod complecHtur analogum , licet inter ejus
fpecies immanis fit 8c debeat efle differentia. Ita capiet nomen
fubftantix <equivoce & analcgice, non univoce, • & tamen pro-
frie, Deo &? creaturis tribui.
XIV. Laudat Vir Cl. alios Cartejianos eruditos 8c per- Nemo
fpicaces, (quales ei omnes funt, qui quid monftri alunt, Cartefia~ ccteri Cartefium non intelligunt,) qui Cartefnfententiam de ftatuet fub. unica fubftantia agnofcere nen srubefcant. Sed fciat Vir Cl. flantiara. quam longe abeft fententia Cartefii a fententia Spinoza deu- nicafubftantia, tam longe illos abeffe a Cartefianifmo , qui tale quid fafli effent. Nihil minus effent, quam Cartefiani. Hifpuriis, falfo fic dictis, Cartefianis, qui prazeunte Spi- noza, induta vulpina, maximam rei Cartefian<e induxerunt calamitatem, eflent annumerandi. De colloquio Cl. Viri cum tali Viro Erudito, V. D.M. qui doctrinam de unica fubftantia ita aperte a Cl. De Volder audiviflet, ego judica- re non poflum; fiquidem non interfuerim. Interim minime credo Cl. De Volder talem doctrinam ita aperte propofuifle. Non erat Vir fubtiliflimus fatis ftolidus, ut itainftitueret. Sed Cl. Antagonifta nollet calumniator impudens, perfidusy
dolofus, frauduhntus, ob aliquem fjllogifmum audire j quis e- nim, licet is eflet, pro tali agnofci vellet? Repetit ergo hunc fyllogifmum, fubftantia nulla re indiget ad exfiftendum, fcil. ut fubjefto inhaefionis. Qyod jam abunde probatum. JRes creat<e re quadam indigant ad exfifiendum; nim. ut fubje- c~to. Ergo res creat<e non funt fubftantia. Ubi negatur mi- nor, quas per czlummzm §C perfidiam Cartefio tribuitur. Sed quia vox pJane erat omifla, reformat jam fuum fyllogifmum} A a Quod-
|
||||
|
i86 CARTESIUS Vems
Quodcunque vere fubjlantia dicipofeft, nulla piane re indiget ad
exftftendum; nim. ut fubjecTro. Res creatte omnino re quadam
indigent (ut fubjefto) ad exfijlendum. Ergo res creata mnfunt
fubfiantia. Ego dicerem (ubfianti<e. Negatur iterum minor.
Ego» vero fic cum Cartefto argumentarer $ Quicquid ad ex*
filtendum nulla alia re tanquari>fubjecT:oindiget, eft/«£y?«»-
tia. Atqui res creata nulla alia re indigent ut fubjeclro adex/i-
ftendum. Ergo res creata^ tam mentes creatas, quam cor-
pora, funt fubftantia. Q_. E. D.
De voce XV. Loquendi modum Cartefii, quod res (Cartefius
Concurjus ait fubftantiaSy) creata nonnifi opeconcurfusDei exjiftant, fine
in explioa- ujja vej mm_ma ratione Viro Cl. fufpe&um fuiiTe, fupra o-
fiftenria:" ftenditnus, confutando ea, quse in Metaphyf. profert. Nec
creatarum vitus Spinozifiicum Jub eo occuitari pojje^ fedverbis contraeo-
fubftantia- rum v_m obtrudi non ex zelo pro caufa Deit fed ex odio e-
bitT Jus P&ttofipb*** fupra vifum. Repetit fua verba ex Meta-
phyf. Cap. $. §. 8. Quas ego refpondi Apologia; Part. i. $.
n.penitius Vir Cl. eft examinaturus, & ego heic vindica*
turus fum ab ejus exceptionibus.
Ufitatam Hic non quaritur^ ait, qui hqui foieat Cartefius, fed qui de-
ijgn.fica- yeaf^ gj tamen ex jpfo jocis pateat, quis fit fenfuS", fcil.
camfius maxime lanus 8c orthodoxus, malitiofus ell accufator, qui
vociillid»-verba in deteriorem partem accipit. Et aeque commode
d'c« CarteJius fub concurfu confervationm complefri heic potuit,
quando cov&Azxviit fubftantias ^ etiam^ff/wjperipfamfuam
naturam, pcr confervationem porro efle, &perconcurfumDei
agere fic operarij ac alii concurfum fub confervatione comple-
£tuntur, duos ftatuentesProvidentia:a6tus. Concurfusautem
qui refpicit aclus, qui ro effe prasfupponunt, optime conferr
vationem compleftitur, fubfequens & major minorem qifail
& praecedentem, quem prasfupponit. Uti autem exfiftentia
eft perfeverans, ita & atluofitas, mentium fcil, In Deo au-
tem eft aeterna, una eademquea£tio. OftendoporroexArt.
36.39.4t. 8tc. Part.i. Cartefium re£te loqui de iftoc concur-
fu & confervatione Dei. Qiiibus innumera loca addi poffent.
Tantum Vir Cl. heic nebuiam intelle&ui Le6toris rurfuse£-
ducere nititur, citando verba ex Epift. 71. Part. 1. ac fi pro-
deret
|
||||
|
•
|
|||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars n. 187
deret in iis fuum mjfleriumj fcil. quid intelligeret per con-
curfum Dei ordinarium, quo tantundem motus confervaret quan- tum initio indidit. Ubi vim moventem refte confiderat vel qua- tenus efl Dei confervantis omnem motum inmateria j vel qua- tenus etiam eflfubfiantia creatte^ vel mentis noflra, vel cujus- vis alterius reit cui vim dederit corpus movendi. Addit, illam vim infubflantia creata efle ejus modum; non autemin Deo. Op- time fane. Sed, quia hoc non tamfacile poteft intelligi, nolui de ifta re infcriptis meis agere, ne viderer eorum fententi<s fave- re^ suiDeum^ tanquam animam mundi materia unitam^ con-" Jiderant. Nim. iSVwVi&alii, quos Spinoza aHquo modo pra> ivilTe oftendi prioris Apologia Part.2. A quibus Carteflus alieniffimus fuit; licet nofter hicrurCusmyfterium latens quse- rat, fed uti folet, frullra. Extundet tamen beic aliquid Spinoziflici, fi ullo conatu Fwftra
queat. JSfotum eft, Spinozam (latuere Divinam effentiam per t)u*ri.tin attributa fe exferentem, atque per iftam operationem illa attri- ^f^'no' buta recipcre modos, quatenus jam per iflas modificationes opera- tur, eatenus cum iftis concurrit, &? flcper iftum concurfum modi ex[i(!unt___qua operatione flmul maneant in eodem Jlatu > & ita
confervatio erit effeclus concurfus, & eo poflerior. ld, ait, a-
ferte profitetur Cartefius, qtiando Art. 36. Part. z. fcribit, Deum per ordinarium fuum concurfum tantundem motus^ quan- tum a principio in ea pofuit, in materia confervare. Conferat quivis Leftor hxc Cartefii curn prasc. verbis, id eft lucem cum tenebris, certusfum, ipfurfimiraturum effeVirumCl. aliquam heic ponere;convenientiam, imo <equipollentiam\ quin Cartefium aperteprofiteri, fe hoc velle dicere. Tantum monebo Le&orem, in Metaphyf. datam fuifTe a Viro Cl. aliam concurfus Dei explicationem ; nim. ceteras res dici no- mine tenus fubflantias, quatenus Deus cum omnibusrebus concur- rit) ut unam conlYituant fubftantiam. Qiiod fupra confutavi. Hic jam fictam operationem Cartepo obtruderet, cujus effeclus fit confervatio. Helleboro tale cerebrum indigere fere dixifTem, nifi ve- iniufta
rerer, ut, quodheic injuria, tumjureconquereretur , tam Viri ci. facilcm, qualem me erga Cartefium prabeo, fe nte, quando pro que«U de Aai pr<s-
|
|||||
|
188 CARTESIU S Verus
meis y;a. pr^curfu confervationem pofuerat, non fuijfe expertum; fed fi
diciisA. potuiflem^ ut inter heterodoxos comparuijfet nomenfuum ef- 1712. feblurum fuifje. Ubi Cartefius meo judicioerrat, erroresejus ferio, fed modefte &reverenter, noto, indico & confuto ; fed ubi Vir Cl. a me difTentit, vel etiam multotiesmeoju- dicioerrat, lubenshocfero. Deeononconqueror. Peperci Viro Cl. etiamprovocanti, poftquam fcripferat Exerc.Gw- tefius Spinoza prxlucens; ufquedum publica etiam ab aliis fie- ret qusedam provocatio, & ab ulteriore filentio nimis gra- ve prjejudicium majorquecalamitasorthodoxaePhilofophia: immineret. Tantum ante paucos annos caufam Dei & ve- ritatis agere mearum efle partium duxi, te&eprimum, de- in Viro Cl. me fuo Annexo provocante, ni pro calumniato- re vel/em haberi, publiceconfutarephilofophematade/r^«r- fu & pradeterminatione Phyfica, creatura rationalis naturaad- verfa, cujus ea eflet plane impatiens^ &c. (plura nolorepe- tere,) quse & fcio ipfos Viri Cl. amicos fummopere detef- tatos effe. Non exfpeclaveram, nec meritus eram, utVir Cl. hic fcriberetj Cipotuifet^ ut interheterodoxoscomparuiffet nomen meum , effecijfet. Sanfte teftor coram Deo, me Viri Cl. gratia non parum follicitum fuifle , cum res eflet maxi- mi momenti; adeoque me caute id operam fedulo dedifle, ne publica mea fcriptione & Vindiciis de dependentia ailio- num a Deo, quam Ecclefia Reformata profitetur, ipfi no- cerem. Imo quam a vero fitaliena, quamque injufta fit hsec querela , vel ex eo patet, quod ftatim in limine§. 1. fcripfi , Cl. Collega philofophemata, per univerfam fere Difpti- tationem fparfa , cum doSlrina EcclefiaReformata , CUJUS TAMEN IPSUM TENACEM JUDICABAM, fciW-. hucdum judico, mimme convenire9 fedcontra ei adverfari. Sed quid opus eft mea defenfione ? Ipfe Vir Cl. §.70. poftea fcripfit; Interea mihi gratulor, quodCL Adverfartus diflinguat inter ipfam opiniomm £5? animum meum , quem exiftimat, ficut revera §f, ab iflis htereticorum erroribus alienum', quamgenero- fitatem , quem candorem , ftncere nonper ironiam b<ec dico^ in ipfo laudo &fuJpicio , quippe iftius indolis qui fim , ut virtutem vel in maximo hofte cernam £s? agnofcam. Quodque non admo- dum
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars ii. 189
dum ipfe fecurus fuhTe videatur , infra ibid. fatis indicat,
Certetanti nonfacio opiniones pbilofopbicas, ut illas vel ulli ob- trudere , vel pacem Ecclefia iis tiirbare vellem. Quapropter, fi expertus fuero, hanc nojiris...... aliquam pnebere offenfam, /;-
cet mihi veriffima & ad multas difficultates tollendas aptiffima
videatur, filebo atque res meas mihi habebo. Judicet jam Lec- tor, an non oblitus fuerit proprias fcriptionis, quandoim- meritam hanc de me initkuit querelam. Ego faltem proprio ipfum bic jugulo gladio. XVI. Sed §. 16. Vir Cl.fcribit, quod iptefibigladium, Inaniica-
quo mejugulet, fuppeditem. Cum vero omnes prasc.iclrusfue- v'"a> rint tam leves, 8tvix me ferierint, multo minus lxferint, non prsevideo hunc fore ftatim lethalem, maxime cum hu- jusferme oblitus fuiffet. Imo iclus illico aberrat, quandoVir Cl. ait, me citando Def. j*. Refp. i. fupplere ex eofategiffe defeclum prima definitionis, fed in caffum. Non agnofco vel minimum defetlum in Cartefii pra:c. definitione fubflantia. Non fupplere fategi ejus defeblum hac altera. Sed verum ejus fenfum expoiiii. Quod Philofophus a fubfiantia removeat omne aliud fubjetlum inhafionis, confirmo, ut pertinaciad- verfarioos obturetur, ex loco parallelo, imoex ipfa defini- tione, quam lococit.habet, verbis difcrepantem, fedfenfu convenientem; in qua vox 'npCa fubjetlum exprefliimeft. Ita enim fidum Interpretem agere oportere, regulEehermeneu- ticce docent. Novi VirumCl. eaaffectum efle reverentia cr- ga S. Scripturam, ut, quandounum locumexalioexplica- mus Sc illuftramus, vel 8c confirmamus, non fit di&urus, nosprioris defetlum ex altero fupplere fatagere. Ne ergomihiid heic tribuat velim. Sed definitionem alteram quammaxime mihi obeffe ait, cunt Altera j
Cartefius ibi declarat, fe pro fubftantia habere cmne reale, quod faw™"* alicujus proprietatis, qualitatis, attributive eflfubjeblum. Ver- exaftiflime ba haec funt ambigua. Videamus ipfam definitionem: Om- cumpriore nis res cui ineft immediate , ut infubjetlo , five per quam exftftit eonyenit. aliquid quod percipimus, hoceft, aliqua proprietas, five qualitasy five attributum, cujus realis idea innobiseft, vocatur{ubfanth. Neque enim ipfius fubfiantitt pracife fumtae aliamhabemusideamy Aa 3
|
||||
|
I9o CARTESIUS Veras
quam quod fit res, inquaformaiiter, vel eminenter , ex0it il-
lud aliquid quod percipimus, ftve quod eft objeclive in aliqua ex
noftris ideis; quia naturali lumine notum efi , nullum poffe effe
nihili reale attributum. Quod illuftrari poteft ex Art. 7. 11.
&c. Part. 1. Princ. Sed quomodoex haclucetenebraspof-
funp educi ? vel potius quomodo huic luci tenebrae poflunt
ofFundi? Philofophus docet omnem rem , cui ut fubjec~to
concipitur inefle vel per quam exfiftit qualiscunque pro-
prietas, qualiscunque qualitas, five attributum, eikfubftantiam-.
mmnihiii, nonentis, non fubflantia, nuilapotefleffeproprie-
tas, nulia qualitas, velattributum, Qyando hsbetuffubjeclum
alicujus proprietatis, five qualitatis, five attributi, quod, eft
ipfa fubftantia , eo ipfo habetur fubjetlum omnium unius fub*
Jiantiteproprietatum, quaiitatum, fiveattributorum. Adeoque mi-
nime Philofophus tot fubjecla Scfubftantias fingit, quotper-
cipiunturproprietates, qualitates, five attributa 3 fedomnia
' concipientur uni ineflej & quot erunt fubjecta diverfarum
proprietatum , qualitatum , five attributorum, tot diverfa
erunt fubjecla, tot diverfas erunt fubftantice. Hocpatetquo-
que ex collatione Def. 6. Subftantia, cui ineft immediate co-
gitatio , fcil. quslibet particularis, five modus cogitandi,
vocatur Mens. Et ex Def. 7. Subftantia, qu<e efi fubjeclum
immediatum extenjionis localis, £5? accidentium, quceextenftonem
prafupponunt, ut figura, fttus, motus iocalis &c. vocaturcov-
pus. An vero una £5? eadem fubftantia fit, qiue vocatur Mens
(3 Corpus, an du<e diverfie , pofiea erit inquirendum. Hoc.po-
fterius demonftrat Prop. 4. AddeDef.8. Subftantia , quam
fumme perfettam effe intelligimus , & in qua nihil plane concipi-
tnus, quod aliquem defecJam , ftve perfeftionis limitationem in-
volvat, Deus vocatur. Annonergo eftmeraprotervia&ma-
litia data opera ita pervertere definitionis manifefta: [~en-
fum ?
Ineptiex- Itane ? quarrit, an omne illud fubftantia eft , quod alicujus
ccptiop* proprietatis, qualitatis, attributive-immediatum eft fubjeclumf
reiponde- £jc non mims quadrabit h<ec definitio in accidentia, & modos,
\incWr" qui etiam quorundam attributorum, proprietatum, qualitatum-
omne fub- que fubjecla funt, quam in veram fubftantiam. Conftderemus
mo-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Parsn; 191
motum, qui eft vel tardus vel velox, reclilineus vel circularis j ieftumeffe
refiexus aut refraftus^ eftne motusharumqualitatum^ proprieta- (ub"ai1" tumve , nempe vekcitatis, tarditatis, refratiionis, refl'exionis> &c. immediatumfubjeclum ? Ergojuxta hanc definitionem mo* tus erit fubflantia......imo omne quodprorfusnihilnoneft. Nul-
lum vel minimum hic eft periculum, ne hoc me juguletgla-
dio } focile Philofophum tueor obfevvando , i.nunquamsi hogicisfubjeclum appellari modum, accidens^ qualitatem ,8cc. Adjunclum poteft efle fubflantia, utcum?><?^«corporiadjun- guntur} fed fubjettum , quod fubeft adjunctis, quse ei in« hawent, vel ab eo continentur , nunquam eft »*«/«*, acci- dens &c- Maxime primum & unicum fubjecJumrefyc&umo- dorum , accidenttum , qualitatum & proprietatum, confidera- tur, quatenus haec omni.i indigent fubjecto, fubftrato , in quo & pcr quod exfiftant, (ideo in Def. addidit, fer quam exfiflit aliquid , quas verba Vir Cl. continuo omittit,) fi- ve re fubfiftente per fe , id eft fubftantia. Sic motus, quies , figura &c. ex Def. 7. non poflunt efle fmefubjeclo extenfo, corpore, fubflantia. An tarditas vel velocitas inmo- tu ut fuo fubjetlo exfiftit? Hocne ei fubjicitur? Anmotuseft. fuflkiens fuftentaculum, in quo fint & fubfiftant alia ? An figural Anfitust&c. An eft fubje&um omniummodorum? Ergo fatis inepte Cl. de Fries.Detetm. Pneumatol. Cap.3. §.10—23. id ipfum objicitfententiaede»«/«r<»OTf»/w. Quod & heic ufu venit Cl. Adverfario , qui aliud nihil huic defi- nitioni reponere potuit. Sed 1. proferat unum locum, quo Philofophus modum five accidensdicitfubje&um, adeoquera» perfefubfifientem, fubftantiam. j.Contrarium proboexDef. 6.7.8. Quodnam {katuztfubjeElum, patet cxAr.t.48. Percep- tio , volitio , omnesque modi tam percipiendi quam volendi, ad fubftantiam cogitantem referuntur; ad extenfam autem magnitu- do, ......figur^t m')tus, fttus, partium ipfarum diviftbilitas
&c. Pariter Art. fz. f$. Et quidemex quolibet ejus attributo
fubflantia cognofcitur , nam nihili nullafunt attributa ; fed una tamen eft cujusque fubftantite pracipua proprietas, qu<e ipfius na- turam effentiamque conftituit,9 & ad quamali<eomnesreferuntur. Art. ff. Duratio, ordo, & numerus, a nobis etamdiflincliffi- me
|
||||
|
t9i CARTESIUS Verus
tne ijttelligentur, finullumiisfubflantiaconceptum affingamus, fei
putemus NB. eos effe modos, veXattributa potius..... Art.61.
diflinSiionemmodalem explicans, docet nullum modum, E. Gr.
motum, quietem, figuram&c. intelligi pofle fmefubflantia cui
infunt. Imo Philofophus accidentia realia explofit} illine
eadem fine ullo indicio, imo contra apertiflima indicia ob-
trudentur? Praetereo Art.6"4.<Sj\ &c. 4. Nullus modus po-
teft effe fubjeclum, quo modi 8c accidentia indigent ad ex-
fiftendum; qui ipfisfubjiceretur, utpereumimmediateex-
fifterent & ei ineflent. An ita velocitas vel tarditas motui in-
eft, inhaeret, ita a rhotu fuftentatur , uti motus, quies,
figura 8cc. extenfioni, five rei &fubje£toextenfoinfunt, ei
inhaerent, & ab hoc fubjeclo fuftentantur ? An motus ita om-
nium eft fubje&um, ut fi modo fe offerat nobisaliquis modus,
qualitas, vel proprietas, illico motus cognofcatur ejus efle
immediatum fubjettum\ uti cogitatio five fubje&um perenni-
ter cogitans, omnium modorum cogitandi ? Subflanti»
debet efle ipfum fubjettum , & fubjetlum efle fubflantia; ce*'
teroquin enim fubflantia non foret fubftantia, nullareut/«#-
jetlo indigens, & per fe exfiftens , nec fubjetlum effetfubjec-
tum, ipfa fubflantia indigens. Cumporroresfituna, umfub-
flantia, unum fub)eBum, hoc non eft tantum alicujus, fed
omnium, quaereialicuiinfunt, proprietatum, qualitatum,
aut attributorum immediatum fubjetlum. Denique f. Logi-
ci 8c Metaphyfici folent verba perfe exfifiere explicare per
to »0» inharere alii rei utfubjetlo. Quare Vir Cl. etiam ilKs
omnibus non objicit, modos etiam pofle efle fubjefta 8cc?
Sane idem valeret ha;c obje&io contra ipfos, quod contra
Cartefii aequipollentem Def. in qua voxfubjeBum exprimi-
tur, quae in prioreintelligitur. Patet hinc, quid ira poflit.
Aliistrids Minime itaque haec eft tertia dc&nitio fubflanti<e, fedae-
nanibus quipollet priori Art. ?i. Qux reliquo hoc longiore §. fcri-
|
|||||||||
|
breviter
occurritur. |
|||||||||
|
buntur, vel mera funt verbaj vel fupra confutata, utde co-
|
|||||||||
|
gitatione, anaqualiter, exazquo, Scunivoce; anvero, quod
probavi, Deo 8c creaturis rationalibus tribuenda fit aquivo-
ce, inaqualiter? Vel abfurda, ut quod Vir Cl. cum quibuf-
dam PeripateticisZteww, ou.i eftjehova, itht x«Jo?», x«i
«. 1
t td'
|
|||||||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. PanTi t. 193
0 iffojweve?, qui perfectiflime per fe fubfiftit, fine cujus con-
fervatkne & concurfu nulls: res effe , nec operari poflentj ( fi auderet,) fub categoriafubpantia libentiflime non comprehen- derets £ed e numerofubftantiarum cxcXudcrct^ ut itares crea* ta vera fubftantLe natura. non excludantur (3 priventur^ & ut non tcncretur gemsaquivocumCiveanalogumagciokcrc. Quod ipfi tantopere obeft, ut vel hoc folum fufficiat ad Carteftum vindicandum , & oftendendum , quod prxter Deum innu- meras agnoicatfubfiantias; fed quibus non eadem perfe&io- ne , non ex aequo, ac quidem Deo , nomen fubftanti* tri- buitur. XVII. De diftinSione reali aliquam fufpicionem movet, Dlftin&io
an non fub hujus nota Spinoziftica fraus latere queat? Quod reaiis e>u(* more fuo id c&fophifticando, reticendo, & omittendo per- ^"plicatur. fuadere fatagit. Nota Cartefii eflet, quod unam rem absque altera clare (3 diftincleinteUigere poffimus; quomodo hoc fit intelligendum, verbis feqq. infra, ut & exemplis, clarifli- me exponitur 5 quod cogitatione excludere pojfimus omnem rem aliam, fivefubftantiam. SicSc, quod una fine alia exfiftere, una ab altera, fi conjun&as fint, a Deo rurfus feparari, & fejun&im confervari poflint. Hinc diferte dicitur Def. 10. Refp. 1. duafubftantits realiter diliingui dicuntur, cumunaqua- que ex ipfts abfque alia potefl exfiflere. Ut autem nos hoc cog- nofcamus, y«V<?oportet,» easeftfe itadijiinclas. Ideo Philo- fophus recte notam diftinctionis realis ita defcripfit Art.6o. Hinc quandoCl. AucTrorobjecerat, figuramfine motu clare& diliinclepercipipojfe-f refpondi§.39. inepte id objici, fiquidem hi fint modi, qui ambo fubjetlo indigent ad exfilfendum; in- ter quos intercedit diliinclio modalis; uti Philofophus docet Art.<5«. Sed id mijfum facit. Id tantum cogitavit, annon Cartefius cartefii
cogitationem (3 exterifionemadunicamillamjubfiantiampertine- lfi»}*lU re volueriti vi enim hujus not<s dicerepotuijfet, res has duzsejfe he'c sP^*"t realiter diftintlas, quia una fine altera clare 13 diftincle percipi W^°?T, 1 fotefit fednon ejfe, fiquidemuniusfubftantiafint attributa, aut^' modi naturales.... Locumenim aliumtenerrimishis binis fub- flantiis (fic di&is) collocandis non- reperit. ^Sed fat nugarum B b Cer-
|
||||
|
1$S CARTES I U S Verus
quia h<ec■ contradiUoria funt, y. Ergo&falfumeft,quod
nihil ad exftflendum accipit. concluditur dt fubflantiay ac
(Per Axiom. z.) ghiod abalio fi ea caufa nulla indigeret ad
nibit, Jive nullam realitatem, exfiftendum. Adeoque falfo
|
||||||||||||||
|
additur, Q, E.D.& falfa
eft Propofitio r. |
||||||||||||||
|
ad exftflendum accipit, idefi in-
dependens. (PerPoft. i.) Er- go fubflantia ett independem, &E.D. r. Propofitio z.
Subftantia tantum unica
ejfe potefi. DemonftratKK I
|
||||||||||||||
|
NotJE adPropofit. z.
|
||||||||||||||
|
Subftantia efl independem. (. Sed Tianc falfam efle,
(Per pr<ec. Propof. <\) Quod ad praec. notatum eft. eji independem , nullam habet $ Iterum perperam con- realitatem ab alio. (PerPoft. cluditur de fubftantia , acfi i.) Habet ergo eam dfe. (Per nulla caufa indigeret. Quse Axiom.i.) ghtodomnemrea- eft mera petitio principii , litatem habeta fer unicumtan- fophifticatio , minime Geo- tumeftpoteft. (Per Axiom.^.) metrica demonftratio. jErgo fubftantia tantum unica . ejfepoteft. j£. £. D. ».
Atque ita patet, quod hasc Mathematica demonftratio
non minus dtfrivola, quam omnes praec. quas jactat, pro- batibnes} id eft quod fit fallax, captiofa, fophiftica, & mera petitio principii, minimeque probet Q. E. D. nim. Cartefium unicam, non plures itatuifle fubftantias. Sed li- cet liberius ratiocinando veritas rnulto faci-lius 8c brerius probari queat, agedum & ego, cum Euclidea Elementain adolefcentia quam aceuratiflime didici, quod in Corollariis rheis pro gradu difputaturus oftendi, ne Cl. Antagonifta»/- terius ogganniat, £5? frivolisexceptionibus letlores a veritatisper» ceptione avertat, fed ut five volens, five nolens, eam agnofcere ?e+ neatur, Caftefium plufimas fubftantias dependentes, 8c «ai- |
||||||||||||||
|
cam independentemftatuiflc, Mathematice demonftrabo*
|
||||||||||||||
|
DE-
|
||||||||||||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars n# 19J
DEFINITIONES.
1. Suhftantia eft, qua nulla alia re ut fubjelio ad exfiftendum
indiget.
z. Subftantia independens eft, qua nulla planere , tte quidem tanquam caufa confervante £5? concurrente^ indiget.
3. Suhflantia dependens eft, qu<e nonnifi ope confervationis &
concurfus Dei exfiftere poteft. AXIOMATA.
1. Daturfubftantia independens, quam Deum dicimus.
2. Deus Jolus eft hfe^ independens, nullius confervatione aut
concurju indigens; adeoque nulla plane re, limpliciflime, per- feBiJ/ime, abfolutijfme indiget. l. Piurima extiftunt^ qua nullo quidem fuhjeclo, attamen Di-
vina confervatione 0 concurfu indigent ad exfiftendum. 4. Deusy qui eft a /0, independens, & omnihus ceteris rehus
■ ejfedat} nonnifi unicus effe poteft. POSTULATA.
I. Ut nemini liceat affingere fententiam(4 muitominusSpinozifti-
camy qu<epropriis & ciarisipfiusverhis, pajfim ohviis, ahs- que ulla velminima doii Bcfraudis fpecie, adverfatur. 1. Ut Iiceat eum, qui hujus criminis fe reumfacit, calumnia .
& fallacite accufare, maxime fiJine folida prohatione, ut 6? firn uilafpeciey ipfa Spinozifmi principia & fundamentaPhi- lofopho fane, orthodoxo, ut & ipfius Spinezijmi Everfbri j adfcribat% atque hocpaclo alios failere conetur. PROPOSITIO I.
Subftantia eft aut independens aut dependens.
DEMONSTRATIO.
Suhftantia appellatur * omnis res, qusenullaaliarcutftb* n.Dcti-
Bb 3 je&o
|
||||
|
t98 GARTESIUS Verus ,:
jefto ad exfiftendum indiget. Sed fubftantia independens eft,
, D , quae * nulla plane re, ne quidem tanquam caufa confervante 8c
concurrente, ad exfiftendum indigetj dependens vero, quae
c Def.3.' f nonnifi ope confcrvationis & concurfus Dei exfifterc po-
d Ax i. tc^' P°rro datur d fiibftantiaindependens, Deusj dantur
etiam'plurima, quse, licet nonnifi ope concurfiis Dei ex-
/. v'cf i. §^ereP°^nt5 tamennullofubjeftoindigent> adeoquc'funt
' Def j", fubftantise } & quidem & dependentes. Ergo fubftantia eft
aut Independens aut dependens. Q. E. D.
PROPOSITIO II.
Subftantia independens unka tantum eft & ejfepoteft\ fedie-
pendentes funt plurimx. \ DEMONSTRATIO.
«.Prop.i. Subftantia eft •» independens aut depcndens. Ergoplures
unica danturfubftanti». Scd unica datur independens, Deus> tM.i.z. quas * nonnifi unica cfle poteft j piurimas vero' dependen-
*• tes. Ergo fubftantia independens unica tantumeft&effepo- fcA»i.** te^-} fcd dependentcs funt plurimae. Q^E.D.
SCHOLIUM.
Cum principia pra^raiffa&conclufionesindededuclraefint
Carteftif cumque paflim in C«r^/?*fcriptisclariffimeexftenti necullibi vel minimadoli, fallaciae, aut fraudis fit fpeciesj «. Poft.i. patcr. * Cl. Antajoniftam manifeftce calumnise effereum, * *' cum fine ulla vera probatione, quin fine vel minima fpecie Cartefio^ adfcribat non tantum fententiam defubftantia ejus verbisediametroadverfam, fed& eum dicat Spinozifmieflb Architeilum, quem ego Spinozifmi effe Everforem evinco. MANTISSA.
ci. Ama- Sspiusmonui tam Part. i. praeliminari, quamPart.hac
goniftain 2. Cl. de Vries quod ad &e&.n\XAonexn fubftanti* Cartefii per- «V* «tam- vertendam , &Spinozismum inde extundendum, meo & Car- tefii
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars n. 199
tefti Antagoniftaz pmvifle, &viammonttrafTe. Quodfupra nfi's{urpiter
ex Cl. de /^iw Exercit. <(..§.p.oftendi. Sedmagisdire&e& ^devria, calide iti Diatribe de Ideis innatis id ipfum egifle , & ea de l™^' caufa ferio a Cl. Riell efle caftigatum, & Cartejium folide //oconfuia» vindicatum, jam poftliminifr deprehcndo. Ule Diff".3. de *«m, fecu- Ideis innatis §. 10. qukjpinofam Cartefianorum feclamdixeratCl.tus eft' i)f /^rxM, mordaxiJIiusfcemmarekWitdifcriminis Spinozismum inter & Gartefianismum demonftratkne. ghiisquis, fcribit Vir Cl. Spinozm infpiciet fugiente etiam oculo , ftatimdeprehendet, ejus diciata ediametropugnarecumdogmatibusCartefii, & nonex Cartefio, fed ex impuris Veterum Philofophorumgentilium, De- fnocriti Abdentis, Epicuri, (3 Stokorum querundam lacunis acpa- ludibus fuam illmn adeo pernkiofam Ecclefue & Reipubliae do- tlrinam hauftffe. Tutn poiro opponit dogfnataGwf<?/?/& Spi- nozte. Sic & ad calumniam Cl de Vries, Atheorum monftra ex gremio illius potiffifflum Setl<e prodiiffe , refpondet §. 138. eos quod ad Atheismum a Cartefto.....divortium feciffe; zd-
dit meritoj CerteSpinozx dogmatatamlongum diftare aCarttfii
illis, quam e<elum aterra, nemo ign&rare poteft; nifi utrorum- que ignariffimut. Infraj Eo modofiquis inftituere veliet, ipfam S, Scripturam impio ore ac animo accufare pojfet, eo quod omrns fere hxretici turpiur ea abutantur. Sed quam iniqua ftt hxc ejus cnfura, vel potius calumnia, iis dijudicdndumrelinquo, quinon ignorant, quammulti ex Cartefii Schola, &ferefoli, cum ©ja- ^Xf M° hrtiter felkiterque decertarint. Sic & reprehenditur merito Cl. DeVrks, quod ipfe arma non inSpinczam, fed potius infratres convertere amaret. Sed maxime unumlocum addere argumentum hujus Cap. poftulat. Quando Cl. De Vries Cartefii fubftanti<e definitionem cum Spinoziftis communem dixeratj quos ipfo -xxhitxofui Athekmi virus ex infelicihacidea haufijfe, quileviter attcndat, 'mtelUgatfacile; &confiderave- rat duas iliaspraceterisprimasisfiftplkes, MateriteatqueMen- tis, ideas, circa quas, feutctidem axes, circumagatur Cartefta- nus £5? Phyficus&Mctaphyfcusorbisuniverfus; non fine ftupore refpondet Cl. Rbell$. 160. Vix fido oculis meis, b<cc quando kgo, neque fatisfcio, anmalitiam, anincogitantiam (3'pracipi- - tantiam Viri accufare dcbeam ? Porro ipfa Cartefii verba exhi- kt-,
|
||||
|
ARTESIUS Verus
bet; Scoftendit, neminem ejfiepoffe, nifirerumharumignarijft-
wum , qui non , Ji vel leviter attendat, intelletlurus fit faciie, #<z»f Cartefti defubfiantia dotlrinam ab illa Spinoza tantum di-, fiare, quantum calum a terra. Quod & wrfe pag. 905-907. oftendit; CARTESIO, ait, fubftantia efi res, qua ita ex- fifiit ut nulla re alia indigeat ad exfiftendum. Illud vero , nulla aiia re indigere ad exftftendum , non eodem fenfu de. quavis fub- Jiantiapradican& intelligipojjc, docet. SoiumDeumnuUapla- ne re , aliam vero omnem fubftantiam folo Dei concurfu indigere adexfiflendum, &c. Tandem concludit, Ex bifcepaucisfaci-t Je 'fibi erit, Mque Leftor, judicare , an Spinozifia Atheismi fui virus bauferint ex Cartefii de fubftantia doclrina , £jf idea ? an vero graviffima, & nullopratextuexcufabilis, calumniavi* rus petulanter evomueritin Cartefium Cl. Antagoniftal Etcum verba mutilaverit, fcf intermedia , unde cognofci poterat ejus a Spinozadijfenfus, omiferit, Deo, propriaipfiusconfcientite, &, LecJoribus, arbitrandum relinquo, an ab ignorantia £5? pnecipi- tantia , an vero a maledicendi Itbidine profecla fuerit ? Hxc mea merito facio , cum meus & Cartefii Antagonifta hunc fuum ducem 8c Prajceptorem , licet ferio a Cl. Roett cafti- gatum & folide confutatum , fequatur, eademque chorda oberret; quemadmodum vidimus ipfum Cap. j-f. fategiffe demonftrare, duas principes totius Carttfianismicolumnas, nem- pe cogitationem £5? extenfionem , effe mere Spinozifticas; &Cap. hoc 6\ ex Cart»Jii definitione Subftantia ejus Spinozismum e- ruere. Quaj jam abunde fupra funt confutata. C A P. VII.
Quo probatur & vindicatur, Deum ex fententia
Cartefii minime efle agens neceflariunr,
fed caufam liberrimam.
Apriore (~\ V*$l temeraria, quamfalfa, quamque dolofe contex-
comrover- \Jta ^erit prior Cl. Antagoniftae accufatio, five calum- fia tranfi- .^^.hia, de unicafubftantiaCartefto %&.&■*., quantoperein ':. ea
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars n. 201
ca defendenda ad incitas redaclus fuerit, coaclrus, quodip- *»t ad a!-
fe cum omnibus de ^bcibus unhoce &C tequivoce, five de ge- ,'rain» were univoco & nequhoco, five aualogo, plus femel fcripierat, licet certiftimum, rejicere tanquam pejfimum, fatis fuper- que oftendimus Cap. prax. notavimufque quam plurimos errores a Cl. Viro admiffbs, itaapertos, ut de his ne qui- dem difputare poffit. Sequitur, utjamalteram primariam calumniam & accufationem de Deo.ut agente five caufa ne- cejfaria exaniinemusj quam a?que falfam, adhuc magis tc- merariam, minufquefpeciofamdeprehendemus,utpoteaper- txe Cartefifentcntix) 8cexprefliflimisejusverbiscontrariam, tantum ex quibufdam veritatibus, magna ex parte ipficum aliis communibus, per illegitimas confequcntias dedu£tam. II. Deum efle agens necejfarium Cartefium ftatuere , pro- Vir CJ.
babileejfe, antea fcripferat, jam addit, plufquam probabile, volenspro- & probat ex Epift.j^. Part.z. quam Carte/ius adMar. Mer- ^J^ ~ fennum dedit. Ex eo, quodfcripfi, ait, indifferentiam in rwbis agemnecef. ' potius defeSfum ejfe, quam libertatisperfeclionem t non fequitur farhm, rem eodem modo fe in Deo habere j neque tamen novi ejfe defide, fu<? ** ju- quodDeusfit indtfjerens. Cl. Antagonifta fcribit, Defendttfe^**^*' hic contra iftam accufationem, quodexeo, quod de libertate erat pbilofophatus, neceffario deberet fequi, Deum quoque non ejfe in- differentem. Nim.hicerat fcrupulus6. quemMar.Merfennus, Auftor Objecl.6. fquas ex orealiorum exceperat,) movit Obj 6.pag. 151. Ghiibuspofitis, objicit, fnonaccufatfjnum- quid vides te Dei libertatem deftruire^ a qud tollis indifferen- tiam, dum creat mundum huncpotius^ quamalium^ aut nul- lum condit. Verum aperte Cartejius fcribit, Ex eo quod indif- ferentia in nobis potius fit defeclus^ quam libertatis perfetlio , non fequi indifferentiam in Deo quoque potius ejje defeffum , quam libertatis perfetlionem; hoc enim verba, non fequitur rem eodem modo fe in Deo habere, fignificant. Patet itaque, Carteftum vel in ipfohocloco (quem adprobandum, Deum efle agens neceffarium a Cartefio ftatui, citatCl. Adverfarius,) Deo adfcribere libertatem indifferentia perfebliffimam, quae cxcludat omnem defecJuni. Aperte ergo Vir Cl. feiuo heic jugulat gladio. Cc Quod
|
||||
|
i6i CARTESIUS Verus
Cartejtum Quod Qartefms Deum neutiquam fi»gat agens necejfarium^
Deum fta- ex Variis locis manifefte erincam. Mentem fuam diferteex- fcwW***" pl*cat Epift. 110. Part. i. & Deo indifferentiam tribuit, tam ram,eyin- refpectucreationismundi, quamrefpc£t\iveritatum<eternarum. cijur. RogaSy fcribit, quid adegerit Deum adbafceveritatescreandas? Dico autem, pjl ^ aque liberum facere ne verumforet, om* nes lineas duSias k centro circuli ad peripheriam ejje aquales, dt- que creare mundum; cjf quidem certum efl has veritates adejfen- tiam ejus haud magis necejfario pertinere, quam ceteras creatu- ras. Porro rogas, quid fecerit Deus, ut illas produceret ? Di- co, ex hoc ipfo quod illas ab aterno efle voJuerit & intellexerit, illas creavit -, aui vero {ficreatiomm non adfcribas, nifi exfilien- tia rerum) illas difpofuit & fecit. InDeoenimidemeflvelky in- telligere, 6? creare, neque horum unum alio prius eji, nequidem ratione. Conferamils, quas Refp. 6. pag. 160. §. 6. refpoh- det eidem Merfenno , ad quem Epift. f 4. dedit ; Quantum ad arbitrii libertatem, longe alia ratio efl in Deo, quam in no- his; REPUGN AT enim Dei voluntatem nonfuijfe ab aterno indifferentem ad omnia qua fatla funt, aut unquam fient, quid nullum bonum, vel verum, nullumve credendum, vel facien- ditm, ..velomittendumy.fingipoteft, cujus idea in intelleBu Di- vinopriusfuerit^ quam ejus voluntas fe determinavit ad efficieti* dum ut id tale ejfet.....' Et itafumma indifferentia inDeofum-
rfium eft ejus omnipotentice argumentum. Sic §. 1. Deus planefuit
indifferens ad ea creanda qu<e creavit. Et Epift. 11 f: Part! 1. pag.,37z. Sc 104. Part. z. Obftupefces Leftor, Cl. Anta- goniftam opinionenTde agente necejfario, tam aperte pug- nantem cum difertiffimis Cartefii verbis, ei adfcribere aufum fififle, non tantum dum ejus Libri adhuc verfantur m ma- nibus hominum, Sc leguntur} fed etiamurgere, poftquam tam expreflls locis veram Cartefii fentcntiam expofui & vin* dicavi ApologiiePart. i.§.f j--fp< Imo §.f8. oftendi tan- tiim abejfe, ut libertatem- indifferentiaDivince'non agnoverit, utpotius hic peccaverit in excejfu. Tantam enim eam ftatuit, ut negare aufus noh fuerit, Deum yeritatesteternas, Mafhe- maticas & Metaphyjicaf, a Deo dependenies & iridirFerehter* fiatutas, mutare potuijfe. Uti & ex locis cit. patetf Imo §. 33. ip-
|
||||||
|
Splno^Uml EVERSOR, Pars 11. 20$
31. ipfiffimisC0rtepi verbis prqbavi, Pbilofophum paffim in- cujcare , fc quidem confiaerare resutfenfim orientes &f mf- centes; fed nos probe fcire, res fyc ortas non ejje, fed fex die» i^ys j uti Mofes parrat: fic sk pafljm eum agnofcere nota- vi, res pluribys dwerfis modis oriri &a Peo creari potuijfe. Addo , nullum haftenus exttitifle Scriptorem , qui rigi- pjus & forti,us tanj:am iibertatem indifferentig Divinae agno- vit. Adeoqup poflcm heic dimittere Q. Adverfariura, qui nulla Cartejii verba in cantrarium allegat, fed inepras con- fequentias nectit, ad quas Apologix prioris §. fipaf §> re- fpondi. Attamen ut nullum jactantigz & arrogantiae Cl. Antago- Contra*
•n 1 i- ' , » . , « nutnneuti-
niitiE locum reUnquam, pergam eo, quoccepi, pede, om- am pro.
niaqua: profcrt, cQnfutare, omniaquemeavindicare. Sex-bamrex tusQppOnens, M. Merfenms obieccrat Cartefio pag. if 1. exCa»e.fi.' eo, quod negaixtinJfferentiawjudicii;, feu libertatisad arbi- jjUg""1,.""6 ?m perfetlionem attinere, fed aflereret eam eiTe imperfeclio- pem, adeo ut indifferentia tollatur'» quoties mens clare perfpkit qu<s credenda , velfacienda ■, vel omittenjla funt \ fequi ipfum XW Ubertatem deftruere, ^ f«4 tolleret iadifferentiam , ^a«8 «•gff myndum huncpotiys, quam aliumt aut nulhm condit___
Sf aybitrii indifferentia wnpqffit humana libertaticon.ven.irey ne-
que Diving congruet y quandoqu'idem ejTtntigrerumfunt, inftar numerorum^ i$divifihilesy & immutabiles. Inde Cl.Antagoni- fla§.z.pag. i48.mu,tuaturfuam'primam probationemj Deum non ejfe indifferentem, ex ejus de libertate doBrina necejfario fe- quitur: nam. fcripferat Med.4. quod noftra. libertas (de cujus amplitudine, & qugd non magis quam Divina cogi pofEt, fupraactum,) in eo tantum confift.at , quod ad id quod nobisab intelleclu proponitur affirmandum vel negandum, profequendum velfugiendum, itaferamur^ ut a nulla v'i.externa nos adid de- terminari fentiamus. Hinc jam confequentiam neftit Q. Ad- verfarius, fed, utifolet, infeliciterj Si itaque natura liber- tatis in e.o tantum confiftat, quod ad id, quod nobis ab intellecJu proponitur , prout illud objeStum exegerit , fponte feramur , nulla unquamin voluntate erit indifferentia j 13 prorfus hxc opi- nio.cum Spiwz<e. coincidet.. Refpondeo hanc ratiocinationem y C c a du-
|
||||
|
204 C A R T E S I U S Vcriw
duplice vitio laborare; i. quod abfolute concludat, nullam
unquam in voluntate fore indifferentiam, fi libertatis naturava eo confiftat 6cc. ad (ummura poflet concludi, quando ea lux eft in intelleclu, & inde tantapropenfio involuntate; tum non fore indifferentiam involuntate. Sed lux ea fsepe deeft , inde non ea.propen/io, fed indifferentia in voluntate. Hanc autem faepeadefle Philofophus fcribit Med. 4. pag. 28. Itt- differentia autem illa quam experior, cum nulla me ratioinunam partem magis quam in alteram impellit, eft infimus gradus Itber- tutis, & nullam in eaperfeclionem, fed tantummodo in cognitio- ne defeSlum, fivenegationem quandamteftatur. Operaepretium erit addere quasdam ex Epift. 11 f. Part. 1. pag. 370- fecum autem fentio in eo, quod dicispoffe quemlibet fuftendere judicium fuum; fed conatus fum explicare modum quo idfieri pojfit. Mihi enim videtur certumejfe, ex magna luce in intelle£tu fequi magnam propenfionem in voluntate. Ita ut quamdiu clariffi- tne videmus rem aliquam effe nobis convenientem, difficillimum ftt, imo & ut credo, impojfibile, quamdiu manet in nobis ifia cogitatio, ut defiderii noftri curfum teneamus. Verumquia natu- ra anim<e ea efl, ut nonnifi uno quaft momento attentionem fuam prabeat uni eidemque rei; utprimum abducitur attentio noftra h rationibus quafuadent hanc rem nobis effe convcnientem, nec a- liudin memoria ajfervamus, nift quodilla vifa eft nobis optabi- lis, pojfumus demum menti noftra exhibere aliquam atiam ratio- nem, quce de ea nos dubios faciat; atque ita judicium noftrum fhffendere, imo &? forfan contrarium ejus ferre. Lihertatis Vitiutn alterum in Cl. Viri argumentatione eft, quod natura non nullam heic agnofcat libertatem, nifi indifferenti<e; ita Ut o- tu«ndain P'ni°> qua haec negetur, prorfus cum^/woz^fententiaco- indifferen- incideret. Qui Viri Cl. error ne quidem cumorthodoxiafa- «'*. tis conciliari poteft; negamus enim contra Remonftfantes, Jefuitas, Pelagianizantes omnes, libertatis naturam inindiffe-
rentia confiftere. In meis Vindiciis hunc errorem etiam no- tavi. Libertas Dei perfe&iflima eft finc indifferentia in quam plurimis aclrionibus ; fic & in beatis caditibus, juftis con- fummatis, fpiritibufque Angelicis, perfe<5ta eft libertas fine indifferentia ad peccatum. Sed jam ex Cartefto of thodoxia- & yeri-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Parc n. io*
veritas eft educenda. Ita eadem Epift. 11 f. pergit; Atquei*
ta cum non flatues Hbertatem pnecife in indifferentia, fedinpo-
tentia quadam reali & pctttiva determinandife, nullaeft inter cpiniones noftras dijferentia nifiin verbis; fateor enim hanc po- tentiam ejfe in voluntate: fed quia non video quod illa, dum co- mitem babet indifferentiam, (quam quidem imperfeclionem ejfe faterisf) aliajit, quarn cum mn habet, & quia nihileft in in- teileclu prteter lumen, quemadmodum in intelleclu beatorum con- firmatorum in gratia , illud omne generatim liberum dico, quod eft voluntarium: tu autem vis appellationem eam reftringere ad potentiamfe determinandi) quam comitatur indijferentia. Sed e- go NB. nil teque cupio in vocabulis ac ufum & exemplum fequi. Sic pag. kq.teterum nonfcripji, gratia tolli prorfus indifferen- tiam j fedfolum nos illa inclinari in partem unam, potius quam inaliam, atque itaminui indiffet entiam, licet non imminuatur libertas; unde mihi videtur fequi hanc libertatem nonconfiderein indifferentia. Sic loco cit. Med.4. Neque enim opus eft me in utramque partem ferri poffe utfim libery fed contra quo magis in unam propendeo, ftve quia rationem veri & boni in ea evidenter intelligo, five quia Deus intima cogitationis mea ita difponit, tanto liberius illam eligo: necfane Divina gratia, nec naturalis cognitiounquam imminuunt libertatem, fed potius augent& corro- borant. Paulo poft, nam ft femper quid verum £5? bonum fit, clare viderem, nunquam de eoquod effetjudicandumvel eligendum deliberarem; atque ita plane• liber, nunquam tamen indifferens effe poffem. Poftquam haec etiam notaverat Refp. 6. §. 6", concludit, denique indifferentia non pertinet adeffentiam huma- n<e libertatis, cum non modofimus liberi, quando ignorantiarecli nos reddit indifferentes, fedmaxime etiam quando clara perceptio ad aliquidprofequendum impellit. HVec magis fana&ortbodo- xa funt, quam quse de libertate fentit Cl, Antagonifta. Hasc etiam fempera fummis Viris fummopere fuereiaudata. Imo nemo meliora fcripfit. Qyod nomen ergo meretur Viri Cl. calumnia , qua hazc Spinoziftica , imo alteram Spinozifmico- hmnam effe, fcribere aufus eft ? Nec verum eft, quod Cartefius hanc libertatem indifferen- ubertas
thi\ quam ferio admodum docct & Deo vindicat, parvifa- indifferen- Cc 3 ciat,
|
||||
|
2o6 C A £ T £ | | U S
tisetam «W, & parum referre dicat, utrttm Deo indffferentiamtri^Uft^
cmtradi- $ft ne . qUj^ ftferfenno, qui Obj. 5. pag. 1 f i. fcripfit, V#>#
Ja"m'con-fij tctfn^n dtfidej Deufn ab isterno fuijfe ihdifferentem, »/ ««-
tmitmh, deret uhum mundum, vel innumeros, vel etiam nuUum-, re-
fpondit Epift. 54. Parcz. neque tamen novi (non negat, fed
non ftovitj ejje defide, quodDeus fitindifferens. Ipfe tamen
lbcis fupra cit. fic Refp. 6. §, 6. libertaiem indifferentia Divi-
risfc quammaxime admifit cum quibufcunque Theologis 5c
Philofophis > tam eaniqua; eft libertas contrarietatis, quam
qiifc cft'ibntradiclioms. Quid vero fibi vult id, quod addit
Vir Cl. Quin ipfe Dci decernendi dclus liber efi libertaie contra-
rietatis? "Actiones tranfeuntes Dei omnes agnoicit indifferenter
liberAs libertatecontrafietatis & contradiBionis. Qiiorriodo erga
ipfe ablus decernendi tantum poteft efle liberlibertate•contra-
riitatis? Hec enim duo ncceflario connexa funt. Eadeni
tibiiHds^ quas eft in operando, in decernendo utique etfarjpi
erfe debet. Poflem hsec iniquius accipere, fed ita non de-
Cct. Credo Virum Cl. refpicere ad id quod quidam Theo-
logi dicunt, Deum aliquid debuijfe decernere^ fi vel hoc, e-
go nolo decemere creare mundum. Atque ita Dei decreto hoh,
fribuereht libeftatem contradicllonis j cum tamen ha;c vere
firit contradicentia, decernere creare, 8c «0» decemere creare
rhundum. Fruftfa ergo Vir Cl. probat ex ratione illam Di-
viriaz Voluntatis indifferentiamf & jam verbis Cl.de Fries}
fit^ildemCartefius validius utroque eam probavit.
inconre- ^■•"• ^- Vidimus ex primo loco Epift. 64. Part. i. non tan-
quemes tutri rion probabiliter probari, Cartefium Deum faccre agens
quaedam necefifariumr,' fed e contra ipfurri expreflis verbis Deoaflerere
c.or"e1uen" perfeBiffimamindifferentiam, quaz omnem defeblum excludat. Sed
llariu^ ait in margine §. 3. e quibusdam ejus verbis idelicitur
ceftijfima confequentid. Obferva Leftor, Virum Clar. ne quidem
ullibi tentare ex ipfis Cartefii verbis fuam accufationem pro-
bafe, fed femper per confequentias, quas quam miferetra-
hat & ducat, continuo oftendo. Hic citat verba ex Difl!
de Methodd pag. 2,7. de Jegibus natura_, quas obfervari de-
berent, etiam in pluribus mundis , fi Deus plures creaflet.
Tum pag. jp. de primis caufis effe&uurn natura?, educlis
exf»/-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars 1 i. 207*
txquibusdam virtutis feminibus, animis noftris a naturainditfh
Porroex Art.47. Part.j. dekgibus natur<e, quarum ope ma- teria omnes formas ajfumeret. Et Art. 36.37- Part. z.de eadem m,otus quantitate in mundo, & legibus natura eximmutabilitate Dei in operandodedutiis. IV. Hinc§.4.Ci?r/^//ytnbuitqua;damcapitainfeqq.trac- E*<lulbu5
tanda. i.Deum effe caufam mundi. z.Mundus eflproduclus fe- ta£ja pro. cundum legesquasdam necejjarias. i.lllte arcejfuntur ex Perfec- ponuntur. tionibus Dei, tanquam fundamento &? origine earum. 4. fll<e le- ges Deofunt naturales. y.Deusitaque, quando agit, neceffario
fecundum iftas leges agere debet, quia nonpoteft non agere fu<ena- tur<e& perfeSlionibus convenienter. Hec omniaexaminaturus eft. Improbo labore & ferie dedu£tionum & confequentia- rum opus eft, ut obfcurare queatclariflimamC^r/fyJVfenten- tiam de Ubertate.indifferentix Divina?, tam fortiter ab ipfo 5c verbis expreflifllrnis adrtructam. V. i.Fruftradubitat Vir Cl. an Cartefus Deum agnove- '• Car'.e'
rit verum rnundi Creatorem , &Ccaufamefficientem. Quodpaf-^^""or. firn clariflime expreflit, j.ta ut ullius fufpicionis ne vel mi- thodoxi, nima fit ratio. _Quam certo ea^deducitur ex ipfa libertate Deum ag. ihdifferenti<e , quanx Deo refpeclu creationis mundi tribuit.? n0Vltve-
0. " , j 1 ' -u • • r\ j" • • rammundi
[yod modo plunbus evicimus. Quod autem cx unica ejus caufameffi.
fubftantia Vir Cl.,fuam fufyicionem deducat, rejicitur, cum cientem.
falfitas ejus apodicrice fit demonftrata. Q\\i£<\\{<xmcauf<eef-
ficientis^ notiohem finxcrunt, eos fpuriis Carteftanisannume-
ro. Hoc nihil adCartefium. Deus tamen optimedicitur^a-
fa fui, quatenus fumma Dei perfe&io eft caufa & ratio ex-
fiftentias Divina:. Sed harc non cft caufa efficiens. Imo Phi-
lofophus noluit, ut Deusdiceretur caufafuiefficiens.ReCp. 2,,
pag, ^7. Rc£le dicitDeumefleiyfnontantum»^//^, fedl
& quammaxime pofitive ; agnolcit in ipfo tantam &? tam in,»,
exhauftam potentiam & perfeclNonem , ut nuJlius unquam ope
eguerit, ut^exftfleret, neque etiam nunc egeatutconfervetur; at-
que adeo ftquodammodofiiicaufa, Sub finem Notarum adPro«
grambai?(?^/monetLecl;orem, fenunquamfcripfifle,/)<?#<!«,
pcjttivefui caufam efficientem dicidebere..... fe a talibus opimo- , ■
num porieniis quam maxime effie remotum.....Sic &fupraob-
ferva-
|
||||
|
2o8 CARTESIUS Vcrus
fervavimus, Carteftum agnofcere duplicem vim moventem^
unam Dei, primi motoris; alteram ipforum corporum} qux eft modus ipforum\ non in Deo: uti fcribit Epift 72.. Part. 1. Cum vero ibid. infra fcribit, quando dixi tantundem motus femper in materia manere , hoc intellexi de vi ejus partes tmpel- lente, qu£ vis mnc ad unas partes materia, nunc adaliasfe ap' plicat; quid inde exfculpi poteft pro falfa notione caufes ef' ficientis, qua Spinoza utitur, quando de Deo utcaufarerum, non tranfiente fed immanente, nugatur ? a.Le°-es VI. Cum Deus liberrima mundi caufaaC#r/£/*oftatuatur, natnrinii-certe manifeftum efr, quam inanem fufpicionem §. f. inji- nimefaci- c]at fe vera notione caufie efficientis, & quam longe petere "annsntce}- debeat confequentias, utprobarevideatur, Deum effeagens farium. necefiarium. Sed jam 2. confiderabit legesnatura, quas Car- tefius ftatuitj qmsqaoqueaclionem Dei necefiariamreddere, in margine §.6.fcribit. DolofeScambiguehocproipomtur; quod mundus fit produthts fecundum leges & regulas quasdam neceffa* rias. Concedimus quidem quofdam motus fieri potuifley?- cundum leges natura, quando corpora circa centrum gyran- tia habuerunt conatum recedendi a csntro, gravia fubfiderunr, levia adfcenderunt, corpora una alia impuleruntadmotum, quod nullum corpus agere potuerit in diflans , &c. Sed quod mundus fit produUus fecundum leges natura, adeoque fuc- ceflive, longiore tempore, nullibi fomniavit Philofophusj necfcripfitdemodo, quo Deus proceffit. Imoagnofcit, fi- dem Chriflianam nos docere homines adultos effe creatos, & ini- tio fuiffe ipfas plantas Scc. Confequens, quod deducit exfuo antecedente, prorfus eft falfum, nec fequitur ex antece- dente} Ex quo fequitur, ait, formam & conftruclionem hujus mundi neceffario talem effe, qualis nunc exfiftit, nec aliam effe poffe. Philofophus paffim fatetur, (quod expreffis ejus ver- bis §. 33. Apologias prolixe probavimus, & Spinozacontra- rias opinioni oppofuimus,) res haturales non ortaseffeeomodo, quo ipfe philofophatur} imo hunc mur.dumpluribus diverfis modisoriripotuiffe; fiveautem hoc,five aliomodo Deum pro- cederevoluiflefupponat, quando attendit adlegesnatura, fe- cundum quas corpora a Deo moverentur intali produ&ionis modo,
|
||||
|
Spinozifini E V E R S O R. Parsii: 209
modo, idem hic mundusinde<ieberet oriri, quiafuppofi-
tiones huic mundo debuerunt aptari & ex eo defumi. Quo ipfo libertas Dei in creando, ctiam quovis modo, falvaeft. Quod hoc fimili facile illuftratur. Sit carmen vel unus &C alter verfus ab infigni Poeta ex tempore faclusj ponamus aliquem velle difcere compofitionem illius carminisj variis modis&variooidineveibapofliintconftrui, utfecundumle- ges & regulas profodia: transponantur. Quocunque modo tyroni proponantur, idem carmen, licet a Poeta eo modo factum non fit, fecundum leges profbdiasdebet oriri. Itai- dem hic mundus variis admodum modis , & quidem fecun- dum certas naturae leges, creari potuit, licet a Deo itafe- cundum eas in principio creatus non fit. Confideretur porro i. Cartefium Deumquammaximefta- 9"?*1
tuerecauiammotus, tumcreantem, tum confervantem} rta ,ut rmteria moveri five fecundum eas leges, five fupra eas, nequeat, nifi per omnipotentiam Dei. z.FalfumefleDeurn nonnifi fecundum has leges ita iucceflive mundum produce- repotuifle.Aliudveroeft, qu0dMeth.pag.z7.diat, Civel plures ejfent mundi, nullus tamen ejfe pojfet, inquononaccurate obfervarentur. Gravia fubfiderent, ignis luceret, aquahu- me£taret &c. IpieCl. Antagoniilatalem/^ww^ar^ponitj nullavis, cum nihil in dijtans agat, corpus afficerevalet^ nifiei unitaflt. Qyazro ergo , an bac kx fit necejfaria obfrvatu, fi Deus plures mundos creare vellet? AnTfu Deum, quiincalis ejl, 13 omnia pro fuoliberrimoplacito operatur, huic legiadflrin- ges? InPart. i. citavimus §. 41. ex H. Grotio de Jure B. & P. Lib. 1. Cap. 1. §.10. jus naturaitaejfeimmutabile^ utne a Deoquidemmutariqueat...ut bisduononfmtquatuor, neaDeo guidem pojfe ejfici. 3. Quando £«•/<?/?».? Art. 44. Part. 3. indicat fe hypothetice efle fcripturum, cujus rationes alibi dabimus &exponemus, fimulArt.45. ^onet^fequadamaltiusrepeti- turum^ quam eaexflitifleputet. Quod modo vidimus. Sedha^c non pertinent ad natura leges immutabiles; quas Philofbphus non finxit aut fuppofuit, fed quas Deus ftatuit, & voluit, ut in corporum motibus obfervarentur. Sedomniaconfundit Vir Cl. Quomodo vero probat hinc, Deum efle agern neceffarium ? D d VII.
|
||||
|
iro CARTESIUS Vetm
Nec3.ex VII. Numero magisquam pondereargumentorurrrpugf-
eo, quod nat Qj Adverfarius , quando Deum efle agens neceffarium
finuiecet $-mPriinis probari ait, quia leges natura e PerfeBionibus Dei
latiae, cum derivantur, tanquam ex earum fundamento £s? origine. Hic 1. in
Hberca memoriam revocare oportet, (quodexRefp.6. §.<5. nota-
ftatutae" v* Apologias Part. 1. §. f 8.) Cartefium omnes veritatesater-
nasr 8c ipfas leges natura ftatuere h Deo dependentes, Deum-
que earum caufam efficientem; eadem ratione qua Rex eji LE-
GIS EFFECTOR , etfi lex ipfa non fit resphyfice exfifiens,
fed tantum, ut vocant, ens morale. §.8. Loquitur autem ibi
de omni ordine natur<e, de omni lege, & ratione veri £5? boniy
a Deo prorfus dependente. Hinc neutiquam mihi probatur
eorum fententia, qute 8c edCl. DeFries, ideasrerumpofftbi-
lium Deo efle naturales. Vide Exerc. 18. §. p. & 21. §. 8.
Ex qua multo folidius deduceretur Deum efle agens necefia-
rium : uti & revera efientia rerum dependentiam Cl. De Fries
ibi magis fupponit, quam probat. Sed talibus confequen-
tiis, quas quis non videt, eum gravare iniquum & malitio-
fum eft.
Legesna- 2. Quomodo vero eas leges effecit, libere an neceflario?
tur* & ve- Cartefiusheic etiam, uti fupra oftendimus, agnofcit libertatem
ntluntim-indffirentite; ita ut potuiffet alias ftatuere. Hic iiotavimus
mmabilti. Cartefium peccaflein^exceflu. Anenimfieripotuiflet, utfal-
va natura corporum ea non manerent in eodem ftatu^«r^,
magnitudinis, fitus, motus vel quietis, niflcaufaexterna mu-
tationem induceret? An fi Deus aliter voluiflet, figuraper
fe mutata fuiflet, vel magnitudo? An corpora perfemove-
ri ccepifTent, vel mota ad quietem tendiflent? An motus,
quantum fuiflet in ipfocorpore, nonfuiffetre&us? Ancof-
pora circulariter afta iviflent verfus centra ? Nuliane mo-
tuum facta fuiflet communicatio, nec corpora unaalia im-
pellere potuiflent ? Graviane furfuqa £c levia deorfum ten-
diflent? Ignis neclucidus, neccalidus, fed frigidus & opa-
cus fuiflet? Non attendit Philofophus, proprietates rerum
non efle a rebus diftinguendas \ nec debere fingi, rerum i-
deis& eflentiispofitis a Deo, earum tamen proprietates, imo
omnia qux in rebus coritinentur 8c necefTario ex iis fluunt,
potuifle
|
||||
|
Spinozifrai EVERSOR. Pars if. %n
potuifle mutari. Pofito antecedente, ponitur confequens»
quod in eo continetun Qyando Dcus pofuit antecedens li- bere, fequitur neeeflario confequens, nec hoc poteft muta- n , licet Deus ita etiam agat libere, quatenus Deus libere voluit antecedens cum neceflario confequente. Hinc Deus libere decrevit mundum creare 5 unde tum neceflario fe- quuntur plurima: corporum proprietates, veritates, ut & le- ges natur<e. Hoc Carteftus nonrectepercepit, nccexpofuit, quando putavit, eas veritates & leges natur<e potuifle muta- ri. Et quiahoc intelligi a nobis nonpoteft, non maletum fu$: finitatis memor de talibusnihilukradefinire, necfefa- tigare voluit. Re£te (fuppofita Dei fententia libera de his legibus^) fcripfit Meth. pag. vj. eas natur<e kges tales ejfe , ttt etiamfx Deus plures mundos crectjfet, nullus tamen ejfe pojfet, m quo non accurate obfervarentur. Hinc merito immutabiles dicuntur. 5. Opponens fextus fcrupulum 8.pag. ifi. propofuerat, Deusvo-
qusrendo, Qui fieripoffit, ut verttates Geometric<e, aut Me- ,uif easefle taphyfic<e , fic & leges naturae , fint immutabiles & <etern<ey™^"s> nec tamen independentes a Deo ? Philofophus in genere re- n<m ne- ' fpondit Refp. 6. §.8. ejfe a ratione alienum-) propter hoc quod ceffarfo iu nec intelligimus , nec advertimus a nobis debere intelligi, de eo vfiW quod retle intelligimus dubitare: Nec proinde putandum eji ater- nas veritates pendere ab humano intellettu, vel ab aliis rebus ex- Jtflentibus , fed dfolo Deo , qui ipfas ab <eterno , utfummus k- gijlator, inftituit. Illuftrari res aliquo modo poteft exemplo Legijlatoris asquiflrmi &juftiflimi, qui falutem populivolens efle fupremam legem , libere ftatuit legesplurimasfalutarcs & admodum utiles, cum fuprema lege convenientes, imo inde deduftas. Sed Philofophus Epift. iif. Part. 1. egre- gie deiftac difficukate hazc fcripfit; Quanquam Deus volue- rit, nomullas veritates ejfe necejfarias, minime tamen fequitury idillumnecejfario voluij/e; aliud enim prorfus eft, velle illas ejfe mcejfario, aliud velle necejfario, feu ad id volendum cogi. Confideret Cl. Adverfarius Decretum Dei liberum liber- Qu0(jex.
tate indifferenti<e , quod tamen ftatuit seternum 8c immuta- emploil. bile, fecundum quod Deus jam omniaoperatur, nec aliter luftratur. Ddz poteft
|
||||
|
<*)
|
|||||
|
lll CARTESIUS Verus
poteft operari j licet Iibere decreverit, & hoc refpectu e*
tiam libere operetur. Sic fano fenfu potuit Seneca fcripfifle,
Semelfcripfiivfata, femperparet, vclfequitur. Qua: ergoheic
dlfHcultas? Semel, five ab seterno Deus &a.tmtlegesnatur<e%
ordinem naturte, femper eas /egw fequiturinregiminemundi,:
vult ut corpora eas femper obfervent, & nunquam ab iis
aberrent, ergone Deus eft agens neceffarium? Dicas tum &
inferas idem de operatione Dei fecundum fuum Decretum,
Imo heic major eflet difficultas. Deus aliter ac deerevit a-
gere non poteft. Sed in regimine mundi Deus praeter natu-
raleges &c ordinem quandoque facit miraculum; oftendens fe
legibus non efle adftriclrum, quascorporibusinfuismotibus,
ad quos modo ordinario concurrit, pra:fcripfit. Sic & variis
modis Deus mundum creare potuit, vel uti in confervatio-
ne, in qua eft continua individuorum creatio, Deo fecun-
dum leges natura ordinarium fuum concurfum natura com^
modante j vel breviflimo tempore, quod fa£tum eflefpatio
fex dierum Mofes docet.
Canefius Si jam infpiciamus loca, quorum fenfum CI. Vir flifpe-'
non minus £fcum facere fatagit, facile patebit t quam recte & orthodoxe
«uamft philofophatus fuerit Cartefius, imo ipfa illa loca calumniam
tuit Deuni aperte confutabunt. Deum efle verum mundi Creatorem &
mundi Cre-cau/am efficientem liberam, ftatuere Carfejium ex innumeris
afrtm. iocjs manifeftura eft. Id oftendimus Part. 1. §.28—33. &
Part.i. Apologiae §.33. Addimus heicex Epift. 3<£.Part.r.
nullum pofife ante mundi creationem concipi tempus, quoDeus^Ji
wluiffet, non potuiffet illum creare. Addit ftatim , illum exfi-
fientiam retro ab hinc quinque autfex millibus annorum habuiffe.
Idem apertifllme docetdeMethodopag.27. quandofuppo-
nit, fi Deus nunc alicubi in fpatiis imaginariis fufficientem ad
eum componendum materia copiam crearet, varieque &Jine or-
dine diverfas hujus materia partes agitaret...... deinde nihil
aliud ageret, quam ordinarium fuum concurfum natur<e commo-
dare, ipfamque/ecundum leges afecon/iitutasagerefineret: Hoc applicat fuo inftituto : Ita primum hanc materiam defcripfi, &c. quanam effent naturne leges oftendi......, easqueexPer-
feclione Dei deduxi &c. utitatalismundiis, qualishieeft,
pro-
|
|||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Parsn; it$
prodire potuiffet. Sed addit pag. feq. Nolebam tanten ex hir
omnibus inferre mundum hunc eo quo proponebam modo fiuififie erea* tum.....etiamfi nullam ei aliam quam Chaos formam ab initio
dedijetf dummodo poft natura leges conftitutas, ipfi concurfum
fuum ad agendum" ut Jolet commodaret, fine ulla in CREA» TIONIS MIRACVLUM injuriacredipoj/it, eofioloresom- nes pure materiales cum tempore, qualesnunc effe viclemus, effi- ci POTUISSE. Naturaautemipfiarummultofiaciliuscapipoteft, eum itapaulatim orientes confpiciuntur, quam cum tantumutab- foiuta & perfieSla conftderantur. Quomodo autem eas natura leges deducat ex perfetlione Quomodo
Dei, attamen attendens ad experientiam, imo phajnomena Hei"a*tt- naturae ut jam cognita praefupponens 6c refpiciens, expo- e« perfe. nit Part. 3. Princ. Art. 36-39. nim. cximmutabilitate, con- ctioneope- fiantia, & fapientia operationis Divin*. Sic fcribit Art. 35. rationis InteMigimus etiam perfeclionem ejfe in Deoy nonfolura quod in Vmax' feipfo fit immutabilis, fed etiam quod modo quam maxime con- fianti i3 immutabili operetur. Adeo ut iis mutationibus exceptis, quas evidensexperitntia, velDivinarevelatio certas reddit, quaf- quefine ulla in creatore mutatione fieri percipimus, autcredimux, mllas alias in ejus operibus fupponere debeamus, ne qua inde in- conflantia in ipfo arguatur. Atque ita priusinfpecla, cognita^ explorata, & confentiente experientia Philofophus dedu- cit ex Immutabilitate operationis Divina, eandem fiempermotus quantifatem in mundo manere, &C a Deoconfervarij atquecer- tas natura leges, fecundum quas corpora ordinario moveri debeant j quas locum haberent, fi Deus etiam plures mundos erearet. Hinc & fcrrbit pag. 39. fe invenifjeprincipia, fieupri- mas caufias omnium, qu<efiunt in mundo, ad Deumfiolum, qui , eumcreavit, attendendo, eafque aliunde non educendo quam ex veritatis fieminibus, animis noftris a natura inditis. Quod au- tem fummam Dei creatoris iibertatem agnokat, minimeve- ro Deum faciat caufiam neceffariam, indicat pag.40. initioj deinde cum volui ad particuiariora defcendere, tam multa diver- fa mih\ occurrerunt, ut crediderim opus ejfe ingenioplufquamhu- mano adformas autjpecies corporum, qu<e in terrafiunt, ab in- finitis aliis, qute in eapojfient efife, fi Deoplacuiffetibi collocare, D d 3 dig-
|
||||
|
ai4, CARTESIUS Verus
dignofcendas, ipfafque deinde ad ufum mfirum referendas j niji
per EFFECTUS CAUSIS OBVIAM EAMUS, 6? rnul- tisparticularibus EXPER.IMENTIS adjuvemur. Adeoqus ex ipfls locis a Cl. Adverfario allegatis elariffime probatur, Cartefium Deum agnovifle effe caujam liberrimam; licet rta- tuat, Perfetlionem ejje in Deo, modo maxime conflante £5? im- wutabili operari ; atque ita, uti ceteras perfecliones., fic e- tiam Immutabilitatem filam in operibus fuis demonftrare. Quod minime tollit libeftatem Perfe&iffimam Dei; imohasc eft perfecliffima libertas Dei, quod libere ftatuerit ita con^ ftanter operari. Unde fponte corruunt, quas contra Cartejtum Vir Cl. porro fcribitj quibus taman etiam interferit, qua: utrinque conceduntur, & funt extra controverfiam. Leges na- VIII. 4. Simul hinc corruit&confutatur, legesillasDto debent^di- effe mtaraks; id eft mm effe certo modo determimtam Divinee a £>«oe(Te effenti<s conditionem, fecundum quam Deus circa extenjtomm a- murales. gere & operari teneatur, &ex qua necejfario fluathxccorporum Jlatus &c. Siquidem Deus libere eas leges ftatuerit, conve- nienter natura corporum, uti fupra expofitura eft, & po- tuiflet non decernere mundum corporeum creare, & con* fequenter non ftatuere has kges; evidentiffimumeft, has/<?- ges non magis ftatui Deo efle naturaks^ quam ipfum liberri- mum Dei decretum. Quod ex prascedentibus jam eft mani- feftum. Nee po- IX. Simulevidens eft, aperte falfum efle, Carteftumpet nutu in ieges ndtura non intellexifle relationem aliquam (five ordi- ruu$ta^ nem ) corporum, ita per libcrrimam Dei voluntatem creatorumy tem, fed ad fe invicem; fed aliquam in ipfo Deo necejjitatem, ob quam ill/ere funt ffla rehtio corporum adfe invicem aliter effe mnpotuit. Libere aDeofta- £)eus creare decrevit hunc mundum, naturam rerum, licet |
|||||||||
|
tutx,
|
|||||||||
|
ex hac rerum natura plurima neceflariafequantur, ut&k-
ges natura; quas Deus nihilominus concipitur libere ftatuif- fe; potuerat enim Deus hanc rerum naturam, cum iis le- gibus&ordine naturse confequenter, non inftituere. Quem- admodum potuerat Deus non decernere hominem creare; fed pofito Decreto de hominis creatione decuit Deum ho- minem ereare rectum. Potuit Deus non decernere permif- fio-
|
|||||||||
|
Spmozifmi EVERS.OR. Pars n. nj
fionem lapfusj fed pofito hoc decreto, decuit Deumpun*-
re peccata. Sic pofito Dei decreto de fubftantia corporea, ejufque motu, decebat Deum fecundum alteram naturzlegem motum dirigere fecmdum lineam reclam, tum ob principii corporei moventis conditionem, tum ob ipfius Dei inope- rando immutabilitatem j quas eft in opere Divino character ipfius immutabilitatis Divina; eflentialis. X. Qyintum & ultimum, quod ex Cartefi fententia ne- 5. Mini-
eejfario fequi vehementer cuperet, eft, Deumfecundum iftas me com'; natura Jeges necejfario operari, £f? in operando ab iis recederenon e(fen";a poffe\ quod mdre fuo luculentijfime demonflrabit. Et quidem r>ei. ex eo, quod PerfeBionibus Dei injint, &quod ipfa Dei perfe- clio ftt tanquam radix & origo iflarum legum; adeoque conti- neantur in ipfa Dei effentia: quapropter necejfe efl, ut Deuseas in natura ponat, quia nonpotefl non agerefuis perfetliombuscon- venienter. Sed hsec abunde fupra funt confutata. Repeta- mus 1. Carteftum docere, Deum iftas leges natur<e libere fta- tuifle, adeoque a Deo prorfus efle dependentes. Ergo neuti- quam in natura Dei continentur, fed Deo vifum fuit Ubere in iis fuam fapientiam, immutabilitaternqueeflentialem, re- prazfentare, ideoque libere fecundum eas conftanter & im- mutabiliter operari. z. Cartefium & heic agnofcere liberta- tem indifferentiie, itautDeus, fi voluiflet, alias leges fta- tuere & efficere potuiflet. Scd 3. ftatuamus potius, ex hy- pothefi decreti Divini de creandahac rerum natura, Deo quidem liberum fuifle hoc vel illo modo procedere, variis modis eam creare, & innumera variare, ita vel aliter fta- tuere de magnitudine, figura, fitu, motu, quiete, cete- rifque corporum affecJionibus, de tempore quorumcunque iudividuorum 8cc. non tamcn plane alias leges natura. An major abfurditas eft ftatuere ex hypothefi Decreti Dei li- beri de creando mundo , Deum non alias leges natura^ quam quas conveniunt huic rerum naturse, & in quibus fuas perfecliones quam optime repra?fentat, ftatuere po- tuifle, quam ex hypothefi decreti Dei liberi de creando homine, Deum decere, eum creare rettum? Sic 8c ex hypothefi decreti liberi de permiflkme lapfus fliiit, Deum |
||||
|
ai6 CARTESIUS Veros
fe abnegare non pofle, & teneri peccatum punirej quofen-
fu juftitiaDei vindicativaDeodicitur#<?tara//'.j. Denique po- fito decreto Dei de falvando peccatore, ftatuitur a Theo-« logis fummis mceffitas fatisfa&ionis Chrifti? Sed ex his mi- nime fequitur, Deum efle agens neceffarium; at eb minus ex una Cartefii fententia de legibus natur<e, quas etiam Deum aliter ftatuere potuifTe putavit, vel negareaufus non fuit. Scientia Hoc modo optimam pkilofophandi viam fecutus eft Carte- efFeftuum jfa^ qUOC| ex jgjfaf j)ej cognitione rerumab eo creatarum expli- eft perfe- cationem deduxerit, ut itafcientiam perfeBiffimam, qu<s eft ef- ftiflima. fetluum per caufas, acquireret, Art. 24. Part. I. Quod corpora exflftant, qualia, quanta, cujus figuras, 6cinnumeraalia fola experientia docere poteft j fed ita utratiocinii noftri a teftimonio fenfuum petiti firmitas nitatur Dei Feracitate-t uti Cartefius oftendit Art. 1. Part. 2. Sic ex Feracitate Dei deducit, nos in clare &f diftinble perceptis falli non poffej ex immutabilitate & conftantia Dei in operando deducit eandem motus quantitatem, tres natura Ieges\ prasterea univerfam Phyficam fundat in Prima fuaPhilofophia, five omnem , quse in Phyfica haberi poteft, certitudinem in VeracitateTiei. Sednon itzftolidus, nec infanus (uit, utexnaturaDei, cau- fx efficientis, & peritiflimi artificis, deduxerit omnem cor- porum indolem, ftatum, ordinem, & conditionem, qua- tenus a libero Dei creatoris arbitrio pendent. Ita amat Vir Cl. talia fingens cum umbra fua acriter pugnare. Cl._C.hr. Aperte iniquuseft Cl. Adverfarius in Cartefium, quando wittichii ej vuit affingere fententiam Cl. Chr. Wittichii, Cartefii fen- fen^enriT tentiae prorfus oppofitam. Eam ego prolixius confutavi iniqueCar-Difp. 14. §. 3f--44- Theol Nat. & brevius ejufdem Com- tefio ad- pcndiiPart. 2. Cap.o.§.o-i2. Libertai ^^ ^upra oftendimus Deo tribui libertatem tam contra-
contradi- ditlionis, quam contrarietatis ■, fimulque notavimus, a Viro (lionis a Cl. aliquo modo Decreto Divino eripiIibertatem contradiclio- Cartefio MjSi qua» tamen cum Ubertate contrarietatis connexa eft, & ritur?8 C~ii$em rationibus probatur. Nec utraque operationibus Dei tranfeuntibus adfcribi poteft, quin & Decreto Divino utra- que attribuatur. Non ergo heic Carteftum impugnat, fed fe-
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars 11. 217
femet ipfum. Cartefius omnimodam libertatem refpe&u ope-
ris creationis ftatuit, fciens id unice cfle optimum, quod Deo placet, quocunque modo placucrit. SiDeovifumfuif- fet noitrum iutellectum magisilluminare, voluntatem, affe- clus, nofque totos magis fan&ificare, plures longe homi- nes falvare, Virum Cl. prafervare ab hifce calumniis fcri- bendis 6cc. ha;c fuiifent optima,» & ad gloriam Dei} fed Deus liberrimus eft, ncmini eft obligatus, dat quantum 8c quando ei lubetj hasc eftgloria Dei, quod Ubere &c pro fiio arbitrio agat. Ha?c funt optima. Ita philofophatus eft Car- tejlus-y & fi videre non poflet, quomodo ea eflent optima, memor fuxfinitatis, ik Divinx infinitatis, nonftuduittalia comprehendere; fed non mirum efle fcripfit, plurima ct, Deo fieri, quorum rationes nos non intelligimus. Nefcire velle , qu<e Magifier fummus nos nefcire voluit, eam doBam ignbrantiam cenfuit, & paflim fectatuseft. Ad verba citataex Epift.nf. Part. 1. fupra refpondimusj neceahucpertinent, fiquidem agant de nofira libertate. Nec poteft Vir Cl. Carteftum ullo jurereprehendere, quod voluntatem, quatenus libera eft ab omni coactione, & fe femper determinare poteft, cum Di- vina, abftracteareliquaperfectione, quamncceflarioconti- net, & ficprarcife fpectata, comparaverit, cumipfeeflen- tiam totam Deo cum creaturis communem ftatuat, quia effenti<e rerum in indiviftbili conjiftere dicuntur. Quod fupra confutavimus. Optime vero, fanius & magis orthodoxe, fcribit Cartefius Refp. 6. §. 6. Atque ita longe alia indiferentia humana libertati convenit, quam Divina. Neque hic refert quod ejfentia rerum dicantur ejfe indivifibiles: namprimo nulla effen- tiapoteft NB. univoce Deo £j? creatura convenire &c. XII. Ita vellet videri probafle, Deum ex fententia Car- Eo falfius
tefii cfle agens necejfarium; cujus contrarium luce meridiana e<*» eura ex ipfo Philofopho demonftravi. Videt Cl. Adverfarius§.i2. flatUl'^e. fe necdum oftendifTe Spinozifmum; nim. Carteftitm ftatuere ^zafcun. cuncla ejfe Deum. Attende Lector, quomodo Cl. Antago- fiaefe nifta id jam fit evicturus. Qiiinque capita jam pertraftavit} D*nm. inde non ulterius profecit, quam Deum efle agens neceffa- rium-j fcd probandum eft, cuncla effe Deum. Quod longe Ee ' aliud
|
||||
|
2i8 CARTESIUS Verus
aliud eft. Id non ex prcec. fed paucis verbis jam conficit.
f.Ponit, Cartcfium unicam ftatuiffe fubftautiam-, hoc ita a fe
e(Te demonftratum, ut ne quidem ipfa impudentia contra eam
demonftrationem hifcere audeat. Ego tamen non contra hifcere,
fed evincere aufus fum, Virum Cl. pudore debere fuffundi,
quod tam aperte falfam calumniam, falfando Art. & ver-
ba Cartefii omittendo, ftlfe vertendo, fenfum eorum per-
vertendo, 8c unice fophifticando, orbi erudito obtrudere
fuftinuerit; quodqueeamitaconfutatam dederim, ut Vir Cl.
non amplius contra bifcere queat. Uti ergo falfiilimum eft,
Cartefium unicam ftatuifle fubfiantiam j ita &C z. extenftonem
nunquam ejfe creatam; 3. nequein nihilum poffe redigi; hinc ae-
que falfum eft, eum ftatuere, cuntta effeDeum. Sed ex im-
poffibiiitate vacui velle id deducere, eft plane ridiculum ; &c
docet, quam curta ei fit rationum fupellex. De eo autem
poftea Cap. 8. §. y-j. erit agendum.'
*"* Sed prasterire nondebeo, quod fcribat, Cartefum infuper
poflit ia- negare Refp.z. ullamfubjlantiam, ah eofic diSlam, (neLe-
terirc. £tor veram Cartefii mentem de innumeris, non unica fuhfian-
tia, percipiat, hoc inique addit,) pojfe interire. Ut Le&or
videat, quam falfas Cartefio adfcribat paffim opinione?,ver-
ba ejus adfcribam ex pag. 81. Refp. a. nullum habemus argu-
mentum, nec exemplum, quod perfuadeat mortem, ftve annihi-
lationem fubftantia, NB. qualis eft mens, fequi debere ex tam
levi cauja, qualis eft figura mutatio, qux nihil aliud efl quam
modus, &? quidcm non modus mentis, Jed corporis a mente rea-
liter diftincli: nec quidem etiam habemus ullum argumentum ,
vel exemplum quodperfuadeat aliquam fuhflantiam pojfe interire;
quodfufficit ut conciudamus mentem, quantum ex naturali PJai-
lofophia cognofci "poteff, ejfe immortalem. Sed fi de abfoluta Dei
potefiate quaratur, an forts decreverit, ut humante animte iif-
dem temporibus ejfe definant, quihus corpora, qu<e illis adjunxit,
deftruuntur, folius eft Dei rejpondere. Cumquejam ipfe nobisre-
vehverit id non futurum, nulla plane vel minima eft occafio
dubitandi. Optimus eft locus (quem Cl. Adverfarius in ge-
nere notavit, ut Leftori perfuaderet ibi fundamenta quo-
queefle jafta, quibus Spimza fuam impktatem% Philofophise
nri-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars 11. 219
nomine prorfus indignam, commodefuperfiruxit,) aduniver-
Fum Spinozifmum funditus evertendum. Continet enim has vcritatesj 1. Mentem noftramfinitamefl*e/«£/tetazM», non nomine tenus, aut dicisgratia fic di&amj fed veram & pro» prie di&am j qua; immortaiis eil. 2. A corpore realiter di- ftinclam j ergo mens & corpus funtjubfiantia, & tot funt f»bftanti<e, quot funt mentes & corpora. 5. Figuram efle modum corporis, non mcntisj modaliter a corpore diftin- £tumj ut corpus fit ejus fubje£tum, fine quo concipi ne- quit. 4. Ex diflblutione partium corporis, figurseque mu- tatione minime fequi interitum animas corpori adjunctaei camque ad animam non pertinere. Hincanimam efle immor- takm. f. Eo magis, cum nullum amibilationis alicujusfub- fiantite exemplum habeamusj nulhm exemplam baberi ait, •quod perfuadeat aliquam fubftantiam pojfe interirej fcil. viribus naturas, five naturaliter. Quod enim attinet ad Deipotefia- tem^ an Deus pro abfoluta fua poteftate ita decreverit, Philo- fephus de mente non audet definire, quia pafiim de abfoluta & infinita Dei poteftate nihiltemere ajfirmat veltiegat. 6. Men- tem £c corpus ftatuit efle fubftantias a Deo prorfus depen- dentes , & ipfius poteftati penitus fubjectas. 7. Animas certo certius fore immortales, ex S. Scriptura agnofcit, & cx lumine naturce ita id probari judicat, ut occafeo dubitandi *oix minima fit reliqua. Si autem hanc minimam ratiunculatn vix fatis foftukrit Philofophus, quod iblidius pr£eftkiti><M- retus, ex perfe&ionibus Divinis argumentatusj longe ta- men tolerabilior eft hxc minima ha^fitatio, quam Cl. Viri opinio, quod immortalitas animte ex ratione probari non pojfvt. Cum autem aliquo modo ex lumine naturse Cartefius in da- bio relinquat heic loci, an Deuspro abfoluta potefiatedecre- verit, animam cum cofpore interituram j patet falftfllmeei rur-. fus affingi, ipfum negare, nullam fubfiantiam pofife interire', eumque cum Spinoza confentire. XIII. Confert fe §.13. Vir Cl. ad eorum examen, quac EXem-
cgo Apologiae $. ?$•$%• fcripfi, non ad Cartefium excufan- plum im- dum, fed ad eum vindicandum a falfis &iniquis ViriCl.ac- gfjJJ^ cufationibus, & ad ejus orthodoxiam defendendam. Hunc p{£ exeni E e 2 . in
|
||||
|
120 CARTESIUS Verus
in finem ex meo §.'f 3. verba defcribit; & ad haec mea verba,
Carteftum pluribus diverfts modts res fieri potuifie fiatuere, fu- pra oftendimus §.33. ubi de caufa 8c prima reram origine egimus; refpondet pro fua arquitate §.14. Dixerit; quoties dixit, to- ties contra propriam confcientiam locutus eftf & ut uno dicam verbo, mentitus efi. Confideret Lector, quam facile ipfi fit fe expedirej fimulque obfervet 1. controverfiam effe de mente Cartefii, quem ego probo expreffiffimis verbis identi- dem in quam plurimis locis ftatuifle, mundum pluribus diver- fts modis fieripotuifie; res naturales eo modo, quo ipfe ezstan- quamfenfim orientes &nafcentes confiderat, ortas non efie, fed ntfides Chriftianancsdocet. Porro quando Cl. Adverfarius nihil habet quod refpondeat, quam quod Cartefius mentiatur. quando ea fcribit; dubito, an quis ullibi fimile impudentias & pertinacia; exemplum inveniet? Novi Atheos cogi in- cruflare 8c occultare fuam impietatem, & ludere in voci- bus, nec dicere, quod dicere videntur> fed hic nulla aftu- tia locum habere poteft. Verba funt aperta. Ideo Vir Cl. nihil ad ea excipere, nec in alium fenfum ea torquere po- teft. z. Nulla eft ratio, nulla neceffitas fuit, quse Philo- fophum cogebat vel movere poterat, flatuere, res natura- lesfic ortas efie, uti ipfe fupponitj nam ipfe vult rerum na- turas, 8c ph»momcn«n caufas exponerej adhocautemper- inde eft, utrum res hoc, an vero alio modo ortae fint. In- eptus ergo & ftolidus fuiflet, fi invidiaz fe expofuiffet, fine ujla ratione 5c necelfitate cum Spinoza ftatuendo, res nullo alio modo & drdine oriripotuiffe. 3. Adverfatur ifti figmen- to dire&e Cartefii fententia de abfoluta libertate indifferentia Divinas voluntatis. 4. Cartefius ipfe tentavit prius alium modum produ&ionis mundi ex chao, DifT. de Methodo pag. 17. fed hunc mutavit, judicans Deum magis decefe ordi- fiemy quam confufionem; addens, perinde fere efie, quidhek fupponaturr quia fecundum leges natur<e debet mutari. Quod exemplo Poefeos illuftramus. y. Spinoza nullibi ordinem philofophandi Cartefti de origine mundi, five de rebus fenfim orientibus £5? nafcentibus^ fequitur, nec probat, fe4 tantum dictat, res omnes ftc ex necefiitate natura Divin<e fecutas ejfe, /ii • nec |
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars h. 221
nec ullo allo modo' & ordine oriripotuijfe. Imo Spinoza Cartefii
hunc graviffimum putat errorem, qui eft de rerum origine; ob quemipfum, ut & Verulamium, omnidifciplina &ftudio deftitutum, fcribit Epift. 2. Cum hasc omniaita fehabeant, an non Cl. Adveriarius hic agat contra confcientiam ita re- fpondendo, nonmeum, fed Dei, eftjudicare, XIV. Attamen ut Cartejio cum aliqua fpecie contrariam LicetCar-
fententiamaffingat,profertqu2edamloca,quibusaliamateriatef'usveras tra&atur, ut ita Leftor, verba omnia non intelligens, du- f*™nVen^? bius & incertus relinquatur. Merito Art. 43. Part. ^. Phi- rit, ftatuit lofophus non dubitat, quin veras caufas rerum & phanome- tamen res »«»invenerit; fed eikCophiCmnignorationiselenchi; indenon fi*l™f fequitur, mundum hoc modo ortum ejfe debere; (quod ibid. & non efle. paffim femper negat;) fed quocunque modo mundus fitor- tus, ver<e caufe lucis Solis &fixarum, aftusmaris, motusLu-
n<e circa terram, Planetarum circa Solem, proprietatum ae- ris, aqu<e, ignis, magneticarum&cc. poterunt efle inventae. Hinc etiam merito tribuit fuis demonftrationibus 6c quam plurjmarum quteftionum 8c phsenomenwn explicationi cer- titudinem plufquam moralem & akfolutam Art. 206. Part. 4. incertitudinem enim ex fua Philofophia profcribere quantum pote fuit conatus. Sed inde minime fequitur, mundum ne- ceflario, & quidem hoc modo, imo exnaturaDeiortumeffe. Hoc eft to x?ivoy.MQv. Hoc erat probandum. Hoc negzt Car- tefius expreffiflime. Nec vel minimam fpeciem probationis affert Vir Cl. Cum ergodicattoties, fe quid probare, quod ne quidem tentat probare^ fibi applicet Vir Cl. Proteftatio fatlo contraria nulla eii. XV. Dixeram , Deum convenienter fapienti<e & immuta- Muftran-
bilitati fua ftatuijfe & decrevijfe «r^jnaturasleges, fecundum tur veTba quas ab initio Deus voluit ut moverentur corpora, &'etiamnum \qo\x. P * in motu perfeverent, motufque fuos communicent, uti loqui fo- lemus. Hinc fuppofitis plurimis , qu<e d libero Dei beneplaci-
to pendent , uti Phihfophus fcribit Art. 46. £5? 47. fi ope con- curfus Dei corpora moverentur, fecundum leges naturae h, Deo ftatutas, ad eam, qu<e cfthujusmundi, pervenirepeterimus, //- cet Deus eo modo non procejerit. Vir Cl. fcribit, me dixifle, E e 5 * Deum
|
||||
|
iii CARTESIUS Verus
Deum fiia fapientia &? immutabilitati cmvenknter ai> initio «rV-
crevifife certas mtura kges. Senftis meus eft, Deum eas aba- term ftatuifle & deerevifle) uti omne Dei Decretumeftse- ternum , fed Deum voluifle, ut ab initio corpora fecundum eas moverentur. Hanc conftru&ionem vcrborum efle debere indicat natura rei, tum quod fequitur, & etiamnumin motu perfeverent. Tumaddo, quaePhilofophusfupponit, ut tDeo cmcurfumfuum ordinarium commodante , corpora ita moveantur fecundnm leges natura , ut inde talis mundus oriatur, fualis hic e$ , licet Deus eo modo mn procejferit; fed dicit Cl. Anta- gonifta, Hic iqfttur hypothefm Cartefianam de mundiorigmecm- vertit Fir Cl. in thefin ; cum plane contrarium fcripferim, & id ne putaretur, exprefle cavi. Ideo addidi, Sjhtemadmodum fecundum diverfiffimas hypothefes Ptolomai, Copernici, cj? Ty- thonis, Eclipfispradici&c. poffunt. Ipfe Moficredit, Scego, & Cartefus, qui id exprefle fcribit Art-4f. Explica- Sed 8c vellet, ut meam mentem clarius expreffiffem , cj? de- tur, quo- claraffem , quid per hac verba fapientia 13 immutabilitati con- modo De- venienter intelligam 5 nam viderentur tacite fupponere in Deo ali- denterVe imm necefiitatem, ob quam Deus , fi velletfuam ofienderefa- fuis Perfe- fientiam & immutabilitatem, eas tales fiatuere debuirit £5? non ftionibus aUas. Sed fi ponamus, Deum decrevifle crearehominem& itf "bere"" Umverfum munduin , utique dicemus, Deum id omne de- ftatuerit. crevifte fuis perfe&ionibus convenienter, fiue bonitati, fa- pientite 8c fancliitati, ut easadumbraret. IdeodecuifleDe- um creare hominem reftum & ad imaginemfuam, animam ejus immortalem. Itafalva eft Dei libertas, licet ex hypo- thefi decreti & ex decentia Dei fequatur ea neceflitas. Sic pono, Deum liberrime decrevifle creare mundum corpo- reum, motufque corporum &acT:ionesininvicem} hocpo- fito debuit ftatuerenatura kges; 8c, uti Deus nihilagit, nifi convcnienter fuis Perfeftionibus, ita & fcripfi , Deum fta- tuifle & decrevifle convenienter fapientia & immutabilitatifua certas natune leges , ut fecundum eas corpora moverentur. Et fane tales funt natura leges, quas a. Deo ftatutas funt. In • fts quam maxime Deus fuasPerfe&ionesadumbravit. Tanta «a eis •eiucetfapientiai ut etiam defides animos rapiat adfujad- mira-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pann. i*§
mrationem , notante J. C. Scaligero de Subtilitate Exercit.
244. ImmutabiUtatem & Confiantiam Dei eaedem natura le- ges teftantur , quando videmus Immutabilitatem & ConfJan- tiam Dei in operattdo , movendo corpora fecundum eas, ita ut corpora conftanter eas fequantur , Scnunquam ab eisab- errant. Sunt autem hse natura leges admodum convenientes naturae corporea;, imo & ex eafequuntur. Si ergo hocre- fpectu eas velit dicere neceffarias, funt certe non minus ne- ceflaria;, quam caufae phyfica; & naturales, quae effe&us nccefiario producunt} manettamen Deus liberrima caufa, quas libere ftatuit antecedens , fimulque confequens, quod neceffario fequitur ex antecedente. Libere decrevit Deus mundum creare, corpora movere, coniequenter ea movere fecundum certas natura leges, quas ftatuit fuis Perfeclionibus & natur& corporere convenientes. Hinc Cartejius easdedvrxit ex Conftantia & Inrmutabilitate Divintf operationis; quse fo- lum & unicum earum eft fundamentum ; uti fupra oftendi. In quo recte percepi Cartefii mentem , minimeque eamde- torqueo aut diffimulo ; quod nunquam facio. Sunt arbitra- ria refpe&u liberrimi Dei Decrcti de exfiftentia mundi & motu corporum fecundum has leges; quas Carteftus infuper ftatuit a Deo potuifle mutari, & aliae ftatui; quod egofal- vo Decreto Dei de mundo hoc corporeo nego. Hoc refpe- c~tu ego eas dico necejfarias. Cartefius eas dicet neceffarias & immutabiles ex Decreto Dei. Uti fupra ex Epift.3fi.Part. 1. citavimus. Nec necefle magis habemus idcirco Desretum Dei indagare , ac quando ftatuimus , pofito Decreto Dei liberode creando mundo corporeo, Deum quoque decuifle creare fubilantias rationales. Sic fi decreverit creare homi- nem, Deum decuit eum creare rectum; fi lapfum permittere, peccatum etiam punire Juftitiae fuae convenienter Deum de- cuit; &c. Sed confufus hic fuifle Vir Cl. videtur, quia me ro- QwJflnt
gat , quidper leges natur<e intelligam ? ac fi id dubium & ig- *"* mtK" notum efle queatPhilofopho, qui mecumdlC^utztdclegibus % natur<e, quas Cartefius Art. 37. 38.41. dcducit ex Immutabi- litate 8c Conftantia operationis Divina. Imo pncterea, fatis innui
|
|||||
|
;
|
|||||
|
2i4 C A R T E S I U S Verus
innui in iplis verbis fupra citatis, me intelligere kges, fe-
cundum quas Deus voluit ut ab initio corpora moverentur , & e- tiamnum in motu perfeverent, motufquefuos communicent. Ubi manifefte tres illas Cartefii kges naturadcfcripfi. Quodfupra prolixius fa6him eft. Caufaautem, quodVirCl.heicmeara & Cartefii mentem non potuerit intelligere, & intricate quafdam difficultates proponat, fuit, quod plane aliud per kges natura; intellexerit} ait enim , Ego ingenue fateor, me per kges naturis nihil aliud intelligere quam aptumordinem, con- cinnam dijjofitionem, certum co%porum fitum, determinatam eo- rum quantitatem, qu<s cuncla a Deo iaprimacreatione, fexdie- rum ftatioperacla , acceperunt; quorumvi, Deo omnia itacon- fervante, ea eduntur in mundophanomena, qu<e quotidie tanqua m Divin<e potentitt, fapientia & bonitatislucukntijfimosteftescon- fticimus; & vocantur h<ec metaphorice kges-t &c. Benefaclrum, quod Vir Cl. hanc fuam explicationem kgum natura addi- derit} finequa, uti ipfe Cartefium & menonintellexit, ita nec ipfum intelligere potuiflem. Hic quidem eft ordo a Dco in natura inftitutus, quiergoantecreationemnonfuit, nec efle potuit, nifi in Decreto Dei, & variismodisinquibuf- dam a Deo conftitui potuit} fed has non funt kges natura, fecundum quasDeusabinitiocorporamovit,&etiamnumilla moveri perfeverant} maximede quibusPhilofophus fcripfit, quocunque modo Deusproceflerit, &quodcunquefuppona- tur, pojito ordinario Dei concurfu, fecundum eas corporade- buifle moveri j ut ita hic mundus, adeoque hic ordo natu- rse , inde debeat oriri ; & licet plures crearentur mundi, eae- dem leges natura haberent locum } cum tamen varia poflet efle corporum magnitudo, difpofitio, fitus, ordo, unde & alia fequerentur phaenomena. Sed cum clarum fit&evi- dens, quafnam C<wA?/S'«.nbi intelligzt naturakges, quasDeus ab atemo ftatuit & decrevit, quasque corpora ab initio ob- fervarunt & etiamnum obfervant, fecundum quas illa mo- ventur, & fi Deo ita vifum fuiflet, naturalimodo, utijam continuoin Providentiafit, potuiflentinprincipioconfequi omnem fuam formam, ordinem &c. mirum eft, quod Vir Cl. heic id ignoraverit, & tantopere a mente Cartejii aber- raverit.
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars ii. iif
raverit. Qui tamcn crror tanti eft momenti , ut perverfic
kgum natura acceptioni fuperftruxerit totam accufationem de Spinozifmo ex Carte/ii legibus natura eduftam. ..'-. Ordotamen, qui in natura conftitutuseftaDeo, fecun- Ordo na-
dum quem dies & nox, seftas &hiems, fibi invicem fucce-' ,uf* P?flet dant} vel etiam levia furfum, graviadeorfum tendunt, ig- latur^ dkh nis urit & lucet, aqua hume£tat, magnes trahit ferrum, fed heic acus magnetica monftrat borcam, mercurius in barometro npn«ntelK- adfcendit & defcendit, & indicat variationem tempeftatis, Sltur* terra profert fruclus, animalia fui fimilia generant, &c. poteft etiam lexnatura dici^ &itafereexplicari, utiVirCl. expofuit, fed clariflimum eft, dehac/fg^., five ordinenatu- r<e^ qui pendet aplaeitoDei, uti Philofophus exprefle indi- catArt.45. Part. 3. minime efle fermonem, quando dicit Deum eas leges ftatuifle, uti Rex vel Legiflator lcges fiatuirt quas cum veritatibus eeternis & immutabilibus conjungit. Has deducit ex immutabilitate ipfius operationis Divinte; fecun- dum eas voluit Deus ut ab initio & etiamnum corpora mo- veantur. Supra& prseterhas/?jw, imo&potiflimumfupra fuetum naturne ordincm, five cthmhanc naturalegem, qusein mundo eft, ZWioperatur, quandohcit miraculum, E.Gr. quando Solfubftitit, vel occidtt in meridie, velferrum enatavit ad fummum, velzg««#o«/^*juvenesinfornaceambulantes &c. Cartefius minime commentus efi vim aliquam Dei (fcil. cor- y«*mo*
poribus infitam.,) fecundum eundem tenorem corpora moventem, ^J, jjjf0* (3 fe ab una extenfionis parte ad aliam applicantem ; nec perpiex, & Epift. 72. poft mortem ejus inventam myfterium aliquod an- Dei, &/p- tea prejfum patefatlum eli; fed cum omnibus orthodoxis re- ™funi cor" cte agnovit Deum efle primum motorem, & caufam pri- porun1' mamomnismotus, quieftinmundo; adeoquevim, fivevo- litionem Dei eflkacem, qua Deus indidit mundo omnem mo- tum, eumquc transfert ex uno corpore in aliud, f uti loqui folemus,) atque ita confervat. Sic & agnofcit re£te in cor- poribus ipfis vim , qua unum alterummovet&impellit; ita ut& vis movens, quaeeft innatura, aDeodependens, mo- do ad unam , modo ad aliam fe applicet. In quo nihil my- Jleriihtet, nifi quod VirCl. per infelicesfuasconfequentias, F f verbo-
|
||||
|
U$ CA RT ESrUS Vcras
werborumque detorlionesfolus videt, vel potius videre fitw
videtur. Qyod autem Deus eandem femper motus quanti*
tatem in mundo confervet, (quo vcrba Viri Cl.fecundum
eundem temrem fpe&ant,) cxpcricntia non reclamante fed at-
teftante, maxime in motibuscarii, &corporumc3rieftium,
Philoibphus deducit ex immutabilitate Dei in operando: nec"
hoc faltem quicquam continet abfurdi.
Legeshi- XV-L Licet leges naturnededucahturex immutabilitateDei
,urf A- e* '* °Perando > hno ex immutabilitate Dei ejfentiali^ quam Deus
ne^Deide- *n n*s ^£^us adumbrare voluit, minime indefequi omnimo'
duOas,De- dam Dei necejfitatem, oftendi & breviter illuftravi §.f4.tri-
umnon fa- bus exemplis, petitis i. ^-Juditia Dci vindicativa Deo natu-
ctteagens ra^ ^quod Deum non deceat creaturam fanblam £5? imme-
necella- . * • . .... , . ..„
rium , ex- rentem aeterms poems addicere; z. nec homtnemcrearemfireclum.
emplis il- Uti Deo caufe libera non adfcribitur necejfitas in agende \ vel luftratur. propter necejfitatem ex hypothefi Decreti Divini liberi j nec propter alicujus confequentis connexionem propter decen- tiam Dei cum antecedente libere a Deo decreto > quod iftar tria exempla docent j fic non magis dixi neceflitatemJDeo adfcribi, quando pofito decreto Dei de mundo hoc crean- do, & de motibus corporum, cum eo connexum fuit de- cretum de hislegibusnaturte(a.pientiflimis, inipfanaturaco** porea, 6cin multifaria Dei fapientia&immutabilitatein o- perando, inde elucente, fundatis. Vir Cl. difputat contra primum & fecundum exemplum, tertium tangere non au- aet, fcd id praeterit. Dicit, mehic toto cuelo aberrare, &'ad- ducere fimile prorfus dijfimile, W <* ftatu quaftioms prorfus alie- nmn. Ita etiam poiTet Cl. Adverfarius contra ChriftumDo- minum, comparantem fuum adventum cum adventu furis, argutari, & dieere, fimile prorfus eft dijfimile, §taftatuqu<e- fiionis alienum? Difcat ex eo Cl. Vir, omne fimile ejfe dijfi- mUe^ five uti dicitur, claudicare; fatiiqueeiTeappofitum, f! in uno tertio fit convenientia 5 uti in exemplo Chrifti, re- fpe&u inopinati utriufque adventus. Hic multo major eft convenientia, & multo magis appofitum exemplum , ab ipfo Deo Divinaque operatione petitum. Deo non tribuitur agendi neceflltas in tripliceillocafui quomodoergo, quan- do
|
||||
|
SpinGzifim EVERSOR. Pars n. 2*7
j3o pofito Decreto Dei de mundo creando, corporibufque
movendis, inde deducitur, Deum has natune leges necef- fario ftatuere debuiffe? AppofitiJJima fimilia ergo ego aile- go j quorum reprehenfor toto caelo aberrat, Contra primum excipit r. Hoc apud omnes non ejje extra Viadict-
controverjtam. Admittunt Prxftantiffimi Viritamcnjujlitiam^^' Dei vindicativam Deo naturalem: & qui diffentiunt, vix e- eoiplum. runt adeo imprudentes, ut Deo idcirco tribuerent operandi neceffitatem. Si qui tamen fintitaimprudentes, hl totocslo errant. Quod mihi fufficit; eo magis quia Vir Cl. eam ne- fare non audet. z. Refpondet, confundi regimen Dei mora-
cumnaturali, quas duoimmenfumdiffant. O mifera obje- ctio! quae fi contra me valet, contra Chriftum Dominum multo magis valeret. Uti contra me probat differentiam inter regimen Dei morale & naturale; fic poffet contra Chri- flum Dominum probare, quanta interfit differentia inter adventum Chrifti, judicisjufiijfimi, & adventum furisinjufii & rapacis. Sufficit Chrifto & mihi convenientia in unoter- tio. An magis neceffitas agendi Jequitur ex legibus natur* de- du£tis ex immutabilitate operationis Dei, quam ex Jufiitia vindicativa Deo naturali? Hic eft ftatus quazftionisj a quo fi digredi paulifper vellem, poffem quid de dependentia du- , plice creaturte rationaIisy naturali, quam VirCl. Difp.§.2p. refert ad ejus ejfentiam 8c agendi vires; & morali, quam ad aclionis exercitiumpertinere fcribit, addere, erroremque gra- vem notare; fed nolo aberrare aftatu controverfise. j.Ob- jicit, quod ad Jufiitiam vindicativam, hanc non abjolute , fed pofito peccato, Deo effe naturalem; fed leges naturaje- querentur necejjario & abjolute ex perfeclione Dei. Quod rurfus abfurdiffime & falfiffime fingit .& objicit. Uti jam fiepiffi- me eft repetitum & oftenfum. Pofito Decreto Dei demun- do condendo,' ftatuimus, Deum fimul ftatuiffe tales leges naturte &c. De altero exemplo dicit, Deumnunquam afflitlurumater- sic&al-
«is cruciatibus creaturam infontem, quia contrarium promi- «rum. fitj quodeijufficit. Quid pro plenitudine Jummapotefiatis qui- rett necinquirit, nec determinat; & ita videturinopinionem F f z fub-
|
||||
|
a*8 CARTESItTS Verus
fubtiliflimiTw/^? inclinare ; a quatamen communiter Theo*
logi merito abhorrent; nam non'tantum ad fummam Dei
poteftatem attendere oportet, fed & ad fanclitatem, jufti-
tiam, & amorem quo fertur ergafeipfum, fuas perfeclio-
. nes, fuique imaginem, itaut fui cultum improbare, & fe
atSnegare non poflit ipfo facto, & quidemina;ternum. Hoc
nixi fundamento dicimus, Deum efle remuneratorem eorum,
quiipfum qu<erunt; quod contrariatur ifli theli.
Tertiom Tertium exemplum prasterit. Quod pofito decreto Dei
intaftum de homine creando, Deum deceat eum creare reclum. Hoc
^^•^1 videtur non aufus efle negare. Hanc necejfitatem Deo ergo
net Dei in tribuerecogitur. Ettamenconcludit, Cartefium, pofitoDei
agendo li- Decretodemundocondendo,imomundo janrexfiftente,/isg£f
bertas. natura ex immutabilitate Dei in operando deducentem & pro-
bantem, Deum facere agens neceffarium^ addito Q. E. D.
eum revera hoc minime inde fequi, tria appofita exempla
manifefte cvincunt. Itajam poft Spinozam, qui plunbus
heicpreeluxit, velpotius prasivit, hominesluduntin Geo-
metrico demonftrandi modo, utincautosfallant.
chr. Wit- XVII. Cl. Chr. Wittichii fententiam eiplanefingularem
tkhiifen- Cartefio tribui nec pofle, necdebere, fcripfi §.f 3, &per fe
tentiam, patet, cum Cartejius ftatuat omnimodam voluntatis Divina;
femenri* indifferentiam circa res a fe diverfasj fed Cl. Wittichius fta-
prorfus wit, Deum nihil aliter decernere, adeoquenec operaripo-
contra. tuifle. Attamen vult Cl. Antagonifta §. 17. hujus fenten-
nam.eitri- tiam Cartejio pofle attribui; quia Cl. Wittichiusmitio Com-
Jenta eft'°' mentarii de Deo fcribit, fefua ratiocinia Cartefii fundamen-
infquitas. tis fttperftruxijfey acfi id in genere dici non poffet, & quo-
quevere, licet hic vel illic a Cartefio diverfam teneret fen-
tentiam. Novit Vir CI. me hic & illic diffentire a Cartefio,
licet me dicat magnum Cartefimum. Fallitur ergo Vir Cl.
quando fcribit mepgere, 'alicubi reperiri Cartefianos, qui vs-
rum Cartefiifenfum eruunt, &c. manifeftum enim eft, hanc
Wittichii fententiam minus effe Cartefiiy quam meam, aut
Cl. Antagoniftas; nam longius Cartefttts abeaaberatj fed
id piget me^ reperiri tam impudentem calumniatorem^ qui fal-
iiflimum & plane contrarium verborum Cartefn fenfirm pro
vero
|
||||
|
/■
|
|||||
|
Spinozifrni EVERSOR. Pars 11. 229
rero orbi erudito audet exponere, quo non parum ortho-
doxiae Philofophi o>9-oJe£aT#Ts nocere & detrahere fatagit,
quanquam irrito fucceflu. ".'/-.
X V111. A §. f 3. confert fe ad $.f%. ubi ex Refp.6, §.<5. ^J^gJ.
oftendi, Cartefium omnem bonitatem & ve/Jtatem a fola Dei vinaW»»-
•voluntate derivare, oirmimodamque Divinae voluntati tri» /*«arceffii
buere indifferentiam, qua omnem defeblum excludat. adeoque om.nem
rc-T 1 j-n. l • /• rr /7 • veritatem, perfetttffimam, quas plunmum diitat ab tmperfecla noflra tn- jpfas etian,
differentia. Adeoque nullius rei ideamfuiffe in intelkctu Divi- rerum »0 <z#te determinationem voluntatis. Vir Cl. putat, y* Cartefius^**' hic fincere loauatur,. hoc cum principiis ejus nm poffe conciliarij cum tamen id neceflario fequatur ex ejus prfncipiis de Dei omnimoda independentia, & omnium rerum aliarum, omnif- que realitatis, bonitatis, dc'veritatis omnimoda a Deo de* pendentia; idemque ubique ftatuatj &in nullaDefinitione, Axiomate, Poftulato, Hypothefi contrarium dicat. Std alia urgetj multum fe & Ledtorem fatigat, ut Cartefti fen*- tentiam cum adverfa Spinczce concilkt, id eft lucem cum tenebrisj quibus ut fe Leftor expediat, notare oportet, Gartejtum Deo tantummodo tribuere intelligere & veiky non uir- in nobis, fedita, ut pet• unicam, fempcrque eandem fimpliciffi~ mamque aclionem omnia fmul intelligat, velit &operetur', quar verba aurea a me difta elTe, quia fola fufficiunt ad Cartefium a Spinozifmo vindieandum, vix cequo anrmo in fin. §. ferre' poteft. Hine confuto ipfius fequentes notasj nim. 2. Jd, quo rescogitans adcertum cogitandimodumdeterminatur, Cartefio etiam voluntatis nhninevenit, (cogitationem fumme perfe- ftara, quatenus feipfam determinat, fpontefua circa fe, li- bere & indifferenter circa res alias, dicit Carteftus volunta- tem Deiy) 6? ante determinationem (ita non exfiftit, fed a nobis fpectatur,) natura ifiius effentice crtam, (obfcure, ne- gatur hoc fenfu, quod per eflentiam nattirse Divina; necef- lario determinata fit voluntas Dei circa res a Deo diverfas,) ad quodvis fuit ifta effentia indifferens, (ita fpeclrata anteceden- ter ante decretum,) 13 ex iftiusdetermimtioneijliuseffenti<e- prodiit omnis veritatis £5? bonitatis ratio. Quid eft veritatem claram caligine involvere,.fi hoc non fit? Opustantumefty Ff ? r ut
|
|||||
|
jjo C A R T E S I U S Veras
ui Le&or has tricas conferat cum clarifllmis Cartefii verbisj
qui omnes veritates & leges natur<e dicit a Dco tanquam Le- giflatore &c Rege efTe ftatutas, decretas & libere efFechw. Pergtt, Et revera intelleclus ipft nihil aliud efi, quam ejfentia (fed quahs? cogitatio fumme perfe&a, qualem Spinoza ne- gat,) quatenus dtverforum modorum ( hos Cartefius in Deo non agnofcit, Art. f6. Part. t. fed Spinoza,) cum confcientia ca- pax eji; (fed Cartefius Deum habet pro puroacHu, nullam capacitatem continuo quid recipiendi cum Spinoza admit- tit,) quodpatet ex ideis innatis, qu<e a folafacultate cogitandi procedunt; (led in mente finita, quse plures ideas fimul non recipit, non in Deo ;) Voluntasigitur erit virtus quadam ef- fentite, qua ad hunc vel illum cogitandi modum determinetur; £s? fic quidem ante ifiam determinationem effentia plane eritindif- ferens adquamvis determinationem recipienddm. (An hoc con* venit independenti perfeSliffimz cogitationi, quas omnia fi- mui intelligit, vult &C operatur?) fedfaUa determinatione id neceffario fequi debet, quod in illaideacontineatur. (Itane Deus ut Rex & Legifiator ftatuit liberrime omnes veritates & leges naturte ?) £«? facile fuit Cartefio ifiam effentiam ad quodvis ha- bere indifferentem, quia nefcimus ad qttod i/la effentia fua natu- ra determinari queat. ( Siccine Deu&ipfe ftatuetur indijferens ob noftram ignorantiam ?) Hinc Cartefius etiam fiatuere po- tuijjet contradicloria Deo poffibiiia; quia nefcivit ad quod ifta ef- fentia fua natura determinari quiverit. Ob noftram ignoran- tiam ergo idem diceretur fimul efje & non ejfepojfe; vel ani- hilo quidfieri; vel has denfiffimzs tendrastflk lucem; velVi- rum Cl. efle maximum Cartefianum St atrocifllmum Adver- farium ? Hx funt nugaj nugarum. Differen- Hinc mirum Cl. Adverfario »0« videiur, quodCartefmsnta- tia jnter ximam hac in parte conftituerit inter nofiram £5? Dei libertatem mdift«en- differentiam; fcil. quianosdebemusfequiideasjam faStas, Deus na & no-" odhuc faciendas. Cartefi.is vero judicat in nobis efle in- ftrae vo- differentiam cum defeclu & imperfecHone, quatenus rationem luntati». ver; £f yoni mn evidenter intelligimus; cum in Deum non ca- dat ulla ignoraniia; fed Deo tribuit indifferemiam, fpeclato ante determinationem Divinas voluntatis, a axszomne verum 6?
|
||||
|
Sptnoztfmi EVE.RSO R. Fars u. 13!
& bonum dependet j & idcirco indifferentiam, qu<e omnem
defecium cj? imperfeliionet» excludit. Hinc Carfefus ibidem ad-
dit, nullum bonumr velverum, nuUumve ctcdendum, velfa-
ciendum, vel omittendum, fingi poteft, cujus idea in intelleblu
Divino priusfuerit, auam ejus volmtasfe determinarit ad effi-
ciendum ut idtale effet. Neque hic loquor de prioritate temporis,
fedne quidemprius fuit ordtne^ velnatura,... ita fcilicet utifta
boni ideaimputerit Deum ad unum potius quam aliud eligendum,
&c. Certum tamen efe", ait Cl. Antagonifta, intelletlum vo-
luntate ejfeprioremj rerpondeo, iraordinario in nobis acTrus
voluntatis involvit 8c pradupponit a£tum intellctlus; uti 6c
in a£tu voluntatis Dei, quo fertur erga fcipfum y non vero
ita refpe<Er.u> rerum a Deo diverfarum, quarum eflentias Deus
lihere ftatuit, fimulque voluit, ftatuit, & percepit. Quod
Vir Cl. non fatis recTre intellexitj quia putat, itxintelle-
clum cum voluntate confundi. Revefa autem in Deo eft ea-
dem cogitatm Dei fummeperfetla, diverfimode a nobis fpe-
6tata. Tandem ait Cartefum de PafT. Art. 19. revera con»
fundere intelkblum & voluntatem, cum tantum fcripferit,
eam perceptionem, quas volitioni femper^/?, cum volitione
ea-ejfe idem; noti vero ita in generej aefi ea non diftingue-
ret.
■ XIX. Addidi, Cartefium nimium fuifle in exaggeranda cartefiut
Dei indiffercntiar & peccaffe in cxceffu; quatenus idcircodu- perperam
bitavit, an Deus faeere potuiflct, ut bis ter■ non facerent fex, ob "rHfc
vel Scfafllis cftyomncsveritates aternas potuifle mutari. Vult 'r>''fafliis
Gl.Adverfarius heic CartefopraiviffeJVeigelium; {uti falfoei eft verita-
didtavit Cl. De VriesXocoTctac citato, §.z.8cc. Part.i.) 8c lesancmas
miratur, me hunc errorem convertere ad probandam Cartefii or- P™""™
... 'fi* «>■ it >'. • mutan. taodoxiam; cum tamen manireft-urn nt, Cartefium, quo majo-
rem Dei ftatuit indifferentiam, eo longius a Spinozifmo non
tantum, qui ex Cl. Chr. Wittichii fententia neutiquam fe-
quitur, fed &C ab opinioncde Deo agente neceflario, abefle.
Quod & videtur Vir Cl. aliquo modo v-idifTe> ideo hic mi-
nus confidenter concludit, ac alias folet.
C A-
|
||||
|
i3* /CARTESIUS Verus
C AP. VIII.
Sententias Cartefii de eadem motus quantitate,
de impoffibilitate vacui aUt piurium mundo-
rum, de ideis innatis, & unionemen-
tis cum corpore, Spmoziftnum neu-
tiquam inferre, oftenditur. •
Confen- TWT On potuit non Vir Cl. fibi elTe confcius fua^probatio-
fus imer |/\| nis infufficientia: > uti 8c prxter fuum morem in fine
Ctrtefim Qap_ pr2EC. admodum timide, yer ni fallor, licet addat Q.
mirume E" D. concludit. Hinc undique confequentiasextunditj Sc
probatur. hoc Cap. confenfum inter Cartefium £5? Spinozam probare co-
naturequibufdam dogmatis, qute vult omnem vim demonflra-
tivam a Spinoz<e principiis mutuari. Ita paflim intricat & tor-
quet Cartefti fententias, ut aliquemex Spinozi/mo colorem
trahere videantur. In harum difficultatum afe motarumfolu-
tione clara atque folidame defectjfe ait, ideoque eadenuo/>rp-
ponit 8c urgebit.
1. Ex ea- II. Primum argumentum defumfit ab eadem quantitate
demmotus mtus, ex immutabilitate Dei dedu&a. Carteftus attendensad
exaDenn experientiam, vidit una corporaaliaimpellere, & tantun-
operando dem motus perdere corpus impellens, quantum oritur in
immutabi- impulfoj 8c fi corpus nihil amittat de fuo motu, eundem
Jitate de- perfeverare; hinc vifus eft fibi obfetvzreeandem motus quan-
' titatem in mundo. Sed, uti maluit a priore quid probare,
& ftuduit ccgnitionem effetluum deducere acaujis, ita hicatten-
dit ad Deum eaufam primam motus omnis efficientem 8c
, conlervantem 5 atque cogitavit, perfe&ionem efifeinDeo,non
tantum, quod Deus infe ipfofit immutabiiis ■> fed&quodmodo
quam tnaxime con/ianti & immutabilioperetur; quocirca neu-
tiquam ab operibus Divinis vult removere omnes mutatio-
nes^ fed tamen nullas etiam vult admittere, nifi quas evidens
experientia aut Divina revelatio certas reddit, quafque Jine ulla
in
|
||||
|
Spinozifmt EVE.RSOR. Parsn. 133
in Creatore mutationefieri percipimUS, aui credimus^ ne quain-
Je inconftantia in ipjo arguatur, five Deo aflingatur. Hinc * ,cum experientia certa non evinceret, ex fententia Cartejii, modo majorem, modo minorem motus quantilatem', cum- que Deum maxime decere videatur, modo- maxime conjianth qperari, nec modo quid addere fuo operi, modo quid de- mere , derivavit Philofophus ex Dei immutabilitate in ope- rando eandem Jemper motus quantitatem in mundo. Erraverit Philofbphus in ea peculiari fententia, de qua heic non eft difputandum, prorfus eft ineptum hinc confenfum inter Car- tefium & Spimzam velle deducerej cum multiplex hic rur* fus fit diilenfus, imo fententiarum pugna. Cartefius Deunt .& mundum quam maxime diftinguit} cum Spinoza unum ,cum altero confundat. Cartefius extenfioncm prorfusaDeo re- .movet} quam Spinoza facit attributum Dei fui. Cartejius ■Deum ftatuit verum Creatorem mundi, caufam efficientem', Spinoza fubdole canfam dicit, fed immanentem^ non tran- fientem. Quin negat, fubflantiam extenfam^ mtullam pojfe creari. Cartepus Deum dicit caufam motus creantem & con- fervantemj ftatuir, Deum inprincipio materiamJimulcummo- tu fc? quiete creajfe , & etiamnum tantundem motus & quietis in ea tota confervare, quantum initio indidit; fed Spinoza non -vult ut negcmus motum ex ipfo corpore pojfe oriri; qainnobis ignotum ejfet, quanam in natura corporis contineantur. Hxc paflim Cartefius docet) verbis maxime perfpicuis, nullibi contrarium; imo tota ipfius Philofbphia maxime ftabilit omnis realitatis omnimodam dependentiam a Deo. Ex qui- bus fponte corruunt, quse Cl. Adverfarius hic ad Spinozif- ntum torquet. Committit Vir Cl. fophifma ab ignoratione eknchi, quan- Quod
do nexum non videt inter has duaspropofitiones, Deusope- wndfcatur. ratur immutabiliter % ergo res creat<e nullis mutationibus Junt obnoxice. Hoc non eft confequens Cartefii; fed placet Viro Cl. cum umbra fua luctari, & duo fingere, inter qua; non major eft nexus, quam inter haec duo , baculus Jlat in an- gulo, ergo cras pluet. Cartefii hoc eft confequens i attendens ad experientiam obfervat eandem, propter motus jequabilem G g com-
|
||||
|
Spinozifmi EVfi.RSOR. Parsn. 133
in Creatore mutationefieri percipimus^ aui credimus, ne qua in-
Je inconflantia in ipfo arguatur, five Deo affingatur. Hinc • .cum experientia certa non evinceret, ex fententia Cartefii, modo majorem, modo minorem motus quantitatem, cum- que Deum maxime decere videatur, modo maxime conftanti operariy nec modo quid adderefuo operi, modo quid de- mere , derivavit Philofophus ex Dei immutabilitate in ope- rando eandem femper motus quantitatem in mundo. Erraverit Philofophus in ea peculiari fententia, de qua heic non efi difputandum, prorfus elt ineptum hinc confenfum inter Car- tepum 0 Spimzam velle deducere; cum multiplex hic rur- fus fit diflenfus, imo fententiarum pugna. Cartefius Deum ,Sc mundum quam maxime diitinguit; cum Spinoza unum .cum altero confundat. Cartcjius extenfioncm prorfusa Deo re- .movetj quam Spinoza facit attributum Dei fui. Carteftus ■Deum ftatuit verum Creatorem mundi, caufam ejficientem, Spinoza fubdole caufam dicit, fed immanentem^ nontran,* fientem. Quin negat, fubflantiam extenfam^ aut ultam poffe creari. Carte/ius Deum dicit caufam motus creantem & con- fervantemj ftatuir, Deum in principio materiamJimulcummo- tu 6? quiete creafje , £5? etiamnum tantundem motus & quietis jn ea tota confervare^ quantum initio indidit; fed Spinoza non -vult ut negcmus motum ex ipfo corpore pojje oriri; qainnobis ignotum ejfet, qu<enam in natura corporis contineantur. Hxc paflim Cariefius docet, verbis maxime perfpicuis, nullibi contrarium; imo tota ipfius Philofbphia maxime flabilit omnis realitatis omnimodam dependentiam a Deo. Ex qui- bus fponte corruunt, quae Cl. Adverfarius hic ad Spinozif- mum torquet. Committit Vir Cl. fophifma ab ignoratione elenchi, quan- Quod
do nexum non videt inter has duaspropofitiones, Deusope- wndicatiir. ratur immutabiliter; ergo res creatte nullis mutationibusfunt obnoxia. Hoc non eft confequens Cartefii; fed placet Viro Cl. cum umbra fua luclrari, & duo fingere, inter qua^ non major eft nexus, quam inter hasc duo , baculus ftat in an- guhy ergo cras pluet. Cartefii hoc eft confequens; attendens ad experientiam obfervat eandem, propter motus jequabilem Gg com~
|
|||||
|
- . _
|
|||||
|
»34« CARTESIUS Verns
communicatiortem, ejus quantitatern. Intelligitetiam Perfeflto-
nem effein Deo, quodnon tantumin feipfo fitimmutabilis^fedquoi Cj* modo quammaxime conftanti operetur; & ita fuam immuta- bilitatem in fuis operibus adumbretj E. Gr. in coniervatio- ne omnis materiae, cujusnehilum interitj imo in continua & conftanti creaturarum mutatione 8c variatione. Sic 8c in eadem quantitate motus, quam apofteriore agnofcit, ct a priore derivat ex Immutabilitate Dei in operando , quse Deum maxime decere videtur. Non ergo Dei immutabilitas infert neceflario immutabilitatem in creaturasj cum inplu- rimis neceflaria fit mutatioj & Deus etiam fuam fapientiam & libertatem in fuis operibus demonftrare velit.. Minime er- go fequitur, eandem tum quoque debere efTe venti quantita- tem, aut tempeflatem humidam aut aridam\ quarum variatio- num caufte quoque funt plurimECj quae incrementi & de- crementi motus in univerfo nullae funt, licet in partibus mundi variis magna continuo fieri debeat mutatio. Fruftra- porro de abfoluta Deipoteftate hic multa quanit, oblitusfuas modeftia;, ubi quaeftio erat, an Deus potuerit hominem etiam fanSlum addkere aternis poenis? Cur jam non acquiefcit inS. Scriptura, vel in opere Dei? Cur jam non metuit, ne fi quid de Deo determinet, fe forte corripiat, & mendaxdeprehen- datur\ Ita pium ipfum vidimus Cap. 7. §. 16. Jam potuit Deus fucceffive creare phires materits partes > partem materia? creattf annihilare, aliam fubfiituere, ampliare, &e. Nonqui- t!em nego, Deum hacc abfolute poflei fedtamen minus Deum decens videtur continuo quid addere, demere; fal- tem tale quid in natura fieri non videmus; uti Cartefius ean- dem motus quantitatem obfervare videbatur; Scnullas mutatio- nes in operibus Dei voluit admittere, nifi ex S. Seriptura vel experientia certas. Tmo « Vir Cl. hanc cor.fequentiam non videns, poterat libere fcntentia diflentire, nec hic de ea fententia eftdifputandumy fedini- mo^eft op- 9UUS mrfas eft, quando per confequentiam ex ea vultdcdu- pofita. cere Cartefii Spinozifmum, qui huic Cartefii dogmati plane adverfatur. Uti de extenfone attributo Dei, motu indeorto, fine volitione caufae fapientiflimae &potentiffima?,&c. mo- do
|
||||
|
SpinoEirmi EVERSOR. Pars n. ijf
doeftoftenfum. Necfavetvelminimumipfi, quodcitatex
Epift. 72,. Part. I. de qua tantum notabo illas leges, five re- gulasmotus, quarum ibi facit mentionem, quaiquetra&avit Art-4f. 6c feqq. Part.z. non debcre confundi cum tribus/o gibus naturee, quae deducuntur Art. 37--41. ex immutabi/ita- te operationis Divina. IpfePhilofophus fcribitEpiit. j8.Part. j. ■. Non opas ejfe imm&rari motus regulis \ qua habentur Jrt. 46.T quia ad reliqua intelligenda non funt necejjario requifita. Adait, Epift. 117. ea,s non earere difficuitate-t imo nullius funt mp- menti 5 6c quarta falfa eft. v, Ceterum quiahsc deeademmotusquantitatekntcnthmul- Ab ea tis minus plaufibilis forte videbitur, hinc eam utmaximimo- |j',n"-a menti^ irho ut fundamentum totius Phyfiae Cl. Antagonifta phxnome- proponit, & fuo modo probat. Si enim motus quantitas fuif na. fet imminuta, vis vortiees expaudens fiaccuijfet, collapjiquefuif- fent vortices, mixtaque futffent ima fupremis. Sed ponamus nonefTewr/KM, fivemateriam, cuiinnatantPlanetse, non verti in gyrum circa Solem, uti Planeta^ & imminui motus quantitatem, quid fiet de motibus Planetarum, quos Aftro- nomi obfervant femper aequabiles, se-que veloces ? An non fiaccefcent eorum motus? Cum vero illi non fiaccefcant, quan- to re£tius inde concluditur eadem motus quantitas in caelo , imo in materia CEeli in gyrum acta, id eft in Vortice Solis^ fine quo etiam /#£«# explicare nonpofTumus? Adeoque in hac eadem femper motus quantitate erit infigne argumentum eonftanti<e & immutabilitatis Dei in operando. Qyod unicum eft fundamentum conftantis &£equabilis raotusPlanetarum, 8c cur axis nofter tcrreftris, non exclufa caufa phyfica, ita fitus manear, & eundem fui parellelifmum fecum fervet, imo totius ordinisnaturas, 8cc. quemadmodum &cvorticum motus", fine quibus phaenomena cadi exponi non poflunt. Qu£e heic impietas: Imo pium eftDivinasPerfe£tiones, quas Deus in operibus fuis demonftravit, agnofcere & depras- dkare; fed impium eft, nihil nifi calumnias fcribere, 8? quod pium eft in fufpicionem impietatis fummae adducere. - III. Sed rationem, qua Carttfius fuam de eademperma- Neuti-
nente motus quantitate fukic fententiam, ipfura efle Spinozif- quam ea Ggz mi
|
||||
|
C A RT E SI tTS Verus
|
|||||||
|
»5«
|
|||||||
|
eft %'»«- mi fundamentumy %.^.latius efi demonftraturus. Ponitt.«w*
zjfmi fun- tum, quatenus efi modus corporis, nonmanereeundem; fcil. non
mmtum.numer0} fed tamen ,$m<7. z. Carteftum, quando flatuit ean*
dem manere motus quantitatem, refpkere vim moventem, five
ea fpe&etur *» Df?<?, qui immediate eft caufa omnis motus
ejufdemque motus quantitatis in mundo permanentisj uti &
omnis realitatis quas eft in hiundoi quique jeterna volitione,,
omnia fuis temporibus facit: five ea Ipecteturinfubftantia ex-'
tenfa, qua corpora perfeverant in fuo motu, vel alia im-
pellunt, motufque fuos in alia transferunt; quse vis a Deo<
dependet & a Divino concurfu arceffi debet.
O mod ^e^ 5* Pomt d' Adverfarius illam vim effeinDio; quod
\tt motrix ut abfurdum Cartefto obtrudere fludet, licet fano fenfu ac«
Ct inDeo, ceptum hoc quam maxime fit verum, fiquidem Deus fit
vel m cor-prima caufa motus; attamen Cl. Antagonifta refpiciet vim
pore* materia• unitam, 8c fimul in Deo\ ut hinc deducat Spinozif-
mum. Hinc 4. poftea addit, Illam vim materia effe unitam.
Et y'. ifiam vimfe exferere femper <tquabiliter, ac proin neceffa-
rio. Atque ita eft fophifma compofitionis. Quse enim eft infi-
nita vis Dei, confunditur cumfinita, quam Deus materia
tribuit. Uti ex Epift.72. modo expofuimus, quodeaw&
in Deo 8c quoque in fubflantia extenfa fit, aDeo dependens,
& Divin^ virtuti fubordinata. Quando Cartefius ibi confi-
derat materiam fibi libere permiffam, cj? nullum aliunde impul-
fum fufcipientem, utplane quiefcentem, ftatuit illam impelli &
Deo, tantundem motus five tranflationis in ea confervante, (ad-
dit fcil. per iftum fuum impulfum ; fano fenfu; Voluntate
eadem voluit Deus initium omnis motus , & continua-
tionemac communicaHonem motus; qua corpora una alia im-
pellerent;) quantum ab initio po/uit. Hinc re&epaffim fcribit
Cartejius, Dcum perfuum concurfum eandem motusquantitatem
in materia confervare. Per fe autem eft manifeftum, fiqui-
dem concurfus Dei ad ailus caufarum fecundarum referatur,
tum ad cogitationes mentium & alliones hominum, tum ad
motus corporum, Cartefium hicioqui deifto Dei concurfu; fed
prout in explicatione Art. fi. fenfum finxitabfurdiffimum,
quem vix expreffitj itahic inepteait, ipfumbicclareexponere,
- quod
|
|||||||
|
Spiha&fmi EVERSOR. ParciT; $37
qnodper concurfum intelKgat iftum impuljum. Sed concurfus vero
fenfu Deo tributus eft caufa initii, continuationis & commu- nicationh motus. 6. Tribuit Cartejio, i\\a.mvimmoventemeJfeipfumDeum. Quomodo
Hoc more fuo per egregiam confequentiam infert, ex &> dVoXvco quod ibid. Cartefius fcribat, Fis tnovenspoteft ejfe ipfius Dei9 non'diflfe- conjervantis tantundem tranjlationis in materia, quantum apri- rat; fed a mo creationis motnento in ea pojuit; vel etiam fubflantite creata9 yi materw ut mentis noftr<e9 vel eujusvis alterius rei9 cui vim dederit cor- pus movendi; & quidem illa vis in fubftantia creata efi ejusmo- dus9 non autem in Deo. Jam quidCl. Antagonifta? Hic dicit Cartefius, illam vim pojfe ejje ipftus Dei9 imo 6c eftDei tan- qua.m primi motoris & caufsj vel etiam eft caufarum fecun- darum9 etiam corporearum, qua.tenusuma\mmpellunt. Quid clarius? Sed ait, eam in Deo non ejje modum: fic eft, in Deo non agnofcimus ullum modum; nam in Deo nulla eft varia- tio nec mutatioj Deush.t.non uno modo&cde'ma\iomodofe habet: ergo, ait, illa vis motrix debet efleipfaDei<?/7<?«ta*. Eft ipfaDei operatio9 fivepotentia, quaindit&confervatmo- tum 8c vim moventem in caufis fecundisj qua: ratione, non aliter, a Dei efTentia & volitione diftinguitur, uti omnis Dei operatio vel potentia, qua Deus operatur omnia in omnibus. Jniquum rurfus eft, quando Carte/ius addit 9 illam vim pojfe etiam efte Jubftantics alicujus creatte9 quod fcribat, htec tantum dicis cauja ad tegendum iftud crudum dogma adjici. Nullum crudum fed maxime fanum dogma eft, Deo vim & caufalitatem omnis motus tribuere. Sed eam negare, quod fta- tim oftendam ex Difp.§.7. a Viro Cl. faftum efTe, eft vere crudum dogma9 quod tegumento & multo incruftamentoin- diget. Sed ea dicis cauja tamen addi a Cartefio probat, quia fc ripfit, Deum materiam impellere9 & motum confervare; jam confervatio fit immediate a Dco9 non ope alicujuscreatune. No- va Lexica debet Vir Cl. habere, vel ex cerebro quodvis a- liud fingere, quam verba fignificant. De vimovente 9qux velZWeft, vel Jubftantite creatx, dixit Cartejms, ezmpar- tes materia impellere. Quatenus Deus cft prima motus cau- fa , eft quoque caufa impulfu-s eorporum} licetpropriccor- G g 3 pora
|
||||
|
»$& GARTESI XJ S Verus
pora um alia impellant. Quod Deus motum omnem confei>
vat, facit immediate j nec tamen ita excluditur vis motrix&c impellens, quae eft in corporibus, & a Deo dependetj uci Dei irnmediata hominum confervatio non excludit fed in- cludit curam & confervationem caufarumfecundarum, pa- rentum, nutricum &c. fic & ufum mediorum cibi & po- tus &c. Stupenda adeoque eft continua perverfitas &intri- cata confufio Cl. Adverfarii, citantis rurfiis verbaoptimaex Art. $6. & porro quaerentis, Ecqua res creata ifiam corpora movendi vim haberet? corporea, merepaffiva? interrogative negat. Spiritualis, cui per fe nulla, juxta Cartefium, utpote mera cogitationi, talis vis competere potefi ? Reftat ergo illam vim ejfefolum Deum. Ita continuo pervertit Cartefii mentem, aliamque cum expreffis verbis ipfius pugnantem per ineptas confequentiasauda&er, impudenter, & fraudulenter eiob- trudit. Carteftus agnofcit reclriffime vim moventem indepen- dentem & omnipotentem in Deoj fed non minus depen- dentem, finitam & Divinae fubordinatam, partimJpiritua- lem infubftantia cogitarite, qua: licet ex fe&fua naturavo- lendo nequidem ftipulam movere poffit, tamenperordinem a Deo inftitutum pro ejus arbitrio vimacciperepoteft, qua vel minorem & determinatam materiae molem, (quodinnobis ipfis experimur,) vel majorem & indefinitam (quod de An- gelis S. Scriptura docet,) nonnunquam movere poteft j partim corpoream, in omni corpore, re quidem in tepafiivtr, fed jam aila & mota a vi externa movente, & jam impulfa inaliud corpus minus habensviriumadrefiftendum, idreap- fe movebit, impellet, & habebit vim moventem & impel- lentem. Hasc Cartefii fententiaeft, quae certiffime ex ejus principiis deducitur. Ipfe Art. 45. Part.z. explicat vim eu- jufque corporis ad agendum in aliud, vel ad atlioni alterius refi- flendum; eamque probat ex prima lege naturae. Imo de ea viagittertiafo* natur<e, fpeciatim altera ejus pars, Art.40. Si corpus quod movetur alteri occurrat &? habeat majoremvimad pergendum fecundum lineam retlam, quam hoc alterum ad ei re- fiflendum, tunc alterum corpus fecum movet, ac quantum ei dat defuomotu, tantundem perdit. Egregie utramque illam vim, &
S • . - -
|
|||
|
Splnozifmi E VERSOR, Pars ir. 23$
&Dei, & ipfius fubftantise corporece, Philofophus explij
tat Art-41. qua & probat hanc alteram partem legis tertrce; cum enim omnia corporibus fmtplena , & nihilominus uniuscu- jufque corports motus tendai in lineam retlam , perfyicuum efi Deum ab initio mundum creando , non modo diverfas ejuspartes diverfimode moviffe , fedfimul etiam effecijfe , ut una alias im~ pellerent^ motufque fiios in illas transferrent: adeo utjamipfum confervando eadem aBione , ac eum iifdem legibus , cuni quibus NB. creavit, motum non- iifdem materia partibus femper infi- xum, fedexunisin alias, proutfibimutuooccurrunt, tranfeun- tem confervet. Sicque hac ipfa creaturarum continua mutatio9 immutabilitatis Dei efl argumentum. Ita manifefte Cartefius vim mdventem partim Deo , partim eorporibus in alia impul- fis , reftifiinae adfcribit. Nec indiget haec veritatis lux la- tebris, in quas Cartefiani, qui histricis&nugisneminimum urgentur, fe reciperent. Latebris egebat Cl. Geulinx , 8c qui eum heic fecutus eft Quodai
W. Deurboff', fpuriiCartefiani, negantes omnes caufasfe- ^™m cundas, Deo omnemcaufalitatem, omnemquevimmoven- non c'ar- di corpora , fuo fenfu adfcribentes; quos confutavi Pent. tefius, kd Diff. j. 8e prsecipue & ex profefib Diff.4. Latebris indige- *?'•. Mver- bit, quo fe conferat, fiurgeatur, ut de aliistaceam, ipfeCl. briiesebit! Antagonrfta, cirea ipfamh-a.nc vimmotricem. Myfterii zliquid hic latet, quod ita continuo invehatur in vim moventem, quam Cartejius & in Deo Sc in fubftantia corporea agnofcit. Premit 8c reticet id in hoc fuo fcripto, aliquo modo tamen id heic innuit, interrogans, an corporea eflet ea viscorpora movcndi, addens, ut id abnueret, mere pafjiva ? Sed in Difp. §.7. colligit nullam rem mere corpoream, utpote virtute feipfam adagendumdeterminandi defiitutam, poffe ejfeveramcaufam, nul- lamque vim atlivam corporibus efje concedendam. Poftea, dum itaqiie nulla agendi virtus, neque in corporum effentia, ncque eo- rum modis effe queat, jure merito omnis vera aclivitas corporibus denegatur. Qyid ergo 8c uride motus? ld infrabocmodoex- plicat; motus efi mere paffiva multorum corporum , Jimulexfi- fieniium, affeblio, ex eorum figura , mutua ad fe habitudine, srdine £5? Jitu, in quibus Deus ea creatione collocavit, crta; iia ut
|
||||
|
24-0 CARTESIUS Verus
ut motus immediate a Deo non jit creatus, neque ab ipfts corpo-
ribus produitus, fed corporum creatorum , £s? ita difpofitorum^ necejjarium confequens— An vero ejufmodiconceptus, quo ftatui- tur, Deum immediate cotpora circumagere^ Deo dignusfit, & an caufip exceJtentiffim<e tam vile munus conveniat, viderint illi^ quitale quid ei tribuere vellent. Si .Cartefius, vel Cartefiani ita, delirafTent, clamarer, inftaret,urgeret, jam Deo adimipetentiam corpora movendi, adeoque multo magis ea creandi & confervandi; hoe munus Deo nimis vije ejfe\ fi tamen id verbisfaterentur, (quod 6c Vir Cl. ibid. facit,) id dicis gratia tantum fieri diceret, bxc mera efie verba, ita ipfostegerefuamimpiam fententiam, quam iftis verbis aperteexpreflerunt. Provaca- ret ad experientiam, an equusnontrahatScmoveatcurrum, navim , aratrum ? An globus ex tormento explofusferiens, occidens, & pofternens hominem aut animal, deftruens muri partes, nihil ageret ? An globus in aliumimpingens, ita ut movcri incipiat, eum non moveat & impellat? &c. Hoc modo GeuJingium Pfeudo-«Cartefianum cum fuo AfTecla Deurhoff confutavi. Si huec urgerem contra Cl. noftrum An- tagoniftam, corporibus omnem prorfus atlivitatem cum ip- fis negantem, crediderim ipfum, quem orthodoxia? ftudere etiamnum perfuafus fum, latebras, in quas fe reciperet, qua- rere deberej quod facere femel iterumquejam antea coa- 6his fuit. Quomodo f. Attribuit Cartcfio, UJam vim materia unitam efle. Hoc vis motrix, gx eo manifefium e/feait, quia nulla vis , cum nihil in diftans nni ™r.P™[agat, corpus afficere va/et, nift ei unitafit. Sed diftinguenda liudagat; confundit Cl. Antagonifta. Qiii bene diftinguit, bene do- & quomo-cet. Hic quod fepius fupra vifum, diftinguo ixxtevvimmo- ' . dovisDei. ventm^ quam Carteftus concipit infubflantia corporea ut mo- dum cjus i & inter vim moventem , qux eft in Deo. Ut vis corporea motum in aliquo corpore producat, dcbet fe-ap- plicarej corpus unum alterum debet tangere, ut id afficiat, impellat Scmoveat j fic dicit Cartefius, vis movens debet fe modo ad unas partes materia , modo ad alias applicare. Ita re- clre dicitur , corpus non agit in difians. Ergo agit, (quod Vir Cl. negat,) non agit in difians. Sed ut vis, ideu.potentia Dipiua
:...•.""■.' v'
|
||||
|
Spinozifrni E V E R S O R. Pars i i. 241
Divina motrix, corpora moveat, anrequiiitur contatJuSj a-
ttio , prafentia localis ( Hxc Deo menti perfe&iffima: non conveniunt? Ego evidentiffime & facillime concipio, De- um volitioneperfe&iffima, adeoquepotentiffima, exnihilo produxifle totum hoc univerfum , maflae toti omnem mo- tum indidifle, eumque etiamnum confervare; atque idcir- co dici vere omniprJfentem ; fic & nos iti ipfo effe, vivere & moveri; ideoque non longe abejfe ab unoquoque noflrum. Nec aliam unionem , vel praf'enti<e modum requiri, nec concipi ?ofle certus fum. Sed non omnes id asque facile capiunt.
Jefcio, an Vir Cl. hic quoque non hsereat; fiquidemnon de corpore dicat, fed generaliter, nihil agit in diflans. Pru* denter id prafagivit Cartefius, fcribens in eadem Epift. quod quia non itafacile ab omnibus potefl intelligi, nolai de ida re in fcriptis meis ( nim. Phyficis, ubi ea materia minus com- mode fatis poteft exponi,) agere , ne viderer favere eorum fententia, qui Deum tanquam animam mundi materite uni- tamconfiderant. Sed ipfe Deum ejufque vim accuratiffime a rerum natura diftinguebat. Ergo hsc verba contra fe ci- tatVirCl. 6. Denique addit; iflam vim fe exferere femper aquabiliter f^?*™*;
ac proin necejfario. Si enim illa vis ex quodam voluntatis impe- vina'a:qua- rio materiam impelleret , ita atlionem fuam moderari quiret, bilitermo- ut ea modo plus, modo minus motus exfifleret; (ac fi quoque **"• velle nequiret aequabiliter operari, & eandem motus quan- titatem confervare,) fedquando ex necejfitatenaturaagit^tum eperatur aquabiliter^ & ut e*adem in naturafit motus quantitas; eodem modo jluvius , aut torrens, eodem femper tramitefluenst ita circumagit molam^ ut in eafemper eadem motusquantitasre- periatur. Sed mera rurfus cft fophifticatio. Anquidemseque magna aquaz quantitas affluet, ut mola femperitaaiquabili- ter circumagatur ? An non poft validosimbres, vel nives mon- tium liquefaclas, fluvii aliquando exundant, &c multoplus aquaeadvehunt? Simile ergo hoc noneftappofitum. Qyae- nam caufaneceflariaconfervabitfempereandemmotusquan- titatem in hoc univerfo? Detegat nobis talem VirCl. Ego putem, caufafapientiflima, libcrrima, potentiffima, im- : H h mu- |
||||
|
*4* CARTESIUS Vm»
mutabilr r abfolute opus efle , qua? uti materiam euttt mt£
tu & quiete in principio creavk , <k fuam immutabilitatem libere in eo vult demonftrare, quod immutabiliter Scconfta»- ter operetur, eandem motus quantitatem in hoc univerfbfem'» per confervando. Sed praeterea , quam inepta fit illa fo- Shifticatio , vel ex eo patet, quod effectus innumeri con-
antes 8c sequabiles a Deo liberrime operante procedant. Huc facit totus ordo naturas a Deolibereinftitutus, fecun- dum quem dies & nox fibi invicem fuccedunt, nec nondi- verfe anni tempeftates eodem modo fe invicem excipiunt} gravia deorfum tendunt, levia furfum; licet enim hxc phy- licas habeant caufas, Deus manet eorum omnium caufapri- ma 8c libera. Imo motus eadem auantitas conftanter obferva- tur in corporum cadeftium motibus, incircuitionibusMer- curii, Veneris , Terra?, Martis , Jovis & Saturni, circa Solem j rurfus Lunse circa Terram, quatuor Jovis Satelli- tum circa Jovem, 8c quinque Saturni circaSaturnum} qui femper prascife eodemtemporisfpatiamotusfuosperiodicos conficiunt. I jam Scfophifticareeodemmodo, oceripequo- que horum omnium caufalitatem Deo, caufae liberas, quia femper eundem tcnorem fervant} vel potius agnofce tuos ,.... crrores, fophifticationes , fj? artes, quibus brthodoxkfe Cartefii apud peritos aut prudentes Le&ores ne hilum noce*
i«potuifti. Occurri- TV. Quemadmodum oftendi Apologias Part. i. §. ff. turViriCI. exeadem motus quantkate non pbfle inferri, Dcum effe dgw exceptioni )$etejfarium, muko minus eamneceflitatem , quam fingit Spimza, ita ut omnia ex neceffitate Divina natura fequidebe- ant; ita hoc ipfum in praec. non tantum confirmavi, fedoC fimul oftendi, eandem motus quantitatem in hoc univerfo, quam experientia docet, fakem in corporibus cadeftibus, non pofle aliam habere caufam quam fapientiflimam, omni- potentem , & liberrimam , cui fuam immutabilitatem ad* umbrare placuit. Quae Vir Cl. contra difputat, ut fuant confequentiam pro agente neceffario firmet, nullius funt va- lbris* Quod vel patet ex his nugis} tribuit mihi hane c©n- fequentiara, obrffcztumexemykimjuftitiavwdkativa,. acfi» quia
|
||||
|
Spinozifmi E VE RSO R, Parsu. 243
qttia hacDeo naturalis efi, Deo etiam naturale effet^ eandemin
natura motus quantitatem confervare; unde exempla effent adeo diffmilia, utme Firi Cl. ergo exempliallatipudeat! An hoc eft in- fringere meas refponfiones, vel an eas fubterfugere, &nu- garir Ego dico, Juflitia Vindicativa Deo naturatis Deurn non facit agens neceffarium ; cur magis eadem motus quantitas a Deo confervata convenienterfuaeimmutabilitatif H«cmea eft confequentia, quam talibus nugis non evertet. Quomodo Deus fala voluntate agat, adeoque circa res Et alteri.
a {e diverfas libere & pro arbitrio, licet & ex hypothefi deereti Divini quasdam connexa Deum etiam agere de- ceat, fupra abunde oftendimus. Hincetiam, fi exDeiim- mutabilitate in operando deducatur eadem motus quantitas^ in- teiligitur, quod non magis motus ex natura Deifequatur^ & Confequenter, quse a motu dependent, quam pcena, mors, f>eftis, gkdius, fames, ex ipfa natura Dei five ex Deo (ma-
itiofc enim ita ambigueloquitur,) fequitur, quando Ju- fiitia Findicativa Deo dicitur naturalis. Imo multo minus, nam non ita abfolute^ fine refpedtu ad experientiam, dedu- citur eadem motus quantitas ex immutabilitateDei, ac quidem ex natura Dei, pofito peccato, jujiitia vindicativa. Quod oftendi. Denique Cartefium agnofcere veram eaufal i tatem, a&ionem, gt ai;;, re.
8c produ&ionem omniumrerum, etiamipfius/»0taj, patet fpondetur. ex innumeris locis, quarfuprafa:perepetere fuit neceflum. Interim aclori & accufatori incumbebatprobatio. Quodque non abfolute & fimpliciter eandem motus quantitatem a, Dei immutabilitate in operandodeducat, fed fimulad experientiam refpiciat, & ex ea idera animadvertat, evidentiflimeoften- di §.. ff • ipfis Cartefii verbis; quas minime repctit, quia ni- mis manifefte id indicant. . V. Mirandum eft, quod 2,.. ex fententia Cartefii de va- Ineptum
cm Spinozifmum deducatj five quod vacui impoffibilitas i fb- ^A-IV"1' lo Spinozifmoprobaripoffet, §,f. Rationes, quibusid contra- J^vacuT" ditlorium efle probatur , dicit pueriles , frivolas^ 8c ineptas, spnozif. ut vel puerum earum pudeat; licet Vir Cl. fe eas confutare «w*»de- non poflequidem fucrit expertus. Annon puer rideret, fiducere' H'h z audi-
|
||||||
|
/ -.
|
||||||
|
/
|
||||||
|
244 CARTESIUS Veras
audiret, a" Viro CLfpatiumquodvisvacuum, majusvel mi*
msy exfifans, longum, latum & profundum, &c. ftatui efle mhil? Sed de eo Part. i. actum. Vir Cl. committit ignora- tionem elenchi. Qyasrit, an Deusquidcreajfet, qmdinni- bilum redigere nohpoffet; quod eflet <§ Deo independens, & ia quod fibi nihil potefiatis remanfijfet? Sed id debuerat quaerere, an Deus fpatium vacuum creare pofllt, ut {\t fpatium^ Sc tamen nihil, ut Gtcreatum, & exfi/iat, &c tamen nihil; ut longum, latum ^cprofundum^ aliquot digitos, palmos, pe- des, perticas, milliaria, imo toto mundomajus, qualiaef- fent fpatia imaginaria, & tnmennihiH Sed quid hsec adSpi- nozifmum? Optime. Fit applicatio ad fcopum. Illa: noftrae rationes,' quibus vacuum confutatur, funt pueriles, frivola, inept<£'s fed ex Spinoza principiis hasc demonftrantur facilli- mej quia aliquod a Deo non creatum, vel ad ejus ejfentiamper- tinens , etiam ab eo annihilari nequit. Obfcure $ hoc dice- re vult, ni fallor, faltem dicere debuit Vir Cl. corpus, quod eft in quocunque fpatio, non eft a Deo creatum, fed' ad ejus eflentiam pertinet; hinc a Deo annihilari nequit. Ergo fpatium Corpore evacuari, five vacuum efle nequit. Quis unquam in ullo fcriptore tantamnotavitimpudentiam, qua firma 6c fana alicujus ratiocinia tollit, eique obtrudit non tantum inepta, fed ex Spinoza Atheo defumta, uttum concludat, iyfam verumSpinozifmiefteArchiteffum? Idheic paflim fa&um. Cartefius non minus acquifquam Deum om- nium rerum creatoremagnovit, abfblutamqueinomniaejus poteftatem, omniumque omnimodam a Deo dependentiam profeflus eftj noluit tamen multum difputare de abfoluta e- jus poteftate; an Deus ftatuerit forte animas non exftituras poft mortem corporis, non audatter ex folo lumine naturae aefinire aufuscft, fed ex S. Scriptura, uti fupra vidimus. Qyia tamenfpatiumvatuum omni corpore contraditlorium efle • percepit, id impoflibile judicavit. Apage ergo iniquam hanc calumniam, Sittenebxzs Spinozteyxo\uceCartefii{ubft\txxt&s\ Cartefiut ^ '" ^reviter §• t&' ineptum argumentum pro Spinozif- wiinims mo Cartcfii a. fententia ejus de impofftbiUtate vacui petitum.
ftaiuit in confutavi. yerba mea §. 6". citat, 6c §. 7. ad ea refpondet.
|
|||||||||
|
feoc icrum
|
|||||||||
|
Nef-
|
|||||||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars m *4<
Nefcit, eur-tantopere Cartefius hic horrueritcontraditforia, cum flato con-
alibi tamfacile admittat? Sed ftatim aberrat errandi confue- t™di&or<* tffdine. C«r/e/?»jminimcftatuitinhocrerumftatu^»/r^/^o- bjjja,p° *" riaDeoeflepojfibilia, fedcontra: atqueiridevacuumimpojfibile efle probavit. Tantum negare aufus non eft ob fummam Dei indifferentiam abfolutamque in omniapoteftatem, Deum forte potuifle aliiim rerum ordinem inftituere, ita ut contradiBo- ria fuiftent poffibilia; quodfifa&um fuiffet, aliasquoquetum nobisrerum ideas indidiffet. Vide Refp.2.§.6\8.&c. Quin ipfe Vir Cl. ita fubjungit, & feipfum refutat > Deum (ex fententia Cartefti) potutffe effcere, ut duo & unum non fuiffent tria&c. Ergo id non effecit j fedpotuifet. ObfervaLe&or, quam bene fit memor fui fcopi j probare vult, fecundum Cartefium Deum effe agens neceffarium; interim ei adfcribit fummam libertatem, imo in eo exceffu, qui aliquem errorem involvit. Mendacem oporteteffememorem. Jam ridiculum Cartefii errorem voluit ludibrio exponere, licetitapropriam calumniam confutct. Obiter hic obfervet Lcftor, fi fana- ticus Weigelius vere ftatuerit contradicloria Deo poftibilia, eo- rumque combinationem, (uti C\.De fries fcribit§. i.)Car- tefium minime in eandentfafuincidiffeopinionem, necabfurdijji- mee illius opinionis effe ARCHITECTUM, quatenus eaw- geret' inter fuos. Uti ibidem nugatur Ct. De Friet. VII. Extenfionem corporiseffentiam conftituere bafin fuas spatium
Phyfic£e dixit Cartefius. Inde fcquhurfpatium ,mpoteexten- inregrum , fum in longum, latum & profundum, non pofle effe fine veI 9)us |
|||||||||
|
corpore. Sed quod fpatiumftabile fit totius tpftus Phyfices co- paMA
|
non
an- |
||||||||
|
lumen, in quod Deo denegare malkt potefiatem, quamut, w^ihilari
quajfaio, tcta ejus Phyfica minareturruinam, tranfeat cum ce- nifi una teris calumniarum ipfius elegantiis, ut unicis hujus Trafta- «>m«»nt0 tus columinibus. Sed feriam & difficilcm quseftionem raihico,porc' proponetj utrum Deus quiret partem ipfius fpatii, reliquis re- manentibus, in nihilum redigere? Non contentus eit excep- tione, demto corpore remanere fpatium; quia queefth ejfet, non anfingulare aliquod corpus, fed an corporis ingenere, '%. e. ipfius fpatii pars a Deo deleri queat? Heic viilt ut categorice refpon- deam. Si concedam, vacuum erh' pojfibile j fi negens, ratio red- Hh 5 itn-
|
|||||||||
|
.1*6 CARTESIUS Vews
dendaentj curpaxsfpatiik Deo annihilminequeat. Haclenut
ipfe. Quid jam ego? conftringor ad refpondendum, Dico fimpliciter, per abfolutatn Dei potentiam poiTe quodlibet corpus annihilari cum iaofpatio; quia una eademque eft u- ,triufque extenfio j, ilc 8c fpatium intqgrum vel partem ejus, fed una cum corpore ei approportionato ob eandem rationem. Porro cQrpus in genere pofle annihilari, quatenus ineft in hoc vel illo individuo, adeoque fimul cum illo» aliter enitn id in genere nec exfiftere, nec aanihilaripoteft. Sed npgajpa- tii partem^ E. Gr. in vafe vel conclavi, poile annihiiari,,, manente reliquo fpatio noji tantum, fed 8c eadem diftantia vafis laterum, vel parietum iftius conclavis,} adeoque ialva eadem vafis vel conclavis capacitate; ratioeft, quiafuppo- neretur ita, fpatii partem annihihri, & tamen manere to^ tum. Quia autem idem non poteft fimul efTe 8c non eile , contradicloria eft fuppofitio; quam tamen facere videtui» Vir Cl. Ecce ergo refponfum meum categoricum, ratione muni- tum , afKrmativum 8c negativum", diftincle propofitum. Qyod credo aeque multum Viro Cl. prodefle pofle, acfi dicatur, contradiclorium ejfe, ut demto corporet remaneat Jpa~ tium. Nec ideo Qyae contra hanc contradiilionem difputat Vk Cl. nulliu.» DS° E°"m funt momenti, 2c in prasc. fatis confutata. Deushinc-non teftas in id n / r . . ....
fpatium itatuitur, producere rem\ftuepoteftati &jurtexemtam, afem-
eripitur. dependentem, quam ob ejfmtia con^itionem inatermm deberet confervare. Quod Deus confervat inazternum, facitpropter fuum immutabile Decretum, Scconftantiamin operando. Utique ex hypotheji, ait, abolita eft extenfio, igitur nibileft: anre- pugnat inter corpora efje nihil? Refpondeo, non repugnat, ut inter corpora Jit nihil\ poflunt enim fe contingere; fed re- . pugnat, ut abolita fit extenfto ex hypotheji, 8c tamen corpora fe irivicem non continsant, fed intermcdia fit extenfo fpath, Jpatium, diftantia, hiatus^ quodeftcontrahypothefinj imo contra naturam longitudinis, latitudinis, 8c profunditatis ibi reliqua; eft, ut ea fit nihil\ ita ut nihil quicquam ibi fit,, nihil imaginarium, nihil privativum. Ipfa privatio non poteft efie nifi in fubje&o reali, cui deeft aliqua perfec"tio. Quas tan-
|
||||
|
SpkwzUmi E V E R S O R. Pars 11 247
tandcm difputat pro abfohtta Dei Poteflatg, admittb in the-
fi > fed vereor ut Vir Cl. magis pro fua hypothefi, quatti fe fatisfulcire nonpoiiefibiconfciuseft, folicitusfit, quam pro abfoluta Ddpetefiate-, quam licet fumma cum animire- verentia agnofcere oporteat, neuter tamennoftrumeamex- tendit ad impojjibilia &€ contradicloria. Interim de impofjibili- tatevacui hic non erat difputandum , fed an ex Cartefii fen- tentia de ea Spinozifmus fequatur? VIII. 3-^Eque feliciter eum deducit ex impojfibilitate Sememfa
plurium mundorum. Facit Cartefium argumentari profuoar- jfeimpofli- bitrio (ecundiffn principia<y//»oz^> inde tum conficit Carte- cn\t aut fii Spinozifmum. Quis unquam tale quid pra:iagiiflet, vel mundotum fomniaflet? Le£tor exfpectaverat mecum, exCartefii libris Plura.,',.a- <teducendum efle Spinozifmum Cartefii; non vero ex cerebro cf/proSp?- Cl. Antagonift<e extundendum. Itaargumentatur j probat nozifmo. Carteftum Deum pro agente neceffario habuifle cum Spinoza, ex eo, quod ubique\ £s? quam latepatet materia, in ea operd* tur, Sc operari debuit,, quare nunc nihil reliquum efl , quod ul- lam mundiformam recipiat; fed fi Deum liberrimum opificem agnovijfet, quamvis infinitam ftatuat extenfionem, (quod fal- fum efle fupra evicimus,) ideo ipfum mundum, i.e.mate- riam per motum ad eertas corpwum fyecies determinatam infini- tam fiatuere mn debuit; quia Deus pro bemplacito parti ejus mo- tum indere potuiffet; quod vero e materia fupererat, inconditurtt relinquere. Acti Deum minus decuiflet, Sc pro beneplacito minus ftatuere potuiflet, omnia fua opera ftatim conlumma- re , mundumque univerfum perficere ,- & nihil inconditum relinquere. Qubd & fa&urn cfle a Deo, caufaliberrima, Mo- fes docet. His^cumcl&rafint ^nihiladdam^ nifihocunum. Eo- dem argumentandi modo ego evincerem , Virum Cl. efle agens neceffarium;, non caufam Hberam hujus fui Traftatus, quia, uti fcribit pag. Praefat. ^cvmh. omnia, quaputavitfco- po fuo poffe infervire, eontulit; ideoque certo in ammum induxit eadem chorda ntrfus non oberrare , & quodfemel diclum efi re- petere: quia.putat1 fe idadeofolide demonftraffe, utnihilalicu- jus momenti adJere queat. Sivero//^fcriptorfaiflet, potue- rat pro lubitu qucedasi refervaife in pofterumj ne fibi de- efietf
|
||||
|
~*4& CARTESIUS Verus
eflct copia fcribendi pro tam gravi caufa, quam tanto cum
zelo agere, & quofcunqueadcertamenprovocareaufuserat.
Videat Vir CL utrum ftringant iftiufmodi argutia:, an fint
mera verba ? Mihi hasc coniequentia seque certa videtur,
ac ifta, baculusftat in angulo: ergo craspluet,§, z.
Ex prfore IX. Ego ex impofftbilitate vacui, & quia contradiclorium
fementia eft, plures mundos dari poffe, abfurdifllmumque effe inde S,pi-
ahera de. m%ifmum elicere, breviter oftenderam, & ad ViriCl.argu-
mentum refponderam Apologix Part. i. §. fj. Verba mea
citat §• p. Sed cramben illamplusquam millies recoclam maxi-
mamfibiparere naufenm conqueritur §. io. Hoi ttsdium tamen
fibi devorandum ait, quia mihi ita placet. Refponfum meum,
ad quod me provocavit, ob infirmitatem ftomachi ipfum
non fatis concoquere potuifle credo. Saltem aliquam mole-
ftiam ei facefcere videtur. Sciat quoque, nos atrociflimis
illis calumniis non quidem commotos multum, ( quod fibi
falfo Vir CI. grarulabatur,) fed tamen etiamnondelectatos
fuifle, fe vero fibi hoc tadium jam devorandum accerfivifle.
Quaefti. X. Sed ut oftendat plures mundos pcr nihil pofle diftare,
unculis va- qU£erit. pojfetne Deus creare corpus aliquod, illudque ita collo-
fpondetur- •*#*! ne a^ hunc nojirum mundumfe extenderet? Qyaz e&peti-.
tio principii i fupponit enim ftatium longum , difiantiam, ex-
tenfionem inter hunc mundum &Ccorpuscreatumadnott.rummun-
. dum non pertingens. Quaerit iterum, Anidvacuum^ cujus
nulla funt affecliones, impediret ? Acuta profefto quaeftio!
Supponit vacuum(patium, quodnegamusi quaerit, znnihil
impediret, quominus tale corpus a Deo eo modo colloca-
retur? Refpondeo, to nihil Ce Deo nonoppohere, necefle,
nec moliri, nec impedire, nec agere; fed nec efle longum,
nec latum^ necprofundum, nec facere diflantiam, extenfioncm
fyatii. Afcieoque contradiclorium eft, ut id corpus ad hunc
mundumfenonextendat, acfpatiumfitintermedium, quod
fit nibil, cujus nulla: prorfus funt affc&iones.
VirCL . Dixeram, fi contigui fint ^ erit unicus mundus. Mira hsec ei
obhvifcitur vj^eturconfequentia. Duaadescontigutefunt* unadomus, non-
ftatusquae- , .J XX . j- • > m ■
ftionis, & ne- quaent. Et quia nos tum dicimus, mundum eiie ommum
aliainepta corporum , quotquot funt, univerfitatem ; adeoque nonnifi nmtm
|
|||||
|
.,
|
|||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Parsn. 249
unum efle pofle j fubjicit, unaqu<equedomus, refpeclucubilium difputar;
(cubiculorum forte)... aliquod' univerfum eft,ficalia domusjuxta (!UIJ!US *a- exftrutla... iterum fuorum locorum... aliud erit univerfum; \ta.fi Deoplaceretaliacorporapraterh^ec... creare,illaunire^ ... ite- rum illud totum refpeclufuarumpartiumnuncupareturuniverfum. Refpondetur facile, quodlibet, quod partibusconftat, uti domum, hominem, terram, folem, Scc. fic & mundum, rcfpeclu partium , pofle appellari totum j fed alio refpeftu mundum dici univerfitatem omnium corporum. Praster unum totum aliud totum efle, juxta urras asdes aliaz azdificari poflunti fed id quod omnia complecTritur 8c comprehendit, eo ipfo excludit aliud quicquam, multo magis aliud univerfum} id itaque nonnifi unicum efle poteft. Quando Chrifto emnia di- cimtur fubjecJa ejfe, Paulus Hebr. 11.8. docet nibil excipi,4 quod ei nonfit fubjeclum. Si ergo Deus plura corpora crearet, accederent huic mundo, eumque augerent, nonnovumu- niverfum conftituerent. Quanquam italoquifolemus,quan- do voce univerfitatis reflrifte 8c catachreftice utimur. Uti America detefta novus orbis dicebatur. Denique Vir Cl. ad- dit, corpus inter plures mundos interjecJum pojfe ejfe inconditum; neque pertinens ad alterutrum mundum, fed ifiicpcfitum, utiflos mundos difcriminaret. Sed corpus creatum, non exornatum, inconditum, seque corpuseil, pertinens ad hunc mundum, quam homo inconditus eft homo, pertinens ad univerfum ge- nus humanum. Praeterea fpatium vacuum fupponitur. Qua; rurfus eft petitioprincipii. Denique oblivifcitur Vir Cl.ftatus quaeftionis, Spinozifmus erat ihde deducendus. Sed cujn ea caufa Gt defperata, eam fere miflam facit, & problematica difputat. XI. Sed 4 fententiam de ideis innatis Spinozifmuminferre Nec fen-
evincere conabitur. Haec ex Cartefio nec percipi, nec de- !*n.tia.t!e monftrari poflet, fed facile ex Spinoza. Idea innata nonab't!''^l""a' objecJis externis, non a voluntatis determinatione, fed afolaco- zifmumin- gitandifacultate procederent. Mens itaque inifias ideasnihilha- fert. betjuriS) fedfunt infius Dei opus , (a Deo inditse,) quod ali- ter inteltigi non poffe ^ ait, quam quod unicailla fubjiantia, cui mens inefi, naturali operatione mentem ita difyonat, ut nectjfa- I i rio <■■ 1
|
||||
|
ij6 CARTESUS Verus
rio ejufwodi fubeat cogitandi modos ; qui, cum ab ipfius Dei opt»
ratione immediate prodeant, etiam fummee & nece(fari<e verita- tis ejfe debent. Probet Vir Cl. eodem modo, Paulum Apo- ftolum , Rom.11.14. opus legis cordibus infcriptum memo- rantem, Ctceronem Lib.i. de Nat. D. §.44- cogmtionem Dei mentibus injitam, velpotiusinnatamftatuentem; quinLib.z. f. 12. omnibus innMum ej/i £5? in animo quafi infcriptum, effe Deos; fic & omnes noftros Theologos & fanos Philofo- phos., ftatuentes contra Socinianos & plures Remonftran- te&fbeologiam innatam, (qua: utique tmzidea Deiinnataha.- berinequit,) & veritates innatas, (quem loquendi modutn VirCl. fruftra torquet Metaphyf. Cap. 2. §.9. ncideasin- natas fimul agnofcere cogaturj) Spinoza praduxiffe, &ve- ros' Spinozifmi fuiffe Archite&os : Carteftus fuit faltem hac in Earte eorum Aflecla, quando ftatuit ideas innatas. Sed quaj
eic fingit de unicafubfiantia, cui mens ut modus ineffet; ita ut mens inde ita diffoneretur , ut necejfario fubiret ejufmodi co- gitandi modos, qui ab ipftus Dei operatione prodeant, & veri efle deberent} facileexpraee. confutantur. Cartefius mcntem pro vera fubfiantia creata habet,a Deodiftin&iflimam. Huic ftatuit Deum infculpfifle iui indelebilem notam, ideamfui, quam ipfa in fe viribus naturalibiis quavisoccafioneexcitare poteft. Curoque a Deofit indita , nec ab ullo alio indi po- tuerit, vera efle debet, Deumque re£fce referre. Ita Scinna- tam fui ipfius habet ideam. De ceteris fupraprolixiusaftum. Falfiftimum ergo fupponet Vir Cl. fi boc pro conceffo fup- penat, quia hoc argumentum^ verbo prolatum, in mea Apolo- gia attingere^ operae pretium non duxi. Necdeni- XII. Ut nec quod denique hic addit , de unione mentis que <ie u- &? mpris; cujus unionis moaura & naturam Difr.4. Hept.
nione[nen"quoque expofuimus; agnovimus ibid. nexum interduashas
|
|||||||||
|
eorpore.
|
iubrfantias, realiter ab invicem diflinctas, minime natu-
|
||||||||
|
ralem & neceflarium , qui flueret ex utriufque natura , fed
mere arbitrarium, qui unice pendet a. libero Creatoris bene- placito, quod ad initium, continuationem, ckfinemejus} oemonftravimus quoque , mentem in fuum corpus agere, & corpus in mentem, adeoque in invicem agere Scabinvi- cem
|
|||||||||
|
Splnoziffni EVERSOR. Part n. jj*~
ccm pati j & in hac a&ionum 8c pafllonum mutuo commep-
cio, dependentiaar&a, communione & communicatione, naturas utriufque convenienter, conftituimus admirandam & arctam harum duarum fubftantiarum diverfiflimarum »«/o- nem. Imo §.66. mentem motuum in corpore caufam non mo- ralem, fed phyftcam dixi> quia revera eospotenter producit, licet ob nexum & polentiam Sc caufalitatem, a De\arbitrio de- pendentem. Hinc patiorVirum Cl. hoc fenfu dicere hanc uniomm verdm phyftcam, Prsefat. pag. ip. Sed minime ita , us eam ex natura mentis deducat. Ideo §. 7$.Part. i. dixi hanc poiTe efle MyaptfxJLM. Haec vera unio involvit veram mentis cum corpore coexftftentiam, fano fenfu acceptam > non vero conflftit in mera mutuarelatione\ ncctantummodoquis fine reciproca operatione nexus ftatuiturj uti Vir Cl. hic fingit. Cum autem nemo accuratitis menteiri a corpore di- > fbnguat, quam Cartejius i hafquequammaxime pro duabus
fubjiantiis, imo quot funt mentes & corpora, pro totidem diverfiflimis fubftantiis habeatj fumma eft iniquitas Cartefi iententiam conferre cum Spinoz*, unicam tantum ftatuen- tis fubftantiam, 8c corpus & mentem, imo quot funt men- tes&corpora, pro una fubftantia, five modis ejus habentis, adeoque veram earum unionem negantis; fiquidem toto cas- 16 diftent, & e diametro fibi invicem opponantur fententia Cartefii & Spinoza; imo non minus quam lux & tenebra?. Falfiflima ergo calumnia eft, Cartefti philofophemataa <£/*'« noza fuum robur arceflere debere. ."-'.,.•'...'.-' - >" ■"-->
, CAP.IX.
Quo Cartefius a fallaciis & mendaciis vindicatur.
■ ■ i '
NOtum &c apud omnes pervulgatum eft, Mendacemfi- ci.Anta-
dem non mereri. Hinc irapoftores, qui blanda loquun* gonifta, tur, & deaurata verbaadhibent, & malefanadogmata falfis" P^J?"• |
||||||||
|
pigmentis 6c fuco incruftant Sc obtegunt, fufpedos hsbereJSSZ
|
mt'
|
|||||||
|
prudentiaferpentina, quafaepe opus eft, exigit. Deiftiusmodi wifidem >,
I i 2, iV0-
|
||||||||
|
ifi CARTESIUS Venw
fi, Novatoribus verfipeltibus , quibus color eft duplex, & /jy/zw
verba mu- duplex, aiter naturatis, alterpotiticus, non immeritoconque- «atyelo- ftus fuit Cl. Guffetius, hic a Cl. Antagoniftacitatus. Utun* mutir. tur Hy'LO ment;i fua» contrario. Verbis ufu receptis doloieSc fraudulenter novum fenfum applicant. Hac arte incautis imponunt, doctis tricas parant. An tamen Vir Cl. veros i- itiufmodi verfipelles impoitoresrefpexerit, ego heicnonin- quiram. Certus fum, me ab Anno 170^. tales ccepifle de- tegere. Cl. Geulingium ipfum cum AiYech(\io ff/r..Deurboffiis efle annumerandum, ccepi demonftrare A.i^iz.Diff^.&^. Pentadis. Sed ex profeflo id de Geulingio demonitraviinEx- amine Ethicae Cl. Geutingii. Optat vehementer Cl. Anta- goniila, ut CX.Guffetius idem in ipfo Cartejio advertiflet; licet nemo magis candide, magis aperte, minus ambigue, unquam fcripferit. Et tamen Vir Cl. hoc Cap. penultimo oftendere allaborat, Cartefium utpote mendacem& fallacem, etfi in quibufdam locis contrarium, fivefane 6f orthodoxe loqui videatur, nullam mereri fidem; peflime in fine §. 1. huc ap- plicans regulam quafi ab iyioCartefio pofitam, quodpruden- tia fvt iis non credere, qui vel femel fefellerunt; in quo rurfus dupliciter peccat; 1. quod hanc dubitandi rationem falfet, ei addat 6c demat. Cartefms dixit, Art.4. prudenti<eefi, nun- quam NIMIS fidere iis, quinosvel femel deceperunt. EtMed. 1. pag. 6. prudentia efi nunquam iltis PLANE confideret qui &c. Ubi Philofophus cavet, ne philofophaturus temerc cre- dat. Qyod certe multum diftat a tu fimpliciter non credere. Notatu dignum, quod in verfione Belgica x^rt. fi. Carte- fii omiferit vocem plane, qua; non tantum ipfo fatente em- phafin addit; fed a qua omifla pendet tota fere fophiftica- tio, & accufatio atrociflima. Hic rurfus vel vox plane, fi refpiciamus Med. 1. omittitur, veL nunquam nimis confidere mutatur in non credere. 2. Peccat etiam in eo, quod ra- tionem dubitandi, quae rigide philofophaturoprazfcribitur, & quidem in dubitatione hyperbotical3metapbyfica, ubi ratio- \ . nes dubitandi a Scepticis dudum decantatas proponuntur & urgentur, ut poftea confutentur, 6c ut philofophaturus ri- 1 "«■''"• gide quantumpote difcat cavere errorcs & non temere cre- • ' -' • ■. dere, |
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars 11: 253
dere, quod ea, inquam, falfata abutatur ad avocandum &
abfterrendum lectorem a Vhilo(6phia.CarteJii ofioSo%oT<i.Ty Sc utiliflima, eamque fufpectam reddendam, ac fi optime di- £ka, omnia efient fallaci* & meraz impofturaj. Obfervet denique Leclor, Cl. Gufetium rc&e fcripfifle, Obferva-
i\\os verfipelles Novatores ftylo naturaii, quo filnfum fuum ex-tio utijis primant) interdum uti oportere, (nam nifi eo aliquando ute- 5 G***" rentur, quomodo ea dogmata docerent?) infrequentius ta- men eo utendum cenfere. Hoc in Geulingii Ethices examine ita demonftravi, ut negari a nemine poflit. Sed Cl. Antago- nifta nullibi dogmata Spinoziftica, quse Cartefw obtrudit, expreflis ipfius verbis, fed vel quibufdam demtis, vel in a- lienum fenfum detortis, propofuit, eaqueordinario perin- eptifllmas confequentias deduclra, imo in locum rationum Cartefii aliis ineptiflimis ex.Spinoza pro arbitrio eflrclis fub- ftitutis, probare allaboravit. His artibus, fallaciis, dolis, - fcatet &C conflatus eft totus hie Tra£tatus. Nifi parcere mallem ViroQ.cujus fane atrocis calumnia? vir cl.
Sc temerariae fcriptionis me pudet, quam facile mihi efletabufus «ft heic illas artes Sc fallacias depingere, & exemplis certifli- "etione." mis, qualia innumera paflim occurrunt, confirmare, & Le£tori judicandum relinquere, quam fidem mereatur fe- cundum regulam prudentia, prout eaaCartefto & ab Ethicis proponitur, talis Scriptor? Tantum adducam quofdamver- fus ex Horatia ad meum fcopum faeientes & facile appli- candos; * Hic meret araliber Sofiis; hic & mare tranfit,
Et longum noto fcriptori prorogat avum.
Sunt delicla tamen, quibus ignoviffe velimus.....
Nec femper feriet quodcunque minabitur arcus.
Verumubiplura nitent in carmine, non ego
Paucis offendar macuiis; quas nonincuria fudit,
Aut humana parum cavit natura, quid ergoi
Ut Scriptor fipeccat idem libvariut ufque,
S^uamvis eft monitus, venia caret: (3 citharadus .
Ridetur, chorda qui femper oberrat eadem.
Sic mihi quimultum cejfat^ fit Chcerilus....
I i 5 Quod
|
||||
|
*54 CARTESIUS Verus
Quod Cartefum mendacemfk fallacem, nui nullam fidem mc*
retur, in fua Exercitatione Belgica dixerat, eodem loco, quo plures alias calumnias, habuij quas negligendas 3c praztereundas in mea Apologia cenfuij hac mea difcretio- ne abutens Cl. Antagonifta, fcribit in fin. $. i. Vir Cl. hic prorfus filet; quam maxime tamen fua refert ab bac labefuum purgaro Carteftum. Sed quod differtur, non aufertur. Ipfe heic fallacia Cartefii quaidam fymmina proferet , a me jam hoc Cap. examinanda. \. FalU- 11. Primo aget de motus definitione, quam Cartefius de- ch fpeci- Jic Art. tf. Part;2. Hanc VirCl.dicit pro fua aequitate/rer- 'motusdeR. fus *^ decipiendum effe compofitam; hoc enim probandum fibi nitbne fumfit Cl. Antagonifta; ego vero dicerem caute a Philofb- Cartefti pho verba quardam efie adjefta ad motus naturam (licet mi- vmdica- „us j-c^g) ita coarftandam, ut non teneretur fecundum |
|||||||||
|
tur,
|
|||||||||
|
fuam definitionem dicere, terram moveri, fedtantum defer-
ri; quia tota telluris fuperficies k materia proxime ambien- te non feparatur. Id caute ejfcogitavit, 8c ad utilitatem bo- ni publici, nehoc utiliffimis fuisfcriptisprivaretur, fifor- te illi prohiberentur, quando terra exprefle ibi dicebatur moveri. Quas omnia expofui 8c correxi in meis Exercitatio- nibus & Paraphrafi. Nec tamen ifta definitio ad decipiendum eft compofita; aperte enim non Soli, fed terra variationem fitus adfcribitj fed five dicatur motus, Gvedelatio, eodem redit. Nulla hic eft fallacia. Non tam facile fe expedient Viri Cl. qui negant imputationem peccati Adami, dicentes fe immediatam negare, mediatam, quaz revera non eft imputa- tio, agnofcere> vel qui negant, Decrctum Deo cffecoater- num, dicentes fe tamen ei attribuere aternitatem reflritlam , Civefecundum quid, 8c pofleriorem, non abfolutam; cum hxc fola fit vera aternitas. Sic qui peccatum dicunt effe quidreale, quodquoqueaViro Cl.alibifcriptum eft, miruminmodum fe torquere Coguntur, ut orthodoxorum fententiam deefK- cace Dei concurfu ad ipfos aftus, tueri videantur,8cc. Nec tamen hxc omnia, multo minus Cartefii Aoyoii»x><*v > adde- cipiendum prorfhs compofitas fallacias dicerem, fed effugia, vel latebras, inquasfe, uttutifint, mipiant; utiVirCl.alibi loqui-
|
|||||||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars i r. 255
loquitur dc Curtefianis. Interim Deo gratias ago, quod, li-
cet Philofophus fim , imo quia Philofophus fum, atque Philofophia refte utor, nunquam & nullibi latebras quarere necefle habeamj & nunquam me ullius mese fententiaj pu- deat. Sententiam Cartefii de motu reciproco pariter ego pro fig- De motu
mento habeo; fed quod hocjam dudum a maximis ejusfauto- reciProc0, ribus fit explofum, nirnis liberaliter 8c generaliter diftum eft} ego enim non novi quendam ex veris cjus fautoribus, qui hoc ante me rejecit & confutavit. Et hoc a Cartejio , ut eo tutior eflet, inventum eft, & exigui momenti. De eadem motus quantitate^ & vi tnotrice, quaz fitquidam Nee fal-
modus in ipfa fubjiantia corporea, vel perfecTriflime in Deo, lacH l"'^" Divinaque volitione, abunde fupra actum eft. Nec vel mi-;n femen. nimum fallacia a Cartefto hic eit adhibitum; ied quicquid tia de«a- hic notari poteft, Cl. Antagoniftas eft adfcribendum. Ut demmotus eadem metus quantitas confervaretur, non requirebatur, ut ^03"1" omnis motus idem numero in hocmundomaneret; quodim- poflibile erat; fed eadem vis motri£, qutc modo fe ad unam materia; partem, modo ad aliam applicabat; five confide- retur vis Divina, cujus volitione & potentia ita eadem mo- tus (nonnumero, fed fpecie ejufdem) quantitas confervari debet; five maxime vis movens in univerfa fubftantia cor- porea , qua corpus in motu pofitum conatur perleverare in eodem motu, vel corpora una alia impellunt. Quando ita eadem vis motrix manet, manet etiam eadem motus quanti- ,tas. Hinc Cartefius re&e dixit Epift. 72. fe id intellexifle de
•vi ejus partes impellente. Heic nulla eftfallacia, fed certifli- ma veritas. Quam Vir Cl. neutiquam intellexit; hinc to- ties de ea tam intricate fcripfit. Qyando Cartejius fcripfit de tranfuu motus de unocorporein Nec m
aliud^ de communicatione motuum, 6c tranjlatione in alia cor- vu'Saj! lo" pora, Art. 40. 42. cum vulgo locutus eft, fecundum appa- mojo &c
rentiam; hcetmotuSj qui cft accidens, migrare non poflit de tranfitu fubjeSio in fubjetlum; uti Philofophus expt>fuit Epift. 72. motl,s
|
||||||||||
|
uno ma-
eor- |
||||||||||
|
Part. 1. ceffat in uno corpore tantum motus , quantum dc
|
||||||||||
|
novo oritur in alteroj Sc ita eft idemj}ecie motus, quiitavi- pUs.
detur
|
||||||||||
|
256 CARTESIUS Verus
detur tranfuffe. Ne minimum vero fallacia huic loquendi
modo ineft, nifi & Cl. Antagonifla ejufdem fallacia reos a« gere velit non tantum quofvis homines, fimulque feipfum, quando fecundum apparentiam loquuntur de eclipfi Solts, de planitie orbis terrarum, de folftitio &c. fed 8c Spiritum S. qui dixit divitcs, fanos, Jufios, qui apparenter tales erant tantum; vel quando loquitur de bafibus &cfmdamentisterra, de extremitatibus cceiorum &c. 2. Fa'Ia- Ilf. Non Cartefium, fedfeipfum/#//#«>reumfacit, fpe- cixfpeci- cimine z. quando fcribit, Cartefium excogitafTe fallax illui eft \\"oce indefinitum , ceu medium aliquod inter finitum & infinitum', MefinUi; qu£ tamen contradiclpria funt, & nullum medium admittunt. ied m falfa Falfum eft, Gartefium id mediWm ponere inter {initum & /#//- Y.lr'ly^ nitum. Finitum dicit id, quod novit fines habere j infnitum e<pliiatio- folum Deum dicit, quem pofitive novit nullos habere fines ne. Sc terminosfuarumperfeclionum. Scd indefinitumre[]>ec7ufui dicit Part. i. Epift.67. §.4. mundum, quia ignorat, &C pro-
fitetur fe ignorare, utrum mundus habeat fines fua extenfionis corporea^ nec ne. Quae §C efl propria vocis indefiniti fignifi- catio. Quodipfum docet Art. i<5. Part. 1. Princ. SicEpift. 69. mundum dicit indeterminatum vel indefnitum. Puerilis vero error eft, (ne dicametiamty/wozd?,) iftiufmodi exten- fionem infinitam confundere cum ej/entiali Dei attributo, fivc infinitate Dei, quam Cartefius impius deceptor non metueret tnundo, tanquarn ad ejus ejfentiam pertinentem ^ tribuere; uti concludit §. 3. De his & de loco Epift. 69. fupra egimus, & oftendimus Philofophum ibi loqui de cmceptu fuo confufo, & opinione, qua putabat implicare contradicHonem^ ut mundus efjet finitus; ied in oppofita feritentia alias obfervabat diffi- cultates, ob quas nihil defnivit. 3.Necin IV. Nec 3. vel minimum fallacitt, imo ne quidem fpe- ordmccon- citsfallacice eft in hypothefi Cartefiiy five ordine confiderandi fiderandi res tanquam orientes & nafcentes; fiquidem paflim doceat, res ttti fed in naturales eo modo ortas non ejfe, & variis modis oriripotuiffe. ftlfitate Aperta vero eft fraus 8c fallacia Viri Cl. quod fcribat §. 4. Adrerfa- Cartefium exifiimare fuam de origine mundi hypothefin talem |
|||||||||||
|
norum.
|
|||||||||||
|
eflc, utfi ea ob evidentiam &fequela neceffitatem non admitta-
tur,
|
|||||||||||
|
Spinoztfmi EVERSOR. Pars n. 257
tur^ Deo injuriafieri videatur; fiquidem Philofophus fcribat
Art.43. Part. 3. injuriam Deofacere videremur, Ji CAUSAS R.ER.IJM hocpaffo a nobisinventas falfasejfe fiiifpicaremur&.c. E. Gr. quas caufa fit te, gyrationis telluris & Planetarum circaSolem, macttlarum Solis, afiusmaris&Cc. Pratereafcq. Art.44. demum fcribit fe velle feqq. tantum pro hypothefiha- leri; & Art.4f. imo quod ad origiriem rerum \>rafalfa hypo. thefi; & Art. 47. ejus falfitatem non impedire, quominusea quaex ipfis deducentur^ mm.caufie rerum & phaEnomen«n, ve- ra & certa efiepoffmt. Confer Art. 1. Part. 4. & 204. Quod attinet ad motum telluris & quittem Solis, hoc pertinet ad Hy- pothefin Copemici, a Cattefio etiam adoptatam, non ad hy~ pothefin Cartcfii de origine mundi^ five modo conliderandi res tanquam orieittes £s? naficentes. De modo loquendi fccundumap- parentiam apud quosvis homines, fic & Spiritum S. ufita- to, fatis a£tum Part. 1. §.5*7.5-8. V. Vere pius fuit tartefius, 8c auctoritatem S. Scriptu- 4. Pietas
rX. magnopere commendare non vifius fuit, fed fummopere Cartefiief eam feagnofcere, revereri, fafces eifubmittcre, ipfo fac~fco £a s* Scr'.P" demonftravit quam fiepirlime. Sic etiam Art. 76. Part. 1. ci.Devries Princ. ex quo Art. Cl. De Vries tantam Cartefiipiammodera- mnltum tionem candide agnovit, ut eam aliis in cxemplum propo- Iau<iaia, fuerit &.commendaverit; ut &breviterCl. Spanhemius. Ut^nJ;^ adeo mirum fit, difcipulum Cl. De Vries, de quo Prjecep- efle 4. fpc» tor verebatur, ne iranfiret in cajlra Cartefimorum, (quodfe- «men, gulaprudentite non credere jubet) heicfcribere, bonaverbade- dtjfe hunc itnpoflorem, ut pius haberetur , £s? fittb pietatis infula mehus deciperet. Ea fcil. charitas 8c pietas elr, fine ulla pro- bationis fpecie tam iniquum ferre judicium de Philofopho, quem ftupebat totus orbis. Sed mirari defino, quandoip- •fius Praeceptoris Cl. de Vries inconftantiam obfervo, eum- que Cartefio, difTerenti de mundiorigine, Iliada commentorum adfcribere, negare Viri erga S. Scripturas reverentiam; imo in his verbis , quae Cl. Antagonirta hic & alibi mutuatus eft, utpote minus obviis, ei pranvhTe, fcribentem, quam exifiant hifloria fiacra inimica, atque Viro Dei Mofi in barbam contradicentia, illa nudiusquartus in CARTESII CERE- K k EEL-
|
||||
|
ifl CARTESIUS Veras
BELLO NATA COMMENTA, nonpoffum nonptamm
f*tm hoc hco. Addit etiam, fruflra palliata ab Aublore ficlio- nis audacia. Quam integro Art. exaggerat. Vide Exercij. $.11.11.13. Nemo dicet Virum Cl. hac in parte degene- rem Cl. De Fries Difcipulum, qui attendit ad hoc 4. fpeci- mcn fallacia?, fed prorfus falfum. VI. Denique fequitur f. fpecimen, quod citat ex Refp.
ubi fplendide mentitum effe CARTESIUM dixit. Nim. ipfe inRefp.6. demonjiraverat, nulla effe accidentia reaiia\ atta- men in Refp. 4. falvare, imo ex fua Philofophia explicare volebat dogma abfurdum Tranfubjlantiationis, quodauftori- tate S. Scripturas & Ecclefia; Romanx fibi credendumefle putavit. Errorem hunc fuifle, propriis fuas Philofophia: principiis contrarium, convenit inter nos. Ego vero vel hinc colligo fummam ejus erga S. Scripturam reverentiam» qua fafces lubcns Verbo Dei fubmittebat, fua philofophe- mata & ratiocinia vel abnegabat, vel quantum poflet, S. Scripturse vel-etiam dogmatis, quas ex S. Seriptura cre* denda efle putabat, accommodabat. Quam pietatem & fub- miflionem ego refpe&u non unius dogmatis Cl, Antagoni- ftse commendatam velim. Concludo, ex nullis horum fpeciminum vel minimx i-
ftiufmodi/#//#«>, qualem ego notavi Sc demonftravi inCl. Genlingio, aliifque, uti & Vir Eruditus, Pius & Rev. D. Carolus Tttinmdn in peffimis quibufdam hominibus , quibus larvnm feliciter detraxit, Philofophum noftrum convinci potuiffe, nulloque fpecimine probari, ipfum quicquam ad deciptendnm cvmpofitiffe; nec modo ita, modo aliter, prout ei vifutn fuit e re fua fore, fuifle locutum, idem hic affir- mftfle, alibi negafle. Adeoque patet, inaiditse, atrocifli- m*e, & falfiffima; calumniae reum efle Cl. Adcufatorem f fed Cartefium pie, orthodoxe, & bene loquentem, utipaf- fim facit, fidem optimam mercri. |
||||||||
|
5- Quod
dogma Tranfub- ftant. fal- vare vo- luerit, mi- nime pro- bat ejus fallaciam , fed pieta- tem erga S. Scr. Sc Eccl.fuam. |
||||||||
|
COnclu-
fto abfol- yit Gartt- fium ab onini fal- lacia. |
||||||||
|
C A-
|
||||||||
|
Spinozifini EVERSOR, Pars n. 259
c A p. x.
Q110 difTenfus inter Cartefium & Sptnozam ita
manifeftus effe oftenditur, ut Cl. Antago-
nifta heic ad incitas fit reda&us.
HUc ufque demonftravimus, omnia CI. Antagoniftae Tranfitur
argumenta , quibus probare allaboravit, Cartefium ad vindi- fuifle verum Spinozijmi Architeftum, non tantum ftipula cfle ^as e0" leviora, fed mera Jophijmata, fallacias, fraudes, verborum pro cam* detorfiones, tmiffones, inconfequentias, nugas Scineptias. Re-j1» ortho. ftat, ut hoc Cap. vindicemus rationes, quibus in Apologia d£xi* m Cartefii orthodoxiam, quatenus quam maxime ei ftuduit, in fc£p(£f'4 fuperlativo gradu, probavimus. Quod quia fufius in Part. 1. pradiminari factum eft, paucis jam heic eo defungi licebit. Primam, ait §. 1. me defumflffe rationem ab ipfius Spinoza Quam
tefiimonio, quo fuum a Cartefis- confitetur dijfenfum. Sed non ;m'"anii eft gemrefi& candidi Difputatoris, argumenta Adverfarii 1"/^" ita in genere proponerc, ut oranem eorumvimceletScfub- dufionibui terfugiat. Tum in genere facile refpondetur, eosquiiifdera omnibu» utuntur principiis, etiam in raultis, a fe invicem diflenti- ?artefii*»> re, & varia ex iis elicere pofle confectaria. Hinc ejufdetn spinoxAm fe£i£ homines, &? ejujdem Prteceporis difcipulos acerrime fiepe fitdiffen. interfe digladiari; ipfos Reformatos unos in alios debacchari, & &*• internecino odio fe mutuo profequi. Quod Vir Cl. partim aliis fuis fcriptis, partim hoc fcripto inJkperlativograduteAatum & comprobatum voluit. Sed alia egoingenere (non e&pri- maratio) prazmiferam ,& inDifb.Theol. 9. paucis poft editam Viri Cl. Exercitationem mcnfibus fcripferam, quibusabunde evici totalem difienjum & oppofitionem. Spinoza eos in Feru- lamio & Cartefio notaverat crrorcs, qui pertinent ad ipfa fundamenta, de Deo a mundo diftincto, decaufa omniumre- rumt dc mundi origine, de anima, fuhfiantia a corpore di- ftinaa, de libertate & caufia errorum, fine qua nec virtus , ncc vitium, nec pramium, nec/tr«weflctj quaeetiamreap- Kk: fe
|
||||
|
i66 CARTESIUS Verus .
fe tollit Spinoza, &c Cartefius agnofcit. Spinoza illos duura»
viros omnijiudio & difciplina dejiitutos dixit, quia illarum re- rum fcientia maxime ejfet NECESSARIA. Alia via & aliis PRINCIPIIS opus efle fcripfit, ut omnia explicari poffent\ ea Cartefii efTe infufficientia. In ipfis prmcipiis & FUNDA- MENTIS ipfos diffidere oftendi. SpinozamCartefanosfto- lidos appellafle, citavi. Uti Cl. Antagonifta heic fcribit de meo Cartefo, fic Sptnoza ad alium de SUO Cartefw. Porro diffenfum oftendi per «/z/wr/swzPhilofophiara. Ergo VirCl. cauteSc callide iftum heic evitavit, atque mera verba de- dit, ut quid videretur refpondere. Digladientur interfe qui iifdem utuntur principiis, ipfa principia Cartefii & SpinozaexTc diverfa, demonftraveram. Ejufdem praceptoris difcipuli, Re- formati etiam diffideant, fcd tales male comparantur cum C'artefio 8c Spinoza, fiverumfit, quod Cartefii Philofophia Spinoz<s fuerit in deliciis', quod pag. 1i. Prarfat. fcripfit Vir Cl. Falfum eft, Spinozam Cartejiumerrorisaccufajfe, quod/>«* taverit, eum fecundumfua principia aliterphilofophari debuiffe; nam SpinozaCartefiprincipiarc\ccit, ut infufficientia, aliis opus efle fcripfit. Docuerit Philofophiam Cartefti Spinozacam quibufilam fequacibus, ita vulpinam induit, brevi depofi» tam, 8c iple cum Cartefianis PJeudonymis Phil. Cartefii plus nocuit, quam Vir Cl. cum omnibus apertis Adverfariis; Methodo Synthetka demonflraverit eam, & tamen eam pro fuis cogitationibus non edidit, imo in diverfa abire fe in plu- rimis in ipfa Prxfat. fcriptum voluit-, quod &C in Epift. ip- fum fcripfifle notaveram; imo ut Jibi amicos conciliaret, 8e pottea tutiusfuas cogitationes, quaspro Juis agnofcebat, ederepof- fei. Ex his & aliis abunde conftare poteft fummus ille Car- teftum inter &C Spinozam diflenfus. Sed innuit Vir CI. Spino- za impoftori fidem nonejfe habendam; imoquam maxkne heic, ubitotrerumteftimoniaadfunt. Impoftura & fallacia ejusin co confiftit, quod fecundumM^/<«;*///prs:ceptumPoliti>" cum vulpinam induerit, 8c voluerit videri efle Cartefianus, qualis non erat, ut alios deciperet, £c ipfetutus eflet. Quo* modo 8c Virum Cl. fed voleritem, decepit. Minime ergo Spinoza (ic egit uti ingrati difcipuli, nec ullo modo> uti tm \ celt-
|
||||
|
Spinozifeu E V E R S O R. Pars n. 161
celebris Theologus, qui ut invidiam declinaret, noluit profi-
teri fatis, per quos profecerat $ fed Spinoza ut mundum falle- ret, ut famam fibi compararet, ut magnam de feexcitaret exipectationem, & poftea fuum Atheifmum five Spinozif- rnum eo tutius villgaret 8c propagaret. 11. Perget §. z. ad examen ilngularium fententiarum,, Diflenfus
in quibus difTentirent Carteftus &c Spinoza. Ego voluioften- "Iom"lbu.* dere diflenfum Cartefium inter & Spinozam per" univerfam \,US) ;n Philofophiam, tam in neceflariis prineipiis & fundamentis , fandamen- quam in iis qua: inde deducuntur, de ZVe, decaufatkorigine tisSc in "* omnium rerumy demente humana, de corpore, de libertate &c. ftr*aat'er Unde quivis Lector poflet judicare de tota Viri Cl. calum- fum, ame nia. Imo ne quidem primo addidi aliquam Viri Cl. confu- probatus, tationem , rem eo folo fufficienter demonftratam fore cre- U1K,U^ '£ dens; pofteatamen inferere eorum, quaz alicui fcrupulum injicere poflent, confutationem , e re imo & neceflarium iudicavi. Ergo Vir Cl.hic rurfus mera verbadat, acfivo- lueram, Virum Cl. fcripfiffe, inter Cartefium &f Spinoz.am in omnibus consordiam intercedere. Hoc eft cum umbra luclrari, 2c quid fingere , ad quod cum quadam fpecie quid reponi poflet. Uti heic quaidam rationes cujufdam diffenfionis inter Cartefium & Spinozam fingit. Cartefius ex henorata erat fami- lia ; Gallus erzt^ nefcivit, an fibi aliquando inpatriam efet redeundum , in qua. Atheifmus nonferretur; ScholafticaPhilo- fophia ibiprimas tenebat; hinc non palam Atheifmum docere vokiiflet; fed Spinozavilishomo^ per novitatesinclarefcerevo- luit. Htecfunt verbamera, ficta,falfa. Sed quod addit; Spinozam inveniffe Cartefanospraparatos Fa,f"a fa"
ad illas impias opiniones recipiendas; & experientiam comproba- ^mni* de tum dedifie , quod foli Cartefiani fe ifloc veneno ingurgitarent; njs. falfum, iniquum Sc admodum injuriofum eft. Imo vel contra conicientiam fcriptum, velperftupendam inadvertentiam; fiquidem Apologias Part. i.§.if. cxEpift.ip. Spinozahxc etiam verba citaveram, quas itaque legit Vir Cl. STOLI- DI pneterea CARTESIANI , quia mihifavere creduntur, vt a fe hanc amoverent fujficionem, meas ubique opiniones, 13 fcripta DETESTARI, non ceffabant , nec etiamnum ceffanU Kkj Sic
|
||||
|
CAKTESIU.S Verus
|
||||||||
|
»6*
|
||||||||
|
Sic & experientia docuit, Cartefiams quam maximeipfum
confutafle \ ne alios memorem , Cl. frittkbius ex profeflb univerfam ejus Ethicara examinavit. Cl. vandenHonertcum aliis quam diiigentiffime fe Fr. Leenhoffomoixxit. Si qui iS^«- noza fuvenht, qui in quibufdam Cartefio fuereaddicTri, funt degeneresCartefianij utiCl.^/^nwrefteeosappellavit. Qua- les inter Reformatos plurimos fuifle k<ereticos, fineRefornu» torum cuba, Part. i.§.6*o. vidimus. III. Claram Cartefii definitionem fubftantise ab obfcura,
ambigua, intricata & captiofa Spinoza efle diftinftiflimam & diverfiffimam fola oppofitio , Apologiae Part. i. §. ip. fa&a, fatis docet. Sed id fufe Cap.3.&<S. jam a£him eft. Dicta-non fepetam. IV. Omnia, quae Cl. Antagoniftahabet§.4. addecipien-
dum funt compoftta & fi&a, nec tamen idcircoeumimpofto- rem nominabo, licet ipfe Carteftum falfo itafiepeappellave- ritj fed tantum , quod fibiipfeVirCl.accerfivit, fallacias hujus §. recenfebo & demonftrabo. Propofita definitionc Attributi , data a Spinoza , fcribit, me dijfimulaffe definitio- nem attributi, auam exhibuit Cartcfius; nam ut Leftori fuf- picionem injiceret, quod me puderet illiusdefinitionisCar- #y&, fcribit, mce&mdijfimulare; &nefrauseluceret, locum non indicat Le&ori. Ego ipfa verba Cartefti, qutbvs attri- butum explicat, exkibui%.zi.&c§. 24. verba, cpxibusm&dum explicat, & definitionibus ipfis Spinoz* oppofui. Fallacia 2. eft, quodaddit, Carteftumhictattributa, quaIitatesy&cmo- dos, confundere, eaque duntaxatprovarioconfiderandimododif- ferre feribat j cum Carteftus haftenus per modos idem intelle- xerat, quod ilibi per attributamt qualitates, &indifrerentcr his vocibus ufus fuerat , fed ne confufio aut ^cyot*»xi* ori- retur, fingula h:c explicat & accurate una abaliis^i/?;'»^»/'/. Fallacia 3. eft, quod idem prorfus de attributo cum Spinozafen- tiret Carteftus , nempe quod talefit, qucd fubftanfne effentiam conflituit. Repetendae funt definitiones Cartefti & Spinoza, prout eas loco cit. exhibui, ut Leclor 3 has fallacias vi- deat. Spinoza per attributum intelligit id, quod intelleclus de fubfiantia percipit, tanquam ejufdem efentiam confiitums. Car-
tefius
|
||||||||
|
Definitio-
nis [ubjltrr
tU Cartefii (5" Spiaozt oppofuiO' Sic & At-
iributi. Si-
mul tres
fallacii
notantur.
|
||||||||
|
Spinozifmi EVERSOR. Pars iT. 16$
tefius fcripfit j Cum gentralius fpeciamus tantum ea fubftantie
inefie, vocamus attributa. Quando fine variatione concjpiun- tur ineftey Scideo reiattribuuntur, dicuntur Jttributa. Quod ex feqq. patet. Hinc in Deo tantum attfibuta ^dicit, non, proprie medos aut qualitates, quia nulla in eo variatio eft intel- Ugenda. Addit, i£ etiam in rebus creatis, ea qu£ nunquam in iis diverfo modo fe babent^ ut exfiftentia & duratio. §.14. ex- hibui definitioncs vcl explicationes modorum Sc qualitatnm. Sed fatis jam Lecfcor videbit, i.me non difftmulajfe defini- tionem attributi; five explicationem, ne de verbo.difputet. x. Carteftum diftinguere ibi modos &c qualitates , quas Deo denegat, ab attributis, quaz Dco tribuit. $.Cartefti dcfini- tionem vel explicationem a SpinozDS multum diftare. Exft- fientia & duratio funt attributa tam mentium quam corpo- runi j anhazc ergo corum efentias conftituunt ? Ita mem tj? corpus effent una eademquefubflantia } quod vellet Spinoza. Ne quidem proprietates rerutn funt proprie attributa , qux- efteu- tiam conftituunt, ut indivifibiiitas mentis , & divifibilitas corpori&j fed funt attributa , quaj ejfentiam, vel effentiale attributum neceftario confequuntur. Cartefius dicit, folam extenfionem corporis, & cogitationem mentis ejjentiam confti- tuere ; adeoque unum proprie efle cujusque fubftantia attri- butum, quod cjus ejjentiam conftituit. VideArt. 63. &c. Part. 1. Princ. Ne addam, ftolidum Spiyozam nugari de u- nica fmfubftantia, cui tribuit ut uni fubjeclo cogitationem 6c extenfionem, tanquam attributa ; & omnia corpora 6c mentes tanquam modos \ a quibus nugis 6c deliramentis Cartefiut quam alienuTimus eft. Fallacia^. in hoc eodem§.4. Scpag. 218. omnemfidem Failacfa
fuperat} ut enim oftendat, Carteftum 5c Spinozam eodem 4 nimfs modo dcfinire attributum , non tantum definitionem attri- aPer,a> ktttif datara a Spinoza, ininitiopofuit, fed 6c audet proferre locum ex Cartefii NotisadProgrammai?«g«, quiipfiedia- metro manifefte adverfatur* utpotc in quo Cartefius attri- buta manifefte a modis diftinguit, uti Ait. fo\ & voceniis*- tributi latefumitpro omni eo , quod rei tribuitur, etiam pro medis & qualitatibui > atque haec vocis acceptio latior mul^
|
||||
|
s&j.. C A R'T E SJ U S Verus
rnultum a Spinope definitione diftat. Heec verba citat, Ca->
vendum efi , ne per attributum nihilhic (uti alibi) aliud in- teliigamus quam modum : nam quicquid alicui rei d natura tri~ butum ejfe cognofcintus , five fit modus, quipojfit mutari, Rve ipfamet ifius rei plane immutabilis efientia , id vocamus ejus attributum. Sic multa in Deofunt attributa, non autcmmodi. (Sed Spinofa nugatur , fe cum Paulo dicere, omnia effe in Deoy nim.ut modos.) Sicunumexattributis cujufiibetfubflantia £,?, quodperfefubfi(lat. Sic extenfioalicujuscorporis, modosqui- dem varios infepoteft admittere... verum ipfa extenfio, qu<s eft mo • dorum illorumfubjetJum , in fe fpetlata , non e\\ fubfiantix cor- porae modus , fed attributum , quod (addit per parenthefin NB.) ejus efjentiam naturamque conflituit. Jam quserit, £hta igitur hic inter Cartefium fc? Spinozam dppofitio.? Et refpondet fibi, Sane concors efi utriufque in idem confenfus. Anheic con- fenfum, non diflenfum aut oppojitionem, videt Vir Cl ? Spi- noza definit attributum, quod id unic&£wx.{ubflanti<eejfentiam confiituit; Cartefius vero de quocunque corpore ut fubfiantia Jingulari loquitur, eique tribuit unum attributum efimtiak, tum alia communia, uti exfxfientiam Sc durationem, tum mo- dos, figuramfph^ericam^quadratam&cc. Nectamenconfundit attributa & modos; omnis modusellattributum, rei enim in- eft, &tribuitur, Cednonomne attributum, 'E.Gx.eJfentiale, aut proprietates rerum , aut communia, ut exfiftentia & dura- tio, aut attributa five perfecliones Dei, eft modus* five ac- cidens. Quod Cartefius attributum dicat id, quod effentiam rei, five fubftantite cujufque , conftituit, idfacitcumom- nibusj £c etiam in eo longiffime diftat £ peffimo impofiorej unicam fingente fubflantiam Sc naturam cumZteoconfunden- te j fed plane cppofita porro eft explicatio CartefiieiSpino- za , dum & innumera cuique fubftantia tribuit attributa, quse ejus ejfentiam non conftituunt. tVufque V. Ita & oppofitas funt definitiones modi, quas exhibui nudi defi- e 2, Spinoza dolofe dicitj idquodin alio efi, perquodetiam oppofita. concipitur, convertens ita Jubjtanttas omnes particulares, quas efTent in unicafubffantia, in modos five afecJiones illius > a quo longius Cartefius abeft, quam cselum a terraj ille » - enim
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars n. ify
enim modos dicit attributa talia, a quibus fubfiantia quzecun-
que variatur & afficitur. VI. Literis majufculis clarius exprefli, quomodo Carte- SkStfimfi
fii definitio finiti & infiniti differat a Spinozce-y Cartefius no- *-mfimtu men infiniti Deofoli refervat, quia ipfum novit OMNI EX PARTE nullos limites habere, nim. perfetlionum; uti ait E- pift.69.Part. iSedSpinozaremfinitam IN SUO GENERE tantum defcribit, qua alia ejufdem natur<e terminaripotefi. Hinccorpus noncogitatione, {cdtmtumextenfione, terminari9 ait. Ergo extenfio infinita ei eft perfebla, in qua nihil perfe- clionis defit. Cartefiur,\iceteffttextenftoinfinita, eamtamen procreata, dependente, Scimperfeftahabetj ideoqueDeo denegat Art.i3. Part. i. Merito igitur hac oppofitione##- merum oppofttorum auxi, §. zf. VII. Quemadmodum etiam oppofitione deiinitionis rei Maximc
Jiber<e-f in utraque partim verba difterunt; Spinozacnimrem™ Kbetx, liberam dixit, ^a^ natur<e fu<e neceffitate exfiflit\ quajtantum competunt enti independenti; adeoque a definitione Cartefti abfunt." partim fenfusefladmodumdiverfus} Spinozadolofc adhibuit verba, qua? omnia fpatio, rei extenfe, cui nulla vera.in.eft libertas, etiam conveniunt; & qu<e afie fola ad a- gendum determinatur, nim. ex qua omnianeceflario fluerent} fed Cartefti verba, veram//'^r/«///naturamexponunti nim.
quodadquidprofequendum velfiugiendum, affirmandum velnegan- dum, itaferamur, ut a nulla viextema nos adiddeterminarifentia- mus; ve\quodnofiramensfedeterminetjfonte. Dequofupra. VIII. Scripferam§.Z7. Frufiraquisperverfuffimam Spino- Accufatio.
z<c caufa; &? effectus notionem in Cartefto qutefiverit. Ordinarie nemdefal- &f claro fignificatu fempcr accepit verba caufie & effeclus. Hic ,w°&°j!r manifefto ad incitas fe reda&um oftendit Cl. Adverfarius; ftiiut pro- fcribens, exfpeflabo demonfirationem, £s? tamdiu hac re fuper- bare ne* fedebo. Ipfe accufovitCartefium, etiam hujus criminis, quod I""' perverfa notione caufas & effeclus Spinoz<e ufus fit, Praefat.
pag. 11. adeoque negaflet Cartefius creationem &c. VirCl. nondemonftraverat. Egodico, demonftrarinonpoflehanc calumniam. Ille exfpeSare fe dicit demonflrationem, tamdiu hac re fuperfedebit, Ac fi accufator accufando fuas partesfat- L 1 age-
|
||||
|
j66 CARTESIUS Venw
ageret, 8c reo incumberetfuaminnocentiamprobare. No*
iti Vir Cl. accufatori five aiiori incumbere probationem. Vc-*
runtamen ut omnem rimulam evadendi ei occluderem, ad-
dideram probationem eodem §.2.7. Nec aliter acciperepn-
tefty fiquidem Deum^ a quo omnem corporeiiatemremovet, cor-
pora omnia produxijfe ftatuat; imo £5? Deum innumeris aiiis
diverfis modis hunc mundum producere potuiffe paffm agnofcat.
Quibus plura addere potuiflem ; ut quod Deus per unicam
atlionem omnia fimul intelligat, velit & operetur Scc. fed ipfi
incumbit probatio. Hoc etiam Vir Cl. fatisfcivit, &proba*
tione deftitutus , hic jam addit, fibi graviffimas ejfe rationes
fufpicandi de Cartefic>, quod genuinam notionem caufe efficientis
non habuerit. Profert aliquem locum abrupte, cujus fenfum
Leftor ex verbis allegatis non facileaffequetur. Inde&Le-
£tori aliquam dubitationem vel 8c fufpicionem injicere fe
pofle fperavit. Hoc omne eft quodhicpraeftarepoteft. Lo-
cus eft prolixior, citat verba hxc divulfa a prasc. ex Refp.
1. pag.fo". ubi Cartefius directe affereret; non ejfe impojfibi-
le, ut aliquid fit caufa efficiens fui ipftus; fed fallacia rurfus
fubeft huic citationi ; (cui pag. quoque non eft adfcripta,
ne Leftor facile conferret;) DeniqUe non dixi impoffibile ejfe,
at aliquid fit caufd efficiens fui ipfius; etfi enim aperte id verum
fit, quando reftringitur efficientis fignificatio ad illascaufas, qute
funt effeclibus tempore priores , vel quae ab ipfis funt diverja,
(E. Gr. quando Deus dicitur caufa efficiens mundi) nonta-
men videtur in hac quteftione ita ejfe reflringenda ; tum quia nu~
gatoria quaftio effet; quis enim nefcit, idem necfeipfoprius, nec
afeipfo diverfum ejje pojfe. Etinfra, Sed plane admitto aliquii
ejfepojfe, in quo fit tanta & taminexbaufta potentia, ut nullius
unquam ope eguerit ut exftfteret, neque etiam nunc egeat ut con-
ferveiur: atque adeo fit quodammodofui caufa, Deumjuetalemejfe
mtelligo. Sic quando in fin. pag. ffi explicat, quomodo
Deus fit caufa cur fa, flve pofitive a fe, exprefle fcribit;
Quamvis enim dicere non opusfit, illum effie caufam efficientem
fui ipftuSy neforte de verbis difputetur ; quia tamen hoc quod k
fefit ftve quod nullam a fe diverfam habeat caufam , non a nihh
h , fed h reali ejits potemix immenfitate ejfc• percipimus, nobis
omni-
|
||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pars n. 16 f
mnino licet cogitare illum quodammodo idem praflare reJpetJuJui
ipfius, quod caufa efficiens refpettufui effeclus j acproinde ejfe afe- ipfopofitive; licetque etiam unicuique Jeipfum interrogare, aneo- demjenfu fita/e. Haec omniafane quam maxime differunt i caufa emanativa, cum agnoicat caufas ejjicientes abeffeclisdi- verfas, & temporeprioresj Deum veroi/edicit, Scjuicau- fam , non tamen ejficientemj quia ipfe fibi eft cauja exfifien- di; five omnimoda Dei perfectio, fiveperfe&iffimaDeina- tura eikcaafa Scratio, cur exfiftat. Hanc caufam Meta^hy- fici vulgo ignorarunt, fed male. IX. Pneterire vult Spinoz^ perverfas definitiones Scfraa- Miniofifc
des; neciisvult Vir Cl. patrocinari. Non, ied mCarteftumVft ^*^ omnis cuditur faba. »«*. Xi Uterque vocet Deum ens infinitum 8t fumme perfe&um, Carte/tui
fed fenfu admodum diverfoj Cartefius omnem fummamper- *. 8^"' fectionem, qua; omnemimperfeclionemexcludit, Deo tri- confundit buit, tantummodoperfecliffimum intelligere &vel!e, corpusei x>eum fc denegat, di/iinguit eum kmurido, diciteumcaufamfui, (cn-naturm' fu modo expofitoj caufam omnium rerum, liberrimam, ipfa- «•um etiam legum natune, fecundum quas fapientiffime folus motus corporum regit & confervat, conlfontiffime operan- do j nihilque Deo indignum fcripfitj fed in omniadiverfa &contraria abiit Spincza, Deo t-ribuit infinitam etctenfwtem, fwc Deum &c naturam confimdk, Scc. XI. Sed Cl. Anta.gonlfta. zadet dicere falfo falfius, Car- c*mfam
tefium Deum &? mundum femper accuratijfime difiinxijfe. Sed Deum & qua fiduciaj contrarium enim paffim probavi ex tota ipfius mundum Philofophia, ubi de Deo agit ? Unum locum invenit, quem d;ftw"ei.c fperat iterum aliquod dubium poffe Leftori injicerej fed probatur fraus ftatim ante citationem committitur; locus eftin Med. exipfolo- 6. fed addit, in qua, non obiter , fed exprofeffo de hac re lo- coo'')eao- quitur. Agit Philofophus de exfiftentia rerum materialium, camque ibi demonftrat. Quomodo ergo de hac re ibi expro- fejfo agit? Sed videamus fcopum ipfius loci, qui exprolixa Med. 6. citatur. Dixerat pag.40- Etjanenondubiumeft, quin eaomnia, qu<e doceor anatura, aliquid habeant veritatis. Per mturam enim generahter fietJatam nihil nunc aliud quam VEL L 1 z Deum
|
||||
|
»68 CARTESIUS Veras ;
Deum ipfum, VEL rerum creatarum coordinationem aDeo infti-
tutam intelligo ; nec aliud per naturam meam in particulari * quam complexiomm eorum omnium^ qua mihi a Deofunt tributa* Senfus eft manifeftus , quando Philofophus loquitur defua natura, quod tum intelligat fpeciatim in particulari defini- tam fuam naturam , quam explicat > ei opponitur natura, de qua generaliter dicitur , quod qua docemur anaturar ali- quid babeant •ueritatis. In hoc difto non definitur, quas fit i&Attatura^ fed generaliter fpe&atur. Philofophusergodefi- nit, quid tum per naturam eam intelligat. ScA.vtYDeum, quem Scholaftici appellarunt Naturam naturantem, produ- centem omnes naturas particulares j vel naturam naturatam, five totam rerum naturam a Deo productam, c"onflatam five collectam ex omnibusparticularibusnaturis. Philofophus iftiufmodi terminis rariffime utitur ; fed hic eo uti debuit in explicatione fui dicti, quod h natura fic edocli ftmus. Et fane optime-Sc accuratiffime vocem obfcurioremexpofuit, '" 8c etiam heic, uti femper, Deum a creaturis admodum or-
tbodoxe diftinxit.
Quodvin- Quid heic jam habet Cenfor CartefiiT Pervertit multura
dicatur, vocem generaliter , 8c quidem in alium plane fenfum. Di- cit, Naturaigitur, quatenus generaliter , tanquam omniumex- Jifientium origo, Jpettatur, ipfi Deus efl; fedquoqueres, quteab illanatura, generaliter fpeclata, prodierunt & coordinatisfunt^ wcantur natura. Vt ergo Cartefius cum Spinoza confentire cogatur , obtruditur verbo generaliter fignificatio, de qua Cartefium ne hilum cogitafTe probat i. ipfe locus; nam loqui- tur infpecie 8c definite defua natura IN PARTICULARI, cui opponitur natura in iftoc di£to GENERALITER 8c indefinite fpectata , quam Philofophus hic definit 8c expli- cat. 2. Ex eo quod Philofophus femper Deum acorporeaccu- ratiffimediftinguat, verumqueomniumrerum, &mentium & corporum , adeoque totius rerum natura creatorem & caufam efficientem agnofcat. Uti 8c heic non ipfum mundum , {edre&iusrerumcreatarumcoordinationem (Claubergius inPa- raphrafi§. i^j.dicitferiem &? ordinem) aDeoinfiitutam intelli- git. Quis tantum myfterium quxfiviflet invoce generaliter? Quis
|
||||
|
Spino2ifmi E V E R S O R. Parsu: 269
Quis inde deduxiflet univerfum Spinozifmum 5 cum Cartejius
omnia alia ubique doceat? Sed manifeftumeft, quodnatu- ra generaliter fpe&ata opponatur naturse in particulari, 6c neutiquam lignificet aliquodgeneraliter eo modo J]>ettatum ut totum aliquod, 6c ut congeriem omnium partium eo pertinen- tium, & omnium exftftentium complexum, imo unicam fubfian- tiam, equa omnia oriantur; (quae obtorta expofitio totiPhi- lofophias Carte/ii e diametro adverfatur, uti probavimusj) fed uti diclum eft, in genere, indefinite, non in particulari definitam in illo dicTro, quando dicimur quid doceri genera- liter a natura, five a natura generaliter fpeclrata, non fpe- ciatim a noftra natura in particulari. Fruftra itaque Schol. Prop. 19. Part. 1. Spinoza heic confertur j in quo voces il- las Scholafticorum mifere torquet & ad fuum ufum accom- modat. Unum fupereft, ubi Lector putaret, Cl. Adverfarium stold
me conftriftum habere j dicit enim, Ego tamfacile eum non multi dimittam. Scribit me Senecam ahofque Stoicos vehementer car- Eeum 8t pere, quod nomen Dei £5? natura promifcue ufurparunt j fed fa- ™^u?™ cile Cartefio , n&turam generaliterflecJatam, cumSpinoza Deum runt. vocanti, dabitur venia. Sed fallacia pro more fubeft, cujus folutio facilem mihi dabit exitum. Non carpo Stoicos, quod, uti poft ipfos Scholaftici, Deum aliquando nomine naturts appellaverint j fed quod Deum mundo arfte alliga- rint, ei inferuerint, cum eo confuderint j imo naturam & mundum Deum dixerint, & pro Deo habuerint, & Spino- z<s pradverint. Vide Apologise P.z. §. 3—14. XII. Deum aliter operari potuifle, fi voluiflet* nemo Deusa.
efficacius ftatuit, quam Cartefius; Legesnatur<eDeumitaIi- gens 'iber- bere inftituifle, ut alias inftituerepotuiflet, Cartejius negare Iimaax- aufus non fuitj licet, quando attendit ad eas, quse inftitu- tse funt, 8c ex natura corporea .& immutabilitate Dei in o- perando derivantur, judicet, fi Deus plures mundos creajfet, eafdem leges in iis debuijfe obfervari. Quod Deum non magis convertit in agens neceffarium, quam quod Grotius ftatuat, jus natur<e ita immutabile, ut ne Deus quidem id mutare valeat; aut quod juftitia vindicativa Deo fit naturaiis, &c. AnDeus L 1 3 plures
|
||||
|
tj6 CARTESIDS Verus
plures ntundss poffit ejficere, vel efttantum Koycjwa^i* j vel
<^jJKCtxas Jpatiim fme corpore, id eft vacuum, ftatuitur, eft contraditlorium. Mundum extenfime efle infinitum, aut non potuifle effici nifi infmitum^ Carttfius non ftatuitj (edfe«e- fcire candide proreflus eft. Si vero ita ftatuiflet, nonltefiffet infiniiatem Dei; quam nemo nifi Spimzifta cum extenfimis infinitate confundet, aut nonnifi per turpem iradverten- tiam, aut infignem malitiam. Cogka- XIII. Cartefium accurate diftinguere inter cogitationem rionemin- creatam £5? increatam, probabam §. 35*.ex Art.fi.fz.f4.Scc. clrnfo* Spinozamveromentctnhnma.mmdicerepartemnatur<e, vel defcrip- £>ei9 ve\ intellettus infinjti; fed hic muka intricat, utoften- tam spino- dat, quomodo Spinoza etiam potuiflet loqui de cogitationt ** aSnof" increata & creata; fed tum diverfo & fallaci fenfu, a Carte- potuit. fi'1 mente prorfus alieno, locutus fuiflet. Nuaquam Deo po- tuiflet tribuere tantummodo intelligere £s? velle, ita utper uni- camy femperque eandem & fimpliciffimam allionem omniafimul intelligat, velit & operetur. Qyse aurea verba faspius citavi, , ut videat Vir Cl. qualem Deum 8c cogitationem increatam Cartefius agnoverit. Vatiit XIV. Cl. Adverfarius praeterit §. 36. & 37. ubi demon- dogmatis ftro maximum diflenfum inter fententias utriufque de mente
rael^ms- numam 5 de ejus ejfentia, fubftantia, ita ut Cartefius tot fta- tetitis, ver- ttwtfubftantias cogitantes creatas, quot funt mentes; quas Spi- boquidre-woza vehementer negat; hasc ergo pro conceflis fumens, P'"tl"L<lc video ipfum pauciflimis attingere §.14. mex Apologiae §. rvali*. ^6 38« ubi oftendi, Spinozam mentem & w/w habere pro una eademque fubjlantia, qu*e jam fub hocy jam fub illo attributo comprehenditur; fed Cartefium quam maximehas duasfubftan- tias ab invicem diliinguere; imoftatuere duofubllantiarumger nera. Ponit hic tantum, diftin£tionem illam, quam Carte- fius ftatuit, t|ua mens fine corpore, cogitatiofine extenfio- ne, concipiocelTe poteft, non inferre tantum diflenfum in- ter Cartefium & Spinozam, camhxc pomtunicamfubliantiam^ cujus modi fint corpora 8t mentes; ille millies mille&plu- -res ab inviccm diftin&iflimas. Sed de eo fupra Cap. .3-5. a- &um, quo Le&orem mittit. XV.Ve-
|
|||||
|
1
|
|||||
|
Spinozifmi E V E R S O R. Pafs 1 t, 271
XV. Verbo hic oronia percurrit, cumnihilfoHdirefpon- SicflsA
dere queat. Ego §. 40. oftenderam Spimzam negare dcbere ^1^" unionem mentis 1$ ctrpms^ tanquam duarum fubftantkrum; {Um Cor- fed Cartefium eamagnofcere, &fundamenta jecifle, exqui- po*c bus rqcta & clara explicatio facile deducitur. Hxc ipfe di- cit fallacia & fraudulenta ; qualia corrupto ipfius judicio
omnia Cartefii dogmata efie folent. Nec miror, quod quse de hac materia Cartefius fcripfit Epift. ip. & 30. Part. 1. val- de implicata ei videantur, ita ut certus fenfus vix erui queat\ nam fenfum in locisevidentiflimis intelligere non poteft, quia ubique Spinozifmum quazrit, quem exverbisnonpoteft elicere. Quod plurima in corpore noftro, utiinanimalibus, automatice contingant, utipalpitatiocordis, pulfus arteria- rum, conco&io ciborum, feparatio chyli, circulatio fan- guinis, nutritio, fecretio fpirituum animalium &c. con- ccdere cogetur Vir Cl.nifiAnatomicorum ludibriofeexpo- nere velit. De nexu inter mentem & corpus, & unionisna- tura fupra breviter aftum eft, Cap. 8. §. 11. XVI. Qu^s de mentismodis, de voluntate & lihrtatet Defpera-
porro egi, non iterum attinget; quia de iisfatisfuperquea- ,am ,liam dfrim eft. In iis qux citavi ex Tra&atu de Paff". & ipfeexa- ^-f^ minavit, dicit fe oftendifle Spinoza h Cartefio dijfenfum effe fafto of- nullum, quod ad rem ipfam. Sed non eft boni ominis, quod rendit. poft omnia pracc. tam leviter tactajam fubjungat, quisfit in reliquis, non vacat inquirere: quia jam dudum me horum ttedet. Si ullum vcrum verbum fcripfit, hocutique erit verum. I-
ta tandem veritas ex invito peftore erumpit. Expedit ta-
men fe; fit in his fing<daribus vel maximum inter Cartefium 13
Spinozam difcrimen, id mn evertit ea qua flatuo^ nempe inUr
frincipalia effe omnimodam convenientiam. Sed ego evici uni-
verfam Car/?///Philofophiam, tam quod ad principia fkfunda-
menta, quam quod ad cujufcuiique generis dedudtiones &
confeftaria, in omnibusfuis partibus, Spinxzifmo cffe op-
pofitam.
Nec Vir Cl. obfcurabit dilucidam Carttfii mentis human* Anima
explicationem, nec evincet aliquem inter Spinezam & Car- Dh/w*
tefium confenfum ex eo , quod Epift. 3 <. Part. 1. viam ex- tart,cult
* * £ 7 f t. aura, quo |
||||
|
»7* C A R T E S I U S Vcrus
feafu di- plicans, quam inire quem debere putat, ut ad Dei amortm
&um. perveniat, fcil. ut attendat zdnatura anima fua cum natura Dei cognationem aliquam, ob qmmfacile animum inducitillam effe afuprema efus inteliigentia emanationem quandam, (3 Di- vin<e quafi particulam aur<e. Ita fane pathetice & apte pro fub- je£ta materia 6c eleganter locutus cft Philofophus, ubi mi- nime requirebatur accurata explicatioeffentiamentisnoftrar, & productionis ejus a Deo. Cartefius Vir Cl. pag. ult. Prsefat. obnixe me rogatum voluit, utfi ^ Af "a"*" **^' placeret fe refellere, ut e Cartefii Princ. aut Medd. non ex ■velli ab ip- Epifi- aui Rejfonf. ejus,.... clare 13 folide oftendam, fe erraf- foconfuta.yij quo jure id rogaverit, fane non intelligo, cum faspius ti impie- ipfe ex Epift. 8c Refp. undecunque poteft, obje£tiones pe- ute' tatj id modofa&um, aliud fequitur. Sed crediderim Vi- rum Cl. non fuifle memorem omnium eorum, quae hic 8c illic fcripfit; non putem enim ipfum efle tam iniquum ut legi fe non obnoxium judicet, cui me adftrictum vult. Sed nova fallacia hic elucet, conjuncta cum iniquitate&verbo- rum detorfione. Ita in fine §. fcribit, Etunde habet Spinoza illud axioma Politicum, tantum alicui efle juris quantum ha- bet virium, nifi a Cartefio docente Epiji. i3. Part. 1. Deumil- Jis jus tribuere, quibus vim conceffit. Hasc belle convenire , prout citantur, Leftori videri deberc, noneftquodnegem j fed i.fallacia eitdetegendaj verba detruncata, aliisomiflis, funt citata, & infuper divulfa a prajc. a quibus eorum per- ceptio pendet. Cartefius hsc verba fcripfit j Juflitia inter Principes alioshabet limitesquam inter privatos, VIDETUR* QUE Deus IN HISCE CASIBUS jus illis tribuere, qui- busvimconceffit. z. Notavi iniquitatem. Phijofophusinhac Epilt. data ad Elizabetham Principem Palatinam fcripfit A- nimadverfiones in librum Machiavelli de Principe, acriter ip- fius tyrannica pra-cepta reprchendit. Hunc autem in tali- bus praeivifTe Spinozc?, notum Scpervulgatum eft. Quis ne- get ergo iniquum efTe, hanc impietatem etiam ex Cartefio velle deducere, eique imputare, cum Cartefius eam ferio caftigaverit eadem hac Epift. 2c feqq? Maxime cum acce- dat fallacia, omittendo verbum videtur, quod eam affirma- * tio- |
||||
|
Spinozifini E VE R S O R. Farsu. .afj
tionem non continet j & verba /« #{/£<? cdfibus, quae mag*
•nam addunt reftriftionem j fed & 3. verborum detorfio j quas jam oftendenda eft. Cartefius reprehendit Machiavelj lum, & in eo maxime peccareipfum putabat, quodtionjatisdi* •fiinxerit inter Principes, quijufiis rationibus principatutn quafi- verunt, atque eos qai illegitimis artibus occupaverunt; &? qtiod tmnibus promifcue ea dederit pracepta, quee ad hos tantum attfi pebant. Nam..... quiinitiumpotentiad criminibusadeptifunt$ frmina plerumque multiplicare coguntur, necfe tueri poffent, Ji vellent Je ad virtutem convertere. Refert qua^dam ejus didfca» jquse talibus principibus conveniuntj ex Cap. 3. non poffe il- los plurimis cdio non efje; atquefepe illis effe utilius multa mala - inferre^ quampauciora, &cc. ex Cap. if. Si vellent bom effe, incvitabilem fcre illorumpemiciem Scc. Pergit Cartcfius; qui- husfundamentis tyrannica admodumprteceptafuperflruit; E. Gry ' 1 depauperandam efje penitus regicnem adfecuritatem imperii; ex- ercendas magnas crudelitates modo cito& femel; dandamope- ram, ut princeps videatur bonus, necfit; mn effe liberandam fi- fiem, nifi quamdiu utile fuerit, dijfimulandttm, prodendum. De- pique, regnandi caufa humanitatem omnem exuendam efife^ in- duendamque ferociffimorum animalium immanitatem. Talem Scriptorem pius Antagonifta, qui fingulari veritatis & pie» * tatis zelo aftus vult videri, excufat; fed criminis immanis .....
jeus efle debet Cartefius. Cujus hsec ibid. fcquitur cenfuraj
Sedpefftmum eji librorum conficiendorum argumentum, ejufmodi fnecepta tradendafufcipere, qu<e illos ne quidemfecuros prafiare pof/unt, quoium gratia traduntur : namut ipfe fatetur^ nonpof- funt Principes fibi cavere ab eo qui injuriam acceptam ulturus , capitis periculum fubire voluerit. Sed fubjungit Philofophus eonfilium fuum Politicum ; Cunt contra adbonum Principem infiituendum, quamvisprincipatum recenter adeptum^ mihivi- deantur contraria prorfus dogmata effe illi proponenda, fupponen- dumque mtiones, quibus fibi viam ad imperitm firuxit, ju/Ias effe; addit prudenter, quod eft rnagniufusmagnseque utili- tatis in rep. imo & S. Scripturce conveniens, & rebellioni oppofitum; cujufmodi revera credo effe fere omnes, cum a Prin- (ipibuSf qui iis utmitur, taksreputantur; (qui verovi&qui- - ■ Mm v bus |
||||
|
ift eARTESltJS Vem*
busvis fnalis St impiis aftibus utuntur, ut pfincipaturn i&t
imperium obtitteant, Hli tales fuasrationes non reputabunt fin* cere Sc revera,) juftitia enim inter Principes alios habet limi* tesqttaminterprivatps; VIDETURQUE JDeus IN HIS- CE CASIBUS jas illis tribuer&i quibus vim concejfit; fedvei fuflijjima abliones fimt injufta, cum tales (nim. pro injuftis) ab duBoribus habtntur. Si quis vel jufte agat, & tamen pu* tet id efle injuftum, a&io ejus vere fit injufta. Ita Philofo- Jjhus vultdicere, fi quis £<?»«* Pn'#ft?/tfrationibus, quaspu* tat efle juftas & licitas, utatur, ut fibi viam ad imperium firmt, idque ita obtineat, licet fortc quid humanumfuerit feis mixtum & quid vitii adhaeferit, videri tamen/a* efle, & jufto titulo illePrinceps obtinuiflePrincipatum. Hocre- fpectu, in hifce cafibus, dixit Philofophus, quse reftrictio omittenda non fucrat, inhifce cafibus videtur Philofopho Deusjus illis tribuere, quibus vim comejfit. * llluftratur Hluftretur prudens Philofophi judicium Politicum exetn-
diftum pl0, hujus temporis. Princeps Ulrica Bleonora obtinuit Pfitt- exempte c*Patum; Deus vim optimte :Principi comejfit; juflisratio- hujus tem- nibus ufa efl; an non Videtur Vifo Cl. Deus illi/kf iribuijfer poris; & ctii vim conceffit? De talibus caftbus loquitur Philofophus cau* eSscT te" Hsc faciunt ad fecu ritatem publicam. Ha?c hominibtis jTunt inculcanda. Id egeruntApoftoli. Paulus, Utcommefi* dafet fubjetJiomm &? obtdientiam fuperemimntibus poteftaiibus ■ iebitam, dicit Rom.xin.i. nonenim eftpoteftas, nifiaDeoy & fta funt potefiates^ funt a Deo ordimtx. Sic ff. z.Divina orSMtio fine reftficlrione dicuntUr. Cogitet jam Cl. Anta- gdnifta, quanta vi, quot petfimis aftibus, catdibus, vio» lefitia &c. ficpe eo tempofe Rornani ufifuerintj quandota* meti impcrium obtinuerant, Divina ordinatio erant, Sc & Dto ordinwi. Qyanto magis Philofopho merito videbatur Deus in illis cajibus, quos defcripfit, jusillis tribuere, guibus •bim comefit? Jam videbit Vir Cl. quantum furfus hicdiftet Cartefii prudens diftum Politicum ab imtnani & impio Spi- noz-is, tantum alicui ejjejatis, quantum habet virium. QUod omnem politiam evtrtitj cUm illud Cartefii eam ftabiliat. Cmefirn loquiturde bono Primipe, frhcipatuM adepto, tigitt* mis
|
||||
|
. Spinozifmi E V E R S O R. Pars ii; >;«
ims ratkmbus ufo t fed Spinosa de quocunque bomine priva»
to, 8c fi quis fit Prince/ps, hie fibi ticere putaret, qwdpofjit. . XV11. Notaoda bic ej;Q. AmagoaifW ad irtcitas; *ev«-> ci, Anta. Ttaredafri,. vi$i 8x proftrari, ars/quam ad&ibe*., tttttOttv>t« goniftak- deatttr vicWi fed «iunapbattoi-i a,d pJttrima coacttro, ingui-'*"c^. bus manifeftiflirttum diftenlut» Spwumtf a; Gwfafio demonftia-» ««^ imo- vi, nihil plane scfponderc potuit,. ad atfa admoclura iaeptei <a Phyf. a quid confilii? F-lupma praeterit , nojvos nodos. ne&it, alios £r ffife fcrupulos Eiovet, &; ita kfiatu controveffi^ protfus difcedit. Id vifiiTO prarc. §. idem agit §. 17. Ego oftenderara Cavte* fium in Phyfica onania alia doceve, ae Spinozam, a§..40^-60, ApologisePart.i. Imo %.^s>.Spinozamprin6pia rerum.natma* IwmCarhfiam Eptft. To.dicere inutiiia y& aifurda. UtiSenub- bbieaadroittit. Tacet hasc Afltagonifta , §C tamenpertinaci» , ter fcribit, eadem utrique efle primipia &fund&menta. Probo$. fo^Cartefium naluram corporismgenert^ five fufr/fanti<e corpore^ m extenfione conftituere; quae eft bafis univerfae Phyficac } at- que dtyifMHtatem corporis inde deducere-, Spinoza nihil de mtum exxen(xfubftmtLey quamnequidcmprov&^fltaifaa» bet, feribere potuk, necfcripfit. E contra fingit mkam iuam fubfiantiam indivifibilem, licet ejus partes adroittat, 8c quidem divifibiks-, quaetotum cooftituunt. ContradifSfcorie, Plura addo §. feqq. (xxxi^.fxAeTteocaufa vera omnismotus} quem Spinoza ex wporey vei ex necefiitate natura DivinaCc- qtii fcribit. Et §.f 5. feprima rerum omnium origine; de qua Spinoza; Cartefmm alialentire, & graviter errare exprefle fcripfit Epift. z. &cc.) quorum quaedam, nonomnia, alibi fuot pertractata. Hase generatim fcflus Q. Athleta, caufie fuae tuenda; imparem fe efle fibi confciusr ideoque non abfi que t<edh fcribens, (uti fatetur §. ult.) tangit §. 17. Quodad Pbyfieam attinet, mirumnoneft^ Spinozam aCartefio recejfifii} habemus ergo heic reum confitentem -, attamen non cpnfi- tentem culpam , fcd Spinozam laudantem & Cartefium car- pentemi quoniam eat qu<ehic cle eamateriatradidit^ tamab- fona funt, 8cc. Spinoz.a ergo in tota Phyfica a Cartefio dif- ceflit, jure meritoque. Sedquomodoigitur PhilofopkiaCar- tefii eifuit in deliciisf Quomodo Geometrice etiam fundamen- M m z $
|
||||
|
CA £ TES ITS" Verus
|
|||||||
|
|}S
|
|||||||
|
ta hujus Phyficce demonftravit? Quomodo Cartefius verusmz*
net Spinozffini Architeftus? Sed aberrat Cl. Difputator zfta-
.''■ tu controverfia; difputatur jam, art Cartefius ssedificium- Spi-
r ttolifmi exftruxerit, fi non ad perfe&ionem perduxerit, fal-
tem fmdamentajecerit; unde tanta fit convenientia inter Car-
tefium & Spinozam? non vero, anCartefiifundamenta fint
sbfurda? Quod Spinozacum Cl Antagonifta ftatuit&fcrip-
fit j ita ut eatenus Vir Cl. cum Spinoza faciat, contra femet
ipfum difputet, 6c probet merito Spinozam abhorruifle fe-
cum a Phyfica Cartefii. Cum ergo nonpotueritampliustue--
ri caufam, jam alio modo aggredietur Cartefium? eumcon-
futabit, & Spinoz.am merito ipfum inuniverfa Phyfica defe-
ruiffe evincet. Quterit ergo, fi corpora folidaaauieteparticu-
larum motarum orta fint, E. Gr. terra £s? Planeta; ob quant
rationem non plura ijlius conditionis corpora fuerintexorta ? Re-
fpondeo , quia Deus tot, quot jam funt, voluit creare,
non pluraj CartefiusDeum ftatuit omnis motusprimamcau-
fam, creantem, confervantem, & regentem. Quferat eo-
dem modo, cur tot nubes cogantur, modo plures, modo
pauciores ? Et cum pluresfunt, quidnipaucioresj cum pau-
ciores, quidni plures?
leges Addit, leges iftas motus, faltem quafdam ex illis, rationi^
"""hw- t*perienti<e refragari, a Viris DoStiJJimis effe demonjiratum; fed
euend* a" diftinguimus inter tres leges natura^ de quibus fupraa&umj
7 regulis quarum duse priores ab Illuftri Hugenio unica hypothefi com-
motus. prehendunturj & inter regulas motus Jeptem , quas Philo-
ibphus tradit Art. 45--fi. Part. 2. 8c ipfe non magni fecitj
fcribens Epift. 38. P. 1. non opus ejfe iis examinandisimmorari^
quiaad reliqua intelligenda nonfunt necefiariorequifita> imoeas
'non carere difficultater Epift. 117. Pait. 1. Gfuartam quoquc
dicimus efle falfam. Alii ergo alias ponunt. Sed quaiefcun-
quepofuerint, nulhs Spinoza adhibet, nullis indigetj quia
ftatuit, omniaexneceffitate Divin<enatur<enece(fario fequi; qua?
tota eft ipfius Phyfica & acutiflima fimulque facillima Phi-
lofophia. Qyod ergo Spinoza proprio marte tam facile phi-
Joibphatus fuerit, juftifieatur a. CL Antagoniftaj quidforet
([olidiiiS) quaerit, quamjuxta illasphjlofophari? ?3*
*# & 3 •- Pof-
|
|||||||
|
SpinGzifrm EYERSOR. Pafs n. i-/f
-- Porro adeo itnpiam dicit Cartejti bypothefin, omnem Dei fa~ Ot&a
pkntiam, bonitatem & Providentiamfeponentem, modononab- £°"™e- negantem, ut nullus, nifi Epicureus, (neutiquam ergo piustam)uam Spinozaf) illam admithrequeat. SecundumCartefium Deustan- orientes tum materiam tequabiliter movit per ejjentiam, inde prodituri «eutiquam nefcius, (rejicit enim cum Spinoza caufas finaks, auandoquidem^^^^ emnia a caufa ejficiente, i.e. neceffitate quadam derivanda funt,) nes Dei. &? indt omnia, qucejam exftftunt, prodiere. Sat falfitatum 8c Quod pro- calumniarum, quibus fimpliciter has veritates opponimus. yrJesDL , Cartefius ftatuit Da»m omnem mundi materiam fimul cum v;us nic motu 8c quiete inprincipiocreafTe, tantamque motus quan- Cl. Adver- titatem etiamnum confervare, quantam in initio in ea po- f?r.'us 0-*" fuit. Agnofcit ex Scriptura Deum omnia fex dierum fpatio ' abfolvifle, Adamum8c Evam creatos effe hominesadultos, & produfta efle non tantum femina plantarum, fed ipfas plantas, arbores, fie 6c animaliaj & ad certum numerum produftum efle exercitum cselij attamen cum res fit liber- rimi placiti Divini, ftatuit Philofophus Deum variisdiver- fis modis procedere potuiflej adeoque res vario ordine 8c modo oriri potuiflej imo 8c modo illo naturali ordinario, quo hodie in confervatione fpecierum e fuis feminibus edu- cuntur, 8c pef omnipotentem Dei operationem creantur omnia individuaplantarum,, florum, herbarum, arborumy animalium, 8c corporum humanorumi in quo femper elu- cet infinita Dei Potentia, Sapientia, Bonitas, Immutabilitas , omnifque Dei gloria; uti in principio in prima creatione. Suppofita 8c retenta fide de prima creatione credidit Philo- fophus fibi licere, 8c ad explicandam rerum naturam 8cin- veftigandas caufas phyficasutilefore, resomnesnaturalescon- fderare tanquam fenfim orientes £s? nafcentes, quafi e fimpli- ciffhnis quibufdam principiis 8c feminibus a Deo creatis, 8c porro agitatis per Qmnipotentem Dei operationem 8c concurfum; eo magis quia in plurimarum rerum creatione Deus eum ordinem conftanter tenet polt primam creatio- nem. Hoc modo ex ufupartium in animalibus &c. effectorem Deummirari, & ex infjeblione operum cognofcere, ac glorifica- te opificem par eje, non auiem quo fine quidque fecerit divinarer M m 3 pru-
|
||||
|
»;5 CARTESIUS Veru*
. prudenter fc.ripfit Refp. y. pag. 70. atque ita verum fimm 0-
fertim Dei in genere rexfce agnovit Philofophus, fed noluii; fim Dei in fingulari quoque opere rimari, & inde rationes effe^tuum deducere. Quod Philofophix maximam induxiffe cahmitatemr queftus eft Verulamius. Utinam ita cum Cartefia non delirajfet^ ied philofophatus effet Spineza, tum proba- ri facile potuiffet ejus cum C<«r/f/foconfenfus} necegoeum negaflem. Canefu X V111. Tandem §. 61. oftendi, quam diverfimode er- pietater» ga Religknem affccti fuerint Cartefius&cSpinaza, scitatis pro- ergaS.Scr, priis utriufque verbis. Hoc minime amnium ferre potuit mTnon1' *** ™ Hinc fcribit §. 18. Omnes abfurditatum numsros fu- {extCXhi- perat r f^od FirCl. ipfum depietatecommendare aufit; {quoho- verrarius. minesnon abrifit affeclusi) quam mihi gratulor, quod he-ie^ Auclores habeam non tantum Cl. De Fries, Viri Cl. Pras- ceptorem venerabilem, fed&Cl. Spanhemium Theolognmif mecum confentientes. Ci. De Fries tantopere hac io parte laudavit Cartejium, ut aliis Cartelianis heic Cartefium in ex-» emplum ad imitandumpropofuerit; e\ufqae piam moderatio- tt,em circa resfidei celebraveritj imo* Cartefiipatrocinium ad- nierfus degeneres adeo Cartefianos (quos fibi imaginabatur) iu fit fufceperit. Uti fupra ex Mantiffa Difp. 7. de offlcio Philofo- pbi circa Revejata oftendi. Quin prima dc eo Difp.. nihil eft nift commentarius & approbatio A1t.76.Part. i.Princ.C^» tefiir De his fupra prolixe adtum. Cuiusa- Sed nefcio, quomodo pius affe&us & zelus h£c Virum firetcr-" ^--1- a<^ irvilioncm al_>r-ip£a.t- Doleo, ait, Cartejii' vkes, quod quetur. PtfiP. babjtus non fuerit a Papa Romano; nam eum proculdubio Sanclorum catalogo inferuijfet; imo quodplus efi, eum ob meri- tafua Philofopbica jam dadum e purgatorio extraxijfet. Liceat hic roihi femelfecundumlegemtalionisridere. FaLlerismul- tura Cl. Antagonifta, uti paffim, fic heic. Papa Romanus non amat pietatem, quse conjuncta eft cum ea Verbi Dei reverentia & fide. Multo minus Philofophum pro Sanclo haberet, aut Santlorum catalogo injereret^ qui principia &c fundamenta inyenit, ex quibus primarium Pontificiae Reli- gionis & idololatriae caput de Tranfubfia/itiatione prorfus e- ver-
|
||||
|
Spinozifml' E V E R S O R. Pars 11. iff
rertitur & deftruitur. Si quis Papse perfuadere vellet, Car-
tefiutn tamen Ecclefia; Romanae & S. Scripturaz credidifle j
id dogma tenuiflej imo id ,'ex fuis principiis ftabilirevo-
luiflej nse Itali funt boni Politici j Papa facile fubodorare-
tur, hxc dicisgratia tantum fierij Cdr^awibiilluderefuse
Ecclefiarj ibi fiylo poiitico ufum cflej & S. Seripturam &
philofophemata Cartefii direcle id dogma evertere, Hac dfe
caufa non tantum expmrgatcrio eum non extraheret, irflo ne
quidem eum purgatorio dignareturi, fed in tartarum, cujus
claves etiam gerit, inazternum ipfam protanta injuriapra>
cipitaret. E coritra , fi Papa Romanus cognofceret offi-
cium ingens, quod Cl. Antagonifta ipfi & Ecclefice catho*
licae prasftitit, tam certe 8c clare, quam funt ipfa dogmata
illiusEcclefia;, demonftrando, Cartefiumverumfuiffe Spipo-
%ifmi Architeclwm, mendacem Cs? fallacem , impoftorem, qvi
mllam fidem meretur , & uti heic fequitur, fummum calum*-
ttiatorem, (id eft Diabolum,) 'adulatorem, omnium diftentieW-
iium contemtareni; quigloriam fuam pro Deo habuit, quireli-
gioftem, quam ore propibatur, illufit; qui in ipfum Deumfuit
injurius, (qua: dicit non efje falfa dicleria, fibiab atra Mk iH
Cartejium fuggefta\ fngnia inim^ fi ego exegpro, probabit j)
porro fummum impoftorem-, & clandeftinum Jtheum; fi Papa
inquam refciverit, Virum Cl. tarttum fibi praeftitifte offi1-
cium, lubentius eum catahgo fanclorum infereret, & ob tafl*-
ta fua merita epurgatorio extrahet illico, fed nortnifi hac lege
& conditione, ut Religionem Reformatam ejuret, & am-
pleclatur catholicam Romanam. Sed quandoquiderti corifi-
dam hanc conditionem admodutn iniquam Viro Cl.viderij >
ftihil amplius pro meritis fuis a Papa Romano habebit quod
exfpeclxt, quam Carteftus. Sed fatis rifum eft. Uttico tan*
tum exemplo volui oftendere Viro Cl. facilecfte ridere &
jocari. Moneo idcirco ne ridere & maledicere pergatj ne
rifus rifum movcat.
Sed fupereft jacJantiaqutedam, quammihitribuit, &fer- lausJe-
fe non poteft. Ego dixiflem Phihfophiam Cartefianam (oiam b!ta ^hi' - folvendis diffkultatibus fheologiciseffh parem. Hanc immodicam ca°te(i* jaiiantiam nonfero^ ait«, ced&t Pir. Ci. velunam efolaratione nXl ejuf. fol-
|
||||
|
48o - CAR T E S IUS" Verus V£
que ufus fohendam, quam fi abfque ope Philofophia Cartcfiana nonfbhe/*
in Theol. ro^ fummo pudore fuffundar ; provoco , cedat qutsHionem^ non jaclet inaniter. Novit Vir Cl. 8c expertus eft, me provoca- tutnadefle. Forte credidit, me propofiturum efle hanc vel illam qua:ftionem , ut ita a defenfione caufe hujus defpe* ratas, cui tuenda: prorfus fe imparem novit, honefte avo-" cctur. Sedhacfpe, fi fe ea la&averit, excidetj cum ego horiefte poffim expe£tars, ufquedum mihilocum indicave* ' xit, ubi fcripfiflemScja&aflemitageneraliter, Philofophiam Cartefianam fiolam folvendis difficultatibus Theologkis effe parem-. ■Nunquam id dixi vel fcripfi de difficultatibus proprie 8c ftri* £kc di£tis Theokgkis. Attamen agnofco maximam utilitatem Theologia; Naturalis in plurimis quaeftionibus, quashabe- jnus cum Adverfariis; 8c fpeciatim Theologiae naturalis , qu:v principiis ScfundamentisCar/^/fuperftruitur. Imofine Jiisnon habebit quisfatis certum&folidum fundamentum, ut poffit confutare Socinianorum ineptias de effentia mentis humante ejufque diftinctione a. corporej fint proprietatesdi^ verfae mentis 8c corporis, talesquoqUefunt#2#<^8c/i>»/.f 8cc. „:quamdiu mentis 8c corporis fubfiantia & effentia ignota fingi- tur , femper obfcurum manebit, an non idemfubjeclum «•» friufque proprietatibus poffit fubefife. Qui ftatuit mentemnonfem- $er cogitare , diffkuker alicui perfuadebit, ntentes pofi mor- tem femper debere cogitare, 8c confutabit {oMdcfomnum anima~ rum pefimortem, quem fingunt Anabaptiftac. Neplura, dc quibus Cl. Wittkhius in Theol. Pac. accumulem, cognitio- ttem Dei innatam non rite quis defendet, fine doctrina de ideis innatis > fatis clarum 8c diftincTum conceptum Dei Omniprafentia nemo formabit, nifi de Deo philofophetur fecundum methodum Cartefii, 8c fpiritus non proprie po- nat in loco. Hax pro hac vice fufficiant. E loous XIX. Sequitur jam EpilogusTraclatus, quem, utiait, B ' fine veritatis & fama difipendio omittere ncn potuit. De eo jam abunde Lefror ipfe judicare poterit. Putavit Vir Cl. fua fama intereffe ob publicam provocationem &fidem ante datam. Sed haud abfique ttedio £s? dohreeum confecit, quia videt fecaufa: fuae tuenda: parem non eflej ceteroquin antea lastabatur, fibi
|
||||
|
Spinozifmi EVERSOR: Parsii: 381
tM dari occafionem telam fuam pertexendi; uti in Metaphyf.
Praefat. fcripfit, fed tamen non abfquetadio £5? laboreeumcon- fecit, oh nominis hujus Philofophi hanc exiftimationem^ ut qui- dam putent Ecclejiam res fuas fine ejus Philofophia cognitione falvas habere non peffe ; qu» folita efl calumnia» Sjed quid Ec- clefia cum. 'PhilofiphisS Lumea oatnrgK. Ut ,fendamjear.umfub- fternitur lumini S. Scripturje. Sed h Philofophis, quoniam jjlitres.mpliftint quamboniz phs detrimspti, quqm emolumenU mcepit.' Hoc verum eft^ 8c iri raeisiVindicus bftendi, &dte fententia CI. Auftoris depeccato enterealiyexumefti atta- mcnpropter abtifum nonefttollendusufusj ntclumenna- *»r«*ingensEJeidonum, nedurnaPhiiofopha, eftcontejtn- «Sndum aut vilipcndendum. Deierit Salvater ad opus mini- Jirii > mdificationemqwcarporisfw, j$pnfioloSy ProphetasrPa-
qres , Doilores, fupordinatariQnpugnantj Philofophi pru- dcntes , pii , Verbum Dei reverentes, infigoes uuis etiam afferre poflimt; licet ex limpich fonte verbi Deifalutares Do- Itrinas unice baurire oporteat , tcfedere adpedes fupremi Do- 6'oris ?" ac per /piritum ejus edoQosea tantum^ quaSpiritus S. dodet y dlios intime perfuafis fapienhamhujusmundi (catachre- ftice fic di&am) vanam & imaginariam meram effe-apud Dtum fiultitiam. Votum Viri Gl. pium toto cordemeumfacio, in quoetjam cum ipfofiniam; Utinamnosomnsstanquamfiliivera Rcelefiay a Deo ejfemu(edg£iir & fccepiffemus tmhionemaklllo fitntJo, qua omnia ad Deigloriam £«? noftramfulutem necejjaria cpgnofcamus- VeniSmcleSpmtusr largiretuisiflamfapietttiam, fuafuperne dejcmdit, quafapiant calefiia; imple efirumcorda reverentia , fide, amore, charitate, Jpe, quibus verum Deum ctrfant, ament, ei credantt confidant» promijforumquecertsex- fpeclent complementa , 6? deprehehdant tandem omnia in smni- bus. |
|||||||
|
F I N I S.
N n M-
|
|||||||
|
f
|
|||||||
|
la« . » ..,...: ■ *■ i L» £j ./» «fi v >.l, J
|
|||||||||||
|
Admomtio ad Lefforem.
Apologiae Part. 3. §.'44. &: Part.4. §. 10. 11. fatis o-
ftenderam, Philofophiam Cartefii quam maxime efle Experimentalem, five Experimentis &Experientia, - phajnomen«n enim w^wraeogniriopraerequiritur&r
praefupponitur, fuperftru£tam; fed qitia Cl. An- tagonifta;, uti & aliorum Adverfariorum mos eft,' litem in infinitum protrahere, atque ita fcribere, ac fi nihil eflet refponfum, vifum fuit ipfi in Tra£ta« tus fui Prcefat. iterum hanc Thilofophiam traducere ut mere idealem, fiBis quibufdam hypothefibus nixam% in cerebello cujufdam in hypocauftofere fomniantis cu~ fam &"c. non tantum ad hanc calumniam breviter. refpondere volui Part. 1.prajliminari §.^7*68. fed & fingulari Diftertatione publice ventilata ex pro- fctto demonftrare, CARTESIUM Phyfica Expe- rimentalis fuifle ARCHITECTUM. Quod ex Epiftolis omnibufque Cartefii fcriptis adeo manife- ftum fiet, ut aequus judex de ec dubitare nonpof- fit, Hanc, ut huic Tra&atui ftibjungeretur, con* .; fcripfi. Quod Titulus Tra&atus etiam innuit.
|
|||||||||||
|
*
|
|||||||||||